Skip to main content

Full text of "R.P. Francisci Suarez ... Opera omnia"

See other formats 


Digitized  by  the  Intemet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/rpfranciscisuare01su 


1 


R.  P.  FRANGISCI 


SUAREZ 


E   SOCIETATE  JESU, 


OPERA  OMNIA. 


TOMUS  PRIMUS  COMPLECTENS 

COMMENTARI.V  AC  DISPUTATIONES  IN  PRIMAM  PARTEM  D.  THOM^  DE  DEO  UNO  ET  PRIMO,  IN  TRES 

PR.CCiPUOS  TRACTATUS  DISTRIBUTA  QUORUM  PRIMUS  DE  DIVINA  SUBSTANTIA  EJUSQUE 

ATTRIBUTIS  TRACTAT;  SECUNDUS,  DE  DIVINA  PR^flDESTIN.VTIONE ;  TERTIUS, 

DE  SS.  TRINITATIS  MYSTERIO, 

GUM  INDICIBUS  NECESSARIIS. 


Pu  P.  FHANGISGI 


SUAR 


Z 


E  SOGIETATE  JESU 


OPERA  OMNIA 

EDITIO  INOVA,   A  D.   M.   ANDRE,   CANONICO  RUPELLENSI, 

.IIXTA  EI)1TI0.\'I;M  VENKTIANAM  XXIIl  TOMOS  IN-F'  CONTINENTEM,  ACCURATE  RECOGNITA 
REVEI^ENDISSIMO  ILL    DOMLNO  SERGEM.  EriSCOPO  CORISOPITENSI,  AB  EDITORE  DICATA. 


TOMUS  PRIMUS.     / 


m^^M 


PAIIKIIS 

APID  Ln)OVlCUM  VIVES,  BIBLIOPOLAM  EDITOREM, 

Via  vult;o  iliLta  Cassette,  "23. 


MDCCCLVI. 


THE  INSTITUTE  CF  MEDIAEVAL  S7UDi£S 

10  ELf^SLEY  PLACE 

TORONTO  5,  CANADA. 

DEC  23 1931 

3-9LI 


A  SA  GRANDEUR 


MONSEIGNEUR  SERGENT 


BVfiQUE  DE  QUIMPKR. 


MoNSEKiNEUn, 


Lorsque  je  debiUois  laborieusenient  dans  la  librairie,  vous 
avez  daigne  diriger  mon  inexperience  et  soulenir  mes  foibles 
eHbrls. 

Et  tous  ceux  qui  ont  eu  la  passion  du  beau  et  du  vrai,  qui 
ont  recbercbe  les  splendeurs  de  la  parole  et  Ics  lumieres  de  la 
doctrine,  onl  trouve  pres  de  vous  la  meme  prolection  bicnveil- 
lante,  genereuse,  eclairee;  votre  zele  pour  le  progres  des  Lettres 
et  votre  dcvouement  pour  la  diffusion  de  la  Science  ecclesiastique 
ne  pourroient  elre  egalcs  que  par  cette  bonte  paternelle,  cette 
douce  et  noble  simplicitc,  ccs  aimables  et  toucbantes  vertus  qui 
vous  soumettcnt  tous  les  coeurs. 

Ccst  un  bumble  temoignage  de  gratitude  et  de  veneration 
profonde,  c'est  un  bommage  de  piete  filiale,  s'il  m'est  pcrmis  de 
lc  dire,  quc  je  viens  offrir  a  Yotre  Grandeur  dans  la  dedicace  de 
celte  publication;  vcuillez  Tagrecr  s'il  vous  plait,  Monseigneur, 
avec  la  meme  indulgence  que  vous  reccvez  ceux  que  Tardeur  de 
savoir  reunit  sous  votre  direclion,  avec  la  meme  condescendance 
que  vous  accueilliez  aulrefois  le  pauvre  voyagcur  en  librairie. 


Place  sous  d'aussi  favorables  auspices,  paroissant  sous  le  pa- 
Ironage  de  la  science  et  de  la  charite,  les  oeuvres  de  celui  «  dans 
qui  Fon  entend  toute  TEcole,  »  suivant  le  mot  de  Bossuct,  trou- 
veront  partout  un  favorable  accueil. 

Jc  suis  avec  le  plus  profond  respect, 
Monseigneur, 

De  Votre  Grandeur^, 
Le  tres-humble  et  tres-obeissant  servitcur, 

L.  YIVES. 

Paris,  *29  oclobrc  185-';. 


IJfMllH'll.JUIH   >*■■   IIIIKBaiB^— B3— M 


REVERENDISSIMI  PATIllS 

FRANGISCJ  SUAREZ 

E  SOCIETATE  JESU 

IN  CELEBRI  CONIMBRICENSI  ACADEMIA  OLIM  SACR^  THEOLOGl^  PRIMARII,  E.MERITI, 

EXIMIIQUE  DOCTORIS, 

VITA 


Adeo  longe,  lateque  P.  Francisci  Soarii  nomen,  et  fama  percrebuit ;  adco  nota 
multorum  Yoluminum,  quse  feliciter  cdidit,  monumenta ;  ut  supervacaneum  pene  sit 
brevibus  pagellis  includere  nomen,  quod  per  orbem  extenditur  universum.  Verum  ne, 
aut  votis  cujusquam  desse,  aut  consuetudini  videamur;  paucis  accipe  vitam  illiiis. 

Natus  est  Franciscus  Soarius  genere  nobilis,  Granatse  in  Hispania  Boelica,  5  Ja- 
nuarii  die,  anno  1548,  seu,  ut  alii  numerant,  1549.  Septimum  decimum  aitatis 
ingressus,  cum  jam  Salmanticae  tertium  in  Jure  discendo  curriculum  ageret,  huic 
minimse  Societati  adscribi  voluit ;  Deo  melioris  ad  vitai  cursum  stimulos  admovenle, 
opera  Patris  nostri  Joannis  Ramirez  concionatoris  ea  tempestate  clarissimi;  quo  per 
illam  Quadragesimam  incredibili  pietatis  ardore  ad  populum  declamante  Religiosas 
auxere  familias  Academici,  ut  Soarius  ipse  narrabat,  fere  quingenti.  Graves  initio 
sternendse  fuere  difficultates,  quee  adolescentulum  Deo  se  addicendi  avidum  ab  aditu 
Societatis  arcebant.  Deus  tamen,  qui  ingens  illud  Societati  suae  jam  tum  columen 
destinaverat,  Soarium  ne  animum  desponderet;  in  urgendo  proposito  confirmabat. 
In  petenda  igitur  Socielate,  qua  precibus,  qua  lacrymis  usque  adeo  institit,  ut  Pater 
Joannes  Soarius,  qui  tum  Provinciam  administrabat ,  quamvis  aliorum  refragante 
sententia,  illum  a  Societate  excludere  non  potuerit,  Spiritu  Sancto,  quod  ipse  postea 
fatebatur,  impulsus. 

Nondum  exacto  biennii  tyrocinio,  in  quo  multa  humilitatis,  multa  cseterarum 
prsebuit  documenta  virtutum;  Philosophige  cursum  iniit,  biennio  vel  paulo  plus 
praepropere  nimis  absolvit.  Inilio  quidem  neque  inter  condiscipulos  eminere  :  neque 
mediocris  ingenii  limites  transihre.  Ipse  sui  pertsesus,  pigensque  profectus  exigui, 
enixe  a  superioribus  obsecrare,  ut  se  tandem  ab  iis  studiis,  quibus  impar  sentiebat 
ingenium,  ne  operam  perderet,  abdicarent.  Cum  vero  majorum  consiliis  acquiesceret, 
studiisque  vehementer  instaret,  subita  lux  oborta  sopitic  menti  erupit  in  flammam, 

BGl 

.S8I3 
A5v 


jl  VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII. 

qu3e  rem  postca  Christianam  clarissimis  doctringe  radiis  illustravit.  Regebat  tum 
temporis  Salmanticense  CoUegium  Pater  Martinus  Guttierrez  rarse  admodum  sancti- 
monise  vir ;  is,  qui  in  Gallia  detrusus  in  carcerem  ab  haereticis,  fidei  causa  mortem 
obiit  fehcissime  :  cujus  animam  laureola  insignem  martyrii  Sancla  Mater  Teresia  de 
Jesu,  cum  esset  in  Hispania,  vidit  coelo  invehi  triumphantem.  Hic  igitur  talis  vir,  ac 
tantus  dicere  sohtus  erat,  opera  Fratris  ilhus  (in  Soarium  digitum  intendebat)  a  Deo 
mirum  in  modum  et  Ecclesiam  ilhistrandam,  et  exornandam  Societatem.  Quod  pro- 
phetico  praidictum  spiritu  a  Martino  facile  credet,  qui  primordia  illa  Soarii  de  di- 
mittendis  studiis  tunc  agentis,  cum  admirabih  rerum  exitu  composuerit.  Eam  deinceps 
haurire  coepit  ex  studiis  voluptatem,  ut  curas  ahas  omnes,  exceptis  hs,  quse  ad 
cxcolendum  spiritum  attinebant ,  cogitationesque  abriperet.  Confabulationes  pretio- 
sissimi,  ut  vocabat,  temporis  depraedatrices ,  ahasque  vitae  iUecebras,  tota  animi, 
tota  corporis  declinatione  vitabat,  cubicuh  amans  et  secessus.  Cum  Theologise  operam 
daret,  seque  a  Philosophia,  quam,  ut  diximus,  cursim  prceteriit,  minus  quam  veUet, 
instructum  videret ;  ei  privato  studio  recolendse  animum  appulit,  suisque  commen- 
tariis  sic  iUustravit,  ut  jam  tum  prima  duxerit  hneamenta  ejus  Metaphysicse,  quse 
postea  paulo  pohtior  edita  luci,  omnium  tenuit  admirationem.  Morales  prseterea 
qusestiones,  quas  per  tempus  a  Magistris  audire  non  hcuit,  suos  in  usus  elucubratus 
est  adeo  laboriose,  ut  partes  impleret  et  discipuh,  et  magistri. 

E  subseUiis  evoctus  ad  cathedram,  fastigiumque  docendi,  Philosophiam  Segoviae 
primum  ;  Theologiam  deinde  per  annos  ahquot  Pintiae  docuit,  ubi  exercita  ab  semuhs 
virtus,  Dco  ad  majora  iUum  per  adversa  ducente,  magis  enituit.   Romam  accitus 
divinai  sapientia)  fontes  aperuit  in  Romano  CoUegio  octo  per  annos  magno  audien- 
tium  plausu ,  et  fructu.  Inde  cogente  vi  morbi  reversus  in  Hispaniam ,  Compluti 
(ubi  dictata  iUius ,  prsevigih  auditore ,  accensis  ante  lucem  facibus  excipiebantur) 
docuit  annos  itidem  octo,  Salmanticse  unum.  Tandem  missus  in  Lusitaniam  Philippi 
Secundi  Hispaniarum  Regis  accitu ,  ut  in  Academia  Conimbricensi ,    quae   iUum 
spectatai  jam  doctrina),  virtutisque  fama  percelebrem  muUum  diuque  a  Rege  pe- 
tierat ,  Primarium  ageret  professorem.   NihU  non  Soarius  movit ,  ut  oblatum   sibi 
lionorcm  excuteret.   Cedendum  fuit  tamen  et  Academioe  nobUissimai  precibus,  et 
Cathohci  Regis  constantissimse  voluntati.  Yix  ergo  accingitur  et  labori,   Deo,  ut 
Soarius  ipsc  dicebat,  difticuUates,  quse  se  oUerebant  graves  et  plurimae,  compla- 
nante,  sumptisque  ex  ilinere  Doctoris  insignibus  inauguratur  ritu  solemni  Eborensi 
in  Academia,  qua3  iUum  effusissime  spectavit,  audUtque  hbentius,  suavissimos  ho- 
minis  amplexa  mores,  divinamque  admirata  doctrinam.  Conimbricam  attigit  bene- 
volentissimis  omnium  animis,  plausuque  Academia^  totius  exceptus.  Ubi  vero  se 
exphcarc  cccpit  ac  pandere  eruditio  illa  Soarii,  illa  doctrina,  illa  morum  gravitas, 
iUa  suavitas,  Ula  vcrborum  modestia,  animique  submissio;  incredibile  dictu  est, 
quanlum  attraxerit  omnium  animos,  quantumque  sui  admiratione  defixcrit.  Omnes 
uno  ore  fatcri  id  loci,  id  honoris  longe  infra  Soarium  esse,  liima  sui  multo  majorcm : 
fchccmquc  Academiam ,   cui  talis  ac  tantus  Doctor  obligcrit.  Ahi  pcrsuadere  sibi 


VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII.  ffl 

infiisam  ci  divinitus  sapicnliam.  Nec  defuit,  qui  simplicitcr,  ct  candide  illum  rogarit. 
Num  ita  sc  res  habcret?  cui  Pater  subridcns,  hilari  cjuadam  sinccritate  rcspondit : 
A  se  quidem  id  sapienticCy  quanlidacumque  esset,  Deo  bonorum  omnium  fonti 
acceptum  primo  referri :  studio  deinde  suoy  atque  sudori,  quo  vei  infoecunda  inge- 
nia  si  irrigentur,  aliquem  tandem  fructum  ferant  necesse  est. 

Conimbrica)  docuit  annos  ferme  viginti  ca  virtutis,  ac  sapicntise  laude,  quam  non 
capercnt  orbis  Christiani,  ne  dum  unius  Lusitaniaj  fines.  Doccntis  ab  ore  pendcbant 
frcqucnlissimi  auditores,  quorum  pars  major  c  prima  nobihtate,  atque  ex  omnibus 
fere  rchgiosis  ordinibus,  qui  eo  Magistro  magnopere  gloriabantur,  et  nunc  superstites 
gloriantur.  Doctores,  caitcrique  Magistri,  qui  in  ahis  ctiam  facuUatibus  eminercnt, 
imphcitis  in  qua^stionibus  eum  avidissime  consulebant,  communemque  omnium 
Magistrum,  qua  privatim,  qua  pubhcc  nuncupabant,  Rcctores  Academia3  illustris- 
simi :  Prsesulcs  totius  Lusitania)  sapientissimi :  sacrse  virorum,  virginumque  famihge  : 
CoUegia  htteris ,  et  nobihtate  florentissima  :  omnia  fere  non  Lusitaniae  modo ,  sed 
Europse  totius  Tribunaha  sive  juris  humani ,  sive  divini ,  rebus  in  dubiis  ab  hoc 
veluti  oraculo  rcsponsa  quserebant.  Rem  denique  gravioris  momenti,  in  qua  conscientise 
periculum  vcrtcretur,  inconsulto  Soario,  tuto  mohri  nuHus  audebat. 

lUius  vero  incrcdibilem,  ac  pene  divinam  eruditionem,  ingenium,  judicium,  me- 
moriam  quis  digne  comm-emoret?  Quis  non  miretur  acutissimam  iUam  ingenii  acicm 
in  difficuUatibus  qua^slionum  sive  stcrnendis,  sive  rimandis,  nihU  ut  asperi,  nihil  ut 
supersit  ambigui?  Quis  non  suscipiat  gravissimum  iUud,  acerrimumque  judicium  in 
opinionibus  aut  chgendis,  aut  innovandis,  aut  veteribus  rccudendis?  Cui  non  sit 
stupori  ille  rerum  propemodum  infinitarum,  quas  capacissimse  mentis  ambitu  com- 
prehendcrat,  pulcherrimus  ordO;  pcrspicuitas,  dispositio  :  atque  iUa  totius  doctrina? 
cum  facihtatc  rarilas,  cum  foecunditate  fehcitas  ?  Quantus  in  tanta  opinionum,  con- 
clusionumque  varietate  consensus,  quanta  connexio,  ut  videantur  ahae  ex  ahis  sponte 
dcscendere!  diccbat  reminiscendo  magis,  quam  recolendo,  assequi  se  memoria  quid, 
quove  in  loco  scriptum  haberet  :  et  si  necessitas  postularet,  aut  conditi  a  se  libri 
casu  ahquo  interciderent,  memoriter  de  integro  dictaturum  quidquid  e  sola  ratione, 
inteUigentiaque  penderet.  FacUe  id  quidem  creditu  hs,  qui  verba  iUius  frequentissima 
in  schola  diebus  singuhs  uUra  horam  ex  memoria  dictantis  excipiebant.  Id,  quod 
bonam  diei  partem  domi  quotidie  factitabat :  cum  duas  plcrumquc  (plures  intcrdum) 
diversarum  rerum  materias,  altcram  schohs,  typis  altcram  expohret ;  nisi  quod  his 
ultimis  annis  prius  ea,  quse  transcribenda  crant,  suo  ipse  chirographo  cxarabat; 
ut  longius  pcnsum  conficcret,  cum  scribendo  prseiret  amanuensibus. 

Auctorcs  hujus  aitatis  florcntissimi,  quoties  inter  scribendum  Soarii  mentio  incidit, 
vcrbis  utuntur  ejus  in  laudem  ct  gravissimis,  et  amplissimis.  Dom.  D.  Ferdinandus 
Martius  Mascaregnas  Algarbiorum  quondam  Antistes,  nunc  vero  in  fidci  causis 
Qusesitor  Maximus  (cui  Soarius,  tum  propter  insignia  in  Socictatcm  merita  ssepe  alias 
dccantata  :  tum  propter  sapientiam  singularem,  editoque  cruditissimo  de  Auxiliis 
libro  spectatissimam,  opus  de  Gratia  dicalum  voluit)  in  censura  Uhus  ApoIogia3,  qua 


\ 


IV  VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII. 

Soarius  in  seclam  fulminat  Anglicanam,  prseter  alia,  quoe  ibi  videre  licet,  Aiictorem 
gravissimum  nominat,  celeberrimumqiie  Doctorem.  Eodem  propemodum  ore  lo- 
quitur  Dom.  D.  Martinus  Alphonsus  de  Mello,  Episcopus  Lamecensis;  qui  ut  erat 
litterarum  omnium  divinarum,  ita  Soarii  studiosissimus,  omnia  fere  dictata  illius,  ante- 
quam  lucem  aspiccrent,  suis  transcripta  sumptibus  avidissime  devorabat.  Dominus 
D.  Alphonsus  de  Castelbranco,  Conimbricensis  nuper  Episcopus,  Comesque  Arga- 
Hnensis,  atque  ohm  in  Lusitania  Prorex  de  Soario,  deque  universa  Societate  optime 
meritus,  qui  propter  insilam  ingenii  vim,  studiumque  admirabile,  Theologus  acutis- 
simus :  proptcr  infinitam  propemodum  Sanctorum  Palrum,  assiduamque  lectionem 
disertissimus  concionator  :  propter  cordatissimam  urbanitatem,  hujus  Academiae, 
Regnique  totius  dehcium  habebatur,  is,  inquam,  de  Soario,  ut  de  eo,  qui  humanum 
fastigium  excessisset,  magnifice  loquebatur  :  illumque  in  ea  censura,  quam  diximus, 
non  dubitavit,  Communem  liujus  wlatis  Magistrum  et  Augustinum  alterum  appel- 
lare.  El,  quod  caput  est,  Paulus  Quintus,  qui  ad  clavum  nunc  sedet  Ecclesise,  datis 
quater  ad  Soarium  litteris  Apostolicis,  Doctorem  vocat  Eximium  :  aliisque  nominibus 
perquam  honorificis  explicat  satis  quantum  illius  nomini  tribuat  et  doctrina?.  Hispa- 
niarum  Rex  Philippus  Secundus  iis  in  htteris,  quas  ad  ipsum  super  adventu  in 
Lusitaniam  dedit,  vcrbis  gravissimis,  honorificentissimisque  ostendit,  quam  prseclare 
de  illius  virtute  senseril  et  doctrina  :  gratesque  prseterea  egit,  quod  munus  docendi 
in  Academia  Conimbricensi  suscipere  voluerit ,  eo  honore  verborum ,  ut  significet 
humanissimus  Rex  accepisse  potius  beneficium,  quam  dedisse.  Eadem  fuit  semper 
Philippi  hoc  nomine  Tertii,  qui  nunc  rerum  potitur,  existimatio  :  sive  litteris  honori- 
fice  ad  eum  scriptis,  sive  publicis,  gravissimisque  negotiis,  quae  Soario  conficienda 
commisit.  NuIIus  denique  secularis,  nullus  Ecclesiasticus  Princeps  in  Hispania  fuit, 
qui  Soarium  propter  egregias  animi,  atque  ingenii  dotes  non  susciperet,  non  ama- 
ret.  Externi  etiam,  ac  peregrini,  qui  huc  iter  ea  de  causa  ssepe  flectebant,  tunc 
maxime  arbitrabantur  itineris  sui  fructum  aliquem  percepisse,  cum  possent  patriae 
redditi  gloriari  Magnam  a  se  visum  Soarium,  quem  hujus  a^tatis,  vel  Prodigium,  vel 
Oraculum  appellabant. 

Scripta  reliquit  voluminum  monumenta  tria,  quatuorve  supra  viginti,  partim  edita 
jam,  partim  edenda ;  quanta  eruditione,  quanta  doctrina,  clamant  ipsa,  norunt  omnes. 
Illorum  seriem,  quod  non  nemo  fortasse  desideret,  hic  lubet  attexere. 

LIBRl  EDITI  JAM  IN  LUCEM,  EDENDIQUE  PROPEDIEM. 

QUI  PRIM^  PARTI  D.  THOMyE  RESPONDENT. 

1.  —  DcDeo  Trino,  et  Uno   Prwdestinat.,  etc.     .     .     Tomus  1. 

2.  —  De  Angelis Tomm  II. 

3.  —  De  Opcre  sex  dicrum  ,  de  Anima ;  de  Creatione 

primi  Iwminis :  slatu  innoccnticv,  et  casu  iUius.     Tomus  III. 


VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII.  V 

QUI  RESPONDENT  PRIMiE  SECUND/E. 

4.  —  De  ullimo  fine  hominis ;  de  Voluntario ;  Bonitale, 

et  malitia ;  Virtulibus,  et  vitiis,  seu  peccatis.     Tomus  tmicus. 

5.  —  De  Legibus,  seu  de  Deo  Legislatore.     .     .     .     Tomus  unicus. 

6.  —  De  Gratia ,  seu  de  Deo  justificatore,  ubi  prwmis- 

sis  vaidis  Prolegomenis ,  de  necessitate  agitur 

gratiw, Tomus  /, 

7.  —  De  Gratia  actuali,  ubi  latissime  de  Auxiliis.     .     Tomus  IL 

8.  —  De  Gratia,  ubi  de  Gratia  liabituali,  et  effectibus 

illius Tomus  IIL 

9.  —  De  vera  inteUigentia  auxilii  efficacis,  etc.     .     .     Tomus  IV. 

QUI  SECUND^  SECUNDiE. 

10.  —  De  Fide,  Spe,  et  Charitate Tomus  unicus. 

11.  —  De  Religione,  de  Prceceptis  illius,  et  vitiis  con- 

trariis Tomus  I. 

12.  —  De  Religione  ,   ubi  de  Oratione,  Juramento,  et 

Voto Tomus  II. 

13.  —  De  statu  Religionis  in  genere Tomus  III. 

14.  —  De  statibus  Religiosorum  in  genere,  et  specie, 

ubi  latissime  de  Societate  JESV.     .     .     .     Tomus  IV. 

QUI  TERTI^  PARTI. 

15.  —  De  Incarnatione Tomus  I. 

16.  —  De  Mysteriis  vitw  Christi TomusII. 

17.  —  De  Sacramentis  in  genere,  Baptismo,  Confirma- 

tione,  Eucharistia,  Missce  sacrificio.     .     .     .     Tomus  III. 

18.  —  De  Pccnitentia  ;  Extrema  unctione  ;  Purgatorio ; 

Indidgentiis Tomus  IV. 

19.  —  De  Censuris  Ecclesiasticis,  et  de  Irregularitate.     Tomus  V. 

OPERA  VARIA  THEOLOGICA. 

20.  —  Opuscula  Theologica. Tomus  unicus. 

21.  —  Defensio  Fidei   Catholicce  adversus  Anglicance 

sectce  errores Tomus  unicus. 

22.  —  Consilia,   et  varioi  Qucestiojies Tomus  unicus  edendus. 


VI  VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII. 

PHILOSOPHICA. 

23.  —  Metaplujsicce Tomus  prior. 

24.  —  Metaplujsicw Tomus  posterior. 

25.  —  Commentaria  in  Logieam,  aliosque  Aristotelis 

libros Tomus  unicus  edendus. 

Nullus  Auctorum  veterum  fuit,  nullus  recentiorum,  quorum  quidem  opera  extent, 
qui  posteritatem  tam  numeroso  voluminum  foetu  locupletaverit.  Quis  vero  in  tot 
monumentis,  librisque  volutandis  non  amet,  ac  sitiat  puritatem  illius  doctrinae  e 
puris  Sanctorum  Patrum,  et  Ecclesise  fontibus  sine  ulla  faece  manantis?  nihil  ut 
sit  tam  mullis  in  quaestionum  flexibus,  atque  mgeandris,  quod  non  possis  (ut  olim 
de  Magno  Hilario  dicebat  Hieronymus)  inoffenso  pede  deeurrere\  Tanta  certe  doctrinai 
illius,  sive  res  fidei  tractet;  sive  mores,  aut  mentem  erudiat,  apud  omnes  auctoritas 
est,  ut  merito  ei  possit  aptari,  quod  de  Principe  Theologorum  Nazianzeno  Doctor 
ait  Angelicus  :  Nazianzeni  tanta  est  in  doctrina  auctoritas,  ut  niillus  unquam  ejus 
dictis  calumniam  inferre  prmsumpserit  ^.  Id,  quod  rehgiosissimus,  doctissimusque 
Molina  ex  sacra  Carthusianorum  familia  observat,  dum  Soarium  in  scntentiis  eligen- 
dis  prudentissimum,  atque  in  opinando  consultissimum  attestatur. 

Si  quis  vero  objiciat  decretum  Clementis  VIII,  quo  damnavit  illam  propositionem  : 
Licet  per  litteras,  aut  internuntium  confessario  absenti  peccata  sacramentaliter 
confiteri,  et  ab  eodera  absente  absolutionem  obtinere.  Quam  Soarius  ita  est  inter- 
pretatus,  ut  diceret  :  Non  licere  quidem  absentem  unquam  poenitentem  absolvere  : 
licere  tamen  confessum  in  absentia  Sacerdotis  (in  extremae  tantum  necessitatis  arti- 
culo,  cum  moribundus,  editis  contritionis  indiciis,  confessarii  copiam  postulat,  et  ante 
adventum  iUius,  sensum,  aut  usum  omnem  rationis  amittit)  ab  ipso  jam  pricsente 
absolvi,  si  de  poenitentigc  signis  ex  astantium  testimonio  constet^  Si  quis  (inquam) 
illud  objiciat ;  sciat  imprimis  nullo  Pontificum  diplomate  damnatam  eam  doctrinam, 
quippe  quam  paulo  ante,  et  post  Soarium ,  viri  gravissimi ,  atque  doctissimi ,  ut 
Cathohcam  typis  mandarunt.  In  quibus  illustrissimus,  et  praxeos  in  Romana  Curia 
peritissimus  Cardinalis  Totelus,  *  Expressam  sacrorum  Canonum  sententiam,  affir- 
mat.  Assenserc  Rutilius  Rensonius,  Episcopus  Lauretanus  in  hbro  ^,  quem  ipsi 
ClementiVIII,dicavit:  Vasquez,  tom.  4,  de  Poenitentia^quipost  illud  decretum  lucem 
vidit ;  Alexander  Pezantius,  Comes,  et  Eques  Romanus,  utriusque  juris  Doctor  ^:  ac 

»  Epislola  ad  Lfctam,  dc  Inslilut.  filiac,  1  part.,  quset.  61,  art.  3. 

*  In  Instru.  saccrd.,  lib.  3,  cap.  11,  §  5. 

»  Tom.  IV,  dc  Pamit.,  disp.  10.  sect.  3,  ct  disp.  21,  sect.  4. 

*  Lib.  3,  Summ.,  cap.  8,  n.  2,  ad  fin. 

'■'  Lib.  1,  Spcculi,  d.  'S,  qn;vs\.  b,  §  ullim. 

*  In  3  parl.,  ad  qua-st.  8/i,  disp.  11. 
'  Ad  quicsl.  91  D.  Thom.,  art,  2. 


VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII.  VII 

nupcrrime  nostcr  iEgidius  in  Lovanicnsi,  Academia  publicus  professor  *  tradilam  a 
Soario  doclrinam  mullis  Conciliorum,  Pontificumquc  decrctis  luculcnte  confirmat. 
El  (quod  caput  cst)  ipse  Clemens  VIII ,  inlerrogatus,  num  moribundus  in  eventu , 
qucm  diximus,  absolvi  dcberet?  Debere,  respondit,  adjicicns,  Neqiie  cditer  se  faclu- 
riim,  neque  id  iinquam  suo  illo  veluisse  decreto.  Cujus  oraculi  testes  auriti  fuere,  16 
April.,ann.  1608.  Illustrissimus  Cardinalis  Bellarminus,  et  Illustrissimus  Archicpisco- 
pus  Armanacus,  qui  addidit :  Puniendum  a  se  Paroclium,  quin  in  simili  eventu 
poenitentem  cunctaretur  absolvere.  Litteras  praeterea  ejus  rci  testes,  signatasque  suo 
chirographo  tradidil  R.  e  Societate  JESU  Patri  in  Bclgio  Provinciali,  doctissimoque 
P.  Leonardo  Lessio  Roma3  tum  temporis  commorantibus.  Quse  omnia  diligentissime 
refert,  loco  supra  dicto,  citatus  iEgidius.  Addc  Constitutiones  synodales  ^  Yisensis  in 
Lusitania  diocceseos,  anno  1617,  accuratissime  editas  ab  Illustrissimo,  ac  Reveren- 
dissimo  Domino  D.  Joanne  Emmanuele  insignis  pietatis  Antistite  ;  in  quibus  ea  doc- 
Irina  Parochis  omnibus  excercenda  prsecipitur. 

Inter  caeteros  vero  libros,  quos  Soarius  evulgavit,  is,  quo  Serenissimo  Anglise  Regi 
Summi  Pontificis  hortatu  pro  Catholica  fide  respondet,  gloriam  ilU  peperit  immorta- 
lem.  Mirum  quantum  opere  in  illo  ingenium,  eruditio,  Fidci  ardor,  modestiaque 
Auctoris  eluceat !  Possent  hseretici,  nisi  mens  Iseva  fuisset,  e  tanta  verborum  modestia, 
etsi  alia  argumenta  deessent,  germanse,  sinceroeque  fidei  veritatem  agnoscere.  Sed 
tantum,  proh  dolor !  splendorem  ferre  non  poterant  cimmeria  lumina ,  et  errorum 
tenebris  assucta.  Extemplo  Calhohcus  liber  cum  inviso  Auctoris  nomine  in  medio 
Londini  foro  publice  concrematur.  Insipienter  id  quidem;  quid  enimprofuil  librum 
esse  combustum,  cum  lioc  ipsum  quod  est  ideo  combustus  quia  liwreticorum  dogma- 
tisderogabat,  memoriod  traditumsit?  Ut  pene  olim  dixit  Lactantius^  cum  libri,  quos 
contra  Rehgiones  Deorum  Numa  conscripserat,  Romse  in  concione  populi  cremarentur. 
Datae  subinde  ab  Anglico  ad  Regem  Catholicum  httera^,  quibus  monebat  pestiferam  ab 
Hispano  homine  prodiisse  doctrinam ,  deteriora  in  posterum  ahos,  ni  licentiam  coer- 
ceret,  ausuros.  Gravissime  tamen  responsum  a  Catholico  fertur  :  Miraji  se  quid  in 
eo  opere  repreliendat ;  cum  satis  comperlum  liaberel :  niliil  ibi  adversus  Rempu- 
blicam,  aut  Reges,  Principesve  iegitimos  edoceri :  niliil  a  communi  Ecclesim  sensu : 
nihil  a  recia  fide,  a\it  sanis  moribus  alienum,  sed  certissima  fidei  dogmata  ra- 
tionum  librata  ponderibus  Palrumque,  ac  Tlieologorum  testimoniis  constabilita  : 
pro  quibiis  sciret  se  et  ferro,  ubi  opus  esset,  et  sanguine  promptum  paraiumque 
decernere.  Aperte  significans  Ecclesiam  criminari,  qui  Soarium  criminarentur.  Quod 
quantee  glorise,  et  consolationi  sit  Ecclesiae  propugnatoribus,  indicat  Augustinus  * :  Non 
sane  parva  est,  parumque  gloriosa  consotatio  cujuscumque  nostrum,  si  ab  inimicis 
Ecclesice  cum  ipsa  Ecclesia  criminamur.  Ita  hseretici  dum  abolendo  Soarii  libro 

'  Tom.  II,  de  Sacrani.  de  Poenit.,  dis.  7. 

*  Lib.  1,  Conslitut.,  tilul.  5,  Constilul.  7,  nuni.  6. 

3  Lact.,  de  falsa  Rclig.,  lib.  1. 

'^  Libro  dc  unico  Baptisma,  contra  Pctilianum. 


VIII  VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII. 

flammam  pararunt,  addidere  lucem  et  famam.  Itaque  Soarius,  cui  nihil  gloriosius, 
quam  hEerelicorum  dispUcuisse  gregi,  ubi  combustum  pubhce  hbrum  audiit,  ingenti 
gaudio,  Isetitiaque  perfusus  adjecit  :  Nihii  sibi  jiicundius ,  nihil  optatiiis  accidere 
poluisse,  quam  si  eamdem  cum  libro  suo  fortunam  subiret;  ut  Orthodoxa;  Fidei 
dogmata,  quw  hactenus  stijlo  ingenioque  defenderat,  vita  quoque  ac  sanguine  tue- 
retur.  Quam  ardentem  Rehgiosissimi  Patris,  devotamque  testandge  profuso  sanguine 
Fidei  voluntatem  cum  miraretur  is,  qui  Goncordiam  in  Evangeha  edidit,  Sebastianus 
Barradius,  aUerum  hujus  Collegn  lumen  et  columen ;  sancta  quadam  correptus  invi- 
dia,  atque  ejusdem  accensus  ardore  Martyru  addidit  opportune,  Ovidianum  illud  mu- 
tuans,  et  paululum  mutans. 

Sine  me  liber  ibis  in  ignes? 

Hei  mihi,  quod  domino  non  hcet  ire  tuo. 

Rehqui  hbri  praecone  non  egent ;  sua  se  dignitate  tuentur  :  suo  se  Auctore  com- 
mendant. 

Nec  vero  minora  Soarium,  quam  htterarum  decorant  ornamenta  virtutum.  Saipe  a 
multis  vocatum  in  dubium  est,  Doctior  ne,  an  sanctior  fuerit?  Doctor  Ottadius  in 
Academia  Complutensi  fama  notissimus,  idemque  post  Abulensis  Episcopus,  Soarium 
quidem  apprime  doctum,  sed  sanctiorem  esse  dicebat.  Eadem  mens  omnium  recte 
sentientium  fuit.  Atque  ut  ab  iha  exordiamur,  quse  cseterarum  virtutum  fundamen- 
tum  est.  Scientia,  quse,  teste  divo  Paulo,  cseteros  inflat,  ipsum  altius  deprimebat. 
Cum  enim  pervenisset  ad  id  htterarum  famseque  fastigium,  quo  nemo  fortasse  ahus 
hac  setate  :  candide  fatebatur  nuha  animi  elatione  moveri ;  quod  sciret  quamplurimos 
ahos  etiam  rusticos,  si  sequis,  ac  ipse,  a  Deo  juvarentur  auxihis,  doctiores  evadere 
potuisse.  Rogatus  a  quodam  aUerius  facuUatis  Doctore  Primario  :  uter  numini  phis 
deberet,  Rex  ne  ahquis  cui  Deus  sceptrum  summumque  apud  mortales  honorem 
obtuht;  an  ipse,  cui  Deus  Theologise  sapientigeque  tradiderat  claves?  demissis  ocuhs, 
totusque  pudibundus  :  lUe,  inquit,  pkis  debet,  cui  Deus  Humilitatemf  suique  noti- 
iiam  donat.  Dom.  D.  Alphonsus  a  Castelbranco,  Episcopus  Conimbricensis  in  Enco- 
miastica  iUa ,  quam  diximus ,  Anghcani  hbri  Censura  :  Soarium  communem  hujus 
cetatis  Magistrum  et  Augustinum  alterum,  ut  supra  retuhmus,  appeUavit.  Dici  non 
potest  quantum  ex  ea  re  dolorem  acceperit  optimus  Pater,  professus  lacrjmantibus 
ocuhs  Indignum  se,  qui  inter  AUGUSTINI  discipulos  numeraretur.  Neque  id  satis; 
per  se  ipsum,  perque  ahos,  qui  apud  Episcopum  gratia  plurimum  et  auctoritate 
valebant,  omnes  et  vires  et  conatus  adhibuit,  quo  verba  iUa  perpetuo  sibi,  ut  ipse 
dicebat,  futura  rubori,  penitus  delerentur.  Neque  destitit  ab  inca^pto,  donec  Episco- 
pus  obfirmatc  respondit :  Quod  scripsi,  scripsi :  addens  ea,  qua  solebat  urbanitate, 
atque  lepore  :  Velle  se  hac  una  in  re,  Pilato  videri  similem.  Ab  omni  sibi  placen- 
fris,  ne  dum  tumentis  animi  significatione  longissime  aberat.  Nunquam  excidit  verbum, 
quod  propriam  laudcm,  jactantiamque  oleret.   In  pubhco  disputationum  certamine, 


VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII.  IX 

cui  prgeerat  ipse  Soarius,  is,  qui  conlra  argumentabalur,  e  Thesibus  unam  oppugnans, 
rem  urgebat  potissimum  testimonio  Augustini,  cujus  verba,  se  de  industria,  seu 
memoria  labente,  mutaverat.  Negavit  ergo  Soarius  inter  opera  sancti  Doctoris  verba 
illa,  vel  sententiam  reperiri.  Instanti  adhuc,  insuUantique  subjecit :  Sihi  quoque  in 
promptu  esse  quidquid  ea  de  re  scriptum  reliquerat  Augustinus.  Pupugit  ilhco 
animum  ea  tumoris,  ut  uni  ipsi  videbatur,  atque  arrogantiai  plena  responsio ;  tan- 
tumque  inde  moerorem  retuht  domum,  ut  qua^rentibus  causam  magno  cum  dolore 
responderit :  JSunquam  sibi  antea  verbum,  quod  meminisset,  tam  turpidum,  tamque 
insolens  excidisse.  Vitabat  hominum  congressus,  ne  suas  in  laudes  impingeret. 
Pubhcam  Aulam,  in  qua  htterarise  concertationes  habentur,  raro  adibat ;  ne  ipsum 
Magistri,  discipuhve  (quod  inter  disputandum  facere  consueverant)  cum  honoris 
prsefatione  laudarent.  Cum  vero  cogebatur  adesse,  nomenque  suum  et  laudes,  quse 
invito  ssepius  obtrudebantur,  audire;  ilhco  index  pigentis  animi  rubor  emicabat  in 
vuhu,  quem  manu  tegebat  apposita ,  significans  onerari  se  potius,  quam  honorari. 
Quoties  opus  ahquod,  scriptumve  ihius,  quod  omnes  mire  probarent,  coram  im- 
pensius  laudabatur ;  virgineo  quodam  pudore  suffusus  :  Tolei^ahiie  id  utcumque  esse, 
tantum  addebat.  Si  quis  sermonem  injiceret  de  honoribus,  ac  dignitatibus,  quae  iUi 
pro  egregiis  in  Christianam  Rempubhcam  meritis  deberentur;  vuUu  severo  subji- 
ciebat :  Indignum  se,  qui  in  Societate  vel  infimi  coqui  munus  obiret.  Adeo  ihum 
species  omnis  adulationis  offenderat.  Passis,  quod  aiunt,  vehs  semper  effugit  loca 
iUa,  vel  opportunitate,  unde  ahqua  honoris  aura  posset  affluere.  Propterea  cum  Car- 
dinales  a  Romana,  Principes  viri  a  Regia  Curia  ne  discederet,  hortarentur;  signifi- 
cabat  eum  terrarum  prseter  omnes  angulum  sibi  arridere,  in  quo  unius  cellulae  clau- 
sus  angustiis  Deo,  sibi,  hbrisque  vacaret.  Magister  omnium,  cujus  sententiam  judi- 
ciumque  ahi  sequebantur,  ssepe  discipulos  prsesertim  suis  in  rebus  magna  summis- 
sione  animi  consulebat,  hbros  iis,  commentariosque  recognoscendos  tradere  sohtus  : 
et  si  quid  in  eis  censura  dignum  animadverterent,  pari  quoque  facihtate  mutabat. 

Sui  contemptor  honoris,  servantissimus  erat  aheni.  Nuhius  ingenium  famamque 
deprimere :  omnes  dignis  laudibus  solebat  extohere  :  eos  etiam,  qui  minus  videban- 
tur  ahorum  opinione  laudabiles.  Si  quid  inter  argumentandum,  quod  minus  placeret, 
cuipiam  excidiset :  non  continuo  ut  falsum  absurdumve  damnabat :  nec  uUra  progre- 
diebatur  quam  ut  diceret :  Ohscurum  id  sibi,  difficileque  videri;  quo  magis  suo, 
quam  aheno  detrahebat  ingenio.  Cum  semel  data  negabantur  :  dicebat  tantum  sedata 
voce,  et  animo  :  Non  lihenter  retrogredior.  Eadem  scriptorum  modestia,  quae  ver- 
borum.  Cum  priorem  de  Gratia  tomum  recognoscendum  mitteret  Olysiponem,  hbro- 
rum  Censorem  etiam  atque  etiam  per  epistolam  monuit,  ne  in  sententias  solum  anim- 
adverteret,  si  quid  minus  verum,  aut  probabile  deprehenderet :  sed  in  verba  etiam, 
si  forte  scribendo  prgecipitem  fefehissent,  qu3e  offendere  ahcujus  animum,  aut  leviter 
pungere  viderentur.  E  dignitate  Sanctorum  Patrum,  veterumque  Doclorum  scribit 
semper,  et  loquitur,  maxime  D.  Thomse  cujus  quantum  apud  se  valeret  auctoritas 
in  sexto  hbri  de  Gratia  Prolegomeno  explicat.   lUud  denique  Soani  fuit ,  nullius 


X  VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII. 

existimationem  aut  iiomen  obterere  :  veritatem  asserere  :  Fidem  tueri  :  mente  non 
lingua  belligerari,  ac  ne  ha^reticos  quidem,  quibus  mars  ventosa  in  lingua,  dicterio, 
aut  convitio  violare.  Quare  Episcopus  Gonimbricensis  dictitare  solitus  erat  :  a  se 
visum  neminem,  in  qiio  modestia,  atqiie  docti^ina  tam  ex  wquo  certarent.  Detra- 
hentes  ahenai  famse  audire  non  poterat ,  soKtus  erumpentes  eo  sermones  vultus 
severitate  compescere.  Cum  inter  epulas,  ad  quas  eum  vocarat  auctoritatis  magnse 
Praelatus,  absentis  viri  unius  fama  roderetur;  vuUu  scvero,  atque  ea,  qua  erat,  animi 
celsitudine  palam  edixit :  Aut  viri  iUius,  quem  optimum  norat,  parcendum  lionori : 
aut  sibi  inde,  si  pergeret,  e  vestigio  reeedendum.  Ita  majorem  gratiam  iniit  a  Prse- 
lato,  qui  addidit :  Pliiris  se  deinceps  facturum  amiciiiam  iilius,  qui  amicorum  fa- 
mam  tam  constanter  ac  libere  tueretur. 

Par  ejus  animo  Patientia  multis  gravissimisque  in  rebus  enituit.  Sciebat  (et  scire 
tamen  dissimulabat)  esse  nonnullos,  qui  specie  quidem  tuendse  veteris  Theologise  : 
re  autem  ipsa  hvore  ducti  in  ea  doctrina,  quam  evulgarat,  tanquam  in  scirpo  no- 
dum  qusererent;  unde  illam  apud  Romanum  Pontificem  velut  novitatis  amantem, 
aut  ream  temeritatis  arguerent.  Nullse  tamen  accepta^  injuria^  verbum  ahquod  ama- 
rulentum  redolensque  vindictam  ab  eo  unquam  exprimere  potuerunt.  Neque  vero 
movebatur  ihorum  morsibus  et  cavilhs,  qui  ut  majus  aliquid  sibi  affmgant,  solent 
inter  scribendum,  aut  loquendum  magnis  insignibusque  ingeniis  allatrare.  Cum  ex 
Collegio  Complutensi  Salmanticam  pervenisset ,  nihil  ei  potius  fuit  ac  prius,  quam 
ut  Doctorem  ilhus  Academise,  qui  non  leviier  ipsum  in  scriptis  offenderat,  officiose 
ac  peramanter  inviseret.  Si  quis  in  sestu  argumentationis  verbum  in  illum  aculeatius 
intorqueret,  caput  aperiens  honoris  causa,  sereno  animo  excipiebat  et  vultu ;  eique 
indignitatem  inique  ferentibus  respondebat  :  Plus  se  dolere  ob  exisiimationis  jactu- 
ram,  quam  maledicendo  paiiebatur  is,  quem  ira  commovit,  quam  ob  injimam, 
aut  probrum,  quo  indigne  fuerat  iacessitus. 

In  cibo  ac  potione  abstinentia,  virtutum  ac  sapientise  nutrix,  erat  hujusmodi.  Tres 

per  hebdomadam  dies  severe  ac  rite  jejunium  tolerabat,  prseter  aha  Divorum,  quos 

prsecipua  religione  colebat,  pervigilia  multa  :  et  Quadragesima^,  Adventusque  Domi- 

nici  fcrias.  Reliquis  anni  lemporibus  sumpto  ad  meridiem  cibo,  aut  perexiguo,  aut 

nuUo,  prandium  differebat  in  noctem.  Ab  hac  rigide  vivendi  consuetudine  dimoveri 

potuit  nunquam,  etsi  Prselati,  ac  Principes  viri,  quibus  negare  non  poterat,  invita- 

rent :  quorum  mensis  comitatis  tantum ,  aut  hospitii  causa  nonnunquam  intererat , 

dapibus,  qua3  apponebantur,  quantumlibet  exquisitis  penitus  iUibatis.  In  attenuatum 

studiis,  jejuniisquc  corpusculum  singuhs  etiam,  quod  nonnuUi  curiosius  explorarunt, 

anle  lucem  diebus  immaniter  sa^viebat  flagris  asreo  filo  intertextis.  Eam  puniendi  sui 

consuetudincm  intcrmitteret,  cum  aistivo  tempore  secedebat  in  villam  augendis  per 

otium  studiis  opportunam;  solebat  se  in  locum  aliquem  secretiorem  abstrudere,  ne 

illius  laboris  socii  sonitum  se  verberantis  audircnt.  Lectus  eliam  maxime  pcr  Adven- 

tum,  et  Qiiadragesimam  solilo  durior  :  id  quod  in  tam  gravi  Ktate,  affcclaque  vale- 

ludine  non  levis  crat  cxempli.  Cum  ita  corpus  affligerct  ac  macerarct,  illud  scmpei* 


VITA  PATIIIS  FRANGISCI  SOARII.  XI 

inlerim  vcrcbatur  nc  forte  sibi  plus  nimio  indulgeret,  dolebatque  ex  animo,  quod 
exempla  vetcrum  Patrum,  qui  sc  voluntariis  poenis  insigniter  cruciaverant,  studiorum, 
ac  valetudinis  causa  imitari  non  posset ;  diccbatque  mitigatum  sibi  istum  utcumque 
dolorcm  viri  cujusdam  religiosissimi  litteris,  quibus  monuerat,  parceret  viribus,  con- 
suleretque  valetudini  :  Deum  ab  ipso  non  ferrum,  sed  calamum :  non  sanguinem 
exigere,  sed  atramentum.  At  Soarius  et  sui  hostis,  et  solitus  suas  ejusmodi  verbis 
obumbrare  virtutes,  cum  ferro  calamum  junxit,  cum  sanguine  miscuit  atramentum. 

Supcrscdco  virtutibus  aliis,  ut  vcniam  ad  Orationem,  cujus  studium  in  eo  et  fre- 
quentius  et  flagrantius ;  mirum  ut  sit  hominem  htterarum  studiis  addictissimum , 
cum  se  daret  Orationi,  ita  vacuum  fuisse  curarum  sohicitudinumque  lumuUu ;  nihil 
ut  feriantis  cum  Deo  animi  pacem  aut  quietem  interturbaret,  Affirmavit  cuidam  e 
nostris,  quoties  precarium  libellum  fumeret  in  manus,  Horarium  pensum  sacerdotum 
more  facturus,  adeo  curas  omnes  abscedere,  ut  nulla  res  quantivis  momcnti  attente 
precantis  animum  cogitationemque  abriperet;  usque  eo  tumultuantis  animi  motibus 
imperaverat.  Alebat  hanc  paccm  illa,  quam  Soarius  ipse  vocabat  Mairem  spiritiis, 
temporum  distributio ;  ita  definitis  distributisque  diurnis  spatiis,  ne  ahge  occupationes 
obstreperent  ahis,  aut  aheno  se  tempori  immiscerent.  Jam  inde  a  juniori  aetate  eam 
vivendi  instituerat  rationem ,  ut  paria  faceret  et  studium  htterarum ,  et  studium 
Orationis  :  utrique  in  tantum  se  mancipaverat,  ut  praetcr  Deum  suum  (ita  vocabat) 
suosque  hbros,  suum  pra^terca  agnoscerct  nihil.  Duos  tuht  ea  Provincia  viros  prae 
caetcris  magno  spiritahum  rerum  usu,  atque  insigni  pietate  florentes,  aUerum,  quem 
jam  diximus,  Martinum  Guttierrez,  Balthassarem  Alvarez  aUerum  :  horum  consue- 
tudine,  et  famiharitate  Soarius  jucundissime  et  sanctissime  utebatur  :  iis  magistris  in 
schola  spirituah  ad  omne  virtutum,  et  Orationis  maxime,  pergebat  exemplum.  Prseerat 
hicposterior  instituendis  Societatis  more  Novitiis  Medinse,  quam  vocant,  del  Campo.  Eo 
Soarius,  qui  tum  Salmanticai  htteris  operam  dabat,  permenso  leucarum  spatio  non  me- 
diocri,  pedes  peregrinantium  ritu,  feriarum  tempore  se  conferebat,  ut  sancti  viri  coho- 
quiis  proficeret  in  spiritu :  deque  rebus  divinis  meditandi  artes,  et  rationes  eo  ducente 
ac  docente  susciperet.  Dicebat  interdum :  Si  e  duabus  altera  necessitas  imponeretur, 
vel  solitam  ritu  Societatis  orandi  lioram,  vel  qucesitam  tot  annorum  labore  scien- 
tiam  amittendi :  wquiori  laturum  animo  liujus,  quam  illius  jacturam.  Statis  matu- 
tinse  precationis  horis,  urgentissimge  hcet  occupationes  aho  traherent,  defuit  nunquam. 
Semihoram  ante  lucem,  quam  cseteri  maturius  evigilabat,  ut  longius  orationi  tempus 
impenderet :  alteram,  priusquam  iret  discubitum,  quamvis  scribendo,  studendoque 
defessus,  Divorum,  quos  sibi  adhibuerat  tutelares,  cohoquio  ac  precibus  dabat.  Ita 
noctem,  et  lucem  prseibat  oratio  totius  fere  diei  comes.  Interdiu  si  studiis  inhserenti 
quaestio  ahqua  perdifficihs ,  nodusve  implicatus  occurreret ,  cujus  exitus  esset  in 
tenebris ;  ante  vivam  Ghristi  e  Gruce  pendentis  effigiem  divinae  lucis  radios  a  Patre 
luminum  mutuabatur ;  si  dubius  adhuc  haereret ,  Beatissimam  subinde  Deiparam , 
cujus  etiam  imago  anle  oculos  erat,  phssime  ac  familiarissime  consulebat.  Gum  quidam 
inter  loquendum  de  Urbis,  quas  vocant,  stationibus  sermonem  inseruisset,  adjecU  ; 


XII  VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII. 

Se  quoque  inira  cubicidi  sui  parietes  solitum  stationes  suas  percurrere  :  cum  ad 
magnam  Matrem  modo,  modo  ad  Filium  in  dubiis  persospe  confugeret.  A  me- 
ridie,  quasi  e  medio  occupationum  conflictu  receptui  caneret;  post  tantulam  a 
labore  curisque  remissionem,  assueverat  jucunda  cum  Deo,  Deique  Parente  miscere 
colloquia. 

Fuit  cum  altissima  rerum  sublimium  in  contemplatione  defixus,  divinaque  suavitate 
liquescens  nullo  excitantium  strepitu  ad  se  rediret.  Janitor  Collegii  ea,  quam  diximus, 
post  meridiem  hora  Soarii  cubiculum  nescio  quid  nutiaturus  intraverat  semiclausa 
fenestra.  Cum  pedum  complosione  strepenti  responsum  nullum  daretur,  progressus 
ulterius  supplicem  videt  supinis  manibus  ante  Christum  in  Cruce  suffixum  :  vocat, 
alloquitur,  veste  prehendit,  ter  denique  manu  impellit  nihil  ejusmodi  sentientem  : 
adeo  abahenato  a  sensibus  animo  divinis  hserebat.  Iterum  janitor  idem  juratissimus 
testis  hora  ferme  eadem  Soarium  instantis,  quod  ipse  prseceperat,  negotii  moniturus, 
interioris  cubicuh  ad  ostium  cum  accessisset,  miratur  domum  ea  luce  perfusam, 
quam  ocuh  ferre  non  possent.  Obstupefactus  primo  aspectu,  ubi  se  ahquantulum 
obfirmavit,  ne  forte  oculorum  ludibrio  deciperetur  :  singula  per  otium  contemplatus, 
fulgorem  illum  solari  parem  a  Christi  pendentis  effigie  recta  ad  Soarii  vuUum  pec- 
tusque  se  se  vibrantem  :  ipsum  vero  Soarium  duos  fere  cubitos  ab  humo  subhmem, 
genibusque  phcatis  e  regione  suspensum  animadvertit.  Ad  eam  speciem  cum  perhor- 
resceret,  suspenso  gradu  proripit  se  se,  dubius  an  plures  tanti  miracuh  testes  ocu- 
latos  adjungat.  Adhuc  hserentem  pro  foribus,  et  pavitantem  Soarius  occupat :  roga- 
tus  cur  morantem,  ut  constitutum  fuerat,  non  vocasset?  aperte  candideque  respondet 
ea  specie  supphcantem  vidisse,  ad  quam  mutire  ausus  non  fuerit.  Introductum  ergo 
Soarius,  fusis  lacrymis,  manibusque  sublatis,  orat  et  obsecrat,  ne  quod  viderit,  foras 
emanet.  Secreti  promissionem,  ac  fidem  expressit,  conscio  tantum  confessario  viro 
sanctissimo;  qui  tametsi  oculorum  usu  Tobise  instar  orbatus,  in  rebus  spirituahbus 
erat  oculatissimus.  Par  est  credere  aha  generis  ejusdem  collata  Soario  ab  indul- 
genlissimo  Numine  beneficia,  quae  tamen  ingens  ilhus  altissimo  silentio  premebat 
humihtas. 

Pietas  in  Deiparam  ardentissimo  quodam  scintillabat  affectu,  illam  in  ore,  illam 
in  ocuhs,  animoque  ferentis.  Diebus  festis  dicatisque  Yirgini  Beatissimse  horas  ipsas 
ante  sacrum  duas  ihius  colloquio  jucundissime  frui  solebat;  cui  uni  felices,  quos  in 
litteris  eventus  habuit,  refercbat  acceptos.  Primam  qusestionem,  quse  coepit  ahquo 
modo  in  luce  versari,  dicavit  Beatissima3  Virgini,  cumulatissimce  illius  Gratise  styh 
sui  ingeniique  primitias  offerens.  In  celebri  namque  Theologiae  Actione,  quam  Soarius 
et  Societatc  primus  Salmantica3  habuit,  pie  admodum  eruditeque  tueri  perrexit, 
omnem  illum,  qui  est  in  Ecclesia  militante  simul  et  triumphante,  Gratiix;  cumulmn  a 
Gralia  Virginis  Beatissimai  superari  :  quam  Thcsim,  quia  novilatem  olere  visa  non- 
nullis,  at(iue  obelo  digna ;  palam  ipse  postea  majori  cum  pietatis,  atque  ingonii  laude 
defendil  :  mullis  deinde  Palrum  lostimoniis  luculentisque  rationibus  confirmatam 
sparsit  in  vulgus,  horlalu  P.  Martini  Gulticrrez  viri  in  Deiparai  gloriam  effusissimi, 


VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII.  XIII 

qui  Soarium  co  jam  sponte  currentom  acrioribus  stimulis  incitaverat.  Quam  gratum 
id  fuerit  Yirgini  Boalissimai  palam  ipsa  ostendit  eidem  Martino  Guttierrez ;  cui  se  in 
specie  videndam  obtulerat,  grates  agens  ob  operam  sui  causa  egregie  collocatam. 
Eo  Parcntis  indulgentissim<(3  beneficio  accensus  vchementer  est  Soarius,  ut  ipse  dice- 
bat,  ad  maturandum  secundum  in  tertiam  partem  volumen,  cui  illam,  quam  diximus, 
quccstionem  pielatis  eruditionisquc  plenissimam  luculenter  inseruit. 

Erga  Eucharistiam  sacrosanctam  religione  priccipua  fuit.  Sacrum  singuHs  diebus 
facere,  nisi  gravem  ob  valetudinem  non  omisit;  captata  etiam  longissimis  in  itine- 
ribus,  praeserlim  cum  Romam  iret,  ac  rediret,  sacri  operandi  opportunitate;  neque 
viarum  labore,  neque  sacric  supellectilis,  maxime  apud  haereticos,  per  quos  transeun- 
dum  erat,  penuria  magna  adigi  unquam  potuit,  ut  coelesti  illo  pabulo  fraudaretur. 
Cum  quis  objiceret  non  mediocris  esse  laboris  sacris  quotidie  operari  :  Minime, 
inquit,  qnce  enim  liora  aiia  in  vita  est  solatii  plenior,  et  voluptatis?  Ea  qiioties 
carere  cogor,  exarescit  animus  divina  dulcedine  destitutus.  Ex  hac  frequentia,  ac 
religione  in  Eucharistiam  singularis  animi  puritas  oriebatur,  quam  toto  vitse  tempore 
tenuit  illibatam.  Uno  ante  obitum  anno  cum  dies  ahquot  animum  exercitiis  spiritua- 
hbus  e  more  Societatis  excoleret;  totius  anteactoe  vita'  maculas  apud  Rectorem  Collegii 
rite  deposuit ;  quo  monente,  ut  grates  Deo  ageret  immortales,  quod  exactis  in  So- 
cietate  annis  tribus  supra  quinquaginta,  nullo,  se  ligarat  lethali  crimine,  cujus  eum 
vinculo  posset  absolverc;  provolutus  in  genua  prorupit  in  lacrymas,  se  se  e  magnis 
peccatoribus  unum  clamitans  et  agnoscens. 

Coepit  inde  speclare  secessum  aliquem,  id,  quod  jam  diu  meditabatur,  ubi  studiis, 
librisque  longum  valere  jussis,  totum  se  Deo  hberius  consecraret,  paratisque  majo- 
ribus  virtutum  praesidiis  ad  futuram  patriam  vasa  colhgeret.  Re  tamen  cum  Deo, 
superioribusque  communicata  visum  potius,  et  magis  e  re  Christiana  futurum,  si 
scribentem  mors  inveniret.  Ita  factum  Olysipone,  quo  illum  absolvendis  per  otium  de 
Gratia  libris  locus  opportunior  invitaverat.  Otium  quserentem  procellse  horribiles 
occuparunt.  Gliscente  namque  inter  Regios  Senatores  Pontificisque  Legatum  contro- 
versia  de  jure  dicendo,  maxima  et  turbulenta,  qualem  Regia  Civitas  experta  nun- 
quam  antea  fuerat,  tempestas  coorta  est :  hinc  Senatu,  inde  Ecclesia  fulminante. 
Exeundum  e  suo  sinu,  atque  statione  Soario  fuit,  ut  coelum  illud  serenaret,  urbique 
diutius  in  sacrorum  cessatione  moerenti  tranquillitatem  ac  Igetitiam  restitueret :  quan- 
tum  hic,  pro  vindicando  Ecclesia?  jure,  qua  virtute,  qua  ingenio  laboraverit,  exitus 
declaravit.  Summus  Pontifex  ob  navatam  in  Ecclesige  rem  impigre  operam  gratias  ei 
per  htteras  egit,  quarum  exemplum  est  hujusmodi. 

PAULUS  PAPA  V. 

Dilecte  fili,  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Significavit  nobis  venera- 
bilis  Frater  Octavius,  Episcopus  Forosemproniensis,  etin  istis  regnis  Collector,  quce 
tu  de  controversia  inter  eum,  et  Magistratus  seculares  {pacis  adversario  instigante) 
nuper  exorta  responderis ;  et  scripta  etiam  misit,  quce  ut  tuw  muUos  pietati  et 


XIV  VITA  PATRIS  FRANCISCI  SOARII. 

doctrinw  consentanea  sunt,  fnerunt  nobis  maxime  grata :  quamobrem  operam  tuam, 
prout  debemus,  laudamus  :  teque  in  Domino  hortamur,  ut  Dei  lionori,  et  Ecctesioi 
suce,  in  qua  tantum  divina  gratia  emines  liberlati  inservire  pergas.  Novimus  enim 
quantum  tua  auctoritas  ad  extirpanda  zizania  valeat;  quod  et  si  futurum  non  dubi- 
tamus,  tamen  nostram  Apostolicam  benedictionem  impartiendi ,  et  paternam  in  te 
cliajitatem  commemorandi  occasionem  nacti  officio  nostro  deesse  non  potuimus. 
Retribuat  Dominus  laborum  tuorum  mercedem. 

Datum  Romce  apud  S.  Mariam  Majorem,  sub  Annulo  Piscatoris,  die  XXV 
Augusti  M.  DC.  XVII,  Pontificatus  nostri  Anno  xiii. 

S.  Cardin.  Sanct^  SusanN;E. 

Sseviente  jam  mitius  tempestate,  ccepit  se  Soario  portus  iEternitatis  optatissimus 
aperire.  Incidit  in  morbum,  quo  visa  sibi  tota  illa,  quam  maxima  est,  civitas  segro- 
tare  ;  adeo  moerebant  omnes  unius  causa.  Solus  ipse  hilaris,  atque  animo  alacer,  ut 
qui  jam  terram  felicioris  patrige  e  salo  mundi  fluctuantis  aspiceret,  ingeminabat  iden- 
tidem  illa  verba :  Expectans  expectavi  Dominum.  Quam  dilecta  tabernacula  tua, 
Domine,  etc.  Sensibus  adeo  integris,  ut  adverterit  clandestinum  adesse  pictorem, 
qui  vultum  ipsius  vellet  exprimere.  Is  vero  fuit  necessario  excludendus,  ne  morienti 
dolorem,  aut  morbum  augeret.  Inter  eas  voces  animo  collabente  defecit  mortuo  simi- 
lis.  Paulo  post  sibi  redditus,  ac  coelesti  illo,  quodjam  praegustaverat,  gaudio  deli- 
butus  :  Non  putabam,  inquit,  tam  suave  esse,  tam  dulce  mori.  Tandem  Sacramentis 
rite  susceptis  vir  immortalitate  plane  dignus,  extinguitur  in  domo  professa  25  die 
Septembris,  Anno  M.  DG.  XVII,  setatis  fere '70,  Societatis  54.  Conditus  in  capsula 
honoraria  cum  plumbea  lamina,  quae  Soarii  nomen,  yetatem,  obitusque  diem  notaret. 
Celebratse  exequise  nostro  in  Templo,  patentibus  januis,  moestoque  cymbalorum  pulsu; 
in  gratiam  sui  nuper  Vindicis  Ecclesiastica  se  remittente  censura,  quse  urbem  terre- 
bat.  Adfuit  ingenti  dolore  perculsa  nobihtas  duce  Legato,  qui  etiam  moribundo 
Apostohcam  benedictionem  rite  indulserat,  Proregisque  segrotantis  fiho  Comite  Sah- 
narum.  In  sequenti  die  Augustiniana  familia  :  tertio  Franciscana  funebri  solemnique 
ritu  Sepulto  justa  sponte  solverunt :  sacrge  utriusque  fiimihse  Ducibus,  quorum  be- 
nevolcntia  erga  nos  eminet,  praeeunlibus.  Idem  suis  in  temphs  Rehgiosi  ahi  Ordines 
fecisse  dicuntur.  Totam  mox  Lusitaniam  infelix  nuncius  vulneravit ;  priccipue  Acade- 
miam,  quae  magna  Rehgiosorum  hominum,  illustriumque  frequentia  Doctori  suo  quam 
celeberrime  parentavit.  Ipse  Rector  Academiae  D.  Joannes  Coutinius  iliustrissimus 
sequc,  ac  Soarii  amanlissimus,  nunc  vero  Episcopus  Algarbiorum,  moeroris  causa  dies 
aliquot  publica  lucc  carere  voluit.  Tandem  luctu,  et  cultu  quam  potuit  maximo,  su- 
premum  solvit  honorem  alumno  suo  pariter  et  Parcnti  CoIIegium  Conimbricense. 
Condita  in  ejus  funere  poomata  varia,  EpigTammata,  Epitaphia,  pretium,  et  casterae 
viri  praistantiLc,  et  nominalim  ei  modcstite  dcbitum,  qua  dum  vitam  ageret,  ut  erat 
laudis  et  gloriae  fugitans,  passus  nunquam  esl,  ut  epigrammata  libris  suis,  ac  monu- 
mcnlis  piuTigerenlur. 


LEGTOUI  OPTIMO. 


Sciro  fortasse  cupiet  benignus  Lector,  quse  sit  in  hoc  opere  consilii  nostri  ratio, 
et  cur  a  prolixiori  commentandi,  ac  disputandi  metliodo,  quam  hactenus  tenuimus, 
ad  contractiorem  scribendi  formam  transferamur,  et  intermissa  rerum  moralium  trac- 
tatione,  ad  quartum  sententiarum  pertinente,  ad  speculativas  quiesliones  in  primo 
sententiarum  contentas  remigremus.  Variae  profecto  me  in  hoc  consihum  rationes 
impulere,  quas  conjicere  tam  facile  cuique  erit,  quam  mihi  recensere  supervacuum. 
Hoc  tantum  dico,  eum,  qui  pubhcum  agit  theologise  professorem,  quamvis  nec  labori, 
nec  studio  unquam  parcat,  \ix  posse  eadem  semper  opera  lucubrare,  aut  semper 
eosdem  foetus  parturire,  sed  oportere,  ut  nunc  ad  haec,  nunc  adillastudia  curas 
suas  partiatur,  partim  ut  legendi  muneri  satisfaciat,  parlim  ut  precantium  votis  res- 
pondeat,  partim  ut  occurrentium  negotiorum  difficuUates  expediat.  Quare  cum  sentiam 
a3tatem  suum  jam  ad  occasum  festinare,  et  vitse  periodum  mihi  posse  brevem  supe- 
resse,  operse  pretium  mihi  visus  sum  esse  facturus,  si  in  uno  semper  opere,  quod 
longiores  moras  postulat,  cunctabundus  non  hsererem,  sed  aha,  quai  facihores  habent 
exitus,  pro  opportunitate  temporis  maturarem ;  nedum  incepta  mahor,  nonnulla,  quae 
sunt  apud  me  pene  absoluta,  aut  diutius  morentur,  aut  omnino  moriantur.  Unde 
quamvis  animus  mihi  sit  tomos  de  Sacramentis  absolvere,  et  ante  illos,  opus  de 
Rchgione,  cui  ultimam  manum  jam  adhibeo,  in  lucem  promere.  Interim  tamen  volui 


XVI  LECTORI  OPTIMO. 

has  lucubrationes  edere,  quai  ex  quolidiano  legendi  munere  mihi  paratiores  videban- 
tur,  et  ab  ilHs  totius  doctrinse  Scholasticae,  et  speculativse  summam  breviori  stylo, 
quam  hactenus  secutus  sum,  fehciter  auspicari.  Exploraturus  an  ea  res  jucunda 
pariter,  et  fructuosa  Christianae  reipublicge  evadat.  Nam  si  intellexero  meum  in  hac 
re  laborem  non  inutiliter  collocatum  ab  omnibus  judicari ;  pergam  alacrior,  et  suc- 
cisivis  saltem  horis  quanta  potero  contentione  in  hoc  incumbam,  ut  favente  Numine 
paulatim  absolvatur,  el  in  publicam  utilitatem  evulgetur.  Et  sicut  noster  operi  labor 
non  deerit,  ita  spero  haustas  e  coelo  vires  non  esse  labori  defuturas,  prsesertim  illo- 
rum  precibus,  qui  ex  nostris  studiis  fructum  aliquem  consequuntur,  a  summo  Deo 
exoratas. 


• . 


INDEX  TRAGTATUUM,  LIBEOEUM 

ET  CAPITUM 


QUI  IN  HOG  TOMO  GONTINENTUR. 


TRAGTATUS  PRIMUS 


DE  DIVINA  SUBSTANTIA  EJUSQUE  ATTRIBUTIS  IN  TRES   LIBROS  DIVISUS. 


LIBER  1 

DE  ESSENTIA  ET  ATTUIBUTIS  DEI  IN  COMMUNI. 

Cap.  I.  An  Deus  sit  ens  necessariiim.  Pacjina  1 

Cap.  II.  Sit-ne  esse  Dei  de  esseiUia  ejus.  5 

Cap.  III.  Quale  esse  sit  de  essentia  Dei.  8 

Cap.  IV.  Deum  non  venire  in  compositionem.  13 

Cap.  V.  De  simplicitale  Dei  in  se.  15 

Cap.  VI.  De  Divina  unitate.  18 

Cap.  VII.  De  veritate  Divini  esse.  20 

Cap.  VIII.  De  Bonitale  Divini  esse.  22 

Cap.  IX.  An  Deo  conveniant  alia  attributa.  26 

Cap.  X.  Distinguantur  ne  uttributa  ab  essentia.  31 
Cap.  XI.  Sint-ne  altributa  de  essenlia  Dei.  33 

Cap.  XII.  An  Divinitas  sit  de  essentia  atlributorum.  36 
Cap.  XIII.  An  attributa  includant  se  invicem  essentia- 
liter.  38 

Cap.  XIV.  Quomodo  de  Deo  attributa  cnuncientur ,    41 

LIBER  II. 

DB  attributis  dei  negativis. 

Cap.  I.  An  Deus  sit  infinitus  simpliciter.  46 

Cap.  II.  De  immensitate  et  existentia  Dei  ia  rebiis.  48 
Cap.  III.  De  immutabilitate  Dei.  54 

Cap.  IV.  De  Dei  ieternilate.  &5 

Cap.  V.  An  Deus  sit  omnino  incomprehensibilis.  58 
Cap.  VI.  An  Deus  sil  invisibilis  corporeis  oculis.  61 
Cap.  VII.  An  Deus  sit  invisibilis  in  se  respeciu  omnis 

intelleclus  creati.  64 

Cap.  VIII.    Sit-no  Deus   invisibilis  naturaliter  cuivis 

crealurcB.  69 

Cap.  IX.  An  visio  Dei  sit  supernaturalis  omni  iniellec- 

tui  c/reabili.  73 

Cap.  X.  Sii-ne  visio  Dei  proxime  ab  intellectu  viden- 

tis.  78 

Cap.  XI.  An  videatur  Deus  per  verbum  creatum.  82 
Cap.  XII.  An  videatur  Deus  per  speciem  creatam.  85 
Cap.  XIII.  Possit-ne  videri  Deus  de  poientia  absoluta 

per  speciem  creatam  ab  eodem  infusam.  92 

Cap.  XIV.    Infundatur-ne    lumcn    (jlorice    videntibus 

Deum.  99 

Cap.  XV   Quie  sit  nccessiias,  cjuodve  munus  luminis 

glorice  101 

I. 


Cap.  XVI.  An  possit  de  potentia  absoluta  videri  Deus 

sine  lumine  {jloricje.  no 

Cap.  XVII.  Sii-ne  visio  Dei  connaturalis  inteUectui  lu- 

mine  (jlorici;  informalo.  m 

Cap.  XVIII.  An  visio  Dci  sii  cocjniiio  cfddditaiiva  ct  in- 

tuiiiva  Dei.  113 

Cap.  XIX.  Sit-ne  visio  Dei  cjusdem  speciei  in  omnibus 

beatis.  ne 

Cap.  XX.  An  visio  Dei  sit  CBqualis  perfeclionis  in  vi- 

dentibus  ipsum.  119 

Cap.XXI.  Vnde  oriaiur  incequalitas  visionis  in  beaiis.lH 
Cap.  XXII.  An  videnies  Deum  neccssario  videant  om- 

nia  attribuia,  quce  in  eo  suni.  128 

Cap.  XXIIl,  An  videnies  Divinam   essentiam  vidcant 

necessario  tres  Personas.  133 

Cap.  XXIV.  Videntes  Deum,  an  videant  liberos  actus  vo- 

luntatis  ejus.  139 

Cap.  XXV.   Possint-ne  videri  creaturce  j)ossibiles  in 

Vcrbo  per  illius  visioncm.  144 

Cap.  XXVI.  An  neccssario  videantur  creaturce  possi- 

biles  in  Verbo.  159 

Cap.  XXVII.  An  creaturce  existentes,  scu  futurai  vi- 

deaniur,  vel  videri  possint.  165 

Cap.  XXVIII.  Quas  res  videant  beati  in  Verbo.         170 
Cap.  XXIX.  Cur  visio  non  sit  comprehensio  et  quomodo 

ditJerai.  175 

Cap.  XXX.  Videri-ne  possit  Deus  ab  homine  in  vita 

mortali.  178 

Cap.  XXXI.  Sit-ne  Deus  ineffabilis.  181 

Cap.  XXXII.  Quomodo  possil  Deo  nomen  imponi.    188 

LIBER  III. 

DE  attributis  dei  affirmativis. 

Cap.  I.  De  scicniia  Dei  de  se  ipso.  194 

Cap.  II.  De  scieniia  Dei  rcrum  possibiUum.  196 

Cap.  III.  De  scientia  Dei  rcrum  futurarum.  202 

Cap.  IV.  An  scienlia  Dei  sit  praciica.  206 

Cap.  V.  De  Divinis  ideis.  210 

Cap.  VI.  De  voluntuie  Divina.  214 

Cap.  VII.  De  Actibus  vohintatis  Divinoe.  217 
Cap.  VIII.  Dc  voluntale  antecedenle  el  consequcnte.  221 

Cap.  IX.  De  Omnipotentia  Dei.  224 

Cap.  X.  De  Providentia  Dei.  234 

B. 


XVIII 


INDEX  TRAGTATUUM, 


TRAGTATUS  SEGUNDUS. 

DE  DIVINA  PRJIDESTINATIONE  ET  REPROBATIONE  IN  SEX  LIBROS  DIVISUS. 


LIBER  I. 

DK   PR.EDEST1NATI0NIS  NATURA. 

Cap.  I.  De  necessilale  pnedeslinutionis.  236 

Cap.  II.  Pnedestinalioncin  csse  actim  immancntem  et 

celcrnum.  ^^'^ 

Cap.  III.  Prwdcslmalionem  esse  acium  libcrum.  239 
Cap.  IY.  De  muleria  et  objccto  prwdcstinaiionis.  242 
Cap.  V.  Dc  tcrmino  prwdeslinationis.  245 

Cap.  VI.  De  scientia  absoluta,  qim  necessario  antecedit 

prcedeslinalionem.  ^^9 

Cap.  VII.  De  necessilate  prwscicntia  conditionatce  ante 

prcedcslinaiionem.  ^^3 

Cap.  VIII.  Decreium  (jloricB  esse  primum  actum  in  prm- 

deslinatione  hominum.  260 

Cap.  IX.  Idcm  decretum  fuisse  primum  in  prwdesiina- 

iione  Angelorum.  274 

Cap.  X.  Hoc  dccretum  esse  definitum  quoad  personas 

cl  quoad  grculus  tjlorice.  279 

Cap.  XI.  Hoc  dccrctum  csse  dHectionem  ct  eleclioncm 

prcedestinationis.  280 

Cap.  XII.  In  eodcm  signo  fuissc  clecios  omncs  prwde- 

slinatos.  282 

Cap.  XIII.  De  voluntate,  qua  Deus  media  praidcstina- 

tis  praeparavit.  287 

Cap.  XIV.  De  volunlatc,  (^ua  Deus  cxcquitur  prcedcsti- 

nationis  effeclus.  290 

Cap.  XV.  An  voluntas,   (jua  Deus  intendit  ot  conferl 

gloriam,  diversas  miUationes  cfficiat  in  prwdcsti- 

nato.  293 

Cap.  XVI.  An  in  prwdcslinatione  sit  necessarius  actus 

imperii  distinclus  a  cwteris.  297 

Cap.  XVII.  An  prwdestinatio  sit  actus  intcllectus^  vel 

volunlatis.  302 

Cap.  XVIII.  De  comparatione   prwdestinationis  cum 

providenlia.  305 

Cap.  XIX.  De  comparalione  prwdestinationis  ad  (jra- 

tiam  et  supernaturalcm  (jubernationem.  309 

Cap.  XX.  De  comparatione  prwdestinationis  cum  libro 

vitw.  313 

LlliER  II. 

DE   CAUSIS   PR.UDEST1NATI0NIS. 

Cap.  I.  Dc  siatu  controvcrsiw  etmultiplici  disputalio- 

nis  sensu.  321 

Cap.  II.  De  causis  phxjsicis  prwdestinationis  ([uoad  ef- 

fectus.  322 

Cap.  III.  An  dctur  causa  moralis  quoad  effectus  ex 

paric  prwdesiinati.  324 

Cap.  IY.  An  prwcesserit  aHqua  prwdesiinati  aclio  vi- 

tam  hanc,  qu(e  sit  prwdcstinaiionis  cjus  causa.  326 
Cap.  V.  An  ex  mcritis  co)iditionalis  sumi  possil  pr(e- 

destinationis  ratio.  Hic  de  infantibus  (ujiiur.  330 
Cap.  YI.  De   causa  mcritoria  ex  bo)io  iiberi  arbiirii 

usu.  335 

Cap.  Yll.  Do  causa  dispositiva  ex  nio)-<di  usu  liberi 

arbiii  ii.  3J'5 


Cap.  YIII.  Patrum  sententia  et  prcecipue  Grwcorum  de 

causa  pr(edestinationis  ex  naturce  operibus.  367 
Cap.  IX.  Objectio  contra  superioremresolutionem.  372 
Cap.  X.  Quod  bonum  opus  mo)'aIe  non  possit  esse,  nisi 

ex  prcedestinaiione  et  qratia,  tripliciier  refertur  cl 

co)i{utatitr.  373 

Cap.  XI.  Quarlo  modo  idon  asseriim  refcrtur.  377 
Cap.  XII.  Vem  scntcntia  co)itraria  ex  Scriptura  pro- 

batur.  381 

Cap.   XIII.    Eadem  sententia  Conciliorum  auctoiitaie 

fulcilur.  386 

Cap.  XIY.  Aucloritate  Patrum  eadem  sentoitia  corro- 

boratur.  388 

Cap.  XV.  Ratione  comprobatur  eadem  sententia.  392 
Cap.  XYl.  Eadon  senie)itia  demonstratur  ex  incom- 

modis.  397 

Cap.  XYII.  Respondetur  fwxdamoitis  contrariw  seti- 

tentice  positis  cap.  10.  409 

Cap.  XYIII.  Rcspondeiur  objcctioni  cap.  9  propositw.  412 
Cap.  XIX.  Bo)ium  opus  moralc  acquisitw  virtutis,  li- 

cet  a  (jratia  exiri)iscca  efficiatur,  non  esl  causa  pro- 

pria  prwdesimationis.  414 

Cap.  XX.  Supcrnuiuralc  optis  ex  gratia  proccdois  non 

est  causa  prwdcsti)iatio)iis  quoad  omncs  effectus.  417 
Cap.  XXI.  An  Christus,  vel  u)ius  homo  purus  (jueat 

esse  causa  prwdestinatio)iis  alterius  quoad  omnes  ef- 

fecius.  427 

Cap.  XXII.  Possit-ne  dari  causa  prwdestinationis  ex 

parte  actus  Divinw  voluniaiis.  422 

Cap.  XXIII.  An  ex  parte  prwdestinati  detur  causaprw- 

(lesti)iatio)iis  sccundum  se.  431 

Cap.  XXIY.  Potuoil-ne  lionio  purus,  vel  Christus  me- 

reri  aliis  prwdcstinationem  quoad  liberam  determi- 

natio)iem  elcciionis  divi)iw.  441 

Cap.  XXY.  Detur  ne  aliqua  causa,  velratio  electionis 

prwdestinatorum  ex  parte  Dei.  454 

LIBER  lll. 

DE  EFFECTIBUS  PR.EDESTINATIONIS. 

Cap.  I.  Habeat  ne  prwdestinatio  aliquos  effcctus.  456 
Cap.  II.  Quw  condilio)U's  rcquirantur,  vt  aliquid  hene- 

ficiu)n  sit  cffcctus  prwdestinaiionis.  458 

Cap.  III.  Sit-nc  gloria  et  perseverantia  prwdesUnaiio- 

nis  cffcctus.  460 

Cap.  IV.  An  (jraiia  sanctificans  sit  efjectus  prwdestina- 

tionis.  462 

Cap.  Y.  Sint-nc  merita  prwdesiinati  effeclus  prwdesti- 

nationis.  464 

Cap.  YI.  Quw  auxilia  prwvenientia  sint  effectus  prw- 

dcstinatio)iis.  468 

Cap.  VII.  Quo))iodo  nuiur(dia  bona   p)'a'dcstinationis 

effccius  exislant.  471 

Cap.  VIII.  Mdhon,  po'missioque  cjus  qua  nitioneprw- 

dcstinuiionis  sit  cffcctus.  474 

Cap.  IX.  Pnedestinutioncm  non  induare  neccssilalcm 

justificutionis.  479 


LIDROIIUM 

Cap.  X.  Prwdfslinalioncm  von  vuluccre  necessilutcm 
bcne  operandi.  482 

LIBER  IV. 

m  SUPERNATUnALI    PROVIDENTIA   CIRCA   REPROBOS. 

Cap.  I.  Velil-ne  Dcusomnes  salvare.  485 

Cap.  II.  YolunUt.^i  .<;alv(indi  omncs  qualis  sil.  488 

Cap.  111.  Dcnlur-ne  omnibus  aduUis  mcdia  sufficien- 
tia.  491 

Cap.  IV.  An  Infantibus  omnibus  provideatur.         495 

LIBER  V. 


DE   REPRODATIONE. 

Cap.  I.  An  sil  el  quid  sit  rcprobalio.  500 

Cap.  II.  An  sit  in  intcilcctu,  vcl  roluulatc.  501 

Cap.  III.  An  Dcus  cx  se  vciit  aiiquos  non  bearc.  502 


ET  CAPITUM.  XIX 

Cap.  IV.  De  Aclibus  intellectus  et  voluntatis  Dei  ctrca 

rcprobos.  507 

Cap.  V.  Ileprobationis  neqaiiva;  non  dari  causam.    510 

Cap.  VJ.  D:i  causa  rcprobalionis  positivce.  512 

Cap.  VII.  De  reprobationis  cfjcctibus.  515 

Cap.  VIII.  Dc  concordia  reprobationis  cum  libcro  ar- 

bitrio.  518 

LIBER  VI. 

PE  COMPARATIONE   INTER   PR.EnESTINATIONEM  ET 
REPROBATIONEM. 

Cap.  I.  An  prcpdcstinalus  in  hacvita  recipiat  majora 
dona  qriitice  quam  rcprobus.  521 

Cap.  II.  In  certitudinj  comparantur  pi'cedeslinatio  et 
rcprobatio.  523 

Cap.  III.  Sit-ne  nmjor  nunierus  prcedeslinatorum,  quam 
rcprobatorum .  52'i 

Cap.  W.Ad  totam  Di'i  providenlium  comparantur.  526 


TRACTATUS  TERTIUS. 


DE  SANGTISSIMO  TRINITATIS  MYSTEIIIO;,   IN  DUODECIM  LIBROS  DIVISUS. 


LIBER  I. 

DE   TRINITATE   AN    IN    DEO   SIT. 

Cap.  I.  In  Deum  tam  nomcn,  quam  rationem  Pirsonce 

vere,  ac  proprie  convcnire.  533 

Cap.  II.  In  Deo  esse  pliires  Personas.  536 

Cap.  III.  Quomodo  ratio  personce  communis  sit  tribus 

divinis  Pcrsonis.  538 

Cap.  IV.  Pcrsonas  non  multiplicari  in  Dco,  nisi  per 

realcm  proccssionem.  544 

Cap.  V.  Proccssioncs  divinas  immediate  per  intellcclum 

et  voluntatem  esse.  549 

Cap.  VI.  Personas  produci  intellcctione  et  amore.  552 
Cap.  VII.  Qua  intclleciione  et  quo  amore  persona  pro- 

ducantur.  556 

Cap.  VIII.  Sit-nc  actus  principium  quo  productionis.  559 
Cap.  IX.  De  numcro  proccssionum.  560 

Cap.  X.  De  numero  pcrsonarum.  562 

Cap.  XI.  Dc  coynilione  Trinilalis  sine  rcvclatione.  564 
Cap.  XII.   Quomodo  cognoscatur  Trinitas  ex  revcla- 

tione.  570 

LIBER  II. 

DE  DIVINITATE  TRIUM   PERSONARUM. 

Cap.  I.  De  Patris  divinitate.  574 

Cap.  II.  Do  Divinitale  Personce  procedentis.  575 

Cap.  III.  Probatur  Filii  divinitas.  578 

Cap.  IV.  Ejus  divinitas  defcnditur.  581 

Cap.  V.  Spiritus  sancti  divinitas  ostetulitur.  584 

Cap.  VI.  Ipsius  divinilas  defcnditur.  586 

LIBER  III. 

DE   DISTINCTIONE   TRIUM    PERSONARUM; 

Cap.  I.  Dislinctio  trium  Pcrsonarum  ostenditur.  588 

Cap.  II.  Earum  distinctio  dcfcndilur.  589 

Cap.  III.  Esse  in  Trinilate  tres  personalitatcs.  591 

Cap.  IV.  De  tribris  subsislcntiis  pcrsoncdibus.  593 

Cap.  V.  Esse  in  Deo  tres  cssentias  relativas.  ,595 


Cap.  VI.  Personas  esse  tres,  etc.  599 

Cap.  VII.  De  tribus  vnilatibus  personalibus.  600 

Cap.  VIII.  De  tribus  vcritatibus  pcrsonalibus.  601 

Cap.  IX.  An  relatio  in  Deo  perfcctionem  dicat.  603 
Cap.  X.  Satisfit  fundamcntis  contrariis.  608 

Cap.  XI.  Distinguanturnc  pcrsonw  in  attributis  posi- 

tivis.  610 

Cap.  XII.  Personas  non  distingui  in  atlribulis  ncga- 

tivis.  613 

Cap.  XIIL  De  modo  loquendi  de  Pcrsonis,  ut  distinc- 

tis.  616 

LIBER  IV. 

DE  DNITATE  TRIUM   PERSONARUM. 

Cap.  1.  Tres  personas  esse  unius  ct  ejusdem  essentias 

ac  naturce.  619 

Cap.  II.  Personas  esse  idem  realiter  in  una  Deitate.  620 
Cap.  III.  Occurritur  fundamento   contrarii  erroris , 

sumpto  ex  principio  illo.  Quce  sunt  eadem  uni  tcr- 

tio,  elc.  622 

Cap.  IV.  De  distinctione  pcrsonarvm  ab  csscntia.  624 
Cap.  V.  An  relationcs  sint  de  csscntia  Dcitatis.  628 
Cap.  VI.  In  qvo  nonnidla  dubia  expediuntur  et  satisfU 

fundamentis  oppositis.  630 

Cap.  VII.  An  Divinitas  sit  de  conceptu  relationum.  632 
Cap.  VIII.  Argumentis  contrarice  scntcntiw  et  quibus- 

dam  dvbiis  salisfit.  634 

Cap.  IX.  De  U7tilate  personarum  in  omnibus  attribv- 

tis.  635 

Cap.  X.  Quomodo  sit  Omnipotentia  in  ommbus  perso- 

nis.  636 

Cap.  XI.  Dc  vnitate  personarum  in  subsislcntia  abso- 

luta.  639 

Cap.  XII.  Trcs  divinas  pcrsonas  vere,  ac  proprie,esse, 

dicique  unum  Deum,  propter  essc7itiw  unitatem.  G42 
Cap.  XIII.  De  vai'iis  modis  atlribuendi  pcrsonis  uni- 

tatnn  Dei.  643 


XX 

Cap.  XIV.  Pro  qiio  supponat  hic  Deus,  cum  de  tribus 

personis  dicitur.  644 

Cap.XV.  Dewqualitale  et  simililudine  personarmn.  646 

Cap.  XVI.  De  trium  personarum  circimiinsessione.  649 

LIBER  V. 

DE   RELATIONIBUS  ET  NOTIONIBtlS. 

Cap.  I.  Sinl-ne  in  Deo  rekttiones  reales.  653 

Cap.  II.  Quot  sinl  intra  Deum  relationes  reales.  654 
Cap.  III.  De  distinctione  relationum  personalium  aper- 

sonis.  656 

Cap.  IV.  De  spiratione  activa,  an  realis  relatio  sit.  657 
Cap.  V.  An  spiratio  sit  distincta  relatio  a  personali- 

bus.  660 

Cap.  VI.  Quod  spiratio  sit  una  simplex  relatio.  662 
Cap.  VII.  De  numero  divinarum  relationum.  664 

Cap.  VIII.  De  comparatione  reJationum  in  propriis  ea- 

rum  conditionibus.  666 

Cap.  IX.  Anrelationes  divince  sintnotiones.  669 

Cap.  X.  De  numero  notionum.  671 

LIBER  VI. 

DE   ORIGINIBUS   ET   ACTIBUS   NOTIONALIBUS. 

Cap.  I.  De  comparatione  originum  ad  essentiam,  rela- 
liones,  etc.  674 

Cap.  II.  Salisfit  nonnullis  difficxdtatihus.  676 

Cap.III.  Vlrum  actusnotionales  necessarii  sint.      678 
Cap.  IV.  An  aclus  notionales  sint  liberi,  vel  volunta- 
rii.  679 

Cap.  V.  De  potentia  ad  actus  notionales.  682 

Cap.  VI.  De  terminis  formcdibus  originum.  684 

Cap.  VII.  De  modo  loqucndi  de  originibus.  686 

LIBER  VII. 

DE  PROPRIETATIBUS  ET    CONSTITUTIONE  DIVINARUM 
PERSONARUM. 

Cap.  I.  Sint-ne  personales  proprietates  in  Deo,  quas 

in  abstracto  significare  possimus.  691 

Cap.  II.  De  numcro  et  distinctione  proprietatum.  692 
Cap.  III.  An  proprielates  constituant  divinas  Perso- 

nas.  694 

Cap.  IV.  Utrum  proprietas  constituens  personam  dis- 

tinguat  eam.  696 

Cap.  V.  Dcnlur-neproprietatesabsolulce.  699 

Cap.  VI.  An  proprietas  sit  origo,  vel  relatio.  702 

Cap.  VII.   Vtrum  relatio  ut  relatio  constituat  perso- 

nam.  70  5 

Cap.  VIII.  An  persona  in  Deo  dicat  de  formali  relatio- 

nem.  708 

LIBER  VIII. 


INDEX  TRAGTATUUM,  ETC. 


Cap.  II.  Sit-ne  esse  ingenitum  proprietas  primcB  per- 


sonce. 
Cap.  III 


Cap.  I. 
Cap.  II, 


An  Pater  sit  principium  Deitatis. 
LIBER  IX. 

DE  PERSONA  FILII. 

Sit-ne  Verbum  et  Filius  eadem  persona. 


714 
717 


An  Filius  sil  proprie  Verbum. 


DE   PERSONA   PATRIS. 

Cap.  I.  De  prima  ratione  Paternitatis. 


711 


718 
723 

Cap.  III.  Verbum  dicatur-ne  tantum  notionaliter .  726 
Cap.  IV.  An  producatur  ex  cognitione  omnium,  qucB 

sunt  in  Deo.  728 

Cap.  V.  Tractantur  qucedam  dubia.  732 

Cap.  VI.  An  Verbum  procedat  ex  cognitione  creatura- 

rum.  735 

Cap.  VII.  An  procedat  ex  scientia  visionis.  740 

Cap.  VIII.  Sit-ne  Filius  vera  imago.  743 

Cap.  IX.  Sit-ne  soJius  Patris  imago.  746 

Cap.  X.  An  sit  sapientia  Patris.  749 

LIBER  X. 

DE    SPIBATORE. 

Cap.  I.  An  Filius  sit  spirator  cum  Patre.  753 

Cap.  II.  An  Spiritus  sanctus  distinguerelur  a  Verbo  sine 

processione  ab  iUo.  757 

Cap.  III.  An  Pater  et  Filius  immediale  spirent.  761 
Cap.  IV.  An  secimdum  rationem  sit  processio  imme- 

diate  a  Patre  et  Filio.  764 

Cap.  V.  An  Pater  et  FiJius  sint  unus  spirator.  766 
Cap.  VI.  An  duce  personcB  per  se  spirent.  768 

Cap.  VII.  An  Pater  et  FiJius  sint  unum  principium.  770 

LIBER  XI. 

DE  PERSONA  SPIRITU3  SANCTI. 

Cap.  I.  De  nominibus  Spiritus  sanctus  et  amoris.  774 
Cap.  II.  Ex  quarum  rerum  amore  procedat  Spiritus 

saticlus.  776 

Cap.  III.  An  Pater  et  FiJius  diJigant  se  Spiritu  $ano- 

to.  779 

Cap.  IV.  An  Spiritus  scmctus  sit  Donum.  782 

Cap.  V.  Cur  Spiritus  sanctus  non  sit  FiJius.  784 

Cap.  VI.  Cur  Spiritus  sanctus  non  sit  imago.         790 

LIBER  XII. 

DE  MISSIONE    DIVINARWM   PERSONABUM. 

Cap.  I.  Quid  sit  Missio.  795 

Cap.  II.  Quce  Personce  mittantur.  797 

Cap.  III.  Quce  Personce  mittant  alias.  799 

Cap.  IV.  De  Missione  visibili  ct  invisibili.  802 

Cap.  V.  De  Missione  invisibili.  807 

Cap.  VI.  De  Missionibus  visibilibus.  813 


INDEX  LOGOUUM 


IN  QUIBUS  QUiESTIONES  ET  ARTIGULI  PRIMiE  PARTIS  DIVI  TnOMiE  IN  IIOC  OPERE  EXPLIGANTUR. 


QU.f:STIO  I. 

De  mcra  doctrina.  In  prowmio  primi  tractatus  altin- 
ijitur  et  remiltitur. 

QU^STIO  II. 
De  Deo  an  sit. 
Art.  1.  in  tractatn  primo,lib.  1,  cap.  l,num.  9. 
Art.  2.  1»  eodcm  cap.  n.  13. 
Art.  3.  eodem  cap.  pcr  tolum. 

QU^STIO  III. 
Tract.  1.  De  Simplicitate  Dei. 
Art.  1.  lib.  1.  cap.  i,  n.  5,  ejusdem  tractatus. 
Art.  2.  Ibidem. 
Arl.  3.  eodem  cap.  i,n.  4. 
Art.  4.  eodem  Hb.  i,  c.  2  et  3,  et  m  i,  n.  3. 
Art.  5.  lib.  i,  cap.  4,  n.  8. 
Art.  6.  eodem  lib.,  cap.  8,  n.  6,  et  toto  c.  10. 
Art.  7.  lib.  1,  cap.  4,  n.  6. 
Arf.  8.  eodem  lib.,  cap.  5. 

QU^STIO  IV. 
Tract.  1.  Dg  Perfectione  Dei. 
Explicatur  lib.  1,  m  c.  8,  per  tofum. 

QUyESTlO  V. 
De  Bono  in  communi. 
Hwc  remiltitur  in  Metaphysicam. 

QU^STIO  VI. 
De  Bonitate  Dei. 
Tract.  1,  dicto  lib.  1,  cap.  8. 

QU.^STIO  VII. 
Tract.  1.  De  inftnitate  Dei. 
Art.  1.  lib.  2,  cap.  1. 
Art.  2.  eodem  cap.  n.  7. 
Art.  B  el  i.  Philosophis  remittuntur. 

QU^STIO  YIII. 
Tract.  2.  De  existentia  Dei  in  rebus. 
Art.  1.  lib.  2,  cap.  2. 
Art.  2.  eodem  cap.  2,  prwcipue  n.  8. 
Arf.  3.  eodem  c.  n.  4. 
ilrf.  4.  eodem  c.  n.  8. 

QU/ESTIO  IX. 
Tract.  2.  De  Immutabilitate  Dei. 
Art.  1.  lib.  2,  cap.  3. 
Art.  2.  eodem  c.  n.  6. 

QU^STIO  X. 
Tract.  1.  De  ^ternitate  Dei. 
Art.  1.  lib.  2,  cap.  4,  n.  2. 
Ar(.  2.  eodem  cap.  4.  /ere  p<?r  totum. 
/lr(.  3.  eodem  cap.  n.  8. 
Art.  4.  5.  e(  6.  Remittuntur  in  Melaphysioam. 

QU^STIO  XI. 
Tract.  i .  De  unitate  Dei. 
Art.  1  el  2.  Remittuntur  in  Metaphysicam. 
Art.  3.  lib.  1,  cap.  6,  pe>'  to(um. 
Art.  4.  codem  cap.  6,  n.  2. 

QU^STIO  XU. 
Thact.  1.  de  Visione  Dei. 
Art.  1.  /j6.  2,  cap.  7. 
Arf.  2.  lib.  2,   cap.  12  e(  13. 
Arl.  3.  h'6.  2,  cap.  6. 
Art.  4.  h'&.  2,  cop.  8  e(  9. 
Arl.  5.  eodemlib.,  cap.  14^  15,  16  dl7. 


yirf.  6.  ?v&.  2,  cap.  19, .20  et  21. 

Art.  7.  /;6.  2.  cap.  5,  et  cap.  17,  e(  cap.  29. 

Ar(.  8.  /ff».  2,  cap.  22,  23,  24,  25,  26,  27  et  28. 

Art.  9.  codm  /jt.  2,  cap.  25,  num.  8. 

Art.  10.  ibidem. 

Art.  11.  eodcm  hO.  2.  cap.  30. 

Art.  12  et  13.  Omittuntur. 

QUyESTIO  XIII. 
Tract.  1.  De  nominibus  Dei. 
Art.  1.  lib.  2,  cap.  31. 
Art.  2.  /?6.  1,  cap.  9,  et  lib.  2,  cap.  82,  n.  4. 
Ar(.  3.  eodem  c.  9,  n.  3,  e(  /??>.  2,  cap.  32,  n.  2  et  3. 
AW.  4.  hb.  1,  cap.  10, 11,  12  et  13. 
/Irt.  5  e(  6.  Remittunlur  in  Mctaphysicam. 
Art.  7.  lib.  1,  cap.  9,  n.  11  e(  sequenlibus. 
Art.  8,  !/&.  2,  cap.  32,  n.  15. 
Ar(.  9.  ibidem. 
Art.  10.  ibidem. 
Arl.  11.  eodcm  cap.  32,  n.  22. 
i4r(.  12.  lib.  1,  cap.  14,  per  lotum. 
QU^STIO  XIV. 
Tract.  1.  De  scientiaDei. 
Art.  1,2,3,  e«4,  lib.  3,  cap.  1. 
Art.  5  e«  6.  lib.  3,  cap.  2  e«  3. 
Art.  7.  Omillitur. 
Art.  8.  ///^.  3,  cap.  4. 
Art.  9.  10,  11  e/  12.  Omittuntur. 
Art.  13.  Remittitur  in  duos  libros  de  scientia  Dei. 
Art.  14  e(  15.  Remittuntur  in  Metaphysicam. 
Art.  16.  ///?.  3,  cap.  5. 

QUiESTIO  XV. 
Tract.  1.  De  Ideis. 
Explicatur  lib.  3,  cap.  6. 

QU^STIO  XVI. 
Tract.  1.  De  Veritate. 

Art.  1,  2,  3  ef  4.  Remittuntur  in  Metaphysicam. 
Art.  5.  cum  sequentibus,  lib.  1,  cap.  7. 

QUiESTIO  XVII. 
De  falsitate. 
Remittitur  in  Metaphysicam. 

QU^STIO  XVIII. 
Tract.  1.  De  vita  Dei. 
Art.  i  eti.  Philosophis  remiltuntur. 
Art.  3.  lib.  1,  cap.  3. 
Art.  4.  Omittitur. 

QU^STIO  XIX. 
Tract.  1.  De  voluntate  Dei. 
Art.  1.  lib.  8,  cap.  6. 
Art.  2.  ecdem  cap.  num.  2,  prcesertim  8. 
Ar(.  8.  cap.  6,  n.  11  vt  12. 
Ar(.  4.  eod«m  lib.,  c.  8,  n.  9  et  10,  quamvis  prwcipua 

disputalio  circa  illum  articulum  partim  in  Metaphysi- 

cam,  partim  in  iibros  de  Auxiliis  rejiciatur. 
Art.  5.  Incap.  7,  n.  12. 
Art.  6.  cap.  8,  n.  4  et  sequentibus. 
Art.  7.  cop.  9,  n.  12,  et  prcecipue  relinquitur  in  Meta- 

physicam. 
Art.  8.  Attinijitur  in  cap.  8,  n.  10,  e(  in  libros  deAuxi- 

liis  remittitur. . 
Art.  9.  m  c«p.  7,  n.  ^  et  6. 


XXII 


INDEX  LOCORUM  D.  TBOMM. 


Art.  10,  cap.  6,  n.  11. 
Arl.  11  et  12.  in  cap.  8. 

QUyESTIO  XX. 
TnACT.  1.  De  Amore  Dei. 
P7-0  hac  ciuwfitione  dici  potesl  cap.  7.  lib.  3. 

QU.^STIO  XXI. 
Tract.  1.  De  iiistitia  ct  misericordia  Dei. 
Art.  1  e(  2.  Remittunlar  in  dispulationem  specialem 

de  divina  justitia. 
Arl.  3  et  4,  lib.  3,  cap.  7,  n.  15  e(  16. 

QU.^ESTIO  XXII. 
Tract.  1.  De  providentia. 

Tota  cjucestio  hcec  comprehenditur  in  cap.  10,  iib.  3  et 
lib.  1,  de  Prwdest.,  cap.  18. 

QU/ESTIO  XXIII. 
Tract.  2.  de  Prwdestinatione. 
Art.  1.  //f>.  1,  cap.  1. 

Art.  2.  /)&.  1,  c.  2  e«  sequentibns  usque  ad  finem  Hbri. 
Art.  3.  lib.  5,  cap.  1,  et  toto  lib. 
Art.  4.  lib.  1,  c.  8,n.  10,  11  el  12. 
Art.  5.  lib.  2,  <o«o. 
Ari.  6.  lib.  6,  cap.  2. 
.Art.  7.  h'j&.  6^  cap.  3. 
Art.  8.  h"b.  2,  cap.  24. 

QU^STIO  XXIV. 
Tract.  9.  De  libro  Vitce. 
Comprehenditur  lib.  1,  cap.  20. 

QU.ESTIO  XXV. 
Tract.  1.  De  Divina  Potentia. 
Art.  1.  lib.  3,  cap.  9. 
Ari.  2.  H6.  3,  cap.  9,  a  n.  3. 
Ar(.  3.  eodem  cap.,  an.  7. 
Ar/.  4.  eodcm  cap.,  n.  22. 
Art.  5  ef  6.  eo(?em  cap.,  a  n.  24. 

QU^STIO  XXVI. 
Tract.  1.  De  Divinis  Deatitudine. 
Comprehmdilur  in  lib.  1,  cup.  8,  n.  8,  cum  dictis  in 
Melaphijsicam. 

QU.flSTIO  XXVII. 
Tract.  3.  De  Processione  divinarum  personarum. 
Art.  1.  lib.  l,  cap.  4,  5,  6  et  7. 
Art.  2.  lib.  9,  cap.  1.  e«  /f&.  11,  cap.  5. 
Art.  3.  h'6. 1,  cap.  4,  wsgwe  aci  8. 
Art.  4.  H&.  11,  cap.  5. 
Art.  5.  /?6.  i,  cap.  9. 
Ad  ftauc  qucestionem  pertinet  totus  liber  9  de  Trinil. 

QU.ESTIO  XXVIII. 
Tract.  3.  De  Relationibus  divinis. 
Art.  1.  lib.  5,  cap.  1. 
Art.  2.  /«6.  4,  cap.  2,  3,  4,  5,  6,  7  e«  8. 
Ari.  3.  lib.  3,  cap.  1,  2  et  3,  et  h'6.  5,  cap.  8. 
Ari.  4.  /i6.  5,  cap.  2,  4,  5,  6  ct  7. 

QU^STIO  XXIX. 
Tract.  3.  Dq  Personis. 
Art.  1.  lib.  1,  cop.  1. 
Art.  2.  eodem  cap.  1,  n.  6,  7  et  13. 
Art.  3.  /ib.  1,  cap.  1,  n.  8. 
Art.  4.  Hb.  1,  cap.  3.  et  Hb.  7,  cap.  8 

QU/ESTIO  XXX. 
Tract.  3.  De  pluraHlate  pcrsonarum. 
Arl.  1.  Hb.  \,  cap.  9. 
Art.  2.  ///;.  1,  cap.  10 
Ar/.  3.  Hb.  1,  cap.  10.  a  n.  6. 
Ar/.  4.  ///>.  1,  cap.  3. 

QU.ESTIO  XXXI. 
Tract.  3.  De  iis  quie  ad  unitutem  el  pluraHtatcm  per- 
sonarum  pertincnt. 


Art.  1  et  2.  lib-.  3,  cap.  ult. 

Art.  3  e/  4.  ///>.  2,  cap.  4^  num.  1  ei  2,  et  aHquibus 
sequentibus. 

QU.^STIO  XXXII. 
Tract.  3.  De  Divinarum  Personarum  cognitione. 
Art.  1.  Hb.  1,  cap.  11  e/  12. 
Art.  2.  ///?.  5,  cap.  9. 
Ar/.  3.  /i6.  5,  cap.  10,  et  Hb.  8,  cap.  9. 
Art.  4.  Omittitur. 

QU.f:STIO   XXXIII. 
Tract.  3.  De  Persona  Patris. 
Art.  1  et  2,  Hb.  8,  cap.  1  et  3. 
Ar/.  3.  Omithtur. 
Art.  4.  /?■/;.  8,  cap.  9. 

QU.ESTIO  XXXIV. 
Tract.  3.  De  Persona  FiHi. 
Art.  1.  Hb.  9,  cap.  3. 
Art.  2.  ///).  9,  cap.  1  et  9. 
Ari.  3.  Hb.  9,  cap.  4,  5,  6  et  7. 

QU^STIO  XXXV. 
Tract.  3.  De  Imagine. 
Art.  1.  ///>.  9,  cap.  9. 
Art.  2.  Zi/>.  11,  cap.  6. 

QUyESTIO  XXXVI. 
Tract.  3.  De  Persona  Spintus  sancti. 
Art.  1.  Hb.  11,  cap.  1. 
Art.  2.  /?/j.  10,  cap.  1  et  2. 
Ar/.  3.  Hb.  10_,  cap.  3  e«  4. 
Ar/.  4.  ///>.  10,  cap.  5,  6  e«  7. 

QUyESTIO  XXXVII. 
Tract.  3.  De  nomine  Amoris. 
Art.  1.  Hb.  11,  cap.  1,  num.  4  etcap.  2. 
Art.  2.  /?■/>.  11,  cap.  3. 

QU.ESTIO  XXXVIII. 
Tract.  3.  De  nomine  Doni. 
Art.  1  et  2.  ///).  11,  cap.  4. 

QU^STIO  XXXIX. 
Tract.  3.  De  Personis  ad  essentiam  relatis. 
Art..l.  Hb.  4,  cap.  \,  usque  ad  8. 
Art.  2.  Hb.  4,  cap.  1. 
Art.  3.  /«■/>.  4,  cap.  12. 
Art.  4.  /i/>.  3,  cap.  3,  n.  5,  el  cap.  11,  n.  8  et  seqq. 

et  Hb.  4,  cap.  12,  13  ei  14. 
Art.  5.  /?■/;.  6,  cap.  7. 
Ari.  6.  ///;.  4,  cap.  6,  n.  2  et  sequentibus. 
Art.  1  et  S.  Omittuntur. 

QU.-ESTIO  XL. 
Tract.  3.  De  Personis  in  comparalione  ad  Relationes. 
Art.  1.  Hb.  5,  cap.  3. 
Art.  2.  Hb.  7,  cap.  3,  5,  6  et  7. 
Art.  3.  //6.  7,  cap.  4. 
Art.  4.  eodem  /i/j.,  cop.  6  et  7. 

QU^STIO  XLI. 
Tr.  3.  De  Personis  in  comparatione  ad aclus  notionales. 
Art.  1.  lib.  6,  cop.  7. 
Art.  "a.  ///>.  7,  cap.  3. 
Ar{.  3.  //6.  6,  cop.  6. 
Art.  4.  et  5.  /?6.  6,  cop.  5. 
Art.  6.  ///>.  1,  cap.  4  et  10. 

QU.ESTIO  XLII. 
Tract.  3.  Do  JEquuHtato  divinarum  pcrsonarum. 
Art.  1.  et  2  Hb.  4,  cap.  15. 
Art.  3.  4  e/  6.  Hb.  4,  cop.  9  ct  10. 
Art.  5.  /16.  4,  cap.  16. 

QU.ESTIO  XLIII. 
Z)e  Missione  Divinarum  personurum. 
IIwc  qucestio  traclatur  por  totum  Hbrum  12. 


TRACTATUS  DE  DIVINA  SUCSTANTIA 

EJUSQUE  ATTRIBUTIS. 


moOEMlUM. 

Universa  fcre,  qusc  Dco,  ut  uiius  est,  atlribuuntur,  duplici  theologia  cognosci 
possunl,  naturali,  ct  infusa,  seu  supcrnaturali.  Naturali  quidcm,  quatcnus,  coeli 
enarvanl  glonam  Dei,  (|uod  dc  elcmentis,  animalibus,  ct  pracscrtim  de  ipsius  ho- 
minis  nalura  dici  potuissct.  Propter  quod  gcneralius  Paulus  dixit,  invisibilia  Dei  per 
ea,  qiue  facla  sunt,  inteliecla  conspiciunlur ,  sempiterna  quoque  ejus  virtus,  ac 
divinitas:  Etconsonat  sapiens  cum  ait,  a  magnitiidine  speciei,  et  creaturce  cognos- 
cibiliter  posse  creatorem  liorum  videri.  Divina  autem,  et  altiori  theologia  ha3C  de 
Dco  cognoscuntur,  quando  cx  divina  revelatione,  et  pcr  illam  percipiuntur ;  quoniam 
si  Paulusdixit:  accedentcm  ad  Deum  oportet  credere,  quia  cst,  et  inquirentibus  se 
remuneralor  sit  (qu»  sunt)  ut  ita  dicam  (prima  elementa  cognitionis  Dei)  multo  ma- 
gis  cactera  omnia,  qua)  per  naturalem  discursum  de  Deo  inquiri  possunt,  alliori,  ac 
certiori  modo  cx  revclatione  cognoscetur.  Ncc  vcro  duplex  hic  modus  cognosccndi 
Deum  supcrvacaneus  cst,  aut  otiosus,  nam  prior  ad  perfcctionem  naturae  consenta- 
ncam  perlinet;  et  supcriori  thcologia)  inscrvire  potest;  erit  nihilominus  illc  valde 
impcrfectus,  nisi  posteriori  juvctur;  lum  ut  homo  ab  erroribus  prseservetur,  tum 
eliamut  firmius,  et  immobilibus  divinis  veritatibus  adhaireat.  Pra^terquam  quod  mulla 
per  supernaturalem  theologiam,  revelantur,  quse  theologiam  naluralem  attingi  non 
possunt. 

Hinc  factum  est,  ut  theologi  scholastici  disputantes  de  Deo  utramque  theologiam 
promiscue  tradiderint,  quoniam  licet  per  se,  et  ex  instituto  supernaturalcm  thcolo- 
giam  doccant,  nam  ex  revelatis  principiis  procedunt,  nihilominus  naturali  Theologia 
utuntur  ut  ministra,  ad  supernaturales  veritatcs  confirmandas,  et  ut  ex  ulriusque 
theologise  consonantia  animus  fidehs  in  illis  veritatibus  facilius  conquiescat.  Quoniam 
vero  in  opere,  in  quo  Metaphysicam  sapicntiam  tradidimus,  nccessarium  nobis  fuit 
ad  illius  doctrina3  complementum  naturalem  theologiam  distincte  ac  separatim  pro 
viribus  elaborare :  idcirco  multo  brevius  hic  possumus  ea  omnia,  quse  de  divinaj  na- 
tura3  excellentia  per  naturalem  rationem  ahquo  modo  cognoscuntur,  percurrere.  Unde 
cum  multi  a  nobis  efflagitarent,  ut  saltem  ea,  qu8e  in  scholis  de  Dco  secundum  se 
Iradidimus,  in  luccm  proferremus,  quod  facili  negotio,  et  brevi  opere,  ob  causam 
dictam,  fieri  posse  videbatur,  eis,  annuendum  pulavimus.  Pr?esertim  quia,  cum  in 
aliis  libris  de  ca^teris  fidei  mysteriis  tractavcrimus,  ca,  qua?  ad  ipsam  divinitatem 
pertinent,  et  inter  alia  prsecipua  sunt,  ac  csetcrorum  fundamenta  amplius  differre  non 
oportcbat. 

Dicemus  igitur  in  hoc  opcre  de  Deo,  ut  unus  est,  et  ut  trinus,  et  ita  duas  habebit 
partes  principales,  prior  de  Dei  Unilate  dici  potcst,  altera  de  Trinitate.  Intcrea  vero, 
qu?e  ad  priorem  ordinem  pertinent,  fcrc  omnia,  quse  Deo,  ut  unus  est,  convcniunt, 
aliquo  modo  naturah  rationc,  attinguntur,  prastcr  divinam  praidcstinationem,  et  ideo 
de  illa  muUo  fusius  a  nobis  scribendum  est,  quam  de  aliis.  Subdividemus  ergo  illam 
priorem  partem  in  duas,  critque  posterior  de  prtedcstinatione,  prior  de  Deo,  cjusque 
rehquis  attributis.  Inter  quai  unum  est,  quod  naturalis  thcologia  in  totum  fere  rc- 


XXIV  PROQEMIUiM. 

linquit,  nimirum,  quomodo  Deus  sit  Yisibilis,  vel  invisibilis  a  creatura,  quod  myste- 
rium  altissimum  est,  estque  (ut  ego  judico),  totius  ordinis  gratia),  ac  proinde  ipsius 
ctiam  praedestinationis  fundamentum,  et  ideo  in  primo  tractatu  hujus  operis  per  cse- 
tera  attributa  brevissime  discurremus  supponendo  ea,  qua3  vel  in  Melaphysica,  vel  in 
ahis  nostris  opuscuhs  de  ihis  tractavimus,  illaque  addendo,  quse  ad  supernaturalem 
Theologiam  spectant :  de  visione  vero  creata  Dei  latius  dicemus. 

De  ihis  autem  quseslionibus,  qu3e  vel  in  prologo  sententiarum,  vel  in  principio 
primse  partis  tradi  solent,  id  est,  de  theologia,  ejusque  objecto,  et  proprietatibus,  in 
hoc  opere  nihil  dicemus,  tum  quia  brevitati  studemus  tum  praecipue,  quia,  si  omnes 
qusestiones  illa^  spectenlur,  quatenus  ex  generahbus  principiis  Metaphysicge  pendent, 
ut  sunt,  de  unitate  scientise,  vel  formahtate  objecti  ejus,  de  speculatione,  et  praxi,et 
similibus,  in  Metaphysica  hsec  omnia  sunt  a  nobis  tradita,  et  fere  in  initio  cujuscum- 
queZcientise,  etiam  ipsius  Dialecticai,  praemitti  solent.  Si  autem  considerentur  nostrae 
Theologia^  proprietates,  ut  ahquo  modo  supernaturales  sunt,  habent  dependentiam  a 
lumine  fidei,  et  sine  ilhus  doctrina  intehigi  non  possunt,  et  cum  illa  facillime  expe- 
dientur,  ideoque  (si  vita  comite,  et  Deo  bene  juvante,  post  doctiinam  de  gratia,  de 
theologicis  viriutibus  doctrinam  tradere,  concessum  ahquando  fuerit)  simul  cum  fide, 
de  theologia  ipsa,  imo  de  omni  virtute  supernaturah  intellectus,  per  quam  Deus  in 
hac  vita  cognosci  solet,  disseremus.  Nunc  ea,  qu3e  clara  sunt,  nobisque  sufficiunt, 
supponimus,,  sciiicet  theologise  objectum,  vel  primarium,  vel  suo  modo  adaequatum, 
Deum  esse,  pro  ut  unus,  et  trinus  est,  et  prout  est  primum  principium,  et  finis  ul- 
timus  creaturarum  omnium.  Quod  objectum  a  fide  recipit  hsec  scientia,  ideoque  ex 
principhs  fide  divina  revelatis,  et  creditis,  ad  suas  veritates  demonstrandas  procedit, 
et  inde  suam  unitatem,  et  certitudinem ,  ahasque  perfectiones  participat.  In  hoc 
vero  opere,  ea  pars  hujus  doctrinse  tantum  a  nobis  traditur,  quse  circa  Deum  ipsum 
versatur. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  PRIMI. 

DE  ESSENTIA  DEI. 


Cap.  I.  An  Dcus  sit  ens  necessarium.  Cap.  IX.  An  Deo  conveniant  alia  attri- 
Cap.  II.  Sii-ne    esse    Dei    de  essentia        buta. 

ejiis.  Cap.  X.  Distinguanturne    attribula   ab 
Cap.  III.  Quale    esse    sit    de    essentia        essentia. 

Dei.  Cap.  XI.  Sit-neattributade  essentiaDei. 

Cap.  IV.  De  simpUcilate  Dei  in  se.  Cap.  XII.  An  Divinitas  sit  de  esscntia 
Cap.  V.  Deum  non  venire  in  composi-        attributorum. 

tionem.  Cap.  XIII.  An  attributa  includant se  in 
Cap.  YI.  De  Divina  unitate.  vicem  essentialiter. 

Cap.  VII.  De  veritate  divini  esse.  Cap.  XIV.  Quomodo  de  Deo  attributa 
Cap.  VIII.  J)e  bonitate  divini  esse.  euunticnlur. 


LIBER  PRIMUS. 


DE  EXISTENTIA  DEI 


I)E  ESSENTIA  EJUSQUE  ATTRIBUTIS  IN  COMMUNI. 


A(l  nostrum  institutum  acceJentcs,  prsesen- 
tem  tractatuni  tribus  libris  comprehcndemus. 
In  primo  de  Dei  cxistcntia  et  essentia  clicemus, 
ac  subindc  gcneralem  dc  attributis  divinis  doc- 
trinam  trademus.  In  sccundo  de  negativis  at- 
tril)utis  dicemus,  inter  cpia?.  unum  est,  csse 
incompreliensibilem  et  invisibilem,  cujus  oc- 
casione  de  visionc  beatifica  dicemus.  In  libro 
autcni  tertio,  affirmativa  seu  positiva  attributa 
explicabimus.  In  lioc  autem  primo  libro  prius 
de  existentia  Dei  tractabimus,  (juoniam  Iioc  est 
pcrfcctionum  omnium  fundamcntum;  postea 
quid  sit  Deus,  nostro  rudi  modo  concipiendi 
et  loqucndi,  declarare  conabimur. 

CAPUT  I. 

AN  EXISTENTIA  NECESSITATE  ABSOLUTA  DEO    CON- 
VENIAT,  ID  EST,  AN  DEUS  NECESSARIO  SIT. 

4.  Quoniam  in  hoc  opcrc  (ut  dixi),  in  his 
veritatibus,  quas  de  Deo,  ut  uno,  lides  docct, 
supponimus  ea,  quw  pernaturalcmThcologiam 
assecpii  possumus,  in  proprio  loco  esse  trac- 
tata,  duo  solum  in  prfcscnti  tractatu  circa  eas- 
dem  veritates  addere  possumus,  nimirum  vcl 
majorcm  ccrtitudiiieni  ex  propriis  principiis 
theologicis,  vel  majorem  declarationem,  Prse- 
sertim  explicando,  an  veritas  illa,  de  qua  agi- 
tur,  sit  omiiiuo  eadcm  in  se,  prout  a  naturali 
et  supernaturali  Thcologia  traditur,  vel  ei  ali- 
quid  addatur  ex  Thcologia  supcrnaturali. 

2.  In  proposita  ergo  cpisestione,  duo  vel  tria 
utraquc  Theologia  docet.  Unum  est,  Deum 
esse  :  aliud  est,  necessario  esse,  seu  cjuod 
idem  est,  Deum  esse  ens  simpliciter  et  omiii 
modo  neccssarium.  Et  iii  his  continetur  ter- 
tium,  scilicet,  esse  ens  a  se,  id  est,  noii  reci- 
pieus  ab  alio  suuni  esse  actualis  existentiee,  sed 
ex  se  illud  habere.  Ha?c  omnia  demonstrata 
sunt  a  nobis  in  secundo  tomo  Metaphys.  par- 


tim  disputationo  28,  sect.  i,  plcnius  vero  tota 
disputation.  29.  Has  ergo  veritatcs  omnes  do- 
cet  etiam  fides,  ut  mox  dicemus,  necpie  illis 
alicpiid  peculiarc  addit,  pra>ter  ea  qufe  dc  per- 
fectionibus  divinis  csse  postea  dicemus.  Dico 
autcm  sacram  doctrinam  non  addcre  aliquid 
dictis  veritatibus,  quantum  ad  rem  directe  cog- 
nitam  de  divino  esse  seu  existentia  :  nam  per 
modum^cujusdam  reflexionis  supra  cognitio- 
nem  nostram  seu  circa  veritates  illas,  ut  cog- 
noscibiles  a  iiobis,  videri  potest  aliquid  addere, 
quamvis  re  vera  solum  in  omnibus  addat  ma- 
jorem  certitucUncm,  ut  cx  sequcntibus  asser- 
tionibus  constabit. 

3.  Prima  conclusio.  —  Dico  ergo  primo  : 
fide  catholica  tenendum  est  Deum  esse:  ita 
docuit  SPIRITUS  sanctus  per  David,  Ps.  52, 
contra  insipientcm,  qid  in  corde  siio  dixit:  Non 
est  Deus .l:^o{-aX  autem  Augustinus  dixisse  in 
corde,  quia  vix  est  qui  tam  insignem  blasphe- 
miam  coram  aliis  audeat  orc  proferre.  Adco 
autem  crevit  Iia?reticorum  impudentia,  ut  dum 
niliil  solidum  aut  stabile  in  suis  erroribus  in- 
vcniant,  tandem  in  atheismum  prolabautur,  et 
Deum  esse  negent,  ut  Lindauus  in  sua  Pano- 
plia  latius  refert.  Hi  tamcn  non  audiunt  Pau- 
lum  dicentem:  Accedentem  adDeum  oportet  cre- 
dere,  quia  est,  Heb.  11.  Sed  fortassc  dicent 
Paulum  loqui  de  illis,  qui  ad  Deum  accedunt, 
se  autem  non  accedcre  ad  Deum,  quia  cum 
Deiim  esse  non  credant,  ad  Deum  acced(^'e  non 
possunt.  Hi  ergo  omuibus  paganis  et  gentiU- 
bus  pcjores  sunt,  iiam  omnem  modum  Reli- 
gionis  tollunt,  et  omnia  fidei  fundamenta  evcr- 
tunt,  neque  scripturas  admittere  possunt  taii- 
quam  sermoncm  Dci,  qui  si  non  credunt 
Deum  essc,  multo  minus  credent  ipsum  loqui. 
Contra  hoc  ergo  supervacaneum  est  ex  Scrip- 
turis  vel  ex  aliis  locis  theologicis  argumen- 
tari ;  sed  vel  rationibus  convincench  sunt,  vel 
si  sunt  baptizati  et  pertinaces,  igne  suadcndi. 


2  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

4.  Ohjectio.  —  Una  vero  difficiiltas  occurrit,  esse  absoluta  necessitate,  seu  esse  ens  simplici- 
non  circa  veritatem  ipsam,  sed  circa  gradum  ter  necessarium,  ita  ut  existere  illi  necessario 
certitudinis  in  assertione  positum.  Quia  non  conveniat,  de  fide  est.  Hsec  assertio  sequitur  ex 
videtur  fieri  posse^  ut  fide  crcdatur  Deum  esse.  prsecedenti,  vel  illius  sensum  declarat:  nam  in 
Nam  fidei  in  assensu  suo  nititur  testimonio  lioc  sensu  docet  fides  Deum  esse,  tanquam  ve- 
ipsius  DEI;  ergo  ut  fides  locum  liabeat^  supponi  ritatem  quandam  ita  necessariam  et  infalliln- 
oportet  esse  Deum  ;  non  ergo  per  ipsammet  lem,  ut  deficere  non  possit.  Idem  ex  alio  fidei 
fidem  credi  potest  Deum  esse.  Si  enim  credo  dogmate  sequitur  a  posteriori,  quia  Deus  est 
per  fidem  Deum  esse^  ergo  ideo  credo  esse^,  quia  immutabilis  et  seternus ;  ita  ergo  e.st,  ut  initium 
ipse  dicit  se  esse  ;  ergo  jam  credo  vel  suppono,  sui  esse  vel  finem  habere  non  possit,  nec  traii- 
ipsum  dicere  se  esse  ;  ergo  suppono  vel  assen-  sire  uUa  ratione  de  esse  ad  non  esse;  et  lioc  e.st, 
tlor  ipsum  esse ;  ergo  impossibile  est,  quod  ex  esse  ens  simpliciter  necessarium,  cui  actualis 
dicto  ejusdem  Dei,  ego  credam  Deum  esse.  existentia  absoluta  necessitate  inest,  ut  ita  lo- 

5.  Resohitio  difficuUatis.  —  Hsec  difficul-  cjuamur.  Et  hoc  totum  Deus  ipse  significavit, 
tas  tangit  illam  de  ultima  resohitione  fidei  quando  de  se  singulariter  et  quasi  per  anto- 
ct  de  principiis,  in  quibus  ipsa  fides  nititur,  nomasiam  affirmavit :  Ego  sum  qui  sum,  sibi- 
qiice  ad  materiam  de  fide  spectat,  et  huc  que  nomem  imposuit :  Qwi  ^.s^.  Nam  per  illam 
vocanda  non  est.  Dicendum  ergo  breviter  est,  absohitam  appellationem  significata  est  per- 
non  repugnare  assentiri  Deum  esse,  ex  tes-  manentia  necessaria  et  immutabihtas  divini 
timonio  ipsius  Dei  dicentis  :  Ego  sum  qui  esse.  Ut  notavit  Nazianzenus  or.  24^  cpiee  est  2, 
sim,  et  qid  est  misit  me  ad  vos,  Exod.  3.  in  Paschat.  et  Augustinus  lib.  dc  ver.  Rehg.  ; 
Potest  enim  persona,  cpiss  latet  seu  ocuhs  non  cap.  49;  Isidorus  li.  7  Etymol. ;  cap.  l.  Hila- 
videtur,  auribus  audiri,  et  de  se  ipsa  testimo-  rius  4.  de  Trinitat.  et  Gyrilhis;  lib.  1.  Thesau., 
nium  perhibere  quod  sit,  vel  quod  talis  sit.  Sic  cap.  6. 

Christus,  cum  Samaritana  non  cognosceret  il-  Effugium. — Responsum. — Quod  si  quisdicat 

him  sub  ratione  Messise ,  testimonium  de  se  in  Hebrseo  non  legi,  est,  sed  qui  ero,  juxta  He- 

perhibuit  dicens  :  Fgo  sum,  qui  et  loquor  te-  braicam  proprietatem^  ut  Burgensis  ibi  et  ahi 

cim,  Joan.  4.  Quo  testimonio  et  illam  obhga-  notarunt.  Respondemus^  vel  esse  consuetuch- 

\it  ad  credendum  se  esse  Messiam^  et  ad  cre-  nem  ihius  linguse  futurum  pro  prsesente  pone- 

dendum  Messiam  esse,  qui  ilhid  testifical)atur,  re,  ut  Lippomanus  ibi  respondet ;  vel  quod  ad 

nisi  enim  auctoritate  Messise  ihud  dictum  con-  nostrum  institutum  spectat^  non  minus  illo  fu- 

firmaretur,  fide  dignum  non  efliceretur.  Simi-  turo  significari  necessitatem  essendi  Dei  cjuam 

liter  Marci  6,  cum  Christus  supra  mare  iret  ad  pra^senti,  quia  ex  neces.sitate  essendi  sequitur 

discipulos  laborantes  in  remigando,  et  ipsi  eum  ut  semper  duraturus  sit  Deus,  quod  significatur 

videntes  non  cognovissent,  sed  turbati  puta-  illo  indefinito  verbo  efo.  Ratione  veritas  Iisec 

rent  phantasma  esse^,  ipse  de  se  testimonium  ostensa  est  in  citato  loco  Metaphysica^,  et  pate- 

perhibuit  dicens :  Ego  s\mi .  Itemque  post  resur-  bit  ex  sequenti  assertione. 

rectionem  ingressus  ad  discipulos  dixit  eis :  7.   Ohjectio.  —  Objici  vero  potest,  c|uia  si 

Pax  vohis,  ego  sim.  Cui  voci  magis  credendum  Deus  ita  necessario  est,  ergo  non  potcst  concipi 

erat  quam  visui,  juxta  illud  Petri :  Ilahemus  Deus  non  actu  existens ;  cousequens  osteudit 

firmiorem  Propheticum  sermonem,  etc.  Sic  ergo  falsum  Stultus  ille,  qui  in  corde  suo  dixit :  Non 

Dcus  revelando  fidem,  revelat  se  testificari  res  est  Beus.  Item  sequitur  vcritatem  hanc  :  Deus 

crcdendas,  ex  quibus  una  est,  De%mi  esse.  Quia  est,  per  se  notam  esse  etiam  nobis,  quia  nominc 

potest  Deus  de  se  et  de  suo  esse  loqui,   ac  Dei  significatur  res  actu  cxistens ;  per  se  autem 

proinde  testimonium  prceberc.  In  quo  quidem  et  ex  ipsis  terminis  notum  cst,  rem  actu  exis- 

testimonio  supponitur  Deum  esse,  ut  dari  pos-  tentem  esse;  ergo.  Haic  objcctio  prsebet  nobis 

sit,  quia  non  loquitur  nisi  qui  est,  ut  bene  occasionem  illius  c[uffistionis,  quam  hoc  loco 

probat  argumentum  factum;  non  tamen  sup-  omncs  tractant,  an  propositio  lia^c  :  Deus  cst, 

ponitur  cognitum  ex  parte   credentis  Deum  sit  per  se  nota.  Sed  de  illa  existimo  sufficcre 

esse  cx  vi  illius  testimonii,  sed  per  iUum  cum-  quM  iu  dicto  loco  Metaphys.,  disput.  2G,  in  fine, 

dcm  assensum  creditur,  et  Deum  essc,  et  ipsum  dixi.  Et  siimma  est,  rem  per  illam  projiositio- 

dicere  se  csse,  quia  tanta  est  divina  authoritas  nem  significatam  in  se  et  per  sc  notam  csse, 

tahqucmodoproponitur,  uttotumidtestimonio  si  ut  est  in  se  videatur.  Nobis  autcm  nonesse 

suofaciatcrcditudignissimum,  certissimafidc.  persenotam,cpiianonconcipimusclare  Dcuni, 

0.  AUera  conctnsio.  — Secundo  dico  Deum  prout  in  se  est,  Et  licet  apprchcndamus  sigui- 


CAP.  I.  AN  DEUS  SIT  ENS  NECESSARIUM.                                                    3 

ficatum  illius  voci.s  Deics,  iiou  statim  in  illo  ncra  loquamur^  ha3c  vcritas  scquitur  cx  pra'CG- 

vidcmus  vcrc  illi  attribui  quod  sit,  (juia  non  dcnti,  quia  Iiffic  ultra  praBccdentcm  soluni  addit 

statim  apparct  clare,  an  vox  illa  rcm  vcram  negationcm  depcndcntia!  ab  alio,  scu  causali- 

vel  tantum  cogitatam  significct.  Quod  patc-  tatis  vel  rcccptionis  existentiaj ;  positivum  au- 

bit  respondcndo  ad  objcctioncm.  tem  est  prius  ucgatione,  et  quasi  fundamcn- 

8.  Responsum. — Adprimum  conccdo  eum,  tum  ejus.  Dcus  crgo  ita  cst,  ut  ex  se  summa 
qui  non  concipit  rcm  actu  cxistcntem,  non  con-  uccessitatc  sil)i  vcndicct  essc  ;  hinc  autcm  fit, 
cipcrc  Dcum;  undc  insipicns  illc  qui  dixit :  Non  ut  ilhid  essc  ab  aUo  non  habcat,  ncc  in  coa  quo- 
est  Deus,  re  vcra  non  concipiebat  Dcum  ut  quam  pcndeat. 

verum  ens,  nam  ille  error  destruit  omnino  co-  11.  Quod  vcro  attinct  ad  certitudincm  fidci, 

gnitioncm  ct  conccptum  Dei  :  sed  concipicbat  cum  hsec  in  re  idcm  sint,  hcct  a  nobis  distin- 

<pnd  a]j  ahis  significarctur  nomine  Dci  ct  pu-  guantur  et  diversis  vcrljis  dcclarcntur,  cisdem 

tabat  uon  essc  nomcn  rei  vera*,  scd  ficta^,  sicut  tcstimoniis,  quibus  pro])atur  prior  veritas,  hffic 

est  chimera  ;  et  hoc  modo  dicimus  ilhun  non  etiam  convincitur.  Ujide  quod  Deus  dixit :  Fgo 

ha])uissc  conceptum  vcrum  Dci,  id  cst,  tan-  swn  qui  stm,  perinde  est  ac  si  dixisset  :  Ex 

quam  rei  vcree  et  non  ficta.'.  At  qui  cognoscit  me  habco  Ego,  ut  sim.  Pra^terca  sajpe  scrip- 

veritatem  iUius  propositionis :  Deus  est,  pcr  hoc  tura  docct,  Dcum  nuUa  re  indigerc,  nequc  aij 

cognoscitrcm  significatam  hac  vocei?(??<5,  non  alio  ditari  posse,  neque  cssc  crcatum,  ncque 

esse  fictam,  sed  veram  :  et  co  ipso  quod  vera  factum,  imo  ipsum  csse  factorem  visibiUum 

est  talem  esse,  ut  necessario  sit.  et  invisibilium,  ut  in  symbolo  fidei  legimus. 

9.  AUera  pars  ohjeciionis  solvitur. — Neque  Est  ergo  ens  ex  se  habens  esse.  Tandem  hoc 
inde  sequitur,  quod  posteriori  loco  olijicieisa-  sensu  docet  fides,  dari  in  Deo  quaudam  pcr- 
tm",  propositionem  iUam  esse  nobis  per  se  no-  sonam  ingenitam ,  quaj  auctorcm  vcl  princi- 
tam,  quia  Ucct  Iikc  propositio :  Quod  necessario  pium  non  haljcat,  ut  iufra  tractantcs  de  Trini- 
Itahet  existentiam  actualem,  est,  sicper  se  nota,  tate  vidcbimus;  ergo  codcm  modo  est  de  fide, 
quia  auditis  et  perccptis  utcumque  terminis,  Deum  esse  improductum  ut  Deus  est.  Pra^tcrea 
statim  apparet  incUisio  pra^dicati  in  suljjecto :  est  ratio  theologica,  quia  si  haljcrct  esse  al) 
tamen  (si  quis  rccte  consideret)  iUa  propositio  aUo,  vel  liaberet  ab  alio  Dco,  et  ita  essent  plu- 
est  pcr  sc  nota,  ut  iucludit  conditioucm.  Quia  res  Dii,  vel  ab  alio  meiiori  quam  sit  Deus,  et 
ex  vi  illius  non  afUrmatur  absolutc  aliquod  sic  iste  non  est  Deus,  vel  ah  alio  iuieriori,  quod 
existere,  sed  est  veluti  conditionalis,  si  hahet  esse  non  potcst,  ut  per  se  notum  est. 
existe?itiam,existit.l]tergo  absolutc  etinactu  12.  Duhium.  —  Resolvitur.  —  Hic  vcro  oc- 
exercito  significetur  illud  subjectum  exisccre,  currebaf  diiricultas  de  divinis  persouis,  quse 
de  secundo  adjacente  (ut  adiunt)  oportct,  ut  recipiunt  csse  ab  alia  persona,  quomodo  pos- 
aliunde  supponatur  id  de  quo  est  scrmo,  ne-  sint  esse  vcrus  Deus,  si  de  ratione  Dei  est  ha- 
cessario  ha]:)cre  existentiam  actualem.  Sic  ergo  bere  esse  a  se,  et  nou  ab  alio.  Sed  dc  hoc  in 
licet  nos  significemus  nomine  Dei  rem  quan-  tractatu  de  Trinitate  ex  professo  agendum  est, 
dam,  quBB  necessario  est,  non  est  per  se  notum  libro  secundo,  capite  secundo.  Nunc  brevilcr 
esse,  quia  non  est  per  se  notum  illud,  quod  illa  dicimus,  hic  solum  csse  sermonem  de  Dco  iit 
vocc  significamus,  cssc  rem  veram  et  non  fic-  Deus  est,  seu  de  di^ana  natura  ut  sic ;  et  hanc 
tam.  Quando  autcni  dcmoustratur  aut  alitcr  tUcimus  non  esse  factam,  nec  productam  pro- 
ostenditur  veritas  illius  propositionis,  simul  prie  in  aliqua  persona,  licet  in  quibusdam  sit 
demonstratur  significatum  illius  nominis  Dei  communicata  ab  alia  persona,  quod  nou  repu- 
esse  verum  et  non  fictum.  gnat  tali  naturai  neque  illius  esse. 

10.  Conclusio  tertia. — Dico  tertio:  De  fide  13.  Conclusio  quarta.  —  Dico  quarto  valde 

cst,  Deum  habere  cx  sc  existcntiam  non  rccep-  consentaneum  fidci  esse,  posse  naturaU  dis- 

tam  ab  alio.  Ha3c  consequens  ad  duas  praice-  cursu  demonstrari  Deum  esse,  et  hoc  negarc 

dentes,  et  in  ordine  ad  nos  est  j)rior  illis,  ut  in  temcrarium  esset  et  errori  proximuni.  Quoad 

citato  loco  Metaphys.  ostendi.  Nos  cnim  prius  hoc  diccbam,  videri  posse  aUquid  addi  per  re- 

probamus,  esse  aliquod  ens  habens  ex  se  exis-  velationem  et  doctrinam  fidei,  circa  vcritatem 

tentiam  non  rcceptam  nec  causatam  ab  alio;  lianc;retamcnvera,sircsattentcconsiderctm', 

et  indc  concludimus  ens  esse  necessarium  in  solum  additur  nova  certitudo  vel  pecuUaris 

existendo,  et  esseunum  tantum,  et  esse  Deum.  moduscognoscendi.Namsiverumest,utrevera 

Et  licet  in  rc  ipsa  non  est  prius  neque  poste-  est,  ratione  naturali  demonstrari  Deum  esse, 

rius,  quia  suut  idem  tamen  si  secundumratio-  eadem  ratione  ostenditur  hoc  esse  demonstra- 


/^  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

bilc  et  cognoscibile  naturaliter,  nam  ab  actu  ex  Dionysio,  cap.  7,   de  Divinis  nominibus, 

ad  potentiam  bona  est  illatio :  si  ergo  demons-  Chrysostomo  homilia  9   et  10  ad  popuhim, 

tratur,  demonstrabile  est  et  cognoscibile  na-  Gregorio  lib.  29,  Moralium,  cap.  2  in  id  Job. 

turaliter.  Item  lux  se  ipsam  manifestat,  et  qui  36:  Onines  homines  vident  eum,  unusquisque  in- 

vere  scit  etiam  scit  se  scire  ;  si  ergo  ratione  tuetm'procul.\}h\.i([em.%e?,idii\\v'E\eYom.m.\\&  in 

naturali  scimus  Deum  esse,  etiam  scimus  nos  Commentar,  Job  ilH  attributis.  Idemque  habet 

hoc  scire  et  demonstrare.   Ergo  etiam  quoad  in  Epistol.  ad  Galatas  ;  idem  sentit  Damas- 

hanc  partem  nihil  docet  fides,  quod  ratio  non  cenus  1.  1.  de  fide,  cap.  1  et  2.  ;  et  Nazian- 

ostendat.  zenus  oratione  24.,  ubi  ait  de  Patre,  id  est,  de 

14.  Quod  autem  hoc  ad  doctrinam  fidei  per-  Dco,  (ut  est  principium  non  productum,  nec 
tineat  ut  in  assertione  dicitur,  docet  aperte  faciwni  ah  alio) :  Insitam  esse hominibiis  nattira- 
I).  Thomas  1 .  contra  gcntes,  cap.  1 1  et  12.  Ubi  lem  cognitio7iem  ;ait  vero  esse  a  natura  insitam, 
contrariamdoctrinamerroneamappellat,idcm-  cpiia  pernaturalem  discursum  comparatur,  ut 
que  censent  communiter  expositores  D,  Tho-  ipse  exposuit  oratione  34,  quse  est  secunda  de 
mae,  quos  ego  in  Mctaphys.  secutus  sum.  Quia  Theolog,  Ubi  interpres,  pro  discursu  vel  ra- 
hoc  videntur  satis  clare  docerc  Paulus  ct  Sa-  tiocinatione,  conjecturaassequi,  posuit;sedvox 
piens  locis  citatis.  Grseca  proprie  est   sillogizare  et  ratiocinari  ; 

15.  Aliquorum  expositio.  —  Non  desunt  qualis  autcm  hsec  ratio  sit,  ex  alio  loco  satis 
autcm  moderni,  qui  hanc  probationcm  cx  illis  colligitur,  scilicet,  esse  tam  claram  et  aper- 
locis  ut  frivolam  rejiciant,  quia  putant  satis-  tam,  ut  earationc  a  natura  insita  dicaturtalis 
fieri  testimoniis  Pauli  et  Sapientis,  dicendo  conclusio,  scilicet  i^e^m  me.  Idem  plane  docet 
posse  veritatcm  lianc  cxcrcaturis  multuni  sua-  Justinus  ad  qua^stioncm  6  a  Gentibus  proposi- 
deri  et  cum  magna  probabilitate ,  etiam  si  tam,  et  Athanasius  oratione  contra  Idola,  et 
assensum  evidentem  non  cfficiat.  Quia  illa  per-  Cyprianus  de  Idolorum  vanitate,  ubi  hac  ra- 
suasio  est  satis,  ut  sint  inexcusabiles,  quia  non  tione  dicit,  Deum  ignorari  non  posse,  et  alii 
asscntiuntur  vcl  Dcum  non  glorificant  ut  ve-  passim.  Dcnique  eodem  modo  scntiunt  Sclio- 
rum  Dcum,  ct  ut  dicatur  haec  veritas  manifcs-  lastici,  S.  Tliomas  cum  suis  scctatoribus,  Ca- 
tari,  notificari  aut  conspici  modo  humano  ex  jctanus,  Ferrariensis,  Capreolusetaliimoderni, 
creaturis,  Alcus.  1 .  p.,  qu.  2,  M.  2,  art.  1;  Albcrtusinsum- 

16.  Rejicitur.  —  Scd  non  probo  expositio-  ma  p,  1,  qu,  17;  Henricus  in  summa  artic.  22, 
nem,  Primo,  quia  verba  sunt  valde  clara  in  qu,  4;  Marsilus  1,  qu.  5,  art.  1;  Scotus  Ri- 
omni  proprictate  intellecta,  ct  materia  non  chardus  et  alii  in  1,  distinction.  2  ct  3.  Qui 
obstat,  imo  juvat,  ut  proprictas  vcrborum  tc-  fcreomnesfundanturinver])is  Pauli,  dequibus 
neatur.  Item  Sapiens  non  est  contentus  uti  etiam  vidcri  possunt  ibi  Toletus  et  Pereii^a,  qui 
verbo  vide7idi  scd  addidit:  Cognoscihiliter  tideri  constantissime  hanc  intclligentiamconfirmant. 
poterat.  Paulus  autem  tot  vcrba  rcpetit,  quaj  18.  Ego  vel  maxime,  quod  scripturse  sanctae 
claram  cognitionem  significant,  ut  non  possit  seepeutunturargumcnto  excreaturisdesumpto 
convenienter  limitari ;  nam  primo  vocat  notum  ad  confundcndos  idololatras  et  gentiles  agnos- 
Dei,  ubi  Anselmus  :  Notum  Dei  (incpiit)  est,  centes  verum  Dcum,  ut  vidcre  maxime  licct  in 
quod  naturali  ingenio  sciri  potest  de  Deo.  Boc  Psalmis  pra^sertim  18,  88, 140,  148  et  in  113 
autem  de  Deo  7iaturaliter  sciri  potest,  qiiod  ipse  ab  illis  verbis :  Nequando  dicaiit  gentes,  nU  est 
sit  Deus.  Undc  addit  Paulus  :  IIoc  essse  mani-  Deus  eorum?  Deus  autem  noster  in  ccelo,  omnia 
festim,  et  i\}\OiS.  Deus  illis  manifestavit.  Deinde  qiiacumque  voluit,  fecit.  In  libro  etiam  Job,  a 
addit  intellecta  conspici,  ubi  Hicronymus  :  cap.  38.  Dcus  ipse  ex  operibus  suis,  qu»  latis- 
Tam  evidenter  (inquit)  intellecta  sunt,  ut  cons-  sime  recenset,  seipsum  demonstrat,  Unde  Pau- 
pecta  dicantur.  Item  insinuant  ibi  Chrysosto-  lus  Act,  14,  inquit:  Non  sinetestimmio  reliqtdt 
mus  et  Gncci  et  clarius  Beda  cum  Augus-  semetipsum,da7iseisphmas,etc. '^ewXii^ws  'A\\\A 
tino,  cujus  varia  loca  rcfert,  cstcpie  optimus  cssc  cfficacissimum  tcstimonium,  ut  ignoran- 
tractatus  sccundusin  Joan:2)ez^5  (inquit)^o^(?^^  tes  Dcum  vel  ipsum  nou  colentes,  reddantur 
inveniri  per  creaturam  evidenter,  dicente  Apos-  inexcusabiles,Unde,  Act,  17,prjBdicaturusAthc- 
tolo  :  Invisihilia  cnimipsius,  Gic.\(\cvao\\ii\)iQ,  niensibus,  tacite  argucndo,  suppouit  Deum 
in  libro  solilofjuiorum,  c.  31,  ct  lil).  10.  con-  es.se,  ita  ut  non  posscnt  rcsisterc  :  Deus  (in- 

cssion,,  ca[).  6.  quit)  qiii  fccit  mundum  ct  omnia,  quw  in  eo 

17.  Communis  scntentia.  —  Pra^tcrca   est  siint,  Mc  cosli  et  terrw  cuni  sit  Dominus,  ctc. 
ha^c  counnunis  sententia  Patrum,  ut  constat  Rcputabat  ergo  Paulus  tam  cvidcns  testimo- 


CAP.  I.  AN  DEUS  SIT 
niuni  hoc  creaturarnm,  nt  ethnici  ipsi  con- 
tradicorc  non  possent.  Tandcin  posset  hoc 
ostendi  aftercudo  demonstrationcm,  sed  hoc 
fuse  prestitimus  disputatione  29  Metaphy- 
siccP. 

19.  Ohjectio.  —  Sohim  posset  objici,  quia 
qu.ie  evidenter  demonsti-antur  negari  non  pos- 
snnt;  at  multi  ncgarunt  Deum  esse,  etiam  ex 
his  qui  sibi  sapi(!ntes  videbanlur,  et  Pliiloso- 
phorumrationes  intellexissc,  ut  referunt  Cicero 
1  de  natura  Dcoruin,  Plutarchus  hb.  1  de  Pla- 
cit.  Lactantius  hl)ro  1  de  divin.  Institut.  et  ahi. 
Ergo  si^num  cst,  rationes  illas  non  esse  evi- 
dentes:  itemut  homincs  ductu  rationistenean- 
tur  assentiri  Deum  esse,  non  est  necessaria 
demonstratio,  ahas  pauci  posscnt  habere  ilhim 
assensum,  quia  pauci  sunt  qui  philosophicis 
discursibus  intcndant,  et  pauciores  qui  illorum 
vim  penetrent  :  ergo  non  oportet  intelhgere 
Scripturam  de  cognitione  evidente,  sed  de  illa, 
quse  ad  operandum  humano  modo  sufTiciat. 
Taiidem  ahas  quomodo  sapientes  christiani 
pliilosophi  poterunt  habere  fidem  hujus  veri- 
tatis,  si  iUius  habent  evidentiam? 

20.  Ad  primam  'partem  resi^ondetur.  —  Ad 
primnm  respondeo  primo,  non  negasse  verita- 
tem  hanc  demonstratam,  nisi  qui  attente  iUins 
demonstrationem  considerare  nohierunt,  aut 
iion  potuerunt  :  vel  ex  defectu  doctrinye  et  in- 
genii,  vel  ex  ahqua  nimia  cupiditate,  qua  prai- 
sertim  obcaicantnr  pohtici  nostri  temporis, 
qui  in  Atheismnm  dechnant.  Secundo  dicimus, 
uon  omnem  demonstratiouem  esse  seque  fa- 
cilem  et  uotam  :  ahqua  enim  est  vera  de- 
monstratio  qitia,  quaj  de  se  intellectum  bene 
dispositum  convincit :  non  est  tamen  tam  cla- 
ra,  quiii  protervus  possit  resilire;  semper  ta- 
men  hoc  provenit  ex  ahqua  ceecitate  mentis 
nolentis  considerare  vim  praemissarum  vel 
ihationis.  Unde  Nazianzenus,  orat.  2  Theol.  : 
Nimis  (inquit)  ahsurdus  et  prceposterus  est,  qui 
non  cedit  argnmentis  naturalibus,  et  inficiatttr 
Deum  esse. 

21.  Ad  alteram  partem  satisfit. — Ad  se- 
cundum  respondemus  primo,  ideo  Deum  pro- 
vidisse ,  ut  homines  fide  potius  quam  na- 
tm'ali  discursu  ambularent,  quia  ille  infirmus 
est,  et  non  potest  omnibus  esse  communis. 
Secundo  dico,  si  fingamus  homines  in  pura 
natura  sine  fidei  revelatione ,  necessarium 
fuisse  ut  vulgus  hominum  ignorantium  et 
simplicium  crederet  suis  majoribus,  quod  in 
hac  veritate  esset  faciUimum  et  conveniens  : 
facile  quidem,  quia  licet  non  posset  omnibus 
res  esse  perfecte  nota,  tamen  ipsa  veritas  pro- 


ENS  NECESSARIUM.  5 

posita  cum  aliquaU  declaratione  ex  eflcctibus 
notissimis,  cst  per  se  credibilis  ac  valde  pro- 
l)abilis;  convcniens  autcm  esset,  quia  in  re 
tam  gravi  non  expediret  unumqucmque  de 
populo  duci  suo  solo  judicio  et  apparenti  veri- 
similitudine,  oporteret  ergo  sapientibus  et 
majoribus  fidem  habcre.  Talis  autcm  fides  re- 
mote  nitcretur  in  ccrta  assertionc  aliorum, 
quce  non  posset  esse  ita  certa,  nisi  csset  etiam 
evidens. 

22.  ^«?  3  partem  ohjectionis  respondetur. — 
De  tertia  objectione  non  est  liic  dicendi  locus. 
Brevitcr  ergo  dico,  certitudincm  fidei  esse  ma- 
jorem  quam  sit  certitudo  genita  ex  demon- 
stratione,  quod  Deus  sit,  et  cx  hac  parte  potest 
philosophus  christianus  per  fidem  crederc, 
Deum  essc,  firmius  quam  per  suam  scientiam. 
Non  eliciendo  unum  actum,  qui  liabeat  evi- 
dentiam  scienti»  et  certitudinem  fidei  (ut  qni- 
dam  dicunt,  id  enim  impossiliile  est,  cum  iliai 
proprietates  sint  diversorum  ordinum,  natura- 
lis  et  supernatm^alis,  et  sint  ex  diversis  motivis, 
quee  sufficiunt  ad  actus  specie  diversos) ;  sed  eli- 
ciendo  actus  plures,  quorum  unus  liber  cst 
quoad  specificationem,  alter  necessarius ;  unus 
evidens,  alius  obscurus  ex  ratione  sua,  quia 
illa  major  certitudo  non  ex  claritate  est,  sed 
ex  motivo  obscuro,  accedente  voluntate.  Et 
ideo  unus  manct  semper  actus  scientiae  natu- 
ralis,  alter  vero  actus  supernaturalis  fidei,  sive 
actus  illi  possint  simnl  exerceri,  sive  tantum 
diversis  temporibus,  quod  ad  prsesens  niliU 
refert. 

CAPUT  II, 

AN   ESSE   DEI   SIT   DE   ESSENTIA   DEI. 

1 .  Nemo  potest  Deum  quidditative  in  liac  vita 
cognoscere.  —  Supponimus  esse  impossibilc , 
liominem  in  hac  vita  mortali  vel  omnino  extra 
visionem  claram  Dei  ipsum  quidditative  co- 
gnoscere,  ut  libro  secundo  latius  ostendemus. 
Multo  ergo  impossibilius  hoc  est  homini  pcr 
solam  rationcm  naturalem  aut  per  solam  fi- 
dem  Deum  cognoscenti,  quia  ratio  naturalis 
non  attingit  omnem  perfcctionem  Dei,  nec  for- 
mare  potcst  conceptum  Dei,  prout  est  in  se  ; 
fides  autem  obscure  proponit  Deum  et  sub  ve- 
lamine  creaturarum,  et  ideo  dicitnrejus  cogni- 
tio  esse  per  speculum  et  in  amigmate,  non 
prout  Deus  in  se  est.  Hinc  ergo  fit,  ut  vix  possit 
liomo  describere  aut  eloqui  quid  Deus  sit,  quia 
ininus  potest  honio  explicare  quam  concipere; 
at  meiite  satis  concipere  uon  potcst,  qnid  Deus 


8  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

est ;  unde  si  conciperentur  haec  ut  divina  et  nimus  inidadEphes,  3,exguo  omnis  Paterni- 

prout  in  se  sunt,  nunum  esset  in  eis  funda-  tas,  etc.  ait,  Deum  usurpasse  sibi  esse  tanquam 

mentum  ad  formandos  hos  conceptus  ;  tamen,  proprium,  quia  solus  ipse  a  se  est.  Augustinus, 

quia  in  creaturis  hsec  inveniuntur  aliquomodo  vero  12.  de  Civitate,  cap.  2,  ait  illo  verbo  de- 

distincta,  et  nos  concipimus  divina  instar  eo-  claratum  esse,  in  Deo  esse  .summam  essentiam, 

rum  quce  in  nobis  sunt,  ideo  illos   diversos  quae  est  ip.sum  esse  non  participatum  ab  aUo. 

conceptus  formamus  in  modo  concipiendi  dis-  Acdenique  Bernardus,  1.  5.  deconsid.,  cap.  6, 

tinctos,  non  vero,  quia  ahquid  in  conceptu  ob-  ait,  si  interrogas  de  Deo  quis  est?  non  occurrit 

jcctivo  unius  inchidatur,  quod  non  includitur  melius,  Qui  est.  Nempehoc  est  ei  esse  qiiod  licec 

in  alio.  omnia  esse,  si  ef  centum  talia  acldas  non  reces- 

40.  Ultima  ratio. — Ultima  confirmatio  pos-  sisti  abesse,  si  ea  dixeris  nihil addidisti ;  si  non 

tidabat  qusestionem  aham  de  divino  esse,  an  dixeris  nihil  mimcisti.  Denique  hoc  e.st,  quod 

ex  propria  absohita  ratione  sit  tantum  exis-  Dionysius  dixit  cap.2  et  5  de  divi.  nom.:  Deum 

tentia,  vel  sit  etiam  per  se  existentiaet  illa  ra-  in  una  existentia  omnia  prcehabere. 

tione  subsistentia,  ita  ut  non  minus  sit  essen-  2.  Vera  doctrina.  —  Vera  et  antiquissima 

tiaUs    Deo  tahs   substantia  quam  existentia.  est  doctrina  hsec,  sed  illam  captui  nostro  ma- 

Idemque  posset  de  divino  supposito  quaeri,  si-  gis  accommodare  necesse  est.  Nos  enim  ipsum 

cut  tractatur  a  D.  Thoma  1.  p.,  q.  3,art.  3.  Ve-  esse,  vel  quod  perinde  est,  quod  est  seu  ens, 

rumtamen,  quia  hoc  spectat  proprie  ad  myste-  uno  modo  concipimus  ut  abstractum  quoddam 

rium  Trinitatis,  quod  consistit  in  tribus  suppo-  ab  omnibus,  quee   quovis  modo  habent  esse 

sitisincreatis  ejusdemdivinsenaturee,  etmodus  commune  illis  saltem  secundum  analogiam. 

subsistcndi  ilhus  naturse  essentialis  non  potest  Unde  non  possumus  dicere  in  illo  solo  esse,  ut 

satis  exphcari  sine  personali,  ideo  hsec  omnia  sic  concepto,  et  in  rerum  natura  posito  secun- 

in  ultimum  tractatum  hujus  partis  reservamus.  dum  illam  prsecisionem,  consistere  totam  es- 

De  distinctione  autem  naturae  et  suppositi,  vel  sentiam  Dei,  nec  solam  perfectionem  essendi 

esse  et  essentiaj  in  creaturis,  quod  solet  hoc  ad  illam  .spectare.  Ut  si  intelligeremus  natu- 

loco  a  theologis  tractari,  in  proprio  loco  Mc-  ram  animahs,  sicut  percipitur  et  concipitur,  ita 

taphysicai  disputatum  a  nobis  est.  preecise  existere  in  rerum  natura,  non  prop- 

terea  inteUigeremus,  ibi  esse  totam  perfectio- 

CAPUT  III.  nem  animalis,  nec  aliquam  determinatam  na- 

turam  ejus.  Non  potest  ergo  ita  concipi  divi- 

AN  ESSENTiA  DEi  coNsiSTAT  IN  SOLO  ESSE,  VEL  num  esse,  imo  ncc  iUi  esse  sic  abstracto  ac- 

QUID  PROPRiE  DEus  siT  ?  commodari  potcst  illa  negatio  a  se  seu  non  ab 

alio,  quia  esse  sic  conceptum  abstrahit  a  creato 

1 .   Videntur   interdum   sacri   theologi   ita  et  increato,  et  ideo  illud  esse  ut  sic  preecise 

constituere  cssentiam  Dei  in  ipso  esse,  ut  nihil  conceptum  uon  potest  habere  ut  sit  a  se  ;  sed 

addendum  putent  per  modum  affirmationis,  ad  oportet  ut  hoc   habeat  in  aliqua  propria  et 

cxplicandum ,  concipiendum  et  uostro  modo  po.sitiva  ratione  et  perfectione  essendi,  secun- 

describendum,  quid  Deus  sit,  sed  solam  nega-  dum  quam  habet  quod  non  sit  ab  alio.  Neces- 

tionem  esse  addendam,  quam  explicamus,  cum  sarium  ergo  est  alio  modo  concipere ,  Deum 

dicimus  essc  non  ab  aUo,  vel  esse  a  se,  vel  esse  ipsum  esse  per  essentiam:  quia  scilicet 

(quod  pcrinde  e.st)   esse  per  essentiam.  Hoc  est  quoddam  esse  proprium  et  singulare,  quod 

vidctur  possc  sumi  ex  Divo  Tlioma  1 .  p.,  q.  1 3,  ex  natura  sua  propria  et  particulari  habet  nou 

art.  11,  ubi  ait  ipsum  esse  magis  proprie  tri-  solum  formalitatem  essendi,  ut  sic  dicam,  sed 

bui  Deo  quam  quodlil)et  aliud  prsedicatum :  etiam  exercitium    et    actuaUtatem    essendi , 

et  quo  iUud  est  magis  determinatum,  eo  magis  quam  vocamus  existentiam  in  actu  exercito. 

dcficcre  ab  oo  quod  Deus  cst,  ideoque  ipsuin  Hoc  ergo  modo  concepto  esse  Dei,  recte  cUci- 

csse  indchnite    ct  al)stractc  sumptum  magis  tur  in  solo  iUo   consistere  essentiam  Dei,  et 

proprie  cxplirare  esscntiain  Dei.  Adducitque  in  per  negationem  illam  describi  totum  id  quod 

cam  sententiam  Damascenus,  libro  primo,  cap.  est  proprium  talis  existentia^  nimirum,  ut  in 

12,  dicontem,  cx  omni])us  nominibus  signifi-  simplicissima  ratione  sua  includat  omiiem  per- 

cantibus,  Dcum  propriissimum  csbC  nomen,  Qui  fcotionem  essendi,  et  consequenter  omnem  om- 

est.  Umcersum  enim  {'m\.[\\\[)  id  qnod  cst  ian-  nino  porfeotionem  osscmH,  ot   consequontur 

quam  immensnm  quoddam  el  infimtum  essenlia;  oiunom  oninino  porfectioncm.  Quia  omuis  pcr- 

t^clagus  complexii  suocontinet.  ^iciiiiaimllicvo-  fcctio  est  (ut  sic  dicain)  pars  aliqua  essendi, 


CAP.  III.  QUALE  ESSE  SIT  DE  ESSENTIA  DEI.                                                0 

quam  in  ipso  csse  per  essentiam  contineri  ne-  et  cap.  Damnamus,  de  Summa  Trinit.  et  fid. 

cesse  est ,  ut  recte  dixit  Divus  Tliomas  prim.  cath  ;  constatque  tam  aperte  ex  modo   quo 

par.,  quwst.  \,  art.  2  et  aliis  locis.  scriptura  lo({uitur  de  Deo  ejusque  excellentia 

3.  Animadversio. —  Ut  autem  haec  ipsa  Dei  super  omnia  creata,  ut  necessarium  non  sit 
essentia  et  quidditas  magis  distincte  aliquo  particularia  tcstimonia  proferre.  Non  potest 
modo  a  nohis  concipiatur,  animadverto  trihus  cnim  Deus  esse  primum  ens  et  primum  prin- 
modis  possc  nos  communem  ahquam  rationcm  cipuun  omnium  et  crcator  omnium  suhstan- 
ad  pro})rium  Dci  conccptum  accommodarc.  tiarum  nisi  ipse  sit  suhstantia,  Nisi  vchmus 
Primo  per  ncgationcs  ahquas,  ut  in  ncgatione  ilhun  vocarc  supcrsuhstantiam,  ut  Dionysius  ' 
esscndi  ah  aho  dcclaratum  cst.  At  licct  hic  etahiPatrcsintcrthimloquuntur.  Nonquidcm, 
modus  censeatur  a  Dionysio  aptior  et  sccurior  quod  vera  et  propriissima  suhstautia  non  .sit, 
ad  cognoscendum  Dcum  et  de  illo  loqucndum  sed  ad  cxphcandum  esse  ahiori  modo  suhstan- 
in  hac  vita  :  nihilominus  quando  illa  ncgatio  tiam,  et  non  halicrc  eas  impcrfectioncs  a  qui- 
additur  secundum  communissimam  rationcm  hus  vidctur  suhstantia;  nomcn  dcsumptum, 
eutis  vclcsse  et  amphus  non  cxphcatur,  valde  scihcct,  a  suhstaudo.  Dcus  cnim  propric  non 
confusus  manet  conceptus,  ohscurissimusque  suhstat,  vel  accidcntihus,  vcl  ahcui  rei  a  se  ah- 
rehnquitur  ad  pcnctrandum,  quomodo  pcr  il-  quo  modo  distinctaj,  sicut  suhstare  potest  om- 
lani  ncgationcm  circumscrihatur  tota  pcrfectio  nis  suhstantia  crcata.  Tamen  hsec  imperfcctio 
essendi  vcl  esscntiaj  Dei,  vcl  quid  sit  ihud  po-  non  pertinct  formahtcr  ad  rationcm  suljstan- 
sitivum  suh  illa  ncgationc  latens,  quod  totam  tia?,  licet  fortc  ad  ctymologiam  vocis  pcrtineat. 
iUam  perfectionem  includit.  Est  crgo  secundus  Sed  substantia  dicitur  ens,  quod  ita  per  se  est, 
modus  concipicndi  Deum  relativus,  in  ordine  ut  non  indigeat  sustentari  ah  ahquo  suhjccto. 
ad  creaturas,  ut  quando  concipitur  sub  ratione  Unde  evidens  est  primum  ens  non  posse  esse 
crcatoris,  actu,  vel  potentia,  vcl  motoris,  aut  accidcns,  nam  accidens  semper  supponit  ah- 
alia  simih.  Et  hwc  via  est  optima  ad  coguos-  quod  cns  in  quo  sustcntctur,  ut  notavi  di.sp. 
cendum  Deum  essc,  seu  neccssitatcm  essendi  29,  sect.  1,  num.  39.  EstergoDcus  substantia: 
Dei,  tamen  ad  cxphcandum  quod  sit  Deus,  nisi  quod  autem  completa  sit,  seque  ccrtum  est, 
adjunctis  aliis  principus,  minus  sufficiens  in-  ahas  non  esset  suhstantia  perfecta,  imo  neque 
venitur.  Tcrtia  igitur  ratio  cxphcandi  csscn-  substantia  simpliciter.  Hoc  vero  ex  seq.  c.  cvi  - 
tiam  Dei  cst  pcr  convcnicutiam  saltcm  analo-  dcntius  constabit. 

gam  ad  creaturas,  addcndo  scmper  negatio-  5.  Secunda  assertio.  —  Error.  —  Dico  se- 

nem  vel  comparationem,  cpia  declarctur  non  cundo,  substantia  Dei  non  est  corporea,  sed 

esse  rationem  iUam  in  Deo  eo  modo  quo  in  spiritualis,  et  simihter  esse  divinum  spuituale 

creatura  est,  sed  longe  exceUentiori  modo  ac-  est.    Supponimus    spiritualem    scu    incorpo- 

commodato  ipsi  csse  pcr  cssentiam.  Et  hic  mo-  rcam  substantiam  hic  vocari,  quse  non  habct 

dus,  qui  ca?tcros  quodam  modo  comprchendit  hanc  molem  quantitatis  qua  replet  spatia  lo- 

videtur  aptissimus  ad  cxphcandum  quid  Deus  caha ,  nec  talem  partium  cxtcnsionem  quae 

sit,  per  ahquam  notionem  Dei.  Hoc  vidctur  scse  invicem  a  loco  exchidunt.  Nam  hoc  sensu 

per  se  clarum,  tum  ex  dictis,  cpiia  hic  modus  posuerunt  Deum  corporeum  omncs  idoloki- 

sumit  ex  ahis  modis,  quod  convcniens  est,  et  trse,  qui  commutavenmt  gloriam  incorrtiptibi- 

addit  ahquid  ;  tum  ctiam,  quia  hic  est  natu-  lem  Dei  in  similitudinem  Jiominiim,  volucrum, 

ralis  liomini,  cjuia  homo  cx  cognitione  confusa  quadrupedum  et  serpentum,  ut  dicitm'  ad  Rom. 

et  generah  pervenire  solet  ad  particularem  et  1 ;  vel  cpii  ignem  aut  nimiam  aquam,   Solem, 

distinctam  cognitioncm,  prout  potest.  Quod  ipso  tcI  Lunam  hujus  mundi  rectores  esse  putave- 

usu  clarius  constahit  ex  sequentibus  assertio-  o^unt,  ut  dicitur  Sap.  13.  NonnuUi  item  phi- 

uibus.  losophi  referuntur  posuisse  Deum  corporcum, 

4.  Prima  Conchosio.  —  Dico  crgo  primo.  utde  Thaleterefert  Eusehiusl.  li,  dePrsepar., 
Esse  divinum  substantiale  cst,  et  in  eo  gencre  c.  6  ;  de  Anaximene  Augustinus  1.  10.  con- 
completum  csscntiahtcr.  Unde  divina  essentia  fess.,  c.  6 ;  de  Epicuro  ct  aliis,  Gicero  de  Natura 
natura  substantiahs  completa  cst,  Dcusque  ipse  Dcorum.  Et  liic  refcrri  possunt,  quse  Ai*istoteles 
cssentialiter  est  substantia  completa,  Tota  as-  1.  Phys.  tractat.  lUi  enim  Philosoplii  nUiil  nisi 
sertio  quoad  rem  per  illam  explicatam  de  fide 

est,  ct  evidcns  ratione  naturali.  Hoc  posterius  ,  ^.              ,  c      ^  ^   n-  •               .         /i   o  «t 

'                                                            J-  >  Dionys.  c.  1,2,  c.  7,  dc  Divin.  nom.  ct  cap.  1,  3  et 

mdictadisputatione  29  Metaphysicaj  ostensum  5.  ^p  jjyst.  iheolog.  Damas.  lib.  1,  cap.  4  Boet.  lib. 

est.  lUud  vero  prius  trachtm'  in  cap.  Firmiter,  dc  Trinil.  Aug.  \,  dc  Trinit.,  cap.  10. 


10  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

corporeiim  intelligere  valebant,  iit  idem  signi-    confirmant  omnia  scripturaj  testimonia,  in 

ficat  4.  Phys.,  tcxt.  52 et  57.  In  quo  errore  fue-    qui]>us  dicitur  Deus  vel  esse  ubique,  vel  non 


runt  ctiam  Sadduca^i  inter  Judeeos,  ut  ex  Act. 
23  constat.  Intcr  liareticos  Manichsei^  idem 
vidcntur  de  Dco  sensisse,  ut  sumitur  ex  Au- 
gustino  cle  hoeresib.  in  4:6,  etl.  3  Confess.^  cap. 
7,  etEpistola  74. 
6.  Audiani  videntur  tribuisse  Deo  humanam 


contineri  seu  circumscrilji  loco^  quod  pro- 
prium  est  corporum.  Item  aflferri  possunt  tes- 
timonia,  in  quibus  Deus  dicitur  invisibilis^  im- 
passibiUs^  immutabilis  ct  similia ,  qua^  suis 
locis  afferemus.  Nam  constat,  lisec  omnia  cum 
proprietate  non  posse  corporali  rei  convenire. 


figuram ;  nam  dicel)ant  hominem  esse  ad  ima-  Denique  etiam  possunt  afferri  loca  in  quibus 
ginem  Dci  secundum  corpus,  ut  de  Audio  vel  dicitur  Deus  depingi  non  possC;,  neque  ahquam 
Audcco  eorum  auctore  refert  Epiphanes  hseres.     ejus  simihtudinem  vel  effigiem  aut  imaginem 


70 ;  et  Theodoretus  lib.  4.  de  hffiret.  fa]>. ;  cap. 
13et  1. 4.  Hist.,  c.  19  ;  Augustinus  har.  50.  Ubi 
hos  vocat  Vadiannos,  et  dicit  non  fuisse  lia^rcti- 
cos,  sed  scliismaticos,  quod  etiam  ait  Damasce- 
nus  additque  eos  habuisse  integram  fidem  totius 
Ecclesiffi ,  sohimque  haliuisse  lioc  proprium , 
quod  illud  ad  similiiudinem  dtirissime  interpre- 
tabantur.  Unde  non  videntur  simphciter  asse- 
ruissc  Deum  esse  corporeum,  sed  aliquo  incpto 
modo  explicuisse  simihtudinem  hominis  ad 
Deum,  ita  ut  Deo  corpus  tribuere  viderentur. 
Augustinus  vero  indicat  eos  o])  rusticitatem 
excusarialihffiresi.  Tamensi  vere  ita  senserunt. 


corporalem  posse  fieri,  utique  quia  corpus  non 
est,  ut  in  primo  tomo  3.  part.  tractantes  de 
adoratione  latius  diximiis.  Ex  doctrina  vero 
Ecclesiai  et  Patrilxis  non  oportet  multa  con- 
gerere,  cjuia  hsec  est  vulgatissima  doctrina  apud 
illos.  SufTicit  ergo  quod  in  capite  Firmiter, 
profitetur  Ecclesia  :  Deum  esse  omnino  simpli- 
cem  et  indivisibilem ,  et  non  Jiadere  partes  in 
substantia  sua.  Qua3  omnia  non  possunt  rei 
corporeffi  convenire. 

8.  Objectio. —  Rejicitur. — Contra  veritatem 
hanc  in  piimis  olijiciebant  heeretici  locum  il- 
lum  Genes.  1  :  Faciamus  hominem,  etc.  Sed  de 


nonpossuntexcusariabhffircsiobignorantiam    hac  hominis  proprietate  et  imagine  alias  est 


adeo  crassam.  Tcrtullianus  autem  etiam  male 
auditde  Iioc  errore,  quia  ilhid  Adimaginem,  vi- 
detur  secundum  corpus  interpretarilib.  contra 
Praxeam,  capit.  12.  Unde  Augustinus,  I.  10. 
genes.  ad  litei^am,  cap.  25,  absolute  illi  tribuit 
liunc  errorem.  In  libro  vero  de  hseres.,  in  87, 
dicit  illum  non  fuisse  reputatum  hfereticum  ex 


tractandi  locus.  Veritas  crgo  est  hominem  esse 
factum  ad  imaginem  Dei  secundum  animam, 
non  secundum  corpus,  ut  omncs  Patres  ibi 
docent.  Prfesertim  Theodoretus  q.  20,  in  Gen. 
Basilius  Iiom.  10,  exam,,  cap.  8;  Gregorius  Nys- 
senenus  orat.  1,  quse  est  circa  illaverba  Gene- 
sis ;  Augustinus  enarr.  in  Psalm.  48,  in  fine,  et 


hoc  capite,  illumque  excusat  quia  forte  corpus    lijjro  primo  de  doctrin.  Christiana,  capite  duo 


vocavit  omneid  quodnon  estfictum  nec  inane, 
sed  vere  aliquid.  Tamen  libro  secundo  contra 
Marc,  cap.  IG,  Dco  videtur  corpus  et  animum 
tribuere.  Aruobius,  etiani  I.  3.  cont.  gent.,  et 
Lact.,  lib.  1.  de  Ira  Dei,  c.  18,  in  eadem  sen- 
tcntia  videntur  fuisse. 

7.  Contra  lios  ergo  errores  dicimus  in  asser- 
tione  ,  sulistantiam  Dei  spiritualem  esse  et 
incorporcam,  id  est,  quantitati  non  sulijectam 
ncque  iUius  capaccm.  Qua3  est  de  fide  certis- 
sima.  Joannis  4  :  jSpiritus  est  Deus.  Quia  vero 
nomen  Spiritus  in  scriptura  ffiquivocum  est. 


decimo.  In  quo  autem  sit  illa  similitudo  etiam 
secundum  animam,  tractat  late  D.  Thomas  1. 
p.  q.,  93. 

9.  Alia  oljectio.  — 0]>jicie])ant  prffiterea  ea 
loca  scriptura^,  in  quibus  Deo  triljuuntur  no- 
mina  corporalium  rerum.  Sed  hscc  nulhus  mo- 
menti  sunt ;  nam  si  cum  proprietate  intelli- 
gantur,  non  solum  corporeum  faciemus  Deum, 
sed  etiam  monstruosum,  imo  et  chimericum, 
ha]Del)it  enim  non  solum  mem])ra  homiuis,  scd 
etiam  Leonis  et  aliorum  animantium,  critque 
lux  et  tenebrai  et  similia.  Constat  ergo  meta- 


quod  i])i  significet  substantiam  incorpoream,     phorice  illa  omnia  tri])ui  Deo  ad  declarandas 
constat,  f[uia  illud  affcrt  Clnistus,  ut  inde  pro-    humano  modo  varias  virtutes  et  attriljuta  cjus. 


bel  Dci  adorationem  non  esse  ad  certum  lo- 
cum  nequc  ad  corporales  ca.'rcmonias  coarc- 
tandam  aul  rcstringendam,  sed  Deum  u])ique 
adorari  posse  in  spiritu  ct  vcritate,  quia  ipse 
si)iritus  cst,  id  cst,  rcs  incoi-])orca,  qutc  loco 
non  continctur,  ut  commuuitcr  Patres  expo- 
nunt,  quos  refcrunt  et  docte  cxplicant  ibi  To- 
■"ctus  et  Maldonatus.   Unde    hane  veritatem 


Ut  late  prosequitur  Augustinus,  epist.  111.  ct 
libr.  de  essentia  Divinitatis,  cap.  14  et  15  En- 
chu'. ,  in  tract.  de  formulis  spiritualis  intclli- 
gentiw,  Damascenus  lib.  1.  de  Fide. 

10.  Tandem  supererat,  ut  ratione  hanc  ctiam 
fidci  vcritatem  demonstrarcmus,  scd  lioc,  ut 
opinor,  sullicienter  cgimus  in  dicta  disputatione 
Mctaphys.,  ct  ex  ibi  dictis  existimo  satis  clai'e 


CAP.  III.  QUALE  ESSE 
constarn,  lianc  voritatem  csse  <lemonstra])ilcm 
rationc  naturali.  Quotl  censeo  esse  non  minus 
certum,  quam  quod  sit  demonstral)ile  Deum 
esse,  Dicit  enim  Panlus  loco  srepe  citato,  ad 
Romanosl  :  Invisibilia  ipsius  per  ea  qure  facta 
sunt,  intellecta  conspici.  At  invisibilia  maxime 
dicnntur  ea,  qua^  ad  substantiam  Dei  pertinent, 
finia  incorporalia  snnt,  sicut  i.  Tim.  \,  deDeo 
dicitur :  Regi  swcuXorum  immorlali  et  invisibili. 
Imo  supposita  illa  vcritate  quod  Dens  sit,  exis- 
timo  csse  quasi  per  sc  notum  non  posse  esse 
corporeum.  Quia  omnc  corpns  est  tam  imper- 
fecta;  conditionis  et  naturw  et  adeo  limitatum 
in  pcrfcctione,  ut  apprehcnso  ct  cognito  Deo 
tanqnam  primo  entc  et  effectore  rerum  om- 
nium,  statim  per  se  appareat  incredibile,  quod 
habeat  molem  corporis.  Addi  etiam  liic  possent 
rationes  theologicfc  sumpta?  ex  aliis  principiis 
creditis  et  natnraliter  etiam  cognitis,  nt  ex 
immortalitate  anima3,  ex  simplicitate  Dei  et 
similibus,  quaj  supponunt  aliqua  tractanda  et 
ideo  melius  ex  dicendis  consta])unt. 

11.  Tertia  conclusio. — Ratio  Assertionis. 
—  Dico  ergo  tcrtio,  Deum  esse  essentialiter 
viventem,  unde  cum  vivcre  in  viventilius  sit 
esse,  necesse  est  ut  esse  Dei  sit  vivere  substan- 
tialiter.  Hanc  assertionem  tradit  Divus  Thomas 
1.  part.,  quaest.  18,  post  doctrinam  de  scientia 
Dei.  Videtnr  enim  a  notioribus  nobis  procedere, 
et  ex  operatione  Dei  vitam  ejus  colligere.  Re 
tamen  vera  pertinet  ad  hunc  locum,  quia  vivere 
est  prsedicatum  maxime  essentiale,  ideoque 
valde  necessarium  ad  declarandum  nobis  modo 
accommodato  quid  sit  Deus.  Estque  assertio  de 
fide.  Nam  in  Scriptura  divina  verus  Deus  maxi- 
me  solet  nomine  Dei  viventis  appellari,  ad  dis- 
tiuguendum  illum  a  falsis  diis.  Unde  Daniel 
capite  ultimo  :  Non  sola  Iclola  manu  facta,  sed 
Deummventem.  Et  cumRex  illi  dixisset  etiam 
Draconem,  quem  Babyloniiadoral>antut  Deum, 
esse  viventem,  respondit  Daniel:  Dominum 
Deum  memn  adoro,  quia  ipse  est  Deus  vivens, 
isteautem  non  est  Deus  vivens.  Quod  statim  os- 
tendit  ex  potestate  interficiendi  illum,  signifi- 
cans  Deum  esse  viventem,  non  quomodocum- 
que,  sed  altiori  modo  super  omnia  viventia, 
idcst,  immortali  vita  per  essentiam.  Et  ideo 
Deus  non  solum  dicitur  Vivens,  sed  etiam  ipsa 
vita.  Sic  Christus,  Joan.  14:  J?go,  {inqmt)  sum 
via,  veritas  et  vita;  et  capit.  5  dicitur  Fater  ha- 
bere  vitainin  semctipso,  idest,  nonparticipatam 
necdcpendentem  abalio,ut  exponunt  i])i  Augus- 
tinus,  Chrysostomus,  Cyrilluset  alii.  Quod  per 
aliquod  addituminterdum  significatiu" :  ut  cum 
dicitur  Apocalyp.  5  :  Adoraverunt  viventem  in 


SIT  DE  ESSENTIA  DEI.  |  | 

seculaseculorum.  Ralio  evidensest,  qnia  in  en- 
tiljus  gradus  viventium  est  perfectior  gradu 
non  viventium,  ut  videtur  per  se  notum  ;  sed 
Deus  constitui  debet  esscntialiter  in  perfectis- 
simo  gradu  entium,  crgo.  Item  Dei  nomine  in- 
telligimusprimamcausamet  auctorem  rerum 
omnium;  e.st  ergo  Deus  auctor  vita;,  ut  in  scrip- 
tura  sjcpissime  nominatur,  ergo  est  ipse  maxi- 
me  vivens. 

12.  Effugium.  —  Responsum.  —  Dices  vi- 
vere  includere  imperfectionem  ;  nam  dicun- 
tnr  vivere,  quoi  se  movent  ,  movere  autem  se 
imperfectionis  est ;  cum  ergo  substantialis  vita 
sit  principium  operationis  in  se  ipso,  non  vide- 
tur  posse  in  Deo  inveniri.  Rcspondeo  potius 
ex  hoc  principio  pro])arc  Divum  Tliomam, 
Deum  maxime  vivcrc,  quia  se  maxime  movet, 
et  omnia  principia  sua?  operationis  ad  intra  ex 
se  et  intime  habct,  .sinc  adminiculo  alicujus 
externi  moventis  :  ut  late  deducit  in  discursu 
totius  q.  18  jam  citatte.  Sed  sciendum  est, 
cum  dicitur  Deus  movere  se,  aut  operari  intra 
se  aut  operari  iutra  se,  non  intelligi  cum  im- 
perfectionilius  creaturarum,  quales  sinit,  vel 
tran.situs  al)  una  opcratione  ad  aliam,  vel  ab 
otio  ad  opus,  vel  cum  distinctione  inter  opera- 
tionem  et  operantem;  nihil  enim  horum  in 
Dei  vita  inveniri  potest,  ut  cx  aliis  divinis  per- 
fectioni])us  (infra  demonstrandis)  manifestum 
est.  Dicitur  ergo  operari  intra  se  vitali  modo, 
quia  perfectionem  illam  actualcm,  quam  ha- 
bent  viventia  creata  dum  vitaliter  in  se  ipsis 
operantur  cum  efficientia  ipsius  operationis, 
hanc  liabet  Deus  totam  sine  illa  imperfectione, 
per  substantiam  et  esscntiam  suam.  Unde  sub- 
stantialis  vita  Dei  hoc  (Ufiert  a  sulistantiali  vita 
creatm^ee,  quod  hsec  vidctur  posita  in  duplici  ha- 
bitudine  transcendentali  ad  operationem,  scili- 
cet,  principii  activi  operationis  circa  sc  et  simul 
etiam  receptivi ;  Deus  autem  vita  est  substan- 
tialis  absolutissime  et  simplicissime  nimirum, 
ut  per  sc  et  suam  esseutiam  habeat  perfectam 
actualitatem,  quam  nos  in  operatione  esse  in- 
telligimus.  Dixi  de  lioc  latius  dicta  disputatione 
trigesima,  Metaphys.,  sectione  decima  tertia. 

13.  Quarta  conclusio. — Dico  quarto,  Deum 
essentialiter  esse  viventem  intellectuali  vita 
purissima.  Hffic  etiam  assertio  de  fide  est. 
Nam  quod  Deus  habeat  scientiam,  fides  docet, 
ut  libro  tertio  vidcliimns  :  non  est  autem  ca- 
pax  scientia^,  nisi  qui  est  natm^ffi  intellcctualis. 
Ergo  dum  Scriptura  docet,  Deum  scicntiam  ha- 
bere  eamque  cum  summa  perfectiono,  (quam 
per  altitudinem  divitiarum,  sapicntia  et  scien- 
tia;  inteidum declarat  Paulus  ad  Romanos  1 1 ; 


^2  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

interdiim  vero  vocat  Thesaiirum  sapientiae  et    tur  peculiaris^  singularis  et  exceliens  modus, 


scientiffi,  Col.  2.)  plane  docet  Deum  esse  in 
tellectualis  natura.  Nam  sive  scientia  ipsa  sit 
substantia  ct  natura  Dei^  sive  non,  quod  infra 
videbimus,  neccsse  est  ut  ipsa  scientia,  vel  sit 
ipsa  natura  et  substantia  intelligentis,  vel  sit 
radicata  (ut  sic  dicam)  in  natura  intellectuali, 
quee  essentialiter  talis  sit.  Hoc  ergo  prfedica- 
tum  plane  pcrtinet  ad  essentialem  constitutio- 
nem  (nostro  modo  loquendi )  divinse  essentiaj. 
44.  Potestque  lia?c  assertio  eadem  ratione, 
qua  praecedens,  confirmari,  tum  quia  spiritua- 
lis  substantia  pra^sertim  in  gradu  perfecto  in- 
tellectualis  est ;  ostensum  est  autem ,  Deum 


quo  hsec  omnia  habet.  Hoc  quidem  etiam  con- 
tinet  doctrinam  fidei  et  per  se  satis  eviden- 
tem^  quia  illa  preedicata  ex  se  communia  sunt 
creaturis  ;  unde  nisi  ampHus  determineutur, 
non  declarant  naturam  Dei,  quam  constat  se 
cundum  fidem  esse  essentiahter  diversam  ab 
omni  natura  creata.  Hoc  autem  ultimum  de- 
terminans  hsec  omnia  ad  propriam  Dei  natu- 
ram^  potcst  variis  modis  exphcari.  Primo ,  ut 
hsec  omnia  praedicata  quee  in  lioc  capite  nu- 
meravimus,  determinent  ens  illnd  per  se  ne- 
cessariim,  quod  primo  et  secundo  capite  de- 
fnonstravimus  esse  Deum  essentiahter;,  sic  enim 


esse  spiritualem.  Tum  etiam,  quia  cum  Deus  cum  dicitur  Deus  Spiritus  vivens,  intellectua 

sit  essentialiter  vivens,    debet   etiam  essen-  hs,   in   singuhs   subintelhgendum   est   quasi 

sentialiter  esse  in  supremo  gradu  viventiiim ;  transcendentahter  inchidi  particulam  iUam  a 

hic  autem  gradus  est  inteUectuahs ,   ut  est  se  vel  intrinseca  et  alsolnta  necessitate. 
per  se  notum,  ergo.  Dicere  tamen  quis  po-         16.  Ahter  ego  hoc  ipsum  explicui  dicta  sec- 

test,  ihum  gradum  esse  perfectissimum  inter  tione  decima  quarta,  Metaphys.,  addendo  par- 

creatos;,  tamen  Deum  non  esse  in  iho,  sed  in  ticulam  per  essmtiam ,  qua3  declarat  singula- 


aho  eminentiori.  At  hoc  potest,  et  bene  et 
cathohce ,  ct  male  etiam  intehigi.  Nam  si  sit 
sensus ,  Deum  non  esse  natura  inteUectuahs 
eo  modo  quo  sunt  res  creatae^  nec  univoce 
cum  iUis,  sed  analogice,  hoc  verissimum  est  : 
et  ad  hoc  significandum  dicunt  interdum  Pa- 
tres,  Deum  esse  supersapientem  et  superin- 
teUectualem.  Potestque  exphcari  juxta  dicta 
in  prKcedenti  puncto,  quia  Dei  natura  non 
est  inteUectuahs  per  modum  principh  efficien- 
tis  actus  inteUigendi  a  se  distinctos,  sed  ut 
ipsa  inteUectio  per  essentiam.  Si  vero  sit  sen- 
sus,  prffidicatum  lioc  intellectuale  nuUo  modo 
posse  de  Deo  proprie  dici,  nec  formahter  in  eo 
inveniri,  sic  omnino  falsum  est,  quia  eadem 
est  ratio  de  pra^dicato  iUo  ct  de  scientia ,  vo- 
luntate  et  simiUbus.  Itcm ,  quia  esse  inteUec- 


rem  modum  habendi  iUam  omnem  perfectio- 
nem  ex  vi  sohus  essentise,  id  est,  sine  efficien- 
tia  aUerius  et  sine  efficientia  intrinseca,  seu 
adjectione  ahcujus  accidentis.  hi  omnibus  au- 
tem  liis  modis  ( si  attente  considerentur )  cum 
pervenimus  ad  concludendam  descriptionem 
Dei,  scmper  utimur  negatione  ahqua,  hanc 
enim  invohiunt  omnes  iUee  particulse ,  ut  jam 
supra  declaratum  est. 

17.  AUter  potest  etiam  iUa  determinatio 
fieri  per  quandam  comparationem  ad  ahasres, 
quffi  taha  proedicata  participant  ahquo  modo, 
ct  sic  dixi  in  dicta  sectione  14  Deum  esse  vi- 
ventem  intellectuah  vita  perfectissima.  Tamen 
etiam  hanc  comparatione  sine  aliqua  negatione 
exphcare  non  possumus.  Sicut  Anselmus  in 
Prosolo?:.  dicit  :  Deum  esse  aliquid  quo  nihil 


tuale  in  sua  al^stractione  sumptum  dicit  per-    onaj^is  excogitari  potest ,  hoc  auteni  ipsum  per 


fectionem  sine  imperfectione  et  sine  ulla  re- 
pugnantia  cum  quacumque  alia  majori,  vel 
a^quali  perfectione.  Denique  ad  hoc  confirman- 
dum  valet  illud  :  Faciamus  Jiominem  ad  ima- 
ginem  et  similitudinem  nostram.  Nam  hoc 
maxime  dictum  est  ratione  intellectualis  na- 
tura",  qua)  in  Deo  est,  tanquam  in  supremo 
exemplari ;  homo  vero  et  angeli  iUam  parti- 
cipant,  ut  sentiunt  ['atrcs  supra  citati.  Aliaj 
rationes,  quse  ad  hoc  adduci  possunt,  tractata; 
sunt  indicta  disputatione  trigcsima,  Metaphys., 
sectiono  decima  quarta  ct  decima  quiuta.  Nec 
spcciahs  difficultas  hic  occurit. 

15.  Vltiyna  conclusio.  —  Dico  ultimo,  ad 
complendam  aliqualcm  dcscriptioncm  quiddi- 
tatis  Dci,  addcndum  esse  aliquid  quo  dcnote- 


duas  negationes  declarat  in  cap.  15.  dicens  : 
Frgo  Domine  non  solum  es,  quo  majus  exco- 
gitari  nequit ,  sed  es  quiddam  majus  quam 
cogitari  possit.  Quocirca ,  licet  Divus  Tho- 
mas  lect.  4,  super  cap.  7.  Dionysii  de  di^in. 


nom.,  recte 


distinguat  modum 


cognoscendi 


Deum  per  negationes  vel  comparatiouem  et 
prajstantiam  :  tamen  hic  posterior  semper  in- 
volvit  negationcm,  pcr  quam  explicandus  est, 
ut  Anselmus  fecit.  Nam  cum  dicimus  vitam 
intellectualem  Dei  esse  perfectissimam ,  hoc 
superlativmn  explicarc  non  possumus,  uisi  per 
negationem  altcrius  viventis  superioris  vel 
a^qualis  in  talis  vita^  perfcctionc.  Et  ita  sem- 
pcr  cognoscitur  Dcus  pcr  ncgationcm.  Propter 
quod  dixit  Dionysius,  cap.  2  et  7  de  diviu. 


CAP.  III.  QUALE  ESSE 
iiom.,  essc  .supra  substantiam  et  supra  eof^ni- 
tioiiem.  Sic  etiam  capite  primo,  et  5  de  Myst. 
Theolog.  (lixit,  cognitiouem  Dei  per  negatio- 
nem  esse  perfectiorem,  quia  nimirum  cHicitur 
magis  propria  Dei,  nisi  enim  adjungatur  nc- 
gatio,  semper  quod,  ut  positivum  concipitiu', 
commune  est ,  si  pra)cisc  in  positivo  sistatur. 
Nam  per  ordinem  ad  negationcm  etiam  intcl- 
ligimus  pcrfectioncm  illam  singularcm  in  tali 
ct  tali  prffidicato,  essc  in  Deo  positivam , 
quamvis  a  nobis,  ut  talis  est,  non  nisi  per 
negationem  possit  explicari.  Et  hoc  modo 
exphcant  sancti  cpiid  sit  Dcus,  ut  vidcrc  licct 
in  Dionysio  supra  et  Augustino  5  de  Trinitate 
capit  1  et  tractat.  23  iu  Joann. 

CAPUT  IV. 

SITNEDIVINA  ESSENTIA  O^kmiNO  SIMPLEX  SUBSTANTIA, 

ITA  UT  NULLAM  SUBSTANTFALEM  COMPOSI- 

TIONEM  ADMITTAT. 

1.  Conclusio.  —  ProlaUir  primo.  —  Hajc 
qua.'stio  ex  principiis  supernaturalibus  facile 
expediri  potest,  juxta  principia  vero  uaturalia 
in  disput.  30  Metaphys.  latc  tractata  est.  Dici- 
mus  ergo  divinam  naturam  et  substantiam 
essc  omnino  simpliccm.  Quod  est  de  fide  sub 
his  terminis  definitum  in  Goncil.  Lat.,  in  cap. 
Firmiter ,  et  Damnamus ,  stcpc  citatis.  Et  in 
Concilio  Ilhemcnsi  contra  Gilbertum  Porreta- 
tanum,  ut  infra  in  materia  de  Trinitate  osten- 
demus.  Ex  Scriptm^a  et  Patribus  non  oportet 
nunc  plura  rcferrc,  prtetcr  ca,  qua;  inferius  de 
attributis  diccnda  sunt  et  quffi  in  sequcnti 
discursu  attiugemus.  Duobus  enim  modis  po- 
test  hccc  veritas  dcclarari,  quos  attigi  dicta 
di.sp.  30  Metaphys.,  sect.  3.  Unus  et  brevis 
est  ex  ipsa  perfcctione  simpUcitatis.  Quamvis 
enim  vera  sit  opinio  Cajctani,  .simplicitatcm 
per  sc  non  addcrc  rci  pcrfcctionem,  quia  iii 
negatione  consistit,  ut  ibidem  dixi,  tamcn  du- 
bitari  non  potcst  quin,  caiteris  paribus,  melius 
sit  liabere  totam  rei  perfcctionem  in  simplici 
entitatc  quam  ex  plurium  adunatione.  Sim- 
phcitas  ergo  exsc  circumscriljit  moduin  cssendi 
perfectiorem ;  ergo  talis  modus  entitatis  Deo 
tribuendus  est,  quia  tribuendum  est  illi  quid- 
quid  est  perfectius.  Quod  eo  locolatius  ostendi 
ac  dcclaravi. 

2.  Secimda  prolatio.  —  Explicanttir  varice 
compositiones.  —  Secundo  i^robari  hoc  potcst 
sistendo  in  ncgationc  quain  dicit  simplicitas, 
et  discurrendo  pcr  oinues  modos  compositionis 
substantialis,  de  qua  sola  nuiic  agimus;  uam 


SIT  DE  ESSENTIA  DEI.  ^3 

si  ostendcrimus  nullum  eorum  cadere  pos.se  iii 
Dcum,  satis  proljatum  erit  Deum  essc  sul)- 
stantiam  omniiio  simplicem.  Ad  i^roljandam 
autem  inductionem  illam  satis  erit  discurrerc 
per  omnes  compositiones,  quse  in  substantiis 
creatis  inveniuntur  ;  nain  novam  fingere  eam- 
que  Deo  tri])uerc,  chimericum  esset  ct  fictuni, 
ct  ideo  coutcmncndum  est.  Praiter  quam  quod 
rationes,  quibus  cxcluduntur  verai  composi- 
itones,  convincunt  uullam  excogitari  posse 
quffi  impcrfcctionem  Dco  repugnantcm  non 
iucludat. 

3.  Prima  crgo  compositio  in  substantiis  iii- 
venitur  ex  esse  et  essentia,  qiia;  suo  modo 
etiam  convenit  accidentibus.  Et  quanquam  de 
modo  compo.sitionis  liujus  in  crcaturis  magiia 
opinionum  varictas  .sit,  ut  in  disp.  31  Meta- 
phys.  diximus  ;  tamcn  in  hoc  omnes  conve- 
uiunt,  quod  ad  talem  compositionem  necessa- 
rium  cst,  ut  csse  actualis  existeutiaj  non  con- 
veniat  essentiae  creat6e  cx  intrinscca  quidditate 
sua,  ita  ut  illam  a  sc  habeat  et  non  ab  alio. 
Nam  ubi  esscntia  ex  se  liabct  esse,  essc  cst  de 
intrinseca  quidditate  ejus;  unde  nec  cogitatione 
apprehendi  potcst,  quod  compositioncm  cuni 
illa  faciat.  Ita  vero  se  Iiabct  esse  ad  esscntiam 
Dei  ut  ostendimus  ,  et  ideo  talis  compositio  Deo 
locuiii  non  Iiabct.  Itaque  compositio  hajc  secum 
aflcrt  ad  minimum  duas  imperfectioncs :  una 
cst,  ut  essentia  ex  se  sit  ens  potentialc  tantum ; 
alia  est ,  ut  in  ratione  entitatis  actualis  neces- 
sario  pendeat  ab  alio  dantc  illi  esse.  Qua;  duo 
evidentissime  repugnant  primo  eiiti. 

•4.  Secunda  composiiio. — Sccunda  compositio 
est  ex  natura  et  supposito,  qua3  est  communis 
omnibus  substantiis  crcatis  et  magis  realis 
quam  prior,  ut  disp.  34  Metaphy.  late  tracta- 
tum  est.  A  diviiia  autem  substantia  excluditur 
talis  compositio,  quia  ut  est  esse  omnino  abso- 
lutum ,  esscntialitcr  su])sistit.  Quia  illud  esse 
quod  esscntialitcr  etiain  cst  cssc  subsistens, 
quia  est  perfectissimum  ct  perfectius  est  esse 
subsistcns  quam  non  subsisteiis,  ut  per  se 
iiotum  est.  Si  autem  comparctur  illa  absoluta 
Dei  substantia  ad  rclationcm,  jam  consideratio 
illa  pertinet  ad  mysterium  Trinitatis,  non  ad 
unitatem  Dei ,  sub  qua  ratione  nunc  de  illo 
tractamus.  Veritas  autem  cathohca  est,  etiam 
hoc  modo  essentiam  iion  facere  compositionem 
cum  relationiijiis,  quam  ex  principiis  fidei  in- 
fra  tractatu  ultimo  ostendcmus.  Nunc  solum 
asscro,  illam  compositionem  excludi  posse  du- 
plici  titulo.  Primoex  quadam  generali  ratione, 
ob  quam  compositio  repugnat  DEO ,  scilicet , 
quia  compositio  supponit  limitationem  iu  ex- 


14 


LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 


tremis  componentibus ;  sed  liiBC  limitatio  re- 
piignat  Deo,  ergo.  Major  declaratur,  quia  com- 
positio  supponit  distinctionem  in  re ;  distinctio 
autem  non  est  nisi  ob  limitationem  vel  oppo- 
sitionem,  ex  quibus  illa,  qujB  est  per  opposi- 


necesse,  Preesertim^  quia  non  legimus  aliquem, 
vel  gentilem  vel  ha?reticum,  ita  sensisse  de 
Deo ,  ut  ex  principiis  fidei  certissimum  est , 
hunc  substantiai  modum  esse  repugnantem 
Divinitati.  Unde  Patres  omnes  tractantes  de 


tionem  extremorum  habet  locum  intra  Deum,     generatione  Verbi  Divini ;,  ut  evidentissimum 


sed  non  cst  apta  ad  compositionem ,  quia  op- 
posita,  ut  sic,  non  uniuntur  inter  sc,  licet  in 
uno  tertio  possiut  esse  idem,  ut  infra  de  rela- 
tionibus  divinis  dicemus.  Distinctio  autem  inter 
extrema  non  opposita,  non  habet  locum  intra 
Deum,  quia  talia  extrema  sunt  Hmitata  ac 
proindc  imperfecta.  AUa  ratio  valde  propria 
cst,  quia  cum  natm^a  divina  sit  essentialiter 
subsistens ,  non  potest  uniri  personalitati  di- 
stincte  ab  illa,  et  ita  sohmi  potest  esse  in  per- 
sona  sua  per  identitatem  cum  illa,  ut  dicto 
loco  latius  dicemus.  Unde  obiter  intelHgitur, 
in  hoc  puncto  magis  agendum  esse  supernatu- 
rah  discursu,  sensu  ex  principiis  creditis,  quam 
naturaU,  ut  in  disp.  30  Metaphys.,  sect.  A,  dixi, 
ubi  satis  dechiratum  est ,  quantum  in  hoc  va- 
leat  ratio  naturahs. 

5.  Teriia  compositio.  —  Tertia  compositio 
reahs  esse  solet  in  substantiis  ex  partibus  in- 
tegrahbus.  Et  hroc  sohun  invenitur  in  sul.)stan- 
tus  corporeis  et  quantis.  Unde  cum  supra 
ostcnsum  sit  Deum  non  posse  esse  sul^stan- 
tiam  corporcam,  satis  constat  non  posse  ha- 
bere  compositionem  hanc  ex  partibus  integra- 
hbus.  Acccdit  quod  hajc  compositio  (juxta 
veriorem  doctrinam)  supponit  compositionem 
ex  materia  et  forma,  quam  in  Deo  esse  statim 
ostendemus.  hno  Hcet  daremus  sulDstantiam 
non  compositam  ex  essentiah  potentia  et  actu, 
sed  simplicem,  quoad  negationem  hujus  com- 
positionis,  posse  esse  compositam  ex  partibus 
integrantibus,  non  posset  tahs  modus  substan- 
tia3  Deo  attribui.  Quia  vel  tahs  su])stantia  essct 
capax  extcnsionis  quantitatis,  vel  non.  Si  pri- 
mum  dicatur,  esset  tota  corporea,  et  ex  hoc 


supponunt  non  potuisse  Patrem  communi- 
care  su]>stantiam  suam  Filio,  nisi  communi- 
cando  totam ,  quia  suiistantia  illa  non  liabet 
partes. 

5.  Quaria  compositio.  —  Quarta  compositio 
est  ex  materia  et  forma.  Et  haec  si  intelHgatur 
de  materia  nobis  nota,  involvit  imperfectio- 
nem  corporeee  moHs,  de  qua  satis  dictum  est. 
Si  autem  fmgatur  ex  aho  geuerc  materiai  non 
subjectee  quantitati  nec  capacis  ejus,  ac  pro- 
inde  spirituaHs  et  indivisilnhs  quoad  partes 
integrantes ;  dicimus  in  primis  hoc  genus  ma- 
teriffl  substantiaHs,  vel  esse  omuino  impossi- 
ijile,  vel  esse  fictum  sine  fundamento,  quia 
neque  ex  operatione  coHigi  potest,  neque  ad 
operationem  potest  deservire.  Et  ahoqui  tahs 
substantia  liaberet  imperfectionem  potentia; 
passivte,  et  de  se  non  liaberet  esse  perfectum, 
sed  dependens  a  forma,  ut  latius  dicta  sect.  4 
auum.  8,  ostendi. 

6.  Sv.hstantia  Dei  est  entitas  simplex.  —  Ex 
hac  ergo  inductione  aperte  conchiditur,  sub- 
stantiam  Dei  esse  entitatem  simpHcem  quoad 
carentiam  realis  compositionis,  ex  quocumque 
gencrc  partiaHum  entitatum,  seu  actus  et  po- 
tentiaj  substantialis ,  in  re  ipsa  distinctorum. 
Et  generahter  confirmari  potest  ex  iUo  prin- 
cipio,  cjuod  divina  substantia  debet  esse  om- 
nino  necessaria,  et  ita  al3  intrinseco  immuta- 
bili,  suljstautialiter,  ut  ex  vi  sui  esse  implicet 
contradictionem  non  esse.  At  sul^stantia  reali- 
ter  composita  non  potest  esse  tahs.  Quia  ut 
rectc  dixit  Naziauzenus  orat.  2  de  Theolog. :  Bo 
ipso  qiiod  siibstaniia  coalescit  ex  muUis,  non 
repicgnat  dissolti.  Quanivis  euim  philosophi 


eapitc  rcpugnaret  Deo.  hnmo  essetminus  per-    doceant,  coeli  substantiam  esse  incorruptibi- 


fecta  quam  substantia  homiuis,  qua;  non  est 
tota  sic  extensa  et  corporea,  sed  formamha- 
bet  spiritualem.  Item  tahs  substantia  non  pos- 
£ct  esseintcUectualis,  ut  in  Ubris  de  Ccelo  os- 
tensum  est.  Si  vero  fingatur  substautia  habens 
pai-tcs  intcgrantes,  ct  non  subjccta  moH  quan- 
titatis  ncc  capax  extensionis  ejus,  sed  sohim 
habens  cx  sc  cntitativam  et  substantialium 
partium  mulliplioatiouem ,  huic  fictio  chimc- 
rica  est  et  in  se  impossibiUs ,  et  plane  invol- 
vens  multas  imperfectioues  repuguautes  Divi- 
nitati,utdictadispu.  30,  Metaphys.,  section4, 
num.  10,  ostcndi,  quod  hic  repetere  nou  est 


lem,  Ucet  composita  sit  ex  materia  et  forma, 
et  angelos  esse  incorruptibiles  ,  etiamsi  com- 
positi  sint  ex  natura  et  supposito,  et  esse  et 
cssentia  ;  nihilominus  verissimum  est,  pcr  se 
et  intrinsece  non  rcpugnare  illam  compositio- 
nem  dissolvi,  et  angelos  annihilari,  vel  privari 
sua  personaUtate,  et  materiam  ac  formam  ca?H 
distingui,  et  partes  integrales  cceli  dividi,  et  iu 
univcrsum  idem  mcus  concipit  in  omni  re, 
qua^,  coalcscit  ex  midtis,  nimirum  quod  ex 
parte  objecti  non  rcpugnet  illa  dissolutio. 

7.  E/fugium.  —  Ohjectioni  occurritur.  — 
Video  posse  protervum  rcspondere  ,  iutelligi 


CAP.  IV.  AN  IN  DEO  SIT  ALIQUA  COMPOSITIO.  15 

possc  entitatem  compositam  ita  per  sc  iicces-  Dco  rcpngiiat,  iion  rcpugnare  solnm  rationc 

sariam,  ut  et  partes  et  nnio  earnm  habeant  simplicitatis,  ([ui  nonrcpngnat  ex  vi  composi- 

eandcm  neccssitatem  cssenili  ex  se,  et  non  cx  tionis  sccnndum  ralioncm.   Oportet  crgo,  ut 

causa  extriuseca,  et  inde  in  carum  dissolntiouc  rcpngnet  cx  aliis  priucipiis  pcrtiucntil)us  a<I 

esse  posse  omnimodam  impossibilitatem.  Aliaj  talem  modum  composiliouis,  quai  philosophica 

enim  uuiones  qnantnmvis  ex  parte  sua  videan-  tautum  esse  possunt. 

tiu-perpetna^,  tamen  quateunspendent  acansa  9.  NotaBiU  proponitur.  —  In   qno    etiara 

extrinsecaefliciente,  eatcuusnonrcpngnat  di.s-  ahnd  advcrto  ,  .sciUcet,   dnobus  modis  possc 

solvi.  At  posita  nnionc  pcr  sc  necessaria  siuc  tractari  qua'stionem  illam.  Primo  dc  gencrc 

causa  efficienti,  compositum  ex  illa  tam  neces-  commnni  Dco  et  crcaturis,  et  differeutia  dis- 

sariumerit,  sicntcutitasomniuosimplex.  Quod  tinguentc  Dcnm  a  creaturis  ;  ita  ut  descriptio 

siobjiciatnr,  auiailla  uuio  nccessario  pcnderet  data  a  uobis  capitc  prtecedenti  ,  Deum  esse 

a   partibus  componentilius,  ct  consequenter  snbstantiam  viventem  iutellectnalem  per  es- 

ctiam  totum  penderet  cx  iUis,  et  nna  pars  ab  seutiam,  proprie  censcatur  coustarc  ex  geuere 

aha,  quia  nou  possct  esse  sine  iha  et  conse-  et  diflercutia.  Secnndo  potest  tractari   dicta 

quentcr  utramque  a  toto,  sinc  quo  esse  non  qna?stio,  dc  Deo  intra  seipsum.  Priori  modo 

posset.  Respouderi  posset,  hanc  nou  esse  pro-  tractata  est  a  nobis  qnaistio  citato  loco,  sicut 

priam  dependentiam,  sed  connexionem  intriu-  communiter  traetatur.  Et  sic  diximns,  Denm 

secam  ct  quasi  formalem,  sine  nlla  cflicieutia,  nou  convenire  in  generc  ahquo  cam  creatnris, 

ac  proinde  nihil  iham  o])stare  necessitati  es-  ncc  difl^erre  ab  iUis  pcr  diflercntiam  propriam, 

sendi.  Sed  iu  primis  Ulamet  interna  dcpen-  et  ita  m  se  non  constare  genere  et  diflerentia. 

dentia  est  magna  imperfcctio.  Deinde  inteUigi  Ratio  antcm  snflicieus  est  pro   priori  parte, 

non  potest ,  quod  pars  Ula  saUem  potcntiahs  quia  nihU  est  univocnm  Deo  et  creaturis,  ut 

ex  se  habcat  cssc,  quia  necessitas  csscndi  a  sc  in  eadem  Rletaphys.,  disp.  28,  latius  diximus. 

formaliter  dicit  snmmam  actuahtatcm  et  per-  Pro  altera  vero  partc  ratio  est,  qaia  iu  Dco 

fectioncm,  ut  ostensnm  est  late  iu  dicta  dis-  nuUa  est  propria  diflercntia,  qnse  non  inclndat 

put.  30,  sect.  4.  Unde  etiam  repugnat,  talem  totam  perfcctionem  cssentialcm  Dei ,  qnod  est 

potentiam  ex  sc  habere  unionem  cum  suo  actu,  latc  probandum  in  sequentibus ;  lioc  autem  cst 

sed  necessc  cst,  ut  iUam  habcat  vel  a  causa  contra  rationem  differeutia^,  ut  ex  Metaphysica 

extrinseca,  et  ita  non  repugnabit  per  eamdem  ctiam  constat. 

causam  dissolvi  ct  scparari ;  vel  certe  ab  ipso  AUtcr  vero  quffistionis  sensus  non  hal)et  lo- 

actu  sese  unienti  sna  virtute  tah  potentia?,  et  eum  stando  in  sola  rationc  naturaU,  quia  Dcus, 

sic  iUe  crit  causa  prior  ,  et  erit  Deus,  et  non  nt  Deusest,  muUipUcari  non  potest,  sedessen- 

tale  compositnm.  Repngnat  ergo  Deum  habere  tiaUter  est  hic  singularis  Deus ;  et  ideo  concipi 

in  sua  substantia  realcm  compositioncm.  non  potcst  vero  conceptu  communi  ct  univcr- 

8.  Dif/icuUas. — Animadversio .  —  Hicvero  gah,  quare  non  potest  in  co  essc  gcnns  vel 

occurrebat  quffistio,  an  saltem  possit  Dens  ha-  spccics  in  ordinc  ad  Dcnm,  vel  plures  Deos. 

bere  compositioncm  rationis  in  snbstantia  sua,  Tamen  snpposito  mystcrio  Trinitatis  possunt 

qualis  cst  Ula  qua3  est  ex  gcnere  et  difl^eren-  ciari  conceptus  communes  secnndum  rationcm 

tia.  Vernntamcn  de  hac  qnaistione  nihil  hic  tribus  personis,  non  nt  sunt  Deus,  sed  ut  sunt 

tractare  dccrevi.  Tum  quia,  quai  dixi  in  dicta  personoe  vel  rclationcs  ;  et  hoc  modo  habet  lo- 

disput.  30,  sect.  4  a  nu.  28,  nsque  ad  35,  \i-  cum  qna^stio  ,  an  intra  Deum  sit  compositio 

dentur  mUn  sufficcre.  Tum  etiam,  quia  pendet  generis  ct  (Uffercntia),  quam  attingemus  trac- 

magis  ex  principiis  dialccticis  et  mctaphysicis  tantcs  de  Trinitate. 
quam  cx  theologicis.   Adverto  tamcn  ,  super- 

uaturalem  theologiam  admittere  in  Deo  cons-  CAPUT  V. 
titntionem  aliqnam  per  modum  compositionis 

secundum  rationcm^,  ut  tractando  de  constitu-  gix  ne  deus  ita  simplex,  ut  ra  compositio>-em 

tioue  personarum  in  Trinitate  vidcbimus.  Unde  venire  non  possit. 
etiam  constat  distinctionem,  qnai  tantumra- 

tionis  est,  non  repugnare  simplicitati  •  Dei ,  1.    Sensus   qucestionis   aperitnr.  — Error 

ergo  uec  compo.sitio  pcr  solam  rationem  ex  Deim  animam  imiversi  constitnentium.—  Nou 

suo  genere  illi  repugnabit.  Nam  hffic  duo  mu-  tractamus  de  compositione  cnm  accidentibns, 

tno  sibi  correspondent.   Hinc  ergo  constat ,  nam  de  Iioc  postea  diccmus,  ostendemusque  in 

compositionem  ex  genere  et  differentia ,  si  Deo  non  esse  accidentia,  ac  subinde  nec  com- 


16  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

positionem  cum  illis.  Proponitur  ergo  hsec  ritas  et  ratio  ejus  evidentior  fiat  et  distinc- 
qusestio  preecipue  propter  infideles^  qui  dixe-  tius  intelligatur  doctrina  fidei,  notare  oportet, 
runt  Deum  esse  animam  aut  formam  mundi,     duobus  modis  posse  intelligi  Deum  informare 


ut  retuli  dicta  disputatione  trigesima,  sect.  -4, 
num.  lA,  ubialiquos  geutiles  et  haereticos  ci- 
tavi.  Quibus  addi  possunt  gnostici  asserentes 
animarum  substantias  esse  Dei  naturam,  quos 
sccuti  sunt  prisciHanistae  dicentes  ,  animam 


materiam,  vel  componere  aham  substantiam : 
uno  modo  connaturaliter,  aHo  modo  liberali- 
ter  (ut  sic  dicam)  ex  gratia  et  absoluta  po- 
tentia.  Sicut  de  unione  hypostatica  dicimus, 
licet  Deus  connaturaliter  nullius   naturae  sit 


hominis  esse    ejusdem  substantiee  et  naturse,  hypostasis  ,  nihilominus  ex  gratia  et  digna- 

cujus  est  Deus,  ut  Augustinus  refert  hbro  de  tione  fieri  potui.sse.  Hoc  ergo  est  in  fide  ccr- 

haeres.,  haeres.  6  et  70.  tissimum  et  inratione  evidentissimum,  Deum 

2.  Quid  de  hoc  errore  senserit  Concilium  La-  non  posse  esse  connaturalem  formam  vel  par- 

teranense  et  Leo  primus.  —  De  hujusmodi  au-  tem  ahcujus  essentise.  Hoc  enim  convincitur 

tem  errore  dixit  recte  Concihum  Lateranense  ex  excenentia  perfectionis  Dei ;  nam  esse  hoc 


in  cap.  Damnamus,  damnans  Ahnericum :  ]yo7i 
tam  continere  doctrinam  Juereticam  quam  insa- 
nam.  Leo  autem  Primus,  Epi.stol.  91,  alias  93,  ad 
Torivium  cap.  5,  agens  speciahter  contra  pris- 
cihanistas,  vocat  iilam  doctrinam  impiam,  et  ex 
pMlosophorum  quorimddm  et  manichaoriim  opi- 
nione  manantem,  qiiam  catholica  fides  damnat, 
sciens  nullam  tam  suhlimen  tamque  frcecipuam 


modo  partem  substantite  cst  magna  imperfec- 
tio.  Quia  tahs  pars  incompleta  substantia  est, 
quoniam  ex  sua  natura  ordinatur  ad  compo- 
nendum  ahud ;  at  substantia  incompleta ,  ut 
ipsum  nomen  prae  se  fert,  imperfecta  est;  Deus 
autem  esse  debet  optima  et  perfectissima  sub- 
stantia.  Prseterea  substantia,  quai  ex  sua  na- 
tura  ex  pars,  non  habet  statum  connaturalem 


esse  facturam,  cui  Deus  ipse  naturasit,  id  est :  nisi  componendo  ahud  et  comprehenditur  in 

cujus  Deus  sit  essentia,  vel  tota,  vel  essentiahs  illo  toto,  cujus  est  pars  ita,  ut  non  sit  extra 

pars,  hoc  enim  totum  proprie  natura  vocatur,  ihud,  pendet  etiam  ahquo  modo  in  suis  ope- 

ut  ex  Aristotele  habetur  ±  Phys.  et  5.  Meta-  rationibus  ab  iUo  toto  vel  ab  aha  parte.  Hrec 

phys.  Augustinus  vero  supra  vocat,  Talia  dog-  autem  omnia  magna?  imperfectionis  sunt.  Prte- 

mata  fahulosissimis  plena  figmentis.  Sacra  ergo  terea  ad  hoc  est  optima  tertia  ratio  D.  Thomaj 


doctrina  hu  jusmodi  fabulas  detestatur .  Quamvis 
enim  in  Scriptura  non  sint  testimonia,  quse 
contra  hos  errores  expresse  et  in  particulari 
loquantur,  tamen  in  generah  tam  excelsum 
et  superiorem  rebus  omnibus  creatis  prajdicat 
Deum,  ut  evidens  sit  iham  imperfectionem  in- 
formandi  corpora  vel  componendi  essentiam 
creatam  Deo  repugnare. 

3.  Impugnatur  hic  error.  —  Solet  autem 
hic  error  hoc  modo  impugnari,  quia  si  Deus 
esset  forma  corporis,  totum  compositum  esset 
perfectius  Deo  ,  quia  totum  mehus  est  sua 
parte ;  sed  constat  nihil  posse  esse  perfectius 
Deo,  ergo.  Ad  hanc  vero  rationem  dici  posset, 
compositum  essc  perfectius  extensivc,  non  iu 


supra,  quod  nulla  substantia  natura  sua  par- 
tialis  potest  esse  primum  ens,  quia  vel  est  ens 
potentiale,  vel  per  participationem. 

5.  Denique  ad  lioc  probandum  est  optima 
illa  ratio,  quod  totum  est  perfectius  sua  parte. 
Unde  si  Deus  esset  forma  connaturahs  ahcujus 
corporis  vel  materise  aut  potentiee  receptiva*, 
quacunque  ratione  illa  fmgatur,  potius  ipsum 
compositum  esset  Deus  quam  tahs  forma.  In- 
terrogo  enim,  an  altera  pars  componens  sit 
ex  se,  vel  ex  Deo ;  si  ex  se,  ex  se  etiam  habe- 
bit  perfectiouem  quai  non  esset  in  aha  parte, 
nec  formahter,  ut  supponitur,  nec  emineuter, 
quia  non  potest  ab  illa  fieri,  cum  sit  tam  ex  se 
ens   sicut  illa.  Si  autem  dicatur,  Deum  esse 


tensive  ipsa  forma,  quando  forma  est  perfecta,     quidem  formam  natura  sua  postulantem  ah- 


et  emincntcr  continct  ipsam  materiam.  Sicut 
Christus,  ut  liomo ,  non  est  perfectior  inteu- 
sive  quam  Verbum,  hcet  cxtensive  dicit  possit 
pcrfectior.  Contra  hoc  vero  induci  potest  pri- 
maratio  DiviThomre  1.  part.,  quwst.  3,  art.8. 
Quia  si  Deus  eminenter  continet  omuia ,  est 
causa  emciens  omniiml ;  non  ergo  potest  esse 
forma,  quia  fornia  et  eniciens  non  coincidunt 
in  idem  numero. 

4.   Bifariam   intelligi  potest  Deum  compo- 
nere  aliam  suhstatktiam.  —  Ui  autem  ha^c  ve- 


quam  potentian,  quam  informet,  et  nihilomi- 
nus  habere  vim  ad  fabricandum  sibi  corpus 
seu  potentiam,  cui  uniatur  propria  etiam  vu'- 
tute,  et  ideo  continere  in  se  totam  illam  per- 
fectionem  emincnter,  nec  esse  minus  perfec- 
tum  quam  ipsum  compositum. 

C.  Contra  hoc  est,  quia  vel  iha  damnatio 
seu  fal)ricatio  proprii  corpoi-is  est  voluntaria 
et  libcra,  et  sic  posset  simplicitcr  non  esse ,  et 
Deus  posset  carere  suo  naturah  corpore ,  et 
esse  in  praiternaturali  statu.  Vel  cst  uatm-ahs 


Esset  etiam  magna 


CAP.  V.  DE  SIMPLICITATE  DEI.  17 

et  necessaria  opcratio  ct  dimanatio  ;  et  hoc  cst  do  possc ,  ut  Deus  in  compositioncm  alicujns 
inprimiscontrapcrfcctioncmDci,  qnodaliquid  vcniat  cxtra  unioncm  liypostaticam.  Hanc 
distinctiun  rcalitcr  ab  ipso  Dco,  ut  sic,  ab  co-     gencralcm  regulam  (omissa  pro  niuic  exccp- 

tionc )  ccnseo  valdc  conscntaneam  doctrina^ 
fidei,  et  evidentidcmonstrationeostcndipossc. 
Duobus  enim  modis  potcst  intelligi  Deus  sub- 
slantialitcr  uniri  crcatura?,  scilicct,  pcr  modum 
matcriffi  scu  potcntiai  rcccptiva;,  vcl  pcr  mo- 
dum  forma^.  ct  actus;  seclusa  enim  unioue 
hypostatica,  alius  modus  cogitari  non  potest. 


dem  neccssario  cmanet 

indigentia   non  possc  habcre   connaturalem 

statum  sine  re  distincta  omnino  ,  vere  facta 

ac  fabricata.  Et  ( quod  caput  cst )  intclligi  non 

potcst  quod  sul)stautia,   qme  formahtcr  non 

essct  substantia  complcta,  cmincntcr  contineat 

totam  perfectionem  substantiai  complcta?  ct 

omnino  perfecta;.  Quia  in  conccptu  sulistantiai     At  per  moduni  materise  seu  potentioe  recepti- 

complcta^,  ut  sic,  nulla  involvitur  impcrfcctio    va  uniri  non  potest,  quia  est  imperfectissimus 

ncc  rcpugnantia  cum  aliqua  majori  perfcctio-     modus  unionis,  ct  quia  cum  Deus  sit  actus  pu- 

iie ;  ergo  si  Dcus  ob  suam  pcrfcctionem  conti-     rissimus,  non  est  iu  eo  potentia  receptiva. 

nct  hanc  pcrfectioncm  ,  debct  contincre  illam     Unde  antiqua  qusedam  sentcntia ,  quod  Deus 

formahtcr ;   vcl  si  formahter  non  continet ,     sit  materia  rcrum  omnium,  quam  D.  Thomas 

multo  minus  potcrit  eminenter  contincrc.  Sic    rcfert  dicta  quest.  3^  art.   8,  et  tribuit  cui- 

ergo  fit,  ut  substantia  sic  componens  aUam 

non  possit  non  esse  minus  perfccta  quam  com- 

positum.  Imo  ctiam  hinc  sequitur,  in  hujus- 

modi  compositione,  nunquam  posse  unam  par- 

tem    habcre  efiectivc   suum    csse  ab    aha , 

quod  ahas  dixit   D.  Thomas  formalc  princi- 

pium,  ct  cfficicns  non  coiuciderc  in  idcm  nu- 

mero. 

7,  At  vero  de  communicationc  vohnitaria , 
non  ex  indigentia,  scd  ex  dignatione,  dubitari 
potest,  an  sit  de  fide  et  an  sit  etiam  evidens, 
Deum  non  posse  uniri  ahcui ,  vcl  corpori ,  vel 
rei,  ut  partem  formalem.  Sed  quia  hoc  nori 


dam  David  dc  Dinando ,  stuliissima  ab  eodeni 
doctore  sancto  vocatur ,  et  manifestam  conti- 
nens  falsitatem.  Quod  cx  altcro  memliro  a 
fortiori  conflrmabitur,  quod  ergo  nec  per 
modum  substantiahs  forma;  possit  Deus  unii'i 
natura;  creat»,  probatur  primo,  quia  nulla 
substantia  complcta  in  natura  sua  potcst  esse 
forma  alterius,  vcrc  informans  ;  scd  Deus  est 
substantia  completissima  in  sua  natura,  ut  os- 
tensum  est,  ergo.  Secundo,  quia  si  Deus  nou 
est  forma  connaturaUs,  ut  ficrct  forma  dcberet 
mutari,  quia  forma  separata  non  unitur  mate- 
ria3,  nisi  per  ahquam  sui  mutationem.  Tertio , 


tam  pertinet  ad  substautiam  Dci  expUcandam,     quia  forma  substantiaUs  constituit  rei  essen- 


quod  nunc  agimus,  quam  ad  exphcanda  opera 
Dei  possibiha  vel  facta :  ideo  qusestio  illa 
omittenda  est  in  matcriam  de  Incarnatioue , 
ubi  ex  profcsso  tractatur.  Et  breviter  diccndum 
est ,  Deum  dc  facto  non  esse  formam  aUcujus 
corporis  nec  aUcujus  rei,  secundum  propriam 
rationem  formse.  Nam  quod  verbum  uon  fue- 


tiam ;  repugnat  autem ,  Deum  formalitcr  con- 
stituere  novam  aUquam  et  temporalem  essen- 
tiam,  quffi  possit  esse  et  non  esse,  esset  enim 
creata  esseutia,  quam   coustitui  ex  increata 


forma  inintcUigibile  est. 


9.  Deus  uniri  nequit  sulstantialiter  rei  crea- 
ice.  —  NuUo  crgo  modo  potest  Deus  uniri  sub- 


rit  factum  propria  forma  humanitatis  per  In-     stantiaUter  rei  creata;,  quia  prseter  modos  com- 


carnationem,  vera  fides  docet,  ut  i  tom.,  3 
p.  disp.  7,  sect.  2  et  disput.  15,  sect.  2,  dixi. 
Quod  vero  non  sit  propria  forma  aUcujus  aUe- 
rius  corporis  contra  dictos  errores  ostendunt 
citati  Patres.  Et  constat  tum  a  fortiori  ex 
Christi  Immanitate  ,  quia  in  nuUa  re  creata 
tam  intime  cst  Deus ,  sicut  iu  iUa  natura ,  tum 
etiam  quia  nuUa  res  creata  est  substantiaUter 


positionis  jam  exclusos  solum  superest  aut 
compositio  ex  esse  et  essentia ,  aut  ex  natm-a 
et  supposito.  De  priori  crgo  censeo  impossibile, 
inter  di^dnum  esse  et  naturam  creatam  intcr- 
cedere  talem  compositionem,  quia  nuUa  res 
potest  existere  per  formalem  actum  rcaUter  a 
se  distinctum.  Non  defuerunt  autem  muUi 
scholastici ,  qui  oppositum  dixerunt ;  iUi  vero 


unita  Deo  (extra  Christi  humanitatem) ;  ahas ,     putarunt,  iUam  uniouem  non  esse  aUam  prae- 


vel  unam  naturam  vel  unam  personam  face 
ret  cum  Deo,  utrumque  autem  contra  fidcm 
est.  Tum  denique,  quia  non  est  tribuendum 
Deo,  quod  ipse  non  revclavit  in  rc  tam  aUcna 
et  cxtrauea  a  natura  et  substantia  cjus. 

8.  Deus  uniri  neqiiit  extra  quani  hyposta- 
tice 


ter  hypostaticam,  vel  necessario  esse  cum  iUa 
conjunctam ;  sed  decepti  sunt ,  ut  in  primo 
tomo  de  Incarnatione  tractavi ,  ubi  hoc  habet 
locum  ad.  q.  D.  Tliom. 

10.  Quam  ob  reni  Deus  uniri  possit  hypo- 
staiice  et  non  aliter.  —  De  uuione  vero  hypo- 


Addendum  subindc  est,  fieri  nuUo  mo-    statica  fit  exceptio,  propter  mysterium  iucar- 
I.  2 


48  LIB    I    DE  ESSENTIA  DEI. 

nationis,  quod  sine  reali  compositione  factum  mus,  cas  ad  Deum  applicando.   Quod  etiam 

non  est,  ntin  codem  primo  tomo,  disp.  7,  est  possumus  facili  negotio  expedire,  quia  in  se- 

ostensum.    Ratio  autcm  exccptionis  ( suppo-  cundo  tomo  Metaphysicffi  omnia,  quoe  in  hac 

sita  veritate  mysterii,  et  doctrina  fidei )  reddi  parte  de  Deo  naturaliter  cognosci  possunt,  co- 

potest.  Quia  sola  unio  hypostatica  non  suppo-  piose  disputavimus. 

nit    imperfectionem  ex    parte  suppositi    ad        2,   Duplidter  unum  de  Deo  prcedicatur.  — 

quod  fit,  nec  secum  affert  illi  aliquam  imper-  Igitur  circa  Unum  advertendum  est,  in  chi- 

fectionera.  Primum  patet,  quia  hajc  unio  op-  phci  sensu  posse  de  Deo  prsedicari,  scihcet, 

time  fit  in  supposito,  quod  sit  substantia  com-  aut  affirmative  tantum,  aut  exchisive.   Priori 

pleta  et  integra ;  imo  ad  illam  unionem  tale  enim  modo  de  quohhet  ente  affirmamus  esse 

suppositum  maxime  necessarium  est.  Secun-  unum ,  etiam  si  multa  simiha  entia  existant , 

dum  patet,  quia  fit  sine  mutatione  Dei  ipsius  quia  esse  unum  in  hac  significatione ,  non  ne- 

per  unionem  alterius  ad  ipsum  ;  et  ideo  hsec  gat  esse  aha  simiha ,  sed  negat  divisionem  in 

unio  potest  fieri  ad  Deum  ex  parte  personse  ipsa  re ,  quse  una  dicitur ,  et  ponit  chstinctio- 

seu  subsistentife,  non  vero  ex  parte  naturffi ,  nem  seu  chvisionem  ab  ahis.   At  vero  poste- 

quia  natiu-a  divina  non  potest  alteri  seu  ex-  riori  modo,  unum  exchidit  consortium  aho- 

tranese  hypostasi  uniri,  quia  id  fieri  non  pos-  rum  simihum,  sicut  f  ol  dicitur  esse  unus,  etc. 

set  sine  ihius  mutatione  et  ahis  imperfectio-  Priori  ergo  modo  per  se  notum  est,  Deum  esse 

nibus,  sed  de  hac  re  latius  in  proprio  loco  dic-  unum  ea  ratione  qua  est  ens  _,  quia  in  se  in- 

tum  est.  divisus  est ;  ahas  non  esset  ens,  sed  entia.  Et 

ab  ahis  necessario  est  distinctus,  quia  est  pro- 

CAPUT  VI.  prium    et  particulare  ens  ;    ahas   et  omnia 

essent  Deus,  et  Deus  esset  lapis,  ignis  et  ahse 

DE  DiviNA  UNiTATE.  pes  creatae,  si  Deus  non  esset  ens  distinctum  ab 

iUis.  Imo  addit  D.  Thomas,  d.  p.,  q.  li,  art.  4. 

i.  Quoniam  transcendentaha  prffidicata  cum  Deum  esse  maxime  unum,  quod  etiam  cst 

ente  convertuntur ,  et  re  ipsa  nihil  ahud  di-  evidcntissimum  ex  dictis,  quia  est  in  se  maxi- 

cuiit  quam  ipsam  rei  entitatem  sub  ahqua  mesimplex,  ideoque  summam  divisionem  in 

negatione,  vel  connotatione  a  nobis  concep-  se  habet    et  a  rebus  creatis  infmite  distat; 

tam  :  ideo  theologi  omnes,   post  exphcatam  ideoque  al)  ihis  maxime  divisus,  seu  chstinctus 

Dei  essentiam  seu   entitatem  ,   solent  de  his  est,  secundum  entitatem  suam.  Prseter  quod 

transcendentibus  prsedicatis,  prout  Deo  accom-  (ut  Eugubin,  rcfert  1.  3,  de  Peren.  Philosophia, 

modari  possunt,  disputare ,  et  hac  occasione  cap.  7 )  antiqui  etiam   philosophi    vocabant 

de  his  transcendentibus  absohite   et  in  tota  Deum  ipsum  unum.  Quomodo  autem  cum  hac 

sua  latitudine  tractant.  Quia  vero  ihud  nego-  summa    unitate    stet    Trinitas  personarum , 

tium  proprium   est   theologiEe  naturahs,  ad  ut  vere  stat,  dicemus  infra  in  proprio  tractatu. 

eam  iUud  remittimus ,  iUud  enim  in  disputa-  Hsec  enim  Dei  unitas  non  secundum  personas, 

tionibus  Metaphysicis  pro  captu  nostro  peregi-  sed  secundum  essentiam  consideratur,  quse  in 

mus.  De  liis  ergo  transcendentibus  sohim  prout  omnibus  pcrsonis  una  est  et  cum  eis  identita- 

ad  Dcum  pertinent,   et  in  fide  fundantur  in  tem  habet  maximam.  Ex  quo  etiam  inteUigi- 

hoc,  ct  duobus  sequcntibus  capitibus  dicemus.  tur,  praidicatum  hoc  addere  divinaj  essentia^, 

Nam  ex  quinque  transcendentibus ,  qua  ultra  preeter  negationem  quandam,  vel  ad  summum 

ens  solent  numerari :  Res  et  aliquid,  nuUa  in-  relationem  identitatis  ad  seipsum,  quoe  ratio- 

digent  declaratione ;  et  ita  nec  D.  Thomas  in  nis  est. 

quffistionibus  primffi  partis,  nec  theologi  in  i.         3.   Umm  etiam  exchisive  de  Deo  dicitur.  — 

de  Uhs  disputationem  ahquam  instituunt,  et  UUerius  vero  addendum  est,  Deum  csse  unum 

quia  re  vera  sunt  fere  synonyma  cum  ente ;  et  etiam  exclusivc ,  quia  pra-ter  Uhim  nuUus  cst 

non  dicunt  rationem  formalem  ab  iUo,  et  a  verus  Deus  nec  csse  potest.  Cu-ca  quam  veri- 

caiteris  transccndentibus  omnibus  distinctam ,  tatem  errarunt  olim  omnes  idolorum  cultorcs, 

ut  disp.  3  Mctaphys.,  sect.  2,  latius  dictuni  et  gentcs  quce  deos  phu-es  esse  crediderunt , 

est.  Ll)i  proplerca  conclusimus,   tria  tantum  quia  non  concipiebant  vcrum  Deum ,  ncc  pri- 

numcrari  proprie  transcciulentia,  qua  rcspec-  mam  causam ,   et  principium  omnium.  Nec 

tu  entis  se  habent  ad  modum  passionum  cjus,  dehieruut  han-etici ,  qui   phn-ahtatcm  etiam 

quarnin  prima  cst  Unitas,  secunda  Yeritas,  Deorum  introduxerunt,  qui  vidcutur  posse  ad 

tertia  IJonitas.  De  his  ergo  eodem  ordine  dice-  duo  capita   reduci.   Quidam  posuerunt  duos 


CAP.  VI.  DE  DIVINA  UNITATE.  19 

dcos,  non  tamen  ccqualcs  omnino,  scd  unum  gcntcs;  Cyprianus  dc  Idolorum  vanit.;  Arno- 

bonum  ct  alium  malum,  utrumquc  vcro  fa-  bius  lib.  2.  contra  gcntilcs  ;  Lactanius  lib.  1. 

cic])ant  primum  priucipium  ali([uarumrorum,  div.  Inst. ;  ct  Augustinus  1,  4.  dc  Trinit.  et 

vcl  spiritualium  vcl  corporaliiun,  vcl  bono-  contra  liaTcticos  Trithcitas,  patrcs  omucs  dis- 

rum  vel  malorum  opcrum  :  isti  fuci'unt  ma-  putantes  dcTriu.  Hoc  in  primis  jaciunt  funda- 

nichaii  et  cerdoniani ,  contra  quos  disputan-  mentum,  ut  Augustinus  notavit  I.  1  dc  Trinit. 

dum  cst  tractando  de  Deo,  ut  est  causa  rcrum,  ct  suo  loco  diccmus. 

ct  intcrim  vidcri  [)ossMut  dicta  in  primo  tomo  0.  Ratione  frwterea  comprohatur . — Rationc 

Mctaphysica?  disp.  20.  Alii  ha>rctici  introduxc-  naturali,  scu  Metaphysica ,  prol)avimus  hanc 

runt  plurcs  dcos  occasionc  mystcrii  Trinitatis,  vcritatem  in  disputationc  30.  Mctapliysic»  sec- 

multiplicando  divinas  naturas  iu  tribus  perso-  tion.   10,  jnncta  disputatione  29,  scct.  2  ct  3. 

nis.  Et  quidcm  Arius,  ct  alii  qui  uaturas  illas  Cujiis  summa  est,  quia  nec  possunt  dari  duo 

inasqualcs  posuerunt,  non  crrabant  circa  uni-  cntia  prima  qua;  a  se  sint,  sine  productione, 

tatcm  Dci,  sed  circa  Triuitatem  pcrsonarum  ,  ncc  possunt  dari  duo  cntia  quorum  unum  ab 

quia  in  rigore  solam  illam ,  quai  suprcmam  alio  proccdat  distinctum  in  natura  ct  csscn- 

liabct  naturam ,  poncbaut  essc  verum  Deum.  tia,  qufc  sint  eequalia  in  pcrfcctione  naturiB. 

Proprie  ergo  crrarunt  in  hoc  articulo,  qui  na-  Nam  ex  Iiis  principiis  cvidentcr  concluditur, 

turas  distinguc])ant  in  pcrsonis  cum  aquali-  Deum  non  possc  esse  nisi  unum.  Quia  debet 

tatcnaturarumiutcrse,  utinfralib.  4.deTriui-  esse  ens  neccssarium  et  summum,  ita  ut  non 

tate  in  priucipio  rcfercmus ,  ubi  contra  Iios  possit  liabcrc  .'^upcriorem  :  nam  si  habet  supe- 

omnes  disseremus.  riorcm  ct  factorcm ,  jam  nou  crit  Deus ,  sed 

4.  Dcum  esse  umm  fides  docel.  —  Est  ergo  colet  illum  tanquam  Deum,  a  quo  fuerit  factus. 
veritas  catholica  :  divinam  natmam  veram  ct  Quam  rationem  ex  effectibus  et  supremo  do- 
pcr  cssentiam  multiplicari  non  possc,  ideoque  minio  veri  Dei  in  omnia,  latc  dicto  loco  confir- 
unum  tantum  essc  Dcum.  Quam  veritatcm  mavimus,  praiscrtim  disp.  29.  Potestquc  dis- 
tam  apcrte  et  frequcnter  repetit  Scriptura,  ut  cursus  ibi  factus  ad  causalitatcm  fmalcm  ap- 
particularia  testimonia  rcferre  non  videatur  plicari,  nam  ex  ratione  ultimi  finis  recte  colli- 
neccssarium.  Illa  vero  sunt  prsecipua,  ubi  non  gitur,  tantum  esseposse  unum  ultimum  finem : 
solum  Deus  unus  dicitur ,  sed  etiam  exprcsse  quia  impossibite  est  duolus  domi7iis  sertire 
omuis  alius  excluditur.  Dcut.  4 :  Domimis  ipse  tanquam  supremis  dominis,  et  iu  duos  termi- 
est  Deus,  etnon  est  alius prccter  eum.  1.  Rcg.  2 :  nos  tcndcre  tanquam  ultimos.  Dcus  autem  est 
Non  est  sanctus,  iit  est  Do7nimis ,  nec  enim  est  ultimus  finis  rerum  omnium  ct  prassertim 
aliusextrate.  Psal.  17:  Quis  Deus  prceter  Deum,  hominum  et  intellectualium  rerum  ideoque, 
nostrum  ?  Et  Psal.  85  :  Tu  es  Deus  solus.  Sap.  Alpha  et  Omega,  principium  et  finis  dicitur 
12  :  Non  est  alius  quam  tu.  Unde  quod  Deut.  Apocalypsis  idt.  Est  ergo  uuus  tantum  Deus 
C.  dicitur :  Dominus  Deus  tuus ,  Deiis  umis  altissvmcs ,  quia  omnia  propter  semetipsim 
cs^ ,  bene  a  quodam  scriba,  Christo  Domino  operatus  est ,  \\i  dicitur  Prov.  16.  Atque  huc 
anuuente,  explicatum  est.  Matth.  12:  Quia  spectat  quod  Dcus  talis  esse  debet,  ut  supcr 
V71US  est  Deus ,  et  non  est  alius  prwter  eum.  Et  omnia  diligi  debeat,  at  non  potcst  diligi  super 
subdit  Evangelista :  Videns  Jesus  quod  sapien-  omuia  nisi  unus  tantum  sit.  Nam  si  siut  duo, 
ter  resptondisset  dixit  illi,  etc.  vel  am])0  a;que  diligendi  sunt,  ct  sic  ncuter 

5.  Drol)atur  etiam  auctoritate.  —  Uude  ele-  super  omnia  vel  nou  a^que  diliguntur,  et  sic 
ganter  Dionysius  cap.  2.  dcDivin.  nomin.  dixit:  solus  ille  Deus  erit,  qui  est  super  omnia  dili- 
In  onmibus  fere  sacris  libris  advertimus  Di-  gcndus.  Idcoque  scriba  iUe ,  qui  cum  Christo 
vinitatem.  sancte  prcedicari,  ut  singularem  qui-  loquebatur  Mar.  12.  ad  confitendum  primum 
dem  et  unicam,  ob  simplicitatem  atque  unita-  prseceptum  :  Diliges  Do^ninum  Deum  tmmi  ex 
tem  excellentis  illius  individui  ex  quo  veluti  vivi-  toto  corde,  recte  prsemisit :  Non  esse  nisi  unwn 
fica  virtute  in  umim  tendimus.  Et  Damasceuus  Deum. 

lib.  1,  cap.  5,  (hxit :  Apud  eos  qui  Scripturis  7.  Ncquc  in  Iiac  veritate  occurrit  difficultas 

credunt  Deuni  esse  unum,  extra  controversiam  praeter  eas,  quai  ad  mysterium  Trin.  spectant, 

est.  Quare  necessarium  non  est,  Patres  rcferre.  de  quibus  suo  loco  dicemus.   Circa  rationes  a 

Ex  professo  vero  pro  hac  veritate  contra  paga-  qiiibus  ipsa  veritas  probatur,   disputari  posset 

uos  disputarunt  Justinus  libro  de  mouarch.  et  an  sint  demonstrationes  ,  et  quam  sit  certum 

orat.  ;  Parenetus  ad  gentes ;  Athanasius  orat.  veritatem  hanc  demonstrai"i  lumine  naturali. 

contra  Idola ;  Tertulliauus  in  Apolog.  adversus  Sed  in  hoc  fere  eamdem  certitudinem  censeo 


20  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

esse,  qiioe  de  existentia  Dei.   Et  ita  sentiimt    bnm  veritatis 


graviores  theologi  cnm  eadem  certitndine.  D. 
Tliomas  1 .  p. ^  q.  1 1 ,  art.  3 ;  et  1 .  contra  gentes  c. 
42 ;  et  in  d,  dist.  2,  nbi  Scot,  Dnr.  et  alii ;  Mars. 
1,  q.  5;  Alens.  1.  p.,  q.  13.  Unde  praecipnos 
philosophos  hanc  veritatem  cognovisse  osten- 
dnnt  Patres  supra  citati.  Et  Cyr.  1.  contra  Jn- 
lian,  c.  9;  Eus.  1.  11.  de  prsepar.,  c.  9. 

CAPUT  VII. 

DE   VERITATE   DIVINI  ESSE. 

1 .   Verum  prius  est  bono  saltem  ratione.  — 


ad  Eph.  1 :  Cum  suscepistis 
terlum  veritatis.  Et  quia  hsec  veritas  verbi  Dei 
est  maxima,  ideo  solet  nomine  absoluto  veri- 
tatis  appellari  ad  Gal.  5 :  Qiiis  vos  impedivit 
obedire  veritati;  Psal.  88  :  Neque  nocebo  in  ve- 
ritate  mea.  Et  sic  etiam  intelhgi  potest  id  Joan. 
19  :  Veni,  ut  testimonium  perhibeam  veritati. 
4.  Veritas  moralis  et  loctitionis  veritate^n 
cognitionis  suppo?iit.  —  Ab  utramque  antem 
ex  his  veritatibus  necessario  snpponi  debet  ve- 
ritas  in  cognoscendo,  qnia  nemo  potest  ex 
propria  voluntate  et  intentione  vera  loqni, 
nisi  ea  cognoscat ;  in  cognitione  igitur  seu 
mente  Dei,  certa  et  infaiUibilis  residet  veritas. 


Veritas  qmttcplex  sit.  — Vernm,  ut  supra  dixi,     Sed  ejns  consideratio  ad  materiam  de  scientia 


etD.  Thomas  fatetur  1.  p.,  q.  16,  art.  4,  prius 
est  saltem  ratione  formali  qnam  bonum,  et 
ideo  ordinem  ipsius  rei  attendentes ,  prius  de 
veritate  dicimns,  licet  D.  Thomas  aha  ratione 
addnctns  ordinem  commutaverit.  Solet  autem 
distingui  veritas  in  veritatem  rei,  qnae  in  essen- 


Dei  spectat,  quam  summatim  in  libro  tertio 
hujus  tractatus  comprehendemus.  Qnid  autcm 
sit  hgec  veritas  in  cognoscendo  (  in  reliquis 
enim  nihil  est  difficultatis)  generatin  tractavi- 
mus  in  Metaphysica,  disp.  8,  per  sex  primas 
sectiones,  qnse  divinse  cognitioni  ac  menti  fa- 


5. 


do  dicitur,  et  veritatem  cognitionis  ;   qnibns     cile  applicari  possunt,  ut  ibi  breviter  fecimns 
addi  potest  veritas  locutionis  vel  scriptionis,     sect,  5,  in  fme. 
vel  cnjnscumqne  simiHs  significationis  ad  pla- 
citum,  ac  deniquc  veritas  vohuitatis,  quam 
moralem  possumns  appellare ,  et  harum  om- 
nium  veritatum  est  ahqua  mentio  in  scriptura, 
ut  statim  dicam. 
2.   Veritas  moralis  in  decisione  hac  locum 


Be  veritate  rei  hic  agitur.  —  De  veritate 
igitur  rei,  quse  transcendentahs  dici  solet,  hic 
agimus,  Et  quod  ad  fidei  doctrinam  pertinet , 
certuni  est  esse  Deum  verum  Deum ,  ac  pro- 
inde  haljere  veritatem  essentialem  in  essendo , 
quidquid  tandem  illa  veritas  sit,  Hoc  patet, 
non  habet.  —  Hic  ergo  non  est  sermo  de  veri-    quia  sajpe  in  Scriptura  appellatur  Deus  verus. 


tate  morah,  qnse  in  uobis  significat  virtutem 
qnamdam,  qna  inclinamur  ad  loqnendum  sem- 
per  verum,  Cui  proportionale  attribntnm  in 
voluntate  cUvina  respondet,  ut  infra  dicemus, 
qno  non  sokim  incUnatnr,  sed  etiam  quoad 
specificationem  determinatnr  ad  dicendnm  ve- 
rnm,  ita  ut  si  loqui  vult,  non  nisi  vernm  di- 
cere  possit.  Unde  etiam  prima  veritas  in  di- 
cendo  nominatur ,  et  sub  ea  ratione  objectum 
fidei  nostrse  esse  creditnr.  Et  ab  hoc  attribnto 
intelUgo  nominari  Deum  in  Scriptm-a  Deum 


ut  distingnatur  a  falsis  Diis ;  sic  dixit  Christus 
Joannis.  17  :  Hcec  est  vita  ccterna,  ut  cognos- 
cant  te  solum  Deum  verum.  Et  Paulus  I.  ad 
Thessal.  1  :  Conversi  estis  a  simulacris  servire 
Beo  vivo  et  vero.  Et  primaj  Joan,  5  :  Jlic  est 
verus  Beus.  Jerem,  2  :  Opus  artificum  uniter- 
sa  hcec ,  Bominus  autem  Beus  verics  est,  ipse 
Beus  vivens  et  Rex  sempiternus.  Sicnt  ergo  ex 
fide  confitendum  est ,  hunc  esse  vernm  Deum 
verum  spiritum,  veram  substantiam,  verum 
ens,  ita  confitendum  est  in  illo  csse  veritatem 


ventatis,  Psal,  39 :  Redemisti  me,  Bomine  Betcs  iUam,  a  qna  talis  denominatio  sumitur, 

veritatis ,  id  est ,  qui  mentiri  non  potes.   Sic  6.   Veritas  hcec  Beo  inest  absque  aliqua  de- 

etiam  Joan  14,  15,   vocat  Christus  Spiritum  pendentiaabintellectic creatovel ojjeratione. Non 

sanctum,  Spiritum  veritatis,  id  est,  doctorem  co7isistit  hi  relatione  rationis  aut  extrinseca 

inlaillibilem  vcritatis.  denominationeab  acticinteUectics  creati. — Dehi- 

3.   Veritas  moralis  veritatem  locutionis  sup-  de  censeo  certum,  veritatem  hanc  ita  couve- 

ponit.  —  Qnocirca  htcc  veritas  moralis  suppo-  nire  Deo  in  re  ipsa,  ut  uou  pcndeat  ex  aliqno 

nit  vj^nitatem  locutionis ,  qua^  ilUns  objectum  intellectu  creato  neque    ex  operationc  cjus. 


est.  De  qua  ctiam  hic  non  est  sermo,  setl  trac- 
tando  de  fide,  de  locutione  Dei  certa  et  infaUi- 
bili  consequenter  agitur,  Non  estcnim  dubium, 
qnin  ha'c  veritas  etiam  in  Deo  sit,  vel  potius  a 
Dco  sit,  (piia  e.st  in  verlx)  cxterno  ejns,  Et  idco 
tale  verbum  appcllari  solct  in  Scriptura  vcr- 


Patet ,  qnia  licet  nuUus  esset  inteUcctus  crca- 
tus,  Dcus  csset  vcrus  Dens ;  crgo  habcrct  id, 
undc  talcin  dcnominationcm  suscipit ;  ergo  ha- 
bcret  vcritatcm  in  suo  esse,  nam  ab  illa  deno- 
minatnr  verus  Dcus,  Priinum  antcccdcns  vide- 
tur  per  se  evidcns,  quia  Dcus  tam  a  se  ncces- 


CAP.  VII.  DE  VERITATE  DIVINI  ESSE.  21 

sario  ac  essentialitcr  est  verum  ens  et  Deus  refloxioncm  ad  cognitionem,  quia  nimirum  est 

verus,  quam  necessario  est  ens  et  Dcus,  non  tale  aurum,  ut  si  concipiatur  tanquam  aurum, 

habct  crgo  hanc  vcritatem  dcpendentcr  al)  in-  cognitio  illa  sit  vcra  ct  conformitatcm  hal)ens 

tellcctu  creato  vcl  opcrationc  cjus.  Undc  ctiam  cum  objccto  suo.  Nec  vero  propt(!rca  putan- 

concludo,  hanc  veritatcm  non  consistcre  in  re-  dum  cst,  vocari  aurum  verum  aurum  per  de- 

latione  rationis,  nec  illam  propric  po.stuIare,  nominationem  cxtrinsccam  a  tali  cognitione, 

neciu  dcnominatione  extrinscca ab  aliquo  actu  scd  al)  cntitate  auri,  quam  in  se  habet,  quate- 

intcllcctus  crcati,  nam  talis  rclatio,  vcl  dcno-  nus  fundarc  potest  illam  cognitioncm  ct  vc- 


minatio  omnino  pcndct  a  tali  opcration*;. 

7.  Nooi  coiisistit  etiam  m  deuominatione  a 
cognitione  vera,  quam  Deus  de  se  habet.  —  UI- 
terius  vero  adjungo,  veritatem  hanc  formaliter 
non  consistcrc  in  sola  denominatione  a  cogni- 
tione  vera,  quam  Deus  habct  de  sc,  quamvis 
non  sit  sinc  aliqua  connotatione  illius  pcr  mo- 
dum  termini  virtualis  vcl  fundamcntalis  ha- 
bitudinis,  quam  vcritas  in  essendo  inteUigitur  prffiterquam  quod  dicto  loco  probata  est,  suf- 
adderc  supra  cns,  quam  proportionalitcr  addit  ficit  quod  per  se  est  intelhgibilis  et  quocum- 
veritas  essenth  Dei  ad  ipsum  esse  Dei.  Prior  quc  aho  modo  vix  potcst  cxpediri,  quid  veri- 
pars  declaratur,  quia  licet  non  possit  es.se  ve-  tas  in  essendo  5it.  Hac  ergo  doctrina  supposita 
rus  Deus,  quin  se  verum  Deum  esse  cognoscat,  constat,  multo  magis  idem  sentiendum  esse  de 
quia  hajc  ipsa  cognitio  pertinet  ad  essentiam  Deo,  ut  est  verus  Deus;  non  potest  enim  vcritas 
et  substantiam  veri  Dei,  ut  infra  ostendemus  :     h<3ec  addere  Deo  rationem  aliquam  entis  rea- 


ritatcm  cjus  ;  ct  quia  non  possunuis  illud  fun- 
damentum  explicare  nisi  per  habitudinem  ad 
veram  cognitioncm  et  judicium  de  re,  ideo 
dicimus  veritatem  rei  connotare  aliquo  modo 
illam  cognitionem,  dirccte  vero,  et  in  se  non 
esse  ahquid  pra^tcr  cntitatem  rei. 

9.  Hanc  ergo  doctrinam,  hic  ut  veram  sup- 
ponimus,  nequc  cam  amplius  probamus,  quia 


tamen  formaliter  ac  praicise  loquendo,  non 
ideo  hoc  ens  est  verus  Deus,  quia  videt  se  esse 
verum  Dcum  :  scd  c  converso  ideo  videt  se  esse 
verum  Deum,  quia  re  ipsa  verus  Deus  est ;  ergo 
proprie  ct  formaliter  non  denominatur  Deus, 
verus  Deus,  a  veritate  cognitionis  quam  de  se 
habet,  sed  potius  veritas  Iisec  in  essendo  se- 
cundum  rationcm  supponitur  ad  cognitioncm 
illam.  Rationes  perspicuffi  sunt :  assumptum 
vero  patet,  quia  illa  cognitio  est  pure  specula- 
tiva;  ergo  non  dat  objccto  vcritatem  suam  rea- 
lem,  sed  solum  iutuctur  iUam ;  ergo  supponit 
illam ;  Deus  ergo  ex  sc  et  ex  natura  sua  Iiabet 
quod  sit  verus  Deus,  non  ex  eo,  quod  ut  talis 
cognoscitur,  vel  coguosci  potest  a  se  vel  ab 
alio. 

8.  Doctrina  qucedam  ut  vera  ex  Metaphy- 
sica  sicpponitur.  —  Ut  autcm  altera  pars  intel- 
Hgatur,  oportet  ex  Metaphysica  supponere, 
quid  addat  vcrum  transcendens  supra  ens , 
quod  liac  occasione  hic  solent  tractare  theo- 


lem,  sive  absolutam,  sive  respectivam,  ut  per 
se  notum  est,  nec  debet  poni  in  sola  relatione 
rationis  conficta  vel  extrinseca  denominatione, 
ut  ostensum  cst,  neque  est  omnino  synony- 
mum  dicere  Deum  et  verum  Deum,  sed  ali- 
quis  distinctus  conceptus  per  illas  voces  expli- 
catur ;  ergo  addit  saltcm  illam  connotationcm, 
et  quasi  reflexionem  conformitatis  ad  concep- 
tum  et  judicium  veri  Dei.  Cumque  Deus  intrg 
se  habeat  perfectissimum  judicium  de  se  ipso, 
et  omnia  alia  extrinseca  illi  sint  et  accidenta- 
lia,  scu  non  necessario  :-int  recte  per  dictam 
habitudincm  ad  suammet  cognitioncm,  hsec 
veritas  exphcatur.  Ex  qua  etiam  consequenter 
liabet,  ut  fundamentum  omnis  vcri  conceptus, 
qui  de  Deo  formari  pote.st. 

10.  JVon  solum  hahet  Deus  veritatem  in  es- 
sendo,  sed  est  ipsa  summa  veritas. — Atque  Iiinc 
tandem  conclusitD.  Tliomas  dicta  q.  16,  art.  6, 
Dcum  non  solum  habere  veritatem  in  essendo 
sed   esse  ipsammet   veritatem    summam    et 


logi.  Ego  vero  id  late  disserui  in  disputatione  maximam,  quia  et  est  suum  esse  et  in  illo  ha- 
8  Metaphysica>,  sect.  7,  ct  ideo  hic  solum  sup-  bct  summam  nccessitatem  essendi,  et  ex  hoc 
pono,  vcrum  supra  cns  nihil  reale  intrinsecum    capite  habct  firmum  fundamentum  illius  con- 


addcre,  sed  solum  dicere  entitatem  rei,  cum 
quodam  modo  peculiari  concipiendi  illam,  qui 
potest  dici  esse  cum  quadam  reflexione  supra 
cognitioncm  rci,  seu  cum  quadam  connota- 
tione  cognitionis.  Appellatur  enimaliquid  sim- 
pliciter  ens  vel  tale  ens,  verbi  gratia,  aurum 


formitatis,  quam  connotat  veritas  entis ,  et 
aliunde  est  etiam  sua  cognitio  et  sua  essentia 
est  suum  intellgere.  Unde,  dum  ipse  Deus  cou- 
formabilis  est  vel  conformitatem  habet  per 
moihim  objecti  cum  supremo  judicio  de  vero 
Deo  :  non  alteri,  sed  sibi  ipsi  conformatur,  est- 


ab  entitate  seu  natm^a  reali  auri,  quam  hal)et ;     que  illa  conformitas  essentialis  ipsi  Deo,  quia 
appellatm"  autcm  verum  aurum,  pcr  quandam    est  per  summam  identitatem  et  simplicitatem. 


22  LIB.  1.  DE  ESSENTIA  DEI. 

Ideoque  et  est  sua  veritas ,  et  est  summa  ac  coUigitur.  Ostensum  est  enim,  Deum  esse  ens 

maxima  veritas,  quse  concipi  aut  cogitari  po-  necessarium  et  suum  esse  simplicissimum,  ac 

test :  atque  ita  intelligit  D.   Tliomas  supra ,  denique  esse  eadem  necessitate  verum  Deum; 

Christum  de  se  dixisse  :  Ego  sum  via,  veritas  habet  ergo  necessario  totum  id,  quod  in  re  ipsa 

et  vita;  et  1.  Joan.  5  :  SpiritMS  est  qui  testi-  neccssarium  e.st  ad  verum  esse  per  essentiam, 

ficatur ,  quia  Christus  est  veritas.  Idem  cum  nec  potest  illa  perfectione  privari,  quia  neces- 

proportione  dici  potest  de  veritate  in  cognos-  sario  est,  necparte  ejus,  quia  partes  non  habet, 

cendO;  praesertim  si  divinam  cognitionem  ad  nec  augeri  potest  nec  minui.  Ergo  necessarium 

suum  primarium  objectum,  qui  est  ipsemct  est  perfectum  ens  et  perfectus  Deus. 

Deus,  comparcmus.  Sic  enim  non  sohim  ha-  3.  Deics  hoc  modo  per  antonomasiam  lonus 

bet  conformitatem  cum  objccto  suo,  scd  etiam  dicitur. — Addendum  pra^tcrea  est,  Deum  in 

est  ipsamet  essentia  ejus,  et  ideo  est  summa  hoc  genere  bonitatis  esse  singulari  modo  bo- 

et  maxima  veritas.  At  respectu  secundariorum  num,  ratione  cujus  singularitatis  et  excellen- 

objectorum,  hcctnonhabeatDeustantamiden-  tise  per  antonomasiam  dicitur  bonus  et  solus 

titatem  cum  ilHs,  prout  in  se  sunt^  niliilomi-  bonus.  Hoc  probatiUudMatthseidecimonono, 

nus  etiam  respcctu  illorum  cst  prima  et  maxi-  et  Luc.  18  :  Nemo  homis  nisi  solus  Deus.  Item 

ma  veritas ,  quia  illa  omnia  in  se  et  per  sc  hac  de  causa  dicitur  in  Scriptura,  Deum  non 

continet,  et  ex  infinita  vi  intelUgendi  illa  per  habere  similem,  Isai.  44  :   Qui  similis  mei  ? 

sese  cognoscit,  prout  in  sc  sunt,  cum  summa  Et  cap.  46  :  Cui  assimilastis  me  et  adccqiuis- 

evidentia  et  claritate,  quam  ex  sc  habet.  At-  tisme?  et  fecistis  similem?  Psalm.  34  :  Domi- 

que  adeo  cum  summa  necessitate  habet  con-  ne,  quis  similis  tihi  ?  Hac  etiam  ratione  saepe 

formitatem  cum  iUi.s,  et  ex  vi  sui  infiniti  lumi-  in  Scriptura  vocatur  Deus,  Altissimus,  etc. 

nis.  Ideoque  sub  omni  consideratione  est  prima  Ha3c  autem  singularis  exceUentia  Dei  consistit 

et  summa  veritas,  prseter  quam  quod  est  fons  in  hoc,  quod  ipse  solus  habet,  quod  sit  bouus 

totius  vcritatis,  sicut  et  omnis  entis.  Neque  in  per  essentiam,  ut  docet  D.  Thomas  dict.  art.  3. 

his  omnibus  difficultas  aUcujus  momenti  occu-  Quod  explicat  distinguendo  in  creaturis  tres 

rit :  cajtera  vero,  qua  generalia  et  mctaphysica  gradus  perfectionis  entitativse,  superadditai  per 

suntj  in  loco  aUegato  sunt  dicta.  accidentia  et  consummatee  per  consequutio- 

nem  ultimi  finis,  quas  omnes  habet  Deus  per 

GAPUT  VIII.  essentiam  suam,  et  non  aUqua  creatura. 

4.  Patet  discurrendo   per   singulas  :  nam 

DE  BONITATE  DiviNi  ESSE.  Deus^  cum  sit  suum  esse  essentiaUter,  habet 

perfectionem  suse  entitatis,  quod  non  est  in 

1 .  MuUiplicitcr  Dcus  lomis  appellatur.  —  aliqua  creatura,  quia  nuUa  est  suum  esse.  Quse 

Variis  mocUs  solcnt  res  ])ona!  dcnominari,  ct  differentia  aUqviibus  videtur  difficUis  ,   quia 

omnU)us  iUis  secundum  gencrales  etformalcs  etiam  creatura  habet  perfectionem  essentialem 

rationcs  earum,  scu  quatcnus  ad  pcrfectionem  pcr  suam  essentiam  :  et  licet  non  semper  actu 

spectant  ct  cxcludunt  imperfectioncm,  Deus  existat,  tamen  semper  est  verum  dicere,  esse 

bonus  est,  altiori  modo,  et  majori  excellcntia,  essentialiter  bonamj  nam  sicut  hsec  propositio 

quam  res  uUa  creata  possit  bona  vocari.  Quoe  est  aiternse  veritatis  :  Homo  est  risibilis,  ita  et 

doctrina  rccte  inteUecta  catliolica,  ut  opinor,  hsec  :  Fns  est  bonum,  leo  est  tantce  perfectionis 

est,  ct  omnino  certa,  ut  constabit  ex  his  quse  essentialis.  Sed  quidquid  sit  de  quajstione  Me- 

divina  Scriptiu-a  de  divina  bonitate  tradit,  quod  taphysica,  au  essentire,  dum  non  existunt, 

fiet  distinctius  desccndeudo  ad  singulas  deno-  possint  simpliciter  dici  bonai,  quam  in  Meta- 

minationes.  physica,  disputat.  10,  tractavimus :  in  prsesenti 

1.  Inprimisrcshonammcupatw ,quia  per fcc-  differentia  intenta,  et  clara  est,  quod  bonitas 

ta. — Primo  igitur  dicitin-  rcs  bona,  quia  in  suo  Dci  cssentialiter  habet,  ut  sit  actuaUs  ct  realis 

cssepcrfecta  est,  i.c.  quiahabct  omnia  qua^ad  bonitas,  et  hoc  modo  habet  Ulam  Deus  cx  vi 

complementumsuiessercquiruntur,juxtades-  sua^  esscntise  et  non  aliunde  ;  crcatursc  vero 

criptionem  AristotcUs  5.  Metaphysic.  dicentis:  non  liabcnt  iUamhoc  modo,  sed  oportet  ut  ab 

Perfectxmi  csse,  cui  nihil  deest.  Etlioc  modo  est  aUo  iUam  recipiant  ;  nam  et  ipsammet  essen- 

evidcns  ratione  natiirali ,  Dcum  csse  bonum  tiam  actu  non  habent  a  se,  uisi  ab  alio  Ulam 

et  pcrfcctum,  ut  in  Mctapliysica,  (Usp.  30,  scct.  rccipiant. 

l,ostcndimus,ctstatimprobabitm'cxScriptu-  5.  Quocirca,  licet  demus  iUam  propositio- 

ris  et  ex  princii»iis  fidci  jam  positis  evidcnter  nem  :  Essentia  creaturw  est  hona,  esse  perpe- 


CAP.  VIII.  DE  BONITATE  DIVINI  LSSE. 


23 


tuae  verilatis,  si  copula  astrahat  ab  actuali 
existentia  ut  in  rigore  potest :  niliilominus  vc- 
rum  uon  cst,  bouitatcm  essentialcm  orcaturaj 
esse  (ctcrnam  aut  csse  simpliciter  ex  vi  suai 
esscntia",  sicut  vcre  dicitur  dc  Ijonitatc  divina^ 
esseutiee,  et  ideo  singulari  modo  dicitur  ct  est 
bona  per  csscutiam.  Postquam  autcm  creatura 
producta  est  et  cxiiitentiam  liabet,  nemo  du- 
bitarc  potest,  quin  csscntia  in  sc  ct  per  sc  lia- 
bcat  aliquam  bonitatcm,  scilicct  esseiitialcm. 
Quia  vel  non  est  res  distincta  a  sua  existcntia, 
vel  licet  sit  (quod  non  crcdimus),  niliilominus 
entitas  esscntia^  actu  existcus  aliquid  cst,  ct 
pcrfcctioucm  csscntialcm  liabet  pcr  scipsam, 
sccundum  qiiam  distinguitur  ab  alia  csscntia 
creata ,  et  magis  vel  minus  perfccta  est  quam 
illa.  Omnis  itcm  talis  essentia  cst  natura  a 
Deo  creata,  ergo  et  bona ;  nam  omnis  creatura 
bona  est,  1 .  ad  Timoth.  quarto,  et  omnis  natura 


sumitur  ex  eodem  D.  Thoma  dicta  q.  9,  art.  4. 
Unde  a  fortiori  sumitur  argumentum :  nam 
creaturainon  possunt  dici  bona^  a  })onitate  quai 
est  in  Dco,  ut  a  forma  dcnomiuantc,  scd  ut  ab 
eiiicicnte  vel  fine  :  crgo  multo  minus  potcrit 
bonitas  existcns  in  crcatura  formalitcrpcrficere 
Dcum,  aut  eum  bonum  denominare.  Nulia  est 
ergo  in  Deo  Iwuitas  accidentalis,  sed  tota  est 
pcr  csscntiam. 

8.  Deus  quomodo  contineat  bonitatem,  quce 
in  asseciUione  finis  potest  inveniri.  — Tandera 
de  pcrfectione,  quae  est  in  adeptionc  finis,  ait 
D.  Tliomas  dicto  art.  3,  Deum  non  ordinari  ad 
alium  ut  ad  ultimum  finem,  ct  ideo  non  in- 
digere  Iiac  perfcctionc,  neque  es.se  capaccm 
ejus,  quia  supi^onit  imperfcctionem.  Adden- 
dum  vero  est  ex  eodcm  D.  Thoma  4.  p.,  q.  26, 
pcr  totam,  et  ex  Iiis  que  diximus  disp.  30  Me- 
tapliys.,  sect.  44,  in  fine.  Quod  sicut  Deus  di- 


crcata,  ut  sic,  est  participatio  divina^  naturai  ct     citur  csse  a  se  quatenus  nou  est  ab  alio,  ita 
bonitatis  ejus,  ut  Augustinus  docct  coutra  INIa-     dicitur  quiescere  in  sc,  quia  non  habct  extra 


nicha30s  libro  de  Nat.  boni,  cap.  4 .  Nou  potcst 
igitur  hoc  in  dubium  vocari,  ncc  Divus  Tho- 
mas  contrarium  docere  voluit,  scd  solum  es- 
sentiam  creatam  nou  habcre  ex  sc  lianc  ipsam 
bonitatem  actualiter,  sed  ex  Dco. 

6.  Bonitas  creaturis  accidentaliter  conve- 
niens  Deo  essentialiter  competit.  —  Pra:terca 
quoad  bonitatem,  qua3  solct  creatis  naturis 
addi  pcr  accidentia,  Deus  etiam  est  singulari 
modo  bonus  per  essentiam,  quia  Dci  csseutia 
non  perficitur  per  accidentia,  scd  quidquid  pcr- 
fectionis  convenire  potcst  alicui  uatura;  per  ac- 
cidentia,  ei  convenit  essentialiter,  quod  non- 
dum  a  nobis  demonstratiun  cst,  in  scqucntiljus 
vcro  capitulis  dcmonstrabitur.  Uude  ex  hac 
parte  etiam  habet  Deus,  ut  uon  possit  non  ha- 
bere  omnem  hanc  perfectionem  sine  ullo  de- 
fectu,  quia  eadem  necessitate  illi  convenit,  qua 
propria  essentia  et  proprium  esse. 

7.  Duhium.  —  Rcsolmtur.  —  Solum  posset 
hic  du])itari  de  quibusdam  perfcctionibus  ex- 
trinsccis,  quse  licet  pcr  cxtrinsecam  dcnomi- 
nationem  conveniant  Deo,  aliquod  bonum  ejus 
esse  vidcntur,  ut  esse  creatorcm  et  se  actu 
commuuicare  aliis,  sic  enim  aliqui  putant  ac- 
tionem  transeuntcm  esse  ahquam  perfcctionem 
agentis.  Item  esse  Dominum  rcrum  omnium, 
item  habcre  gloriam  et  honorem  in  rationali- 
bus  creatiu"is.  Sed  ad  hoc  ncgandum  cst,  liaic 
omuia  cxtrinseca  addere  Deo  aliquam  bouita- 
tem  vcl  pcrfectioucm.  Quia  iu  universum  dc- 
nominatio  extrinscca  non  cst  pcrfcctio  forma- 
lis  rei  sic  denominataj :  nec  res  extrinseca  esse 
potest  bonitas  formalitcr  perficiens  aliam^  ut 


sc  finem,  sed  sLlDimct  est  illud  bonum,  quod  iu 
ultimo  fine  esse  potest,  seclusis  imperfectioni- 
bus.  Et  ita  etiam  quoad  hauc  partcm  habet 
neccssario  omncm  bonitatcm  et  perfcctionem, 
quge  in  adcptione  ultimi  finis  esse  potest.  Quia 
semper  ac  uecessario  beatus  est,  et  in  se  solo 
omnem  sufticicntiam  ac  beatitudinem  habet , 
eaquc  perfniitur  per  suammet  essentiam,  in- 
telligendo  scilicet  ct  amando  se ,  quod  per 
suammet  essentiam  habet,  ut  videbimus,  et 
idco  etiam  quoad  hanc  partem  per  essentiam 
bonus  est. 

9.  Deiita  compositio  partium  creaturis  ho- 
nitas  est.  —  N^dlo  modo  ad  honitatem  Dei  re- 
quiritur.  — Prsetcr  has  vero  bonitates  conside- 
rari  solet  in  creaturis  alia  qua3  consurgit  ex 
integritate  partium  integralium  cum  debito 
modo  et  ordine.  Ad  quam  etiam  reducitur 
pulchritudo  corporalis,  quce  illam  integritatem 
requirit,  cum  aliqua  pcrfcctione  accidentali 
coujunctam.Vcrumtamcntotahoec  bonitas  for- 
malitcr  sumpta  est  impcrfcctissimi  ordinis, 
est  enim  propria  corporalium  et  materialium 
rerum  :  et  ideo  illam  Divus  Thomas  pra.'ter- 
misit,  quia  nou  potest  rcquui  ad  bonitatem 
Dei,  cum  ncque  ad  perfectionem  entis,  ut  sic, 
neccssaria  sit.  Positivc  ergo  (ut  sic  dicam)  non 
potest  heec  bouitas  Deo  attribui,  sed  solum  se- 
cundum.ncgationem,  quia  nimirum  nullailli 
deest  integritas  quge  ad  perfectionem  neces- 
saria  sit.  Itcm  secimdum  quauclam  emiucn- 
tiam,  quia  iu  simplicissima  essentia  sua  habet 
totam  pcrfectioncm  suam.  Ac  denique  secun- 
dum  ratiouem  potcst  in  ilio  considerari  consti- 


24  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

tutio  ex  variis  prsedicatis,  quee  nos  concipimus  cit,  dicuntur  enim  omuia  esse  in  J)eo,  quia  ab 

ct  illi  tnl)uimus,  et  in  his  etiam  liabet  neces-  ipso  pendent  ipsumque  respiciunt  ut  conser- 

sario  et  per   suam  essentiam  omne  comple-  vatorem  suum ;  vcl  in  ipsum,  ut  in  finem  ten- 

mentum  entitatis  suse.  In  qua  habet,  non  cor-  dunt^  sicut  ad  Coloss.  primo  :  In  ipso  condita 

lioralem  pulchritudinem  sed  spiritualem^  infi-  simt  nniversa ,  et  omnia  in  ipso  constant.  Et 

nitam  et  omncm  nostram  cognitionem  supe-  Actorum  decimo  septimo  :  Tii  ipso  xivimus, 

rantem.  onovemur  et  mm?;^?.  QuiatamennonpotestDeus 

dO.    Deniquc  in   substantiis  creatis  potest  omnia  continere  sua  potentia,  nisi  in  suo  esse 

considerari  perfectio  propria  pcrsonae,  ut  sic,  aliquo  modo  omnem  perfectioucm  prgehabeat, 

quam  intclHgitur   addere  ultra  perfectionem  ideo  ex  illa  particula  In  ipso  hic  etiam  sensus 

essentise  seu  naturaj.  Et  hujus  etiam  non  me-  obfirmari  potcst.  Sic  cnim  argumcntatur  Da- 

minit  D.  Thomas ,  vcl  quia  jam   ostcnderat  vid  Psalmo  nonagcsimo  tertio  :  Qui  plantavit 

quaest.  3,  art.  3,  Deum  esse  naturam  suam,  aurem  non  audiet  ?  a%it  qui  finxit  oculum  non 

vel  certe  quia  hsec  consideratio  ad  mysterium  considerat  ?  Unde  etiam  est  illud  Psalmi  -49  : 

Trinitatis  potius  quam  unitatis  Dei  spectat  :  Pulchritudo  agri  mecum  est ,  et  aha  infra  aflfe- 

ubi  propterca  de  illa  dicemus  latius.  Nunc  ve-  remus  tractantes  de  scientia  Dei  et  dc  ejus  in- 

ro  dicimus  pcrfcctionem  subsistendi ,  quse  in  fmitate.  Videri  etiam  possunt  dicta  dist.  30 

supposito  considerari  potest,  Dco  etiam  per  Metaph.,  scct.  1,  ubi  ratione  hoc  etiam  proba- 

essentiam  suam  convenire.  Pcrfectionem  au-  tum  est,  tum  cxphcatum  ex  vulgari  distinc- 

tem  incommunicabihter  subsistendi,  quse  ma-  tione  duphcis  perfcctionis  simphcitcr  et  non 

gis  propria  est  suppositi,  ut  sic,  quahscumque  simphciter.  Tum  ex  duphci  modo  continendi 

iha  sit,  Deo  non  deesse,  eique  nccessitate  na-  ahquid  formahtcr,  vcl  eminenter,  ut  inteUi- 

turah  convcnire,  et  pcr  suam  essentiam  sal-  gatiu"  Deus  haberc  formahter  omnem  perfec- 

tcm  idcntice  illam  haberc,  et  hoc  satis  esse,  tionem  simphciter,  rehquas  eminenter.  De  qua 

ut  etiam  quoad  hanc  partcm  dicatur  Deus  de  re  ahquid  etiam  attingemus  infra  in  tractatu 

se  bonus,  et  perfcctus  per  essentiam  suam.  dc  Trinitatc,  proptcr  pcrfectiones  relativas. 

11. —  Creatura  respectu  Deilona  est  secim-        12.   Etis  honum  dicitur  ,    quia   est   alicui 

dum  quid.  —  Sic  Deus  perfectus  est,  ut  omnis  conveniens  ,    vel  sibi  ipsi. — Hoc  modo  Deus 

perfectio,  qua  talis  ei  conveniat. — Ultimo  addo  summe  lonus  est.  —  Secundo  modo  dicitur  ah- 

in  hoc  puncto,  creaturam  etiamsi  in  suo  ge-  quod  ens  bonum,  quia  conveniens  est  ahcui 

nere  habeat  omnem  intcgritatcm  et  perfec-  ac  proinde  est  appetibile.  Hoc  autem  ipsum 

tioncm,  ct  idco  bona  possit  dici  absohite,  nihi-  inteUigi  potest  duobus  modis.  Primo,  quate- 

lominus   comparatione  Dei    esse  bonam    se-  nus  unumquodque    habet  perfectioncm   sibi 

cundum  quid,  sohnn  autcm  Deum  chci  posse  convenientem  et  amabilem,  quse  convenien- 

simphciter  bonum.  Nam  creatura  dici  potest  tia,  si  per  modum  relationis  consideretur,  so- 

bona  ad  summum  quia  habet  omnem  perfec-  him  est  per  considerationem  nostram,  tamen 

tionem  sil)i  debitam  ,  vel  sccundum  naturam  ut  in  rc  liabct  virtuale  fundamentum,  solet 

suam,  vcl  etiam  sccundum  omncm  capacitatem  vocari  bonitas  transccndentahs  juxta  probabi- 

suam,  ut  est  sub  orthnatione  divina.  At  Deus  lem  opinionem,  de  quadisputat.  10  Metaphy- 

ita  habet  omnem  pcrfcctionem  sibi  debitam,  sicse.  Hoc  ergo  modo  per  se  notum  et  evi- 

ut  omnis  omnino  pcrfectio  quatenus  pcrfcctio  dentissimum  est,  Deum  esse  summe  bonum : 

est,  illi  sit  debita  ct  nccessario  ei  convcniat,  et  habct  enim  pcrfectioncm  sibi  maxime  conve- 

peresscntiamsuam.HocsignificavitDeusExod.  nicntcm  ct  amabilem  a  se  ;  unde  se  necessa- 

33  ,  cum  sc  appeUavit  omne  lonum  ,  dicens  rio  amat,  ut  postea  videbimus.  Estque  ex  dic- 

Moysi-.FgoostendamtiH  omnebonum;  quoloco  tis  satis  probatum.  Aho  vero  modo  dicitur 

ad  hoc  propositum  utitur  Divus  Thomas  1 .  una  res  bona  respcctu  alterius,  quia  est  Uh 

contra  gcntcs,  capit.  48.  Itemmulti  italcgunt  conveniens.  Et  hoc  modo  videri  potest  hanc 

ct  interprctantur  vcrba  Joannis  1  :  Quod  fac-  boni  appeUationcm  non  cadcre  in  Dcum,  quia 

tum  est  in  ipso  vita  erat,  quod  sentit  Augusti-  sic  uon  dicitur  bonum,  nisi  quod  potest  esse 

nus  ibi.  Qua^  scntcntia  est  probabihs ,  licet  forma  vcl  pars  alterius.  Atcpie  ita  hfoc  boni 

lectio  el  interprctatio  (hibia  sint.  Clarius  vi-  appellatiovideturclaudereimperfectionemDeo 

detur  illud  ad  Romanos  undecimo  :  Fx  ipso,  rcpugnantcm. 

ct  in  ipso  et  per  ipsnm  sunt  omnia.  Sod  ncque        13.    Dcus  omnium   creaturarum  summmn 

hic  locus  probal,  nisi  mcdiantc  aliqua  illatio-  honumest,  nontamcn  eodem  modo. —  Dicendum 
ne  ;  nam  particula  In  habitudinem  causa>  di-    nihilomiuus  est,  Deum  etiam  hoc  modo  esse 


CAP.  VIII.  DE  BONITATE  DIVINI  ESSE.  2^ 

summuml)onumcreatiirarumomiiiiim^  quam-  eilicieus,  ut  sic  pcr  se  ipsam  non  perficiat  ho- 

\is  non  omnium  codcm  modo.  Hffic  asscrtio  mincm    ct   ideo   videatur   denominari    bona 

ex  sacra  Scriptura  colligitur  Psalm.  71  :  (2?<«w  quasi   per   extrin.secam    dcnominationcm  ab 

bonus  Israel  Deus  his ;  qui  recto  snnt  corde  effcctu  suo,  sicut  etiam  denominatur  mala,  si 

Threnor.  3  :  Bonus  est  Dominus  sperantihus  aliquid  disconveniens   efficiat  :    nihilominus 

in  eum,  animce  queerenti  ilhm.  Quanquam  his  etiam  virtus  ipsa  et  potentia,  ciu»  est  in  Deo 

locis  boni  appellatio  vidcatur  latius  sumi  pro  est  simpUciter  l)onum  hominis,  tpiia  valde  con- 

Uberali  atquc  bcncfico  :  nam  Deus  phira  et  veniens  homini  est,  ut  talis  virtus  et  potentia 

majora  beneficia  coufcrt  his  qui  recto  sunt  sit  in  rerum  uatura,  ct  intime  sit  in  ipso  ho- 

corde  et  illum  qua^runt.  Vcrumtamen  si  rcs-  mine  conferens  et   conservans  esse  et  omne 

pectu  illorum  dicitur  Dcus  bonus  pcr  antono-  ahud  bonum  ejus.  Uude  etiam  hac  ratione  ho- 

masiam,  certe  his  omnibus  qui])us  beneficia  mo  (et  suo  modo  omnis  res  aha)  unitur  Deo 

confert  bonus  est  et  convcniens  ipsis,  saltem  tanquam  supremo  bono  suo. 

ut  causa  boni.   Praterea  declaratur  cx  illo,  IC.  Res  intellectuales  bona.' dicuntur  lonitate 

Ego  sum  a,  et  w,  principiumet  fmis;  nam  di-  morali  aut  actuali.  —  Hic  modus  honitatis  ex- 

vina  bonitas  est  fons  unde  omnia  aha  bonita-  cellentitcs  Deo  convenit.  —  Tertio  modo  deno- 

tem  participant,  et  a  qua  omnia  in  sua  boni-  minantur  pecuhariter  res  intellectuales  bonae 

tate  pendent;  ergo  ut  sic  omnibus  est  valde  bonitate  morah  vel  actuah,  quia  opera  bona 

conveniens ,   imo  necessaria  bonitas  Dei.  At-  moralia  exercent,  vel  habitu,  vel  aptitudine 

que  hoc  modo  dixit  Dionysius  capite  quarto :  retinent,  quatenus  sunt  disposita^  et  propensee 

Deum  esse  omnium  honum,  sicut  ex  quo  omnia  ad  illud  lionum  exercendum.  Et  sic  etiam  al- 

5M5*w^?m^  Simihter  est  Dcus  finis  ultimus  om-  tiori  et  excellentiori  modo  est  Deus  summe 

nium  ;  at  fuiis  est  bonum  ejus,  qui  ordinatur  bonus,  fjuia  est  summe  rectus  in  omnibus  ope- 

ad  fmem.  ribus  suis,  Quia  rectitudinem  habetita  conna- 

14.  Hinc  ergo  patet  ultima  pars  assertionis  ;  turalem  et  intrinsecam,  ut  sit  regula  omnis 
nam  Deus  pecuhari  modo  est  bonum  conve-  bonitatis,  nec  possit  ahquid  praeter  rectam  ra- 
niens  creaturis  intellectuahbus,  tanquam  ob-  tionem  opcrari.  Unde  est  illud  Psal.  144  :  Fi- 
jectiva  beatitudo  illorum,  ut  tradit  D.  Thomas  delis  Dominus  in  om?iihus  verhis  suis,  et  sanc- 
1.  p.,  quoest.  20,  articulo  tertio,  et  latius  1.  2.  tus  in  omnihus  operihus  suis ;  ei  iterum:  Justus 
quEcstion.  2  et  3  et  in  2.  2.  qusest.  17  docet,  Dominus  in  omnihus  tiis  suis,  et  sanctus,  etc. 
Deum  esse  bonum  amatum  et  speratum  a  Et  hoc  sensu  videtur  appellari  Deus  bonus  , 
creatm'a  intellectuali,  quod  ibi  omnes  docent  Psalm.  118.  cum  dicitur  :  Bonus  est  tu,  et  in 
contra  Durandum.  Est  ergo  Deus  illo  speciah  honitate  tua  doce  me  justificationes  tuas.  Item 
modo  bonus,  respectu  intellectuahs  naturse,  Psalm.  105,  106,  117  et  135  :  Confitemini 
id  est,  valde  conveniens  creaturis  intellectua-  Domino ,  quoniam  honus ,  utique  in  omnibus 
hbus,  ut  beatse  esse  possint.  Ahai  vero  infe-  operibus  suis ,  qua;  suut  plena  misericordia 
riores  creatm^a!,  hcet  non  pos.sint  ita  frui  bono  et  bonitate,  ut  ibi  describuntur.  Et  licet  res- 
illo,  in  ilhus  simihtudinem  tendunt  prout  pos-  pectu  creaturarum  illa  sint  beneficia  Dei,  per 
sunt,  et  ideo  suo  modo  illum  ut  suum  finem  qua?  consequuntm'  quidquid  boni  in  eo  ge- 
etbonumappctunt,  sicut  D.  Thomasdixit  chcta  nere  habent,  tamen  ut  sunt  actiones  libera; 
qusest.  6,  art.  1.  Est  ergo  Deus  omnium  bo-  Dei  habent  bonitatem  moralem,  seu  ab  illa 
num,  licet  non  eodem  modo.  quse  in  Deo  est  proficiscuntm*.  Est  autem  illa 

15.  Ad  difficultatem  ergo  iu  contrarium  bonitas  in  Deo,  considerata  in  actu  primo  nos- 
respondetur,  unam  rem  non  tantum  esse  con-  tro  modo  loqueudi ,  sola  naturahs  rectitudo 
venientem  alteri  per  modum  formse  aut  ma-  voluntatis  ejus,  in  actu  vero  secundo  est  vo- 
teriai  seu  partis,  sed  etiam  per  modum  objec-  hmtas  hbera  benefaciendi  aliis  ;  nam  prout  se 
ti,  ut  imago  recte  depicta  censetur  bonum  ijisum  amat,  non  est  ibi  propria  bonitas  mo- 
quoddam  ei  conveniens,  qui  in  ea  videnda  de-  rahs,  quia  iu  eo  actu,  ut  sic,  non  est  libertas. 
lectatur.  Item  per  modum  amici:  intcr  eos  17.  Sanctitas  Dei. — Solet  autem  hsec  bo- 
enim  qui  smit  inteUectuahs  naturse  ,  amicitia  nitas,  quando  est  excellens  in  hominibus  vel 
est  magnum  bonum,  et  unus  amicus  est  bonum  angelis  sanctitas  appelari.  Quse  vox  interdum 
alterius,  propter  se  amabile.  Quia  amico  fideli  in  nobis  significat  ipsam  vh-tutem  religionis,  ut 
nulla  est  comparatio,  sub  qua  ratione  Deus  est  vult  D.  Tliomas  2.  2,  q.  81,  art.  1.  Hoc  autem 
excellentissimo  modo  bonum  hominis.  Item  modo  non  potest  Deo  proprie  convenire,  quia 
per  modum  efficientis  causee,  licet  enim  causa  Deus  non  habet  superiorem  quem  colat,  vel 


26 


LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 


cui  adhaereatj  ut  ultimo  fmi.  Tamen  lisec  im- 
perfectio  non  est  de  ratione  sanctitatis,  ut  sic^ 
sed  significat  perfcctam  munditiam,  cum  firma 
adliaesione  ad  summum  houum.  Hoc  autem 
summum  bonum  rcspectu  creatnrarum  est  fi- 
nis  ultimus ,  respectu  vero  Dei  est  ipsemet 
Deus,  qui  in  se  ipso  quiescit  et  per  se  beatus 
est,  et  ita  vere  et  proprie  est  Deus  sanctuS;,  ut 
in  citatis    testimoniis  et  passim  in  scriptura 


nationem  essentialem,  per  convenientiam  et 
differentiam  a  creaturis,  usque  ad  propriam 
Dei  essentiam  constituendam  :  sed  pra;ter  hsec 
nihil  ahud  potest  proprie  prsedicari  de  Deo, 
ergo.  Probatur  minor,  quia  si  ahquid  ahud 
praidicatur,  vel  est  essentiale,  vel  extra  essen- 
tiam  :  hoc  posterius  dici  non  potest,  quia  dixi- 
mus  Deum  in  sua  essentia  claudere  omnem 
perfectioncm  suam :  si  vero  dicatur  primum, 


appehatur.  Imo   continue  ab  angehs  procla-  necesse  est  talc  prfcdicatum  contineri  sub  his 

matur  sanctus,  sanctus,  sanctus,  Isai.  6,    ct  quai  jam  tractata  suut,  ahas  certe  non  esset  a 

per  antonomasiam  ipse  solus  dicitur  sanctus.  noliis  sufficicnter  essentia  Dei  explicata  ;  ergo 

1.  Regum.  2 :  Non  est  sanctus  ut  est  Dominus,  nihil  ahud  potest  de  Deo  proprie  praidicari.  In 

neque  enini  est  aliud  extra  te,  etc.  Quia  nuhus  contrarium  vero  est,  quia  profitemur  secun- 

ita  adhajret  suo  bono  per  adhoesionem  (ut  ita  dum  fidem  Deum  esse  sapientem,  justum,  mi- 

dicam)  esscutialem ,  sicut  Deus.  Neque  potest  sericordem  ,  immutabilem ,  incomprehensibi- 

esse  creatura  ita  munda  et  incapax  omuis  nia-  lcm,  ineffabilem  et  aha  similia,  quai  uon  per 

culae  morahs,  sicut  ipse.  Est  ergo  omuibus  mo-  metaphoram,  sed  proprie  Deo  conveniunt,  quse 


dis  bonus  et  sanctus. 

18.  Annotaiio. — Tandem  vero  advertere  ne- 
ccsse  est,  hanc  tertiam  bonitatem  non  essc  il- 
lam  quse  transcendentahs  est ,  ut  per  se  cons- 
tat,  nec  esse  uuum  peculiare  attributum  Dei, 
sed  comprehendere  varia,  scilicet,  omnia  illa 
quse  specialcm  aliquam  virtutem  seu  actum 
voluntatis  divinse  indicaut,  ut  charitatem,  mi- 
sericordiam,  justitiam  et  similes,  de  quibus 


voces  nec  inter  se  nec  cum  his,  quas  hactenus 
exposuimus,  synonymffi  sunt. 

2.  Haic  posterior  ratio  convincit  plura  esse 
prsedicata,  pratcr  transceiidentia,  quse  de  Deo 
vere  et  propiie  praidicantur.  Quod  in  re  vide- 
tur  de  fide  certum  ex  variis  modis  loquendi 
Scriptm-oe,  quos  in  sequentibus  achiotabimus. 
Ex  Concilio  Lateranensi  capitulo  Fimiiter, 
dicente :  Unus  est  solus  vems  Beus,  ceternus. 


postea  dicemus.  Bouitas  ergo  transcendentalis    imme7isus  et  incommunicalilis,  incomprehensi- 
inDco  estvelprima,  velsecunda,  quai  a  nobis    Mlis,  omnipotens  et  ineffalilis.  Et  cx  commu- 


explicatai  sunt,  vcl  utraque  simul  juxta  va- 
rios  modos  explicandi  Ijonitatem  trausceuden- 
talem,  dequibus  in  disputat.  10  MetaphysicBe 
diximus.  Praicipue  vero  solet  denominari  Dcus 
bonus  ex  pleuitudinc  omnis  perfectionis,  et 


ni  consensu  Ecclesiai ,  Patrum  et  theologo- 
rum,  loquentium  de  attributis  divinis,  quo 
nomine  hsec  preedicata  Dei  significantm\  Ra- 
tio  vero  generalis  est,  quia  nou  possumus  in 
hac  vita  divinam  perfectioncm  apprehcndere. 


quatenus  ex  plcuitu(hue  ejus  propensus  est  ad    prout  in  se  est ,  et  ideo  necessario  delicmus 


sc  diffundendum  et  communicandum  ahis, 
quibns  bonus  esse  potest.  Quomodo  videtur  de 
bonitate  Dci  prsecipue  agere  Dionysius  c.  4  de 
Div,  nom.  Sic  autem  clarum  est,  bonitatem 
nihil  addere  essentiai  Dei  secundum  rem,  sed 
solum  secundum  quandam  connotationem  ct 
habitudincm  rationis  nostro  modo  concipiendi, 
non  quod  relatio  rationis  sit  bonitas,  sed  fuu- 
damentum  ejus,  ut  dicto  loco  dcclaravi. 

GAPUT  IX. 

UTRUM   DEO  IIECTE  TIIIBUANTUR  AIIA  rE^DIGATA 
SEU  ATTIllBUTA,  ET  QUOTUPLIGIA  ILLA  SIiNT. 

1 .  Causa  dnlilationis  explicatur.  —  Ratio 
dubitandi  est,  quia  iu  superioribus  cxplicuimus 
pncdicata  omuia,  quai  Dco  convenirc  possunt, 
qua  ratiouc  cst  cns  ct  qua-.  possuut  iii  iho 
a  nobis  coucipi,  secundum  quaudaiu  coordi- 


multis  conceptibus  et  nominibus  eam  exph- 
care,  quse  quatenus  attribuuntm'  Deo,  jam  quo- 
dammodo  in  sua  entitatet,  et  esseutia  concepta, 
attri])uta  ejus  dicuntur.  Et  coufhmatur  ex  mys- 
terio  Trinitatis,  ad  quod  explicandum  maxi- 
me  nobis  necessarium  est  diviiiam  pcrfectio- 
ucm  ita  concipcre ;  iiam  docemur  secundum 
catholicam  doctrinam,  unam  aliquam  diviuam 
personam  procedcre  pcr  inteUectum  et  aham 
per  voluntatem ,  et  cousequcnter  esse  in  Deo 
inteUcctum  et  voluntatcm ,  quai  de  Deo  prai- 
dicari  possuut. 

3.  Quomodo  ^^ra^dicata  Dei  dicantur  de  se 
ipso.  —  Ad  cxplicandam  igitur  hanc  verita- 
tem  nonnuUai  partitiones  praidicatorum  Dei 
adnotandai  sunt,  quaj  ad  omnia  quai  dice- 
mus  lucem  aflerent.  Primo  qmodam  prredi- 
cautm'  dc  Dco  propric,  alia  mctaphorice.  Ita 
sumitur  cx  Divo  Thoma  1 .  p,  q.  1 3,  art.  2  et 
3.  Et  patet  j  nam  priori  modo  dicuutm  de  Deo 


CAP.  IX.  AN  DEO  CONYENIANT  ALIA  ATTRIBUTA.  27 

omnia  quse  significaut  pcrfcctioncm,  ct  in  siia  dicunt  expressam  negationcm,  et  idco  sub  opi- 

ratione  formali  non  involvunt  impcrfectioncm,  nionc  vcrsantur,  an  dicant  ncgationem  nec  ne, 

ut  Sapicntia,  Justitia.  Posleriori  autem  modo  qnai  sunt  Simplcx,  Uuus,  yEternus.  Kxqui])us 

dicuntur  qua3  imperfectionem  in  suo  conceptu  duo  jam  sunt  a  nobis  explicata ,  et  tiltra  r(;i 

involvunt,  ut  po^nitentia,  dolor  ct  similia.  Dc  entitatem  nihil  aliud,  quam  negationem  di- 


postcrioribus  nominibus  certum  cst,  non  signi- 
ficarc  in  Deo  aliquas  perfcctiones  vel  attriliu- 
ta  re  vel  ratione  distincta  ab  his,  qua^  nomi- 
nibus  propriis  significantnr.  Quiares  significa- 


cerc  ostcnsum  est :  nam  pcr  simpUcitatcm,  ut 
rcctedixitDivusThomas  in  principio  quaist.  3 
suai  1.  part.  non  indicatur,  quomodo  Deus 
sit ,  sed  (juomodo  non  sit,  ct  idem  est  de  uni- 


tai  proprie  pcr  talcs  voces  non  inveniuntur  in  tate,  pcr  quam  ctiam  ncgatur  cssc  alios  veros 

Dco,  nec  sub  hac  ratione  possunt  vero  Dco  tri-  Deos.  De  a^tcrnitate  vero  postea  dicemus. 
bui,  scdsub  aliqua  mctaphora,  pcr  quam  voces        5.  Posterioris  gencris  sunt  nomina  illa,  quaj 

illa;  transfcruntur  ad  significandum  aliquid ,  pcrfcctionem  aUquam  positivam  formaUter  in- 

quod  proprie  in  Deo  reperitur.  Sic  autem  ea  dicant,  intcr  quai  sunt  aUqua  transcendentia, 

quaj  pertalcs  voces  metaphorice  significantur,  quge  jametiam  expUcata  sunt,  ut  Ens  scuPiCs, 

smit  caidcm  perfcctiones  vel  attributa ,  quaj  vel  aUquid  Verum  et  bonum,  et  omuia  quse 

per  aUas  voces  proprie  significantur.  De  his  his  correspondent,  ut  cst  essentia,  existentia, 

ergo  metaphoricis  appeUationibus  Dei  nihil  Bonitas,  Veritas ;  addi  etiam  potcst  subsisten- 

ampUus  a  nobis  dicendum  est,  nisi  hujusmodi  tia,  prout  esscntiaUs  esse  potcst,  quam  in  trac- 

nomina  esse  in  primis  omnia  iUa  quai  corpo-  tatum  dc  Trinitate  latius  considcrandam  re- 

rales  res,  vel  partes  earum  siguificant,  ut  su-  misimus  proptcr  alfinitatem  quam  haljct  cum 

pra  capite  quarto  diximus ,  ubi  Patrcs  retuU-  proprietatibus  personaUbus  ,  dc  quibus  ibi  e- 

mus  qui  has  metaphoras  interpretantur.  Ejus-  tiamdicendum  est.  Unde  in  prasenti  ha;c  om- 

dcmque  gcneris  sunt  voces  omnes,  qua^.  in  suo  nia  transccndentia  ct  personaUa  a  considcra- 

proprio  et  formaU  significato  impcrfectionem  tione  attributorum  ex(;Ui(Umus. 
involvunt,  etiam  si  non  tantum  corporaU])us        G.  AUa  ergo  sunt  prrodicata  Dci,  (juse  pcr- 

rcbus ,  sed  etiam  spiritualil)us  convcnire  pos-  fectionem  (ut  sic  dicam)  minus  gencralcm  si- 

sint,  ut  dolorc,  poenitero  et  similia,  de  quibus  gnificant ,  ct  hffic  subdistingucre  possumus. 

interpretes  Scriptiu-arum  multa  dicunt,  et  in  Nam  qusedam  sunt,  qua;  genus  aUquod  subs- 

disciu-su  hujus  operis  aliqua  attingemus,  quan-  tantia;  significant ,  alia  quai  cii^a  substan- 

tum  necessarium  fuerit  ad  explicandum  quo-  tiam  sunt.  Nam  omnes  ha?  voces  transferuntur 

modo  aliquibus  locutionibus  in  Deo  utimur,  in  Deum  secundum  aliquam  convenientiam 

praiscrtim  in  materia  de  Triuitate.  Nomina  er-  quam  habet  cum  creaturis,  quia  non  coguos- 

go  ,   quoe  Dco  propric  tribuuntur ,  illa  sunt  cimus  Deum  prout  in  sc  est,  sed  ex  effcctibus 

quaj  perfectionem  abstrahentcm  a  materia  et  ad  illum  ascendimus,  cique  tribuimus  perfec- 

ab  omui  imperfectione  indicant,  et  liis  vocibus  tiones  quas  in  effcctibus  iuvenimus,  quate- 

attriljuta  indicautur,  quse  nunc  inquirimus.  nus  perfectiones  sunt.  In  noljis  vero  vel  an- 

A.  JVominagucepropriedeDeodicunttcr,  ^iice-  gelis,  qua^dam  ex  his  pra;dicatis  concipimus 

dam  negativa,  qttcedam  vero  positiva  sunt.  —  quatenus  esscntialia  sccuudum  rationes  gcne- 

Secunda  divisio  sit  eorum  nominum,  qua3  pro-  ricas  ;  nam  secundum  specificas  nou  possunt 

priedeDeo  pra;dicantm%  qua;dam  euim  nega-  proprie  Deo  conveuire,  et  lioc  modo  illa  tri- 

tiva  sunt,  alia  positiva  scu  affirmativa.  Divi-  buimus    Dco  tanquam    dircctc   significautia 

sio  est  Divi  Thoma^,  1.  p.,  qusest.  13,  articul.  2  ejus  csscntiam  sub  aliquo  geucrali  conccptu, 

et  12.  Et  est  communis  patrum,  Diouysii  cap.  quia  Ucet  proprie  genus  non  sit,  per  modum 

2.  de  Coelesti  Hierarchia,  Basilii  libro  primo  praidicati  communis    essentialis  significatur. 

contra  Eunom.  Joanu.  Ciparisio ,  Decade  2,  Hujusmodi  autem  sunt  ha;c :  Suljstantia,  Spi- 

cap.  letDccade  4,  capite  10;  Augustini  tract.  ritus,  Vivens,  InteUcctuaUs,  quibus  supra  usi 

2, 3,  in  Joanu.  Clement.  Alexand.  lil).  5  Strom.  sumus  ad  dcclarandum  aliquo  modo  quid  De- 


Prioris  geueris  suut  hac,  Incrcatus,  lucorpo- 
reus ,  lufiuitus ,  Immcnsus ,  Immutabilis,  lu- 
comprGhensil)ilis ,  luvisibilis,  lueffabiUs.  Hac 
euim  tantum  sex  attributa  formaliter  et  ex- 
presse  uegativa  invenio,  vel  in  Scriptura,  vel  iu 
Patribus  et  scholasticis  Deo  attributa.  Suut 
vero  tria  alia,  quse  in  modo  significandi  non 


us  sit ,  et  proptcrca  ha;c  etiam  cxcludimus 
nunc  a  cousideratioue  speciali  attributorum, 
quam  inclioamus. 

7.  Alia  vero  sunt  intcr  ha;c  pra;dicata,  quai 
in  creaturis  solent  siguificarc  aliquid  adjunc- 
tum  essentia;  et  illam  perficiens  ;  et  iu  hac  vi- 
detur   proprie  couvenire,  quod  Damascenus 


28  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

libro  capite  quarto^  dicit :  Qua^cumque  de  Deo  loquitur,  et  praesertim  lib.  5,  cap.  \,  lib.  6^,  cap. 

per  affirmationem  dicimus,  non  ipsius  natu-  4  et  6^  et  libro  1,  capite  quinto.  Et  sermon,  1 

ram,  sed  qufp  circa  ijisius  naturamsunt,osten-  de  Verb.  Apostol.;  denique  Ju.stin.  Apol.    1 

dmit ;  qu.3i  vcvhd.  sy\o  loco  infra  expcndemus.  clemens  Alex.  5  strom.  ;  Basil.    epist.  80  et 

Oportet  autem  baec  prajdicata  talia  csse,  ut  in  aUi  ssepe  dicunt ,   btec  omnia  improprie  Deo 

spiritualibus  substautiis  proprie  rcperii4  pos-  attribui.  Ratio  etiam  reddi  potest,  quia  bsec 

sint,  nam  quse  sunt  limitata  ad  res  corporeas  ,  non    attribuuntur  Deo  a  uobis  nisi  prout  a 

jam  ostensum  est  non  attribui  Deo  secundum  nobis  concipiuntur,  sed  illo  modo  non  sunt  in 

proprietatem.   In  substantiis  autem  intellec-  Deo  proprie  :  ergo. 

tualibus  quinqiie  sunt  tantum  capita,  ad  quee        9.  Quormidamopinio. — Falsitatis  argidtur. 

omnia  baec  attributa  revocari  videntur;,  quee  —  Propter  hoc  quidam  dixerunt^  omnia  bsec 

sunt:  Z>2W«^^w,queeimmediateintenigiturcade-  attributa,  quee  videntur  dici  affirmative  Deo, 

re  in  ipsum  esse  existentise ;  Prcesciitia,  rationc  magis  esse  ad  abquid  removendum ,  ut  cum 

cujus  dicitur  res  aliqua  in  loco  esse  ;  Intellec-  dicimus  Deum  vivere  sokmi  significare,  non 

tus,  ad  quem  pertinent  intellectuales  virtutes,  ita  se  habere  sicut  res  inanimes ;  et  cum  dici- 

ut  scientia,  sapientia,  prudentia,  ars  et  actus  mus  esse  substantiam  et  non  esse  sicut  acci- 

immanentes  earum^  ut  intellectio,  conceptus  dentia.  Ita  refert  ex  Rabbi  Moyse  D.  Thomas 

mentiS;,  ratio  seu  idea,  et  proprietates  illorum  dicto  art.  2.  q.,  13,  1.  p.,  q.  13,  c.  2. ;  et  in  1. 

actuum,  ut  evidentia,  claritas,  certitudo,  veri-  d.  2,  quast.  \,  artic.  3,  ubi  etiam  refert  Avi- 

tas;  vohmtas,  adquametiam  spectant  virtutes  cenam  hb.  1,  de  intelhgent,  cap.  1.  EtDamas- 

ejus  et  actus,  ut  charitas,  justitia,  misericor-  cenus  supra  docet,  has  voces  habere  vim  prae- 

dia,  hberahtas,  amor,  propositumveUe,  inteu-  excellentis  negationis.  At  lisec  sententia  est 

tio,  electio  ct  similes.  Atquc  inter  hos  actus  plane  falsa ,  et  contra  omnem  concipiendi  et 

comprehenditur  Providentia,  ejus  pars  est  prte-  loquendi  modum,   Sic  enim  dici  posset  Deus 

destinatio,  sive  in  una,  sive  in  altera ,  sive  in  corpus  ad  significandum  non  esse  ens  in  po- 

utraque  facultate  existat.  Ultimum  denique  ex  tentia  sicut  est  materia  prima,  ut  D.  Thomas 

his  attributis  est  Potentia,  qua^  in  Deo  omni-  argumentatur,  imo,  et  materia  dici  posset  ad 

potentia  dicitur.  Atque  heec  videntur  esse  om-  significandum  non  esse  omnino  nihil,  itaque 

nia  prffidicata,  qua3  propria  Dei  attributa  di-  toUitur  omnis  proprietas  loquutionis.  Ahi,  ut 

cuntur,  idem  D,  Thomas  refert,  dixerunt  haec  solum 

8.  Prccdicata  negatita  propriissime  de  Deo  tribui  Deo  secundum  causaUtatem ,  vocari  sci- 

dicuntur. — Ex  his  ergo  prredicatis  clarum  est,  licet  sapientem ,  quia  sapientiam  causat.  Sed 

negativa  propriissime  dici  de  Deo,  quia  cum  pkne  est  erronea  sententia,  nam  louge  est  aha 

Deus  sit  perfectissimus,  nihil  verius  de  ipso  lo-  intentioscripturse,  cum  dicit  Deum  amare  nos, 

quimiu'  quam  cum  ab  eo  imperfectionem  re-  scire  omnia  et  simiha.  Item  ex  iUa  sententia 

movemus.  Unde  rccte  dixit  Damascenus  supra:  muUa  absurda  sequuntur  in  materia  de  Trini- 

Cum  Deus  nohis  incom^prchensihiUs  sit,  hoc  so-  tate,  ut  in  Deo  non  esse  proprie  verbum,  amo- 

Iwn  de  eo  comprehendimus,  quod  incomprehen-  rem,  processionem  inteUectus  et  vohmtatis  ; 

sihilis  sit,  ipsam  ergo  negationem  propriissime  nam  hcet  ha3c  sint  nationaha ,  ita  involvunt 

concipimus,  et  Deo  iUam  attribuimus.  At  de  essentiaUa,  ut  nisi  essentiaUa  propria  sint  nee 

affirmativis  pradicatis  videntur  Patres  inter-  notionaUa  esse  possint,  pra;ter  alias  rationes 

dum  dicere  nuUum  esse,  quod  a  nobis  Deo  pro-  optimas,  quas  contra  iUam  sententiam  facit  D. 

prie  attribuatur.  Ita  seutit  Dionysius  de  Myst.  Thomas  d.  art.  2,  quffist.  13. 
Thcologia,  cap.  12.  Ubi  ob  hanc  causam  negat        10.  Respondet  igitur  D.  Thomas  dicta  qujes- 

Dcum  esse  vitam,  essentiam,  mcntem ,  ratio-  tione  13,  articulo  tertio,  duo  posse  in  his  vo- 

nem  et  simiha.  Idemque  late  prosequitur  cap.  cibus  considerari,  scUicet ,  rem  formaUter  si- 

7,dcDivin.  nom,;  estque  vulgarc  apudipsum,  gnificatam,  sciUcet,  sapieutiam  vel  justitiam 

modum  cogno.scendi  pcrncgationem  essepro-  ct  modum  significandi,  quod  sciUcet  siguifi- 

prium,  per  anh-mationcm  improprium,  Unde  centur  in  concreto ,  Justics  ,  Sapiens  ,  vel  in 

Damascenus,  capite  quarto,  sic  inquit :  Etiam  abstracto  ,   ut  Sapientia,  Justitia.  Quantum 

per  affirmationem  qiurdam  de  Deo  dicuntur,  ergo  ad  rem  sigiuficatam,  ha;c  attributa  vere 

prfrcellentis  tamen  ncgationis  vim  hahent.  Sic  et  proprie  sunt  in  Deo,  et  ita  vcre  et  proprie 

etiam Roetiushbro  dc  Triuitatc  (Ucit,non Deum  de  iUo  pra?tUcantur,  Nam  perfectio  Justitia^  et 

esse  vere  substantiam,  sed  ultra  substantiam.  Sapicntia;  foi-maliter  iu  eo  est :  quia  sunt  per- 

AugustinusetiaminUbrisdeTrinitatesaipeita  fectiones,  qmc  in  suo  couceptu  formaU  non 


GAP.  IX.  AN  DEO  CONVENIANT  ALIA  ATTR1I5UTA.  29 

involvnnt  imperfectioncm.Licet  enim  excrea-  haniana,  et  id  non  est  satis,  ut  dicamus  nos 
turis  desumptai  sint,  tamen  a  noljis  abstrahun-  improprie  tribuere  angeUs  nomen  sapientia3. 
tur  ct  altius  concipiuntur  sccundum  formali-  Neque  ut  dicamus  animal  improprie  dici  de 
tatcs  suas ,  separando  eas  ab  csse  crcato  ;   ct     hominc ,  quia  cst  cxccllcntius  animal  quam 


sccundum  sc  illas  concipiendo,  et  sic  vere  ac 
propric  illa  Dco  tril)uimus.  At  vcro  quantum 
ad  modum  significandi  (ait  Divus  Thomas), 
scmper  retincnt  nostraj  voces,  sicut  et  concep- 


ca_'tcra.  Sccundo  crgo  modo  potcst  intclligi, 
dici  impropric,  quia  talis  cst  sapientia  Dci,  ut 
nuUam  convcnicntiam  formalem  habeat  cum 
sapientia  hominis,  nec  ab  eis  possit  commuuis 


tus,  aliquam  mctaphoram.  Quia,  vel  in  concrc-  aliquis  conccptus  abstrahi,  scd  sohim  pcr  quan- 

to  vcl  iu  abstracio  signilicant,  et  in  concrcto  dam  proportionahtatem  idcmnomen  utrisque 

siguificant  pcr  modum  compositionis,  quue  in  tril)uatur.  At  lioc  nimis  multum  cst,  et  in  ri- 

Deo  non  est  proprie,  abstracta  vero  significant  gorc  cxistimo  esse  falsum,  ut  in  disputatione 


pcr  moihim  forniffi  quae  imperfectionem  etiam 
involuit :  tribuuntur  autem  hoee  Deo,  ut  per 
concreta  significetiu'  consummata  pcrfectio 
ejus,  per  abstracta  vcro  simpHcitas  illius.  Et 
ideo  in  his  vocibus,  quoad  modum  signifi- 
candi,  videtur  retineri  aliqua  metaphora.  Sed 
non  est  hoc  ita  iutcUigendum :  ut  putentur 
talia  nomina  ob  lianc  causani  uou  dici  simph- 


vigesima octava,  Metaphys.,latius  dixi.  Tcrtio 
ergo  modo  intelhgi  id  potest  solum  ratione 
excellentis  aualogiai  quoe  est  intcr  Dcum  et 
crcaturas  in  liis  omnibus  attributis ,  qua;  in 
Deo  sunt  per  cssentiam  et  (ut  sic  dicam)  se- 
cundum  fontalem  plenitudinem,  in  creaturis 
vero  secundum  quandam  participationem  et 
esscntialem  dependentiam  a  Dco ;  et  hic  sensus 


citer ,  ac  propric  dc  Dco,  quia  uomen  cst  pro-     est  verus,  ut  citato  loco  ostendi. 


prium  cx  rc  quam  signilicat ,  uon  cx  modo 


significandi : 


nam  illum  modum  non  significat 


directe  nec  ad  hoc  imponitur,  scd  ad  signifi- 
candum  id  quod  est  tale,  vel  quod  est  perfcc- 
tum  vel  simplex.  Hac  autcm  omnia  de  se 
abstrahunt  ab  imperfcctionibus  compositionis 


12.  Divisio  prceclicatormi  Dei  qucp  affirma' 
tiva  sunt  in  absoluta,  et  respectiza. — Tertio 
principahtcr  possunt  prsedicata  Dei,  prsescr- 
tim  afiirmativa  distingui  in  absoluta  et  res- 
pectiva,  quorum  nominum  rationes  satis  notae 
sunt ,    excmpla  vcro    sunt  facilia ;   nam  esse 


vel  informationis,  quamvis  in  rebus  quas  nos  Deum  quid  absolutum  est ,   esse  vero  creato- 

experimur,    nou  inveniatur  sine  ilhs  imper-  rem  respectivum.  Ratio  vero  distinctionis  est, 

fectionibus  :  et  ideo  quoad  modum  concipien-  quia  Deus  ipse  absohita  substantia  est,  ut  tahs 

di  et  loqucndi  vidcmur  semper  illum  imper-  concipitur ;  qui  vero  uon  omnino  concipitur , 

fectum  modum  involverc.  prout  in  se  est,  potest  ctiam  concipi  modo  rcs- 

11.  Aliqua  positiva  seu  affirmativa  attri-  pectivo,  et  ita  utroquc  modo  aliquid Deo  attri- 

buta  de  Deo  proprie  dicuntur. —  Sic  ergo  cons-  buimus.  Sed  considerandum  est,  hic  non  esse 


tat,  esse  aliqua  attributa  aflirmativa  seu  po- 
sitiva,  quffi  de  Deo  propric  dicuntur.  Patres 
autem,  qui  interdum  videntur  improprietatem 
tribuere  his  nomiuibus,  quibus  ha!c  attributa 
significamus ,  intelligunt  quoad  modum  lo- 
quendi  nostrum,  nostro  modo  concipicndi  ac- 


sermonem  de  relationibus  ad  intra,  qxise  verse 
et  rcales  sunt,  et  intra  ipsum  Dcum  suos  ter- 
minos  habent,  et  ideo  ad  intra  dicuntur ;  ex- 
cluduntur  autem  a  prajscnti  cousideratioue , 
tum  quia  uon  conveniunt  Deo ,  ut  imus  est , 
sed  ut  Triuus,  tum  etiam  quia  non  pertinent 


commodatum ,   uon  quoad  res  ipsas.    Ahqui    proprie  ad  attributa  Dci,  ut  infra  hbro  quarto 
etiani  addunt,  significatum  esse  a  Patribus  in     de  Trinitate  dicturi  sumus. 


illis  locis,  perfectiones  significatas  liis  vocibus 
non  convenire  Deo  secundum  eandcm  ratio- 
ncm  qua  inveniuntur  in  creaturis,  sed  altio- 
ri  et  exccllentiori  modo.  Sed  lioc  duobus  vel 
tribus  modis  potest  intelligi.  Primo,  quod  ta- 
hs  perfectio  non  sit  omnino  ejusdcm  rationis 
in  Dco  et  creaturis.  Et  hoc  plane  verissimum 
est,  scd  non  suificit.  Quis  enim  dubitet ,  quin 
sapientia  increata  Dei  sit  alterius  rationis  ex- 
ceUentioris  a  sapientia  humana  ?  Hoc  tameu 
preecise  non  satis  est,  ut  de  his  vocibus  asse- 
ratur  improprie  tribui  Dco.  Nam  etiam  sa- 
pieutia  angclica  non  est  ejusdem  rationis  cum 


13.  Omissis  ergo  relationibus  Dei  realibus, 
quffi  sunt  ad  intra,  prwdicata  relativa  hic  di- 
cuntur ,  quai  aliquo  modo  dicunt  rclationem 
ad  creaturas.  Circa  quffi  est  ulterius  adverten- 
dum ,  quajdam  taha  esse ,  ut  necessai*io  Dco 
conveniant,  etiam  si  relationes  ad  creaturam 
dicere  videantur ;  alia  vero  non  uecessario  Deo 
conveniuut,  quia  absolute  possunt  non  conve- 
nu'e,  et  ideo  lato  modo  dicuutm-  convenu^e  con- 
tingcnter,  vel  potius  hbere.  Prioris  gencris 
est  omnipotentia ,  idca  seu  ratio  rei  factibihs, 
scientia  simplieis  intclligeutiai  creaturarum 
et  similia.  Posterioris  generis  sunt  Creatio, 


30 


LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 


ct  Domininm.  Quamvis  crgo  omnia  hsec  pos- 
sint  comprehcndi  suh  attributis  respectivis  ct 
intcrdum  ita  loquantur  thcologi,  nihilomi- 
nus  nos  priora  suh  ahsohitis  comprehendimus, 
ut  iterum  hlw,  3  dicemus,  quia  re  vera  im- 
portant  ahquam  absohitam  Dei  pcrfectioncm 
iUi  convenicntem  necessario,  quamvis  per  mo- 
dum  rclationis  scu  rcspectus  transccndcntahs 
significcnt.  Aha  vero,  quffi  contingentia  sunt, 
propric  dicuntur  in  prffiscnti  pra3(hcata  rela- 
tiva^  ct  sub  attributis  nos  iha  comprehcndi- 
mus,  licet  non  desint  theologi  qui  nohnt  ca 
vocare  attributa ,  quse  est  contcntio  de  sola 
voce  et  nuha  est  ratio  vel  neccssitas,  quai  co- 
gat  ad  cxchidenda  illa,  ut  1,  4  de  Trinitate 
commodius  dicemus. 


seu  exemplaria  divina  in  infmitum  multiph- 

cari  possunt  in  ordine  ad  creaturas  pos.sil)iles ; 

nihilominus  attributa  illa  Dei,  quse  naturam 

ejus   ct  essentiam   ac  perfectionem  absolute 

declarant^  certam  aliquam  rationem  habere 

loossunt,  ob  quam  tot  et  non  plura  numeren- 

tur.  Quia  in  primis  divisio  illa  attributorum 

in  negativa  et   affirmativa  adoequata  est  ex 

oppositione  membrorum.  Deinde  negativa  at- 

tributa  tot  midtiplicanda  fucrunt,  quot  suffi- 

cere  possent,  ut  intelligamus  excludi  a  Deo 

omnes  imperfectiones  creaturarum^  quod  suf- 

ficienter  fit  per  ea  quse  numeravimus.  Ncc  in 

his  negativis  praedicatis  est  alia  exigenda  ra- 

tio.  Nam  sine  dubio  possunt  m  infmitum  mul- 

tiplicari,    si  formaj  crcaturarum  vcl  genera 


14.  Respectiva  Mfariam  considerari  possunt.     et  speciesde  Deo  negarcntur,  tamen  illud  su- 


— Rursus  vero  ha3c  attributa  rcspectiva  du- 
plicia  sunt,  qusedam  ex  aiternitate  Deo  conve- 
nientia ;  nam  de  illo  possent  ab  ffiterno  prsedi- 
cari,  si  ab  a^tcrno  fuisset ,  qui  tales  proposi- 
tiones  formaret ;  et  Deus  ipse  de  se  illa  cognovit 
ab  geterno,  hcet  non  modo  respectivo  nec  im- 
perfecto  ,  talia  sunt :  praescientia,  preedestina- 
tio,  pra:!finitio,  Providentia  et  simiha.  Alia 
vero  sunt,  quee  de  Deo  ex  tempore  vcre  dici 
incipiunt,  ut  esse  creatorem,  Dominum,  etc, 
quse  ante  mundi  creationem  de  Deo  non  pos- 
sunt  vere  enuntiari.  Ratio  utriusque  partis 
est,  quia  priora  dicunt  relationem  fundatam 
in  solo  actu  immanenti  Dei ,  qui  aiternus  est ; 
et  ideo  re  ex  ffiternitate  Deo  conveniunt,  pos- 


pervacaneum  esset  et  extra  rationem  scien- 
tia3  et  artis.  Quod  autem  illa  attributa  nega- 
tiva,  quai  supra  numeravimus,  recte  distincta 
fuerint,  inde  intelligi  potest,  quod  aliquid  re- 
movetur  per  unumquodque  illorum,  quod  non 
removetur  per  reliqua :  quod  vero  ad  praedic- 
tum  finem  sufficiant  ex  dicendis  lib.  seq.  cons- 
tabit. 

16.  Annotatio  circa  affirmatim  Dei  attri- 
liita.  —  Circa  affirmativa  autem  attributa  ad- 
vertendum  est,  illa  quee  involvunt  relationem 
liberam  ad  creaturas  non  esse  formaliter  es- 
sentialia  Deo,ut  loquitur  DivusThomas  qusest. 
3,  de  Veritate,  artic.  2,  ad  secundum,  quia  ra- 
tione  illius  rcspectus  quem  important  quasi 


teriora  vero  fundantur  in  actione  transeunte ,  accidentahtcr  praidicantur ;  et  ideo  juxta  di- 
quse  non  e.st  donec  aliquid  ad  extra  fiat,  et  versitatem  horum  respcctuum  illa  multipli- 
quia  hoc  incipit  esse  in  tcmpore  :  ideo  pradi-  cari  possunt ,  sicut  dicuntur  multiplicari 
cata  inde  resultantia  ex  tempore  ctiam  de  Deo    plures  ideaj  vel  decreta  libera  Dei.   Alia  ve- 

ro  attributa,  quaj  necessario  et  absolute  Deo 
convcniunt,  quaidam  intelligi  possunt  ad  mo- 
dum  prsedicatorum  essentialium  et  per  pro- 
portionem  ad  ea,  quee  in  substantiis  creatis  a 
nobis  distinguuntur  in  linea  prsedicamentali ; 
et  hujusmodi  sunt  illa,  quffi  in  capite  3  a  no- 
bis  posita  sunt,  quoe  non  uumerantur  plm'a, 
quia  nos  non  distinguimus  in  substantiis  plu- 
res  rationes  formales,  communes  substantiis 
creatis  per  modum  generis,  quse  possint  Deo 
formaliter  etiam  et  proprie  attribui  sccun- 
dum  abstractiorcs  conceptus  analogos.  lUa  er- 
go  sunt  ens,  substantia,  vivens,  spiritualis,  in- 


dicuntur, 

15.  Sub  iis  ergo  divisionibus,  tota  latitudo 
attributorum  Dei  sufficienter  comprehenditur, 
Cur  autcm  tot  et  non  plura  numercntur  Dei 
prajdicata  scu  attributa,  multi  cxistimant  so- 
lum  esse,  quia  Iiaic  sufficiunt  ad  Dei  explican- 
dam  naturam  et  perfectionem,  quatenus  in 
hac  vita  concipi  potcst,  et  de  facto  a  theolo- 
gis  et  sapientibus  non  sunt  plura  excogitata, 
Nam  cx  partc  Dci  possent  ha^c  in  infinitum 
multiplicari,  cum  illc  infinitus  sit.  Et  licct  sit 
una  simplicissiraa  essentiahs  perfectio,  ut  mox 
dicemus  ,   tamen  quamdiu  non   coucipitur 


prout  m  se  cst,  potest  infinitis  conceptibus  ct    tcllectualis,  et  hic  est  proximus  gradus  iu  quo 


modis  iuackcquatis  concipi,  et  ita  possent  at 
trii)uta  cju.s  in  iufinitiun  muhiplicari.  Scd  licct 
hoc  alicpio  modo  verinu  sit,  considcrando  pcr- 
fectionem  divinam  ut  participabilem  a  crea- 
tura  et  sub  tali  respectu,  rationc  cujus  ideaj , 


intelligitur  Deus  habere  excellcntiam  suam. 
Alia  vcro  sunt  proedicata,  qua^  vidcntur  attri- 
bui  Deo  pcrmodum  proprietatum,  ctquanlam 
tribuuntur  tanquam  conscquentia  ratiouem 
eutis,  ut  sunt  transccndcntia,  dc  quibus  jam 


CAP.  X.  AN  DIVINA  ATTRIBIJTA  DISTINGUANTUR  IN  RE  AB  ESSENTIA  DEI.  3i 

dictnm  cst.  Alia,  iit  oon.scqnciitia  talcm  csscn-  litcr,  qnam  volnit  cssc  tlistinctionem  mediam 

tiam  ct  omnia  rcdncnntnr  ad  tria,  .scilicct,  intcr    rcalcm    ct    rationis.    Vcrnmtamcn    dc 

scicntiam,  volnntatcm  ct  potcntiam  agcndi  ;  scnsn  Scoti   incertnm  cst ,    qnalcm  posncrit 

nam  rcliqna,  vel  ncgationcm  inclndnnt,  vcl  hanc  distinctionem  formalcm ;  nam  verba  qni- 

snb  his  continentnr,  ut  vidcbimns.  Hfficantcm  bns  utitnr  reqnivoca  snnt  et  pos.scnt  ad  scn- 

idco  sic  nnmerantnr  a  uobis,  qnia  in  intcUcc-  snm  meliorem  trahi ,  qno  communiter  iutelli- 

tnah  natnra  has   proprictatcs  invcnimns  ct  gnntiir.  Ejns   tamen  scctatores  commnnitcr 

uon  phu-cs.  nohuit  aU({nam  intcrprctatiouem  admittere  ; 

sed  omuino  vohuit,  hauc  esse  actnalem  dis- 

CAPUT  X.  tinctioncm  antc  omuc  opns  intcllcctns,    ut 

vcrba  Scoti  iutcrdnm  sonant  ,  ct  illam  attri- 

AN  DIVINA  ATTRIBUTA  DiSTiNGUANTUR  IN  RE  AB  l)nnnt  diviuis  attril)ntis  comparationc  csseutia?. 

ESSENTiA  DEi.  Ut  autcm  Scotns  probct  scntcutiam  snam  , 

prius  ostcudit  (listiuctioncm  attrilintornm  iu- 

i .   Tkema  diffiadtatis  exponitur.  —  In  hac  ter  se,  dcindc  concludit  distinctioncm  corum 

qnaistioue  scrmo  est  de  attribntis,  c|natcuns  abes.seutia.  Fnudamcutapriorispartis  snmuu- 

aliqnid  reale  et  positivnm  iu  Ueo  ponnnt  et  tnr  ex  modo  loqncudi  et  concipiendi,  qnia  ne- 

poncre  coucipinutnr,   nec  enim  de  negativis  gamus  uunm  attribntnm  de  aho,  nt  intcllcc- 

vcl  relationibns  rationis  dnbitari  potcst,  (jno-  tnm  de  volnntatc,  jn.stitiam  de  mi.scricordia  ; 

modo  distingnantnr  ab  csseutia  Dci,  quia  cnm  crgo  signnm  est,  inter  sc  distingni  ante  opera- 

uihil  formaliter  sint,  non  possuut  habere  rea-  tionem  intcllectus.  Nam  affirmatio  vel  nega- 

lcm  idcntitatem  cnm  essentia  ucc  propriam  tio  uon  estvera,  quiaanobis  concipitnr  vel 

distinctioncm  positivam  ( ut  sic  dicam  ex  parte  profcrtnr,  sed  quia  vcra  cst  in  se,  ideo  vere 

termiui),  sed  negative  dici  possiuit  uon  liabcrc  profcrtnr.  Vcritas  autem  illa  pcudct  ex  distinc- 

ideutitatem.  Loqnor  autcm  formalitcr  dc  rela-  tione  ;  nam  litcc  significatnr  pcr  illam  ucga- 

tione  vel  negatione  ;  nam  si  per  illa  circum-  tionem  ;  ergo  faudameutum  alterins  partisseu 

scribitnr  vcl  indicatnr  pcrfectio  aliqna  ,  cpite  illatiouis,  uimirnm,  si  attribnta  intcr  sc  distiu- 

sit  fnndamentnm  rclationis  vcl  uegationis,  in  gunutnr,  ctiam  ab  essentia  distiugni  est,  qnia 

illa  potcrit  liabcre  locnm  proposita  qna^stio.  licet  in  Trinitatc  nou  tcncat  illatio  propter 

In  qua  iu  primis  snppouimus  tanqnam  de  fidc  oppositionem  relatipnnm,  in  absolntis  cst  op- 

certum  perfectioues  illas,  quce  formaliter  at-  tima,  nam  iu  illis  locnm  habct  illnd  priuci- 

tribnnntur  Dco  eique  vere  in.sunt ,  uon  esse  pinm  :  Qua^mmque  sunt  eadcm  uni  tertio,  sunt 

res  distinctas  realitcr  ab  ipsamct  substantia  eadem  inter  se.  Uude  e  contrario  etiam  est  ve- 

Dei  :  ita  supponuut  omues  thcologi  sine  con-  rum,  qna  nou  snnt  idem  intcr  sc,  ucc  uui  ter- 

troversia,  et  a  fortiori  probabitur  cx  liis,  quaj  tio  esse  idem  :  si  ergo  iutcllcctus  ct  vohmtas 

infra  dicemns.  Unde  .sententia  cnjusdam  Gnal-  inter  se  distiuguiuitnr,  etiam  ab  esscutia  dis- 

teri,  qncm  fernnt  posnisse  attribnta  lisec  reali-  tingnnntiu' ,  eodcm  genere  formahs  distinc- 

ter  distiucta  ab  esseutia  intellecta,  ut  sonat ,  tionis. 

de  propria  distinctione  reali,  hffiretica  cst :  et  3.  Opinio  Auctoris.  —  Dicendum  vero  est 

coutra  omucm  ratiouem  natnralem,  nt  con.stat  primo,  attribnta  diviua  iu  re  uon  distingni 

exhis,  quffi  diximus  disputatioue  trigesima ,  actu  ab  essentia  divina.  Ha!c  cst  commuuis  sen- 

Metaphysic,  sectione  qninta,  Est  ctiam  coutra  tentia  theologornm  iu  1,  d.  2,  nbi  D.  Thomas, 

defiuitiones  fidci,  ut  ex  nunc  diceudis  consta-  Dnramhis,  ^gidins,  Richardus,  Grcgorius  et 

bit,  et  a  fortiori  probari  potcst  ex  his ,  qnibns  Gabriel,  itcm  Bonaveutura  Major,  Albertus,  et 

infrahb.  3,  deTrinitatc,  ostendcmusrelationes  Marsihus  q.  l^,  Alens  1.  p.,  qusest.  48,  M.  3, 

vel  pcrsonas  divinas  non  distingni  reahter  ab  Hcm^icus  Qnodhb.  5,  q.  1,  ct  Qnodhb.  13,  q.  1, 

essentia  Dei.  et  in  snm.  art.  51,  q.  1,  Gajctanus  de  ente  et 

2.  Sententia  Scoti.  — Fundamenta  Scoti. —  essent.  q.  12  et  1.  p.,  q.  13,  art.  4,  ubi  etiam 

Hoc  ergo  snpposito  est  celebris  scntentia  Scoti  D.  Thomas  idcm  scntit,  et  aliis  locis  quse  cap. 

1,  distinct.  8,  qua^stiou.  4;  et  snmitur  a  simili  scqnenti  commemorabo.  Favcut  mnltnm  hnic 
ex  his,  quffi  tractat  dc  distinctionc  intcr  essen-  scntentia'  Saucti  Patrcs,  qnos  ex  partc  rctnli 
tiam  ct  relationcm  divinam  in  1,  distiuction.  in  Mctaphysica,  (hspnt.  30,  scct.  5  et  6.  ct  in 

2,  qnffistioue  septima.  IUe  crgo  asscrit ,  attri-  capite  sequcnti  alios  refcram,  et  iu  Scriptnris 
buta  distiugni  ab  cssentia,  non  qnidem  rcali-  habet  hsec  veritas  fuudamentnm ,  quatcnus  in 
ter  actualitcr  nec  ratione  tantnm,  scd  forma-  cis  dicitnr  Dcus  esse  ipsa  sapientia ,  charitas. 


32  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

veritas,  etc,  Unde  dixit  optime  Dionysius  cap.     probatione  alterius  partis.  Secundo  ergo  pro- 

2,  de  Divin.  nom.  etc.  13 :  Unum  Deus  est,  quia    batur  de  modali  distinctione  a  posteriori,  qui 


omnla  unice  cst,  secimdum  nnicam  eminentiam 
unitatis.  Et  Gregorius  Nyssenus  libro  ad  Abla- 
vium  in  fine :  Omnem  circa  essentiam  diversita- 
tem  rejicit  divina,  simplex  et  varifionis  inscia 
natura.  Basilius  epist.  80  :  Qucecumque  nomina 


non  potest  esse  sine  aliqua  compositione^  quam 
admittere  in  divina  natura  non  possumus , 
cnm  Concilium  Lateranense  in  cap.  Firmiter, 
defmiat  substantiam  Dei  esse  omnino  simpli- 
cem.  Est  enim  evidens,  non  posse  dici  omnino 


divi7ia  protuleris,  umim  est  perpetm ,  qicod  si-     simplicem  rem'illam,  quai  prseter  suamentita- 


gnificatur.  Quod  recte  declarant  verba  Boetius 
lib.  de  Trinitate,  in  fme :  Hoc  vere  umm,  hi 
quo  nullus  est  numerus,  nuUuMi  in  eo  aliud, 
prwter  id  quod  est. 

A.  Rationes  ad  lianc  sententiam  confirman- 
dam,  adduxi  dicta  disput.  30,  Metaphys.,  sect. 
5  et  6.  Summa  earum  est,  quia  omnis  distinc- 
tio  actualis  in  re  est,  aut  realis  propria,  aut 
modalis,  neque  alia  vera  distinctio  actualis  co- 
gitari  potest ;  sed  neutra  illarum  potest  inter- 
venire  inter  attributa  Dei  et  ejus  essentiam , 
ergo.  Majorem  probavi  et  declaravi  latius  1 
tomo  Metaphys.,  disp.  8,  sectione  1.  Videtur- 
que  per  se  manifesta ;  nam  si  duo  sunt  actu 
inter  se  distincta  vel  ita  comparantur,  ut 
unionem  realem  in  re  non  habeant :  et  sic  ne- 
cesse  est  esse  res  distinctas ,  quia  nec  sunt 
unum,  nec  unita  realiter ;  ergo  distinguuntur, 
ut  duse  res,  ergo  distinguuntur  realiter  in  toto 
rigore.  Idemque  est  si  ita  sint  unitee,  ut  disso- 
luta  unione  utraque  manere  possit  in  sua  en- 
titate,  ut  per  se  constat.  Si  vero  ita  comparan- 
tur  ut  necessario  sint  conjunctai,  necesse  est, 
unam  ad  aliam  comparari  ut  modum  ejus, 
vel  utramque  ad  unum  tertium  in  quo  unian- 
tur,  quia  in  omni  composito  simili  oportet 


tem  habet  realem  modum  in  re  ipsa  distinc- 
tum  ab  alia  re,  quoe  per  illum  modificatur. 

6.  Quorumdam  responsio.  —  Dicunt  vero 
aliqui,  non  esse  compositionem  inter  duo  dis- 
tincta  nisi  muim,  ut  actus,  et  aliud ,  ut  po- 
tentia  comparentur;  essentiam  vero  et  attri- 
])uta  non  ita  comparari,  sed  ut  purus  actus,  qui 
sicut  ab  intrinseco  et  ex  se  habet  necessitatem 
essendi ;  ita  ex  se  eadem  necessitate  habet  mo- 
dum  ita  essendi.  Sed  hoc  nulla  ratione  satis- 
facere  potest,  quia  si  nomine  potentise  intelli- 
gatur  talis  potentia ,  qufe  possit  esse  et  non 
esse  sub  actu,  hsec  non  est  necessaria  ad  com- 
positionem,  Nam  supposita  distinctione  reali 
seu  actuali  inter  intellectum ,  et  sub.stantiam 
animae,  vera  est  compositio  ex  illis  et  substan- 
tia  animaj  liabet  potentiam  ad  recipiendam  ta- 
lem  proprietatem ,  sive  possit  ab  ea  separari, 
sive  non,  etiam  de  potentia  absoluta ;  hoc  enim 
posterius  est  et  accidentarium  ad  composi- 
tionem.  Si  vero  intelligatur  nomine  potentiaj 
omnis  capacitas  actus  ,  intelligi  nullo  modo 
potest ,  quod  substantia  qute  potest  esse  sa- 
piens,  et  per  suam  entitatem  non  est  sapiens , 
sed  per  modum,  aut  formam  illi  additam 
constituitur  sapieus,  non.  comparetur  ad  sa- 


supponi  alirpiam  propriam  entitatem,  quse  sit    pientiam,  ut  potentia  ad  actum  et  e  converso, 
fundamentum  cujuscumque  modi ;  et  sic  con-     quod  sapientia  talis  ad  talem  substantiam  non 


ge- 


surgit  distinctio  modalis ,  nec  potest  aliud 
nus  actualis  distinctionis  in  re  ipsa  excogitari, 
nec  fmgi  aliud  genus  entis,  quod  in  re  ipsa  sit. 
Unde  si  ahqua,  qua?  in  rc  sunt  idem,  concipi- 
mus  ut  cUio,  quorum  neutrum  est  modus  alte- 
rius,  nec  ens  omniuo  distiuctum ,  plane  sunt 
uuita  seu  unura,  nec  distinguuntur  in  re,  sed 
per  rationcm,  nec  intelligi  potcst  quomodo 
umim  in  le  afficiat  aliud,  scd  solum  nostro 
concipicndi  modo, 

5.  Minor  autem,  scilicet,  neutro  ex  liis  mo- 
dis  posse  attri])uta  distingui  ab  essentia ,  pro- 
batur  primo,  de  distinctione  reali,  quia  jam 
supponinuis  ex  fide  non  esse  in  Deo  realem 
distinctionem  inter  absoluta,  ut  intra  tractan- 
do  de  Trinilatc  aperte  counrmabimus.  Imo  ibi 
ostendemus  esse  de  fide,  absoluta  non  distingui 
realiter  a  relativis,  multo  ergo  minus  absoluta 
ab  absolutis,  Dcuique  a  fortiori  id  patebit  ex 


se  liabeat ,  ut  actus  ad  potentiam ;  nam  forma- 
liter  constituit  talem  rem  sapientem,  Denique 
si  illa  sunt  in  re  distincta ,  inquiro ,  an  sint  in 
re  unita ,  nec  ne  :  si  non  sunt  unita ,  non 
constituunt  unum  ,  nec  una  res  iUarum  pote- 
rit  aliam  denominare  sapientem  vel  quid 
simile ;  vel  si  fmgatiu'  denominatio,  erit  per 
juxtapositionem  et  aggregationem,  quoe  mul- 
to  major  est  imperfectio ,  quam  compositio  : 
si  vero  sunt  unita,  uecessario  componuut, 
quia  compositio  nou  est  uisi  distinctorum 
unio, 

7,  Evasioni,  quce  hic  esseposset  aditusprcp- 
cluditur.  —  Posset  vero  aliquis  dicere ,  hoc 
genus  compositionis  non  dicere  imperfectio- 
nem  quia  talis  distinctio  non  dicit  imperfec- 
tiouem ;  eo  quod  sit  uecessaria,  ut  tales  per- 
fectiones  possint  esse  in  Deo  secundum  suas 
rationes  formales ,  quoe  non  possunt  confimdi 


CAP.  XI.  SINT-NE  ATTRIBUTA  DE  ESSENTIA  DEI.  33 

in  unam.  Respondctnr  primo,  noljis  cssc  satis  tionc  non  solum   in  excmplis  adductis,  sed 

quod  repugnet  definitioni  fidci,  qua  dccrctum  etiam  in  transccndcntil)us ,  quai  licct  tautum 

est  Deum  cssc  omnino  .simplicem.  Dcindc  in  distinguantur  rationc  abente,  non  dicuntur 

tali  compositionc  midtiplcx  impcrfectio  cerni-  essc  de  cssentia  cntis  ut  sic.  Idcm  cst  dc  attri- 

tiu',  tum  quia  si  justitia  vcrbi  gratia ,  distin-  butis  negativis  Dei  respectu  cssentiai  divinse. 

guitur  in  re  ab  essentia  Dci,  necesse  cst  illam  Ratio  vero  cst,  quia  quod  cst  de  essentia,  ncc 

intclligcrc  ut  manantem  ab  cssentia ,  et  con-  rationc  potest  prsescindi  ab  cssentia ;  crgo  si 

scquentcr  ut  verum  accidens,  non  quintum  supponitur  esscntia  constituta  et  conccpta,  re- 

prcdicabile,  scd  ut  proprium ;  tum  ctiam  quia  liquum  quod  ei  attril>uitur  non  potest  esse  de 

substantia,  a  qua  esset  talc  accidcus,  non  cssct  cssentia.  Minor  autem,  nimirum  ita  esse  in 

in  se  infinite  perfecta,   quia  non  includerct  pra;senti,  probatur,  quia  primus  concipimus 

formaliter-  omnem   perfcctioncm    simpliciter  esscntiam  Dei,  utconstitutampraedicatisessen- 

simplicem  :    unde  possct   intcnigi  pcrfectior  tialibus  supra  annumeratis  et  deinde  concipi- 

sidxstantia.  Ncc  ex  illa  ct  tafibus  accidcntibus  mus  attributa,  ut  existcntia  circa  naturam, 

scu  proprietatibus  posset  intclligi  coalcscere  sicut  dixit  Damasccnus  libro  primo  de  fide 

unum  summe  perfectum ,  quia  ex  imperfectis  cap.  4  :  non  crgo  ut  essentialia.  Denique  hac 

non  sit  unum  perfcctissimum,  quo  non  possit  ratione  hajc  locutio  est  falsa  in  sensu  formali  : 

intelligi  perfectius.  Has  rationes  latius  propo-  Essentia  cst  sapientia  vel  e  contrario.  Propter 

suimus  in  Mctaphys.  et  iterum  in  tractatu  de  ha^c  quidam  dicunt ,  attributa  non  includi  in 

Trinitate  tractandai  sunt,  comparando  divinam  conceptu  essentiaj  divinai,  licct  in  re  sint  idcm, 

essentiam  cum  rclationibus  et  ex  sequentibus  in  quam  partcm  inclinat  Capreolus  citandus 

capitulis   confirmabuntur.   Quod  vero  in  illa  capite  sequcnti.  Ex  qua  sententia  sequi  videtur 

responsione  supponitur  estque  fundameutum  attributa  formaliter  sumpta  non  esse  de  essen- 

coutraria?  sententise,  non  posse  lias  perfectio-  tia,  nec  prajdicari  essentialiter ;  nam  quod  est 

nes  attributorum  Dci  esse  in  rcrum  natura  de  essentia,   non  potest  excludi  a  conceptu 

sine  distinctione  actuali  inter  se,  falsum  est,  essentiffi,  etiam  pracisive.  Neque  id,  quod  est 

ut  ostendemus  c.  13.  Et  ideo  usque  ad  illud  extra  conceptum  essentiae ,  potest  essentiaUter 

differimus   sohitionem  argumentorum ,   quae  prcedicari. 

in  contrarium  ficri  solent ;  nam  ante  illam  ne-  2.  Propria  Dei  attrihuta  absoluta  et  positiva 

cessaria  sunt  quaj  in  capite  sequeuti  sunttrac-  essentialiter  de  Deo  prwdicantuT.  —  Nihilomi- 

tauda.  nus  dicendum  est  propria  Dei  attributa  abso- 

CAPUT  XI  ^^'^^  ®*  positiva  pradicari  de  Deo  essentialiter. 

Hsec  assertio  sumitur  ex  Divo  Thoma,  1  parte, 

UTRUM  H^G  DiYiNA  ATTRiBUTA  siNT  DE  ESSENTIA  qu.  13,  articul.  2,  ubi  dicit  nomiua  horum 

DEi,  iTA  UT  DE ILLO  ESSENTIALITER  PR j:digentur.  attributorum ,   significare   substantiam  Dei, 

atque  ita  dici  de  Deo  sulstantialiter.  Sed  hoc 

1 .  Identitas  attrilutornm  cmi  essentia  pro-  exponi  potest  per  solam  identitatem,  nam  spi- 

positam  qua^stionem  non  tollit.  —  Non  satis  est  ratio,  v.  g.  etiam  dici  potest  prjBdicari  de  Deo 

ostendisse   identitatcm ,  ut  iufcratur   ex    ea  Patre  et  Filio  siilstantialiter,  ut  distinguitur 

essentialitas  ( ut  sic  dicam)  seu  quod  unum  sit  contraaccideutaliter.  Athoc  non  habct  locum, 

de  essentia  alterius ;  nam  infra  videbimus  rc-  quia  ipse  D.  Thoinas  statim  a.  6 ,  in  corpore 

lationes  divinas  non  distingui  in  re  ab  es.sentia,  et  ad   1,  expUcuit  hsec   attributa  prajdicari 

et  nihilominus  non  esse  de  essentia  ejus,  et  essentialiter  de  Deo.  Idem  sumitur  ex  q.  3, 

spu-ationcm  activam    non   distingui  in  re  a  art.  6,  ubi  docct ,  hffic  non  pradicari  de  Deo 

Pateruitatc  et  Filiatioue ,  licet  illis  esscntialis  per  accideus ,  ncc  pcr  se  secundo  sed  per  se 

non  sit.  Quamvis  crgo  attributa  non  distin-  primo,  quod  est  preedicari  essentialiter  et  q.  5, 

guantur  ab  esscutia,  adhuc  supcrcst  quaistio ,  art.  3,  ait  perfcctionem  illam,   quam  solent 

an  sintde  essentia.  Videntur  itaque  non  esse  habere  substantiee  creatse  per  accidentia,  ha- 

de  essentia,  non  solum  in  opinione  Scoti ,  ex  bere  Deum  per  suam  essentiam  et  quw  de  aliis 

qua  ncccssario  id  sequitur  sed  etiam  supposita  solent  prcedicari  accidentaliter ,  de  ipso  prcedi- 

sola  distiuctione  rationis.  Quia  hajc  sufficit  ut  cari  essentialiter,  ut  esse  potentem ,  sapientem 

unum  praidicatum  dicatur  esse  extra  csscn-  et  alia  hujttsmodi. 

tiam  aliquam,  quando  nostro  modo  intclli-  3.  Probatur  auctoritate  Patrum.   —  Haec 

gendi  supponit  illam  plene  constitutam.  Sed  etiam  communis  doctrina  Patrum.  Dionysius 

ita  est  in  prffisenti,  ergo.  Major  patet  induc-  capite  secundo  de  Divin.  nom.  cx  professo  os- 


I. 


3 


34  LlB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

tendit,  Deiim  esse  vitam,  sapientiam  et  alia,  dicavit  :  tamen  quoad  rationem  significandi 

quse  de  illo  dicuntur  lioc  modo  in  scripturis  seu  indicandi  essentiam,  multo  perfectiori  mo- 

et  omnia  esse  unam  bonitatem ,  de  qua  sic  do  sunt  essentialiter  in  Divina  natura  omnia 

inquit  in  initio  capitis  :  Ipsa  qiddem  honitas  illa  prffidioata  quam  in  creaturis.  Quia  omnia 

divina  totam  essentiam  ,  qwidquid  tandcm  sit ,  dicunt  unum  esse  simplicissimum  Dei,  quod 

definiens  atque  emintians,  a  scriptura  sancta  per  se  ipsum  est  omnia  illa.  Rursus  necessario 

lavdata  est.  Omnia  ergo  significant  unam  per-  concipere  debemus,  illa  prsedicata  habere  ali- 

fectionemessentialemDei,omniaergoessentia-  quid  in  Deo  proprium  et  peculiare  illi  ratione 

liter  dicantur.  Undc  Angustinus  6,  de  Trinitate  cujus   quamdam  quidem  peculiarem   et  sin- 

capite  A,  6  et  7  :  IIoc  (inquit)  est  Beo  esse ,  gularem  essentiam  constituant,  ab  omnibus 

quod  fortemesse,aiitjustumesse,aut  sapieiitem  aliis  distinctam,  excellentiori  modo  essentia- 

esse  et  si  quid  de  illa  simpUci  multiplicatione  liter  includentem  omnia  illa  prsedicata  in  sua 

vel  muUiplici  simplicitate  dixeris.  Et  libr.  15,  ratione  essentiali.  Hic  autem  modus  non  est 

eap.  5  :  Non  est  aliudsaptientia,  aliiid  essentia,  alius,  nisi  quia  omnia  illa  habet  cum  sum- 

cui  hoc  est  esse,  quod  sapientem  esse.  Quod  ssepe  ma  unitate  et  simphcitate  per  essentiam  suam. 

in  ilUs  locis  repetit  lib.  5,  c.  8,  10  et  11 ,  hb,  Aha   enim  dicuntur  entia,   quia  participant 


10,  c.  11.  Docuit  hoc  ipsum  formahbus  verbis 
Anselmus  in  Monolog.  c,  16,  ubi  non  sohim 
ait,  hsec  omnia  de  Deo  essentialiter  dici,  sed 
etiam  omnia  secundu^n  unam  considerationem 
et  secundum  unum  modum  dici ,  quia  idem 
( inquit )   est   quodlibet   unum  iltorum ,  quod 


esse  ;  Deus,  quia  essentiahter  est  suum  esse  : 
ahaj  dicuntur  substantise  completse,  quia  sub- 
sistunt  in  naturis  substantiahbus,  modo  quo- 
dam  proprio  iUis  adjuncto ;  Deus,  quia  essen- 
tialiter  est  per  se  ac  subsistit.  Aha  thcuntur 
vivere,  quia  in  se  operando  se  movere  possunt; 


omnia  sunt  simul ,  sive  singula  ut  cum  dicitur    Deus  autem,  quia  per  suam  essentiam  ita  vi- 


justitia  velessentia,  mmm  significat ,  quodalia 
vel  omnia  simul ,  vel  singula.  Ubi  non  negat 
distinctionem  rationis,  sed  inclusionem  essen- 
tialem  docet,  quam  in  ]ioc  capite  et  in  duo- 
bus  sequentibus  explicabimus.  Eamdem  veri- 
tatem  docuit  Gregorius  hb.  16  Mor.,  cap.  20, 
21  ;  CyriUus  Alex.  Ub.  1  Thesau.,  cap.  8  et 
lib,  11,  cap.  1;  et  Theodorus  Ub.de  Divin.  de- 
cret.,  cap.  de  Principio.  In  hoc  etiam  sensu 
dixit  Isidorus  lib.  1 ,  de  summ.  bon.,  cap.  1, 
quod  in  Deo  sentit  Richardus  de  S.  Vict.  lib. 
1,  de  Trinitate,  cap.,  12  et  17.  Idem  habetur 
optime  in  Ubro  dc  Congnit.  verai  vitse,  cap.  7, 
inter  opera  Augustini  tom.  5.  Denique  Ber- 
nardus  serm,  80 ,  in  Cant,  et  lib,  5,  de  consi- 
der,  contra  Gilbertum  Porretanum  directe 
disputat  et  ideo  sententiam  ejus  latius  refe- 
remus  libro  3,  dc  Trinitate, 

4.  Prohatur  ratione  —  Ratione  ostendimus 
late  veritatem  lianc  chsputatione  trigesima, 
Metaphys,,  section,  c[uinta,  Nunc  hoc  brevi 
discursu  uti  possumus,  Quia  in  primis  nemo 
dulMtarc  potest,  quin  praidicata  illa,  qua3  secun- 
dum  formalem  1'ationem  communem  Deo  et 
crcaturis  dicuntur  essentialiter  de  substantiis 
crcatis,  muUo  magis  dicantur  essentialiter  cle 
Dco,  scilicet  esse  sul)stautiam  viventem,  spi- 
ritualcm  et  intellcctualcm,  Nain  licct  diverso 
modo  dicantur  de  Deo  et  crcaturis,  quoad  hoc 
quod  in  creaturis  significant  gradus  diversos 
et  limitatas  diflcrentias,  in  Deo  vero  unam  sim- 
plicissimam  rationom,  ut  Anselmus  supra  iu- 


vit,  ut  quidquid  est  perfectionis  in  actuali  et 
interna  operatione,  per  se  essentialiter  lia- 
beat,  Et  eodem  modo  est  essentialiter  iiitellec- 
tualis,  per  se  ipsum  et  per  puram  quamdam 
actualitatem,  longe  altiori  modo  quam  intel- 
lectuales  creaturse,  Ergo  haic  omiiia  praedican- 
tur  essentiahter  de  Deo,  ergo  et  omnia  attributa 
positiva  eodem  modo  de  ipso  dicuntur,  Patet 
liaBC  ultima  consequentia  (reliqua  eiiim  satis 
evidenter  videntur  ostensa),  quia  per  omnia 
attributa  niliil  aliud  ei  tribuitur,  iiisi  id  quod 
in  summa  perfectione  illius  esse  inteUectuaUs 
per  essentiam  formalissime  et  unitissime  con- 
tinetur,  ut  explicando  illa  omnia  attributa  iu 
particulari  manifestius  constabit. 

5,  Declaratur.  —  Hoc  declarari  potest  ex 
summa  perfectione  et  infinitate  divinse  natu- 
rse.  Nam  sapientia  v.  g.  vel  includitur  in  es- 
sentiali  conceptu  Dei  vel  iion:  si  includitur, 
ergo  preedicatur  essentiahter  de  illo,  eademc[ue 
ratio  est  de  quolibet  alio  attributo  vel  perfec- 
tione  absoluta,  (juee  in  Deo  formaUter  existat. 
Si  vero  non  includitur,  ergo  illud  ens,  quod 
essentialiter  est  Deus,  ex  vi  sua;  essentia;  iion 
est  summe  pcrfectum  iiequc  iulinitum  eiis, 
quia  11011  includit  in  suo  esse  essentiali  omuem 
perfectionem  possibilem.  Dices  satis  esse  quod 
includat,  quasi  in  radico,  sicut  cssentia  inclu- 
dit  passionem.  Sed  contra,  iiam  in  [iriinis  hic 
modus  imperfectus  est  respectu  oaruiii  perfoc- 
tionuni,  quaj  dicuntur  simpliciter  simplices, 
«piia  molius  est  hal)ere  illas  formaliter  quam 


CAP.  XI.  SINT-NE  ATTRIBLTA  DE  ESSENTIA  DEI.  35 

uUo  alio  modo.  Undc  ulterius  rcspcctu  illarum  tantum  concipicl^atur.  Sicut  cum  dicimus :  IIo- 

est  ille  modus  impossibilis,  si  haberi  debcnt  mo  e^^  r«^io?i«?w,  non  praidicamus  aliquid,  quod 

summo  ac  perfectissimo  modo,  et  ideo  necesse  sit  extra  essentiam  hominis,  sed  explicite  prse- 

est,  ut  in  ipso  esse  per  esscntiam  summe  per-  dicamus  aUquid,  quod  in  conccptu  essentiali 

fecto  formalitcr  et  essentiaUter  inchidantur,  sul)jecti  confusccontincbatur.  Atquehocexem- 

Et  idco  rccte  dixit  Gregorius  Nyssenus  Ubro  ad  plum  ct  siniiUa  confirmant  satis  vcritatem  po- 

Ablabiinn :  Omnem  circa  essentiam  diversila-  sitam.  Quis  enim  ncgct  magis  per  .se  primo 

tem  rejicit  divina  simplexqne  natura.  Et  ite-  esse  propositionem  hanc :  Deiis  est  sapiens,jus- 

rum  :  Quod  porsns  est  infinitim,  non  aliqua  tus,  et  similes,  quam  hanc  :  Homo  est  rationa- 

quidem  re  definitur,  aliqtiavero  non.  Quasi  di-  lis?  Hoc  ctiam  cxemphim  solvit  omnia,  qua; 

cat,  omnia  in  sua  esscntiaU  ratione  inchidcre  hic  dubitari  posscnt ;  nam  etiam  homo  et  ra- 

quai  ad  suam  pcrfectionem  pcrtincnt.  Et  Ri-  tionaUs  distinguuntur  ratione,  et  in  latitudine 

chardusde  S.  Vict.  Ub.  I.  de  Trinitate,  cap.  47:  distinctionis  rationis  magis  seu  cum   majori 

Quidquid{sdt)  in  summo  hono  est,  vere  et  summe  fundamento,  quam  sapientia  et  essentia  Dei. 

nnum  est,  nec  ihi  aliud  et  aliud  esse  potest,  sed  Undc  quod  quidam  aiunt,  ha?c  attributa  non 

idcm  ipsum  est  totum,  quod  est.  Sic  ctiam  Bcr-  prtcdicari  ad  moduni  diftcrentiarum,   distin- 

nardus  Ub.  6.  de  Consid.,  cap.  7.  Ex  hocprin-  guen(knn  est;  nam  in  diflerentia  sunt  duo  : 

cipio,  quod  Deus  cogitari  debet  optimo  modo,  unum  est  Umitatio  et  imperfectio,  et  Uoc  non 

concUidit   cogitandnm   esse   cum    summa  ct  convenit  Uis  preedicatis ;  aUud  est  perseitas  (ut 

simpUcissima   incUisione   omnium   perfectio-  sic  dicam)  et  intima  incUisio,  et  Uoc  exceUen- 

num,  qua3  de  iUo  dicuntur.  Idem  ergo  dicimus  tiori  modo  convenit  Uis  prsedicatis  respectu 

dc  essentia  Dci,  quatcuus  essentia  est  et  quoad  Dei,   quam  dificrentiffi   respectu  speciei.   De 

ea  quee  essentiaUter  incUidit ;  ergo  omnes  Uee  transcendentibus  vero  non  est  eadem  ratio, 

perfectiones  essentiaUter  de  Deo  dicuntur.  Et  quia  prseter  entitatem  incUidunt  negatiouem 

in  capite  sequenti  latius  afi"eremus  rationem,  vel  connotationem  aUquam  rationis  seu  extrin- 

qua  Bernardus  utitur.  secam,  ratione  cujus  concipiuntur  tanquam 

6.  Objectio.  —  Responsio.  —  Sed  dicet  aU-  extra  essentiam.  Quidquid  vero  perfectionis 
quis  hac  omnia  recte  probare  de  re  ipsa,  se-  reaUs  in  eis  est,  essentiale  est  enti  reaU.  Idem- 
cundum  quod  est  in  se,  non  vero  prout  a  nobis  que  est  cum  proportione  de  attributis  negati- 
concepta.  Itaque  in  re  essentia  Dei  incUidit  at-  vis.  De  pra^dicationibus  autem  inter  essentiam 
tributa,  non  vero  ut  a  nobis  concepta  pra3cise  et  attributa,  dicam  in  uUimo  capite  Uujus  libri. 
ab  attriliutis.  Rcspondeo,  in  Uis  esse  optimum  8.  Damascenus  exponitur.  —  Tandem  cum 
argumentum  a  re  ipsa,  ad  eamdem,  ut  objectam  Damascenum  in  dicto  cap.  4.  dixit :  Hajc  attri- 
nostro  conceptai.  Suppono  enim  vere  nos  con-  Ijuta  positiva  non  dicere  naturam  Dei,  sed  quoi 
cipere  divinam  naturam  veram  et  non  fictam.  sunt  circa  naturam  Dei  exponere,  ideo  dicit,  quia 
Quia  ficri  non  potest,  ut  in  re  sic  concepta  nou  singula  ex  his  attributis  secundum  modum  con- 
inchidantur  omnia,  quaj  in  re  sunt  de  essentia  cipiendi  nostrum,  non  prsedicant  totam  Dei 
ejus,  quia  secluso  aliquo  esseutiaU  non  manet  naturam,  sed  expUcant  quasi  per  partes  (nos- 
essentia.  Unde  si  in  essentia  sic  concepta  non  tro  modo  loquendi)  quid  iUasit.  Etitaappellat 
incUiderentur  attributa,  etiam  negando  esset  circa  naturam,  non  quia  sint  extra  essentiam 
verum  dicere  Uas  perfectiones  non  essc  de  et  naturam,  sed  quia  in  ea  essentialiter  inclu- 
essentia  taUs  naturai  sic  conceptse;  ergo  vel  duntur.  Quod  magis  explicuit  c.  12,  ubi  prius 
ibi  non  concipitur  vera  divina  natura,  vel  idem  etiam  dicit,  Uaic  attributa  dicere  aliquid  eorum 
dici  potest  de  divinitate  in  se ;  si  ergo  hoc  pos-  quce  naturam  affectantur,  id  est  perficiunt  et 
terius  falsum  est,  etiam  illud  prius.  quasi  constituunt,  utique  essentialiter.  Nam 

7.  Duhitandi  ratio  dihdtur.  — Ad  rationem  statim  de  Deo  ejusque  substantia  subdit:  Uni- 
ergodubitandiincontrariumrespondetiu-^cum  versuni  enim  id  quod  est,  tanquam  immensum 
de  Deo  pra^dicamus  esse  sapientem,  justum  et  quoddametinfinitum  essentice  pelagus  complexu 
similia,  licct  ex  parte  subjecti  concipiamus  ali-  suo  continet.  Ergo  essentia,  ut  essentia,  Usec 
quid,  in  quo  intelligamus  esse  totam  essentiam  omnia  complectitm',  et  ideo  subjungit :  Nec 
Dei ;  niUilominus  per  prsedicatum  non  ei  attri-  enim  in  Deo  prius  ipsius  essentiam  dicere  licet, 
buere  aliquid,  quod  sit  extra  essentiam  ejus  postea  honitatem.  Per  bonitatem  autem,  sum- 
vel  quod  in  ipso  subjecto  concepto,  essentiali-  mam  ilUus  perfectionem,  in  qua  omnia  dicta 
ter  non  iucludatiu'  :  sed  explicari  et  distincte  attributa  formahter  inveniuntm-,  intelligit  : 
enuntiari,  quod  in  essentia  subjecti  confuse  non  sunt  ergo  aliquid  extra  essentiam,  forma- 


AN  DIVINA  NATURA  SIT    DE   ESSENTIA  OMNIUM  ET 

SINGULORUM  ATTRIBUTORUM.,  ITA  UT  DE  ILLIS 

ESSENTIALITER  DICATUR. 


/6  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEl. 

literdcessentialoqueiuloutessciitiacst.  Igitur  omnia  esse  unam  essentiam  et  attributa^  nec 
hajc  omnia  de  Deo  essentialiter  pimlicantur.     proprie  dici  posse  unum  iucludi  in  alio,  quia  in 

re  non  est  unum  et  aliud,  sed  unum.  Agimus 
CAPUT  XII.  ergo  de  rebus,  ut  sunt  in  nostris  conceptibus ; 

sic  autem  cum  concipimus  sapientiam  Dei^  ibi 
non  concipimus  esscntiam,  ergo.  Probatur 
minor.  Primo_,  quia  potius  cogitamus  illa  duo^ 
ut  diversa  et  unum  ut  non  inclusum  in  alio. 
Secundo,  quod  expresse  non  est  in  nostra  co- 
i .  Quia  non  semper  duo  conceptus  objectivi  gitatione,  non  includitur  in  re  cognita,  prout 
ita  coraparantur,  ut  in  praidicatione  et  inclu-  a  nobis  cogitatur,  sed  cum  cogitamus  miseri- 
sionc  essentiali  convertantur,  ideo  licet  osten-  cordiam  ut  sic,  essentia  non  est  in  nostra  cogita- 
sum  sit  attributa  includi  in  conceptu  essentiee  tione  expresse,  ergo.Tertio,  quia  propositiones 
Dei,  adhuc  declarandum  superest  an  etiam  e  hse  formales  fals6e  sunt :  sapientia  est  essentia, 
contrarioessentiasitdeconceptuattributorum.  vel  e  contrario.  Quarto,  quia  alias  sapientia 
Nam  essentia  divina  est  de  conceptu  essentiali  et  cssentia,  nec  ratione  difrerrent,  quia  si  to- 
divinarum  relationum  et  non  de  converso,  vit  tum  quod  includitur  in  conceptu  unius  inchi- 
infra  videliimus  et  ens  est  de  conceptu  sub-  ditur  in  conceptu  alterius,  quomodo  possunt 
stantia^,  et  non  e  contrario  et  ita  in  aliis  in-  ratione  distingui.  Quinto,  quia  si  essentia  in- 
venitur.  Et  quamvis  hsec  duo,  nimirum,  esse  cluditur  essentialiter  in  singulis  attributis,  ergo 
de  essentia  et  de  conceptu  videantur  diversa,  et  attributa  inter  se  quod  videtur  impossibile, 
quia  esse  de  essentia  videtur  respicere  rem  ip-     ut  cap.  seq.  objicietur. 

sam,  prout  est  in  se  et  esse  de  conceptu  deno-  3.  Affirmans  o^nnio  prcpfertur.  —  Dicendum 
tat  nostrum  concipiendi  modum ;  nihilominus  nihilominus  est  essentiam  divinam  esse  de 
in  prffisenti  existimo  reciprocari,  idemque  esse  essentia  divinai  sapientiee,  justitife  et  singulo- 
debere  de  utroque  judicium.  Nam  id  quod  est    rum  attributorum  :  ac  proinde  necessario  in- 


de  essentia,  non  potcst  etiam  in  nostro  coii- 
ceptu  a  re  concepta  praiscindi ;  vel  si  prfescin- 
datur,  jam  non  res  illa  concipitur.  Ut  a  con- 
ceptu  hominis  non  potest  vel  animal,  vel  ra- 
tionale   excludi ;   vel   si   excludas,   jam  non 


chidi  in  conceptu  singulorum.  Ita  tenet  Torres 
circa  q.  28,  1,  p.;  d.  Thomas  art.  2,  disp.  2, 
dub.  ult.  Idemque  sequuntur  moderni  scrip- 
tores  tum  in  dict.  q.  28,  1,  p.,  tum  q.  3,  art.  G 
et  q,    13,  art.  4.  Probari  posset  a  nobis  hsec 


concipis  hominem.  Unde  etiam  e  converso  si  assertio  ex  dictis  in  capite  praecedenti,  quia  si 

aliquid  iion  est  de  conceptu  rei,  nec  de  essen-  essentia  non  includitur  in  conceptu  attributo- 

tia  esse  potcst,  quia  si  esset  de  essentia,  non  rum,  multo  minus  attributa  clauderentur  in 

posset  preescindi,  ut  dictum  est.  Et  ratio  est,  conceptu  essentias.  Sed  ostensum  est  includi ; 

^uia  conceptus  objectivus,  licet  ita  denomine-  ergo  et  e  converso  dicendum  est,  ipsa  includere 

ixxv  a  conceptu  formali,  qui  est  in  mente,  tamen  essentiam.  Quod  argumentum  vim  habet  con- 

iii  re  ipsa  debet  correspondere  conceptui  men-  tra  alios  auctores,  quatenus  ipsi  majorem  ad- 

tis,  ut  notavit   Divus  Thomas  in  4  dist.  2,  mittunt.  Et  certe  licet  illa  consecutio  non  sit 

qusest,  1,  art.  2.  Ergo  sicut  in  re  non  potest  formalis,  in  tali  materia  est  optima,  quia  es- 

talis  res  esse  sine  omni  essentiali  attributo,  ita  seiitia  magis  essentialiter  includitur  iii  omui- 

nec  potost  objici  conceptui  vero  talis  rei,  quin  bus  que  sunt  intra  Deiim,  quam  e  converso, 

ctiam  ibi  includat  omne  id,  quod  sibi  est  es-  ut  ex  professo  probabimus  infra  I.  3,  de  Trin. 


sentiale. 

2.  Opinio  negans.  —  Aliqui  ergo  theologi 
ncgant  in  conceptu  sapientiaj  divina?,  v.  g. 
inoluch  csscntiam  divinam,  unde  consequenter 
scntire  vidcntur  divinitatem  seu  essentiam 
Dei  non  essc  dc  essentia  sapicntiffi  et  sic  decaete- 


Et  ideo  ex  Iioc  principio  probanda  cst  illa  prior 
pars  assertionis. 

4.  Probatiir.  —  Probatur  autem  in  hunc 
modum ;  nam  sapientia  Dei,  v.  g.  essentialiter 
est  actus  increatus,  quia  non  est  creatura;  ergo 
cssentialiter  est  Deus,  ergo  includit  iii  suo  es- 


ris  attributis,  Hoc  iimuit  Capreolus  in  1,  d.  8,     sentiali  conceptu  esseiitiam  divinam.   Major 


q,  4.,  ad  10  Aurcoli  contra  2  concl. ;  scdfortasse 
uon  loquitur  in  hoc  scnsu,ut  dicam  caput  ii. 
Kxprcssius  vcro  id  tloccntModcniialiqui.  Fun- 
damentum  prtccipuum  est,  quia  hic  nou  agi- 
mus  de  rc  ipsa,  prout  in  sc  est;  sic  cnim  constat. 


patet,  quia  cuni  sapientiain  cum  Divinitate 
comparamus,  non  agimus  dc  saiiicutia  in  com- 
muiii  ctanalogicc  sumpla,  ut  al^strahit  a  crcata 
ct  incrcata.  Nam  hoc  modo  non  habct  locuin 
quKstio,  quia  co  ipso  quod  abstrahit  cst  evi- 


CAP.  XII.  AN  DIVINITAS 
dens  non  includcro  in  hujusinodi  conceptu 
cssentiani  Dei,  ai^imus  crpjo  dc  sapicntia  in- 
crcata:  crso  talis  sapientia  est  actus  incroatus 
et  quasi  fornia  snl)sistens  incrcala.  Untle  nc- 
cesse  est  ut  sit  cssentialiter  increata,  tum  quia 
in  illo  conceptu  niliil  volumus  includi,  uisi 
quod  est  essentialc  tali  sapicntiic,  quod  maxime 
cont(Mi(luut  advcrsarii;  crpo  si  in  illo  conceptu 
includitur  quod  incrcata  sit,  profccto  css(>ntia- 
liter  induditur.  Tum  ctiam,  quia  si  cst  incrcv 
ata,  est  suum  essc  actualis  existentifc  ;  ergo 
liabet  illud  ex  vi  suw  csscntia;,  quia  non  aliunde 
habet.  Jam  crgo  prol)atur  prima  couscqucntia, 
quia  niliil  cssc  potest  esscntialiter  ens  actu,  nisi 
quod  est  csscntiahtcr  Dcus,  quia  quod  cst  cs- 
sentiahtcr  ens  actu,  est  suum  esse  per  esscn- 
tiam,  quod  est  proprium  Dei.  Sccunda  vero 
consequcntia  pcr  sc  nota  cst. 

5.  Atque  hoc  loco  apphco  arc^umcntum,  quo 
Bernardus  utitur  contra  Gih^crtum  scrm.  80, 
in  Gant.  Si  sapientia,  qua  Deus  cst  sapicns  ct 
essentia  Dei  ita  condistinguuntur,  ut  una  non 
inchidatur  in  conccptu  ahcrius,  nec  e  conver- 
so,  interrogo  an  sapientia  sit  ffiquahs  csscutioe, 
vel  major  vel  minor;  si  minor,  non  est  increa- 
ta,  scd  creatura :  major  cssc  non  potest,  ut 
constat ;  si  autem  cst  seqnahs,  nccessc  est  ut 
sapicntia  inchidat  totam  perfectionem  esscntia^. 
Quffi  ratio  a  Bernardo  fit  ad  probandum  natu- 
ram  ct  personalitatcm  Dei,  quffi  sunt  in  Deo, 
non  posse  essc  res  distinctas,  probat  autem  in 
imiversum  de  omnibus  pcrfectionibus  reahbus, 
quse  sunt  in  Deo,  comparatis  ad  essentiam. 
Probat  idem  non  posse  ibi  esse  unam  rem  vel 
modum  realem  in  re  ipsa  distinctum  ab  aha  rc, 
cujus  sit  modus  vcl  quasi  forma.  Probat  dcni- 
que  non  posse  ahquid  essc  in  Dco,  quin  esscn- 
tiahter  inchidat  omnem  perfectioncm  essentiee 
divina?,  quia  si  iham  non  inchideret,  non  pos- 
set  esse  Dens,  quia  quod  non  est  essentiahter 
Deus,  nec  Deus  esse  potest  et  consequcutcr  es- 
set  quid  crcatum. 

6.  Hinc  ergo  couchidit  Bernardus  :  Im^nis- 
sime  dici  sapientiam,  qua  sapiens  Deus  est,  non 
esse  Demn.  Idemque  de  coetcris  attributis.  Non 
vidco  antem  quo  modo  sapientia  dici  possit 
Deus,  nisi  essentiahter  includat  chvinitatem. 
Unde  infert  inferius  :  Ncc  enim  aliimde  bomis 
quam  imde  magniis,  nec  aliiinde  jiisttis  aut  sa- 
piens  quam  unde  magnus  et  honus,  nec  aliimde 
dcniqiie  simul  hcec  omnia  cst  quam  imde  Deus 
et  lioc  quoqne  non  nisi  se  ipso.  Omnia  ergo  vult 
mchidi  in  Divinitate,  nt  Divinitas  est  et  iham 
in  omni])us  inchidi.  AfTertquc  infra  Bernardus 
in  sure  scntentiai  confirmationem  Augustinum 


SIT  DE  ESSENTIA,  ETC.  37 

diccntem  :  Deum  ea  magnitudine  magnum  essr, 
qiKc  est,  qnodipse  quod  iV\  sapicntia  et  caiteris 
attributis  (hctum  iut(dligit.  Habct  autcm  id 
Augustinus,  I.  (),  dc  Trinitatc,  c.  7  etl.  7,  c.  1 
et  muha  simiha  habet  Ansclmus  in  Monologio 
c.  15  et  ex  Patribus  supra  citatis  idem  colh- 
gitur. 

7.  Evasio.  —  Infringitur.  — Rcsponsio.  — 
Enervatur.  —  Respondcri  autcm  potest  his 
omnibus  rectc  probari,  in  re  ipsa  essentiam 
inchi(h  in  attributis,  seii  esse  illa  ct  ipsa  cssc 
Deum  in  rc  et  essentiahter,  rion  vero  in  nos- 
tro  conccptu.  Hoc  aiitem  facilc  rejicitur  cx 
fundamento  posito  in  principio  capitis,  cx  qiio 
pro])an(la  est  secunda  pars  asscrtionis.  Qnia 
impossibile  est  excludere  a  conceptu  alicujus 
rei  id  quod  in  re  est  de  essentia  illius.  Scd 
rcspondcliunt  id  essc  verum  de  cxchisionc  pcr 
abstractioncm  ncgativam,  qua  iinum  ncgatiir 
de  alio,  iion  voro  per  praicisivam,  qua  unum 
sinc  alio  consideratur,  iii  quo  non  cst  mcnda- 
cium.  Scd  contra.  Primo,  quia  liic  non  solum 
intcrvenit  consideratio  imius  sine  considera- 
tione  altcrius,  sed  etiam  negatio,  qua  ncgatur 
essc  de  essentia  alterius  sic  conccpti,  quod  cst 
dcstruere  illud.  Deinde  abstraliere  unum  al) 
alio  abstractione  prajcisiva,  iion  est  solum 
considcrare  unum,  non  considcraudo  actu  et 
expresse  aliiid.  Ahas  possem  ego  ita  abstra- 
liere  quantitatem,  ut  iii  illa  non  includatur 
ens,  nec  accidens,  ncc  csse  in  alio  aut  aptitu- 
do  ad  inlicercndum,  quia  possum  considcrare 
quaiititatem  prfficise,  ut  liabentem  lianc  vcl 
illain  dimcnsionem,  non  actii  considerando 
liffic  omnia :  at  constat  lioc  essc  impossi])i]e. 
Quia  si  quis  ita  considerans  quantitatcm,  su- 
pra  suum  conceptum  rcflectatur  ct  inquirat 
aii  id  quod  considerabat  ctiam  ut  sibi  o])jcc- 
tum  includeret  rationem  entis  reahs  ct  acci- 
dentis,  etc,  noii  possctnegare  quin  i])i  csscnt 
inclusa.  Ad  iiunc  ergo  modiim  dicimus  impos- 
sibilc  esse,  quin  in  conccptu  sapientiffi  divinae 
includatur  essentiachvina,  quia  inclnditur  quod 
sit  entitas  reaiis  et  cousequenter  quod  sit  a  se 
vel  al)  aho.  Qui  cnim  dicunt  in  i]]o  conccptu  ab 
utroque  abstralii,  non  vidco  quomodo  distiii- 
guant  conceptum  analogum  sapicntia?  a  concep- 
tu  sapientioe  divina?.  Atia  ergo  est  abstractio  sa- 
pientioe  in  communi,  aha  vero  est  consideratio 
exprcssa  divina;  sapientia?,  sine  considcratione 
expressa  ihiiis  conditioiiis,  qua  non  est  al)  aho. 
Prior  eiiini  talis  est,  ut  ratio  sapicntiffi  coik  i- 
piatur  tanquara  commiinis,  et  tanquam  non 
includens  actu  aliquem  ex  il]is  modis  a  se,  vel 
ah  alio  per  esscntiam ,  vel  participationem. 


38  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

Posterior  vero  est  talis,  iit  concipiatur  sapien-  tum  est  infjnitum,  non  tantum  in  tali  vel  tali 

tia  determinata  ad  divinam,  in  quo  necessario  genere,  sed  simpliciter  in  genere  entis.  Res- 

includitur,  ut  sit  a  se,  licet  expresse  non  con-  pondent  hoc  ita  esse  de  attributis  in  re :  niliil- 

sideretur.  Adde,  quod  licet  expresse  considere-  ominus  tamen  singula  concepta  sub  particu- 

tur  sapientia  illa  ut  increata^,  adhuc  concipi-  lari  ratione  ahcujus  attribuit,   ut  sapientise^ 

tur  ut  speciale  attributum,  et  tunc  negari  non  justitise,  non  esse  infmita  .simpliciter,  sed  tan- 

potest  quin    in   suo   conceptu  essentiam  in-  tum  in  tali  ratione.  Sed  contra  hoc  instatur  ex 

cludat.  dictis,  quia  si  unumquodque  attributum  in  re 

8.  Alterius  opinionis  mtio  sohitm\  —  Ad  est  infmitum  simpliciter,  totam  illam  infinita- 

argumenta  ergo  alterius  sententise  responde-  tem  essentialiter  inchidit,  quia  de  ratione  en- 

tur.  Ad  primum,  Hcet  essentia  et  justitia  v.  g.  tis  infiniti  simpliciter  est,  ut  totam  illam  per- 

cogitentur  ut  diversa  ratione,  non  tamen  posse  fectionem  optimo  modo  inchidat  ac  proinde 

vere  cogitari  unam  non  inchisam  in  aha  etiam  essentiahter ;  ergo  quantumcumque  preescin- 

ut  sic  cogitatam.    Quia  ha3c  duo  diversa  sunt  datur  in  conceptu,  illam  includit,  hcet  mens 

et  unum  non  sequitur  ex  aho,  et  dum  additur  nostra  non  expresse  neque  formahter  de  iUa 

illa  negatio,  sit  abstractio  ahqua  negativa,  in  cogitet.  Et  ratio  a  priori  est,  quia  unumquod- 

qua  est  falsitas  in  prsesenti  materia,  quia  est  que  attributum   inchidit   essentiahter  ipsum 

contra  naturam  et  perfectionem  tahum  rerum  esse  per  essentiam,  in  quo  est  omnis  perfectio 

sic  conceptarum.  Ad  secundum;  falsa  est  illa  unitissime  et  simphcissime.  Unde  recte  dixit 

propositio  assumpta,  qmd  expresse  non  est  in  Dionysius,  c.  13.  de  Divin.  nom. :  Unde  Betis 

nostra  cogitatione,  non  induditur  in  re  cogi-  est,   quia  omnia  unice  est,  sec^mdum  unicam 

tata,  ut  ohjecta  tali  cognitioni.  Ahas  (ut  supra  eminentiam  unitatis. 

argumentabar)  nec  ens  inchideretur  in  con-        2.  Jam  vero  exphcandum  nobis  superest, 

ceptu  accidentis  vel  substantise,  nec  inferiora  quomodo  cum  hac  tanta  unitate  et  inclusione 

in  superioribus,  quod  est  contra  communem  essentiah  attributorum  inter  se  et  in  essentia 

concipiendi  modum.  Et  ratio  est,  quia  quando  et  essentise  in  attributis,  stet  distinctio  ratio- 

ego  cogito  V.  g.  de  albedine,  ut  immutat  visum,  nis  inter  illa  et  quomodo  hsec  inteUigenda  sit. 

iUam  formam  habeo  mere  cognitioni  objectam,  Quod  fiet  convenienter,  proponendo  argumen- 

et  ideo  essentiahter  inchidit  quod  inhsereat,  ta,  quse  vel  pro  opinione  Scoti  capit.  10,  trac- 

hcet  ego  de  hoc  non  cogitem.  Tamen  si  supra  tata   sunt   vel  contra  ea  quse  in  exphcanda 

rem  de  qua  cogitabam,  in  qua  unum  tantum  communi  sententia  diximus,  fieri  solent.  Prius 

cousiderabam,  reflexionem  faciam,  inveniam  tamen  adverto ,  nominales  interdum  concede- 

in  iUa  inchisa  essentiahter  aha  prsedicata  qu8e  re  vel  significare,  attributa  divina,  nec  inter 

non  cogitabam,  Ita  ergo  in  praesenti  dicendum  se,  neque  ab  essentia  distingui,  etiam  ratione ; 

est.  Rehqua  argumenta  in  duobus  capitibus  nam  dicunt  non  phis  distingui  essentiam  a  sa- 

sequentibus  dissolventur.  pientia,  quam  essentiam  ab  essentia  vel  sapien- 

tiam  a  sapientia.  Ita  Gabriel  sequens  Ocliam 
4,  dist.  2,  qu.  1,  articul.  secundo;  Gregorius 
in  prima  distinctione  octava,  qusest.  secunda, 
Major  queest.  prima.  Vereor  tamen  iUos  uti 
nominibus  ajquivoce  et  magis  differe  a  com- 
muni  senteutia  in  modo  loquendi ;  nam  in  re 
fatentur  hfec  omnia  ita  distingui,  ut  de  eis 

1 .  Ex  dictis  evidenter  conchiditur  quodhbet  possint  contradictoria  pradicari,  imo  et  Gre- 

attrUnitum  essentialiter  includi  in  quohbet  _,  gorius  ait  unum  posse  negari  de  alio  in  ab- 

quod  etiam  docuit  Torres,  supra,  et  sequuntur  stracto,  de  quo  capite  sequenti  videbimus.  Yi- 

modcrni  Thomistoe,  et  milii  esse  videtur  aperta  dentur  ergo  sohim  intendere  negare  omnem 

sententia  Augustini  capite  praicedenti.  Et  con-  veram  distinctionem  inter  attributa,  uam  dis- 

secutio  est  necessaria.  Nam  sapientia  v.  g.  es-  tinctio  qua3  dicitur  esse  per  conceptus  nostros, 

sentiamdivinamessentialiterinchidit,etdivina  non  est  vera  distinctio,  quia  quod  est  inse  iu- 

csscntia  inchidit  essentialiter  justitiam ;  ergo  divisum,  non  potest  per  cxtrinsecos  actus  men- 

etiam  sapientiam  essentiahter  inchidere  ju,sti-  tis  distingui.  Hoc  enim  est  argumentum,  quo 

tiam  neccsse  est,  et  sic  de  reliquis  attri])utis.  maxime  utuntur  et  probat  quidem  distinctio- 

Prffitcrca  hoc  postulat  infinitas  et  simphcitas  ncm  rationis  iion  esse  veram  et  intrinsecam 

attrilHitorum  Dei ;  nam  unumquodque  attribu-  rebus ;  non  tamem  probat  non  esse  aliqualcm 


CAPUT  XIII. 

UTRUM  ATTRIBUTA  INVIGEM   SE  INCLUDANT   SALVA 

DISTINCTIONE   RATIONIS   EORUM,   TAM   INTER 

SE   QUAM   AB   ESSENTIA. 


CAP.  XIII.  AN  ATTRIIiUTA  INCLUDANT  SE  INVICEM  ESSENTIALITER.  30 

distinctionom  nostro  modo  concipicndi  et  quasi  datur  in  conceptu  essentiali  alterius.  Primo, 
per  extrinsecam  denominationt^m  ,  seu  esse  quia  saltem  hoc  convincunt  argumenta  Scoti, 
distinctionem  non  rcrum  secundum  se,  sed  Secundo,  quia  non  potest  concipi  quo  modo 
prout  monti  nostne  ol>ji('iuntur.  Sic  ergo  sup-  distinguantur  ratioue,  si  unum  includit  quid- 
ponimus  cum  communi  seutentia,  haec  attri-  quid  inchidit  aliud.  Quia  ut  aliqua  duo  conci- 
buta  saltem  ratione  distingui ;  qua^  distinctio  piantur  aliquo  modo  distincta,  oportet  ut  ali- 
actu  cst  per  intellectum  nostrum,  fundameu-  quo  modo  unum  non  sit  aliud,  ergo  ut  unum 
tum  autem  ejus  est  aliquo  modo  in  re,  ut  dooet  non  includatur  esscntialiter  in  aUo.  Quomodo 
D.  Thomas  supra  et  bcnc  exponit  Cajetanus  et  enim  distinguentur  sub  eadem  ratione,  sub 
Torres  qu.  28,  1,  p.  artic.  2;  Capreohis,  1,  d.  quasese  inchidunt  mutuo.  Ergo  oportet,  ut  sic 
8;  Durandus,  d.  2,  qu.  3  et  aUi  communiter,  saltem  quatenus  objecta  nostris  conceptibus 
patebitque  ex  dicendis.  non  se  inchidant,  ut  possint  ratione  distingui. 

3.  Scotiohjectio.  —  Primo  ergo  objicitSco-     Tertio,  quia  aUas  haic  omnia  nomina,  quilius 
tus  hanc  distinctionem  debere  e.sse  vcram  et    attributasignificantur,  es.sentsynonyma,  quod 
in  re  ipsa  et  non  tantum  per  denominationem    non  admittit  Divus  Thomas  quKst.  13,  articul. 
a  nostris  conccptibus ,  quia  justitia  et  miseri-     4,  nec  tlieologi  communiter.  Sequcla  patet, 
cordia  secundum  se  sumptse  in  omni  abstrac-    quia  significabunt  omnino  idem  et  secundum 
tione  dicunt  rationes  formales  distinctas,  quai    idem,  quia  quidquid  concipitur  ex  vi  unius 
per  definitiones  distinctas  deckirantur ;  ergo     vocis,  concipitur  ex  vi  aUerius  et  e  converso. 
ubicumque  formaUter  inveniuntur ,  retinent    Quarto,  quia  sequitur,  has  propositiones  for- 
eamdem  distinctiouem ;  sed  in  Deo  formaUter    males  et  in  abstracto :  Sapientia  estjustitia,  in- 
inveniuntur,  ergo.  Primum  antecedens,  ut  no-    tellectus  Dei  est  voluntas  Dei,  esse  veras  :  quia 
tum  supponit  Scotus,  quia  iUa  duo  ex  se  ha-    idem  omnino  significatur  per  utrumque  ex- 
bent  distinctas  dcfinitioncs,  definitio  autem  ex-     tremum,  quod  satis  est  ad  veritatem  verbi, 
pUcat  rei  naturam.  Prima  vero  consequentia     est :  consequens  videtur  absurdum,  aUas  quid- 
probatur,  quia  ul)icumque  sunt,  retinent  eas-     quid  de  uno  vere  praidicatur,  de  aUo  prsedi- 
dem  definitiones.    Item  quia  impossibile  est    caretur,  juxta  syUogisticam  formam,  quod  ta- 
aliqua  esse  sine  conditione  per  se  et  intriusece    men  esse  falsum  constat  ex  argumenti  Scoti. 
ad  illas  consequente  :   sed  ex  illa  duplici  de-        5.  Scoti  oljectio  diluitur. — Ad  Scotum  res- 
fiuitione  seu  ratione  formali  sequiturvera  dis-    pondemus,  ad  omnia  quae  de  Deo  concipimus 
tinctio  inter  illa  duo  vel  potius  in  illis  includi-    et  vere  affirmamus  vel  negamus,  non  esse  ne- 
tiu"  tanquam  negatio  resultans  ex  positivo,  er-    cessariam  distinctionem  veram  et  actualem, 
go.  Coufirmatur  haec  ratio,  quia  illa  duo  ita    quge  in  Deo  prsecedat,  sed  sufficere  fundamen- 
sunt  in  Deo,  ut  de  illis  coutradictoria  dicantur    talem  seu   virtualem  cum  imperfecto  modo 
et  verificentur,  ergo  oportet  illa  duo  esse  vere    loquendi  nostro.  Unde  primum  argumentum 
distiucta  iu  se.  Antecedens  patet,  quia  justitia    Scoti  solum  probat  distinctionem  virtualem  in 
Dei  non  remittit  sed  punit,  misericordia  vero    re  ipsa.  Respondendum  autem  in  forma  est, 
e  converso  vel  quod  certius  est,  per  inteUec-    misericordiam  et  justitiam  abstractissime  con- 
tum  generat  Pater  et  non  per  voluntatem.     ceptas,  ut  abstrahunt  a  creata  et  increata,  non 
Gonsequentia  vero  probatur,  quia  non  ideo  est    inveniri  in  rerum  natura,  sed  in  nostris  men- 
falsa  una  ex  his  propositionibus  coutradictoriis    tibus  objective  et  ita  etiam  definiri,  nou  prout 
et  alia  vera,  quia  uos  ita  concipimus,  sed  quia    in  re  sunt  in  aliquo,  sed  prout  eisdem  concep- 
in  re  ita  est;  ergo  fundatur  Iiocin  distinctione,     tibus  objiciuntur.  Ex  quo  solum  infertur  defi- 
quse  sit  in  re.  Unde  etiam  Deus  ipse  cognoscit,     nitionem  unius  non  esse  defiuitionem  alterius, 
se  generare  per  intellectum  et  non  per  volun-    nec  luium  etiam  illorum  conceptuum  includi 
tatem  ;  ergo  videt  suum  intellectum  esse  ali-    in  alio.  Non  vero  recte  inde  infertur  vel  defi- 
quo  modo  distinctum  a  voluntate ;  ergo  ita  est    nitiones  iUas  in  re  ipsa  semper  in  oranibus 
in  re,  quia  Pater  »ternus  videt  suum  iutellec-    rebus  esse  cum  actuali  distinctione  talium  per- 
tum  et  vohmtatem,  prout  in  re  sunt  et  non    fectionum,  nec  etiam  necessario  postulare,  ut 
fingit  distinctionem.  una  ex  ilUs  perfectionibus  non  includatur  in 

4.  AUquorum  objectio.  —  Secundo  priucipa-  alia  re  ipsa.  Aliud  enim  est,  hoc  non  postulare 
Uter  objiciunt  alii  :  esto  non  admittatur  tanta  iuclusionem  Ulius ,  quod  ex  vi  iUarum  defini- 
distiuctio,  saltem  neces.sarium  esse  admittere  tiouura  ad  summum  sequitiu- :  aliud  est,  unum 
distinctionem  proecisionis  unius  ab  alio  in  ra-  postulare  exclusionem  alterius,  quod  ex  vi  il- 
tionibus  forraaUbus,  ita  ut  ranun  non  inclu-    larum  definitionura  necessarium  non  est.  Si- 


40  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

cut  ergo  illi  duo  conceptus  abstrahunt  a  creata  flexe  illa  compararc,  ut  distincta  sub  ea  ra- 

et  increata  justitia  et  misericordia,  ita  abstra-  tione  et  relationem  rationis  ibi  excogitare,  si- 

hunt  a  distinctione  vera  et  actuali  earum  in-  cut  etiani  potest  concipere  relationem  generis 

ter  se,  quse  in  re  ipsa  sit;  sed  dicunt  sohim  ob-  et  specierum.  Hffic  ergo  omnia  Deus  intuetur 

jectivam  distinctionem  in  formali  ratione,  seu  qualia  sunt,   scilicet,  formales  conceptus,  ut 

distinctione,  quse  potest  esse  cum  distinctione  reales,  objectivos  vero  quales  fuerint,  inter- 


in  re  in  rebus  fmitis  vel  cum  identitate  in  in- 
finita. 

6.  Alia  Scoti  ratio  dissolvitur.  —  Distin- 
gumitur  ne  attributa  ratione  in  me^ite  Dei.  — 
Ad  aliam  vero  Scoti  rationem  respondetur,  ad 
veritatem  illarum  enuntiationum,  etiam  cum 
aliqua  contradictione,  sufiicere  distinctionem 
rationis  cum  fundamento  in  re,  quia  nos  sicut 
concipimus  ita  loquimur,  ut  latius  dicemus 
infra  Hbro  4-,  de  Trinitate,  agentes  de  identi- 
tate  essentise  et  relationis,  in  qua  videri  potest 


dum  reales,  interdum  tantum  rationis,  in  quo 
niliil  fmgit  Deus,  sed  unumquodque  videt  sicut 
est.  Nec  video  quid  dubitationis  vel  conten- 
tionis  in  hoc  esse  possit. 

8.  Alionm  altera  oijectio  refellitur.  —  Ad 
alia  argumenta  respondeo,  optime  salvari  dis- 
tinctionem  rationis  inter  attributa  et  omnes 
enuntiationes,  quffi  de  illis  sunt,  non  obstante 
mutua  inclusione  quam  explicuimus.  Quod 
satis  milii  declarat  exemplum  de  Deo  et  Dei- 
tate,  nam  hsec  duo  ratione  distinguuntiu"  et 


argumentum  illud  habere  majorem  aliquam  non  sunt  voces  synonymse ;  imo  de  uno  potest 

vim.  Insinuatur  vero  in  illo  argumento  quais-  afiirmari  aliquid,  quod  negetur  de  alio,  niliil- 

tio,  an  heec  attributa  habeant  distinctionem  ominus  niliil  in  re  inducit  unum,  etiam  ut 

rationis  etiam  in  mente  Dei,  aut  personee  clare  objectum  menti,  quod  non  includat  aliud.  Idem 


videntis  ipsum.  De  qua  re  videri  potest  Capreo- 
lus  1,  distinctione  8,  quaestion.  4,  articul.  3, 
in  fine ;  Cajetanus,  1  part.,qu.  39,  articul.  1  et 
Torres,  1  part.,  qusest.  28,  disputation.  2,  dub. 
3,  ubi  aliqui  moderni.  Sed  sufiicere  censeo. 


censeo  de  Paternitate  et  Patre,  ut  infra  osten- 
dam  libro  4  et  7  de  Trin.  Dico  ergo,  ad  dis- 
tinctionem  rationis  satis  esse  diversum  mo- 
dum  concipiendi  nostrum,  etiamsi  iu  re  con- 
cepta  nihil  diversum  includatur.  Ille  autem 


quse  de  hac  re  dixi  disput.  7.  Metaphysicee  sect.  modus  concipiendi  esse  potest  vel  concreti  et 

1  et  disputatione  54,  sect.  2,  ubi  dixi  Deum  abstracti,  ut  in  exemplis  positis  vel  explicatior 

non  fingere  entia  rationis  et  consequenter  nec  et  distinctior  conceptus  secundum  unam  ra- 

distinctionem  rationis,  nam  eadem  est  ratio.  tionem ,  quam  secundum  aliam.   Sic  distin- 

Nimu'um,  quod  Deus  cognoscit  se,  sicut  est  et  guuntur  justitia  et  misericordia ;  nam  licet  res 

ideo  sicut  in  se  non  habet  distinctionem,  ita  omuino  eadem  sit,  quse  utroque  conceptu  con- 


neque  fingit  illam,  neque  illa  censetur  resul- 
tare  ex  cognitione  Dei,  quatenus  se  ipsum  co- 
gnoscit. 

7.  Nihilominus  tamen  negari  nou  potest , 
quin  Deus  cognoscat  entia  rationis  et  distinc- 
tionem  rationis,  quatenus  Iisec  ab  homine  fmgi 


cipitur,  tamen  per  unum  concipitur  sub  spe- 
ciali  habitudine  ad  talem  effectum  et  de  illo 
respectu-est  expressa  cogitatio  et  non  de  aliis, 
licet  non  excludantur  sed  potius  confuse  in- 
cludantur. 

9.  Hic  autem  modus  distinctionis  etiam  in 


vel  excogitari  possunt,  sicut  cognoscit  chime-  re  creata  inveniri  potest ;  sic  enim,  ut  opinor, 
ram  et  omnia  quee  sub  imaginationem  cadere  ratione  distinguuntur  intellectus  et  memoria 
possunt,  non  quia  ipse  fmgat  illa,  neque  quia    et  non  majori  distinctione  :  et  iu  re  uno  modo 


aliter  cognoscat  quam  sint,  sed  quia  unum- 
quodque  coguoscit  qviatenus  esse  habet  vel 
verum  vel  fictum.  Aliudenim  est  fmgere,  aliud 
videre  illud  ab  alio  fictum  vel  efiingibile,  ut 
sic  dicam.  Sicut  aliud  est  discurrere,  aliud  in- 
tueri  discursum  alterius,  quod  facitDeus,  licet 
non  discurrat  et  tunc  habet  discursum  objec- 
tivc  in  mentc,  licet  non  habeat  formaliter.  Sic 
ergo  hal)et  in  mente  sua  objective  conceptus 
nostros  formalcs  atlri])utorum  Dei :  per  quos 
videt  ratione  distingui  attributa  et  ita  videt  il- 
la,  ut  rationc  distincta  abhomine.  Homo  cuim 
potest,  nou  solum  directe  cognoscere  attributa 
pcr  conccptus  formalcs  eorum,  sed  ctiam  re- 


concepta  existimo  includi  quidquid  includitur 
in  eadem  alio  modo  concepta,  quia  vis  intelli- 
gendi  est  ex  intrinseca  sua  natura  retentiva 
specierum ;  inde  memoria  nominatm"  et  e  con- 
verso  vis  immaterialis  retentione  specierum 
( de  hac  enim  memoria  sermo  est )  intime  cst 
virtus  intelligendi,  idem  est  dc  voluntatc  ut 
natura,  seu  ut  voluntas  est  vcl  ut  liberum  ai*- 
bitrium.  Idcmque  esset  de  visu  ut  visio  albe- 
dinis  et  nigredinis,  si  sub  his  pra^cisis  ratio- 
nibus  conciperetur  et  nomiuaretur.  Et  nudta 
similia  facile  excogitari  possunt.  Et  ratio  cst, 
quia  ut  nos  aliqua  distinguamus  ratione,  duo 
sulUciunt,  juxta  doctrinam  Divi  Tliomoe  q.  7, 


CAP.  XIV.  QUOMODO  DE  DEO  ATTRIBUTA  ENUNCIENTUR.  41 

de  Potentia,  art.  6  et  in  d.  2,  qu,  l,  artic.  2et  paratio,  —  Quoniaralwc  attributa  possunt  et 
3.  Unum  cst,  quod  non  concipiamus  rem  prout  in  concreto  et  in  al)stracto  concipi,  et  ita  pos- 
est  in  se,  aliud  est  quod  concipiamus  illam  suntvarie  inter  se  comparari,  .scilicct  concreta 
pcr  habitudincm  vel  comparationem  ad  res  ad  sulijecta,  ad  concreta  ])ra'dicata  vel  al)strata 
alias  distinctas.  Ha'c  autem  duo  possunt  con-  ad  abstracta,  vel  abstracta  ad  concreta,  vcl  e 
currere  in  divcrso  modo  concii^iendi  eamdem  conver.so  vel  etiam  comparando  abstractum  et 
rem,  etiamsi  in  re  concepta  utroquc  raodo  to-  concretum  aliquid  aliud,  quod  de  illis  dici  pos- 
tura  includatur,  ut  ex  dictis  satis  patet :  hoc  sit  aut  non  possit,  vel  e  converso,  ideo  breviter 
ergo  non  obstat  distinctioni  rationis,  de  his  homnibus  dicendum  cst,  quia  ad  com- 

10.  Ex  dictis  satisfactum  est  duohus  arpi-    plcmentum  hujus  materia;estnece.ssarium. 
mentis  secundo  loco  oljectis.  —  Ex  his  ergo  sa-        2.  In  concretis  pt^opria  attributonim  affir- 
tis  responsum  est  ad  duo  priraa  argumcnta    matio  de  Deo  et  inter  sepotest  esse. — Primo  igi- 
secundo  loco  objecta.  Argumenta  enim  Scoti,     tur  manifestum  est,  in  concreto  fieri  propriara 
sicut  non  probant  distinctioncm,  ita  noque  con-     afTirmationem  attributorum  de  Deo  ct  inter  se, 
trahancpartemquidquam  probant.Dcdistinc-    ut  Deiis  est  sapiens,  justus,  sapiens  ethonus, 
tione  autera  rationis  jam  explicatum  est,  quo-    hoc  per  se  clarum  est.  hno  tanta  cst  identita.s 
modo  possit  consistere  cum  inclusione  essen-    inter  illa  extrema,  ut  potius  dubitari  possit, 
tiali :  nam  licet  non  sit  necessarium  omnia ,     an  illa  sint  propric  propositiones  vel  potius 
quse  distinguuntur  ratione,  ita  sese  includcre     identicse.  Quod  videtur  voluisse  insinuare  Di- 
ut  de  genere  et  difTerentia  constat,  et  de  re-     vus  Thomas,  l  par.,  quffis.  43,  cum  intcrro- 
latione  et  Divinitate  infra  suo  loco  dicemus,     gat  in  art.  1 2,  an  possint  de  Deo  formari  afhi'- 
taraen  non  propterea  repugnat  illa  inclusio    mativaipropositiones.  Etrespondet  posse,  quia 
cum  distinctione  ratiouis  ex  modo  imperfecto    non  sunt  omnino  identicse,  eo  quod  termini 
concipiendi  ut  explicatum  est,  maxiraeque  est    positi  in  subjecto  et  prsedicato  non  sunt  syno- 
necessariura  in  re  et  essentia  simplicissima    nymi,  ut  articulo  quarto  dixerat  et  ostensum 
ac  perfectissima  quoad  ea  omnia ,  qua3  adae-    est  jam,  Nec  vero  compo.sitio  conceptuum  vel 
quate  cum  illa  identificantur,  Ad  Tcrtiura  ve-    verborum,  quara  non  facimus  cum  enuntia- 
ro  respondetur,  ut  haic  noraina  nou  sint  syno-     raus  liffic,  obstat  simplicitati  Dei,  quia  non  at- 
nyma,  satis  esse  quod  eamdera  rera  diversis    tribuimus  Deo  modura  cognitionis  vel  locu- 
modis  conceptam  reprsesentent,  Dicunt  vero    tionis  nostree,  sed  rena  et  veritatem  cognitara, 
aUqui  illas  voces,  Hcet  non  sint  synonyrafe  in    ut  in  solutionibus  argumentorum  ejusdem  ar- 
ordine  ad  nos,  esse  synonymas  in  ordiue  ad     ticuU  D,  Thomas  latius  declarat. 
beatos,  ut  beati  sunt,  quia  vident  idem  signi-        3.  Quando  attrihuta  ahsoluta  et  positiva  de 
ficari  in  re  ipsa  per  oranes  iUas,  Sed  hoc  non    Deo  in  ahstracto  prcedicanttcr  vera  est  ^^roposi^ 
recte  dicitur,  quia  etiara  nos  idera  significari    tio. —  Secundo  dicendura  est,  etiara  proposi-' 
sciraus  iu  reipsa  per  oranes  illas,  quod  vero  a    tiones  illas,  in  quibus  attributa  absoluta  et  po- 
nobis  non  videatur  res  illa,  et  videatur  a  bea-    sitiva  de  Deo  iu  abstracto  pra^dicantur,  esse 
tis ;  irapertinens  est  ad  vocum  significationem,     veras  in  rigore  sermonis.  Loquor  de  absolutis, 
vel  ut  sint  synonyraa!,  quia  illee  semper  subor-     quia  de  relationibus  consideratio  ad  tractatum 
dinantur  diversis  conceptibus  et  quantum  est    de  Trinitate  pertinet.  Loquor  item  de  positivis, 
ex  ipsis,  sempcr  faciunt  concipere  rem  diverso     quia  negationes ,  ut  imraortalitas ,  infmitas , 
modo.  Unde  Ucet  beati  coneiperent  sapien-    non  proprie  dicuutur  de  Deo,  nisi  sumantur 
tiara  Dei   ex  vi  auditionis  et  significationis    loco  positivorura.  Est  ergo  sermo  de  his :  Deus 
vocis,  sapientia ,  non  concipient  illara  adse-    est  sapientia,  et  similibus.  Et  sic  assertio  mihi 
quate  et  prout  inse  est.  Quodveroaliavia  per-    videtur  certa.  Primo  quia  Scriptura  passim 
fectius  concipiant,  accidentariura  est.  SimpU-    utitur  hoc  raodo  loquendi ;  vocat  enira  Deum 
citer  ergo  et  respectu  cujuscumque  intellectus    lucem,  sapientiam,  vitam,  veritatera  Joannis 
voces  iUse  synouymaj  uon  sunt.  De  quarto  ar-     decirao  quarto  ,  1  Corint.  1,  Proverb.  8.  Se- 
gumento  dicimus  capite  sequenti.  cundo,  quia  sancti  non  solura  eisdera  locu- 

tionibus  utuntur,  sed  etiara  eas  prjeferunt  prse- 

dicationibus  concretorura,  ita  ut  meUus  dica- 

QUOMODO  POSSiNT  DiviNA  ATTRIBUTA  VERE  DE  DEO    ^"^*  ^^eus  vita  quaui  vivens  ;  sapieutia  quam 

ENUNTiARi  ET  DEUS  DE  iLLis.  sapicus.  Ita  docct  Diouysius  dc  Diviu,  nora. 

capite  quarto  et  quinto  et  sequentibus,  ubi 
1.  Attrihutorim  multiplex  fieri  potest  com-    ait  Deum  non  tam  esse  bonura  et  pulchrum. 


42  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  DEI. 

sapientem  et  csetera,  quam  bonitatem;,  pul-  nalium  vel  notionalium  Deus  non  sit  medium 

cluntudinem,  sapientiam  ;  idem  sentit  Damas-  sufiiciens  ad  similes  illationes  faciendas  prop- 

cenus  libro  primo^  capite  quinto.  Unde  Leo  ter  communicabilitatcm  suam  et  identitatem 

Papa  Epistol.  91^,  alias  93,  capite  quinto :  Nemo  ad  res  oppositas,  ut  in  tractatu  do  Trinitate  vi- 

hommum  veritas  (ait)   ne^no  sapientia,  nemo  debimus  :  niliilominus  inter  absobita  est  rne- 

justitia  est   multi  participcs  fiimt  teritatis,  dium  sufiiciens,  quia  habct  cum  illis  adeequa- 

sapientiie  et  justitiw  solus  autem  Deus  nullius  tam  identitatem ,  nam  omnia  absoluta  sunt 

participationis  indigens  est,  de  quo  quidquid  seque  singularia  et  cum  eadem  communicabi- 

digne  sentitiir,  non  qualitas  est  sed  essentia.  litate  reali.  Prseterea,  haj  locutiones  sunt  ve- 

4.  Ubi  duas  rationes  indicat  harum  locu-  rissimee :  Sapientia  est  Beus  et  similes,  ut  supra 
tionum  in  sensu  verissimo  :  una  est,  quia  per  est  ostensum  ;  ergo  quod  pra^dicatur  essentia- 
illas  significatur  Deum  non  esse  talem  per  liter  de  Deo,  pradicabitur  etiam  de  saptentia : 
participationem,  sed  per  se  primo  et  cum  sum-  sed  Deus  essentialiter  est  sapiens,  justus,  etc; 
ma  perfectione,  quod  per  sola  concreta  non  si-  crgo  hcec  omnia  vere  et  essentiahter  dicuntur 
gnificatur,  et  lioc  significare  vohiit  Bernardus,  de  sapientia,  Idemque  est  de  omnibus  simili- 
lib.  5,  de  Cons.,  c.  7,  cum  dixit:  Non  est  for-  bus.  Neque  contra  haec  invenio  argumenta 
matus  Deus  sed  forma  ;  non  est  affectus  Deus,  alicujus  momenti  prffiter  ea,  quee  ex  sequenti 
affectioest.  Qui  propterea  serm.  80,  iuCant.,  assertione  insurgere  possunt, 

refert  damnatam  esse  illam  interpretationem        7.  Attributa  essentialia  et  positiva  de  se  in- 

Gilberti  .•  Deus  est  veritas  id  est,  verus.  Melius  vicem  affirmari  queunt.  —  Dico  ergo  quarto  : 

(inquit  Bernardus)  exponeret :  Deus  est  verus,  attributa  hffic  essentialia  et  positiva  recte  pos- 

id  est  veritas.  Alia  vero  ratio  Leonis  est,  quia  suntdeseinvicemaffirmarijUtcumdicitur:^^'^?- 

Deus  est  haic  omnia  per  essentiam  suam,  quam  pientia  estjustitia,  intellectus  est  voluntas,  etc. 

rationem  statim  amplius  urgebimus.,  Augus-  In  heec  assertione  non  facile  conveniunt  theo- 

tinus  etiam  5,  de  Trinitale,  capite  2  et  10,  et  logi.  Nam  contrariam  scntentiam  tenere  vide- 

libro  6,  capite  1,  et  in  sequentibus  et  in  I.  7,  tur  Capreolus  1,  d.  8,  q.  4,  ar.  3,  ad  11  Au- 

sa3pe  ita  loquitur.  reoli  contra  primam  conclusionem.Et  quod  mi- 

5.  Tertio  eadem  est  ratio  dc  hac  proposi-  rabile  est,  idemsentit  ibi  Gregorius,  q.  1,  cum 
tione:  Deus  estDeitas,qudd  deliis :Deus  est  sa-  alias  teneat  hsec  attributa  nec  ratione  distin- 
pientia,justitia,  etc.  Sed  illa  propositio  :  Deus  gui.  Tamen  assertio  sumitur  ex  D.  Thoma  1 
est  Deitas ,  est  itavera,  ut  dixerit  concilio  part.,  quajst.  39,  articulo  5,  in  solutionibus 
Rhemense  in  nullo  sensu  catholico  negari  pos-  argumentorum,  et  ar.  6  et  locis  citatis  pr£e- 
sc,  ut  infra  1.  -4,  de  Trin.,  c.  2  et  11,  videbi-  cedenti  capite  estquecommunisThomistarum, 
mus,  ergo.  Major  late  ostenditur  a  Bernardo  prsesertim  Torres  quaest.  28,  1  par.,  artic.  2, 
supra,  et  ex  Augustino  clare  coUigitur.  Et  disp.  2,  ubi  etiam  alii.  Et  sine  dubio  est  sen- 
probatur  a  paritate  rationis,  quia  tam  simplex  tentia  Augustini,  Anselmi  et  Bernardi,  quos 
et  subsistens  estsapientia,  sicut  Deitas.  Quarto  c  12  retuli.  Probatur  autem  facile  ex  prse- 
est  ratio  a  priori :  quia  niliil  includitur  in  illo  cedentibus  assertionibus ,  quia  Deus  est  sua 
subjecto,  quod  non  contineatur  in  prsedicato,  sapientia  et  Deus  est  sua  justitia,  ergo  sapien- 
et  solus  siguificandi  modus  non  sufficit ,  ut  tia  est  justitia.  Item  sapientia  est  Deus  et 
propositio  illa  falsa  sit,  quia  ille  significandi  Deus  est  Deitas,  ergo  sapientia  est  Deitas.  Om- 
modus  non  tribuitur  Deo  ipsi,  id  est,  non  tri-  nes  enim  similes  illationes  tenent,  ex  funda- 
buitur  illi  compositio,  ncc  separatio  forma  a  mento  proxime  posito.  Pra?terea  idem  aperto 
subjecto  sed  solum  res  significata.  sequitur  ex   mutua  inclusione  attributorum. 

6.  Assertio. — Tertio  ergo  dicendum  est,  Nam  si  Divinitas  est  de  essentiali  conceptu  sa- 
etiam  Deum  et  attributa  ejus  in  concreto  pientioe,  verissime  dicitur :  Sapientia  est  Divi- 
sumpta  rectc  prasdicari  de  abstractis,  servando  nitas  ,  quia  nihil  verius  de  re  pra-dicatur , 
in  reliquis  proportionem  seu  dcbitam  identi-  quam  id  quod  est  de  esscntia  ejus.  Qure  ratio 
tatcm,  ut  diceudo :  Deitas  cst  sapiens,  immor-  inomnibus  locum  Iiabct.  Et  sunile,  quod  multi 
talis,  etc.  Est  assertio  seque  certa  ac  prsece-  dialectici  dicunt,  lianc  propositionem  esse  ve- 
dens,  quia  sequitur  pcr  simplicem  conversio-  ram  :  humanitas  est  animalitas,  quia  anima- 
nem.  Nam  si  Dcus  est  Deitas,  etiam  Deitas  est  litas  est  de  essentia  humanitatis. 

Dcus  et  Deitas  est  sapiens  et  sic  dc  aliis.  Est        8.  Aliqui  vcro,  cum  ncgare  non  possint  has 

autem  in  pnesenti  haic  conscqucntia  bona  et  locutioncs  csse  communi  usu  sapientum  rc- 

formalis,  quia  licct  respectu  uominum  perso-  ceptas^  dicunt  illas  adiniti  propter  identita- 


CAP.  XIV.  QUOMODO  DE  DEO  ATTRIBUTA  ENUNTIENTUR.                                     43 

tem  rei :  in  sensu  vcro  non  formali  atqiie  adeo  tatcm  et  animalitatem. 

improprio,  quia  siffnifioatum  uuius  al).straoti  9.  Scd  hic  occurit  difTirultas  tacta  in  prae- 

formaliter  non  includitur  in  ibrmali  signili-  ccdcnti  c.apite  quia  sc^iiiitiir  (|uicquidpriC(lica- 

cato  alterius,  licct  in  sc  habeant  idcntitatem,  tur  de  uno  attributo  in  abstracto,  pnc(Ucari  in 

quam  soluni  significamus  cum  dicimus :  Mi-  alio,  quod  falsum  esse  constat.  Propter  hoc 

sericordia  est  justitia.    Sed   hoc  simplicitcr  dico  quinto,  ca  quse  actioncm  vcl  productio- 

falsimi  cst  in   dicto   scnsu  et   ex  illo  funda-  ncm  significant,  iii  rigore  possunt  dc  concre- 

mento,  ut  ex  dictis  constat  et  idco  simplicitcr  tis  prjedicari  et  non  dc  abstractis  ct  conscquen- 

censeo  vcras  propositiones  illas  in  scnsu  for-  ter  aliquid  (Uci  potest  de  uno  al^stracto  ct  non 

mali.  Tamcn  in  liocmet  sensu  formali  potest  de  alio.  Prior  pars  prajcipue  locum  habct  in 

esse  aliqua  Kquivocatio,  quam  distingucrc  pos-  prmdicatis  notionaUbus ;  dicitur  enim  :  Deus 

sumus  juxtadoctrinam  gcneralem  traditam  in  gencrat,  non  deitas,  quod  pertinet  ad  mate- 

INIetaphysica,  disp.  6,  scct.  10.  Duplicitcr  crgo  riam  de  Trinitate  ct  dicetur  in  lib.  G,  in  fine. 

iuteUigi  potcst  hic  sensus  formaUs,  primo  con-  llatio  vcro  cst,  quia  actioncs  propric  tribuuntur 

siderata  forma  iUa,  quam  nomen  iUud  abstrac-  suppositis,  pro  quilnis  concreta  supponunt  et 

tum  significat   sccundum   suam  simpUcissi-  nou  abstracta  in  rigore,  At  vero  in  actibns  es- 

mam  rationem  formalem,  quam  in  re  habet.  sentialibus,  seu  quasi  essentiaUl)us,  ut,  intel- 

Secundo  potest  in  significato  iUius  vocis  consi-  ligil,  creat,  admittuntur  etiam  affirmationes 

derari  solum  id  quod  cxpresse  concipitur,  in  de  abstractis  non  propter  rigoro.sam  supposi- 

tali  attributo  ad  modum  uUimai  difFerentise  tioncm  et  formalem  significationem  termino- 

constitutiva3  ilUus.  Nam,  ut  supra  dixi,  licet  rum,   sed  propter  summam  identitatem,   ut 

singula  attributa  includant  quidquid  in  om-  Beitas  creat,  Deitas  intelligit. 

nibus  continetur,  tamen  in  unoquoque  conci-  10.  BifficuUas.  —  Enodatur.  —  Et  in  his 

pitur  a  nobis  tota  illa  perfectio  sub  speciali  habct  locum  postcrior  pars,  quia  Iisec  locutio 

aUqua  ha])itudine,  qua  dici  potest  quasi  difFe-  admittitm' :  Justitia  punit,  et  non  lia^c :  Justi- 

rentia  vel  modus  ultimate  constituens  tale  at-  tia  miseretur.  Et  ratio  est,  quia  verba  adjectiva, 

tributum.   Priori  ergo  modo  vcree  sunt   illaj  secundum    communem  modum  concipiendi, 

propositiones  in  scnsu  formali,  quia  tota  ratio  faciunt  scnsum  formalissimum  et  iUa  contine- 

unius  attributi  includitur  in  formalitate  alte-  ret  falsitatem.  Quod  ita  declaro,  qiua  ha.'c  attri- 

rius  ada^quatc  et  prout  in  se  est.  Et  revera  in  l)uta  censcntur  specialitcr  con.stitui  secundum 

omni  rigore,  lioc  solum  affirmatur,  cum  dici-  quandam  peculiarem  habitudincm;  unde  quan- 

tur  unum  esse  aliud,  quia  verbum  est  solum  do  alicui  attributo  in  abstracto  tribuitur  aliqua 

importat  identitatem  utriusque  extremi  in  for-  actio,  censetiu-  iUi  tribui  secundum  formalem 

malitate  illa,  quam  adaiquate  po.stidant ;  seu  significationem  ejus  et  ita  facit  huuc  scnsum, 

quod  idem  est,  inclusionem  unius  in  adffiquato  attributum  justitiaj,  v.  g.  secuudum  expres- 

significato  alterius.  At  vero  si  quis   intendat  sam  et  propriam  differentiam  suam,  esse  prin- 

in  secundo  modo  formalitatis  loqui,  erit  falsa  cipium  miserendi,  quod  falsum  est.  Et  eadem 

propositio,  nam  erit  sensus,  justitiam,  v.  g.  vaX\oi\Q\\^cesiM?>dL:Paterpervoluntatempro- 

etiam  ut  a  nobis  conceptam  eadem  ^iabitudine  ducit  filium,  owiper  intellectwn  Spiritum  Saiic- 

et  quasi  ultima  differentia  constitui  qua  mi-  tum,  ut  in  propria  materia  latius  cxplicabimus. 

sericordiam,  quod  verum  non  est.  Tamen  hic  Nec  est  bona  Ulatio  :  Justitia  cst  misericordia, 

sensus  non  est  necessarius,  nec  usitatus  et  idco  sed  misericordia  miseretur,  ergo  justitia  mise- 

propositiones  illse  absolute  verse  sunt  in  pro-  retur ,  quia  variatur  appellatio  (ut  dialectici 

prio  et  formali  sensu.  Hoc  vero  modo  explicui  dicunt),  quia  mutatm'  vcrbum  substantiviun 

in  disp.  6,  Metaphysicge,  sect.  6,  propositionem  in  adjectivum  et  ita  variatur  formalis  sensus. 

iUam  :  Ilumanitas  est  animalitas,  et  ibi  dicta  Et  dc   his  locutionibus  haec  nunc   sufliciunt, 

majori  ratione  hic  locum  habent,  quia  major  nam  in   raateria  de  Trinitate  ssepius  de  iUis 

unitas  est  inter  sapientiam  et  essentiam  Dci,  dicturi  sumus, 
majorque  mutua  inclusio  quam  inter  hamani- 


FINIS  LIBRI  PRIMI,  DE  ESSENTIA  DEI. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  SEGUNDI. 


DE  ATTRIBUTIS  DEI  NEGATIVIS. 


Cap.  I.  — AnDeus  s\l  infinilus  simpli- 

citer. 
Cap.  II.  — De  immensitate  el  existentia 

Dei  in  rebiis. 
Cap.  III.  — De  immutabilitate  Dei. 
Cap.  IV. — DeDei  (eternilate. 
Cap.  Y. — An  Deus  sit  omnino  incom- 

preliensibilis. 
Cap.  YI. — An  Deus  sit  invisibilis  cor- 

poreis  oculis. 
Cap.  YII. — An  Deus  sit  invisibilis  inse 

respectu  omnis  intellectus  creati. 
Cap.  YIII.  — Sil-ne  Deus  invisibilis  na- 

turaliter  cuivis   creaturce. 
Cap.  IX.  —  An  visio   Dei  sit  superna- 

turalis  omni  intellectui  creabili. 
Cap.  X.  —  Sit-ne  visio  Dei  proxime  ab 

intellectu  videntis. 
Cap.  XI.  —  An  videatur  Deus  per  ver- 

bum  creatum. 
Cap.  XII.  —  An   videatur   Deus   per 

speciem  creatam. 
Cap.  XIII.—  Possit-ne  videri  Deus  de 

potentia  absoluta  per  speciem  creatam 

ab  eodem  infusam. 
Cap,  XIY.  —  Infundatm^-ne  lumen  gra- 

tice  videntibus. 
Cap    XY. — Quw  sit  necessitas,  quodve 

mimus  luminis  glorice. 
Cap.  XYI.  —  Possit-ne  de  potentia  ab- 

soluta  videri  Deus  sine  lumine  glorice. 
Cap.  XYII. —  Sit-ne  visio  Dei  connatu- 

ralis  intellcctui  lumine  gloriw  infor- 


mato. 
Cap.  XYIIl. —  Sit-ne  visio  Dei  cognitio 

quidditativa  et  intuitiva  Dei. 
Cap.  XIX.  —  Sit-ne  visio  Dei  ejusdem 

speciei  in  omnibus  beatis. 
Cap.  XX.  — Sit-ne  visio  Dei  cequalis  per- 

fectionis  in  videntibus  ipsum. 
Cap.  XXI. —  Unde  oriatur  incequalitas 

visionis  in  beatis. 
Cap.  XXII. — Videntes  Deum  an  neces- 

sario  videant  omnia  altributa,  quw  in 

eo  sunt. 
Cap.  XXIII. —  Videntes  divinam  essen- 

tiam  an  necessario  videant  tres  per- 

sonas. 
Cap.  XXIY.  —  Videntes  Deum,  an  vi- 

deant  liberos  actus  voluntatis  ejus. 
Cap.  XXY. — Possint-nevideri  creaturce 

possibiles  in  verbo  per  illius  visionem. 
Cap.  XX YI.  —  An  neeessario  videantur 

creaturce  possibiles  in  verbo. 
Cap.  XXYII.  —  An  creaturce  existentes 

seu  futurce  videantur  vel  videri  pos~ 

sint. 
Cap.  XXYIII. —  Quas  res  videant  beati 

in  verbo. 
Cap.  XXIX. — Cur  visio  non  sit  compre- 

liensio  et  quomodo  differant. 
Cap.  XXX. — Videri-ne  possit  Deus  ab 

homine  in  vita  mortali. 
Cap    XXXI. — Sit-ne  Deus  incffabilis. 
Cap.  XXXII. — Quomodo  possil  Dco  no- 

men  imponi. 


LIBER  SECUNDUS. 


DE  ATTRIBUTIS  DEI 


NEGATIVIS  PROUT  UiNUS  E8T. 


=>*<= 


Haeteinis  qiiid  Dcnis  sit,  qaffivc  attrilrata,  tiim  cst.  Similiter  idem  est  esse  incorporeum 

tanquam  propria  illius  praidieata,  mimerari  ^en  immaterialem,  quod  carere  partibus  esscu- 

soleaiit,  gencratimexplicuimus:  nuncadhujus  tialil)us  matcriaj  ct  formse  et  partibus  quanti- 

doctrinai  complementum  per  singula  ex  dictis  tativis,  quod  totum  continetur  sub  perfecta  Dei 

attributis  discurrerc  neccssc  cst.  Et  quia  attri-  simplicilate,  dc  qua  satis  diximus.   Unitatem 

buta  ncgativa  faciliora  nobisque  notiora  sunt,  etiam  Dei  satis  declaravimus,  quantum  hic  lo- 

idco  de  illis  prius  diccmus  in  lioc  libro,   de  cus  patitur,  nam  unitas  trium  Pcrsonarum  iu 

affirmativis  vcro  in  scqucnti.  Et  quoniam  in  essentia  adtractatumdeTrinitatcpcrtinet.  Sex 

demonstrandis  Iiis  attributis  disp.  30  Metaphy-  crgo  alia  attributa  ncgativa  in  lioc  libro  expli- 

sicwprolixioresfuimus,  eahicrepetereueccssa-  canda  sunt,  et  cum  immcnsitate  ubiquitatcm 

rium  non  existimamus.  Dcindc  illa  omnia,  quffi  cxponcmus,  qula  niliil  rci  Dco  addit,  cum  im- 

ad  Jiaturalcm  philosophiam  pertinent,  licet  mutabilitate  vcro  conjungcmus  a^ternitatem, 

oceasione  horum  attributorum  a  theologis  hic  quia  supposita  necessitate  esscndi,  nihil  addit 

tractentur,  vel  omnino  prajtcrmittcre  decrevi-  aiternitas  ultra  immutabilitatcm,  ut  videbi- 

mus,  vel  ad  summum  tauta  brevitate  attingere,  mus. 

ut  thcologicnm  discursum  nou  impcdiant  nec  CAPUT  I. 

intcrrumpant.  Atque  Iioc  modo  multa,  qua; 

ab  aliis  prolixe  tractantur,  breviter  compre-  an  deus  sit  infinitus  sdipliciter  nocQUE  illi 
hendere   poterinms,  nihil  omittendo  ex  Iiis  proprium  sit. 

quae   ad  veram  theologiam  et  majorem  Dei 

eognitionem  desiderari  possunt.  Solum  in  ex-        1 .  Status  qwpstionis.  —  Qua?stio  est  de  infi- 

plicando  attributo,  quo  Deus  dicitur  invisibilis,  nitate  perfectionis  in  cssendo  ;  nam  infmitas 

prolixiores  erimus,  quoniam  ad  explicandam  molis  in  Deo  locum  non  habct,  cum  quantita- 

exacte  illam  negationcm,   oportet  exponere  tem  non  habcat.  Est  autcm  difficilius  ad  dccla- 

quomodo  Deus  visibilis  sit,  quod  valde  super-  randum,  quid  per  hanc  negationem  iiifmitatis 

naturale  est  et  scitu  dignum.  exphcetur  ac  significetur,  quam  ad  demoii- 

Octo  ergo  attributa  negativa  in  supcriori  strandum  convenirc  Dco,  saltem  ex  principiis 

libro,  c.  9,  posui,  cjute  ex  Scripturis  colligun-  fidei.  Itaque  ut  certum  suppouimus,  Deum 

tur :  Increatus,  Incorporens  scu  Immaterialis,  esse  simplicitcr  iufmitum.  Id  enim  apertc  do- 

Infmitus,  Immensus,  Immutahilis,  Incompre-  cct  Scriptura  Psal.  U^:  Magnitudinis  ejus  non 

hensiUlis,  Invisihilis,  Ineffahilis.  Quibus  cou-  est  finis ;  Baruch  3:  Magnws  est  et  non  liahet 

jungunturahatria,quwnegatiouecompIentm',  finem,  excelsus  et  immensus.  Undc  iu  capitc 

licet  voces  nou  tam  aperte  illam  cxprimant,  Firmiter  ita  expressc  defmitur  ct  Diouysius  de 

ut    Vmis,   Simplex,   jEternus ;  hisque  addi  Diviuis  nominibus  capitc  9 :  Magnus  {t\(H.{\\o 

potest  quartum,  scilicet  esse  ubique,  quia  ultra  loquitur),  est  super  omnem  magnitudinem,  om- 

immcnsitatem  nou  adcht  nisi  extrinsecam  de-  nem  transiliens  infinitatem.  Basihus  hom.  iu 

nomiuatiouem.  Ex  Iiis  vero  projdicatis  quatuor  priucipium  Joau.  •.Infinitics  Pater,  infinitusFi- 

jam  suut  a  uobis  cxplicata,  nam  idem  est  esse  lius.  Gregorius  orat.  1,  iu  id  Genes.  1,  faciamns 

increatum,  quod  esse  ens  necessarium  seu  per  hominem  :  Magnum  ( iuquit )  cogita  (  scilicet 

essentiam,  ut  per  sc  notum  est :  illnd  autem  Denm)  ;  et  huic  magno  plus  etiam  atqiie  etiam 

iii  superiori  libro  satis  osteusum  ac  dcclara-  adde,quamcogitasti,atqueitaexplecogitationem 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  SECUNDI. 


DE  ATTRIBUTIS  DEI  NEGATIVIS. 


Cap.  I.  —  An  Deiis  sit  infinitus  simpli- 

citer. 
Cap.  II.  — De  immensitate  et  existentia 

Dei  in  rebus. 
Cap.  III.  — De  immutabilitate  Dei. 
Cap.  IV.  — De  Dei  ceternitate. 
Cap.  V. — An  Deus  sit  omnino  incom- 

prehensibilis. 
Cap.  YI. — An  Deus  sit  invisibilis  cor- 

poreis  oeiUis. 
Cap.  VII. — An  Detis  sit  invisibilis  inse 

respectu  omnis  intellectus  creati. 
Cap.  VIII.  — Sit-ne  Deus  invisibilis  na- 

turaliter  cuivis   creaturce. 
Cap.  IX.  —  An  visio   Dei  sit  superna- 

turalis  omni  intellectui  creabili. 
Cap.  X.  —  Sit-ne  visio  Dei  proxime  ab 

inteliectti  videntis. 
Cap.  XI.  —  An  videatur  Deus  per  ver- 

bum  creatum. 
Cap.  XII.  —  An   videatur   Deus   per 

speciem  creatam. 
Cap.  XIII.—  Possit-ne  videri  Deus  de 

potentia  absoluta  per  speciem  creatam 

ab  eodem  infusam. 
Cap.  XIV.  —  Infimdatur~ne  lumen  cjra- 

tice  videntibus. 
Cap    XV. — Quce  sit  necessitas,  quodve 

munus  luminis  glorice. 
Cap.  XVI.  —  Possil-ne  de  potcntia  ab- 

solula  videri  Deus  sine  lumine  glorice. 

Cap.  XVII. —  Sit-ne  visio  Dei  connatu- 

ralis  intellcctui  lumine  glorice  infor- 


mato. 
Cap.  XVIII. —  Sit-ne  visio  Dei  cognitio 

quidditativa  el  intuitiva  Dei. 
Cap.  XIX.  —  Sit-ne  visio  Dei  ejusdcm 

speciei  in  omnibus  bealis. 
Cap.  XX.  — Sit-ne  visio  Dei  cequalis  per- 

fectionis  in  videntibus  ipsum. 
Cap.  XXI. —  Unde  oriatur  incequalitas 

visionis  in  beatis. 
Cap.  XXII. — Videnles  Deum  an  neces- 

sario  videant  omnia  attiibuta,  quce  in 

eo  sunt. 
Cap.  XXIII. —  Videntes  divinam  essen- 

tiam  an  necessario  videcmt  tres  per- 

sonas. 
Cap.  XXIV.  —  Videntes  Deum,  an  vi- 

deant  liberos  actus  voluntatis  ejus. 
Cap.  XXV. — Possint-nevideri  creaturce 

possibiles  in  verbo  per  illius  visionem. 
Cap.  XXVI.  —  An  necessario  videantur 

creaturce  possibiles  in  verbo. 
Cap.  XXVII.  —  An  creaturce  existentes 

seu  futuroi  videantur  vel  videri  pos~ 

sint. 
Cap.  XXVIII. —  Q,uas  res  videant  beati 

in  verbo. 
Cap.  XXIX. — Cur  visio  non  sit  comprc- 

Itensio  et  quomodo  differant. 
Cap.  XXX. — Videri-ne  possit  Deus  ab 

homine  in  vita  mortali. 
Cap    XXXI. — Sit-ne  Deus  inefjabilis. 
Cap.  XXXII. — Quomodo  possit  Deo  no- 

men  imponi. 


LIBER  SECUNDUS. 


DE  ATTRIBUTIS  DEI 


NEGATIVIS  PROUT  UNUS  EST. 


=.*<= 


Haoteniis  qnid  Dcus  sit,  quffivc  atlribtita,  tum  cst.  Similitcr  idem  est  esse  incorporemi 
tanquam  propria  illius  praidicata,  nnmerari  '^Qwimmaterialem,  quod  carere  partibus  esscu- 
soleant,  gcneratimexplicuimus:  nuncadhujus  tialibus  matcriffi  et  forma)  et  partil)us  quanti- 
doctrinai  complemcntum  per  singula  ex  dictis  tativis,  quod  totum  continetur  sub  perfecta  Dei 
attributis  discurrere  necesse  est.  Et  quia  attri-  simplidtate,  dc  qua  satis  diximus.  Unitatem 
buta  negativa  faciliora  nobisque  notiora  sunt,  etiam  Dei  satis  declaravimus,  quantum  hie  lo- 
idco  de  illis  prius  diccmus  in  hoc  IiI)ro,  de  cus  patitur,  nam  unitas  trium  Personarum  iu 
affirmativis  vero  in  sequenti.  Et  quoniam  in  essentia  adtractatumdeTrinitatepertiuet.  Sex 
demonstrandis  Iiis  attributis  disp.  30  JMctaphy-  ergo  alia  attributa  negativa  in  hoc  libro  expli- 
sicaiprolixiorcsfuimus,eahicrcpcterenecessa-  canda  sunt,  et  cum  immensitate  ul)iquitatcm 
rium  non  cxistimanuis.  Deinde  illa  omnia,  quaj  cxponcmus,  quia  nihil  rci  Dco  addit,  cum  im- 
ad  naturalem  philosophiam  pcrtinent,  licet  mutabilitate  vcro  conjungemus  a^ternitatem, 
occasione  horum  attributorum  a  theologis  Iiic    quia  supposita  necessitate  essendi,  nihil  addit 

tractentur,  vel  omnino  prffitermittcre  decrcvi-  ffiternitas  ultra  immutabilitatcm,  ut  vidcbi- 
miis,  vel  ad  summum  tauta  brevitate  attingere,     mus. 

ut  theologicum  discursum  non  impediant  nec  CAPUT  I. 

iuterrumpant.  Atque  Iioc  modo  multa,  quffi 

ab  aliis  prolixc  tractantur,  brcviter  compre-  an  deus  sit  infinitus  sdipliciter  hocque  illi 
Lendere   poterimus,  iiihil  omittendo  cx  his  proprium  sit. 

quae   ad  veram  theologiam  et  majorcm  Dei 

cognitionem  desiderari  possunt.  Solum  in  ex-         1 .  Statiis  qwpstionis.  —  Quffistio  est  de  infi- 

plicando  attributo,  quo  Deus  dicitur  invisibilis,  nitate  pcrfectionis  in  essendo  ;  nam  infmitas 

prolixiores  erimus,  quoniam  ad  explicandam  moHs  in  Dco  locum  non  habet,  cum  quantita- 

exactc  illam  negationcm,   oportet   exponere  tem  non  habeat.  Est  autem  difficilius  ad  decla- 

quomodo  Dcus  visibilis  sit,  quod  valde  super-  randum,  quid  per  hanc  negationem  iiifinitatis 

naturale  cst  et  scitu  dignum.  cxphcetur  ac  significetur,  quam  ad  demon- 

Octo  ergo  attributa  negativa  in  superiori  strandum  convcnire  Deo,  salteni  ex  principiis 

libro,  c.  9,  posui,  quiB  ex  Scripturis  colligun-  fidei.  Itaque  ut  certum  suppouimus,  Deum 

tiir  :  Increatus,  Incor^mrens  seu  Immaterialis,  esse  simpliciter  infinitum.  Id  cnim  aperte  do- 

Infinitus,  Immensus,  ImmutaUlis,  Incompo-e-  cet  Scriptura  Psal.  144:  Magnitudinis  ejus  non 

hensiUlis,  Invisihilis,  Ineffahilis.  Quibus  con-  est  finis ;  Baruch  3 :  Magnus  est  et  non  lialet 

jungunturahatria,qucencgationecompleiitm-,  finem,  excelsus  et  immensus.  Unde  in  capitc 

licet  voces  nou  tam  apertc  illam  cxprimant,  Firmiter  ita  expressc  definitur  et  Dionysius  dc 

ut   Unus,   Simplex,   yEternus ;  hisque  addi  Divinis  nominibus  capitc  9:  Magims  {Cm  (\\\o 

potest  quartum,  scilicet  esse  ubique,  quia  ultra  loquitur),  est  super  mnnem  magnituditiem,  om- 

immensitatem  non  adtht  nisi  extrinsecam  de-  nem  transiliens  infinitatem.  Basihus  hom.  iu 

nomiuationem.  Ex  liis  vero  pra^dicatis  quatuor  principium  Joan. :Infinitus  Pater,  infinitus Fi- 

jam  sunt  a  nobis  cxplicata,  nam  idem  est  csse  lius.  Gregorius  orat.  1, in  id Gencs.  1,  faciamus 

increatum,  quod  esse  ens  necessarium  seu  per  hominem  :  Magnum  ( iuquit )  cogita  (  scilicet 

cssentiam,  ut  per  se  notum  est :  illud  autem  Deuni)  ;  et  huic  magno  plus  etiam  atque  etlam 

in  superiori  libro  satis  ostensum  ac  declara-  adde,quamcogitasti,atqueitaexplecogitationem 


46  LIB.  11.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

tuam,  neque  unquam,  qua;  infinita  sunt,  cajnes.  quam  dicit  infinitas,  formaliter  eadem  cum 

Nec  magnitudine  concluditur,  nec  finibus  cohi-  negatioue  essendi  ab  alio. 

ietur.  Theodorus,   serm,   2^  de  Providentia:  3.  Opinio. — Rejicitur.  — Alii  ergo  dicunt 

Deus  ipse  et  increatus  et  infinitus  est.  Omnia  per  infinitatem  negari  finitum  numerum  per- 

complectitur  ipse  a  nullo  circumso-iptus:  Damas-  fectionum^  quia  in  Deo  finitai  non  sunt,  sed  in- 

eenusetiaml.  i,c.A.Infi?iitus{mqmt)estDeus  finitse.  At  hoc  etiam  non  recte  dicitur  :  quia 

etincomprehensiUlis,  atque  hocunum  ex  eo  per-  hoc  modo  nec  finitai,  nec  infinitse  perfectiones 

cipi  ac  comprehendi  potest,  quod  nimirum  ipse  in  Deo  sunt,  sed  una  summa  perfectio.  Item 

infinitus  atque  incomprehensiUlis  sit.  perfectiones ,    quai    in  Deo   sunt  formaliter, 

2.  Dubium.  —  Prior  opitiio.  —  Impugnatur.  etiamsi  ratione  a  nobis  distinguantur,  fortasse 

—  Ut  vero  ratione  theologica  hanc  veritatem  non  possunt  multipHcari  in  infinitum.  Unde 

confirmemus,  oportet  exponere  quid  negetur  per  illam  negationem  infinitatis  non  negatur 

de  Deo,  quando  infinitus  appellatur,  quod  im-  terminus  in  his  objectivis  conceptibus,  quos 

perfectionem  dicat,  nam  inde  facile  constabit,  nos  de  Divinitate  formamus  :  nam  hoc  nihil 

removendam  esse  a  Deo  illam  imperfectionem  refert  ad  perfectionem  Dei.  Perfectiones  autem 

exvi  summffi  perfectionis,  quam  ipsumhabere  infcriores  creaturarum  in  Deo  non  sunt  forma- 

ostensum  est.  Quidam  ergo  putant  per  hanc  hter.  Et  hcet  verum  sit  posse  a  creaturis  per- 

infinitatem  nihil  ahud  negari,  nisi  Deum  ha-  fectionem  Dei  infinitis  modis  participari,  tamen 

bere  causam  sui  esse,  itaque  idem  esse  dicunt,  revera  omnes  illee  perfectiones  in  infinitum 

Deum  esse  infinitum  et  esse  a  se,  vel  non  esse  participabiles  sunt  in  Deo  una  simpHcissima  et 

ab  aho.  At  hoc  aheuum  est  a  commimi  modo  eminentissima  perfectio,  in  qua  nulhis  nume- 

concipiendi  et  loqucndi  de  attributis  divinis.  rus  negatur   ex  eo   quod  infinita  sit.   Posset 

NuUus  enim  inteUigit  has  duas  negationes  esse  tamen  hic  aliquo  modo  non  improbabiU  decla- 

formaliter  unam  et  eamdem,  esse  infinitum  et  rari  iUa  infinitas,  si  dicamus  talem  ac  tantam 

esse  increatum  vel  improductum ;  sed  divus  esse  perfectionem  Dei,  ut  non  possit  nec  debeat 

Thomas   et  omnes   theologi  hsc  ponunt  ut  concipi  tanquam  hal)ens  terminum  iu  partici- 

distincta  attributa  Dei  et  Theodoretus  in  ver-  pabiUtate  sua,  sed  magis  ac  magis  posse  in 

bis  proxime  citatis  iUa  ut  distincta  recenset.  infinitum  participari  vel  communicari.  Per  il- 

Prseterea  divus  Thomas  quastione  4  et  7,  1  lam  tamen  negationem  etiam  hoc  modo  expU- 

part.  in  hoc  maxime  laborat,  ut  ex  eo  quod  catam  non  negatur  in  Deo  terminus  in  numero 

Deus  est  suum  esse,  coUigat  Deum  esse  infinite  perfectionum  qure  sunt  in  ipso;  sed  negatur  ter- 

perfectum,  quod  in  dicto  loco  Metaphysicee  minus,  quem  inteUigitur  habere  res  vel  per- 


late  etiam  o.stendimus.  Non  sunt  ergo  iUa  duo 
attributa  formaUter  unum  et  idem,  sed  oportet 
saUem  ratione  distingui,  ut  probatio  sit  aUcu- 
jus  momeuti.  Et  sane  longe  evidentius  est, 
Deum  esse  ens  necessariura  et  sinc  causa, 
quam  esse  infinitum ;  nam  apertius  et  imme- 
diatius  id  coUigitur  ex  effectibus  Dei  et  ex  or- 
dine  causarum,  in  quibus  non  potest  in  infi- 


fectio,  quse  usque  ad  certum  gradum  participari 
potest  et  non  ampUus. 

4.  Tertia  opinio.  — Hoc  placitum  nonadmit- 
titur.  —  AUi  dicunt  per  negationem,  quam 
de  formaU  dicit  infmitas,  negari  omnem  ter- 
minum,  quo  solent  rcs  Umitari  in  perfectione 
sua.  Nam  materia  suo  modo  Umitatm^  per  for- 
mam  et  forma  per  materiam  et  esseutia  creata 


nitum  procedi,  quam  ex  negatione  essendi  ab  per  suum  esse,  seu  per  habitudinem  ad  aUud 

aUo  coUigatur  negatio,  quam  dicit  infinitas  et  ipsum  esse  per  essentiam  tanquam  per  po- 

essendi  :    non   sunt   ergo  formaUter   eadem  tentiam,  quam  actuat.  Item  omnis  esseutia 

negatio,  esto  una  coUigatur  ex  aUa.  Denique  specifica  limitatur  et  finitur  per  suam  difleren- 

csse  a  se  immediate  solum  negat  depeuden-  tiam  specificam,  qua?  contrahit  genus.  In  Deo 

tiam    a  causa   extrinseca,  esse  autem   infi-  autem  niliU  horum  reperitur  propter  suam 


nitum  formaliter  hoc  non  negat :  nam  si  mente 
concipiatnr  ungehis  finita^  uaturai  ct  ex  se 
cxistens  sine  crcatione,  formaUter  non  ap- 
prehenduntur  duo  contradictoria ,  licet  vir- 
luaHtcr  ibi  includi  per  discm^sum  ostendi  pos- 


simplicitatem  et  actuaUtatem  summam,  ut 
supra  ostensum  cst.  Sed  hffic  omnia  Ucet  deser- 
viant  ad  suadcudam  infinitatcm  Dei :  tameu 
non  declaraut  formalitatem  ejus,  ut  sic  dicam, 
id  est  quid  per  iUam  ncgationem  formaUter 


sit.  Nequc  e  converso  est  aperta  et  formaUs  negetur.  Nam  per  iUam  non  negatur  composi- 
contradictio,  si  appreheudatur  ens  iufiuitum  a  tio  ex  matcria  et  forma,  nec  ex  cs.-^e  et  essen- 
Deo  factum,  undc  (pucri  .solct  au  id  ficri  jios-     tia,  ucc  ex  genere  ac  diflerentia ;  \\kc  euim 


sit,  ut  statim  dicam 


non  est  ergo  uegatio. 


pertinent  ad  negationem,  quani  dicit  simpli- 


CAP.  I.  AN  DEUS  SIT  INFINITUS  SIMPLICITER. 


47 


citas.  Prccterquam  qnod  in  illis  moilis  expli- 
candi  mnlta  printipia  snmnntnr  inccrta,  ut 
qnod  esse  creatura?  limitetnr  per  essentiam  : 
vel  e  convcrso,  quod  compositio  generis  et 
difFerentiie  directe  rcpugnet  in(initati  et  sinii- 


potest,  uec  illi  potest  aliquid  deesse,  quod  ad 
summam  entis  perfectionem  possit  pertinerc  : 
qua  ergo  ratione  constat  Deum  esse  snmmnm 
bonum,  eadem  constat  esse  infinitum.  Quoad 
ipsam  vero  formalem  negationem  prohandum 


lia,  quffi  prol)al)ilia  sunt,  non  tamen  tam  certa  est  Denm  esse  infinitum,  vel  ex  alia  negatioue 

etiam  in  ratione  naturali,  qnani  est  certum  essendi  ab  alio,  vel  ex  virtute  producendi  omne 

esse  infinitum.  prodncibile,  qnas  duas  rationes  in  citato  loco 

5.    Vera  expUcatio.  —  Consideremns  ergo,  Mctapliysiccc  late  i^rosecnti  sumns.  Unde  addi 

quid  sit  in  essentia  aliqua  creata  esse  finitam  potest  hanc  negationem  infinitatis  posse  addi, 

ac  limitatam  et  ncgationem  illins  limitationis  vel  ipsi  esse  seu  essentiae  divina,  ut  sic,  qna- 


intelligemus  significari  per  infinitatcm  essen- 
tia^  Deo  altrihntani.  In  creaturis  crgo  dicitnr 
aliqua  essentia  essc  finita  in  gradu  entis,  qnia 
talis  est,  ut  non  repugnet  illi  habere  illam 
excellentiorem  in  gradn  entis  :  nos  enim  non 
possumus  limitationem  illam,  prout  in  se  est, 
concipere :  et  ideo  per  comparationem  illam 
explicuimns.  Unde  solemus  etiam  dicere,  ali- 
quam  speciem  creatam  hahcre  quamdam  infi- 
nitatem  secnndnm  qidd,  quatenus  sub  se  potest 
infinitas  species  minns  perfectas  continere;quo 
modo  dicitnr  liomo  excedere  quodammodo  in- 
finite  brnta  animalia ;  est  tamem  simpliciter 
finitus,  quia  potest  ah  alia  perfectiorc  specie 
excedi  et  sic  in  angelis  intelligimus  finitatem, 
qnatenus  unusquisque  potest  hahere  snperio- 
rem.  Deus  ergo  dicitur  infinitns  simpliciter 
proprie  et  quasi  a  priori,  quia  tanta;  perfectio- 
nis  cst,  ut  non  possit  in  ea  habcre  superiorem 
nec  requalem,  qui  sit  distinctai  natm-a\  Unde 
qnod  multi  sancti  explicant  quid  sit  Deus,  per 
hoc  quod  est  tale  ens,  quo  majus  excogitari  non 
potest,  hanc  ipsam  negationem  per  infinitatem 
fignificari  intclligo,  Unde  in  ea  etiam  contine- 
tnr  illa  infiuitas,  qua;  intelligitur  iu  continen- 
tia  omnis  perfectionis  possihilis  vel  cogitabilis, 
continentia,  inquam,  formali  et  vel  emiuen- 
tiaU ,  cum  summa  perfectione  possihili ,  in 
qnacnmque  perfectione  et  modo  haheudi  illam. 
Ac  denique  in  Iiac  uegatione  etiam  iucluditur, 
continere  sub  se  siue  ullo  termino  omnia,  qnae 
quocumque  modo  perfecta  cogitari  possunt. 


tenus  ada^quato  conceptu,  licct  confnso,  intel 
ligitm'  comprehendere  totam  perfectionem  es 
scntialem  Dei,  vel  etiam  addi  posse  peculiari- 
hus  attributis,  quomodo  dicimns  sapientiam 
Dei  esse  infinitam  et  scientiam  et  prffisentiam 
et  simiba.  Priori  ergo  modo  ponitur  lioc  loco 
attributum  speciale  infinitatis,  aliis  vero  ac- 
commodatur  cum  proi^ortione,  nt  in  singuhs 
videl)imns  :  unumqnodque  cnim  dicitur  in  tali 
genere  infinitum,  quatenus  in  illo  liabet  totam 
perfectionem  possihilem,  nec  potest  cogitari 
taUs  perfectio  in  altiori  gradu.  Unde  secundnm 
uostrum  modum  concipiendi  potest  a  priori 
demonstrari  infinitas  uniuscujiisque  attributi 
ex  infinitate  essentise,  a  posteriori  vero  infiiii- 
tas  essentiffi  ex  finitatc  omnipotentiffi,  verbi 
gratia,  ut  fieri  solet,  quia  faciUus  cognoscitur. 
lie  tamen  vera  infinitas  simpliciter  essentiaj 
divincc  infinitatem  oninium  complectitur  attri- 
butorum,  eodem  modo  quo  supra  diximus, 
omnia  esse  de  essentia  ejus. 

7.  Infinitas  Dci  hnplicat  communicari  crea- 
turw. — Ratio. —  Ulterhis  potestfacile  cx  dictis 
intelligi,  esse  hanc  infinitatem  ita  propriam 
Dei,  ut  omnino  implicet  contradictionem  alteri 
natura;  illam  communicare,  seu  alteri  qui 
non  sit  idem  Dens.  Quod  addimns  propter 
inefi^abile  Trinitatis  mysterium ,  in  quo  tota 
infinitas  divinitatis  commuuicatur  singulis 
personis  sed  non  commuuicatur  alteri  uatura?, 
sed  eadeni  numero  natura  est  in  omnihns  :  et 
ita  omnes  persona?  suut  idem  Deus  idemque 


etiamsi  in  infinitum  in  eis  procedatnr  in  gradu  ens  infinitum  simpliciter,  et  ideo  illa  commu- 
majoris  et  majoris  perfectiouis  sine  termino.  nicatio  non  obstat  quominus  ha^c  infinitas  sit 
Hoc  ergo  modo  convenienter  vidctur  expUcari    propria  Dei ,  quia  nunquam  iUa  infiuitas  inve- 


perfectio,  qnam  per  hauc  negationem  Scrip- 
tura  intendit  Deo  tribuere,  et  imperfectio, 
quam  ah  eo  vnlt  exclndcre. 

0.  JEsse  Dcum  infmitum  demonstratnr .  — 
Atque  ita  facile  est,  demonstrare  Denm  esse 
infinitnm  ex  dictis  de  divina  perfectione.  Nam 
quoad  positivum  per  illam  uegationem  indica- 
tum,  illud  nihil  aUud  est,  quam  ipsa  consum- 


nitur  cxtra  divinam  naturam,  quajima,  sm- 
gularis  et  iudivisa  est.  Quod  ergo  repugnare 
dicimus,  est  iUam  infinitatem  comnumicari 
alteri  uaturre  seu  snbstantiaj  infinita).  Ratio 
est  quia  co  ipso,  quod  sit  aUera  uatiu-a,  debet 
esse  facta  ab  ipsa  divinitate  :  ergo  necesse  est 
ut  sit  inferior  iUa ,  ergo  non  potest  esse  talis , 
quin  alia  major  esse  possit ;  ergo  habet  ternn- 


mata  perfectio  Dei,  qna  major  excogitari  non    num  et  limitationem  perfectionis  ;   nou  est 


48  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

ergo  infinita  eo  modo  quo  divina  natura  infi-  pugnare  ex  eo  capite  quod  eum  corpore  uno 

nita  est.   Primum  antecedens  supponitur  ex  infinitae  magnitudinis  sint  alia  corpora  quan- 

dictis  in  lib,  i,  quia  ens  a  se  per  essentiam  ta,  quia  possent  esse  penetrative  cum  illo  in 

tantum  potest  esse  unum.  Prima  vero  conse-  eodem  spatio.  Ad  aliam  vero  partem  dicitur , 

quentia  evidens  est,  quia  si  natura  est  facta,  recte  concludere  ab  illo  ente,  quod  infinitum 

est  dependens  et  ex  nihilo  :  non  est  ergo  est,   necessario  excludi  omnem  imperfectio- 

summe  perfecta,  ergo  inferior.  Aliffi  vero  con-  nemet  omne  malum;  nihil  enim  horum  potest 

sequentiae  ex  declaratione  data  de  infinitate  esse  in  Deo  ex  vi  suse  infmitse  perfectionis.  Quia 

per  se  evidentes  sunt.   Et  lioc  sensu  docent  sicut  illa  perfectio  intelligitiu'  quasi  formaliter 

theologi  communiter,  Deum  non  posse  facere  afficere  ipsum  Deum,   ita  inteUigitur  ab  illo 

infinitum  per  essentiam  simphciter,  patet  ex  formaUter  excludere  omnem  imperfectionem. 

D.  Thoma  i  p.,  q.  7,  ar.  2  et  ex  aliis  theolo-  At  non  sequitur,  ilhid  ens  infinitum  exchidere 

gis  in  \,  dist.^.42  et  43.  Ubi  solent  etiam  chspu-  ab  omni  aho  ente  omnem  imperfectionem  vel 

tare,  an  possit  Deus  facere  infinitum  in  magni-  mahtiam,  quia  nec  exchidere  potest  formahter, 

tudine  et  multitudine.  Sed  hsec  quastio  ad  Dei  nam  illa  infinita  perfectio  non  perficit  forma- 

infinitatem  explicandam  non  pertinet.  Nam  si  hter  aha  entia ;  nec  necesse  est  ut  exchidat 

Deus  non  potest  facere  tale  infinitum,  non  est  eff^ective,  quia  vel  aha  entia  non  sunt  capacia, 

ex  defectu  potentiai,  unde  non  minuitur  inde  ut  est  evidens  de  imperfectionibus  negativis 

perfectio  ejus  et  potius  ostenditur  exceUentia  et  naturahbus,  ut  sunt  esse  composita^,  esse  U- 

et  singularitas  infinitatis  ejus.  Si  vero  potest  mitata^,    esse  mutabiha  vel  annihilabiha  vel 

iUud  facere,  non  est  iUa  infinitas  comparabi-  corruptibiUa  respective  et  hujusmodi.    Vel  si 

hs  cum  infinitate  Dei,  et  ita  non  toUit  singula-  capacia  sint,  Deus  non  est  agens  naturale  ut 

ritatem  seu   proprietatem  ejus.  Et   ideo   ad  necessario  omne  mahun  exchidat,  sed  pro  ra- 

prsesens  attributum  exphcandum  Ula  quastio  tione   sapientiaj  suaj  iUud  Ubere  permittere 

necessaria  non  est^  et  aUoqui  est  philosophica  potest,  de  quo  alias. 
et  a  nobis  est  in  Uljris  Physicorum  dihgenter 
disputata  ct  est  admodum  utihs  et  ideo  eam 
hoc  loco  prsetermittere  decrevi. 

8.  Objectio. — Emclatur. —  Contra  veritatem 
demonstratam  solet  objici ,  quia  si  Deus  esset 
infinitum  ens,  non  admitteret  secum  aha  en- 
tia,  sicut  si  esset  infinitum  corpus  quantum, 
non  admitteret  secum  aUa  corpora,  quia  ipsum 
occuparet  omnia  loca.  Maxime  vero ,  quia  si 
Deus  esset  infinitus  in  perfectione,  deberet 
exchidere  omnem  imperfectionem  et  conse- 


CAPUT  II. 

DE  IMMENSITATE  DEI   EJUSQUE  EXISTENTIA  IN  OMNI- 
BUS  REBUS  SEU  LOCIS. 

\ .  Demi  esse  immensum ,  fide  tenendum  est. 
—  Aliqui  confundunt  hoc  attrihitum  cumprm- 
cedenti.  Contrarium  verius  est.  —  Deum  esse 
immensum  sub   his  expressis  ac  formaUbus 


quenter  omne  maUnn.  Sed  h«c  faciUa  sunt,     verbis  cathohca  fides  docet,  in  cap.  Firmiter, 


qiua  infinitas  Dei  non  toUit  singularitatem  ct 
unitatem  cssentise  Dei,  neque  enim  est  infini- 
tas  muUitudinis  sed  intensiva  entis;  et  ideo 
non  toUit  quin  possint  esse  aUa  entia,  a  qui- 
bus  distinguatur  Deus,  hoc  ipso  quod  ipse 
Deus  est  infinitus ,  aha  vero  finita  :  iUe  est  a 
se,  aUa  ab  ipso.  Nec  est  simUe  de  corpore 
quanto,  nam  iUi  naturale  est  excludere  aliud 
quantum  ab  eodem  loco ;  unuin  autem  cns 
maxime  pcr  se  sulisistens  non  excUidit  aUa 


de  summa  Trinitate  et  fide  cathoUcaetin  sym- 
bolo  Athanasii :  Immensus  pater,  etc.  Quia  in 
Scriptura  sacra  eodem  modo  continetur ,  Ba- 
ruch  3 :  Immensus  est  et  non  liabet  finem.  Psalm. 
138:  8i  ascendero  in  coelum,  tu  illic  es,  si  des- 
cendcro  in  infernum,  ades.  Et  tamen  additur  2 
Paralip.  16  :  Ccelum  et  Cceli  Coelorum  non  te 
capiimt.  Eamdem  veritatem  docent  sancti  Pa- 
tres ;  uam  Ucet  noii  omnes  utautur  iUa  vocc  im- 
mensitatis,  rem  ipsam  dcclaraut  per  hoc  quod 


cntia  a  rcruni  universitatc  seu  ab  existendo,     Deus  totus  ubique  est  et  ita  est  in  universis 


ut  sic  dicam.  Quia  cntia  non  habent  formalem 
repugnantiam  in  existendo  simul  in  rerum 
natura,  sicut  habent  duo  quanta  ad  simul 
existeiidum  in  eodeiu  spatio  vel  dua;  qua- 
litatcs  contrariai  ad  simul  existendum  eodcm 
s\d)j(!cto.  Unde  ultcrius  dicitur,  si  iUa  re- 
l)ugnantia  quautitatum  impediatur,  iion  rc- 


re])us,  ut  ab  eis  uec  circumscribatur  nec  con- 
tincatur,  ut  patct  cx  Damasceuo  libro  primo, 
capite  octavo,  ul)i  etiam  vocat  Douni  immen- 
sa  vi  prwditnm ;  et  Basilius  homiUa  iu  princi- 
l)ium  Evaiigclii  Joaunis;  et  Eucherius  libro  de 
spirituaUbus  formis,  oapite  primo :  Deus  ( in- 
quit )  uhiqne  totus  et  immensus ,  et  alii  statim 


CAP.  II.  DE  IMMENSITATE  ET  EXISTENTIA  DEI  IN  REBUS. 


49 


reforcndi,   Snnt  antom   aliqni  tlioologi ,   (]ni     Iioc  etiam  pertinet  ad  immntal)ilitatem  suam. 
lioc  attribntnm  confniulant  cnm  [»ra!cedenti  ^     Dico  autem  semper  ex luirte  sua,  quia  pra.\sen- 


quod  significat  Honaventnra,  1,  distinctione 
43 ,  articulo  primo,  qu(cstione  sccunda  et  Al- 
bcrtus,  ibi,  articulo  ccundo.  Sed  rcvera  snnt 
attributa  ratione  distincta ,  nam  licet  ex  infi- 
nitate  rectc  inferatnr  immcnsitas,  tamen  im- 


tia  videtnr  diccre  relationem  ad  aliam  rem , 
cui  altcra  dicitnr  esse  pra^scns  et  talcm  pra^- 
sentiam  Dens  non  liabet  necessario  ad  rem 
aliam  cxtra  se,  quia  nnlla  alia  rcs  neccssario 
est.  Ex  parte  ergo  tcrmini  non  est  necessaria 


mensitas  non  dicit  eamdem  ncgationcm  qnam  Deo  scmpcr  talis  pra^sentia,  tamen  ex  parte 

infinitas.   Nam  infinitas  ncgat  terminnm  in  fnndamcnti  (  ut  ita  rem  explicemns )  semper , 

pcrfcctione  essentiali,  ut  supra  explicavimus ;  ac  ncccssario  est  ex  parte  Dei  tale  fnndamen- 

immcnsitas  vero  negat  terminnm  in  snbstan-  tum,  qnia  lioc  pertiuct  ad  cxccllentiam  eju?. 

tiali  praisentialitate,  ut  sic  dicam ,  scu  negat  Atquc  in  Imnc  modum  explicata  immen.^^itate, 

terminnm  loci ,  ut  more   nostro  loqnamur.  facile  cst,  illam  demon.strarc  vcl  a  priori  cx 

Deinde  per  negationem  infinitatis  tleclaratnr  infinitate  Dci  ct  ex  summa  ejns  perfectione , 

universe    excellentia    perfectionis   essentialis  quia  L«c  est  perfcctio  absoluta  et  sine  im- 

Dei ;  pcrimmcnsitatcm  vcro  declaratnr  talis  perfectione,  vel  etiam  apostcrioriexcffectibus 

modus  existendi  divinai  cssentia!  et  natura:',  ut  Dci,  non  tantum  quos  dc  facto  operatns  est, 

quantumestexsc  eteodem  modo  pcrmancns,  .sed  qnos  in  infiuitum  operari  potcst  sinc  nlla 

possit  cssc  intime  pra?sens  omnibus  rebns  ct  sni  mutatione.  Qua'  omnia  latus  pro.secuti  su- 

corporibus,  non  solum  praiscntibus  scd  ctiam  mns  dispntatione  trigesima  Mctapliysica! ,  sec- 

possibilibns,  etiarasi  in  infinitum  in  multitu-  tione  septima,  et  ideo  satis  cst  illa  summatim 

dine  et  magnitudinc  angeantnr.    Quod  scnsu  bic  proponcre, 

rccte  potcst  intclligi  illud  Psalmi  1  ii  :  Et  ma-  3.  Ex  Tioc  attrihuto  oritur  iMquitas  Dei.  — 

gnitudinis  e.jus  non   est  fmis.    Nam  licct  de  Ex  boc  vero  attribnto  sic  explicato  colligitur 

quantitatcperfcctionis  recte  intelligatur,  etiam  primo  ubiqnitas  Dei,  scu  Dcum  essc  ubique  et 

de  hac  magnitudine  immensitatis  verissime  di-  in  omnibus  rebus.  Quod  etiam  de  fidc  certum 


citur  et  sub  illa  liaic  continetnr. 

2.  Immmsitatem  dicere  pcrfcctionem  per  se 
notum  est.  —  Unde  immensitas  sic  declarata, 
quantnm  ad  po.sitivum  fundamcntum  illius 
ncgationis,  magnam  perfectionera  dicit,  ut 
pcr  se  notnm  videtur  et  indnctione  declarari 
potcst,   Nam  in    rebns    corporcis  ct  quantis 


est,  ut  notavit  Chrysostomns  Concil.  5,  iu  ad 
Colossenses  sccundo  :  Deus  in  C(do  sursum  et 
in  terra  deorsum  ,  per  qute  dno  cxtrema  com- 
prehendnntnr  orania  media,  sicut  Jeremiae 
vigesimo  tertio  :  Cceliim  et  terram  ego  impleo. 
Et  Esaise  sexagesimo  sexto  :  Ccelum  sedes  mea 
est  et  terra  scalellum  pedmn  meorum.  Loquitur 


posse  esse  alicubi  projscntes ,  perfectio  aliqna  enim  Scriptura  hominibus  morc  humano  et 

est  essetque  major,  si  posscnt  simul  adesse  ita,  nt  describat  Deum  replcntcm  omnia,  nti- 

multis  locis,  scd  non  snnt  capaces  tantas  perfec-  tur  metaphora  illa  hnmanse  positionis,  ac  si 

tionis.  In  rebus  autem  spiritualibus  major  per-  habcrct  pedes  in  terra  et  caput  in  coelo  et  cor- 

fectio  est,  posse  adesse  alicnbi  sine  commen-  pore  suo  cGctcra  repleret.  Hanc  etiam  verita- 

surationc  quantitativa,  id  est,  exhibendo  par-  tem  docere  voluit  Christus  Joannis  quarto , 

toni  sui  parti  loci  et  totam  substantiam  toti  quando  Samaritana^  interroganti  dc  loco  ora- 

loco,  sed  totam  substantiam  cxhibendo  prascn-  tionis,  respondit  :  Deum  spiritum  esse,  et  in 

tem  toti  spatio  ct  cuilibet  parti  cjus,  Et  quo  spirifu  et  veritate  debere  adorari.  Qnse  adora- 

substantia  spiritnalis  perfectior  est ,  eo  majo-  tio  in  spiritu  inter  aha  hoc  continet,  quod  non 

rera  qnaradara  spha?rara  Iiabere  potest  in  hac  est  ad  certum  locnm  definita,  sed  nbiqne  fieri 

pra3sontialitato  ot  hoc  planc  ad  perfectionem  potest,  quia  nbiquo  Dens  est,  Atqne  ita  intel- 

spectat,  Ergo  habere  cx  se  infinitam  quam-  lexerunt  hrec  loca  et  veritatera  hanc  sancti 

dara  praisentialitatem,  maxima  perfectio  est ;  Patres,  qnorum  aliquos  in  citato  loco  Meta- 

ergo  ha^c  dcbita  est  divinfB  substantiai  infinite  physicae  retuli,  Et  prreterea  Dionysius ,  capite 

et  surarae  spirituali,  quia  talis  perfcctio  de  se  qninto  de  divinis  norainibns  de  Deo  inqnit : 

nullam  inclndit  imporfoctionora,   Unde  ulte-  Qutcsunt  omnia  et  antehahet,et  suhsistere  fa- 

rins,  quia  oranis  perfoctio  in  Doo  esso  debet  cit  omnibus ,  et  uMque   prwsens.  Athanasius 

per  modum  actus  absque  potcntialitate ,  ideo  libro,  quod  perfectura  homiuem  as.sumpserit 

uon  solum  habet  in  snbstantia  sua  aptitudi-  Deus,  ad  Liberium  :  Deus  (inquit)  spiritus  est 

nem  ad  Iianc  prajsentiam,  scd  ex  partc  sua  loco  incomprehensibilis,  neque  uspiam  est  regio 

actu  illam  habet  sempcr  ac  nccessario,   quia  Mbi  non  existat.  Unde  ratio,  contra  Idol.  post 


T, 


4 


50  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

medium  oxi-.Notmi  est  omnihus ,  Deim  esse  et  intuendo  omnia  elarissime,  juxta  illud  ad 

ulique.  Basilius  oratione  in  principio  Evan-  Hehraios  quarto  :  Non  est  ulla  creatura  invisi- 

gelii  Joannis  :  Totum  (ait)  quodcumque  noveris  Mlis  in  conspectu  ejus,  omnia  autem  nuda  et 

et  quocumque  spiritu  tuo   penetraveris ,   Deo  aperta  sunt  oculis  ejus.  JeremiseYigesimoqiiar- 

plenum  invenies.  Idem  habet  Gregorius  Nysse-  to  :  Si  occultahitur  vir  in  absconditis  et  ego  non 

nus  Oratione  in  id  :  Faciamus  hominem ,  et  vidcho  eum  ?  Haec  vero  prsesentia  non  ad  prae- 

cffitera.   Chrysostomus    homiUa  decima  sep-  sens  attrihutum,  sed  ad  scientiam  Dei  spectat, 

tima  ,  in  Genes.  :  Non  ambulat  Deus,  absit ;  intelligereturque  esse  in  Deo,  etiamsi  in  coelo 

quomodo  enim  amhularet ,  qui  uhique  prwsens  tantum  esset,  atque  inde  omnia  videret,  pro- 

et  omnia  implet  ?  Idem  Cyrillus  lihro  primo,  prieque  dicitur  ratione  scientise  visionis ,  quae 

in  Joannem,   capite  nono  et  lihro  Tliesauri ,  ad  res  ut  existentes  terminatur  et  ideo  non  sc- 

capite  septimo,  ait  Deum  replere  et  penetrare  quitur,  ut  Durandus  ohjicit ,  DEUM  esse  in  re- 

omnia.  Cyprianus  de  Idol.  vanitate  post  multa  hus  per  potentiam,  quatenus  virtute  sua  et  ac- 

concludit :  Ergo  Deus  unus  est  et  uhique  totus  tione  omnia  continet ,  et  conservat  et  cum 

di/fusus  ;  qwis,  verha  notanda  sunt.    Hilarius  omnihus  actu  operatur,  juxta  illud  ad  Hebrseos 

primo,  de  Trinitate  :  Nullus  sine  Deo  ,  neque  primo  :  Pyrtansque  omnia  verho  virtutis  suw  ; 

ullus  non  in  Deo  locus  est.  Item  lihro  secundo,  et  Actuum  decimoseptimo  :  In  ipso  enim  vivi- 

Deus  ubique  est.  Idem  Augustinus  libro  quinto  mus,  movemur  et  sumus.  Et  liic  etiam  modus 

de  Trinitate  capite  primo :  InteUigamus  Deum  directe  et  per  se  non  spectat  ad  prsesens  attri- 

sine  situ  prcesentem.  Et  lihro  septimo  de  Civi-  butum,  sed  ad  Dei  omnipotentiam,  providen- 

tate,  capite  trigesimo.  Et  optime  Origenes  tiam,  guhernationem  ac  creationem.  Dico  au- 

homilia  duodecima  in  Genesim  et  lihro  primo  tem  directe  et  per  se  ,  nam  consequenter  vel 

in  Joannem ,  Anastasius  Synaita  lihro  secun-  per  illationem  pertinere  fortasse  potest,  ut  sta- 

do,  de  rectis  fidei  dogmatihus  :  Deus  ,  inquit ,  tim  dicam.  Tertio  ergo  modo  dicitur  DEUS  esse 

essentia  cum  sit ,  qum  sunt  omnia  divina  sua  in  rebus  creatis  per  essentiam,  id  est,  per  indis- 

adimplet  essentia,  estque  in  omnihus  qme  sunt.  tantiam  essentioe  suseabomnibus  rebuscreatis, 

4 .  Triplici  modi  est  Deus  in  rehus.  —  Hffic  qua3  vocatur  pra^sentia  substantialis  in  omni- 

autem  veritas  sequitur  evidenter  ex  attrihuto  hus  illiset  deliac  est  proprie  inprsesenti  sermo. 

immensitatis ,  advertendo  per  hanc  ubiqidta-  Et  hanc  dico  evidenter  inferri  ex  immensitate, 

tem  seu  existentiam  in  rebus  non  addi  Deo  quia  Deus  per  immensitatem  suam  intelligitur 

aliquam  perfectionem  vel  modum  realem,  sed  esse  ita  dispositus  et  quasi  diffusus  ( nostro 

solum  concomitantiam  quamdam  alterius  rei  more  loquendi )  ad  existendum  per  essentiam 

vel  aliarum  rerum  existentium ,  quffi  eo  ipso  ,  seu  substantialem  prajsentiam  in  quacumque 

quod  sunt,  intra  se  lialient  divinam  substan-  re,  ut  nihil  ex  parte  illius  ad  illam  desit ;  ac 

tiam  prsesentem ,  id  est,  omnino  indistantem  proinde  eo  ipso,   quod  aliquid  aliud  creatur 

ah  ipsis  :  lioc  enim  significamus,  cum  dicimus  seu  est,  necessario  est  realis  a  suhstantia  DEI 

DEUM  esse  in  ipsis.  Ad  quod  magis  explican-  et  suhstantia  DEI  ab  ipso  :  hoc  autem  est  esse 

dum  distinguunt  tlieologi  tres  modo  existendi  DEUM  in  tali  re  per  essentiam.  Unde  si  per  im- 

DEI  in  rfibus,  per  prsesentiam,  per  potentiam  possihile  posset  aHqua  res  existere  sine  effi- 

et  per  essentiam,  insinuatos  a  Gregorio  homi-  cientia  DEI ,  nihilominus  DEUS  esset  in  illa 

lia  octavo  in  Ezechielem  et  declaratos  optime  per  essentiam   suam  eo   ipso   quod  alia  rcs 

a  divo  Thoma  quffistione  octava ,  articulo  ter-  esset,  quia  nou  posset  talis  entitas  non  hahere 

tio,  magistrorum  expositoribus  in  primo,  dis-  intra  se  intime  entitatcm  Dei.  Et  ita  clare  cerni- 

tinctione  trigesima  septima.  Quihus  locis  inter  tur  distinctio  inter  hunc  modum  proeseutias  per 

scholasticos  longa  dispntatio  fit  de  significa-  essentiam  ah  aUis  duohus.  Primum  ex  his  mo- 

tione  illorum  verhorum.  Sed  in  re  clara  et  in  dis  significavit  supra  Gregorius  cum  dixit  : 

qua  solum  esse  potcst  qucestio  de  significatione  Deus  iiblque  prwsens  est.  Secundum   dicens  : 

vocis,  non  oportet  contendcre,  sed  mehorem  Omnia  tangit  et  vivificat.  Tertium  cum  ait  : 

magisque    usitatam   eUgere  significationcm.  Incircumscriptus  est  et  uhique  totus.  Quie  mul- 

Igitur  prwsentia  in  communi  usu  dicitur  in  tis  aliis  verl)is  declarat.  Suut  autem  aUi  duo 

ordine  ad  intuitionem  et  potissimc  dicitur  de  singulares  modi,  quibus  DEUS  dicitur  esse  vel 

ol)jecto  pra^senti :  tamcn  iude  etiam  persona ,  in  sanctis  per  gratiam  sanctificantem  vel  in 

qua3  aUeram  rcm  intuctiir,  dioitur  ilU  esse  Christi  humanitate  pcr  gratiam  sanctifican- 

praiscns,  atquc  hoc  niodo  dicitur  csse  DEUS  tem,  vel  in  Christi  humanitate  per  gratiam 

per  prajseutiam  in  omnibus  rchus,  iuspiciendo  unionis  suai,  qui  non  pertiucut  ad  praiseus  at- 


CAP.  II.  DE  IMMENSITATE  ET 
tribiitiim  ct  hic  ultimus  longnm  rcqnirit  trac- 
tatnm,  dc  qno  in  primo  tomo,  tcrtia  partc  dic- 
tnm  cst.  Dc  altcro  vcro  nonniliil  diccmns  infra 
liln-o  dnodccimo,  dc  Trinitatc,  cxplicando  invi- 
sibilcm  Spiritns  sancti  missioncm. 

5.  Proprie  convenii  Deo  esse  uhigue  ex  neces- 

sitate.  —  Ex  dictis  intclligcrc  licct  hoc  pradi- 

catnm  essendi  in  rehus  scu  uhique  propric  et 

actualitcr  non  convcnirc  Dco  cx  ncccssitatc , 

scd  dcpcndcntera  libcrtate  sua;  in  quo  mnl- 

tnm  difFcrt  ab  attribnto  immcnsitatis.  Nam 

hoc  convcuit  Deo  omnino  necessario,  immuta- 

bilitcr  et  alj  a?tcruo  :  nam  sempcr  Dcus  tam 

immcnsus  fnit ,  sicut  nunc  cst  ct  licct  uiliil 

cxtra  se  prodnccrct,  immensns  scmpcr  cssct , 

qnia  illa  pcrfcctio  ct  intrinsccus  modus  essen- 

di  diviuffi  snbstantise ,  quam  immcnsitas  sup- 

ponit  ct  in  qna    ncgat  termiuum,  absoluta 

pcrfcctio   Dei  est ,   uullo   modo   pcndcns  ex 

creatura.  At  vero  esse  in  rcbus  actnalitcr  ct  si- 

mihter  esse  ubique  conuotant  aliquam  rcm 

extra  Deum  actuahter  existentem,  in  qua  Dcus 

dicatur  existere.  Hoc  antcm  simphciter  neces- 

sarium  non  est,  sed  hbcrnm  Dco,  ut  supponi- 

mns;  et  ideo  praxlicatum  iUud  non  cst  ex  attri- 

butis,  qua;  Dco  uecessario  convcninnt  ueccs- 

sitate  absoluta,  scd  tautnm  conditionata,  qnia 

si  aha  res  sit,  necesse  est  ut  Deus  sit  in  illa 

rationc  suai  immensitatis.  Et  ideo  tale  prffidi- 

catum  ex  tcmpore  incepit  couvenke  Dco,  quia 

(  nt  supponimus)  niliil  cxtra  ipsnm  ab  seterno 

realiter  extitit.  Ncqne  hinc  scquitur  mutatio 

ahqua  vel  additio,  quai  in  Deo  fiat  sed  tantum 

in  creatnra,  qnia  Dcnm  esse  iu  creatura  uhra 

immensitatcm  cjus  uihil  intrinsecum  in  eo 

ponit,  sed  solam  dcnominationcni  cxtrinsecam, 

ortam  ex  coexistentia  creaturarum  cum  ipso  , 

seu  ex  rclationc  creaturarum  ad  ipsum,  cui  ex 

parte  Dei  milla  relatio  reahs  ad  creaturam  cor- 

respoudet,  qniaDcus  non  cst  capax  talium  rcla- 

tionum,  ut  nnnc  ctiam  snpponimus  ct  in  capitc 

seqnenti  et  in  uhimo  hujus  libri  aliquid  de 

hoc  dicemus,  nam  generale  est  ad  omnia, 

quaj  ex  tempore  de  Dco  (hcuntur. 

6.  Fxistentia  Dei  actualis  ex  actione  ad  ex- 
tra  pendet. — Hinc  ctiam  intchigitnr  hanc  cxis- 
tcntiam  Dei  in  creaturis,  hcet  fuudamcntaliter 
supponat  immensitatcm,  tamen  nt  actuahter 
sit,  peudere  ex  actione  Dei  ad  extra  quam  ne- 
cessario  snpponit.  Hoc  patet  primo,  quia  hoc 
prwdicatnm  essendi  in  rebns  et  hbernm  ct 
temporalc  cst ;  crgo  est  tale  ab  actionc  Dci  li- 
bera  et  tcmporah  ;  ergo  ab  actione  Dei  tran- 
scmite,  seu  nt  liabentc  actu  tcrminum  ad  ex- 
tra,  quai  non  est  nisi  actio  ad  extra.  Patet 


EXISTENTIA  DEI  IN  REBUS.  51 

utraque  conscquentia,  quia  nihil  habet  essc 
hberum,  uisi  vel  quatenns  actio  hliera  est  vel 
qnatcnus  ab  actionc  lil)cra  pcndct  ct  in  ca  ali- 
quo  modo  fiuidatur.  Actio  aiitem  liljcra  ct 
temporalis  non  est  in  Deo  nisi  actio  ad  cxtra  ; 
nam  actus,  immanentcs  ut  sic,  etiam  si  hl)eri 
sint,  ab  aterno  sunt,  etiam  secundum  suam 
terminationem  libcram  ;  ergo  cum  hoc  prajdi- 
catiun  non  solnm  sit  suo  modo  hbcrnm  sed 
etiam  temporalc,  omnino  pcndct  ex  actionc 
Dei  ad  extra.  Unde  hcet  supra  dixerimns,  si 
res  ahqua  cxtra  Deum  habere  posset  existcn- 
tiam  sine  actione  Dci,  neccs.sario  fiiturnm 
fuisscDeum  in  iha  pcr  cssentiam  cx  \\  immcn- 
sitatis,  hoc  sohini  verum  cst  ex  hypothesi :  ta- 
men  quia  illa  hypothesis  est  impos.sibihs  sim- 
phcitcr,  quia  nuUa  res  extra  Deum  potest  ha- 
bere  existcntiam  sinc  effcctione  Dei,  idco  ab- 
sohite  supponenda  est  iha  actio,  utDeussit 
in  rebus. 

7.  Duhium.  —  Hic  vero  statim  snboritur 

qua^stio,  an  cx  actione  Dci  in  rcbus  cohigatur 

bene  existentia  Dei  in  illis  vel  potius  ex  prce- 

sentia  colligenda  sit  actio.  Scd  hanc  queestio- 

ncm  late  tractavi  iu  citato  loco  JNIctaphysicaj 

et  idco  illam  omitto,  licct  soleat  disputari  in- 

ter  D.  Thomam  et  Scotum  in  1  parte,  quffis- 

tione  octava.  Nam  D.  Thomas  iha  ratione  uti- 

tur,  quoe  non  placet  Scoto.  Est  autem  ratio 

satis  philosophica  et  conpcntanea  Scripturis,  ut 

ibi  dictum  cst.  Sive  illatio  nitatur  in  hoc  qnod 

nulla  causa  agit  in  distans,  sive  ( quod  faciluis 

est)  in  hoc  qnod  cansa  perfectissimo  agcns 

modo,  perfecte  etiam  adcst  suo  effcctui  illum- 

que  secum  conjunctum  habet,  ut  iUi  perfccte 

dominetur.  Potest  autem  Iioc  modo  ex  actione 

Dei  inferri  a  posteriori  immensitas  ipsius,  quia 

sicut  agit  in  hoc  nnivcrsum,  quod  crcavit, 

posset  agere  iu  alind  duplo  majus  et  sic  in  iu- 

linitnm  et  in  plures  alios  mnndos  sine  termino 

et  sinc  sui  mutationc.  Actnalis  vcro  projsentia 

substantialis  ad  omncs  rcs  existentcs  colligitnr 

a  priori  ex  immcnsitate ;  ueccssarium  vero  est 

adjungere  actionem,  ut  per  eam  possiut  crea- 

turse  habcre  existensiam  et  ita  complcantur, 

quffi  conditiones  necessariae  ad  illam  deuomi- 

uationcm,  duai  suut  tanquam  fundamentum 

et  termiuus,  uude  consnrgit  relatio  et  dcno- 

minatio.   Nam  fundamentnm  ponitur   cx   vi 

immcnsitatis  ,  terminus  ponitur  per  actioncm 

Dci.  Ex  sola  vcro  actiouc  a  posteriori  infcrtur, 

supponi  in  Deo  quicquid  neccssarium  cst  ad 

illam  prffiscntiam  :  quandoquidem  posito  ter- 

mino  Ulius  denominationis  per  actioncm,  nou 

potest  deesse  denominatio  seu  prajsentia.  Et 


52  LIB.  II.  DE  ATTRIBLTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

ita  cst  facilis  ratio,  iion  cst  tamcii  cvidcntior,  sufficiens  ad  cxistendum  in  alio  duplo  ct  triplo 

cpiam  sit  illud  principium,  in  quo  fundatur.  majoris  magnitudinis  sine  ullo  tcrmino.  Hic 

Rcliqua  in  citato  loco  vidcri  possunt.  vero  occurrebat  statim  qusestio,  an  dicendus 

8.  licb  Deum  esse  in  rehus,  iit  non  flniatur  sit  Dcus  esse  extra  hoc  universum  vel  in  spa- 

al)  illis.  —  Ultimo  addcndum  est  et  sequitur  ciis  imaginariis,  sed  eam  late  tractavi  in  dicto 

etiam  ex  dictis,  Dcum  ita  csse  nunc  ubiquc,  id  loco  Mctaphysicse   neque   nunc  uovi  ahquid 

est,  in  omnibus  rebus  existentibus,  ut  non  de-  occurrit  addendum. 

fmiatur  ncc  circumscribatur  ilHs.  Hoc  ctiam  9.  OhjectionioccurHtur. — Contra  veritatcm 

est  ccrtissimum  ct  absohite  loquendo  vidctur  cathoUcam  nihil  occurrit  objicicndum,  quod 

de  fide  :  nam  hac  ratione  dicitur  in  Scriptura  difficultatcm  magnam  habcat.  Nam  iUud,  quod 

Deus  non  capi  locis  creatis,  nec  sohs  illis  con-  mens  nostra  non  satis  concipit,  quomodo  pos- 

tincri,   3.  Regum  octavo  :    Si  Ccelum  et  Cceli  sit  una  indivisibihs  ct  simphcissima  res  esse 

Ccelorum  te  capere  non  possunt ;  et  Job.,  un-  tota  in  tam  magna  mole  vel  infinito  spacio  et 

decimo,  ea  ratione  dicitur  Deus  Excelsior  Coelo,  tota  in  singuhs  partibus  et  punctis  ejus  ;  hoc, 

frofundior  inferno  et  longior  terra ;  et  eccle-  inquam,  suo  modo  commune  est  omnibus  re- 

sia  dicit  Beatissimai  Virgini  Dci  genitrici  :  bus  spirituahbus  ct  animee  nostree;  et  hcet  non 

Quem  cceli  ca])ere  non  iMerant,  et  coetera.  Ra  satis  intcUigatur,  quia  non  concipimus  spiri- 

ctiam  frcquenter  loquuntur  sancti,  et  hoc  sen-  tualia  prout  in  se  sunt,  ex  cfTcctilius  ipsis  nc- 

su  uegant  posse  Deum  circumscribi ;  loquun-  cessarium  essc  cognoscitur  et  non  invenitur 

tur  enim  non  sohmi  de  propria  circumscrip-  in  illa  proprietate  repugnantia.    Multo  ergo 

tionc  corporah  et  cum  extensioue  quantitatis,  majori  ratione  inteUigimus  iUam  proprietatem 

nam  co  ipso  quod  Deus  corporeus   non  est,  convcnire  divinse  substantise  modo  altiori  et 

constat  non  csse  capacem  taUs  circumscriptio-  proportionato  iUi,  ac  proinde  sinc  limitatione, 

nis ;  scd  nominc  circumscriptionis  intcUigunt  quod  pcr  immcnsitatcm  inteUigimus.    Unde 

quacumque  inchisioncm  et  defmitioncm,  ad  quod  aliunde  objici  potest,  quia  videtur  iUe 

fmitum  spacium  seu  locum,  extra  quem  res  modus  chfFusionis  et  quasi  extensiouis  rcpu- 

non  sit.  Quomodo  etiam  angch  dicuntm'  cir-  gnare  divines  substantise  proptcr  simplicita- 

cumscribi  vcl  (ad  toUendam  oequivocationem)  tem  cjus,  tam  in  entitate  sua  cpam  in  omni 

definiri  loco.  Sic  chxit  Basihus  homil.  in  prin-  modo  ilhus,  quia  modus  iUc  praisentiaj  vide- 

cipium  Evangelii  Joaniiis  :  Beum  non  contincri  tur  habcrc  ahquem  mochim  extensionis,  etiam 

loco,  nec  in  circumsepto  aliqm,  aut  in  circum-  in  spiritualibus  rebus.  Hoc,  inquam,  in  dicta 

scriptione  certa  deprehencli,  ct  subdit  rationcm :  sectione  1,  in  fine  cjus  expcditum  est,  dicendo 


Qu,ia  infinitus  est.  Sic  dixit  Chrysostomus  ho- 
milia  4,  in  Joannis,  licet  Deus  innumcros  mun- 
dos  crearet  sine  sui  mutatione  sufficicntem 
esse  ad  gubernanclos  omnes,  eodem  uticpie 


hanc  substantialcm  pra?seutiam  Dei  omnino 
indivisibilem  cssc,  non  solum  in  se,  sed  etiam 
prout  correspondet  partibus  spacii  vcl  rci,  in 
qua  esse  intelligitur  ct  in  hoc  supetare  omnem 


modo  ct  cum  eadem  prsescntia,  cum  qua  in  prffiscntiam  spiritualis  crcaturse  cum  cpiadam 

hoc  existit.  Sic  etiam  dixit  Athenagoras  in  le-  excellentia  incommunicabili  omni  creaturffi, 

gationem  pro  Christian.  :  Deusita  mundum  ut  nos  credimus.  Dcnique  quod  aliqui  admi- 

excedii,  ui  impleat  undequaqtie  quicquid  supra  rantur,  cpiomodo  possit  sine  indeceutia  intel- 

ipsum  est,neclocum  idlum  se  vacuumrelinquat.  ligi  substantia  Dei  realiter  pra^sens  locis  im- 

Sic  etiam  dixit  Theodorus  serm.  2,  dc  Provi-  muhdissimis;   hoc  sane  valde  populare  cst, 

dentia  :   Omnia  iiem  complcctitur  ipse  a  nullo  cum  cnim  nullum  commcrcium  in  hoc  sit  intcr 

circumscriptus  ;  et  Prudentius  iu  Hymno  de  S.  corpus  et  spiritum  et  Deus  ipsc  pcr  sc  faciat 

Roniano,  dc  Deo  elegantcr  dixit :  Deiis  peren-  vcl  couscrvet,  quicquid  entitatis  est  iu  hujus- 

nis,  res  incestimabilis,  extraque  et  intus  replet,  modi  rebus,  in  eis  est  et  dccentissimo  et  di- 

ac  super/luit.  Augustinus  etiam  late  hoc  docct  gnissimo  modo ,  sinc  umbra  impcrfcctioihs. 

11,  de  Givit..  Significat  etiam  Boetius  lib.  1,  De  cpia  re  legi  potest  Augustinus  hbrode  Nat. 

dc  Trinitatc  ;  in  hoc  cnim  sensu  ait :  Omnem  boni,  cap.  39,  ct  hliro  de  Agon.  Christ.  c.  18, 


locumadesse  Deo,  cum  nullus  locus  sufficienssit 
ad  ipsum  capiendum ;  ct  Gregorius,  2.  Moral. 
cap.  7  :  Deum  (ait)  ita  mancre  intra  omnia,  ut 
sit  exlra  omnia,  etc.  Dcniquc  cx  divina  immcn- 
sitatc  hoc  cvidcntcr  scquitur.  Quia  Deus  non 
ita  clauditur  iu  hoc  luhvcrso,  quin  dc  se  sit 


ct  HugoVict. 


lib.  1  dc  Sacrara.,  par.  3,  cap.  17, 
Magist.  cum  Doctoribus  in  l,  dist.  17. 

10.  Ohjectio.  —  Tandem  contra  probationes 
ex  Scriptura  objici  potest,  cjuia  in  eis  videtur 
esse  scrmo  de  cxistcutia  Dei  in  rcbus  pcr  pra;- 
sontiam  coguitionis  ct  hoc  modo  dicitur  csse 


CAP.  II .  DE  IMMENSITATE  ET  EXISTENTIA  DEI  IN  REBUS.  53 

ubiquc^  uec  cst  locuS;  ul.)i  alius  modus  cxpressc  scu  propiuquitatem_,  idoo  ad  (lcclarandum  quo- 

asscratur.  Nam  in  Psalm.  138,  prius  dicitur:  modo  Deus  intucatur  omnia,  etiam  si  iu  alidi- 

Ecce,  Do7nine ,  tu  cognotisti  omnia  novissima  tissimis  locis  ficri  videantur,   id  declarat  et 

et  antiqua,  etc,  et  confortata  est  scientia  tica  ex  probat,  quia  Dcus  sccundum  substantiam  suam 

me ;  et  postea  sul)jungitur  :  Qiio  iho  a  spiritu  omnia  replet  et  ubiquc  cst  :  et  ita  intelligun- 

tuo,  etc,  et  tandcm  concluditur  :  Si  dcscenclero  tur  optime  omnia  loca.  Quod  autem  interdum 

ininfermm,ades.()y\0{\o])i\\nc,\n{c\Y\'^\Xm'\\(iY  dicitur  Dcus  es.^^e  in  coolo,  nihil  obstat,  (juia 

pra3sentiam  et  intuitionem  ac  scicntiam,  lioc  illud  pcr  quamdam  exccllcntiam  et  singularem 

enim  erat  assumptum  quod  proposucrat.  Item  rationem  dictum  intelLigitur  ;  vel  quia  ibi  ex- 

Jercmius,  32,  prius  dicitur  :  Si  occultalitur  cellentiora  opera  fa(nt  et  scipsum  sanctis  ma- 

mr  in  ahscondito  et  ego  non  videho  eum,  dicit  nifcstat,  vcl  quia  ibi  specialiter  regnat,  colitur 

DomimiS;eX?^[i\\\ni  subjungitur  :  Kumquid  non  et  adoratur,  propter  quod  dicitur  crelum  spe- 

ccelum  et  terram  ego  impleo?  dicit  Dominus.Ei  cialiter  csse  sedcs  et  tbronus  Dei.  Ne  autem 

similiter  Sapient.  1,  dicitur :  Renim  illius  tes-  putetiu'  non  cssc  in  tcrra,  \\kq  dicitur  scabel- 

tis  est  Deus  et  cordis  illius  scrutator  est  verus;  lum  pcdum   ejus  ,  INIatthwo  5  ct  aliis  locis 

et  tunc  subditur  :  Quoniam  spiritus  Domini  supra  citatis,  in  quibus  Patres  ita  exponunt. 

replevit  orbem  terrarum,  etc. ;  intelligit  ergo  Ubi  autcm  Patrcs  dicunt  Deum  nullibi  esse, 

per  prossentiam  replcre.   Sic  etiam  Job,    11,  intclligunt  nullibi  cssc  ut  in  loco  adrequato, 

postquam  altitudinem,  profunditatem  ct  longi-  quo  circumscribatur  vel  defmiatur.  Vcl  ctiam 

tudinemDeidcscripscrat,  subjungit :  Ipseenim  doccnt  Deum  non  ita  esse  in  rebus,  ut  eas  rc- 

novit  hominum  vanitatem  et  videns  iniquitatem  quirat  ad  suum  naturalcm  existcndi  modum, 

nonne  considerat?  Ac  dcnique  Actor,  17,  dici-  nec  aliquid  vel  aliquem  modum  intrinsecum 

tur,  eum  non  longc  esse  ab  unoquoque  nos-  ab  eis  accipiat,  scd  potius  rcs  ipsas  fovcat  et 

trum,  ratione  provideutiai  sua2,  cjuod  ad  pra-  conservet,  qua  ratione  interdum  Dcum  ipsum 

sentiam  etiam  cognitionis  pertiuet,  Aliunde  vocant  locum  aharum  rerum,  ut  cst  apud  Thoo- 

vcro  in  aliis  locis  dicitm*  Deus  spccialiter  csse  pbilum  Antiochenum  lib.  2,  ad  Autholyciim 

iu  ccelo,  ut  Ps.  113  :  Ccelum  cceli  Domino,  ter-  intom.  5,  Bibliothcca?,  et  videri  possunt  de  hoc 

ram  autem  dedit  Filiis  hominum,  cum  i^imili-  puncto  dicta  in  illa  scct.  7  Mctapli.,  dub.  ult. 
bus.  Addi  ctiam  hic  possunt  Patrcs,  qui  intcr-         12.  Qucrstio.  —  Inqumt  ultimo  in  hac  ma- 

dumdicunt:  Deum  nusquam  esse,  ut  patet  ex  teria  divus  Tliomas  1  p.,  q.   8,  art.  ultimo, 

CIu'ysostomo ,  Athanasio  et  Damasceno,  ubi  au  sit  Dci  proprium  esse  ubi(juc;  et  respon- 

supra,  et  Augustino,  hb.  de  essentia  Divinit.  det    affirmando   quod   alicjui   intcrprctantur 

in  principio  ct  lib.   83,  q.  q.  20,  Bernardo,  csse  vcrum,  rebus  ut  nunc  existentibus,  quia 

lib.  5,  de  Consid. ,  Anselmo  in  Monol.  c.  22  si  tantum  esset  unura  corpus,  illud  vcre  dice- 

et  23.  retur  esse  ubique,  id  est,  in  omni  loco  rcali, 

11,  Resolutio.  —  Diccndum  vero  est,  etiamsi  quia  non  essct  alius  locus  realis,  nisi  qucm  illc 

sacra  Scriptura  exprcsse  doceat  cxistentiam  occuparct.  Dico  vero  esse  ubique,  esse  aliquo 

Dei  in  omnibus  rebus  per  pri3escntiam  et  po-  modo  Dci  proprium  ct  incommunicabile,  etiam 

tentiam,  tamen  ctiam  cxpresse  doccrc  existen-  de  potentia  Dei  absoluta.  Quatcnus  Deo  rcpu- 

tiamper  realcmpra^sentiamjneque  hancpossc  gnat  ut  sit  aliquid  in  rerum  natura,  in  cpio 

excludi  a  vero  testimoniorum  omnium  seusu.  ipsc  non  sit ;  quod  non  repugnat,  nec  repu- 

Piimo,  propter  communem  scnsum  et  Patrum  guare  potest  ulh  crcatm-fe,  quia  illud  proximc 

traditiouem.  Sccundo  proptcr  vcrborum  pro-  nascitur  ex  immensitatc  ct  ita  loquitur  clare 

l)rietatem,  uam  rationc  sohus  prajsentire  co-  D.  Thomas  et  Patrcs  supra  citati  et  Damasce- 

gnitionis  non  potcst  Deus  dc  se  diccre :  Cailum  nus  lib.  1,  c,  26  et  17,  ct  Ambrosius,  lib.  1,  de 

et  terram  ego  impleo  ct  simiha,  quia  vcrbum  Spiritu  sancto,  cap.  7,  An  vero  sit  ahqua  crca- 

rcyy/m^i  non  significat  cognitionem,  nisi  a  pro-  tm-a  possibilis,  (jute  actu  sit  pra^sens  in  toto 

pria  significationc  multum  extrahatur :  quod  hoc  mundo  corporeo,  illud  probabiliter  dispu- 

fieri  non  potcst ,  pra^sertim  cjuia  iu  ipsismct  tari  potest,  ut  latius  dicitur  in  materia  dc  an- 

Scripturre  locis  distinguitur  re])lere  a  cognos-  gelis,  Nam  de  corpore  ego  puto  probabilius 

cere  scu  videre ,  ut  ex  uno  aliud  probetur  seu  dici  non  posse,  esse  ubiquc  saltem  modo  quan- 

inferatur.  Undc  videtur  Spiritus  sanctus  ser-  titativo,  quia  eo  ipso  quod  uon  cst  totum  ubi 
moncm  seu  rationem  hominibus  accommo-  est  una  jiars,  non  est  ubique.  De  creatura  vero 
dasse  ;  et  quia  nos  solcmus  ea  videre  a  quibus  spirituah  secundum  suum  naturalcm  modum 
nou  distamus  sccundum   realem  prwsentiam    cxistcndi,  vcl  de  corporea  existenti  in  loco  pcr 


54  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

modiim  substantise^  iit  cst  corpus  Christi  Do-    amissiva  pcrfectionis,  ideo  contingit^  qiiia  talis 


mini  in  sacrosancta  Eucharistia^  aUa  ratio  est, 
De  qua  re  ahqua  dixi  in  1  tom.,  3  p.,  disput. 
37,  sect.  4. 


CAPUT  III. 


DE    LABIUTABILITATE   DEI. 


non  est  cum  summa  perfectione  sed  cum  com- 
positione  et  adheesione,  eaque  non  satis  firma. 
AHo  modo  potest  hsec  veritas  probari  imme- 
diate  a  posteriori  ex  effectibus,  et  hoc  modo 
non  existimo  posse  fieri  immediatam  illatio- 
nem  satis  jBrmam  ex  aUquo  effectu,  ut  latius 
tractavi  dicta  disp.  30  Metaphysicse,  sect,  8. 
3.  Tres  difficiiUates  insurgimt.  —  Occurre- 
1,  Deum  esse  immutaUlem  de  fide  assete-  bant  circa  veritatem  hanc  tres  proecipuae  dif- 
Tandum  est.  —  Sub  attributo  generali  immu-  ficultates,  Prima  et  potissima  est  de  My.ste- 
tabihtatis,  quod  omnia  in  univcrsum  genera  rio  Incarnationis ,  sed  hsec  habet  proprium 
mutationem  a  Deo  removet,  comprehenduntur  in  3  parte  locum,  ubi  tractata  est  in  tomo  1, 
omnes  speciales  negationes  sub  illa  contentoe,  disp.  8,  sect.  3.  Secunda  est  de  nominibus,  quse 
ut  esse  impassibilem,  inalterabilem,  incorrup-  de  Deo  dicuntur  ex  tempore,  ut  esse  Creato- 
tibilem,  ac  denique  habere  totum  suum  esse  rem,  Dominum,  etc,  de  quibus  inquiri  potest, 
inamis.sibile.  Hoc  ergo  sensu  de  fide  certum    an  novum  ahquid  Deo  importent  sive  absohi- 


tum,  sive  relativum,  dummodo  reale  et  intrin- 
secum  sit ;  nam  quodcumque  sit,  ad  mutatio- 
nem  sufiiciet.  Quoe  difficultas  adeo  interdum 
torsit  Augustinum,  ut  se  ignorare  sokitionem 
fassus  fuerit  in  2,  de  Civit,  cap,  15.  Tandem 
vero  5,  de  Trinitate,  c.  15  et  16,  eam  dissolvit 
dicens,  has  denominationes  ex  tempore  dici  de 


est,  Deum  esse  immutabilem;  nam  per  gene- 
ralia  et  specialia  verba  illa  negatio  Deo  attri- 
buitur  in  Scriptura  Malachire  3  :  Ego  Dominus 
et  non  mutor.  Num.  23  :  Non  est  Deus  quasi 
Jiomo,  ut  mentiatur,  nec  ut  Filitis  hominis,  ut 
mutettir.  Ubi  etiam  de  mutatione  generatim 
sermo  est  et  speciahter  affertur,  ut  ostendatur 

immutabilitas  Dei,  etiam  in  proposito  volun-  Deo,  sine  mutatione  Dei,  quia  non  sumuntur 
tatis  suse ,  unde  subjungitur  :  Dixit  ergo  et  ab  aHquo  accidente  vel  re  nova,  quee  in  Deo 
non  faciet  ?  locutus  est  et  non  implebit  ?  Item  sit,  sed  conjugendo  seu  connotando  coexisten- 
Jacobus  :  Apud  quem  non  est  transmutatio  ne-  tiam  temporalem  creaturoe,  qua?  incipit  esse  in 
que  mcissitudinis  obumbratio.  Psalm.  101  :  Si-  creatura  cum  relatione  ad  Deum  sine  muta- 
cut  opertorium  mutahis  eos  et  mutabuntur :  tu  tione  ipsius  Dei,  sicut  de  existentia  Dei  in  re- 
autemidemipseesetannituinondeficient.YX\\Q>Q,  bus  superiori  capite  dictum  est.  Hic  vero  oc- 
sensu  dicitur  immortalis,  1,  ad  Tliimothffium  currebat  qufcstio  de  his  relationibus,  quas  ex 
1 .  Imo  capite  6,  dicitur :  Deus  sohis  lialere  im-  tempore  attribuimus  Deo,  an  in  ipso  reales  sint 
mortalitatem  .ViTi(S.c  veritas  hsec  in  propriis  ter-  vel  rationis,  quam  tractat  divus  Thomas  1  p., 
minis  definitaj  est  in  Conciho  Lateranensi  cap,     q.  13,  art.  7  et  resolvit  esse  rationis,  estque 


Firmiter  ,  et  in  Patribus  est  hoc 


vulgare 


et 


commune  et  ideo  non  oportet  eos  adducere. 

2.  IIa'c  veritas  demonstratur .  —  Ratione 
item  potcst  lioec  veritas  dcmonstrari  vel  proxi- 
me  a  priori  ex  aliis  attriliutis  jam  demonstra- 
tis,  et  sic  est  facilis  demonstratio;  nam  immu- 


necessaria  resolutio,  supponcndo  relationem 
realem  resultantem  iu  aliquo  esse  aliquid  reale 
et  intrinsccum  illi,quia  alias  nonnulla  mutatio 
et  compositio  esset  in  Deo.  Sed  illam  quKstio- 
nem  latius  tractavi  in  disp.  47  Metaphysicse, 
sect.  15,  n.  15  et  seq.,  estque  pure  Metaphysi- 


tabilitas  potcst  esse  vel  in  esse  substantiali  et  ca,  quam  hic  repetere  necesse  non  est,  nec  illi 

sic  Deus  est  immutabilis,  quia  est  suum  esse  aliquid  addendum  occurrit. 
per  essentiam  et  a  nullo  alio  pendet  vel  in  lo-        4.  Tertia  difficultas. —  Resolutio.  —  Tertia 

co  et  sic  mutari  non  potest,  quia  est  immen-  difficultas  est  de  actibus  liberis  Dei  et  conse- 

sus  vcl  in  qualitate  aut  accidente  aliquo  et  quenter  de  scientia  visionis,  quoe  ad  illos  se- 

sic  ctiam  mutari  non  potest,  quia  accidentia  cundum  rationem  consequitur.  Sunt  autem  in 

non  habct.   Unde  in  universum  probari  lioc  hac  difficultate  duo  puncta ;  unum  ac  prffici- 

potest  cx  simplicitate,  quia  accidentalis  muta-  puum  cst,  quomodo  voluntas  Dei,  cum  liliera 

tio  esse  non  potest  sine  aliqua  compositione.  sit,  possit  se  ad  hoc  vel  illud  determinarc  sine 

Itcm  gcncralius  ostcnditur  ex  summa  Dei  per-  additione  aliqua  reali,  quse  sine  aliquo  muta- 

fectionc,  (]\iia  quod  mutatur,  ideo  mutatur  ut  tionis  genere  fieri  non  potcst.  Ila^c  vero  difli- 

acquirat  [)crfcctioucm  aliquam,  si  mutatio  pcr-  cultas  ct  inagis  pcrtinet  ad  matcriam  dc  volun 

fcctiva  sit  ct  ita  ha'c  ratio  proliat  tam  dc  intcl-  tatc  Dci  ct  a  nobis  disp.  30,  Mctaphysica',  scct. 

lectu  quam  de  voluntate.  Yel  si  sit  mutatio  9.  Veraque  ;  resolutio  est,  illam  detcrmiuatio- 


CAP.  IV.  DE  DEI 
iicm  ficri  siiic  addititionc  rcali,  qua^  in  volun- 
tatc  Dcifiat.Quod  cst  ununi  cxprax'ipnis  mys- 
tcriis  divinre  incomprchcnsibilitatis ;  scd  juxta 
principia  fidci  crcdimus  ita  csse  ueccssario  di- 
cendum,  ut  dictoloco  ostcnsum  ct  pro  viribus 
cxplicatum  cst,  nce  nuuc  valco  illi  puucto  ma- 
jorcm  aflcrrc  luccm.  Ilinc  vcro  oritur  sccun- 
dum  punctum,  quod  al)  argumcnto  in  contra- 
rium  sumitur.  Nam  si  Dcus  vult  libere  siuc 
additione  rcali  et  potuissct  ab  oeterno  non  vel- 
le  sine  rcali  Dci  mutationc  vel  carcntia  ali- 
cujus  modi  rcalis,  quomodo  ex  immutaliilitate 
reali  Dci  colligi  potcst  immuta])ilitas  vobinta- 
tis  iu  proposito  libero.  Sed  hoc  etiam  punctum 
ibidem  expUcui  ct  expedivi  numero  quinto  ct 
sccto.  Et  ad  immutabihtatcm  parum  rcfert, 
quod  cxtcndatur  non  sohmi  ad  cxckidcndam 
onmcm  mutationcm  physicam  ct  rcalcm,  scd 
etiam  ad  exchidcndam  omnem  animi  incons- 
tantiam  vel  prudentia3  imperfectionem  quahs 
esset  in  variatiouc  propositi,  etiam  si  absque 
physica  mutatione  csse    posset.    Uudc  quod 
Dcus  non  possit  vcl  propositum  hbcrum  mu- 
tare  vel  in  tcmporc  ahquid  de  novo  velle^  cer- 
tissimumest;  uam  omnia  operatur  secundimi 
consiliimi  volimtalis  siue ,    qua;  vohmtas  ad 
ffitcrno  disposuit  quod  in  teraporc  opcratur , 
ut  ibidem  dicitur  et  scmel  hal)itata  permanet, 
ut   dicitur  Prov.,  cap.  19,   uti(jue  in  pcrpe- 
tuum.  Quod  autem  id  proveniat  cx  immutabi- 
litate  physica  vel  ex  perfectissima  scientia  et 
animi  constautia,  non  rcfcrt,  ut  ibi  latius  dic- 
tum  est  ct  ahquid  iu  capite  sequenti  addemus. 
5.  Hoc  attrihutum  est  incommunicaMle  al- 
teri.  —  Atque  ex  hac  vcritate  constat  hoc  at- 
tributum,  prout  Deo  convenit  esse  ita  proprium 
ilhus,  ut  sit  iucommunicabile  creatura?,  juxta 
illud  1,  Thimoth.  6  :  Qui  solus  habet  immorta- 
litatem,  id  est,  immutabilitatem,  ut  exposuit 
Augustinus  1,  dc  Trinitate,  cap.  1,  quia  ut  ait : 
Immortalitatem  aliquo  modo  Jiabet  creatura,  nul- 
lam  autem  habere  immutabilitatem ;  solius  est 
creatoris.  Idemoptime  Bernardus  serm.  81,  in 
Cant.  :  Quia  omnis  (ait)  mutaiio  quredam  mor- 
tis  imitatio  est.  Katio  autem  cst,  quia  omuis 
aha  rcs  eo  ipso  quod  facta  est,  pendet  a  fac- 
torc  suo,  qui  sicut  hbere  illam  fecit,  ita  potest 
illam  in  nihihim  redigerc.  Atque  hac  ratione 
omnis  creatura  est  mutabihs  in  suo  esse,  late 
et  metaphysice  loquendo  dc  mutatione,  quce 
sohim  respicit  terminum,  qui  ahtcr  se  .haberc 
potest  quam  antea  in  esse  suo,  sive  transitus 
ille  de  essc  ad  non  esse  sit  propria  mutatio 
physica  in  subjecto  recepta,  sive  non.  Et  hoc 
modo  habere  vcl  potius  csse  ipsum  csse  pror- 


^TERNITATE.  55 

sus  immutabilc,  est  proprium  Dci.  Et  ha!c  est 
quasi  prinia  divcrsitas  omnis  crcatura^  al)  ipso 
Dco,  ut  rccte  notavit  Lactantius  hl)ro  secundo 
de  origiue  erroris,  cap.  8;  Isidorus,  lil).  1,  dc 
summo  bono  cap.  I .  Qnai  vcritas  in  hoc  scnsu 
coiucidit  cum   illa  ,  quam  superiori  libro  iu 
priucipio  dcmonstravimus,  solum  Dcum  cssc 
ens  ueccssarium.  Quomodo  autcm  angch  ct 
substautiffi  incorruptibilcs  dici  soleaut  entia 
necessaria,  dcclaravi  disputationc  28  Meta- 
physica? ,  scctione  prima,  nura.  12  ;  iha  cnim 
neccssitas  non  est  simpliciter  ncque  omuibus 
modis,  scd  solum  quatenus  intrcsecam  poten- 
tiam  non  habent  ut  per  contrarium  actioncm 
corrumpantur  sed  solum  per   suspensionem 
divini  iufluxus  desincre  possunt.  Et  hoc  satis 
cst,  ut  in  ipsomet  csse  suo  oranino  irarautabi- 
les  uon  sint.  Ex  hoc  autcm  ultcrius  scquitur, 
ut  omnis  cruatura  fiuita  sit  et  consequenter 
ut  nec  sit  imraensa  nec  omnino  siraplcx;  et  ex 
priori  Hraitatione  habet  ut  rautari  possit  sc- 
cundum  locura,  ut  de  corporajibus  rcbus  cons- 
tat  et  de  spiritualibus  latius  tractatm-  in  raa- 
teria  de  angelis  :  ex  posteriori  vero  irapcrfec- 
tione  provcnit,  ut  aliis  etiara  modis  alterari 
vel  mutari  possit  saltera  -secundum  ahquam 
successioncm  qualitatum  vcl  intcrnarum  ac- 
tionura,  vcl  etiam  in  cochs  ct  in  angchs  ccr- 
nitur,  eademque  ratio  est  de  omni  creatura 
possibili.  Imo  interdum  docent  Patres  omnes 
crcatos  spiritus,  eo  ipso  quod  ex  nihilo  sunt, 
mutabiles  esse  etiara  quoad  lapsum  et  culpara, 
si  pura  corura  natura  spectctur,  ut  patct  cx 
Damasceno  lib.  2,  cap.  3,  et  optimc  Ambro- 
sius  libro  tcrtio  dc  fidc,  capite  secundo,  et  Au- 
gustinus  libro  de  Natur.  boni,  cap.  1  et  10, 
sed  dc  hoc  plenius  in  propria  raateria. 

CAPUT  IV. 

DE  DEI  JETERNITATE,  QUATENUS  ILLI  PROrRIA  EST. 

1.  De  hac  materia  copiose  disputavi  in  dis- 
putatione  50  IMetaphysica;,  fere  pcr  totam,  ct 
ideo  posset  hic  omniuo  omitti,  prsescrtim  quia 
aiternitas  fcre  nihil  addit  imrautabihtati,  ita 
ut  difficile  sit  illa  duo  attributa  distinguere : 
uihilominus  tamen  ad  doctriuse  complcmen- 
tum,  ad  brevera  suramam  rcdigemus  ea  quaj 
ad  doctrinara  de  Dco  pcrtinent  circa  hoc  attri- 
butura,  eatpie  theologice  confirraabiraus  etde- 
clarabiraus.  De  durationibus  autcm  rcrum 
creatai-um,  quod  hoc  loco  solct  copiose  dispu- 
tari,  uihil  diccmus^  sed  in  citatum  locum  rc- 
mittimus  lcctorcm. 


56 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 


2.  Deum  esse  cetermm  cle  fide  est.  —  Primo 
ergo  sit  de  fidc  certum,  Dcum  esse  eeteruum. 
Hoc  constat  ex  tota  Scriptura.  Isaiffi  41  :  Deus 
sempitermis  Bominus ;  Romanorum  16 :  Secun- 
climi  prceceptum  ceterni  Dei ;  Proverbiorum  oc- 
tavo  cap. :  Ab  ceterm  orclimtasum;  Ecclesias- 
tici  decimo  octavo  Qui  mmt  in  ceternum  ; 
creavit  omwm.Nam  licet  nomen  seternitatis in- 
terdum  extendatur  ad  durationes  creatas  ali- 
quo  modo  immutabiles  natura  sua  vel  diutur- 
nas  et  multorum  sfficulorum^  aut  nuUum  cer- 


seu  durant.  Hoc  enim  requiritur  ad  seternita- 
tem  simpliciter.  Quia  de  ratione  rei  simplici- 
ter  seternai  est,  ut  nuUa  intra  eam  sit  variatio 
seu  successio.Qua  rationerecte  Cyrillus  Hicro- 
solymitanus  Catechesi  sexta ,  Deum  vocat 
semper  existeiitem  et  sibi  perpetuo  similem: 
licet  autem  in  his,  quae  intra  Deum  sunt  ipsi- 
que  necessario  conveniunt,  hoc  satis  clarum 
sit,  in  actibus  liberis  nonnullam  difficultatem 
habet.  Nam  ilU  non  videntur  propria  aiterni- 
tate  mensurari,  seu  durare.  Quia  de  ratione 


tum  habentes  fmem,  ut  notavit  late  Dionysius    rei   simpUciter  eeternae  est,  ut  sit  simpUciter 


deDivinis  nominib. ;  Augustinus  quaistion.  31, 
in  Genesin.  et  iS,  in  Exod.;  et  Gregoriusl6 
Moral.,  capit.  21,  et  ex  communi  phrasi  Scrip- 
turee  constat,  sic  cnim  beatitudinem  vocat  vi- 
tam  ceternam,  etc. :  nihilominus  cum  de  Deo  di- 


necessaria  et  uon  tantum  ex  suppositione  ;  ac- 
tus  autem  Uber  Dei,  prout  taUs  est,  Ucet  ex 
suppositione  quod  semelsit,  necessario  duret, 
tamen  simpUciter  non  ex  necessitate  est  se- 
cuudiun  determinationem  Uberam  :  quomodo 


citur  seternum,  proprissime  dicitur,  quia  non  ergo  potest  seternitate  simpUciter  mensurari 

potest  de  ipso  dici  per  participationem  ;  unde  seu  durare  ?  Ad  lioc  vero  dicendum  est,  de  ra- 

nccesse  est,  ut  per  essentiam  et  exceUentissi-  tione  ajternitatis  esse,  ut  quatenus  taUs  dura- 

mo  modo  dicatur.  Et  hoc  modo  defmitur  ha^c  tio  est ,    sit  simpUciter  necessaria  et  quod  sit 

veritas  in  ca\in.^ Fio^miter  seepe  citato.  Et  tra-  duratio  rei  simpUciter  necessaria;,  quoad  to- 

duntPatres  polo  inferius  referendi.  Ratio  ve-  tam  entitatem  ejus;  et  hoc  modo  etiam  actus 

ro  est  evidens  ex  attributo  immutabiUtatis,  Uber  Dei  est  necessarius,   quoad  totam  suam 

supposita  significatione  seternitatis.  Est  enim  relationem ,  Ucet  non   sit  necessarius  quoad 

ffiternitas  duratio  quaedam  reaUs :  duratio  au-  determinationem  ad  tale  objectum.  Quia  vero 

tem  cst  permanentia  existentia;  seu  existentia  etiam  iUamet  determinatio   Ubera   co  modo 

ipsa  non  destructa  sed  perseverans :  a?.ternitas  quo  est,  seterna  est,  ut  infra  de  prffiscientia 

ergo  est  existentia  qusedam  perseverans.  Ad-  et  praidestinatione  ostend^emus,  ideo  adden- 

dit  vero  uUra  communem  durationem,  ut  im-  dnm  est  de  ratione  seterni  actus   esse,  ut  in 

mutabiUter   seu  necessario  perseveret ;  unde  nuUo  respectu  seu  determinatione  sua  possit 

fit  ut  in  se  nuUam  habeat,  nec  possit  liabere  habere  varietatem,  nec  principium  aut  fmem. 


succcssionem  et  per  hoc  ratio  ffiternitatis  com- 
pletur.  Deus  autem  habet  permanentiam  im- 
mutabilem  in  suo  esse;  habet  ergo  durationem 
necessariam  sine  uUa  successione,  est  ergo 
seternus  vel  potius  ipsa  ffiternitas  per  essen- 
tiam.  An  vcro  seternitas  prseter  hcec,  quse  ad 
rem  pertinent,  dicat  respectum  aUquem  ra- 
tionis  vel  negationem  et  quomodo  in  hac  ne- 
gationem  differat  ab  immutal^iUtate,  non  sunt 
rcs  magni  momenti,  pro  earumque  dignitate 
cxistimo,  in  dicto  loco  sufficienter  esse  trac- 
tata. 


etiam  si  determinatio  iUa  nihil  reale  addat  in 
ipso.  Quia  non  posset  habere  varietatem  in 
taU  respectu  sine  imperfcctione  vel  variatioue, 
ut  capite  prajcedenti  diccbamus. 

4-.  Potestque  ulterius  expUcari  ex  difTcrcn- 
tia  inter  actum  Dei  immanentcm  et  ac- 
tionem  transeuntem.  Nam  in  actione  Dei  tran- 
seunte,  potcst  esse  initium  et  finis ;  in  actu 
vero  immanente  etiam  ut  terminato  Ubere, 
scu  contingenter  ad  creaturam  non  posset  esse 
initium  et  finis.  Ratio  vero  est,  quia  actio 
transiens  ut  sic  est  in  creatura  et  ponit  muta- 


3.  Per  ceternitatem  Dei  omnia  durant  quce  in-    tionem  in  iUa  et  relationem  ad  Deum,  ex  qua 


traeum  sunt. — Addendum  verohicoccurit  (Ucet 
il)i  ctiam  non  sit  omnino  prsetermissum)  de  ra- 
tione  divinai  wternitatis  esse,  ut  per  cam  (no.s- 
tro  modo  loquendi)  durcnt  omnia,  quje  intra 
Deum  sunt.  Itaque  non  aUa  duratione  durat 


Deus  denominatur  cxtrinsece  crcator,  Domi- 
nus  vel  aUquid  simile.  Unde  taUs  dominatio 
pendet  a  creatma  ut  actu  cxistente,  et  ideo  mi- 
rum  non  est,  quod  ex  ea  parte  possit  inciperc 
ct  desinere  absque  uUa  varietate  vel  imper- 


sul)stantia  Dci,  alia  operatio  ejus  ad  intra  seu  fectione  ex  parte  Dei.  At  vcro  actus  immanens 

actnsimmanens,  qui  pcr  modum  opcrationisa  est  in  Deo  ipso,  cumquc  dcnominat  scicntcm 

nobis  coucipilur,  ncc  etiam  proccssiones  quoe  aut  volcntem,  qua^  est  dcnominatio  intrinsc- 

illi,  ut  trinus  est,  convcniunt ;  scd  omnia  qua>,  ca  ct  pcr  se  non  pendct  ab  actuali  existentia 

intraDcmnsuntcadcmaitcrnitatemcnsurantur  creaturse:  nam  scientia  Dei  non  sumitiir  ex 


CAP.  IV.  DE  .'ETERNITATE.  57 

rebus,  ut  ab  illarum  cxistentia  peiuleat ;  ncc  si  hal)enfla  cst ,  quia  rcs  crcata  non  potcst  ex 

voluntas  Dci  pendet   ab  cxistentia  crcatura.»,  alio  prinoipio  cssc  fiitura.  Diccs,  si  lingamus 

ctiam  (pioad  tlcterminationcm  suam,  scd  po-  Dcinn  possc  in  tcmpore  incipcre  ali(]uid  vellc 

tius  existcntia  crcaturaj  pendct  a   voluntatc  quod  al)  aitcrno  non  voluit,  conseqnentcr  di- 

Dci ;  ct  ideo  non  posset  csse  variatio  scu  ini-  citur,  hanc  propositioncm  dc  ftituro:  Deus  lioc 

tium  ct  fniis  in  tali  denominationc  Dci,  nisi  cx  toUt,  essc  ab  a^tcrno  vcram  et  rationc  illius 

parte  Dei  essct  ali^iua  impcrfectio  ct  variatio.  etiam  cssc  ab  a'tcrno  talcm  rcm  creatam  cssc 

5,  Cnjus  rci  ratio,  ut  in  Mctaphysioa  dixi,  futuram,(iuiDcusvoliturus  cst  illam.  Scd  con- 
alitcr  in  actu  scienticc,  alitcr  in  voluntatc  rcd-  tra;  nani  hinc  scqiTitur,  in  Deo  ipso  secundum 
denda  est ;  nam  scicntia  naturalitcr  rcpraisen-  se  esse  futurum  et  pra^scns  priusquam  in  crea- 
tat  omnia  rcpra^scntabilia  pcr  illam  ,  si  ex  tura,  quae  est  varietas  ffiternitati  repugnans. 
parte  scicntis  non  dcsit  attcntio  vel  aliquid  si-  Quia  si  in  Dco  cst  futurum  aliquid  ct  non  per 
mile.  Et  idco  necesse  cst  ut  scicntia  Dci,  denominationem  a  crcatura,  intclligi  non  po- 
etiam  de  veritatibus  contingentibus,  scmpcr  tcst  quin  sit  pcr  variationcm  aliquam  in  ip- 
rcpra\sentct  Deo  res  futuras  indcpendentcr  ab  so  Dco.  Itcm  si  veritas  illa :  Dms  est  liahitv,- 
actuah  existentia  earum.  Nam  si  inciperet  rc-  rus  in  temfore  talem  determinationem  volmita- 
prccsentare  Deo  rem  cxistcntem,  quando  illa  tis  suce,  seterna  est ;  crgo  scitur  ab  ipso  Deo 
incipcrct  actu  cxistcrc  ct  cx  ffitcrnitatc  non  rc-  atcrno;  crgo  ctiam  ipsa  dctcrminatio,  si  haben- 
praiscntarct  illam,  jam  illa  scicntia  cssct  ex  se  da  est,  habctur  ab  aetcruo,  quia  cx  partc  crea- 
insufficicns  ad  reprffiscntandam  rem  futuram  tura;  nihil  expcctari  potcst  ut  habcatur  ;  cx 
ct  veritates  de  futuro  :  hoec  autem  est  magna  partc  autcm  Dci  etiam  id  intelligi  non  potcst, 
imperfectio.  Ex  qua  recte  coUigcrctur  illam  uisi  intelligatur  quasi  suspcndcre  ab  ffitcrno 
scientiam  non  esse  infmitam,  quia  non  re-  illam  suam  dctcrminationcm  hberam,  ut  po- 
praisentat  omnem  possibilem  vcritatcm  ct  quia  nat  illam  in  temporc;  quod  pcr  se  est  indignum 
admittcrct  in  habcnte  illam,  ignorantiam  ali-  Deo,  et  intelligi  non  potest  sinc  variatione  in- 
cujus  veritatis,  scilicct  futurce.  Ac  subinde,  trinscca  in  ipso  Dco,  cum  inde  nulla  resultet 
quando  postea  reprseseutaret  rcm  praiscntem,  varietas  in  objccto  creato  nec  in  veritate  ejus, 
merito  censcretur  id  faccre  cum  sui  mutationc  iit  cognoscibili. 

ct  variationc  ,  quia  mutatio  hi  objecto  tunc  7.  Qmmodo  in  (ctermtate  vera  sit  oonnia  esse 

non  sufficcret  sinc  nova  rcpra^sentatione  ex  simul.  —  Atquc  hinc  etiam  intelligitur,  quo- 

parte  illius,  vel  nova  attentione  ex  parte  scicn-  modo  vcrum  sit  in  a^ternitate  omnia  esse  simul, 

tis.  Quia  jam  supponitm-  illa  scientia  prout  ab  et  in  ca  non  esse  prgetcritum  neque  futurum, 

aiterno  cxistit  esse  insufficicns  ad  rcprEescn-  ut  cst  frcquens  in  Patribus:  Dionysius  lib.  12, 

tandam  omnem  vcritatem,  qua^  est  m  objecto;  dc  Civitatc  0  ct  10,  dc  divin ;  Augustinus  lib.  12, 

crgo  qua  rationc  nou   repra;sentat  futuram,  de  Civitatc,  capitc  15  ct  Concion.  2,  in  Psalm. 

non  reprajsentabit  prEescntem,  sinc  sui  muta-  101,  circa  id  :  In  (jeneratione  et  generatione  an- 

tione.  Quae  ratio  procedit  in  omni  actu  fmito  nui  tui,  et  5,  de  Trinitate,  capitc  primo  et  se- 

et  impcrfecto,  qualis  ille  essct.  Oportet  ergo  cundo  ;  Gregorius,  16  Moralium,  capit.    21 ; 

fatcri,  scicntiam  illam  rcprsesentare  Deo  rcm  Boctius,  hbro  5,  de  consolation,  pros.  6  ;  ubi 

futuram  indepcndcnter  ab   actuali  cxistcntia  in  dcfinitione  aiternitatis  ponit,  quod  sit  tota 

ejus.  Ex  quo  optime  infertur,  semper  ac  pcr-  sim^il ,  doccntquc  omncs  theologi  in   1 ,  dis- 

petuo  eodem  modo  repra?sentare,  nec  posse  in  tinctionc  nona  ct  dccima  nona,  ct  divus  Tho- 

hoc  habere  vainetatcm  nisi  ex  parte  sua  illam  mas,  1  partc,  quaistionc  decima.  Sensus  autem 

habcat,  quia  cx  parte  objecti  illam  habere  non  est  duratione  illam,  quai  cst  vera  fftcrnitas, 

potest ,  cum   ab  ejus  actuali  cxistentia   non  in  sc  ct  in  sua  formali  rationc  et  entitate  ta- 

pendeat.  lem  csse,  ut  nec  incipcrc,  nec  dcsincre,  ncc 

6.  Effugiimi. — Refutatur. — De  vohmtate  augeri,  ncc  minui  possit.  Et  lioc  est  esse  to- 
ahter  dicendum  est,  illam  non  supponcre  pro-  tam  simul.  Ethinc  etiam  est,  ut  ab  illa  sccun- 
prie  rem  csse  futuram,  sed  potius  Dei  volunta-  dum  se  nihil  possit  dcnomiuari  praeteritum 
tem,  cum  libcra  determinatione  supponi  ut  vcl  futurum,  imo  ctiam,  ut  tales  deuomina- 
res  sit  futura.  Tamen  hinc  ctiam  colligitur,  tioncs  non  cedant  in  rcm  ipsam  a;ternam,  vel 
quidquid  futurum  cst  in  tempore  ex  libera  Dci  aliqucm  modum,  aut  actum  cjus,  cx  vi  suaj 
detcrminatione  esse  futm'um,  ac  proinde  sicut  durationis  et  a^tcrnitatis ,  quaj  omnia  clara 
futuritio  illa  «•.tcrna  est ,  ita  voluutatem  Dei  sunt.  Cum  his  vero  stat  imprimis,  ut  aiterni- 
liberam  esse  eeternam  nec  possc  alitcr  esse,  tas  possit  coexistere  duratioui,   quoe  non  est 


58  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

tota  simul,  sed  successive  durat^  ut  est  tem-  successionem,  quia  admittit  mutationem,  ut 

pus.  Ut  de  facto  ffiternitas  Dei  coexistit  motui  supra  ostensum  est.  Jam  .vero  occurrebat  oc- 

coeli.  Ratio  vero  est,  quia  non  omnes  res  du-  casio  dicendi  de  liis  durationibus  creaturarum, 

rant  per  ipsam   formalem  aeternitatem ,  sed  ut  magis  nota  esset  differentia  inter  seternita- 

tantum  res  illa  qua3  vere  ffiterna  est :  et  ideo  tem  per  essentiam  et  omnes  illas,  et  ut  intel- 

illi  soli  repugnat  successio  aliqua  in  suo  esse,  ligeretur  an  saltem  aliqua  duratio  creata  pos- 

vel  in  his  quse  sibi  intrinseca  sunt,  ab  aliis  sitdicieeternitasperspecialemparticipationem; 

autem    rebus    non     excludit    successionem,  sed  hffic  fuse  tractata  sunt  dicta  disputat.  50 


Coexistentia  autem  cum  ilhs  necessario  sequi- 
tur  ex  vi  ipsius  ffiternitatis,  supposita  existentia 
aharum  reruni.  Unde  ulterius  sit,  ut  in  hac 
coexistentia  possit  esse  successio  et  varietas, 
quia  nunc  Deus  coexistit  uni  rei  et  postea  de- 
sinit  ihi  coexistere,  et  incipit  coexistere  alteri, 
prout  res  ipsee  succedunt.  Quia  hsec  successio 
non  est  in  Deo,  sed  in  ahis  rebus,  et  denomi- 
natio  inde  resultans  in  Deum  extrinseca  est. 
Sicut  in  existentia  Dei  in  relius  contingit  : 
quia  nunc  Deus  est  in  rebus  actu  existentibus 
et  desinit  essc  in  ihis,  si  corrumpantur  et  in- 


Metapliysica3,  ct  idco  de  diviua  aiternitate  ita 
sufficiant. 

CAPUT  V. 

AN   DEUS   SIT   OMNINO   INCOMPREHENSIBILIS. 

1 .  Hoc  loco  incipii  explicari.  — Duplex  coon- 
prehensio.  —  Attributa,  quaj  hactenus  exph- 
cuimus,  removent  a  Deo  imperfectiones  con- 
venientes  creaturis  alisohite  et  secundum  se 
spectatis,  sine  ordine  ad  cognitionem  vel  lo- 

cipict  esse  in  aliis  de  novo  genitis,  quia  hsec  cutionem  hoininum  vel  angelorum.  Triavero, 

omnia  sohim  ponunt  in  Deo  extrinsecam  de-  quffi  exphcanda  supersunt  in  hoc  hbro,  remo- 

nominationem,  ut  capite  secundo  declaratum  vent  imperfectiones,  quee  inteniguntur  in  crea- 

est.  Tandem  secundum  hanc  denomiuationem  turis  per  quamdam  habitudinem  olijectivam, 

intcrdum  triliuitur  Deo  praeteritum  et   futu-  seu  per  denominationem  a  vuiute  cognoscendi 

rum  pcr  cocxistcntiam  ad  nostrum  tempus,  vel  loquendi  creata.  Dicitur  enim  res  compre- 

non  secundum  se,  ut  per  se  satis  pater.  hensibihs  vel  visibilis,  quatenus  cognosci  potest 

8.  u^ternitas  Dei  co7mmmicari  non  potest.  ab  aho  tah  vel  tah  modo,  qui  in  re  ipsa  sic 

—  Ultiino  ex  dictis  constat,  a^ternitatem  esse  cognoscibih  ahquam  imperfectionem  supponit; 

ita  propriam  Dei,  ut  non  possit  communicari  et  ideo  ad  exphcanda  liffic  attributa,  necesse 

creaturai,  quod  intelhgitur  de  propria  ffiterui-  est  simul  exponere  quomodo  Deus  possit  com- 

tate  simpliciter.  Quomodo  dixit  Augustinus,  prehendi  vel  videri,  et  qusenam  sit  imperfectio 

velFulgentius  deFideadPetrum,  capite.scxto:  quse  supponitur  in  re,  quse  dicitur  compre- 

Firmissime  tene  et  nullatemis  dulites,  solum  hensibihs  vel  visibihs,  quam  exchidere  a  Deo 

Deum  verum,  ceternum  et  incommunicahilem  necesse  sit.  Primo  ergo  agimus  de  compre- 

esse.  Quod  significavit  David  Psalmo  101,  di-  hen.sione,  quia  plus  requirit  quam  visio  vcl 

cens :  Tu  inprincipio,  Domine,  terram  fimdasti,  cognitio,  magisque  repugnat  Deo.  Supponimus 

et  opera  ma^mum  tuarimi  sunt  cceli ;  ipsi  peri-  autem  vulgarem  distinctionem  de  comprehen- 

iunt,  tu  autem  permanes;  et  infra:  Tu  autem  sione.  Duphciter  enim  sumitur;  primo  ut  so- 

ide7n  ipse  es  et  a7ini  ttci  non  de/lcient .  Quee  \erha.  him  terminum  viaj  seu  insecutionis ,  prout 

optime  dcclarant  permanentiam  seternitatis.  beati  dicuntur  comprehensores  juxta  illud  1 

Unde  Pauhis  ad  Heljra?os  1 .  Hinc  probat  divi-  Corinthiorum  nono  :  Sic  currite  ut  co77iprehen- 

nitatem  Verbi  divini,  quia  est  hoc  modo  a3-  datis ;  ad  Philippenses  tertio  :  Sequor,  si  quo 

ternum,  quod  nec  aiigeli,  nec  creatura  ulla  oriodo  comprelmulam.  Et  hoc  modo  sumpserunt 

liabere  potest.  Ratio  vero  est  clara,  quia  per-  comprehensionem  Nazianzeuus  oratione  trige- 

manentia  in  esse  ab  intrinseco  necessaria,  est  sima  quarta,  et  Augustinus  sermone  trigesimo 

ita  propria  Dei,  ut  nulli  creaturse  communicari  octavo,  de  verbis  Domini,  cum  dixerunt  Deum 

possit.  Unde  nulla  cst  possibilis  creatura,  qua;  non  posse  in  via  comprehendi,  sed  in  Patria. 

duplicem  successionem  in  se  non  admittat :  Unde  constat  non  dici  Deum  incomprehensi- 

una  est  in  ipso  esse  substantiali,  quatenus  po-  bilem  coinparatione  hujus  compreheusionis. 

test  succcdere  post  non  esse,  et  postquam  est,  Secuudo  ergo  sumitiu-  ut  significat  adwquatam 

potest  ei  succcdere  iion  esse,  saltem  de  potentia  rei  cognitionem,  qua,  scilicet,  res  cognoscitur 

Dei.  Alia  est,  (luia  vel  in  accklcntibus,  vcl  in  q^iantum  co(j7ioscihilis  est ,   sicut  Augustiuus 

actibus,  vcl  in  prajsentia  locali,  potest  habere  dixit  12,  de  Civitate,  capite  18  et  libro  octua- 

duratioiiem  successivam,  quia  in  illis  admittit  giiita  trium  quffistion.,  qua'st.  lidicit:  Illud 


CAP.  V.  AN  DEUS  SIT  OMNINO  INCOMPREIIENSIDILIS.  59 

comprehendi,  qmd  videntis  cognitione  finitur.  An  vcro  in  aliqiio  alio  scnsii  huic  non  contrario 

Et  huic  comprehonsioni  opponitur  incomprc-  po.ssit  diri  Dcus  romprehonsiltihs,  uon  arl>itror 

hcnsil)ihtas,  dc  qua  nunc  tractamus.  essc  dcfinitum  dc  lidc,  quia  nulla  cst  dc  tali 

2.  Ab  intcllectii  creato  Deum  esse  incompre-  controvcrsia  dcfinitio  Ecclcsia;;  nec  cx  Scrip- 
hensibilem  est  de  fide.  —  De  qua  imprimis  sup-  tura,  vel  Patrihus  possumus  id  satis  colligcre. 
poneudum  est,  Deum  csse  incomprchcnsilulcm  Igitur  dicimus  esse  de  fide  Deum  esse  incom- 
ah  intelloctu  creato.  Hanc  asscrtionem  sic  ah-  prohcnsihilcm  aliquo  modo  pcculiari,  qui  Dci 
solute  propositam  ccnseo  ahsolutc  dc  fidc.  Quia  infinitatcm  in  ordine  ad  cognitionem  crcaturai 
suh  his  tcrminis  traditur  in  Concilio  Latera-  dcclarat :  quis  autcm  illc  modus  sit,  postca 
nensi  in  capite  Firmiter.  De  veritate  ergo  ipsa  vidchimus.  Quod  vero  in  eo  scnsu  dc  fide  sit, 
dul)itandum  non  est  quin  sit  de  fide,  Hcet  in  Deum  esse  incomprchensihilcm  mihi  pcrsua- 
modo  explicandi  varietas  possit  intercedere,  sum  liaheo;  primo  ex  modo  loquendi  Scrip- 
ut  diccmus.  Cum  autcm  dicitur  Dcus  incom-  turffi,  ct  Patrum  dc  altitudinc,  immcnsitate  et 
prehensihilis,  non  fit  comparatio  ad  coguitio-  infinitato  Dei ,  cui  eodem  modo  conjungunt 
nem,  quam  Deus  dc  sc  ipso  hahct ;  nam  ccrtum  incomprehonsihilitatcm,  ut  in  aUcgatis  dicto 
cst  Deum  hoc  modo  se  ip.sum  comprchcndere,  loco  videre  Ucet,  et  prffiterea  in  Thcophilo 
ut  per  se  notum  est  et  ox  discursu  fiet  mani-  Antiocho^  lih.  1,  ad  Autholycum  dicent(!:  Nec 
festum.  Et  ratio  est,  quia  cum  dieitur  Dcus  maguitudo  ejus  comprehendi,  nec  altitudo  mente 
incomprclicn.sihilis,  illa  ncgatio  solum  excludit  valet  capi.  Fortitudine  nemini  est  conferendus, 
comprehensionem  iUam,  quae  possit  in  Deo  ejusque  sapientia  plane  censetur  incomprehensi- 
arguere  imperfectioncm :  at  quod  Deus  se  ip-  bilis.  Tcrtullianus  in  Apologete,  cap.  17  :  Invi- 
sum  comprchcndat,  nou  est  impcrfectio  in  ipso,  sibilis  est,  ait,  licet  videatur  ;  incomprehensibi- 
imo  esset  magna  imperfectio  se  non  compre-  lis,  etiam  si  per  gratiam  reprwsentetur .  Quae 
hcndere,  Alitor  etiam  potest  hoc  ostendi  seu  vcrha  notanda  sunt.  Minutius  Fclix  iu  Octavio 
declarari,  quia  comprelicnsio  proprie  non  est  incomprehe7isibilcmPi\iesseDeum,(\\\\ai\i\Tn\\i\\°, 
ejusdem  ad  se  ipsum,  uhi  cognoscens  est  sua-  est  ot  immensus  ;  et  suhdit :  Sibi  solus  tantus, 
met  cognitio  per  essentiam ;  solum  ergo  per  qifantus  est,  notiis  est.  Quomodo  dixit  Augus- 
comparationem  nostri  inteUoctus  imperfccte  thwis  A.  Genes.  adhit.^ca^iii.  1. :  JVeque  angetis 
concipientis  Deum,  dicitur  Dcus  comprchon-  ipsis  notam  esse  ditinam  substantiam ,  sicut 
dere  se,  mehus([ue  diceretur  esse  suum  per-  ipsa  est  sibi.  Denique  ahi  passim  simpUciter 
fectum  inteUigere  per  essentiam.  Unde  divus  incomprehensihilom  vocant,  hanc  ponentes  in- 
Thomas,  1  p.,  quaestione  decima  quarta,  arti-  tcr  singulares  excellcntias  ejus. 

culo  tertio,  ad  primum,  recte  docet,  cum  Deus  4.  In  quo  sita  sit  difficultas.  —  Prima  opi- 

dicitur   comprehcndi  a  se,   negative  potius  nio.  —  Difficultas  vero  est  in  expUcaudo  vcro 

quam  positive  explicandum  esse,  quia  ita  se  et  certo  modo,  qtio  Dcus  pra^dicetur  incom- 

cognoscit,  ut  nihil  ipsum  lateat  de  ipso :  por  prehensihilis.  Quidam  dicunt  Deum  essc  in- 

quam  negationem  Augustinus  definivit  com-  comprohensibilem,  quia  ah  hominihus  in  hac 

prehensionem  epistola  12,  cap.  9.  Quaudo  ergo  vita  cognoscinon  potest  sicut  est.  Etliocsensu 

Deus  dicitur  incomprehonsihilis,  negatio  illa  conantur  exponere  omnes  Patres  de  incompre- 

intelligitur  in  ordine  ad  comprchensionem ,  hcnsibilitate  Doi  loqueutes,  imo  et  Concilium 

quffi  possit  cum  illo  hahore  realem  compara-  Lateranonse.  Quia  Patres  fere  semper  loquun- 

tionem  et  hahitudinem,  atque  adoo  distinctio-  tur  contra  Anomseos,  qui  jactahant  se  com- 

nem  in  re  ipsa.  Sic  ergo  dicitur  Deus  incom-  prehendere  posse  Deum  in  hac  vita.  Sed  im- 

prehensihilis  ab  alio,  qui  Deus  non  sit;  et  hoc  primis  Ucet  verum  sit  iUos  h*reticos  in  eo 

significat  Scriptura,  quoties  de  incomprehensi-  errasse,  quod  asseruerint  in  hac  vita  vidori 

hilitato  Dci  loquitur,  ut  latius  expendi  i  tomo,  Deum,  sed  tamen  non  iu  hoc  solum,  sed  etiam 

3  part.,  disp.  26,  sect.  1,  ubi  qusestionom  lianc  quia  dixorunt,  ita  coguosci,  ut  uihil  de  ipso 

ex  professo  tractavi ;  quamobrem  lioc  loco  nou  ignoretur.  Imo  aiebant  se  tam  perfecte  cog- 

repetam  ea  quse  ibi  ex  Patrihus  adduxi.  noscere  Deum,  sicut  ipse  se  ipsum  cognoscit, 

3.  Solum  adverto  voritatem  hanc  in  eo  et  iu  hoc  principalitcr  arguuntur,  et  reprehen- 
sensu  dici  esse  de  fide,  in  quo  per  eam  affii'-  duntur  a  sanctis,  ut  videre  licet  in  Theodoro, 
matur  Dcum  iu  rigorosa  significatione  iUius  lib.  4,  lia^rct.  fahul.,  in  Eunom.  ot  Actio,  ct 
vocis  esse  incomprehensibilem,  vel  aliter,  esse  Basilio  lihro  primo  contra  Eunomium  et  epis- 
aliquam  propriam  vocis  iUius  significationem,  tola  168,  et  Chrysostomo  in  homiUis  de  in- 
in  qua  lioc  vere  et  singularitcr  Deo  tribuitur.  comprehcnsihiU  Dei  uatura.  Deinde  ConciUum 


60  LIB.  U.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

Lateraiiense  cum  Deum  dixit  essc  incompre-  est  signum  certissimi  dogmatis :  ita  D.  Tliomas^ 
hensibilem,  non  agebat  contra  Anomaios,  sed  1  part,,  qu,  1.  2,  art,  7  et  3p.,  qusest,  10,  art. 
absolutc  veram  de  Ueo  fidem  et  professionem    6;  Alensius^  1  parte,  qu.  7,  in  1 ;  Damascenus, 


docebat.  Et  codem  modo  loquiuitur  multi  ex 
aliis  Patriljus,  et  interdum  addunt  etiani  an- 
gelis  essc  incomprchcnsibilcm.  Denique  csse 
incomprchensibilem  illo  tantum  modo,  nihil 
aut  parum  excellentiam  Dei  commendat :  nam 
angeli  sunt  illo  modo  a  noliis  incomprehensi- 
biles,  et  animffi  nostra;  et  multfe  rcs  aUffi.  At 


Richardus,  Durandus,  Gabriehis,  Almainus  et 
Pahidanus,  in  3,  d.  14  ;  Ochamus,  in  4,  q.  13  ; 
Scotus,  d.  39,  quffistione  1.  Ubi  dixit  Scotus, 
in  4,  dist.  49,  qusest.  3,  artic.  1,  esse  de  fide 
Deum  non  comprehendi  a  beatis;  et  eodcm 
modo  loquuntur  multi  aUi,  praisertim  ex  re- 
centioribus,  hcet  in  modo  expHcandi  et  ratione 


Patrcs  ahquid  singulare  Dco  attribuere  vohmt    rcddenda  difFcrant,  quod  non  refcrt.  At  certe 


per  ihud  attributum  in  Dei  excenentia  funda- 
tum. 

5.  Secunda  opinio. — Addunt  ergo  ahi  Deum 
dici  in  comprchcnsi])ilem,  quia  per  vires  pro- 
priffi  naturiE  a  nuha  creatura  cognosci  potest, 
sicut  cst,  seu  clare  vidcri,  non  vero  quia  pcr  su- 
pernaturales  vires  non  possit  compreheudi.  Quia 


si  a  l)eatis  non  comprehenditur  Deus,  dc  lege 
ordinaria  nequit  comprchcndi. 

6.  Vera  explamtio.  —  Prima  ratio.  —  Alio 
ergo  modo  intehigi  potest  illa  limitatio  in  or- 
dine  ad  absolutam  potentiam,  ita  ut  dicatur 
incomprehensibihs  Deus,  quia  sccundum  lc- 
gcm  et  potcntiam   ordinariam   comprehendi 


Patres  cum  Deum  vocant  incomprchcnsibilem,  non  potest,  licet  per  potentiam  absolutam  non 

semper  loquuntur  in  ordine  ad  viatores,  vel  ad  rcpugnet  ipsummet  Deum  facere,  ut  ab  aliquo 

summum  in  ordine  ad  naturales  intellectus  intellectu  creato  comprchendatur.  Et  in  hoc 

secundum  se,  nou  vero  tractant  de  beatis.  Hffic  sensu  res  non  videtur  adeo  certa.  Ego  vcro 

vero  declaratio  et  limitatio  duobus  modis  potest  existimo  dogma  fidei  esse  aliquem  modum  in- 

intelligi.  Primo  de  potentia  seu  lege  orduiaria :  compreliensibihtatis  convcnire  Deo  in  ordine 

ita  ut  dici  sine  errore  possit,  beatos  de  facto  ad  omncm  intellectum  creatum,  quantumcum- 

comprehcndcrc  Dcum.   Sccundo  de  poteutia  que  elevatum  per  gratiam  ad  cognoscendum 


absoluta.  Priorem  sensum  censeo  omnino  fal- 
sum  et  erroneum.  Primo,  quia,  ut  infra  vide- 
bimus,  longe  aliter  dicitur  Deus  incomprchen- 
sibihs  quam  invisibilis  ;  est  enim  invisibilis 
naturali  modo,  licet  videri  possit  pcr  gratiam : 
incomprehensibilis  a  strictiori  modo,  nimirum, 
quia  lege  ordinaria  jion  potest  comprehendi 
etiam  per  iUam  gratiam,  et  ita  plane  loquitur 


Deum,  et  in  ordine  ad  omncm  actum  intclli- 
gcndi  crcatum  quantumcumque  perfectum. 
Non  assero  hanc  meam  censuram  esse  de  fide, 
de  hoc  einm  aliis  judicium  relinquo ;  sed  ex- 
plico  modum  quo  intelligo  dogma  fidei,  Puto- 
que  sensum  esse  satis  certum,  Primo,  quia  ita 
videntur  sensisse  omnes  scholastici;  nisi  enim 
intcUcxissent  hoc  modo  Deum  esse  incompre- 


Clirysostomussupraetalii,quoscapitesequenti     hcnsibilem,  non  tanta  consensione  et  diligen- 


rcferam.  Secundo,  quia  ConciUum  BasiUense, 
sess.22,contraquemdamAugustinumdeRoma, 
docet  etiam  Christi  animam  uon  comprehen- 
dere  Deum :  cum  tamcn  certum  sit  iUam  sanc- 
tissimara  animam  perfectissimam  liabere  de 
Deo  cognitiouem,  quae  secundum  potentiam 
Dei  ordinariam  habcri  potest.  Et  quamvis  Con- 
cUium  illud  non  faciat  ccrtam  fidem,  ostendit 
tamcu  multum  communem  Ecclcsise  scnsum. 
Tertio  est  simile  argumentum,  quod  Patrcs 


tia  studuissent  defendere  et  explicare  Deum 
non  comprehendi  a  beatis.  Si  cnim  hoc  crea- 
turoj  non  repugnat,  undc  constat  beatis  non 
esse  concessum?  Maximeque  urgct  hoc  argu- 
mentum  in  Christi  anima,  cui  Deus  dona  gra- 
tiae  ac  glorise  cumulatissime  concessit. 

7.  Secunda  ratio.  —  Secundo  sumi  potest 
non  leve  argumcntum  cx  co  quod  Patrcs  os- 
tcndunt  divinitatcm  Spiritus  sancti,  quia  com- 
prchendit  divinam  naturam.  Quod  argumcn- 


pro  comperto  habcnt  angelos  etiam  videntes    tum  non  esset  efficax,  si  comprchendi  posset 


Dcum  non  comprehcndere  Deum ;  at  si  com- 
prehensilulis  csset  Deus  per  gratiam  secundum 
potentiam  ordinariam,  nou  essct  fnndamcn- 
tum  ad  id  ncgandum  de  angelis  beatis,  nedum 
ad  id  docendum  tanquam  certum.  Idemque 
argumcntimi  sumitnr  ex  communi  consensu 
scholaslicorum ,  qui  ut  ccrtum  snpponunt 
bcatos  de  facto  non  comprehcudere  Dcum,  in 
quo  omnes  sine  controvcrsia  convcniunt,  quod 


Deus  a  pcrsona  ahenoe  naturai.  Ita  argumenta- 
tur  Athanasius  in  disputatione  ciuu  Ario  in 
Concilio  Niccno,  in  finc.  Et  cx  vi  cjusdcm  ar- 
gnmenti  colUgunt  Patres  Spiritum  sanctmn 
csse  Deum  ex  illo  1  Corinthiorum  2 :  Spirilus 
omnia  scrutatur,  etiamprofimda  Dei.  Et  ex  illo : 
Q,ua'  sunt  Dei,  ncmo  norit  nisi  Spiritus  Dei, 
qui  in  ipso  est.  lUnd  enim  scrutari  et  noscere, 
est  comprehendcre,  ut  uotavit  Basilius,  lib.  5 


CAP.  VI.  AN  DEUS  SIT  INVISIBILIS  COUPOREIS  OCULIS.  Gl 
contra  Eiinomium.   Et  Idaciii.s  clurius  libro 

contraVarimandum  Arianum,  et  l).  Tliomas  in  CAPUT  VI. 
Panlum:  a(ljungitqu(>  illud  Sapicntire  septimo, 

ubide  Spiritu sancto  dicitur:  Omnia p^v.spiciens.  sit-ne  deus  invisibilis  ,  PRyESERTiM  corporalibus 

Qui  cnim  Deum  comprehcndit,  omnia  prospi-  oculis. 
cit.  Respondebit  forsan  alirpiis  Spiritum  sanc- 

tum  vii'tute  sibi  connaturali  comprchcnderc  \.  Deum  esseinvisihiUm  ficlei  dogma  est. — 

Deum,  et  inde  rectc  colligi  divinitatcm  ejus,  ct  Vcrum»  Deum  invisibilem  csse  divina  Scriptura 

hoc  noii  esse  coinmunica])ile  crcatura^,  indc  frecpientcr  pra-dicat  :   ideoquc  tanquam  fidci 

tamcn  non  sequi  non  esse  communicabile  per  dogma  hoc  statucndum  cst  ct  verus  sensus 

gratiam.  Sed  lioc  cuervat  argumentum  Pa-  postea  explicandus.   Dicitur  ergo  Deus  \  ad 

trum.  Tum  qnia  Paulus  non  dicit  Spiritum  Tiinothreum  1  :  Rex  immortalis  et  invisibiUs ; 

scrutari  virtute  naturali,  vcl  gratis  donata  ei,  et  capite  scxto  dicitur:  Rex  regim  et  Dominus 

scd  simplioiter  lorpiitur ;  unde  possent  ha^rctici  dominantiHm,  qui  hicem  liaUtat  inaccessihilem, 

respondere   Spiritum  .sanctum  habere    illam  quemnidlus  liominnm  vidit,  sednec  tidere  po- 

specialem  gratiam,  quia  cst  excellentissima  test ;  ^i  ^(S.  Roman.    1,  etiam  ea  quai  de  Deo 

creatura,  sicut  in  multis  aliis  de  Verbo  dice-  possunt   naturaliter  ex   effcctibus   cognosci , 

bant.  Ergo  ut  argumentum  sit  cfRcax,  oportet  imisihilia  dicuntur;  et  i  Corinth.  2,  dicitur  : 

ut  ex  ipsa  ratione  comprehensionis  simplicitcr  Oculus  non  vidit,  neque  auris  audivil,  nec  in  cor 

spcctata  sumatur,  sicut  Paulus  loquitur  ct  Pa-  hominis  ascendit ,  quw  praparavit  Deus  iis 

tres argumentantur.  Tum  etiam  quia  illo  modo  qid  diligunt  illum.  Ac  denique  Joanncs,  1  et  1 4, 

et  cum  illo  addito,  etiam  ex  simplici  visione  dicitur  :  Deum  nemo  vidit  unguam.  Hac  ergo 

Dei  potest  colligi  aliquem  esse  Deum,  si  vir-  veritate   supposita,  ut  exponamus  verum  ct 

tute  naturali  Deum  videat ;  at  sancti  non  ita  ccrtum  seiisum  ejus,   pra^.mittendum  est  vi- 

loquuntur,  sed  specialcm  vim  faciunt  in  com-  dendi  vcrbum  non  tantum  corporali  visui,  sed 

prehensioue.  etiam  intellectui  attribui,  tam  nsitato  modo 

8.  Tertia  ratio.  —  Tertio  cst  hoc  valde  con-  loquendi,  ut  jam  propria  videatur  esse  utraque 

sentaneum  ratioui,  quia  nullus  intellcctus  crea-  significatio ,  ut  late  tractat  Augustinus  epist. 

tus,  quantumvis  clevetur  supcrnaturalitcr  ad  112  in  principio.  Potest  ergo  dici  Deus  in\asi- 

intelligendum,  accipere  potest  virtutcm  intel-  bilis  vcl  in  ordine  ad  sensum  visus  ,  vcl  ctiam 

ligendi,  nisi  fmitam  simpliciter,  nec  videre  in  ordine  ad  seiisum  visus,  vcl  etiam  in  ordine 

aut  intelhgcre  potest,  ni.si  per  intellectionem  ad  intellectum  et  de  utraque  significatione  di- 

creatam,  ut  infra  dicemus,  quaj  subinde  erit  cendum.    Hic  breviter  expediemus  priorem, 

etiam  perfectionis  et  repreesentationis  simpli-  qua;  facilis  est,  et  postca  de  altera  dicemus. 

citcr  finitffi:  ergo  impossibile  est  ut  compre-  2.    Infideles  ergo  idolorum  cultorcs  Deum 

hendatremiiitclhgibilemsimphcitcrinfinitam,  vi.sibilcm  cssc  oculis  corporeis  crediderunt , 

ut  est  Deus.  Patet  conscqucntia,  quia  compre-  nt  Athanasius  refert,  Oration.  contra  Idol.  Et 

hensio  requh-it  ada?quationem  quamdam  iuter  Cyprianus,  hbro  de  Idolor.  vanitate.   Rursus 

capacitatcm  inteUigentis,  intenectionem  et  in-  hwretici,  qui  Deum  comporeum  feccrunt,  con- 

telligibilc,  quam  adKquationem  impossibile  est  sequenter  asseruerunt  hoc  modo  esse  visibilem, 

intervenire  inter  finitum  etiufinitum.  Aitenim  tcstc  Epiphanus.  lian'.  70.  Aliqui  ctiam  posue- 

Augustinus  dicto  libro  12,  de  Civitat.,capit.  18,  ruiit  Verbum  divinum  esse  vi.sibile,  imo  cor- 

quod  comprchcnditur  finiri  a  comprehendente :  poreis  oculis  visum  csse  a  Patribus  veteris  Tes- 

impossibile  autem  est  infinitum  totaliter  finiri  tamenti  in  substantia  sua.  Sed  isti  non  crcde- 

a  finito.  Ilabct  nihilominus  haic  ratio,  ipsamet  bant  Verbum  esse  verum  Deuin  ;  sed  Ai'iana 

assertione  in  hoc  sensu  iutellccta,  non  parum  hwresi  laborabant,  iit  intelligi  potest  ex  Atlia- 

difticultatis ,  tota  vcro  oritur  ex  visione  Dei  nasio  in  disputatione  cuin  Ario  in  Concilio  Ni- 

clara,  cur  iion  sit  compreheusio  Dei,  vel  saltem  ccno  et  Augustiuo  3,  coutra  iMaximinum,  capitc 

cur  esse  non  possit.  Et  ideo  post  explicatam  vigesimo  sexto  et  secundo  de  Trinit.,  capite 

visionem  illam  et  objectum  ejus,  difficultas  octavo.  Tandem  (quod  muabiliusest)  tractaus 

ha.>c  commodius  tractabitm\  Et  inde  etiam  ex-  idem  Augustinus  22,  de  Civit., capite  vigesimo- 

phcabitur    an  et  quomodo  sit  proprium  Dei  nouo,  qua.'stioucm  hanc,  an  Deus  vidcri  possit, 

hoc  attributum,  ita  ut  esse  incomprehensibi-  imo  an  videndus  sit  oculis  corporeis  :  rein  in 

lem  soH  conveuiat  Deo  rationc  suai  infinitatis,,  utramque  partem  ita  disputat,  ut  iu  aflirman- 

sicut  nunc  supponimus.  tem  propendcre  videatur,  vel  saltcm  eam  re- 


62  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

linquat  indccisam,  ut  notavit  D.  Thomas  dicta    quam  videns  sustinuit,  ut  ibi  divus  Thomas 

qusest.  42,art.   3,  ad  2.  Et  in  hujus  partis    exponit.  Et  eodem  modo interpretatur  iUud  ad 


confirmationem  afFert  Augustinus  duo  testimo- 
nia  Job,  quse  in  argum.  i,  ibidem  adducit  D. 
Thomas  :  In  came  mea  mdcbo  Deum,  c.  19,  et 
auditu  auris  audivi  te,  nunc  autem  oculus  meus 
mdet  te. 

3.  Verumtamen   advertendum  est  duobus 
modis  posse  cogitari ,   Deum  esse  visibilem 


Colossenses  i  :  Qui  est  imago  Dei  inxisihilis. 
Addidit  enim  id  Paulus ,  ne  Christus  existima- 
retur  imago  rei  materiahs  aut  corporahs  rei, 
quai  visu  corporeo  cerni  possit.  Ac  denique  in 
eodem  sensu  exponit  D.  Thomas  prsedicatum 
invisibile  attributum  Deo  a  Paulo  i,  ad  Timoth. 
6,  quia  non  dixit  Paulus  :  Soli  invisibili ,  sed 


oculo  corporah  :  uno  modo  tanquam  objectum  Soli  Deo ,  cjuia  angeh  etiam  invisibiles  hoc 

ex  se  proportionatum  corporali  visui  et  visioni,  modo  sunt.  Hcec  denique  est  communis  fides 

ita  ut  licet  fortasse  in  illo  genere  excenentioris  sanctorum  Patrum ,  ut  patet  ex  supra  citatis 

ordinis  sit  quam  reliqua  objecta  visibiha  ;  ni-  contra  hffireticos  et  ex  ahis,  quos  capite  se- 

hilominus  ex  se  veram  naturam  sensibilem  quenti  referemus  et  videri  potest  Irenseus  hb. 

habeat,   sicut  lux  corporis   gloriosi  absohite  -4,  c.  37;EusebiusC8esariensishb.  8,dePr8epar. 

sensibihs  est  de  se  et  visibihs  oculo  corporeo,  Evangehca,  cap.  2,  ubi  dicit :  Deum  esse  subs- 

hcet  sit  excellentioris  ordinis  et  fortasse  natu-  tantiam  fenitus  invisibilem ,  cui  similem  nec 

rahter  videri  non  possit.  Alio  modo  dici  potest  videre,  nec  cogitare  quicquam  possumus.  Sic 

Deus  videri  posse  oculo  corporeo,  non  quia  ex  etiam  Athanasius,  ad  Liberium,  Deum  vocat 

se  sit  uUo  modo  objectum  proportionatum,  seu  invisibilem  et  intactilem,  eo  quod  Deus  sit  spi- 

commensuratam  corporah  oeulo,  sed  quia  hcet  ritus.  Et  Olympiodorus,  1  cap.,  Job.  Deum  vo- 

ipse  Deus  purus  spiritus  sit,    potest   elevare  cat  inasiKctabilcm ,  cpiia  quantitatis  et  mohs 

ocuhim  ut  spirituahter  videat  :  ac  proinde  ut  est  expers.   Ex  quibus    etiam   constat    ratio 

videat  ipsum  Deum,  vel  imprimendo  ipsi  oculo  hujus  veritatis ,   quffi  in  sequenti  assertione 

corporeo  visionem   spuitualem,  vel  faciendo  amphus  declarabitur. 

talem  tamque  perfectam  corporalem  seu  ma-        5.  Seciinda  conclusio.  —  Secundo  certum 

terialem  visionem,  ut  rem  pure  spiritualem  est ,  nullo  modo  posse  videri  Deum  per  ocu- 

reprffisentet.  Potestque  hoc  suaderi,  quia  non  him  corporeum ,  atque  ita  Deum  esse  invisibi- 

apparet  in  hoc  aperta  imphcatio  contradictio-  lem  corporeo  visu  per  absolutam  etiam  ejus 


nis.  Item  quia  potest  Deus  elevare  ocuhim  cor- 
poreum  ut  videat  angelum  ,  ergo  ut  vide^t 
Deum ,  quia  si  ex  ratione  spiritus  non  repug- 
nat,  non  est  unde  repugnet.  Antecedens  pro- 
batur,  quia  potest  elevare  intellectum  hominis 
ut  videat  Deum,  ergo  et  visum  corporeum  ut 
videat  angehim,  quia  plus  distat  Deus  ab  in- 
tellectu  hominis  quam  angelus  a  visu  corpo- 


potentiam,  Hoc  plane  sentit  D.  Thomas  dicta 
q.  12,  artic.  3  et3,  contra  Gentes,  c.  5-4.  Et  alii 
scholastici  in  4,  dist.  49,  ubi  praisertim  Palu- 
danus  q.  1,  Scotuscj.  3.  Et  idem  sensit  Augus- 
tinus  Epist.  111  et  112.  Ubi  unum  habet  pro 
comperto,  scilicet ,  Deum  videri  a  beatis  oculo 
mentis  et  inclinat  etiam  in  hoc ,  cjuod  nou  \i- 
deatur  oculo  corporis,  numquam  tamen  in  do- 


ris.  Utercjueex  modisponendi  Deum  visibilem  cet  ut  omnino  certum.  Nam  in  fine  Epist.  11, 

visu  corporeo  falsus  est,   sed  non  iu  eodem  de  quodam  Episcopo  sentiente  oppositum,  so- 

gratu  eertitudinis.  him  dicit  oportere  de  ea  re  inquirere.  In  Epist. 

4.  Prima  conclusio.  —  Primo  ergo  de  fide  autem  6,  constanter  probat   Deum  uon  esse 

certum  est,  Deum  non  esse  visibilem  sensibili  videndum  oculis  corporeis.  Ambrosius  autem 

et  corporali  modo.  Et  hoc  ad  minimum  alla-  serm.  8,  in  Psalm.  118,  aperte  dicit  hoc  esse 

ta  Scripturai  tcstimonia  probant  et  pra^cipue  impossibile.  Estcjue  jam  recepta  htec  senten- 

fundatur  in  alio  principio  fidci,  quod  Deus  non  tia,  ut  licet  non  possimus  dicere  esse  dogma 

est  corporcus,  «juod  supra  pro])atum  est,  quia  fidei,  proxime  ad  illud  accedat.  Ratio  commu- 

idem  est  esse  hoc  modo  visibilem,  cjuod  esse  nis  est,  quia  non  potest  potentia  ahqna  ferri  ex- 

corporeum.  Et  hoc  significare  videtur  Deute-  tra  objectum  suum.  Deus  autem  est  extra  ob- 


ron  5,  cum  Moyses  ad  populum  dixit  :  Voceyn 
verborum  ejus  audistis  ct  formam  penitus  non 
vidistis.  Formam  ntique  sensil)ilem  aut  visi- 
bilem,  et  liac  rationc  dicit  inferius  :  nec  simi- 


jcctumcorporalisvisus  :  ergo^Minor  tam  certa 
est,  quam  est  ccrtum  Deum  non  essc  corpo- 
reum  ;  major  commune  axioma,  quasi  per  se 
notum,  quiapotentia  sumitspccicm  cx  objecto 


litudmem  aliipiam  vidisse,  ne  fortasse  puta-  ada^quato  suo,  uudc  uon  potest  cxtra  illud 
rcnt  l)(!um  csse  similis  forma".  Sic  dixit  Paulus  fcrri.  Dc  quo  principio  dixi  multa  in ,  1  tomo 
ad  Hebrffios  11,  dc  Moysc  :  Invisibilcni  tan-    3  parte,  disput.  37,  scctione  ultima,  rotcstquc 


CAP.  VI.  AN  DEUS  SIT  INV 
in  hunc  modiim  confirmari  ratio,  qiiia  tlnplici- 
ter  potcst  intelligi  visus  corporcus  clcvari  ad 
vidouduni  Deuni.  Primo  rcci}>icu<lo  in  sc  visio- 
ncm  spiritualeni  et  Iioc  rcpuguat,  tum  cx  partc 
visus,  quia  non  lial)ct  capacitatcm  ad  spiratua- 
lem  formam,  tum  ex  partc  visionis,  quai  suam 
detcrminatam  naturam  et  essentiam  habet, 
secundum  quam  rcspicit  intcUectum,  ut  ad»- 
quatum  subjcctum  ct  conscqucutcr  non  potest 
aUud  informarc.  Alius  mo(his  est ,  quod  visio 
corporaUs  elevetur  ad  repraiscntamhnn  Dcum 
ipsum,  prout  in  se  est :  et  hoc  plane  corporaUs 
forrafe  hmites  excedit.  Quod  cst  clarius  in 
opinione  corum ,  qui  dicunt  actum  vidcndi 
esse  formahmi  simiUtudinem ,  (juia  inter  for- 
mam  corpoream  ct  spiritum  non  potcst  taUs 
sinnUtudo  mcnte  concipi,  quia  forma  corporea 
non  est  sine  cxtensione  ct  dcUneamentis ,  ct 
ideo  non  potcst  iUi  similis  forma  respondere  in 
re  spirituaU.  Ycrumtamen  ctiam  si  suppoua- 
mus  visionem  non  essc  hujusmodi  similitu- 
dinem  sed  intentionalcm,  adliuc  inteUigi  non 
potest  quomodo  visio  corporaUs  reprsesen- 
tare  possit  hoc  modo  rem  omnino  spiritualcm, 
curn  sit  iUi  omninoimproportionata  :  tum(juia 
quaUtas  corporca  non  potest  nisi  corporeo 
modo  rcprffiscntari,  tum  etiam  quia  debet  rc- 
pra^sentai^i  potcntiaj  corporaU,  qute  de  se  est 
Umitata  ad  objectum  corporale. 

G.  Evasio. — Diluitiir. —  Dicunt  vero  aliqui 

hanc  rationem  optime  proljarc  de  \isu  corpo- 

reo  et  potentia  scnsitiva ,  quai  de  facto  habent 

pro  objccto  adaiquato  corpora  seu  corporum 

accidentia;  non  tamen  probare,  quin  possit 

Deus  facere  sensus  aut  visum  corporcum,  qui 

objcctum  univcrsahus  habcat,  ideoque  possit 

ad  immateriaUa  videnda,  ac  subinde  ad  Deum 

ipsum  intuendum  elevari.  Verumtamen  dispu- 

tatio  Sauctum  Patrum  fuit  de  sensibus  et  ocuUs 

humanis,  vel  qui  esse  possint  in  corpore  hu- 

mano  vero    et    naturaU  quoad  substantiam 

cjus,  quantumvis  per  gioriam  vel  supernatu- 

raUa    doua    perfccto.    Fingerc   autem    nuuc 

quffistionem  de  novo  ordine  sensuum  possibi- 

Uum  inutile  cst  et  prajter  humanam  coguitio- 

nem.  Existimo  autcm  chimericum  esse  cogitare 

potcntiam  sensitivam  ct  corporcam,  et  de  sc 

universalem    ct  capaccm    objectorum    spiri- 

tuaUum ,  ut  taUa  sunt ,  id  est,  prout  in  se 

sunt,   Quia  hoc  est  confundere  intellectum 

cum  sensu,  imo  cst  prffichidcre  omnem  viam 

ad  distinguendum  inteUectum  a  scnsu,  et  pro- 

bandum  inteUectum  in  sc  csse  spiiutualcm  fa- 

cuUatem.  Nam  si  excogitari  potcst  vh-tus  cog- 

noscitiva  habcns  pro  objecto  rcs  spirituales;, 


ISIBILIS  CORPOREIS  OCULIS.  C3 

seu  aliquid  univer.sale  comprchcndens  illas, 
quomodo  convinci  potcrit ,  qui  dixerit  talem 
potcutiam  csse  intellcctum  nostrum  ?  Katio- 
ncs  crgo  factai  probant  materialcm  ct  corpo- 
rcam  facidtatcm  natura  sua  cssc  Umitatam 
ad  corporale  objectum,  ac  proindc  cxtra  illud 
elevari  non  posse  ad  rem  spmtualcm  intuen- 
dam,  prout  in  se  est,  et  maxime  ad  Deum,  qui 
purissimus  spiritus  est. 

7.  ExiJonimtar  iluo  testhmnia  Job.  —  Quo- 
ties  crgo  scriptura  signilicat  Dcum  essc  visum 
ab  hominibus  oculis  corporeis,  non  loquitur  de 
visioue  divinai  substanti£u  in  se  ipsa,  sed  in 
aliquo  corporc  rcpnvsentantc  ipsam,  ut  doccnt 
F*atres  supra  citati,  prajsertim  Epiphanus,  Au- 
gustinus  ct  Ambrosius.  Itcm  Gregorius,  18  jMo- 
ral.,  cap.  36;etHyeronimusEpi.st.  142, adDa- 
masum,  et  in  c.  64  Isaiae,  et  bene  Augustinus, 
10,  de  Civit.,  c.  13.  Interdum  vcro  cst  sermo  dc 
visione  imaginaria,  vcl  inteUcctuali  proportio- 
nata  juxta  loci  exigcntiam.  lu  priori  crgo  loco 
Job  supra  citato,  scrmo  est  de  visione  Dci  in- 
tellcctuali,  quam  homines  habcljunt  post  re- 
smTCctionem  in  coi'poribus  suis,  ut  D.  Thomas 
in  dicto  art.  3,  ad  1,  exponit.  Unde  (ut  etiam 
Augustinus  notat)  non  dicit  Job :  Vicleho  Deum 
per  carnem  meam,  sed  in  carne  mea.  Potest  au- 
tcm  instari,  quia  statim  addit  Job :  Quem  oculi 
mei  conspecturi  sunt.  Dicendum  vcro  est  hoc 
etiam  refcrri  ad  oculos  mcntis,  licet  probabile 
.sit,  ibi  ctiam  significarc  voluisse  spem  et  fi- 
dcm,  (luam  habebat  in  Ghristum,  cujus  con- 
spectum  etiam  corporeum  secundum  humaui- 
tatem  spcrabat.  Alium  vero  locum  exponit  D. 
Thomas  de  oculo  cordis ;  non  autem  exponit 
quomodo  Job  de  prsesenti  dicat :  Oculus  meus 
videt  te,  et  distinguat  visionem  Ulam  a  cogiii- 
tionc  per  auditum.  Existimo  tamen  Ulam  vi- 
siouem  significare  quamdam  coguitionem  ali- 
quo  modo  cvideutem  per  sapientiam  iufusam, 
distingui(|ueabaUacoguitionc,  qutccst  per  me- 
ram  fidem.  Nam  quai  crcdimus  simplicitcr,  per 
merum  auditum  recipimus ;  postquam  autem 
spirituaUa  degustare  et  expcrimcnto  cognos- 
cere  incipimus,  tunc  quodammodo  pcr  eadem 
vidcmus.  Itafere  Gregorius  1.  35,  Moral.,  c.  2. 
8.  Ad  argumentum.  — Ad  rationes  autcm, 
qua3  iii  contrarium  fiebant,  respondetur  con- 
tradictionem  esse,  quod  potentia  vitalis  extra 
objectum  adasquatum  fcratiu",  et  quod  forma 
informet  potcntiam,  ad  quam  non  habet  habi- 
tudiuem  nec  proportioncm.  Ad  argumeutum 
vcro  proportionale  rcspondetm"  noii  essc  cam- 
dem  ratioucm,  quia  Ucct  in  pcrfectione  entis 
plus  distet  intcUectus  hominis  a  Deo,  quam 


64 


CAP.  VII.  AN  DEUS  SIT  INVISIBILIS  IN  SE  RESPECTU  OMNIS  INTELLECTUS  CREATI. 


visus  corporalis  ab  angelo,  quia  illa  distantia 
cst  infinita,  lisec  finita :  niliilominus  in  propor- 
tione  objecti  et  potentiee  plus  distare  augelos 
a  visu  quam  Deum  ab  intellectu,  quia^  angelus 


licec  ergo  visio  promittitur  nobis  tanquam 
verum  et  principale  pra^mium,  ut  saepe  Augus- 
tinus  Epist.  112,  cap.  4  et  sequentibus,  et  22 
de  Civitat.,  cap.  23.  Et  sumitur  ex  eodembb. 


extra  totam  latitudinem  objecti  visus  consti-     l,  de  Trinitate,  cap.  8,  et  sequentib.  et  Con- 


tuitur,  Deus  autem  non  e.st  extra  objectum 
adaiquatum  intellectus,  ut  in  sequentibus  capi- 
tibus  magis  explicabitur. 

CAPUT  VII. 

AN   DEUS  SIT    INVISIBILIS  IN   SE  ET   IN   SUBSTANTIA 
SUA  RESPECTU  OMNIS  INTELLEGTUS   CREATI. 

1 .  Jlfpreticorum  efror.  —  Ex  divinis  testi- 
moniis  supra  citatis  intulerunt  quidam  hffire- 
tici  a  nulla  creatura,  quantumcumque  per- 
fecta  per  gratiam  vel  elevata  per  gioriam  posse 
videri  Deum,  prout  in  se  est,  quia  alias  non 
esset  Deus  simjiliciter  invisibilis  ab  alio;  ita 
enim  boc  attributum  intelligebant,  nam  cons- 
tat  Deum  videre  se  ipsum,  sicut  supra  de  in- 
comprehensibilitate  dicebamus.  Unde  conse- 
quenter  aiebant,  beatos  tam  homines  quam 
angelos  sokim  videre  quamdam  eminentem 
lucem  ex  divina  substantia  resultantem  et  ideo 
dici  videre  Deum,  non  in  se  sed  eo  modo  quo 
sol  in  splendore  videtm\  Hunc  errorem  sine 
nomine  Auctoris  refertGregorius,  lilx  18,  Mo- 
ral.,  c.  38.  Ita  vero  sensisse  Armenos  refert 
Armacanus  libro  decimo  quarto,  de  quffistioni- 
busArmenorum,  capite  1,  etGuido  Carmelita,  semper  intellexisse  priora  testimonia  in  dicto 
Prateolus  et  alii.  Tribuitur  etiain  Petro  Abai-  sensu.  Primo,  quia  verba  scripturffi  in  proprie- 
lardo  et  socio  ejus  Arnaldo  a  Castro,  verb.  Bea-  tate  hoc  significant  et  si  alicubi  aliter  intelli- 
titudo,  hoeres.  \,  et  Prateolo  insuoEIencho  sub  guntur,  est  per  metaphoram,  quae  metaphora 
nominibus  horum  haireticorum.  Quamvis  Ber-  in  aliis  locis  est  necessaria,  quia  non  possunt 
nardus,  cujus  tempore  illi  orti  suiit,  impugnans  aliter  sine  inconvenienti  intelligi.  In  prioribus 
eorum  errores  ab  Epistol.  187  usque  ad  198,  vero  testimoniis  sine  ullo  incommodo  retineri 
nullam  mentionem  Iiujus  erroris  fecerit,  ait  potest  proprietas  verborum.  Secundo  hoc  cons- 
tamen  inultos  alios  habuisse  prseter  eos,  quos  tat  ex  aliisIocisScripturse  sacrai,  num.  1,  Joan- 
ipse  refcrt.  Denique  in  Iioc  errore  fuit  Almeri-  nis  3,  explicatur  illa  visio,  quod  sit  futm-a  de 
cus,  ut  refert  Prateolus  et  Turrecremata  lib.  i,  Deo,  ut  in  se  est :  Similes,  inquit,  ei  erimus  et 
deEccIes.,  cap.  35.  Fundamenta  hujus  erroris,  Tidehimics  emn,  sicuti  est,  quod  non  videtur 
praisertim  qua?  sumuntur  ex  dictis  sanctorum,  clarius  dici  potuisse.  Et  ita  illo  testimouio  ad 
habent  nonnihil  difiicultatis,  afferemusque  illa  hoc  prol^andum  utitur  Evarista  Papa,  Epist.  1, 
commodius  post  confirmatam  veritatem.  et  Concihum  Francoforti  in  Epist.,  ad  Episco- 

2.  Prima  assertio.  —  Dicendum  ergo  est  pos  Hispanos.  In  posterioribus  autem  testimo- 
primo,  objectum  proximum  et  immediatum  niis  non  ita  est,  quin  potius  illis  non  obstanti- 
visionis  bcatai  esse  Dcum  ipsum  pcr  essentiam  bus  simplicitcr  dicitur  Joanncs  1 :  Deifm  nemo 
et  sul)stantiam  suam  al)sque  ulla  creatura  seu  vidit  unquam;  et  Moysi  dictum  cst  Exodi  33  : 
imaginc  creata,  qua;  dcserviat  tanquam  me-    Non  videhit  me  Jiomo  et  vivet. 

dium  cognitum  seu  objcctum  proximum,  in  5.  Prasterea  ex  circumstantiis  locorum  id 

quo  rchucat  Dcus.  Conclusio  est  dc  fidc  et  pro-  colligi  potest.  Nam  Paulus  1,  ad  Corinthios  13, 

batiir  [)i'imo  cx  Scriptura  sacra:  Beati  mundo  opponit  hanc  visioncm  visioni  (fuigmatice  et 

corde,  quoniam  ipsi  Beumvidehunt.  Matth.,  5 ;  yer  speculum  ct  cognitioni  ex  partCy  omnis  au- 


cion.  2,  in  Ps.  21 ;  pra^terea  Joannes"l-4,  ait 
Christus  :  Q,ui  diligit  me ,  diligetur  a  Patre 
meo  et  ergo  manifestaho  ei  me  ipsum  :  quod  ita 
exposuit  Augu.stinus  tractat.  73,  in  Joanne  et 
Gregorio  18.  Moral.,  cap.  37.  Qualis  autcm 
futura  sit  illa  visio,  declaratur  Matthseus  18, 
ubi  de  angelis  dicitur  :  Semper  vident  faciem 
Patris  :  additurque  cap.  22,  homines  beatos 
fiituros  es^e  sequales  angelis,  ut  recte  Augus- 
tinus  Epist,  3  et  ideoPauIus  1,  ad  Corinthios, 
3,  ait :  Tunc  autem  facie  ad  faciem,  Et  Apoc. 
22 :  Videhnnt  faciem  ejus. 

3.  Ha3c  autem  et  similia  testimonia  viden- 
tur  reddi  incerta  ex  quadam  ambiguitate  seu 
a^quivocatione  Scripturarum,  in  quibus  sajpe 
dicitur  videri  Deus  et  interdum  etiam  facie  ad 
faciem,  licet  non  in  se,  sed  in  aliqua  imagine 
vel  corpore  assumpto  videatur.  Sic  enim  Jacob 
dixit,  seDeum  vidisse  facie  ad  faciem,  cum  ta- 
men  non  solum  substantiam  Dei  non  vidisset, 
verum  nec  sub.stantiam  angeli  in  se,  sed  in 
corpore  assumpto.  Ergo  prccdicta  testimonia 
non  possunt  facere  certam  fidem,  quod  Deus 
immediate  in  sua  substantia  videndus  sit. 

4.  Ohjectio  occurritur.  —  Respondeo,  noii 
esse  similem  rationem  et  merito  Ecclesiam 


CAP.  VII.  AN  DEUS  SIT  INVISIBILIS  IN  SE 
tem  visio  Dei  per  creatiiram  est  aeiiisinatica  et 
ex  parte  :  ergfo  ciim  dicit  facie  ad  faciem,  iii- 
telligit  propric  de  visione  ipsius  natura^  divi- 
naj  in  se,  quod  clarius  cxplicuit  dicens  :  Tunc 
cognoscam  sicut  et  cognitus  sum.  Pra^terea  cum 
angelis  tril)uitur  videre  facicm  ,  non  potest 
intelliiiidcvisioncsensiljili,  nec  deimaginaria, 
sed  dc  intcllectiuili  ct  propria.  Pnctcrea  cum 
dicitur  Joauncs  1  :  Deum  nenio  ridit  nnquam, 
sermo  est  sine  dubio  de  visione  propria,  quia 
impropria  mullis  communicata  fuerat  :  crgo 
cum  subditur  :  Unigenitus,  qui  est  in  sinu  Pa- 
tris,  ipse  narravit,  sensus  est  Cbristum  homi- 
nem  vicbsse  Dcum  in  illa  visionc,  quam  nulkis 
alius  viderat  et  idco  tanquam  oculatum  tcstcm 
potuisse  narrarc,  quo3  erant  in  sinu  Dei :  crgo 
anima  Cbristi  fuit  capax  illius  visionis,  ergo 
et  caiteri  bcati,  nam  :  Vhi  ipse  est,  illic  et  cce- 
teri  viinistrl  ejus  eriaU,  tanquam  hreredes  Dei, 
coluvredes  autem  Christi ,  ad  Romanos  8.  Addi 
etiam  potcst  iUud  ad  Hcbraios  12  ;  Pacem  sec- 
lanimi  cum  omnidus  et  sanctificalionem  ,  sine 
qua  nerno  videhit  Deum.  Quod  necesse  est,  in- 
telligi  dc  visione  propria  sccundum  divinita- 
tem  et  non  dc  ffinigmatica  cogitione,  nec  de 
sola  visione  Cbristi  secundum  humanitatcm 
(quod  pro  aliis  etiam  tcstimoniis  notandum 
est)  quia  visio  bumanitatis  et  a^nigmatica  co- 
gnitio  sine  sanctificationc  habcri  potcst.  Imo 
etiam  rcprobi  in  die  Judicii  Clu-isti  humani- 
tatem  vidcbunt,  ut  colhgitur  cx  Mattheo  24, 
De  quo  vidcri  potest  late  Augustinus  1 ,  de 
Trinitate,  capite  ulteriori;  etFulgentius  ad  Fer- 
randum,  resp.  3. 

G.  Sccundo  dcfinita  est  heec  veritas  a  Bene- 
dicto  II,  in  Extravag.  Benedictus,  quani  rcfcrt 
Castro  supra,  cjusque  memincrunt  Major  4, 
quffist.  ult,  suppl.  ;  Gabricl  dist.  49,  qusest.  2, 
art.  3,  dub.  3 :  Videhunt  (inquit)  divinam  es- 
sentiam  immediate,  se  hene  clare  et  aperte  iUis 
osiendcntem ;  ct  infra  vocat  lianc  visioncm  fa- 
cialem  et  intuiiivam,  ct  in  Concilio  Florentiuo, 
in  lit.  unionis,  dicitur  :  Beatas  animas  clare 
intueri  Deum  trinum  et  unum,  sicuti  est.  Ex 
quibus  verbis  potest  etiam  ratio  confici,  quia 
Trinitas  pcrsonarum  uon  potcst  clare  atque  iu 
se  evidentcr  videri  per  ahqucm  effectum,  nec 
per  aliquam  similitudinem  creatam  objecti- 
vam,  ut  infratract.  3,  dcTrinitatc,  1.  I,  infine 
dicemus.  Scd  bcata  visio  attingit  Trinitatcm 
clare  et  evidentcr,  prout  in  se  est ;  ergo  ne- 
cesse  est  ut  immcdiatc  terminetm-  ad  ipsam  di- 
vinitatem  et  personas  in  ea  subsistcntes,  abs- 
que  ullo  mcdio.  Unde  rectc  Nazianzius,  orat. 
20,  de  Basiho  inquit :  Contemplari  heatam  Tri- 

I. 


RESPECTU  OMNIS  INTELLECTUS  CREATI.  C."> 

nitatem  eo  quo  est  modo;  et  optimc  Epiphanius 
ha»rcs.  70,  cujus  ahqua  verba  statim  rcfcram. 
Vidcri  ctiam  potcst :  Dionysius  c.  4,  dc  Co-lcs- 
tillicrarch.;  Ignatius  epist.  ad  Romanos;  Mar- 
tialis  epist.  ad  Tolossan.  c.  37;  Clemcns  Ale- 
xanderlib.  5.  Stromatum,  non  longe  a  prin- 
cipio;  scd  copiosius  Augustini  epist.  G,  30,  U2 
ct  iriO  ci4.  Gcues.  ad  litcram,  a  cap,  23  ct  lib. 
12,  cap.  34,  ubi  ait,  vidcri  ip.sun  Dei.sub.stan- 
tiam  ct  vcrl)um  a>tcrnum;  itcm  lib.  22,  de  Ci- 
vit.,  cap.  29  et  30.  Alia  rctuh  in  materia  de 
Incarn.,  disput.  2G,  sect.  1. 

Possit-ne  ratione  naturali  ostendi,  visionem  Dei 
esse  possihilem. 

7.  Tertio,  ut  ratione  ostendatur  hsec  veri- 
tas  ,  inquiri  potcst ,  an  possit  ratione  natu- 
rale  ostcndi  hanc  visionem  esse  possibilcm, 
Scotus  in  4,  dist,  49,  quoest.  8,  exi.stimat 
demonstrari  hac  rationc.  Visio  intuitiva  cst 
pcrfectio  simplicitcr  potcntiaj  cognoscitivse ; 
scd  talis  pcrfectio  est  possibilis  in  potcntia  in- 
fcriori,  qualis  est  visus  corporalis,  crgo  ctiam 
cst  possibilis  in  potentia  superiori  ut  est  in- 
tellcctus,  Nam  perfectio  simplicitcr  possibilis 
potcntiffi  inferiori,  multo  magis  debet  esse  pos- 
sibilis  potentiffi  superiori,  ergo  maxime  Dci , 
quia  est  perfcctissimum  objcctum  intelligibile. 
Hffic  vero  ratio,  licet.  supposita  non  repugnan- 
tia  manu  ducat  intcllectum  et  sit  aliqua  sua- 
sio,  absolutc  tamen  non  probat,  Primo,  quia 
non  cst  necesse  ut  omnis  perfectio,  qua;  con- 
vcnit  infcriori  natura?,  conveniat  supcriori  ex- 
traDcum:  nam  essc  incorruptibile  estpcrfectio 
simpliciter ,  vcl  illam  indicat ,  qua  convcnit 
quibusdam  substantiis  minus  pcrfectis,  quam 
sint  alia^,  quibus  illa  proprictas  non  iucst, 
Item  claritas  est  pcrfectio  simpliciter  cogni- 
tionis  ct  convcnit  naturali  scieutia',  non  au- 
tem  fidei,  cum  tamen  fides  sit  simpliciter  i^er- 
fectior,  Potest  igitur  aliquid  in  genere  entis 
esse  perfcctius  simpliciter,  cpiod  secundum  ah- 
quam  conditionem  sit  inferius  et  incapax  ah- 
cujus  pcrfectionis,  quaj  invenitur  in  inferiori 
ut  sic.  Ergo  ex  vi  illius  rationis  non  sequitur, 
si  visus  corporcus  est  capax  intuitivai  \isio- 
nis,  etiam  intellcctum  esse  capacem  ejus.  Et 
ratio  universalis  rcddi  potest,  quia  licet  illud 
praidicatum  abstracte  sumptum,  verbi  gratia, 
esse  visionem  intuitivam  sit  perfectio  simpli- 
citcr,  tamcn  coutractum  ad  talcm  visioncm, 
scilicet  corporalem,  habctur  imperfcctissimo 
modo  :  contractum  vero  ad  \4sionem  intcllec- 
tualem  requirit  cmincntiorcm  pcrfcctionem  : 

5 


06  LIB.  IT.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

et  ideo  fieri  potest  ut  visus  corporeus,  cpii  in  lioc  appetitu  non  potest  concludi  possibilitas 

suo  genere  est  perfectus,  sit  capax  illius  per-  hujus  visionis,  Nam  si  liomini  propouatur  unio 

fcctionis  sic  limitatffi  et  tamen  quod  intellectus  hypostatica,   ut  quoddam  bonum  excellens, 

prsesertim  humauus^  qui  est  imperfectus  in  etiam  poterit  illam  appetere  naturaU  appetitu, 

genere  intellectuali^  non  sit  capax  ilhus  per-  unde  non  potest  concludi  naturah  ratione,  il- 

fectionis  elevatee  ad  intehectualem  ordincm,  lam  visionem  esse  possibilem,  Dicunt  ahqui 

Denique  cognitio  abstractiva  inteUectus  est  per-  iUum  appetitum  beatudinis  esse  naturalem, 

fectior  simpUciter,  qnam  visio  ocuU  ;  ergo  e-  non  soUim  ut  distinguitur  contra  supernatu- 

tiam  si  inteUectus  tantum  esset  capax  hujus-  ralem,  sed  etiam  ut  distinguitur  contra  Ube- 

modi  coo-nitionis  ,  posset  esse   perfectior  po-  rum,  quia  est  necessarius,  saUem  quoad  spe- 

tcntia  quam  visio.  cificationem,  quia  nemo  potest  odisse  visio- 

8.  Secundo  prfecipue  deficit  Ula  ratio  in  nem  Dei,  vel  non  desiderare  iUam,  si  aUquem 
tiUima  iUatione ;  nam  licet  concedamus  intel-  actum  circa  illam  exercere  veUt  et  non  verse- 
lectum  esse  capacem  visionis  intuitivce^  non  tur  in  magno  errore.  Ex  appetitu  autem  na- 
sequitur  esse  capacem  visionis  intuitivse  Dei,  turaU  hoc  modo  recte  infertur,  esse  possibUe, 
quia  hoc  objectum  est  elevatissimum,  et  po-  quod  appetitur,  quia  naturahs  appetitus  non 
test  superare  vires  inteUectus.  Potest  ergo  iUa  est  frustra.  Atque  in  hunc  modura  dixit  Au- 
visio  intuitiva  esse  aut  angeU,  aut  ipsiusmet  gustinus,  1.  4,  contra  JuUanum,  caput  3 :  Neqiie 
animffi,  si  a  corpore  non  impediatur.  Et  con-  omnes  homines  naturali  instinctii  immortales , 
firmatur,  quia  eadem  ratione  posset  concUuU,  et  beati  esse  vellemus,  nisi  esse  possemus. 
inteUectum  nostrum  per  vires  suas  naturales  11.  Non  admittitur. — Sed  Ucet  probabiUs 
esse  capacem  visionis  intuitivai  Dei,  quia  po-  sit  haic  persuasio  et  consentanea  humanai  con- 
tentia  inferior  per  vires  naturales  est  capax  ditioni ,  nihilominus  non  est  convincens  ra- 
visionis  intuitivffi,  ergo  et  superior.  Constat  tio.  Nam  muUa  sunt  bona,  quse  sine  errore 
autem,  angeUimnaturaUterposseintuerisuam  cognita,  nonpossuut  odio  haberi  et  naturah- 
substantiam,  non  vero  divinam.  Imo  et  visus  ter  possunt  desiderai^i,  non  tameu  efUcaciter 
corporeus,  quamvis  naturaUter  possit  intueri  et  ideo  ex  iUo  appetitu  probari  non  potest  esse 
aUqua  objecta  visibiUa,  fortasse  aUquod  est  ita  possibiUa,  ut  de  imione  hypostatica  paulo  an- 
exceUens  ut  naturaUter  non  possit  iUud  in-  te  diccbam  et  idem  cst  de  sulitiUtate  ,  agibi- 
tueri.  Utate  at  claritate  corporis  gloriosi.  Unde  eo 

9.  Ratio  divi  ThowKe.  — AUa  ratione  utitur  ipso  quod  bonum  propositum  est  superioris 
D.  Thomas  1  p,,  qusst.  12,  art.  1,  et  1,2,  ordinis,  Ucet  non  appareat  maUim,  si  possibile 
qusest.  3,  art.  7,  et  qusest.  5,  art.  1,  quse  fun-  sit,  tamen  quia  secundum  rationem  natm^a- 
datur  in  naturaU  appetitu,  quem  habet  homo  lem  vidcri  potest  repugnare,  ideo  desiderium 
ad  suam  beatitudinem  :  unde  concludit  bea-  iUius  naturaliter  non  est  efficax,  sed  per  mo- 
titudinem  esse  possibilem,  quia  appetitus  na-  dum  simpUcis  complacentia^.  Ex  quanonJjeue 
turaUs  non  est  frustra.  Addit  vero  hunc  appe-  infertur,  bonum  iUud  esse  possibile.  Nec  est 
titum  non  posse  satiari,  nisi  hac  visione  Dei,  inconveniens,  quod  talis  affectus  possit  esse 
quia  liomo,  viso  effectu,  cupit  cognoscere  cau-  frustra,  quo  ad  consecutionem  effectus,  quia 
sam  et  uon  quiescit  agnoscendo  iUani  esse ,  non  est  per  se  datiis  a  natura,  sed  ex  genarali 
nisi  ctiam  cognoscat  quid  sit :  appetit  ei'go  affectu  boni  interdum  nascitur.  Accedit,  quod 
homo  naturaUterscire,  non  solum  an  sit  Deus,  non  potest  naturaUter  constare,  hominem  esse 
sed  quid  sit ;  nonpotestautemcognoscerequid  capacem  taUs  beatitudiuis ,  quaj  satiet  omnem 
sit,nisi  per  hanc  visionem;  ergo  sine  hac visioue  voluntatem  et  desideria  ejus,  quia  Ucet  ratione 
WQK  l)catificari,  nec  satiari  potest,  ergo  si  bea-  naturali  constet  liominem  esse  capacem  ali- 
titudo  hominis  est  possibiUs  ,  ha3C  visio  est  cujus  beatitudinis,  non  tamen  perfecta^,  sed  ut 
possibilis.  hominis,  (ut  Aristoteles  dixit)  id  est,  modo  im- 

10.  Explanatio  discursus. — Sed  hic  discur-  perlectai  naturse  accommodato,  sicut  probaii 
sus  D.  Thomai  cst  valde  difficilis,  quia  ut  la-  non  potest  liominem  esse  capacem  beatitudi- 
tius  diccmusin  prima  secundai  etconstatetiam  nis,  qua^  reddat  iUum  immortalem  aut  impec- 
expro])ationeD.  Thoma^,  ipsc  non  loquitur  de  cabilcm  et  similia,  quas  pcrfcotionos  potest 
appctitu  innato  scu  pondere  natura^,  sed  dc  homo  naturali  dcsidcrio  appctcre  simpUci  seu 
appetitu  ct  desiderio  chcito.  Hic  autem  appe-  inelficaci  affectu. 

titus  non  tantum  est  de  re  possibili,  sed  in-        12.  Conclusio  Cajetani.  — Quapropter  exis- 

terdum  etiam  ad  impossibiUa  fertur ;  crgo  cx  timo  (  quod  etiam  Cajctano  falsum  cst)  ex 


CAP.  VII.  AN  DEUS  SIT  INVISiniLIS  IN  SE 
solis   principiis    natiirru    illam  rationcm  non 
esse  etricacem,  ncque  hactenus  rationem  ali- 
quam  inveiitam  cssc^  quffihoc  suHiciontcr  con- 
vincat.  Quaproptcr,  suppositis  his,  quai  de  il- 
la  visionc  fides  docet,  existimo  dicendnra  esse, 
non  posse  ratione  naturali  prol)ari,  illam  vi- 
sione  esse  possibilem,  Quia,  ut  infra  ostende- 
mus,  illa  visio  cst  actus  quoad   substantiam 
supcrnaturahs,  non  potcst  autcm  rationc  na- 
turahcognosci,  hujusniO(h  essc  pos.sibilcs.  Proc- 
terea  intellectus  ad  illani  visionem  non  con- 
currit  virtute  naturaU,  seb  supcrnaturah  ct 
instrumcntali;  non  potcst  autem  ratione  natu- 
raU  ]irobari,  ahfiuam  potcntiam  posse  clcvari 
ad  agcnduni  ultra  .suani  virtutcm.   Itcm  .sunt 
aliquffi  diflicnltates  iu  illa  visione,   quas  infra 
vidcbimus,  propter  quas  non  potest  sohun  hi- 
men  naturai  satis  cognoscere  possibihtatcm 
ejus.    Potcst  tamcn  homo  naturah  (Uscursu 
difficuhatcs  et  argumcnta,  qua;  contra  hanc 
veritatem  fiunt,  sufficienter  dissolvcre,  prse- 
sertim  ad jutus  hnnine  fidei,  ut  ex  sequcutibus 
constabit.  Unde  ex  argumentorum  sohitione 
potcrit  colligi  ahqua  ratio  congrua,  cpiamvis 
non  oninino  convincat.    Ut,  quod  Dcus  non 
omniuo  cst  extra  latitudincm  objccti  intcncc- 
tus  et  quod  inteUectus  noster  habet  capacita- 
tem  quamdam  uuiversalcm.  Item    suppositis 
principiis  fidei,  rectc  probatur  uon  po.ssc  men- 
tcm  nostram  quicsccre,  neque  esse  contcutam 
alia  Dci  cognitione,  donec    vidcat   quid  sit, 
juxta  ilhid  Psalm.  16 :  Satiabor,  ciim  appa- 
merit  gloria  tua.  Addi  etiam  hic  potest  ratio, 
partim  ad  hominem  contra  dictos  ha?reticos, 
partini  cx  principiis  fidei  desumpta,  quam  Gre- 
gorius   .supra  hichcat :   Quia  darilas  (inquit) 
Dd  noii  est  aliiida  siibstantia  Dei :  quam  pos- 
sumus  in  hunc  modum  urgcre.  Quia  si  viden- 
do  claritatcm  iUam  non  videmus  substantiani 
Dei  et  naturam  cjus,  est  ergo  illa  daritas  rcs 
distincta   a  substantia  Dci ;  crgo  erit  aliqua 
substantia  crcata,  quia  cst  miraculum  pcrpe- 
tuum  sine  fundamcnto  et  sincfructu.  Gurcnim 
non  erit  illud  accidens  in  aliqua  substantia  ? 
Si  autcm  claritas  illa  est  substantia  crcata  vel 
aflfectio  substautiffi  crcatM,  crit  liomo  bcatus 
vidcndo  augelum,  vel  sc  ipsum  illa  claritate 
creataaffectum.  At  fides  docet  non  possc  ho- 
mincm  esse  beatum,  nisi  in  Deo  ipso,  ergo  vi- 
dendo  ipsam  claritatcm  increatam  Dci  est  bea- 
tus :  illa  autem  est  ipsamet  natura  Dei. 

Objectiones  ex  Scriptura. 

13.  Gontra  veritatcm  hanc  ex  Scriptura  tria 


RESPECTU  OMNIS  INTELLECTUS  CRE.VTI.  (i7 

tantum  objiciuntur.  Unum  est,  cpiod  Deus 
sa;pe  dicitur  invisibUis.  Alterum  est,  quia 
angcli  sancti  (Ucuntur  dcsidcrarc  conspiccrc 
Dcum  1,  Pctri  1  non  dcsideratur  autcm  ;  ni.si 
quod  non  habetur.  Tcrtium  est  illud  Joannis 
1 :  Deum  nemo  vidit  imquam  ;  et  addit :  Unige- 
nitus  qui  est  in  sinu  Patris,  ipse  narrabit. 
Quasi  (Uoat,  nemo  nisi  Unigcnitus ;  ergo  ncquo 
angeU,  ut  cxpresse  docet  Amljrosius  lil).  1, 
dc  Spiritu  sancto,  cap.  1,  et  Gyrillus  I,  in  Jo- 
annem,  cap.  22,  et  Ghrysostomus  homil.  14,  in 
Joanncm. 

1-i.  Ad  objectiones.  —  Hac  vero  facilcm  ha- 
bcnt  responsionem.  Ad  1 ,  jam  dictum  cst, 
multa  possc  iutcIUgi  de  invisibili  visu  corpo- 
rco.  Aliquaudo  etiam  accipitur  invisibile  pro 
incompreheusibili ,  ut  statim  dicemus.  Sffipe 
ctiam  est  sermo  de  hominibus  in  Iiac  mortali 
vita degcntibus,  juxta  illud  Exod.  33:  Nonvide- 
bit  me  homo  et  vivct.  Ut  notaut  Gypriauus  Ub. 
dcGardin.Ghristi  oper,  iuprincipio;  ctAugusti- 
nus  cpist.  1 12,  cap.  7  et  infralatiustractabitur : 
capitc  ctiam  secpieuti  aliam  cxpo.sitioncm  trade- 
mus  et  unaquajquc  cst  accommodanda  juxta  lo- 
corumexigcntiam.Ad2,  respondctGregorius  18 
Moral. ,  cap.  39,  desiderium  illud  angelorum 
uon  es.se  de  re  uou  habita,  sed  positum  esse  ad 
explicanduni  quauto  affectu  et  voluntate,  siue 
uUo  fastidio ;  videaut  Deum.  Nam,  quod  illud 
nou  possit  essc  desiderium,  rccte  proI)at  Gre- 
gorius,quia  affligeret  augelos;  uudc  nou  possent 
essebcati.  Idcm  fere  Lsidoriuslib.  1,  sent ;  iu  22 
et  Beda  lib.  variarum  quo^st.,  qu.  9,  iu  tom.  8. 
Et  declaratur,  nam  si  augeli  teuentur  deside- 
rio  videndi  Deum,  vel  desiderant  quod  Uabere 
uon  possunt,  vel  uuuquam  suut  Uabituri  et  sic 
uiiseri  suut,   vel  desidcrant  quod  aliquaudo 
habcbuut  et  sic  jam  suppouitur  non  esse  illis 
impossibile  videre  Dcum  et  coutra  fidem  et  ra- 
tioucm  ncgatur,  cos  jam  videre.  Unde  ad  3, 
qui  iutelUgunt  augclos  in  illa  exclusiva  com- 
prcheutU,  uecesse  est  dicaut,  scrmoncm  esse 
de  compreUcusiva  uotitia,  ut  mox  cUcemus. 
Seusus  autcm  Utcralis  est,  tautum  ibi  esse  ser- 
mouem  de  Uominibus ;  imo  est  probabile  so- 
lum  dc  viatoribus  csse  scrmoncm.  Nam  parti- 
cula  Kemo  iu  rigore  uon  plus  rcquirit.  Item 
ad  narrandam  vcritatcm  visam,  uou  erat  ne- 
cessaria  comprelieusio.  Itcm  vcrisimUe  est  ibi, 
Joannem  cxciperc  uuigcnitum,  ctiam  ut  homi- 
uem,  quia  ut  sic  uobis  locutus  cst ;  uude  capite 
sexto  dc  iUo  ait:  Hic  vidit  Patrem,  et tameu nec 
ipse  uthomocomprchendit  Dcum.  Taudem  ad 
iutcutionem  Joauuis  satis  erat  excludere  om- 
ucs  homiue>'s,  qui  Ghiistum  prwcesseraut,  ut 


68  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  ET  UNUS  EST. 

ostenderet  illum  singulari  ratione  potuisse  esse  corporis,  Quod  quidem  recte  dicitur  de  Cypria- 

auctoremveritatiSjUndetandemAugustinusita  no^  non  vero  de  aliis^  prasertim  de  Chrysos- 

exponit  epist.  112,  c.  4  et  alii  multi,  quos  in  tomo.  Tum  quia  loquitur   de  angelis,  quos 

60  loco  referunt  Tol.  ct  Mald.  etiam  incorporeos  vocat,  quia  non  fundat  suam 

sententiam  in  speciali  corporis  impedimento, 

Odjectiones  ex  Patribus.  sed  in  communi  ratione  creaturaj.  Denique 

ipsemet  rejicit  hanc  expositionem  in  hom.  A, 

15.  Secundo,  prsecipue  objiciuntur  varia  de  incomprehensibili  Dei  natura,  et  exphcat 
Patrum  testimonia.  Ex  Grajcis  loquitur  obscure  se  loqui  de  intehectuah  visione.  Aha  expositio 
Athanasius,  Orat.  inilhid :  Omnia  miJii  tradita  esse  potest,  ut  hi  sancti  loquantur  per  naturee 
sunt  a  Patre  meo :  negat  enim  Cherubin  aut  creatce  vires,  juxta  ea  qua?  cap.  seq.  dicenda 
Seraphin  intueri  divinam  majestatem.  Sed  obs-  simt,  et  fortasse  ahqui  locuti  sunt  in  hoc  sensu. 
curior  est  Chrysostomus  muUis  in  locis,  hom,  Sed  non  potest  omnibus  accommodari,  quia 
14,  in  Joann.  :  Id  quod  est  Deus  non  modo  loquuntur  de  facto,  prout  nunc  angeh  vident 
<prophet(e  non  viderunt,  sed  neque  angeli,  ne-  Deum,  quibuscumque  viribus  videant,  Et  ideo 
que  archangcU;  eimira.:  SolumvidentFiliuset  D,  Thomas  1  part,,  q,  12,  art.  1,  dicit  hos 
/Spiritus  sanctus.  Quod  si  omnis  creatura  creata  sanctos  loqui  de  visione  comprehensiva  et  sine 
est,  quanam  ratione  increatum  mdere  poterit .  dubio  Augustinus  ita  exposuit  simiha  fere  ver- 
Et  auget  difficultatem,  quod  ibidem  su])dit  ba;  Ambrosius  epistola  112,  ubi  in  fme  cap. 
angelos  vidisse  Beum  in  assumpta  creatura  ,  1,  ?,\\hi\m^\ih3iQ,yevha.-.  Non  q^iia  Dei  plenitu- 
ex  quo  factus  esthomo  ;nam  antea  nonvidehant.  dinem  quisquam,  non  solum  oculis  corporeis, 
Vide  etiam  homil.  13,  etin  homihis  deiucom-  sed  vel  ipsa  mente  aliquando  comprehendit.  Et 
prehensibih  Dei  natura.  hi  eadem  sententia  hac  occasionne  subdit  statim  cap.  8:  Aliud  est 
est  Theodoretus,  in  dialogo  Immutabilis ;  ubi  enim  mdere,  aliud  totum  videndo  comprehende- 
de  angehs  exponit  iUa  verba  Joann,  6  :  Patrem  re,  etc.  Sic  etiam  dixit  hb,  4,  Gen,  ad  hter,, 
non  vidit  quisquam,nisiis  qui  est  a  Deo;  eiiWa  cap,  8  :  Zicet  haheremus  corda  mundissima  , 
Joannes  1  :  Deumnemo  viditunquam.  Actan-  etiam  si  essemus  angelis  a^quales,  non  esset 
dem  conchidit  non  aliter  angelos  videre  Deum,  nohis  nota  divina  suhstantia ,  sicut  ipsa  sihi. 
qmm  videhant  prophetce.  Qui  tamen  non  vide-  Eadem  ergo  expositio  ad  ahos  Patres  apphcanda 
runt  divinam  natiu*am,  sed  quamdam  reprai-  est, 

sentationem,  quee  eorum  facultati  conveniebat :  18,  At  vero  Chrysostomus  obscurius  et  dif- 

sic  ergo  angch  (ut  sentit)  non  vident  divinam  ficihus  loquitur.  Propter  quod  ahqui  moderni 

substantiam,  sed  quamdam  gloriam,  qua^  eo-  nullam  volunt  admittere  expositionem ;  sed 

rum  viribus  respondeat  sitque  eis  accommo-  omnino  laborant,    ut  convincant  Chrysosto- 

data,  Atque  sic  fere  loquuntur  Theophylactus  muminerrore  contrario  fuisse,  Imo  idem  sen- 

et  Euthymus  in  Joanu,  1 ;  Gregorius  Nyssen-  tiunt  dc  omnibus  Patribus  allegatis  et  de  ahis, 

tius  hb,  de  Beatitudinibus  circa  ihud  :   Quo-  quos  ipsi  referunt.  Non  est  tamen  verisimile 

niam  ipsi  Deum  videhunt;  CyriUus  Jerosolymi-  tam  apertum  errorem  et  scripturis  manifeste 

tanus  catechesi  6  et  ahi,  cum  disputant  contra  contrarium  communi  consensu  tautorum  Pa- 

Anomseos.  trum  receptum  fuisse ;  fuisset  enim  intolerabi- 

16.  Ex  Latinis  vero  Hieronymus  Isa,  1 :  Nunc  Us lapsus,  nec in  eis  inveniuntur  verba, qusedic- 
{m([ini)videmusperspeculumin(enigmate,tu)ic  tam  piam  expositionem  non  admittant,  Et  in 
aictem  facie  ad  faciem,  quando  de  hominihu^s  in  Chrysostomum  etiam  maguuni  fundamentum 
angelos  frofecerimus,  licet  faciem  Dei  juxta  habet,quias8epeadjungitahquaverba,qua3hoc 
naturw  suce proprietatem  nulla  videat  creatura,  significant,  ut  v,  g,  liom,  4,  de  Incompreh,  Dei 
et  tunc  cernatur  mente,  quando  invisihilis  cre-  iia.i.dicii  :Nonpossecreaturamexquisitaratione 
ditur.  Simiha  habet  epist.  15,  to,  9,  Cyprianus  Deumcogtioscere,  cognitione  expressaet  integra. 
\,  de  Idolor,  vanit,,  ubi  sic  dc  Deo  loquitur:  Nec  Et  homil.  4,  in  Joan.,  cum  dixisset :  Nemineni 
videri  potest,  visu  clarior  est,  nec  comprehcMli,  videre  Patrem,  uisi  Filium,  addU  :  Qui  cerla 
tactu  purior  est,  neque  cestimari,  sensu  major  ratione  visumque  et  comprehensionem  habet.  Et 
est;  ideo  sic  tunc  digne  wstimaonus,  cum  inces-  similiafacile  pouderari  possunt  in  ceeteris  locis. 
timahilem  dicimus.  His  addi  possunt  Ambro-  Quare,  cum  inquit  angelos  cocpissc  videre 
sius  ct  alii  supra  citati.  Deum  in  assumpta  nntura,  simihtcr  exponen- 

\1.  Responsum. — Ad  haic  prima  responsio  dus  cst,   quia  eam  naturam  comprehendere 

esse  potest,  iUos  loqui  dc  visione  pcr  oculos  possunt ,  uou  vcro  thviuam.  Et  sic  possunt 


CAP.  VIII.  SIT-NE  DEUS  INVISIBILIS 

aliae  sentcntiffi  illius  cxponi.  Estqn(3  considc- 
randum,  disputare  Clirysostomum  contra  Ano- 
majos  esseque  morem  Patrum,  cum  impugnant 
ha>rcticos,  ita  loqui,  ut  vidcantur  in  contra- 
rinm  omnino  cxtrcmura  deolinarc  ct  idco  fa- 
cilius  cssc  cos  intclligcrc  juxta  exigentiam 
crroris,  quem  impugnant. 

Objectio  ex  ratione. 

19.  Tcrtio  objici  solcnt  variai  rationcs  ab 
inconvenicnti])us,  scilicct  quia  scqnitm*  Deum, 
cum  simplicissimus  sit,  comprchcndi  a  viden- 
tibus  ipsum.  Quaj  ratio  maxime  vidctur  mo- 
visse  AnomKos,  ut  diccrcnt  nos  posse  compre- 
hendcrc  Dcum^  ut  sumitur  ex  Nazianzii  Orat. 
42  et  Chrysostomus  hom,  5 ,  contra  illos.  Sed 
ejus  sohitio  pendet  ex  multis  diccndis  de  visio- 
ne  bcatifica  et  ideo  pro  nunc  illam  difFeremus. 
Objicitur  prcetcrca  visionem  illam,  cum  sit 
actus  vitahs,  dcbcre  ehci  naturah  virtute  po- 
tentiaj  vitahs.  Unde  ulterius  scquitur,  csse  in 
nobis  ad  ilhid  objectum  et  actum  naturalem 
appetitum,  sed  hsec  etiam  in  sequentia  tractan- 
da  sunt.  Nunc  sohim  una  ratio  objicitur,  quia 
Deus  clare  visus  non  continetur  sub  olijecto 
intellectus  humani,  ergo  non  potcst  clevari  ad 
vidcndum  ipsum.  Antecedens  probatur  primo, 
ex  improportione,  quia  Deus  est  infinitus,  in- 
tcllectus  vero  finitus.  Secundo,  quia  ahas  natu- 
rahter  posset  inteUectus  attingere  iUud  objec- 
tum,  quia  naturale  est  unucuique  potentiae 
operari  circa  objectum  suum.  Prima  vero  con- 
sequentia  probatur  ex  dictis  supra  capite,  quod 
potentia  non  potest  elevari  extra  suum  objec- 
tum,  quia  cum  illo  adsequate  convertitur. 

20.  Dissohititr.  —  Respondetur  Deum,  ab- 
solute  loquendo,  contineri  sub  objecto  adsequato 
inteUectus,  quod  est  ens,  in  quantum  est:  cum 
vero  additur :  Deus  clare  visus,  ex  parte  Dei 
nihil  additur,  quod  non  sit  comprehensum  sub 
ratione  cntis,  scd  cum  objecto  ipso  involvitur 
actus  nostcr,  quo  tale  objectum  vidctur.  Et  hoc 
moilo  dicendum  est,  ilhid  ol)jectum  vcl  potius 
iUum  actum  non  compreliendi  sub  latitudine 
actuum  naturalium  inteUectus,  inde  tamen 
non  fit  intellectum  nostrum  non  posseelevari 
ad  illum  actum  vel  ad  objectum  cognitum  pcr 
talcm  actum,  quia  ad  Iioc  satis  est,  ut  in  illo 
objecto  reperiatur  illa  ratio  objectiva,  quse 
confuse  sumpta  dicitur  esse  adsequata  ratio 
objecti  intellectus  nostri.  In  hoc  ergo  sensu 
negatur  antecedens  argumenti,  quia  DEUS  ab- 
solutc  clauditur  sub  objccto  intellectus,  cujus 
signum  est,  quia  naturahter  potest  aliquo 


NATURALITER  CUIVIS  CREATUR.E.  69 

modo  cognosci.  Ad  primam  vero  probationem 
rcspondctur,  inter  finitam  potentiam  ct  inli- 
nitum  objectum  non  esse  proportionem  in  lati- 
tudine  perfectionis,  ita  ut  una  sit  commensu- 
rabilis  altcri.  Potcst  tamcn  cssc  proportio  ali- 
(pia  in  ratione  objecti  ct  potcntia;,  quatenus 
intcllectiva  potentia,  quamvis  finita,  e.st  uni- 
versalissima  et  capacissima  (propter  immorta- 
litatcm)  totius  latitudinis  entis.  Addo  praiterea, 
ex  iUa  improportione  ad  summum  coUigi,  non 
posse  iutcllectum  elevari  ad  comprehendendam 
infinitatem  DEI,  secus  vcro  ad  videndam,  quia 
ad  hoc  sutficit  quod  fiuite  vidcat,  per  lumen 
et  actum,  spiritualia  et  altioris  ordinis,  ut  inira 
dicemus.  Unde  ad  secundam  probationem  ne- 
gatur  sequela,  quia  fieri  potest,  ut  intra  lati- 
tudinem  objecti  alicujus  potentise  sit  aliquod 
ita  excellens,  ut  ad  illud  non  possit  potentia 
attingere  naturahbus  viribu.s,  vel  saltem  non 
clare  et  perfecte,  sicut  noster  visus  corporeus 
non  potest  clare  intueri  solem. 

GAPUT  VIII. 

AN   DEUS    SIT    INVISIBILIS    PER    NATimALES   VIRES 

CUJUSCUMQUE  CREATUR^  ET  CONSEQUENTER 

NONNISI  SUPERNATURALITER  VIDEATUR. 

1.  Frror  aliqiwrum.  —  Cum  dictum  sit, 
DEUjNI  non  esse  omnino  invisibilem  creaturaj 
intellectuali,  oportet  exponere  an  aliquo  sal- 
tem  modo  illi  invisibilis  sit  et  non  tantum 
incomprehensibilis,  et  consequenter  explicare 
oportet  quomodo  videri  possit,  vel  quomodo 
non  possit.  In  puncto  Crgo  proposito  fuit  hsere- 
sis  begardorum  asserentium,  quamlibet  natu- 
ram  intellectualem  per  se  ipsam  posse  fieri 
beatara,  neque  indigere  lumine  glorise  ad  vi- 
dendum  DEUM,  qui  error  refertur  et  damnatur 
in  Concilio  Viennensi  sub  Clemente  :  et  habe- 
tiu'  in  Clementina  Ad  nostrum,  de  hseret.  Et 
ante  hos  haereticos  fuerimt  alii  dicti  Anomaji, 
quorum  auctor  fuit  Eunomius  seu  Acedius, 
qui  dixerunt  posse  hominem  in  hac  vita  com- 
prehenderc  DEUM  et  ahqui  dicunt,  fuisse  locu- 
tos  de  cognitione  per  vires  naturse.  Sed  id 
nec  colhgi  potest  ex  Chrysostomo  in  homi- 
liis  de  incomprehensibUiDEI  nat.,  quas  coutra 
illos  scripsit,  ncc  ex  Theodorcto,  aut  ahis  iUum 
errorera  refercntibus.  Imo  Hieronymus  Mat- 
tliffii  11,  in  id:  Nemo  novit  Filium  nisi  Pater, 
indicat  Eunomium  fuisse  locutum  de  cogni- 
tione  per  revelationem. 

2.  Fundameiitimi  erroris.  —  Fundamentum 
hujus  erroris  uon  refcrtiu'  a  dictis  auctoribus  j 


"70  LIB.  H.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

videtur  aiitem  esse  potiiisse;,  quia  si  intellectus  etiam  opinio  ad  hunc  lociim  non  spectat,  sed 

creatus  non  posset  videre  DEUM  pcr  suas  na-  tractatibur  in  fine  lib.  \,  de  Trinitate.  Displi- 

turales  vires^  nuUo  modo  posset  ad  iHum  ac-  cet  autem  illa  opinio  Scoti  in  duobus.  Primo, 

tum  elevari,  quia  potentia  preesertim  vitalis  quia  in  visione  clara  essentise  divinae  prout  in 

non  potest  elevari  ultra  suam  spheeram.  Sed  se  est^  distinguit  visionem  intuitivam  ab  abs- 

hoc  fundamentum  partim  sohitum  est  in  capite  tractiva.  Secundo,  quia  gratis  nullaque  reddita 

prfficedenti ;  partim  tractandum  est  in  iis,  quse  ratione  concedit^  posse  angelos  habere  speciem 

dicemus  de  principiis  visionis  beatse.  Adverto  naturalem,  qua  DEUM,  sicuti  est,  abstractive 

hic  etiam,  quod  hcet  non  inveniatur  hic  error  cognoscant,  et  negant  posse  habere  speciem, 

inter   ^rrores  Pelagii  numeratus  ^  tamen  si  qusesit  visionisintuitivffiprincipium.  Quianon 

consequenter  locutus  est^  non  potuit  non  in  minus  est  possibihs  hsec,  quam  illa,  ut  infra 

eo  versari,  cum  dixerit  omnia  media  ad  hunc  ostendam  et  videtur  admittere  ipse  Scotus  in 

fmem  consequendum  viribus  naturee  perfici  4,^  dist.  49,  quaest.  1 1 .  Quod  si  utraque  est  pos- 

posse  et  vitam  aiternam,  quse  non  est  ahud,  sibihs,  cur  magis  dicitur  una  naturahs  angelo 

quam  iUa  visio  DEI,  sine  gratia  DEI  posse  quam  aha,  cum  utriusque  sit  capax  capacitate 


comparari.  Unde,  ut  Augustinus  refert  1.  de 
Peccator.  merit.  et  remissione,  cap.  30,  par- 
vuhs  non  baptizatis  promittebat  vitam  seter- 
nam,  utique  tanquam  sibi  natarahter  possibi- 
lem  vel  etiam  debitam.  Tamen  quia  iUe  dis- 


passiva  et  neutram  habere  possit,  nisi  a  solo 
DEO.  Imo  ut  infra  videbimus,  impossibihs  est 
species,  quoe  repreesentet  Deum,  prout  in  se 
est,  non  reprsesentando  iUum  intuitive. 
A.  Te7'tia  sententia.  —  Tertio  referri  hic  po- 


tinguebat  vitam  aiternam  a  regno  ccelorum,  test  opinio  dicens,  iUam  visionem  esse  quidem 

ut  ibidem  ait  Augustiuus  et  non  declaravit,  supernaturalem  quoad  consecutionem  seu  ef- 

quid  per  vitam  eeternam  intelhgeret  et  quomo-  fectionem,  tamen  esse  naturalem  in  ratione 

do  illam  a  regno  DEI  distingueret,  ideo  certo  beatitudinis,  quia  est  finis  naturalis  hominis, 

dicere  non  possumus,  quid  de  visioneDei  clara  ad  quem  naturse  pondere  fertur.  Quk  duo  mihi 

senserit.  videntur  repugnantia,  sed  de  hoc  disputandum 

3.  Sententia  Diirandi  —^  Sententia  Scoti.  est  in  prima  secundee.  Nunc  ego  suppono  non 

—  RejidtuT  opinionem  Scoti.  —  Secundo  so-  dari  in  nobis  appetitum  innatum  ad  visionem 


let  hic  referri  seutentia  Durandi  in  4,   dis- 
tinct.  49,  qua3st.  2,  num.  24,  ubi  ait  intel- 


claram  DEI,  ideoque  non  posse  Iioc  titulo  dici 
naturalem.  Denique  posset  aliquis  opinari,  il- 


lectum  de  se  aptum  esse  ad  videndum  Deum  lam  visionem  esse  supernaturalem  quoad  mo- 

clare ,   remotis  impedimentis  :  et   sine    ulla  dum,  non  tamen  quoad  substantiam  suam : 

supernaturali   virtute  supera    addita    videre  quia  cum  sit  actus  elicitus  a  naturali  potentia, 

illum,  per  hoc  solum  quod  DEUS  sit  illi  pree-  necessario  esse  debet  in  substantia  naturali.s, 

sens.    Verumtamen  quia  expresse  dicit  illud  sicut  sunt  alii  actus  supernaturales,  per  quos 

nonfierisecundumnatura3ordinem,sedgrati8e,  illa  visio  comparatiu-.  Hujus  opinionis  aucto- 


et  nunquam  dicit,  DEUM  fieri  prffisentem  per 
actum  naturalem  :  ideo  illa  sententia  non  per- 
tinet  ad  Iiunc  locum,  sed  infra  tractanda  est 
disputaudo  de  necessitate  luminis  gloriai  et  de 


rem  non  invenio,  tamen  qui  negant  actum 
charitatis  esse  supernaturalem  quoad  substan- 
tiam,  possent  consequenter  hoc  modo  opinari. 
Assertio. — Dicendum  primo  illani  visio- 


modo  quo  noster  intellectus  ad  illam  visionem  nem  esse  supernaturalem  cuilibet  inteUectui 

concurrit.  Solet  etiam  hic  referri  sententia  Scoti  creato.  Ita  censeo  esse  certum  de  fide.  Probatur 

2,  dist.  3,  qusest.  9,  ubi  docet  posse  angelum  ex  sacris  literis  ad  Romanos  6  :  Hahetis  fruc- 

per  virtutem  naturalem  quidditative  cognos-  tumtestruminsanctificatione,finemveroxitam 

cerc  esscntiamDEI,  prout  in  se  est,  per  speciem  wternam.  Ubi  nomine  vitce  wternce  significatur 

sU)i  inditam  rcprcesentantem  DE  UM  abstrac-  beatitudo,  qui^e  in  visionc  DEI  prwcipue  consi.s- 

tite  sicuti  est,  quam  speciem  dicit  esse  natu-  tit,  ut  constat  ex  usu  et  communi  sensu  om- 

ralem  angelo.   Quam  opinionem  sequitur  Ga-  uium.  De  Iiac  autem  vita  seterna  statim  subdit : 

briel  ibi,  quajst.  2;  differt  tamen  in  modo  Stipendium  peccati   mors,   gratia  DEl  rita 

Io(iuendi,  ncgat  enimiUam  cognitionem  posse  ceterna.  Ubi  omnes  interprctes  notant  diversi- 

naturaliter  Iiabcri,  nisi  oriatur  ab  intuitiva,  ut  tatem  locutionis ;  nam  licet  liomo  suis  operibus 

latuis  tractat  quaist.  l,iiroIog.  1,  art.  2.  Tamen  mercatur  ct  poenam  et  prffimium,  tamen  Pau- 

quia  Scotus  fatctur  exprcsse  visionem  intui-  lus  poenam  vocat  Stipendium,  quia  ex  toto 

tivani  DEI  es^^c  suiierua l uralcm  e t  illam,  de  qua  rigore  justitite  debetur;  vitam  autem  teternam, 

loquitur  essc  tantum  abstractivam,  idco  iUa  quai  est  pra;mium  mcritorum,  vocat  Gh'atiam, 


CAP.  VIII.  SIT-NE  DEUS  INVISIBILIS  NATURALITER  CUIVIS  CREATUR/E.  71 

quia  cst  supcniatnnile  douum,  quod  quainvis    divus  Auf^ustinus  in  dicta  Epist.  112,  cap.  9; 

ct  lioc  scnsu  dicunt  Patrcs  DEUM  cssc  invisi- 


dcbcatur  mcritis,  illud  cst  rationc;  mratia",  ut 
latc  Aui;ustinusl'4tist.  105,  ad  Sixtuni,  ct  lihro 
de Gratia  ct  libcro  arbitr. ,  cap.  8,  et  in Euchirid. 
cap.  107;  Chryso.stomus  in  Hom.  12,  ad  Koraan. 
et  omncs  expositorcs.  Et  huic  consonat  iUud 
Psalm.  83 :  Gnitiam  ci  gloriam  dahit  Domiiius, 
quia  nimirum  sunt  dona  supcrnaturalia  ct  cjus- 
dem  ordinis.  Imo  prrecipuum  fiuidamcntiun 
nccessitatis  gratiai  per  se  loquendo  cst  supcr- 
uaturalitas  iUius  visionis.  Quia  enim  illa  supcr- 
naturalis  cst,  idco  necessaria  est  gratia  et  opcra 
illius  ad  illam  ol)tincndam.  Et  ideo  Iikc  visio 
specialitcr  promittitur  in  Scriptura  sacra  tan- 
quam  proprium  prffimium  supernaturalium 
operum,  ut  Joannis  XIV:  Qici  diligit  me,  mani- 
festaho  ei  meipsum,  ut  ibi  Augustinus  tract.  86. 
Denique  facit  illud  Matthffii  11 :  Nemo  novit 
Filium,  nisi  Patcr,  neque  Patrem  quis  novit, 
nisi  Filius  et  cui  voltierit  Filius  revelare.  Nam 
licet  hic  locus  possit  exponi  de  cognitione  fidei, 
quam  liabemus  in  hac  vita,  tamen  et  CHRIS- 
TUS  Dominus  absolute  loquitur  de  cognitione 
Patris  et  Filii,  ct  praiterea  inde  sumitur  argu- 
mentum  apcrtum  :  nam  si  fides  DEI  cst  super- 
naturalis  actus,  multo  magis  visio.  De  illa  ctiam 
recte  intclligitur  illud  Isaise  64  et  1,  ad  Cor.  2  : 
Oculus  non  vidit,  neque  auris  aiidivit,  neque  in 
cor  hominis  ascendit  quw  prwparavit  DFUS 
diligentibus  se,  ut  notat  ibi  Hieronymus  et  alii 
et  Ambrosius  in  2.  praparat.  ad  Missam. 

6.  Quse  testimonia  videntur  sufilcienter  de 
hominibus  probare,  de  angelis  vero  non  vi- 
dentur  cxpressa.  Niliilominus  omnes  theologi 
ita  illa  inteUigunt,  ct  idco  cum  eadem  certitu- 
dine  affirmant  conclusionem  positam  respectu 
omnis  intcllectus  creati.  Et  Augustinus  12,  de 
Civitate,  cap.  9,  aperte  docet :  Quce  iii  Scrip- 


bilcm  natura,  visibilcm  voluntatc  ct  dignitate 
sua^  juxta  illud:  Nemonovit  Filiurnnisi  Paler : 
neqm  Patrem  quis  novit  nisi  Filius  et  cui  vo- 
luerit  Filius  revelare.  Matthan  11,  ut  notat 
Damasccnuslib.  l,cap.l;  Epiphaniushceres.  70; 
ct  Ambrosius  lib.  1,  in  Lucam,  cap.  dc  Appari- 
tione  angcli :  Cujus  natura  (inquit)  est  non  vi- 
deri,  toluntatis  tideri.  Sic  dcniquc  dicitur  1, 
ad  Timoth.  6 :  Qui  lucem  hahitat  inaccessihi- 
lem  :  utiquc  pcr  naturalcs  vires  creatas,  sicut 
statini  sub(Utur:  Quem  nemo  hominum  xidet, 
sed  nec  videre  potest,  pcr  naturam  ;  non  cnim 
excluditur  quin  per  gratiam  possit ,  ut  ibi  di- 
vus  Thomas  notavit.  Uatio  hujus  veritatis  est, 
quia  in  crcatura  non  est  principium  sufficicns 
ad  illam  visioncm  propter  emincntiam  DEI. 
Verumtamen  cxplicatio  hujus  rationis  ex  di- 
cendis  capite  sequenti  pendet. 

7.  Secunda  assertio. — Dico  secundo:VisioiUa 
beatifica  supernaturalis  estquoad  substantiam 
suam  omni  naturoe  intellectuali  crcatoB.  Sup- 
pono  autcm  primo,  visionem  illam  creatam 
csse,  quia  per  visionem  increatam  nuUus  in- 
tcllectus  crcatus  potest  formaliter  vidcre^  ut  de 
intellectu  etiam  anima;  Christi  ostendi  1  tom., 
3  part.,  disput.  23,  et  in  12,  quaest.  3,  genera- 
tim  ostcnditur  de  formali  beatitudine.  Suppono 
ctiam^  sermonem  csse  de  naturis  jam  creatis ; 
nam  de  possibilibus  dicemus  capite  sequcnti. 
Assertionem  ergo  positam  attigit  iu  propriis 
terminis  Cajetanus  22,  queest.  171,  art.  2,  expli- 
cans  solutionem  ad  3.  D.  Thomai,  quai  difficUis 
est,  cjus  tamcn  difficultas  contra  hanc  conclu- 
sionem  non  procedit :  nam  ibi  docet  cognoscere 
occulta  di^dnse  sapientise  esse  actum  supcrna- 
turalem  quoad  substantiam ;  ergo  a  fortiori  id 


tura  sacra  dicuntur  de  cMritate,  gratia  et  glo-    doceret  de  visione  beatiHca,  qua  manifestatur 

id  quod  est  in  DEO  occultissimum,  sciUcet, 
substantia  ejus  et  voluntas.  Unde  Sotus  in  4, 
dist.  49,  quoest.  2,  art.  4,  ita  sentit  dc  visione 
beata,  quamvis  de  actibus  theologicis  viaj  con- 
trarium  sentiat.  Atque  idem  sumitur  ex  divo 
Thoma  12,  qua^st.  5,  art.  5,  ad  tertium,  ubi 
dicit  hanc  opcrationem  differre  specie  ab  omni 
operatione  imperfecta,  quam  homo  suis  viri- 
bus  facere  potest. 

8.  Quod  sit  actus  naturalis  vel  supematura- 
lis,  quoad  suhstantiam.  —  Ut  autem  ratione 
hoc  probemus,  oportet  prius  supponere  quid 
sit,  actum  csse  natmalem  vel  supernaturalem 
quoad   substautiam.    Nam  si  quis  contcndat 


ria,  quod  sint  supernaturalia  dona  DEI,  non 
minus  de  angelis  vera  esse  quam  de  hominihus. 
Praiterea  verba  illa :  Gratia  DEI,  tita  ceterna 
et  gratiam  et  gloriam  dahit  Dominus :  absoluta 
sunt  ct  non  tantum  dicuntur  rcspectu  homi- 
uum.  Unde  idem  Augustinus  lib.  ll,deCivit., 
c.  9:  Z2men{mqmt)  verum,  quod  iUuminat  om- 
nem  hominem  venientem  in  hunc  mundum,  illu- 
minat  etiam  omnem  angelum,  ut  sit  lux  non  in 
se  ipso,  sed  in  DEO.  Et  lib.  10,  cap.  2,  dicit, 
etiam  quosdam  antiquos  phUosophos  iutelle- 
xissc,  augelos  fieri  beatos  participatione  divini 
luminis  ;  ct  supra  cap.  7,  diximus  ex  sententia 
quorumdam  Patrum,  DEUM  interdum  vocari 
invisibUem  in  Scriptura  sacra,  quia  per  vires 
naturaj  creataj  xideri  non  potest.  Sic  docet 


omnem  actum,  qui  in  genere  scientiee  vel  in- 
teUectionis  convenit  cum  actibus  naturaUbus, 


72 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEG 
lioc  ipso  appellari  naturalem  quoad  substau- 
tiam  iutellectionis  vel  ctiam  dici  sic  naluralem 
ex  eo  solum  quod  potest  quacumque  ratioue 
elici  ab  intellectu  et  in  eo  recipi,  sive  intellec- 
tus  sit  sufficiens  \drtus  naturalis,  sive  non  ad 
illum  facieudum,  qui  hoc  modo  usus  fuerit  hffic 
voce ,  revocabit  totam  rem  ad  quaastionem  de 
modo  loquendictimpropriissime  loquetur^  quia 
nulla  res  habet  rationcm  suam  ex  genericatan- 
tum  ratione,  sed  ex  specifica  et  propria  :  ergo 
substantia  actus  non  est  pensanda  ex  genere 
intellectionis,  quod  abstrahere  potest  a  natu- 
rah  et  supernatm^ah  specie,  sed  ex  ratione  spe- 
cifica^  nam  differentia  specifica  contrahit  ge- 
nus  et  trahit  iUud  ad  suum  ordinem.  Sicut  ha- 
iDitus  per  se  infusus  est  simphciter  naturahs, 
quamvis  conveniat  in  genere  habitus  cum  na- 
turahbus,  Atque  eadem  ratione  non  satis  est, 
ut  actus  dicatm-  naturahs  quoad  substantiam, 
quod  recipiatur  in  potentia,  quee  secundum 
suam  entitatem  est  naturahs^  quia  potest  recipi 
secundum  capacitatem  obedientialem,  ut  gra- 
tia  et  ahi  habitus  per  se  infusi.  Ac  denique 
propter  eamdem  causam  non  est  satis^  quod 
fiat  ab  ipsa  sententia  ;  tum  quia  hinc  sohun 
sumi  potcst  ratio  commimis  inteUectionis ;  tum 
maxime  quia  fieri  potest  ut  potentia  non  con- 
currat  vi  naturah,  sed  ut  elevata  et  ut  iustru- 
mentum  divinre  potentiaj,  ut  infi*a  videbimus. 
Ergo  iUe  actus  chcitur  a  nobis  supernaturahs 
in  substantia,  cujus  eutitas  tahs  est  sccundum 
suam  specificam  et  specialem  rationem,  ut 
fieri  non  possit  per  naturalem  potentiam  crea- 
turte,  cum  gcnerah  concursu  DEI  sibi  debito. 
Quod  sumiturex  Cajctano  1  par.,  qu,  \iL,  art. 
5,  circa  sohitionem  ad  3  seutit  enim  ;  iUam 
formam  esse  in  sua  entitate  supernaturalem, 
quse  nuUi  substantice  debctur  ex  principiis  na- 
tura^,  nequc  habet  modum  afficiendi  connatu- 
ralem  ahcui  sidjstantia;  creata?.  Unde  cum  ac- 
tus  vitahs  necessario  manare  debcat  a  potcntia 
vitah^  iUe  est  superuaturahs  quoad  substan- 
tiam,  c|ui  ex  natmah  virtute  creatise  substan- 
tiai  vel  facuUatis  cjus  orui  non  potest.  Unde 
ctiam  consequeus  crit,  ut  exceUentiori  modo 
iUam  afliciat  quam  cjus  naturaj  debeatur. 

9.  Hoc  ergo  supposito,  facile  probatur  \\- 
sionem  beatificam  esse  supcrnaturalem  in  sub- 
stautia,  quia  cntitas  iUius  actus  taUs  est,  ut  a 
nuUo  iutcUcctu  crcato  opcrautc  pcr  vires  suaj 
natura.»  fieri  possit :  quia  si  posset  fieri,  pcr  il- 
lam  eutitatem  videret  quis  Deum  uatmahter. 
Item  si  eutitas  nou  est  in  se  supernatmahs, 
unde  habet  quod  sit  superuaturahs  ?  Dices, 
haberc  ex  modo  supernaturah  habito.  Scd  con- 


ATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 
tra^,  crgo  posset  inteUectus  ehcere  talcm  cnti- 
tatem  sine  iUo  modo ;  ergo  per  illam  videret 
DEUM  natm-aliter,  quia  iUe  actus  esset  intel- 
Icctio ;  ergo  vel  esset  ejusdcm  speciei  cum  vi- 
sione  DEI,  et  sic  constitueret  videntem,  vel  es- 
set  alterius  speciei  et  sic  non  esset  eadem 
entitas  secundum  substantiam.  Denique  inter- 
rogo  quis  sit  UIc  modus,  qui  additur  iUi  cnti- 
tati^  ut  faciat  viderc  DEUM,  qui  uullo  modo 
explicari  potest,  nisi  sit  differentia  specifica 
actus  et  hanc  differentiam  dicimus  dare  actui 
substantiam  ejus. 

10.  Posset  autem  ahquis  dicere,  unum  et 
idem  in  substantia  et  entitate  esse  lumen  fidci 
ct  gloria?;,  quod  tamen  differt  in  modo  clarita- 
tis  vel  obscuritatis^  qui  modi  sunt  accidentales 
illi  entitati.  Atque  pari  modo  cumdem  actum 
secundum  substantiam,  qui  in  \aa  est  obscurus 
et  fidei,  posse  transire  in  visioncm  per  adjec- 
tionem  claritatis,  quse  sit  accidentalis  modus 
illius  actus.  Quod  si  huic  dicendi  modo  quis  ad- 
dat  actum  fidei  in  via  esse  naturalem  quoad 
substantiam,  intelligi  poterit  hoc  modo,  cnti- 
tatcm  uuionis  esse  naturalem  ct  nou  constitui 
iu  esse  visiouis  per  specificam  diffcrcntiam  ct 
essentialem,  sed  per  accidcntalcm  modum  su- 
peradditum. 

1 1 .  Hffic  vero  dicendi  ratio  imprimis  suppo- 
nit  unum  falsum^  scUicet  actum  fidei  cssc  na- 
turalem  in  substantia ;  imo  inde  potcst  retor- 
queri  argumentum,  quia  juxta  sanam  doctri- 
nam  actus  theologicarum  vh-tutum,  qui  sunt 
via  ad  illam  visionem  consequendam,  sunt  su- 
pernaturalcs  quoad  substautiam  alias  cxplicari 
non  potcst,  quomodo  sit  gratia  necessaria  sim- 
pliciter  ad  singidos  actus  tales,  ergo  midto  ma- 
gis  \asio.  Deinde  absui-dissimum  est  dicere,  fi- 
dem  et  visionem  esse  accidentales  modos  actus 
intelligendi,  quia  nulla  major  diversitas  inter 
actus  inteUectus  inveniri  potest,  cum  unus 
nitatur  auctoritate  dicentis,  alius  evidentia  ip- 
sius  rei ;  unus  reprsesentet  DEUM  sicuti  est,  et 
sit  cpiidditativa  et  iutuitiva  cognitio  iUius,  ahus 
vero  minime,  sed  solum  obscm^a  quajdam  cre- 
dulitas  ex  obedieutia  et  affectione  voluntatis. 
Ac  praiterea  si  iU»  essent  diflerentite  acciden- 
talcs,  oporteret  unam  speciem  substautialcm 
actus  iUis  subesse ;  haec  autem  est  inexplicabi- 
hs,  ut  latius  in  materia  de  gratia  tractandum 
est.  Dicendum  ergo  est,  actum  illum  vidcndi 
DEUM  ex  vi  sua)  diflcrentiic  spocilica'  et  es- 
seutialis  esse  visiouem  DEI ;  ergo  sicuti  nou 
potest  creatura  per  vires  naturai  videre  DEUAI, 
ita  nequc  ciViccrc  illum  actum  secunthuu  spe- 
ciem  cssentialem  ejus ;  ergo  sccmuUnn  iUam 


CAP  I\.  AN  VISIO  DEI  SIT  SUPERNATl' 
est  siipcrnatiiralis,  cthoc  est  essesupcrnaturale 
qiioad  siibstantiam.  Ncqnc  contra  hoc  occurrit 
(lilVicultas  alieujus  momcnti  ;  quomodo  cnim 
actus  sic  supcrnaturalis  possit  clici  ab  intcl- 
lectu,  dicam  infra. 

CAPUT  IX. 

UTRUM  VISIO  DEI   SIT   SUPERNATUKALIS   OMNI 

LNTELLECTUI   SEU  NATURiE  INTEL- 

LEGTUALI  CUEABLLI. 

1.  Ratio  duhilandi.  —  H»c  qufcstio  neces- 
saria  est  ad  reddendam  solidam  rationcm  vc- 
ritatis  stal)iUt8e  capitulo  prccedenti  :  et  ideo 
hoc  loco  illam  ponimus,  licet  ahas  tractari  so- 
leat  de  hnninc  gloriee  subhoctitulo :  Anpossit 
esse  connaturale  alicui  crcaturcp,  et  cadem  trac- 
tari  potest  de  gratia  et  charitate  et  de  omnibus 
virtutibus  per  se  infusis.  Satis  vero  convcnicn- 
ter  tractatur  de  actibus ;  nam  propter  illos  sunt 
habitus,  eisque  proportionantur  et  revera  om- 
nis  illa  qusestio  pcndet  ex  visione  beata  ;  nam 
in  generc  fmis  est  quasi  prima  radix  totius  or- 
dinis  gratise  omniumque  supernaturahum  do- 
norum.  Katio  ergo  dul)itandi  est,  quia  illa  visio 
est  limitatfe  perfectionis  ergo  nihil  repugnet  ; 
ut  possit  creatura  fieri,  cui  talis  visio  sit  con- 
naturalis  seu  quse  habeat  virtutem  suflicien- 
tera  ad  efficiendam  illam.  Atque  idem  argu- 
mentum  fieri  potest  de  lumine  gloriaj ;  ilhid 
enim  finitum  est  et,  ut  dicemus,  est  connaturale 
principium  hujus  visionis ;  quid  ergo  repugnat 
quod  fiat  aliquis  intellectus  tantai  perfectionis, 
quantge  est  ipsum  lumen  gloriee  et  quod  fiat 
aliqua  spiritualis  substantia,  cui  sit  connatu- 
rahs  talis  intellectus  ;  ergo  illi  creaturse  pote- 
rit  esse  naturaUs  visio  DEI. 

2.  Assertio  D.  Tliovdw.  — Ratioaposteriori. 
— Dicenthim  uihilominus  est,  visionem  beatam 
esse  simpliciter  et  absolute  supernaturalem 
respectu  omnis  intcUectus  creabilis.  Hsec  est 
sententia  D.  Thomoe  1  part.,  qurest.  12,  art.  3, 
quem  fere  omncs  theologi  sequuntur.  Et  su- 
mitur  ex  D.  Augustino  lib.  12,  de  Ci\it.,  cap. 
1,  ubi  agens  de  creatura  intellectuali  dicit, 
posse  fieri  beatam  \dsione  DEI,  non  quia  crea- 
tura  est,  miUta;  enim  creaturce  non  sunt  illius 
beatitudinis  capaccs,  sed  quia  rationalis  est : 
Quia  vero  creatura  (inquit)  est,  hoc  non  ex  se 
potest,  quia  ex  nihilo  crcata  est,  sed  ex  illo  a 
qiio  creata  est.  Ergo  secundum  Augustinum 
impotentia  creaturaj ,  ut  suis  viribus  videat 
DEU-M,  cx  hoc  prtucise  oritur,  quod  creatura 
est  ex  nihUo  facta :  quai  ratio  procedit  in  om- 
ni  natura  creabUi.  Deinde  a  posteriori  est  apud 


RALIS  OMNI  INTELLECTUI  CREABILI.  73 

mc  valde  probabile  argumcntum,  quod  de  fac- 
to  non  est  connaturalis  illa  visio  alicui  crea- 
tura;  intcUectuali :  ergo  signum  est  hoc  esse 
extra  latitudinem  carum  perfcctionum,  quffi 
possunt  csseconnaturalescrcatura}.  Undc  rccte 
Scotus  in  2,  dist.  G,  quaist.  9,  dicit  rationabile 
esse  tribuere  angelis  omnem  naturalem  per- 
fectioncm  intelligendi ;  nam  si  creatura  aliqua 
naturalis  hoc  potest  vu-ibus  suis,  quae  ratio 
rcddit  potest,  cur  intcr  angelos  nuUus  sit  qui 
lioc  possit  ?  Praicipue  quia  vidcntur  esse  in  pri- 
mo  gradu  et  ordine  substantiarum  creatarura 
possibiliura,  sunt  enira  in  gradu  inteUectuali, 
in  quo  cst  DEUS  ipse  et  confirmatur,  quia  ut 
dixit  D.  Tliomas,  1  par.,  qiia-st.  50,  art.  1,  ad 
pcrfectionem  universi  pertinet  ut  constet  om- 
nium  rerum  gradibus  et  ordinibus ;  si  autera 
esset  possibilis  creatura,  qufe  tantam  vim  ha- 
beret  intelligendi ,  ut  suis  viribus  posset  in- 
tueri  DEUM,  esset  in  altiori  gradu  et  ordine 
rerum  constituta  quam  sint  creatura^  inteUec- 
tuales,  quaj  nunc  sunt,  sicut  ordo  gratia;  est 
aUus  a  toto  naturai  ordine  ;  ergo  pertinuisset 
ad  universi  complementura,  quod  in  illo  esset 
talis  gradus  vel  ordo  creaturarum :  cum  igitur 
hoc  uon  sit  valde  probabile,  signum  est  non 
esse  possibilem  ;  non  enim  agimus  de  quacum- 
que  majori  nobilitate  speeifica,  sed  de  novo 
gradu  et  ordine  rerum. 

3.  In  reddenda  ratione  a  priori  est  difficid- 
tas.  —  Ratio  nominaliim  rejicitur.  —  At  vero 
rationem  a  priori  hujus  veritatis  reddere, 
difficile  est  et  quoniam  Scotus,  Duranduset 
alii  D.  Thoraoe  rationes  impugnant,  exami- 
nemus  prius  quas  ipsi  afferunt.  Nominales 
non  reddunt  aham,  nisi  quia  iUa  visio  a  solo 
DEO  fieri  potest  per  creationem.  Sed  imprimis 
hoc  sine  probatione  assumunt.  Deiude  in  rigo- 
re  falsura  est,  quia  iUa  visio  non  a  solo  DEO 
fieri  potest,  sed  etiam  a  lumine  glorise  et  suo 
raodo  ab  intelleetu,  ut  infra  dicetur  ;  nec  fit 
per  creationera,  sed  educitur  de  potentia  obe- 
dientiali  a  qua  in  fieri  pendet.  Tandcra  male 
inferet,  quia  non  omnis  forma,  quse  a  solo 
DEO  per  creationera  ficri  potest,  supernatura- 
lis  est,  ut  patet  de  aniraa  rationali  et  de  scien- 
tia  infusa  angelorum,  quae  licet  vere  non  fiat 
per  creatiouem  ,  concreari  dicitur.  Cur  ergo 
Iiffic  visio  uon  potest  ctiam  concreari  ?  Nec  po- 
test  hoc  esse  debitum  creaturse  alicui  possibili, 
sicut  illa  scientia  est  debita  angelo,  vel  sicut 
matcriffi  sic  dispositaj  est  debita  creatio  seu 
iufusio  anima;?  UndcMajor.  4,  dist.  -49,  quaist. 
4,  in  fine,  videns  rationis  insufticieutiam,  du- 
bitat  non  solum  de  uatm-a  creabiU,  sed  etiam 


n 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 


ad  videndiim  illud.  Et  in  lioc  sensu  sine  uUa 
probatione  assumit  Scotus  DEUM  non  esse 
posse  sic  objective  prsesentem  intellectui  crea- 
to  in  actu  primo,  seu  actum  primum  taliintel- 
lectui  connaturalem ;  nambsec  conjunctio  suf- 
ficienter  fit  per  speciem  inteUigibilem,  ut  os- 
tendit  tacta  difficultas. 

3.  Matio  Durandi.  — Non  prohat  hcec  ratio. 
— Tertio  Durandus  in  4,  dist.  49,  quaist.  2, 
etiam  de  intellectu  bumano,  similem 


agens 


fere  babet  discursum,  alia  quidem  occasione, 
sed  si  legitimus  est,   bic  locum  babet.  Quia 


de  angeUs  creatis,  an  possint  per  naturalem 
vim  Deum  videre,  sed  immerito  de  hac  poste- 
riori  parte  dubitat :  babet  enim  firmius  funda- 
mcntum  quam  sit  bumana  ratio,  sciUcet  di- 
vinam  revelationem.  Unde  Ucet  occasionem 
habuerit  dnbitandi  de  posteriore,  seu  postre- 
ma  dubitatione  ;  circa  priorem,  meUus  ex  hu- 
jus  certitudine  intuUsset,  priorem  etiam  non 
esse  in  dulnum  revocandam. 

4.  Ratio  Scoti.  —  Hcec  ratio  non  achnitti- 
tur. — Secundo  Scotus  in  4,  dist.  49,  quset.  11, 
Ucet  disputet  de  inteUectu  bumano ,  tamen 

idem  significans  de  omni  intellectu  possibiU,  inteUectus  humanus ,  inquit ,  non  potest  co- 

dicit  non  posse  habere  actum  hujus  visionis  gnoscere  DEUM  nisi  ex  rebus  sensatis ;  tamen 

sibi  connaturalem,  quia  ad  eUciendam  bujus-  potest  extendi  ratio  ad    omnem  inteUectum 

modi  visioncm,  necessarium  est  babere  DEUM  creatum,  quatenus  nuUus  inteUectus  crcatus 

preesentem  in  ratione  objecti,  vel  aUud  in  quo  potest   connaturaU  modo  cognoscere  DEUM, 

Deus  eminenter  contineatur ;  sed  DEUS  in  nul-  nisi  per  aUquam  essentiam  et  naturam  infe- 

la  aUa  re    potest   eminenter  contineri  :  nec  rioris  ordinis  ab  ipso  DEO.    Per  bujusmodi 

etiam  est  sufiicienter  prsesens,  quia  licet  per  autem  medium  non  potest  videri  DEUS  prout 

iUapsum  sit  intime  in  quoUbet  inteUectu ,  ta-  in  se  est,  ergo  lioc  impedimentum  cognoscen- 

men  non  est  praisens  in  ratione  objecti,  nisi  di  DEUM  per  hujusmodi  medium  non  potest 

vohmtarie  se  manifestet.  Hsec  vero  ratio  par-  naturaUter  amoveri  et  ideo  nuUa  creatura  po- 

tim  assumere  falsum  videtur,  partim  petere  test  naturaUter  videre  DEUM ;  sed  soUis  DEUS 

principium.    Nam  circa  iUam  disjunctivam,  (inquit)  potest  se  facere  immediate  prsesentem 

quam  in  majori  assumit,  interrogo  an  funde-  intellectui.  Hsec  vero  ratio,  nisi  aliquid  ei  ad- 

tur  in  communi  ratione  visionis  intuitivfe  ut  ditur  ex  ratione  D.  Tbomee  jamjam  tractanda, 

sic,  vel  in  speciaU  ratione  visionis  DEI  ?  Priori  nihil  probat.  Nam  Ucet  verum  sit  DEUM  non 

modo  est  falsa ;  nam  unus  angelus  videt  intui-  posse  videri,  prout  in  se  est,  per  medium  co- 

tive  aUum,  quamvis  non  habeat  iUum  per  se  gnitum  inferioris  ordinis ,   quia  nuUum  est 

objective  prsesentem,  nec  per  aUquid  eminen-  adaequate  reprsesentans  perfectiones  DEI :  ta- 

tius  iUo,  sed  solum  per  speciem  quamdam  in-  men  quod  creatura  non  possit  naturaUter  co- 

teUigibilem,  quae  vim  habet  illum  repraisen-  gnoscere  DEUM  nisi  per  hujusmodi  medium 

tandi.  Si  vero  dicatur  secundum,  bujus  rei  ra-  cognitum,  hoc  non  est  evidens,  nisi  in  nobis 

tionem  non  reddi,  lioc  enim  inquirimus  quid  tantum  pro  hujus  vitoe  statu  et  tamen  sine 

sit  speciale  in  illa  visione,  ut  fieri  non  possit  probatione  assumitur  in  dicta  ratione.   Inter- 

per  speciem  aUquam  inteUigibilem ,   quse  sit  rogo  enim  (eodem  fere  modo,   quo  processi 

connaturalis  alicui  intellectui  creato.  Quai  dif-  circa  rationem  Scoti)  quod  creatura  non  possit 

ficuUas  maxime  urget  contra  Scotum,  qui  ad-  cognoscere  DEUM  nisi  per  medium  cognitum, 

mittit  posse  angelum  quidditative  cognoscere  an  oriatur  ex  generaU  ratione  cognitionis,  seu 

DEUM  per  speciem,  quam  dicit  esse  natura-  visioniscreat£e?Et  hocestapertefalsum:  quia 

lem,  Ucet  a  solo  DEO   infundi  possit.  Deinde  unus  angeUis  aperte  intuetur  alium  ^ine  me- 

inquiro  quid  sit  DEUM  esse  prffisentem  objec-  dio  cognito,  per  speciem  intelligibilem ,  quaj 


tione  intellectui,  aut  quid  addat  Ufec  prsesen- 
tia  objectiva  ultra  essentiam  et  iUapsum  inti- 
mum  ct  indistantiam  entitatum?  Aut  enim  est 
sermo  de  prcesentia  quasi  actuali  et  vitali,  et 
Ukc  fit  per  ipsam  visionem,  quia  nihil  aliud 
est  habere  rem  in  prsesentia  quam  videre  il- 
lam,  quomodo  dicitur  DEUS  esse  in  omuibus 
rebus  per  pra^sentiam  :  dicere  ergo  in  hoc  sen- 
su  DEUM  non  posse  videri,  quia  non  potest 
essc  praisens,  cst  petere  principium.  Aut  per 
prffisentiam  iuteUigitur  talis  approximatio  seu 


vocatur  medium  incognitum;  vel  oriatur  ex 
propria  ratione  talis  objecti ,  sciUcet  DEI  et 
hujus  rationem  quffirimus,  quam  Durandus 
non  reddit. 

6.  AUi  rationem  reddunt  ex  eo  quod  nuUa 
crcatura  fieri  potest  impeccabiUs  per  naturam 
suam,  ut  est  communis  sententia  theologo- 
rum  et  consentanea  sanctis  Patribus,  ut  tra- 
ditur  in  materia  de  angclis  et  de  gratia  :  at 
si  cssct  creatm-a  connaturaUter  Deum  videns, 
esset  impeccabiUs  natura  sua.  Ha^c  ratio  pro- 


eonjunctio  ol)jecti  cum  potentia,  quse  sufficiat    babiUs  est,  tamcu  procedit  magis  ex  creditis 


CAP.  IX.  AN  VISIO  DEI  SIT  SUPERNATURALIS  OMNI  INTELLECTUI  CREABILI.  75 

qiiam  ex  sola  rationc,  Imo  cnm  ratione  agitnr  modatns  modo  cssendi  sen  pnritati  ct  imma- 
ad  probaudnm  illnd  principinm,  rccnrritnr  ad  terialitati  ipsins  esse.  Alind  principinm  est, 
id  dc  qno  modo  agimns,  (]nia  rc  vera  estimi-  objectnm  cognosccudnm  dcbere  abstrahi  ali- 
cnm  fnndamcutnm  illins  vcritatis,  et  pr»terea  qno  modo  a  materia,  et  ideo  res  materialcs 
iutclligi  posset  visio  DEI  counatnralis  alicni     dicnutnr  intelligibiles  in  poteutia ,  rcs  antem 


creatnraj  pcr  speciem  sibi  connatm-alcm ;  et  ta- 
mon  qnod  talis  spccies  et  visio  uou  ueccssaino 
darentur  a  principio  creatiouis,  sed  juxta  dis- 
positionem  anctorisnatnra!,ettnnc  possetcrca- 
tnra  illa  peccai^e  illo  tempore  qno  nou  daretur 
ei  visio  Dei. 

7.  Divi  Thoma>  ratio.  —  Tandcm  D.  TIio- 
mas  ad  lioc  confirmandnm  varias  rationcs 
adducit  3 ,  coutra  Gcutes,  cap.  52 ,  ex  qni- 
bns  nuam  elegit  1  part. ,  qneest.  12,  art.  4 
et  qnaest.  5,  articnlo  qniuto,  qnai  sic  for- 
mari  potest.  Modns  esseudi  DEI  est  altioris 
ordiuis  ct  ratiouis  ab  omni  esse  sen  modo 
esseudi  omuis  creatnrcC  possibilis ;  ergo  iutclli- 


immateriales  iutelligibiles  actn,  crgo  etiam  iu- 
tclligibilitas  Dci  oritnr  cx  actnalitate  ct  puri- 
tatc  cjns  ;  ergo  si  modns  existeudi  objecti  co- 
guiti  sen  coguoscibilis  est  diversns  a  modo 
csseudi  uatnrfe  coguoscentis,  erit  tale  objectnm 
tali  poteutia)  improportionatnm ,  ut  in  se  ct 
pront  iu  se  est,  siue  alio  medio  uaturaliter  vi- 
dori  possit.  Coufirmatnr  haic  eadem  iUatio , 
qnia  nt  objectnm  cognoscatnr,  debet  nniri  co- 
guosceuti ,  aut  pcr  se  ipsnm ,  ant  per  aliqnem 
alinm  actnm;  qnod  antem  in  alio  recipiatnr, 
cst  iu  illo  ad  modnm  ejus ,  sen  modo  iUi  pro- 
portionato;  ergo  cognitio  sempcr  fit  ad  modnm 
cognosceutis ;  ergo  si  tahs  modns  sit  iuferioris 


gibilitas  DEI  cst  alterins  rationis  et  ordinis  ab    orcUuis,  nou  potcrit  perfecte  attingere  rem  or- 
omui  modo  cognoscendi  counatm^ali  cuicnm-    diuis  superioris. 


que  creatm^se  possibili,  ergo  a  nnlla  videri 
potest  per  vires  sna?  natnra\  Primnm  autece- 
dcus  probatiu",  qnia  Deus  iu  suo  esse  cst  actns 
pnrissimns  et  simplicissimns  ;  omuis  antem 
creatnra  habet  aliqnam  compositionem  et  ve- 
luti  materialitatem,  si  cnm  divina  pnritate 
comparetnr.  Prima  vero  conseqneutia  proba- 
tnr,  qnia  modns  cognosceudi  est  accommoda- 
tns  modo  essendi,  et  similiter  cognoscibilitas 
seu  iutelligibiUtas  DEI  est  proportiouata  pcr- 
fectioui  ejus  iu  geuere  entis ;  ergo  qno  res  Iiabet 
iu  sno  esse  altiorem  modnm  essendi,  co  est  iu- 
teUigibilins  altiori  modo  ;  ct  e  contrario  qnod 
ha])et  inferiorem  modnm  esscudi,  cst  coguos- 


9.  Hcec  ratio  divi  Thoma'  impugnatur  ab 
Scoto.  —  Hauc  rationem  mnltis  impngnaut 
argumentis  Scoti  et  alii ,  nt  late  refernnt  ac 
clefenduut  Cajetauns  loco  citato ;  Capreolns  iu 
4,  dist.  49,  qua?st.  4;Ferrarins  3,coutraGeutes 
cap.  53.  Sotns,  dist.  49,  qnsest  2,  art.  2,  snm- 
ma  omninm  ad  tria  revocatiu'.  Primnm  est , 
qnia  seqnitur  angelnm  inferiorem  uou  posse 
vidcre  snperiorem  pront  iu  se  est,  qnia  snpe- 
rior  habet  perfectiorem  modnm  esseudi.  Se- 
cnudnm  est,  qnia  seqnitur  uec  Inmen  glorias 
posse  habere  vim  couuaturalem  ad  efliciendam 
visioncm  DEI,  qnia  uou  est  actns  purns ,  sicut 
DEUS.  Tertinm  est,  qnia  perfectio  sen  exccl- 


citiva  sen  iuteUectiva  minns  profecto  modo ;     lentia  objecti  cognoseibilis  uou  potest  esse  ra- 


ergo  ex  modo  csseucU  diverso  objecti  iutelligi- 
bilis  et  uatnrse  intelUgentis,  recte  coUigitnr 
eornm  improportio,  ut  unnm  ab  altero  natn- 
raliter  coguosci  uon  possit  perfecte  et  pront  iu 
se  est.  Qnam  ratiouem  confirmat  D.  Tliomas 
indnctioue  et  discursn  facto  in  omnibns  uatu- 


tio,  ob  qnam  perfectc  uon  possit  cognosci  a 
poteutia,  snb  cnjus  objecto  compreheuditnr , 
ut  si  Inx  solis  comprehenditnr  snb  objecto  vi- 
sus,  sola  eminentia  ct  perfectio  ejns  Incis  uon 
potest  esse  ratio  ob  qnam  nou  possit  videri  a 
visn  :  qnia  cnm  ex  ratione  Incis  seqnatnr  ratio 


ris  coguoscentibns  et  objectis  earnm,  ut  clare  visibilis,  potins  per  se  loqnendo,  qno  fnerit  Inx 

videri  potest  citatis  locis.  perfectior,  eo  erit  visibilior.  Unde,  si  interdum 

8.  Amj^lius  confirmatur. — Confirmari  prse-  videri  non  potest,  id  nou  est  per  se  ex  parte 

terea  potest  ex  priucipus  snmptis  ex  doctrina  objecti,  sed  per  accidens,  qnia  iutervenit  ali- 

de    anima.   Uunm   est    omuem   cognitionem  qnod  impedimcutum ,  nt  verbi  gratia,  qnod 

fieri  per  aliqnam  abstractiouem,    seu  aliquo  praisentia  talis  Incis  corrnmpat  orgaunm  seu- 

modo  immateriali,  sen  inteutionali ;  et  ideo  sns.  At  vero  in  prffisenti  DEUS  comprehendi- 

etiam  inter  sensns  Ule  est  perfectior,  qnihabet  tnr  snb  objecto  iuteUectns  creati;  crgo  ex  eo 

modnm  operaudi  miuus  materialem.  Alternm  qnod  sit  snmme  iutelligibilis ,  ratione  perfec- 

est  intellectum,  nt  sit  omninm  cognoscitivns,  tissimi  modi  cssendi  non  potest  pcr  se  coUigi , 

reqnircre  abstractionem  iu  suo  csse  ab  omni  qnod  nou  possit  perfectc  iutclligi  a  tali  poten- 

orgauo  materiali  et  corporeo  :  ergo  sme  dnbio  tia  ;  crgo  rednci  dcbet  ad  aliquod  impedimen- 

virtus  cognoscendi  et  modns  ejus  est  accom-  tum  per  accideus.  Hoc  antem  nou  est  qnia  iu 


76  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

organo  corporeo,  quod  laedi  pos.sit,  uec  ipsa  ut  recte  D.  Thomas  qusest.  8,  de  veritate,  art. 

in  se  est  capax  talis  Itesionis,  neque  objectnm  tertio.  Et  quamvis  fortasse  de  potentia  ah.so- 

est  effectivum  ejus  :  ergo  tota  ratio  hujus  im-  hita  non  repugnet  dari  specicm  creatam  DEI, 

pedimenti  est  quia  lirec  potentia  non  potcst  ut  infra  dicam,  tamen  ad  vim  hujus  rationis 

cognosccre  iUud  olijectum,  nisi  pcr  medium  satis  esse  videtur,  quod  tahs  visio  ex  natura 

cognitum  inferioris  ordinis.  sua  non  postulet  aham  speciem  pra:;ter  ipsam 

10.  D.  ThomcB  approhaUiro^atio.  —  Nihilo-  esscntiam,  ut  intelUgamus  illam  visionem  non 
minus  censeo  rationem  D.  Thomro  optimam  posse  esse  connaturalem  illi  intellectui,  cui 
csse,  quantum  pro  capacitate  materise  adduci  non  est  dehita  essentia  divina  per  modum  spe- 
potest,  qu8e  imprimis  explicanda  est  in  creatu-  cici.  Prseterea ,  si  admittamus  dari  talem  spe- 
ris  factis ,  et  deinde  facile  intelhgetur  eodem  ciem ,  quro  possit  reprcesentare  DEUM  prout 
modo  procedere  in  creaturis  possibihbus.  Quod  in  se  est,  iUa  deberet  esse  proportionata  per- 
enim  nunc  angekis  non  possit  intueri  DEUM  fectioni,  immateriahtati  ac  subtihtati  objecti 
virtute  naturaU  prout  in  se  est,  non  potest  repraisentali;  ctideorepugnat  actum,  adquem 
aUunde  oriri  quam  ex  imperfectione  angeU  et  ordinatur  taUs  species,  simul  esse  proportiona- 
perfcctione  DEl ;  nam  ex  utroque  capite  inter  tum  taU  objecto  et  commensuratum  taU  sub- 
se  coUato  oritur  improportio,  nec  aUerum  sine  jecto,  ut  sit  connaturaUs  ilU. 

aUero  sufiicere.  Quod  patet  comparando  an-  d2.  Ad  ohjectiones  Scoti.  Ad  primam.  — 

gehim  cum  eadem  imperfectione  ad  objectum  Atque  ex  hisfacile  est  respondere  ad  objectio- 

minus  perfectum,  quale  e.st  ahus  angehis,  vel  nes.  Ad  primam  negatur  sequela  :  nam  angeU 

comparando  DEUM  ad  inteUectum  perfectum,  Ucet  diffcrant  in  specie  essentiaU,  tamen  ha- 

quahs  est  chvinus  per  essentiam  vel  per  parti-  bent  modum  essendi  et  compositionis  et  imma- 

cipationem  divini  ordinis  :  nam  inter  hsec  non  terialitatis  ejusdem  ordinis  ;  nam  in  omnibus 

invenitur  improportio,  oritur  ergo  impossibi-  iUis  est  aUqua  compositio  sive  exesse  et  essen- 

htas  ex  imperfectione  unius  comparata  ad  per-  tia,  sive  ex  natura  et  supposito,  sive  cx  geuere 

fectioncm  aUerius.  Non  sufficit  autem  ad  hanc  et  differentia,  sive  ex  subjecto  et  accidenti.  Et 

improportionem  quiccumque  cssentiahs  diver-  ideo  quamvis  unusquisque  angehis  cognoscat 

sitas  rerum ,  ut  per  se  notum  est  iu  angehs  :  aUum  juxta  modum  suum  et  per  species  sibi 

ergo  oritur  ex  aUiori  modo  essendi  DEI,  in  accommodatas ,  tamen  potest  ilhim  clare  et 

quo  superat  angeUcam  naturam  :  liic  autem  intuitive  videre  prout  in  se  est.  Sicut  quamvis 

modus  uon  potest  esse  aUus  nisi  summa  piu4-  in  ordine  rerum   materialium  sit  differentia 

tas  et  actuaUtas  DEI  comparata  ad  potentiaU-  majoris  vel  minoris  perfcctionis,  nihilominus 

tatem  angeU  :  nam  inde  oritur,  ut  quicquid  quia  omnes  conveniunt  in  eodem  modo  es- 

angchis  inteUigit ,  concipiat  ad  modum  quo  sendi,  eeque  omnes  cadunt  sub  cognitionem 

ipse  est.  Sicut  divus  Tliomas  sumit  exlibrode  inteUectus  humani,  quantum  spectat  ad  mo- 

causis,  ratione  8,  ul)i  dicitur  quod  inteUigen-  dum  cognoscendi.  Unde  quia  heec  imperfectio, 

tia  intelUgit  omuia  ad  modum  suse  substantise,  quoe  nunc  est  in  natura  angeUca ,  necessario 

quia  iUa  est  objectum  proportionatissimum  in-  esse  debet  in  omni  natura  inteUectiva  creabiU, 

tellectui  ejus,  in  quod  primo  et  per  se  feratur  ;  ideo  tam  impossibile  est  hanc  visionem  esse 

unde  fit  ut  aharum  rerum  species  inteUigibi-  connaturalem  cuicumque  substantise  creabili, 

les  recipiat  juxta  modum  suum  et  sibi  propor-  quam  natiu^ai   angeUcai  creatai  :  necesse  est 

tionatum.    Atque   lioc   confirmari   potest   ex  cnim  ut  omnis  creatura  sit  aliquo  modo  com- 

modo  intelhgcndi  hominis ;  nam  omnia  inteUi-  posita  et  potentiaUs  et  habeat  aUas  imperfec- 

git  ad  modum  rerum  materialium,  quia  per  tiones ,  quarum  ratio  non  sumitiu*  iu  naturis 

corpus  species  recipit.  angeUcis  ex  eo  quod  tales  sunt,  sed  ex  eo 

11.  Unde  potest  sumi  confirmatio  ;  quia  si  prsecise  quod  creatse  et  ex  nihilo  sunt. 
verum  est  DEUM  nuUo  modo  posse  vidcri  per  13.  Ad  secundam.  — Ad  secimdam  objectio- 
speciem  crcatam,  sed  soUun  per  suam  esscn-  nem  de  lumine  muUa  dicenda  sunt  caput  l'^, 
tiam  finitam  per  modum  speciei,  facile  intelli-  nunc  breviter  negatiu*  consequeutia  et  simiU- 
gitur  talem  quasi  speciem  et  quasi  actum  tu<lo.  Et  imprimis  notari  potest  heec  differen- 
primum  non  posse  esse  counaturalem  alicui  tia,  quod  lunicn  glorioe  licet  sit  proximum 
creaturte  iuteUectuali,  quia  cst  actus  altcrius  principiumvisionis,  nontamenintegrumetiam 
ordiuis  lougeque  clevatior,  qui  cum  ex  sc  non  ex  parte  potcntiai  cognosccntis  ;  indiget  enim 
ordinctur  ad  actuandam  ali^piam  potentiam,  concursu  iuteUectus  et  influxu  animai  vitalis, 
non  potest  esse  debitus  ahcui  inteUectui  creato,  qui  uuue  est  instrumentaUs  ;  uude  iu  Ula  ac- 


CAP.  IX  AN  VISIO  DEI  SlT  Sl  PERNATLRAUS  OMNl  INTELLECTUl  CREABILl.  77 

tionc  DEUS  ost  principalf  ojHTans,  ut  rapito  niajoii  jicifcctionc  non  ?atis  cst ,  nt  ronstat. 
sctiuenti  (lioam,  At  vcro  si  os.sct  alit|nis  intcl-  Et  i>ia:tcica  itl  tinod  il)i  snmitur,  impo.ssihile 
lcctn.s   orcatus  cjn.stloin  ordinis  onm  luminc     cst,  ut  o.stcii<limns. 

gloriiB  vcl  esset  suhstantia  orcata  ,  vel  fucultas  1.').  Undc  ut  esset  substautia  crcata  super- 
ab  illa  iiatnralitor  manans,  undc  iu  ordinc  suo  naturalis ,  dcberct  esse  substantia  quic  e.s.set 
essot  suHicioiis  ot  totalo  priucipinm  ct  ipsa  purus  attus,  tpua  sino  liac  pcrfoctiono  non 
substantia  cs.sot  principinm  i»rinti[tal(!  proxi-  po.s.sot  (•onnatnralitor  uuiri  DUO,  inont  in  .'^c 
mum  talis  visionis;  ol  idoo  inayisro[»u^nat(lari  cst,  in  ratiouc  objocti  ooj^noscibilis,  Sicutcrgo 
tale  bimcn  connaturalo  orcatnrio,  (piam  do-  nspngnat,  substantiain  os.sc  orcatam  ct  non 
.supor  infusum.  Dciiidc  si  bimeii  esset  conna-  babore  cas  impcrfoctioncs  potontialitatis  et 
turalc  su])stantiai  crcata},  illi  csset  maximc  compositionis,  ox  (juibus  oriri  diximus  ut 
proj)orti()natuin,  oaintjuo  baborot  jiro  objocto  noii  possit  idcm  Ininon  osso  coinmcnsuratnm 
maxiino  j)io|trio  cl  (juasi  primario,  id  ost ,  in  tali  substaiitiio  ut  subjccto  ot  DKO,  ut  in  se  est 
(jnod  j)er  sc  primo  tcndcrct,  (juia  hoc  est  con-  ut  objocto  :  ita  rci^ngnat  dari  substantiam 
naturale  ouilibot  intoUcotui  rcspcctu  snaj  subs-  illo  modo  supcrnaturalem.  Qnia  naturalc  csset 
tantiaj ,  ut  ex  diotis  ct  iuductionc  ooustat.  At  illi  sub.stantijo  haborc  lumen  commonsuratum 
vero  lumon  snjtoradditum  natuno ,  quod  non  sibi  ct  ipsam  rcsjtioicns  ut  (jbjcctum  maxiine 
cst  commcnsnralum  impoiioctioni  subjocti  ct  proprium,  ot  conso(]ucntor  non  possct  simul 
natnr;c  in  qua  rocipitur,  sod  objccto  ct  divino  rcsj)iocrc  DEUM  ipsum  sccundum  se.  Unde 
intclleotni  cnjiis  est  singularis  participatio ,  ctiam  rcddi  potcst  difTorentia  ex  proprio  mu- 
altioris  ordinis  est  et  ideo  hahct  pro  objcoto  iicre  accidcntis  ct  substantia; ;  nam  snbstantia 
proprio  ct  maximo  proportionato  ipsam  csscu-  inferior  non  potcst  pcr  ipsam  participarc  id 
tiam  DEI  socundum  so.  Et  proj)toroa  necessc  quod  cst  }>roprinm  superioris  :  haborc  autom 
cst,  ut  talc  lumoii  sit  ultra  dobitum  naturui  cssontiam  divinam  jiro  objocto  visibilimaxime 
creatuj  et  nou  sit  illi  commensuratum,  scd  ua-  proprio  ct  connaturali  cst  proprium  Dei,  qua- 
turai  incrcatffi  ad  quam  ordinatur.  tenus  suljstantia  ojus  est  intcllcctus  ejus  et 

14.  Objectio. — Responsiim  aliqiiorum. — Im-  idco  non  potest  oonvenii-e  substantia;  crcata3 
pugiiant.  —  Rcspoiuletur  ohjcctioiii.  —  Diccs  :  ex  \\  sua'  uaturalis  virtutis.  At  voro  aocidon- 
Fiat  natnra  ip.sa  snbstautialis  suporuatnralis,  tia  .sunt  instituta  ad  porriciondas  sul)stantias  et 
nt  simul  possit  lumeu  essc  commcusnratum  illi  supitlondimi  dcfcctus  earnm,  ct  idco  pcr  acci- 
objccto  ct  ntritjnc  suo  modo  counaturalc  iu  doutia  supcraddita  partioipare  potest  inforior 
sno  ordiuc.  Rospoudcnt  aliqui  non  posse  esse  substantia  aliquo  modo  id  quod  est  proprium 
suhstantiam  supornatnralcm,  qnia  nou  rcspi-  snpcrioris.  Eo  vcl  maximo  (juod  in  nnaquaque 
cit  snbjoctum,  cui  supornaturalis  esse  possit  rc  primnm  fnndamontum  ot  (jnasi  monsura 
siout  accidcns.  Scd  coutra,  quia  potest  essc  omnium  proprictatum  connatnralium  ost  pro- 
supcrnaturalis  ex  contraria  hahitudine ,  scili-  pria  suhstantia  et  ideo  in  ipsis  terminis  iuvol- 
cet,  qnia  illi  sunt  counaturalia  accidciitia,  quse  vitnr  rcpugiiantia,  cnm  dicitur  snbstantia  su- 
aliis  suhstantiis  snnt  supcruaturalia  vcl  potest  pcrnaturalis.  Atvcroaccidcntia  adduntur  snhs- 
dici  supcrnaturalis,  quia  jtcr  snani  snbstantiam  tantito  ;  ct  quaudo  ab  extrinscco  vcninnt,  non 
particij)at  modum  opcrandi  DEI,  ita  proprium  est  necesse  ut  omuiuo  commoiisnrcntur  im- 
illi,  ut  attingat  DEUM  ipsum,  prout  in  se  est.  perfectioni  ejus,  in  qna  recipinntnr ;  scd  pos- 
Sed  uihil  horum  exjilicat,  quomodo  possit  iu-  sunt  esse  participationcs  altioris  naturaj  et  ex 
tclligi  sub.stantia  supcrnaturalis.  Nam  ex  eo  objecto,  vcl  aliundc  habere  perfectiouem  suam, 
quod  assumitnr  iii  priori  replica,  potins  des-  non  est  igitur  similis  ratio. 
trnitiu-  ratio  accidontis  snpcrnaturalis  ex  sua  1(5.  Ad  tcrtiam.  —  Atl  tcrtiam  rcspondet 
spccic;  nam  si  alicui  crcatio  snbstautia;  est  ua-  primo  divus  Tliomas  quiost.  8,  do  vorit.,art  3, 
turale,  eo  ipso  superuatnrale  uou  est.  Nam  si  ad.  5,  improportionem  ct  cxcellentiam  ohjecti 
sullicit,  quod  mnltis  infcriorihus  snbsfantiis  esse  sufficientem  causam,  nt  a  potentia  debi- 
uon  possit  csse  conuatnralc,  omuia  acoidcntia  liori  perfccte  attiugi  noii  possit.  Deinde  conce- 
propria  supcriornm  substantiarnm  erimt  su-  dimus  Durando,  iii  qualibct  rc  croata  possihili 
pcrnaturalia,  (jnia  inforioribussuhstantiisnon  intervcnirc  illnd  impodimcntum  ,  quod  noii 
possnnt  csse  connaturalia.  Quod  vcro  sccundo  potcst  attiugoro  DEUM  nisi  pcr  medium  cogiii- 
loco  dicitnr,  non  dcclarat  cur  illa  suhstantia  tum:  tamenradixhujusimpedimentisnmonda 
snpernatm-alis  diceretm*,  vel  respectu  cujus,  est  ex  eo  quod  omnis  creatnra  cognoscit  na- 
quia  sola  comparatio  oum  aliis  suhstautiis  in    tmaliler  juxta  modum  suhstautiu;  sua?. 


UTRUM  yisio 


CAPUT  X. 

DEI    PUOXniE    FIAT 
MDENTIS   IPSUM. 


AB   CsTELLEGTU 


78  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

I,  num.  9  et  in  4,  dist.  46^  qiisest.  2  ;  Richar- 
dus  3,  dist.  lA,  art.  ^,  qusest.  3  et  A,  dist.  -49, 
art.  3,  qu£est.  5.  Inclinat  Paludanus  in  A,  dis- 
tinct.  AA,  quaest.  1,  num.  59  et  clarius  dist. 
49,  qusest.  1,  num.  13.  Fundamentum  horum 
auctorimi  prcecipuum  esse  videtm",  quia  illa 
1 .  Quoniam  dictum  est  visionem  illam  ita  visio  est  adeo  supernatmaHs  secundum  totam 
esse  supernaturalem,  ut  non  possit  per  natma-  substantiam  suam ,  ut  nullo  modo  fieri  posse 
les  vu-es  intellectus  creati  fieri ,  necesSarium  videatur  a  potentia  uaturah.  Quam  rationem 
est  exponere  quomodo  et  per  qus  principia  confirmat  Pahidanus.  Quia  iUa  ^isio  fit  per 
in  iUo  et  ab  iUo  fiat,  qua^  inquisitio  optime  creationem,  nuUa  autem  potentia  creata  potest 
pra^cedentem  consequitm-.  Hactenus  enim  esse  principium  creaudi,  neque  principale,  ne- 
tractavimus   qua^stiones,  an  sit  et  quid  iUa     cpie  instrumentale. 

visio,  et  ita  substantiam  ac  essentiam  iUius  vi-  3.  Quod  fundamentum  maxime  potest  ha- 
sionis  declara^-imus  ubi  sit ;  consequenter  cUxi-  bere  -vdres  juxta  opinionem  asserentem  nuUam 
mus  de  primario  et  quasi  formah  objecto  ejus    creatm-am,  vel  poteutiam  posse  a  DEO  elevari 


quod  est  di^iua  esseutia ,  prout  est  iu  se  ;  de 
materiah  vero  dicemus  infra  tractando  de  for- 
mah  effectu  Ulius  visionis  ;  sequitm  ergo,  ut 
causas  hujus  visionis  exphcemus,  Et  quidem 
de  materiah,  formah  et  fiuah  nUiil  est  quod 
dicamus  :  nam  materiahs  est  inteUectus ,  in 
quo  recipitur  visio  ;  an  vero  ahquam  chsposi- 
tionem  reqimat,  infra  videbimus.  Formahs  est 
ipsa  specifica  difierentia,  seu  cpiidditas  tahs 
^isionis  et  ad  hanc  etiam  reducitiu-  objectum, 
ut  speciem  pra?bet.  Fiuahs  non  est  aha  quam 


ad  agendum  uUra  naturales  vires  suas  per 
modum  iiistrumenti.  Unde  Capreohis  in  4 , 
dist.  49,  qucest.  4,  art.  3,  ad  argumenta  Scoti 
et  Aureoh  contra  secundam  conclusionem, 
quam^is  teneat  inteUectum  facere  iUam  visio- 
nem  quoad  substantiam,  significat  tamen 
modum  superuaturalem  ejus  fieri  a  solo  Deo. 
Sic  eniminquit  :  Quamvis  illa  tisio,  ut  est  co- 
gnitio  qucedam,  fiat  ab  intellectu,  tamen,  ut  est 
tisio  beatifica,  fit  a  solo  Deo  'prcemiante ;  1i(ec 
enim  est  differentia  inter  meritum  et  prwmium, 


ipsemet  DEUS  ;  imo  iUa  visio  finis  omuium  quod  meritum  est  a  merenle,  prcemium  tero  re- 
aharum  bonainim  actionum  et  eai^um  merces  cipitur  abiramerenteab  alio  donante.  Confirma- 
est,  ut  in  materia  de  beatitudine  traditur.  Sola    tur  secundo,  quia  ahas  homo  se  ipsum  beatifi- 


ergo  efficiens  causa  superest  declaranda.  Sup- 
pommus  autem  DEUM  esse  priucipalem  auc- 
torem  ilhus  visiouis,  ut  prima  et  universahs 
causa  est  in  ordine  gratia?.  Igitm-  solum  diceu- 
dum  uobis  est  de  causa  proxima  et  primo  ,  de 
inteUectu  ipso,  deinde  de  donis  superuaturali- 
bus  vel  principiis  juvantibus,  vel  elevantibus 
ipsum  ad  actum  adeo  perfectum  ehciendum. 
"■1.  Prima  seutentia.  —  Fundamentum.  — 
In  proposita  ergo  qujest.  1  sententia  sim- 
phciter  negat  inteUectum  efficere  visiouem, 
sed  sohim  DEUM  iUam  infundere  :  inteUec- 


caret.  Confu-matm'  tertio,  quia  alias  esset  in 
potestate  hominis  visionem  iUam  vel  efficere, 
vel  suspeudere,  prout  veUet,  cpiia  quod  homo 
efficit  pendet  a  voluutate  ejus. 

4.  Secunda  opinio.  —  Fundamentum.  — 
Secunda  opinio  docet  illam  ^isionem  fieri 
ab  inteUectu ;  tamen  non  tribuit  hanc  effi- 
cientiam  iuteUectui,  uisi  per  denominatio- 
nem  a  forma  superadciita  ipsi  iuteUectiu,  cui 
totam  iUam  activitatem  tribuit,  scilicet  lumiui 
gioria?,  quod  dicitur  esse  totum  piincipium 
proximum    seu  formale    efficiendi  visionem 


tum  autem  per  iUam  videre,  quia  iUam  re-  siue  iiifluxu  iuteUectus  immediato  ac  per  se 

cipit   iUaque   informatm-.    Sic  Scotus  iu   3 ,  ipsum,  sicut  acpia  cahda  dicitur  active  calefa- 

clist.  14,  qu»st.  1,  art.  2  et  in  4,  chstinct.  49,  cere  per  denominationem  a  calore  in  se  re- 

quffist.  11.  Qui  consequenter  existimat  proba-  cepto,  quatenus  est  totum  principium  formale 

bile^ininteUectuuUiilsupernaturalepiwmium  et  proximum  Uhus  actionis.  Hanc  sententiam 

visioiii  infundi  a  Deo,  quia  inteUectus  se  ipso  est  indicat  Capreolus  supra  citatus ,  praesertim  ad 

capaxvisionis  per  modumpoteutiaM-eceptiva^:  primum  Dm-anch  contra  secuudam  conclusio- 

neque  ad  hoc  potest  disponi  aiit  habilior  reddi  nem;  expressius  Sotus  in  4,  chstinct.  49,  qu»s- 


per  alicpiam  superuatm^alem  qualitatem,  de 
quo  dicemus  capitulo  diiodecimo.  Sic  etiam 
Ochain  in  4,  qu.  12,  miicul.  3,  ad  2,  et  idcm 
chxerat  in  1,  distinct.  1,  quKstiou.  2  ;  et  nihU 
fere  discrepat  Diu-andus  iu  3,  dist.  14,  qua^st. 


tion  2,  articiU.  4,  dicit  lumen  esse  totamra- 
tionem  agendi  Ulam  visionem,  et  postea  res- 
pondendo  ad  Durandum  dicit  inteUectum  et 
lumeu  non  compm-ari  ad  visionem  ut  agen- 
tia  pmtialia,  et   postea    utitiu-  exemplo  iUo 


CAP.  X.  SIT-NE  VISIO  DEI  PROXIME  AB  INTELLECTU  VIDENTIS.  79 

Et  lioc  vidcntur   scqiii   miilti    iiis.  Assumptum  constat  inductione  in  omni- 


aquro  calitloo 
ex  motlernis  Thomi.stis.  Fundamcntum  lui- 
jus  opinionis  fuit  cx  parte  idcm  quod  pra- 
ccdcntis ;  nam  quia  illa  visio  cst  onmino  su- 
pcrnaturalis  ,  oportct  ut  totum  principium 
proximum  cjus  sit  supcrnaturale  ct  in  hoc 
convenit  cum  prascedenti  sententia.  Diftert 
tamen ,  quia  vult  hoc  principium  esse  intrin- 


hus  actihus  vitaj  et  fundamentum  hahet  in 
propria  ratione  vita:;,  nam  in  hoc  primo  distin- 
guitur  vivens  a  non  vivente,  quod  hahct  in  se 
proprium  et  intrinsecum  principium  sui  actus, 
in  cujus  usu  et  exercitio  consistit  ultima  per- 
fectio  viventis.  Et  ideo  dicunt  theologi  prseci- 
pui  et  philosophi  lieatitudinem,  qujc  esse  de- 


sccum  et  infusum  potentiai,  quia  illc  actus  cst  ])ct  ultima  pcrfectio,  consistere  in  operatione 

vitahs.  Confirmari  potcst,  quia  si  intcllectus  ehcita  ah  ipso  hcato.  Itcm  oh  hanc  causam  in 

efficit  ilhun  actum,  vel  agit  ut  principium  pro-  sacra  Scriptura  talis  visio  vocatur  vita,  quia  re 

prium  ct  principale  :  et  hoc  dici  non  potcst ,  vera  consistit  in  proprio  ac  pcrfecto  actu  vitffi. 

tum  quia  alias  esset  superfluum  hmicn gloriai,  6.  Duhlum. — Resolutio.  — Circa  hoc  autem 

timi  etiam  quia  nuUa  potcntia  naturahs  hahet  inquiri  solet,  an  hoc  sit  intrinsccum  actui  vi- 

virtutcm  propriam  ad  efliciendum  supcrnatu-  tee,  ut  repugnet  ctiam  de  potentia  ahsoluta , 


ralcm  actum  :  vel  agit  ut  instrumentum  di- 
vinse  virtutis  et  hoc  etiam  videtur  dici  non 
posse,  tum  quia  actus  vitahs  esse  dehet  a  prin- 
cipio  intrinseco  vitaH  principaH,  non  instru- 
mentah  :  nam  concursus  instrumenti  commu- 
uis  esse  potest  rehus  inanimatis  ;  tum  etiam , 
quia  superfluum  esset  lumen  glorise  :  nam 
instrumenta  divina  non  indigent  prrevia  qua- 
htate,  ut  eleventur  ad  supernaturales  actiones. 


esse  talem  actum  sine  concursu  potentia^  vita- 
hs.Sed  hcec  quaestio  communis  est  non  tantum 
visioni  heatae,  sed  etiam  omnibus  actihus  vi- 
iffi ;  et  ad  hunc  locum  non  est  simphciter  ne- 
cessaria,  quia  nobis  satis  est  (quod  a  nullo  phi- 
losopho  negari  potcst)  hunc  esse  modum  con- 
naturalem,  atque  adeo  debitum  actui  vitah  ex 
natura  sua,  ut  ostendit  ratio  facta  et  colhgitur 
ex  Aristotele  in  hh.  2  de  Anima,  et  9  Meta- 


5. 


Prima  condusio. — Dicendum  primo,  hea-  physicee,  text.  5.  Ubi  de  intellectione  speciah- 

tum  efficerc  per  suum  intcUectum  visionem  ter  docct  natura  sua  esse  actum  immanentem 

beatam.   Hsec  est  communis  sententia  et  in  et  consequenter  postulare,  ut  ah  eo  principio 

schola  D.  Thoma3  receptissima  :  nam  hcet  D.  procedat,  in  quo  recepitur.  Quocirca  quamvis 

Thomasnulhbi  ex  profcsso  de  hac  re  disputet,  de  potentia  absohita  non  repugnaret,  Deum 

tamen  ul^icumque  agit  de  visione  beata  aut  de  supplere  ilhim  concursum  potentiee  sine  illa 

ahis  actihus  vitahbus,  ctiam  supernaturahbus,  efliciendo  talem  actum  :  nihilomiuus  asseren- 


camut  ccrtam  supponit,  ut  constatex  1  part., 
qua;st.  12,  et  in  1-2,  quajst.  3,  art.  2,  3  et  4, 
in  hoc  sensu  docuit  beatitudinem  consistere 
in  operatione.  Idem  constat  ex  2-2,  qusest.  23, 
art.  2.  Ubi  de  actu  charitatis  ait  non  ita  esse 
ab  Spiritu  sancto,  quin  humana  mens  sit  prin- 


dum  nou  essct  ita  ficri  in  visione  heata,  quia 
credendum  est  illam  visionem  fieri  modo  ma- 
xime  connaturah  et  cx  natura  rei  debito  actui 
vitah,  Praiscrtim  cum  sit  certissimum  lioc 
non  repugnarc  illi  visioni,  eo  quod  supernatu- 
rahs  sit,  ut  constat  de  actu  charitatis  et  simi- 


cipium  ejus.  Est  autem  utrobique  eadcm  ratio.     libus,  juxta  doctrinam  Concilii  Tridentini,  sess. 

Idem  sentiuntCajetauusetahi  modcrniexposi-    6,  cap.  5,  et  can.  4,  proptcr  quem  locum  ah- 

tores.  NecCapreohiset  Pahidanus  omninocon-    qui  censent  hanc  sententiam  esse  ita  certam, 

tradicunt,  licet  dubii  sint.  Idemque  fere  est  dc    ut  contraria  sit  vel  erronea,  vel  aHquid  simile. 

Richardo   ct  Scoto.  Imo  Scotus  in  4,  dist.  50, 

camclariusinsinuat.  Ricliardus  vero  d.  qurest. 

2,  necessarium  putat,  hominem  juvari  hunine 

intellectus  agentis  ad  videndum  Deum,  quod 

non  potest  intelligi  de  intellectu,  ut  est  pro- 

ductivus  speciei  intelligibilis  :  oportet  ergo  ut 

intelligatur  de  lumine  intellectus,  ut  potest 

cfiicercintellcctionem.  Fundamentum  unicum 

vel  prsecipuum  est,  qnia  de  ratione  actus  vita- 

lis  est,  ut  eftective  procedat  a  principio  intrin- 

seco  vitali ;  hujusmodi  autem  principium  radi- 

cale   seu   principale    est  anima :  proximum 

autem  potentia  ipsius  animai  tali  actui  propor- 

tionata,  qualis  est  intellectus  respectu  visio- 


Et  quidem  negare  fieri  posse,  ut  actus  visio- 
nis  sit  effective  a  beato,  sicut  actus  charitatis 
est  effective  ab  liomine,  videtur  mihi  valde 
falsum  multumque  repuguans  principiis  fi- 
dci.  Quod  vcro  de  facto  ita  sit,  non  est  adeo 
certum,  tum  (piia  est  magis  consentaneum  illi 
doctrina;  Concilii  Tridentini,  tum  etiam  quia 
nuUa  est  repugnatia,  ut  videbimus  in  sohitio- 
ne  argumcntorum.  Et  quia  vix  potest  neces- 
sitas  luminis  gloriae  ostendi,  si  intellectus  ni- 
hil  agit  videndo. 

7.  Addo  denique  valde  prohabile  esse,  im- 
plicarc  contradictionem,  fieri  actum,  qui  de  se 
et  natura  sua  est  actus  vitalis  sine  concursu  et 


80  LIB.  II.  BE  AtTRIBUTlS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

efScientia  principii  vitalis.  Quod  altero  e  duo-     potest  ille  actus  esse  a  solo  habitu  tanquam  a 

principio  agendi 


bus  modis  affirmari  potest.  Primo  afFerendo 
talem  actum  essentialiter  postulare  dependen- 
tiam  a  tali  principio  et  ideo  sine  illa  fieri  non 
posse,  quod  tamen  difficile  suaderi  aut  probari 
potest,  de  quo  videri  possunt  dicta  in  Meta- 
physicoe  disp.  48;,  sect.  2,  n.  9,  etseqq.  Secun- 
do  dicendo,  quamvis  hujusmodi  actus  possit 
fortasse  fieri  et  conservari  a  Deo  in  entita  sua, 
absque  activo  concursu  causee  secundse,  quia 
Deus  eminenter  continet  omnem  efficientiam : 
fieri  tamen  non  posse,  ut  tahs  actus  exerceat 
proprium  munusactus  vitalis,  id  est  constituat 
cognoscentem,  amantem,  vel  aliquid  simile 
sine  concursu  ejus,  in  quo  talis  cffectus  exer- 
cetur.  Quia  re  vera  intelligi  non  potest  quod 
aliquis  actu  cognoscat,  quin  se  gerat  ut  actu 
vivens,  neque  etiam  intelligi  potest,  quod  ali- 
quis  se  gerat  ut  actu  vivens,  tantum  recipien- 
do  et  nihil  efficiendo.  Unde  quamvis  effectus 


cadem  autem  est  ratio  de 
visione. 

9.  Sed  dicunt  aliqui,  lumen  non  solum  esse 
habitum,  sed  esse  potentiam  in  ordine  intel- 
ligendi,  atque  adeo  esse  quasi  quemdam  intel- 
lectum  supernaturalem  animee  infusiim,  per 
quem  immediate  potest  elicere  vitali  modo  in- 
telleclionem  supernaturalem,  sicut  per  natu- 
ralem  intellectum  efficit  naturales  actus.  Quid 
enim  repugnat  infundi  animte  supernatura- 
lem  potentiam,  sicut  dicuntur  infundi  poten- 
tiae  supernaturales  habitus  ?  Sed  heec  responsio 
nova  e.st,  et  ante  lioc  tempus  inaudita.  Et  pri- 
mo  juxta  illam  seqneretur  hunen  non  infundi 
intellectui,  sed  immediate  ipsi  essentite  ani- 
mse,  qnia  si  illud  hunen  est  integra  potentia 
intellectiva,  non  est  ciu'  inhsereat  in  ahqua 
potentia,  sed  immediate  in  animse  substantia, 
tum  quia  una  potentia  non  recipitur  in  aha ; 


hnjusmodi  actus  consummetur  informando,     tum  etiam  quia  si  lumen  est  integra  potentia 


tamen  hujusmodi  informatio  natura  sua  vide- 
tur  habere  essentialem  principii  subordinatio- 
nem  cum  efficientia  ejusdem,  quod  informare 
debet  et  hoc  est  actum  natura  sua  esse  imma- 
nentem. 

8.  Secunda  conclusio. — Dico  secundo  intel- 
lectum  beati  effective  concurrere  ad  visionem 


agendi,  erit  etiam  integra  potentia  recipiendi 
ilhim  actum  immanentem  ;  ergo  nihil  confert 
intellectus  naturaUs  in  ordine  ad  iUum  actum, 
ergo  non  est  cur  in  illo  recipiatur.  Unde  ul- 
terius  consequenter  dicendum  est  charitatem 
non  esse  in  vohmtate ,  sed  etiapi  esse  veluti 
vohmtatem  quamdam  supernaturalem,  subs- 


per  suam  entitatem,  et  non  tantum  per  himen     tantife  animse  immediate  superadditam,  ut  per 
vel  formam  aham  sibi  .superadditam.  Hcec  con-    eam  supernaturahter  veUt.  Consequens  autem 


chisio  mihi  est  tam  certa  sicut  preecedens , 
nam  omnes  probationes  ibi  adductffi  eodera 
modo  hic  procedunt.  Quia  non  potest  vitalis 
actns  saUem  ex  natura  sua  fieri  sine  influxu 
effectivo  potentiai  vitalis  et  principii :  si  au- 
tem  inteUectus  non  influeret  immediate  in  vi- 
sionem,  tantum  materiaUter  se  haberet  res- 
pectu  ilUus  et  respectu  principii  efficientis  vi- 


valde  absurdum  est ;  aUas  non  beatificaretur 
homo  secundum  inteUectum  et  vohmtatem. 
Item  non  exerceret  homo  actum  vitae  in  iUa 
visione,  quia  visio  himini  inhwreret  ct  pcr  il- 
lud  esset  in  anima  tanquam  in  lapide.  Quia 
anima  ipsa  in  illum  actum  non  influeret,  quod 
necessarium  esset,  ut  posset  dici  vivere  per 
illum  actum.  Maxime  quia  valde  probabile  est 


sionem,  sciUcet  respectu  Uiminis  substentando  (ut  dixi  disputat.  18,  Metaphysciffi,section.  o,) 

ilhid.  Sicut  se  habet  aqua  caUda  respectu  calo-  necessarium  esse,  ut  in  omnil)us  actibus  vitai 

ris,  qui  est  principium  calefaciendi,  vel  sicut  anima  ipsa  immediate  actui  influat,  non  tan- 

se  habet  corpus  respectu  actionis  vitse  proce-  tum  sustentando  potentiam  quasi  materiaUter, 

dentis  ab  anima  :  hoc  autem  non  satis  est  ad  sed  actu  efficiendo.  Ergo  etiam  in  his  actibns 

actionem  vitalem.  Nec  refert  quod  illa  deno-  surpernaturalibus  necesse  est,  nt  anima  ipsa 

minatio  agendi  tribuatur  composito,  seu  sub-  habcat  immediate  actualem  influxum  per  se 

jecto  aut  inteUectui  rationai  formse  inhan-en-  ipsam,  et  eadem  ratione  potest  actn  influcre 

tis,  quia  illa  re  vera  est  quasi  intrinseca  deno-  per  potentiam  sibi  connaturalem  elcvatam  per 

minatio  et  non  est  proprius  influxus  effectivus  auxUium  seu  virtutem  supernaturalem.  Quod- 

per  attcntionem  vitalem,  cpiee  nccessaria  est  circa  nec  fieri  nec  inteUigi  potcntiam  quasi 


ad  actionem  vita',  prwsertim  ad  actum  co- 
gnoscendi  ct  amandi.  Sicut  in  actu  voluntatis 
evidentius  intelUgitur  quod  non  potest  homo 
amare,  nisi  immediate  per  suam  vohmtatem 


radicalem  et  primam  ad  actum  vitte ,  a  qua 
censetur  actus  procedere  secundum  rationem 
inteUectionis  aut  voUtionis,  venire  ab  extriu- 
seco  et  uou  esse  intime  conjunctam  et  couna 


influat  in  suum  amorcm  et  quasi  se  detcrmi-    turalemanimffi.Imo  (ut  inhbronouoMetaphy- 
iiet  et  se  moveat  in  rem  amatam,  et  ideo  uon    sica3  capite  secuudo,  aduotavi)  iu  hoc  cousistit 


CAP.  X.  SIT-NE  VISIO  DEl  PROXIME  AR  INTELLECTU  VIDENTIS.  81 

ratio  potentite  vitalis,  quod  sit  potentia  intriu-  Ilomo  se  saiictificat  quia  aliquo  modo  ooncur- 

sece  manans  ab  auima,  ut  anima  est  et  conse-  rit  effective  ad  suam  sauctificationcm,  quam- 

queriter  iutrinseceordinata  ad  cfficicndospro-  vis  ncquc  sufiiciens  causa  sit  sutc  sanctifica- 

prio  actus,  in  (piil>us  perfectio  vivcntis  consis-  tionis,  nec  praxipua.  Imo  in  sanctificatione 

tit.  Non  ergo  ficri  potcst,  utanima;infiindantur  nou  efticit  immcdiate  formam,  pcr  quam  for- 

supcrnatui-alos  potcntite  simpriciter,  qua^  sint  maliter  sanctificatur,  sed  solum  dispositioncm 

totaliaprincipia  proxima  intelliycndi  et  aman-  ad  illam, hic  autem  immediate  efficit  foimam, 

di,  quamvis  in  potentiis  possiut  iufundi  liabi-  pcr  quam  formaliter  beatificatur.  Concedo  er- 

tusadjuvautes  etelevantesipsaspotcutias,  non  t^o  ctmi  divino  auxilio  et  speciali  concursu, 

tautumad  uicUusat;cndum,sedctiam  ada^ou-  liominom  l)catificare  so  non  formalitcr,  ncquc 

dum  siuq>li('itor,  utcapito  duo  decimo,  agendo  objoctive,  sod  eflcctive  et  minus  principaliter. 

de  lumiue  t^loriicmagisdeclar-abitur,  13.  Distinctio  CapreoH   rejicitur.  —   Ad 

10.  Ad  ftinclamenta  prlnuB  sententlrp. — Ad  tertiam  confirmationcm  —  Tandem  intelli- 
fundamcnta  primai  scntentiai  facile  est  ex  dic-  gil)ilis  non  cst  distiuctio  Capreoli ,  quod  ho- 
tis  rcspondore.  ]'\ilsum  est  cuim,  hujusmodi  mo  eftlcit  illam  visiouem,  ut  coguitio  est , 
vi.sionem  fiori  por  creationem :  quia  non  fit  uon  vcro  ut  beatitudo  est,  quia  vol  intolligit, 
nisi  per  eductioneni  de  potentia  obedientiali  visionem  fiori  ab  intollectu  secundum  generi- 
intellectus,aquopendet  in  fieriet  in  esse,tan-  cam  ratiouem  intollectionis  ot  uon  secundum 
quam  a  subjecto  et  principio.  Nec  refcrt,  quod  specificam  talis  vi.sionis.  Et  hoc  improbabile 
supernaturalis  sit,  nam  etiam  actus  charitatis  est :  tum  quia  efficientia  attingit  rem  in  sin- 
et  fidei  suut  supcruaturalos  quoad  substan-  gulari  et  prout  est  in  re  et  nou  secundum  ra- 
tiam  :  quod  autcm  visio  sit  porfectior,  parum  tioncm  genoricam,  seu  abstractam  per  intel- 
refert,  quia  omnes  hi  actus  sunt  in  eodum  or-  lectum  tum  etiam  quio,  ille  actus,  etiam  ut  vi- 
dine  constituti  et  licet  differant  secundum  ma-  sio,  vitalis  est  et  de  illo  ut  sic  procedunt  om- 
jorem  vel  minorem  perfoctionem,  hoc  por  ma-  nia  dicta.  Vel  in  ipsa  visione,  ut  visio  est,  dis- 
jus,  aut  minus  auxilium  suppleri  potest.  tingiut  ratiouem  visionis  et  beatitudinis  :  et 

11.  Ad  primam.  confirmationem..  —  Ad  pri-  ha^c  uon  pote.st  esse  distinctio  physica,  nec  in 
mam  confirmationem  rospoudotur,  illam  vi-  ordine  ad  ofticientiam,  quia  illa  visio  non  ha- 
sionem  esse  maximum  donum  Dei  et  ideo  esse  bet,  quod  sit  beatitudo  formalis  ex  modo  ali- 
maximum  pra?mium.  Item  principia  prrecipua  quo  superadcUto,  sied  ex  vi  snse  substantiffi  et 
ad  illam  visiouem  suut  a  Deo,  ut  a  pra>miaute.  entitatis,  quatenus  visio  Dei  est,  Uude  si  homo 
Non  est  autcm  de  ratiouo  pramii,  quod  nullo  facit  visionem,  facit  se  videntom  Deum,  quia 
modo  sit  elticienter  ab  co,  cui  datur^  sed  satis  non  facit  illam  separatam,  sed  iuformantem. 
e.st,  quod  prajcipue  sit  ab  eo,  a  quo  datur.  Imo  Si  autem  facit  se  videntem  Deimi,  facit  se  bea- 
si  pra^mium  sit  perfectum  et  consistat  in  actu  tuni  modo  explicato.  Ad  tertiam  confirmatio- 
vitffi,  de  ratione  illius  est,  quod  fiat  ab  ipso-  nem  ncgatur  sequela,  quia  licet  visio  sit  effee- 
met,  cui  datur  et  hoc  spectat  ad  pcrfoctiouem  tive  a  bcato,  potest  esse  uecessaria  ct  iudepen- 
pramii,  nam  hoc  ipsum,  scilicct,  elevari  ad  dens  a  voluntate  beati,  ut  dicetur  iuferius. 
tam  porfectum  actum  cfEciendum,  pars  est  li.  Ad  fiundamentum  sectindw  sententicc. — 
prwmii.  Fundamentum  secundee  sententiaj  solutum  jam 

12.    Ad  secundam  confirmationem.  —  Ad  est :  Confirmatio  vero  petit  dubium,  an  iutel- 

secundam  vcro  coufirmatiouem  quidam  for-  lectus  beati  concurrat  ad  visiouem  por  uatu- 

midant  concedorc  illam   locutiouem  :  Ilomo  ralem  virtutem,  vel  obedientialom  et  an  cou- 

beatificat  se,  quia  significare  videtur,  homi-  currat  ut  priucipium  quo  principale  in  suo 

nem  sibi  esse  sufficientem  et  prfficipuam  cau-  ordine,  vcl  ut  instrumeutum  Dei  seu  luminis. 

sam  beatitudiuis    sua;  :   iu  quo    seusu    siue  Sed  haec  qusestio  geueralis  est  ad  omues  actus 

dubio  est  falsa  locutio.  At  ille  sensus  haud  ne-  superuaturales  quo  ad  substantiam,  unde  di- 

cessarius  est,  quia,  ut  vera  sit  illa  locutio  :  Ho-  recte  spcctat  ad  materiam  de  gratia  et  per  oc- 

mo  heatificat  se,  sulficit,  quod  homo  olficiat  in  casionem  satis  diffuse  a  uobis  tractata  est  in  1 

se  formaui,  per  quam  est  beatus,  quia  in  ri-  tom.,  3p.,disp.  31,  sect.  6,  in  solutioue  4,  ar- 

gore  illa  verba  nihil  aliud  siguificaut.   Item  gumeuti  in  ultima  editione  Salmantina,  quam 

quia  liomo  se  constituit  in  actu  secundo  et  ul-  lioc  loco  repetere  necessarium  nou  existimo. 

timo,  orgo  si  in  illo  actu  consistit  beatitudo,  Mihi  crgo  probabilius  semper  videtur  intellec- 

eodem  modo  beatificari  potest.  Deuique  Scrip-  tum  tuuc  elevari  ad  agendum  per  obedien- 

tura  sacra  .sic  loquitur  :  Homo  xizificat  se  et  tialem  potentium,  utinstrumentumDei,  Et  ita 

I.  6 


82  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

in  prsesenti  materia  locutus  est  Paludanus  in  lib.  3^  qusest.  i  et  Quod  lib.  A,  quaest,  8,  sua- 
A,  distinct.  A9,  qugest.  i,  num.  42  et  Medinus  derique  potest  haio  sententia,  primo  ex  prin- 
i,  2,  qusest.  3,  articul.  2,  dub.  l,  ad  7.  Et  ra-  cipiis  Aristotelis  docentis  in  lib.  10.  Etich. 
tio  breviter  est,  quia  natura,  ut  natura  est,  cap.  3.  Beatitudinem  in  operatione  consistere, 
non  dat  vim  activam  etiam  partialem  ad  actus  non  in  aUqua  qualitate  :  at  visio  Dei  e.st  ipsa 
supernaturales  quoad  substantiam,  nec  inch-  formahs  beatitudo  (ut  nunc  supponimus,  est- 
nationem  naturalem  ad  videndum  Deum,  ut  :jue  consentaneum  eidem  Aristoteles  ponenti 
in  1,  2,  latius  ostenditur.  Et  quia  hic  modus  fehcitatem  in  contemplatione  eodem  hb.  dO, 
efiricientiee  sufficit,  ut  tahsactiis  possitvitahter  Etich.  cap.  7)  ergo  iUa  visio  est  mera  actio, 
chci  ab  intellectu ,  quia  Deus  elevat  unam-  qua  conjungimur  Verbo  divino  increato,  sine 
quamque  potentiam  ad  agendum  modo  sibi  interventu  medise  quahtatis,  quae  sit  verbum 
accommodato,  ut  citato  loco  latius  declaravi.     '  creatum.  Unde  oritur  secundum  argumentum, 

quia  ul)i  per  intehectionem  verbum  produci- 


tur,  inteUectio  immediate  terminatur  ad  ver- 
bum  et  per  verbum  ad  rem  cognitam  :  si  ergo 
videntes  Deum^  creatum  verbum  producunt, 
intehectio  eorum  non  immediate  terminabitur 
ad  Deum  in  se,  sed  ad  creatam,  per  iham  ad 
Deum.  Hoc  autem  dici  non  potest,  quia  ahas 
non  viderent  beati  Deum  immediate  et  in  se 
sed  in  ahqua  simihtudine,  quod  accedit  ad  er- 
rorem  Armenorum.  Tcrtio  in  creatis  intehi- 
bimus.  Et  quamvis  magna  ex  parte  pendeat  gentibus  solum  ponitur  Verbum,  ut  suppleat 
ex  philosophicis  principiis  :  tamen  iha  nunc    vicem  ol)jecti  vcl  absentis,  vel  non  satis  actu 


GAPUT  XI. 

AN  VIDEATUR  DEUS  PER  VERBUM  CREATUM 
PRODUCTUM  A  VIDENTIBUS  IPSUM. 

4.  Antequam  dicam  de  ahis  principiis  re- 
quisitis  in  intehectu  ad  videndum  Deum,  hanc 
qusestionem  pr»mittendam  censui  :  quoniam 
basis  et  fundamentum  est  cgeterarum  ut  vide- 


non  examinabimus,  sed  supponemus.  Itaque 
supponimus,  intehectum  creatum,  dum  intel- 
ligit,  verbum  producere.  Id  expresse  docuit 
D.  Thomas  1,  p.  q.  27,  artic.  1  et  aliis  innu- 
meris  locis  satis  vulgatis,  idque  nos  infra  lib.  1 


intelligibilis  per  se  ipsum  (neque  in  hoc  est 
simile  de  Verbo  divino,  qiha  non  producitur 
ob  ncces.sitatem  intehigendi,  sed  ob  fecundi- 
tatcm  naturai  divinfc,  scd  in  visione  Dei,  Deus 
cst  per  seipsum  pra^sentissimus  et  summe  in- 


et  9  de  Trinitate  ex  Augustino  et  ahis  osten-    tehigibhis  actu,  ergo  non  cst  ibi  ncccssarium 


demus.  Nam  illo  principio  utuntur  ad  exph- 
candam  aliquo  modo  productioncm  Vcrbi  di- 
vini.  Ibique  etiam  breviter  declarabimus,  quid 
verbum  mcntis  sit  et  quod  sit  munus  cjus, 
nunc  supponimus,  esse  quahtatcm,  quee  pcr 
actionem  intelligendi  in  mente  sit  et  ab  ea  ita 
pendet,  ut  non  durct  nisi  quamdiu  mens  actu 
cogitat,  seu  operatur.  Ac  denique  supponimus, 
f{uahtatcm  illam,  quaj  est  veibum,  essc  aliquo 
modo  imagincm  rcprsesentantcm  ahquo  cx- 
presso  modo  rem  cognitam.  Quoe  omnia  su- 
muntiu'  cx  divo  Thoma  1,  p.  dicta  quaist.  27 
et  q.  34,  art.  1,  ctquffist.  4,  de  Veritate.  Et  ex 
doctrina  Augustini,  lib,  9,  dc  Trinit.,  cap.  8,  ct 

hb.  15,  cap.  11  et  12.  Quod  ergo  in  prffisenti  factum  cst  ejusdem  D.  Thom»,  cx  quo  ita 
quffiritur,  est  an  sub  illa  gcnerali  regula  in-  conchidit :  Dicere  Detmi  per  simiUtiidinem  n- 
tehigendi  comprehendatur  visio  Dei,  an  pecu-  deri,  est  dicere  divinam  essentiam  non  tideri, 
hari  ahqua  ratione  excipienda  sit.  quod  cst  erroneiim.  Tertio,  quia  in  eodem  art. 

2.  Prima  opinio  negat,  videntcs  Deum  pro-  2,  ad.  3,  ait,  quod  divina  essentia  unitur  iu- 
ducerc  verbum,  quo  iUum  vidcant,  Ita  sentit  tellecttd  creato  ut  inteUectum  in  actu,  per  se 
Cajetanus,  1  part.,  quffist.  27,  art.  1  et  inclinat  ipsam  faciens  intellectum  in  actu  ,  id  est  ut 
Ferrarius  3,  contra  Gentcs,  cap.  49,  §  Adverte  rcm  actu  intehectam,  quaj  per  sc  facit  intellec- 
quod  fundamentum,  ct  Torres  cum  ahis  rcccn-  tum  in  actu,  id  est  intehigentcm  :  nam  loqui- 
tioribus  Thomistis,  Ipart.,  qure.st.  27,  artic.  1  tur  de  actu  secundo:  nam  ab  illo  dcuomina- 
et  qua^st.  34,  artic.  1,  scquitur  Henricus.  Quod    tur  rcs  actu  iutcUecta.  Quarto,  (juia  in  variis 


vcrbum.  Tandem  quarto,  quia  omnino  repu- 
gnat  tale  verbum,  quia  repugnat  dari  expres- 
sam  imaginem,  scu  similitudinem  crcatam  ct 
fmitam  Dci,  prout  cst  in  sc,  quia  forma  finita 
est  hmitata  ad  certum  gcnus  pcrfectionis;  Deus 
autem  complcctitur  omnia. 

3.  Prohant  suam  sententiam  auctoritate  diri 
Tlioma'.  —  Nec  desunt,  qui  doccant,  divum 
Thomam  liujus  fuisse  seutentiffi.  Primo,  quia 
1  part.,  qua^st,  11,  artic.  2,  generaliter  dciinit, 
Deum  pcr  nullam  similitudincm  creatam  \\- 
deri :  at  vcrbum  crcatum  similitudo  creata 
esset  et  pcr  iUud  videretur  Deus,  Secundo, 
quia  ultimum  argumcntum  a  nobis  proxime 


CAP.  XI.  AN  VIDEATUR  DEUS  PER  VERBUM  CREATUM. 


83 


locis  significat  D,  Thoma.s,  quando  formamus 
ver])um  ad  intclligondum,  id  quod  primo  in- 
telligimus  csse  ipsum  verbum,  idcoquc  4,  con- 
tra  Genles,  cap.  i\,  verbum  vocat  intcntionem 
mtellectam  et  qua.'st.  A,  dc  Vcritatc,  artic.  2, 
dicit ,    id  quod  icrminat  operationcni  nostri 


tate,  art.  2,  ubi  sic  incpiit :  Verbum  intellectus 
nostri  est  id,  ad  quod  operatio  intellectus  nostri 
terminatttr,  qiiod  est  ipswn  intellcctum,  quod 
dicitur  conceptio  inlellccta.  Et  paucis  intcrpo- 
sitis,  qua^  ad  rcm  non  faciunt,  suljjungit :  Om- 
ne  atitem  inteUectwm  in  nobis  est  aliquid  pro- 


intcllcctus  esse  ipsum  iiitellectum,  quod  dicitur    grediens  realiter  ab  dltero  tel  sicut  conceptiones 


conceptio  intellecta.  Unde  ex  sententia  D.  Tho- 
mre,  ver])um  cst  mcdium  cognitum,  scu  co- 
gnita  similitudo  in  (jua  ol)jcctum  rcpra^scnta- 
tur :  at  lioc  modo  impossibile  cst  vidcri  Deum 
in  se,  ut  in  aliis  locis  citatis  dicitur  et  est  pcr 
se  evidens,  ergo.  Quinto  in  -i,  d.  40,  q.  2,  art. 
\,  dicit,  ita  fieri  unum  cx  divina  essentia  et 
intcUcctnm  vidcntis  Dcum,  sicut  fit  unum  cx 
forma  intclligi]»ili  ct  intcllcctu,  quando  intcl- 
lectus  intcUigit,  u])i  necesse  est,  loqui  dc  ver- 
bo,  quia  per  illud  sit  intellectus  res  intelleeta, 
tanquam  actu  intcliigens.  Sexto  et  diflicilius 
q.  8,  art.  1,  dc  veritatc  exckidit  omncm  simi- 
litudincm  crcatam,  qua  formaliter  constitua- 


quidditatum  rerim  posteriorum  a  quidditati- 
hus  priorum ,  rel  saltem,  sicut  coyiceptio  actualis 
profjredituv  ab  habituali  cognilione.  Et  liac  uni- 
rcrsaliter  terum  est  de  omni,  quod  a  wbis  in- 
telligitur,  sixe  per  essentiam  videatur,  siveper 
similitudincm.  Ipsa  cnim  conceptio  est  effectus 
actus  inteUigcndi,  unde  etiam  quando  mens  in- 
tclligit  se  ipsam,,  cjus  conceptio  non  cst  ipsa 
mens,  scd  aliquid  cxprcssum  a  noiitia  meniis. 

6.  Pra?tcrca  cst  haec  sententia  cxpressa  D. 
Augustiui,  lib.  l^,  dc  Trinitatc,  ubi  tractans  a 
principio  cap.  IG,  illa  vcrba  Pauli  Rom.  12, 
et  ad  Eplics.  4 :  Rcnoramini  in  noviiate  mentis 
vestra',  ipsc  addit,  %it  incipiat  illaimago  (uti- 


tur  intellectns  creatus  vidcns  ipsum,  sed  lianc  que  quce  cst  in  mcntc  nostra)  ab  illo  reformari, 

formam  vult  esse  ipsam  Dei  essentiam.  a  quo  formata  est.  Su])ditque  in  capite  decimo 

4..  Contraria  esf  vera.  —  Niliilominus  con-  scptimo ,  lianc  reformationcm  paulatim  fieri 

trariam  sententiam  omnino  vcram  censeo,  nec  in  hac  vita,  donec  perficiatur  in  gloria.  Unde 

opinor  priorem  opinioncm  recte  defendi  posse,  concludit :  In  hac  quippe  imagine  iunc  perfecta 

nisi  dcclinando  in  opinioncm  illoruni,  qui  pu-  crit  Dei  similiindo,  quando  Dei  perfccta  erit 


tarnnt,  Deum  videri  per  ipsam  visionem  in- 
creatam,  per  sc  formalitcr  unitam  intcllcctui 
creato,  quam  nec  citati  auctores  docere  intcn- 
dunt,  ncc  possunt  juxta  alia  principia,  quae 
admittunt  ut  vidcliimus,  ncc  denique  illa  opi- 
uio  est  pro])abilis,  sed  omnino  ab  scliolis  re- 
jecta  ut  dixi.  Sit  ergo  certum  id,  quod  in  su- 
pcrioribus  capitibus  ostentum  cst,  visionem 
Dei  claram  vcl  csse  creatam  actionem  realem, 
vel  per  cam  fieri. 

5.  Prima  conclusio  Capreoli.  —  Dico  jam 
primo ,  vidcntcs  Dcum,  verbum  creatum  pro- 
ducunt,  quo  Dcum  ipsum  videant.  Hanc  con- 
chisio  videtur  plane  admittere  CapreoU  1,  d.  27, 
q.  2,  art.  3,  ad.  8,  contra  primam  conclusio- 
ncm  ct  licct  in  4,  d.  49,  q.  5,  ab  argumcnto 
contra  primam  couclusionem  dubitare  vidca- 


visio,  de  qua  dicit  apostolus  Paulus,  vidcmus 
nunc  per  speculum  in  (enigmate,  tunc  autem  fa- 
cie  ad  facicm.  Ei  apostolus  Joannes  :  Cum  ap- 
paruerit,  similes  ci  erimus  et  vidcbimus  cum 
sicuti  est.  Hinc  apparet  iunc  illa  imagine  BEI 
fieri  per fcctam  similitudinem,  quando  ejusplc- 
nam  perceperit  visionem.  Scntit  ergo  in  beatis 
fieri  quamdam  perfectam  similitudincm  Dei 
et  lianc  fieri  per  visionem  tanquam  vcrbum, 
quod  pcr  illam  visioncm  sit.  Quod  apertissime 
dcclarat  idcm  Augustinus,  lib.  15,  dc  Trinitatc^ 
c.  16,  uln  prius  sic  inquit  :  Cogitatio  nostra 
perveniens  ad  id,  quod  scimtis,  atque  inde  for- 
mata  vcrbum  nostrum  verum  est.  Additque 
postea,  verbum  divinum  non  dici  proprie  co- 
gitationem,  quia  non  est  mutabile,  quam  im- 
perfectioncm  cogitatio  significat.  Ac  tandem 


tur,  tamen  in  hoc  etiam  magis  inclinat,  sicut  sulijungit  :  Quamobrem  cum  tanta  sit  nunc  in 

etiam  Sylvestcr  in  conflato ,  q.    27  et  tenet  isto  miigmate  dissimilitudo  DEI  et  verbi  Dei, 

Ferrarius  1,  contra  Gentcs,  c.  53,  Scotus  in  4,  quia  tamen  nonnuUa  similitudo  rcperta  cst,  il- 

d,  49,  q.  2,  art.   3.  Et  mihi  videtur  expressa  lud  qitoque  facicndum  est,  quod  etiam;  cum  si- 

senteutia  D.  Thom»  non  solum,  quia  ubique  miles  ei  crimus,  quando  videbimus  eum  sicuti 

generatira  docet,  verbum  formari  ab  omni  in-  est,  quod  utique  qui  dixerit,  liancprocul  duhio, 

tellectu  crcato  eo  ipso  quod  intelligens  est,  ita  qua  nunc  est ,  dissimilitudinem  attendit ,  nec 

enim  loquitur,  1  p.,  q.  27,  art.  1,  et  q,  9,  de  tunc  natura  illi  erimus  (pqualis.  Semper  enim 

Fotentia,  art.  5et4,  contra  Gcntes,  c,  11  ct  12,  natura  minor  est  faciente,  qua'  facia  esi  et  iunc 

sed  etiam  quia  in  particulari  agcns  de  visione  quidem  verbum  nostrtm  non  erit  falsum,  quia 

per  esscntiam,  id  docet  cxpresse  q,  4,  de  Veri-  ncque  mcntiemur,  neque  fallemur.  Ecce  perfec- 


84  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

tam  illam  similitudinem  ponit  in  verbo,  quod    actiiat  potentiam,  quse  illam  produxit^  in  quo 


ihi  formatur  et  in  quo  no7i  sunt  voluhiles  cogi- 
tationes,  ut  ibidem  subjungit.  Et  de  eodem 
plane  verbo  loquitur  Augustinus  licet  genera- 
lius  etiam  extendat  sermonem  lib.  9,  de  Tri- 
nitate,  c.  7  :  In  illa  cpterna  veritate  formam 


completur  ratio  et  efFectus  formalis  actus  im- 
manentis.  Haec  ergo  qualitas  necessaria  etiam 
est  in  nientibus  beatorum.  Jam  ergo  probatur 
consequentia.  Primo ,  quia  verbum  nostrae 
mentis  nihil  aliud  est,  quam  internus  termi- 


ergo  est  verbum. 


8.  Aliudresponsnm.  —  RefeJUtur.  —  Res- 
pondent  Thomista?,  aliud  esse  intellectionem, 
aliud  verbum  et  verbum  esse  similitudinem, 
non  autem  intellectionem,  licet  interdum  ita 


secundum  quam  stimus,  vel  aliquid  recta  ratione  nus  illius  actionis  intellectualis,  per  quam  in- 

operamur  visu  mentis  consjncimus.  Atque  inde  telligimus,  sed  in  videntibus  DEUM  est  actio 

conceptam-  rerum  veracem   notitiam  tanquam  realis  intellectus,  per  quam  intelligunt  et  illa 

verhum  apud  nos  liahemus  et  dicendo  intus  gi-  habet  suum  terminum  internum  ,   ergo  ille 

gnimus,  nec  a  nohis  nascendo  discedit.  Ipsa  ergo  terminus  est  verbimi.  Secundo,  quia  illa  qua- 

notitia  mente  concepta  est  verbum,  cpiis  au-  litas,  ad  quam  terminatur  illa  actio,  est  con- 

tem  neget,  qui  aternam  veritatem  vident  in  ceptus  et  notitia  mentis,  ergo  est  similitudo 

se  ipsa,  haljere  in  mentibus  suis  conceptam  objecti  cogniti,  juxta  doctrinam  Augustini,  lo- 

illius  veritatis  notitiam  ;  habeut  ergo  verbum.  cis  citatis,  et  Anselmi  in  Monologio,  cap.  31, 
Unde  inferius  cap.  10  et  l\,  generaliter  ait : 
Hahere  animam  nonnullam  spcciei  notce  simi- 
lit^ulinem'  et  oninem  notitiam  esse  similitudi- 
nem.  Unde  sit  concludit :  Quocirca  in  quantum 
jDeum  novimus,  si^niles  sumus,  sed  non  adceqiia- 

litatem  similem,  quia  non  tantum  eum  novimus,  vocetur  vel  quia  tendit  ad  producendam  simi- 

quantum  ipse  sit.  Ergo  eo  modo,  quo  beati  vi-  litudinem,  vel  quia  procedit  ab  specie  et  ita 

dent  Deum  sicuti  est,  habent  in  se  notitiam  il-  quando  separatur  intellectio  a  verbo  (ut  in  bea- 

lius  similem  illi,  quffi  est  verbum.  tis  juxta  eorum  sententiam)  tunc  intellectio- 

7.  Ratione  corrohoratur.  —  Responsio.  —  nem  non  esse  similitudinem.  Sed  contra  primo, 

Impugnatur.  —  Ratione  argumentor,  quia  vi-  nam  si  per  intellectionem  intelligant  qualita- 

sio  beatifica  est  qualitas  ab  intellectu  creato  tem  ahquam  intellectus  distinctam  a  verbo  (ut 

producta,  ut  per  eam  formaliter  constituatur  significant)  multiplicant  res  sine  fundamento 

intelligens ,  ergo  est  verbum '  creatum  ilHus  et  contra  doctrinam  Augusthii  locis  citatis  et 

objecti,  quod  per  illam  qualitatem  videtur  id  expUcare  non  possunt,  quos  formales  effectus 

est,  ipsius  Dei,  prout  in  se  est  :  Antecedens  distiuctos  habeant  illse  qualitates,  vel  ad  quid 

constat  expraecedenti  capite :  ostendimus  enim,  multiplicentur.  Si  vero  per  intellectionem  in- 

visionem  esse  quid  factum  ab  intellectu,  quod  telligant  veram  actionem  de  genere  actionis  et 

si  factum  est,  creatura  est  et  non  est  substan-  illam  distinguant  a  verbo  ut  a  tcrmino,  vera 

tia,  ut  per  se  constat,  ergo  accidens,  ergo  qua-  est  distinctio  sccundum  rationem  formalem, 

litas  facta  ab  intellectu.  Dicunt  aliqui  non  esse  sic  autcm  tam  impossibile  est,  esse  intellectio- 

qualitatem,  sed  puram  actionem,  quod  signi-  nem  sine  verbo  quam  esse  actionem  siue  ter- 

ficat  Capreolus  supra  et  ea  ratione  ait  non  esse  mino.  Impossiliile  est  etiam,  quin  sicut  verbum 

similitudinem.  Sed  profecto  si  actio  realis  in-  est  quaidam  similitudo  facta  seu  producta,  ita 


tervenit  in  visione  Dei,  necesse  est  actionem 
illam  habere  terminum,  quia  intelligi  non  po- 
test  productio,  quin  productum  aliquid  illi 
respondeat,  ut  disp.  48.  Metaph.,  sect.  2,  os- 
tendi.  Et  hac  ratione  doctores  communiter  do- 


intellectio  sit  assimilatio  qucedam  seu  simih- 
tudo  in  ficri.  Denique  si  intellectio  beatorum 
circa  Deum  non  esset  similitudo  repreesenta- 
tiva  mentaliter,  profecto  nec  esset  notitia,  nec 
cognitio,  quia  de  ratione  notitise  et  cognitio- 


cent,  actus  immanentes  esse  qualitates,  ut  pa-  nis  est,  ut  sit  similitudo,  ut  expressc  docent 

tet  etiam  ex  Capreolo  2,  d.  1,  q.  2,  art.  3,  ad  Augu.stinus  et  Anselmus  supra.  Unde  non  red- 

2.  Cajetanus  1,  p.  q.  79,  art.  2.  Ferrarius  2,  deret  formaliter  intelligentem  intellectum  bea- 

contra  Gentcs,  cap.  9  et  82.  Heruet.  Quodlib.  ti,  qui  non  faceret  illi  rem  aliquo  niodo  pra:- 

2,  q.  8.  Scotus  inquodhb.,  q.  8.  Durandus  in  1,  seuteni.  Quapropter  intelligi  non  posset,  quid 

d.  27,  q.  2.  Et  videri  possunt  dicta  in  Meta-  deservket  actio  illa  ad  intelligendum  DEUM, 

phys.,  disp.  42,  sect.  5,  ad  fmem.  Et  ratio  bre-  si  nec  reprcesentaret  DEUM,  nec  terminaretiu' 

viter  est,  quia  si  actus  mentis  nou  fit  per  ac-  adqualitatemreprffisentantcmformaUterDcum 

tionem,  non  potest  esse  nisi  quahtas,  si  autem  intellectui,  quia  nullo  modo  faceretDEUM  prre- 

iit  per  actionem,  actio  illa  dcbet  terminari  ad  sentem  intellectui.  Est  ergo  iu  illa  visionequa- 

qualitatem  et  illa  cst,  quai  ultimare  perlicitct  litas  producta  ab  intellectu,  qua  iuformatus 


CAP.  XII.  AN  VIDEATUR  DEUS  PER  SPECIEM  CREATAM.  85 

liabet  Denm  intcllectualiter  prse.senteni^  erj^o  verbnm  crcatum  non  est  neccssarium  propter 

est  illa  qualitas  rcprresentans  intcntionaliter  alirpiam  impcrfectionem  ex  parte  objecti  in- 

Deum  actualiter  et  formalitcr  tanquam  cogni-  tclligendi,  nec  proptcr  abscntiam  objecti  quasi 

tio  ejus  ,  talis  autem  qualitas  est  vcrl)um.  localcm,  nec  proptcr  carentiam  existentise,  vel 

9.  Sccinida  miclwsio.  —  llndc  ultcrius  dico  aliquid  similc,  sed  prfficise  propter  impcrfcc- 
secundo,  non  solum  de  facto  vidcrc  beatos  tionem,  et  conditionem  naturalem  talis  po- 
DEUM  pcr  vcrbum  crcatum,  sed  ctiam  impos-  tentia^,  quoe  quatenus  potcntiaiis  est,  iudiget 
sibile  cssc  de  potcntia  absoluta,  quin  aliter  vi-  propria  forma,  qua  in  actum  redigatur,  qua- 
dcatur  Deus  ab  intcUcctu  creato.  Ha;c  asscrtio  tenus  vero  vitalis  est,  indiget  forma  a  se  pro- 
sequitur  aperte  ex  pra3cedenti  et  probationi-  ducta,  ct  quatenus  intellectiva  seu  cognosci- 
bus  ejus.  Nam  imprimis  suppono ,  ficri  non  tiva  est,  indigct  forma  rcprffisentativa  et  haic 
posse  dc  potcntia  aljsoluta,  ut  intellectus  crea-  vocatur  verbum :  maxime  in  intcllectu.  Nam 
tus  videat  Deum  per  visionem  increatam.  Ne-  in  omni  potcntia  cognoscitiva  proportionalis 
cesse  ergo  est  ut  videat  per  actionem  creatam,  forma,  quai  sit  terminus  intentse  actionis  et 
imo  et  elicitam  ab  ipso  intellectu  creato,  ut  suo  modo  repraesentans,  necessaria  est,  ut  ex 
supra  dictum  est.  Sed  impossibile  est  ctiam  de  doctrina  de  anima  constat. 

potentia  a]>soluta  actionem  esse  sine  intrin-  11.  Quartum  argumentum  postulat  multa 

seco  termino,  ut  calcfactionem  sine  calorc,  ut  tractanda  duobus  capitibus  sequentibus  et  ideo 

ex  Mctaphysica  constat,  crgo  impossibile  est,  in  eorum  discursu  mehus  dissolvetur.  Et  ibi 

actionem  creatam  videndiDeum  esse  sine  pro-  etiam  de  testimoniis  D.  Thomee  ahquid  dice- 

portionato  termino,  qui  terminus  est  verbum  mus :  est  enim  difficile  in  hac  materia  intelh- 

creatum,  ut  ostensum  est,  vel  ahter,  impos-  gere  mcntem  cjus. 

sibile  est  intehectum  creatum  constitui  for- 

mahter  actu  videntem  Deum  sine  forma  creata,  GAPUT  XII. 

cujus  formahs  efFectus  sit  constituere  actu  in- 

telligentem ,  sed  forma  iha  essentiahter  est  an  videatur  deus  per  speciem  creatam. 

verbum,  ergo.  Probatur  minor,  quia  iha  for- 

ma  est  qualitas  producta  ab  intehectu  et  in-  1 .  Non  est  sermo  de  specie  naturali,  seu 

formans  illum  et  ex  vi  suee  informationis  fa-  connaturah  intellectui  creato,  sic  enim  certum 

ciens  illi  actualiter  prsescntem  rem  intehectam,  est,  sicut  actus  visionis  supernaturalis  est^  ita 

quod  autem  tale  est  essentialiter,  est  verbum  ad  illum  ejiciendum  non  posse  sufficere  natu- 

creatum.  Nec  video,  quid  responderit  possit,  ralem  speciem.  Quo  sensu  recte  dixit  Capreo- 

nisi  novse  vocum  significationes  :  aut  novae  lus  in  4,  d.  49,  q.  A,  art.  3  ad  3,  Aureoli  con- 

proprietates  verbi  fingantur.  tra  2.  conclusionem,  in  hoc  negotio  videndi 

10.  Ad  argumentmi. — Ad  primum  ergo  ar-  Deum,  nullas  partes  Iiabere  intehectum  agen- 
gumcntum  ex  Ai^istotcle  sumptum,  responde-  tem,  cum  ad  videndum  Deum  non  sit  abstra- 
mus,  beatitudinemformalemdicioperationem,  lienda  species  aliqua  intelligibilis,  quod  est 
non  quia  non  sit  vera  qualitas  informans  intel-  munus  intehectus  agentis.  Imo  etiam  in  an- 
Icctnm,  nam  si  opcratio  dicat  actionem,  quo-  gelis  et  animabus  separatis  licet  intelhgibiles 
modo  erit  sine  termino?  Dicitur  ergo  operatio,  species  non  acquirant  per  actionem  intehcctus 
quia  est  talis  qualitas,  quse  non  potest  infor-  agentis,  sed  a  Deo  eis  donentiu',  nihilominus 
mare  potentiam  nisi  elicientem  seu  efficientcm  nulla  in  eis  potest  dari  species  ordinis  natura- 
illam,  nec  durarc,  nisi  quatenus  durat  ipsamet  lis ,  cisve  secundum  capacitatem  natm-alem 
actio.  Ad  secundum  respondetur ,  actionem  aliquo  modo  debita,  qua  Deum  videre  possint. 
propriam  qu®  in  visione  beatifica  intervenit,  Quia  non  magis  potcst  esse  debitus  actus  pri- 
immediate  tendere  ad  verbum  creatum  ut  ad  mus,  quam  secundus,  cum  ejusdem  ordinis 
rem  productara,  ad  Deum  vero  ut  ad  objectum,  esse  debeant :  quod  etiam  ex  dicendis  a  fortiori 
quia  ad  ihum  tendit,  ut  ad  rem  cognosccndam  constabit.  Est  ergo  difficultas  de  specie  ahqua 
non  ad  suum  terminum.  Tamen  actio,  ut  sic,  creata,  qu»  sit  supernatiu-ahs,  ac  divini  ordi- 
non  unit  intellectum  perfecte  illi  objecto,  quia  nis,  ac  subinde  per  se  infusa  respcctu  omnis 
tantum  est  via  ad  unionem :  at  vero  verbum  crcaturaj  possibilis. 

ipsum,  scu  actus  intelhgendi  in  facto  esse,  unit  2.  Prior  opinio.  —  In  hac  ergo  queestione 

mentem  Deo  immediate  ut  objecto  suo  prima-  multi  theologi  docuerunt  visionem  claram  Dei 

rio  et  unit  perfecte,  quia  in  facto  esse,  ac  per-  proxime  fieri  per  creatam  speciem  Dei,  prius 

maneuter.  Ad  3,  falsum  est  assumptum,  quia  natura  infusam  intehectui  beati.  Hujus  senten- 


80  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

tiee  videtur  fuisse  Aureolus^  ut  refert  Capreolus  absurdum :  tum  quia  efficientia  Trinitatis  in- 

A,  dist.  A9,  queest.  5,  art.  2  et  supposito,  quod  divisa  est,,  semper  ergo  agunt  personai  per  id, 

visio  fiat  ab  intellectu,  eam  putat  probabilio-  quod  commune  est,  non  per  id  quod  est  pro- 

rem  Richardus  in  3,  d.  lA,  artic.  3,  q.  3,  et  in  prium.  alioqui  efficientia  aliqua  conveniret  uni 

4,  d.  49,  art.  3,  qu.  i,  ubi  refert  alios  etiam  hoc  personai,  quee  non  esset  communis  omnibus. 

sensisse ;  quosdam  vero  dixisse,  etiam  si  detur  Confirmatur,  quia  jam  aliquis  efFectus  creatus 

haic  species,  simul  necessarium  esse  concursum  per  se  procederet  a  Deo,  ut  Trinus  est  et  ita 

essentiffi  divin®,  non  solum  ut  primse  causaj  in  per  illum  posset  cognosci  Trinitas,  ut  Trinitas 

omni  ordine  rerum,  scd  etiam  ut  objecti  actu  est.  Denique  illa  efficientia  relationis,  ut  rela- 

intelligibilis,  quem  dicendi  modum  refert  e-  tio  est  vel  esset  suprema,  et  independens  vel 

tiam  Marsilius  in  3,  qu«stione  10,  articulo  se-  dependens  a  generali  concursu  primae  causa;. 

cundo.  Sed  eum  merito  rejiciunt,  quia  super-  Hoc  secundum  repugnat  perfectioni  divinse, 

flue  multiplicat :  principia  intelligendi  ex  parte  nec  primum  etiam  dici  potest,  quia  nulla  est 

objecti  et  auget,  ac  congerit  difficultates  om-  operatio  ad  extra,  quaj  per  se  primo  non  pro- 

nium  opinionum  sine  ulla  necessitate.  Denique  cedat  et  pendeat  a  Deo,  ut  Deus  est. 

Scotus  in  A,  d.  49,  q.  41,  licet  expresse  non  di-  4.  Effugium.  —  Refutatiir.  —  Dicetur  for- 

cat :  Deum  videri  per  speciem,  dicit  tamen,  tasse,  saltem  posse  Deum,  ut  supremum  agens 

rationes,  quibus  probari  solet  non  dari  talem  per  se  ipsum  supplere  vicem  speciei  intelligi- 

speciem,  nihil probare.  Duobus  autem  modis so-  bilis,  quia  prsecipue  est  necessaria  propter  effi- 

let  affirmari,  et  confirmari  ha^c  opinio  illa,  pri-  cientiam,  quee  efficientia,  ut  est  ab  specie  non 

mo  quia  implicat  contradictionem,  fieri  visio-  est  vitalis  et  ideo  suppleri  potest  a  Deo.  Contra 

nemDeisine  talispecie;  secundoquialicetnon  hoc  vero  probatur  dicta  sententia  posteriori 

implicet,  de  facto  asserendum  non  est  itafieri.  modo,  nimirum,  non  esse  asserendum,  ita  de 

3.   Confirmatur  frcfdicta  opinio.  —  Priori  facto  fieri,  licet  non  implicet.  Quia  connatu- 

ergo  modo  probatur  hsec  sententia,  quia  tota  rale  non  est  ipsi  visioni,  illa  autem  visio  debet 

necessitas  speciei  est,  ut  constituat  intellectum  fieri  connatm-ali  modo  quantum  ex  parte  illius 

in  actu  primo  ad  efficiendam  visionem,  eamque  fieri  possit,  licet  respectu  hominis  fiat  super- 

simul  cum  illo  efficiat,  non  potest  autcm  Deus  naturali  modo.  Quod  autem  ille  modus  non  sit 

supplere  per  se  ipsum  hoc  munus  speciei  intel-  connaturalis,  patet,  quia  modus  videndi  con- 

ligibilis,  ergo.  Probatur  minor.  Primo  quia  naturalis  est  per  speciem  objecti,  ut  iu  visu 

constituere  intellectum  in  actu  primo  convenit  corporali,  licet  possit  Deus  facere,  ut  videat 

speciei  in  genere  causa  formalis,  quam  Deus  sine  specie,  tamen  modus  non  esset  connatu- 

supplere  non  potest,  nec  per  se  ipsum  potcst  ralis.  Quee  ratio  etiam  probare  videtur,  quod 

luiiri  intcllectui,  quia  non  potest  illi  tribuere  licet  daremus  non  implicare  contradictionem. 

esse  increatum.  Secundo  etiam  quoad  efficien-  Deum  influere  in  illam  vi.sionem  per  se  ipsum, 

tiam  non  videtur  suppleri  posse  species  a  Deo  ut  olijectum  actu  intelligibile  :   nihilominus 

per  modum  objecti  intelligibilis,  quia  oportebit  non  esset  asserendum,  nunc  ita  fieri,  quia  nou 

Deum  efficerc  ad  extra  immediate  per  suam  esset  modus  connaturalis,  nec  consentaneus 

substantiam,   quateuus  est  quaidam   entitas  ordinarise  providentise,  qufe  postulat,  ut  qua3 

actu  intelligibilis,  quia  ut  efficiat  per  modum  Deus  potest  facere  per  intrinseca  principia,  seu 

objecti,  oportet,  ut  sicut  per  suam  substantiam  formas  seu  qualitates,  non  faciat  per  se  ipsum, 

immediate  terminat  actum  videndi,  ita  per  sed  per  formam  accommodatam,  tanquam  per 

eamdem  illum  efficiat:  Hoc  autem  esseimpos-  causam  secundam  seu  proximam.  Et  coufir- 

sibile  probatur,  quia  Deus  ad  extra  nihil  ope-  matur,  quia  illa  eflicientia  visionis  beatae  a 

ratur  immediate  nisi  per  voluntatem  aut  om-  Deo,  ut  ab  objecto  non  est  naturaUs,  id  est 

nipotentiam  suam.  Confu-matur  quoniam  alias  necessaria,  sed  voluntaria  et  libera :  ergo  non 

efiicientia  illa  non  solum  esset  ab  essentia  Dei  debet  esse  immediate  substantia  ejus,  quia 

ratione  absolutai  entitatis,  sed  etiam  a  relatio-  tunc  solum  operatur  immediate  substautia,  ut 

nibus  divinis  sccuudum  proprias  rationes  ea-  substautia  vel  tanquam  objectum  intelligil)ile, 

rum,  quia  illu:!  ut  tales,  sunt  objecta  actu  in-  quando  operatur  naturaliter,  quatenus  est  et 

telligibilia,  intime  pra3sentia  intellectui  per  se  non  quatenus  vult,  operatur  autem  quatenus 

ipsa,  sed  hsec  est  tota  ratio,  quare  essentia  Dci  vult  iufluendo  per  voluntatcm,  ergo  ut  actio 

dicitur  concurrere  immediate  per  modum  ob-  fiat  connaturali  modo,  debet  Deus  per  suam 

jecti  actu  iutelligibilis,  ergo  idem  dicenduin  voluntatem  influere  speciem,  uou  vero  actum 

erit  de  relationibus.  Conscquens  autem  videtur  ipsum  videudi. 


CAP.  XII.  AN  VIDEATLR  DEUS  PER  SPECIEM  CREATAM.  87 

5.  Coiitraria  sententia  est  verior. — Sex  mu-  licet,  constituere  in  actu  intellectum,  Cajeta- 
nera  speciei  intelligihilis.  —  Niliilominus  con-  nus,  1  p.,  q.  12,  art.  1,  circafmem  dicit,  spe- 
traria  sententia  est  cxpresse  l).  Tliomai  et  com-  ciem  non  solum  constituere  formaliter  in- 
munisTliomistarum,  communiorquetheologo-  tellectinn  in  actu  primo,  sed  etiam  in  acta 
rum,  quosscquenticapitecommodiusreferam:  secundo,  non  tamen  in  principium  efficien.s, 
eamque  censeo  omnino  veram.  Ut  tamen  illam  sed  ut  formam  informantem  non  quia  ipsa  sit 
confirmcm  et  declarem ,  necessarium  indico  actus  secundus,  sed  quia  comparatur  ad  actum 
prius  explicare  munus,  et  necessitatem  speciei  secundum,  sicut  forma  ad  esse.  Additque  divi- 
intelligil)dis,  et  officia  quae  illi  tribuuntur.  nam  es.sentiam  eodem  modo  constituere  intel- 
Nam  licet  lioc  philosophorum  sit  proprium,  lectum  formaliter  in  ordine  ad  visionem  sui 
tamen  hic  necessarium  est  attingere  id,  quod  et  ad  illum  comparari,  sicut  formara  ad  esse, 
est  praisentis  qurestionis  fundamentum.  Prse-  quamvis  non  informet  proprie ,  sed  altiori 
sertimquianonnuUitheologicircaquaj.stionem  modo  uniatur.  Hsec  vero  doctrina  est  falsa,  et 
hanc  multa  dicunt  de  specie  intelligibili.  Sex  intelligi  non  potest.  Suppono  enim  actum  cog- 
crgo  illi  tribuuntur.-  Inhcerere  intellectui,  con-  noscendi  esse  qualitatem  et  formam  distinc- 
stituere  illim  in  actitprimo  seu  informare  illum,  tam  ab  specie :  quantum  est  ex  se  separabilem 
Mnii'e  objectum  potentiw,  efficere  actum  intelli-  ab  illa,  ita  ut  possit  species  conservari  cum 
gendi,  reprwsentare  objectum,  et  determinare  totoeffectuformali,  absqueactuali  cognitione. 
potentiam  ad  talon  specicm  actus.  Quibus  suppositis  facile  est  intelligere,  impos- 

6.  Primum  mtmus.  —  Circa  primum  fre-  sibile  esse  actum  intdligendi  esse  ab  specie,  ut 
quenter  Thomistai  dicunt,  inhairere,  per  acci-  esse  forma,  quia  neque  esse,  quod  dat  forma 
dens  convenire  speciei  intelligibili,  quia  acci-  est  separabile  ab  ipsa  informante,  imo  nec  est 
dentarium  illi  est,  quod  sit  accidens:  per  se  distinctum  ab  ipsa:  nec  etiam  una  qualitas 
vero  solum  requirit  unionem  cum  intellectu  in  potest  esse  formalis  effectus  alterius  distinctse. 
esse  intelligibili.  Sed  advertendum  est,  aliud  Porro  impossibilius  est,  quod  de  essentia  di- 
esse  loqui  de  specie,  aliud  de  objecto  intelligi-  vina  dicitur,  quia  actus  videndi  Deum  est  forma 
bili :  nam  objecto  ut  sic  accidentarium  est  creata,  quomodo  ergo  potest  esse  formaliter  a 
conjungi  cum  potentia,  mediante  aliqua  re  forma  seu  natura  increata?  Item  quia  si  es- 
inhaerente  intellectui,  quia  de  se  tale  objectum  sentia  divina  aliquo  modo  potest  constituere 
non  habet,  quod  sit  accidens  et  si  possit  per  se  intellectum  in  actu  formahter :  ergo  formaliter 
conjungi  intellectui  ad  efficiendum  actum  in-  debet  illi  dare  aliquod  esse,  ergo  dabit  esse 
telligendi,  non  id  faciet  medio  accidente,  sed  increatum,  nam  forma  non  dat  formaliter  aliud 
potius  per  se  melius  efficiet,  quam  per  instru-  esse,  nisi  quod  ipsa  est  seu  quod  in  se  habet, 
mentum.  At  vero  species  intelligibilis  proprie  Consequens  autem  est  plane  falsum,  ut  patebit 
significat  aliquid  distinctum  ab  objecto,  quod  etiam  ex  dicendis.  Dicendum  est  ergo,  speciem 
sit  veluti  semen  seu  instrumentum  ejus,  da-  non  constituere  formaliter  intellectum  in  actu 
tum  potentiai  cognoscendi  ad  supplendam  vi-  secundo,  sed  proxime  in  actu  primo,  solumque 
cem  objecti  quando  ipsum  per  se  non  potest  comparari  ad  actum  secundum,  tanquam  prin- 
adesse  potentia?,  et  per  se  efficere  cum  illa.  Et  cipium  efficiens  ejus  ut  jam  ostendimus.  Heec 
hujusmodi  species  semper  est  accidens,  neque  autem  constitutio  intellectus  in  actu  primo 
aliter  intelligi  nec  fieri  potest  et  ideo  speciei  potest  intelligi,  aut  per  propriam  informatio- 
proprie  dictse,  quatenus  ab  objecto  distingui-  nem,  et  hoc  convenit  speciei,  quatenus  acci- 
tur  per  se  convenit  inheerere.  Quamvis  in  ipsa  dens  est  aut  per  quamcumque  aham  unionem 
specie  distingui  possit  entitas,  seu  esse  ejus  seu  conjunctionem  ad  efficiendum,  et  hoc  est 
et  fmis,  seu  efficacia  ejus :  priori  enim  modo  per  se  necessarium  in  objecto  intelUgibili  seu 
per  se  illi  convenit  inhaerere :  posteriori  consi-  in  specie,  quatenus  supplet  vicem  ejus.  Atque 
deratione  dici  potest  per  accidens,  quia  finis  hinc  ortum  Iiabuit  vulgaris  illa  distinctio  in 
speciei  est,  ut  coefficiat  cum  intellectu,  unde  hac  materia  de  duplici  modo  actuandi  poten- 
si  cumsolaexistentiacumintimapraisentia  ad  tiam,  in  esse  reali  vel  intelligibiU,  de  qua 
intellectum,  intelligatur  sufficiens  ad  efficien-  statim  dicam. 

dum,  accidentarium  est,  quod  inhoereat.  Quo  8.  Tertium  munus. — Circa  tertium  de  unio- 

sensu  recte  Scotus  in  1,  d,  3,  qu.  7,  dixit,  quod  ne  objecti  cum  potentia,  media  specie  notan- 

speciei  quatenus  est,  causa  partialis,  accidit  dum  est,  quod  paulo  ante  dixi,  aliud  esse  loqui 

actuare  seu  inhserere.  de  objecto,  aliud  de  specie:  nam  objectum  per 

7.  Secwidum  munus. — Circa  secundum  sci-  se  et  secuudum  se  non  postulat  uniri  cum  po- 


88  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

tentia  per  modum  formse  proprie  actuantis  et  cat  suum  esse  increatum  intellectui,  necpie  e 

informantis  illam.  Dico  autem  per  se^  nam  ali-  contrario.  Denique  unio  realis  inter  cluo  non 

quando  contingit  objectum,  quod  iutelligitur  intelligitur  siue  aliqua  vel  causalitate  mutua, 

esse  actum  vel  liabitum  ipsius  intellectus,  qui  vel  saltem  dependentia  reali  in  existendo,  vel 

unitur  potentiae  proprie,  per  modum  formse.  subsistendo :  nihil  autem  horum  reperitur  in- 

Sed  hoc  convenit  illi  quatenus  est  quahtas  ter  essentiam  divinam  et  intellectum.  Igitur, 

mentis  non  per  se,  ac  prascise  quia  objectum  si  contingat  objectum  per  se  conjungi  poten- 

intelligibile  actu  est.  Unde  potest  dari  aliquod  tise  ad  causandam  intellectionem  sui,  tota  illa 

objectum  hujusmodi,  quod  sit  substantia,  vel  conjunctio  intelKgi  debet  in  ordine  ad  efficien- 

res  aUa  extrinseca  intellectui,  quse  ex  se  non  tiam,  ergo  solum  potest  ibi  intelligi  intima 

liabeat  informare  intellectum.  Quando  ergo  propinquitas   et  indistantia  entitatum,  inter 

res  potest  ahter  per  se  ipsam  conjungi  intel-  objectum  et  potentiam  cum  subordinatione  ad 

lectui  in  ratione  objecti  intelUgibihs,  nou  opor-  ageudum  eumdem  actum.  Et  tunc  dicitur  con- 

tet ,  illam  unionem  esse  per  modum  formee  stitui  in  actu  primo  intellectus  per  ipsum  ob- 

proprie  informantis,  sed  per  modum  principii  jectum  sibi  unitum,  non  quia  proprie  objectum 

juvantis  intellectum  ad  intelHgendum.  actuet,  velinformet  seu  constituat  intellectum 

9.  Atcpie  ita  est  intenigendus  D.  Thomas  1  in  ahquo  vero,  et  reali  esse,  sed  sohun,  quia 
p. ,  q.  12,  art.  2,  ad  3  et  3,  contra  Gentes,  cap.  ita  assistit  intellectui,  ut  compleat  activitatem 
51.  Quamvis  Cajetanus  et  Thomistoj  longe  aU-  ejus  et  sufficienter  ilhun  determinet  ad  talem 
ter  videantur  hoe  explicare.  Distinguunt  enim  actionem.  At  vero  quando  objectum  unitur 
duphcem  unionem,  seu  informationem,  seu  potentiaj  per  speciem,  ipsa  quidem  species  vere 
dupUcem  actuandi  modum,  sciUcet  in  esse  unitur,  ut  forma  informans,  objectum  vero 
reaU  vel  in  esse  inteUigibiU,  dicentes  objectum  per  iUam  unitur  potentiffi  tanquam  agens  per 
ipsum,  V.  g.,essentiam  divinam,  si  per  secon-  semen  suum  vel  per  instrumentum ,  sicut 
jungatur  potentiee,  quamvis  non  uniatur  iUi  movens  unitur  mobiU  per  impetum  vel  geue- 
per  modum  formee  naturaUs  in  esse  reaU,  ta-  rans  passo  per  semen,  quas  unio  non  est  ali- 
men  nccessario  deberc  uiuri  iu  esse  inteUigi-  quid  distinctum  ab  ipsa  specie,  ejusque  effica- 
bili,  ita  ut  vere  constituat  inteUectum  in  actu  citate. 

primo  per  modum  formse  inteUigibiUs.   Sed        1 1 .  Quartum  munus. — Circa  quartum  de  ef- 

interrogo,  quse,  vel  cpiaUs  sit  unio  Uffic  in  esse  ficacia  est  longe  queestio  inter  philosoplios  : 

inteUigibiU :  aut  enim  est  vera  et  formaUs,  et  Ego  autem  suppono  id,  quod  probabiUus  est 

reaUs  unio,  quse  ordine  naturae  antecedit  inter  speciem  dari,  ut  cum  inteUectu  efficiat  intel- 

potentiam,  et  oljjectum  ante  actum  inteUi-  lectionem  loco  objecti,  quia  secUisa  hac  effi- 

gendi  vel  non.  Si  dicatur  hoc  secundum,  tol-  cientia,  nuUa  probabiUs  ratio,  vel  necessitas 

Utur  quffistio,  quia  si  non  est  reaUs  unio,  niliil  fingi  potest  ad  ponendas  Uas  species.  De  qua 

esse  potest  prseter  id  quod  diximus:  sic  enim  re  iegi  potest  D.  Thomas  supra,  1  p.,  qu.  56, 

uniriinesse  inteUigilHli,  nihilaUuderit  quam  art.  1  et  1,  contra  Gentes,  cap.  51,  et  sequeu- 

simid  conjungi,  taudem  duo  principia  subor-  tibus.  Scotus  in  1,  d.  3,  q.  7,  et  in  Quodl.,  q. 

dinata  ad  efficiendum  unum  actum  inteUi-  45,  AUjus,  in  Summa  de  Uomine,  p.  2,  tract. 

gendi.  de  Sensib.  et  Capreohisiu  1,  d.  35,  q.  1,  con- 

10.  Si  vero  dicatur  primum,  impugnari  po-  clus.  1,  et  ad  argumenta  contz^a  iUam.  Et  vide- 
test,  tum  quia  nova  unio  reaUs  non  est  sine  tur  essesententiaAugustiuus,  1.  9,  de  Trmita- 
novo  modo,  vel  mutatione  reaU  in  aUero  ex-  te,  c.  12,  dicente,  abobjecto  et  potentia  oriri 
tremorum,  hic  vero  neque  in  essentia  divina  coguitionem. 

hoc  rcperiti  potest,  ut  per  se  constat  neque  iu        12.  Qmntummiimis. — CUca  quintum  de  re- 

inteUcctu,  ut  ipsi  fatentur,  nam  prseter  Uimen  prajsentatione  soUim  nunc  dico,  hanc  repne- 

gloria;  nuUa  aiia  mutatio,  vel  modus  pouitur  sentationem  non  esse  ita  concipiendam,  vel 

in  intelicctu  in  actu  primo  et  quatenus  ante-  fiugcndam,  ac  si  iu  specie  ipsa  essct  simililudo 

cedit  visionem,  nec  facile  potest  fingi  aut  ex-  aliqua  formalis,  vel  imago  depicta  ipsius  ob- 

piicari  talis  modus.  Deinde,  quia  omuis  unio  jecti.  Quia  hoc  nec  potest  concipi  sine  conve- 

reaiis  terminatur  ad  unum  reale  compositum,  nientia  aiiqua  et  iniitate  formaii,  ut  de  vcrbo 

ex  intcUcctu  vero,  et  essentia  divina  non  com-  postea  dicam,  neque  hic  est  ulla  necessitas  hoc 

ponitur  unum  ens  rcale,  quia  ueque  una  sub-  lingendi  :  tum  quia  species  soium  est  veluti 

stautia,  nequc  uuum  accideus,  ueque  iuium  semen  et  instrumcutum,  in  quo  sullicit  vir- 

aii(]uod  usse,  nc(pie  diviua  esscntia  communi-  tualis  assimulatio  :  tum  etiam  quia  tota  vis  re- 


CAP.  XII.  AN  VIDEATUR  DEUS  PER  SPECIEM  CREATAM. 


89 


prsesentaudi  in  specie  ponitnr  proptcr  actum 
seeundiun  nequc  aliundc  colligi  potest,  nequc 
nos  expcrimur  illam  nisi  in  ipso  actusecundo: 
ergo  non  est  ncccsse  csse  majorem  similitudi- 
neni,  vcl  repra'sentationcm  in  spccie,  quam  in 
ipso  actu.Quod  optime  videtScotus,  loco  citato, 
et  Ferrarius  i,  contra  Gentes,  cap.  53.  Unde 


cfficientiam  objecti  et  speciei,hoc  enim  facilli- 
me  ostendi  posset,  ut  ex  dicendis  patebit,  non 
est  tamen  satis  ad  id  quod  intendimus.  Intelli- 
gitur  crgo  asscrtio ,  quod  hoc  non  repugnet 
fieri,  servato  ah(pxi  connaturaU  ordine  conci- 
pien(h  verbum  mentis  ex  ol)jecto  et  potentia. 
Sic  ergo  probatur  haic  sentcntia  a  D.  Thoma, 


quod  Pahidanus  ct  ahqui  Thomistai  dicunt,  quia  divina  substantia  cst  objectum  maxime 
actum  non  rcpra^scntare,  scd  supponcre  pra?-  inteUigiliile  in  actu  ct  in  illo  ordine  est  actus 
sentiam  ol)jecti  pcr  speciem  factam  ct  tendere     purissimus,  absque  ulla  admixtiouc  potentise 


in  objcclumrcpraiscntatum  per  spcciem:  non 
recte  dictum  est,  quia  intentionalis  rcprffisen- 
tatio,  qua)  potest  esse  in  mente,  proprie  et  ac- 
tuaUter  est  in  ipso  actu,  ut  ipsa  ctiam  expe- 
rientia  docet :  nam  cessante  actu  nuUam  effi- 
gicm,  vel  idolum  objecti  experimur  in  anima, 
unde  si  aliquo  modo  experimur  species,  maxi- 


ergo  potest  per  se  ipsum  uuiri  intcUectui  ad 
intellectionem  sui,  ergo  non  est  simpUciter  ne- 
cessaria  species  creata.  Quia  ha?c  tantum  re- 
quiri  solct  propter  absentiam,  vcl  impoten- 
tiam  objecti  intelligibilis.  Secundo  declaratur, 
quia  nulla  est  rcpugnantia,  aut  enim  orhetur 
ex  causalitate  formali,  quam  species,  seu  ob- 


me  est,  quia  postcpiam  cessamus  ab  intelligen-    jectum  habere  debet  circa  intellectum,  cons- 


do,  possumus  iterum  actum  forniare  et  reprse- 
sentare  objectum  ex  vi  intcrni  principii  con- 
servati  in  auimo,  quod  est  signum  aliquod, 
semen  ejus  reUctum  esse  in  meute,  quod  est 
principium  illius  actualis  reprsesentationis. 
Hsec  igitur  repra?sentatio  fit  in  genere  causaj 
formalis  per  ipsummet  actum,  species  vero  so- 
lum  dicitur  reprffisentare,  quatenus  est  prin- 
cipium  constitucns  intellectum  in  actu  ad  effi- 
ciendam  hujusmodi  actualem  repreesentatio- 
nem. 

13.  Sextum  mnnvs  speciei  i^itclUgihilis .  — 
Circa  sextum,  quod  est  determinare  potentiam. 


tituendo  illam  in  actu  primo :  aut  ex  causa- 
Utate  effectiva,  sed  ex  neutro  capite  oritur, 
ergo. 

15.  Circapriorem  partem  muUa  dicunt  Tho- 
mistai  de  unione  essentioe  divinse  cum  inteUec- 
tu  in  esse  inteUigibili,  ratione  cujus  potest 
supplere  illud  munus  speciei  absque  propria 
et  formali  causaUtate,  per  aliud  genus  inefFa- 
bilis  unionis  :  sed,  ut  supra  dixi,  hic  non  potest 
inteUigi  aUa  unio ,  nisi  conjunctio  duorum 
principiorum  et  sufficiens  subordinatio  ad  eum- 
demactum  efficiendum,  nequeestaliquid  quod 
nos  coffat  ad  aUam  unionem  asserendam.  Ne- 


facile  ex  dictis  intelligitur,  hanc  determiuatio-  quc  enim  lisec  incfFabilia  mysteria  asserenda 

nem  in  actu  primo  esse,  aut  per  modum  prin-  sunt,  sine  fundamento  cogente.  Diximus  enim 

cipii  formalis  et  informantis,  si  fiat  per  pro-  supra  actualitatem,  seu  determinationem  po- 

priam  speciem,  aut  per  modum  comprincipii  tentiaj  ab  objecto  per  accidens,  seu  per  occa- 

complentis  activitatem  ad  talem  speciem  ac-  sioncm,    ut  sic  dicam ,  fieri  per  inlisesionem 

tus  et  hac  ratione  quasi  specificantis  ex  parte  aut  veram  informationem,  quia  per  se  soUim 

principii.  Non  vero  proprie  ex  parte  termini,  requiritur  concursus  objecti  sufficienter  appU- 

quia  species  impressa  non  comparatur  per  mo-  cati.  Quod,  exemplo  videre  Ucet  in  angelo  co- 

dum  objecti  terminativi,  in  quo  fiat  visio,  ut  gnoscente  se  ipsum ,  per  suam  substantiam 

suppono  ex  Ubris  de  anima.  Unde  etiam  spe-  (quam  opinionem  nunc  suppono  ut  probabi- 

cies  non  determinat  potentiam  in  aliquo  alio  liorem :  nec  enim  omnia  exempla  probanda 


genere  caus»,  ut  patet  discurrendo  per  sin- 
gula. 

14.  Prima  conclusio. — His  positis,  dico  pri- 
mo  :  Nou  implicat  contradictionem  divinam  es- 
seutiam  per  se  ipsam,  ut  objectum  intelligibile 
uniri  intcUectibus  beatorum  ad  efficiendam 
immediate  visionem  beatam,  absque  inter- 
ventu  speciei  intelUgibilis  impressa?.  Haic  as- 
sertio,  ut  dixi,  est  D.  Thomse,  et  communis  et 
in  iUam  inclinat  Scotus,  2,  d.  3,  q.  9.  Hffic  au- 


ubique  sunt,  pra?sertim  cum  constet  saltem 
esse  probabile)  ibi  ergo  substantia  angeli  se 
intelUgentis  sufficienter  determinat  intellec- 
tum  ejus  et  dici  potest  constituere  illum  in  ac- 
tu  primo  ad  intelligendum,  non  formaliter  ac- 
tuando  illum,  sed  complendo  cum  illo  unum 
principium  proximum  totale  actionis. 

16.  Ohjectio. — Rejicitur. — Dices,  quamvis 
substantia  non  inlicereat  intellectui  angeli,  ta- 
men  intellectus  inhffiret  substantije  et  ex  hoc 


tem  assertio  non  solum  est  ita  inteUigenda,  capite  intelUgi  potest  inter  ea  unio  sufficiens 
ut  hoc  non  repugnet  fieri  multiplicando  mira-  ad  inteUectionem  :  at  vero  in  praisenti  nec 
cula  et  supplendo  per  omnipotentiam  omnem    Deus  inest  iutellectui  bcati,  neque  e  contrario. 


90  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

Respondetur  illam  inlieesionem  nou  esse  ne-  cipii  et  termini,  seclusa  autem  efficientia,  ex- 

cessariam  ad  efficientiam  ut  sic.  Sed  in  crea-  cluditur  habitudo  prima  et  consequenter  ra- 

tura  fortasse  est  necessaria  aliqua  similis  con-  tione  illius  non  est  necessaria  unio  ,  neque 

junctio,propterimperfectionemejusutipossint  quoad  hoc  est  aliquid,  in  quo  objectum  sup- 

illa  duo  principia  esse  subordinata  et  per  sit  pleat  rationem  speciei.  Habitudo  autem  termi- 

conjuncta  in  ordine  ad  eamdem  actionem.  At  ni,  neque  convenit  speciei  intelligibili,  ut  sic, 

vero  Deo  tril>uendum  est  id  quod  e.st  perfectio-  neque  per  se  requirit  unionem,  sed  sokim  quod 

nis  in  creatura,  seclusis  imperfectionibus,  con-  objectum  in  se  et  prout  in  se  est  videatur. 

currere  autem  ad  actum  intelhgendi  per  mo-  Ergo  repugnat  dicere ,  quod  essentia  divina 

dum  objecti  intelhgibiUs  et  per  se  adesse  po-  nihil  efficiat  ut  objectum  et  quod  uniatur  po- 

tentige  et  subordinare  illam  sibi  in  ordine  ad  tentise  ad  supplendam  vicem  speciei. 

eumdem  effectum,  totum  hoc  est  perfectionis  18.  Prffiterea  repugnat  etiam  dicere  hanc 

et  potest  recte  intelhgi  sine  imperfectione  in-  totam  efficientiam  convenn-e  himini  et  iUud 

hffirentiffi,  vel  informationis,  ergo  ex  lioc  capi-  non  esse  speciem,  vel  saUem  habere  vicem  e- 

te  hoc  non  repugnat.  Et  hanc  doctrhiam  insi-  jus.Nam  perspeciemsolum  inteUigimus  quam- 

nuavit  Cajetanus,  1  part.,  quajst.  12,  art.  2,  in  dam  quahtatem,  quee  preebet  potentise  activi- 

quadam  prima  solutione  ,  quamvis  iUam  non  tatem  quamdam  ad  actum ,    necessariam  ex 

probet,  eam  tamen  videntur  sequi  Scotus  et  parte  objecti.  Item  quia  haic  activitas  objecti 

Ferrarius  et  Uh  etiam  favet  Scotusin  1,  dist.  3,  necessaria  est  in  actu  intelhgendi  ut  sic:  ergo 

qusest.  sexta,  quamvis  eum  impugnet  Cajeta-  etiam  in  visione  beata  :  ergo  si  Deus  non  prse- 

nus,  1  parte,  qusest.  79,  art.  2.  bet  Ulam  per  se  ipsum,  sed  per  quahtatem, 

il.Opinio  Thomistarum. — Refellitiir. — Pri-  quam  per  modum  actus  primi  ad  hoc  munus 

ma  assertio.  —  Circa  secundum  caput  de  effi-  substituit,  quae  quahtas  est  ipsum  lumen,  ne- 


cientiavaria  etiam  dicuntThomistaj :  nara  qui- 
dam  eorumUcetaffirmentDeum  supplerevicem 
speciei,  nihilominus  negant  Deum  posse  sup- 
plere  et  conferre  iUam  efficientiam,  quam  so- 
let  dare  species  inteUigibiUs,  quia  in  taU  effi- 
cientia  species  est  veluti  instrumentum  intel- 
lectus,  qui  iUa  utitur.  At  vero  essentia  Dei  non 
potest  hoc  modo  subjici,  seu  subordinari  in- 


cesse  est  tiiteri,  ipsum  lumen  esse  speciem, 
quia  est  veluti  semen  seu  instrumentum  ob- 
jecti  ad  actum  efficiendum :  ergo  repugnantia 
est  negare  speciem  creatam  et  hoc  munus  tri- 
buere  lumini. 

19.  Ahi  ergo  concedunt,  Deum  per  se  effi- 
cere  hujusmodi  actum,  non  tamen  immediate 
per  substantiam  suam  tanquam  objectum  actu 


teUectui,  ut  ita  dicam,  esset  enim  magna  im-  inteUigibile,  sed  per  vokmtatem  per  infinitam 

perfectio.  Et  ideo  hi  auctores  dicunt  essentiam  potentiam,qua  operatur  aUoseffectus.Sed  Ucet 

divinam  supplere  vicem  speciei,  quantum  ad  verum  sit,  Deum  posse  hoc  modo  supplere  effi- 

unionem  objecti  cum  potentia,  non  vero  quan-  cientiam  objecti  non  soknn  in  intellectu  respec- 

tumad  efficientiam  :  sed  lianc  totam  tribunt  tuvisionissu8e,sedetiam  respectu  aliorum  ob- 

himini  gloriaj,  quod  tamen  negant  esse  spe-  jectorum,  imo  etiam  in  sensibus,  quia  Deus  ut 

ciem  inteUigibilem  Dei.  Sed  hanc  doctrinam  prima  causa  potest  supplere  efficientias  causa- 

existimo  divo  Thomee  contrariam  et  involven-  rum  secundarum,  ubi  non  involvitiu-  speciaUs 

tem  repugnantiam.  Primum  patet,  nam  divus  repugnantia,  quae  hic  nuUaapparet ;  nihilomi- 

Thomas,  1  part.,  quffistione  duodecima,  arti-  nus  hoc  in  preesenti  non  sufficit,  quia  iUe  mo- 

culo  secundo,  ad  ultimum  et  tertium,  contra  dus  operandi  Dei  et  supplendi  efficientiam  ob- 

Gentes,  capite  1 1  et  in  -4,  distinct.  49,  quaist.  jecti  et  miraculosus  est,  et  prseter  naturam 

2,  art.  2,  ad.  8,  et  in  corpore,  docet,  essen-  rerum.  Quia  ex  natura  rei  objectum  esse  de- 

tiam  divinam  esse,  quod  beatus  inteUigit  et  bet  causa  proxima  actus,  per  se,  vel  per  spe- 

quo  inteUigit  et  supplere  totam  rationem  spe-  ciem  :  ergo  si  Deus  ut  objectum  non  posset  per 


ciei,  quoad  omnem  concurs\mi  objecti.  Secun- 
dum  patet,  qviia  seckisa  efficientia  nuUa  re- 
linquitur  necessaria  unio  objecti  cum  potentia, 
quffi  ad  inteUectionem  conferat  per  modum 
actus  primi.  Quia  ut  ostendimus,  unio  forma- 
Us  ibi  nuUa  est ,  sed  tantum  potest  intelligi 
conjunctio  qua^dam  in  ordine  ad  eamdem  ac- 


se  influere,  deberet  infundere  speciem,  ut  ac- 
tus  connaturali  modo  fieret.  Sicut  infi^a  etiam 
dicemus,  posse  Deum  ut  causam  supremam 
supplere  efficientiam  kiminis,  et  nihUominus 
kuncn  esse  necessarium  ad  connaturalem  mo- 
dum  agendi. 
V     20.  Resolutio.  —  Dicendum  ergo  est  prteter 


tionem.  Item  quia  objectum  duphcem  habi-  ^  concursum  Dei  ut  causai  primoe,  posse  etiam 
tudinempolest  habere  ad  actum,  scihcet,  prin-^.  infiucrc  in  actum  videudi  permodum  priucipu 


CAP.  XII.  AN  VIDEATUR  DEUS  PER  SPECIEM  CREATAM.  91 

proximi  connaturalis  illi  actui  cx  partc  objecti  ergo.  Secundo,  speciessolum  poni  solet  ad  sup- 

et  lianc  ctTicientiam  dari  immediate  per  subs-  pleudam  absentiam,  vel  impotentiam  objecti , 

tantiam  divinam,   libere  applicatam  per  vo-  hic  autem  ad  ncutrum  horum  est  necessaria. 

hnitatcm.  Prol)atur,  quia  Dcus  cst  perfectissi-  Responderi  potcst  cx  Scoto  quodhbet  \A  etin 

muni  o])jectum  inteUigibilc  in  actu,  ergo  cou-  2,  distinct.  3,  qusst.  9,  etiam  dari  specicm,  ut 

veuit  iUi   quicquid    est    perfectionis  in    tah  actus  sit  iu  potestatc  iuteUigentis.  Responde- 

objecto,  ergo  et  posse  efficere  visionem  sui  in  tur  :   si  hoc  iuteUigatur  de  potestate  hbera, 

ratione  objecti,  nam  hoc  perfectionis  est :  ct  non  habere  locum  in  hac  visione,  qua;  non  h- 

nuUam  habet  admixtam  imperfectionem  Deo  bcre,  sed  necessario  fit,  Si  autem  iuteUigatur 

repugnantem.  Minor  propositio  probatur,  quia  absohitc  de  potestate  activa  :  satis  habere  in- 

in  eflicicntia,  ut  sic,  nuUa  est  imperfectio  et  tcUigentem  in  sua  potestate  talem  actum,  si  ex 

ideo  dicitur  Deus  posse  supplere  causam  effi-  parte  sua  habeat  sufficientem  virtutem  acti- 

cientem ,  quia  hoc  ex  perfcctione   convenit.  vam  et  objectum  per  se  satis  conjunctum  ad 

Nec  vero  in  tah  efficientia  fingi  potest  specia-  agendum  ;  pra^sertim  in  hac  visione,  in  qua 

hs  imperfectio.  Qua3  euini  afFerebatiir,  quod  principahs  virtus  est  in  ipso  Deo,  qui  est  ob- 

divina  essentia  subordinaretur  in  agendo  in-  jcctum  tahs  visionis,  ideoque  ex  natura  rei  ne- 

tcUectui  creato,  nuUa  cst :   specics  enim  intel-  cessario  manat  ab  objcctis  ct  potcntia  suffi- 

hgibihs,  quia  est  accidens  intcUectus,  potest  cienter  elevata  ad  operandum,  ut  infra  dice- 

Uh  subordinari:   objectum  vero  ipsum  intcUi-  mus.  Sed  urgebis.  Nam  magis  connaturale  est, 

gibUe,  in  quo  iUa  virtus  efficiendi  est  aUiori  ut  principium  proximum  operandi  sit  intrinse- 

modo,  non  est  necesse  ut  subordinetur  intel-  cum  et  inhaerens  ipsi  operanti,  nam  heec  est 

lectui,   sed  potius  potest  ipsum  objectum  ha-  ratio,  ob  quam  ponuntur  habitus  infusi.  Res- 

bere  subordiuatum  sibi,  sicut  angehis  inteUi-  pondetur,  hoc  esse  verum  de  principio  ope- 

geus  suam  substantiam,  habet  sibi  subordiua-  randi,  quod  tenet  se  ex  parte  operantis,  non 

tam  vim  inteUectivam.  Maxime,  quia  in  prce-  vero  de  objecto  ipso.  Atque  ita  in  proesenti, 

senti  Deus,  qui  videtur,  est  principahs  auctor  beatus  quatenus  efficit  visioncm,  habet  prin- 

hujus  visionis  et  utitur  inteUectu  creato  tan-  cipium  agendi  sibi  inha?rens,  scihcet,  inteUec- 

quam  instrumeuto,  cui  coujungit  substantiam  tuni  et  hunen  :  objectum  vero  non  est  propria 

suam,  tanquam  objectum  ad  efficiendam  vi-  ratio  agendi,  a  qua  ipsa  beatus  denominetur 

sionem.  agens,  seu  activus,  sed  est  vehiti  principium 

21.  Sccmda  condusio. — Ratio  responsum  coefficiens  et  coadjuvans  et  ideo  necesse  non 

rejicitur.  —  Secundo   dicendum   est ,   videri  est  ut  uniatur  inteUectui  per  ahquid  ipsi  in- 

Deum  a  beatis  sine  interventu  speciei  inteUi-  heerens. 

gibUis  creata;,  Deo  ipso  proxime  per  suam  subs-  22.  Ad  argumentiini.  — Hffic  omnia  clariora 

tantiam  concurrente.   In   hoc  sequimur  opi-  fientrespondendoargumenlis  aharum  opinio- 

nionem  D.  Thomae  fere  commuui  theologorum  num.Adargumenta  ergo  priorilocoposita  res- 

consensu  jam  receptam,  nam  prater  eos,  qui  ponsumjamest,necessariumuonesse,ut  objec- 

putant,  non  posse  dari  talem  speciem,  quos  in  tum  inteUigibile  coustituat  poteutiam  in  actu 

sequenti  capite  referam ,    eam  tenent  Alex.  primo  informando  iUam^  sed  per  se  assistendo 

Alensis,  1  parte,  qusest.  7,  numero  secundo  et  et  conjungendo  se  iUi,  quando  est  tam  perfec- 

2  parte,  qusest.  29,  num.   \,  Pahidanus  in  tum,  ut  per  se  id  facere  possit.  Rem  ostensum 

quarto,  dist.  49,  qutest.  \,  art.  2,etibidem  est,nonrepugnaredivin8eomnipotentia3  perse 

Thomas  de  Argeutino  et  Marsiho  in  3,  qusest.  ipsam  influere  in  actumutobjectum  actuintel- 

10,  art.  2,  estque  in  schohs  valde  recepta.  Ra-  hgibile.  Quodvero  quidam  objiciunt,  talemac- 

tiouem  hujus  assertionis  multi  ex  eo  sumunt,  tionem  futuram  esse  naturalcm  et  non  hbe- 

quod  putant  imphcare  contradictiouem ,  dari  ram,  frivolum  est,  quia  iUa  efiicientia  subor- 

talem  speciem  creatam  Dei,  sed  lioc  habet  du-  dinata  est  vohintati  divinse  ,  sicut  omnis  aha 

bitationem  tractaudam  capite  sequenti,  a  qua  effectio  ad  extra  et  hoc  satis  est,  ut  sit  hbera, 

nunc  ahstrahendum  est.  Ratio  ergo  assertionis  non  ehcitive  (ut  more  nostro  loquamur)  sed 

sumitur  ex  proecedenti,  quia  non  oportet  mul-  donominative  admodumactus  exterioris  :  nam 

tiphcare  principia,  quai  non  sunt  necessaria  etiam  creatio  est  hoc  modo  hbera  et  non  aho. 

juxta  naturas  rerum:  sed  ostensum  est,  posse  23.  Duhium. — Quidam  dicendi  modus. — Re- 

Deum  videri  sine  specie  concurrente  ipso  per  futatur. — In  confirmatione  petitur  difficultas, 

se  tanquam  objecto  actu  intelhgibih,  quod  sa-  au  liaec  efficientia  sit  tribueuda  soli  divinaj  es- 

tis  est,  ut  visio  maxime  fiat  x^oimatm^ali  modo,  seutiae,  vel  etiam  relationibus  ut  sic.  Ahcui 


92  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

videri  potest  probabile  hoc  posterius,  propter  connatnrale^  ut  sola  essentia   sit  principium 

argumentum  ibi  factum  et  quia  nullum  inde  talis  visionis^  per  quam  ipsa  primo  et  conse- 

videtur  sequi  inconvenieus^quiacumuna  per-  quenter  reliqua  videntur.  Tertio,  addi  potest^ 

sona  non  possit  videri  sine  alia,  semper  ille  ef-  quod  relatio^  ut  relatio  non  est  activa  :  Item 

fectus  ad  extra  erit  indivisus  et  communis  om-  quod  substantia  preecise,  ut  talis  est,  non  est 

nibus.,  quod  videtur  sufficiens  ad  salvandum  ratio  agendi ,  sed  conditio  et  ideo  relationes 

illud  axioma  :   Opera  Trmitatis  ad  extra  sunt  divinai  prsecise  sumptae,   quatenus  relationes 

indlvisa.  Sed  nihilominus  non  approbo  hunc  sunt,  sunt  rationes  subsistendi,  non  efticiendi. 

dicendi  modum.  Nam  imprimis  constat,  sohim  25.  Ad  aliam  jiartem  argumentorum  jam 

concursum,  divinae  essentiee  esse  sufficientem  fere  responsum  est.  Negamus  enim  speciem 

ad  efficiendam  visionem  omnium  personarum,  creatam  esse  necessariam ,   ut  visio  illa  fiat 

ut  patet  in  ipsismet  personis  divinis.  Nam  Pa-  connaturah  modo,  quia  species  non  est  neces- 

ter,  verbi  gratia,  intuetur  omnes  personas  et  saria  ex  parte  intehigentis  sed  objecti.  Quod 

tamen  relationes  Fihi  et  Spiritus  sancti  non  autem  aha  objecta  concurrant  mediante  specie, 

concurrunt  uUo  modo  tanquam  ratio,  vel  prin-  provenit  ex  eo,  quod  improportionata  sunt, 

cipium,  per  quod  Pater  videat,  seu  inteUigat  ut  per  se  concurrant.  Ubi  autem  objectum  est 

ihas,  ut  est  res  certissima,  sed  sola  sua  subs-  aptum   et   sufiicienter  conjunctum   potentiae 

tantia  est  Patri  sufficieus  ratio  ad  videndum  magis  connaturale  est,  ut  per  se  ipsum  efiiciat 

omnia,  ergo  idem  erit  respectu  visionis  crea-  sui  cognitionem,   ut   de  angehs  dictum  est. 

tge.  Nam  quod  haic  fiat  per  efficientiam  (quai  Unde  per  hoc  non  exchiditur,  quin  Deus  efh- 

nuha  est  circa  visionem  increatam)  nihil  re-  ciat  illam  visionem  per  causam  secundam  et 

fert,  quia  hoc  provenit  ex  imperfectionis  ;  et  per  formam  illi  inditam,  necessariam  ex  parte 

non  tollit,  quin  ipsa  substantia  divina  de  se  sit  ejus,  ut  jam  dictum  est  et  in  capite  quarto  de- 

sufficiens  ad  manifestandum  omnia.  Et  ratio  cimo,  ampliusexplicabitur.  Adconfirmationem 

est,  quia  in  ipsa  essentia  virtute  et  eminenter  vero  dicendum  est,  elicitive  (ut  sic  dicam)  esse 

continentur  relationes  ,  tanquam  in  radice  ,  illam  actionem  ab  essentia  Dei  quatenus  est , 

nostro  modo  loquendi  et  ideo  ipsa  est  sufficiens  imperativc  autem  esse  ab  eadem ,  quatenus 

principium  ad  videndas  illas,  non  est  ergo  ne-  vult.  Et  priori  ratione  liabet  illa  actio ,   quod 

cessaria  efficientia  ipsarum  relationum  per  se  si  naturalis  quoad  specificationem ,  quia  sup- 

ipsas,  sed  solum  quatenus  inchiduut  essen-  posito,    quod   vult  Deus  illo  modo  diflicere 

tiam.  cum  tali  intellectu,  tali  lumiue  disposito,  talem 

24.  Ex  quo  ulterius  infero ,  hanc  efficien-  sui  imaginem  expressam  in  illo  et  cum  iUo 

tiam  non  esse  alio  modo  possibilem.  Primo ,  imprimit.  Est  autem  actio  libera  quoad  exerci- 

propter  rationem  factam ,  quia  efficientia  ad  tium ,  quia  ex  libera  voluntate  pendet. 
extra  est  indivisa,  quod  est  verum  non  solum 

ratione  effectus ,  quia  semper  est  ab  omuibus  CAPUT  XIII. 
personis,  sed  etiam  ratione  effectionis  et  prin- 

cipii  agendi,  quod  est  semper  unum  et  idem  an  de  potentia  absoluta  possit  videri  deus, 

in  omnibus  persouis,  nam  in  Iioc  fundant  om-  prout  est  in  se  ,  per  speciem  creatam 

nes  sancti  illud  axioina.  Quia ,  si  relatio  esset  impressam  ejusdem  dei  ,  ab  eo- 

ratio  agendi,  quantum  est  ex  parte  sua ,  pos-  dem  infusam. 
set  una  efiicere  sine  alia.  Quod  vero  iion  possit 

videri  una  persona  sine  alia,  id  aliunde  prove-  1 .  Triplex  similitiido  impressa,  expressa  et 

nit.  Unde  esset  quasi  per  accidens  ad  ipsam  odjectiva.  —  Multi  senserunt  implicare   con- 

efficientiam ,  quia  quantum  est  ex  parte  effi-  tradictionem  ,  dari  talem  speciem  ;  et  in  hoc 

cientise,  nihil  repugnaret.  Secundo,  quia  divi-  fnndarunt  resolutionem   capitis  pra?cedentis , 

nis  relatiouibus  niliil  est  tribuendum,  nisi  quod  ut  il)i  adnotavi.  Hujus  opinionis  videtur  fuisse 

est  necessarium  et  maxime  connaturale  :  noii  D.  Thomre  1  p.,  q.  12,  art.  2,  ubi  licet  nou 

est  autem  necessaria  liaec  eftlcientia,  ut  ostendi,  loquatur  exprcsse  de  specie  iutelligibile  im- 

neque  etiam  est  connaturalis,  quia  proprius  et  pressa ,  negat  tamen  absolute ,  Deum  videri 

connaturalis  modus  videndi  divinas  personas,  posse  per  similitudinem  creatam,  quod  gene- 

cst  pcr  essentiam  carum  ita  ut  essentiale  et  ralius  est,  et  ideo  inter  ipsosmet  Thoinistas  est 

priinarium  objectum  Ulius  visionis  sit  essentia,  varietas  in  sensu  D.  ThomM  exphcando,  quem 

relationes  vcro  consequenter  cuin  iUa  videan-  hoc  loco  breviter  declai-are,  non  erit  inutile  : 

tur,  sicut  cousequuntur  illam.  Ergo  est  etiam  uam  ad  rem  ipsam  magis  declarandam  etiam 


CAP.  XIII.  POSSIT-NE  VIDERI  DEUS  DE  POTENTIA  AnSOLUTA  PER  SPECIEM  CREATAM,  ETC.       93 

confert.    Triplex    crgo    .similitudo   potcst    in  diicit,  sunt  efficaccs  ad  cxcludendam  objecti- 

mentc  intclligi,  per  quam  possit  ficri  cogni-  vam  similitudinem  :    ad  probandum    autcm 

tio  alicujus  rci,    quas  nominarc   pos.sumus,  essc  impos-sibilcm  spccicm  imprcssam,  parum 

imprcssam,  cxprcssam  et  objcctivam ,  scn  pcr  valcnt  nt  vidcljimus.  Tertio ,  quia  in  argu- 

raodum  actus  primi,  vel  per  modnm  actusse-  mento  sedcontra  adducit  locum  Angustini  15, 

cundi  vel  per  modum  objecti ,  seu  reprsesen-  de  Trinitatc ,  capite  nono ,  in  quo  aperte  lo- 

tautem   elficctive    formalitcr    vel    objective.  qnitnr  desimilitudinc  objectiva^  qualisilla  est, 

Excmplum  scnsil>ile  cssc  potcst  in  visu  ;  datur  quK   fit  pcr  specnlum  in  a^nigmatc ,  dc  hac 

enim  .specics  impressa ,  datur  ctiam  actus  vi-  cnim  cognitione  loqucbatur  ibi  Augustinns. 

dendi,  qui  ccn.setnr  ctiam  e.ssc  .similitndo  in-  Quarto,  qnia  artic.  4,  ad  \,  aperte  loquitur  de 

tentionalis  et  dicitur  formaliter  repraisentare,  similitudine  objectiva,   negando  posse  videri 

quia  informando  potcntiam  facit  illi  prascns  Deum  per  similitudinem  et  refcrt  ad  art.  2, 

objectum  et  ideo  dicitur  ctiam  repra?sentare  ct  simile  argumentnm  sumitur  ex  art.  11. 

in  actn  secundo ,  in  quo  differt  ab  spccie  im-  3.  Tmpugnaiio  jjrwdida  intcrprctationis.  — 

pressa,  qua;  tantnm  effcctivc  ct  de  se  in  actn  Ho^c  vero  sentcntia  difficillime  defcndi  potcst. 

primo  reprtesentat.  Convcniunt  vero  inter  se,  Primo,  quia  statim  in  principio  articnli  snp- 

quod  ipsa  pcr  sc  loquendo  ct  in  cognitione  di-  ponit  divus  Tliomas,  ad  visionem  intellcctua- 

recta,  non  videntur,  quando  per  eas  vidctur  lcm  duo  rcquiri ,  scilicct  virtutem  visivam  et 

objcctum,  c|uia  non  tcrminant  visioncm,  scd  nnionem  cnm  re  visa.   At  hsec  nnio  cum  re 

altcra  est  principium  ejus ,  altera  cst  ipsa  visio.  visa  non  fit  per  similitndinem  objectivam,  qnse 

Praitcr  has  vero  dari  potest  similitudo  objec-  per  sc  nccessaria  non  est ,  sed  ex  accidenti  in 

tiva,  ut  in  visu  esse  potcst  imago  amici  ex-  visione  qnadam  imperfecta  aliquando   inter- 

terins  proposita  adintuendum  in  illa  amicum.  venit.  Secundo,  quia  statim  hoc  declarat  cxem- 

Qure  diflert  a  prEeccdcntibns,  tnm  in  gencre  plovisioniscorporalis:  iS'icKi;.smi/i^«^o,inquit, 

rcprffisentationis  et  similitudiuis ,  quia  est  per  la^ndis  est  in  oculo,  per  quam  fit  visio  in  actu. 

realem  et  naturalcm  convcnicntiam  cum  ob-  Gonstat  antcm ,  lapidem  non  essc  in  oculo  per 

jecto  remoto ,  qnod  non  liabent   alice ,  tnm  simiUtudincm  objectivam ,  qua;  ad  vi.sionem 

etiam,  cjuia  ipsa  estimmediate  objectnm  quod  per  se  necessaria  non  est,  sed  per  speciem  vi- 

videtnr  et  ideo  dici  solct  medium  cognitum,  sibilem ,  fjuffi  est  medium  incognitum  per  se 

nam  duoe  priores  similitudines  incognita^  di-  neccssarium  ad  videndnm.  Tertio,  qnia  deinde 

cuntur,   quia  per  illuni  actum   non  proprie  distinguit  Innien  nccessarium  ad  videndum  ex 

cognoscuntnr.   Hac  igitur  triplex   similitndo  partc  poteuticB   (  qnod  vocat  similitndinem , 

potest  in  intellectn  cogitari,  uam  species  intel-  quarto  modo  snpra  declarato )  ab  nnione  cnm 

ligibilis  et  actus  ctiam  ibi  nccessaria  sujit,  ut  re  visa,  necessaria  ad  videndum  et  lianc  vult 

suppono.  SimiUtudo  antcm  objectiva  adhiberi  non  fieriper  similitudincm  Dei  in  ejus  visione, 

ctiam  aliqiiando  potest ,  licct  pcr  se  non  sem-  sicnt  solct  fieri  in  aliis  cognitionibus  intellec- 

per  necessaria   sit.    Adderc   item    possumus  tualibus  :  constat  autem  solere  fieri  per  simili- 

cjuartnm  geuns  similitudinis,  qnod  dici  potest  tudinemimpressam,noupcrobjectivam.Quar- 

per  participationem  et  couvcuicntiam  in  vir-  to,  qnia  in  nullo  alio  loco  primo,  partis  dispn- 

tute  iutelligeudi,  cnjus  ctiam  mcminit  D.  Tho-  tavit  D.  Thoma^  de  specie ,  per  quam  videtur 

mas  iu  illo  articnlo  secundo  ct  docet,  hanc  si-  Deus,  neqne  nnc|uam  illius  meutiouem  fccit , 

militudinem  creatam  interccdere  iu  vi.sioue,  (|uia  profectoputavitillam  nondari,  cjnodahbi 

eamqne  vocat  lumen  gioriai.    Scd  nunc  non  nou  probat  uisi  in  illo  articnlo  (loquor  in  parti- 

agimus  de  lioc  genere  similitudiuis  per  parti-  bus )  uam  alia  loca  statim  referemus,  qna?  hauc 

cipatiouem  lumiuis,  quia  uon  est  similitudo  re-  ejus  meutem  satis  declaraut.  Ac  deuiqne  si  so- 

pneseutativa,  dc  qua  unnc  agimns  ct  dc  illa  lum  ageret  de  similitndine  objectiva ,  actum 

dicemus  capite  sequcnti.  agcret ,  quia  in  articulo  primo,  id  satis  proba- 

2.  Interpretatio  aliquornm.  —  Dicnnt  ergo  tum  crat,  nullus  enim  cogitavit,  Deum  vidcri 

aliqui,   D.  Thomam  iu  illo  articulo    tautum  pcr  talem  similitudiuem,  nisi  qui  fuernnt  in  er- 

voluisse  excludere  similitudincm  objectivam  rore  Armenornm,  Unde  tam  est  certum  uon  vi^ 

a  visioue  Dci,  uon  vero  impressam  vel  exprcs-  deri  Deum  per  talem  simihtndiucm,  quam  est 

sam.  Et  potest  hoc  suaderi  primo,  quia  solnm  ccrtum  videri  in  se.  Quia  qnod  per  talem  simi- 

excludit  similitudinem  ex  pai^te  rei  visee  ct  UtucUuemvidctnr,nouvideturiusc,sediualio; 

admittit  illam  ex  parte  potentiiB  videutis.  Se-  et  prajsertim  Deus,  cujus  non  potcst  dari  ta,lis 

cuudo,  ac  prsecipue,  qui  a  ratioues,  quas  ad-  similitndo  pcrfecta  extra  suam  essentiam,  qiiia 


94 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 


( ut  dixi )  hsec  similitudo  objectiva  est  per  rea- 
lem  convenientiam  inter  imaginem  et  proto- 
typum,  lisec  autem  convenientia  non  potest 
esse  imivoca,  nec  perfecta  inter  Deumetqua- 


virtutem  videndi  et  unionem  rei  visee  :  non  di- 
ceret  autem  ad  visionem  requiri  visionera, 
alias  niliil  diceret,  non  loquitur  ergo  de  unio- 
ne,   quam  formaliter  facit  ipsa  visio,   Tum 


cumque  creaturam.  Quare  licet  lumen  glorise    etiam  quia  infra  ait  similitudinem  lapidis  esse 


dicatur  esse  similitudo  divini  luminis  per  emi- 
nentem  quamdam  participationem  superioris 
ordinis ,  nihilominus  in  illo  himine  objective 
cognito  non  videretur  clare  Deus.  Unde  hmien 
iUud  potest  deservire  ad  videndum  clare  per 


in  oculo,  per  quam  fit  visio,  at  visio  non  fit 
pervisionem,  sed  perspeciem,  necilbid,  per , 
dicit  ibi  causam  formalem ,  sed  principium 
agendi,  ahas  non  diceret  visionem  fieri  per 
similitudinem  sed  esse  simihtudinem ,  per 
mo(him  virtutis  activse  intehigendi,  ut  postea  quam  videns  videt.  Secundo,  quia  ahis  locis 
dicemus,  non  vero  per  modum  simihtudinis  ob-  vocat  D.  Thomam  simihtudinem  (dequain 
jectivse,  quia  hoc  non  modo  potest  referre  Deum    iho  articulo  et  in  aliis  locis  loquitur )  speciem 


prout  est  in  se ,  quia  non  habet  cum  iUo  con- 
venieiitiam  perfectam. 

4.  Fimclamentum  hiijus  sententue.  —  Alii 
interpretati  sunt,  D.  Thomas  locutum  esse  de 
similitudine  formali  seu  expressa ,  quae  dici- 
tur  verbum  mentis ,  quia  putant  D.  Thomam 
sensisse  verbum  mentis  non  tantum  esse  simi- 
htudinem  informantem  intellectum,  sed  etiam 
concurrere  ut  similitudinem  objectivam ,  seu 
ut  medium  cognitum  et  ideo  excludendo  simi- 
litudinem  objectivam  lianc  praicipue  vobusse 
excludere  :  et  suaderi  hoc  potest,  primo  argu- 
mentis  factis  pro  priori  opinione  et  praesertim 
ex  aliis  locis  D.  Thomas  ubi  docendo,  Deum  non 


intelligibilem ,  ut  3,  contra  Gentes,  cap.  49, 
ratione4;  et  d.  quajst.  12,  art.  9,  ubi  quserit : 

An  res  in  Beo  videantur  fer  similitudinem.  In 
argumento  sed  contra,  argumentatur,  (iwmper 
unam  specieni  videtur  speculum  et  ea ,  quce  in 
speculo  apparent  :  ubi  clare  loquitur  de  specie 
impressa  et  subsumit :  Bed  Deus  non  ridetur 
per  similitiidinem,  sed  per  suam  essentiam  ;  et 
concludit :  Ergo  nec  ea,  quce  in  ipso  videntur  , 
per  aliquam  simililudineni,  sive  speciem  viden- 
tur.  Satis  ergo  declarat,  has  similitudines  esse 
species,  unde  in  articulo  respondet :  Ea,  quce 
heati  vident  in  essentia  Dei,  non  videre  per  ali- 
quam  speciem,sedper  ipsam  divinam  essentiam 


videri  clare  per  similitudinem ,  allegat  illum     intellectui  eorum  unitam.  Idem  aperte  confir- 


articulum  secundum ;  ergo  explicat ,  se  loqui 
de  similitudine  expressa,  quatenus  oportet  esse 
cognitam  a  vidente.  Secundo,  quia  aliis  locis 
sentit  verbum  esse  intentionem  cognitam ,  ut 
allegavi  supra,  cap.  11.  Tertio,  qiiia  rationes 
D.  Thomse  ad  hoc  videntur  tendere  et  ita  sunt 
efficaces  et  non  aliter,  ut  patet  ex  dist.,  art  2 
et  latius  3,  contra  Gentes,  cap.  49.  Quarto , 
maxime  moverc  potest,  quod  D.  Tliomam, 
qutest.  8,  deVerit.,  art.  1;  aperte  docerevidc- 
tur,  non  videri  Deuni  per  verbum  creatum. 

5.  Hujus  interpretationis  auctores ,  ut  non 
habeant  D.  Tliomse  sibi  contrariuni  in  opinione 
de  specie  impressa,  quam  de  facto  etiam  beatis 
attribuunt ,  non  solum  magnam  vim  inferunt 
verbis  ejus,  sed  etiam  opiniones  alias  longemi- 
nus  probabiles  D.  Thoma  tribuunt.  Primo  ergo 


mat  qufest.  58,  artic.  2.  Tertio,  juxta  illam 
interpretationem  necesse  est  dicere,  divum 
Thomam  negasse ,  beatum  videre  Denm  per 
actum  iutelligendi  crcatum ,  quod ,  ut  verum 
fatear,  non  ]Daruni  indicat  D.  Tliomas  in  uni- 
co  loco  (scilicet  in  dicto  art.  1,  quasst.  8,  de 
Verit. )  tamen  incredibile  est,  D.  Thomam 
fuisse  in  ea  sententia,  cum  passim  de  visione 
beatorum  loquatur,  ut  de  forma  creata  et  in 
1,  2,  qua^st.  3,  art.  1 ,  expresse  doceat,  beati- 
tudinem  formalem,  quam  ipse  ponit  iu  visione, 
esse  quid  creatum  et  art.  2 ,  docet,  illud  crea- 
tum  esse  operationem  vitalem ,  qu»  dicitur 
vita  aeterna,  ut  ibi  dicit  ad  1 ,  adducens  illud 
Joaunes  17  :  Hwc  cst  rita  (cterna,  ut  cognos- 
cant  le,  etc.  Non  ergo  intendit  D.  Thomas  in 
illo  articulo  sccundo,  nec  in  aliis  locis,  prteser- 


D.  Tliomas  cum  in  illo  articulo  secundo ,  prse-  tim  in  partibus,  vel  libris  contra  Gentes ,  aut 

mittit,  ad  visionem  inteUectualem  duo  requiri,  in  4 ,  excludere  a  beatis  actum  creatum ,  quo 

virtutcm  visivam  et  unionem  cum  re  visa,  a-  vident  Deum ,   ergo  nec  speciem  expressam 

perte  loquitur  dc  luiione,  qua?  fieri  solet  per  spe-  potuit  excludere. 


ciem  impressam,  sicut  con.stat  in  excmplo  oculi 
corporalis,  quod  statim  adducit.  Sed  respon- 
dent ,  ctiam  ibi  loqui  D.  Thomam  de  unione 
objecti  cmn  potcntia  pcr  ipsummct  actum  et 
specicm  exprcssam.  At  hoc  incrcdibile  est , 
tum  quia  D.  Thomas  ait  ad  visionem  rcquiri 


6.  Dicetur,  admisisse  quidem  actum  ^nsio- 
nis  creatum,  sed  non  talem,  qui  sit  simUitudo. 
Sed  hoc  dici  non  potest  consequcntcr  juxta 
illam  intcrpretationem :  NamdivusTliomasin 
illo  articulo  sccundo,  dicit,  non  licri  visionera 
in  actu,  nisi  per  hoc  quod  rcs  visa  cst  in  videu- 


CAP.  XIII.  POSSIT-NE  VlDERl  DEUS  DE  POTENTIA  ABSOLIITA  PEI\  SPECIEM  CREATAM,  ETC.       95 
te,  sicut  lapis  est  in  ociilis  per  similitudinem    verbum  non  cognosci  proprie  et  ut  quod,  per 


lapidis^  qnod  ipsi  exponunt  de  siniilitudine 
expressa.  At  li»c  similitudo  in  oculo  non  cst 
nisi  actus  videndi,  ergo  similiter  visio  intellec- 
tualis  debet  esse  similitudo  expressa,  ergo  si 
divns  Thomas  non  exchidit  visionem,  nec  si- 
mihtudinem  expressam  potest  exchidere.  Di- 


cognitionem  (hrectam  objecti,  sed  pcr  reflcxam. 
7.  Denique  divus  Thomas  in  \,  distinct.  49, 
qu.  2,  art.  \,  ad.  15,  attingens  distinctionem 
quamdamdetriplici  medio,  simihtudine,  docet, 
in  visione  beata  non  inveniri  medium ,  quod 
sit  forma  seu  spccies,  nec  medium  per  modum, 


cent  forsan,  divum  Thomam  posuisse  in  intel-  olijecti  proximi,  in  quo  fiat  visio  sed  inveniri 

lectu  actum  ct  simihtudinem  cxpressam ,  ut  medium  sub  quo  fit  visio,  quod  est  himen,  ver- 

duas  res  et  simihtudinem  comparari  ad  actum,  bum  autem  si  visionem  non  numerat,  quia 

nt  proximum  objectum  ejus  et  hanc  simihtu-  sohim  agit  de  mediis,  per  quee  illa  fieri  solet. 


dinera  vohiisse  auferre  a  beatis ,  non  actum 
ipsum.  Sed  nunquam  ostendere  pos.sunt,  rales 
duas  res  in  actuali  intellcctione  distinxisse  di- 
vum  Thomam  :  et  in  ihomct  articulo  secundo 
in  hoc  servat  proportionem  inter  vi.sum  cor- 
poreum  et  spiritualem.  At  nec  divus  Tliomas 
nec  qnispiam  ahus  unquam  dixit,  in  visu  cor- 
poreo  prseter  specicm  imprcssam  requiri  ac- 
tum  videndi  et  rem  aliam  distinctam,  qu»  sit 
simihtudo  expressa  et  objectum  proximum  vi- 
sionis ,  sed  solam  actionem  videndi ,  cum  suo 
termino  intrinseco,  qui  est  simihtudo  expressa, 
qufe  constituit  formahter  videntem ,  si  ergo 
beati  habent  actionem  creatam  vivendi ,  illa 
necessario  habet  suum  intrinsccum  terminum. 


Idem  sumitur  ex  eodem  divo  Tlioma  1 ;  contra 
Gentes,  cap.  53,  hb.  3,  cap.  49  et  51.  Quodli- 
bet  6,  art.  1.  Cen.seo  igitur  negari  non  po.s.se 
quod  D.  Thomas  docuerit ,  ul)ique  Deum  non 
videri  de  facto  per  speciem  creatam  impressam 
et  ad  hoc  persuadendum  dixerit,  esse  impossi- 
bile  videri  Deum  per  talem  speciem  :  et  hanc 
fuisse  illius  sententiam  in  dicto  articulo  secun- 
do.  Quod  si  alibi,  ubi  negat  similitudinem  ob- 
jectivam,  citat  illumarticulum  est  quasi  per  ar- 
gumentum  a  fortiori,  quia  si  impressa  simili- 
tudo  non  sufticit  ad  videndum  Deum,  prout 
est  in  se,  multo  minus  sufficiet  objectiva.  Unde 
potius  dicercm,  ubicumque  D.  Thomas  docet 
non  videri  Deum  per  similitudinem  ,  omnem 


qui  est  etiam  verbum  et  similitudo  expressa ,    similitudinem  reprnesentativam  excludere  prse- 


ut  supra  ostensum  est  capite  undecimo.  Non 
ergo  potuit  divus  Thomas  negare  expressam 
similitudinem  in  beatis,  nisi  excludendo  ab  illis 
visionem  creatam  :  quod  ex  dicendis  amplius 
confirmabitur.  Et  quamvis  interdum  divus 
Thomas  vocet  verbum  mentis  intentionem  in- 
teUectam  ut  supra  allegavi,  cap.  11  et  pra;- 
sertim  qusestione  9 ,  de  Potentia  dicat ,  illud 
esse  priraum  intcUectum  :  nunquara  dicit  rcra 


ter  illara,  quara  vocaraus  expressara.  Quia  de 
hac  non  movet  aliam  qusestionera ,  prseter 
illani,  an  videatur  Deus  in  se,  postea  vero  sup- 
posita  visione  beata ,  qua3  non  potest  non  for- 
maliter  repra^sentare,  quajrit  modura  vel  prin- 
cipia  ejus  et  sic  excludit  sirailitudinera  crea- 
tam,  per  quam  Deus  uniatur  intellectui  per 
modum  ol)jecti  in  actu  primo  et  hanc  dicit 
esse  impossiljilem.  Quod  ejus  discipuli  intelli- 


ipsam  reprwsentatam  per  verbum  in  illo  tan-    gunt  de  impossibili  sirapliciter ,  quod  implicat 


tum  cognosci  tanquam  in  objecto  immediato , 
sed  ad  summura  indicat  similitudincra  illara 
ita  repraisentare  rera,  ut  etiara  se  ipsara  mani- 
festet,  ut  probabile  est,  nunc  beatos  videndo 
Deum,  siraul  et  eodera  actu  viderc  suara  visio- 
nera  et  verbum ,  quod  de  Deo  formant ,  non 
qnia  Deura  videant  in  illa  iraagine  creata,  sed 
quia  ita  per  illara  vident  ipsara  essentiara ,  ut 


contradictionem.  Et  in  lioc  sensu  sententiam 
hanc  docent  Capreolus  -4 ,  d.  49 ,  qupest.  5 ; 
Sotus  q.  2,  aii.  3 ;  Cajetanus  et  Ferrarius,  locis 
citatis,  et  reliqui  Thomistse,  idem  sentit  Du- 
randus  4,  d.  49,  q.  2,  n.  13  ;  vEgidius,  Opusc. 
de  Divina  influeutia  in  beatis,  cap.  1 ;  Marsilius 
in  3,  q.  10,  art.  3 ;  Heuricus  Quodlib.  3,  qu.  1, 
Quodlib.  4,  cjusest.   7  et  in  summa,  art.  33, 


ob  excehentiam  et  subtilitatem  illius  visionis ,  qua3st.2,inclinarevideturPaIudanus,cIicta  dist. 

iUara  etiam  reflexe  videant,  participando  per-  49,  q.  1,  art.  2,  licet  potiusde  facto,  quara  de 

fectionera  illam,  qua  Deus  videndo  se,  videt  pos.sibiIi  loqui  videatur. 
scientiam ,  quara  de  sehabet.  Quicquid  ergo        8.  FundamenUm  Jmjus  sententiie. — Funda- 

sit,  anspeciesexpressa  sit  cognitaper  seip.sara,  raenta  hujus  senteutia;  raulta  sunt.   Priraura 

hoc  non  toUit ,  quin  reprsesentet  rem ,  prout  quia  species  intelligibilis,  ut  faciat  videre  rera, 

cst  in  se,  ergo  ob  hanc  causara  non  oportuit  prout  in  se  est,  debet  esse  propria  ct  perfecta 

excludere  sirailitudineni  forraalera  et  expres-  sirailitudo  ejus;  repugnat  autera  dari  hujus- 


sam  a  beatis.  Eo  vel  raaxirae,  quia  idera  divus 
Thoraas  4,  contra  Gentes,  capite  11,  declarat. 


modi  similitudinera  creatara  diviuse  essentiae, 
quia  non  potest  res  finita  esse  perfecte  .similis 


96  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UiNUS  EST. 

rei  infmitse,  qnia  res  infmita  consistit  in  omni  qnocl  talis  species,  cnm  esset  fmita,  posset  esse 

perfectione^  forma  antem  fmita  est  limitata  ad  connatnralis  angelo,  vel  etiam  posset  esse  snb- 

certnm  perfectionis  genus.  Unde  fieri  potest  stantia,  quianonestverisimilealiqnodaccidens 

illa  deductio,  qnia  ad  reprsesentandum  objec-  posse  esse  similins  Deo,  quam  sit  substantia. 

tnm  tantfe  perfectionis  requiritnr  species  pro-  Alioqni  illa  species  esset  perfectior  imago  Dei, 

portionatse  perfectionis,  ergo  ad  perfectins  ob-  quam  angehis,  vel  anima  rationalis. 
iectum  perfectior  species,  ergo  reprsesentatio        il.    Veraconchisio. — Nihilominns dicendum 

cnjuscumqne  fmitffi  speciei  semper  habere  po-  censeo,  posse  Deum  efTicerc  speciem  intelligi- 

test  objectum  adiequatnm  proprium  fmitum,  bilem,  perqnamintellectuscreatnspossitiUum 

ergo  non  potest  reprasentare  olijectum  infini-  clare  videre.  Ita  opinantur  omnes,  qni  tenent 

tum  nisi  sit  infmita.  dari  beatis  nnnc  hujnsmodi  speciem,  ut  retidi 

9.  Secundo,  quia  Deus  esse  suum  est  et  ac-  capite  prfficedenti.  PnesertimScotns^,  dist.  49, 
tns  pnrissimus,  species  autem  creata  necessario  qu.  11  ;  Aureohis  apnd  Capreohim  ibi  qu.  5; 
esse  debet  vakle  materialis  et  composita,  quia  Richardus  ibi  art.  3,  q.  1  et  in  3,  dist.  14,  art. 
recipi  debet  in  snbjecto  creato  et  proportionari  1,  qna^st.  3.  Ratio  hujus  assertionis  est,  qnia 
ihi,  ergo  non  potest  natura  sua  assimilari  per  nuUa  contradictionis  implicatio,  vel  repugnan- 
se  divino  esse.  Unde  argnmentor  tertio,  quia  tia  in  hoc  invenitur,  qnod  ita  o.stendo.  Quia 
species  intelhgibilis  esse  debet  vel  immateria-  vel  hoc  repngnat  propter  repra;sentatiouem, 
lior,  vel  ffique  immateriahs,  ac  objectum  re-  seu  similitndinem  vel  propter  efficientiam  : 
prsesentatum,  quia  debet  illud  continere  in  esse  neutrnm  dici  potest,  neque  radix  repngnantiae 
reprfesentativo,  seu  intelligibili  et  hac  ratione  hactenus  inventa  est,  nec  videtur  facile  excogi- 
non  potest  materialis  species  reprsesentare  an-  tari  posse ;  ergo  ex  nnllo  capite  repugnat.  Circa 
gelum,  pront  in  se  est,  sed  nidla  species  creata  majorem  propositionem  divisi  snnt  Thomista^. 
potest  esse  tam  immaterialis,  sicnt  Dens,  imo  Quidam  enim  ponuut  totam  repngnantiam  in 
magis  ab  illo  distat,  quam  species  corporea  ab  efficientia,  quia  existimant  non  repngnare  qna- 
angelo,  ergo.  Quarto  species  intelligibilis  ct  litatem  creatam  esse  formalem  similitudinem, 
objectum  sunt  ejnsdem  rationis  saltem  in  esse  seu  imaginem  intentionalem  Dei,  prout  in  se 
reprsesentativo,  ut  patet  de  albedine  et  de  spe-  est.  Alii  vero  repugnantiam  ponunt  in  simili- 
cie  ejus,  nam  propter  lianc  causam  potest  spe-  tudine.  Probatur  ergo  prior  pars  de  similitn- 
cies  propriam  cognitionem  objecti  generare,  dine,  quia  de  facto  datur  in  beatis  expressa 
sed  mdla  res  creata  potest  snb  aliqua  ratione  .similitudo  Dei,  qua;  est  verbum,  ut  capite  pra^- 
esse  ejusdem  speciei  cum  Deo,  seu  (ut  Cajeta-  cedenti  osten.sum  est.  Ergo  ex  parte  similitu- 
nus  ait)  non  pote.st  esse  .smmi  esse,  etiam  in  dinis  non  p otest  repugnare  species  impressa. 
esse  repra?sentativo,  quia  etiam  nt  sic  est  quid  l^.  ReHponsum.  —  Refellitur. — Respondent 
creatnm,  ergo.  aliqni,  in  hoc  esse  majorem  repugnantiam  in 

10.  QuintoargumcntanturaliiexD.  Thoma3  specie  intelligibili  qnam  in  verbo,  vel  actu, 
3,  contra  Gentes,  capitc  49,  quia  talis  species  quia  si  -species  intelligibilis  reprajsentaret  ob- 
esset  comprehen.siva  Dei.  Probatnr  sequela  ,  jectum,  delicret  reprfesentare  adajqnate,  atque 
quia  species  proccdit  al)  objecto  naturaliter,  adeo  comprehensivc,  quia  manaret  immethate 
tanquam  natuialis  similitudo  ejus,  ergo  reprai-  ab  illo :  actus  autem,  sen  verbum  non  est  ne- 
sentat,  quantum  est  de  se,  objectum  adsequate,  cesse,  ut  ada^quatc  reprsesentet,  quia  manat 
ergo  comprehensive.  Nec  refert,  si  dicas  hanc  immediate  a  potentia  et  lumine.  Sed  hjec  ratio 
speciem  procedere  a  Deo  libere:  tum  quia  li-  nulliusmomenti  cst,  quia  imprimis  liMC  spccies 
bera  emanatio  videtur  repugnare  cum  natu-  non  manaret  abobjccto,  utabagenteuaturali, 
rali  repra'sentatione,  tum  maximc,  quia  quam-  sed  ut  ab  agente  libero,  crgo  non  oportet  esse 
vis  demus  libere  fieri  a  Deo,  tamen  necesse  cst,  adaeqnatnm  objecto,  sed  actui,  propter  quem 
ut  talis  fiat,  qualis  esset  si  naturaliter  i>roce-  datur,  juxta  sapientem  dispositionem  hberi 
dcret,  ntpossitnaturaliterreprresentare.  Sexto,  agentis  infundentis  illani.  Exemplum  evideus 
talis  species  ex  natura  sua  csset  sufficiens  prin-  supra  positum  cst  de  specic  infusa  infcriori  an- 
cipinm  ad  bcatificandum  homiucm,  lioc  autem  gelo  ad  videudum  superiorem,  quam  non  o\)ov- 
videtur  repugnare  crcaturic,  quia  niliil  potest  tet  esse  comprehensivam,  quia  Deus  qui  illaQi 
beatificare  hominem,  nisi  Deusipse.  Adduntnr  infundit,  dat  illam  proportionatam  virtuti  in- 
deniqucalialevioraargumenta,  qualeestillud,  tclhgcntis.  Unde  talis  species  naturaliter  re- 
(juod  specics  de  se  est  iudiflercns  ad  repra\scu-  pra^sentat  objectum,  qnamvis  libcre  proccdat 
taudamrcm  pra.'sentem  velabsentem.  EtiUud,  ab  agente,  quid  enim  rcj)uguat  naturalem  si- 


CAP.  XIII.  POSSIT-NE  VIDERI  DEIS  DE  POTENTIA  ABSOLUTA  PER  SPECIEM  CREATAM,  ETC.  97 
militudincin,  cnjviscumquc  ordinis  vcl  simili-  datam,  idcmque  fere  cst  de  omnibus  aliis  spe- 
tudinis  sit,  libere  ab  agente  imprimi  vel  ficri?  cicbus  intcntionalibus,  ut  statini  dicemus.  Si 
Nam  imago  facta  ab  artificc  rcprtGscntat  natu-  vcro  sit  scrmo  de  similitudinc  posteriori,  scili- 
ralitcr,  scu  per  naturalcm  .similitudinem;  licct  cct  solius  rcprsesentationis ,  falsum  est  non  rc- 
liberc  facta  sit.  periri  lianc  in  actu  cognoscendi  multo  magis, 

13.  Effugium.  —  Enervatur. — Respondent  quam  in  spccie,  utsupra  probatum  cst.  Etsine 
vcro  aliqui  ad  exemplum  adductum  speciem  ulla  causa  diceremus,  neccssarium  csse,  ut  spe- 
superioris  angcli  cxistentem  in  inferiori  de  se  cies  impressa  repraiscntet  cfFcctivc,  nisi  in  ipsa 
csse  coraprebensivam  objecti,  licct  angehis  ha-  exprcssar  eprassentatura  essct  formahter,  quia 
bens  illam  nou  possit  iUa  uti  sccundum  totam  ct  ipsa  spccics  non  est  iiisi  propter  actum  et  non 
reprffisentationem  ejus,  ex  defectu  virtutis  sua;.  ahunde  cohigimus  hanc  rcpra^scntationcm  ihsi 
At  hoc  sine  fuudamcnto  dictam  cst,  nam  spc-  cx  his  qua;  in  ipsis  acti])us  cognoscendi  expe- 
cies  datur  commensurata  virtuti  intehigendi  et  rimur.  Quod  rccte  cxphcavit  Anselmus  in  Mo- 
actui,  ad  quem  ordinatur,  crgo  non  cst,  cur  nologio,  cap.  31,  dicens:  Cum  cogito  notiim 
angelo  inferioris  virtutis  detur  species  suffi-  miliilwminem  absentem,  formalur  acies  cogita- 
cieus  ad  actum  impossibilem  tah  virtuti.  Item  tionis  meoR  in  talem  imaginem  ejus,  qualem  il- 
cur  magis  repugnat,  dari  specicm  repraisen-  lam  i^er  vi-Mm  oculormn  in  memoriam  attraxi, 
tantemnaturahtcrctnoncomprehensive,quam  qua'  imagoin  cognitione  verhum  cst.  Ex  simih- 
dari  actum,  visioncm  scu  vcrbum  codcm  modo  tudine  ergo  rcprsescntativa  actuahs  cognitionis 
repreesentans  objectum,  prout  in  se  est  et  non  intelligimus  spccicm  impressam  suo  modo  esse 
comprehensive?  Nam  ex  parte  agentis  non  po-  imaginem:  Ergo  ex  hoc  capite  non  potest  re- 
test  assignari  repugnantia,  ut  dictum  est.  Qui-    pugnantia  assignari. 

nimo  quamvis  objcctum  imprimens  specicm        15.  Resi^onsnm  Soti. — Refutatur. — Vcnio 
naturaliter  ageret,  non  cssct  nccessarium  ut    ad  ahud  memljrum  de  etncicntia.  Nam  impri- 
imprimeret  iham  adajquatam  et  comprehcnsi-    mis  Sotus  supra  docet,  quamvis  dari  possit  si- 
vam,  sed  juxta  recipientis  capacitatem  seu  dis-    mihtudo,  qua3  formahter  beatificet,  non  tamen 
positionem,  nam  actio  agentis  ssepe  hmitatur    quse  cff^ective :  quia  simihtudo  cfFectiva  esse 
ac  definitur  cx  dispositione  recipientis  et  ob-    debet  immateriahor  objecto,  non  tamen  id  ne- 
jecta  etiam  sensibiha  fortius  et  efficacius  im-    cesse  est  dicere  de  simihtudine  expressa  seu 
primunt  speciem  in  potentiam  mehus  chsposi-    forma  bcatificante.  Sed  hoc  mcre  gratis  dictum 
tam,  igitur  ex  hac  parte  nuha  est  repugnantia.     est.  Primo,  quia  nuha  ratio  est,  ob  quam  simi- 
14.  Alia evasio. — Unde tandem ahqui  negant,     htudo  impressa debeat  esse  immateriahor quam 
dari  posse  quahtatem  reprffisentantem  Deum,     expressa :  quia  tota  perfcctio  et  ratio  simihtu- 
]irout  est  in  se.  Et  conscquenter  negant  visio-    dinis  impressoe  est  propter  expressam,  ergo  sa- 
nem  bcatificam  esse  hujusmodi  simhituchnem,     tis  est,  quod  sit  ihi  proportionata.  Itcm,  cur 
nec  talem  simihtudinem  cxpressam  esse  neces-     magis  species  impressa  debet  superare  vel  ad- 
sariam  ad  cognoscendum.  Sed  contra  hos  im-     cequare  objcctum  in  immateriahtatc,  quam  ex- 
primis  faciunt  omnia,  quibus  supra  probavimus     pressa,  cum  non  minus  rcpra;sentet  objectum 
dari  verbum  in  beatis  et  de  ratione  notitia^  scu    verbum  ipsum  quam  species  ?  Deinde  simphci- 
cognitionis  cssc,  ut  rcpraiscntet.  Deinde  insto     ter  falsum  est,  speciem  intcntionalem  necessa- 
interrogando,  de  qua  simihtudiue  loquantur,     rio  esse  deberc  immateriahorem  in  entitate  sua 
an  de  propria  simihtudine  pertinente  ad  pro-    quam  objectum,  ut  manifeste  constat  in  specie, 
priam  relationem ,  quae  fundatur  in  unitate     quam  inferior  angehis  habet  de  supcriori,  per 
cjusdem  form»  vel  de  simihtudine  reprffisenta-    quam  ihum  intuitive  ct  quidditativc  cognoscit, 
tionis  quai  magis  pertinet  ad  relationem  men-    prout  in  se  cst,  et  tamen  iha  species  non  est 
siu-ati  et  mensura;.  Si  de  priori  sermo  sii,  verum    immateriahor  olijecto  suo.  Quod  probatur,  c|uia 
est  inveniri  non  possc  in  re  creata  respectu  Dei,     spccies  iha  recipitur  in  angelo  inferiori,  ergo 
unde  tam  rcpugnat  speciei  impress»,  quam  ex-    commensuratur  ei  in  subtihtate  ct  immateria- 
pressse.  Imo  in  uuivcrsum  falsum  est,  vel  spe-    htate,  quia  quod  recipitur,  ad  modum  reci- 
ciem  intehigibilem ,  vel  vcrbum  aut  actum    pientis  rccipitur  et  proprietas  est  accommodata 
cognosccnch  esse  lioc  modo  simihtudinem  ob-    natura^,  cui  incst,  sed  angehis  infcrior  non  est 
jecti,  ut  per  se  notum  est,  quia  species,  quas    immateriahor  superiori,  imo  est  impcrfcctior, 
babet  unus  angelus  de  ahis,  non  conveniunt    ergo.  Quocirca,  quamvis  respectu  materiahum 
cum  illis  in  formah  natura,  ut  possint  cum  ihis    objcctorum  species  intclligibihs  sempcr  sit  im- 
habere  relationem  simihtudinis  in  unitate  fun-    materiahor,  quia  taha  oljjecta  iu  se  sohun  sunt 

I.  7 


98  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

.  intelligibilia  in  potentia  et  pcr  species  fiunt  in-  quia  illa  posita  oporteret  speciem  expressam 

telligibilia  in  actu :  respectu  tamen  objectorum  non  esse  immediate  a  Deo^  sed  ab  hac  specie 

spiritualium  cpiee  cx  se  simt  actu  intelligibilia,  creata:  et  licec,  incjuit,  est  repugnantia. 

non  oportet  species  intelligibiles  esse  immate-  18.  Eejicihcr.—Sed  sicpiisrecte  consideret, 

rialiores,  cjuia  non  dantur  ad  elevandum  ob-  haec  solum  est  petitio  principii  et  repetitio  quae- 

jectaad  superioremordinem,  sedsohun  ut  sup-  dam  propriee  assertionis,  quia  in  eo,  quod  sti- 

pleant  vicem  illorum  vel  reddant  illa  accom-  mitur,utimpossibile,  necostenditur,  necpotest 

modata  personis  intelHgentibus.  ostendi  aliqua  ratio  repugnantiffi.  Quia  si  non 

dC.  TooTCs  alia  responsio . — Non  admittitur.  repugnat,  dari  creatam  similitudinem  Dei  ex 

— Ahter  respondet  Torres,  1  p.,  qu.  39,  art.  4,  parte  formahs  repriBsentationis  seu  assimula- 

ciroa  finem.  Sicut  dari  potest  quahtas  creata  tionis,  cur  repugnabit  hujusmoch  simihtudi- 

sanctificans  hominem  formahter,  non  tamen  ef-  nem  immediate  procedere  ab  aha  sibi  proportio- 

fective,quiahocestpropriumDei,itapossedari  nata  et  ejusdem  ordinis,  tanquam  a  principio 

qualitatem  beatificantem  homincm  formahter,  proximo  cum  concursu  proportionato  Dei  et 

non  tamen  effective,  eflicientia  propria  et  con-  ahorum  principiorum.  Respondet  Ferrarius  ex 

naturah,  de  hac  enim  est  sermo.  Et  hinc  con-  specie  impressa  et  expressa  compleri  perfectam 

chidit,  posse  dari  simihtuchncm  formalem  Dei,  reproesentationem  et  ideo  non  posse  utramcpie 

non  tamen  impressam,  quia  illa  tantum  beati-  simul  esse  creatam.  Sed  hoc  frivolum  est.  Quia 

ficat  formaliter,  heec  autem  beatificaret  effec-  illse  species  non  componunt  unam  formam  vel 

tive.  Sed  hoec  responsio  imprimis  non  ostcndit  reprcEsentationem,  sed  sunt  diversarum  ratio- 

rationcmrepugnantise,  nequecxemphim,  quod  num  una  in  habitu  seu  actu  primo,  altera  in 

adducit,  est  ad  rem.  Si  enim  ahquid  valerct,  actu  secundo  et  ideo  ex  utraque  non  sit  una 

etiam  proljaret  non  posse  dari  himen  glorige,  perfectior  reprsesentatio,  qua3  excedat  reprse- 

quod  sit  principium  connaturale  efllciens  vi-  sentationem  sohus  speciei  expressai  intensive 

sionem  beatam,  cpiia  non  potest  dari  simile  (ut  itadicam).  NuUa  ergo  estiha  repugnantia, 

principium  eflicicns  gratiam  sanctificatam.  Et  neque,  ut  existimo,  assignari  potest.  Et  ideo 

idcmargumentumfieripotcstdeactu  ethabitu  divus  Thomas  nuncjuam  illam  posuit  in  cffi- 

charitatis,  qui  suo  modo  sauctificant  et  beati-  cientia  neque  in  emanatione  unius  simihtudi- 

ficant.  Diff^erentia  ergo  solum  est,  quod  res-  nis  ab  alia,  sed  in  hoc  quod  non  potest  dari 

pectu  actus  sccundi,  qui  ex  natura  sua  pendet  quahtas  creata,  qua3  sit  propria  similitudo  Dei. 

effcctive  a  potentia  creata,  potest  dari  aliquod  Unde  generaliter  contra  hanc  senteutiam  sic 

principium  connaturale  per  modum  actus  pri-  possumus  conchidere,  quia  visio,  himen  etspe- 

mi.  At  verorespectu  ipsiusmet  actus  primi  per  cies  servant  inter  se  proportionem,  ergo  sicut 

se  infusi  non  datur  aliud  principium,  quia  ne-  datur  himen  superioris  ordinis,  quod  ex  pai'te 

que  est  ahus  actus  prior  illo,  a  cpio  manet,  ne-  potentiai  potest  esse  principium  visiouis,  ita 

cpie  etiam  potest  fieri  a  suo  simili,  quia  nuUus  potest  dari  species  quse  ex  parte  objecti  sit  prin- 

habitus  est  effectivus  alterius  habitus  similis,  cipium  ejusdem  visionis  ejusdem  ordinis  cum 

nec  denique  fieri  potest  per  actus  ab  ipso  ma-  illa  et  commensurata  illi. 

nantes,  ut  latius  in  materia  cle  Gratia  tractatur.  19.  Ad  argumenta.  —  Preeterea   ex   argu- 

Denique  retorqueri  potest  argumentum,  quia  mentorum  solutionibus  clarius  constabit  nul- 

eo  modo,  quo  sanctificatio  nostra  fieri  potest  lam  in  hoc  negotio  esse  repugnantiam.  Ad  pri- 

pcr  actus  secundos,  dari  potest  principium  crea-  mum  de  iufinitate  Dei  respondetur,  sicut  potest 

tum  cfficiens  nostram  sanctificationem.  dari  lumcn  et  visio  Dei  infiniti,  non  tamen  in- 

17.  Evasio  Ferrarii. — Ahter  vero  respondet  finite  visi,  ita  posse  dari  speciem  ad  videndum 

Ferrarius  \ ,  contra  Gentes,  cap.  53,  dicens,  possc  Deum  infinitum,  non  tamen  infinite  et  ideo  nou 

quidem  dari  qualitatem  creatam  qua?  sit  for-  esse  necessarium  ut  tahs  species  sit  infinita 

malis  similitudo  Dei,  tamcn  necessarium  es.se  magis  quam  visio  vel  lumen :  nam  ha^c  tria 

ut  luijusmodi  similitudo  immediate  procedat  ab  servant  inter  se  proportionem.  Nequc  ex  de- 

ipsa  esscntia  Dci,  quia  nuUa  res  crcata  potest  ductionc  ibi  facta  colhgitur  infinitas,  iiisi  tan- 

conferrc  propriam  similitudinem  Dei,  nisi  Deus  tum  secundum  quid  et  objectiva,  vel  ad  sum- 

ipse.  Et  ideo  potcst  dari  species  expressa  Dei,  mum  quod  tahs  species  sit  altioris  orchnis,  sicut 

manans  al)  ipsamet  cssentia  Dei  unita  per  mo-  dictum  cst  dc  visione  et  dicetur  de  huninc. 

dum  spcciei,  non  tamcn  manans  al)  spccic  20.  Ad  sccundum  respondctur,  rem,  quae 

crcata.  Quod  si  dicas,  ctiam  spccicm  creatani  cst  suum  csse  per  esscntiam,  reprasentaii 

esse  immediateaDeo.Rcspoudetnonsatiscssc,  posse  pcr  formam,  quae  in  ratione  entis  non 


CAP.  XIV.  INFUNDATUR  NE  LUMEN  fiLORI.E  VIDENTIRUS  DEUN.  99 

hal)cat  csscntialitcr  cxistcrc  :  aliiul  ciiim  cst  licct   cssct    finitffi  pcrfcctionis ,   tamcn   cssct 

cssc  .suum  cssc  ;  aliud  rcprffiscntarc,  nt  patct  altioris  ordinis,  sicut  dictiim  cst  dc  visionc  ct 

apertc  in  ipsa  visionc  bcata,  quai  non  csscn-  luminc.   Et  idco  ctiam   non  scquitur,  possc 

tialitcr  cxistit  ct  tamcn  rcprffiscntat  enm,  qui  talem  spcciem  csse  substantiam.  Quin  potius 

csscntialitcr  cxistit.  Ad  tcrtium  cum  infcrtur,  ncc  respectu  objecti  creati  scquitur,  quod  una 

(piod  talis  species  esset  immatcrialior  Dco,  ne-  sub.stantia  possit  cssc  spccics  ad  rcpraisentan- 

gatur  conscqucntia,  quia  sufficcre  possct  spc-  dam  altcram,  ut  constat  cx  matcria  dc  angclis. 

oies  ordinis  divini,  talcni  autem  dari  non  cssct  Dcnique    non  scquitur  ,   talcm   spccicm  cs.«g 

inconvcnicns,  sicut  non  cst  hoc  inconvcniens  perfcctius  ad  imagincm  Dci ,  quam  animam 

in  visione  ethimine  :  nam  satis  est,  quod  spe-  rationalcm,  vel  angchim,  quia  hrcc  ratio  ima- 

cies  sit  ejusdcm  ordinis  ct  immatcriahtatis,  ginis  attcnditur  sccun(hnn  formalem  et  esscn- 

cujus  est  himcn  ct  visio,  quia  (ut  dixi)  iUis  tialcm  convcnicntiam  in  forma,  seu  natura, 

dcbct   proportionari.    Et  sic   rcspondctur   ad  anima  autcm  ct  angchis  convcniunt  cum  Dco 

cxemphim  ihi  ad(hictum  de  spccic  materiah ,  in  gradu  suljstantiffi  intcncctaahs,  quam  con- 

qua3  non  potest  rcpra^sentarc  angchim.  Nam  vcnicntiam  non  habcret  iha  spccics,  scd  solam 

si  quid  valcrct,  eodem  modo  proccdcrct  de  vim  cffcctivam  rcpraisentandi  intentionahtcr. 

actu  et  hmiinc ,  quia  per  actum  matcrialem  Nuha  cst  crgo  sufficicns  ratio ,  qua3  ostcndat 

non  potcst  vidcri  angchis,  prout  in  se  est  et  lianc  imphcationcm  contradictioni.s,  cum  om- 

tamcn  minus  vidctur  distarc  in  pcrfectione  ac-  ncs  adductaj  facile  solvantur.  Et  eodcm  modo 

tus  matcriahs  ab  angclo,  quam  actus  creatus  solvi  possunt  aha;  quoe  circumferuntur ,  quia 

a  Deo.  Sicut  crgo  hic  rcspoudcmus,  magis  (hs-  omncs  possunt  apphcari  ad  hunen  et  visionem 

tarc  in  pcrfectione  cntis,  non  tamcn  in  latitu-  et  in  eis  deficere  invenientur. 
(hue  objccti  ct  actus  scu  potentia;,  quia  ohjec- 

tum  spirituale  omnino  cst  cxtra  latitudincm  CAPUT  XIV. 
potcntiarum  ct  actum  matcriahum,  non  vero 

extra  latitudincm  objccti  potentiai  creatai  spi-  utrum  infukdatur  lumen  glorle  videntibus 

rituahs  et  actum  ejus,  ita  cum  proportione  di-  deum. 
cendum  est  dc  specie  intcUigibih,  quia  hajc 

commcnsuratur  actui  ct  potcntiaj  et  respicit  1.  Ratio  dubitandi  oritur  cx  dicti.s,  nam  ad 

idcm  objcctum.  efficicndam  visioncm  sufficit  intcUectus  cum 

21.  Ad  quartum  ncgatur,  spcciem  et  objcc-  spccic,  scu  objccto  :  sed  ostcnsum  cst,  intel- 

tum  esse  ejusdem  rationis  speciiicse  ,  vel  uni-  lectum  habei?e  efficientiam  et  Dcum  concur- 

voce  in  ahquo  esse  reah ,  sed  tantum  convc-  rere  per  sc  ipsum ,  ergo  nihil  ahud  est  neces- 

nirc  in  virtute  agendi,  quatenus  specics  datur,  sarium.  Probatur  major,  quia  in  inteUectione 

ut  loco  objccti  cffieiat  ct  in  ratione  rcprajsen-  duo  sunt,  scihcct  quod  sit  inteUcctio  :  et  hoc 

tandi,  quatcnus  repreesentat  rcm ,  prout  est  :  hal^et  ex  co,  quod  cst  a  potcntia  inteUectiva  : 

ostensum  est  autcm ,  ex  hoc  capitc  non  re-  et  qure  sit  tahs  intellectio  ;   ct  hoc  habct  ab 

pugnare  dari  speciem  Dei.    Ad  quintum  de  objccto,  ergo  hoec  duo  sufficiunt,  quia  non  est 

comprchensione  negatur  sequela,  de  qua  jam  in  effectu  tertia  ahqua  ratio ,  ob  quam  rcqui- 

satis  dictum  est.  Ad  sextum,  jam  ostendi,  nul-  ratur  tertium  ahud  principium,  quod  vocctur 

lum  esse  inconveniens,  quod  dctur  liomini  ah-  hnncn.  Et  confirmatur,  quia  posito  quocum- 

quod  principium   creatum  bcatificans  iUum  quc  lumine  tam  improportionata  manct  po- 

effective,  quamvis  sohis  Dcus  beatificct  oljjcc-  tentia  ad  videndum  sicut  sinc  Ulo,  quia  tam 

tive  et  effective,  etiam  ut  primus  auctor  et  distat  infinite  a  Dco,  ergo  superflue  ponitur. 

pra^cipua  causa  beatitudinis.  2.  Po^ior  sentenlia.  —  Suppono,  pcr  himcn 

2-2.    Picliqua  argumenta   nuUius    momenti  gloria;  nos  intcUigcre  quahtatem  crcatam  ct 

■  sunt :  nam  hcct  in  ohjcctis,  quai  non  iuchidunt  habitum,  ac  virtutem  intcUectualcm  snpcrna- 

esscntiahtcr  existentiam,  species,  qua;  est  prin-  turalem,  et  per  se  infusam  intcUectui,  qua  red- 

cipium  cognosccndi  iUa  quidditative,  abstra-  datur  proxime  potcns  et  habihs  ad  vidcndum 

hat  a  pra2scntia  et  absentia,  seu  cogihtioiie  Dcum.  Quo  scnsu  non  dcfucrunt  theologi,  qui 

al)stractiva  ct  intuitiva  :  tamcn  in  specie  Dei  negarcnt  hujusmodi  lumcn  de  facto  infundi 

non  csset  hoc  nccessai-ium,  quia  existcre  est  beatis.  Quam  scntentiam  planc  doccrc  videtur 

de  essentia  Dei  et  ideo  talis  species  uecessario  Duraudus  4,  d.  49,  qu.  2,  et  Aureolus,  quem 

esset  principium  visionis  intuitivce.  Nec  sequi-  ibi  rcfcrt  Capreolus,  qutestione  4,  et  in  eam 

tur,  quod  possitesse  connaturalis  angelo,  quia  propeusus  est  Scotus  in  3,  d.  14,  quajstione  2, 


iOO  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

et  in  4,  d.  4-9 ,  qnaestione  11 ,  quia  sentit,  vi-  Clementina  Ad  nostrum,  de  Hferet.  Ubi  inter 

sionem  beatam  non  esse  efFective  ab  intellec-  errores  Begardorum  et  Biguinorum  damna- 

tu.  Undeidem  solet  tribui  mominalibus,  quia  tur  :  Qicod  anima  non  indiget  hmiine  glorice 

eodem  modo  sentiunt  visionem  a  solo  Deo  ipsam  elevanteadDeumTidend^m. Projiterqnod 

fieri.  Nam  ad  solam  receptionem  visionis  non  testimonium  Capreolus^  Cajetanus,  Ferrarius, 

videtur  esse  necessarium  lumen  ,  quanquam  Sotus  et  nonnulli  alii  existimant  hanc  senten- 

in  hoc  ahter  sentiunt  Gabriel,  Richardus  et  tiam  esse  de  fide,   sed  quamvis  absohite  lo- 

Marsilius,  ut  capite  sequenti  dicamus.  Ahter  quendo  de  lumine  giorise  certissimum  sit  dari 

negant  ahi  necessitatem  hujus  himinis,  existi-  beatis  ad  videndum  Deum ,  tamen  loquendo 

mant  enim  proeter  speciem  objecti  et  poten-  de  himine  sub  ratione  a  nobis  exphcata,  non 

tiam  non  esse  necessariam  aham  qualitatem^  videtur  de  fide  ex  vi  ihius  definitionis.  Quod 

et  ideo  dicimt  ipsam  speciem  debere  intehigi  ut  declaremus,  verum  sensum  Concihi  aperire 

nomine  hmiinis,  quatenus  manifestat  objec-  necesse  est. 

tum.  Nec  desunt^  qui  hanc  sententiam  tribuant        5.  Prima  interpretatio  Concilii. — Rejidtiir. 

D.  Thomoe,  1  parte,  qusestione  12,  articulo  2  — Primo  ergoquidaminterpretanturihudCon- 

et  5,   quatenus  dicit ,    himen  glorife  requiri  cihum  de  lumine  glorige  increato.  Nam  Conci- 

ad  videndum  Deum  tanquam  simhitudincm  hum  non  dicit  esse  necessarium  himen  glorise 

quamdam  objecti  visi ,  nam  species  intehigi-  creatum,  sed  simphciter  himen  gloriee  elevans 

bilis  nihil  ahud  est ,  quam  similitudo  objecti.  intehectum :  potest  autem  elevari  ipso  increato 

Vera  tamen  et  communis  sententia  est ,  dari  himine,  ahquo  modo  sibi  unito  et  confortante 

in  beatis  hujusmodi  himen  prout  a  nobis  est  ipsum  ad  videndum.  Hagc  vero  interpretatio 

ratio  ejus  explicata.   Circa  quam  sententiam  ab  omnibus  rejicitur,  quia  Concihum  loquitur 

tria  breviter  videnda  simt.  Primum,  an  sit  de  himine  gloriffi  eo  modo,  quo  theologi  lo- 

hoc  himen  glorise ;  secundum,  quod  sit  munus  qui  solent  :  omnes  autem  per  lumen  glori»  in- 

ejus  seu  utilitasj  tertium,  cjuanta  sit  necessi-  tehigunt  ahquid  creatum.  Deinde  quia  himen 

tas  ejus.  gloriee  increatum  non  proprie  elevat  hominis 

3.  Assertio.  —  Circa  primum  dicendum  est,  intehectum,  nisi  quatenus  ahcjuid  in  ipso  intel- 
dari  in  beatis  himen  glorise,  quo  eorum  intel-  lectu  Deus  operatur  supra  naturam  ejus  :  nam 
lectus  elevatur  ad  videndum  Deum.  Sic  divus  ipsum  hmien  increatum  per  se  ipsumnon  uni- 
Thomas,  supra  et  3,  contra  Gentes,  capite  53,  tur  formahter  intehectui ;  sicut  vohmtas  non 
ct  ihis  locis  Cajetanus  et  Ferrarius,  Capreohis ,  elevatur  ad  amandum  per  ipsam  charitatem 
Pahidanus,  Sotus  4,  chst.  49,  Bonaventura  3,  increatam  et  per  essentiam,  Dei  sed  quatenus 
d.  14,  art.  1 ,  qu.  3  ,  ad  uU.  et  art.  2  ,  qu.  1 ,  in  vohmtate  ahquid  infundit. 

ad  3,  Major  ibi  qu.  2,  Argentina  4,  d.  49,  q.  2,        6.  Secmtda  interprefatio.  —  A^on  admittitur. 

art.  1  et  ibi  Richardus,  art.  3,  q.  2  et  in  3,  d.  —  Secundo ,  ut  Capreohis  supra  refert ,  ahqui 

14,  art.  3,  qu.  1,  ]\)arsihus,  qu.  10,  art.  2,  Hen-  dixerunt ,  per  lumen  glorise  intehigi  posse  ip- 

ricus  quodhb.  8,  qu.  3  et  cjuodhb.  4,  qu.  6,  et  sam  visionem,  Deum  manifestat  et  ut  sic  dici- 

in   liujus   confirmationem  solent    adduci   ex  tur  himen.  Nam  Concihum  sohim  intendit  do- 

Scripturis  ihud  Psalm.  55  :  Iii  lumine  tuo  mdc-  cere  contraihos  hsereticos,  visionem  ihamesse 

limus,  lumen  et  ihud  1,  Joannes  3  :  Similes  ei  supernaturalem  et  hoc  sensu  chcit,  esse  neces- 

erimus ,  scihcct  in  participatione  himinis  ad  sarium  hunen  :  ergo  si  quis  docet  iham  visio- 

videndum  ipsum,  et  Isai.  60  :  Non  erit  ihi  am-  nem  necessario  infundi  a  Deo ,  et  iham  vocet 

plius  Sol  ad  lucendum  per  diem ,  nec  splendor  himen  glorise  infusum  ,  satisfacit  intentioni 

Luna'  illuminahit  te,  sed  erit  tihi  Dominits  in  Concilii.  Sed  hasc  fuga  etiam  rejicitur,  tum 

lucem  sempiternam.  Quse  verba  quasi  exponens  propter  rationem  supra  factam  ex  communi 

Joannes  Apocalyp.  21  et  22,  inquit :  Civitas  significatione  vocis :  tum  etiam  quia  Concihum 

non  eget  Sole ,  neque  Luna ,  iit  luceant  in  ea  :  dicit  requiri  himen  elevans  ad  videndum  : 

nam  claritas  Dei  illuminahit  eam.  Quomodo  ergo  di.stinguit  himen  a  visione  :  visio  onim 

etiam  aitNazianzenus,  oratione  10:  MagnoRegi  non  proprie  elevat  ad  videndum,  sed  constituit 

stans  hinc  atqueittinc  magno  lumine  impletur,  formahter  videntcm.  Itcm  contra  hanc  exposi- 

et  fere  similia  lial)ct  orat.  11  et  18  ,  et  similes  tionemfaciunt,qu8edicemuscoutrasequentem, 
locutiones  reperiuntur  passim   in   Patribus  ,        7.   Tertia  interpretatio. — Nonprobatur. — 

quffi  .suut  accommodatai  ad  rem  explicandam,  Tcrtio,  aliqui  dixerunt,  per  lumen  gloriie  in- 

sed  non  satis  cogunt.  telligi  auxilium  supernatm-ale  nccessarium  ad 

4.  Prsecipue  ergo  fundatur  hoec  scntentia  in  chcieudam  visionem,  sive  per  modum  habitus. 


CAP.  XV.  Q\]/E  SIT  NECESSITAS,  QUODVE  MUNUS  LUMINIS  GLORLf:. 


101 


sive  per  modum  actionis,  et  sivc  sit  res  distinc- 
ta  a  visione,  sive  non.  Ita  refert  Sotus,  qures- 
tione  2^  artioulo  4.  Et  nonnullis  recentiorilnis 
llicolojiis  placet  expositio  :  tamen  nonestpro- 


est  eadem,  vel  major  ratio  de  hoc  luminc,  quia 
etiam  illud  ponitur,  ut  quaidam  virtus  infusa , 
cujus  actus  non  mimis  supcrnaturalis  cst , 
quam  actus  aliarum  virtutinn  infusarum ,  ut 


)anda.  Primo  propter  rationem  factam ,  quia  cx  supra  dictis  constat.  Erf^o  non  videtur  mi- 
in  propria  significatione  et  communi  illius  vo-  nus  certum,  dari  hujusmodi  himen  ad  viden- 
cis,  lumen  non  significat  coucursum,  sedqua-    diim  quam  charitatem  ad  amandum  et  alias 


litatem  aliquam  ct  non  hcet  improprie  Conci- 
Hum  interpretari,  ahas  nihil  est  certum.  Dcinde 
quia  Concilium  distincte  damnat  duos  crrores : 
primus  erat  visionem  illam  esse  naturalem , 
contra  qucm  definit  esse  supcrnaturalem  et 
in  hoc  coutinetur,  quod  est  necessarium  auxi- 
hum  supcrnaturale  ad  efficiendam  iUam  :  aUer 
crror  erat,  quod  lumen  non  sit  necessarium 
ct  hoc  distincte  et  per  se  damnat  :  ergo  ah- 
quid  in  hoc  docct ,  quod  in  aUero  non  conti- 
nebatm\ 

8.  Qmria  iaterpretaiio.  —  Nonplacet.  — 
Quarto  ahi  pcr  himen  intelligunt  quahtatem 
infusam  distinctam  a  visionc,  tamen  dicunt, 
ihara  esse  sohim  speciem  quamdam  intehigibi- 
lem  objecti.  Sed  hoc  etiam  displicet.  Primo , 
quia  non  solet  species  siguificari  nomine  himi- 
nis,  nisi  valde  metaphorice  ;  secvmdo,  quia  in 
eo  sensu  nuha  fuisset  ratio  ihius  definitionis 
nisi  juxta  opinionem  dicentem,  dari  hujusmo- 
di  speciem  creatam  essentiee  divinee  :  quam 
esse  contra  D.  Tliomam  et  theologos  commu  ■ 
niter ,  imo  et  falsam  esse  ostendimus.  Proba- 


virtutes  ad  actus  suos  et  hoc  magis  constabit 
ex  dicendis  in  secundo  punctq.  Ubi  ratio  hujus 
veritatis  reddetur.  Et  contrarium  opinautibus 
satis  fiet. 

CAPUT  XV. 

OUjE  SIT   NEGESSITAS  ,  OUODVE  MUNUS  LUMINIS 
GLORIjE. 

i .  Varii  modi  dicendi.  —  Primtis  modus. — 
Prohaiur  aucioriiate.  —  Circa  secundum  dc 
munere  vel  utilitate  hujus  lumiuis,  quinque 
esse  possunt  dicendi  modi.  Primus  et  mihi 
certus  est,  requiri  hoc  lumen,  ut  conferat  in- 
tellectui  virtutem  activam  et  connaturalem  ad 
efficiendum  actum  visionis,  ita  ut  quoad  fieri 
possit,  suppleat  ex  hac  parte  defectum  ipsius 
potentiiB.  Hsec  est  sententia  Capreoli,  Cajetani, 
Ferrarii,  Soti  et  omnium  Thomistarum  ac  etiam 
theologorum ,  qui  negant ,  dari  speciem  crea- 
tam  et  impressam  essentiee  divinae,  et  affirmant 
intellectum  effective  concurrere  ad  visionem. 


tur  sequela,  quia  illa  opinio  supponit,  solam  Nam  ex  his  prhicipiis  fere  evidenter  sequitur, 
efficientiam  objccti  cum  inteUectu  sufficere ,  hoc  esse  munus  luminis  gloriae  et  siue  illo  su- 
ergo  si  essentia  divina  per  se  dat  efficientiam    perfluum  esse  tale  lumen.  Est  etiamhffic  clara 


objecti,  non  cst  necessarium  aliud  principium 
et  consequenter  neque  lumen;  ergo  oportet 
rejicere  opinionem ,  qute  ipsi  di^dnse  essentise 
tribuit  objecti  elhcicntiam.  Atque  ita  juxta 
illam  expositionem  lianc  solam  sententiam 
damnasset  Concilium  et  contrariam  approbas- 
set,  quod  dicere  absurdum  est.  Tertio ,  quia 
species  objecti  ex  natura  sua  non  requiritur 
ad  clcvandam  potentiam,  sed  ad  conjungen- 
dum  objectum  potentia»,  quse  necessitas  i^epe- 
ritur  etiam  in  actibus  naturalibus  ad  quos  po- 
tentia  non  elevatur ;  ergo  cum  Concilium  lo- 
quatur  de  lumine  necessario  ad  elevandam 
potentiam,  non  loquitur  de  sola  specie ,  neque 
enim  ex  sola  necessitate  speciei  posset  colhgi , 
visionem  esse  supernaturalem.  Loquitur  ergo 
Concilium  de  lumine  ,  quod  sit  vktus  elevans 
potentiam  ex  parte  ejus. 

9.  Quocircalicet  hfficdefinitio  nonsitaperta,  speciem  et  sic  dicuut  notitiam  seu  visionem 
multum  favet  liuic  sententia^  :  et  confirmari  esse  partem  meutis  ex  potentia  et  objecto , 
potest  ex  alia  generali  doctrina  de  hal>itibus  quam  vocavit  Augustinus  memoriam  fecun- 
infusis  ad  supcruaturales  actus  ehcieudos.  Nam    dam.  hi  hoc  ergo  eodem  sensu  sine  dubio  lo- 


sententia  D.  Thoma;,  ut  patet  ex  d.  qu.  42, 
art.  2  et  5.  Nam  in  2 ,  jacet  fundamentum , 
quod,  ut  videbimus,  uuicum  fere  est  in  hac 
materia  et  ideo  attente  considerandum  est :  Ait 
ergo,  ad  videndum  duo  requiri ,  unum  est  tir- 
tus  visita ,  aliud  unio  rei  visce  mim  visu.  Sed 
dicunt  quidam ,  per  virtutem  visivam  inteUi- 
gere  divum  Tliomam  potentiam  videndi ,  in- 
formatam  specie  impressa,  per  unionem  vero 
rei  visai  cum  visu  intelligere  illam ,  quai  fit 
per  speciem  expressam.  Sed  hoc  sicut  est  con- 
tra  omnem  usitatum  modum  loquendi,  ita 
plane  est  contra  mentem  D.  Thomse  :  iUud 
enim  principium,  quod  divus  Thomas  su- 
mit ,  vulgare  cst  inter  philosophos ,  qui  praj- 
ter  actum  videndi  et  tcrminum  ejus ,  requi- 
runt  ex  parte  principii  potentiam  visivam  et 
unionem  cum  objecto,  quam  dicunt  fieri  per 


402  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

quitur  divus  Tliomas,  qui  illa  duo  expoucns    tis  non  cssc  secundum  medium  licct  simul  do- 

in  visionc  corporali;,  visivam  virtutem  dicit    ceat  csse  incis  poncudum  primura  medium 


essc  oculum,  in  spirituali  autcm  esse  virtu- 
tcm  intellectivam  :  nomine  autcm  oculi ,  aut 
virtutis  intellectivse  non  significatur  visus  aut 
intcllcctus,  ut  jam  informatus  specie^  sed  se- 
cundum  se.  Denique  illa  duo,  scilicct,  virtutera 
vidcndi  et  unionera  cura  objccto  distinguit  di- 
vus  Tliomas  a  visionc  (ut  supra  animadvcrti), 


infusum  et  supernaturalc ,  quocl  est,  ait^,  lu- 
men  glorice,  quo  pcrficitur  intellcctus  ad  vi- 
dendam  esscntiam  divinam.  Non  potest  ergo 
de  sententia  D.  Tliomoe  dubitari. 

3.  Ratione  roloratur. — Ratione  probabitur 
hajc  veritas  statim ,  irapugnaudo  sequentera 
opinioncra :  nunc  declaratur  breviter  ex  cora- 


non  ergo  loquitur  de  unione,  quee  fit  per  spe-  paratione  ad  alios  habitus  infusos.  Nara  hajc 

ciera  imprcssam.  Prajterca  dicit  inferius^  virtu-  est  prima  ratio  ponendi  caitcras  virtutes  infu- 

tem  vidcndi  in  intellcctu  csse  hunen  intcllec-  sas,  quod  ahis  verbis  dici  solct,  requiri  has 

tuale ,  si  sit  serrao  de  virtute   naturah ,  vel  virtutes ,  ut  actus  fiant  connaturah  raodo,  sed 

himen  gratia;  aut  gloriee ,  si  sit  scrrao  de  vir-  a  principio  intrinseco  et   proportionato.    Est 

tute  supcrnaturah.  At  hiraen  naturale  intenec-  autcra  in  hac  parte  eadem  vel  raajor  ratio,  de 

tus^  ncc  est  spccies,  nec  inchidit  ihara^  scd  te-  hoc  himine^  quse  de  ahis  virtutibus  infusis,  ut 

net  se  ex  parte  potentioe  intenectivce  :  ita  ergo  tractando  raodos  ahos  amphus  declarabitur. 

loquitur  il^i  D.  Thoraas  dc  hnnine  gratiffi,  vel  H(ec  vero  necesse  est,  ut  hoc  luracn  ita  con- 

gloriffi,  quatenus  dat  intehectui  eflicacitatera  ferat  virtutera  activara;,  uttota,  quse  ex  parte 

ad  vidcndum^  quia  ihara  connaturalera  non  potentiffi  requiritur,  ab  iho  sit  et  nuho  modo 

habct.  ab  intehectu^  quia  hoc  rcpugnat  cum  ratione 

2.  Unde  in  articulo  quinto  probat  necessita-  et  perfectione  actus  vitahs,  ut  supra  ostensum 

tem  hmiinis  giori»,  non  ex  ncccssitatc  unio-  est.  Ncque  ctiam  e  convei-so^  quia  necessaria 

nis   objccti  visibihs  cura  potcntia,  sed,  quia  cst  ahqua  activitas  ex  parte  intehectus,  ideo 

onme  icl,  quod  ordinatur  ad  aliquid,  quod  cxce-  supcrvacaneura  est  hoc  huncn  (ut  in  prima 

dit  suam  naturam ,  opoo-tet,  quod  disponatur  ratione  dubitandi  in  principio  capitis  prace- 

dliqua  dispositione  qua?  sit  supra  suam  natu-  dentis  argumentabamur).   Quia  iha  activitas 

rani;  et  ideo  infcrius  infusionem  hhus  himinis  intehectus  cst  in  suo  ordinc  deficiens  etimper- 

appchat,  augmenttmi  rirtutis  intellectiva^ ,  et  fccta^  ct  ideo  oportet  eam  elevari  pcr  virtutcra 

in  sohitione  ad  1 ,  expresse  declarat ,  hoc  hi-  intrinsecara,  quoad  fieri  possit,  ut  in  sequenti 

men  non  requiri  ex  parte  esscntiro ,  sed  ad  lioc  puncto  latius  tractabitur.  Neque  etiara  est  ve- 

quod  inteUectus  fiat  potens  ad  intelligenclum.  vwra,  quod  in  uhiraa  ratione  dubitandi  assu- 

Et  ne  quis  putaret^  ihum  loqui  dc  iha  potcstate  racbatur;,  intchectum  informatura  himine  esse 

proxima^  quai  datnr  potcntiffi  pcr  unioncra  ad  ffique  iraproportionatura  ad  ehciendara  visio- 

ol^jectura,  su]}jungit :  Fieri  intellectum  poten-  nera,  ac  ex  sua  natura^  quia  hcct  hoc  hiracn 

tem  lioc  lumine ,  per  moclum ,  cjuo  potentia  fit  sit  quid  creatura  et  ex  hac  parte  infiuite  distet 

potentior  per  haUtum  ad  operandum  vel  sicut  a  Deo  sicut  intehectus,  tamen  est  virtus  uhio- 

lumen  corporale  est  neccssaritm  ad  tidendum,  ris  ordinis  et  supcruaturahs,  cujus  est  ipsa  vi- 

ct  idcni  rcpetit  sohitioncra  ad  2^  diccns,  hoc  sio  ct  ideo   confert  virtutera  activam  ex  se 

huncn  esse  per fectionem  cquamclam  intcllectus  proportiouatam  visioni ,  quam  intehectus  ex 

confortantcm  illum  ad  mdendum  Deum.  Itcm  se  non  habet.  Hffic  est  ergo  utihtas  hujus  hi- 

docet  clare  3,  contraGentes,  c.  51  ct53et  in4,  minis  et  primura  raunus,  scnteutia  mea,  cer- 

d.  49,  q.  2,  art.  1  ct  ahis  locis,  ubi  exchidit  tum  et  indubitatura. 
speciem  iraprcssara  crcatam.  Sed  clarius  iu 
quodlibct.  1,  art.  \,  ubi  diserte  distinguit  tria 
media  vidcndi,  scihcct,  unum,  quo  intchectus 
vidct  et  disponit  cura  ad  videndura  quod  cst 
hnnen ;  ahud ,  quo  intehectus  vidct  quod  cst 
s})ccics  ;  ahud,  in  quo  vidct  tanquam  in  o])jcc- 
to  cognito ,  ut  quando  res  una  pcr  aliara  co- 


Alter  modus  explicandi  munus  luminis 
glorice. 

A.  Uic  modus  non  p)volatur. — Sccundusmo- 
dus  diccndi  cst,  rcquiri  hoc  himeu,  ut  imiat 
ol)jcctura  potcutiai  et  supplcat  viccm  cjus  in 


gnoscitur.  Et  su])juugit,  ex  his  tribus  mediis  ageudo  tanquam  similitudo  cjus.  Qua}  scntcn- 

sohim  tcrtium  opponi  cognitioni  rei  in  sc  ct  tia  duplicitcr  potest  iutehigi.  Primo,  ut  hoc  sit 

idco  hoc  cssc  omnino  cxcludcndura  a  bcatis.  totuni  ct  unicura  raunus  hujus  hirainis,  ita  ut 

Duo  vcro  priora  non  impcdirc,  (piominus  vi-  nonsitvirtus,ncccssariacxpartepotentia',  cou- 

dcatur  rcs  in  se  :  ct  nihilouhnus  dicit  in  Jjca-  fcrcusci  activitatcm  cx  partcsua.  hi  quoscusu 


CAP.  XV.  QU/E  SIT  NECESSITAS,  QUODVE  MUNUS  LUMINIS  GLORI^.  103 

sentcntia  hicc  jilanc  cst  contraria  pra3cctlcnti,  cum  objccto.  Cui  principio   adjungo  aliud  cx 

(ioccturquc  a  quibusrlam  npvis  thcologis;  scd  codcm  D.  Thomre  22,  q.  4,  art.  2:  Ad  j^erfec- 

nihiloniinus  illam  ccnsco  omnino  falsam.  Pri-  tionem  aclus  qui  ex  diwhus  activis  procedit, 

mo,  sumi)to  argumcnto  a  simili  cx  omnibus  rcquiritiir,  quod  utrumqiie  activorum  princi- 

aliis  virtutibus  infusis.  Nani  in  fidc,  vorlji  gra-  piorum  sit  perfectim.  In  prffisenti  autcra  ad 

tia,  praetcr  spccics  neccssarias  ad  apprchcnden-  actum  visionis  duo  principia  rcquiruntur,  ob- 

dum  ahquo  modo  ol)jectum  fidci  cst  necessa-  jectum  et  potentia.  Objcctum  de  se  satis  per- 

rium  lumen ,  seii  habitus  ex  parte  potcntiai,  fcctum  cst,  unde  cx  parte  ilhus  non  rcquiritur 

quai  confcrat  ci  activitatcm  connaturalcm  ac-  aliud  principium,  pcr  quod  ipsum  uniatur  po- 

tui  supernaturaH.  Idcm  cst  in  charitate,  nam  tentiffi,  nam  pcr  sc  potest  id  faccre,  ut  supra 

prajter  propositioncm  objccti,  quantumvis  su-  ostcnsTun  cst,  ct  hcct  darcmus  uniri  per  spc- 

pcrnatm-ahs  ncccssarius  cst  habitus  dans  virtu-  cicm,  jam  ex  ea  parte  cssct  pcrfcctum  princi- 

tem  activam  ex  parte  potentiai.  Neque  obstat  pium.  hiterrogo  ergo,  an  intencctus  naturahs 

si  quis  respondeat,  objcctum  rcspcctu  charita-  hominis,  vel  angeh  habeat  cx  sc  totam  perfcc- 

tis  non  concurrcrc  activc ,  sicut  concurrit  ob-  tioncm  ncccssariam  ad  vidcndum  Deum,  qua? 

jccti  specics  in  intcnectu.  Tum  quia  iUud  est  scihcet  ex  parte  potcntiai  intcllectivre  necessa- 

adhuc  sub  dubio  ct  quidqiiid  sit  dc  iUa  qua;s-  ria  est  ?  Nam  si  iUam  non  habct,  verissime  di- 

tione,  nulhis  dubitat,  quin  sit  necessarius  ha-  citur  necessarium  esse  himcn,  quod  iUam  su- 

bitus  ex  parte  vohintatis,  etiam  si  o])jcctum  peraddat  et  hoc  esse  primarium  munus  cjus. 

concurrcrct  activc.  Tum  ctiam  quia,  ut  soepe  Si  vcro  intcUcctus,  cx  sc  habct  totam  pcrfec- 

dixi,  ad  actum  vidcndi,  seu  intcUigendi  con-  tioncm  et  activitatcm  neccssariam  ex  parte  po- 

currunt  potentia  ct  objcctum,  quasi  duo  prin-  tentite,  recte  quidem  infcrtur,  non  esse  neces- 

cipia  divcrsffi  rationis :  ergo,  sechiso  objecto,  ct  sarium  himen  glorite  ad  iUud  himen.  Non  vi- 

tota  cjus  activitate,  si  activas  necessaria  ex  deo  autem  quomodo  possit  iUud  affirmari,  ut 

pai^te  potentiai  est  improportionata  et  insuffi-  mox  ostcndam. 

ciens,  compleri  del^et  per  virtutem  intrinsecam  7.  Responsum. — Impugnatur. — Dicunt  enim 

quoad  fieri  possit.   Quem  discursum  latc  ex-  aUcpii,  eo  ipso,  quod  in  inteUectu  est  aUqua 

phcui  1  tomo,de  hicarnatione  disp.  29,sect.  2.  nativa  vis,   qua  effcctive  concurrat  ad  vidcn- 

5.  Sccundo  principahter  argumentor,  quia  dum  Deum,  iUam  sufficienter  complcri  per  spe- 

si  iUud  tantum  esset  munus  hujus  himinis ,  ciem  creatam  (quam  ipsi  vocant  himcu  gioria;) 

valdc  probabilc,  imo  probaliihus  esset  non  da-  vel  sola  essentia  divina  loco  spcciei.  At  enim 

ri  tale  lumen  crcatum,  quia  ostcnsum  cst  in  eadem  ratione  cogentur  chcere,  si  in  inteUectu 

dubio  prjBccdcnti,  cx  parte  objecti  non  essc  nc-  cst  ahqua  virtus  innata  ad  concurreudum  ef- 

cessai'iam  quahtatem  crcatam ,  quse  supplcat  fective  ad  actum  credendi,  uon  requiri  himcn 

vicem  ejus  in  visionc  bcatifica.  Neque  contra  fidei,  quod  sit  habitus  ex  parte  potcntise  ad 

hoc  obstat  ratio  dubitandi  in  capite  preeceden-  credcndum  et  simihter  eo  ipso,  cpiod  vohuitas 

ti  posita,  quffi  speciahtcr  ad  hoc  tendebat,  sci-  habct  ahcpiam  inuatam  virtutem  ad  efficicn- 

hcet,  (]uia  visiobeataet  cst  inteUectio,  ctutsic  dam  dilcctioncm  supcr  omnia,  non  indigcbit 

est  ab  inteUectu,  et  est  tahs  inteUectio,  et  ut  sic  habitu  iufuso,  qui  iUam  confortet  ex  parte  po- 

est  a  visione.  Nam  hcct  admittamus,  saltcm  tentiaj,  sed  complcbitur  sufficienter  pcr  suffi- 

pcr  quamdam  accommodationcm,  iUum  actum  cientem,  ac  proportionatam  propositionem  ob- 

requircre  influxum  intellectus,  quia  intcUectio  jecti  dihgibihs,  praisertim  si  verum  est,  iUud 

est  et  concursum  objccti,  qiiia  tahs  specics  concurrcre  cffective  ad  actum  amoris.  Item 

cst,  tamcn  etiam  rcquirit  concursum  supcrna-  eadeni  ratioue  non  indiguit  Christus   himine 

turahs  hmiinis  ct  virtutis,  quia  supernaturalis  scientise  infusee,  sed  sohs  speciebus.  Et  simiha 

est.  NamhcctintcUectusex  sehabeat  vh'tutem  possent  infcrri,  quee  vix  posse  vitari  credo, 

ad  intcUectionem  facicndam ,  non  tamen  ad  quoad  iUationcm,  non  tamen  credo  posse  con- 

supcrnaturalem  inteUectionem.  Et  ita  potius  cedi,  neque  omnia  forc  etiam  concedenda  a  sic 

potcst  rctorqueri  argumentum ;  nam  quia  in  opinantibus  vel  saltem. 

actu  plures  rationes  invcniuntur,  oportet  etiam  8.  Deindc  interrogo,  de  qua  virtute  innata 

poncre  principia  omnibus  accommodata ,  ut  loquantur  :  aut  enim  de  virtute  naturali  activa, 

paulo  post  latius  dicemus.  aut  de  virtute  superiori,  seu  obedientiali,  quse 

C.  Unde  arguraentor  tertio  ex  fundaraento  licet  dicatur  nativa,  rpiia  cum  ipsa  natura  data 

D.  Thomai  in  d.  ai't.  2,  quod  ad  videndum  duo  cst,  dicitur  tamcn  obcdientialis,  quia  uon  ha- 

requu-antur,  scihcet  potentia  visiva  et  unio  ])et  counaturalem  ordinem  ad  actum,  ut  prin- 


lOi  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  IJT  UNUS  EST. 

cipiiim  activum  ejn.s.  Si  in  lioc  sccnndo  sensn  cicndnm  assensnm  fidei.  Item  volnntas  non 

esset  sermo,  facile  admitteremns ,  liabere  in-  indigehit  virtnteaetiva.snpernatnraliadaman- 

tellectnm  virtntem  nativam  ad  actnm  visionis  dnm  Denm^qnia  ex  sehabet  totam  efficacitatem 

Dei,  qnia  re  vera  necesse  est,  nt  per  snammet  necessariam  ex  parte  vokmtatis,  quod  si  ali- 

entitatem  et  potestatem  sibi  inditam  ex  vi  talis  quis  concnrsus  est  necessarius  ex  parte  objec- 

naturffi  influat  in  illnm  actum,  ut  snpra  pro-  ti,  per  objectum  snfficienter  propositum  cou- 

batum  est.  Tamen  ex  hac  declaratione  potius  feretur. 

sequitnr  necessarium  esse,  nt  taUs  virtns  in-  10.  Quod  argumentum,  qnia  urgens  esse  ju- 

trinsece  perficiatur  et  elevetnr  per  virtutem  dico,  sic  declaro,  qnia,  velvoluntasestadaiqua- 

activam  supernaturalem,  qnse  potentiam  ip-  tum  principium  effectivum  suorum  actunm , 

sam  elevet  et  quantum  fieri  potest ,  compleat  quos  naturaliter  efficere  potest,  vel  indiget  ali- 

in  sno  ordine  ut  connaturaU  modo  possit  eli-  quo  princi[)io  proximo,  nempe  objecto.Sidica- 

cere  actum  videndi  Denm,  sicnt  de  omnibns  tur  hoc  secnndum,  ergo  ut  elevetur  illa  poten- 

ahis  actibus  supernaturaUbns  quoad  substan-  tia  ad  actus  snpernaturales  efficiendos  conna- 

tiam  dicimus.  At  vcro  dicti  anctores  longe  snnt  turahter ,  satis  est  snpernaturalis  applicatio 

ab  illo  sensu,  qnia  potius  existimant  nullam  objecti  snpernaturalis,  ut  ipsa  vi  sua  naturali 

esse  in  rebns  virtutem  activam  innatam,  qnse  possit  elicere  actnm,  nec  indigebit  virtute  sibi 

non  sit  natnra  sua  proportionata  ad  efficien-  inh»renteet  confortantevirtntem  potcntiee.  Si 

dum  talem  effectum,  imo  etiam  ainnt,  semper  antem  vohmtas  est  adeequatum  principium  ac- 

coucurrere  ut  causam  principalem,  qnandum  tivum  proximum  snorum  actunm  natnralinm, 

ad  ilhim  influxum,  quem  ex  parte  sua  exhibet.  ergo  eodem  modo  crit  adsequatnm  principinm 

Et  conseqnenter  idem  constanter  affirmant  de  actnum  supernaturahnm,  quia  supponitur  esse 

intellectncreatoefficiente  visionem  Dei.  Itaque  principaUs  virtus  activa  etiam  respectu  actus 

inconstanter  affirmant  totam  efficientiam  ne-  supernaturaUs,  et  conseqnenter  esse  debet  per 

cessariam  ex  parte  inteUectus  ad  actnm  inteUi-  modum  adfequati  principii,  quia  voUmtas  est 

gendi  aiUiil^eri  posse  ab  inteUectu  creato  vir-  tale  principium  suorum  actuum,  solnmqne  in- 

tute  sua  mere  naturali.  diget  determinante  vel  movente  in  alio  genere 

9.  Ex  quo  (nisi  ego  fallor)  evidenter  sequi-  cansse.  Sed  aiunt  etiam  actum  charitatis  Dei 

tnr  tam  potentem  esse  natnra  sua  intellectum  habere  determinationem  ab  actu  et  i-ationem 

angeli,  verbi  gratia,  ad  videndum  clare  Deum,  genericam  a  potentia,  nam  dUectio  nt  sic  est  a 

sicut  ad  videndum  se  vel  alium  angelum :  lo-  voluntate :  quod  vero  sit  Dei ,  est  ab  habitu. 

quor  de  potestate  necessaria  ex  parte  iutellec-  Sed  contra,  quia  volnntas  sufficienter  determi- 

tns  :  Conseqticns  nuUa  ratione  videtur  admit-  natur  qnoad  speciem  actus  ab  objecto,  ut  pa- 

tendum,  ergo.  Sequela  patct,  quia  si  non  de-  tet  in  dilectione  Dei  naturali  et  in  dilectione 

tur  ei  species  proportionata  objecto,  neutrum  proximi,  vel  Dei  ex  eadem  charitate.  Item  in 

potest  videre ;  si  antemdatur  species  proportio-  naturali  amicitia  hujus,  vel  illius  hominis.  Ne- 

natse  utrique  objecto  ,  utrumqne  videbit  sua  cessitas  ergo  illius  habitus  est,   qnia  actns  est 

virtnte  naturali,  cum  solo  generali  influxn  pri-  omnino  supernaturalis  et  eadem  necessitas  iu 

HKC  causffi.  Scio  responsuros  esse  discrimen,  visione  invenitur.  Addo,  aliquos  dixisse,  spc- 

quia  species  unius  objecti  est  connaturalis  et  ciem  intelligibilem  non  habere  vim  activam, 

debita,  alterins  vero  minime.  Sed  lioc  impri-  sed  solum  determinare  potentiam  formaliter, 

mis  non  tollit,  quin  virtus  potentise  sit  aequalis  seu  dispositive.Numquid  ergo,  juxta  illam  opi- 

proportionalitcr  etiam  si  in  aliis  principiis  sit  nioucm,  dicendum  esset,  posita  specic  intelli- 

inaiqualitas,  illud  autem  ipsum  alienum  vide-  gibUi  essentise  divinge  inteUectum  efl^ectnrnm 

tur  a  vcra  doctriua.  Nam  urgeo  secundo  argu-  sola  sua  virtnte  naturali  visionem  ?nnllo  modo. 

mentum  in  his  actibus,  ad  qnos  non  snnt  ne-  Quamvis  ergo  nunc  species  suum  coucursum 

cessariae  species  supernaturales,  neque  aliud  habeat,  hoc  non  impedit,  qnin  inteUectus  ex 

comprincipium   activum.    Et  argumentor  in  parte  sna  sit  suflicientis  virtutis  ad  iUam  acti- 

hunc  modum,  nam  seqmtnr,  angelumtampo-  vitatem,  quoc  reqniritnr  ex  parte  potentiw, 

tentem  esse  pcr  suum  intellectum  ad  assen-  quia  tam  potest  esse  insufliciens  intcUecta  ut 

tiendnm  per  fidem  revelatis,  sicnt  ad  videndnm  partialis,  comparatione  specici,  quam  intellec- 

alinm  angchun.  l'robatur.  Quia  ad  assentien-  ta  ut  tota  vu'tus,  ut  in  voluntate  egregie  de- 

dnm  per  fidcm  non  indiget  specie  per  se  iufn-  claratur. 

.'-•a,  nec  alio  principio  cx  parte  objecti  neccssa-  11.  Quaproptcrnou  imraeritopossnmuscon- 

rio  ct  ex  se  lial^et  virtutcmi  nativam  ad  cffi-  tra  hanc  senteutiam  argumentari  ox  illo  prin- 


CAP.  XV.  Qll^  SIT  NECESSITAS, 
cipio  fidei^  quo  docemur,  ad  supernaturales 
aotas  eliciendos  non  sufiicere  gratiain  cxcitan- 
tem ,  scd  necessariam  esse  adjuvantem  ct  ad 
assenticndum  per  intcllectum  et  bene  operan- 
dum  per  voluntatem,  non  sufTicere  revelatio- 
nem,  nisi  Ueus  ex  parte  potentiffi  virtutem  in- 
fluat,  Quamvis  enim  in  actibus  Patriai  liccc  non 
inveniantur  eodem  modo^  tamen  cum  propo- 
sitione  locum  babent.  Nam  respectu  voluntatis 
visio  bcata  est  quasi  revelatio  et  gratia  exci- 
tans,  illa  autem  non  sufiicit,  ut  vohmtas  eli- 
ciat  charitatis  actum,  sed  indiget  propria  vir- 
tute  confortante  potentiam,  sive  Deus  clare 
visus,  ut  objectum  diligibile,  concurrat  active, 
sive  non.  Respectu  vero  intellectus  infusio  spe- 
ciei  si  daretur,  vel  unio  essentise  divinse  in  ac- 
tu  primo,  intelligi  potest  ut  objecti  applicatio, 
vel  propositio,  quce  non  est  satis,  ut  intellec- 
tus  eliciat  supernaturalem  actum,  nisi  ex  par- 
te  sua  supernaturaUter  juvetur,  ergo  ut  eliciat 
conuaturaH  modo,  juvari  debet  per  virtutem 
infusam,  quse  se  teneat  ex  parte  potentise  et 
hanc  dicimus  esse  himen  gloriae. 

12.  Praiterea  in  illa  sententia  nuUa  ratio 
reddi  potest,  ob  quam  specics  sit  supernatura- 
hs,  si  virtus  activa  potentiae  circa  illam  visio- 
uem  est  naturalis,  id  est  notiva  et  de  se  propor- 
tionata  ad  agendum  actum  tauquam  princi- 
piiuu  principale  sufTiciens  et  totale  ex  parte 
potentiffi ,  nam  totum  lioc  admittitur  in  illa 
opinione  :  cur  ergo  species  non  est  etiam  con- 
naturahter  debita  ?  Nam  de  liominibus  in  hac 
vita  posset  reddi  ratio :  quia  auima  est  con- 
juncta  corpori,  tamen  de  anima  separata  et  de 
angehs  quid  dici  poterit  ?  Nam  si  angehis  ex 
parte  sua?  potentiae  tam  est  potens  ad  viden- 
dum  Deum,  sicut  ad  videndum  superiorem  an- 
gelum,  cur  non  est  ei  tam  debita  et  connatu- 
rahs  species  unius  objecti,  sicut  altcrius  ?  Ma- 
xime  si  verum  est,  non  posse  unum  angelum 
habere  speciem  alterius,  nisi  inditam  ab  ipso 
Deo.  Unde  non  satis  est  dicere,  illam  speciem 
esse  supernaturalem,  quia  non  potest  dari  or- 
dine  naturah  neque  excausisnaturalibus.  Nam 
si  est  sermo  de  causis  Deo  inferioribus,  id  non 
satis  est  ad  formam  supernaturalem,ut  patet  in 
exemplo  adducto  et  in  crcatione  anima^.  Si  ve- 
ro  est  sermo  de  Deo,  hoc  est  quod  inquirimus 
cur  sieut  agit  Deus  ordine  naturali,  quando 
influit  angelo  speciem  alterius  angeli  non  agat 
etiam  ut  natura  postulat,  quando  iufluit  spe- 
ciem  sui  ?  Dicetur  forte  rationem  esse,  quia 
nuUa  substantia  creata  talem  speciem  natura- 
hter  postulat :  scd  contra,  quia  de  hoc  quseri- 
tur  ratio  ?  Nam  si  wtus  activa  ad  videudum 


QUODVE  MUNUS  LUMINIS  GLOUI^.  105 

iUud  olijectum  ita  est  data  a  natura,  ut  virtute 
siui  principali  ex  partc  sua  sufficiat  ad  talem 
visionemcirca  tale  objectum,  quomodo  natu- 
raliter  non  po-stulat  speciem  proportiouatam 
Uli  virtuti?  Nam  circa  alia  objecta  ideo-  natu- 
raliter  postulat  speciem,  quia  ex  se  est  virtus 
intellectiva  principalis  et  sufficiens  ad  talem 
actum  circa  tale  objectum  :  nec  alia  rationc 
talis  actus  et  objectum  censentur  proportio- 
nata  naturaliter  tali  potentii». 

13.  Effughm. — Rejicihir. — Sed  dicere  tan- 
dem  possunt,  Ulam  forman,  seu  speciem  ex  se 
supernaturalem,  nec  aliam  rationem  esse  quaj- 
rendam,  nisi  quia  ex  natura  sua  talis  est.  Ve- 
rumtamen  hoc  non  potest  satisfacere,  quia  eo 
ipso,  quod  potentia  dicitur  Iiabere  tantam  vir- 
tutem  connaturalem  ad  actum,  est  repugnan- 
tia  dicere,  quod  actus  sit  supernaturalis,  cum 
hsec  vox  solum  dicat  comparationem  ad  natu- 
ram,  cui  talis  forma  conferenda  est  et  ratio- 
nes  factse  probant  non  posse  non  habere  con- 
naturalem  ordinem  cum  illa,  si  virtus  poten- 
tise  talis  est.  Et  declarari  tandem  potest  ex 
principio  Metaphysicae,  quod  potentiee  activse 
naturali  correspondet  virtus  activa  naturalis 
principalis  et  sufficiens  ex  parte  virtutis  intel- 
lectivse  ad  efficiendum  in  se  actum  visionis 
Dei,  si  ei  detur  species :  etiam  erit  in  intellectu 
potentia  naturalis  ad  talem  actum :  Naturalis, 
dico  non  tantum  respectu  principii,  a  quo  ma- 
nat,  vel  cum  quo  conjuncta  est,  sed  etiam  res- 
pectu  formaj  recipiendse,  nam  hoc  modo  dici- 
tur  virtus  activa  esse  naturalis  :  potentia  au- 
tem  activa  et  passiva  inter  se  proportionantur 
et  ad  eumdem  ordinem  pertinent.  Nec  enim 
potest  naturalis  virtus  activa  ex  se  operari  con- 
naturali  modo  circa  potentiam  obedientialem. 
Propter  hsec  ergo  omnino  dicendum  censeo, 
intellectum  creatum  ex  se  non  habere  virtu- 
tem  activam  sufficientem  etiam  ex  parte  po- 
tentiai  ad  visionem  Dei  efficiendam,  ideoque 
indigere  speciali  virtute  divinitus  infusa,  qua 
elevetur,  et  ad  hoc  infundi  lumen  glorise,  ul- 
tra  speciem  intelligibilem,  vel  concursum  ip- 
sius  objecti  ad  illum  actum  necessarium ;  at- 
que  adeo  Iioc  esse  proprium  munus  et  maxime 
necessarium  illius  luminis.  Sicut  in  univer- 
sum,  ad  utendum  speciebus  per  se  infusis  et 
supernaturalibus  indiget  intellectus  humanus 
peculiari  habitu  infuso  ex  parte  potentise,  ut 
iu  citato  loco,  3  part.,  latius  dixi, 

14.  Quamobrem  semper  censui,  aliam  sen- 
tentiam  non  esse  probandam,  neque  admit- 
tendam  ullo  modo  et  quo  magis,  ac  magis  il- 
lam  considero,  eo  firmius  liuic  judicio  adheere  o 


106  LID.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

Prsesertim  quia  nullum  vidco  fundamcntum  tinctione  rationum  nullum  firmum  argumen- 

auctoritatis  vcl  rationis,  quod  ullam  ingcrat  tum  sumitur,  quia  possunt  facile  plurcs  distin- 

difficultatcm.  Unicaenim  ratiosupratacta  est_,  gui,  sicut  re  vera  in  cliaritate  etiam  distin- 

in  qua  sit  tota  vis,  scilicct^  quia  posita  spccie  guendffi  erunt  consequenter.  Nam  est  dilectio, 

vel  objecto  loco  speciei  superflua  est  activitas  et  ut  sic  est  a  voluntate  et  est  dilectio  super- 

luminis.  Probatur,  quia  nihil  potest  assignari  naturalis,  ct  ut  sic  est  a  cliaritate,  et  quia  hsec 

in  eflectu,  quod  illi  virtuti  correspondeat,  nam  ratio  indifl^erens  est  ad  Dcum,  vel  proximum, 

in  visionc  duo  sunt,  scihcet  et  quod  sit  intel-  est  tertia  ratio,  qua3  est  dilectio  Dei  et  hanc 

lectio  et  quod  sit  visio,  ut  intellectio  est  ab  in-  determinationem  non  habet  ab  habitu,  cum 

tellectu,  ut  visio  ab  specie,  ad  quid  ergo  est  possit  alias  dilectiones  elicere  ;  habet  ergo  ab 

lumen  ?  Auctoritate  etiam  suadetur  ha3c  sen-  objecto.  Gur  ergo  non  itain  prsesenti  cugi  pro- 

tentia,  quia  divus  Thomas  1  p.,  q.  12,  art.  2,  portione  dicetur  ? 

vocat  lumen  glori»  similitudincm  Dei.  Idem  16.  Prccterea  respondco  :  Axioma  illud  ( ^«Ji 

3,  contra  Gentes,  cap.  54.  Gitantur  etiam  alii  concummt  diuc  causce  proximie,  etiam  suior- 

scholastici,  ut  Richardus  4,  distinct.  49,  art.  3,  dinatw,  necessari^mi  esse,  ut  iii  effectu  corres- 

qusest.  2,  fjuia  dicit,  necessarium  esse  himen  pondeat  %micuic[ue  causce,  vel  principio  alifjfua 

gloriaj,  ut  intcllectum  fecundet  ad  eliciendam  ratio,  quia  alias  superflua  essent  tot  principia) 

visionem,  et  Scotus  quia  in  3,  dist,  14,  qu.  2,  ad  summum  esse   verum  de  ratione  ahqua, 

dicit,  si  intellectus  ehcit  visionem  necessarium  sub  qua  fiat  effectus,  non  vero  de  rationc,  quse 

esse  lumcn  gloiiffi,  ut  cum  intellectu  sit  prin-  in  cffectu  fiat.  Rationes  enim ,  sub  quibus  fa- 

cipium  visionis.  Et  quia  in  4,  d.  49,  qu.  11,  cile  distingui  possunt,  vel  ex  rationibus  com- 

dicit,  lumen  glorife  sufiiccre  sine  specie,  quia  munibus  et  particularibus,  vel  ex  diverso  mo- 

objectum  praesens  est.  Item  Thomas  de  Argen-  do  agendi.  At  vero  quoad  rationem  entis  quse 

tina  4,  d.  49,  q.  2,  art.  3,  quia  negat  essen-  sit,  non  oportet  esse  distinctionem  in  effectu. 

tiam  divinam  supplcre  vicem  speciei,  cum  ta-  Nam,  ut  verior  habet  sententia,  anima  ipsa 

men  requirat  lumcn  gloriaa  ad  visionem.  concurrit  cum  potentiis  ad  actus  vitee,  et  non 

15.  Ad  fmdamentum  hujusmodi. — Verum-  oportet  ut  aliquid  in  illo  actu  rcspondeat  ani- 

tamen  ratio  illa  non  est  magni  momenti,  nec  mai,  quod  non  respondcat  potentise  et  e  con- 

ad  introducendam  inusitatem  opinionem  po-  verso,  nec  propterea  est  superfluus  concursus 

test  sufticcre.   Primo,  quia  etiam  in  visione  ille,quiaunumprincipiumestprincipale,aliud 

potest  assignari  ratio ,  non  tantum  una,  sed  proximum  et  quasi  instrumentale,  et  similia 

multiplex,  quae  respondeat  lumini  glorise.  Una  exempla  in  natura  sunt  multa.  Item  in  volun- 

est  esse  actum  supernaturalem,  ad  quem  spe-  tate  eliciente  actus  charitatis  per  habitum , 

cies  objecti  non  potest  elevare  potentiam,  quia  nulla  ratio  invenietur  in  actu,  quam  non  at- 

species  praicise  habet  dare  concursum  objecti,  tingat  habitus,  et  e  converso,  tamen  potentia 

non  elevare,  vcl  confortare  potentiam.  Alia  concurrit  ut  principium  intrinsecum  vitale, 

est,  quod  visio  illa  sit  scicntifica  et  clara,  hoc  habitus  ut  confortans  et  elevans  illud.  Idem- 

enim  non  habet  actus  proprie  ex  specie,  sed  que  est  in  visione,  ut  iu  citato  loco,  3  p.  satis 

ex  lumine  potentiaj  et  lumen  naturalem  nou  explicui. 

potest  ibidare  claritatem  visioni.  Tertia  ratio  17.  Quod  vero  attinet  ad  D.  Thomam,  evi- 

essc  potcst ,  quod  sit  visio  et  quod  sit  visio  denter  loquitiu'  i])i  de  similitudine  pcr  forma- 

DEI.  Triplicem   enim  rationem  possumus  in  lem  conveuientiam  et  fundatam  in  aliqua  uni- 

illo  actu  distingucre,  scilicet,  quod  sit  intel-  tate,  non  de  similitudine  reprsesentativa.  Quod 

lectio,  et  quod  sit  visio,  et  quod  sit  visio  talis  patet,  tum  quia  hauc  posteriorem  similitudi- 

objccti,  scilicet  Dei :  primam  ergo  habebit  ab  uem  directe  intendit  cxcludere ,  tum  etiam 

iutcllectu,  sccundam  a  lumine,  tertiam  ab  quia  distinguendo  virtutem  visivam  a  forma 

specic.  Declaratur  a  simili  ab  eis  concesso.  In  per  quam  videt,  subjungit,  Deum  esse  aucto- 

dilectioue   enim  charitatis  duo  distinguunt ,  rem  virtutis  iutellectiva^  ct  essc  aliquam  par- 

scilicet  quod  sit  dilectio  et  quod  sit  Dei,  et  pri-  ticipatam  similitudinem  ipsius  Dei  et  exph- 

mum  tribuunt  voluntati,  secundum  tantum  cando  lianc  participatam  virtutem,  dicit  esse 

charitati.  Gur  crgo  non  ita  distinguunt  in  vi-  lumcn  intellectuale,  vel  naturalc,  vel  gratia?, 

sionc  ?  Nam  etiam  ratio  visionis  intellectualis  At  constat  lumcn  naturalc  uon  vocari  simili- 

dc  sc  generalior  est.  Quod  si  dicant,  in  tali  tudincm  rcprojsentativam,  scd  pcr  participa- 

visione  illa  duo  non  distingui,  etiam  in  tali  tam  convenientiam.  Ita  ergo  dicit  lumeu  glo- 

dilectione  uon  distinguentur.  Ex  liac  crgo  dis-  riai  essc  similitudincm  pcrfectiorcm  ct  altioris 


I 


CAP.  XV.  QVJE  SIT  NECESSITAS,  QUODVE  MUNUS  LUMINIS  GLORI^.                        107 

ordinis,  ut  clarissimc  ctiam  oxplicat  art.  5.  circa  quai  vcrsari  potcst  ct  idco  iudigct  spccic- 

Scotus  ctiam  sinc  causa  citalur,  cum  cxprcssc  bus  corum  vcl  concursu  objcctorum,  ut  dctcr- 

distinguat  spccicm  a  himinc,  ct  dicat,  non  cssc  minctur  ad  ipsos  actus,  sicut  supra  dc  cliari- 

in  bcatis  spccicm,  licct  sit  lumen,  de  quo  ctiam  tatc  diccbamus  dctcrminari  ab  objcctis ,  ut 

ait  csse  cum  intcllcctu  principium  visionis.  Alii  amorcm  Dci  vcl  proximi  cliciat,  vcl  ut  cliciat 

ctiam  gcncraliter  loquuntur,  nunu.squc  cx  an-  amorcni  Dci,  vel  odium  peccati. 

tiquis  est,  qui  illam  scntcntiam  docuerit,  ut  20.  Addc ,  quod  licet  babitus  scicntia)  sit 

iterum  sequcnti  puncto  dicam.  detcrminatus  ad  judicandum  dc  tali  objccto, 

nibilomiuus  indiget  specie ,  quia  illa  dctermi- 

De  mnncre  luminis  glorid'  tertia  sententia.  natio  non  est  proprie  olijectiva,  seu  reproesen- 

tativa  objcctis,cd  solum  cx  propensionc  quadam 

18.  Tertius  crgo  modus  cxplicandi  munus  bmiinis  intcllcctualis,  ut  vcro  sit  rcpra-scnta- 
buninis  gioriffi  complcctitur  duos  prfficedcntcs.  tiva,  neccssaria  cst  specics.  Itcm,  si  fmgcremus 
Aiunt  cnim,  qui  sic  opinantur,  huncn  gloriai  substantiam  creatam  superioris  ordinis  babcn- 
esse  quabtatcm  adeo  eminentcm,  ut  et  sit  vir-  tem  buncn  intellcctuale  potens  viderc  Deum 
tus  intcnigcndi  potcns  ad  elevandum  et  con-  ct  quascumque  creaturas,  illa  nibilominus  in- 
fortaudum  intellectum  ex  parte  cjus,  ct  simul  digcrct  specicbus  objcctorum,  ut  illa  posset 
ad  reprwscntandum  intentionaliter  ol)jectum :  inteUigerc,  quia  nuUa  creatura  intellcctualis, 
niliil  cnim  repugnat,  has  duas  rationes  con-  nec  ejus  hmicn  cssct  pcr  se  rcprasscntativum 
jungi  in  una  ct  cadcm  quahtate  :  quod  si  pos-  rerum  intcUigibihum.  Ita  ergo  de  hnnine  glo- 
sunt  ita  conjungi,  verisimUe  est,  quahtatcm  riai  philosophandum  cst :  cst  cnim  virtus  quai- 
iUam  emincutissime  utramquc  rationcm  com-  dam  inteUectiva  ad  modum  potentise  ct  ideo 
prcbendcrc.  Non  invenio  tamen  scriptorem  per  se  non  habct  rcpraisentationcm  objccti,  sed 
theologum,  qui  hanc  scutentiam  docucrit  ex-  iUi  conjungitur  et  iUo  secluso  indigcret  specic. 
pressc  :  at  si  qui  sunt,  qui  ct  spcciem  crcatam  Dcnique  licct  forte  dcmonstrari  non  possit , 
ponunt  in  bcatis  ct  unam  tantuni  supcrnatu-  impUcarc  contradictionem,  ficri  unam  quaU- 
ralem  virtutcm  ilhs  confcrri  significant,  juxta  tatem  habcntem  utrumque  munus,  tamen  ne- 
hanc  sentcntiam  essent  interprctandi,  quia  mi-  quc  nunc  necessaria  cst,  ncc  facilc  est  fingen- 
nora  babct  incommoda.  da  contra  communem  ordincm  crcaturarum 

19.  Refutatiir.  —  Haec  ergo  sententia  non  omuium. 
est  contraria  primse  supra  positaj,  sed  addit 

ahquid  contrarium  his,  qua^  in  c.  11,  cum  D.  ^^^^^^      -^^  ^^  ^^^^^^  ^^^^-^^^ 
Tlioma  diximus.   Undc  in  duol^us  disphcet, 
l»rimo  quod  ponit  speeiem  creatam  Dei  absque 

neccssitate  et  praiter  exigentiam  connatura-  21.  Non  admittitur.  —  Quartus  modus  di- 

kun  iUius  objecti,  pcr  sc  maxinie  inteUigibiUs.  cendi  est  hoc  lumen  requiri  ut  dispositiouem 

Atque  Iioc  commune  est  liuic  opinioni  cum  passivam,  scu  materialem  ad  eam  uuioncm, 

prajcedenti ,  quamvis  ab  illa  differat,  in  po-  quaj  fit  inter  divinam  cssentiam  et  intellcctum 

uenda  virtutc  supernaturali  dantc  intellcctui  in  esse  intelligibili.  Nam  cum  illa  forma  sit 

supernaturalcm  vim  intclligcndi,  in  quo  mi-  suprcmi  ordinis  ct  intellectus  ex  se  sit  illi  im- 

nora  multo  Iiabet  incommoda.  Secundo  tamen  proportionatus  oportet,  ut  ad  illam  disponatur 

displicct,  quod  illa  duo  muuera  in  una  quali-  connaturali  modo.  Hsec  est  opinio  communis 

tate  conjungit.  Nam  si  oportcrct  utrumque  il-  Thomistarum,  Capreoli,  Cajetani,  Ferrarii  et 

hid  munus  tribucre  qualitati  creatffi,  dua;  po-  aliorum,  locis  citatis,eamque  significatD.  Tbo- 

lius  cssent  constituendoe,  una  per  modum  cu-  mas,  dicta  qua?st.  12,  art.  5  et  alibi.  Sed  exis- 

jusdam  virtutis  intellectivee   supernaturalis ,  timo,  hocmunus  non  csse  distinctumapriori. 

quod  nou  vocamus  lumen  gloria? :  altera,  quaj  Quia  illa  unio  in  actu  primo,  ut  dixi,  non  est 

essct  species  objecti,  determinativa  illius  vir-  aUa  uisi  conjunctio  in  ordine  ad  agendum  et 

tutis  iutellcctivfc  et  uniens  cum  iUa  objectum  ideo  potcst  dici  hoc  lumen  requiri  ut  dispositio 

intelligcndum,  quia  in  omui  scicutia  creata  ad  unionem  cum  essentia  in  ratione  objecti, 

habitus,  scu  virtus  nccessaria  ex  parte  poten-  quia  activitas  illius  objecti  non  est  ahquo  mo- 

tia^  est  distincta  ab  specie  necessaria  ex  parte  do  dcbita,  ncc  connaturalis  nisi  intcUectui  clc- 

objecti,  suut  enim  illa;  activitatcs  divcrsarum  vato  ct  iuformato  lumiuc :  ct  hic  scnsus  est 

rationum.  Item  quia  probabile  est,  etiam  iUud  vcrus  et  formalis  ct  quidquid  addatur,  nec  est 

lumeu  habere  plura  objecta  materialia  creata,  uecessarium^,  uec  iutclhgi  potest. 


108 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

sionis^  ergo  illi  respondet  potentia  receptiva 


Quinta  explicaiio. 


22.  Qiwad  negativam  partem  rejicitur.  — 
Quintus  modus  dicendi  est,  deservire  hoc  lu- 
men  in  genere  causse  materialis,  seu  disposi- 
tionis  ad  recipiendam  visionem  beatam.  Sic 
sentit  Major  in  3,  d.  14,  q.  2,  dub.  2  et  in  ^, 
d.  49,  q.  4,  et  Marsilius  3,  q.  10,  art.  2.  Duo- 
busveromodis  potest  ha^c  causalitas  materiahs 
tribui  himini.  Primo,  exchidendo  efFectivam 
et  ita  videntur  opinari  dicti  auctores.  Yerum- 
tamen  cum  Major  fateatur,  visionem  esse  ef- 
fective  ab  intellectu  non  video  rationem,  qua 


connaturahs,  sed  heec  non  est  in  intfellectu,  er- 
go  est  in  ipso  himine,  quod  est  activum  circa 
seipsum,  sicut  sunt  potentise  animse,  ergo  ha- 
bet  rationem  potentia?  receptivse. 

24.  Nihilominus  alii  negant,  himen  concur- 
rere  in  genere  causoe  materiahs  seu  receptivaj 
potentice.  Sic  Capreohis,  in  distinct.  49,  qusest. 
4,  artic.  3,  ad  argumenta  Scoti  contra  secun- 
dam  conchisionem.  Et  idem  Scotus  ibidem 
quffist.  15  et  late  in  3,  distinct.  14,  qusest.  2, 
ubi  congerit  argumenta,  quse  non  habent  dif- 
ficilem  sohitionem.  Primum  est,  quia  habitus 
non  est  dispositio  ad  recipiendum  actus,  cum 


fundare  possit  negationem  efiicientis  himinis  fiat  per  actus,  hoc  autem  himen  est  quidam 

ibi  inchisam.  Unde  necesse  est  ut  soh  intel-  habitus.  Sed  quidquid  sit  de  habitibus  acqui- 

lectui  tribuat  sufficientem  virtutem  activam  sitis,  heec  ratio  non  urget  in  infusis,  tum  quia 

visionis ;  quod  in  secunda  sententia  satis  im-  non  fiunt  ab  actibus,  tum  etiam  quia  ahquo 

pugnatum est.  Ahi  vero  fundantur,  quia  putant  modo  sunt  per  modum  potentiarum,  quatenus 

visionem  a  solo  Deo  fieri  et  ita  sentit  ctiam  per  se  requiruntur  adsubstantiamactuum.Se- 


Gabriel  3,  d.  14.  Richardus  vero  ibi,  art.  3, 
qu.  1,  sub  disjunctione  quadam  idem  sentit  et 
fere  eodem  modo  loquitur  Paludanus  4,  dis- 
tinct.  49,  qu.  1,  in  fine.  Et  Durandus  4,  d.  14, 
qu.  2,  num.  9.  Sed  fundamentum  illud  jam 
satis  rejectum  est  et  ita  pars  illa  negativa  non 
habct  probabihtatem.  Pars  autem  affirmans 
probatur  a  dictis  auctoribus,  quia  visio  est 


cundo  argumentatur,  quia  intellectus  per  se 
est  receptivus  himinis  perfecte  ac  proxime , 
ergo  et  visionis,  quia  magis  ordinatur  inteUec- 
tus  ad  visionem,  quam  ad  lumen,  ergo  sicut 
non  indiget  potentia  receptiva  ad  himen,  etiam 
nec  ad  visionem.  Sed  neque  hsec  ratio  cogit, 
quia  lumen  est  actus  primus  ab  extrinseco  ve- 
niens :  visio  autem  est  actus  secundus,  manans 


forma  supernaturahs ;  ergo  ad  eam  requiritur  a  principio  intrinseco  activo  et  receptivo  ilhus. 

dispositio  ejusdem  ordinis.  Sed  si  loquantur  in  Unde  recte  Capreohis  supra  respondet,  ahud 

hac  ratione  de  forma  supernaturah  preecise  et  esse  principalius  ordinari  ad  visionem ,  ahud 

ut  sic  non  recte  colhgunt;  nam  etiam  ipsum  immediatius  et  ideo  fieri  posse,  ut  intellectus 

lumen  est  forma  supernaturahs,  ergo  ad  ilhid  principalius  ordinetur  ad  visionem  quam  ad 

esset  necessaria  aha  dispositio  et  sic  procede-  hunen  et  nihilominus  illam  recipiat  mediante 

retur  in  infmitum.  Si  vero  loquantur  de  iUa  himine.  Tertia  ratio  Scoti  est,  quia  ahas  seque- 


forma,  quae  est  actus  secundus  et  uUimus,  for- 
tasse  est  probabile,  de  quo  statim  dicam,  ta- 
men  sine  causa  requirunt  ad  talem  formam 
supernaturalem  dispositionem  et  non  princi- 
pium  efficiens  visionem,  sicut  est  inteUectus 
ipse. 


retur  inteUectum  non  perse  recipere  visionem, 
sed  tantum  quasi  per  accidens ,  sicut  substan- 
tia  perficitur  color  e  media  quantitate. 

25.  Triplici  modo  lumeii  concnrrit  ad  tisio- 
nem.  —  Circa  hanc  vero  rationem  et  totam 
hanc  sententiam  advertendum  est,  tribus  mo- 
23.  Secundo  crgo  modo  potest  heec  senten-  dis  inteUigi  posse  himen  concurrere  materia- 
tia  affirmari,  tribuendo  himini  gloriae  utram-  hter  ad  visionem,  Primo,  solum  per  modum 
que  causalitatem  et  effectivam  et  materialem,  dispositionis,  non  tamen  per  modum  potentiaj 
potestque  ita  probabUiter  suaderi.  Nam  intel-  receptivse,  sicut  calor  est  dispositio  ad  formani 
lectus  sub  utraque  ratione  comparatur  ad  vi-  ignis,  vel  sicut  actus  charitatis  ad  habitum.  Et 
sionem  et  sub  utraque  est  deficiens  et  inferio-  hic  modus  probabilis  est  et  argumenta  Scoti 
ris  ordinis,  ergo  ut  perfecte  et  complete  ele-  non  procedunt  contra  iUum.  Tamen  uuUa  oc- 
vetur  ad  illam  visionem  per  lumen,  delDct  sub  rurrit  ratio,  qua  efficaciter  probari  possit;  nani 
utraque  ratione  elevari.  Undc  Concihum  Vien-  argumenta  facta  pro  priori  sententia  vel  pro- 
nense  supra  dixit,  per  lumen  elevari  intellec-  bant  de  poteutia  receptiva,  vel  nihil  probaut : 
tum  ad  videndum.    Videre  autem  non  dicit    Neque  in  formis  accidentalibus  solent  requiri 


tantum  agere,  sed  etiam  recipere. 


ergo 


ad    hujusmodi  dispositioncs  propric  et  physice. 


utrumque  clevatur  per  lumen.  Conlirmatur,     nisi  sinud  siut  vel  poteutite  receptiva,^ ,  veL 
quia  himcn  habet  naturalem  vim  activam  \t.-    coucurrant  ahquo  modo  ad  actiouem,  vel  per 


CAP.  XV.  QU^  SIT  NECESSITAS,  QUODVE  MUNUS  LUMINIS  GLORI/E.  109 

se  ut  principium  eflQcicns,  vel  saltem  minuen-  turalis,  quamvis  non  sit  pcr  se  ita  sufficiens 

do  resistentiam  passi,  vel  alio  simili  modo.  ad  eflicicndiim  illum. 

20.  Secundo  modo  potest  intclligi,  quod  lu-  28.  Divina  visio  non  sit  sine  mutatione  reali. 

men  sit  vera  potcntia  receptiva  visionis,  ita  —  Ultimo  vero  est  advertendum  circa  doctri- 

ut  ipsum  sit  tota  potentia,  cui  uniatur  imme-  nam  liujus  et  prceccdentis  capitis  :  in  ea  sup- 

diate  visio.  Et  in  hoc  sensu  existimo  falsam  poni  divinam  visionem  non  comparari  ab  in- 

illam  sententiam,  contra  quam  recte  procedit  tellcctu  creato  sine  reali  interna  et  supernatu- 

tertia  ratio  Scoti.   Et  prffiterea,  quia  sicut  de  rali  mutatione  ejus,  quia  nisi  talis  mutatio  in 

ratione  actus  vitalis  et  immanentis  est,  ut  im-  ipso  fieret^  non  esset  necessarium  lumen  glo- 

mediate,  ac  per  se  procedat  a  potentia  vitali^  visc,  neque  ut  dispositio,  neque  ut  principium. 

ita  etiam  quod  illam  immediate  informct.  Item  Illud  autem  principium  et  ex  dictis  in  capite 

quia  intellectus  per  se  ipsum  est  susceptivus  nono  et  sequentibus  satis  constat,  et  per  se  evi- 

cujuscumque  intellcctionis,  unde  statim  dicc-  dens  est.  Cum  enim  ante  illam  visionem  Deus 

mus  posse  rccipere  visionem  sine  hmiine.  ita  comparetur  ad  intellectum  creatum,  ut  ab 

27.  Tertio  modo  posset  intelligi,  visionem  ipso  non  videatur  et  postea  incipiat  videri  et 

illam  sicut  immediate  manat  ab  intcllectu  et  liocnonpossitcontingereper  mutationemDei, 

lumine  tanquam  ab  una  integra  potcntia  vi-  necesse  est,  ut  fiat  per  mutationem  creaturse 

siva ,  ita  immediate  recipi  in  toto  illo  compo-  et  intcllectus  ejus.  Quae  mutatio,  cum  sit  vita- 

sito,  ita  ut  unio  visionis  immediatc  terminetur  lis,  debet  essc  ab  intrinseco,  et  cum  sit  super- 

tam  ad  intellectum,  quam  ad  lumen.  Et  con-  naturalis  debet  esse  a  principio  supernaturali, 

tra  hunc  sensum  non  procedit  ratio  Scoti,  quia  non  solum  uniente  objectum,  sed  elevante  po- 

juxta  illum,  visio  immediate  afficit  utrumque  tentiam,  et  hsec  est  necessitas  propria  luminis 

sicut  ab  utroque  immediate  manat.  Et  liic  gloriee. 

modus  videri  potest  probabilis  propter  ratio-  29.  Solet  tamen  referri  in  contrarium  Du- 

nes  in  priori  explicatione  factas,  sed  milii  ad  randus  et  ita  intelligi  opinio  ejus  4,  d.  49,  q. 

minimum  videtur  satis  incertus,  quia  ratio  il-  2,  n.  2,  ubi  sentire  videtur,  illam  visionem 

la,  quffi  majorem  videtur  pra?  se  ferre  con-  fieri  sine  ulla  mutatione  per  se  creati  intel- 

gruentiam,  scilicet,  ut  virtus  activa  habeat  po-  lectus ,  per  solam  ablationem  impedimento- 

tentiam  receptivam  proportionatam  non  vide-  rum,  quia  sufficit  quod  divina  essentia  prsesen- 

tur  convincere.  Quia  efficientia  luminis  et  in-  tetur  intellectui  creato,  ablatis  impedimentis, 

tellectus  non  est  ita  dividenda,  ut  intelhgatur  id  est,  phantasmatibus  et  omnibus  mediis  crea- 

lumen  agere  in  se  ipsum  sohmi  et  simiUter  tis,  per  quee  fiat  cognitio.  Quia  ubicumque  na- 

in  se,  quia  si  visio  immediate  recipiturin  in-  turaet  virtuspotentiseextendituradobjectum, 

tellectu  ct  illum  afficit,  nccesse  est,  ut  etiam  pra;sentato  objecto  per  se  et  immediato,  et  se- 

lumen  elliciat  illam  receptionem  et  unionem  clusis  impedimentis,  necessario  sequitur  visio. 

visionis  cum  intellectu,  scu  eductionem  ejus  Noster  autem  intellectus  natura  sua  respicit 

de  potentia  obedieutiali  intellectus,  quia  effi-  Deum  ut  objectum  suum  et  licet  naturaliter 

cientia  visionis  unica  est  et  indivisibilis,  quse  non  possit  illum  attingere  nisi  per  medium 

tota  est  ab  intellectu  et  tota  a  lumine,  cpiam-  creatum,  Deus  potest  immutare  hunc  ordinem, 

vis  non  totaliter,  ergo  etiam  totus  effectus  et  etauferre  hoc  impedimentum,  et  seimmedia- 

tota  unio  est  a  lumine,  ergo  non  potest  vitari,  tum  intellectui  praesentare. 

quin  lumen  agat  in  intellectum ,  secundum  30.  Sed  in  hoc  discursu  nunquam  Durandus 

potentiam  obedientialcm  ejus.  Quin  potius  e  dicit,  hanc  prsesentationcm  Dei  in  ratione  ob- 

converso  si  lumen  est  receptivum  visionis,  ne-  jecti  visi  fieri  sine  mutatione  reali  intellectus  : 

cesse  erit,  ut  intehectus  agat  in  se  ipsum  prop-  valde  autem  obscure  et  defectuose  procedit, 

tcr  rationem  factam  proportionahter  applica-  non  cxphcando  quid  sit,  Deum  prffisentari  in- 

tam  :  hoc  auteni  quamvis  non  possit  probari  tellectui.  Nam  si  loquatur  de  prffisentatione  in 

impossibile,  tamen  est  difficile  et  non  apparet  actu  primo,  hajc  vel  nova  non  est  vel  intel- 

uecessarium.   Et  ahunde  etiam  difficile  est,  ligi  non  potest  sine  specie,  vel  lumine,  vel  alia 

quod  eadem  forma  seque  primo  educatur  cx  simiii  qualitate,  quam  ipse  omnino  negat.  Pro- 

duabus  potentiis  receptivis,  eisque  uniatur.  Et  batur  assumptum  quia,  seclusahac  mutatione, 

idco  diccudum  videtur,  illud  lumcn  non  ha-  ex  parte  inteUectus,niliiI  est  cur  Deus  prcesen- 

bere  rationcm  potentiai  reccptivse,  sed  tantum  tetur  intellectui,  nunc  magis,  quam  antea  : 

principn  activi  visionis,  quia  revera  intellec-  nam  semper  fuit  intime  in  intellectu  per  rea- 

tus  per  se  sufficientcr  est  capax  actus  superna-  lem  prsesentiam  suse  esseutige,  et  ex  hac  sola 


110  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

non  necessario  seqiiitur  visio  clara,  etiamsi  ab  2.  Rejicitur  fundamentum.  —  Sed  hoc  fun- 

intellectu  auferatur  omnis   cognitio  Dei  per  damentum  ex  liactenus  tractatis  constat  esse 

medium.  Nam  ex  hac  negatione,  quam  ille  inefficax,  quia  ostensum  est,  etiam  nunc  de 

vocat  ahlationcm  impedimenti,  non  sequitur  facto  himen  gloriae  non  esse  totale  principium 

positiva  visio  per  solam  prsesentiam  per  essen-  efficiendi  visionem  beatam.  Item  constat,  vi- 

tiam.  Et  si  contrarium  sensit,  valde  erravit ,  sionem  illam  non  habere,  quod  sit  actus  vita- 

ut  satis  ex  dictis  constat,  Si  autem  loquaturde  hs  ex  concursu  himinis^  sed  ex  influxu  ipsius 

prsesentia  in  actu  secundo,  hac  non  fit  sinc  in-  animoe  et  intellectus.  Denique  etiam  est  osten- 

fusione  visionis  supernaturahs.  Unde  ad  sum-  sum,  hunc  influxum,  prout  est  ab  intehectu, 

mum  sentire  potuit  hanc  infundere  Deum,  sine  etiam  nunc  de  facto  esse  supra  vires  naturales 

cooperatione  intellectus  et  ideo  non  esse  ne-  ejus,  atque  adeo  essc  ab  illo,  ut  a  vitah  in.stru- 

cessarium  himen,  nec  speciem.  Nunquam  ergo  mento  elevato  divina  virtute^  ac  modo  illo  ac- 

dicit  intellectum  posse  videre  sine  nova  mu-  commodato,  idque  satis  esse  adrationem  actus 

tatione  in  eo  facta,  nec  posse  naturahter  effi-  vitahs. 

cere  visionem,  sed  natura  sua  esse  aptum  ad  3.  Secunda  opinio.  —  Secunda  ergo  senten- 

recipiendam  illam  et  ex  hac  parte  non  requi-  tia  distinguit  de  himine  glorise,  vel  per  modum 

rere  prseviam  mutationem  positivam,  sed  so-  habitus  permanentis,  vel  per  modum  disposi- 

lam  ablationem  impedimentorum,  Deum  au-  tionis  transcuntis ,  dicitque ,  ad  efficiendam 

tem  per  sese  posse  facere  se  praesentem,  quia  visionem  omuino  necessariam  esse  ahquam 

hoc  non  imphcat  (ait)  et  Deus  potest  naturalem  quahtatem,  quaj  sit  per  modum  actus  primi 

modum  agendi  mutare.  Sentit  ergo  fieri  per  distincti  a  visione,  et  secundum  potentiam  or- 

actionem  sohus  Dei  et  ita  non  diff^ert  ejus  opi-  dinariam  illam  quahtatem  debere  esse  himen 

nio  ab  ahorum  sententia,  qui  dicunt^  visionem  gloria^  permanens  per  modum  habitus :  dc  po- 

non  fieri  ab  intehectu,  Quod  tamen  ipse  non  tentia  vero  absohita  sufficere  vel  permanen- 

probat,  nec  probabile  profecto  est.  Argumenta  tem,  vel  transeuntem  quahtatem,  aherutram 

autem,  quoe  Durandus  adducit,  ut  probet^  non  vero  istarum  necessariam  esse.  Hsec  videtur 

dari  himen  gloriai  per  modum   principii  et  esse  opinio  Capreoh  4,  d.  49,  q.  4,  ad.  3  et  4, 

actus  primi,  nuUius  momenti  sunt,  eisque  in  contrasecundamconchisionem,  etcitatD.Tho- 

discursu  hujus  capite  obiter,  ac  sufficienter  sa-  mam  22,  q.  175,  art.  7,  ad  2,  q.  2,  de  Veritate, 

tis  factum  est.  art.  2  et  q.  13,  art.  2. 

4.  r/npugnatur.  —  Sed  htec  sententia  vel 

CAPUT  XVI.  coincidit  cum  praecedenti,  vel  est  improbabi- 

hor  iha.  Nam  iha  distinctio  quahtatis  perma- 

AN  DE  ABSOLUTA   POTENTIA  POSSIT  viDERi  DEUS  ucntis,  vcl  transeuutis,  sicut  datur  de  lumine, 

siNE  LUMINE  GLORiyE.  ita  potcst  dari  de  visionc,  nam  etiam  hsec  po- 

test  esse  permanens,  ut  est  in  beatis  et  tran- 

1.  Prima  opinio . — Heec  quajstio  brevitcr  hoc  siens,  ut  multi  censcnt  fuisse  in  D.  Paulo.  Si 

loco  tractanda,  ne  ad  defendendam  saniorem  ergo  sit  sermo  de  visione  permanente,  quahs 

doctrinam  prtecedenti  capite  declarantam,  pu-  est  beatifica,  non  potest  ad  iham  rcquiri  hi- 

tetur  necessaria  opinio  eorum,  qui  dixerunt,  men,  quin  iUud  debeat  esse  permanens,  quia 

esse  adeo  necessarium  himen  glorise,  ut  etiam  idem  hunen  requiritur  ad  conservandam  et  ef- 

de  potentia  absohita  non  possit  intellectus  ele-  ficiendam  visionem.  Si  autem  sit  sermo  de  vi- 

vari  ad  videndum  Deum  sine  tah  himine.  Quod  sione  transeunte,  ad  iUam  sufticit  himen  etiam 

docuit  Cajetanus,  I  p.,  q.  12,  a]'t.  5.  Ferrarius  transicns,  nec  potest  requiri  hmien  permanens, 

3,  contraGcntes,  c.  54.  Sotus,  dicta  q.  2,  art,  4.  etiam  de  potentia  ordinaria.  Rursus  sicut  vi- 

Fundamentum  eonmi  fuisse  videtur,  quia  non  sio  durans  multum,  vel  parum,  non  differt 

potest  ahquis  videre  Deum,  nisi  ipse  efficiat  .specie,  ita  etiam  illa  duo  lumina  non  possuut 

visionem  beatam,  non  potest  autem  efficere  specie  distingui,   si  consequentcr  loquamur. 

ipse,  nisi  recipiat  principium  agcndi,  quod  est  Quia  in  hoc  praicise  distinguuntur,  quod  aUe- 

lumcn  glorice  :  vel  quamvis  demus  sine  illo  ruin  permanenter,  alteriun  transeuntcr  datur, 

posse  ahquo  modo  efficere,  ad  summum  iUud  nain  iii  ahis  omnibus  conveniunt,  nimirum  in 

esset  instrumentahter  ;  ille  autem  modus  a-  objecto  et  in  actu  et  in  modo  attingeudi  Deum, 

gendi  non  satis  est  ad  actum  vitalem,  de  cujus  iha  vero  differentia  nou  magis  est  intrinscca 

ratione  est,  ut  procedat  a  principio  formah  in-  et  csscntiahs  iu  hiinine,  quam  in  visione  ct 

trinseco  ct  proportionato.  ratio  utriusque  cst,  quia  non  oritur  ex  iutriu- 


CAP.  XVII.  SIT-NE  VISIO  DEI  CONNATURALIS  INTELLECTLT  LUMINE  GLORI/E  INFORMATO.     ill 

scca  natura  talis  lumini.s,  nam  illud,  quod  ad  cst  major  ratio  de  charitate,  cjuam  dc  visione. 

brcve  tcmpns  datur^solumpcr  voluntatcm  cx-  7.  Objectio. —  Responsum.  —  Diccs.  Si  in 

trinscci  agcntis  lioc  habct,  nam  sicnt  durat  via  intcrdum  fiunt  hi  actns  .sinc  concursu  ha- 

pcr  dicm,  possct  durarc  pcr  totam  aitcrnita-  Intunm,  cnr  ctiam  quando  primo  infunditur 

tem,  quia  de  se  incorruptibile  cst,  non  cnim  himcn^  non  ita  fict  vi.sio  in  Patria?  Rcsponde- 

habet  contrarium,  nec  causam  ahquam,  pcr  tur,  quia  in  via  proccditur  ab  impcrfecto  ad 

cujus  actionem  expclU  possit,  nec  ctiam  habet  perfectum  et  idco  homo,  qui  caret  hal)itibus 

cansam  in  sc  mutabilcm ,  sed  tantum  hbcre  cst  capax  di.spositionis,  ideoque  prffiparari  dc- 

agcntcm,  quam  etiam  habet  lumcn  pcrma-  bct  ct  disponi,  nt  obtincat  habitus :  non  potcst 

ncns  :  cst  ergo  illa  differentia  accidentaUs  in  autcm  disponi  per  actum  procedentem  ab  ipso 

himine :  sicut  in  visionc  ipsa.  Ergo  nccesse  est,  habitu,   qnia  taUs  dispositio  omnino  supponi- 

ut  haic  opinio  coincidat  cum  priori,  nam  juxta  tur  et  rationc  ilhus  infunditnr  habitns.  At  vcro 

iUam  ad  visioncm  requiritur  de  potentia  ab-  in  Patria,  homo  snpponitur  dispositus  per  gra- 

sohita  himcn  tantum  durans ,  qnantum  durat  tiam  ct  mcrita  ct  a  principio  cfBcit  iUam  visio- 

visio  ct  non  ampUus,  nndc  non  potest  habere  nem  connaturaU  et  perfccto  modo,  ncquc  ad 

aUud  fundamentum.  himcn  rccipiendum  disponitur  per  visioncm 

5.   Vera  opinio.  —  Quapropter  mihi  proba-  ipsam.  Ex  quo  potest  obiter  sumi  argumentum 

biUns  cst,  himcn  glorise  non  esse  necessarium  contra  eos,  qui  cUcunt  primum  actum,  qui  est 

dc  potcntia  absohita  ad  vidcndum  Dcum.  Hanc  dispositio  ad  habitum,  proccdcre  ab  iUo  effec- 

sententiam  tcnet  Pahidanns  A,  d.  49,  qu.  1,  tive,  sic  cnim  diccre  posscnt  vcl  ctiam  dcbe- 

art.  3,  Argentina,  quast.  2,  Major,  qurest.  A  et  rcnt,  visioncm  csse  dispositionem  ad  himen, 

moderni  Tliomistoe,  ncc  D.  Tliomas  aUud  un-  Ucet  ab  iUo  procedat. 
quam  significavit,  sed  locutus  est  de  potentia 

onUnaria,  seu  secundum  connaturalem  mo-  CAPUT  XVII. 
dnm  agendi.  Proljaturquc  primo  ex  dictis,  quia 

contraria  sententia  non  habet  fundamentum,  an  visio  dei  sit  gonnaturalis  intellectui 

quo  vel  probabihtcr  ostcndat  implicationem  lumine  glorle  informato. 
contradictionis.  Secnndo,  quia  ostendi,  lumen 

solum  requiri,  ut  suppleat  efficicntiam,  qua3  \.  Duplici  modo  dicitur  actio  naturalis.  — 

dccst  intcllcctui,  scd  hanc  efficientiam  potest  Quoniam  ratio  poncndi  himen  gloriae  praeci- 

Deus  per  se  ipsum  supplcre,  quia  non  cst  iUa,  puc  sumpta  videtur  ex  connaturalitate  actio- 

qu»  praicise  requiritur  ad  actum  vita  et  effcc-  nis  et  modi  operancU,  ideo  principium  hoc  am- 

tioncm  quasi  formalcm  cjus,  nam  ha3C  est  iUa,  pUus  declarare  necesse  est,  simulquc  aUam 

quoe  est  per  intrinsecum  conatum  et  attcntio-  proprictatem  iUius  visionis  exponemus.  Duo- 

nem  inteUectus,  qua^  sempcr  mancbit  sivc  Deus  bus  enim  modis  dici  potcst  actio  naturaUs.  Uno 

per  se  ipsum,  siveper  himen  suppleat  efficien-  modo,  quatcnus  naturalis  actio  distinguitur  a 

tiam,  quffi  dcest  inteUectui.  Ex  qua  ratione  col-  supernaturaU  :  aUero  modo,  quatenus  distin- 

ligitur,  necessarium  essc  vel  lumen  vcl  majus  guitur  a  libcra  et  idem  est,  quod  nccessaria 

quoddam  auxilium  Dci,  quod  suppleat  efficien-  actio  et  de  utroque  sensu  dicenchim  est  bre- 

tiam  luminis.  Quod  etiam  doccnt  Scotus,  loco  viter, 

citato,  imo  Durandus  cui  solet  contrarium  sinc  2.  Cajetani  opinio.  — Circa  priorcm  partem 

causa  tribui.  Thomistse  cUssentiunt  inter  se,  Cajctanus,  4  p., 

G.  Tcrtio,  id  probari  potcst,  quia  dc  facto  (|U8est.  12,  art.  5,  dicit  inteUectui  iUuminato 

actusfidei  etcharitatis  intcrdum  fit  ex  spcciali  non  esse  supernaturale,  sed  naturalc  videre 

auxOio  sine  efficientia  habitus,  quod  auxiUum  Deum,  atquc  idem  fcre  docet  Ferrarius  3,  con- 

non  est  cpiaUtas  distincta  ab  ipsomet  actu,  sed  tra  Gcntes,  cap.  54.  Addit  vero  limitationcm 

est  ipsamct  actio  spcciaUori  modo  a  Deo  pro-  nimirum  esse  naturalem  intellectui  non  sim- 

ccdens.  Assumptum  patet  in  actibus,  c|uibus  pliciter,   sed  quatenus  informato  himine,  si- 

disponimur  ad  habitus  rccipiendos,  juxta  sen-  cut   aquffi  simpUciter  non  est  naturalc  calc- 

tcntiam,  quam  nos  sequimur  et  probabiUorem  faccre,  tamcn  aqxise  calidse,  ut  informatae  ca- 

reputamus.  Unde  Sotus  supra  non  potuit  aU-  lore,  naturale  est  calefacere.  Et  ratio  est,  quia 

tcr  solvere  hoc  argumcntum,  nisi  negando,  ac-  inteUectus  ut  ilhiminatus  jam  habct  princi- 

tum   fidei  et  charitatis  essc  supcrnatnralem  pium  connaturale  iUius  actionis :  nam  himen 

quoad  substantiam,  quod  de  visione  affirmat,  est  principium  connaturale  visionis  bcatifica?. 

sed  iUud  etiam  cst  plane  falsum ,   nec  fere  Confirmatur,  nam  preecipua  ratio  ponendi  lu- 


412  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

men  est,  \\t  actiis  sit  connatiiralis  operanti.  tuens  intellectiim  in  actu  primo  et  ratione  il- 

3.  Vera  assertio. — Nihilominus  Sotus  in  lius  formee  debitum  e.st,  ipsi  intellectui,  ut 
4.  d,  49.,  q.  2,  art.  4.  negat  visionem  esse  elevetur  ad  modum  agendi  et  recipiendi  neces- 
dicendam  naturalem  etiam  respectu  beati  ha-  sarium  ad  hujusmodi  actum  et  ideo  intellec- 
bentis  kimen  glorise,  quia  illa  visio  in  se  et  al>  tui  sic  elevato  simpliciter  est  connaturalis  ille 
sohite  est  supernaturaUs.  Scotus  etiam  et  Du-  actus,  Homini  autem  vel  angelo  simphciter 
randus  citati,  cap.  15.,  inconveniens  reputant,  est  dicendus  supernaturahs,  quia  comparatur 
quod  iUa  visio  sit  naturahs  intehectui,  quah-  ad  substantiam,  cui  absohite  est  supernatura- 
bet  in  eo  supposita  perfectione  per  modum  hs,  quia  est  supra  omne  debitum  ihius. 
actus  primi,  ipsi  enim  ex  hoc  principio  impu-  5.  Girca  posteriorem  sensum,  ihe  actus  intel- 
gnant  himen  gloriffi,  quia  non  potest  intehec-  lectus  dicitur  naturahs,  qui  non  pendet  a  vo- 
tus  cum  himine  habere  magis  connaturalem  hmtate,  vel  quoad  specificationem,  vel  quoad 
ordinem  ad  visionem,  quam  secundum  se.  Sed  exercitium,  sed  naturahter  manat,  positis  prin- 
hcet  in  hoc  faveant  huic  sententise,  in  alio  fa-  cipiis  ejus.  Et  quidem  de  specificatione  nuha 
vent  priori,  in  eo  scihcet,  quod  posito  himine  potest  esse  quffistio ;  nam  cum  ihe  actus  sit  cla- 
existimant  sequi,  actum  debere  esse  natura-  rus  et  evidens,  non  potest  ahter  esse  quam  sit, 
lem,  hcet  hoc  reputent  inconvemens.  unde  clarum  est  in  illo  esse  necessitatem  quoad 

4.  Verumtamen  resohitio  facihs  est  ex  his,  specificationem.  Tamen  de  necessitate  quoad 
quse  diximus,  et  ideo  breviter  respondetur,  exercitium  videtur  esse  posse  ahqua  ratio  du- 
ahud  esse  loqui  de  iha  visione  absohite  et  bitandi.  Quia  inteUectus  natura  sua  pendet  a 
secundum  se,  ahud  respective  seu  comparative.  vohmtate  in  agendo,  saUem  quoad  apphcatio- 
Priori  modo  constat  ex  dictis,  visiouem  iham  nem  et  exercitium,  sediniha  visione  nuha  in- 
esse  absohite  supernaturalem  actum,  sive  fiat  tercedit  speciahs  ratio,  ob  quam  hic  naturahs 
per  himen,  sive  non,  quia  est  tahs  ex  vi  suaj  ordo  mutetur,  ergo.  Gonfirmatur,  quia  intel- 
est  substantice  et  naturse,  quam  semper  obtinet  lectus  non  concurrit  ad  iUum  actum  per  facul- 
eamdem.  Item  quia  semper  est  tahs,  ut  nuhi  tatem  naturalem,  ut  naturahs  est,  ergo  ex  parte 
substantise  createe  possit  essc  connaturahs  et  inteUectus  et  naturse  ejus,  non  potest  actus  iUe 
hoc  est  esse  simphciter  et  absolute  superna-  habere  necessitatem :  nec  vero  ex  parte  Dei,  qui 
turalem.  Posteriori  autem  modo  potest  illa  est  principale  agens  elevans  intehectum,  quia 
visio  comparari  vel  ad  himen,  vel  ad  inteUec-  Deus  secundum  se  hbere  agit,  et  quando  elevat 
tum,  vel  ad  totum  compositum,  scihcet  intel-  causam  secundam  ad  agendum,  accommodat 
lectum  informatum  himine,  vel  simphciter  ad  se  naturae  ejus. 

hominem,  vel  angehim.  Respectu  hmiinis  con-  6.  Assertio  D.  Tliomw. — Nihilominus  di- 

naturahs  est  visio,  ut  patet  ex  dictis,  et  hoc  cendum  est,  iham  visionem  esse  naturalem,  id 

probant  fundamenta  primse  sententia?.    Res-  est,  necessariam,  etiam  quoad  exercitium.  Su- 

pectu  vero  inteUectus  semper  e.st  visio  super-  mitur  exD,  Thoma,l  part,,  qusest.  10,  artic.  5, 

naturahs,  etiam  si  in  iUo  supponatur  hunen  ad  1,  idii  ait  iham  visionem  mensurariffiterni- 

et  sive  comparatio  fiat  ad  intellectum  ut  prin-  tate  participata,  quia  est  immutabihs  ab  in- 

cipium  agens,  sive  ut  recipiens.  Primum  patet,  trinseco.  Quod  ibi  Gajetanus  et  omnes  Thomis- 

quia  dictum  est,  intehectum,  etiam  quando  tse  sequuntur,  et  in  i,  2,  qusest.  5,  art.  4.  Nec 

cum  himine  concurrit ,  operari  uUra  natura-  dissentiunt  ahi  theologi,  qui  communiter  do- 

lem  virtutem,  per  potentiam  obedientialem  ac-  cent  visionem  iham  mensm-ari  vel  Eeternitate, 

tivam  et  instrumentum  Dei,  in  quo  difFert  hsec  vel  aivo.  Est  etiam  valde  consentaneum  iUi  vi- 

actio  a  calefactione  procedente  ab  aqua  cahda,  sioni,  ut  beatitudo  perfecta  est,  quia  beatitudo 

quia  tota  est  a  calore,  ut  principio  counaturah.  perfecta  debet  esse  immutabihs.  Potestque  a 

Secundo  probatur  ex  parte  principii  passivi ,  fortiori  suaderi  ex  vohmtate,  quia  charitate  in- 

nam  ( ut  dictum  est )  visio  fit  et  educitur  de  formata  necessario  amat  Deum  clare  visum, 

sola  potentia  obedicntiah  intcUectus.  At  vero  ergomuhomagisinteUectusinformatushimine 

si  comparatio  fiat  cum  toto  composito  :  vix  necessitatnradvidendum.Probaturconsequcn- 

potcst  simphnter  responderi ,  sed  sub  distinc-  tia,  quia  non  minori  impetu  natur»  fertiu-  in- 

tione  :  nam  ihud  compositum  mixtum  est,  seu  teUectus  in  objcctum  et  linem  suum  quam  vo- 

constans  ex  re  naturah  et  supernaturah.  Pla-  hmtas  in  suum,  et  ahoqui  intehectus  non  cst 

cet  tamen  modus  rcspondendi  Gajetani,  quod  potentia  formaliter  libcra  sicut  vohmtas, 

ratione  luminis  ihc  actus  dicatur  connatnra-  7,  Secundo  sic  potcst  dcclarari,  quia  iutel- 

li.s,  quia  lumen  est  veluti  ultima  forma  consti-  lectus  in  primo  actu  suo  non  pcndet  a  volun- 


CAP.  XVIII.  SIT-NE  VISIO  DEI  COGNITIO  QUIDDITATIVA  ET  INTUITIVA  DEI.  H3 

tate,  quia  voluntas  necessario  supponit  objec-  tio  quidditativa  sit,  debet  totam  essentiam  rei 

tum  cognitum  et  ideo  primus  actus  intcllectus  manifestare  usque  ad  ultimam  quasi  diffcren- 

semper  cst  naturalis,  vel  per  se,  si  talis  actus  tiam  scu  rationem  constitutivam  ejus,  non  po- 

ex  natura  sua  ct  pcr  se  sit  primus,  vcl  ex  acci-  test  autem  amplius  ad  comprebensioncm  dcsi- 

dcnti,  si  tantum  per  accidcns  hic  et  nunc  sit  derari :  maxime  in  Deo,  qui  nec  causas  habet, 

primus.  At  vero  illa  visio,  per  se  et  natura  sua,  nec  proprictates  a  sua  essentia  distinctas,  ut 

est  in  suo  ordinc  primus  actus,  et  ideo  cum  pri-  ostensum  est. 

mum  ehcitur,  non  potest  pendere  ab  applica-  2.  Prima  co7iclusio.  —  Dicendum  imprimis 

tione  voluntatis,  volentis  videre  DEUM,  quia  est  cognitioncm  iUam  esse  evidcntcm  et  cla- 

illa  visio  per  se  nihil  supponit,  quod  excitct  vo-  ram  ac  certam  ac  proinde  perfectam  scicntiam 

luntatem  ad  hujusmodi  actum;  ergo  signum  est  Dei.  Conchisio  est  certa,  nam  visio  iha  opponi- 

intellcctum  informatum  himine,  ex  se,  esse  de-  tur  obscurse  et  senigmaticai  cognitioni  et  dicitur 

terminatum  ad  talem  actum,  et  ideonon  pen-  esse  facie  ad  faciem  1,  Corinth.  13,  ubi  etiam 

dere  ex  apphcatione  vohmtatis.  Exemphim  habetur  iUud :  Tunc  cognoscam  sicut  et  cogni- 

item  esse  potest  in  angelo  cognoscente  se  ip-  tus  sum,  et  ihud :  Cum  venerit  quod  perfectum 

sum;  namquiaille  actus,  natura  sua,  est  primus  est,  evacuaiitur  quod  ex  parte  est.  Unde  colhgi- 

in  iho  ordine,  est  etiam  quasi  fundamentum  mus  visionem  illam  exchidere  obscuritatem  fi- 

omnium  ahorum,  imo  etiam  omnium  actuum  dei,  ac  proinde  esse  claram  et  evidentem  ma- 

voluntatis  angchca;,  et  ideo  est  ab  intrinseco  nifestationem  Dei.  Quod  etiam  satis  declaravit 

necessarius  et  independens  a  vohuitate  angeli,  Joannes,  prima  epistola,  cap.  3,  dicen^:  Vide- 

ut  est  communior  opinio  in  prima  parte,  quajst.  Mmus  eum  sicuti  est,  nam  verbum  videndi  cum 

58.  Ad  eumdem  ergo  modum  comparatur  visio  ahis  circumstantiis  claram  cognitionem  dicit. 

Dei  ad  beatos  seu  ad  gratiam  perfecto  modo  Item  est  hoc  necessarium,  ut  cognitio  iUa  satiet 

operantem.  appetitum  hominis  fidelis  quserentis  Deum :  hoc 

8.  Unde  etiam  potest  ultimo  declarari,  quia  autem  pra^stat  iUa  cognitio,  juxta  iUud  Psal.  IC: 

himen  inteUectuale  naturahter  determinatur  Satiabor  cim  apparuerit  gloria  tua.  Et  ideo 

ad  suum  primarium  et  connaturale  objectum  etiamdiciturvisioiUaexchiderespem,  adRom. 

et  maxime  proprium,  ct  ideo  quihbet  angelus  8.  Ratio  denique  declaratur;  quia  Ula  cognitio 

naturahter  intuetur  se  et  DEUS  primario  ac  non  nititur  ahquo  medio  extrinseco,  neque 

per  se  necessario  videt  se  ipsum,  himen  autcm  auctoritate  dicentis,  neque  probabih  ratione ; 

glorife  habet  pro  objecto  maxime  connaturah,  ergo  fundatur  in  ipsa  cvidentia  rei  visce  in  se, 

et  primario  essentiam  Dei,  naturahter  ergo  de-  ut  prse  se  fert  nomcn  ipsum  visionis.  Probatur 

terminatur  ad  visionem  ejus,  et  in  hoc  assimila-  consequentia,  quia  impossibile  est  veritatem 

tur  himini  divino  per  essentiam,  cujus  est  altis-  ahquam  inteUigibilem  videri  in  se  et  sine  me- 

sima  participatio.  Ex  quibus  expedita  est  ratio  dio,  nisi  aperte  et  clare.  Adde,  cognitionem  il- 

dubitandi,  quia  ncque  omnis  actus  inteUectus  lam,  non  solum  esse  evidentcm,  scd  etiam  evi- 

pendet  ab  apphcatione  vohuitatis,  neque  ne-  dentiorem  omni  aha  cognitione  creata,  etiam 

cesse  est  ut  Deus  elevet  inteUcctum  ad  hunc  cognitione  primorum  principiorum,  quod  pa- 

actum  cum  dependentia  a  vohuitate,  sed  juxta  tet,  tum  ex  perfectione  principii,  quia  procedit 

exigentiam  et  naturam  talis  himinis,  quod  in  a  himine  perfectissimo  et  altioris  ordinis,  tum 

hoc  multum  differt  a  himine  fidei,  quod  est  ex  parte  objecti,  cujus  veritas  simphcissima  est 

obscurum  et  a  pia  affectione  pendens.  et  in  se  maxime  clara  et  una.  Unde  etiam  fit 

cognitionem  iUam  esse  certissimam  et  summe 

CAPUT  XVIII.  infaUibilcm,  quia  omnis  cognitio  evidcns  est 

certa,  et  quo  illa  est  evidentior  ahis,  eo  est  cer- 

AN  visio  DEi  siT  coGNiTio  QUiDDiTATivA  ET  LN-  tior.  Item  ostcudit  vcritatem  summe  necessa- 

TUiTiVA  DEi,  HABEATQUE  OMNES  coNDiTiONES  riam,  crgo  gcnerat  assensum  summe  infaUibi- 

PERFEGT.^   SCIENTI^.  lcm. 

3.  Bubium.  —  Hic  vero  inquiri  potest  an  sit 

1.  Ratio  duMtandi. — Ratio  dubitandi  esse  certior  fide,  sed  de  hoc  latius  in  proprio  loco ; 

potest,  quia  quidditativa  cognitio  rei  simphcis-  dul)itationem  nunc  breviter  dico,  quantum  ad 

simai  est  comprehensiva  ejus,  at  visio  Dci  non  exchidendam  ex  parte  objecti,  et  periculum  fal- 

potest  esse  comprehensiva  iUius,  ut  supra  os-  sitatis  esse  iUas  cognitioues  oequales,  quia  utra- 

tensum  est,  ergo  nec  quidditativa  cognitio  esse  que  fundatur  in  divina  vcritate,  tamen  quan- 

potest.  Major  declaratur,  quia  ut  ahqua  cogni-  tuin  ad  positivam  perfectionem  visio  illa  po_ 

I.  8 


lU  LID.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

tcst  dici  certior  non  solum  ex  parte  subjecti,  tamen  quod  existentia  rei  evidenter  cognosca- 

quod  necessitat,  et  ab  eo  excludit  omnem  mo-  tur  in  se  ipsa  absque  alio  modo  cognito,  intel- 

tum  dubitationis,  sed  etiam  quia  habet  omnem  ligi  non  potest  absque  prsesentia  rei,  maxime 

perfectionem  quaj  reperitur  in  fide^  et  aliquid  si  talis  cognitio  sit  propria  ipsius  rei  prout  in 

amplius.  Procedit  enim  ex  lumine  supernatu-  se  est.  Deinde  inquiro  quid  nomine  prcesentice 

rali  ct  perfectiori,  et  fundatur  inprima  veritate,  intelligatur,  si  enim  est  indistantia  localis,  hsec 

nonloquente;,sedinseexistenteetmanifestante  et  necessaria  non  est  ad  intuitivam  visionem, 

totam  suam  primam  veritatcm  et  essendi  ne-  ut  patet  in  visu  corporeo  et  intellectu  angehco, 

cessitatcm,  in  qua  fundatur  infaUibihtas  et  cer-  qui  intueri  potest  res  etiam  si  loco  distent^  et 

titudo  fidei,  Et  preeterea  superat  illa  visio  in  preeterea  hoc  non  habet  locum  in  Deo,  qui  cum 

cvidcntia  et  quodammodo  comparatur  ad  fi-  sit  immensus,  videri  non  potcst  ut  loco  distans 

dem,  sicut  scientia  subalternans  ad  subaltcrna-  a  vidente,  Aut  illa  praesentia  est  objectiva  et 

tam,  ostendit  enim  origincm,  unde  fides  habet  hsec  deesse  non  potest  respectu  actus,  quia  fit 

certitudinem  suam.  Est  ergo  visio  non  sokim  per  ipsammct  visionem;  ergo  non  potest  esse 

evidentior,  sed  etiam  certior.  visio  rei  existentis  in  se  ipsa  ct  prout  in  se  est, 

4.  Secunda  conclusio. — Dico  secundo  visio-  quin  illa  res  sit  objective  prsesens  intellectui 
nem  illam  esse  quidditativam  et  intuitivam  per  ipsam  visioncm. 

cognitionem  DEI,  Ita  sentit  D,  Tliomas,  1  p, ,  6,  Ohjectio. — Responsio. — Dices,  hanc  prae- 

q.  12,  artic.  12  et  13,  et  in  4,  d.  49,  q.  2,  art.  sentiam  in  hoc  consistere,  quod  objectum  per 

3,  et  quffist.  8,  de  Veritate,  grtic.  1,  ad  8,  et  do-  se  ipsum  adsit  potentise,  et  conjungatur  illi  ad 

cct  Cajetanus,  d,  qu,  12,  artic,  1,  in  principio,  efTicicndam  intuitionem  sui,  Athoc  etiamrepe- 

idn  recte  declarat  quaj  dicatur  cognitio  quid-  rietur  in  visione  Dei,  ut  visum  est.  Et  prseterca 

ditativa,  Eam  enim  nihil  ahud  csse  inteUigi-  falsum  est,  hoc  per  se  requiri  ad  visionem  in- 

mus  quam  propriam  rei  cognitioncm  per  es-  tuitivam  ut  sic,  fieri  enim  potest  per  speciem 

sentiam  vel  pcr  propriam  speciem  ejus :  per  objecti,  etiam  si  ipsum  pcr  se  non  sit  intra  ip- 

quam  de  illa  re  cognoscuntur  omnes  proprie-  sam  potcntiam,  ut  patct  in  visu  corporeo,  et 

tates  essentiales  ejus,  Nihil  enim  amplius  desi-  cognitione  intuitiva  quam  unus  angckis  habet 

derari  potest  ad  quidditativam  cognitionem :  de  alio,  ct  ideo  dixit  D,  Thomas  Quodkb,  7, 

ha3C  autcm  omnia  liabct  iUa  visio  rcspcctu  DEI,  queest.  1,  non  obstare  cognitioni  immediatse  ac 

nt  ratio  dubitandi  in  principio  facta  probat,  et  intuitivse,  quod  fiat  per  speciem.  Et  ratio  clara 

latius  in  capitibus  sequcntibus  declarabitur.  est,  quia  cognitio  non  habet,  quod  sit  intuitiva 

Atquc  hinc  ctiam  constat  visionem  illam  csse  formakter  cx  principio  efiicienti,  sed  ex  modo 

cognitionem  intuitivam.  Quin  potius  addo  con-  quo  terminatur  immcdiate  ad  objectum  in  se, 

tra  Scotum  in  2,  d.  3,  qu.  9,  et  in  4,  d.  49,  q.  et  prout  in  se  existit  et  hoc  habcre  potest,  sive 

11,  non  posse  esse  quidditativam  cognitionem  fiat  pcr  speciem,  sive  ako  modo;  est  ergo  visio 

Dei,  quin  simul  etiam  sit  intuitiva.  Quod  bene  Dei  quidditativa,  necessario  etiam  intuitiva. 

docuit  Durandus,  q.  3  Prologi,  et  Caprcokis  in  7.  Adrationemduhitandi. — PrinmmduMum. 

2,  d,  3,  q.  2,  ad  argumenta  contra  6  concki-  — Resolutio. — Ratio  dubitandi  in  principiopo- 

sionem,  et  d,  23,  qusest.  1.  Ratio  est,  quia  non  sita  post  discursum  sequentium  capitum  trac- 

potest  cognosci  quidditative  Deus,  quin  cog-  tandaest,estenimmaximadiflicultashujusma- 

noscatur  actu  existcre,  quia  de  essentia  ejus  est  teriee.  Nunc  brevitcr  negatur  scquela,  quia  plus 

actu  existere :  cognitio  autem  intuitiva  dicitur,  ad  comprehensioncm  requiritur  quam  ad  quid- 

qua  videtur  res  ut  existcns  et  sub  omnibus  con-  ditativam  cognitionem ,   quid  autem  illud  sit 

ditionibus  existentiae.  paulatim  expkcabitur,  Nunc  super  est  expedire 

5.  Effugium.  —  Refutatur.  —  Responderi  nonnuUa  brevia  dubia  quaa  de  proprictatibus 
autem  potest,  non  satis  esse  ad  cognitioncm  in-  illius  visionis  intcrrogari  possunt.  Unum  est, 
tuitivam,  quod  cognoscatur  res  ut  existens,  an  illa  visio  sit  cognitio  simplex  et  incomplexa : 
nam  de  re  absente  possumus  cognoscere  evi-  quod  tractant  Ochamus  in  4,  quoist.  13,  ct  ibi 
dcnter  eam  cxistere,  oportet  ergo  ut  cognos-  supplcmcnt.,Gabricl,  Sotusct  alii,  distinct.  49. 
catur  res  ut  praisens,  posset  autem  akquis  pcr  Dico  tamcn  brevitcr  esse  simpkccm  cognitio- 
speciem  cognoscere  quidditafem  Dei  et  exis-  nem  sine  uUa  comparatione  vel  discursu,  Est 
tentiam  cjus,  non  tamcn  intucri  illum  ut  prai-  enim  scientia  altioris  et  divini  ordinis,  unde 
sentcm.  Sed  hoc  fieri  non  pofcst:  quia  kcet  pcr  sicut  Deus  sine  composifione  vidct  pra;dicatum 
causam  vcl  eficctum  possit  cognosci  res  ut  cxis-  in  subjccto,  et  eorum  unioncm  inter  sc,  et  ef- 
tens,  etiam  si  abscns  sit  et  in  se  nou  videatur ;  fectum  incausa,,  seu  couclusiouem  in  priucipus, 


CAP.  XVm.  SIT-NE  VISIO  DEI  COGNITIO  QUIDDITATIVA  ET  INTUITIVA  DEI.  115 

ita  miilto  magis  videt  beatus  simplici  intuitu  runtpossealiquemessebeatumvidcndoDeum, 

omnia  qua;  per  eam  scientiara  cognoscit.  Quod  qui  omnino  ignoret,  se  videre  Deum  et  se  esse 

quidem  maxime  verum  est  de  visione  illa^  qua-  beatum.  Nam  hffic  cognitio  inchidit  actum  re- 

tenus  ad  Deum  terminatur,  nam,  ut  sic,  etiam  flexum,  qui  cum  sit  a  visione  distinctus,  erit  ab 

ex  parte  objecti  simpUcissima  est,  quia  in  eo  illa  separabihs.  Mihi  autem  imprimis  falsum 

ostendit  simpHcissimam  veritatem  iu  qua  nulla  videtur  notitiam  reflexam  debere  esse  necessa- 

est  compositio.  Si  vero  terminatur  ad  creatu-  rio  per  compositionem,  quia  nulla  est  ratio  vel 

ram,  etiam,  ut  sic,  est  in  se  simplcx,  quia  per  fundamcntum,  propter  quod  tahs  nccessitas  af- 

unam  simpHcissimam  et  eminentissimam  spe-  feratur.  Item  quia  ahas  angeh  non  possent  re- 

ciem  ostendit  omnia,  ac  denique  est  unus  et  flcxionem  facere  super  suos  actus  nisi  compo- 

idem  actus  simpUcissimus  cum  ipsa  visionc  Dei.  ncndo,  quod  est  frivohim^  nam  si  ahas  verita- 

Eminenter  tamen  continet  vim  compositionis  tes  possunt  cognoscere  simphciter^  cur  non 

et  discursus.  Ncque  in  hoc  est  uUa  diflicultas,  hanc^  scihcet,  scire  se  cognoscere?  Denique  di- 

quia  hcet  homini  sit  naturale  per  compositio-  vina  scientia  eminentissime  continet  reflexio- 

nem  et  discursum  cognoscere,  tamen  superna-  ncm  et  cognitionem  sui  cum  summa  simphci- 

turaliter  elevari  potcst  ad  altiorem  modum  tate :  unde  valde  probabile  judico  iUam  visio- 

cognosccndi.  ncm  intime  et  per  se  ipsam  esse  reflexam,  ita 

8.  Secnndum  dulkm.  —  Responsum.  —  Se-  ut  non  possit  bcatus  vidcre  Dcum,  quin  videat, 
cundo  solet  inquiri  an  hsec  cognitio  sit  appre-  se  videre.  NuUa  cst  enim  ratio  cur  hoc  repu- 
hensiva  vcl  ctiam  judicativa,  Quia  non  solemus  gnet  eidem  actui :  nam  sicut  hix  manifestando 
ferrc  judicium,  nisicomponendoctunumaUeri  aha,  se  etiam  manifestat,  ita  facilc  hoc  intel- 
tribucndo.  Unde  Bonavcntura  in  3,  d.  44.,  ar-  Ugi  potest  in  eodem  actu  intcUectus,  imo  hoc 
tic.  1,  c[u.  uU.^videtur  distinguere  visionem  a  maximepertinetadperfectamclaritatcmetcer- 
jndicio:  formidat  enim  concedere  eum  qui  vi-  titudinemejus.  Addc  hocetiam  spectare  ad  per- 
det  Deum  judicare  de  ipso  Deo,  sed  sohim  dc  fectionem  bcatitudinis,  et  per  se  esse  maximc 
sua  visione,  quod  sitconformis  Deo.  Sed  neque  crcdibile  de  iUa  visione,  quee  participatio  di- 
ipse  pcrstitit  in  ea  sententia,  nec  dubitari  po-  vinse  scientise  est  in  supremo  gradu  et  ordine. 
test  quin  iUa  visio  sit  perfcctissimum  judicium,  Atquc  ita  sensit  Bonaventura  3,  dicta  distinct. 
quiaper  iUam  perfecte  cognoscit  beatus,  v.  g.,  14,  art.  \,  quaist.  3,  ad  uUimum. 

quod  Deus  sit  et  quod  sit  perfectus,  omnipo-  10.  Qiiartum  dubiwn.  —  Quarto  interrogari 

tens,  sed  nihil  ahud  est  per  inteUectum  judi-  solct  an  iUa  visio  sit  scientia  practica,  vel  spe- 

care  de  aUqua  re  quam  cognoscere  quid  iUi  rei  culativa,  vel  utrumque  simuL  Sunt  enim  opi- 

convcniat,  seu  veritatem  quse  in  iUa  rcpcritur,  niones  variaj.  Prima  afiirmat  tantum  esse  scien- 

Itcm  notitia  judicativa  non  repugnat  cum  sim-  tiam  practicam ,   quia  est  regula  vohmtatis 

pUcitate ,  nos  enim  propter  imperfectionem  quam  movet  ad  operandum  ct  dictat  quid  se- 

componimus  ad  judicandum;  Dcus  autcm  ct  cundum  rectam  rationem  agendum  sit.  Sic 

angeU  per  simpUces  actus  judicant  de  quacum-  Scotus,  in  Prologo,  qusest.  4.,ubi  non  loquitur  in 

que  veritate,  sive  in  se  simplex,  sive  compo-  particulari  de  visione,  sed  de  theologia  et  de 

sita  sit,  ergo  idem  facient  beati  per  iUam  vi-  quacumque  cognitione  creata  Dei,  imo  idem 

sionem  quse  et  cst  perfectior  scientia  quam  probabile  censet  de  increata  scientia  quam  Dcus 

angehca,  ct  est  emiucntissima  participatio  di-  habet  de  se,  de  qua  infra  hbro  tertio  dicemus. 

vinee  scientice.  Unde  ad  hoc  judicium  non  opor-  11.  Secvnda  opinio.  —  Secunda  opinio  est, 

tetintelhgcre  reflexionemiUam,  et  quasicom-  iUam  scientiam  tantum   esse   speculativam , 

parationem  visionis  ad  objectum,  sed  satis  cst  quia  est    de  objecto  non  operabiU  a  nobis. 

dirccta  cognitio  perfecta  ipsius  objecti  de  quo  Quae  tribuitur  D.  Thomee,  1,  2,  qu.  3,  art.  5, 

judicat,  quod  ct  quale  sit.  ct  sumitur   etiam   ex  eodcm  2,  2,  q.    181, 

9.  Tertium  duMtwi. —Tertio  quseri  solet  an  art.  4.  Citatur  etiam  Paludanus  in  A,  d.  49, 
iUa  visio  sit  directa  tantum  vel  etiam  reflexa.  qusest,  3,  artic.  2.  lUe  tamen  in  beatis  ponit 
Nam  Ochamus,  supra  quKst.  13,  artic.  10,  quem  scientiam  speculativam  et  practicam,  ut  neces- 
sequuntur  Gabricl  in  3,  d.  14,  et  supplement.  sariam  ad  integrandam  beatitudinem,  et  fate- 
cjus  in  4,  d.  49,  uegant  iUam  visionem  esse  re-  tur  visionem  ipsam  esse  scientiam  speculati- 
flexam,sedtantum  dkectam,  existimantes  non  vam:  dubium  tamcn  reUnquit  au  practica  sit 
posse  has  duas  rationes  eidem  actui  convcuire.  ab  iUa  distincta  necne. 

Quia,  ut  notitia  sit  reflexa,  existimant  neces-  Tertia  opinio.—Est  ergo  tertia  opinio,quod 

sarium  essc,  ut  sit  etiam  complexa.  Unde  infe-  simul  sit  practica  et  speculativa  ,    sicut  D. 


116  LIB.  11.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

TliomasdoeuitdeTlieologia, lp.,qii8estionel,  tiva  essentialis,  iit  in  1.  2,  loco  citato  latius 

art.  4.  Sic  Cajetanus  1 2,  qusest.  3,  art.  5,  Sotus  tractandum  est. 

A,  distinct .  49,  queestione  1 ,  artic .  A,  ubi  Richar-  r  a  dt  tt  yt y 

dus,  artic.  i,  quaistione  8,  idem  sentit.  Differt  CAPUT  XIX. 

tamen  ab  aliis,  quia  existimat  illam  visionem      gj^.j^^  ^^^  yjgjo  ejusdem  speciei  essentialis 

principalius  esse  practicam  quam  speculati-  ^^  omnibus  beatis,  ita  ut  deus  uno 

vam,  quia  principaliter  ordinatur  ad  amorem.  tantum  modo  visibilis  sit. 

Alii  e  contrario  dicunt  principalius  esse  spe- 

culativam,  quia  primarium  illa  est,  quod  sit        1 .  Haec  qusestio,  ad  declarandam  amplius 

quidditativa  cognitio  naturai  divinaj,  et  ut  sic,  perfectionem  illius  visionis  et  hoc  attributum 

est  speculativa,  hinc  vero  consequenter  habet,  invisibilitatis  DEI  conferre  potest.  Supponimus 

quod  sit  affectiva,  seu  directiva  vokmtatis,  ex  autem  visionem  illam  et  ratione  objecti  exce- 

quo  habet  quod  practica  sit.  dere  in  perfectione  essentiali  omnes  cognitio- 

12,  Lis  componittir. — Heec  disceptatio  sohim  nes  aliarum  rerum  extra Deum  et  ratione  modi 
de  modo  loquendi  esse  solet,  ideoque  ita  vide-  essentiahter  differre  ab  omni  cognitione  Dei, 
tur  breviter  expedienda.  Considerari  enim  po-  qua  non  videtur  Deus,  prout  est  in  se,  eamque 
test  illa  visio,  vel  ut  est  de  Deo  ipso,  vel  ut  in  superare.  Quai  duo  et  per  se  nota  sunt  et  ex 
illo  et  per  illum  aliqua  alia  mauifestare  potest.  discursu  capitis  fient  notiora.  Inquirimus  ergo, 
Priori  modo  dico  esse  simpliciter  et  omnino  an  in  illa  visione  sit  essentialis  diversitas. 
speculativam,  quia  est  suprema  contemplatio  2.  Prima  opinio.  —  Primus  dicendi  modus 
primse  veritatis,  et  est  de  re  nullo  modo  opera-  esse  potest,  esse  in  illa  visione  specificam  di- 
bili  a  vidente.  Imo  licet  simul  videatur  Deus  versitatem,  ita  ut  omnis  beatus,  qui  perfectio- 
ut  dihgibilis  ab  ipso  vidente  et  ideo  respectu  rcm  habet  beatitudinem,  habeat  etiam  visio- 
amoris  videatur  esse  de  re  operabili  et  regula-  nem  essentiaUter  perfectiorem.  Primo  quidem, 
bili  ab  ipso;  nihilominus  etiam  sub  illa  ratione  quia  unus  videns  Deum,  est  essentiahter  bea- 
non  censeo  esse  practicam,  ut  infra  etiam  de  tior  alio,  sed  essentia  beatitudinis  est  in  vi- 
ipsa  scientiaDeidicam.  Quianeque  estpractica  sione,  ergo  oportet,  ut  is,  qui  beatior  est, 
per  modum  artis,  seu  scientiee  factivse,  quia  habeat  visionem  essentiahter  perfectiorem , 
non  docet,  quomodo  sit  ehciendus  amor,  seu  ahoqui  non  esset  essentiahter  beatior ,  sed 
phycice  faciendus,  ut  per  se  constat,  nec  est  accidentahter. 

practica  per  modum  prudentise,  quia  ille  amor        Secundo  possumus  argumentari,   quia  vi- 

necessariusest;undenonregulaturperpruden-  siones  non  eodem  modo  manifestant  Deum, 

tiam,  sed  per  suum  objectum  ;  unde  iUa  visio  sed  qusedam  ostendit  ipsum  cum  haljitudine 

non  excitat  amorem  practico  modo,  sed  per  so-  ad  plures  creaturas,  quam  aha,  quK  diver- 

lam  contemplationem  objecti  apphcando  ilkid.  sitas  non  potest  oriri  nisi  ex  specifica  distinc- 

13,  AtveroproutiUavisiojudicatdeahquibus  tione,  utvidetur,  ergo,  Probatur  minor,  quia 
actionibus  extra  Deum,  potest  esse  practica.  visio  est  imago  qusedam  rei  cognitse ,  sive 
Primo  per  modum  prudentiaj,  quatenus  per  illa  sit  Deus,  sive  creatura,  sed  non  videtur 
illam  visionem  judicare  potest  beatus  de  aliis  posse  intehigi,  quod  duoe  res  omnino  ejusdcm 
rebus  agendis,  vel  vitanchs  secundum  divinam  speciei,  et  in  se  iudivisil)ihs  in  entitatibus  suis, 
rationem,  seu  voluntatem.  Secundo  per  mo-  sint  imagines  rerum  diversarum,  cum  ratio 
dum  artis,  quia  illa  visio  conferre  potest  co-  imaginis  sumatur  ex  ordine  ad  rem  repreesen- 
gnitionem,  quse  de  se  sufficiat  ad  du^igendam  tatam,  ergo.  Nec  rcfert,  si  dicatiu*,  Deum  re- 
artificiosam  operationem.  Neque  enim  est  in-  prsesentari  primario  et  creaturam  secundario ; 
conveniens,  ut  scientia  altioris  ordinis  utram-  quia  quidquid  de  hoc  sit,  nihilominus  illa  in- 
que  rationem  complectatur,  pra?sertim  cum  ex  divisibilis  entitas  visionis  immediate  reprte- 
vi  primarii  objecti  speculativa  sit,  practica  vero  seutat  creaturam  in  sc  ipsa,  ctiamsi  ilh  lioc 
solum  circa  secundarium  objectum.  Ex  quo  in-  conveniat  ratione  altcrius  objecti  et  ideo  dica- 
telligere  licet,  visionem  illam,  quatenus  for-  tur  secundario  convenire. 

maliter  pertiuet  ad  beatitudinem  essentialem,         3.  Tcrtio  saltem  in  intellectibus  specie  di- 

csse  tantum  speculativam  et  non  practicam  et  vcrsis  erit  illa  visio  spccie  diversa,  id  est,  in 

liic  est  sensus  divi  Thoma^  12,  quaistione  3,  ar-  angclis  erit  visio  alterius  speciei,  quam  in  ho- 

ticulo  5.  QuiaiUa  visio  nonest  beatitudo,  nisi  minibus  et  similiter  in  angelis  inter  se  juxta 

prout  terminatur  ad  rem  increatam :  quia  so-  specificam  diversitatem  corum ,  ut  opinatur 

lum  objectum  increatum  est  beatitudo  objcc-  Rlajorin  -4,, distinct.  48., qujest.  11 .  Et ratio  ejus 


CAP.  XIX.  SIT-NE  VISIO  DEI  EJUSDEM  SPECIEI  IN  OMNIBUS  BEATIS.  il7 

est,  quia  a  potentiis  spccie  distinctis  nccesse  beatai ;  erunt  crgo  in  hac  aquales  et  non  in 

est,  prodirc  actns  spccie  diversos.  Quam  opi-  gradu,  vcl  claritatc,  ut  infra  videbimus ;  crgo 

nioncm  probaliilcm  cxistimat  Paludanus  ibi,  in  ratione  saltem  spccifica  ct  essentiali.  Quod 

quest.  5,  licet  affirmarc  non  audcat.  Quod  si  bene  confirmat  Durandus,  quia  gratia  est  ejus- 

inferas,  consequcnter  dicendum  csse,  intcllec-  dem  spcciei  in  angelis  ct  hominibus  et  simih- 

tum  nobiliorem   in  specie  ehcere  visioncm  tcrcharitas  perseinfusa,  utconstatex  1.  part., 

specificc  perfcctiorem,  Major  conccdit  seque-  qusest.  62,  ct  cx  materia  de  Gratia.  Et  ex  Au- 

lam,  ct  vidctur  loquiconscqucnter,  quia  si  non  gustino,  hbro  dc  Correctiouc  et  Gratia,  cap.  11 

obstantc   specifica   divcrsitate  inteUectuum  ,  et  12,  dcCivitatccap.  9.  Anselmus,hb.  deCasu 

possct  inferior  intchectus  elcvari  ad  chcicndam  Diab,,  cap.  1  et  fcrre  pcr  totum  hbrum. 

visioncm  cssentiahtcr  perfectiorem,  ergo  et  5.  Prima  ratio.  —  Et  adjungi  potest  ratio, 

ad  ehcicndam  sequc  perfcctam,  atque  adeo  quia  gratia  et  participatio  divinoe  naturaj  al- 

ejusdcm  spccici,  crgo  ex  divcrsitate  spccifica  tioris  ordinis,  unde  a  solo  Dco  infunditur  et 

intellectuum  non  possct  coUigi  divcrsitas  spc-  ad  iham  creatura  intellcctuahs  solum  est  in 

cifica  visionum,  quod  cst  destruerc  ipsius  sen-  potcntia  obcdientiah,  non  ergo  est,  unde  in 

tentiam.   Loquitur  ergo  conscqucnter  et  ita  gratia  sanctificante  repcriatur  divcrsitas  spe- 

etiam  docet,  infimum  angelum  habere  visio-  cifica,  crgo  ticque  in  visione  beata  ;  nam  iha 

ncm  Dei  essentiahter  perfcctiorcm,  quam  ani-  visio,  natura  sua,  cst  actus  proportionatus  tah 

mam  Christi.  Quod  si  uhcrius  infcras,  essc  gratise  et  uUimus  finis,  ac  beatitudo  connatu- 

ctiam  magis  beatum  talem  angehim :  negat  rahs  iUi.  Et  hanc  rationem  attigit  D.  Thomas, 

sequelam,  quia  iUc  excessus,  inquit,  in  speci-  qusest.  9,  deVerit.  art.  1  ad  17,  ubi  conchidit, 

fica  perfectione  potest  compcnsari  per  phires  himen  gloriaj  esse  cjusdem  speciei  in  angehs  et 

gradus  intentionis  et   claritatis  in  inferiori  hominibus. 

spccic.  Imo  sunt,  qui  dicant,  spccificam  vLsio-  6.  Secwida  ratio. — Dcclaratur  secundohoc 

num  diversitatem,  seu  inaiquahtem  nihil  rc-  modo,  quia  de  hominibus  inter  se  nuUus  un- 

ferrc  ad  divcrsitatem  beatitudinis,  quia  hcet  quam  thcologorum  dubitavit,  quin  visioncs 

visioncs  in  ratione  visionis  diflerant  spccic,  in  beatificse  in  eis  sint  ejusdem  speciei,  quia  om- 

ratione  beatidudinis  crunt  ejusdcm  specici,  ncshominessunt  ejusdemnatursespecificse;  er- 

quia  quod  beatificat,  est  Deus  clare  visus,  et  go  ordinantur  ad  finem  et  beatitudinem  ejus- 

hoc  ejusdcm  rationis  est  in  omnibus ;  ctiam  si  dem  specici :  et  ita  Scriptura  sacra  semper  pro- 

cntitates  visionum  intcr  sc  spccic  difierant  in  mittit  omnibus  idem  pr<3emium  per  camdcm 

gencre  entis.  Atque  eadem  rationc  sola  inee-  beatitudincm,  quod  saltcm  necesse  cst  inteUigi 

tpiahtas  in  specic  visionis  non  sufficiet  facere  dc  idcntitatespecificaetessentiahbeatitudinis; 

magis  beatum,  sed  hoc  ahunde  sumendum  erit  ergo  et  visionis.  Nam  hic  non  est  scrmo  de 

ex  parte  objecti  visi.  beatitudine  objectiva,  quse  non  tantum  est 

4.  Prima  condusio. — Dicendum  primo,  de  una  specie,  sed  una  numero  secundum  fidem. 

facto  in  omnibus  beatis  visionem  bcatificam  Loquimur  ergo  de  beatitudine  formah,  quae 

esse  ejusdem  speciei  esscntiahs,  atque  adeo  est  ipsa  visio  Dci,  quatcnus  attingit  Deum,  qui 

iUam  visioncm  esse  actum  cognitionis  summe  cst  bcatitudo  objcctiva,  ergo  si  visio  est  specie 

perfectum,  qui  esse  potest  in  inteUectu  creato  diversa,  forma  beatificans,  ut  sic,  crit  spccie 

secundum  legem  ordinariam.  Hsec  cst  commu-  diversa ;  ergo  si  in  visione,  ut  visio  est,  datur 

nis  sententia  theologorum  quam  supponit  D.  diversitas  specifica,  etiam  in  formah  beatitu- 

Thomas,  1  part.,  qusest.  12,  ubi  generatim  lo-  dine  necessario  danda  cst  et  qui  habuerit  per- 

quiturdeintellcctucreato,angehcoethumano,  fectiorem  visionem  in  specie,  erit  sine  dubio 

et  art.  5,  ccnsct  lumen  glorise  esse  idem  in  perfectiorimodobeatusessentiahter,pr8esertim 

omnibus  et  art.  6,  addit,  ineequahtatem  visionis  si  csetcra  sint  paria.  Ergo  te  converso,  si  tota 

sumi  ex  majori,  vel  minori  intentione  luminis.  humana  natura  de  se  ordinatur  ad  eamdcm 

Exprcssius  hoc  docuit  Durandus  in  2,  distinct.  beatitudinem  formalem,   essentialiter  eequa- 

23,  quajst.  2,  et  in  3,  distinct.  14,  quaest.  1,  et  lcm,  nccessc  est,  ut  ordinctur  ad  visionem 

in  4,  distinct.  49,  qu.  6;  INIarsihus  in  3,  qu.  10,  ejusdem  rationis.  Sicut  quia  elevata  est  ad 

artic.  2 ;  Sotus  in  4,  distiuct.  49,  qusest.  3,  justitiam  et  sanctitatem  ejusdem  ordinis  et 

artic.  2.  Et  ratio  theologica  est,  quia  homines  rationis,  necesse  est,  ut  in  tota  humana  natura 

dicuntur  in  beatitudiue  futuri  sequales  angelis,  gratia  formahter  justificans  sit  ejusdcm  ratio- 

Matth.  22.  Quod  patres  et  expositores  inteUi-  nis,  quamvis  iu  ca  esse  possit  latitudo  et  gra- 

guut  pra3cipue  dictum  esse  ratione  visionis  duum  ineequalitas. 


118  LIC.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

7.  RursuSj  si  natiu^am  angelicam^  vel  inter  se,  10.  Secunda  conclusio . — Ohjectio.  — Respon- 
vel  cum  humana  comparemus^  nuUa  est  ratio  sum.  —  Hinc  dico  secundo^,  probabile  esse,  in 
fingendiinilladiversitatemspecificamvisionis,  illa  visione  non  posse  esse  specificam  diversi- 
quia  si  aliqua  esset^  maxime  quia  intellectus  tatem,  etiam  de  potentia  absoluta,  licet  hoc 
specie  differunt  in  his  naturis,  sed  hoc  nulhus  non  sit  certum.  Priorem  partem  insinuat  Ca- 
momentiest^  ergo.  Probatur  Minor  primo^  quia  jetanus^  3  p.,  qua^st.  10,  art.  4,  ubi  de  himine 
a  principiis  specie  differentibus  possunt  inter-  loquitur,  est  autem  eadem  ratio.  Nimirum  quia 
dum  esse  effectus,  vel  actiones  ejusdem  spe-  nulhim  est,  neque  excogitari  potest  principium 
ciei,  si  non  operentur,  quatenus  diversa  sunt,  specifice  diversitatis  in  tahvisione;  naminob- 
sed  quatenus  in  ahqua  ratione  conveniunt.  Et  jecto  et  modo  attingendi  iUud,  est  qusedam 
hoc  speciali  ratione  locum  habet  in  his  intel-  participatio  iUius  visionis,  qua  Deus  se  ipsum 
lectibus  respectu  talis  visionis,  quia  non  con-  videt,  perfectissimi  ordinis,  qui  a  nobis  potest 
currunt  ad  illam  propria  virtute  naturah,  sed  intelhgi.  Dices :  sicut  visio  creata  et  increata 
prout  elevati,  et  quatenus  per  potentiam  obe-  Dei  essentialiter  differunt  se  ipsis,  per  entitates 
dientialem  capaces  sunt  ilhus  visionis.  Propter  suas,  ita  fieri  posse  duas  visiones  creatas  Dei, 
quam  causam  (ut  infra  dicam),  naturahs  per-  qufe  specie  differant,  non  ratione  objecti,  sed 
fectio  inteUectus  nihil  confert  ad  majorem,  vel  absohite  per  suas  entitates.  Respoudetur,  non 
minorem  perfectionem  illius  visionis  ;  ergo  esse  simile,  quod  adducitur,  quia  visio  increata 
multo  minus  diversitas  specifica  in  natura  facit  non  habet  specificationem  ab  objecto  et  differt 
diversitatem  specificam  in  visione.  plus  quam  geuere,  cum  sit  substantia  et  actus 

8.  Tertia  ralio. — Tertio  ostendi  potest  a  purissimus. 

posteriori,  quia  sequitur,  quemhbet  angelum  11.  Deinde  Ule  respondendi  modus  confir- 

habereperfectioremvisionemessentialiterquo-  mat  alteram  partem  assertionis,  scihcet  rem 

hbet  homine  et  consequenter  esse  beatiorem,  hanc  esse  incertam.  Tum  quia  iUa  responsio 

quod  est  erroneum,  ut  ait  D.  Thomas,  1  p.,  non  potest  evidenter  refutari,  tum  etiam  quia 

qu.  198,  art.  8,  et  in  2,  distinct.  9,  q.  1,  art.  8,  fortasse  divina  virtus  phis  in  lioc  potest,  quam 

et  3,  contra  Gentes,  c.  53  et  57.  Patet  sequela,  nos  possumus  inteUigere,  prasertim  cum  hic 

quia  major  excellentia  specifica  non    potest  non  appareat  evidens  implicatio  contradictio- 

satis  compensari  quacumque  perfectione  in-  nis.  Tamen  si  nobis  loquendum  est  juxta  mo- 

tensiva  in  inferiori  specie.  Licet  enim  in  ordine  dum,  quo  inteUigimus  specificari  et  diversificari 

ad  effectum  extrinsecum,  vel  utihtates  huma-  actus  animse,  non  invenimus,  unde  posset  oriri 

nas,  interdum  miUtitudo,  vel  intentio  in  re,  in  illa  visione  diversitas  essentialis,  nam  cum 

vel  forma  inferioris  rationis  censeatur  sequi-  ex  natura  sua  respiciat  objectum,  sicut  ahi 

valere  perfectiori  forme  melioris  in  specie,  actus  intelligendi,  non  videtur  posse  per  en- 

tamen  iu  ordine  ad  proprium  et  connaturalem  titatem  suam  chfferre  specifice  ,   nisi  in  ob- 

forme  effectum,  nunquam  accidentahs  perfec-  jecto,  vel  habitudine  ab  iUud  inteUigatur  ali- 

tio  potest  cum  essentiah  comparari.  Sed  visio  qua  diversitas :  h6ec  autem  nuUa  est  in  objecto 

iUa  formahter  et  natura  sua  facit  beatum,  et  primario,  objectum  autem  secundarium  non 

manifestat  Deum  clare,  prout  in  se  est ;  ergo  dat  actui  speciem,  ut  dicemus,  ergo. 

quffi  fuerit  essentiahter  perfectior,   conferct  12.  Ad  argiimenta.  —  Unde  ad  primum  ar- 

talem  effectum  perfectiorem  simpliciter.  Sicut  gumentum  de  insequalitate  beatitudiuis  res- 

inteUectio  naturahs  angehca  ejusdem  objecti  pondetur,  esse  sequivocatiouem  in  termino. 

semper  est  perfectior  inteUectione  naturali  hu-  Erit  enim  insequahtas  in  beatitudine  essentiah 

mana,  quantumvis  supponatur  hsec  intentione  (ut  capite  sequenti  dicemus),  id  est  in  forma, 

illam  superare.  qua  essentialiter  beatificamur,  ipsa  vero  inffi- 

9.  PJiilosopliica  ratio.  —  Unde  conchidi  po-  quahtas  non  erit  essentiahs,  sed  intensiva,  vel 
test  philosophica  ratio,  quia  nullum  est  prin-  individualis.  Sicut  in  via  est  insequahtas  iu 
cipium  diversitatis  specificse  in  iUa  visione  ;  gratia  essentiah,  non  tamen  est  insequalitas 
nam  visio  Ula  (sicut  et  ahi  actus  anima?)  sumit  esscntialis.  Ad  secundum  argumentum  de  re- 
speciem  al)  olijecto  et  modo  attingendi  illud,  prsesentatione  creaturarum  in  Deo  respondetur 
sed  objectum  specificans  est  omnino  idem,  sci-  argumentum  fore  alicujus  momeuti,  si  reprse- 
licet  Deus  prout  in  se  est,  qui  eodem  modo  con-  sentatio  et  similitudo  visionis  esset  per  forma- 
jungiturperessentiamsuamomnibusbeatis,ut  lcm  convenientiam  ct  unitatem  cum  re  re- 
ab  eis  videatur  et  eodem  modo  per  sc  ipsum  prscsentata.  At  vcro  cum  illa  tautum  sit  simi- 
immediate  terminat  omuium  visiones,  crgo.  htudo  repraiseutationis,  nuUa  est  dillicuUas, 


I 


CAP.  XX.  SIT-NE  VISIO  DEI  ^EQUALIS  PERFECTIONIS  IN  VIDENTIBUS  IPSUM.                   119 

qiiia  illa  visio  tantnm  rcprfesentat  intcntionali  refcrnnt  et  impngnant  Hosius,  in  Coiifess,  cap. 

modOjCtcxtcnditnr  ad  crcatnras  cx  vi  primarii  87 ;  Vcga,  lil).  10,  in  Tridcntinnm  pcr  totnm ; 

objecti  pcrfeetius  cogniti,  a  quo  sumit  specicm  Sotus  2,  dc  Natura  et  Gratia,  cap.  20,  et  in  4, 

suam  et  ideo  non  sequitur,  intcr  illas  visiones  d.  49,  queest.  3,  art.  2.  Et  quod  mirum  est , 

essc  differentiam  specificam,  sed  gradualem,  Durandus,  dist.  49,  quoest.  2,  dicit  lianc  sen- 

vcl  individualem,  ut  ex  dicendis  in  sequcnti-  tcntiam  esse  probabilem,  aliam  vero  huic  op- 

bus  capiti])us  constabit.  positam  dicit  esse  securiorcm.  Luthcrani  ni- 

•13.    Ad   tertium  respondetur,    scntentiam  tnntuj'  ahis  crroribus,  ut  quod  in  nobis  nulla 

Majoris  falsam  esse  et  fundamentum  ejus  de  sit  vera  justitia,  nec  meritum,  sed  sola  impe- 

naturaUdiversitatespecificaintellcctuumparvi  tratio  justitia;  Christi,  qui  oeque  pro  omnibus 

momenti  esse,  ut  ostensum  est.  Quod  etiam  mortuusest  :  de  quibus  liicnon  cst  dicendum. 

ait,  quemhbct  angchim  habcre  visionem  Dei  Fundamentum  Joviniani,  ut  refert  Hierony- 

perfcctiorem  essentiahter,  quam  sit  visio  ani-  mns,  prfficipue  fuit  sumptum  ex  parabola  Mat- 

mfc  Christi,  ab  omni  veritate  et  pietate  ahenum  thffii  20,  ubi,  finito  labore  unius  dici,  idcm  de- 

est,  utintom.  l,3p.,disp.26,diximus.  Distinc-  narius  diurnus  datur  omnibus ,  qui  in  vinca 

tio  autem  iha  de  visione  in  ratione  visionis,  laboraverant ;   in  quo  significatur  sequahtas 

vcl  bcatitudinis  satisfacere  non  potest,  tum  projmii,  ut  indicatur  ihis  verbis  :  Pares  nohis 

quia  Christi  anima  non  solum  excedit  angelos  illos  fecisti ,  qui  portavimtis  po7idus  diei  et 

in  visione,  ut  beatitudo  est,   sed  etiam,  ut  wstus. 

scientia  est :  tum  etiam  quia  in  ratione  beati-  2.  Secunda  opinio.  — Secunda  sententia  as- 

tudinis  non  posset  excessus  ille  essentiahs  per  serit,  omnes  homines  futuros  esse  insequales 

accidentales  perfectiones  compensari :  tum  de-  omnino  in  beatitudine,  sic  Pahidanus  in  4, 

nique ,  quia  distinctio   illa  impertinens  est,  dist.  4,  quoest.  1.  Et  potest  fundari  primo  in 

cum  in  tah  bcatitudine  essentialiter  inchida-  ihol,  adCorinth.  15  :  Sicut  stella  differt,  etc. 

tur  ratio  visionis.  Est  etiam  valde  absurdum  Ipse  vero  sohim  fundatur  in  quadam  propor- 

dicere,  pcrfectionem  beatitudinis  non  attendi  tione  inter  angelos  et  homines.  Nam,  testeGre- 

ex  perfectione  visionis,  sed  ex  solo  objecto,  gorio,  inquit ,  homines  erunt  eequales  angelis 

quia  objectum  non  facit  formahter  beatum ,  in  multitudine  et  perfectione,  sed  omncs  ange- 

sed  visio.  Itcm  quia  vel  est  sermo  de  re,  quae  h  sunt  inter  se  inajquales,  ergo  et  omnes  ho- 

est  objectum  secundum  se  spectata.  Et  sic  ex  mines.  Excipit  tamen  ab  hac  proportione  Chris- 

iUo  dogmate  sequeretur,  omnes  beatos  esse  tum  et  Virginem,  qui  sine  uUa  comparatione 

aequales,  ut  beati  sunt :  quod  est  contra  fidem,  perfectiores  sunt  omnibus  angeUs.  AUter  su- 

ut  capite  sequenti  ostendemus,  vel  est  sermo  mi  posset  proportio ,  nam  est  muUorum  Pa- 

de  re  illa  ut  visa  et  sic  nccessario  inchidit  vi-  trum  sententia,  homines  assumi  ad  reparandas 

sionem,  nec  potest  in  ea  dari  magis  et  miuus,  sedcs  angelorum,  sed  si  angeU,  qui  ceciderunt, 

nisi  ratione  visionis.  stetissent,  omnes  fuissent  intequales  iu  gloria, 

ergo  et  homines,  etc. 

CAPUT  XX.  3.  Primaconclusio. — ^Dicendumprimo,  non 

omnes  vidcntes  Deum  futuros  esse  a^quales  in 

AN  visio  DEi  iEOUAiis  PERFECTiONis  siT   IN  pcrfcctione  visionis,  seu  beatitudinis  essentia- 

OMNiBus  viDENTiBUS  IPSUM.  hs.  Couchisio  cst  de  fide.  Probatur  primo  ex 

Scriptura,  iii  qua  primum  testimonium  est  il- 

1.  Error  hwreticorum. — Ex  resolutione  su-  lud  Joannis  14:  In  domo  Patris  mei   man- 

perioris  capitis  constat,  visiones  esse  sequales  siones  mult(e  sunt,  quod  Joviniaims  exponebat 

in  perfectione  essentiali,  ideoque  consequen-  de  Ecclesia  miUtante,  et  de  variis  ordinibus 

ter  videndum  est,  an  hac  sufficiat,  ut  simphci-  hierarchise  ejus,  sed  hoc  evidenter  impugna- 

ter  ajquales  censcantur.  Fuit  enim  antiquus  tur  ex  contextu  ;  nam  aperte  Christus  loquitur 

error  affirmans  sequales  esse  ,  cujus  auctor  de  gloria  coelesti,  ad  quam  tendebat  et  de  qua 

fuit  Jovinianus,  qui  dicebat  (teste  Hieronymo,  dixit :  Vado  parare  xohis  locum.  Aliter  respon- 

lib.  2,  contra  iUum)  justos  non  operari,  ut  me-  deri  posset,  Christum  dicere,  essemultas  man- 

reantur  amplius,  sed  ne  perdant  quod  accepe-  siones ,  non  vero  inoequales.   Tamen  omues 

runt.  Idem  refcrt  Hieronymus,  epist.  17,  ad  sancti  intelligunt  dictas  esse  multas,  propter 

Damasum.,tom.  7;  significat  Angustinus,  hoe-  varietatem  earum.  Optime  Augustinus,  lib.  de 

res.  82;  D.  Thomas,  opusc.  29,  cap.  6.  Hunc  sanctaVirginitate,cap.  26,  ettract.  67,in  Joan- 

errorem  secuti  sunt  Lutherus  et  sequaces ,  ut  nem ;  CyriUus  ibi,  lib.  9,  cap.  31 ;  Nazianzenus, 


120  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

orat.  16,  Cyprianus,  lib.  de  habitii  Virginis,  iu  in  henedictionihus,  de  hemdictionihus  et  metet, 

fme,  ubi  notat,  Christum  dixisse,  esse  varias  et  cap.  5  :  Omnes  nos  manifcstari  oportet,  etc. 

mansiones,  ut  nos  excitet  ad  procurandas  me-  TJnde  formari  potest  duplex  ratio,  prima,  quia 

liores  ;  Idem,  lib.  de  Laude  martyrii ;  Ambro-  beatitudo  datur  hominibus  ut  corona  et  mer- 

sius,  Ub.  deBonamorte,  cap.  12;Tertullianus,  ces;  servatur  ergo  ratio  justitise  distributivae 

lib.  contra  Gnosticos,  cap.  6,  etlib.  de  Mono-  in  ea  conferenda.  De  quo  legi  possunt  Para- 

gam.,  cap.  10;  Gregorius  35  Moral.,  cap.  14,  bolse,  Matth.  25,  et  Luc.  19.  Secundaratioest, 

ahas  24  et  lib.  4,  Dialog.,  cap.  26  ;  Theodore-  quia  non  omnes  mali  sequales  erunt  in  poena, 

tus,  lib.  3,  in  Cantic.  ;  D.  Thomas,  opusc.  3,  ut  clare  dicitur  Apoc.  18 ;  ergo  nec  boni  in 

contra  errores  Grfficorum,  cap.  9.  prsemio,  quia  non  est  Deus  minus  justus  in 

4.  Secundum  testimonium  est  illud  citatum  proemiando,  quam  in  puniendo,  imo  magis  est 
ex  1,  ad  Corint.  15  :  Sicut  stella  differt  ab  pronus  ad  benefaciendum. 

stella  in  claritate,  sic  erit  resurrectio  mortuo-        6.  Tandem  diffinita  est  lisec  veritas  in  Con- 

nm.  In  quo  constat,  non  comparare  aposto-  cilio  Florentino    in   litterr.   union.    refertur 

lum  corpora  beatorum  ad  alia  corpora  non  hu-  etiam  Concilium  Telense  sub  Siricio  Papa  : 

mana  ;  lioc  enim  comprehenderat  jam  illis  tamen  in  eo  Conciho  Telensi,  quod  1  tom.  con- 

verbis :  Alia  ccelestinm gloria,  alia  terrestrium  ;  ciliorum  habetur,  nihil  de  hac  causa  tractatur. 

comparat  ergo  ipsa  beata  corporea  inter  se  et  Ponitur  autem  ibi  epistola  quaidam  Concilii  ad 

dicit  fere  insequalia  in  perfectionibus  gloriffi.  Siricium,  in  cpia  damnatur  error  Joviniani, 

Unde  etiam  colligitur,  gloriam  anima?  futuram  qui  diversos  gradus  abrogahat  meritorum.  Sed 

inffiqualem  :  nam  illa  proportionatur  huic  et  illa  Epistola  non  fuit  Concilii  Telensis,  sed  est 

ex  illa  nascitur.  Sic  intellexerunt  hunc  locum  Ambrosii,  cum  aliis  Episcopis  suse  dioecesis, 

citati  Patres  et  expositores  ibi,  preesertim  Am-  estque  81,  inter  Ambrosii  epistolas.  Et  probabi- 

brosius  et  Beda,  Chrysostomus,  Tlieodoretus  lius  est  illud  Concilium  Telense   non  fuisse 

et  alii  Grseci,  et  Hilarius,  Psalm.  46,  circa  id:  Italicum,  sed  Africanum  et  in  illo  non  pra?- 

Beattis,  quem  eligisti,  etc. ;  Basilius,  lib.  de  Spi-  fuisse  Ambrosium,  sed  Donatianum,  ut  in  prse- 

ritu  sancto,  cap.  16.  Tertullianus,  lib.  de  Re-  mio  ejus  dicitur.  Et  non  fuisse  celebratum 

surrect.  carn.,  cap.  52  ;  Augustinus,  libr.  de  tempore  Siricii,  sed  Zozimi,  ut  dicit  Baronius 

sanct.  Virgin.  cap.  26,  et  optime  Bernardus,  in  tom.  5,  Annal.,  anno  418,  n.  31.  Qui  etiam  ait, 

Apolog.  ad  Guillielmum,  fere  a  principio.  Ac  nihil  in  eo  Concilio  de  rebus  fidei  actum  esse, 

denique  Hieronymus,  lib.2,  contraJovin.,  ubi  sed  tantum  ibi  fuisse  lectam  Epistolam.  Siricii 

expendit  etiam  alia  verba  illius  capitis  :  nam  Papoe  ad  Episcopos  Africse,  quse  est  4  Siricii,  et 

cum  dixisset  Paulus,  omnes  fore  in  Christo  vi-  in  eodem  Concilio  nunc  legitur.  Unde  Epistola 

vificandos ,  subdit  :  Unusquisque  autem  in  suo  Ambrosii  qua  ibi  sulgungitur,  non  est  res- 

ordine,  id  est,  iu  suo  gradu  et  perfectione ,  ponsio  ad  4  Epist.  Siricii,  sed  ad  2,  quse  ad 

loquitur  enim  de  ordine  dignitatis,  ut  omnes  Mediolanensem  Ecclesiam  scripta  fuerat ,  in 

exponunt.  Et  licet  praicipue  constituat  ordi-  qua  epistola  non  fit  mentio  dicti  erroris  Jovi- 

nem  in  generali  inter  Christum  et  bonos,  ac  niani  in  particulari ,   sed  geueratim  dicitur , 

malos  ;  tamen  etiam  indicat  ordinem  persona-  eum  in  multis  errasse. 

rum.  Nam  Martyr  resurget  in  ordine  Marty-        7.  Secunda  conclusio.  —  Dicendum  secun- 

rum,  Virgo  in  ordine  Virginum,  ut  ibi  dicunt  do :  non  est  necesse,  omnes  homines  esse  inse- 

D.  Thomas  et  Anselmus  qui  etiam  exponit  in  quales  in  visione  Dei.  Veritas  hujus  conclusio- 

suo  ordine,  in  suorum  meritorum  dignitate.  nis  evidentius  patet  in  infantibus,  qui  cum 

5.  Tertio  congeri  possunt  testimouia  ,  in  codem  genere  remedii  decedunt,  illi  enim  se- 
quibus  pro  ratione  virtutis  et  meriti  promitti-  cundum  legem  ordinariam  decedunt  aequales 
tur  pra^mium,  ut  est  parabola  de  fructu  trige-  in  gratia,  erunt  ergo  ffiquales  in  visione.  Hu- 
simo,  sexagesimo  et  centesimo,  Matth.  13  ct  jusmodi  sunt  omnes  circumcisi  inter  se  et  bap- 
Matth.  19:  Si  vis  ad  vitam  ingredi ,  serva  tizati  et  forte  omnes  Martyres  innocentes.  Nam 
mandata.  Si  vis  perfeclus  esse ,  vade,  etc.  Et  baptismus  ajqualem  eflectum  habet  in  a;quc 
hahehis  Thesaurum  in  ccelis.  Ubi  etiam  cst  il-  disposito,  nec  potest  afierri  in  his  fundamcn- 
lud  :  In  qua  mensura  mensi  fueritis  remetietur  tumprobabile  inaequalitatis.  De  adultis  vcro  in- 
vohis.'E.&i  etiam  cvidens  illud  1,  Corint.  13:  ter  se  nihil  ccrtum  affirmari potest :  tamen  nul- 
Unusquisque  propriam  mercedem  accipiet  se-  lum  cst  inconvcniens ,  quod  multi  sint  asqua- 
cundum  suum  lahorem.  Et  illud  2,  Corint.  9  :  lcs.  Paulus  enim  uon  dicit,  onuics  stchas  esse 
Qui  parce  seminat,parce  etmetet,  et  quiscminat  inajqualcs  iu  claritatc  ct  probabile  cst  miiltas 


CAP.  XX.  SIT-NE  VISIO  DEI  ^QUALIS  PERFECTIONIS  IN  VIDENTIBUS  IPSUM.  121 

essc  feqiialcs.  Quod  vcro  Paludaniis  ait,  dc  om-  tota  parabola,  alii  ncquc  citius,  alii  tardius  vo- 

nimoda  proportionc  hominum  ct  angclorum  cantur  ct  postca^  qui  postrcmi  vocati  fucrant, 

in  liabcnda  gloria  in  gradibus  divcrsis  et  inffi-  primi  accipiunt  prffimium  ct  ipse  Patcrfami- 

qualibus,  ct  gratia  dictum  cst,  ct  dc  ipsis  an-  lias  vidctur  hoc  modo  voccs  illas  cxposuissc, 

gclis  ctiam  inccrtum  cst,  aninter  scsint  omncs  dicens  procuratori  suo  :  Da  ilUs  mercedem,  in- 

in  visionc  inrequalcs.  Neque  ctiam  existimo,  cipiens  anovissimis  usque  adprimos,  vocat  er- 

homincs  assumi  ad  illam  beatitudincm  sohim  go  novissimos  ultimo  loco  vocatos  et  facit  illos 

quasi  per  accidens  occasionc  peccati  angelo-  primos  in  ordine  recipicndi  pramium.  Dcinde 

rum,  sed  pcr  sc  primo  ex  primaria  Dei  intcn-  ahi  non  ita  fmnt  novissimi  ut  damnentur  , 

tionc  et  prsedestinatione,  ut  infra  tractandi  de  nam  illi  etiam  recipiunt  praemium  :  et  ita  om- 

PraHlestinatione  dicam.  nes  Patres  exponunt  ibi  fieri  comparationcm 

intcr  cos,  qui  salvantur,  non  intcr  reprobos  ct 

Paralola  vine(e  Matth.  20,  exponitur.  clcctos,  ut  mox  vidcbimus.  Nec  aha  verba: 

MuUi  enim  sunt  vocati,  pauci  vero  electi,  con- 

8.  Variee  expositiones. —  Solum  supercst,  ut  trarium  suadent,  quia  non  afferuntur  a  Chris- 
de  parabola  vincw  Matth.  20,  a  Christo  pro-  to  tanquam  ajquivalentia  prioribus,  sed  ut  ab 
posita,  pauca  dicamus ,  quia  et  antiquorum  eis  sumatur  argumentum  a  quasi  fortiori : 
hffireticorum  fundamcntum  fuit  ct  novi  haire-  nam  si  multi  sunt  vocati,  qui  non  salvantur , 
tici  ex  illa  coUigunt ,  visionem  beatam  non  quid  mirum,  quod  multi  sint  prius  vocati,  qui 
dari  ut  mcrcedcm  justitioc,  sed  pro  Dei  volun-  non  sint  in  prsemio  primi ,  etiam  si  aUquod 
tate  omnibus  sequaUtcr  dari   per  Christum.  consequantur. 

Omnes  autem   hwretici  inde  argumentanttcr ,        10.  Juxta  priorem  ergo  expositionem  iUo- 

qtiod  omnibtis  in  vinea  laborantibus ,  datus  est  rumvcrborum  intentio  Christi  est,  ostendcre 

denarius  diurnus.  Variae  autem  sunt  CathoU-  per  iUam  Paraljolam ,  negotium  sahitis  non 

corum  expositiones ,   ad    quas    intcUigcudas  pcnderc   prsecipuc  ex  labore  et  industria  hu- 

oportct  exponerc  sensum  iUorum  verborum  mana,  sed  cx  gratia  et  clectione  divina  et  id 

CHRISTI,  quae  habentur  in  fine,  c.  19,  Matthei:  ostendi,  quia  muUi,  qui  videntur  maxime  la- 

j^runt  priminovissimi  et  nofissimiprimi.  Quos.  borarc,  etiam  ex  divina  vocatione  ,  taudem 

verba  repetit  in  fine  Parabolee   Matthei  20.  damnantur  ;  ahi  vero,  qui  nihil  facere  viden- 

Unde  Ucet  coUigere,  hanc  csse  quasi  conclusio-  tur,  saivantur  :   unde  murmuratio   opcrario- 

nem  parabolse,  ad  quam  probandam  et  decla-  rum,  qui  plus  labdrarunt,  non  reprsesentat 

randam  parabola  adducta  est.  Primo  ergo  qui-  murmurationem  salvandorum :  hseceuim  nul- 

dam  exponunt,  primos  vocari,  qui  salvantur,  la  erit,  sed  indicat  indignationem  rcproborum 

novissimos  qui  damnantur.  Ita  ut  sensus  sit,  eo  quod  Dcus  non  eos  elegerit,  nec  suam  gra- 

multi,  qui  vidcntur  electi  et  muUum  in  vinea  tiam  ita  communicaverit,  nec  laborum  ipso- 

Dci  laborasse,  reprobi  fiunt  et  muUi,  qui  vi-  rum  rationem  habuerit.  Et  lioc  indicat  respon- 

dentm*  reprobati  et  parum,  aut  nihil  boni  lia-  sio  Patrisfamilias  :  Amice  non  facio  tibi  inju- 

bere,  salvi  ficnt.  Hanc  cxpositionem  indicat  riam,  annonlicet  miM,quodvolo  facere?  eXo,., 

BasiUus  in  reguUs  brevior.  in  255.  Et  potest  unde  quod  ait  .•  Tolle  quod  tuum  est  et  vade, 

suaderi  ex  verbis,  qusestatim  Christus  adjun-  non  intelligitur  juxta  hanc  sententiam  de  pree- 

git  in  fiue  Parabolai :  Multi  enim  sunt  vocati,  mio  vitse  seternee,  sed  vel  aliquo  temporaU  pree- 

pauci  vero  electi.  Quibus  verbis  reddit  ratio-  mio  hujus  vitse,  ut  exponit  Basilius,  vel  ut  qui- 

nem,  cur  novissimi  sint  primi ,  scilicet  quia  dam  expouunt :  Tolle  quod  tuum  est,  id  est  pec- 

electi  et  quomodo  primi  sint  novissimi,  scilicet  catum  et  preemium  ejus. 
quia  non  erant  electi.  Uude  Luc.  13,  novissi-        11,  Impugnatur  prima  expositio. — Hsec  ex- 

mi  dicuntur,  qui  ejiciuntur  a  regno,  primi  au-  positio  in  primis  est  contra  communem  sen- 

tem,  qui  accumbunt  in  regno  Dei.  tentiam  Patrum,  ut  statim  allegabo.  Deinde  a 

9.  Secunda  expositio.  —  Alii  exponunt  pri-  principio  Pai-abolee  usque  ad  finem  violentiam 
mos  et  novissimos  dici  in  vocatione  et  prsemio,  quamdam  infert  verbis.  Quomodo  enim  dixit 
quia  multi,  qui  sunt  primi  in  vocatione,  sunt  Paterfamilias  procuratori :  Voca  operarios  et 
novissimi  in  prsemio  recipicndo  et  e  converso,  redde  illis  mercedem,  si  non  omnes  fuerunt  iUa 
qui  sunt  novissimi  in  vocatione ,  sunt  primi  digni  ?  vel  quse  est  Ula  merces  ?  aut  quomodo 
in  praemio.  Qu£e  videtur  simpUcissima  exposi-  recte  appUcatur  iUud :  Volo  huic  novissimo  dare 
tio,  tum  quia  verba  ipsa  proprie  Iioc  signifi-  sicut  ettibi;  si  nuUum  pra^mium  commune 
cant,  tum  etiam,  quia  hoc  ipsum  exercetur  in  omnibus  fuit.  Denique  solum  potest  accommo- 


122  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

dari  parabola  per  quamdam  generalem  ana-  qiialiter  laboraverint.  Sed  hoc  falsum  omnino 

logiam,  seu  proportionem,  non  vero  sententias  est,  primo  quia  non  consonat  Scripturis  dicen- 

ejus  accommodando,  vel  fere  nullam  ;  quod  tibus,   quod  recipiet  unusquisque  secundum 

valde  violentum  est,  Praeterea  enervatiu*  hsec  suum  laborem  et  prout  gessit.  Secundo  quia 

Parabola,  ut   ex  ea  colUgi  non  possint,  vel  inde  facile  inferri  potest   error  de   eequalite 

justorum  merita,  vel  retributio  ex  justitia,  visionis  in  omnibus  beatis :  nam  hcet  habeant 

quod  plane  est  contra  vim  verborum  ejus,  ut  inaequaha  merita  et  unusquisque  in  primis 

bene  Maldonatus  ponderat  et  omnes  qui  de  accipiat  condignum  pra^mium,  postea  per  vo- 

meritis  justorum  hoc  tempore  scribunt.  hmtariam  donationem  Dei  omnes  possunt  fieri 

12.  Juxta  aham  vero  expositionem  illorum  eequales,  et  supposita  iUa  doctrina^  nuUa  ra- 
verborum  de  novissimis  et  primis  intentio  tione  ostendi  potest  non  ita  fieri.  Tertio  quia 
Christi  in  parabola  est^  ostendere  non  semper  est  contra  tenorem  parabolse,  voca  operarios  et 
pri3emium  gloriee  mensurari  antiquitate  voca-  da  illis  onercedem,  et  ex  hoc  ipso  orta  est  mur- 
tionis^  nec  diuturnitate  laboris,  sed  habere  muratio.  Dicendum  ergoest,  iUaminsequahta- 
apud  Deum  aham  rationem  altiorem_,  funda-  tem  omnino  esse  juxta  proportionem  merito- 
tam  quidem  in  vohmtate  sua  et  dominio ;  salva  rum,  atque  adeo  novissimos^  si  majus^  vel 
tamen  semper  ratione  justitise  in  redditione  eequale  prsemium  receperunt  cum  primis,  ha- 
praemii.  Ha3c  expositio  est  consentanea  patribus  buisse  sequaha,  vel  majora  merita. 
omnibus^  qui  parabolam  iUam  inteUigunt  de  15.  Ohjectio.  — Dices,  ergo  operarii  iUi,  qui 
denario  mercedis  vitse  seternse^  ut  constat  ex  primo  vocati  sunt,  nuUam  habuerunt  miu-mu- 
Gregorio^  homil.  l6,inEzechiel,etNazianzeno,  randi  occasionem,  quia  ipsis  condigna  merces 
oration.  40.,  Augustino,  supra  et  hom.  59,  de  dataest  et  aliis  non  est  data  ultra  condignum, 
Verbis  Domini,  TertuUiano,  libro  de  Monogam. ,  item  cur  respondisset  Paterfamilias :  Non  licet 
cap.  13.  Hieronymo,  dic.  lib.  2  contra  Jovin.,  mihi  quodvolo  facere?  Et  non  potius  servatam 
etiuMatth.,  ubi  etiam  Anselmus  etChrysos-  se  cum  omnibus  sequitatem  et  justam  distri- 
tomus  cum  Grsecis.  Ad  hanc  etiam  Christi  in-  butionem,  seu  compensationem.  Denique  si 
tentionem  optime  accommodantur  omnia  ver-  praimium  re  vera  inaequale  est,  cur  tanquam 
ba  parabolse  et  nihil  est  in  ea  difficultatis  ajquale  ibi  proponitur,  quia  denarius  nobis 
preeter  iUam,  quse  posita  est  de  denario  diurno  promissus  non  est  Deus  ipse  secundum  se,  sed 
et  de  querimonia  operariorum.  ut  visus,  atque  adeo  proxime  ipsa  visio,  quai 

13.  Ad  priorem  autem  respondent  Augusti-  est  tota  merces,  ut  ssepe  Augustinus  dicit. 
nus,  Hieronymus  ac  fere  alii  patres  citati  et  16.  Res^misum.  —  Ad  primum  respondeo, 
Gregorius  4  Moral.,  cap.  31,  alias  4-3,  quos  verum  quidem  esse,  operarios  illos  non  ha- 
explicant  et  sequuntur  D.  Thomas,  1  part.,  buisse  veram  occasionem,  vel  rationem  queri- 
qusest.  12,  art.  6  et  1.  2.  queest.  5,  art.  3  et  moniee,  tamen  habuisse  apparentem ,  quod  ad 
alii  theologi  in  4,  d.  49.  Respondent  (inquam)  parabolam  satis  est ;  nec  enim  in  divino  judi- 
illum  denarium  esse  divinam  essentiam,  ut  est  cio  futura  est  murmuratio,  vel  querimonia  in- 
beatitudo  objectiva  sanctorum,  in  qua  omnes  ter  eos ,  qui  praemium  recipiunt ,  sed  reprae- 
sunt  sequales,  licet  in  visione  ipsa,  quse  est  sentatur  per  modum  querelee  ad  exphcandum 
formalis  beatitudo,  sequales  non  sint.  Sed  con-  mysterium  divinge  gratise,  a  cujus  efficacia  et 
tra,  quia  vel  in  hac  inaequalitate  prselati  sunt,  abundantia  magis  pendet  quahtas  meritorum , 
qui  prius  vocati  sunt  et  plus  laboraverunt  et  quam  ex  temporis  diuturnitate  et  humano  la- 
sic  destruitur  parabola,  falso  enim  tales  ope-  bore.  Et  inde  maxime  oritur  admiratio  quae- 
rarii  dixissent :  Pares  illos  noMs  fecisti,  vel  dam ,  quia  lisec  ipsa  gratia  abundantius  ssepe 
preelati  sunt  novissimi  etiam  in  formali  prae-  confertur  his,  qui  novissime  vocantur  et  parvo 
mio  et  sic  sequitur,  magis  augeri  difficulta-  tempore  consummantiu'  et  brevi  spatio  ex- 
tem,  quia  non  solum  sequales,  sed  etiam  ex-  plent  tempora  multa.  Heec  ergo  admiratio  per 
ceUentiores  erunt  in  gloria,  qui  in  meritis  et  illammurmurationemreprsesentataest,  etquia 
laboribus  fuerunt  inferiores,  unde  non  dice-  admiratio  provenit  ex  ignorantia,  ideo  intro- 
rent  alii:  Pares  illos  nobis  fecisti,  sed  majores.  ducuntur  illi  primi  operarii  tanquam  igno- 

14.  Rcspondent  aliqui,  prsemium  gloria3  rantes  vim  meriti  aliorum  et  iUud  ex  solo 
non  solum  explere  merita,  sed  etiam  dari  ul-  tempore  pensantes,  unde  recte  Nazianzenus  et 
tra  debitum  et  in  hoc  excessu  posse  fieri  a3-  Chrysostomus  supra  dicunt ,  per  novissimos 
qualitcm  pro  Dei  voluntate,  vel  dando  omni-  inteUigi  eos ,  qui  in  hac  vita  minus  laborasse 
bus  ccqualem  superabuudantiam,  ctiam  si  iuse-  videntm' ,  quod  ultimo  vitai  tcmpore  vocati 


C\P.  XX.  SIT-NE  VISIO  DEI  ^EQUALIS  PERFECTIONIS  IN  VIDENTIBUS  IPSUM.                  123 

siint ,  cum  tamen  rc  vera  non  minus^  quam  expelli  foras.  Et  venient  ab  oriente  et  occidente, 

mali  mcruerint.  et  Aquilone,  et  Austro,  et  accumient  in  regno 

17.  Ad  secundam  intcrrogationem  elegan-  DEI,  et  ecce  sunt  novissimi  qui  erantprimi, 
ter  ibi  Maldonatus  respondet ,  Patremfamilias  et  sunt  primi  qui  erant  novissimi.  Ubi  aperte 
ita  respondissc ,  quia  voluit  pcrson;B  dccorum  loquitur  CHRISTUS  de  Israelitis  ante  vocatis, 
scrvarc,  ct  facti  sui  rationem  vili  operario  non  quos  primos  vocat,  et  de  vocandis  cx  universo 
reddcre,  illum  doccns ,  pro  ratione  satis  esse  orbeadEcclesiamsuam,  quos  vocat  %o??mmc»5. 
suam  voluntatem.  Addo,  Clmstum  inducere  Deinde  Matthoei  19  et  Marci  10,  postquam 
Patremfamilias  ita  respondentem  ad  instruc-  Christus  declaravit  exccllentiam  vocationis,  ad 
tionem  nostram.  Rcspexit  crgo  ad  radiccm  perfectionem  evangelicam  et  magnum  prse- 
grati»,  a  qua  provenit,  ut  brevi  tempore  aU-  mium  ejus ,  diccns  :  JSi  vis  perfectus  esse , 
quis  habcat  majora  mcrita,  quia  Deus  sua  vo-  vade,  et  vende  omnia,  quce  hahes,  etc.  Et  infra  : 
luntate  pravcnit  majori ,  ct  abundantiori  gra-  Vos,  qui  secuti  estis  me,  in  regeneratione,  cum 
tia,  quos  vult.  Potuisset  ergo  respondere  Pater-  sederit  Filius  Jiominis,  sedehitis  et  vos  etc, 
familias  justitiam  esse  servatam,  tamen  quia  conchidendo  sermonemadjungit :  Multi  autem 
posset  in  gratiee  distributione  servatam  non  eru7it primi  novissimi,et7iovissimiprimi,sigm- 
esse,  idco  radicitus  omnes  rationcs  querimonia}  ficans,  eos  esse  novissimos,  qui  ab  ipso  vocan- 
evellit  ct  gratiam  suam  ac  libcralem  donatio-  tur,  ct  futuros  csse  primos  dignitate  et  excel- 
nem  commcndat.  lentia  preemiorum ,  quia  altiori  vocatione  et 

18.  Adtcrtiaminterrogationcmrespondctiu',  gratia  trahcndi  sunt ,  ct  prseferendi  illis ,  qui 
ad  intentionem  parabolae  solum  spcctasse  ostcn-  videbantur  esse  primi,  quos  proinde  dicit  no- 
dcre  in  reddcndo  illo  prEemio  non  haberi  ra-  vissimos  futuros. 

tionem  antiquitatis  ,  vocationis  nec  diuturni-  20.  Hoc  ergo  sensu  vocat  CHRISTUS  primos 

tatis  temporis,  quod  codem  modo  ostcnditur,  ct  novissimos,  hcet  non  semper  codem  modo 

sive  prsemium  detur  majus,  sivc  sequalc,  nam  de  eorum  pcrmutationc  loquatur.  Nam  Lucse 

in  hoc  ipso  videtur  fieri  insequalitas ,  quod  13,  aperte  significat,  tam  magnam  futuram 

primis  etmagis  laborantibusnondatur  majus.  esse  inter  eos  permutationcm  ,  ut  primi  non 

Et  idco  non  curasse  Christum  de  distinctione  solum  inferiores  fiant,  sed  etiam  expellantur  a 

prsemiorum,  sed  generatim  dc  mercede,  vcl  de-  regno  ( quod  non  de  omnibus  dictum  est ,  sed 

nario  locutum  esse.  In  eo  etiam,  quod  novis-  pro  majori  parte ,  vel  fortasse  pro  omnibus 

sime  vocatis  preecipitur  primo  loco  dari  prse-  illis,  qui  ctiam  post  adventum  suum  sequi  vo- 

mium,  declaratur  insequalitas  pcr  se  intenta  lunt  antiquam  vocationcm  et  institutionem,  ut 

in  parabola,  reliqua  accidcntaria  sunt,  in  qui-  sunt  pcrfidi  Judsei  )   Novissimos  autem  dicit 

bus  locum  habet  regula  Chrysostomi,  in  para-  cssc  sessuros  cum  Abraham ,  Isaac  et  Jacob 

bolis  non  oportcre  singula  verba  ad  ahquid  si-  in    regno   coelorum  ;    quod  etiam  regulari- 

gnificandum  applicare.  ter  intelligendum  est   ct  sub  conditione,   si 

19.  Atque  heec,  ut  existimo,  est  vera  ex-  cooperenturvocationi.Atvero  apudMatthseum 
positio,  et  responsio  ad  hsereticos,  juxta  quam,  solum  fit  comparatio  intcr  justos  et  intcr  voca- 
non  solum  cx  illa  parabola  non  colligitur  bea-  tionem  ipsam  quasi  cx  genere  suo.  Novissimi 
torum  aequahtas  in  visione  Dei,  sed  potius  coUigi  enim  hcet  tardius  videantur  vocari,  ad  cadem, 
potestin8equalitasfundataingratia,quiaproxi-  vel  excellentiora  bona  vocantur  et  ad  hoc  de- 
medandumcstilludpr8emium,utmerccsmeri-  clarandum  subjungit  Christus  statim  dictam 
torum.  Addendum  verooccurrit.quotiesChris-  parabolam.  Quse  subindc  potest  rccte  intcUigi 
tus  Dominus  profert  illam  sententiam  :  Erunt  de  vocatione  addiversa  bona  gratise  inliac  vita, 
primi  novissimi,  etnovissimi  ^rmz,  principaU-  ut  Jansenius  sensit.  Tamcn  quia  Iisec  difi"cren- 
tcr  videri  loqui  de  adventu  suo  ct  dc  vocatione  tia  in  donis  gratise  est  principaUter  ex  gratia, 
hominum  ad  legem  gratiee  et  ad  vocationcm ,  et  non  ex  meritis,  et  Ghristus  apcrte  loquitiu- 
ac  bona  gratiae,  qua?  in  iUa  communicantiu-.  Et  in  parabola,  de  merccde,  cjusquc  rctributione, 
hoc  modo  videtur  vocare ,  primos,  Judseos ,  no-  ne  cogamur  heec  impropric  interpretari :  recte 
vissimos,  autcm,  gentUes,  vel  primos  omncs ,  dicimus,  intcntionem  quidem  Christi  Domini 
qui  ante  suum  adventum  ad  Ecclesiam  vocati  fuisse  peculiarem  gratiam  suae  vocationis  et 
sunt,  novissimos ,  quos  ipse  vocabat  et  postea  legis  commcndarc  ;  eam  vero  expUcuisse  iu 
vocandierant.  QuodvideturprobariexiUoIoco  ordine  ad  prsemium,  quia  potens  estfacere, 
Lucffi  13 :  Cum  videritis  Ahraham,  Isaac  et  Ja-  ut  brevissimo  tempore  et  labore  aliquis  conse- 
cohetomnesProphetasinrcgnoDEI  :vosautem  quatur,  quod  prius  vix  multo  tempore  et  la- 


424  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

bore  obtinebatnr,  et  ita  revolvimur  in  datam  nis  posse  ad  lioc  sufficere,  si  ex  parte  intellec- 

interpretationem  communem ,  quee  sine  dubio  tuum  sit  sequalitas,  quia  species  vel  objectum 

solida  est.  ratione  speciei  accommodatur  potentiae,  ut  di- 

cemus^  ideo  tota  queestio  ad  hoc  fere  reducitur, 

CAPUT  XXI.  an  insequalitas  intellectuum  in  naturali  per- 

fectione  conferat  aliquid  ad  visionis  insequa- 

UNDE  PROXIME  ORIATUR  iNiEQUALiTAS  visiONis  IN  litatem,  cseteris  paribus. 

BEATis.  3.  Prima  ergo  sententia  est,  perfectiorem 

visionem  posse  interdum  provenire  ex  ineequa- 

1.  Duo  nobis  explicanda  supersunt.  Unum  li  intellectu,  etiam  si  in  lumine  gloriae  sit 
est,  in  quo  posita  sitheec  ingequahtas  visionum,  ajquahtas.  Ita  sentit  Scotus  3,  dist.  12,  q.  3,  et 
alterum  est,  quse  sit  proxima  ratio  ejus.  Pri-  in  ^,  dist.  50,  q.  6;  Richardus,  dist.  49,  art.  2, 
mum  longiorem  disputationem  requirit :  se-  qu.  8;  Major,  qu.  10;  Durandus  in  3,  dist.  14, 
cimdum  autem  breviter  expediri  potest,  et  q.  et  Paludanusibi,  supplem.;  Gabrielin  4,  d. 
ideo  in  hoc  capite  illud  expediemus,  postea  49,  qu.  2,  art.  3 ;  Cajetanus  3,  q.  10,  art.  4, 
de  aho  dicere  aggrediemur.  Loquimur  autem  qui  in  eamdem  sententiam  adducit  D.  Thomas 
de  ratione  proxima  ,  quam  physicam  etiam  ibi  ad  2.  Fundamentum  est ,  quia  utrumque 
appellare  possumus  ;  nam  remota  et  morahs  principium  habet  activitatem  circa  visionem  ; 
ratio  est  diversitas  meritorum  ,  et  remotior  ergo  ex  quocumque  crescat  activitas ,  crescet 
est  gratia  et  vocatio  Dei  et  remotissima  ,  effectus  ,  sed  posita  majori  perfectione  in  quo- 
et  quasi  primaria  dici  potest  divina  prsedesti-  cumque  principio  erit  magis  activum,  ergo  sa- 
natio.  tis  est  iUud,  ut  crescat  effectus.  Confirmatur 

2.  Sed  de  his  non  est  hic  dicendi  locus.  Agi-  primo,  quia  quando  totaUs  causa  coalescit  ex 
mus  ergo  de  causa  propria  et  physica,  nam  multis  partiahbus,  aucta  quacumque  illarum, 
visio  effectus  quidam  reahs  est,  et  ineequahtas  est  causa  totahs  major,  unde  potest  efficere 
ejus  in  ipsamet  reah,  ac  physica  perfectione  majorem  effectum,  sed  ita  se  liabent  illa  prin- 
intercedit ;  ergo  oportet,  ut  causa  iUius  inae-  cipia  in  preesenti.  Neque  obstabit,  etiam  si  in- 
quahtatis  ex  causa  proxima  iUius  visionis  oria-  tellectus  dicatur  esse  causa  instrumentaria , 
tur ,  nam  inasquaUtas  effectus  ex  causse  inse-  quia  etiam  solet  crescere  effectus  ex  perfectione 
quaUtate  oritur,  maxime ,  udi  causa  proxima  instrumenti,  ut  artifex  instrumento  meUus  ap- 
11011  impediri  potest.  to  melius  operatur,  et  idem  oculus  cum  meUore 

3.  Prima  sententia.  —  Heec  autem  quaestio  specie  melius  videt.  Gonfirmatur  secundo,  quia 
locum  non  habet  in  opinione  eorum ,  qui  di-  in  via  mehor  inteUectus  cum  sequali  auxiUo, 
cunt  visionem  non  fieri  effective  a  vidente,  sed  seu  lumine  fidei,  meUus  operatur,  etiam  si  ac- 
a  solo  Deo  infundi;  nam  tunc  necessario  dicen-  tus  fidei  supernaturaUs  sit,  ergo  simUiter  in 
dum  est,  ineequaUtatem  esse  ex  voUmtate  Dei  patria. 

volentis  infundere  uni   majorem  visionem,  4.  Assertio. — Nihilominus  assero,  proxi- 

quamalteri,  vel  sine  ahadispositione  proxima  mam  causam  et  radicem  insequahtatis  in  vi- 

preeter  merita  praecedentia,  ut  sentit  Durandus  sione  positam  esse  in  lumine  glorise.  Itaque 

in  4,  dist.  49,  q.  2,  vel  ad  summum  disponen-  qui  habuerit  perfectius  lumen,  perfectius  vide- 

do  potentiam  per  intensius  himen,  utdixerunt  bit,  etiam  si  habeat  inteUectum  minus  perfec- 

JXominales.   Et  eadem  ratione  non  habet  lo-  tum.  Ita  D.  Thomas,  1  p.,  q.  12,  art.  6,  in  cor- 

cum  qusestio  in  opinione  Soti  et  aUorum ,  qui  pore,  et  ad  3,  ubi  ait:  Attendendam  esse  diver- 

dixerunt  totam  activitatem  esse  a  lumine  ;  sam  visionem  semndum  diversam  facultatem 

nam  tunc  etiam  necesse  est  ab  eodem  esse  inse-  intellectus,  non  naturaUm,  sed  gloriosam.  Idem 

quaUtatem,  sicut  respondet  Soto,  utens  exem-  tenet  Ferrarius  3,  contra  Gentes,  c.  55  et  58; 

plo  aqui3e  caUdse,  quod  non  est  ad  rem,  ut  Sotusin4,  d.  49,  q.  3,  art.  2;  Medina  1-2,  q. 

supra  dixi.  Haj  vero  opiniones  nituntur  falsis  3,  art.  2  ;  et  recentiores  Thomista;.  Item  Hen- 

fundamentis,  ut  supra  ostensum  est.  Nos  ergo  ricus,  quodl.  12,  q.  6,  qui  addit,  quodlicet  per- 

supponimus  intellectum  et  lumen  et  objectum  fectior  intellectus  uon  juvet  ad  perfectius  vi- 

effective  concurrere  ad  illam  visionem.  Et  ideo  dendum  ,   juvat  tamen    ad  expeditius.    Quo 

inquirimus ,  cx  quo  illorum  oriatur,  ut  una  verbo  nescio  quid  significet ,  quia  non  potest 

visio  sit  perfectior  alia,  an  ex  omnibus  illis,  dici  actio  fieri  expeditius,  nisi  quia  fit  velocius, 

vel  ex  quolibet  illorum,  vel  ex  altero  taiitum.  vcl  quia  fit  minori  resistentia  ct  diflicultatc  : 

Et  quouiam  certum  est ,  inajqualitatem  lumi-  ncutrum  autem  habet  locum  iu  visione,  quia 


CAP.  XXI.  UNDE  ORIATUR  IN^QUALITAS  VISIONIS  IN  BEATIS.  425 

ct  a  qiiocumquc  intellectu  ctiam  imperfecto    cessarium  ad  elicicndam  visionem  proportio- 

natam  mcritis.  Hoec  responsio  habet  minora 
incommoda,  videtur  tamen  mihi  parum  con- 
sentanea  Concilio  Vienncnsi  dicenti,  per  kimen 
gloria;  clevari  intellectum  ad  videndum.  Nam 
hinc  rcctc  infertur  ad  mclius  videndum  csse 
clevandum  pcr  mclius  lumcn.  Proeterca  seque- 
rctur,  habitum  charitatis  infundi  minus  per- 
fectum  ei,  qui  habet  perfectiorem  naturam 
cum  mcritis  cequahbus,  nc  magis  amet  in  actu 
sccundo.  Quia  si  perfectior  intellectus  cum 
aequah  himinc  perfectius  videt,  etiam  perfec- 
tior  vohmtas  cum  sequaU  charitatis  habitu 
perfcctius  amabit  :  iUud  autcm  conscqucns 
incrcdibilc  est,  quia  ex  iUo  ulterius  scquitur, 


fit  in  instanti,  ct  non  habct  contrarium,  nequc 
impedimcntum  in  ca  eUcienda  esse  potcst. 

5.  Responsum. —  Enermtnr.  —  Hac  ergo  li- 
mitatione  omissa  probatur  assertio  primo  a 
posteriori,  ratione  theologica,  quia  qui  habuc- 
rint  ffiquaUa  mcrita,  habent  a;quale  himen 
gloriae  et  si  in  inteUcctu  sint  insequalcs^  ergo 
eUcient  a;qualem  visionem,  alio  qui  existcnti- 
bus  aiqualibus  meritis  cssct  inffiqualis  visio, 
quod  est  absurdum,  crgo  melior  intcUcctus 
cum  ffiquali  luminc  non  videt  meUus,  Respon- 
dent  aliqui,  non  esse  inconveniens,  ut  qui  ha- 
bct  aHjualia  merita  perfectius  vidcat  ex  perfcc- 
tione  et  activitate  sibi  connaturali,  quia  gratia 
non  destruit  naturam,  sed  perficit ;  si  ergo  na-  etiam  habitum  gratise  cssc  minus  pcrfectum, 
turacoopercturgratise,  nihil  irapedit  quominus  et  intensum  in  habente  sequalia  merita,  si  ha- 
cx  hac  partc  aliquam  majorcm  perfectioncm  bcat  pcrfectiorcm  naturam  ;  nam  gratia  et 
habeat  in  ipsa  visionC;,  ultra  illam,  quse  debe-    charitas  servant  proportionem  in  perfectione 


tur  ex  mcritis.  Scd  hsec  rcsponsio  cst  parum 
consona  priucipiis  fidei,  quia  visio  bcatifica 
datur,  ut  merces  filiorum  Dei,  ct  ideo  fieri  non 
potest  ut  aliquis  absque  pluribus  meritis  ct 
majori  gratia,  perfectius  vidcat.  Item   quia 


et  rcvcra  est  eadem  ratio  de  luminc,  nam  ha^c 
tria  sibi  respondent,  sicut  essentia  auimse,  in- 
tcUectus  et  vohmtas.  Tandem  ncgari  non  po- 
test,  quin  ipsummet  lumen  sit  magna  perfec- 
tio  animae,  nulla  autem  ratio  ponitur,  ut  qui 


nihilperfectionispotestcsseiniUavisionequod    sequaUter  meruit,  minorem  decorem,  ac  per- 


non  oriatur  ex  divina  gratia,  juxta  id  :  Cfratia 
Dei  vita  wterna. 

6.  Alia  enasio.  —  Rejicitur.  —  Secundo  res- 
ponderi  potest,  illos,  qui  sunt  incequales  in 
perfectione  naturee,  cequales  vero  in  mcritis 
haberc  requale  lumen,  tamen  ne  insequaliter 
vidcant  Deum,  continere  concursum  suum  et 
non  relinquere  intellectum ,  ut  cum  illo  lu- 
mine  quantum  potest  operetur ,  sed  quantum 
est  meritis  proportionatum.  Sed  hsec  cst  fuga 
contra  rationem,  quia  lioc  ipso,  quod  causa 
sccunda  liabet  principium  sufficiens  ad  aliquam 
operationem,  vel  ad  tantam  perfectionem  cjus, 
est  iUi  debitus  concursus  ad  talem  opcrationcm. 


fcctionem  supernaturalem  accipiat,  solum  quia 
majori  pollet  ingenio,  est  ergo  hsec  ratio  a  pos- 
tcriori  satis  cfficax. 

8.  Physica  ratio. — Secunda  vero  et  physica 
ratio  est,  quia  ut  dixi,  intcUectus  non  concur- 
rit  ad  visionem  virtute  naturali,  ut  naturalis 
cst,  sed  ut  clcvatus  pcr  ipsummet  lumen,  ad 
lianc  autem  elevationem  tam  cst  aptus  imper- 
fectus  intellcctus,  sicut  perfcctissimus,  ergo 
pcrfcctio  vcl  imperfectio  naturse  neque  addit, 
neque  tollit  facultatem  videndi,  nihU  ergo 
conferre  potest  ad  perfectiorem  visionem,  si 
ca;tera  suut  paria.  Concurrit  itaque  intcllectus 
ut  instrumentum  divinse  gratise  per  potentiam 


etiam  si  nuUa  merita  intercedant ,  prtEscrtim    activam  obcdientialem ,  hsec  autcm  est  sequa- 


si  homo  non  demcruit  privari  illo  concursu , 
quod  de  beatis  dici  non  potest.  Itcm,  quia  illud 
esset  perpetuum  miraculum.  Item,  quia  ex 
parte  Dei  est  incredibile  fieri,  ut  beatus  non 
amct  ipsum ,  quantum  potest ,  ergo  idcm  est 
de  visione. 

7.  Tertia  res'po7isio.  —  JSfon  admittitur.  — 
Tertio,  negari  possct  in  co  casu  dari  ffiqualia 
himina  habentibus  sequalia  merita,  sed  dari  in 


lis  in  omnibus  intellcctibus,  etiam  si  in  per- 
fectione  naturse  sint  ineequales,  quia  omnes 
sunt  sequc  capaces  divinai  gratise  ct  seque  elc- 
vari  possunt,  undc  major  pcrfectio  natiu^ae,  in 
hoc  opere,  in  instrumento  materialiter  tantum 
se  habet,  talis  autem  major  pcrfcctio  instru- 
menti  nihil  confert  ad  actionem. 

9.  Prseterea  etiam  si  dicatur  inteUectus  con- 
currere  cum  lumine  virtute  suse  naturse,  ni- 


ea  proportione,  quse  sufficiat,  ut  habeant  sequa-  hUominus  non  est  dicendum  solam  majorem 

les  visiones.  Quia  proprium  prsemium  merito-  perfectioncm  inteUectus  sufficere  ad  meliorem 

rum  est  visio,  lumen  vero  datur  ut  principium  visionem.  Quia  ( juxta  iUam  opinionem  sano 

seu  conditio  necessaria  ad  visionem  et  ideo  modo  inteUcctam)  dicendum  couscquenter  est, 

non  tantum  luminis  uuiquique  datur,  quan-  iutcUectum  ex  se  nou  habere  completam  vir- 

tum  visionis  meruit,  sed  quantum  est  iUi  ne-  tutem  ad  visiouem^  neque  ad  aUquem  gradum 


126  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

ejus,  in  quo  multum  differt  illa  virtus  intel-  cum  operantur,  ita  illos  efficiunt^  et  tunc  non 

lectus  (si  illam  habet)  a  virtute  circa  actus  na-  accipiunt  virtutem  ab  specie,  quia  propria  ac- 

turales;,  ad  quod  habet  completam  virtutem  tivitate  distincta  ab  influxu  speciei  attingunt 

requisitam  ex  partepotentiee,  etideo  potest  il-  differentiam  specificam  actus,  seu  actum,  se- 

los  ehcere  sine  illo  habitu  vel  elevatione.  Ad  cundum  rationem  specificam.  Item  quia  actus, 

visionem  vero  et  in  universum  ad  actus  su-  etiam  ut  taUs  est,  intrinsece  postulat  fieri  a 

pernaturales  et  ad  minimum  gradum  eorum,  principio  vitaU.  Et  e  converso,  species  vim 

non  habet  intellectus  completam  virtutem  ex  habet  influendi  etiam  in  actum ,  secundum 

parte  sua,  nisi  elevetur  per  gratiam,  sed  ad  rationemgenericam.  Nonestergovirtusinnata 

summum  habet  inchoatam,  ergo  non  potest  ad  rationem  genericam  et  non  specificam,  sed 

secundum  virtutem  naturalem  operari,  nisi  est  ad  totum^  non  totahter,  sed  incompleta 

quatenus  per  facultatem  supernaturalem  com-  quadam  ratione.  Unde  in  praesenti  si  intellectus 

pletur  :  hoec  autem  facultas  in  prsesenti  est  lu-  habet  innatam  virtutem  ad  visionem  Dei  prout 

men  ipsum,  ergo,  intellectio  est,  certe  habebit  etiam  ut  visio  est ; 

10.  Majorem  diflicultatem  habet  hsec  proba-  maxime  quia  etiam  visio_,  ut  visio,  debet  esse  a 
tio  in  opinione  eorum,  qui  dicunt,  intellectum  principio  vitaU,  ergo  si  de  ratione  principii 
ex  se  habere  totam  activitatem  naturalem,  vitahs  est,  ut  operetur  per  virtutem  innatam, 
necessariam  ex  parte  potentiaj  ad  iUum  actum  id  est,  naturalem  et  principalem,  hoc  modo 
videndi  Deum ;  et  Uimen  glorise  non  deservire  concurrit  inteUectus  ad  visionem,  vel  si  id  non 
nisi  ut  speciem  objecti,  quia  activitas  potentise  est  de  ratione  principii  vitaUs,  non  erit  neces- 
muUum  confert  ad  perfectionem  actus,  cseteris  sarium,  ut  ad  visionem  concurrat  iUo  modo, 
paribus  ex  parte  speciei  inteUigibiUs.  NihUo-  etiam  ut  inteUectio  est.  Et  revera  ita  est,  quia 
minus  etiam  in  iUa  opinione  dicunt  qui  iUam  etiam  ipsa  ratio  inteUectionis  in  taU  visione  ad 
defendunt,  visionem  non  posse  excedere  per-  ordinem  supernaturalem  elevata  est  et  ideo 
fectionem  himinis.  Quia  licet  potentia  ex  se  inteUectus  virtute  naturaU,  ut  naturaUs  est, 
conferat  totam  vim  necessariam  ad  inteUigen-  nihil  potest  in  iUam  visionem,  etiam  ut  intel- 
dum  ex  parte  potentiae,  tota  illa  est  incompleta  lectio  est,  in  re  ipsa :  efi^ectio  enim  versatiu" 
respectu  visionis,  quia  solum  est  ad  visionem  circa  rationes  omnes  reales,  prout  sunt  in  re, 
secundum  rationem  genericam.  Unde  circa  at  in  ipsa  etiam  illa  ratio  supernaturalis  est. 
visionem,  ut  visio  est,  fatentur,  non  habere  Igitur  vera  ratio  est  supra  posita,  quod  virtus 
intellectum  nativam  virtutem,  sed  elevari  ut  inteUcctus  ad  totum  iUum  actum  incompleta 
instrumentum  per  ipsammet  speciem,  quam  est,  quia  est  imperfecta,  non  sohim  comparata 
lumen  appeUant.  Ex  quo  inferunt,  perfectio-  ad  concursum  objecti,  quod  liabet  respectu 
rem  inteUectum  non  posse  sufficere  ad  meUo-  cujuscumque  intellectionis,  sed  etiam  compa- 
rem  visionem,  ut  visio  est,  et  consequenter,  rata  ad  virtutem  iuteUigendi  necessariam  ex 
nec  ad  meUorem  intellectionem,  ut  inteUectio  parte  cognoscentis :  completur  autem  per  lu- 
est,  quia  non  potest  actus  produci  perfectior  men,  et  ideo  nunquam  potest  visio  excedere 
secundum  rationem  genericam,  nisi  etiam  fiat  perfectionem  luminis. 

perfectior  secundum  specificam,  at  inteUectus  12.  Aclargtmenta.  —  Ad  argumenta  aUerius 

perfectior  non  potest  hoc  prsestare  circa  visio-  sententia^,  quidam  distinguentes  in  actu  ^dsio- 

nem  Dei,  ergo  nec  iUud  prius.  nis  substantiam  et  modum  et  affirmantes , 

11.  Quai  ratio  et  consecutio  optima  mihi  substantiam  esse  naturalem  et  modum  super- 
videtur  et  ad  defendendam  veram  doctrinam  naturalem ,  dicunt ,  inteUectum  sua  virtute 
de  supernaturaUtate  illius  actus  magis  accom-  efficere  substantiam  actus  et  sic  actum  fore 
modata.  Tamen  non  videtur  satis  consequens  perfectiorem  a  perfectiori  inteUectu,  lumen 
ad  priora  principia ;  tum  quia  si  intellectus  non  autem  efficere  modum,  et  ideo  modum  semper 
habet  innatam  vim  activam  circa  visionem,  ut  commensurari  himini  et  quia  ex  modo  habet 
visio  est,  saltem  liac  ratione  indigcbit  lumine  actus,  quod  sit  visio,  ideo  in  ratione  visionis 
distincto  ab  specie,  quia  species,  ut  sic,  non  oequaUtatem,  vel  inajquaUtatem  perfectionis 
dat  hanc  virtutem,  sed  solum  determinationem  mensurari  cx  lumine.  Sed  hoc  supra  refutatiim 
ad  talc  objectum,  concurrendo  ad  Ulani  cftec-  est,  cum  ostendimus,  iUum  actum  esse  super- 
tive  ex  parte  objecti ;  tum  ctiam  quia  potentiie  naturalcm  quoad  substantiam,  et  per  se  est 
cognoscitivai  non  liabent  virtutem  naturalcm  intelhgibilis  iUa  responsio,  nam  si  ibi  sit  actus 
ad  suos  actus  tantum  secundum  rationcm  ge-  aliquis  pcrfectior  in  substantia  a  perfectiori 
nericam,  scd  etiam  sccundum  spccificam,  quia  inteUcctu,  iuterrogo,  cujus  objccti?  quam  spc- 


CAP.  XXI.  UNDE  ORIATUR  IN;EQUALITAS  VISIONIS  IN  BEATIS.  127 

ciem  liabcat?  quia  supponitur  esse  quasi  objec-  principalis,  seu  proprii  principii,  virtute  innata 

tum  modi  et  ideo  oportet,  ut  sit  entitas  in  operantis.  Est  autem  ulterius  in  illa  actionc 

aliqua  ccrta  specic  coUocata.  Qucm  ctiam  for-  artificiosus  modus,  qui  est  ab  artc  principali- 

malem  effectum  meliorcm  babct  illa  visio  in  ter  et  ab  instrumento  instrumentaUter.  Tamen 

perfcctiori  intcUcctu  ratione  suse  substantiai?  bic  modus  et  accommodatur  sjBpe  actioni  subs- 

nam  cum  sit  forma,  aliquem  formalem  effec-  tratse  et  ab  iUa  pendet,  et  binc  provenit,  ut 

tum  babere  debet,  et  cum  sit  perfcctior,  etiam  instrumcntum  deserviens  ad  meUorem  actio- 

intcUcctus,  aUquid  melius  percipict  per  iUam  nem,  quo  ad  substantiam  ejus,  consequenter 

substantiam  actus.   Hoc  autem  incxpUcabile  conferat  ad  meUus  artificium,  etiam  si  ars  sit 

est,  quia  totus  iUe  actus  non  babct  alium  for-  sequaUs,  quia  incptum  instrumentum  impedit 

malem  effectum  nisi  videre  Deum.  Unde  etiam  artem,  quia  impcdit  actionem  substratam  di- 

e  contrario  de  iUo  modo  interrogari  potest,  an  rectioni  artis.  At  in  prasenti  simpUcissima  est 

sit  vitaUs?  nam  si  est,  dcbct  ab  ipso  inteUectu  actio,  nibilque  est  in  iUa,   quodab  inteUectu 

fieri  et  redit  difUcuUas ;  si  vero  non  est  vitaUs,  fiat,  ut  proprio,  ac  principaU  principio  ope- 

non  coustituet  visionem,  nec  reddet  videntem.  rante,  quoad  actionem,  quse  fit,   Ucet  in   ea 

Est  ergo  iUe  modus  differentia  specifica  et  con-  actione  reperiatur  ratio  communis  cum  actio- 

naturaUs  entitati  UUus  actus,  ct  ideo  tota  su-  nibus  naturaUbus,  quse  juvare  non  potest,  quia 

pernaturaU  principio  commensuratur.  Ad  ra-  iUa  non  est  re  distincta,  nec  per  se  fit,  sed  ut 

tionem  ergo  in  contrarium  respondetur,  negan-  contracta  ad  talem  speciem. 
do  subsumptam  propositionem ;  nam  ex  sola        15.  Acl  almd  exemplmn.  —  Ad  aUud  vero 

perfectione    naturaU  intcUectus  non  crescit  excmpUim  de  oculo  et  specic  respondctm-,  id 

activitas  principii  proprii  ct  complcti  iUius  esse  verum,  quando  vis  activa  visus  non  adae- 

visionis,  propter  rationem  jam  dictam,  quia  quat  activitatem  speciei.  Visus  enim  per  se 

activitas,  quam  confert  iuteUectus  semper  est  babet  suam  virtutem  agendi  complctam  in 

commcnsurata  clevationi,  non  perfcctioni  suse,  generc  taUs  potcntiai  respicientis  talcs  actus  et 

quia  est  secundum  rationem  obedicntiaUs  po-  species  etiam  babet  activitatem  suam  necessa- 

tentise,  vel  sccuncUim  quod  completur  in  ratio-  riam  ex  parte  objecti :  interdum  autem  fieri 

ne  potentijB  per  kimen.  potest  ut  visus  impediatur,  ne  adsequate  utatur 

13.  AdaUeramconfirmationemrespondetur,  taU  specie  secundum  totam  activitatem  cjus, 
principiumiUuddecausispartiaU])uscomplcn-  v.  g.,  ex  defectu  attentionis  et  distractionis 
tibus  causam  totalem,  tantum  esse  verum,  pbantasia3,aUus  verooperetursccundumtotam 
quando  principium  partialc  augetur  secundum  activitatem  spcciei.  Nunquam  autcm  ficri  po- 
propriam  rationem  causse,  vel  saUem  secundum  test,  ut  per  sequalem  speciem  unus  visus  meUus 
aUquam  virtutcm  completam  in  suo  gcncre.  vidcat  quam  aUus,  si  uterque  utitur  specie 
Hic  autem  cum  inteUectus  augetur  in  perfec-  secundum  totam  activitatem  iUius.  Ui  prsesenti 
tione  naturaU,  iUud  augmcntum  quasi  materia-  autem  quiUbet  intcUectus  quantumcumque  im- 
Uter  sc  babet  ad  activitatem  inteUectus  circa  perfectus  influit  secundum  totam  activitatem 
talem  visionem,  quia,  ut  dixi,  tanta  virtus  ac-  luminis,  et  ideo  non  potest  ina^quaUtas  visionis 
tiva  obedientiaUs  est  in  inferiori  inteUectu,  ex  naturali  perfectione  inteUectus  oriri. 
sicut  in  perfectiori.  Sicut  capacitas  obedientia-  16.  Ad  secundam  confirmationem  negatur 
Us  tanta  est  in  uno,  sicut  in  aUo,  neque  auge-  assumptum,  loquendo  de  proprio  actu  fidei. 
tm>  cx  augmento  naturaUs  perfcctionis.  Ita  Quia  assensus  supernaturaUs  et  certus,  tantum 
ergo  in  prasenti  non  augetur  virtus  causse,  ut  est  meUor  propter  majus  auxiUum,  vel  per- 
causa  est.  Vel  (secundum  aUum  dicendi  mo-  fectiorem  babitum ;  quia  vero  cognitio  fidei 
dum)  non  augetur  secundum  complctam  acti-  in  via  appUcatur  naturaU  modo  per  species, 
vitatem  necessaiiam  ad  visionem,  et  ideo  inde  apprcbensiones  et  discm-sus  naturalcs,  ex  bac 
non  crcscit  effectus.  parte  potest  pcrfectio  inteUcctus  conferre  ad 

14.  Ad  exemplum.  —  Ad  exemplum  vero  de  coucipiendam  perfectiorem  fidem. 
instrumentis  ai^tis  rcspondetiu',  ibi  posse  ha- 

bere  locum  distinctionem  de  actione  taUs  ins- 

trumenti  aUquid,  quod  fit  virtute  propria  ins- 

trumenti,  sciUcet  modus  locaUs,  vel  expulsio  — " — 

alterius  corporis.  Et  bcec  est  substantia  actio- 

nis,  ad  quam  multum  confert  dispositio  instru- 

jnenti,  quia  in  ea  se  habet  ad  modum  causse 


128 


CAPUT  XXII 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

attributa,  sed  neque  etiam  videri  posse  omnia 
simul  ab  intellectu  creato.  Quam  sententiam 
videtur  indicasse  Ocliamus  in  4.  q.  13,  quate- 
nus  dicit,  solum  Deum  posse  videre  in  se  om- 
nia  prsedicata,  quse  sibi  conveniunt  :  alios 
autem  bcatos  non  videre  omnia,  sed  fortasse 
loquitur  de  preedicatis  respectivis  ad  creaturas 
in  speciali  ut  esse  posse  causam  hujus  et  illius 
rei :  non  vero  de  propriis  praidicatis  essentiali- 
bus.  Prsetereafavet  Richardus  in  3,  d.  lA,  art.  1, 
q.  A,  ad  ult.,  ait  enim  vu^tutem  divinam  essc 


AN  VIDENTES  DIVINAM   ESSENTIAM    NECESSARIO 

VIDEANT  OMNIA  ATTRIBUTA,  QVM  IN  EA  FOR- 

MALITER  SUNT,  ITA  UT  EX  HAC  PARTE 

NON  POSSINT  VISIONES  ESSE  IN^- 

QUALES  IN  OBJECTO. 

1.   Visiones  ejusdem  ohjecti  dupliciter  sunt 
incequales.  —  Visiones  ejusdem  objecti  et  spe- 


ciei,  duobus  modis  possunt  intelligi  ina^quales  simplicem  et  infinitam  et  quatenus  simplex  est, 

quasi  accidentahter  ,  videhcet,  formahter  et  totam  videri,  quatenus  vero  est  infmita,  ahquid 

objective,  id  est,  vel  in  suis  entitatibus,  quia  de  ihius  profunditate  latere  omnem  intehectum 

una  est  intensior,  vel  clarior  accidentaliter,  scu  creatum. Atque idem  significat  Bonaventura  ibi- 

individuahter,  vclquia  in  ipso  objecto  ahquid  dem  art.  1,  qusest.  2.  Ferrarius  3,  contra  Gen- 

amphus  una  repreesentat,  quam  aha.   Prior  tes,  c.  16,  circa  finem  dicit,  beatos  non  videre 

ina;quahtas  est  omnino  necessaria,  si  suppo-  distincte  omnes  divinas  perfectiones,  quae  sunt 

nanturvisiones  esseejusdemobjecti  et  speciei,  infinita;,  hcet  videant  simphcem  essentiam 

ut  in  prtesenti  supponuiitur,  et  aho  qui  etiam  oinnes  ihas  perfectiones  continentem. 

supponuntur  esse  insequales.  Quia  vel  ihee  vi-  3.  Potest  autem  probari  ha^c  sententia,  quia 

siones  habent  inoequahtatem  in  objecto,  vel  hac  attributa  sunt  infinita,  cum  Deus  sit  infi- 

non  habent,  si  non  habent,  ergo  necesse  est,  nite  perfectus  ;  ergo  non  possunt  omnia  simul 

ut  sahem  in  suis  entitatibus  iham  habeant ,  et  distincte  videri  una  finita  visione,  quia  vide- 

si  vero  in  objecto  iham  habent,  multo  magis  tur  hoc  superare  omnes  vires  finitas.  Ut  patet 

necesse   est ,   ut  in  entitatibus  suis  aliquam  utcndo  vulgari  argumento,  nam  ad  videndum 

habeant.   Quia  visio  ex  perfectione   sua  re-  unam  ex  his  perfectionibus  rcquiritur  ahqua 

prsesentat  objectum,  ergo  si  in  objecto  ah-  virtus,  ergo  ad  videndas  duas  est  necessaria 

quid  amphus  reprseseutat,  ex  perfectione  pe-  major  virtus,  ejusdem  ordinis,  ergo  ad  viden- 

cuhari  id  habet,  imde  etiam  in  se   perfectior  das  simul  omnes  et  iufinitas  erit  necessaria 


est  ,  ceeteris  paribus.  Itaque  supponimus  vi- 
siones  beatificas  esse  inffiquales  formahter. 
Primo  iu  intensione  ,  quse  solet  esse  prima 
iiiffiquahtas  in  quahtatibus  ejusdem  rationis 
et  sic  etiam  hunina  glorias  inajquaha  sunt, 
sicut  in  via  sunt  ina;quales  gratiai  et  ha- 
bitus   infusi.    Secundo   hinc  habent    ut  sint 


infinita  virtus. 

4.  Secmidus  modus,  —  Secundus  modus  di- 
cendi  est,  omnia  quidem  attributa  videri  a  quo- 
hbet  vidente  Deum,  non  tamen  omnem  modum 
uniuscujusque  attributi,  non  solum  quod  ex 
partc  videntis  non  omnimodo  videatur,  hoc 
enim  uou  faceret  iuEequahtatem  ex  parte  ob- 


inoequales  visiones  in  claritate  reprfleseutatio-    jecti,  sed  quod  non  omnem  modum,  quem  iu 


nis,  quia  huneu  intensius  clarius  etiam  est. 
Difficultas  ergo  tota  est  de  inaiquahtate  objec- 
tiva  :  potest  autem  tractari  et  de  possil)ih  et  de 
facto  et  de  utroque  dicemus,  discurrendo  per 
omnia,  quse  in  Deo  sunt,  sive  formahter,  sive 
emineuter,  sive  necessario,  sive  hbere,  abso- 
lute,  sive  relative.  Et  paulatim  hoc  modo 
cxplicabimus  effectum  formalemihiusvisionis. 
Ac  tandem  reddemus  rationem,  cur  iha  visio 
Dei  non  sit  comprehensio.  In  hoc  ergo  capite 
solum  agiinus  de  liis,  qua;  sunt  indivina  essen-    compreheuditm'  aliqua  scientia,  quod  scient 


objecto  attributa  liabent,  videant  omnes  viden- 
tes  talia  attributa.  Hanc  sententiam  indicare 
videtur  Ferrarius  d.  cap.  56.  dum  ait,  beatoi 
videre  infinitatein  Dei,  sed  nou  totam.  Qui; 
non  potest  virtus  creata  intueri  totam  infmi 
tatem  intensivam  Dei,  quia  videtiu'  ad  ho 
necessaria  infmita  atteiitio,  et  efficacia :  et  suti 
detur  primo,  quia  ex  hac  penetratione  infiiii 
tatis  Dei  sequerctur  compreliensio  ejus ;  nan 
ut  ait  Augustinus  12.  de  Civit.,  c.  12,  ihii 


tia  absolutc,  ac  nccessario,  quai  solent  dici  at- 
tributa  Dci,  ut  Dcus  est.  Et  licet  res  videatur 
ex  supra  dictis  clara,  nihilominus  cxcogitati 
sunt  vai-ii  modi  opiuandi. 

2.  Primus  modus  dicendi,  —  Primus  est,  iion 
solum  de  facto  non  videre  beatos  omuia  luec 


apprehensioue  finitur ,  qui  autem  videret  t< 
tam  infinitatem  Dei,  finu'et  Ulam,  ut  sic  dicai 
11011  tpiia  illam  finitam  couspiccret,  scd  qii. 
totam  illam  absque  termino  exliauru'et.  S- 
cuiido,  quia  eum,  qui  sic  videret  Deum,  iiill 
Dei  lateret,  quia  vidoret  totam  Dei  iufinitatcii 


CAP.  XXII.  VIDENTES  DEUM  AN  NECESSARIO  VIDEANT  OMNIA  ATTRIBUTA,  ETC.  429 

ilhid  antcm  comprchenditur,  quodita  videtur,  sine  aho.  Ha3c  vidctur  fuisse  opinio  Caprcoh 

ut  nihil  cjus  lateat,  ut  Augustinus  ait,  epLst.  in  \,  d.  11,  n.  2,  art.  3  ad  8,  Durandi  contra 

112.  cap.  8.  Tcrtio  declaratur  in  attrihuto  im-  primam  conchisionem^  uhi  docet,  heatum  ha- 

mensitatis,  immensitas  enim  Dei  est  quidam  here  uuum  verhum  adsequatum,  quo  videt 

mo(his  pra}sentia3  divin»   suhstantiffi ,   ratio-  divinam  suhstantiam  et  omnia  ejus  attrihuta, 

ne  cujus  est  quasi  infinite  difTusa,  et  prffisens  ct  addit  formare  etiam  heatum  verha,  quse 

de  se  infinitis  spaciis,  quai  nos  imaginamur,  inadaiquata  vocat,  per  quce  concipit  unum  at- 

non  (piia  illa  ahquid  sint,  scd  quia  nos  hac  co-  trihutum  sine  ahis,  eaque  ratione  distinguit , 

gitatione  utimur  ad  exphcandum  hunc  modum  significatque  per  hsec  verba  non  minus  clare, 

existendi  divin»  suhstantiffi.  Jam  igitur  im-  ac  perfecte  videri  singula  attrihuta,  quam  per 

possibile  videtur  intellectum  creatum  uno  in-  adaiquatum  verbum,  seu  visionem  divina  suhs- 

tuitu  fniito  conciperc  clare  et  distinctc  totam  tantiai.  A  qua  sententia  non  dissentit  Ferrarius 

hanc  immen.sitatem  Dei  et  praidictum  modum  1,  contra Geutes,  c.  53,  nec  Cajetanus  1.  p.,  q. 

cxistendi  infinitnm,  propter  rationes  facta.s,  27,art.  1,  dub.  3,  et  multiThomistseadmittunt 

quiaethocessetcomprehendereimmensitatem,  haec  verha  inadsequata,  quamvis  nec  de  adae- 

et  quia  ad  talem  intuitum  videtur  necessaria  quatis  inter  se  consentiant,  nec  satis  declarent, 

infinitavisetattentio.  Unde  Henricus,  in  Sum-  quomodo  videantur  attributa  per  illa  inadse- 

ma,  art. 75,  quicst.  9,  dixit,  Deum  sibi  soU  notum  quata  verha,  nec  rationem  ponendi  illa. 

essc   secundum  rationem  immensitatis,   non  8.  Prima  assertio. — Dicendum  nihilominus 

autem  creaturis  etiam  beatis.  est,  omnes  videntes  Deum  videre  et  perspicere 

5.  Quarto   in  attributo  omnipotentio^,  vel  omnia  attributa  et  omnem  essentialem  perfec- 

scientice  potest    hoc  exphcari  variis  modis.  tionem  Dei  formahter  in  ipso  existentem ,  ne- 

Primo,  quia  sub  iUo  conceptu  confuso  omni-  que  aUter  fieri  posse,  etiam  de  potentia  ahso- 

potentiai  comprehcnditur  potentia   creandi ,  hita,  supposita  clara  Dei  visione,  prout  in  se 

potentiatranssubstantiandi,  et  aUse  similes  infi-  est.  Hajc  est  communis  sententia  theologorum, 

nita;,  quse  in  Deo  formaUter  sunt,  et  nonpos-  D.  Thomse,  1  part.,qu8est.  12,  art.  7,ad  2,  uhi 

sunt  omnes  videri  distincte  a  beato ,    ergo.  cUcit :  Beatos  non  comprehendere  Deum,  non 

PrKterea  cst  simile  argumentum  de  eminentia  quia  non  videant  quidquid  in  eo  est,  sed  quia 

creaturarum,  nam  Ucet  crcaturse  sint  in  Dco  non  perfecte  vident.  Et  in  sohitione  ad  3,  ex- 

eminenter,  tamen  iUa  eminentia,  in  qua  con-  pUcat,  hanc  perfectionem  non  esse  consideran- 

tinetur  creatura,  in  Deo  est  formaliter,  et  est  dam  ex  parte  ohjecti,  sed  ex  modo  videndi, 

attrihutum  ejus,  et  tamen  qui  videt  Deum,  non  nam  o])jectum  totum  videtur,  et  omnis  modus, 

potest  videre  has  omnes  emiuentias,  quia  non  qiu  in  ipso  est,  scUicet,  quod  infinite  sit  co- 

potest  vidcre  omnes  creaturas.  Denique  potest  gnoscibiUs,  quamvis  non  infinite  videatur.  Sic 

fieri  idem  argumentum  de  ideis,  quse  sunt  in  Bonaventura  in  3,  dist.  14,  art.   1,  qusest.  2 

scientia  Dei  formaUter  et  tamen  non  omnes  et4,  d.  49,  art.  l,q.6;  Richardus,art.  2,  quffist. 

videri  possunt  a  vidente  Deum.  8;  Durandus,  qusest.  2,  n.  28;  Major;  qusest.  2, 

0.  Tertiiismodus. — Tertiaopinioessepotest,  Cajetanus,  PaUidanus  et  Sotus,  qui  latius  hoc 

heatos  de  facto  videre  omnia  hscc  attributa  di-sputat,  aUi  enimfere  sinedisputationeidsup- 

propter  perfectionem  beatitudinis,  non  tamen  ponunt.  Item,  Hemicus,  quodUhct  13,  qusest. 

lioc  esse  necessarium  ex  vi  visionis  Dei,  sed  1.  Ratio  est,  quia  iUa  visione  videtur  Deus, 

ahsoUite  posse  videri  essentiam  sine  attributis.  prout  in  se  est,  juxta  iUud :  Tunc  cognoscam, 

Hwc  opinio  attribuitur  Scoto  :  nam  Ucet  in  sicut  et  cognitus  sum  :  videbitur  ergo  Deus  in 

terminis  nunquam  cam  asseruerit,  sequitur  ex  sua  entitate  et  natiu-a,  conceptu  proprio,  et  ut 

duobus  principiis  ejus.  Unum  est,  hac  attributa  ita  dicam,  individuaU  ipsius  Dei ;  nam  hoc  est 

distingui  formahter  ab  essentia,  ahud  est,  videre  Deum  prout  in  se  est ;  ergo  necesse  est 

hancdistinctionemformalemsuflricere,utiinum  videre  in  Deo  totam  iUam  perfectionem,  quse 

possit  sine  aUo  videri,  ut  patebit  sequenti  ca-  formaUter  et  essentiaUter  inchiditur  in  esse 

pite.  Hsec  opimo  juvari  potcst  ex  argumentis  Dei,  ut  Deus  est,  seu  qiise  nostro  modp  inteUi- 

factis,  praisertim  uUimo.  geudi  constituit  ipsum  in  esse  Dei:  hujusmodi 

7.   Quartus  modus.  —  Quarta  opinio,  hcet  autem  est  omnis  perfectio  simpUciter  simplex 

neget  posse  videri  divinam  essentiam,  quin  in  ipso  formaUter  existens,  nam  ut  supra  dice- 

videan^ur  ej  us  attributa,  nihUominus  supposita  bamus,  omnis  perfectio  hu  jusmodi  essentiaUter 

visione,  per  quam  omnia  videantur,  ait  per  pradicatur  de  Deo.  Quare,  sicut  impossihUe  est 

aUum  actum  posse  videri  unum  attrihutum  videre  clare,  et  iutuitive  naturam  hominis,  ut 

I.  9 


130  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  TJNUS  EST. 

hiimana  est,  non  videndo  essentialia  prffidicata  et  hoc  modo  certum  est  non  videri  distincte 

ejus  usque  ad  ultimam  diflferentiam,  aut  videre  attributa  divina  a  beato,  imo  nec  posse  sic  vi- 

individuam  naturam  Petri,  ut  hajc  est,  non  deri  visione  propria  rei  prout  in  se  est.  Quia 

videndo  propriamentitatem,  et  individuam  dif-  hujusmodi  visio  est  proportionata  rei  visee,  res 

ferentiam  ejus,  ita  est  impossibile  videre  divi-  autem  in  qua  sunt  omnia  hsec  attributa,  est 

nitatem,  ut  divinitas  est,  non  videndo  omnem  una  simpHcissime,  ergo  non  potest  illo  modo 

hanc  perfectionem  essentialem  ejus,  secundum  distincte  videri.  Quod  etiam  patet  ex  prima 

modum  individualem  et  proprium  ejus.  Quia  assertione,  nam  si  videtur  divina  omnipoten- 

divinitas  essentiahter  est  hujusmodi  perfectio,  tia  prout  in  se  est,  videtur  divina  essentia  illo 

et  essentiahter  est  hsec  entitas,  et  hoc  indivi-  eodem  actu,  quia  inchiditur  essentiahter  in  di- 

duum.  Imo  tantum  est  hoc  impossibilius  in  vina  omnipotentia,  ergo  necesse  est  ut  eodem 

divinitate,  quanto  ipsa  est  simphcior.  et  in  re  illo  actu  videantur  divina  attributa. 

ipsa  omnis  hac  perfectio  omnino,  et  adsequate  1 1 .  Secundo  potest  cognitio  distincta  dici  ex 

est  eadem  res  simphcissima.  parte  rei  vis®,  ita  tamen  ut  distinctio  etiam 

9,  Unde  propter  hane  causam  omnia  heec  opponatur  unitati,  et  hoc  modo  cognoscere 
attributa  sunt  de  essentia  objecti  nostrse  beati-  phira  distincte,  erit  cognoscere  iUa  ut  distincta, 
tudinis.  Et  propter  eam  intehigi  non  potest,  et  in  hoc  etiam  sensu  non  videntur  divina  at- 
quod  ahcui  communicetur  essentiahter  divina  tributa  distincte.  Et  quidem  si  sit  sermo  de  ac- 
natura,  quin  communicentur  omnia  hsec  at-  tuah  distinctione  quse  sit  a  parte  rei,  hoc  est 
tributa.  Et  ideo  cum  Pater  communicat  divini-  certissimum,  quia  ex  parte  rei  nuUa  est  distinc- 
tatem  Fiho,  necessario  commimicat  omnipo-  tio  taUs  inter  iUa,  ergo  non  possunt  videri  ut 
tentiam  et  ceetera  omnia,  ut  infra  suo  loco  vi-  sic  distincta,  aUas  viderentur  aUter  quam  sunt. 
debimus,  neque  aUud  posset  mente  concipi.  Sic  Si  vero  sit  sermo  de  distinctione  rationis,  intel- 
igitur  nec  inteUigi  potest  quod  videatur  iUa  Ugi  quidem  potest  quod  videns  Deum  tam  clare 
natura  essentiaUter  ac  proprie,  ut  est  in  se,  et  videat  attributa  Dei,  et  cum  tot  respectibus  ad 
quod  non  videatur  in  iUa  omnis  hsec  perfectio.  creaturas,  ut  videat  illa,  quatenus  ratione  dis- 
Confirmatur  tandem,  quia  vel  viso  Deo  necesse  tinguibilia  per  inferiorem  inteUectum  abstracte 
estvidereiniUoaUquodattributumhujusmodi,  iUa  concipientem ,  nam  etiam  Deus  ipse  com- 
vel  nuUum :  hoc  secundum  non  potest  cogitari,  prehendens  sua  attributa  hoc  cognoscit,  ut  su- 
quia  si  nuUum  attributum  Dei  videtur,  nihil  de  pra  dictum  est  in  fine  Ubri  primi,  ergo  et  infe- 
Deo  videtur.  Quomodo  ergo  videretur  Deus?  rior  inteUectus  potest  hoc  videre  per  visionem 
Necesse  est  ergo  primum  dicere,  non  est  autem  beatam.  Non  est  tamen  necessarium  ut  qui  vi- 
major  ratio  de  uno  quam  de  aho,  nam  omuia  det  Deum,cognoscat  ita  distincte  hsec  attributa, 
seque  sunt  de  essentia  Dei,  et  quoUbet  ablato  quia  nec  comprehendit  ipsa,  nec  necesse  est  ut 
non  intelhgetur  essentia  Dei  constituta,  prout  videat  iUa  cum  omni  habitudine  ad  creaturas. 
in  se  est,  sed  solum  secundum  aliquem  con-  Potest  ergo  simpUciter  videre,  nuUa  compara- 
ceptumcommunemsubstantise,  autspiritus,vel  tione  facta  ad  res  creatas,  per  quam  compara- 
aUquid  hujusmodi,  vel  secundum  conceptum  tionem  cognoscat  attributa  ut  ratione  distin- 
negativum  et  improprium,  qui  est  valde  ahe-  guibiUaabinteUectuiUaabstractecognoscente. 
nus  a  visione  faciali.  42.  Tertio,  possunthsec  attributa  videri  dis- 

10.  Secwida  assertio.  — Dico  secundo.  Non  tincte,  ita  ut  distinctio  non  opponatur  unitati, 
oportet  ut  qui  videt  Deum,  videat  divina  attri-  aut  actus,  aut  objecti,  sed  improprie  et  confuse 
buta  per  modum  phirium,  sed  ut  vere  sunt  una  cognitioni,  ita  ut  iUud  dicatur  distincte  cog- 
simplex  perfectio  absohita,formaUter  continens  nosci,  quod  proprio  conceptu  et  non  communi 
omnes  perfectiones  quas  nos  muUis  attributis  tantum  cognoscitur.  Et  hoc  modo  dicimus  at- 
significamus.  Hanc  conclusionem  constituo,  ut  tributa  Dei  videri  distincte,  Ucet  simpUcissime, 
inteUigatur,  quanta  sit  certitudo  primae  asser-  quia  videntur,  proutin  se  sunt,  in  seautemtan- 
tionis  positse,  et  ut  commodius  solvantur  ar-  tumestunasimpUcissimaDeiperfectiocsseutia- 
gumenta.  Advertendum  est  igitur  ex  Durando  Us  et  absohita,  qure  in  se  formaUter  continet  hrec 
in  1 ,  dist.  35,  qusest.  2,  cum  asseritur,  lia^c  attri-  omnia  qure  permodum  plurium  uos  concipimus 
buta  Dei  distincte  videri,  variis  modis  id  posse  et  significamus,  ergo  lioc  modo  videntur  dis- 
intelUgi.  Primo  ut  distinctio  opponatur  unitati  tincte  hffic  attributa,  et  nuUus  aUus  modus  dis- 
ct  teneat  sc  ex  parte  actus  cognoscendi,  scu  vi-  tinctoe  cognitiouis  est  simpliciter  necessarius. 
dendi,  et  hoc  modo  distincte  videre  attributa,  13.  Ohjectio. — Responsio.  —  Diccs:  ha}c  at- 
idem  erit  quod  distinctis  actibus  illa  concipere,  tributa  ex  se  distinguuntm-,  saUem  fundamen- 


CAP.  XXII.  VIDENTES  DEUM  AN  NECESSARIO  VIDEANT  OMNIA  ATTRIBUTA,  ETC.  d31 

taliter  seu  virtualiter :  ergo  nccesse  est  ut  haec  necesse  est,  ut  illi  termini,  seu  objecta  clare 
saltem  distinctio  in  eis  videatur.  Rcspondetur  videantur  eadem  visione  beata^  quod  tamen 
hac  in  re  nullam  esse  distinctionem,  sed  esse  non  est  de  fidc  rcvelatum,  sed  sohim  quod  vi- 
potiussimphcissimamaccmincntcmunitatem,  dcatur  Deus,  prout  in  sccst.  Est  autcm  proba- 
qutc  solum  pcr  denominationcm  extrinsecam  biUus  beatos  videre  distincte  has  omnes  ratio- 
vocatur  distinctio  virtuaUs,  quatenus  iuferior  nes  creaturarum,  ut  infra  diccmus ;  atque  ita 
inteUectus  potcst  iUam  per  phires  conceptus  est  etiam  probabiUus  videiiD  hsec  omnia  attri- 
abstractivos  distinguerc.  Et  ideo  qui  videt  buta  sub  his  propriis  habitudinibus.  Quo  sensu 
Deum,  nccessario  vidct  iUam  eminentem  uni-  etiam  est  valde  probabile  videre  eodem  modo 
tatcm :  non  est  tamcn  necessc  ut  comparct  il-  omuia  attributa  possibiUa,  quia  fortasse  non 
lam  ad  inferiorem  inteUectum,  vel  ad  phires  sunt  plura,  quam  qua  a  nobis  cognoscuntur,  si 
conceptus,  quos  de  iUa  formare  potest,  et  ideo  de  propriis  attributis  loquamur.  Nam  si  sit 
non  est  necesse  ut  vidcat  iUam  sub  ea  denomi-  sermo  de  omnibus  praedicatis  analogis  quse  de 
natione  virtuaUs  distinctionis.  Deo  per  ordinem  ad  creaturam  concipi  possunt, 

14.  Atque  hinc  facile  inteUigitur  quam  sit    apprehendovariasconvenientiasinter  Deumet 
certum  beatos  videre  nunc  de  facto  in  verbo    creaturas,  facile  intcUigi  potest  dari  processum 
omnia  h.scc  attributa.  Quidam  enim  moderni    ininfmituminhujusmodiprsedicatis^prsesertim 
expositores  D.    Thomai,    1.  parte,  qusestione    in  ordine  ad  creaturas  possibiles.  Et  forte  hoc 
duodecima,  articulo  septimo,  dicunt,  .si  sit    sensu  locuti  sunt  qui  dixerunt  beatum  non  vi- 
sermo  de  attributis  qua?  in  via  cognoscuntur  de    dere  omnia  proedicata  quse  de  Deo  dici  possunt. 
Deo  per  vires  naturales,  vclsupernaturalcs,  de        15.  Prima  opinio  falsUatisimprobabilUatis- 
fide  esse  omnia  iUa  videri  de  facto  in  Verbo ;  si    que  arguitur. — Ex  his  facile  est  judicium  ferre 
autem  sit  sermo  de  omnibus  possibiUbus,  non    de  aUis  opinionibus,  quod  breviter  faciemus  ad 
esse  certum  beatum  videre  in  verbo  omnia  at-    earum  fundamenta  respondendo.  Prima  ergo 
tributa^queedeDeocognoscipossuntautvideri.     opinio,  ut  a  nobis  est  proposita,  omnino  falsa 
Quaj  doctrina  nec  habet  fundamcutum,  nec    et  improbabiUs  est,  nec  existimo  ab  auctoribus 
convenienti  distinctione  utitur.  Quia  si  scrmo    ibi  citatis  in  eo  sensu  esse  traditam,  sed  sohim 
sit  de  cognitione  clara  et  distincta  modo  ex-    docuisse  beatos  non  comprehendere  hoec  attri- 
pUcato,  non  est  minus  certum,  videri  in  Deo    buta.  Ad  fundamentum  autem  ilUus  opinionis 
omniaattributapossibiUa,  quam  eaquffiuosdc     negatur   proprie  attributa  Dei  esse  infinita, 
facto  distinguimus  iu  via,  quia  utrumque  ne-    quia  prout  in  se  sunt,  tantum  sunt  una  sim- 
cessario  coUigitur  ex  uno  principio  de  fide  et    pUcissima  perfectio :  prout  autem  a  nobis  con- 
alio  evidenti,  sciUcet,  quod  videtur  Deus  prout    cipiuntur  et  distinguuntur,  suut  in  numero  fi- 
in  se  est,  et  quod  haic  omnia  attributa  sunt  una    nito.  Secundo  dicitur,  etiam  si  concedamus, 
simpUcissima  Dei  perfectio  et  essentia.  Si  vero    dari  infinita  attributa  ratione  distincta  aut  dis- 
sermo  sit  de  cognitione  distincta  quovis  aUo     tingnibiUa,  non  esse  necessariam  infinitam  vi- 
modo  expUcato,  non  est  ciu"  sit  de  fide  beatum     sionem  ad  ^idenda  omnia  iUa  uno  simpUcis- 
videntem  Deum  vidcre  ea  attributa  quffi  nos  in    simoactu,  proutin  se  imumsunt.  Nec  argumen- 
via  distinguimus,  quam  aUa,  si  forte  cogitari    tum  factum  est  aUcujus  momenti,  quia  non 
possunt,  ut  ratione  distincta,  quia  nou  est  ma-    requuitiir  major  virtus  ad  videndum  unum  ex 
gis  revelatum  unum  quam  aUud,  nec  magis    his  attributis  quam  ad  videnda  omnia;  quia 
necessario  sequitur  ex  principiis  fidei.  Praiser-    necesse  est  ut,  visa  essentia  Dei,  videantur  om- 
tim  quia,  ut  infra  videbimus,  non  est  de  fide    nia,  et  non  possunt  aUter  videri  quam  videndo 
certum,  beatos  per  ipsam  visionem  beatam  vi-    essentiam,  ad  quam  videndam  non  est  neces- 
dere  aUquos  effectus  creatos,  ergo  neque  etiam     saria  virtus  infmita,  sed  virtus  aUioris  ac  divini 
potest  csse  certum  videre  attributa  Dei,  videndo    ordinis.  Praisertim,  cjuia  uon  est  neccsse  ut  qui 
simul,  quomodo  ratione  distingui  possint  in    videt  hsec  attributa,  videat  omnes  effectus,  vel 
ordine  ad  effectus,  vel  actiones  varias  ab  intel-    conceptus  creatos,  in  ordine  ad  quos  possunt 
lectu  abstracte  concipiente  iUa.  Quiu  potius  nec    ratione  distingui,  ut  dictum  est. 
est  de  fide  certum  videre  beatum  omnipoten-        16.  Secunda  sententia  falsitatis  et  improla- 
tiam,  distincte  concipiendo  iUam  cum  habitu-     bilitatis  arguitur.  —  Secunda  scntentia  plane 
dine  transcendentaU  ad  crcaturas  possibiles,     falsa  est  et  improbabiUs,  et  coutra  D.  Thomam 
aut  misericordiam  cum  habitudine  ad  miseriam     ahosque  auctores  citatos,  et  contra  omnes  in  4, 
sublevaudam,  autjustitiamcum  habitudinead    dist.  49  et  50  (ubi  speciaUter  Scotus,  qua^st.  5) 
cequitatem  facicudam,  quia  ad  has  coguitioncs    dicentes  beatos  uon  esse  inasquales  in  beatitu- 


132  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

dine  objectiva,  sed  iii  formali.  Ex  dictis  etiam  libet  alio  attribiito^  nam  quodlibet  attributum 
evidenter  refutatur  illa  sententia,  quia  vel  ille  totum  videtur,  viso  Deo,  alias  non  videretur 
modus^  quem  unus  beatus  videt,  re  vera  est  iu  Deus,  quia  tota  sapientia  Dei  est  Deus,  et  de 
Deo  vel  non :  si  non  est  in  Deo/non  pertinet  ad  essentia  Dei,  et  sic  de  aliis.  Prsesertim  quod  in 
visionem  Dei,  alias  non  videretur  Deus  prout  simplicissimoattributonecesttotum,  necpars, 
est,  sed  potius  deciperetur  qui  eum  sic  videret,  nec  gradus  aut  modus  distinctus. 
ut  ait  Augustinus,  lib.  83,  q.  32.  Si  vero  modus  18.  Ad  primum  ergo  argumentum  illius  opi- 
ille  est  in  Deo,  non  magis  potest  non  videri,  nionis  respondetur,  ad  hujusmodi  visionem  in- 
viso  Deo,  quam  unum  attributum  sine  alio.  fmitatis  Dei  non  esse  necessariam  virtutem  in- 
Imo  diflicilius  et  impossibilius  est  partiri  unum    finitam,  sed  lumen  alterius  ordinis.  Quia  beati 

attributum  (ut  sic  dicam)  in  visione  clara ,  licet  infinitum  videant,  non  tamen  infmite,  et 
quam  videre  imum  sine  alio.  Unde  inintelligi-  eadcmratione  non  sequitur  illam  visionemesse 
bile  plane  est,quod  Ferrarius  supra  dicit,  beatos  comprehensivam,  quia  comprehensio  ahquid 
videre  infmitatem  Dei  intensivam,  quia  vident  addit  ultra  quidditativam  cognitionem,  ut  D. 
perfectiouem  Dei  esse  infmitam,  non  tamen    Thomas  exphcuit,  1  p. ,  q.  12,  art.  7,  et  infra 

cognoscere  distincte  illam  infmitatem  :  Quia  latius  dicturi  sumus. 

Iioc,  inqiiit,  esset  particulariter  cognoscere  om-  19.  Ad  tertium  simihter  respondet  D.  Tho- 
nes  gradus  perfectionis  iti  ipsa  conjunctos,  cpii  mas,q.  8,  deVeritate,  art.  2,  ad  G,  dicensbeatum 
infiniti  sunt,  secundum  quod  unus  ab  alio  for-  videre  immensitatem  Dei,  sed  non  immense, 
maliter  distinguitur,  quod  est  impossibile  sine  quia  hcet  totam  videat  immensitatem,  sed  non 
distinctione.  Hoc,  inquam,  inintehigibile  est,  totahter.  Idemque  sentit  Scotus  1,  dist.  22,  q. 
quiain  divina  infinitate  nulh  sunt  gradus  pro-     1,  neque  ahud  voluit  Henricus  nisi  immensi- 

prie  ac  formahter  distincti,  sed  est  una  sim-  tatem  Dei  a  nullo,  nisi  ab  ipso  Deo  compre- 

phcissima  perfectio  summa  et  infinita  sine  uha  hendi.  Potest  autem  videri  sine  comprehen- 

distinctione  quam  in  se  habeat,  licet  per  com-  sione.  Quod  ita  declarari  potest.  Nam  licet  Deus 

parationem  ad  creaturas  dicatur  continere  in-  talemhabeatexistentiffi^seupreesentiffimodum, 

finitos  gradus  perfectionis  qui  in  creaturis  dis-  ut  ex  vih  illius,  sine  ulla  sui  mutatione,  possit 

tingui  possunt.  esse  intime  prsesens  in  omnibus  rebus  et  cor- 

17.  Tertia  assertio.  — Deinde  non  recte  di-  poribus,  non  sohim  qua3  facta  sunt,  sed  etiam 

citur  beatos  videre  infinitatem  solum  quoad  an  quee  fieri  possunt ;  nihilominus  illa  Dei  prse- 

est,  non  etiam  quoad  quid  est,  nam  vident  clare  sentia  est  in  se  prorsus  indivisibilis,  et  tota  est 

quid  sit  Deus,  ut  supra  ostensum  est,  et  tradit  in  omnibus  rebus,  et  tota  in  quahbet  et  in  quo- 

divus  Thomas  in  A,  dist.  49,  qusest.  2,  art.  3  libet  puncto,  quia  in  re  ipsa  nullo  modo  dis- 

ad  5,  et  quaest.  8,  de  Veritate,  art.  1  ad  8,  et  tinguitur  a  substantia  Dei.  Unde  fit  ut  beati 

art.  2  ad  4.  Non  potest  autem  videri  quid  sit  videntes  Deum  et  realem  prsesentiam  et  exis- 

Deus,  nisi  etiam  videatur  quid  sit  infinitas  ejus,  tentiam  ejus,  necessario  videant  totam  Dei  im- 

quia  hsec  infinitas  niliil  aliud  est  quam  ipsamet  men.sitatem,  etiamsi  fortasse  illam  non  videant 

positiva  perfectio  essentialis  Dei,  cujus  excel-  quasi  infinite  diflfusam,  et  sub  hoc  comparativo 

lentiampernegationemihamnossignificamus.  conceptu,  scihcet  quatenus  de  se  apta  est,  ut 

Quinimo  cum  infinitas  Dei  nihil  aliud  sit  nisi  sit  intime  prsesens  infinitis  spatiis  reahbus,  si 

quantitas  perfectionis  essentialis  ipsius  Dei,  in-  fiant  absque  sui  mutatione ;  quia,  ut  in  secunda 

tehigi  non  potest  hanc  infinitatem  in  se  per  se  conclusione  dixi,  nou  est  necesse  ut  videutes 

ac  sine  uUo  medio  videri,  quod  sit  et  non  quid  Deum  distincte  cognoscant  omnes  hujusmodi 

sit.  Quia  non  potest  videri  heec  infinitas  esse  in  habitudiues  et  veluti  comparationes.  Quod  si 

Deo,  nisi  videndo  positive  qualis  et  quanta  sit  hoc  verum  est,  multum  juvare  potest  ad  in- 

perfectio  essentialis  Dei ;  necesse  est  ergo  vi-  telhgendum  quomodo  licet  beati  videant  Dei 

dere  essentialem  rationem  illius  perfectionis  immensitatem,  non  tamen  illam  comprehen- 

prout  in  se  est,  et  hoc  ipsum  est  cognoscere  il-  dant ;  non  est  tamen  illud  certum ,  nam  for- 

lam  quoad  quid  est.  Dicendum  est  ergo  beatos  tasse  vident  beati  substantiam  Dei  et  modum 

videre  quidditative  et  entitative  infinitam  Dei  cxistendi  ejus  cum  infmita  praisentia,  quateuus 

perfectionem ;  imo  hoc  per  se  primo  pertinere  nostro  modo  intelhgendi  est  quasi  extensa  et 

ad  eorum  beatitudinem,  quia  satiari  non  pos-  infinite  diffusa,  nam  ad  hoc  sufficere  potest 

sunt nisi  infinito  bono,  quatcnus  tale  est,  ut  rcc-  superuaturalis  illa  visio,  ex  hoc  solum  quod  est 

te  Scotus  in  3,  dist.  14,  quajst.  1  ad  secundam,  altioris  ordinis,  (piamvis  infinita  non  sit.  Ad 

contra  ^gidium  ct  alios.  Idemque  est  de  quo-  quartum  de  omuipotentia  diccudum  est  latius 


I 


CAP.  XXIII.  VIDENTES  DIVINAM  ESSENTIAM  AN  NECESSARIO  VIDEANT  TRES  PERSONAS.       133 
in  scqueiiti})u.s,  solum  cnim  prol^at  videntem 

Deum  uoii  vidcrc  omnia  quai  sunt  in  Dco  dis-  GAPUT  XXIII. 

tinctissimc,  et  secundum  omnes  lial>itudiues 

quibus  cognosei  possunt.  Quoraodo  autem  in-  utrum  necesse  sit  ,   beatos  videntes  divinam 
telligendumsit,  pendetcxhisquaidiccndasunt        essentiam  videre   simul   tres  tersonas; 
dc  cognitionc  creaturarum  in  Dco.  AC  subinde  etiam  in  iiog  visiones  omnes 

20.  Dc  tcrtia  opinionc  niliil  cst,  quod  dica-  sint  jEQUALES. 
mus ;  nam  fundamentum  cjus  de  formali  dis- 

tinctione  attributorum  satis  in  supcrioribus        1.  Prima  opinio  Scoti.  —  FundamenUm 

improbatum  est :  intcllcctum  de  actuali  dis-  primtm. — Prima  sententiaestScotiin  1,  dist. 

tinctione,  quae  in  re  sit.  Si  autem  quovis  alio  1,  quast.  2,  qui  de  potentia  absoluta  affirmat, 

modo  cxplicctur,  de  distinctione  fundamcnta-  possc  videri  Deum  cssentialitcr  subsistcntem 

li,  virtuali,  aut  rationis  ratiociiiatw,  nonpotcst  in  divinitate,  noii  visis  relativis  subsistentiis, 

illa  sola  suiriccre,  ut  unum  siue  alio  videatur:  et  consequentcr   affirmat ,  posse  videri  duas 

in  liis  proescrtim,  quai  sunt  adffiquate  idem  et  personas  intcr  se  relatas,  ut  Patrcm  et  Filium, 

esscntialiter  mutuo  se  includunt,  ut  de  attri-  non  visa  tertia,  ad  quam  pcr  illas  rclationes 

butis  supra  ostcnsum  est.  duas  non  refcruntur.  Negat  tamen  posse  vide- 

21.  Tandcm  in  quarta  opinione  noii  satis  ri  unam  personam ,  non  visa  alia,  ad  quam 
intcUigo,  quid  auctorcs  ejus  induxcrit  ad  fin-  refertur,  quia  relativa  sunt  simul  cognitione  : 
gendaillaverba  inadoequata  attributorum  Dei,  non  autcm  explicat  Scotus  an  e  converso  vide- 
aut  qualia  csse  intelligant ;  nam  aut  per  illa  ri  possint  spiratio  activa  et  processio  non  visis 
concipiuuturtantum  abstractivehsecattributa,  Paternitate  et  Filiatione.  Fundamenta  illius 
et  hoc  modo  possibile  est  illa  prfficise  conci-  surit.  Primum,  quia  relationes  non  sunt  de  es- 
perc,  sedhujusmodi  conceptus  iion  essent  pro-  sentiali  ratione  objecti  beatifici.  Sed  hoc  fun- 
prii,  scd  connotativi,  aut  ncgativi,  aut  aliquid  damentum  non  refert  ad  prffisentem  qusestio- 
hujusmodi,  qui  etsine  visione  Dei  haberi  pos-  nem,  quia  esto  verum  assumat,  uihilominus 
sunt  ct  ad  illam  impertinentcr  se  habcnt.  Non  in  ordiue  ad  visionem ,  ut  cognitio  qusedam 
possunt  enim  illa  verba  inadeequata  subintel-  est,possunt  habere  relationes  necessariam  con- 
lecta  talia  esse,  ut  pcr  ea  iion  minus  clare  vi-  nexionem  cum  esseutia.  Atque  eadem  ratione 
deantur  ipsa  Dei  attributa,  quampervisionem  non  est  necessarium  fundamentum,  quod  Ca- 
adffiquatam  esscntiee  Dei.  Ergo  loqui  oportet  jetanus  et  alii  Thomistae  in  prsesenti  qua^stione 
de  conceptu  proprio,  quo  videtur  unumquod-  sumunt  contra  Scotum,  scilicet,  quia  sola  es- 
que  attributum  intuilive,  prout  in  se  est.  At  in  sentia  visa  sine  relationibus  non  satiaret  ap- 
hoc  sensu  impossibile  est  tale  verbum  esse  in-  petitum  hominis  ;  tum  quia  hoc  in  rigore  fal- 
adsequatum  respectu  essentise,  quia  ut  proba-  sum  est :  nam  essentia,seu  hic  Deus  essentiali- 
tum  est,  viso  attributo  quolibet ,  necesse  est  ter  subsistens,  est  summum  bonum  et  infini- 
videre,  cssentiam  et  omnia  aha  in  eo  essentia-  tum  simpliciter  et  eminenter  continens  omnia 
liter  et  per  omnimodam  identitatem  et  simpli-  etiam  relationes.  Tum  etiam  quia  licet  id  esset 
citatem  inclusa.  Ac  praterea  impertinens  est  verum,  adhuc  superesset  locus  prsesenti  quses- 
hujusmodi  verbamuItipIicare,quialumcngio-  tioni :  an  possit  scilicet  dari  visio  cssentiee, 
rise  et  species,  quce  illi  correspondet  ad  viden-  quse  non  attingat  relationes  in  se  ipsis,  sive  il- 
dum  Deum,  quse  non  est  alia,  quam  ipsa  es-  la  visio  satiet,  aut  beatificet,  sive  non. 

sentia  Dei ,  unum  actum  adsequatum  et  pro-        2.  Fundamentum  secundim.  —  Secundum 

prium  habent  circa  tale  objectum ,  per  quem  fundamentum  est,  quia  respectu  visionis  ;  es- 

perfecte  videtur,  quantum  per  tale  lumen  vi-  sentia  divina  est  objectum  primarium  :  rela- 

deri  potest,  ergo  sine  causa  finguntur  alii  ac-  tiones  autem  secundarium :  quando  vcro  actus 

tus  inadajquati  circa  idem  objectum  immedia-  habet  duplex  objectum  hujusmodi,  potest  ma- 

te  ct  in  se,  illos  cnim  neccsse  esset,  ab  eodem  nere  circa  primarium,  quamvis  non  attingat 

lumine  ct  pcr  eamdcm  speciem  intelligibilem  secundarium.  Hoc  etiam  fundamentum  non 

fieri.  Alioqui  eadem  ratione  posset  quis  finge-  est  efficax,  quia  si  pcr  objectum  secundarium 

re,  simul  clicerc  beatum  plures  visiones.  Dei  intelHgat  illud,  a  quo  non  pendet  essentialiter 

suo  lumini  adrequatas.  Igitur  unum  attribu-  actus ,  seu  cum  quo  non  habet  necessariam 

tum  sine  alio,  nec  per  verbum  adsequatum,  connexionem,  petit  principium,  dum  assumit 

nec  per  inada^quatum  videtur  aut  videri  po-  relationes  pertiuere  ad  objectum  secundarium. 

test,  si  prout  in  se  est,  videatur.  Si  vero  per  secundarium  objectum  intelligat. 


134 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 


id  quod  per  se^  seu  in  se  cognoscitur,  sed  per 
aliud  re  vel  ratione  distinctum,  sic  est  falsa 
minor.  Ssepe  enim  objectum  secundarium, 
lioc  modo,  est  ita  conjunctum  cum  primario, 
ut  non  possit  unum  sine  alio  cognosci.  Ut  pa- 


sima  in  liac  materia,  non  ostendunt  contra- 
dictionem,  quia  non  obstante  liac  identitate 
inter  relationem  et  essentiam,  Pater  seternus 
communicat  Filio  suam  essentiam  et  non  rela- 
tionem  suam.  Propter  quod    probabile  est , 


tet  exemplo  ab  eodem  concesso,  nam  quando  posse  essentialem  subsistentiam  uniri  hypos- 

cognoscitur  relatio  cum  ordine  ad  terminum  tatice  naturse  creatae,  non  unitis  relationibus 

respectu  talis  cognitionis,  relatio  est  objectum  secundum  se.  Ex  quo  sic  etiam  conficio  argu- 

primariumet  terminus  secundarium,  et  tamen  mentnm:  nam  essentia  divina  potest  uniri  in- 

non  possunt  illa  duo  objecta  in  cognitione  dis-  tellectui  per  modum  speciei  intelligibilis ,  non 

jungi.  Denique  in  illo  fundamento  supponit  unitis  relationibus,  ut  patet  ex  dicto  exemplo, 

Scotns,  posse  fieri  ut  eadem  visione,  qua  nunc  et  quia  in  preesenti  videtur  esse  major  ratio : 

primario  attingitur  essentia,  et  consequenter  nam  hsec  unio  per  modum  speciei,  est  ad  effi- 

relationes ,  videatur  essentia,  et  non  relatio-  ciendura :  efflcientia  autem  convenit  essentise 

nes,  quod  est  evidenter  falsum,  ut  infra  osten-  independenter  a  relationibus  per  se  loquendo, 

dam.  sed  id,  quod  prgecise  imitur  per  modum  spe- 

3,  Tertium  fundamentum. — Tertium  funda-  ciei,  potest  etiam  videri  preecise,  cum  ratio 
mentum  est,  quia  relationes  et  essentia  distin-  videndi  sit  species,  ergo  potest  hoc  fieri  non 
guuntur  formahter.  Sed  hoc  etiam  sumit  fal-  obstante  identitate. 

sum,  si  sit  sermo  de  distinctione  actuah,  quse        6.  Etratio  adjungi  potest,  quia  hcet  essen- 

in  re  existat,   si  autem  sit  sermo  de  quahbet  tia  et  relatio  sint  idem,  non  tamen  sunt  adse- 

aha,  ihatio  non  est  formahs,  at  patet  ex  his,  quate  idem,  quia  non  cum  quocumque  identi- 

quse  dixi  de  attributis.  Unde  Thomistee  potissi-  ficatur  essentia,  identificatur  relatio,  in  quo 

mam  vim  argumenti  coutra  Scotum  ponunt  in  deficiunt  omnia  argumenta  et  exempla,  qua? 

identitate  essentia;  et  relationum.  abducuntur.  Petrus  enim  est  idem  secum  adse- 

4.  Quartim  fundamentum.  —  Quartumfun-  quate  et  simihter  Paternitas  secum,  et  si  in 


damentum  esse  potest,  quia  ex  hoc,  quod  vi- 
deatm'  essentia  sine  relationibus,  nuha  sequi- 
tur  implicatio  contradictionis,  etiamsi  inter 
essentiam  et  relationes  non  sit  actuahs  dis- 


Deo  tantum  esset  una  persona ,  esset  natura 
tam  incommunicabihs  ,  sicut  persona ,  atque 
ita  essent  adaaquate  idem.  Unde  etiam  fit,  ut 
non  obstante  id  entitate,  quee  nunc  est  inter 


tmctio  in  re.  Probatur,  quia  si  ahqua  est  im-  relationes  et  essentiam,  relationes  non  sint  de 

phcatio  ,  maxime  ,  quia  si  relatio  et  essentia  essentia  divinitatis,  seu  Dei  ut  sic,  in  quo  est 

sunt  omnino  idem  a  parte  rei ,  videre  unam  magnum  discrimen  inter  ihas  et  subsistentiam 

sine  aha  esset  videre  et  non  videre  eamdem  essentialem.  Etideo  non  est  simile  de  rationa- 

rem,  quia  et  videtur,  nam  hoc  supponitur  et  h,  quod  inargumento  quarto.sumebatur:  quin 

non  videtur ,  quia  id,  quod  est  idem  cum  ipsa,  potius  potest  retorqueri  argumentum,  quia 

non  videtur.  Quai  impMcatio  variis  modis  ex-  non  implicat  contradictionem  videre  ahquam 

phcatur.  Primo  quia  impossibile  est  videre  Pe-  naturam  quidditativc  videudo  ea,  quse  sunt  de 

trum,  non  viso  Petro,  sed  tam  idem  est  Pater-  essentia  preecise,  et  non  videndo  haic,  quae  sunt 

nitas  cum  essentia,  sicut  Petrus  secum,  Se-  extra  essentiam,  sed  relationes  sunt  extra  es- 

cundo,  non  potest  videri  Paternitas,  non  visa  sentiam  Dei.  Unde  Pater  communicat  Filio  to- 

Paternitate,  ergo  nec  non  visa  essentia,  quia  tam  essentiam  Dei,  non  commuihcando  rela- 

tam  idem  est  cum  essentia,  quam  secum.  Ter-  tionem,  nec  dando  ilh,  quod  sit  trinus.  Sicut 

tio,  si  in  Deo  esset  una  persona,  non  posset  vi-  ergo  identitas  non  impedit,  ut  unum  sit  de  es- 

deri  divina  natura  sine   persona,  sicut  nunc  sentia  et  non  ahud,  vel  unum  communicatiu* 

etiam  de  facto  constat  ex  dictis  capite  prsece-  et  non  aliud,  ita  non  obstat  quod  unum  \ddea- 

denti,  non  posse  videri  divinitatem  sine  sub-  tur  et  non  ahud.  Neque  sequitur  videri  et  uon 

stantia  absohita  :  sed  tam  idem  est  Deitas  cum  videri,  sicut  nou  sequitur  communicaii  et  non 

tribus  personis,  sicut  tunc  esset  cum  una,  ergo.  communicari. 

Quarto,  quia  esse  trinum  est  ita  intrinsecum        7.  Tandem  ex  eo,  quod  iUa  visio  sit  intui- 

Deo  ct  de  ratione  ejus,  sicut  est  intrinseeum  tiva  et  quod  tcrmiuetur  ad  Deum,  sicut  est, 

homini  esse  rationale  :  sicut  ergo  imphcat  vi-  non  recte  infcrri  videtur,  quod  sicut  Deus  in 

deri  hominem,  non  viso  rationah,  ita  videre  se  est  trinus,  ita  necessario  dcbet  videri  tri- 

Deum,  non  videndo  trinum.  nus,  quia  non  est  de  ratione  visionis  intuitivoe 

5.  At  veroha?c  argumenta,  quai  sunt  potis-  ut  videatur  omnis  modus,  quem  res  habet  a 


CAP.  XXIII.  VIDENTES  DIVINAM  ESSENTIAM  AN  NECESSARIO  VIDEANT  TRES  PERSONAS.       135 

parte  rei :  nam  doemon  intuitivc  videt  Christi  in  sensu  conditionato,  ut  ibi  latius  dixi.  Gla- 

humanitatcm,  nonvidetmodumunionis^quem  rius  2.  ^,  q.  2,  art.  8,  ad.  3,  dicit  non  posse 

habet  in  Verbo :  unde  non  licet  coUigere ;  vi-  videri  essentiam  sine  personis.  Ubi  Cajetanus 

det  illam  humanitatem,  prout  est  in  .?e,  sed  in  late  disputat  contra  Scotum.  Eamdem  opinio- 

se  cst  uuita  Verbo,  ergo  vidct  uuitatem.  Cum  nem  .sequitur  Gabriel  in  4,  d.  1,  q.  5,   ubi 

enim  dicitur  res  videri,  prout  in  se  est,  duph-  refert  Nominales :  item  Henricus  quodhbet  2, 

citer  id  potest  intelhgi,  primo  ut  videatur  se-  q.  1,  et  quodlibet  3,  q.  l^,  rehqui  Scholastici 

cundum  omuem  modum,  quem  in  re  habet,  in  3,  d.  U,  et  in  A,  d.  49,  potius  supponunt, 

secundo,  ut  secundum  id,  quod  videtur,  ita  sit  quam  disputent  hanc  sententiam,  quai  ut  opi- 

hoc  est,  ut  existat  a  parte  rei,  sicut  videtur,  nor,  vera  est. 

seu  a  contrario,  ut  per  visionem  ita  reprsesen-  10.  P7'ima  conclusio.  —  Dico  ergo  primo. 

tetur  clare,  sicut  in  re  ipsa  existit.  Ad  visionem  De  facto  certum  est  omnes  beatos  videre  Deum 

ergo  intuitivam  satis  est,  quod  vidcatur  res,  trinum  ct  unum,  prout  in  se  est.  Heec  est  certa 

prout  in  se  est  in  hoc  posteriori  sensu,  ut  patet  conchisio  de  fide,  sub  his  enim  terminis  tradi- 

ex  adducto  exemplo  et  quia  niliil  aliud  videtur  tur  in  Goncilio  Florentino  in  Liter.  union.  Et 

posse  colligi  ex  ratione  intuitionis.  Atque  hsec  coUigitur  ex  Scriptura  et  patribus,  quos  sta- 

videtiu*  esse  tota  vis  et  probabihtas  hujus  opi-  tim  referam.  Nunc  sufUciat  iUud  \,  ad  Gorint. 

nionis.             ,  i^i :  Vide^nus  nunc  per  speculum  in  cenigmate, 

8.  Secunda  opinio. — Secunda  opinio  distin-  tunc  autem  facie  ad  faciem.  Ex  quibus  verbis 
guit  inter  notitiam  apprehensivam  et  judicati-  intelhgitur,  visionem  respondere  fidei  et  ea 
vam  et  de  apprehcnsiva  intuitiva  negat  posse  esse  clare  videnda  de  Deo,  quaj  in  hac  vita 
videri  essentiam  sine  personis  propter  rationes  creduntur,  Sicut  ergo  credimus  distincte  mys- 
supra  dictas  inter  refereudam  Scoti  opinionem.  terium  Trinitatis,  ita  videbimus,  unde  est  iUud 
De  judicativa  vero  dicit  fieri  posse,  ut  cog-  Joan.  17  :  Hcecest  vita  ceterna,  ut  cognoscant 
noscatur  essentia  sine  personis ,  quia  potest  te  solum  Deum  verum  et  quem  misisti  Jesum- 
beatus  judicare,  Deum  esse  unum  non  adver-  Christum,  juxta  probabilem  expositionem  ah- 
tendo ,  nec  judicando,  quomodo  generet,  et  quorum.  Unde  Nazianzenus,  orat.  20,  circa  fi- 
Deus  potest  concurrere  ad  unum,  non  concur-  nem,  Beatam,  inquit,  Trinitatem  purius,  ple- 
rendo  ad  ahud.  Ita  Sotus  in  A,  d.  49,  p.  3,  niusque  cernentes  ,  etc.  ,  et  orat.  23 ,  cum 
art.  3,  conc.  2.  NonnuUi  Thomistee,  licet  non  processionem  personarum  exphcuisset  subdit : 
defendant  hanc  opinionem,  dicunt  esse  proba-  Quod  si  modwm  quceris,  quid  Ms  relicturus  es, 
bilem.  At  profecto,  si  Sotus  intelligeret  iUa  quos  solos  mutuo  se  cognoscere  atque  cognosci, 
duo  posse  separari  in  ipsa  visione  beatifica,  Scriptura  sacra  testatur ,  aut  his  etiam  qui 
improbabihs  esset  opinio,  quia  visio  intrinsece  posteadivinitusillumindbunturl  facpriusopera 
est  judicium  de  omnibus,  quse  videntur,  utsu-  eorum,  ac  tunc  tantum  cognosces,  quantum  hi 
pra  ostensum  est,  et  Sotus  ipse  fatetur  ibidem,  mutuo  a  se  ipsis' cognoscuntur .  Idem  Athanasius, 
dicens,  per  visionem  hcatam  necessario  /ieriju-  Ubro  de  iEterna  substantiaPatris  etFihi  contra 
dicium  de  personis  simul  cum  essentia.  Ergo  Gregales  SabeUii,  et  orat.  contra  Arianos,  et  in 
in  assertione  necesse  est,  ut  loquatur  de  judi-  expositione  fidei. 

cio  per  aUam  cognitionem  extra  essentiam:  W.  Secunda  conclusio. — Dicosecundo:  Visio 

et  sic   vera  est  sententia.   Tamen  distinctio  i^ituitiva  essentia?  divince  natura  sua,  et  seclusis 

etiam  est  impertiuens,  quia  hoc  modo  potest  miracuUs,  necessario  etiam  est  visio  persona- 

dari  notitia  apprehensiva  essentise  soUus,  sine  rum.  Hanc  conclusionem  non  negatScotus,  sed 

personis,  ut  statim  ipse  docet.  eam  potius  supponit  in  dicta  q.  2,  §  Quantum 

9.  Dicit  ergo  tertia  opinio,  necessarium  om-  ad  tertium;  potestque  probari  vulgari  testimo- 
niuo  esse,  ut  visa  esseutia,  videantur  personse  nio  Joannis  14,  ubi  Pliihppo  petenti  :  Ostende 
omnes,  eodem  modo,  quo  videtur  essentia.  Hcec  oiobis  Patrem,  respondit  Christus,  tanto  tempo- 
censetur  opiuio  divi  Thomaj,  1  p.,  q.  12,  art.  re  voMscum  sum  et  non  cog?iovistisme? Philippe 
7  ad  2  et  3,  quamvis  ibi  sohim  loquatur  de  qtii  videt  me,  videt  et  Patrem  meum.  Non  credis 
facto  et  absolute  de  Deo,  quem  dicit  totum  vi-  quia  ego  in  Patre  et  Pater  in  me  est  ?  Quae  verba 
deri,  si  videtur.  At  3  p.,  q.  3,  art.  3,  dicit,  de  ahqui  exponunt  de  visione  corporali ,  qua  vi- 
eo,  qui  cognoscit  Deum  sicuti  est,  7ion  posse  debatur  Gliristus  in  humanitate  sua,  quse  per 
circumscribere  aliquid  a  Deo  et  loquitur  de  communicationem  idiomatum  erat  visio  Dei. 
abstractione  essentiEe  a  personis,  quamvis  pro-  Quae  expositio  mihi  probari  non  potest  :  uam 
babile  sit,  ibi  loqui  de  abstractione  negativa  ct  Ucet  de  ea  visione  potuisset  dicere  Ghristus, 


136  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

Qui  videt  me ,  mdet  Deum ,  non  tamen  ])vo])rie  cwulum  divinitatem  meam,  udet  et  Patrem, 
dicere  :  Videt  et  Patrem  ,  quia  ea  qiise  per  quia  licet  ipse  sit  a  ine  distinctus,  tamcn  ego  in 
communicationem  idiomatum  tribuuntur  Deo  ipso,  et  ipse  in  me  est  per  naturoe  identitatem. 
ratione  humanitatis  assumptse,  non  possunt  15.  Sed  objicitur^  quia  Philippus  non  pete- 
vere  de  Patre  preedicari :  sictit  esset  falsa  hsec  bat  visionem  divinitatis,  imo  nihil  aliud,  quam 
locutio.  Qui  Christum  interficit^  interficit  et  divisione  corporah  cogitabat:  sicut  enim  vi- 
Patrem.  debat  Christum,  ita  Patrem  videre  cupiebat ; 

12.  Secunda  expositio.  —  Secunda  expositio  nam  si  visionem  divinitatis  desideraret,  potius 
est,  ut  inteUigatur  de  visione  per  fidem,  quia  diceret:  Ostende  noUs  te.  Tamen.de  Christi  vi- 
qui  credit  in  Clu^istum^  necesse  est,  ut  credat  sione  non  erat  solhcitus,  quia  jam  ilhim  satis 
in  Patrem,  Hanc  significat  TertuUianus,  hbro  videbat,  ocuhs  scihcet  corporeis ;  ergo  eodem 
contra  Praxeam,  capite  tertio  decimo,  ubi  sic  modo  volebat  videre  Patrem,  vel  quia  de  Ulo 
exponit :  Qui  videt  me,  et  verla  et  opera  et  prce-  etiam  corporahter  cogitabat,  vel  certe  quia  in 
cepta  credit,  necesse  est,  ut  videndo  me,  id  est,  specie  ahqua  visibih  iUum  cognoscere  cupie- 
divinitatemmeam.,per  fidem,vidcat  etiam  et  Pa-  bat,  vel,  ad  summum,  petebat  dari  sibi  ah- 
trem,  quia  Pater  in  memanens  ipse  facit  opera.  quam  notitiam  Patris,  quia  quis  esset  non  scie- 
AquaexpositionenonmuUumdiscrepantCyril-  bat.  Et  hoc  modo  interpretantur  Patres  iUam 
lus,  hb.  9  in  Joann.,  cap.  38  et  39,  Chrysosto-  Phihppi  petitionem.  Ergo  nec  Christus  in  sua 
mus,  homil.  73,  in  Joann.  Estque  probabihs  responsione  de  visione  beatifica  tractat,  sed  de 
expositio,  sed  per  iUam  non  exchiditur  sequens  cognitione  per  doctrinam  suam  et  fidem ;  nam 
expositio,  cum  et  verba  et  ratio  Cliristi  propriis-  ex  doctrina,  et  operibus  ejus  cognoscere  jam 
sime  iUi  accommodentur  et  contextus  non  re-  poterat  Phihppus  ipsum  esse  Deum  ,  et  non 
pugnet.  ahum,  quam  Deum,  Patrem  suum  vocare,  quia 

13.  Tertia  expositio.  —  Tertia  ergo  exposi-  est  ejusdem  naturee  cum  ipso.  Et  hoc  est  quod 
tio  est  de  clara  visione  inteUectuah.  Tamen,  Christus  subdit :  JVon  credis,  quia  ego  in  Patre 
inquit  Scotus,  iUis  verbis  solum  affirmari  non     et  Pater  in  me  est. 

posse  unam  persouam  videri  sine  sua  correla-        16.  Enodatur  ohjectio.  —  Ego  admitto  et 

tiva,  quod  ipse  non  negat,  sed  animadvertere    quidem  verisimihus   esse  credo  ,  Phihppum 

oportet  ad  rationem,  quam  Christus  subdit,     non  cogitasse  de  visione   divinitatis  ,  atque 

non  enim  fundat  iUam  comitantiam  persona-    beata ,  sed  solum  dcsiderasse  majorem  noti- 

rum  respectu  visionis  in  oppositione  relativa,     tiamde  Patre,  quia  non  inteUigebat,  quisnam 

sed  in  unitate  essentise,  hoc  enim  significant    esset  iUe  Pater,  de  quo  Christus  loquebatur, 

iUa  verba :  No7i  credis,  quia  ego  in  Patre  et    ut  Augustinus  notat,  epistola  112,  cap.  6,  et 

Pater  in  me  estJ  Ex  quibus  sequahtatem  perso-    ahis  locis  statim  citandis  :  nihilominus  tamen 

narumsimulcumearumdistinctionecoUigunt,    nego,  Christum  non  fuisse  locutum  de  omni 

Athanasius,  Chrysostomus,  CyriUus  et  Tertul-    propria  et  distincta  cognitione  Patris  et  FUii, 

hanus,  locis  citatis,  et  ahi,  quos  referam ;  ergo    sive  per  fidem,  sive  per  speciem  ,   ut   attigit 

docuit  Christus  ex  unitate  essentiee  necessario    Maldonatus ,   qui  hunc   locum  magna    cum 

sequi,  ut  videantur  personse.  brevitate  subtihter  et   utihter  tractat.  Solet 

14.  Sed  aiunt  quidam,  ex  dictis  verbis,  etiam    enim  Christus  occasione  arrepta  ex  rudi  al- 

de  visione  clara  inteUectis,  sohim  coUigi,  quod    terius  interrogatione,  magna  fidei  mysteria 

visaessentia  videantur  Pater  et  Fihus,  ut  sunt    declarare,  Atque  ita  locum  ilhim  exposuerunt 

unus  Deus,  non  vero  secundum  proprietates,     communiter  Patres,  Chrysostomus,  CyriUus, 

in  quibus  distinguuntur.   Sed  hsec  expositio    locis  citatis,  et  latius  Hilarius  7,  de  Trinitate, 

nou  consonat  verbis  Christi,  nec  sanctorum    circa  fiuem,  sic  etiam  Nazianzenus,  orat,  49, 

interprctationi,  qui  ex  hoc  loco  coUigunt  dis-    ([Q^\Cie,No7iimmerito,  inquit,  quiFilimnvidet, 

tinctionem  personarum,  Namqui  viderethunc    videt  et  Patrem,  quia  umtate  suistantife  et 

Deum  ut  subsistentem  in  Deitate  prsecisc  et    majestate  divinitatis  umim  sunt,  Augustinus, 

non  videret  proprietates  relativas,  ut  sic,  re-    tractatu  70,  inJoan,,  ad  PhUippum  inquit,  c?/r 

vera  nec  Patrem,  nec  Fihum  videret,  nam  qui    iuseparabiles  separatitn  desideras  nosse?  Et  1 

non  videt  formam  constituentem,  neque  cons-    dc  Trinitate,  cap.  8,  dicit,  quod  Phihppus  non- 

titutum  videre  potcst :  Christus  autcm  loquitur    dum  intoUexerat,   sicut  dixit :  Ostende  noMs 

de  visione  Patris  et  Fihi ;  Nam  Pliihppus  pro-    Patrem  et  sufficit  nohis,  ita  potuisse  dicere, 

priampersonaniPatrisviderc  cupiebat.  Sensus    ostmde  nohis  te  et  sufficit  nohis,  ttt  enim  hoc 

crgo  verborum  Christi  cst  :  Qui  videt  me  se-    intelligeret,  responsum  ei  a  Domino  est.  Tanto 


CAP.  XXIII.  VIDENTES  DIVINAM  ESSENTIAM  AN  NECESSARIO  VIDEANT  TRES  PERSONAS.  137 
tempore  voMscum  sum,  et  caiera.  Idem  in  enar-  communicabilitas  non  potest  concipi  sine  suo 
ratione  Ps.  84^  circa  illud  :  Oslende  nobis  ,    tcrmino. 

Domine,  misericordiam  tuam  ct  inPs.  85,  circa  19.  Tertia  conclusio  .—Dico  tertio  fieri  non 
illud  :  Respice  in  mc,  ubi  hunc  locum  tractans,  posse,  etiam  per  potentiam  Dci  absolutam  ut 
et  illam  Joannis  17  :  Hwc  est  vita  (vterna,  et  vidcatur  clare  etintuitive  divina  essentia,  non 
aetera,  concludit :  Patris  et  Filii  separari  non  visis  eodem  modo  divinis  relationibus.  Ratio 
potest  visio,  ubi  non  separatur  natura  et  sub-  bujus  asscrtionis  communiter  assignatur  ex 
jfto/m.  Idem,epist.ll2,  cap.4.,ubidicit,Chris-  sola  identitate  inter  essentiam  ct  relationes, 
tum  dixisse  illa  verba,  propter  unitatem  Dei  quia  impossibile  est  videre  aliquid  prout  est  in 
Patris  et  Fihi,  ac  denique,  libro  Quastionum  se  et  non  videre,  quidquid  est  idem  cum  illo. 
novi  Testamenti,  qua3St.  43,  Per  id,  inquit,  Quia  si  essentia  divina  videtur,  prout  cst  in  se, 
quod  unum  in  substantia  sunt,  qui  unum  videt,  ergo  non  aliter  apparet  in  mente  beati  quam 
ambos  videt.  sit  in  se,  sed  in  se  non  distinguitur  a  personis, 

17.  Ratione  probattir  conchcsio.  — Secundo  ergo  necesse  est,  ut  videatur  non  distincta  a 
principahter  probatur  ratione  conchisio,  et  im-  personis :  nam  si  cognosceretur,  ut  distincta, 
primis  contemnenda  non  sunt  omnia,  quse  in-  jam  non  proprio  conceptu,  nec  prout  in  se  est, 
sinuatasunt,referendoopinionemScoti.  Primo  cognosceretur.  Sed  hoc  non  videtur  cogere, 
quidcm,  quia  negari  non  potest,  quin  natura  tum  quia  hcet  videretur  essentia  non  visis  per- 
visionis  intuitive  sit,  ut  per  eam  videatur  res,  sonis,  non  videretur  ahter  quam  sit,  sed  solum 
quomodo  est,  et  secundum  conditiones  exi-  non  videretur  omni  modo  quo  est,  quod  est 
stentiae,  quas  a  parte  rei  habet,  ut  sit  in  crea-  longe  diversum.  Tum  etiam  quia  hcet  videre- 
turis,  considerata  natura  visionis  intuitive,  et  tur  essentia  sine  personis,  non  videretur,  ut 
sechisis  miracuhs  :  sed  illa  visio  Dei  est  per-  distincta,  quia  ahud  est  videre  prsescindendo 
fecte  intuitiva,  et  modus  existendi  divinitatis  in  mente,  aliud  distinguendo  :  qui  ergo  sic 
est  in  tribus  personis ;  ergo  ex  natura  tahs  videret,  non  judicaret  essentiam  et  relationes 
visionis  non  impeditai,  necesse  est  hsec  omuia  csse  distinctas,  sed  sohim  videret  essentiam  et 
videri.  Secundo  etiam  hoc  persuadet  ratio  illa  ibi  sisteret,  nihil  de  identitate,  vel  distinctione 
deidentitate,  namper  sescestvaldeverisimile,  judicando.  Igitur  hcet  ex  identitate  adsequata 
ea,  quje  in  re  non  distinguuntur,  neque  ex  optimum  fiat  argumentum,  tamcn  supposito 
natura  rei,  simul  necessario  \ideri,  quando  Trinitatis  mysterio,  et.quod  non  obstante  iha 
videntm*,  prout  in  se  sunt.  Potestque  in  liunc  identitate  essentia  ut  est  in  se,  datur  Fiho  a 
modum  urgeri,  nam  qui  concipit  rem,  prout  Patre,  non  data  relatione,  non  videtur  satis 
iu  se  est,  concipit  illam  secundum  propriam  convincens  argumentum  ex  sola  identitate 
rationem  formalem,  quam  in  re  hal)et,  ergo  quasi  in  adsequata  inter  essentiam  et  relatio- 
si  in  illa  ratione  formah  essentia  et  relatio  nem,  nisi  ex  peculari  ratione  visionis  intuitivae 
sunt  idem,  necesse  est  ex  natura  rei,  ut  visa    magis  exphcetur  ratio. 

una  videatur  alia.  20.  Fxplicattcr. — Ad  hoc  ergo  exphcandum 

18.  Tertio  addi  potest,  quod  essentia  et  re-  hoc  utor  discursu,  quia  si  videri  posset  essen- 
latio  non  solum  sunt  idcm,  sed  ita  sunt  inter  tia  sine  relationibus,  aut  iUud  esset  per  eam- 
se  connexa;,  ut  essentia  ex  vi  sua3  rationis  es-  dem  visionem,  quam  beati  nunc  habent,  fa- 
sentiahs  petat  terminari  per  relationes ;  ergo  ciente  Deo,  ut  reprgesentet  essentiam  et  non 
non  potest  videri  essentia  secundum  omnia  personas ,  vel  per  aham  visionem  distinctam 
prsdicata  essentialia,  quin  simul  videantur  ab  ea,  quas  nunc  est.  Neutrum  autem  dici  po- 
relationes.Explicaturconsequentia,quiaunum  tcst,  ut  ostendam.  Priorem  itaque  modum  vi- 
ex  his  praxlicatis  essentiahbus  est,  quod  illa  detur  insinuasse  Scotus  in  secunda  ratione  sua. 
essentia  sit  infmita  et  ita  fecunda,  ut  postulet  Sed  apparet  plane  impossibile,  quod  illa  visio 
communicari  tribus :  unde  sicut  non  potest  vi-  sit,  quin  formaliter  faciat  videre  omnia,  quae 
deri  persona,  quin  videatur  incommunicabihs,  nunc  reproiseutat.  Quia  in  iUa  nihil  aliud  est 
ita  e  contrario,  non  potest  videri  iUa  natura,  reprsesentare,  quam  esse  quamdam  formam  et 
quin  vidcatur  commuuicabUis  tribus  personis,  actum  ultimum,  qui  formaliter  facit  rem  co- 
etinparticulari  his  tribus,quia  natura  sua  non  gnoscere,  prout  in  se  est ;  ergo  si  iUa  \isio  ex 
est  ahis  communicabUis ;  iUa  autem  communi-  natura  sua  habet  conferre  hunc  effectum  for- 
cabihtas  est  omnino  actuahs  in  tali  natura;  malem,  qui  est  reprsesentare  essentiam  et  per- 
ergo  cum  visione  talis  natura}  necessario  est  sonas,  impossibile  est,  quod  iUa  visio  maneat 
conjuncta  visio  trium  personarum,  quia  iUa    iu  intellectu,  et  informet  iUum,  quin  ei  con 


138  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

ferat  hunc  formalem  effectum.  Quia  impossi-  tionibus,  prout  in  se  sunt,  ergo  non  potest  eas 

bile  est  impedire  effectum  formalem  formse  repreesentare,  non  reprsesentando  essentiam; 

actu  inhaerentis  et  informantis,  sicut  in  eadem  ergo  eadem  ratione  cseteri  gradus  in  sua  lati- 

visione  impossibile  esset,  manere  in  intellectu,  tudine  et  in  suo  claritatis  gradu  reprsesenta- 

et  per  illam  nihil  videre.  bunt  omnia.  Deniquc  cum  intensio  sohim  con- 

21.  Ohjectio.  —  Enervatuf.  — Dices,  fieri  feratur  ad  majorem,  vel  minorem  claritatem, 
posse,  ut  maneat  illa  visio,  non  in  totum  in  se  et  tota  sit  ejusdem  rationis  in  ordine  ad  ob- 
immutata^  sed  ex  parte  diminuta,  et  ideo  ma-  jectum,  sohnnque  sit  diversitas  inter  gradus 
nere  posse  reprsesentando  essentiam  et  non  in  ordine  ad  subjectum,  quatenus  unus  ahum 
personas,  quia  potest  ab  iha  auferri  id,  quo  supponit,  non  potest  intelligi,  quod  propter 
repraesentabat  personas,  et  rehnqui  id  quo  re-  solam  remissionem ,  vel  intensionem ,  idem 
preesentabat  essentiam.  Sed  hoc  non  recte  di-  actus  manifestet,  aut  non  manifestet  personas. 
citur,  quia  iha  visio  per  eamdem  entitatem  Atque  hinc  facile  excludi  potest  aha  pars  de 
omnino  indivisibihter  repreesentat  essentiam,  augmento,  vel  diminutione  actus  per  modum 
et  personas  ex  natura  sua,  et  ideo  non  potest  extensionis.  Primo ,  quia  qusehbet  pars  tahs 
unum  auferri,  manente  aho,  quia  in  ipso  actu  actus  est  iutuitiva  visio  essentiaj,  et  ideo  na- 
sunt  omnino  et  adeequate  idem.  Et  hoc  pro-  tura  sua  repraesentat  totum  objectum,  prout 
bant  rationes  facti  in  praecedentai  conchisione.  est  in  se :  secundo,  quia  infra  ostendam  hu- 
Et  exphcatur  amphus,  quia  si  in  actu  visionis  jusmodi  compositionem  ex  partiahbus  entita- 
ahud  est,  quo  reprsesentatur  natura  et  ahud,  tibus  per  modum  extensionis  non  habere  lo- 
quo  repreesentatur  relatiO;,  ita  ut  iha  duo  sint  cum  in  visione  beata. 

separabiha  a  parte  rei  et  possit  unum  manere,         23.  Quod  si  quis  tandem  ehgat  alteram  par- 

aho  destructo,  necesse  est,  uj.  in  re  distinguan-  tem,  scilicet  posse  essentiam  videri  sine  per- 

tur  ahquo  modo ;  ergo  vel  comparabuntur  ad  sonis  per  visionem  aherius  rationis  ab  ea,  qua 

actum  ut  duo  gradus  intentionis,  vel  ut  duee  nunc  Deus  videtur :  in  primis  non  potest  hoc 

entitates  partiales,  integrantes  eumdem  actum  intehigi  de  visione  alterius  speciei ;  nam  supra 

per  modum  extensionis  in  ordine  ad  objectum.  ostensum  est  non  posse  in  iha  visione  esse  spe- 

(Hanc  enim  compositionem  multi  ponunt  in  cificam  diversitatem,  vel  saltem  nos  non  ha- 

actibus  intehectus  et  vohmtatis).  Nec  prseter  bere,  unde  iham  sumamus,  cum  objectum 

hos  modos  hactenus  excogitatum  est  ahud  ge-  proprium  et  modus  attingendi  ihud  semper 

nus  compositionis,  vel  additionis  entitativse  in  idem  sit  ei  lumen  gloriae  videatur  esse  in  su- 

actibus  vel  habitibus.  premo  gradu  intehectuahs  luminis  creati,  quod 

22.  Si  ergo  dicatur  primum,  sequitur  visio-  a  nobis  concipi  potest.  Deinde  loquendo  de  di- 
nem  intuitivam  essentise  et  personarum  ita  versitate  numerica^  vix  intehigitur  solam  il- 
esse  a  nobis  concipiendam,  quod  visio  remissa,  lam*  sufficere  ad  constituendam  tantam  diver- 
V.  g.,  utquatuor,  sufhciat  ad  videndam  essen-  sitatem  in  actibus,  ut  unus  ex  natura  sua 
tiam  preecise,  non  .personas,  addito  vero  uno  habeat  repraesentare  essentiam,  cum  relatio- 
gradu,  vel  duobus  sufficiat  etiam  ad  personas  nibus :  ahus  vero  prsescindendo  ab  ilhs.  Sed 
videndas,  et  ideo  e  contrario  fieri  posse,  ut  prsecipue  urget  hic  iha  ratio,  quia  iha  visio 
ablato  iho  gradu,  et  remittendo  visionem,  pos-  cujuscumquemodi  et  rationis  fingatur,  est  ex 
sit  manere  visio  essentise  sine  visione  perso-  natura  sua  quidditativa  et  intuitiva  cognitio 
narum.  Sed  hic  modus  est  falsus  et  impossibi-  essentiffi,  quia  ahas  non  esset  visio,  de  qua 
hs,  quia  si  illa  visio  remissa  usque  ad  ihum  agimus ;  ergo  necesse  est,  ut  ex  natura  sua  re- 
gradum  adhuc  est  intuitiva  cognitio  et  quid-  prsesentet  essentiam  cum  identitate  et  intima 
ditativa  divinae  essentiae ,  ergo  illa  ut  sic  et  conjunctione,  quam  habet  cum  relationibus. 
absque  uheriori  intentioue  habet  ex  natura  sua  Rationes  enim  adductas  in  secunda  conclusione 
rcprsesentare  essentiam  et  persouas  in  tah  cla-  fundatur  in  natura  intuitivge  visionis  ut  sic,  et 
ritatis  gradu.  Quia  de  iha  procedunt  rationes  ideo  nihil  refert,  quod  fingatur  hujus,  vel  il- 
omnes  factae  in  secunda  conclusione,  quae  nou  hus  rationis  quasi  materiahs,  dummodo  illam 
fundantur,  nisi  in  ratione  intuitivffi  cognitio-  formalem  rationem  retineat.  Itaque  summa 
nis,  quatenus  tahs  est.  Item  ihe  gradus,  quo  totius  rationis  est,  quia  non  potest  fieri  visiQ  j 
addito  dicuntur  videri  personae,  et  quo  ablato  clara  et  intuitiva  Dci,  quin  natura  sua  repra 
dicuntur  uou  videri,  necessc  est,  ut  repra^seu-  seutcttotumDeum  trinum  ct  unum,  lioc  autei 
tet  relationes  ct  essentiam,  quia  essentia  iu-  quod natura  sua habct,  impcdhi  nono  potest,  si 
time  iuchiditur  et  essentialiter  in  ipsis  rela-  tahs  visio  iutehectum  actuct,  ergo  nuho  modo    | 


CAP.  XXIV.  VIDENTES  DEUM,  AN  VIDEANT  LIBEROS  ACTUS  VOLUNTATIS  E.IUS.  139 

fieri  potcst,  ut  uunm  sinc  alio  vidcatnr.  Unde  rio  attingit  illam  secnndum  habitudincm  ad 

non  habet  hic  locum,  quod  dicit  solct,  Dcum  alium.  Et  quia  hoc  est  intrinsecum  et  connatu- 

posse  concurrcrc  cum  visione,  ut  manifestct  rale  visioni,  est  prorsus  inseparabile  ab  illa,  ut 

essentiam,  non  ampUus :  nam  illa  manifestatio  explicatum  est.  Atque  hoc  modo  videtur  satis- 

est  in  gencre  causa?:  formaUs,  unde  non  indiget  factum  difficuUatibus  positis,  quantum  materia 

novoconcursu,necdividi,  aut  impediri  potest.  petit.  Ex  quibus  omnibus  evidentius  coUigitur 

^1\.  Respondetur  siiperms positce  difficuUati.  non  possc  rclationes  videri,  non  visa  essentia, 

—  Supcrest  respondere  ad  difficuUatcm  supra  ncque  etiam  unam  relationcm  sine  aUa,  etiam 

positam,  cur  divinitas  possit  communicari  rea-  ex  iUis,  qua3'formaUter  oppositse  non  sunt. 
Uter  non  communicata  relatione,  non  possit 

autem  videri  non  visa  relatione.  AUqui  respon-  CAPUT  XXIV. 
dcnt  ad  primum  non  esse  neccssariam  distinc- 

tioncm  actualcm  in  re,  inter  essentiam  et  re-  utrum  beati  videntes  deum,  videant  aut  vi- 

lationes :  ad  secundum  autem  esse  necessariam.  dere  possint  liberos  agtus  voluntatis  ejus. 
Scd  hoc  ipsum  negat  Scotus,  iUiusque  rationem 

postulamus.  Ratio  ergo  et  differentia  inter  com-  1 .  Duplex  dicendi  modus.  —  Primus  modus. 

municationem  et  visionem  assignari  potest  du-  —  De  hac  queestione  pauca  Scholastici  dicunt : 

plex :  prima,  quia  communicatio  est  proprietas  est  tamen  sine  dubio  ad  expUcandum  difficiUs. 

reaUs  ipsius  naturffi  quai  in  re  ipsa  convenit  Duo  enim  modi  dicendi  extreme  contrarii  in 

iUi,  ratione  suae  infinitatis  ex  qua  habet,  quod  ea  excogitari  possunt.    Unus  est ,  videntem 

identificari  possit  omnibus  relationibus  quse  Deum  necessario  videre  omnia  decreta  Ubera 

cum  ipsa  noii  habent  oppositionem,  quamvis  voUmtatis  divinse,  atque  adeo  omnia  consiUa 

inter  se  iUam  habeant.  Unde  etiam  habet  quod  ct  omnes  rationes  operum  UUus.  Et  fundamen- 

possit  in  re  omnino  identificari  cum  aUqua  re-  tum  esse  potest,  quia  hoc  decretum  est  forma- 

latione,  Ucet  non  adsequate  convertatur  cum  Uter  in  Deo  et  est  substantia  ejus,  nec  magis 

iUa,  id  est,  quamvis  non  distinguatur  ab  omni  ab  iUa  distinguitur,  quam  reUqua  attributa  ; 

iUo  a  quo  iUa  distinguitur.  At  vero  videri  con-  ergo  sicut  viso  Deo  necessario  videntur  at- 

venit  essentiai  per  actum  extrinsecum  visionis,  tributa ;  ita  necessario  videntur  hsec  decreta. 

etidcoquodpossitvelnonpossitviderisineper-  Dices :  hffic  decreta  addere  detcrminationem 

souis,  non  est  regulandum  ex  infinitate  ipsius  ad  tale  objectum.  Sed  contra  ,  qiua  hsec  de- 

essentiae^sedexnaturaetproprietatetaUsvisio-  terminatio   in  Deo   nihil  ponit  a  substantia 

nis,  in  qua  omnino  eadem  entitas  est,  qua  for-  ejus  distinctum ;  ergo  visa  substantia ,  vide- 

maUter  repraesentatur  esscntia  prout  in  se  est,  bitur  haec  determinatio   sicut   videtm^  actus 

et  qua  repreesentantur  relationes,  etideo  a  tali  ipse.  Et  potest  hffic  sententia  confirmari,  quia 

visione  nonestseparabileunum,  manenteaUo.  vel  per  visionem  Dei  possunt  videri  hffic  de- 

25.  Secunda  ratio  est,  quia  communicatio  creta,  vel  non :  hoc  posterius  non  dicetur,  ut 

seu  reaUs  unio,  quae  ordinatur  ad  subsistendum  suppono.  Possunt  ergo  videri,  ergo  necessario 

vel  constituendum  ens,  non  habet  eamdem  con-  videntur.  Alioqui  erit  possibiUs  visio,  per  quam 

uexionem  cum  omuibus  aUis  rebus,  ad  quas  videantur  ha3c  decreta  ,   et  visio,  per  quam 

taUs  res  dicit  habitudinem,  at  vero  cognitio  non  videantur:  et  tunc  incidimus  in  discur- 

propria  et  intuitiva  habet  connexionem  cum  sum  factum  capite  preecedenti,  quomodo  pos- 

iUis.  Exemplo  declaratur  in  ipsismet  relationi-  sint  iUae  visiones  distingui,  Quidquid  enim  di- 

bus,  quamvis  enim  paternitas  et  fiUatio  creatse  catur,  videtur  posse  impugnari  eisdem  argu- 

habeant  inter  se  habitudinem,  nihilominus  aU-  mentis  supra  factis.    Et  pro    hac  sententia 

cui  personaj  unitur  paternitas  cui  non  unitur  possunt  citari  iUi  auctores,  qui  dixerunt,  bea- 

fiUatio,  quia  iUa  unio  tantum  est  ad  constituen-  tum  videntem  Deum,  necessario  videre  omnia, 

dum  seu  componendum :  at  vero  in  ordine  ad  qus  futura  sunt  in  aUqua  difrerentia  temporis, 

cognitionem  ita  sunt  connexse,  ut  una  non  pos-  quia  non  videntur,  habere  potuisse  aUud  fun- 

sit  sine  aUa  cognosci :  et  ideo  etiam  proprietas  damentum :  de  quorum  opinione  infradicemus. 

FiUi  Dci  potuit  uniri  naturfe  humana;,  non  2.  Secundusmodus.  —  ^&emniiVismo&wiQ&X, 

unita  paternitate,  Ucet  sine  patermtate  videri  esse  impossibile,  viso  Deo,  videre  in  ipso  hu- 

non  possit,  etiam  secundum  Scotum.  Cujus  jusmodi  decretum  lU»erum.  Et  fundamentum 

uon  potest  esse  aUa  ratio,  nisi  quia  priori  modo  sumitur  ex  eodem  principio  aUter  appUcato, 

unitur  quasi  in  ordine  ad  se  tantum,  prout  est  quia  Uberum  decretum   voUmtatis  Dei  nihil 

ratio  subsistendi ;  \isio  autem  propria  necessa-  addit  in  re  ipsa  actui  necessario,  quo  Deus  se 


ao 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 


amat,  ergo  ex  vi  visionis  Dei  non  potest  videri 
in  ipso  liberum  decretum  voluntatis  prout  de- 
terminatum  ad  hoc  objectum.  Quia  hsec  deter- 
minatio  nihil  est  in  ipso  Deo^  ergo  non  potest 
in  ipso  videri  per  visionem,  quee  non  sit  ipse 
Deus.  Quod  ideo  addo,  quia  Deus  ipse  bene  no- 
vit  in  se  ipso  hujusmodi  voluntatem,  quia  ipse 
est,  qui  vult^  etiam  si  suo  actui  nihil  rei  adda- 
tur.  At  vero  in  visione  alterius  non  intelligitur, 
quomodo  determinatio  illa  videatur,  cum  ni- 
hil  videatur  in  Deo  preeter  id  quod  in  ipso 
realiter  est.  Quod  sic  explicatur  amplius^  nam 
vohnitas  divina  prius  ratione,  quam  inteUiga- 
tur  determinata  hbere  ad  aliquod  objectum^ 
intelhgitur  necessario  se  amans  et  indifferens 
ad  aha  amanda  :  fingamus  ergo  ahquem  vi- 
dentem  divinam  vohmtatem  in  illo  priori  si- 
gno  et  in  secundo  inteUigamus  vohmtatem  di- 
vinam  determinari  libere  ad  objectum  tale, 
tunc  concluditur  argumentum  sic  :  Qui  sic  vi- 
debat  Deum  in  primo  signo,  non  videt  in  se- 
cundo  ahquid  novum  reale  in  ipsa  vohmtate 
Dei^  quia  niliil  omnino  iUi  additum  est ;  ergo 
qua  via  potest  videre,  ad  cjuid  Deus  se  libere 
determinaverit?  Et  pro  hac  sententia  possunt 
referri  Nominales,  qui  negant,  creaturas  exis- 
tentes  posse  videri  in  Verbo.  Et  non  desunt 
moderni  scriptores,  qui  absolute  negent,  posse 
videri  in  Deo  vohmtatis  ejus  decreta. 

3.  Auctoris  opinio  inter  tUrumque  modum 
media.  —  Niliilominus  inter  has  sententias  me- 
dia  via  tenenda  est :  et  primo  dicendum,  non 
esse  necessarium,  ut  qui  videt  Deum,  videat 
omnia  consiha  libera  vohmtatis  ejus.  Hanc 
conclusionem  supponit  divus  Thomas,  namlioc 
sensu  dicit,  beatos  non  videre  in  Verbo  omnes 
rationes  divinae  providentiae,  per  quas  res  va- 
rise  ad  distinctos  effectus  ordinantur.  Ita  do- 


divina  natura,  quse  est  supreme  intellectuahs 
et  non  erit  necessarium,  ut  visa  substantia,  et 
vohmtate  ejus  videatur  hberum  decretum  ejus. 
Quia  non  est  Deus  in  hoc  inferioris  conditio- 
nis,  ut  non  possit  manifestare  substantiam 
suam,  occultando  hberam  suam  voluntatem. 

4.  Confirmatur,  quia  minus  perfecte  videt 
angehis  beatus  Deum,  quam  videat  meam  ani- 
mam  et  voluntatem :  sed  videndo  meam  ani- 
mam  vel  vohmtatem,  non  necessario  videt  ac- 
tum  :  ergo  muUo  magis  in  Deo.  Nam  quod  in 
vohmtate  mea  actus  sit  res  distincta,  non  ob- 
stat,  quia  totum  id,  quod  in  me  fit  per  actum 
distinctum,  fit  in  Deo  altiori  modo,  sine  dis- 
tinctione  actus.  Imo  liinc  videtur  iUe  actus  esse 
occultior,  ut  nuper  argumentabar.  Et  confir- 
matur  etiam ;  nam  licet  relatio  vel  denomi- 
natio  extrinseca,  quam  addit  libera  Dei  deter- 
minatio  ut  sic,  niliil  reale  addat  Deo :  tamen 
cognosci  non  potest  sine  creatura  hbere  volita, 
quse  est  distincta  a  Deo  et  ut  sic,  non  habet 
necessariam  connexionem  cum  esse  Dei,  ergo 
saUem  ex  lioc  capite  non  est  eadem  necessitas 
videndi  hanc  determinationem  liberam,  quae 
est  de  attributis.  Atque  liinc  sequitur,  non  so- 
lum  non  esse  neccssarium,  viso  Deo,  videre 
omnia  consilia  ejus,  sed  neque  etiam  aliquod. 
Ratio  est,  quia  eadem  est  causa,  seu  ratio  in 
singulis,  quse  est  in  omnibus,  quia  illa  deter- 
minatio  libera  divinee  voluntatis  liabet  neces- 
sariam  connexionem  cum  vohmtate  ipsa  et  in- 
cludit  lial)itudinem  ad  aliquod  objectum,  quod 
non  est  uecessarium  cognosci,  visa  divina  sub- 
stantia.  Denique  ratio  sumpta  ex  conditioue 
naturae  inteUectualis  eeque  probat  de  omnibus, 
ac  singulis  actibus. 

5.  Qucesitum.  —  Illi  respondetiir. —  Quaeres, 
quam  sit  certa  heec  conclusio  :   aliqui  enim 


I 


cet  i  part.,  queest.  12,art.  7  et  8,  et  3  p.,qu8est.  existimant  essc  de  fide  propter  verba  Pauli  1, 

10,  art.  1  ad  4,  et  quaest.  8,  de  Veritate,  art.  4  ad  Corint.  2,  chcentis  :  Sicut  qu(b  sunt  homi- 

ad  1,  ubi  adducit  Dionysium,  cap.  3,  de  Di-  nis,  nemo  novit  nisi  spiritns  hominis,  ita,  quce 

vinis  nominibus  dicentem,  inferiores  angelos  snnt  Dei,  nemo  tiovit  nisi  spiritus  Dei.  Horum 

Uluminari  a  superioribus  de  his  rationibus  et  enim  verborum  sensus  est,  quod  sicut  interuce 

consihis  divinis,  quia  non  omnes  ea  norunt.  hominis  cogitationes  ahos  latent,  et  soh  ipsi 

Quod  etiam  tradit  Dionysius,  cap.  7,  de  Cffilesti  homini  nota".  sunt,  ita  divina  consiha  et  volun- 

hierarch.  Theologi  etiam  omnes  hoc  tribuunt  tates  soU  ipsi  Deo  sunt  notfe.  Ex  hoc  tamen 

animaj  Christi  tanquam  singulare  et  proprium  loco  non  coUigitur  certitudo  fidei :  ahas  eo- 

ejus,   quod  omnia  consUia  divina  intueatur.  dem  modo  probaretur,  beatos  de  facto  non  \i- 

Et  potest  id  confirmari  ex  communi  rationc  dere  divina  consUia  et  voluntatcs.  Inde  crgo 

inteUectualis  naturse,  cui  hoc  est  proprium,  ut  solum  coUigitur ,  neminem  sine  revclatione 

visa  substantia  et  facultatibus  ejus,  non  statim  divini  spiritus  posse  videre ,   quse  sunt  Dei. 

videantur  liberoe  cogitationes  et  vohmtates  An  vero  hoc  ipso,  quod  alicui  revclatur  sub- 

cjus,  imo  nec  vidcri  possint,  ipsa  nolcntc,  nisi  stantia,  et  voluntas  Dei,  prout  in  se  cst,  ma- 

a  solo  Dco,  vel  cx  rcvclatione  cjus,  quod  sup-  nifestcntur  ctiam  lia!C  coiisUia  ct  vohmtatcs 

pono  cx  1  p.,  quajst.  57.  Ergo  multo  magis  in  Dci  :  iiou  potest  cx  hoc  loco  colligi.   Sicut 


CAP.  XXIV.  VIDENTES  DEUM,  AN  VIDEANT  LIBEROS  ACTUS  VOLUNTATIS  EJUS.  141 

ctiam  ibidcm  dicitur  ,  cogitationc?  homiiiis  ejus.  Et  subjungit  :  Quidni  ihi  videatur  cor 
non  esse  aliis  notas  :  quo  non  obstante ,  di-  Dei?  quidniihi  probetur,  quce  sit  toluntas  Dei 
cit  alicubi  Augustinus  ,  beatos  videre  alio-  ho7ia  et  heneplacens  et  perfecta.  Bona  in  se, 
rum  cogitationes,  ut  Epistol.  6  ct  22,  de  Ci-  placens  in  effectihus ,  heneplacens  fruentihus, 
Patehunt,  inquit,  cogitationcs    perfecta  pcrfectis  et  nihil  ultra  qumrentihus. 


vit.  cap.   2*c 

mece  invicem  nohis  ;  igitur  illud  intelligendum 

est,  neminem  cognoscere  sine  revelatione  di- 

vina,  quae  potest  in  verbo  lieri :  nou  videtur 

ergo  hoc  esse  certum  de  fide,  est  tamen  om- 

nino  verum  et  non  caret  temeritate  ahqua  as- 

serere  omnes  beatos  videre  omnia  consiha  et 

omnes  rationes  divina;  vohintatis.  Et  ahquo 

modo  hoc  confirmari  potest  ex  ihis  verbis  Hie-    vel  maxime  quod  haic  omnia.  si  per  ipsam  Dei 

ronymi  31 ,  ubi  dicitur   Deus  incomprehensi-    visionem  non  videntur,  non  possunt,  nisi  per 

hilis  cogitatu,  utique  in  suis  cogitationibus  et    quemdam  modum  fidei  cognosci,  scihcet  per 

in  ratiouibus  et  consihis  suarum  voluutatum.     testimonium  revelantis  Dei  et  ad  summum 

Nam  si  uecessarium  esset,  visa  essentia,  videre    coustare  poterit  evidenter,  Deum  esse,  qui  tes- 

omnes  vohmtates  Dei  et  omnia  motiva  ejus,     tificatur.  Quia,  seclusa  cognitione  intuitiva,  in 


Patent  viscera  misericordia^,  patent  cogitatio- 
nes  2)acis,  divitiw  salutis :  mysteria  honw  volun- 
tatis,  hcnignitas  arcana,  quw  clausa  mortali- 
hus,  etiam  ipsiselectis  suspecta  fuit.  Quai  omnia 
profecto  non  possunt  cognitione  extra  Verbum 
convenienter  intehigi  :  si  considerentur  ea, 
quse  capite  primo  Bernardus  prajmiserat.  Eo 


quodam  modo  comprehenderetur  in  cogitatio- 
uibus  suis.  Denique  nuUus  theologus  hoc  au- 
sus  est  afiirmare. 
C.  Secunda  assertio.  —  Diceudum  est  secun- 


aljstractiva  nulhim  est  medium,  quo  possint 
evidenter  ostendi  prsesertim  iutentiones  et  in- 
terna3  rationes  providentise  Dei  ut  statim  magis 
declarabo.  Est  autem  inconveniens  arctare  co- 


do  :  non  esse  impossibile,  viso  Deo,  videre  de-  gnitionem  beatorum  de  hujusmodi  rebus  ad 

terminationem  hberam  vohmtatis  ejus ,  imo  sohim  assensum  in  testificante,  qui  plane  est 

credendum  est^de  factobeatoshsecvidere,  non  ob.scurus  quoad  rem  ipsam  iu  se.  Item  ahas 

omues  omuia,  sed  singulos  pro  ratione  sui  sta-  beati  non  agnoscerent  per  visionem  beatam_, 

tus,  ac  beatitudinis.  Heec  conchisio  est  commu-  vohmtatem  Dei  ut  regulam  suarum  actionum, 

niter  recepta.  Et  D.  Thomas  supponit  eam,  ci-  quatenus  pendent  ex  hberis  decretis  Dei :  quod 

tatis  locis,  et  eamdem  supponit  Dionysius  di-  sane  absurdum  videtur. 


7.  Primus  modus  explicandi  quo  videantur 
hcec.  —  Tota  dilficultas  est  in  exphcando  modo, 
quo  hsec  videntur.  Prima  responsio  esse  potest, 
videri  decretum  hberum  diviuse  voluutatis  viso 
objecto  ilhus,  et  ahqua  mutatioue  in  ipso  facta 
ex  vi  tahs  decreti :  nam  cum  hsec  determina- 
tio  divinae  vohmtatis  nihil  addat  ipsi  Deo,  sed 


cens,  superiores  augelos  viderc  in  Verbo  ahqua 
ex  his  divinis  consihis,  de  quibus  iUuminant 
inferiores  :  et  de  anima  Christi  omnes  docent 
videre  omnia,  quse  Deus,  scientia  visionis ;  ne- 
cesse  e.st  ergo,  ut  videat  decreta  hbcra  divinse 
vohmtatis.  Item  per  se  videtur  incredibile, 
quod  possit  Deus  manifestare  ahcui  suam  sub- 
stantiam  et  potentiam,  prout  in  se  est  et  quod  in  objecto  faciat  mutatiouem,  non  potest  vi- 
non  possit  vohmtatem  suam  clare  et  in  se  os-  deri,  nisi  viso  objecto  :  iho  autem  viso  statim 
tendere,  quod  si  hoc  ahquo  actu  fieri  potest,  cognoscetur  determmatio  divinse  vohmtatis  ad 
certe  maxime  illo,  quo  videtiir  Deus  in  se  ipso.  tale  objectum.  Sed  haic  responsio  non  satisfa- 
Quod  si  hoc  est  possibile,  facile  est  credere  cit.  Primo  quidem,  quia  rem  difficilem  per  a- 
beatis  coucedi,  quia  ad  eorum  statum  maxime  ham  forte  obscuriorem  exphcat :  est  enim  eeque 
pertinet  divinam  voluntatem  cognoscere  et  illa  difficile  exphcare,  quomodo  videantur  in  Deo 
guberuari.  Imo  sajpe  doceut  sancti  in  visione    effectus  secundum   actualem   existentiam  et 

prsesertim  non  visa  prius  determinatione  di- 
vinse  vohintatis.  Secundo,  quia  illo  modo  uon 
videretur  vokmtatis  Dei  determinatio  in  se  ip- 
sa,  sed  potius  ex  effectu  cognosceretur  cau- 
sahtas  vohmtatis  divinse  et  inde  coUigeretiu' 
determinatio  vohmtatis  divinse  quasi  a  pos- 
teriori. 

8.  Tertio  et  maxime,  quia  in  sohs  efi^ectibus 
et  objectis :  quatenus  ex  divina  vohmtate  ah- 
quam  realem  mutatiouem  accipiunt,  non  pos- 
suut  satis  cognosci  ct  videri  divinee  voluutates 


divinai  substautia;  valde  delectari  beatos  vi- 
dendo  in  Verbo  mirabiles  rationes  divinaj  pro- 
videutia?  etprsesertim  circa  homiuum  salutem, 
et  unumquemque  circa  se  ipsum  ;  ergo  et  pos- 
sibUe  est_,  haec  mauifestari  in  Verbo,  et  creden- 
dum  cst,  hoc  ita  fieri.  De  qua  re  loquitur  ele- 
ganter  Bernardus,  lib.  5 ,  de  Cousideratione, 
cap.  4,  ubi  primum  adducit  iUud  Ps.  26 :  Unam 
petii  a  Domino,  hanc  requiram,  ut  inhahitem 
iu  domo  Domini  omnihus  diehus  vitce  mece.  JJt 
videam  voluntatem  Domini,  ac  visitem  templum 


142  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

et  consilia.  Tiim  quia  licet  efFectus  ostendant  clusionibus  positis.  Et  in  hoc  sensu  recte  dici- 

Deum  velle  hoc  aliquo  modo,  non  tamen  sem-  tur  Deus  specuhim  vohuitarium,  non  solum 

per  ostendunt  propter  quid  veht,  verbi  gra-  quoad  actus  hberos  suos,  sed  etiam  quoad 

tia,  viso  in  Verbo  Incarnationis  mysterio^videri  suam  substantiam.  Et  in  iho  sensu  locutus  est 

potest,  Deum  iUud  voluisse,  tamen  an  vohierit  Augustinus^  loco  citato,  ubi  solum  dicit,  quod 

iUud  primo  et  per  se,  propter  se  ipsum,  vel  si  vult,  videtur;,  si  non  vult,  non  videtur  :  et 

propter  remedium  peccati,  non  potest  in  ipso  hoc  dicitur  de  substantia  Dei.  Tamen  respon- 

mysterio,  neque  in  efFectibus  ejus  cognosci.  sio  in  hoc  sensu,  hcet  dicat  verum,  non  exph- 

Nam  ex  utroque  motivo  et  utroque  modo  vo-  cat  modum  quem  queerimus :  hcet  enim  Deus 

lendi  potuerunt  omnia  iUa  fieri.  Sicut  in  hu-  voluntariemanifestetsuosactus^inquirimusta- 

manis  actionibus,  visa  exteriori  actione,  verbi  men,  quid  in  se  ostendat,  quo  iUos  manifestet. 

gratia,  cognoscitur  manare  ex  voluntate,  an  40.  Ahus  sensus  erat,  ut  id  inteUigatur  con- 

vero  sit  ex  motivo  pcenitentise,  vel  inanis  glo-  sequenter  id  est,  quod  posita  visione  tali  et 

rise  non  potest  videri  viso  iUo  objecto,  sed  opor-  cum  tah  perfectione  adhuc  in  vohmtate  Dei  et 

tet  videre  ipsum  actum  vohmtatis  in  se  ipso.  potestate  maneat,  per  iUam  manifestari,  vel 

Deinde  sunt  ahquse  vohintates  hberae  in  Deo,  non  manifcstari  hos  actus,  nuUa  mutatione 

quse  per  se  et  immediate  non  habent  effectum  vel  additione  reah  facta  in  ipsa  visione  :  ad 

physicum  ad  extra,  ut  est  vohmtas  finis  abso-  eum  modum,  quo  dicimus  scientiam  Dei  posse 

luta  vel  conditionata  :  quomodo  ergo  ex  vi  ef-  terminari  ad  creaturas  existente ,  vel  posse 

fectus  videbit  beatus,  in  Verbo  effectum  pro-  etiam  non  terminari,  si  iUse  non  sint  futurse, 

cessisse  ex  tali,  vel  tah  modo  voluntatis  circa  sine  uUa  additione  reali  manifesta  ipsi  scien- 

finem,  quia  ille  effectus  fieri  a  Deo  potuit  utro-  tise.  Et  liic  sensus  incidit  in  idem  inconveniens 

que  modo  suee  providentiee.  Simile  argumen-  dictum,  quia  sohim  affirmat,  sed  non  exphcat 

tum  sumitur  ex  vohmtate,  qua  Deus  vult  ali-  modum,  et  deinde  addit  rationem  obscurrissi- 

quem  obhgare  ad  ahquid  faciendum  tali  tem-  mam  sine  uUo  fundamento.  Nam  in  scientia, 

pore  :  nam  iUa  vohmtas  nihil  reale  physicum  vel  voluntate  Dei  credimus  terminari  ad  ob- 

ponit  in  objecto,  quia  obhgatio  non  est  entitas  jecta  libere  vohta  sine  reah  additione  ex  parte 

physica,  sed  quid  morale  tantum  :  non  potest  Dei,  propter  infinitatem,  simphcitatem  et  im- 

ergo  beatus  videre  in  objecto  se  esse  obhga-  mutal^ihtatem  divini  actus ,  ergo  sine  causa 

tum  ad  aliquid  faciendum,  ut  inde  videat  divi-  tribuitur  illa  perfectio  actui  creato,  cum  nec 

nam  vohmtatem,  sed  potius  videndo  divinam  capi  possit,  nec  sit  uUa  necessitas,  cum  iUaj 

voluntatem,  videt  ratione  iUius  se  teneri  ad  tres  proprietates  non  ita  conveniant  actui  crea- 

iUud  faciendum ,  ergo   per  visionem  objec-  to.  Et  prseterea  contra  hoc  urget  ratio  preece- 

torum  non  videtur  hoc  satis  explicari.  denti  capite  facta,  quia  efFectus  formalis  for- 

9.  Secundus  onodus.  —  Secundo  responderi  mse  necessario  sit  posita  forma  in  subjecto  :  et 

potest,  beatos  videre  hsec  in  Verbo  ex  sola  h-  ideo  tah  visione  posita,  vel  necessario  per  il- 

bera  manifestatione  Dei,  non  ex  vi  luminis,  lam  videtur  actus  hber,  vel  si  aliquando  non 

quodest  inbeato,  neque  ex  virtute  activa  ejus,  videtur,  videri  non  potest  iUa  visione,  immu- 

sed  sohim  quia  Deus  vult :  unde  quoad  hos  tata  manente. 

maxime  actus  hberos  dicitur  Deus  speculum  11.  Tertiusrespondendimodus  ad  difficulta- 

vohmtarium,  quia  si  vult,  videtur,  si  non  vuU,  tem.  —  Tertia  responsio,  est  hunc  modum  esse 

non  videtur,  ut  ait  Augustinus,  epist.  112,  et  ab  homine  inexphcabilem,  qu»  non  est  im- 

Ambrosius,hb.  2,  inLucam.  Hrec  vero  respon-  proba])ihs,  nec  indigna  quovis  homiue  docto, 

sio,  vel  rem  non  exphcat,  vel  obscuriorem  red-  quia  res  divinee  cum  non  comprehendantur  a 

dit.  Duobus  enim  modis  inteUigi  potest  Deum  nobis,  mhnim  non  est,  quod  nec  explicari  sem- 

vohmtarie  manifestare  hsec  sua  decreta,  primo  per  a  nobis  possint,  quomodo  fiant,  neque  quia 

antecedenter  ad  visionem  talem :  secundo  con-  ignoremus  modum,  statim  a  nobis  neganda 

sequenter.  Antecedenter  voco,  quia  est  in  po-  sunt,  sicut  etiam  non  capimus  quomodo  Deus 

testate  et  vohmtate  Dei  dare  talem  visionem  hbere,  velit  per  solam  suam  substantiam  om- 

qua  videatur  non  solum  substantia  Dei,  sed  nino  necessarium,  sine  additioue  reali  et  ta- 

etiam  hbera  determinatio  vohmtatis  cjus.  Et  men  non  propterea  id  negandum,  vel  in  du- 

hoc  est  verissimum,  non  solum  quia  liberum  bium  revocandum  est ;  simile  autem  est  id,  de 

est  Deo  suam  sulistantiam  manifestare,  sed  quo  agimus,  imo  tota  difficultas  pra^sens  ex 

quia  est  hberum  ita  manifestare,  ut  cum  sub-  iUa  nascitur.  Ut  vcro  ahquid  (hoanuis,  distiu- 

stantia  videatur  actus  hber,  ut  patet  ex  con-  guamus  tria,  quse  iu  hoc  negotio  interveniunt. 


CAP.  XXIV.  VIDENTES  DEUM,  AN  VIDEANT  LIBEROS  ACTUS  VOLUNTATIS  EJUS.  143 

quee  sunt  visio  ipsa,  principiura  visionis  ct  ob-  Ncque  hoc  est  inconvenicns ,  quia  illa  infusio 

jcctum.  talis  luminis  cum  necessario  concursu  per  mo- 

12.  Judicium  auctoris  de  primo  modo. — De  dum  speciei  est  veluti  divina  locutio,  qua  aliis 
primo  dico.  dari  posse  a  Deo  visionem  talis,  ac  revelat  clare  cogitationes  suas.  Unde  sicut 
tantaj  perfectionis,  quffi  sufficiat  manifestare  unus  angelus  cognoscit  virtute  sua  cogitatio- 
substantiam  Dei  et  actum  liberum  ejus  :  qu»  nem  alterius,  postquam  ille  locutus  est,  ita 
visio  differt  ab  illa  visione,  qua  videtur  sola  bcatus  virtute  talis  luminis  sibi  infusi  videt  in 
substantia  in  sua  cntitate  et  reali  perfectione  Deo  liberum  decretum  ejus. 

individuali.  Unde  fit  ut  posita  tali  visione  in  14.  Responsio  auctori  secundum  tertiim  mo- 

intellcctu,  sicut  necessario  videtur  substantia  dum.  —  De  tertio  dico,  unamquamque  rem 

Dei,  ita  necessario  videatur  actus  liber  ejus  :  ex  parte  objecti  cognosci,  sicut  ipsa  est,  et  ideo 

et  hoc  indicat  majorem  aliquam  perfectionem  sicut  Deus  vult  aliquid  libere ,  sine  additione 

in  tali  visione.  Sicut  in  ipsomet  Deo,  quamvis  reali,  qua?  fiat  ipsi  Deo,  ita  intelligendum  est, 

scientia  ejus  non  necessario  terminetur  ad  veritatem  hanc  :  Deus  vult  lioc ,  esse  in  se  co- 

creaturam  existentem  simpUciter  loquendo ,  gnoscibilem  ,  etsi  nihil  novum  reale  videatur 

quia  non  est  necessariam  creaturam  existere,  in  Deo.  Sicut  autem,  Deum  velle  aliquid  libe- 

tamen  supposito,  quod  creatura  existit  in  ali-  re,  nostro  modo  inteUigendi,  addit  respectum 

qua  differentia  temporis,  omnino  necessarium  rationis  ad  creaturam,  qua3  ab  actu  Dei  deno- 

est,  ut  scientia  Dei  ad  illam  terminetur  :  et  hoc  minatur  dilecta,  vel  aliquid  simile ,  ita  ad  vi- 

pertinet  ad  pcrfectionem  illius  scientiae  ;  nam  dendam  hanc  determinationem  Kberam  divi- 

si  supposito  illo  objecto  in  rerum  natura  et  nse  vohmtatis,  necesse  est  simul  videre  actum 

stante  scientia  in  DEO  fieri  posset,  ut  per  il-  ipsum  divinse  vohmtatis,  prout  in  se  est,  cum 

lam  scientiam  Deus  non  videret  ilhid  objectum  objecto  ad  quod  terminatur  ct  illam  dcnomina- 

existens ,  non  posset  videri  postea  per  illam  tiouem  qute  inde  resultat  et  totum  lioc  vide- 

scientiam  tale  objectum  non  mutata,  vel  aug-  tur  in  se  et  prout  in  se  est  sine  alio  modo. 

mentata  ahquo  modo  illa  scientia.  Sic  igitur  Quod  potest  confirmari  ex  scientia  ipsiusmet 

est  in  visione  beata ;  nam  cum  ex  parte  Dei  DEI  :  nam  Hcet  ex  parte  principii  cognoscendi 

supponatur  decretum  hberum,  quod  sicut  est,  videatur  in  Deo  esse  aliqua  ratio  magis  intrin- 

ita  cognoscibile  est,  si  visio  non  sufficiat  ad  seca  ad  coguoscendos  suos  actus  hberos  :  ta- 

manifestandum  ilhid,  est  imperfcctio  ejus  :  ut  men   ex  partc  objecti  et  rei  cognitse  revera 

ergo  manifestctur  per  illamvisionem  actus  li-  nihil  aliud  potest  assignari,  quia  in  re  nihil 

l)er  necesse  est,  illam  habere  ahquam  majo-  ahud  est,  ergo  ex  parte  objecti  hoc  satis  est, 

rem  perfectionem,  qua  posita  necessario,  ac  ut  hujusmodi  actus  videri  possit,  neque  exis- 

formaliter  ilhid  manifestabit.  Hffic  autem  ma-  timo  rem  hanc  posse  amphus  explicari. 

jor  perfectio  non  est  specifica,  quia  in  visioue  15.  Dices  :  ergo  oportebit,  beatos,  aut  Deum 

beata  non  datm*  hoec  differentia,  ut  dixi,  erit  ipsum  concipere  respectum  rationis  divini  ac- 

ergo  diversitas  individuahs,  ut  dicam  capite  se-  tus  ad  objcctum  creatum,  ut  illum,  quatenus 

quenti,  ubi  iterum  occurret  eadem  difficultas.  hberum  decretum  est,  cognoscat,   quod  dici 

13.  Sententia  ejusdem  de  secundo  modo. —  non  potest,  quia  jam  non  videretur  actus, 
De  secundo  simihter  dico ,  dare  Deum  lumen  prout  in  se  est ,  cum  in  se  non  habeat  ta- 
gloriae  accommodatum  tah  et  tantfe  visioni  et  lem  relationem.  Respondeo,  negando  seque- 
similiter  dare  speciem ,  seu  potius  concursum  lam,  sed  solum  sequitur ,  videre  beatum  ea 
essentiee  suee  per  modum  speciei.  Cum  euim  omuia,  in  quibus  nos  fundamus  respectum 
illa  visio  fiat  modo  maxime  connatmah ,  ne-  rationis.  At  hoc  verissimum  est,  quia  possunt 
cesse  est,  ut  detur  principium  intrinsecum  ac-  ahqua  esse  connexa  in  cognitione,  licet  non 
commodatum  ilh  actui.  Unde  etiam  fit,  ut  cum  habeant  inter  se  verum  respectum,  ut  iufi-a  di- 
tah  lumine  et  essentia  divina  per  modum  spe-  cemus  et  tunc  hcet  oporteat  utrumque  wlere, 
ciei,  et  seclusis  miraculis,  necessario  videatiu"  eo  modo  quo  unum  est  objectum  alterius,  non 
actus  hber  divina;  vohmtatis,  sicut  necessario  est  necesse  fingere  respectum ,  sed  videre  u- 
videtur  substantia  Dei.  Quia  ihud  himen  ( ut  trumque  prout  est. 

supradixi),quoadhuucactum,estagensneces-  16.   Dices  rursus,  si  Deus  niliil  hbere  vo- 

sai-ium,  et  ideo  agit,  quantum  potest,  ergo  ne-  hiisset  futurum  et  videretur  prout  in  se  est  vi- 

cessario  efficit  visionem  tam  perfectam,  quan-  sione  creata,  iUa  non  reprsesentaret  ahquod  de- 

tum  potest.  Posita  autem  iUa  visione,  necessa-  cretumUberumDei;  ergonec  nuncreprffisentat: 

rio  videtur  et  substantia  et  actus  hber  Dei.  item  divina  essentia  tunc  non  posset  esse  ratio 


IM 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  DEI. 


videndi  suum  decretum  liberum,  ergo  nec 
nunc  esse  potest :  nam  eadem  res  eodem  modo 
visa  et  ex  parte  sui  et  ex  parte  intellectus  vi- 
dentis,  vel  semper  erit  ratio  videndi  aliquid, 
vel  nunquam  erit.  Nam  idem,  quatenus  idem^ 
semper  est  natum  facere  idem.  Sed  imprimis 
lisec  ratio  in  ipsa  scientia  divina  fieri  posset, 
illa  enim  reprsesentat  actum  liberum  si  habe- 
tur ,  et  non  reprsesentat ,  si  non  habetm^  ipsa 


infmitis  modis  esse  possent,  sine  variatione  ex 
parte  Dei. 

CAPUT  XXV. 

AN  VISO   DEO,  VIDERI  POSSINT  IN  IPSO  CREATUR^. 

4.  Qucestionis  explicatio.  — DupUciter  con- 
siderari  possimt  creaturce. — Quamvis  creaturse 
essentia  eodem  modo  realiter  se  habente,  per  non  pertineant  ad  primarium  objectum  ilUus 
solam  objecti  secundarii  mutationem  :  idem  visionis,  oportet  inquirere,  an  saltem  ad  se- 
ergo  cum  proportione  in  visione  creata  dici  cundarium  spectare  possint,  ut  consequenter 
potest.  Quia  vero  in  hoc  non  est  omnino  aiqui-  videamus,  an  ex  hoc  capite  possit  intelligi  inae- 
paratio  facienda,  ut  dixi,  ideo  addo  :  hoc  non  quahtas  inter  visiones ,  etiam  cu^a  ipsum  pri- 
fieri  per  unam  et  eamdem  visionem ,  sed  per  marium  objectum.  Supponendum  vero  impri- 
diversam  saltem  numerice.  Unde  in  eo  casu,  mis  est,  creaturas  dupUciter  posse  considerari 
in  quo  Deus  habet  actum  hberum ,  visio  DEI  uno  modo  secundum  esse,  quod  habeant  in 
non  manifestaret  actum,  tamen  etiam  in  aho    Deo,  quod  quidem  esse  est  formahter  in  ipso 


casu  in  quo  supponitur  DEUS  habere  talem 
actum,  iUa  visio  iUum  non  manifestaret ,  sed 
necessarium  esset  mutari  visionem  et  dari 
aUam ,  quce  haberet  vim  reprsesentandi ,  non 
tantum  essentiam  DEI,  sed  etiam  voUmtatem 
et  effectum  ab  illa  futurum  et  ita  cessat  objec- 
tio  facta. 

17.  Atque  ex  his  tandem  inteUigitur,  non 
omnes  visiones  beatificas  esse  a?quaUter  per- 
fectas,  quoad  perfectionem  objectivam  reprse- 
sentandi  decreta  Ubera  DEI,  quia  hsec  reprae- 
sentatio  non  est  necessario  conjuncta  cum  vi- 
sione  Dei,  ut  sic,  sicut  ostendimus,  ergo  potest 
una  visio  esse  perfectior  aUa  in  hac  manifesta- 
tione,  imo  ita  esse  de  facto  dubitari  non  potest, 
ut  ex  scquentibus  capitibus  a  fortiori  constabit. 
Atque  hinc  incipere  possumus  assignare  ali- 
quam  rationem  saUem  a  posteriori ,  ob  quam 


DEO  et  ratione  iUius  creatura  dicitur  esse  emi- 
iienter  in  DEO,  et  ratione  ilUus  creatura  in 
DEO  non  est  creatura ,  sed  est  ipsa  creatrix 
essentia  ,  juxta  illud  Joannis  1  :  Q,uod  fac- 
t2m  est  in  ipso  vita  erat,  secundum  probabi- 
lem  sensum  Augustini  et  aliorum  :  quapropter 
cognoscere  creaturas  hoc  modo  non  est  cognos- 
cere  creaturas  formaliter.  Unde  clarum  est , 
omnes  beatos  videre  creaturas  secundum  iUud 
esse,  quod  habent  in  Deo.  De  lioc  ergo  non  est 
quffistio ,  sed  de  cogiiitione ,  quse  terminatur 
ad  creaturas  secundum  proprias  essentias  ea- 
rum,  cognoscendo  non  soUim  perfectionem , 
quam  habeiit  in  Deo,  sed  etiam  quam  habent, 
vel  possunt  habere  in  se  cum  imperfectione 
admixtam  :  id  est,  cum  limitatione  et  distinc- 
tione  earum  inter  se. 

2.  Dupliciler  aliquid  cognoscitur  in  Verbo. 


nuUa  visio  creata  esse  possit   comprehensio    Secundo  prsemittenda  est  vulgaris  distinctio , 
DEI.  Quia  nuUa  taUs  est  nec  esse  potest,  qnsd    nam  dupUciter  dicitur  aliquid  cognosci  in  Ver- 


ex  vi  sua3  perfectionis  a  reprsesentet  omnia  de- 
creta  libera  voluntatis  DEI ,  omnia  inquam , 
quse  sunt,  vel  esse  possunt.  Nam  de  facto  visio 
animoe  Christi  reprsesentat  omnia ,  quee  Deus 
facere  decrevit  et  omnes  rationes  eorum,  ta- 
men  si  Deus  ab  ffiterno  habuisset  alia  decreta 
libera,  vel  alias  rationes  eorum,  prout  habere 
potuisset,  visio  liaec  non  esset  sufficiens  ad  re- 
prjBsentanda  omnia  iUa,  qui  nunc  naturaliter 


bo,  scilicet  causaUter  et  formaliter  :  causaliter 
dicitur,  quando  cognitio  creaturee  distinctus 
actus  est  a  cognitione  Verbi,  tamen  ex  iUa  vi- 
sione  resultat  :  sive  haec  resultantia  sit  per 
propriam  causaUtatem  physicam,  sive  solum 
per  proportionem  quamdam,  quatenus  ratione 
visionis  DEI ,  quffi  essentiaUs  beatitudo  est , 
daiitur  beato  aliaj  perfectiones.  Et  de  hoc  modo 
cognitionis  in  Verbo ,  neque  nunc  agimus , 


ac  necessario  reprajsentat  omnia,  quffi  potest,  quia  non  pcrtinet  ad  objectum  visionis,  sed 

nec  sine  mutatione  sua  posset  aha  repra^sen-  potius  ad  effectus,  neque  est  idla  difficidtas, 

tare,  ut  dixi.  Signum  ergo  est  per  iUam  non  quia  clai"um  est,  hujusmodi  cognitionem  esse 

videri  Deum  omni  modo  perfectissimo ,  quo  possibilem.  De  facto  etiam  creditur  couferri 

vidcri  potest.  Eailemque  ratio  liabet  locum  in  beatis,  per  muUas  revelationes ,  vel  iUumiua- 

quacumque  visione  creata  possibiU,  (juia  sem-  tiones  divinas  extra  visionem  beatam ,   quae 

per  est  limitata  ad  certam  perfectionem  et  re-  dantur  ratione  status  beatifici  :    atque  adeo 

praisentatiouem  ;  dccrcta  autem  Ubcra  Dei  ratione  visionis,  quai  est  prima  ratUx  iUius 


CAP.  XXV.  POSSINT-NE  VIDERI  CREATUR^  POSSIBILES  IN  VERBO  PER  ILLIUS  VISIONEM.       145 

status.  Hic  autcm  modus  cognitionis  in  Vcrbo  Item  explicari  potcst,  quia  quautum  est  ex 

causalitci%  licet  sumat  iude  liancdcnomiuatio-  hocmodo  coguo.sccudi  plura,  ita  potcst  cogni- 

ncm,  taudem  formalitcr  est  coguitio  in  proprio  tio  uuius  mancre  sine  cognitioue  alterius,  si- 

gencre,  quia  et  fit  per  proprias  specics  creatu-  cut  e  converso.  Nam  si  fiugalur  ille  actus  com- 

rarum,  seu  rerum,  quse  revelantur,  et  ad  illas  positus  ex  pluribus  partibus  inter  se  unitis , 

per  se  primo  tcudit,  ac  terminatur.   Ut  in  facilc  iutelligi  posset  diminui  in  una,  maneute 

auima  CHRISTI ,  scientia,  per  sc  infusa  ,  qu»  alia,  et  e  coutrario,  atque  hoc  modo  possc  illam 

a  beata  distinguitur ,   scientia   est  creatura-  cognitioncm  durarc  circa  unam  rem,  et  non 

rum   in  proprio  genere,  ct  tamen  causaliter  circa  aUam,  et  e  contrario.  Siginim  crgo  est , 

dici  potcrat  scientia  in  Verbo,  non  soUim  quia  unam  non  cognosci  in  aUa,  quia  hoc  requirit 

crat  debita  ratione  unionis  ad  Verbum,  sed  aUquam  dcpcndentiam  uuius  ab  aUa  in  tali 

etiam  quia   data  est  ratione   visionis  Verbi,  cognitione,  Si  vero  actus  sit  omnino  in  se  in- 

quam  anima  CHRISTI  Uabebat  :  totum  ergo  divisibiUs,  nou  poterit  quidcm  manere  circa 

Uoc  genus  cognitionis  extra  rem  praisentcm  uuamrcm,   quin  maneat  circa  orancs,  iUud 

cst.  Igitur  coguoscere  in  Verbo  proprie  et  for-  tamen  non  erit  ob  dcpendeutiam  ipsarum  re- 

malitcr,  prout  nos  loquimur,  in  primis  requi-  rum  inter  se ,   sed  propter  indivisibiUtatcm 

rit,  ut  eodcm  actu,  specie  et  lumine  quo  vide-  actus. 

tur  Verbum,  creatura,  quse  in  Verbo  videri  A.  Semiido.  Propfer  conneccioiiem  rencm. — 

dicitur.  Tunc  enim  formaUter  cognoscitur  per  Secundo  modo  contingitpluracognosciuuo  ac- 

ipsammet  visionem  beatificam,  qua  videtur  tu,  nonsoUimpropterconcomitantiamexparte 

Deus,  seu  Verbum:  deinde  requirit  Uabitudi-  ipsiusactus,  sedetiamproptcr  counexioncmre- 

nem  aUquam  inter  ipsa  objecta,  ut  iu  dicendis  rum,  qufficognoscunturinterse,  quia  videlicet. 


ita  sunt  connexoe  et  essentialem  Uabitudinem  in- 

3.  MuUipliciter  aliquid  zcno  actii  videri po-  tersedicunt,utnonpossitunasineaUacognosci, 

test. — Primo.  Propter  cognoscentis  efficaciam.  quamvis  propric  una  non  contineatur  in  aUa, 

— Ulterius  ergo  oportet,  varios  modos  distin-  neque  sit  propria  ratio  attiugendi  aliam,  seu 

guere,  quibus  intelUgi  potest,  duas  res  uno  medium  ad  aliam  cognosccndam.  Et  Uoc  modo 

actu  videri,  ut  intelligamus,  an  aliquis  eorum,  corrclative  Pater  et  Filius  cognoscuntur  simul 

vel  nullus  ad  visionem  beatam  applicari  pos-  uno  actu,  qui  non  potest  terminari  ad  unum, 

sit  respectu  DEI  et  crcaturarum.  Primo  igitur  quin  terminetur  ad  aUud,  propter  connexio- 

possuut  plura  per  unum  actuni  coguosci  ex  nemipsarumrerum,quaravisnonmagisunum 

virtute  et  efficacia  cognoscentis,  qui  potest  uno  rclativum,  sit  medium  ad  cognoscendum  aUud 

intuitu  in  utrumque  tendere,  ratioue  unius  cpiam  e  converso,  sed  utruraque  simul  ct  aiique 

principii,  seu  specici  intelligibiUs  universaUs,  primo  videantur.  Et  Uic  etiam  modus  non  suf- 

qua  utitur.  Quomodo  angelus  per  unam  uni-  ficit,  ut  uuura  dicatur  iu  aUo  videri ,  quia  illa 

versalem  spcciem  intelUgibilem  inteUigit  uno  particula  in  alio,  dicit  Uabitudinera  medii,  seu 

actu  naturara,  verbi  gratia,  leouis  et  equi,  rationis  cognoscendi  et  priraariiobjccti. 
non  ex  connexione  objectorum  secundum  se,        ft.  Propterinclusionemuniitsinalio. — Tertio. 

sed  ex  virtute  sua.  Et  Uic  actus,  quo  plura  Tertio  possimtpluracognosciunoactu,  quia  et 

cognoscuntur  Uoc  modo ,  adliuc  potcst  dupU-  inter  se  Uabentconnexionem  et  praeterea  unum 

ci  modo  excogitari :  iino  ut  sit  actus  siraplex,  ita  in  alio  continetur,  vclrepraisentatur,  utper 

indivisibiUs,  ceque  prinio  attingens  utraraque  iUud  tanquara  pcr  mcdium  cognitum  cognos- 

rera  ;  secundo,  ut  sit  compositus  ex  duabus  catur,   Quomodo  dicitur  cognosci  cfFectus  in 

partibus  et,  per  unam  reprseseutet  lianc  rem,  causa  et  concUisio  in  principio ,  quia  princi- 

peraliam  vero  illam.  Hoec  auteraunitas  actus,  pium  est  medium  cognoscendi  concUisionera, 

quocumque  ex  dictis  modis  cogitetur,  non  vi-  unde  si  talis  cognitio  fiat  divcrsis  actibus,  ita 

detur  sufiiciens ,  ut  unum  partiale  objectum  ut  cognitio  priucipii  pariat  cognitionem  con- 

dicatur  in  alio  cognosci.   Quia  cum  omnino  clusionis,  dicetur  proprie  unum  cognosci  ex 

concomitanterseUabeant,  unuranondicitUabi-  aUo,  quia  ex  cognitione  unius  nascitur  cogni- 

tudinem  ad  aliud  :  neque  actus  respicit  unum  tio  alterius  et  Uujusmodi  cognitio  est  in  nostro 

mediautealio,sedimmediateetdirectetenditin  discursu.  Si  autem  utriusque  cognitio  fiat  uno 

utrumque,  ut  in  corporaU  etiam  visione  cous-  actu ,  quo  videatur  priucipium  et  in  iUo  cou-  "'■ 

tare  potest  ;  nam  licet  videam  plura  simul  ini-  clusio,  tunc  proprie  est  coguitio  uuius  in  alio, 

mediate  et  in  se  ipsis ,  non  dicat  videre  unum  quomodo  dicuntur  angeli  videre  simpUci  in- 

iu  alio,  sive  uno  actu,  sive  pluribus  videantur.  tuitu  ct  sine  discursu  concUis'ones  in  principio 

I.  10 


146 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 


.scn  proprietates  in  essentia,  ibi  enim  reperitur 
et  unitas  et  indivisibilitas  actus ,  et  connexio 
objectorum,  et  pr«terea  orclo  unius  ad  aliud 
in  ratione  medii  cognoscendi. 

6.Primasenieniia. — His  positis,  primasen- 
tentia  negat  posse  creaturas  videri  in  Deo 
proprie,  acformalitcr  et  eodem  actu,  setlsolum 
causaliter,  Htec  opinio  tribui  solet  Henrico, 
quodlibet  1,  qusest.  4  et  5^  scd  alia  est  opinio 


dicit  esse  facilem  et  rationabilem,  et  licet  pos- 
tea  in  aliam  opinionem  inclinet ,  asserentem 
non  videre  omnia  illa  in  actu  semper^  scd  in 
habitu,  scmper  tamen  intelligit  quando  actu 
illa  videt,  videre  ea  in  Verbo.  Et  in  fme  totius 
qusestionis  priorem  sententiam  docet  esse  ma- 
gis  conformen  locutionibus  sanctorum.  Eodem 
modo  sentit  Scotus  ibi,  quast.  2.  Nam  suppo- 
nit  etiam  animam  GHRISTI  videre  in  Verbo 


ejus,  ut  infra  dicam.  Hanc  ergo  opinionemde-    omnia,  licet  in  §  Sedsi  isia  via,  velit  nonsem- 
fendunt  Nominales,  Ochamus  in  4,  q.  13,  qui    pcr  actu  videre  omnia,  sed  nuuc  hsec  ,  nunc 


vero  illa ,  semper  tamcn  eadem  visione  Dei. 
Et  in  2,  dist.  3,  c[ua3st,  9,  cognitionem  matu- 
tinam  angelorum  dicit  esse  creaturarum  in 
Verbo,  In  eadem  sentcntia  est  Durandus  in  3, 
dist.  14,  qusest.  2,  et  in  4,  dist,  49,  queest.  3, 
Richardus  2,  dist.  4,  art,  4,  qusest,  1  et  2, 
agens  de  cognitione  matutina,  et  in  3,  dist.  14, 
art.  2,  quoest,  3,  et  in  4,  dist.  49,  art,  3,  q.  3. 
Idem  tenet  Marsilius  3,  queest,  10,  art,  2,  in  1 
parte  ilUus,  Henricus,  quodlibet  septimo,  q.  4  et 
5,  ct  Godfredus  (quem  Capreolus  refert),  quod- 
Hbet  6,  quoBst.  2. 

Quid  divus  Thomas  senserit. 

8.  MensD.  TJiomce  inhacreaperitur. — Non 
defuerunt,  qui  in  dubium  revocare  voluerint, 
7.  Secunda  opinio.  —  Secunda  opinio  affir-  quid  de  hoc  senserit  D.  Thomas,  scd  immerito, 
mat,  possc  vidcri  creaturasin  Dco  per  eamdem  cum  kice  meridiana  clarior  sit  ejus  sententia. 
visionem,  quia  ipse  Deus  vidctur  et  in  ipso  Nam  imprimis,  1  part.,  cpsest.  12,  art.  8,  ex- 
DEO.  Quam  sententiam  veram  esse  censeo  et  pressedicit,  videntemDcum  vidcreinillo  crea- 
ad  eam  explicandam  dico  primo ,  videntes  turas  tanquam  in  causa,  non  tamen  omnes , 
Dcum,  eadem  visione  vidcrc  possunt  creatu-  quia  non  comprchcndit  Dcnm.  Qute  ratio  nul- 
ras  aliquas ,  juxta  perfectionem  suee  visionis.  lius  essct  momenti,  nisi  intelligeretur  de  vi- 
Hanc  assertionem  nunc  pono  abstrahcndo  a    sionepropriacreaturarum  in  Deo,  pereamdem 


licet  neget  creaturas  posse  vidcri  in  verbo  una 
visione,  cujus  primarium  objectum  sit  essentia 
divina  et  secundarium  creaturse,  dicit  tamcn 
concomitantcr  posse  divinam  essentiam  et  crca- 
turas  videri  uno  actu  ajque  piimo  et  directe 
terminato  ad  utrumquc  objectum.  Idcm  Ga- 
briel  in  3,  dist.  14,  C]ua3st.  unica,  art.  1;  Ahnay- 
nus,  quffist.  1,  art.  1 ;  Major,  quwst.  1,  et  in  4, 
dist.  49,  quffist.  5;  Pctrusdc  Aliaco  in  1,  qusest. 
12.  Referimtur  etiam  pro  hac  sententia  Bona- 
ventura,  Scotus,  Paludanus  ct  Marsilius ,  scd 
contrariam  cxpresse  docent,  ut  statim  rcferam. 
Imo  ctiam  D.  Tliomam  in  hanc  scntentiam  ali- 
qui  adducunt,  sed  de  lioc  statim  dicemus.  Fun- 
damenta  hujus  sentcntise  varia  sunt,  quee  com- 
modius  proponemus  ,  objiciendo  contra  nos- 
tram  sentcntiam. 


modo  videndi  illas  creaturas  in  Deo,  vel  causa, 
vel  tanquam  in  spcculo,  vel  idea,  vel  ex  natu- 
ra  visionis,  vel  ex  voluntate  DEI,  sed  absolu- 
te,  quod  crcaturaj  proprie  et  secundum  suas 


omnino  visionem  Dei.  Et,  articulo  nono,  dicit, 
non  indigere  bcatos  similitudinibus  creatis  ad 
videndas  crcaturas,quia  per  cssentiam  DEIillas 
vident,  cadem  visione.  Et  in  articulo  10,  inde 


proprias  naturas  videantur  eadcm  visione  qua  concludit,  beatos  a  principio  ct  simiil  vidcre  in 

DEUS.  Et  Iioc  modo   est  sententia  commimis  Verbo  omnia,  quai  aliquando  visiiri  sunt,  quia 

theologorum,  extra  Nominales  citatos.  Quam  omnia  vident  pcr  unum  essentiam  Dei.  Prse- 

imprimis  defendunt  omnes  Thomistre,  Gapreo-  terca  de  anima  Ghristi  Domini  id  docet,  3  pai't., 

lus  in4,  dist.  49,  quojst.  6,  et  ibi  Sotus,  q.  3,  qucestione  10,  articulo  2.  Idem  late  3,  contra 


art.  3,  ct  aperte  Paludanus,  qurest.  2,  art.  2, 
et  dist.  45,  qua^st.  2,  art.  3,  in  fme,  Gajetanus, 
1  part.,  quaist.  12,  art.  8,  et  3  part.,  quoest, 
10,  art.  2,  Fcrrarius  3,  contra  Gentes,  cap,  50, 
59  et  00,  Idcm  tenetapertc  Bonaventura  in  2, 
d,  4,  art,  3,  quasst,  1  ct  2,  ubi  ita  exponitco- 
gnitionem  matutinam  angcloi-um,  ct  in  3,  dis- 


Gentes,  a  capite  50  usque  ad  00,  quaistione  8, 
deVeritat,;  art,  4,  Etin  3,  distinct.  14,  etin4, 
distinctione  49,  et  in  prima  parte,  quaest.  58, 
art.  0  et  7,  ex  Iioc  principio  explicat  divisio- 
nem  cognitionis  matutina)  et  vespcrtinffi,  de 
qua  statim  dicemus. 

9.  Objeciio  ex  D.  Thoma  petita  dissolvitur. 


tinct.  14,  art.  2,  quaist.  tertia,  referendo  quin-  —  Objicitiu"  vero  ex  eodem  sancto  doctore, 
tam  opinionera,  quod  anima  Ghristi  videat  in  quod  in  1  partc,  quaistione  57,  art.  5,  dixerit, 
Vcrbo  omuia,  quaj  Deus  vidct  scientia  visionis    angclos  beatos  quaidam  mysteria   gratiai  co- 


CAP.  XXV.  POSSINT-NE  VIDERI  CREATURA5 
gnovisse  a  principio  suai  bcatitudinis  ,  qure- 
daui  vero  successu  temporis  illis  reveluta  fuisse. 
Unde  neccsse  cst  ut  sentiat  cognoscereillaextra 
Verbum,cuni  in  ipsa  visioneVerbi,  nec  succes- 
sionem,  nec  augmentum,  vel  mutationem  ad- 
mittat.  Sed  non  video,  quidbic  sic  dillicultatis 
vel  repugnantiffi ;  nam  ibi  cxpressCait  divus 
Tbomas  beatos  angclos  vidcre  in  Verbo  mystc- 
ria  gratice,  scd  non  omnia.  Unde  quoad  ea, 
quee  inVerbo  non  cognoscunt^subjungit,  extra 
Verbum  illuminari  de  illis  per  novas  rcvelatio- 
ncs.  Quid  crgodiflicultatisinboc  cst?  vel  quo- 
modo  in  boc  divus  Tbomas  conti-ariai  favet 
sententiae?  Pra^sertim  quia  propter  ilbim  lo- 
oum  necessaria  non  est  distinctio  de  videndo  in 
Vcrl)o  aliqua  causaliter,  vel  formabter,  quam 
ibi  adbibet  Cajetanus  :  Nam  licct  illa  aUas  pos- 
sit  admitti,  ut  supra  dixi,  i])i  non  recte  appli- 
catur,  quia  nunquam  ibi  divus  Tliomas  dixit, 
videre  sanctos^  angelos  in  Verbo  ea  mysteria, 
qii?e  in  principio  beatitudinis  non  cognoverunt, 
et  postca  eis  revelantur.  Cum  vero  ait,  per  vi- 
sionem  vidcrc  angelos  sanctos  mystcria  gratiai 
non  omnia,  necaiqualiteromnes,  sed  secumhim 
quod  Deus  voluit  revelare,  ipsam  visionem  in 
Verbo  revelationem  appcUat  et  mcrito,  at  e 
contrario  revelatio  extra  visionem  beatam  non 
tam  proprie  dicitiu'  visio  in  Verbo,  ct  saltem  D. 
Tbomas  ibi  non  ita  locutusest. 

Qnid  diviis  Augustinus  senserit. 

10,  D.  Augustini  mens  explicatur.  —  Scho- 
lastici  omnes  pro  comperto  babent  Augusti- 
num  docuissc,  bcatos  videre  crcaturas  in  Ver- 
bo,  moderni  autem  quidam  contendunt,  eos 
non  essc  assecutos  mentum  Augustini,  et  ideo 
accuratuis  cousideranda  sunt  verba  et  testimo- 
nia  cjus.  Quia  vcro  preecipue  creditm^  Augus- 
tinum  boc  docuisse,  quando  in  sanctis  angebs 
distinxit  cognitioncm  matutinam  et  vesperti- 
nam,  ideo  sensus  Augustini  in  bac  divisione 
examinandus  est.  Tradit  autcm  illam  divisio- 
nem  imprimis,  Ubro  undccimo,  dcCivit.,  capit. 
7  et  29,  et  4  Genes,  ad  litteram,  et  aUis  locis 
qu»  paulatim  expendemus.  Videtur  autem  mi- 
hi  clarum  apud  Augustinum,  cognitioncm  ma- 
tutinam  nou  esse  nisi  in  clara  Dei  visione,  ac 
submdc,  quod  aliqui  dicunt,  angelos  habuisse 
etiam  in  via  coguitionem  matutiuam  per  co- 
gnitionem  natm-alem  Dei,  non  esse  juxta  men- 
tem  Augustini.  Hoc  patet  aperte  cx  hb.  11,  de 
Civitate,  capit.  7,  ubi  vespere  ei  mane  cxphcat 
in  luce  illius  sanctce  civitatis  Jerusalern,  quce 
est  mater  nostra.  Et  cap.  29,  apertius  dicit , 


POSSIBILES  IN  VERBO  PER  ILLIUS  VISIONEM.      147 

sanctos  angelos  discere,  non  per  verba  sonantia, 
scd  per  ipsam  prcesentiam  incommutabilis  veri- 
tatis,  in  quaprcesentia,  ait,  vielitis  nosci  2'rini- 
tatem,  c^uam  nos  ipsi  nobis  noti  simus.  Idem 
clarc  docct  alHs  locis  infra  citandis.  Et  ita  in- 
tellexit  Augustinum  D.  Tbomas,  1  part.,  q.  58, 
art.  6  ct  7,  et  i])i  Cajctanus  et  omncs  Tliomistai 
etquamvisD.  Thomas,l  part.,  quast.  02,  art.  1 
ad  3,  dicat  angelos  in  primo  instanti  suae  crca- 
tionis  pcr  naturalem  cognitionem  cognovisse 
aliquo  modo  res  in  Vcrbo,  tamen  ncc  dicit,  de 
illa  locutum  fuisse  Augustinum,  cum  distinxit 
mane  et  vespere  per  cognitionem  matutinam 
ct  vespertinam  angelorum.  Nec  illam  cogni- 
tioncm  naturalcm  vocat  matutinam  coguitio- 
nem,  imo  concludit,  cognitionem  matutinam 
proprie  dici  cognitionem  creaturarum  in  Ver- 
bo,  per  visionembeatam.  Etidem  docuit  Alen- 
sius,  2  part.,  qua?stione  23,  in  1  ct  sequcnti- 
bus,  ct  in  6,   conckidit  consequenter,  in  doe- 
moni]>us  non  fuisse  cognitionem  matutinam. 
Quodctiam  est  valdecousentaneumAugustino, 
toto  illo  libro  1 1,  dc  Civitate :  ct  licet  de  sanctis 
angehs  dubitare  videatur,  an  habuerint  illam 
in  primo  instanti  creationis  nec  ne,  tamen  cer- 
tum  fere  est,  non  babuisse,  ut  ex  eodem  etiam 
Augustino  22,  Hbro  de  Civitate,  cap.  29,  colH- 
gi  potest  ct  iu  propria  materia  latius  traditur. 
Scotus  vero  in  2,  distinct,  3,  qua?st.  9,  fatetur, 
cognitionem  matutinam  esse  per  cognitionem 
quidditativam  Dei,  distinguit  tamen  dupUcem 
scientiam  quidditativam  Dei,  abstractivam  et 
iutuitivam,  iu  utraque  ponit  cognitionem  ma- 
tutinam.  Sed  illa  divisio  nec  habet  fundamen- 
tum  in  Augustino,  nec  veritate  nititur,  ut  in 
superioribus  dictum  est,  et  Ub.  1  de  Trinitate 
itcrum  dicetur.  Alii  vero  ex  citatis  auctorilxis 
qui  muUipUcant   matutinam  coguitionem  et 
naturalem  cognitionem  angeUcam  matutiuam 
vocant,  sine  f undamento  iu  Augustino  loquun- 
tur,  et  ideo  iUorum  sententiam  omitto. De  cogui- 
tioue  autem  vespertina  non  ita  coustat  aiDud 
Augustiuum,  an  in  ipsamet  visione  beata  in- 
teUigenda  etiam  sit,  vel  in  aUo  (Ustincta  :  Imo 
nec  constat,  an  cognitio  vespertina  soluni  in 
statu  beatifico,  vel  ctiam  aute  ilkmi  iu  angeUs 
fuerit,  quid  vero  in  hoc  probabilius  nobis  vi- 
deatur,  in  sequentibus  dicemus. 

11.  Ex  his  crgo  aperte  conckiditur,  docuisse 
Augustinum,  sanctos  angelos  cognoscere  crea- 
tm-as  in  Verbo,  eadcm  visione,qua  vidcntVer- 
]3um,  nam  hsec  est  vekiti  dcfinitio  cognitionis 
matutinai.Dicuntvcro  aUqui,  cum  Augustinus 
ait  pcr  matutinam  cognitiouem  cognosci  crea- 
turas  inVcrbo,  noii  loqui  de  creaturis  ut  oJ3- 


^^g  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

iective   cognitis   secundum  proprias  rationes  cognitio  revera  primario  est  vi.sio  creatoris  et 

earum   sed  nrout  in  Deo  sunt  ipse  Deus  et  vita  in  eo  altius  et  immutabilius  videntur  creatu- 

eius  et  (quod  valde  miror)  divus  Tliomas  hanc  rse,  quam  in  se  ipsis. 

expositionem  nou  rejicit  in  1  parte,  queest.  58,         13.  Secundo  simul  cum  prsedictis  locis  ex- 

art.  7   sedipse  aliam  etiam  expositionem  ad-  ponendo,  quee  de  eadem.re  docet  Augustinus 

mittit  et  illa  priori  supposita,  ponit  vesperti-  4,  Genes.  ad  lit.  cap.  22,  et  sequentibus.  Per 

nam  coo-nitiouem  in  ipsamet  visione  beatifica :  has  enim  coguitioues,  matutinam  et  vesperti- 

et  ita  quantum  ad  nostrum  propositum  perti-  nam,  distinguit  Augustinus  in  utroque  loco, 

net  in  idem  redit.  Quia  per  visionem  eamdem  spirituah  modo  septem  dies  numeratos  in  Ge- 

(ait  D.  Thomas)  videntur  creaturge  in  Verbo  et  nesi  in  mundi  creatione,  quos  ipse  distinguit 

secundum  esse  eminentiale,  vel  ideale,  quod  per  distincta  genera  rerum  creatarum,  prout 

habent  in  Verbo  et  secundum  esse  proprium,  in  mente  angeU  factse  sunt,  per  unum  et  aham 


ac  formale ,  quod  objective  in  verbo  et  sub 


cognitionem 


necesse  est  ergo,  ut  Augustinus 


priori  ratione  dicit  juxta  expositionem  dictam,  senserit,  per  utramque  scientiam  matutinam 

illam  cognitionem  vocari  matutinam  et  secun-  et  vespertinam  cognosci  illa  genera  rerum  ut 

dum  posteriorem  vespertinam.  Sed  nihilomi-  distincta,  itaque  cum  Augustinus  ait  secundum 

nus  non  censeo  illam  expositionem  consenta-  diem  perfici  per  cognitionem  firmamenti  ves- 

neam  Augustini  menti,  existimoque  cognitio-  pertinam  et  matutinam,  tertium  vero  per  co- 

nem  matutinam  et  vespertinam  esse  de  creatu-  gnitionem  congregationis  aquarum  et  sic  de 

ris  secundum  esse  proprium  et  formale  earum.  cseteris,  necesse  est,  ut  loquatur  de  firmamen- 

Atque  adeo  cum  Augustinus  ait,  per  cognitio-  to  revera  cognito  |secundum  propriam  ratio- 

nem  matutinam  cognosci  creaturas  in  Verbo,  nem  et  ut  distincto  ab  aquis.  At  vero  per  co- 

non   agere  de  sola  cognitione   increati  esse ,  gnitionem  Verbi  sohim  secundum  esse  increa- 

quod  habent  in  verbo,  sed  de  cognitione  ter-  tum  Verbi,  in  quo  omnia  eminenter  continen- 

minata  secundario  ad  formale  esse  earum.  tur,  non  cognoscuntur  creatura^  ut  distinctae, 

42.  Hoc  probo  primo  ex  dicto  hbro  11,  de  nec  ipsse  eminentise,  vel  ideae  creaturarum, 

Civitate,  cap.  7,  ubi  sic  inquit:  Cognitio  crea-  possunt  per  visionem  claram  distingui  etiam 

turarum  in  seipsa  decoloratior  est,  guam  cum  ratione,  quia  videntur  prout  sunt  in  se  et  in  se 

in  Dei  sapientia  cognoscitur,  velut  in  arte,per  non  distinguuntur  uUo  modo.  Et  maxime  est 


impossibile,  illa  sic  distinguere,  si  per  visio- 
nem  non  videntur  res  ipsae  secundum  proprias 
rationes,  nam  si  ratione  distinguendae  essent 


maxime  in  ordine  ad  res  iUas.  Si  ergo  cognitio 


quayn  facta  est.  Quis  autem  dicat  creaturam, 
prout  in  Deo  est,  ipsa  creatrix  essentia,  factam 
esse  per  artem,  quse  in  Deo  est.  Creatura  enim 
prout  in  Deo  est  vita  ejus,  non  cognoscitur  in 

arte  Dei,  sed  cognoscitur  esse  ipsa  vita,  vel  ars  matutina  non  est  alia ,  quam  absohita  cognitio 

DEI.  Et  in  cap.  29,  id  magis  expUcans  dicitur :  divini  esse  eminenter  continentis  omnia,  intel- 

Ipsam  quoque  creaturarum  melius  ihi,  (lioc  est  Ugi  non  potest,  quomodo  in  iUa  visione  DEI 

in  sapientia  BEl  tanquam  in  arte,  quw  facta  distiuguantur  sex  dics,  vel  mane  sex  dierum, 

cst)  quam  in  ea  ipsa  scitmt ,  ac  per  Jioc  et  se  necesse  est  ergo  dicere,  per  iUam  cognitio- 

ipso  melius,  quam  in  se  ipsis.  Ubi  etiam  habet  nem  videri  ipsas  creaturas  in  sapientia  DEI, 

locum  argumentum  factum  et  prseterea  quod  tanquam  in  arte,  per  quam  factce  sunt :  seu 

non  dicit,  creaturam  secundum  altius  et  me-  videri  ipsam  artem  DEI,  ut  fabricantem  tales 

lius  esse  cognosci  in  Verbo,  sed  eamdem  crea-  et  tales  creaturas  distincte  cognitas.  Accedit 


tiu-am  meUus,  quod  verum  esse  non  potest, 
nisi  ipsamet  creatura  sccundum  esse  proprium 
utroque  modo  cognoscatur,  etmelius  uno,quam 
alio.  Nam  profecto  si  angchis  non  videt  in  Ver- 
bo  .scipsum,  sed  sohim  esse  diviuum  in  quo  e- 
minenter  continetur,  non  potest  dici  meUus 


proprietas  verborum  Augustini,  quoe  ad  hunc 
sensum  cogit.  Adde  ,  quod  capite  22 ,  iUius 
libriquartiait  Augustinus:  Angelumcunicog)ii- 
tionem  suw  naturw  in  se  ad  laudem  creatoris 
refert,  accipere  de  Verbo  DEI  cognitionem 
creatdira',  quw  post  ipsum  sit ,  hoc  est  firma- 


cognoscere  sc  in  Verbo,  quam  in  se,  quia  re  menti,  quodbi  ejus  cognitione  sit  prius  ctdcinde 

vera  iu  Verbo  nou  cognoscit  se,  sed  Verbum.  innatura  ipsius  firmamenti.  Profecto  si  videns 

Quod  vero  Augu.stinus,  eisdem  locis,  cognitio-  Verbum  non  videt  firmamentum,  uisi  prout 

nem  matutiuam  interdum  vocet  cognitionem  cst  vita  in  Verbo,  non  potest  dici  accipere  a 

creatoris  et  dicat,  quod  per  iUam  aliter  crea-  Verbo  cognitionem  firmamenti,  magis  quam 

turw  videntur  in  veritate  incommulahili,  qnam  ca-lorum  omnium,  quos  Deus  potcst  facere  et 

in  se  ipsis,  Uoc  (iuquam)  uihil  obstat,  quia  iUa  factm-us  nou  est.  Item  infra :  Cum  dicit  Deus, 


CAP.  XXV.  POSSINT-NE  VIDERI  CREATUR^.  POSSIDILES  IN  VERBO  PER  ILLIUS  VISIONEM.      149 

congregentur  aqucc,  etc.  Cognoscit  hoc  illa  lux  ris  cognoscendo,  deservire  possit  ad  talem  enu- 

in  Verho  Dei  quo  id  dicitur  et  ideo  sequitnr,  et  merationem  et  distinctionem  dierum ,  seu  ad 

sic  est  factum.  Non  video,  quomodo  id  clarius  distinguendum  mane  unius  diei  prioris^  a  manc 

dici  potuissct,  et  capit.   26,  creatura,  inquit,  alterius  dici  posterioris.  Sic  ergo  satis,  ut  cxis- 

ctm  per  dies  cceteros  conderetur,  aliter  in  se  ip-  timo ,  constat,  cognitionem  matutinam  crea- 

sa  facta  cognoscebatiir,  quam  in  illo  in  cujus  turam  in  Verbo,  juxtamentem  Augustini,  ha- 

teritate  facienda  videhat^ir.  k\  ])vo{(iQio?,\iQXi-  beri  per  visionem  l)eatam,  et  terminari  ad 

tum  videbatur  increata  eminentia  Dei,  niliil  creaturas  secundum  propriam   rationem  ca- 

per  illam  visionem  facicndam  vidcbatur,  Quod  rum.  Unde  etiam  constat,  vespertinam  cogni- 

vero  in  illis  capitibus  interdum  Augustinus,  tionem  creaturarum  inferioris  ordinis,  ut  satis 

Matutinam  cognitioncm  vocct  cognitionem ,  clare  Augustinus  docuit  in  illo  4  lib,  Genes. 

per  quam  distinguitur  crcator  a  creatura,  quid  ad  lit,   An  vero  hffic   cognitio  vespertina  sit 

rcfert  ?  Non  enim  hoc  dictum  cst,  quia  per  vi-  naturahs  in  angehs ,  vel  superioris  revelatio- 

sionem  Dei  non  distinguatur  creator  a  creatu-  nis,  et  an  sit  prior^  quam  matutina,  vel  poste- 

ra  in  ipso  cognita  objective  et  secundum  esse  rior  secundum  Augustinum  et  an  in  via  pree- 

essentiae,  sed  quia  cognitio  creaturarum  in  cesserit  in  angelis,  proprise  sunt  qusestiones 

Verbo  erat  alterius  ordinis  et  primario  erat  co-  pertinentes  ad  materiam  de  angehs  :  hic  vero 

gnitio  creatoris,  et  ideo  neccssaria  fuit  cognitio  nccessarise  non  sunt,  nam  ad  punctum  prse- 

comraensurata  ipsi  creaturse,  et  quasi  propria  sens  ilhid  sohim  de  matutina  cognitione  vohi- 

ilhus  ,   ut   distingueretur   ( ait   Augustinus )  mus  habere  ex  mente  Augustini  :  nunc  aha 

creatura  a  creatore  aliter  in  se  ipsa  cognita,  testimonia  leviter  attingamus. 
quam  in  illo.  45,  Quarto  in  hbro  6,  de  Civit.  e  capit,  22,  ait 

44,  Tertius  locus  apud  Augustinum,  hb,  65,  Augustinus  :  Sanctos  angelos  certius  et  immu- 

quaist.  26,  ubi  brevius  rem  pertractat,  ideo-  tahilius  temporalia  et  mutahilia  nosse,  quo  eo- 

que  videri  potest  facihus  admittere  illam  inter-  rum  principales  causas  in  Verho  DEI  conspi- 

pretationem  de  creaturis  secundum  esse,  quod  ciunt,  per  quod  factus  est  mundus  ,  et  43  hb. 

habent  id  Deo,  quia  ibi  adducit  ihud  Joannis  Confess.,  capit.  15,  de  sanctis  angehs  ait:  Non 

1  :  Quod  faclum  est,  in  ipso  vita  erat.  Addit-  opus  liahent  suspicere  firmamentum  Jioc,etle- 

que  omnia,  qua3  in  se  vitam  non  habent,  in  gendo  cognoscere  Verhum  tuum,  vident  enim  fa- 

Verbo  illa  Iiabere.  Et  Iiinc  infert :  Plus  videri  ciem  tuam  semper  et  ihi  legunt  sine  syllahis  tem- 

ah  angelis  sanctis  in  Verho  Dei,  uhi  sunt  vita,  porum,  quid  velit  voluntas'Jua.  Heec  quidem 

quam  in  seipsis.  Sed  non  hoc  dicit,  quia  solum  loca  exponere  non  potuerunt  alii  auctores  de 

videantur  ut  habentes  vitam  in  Deo,  sed  quia  cognitione  creaturarum  quoadesseincreatum, 

et  hoc  modo  videntur  et  inde  etiam  uobiliori,  et  ideo  confugiunt  ad  aliam  evasionem,  ut  in- 

et  altiori  modo  videntur  secundum  propriam  telligantur  de  cognitione  in  Verbo  causaliter, 

rationem,  quam  in  seipsis  tantum.  Non  itaque  non  formaliter.  Sed  hoc,  quafacilitate  dicitur, 

in  Verbo  non  videntur  secundum  propriam  contemnitur ,  quia  non  habet  fundamentum 

rationem,  sed  ibi  cognoscuntur  maxime  a  prio-  in   illis  locis  Augustini ,  nec  consonat  phrasi 

ri  ct  per  altissimam  causam  et  hoc  est  plus  vi-  et  modo  loquendi  ihius  in  aliis  locis.  Accedit 

deri  et  cognosci.  Quem  sensum  satis  declarant  etiamquodlib.  45,  de  Trinit.,  cap.  46,  de  statu 

iUa  verba  :  Ipsa  creatura,  plus  videlur  in  arte,  beatitudinis  Augustinus  dixit  :  Forlasse  vero 

qua  facta  est,  quam  ipsa  in  seipsa ,  qucB  facta  voluhiles  non  erunt  cogitationes  ah  aliis  in  alias 

est.  Certe  si  ita  videtur  ars,  ut  de  re  facienda  euntes  ,  atque  redeuntes,  sed  omnem  scientiam 

per  artem  nullus  conceptus  formetur ,  nullo  nostram  uno  simul  conspectu  videhimus.  Quod 

modo  dici  potest  rcs  talis  cognosci  in  arte,  sed  maxime  videtur  dixisse  propter  scientiam  bea- 

sola  ars  cognoscetur,  imo  nec  ars  formaliter  tam  et  non  loquitur  de  scientia  sohus  Dei,  sed 

ut  ars,  vel  idea  cognoscetur,  qiua  impossibile  aliarium  etiam  rerum  secundum  propriam  ra- 

est  ita  cognosci ,  non  cognito  artificiato ,  ut  tionem  et  cognitionem  earum,  ut  plane  cons- 

mox  dicemus.  Prseterea  subdit  ibi  Augustinus  tat.  Et  idem  Augustinus  aperte  etiam  docet 

numerando  dies  :  Sit  ergo  in  cognitione  spiri-  lib.  14  et  42,  Conf.,  cap.  44  et  43. 
tuum  dies  primus,  in  cognitio7ie  firmamenti,  se- 

cundus,  in  discretione  terrw,  ac  maris,  et  sic  de  (^uid  alii  Patres  sentiant. 

cseteris.  In  qua  enumeratione  inteUigere  non 

valeo,  quomodo  cognitio  Dei  secimdum  solum        46.  Patrum  sententia  de  hac  re  explicatur. 

esse  increatum,  nihU  in  eo  distincte  de  creatu-  —  Pro  eadem  assertione  referri  solet  Bernar- 


150  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

dus,libroqiimto,deConsiderat.adEiigemum,  17.  Eodem  modo  favet  huic  sententia}  Isi- 

cap.  i,  ubi  de  CrcaUira  cceli,  id  est,  bcata  dorns,  lib.  1  deSumm.  bon.  seu  sententiarum, 

ait,  non  indigerescala  creatiirarum,  ut  acl  asceti-  cap.  12,  ubi  dicit  angelos  videre  in  Verbo  om- 

dat  ad  Deimi.   Quid  enim  (inquit)  opus  scalis  nia,  antequam  fiant.  Qui  facilius  posset  exponi 

tenenti  solium  ?  et  su])jungit  :  Creatura  coeli  de  causali  cognitione,  quse  statim  de  revela- 

illa  est,  prcesto  liahens  per  quod  fotius  ista  in-  tione  DEI  loquitur.  Tamen  quia  Augustinum 

tueatur,  videt  Veritm-,  etin  Verio  factaper  Ver-  in  ea  sententia  imitatur,  in  eodem  sensu  vide- 

hom.  QuEe  verba  etiam  interpretantur  aliqiii  tur  locutus.  Et   nomine  revelationis  optime 


de  creaturis  qiioad  esse  taiitum  increatum, 
cpiod  liabent  in  Deo.  Sed  non  apparet  verisi- 
milis  expositio  :  tum  quia  inagnam  fequivo- 
cationem  committeret  Bernardiis,  cum  lo- 
quens  dc  cognitione  creaturarum,  et  Dei  qua- 
teiius  in  via  per  creaturas  cognoscitiir  creator, 
in  patria  e  contrario  :  in  uno  ageret  de  crea- 
tura  cognita  in  suo  esse  proprio  :  in  alio  de 
creatura  secundum  esse  Dei.  Tum  etiam,  quia 


potest  ipsamet  visio  beata  intelligi.  Eodem 
modo  favent  Patres  Concilii  Senensis  in  decre- 
tis  fidei,  cap.  13,  dum  aiunt:  Beatispervium 
esse  omniforme  illud  Divinitatis  speculum,  in 
quo  quidquid  eorum  intersit,  ilhicescat.  Quod 
etiam  potest  exponi  causaliter,  nec  facile  re- 
futabitur :  tamen  cum  necessaria  non  sit  ex- 
positio,  et  Concilium  loquatur  juxta  pbrasim 
Scbolaticorum,  certe  videtur  in  eorum  sensu 


creatura  secundum  esse  Dei.  Tum  ctiam,  quia    loqui.  Eodcm  modo  adduci  potest  Gregorius  4 

crcatura,  iit  est  vita,  non  potest  dici  facta  per 

Vcrbum,  nec  Verbum  dici  potest  mediiim  ad 

cognoscendam  illam,  quia  creatura  secimdum 

ilbid  esse,  est  ipsum  verbiim.  Dicit  autem  Ber- 

nardus  habere  beatos  :   Verhum  per  quod  ista 

intueantur.  Ubi  ponderanda  est  illa  vox  per 

quod,  quse  medium  cognitionis  denotat,  et  pro- 

uomeii  ista,  quod  positum  est  ad  designandas 

creaturas,  de  quibus  proxime  locutus  fuerat , 

iUis  scilicet ,  per  qiias  viatores  ascendimus  ad 

Dcum.  Aliter  possit  hoc   argumentum  eludi 

dicendo,  Bernardum  loqiii  de  cognitione  in 

verl30  causaliter,  sicut  ipse  Bernardus,  serm.  1 7, 


Dialog.,  cap.  13,  et  lib.  2,  cap.  3,  sed  illis  locis 
generalius  loquitur  Gregorius  de  scientia  bea- 
torum,  quam  dicit  esse  perfectissimam,  ubi 
habet  illam  vulgatam  sententiam :  Quid  non 
vident  qui  videntes  omnia  vident?  unde  ille 
locus  parum  probat :  nam  omuia  genera  co- 
gnitionum  complectitur. 

Ratione  prohatur  assertio. 

18.  Cum  in  assertione  sohim  asseramus , 
hoc  esse  possibile,  noii  oportet  nos  id  du*ecte 
ostendere,  sed  solum  respondere  rationibus. 


in  Cantic.  dixit,  Luciferum  cognovisse  in  Verbo  quibus  aUqui  probare  conantur,  id  est  impos- 

mysterium  Incarnationis.  Sed  liic  lociis  extra  sibile.  Nam  si  nulla  est  ratio,  quae  in  hoc  os- 

rem  est,  nam  ibi  Bernardus  non  agit  de  Vcrbo  tendat  imphcationem  contradictionis,  non  est, 

increato,  sed  de  Verbo,  id  est,  locutione  Dei  ad  ciu"  credamus,  Deum  non  posse  id  facere.  Hoc 


Luciferum ,  quia  pcr  fidem  ilhid  mysterium 
accepit  si  illud  cognovit.  Ad  ahum  vero  locum 
nou  potcst  illa  expositio  accommodari  :  prge- 
sertim  cum  subdat  Bernardus  loquens  de  bea- 

to  :  Neque  opus  hahet  cx  liis ,  quce  facta  sv.nt , 
factoris  notitiam  mcndicare.  Nec  enim  iit  vel 


autem  ostendemus  solvendo  difficultates  et  ex- 
phcando  modum,  quo  illa  visio  fieri  possit. 
Nunc  breviter  utor  hac  ratione,  quai  pro  ma- 
teriee  capacitate  potest  dici  a  priori.  Quia  Deus 
scientia  sua  infmita  cognoscendo  se  cognoscit 
crcaturas  in  se,  utciiin  Dionysio  docent  D.  Tho- 


ipsa  noverit,  ad  ipsa  descendit,  quce  ihi  videt ,  masetrehqiiigravestheologi,  ergononeritim- 

uhi  longe  mcliiis  sunt,  quam  i%  seipsis.  Quibus  possibile  Deum  elevando  intellectum  creatum 

verbis  non  significat,  (utahi  per  extremum  ad  participationominiusscientia3,  quaseipsum 

iiitorprctantur)  beatos  non  videre  creaturas,  intuetur,  simul  elevare  ihum  ad  aliquam  par- 

illarum  conceptum  formando ,  sed  sistere  in  ticipationom  ejusdem  scientiae,   quatenus  est 

solo  csse  incrcato  :  sic  enim  iion  cognoscent  cognitio  creaturarum  in  ipsomet  Deo.  Quia 

iUas  ct  muUo  inagis  indigerent  couversione  ad  non  apparet  major  impossibilitas  in  uno,  quam 

ipsas,  ut  eas  possent  cognoscere  :  exchidit  er-  iii  alio,  ex  parte  enim  ol)jecti  assignari  non 

go  desccnsum  ad  iUas  por  iuferiorem  cognitio-  potest,  quia  si  in  objecto  aliqua  esset,  respectu 

nem  :  qiiiavidentiUas,  id)i  longe  inelius  sunt,  ipsiusmet  scientiffi  Dei,  eadom  osset,  nam  ip- 

iion  tamen  in  illo  inehori  esse  sistcndo,  sed  per  sum  met  objectum  et  incapax  hujusmodi  cog- 

iUud  eas  cogno.sccndo.  Et  lioc  confirmant,  quoe  nitionis.  Si  autem  cx  parte  objecti  non  repu- 

in  praicedcnti  capitc  cx  eodem  Bernardo  ad-  gnat,  neque  ex  parte  principii,  seu  lumiiiis  rc- 

duximus  ex  codem  libro  de  Consid.  capit.  \.  pugnabit,  ut  pcr  se  patet,  et  infra  videbimus. 


CAP.  XXV.  POSSINT-NE  VIDERI  CREATUR.^!; 
dO.  Ohjecfio.  —  Responsio. —  Diccs  :  Hoc  ar- 
gnmento  probarctnr^  posse  Denm  clcvare  in- 
tellectnm  crcatnm  ad  vidcndas  omnes  creatn- 
ras  possil)iles  in  DEO,  qnia  Dens  sna  scicntia 
omncs  illas  videt,  et  ita  ex  parte  objecti  nou 
repngnat.  Respondetnr,  ([nidqnid  sit  de  veri- 
tate  conseqnentis,  illationem  non  seqni.  Qnia 
nos  non  colligimns  ffiqnalitatem,  sed  partici- 
pationem.  DEUS  antem  cognoscit  in  se  omnia 
possibilia ,  qnia  se  comprehendit ;  intellectns 
vcro  crcatus,  licct  possit  elevari  ad  visionem 
DEI,  nou  tameu  ad  comprelieusionem,  et  ideo 
licet  possit  elevari  ad  videudas  aliqnas  creatn- 
ras  nou  seqnitnr  posse  clevari  ad  videudas 
omnes  possibiles.  Qnia  licet  cx  parte  objecti 
simplicitcr  non  repuguet,  tameu  exparte  priu- 
cipii  potest  ad  lioc  esse  uecessaria  virtus  iufi- 
nita,  cnjus  uou  est  capax  creatura.  Alio  modo 
rcspoudent  aliqui  negaudo  id,  quod  iu  ea  assu- 
mitnr  de  diviua  scieutia :  sed  id  probabitur  in- 
fra,  lib.  3,  cap.  2  et  ex  dicendis  coustabit. 

Secimda  assertio. 

20.  Dico  ergo  secundo.  Per  visiouem  Dei 
possuut  videri  creaturse  iu  DEO  tauqnam  in 
causa  et  medio  coguito  per  quod  et  iu  quo  alia 
simplici  iutnitu  et  siue  discnrsu  videntur.  Heec 
estsiuedubioseutentiaD.  Tliomse,  1  p.,  q.  12, 
art.  8  et  qnsest.  14,  art.  5,  ubi  Cajetanns  et 
Ferrarins  1,  coutra  Gentes,  cap.  49,  atque 
idem  D.  Tliomas,  qneest.  8,  deVerit.,  art.  4  et  5, 
et  qnsest.  20,  art.  4,  expresse  comparat  meta- 
phoram  speculi  cnm  liac  ratione  caiisse  et  dicit 
creaturas  potins  videri  in  Deo,  ut  iu  causa, 
quam,  ut  in  speculo.  Sic  Duraudus  in  1 ,  dist. 
35,  quaest.  2,  latius  iu  4,  dist.  49,  qusest.  3, 
Major  et  alii  citati.  Ratio  est,  quia  Deus  videt 
iu  se,  nt  iu  causa,  creaturas,  saltem  ut  possi- 
biles,  ergo  etiam  per  visiouem  creatam  divinse 
essentiaj  possuut  hoc  modo  iu  illa  videri.  An- 
tecedeus  est  seuteutia  Diouysii,  cap.  7,  de  Di- 
vinis  nomiuibus,  nbi  de  Deo  sic  loqnitnr  :  Di- 
vina  mens  omnia  contrnet  scientia,  qua;  secreta 
est  ab  omnihus,  quodper  causam  rerum  omnium 
in  se  omniim-  rerum  scientiam  anticipatam  lia- 
het,  et  infra  :  Neque  enim  ea,  quce  sunt  ex  his, 
quw  sunt  discens,  novit  divina  mens,  sed  ex  se  et 
in  se  per  causam  rerim  omnium-  cognitionem, 
scientiam ,  essentiamqtie  anticipatam  et  ante 
comprehensam  habet.  Non  quod  per  speciem 
singula  consideret ,  sedquoduno  causce  complexu 
omnia  sciat  et  contineat,  etc;  et  conclndit :  Se 
ipsam  ergo  noscens  Divina  sapientia  novit  om- 
nia.  Qnod  mnltisverbisprosequitnr  tam  aperte. 


POSSIDILES  IN  VERDO  PER  ILLIUS  VISIONEM.  151 
nt  vix  potnerit  clarioribns  verbis  id  docere. 
Atqne  ita  intellexerunt  Dionysium  expositores 
et  graviores  Scholastici,  pruisertim  D.  Thomas, 
1  part. ,  qua^st.  14,  art.  6,  ut  uifra,  hb.  3,  cap.  2, 
latius  videbimus.  Cousequeutia  vero  priucipa- 
lis  argumeuti  probata  est  in  fine  prajcedentis 
assertiouis :  tum  quia  si  ex  parte  objecti  uon 
repngnat,  non  est,  uude  repuguet  commuui- 
cari  creatnrse  per  visionem  divinse  scieutiae 
modum  illum  cognoscendi  creaturas  iu  DEO 
tanquam  iu  causa.  Tum  etiam  quia  illa  visio 
beata  est  altissima  participatio  diviuse  scieutiai 
et  per  illam  commuuicatnr ,  quod  cxcellen- 
tius  est,  scilicet  videre  diviuam  csseutiam,  cur 
ergo  uou  poterit  communicari  iu  illa  visio  ob- 
jecti  secuudarii? 

21.  At  vero  auctores  contrarise  seutentise 
cousequeuter  uegaut,  Deum  scire  creaturas 
in  se  ipso  ut  iu  causa,  expouuntque  Diouysium, 
ut  voluut :  uam  illi  coutradicere  uou  audeut. 
Ego  vero  judico,  satis  grave  commodum  esse 
id  negare,  ut  in  dicto  cap.  2,  latius  prosequar. 
Nunc  videamus,  qua  ratione  hsec  scieutia  re- 
rum  iu  Deo  ut  in  causa,  tam  beatis,  quam  Deo 
ipsi  negetur,  mde  enim  coustabit  et  possibi- 
lem  esse  et  perfectissimam  talem  scientiam. 
Nam  mirum  profecto  est,  quod  angelus  iu- 
tuendo  suam  essentiam  per  illam  et  sno  modo 
iu  illa,  quia  sine  discursu,  coguoscat  Deum  ut 
causam  sni  esse  et  quod  Deus  iutuendo  suam 
essentiam,  nou  possit  in  illa  et  per  illam  co- 
guoscere  augelum,  iit  effectum,  quem  iu  se, 
tauquam  iu  suprema  causa  emineuter  couti- 
uet.  Melius  euim  et  facilius  coguosci  videretiu' 
effectus  per  causam  et  maxime  per  illam,  quse 
sola  et  iudepeudeuter  ab  omni  alia  contiuet 
effectum,  quam  causam  per  effectum  cognosci 
possit.. 

22.  Objectio.  — Enervatur. —  Sed  ainnt :  di- 
vina  esseutia,  virtus  et  poteutia  est  res  iu  se 
omuino  absoluta,  nuUum  habeus  respectum 
realem,  uec  praidicameutalem,  uec  transceu- 
deutalem  ad  creaturas  possibiles;  ergo  fieri 
nou  potest,  nt  ex  vi  visiouis  esseutiae,  creaturffi 
possibiles  cognoscautnr.  Antecedens  suppoui- 
mus  ut  verum.  Gousequeutia  vero  probatur : 
Quia  res  absoluta  ut  absoluta,  quee  iu  suo  essc 
formaliter  uou  est  aha,  uou  ejusdem  ratiouis 
cum  illa,  uou  potest  ferre  videntem  ipsam,  iu 
coguitiouem  alterius  rei  formaliter  dissimilis. 
Nec  vero  sufficit,  quod  omnipotentia  Dei,  verbi 
gratia,  cUcat  relatiouem  ratiouis  ad  creatiu-am 
possibilem,  quia  relatio  ratiouis  iu  DEO  uou 
est,  sed  ad  intellectu  viatoris  fiugitur  :  nou 
ergo  potest  esse  ratio  cognoscendi  creaturam 


452         '  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

in  Dco,  vcl  DEUM  cum  habitudine  ad  creatu-    vam;,quameconverso.  Sivero  unum  relativum 

ram,  cum  per  illam  videatur  DEUS,  ut  in  se     ad  aliud  comparetur,  sed  licet  sint  simul  co- 

est,  atque  adeo,  ut  res  absolutissima.  Unde     gnitione,  tamen,  ut  supra  dicebam,  unum  non 

Henricus  supra  fortasse  liac   consideratione     est  medium,  vel  ratio  cognoscendi  aliud,  sed 

motus,  dicit,  si  divina  essentia  videatur  se-     oportet,  ut  intuitus  mentis  ad  utrumque  simul 

cundum  suam  absolutam   entitatem,  nidlam    tendat,  vcl  alisque  medio  cognito,  vel  per  me- 

creaturam  posse  in  illa  videri,  si  tamen  videa-    dium  tale  ,  quod  ad  utriusque  cognitionem  si- 

tur  sub  ratioue  idese  sic  posse  in  ea  videri  crea-    mul  ducat.  Ergo  relativum,  ut  relativum,  non 

turas.  Sed  de  hac  posteriori  parte  dicam  in     est  medium  cognoscendi.  Ut  ergo  aliquod  ob- 

scquenti  assertione.  Nunc  solum  assero,  illas    jectum  cognitum  ducat  in  cognitionem  alterius 

duo  non  esse  consequenter  dicta,  quia  idea,     rei  diversa?,  satis  est,  quod  illam  in  se  emi- 

prout  in  DEO  est,  tam  absoluta  res  est,  sicut    nenter  contineat,  et  quod  talem  inter  se  ha- 

ipsa  essentia  et  relatio  rationis,  sub  qua  a  no-    beant  connexionem,  ut  una  ex  alia  resultet, 

bis  concipitur,  nec  potest  esse  ratio  cognos-    vel  emanare  possit,  etiam  si  utraque  omnino 

cendi  creaturas,  nec  est  in  visione  beata,  quia    absoluta  sit.  Aliud  enim  est,  rem  esse  forma- 

non  est  in  objecto  ejus  et  per  illam  visionem    liter  respectivam :  aliud  vcro  talem  esse,  ut 

vidctur  res,  prout  est  in  se.  habeat  cum  alia  connexionem,  vel  manantis 

23.  Respondetur  acl  argimienttmi.  —  Ad  ar-     ab  illa,  vel  ex  se  producentis  illam,  Actus  enim 

gumentum  ergo  negatur  consequentia,  et  id,     creandi,  quatenus  ex  parte  DEI  inteUigitm' 

quod  in  probatione  ejus  assumitur,  scihcet,     esse  ab  aiterno  in  Deo,  absohita  res  est  in  se, 

rem  a])sohitam  non  posse  esse  medium  et  ra-    nuUumque  respectum  realem  habet,  nec  ra- 

tionem   cognoscendi  aham   rem  distinctam,     tionis  secundum  se :  et  niliilominus  est,  ut  se- 

cujus  perfectionem  et  naturam  in  se  formahter    mel  positus  in  Deo,  et  ex  se  inferat  creaturam 

non  continet.  Hoc  enim  est  totum  fundamen-    suo  tempore.  Et  e  contrario  substantia  angeh 

tum  oppositse  sententise,  quod  tanquam  per  se     alisohita  res  est  et  nihilominus  extrinseca  sua 

notum  supponere  videtur  arguens,  cum  illud    essentia  tahs  est,  ut,  nisi  ab  aho,  esse  non 

non  pro])et,  nisi  vcl  quiaunumpriuscognitum     possit.  Et  quamvis  sit  capax  relationis  reahs 

iion  ducit  in  cognitionem  aherius,pr8eterquam     ad  primam  causam,  nimirum  dependentife  ab 

iUius,  ad  quod  refertur :  vel  interrogando ;  si    illa,  nihilominus  hffic  relatio  extra  essentiam 

inium  prius  cognitum  diversum  est,  quo  pacto     et  conceptum  est  illius  rei  absolutse  quse  est 

instar  iUius  aliud  possit  quidditative  cognos(ii?     substantia  angeli. 

Scd,  si  quis  recte  consideret,  prior  non  est  25.  Qitalis  connexio  sitinter  res  alsolutas. — 
probatio,  sed  repetitio  ejusdem  propositionis  Est  ergo  inter  absohitas  res  qusedam  connexio 
per  ahos  terminos.  Dico  igitur,  ut  aliqua  res  causahtatis,  quaj  fundat  relationem,  vel  realem 
cognita  sit  medium.  ad  cognoscendum  aliam  vel  rationis  :  formahter  tamen  relatio  non  est. 
diversam  ,  etiam  quidditative  et  secundum  Unde  angelus  cognoscendo  quidditative  subs- 
proprium  conceptum  ejus,  non  esse  neccssa-  tantiam  suam  ,  cognoscit,  taleni  esse  ,  ut  non 
rium,  ut  ad  illam  dicat  rcspectum  reaiem,  aut  ex  se  liabeat  esse  actualis  essenti» ,  sed  al>  aho 
cnim  nuUum  essc  potest  tale  me(Uum,  quod  liabere  debeat,  quod  non  coguoscit  per  sohim 
cognitum,  ducat  ad  cognoscendum  aliud ,  vel  formalem  respectum,  quia,  ut  dixi ,  potius  ad 
certe  non  oportet  esse  relativum.  Nam  relati-  cognoscendum  respectum  prius  cognoscit  fuu- 
vum  non  est  proprie  ratio,  aut  medium  co-  damentum  et  terminum,  saltem  prioritate  na- 
gnosceudi  suum  tcrminum,  vel  correlativum,  tura?,  vel  rationis.  Cognoscit  ergo  intime  pene- 
nec  etiam  est  ratio  cognoscendi  alia,  ut  a  for-  trando  naturam  iUius  rei  absolutffi.  Ita  ergo 
tiori,  suppouunt  hi  auctores;  ergo  medium  una  res  absoluta  cognita  potest  ducere  in  co- 
cognoscendi,  ut  cognitum,  uon  est  relativum,  gnitionem  alterius  a  se  distinctai.  Hsec  autem 
tit  relativum ;  ergo  vel  uuilum  est,  quod  (hffi-  cognitio  uon  erit  quidditativa  respectu  alterius 
cile  cre(]itu  est,  vel  est  absolutum.  rei,  qute  per  aliam  cognoscitur  ,  quando  me- 

24.  Major  patet,  quia  rclativum,  si  compa-  dium  fucrit  infeiioiis  ordiuis.  At  si  fuerit  supe- 
rotur  ad  torminum  sccundum  se,  sic  potius  riorisordinis,  a  priori,  poterit  ducereincogni- 
cogn(Xsci  solet  ex  cognitione  fundamenti  ct  tiouem  quidditativam  alterius.  Sic  idem  an- 
tcrmini,  nam  cognoscitur  sicut  est ,  relatio  gelus  coguoscendo  suam  absohitam  naturam , 
aiitcm  conjuugit,  posito  fundamcnto  et  tcr-  coguoscit  passionem  ct  proprictatcs ,  quaj  in 
muu),  (U'go  potius  tcruiiuus,  simul  cum  fuu-  iila  virtute  coutineutur,  et  ab  iUa  mauare  pos- 
damento,  cst  mcdium  ad  cognitioncm  relati-    sunt.  Quod  nemo  negare  potcst,  uisi  ctiam  ne- 


CAP.  XXV.  POSSINT-NE  VIDERI  CREATUR^  POSSIBILES  IN  VERBO  PER  ILLIUS  VISIONEM.     153 

gct  angelos ,  coguoscere ,  sed  et  proprictates  cognoscere  omnia  per  se  ipsum  ct  ex  compre- 

suas  absquc  discursu  ct  a  priori ,  per  causam ,  liensione  sui,  ut  divus  Thomas  ssepissime  do- 

seu  in  causa,  Quod  non  solum  cst  contra  com-  cet  et  prajsertim  1,  contra  Gentes,  cap.  4G,  et 

munem  scntcntiam,  sed  etiam  contra  omncm  lib.  3,  cap.  46,  vidctur  certead  magnamDei 

i-ationcm  ;  nam  si  nos  possumus  a  priori  ali-  pcrfectionem  pertincre  :  alioqui   non  potest 

quam  proprictatcm  rci  cognoscerc  per  cssen-  pcrfectissime,  ct  a  priori  comprchendere  con- 

tiam  rci,  iutervcniente  discursu,  cur  existcnte  nexionem,  qu»  est  inter  se  et  suos  etrectus :  ut 

altiori  hunine  iutellcctus ,  nou  potcrit  idcm  latius  infra  hbro  tertio,  capite  secundo  ,  decla- 

cognosccre  absque  discursu  ?  Nos  enim  quando  rabo.  Quod  si  hoc  est Deo  possibile ,  ibi  cessat  iUa 

a  priori  cognoscimus  proprietatcm  pcr  esscn-  interrogatio  et  falsum  iuvenitur  illud  princi- 

tiam  rei ,  non  id  cognoscimus  pcr  rclationcm  pium,  quod  una  rcs  absohita  non  possit  ducere 

propriam   intcr  iUas ,  scd  per  connexionem  in  cognitionem   aUerius  et  conchiditur  ratio 

naturahs  dimanatiouis ,  qucm  coUigimus  ex  supra  facta,  quod  possit  Deus  participationem 

ipsa  essentia  rei  in  se  absohite  cognita  :  qui  hujus  perfectionis  communicare  beatis  per  sui 

ergo  habet  altiushimen,  poterit  eamdem  pro-  claram  visiouem. 

prietatem  cognoscere  iu  ipsamet  natura  al-  27,  Ohjectio.  —  Sohitur.  — Sed  tunc  obji- 

tius  cognita,  Tunc  ergo  pcr  coguitioncm  unius  citur  ulterius,  quia  Deus  non  scit  creaturas, 

rei  absohitffi  devenit  quis  in  cognitionem  aUe-  quia  est  causa  earum,  sed  potius  e  contrario 

rius  rei  diversse  formahter  ;   nam  sub.stantia  ideo  potest  esse  causa,  quia  habet  perfectam 

angeh  absohita  cst,  et  uon  dicit  relationem  ad  scientiam  earum,  ergo  non  scit  eas  in  se  tau- 

suam  proprietatem,  uec  iUam  iu  se  formahter  quam  in  causa,  ergo  nec  beati  vident  in  iUo 

contiuet,  sed  eminenter  et  proprietas  etiam  in  ut  in  causa.  Antecedens  patet,  quia  Deus  est 

se  potest  esse  absohita  res  et  distincta  ab  essen-  agens  per  inteUectum  et  per  vohmtatem,  ergo 

tia,  a  qua  manat.  Ad  hunc  ergo  modum  intel-  operatur,  quia  inteUigit.  Respondetur,  cum 

hgeudum  est ,  in  essentia  divina ,  qute  in  se  Deus  sit  suum  inteUigere,  sicut  est  suum  esse, 

quidem  absohitissima  res  est,  tamen  creaturas  non  potest  cognoscere  creaturas  in  se  ut  in 

omnes  possibUes  ita  in  se  eminenter  continet,  causa,  quin  cognoscat  iUas  in  sua  scientia,  quae 

ut  ab  iUo  quodammodo  creaturse  manent ,  vel  cum  simphcissima  sit  et  infinite  perfecta,  est 

in  esse  possibih,  quateuus  essc  possunt  per  reflexiva  in  se  ipsam,namDeussciendo  seper- 

ahquam  participationem  iUius  divini  esse,  vel  fectissimo  modo,  scit  se  scire  et  ideo  inteUigi 

in  esse  actuah,  si  vohmtas  Dei  accedat.  potest,  Deum  simul  et  scire  creaturas  in  se, 

26.  Inquisitioni  cuidam  respondetur. — Cum  ut  in  causa  et  per  scientiam  ipsam  constitui 

autem  interrogatur,  si  unum  est  ab  aho  diver-  sulilcientem  causam  earum,  Quod  facihus  in- 

sum :  Quomodo  instar  illius,  cogniti,  ahud  pos-  teUigi  potest  respectu  visionis  beatificee,  quia 

sit  quidditative  cognosci?  Respondetur,  quan-  ipsa  scientia  increata  Dei  est  objectum  direc- 

do  unum  per  ahud  cognoscitur  dicto  modo,  tum  Uhus  visionis,  et  ideo  quamvis  demus,  il- 

non  cognosci  instar  illius,  quia  hoc  significat  lam  scientiam  constituere  Deum  in  ratione 

unum  cognosci  per  quamdam  comparationem  causee  sufficientis,  nihilominus  optime  inteUi- 

ad  aliud,  vel  per  convenientiam,  seu  simihtu-  gimus  videri  creaturas  in  Deo  ut  in  causa,  Se- 

dinem  cum  iUo.  Non  cognoscuntur  autem  hoc  cundo  facihus  secundum  nostrum  modum  in- 

modo  creaturse  in  Deo,  nec  in  universum  efliec-  teUigendi  respondetur  ex  divo  Thoma,  1  parte, 

tus  in  causa  sequivoca  et  superiori ,  nec  pro-  qusest.  19,  art.  4  ad  4,  et  qusest.  25,  art.  1  ad  4, 

prietas  in  essentia.   Id  ergo ,  quod  per  ahud  scientiam  Dei  coucurrere  ad  causahtatem  per 

medium  coguitum  exacte  cognoscitur,  tale  co-  modum  dmgentis  vohnitatem  et  omnipoten- 

gnoscitur,  qualeest  et  per  conceptum  non  mi-  tiam.  Unde  nou  constituitur  Deus  formaUter 

nus  proprie  et  absohite  reprffisentantem  natu-  loquendo  potens  ad  agendum  per  scientiam, 

ram  ejus,  quam  si  iUud  sohun  dirccte  repree-  sed  per  suam  substantiam  et  omnipotentiam  : 

sentaret  :  tamen  quia  res  aha  cognita  propter  scientia  vero  est  vehiti  conditio  necessaria  ad 

suam  pecuharem  conditionem ,  vel  exceUen-  perfectum  modum  agendi.  Quocirca  loquendo 

tiam,  duci  mentem  ad  aUeram,  quam  in  se  ah-  formahter  de  principio  per  se  agendi,  non  ideo 

quo  modo  continet,et  cum  qua  habct  connexio-  potens  est  Deus  efficcre  omnia,  quia  scit  om- 

nem  a  nobis  expUcatam ,  ideo  esse  potest  me-  nia,  sed  quia  habet  talem  potentiam  et  effica- 

dium  ad  cognosccndum  aham  non  instar  sui,  ciam,  qure  immediate  convenit  iUi  ratione  suse 

sed  secuudum  iUud  esse,  quod  a  se  potest  par-  perfectissiraa3  essentiffi,  quee  ex  vi  sua;  perfec- 

ticipare.  Et  quod  hoc  modo  sit  possibile  Deo,  tionis  essentiahs  et  quatenus  est  ipsum  esse 


154  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

per  essentiam,  eminenter  continens  omne  esse^  partem  docuit  absolute  Henricus,  dict.  quod- 
est  principium  principale  potens  ad  faciendum  libet  1,  qusestione  4,  male  tamen  explicat  et 
omnia,  iitinfra,li])rotertio,  latiusdeclarabitur.  probat  cx  respectu  rationis  idese  ad  rem  in 
Hinc  ergo  etiam  habet  Deus,  ut  sit  potens  ad  illa  repreesentatam ;  nam  respectu  rationis  non 
cognoscendum  omnia,  atque  adeo  ut  sit  suf-  potest  conducere  ad  propriam  scientiam  rei, 
ficiens  medium  et  principium,  in  quo  possint  prout  in  se  est,  ut  bene  supra  probatum  cst. 
omnia  cognosci.  Exemplo  declaratur  in  angelo 
movente  coelum :  nam  operatur  ille  ut  agens 
intellectuale  per  intellectum  et  voluntatem,  et 
tamen  non  intelligitur  formaliter  constitui  po- 


Male  etiam  excludit  alium  modum  cognoscen- 
di  res  in  Deo,  ut  visum  est,  imo  statim  dice- 
mus,  hunc  modum  sine  alio  non  posse  recte 
subsistere.  Solet  autem  hsec  assertio  probari 


tens  ad  movendum  per  intelligentiam,  sed  per  ex  Augustino,  Hbro  83,  queest.  46.  Sed  ibi  so- 

potentiam  motivam,  quse  per  cognitionem  di-  lum  docet  Augustinus,  beatos  videndo  Deum 

rigitur  et  per  vokmtatem  applicatur  ad  agen-  videre  creaturarum  ideas  et  illas  videndo  bea- 

dum.  Quod  non  olistat,  quominus  in  ipsa  po-  tos  fieri :  unde  plane  loquitur  de  ideis  secmi- 

tentia  motiva  possit  cognosci  effectus  ejus,  si  dum  esse  increatum,  quod  in  Deo  habent,  ne- 

ahoqui  illum  in  se  continet  eminenter.  que  ibi  mentionem  uUam  creaturarum  facit, 

28.   Ohjidtiir  verim. — RespondeUir.  —  Sed  quse  in  ideis  videntm'.  Quomodo  autem  locus 


iUe  possit  induci,  statim  declarabo.  Facihus 
probatur  ex  ahis  locis  ejusdem  Augustini  su- 
pra  citatis,  quateuus  ait,  per  cognitiQuem  ma- 
tutinam  videri  creaturas  in  arte  Dei  :  idese 
enim  ut  hbro  tertio  dicitur  in  arte  Dei  sunt, 
imo  sunt  quasi  uUimus  actus  et  forma  artis 
per  cjuam  Deus  ex  parte  inteUectus  proxime 
operatur.   Ratione  declaratur  assertio,    quia 


instant  ahqui.  Nam  si  per  impossibile  Deus  non 

esse  omnipotens,  per  locum  intrinsecum  non 

sequitur,eum  carere  scientiacreaturarum,  quia 

hsec  attributa  sunt  distincta,  et  unum  non  est 

ita   connexum  cum  aho,  ut  Deus  sit  omnis- 

ciens,  quia  est  omnipotens,  ergo  ex  vi  iUatio- 

nis  non  sequitur,  ablata  potentia,  auferri  scien- 

tiam,  ergo  omnipotentia  cognita  non  est  ratio 

cognoscendi  creatm^as.  Respondetur  imprimis,     beati  videntes  DEUM,  vident  conceptum  for- 

hoc  argumento  non  probari,  creaturas  non    malem,  seu  verbum,  quod  per  suam  scientiam 

posse  cognosci  per  hoc  medium  ;  sed  ad  sum-    practicam  habet  de  creaturis^  sed  iUe  concep- 

mum  posse  a  Deo  aho  etiam  modo  cognosci,     tus  increatus  Dei  reprtesentat  omnes  creaturas 

quod  nunc  non  disputamus.  Unde  loquendo  de    per  iUiun  cognitas  :  ergo  in  iUo  Verbo  Dei  vi- 

iUa  scientia,  prout  est  per  tale  medium,  scih-    so,  et  in  se  continente  ideas  creaturarum,  po- 

cet  per  continentiam  eminentialem  et  omni-    terit,  qui  ilhid  videt,  videre  creaturas  in  iUo 

potentiam  cognitam  :  sic  dicimus,  ablata  om-    reprsesentatas,  plures,  vel  pauciores  pro  cap- 

nipotentia per  locum  intrinsecum  auferri  scien-    tu  suo. 


tiam  creaturarum,  quia  toUitur  medium  et 
ratio  cognoscendi.  Sicut  si  a  substantia  angeh 
auferas  vim  iUam,  a  qua  fluit  intellectus,  con- 
sequentcr  auferes  ab  angelo  iUam  scientiam, 
qua  in  sua  essentia  videt  inteUectum  suum. 


30.  Difficultati  qncs  suboriripoterat,  occur- 
ritur.  —  Neque  huic  cognitioni  obstat,  quod 
ionceptus  Dei,  seu  Verbum  ut  est  de  creaturis, 
est  in  se  omnino  absohitum  reahter  respectu 
creaturarum,  nam  reprsesentatio  iUa  non  est 


non,  iuquam,  hoc 


Adde,  quod  ablata  a  Deo  omnipotentia,  aufe-    vera  relatio  et  hcet  a  nobis  concipiatur  ad  mo- 

runtur  creaturse  etiam  ut  possibUes  ;  imo  tunc     dum  respectus,  parum  id  refert  ad  iUam  co- 

imphcaret  contradictionem  iUas  esse  et  sic  au-    gnitionem,  ut  dictum  est 

fertur  omnino  objectum  tahs  scientise  et  con- 

sequenter  ctiam  scientia  :  qu»  iUationes  om- 

nes  sunt  per  locum   intrinsecum,  hcet  non 

omnes  eeque  immediate.  Hic  ergo  modus  vi- 

dcndi  creaturas  in  Deo  ut  in  causa  et  possibi- 

hs  et  verus  est,  sed  videndum  superest,  an  sit 

unicus. 


obstat,  quia  (ut  dictum  etiam  est)  inter  res  ab- 
sohitas,  ut  absolutffi  sunt,  potest  esse  connexio 
in  cognitioue,quatenus  unapotest  ducere  men- 
tem  in  cognitionem  aUerius.  Quod  sicut  con- 
tingit  ratione  emanationis  vel  productionis  ^ 
aut  virtutis,  ita  potest  contingere  ratione  re- 
prsesentationis,  quia  ea  ratione  habeut  rcs  ab- 
29.  Tertia  assertio.  —  Explicatiir.  —  Dico  sohitcc  ut  alisolutce  sunt,  quamdam  unitatem, 
crgo  tertio.  Non  est  improbabile,  beatos  videre  ratione  cujus  potest  una  cognita  ducere  iu  co- 
creaturas  in  Deo  tanquam  in  idea,  seu  Vcrbo  gnitionem  alterius.  Ut  imago  ducit  in  prototypi 
ct  ratione  iUarum.  Per  iUam  vero  scientiam  cognitionem,  non  ratione  relationis  formahter 
non  cognoscerentur  creaturaa  sccundum  pro-  loquendo,  scd  propter  unitatem,  quaj  est  fim- 
prias  rationes,  nisi  prior  interveniret,  Priorcm    damentum  relatiouis.  Ita  crgo  idea,  quam  Deus 


CAP.  XXV.  POSSINT-NE  VIDEW  CREATUR^  POSSIBILES  IN  VERBO  PER  ILLIUS  VISIONEM.     155 

Jiabct  do  aliqua  re,  potcst  dnccrc  in  illius  rei  32.  Solmtiir. — Respondcri  potcst  imprimis 

cognitioncm.Quiupotius  addo^nonposscidcas  ncgando  assimiptum,  vcl  quia  licct  idca,  aut 

divinas  distinctc  cognosci,  nisi  vidcantur  res  vcrbum  non  po.stulct  cx  se,  ut  sit  medium  co- 

quarum  sunt  idese  ct  hoc  modo  induci  potest  gnitum  scd  aliam  rationcm  mcdii  incogniti 

locusillc  Augustini  in  dic.  qua;st.  40,  aitcnim,  hal)cat  ;  nihilominus  cam  non  repugnat  csse 

bcatos  ita  distincte  viderc  idcas,  ut  videant  medium  cognitum  in  quo,ut  in  objcctoproxi- 

propriara  rationcm,  pcr  quam  singula  creata  mo,  ahud  videatur  :  non  quidcm  sistendo  in 

sunt,  quod  ct  Deus  ipse  distinctissimc  vidct  et  ipsa  idca  tanquam  in  imagine  habente  simiH- 

pcr  proprias  singularum  rerum  rationes,  u-  tudincm  formalem  cum  rc  ideata,  hanc  enim 

namquamque  condit,  et  non  per  rationem  leo-  re  vera  non  habet,  ut  sa^pe  dictum  est ;  sed  per 

nis  crcat  hominem,  ncc  e  contrario,  hoc  cnim  idcam  tcndendo  ad  rem  rcpra^scntatam  prop- 

al)sin'dum  csse  Augustinus  ibi  cxistimat.  Ad  ter  conncxionem,  non  relationis,  scd  causalita- 

hanc  autcm  distinctam  cognitioncm  idcarum  tis,  vel  rcprajsentationis,  vel  etiam  addi  potest 

necessarium  non  est,  iit  Dcus,  vcl  beatus  intcr  quod  licct  forte  species  creata  non  liabeat  tan- 

ipsas  rationes  distinctionem  rationis  confmgat :  tam  perfectionem,  ut  possit  esse  tale  medium, 

necessarium  tamen  est,  ut  illam  rcm  absolu-  nihilominus  idcam  incrcatam  esse  ad  hoc  suf- 

tam,  qufe  est  idca,  conjunctim  vidcat  cum  re-  ficientempropter  summamilliuspcrfectionem. 

l)us,  quaj  per  illam  formari  possunt,  ut  dis-  33.  Sed  licct  hoc  utrumquc  defendi  possit, 

tinctc,  id  est,  clare  et  perspicuc  cognoscat ,  probabilius  dicitur,  idcam  divinam  ideo  esse 

quomodo  sccundum  illam  rationcm  hoc,  vel  posse  medium  cognoscendi  crcaturam ,  quia 

illud  creabilc  sit.  Sicut  setcrnus  Patcr  videt,  se  talis  est,  ut  virtuahter  contineat  rem  ideatam, 

gcnerare  Filium  per  inteUectum  suuni  et  pro-  tanquam  eminens  causa  cjus.  Et  ob  hanc  cau- 

ducereSpiritumsanctum  per  voluntatem  suam  sam  in  posteriori  partc  assertionis  addidi  solas 

ad  quod  necesse  est,  ut  coguoscat,  vel  fingat  ideas  per  sc  spcctatas  et  prajscindcndo  illas  a 

distinctionem  inter  intellcctum  suum,  et  vo-  continentia  eminentiali,  quam  habent  creatu- 

luntatem,  necessarium  tamen  est,  ut  illammct  rse  in  esscntia  DEI,  non  essc  suf&ciens  mcdium 

pcrfcctioncm  suam  absolutissimam  in  se,  quse  cognitum,  per  quod  possint  creaturee  secun- 

est  intellectus  et  voluntas,  comparet  cum  per-  dum  proprias  naturas  cognosci.  Unde  ctiam 

sonis,  quas  producit,  ut  distincte  videat,  quo-  Deus  ipse  licet  a  nobis  intelligatur,  ut  formaus 

modo  perfectio  illa  sit  principium ,  quo  lisec  directum  conceptum,  seu  ideam  creaturarum 

vel  illa  persona  producitur.  Unde  etiam  intel-  et  quasi  reflexe  cognoscere  sc  habere  in  suo 

ligitur,  posse  rem  absolutam  perfecte  cogni-  conceptu  ideam  crcaturse  ;  nihilominus  non 

tam  ducere  mentem  ad  ahquid  aliud  ultra  intelligitur  cognoseere  creaturam  pcr  hunc 

ipsam  cognoscendum  :  cum  ergo  Augustinus  conceptum,  ut  reflexum,  sed  per  priorcm  di- 

ibi  doceat,  vidcre  beatos  ideas,  ut  sunt  proprise  rectum  ,  vel  saltem  non  intelligitur  posse  lia- 

rationes  singularum  rerum  factarum,  profecto  bere  distinctam  cognitionem  creaturarum  per 

sentit,  eadem  scientia  videre  res  reprsesenta-  postcriorcm  conceptum,  nisi  in  quantum  sup- 

taSj  quia  illa  distincta  cognitio  idcarum,  cum  ponit  priorem  et  quasi  ab  illo  juvatur.  Sic  crgo 

objectorum  cognitione  conjuncta  est,  ut  de-  in  preesenti  dicimus,  ideam  ut  cognitam  a 

claravi.  beato  per  se  spectatam,  non  cssc  sufficicntem 

31.  Difficultas.  — Major  difficultas  in  hac  rationcm  cognoscendi  creaturas,  tamcn,  sup- 

assertione  est,  quia  reprsesentatio  Verbi,  seu  posita  alia  cognitione  creaturarum  in  esscntia 

conceptus,  aut  speciei  expressse  non  est  objec-  divina,  tanquam  in  causa,  cognitionem  etiam 

tiva,  sed  formalis  :  non  est  crgo  ratio  cognos-  ipsius  idcse  multum  juvare,  ut  cognitio  crea- 

cendi  ut  mcdium  cognitum,  sed  solum  ut  ra-  turse  per  illud  medium,  unite  complcctens  il- 

tio  cognoscendi  incoguita  ;  ergo  licetyerbum  lam  duplicem  rationem,  pcrfecte  videatur.At- 

increatum  videatur  a  beatis  objective  ct  in  se,  que  ita  cum  dicuntur  creaturse  cognosci  in 

non  potcrunt  in  illo  videri  creaturse  ex  vi  re-  vcrbo,  ut  in  arte,  vel  idea,  per  quam  fiunt,  ita 

prtesentationis  idcahs.  Confirmatur ,  quia  alias  accipiendum  esse,  ut  non  excludatur  prius  me- 

etiam  posset  unus  bcatus  viderc  divmam  es-  dium,  nequc  hoc  absque  illo  rcputctur  suffi- 

sentiam  in  Verbo  altcrius  clare  et  quidditative,  ciens.  Et  hoc  modo  intelligendus  est  Augusti- 

quia  hoc  modo  videt  unus  beatus  Deum  per  nus,lociscitatis.  Potestquehocsumiexdoctriua 

verbum  creatum  Dei,  quod  in  se  concipit,  er-  Scoti  in  quodlib.  q.  14,  §  ult.,  Henrici,  quod- 

go  alius  videndo  vcrbum  alterius  in  illo  pote-  lib.  7,  qusest.  4,  Gabrielis, lect.  31,  in  Can.,  1.  3. 

rit  videre  divinam  essentiam,  prout  in  se  est.  34.  Quomodo  beati  creaturas  in  essentia  di- 


156  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  TJNUS  EST. 

mna  tanquam  insppxulo  mdere  dicantur.  —  Ex  dici  videri  in  verbo  solum,  qnia  concomitan- 

dictis  etiam  colligi  potcst,  qiiomodo  intelligen-  ter  videntur  eadem  visione,  qua  verbum  et 

da  sit  metaphorica  quaedam  locutio,  qua  dici  per  idem  himen  glorise  et  per  eamdem  spe- 

solet,  beatos  videre  in  essentia  divina  creatu-  ciem  inteUigibilem,  seu  per  eamdem  essentiam 

ras  tanquam  in  speculo.  Qui  modus  loquendi  divinam  unitam  per  modum  .speciei.  Et  impri- 

allegari  solet  ex  Augustino,  epist.  112,  sed  ibi  mis  jam  supra  ostendi,  ilhim  modum  conco- 

cap.  4  et  sequentibus  sohim  docet  Augustinus  mitantise  non  sufficere,  ut  unum  dicatur  in 

videri  Deum,  quando  vuh  et  quomodo  vuh,  et  aho  cognosci,  nec  unitatem  speciei,  luminis  et 

prfficipue  tractat  de  visionibus  DEI  sub  specie  actus,  quia  res  nec  in  specie,  nec  in  lumine, 

corporali.  Habetur  tamen  nomine  Augustini  nec  in  aetu  ipso  videtur,  ut  in  viso  corporeo 

in  9  tom.,hb.  de  Triphci  habitac.  cap.,  uh,  et  manifestum  est  :  eademque  ratio  est  de  spiri- 

ea  utitur   Concihum  Senonense  supra,  et  D.  tuaU  visione,  ut  supra  etiam  tetigimus,  trac- 

Thomas  1  p.,  qugest.  14,  art.  5  et  qusest.  12,  tando  de  verbo  beatorum.  Sed,  omisso  modo 

art.  8  ad  2  et  ibi  Cajetanus,  item  D.  Thomas  loquendi,  ostendo  vel  impossibile,  vel  incredi- 

in  3,  d.  14,  qusest.  1,  art.  4,  qugestiuncula  4  bile  esse  iUo  modo>ideri  simul  essentiam  di- 

ad  1 .  Hsec  igitur  comparatio,  seu  locutio  con-  vinam  et  creatam  uno  actu,  quia  vel  id  fieret 

temnenda  non  est,  non  e.st  tamen  cum  pro-  per  iUam  visionem  secundum  diver.sas  ejus 

prietate,  vel  perfecta  simihtudine  accipienda,  partes,  ex  quibus  inteUigatur  componi,  aut 

sed  per  quamdam  metaphoram  et  perfectam  quia  idem  actus  omnino  indivisibiUs  seque  pri- 

simiUtudinem.  Nam  imprimis,  juxta  senten-  mo  etdirecte  attingitutrumque  objectum,non 

tiam  magis  philosophia  probatam,  cum  res  per  quatenus  inter  .se  habent  connexionem,  sed  ab- 

specuhim  videtur,  visio  tahs  rei  non  termina-  sohite,  immediate  et  in  se  ;  sed][neutrum  dici 

tur  proxime  ad  imaginem  quasi  depictam  in  potest,  ergo. 

speculo,  sed  ad  rem  ipsam  immediate,  cujus  36.  Roboratur  pars  minoris  prior.  —  Prior 

species  mediante  speculo  per  reflexionem  ad  pars  minoris  probatur,  quia  duobus  modis  po- 

oculum  pervenit.  Quod  si  simul  videtur  specu-  test  inteUigi,  actum  iUum  componi  ex  duabus 

lum  solum  est  concomitanter,  quia  ipsum  e-  iUis  partibus.  Primo  quod  utraque  iUarum  sit 

tiam  speciem  sui  mittit  ad  ocuhim  :  si  autem  in  se  omnino  indivisibiUs  extensive  et  quod 

poneremus  impediri  specuhim,  ne  sui  speciem  inter  se  uniantur  aUquo  modo  unionis  :  et  hic 

mitteret,  vel  DEUS  cum  iUo  non  concurreret,  modus,  neque  hactenus  excogitatus  est  ab  aU- 

et  concurreret  cum  specie  aUerius  objecti  ad  quo  auctore,  quia  entitates,  seu  partes  in  se 

reflexionem  ejus,  videretur  plane  res  per  spe-  indivisibiles  non  possunt  uniri  inter  se  per 

cuhim,  non  viso  speculo.  Visio  ergo  iUa,  qua-  modum  continuationis ,  quia  hic  modus  est 

tenus  ad  rem  aUam  per  specuhim  terminatur,  proprius  rerum  habentium  aUquam  latitudi- 

non  terminatur  prius  ad  specuhim,  ut  afiec-  nem,  secundum  quam  possunt  habere  aUquem 

tum  specie  taUs  objecti  et  ita  non  est  medium  terminum  communem  indivisibUem.  At  vero, 

cognitum  proprie,  ac  per  se  loquendo.  In  hoc  sechisa  hac  unione  per  modum  continuationis 

ergo  non  tenet  in  prajsenti  simiUtudo  specuU,  non  potest  inteUigi  aUus  modus  unionis  inter 

sed  solum  in  hoc,  quod  sicut  speculum  obji-  has  partes  indivisibiles,  nisi  per  modus  actus 

citur  visui  et  visus  tendendo  in  iUud,  transit  et  potentise ,  seu  objecti  et  actus,  seu  aUquo 

ad  rem  aUam  repraesentatam  per  Uhid  :  ita  alio  simUi  vel  proportionah  iUi,  hic  autem  ne- 

beatus  intuendo  essentiam  divinam  per  iUam  que  inteUigi  potest  talis  modus  unionis,  neque 

transit  ad  creaturas,   In  hoc  ergo  solum  est  ahqua  iUius  ratio  reddi  potest,  ergo.  Probatur 

comparatio,  in  modo  vero  minime.  Dicitur  au-  minor  :  nam  si  qusUbet  Ularum  entitatum  per 

tem  divina  essentia  .specuhim  voluntarium ,  se  primo  et  directe  tendit  in  suum  objectum 

quia  solum  videtur  quando  et  a  quibus  vult.  sine  ordine,  vel  habitudine  objectorum  inter 

35.  Assertio  nltima.  —  Dico  lUtimo  :  si  di-  se,  non  est,  cur  una  ad  alteram  comparetur  ut 

vina  cssentia  non  potest  esse  ratio  videndi  crea-  potentia  ad  actum,  neque  cur  una  aUam  per  se 

turas  in  ip.sa  vel  omnino  fieri  non  posset,  ut  supponat,  vel  ab  iUa  pendeat :  erunt  ergo  iUa3 

crcaturffi  viderentur  eadem  indivisibiU  visione,  duo  entitates  duo   actus  ,  neque  fingi  potest 

qua  videtur  Deus,  vel  saUcm  credibile  non  es-  ratio  aut  modus,  quo  in  unum  coalescant. 

set,  ita  fieri.  Hanc  conclusionem  pono  ad  de-  37.  Ohjectioni  via  pra^cluditicr.—Qnod  si  di- 

clarandam  ampUus  necessitatem  iUius  modi  cantur  illee  duse  entitates  esse  in  se  divisibUes 

cognoscendi  creaturas  in  Deo.  Et  ad  refeUen-  et  uniri  per  modum  cujusdam  continuationis, 

dam  sententiamj  iUam,  quai  asscrit,  creaturas  sicut  dc  gradibus  intensiouis  dicitur ;  hoc  im- 


CAP.  XXV.  POSSINT-NE  VIDERl  CREATUR^  POSSIBILES  IN  VLRBO  PER  ILLIUS  VISIONEM.       d57 

piignatur  primo  quia  non  est,  uudc  hujusmo-  scilicct  possit  ille  actus  essc  indivisibilis  com- 

di  eutitates  in  se  habeant  latitudinem  quasi  plcctens  utrumquc  objectum  aque  primo.  In 

extensivam  respectu  singulorum  objectorum.  quo  difficilius  est  ostendere  impossibilitatem 

Constituamus  enim  per  illas  videri  Deum  et  simpliciter,  quiajuxtacommuncmsentcntiam, 

angckim :  ille  actus,  quatenus  terminatur  ad  angehis  una  specie  et  actu  universaU  intcUigit 

Deum  pra>cise,  nou  cst,  undc  haljcat  latitudi-  simul  phucs  res,  non  inteUigendo  unam  in  aUa 

nem  seu  divisibilitatcm  quasi  extensivam  in  vcl  pcr  aUam,  scd  singulas  dirccte  et  in  se.  Ni- 

cntitate,  cum  neque  ex  subjecto,  neque  ex  ob-  hilominus  sine  causa  fingcrctur  hujusmodi  vi- 

jeeto  possit  iUam  habere :  utrumque  cuim  indi-  sio  Dei  ct  creaturarum.  Tum  quia  Ula  non 

visibile  est.  Unde  quidquid  cntitatis  est  in  illo  confert  per  sc  ad  habitudinem,  quia  creaturse 

actUj  prout  versatur  circa  Deum,  totum  tendit  cognita  pcr  se  non  bcatiUcant.  Tum  etiam, 

in  Deum  secundum  idem ;  ergo  in  iUa  ratione  quia  si  sokim  concomitanter  cognoscuntur , 

non  potcst  inteUigi  latitudo  extensiva  in  iUo  indc  non  crescit  visio  Dei,  neque  e  contrario 

actu.  Atque  eadem  ratio  fieri  potest  de  altera  visio  creaturarum  inde  perUcitur,  quia  non 

parte  iUius  actus,  quatenus  terminatur  ad  an-  videntur  per  Deum  nec  in  Deo.  Unde  taUs  cog- 

gehim,  ct  sic  de  aUis:  crgo  ncccsse  est  intcUi-  nitio  creaturarum  pcr  camdemvisioncm  sokim 

gere  singulas  illas  cntitates  quffi  vocantur  par-  concomitauter  niliil  conferre  potest  ad  rcddcn- 

tiales,  in  se  indivisibiles  extensive.  dam  rationem  cur  pcr  iUam  visioncm  non  com- 

38.  Secundo  ctiam  si  fingcrcmus  iUas  esse  prehcndatur  Dcus,  quod  in  hoc  puncto  magni 
(UvisibUcs,  non  posscnt  habere  tcrminum  com-  pondcris  est,  ut  infra  dicam.  Secundo,  iUe  mo- 
numem  quo  unirentur.  Nam  interrogo  quod-  dus  universaUs  cognitionis  habet  locum  res- 
nam  objectum  respiciat  iUc  tcrminus,  ut  in  pectu  rcrum  quse  sunt  inferiores  cognosccnte, 
cxcmplo  posito,  au  terminetur  ad  angekun,  vcl  non  vero  respcctu  supcrioris,  ut  in  exemplo 
ad  Deumtantum?Si  adDeum,  ergo  non  potest  dato,  Ucet  angckis  ex  rebus  inferioribus  cog- 
terminare  aUam  partem  iUius  actus,  qua  vide-  noscat  plures  uno  actu,  quia  virtus  ct  capacitas 
tur  angckis,  cum  non  versetur  circa  objectum  ejus  cxcedit  perfectionem  et  cognoscibiUtatem 
ejus.  Si  ad  augekim,  eadem  ratione  non  potc-  siugularum,  tamcn  rcspcctu  superiorum  ange- 
rit  terminare  aliam  partcm  qua  videtur  Dcus.  lorum,  infcrior  non  potcst  pku-es  cognoscere 
Nec  vero  potest  dici  quod  terminctur  ad  utrum-  una  spccie  vcl  actu,  quia  virtus  cjus  non  adse- 
que,  tum  quia  esset  altioris  rationis  quam  sit  quat,  nequc  exhaurit  totam  cognoscibiUtatem 
totus  actus  secundum  omncs  partes  suas :  tum  quai  est  in  uno  superiori  angelo.  Sed  in  prse- 
etiam,  quia  si  datur  unum  iudivisibile,  quod  scnti  visio  divinae  esscntise  cst  visio  suprcmi 
objective  tcrminetur  simul  ad  Dcum  et  creatu-  objccti  quod  superat  virtutem  cujuscumque 
ram,  mclius  diccretur  totum  actum  esse  indivi-  cognoscentis  creati :  ergo  non  est  cur  respectu 
sibilem  et  reprsesentare  utrumque  objectum  taUs  objccti  Ungamus  visionem  uuiversalem, 
simul,  qiua  non  est  major  ratio  de  toto  actu  qute  per  solam  concomitantiam  comprehendat 
quam  de  quaUbct  cntitatc  indivisibiU.  Neque  tale  objectum  et  aUas  res. 

etiam  dici  potcst  iUum  terminum  communem  40.  Atque  Uinc  fit  mihi  valde  probabUe  ta- 

non  rcspicere  aliquod  objcctum.  Contra  hoc  lem  visionem  creatam  essc  impossibilem,  prout 

enim  imprimis  proccdit  ratio  facta,  scUicet,  Durandus  sentit  in  1,  d.  35,  q.  1,  num.  14,  et 

quod  iUe  esset  akerius  rationis  a  tota  cntUate  significat  Ferrarius  1,  contra  Gentes,  cap.  49, 

actus,  et  ab  omnibus  aUis  indivisibUibus  termi-  Hcnricus  quodUb.  9,  q.  25.  Et  ratio  est  quia 

nis  ejus,  et  pra^tcrea,  quia  cum  iUe  sit  unus  cum  actus  visionis  sumat  spcciem  ex  objecto, 

actus  visionis  integer  ct  totaUs,  nccessc  est  ut  uon  potest  idem  actus  iudivisibiUs  et  creatus 

totus  tendat  in  objcctum,  quiatotus  cst  reprse-  tendere  in  plura,  ut  pku-a,  nisi  quatcnus  Ula 

seutativus  iUius,  et  quidquid  fiugatur  iu  taU  conveniunt  in  aUqua  una  ratione  objectiva  sub 

actu  quod  ad  rcpreesentandum  objectum  non  ratione  cognoscibiUs  scu  intcUigibUis :  Deus 

scrviat,  est  impertineus  et  prajtcr  naturam  ta-  autcm  prout  in  se  visibiUs  est  sicut  est,  non 

hs  actus.  Non  potest  crgo  assignari  tcrminus  habet  hujusmodi  convcnicntiam  cum  creatura, 

communis  quo  uuiantur  tales  partes,  et  consc-  quia  sicut  habet  aUiorem  modum  esscndi,  quam 

quenter  si  iUre  suut,  non  sunt  duee  partes,  sed  omnis  crcatura  tanquam  purissimus  actus,  ita 

duo  actus,  nisi  vocctur  unus  tantum  pcr  quam-  habet  supremam  quamdam  rationcm  objecti 

dam  coUectionem  seu  aggregationem,  quod  iuteUigibiUs,  quse  non  reperitur  in  aUqua  crea- 

pertinebit  ad  quKstioncm  dc  nominc.  tura.   Proptcr  quod,  ut  diximus,  visio  iUius 

39.  Superest  ut  dicamus  de  aUera  parte ;  an  nuUi  creaturas  potest  esse  counaturalis,  ergo 


158  LIB.  II,  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

non  potest  excogitari  iina  aliqua  ratio  objec-  talem  illum  efficeret^  quia  per  speciem  pro- 

tiva  in  qua  conveniant  Deus  et  creatura,  nt  ab  priam  fieri  posset^  hoc  enim  est  supplere  effi- 

illa  sumat  speciem  ille  actus  de  quo  agimus.  cientiam  alterius.  Alio  modo  potest  Deus  con- 

Neque  refert  si  quis  dicat  rationem  entis  suffi-  currere  ad  cognoscendam  creaturam  per  mo- 

cere :  quia  visio  Dei  ex  propria  et  specifica  per-  dum  supremi  objecti  actu  intelligibilis,  quod 

fectione  sua  non  tendit  in  communem  ratio-  per  se  ipsum  potest  influere  cum  potentia,  et 

nem  entis,  sed  in  eminentissimam  perfectionem  hic  modus  proprie  pertinet  ad  visionem  beatam. 

entis,  quffi  est  in  Deo,  et  prout  est  in  altiori  Tamen  sicut  Deus  ahter  est  sua  essentia :  ahter 

modo,  quam  esse  possit  in  quacumque  crea-  vero  continet  creaturas  (nam  est  sua  essentia 

tura.  Relinquitur  ergo  ut  visio  Dei  et  creatura3  formaHter,  continetverocreaturastantumemi- 

per  unum  actum  creatum  et  per  solam  conco-  nenter)  ita  immediate  et  formahter  est  quasi 

mitantiam^velomnino  impossibihssit,  velsine  species  intehigibilis  sui  ipsius  ducens  imme- 

causa,  et  ratione  fingatur.  diate  cognitiouem  sui,  creaturarum  vero  tan- 

41.  Ohjectio. — Resolutio. — Dices:  divina  es-  tum  mediate,  quatenus  cognoscendo  perfecte 

sentia  quse  est  beatis  per  modum  speciei  intel-  id  quod  est  formahter  in  Deo ;  consequenter 

hgibihs,  est  veluti  species  universahs  reprae-  cognosci  potest  etiam  id  quod  est  eminenter. 

sentans  se ,  et  creaturas  in  esse  inteUigibih ;  Atque  hoc  modo  recte  respondet  essentise  di- 

ergo  potestrespondore  actusadsequatus  etuni-  vinse,  quatenus  una  species  intelhgibilis  est, 

versahs  quo  videantur  Deus,  et  creatura?  ini-  unus  actus  visionis  respectu  sui  et  creatm^a- 

mediate,  et  in  se.  Patet  consequentia  quia  juxta  rum,  qui  tamen  non  a;que  primo  terminatur  ad 

doctrinam  D.  Thoma?,  qusehbet  species  univer-  illas,  quia  neque  ipsa  species  aique  primo,  ne- 

sahs  potest  habere  actum  adsequatum  sibi.  Un-  que  eodem  modo  reprsesentat  illas. 

de  nonnuUi  theologi,  preesertim  Nominales  ita  44.  Ohjectio.  —  Respondet^ir. — Hic  vero  po- 

dicunt  videre  Deum  sua  scientia  se,  et  creatu-  test  tandem  objici  ex  Gabriele  in  1,  d.  35,  q.  3, 

ras  immediate  quodam  actu  universah,  quia  conchis.  2,quia  siactusiUe  visionisDei  omnino 

habet  suam  essentiam  tanquam  speciem  uni-  indivisibihs  est,  impossilnle  est  in  tah  actu  in- 

versalem :  sic  ergo  inteUigi  potest  participari  teUigere  prius  et  posterius  respectu  phu-ium 

ipsa  scientia  Dei  et  creaturarum  per  visionem  objectorum,  vel  quod  sit  causa,  vel  ratio  attin- 

beatam.  Nam  divus  Thomas ,  1  part. ,  quees-  gendi  unum  potius  quam  ahud.  Nam  in  una  et 

tione  12,  art.  9  et  10,  ubi  agit  de  hac  materia,  eadem  formahtate  actus,  neque  causahtas,  ne- 

inde  probat  beatos,  quidquid  in  verbo  vident,  que  ordo  inteUigi  potest.  Respondetur  cogni- 

simul  et  in  uno  actu  videre,  quia  non  vident  tionem  hanc  fieri  eodem  actu  indivisibih,  in 

iUa  per  proprias  species  earum,  sed  per  divi-  quo  ex  parte  ipsius  actus  non  reperitur  reahs 

nam  essentiam  quse  habet  rationem  unius  emi-  causahtas,  ita  ut  ahquid  sit  in  actu,  quod  sit 

nentissimse  speciei.  Respondetur  essentiam  di-  causa  reahs  alterius  perfectionis  ejusdem  actus, 

vinam  non  esse  proprie  speciem  inteUigibilem  quia  hoc  plane  repugnat  cum  omnimoda  enti- 

creaturarum,  quia  neque  eas  formahter  in  se  tate  et  indivisibihtate  actus.  Atque  eadem  ra- 

continet,  neque  est  vehiti  instrumentum,  seu  tione  non  est  reahs  ordo  in  ipso  actu  secundum 

semen  ahorum  objectorum  intelhgibihum,  ad  se :  sohim  ergo  inter  objecta  reperitur  hic  ordo, 

supplendam  vicem  eorum :  haic  enim  ratio  im-  quod  unum  est  ratio  cognoscendi  ahud,  quaj  ita 

perfecta  est,  et  non  potest  divinee  essentise  pro-  attinguntur  simul  per  iUum  actum,  sicut  inter 

prie  convenire.  se  habent  habitudinem.  Unde  fit  ut  secmidum 

43.  Duohus  onodis  essentia  divina  supplere  rationem  possimus  uos  preescindere  et  conside- 

potest  locum  speciei. — Duobus  autem  modis  po-  rare  iUum  actum  ut  terminatum  ad  unum  ol> 

test  essentia  divina  supplerc  locum  speciei  in-  jectuni  primarium,  et  ut  rationem  ob  quam  Ule 

teUigibihscreaturaiiniUiuscognitione.  Primo,  actus  terminatur  ad  objectum  secundarium, 

ut  suprema  causa,  quK  potens  est  se  sola  effi-  quia  nos  possumus  entitatem  quantumvis  indi- 

cere  quidquid  inferiores  formte  possunt.  Quo-  visibilem  (inteUectu  pra;scindente)  ratioue  dis- 

modo  non  sohim  potest  supplere  Deus  efficien-  tinguere ;  non  ergo  repugnat  eodem  indivisi- 

tiam  specierum  intcUigil)ihum,  sed  etiam  sen-  bili  actu  attingiplura  cum  ordine  et  habitudinc 

sibilium.  Tamcn  hic  modus  nihil  rcfert   ad  eorum  inter  se.  Quod  iu  ipsamet  increata  Dei 

visioncm  bcatam ,  ad  unitatem  actus  inteUi-  scientia  rcperitur,  ut  infra  videbimus.  Et  iuter 

gendi.  Quando  enim  Deus  lioc  modo  supplere  ipsa  Dei  attributa  unum  dicimusesse  rationem 

vellet  efficientiam  alicujus  specici  inteUigibilis,  alterius,  etiamsi  in  re  distincta  non  sint.  Supc- 

nou  propterca  mutaret  actuui  intelligendi,  scd  rest  hic  alia  diUicultas,  qiiia  ex  nostra  sontentia 


CAP.  XXVI,  AN  NECESSAMO  VIDEANTUR  CREATUR^E  POSSIBIl.ES  IN  VERBO.  159 

sequi  vidctur  posse  inferri  vision(>m  Dci  essc    non  est  conscquenter  dictum,  quia  si  visio  illa 
coniprcliensionomejus.  Sedlia^cinscquentibus    manifcstat  creaturas  in  Verbo,  id  facit  per  se 


capitibus  tractabitur. 

GAPUT  XXVI. 

AN,  VISO  DEO,  NECESSARIUM  SIT  VIDERI  CREATURAS, 
SALTEM  UT  POSSIBILES. 


ipsam  formaliter  actuando  intcllectum,  vel 
crgo  manet  intcgra  illa  visio  sccundum  totam 
suam  entitatem,  per  quam  est  repraisentativa 
creaturarum  vel  non:  si  primum,  ergo  impos- 
sibile  est  visioncm  illam  actuare  intellectum 
et  impediri  ab  ea  manifestatione,  quia  non  po- 
test  impedirieffectus  formalis  tormae,  manente 
1 .  Ratio  duMtandi.—Una  ex  pracipuis  diffi-  intcgra  forma  unita  sul)jccto :  si  sccundum  di- 
cultati])us  (jTia)  ab  inconimodis  objicisolet  con-  cat,  superest  illi  explicandum  quomodo  sit  di- 
tra  re.solutiouem  supcrioris  capitis,  est,  quia  ex  minuta  illa  entitas  vi.sionis,  seu  quid  addat  una 
illa  sequitur,  visa  divina  essentia,  necessario  visio  super  aliam.  Item  quomodo  videatur  Deus 
videri  omnia  qua;  a  Deo  fieri  possunt,  quia  om-  sine  creaturis  quee  in  ipso  continentur .  Ac  deni- 
nia  illa  necessario  reprsesentari  possunt  per  es-    que  falsum  simpliciter  erit  dicere  per  visionem 


scntiam  Dei,  ergo  etiam  necessario  rcprsesen- 
tautur ;  tum  quia  non  cst  major  ratio  de  qui- 
busdam  quain  dc  aliis;  tum  etiam  quia  reprai- 
sentatio  rerum  possibilium  in  sua  causa,  si 
possibibs  est,  profecto  naturalis  et  necessaria 
est.  At  si  hoc  concedatur,  sequitur  ultcrius  vi- 
sionem  Dei  esse  compreliensionem  Dei,  quia  per 
illamvidetur  quidquidiiiDeo  cst,  velformaliter, 
vel  eminenter. 

2.  Prima  sentetitia.  —  In  liac  re  prima  sen- 
tentia  est  affirmans  necessarium  esse  ex  vi  vi- 
sionis  Dei  videre  omnes  creaturas  possibiles, 
saltcm  secuiidum  esse  essentiai  vel  possibile.  Ita 
Godfredus,  quodlib,  6,  quajst.  3.  Et  eamdem 
sententiam  teiiet  Bassolisius,  qusest.  iPrologi, 
art.  3,  latius  Durandus  in  3,  distinct.  14,  q.  2, 
et  in  4,  d.  49,  qucest.  3,  qui  differentiam  in  hoc 
con.stituunt  inter  creaturas  possibiles  et  futu- 
ras ;  nam  sub  priori  ratione  dicunt  uecessario 


Dei,  ut  sic,  neccssario  videri  creaturas,  quia  lisec 
necessitas  uon  sequitur  uisi  ex  tali,  seu  taiita 
visione,  nonautem  expra;cisa  ratione  visionis. 
4.  Secimda  sententia  Scoti.  —  Aliter  Scotus 
in  3,d.  14,  q.  2,limitat  hancsententiamdicens, 
per  illam  visionem  nou  videri  omnia  possibilia 
in  actu  secundo,  imo  ncc  posse  videri,  quia  ad 
lioc  esset  necessaria  infinita  attentio :  dicit  ta- 
men  videri  omnia  in  actu  primo,  quia  iUa  visio 
sufficiens  est  ut  per  eam  qusecumque  creaturse 
possibiles  videantur,  non  quidem  omnes  simul, 
sed  nunc  ista;,  nunc  illije,  prout  voluerit  beatus 
attendere.  Nec  vero  Scotus  omnibus  beatis  con- 
cedit  hanc  liberam  facultatem  videndi  omnia 
etiam  divisive  seu  successive,  sed  specialiter 
animaj  Christi :  de  aliis  vero  ait  habere  certum 
terminum  seu  limitationem,  juxta  modum  bea- 
titudinis  uniuscujusque.  Atque  hanc  ipsam  li- 
mitationem  ponit  ex  providentia  Dei,  non  quia 


videri  visa  divina  esseutia :  non  tamen  sub  pos-  qucelibet  de  se  non  sit  ad  omnia  sufficiens  in 

teriori  ratione.  Et  rationem  differcntise  red-  actu  primo. 

dunt,  quia  ut  possibiles,  necessario  repraesen-  5.  Hcec  sententia  expenditur. — Hsec  opinio, 

tantur  per  esssentiam,  ut  futuraj  vero  libere.  si  loqueretur  de  lumine  gioriai,  posset  habere 

Quui  ratio,  ne  in  ea  petatur  principium,  ita  aliquam  probabihtatem ;  tameu  de  ipsa  visione 

vidctur  intelligenda,  quod  creaturaj  ut  possi-  mihi  videtur  improbabilis.  Quia  iUa  essentiali- 

bUes  necessario  coutinentur  in  Deo  eminenter,  ter  est  actus  secundus  et  non  manifestat  objec- 

et  divina  omnipoteutia  habet  cum  iUis  neces-  tuin  efficiendo,  sed  iuformando,  et  ideo  repug- 

sariam  connexioncm ,  creaturee  vero  ut  ali-  nat  quod  de  se  sit  manifestativa  alicujus,  quod 


quaiido  futurai  pendent  cx  libera  Dei  voluntate 
qu(e  iiou  necessario  videtur,  viso  Deo.  Et  in  hoc 
sensu  videtur  difterentia  satis  appareus ;  sed  de 
posteriori  parte  dicemus  capite  sequenti :  nuiic 
solam  priorem  tractemus. 

3.  Addit  vero  Duraudus  limitationem  qua 
suam  scnteutiam  destruit,  etin  eamdem  incidit 
difiicultatcm.  Ait  enim  ex  natura  visionis  Dei 
necessario  sequi,  ut  videantur  omnes  crcaturce 


non  semper  manifestat  quamdiu  iiiteUectum 
actuet.  Repugnat  etiam  ut  nunc  manifestet  rem 
unam,  postea  aham,  propter  variam  attentio- 
nem  et  sine  mutatione  in  ipsa  visione,  quia  iUa 
attentio  niliil  aliud  est,  neque  esse  potest  quam 
effectio  ipsius  visionis,  vel  circa  visionem :  si 
ergo  mutatur  atteutio,  mutatm-  effectio  et  con- 
sequenter  tit  etiam  aliqua  mutatio  in  ipsa  vi- 
sione.   Quia  nou  mutatur  effectio  per  solam 


possibUes  in  Vcrbo,  tameu  de  potentia  absoluta  conservationem  diversam  eju.sdem  termini,  sed 
posse  haic  impediri  et  fieri  utmaneat  visio  Dei  mutatur  effectio  iuordine  ad  diversum  forma- 
utsic,iionmanifestauscrcaturas.  Quodquidem    lcm  eflectum  formaj  facta?.  Alia  contra  hanc 


160  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

sententiam  videri  possunt  in  1  tom.,  3  p.,  disp.  species  possibiles  jQnitae  simt.  Sed  hoc  funda- 

26,  sect.  %  et  infra  cap.  29,  hoc  ipsum  confir-  mentum  falsum  est  quoad  multitudinem  spe- 

mabimus.  cierum,  sed  addi  potest,  totam  illam  coUectio- 

6.  Tertia  senleniia  Henrici. — Tertia  opinio  nemesse  fmitse  perfectionis;  et  ideo  finito  actu 
est  Henrici,  quodUb,  7,  quajst.  A  et  5,  ubi  dis-  et  lumine  videri  posse,  ac  subinde  neque  inde 
tinguit  de  visione  essentiee  divinse,  ut  essentia  sequi  comprehensiouem  divinse  essentise,  ne- 
absohita  est,  vel  ut  idea  est,  et  in  essentia  ut  que  aham  imphcationem. 

idea.  Additque  posse  videri  essentiam  ut  rem  9.Uhimaveropars,  scihcet,  posse  dari mini- 

omnino  absohitam  preecise,  non  videndo  illam  mam  visionem ,  per  quam  nuUa  res  creata,  vel 

ut  ideam,  atque  hoc  modo  posse  iUam  videri  creabihs  videatur ,  probatur  primo  iUa  ra  - 

non  visa  uUa  creatiu^a  ut  possibiU :  de  qua  parte  tione,  quod  essentia  est  res  omnino  al)Sohita, 

statimdicemus  insequentiopinione.  Tamen,  si  non  ergo  repugnabit,  videri  omnino  abso- 

cognoscatur  divinitas  ut  idea,  ait,  necessarium  hite  ,  sine   uUa  prorsus  habitudine  ad  crea 

esse,  ut  videantur  in  iUa  creaturse  possibiles,  turas  ;  preesertim  cum  non  videatur  visione 

quia  idea  dicit  relationem  ad  rem,  saUem  ut  comprehensiva,  sed  tantum  quidditativa ,  ad 

possibilem,  Addit  vero  Henricus  hoc  modo  vi-  quam  sufficit  videre  rei  essentiam  ,   prsecise 

deri  necessario  species  rerum  creabihum,  visis  in  iUa  sistendo.   Secundo   sic  expUco ,   quia 

ideis,  non  vero  individua.  At  vero,  quod  visa  potest  essentia  Dei  videri  non  visis  omnibus 

diviaa  essentia  ut  idea  quarumdam  specierum  creaturis  simul,  ergo  potest  videri,  non  visa 

creabiUum,  necessarium  sit  videri  ut  ideam  quaUbet  creatura  determinate  sumpta,  quia 

omnium  possibUium ,  non  affirmat  Henricus  eadem  est  ratio  de  una,  ac  de  singuUs  omnibus. 

(Ucet  pro  hac  sententia  referri  soleat)  imo  sen-  Ergo  eadem  ratione  potest  videri  divina  essen- 

tit,  nec  ipsam  animam  Ghristi  videre  omnes  tia,  nuUa  creatura  in  particulari  visa,  quia 

species  possibiles,  eadem  est  ratio  de  omnibus  coUective,  quse  de 

7.  Rejicitur.  —  In  hac  vero  sententia  im-  singuhs  divisive  ;  ergo  pari  ratione  potest  vi- 
primis  disphcet  distinctio  iUa  de  essentia  visa,  deri  non  visis  creaturis,  etiam  sub  conceptu 
ut  est  res  absohita,  vel  ut  est  idea,  nam  si  est  communi  ct  coufuso.  Probatur  consequentia, 
sermo  de  absohito  secundum  rem ,  etiam  idea  quia  essentia  Dei  non  videtur  confuse,  sed  clare, 
est  res  absohita  :  si  de  respectu  rationis,  etiam  prout  in  se  est,  ipsa  autem  esseutia  non  conti- 
in  essentia,  ut  est  omnipotens  potest  conside-  uet  creaturas  in  communi,  sed  continet  ange- 
rari  respectus  rationis ;  si  denique  est  sermo  him,  hominem  et  singiUas  ahas  species  in  par- 
de  respectu  reah,  neque  idea  Uhim  dicit.  Unde  ticulari,  a  quibus  nos  abstrahimus  couceptum 
etiam  disphcet,  quod  supponit,  creaturas  vi-  communem  et  confusum,  ergo  ex  visione  Dei 
deri  in  idea,  ut  sic  et  non  in  essentia,  ut  in  clara  non  potest  sequi  hic  conceptus  coufusus 
causa,  quia  potius  videntur  in  iUautin  causa  :  crcaturarum.  Tertio,  quia  potest  videri  Deus 
nec  ratio  idese  praecise  sumpta  sulUceret,  ut  in  non  concipiendo  omnipotentiam  sub  hoc  ex- 
capite  prsecedenti  dixi.  Tandem  disphcet,  quod  presso  conceptu  omnipotentiai,  qui  nostro  mo- 
ait,  videri  species  possibiles,  uon  vero  indivi-  do  inteUigendi  inchidit  habitudinem  ad  crea- 
dua:  tum  quia  idese  sunt  individuorum,  ut  turas,  Diximus  enim  supra,  non  esse  necessa- 
sequenti  hbro  dicemus,  Tum  etiam  quia  in  Deo  rium ,  ut  qui  videt  Deum ,  distiucte  videat 
possunt  res  distinctissime  et  perfecte  cognosci,  attributa,  prout  a  nobis  ratione  distiuguuntur, 
cognitio  autem,  quse  usque  ad  individua  des-  sed  tantum  per  modum  unius  simphcissimsB 
cendit,  est  magis  expressa  et  distincta,  perfectionis  Dei :  propter  quam  causam  nou 

8.  Quartasententia. — Quarta  opinio  esse  po-  est  necesse  videre  attributum  misericordise, 
test,  ex  vi  visionis  esscntia;  divina;  ut  sic,  nul-  vel  justitiffi,  prout  ratione  distinguuntm-,  se- 
lam  creaturam  possibUem,  ncc  in  particulari,  cundum  eos  proprios  conceptus,  qui  his  vocibus 
nec  in  communi  necessario  videri,  sed  juxta  respondent,  ergo  eadem  ratione  non  oportebit, 
perfectionem  visionis  phires,  vel  pauciores  re-  necessario  videre  omnipotentiam  sub  hoc  ex- 
prffisentari  et  tam  possc  esse  perfectam  visio-  presso  conceptu,  ergo  neque  cognoscere  crea- 
nem ,  ut  omues  reprcesentet  et  tam  imperfec-  turam,  vel  iu  particulari,  vel  sul>  aliqua  ra- 
tam ,  ut  nuUam  onnuno  repraisentet.  In  qua  tioue  commuui ;  nam  si  hoc  esset  nccessarium 
opinione  prima  pars  ejus  clara  est:  de  qua  late  "  maximc  propter  connexiouem ,  quam  liabeut 
dicturi  sumus  ;  secunda  vero,  scUicet  per  ali-  creaturai  possibUes  cum  omuipotcutia  Dei. 
quam  perfectam  visionem  posse  videri  omnia  10.  Primaconchmo.  —  Ohjectio.  —  Respon- 
possibiUa,  ab  ali(piibus  probatur,  quia  oimics  sio.  —  Dico  primo,  uou  esse  uecessarium,  ut 


CAP.  XXVI.  AN  NECESSARIO  VIDEANTUR  CREATUR^  POSSIBILES  IN  VERRO.  IGI 

qui  videt  Doum,  videat  in  co  omncs  creatuias  respondemus,  recte  procedere,  si  objectum  ip- 

possibilcs,  neque  quoad  individua  omnia;,  ne-  sum  primarium  perfecte  comprchenderctur  : 

que  quoad  rationes  spccificas.  Haec  est  senten-  tamen  cum  in  modo  vidcndi  sit  ina^qualitas, 

tia  divi  Thoma;  1  part.,  cpiaest  12,  art.  7  ct  8,  non  essc  neccssarium,  ut  connexio  illa,  quse  est 

et  3  part.,  qua^st.  10,  art.  2,  et  lib.  3,  contra  inter  causam  ct  efTectus  exacte  videatur  quoad 

Gentes,  cap.  55  et  50,  et  de  Veritatc,  qwst.  8,  omnes  cfFectus  in  particulari ;  nam  recte  lieri 

rt.  4et5,  etquffist.  20,  art.  5,  ct  in  3,  dist.  li,  potest,  ut  in  eadem  causa  magis,  vel  minus 

juaest.  2,  et  in  4,  dist.  46,  quaest.  2,  et  his  locis,  visa  phires,  vel  pauciores  effectus  videantur. 

Pahidanus,   Ga})rcohis,  Cajetanus,  Ferrarius,  Undc  quod  Durandus  sumit  de  reprffisentatione 

Sotus,  Scotus  et  Henricus,  supra  citati :   cst  naturah  omnium  rerum  possibihum,  cst  quo- 

que  communior  theologorum.  Ratio  D.  Thomoe  dammodo  verum  de  repra;sentatione  in  poten- 

est,  quia  crcatura;  vidcntur  in  Dco  tanquam  tia,  seu  in  actu  primo  ,  quia  essentia  de  se  est 

cffectus  in  causa,  non  est  aUtem  necesse,  ut  ^ufTiciens  ad  omnia  reprsesentanda.  Sed  inde 

visa  causa,  vidcantur  omncs  effectus  in  illa  non  recte  infertur  reprffisentatio  in  actu  secun- 

virtute  contcnti ;  nisi  causa  comprehcn(htur,  do,  quia  hsec  fit  per  visionem,  qu»  non  est 

cum  ergo  bcati   vidcntcs  Deum,  ipsum  non  ada^quata  illi  .speciei,  seu  causa;,  vel  lumini. 

comprehendant,  non  est  necessarium,  ut  in  eo  Unde  etiam  non  consequenter  loquitur  Duran- 

videant  omncs ctfectus possibiles.  Confumatur,  dus  distinguens  in  hoc  inter creaturas  ut  possi- 

quia  nec  ratione  identitatis,  nec  ratione  con-  biles,  vel  ut  existentes.  Quia  divina  essentia 

nexionishoc  est  necessarium,  ergo  nullo  mo-  utrasquereprffiseutatnaturaliterinactaprimo, 

do.  Declaratur  prior  pars,  quia  licet  crcaturaj  si  ipsse  repraisentabiles  sunt.  Unde  sicut  non 

possibilcs  secuudum  ihud  csse,  quod  in  DEO  reete  infertur,  quod  creaturas  existentes  reprse- 

habent,  non  distinguantur  a  DEO  :  tameu  se-  sentet  necessario  in  actu  secundo :  etiamsi  sup- 

cundum  proprias  cssentias,  seu  naturas  possi-  ponatur,  illas  esse  futuras  :  ita  nec  de  possibi- 

biles    revera  sunt   distinctse  a  Deo,  ergo  ex  lilnis  id  recte  infert  Duraudus. 

vi  identitatis  nou  est  nccesse,  illas  omnes  vi-  11.  Objicilwrsecimdo. — Respondetur.— Sed 

deri  viso  Deo.  Quod  vero  nec  sit  necessarium  instant,  lioc  esse  verum,  quando  in  ipsamet 

ex  vi  alicujus  conuexionis ;  probatur,  quia  nulla  causa  aliquid  novum  apparet  in  ipsa  formaliter 

potest  assignari,quia  potestesse  tam  imperfecta  existens,  ratione  cujus  est  causa  novi  effectus, 

visio  Dei,  ut  possit  in  causa  iUa  penetrare  om-  qui  in  iUa  cognoscitur.  Nam  si  objective  nou 

nes  effectus  ejus  :  ergo  potest  cognosci  non  plus  video  in  causa  per  unam  visiouem,  quam 

cognitis  in  ea  omnibus  proprietatibus  ejus  et  per  aliam  quoad  formalem  perfectioneni  ejus, 

similiter  poterit  ctiam  vidcri,  nou  coguitis  om-  a  qua  effectus  manarc  possunt,  qui  fieri  potest, 

nibus  particularibus  objectis   ejus.    Denique  utiniUaetperillampIures,  veldiversi  effectus 

nulla  est  ratio,  quee  probet  hanc  ncccssitatem,  videantur?  Respondeo  necessarium  non  esse, 

ut  patebit  respondendo  ad  objectiones  in  con-  ut  illa  visio,  qnsd  facit  videre  aliquam  creatu- 

trarium,  ergo  cum  sit  distinctio  inter  ipsa  ob-  ram  in  essentia  divina,  quatenus  intelligitur 

jecta,  ct  Deus  possit  se  magis,  vel  miuus  per-  terminari  ad  essentiam  divinam  prius  ratione, 

fectse  manifcstare,  si  ex  parte  objecti  non  est  quam  ad  creaturas  in  ipsa  visas,  perfectionem 

repugnantia,  non  est  cur  asseramus,  hoc  esse  aliquam  formalem  novam  in  ipsa  essentia  os- 

necessarium.  Dicunt  tamen  auctores  oppositce  tendat,  quam  non  ostendit  alia  visio,  qua?  illam 

sententiai  ex  parte  objecti  esse  repugnantiam,  creaturam  non  manifestat :  lioc  enim  impossi- 

supposita  uo.stra  sententia.    Asserimus  enim  bile  esse,  supra  ostcnsum  est ;  sed  suflicit  ut 

posse  creaturas  vidcri  in  Verbo,  visa  essentia  illani  eamdem  perfectionem  meliori  et  expres- 

Dei,  propter  connexionem  quamdam,  quae  est  siori  modo  reprffisentet.  Quia  cognitio  effec- 

inter  creaturas  ut  possibiles,  et  Deum  ut  omni-  tus  in  causa  non  semper  provenit  ex  nova  re 

potentem,  quee  licetnon  consistat  in  relatione,  cognita  in  causa,  sed  potest  provenire  ex  pro- 

consistit  in  contiueutia  eminentiali  unius  in  fectiori  modo  concipiendi  eamdem  causce  per- 

alio,  et  naturali  dcpcudentia  creaturai,  a  Deo.  fectioncm.  Quantumcumque  enim  virtus causse 

At  liffic  ratio  mere  necessaria  est  et  aque  ha-  in  se  absoluta  sit,  negari  non  potest,  quin 

bet  locum  respectu  omuium  creaturarum  pos-  distiuctius  et  clarius  concipiatiu',  quando  con- 

sibilium;  crgo,  si  qua?hbet  videri  potest,  omnes  cipitur  ut  conjuncta  suis  effectibus  cum  repree- 

necessario  videntur,  quia  eadem  est  necessitas  sentatione  clara  diversorum  modorum,  quibus 

respectu  unius  et  alterius  et  omnium  simul,  illi  mauare  possuut  a  causa.  Quamvis  enim  illi 

quai  cujuslibet  per  se  siunptae.  Ad  hoc  vero  modi  non  sint  distincti  in  causa,  sed  in  ipsis 

I.  11 


102  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

efFectibiis,  tamen  cum  simul  cognoscuntur  cum  nam  qua  ratione  quselibet  creatura  secundum 

causa,  et  ex  virtute  causa?,  profecto  clarius  et  propriametdeterminatamnaturam^nonhabet 

distinctius  concipitur  causa.  Quia  ergo  baic  tota  necessariam  connexionem  cum  visione  Dei  se- 

reprffisentatio,  non  est  necessaria  in  omni  vi-  cundum  communem  speciem  ejus,  eadem  ra- 

sione  creata,  ideo  necessarium  non  est,  ut  ex  tione ,  neque  collectio  omnium  creaturarum 

vi  cujuscumquevisionisvideantur.  Gur  autem  secun(Uim  proprias  naturas  earum  habet  hu- 

unus  potius,  quam  aUus  efFectus  pcr  hanc,  vel  jusmodi  connexionem,  quia  divina  essentia,  vel 

iUam  visionem  rcpraisentetur,  inferius  dice-  Omnipotcntia  ad  totam  coUectionem  eodem 

jjj^^^g^  modo  quoad  singulos  effectus  comparatur. 

1-2.  Secunda  co7iclnsio.  — Dicosemndo.VrO'  44.  Qnarta  con ch sio.  —Bko  quarto  pro- 

babiUusest,nonposse  dari  visioncmDei  crea-  babile  esse  ,   visa    divina  essentia  ,   uecessa- 

tam,  per  quam  videantur  in  Deo  omnes  rcs  rium  esse  vidcrc,  quidquid  est  possibile ,  vel 

possibiles.  Ita  scntit  D.  Thomas  in  locis  cita-  creabilc  saltem  sub  hoc  communissimo  con- 

tis  et  communitcr  ejus  discipuU,  conscntiunt-  ccptu  crcabilis,  seu  possibiUs.  Sic  Capreolus 

quc  Bonaventura,  Scotus  et  Richardus,  in  3,  in  4,  distinct.  49,  qusest.  5,  art.  3,  ad  argu- 

dist.  14,  et  in4,  dist.  49.  Henricus,  dicto  quod-  mentum  contra  primam  concUisionem,  ubi  in 

Ub.  7,  qusest.  4  et  5.  Dc  Uac  vcro  asscrtione  hanc  scntcntiam  citat  aUos,  idem  Sotus  ibi 

Uic  breviter  dicam ,  quia  iUam  ex  profcsso  qusest.  3,  art.  3,  et  moderni  TUomistffi.  Dico 

tractavi  in  1  tom.,  3  part.,  disp.  26,  sect.  2.  autem  soUim  esse  probabile,  quia  est  res  cUi- 

Et  a  posteriori  magnum  argumcntum  sumi-  bia.  Probatur  autem,  quia  nccessarium  est  viso 

tur  ex  ibi  dictis.  Quia  si  visio  tam  pcrfecta  Dco,  vidcrc  iUum  essc  omnipotcntcm,  non  po- 

non  est  conccssa  anima;  CUristi,  ut  omnes  fa-  test  autem  vidcri  omnipotentia  sub  propria  ra- 

tentur,  magnum  signum  est,  non  essc  po.ssi]H-  tionc  ct  prsescrtim  visionc  clara  et  prout  in  se 

lem.  Unde  ratio  a  priori  esse  videtur,  quia  ad  est,  nisi  saltcm  videatur  esse  tantse  perfectionis 

Iioc  rcquiritur  lumen  infinitum,  quod  non  est  et  virtutis,  ut  sit  cfficax  ad  omnc  possibile,  seu 

possibile.  Maxime  vero  solet  probari  ab  incon-  ad  omnc  id,  quod  non  repugnat,  ergo  necesse 

venienti,  quia  valdc  probabiUter  sequitur,  per  e.st  viso  Dco  vidcrc,  omne  creabile  cssc  possi- 

Uujusmodi  visioncm  compreUendi  divinam  es-  bUe  ex  vi  taUs  potentiai  Dei,  quamvis  non  vi- 

scntiam.  Proptcr  quam  causam  nonnuUi  ex  deatur  in  particulari,  quidnam  iUud  sit,  quod 

modernis  contrariam  sentcntiam  et  opinionem  sub  objecto  creabili  comprelienditur,  Declara- 

damnant,  ut  errori  proximam,  et  parum  tutam  tur,  quia  licct  omnipotcntia  Dei  sit  altcrius  or- 

in  fide ;  sed  Uoc  nimium  est :  quia  licet  certum  dinis  a  qualibet  potentia  creata  et  non  recipiat 

sit   Deum  non  posse  comprehcndi  ab  intellectu  .speciem  a  suo  objccto,  sicut  inferiores  poten- 

crcato,  quantumvis  elevato,  ut  supra  dictum  tise,  nec  relationem  ad  illud  Uabeat :  tamen  in 

est  tamen  quod  illa  visio  omnium  possil)ilium  Uoc  liabet  aliquam  convenieutiam ,  quod  ne- 

in  Deo,  esset  compreUcnsio,  est  mera  opinio  cesse  est  Uabere  aliquid  pcr  modum  objecti, 

fundata  in  illatione  quadam  probabili ,  sed  quod  Uabet  necessariam  connexionem  cum  iUa 

incerta,  et  ideo  Uoc  non  sufllcit  ad  Uujusmodi  natura ,  non  quia  ipsa  ab  objccto  pendeat ;  sed 

censuram,  vel  aliquam  notam  contrarise  opi-  potius  quia  objcctum  in  suo  esse  pcndet  et  in 

nionis.  De  qua  rediccmus  plurainfra,  cap.  29.  sua  possibilitate,  quasi  constituitur,  seu  deno- 

13.  Tertia  conclusio.  —  Objectio.  —  Respon-  minatur  a  tali  potentia  :  ergo  sicut  alise  poten- 

giQ^ Dico  tertio :  Non  est  necessaruim  videre  tise  non  possunt  cognosci  sinc  objecto  saltem 

in  Deo  viso  aliquam  crcaturam  in  particulai'i  adsequato  :  ita  neque  omnipotcntia  Dei  clare 

secuudum  propriam  natm^am  specificam  scu  vidcri  sine  conjunctionc  cum  objectopossibili, 

genericam  ejus.  Probatur,  quia  Uoc  ipso,  quod  seu  creabili,  ut  sic  :  nam  illud  est  tanquam  ob- 

non  necessario  vidcntur  omnes,  potest  aliqua  jectum  adaiquatum.  In  quo  dificrt  hsec  com- 

determinatc  occultari,  crgo  et  quselibct  deter-  munis  ratio  ab  omnibus  particularibus  naturis 

minatc,  seu  sigiUatim  sumpta :  nam  quoad  hoc  creatis. 

eademest  omnium  ratio,  ergo  et  omncs  simul,  15.  Viso  Deo  necessario  mdetur  ejus  omnipo- 

seu  collcctive  sumptse,  propter  eamdem  cau-  tentia. — Quod  vero  nccessarium  sit,  viso  Deo, 

sam.  Dices  :  quamvis  non  sit  necessarium  ali-  viderc  omnipotentiam ,  videtur  clarius,  quam 

quam  detcrminatc  videi^e,  potest  esse  nccessa-  ut  indigeat  probatione.  Primum ,  quia  hujus- 

rium  viderc  aliquam  saltem  iudetcrminatc,  id  modi  perfectio  cst  essentialis  ipsi  Deo  et  nou 

cst,Uanc,velillam.Respondeturtamen,inpra>  intcUigitur  compreUensa  sub  aliqua  aUa  pcr- 

seuti matcria non  posse  Uoc  rationabilitcr  dici :  fcctiouc.  Secundo  quia  viso  Deo,  uecessaiium 


CAP.  XXVI.  AN  NECESSARIO  VIDEANTUU  CREATUR.-E  POSSIBILES  IN  VERRO.  163 

est  vidcrc,  cum  haljcrc  intcllcctum  (^t  volunta-  tam,  cnjus diflicultas prsecipuc  consistit  in  qua- 

tem  secundum  propriam  pcrfcctioucm ,  quam  dam  intcrrogationc ,  in  qua   aliqui  ma^niam 

intclliginuis,  corrcsponderc  Dco  liis  vocil)us  ct  vim  faciunt.  Cur  (scilicct)  viso  Dco,  h»c  po- 

conccptibus  nostris  :  ergo  (>adcm  rationc  ne-  tius  rcs,  quam  ilkc  in  ipso  vidcantur  ?  Ad  quod 

cesse  cst  vidcrc  omnipotcntiam  codcm  modo,  primo  rcspon(]cri  potcst  consequcnter,  provc- 

quia  non  est  minus  iutrinsccum  ct  cssentialc  uirc  cx  h])era  voluntatcDci,  quia  sicut  vid('tur 

hoc  attributum,  quam  illa.  Tcrtio  potcstsic  ex-  quandovult,  ita  ctiam  quomodo  vult :  sic  cuim, 

plicari,  quia  quando  esscntia  ahcujus  rei  co-  ut  supra  notavi,  dici  solct  specuhim  vohmta- 

gnoscitur,  verl)i  gratia,  ab  angelo  pcr  scicn-  rium.  Cuni  enim  intellcctus  ad  visionem  hea- 

tiam  non  discursivam,  scd  simphccm,  ac  pcr-  tam  concurrat,  ut  instrumcntum  Dci  per  vo- 

fectam  ,  visa    csscntia  vidcntur  in  illa  pro-  luntatcm  liberam  principahs  agentis  determi- 

prictates,  qutc  conjunctissimtc  sunt  cum  ipsa  natur,  ut  potius  has  crcaturas,  quam  illas  vi- 

essentia  et  praisertim  si  sint  illi  adffiquatai  ct  dcat.  Qua  responsio  vera  quidcm  est  loquendo 

ab  illa  non  distinguantur,  scd  visio  Dei  est  de  prima  radice  hujus  diversitatis  ,  quamvis 

scicntia  altioris  ordinis,  simplicissima  ct  sinc  etiamexpartc  mcritorum,seustatus  beatipos- 

di.scursu:  Omnipotcntia  autcni  Dei  cst  attrilni-  sit  a.ssignari  aliqua  ratio  hujus  cffcctns  ,  ut 

tum  divintc  csscntiic  non  pcr  modum  proprie-  constabit  cx  inferius  diccndis,  c.  28.  Nihilomi- 

tatis,  sed  potius  per  modum  prsedicati  esscn-  nus  tamen,  quia  Deus  operatur  cum  causis  se- 

tialis,  crgo  visa  tali  essentia,  quidditative  co-  cundis  juxta  capacitatem  earum,  oportet  assi- 

gnita,  necesse  est  videre  omnipotcntiam  ejus,  gnare  in  ip.sa  visione,  vcl  in  principio  proximo 

.saltcm  snb  hoc  adffiquato  conceptu,  quodom-  ejus  causam,  hujus  diflferentise,  si  fortasse  ali- 

nia  in  se  emiuentcr  continet  ct  quod  eificax  cst  qua  reperiri  potest. 

ad  omnia,  quffi  exsc  non  rcpugnant.  18.  Aliter  respondetiir  ex  D.  Thoma.  — Se- 

16.  Ncquc  contra  Iianc  assertionem  urgent  cundo  igitur  respondet  D.  Thomas,  quEc.st.  8 
argumcntain  ultima  opinione  facta.  Quia  jam  de  Veritate  ,  articulo  4  ad  12 ,  inter  efiectus 
ostendimus,  rationcm  difFcrentire  intcr  creatu-  qui  in  causa  continentur,  quosdam  esse  notio- 
ras  spccialcs  etcommuncm  ratioucm  entiscrca-  res  aliis,  qui  propterea  visa  causa  statim  viden- 
bilis,  seu  possibihs.  Nam  liujus  cognitio  ma-  tur,  vcl  saltcm  facilius,  alios  vero  esse  efiectus 
gis  necessaria  est,  ut  eflicacia  et  virtus  divinse  magi«  reconditos,  ad  quos  videudos  in  causa 
naturce  vidcri  possit,  quam  visio  particidarium  necesse  est  virtutem  causoe  magis  penetrare 
specierum.  Illa  autcm  ncccssitas  non  est,  quia  ac  perfectius  cognosci.  Et  ex  hac  radice  dicit 
omnipotentia  Dci  pcndcat  ab  ente  crea])ili,  sed  provenire,  ut  viso  Deo,  hi  potius  quam  ahi  ef- 
potius  c  contrario,  quia  tale  objcctum  habct  fcctus  vidcantur  juxta  mensuram  et  perfectio- 
uecessariam  conncxionem  cum  tali  potentia  et  nem  luminis.  Qua  doctrina  apta  cst  ad  cxpli- 
in  eo  veluti  cxplicatur  ejus  virtus,  propter  candam  rationem  difFcrentioe  intcr  primam  et 
quod  videri  non  potest,  nisi  iUo  etiam  aliquo  ultimam  conclusionem,  quia  illai  rationes  u- 
modo  conccpto.Ncquc  ad  hoc  oportct,  fmgere  niversalcs  creaturarum,  qua^,  sunt  veluti  adse- 
in  Deoaliquam  habitudiucm  per  modum  rela-  quatum  o])jectum  divinse  Omnipotentiffi,  sta- 
tionis  ad  creaturam,  quia  revcra  nuUa  cst,  tim  relucent  in  Deo,  viso  Deo  et  facilhme  co- 
sed  est  potcntia  Dei  rcs  omnino  absoluta,  quai  gnoscuntur,  atque  immediatam  connexionem 
niliilominus  quoad  sui  cognitionem,  seu  visio-  habcnt  cum  quocumque  proprio  conceptu  Dei. 
nem  potest  habere  prpedictam  connexioncm  Quai  omnia  non  ita  reperiuntur  in  specialibus 
cum  ol)jccto  crcabili  proptcr  ratioucm  cxpli-  creaturis  sccundum  proprias  naturas  et  cssen- 
catam.  Dcnique  jam  dcclaratum  cst,  quomodo  tias  earum.  At  vero  loquendo  dc  comparatione 
non  possit  videri  Deus,  non  visa  omnipotentia  ipsarum  particularium  creaturarum,  cur  lias 
ejus.  Ad  Iioc  auteni  non  est  necesse,  ut  videns  potius,  quam  illse  videantur  :  non  videturred- 
Deum  rationc  distinguat  omnipotentiam  ab  es-  di  sufTicicns  ratio  ex  illa  doctrina,  quia  licet  ad 
sentia,  sed  satis  est ,  ut  videat  summam  per-  videndas  perfcctiores  crcaturas,  cffiteris  pari- 
fectionem  Dci  prout  in  se  est,  et  prout  cmincn-  bus,  nccessarium  videatur  perfectius  lumen  et 
ter  continet  omne  possibile,  atquc  adeo  ut  est  visio  perfectior :  tamen  quod  attinet  ad  neces- 
infmitffi  virtutis  et  efficacia;,  quod  totum  uni-  sariam  connexionem  singularum  crcaturarum 
co  simphci  conceptu  beatusintuctur.  cum  cssentia  Dei,  eadem  est  ratio  de  omnibus, 

17.  Ratioiii  duMtandl  in  principio  positce  ut  supra  dixi. 

respondetur.  —  Solum  superest,  ut  rcspondea-  19.  Animadversio.  — Quapropter  adverten- 

mus  ad  rationem  dubitandi  iu  principio  posi-  dum  est  rationem  hujus  diversitatis  postulare 


164  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEl,  UT  UNUS  EST. 

posse  vel  ex  parte  visionis^  cur  potius  reprse-  Et  similiter  dicendum  est  de  specie  ;  nam  da- 

sentethas,  qnam  illas  creaturaS;,  vel  ex  parte  tur  juxta  perfcctionem  luminis,  seu  divina  es- 

luminis  et  speciei  intelligibilis,  seu  divinse  es-  sentia  accommodat  suum  concursura  per  mo- 

sentia?,  quatenus  liabet  rationem  speciei,  quoc  dum  speciei,  juxta  exigentiam  luminis.  Atque 

sunt  principia  proxima  visionis.  Quoad  prio-  eadem  ratione  licet  fieri  possit,  ut  du®  visio- 

rem  partem  dico :  non  esse  quserendam  ratio-  nes  reprffisentent  diversos  efFectus  et  quod  in 

nem  aliunde,  quam  ex  entitate  ipsius  visionis,  perfectione,  omnibus  pensatis,  sequales  sint , 

nam  quia  talis  et  tam  perfecta  est  in  entitate  totum  hoc  referendum  est  proxime  in  diversam 

sua,  ideo  tam  perfecte  repraesentat  Deum,  et  perfectionem  entitativam  ipsius  visionis  ;  nam 

quia  reprffisentat  Deum  cum  tali  perfectione,  un!i  ex  natura  sua  habet  repraisentare  Deum 


ideo  facit  in  eo  videri  has  creaturas  potius, 
quam  illas.  Hsec  enim  repra^sentatio  visionis 
non  est  vohmtaria,  seu  ad  placitum,  sed  est 
naturahs  et  per  modum  effectus  formaUs  ip- 
sius  visionis,  ergo  necesse  est,  ut  fimdetur  in 
physica  entitate  et  perfectione  ipsius  visionis. 


hoc  modo  ,  altera  vero  aliter.  Est  autem  hsec 
sufficiens  ratio,  quia  unaquasque  forma  natura 
sua  habet  determinatum  suum  effectum  for- 
malem.  Ahqui  vero,  cum  non  habeant,  quid 
contra  hanc  diversitatem  individualem  visio- 
nem  objiciant,  dicunt  illam  esse  commenti- 


Ut  si  per  unam  visionem  videatur  Deus  et  an-  tiam  et  nunquam  in  quahtatibus  inveniri.  Sed 

gehis,  verbi  gratia,  in  illo,   per  aham  vero  revera  non  ita  est ,  nam  in  quahtatibus  respi- 

videatur  Deus  et  leo  in  illo ,  hoc  provenit  ex  cientibus  objecta  est  frequens  distinctio,  ut  vi- 

majori  perfectione  ilhus  visionis.  siones  Petri  et  Pauh  differunt  in  repra^senta- 

20.  Qucpsittm  responsum.  —  Quod  si  inqui-  tione  objectorum,  phisquam  duse  visiones  nu- 

ras,  quse  sit  hsec  major  perfectio.  Communiter  mero  distinctae  ejusdem  personce :  et  sic  de 


exphcatur  per  modura  raajoris  intensionis.  At 
hoc  nonnullas  pati  potest  difficultates.  Primo 
quia  gradus  intensionis  prfflcise  considerari 
servant  inter  se  ordinem  quemdam  et  confor- 


ahis,  in  praesenti  vero  hcet  objectum  prima- 
rium  idem  sit ;  tamen  diverso  modo  raagis,  vel 
rainus  claro  et  perfecto  concipitur,  cura  con- 
junctione  ad  unum  objectum  secundarium , 


raitatem,  ita  ut  primus  supponat  secundum,     quam  ad  ahud,  et  hoc  satis  est,  ut  visiones  in- 


et  secundus  tertium,  et  sic  de  ahis,  in  cognitio- 
ne  autem  diversarura  creaturarum  nuUus  est 
necessarius  ordo,  potest  enira  videri  perfectior 
creatura,  non  visa  minus  perfecta  et  e  contra- 
rio :  non  potest  ergo  servari  proportio  inten- 


dividuahter  distinctce,  natura  sua  habeant  il- 
lara  diversitatem  in  suis  effectibus  forraahbus. 
22.  Corollarium. — Atque  hinc  primo  intel- 
hgitur,  falsum  esse,  quod  Scotus  et  aUi  dicunt, 
fieri  posse,  ut  stante  eadem  visione  et  in  enti- 


J 


sionis  graduum  ad  hanc  quasi  extensionem  ex  tate  invariata  manente,  nunc  per  iUamvidean- 

parte  objecti.  Deinde  quia  intensio  sohim  fit  tur  ist?e  creaturee  :  postea  aUa; ,  quia  Deus  est 

per  majorera  conatum  potentia^,  seu  radica-  speculum  vohmtariura ;  patet  enim  ex  dictis 

tionem  quaUtatis  in  iUa  in  ordine  ad  idem,  et  hoc  non  esse  possibile,  cum  reprsesentatio  illa 


ideo  non  recte  inteUigitur,  quod  per  solam  in- 
tensionem  extendatur  secundus  gradus  ad  co- 
gnoscendas  phn^es  creaturas ,  quam  primus , 
sed  sohim  ad  videndura  raeUus  easdem.  Sicut 
araor  Dei  ex  hoc,  cjuod  intendatur  prfficise  non 


sit  naturalis  in  genere  causoe  formahs,  et  per 
modum  actus  secundi  et  ultimi.  Nec  Deus  dici- 
tur  specuhim  vohmtarium,  quia  per  quam- 
cumque  visionem  possit  manifestare,  quaj  vo- 
hierit,  non  enim  potest  privare  formam  suo 


inteUigitur  extendi  ad  proximura,  vel  ad  aU-     effectu  forraali,  raanente  illa  in  subjecto,  nec 


quid  aUud,  sed  soUim  circa  idem  perfectius 
versari. 

21.  Alterum  responsum. — AUter  ergo  dici 
potest ,  hoc  provenire  ex  perfectiori  entitate 
specifica  visionis.  Sed  hoc  supra  rejectum  est : 
meUus  ergo  attribuetur  haec  diversitas  diver- 
&ai  entitati  individuaU  ipsius  visionis,  etiamsi 
indivisibiUs  sit,  quia  sicutunusintellectusper- 
fcctior  est,  quam  aUus,  non  ex  majori  inten- 
sione,  sed 


etiam  potest  proprius  effectus  formahs  unius 
forrase  fieri  per  aUam,  natura  sua  habentem 
distinctum  effectum,  sive  indivichialem ,  sive 
specificum,quia  servata  proportione  eadem  est 
ratio. 

23.  Alterum  corollarium. — CoUigitur  secuu- 
do,  non  posse  iUam  visionem  recipere  varia- 
tionera  in  ordine  ad  creaturas  possibiles ,  quin 
recipiat  in  ordine  ad  Deum.  Cujus  contrariura 
ex  majori  perfectione  individuali :  seutiunt  ahi  auctorcs,  quia  actus  potest  vai-iari 
facitc  potest  de  visione.  Atquc  in  ordine  ad  objectum  secundarium,  hcet  non 
idem  consequenter  dicendum  est  de  himine,  varictur  circa  primarium.  Haberet  autem  hoc 
quia  principium  accommodatm'  suo  cffectui.     locum  ahquo  modo,  si  objecta  iUa  tantum  con- 


sic 


inteUigi 


CAP.  XXVII.  AN  CREATUR.E  EXISTENTES  SEU  FUTUR/E  VIDEANTUR  VEL  VIDERI  POSSINT.     165 

comitautcr  viderentur.  At  supposita  superiori  art.  A,  et  Durandus  in  3,  d.  14,  q.  2,  et  in  4, 

doctrina,  id  dici  non  potest.  Ratio  est,  quiapcr  d.  49,  q.  3,  omnes  beatos  videntcs  Deum  nc- 

illam  visionem  videntur  creaturffi  in  Deo  ut  in  cessario  vidcre  omnia,  quse  aliquando  fuerunt, 

causa  et  tanquam  in  pi-imario  o])jecto  et  mc-  vel  futura  sunt,  unde  fit,  omncs  videre  omnia 

dio  cognito :  ergo  ut  alii  ct  alii  elfcctus  vidcun-  qure  Deus  scit  scientia  visionis.  Qua  opinio  po- 

tiu"  in  causa,  necesse  est,  causam  ipsam  aliter  tuit  occasionem  sumerc  cx  illo  Gregorii,  2,  Mo- 

et  aliter  videri.  Itcra  diximus,  actum  illum,  ra.\.,  cnT^.^i.QuidnotivideiU,  (/uividenteinonmia 

quo  vidcntur  Deus  et  creatura,  esse  in  sua  en-  tideiit  ?  Item  quia  Scriptura  sacra  ita  videtur 

titate  indivisibilem,  ergo  nou  potcst  in  se  re-  loqui  de  sanctis  angelis,  ac  si  omnia  sint  pra;- 

cipere  mutationem,  quin  in  tota  sua  indivisi-  sentiaeorum  visioni.  Ut  est  illud  prima?  ad  Ti- 

bili  cntitatc  illam  rccipiat:  ergo  oportct,  va-  mothcumS:  Testi/icor  coram  Deo  et  electis  an- 

riari  tam  respcctu  Dei,  quam  rcspcctu  crea-  (/ elis,  et  illnd i,  ad Corhith.  il.Oportet  mulieres 

turarum.  Nccrefert,   si  quis  opinetur,  illum  velamcn/iaberesupercapicismimpropterangelos^ 

actum  cxtendi  ad  creaturas  per  lioc,  quod  in  se  Sed  hjBc  valde  infirma  sunt.  Oportet  etiara  ut 

intensior  fiat,  quia  neccsse  est  etiam  in  ca  opi-  hffic  opinio  supponat,  viso  Deo  necessario  vi- 

nione  assignarc  ahqucm  gradum  iutensionis,  dcrc  in  iUo  omnes  creaturas  possibiles,  quia, 

quo  posito  manifcstetur  creaturainDeo  et  con-  nisi  hoc  supponatur,  nulla  potest  reddi  ratio, 

sequenter  necessariura  cst,  posito  illo  gradu,  ob  quam  necessario  videantur  oranes  creaturae 

vel  mehus,  vel  ahter  manifestari  Deum ,  ergo  factoe.  Quia  iUse  (absohite  loqucndo),  non  ha- 

cum  necessc  sit  variata  iha  visione  circa  crea-  bent  majorera  connexioncm  cum  omnipoten- 

turas,  variariahquemgradumintensionisejus,  tiaDci,quam  possibiles,   ut  per  se  constat : 

secundum  ilhnn    oportcbit  variari  visionem  voluntas  vero  hbera,  quse  ad  has  potius,  quam 

circa  Deum.  ad  ahas  creaturas  terminata  est 


non  necessa- 


24.  Tertium  corollarium. — Unde  obiter  col-  rio  videtur,  ut  ostendimus  :  ergo  ncccssario 

hgitur  tertio,  caiteris  paribus,  eo  perfectius  vi-  supponendum  est  inhac  sentcntia  ihud  funda- 

dere  Deum,  quo  phircs,  vel  mehores  creaturse  mcntum.  Gui  addendum  est  ahud,  scihcet,  vi- 

videnturin  Deo.  Non  quiahaicsit  ratioa  prio-  sa  ahqua  creatura  in  Deo  sub   esse  possibih, 

ri  raehus  videndi  Deum,  scd  potius  quia  a  pos-  necessario  videri  quoad  existentiam  actualem, 

teriori  et  ab  effectu  coUigiraus  eo  causam  per-  si  iham  de  facto  habitura  est.  Et  hoc  a  simih 

fectius  videri,  quo  phira  et  mehora  in  eo  viden-  suaderi  potest :  quia  Deus  pcr  scientiara  suam 

tur,  cseteris  paribus ,  quia  hoc  cst  signum ,  omnino  eamdem  et  imrautatam,  qua  videt  res 

virtutem  ejus  pcrfectius  penetrari  et  cognosci.  possibilcs,   necessario   videt  futura,  si  futura 

Undeconsequentcrfit,  ad  hujusraodivisionera  sunt :  ergo  idem  credendum  est  de   visione 

perfectius  hnnen  rcquiri,  quia  actus  secundus  beatifica.  Probatur  consequentia,  quia  iha  vi- 

correspondct  prirao :  Ncc  censeo  necessarium  sio  beata  est  eminentissima  participatio  scicn- 

distinguere,ut  quidara  faciunt,  de  phiribus  spe-  tite  diviuse,  et  mensuratur  eetcrnitate,  et  est  suo 

ciebus  creaturarura,  vel  dc  phnibus  individuis,  modo  iuvariabihs  ;  ergo  mirum  non  est,  quod 

nec  de  phu-ibus  substautiis,aut  accidentibus,  participet  ihara  perfectionera. 

quia  quacuraque  ratione  phu^a  siraul  in  Deo  vi-  3,  Hcereticam  esse  putant  moderni,  sedper- 

deantur  ex  possibihbus ,  si  csetera  paria  siut,  peram.  —  Hanc  vero  sententiam  damnant,  ut 

neccssc  est ,  visionem  Dei  esse  raehorcm,  quia  haereticara,  moderni  (quod  nec  divus  Thomas, 

revera  virtus  et  potentia  ejus  pcrfectius  co-  necDurandusfecerunt),  quia  videturrepugna- 

gnoscitur.  re  Scripturis,  in  quibus  sanctis  angehs  tribui- 

r^PTlT  WVTT  *"^   ignorantia  ahquarum  rerum,  vel  futura- 

rura,  vel  cxistentiura,  si  autcm  in  Verbo  omnia 

AN  m  DEO  viso  viDERi  POSSLNT  CREATUR^  SECUN-  vidercut,  nihil  ignorarent.  Antecedens  proba- 

DUM  suAM  EXiSTENTiAM  ACTUAiEM.  ^^^  primo,  quia  dc  fide  est,  angelos  ignorare 

diera  judicii,  Matth.  24 :  De  illa  die  nemo  scit, 

i.  Diximus   de   rebus  possibihbus  :  dicen-  neque  angeli.  Secundo,  quia  Isai.  72.  Sancli 

dum  superest  de  rebus  ahquando  futuris  :  et  angeli,  interrogant ,  Quis  est  iste  qid  venit  de 

prius  diceraus ,  quid  in  hoc  sit  necessainura  Edom  1  Ignorabant  ergo  id,  quod  interroga- 

vel  possibile  :  postea  vero  quid  de  facto  con-  bant.  Sicque  intelhgit  Ambrosius ,  hb.  de  ins- 

tragat.  tit.  Virg.  et  hb.  de  Mysteriis,  c.  7,  conjungens 

2.  Prima  oinnio.  —  Priina  ergo  opinio  fuit,  cum  ilhs  verbis  iha  Psal.  23:  Quis  est  isteRex 

quam  refertdivus  Thomas,  q.  20,  de  Veritate,  glorics  ?  Ex  quibus  etiam  Dionysius,  c.  7 ,  de 


166  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

c<X'lesti  Hierarch.,  collegit^  inferiores  ange-  monianon  omninoconvincant^niliilominusve- 

los  sanctos  doceri  et  illumiuari  a  superioribus.  rum  est  et  satis  ccrtum;,  non  omnes  beatos  vi- 

Tertio  ex  illo  ad  Eplies.  3:  U t  innotescat  frin-  dere  in  Deo  omnia  futura  contingentia/neque 

cijnhus  et  potestatihis  per  Ecclesiam  multi-  omnes  omnium  cordium  cogitationes,  neque 

formis  sapientia  Dei.  Ergo  angeli  per  Eccle-  omnia  quse  Deus  de  rebus  omnibus  facere  dis- 

siam  multa  de  divinis  mysteriis  discunt,  quaj  posuit.  Unde  fit  consequens^   non  necessario 

prius  ignorabant.  videre  omnes  beatos  in  Verbo  omnium  rerum 

4.  Exflicantur  sacrarum  litterarum  testi-  existentia^  quia  si  illud  esset  necessarium,  om- 
monia  prcemissa.  — Heec  vero  testimonia  sunt  nibus  de  facto  conveniret.  Illud  ergo  primum, 
probabilia  argumenta,  non  tamen,  quse  sufli-  scilicet,  quod  de  facto  non  omnia  videant,  sua- 
ciant  ad  certam  fidem  faciendam,  cum  res  ab  deri  potest  ex  communi  modo  loquendi  sacroe 
Ecclesia  definita  non  sit.  Nam  quod  ad  primum  Scripturse,  in  qua  legimus  sepee  quosdam  sanc- 
attinet,  non  est  dc  fide,  angelos  sanctos  igno-  tos  angelos  alios  instruere  de  rebus  faciendis, 
rare  diem  judicii,  sicut  enim  in  dicto  loco  di-  quod  supponere  videtur,  eos  non  omnia  scire. 
citur,  Neque  angeli,  ita  etiam  dicitur,  Neque  Ut  Apoc.  7 :  Angelus  clamavit  magna  mce  ad 
J^iYi^,?^.  Ergo  sicut  Iioc  explicatur,  quod  Filius  quatuor  angelos  :  Nolite  nocere  terrce ,  mari, 
nescit  ad  dicendum,  vel  quod  nescit,  a  se,  sed  neque  arloribus,  quoadusque  signemus  servos 
a  Patre,  vel  quod  nescit  scientia  Iiumana  et  Dei,  Dauiel  10.  Unus  augelus  resistit  alteri, 
naturali :  ita  posset  quis  sine  errore  de  ange-  quod  omnes  exponunt,  quia  unusquisque  de- 
lis  explicare ,  ut  latius  in  3  p.,  q.  10,  art.  2,  precabatur  pro  popido  suo,  ignorans,  quid 
dixi.  Testimonium  autem  Isaise  et  Psalmi  mi-  Deus  facere  disposuisset.  Prffiterea  non  est  du- 
uus  est  eflicax,  quia  multi  intelligunt,  non  esse  bium,  quin  biec  sit  sentcntia  Dionysii  et  alio- 
augelos,  qui  loquuntur  ibi,  sed  propbetam  ip-  rum  Patrum,qui  Iiinccolligunt,angeIos  de  no- 
sum ,  qui  usus  est  illo  loquendi  genere,  ut  vo  illumiuari,  quod  non  esset  necessarium,  si 
Cbri.sti  triumpbum  altiori  modo  explicaret  et  omnia  viderent  in  Verbo,  sicut  Christi  anima 
amplificaret ,  ut  ait  Tertullianus,  1.  4,  contra  nuUam  novam  illumiuationem,  vel  revelatio- 
Marcionem,  c.  40.  Deinde  licet  demus,  angelos  nem  suspicit,  quia  omnia  videt.  Unde  etiam 
esse,  qui  interrogant  et  respondeut,  non  tamen  sumitur  argumentum  :  nam  theologi  hoc  tri- 
necesse  est,  ut  propter  ignorantiam  interro-  buunt  anima:!  Christi  utsingulare,  quodvideat 
gent,  sed  ex  admiratione,  ut  ait  Origines  iu  in  Vcrbo  omnia,  quse  VerLum  videt  scientia 
Mattheum,  ettom.  9,  in  Joannem,  velexabun-  visionis,  non  est  ergo  tam  facile  ad  omnes 
danti  gaudio,ut  significavitAugustinus,  serm.  alios  sanctos  extendendum.  Eenique  nulla  ra- 
188,  de  Tempore.  Non  est  autem  necesse,  ut  tio  afferri  potest  hujus  necessitatis,  quia  os- 
admiratio  procedat  ex  iguorantia,  potest  enim  tensum  est,  non  necessario  videri  omnia  pos- 
oriri  ex  novo  genere  experimentalis  cogni-  sibilia,  ergo  ncque  erit  necessarium  videre 
tionis,  ut  in  Christo  Domino  constat.  Adde,  omuia  futura,  etiam  sub  esse  possibih,  quia 
materiam  illius  iuterrogationis  talem  fuisse,  licet  futura  sint,  ex  se  non  habeut  majorem 
ut  non  videatur  potuisse  ab  angelis  ignorari.  connexionem  cum  omnipotentia  Dei ;  voluntas 
Recte  neque  sciebant,  quis  esset  Christus  et  autem  Dei  libera  non  necessario  videtiu".  An  ve- 
quod  propter  redemptionem  hominum  passus  ro  cognita  in  Verbo  aliqua  creatura ,  quaj  ali- 
esset :  nam  propterea  in  nocte  Nativitatis  ipsi  quando  futura  e.st,  ueces.sario  cognoscatm- exis- 
cauebant  gioriam  Deo  et  anuuntiabaut  pacem  tentia  ejus,  dicemus  statim. 

homhiibus.  Denique  locus  ille  ad  Eph.  3,  non        6.  Secunda  opinio.—Fundamentim.  —  ^Q- 

ostendit  iguorautiam  iu  augelis,  tum  quia  po-  cuuda  ergo  opiuio  preecedenti  omnino  contra- 

test  rccte  intelligi  de  scientia  experimcntali,  ria  negat  posse  videri  in  Verbo  creaturas,  ut 

seu  effectus  in  se  ipso,  sicut  iutelligitur  illud  1 ,  existentes.Quam  opiuionem  tcnent  Nomiuales, 

ad  Tim.  3  :  Magnum  estpietatis  Sacramentum  Ochamus  iu  4 ,  qua^stionc  13,   quem  sequitur 

quod  apparidt  angelis.  Tum  etiam  quia  pos-  Gabriel  in  3,  dist.    14,  item  supplemeut.  Ga- 

sunt  illa  verba  cxplicari,  non  de  bonis,  sed  de  briel  in  4,  dist.  49,  dicit,  iutuitivam  visioncm 

malis  angelis,  qui  vel  inviti  mysteria  Christi  intelleetualem  creaturai  iu  Verbo  esse  ejusdem 

credunt,  per  ea,  quro  in  Ecclesia  fieri  vident,  si^ecici,  cum  intuiliva  visioue  iu  proiirio  ge- 

ut  expouunt  Ambro.sius  ibi   et  Augustiuus  in  uere,  quod  est  dicere,  illam  uon  esse  iu  Verl)o 

libro  quffist.  novi  etveteris  tcstameuti,  q.  111.  proprie  et  formaliter,   sed  causaliter  tautum. 

5.  NoH  omnes  leati  vident  in  Deo  omnia  fu-  Duraiulus  etiam  licet  admittat  coguitiouem 
tura  cantingentia.—Q\mm\iB  autcm  liaic  testi-  creaturarum  in  Verbo  secundum  essc  esscn- 


CAP.  XXVII.  AN  CREATUR.'E  EXISTENTES  SEU  FUTUR.4C  VIDEANTUR  VEL  VIDERI  POSSINT.     167 

tia:;,  iicgat  esse  posse  sccuiulum  csse  cxisteii-  8.  Ultimo ,  quod  (liftlcilius  cst ,  quia  nou 

tioe,  ut  patct  in  4,  dist.  49,  qua;st,  2.  Quia  co-  omncs  rcs,  qua;  aliquando  liabcnt  cxistcntiam, 

gnitio  cxistentiai  creaturai  est  pcr  visioncm  possunt  illo  modo  cognosci  in  determinatione 

intuitivam  illius,  est  autcm  contra  rationem  divina^  voluntatis,  ut  actus  liberi  pravi,  quos 

visionis  intuiliva',  quod  fiat  per  aliud  mediuni  divina  voluntas  non  absolutc  pra'finit  et  omnes 

cognitum,  scd  fieri  del)et  immcdiatc  inrcvisa.  cffectus,  quia  al)  illis  pcndcnt.  Nam  circa  hos 

IdemquescntitHcnricus,  quodlibet7,  qua}st.  5,  actus  nou  liabet  Dcus  absolutam  voluntatem 

potestque  fundari  lioc  modo  opinio.  Quia  crea-  efiiciendi  illos  ante  praiscientiam  illorum,  sed 

turse  videntur  in  Vcrbo  ut  in  causa,  ut  dictum  liabct  voluntatcm  pcrmittendi  illos,  et  volun- 

est,  sedin  Deout  in  causa  uon  possunt  videri  tatcmconcurrcndiadilloscumvoluntatccreata 

creatura:;  ut  actu  cxistentes,  vel  futurai,  sed  simul  se  dcterminantc.  Unde  quod  talis  effec- 

tantnni  sub  esse  possibili,  ergo.  Probatur  mi-  tus  sit  futurus,  non  sokim  pendet  ex  illa  vo- 

nor,  quia  in  causa  duo  possunt  considcrari,  limtate  et  concursu  Dci,  sed  etiam  ex  influxu 

unum  virtus  causaj,  alterum  actualis  causali-  voluntatis  liberee,  quae  nou  determinatur  ad 

tas  ejus.  In  virtuta;  ergo  causae,  seu  in  omni-  illum  prsestandum  per  solam  divinam  vohm- 

potentia  Dei  non  possunt  videri  creaturffi  exis-  tatem ,  ergo  ut  effcctus  cognoscatur  futurus, 

tentes,  quia  ut  sic,  non  liabent  necessariam  necesse  cst  aliunde  cognosccre,  quod  voluntas 

connexionem  cum  omnipotentia,  nam  si  Deus  creata  simul  est  determinanda  ad  iUum  cffec- 

uihil  facere  decrevisset,  posset  videri  omnipo-  tum,  hoc  autem  non  coguoscitur  in  sola  divina 

tentia  Dei,  nulla  creatura  visa  et  existente.  At  vohmtate  ;  crgoille  effectus  ut  futurus,  nonpo- 

iu  universum  cx  uulla  causa,  quantumvis  co-  test  in  Deo  tanquam  in  causa  cognoci,  imo  ne- 

gnoscatur  cjus  virtus,  potest  colligi  existeutia  que  iu  illa  causa  cognosci  potest,  sed  in  se  ipso. 

effectus,  nisi  illa  causa  sit  necessario  agens  et  9.  Exphcatur  etiam  hi3ec  difficultas ,  nam 

cognoscatur  applicata  cum  omnibus  conditio-  ita  philosophandum  est  de  visione  beatorum, 

uibus  requisitis  ad  operandum.  At  vero  causa-  sicut  de  scientia  Dei,  saltem  secundum  quam- 

Htas  omnipotentia;  Dei  non  est  in  Deo,  sed  est  dam  analogiam  et  participationem,  quia  hsec 

actio  transiens,  ergo  ut  exercita  et  in  actu  po-  visio  est  cminentissima  participatio  illius  scieu- 

sita,  uon  potest  cognosci  in  Deo,  sed  tantum  tite,  quam  Dcus  de  se  habet.  Sed  Deus  quate- 

in  se,  quiaiu  Deo  semperreprsesentatursolum  nus  intcUigitur  habere  scientiam  intuitivam 

ut  possibilis.  creaturarum,  non  iuteUigitur  videre  creaturas 

7.  Dici  vero  potest,  actionem  Ulam  ut  exer-  in  se  tanquam  in  causa,  sed  in  se  ipsis  imme- 

citam,  vel  exercendam  et  tcrminum  cjus,  ut  diate  intuendo  varietates  per  se  cognoscibUes : 

futurum,  cognosci  in  vohmtate.  Dei  et  libera  quia  ante  hanc  scientiam  visionis  intelligitur 

ejus  detcrminatione,  per  lianc  enim  determi-  Deus  habere   scientiam  comprehensivam  sui 

uatur  potcntia  ad  operandum,  et  iUa  voluntas  ipsius,  ut  esse  potest  causa  omnium  et  ut  sic, 

non  est  actio  ad  extra,  sed  potius  principium  illa  scientia  non  est  intuitiva  futurorum.  Ta- 

cjus,  seu  conditio  necessaria  ex  parte  Dei,  ut  nien  quia  infinitae  perfectionis  cst  per  se  ipsam 

actio  ad  cxtra  fluat  ex  omnipotentia  ejus,  qua  (nostro  modo  loquendi)  extenditur  ad  intuenda 

conditione,  scu  dcterminatione  voluntatis  po-  objecta  cxistentia  in  aliqua  diffcrentia  tem- 

sita,  necessario  fluit  actio,  et  ideo  in  iUa  volun-  poris,  supposito  quod  debeant  existere.  Ergo 

tate  recte  cognosci  potest  existentia  effectus.  similiter  beatus  non  potest  videre  in  Verbo,  ut 

Sed  haec  responsio  habet  imprimis  difticulta-  in  causa,  existeutias  rerum,  sed  debet  illas  in- 

tes  omnes  supra  tactas  de  cognitione  detcr-  tueri  in  se  ipsis  quasi  per  quamdam  exten- 

minationis  liberse  vohmtatis  Dci  et  pra?sertim,  sionem.  Unde  ulterius  necesse  est,  ut  interce- 

quia  illius  cognitio  quodammodo  pcndet  ex  dat  differentia  inter  hanc  visionem  et  scien- 

cognitione  cffectus,  vel  saltem  necessario  ha-  tiam  Dei,  quod  divina  scientia,  quia  est  infi- 

bet  Ulam  conjunctam :  unde  non  magis  vide-  nita  per  se  ipsam  omnino  et  sine  lUla  additione^ 

tur  coguosci  cffectus  ex  iUa  voluntate,  quam  iuteUigitur  terminari  ad  haec  objecta.  At  vero 

vohmtas  in  effcctu.  Deinde,  quia  cognitio  ef-  visio  creata,  cum  sit  limitata  et  finita,  non  po- 

fectus  iu  vohmtatc,  licct  possit  dici  cognitio  test  extendi  et  terminari  adhaec  objecta  sine 

cxistentiai  futurae  effectus,  tamen  iUa  non  est  additione  alicujus   pcrfectionis  :    haic   autcm 

cognitio  proprie  intuitiva,  sed  potius  abstrac-  additio  non  potest  fieri  in  eodem  actu,  nec  per 

tiva,  quia  ut  sic,  non  terminatur  ad  rem,  qua-  modum  extensionis,  ut  supra  probatum  est, 

tcuus  iu  se  existit,  ita  ut  cx  directa  et  praicisa  uec  per  moduni  intensionis,  quia  illa  visio  non 

teudentia  ad  eam  videatur  existeutia  ejus.  potcst  inteudi,  nisi  per  ordincm  ad  Deum, 


168  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

quem  respicit,  iit  primarium  objcctum  :  haec  siiit  infmita:  oportet  ergo  fateri,  in  Verbo  vi- 

autem  additio  non  fit  in  ordine  ad  Deum,  sed  dere  simul  uno  actu  res  infmitas. 

immediate   in  ordine    ad  creaturam  visam.  11.  Ratione  tandem  solum  probari  hoc  po- 

Ergo   necesse  est,  ut  hsec  intuitio  creaturae  test,  quia  non  impHcat  contradictionem  ;  nidla 

existentis  fiat  per  novum  actum  distinctum  a  enim  ostendi  potest,  ut  patebit  exphcando  ah- 

visione,  qua  videtur  Deus,  ita  tamen  ut  ab  illa  quahter  modum  et  respondendo  factis  objec- 

visione  derivetur  ahquo  modo,  et  ideo  dicatur  tionibus.  Deinde   quia  per  se  verisimile  est  , 

esse  iu  Verbo,  non  proprie  et  formahter,  sed  Deum  posse  per  ahquam  creatam  scientiam  per 

causahter.  se  infusam  manifestare  hu  jusmodi  res  secundum 

10.  Conclusio. — Nihilominus  non  est  rece-  existentias  suas,  et  multi  probabihter  existi- 

dcndum  a  sententia  D.  Thomse  et  commu-  mant,  Ghristi  animam  per  scientiam  infusam 

ni.  Unde  dico  ,  beatos  et  posse  et   de  facto  cognovisse  evidenter  futura  contingentia  in  se 

videre  creaturas  in  Verbo,  non  tantum  ut  pos-  ipsis :  ergo  multo  magis  hoc  fieri  poterit  per 

sibiles,  sed  etiam  ut  existentes,  vel  futuras  in  scientiam  beatam,  quaj  est  altioris  ordinis,  per 

aliqua  differentia  temporis.  Sic  D.   Thomas,  quam  perfectiori  modo  scientia  et  seternitas 

3  part.,  qusest.  12,  art.  8,  9  et  10,  quem  se-  Dei  participatur.  Praeterea  sic  exphcatur :  Nam 

quuntur  omnes  ejus  discipidi  et  alii  auctores  Deus  in  seipso  creaturas  continet  et  perfectissi- 

citati,  proecedenti   capite   (exceptis  Durando  mo  modo  iUas  compreliendit,  non  .sohim  es- 

et  Henrico).   Sumiturque  ex  Augustino  sup-  sentias  et  virtutes   earum  cognoscendo,  sed 

posita  sententia  ejus  supra  tractata.  Quando  etiam  causalitates  et  omnes  causalitates  et  om- 

enim  dicit,  angelos  videre  in  Verbo  creaturas,  nes  determinationes  earum,   quee  vel  futurse 

non  loquitur  de  possibilibus,  sed  de  factis.  Hoc  sunt,  vel  futura^  essent,  si  tales  creaturffi  fierent: 

prsetera  supponunt,  qui  docent  (ut  capite  se-  aut  si  tali  modo  operari  permittereutur  :  ergo 

quenti  videbimus)  vidcre  beatos  mystcria  fidei  simili  modo  potest  Deus  communicare  iutel- 

m  Verbo,  loquuntur  enim  de  mysterhs  factis,  lectui  creato  talem  ,  tamque   perfectam  vi- 

non  enim  credimus,  tantum  posse  heec  Deum  sionem  creaturarum  in  Deo,  ut  per  eam  vi- 

facere,  sed  fecisse ;  hoc  ergo  etiam  videbimus,  deantur  creaturee   cum  omnilms  virtutibus  , 

igitur  videbimus  existentias  talium    rerum.  causalitatibus,  ac   determinationibus  earum. 

Alia  etiam,  quse  ex  Bernardo  et  Conciho  Seno-  Quia  tota  difficultas,  quse  potest  esse  in  liac 

nensi  supra  adduximus,  ad  lioc  confirmandum  scientia  creata,  fere  reperitur  in  increata,  et 

valent.  AddereitempossumusLaurentium  Jus-  nuUa  est  aperta  repugnantia  in  hujusmodi 

tinianum,  sermone  de  Omnibus  sanctis,  qui  ait :  participatione. 

Beatos  videre  dare  pericula  in  quilus  nos  ver-  12.  Unde  non  est  necesse  hujusmodi  exis- 

samur.  Julianus  etiam,  Toletanus,  tractans  iUa  tentiam,  vel  futuritionem  effectus  creati  videri 

verba  Matth.  18  :  Angeli  eorum  seniper  vident,  proprie  et  immediate  in  virtute  aut  in  voluu- 

etc,   dicit:  Cum  angeli  huc  veniunt  ad  nos  tate  divina,  tanquam  in  causa  potente  ope- 

custodiendos,  non  separari  a  visione  Dei,  Quia  rari,  vel  actu  operante :  contra  hoc  enim  recte 

si  aspecttim  conditoris  amitterent,  nec  jacentcs  procedunt  difficultates  positaj  ,   qu£e   eodem 

erigere,  nec  ignorantibus  vera  mmtiarepotuis-  modo  urgent  in  scientia  increata  Dei:  satis 

sent.  Supponit  ergo  in  Deo  videre  ea,  quse  an-  ergo  est,  quod  creaturGe  ipsai  simpliciter  co- 

nunciant,  Dionysius  etiam  sfepe  significat,  su-  gnoscantur  in  Deo  tanquam  in  causa  et  quod 

periores  angelos  illuminare  inferiores  de  his,  Ula  scientia  propter   eximiam   perfectionem 

quse  in  Verbo  vident.  Citari  solent  Nazianze-  suam  consequenter  extendatur  ad  intuendum 

nus,  orat.  11,  18,  20  et  22  ,  Cyprianus,  lib.  in  creatura  quidquid  in  ea  esse  potest,  vel  ah- 

de  Mortalitate,  TertuUianus,  lib.  de  Monog.,c.  quando  futurum  est,  ut  in  ultima  objectione 

10.  Quibus  locis  doccnt,  beatos  res  nostras  cu-  circa  secundam  opinionem  sufficienter  expli- 

rare  et  viderc,  sed  iUi  facile  possunt  explicari  catum  est. 

de  revelatione  facta  cxtra  visionem  Verbi.  De-  13.  Qun^situm.  —  Ut  vero  illi  objectioni  res- 

niquc  dc  auima  Christi  omnes  docent,  videre  pondeamus  (alire  enim  ex  dictis  expeditfe  sunt) 

in  Verbo  omnia,  qua;  Deus  scicntia  visionis.  quari  potest,  an  hajc  perfectio  conveniat  omni 

Quod  ncgare  nec  pium  esset,  ncc  prudens,  aut  visioni  beatifica;,  ita  ut  omnis  crcatura,  qure 

probabile,  at  vero  si  non  videat  ipsomet  actu  per  quacumque  visioncm  bcatam  ut  possibilis 

bcatifico,  dici  non  potest  cum  fundamento  quod  videtur,  vidcatur  etiam  ut  existcns,  si  futura 

simul  omnia  vidcat,  nec  facilc  inteUigi  potcrit,  cst,  vel  ut  operans,  si  est  opcratura.  Uudc  con- 

quomodo  successive  omnia  illa  exhauriat,  cum  scquenter  oportet  exponerc,  ad  satisfaciendum 


CAP.  XXVII.  AN  CREATUR.f:  EXISTENTES  SEU 
difficultati  supra  positai,  pcr  quid  cxtendatur 
visio  ad  linjusmodi  repra?scntationcm,  si  id 
nonhabcbitprcecise  ex  hoc,  quodvisio  est.  Etin 
utroque  videri  potest  hsec  necessario  esse  con- 
juncta  in  visione,  et  ideo  nullam  extensionem, 
vcl  additioncm  in  visionc  ncccssariam  csse.  Et 
potest  a  simili  declarari,  nam  angelus  eodem 
himine,  quo  rem  singularem  cognoscit  possi- 
bilem,  etiam  videt  existentem,  quando  existit. 

14.  Responsum.  —  Niliilominus  probabilius 
videtur,  non  sequi  neccssario  ununi  ex  alio, 
ita  ut  licct  rcs  aliqua  sit  ahquando  habitura 
cxistcntiam,  possit  in  Vcrbo  videri  quoad  es- 
sentiam,  non  videndo,  quod  futura  sit.  In  quo 
cum  Durando  ct  Henrico  sentio.  Et  ratio  est, 
quia  sine  dubio  pcrfectior  est  visio,  qua  cogno- 
scitur  creatura  iu  Deo  intuitive,  et  ut  existens, 
quam  si  videatur  tantuni  ut  possibilis,  etiam  si 
supponamus,  illam  creaturam  habituram  esse 
cxistentiam.  Majoris  item  virtutis  est  cogno- 
scere  de  voluntate  creata,  quid  factura  sit,quam 
cognoscere  tantum,  quid  possit  faccre,  ergo 
idcm  cst  de  visione  Dei ;  ergo  non  est  nccesse, 
ut  omnis  visio  creata,  quae  minorem  perfectio- 
rem  habet,  habeat  etiam  majorem,  cum  illa 
visio  limitata  sit  et  possit  recipere  magis  et 
minus.  Pr»terea  de  ipsamet  vohmtate  divina 
supra  diximus,  non  esse  neccssarium,  ut  bea- 
tus  videat,  quid  Deus  decreverit,  quamvis  fa- 
ciUime  videat,  quid  Deus  possit  velle,  ergo 
idem  est  proportionaliter  de  vohuitate  creata 
visa  in  Deo.  Tandem  quia  aUas  possunt  inferri 
incommoda  muUa,  ut  quod  omnes  beati  vi- 
dcant  vel  uUimam  circulationcm  soUs  futuram, 
atque  ita  dicm  judicii,  vel  omnia  futura  con- 
tingentia  earum  saUem  rerum,  quas  possibiles 
esse  cognoscunt,  quee  non  sunt  facile  admit- 
tenda. 

i5.  Secunda  co7iclusio.  —  Unde  uUerius  di- 
cendum  est,  visionem  Dei,  per  quam  videntur 
iUa  duo,  esse  distinctam  ab  ea  qua  videtur  al- 
terum  tantum  et  priorem  sine  dubio  esse  ma- 
gis  perfectam :  et  consequenter  esse  talem,  ut 
iUa  posita  cum  sua  perfectione  necessario  hoec 
omnia  videantur.  Quia,  ut  saBpe  dictum  est, 
visio  naturaliter  reprsesentat  et  per  modum 
causae  formalis,  quidquid  rcprsesentare  potest, 
sive  primario,  sive  secundario,  et  ideo  neces- 
sario  habct  hunc  efFectum,  si  taUs  visio  actu 
existit  et  intellectum  informat.  Cum  vero  pe- 
titur,  quid  sit  ha3c  perfectio,  quam  addit  taUs 
visiosupra  aliam,  dicendum  est,  non  esse  par- 
tialem  aliquam  cntitatem  per  modum  exten- 
sionis :  quia  non  est  taUs  compositio  in  iUa  vi- 
sione,  nec  esse  solam  intentionem,  quia  ha^c 


FUTUR^  VIDEANTUR  VEL  VIDERI  POSSINT.  169 
sola  non  causat  quasi  extensionem  in  objecto, 
sed  esse  ipsammet  indivicUiam  entitatem  vi.sio- 
nis,  quia  scUicet  una  est  perfectior  aUcra,  et 
ideo  ex  se  sufUciens  ad  manifestandum  perfec- 
tius  Deum  et  creaturas  in  Deo  et  consequenter 
ad  comprehendeudum  meUus  aUquas  creatu- 
ras,  vel  virtutes  et  determinationes,  aut  exis- 
tentias  earum,  ut  in  prfficedenti  capite  latius 
dictum  est. 

16.  Atque  hinc  coUigitur  responsio  ad  uUi- 
mam  interrogationem,  qure  hic  Ueri  potest,  an 
scilicet  visio  beata,  per  quam  videutur  creatu- 
rae  existentes,  simul  et  a  principio  reprsesentet 
omnes ,  etiam  antequam  fiant  :  vel  soUim 
quando  Uunt  et  existunt.  Scotus  enim  et  non- 
nuUi  ex  Thomistis  Uunc  posteriorem  modum 
amplectuntur,  propter  quamdam  difUcuUatem, 
quam  attingemus,  capite  sequenti,  et  D.  Tho- 
mas,  1  part.,  qusest.  89,  art.  8,  dicit:  Beatos 
videre  omnes  res,  quando  sunt  praisentes.  Et 
quidamexhisauctoribus  dicunt,  hoc  fieri  sine 
uUa  mutatione  in  illa  visione,  per  solam  mu- 
tationem  objectorum.  Quod  videtur  sentire 
Ferrarius  3,  contraGentes,  cap.  59,  et  in  eadem 
scntentia  plane  sunt  Bonaventura  in  3,  d.  14, 
art.  2,  qucest.  3,  Scotus,  quoest.  2,  §  uU.,  Mar- 
siUus  3,  q.  10,  art.  2, 3,  partis  ilUus.  AUus  vero 
dicendi  modus  esse  potest,  non  esse  inconve- 
niens  admittere  talem  mutationem  in  visione 
Dei,  quse  sit  circa  creaturas  et  non  circa  Deum, 
quia  hoc  non  repugnatbeatitudini. 

17.  Vera  opinio  D.  TJiomce.  —  Sed  contraria 
sententia  est  sine  dubio  vera  et  D.  Thoma},  qui 
ubique  asserit,  in  scientia  beata  omnia  simul 
videri,  1  part.,  quoest.  12,  art.  9  et  10,  et  22,  q. 
83,  art.  4  ad  2,  et  3  part.,  qusest.  10,  art.  2,  et 
in  4,  d.  45,  qucest.  3,  art.  1,  ubi  idem  sentit 
CapreoUis,  quffist.  1,  et  Paludanus,  qusest.  2. 
Unde  addit  ipse  D.  TUomas,  qu8e.st.  8,  de  Verit. 
art.  12,  respectu  ilUus  visionis  perinde  esse, 
quod  res  sit  facta,  vel  futura,  et  ex  hoc  princi- 
pio  docuit,  1  part.,  qusest.  10,  art.  5  ad  1 
visionem  beatam  mensurari  seternitate  partici- 
pata,  quia  nimirum  iUa  visio  omnino  invaria- 
biUs  est.  Quod  etiam  expresse  docuit  Augusti- 
nus,  Ub.  12  Confess.,cap.  11  et  3,  estque  valde 
consentaneum  ilU  visioni,  ut  beatitudo  uUima 
est  et  uUimus  terminus  meritorum,  quee  im- 
mutabilia  erunt.  Item  quia  lumen  glorise  in- 
corruptibile  est,  et  supra  est  otensum  naturali 
necessitate  prodire  in  actum  sibi  adaequatum 
et  proportionatum.  Hinc  ergo  ,  ut  opinor , 
aperte  concluditur  visionem  iUam  nec  in  ob- 
jecto  admittere  successionem,  quia  iUa  succes- 
sio  non  posset  fieri  sine  rautatione  aliqua  in 


170 


LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 


ipsa  visione;,  quia  nou  potest  fieri  mutatio  in 
effectu  formali;,  quin  fiat  in  forma.  Prseterea 
in  visione  illa  non  potest  fieri  mutatio .  circa 
creaturam,  quin  fiat  circa  Deum;,  cum  perfec- 
tio  visionis  proveniat  ex  modo,  quo  creatm^a 
videtur  in  Deo.  Imo,  cum  dictum  sit,  lianc 


quffi  in  via  crediderunt.  Hanc  assertionem  ali- 
quiputantitacertam-,ut  coutraria  sit  erronea, 
vel  ut  minimum  parum  tuta  et  parum  con- 
sentanea  fidei.  Probant  ex  Paulo  1 ,  ad  Co- 
rintli.  \'S,  dicente  :  Bx  parte  cognoscimus, 
cum  autem  venerit,  quod  perfectimi  est,  evactia- 


perfectionem  couvenire  tali  visioni  ratione  sua3  hitur  quod  ex  parte  est.  Quibus  verbis  signifi- 

indivisibilis  entitatis,  non  potest  in  ea  intelligi  cat,  videre  beatos  in  Verbo  omnia ,  quee  in  hac 

talis  mutatio,  uisi  facta  mutatione  in  tota  vi-  vita  credunt,  quod  esse  non  posset,  nisi  iu 

sioue.  Verbo  videreut  creaturas,  quia  multa  myste- 

\  8.  Ut  ergo  illa  visio  sit  immutabilis,  ut  re  ria  credita,  creata  sunt.  Confirmatur,  quia  si 

vera  est,  oportet  ut  quidquid  per  illam  videri  hsec  mysteria  uon  vident,  mdlam  creaturam 

potest  iu  ahqua  differentia  temporis,  a  prin-  iu  Verbo  videut,  ergo  non  esset  unus  beatior 


cipio  beatitudinis  videatur.  Neque  hoc  habet 
uovam  difTicultatem,  ueque  incouveniens  ul- 
kim,  quiaratioues  factse  probanthoc  esse  pos- 
sibile,  quod  possibile  est,  etiam  maxime  de- 
cens  et  consentaueum  beatitudiui  est.  Ubicum- 
que  ergo  D.  Thomas  docet  vel  angelis,  vel  ani- 
mabus  beatis  rcvelare  Deum  aliquid  novum, 
iutelhgit  de  revelatioue  extra  Verbum,  nam 
cum  uou  videaut  omnes  omnia,  ut  sequenti 
capite  dicemus,  capaces  sunt  revelationum  et 
illumiuationum  circa  midta  coutingentia,  sed 
illa?  revelationes  extra  visiouem  beatam  fmnt. 
Unde  nominales,  cum  uegent  beatos  videre 
lisec  contiugentia  formaliter  in  Verbo ,  cou- 
sequenter  dicunt,  successive  ea  videre,  cau- 
saliter  in  Verbo.  Tameu  quia  iuconveuiens  est 
de  Christi  auima  ita  seutire  et  de  omuibus 
beatis  quoad  ea,  quee  ad  suum  statum  perti- 
nent,  ideo  melius  dicitm"  hsec,  quse  ad  statum 
pertineut,  simul  videri,  alia  successive  et  extra 
Verbum. 

CAPUT  XXVIII. 

QU^  RES  DE  FACTO  VIDEANTUR  A  BEATIS  IN  DEO. 

1 .  Status  qucBstionis. — Diximus,  posse  beatos 
videre  in  Verbo,  tum  res  possibiles,  tum  etiam 
existentes  et  obiter  significavimus  videre  ali- 
quas,  nou  tamen  omues.  Hinc  ergo  oritur  dif- 
ficultas  praiseutis  quaestionis ,  quse  nimirum 
regulaservanda  sitad  judicandum,  quid  videant 
et  quid  nou  videaut :  de  qua  re  multa  dicunt 
moderui.  Ego  tamen  breviter  expediam  rem, 
quia  est  valde  incerta.  Ad  tria  vero  capita  pos- 
sunt  omnia  revocari :  primum  continct  myste- 
ria  fidei  et  res  omnes  supernaturalcs  :  secun- 
dum  res  naturales  :  tertium  actus  liberos  et 
coutingentes  creaturarum  ,  tam  praiseutes 
quam  futuros. 

2.  Prima  coiiclusio.  —  Circa  primum  dicen- 
dum  cst,  beatos  videre  lu  Verbo  mysteria  fidei, 


alio,  quod  est  erroueum.  Patet  sequela,  quia 
uon  alia  ratione  potest  uuus  alio  esse  beatior , 
nisi  quia  plura  videt  iu  Verbo.  Sed  lisec  poste- 
rior  conjectura  levis  est,  quia  ina^qualitas  es- 
seutialis  beatudinis  non  est  uisi  iu  videudo 
ipso  Deo  perfectius,  vel  miuus  perfecte,  sive  in 
illo  videautur  creaturaj,  sive  nou,  juxta  vul- 
gare  dictum  Augustini,  5  lib.  Goufess.,  capit.  4, 
qui  licet  de  viatoribus  loquatur,  tamen  cum 
proportioneapplicaripotestad  beatos.  Quomo- 
do  autem  illa  insequalitas  coujungatur  cum  vi- 
sione  creaturarum  in  Deo,  statim  explicabitur. 
3.  Testimouium  etiam  Pauli  nou  sufficit  ad 
facieudam  certitudinem,  Paulus  enim  ibi  direc- 
te  solum  docet,  visuros  esse  uos  in  patria  Deum 
iu  propria  sua  natura,  quam  in  via  solum  ex 
creaturis  concipimus.  Hoc  enim  siguificaut  illa 
verba:  Videmus  nuncper speculum  in  cenigmate , 
tunc  autemfacie  adfaciem..  Hoc  ergo  solum  ha- 
bemus  certum  ex  illis  verbis,  De  aliis  vero  mys- 
teriis  fidei  nihil  ibi  dicitur.  Quia  vero  ibi  docet 
evacuandam  esse  fidem,  cum  subjungit  :  Cum 
venerit  quodperfectum  est,  evacuabitur  quod  ex 
parte  est ;  inde  potest  probabiliter  colligi,  habi- 
turos  nos  in  patria  perfectam  scientiam  myste- 
riorum,  quse  iu  via  credimus.  Quod  autem  illa 
scientia  futura  sit  iu  Verbo  formaliter ,  id  est , 
per  visiouem  beatam  ,  uon  potest  ex  iUo  loco 
certo  colligi.  Nam  ut  in  primo  tomo  de  lucar- 
natioue,  quaestione  uudecima,  dixi,  etiam  de 
mysteriis  supernaturalibus  potest  dari  evideus 
uotitia  aliquo  alio  modo.  Est  autem  probabilis 
conjectura,  quod  hsec  mysteria  videuda  sint  in 
Verbo ,  quia  visio  correspondet  fidei,  et  ideo 
conveuiens  est,  ut  omuia,  quse  in  via  credun- 
tur,  iu  veritate  divina  testificante ,  videantiu' 
in  patria  iu  ipsamet  veritate  divina  se  mauifes- 
tante.  Uudc  Augustinus  !20,  de  Civitate,  c.  21  : 
Quid  videbimus  nisi  Deum  et  omnia  illa  qua; 
nunc  videmus  credentes  ?  De  mysterio  etiam  In- 
carnatiouis  est  valde  verisiuiile ,  non  posse 
cxacte,  ct  prout  iu  se  est  videri,  nisi  cadem  vi- 


CAP.  XXVIII.  QUAS  RES  YIDEANT  BEATI  IN  YERBO.  171 

sionc,  qua  videtnr  Vcrl)um,  vidcatur  humani-  in  crcdendo,  uf  per  se  constat.  Respondetur  in 

tas  illa  unita  :  quia  illud  admirabilc  composi-  intensione  seu  claritatc  qua  vidchunt  h»c  mys- 

tum  ex  Verho  ct  humanitatc  non  potcst,  prout  teria,  certum  est  non  essc  futuros  a^qualcs,  nam 

in  se  est,  videri,  nisi  viso  utroque  extremo.  qui  fuerit  heatior  perfcctius  vidchit.  Tamen  in 

4.  Additur  aliiul  testinionium.  —  Secundo  extcnsione  seu  numero  mysteriorum  prohahiU- 

potest  addi  aUud  prohahilc  tcstimonium  cjus-  ter  crcdi  potcst  omncs  visuros  omnia  mystcria 

dcm  Pauli  %  Corinth.  3  :  Nos  aiiteni  revclata  in  Ecclesia  militante  crcdita,  saltem  quoad  ra- 

facie  gloriam  Domini  specuhmtcs  in  eamdem  tioncs  preecipuas  et  specificas  seu  essentiales. 

imaginem  transformamur  a  claritate  in  clari-  Quia  vehiti  per  accidens  est,  quod  non  omnes 

tatem.  Quorum  verhorum  prohahilis  sensus  est,  omnia  actu  crediderint,  nam  quantum  erat  ex 

nos  in  lege  gratiiae  rejecto  vclamine  veteris  parte  fidci  et  pi»  atfectionis  voluntatis,  parati 

testamenti,  exprcssius,  ac  distinctius  cognos-  fuerunt  ad  crcdenda  omnia.  Et  ita  applicari 

cere  supernaturaUa  mysteria  :  quffi  cognitio  possunt  hic  fcre  omncs  allatoe  conjecturse. 

quamvis  sit  ohscura,  comparatione  legis  vetc-  7.  Posterius  dubium  enodatur.  —  Secundo 

ris  dicitur  ckritas  qusedam.    Ah  hac  autem  quari  potest  an  videnda  sint  htec  mysteria  iu 

claritate  fidei,  dicit  Pauhis,  nos  transformari  omnihus  individuis  eorum,  vel  tantum  secun- 

in  claritatem  gloriee.  Ut  sicut  in  lege  gratia  dumrationescommunes.Respondeturquffidam 

expressius,  ac  distinctius  cognoscuntur  ,  quai  csse  qua;  tantum  inuno  individuo  existunt,  ut 

in  veteri  erant  adumhrata ,  ita  spcremus  in  constat  de  mysteriis  divinis  et  de  Incarnatione 

gioria  aperte  et  clare  esse  videnda,  quai  hic  et  omnihus  quse  in  particulari  crcduntur,  de 

credimus.  Ita  fere  Amhrosius,  Anselmus  et  D.  humanitate  CHRISTI  aut  de  Beata  Virgine. 

Thomas  in  Paulum,  et  Augustinus,  epist.  112,  Haic  crgo  sine  duhio  videhuntur  in  particulari 

cap.  21  :  A  claritate  ( inquit)  fidci  in  gloriam  et  individuo,  quia  ita  creduntur,  et  quia  lioc 

contemplationis  (etcrnw.  Et  Uhro  15,  de  Trini-  pertinet  adexactamcorumscientiam.  AUa  vero 

tate ,  cap.   8  :   Transformamur  de  forma  in  sunt  mysteria,  quge  in  multis  individuis  multi- 

formam,  idest,  de  olscurainlucidam,  de  glo-  pUcantur,  ut  sunt,  verhi  gratia,  mysterium 

^'la  fidci,  in  gloriam  speciei,  de  gloria  qua  filii  Eucharistiffi  vel  resurrectionis  et  simiUa,  et  haec 

Dei  sumus  iii  gloriam  qua  similes  ci  erimus ,  non  oportchit  videri  in  omnihus  individuis, 

quando  videUmus  eum  sicuti  est.  quia  nec  necessc  estad  perfectam  mysteriorum 

5.  Hac  opinio  est  communis. — Propter  hsec,  cognitionem,  nec  etiam  ahsoUite  creduntur  in 

ergo,  pia  haec  opinio  inter  graviores  scholasti-  omnihus  individuis,  sed  vel  confuse,  vel  suh 

cos  magis  recepta  est :  eamque  significat  divus  ratione  communi,  vel  suh  conditione,  si  adhi- 

Tliomas  1,  part, ,  q.  1,  art.  2,  ideo  enim  dicit  hita  sunt  omnia  necessaria  ad  mysterium  pcr- 

nostram  theolociam  suhalternari  scientise  hea-  ficiendum.  Est  autem  credihile  haic  omnia  vi- 


■^&i 


torum ,  qua  ipsi  videut  principia  fidei  quse  nos  denda  esse  in  aUquihus  individuis,  ut  visio  sit 

credimus,  et  2,  2,  q.  1,  art.  1  et  1 ,  2,  q.  -4,  magis  clara  et  distincta,  etiam  prout  termina- 

articulo  3,  dicit  visionem  succedere  fidei.  Ratio  tur  ad  tale  secundarium  ohjectum.  Individua 

denique  assignari  potest,  quia  hujusmodi  visio  autem  iUa  erunt,  vcl  quee  prajcipua  fuerint,  vel 

est  prffimium  valde  conscntaneum  fidei.  Item  qua  magis  in  particulari  fuerint  credita,  vel 

quiafidelesmeritocupiuntviderequfficredunt:  quse  ad  unum  quemque  heatum  magis  perti- 

ergo  verisimile  est  lioc  justum  desiderium  ex-  nucrint. 

plendum  esse  ipsa  heatitudine  essentiali,  cum  8.  S ecunda  conclusio . —  Contrarationcm  ol- 

facile  modo  perfectiori  ficri  possit.  Denique,  jicitur. — Rcsponsum. —  Circa  secundum  caput 

quia  mysteria  fidei,  quaj  ad  Divinatem  perti-  dicendum  est  omnes  heatos  visuros  in  Verho 

nent,  necessario  videntur  viso  Deo,  quse  vero  totam  universi  macliinam,  compositionem  et 

pcrtinent  ad  Christi  humanitatem,  partim  vi-  ordinem,  et  omnes  species  rerum  ex  quihus 

deri  non  possunt  perfecte  extra  Verhum,  par-  constat,  vel  quse  in  ipso  factse  fuerint  in  aUqua 

tim  sunt  quasi  proprietates  consequentes  mys-  difierentia  temporis.  Sic  divus  Tliomas,l  part., 

terium  Incarnationis,  quo  viso  expediens  est  q.  22,  art.  8,  ad  4,  et  3,  contraGent.,  cap.  59, 

caetera  videri.  Neque  circa  hoc  est  nova  diffi-  et  ihi  Ferrario  ct  Soto  4,  distinctione  4-9,  q.  3, 

cultas.  art.  3,  conclusione  sexta :  et  sumi  potest  ex 

6.  Duo  duhia  quceri  possunt. — Priusdiihium  doctrina  Augustini  supra  tradita,  quod  angeli 

expeditur.  —  Duo  vero  possunt  interrogari,  u-  vident  in  verho  omnia  opera  sex  dierum.  Ratio 

num,  an  in  hoc  futuri  sint  ffiqnales  omnes  hea-  divi Thomte  est,quia  heatus  natm^aUter  appetit 

ti,  cum  in  hac  vita  non  fuerint  omnes  eequales  lia3C  omnia  scire,  quoniam  hahet  eorum  om- 


172  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

nium  naturalem  capacitatem,  sed  illa beatitudo  perfectionem intellectus  parum  referre  videtur. 

explet  omnem  ordinatum  appetitum  etiam  na-  Sed  D.  Tliomas  generaliter  loquitur,  nec  est 

turalem,  ergo.  Ueec  vero  ratio  videri  potest  in-  cur  addamus  illam  limitationem^  qida  heec  tota 

firma^  quia  vel  est  sermo  de  capacitate  absoluta  varietas  pertinet  ad  perfectionem  universi,  et 

intellectus,  et  hoc  modo  non  solum  est  capax  cujuscumque  naturoe  cognitio^,  cpiantumvis  im- 

intellectus  scientise,  rerumquaj  facta  sunt,  sed  perfectae,  est  perfectio  intellectus,  etsivideatur 

etiamomnhimrerumpossibihumrergovelratio  in  Deo^  est  signum  perfectioris  visionis  Dei, 

probat  visurosbeatosomniapossibiha,vel  nihil  cseteris  paribus.  Rursus  vero  inquiritur  an  in- 

conchidit  de  his  qu6e  facta  sunt.  Vel  est  sermo  tehigendum  hoc  sit  sohim  de  naturahbus  ope- 

de  capacitate  proxima  quse  est  per lumen  glorise,  ribus_,  vel  etiam  de  supernaturahbus.  Sotus  non 

ut  quidam  divum  Thomam  interpretantes  ex-  hoc  hmitat  ad  species  naturales,  quia  ad  illas 

ponunt,  et  sic  petitur  principium,  nam  inqui-  tantum  extenditur  naturale  desiderium.  Ve- 

rimus  an  beatus  per  himen  gloriee  sit  proxime  rumtamen  nuUo  modo  sunt  exchidendse  spccies 

capax  ad  videnda  hoec  omnia  in  Verbo.  Res-  supernaturales  pertinentes  ad  ordinem  uni- 

pondetur  neutro  modo  esse  intehigendam  divi  versi,  seu  ad  potentiam  ordinariam^  nam  illa- 

Thoniffi  rationem,  ut  argumentum  probat.  Un-  rum  cognitio  maxima  perfectio  est^  et  valde 

de  nec  etiam  intelhgenda  est  de  solo  appetitu  consentanea  appetitui  naturah  quem  omnes 

innato,  qui  fundatur  in  sola  capacitate  remota,  habemus,  supposita  fide.  Nec  puto  Sotum  vo- 

vel  est  idem  cum  illa.  Sed  intehigenda  est  de  hiisse  heec  excludere,  prajsertim  quia  hee  spe- 

quodam  appetitu  ehcito  rationabih  et  consen-  cies  pertinent  ad  fidei  mysteria  quse  per  visio- 

taneo  humanse  naturai,  supposito  ordine  con-  nem  Dei  sciri  supponit. 

stituto  a  Deo  in  suis  operibus.  Nam  creatura?;,         1 1.  Tertiim  dubkm.  —  Enodatur. — Prsete- 

quae  nunc  pertinent  ad  constitutionem  universi,  rea  inquiri  potest  an  videant  beati  solas  species 

sunt  vehiti  in  proxima  dispositione  expositse  futuras  in  ahqua  differentia  temporis,  vel  etiam 

cognitioni  et  inquisitioni  hominum,  et  ideo  ahquas  ex  possibihbus  quse  nunquam  erunt? 

consentaneum  rationi  est  ut  appetitus  sciendi,  Respondetur  exhis  speciebus  pos.sibihbus  quas- 

qui  est  maxime  naturahs,  sahem  circa  hujus-  dam  esse  quae  continentur  in  virtute  ac  poten- 

modi  reS;,  in  beatitudine  expleatur.  tia  earum  rerum  quffi  factae  sunt^  et  hse  cog- 

9.  Secundo  ohjicitur.  —  Dilucidatur.  —  Sed  nosci  poterunt  a  beatis,  qui  comprehendunt 
tuncestsecundaobjectiocircaalterampartem.  res  factas  et  omnem  virtutem  earum.  Et  ita 
Quia  non  est  necesse  ut  formahs  et  essentiahs  docuit  de  anima  Christi  D.  Thomas,  3  part. , 
beatitudo  per  se  ipsam  hoc  conferat,  sed  satis  qua^st.  20,  art.  2,  ubi  id  Cajetanus  notat^  et 
est  quod  per  ahquam  perfectionem  ab  ipsa  ma-  idem  credi  potest  de  Beata  Vu'gine.  De  ahis 
nantem  id  faciat,  ergo  ex  iha  ratione  non  po-  autem  beatis  res  est  incerta,  quia  non  est  ne- 
test  concludi  beatum  ha3c  omnia  scire  per  ip-  cesse  ut  omnes  seque  comprehendant  omnes 
sam  visionem  Dei,  et  ad  summum,  quod  ratione  res  factas.  Aliae  vero  sunt  res  possibiles  quse  iu 
beatitudinis  detur  ihi  ahqua  scientia  perfecta  sohus  Dei  potentia  continentur,  et  de  earum 
hujusmodi  rerum.  Respondetur  argumentum  visione  nihil  est  certum,  quia  per  se  non  spec- 
conchidere,  assertionem  non  esse  certam.  Est  tat  ad  statum  beatorum  ut  hujusmodi  res  vi- 
autem  nihilominus  valde  probabihs,  quia  cum  deant.  Si  ergo  ahquis  nonnuUas  ex  his  rebus 
hic  appetitus  possit  expleri  per  ipsammet  vi-  videt,  sohim  est  ex  abundantia  perfectionis  suse 
sionem  beatam,  et  perfectiori  modo  quam  per  beatitudinis. 

aham  scientiam,  cumque  ahunde  nihil  obstet,         12.  Quartum  duiium. — Prioropinio. — Hcec 

quominus  ita  fiat,  credibile  est  hujusmodi  per-  opinio  rejicitur.  —  Tandem  iuquiri  potest  an 

fectionem  tribui  beatis.  Item  ut  possint  semper  videant  beati  etiam  individua.  Quidam  enim 

in  actu  habere  totam  iUam  scientiam,  quod  dicunt  non  videre  beatos  res  singulares^  quia 

valde  pertinet  ad  modum  perfectum  explendi  non  pertinet  cognitio  rei  singularis  ad  perfec- 

appetitum  Uhim.  tionem  inteUectus  humani,  ut  videtur  docere 

10.  Privmm  duMum. — Prima  opinio. —  Ve-  D.  Thomas  in  iUa  qusest.  12,  art.  8,  ad  quar- 
ra  opinio. —  Secundum  duhium. —  Opinio  Soti.  tum.  Sed  hoc  nuUo  modo  placet,  non  enim  vi- 
—  Vera  opinio. — Sedin  hoc  interrogari  potest  debunt  beati  coelos  vel  angelos  in  communi, 
primo  an  sit  inteUigendum  de  omnibus  specie-  sed  hos  ccelos,  hos  homines,  quia  sine  dubio  est 
bus,  an  tantum  de  perfectis.  Quidam  enim  exis-  hajc  distinctior  ct  perfectior  cognitio,  et  appe- 
timant  non  oportcre  ut  beati  vidcant  in  Vcrbo  titus  sciendi  ad  has  res  maxime  determinatur. 
vUiorcs  rerum  naturas  et  species,  quia  hoc  ad  Uude  falsum  cst  nou  pertinere  ad  iuteUectus 


CAP.  XXVllI.  QUAS  RES  VIDEANT  BEATI  IN  VERBO.  173 

pcrfcctiorem  cogiiitioncm  .singiilarium :  nam  non  scmper  attendunt.  Si  autcm  attendunt, 

licct  non  .scmpcr  sit  ita  necessaria  aut  dcl)ita  etiam  animai  sanctai  vidcntur  posse  virtute 

nostro  intcllectui  (quod  fortasse  voluit  D.  TIio-  naturali  cognoscere,  qu»  hic  fiunt;,  ut  Hicro- 

mas)  tamen  si  liabetur,  non  est  dubium  quin  nymus,  lib.  contra  Vigilantium  scntit,  dicens: 

cffiteris  paribus  augcat  perfectioncm.  Nam  si  Aninias  mira  celerilate  posse  esse  uhiqice.  Quod 

sit  de  rebus  singulariljus  incorruptil)ili]}us  qua3  si  hoc  intcUigat  de  cxistentia  ubique  per  realem 

sunt  per  se  intentK  a  natura,  multum  confert  praisentiam,  ct  inecrtum  est,  quia  non  constat 

haic  cognitio  ad  perfcctionem  scientiai  specula-  sanctas  animas  extra  coelum  incedere  :  et  non 

tivffi :  si  vero  individua  sint  corruptibilia  quaj  rcfcrt  ad   intellectualem   cognitionem ,   quia 

sunt  veluti  per  accidens,  eorum  cognitio  minus  prasentia  localis  non  est  causa  illius,  sicut 

cst  necessaria  ad  speculationem^  multum  vero  ncque  distantia  impcdit ,  si  principia  cogno- 

confcrt  ad  perfectioncm  prudcntiee  et  provi-  scendi,  non  desint:  oportet  ergo  illud  intcllige- 

dentiffi.  Legatur  D.  Thomas,  1.  p.,  quaist.  14,  re   de  celeritate   per  mentis  attentionem  et 

art.  11,  ct  3.  part. ,  quoest.  IG,  art.  2.  prffisentiam.  Hoc  autem  supponit  (id  quod  ve- 

i3.  Contrariaopviio.  —  Fiiiidamentum  ever-  risimile  est)  Iiabere  animas  sanctas  spccies 

iitur.  —  Alii  e  contrario  dicunt,  beatos,  qui  inditas  omnium  harum  rcrum,  sicut  habcnt 

vident  species  rerum,  consequenter  videre  om-  sancti  angeli,  maxime  post  statum  lieatitudi- 

nia  individua  illarum,  vel  possibilia  omnia,  vel  nis,  ut  Grcgorius  etiam  supponit,  lib,  12  Mo- 

saltem,  quai  aliquando  erunt,  quia  existimant  ral.,  cap.  12.  At  in  sinu  Abrahee  fortasse  hoc 

non  essc  majoris  perfectionis  vidcri  in  Vcrbo  non  habebant  animse,   ut  sentit  Augustinus 

hsec  omnia  individua,  quam  unum  corum,  supra,  ct  colligi  potcst  ex nonnullis  testimoniis 

proesertim  quando  inter  se  sunt  valde  similia.  veteris  testamenti,  quce  ibi  citat. 

Sed  hoc  fundamentum  falsum  est,  ut  supra  15.  Tertia  conclusio.  —  Praiter  Iiunc  autem 

ostendi,  et  idco  necessaria  esse  non  potest  con-  modum  cognoscendi  extra  Verbum,  credibile 

clusio  in  eo  fundata.  Neque  per  se  verisimilis  est,  beatos  vidcrc  in  Vcrbo  ex  Iiis  actibus  libe- 

cst,  quia  non  oportet,  ut  beati  videant  omnia  ris,  seu  contingentibus  cffectibus,  omnia,  quai 

haic  individua  corruptibilia,  prsesertim  multa,  spectant  ad  cujuscumque  statum.  Hanc  regu- 

quse  sunt  impertinentia  ad  statum  corum.  Cen-  lam  constituit  D.Thomas,Iocis  citatis,  et  3  part. , 

seo  igitur,   omnes  beatos  videre  in  singulis  quaist.  10,  art.  2  et  3,  contra  Gentes,  c.  59,  et 

speciebus  ea  individua,  qua3  sufBciunt  ad  dis-  eamscquunturFerrarius,Cajetanus,Sotusin4, 

tincte  cognosccndam  naturam  specificam  et  d.  49,  quaist,  3,  art.  3,  ubi  Capreolus,  Palu- 

varietatem  aliquam  proprietatum,  quam  Iia-  danus  et  alii.  Et  juxta  illam  exponunt  dictum 

bcre  potest.  Item  ea,  quee  ad  providentiam  sta-  Gregorii.  Quidnon  vident,  etc,  scilicet  quod  ad 

tui  uniuscujusque  convenientem,  necessaria,  eos  pertineat.  Quod  ctiam  significavit  Conci- 

vcl  opportuna  sunt.  De  cseteris  nihil  affirmari  lium  Senonense  in  illo  vcrbo.  Quod  eorimi  in~ 

certo  potest.  teo'sit.  Ratio  vero  est  eadem  supra  tacta,  quse 

14,  Duhium. — Primaopinio. — Rejicitur. —  eodem  modo  est  explicanda,  quia  beati  appe- 

Circa  tcrtium  caput,  difficultas  est,  de  factis  ho-  titu  valde  consentaneo  rationi  cupiunt  Iisec 

minum  mortalium  et  cogitationibus  eorum,  an  cognoscere,  illa  autem  visio  satiat  omnem  hu- 

et  quomodo  videantur  a  beatis.  In   qua  re  jusmodi  appetitum,  quod  si  per  se  ipsam  for- 

nonnulli  ex  antiquis  Patribus  dubii  esse  viden-  maliter  id  facere  potest,  ad  majorem  perfectio- 

tur,  utviderelicct  apud  Origenem,  libro  2^  super  nem  pertinet,  ut  ita  faciat. 

Epist.  ad  Rom.  Et  Augustinus,  lib,  de  Cura  iQ.  Primw  inquisitionisatisfit. — Sed  quse- 

promort,  agenda,  cap,13,  quodnotavitD.  Tho-  res  primo,  quse  dicantur  pertinere  ad  statum 

mas  1,  part.  qusest,  89,  art,  8.  Illi  vero  magis  beati.  Respondetur,  duplicis  generis  hsec  esse 

vidcntur  dubitare  de  naturali  virtute,  quam  de  posse.  Qusedam  spectantia  ad  ipsas  beatitudi- 

supernaturali  cognitione.  Unde  quidam  dixe-  nis  operationes,  id  est,  ad  convenienter  exer- 

runt  animas  creatas  solum  cognoscere,  quse  hic  cendas  omnes  actiones,  quas  beati  in  suo  statu 

fiunt  ex  relatione  angelorum,  ut  Augustinus  operantur  et  de  his  est  major  verisimilitudo. 

indicat  capite  quindccimo.  Sed  hoc  non  satis  Quia  vident  quidquid  necessarium  est  ad  ope- 

esset  ad  cognoscendas  cordium  cogitationes,  randum  ibi   prudentissime  et  jucundissime. 

quia  neque  angeli  illas  cognoscuut  virtute  na-  Neque  in  hoc  occurrit  aliqua  difficultas.  Solum 

turali,  sine  consensu  hominis  cogitantis.  Imo  adverto,  aliquos  Iiinc  colligere,  omnes  bcatos 

nec  alia  omnia  ctiam  externa  angeli  semper  videre  aliorum  beatorum  cogitationes :  sed  Iioc 

cognoscunt,  non  quia  non  possunt,  sed  quia  neque  necessarium  est,  nequeverisimile.  Quia 


474  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

non  est  lioc  consentaneum  intellectiialibus  ac  nuper  citatus,  Niliilominus  iclem  Cajetanus22, 

liberis  creaturis  :  et  ideo  nulhis  scholasticus  q.  83^  art.  A,  circa  sohitionem  ad  secundum 

boc  docuit.  Praesertim  vero  improbabile  est^  docet^  beatos  videre  has  rationes  inVerbo,  et 

quod  inferiores  beati  videant  omnia  cogitata  idem  sentit  D.  Thomas  ibi  et  3  p,,  quaest.  10, 

superiorum,  vel  quod  omnes  viderent  quid-  art.  2,  etin^,  d.  45,  quasst.  3,art.  5,  etinchnat 

quid  Christi  anima  agere  disponit,  etiam  per  Magister,cap.penult.,Ferrarius3,contraGentes 

vohmtatem  creatam,    nam  de  increata  jam  cap.  60,  Sotus  supra  et  Gabriel,  lect.  3,  in  Cano, 

supra  dixi,  non  omnes  videre  omnia,   quse  lit.  E,  et  favet  Concihum  Senonense  in  decretis 

Deus  facere  disposuit.  Unde  etiam  non  spectat  fidei,  cap.  13.  Videturque  valde  consentaneum 

ad  statum  angeh  custodis,  ut  videat  omnia,  consuetudiniEcclesise  et  modo,  quoad  sanctos 

qujB   ventura  sunt,   vel  quse  Deus  disposuit  preces  fundit  :  nam  plane  supponit  eos  actu 

circa  hominem  curoe  suse  commissum,  ut  ex  videre  has  nostras  actiones,  ex  vi  suse  beatitu- 

Daniele  10,  colhgitur  :    satis   ergo  est,   quod  dinis.  Et  ideo  fortasse  oramus  potius  nunc  ad 

unusquisque  videat  ea,   quse  expediunt,   ad  sanctos  beatos,  quam  in  veteri  testamento, 

suum  ministerium  convenienti  modo  exequen-  quando  justi  mortui  Deum  nondum  videbant. 

dum.  Et  haec  opinio  magispia  videtur,  et  qua3  eadem 

17.  Secunda  intcrrogatio.  —  Ojnnio  Cajeta-  facihtate  defendi  potest  qua  dicitur,  beatos 
ni.  —  Nonplacet.  —  In  aho  ordine  constituun-  videre  quascumque  ahas  res,  quia  revera  me- 
tur  ea,  quse  beati  rehquerunt  in  hac  vita  et  rito  desiderabunt  beati  cognoscere  eos  ,  qui 
erant  suee  curse  commissa,  si  taha  sint,  ut  me-  in  hac  vita  ipsos  speciah  amore  prosequan- 
rito  censeantur  adliuc  habere  specialem  curam  tur  ,  aut  eos  honorent  et  cum  eis  loquan- 
eorum.  Ut,  verbi  gratia,  quod  fundator  ahcujus  tur,  et  hic  appetitus  altiori  modo  satiabitur  per 
rehgionis  de  ihius  progressu  et  augmento  cu-  ipsam  visionem  :  ergo  si  commode  fieri  po- 
ram  habeat  et  cupiat  scire  et  sic  de  ahis.  Et  test,  ita  fiet. 

de  his  etiam  censetur  unusquisque  videre,  quae        19.  Ohjectio.  — Responsur,t.  — Sed  objici 

ad  suam  providentiam  ahquo  modo  pertinent.  potest,  quia  ex  his  sequitur,  ut  interdum  in- 

Potest  vero  de  his  interrogari,  an  censeantur  ferior  beatusphu'avideatinVerbo,quam  ahus 

hoc  modo  pertinere  ad  statum  beati  sohim  ea,  beatior,  quia  possuiit  plura  pertinere  ad  iUius 

quae  hic  rehquit  in  instanti  mortis  suae,  an  statum,  vel  plures  orationes  ad  iUum  fundi. 

etiam,  quae  postea  fmnt.  NamCajetanus,  3  p.,  Sed,  omissis  ahis  sohitionibus,  respondetur, 

quaest.  10,  art.  2,  priori  modo  exphcat  hujus-  concedendo  sequelam  scihcet,  quod  ex  rebus 

modi  .statum.  Unde  dicit,  beatos  sohim  videre  his,  plures  vidcri  possint  aUquando  ab  iuferiori 

in  Verbo  formaliter  ea,  quae  ad  eos  pertinent  beato.  Neque  inde  fit,  eum  simphciter  mehus 

in  instanti  mortis;  quae  vero  ex  iUis  postea  videre  Deum,  quia  non  erunt  cffitera  paria. 

eventura  sunt,  tantum  causahter,  seu  per  no-  Nam  ahus  beatior  et  clarius  videbit  Deum  et 

vas  revelationes  in  Verbo  cognoscere.  Sedhoc  ex  aliis  rebus  vel  plures,  vel  mehores  agnos- 

non  placet  etiam  ahis  Thomistis,  quia  ratio  cet,  si  oportuerit.  Item  dici  potest,  licet  aUquis 

supra  facta  aeque  procedit  de  omnibus,  et  ideo  beatus  non  ])ostulet  visionem  aliquarum  re- 

melius  dicitur,  ha?c  omnia  sive  sint  pnesentia,  rum,  eo  quod  ad  suum  statum  pertineant,  ta- 

sive  praeterita,  sive  futura,  quae  pertinent  ad  men  si  ex  perfectione,  seu  abundautia  beati- 

aliquem  beatum,  ab  ipso  videri  in  Verbo.  Ad-  tudiuis  id  sequatur  fieri  posse,  ut  ea  videat : 

dit  tamen  Ferrarius,dicto  cap.  59,  non  videri  atque  ita  fortasse  beatior  videbit  omnia  indi- 

simul  a  principio  beatitudinis,  sed  successive  vidua  et  contingentia,  quce  inferior  beatus  vi- 

prout  res  istai  fiunt.  Sed  hoc  jam  est  a  nobis  det,  licet  non  ex  speciali  ratione  sui  status,  sed 

in  superioribus  improbatum;  quia  non  potest  ex  perfectione  beatitudiuis  sute. 
in  visionem  beatificam  cadere  mutatio,  nec        20.  Seciinda  oljectio.  —  Responsum. — Hinc 

successio  illa  fieri  potest  sine  mutatione  ali-  vero  sumitur  ultima  objectio,  quae  fere  contra 

qua.  Quid  autem  hoc  auctores  movcrit,  statim  omnia  dicta  procedit.  Nam  perfectio  beatitu- 

dicam.  dinis  commensuranda  est  juxta  merita  :  fieri 

18.  Tertia  inquisitio.  —  Prima  opinio.  —  autem  potest,  ut  aliquis  non  habeat  tot  meri- 
Secnnda  opinio  xera  putatur.  —  Tertio  in-  ta,  qua?  visionem  postulent  adeo  perfectanj, 
quiri  potest ,  an  orationes  ,  quai  in  Eccle-  ut  sufliciat  ad  videnda  omnia  qua3  diximus  : 
sia  funduntur  ad  sauctos,  pcrtincant  hoc  raodo  ut  videtnr,  verbi  gratia,  vcrisimUc  iu  iufanti- 
ad  statum  eorum,  ita  ut  iu  Verbo  eas  videant.  Ijus.  Sed  ad  hoc  diccndum  est,  supposita.pro- 
Aliqui  Thomistai  ucgant  et  aperte  Cajetauus  babiUtate  corum  quaj  cUxi,  Dcum  ita  dispo- 


CAP.  XXIX.  CUR  VISIO  NON  SIT  COMPREHENSIO  ET  QIOMODO  DIFFERAT.  175 

snissc  statum  bcatorum  et  pcrfectioncm  illius    tnr  per  visionem  summe  claram  et  perfcctam 


visionis,  ut  qutclibct,  ctiam  in  infimo  gradu, 
potcns  sit  ad  vidcndnm  omnia,  qua?  in  prima 
et  sccunda  partc  bujus  capitis  dicta  sunt.  Undc 
licct  bcatns  inlimum  babeat  mcritum,  vcl  nul- 
bnn  proprium,  accipiet  visioncm  cum  perfec- 
tione  neccssaria  ad  videndum  rcs  fidei  et  na- 
turales.  Unde  fit,  ut  addita  abqua  perfcctione 
meritorum  possit  vidcri  aliqua  contingentia, 
quffi  ad  suum  statum  pertinucrint,  Vcl  ccrte 
diccre  possumus  omnia,  quai  in  boc  capite 
(bximus  cum  bmitatione  esse  accipicuda  et 
quasi  sub  conditione,  si  taba  fucrint  mcrita 
l)cati  in  bac  vita,  ut  per  ea  merucrit  prsedicta 
omnia  ol)tinere  et  viderc  per  suam  esscntialem 
beatitudincm,  Quod  si  talia  non  fucrint,  satis 
erit,  quod  per  gloriam  accidentalem^  seu  pcr 
novas  revelationes  aliqua  videat. 

CAPUT  XXIX. 


cx  conatu  et  conditione  videntis,  Hoc  autcm 
modo  non  tantum  Deus,  sed  etiam  omnis  crca- 
tura  erit  incomprcbensibilis,  nisi  a  solo  Deo, 
quia  a  solo  illo  crit  cognoscibilis  summa  cla- 
ritatc  possibili.  Atquc  ita  Dcum  esse  compre- 
bcnsibilcm  non  erit  singulare  attributum  ejus, 
nec  indicabit  aliquam  cxccllcntiam  in  illo, 
(piatcnus  cognoscibilis  est. 

3.  Prinia  opinio.  —  RefelUtur.  —  Propter 
boc  aliqui  (quos  supra  retuli)  dixerunt  illud 
tolaliter  ex  parte  objccti,  scu  Dei,  accipicndum 
esse,  ita  ut  necessarium  sit,  videntem  Deum, 
non  videre  in  illo  omnem  perfectioncm  for- 
maliter  in  eo  existcntem,  vcl  non  omnem  mo- 
dum  cjus  in  ipsomct  objccto  cxi.stcntcm  etiam 
formabter,  ut  illum  non  comprcbendat.  Sed 
baec  sententia  improbabilis  est,  ita  enim  de- 
fendit,  Deum  non  comprcbendi,  ut  inde  plane 
sequatur,  non  etiam  videri.  Nam  Deus  summe 
unus  et  indivisibilis  cst,  quare  si  aliquid  illius 
non  videtur,  totus  non  videtur,  Item  sicut  om- 
nia  attributa  sunt  dc  esscntia  Dci,  ita  modus 
realis  cujuscumque  attributi,  qui  in  Deo  ipso 
sit,  cst  de  esscntia  Dei  :  unde  si  vidctur  at- 
tributum  sine  tali  modo,  non  videtur,  ut  est 
peculiarc  attributum  Dci  ct  conscquenter  non 
vidctur  Deus,  Denique  supra  ostcnsum  est,  ex 
bis,  quffi  in  Deo  sunt  formaliter,  niliil  posse 
latere  bcatum,  sive  sit  attributum,  sive  modus 
visionem  cognoscitur  totus  Deus  ct  quidquid    vcl  gradus  cjus,  Quk  vcritas  cum  de  potentia 


CUR  VISIO  DEI  CLARA  NON  SIT   EJUS  COMPREIIENSIO, 
ET  QUOMODO  AB  ILLA  DIFFERAT. 

\.  Ratio  diihiiandi.  —  Difficultatem  banc  in 
bunc  locum  rcmisimus  supra,  capite  quinto, 
quia  noii  potcrat  comparatio  btec  rccte  fieri 
nondum  intellecta  perfcctione  et  objecto  illius 
visiouis.  Est  ergo  ratio  difficultatis,  quia  per 


in  illo  est  formalitcr,  ergo  illa  visio  est  coin- 
prcbensio  Dci,  juxta  dcfinitionem  Augustini, 
Epist.  112,  cap,  8  :  Illud  com/prehenditiir ,quod 
ita  videtur,  ut  nihil  illius  lateat  videntem.  Sic 
euim  niliil  Dei  latct  videntem  Deum,  Et  si 
enim  latent  crcaturse,  illce  non  sunt  Deus,  ne- 
que  aliquid  Dei,  nequc  in  Deo  sunt  formaliter : 
prout  autcm  sunt  erainenter,  omnes  videntur 
per  iUam  visionem,  ergo  absolute  nibil  Dei  la- 
tet  videntem, 

2.  Communis  decisio.  — Dulium. — Ad  banc 
difficultatem  communis  responsio  cst,  videntes 


absoluta  probabilior  multo  sit,  de  potentia  or- 
dinaria  ct  de  facto  est  longe  certissima. 

ht.  Secunda  opinio.  —  Quatuor  modi  incom- 
prehensihilitatis. — Alitcr  ergo  Nomiuales,  cum 
doceant,  pervisionem  Dei  nibil  cognosci  posse, 
preetcr  ea,  qua3  in  Deo  sunt  formaliter,  faten- 
tur  omiiem  claram  visioncm  Dei  esse  comprc- 
bensionem  ejus,  si  sola  defmitio  ab  Augustino 
tradita  consideretur  ,  quia  revera  nibil  Dcuin 
videntem  latet,  Ut  autem  dogma  fidei  dcfen- 
dant,  quod  Deus  est  incomprebensibilis,  alios 
quatuor  modos  comprebensionis  multiplicant. 


Deuin,  licct  totum  Dcum  vidcant,  noii  tamcn  Inter  quos  unus  cst  supra  tactus,  quod  rcs  vi 

videre  totaliter,  et  idco  non  comprcliendcrc  il-  deatur  summa  visione  possibili  ex  parte  vi- 

lum.  Sed  oportet  explicare  quid  sit  videre  to-  dentis.  Et  Iianc  etiam  vident  non  sufficcre, 

taliter.  Nam  si  sumatur  ex  parte  objccti  ne-  propter  argumentum  a  nobis  factum.  Addunt 

cesse  cst,  vidcri  totabtcr,  si  totum  vidctur  ,  ergotertiummodumcomprebensionis,  quando 

quid  enim  esse  potcst  cx  partc  objecti,  quod  totum  abquid  ita  vidctur,  ut  partcs  ejus  dis- 

aliquid  videatur  totalitcr,  nisi  quod  omnis  rcs,  tinctissime  penetrentur,  Quomodo  Deus  com- 

vel  modus,  aut  ratio  reabs,  qua?  in  objecto  fit,  prebendi  non  potest,  cum  partes  non  habeat. 

omnino  videatur,  nibilque  occultctur  :  Iioc  au-  Sed  lia3c  comprebensio  corporalium  rerum,  vel 

tera  raodo  videtur  Deus  a  beatis.  Si  autcm  su-  compositarum  propria  est,  taraen  ad  commu- 

matur  cx  partc  actus  vidcntis,  niliil  aliud  si-  nem  rationem  comprebensionis  valde  acciden- 

gnibcabit,  uisi  quod  objectum  sumrae  videa-  taria  est.  Nam  res  invisibilis,  ut  punctum,  vel 


176  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

angelus  compreliendi  potest,  imde  cum  dicitur  prout  in  se  est ,  quanto  autem  melius  cogno- 

de  ratione  comprehensionis  esse,  ut  totum  id,  scitur,  tanto  magis  cognoscitur,  ut  una  et  con- 

quod  comprebendi  dicitur,  in  comprehendcnte  sequenter  sine  uUa  distinctione  attributorum, 

claudatur,  ilhid  totmi  non  dicit  relationem  ad  quaj  de  illa  prsedicari  possunt.  Atque  ita  Deus 

partes,  sed  absolute  sumitur  pro  integra,  seu  se  comprehendit,  non  cognoscens  ahquam  in- 

perfecta  re.  fmitatem  prfedicatorum,  qujB  de  ipso  cognosci 

5.  Addunt  ergo  quartum  comprehensionis  possint,  sed  simphcem  perfectionem  infmitam. 
modum,  ad  quem  dicunt  necessarium  esse,  ut  Si  vero  id  intelhgatur  secundo  modo,  sic  om- 
inter  cognitionem  et  objectum  tanta,  ac  tahs  nes  videntes  Deum  vident  omnia,  quge  de  iUo 
servetur  proportio,  ut  quantum  objectum  co-  preedicari  possunt,  quia  videt  omnia,  quse  in 
gnitum  excedit  in  perfectione  aUa  objecta  co-  ipso  sunt,  ut  diximus. 

gnoscibiha,  tantum  excedat  cognitio  compre-  7.  Est  ergo  valde  difficile,  congruentem  ra- 

hensiva  ejus  omnes  ahas  cognitiones.  Constat  tionem  reddere,  curDeus  non  comprehendatur 

autem  hoc  modo,  solam  visionem  increatam  a  videntilDus  ipsum,  si  in  Deo  ipso  nihil  ahud 

Dei  ita  comparari  ad  Deum,  quia  Dcus  infmite  videri  potest,  nisi  quee  in  eo  sunt  formaUter. 

simpUciter  excedit  omnia  objecta  visibiUa,  in-  Quod  etiam  declaratur.  Nam  Deus  ipse  Ucet 

fmitate  (inquam)  in  genere  entis  et  eodem  mo-  simul  cognoscat  se  et  creaturas,  non  se  com- 

do  excedit  visio  increata  omnes  visiones  aUas  prehendit,  quia  cognoscit  creaturas,  sed  quia 

possibiles  Dei,  etiamsi  cum  intensione,  vel  cla-  cognoscit  omuia,  quae  in  ipso  reaUter,  ac  for- 

ritateinfinitainteUigantm',quiaingenereentis  maUter  sunt,  quia  juxta  prsedictam  senten- 

semper  sunt  fniitoe  simpUciter  et  ita  excedun  tiam ,  reUqua  tantum  concomitanter  cogno- 

tur  a  visione  increata  infmita  simpliciter.  Sed  scuntur  et  ita  inde  non  percipiturcognitioDei. 

hoc  etiam  nou  satisfacit,  quia  iUa  acceptio  com-  Ideoque  nihil  potest  ad  ejus  comprehensionem 

prehensionis  pro  Ubito  cogitata  est  ad  fugien-  id  pertinere.  Ergo  ex  parte  objecti  cogniti  per 

dam  difficultatem.  Et  quia  nuUa  ratione  et  usu  comprehensionem ,  non  est  differentia  inter 

loquendi  probatur,  iUam  proportionem  esse  visionem  increatam  Dei,  ut  ad  ipsum  termina- 

necessariam  ad  comprehensiouem  inteUectua-  tur  prsecise  et  visionem  beatorum,  sed  iUa,  ut 

lem  prsesertim,  quia  si  iUa  perfectio,  in  qua  fit  sic  est  comprehensio,  ergo  et  aUee. 

proportionaUs  comparatio  ,  non  deseruit  ad  8.  Aliqui  conantur  reddere  rationeni.  —  Ni- 

manifestandum  ampUus  ohjectum  cognoscihile,  hilominus  moderni,  qui  cum  Nominahbus  ne- 

materiahter  et  impertinenter  se  habet  ad  ra-  gant  videri  creaturas  in  Verbo,  ex  hoc  ipso  co- 

tionem  comprehensionis  ;  ut  in  comprehen-  nantur  reddere  rationem,  ob  quam  visio  bea- 

sione  corporaU,  a  qua  sumpta  est  metaphora,  tifica  non  est  comprehensio  Dei  nimirum,  quia 

videre  Ucet.  Nam  inter  ccelos,  verbi  gratia  non  de  ratione  comprehensionis  est,  ita  videre  to- 

minus  dicetur  nonum  ccehim  comprehendere  tum,  quod  est  in  re  formahter  et  intrinsece, 

octavum,  quamcoehim  empyreum  comprehen-  ut  ex  vi  tahs  visionis  etiam  cognoscatur  quid- 

derenonum,etiamsinonumcoehmi  nontantum  quid  ex  tah  re  consequi  potest,  vel  ab  ea  pen- 

excedat  in  perfectione  substantiaU  octavum  dere.  In  quo  non  oportet  comprehensionem 

ccelum,  quantum  exceditur  ab  empyreo  :  et  intellectualcm  aequiparare  omniuo  corporali, 

annulus  argenteus  non  minus  comprehendit  a  qua  sumpta  est  metaphora  :  quia  non  opor- 

digitum  quam  aureus,  Ucet  materialiter  non  tet  metaphoram  esse  similem  in  omuibus.  In 

sit  tam  perfectus.  corporalibus  ergo,  ut  unum  corpus  compre- 

6.  Denique  addunt  alium  modum  nimirum,  hendatur  ab  alio  non  oportet,  ut  iu  eo  inclu- 
ad  comprehensionem  necessarium  esse  cognos-  dantur  omnia,  quw  ab  ipso  pendent,  quia  non 
cere  rem  sub  omnibus  praedicatis,  quse  illi  con-  pertinent  ad  quantitatem  ejus.  In  objecto  au- 
venire  possunt,  et  hoc  modo  aiunt  solum  Deum  tem  intelligibili  est  necessarium  ad  compre- 
de  se  cognoscere  omnia  prffidicata  quse  illi  tri-  hensionem  illius ,  cognosci  quidquid  ab  illo 
bui  possunt  et  ideo  solum  ipsum  se  compre-  oriri,  vel  peudere  potcst,  quia  totum  Iioc  cen- 
henderc.  At  cnim,  vel  intelligunt  necessarium  setur  ad  illud  objectum  pertincre,  ut  cogno- 
esse  cognoscere  omnia  iUa  prsedicata,  ut  dis-  scibile  est.  At  vero  per  visiouem  beatam  uon 
tincta,  vel  ut  suntunum  in  re.  Primum  neces-  potest  ita  cognosci  Deus,  ut  simul  per  iUam 
sarium  non  est  ad  comprehensionem,  imo  re-  visionem  et  ex  vi  illius  videautur  creaturffi, 
pugnat  comprchensioui  illius  rei,  in  qua  talia  qua^  a  Deo  pcndcre  ct  procedere  possunt,  ut 
praidicata  nullo  modo  distinguuntur.  Quia  Iii  auctores  supponunt :  iude  crgo  lit,  ut  iUa 
oportet,  ut  videatur  ct  iutime  coguoscatiu",  visio  uou  possit  csse  compreheusio. 


CAP.  XXIX.  CUR  VISIO  NON  SIT  COMPREHENSIO  ET  QUOMODO  DIFFERANT.  l'/? 

9.  Non  admUtilw.  —  Ha3e  vcro  rcspon.sio,  vcl  comprelicnsioiicm  divinitatis.  Hoc  autcm 
licet  vcro  prinoipio  utatnr,  nt  mox  diecmus,  non  ita  invenitur  in  visione  crcataDei,  ct  idco 
tamcn  non  vidco,  qnomodo  applicare  illud  pos-  non  est  comprchensio, 

sit,  si  consequenter  loquatur.  Tunc  cnim  ad  12.  Sed  Iieec  responsio  non  satisfacit,  tum 

comprehensionemreinecessariumest^cognosci  quia  si  illa  scicntia  Dei  non  est  repra;scntativa 

omnia,  quai  ex  illa  manarc  possunt,  vcl  pcn-  crcaturarum  cx  vi  divinitatis  cognitffi ,  tan- 

dere,quando  hocconfertaHquo  modo  exactam  quam  mcdii  duccntis  ad  cognitioncm  creatu- 

rei  cognitionem,  vel  quando  in  re,  vel  ex  re  rarum ,  illa  pcrfcctio  talis  scicntiffi ,  sciUcet , 

comprehensa  cognosci  potest  id,  quod  ab  illa  quod  sit  reproisentativa  ahorum  objectorum 

fit,  vel  fieri  potcst.  Sed  Deus  non  ita  compara-  scibihum,  parum  refert  comprchensionem  Dei,. 

tur  ad  suos  effcctus,  ut  isti  auctores  dicunt,  quia  sohim  se  ha]>et  concomitanter  ad  cogni- 

ergo  cognitio  efTcctuum  nihil  rcfcrre  potcst,  tionem  Dei  et  non  provcnit  ex  illa ,  sed  cx  en- 

ad  comprehensioncm  Dei,  sivecodcm,  sive  di-  titativa  pcrfcctione  iUius  scientia;,  quasi  mu- 

verso  actu  videantur.  Majoi'  patct^  quia  si  co-  tcriali.  Tum  etiam  quia  non  repugnabit  faccrc 

gnitio  efifectuum  non  est  in  causa,  ncque  ex  visionem  Dei  creatam,  quee  illam  perfcctionem 

causa,  nullo  modo  pertinet  per  se  ad  perfec-  habeat,  nam  dicti  auctores  docent,  posse  Deum 

tam  cognitioncm  causa; ;  ergo  ncque  ad  com-  manifestare  per  scientiam  crcatam  omnes  res 

prehcnsioncm  pertinere  potest ;  nam  compre-  possibiles  in  se  ipsis ,  pcr  propriam  cognitio- 

liensio  ultra  coguitionem  addit  exactam  cogni-  nem  :  doccnt  etiam  possibile  esse  unico  actu 

tionem  ejusdem  rei,  juxta  mentem  Augustini,  Deum  et  creaturas  videre,  etiamsi  non  vidcan- 

locis  supra  citatis^  et  juxta  communem  usum  tur  creaturee  in  Deo,  sed  concomitantcr  :  cj^go 

illarum  vocum.  etiam  poterit  facere  Deus  unam  visioncm  crea- 

10.  Praitcrca  dcclaratur  in  Deo  ipso,  conse-  tam^  qua  Deus  ipse,  et  omnes  creaturai  possi- 
qucnter  loqucndo  in  eadem  opinione.  Negant  ])iles  ct  futuraj  videantur  :  ergo  illa  visio  esset 
enim  iidem  auctores,  Deum  cognoscere  crea-  compreliensio,  vel  certe  dicendum  est,  conco- 
turas  in  se,  tanquam  in  causa,  undc  conse-  mitantiam  illam  non  referre  ad  comprclicn- 
quenter  aiunt,  hcet  Deus  in  se  una  scientia  co-  sionem,  quia  neque  supponit,  neque  indicat 
gnoscat  se  et  crcaturas,  tamen  illam  scientiam  magis  pcrfectam  cognitionem  divinitatis,  quam 
esse  comprehensivam  Dei,  ut  cst  omnino  ab-  si  sola  ipsa  sine  crcaturis  videretur. 

soluta  a  crcaturis  ctiam  possibilibus.  Imo  etiam  13.  Redditiir  ratio.  —  Superest  ergo,  ut  ad 

aiunt,  illam  scientiam  non  esse  tam  necessa-  cognitionem  creaturarum  in  Deo,  tanquam  in 

riam,  ut  tcrminatur  ad  creaturas  possibiles,  causa  recurramus  et  dicamus,  ad  comprehen- 

quam  ut  terminatur  ad  Deum  :  inde  etiam  di-  sioncm  non  satis  esse  cognoscere  totum  id , 

cunt,  verbum  divinum  procedere  ex  scicntia  quod  in  re  cognita  formahter  inest,  sed  eliam 

Dei,  ut  est  de  Deo,  non  vero,  ut  est  scicntia  illa  omnia  ita  cognoscere,  ut  ex  vi  taUs  niodj 

creaturarum  :   et  nihilominus  non  negabunt  cognoscendi  ea  compreliendantur  omnia ,  ({use 

Verbum  esse  ex  scientia  comprehensiva  Dei,  ct  quovis  modo   ab  illa   essentia  emanant ,  aut 

consequenter  dicere  debent  scientiam  compre-  cmanere  possunt.  Et  hoc  ipsum  est  cognosci 

hensivam  Dei  esse  magis  nccessariam,  quam  non  tantum  rem  totam,  sed  etiam  tota]itcr, 

scientiam  creaturarum,  ergo  scientia  creatu-  idemque  est   rem    comprehensivam    scientis 

rarum  non  pertinet  ad  comprelieu.sionem,  er-  comprehensione  fuiiri,  ut  Augustinus  dixit  l^, 

go  scientia  beatorum  erit  comprehensio,  nam  de  Civ,,  cap.  18,  etinidem  redit,  quod  dicitur, 

ad  comprehensioncm  impertincns  est,  quod  oportere,  satisque  ad  comprehensionem  csse  , 

repra>sentct,  vel  non  reprffisentet  creaturas.  ut  nihil  lateat  videntem  ,  utique  eorum ,  quae 

1 1 .  Respondere  possunt,  licet  scientia,  quam  iu  tali  objecto  quocumque  modo  videri  pos- 

Deushabet,  non  requirat  actualem  tcrmina-  sunt.  Quia  ergo  visio  creata  hoc  non  lial)et, 

tionem  ad  creaturas,  ut  sit  comprehensio  Dei ,  neque  liabere  potest ,  ideo  comprehensio  iion 

tamen  postulare,  ut  sit  taUs  scientia ,  qua?  ne-  est.  Et  hsec  fuit  ratio  D,  Thomre,  1  p.,  q.  12  , 

cessario  reprsesentet   creaturas ,  si  illee  sunt  art.  8.  Nec  est  divcrsa  ratio,  quam  in  articulo 

possibiles,  vel  futuraj.  Et  ita  in  iUo  primo  si-  septimo  habet,  dum  probat,  Deum  non  posse 

gno ,  in  quo  intclUgitur  esse  in  Patre  compre-  comprehendi  a  beatis,  quia  lumeu  gloria;  nou 

hensio  divinitatis  suse  et  nondum  attingere  potest  esse  infiuitum.  Nam  hajc  est  ratio  quasi 

creaturas  possibiles ,  jam  est  scientia  illa  re-  remota  et  a  causa  efficiente,  altera  est  proxima 

praisentativa  creaturarum,  si  sint,  et  hoc  tam  et  a  causa  formali :  visio  cnim  creata  ideo  non 

necessario  iUi  couvenit  sicut  esse  scientiam ,  est  comprehensio ,  quia  non  ostendit  iu  Deo 

I.  12 


178  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

omnia,  qiise  possimt  ostencli  :  ideo  autem  non  de  comprehensione  ,  quia  cum  illa  in  omni 
omnia  illa  ostendit,quia  finita  est,  et  a  lumiue  stata  sit  homini  impossibilis  simpliciter,  etiam 
fmito  procedit  :  fmito  (inquam)  et  essentiali-  in  ordine  ad  potentiam  absolutam,  multo  ma- 
ter  et  intensive,  neutro  enim  modo  potest  esse  gis  in  statu  vitse  mortalis.  De  visione  autem  est 
infmitum.  Hinc  ergo  concludit  divus  Thomas  peculiaris  difficultas ,  quia  interdum  dicitur 
in  illo  articulo  septimo,  Deum  fmite  cognosci  Deus  invisibiUs  in  hac  vita,  Joannes  1  :  Dmm 
pervisionemcreatam,etideononcomprehendi,  7iemo  vidit  %nqimn,  et  idem  Joannes  4.  Addit 
quia  non  cognoscitur  quantum  cognoscibihs  vero  Pauhis  1  Timoth.  6 :  Q;iiem  ncmo  liomi- 
est.  '^''^'^n  tidit,  sed  nec  videre  polest.  Nam  Exod.  33, 

l^.  Et  hoc  etiam  est,  quod  in  eodem  art.  7  ait  Deus  Moysi :  Non  videbit  me  homo  et  vivet. 
ad  3,  dicit  :  Deum  non  videri  totaliter,  quia  In  contrarhmi  vero  est,  quia  interdum  dicitur, 
modus  oljccti  non  cst  modus  cognosccntis  ,  id  mortales  homines  in  Scriptura  videre  Deum  et 
est,  quia  objectum  est  cognoscibile  infmite,  et  faciem  Dei,  ut  Augustinus,  Ep.  112 ,  a  cap.  4, 
visio  non  est  infmite  cognoscitiva,  unde  hcet    late  disputat. 

videns  essentiam  Dei,  videat  ipsam  esse  infi-  Primaco7iclusio. — Brevitertamendicendum 
nite  cognoscibilem ,  tamen  simul  videt  a  se  imprimis  est,  non  esse  absohite  impossibile  ho- 
non  infmite  videri,  et  ita  suam  visionem  non  mineni  in  corpore  mortah  elevari  secundum 
habere modum  adtecjuatum  objecto, et  ideo  non  mentem  ad  videndum  clare  Deum.  Hsec  asser- 
comprehendere  iUud.  Quid  autem  sit  objec-  tio  certissima  est  in  theologia.  Prol)atur  enim 
tum  iUud  esse  infmite  cognoscibUe ,  expUcat  aperte,  quia  Clmsti  anima  conjuncta  corpori 
D.  Thomas  in  articulo  octavo,  per  hoc,  quod  mortaU  habuit  visionem  iUam  permanentem, 
in  eo  potest  videri  quidquid  possibile,  vel  co-  ac  perpetaam  a  primo  instanti  creationis  suse, 
gnoscibile  est ,  quod  fieri  non  potest  per  visio-  utlateprobatum  estin  1  tom.,  3  part.,  disp.  25, 
nem  fmitam.  Quocirca  nunquam  D.  Thomas  sect.  1 ;  ergo  posset  Deus  idem  concedere  cui- 
docuit,  ad  comprehensionem ,  ut  sic,  necessa-  hbet  homini  mortah,  etiam  si  huraanitas  ejus 
rium  esse,  ut  in  genere  entis  sit  tam  perfecta  non  esset  Verbo  hypostatice  unita.  Nam  iUa 
co"-nitio  sicut  est  objectum  comprehendendum,  unio  nec  physice  concurrit  ad  visionem  ,  nec 
nam  hoc  plane  falsum  est,  neque  ad  rem  prse-  dat  capacitatem  physicam  iUius  nec  forma- 
sentem  erat  necessarium.  Unde  nec  ad  com-  Uter  aufert  impedimenta  iUius ,  sed  sohim 
prehensionem  Dei  per  se,  ac  formaUter  D.  Tho-  adducit  secum  quamdam  congruentiam,  et 
mas  requirit  visionem  in  genere  entis  sequa-  quasidebitumconnaturaUtatis,  utrationeiUius 
lem  visioni  increatee  Dei ,  quia  hoc  etiam  per  elevanda  fuerit  anima  sic  Deo  unita  substan- 
se  non  pertinet  ad  rationem  comprehensionis.  tiaUter,  ad  summam  unionem  accidentalem. 
Quamcpaam  hoc  consecutione  cpiadam  sit  ne-  Ratio  vero  a  priori  est,  quia  in  hoc  nuUa  est 
cessarium.  Quia  cum  Deus  sit  objectum  infinite  impUcatio  contradictionis ,  quia  Ucet  anima 
coo-noscibileobjective^nonpotestcomprehendi,  unita  corpori  mortali  non  possit  naturaUter 
nisi  infinite  cognoscatur  :  non  potest  autem  intelUgere,  nisi  per  species  a  phantasmatibus 
infinite  cognosci,  nisi  per  virtutem  infmitam,  acceptas  et  cum  dependentia  ab  ilUs  :  tamen  a 
quia  nuUa  minor  potest  penetrare  omnia  infi-  Deo  elevari  potest  ad  inteUigendum  per  species 
iiita  cognoscibiUa ,  quse  in  eo  latent.  Non  po-  per  se  infusas  et  sine  concursu  phantasiae  : 
test  autem  esse  vis  cognoscencU  infmita,  nec  ergo  eademratioue  potest  elevariad  visionem 
visio  sic  infinita,  nisi  increata  sit.  Atque  eam-    Dei. 

3.  Sec^mda  conclusio.  —  Dico  2,  de  com- 
muni  lege  et  potentia  non  conceditur  homini- 
])us  mortahbus  clara  visio  Divinse  essentiffi. 
Hsec  assertio  est  D.  Thomaj  1  p.,  q.  12,  art.  11 
et  12,  q.  5,  art.  3,  2,  %  q.  180,  art.  5,  estque 
de  fide,  iUam  enim  probant  testimonia  Scrip- 
turee  in  principio  adducta,  quoe  in  hoc  sensu 
Patres  interpretantur,  quos  paulo  iuferius  re- 
feremus,  etquos  supra  retuUmas,  capite  Cj[ulnto, 
contra  AuomjKOs.  Nam  iUi  hwretici  nonsohim 
damnati  sunt,  quia  dicebant,  Deum  posse  com- 
1.  Hsec  sola  quoestio  superest  ad  plenam  dc-  prehench,  scd  etiam,  quia  dicebant  in  hac  vita 
clarationem  hujus  attributi  et  uou  proponitur    comparari  claram  Dci  cognitionem.  Sicut  etiam 


dem  rationem  habet  D.  Thomas  3  p.,  q.  10, 
art.  2,  ubi  disp.  26,  sect.  2,  hanc  materiam  et 
rationem  latius  prosecuti  sumus,  et  ideo  in 
prsesenti  loco  haic  sufficiunt. 

CAPUT  XXX. 

SIT-3S!E    DEUS    OMNINO   INVISIBILIS    HOMrai   IN    VITA 

MORTALI ,  ITA  UT  PRO  IIOG  STATU  VISIO  CLARA 

DEI  ILLI  GOMMUiNIGARI  JNON  POSSIT. 


CAP.  XXX.  VIDERI  NE  POSSIT  DEUS  AB  HOMINE  IN  VITA  MORTALI.  179 

BegarcU  et  Beghinse  noii  solum  damnati  snnt^  officio  illius  vitai.  Ideo  etiam  dixi  aliquo  modo, 

quia  dicel)ant  videri  Dcum  naturaliter ,  sed  quia  duobus  modis  intelligi  potcst ,  visionem 

etiam,  quia  in  liac  vita  putabant  comparari  illam  haljcrc  vim  abstrahcndi  animam  a  cor- 

lege  communi  illam  visionem,  ut  patet  ex  Cle-  pore  mortali.  Primo  separaudo  illani  omnino 

ment.  Ad  noslram ,  dc  Hseret.   llatio  vero  a  etiam  quoad  substantialem  informationem  ta- 

priori  est,  dispositio  divinai  providentioe  nobis  hs  corporis.   Secundo  abstrahendo  illam   ab 

revelata  ;  ct  ipsa  cxperientia  satis  nota.  Hujus  omni  operatione  pnesertimsensuum^et  raptum 

vero  divinoe  ordinationis  duplex  est  ratio.  Una  seu  cxtasim  faciendo  ,  ita  ut  omnino  per  visio- 

morahs  :  altera  physica.  nem  impediatur,  ne  ahquid  protuuc  sentirc 

4.  Duplex  assignatwr  ratio.  Prior, — Poste-  vel  percipere  possit. 

rior  ralio.  —  Prior  est,  quia  tempus  luijus  vi-  0.  Priori  abstractiom  est  conclusio.  —  De 

tffi  est  tempus  merendi  et  pugnandi,  post  hanc  priori  abstractione  certum  esse  judico,  ex  vi 

autem  vitam  est  status  prffimii ,  quod  maxime  visionis  non  fieri  talem  separationem  animai  a 

in  visione  Dei  confcrtur.  Unde  Pauhis  aiebat  2,  corpore,  etiamsi  speciah  Dei  protectione  non 

Cor.  5  :  Bum  sumus  in  corpore ,  perigrinamur  impediatur  visio  <,  ne  talem  afFectum  elhciat. 

a  Domino ,  per  fidem  enim  amhdamtis  et  non  Hoc  satis  probat  exemphmi  Christi  Domini. 

per  species,  et  1',  Cor.  13:  Cum  venerit  quod  Nec  enim  putandum  est  pecuhare,  ac  conti- 

perfectum  est ,  etc,  et  infra  :    Videmus  nunc  nuuni  miracuhnn  fuisse,  quod  visio  illa  ani- 

2)er  speculumin  aniigmale,  tunc  autcm  facie  ad  mam  Christi  a  corpore  non  separaverit.  Idem 

faciem,  et  I,  Joan.  5  :  Cum  apparuerit,  similes  confirmat ,  quod  tahs  visio  sine  speciah  mira- 

ei  erimus.  Quasi  dicat ,  non  esse  lioc  in  hac  culo  erit  in  beatis  post  resurrectionem,  neque 

vita  expectandum,  sed  in  futura.  Posterior  ra-  oportebit,  Deum  speciah  quadam  actione  su- 

tio  est ,  quia  status  animse  in  corpore  mortali  pernaturali  ahquid  efficere,  ut  possit  iha  visio 

est  ineptissimus  ad  perfectionem  illius  visio-  esse  in  anima  informante  corpus.   Quod  vero 

nis.  Quia  in  hoc  statu  nihil  potcst  intehigere  ilhid  corpus  sit  immortale  ad  hoc  parum  refert, 

anima  nostra  nisi  modo  materiali,  id  est,  ad  ut  statim  dicam.  Ratio  ergo  a  priori  est^  quia 

modum  rerum  corporahum ,  a  quibus  cogni-  visio  illa  nec  formaliter,  neque  effective,  repu- 

tionem  accipit.  Deus  autem  videri  non  potest  gnat  physice   cum  informatione  substantiah 

nisi  modo  purissimo  et  maxime  spirituah.  Et  anima  in  corpus,  ut  videtur  per  se  notum. 

hac  ratione  maxime  utitur  D.  Thomas,  1  p.,  "i.Ohjectio — Responsum. — Dices,  nonrepug- 

qufpst.  12,  art.  1 1  et  3,  coutra  Gentes,  cap.  47,  narecuminformatione  per  se,  repugnaretamen 

et  quffist.  12,  de  Verit. ,  art.  9 ;  et  ex  iha  con-  cum  corporis  mortahtate.   Respoudeo  impri- 

cludit,  impossibile  esse  videre  Deum  in  corpore  mis  informationem  animee  quoad  substantia- 

mortah,  quod  aliqui  inteUigunt,  id  est,  cogni-  lem  unionem,  cjusdem  rationis  esse  in  corpore 

tione  acccpta  per  corpus  mortale,  seu  ministe-  mortah  et  immortah.  Deiude ,  dotes  gioriae , 

rio  sensuum.  Atque  ita  aiunt  hoc  esse  impos-  quibus  corpus  efficitur  immortale  et  quodam 

sibile  simphciter.  Sed  hoc  licet  verum  sit,  non  modo  spirituale,  aptiusque  ad  serviendum  spi- 

est  ad  rem ,  quia  supponimus ,  visionem  esse  ritui,  non  manare  physice  et  effective  a  visione 

supra  naturalem  modum  cognoscendi  hominis,  l)eata,  sed  solum  per  quamdam  congruentem 

et  absolute  quaTitur,  an  sit  possibilis  in  hoc  Dei  ordinatiouem  suo  modo  connaturalem  ihi 

statu.  Item  alias  nou  oporteret,  Christum,  vel  statui :  et  quoad  hoc  fuisse  miraculum  in  Chris- 

alios  excipere,  quos  D.  Thomas  excipit.  Sensus  to  liabere  illam  visionem  sine  gloria  corporis. 

ergo  est,  id  esse  impossibile  de  lege  ordinaria  Tamen  supposito  illo  mkaculo  ( quod  Deus  sus- 

fundata  iu  illa  conditione  homini  natm-ali.  pendit  gloriam  corporis,  non  obstante  visione) 

5.  Dubium.  —  Dupliciter  visio  animam  a  dicimus,  non  esse  peculiare  mu-acuhmi ,  quod 
corpore  ahstraliere  2)otest. — Dubitari  vero  po-  anima  iha  conservetur  corpori  unita  ,  cum 
test  circa  hanc  ratiouem,  an  illa  visio  commu-  eadem  visione.  Quia  formahter  uon  magis  re- 
nicata  divinitus  anima!  hominis  in  corpore  pugnat  illa  visio  cum  unione  ad  tale  corpus , 
mortah,  ex  natura  et  vi  sua  extrahat  cam  ab  quam  imio  hypostatica.  Sunt  enim  res  diversi 
hac  vita  mortali  aliquo  modo  :  dico  natura  ordinis  et  iu  diversis  subjectis  proximis,  unde 
sua,  quia  interveniente  Divina  potestate  et  non  habent  formalem  repuguautiam  iuter  se. 
actione  certum  est,  uou  semper  habe:'e  iHum  Neque  unio  illa  per  se  est  efiectiva  per  actio- 
eflectum.  Sicut  in  Christo  Domino  fuit  visio  neni  aliquam  transeuntem ,  ut  possit  eflective 
beata  toto  tempore  vitse  mortalis,  sine  abstrac-  tollere  uuionem ,  vel  alterare  corpus,  aut  pri- 
tione  animoe  a  substantia  (ut  sicdicam),  vel  vare  iUud  dispositionibus  necessarus  ad  unio- 


180  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

nem  cum  anima,  quibus  permanentibus  non  sensuum,  etiam  in  corpore  mortali ,  si  in  eo 

dissolvitur  unio.  infundatur  illa  visio  :  quia  eadem  est  ratio  de 

8.  Dc  alia  ahstractione  est  duUum.  —  De  illis  operationibus  et  in  corpore  mortali  non 
alio  puncto  est  nonnulla  major  difficultas,  nam  est  speciale  impedimentum,  quoad  sensuum 
Augustinus  et  D.  Thomas  interdum  significant,  actiones. 

visionem  illam  vi  sua  connaturali  ita  raptare  11.  Ratio  a  prion.  —  Ratio  autem  a  priori 

animam,  ut  omnino  abstrahat  illam  et  impe-  est,  quia  illa  visio  non  sit  per  naturalem  vir- 

diat  ab  omni  sensuum  operatione.  Sic  ait  Au-  tutem  animse,  sed  per  himen  gloriae,  concur- 

gustinus  12,  Gen.  ad.  ht,,  cap.  27  :  Neminem  rente  anima  per  virtutem  obedientialem  et 

xidentem  Deum  vivere  mta  ista,  gua  mortaliter  ideo  naturahs  virtus  ejus  semper  manet  expe- 

mvitur  istis  sensibus  corporeis.   8ed  nisi  ab  dita,  ut  non  obstante  visione  suas  naturales 

hac  vita  quisqwe  quodam  modo  moriatur,  sive  actiones  exercere  possit.  Sed  de  hac  re  et  de 

omnino  exiens  de  corpore,  sive  ita  aversus  et  extasi  in  universum  dicturi  sumus  latius  t.  \, 

alienatuscarnalibus  sensibus,utmeritonesciat,  de  Rehg.,   hb.  3,  qui  est  de  Orat.,  mentah 

sicut  Apostolus  ait ,  an  in  corpore,  vel  extra  cap.  11. 

corpus  sit ,  cum  in  illam-  rapitur  et  subveliitur  12.  Dubium  expenditur. — Ahud  hic  superest 

visionem..  Atque  hanc  sententiam  secutus  est  grave  dubium.  An  in  hac  lege,  quam  diximus 

D.  Thomas  2,  2,  q.  175,  art.  4,  et  rationem  esse  ordinariam,  ut  visio  Dei  non  communice- 

reddit,  quia  per  visionem  tota  intentio  anima;,  tur  homini  mortah ,  sit  ahquando  dispensa- 

et  intellectus  ad  Deum  avocatur ,  et  ideo  non  tum.  Nam  quod  Deus  dispensare  possit  dubium 

potestsimulattendereadoperationessensuum,  non  est.  Duobus  autem  modis  potest  intehigi 

unde  conchidit,  esse  impossibile  stante  iUa  vi-  tahs  dispensatio.  Primo,  ut  ahquis  homo  (prse- 

sione  uti  sensibus.  ter  Christum)  toto  tempore  vita;  mortahs,  vel 

9.  Conclusio. — Sed  imprimis  certum  est,  pro  ahqua  magna  parte  ejus,  habuerit  iUam 
non  esse  impossibile  de  potentia  absohita,  ut  visionem  permanenter  et  immutabihter.  Et  in 
in  Cliristo  Domino  patet.  Quod  exemphim  per-  hoc  sensu  certum  est,  non  esse  factam  dispen- 
suadere  videtur  etiam  sine  speciah  miraculo  sationem,  neque  oppositum  affirmari  posse  si- 
id  fieri  posse.  Nam  in  Christo  nuUum  ahudin-  ne  magna  temeritate  et  errore.  Quia  est  con- 
tervenisse  videtur,  prseter  suppositionem  glo-  tra  regulam  Scripturse  et  sine  uUo  fundamen- 
rijB  corporis  non  obstante  visione.  lUo  autem  to,  vel  in  Scriptura,  vel  in  Patribus,  aut  tradi- 
posito,  naturah  modo  potuit  Christus  atten-  tione  Ecclesiffi,  vel  probabih  ratione.  Denique 
dere  et  uti  sensibus.  Respondet  autem  divus  etiam  de  beata  Virgine  in  2  tomo  ostendimus 
Thomas  ad  2,  dispensative  factum  esse,  ut  si-  non  habuisse  hoc  privilegium  in  hacvita,  quis 
mul  esset  viator  et  co^njjrehensor ,  et  ideo  non  esse  ergo  audeat  ahcui  puro  homini  iUud  attri- 
de  illo  similem  o-ationem.  At  enim  iUa  dispen-  buere  ? 

satio  solum  hoc  facit ,  quod  esset  gioria  ani-  13.  Aho  ergomodo  inteUigitur  iUa  dispen- 

mse,  sine  gloria  corporis,  usus  vero  sensuum  satio  de  ahqua  visione  Dei  per  breve  tempus, 

postea  naturahs  fuit,  ergo  idem  esset  in  quoh-  quasi  in  transitu  et  hoc  modo  creditum  est , 

iDet  homine,  si  daretur  ei  visio  sola  et  suse  na-  factas  esse  ahquas  dispensationes.  Prima  est 

turse  in  rehquis  rehnqueretur.  de  Moyse,  quam  affirmavit  Augustinus  12, 

10.  Praiterea  si  ratio  supra  adducta  efficax  Gen.  ad  ht.,  c.  27  et  28,  et  epist.  112,  c.  12, 
esset,  etiam  in  corporibus  resurgentium  im-  et  secutus  est  D.  Thomas  supra,  et  ante  iUos 
pediretur  naturahs  vis  activa  sensuum.  Nam  videtur  fuisse  sententia  heec  Basihi,  hom.  1, 
quodibiaitD.  Thomas  adl :  In  illis  corporibus  Exam.  Ambrosii,  hb.  1,  Exam.  cap.  2.  Quos 
ftituram  redundantiam  agloria  animce.  Verum  postea  muUi  secuti  sunt,  ideoque  iUa  sententia 
est  quoad  dotes  gloriai :  tamen  quoad  natura-  gravis  est  et  probabilis.  Ut  verum  tamen,  non 
lem  vim  sentiendi  eamdem  retinebunt  et  se-  video  in  Scriptura  sufficiens  ilhus  fundamen- 
cundum  eam  connaturahter  operari  poterunt,  tum.  Nam  duo  testimonia  afferuntur:  primum, 
non  obstante  visione,  ergo  valde  pro])abile  vi-  Exod.  33,  ubi  Moyses  ipse  a  Domino  petiit : 
detur  ex  vi  visionis  iUius  uon  fieri  talem  abs-  Ostende  mihi  faciem  tuam,  et  iterum,  ostende 
tractioucm  a  sensibus.  Estque  urgens  ratio,  mihi  gloriam  tuam.  In  quibus  verbis  dubium 
quod  visio  iUa  beatifica  non  impcdit  naturales  cst,  quid  Moyses  peticrit.  Ego  autem  probabi- 
oper^tiones  anim»,  etiam  ipsius  iuteUectus,  hssimum  credo,  petusse  videre  ipsam  natu- 
ut  iu  angehs  constat  et  in  anima  Christi  et  ram  ct  substantiam  Dei,  nam  hoc  est,  quod 
in  ahisbeatis,  ergonequeimpedietoperationes  maxime  appcterc  poterat,  quia  visioues  ahas 


GAP.  XXX.  VIDERI  NE  POSSIT  DEUS  AB  HOMINE  IN  VITA  MORTALI.  181 

in  figura,  vel  gloria  corporali  satis  magnas,  16.  Sccunda  dispensatio  estde  Paulo,  quam 

satisque  familiarcs  habebat.  At  hoc  ipsum  ilU  etiam  affirmant  Augustinus  et  Thomas  supra, 

denegavitDQus  diccns:  No7i  poteris  videre  fa-  et  Ansclmus,  2.  Corint.  12,  et  aUi  moderni. 

ciem  meam,  unde  etiam  Augustinus  et  qui  ejus  IUam  vcro  ncgant  Dionysius,  dicto  capite  quar- 

sentcntiam   scquimtur  non  magnam  vim  iu  to,  deCoelest.  Hierarch.,  et  Nazianzenus,  dicta 

hoc  loco  constituunt.  orat.   34,  Tertulhanus,  contra  Praxeam,  cap. 

14.  Ahud  tcstimonium  est,  Numer.  12,  ubi  14,etgcneraUterHieronymus,Dialog.  3,contra 
sic  dicit  Dominus  :  Si  quis  fuerit  inter  vos  pro-  Pelag. ,  in  fine,  et  in  cap.  6.  Isaiee,  Isidorus,  lib. 
pheta  Domini,  in,  visione  appareho  ei,  vel  per  l,deSum.bono,  cap.7,  Atlianasius,  qusest.  12, 
somniumloquaradillum.Atnonsicservusmeus  ad  Antioc.  Et  mihi  quidem  etiam  videtur  ei 
Moyses,  qui  in  omni  domo  mea  fidelissimus ;  sacra  Scriptura  non  coUigi. 

ore  enim  ad  os  loquar  ei  et  palam  et  non  per  17.  Sohimenim  afieruntur  verba  2,  Cor.  12, 

cenigmata  et  figuras  Deiim  videt.  Sed  liaec  ver-  ubi  dicitur  :  Raptus  est  in  paradisum  et  usque 

ba  Ucet  magis  faveant,  non  cogunt :  nam  ad  ad  tertium  Ccelum  et  audivisse  arcana  verba,  et 

summum  ostendunt  quamdam  majorem  fami-  similia,  quae  non  cogunt.  Primo  quia  non  sunt 

Uaritatem  Dei  cum  Moyse,  quam  cum  aliis  verlm  propria,  sed  metaphorica,  variis  exposita 

prophetis  et  majorem  excenentiam  revelatio-  interpretationibus  de  Paradiso,  de  tertio  coelo 

nurn  et  apparitionum  Dei,  vel  in  visione  intel-  et  de  verbo  audiendi.  Nam  hoc  verbum  licet 

lectuali,  vel  in  splendore  aliquo  et  claritate  interdum  sumatur  pro  clara  visione,  tamen 

sensibili.  Et  hic  sensus  videtur  verisimilis.  Tum  proprietas  vocis  non  cogit.   Item,  quia  totus 

quia  non  est  credibile,  Moysem  vidisse  tam  fre-  ille  raptus  prout  ibi  narratur  satis  proprie  in- 

quenter  et  familiariter   divinam  essentiam ,  telligitur,  si  Paulus  elevatus  est,  ad  intuendam 

Deus  autem  ibi  loquitur  de  ordinario  modo,  ipsam  Christi  humanitatem  et  gloriam  et  con- 

quo  solebat  loqui  cum  Moyse.  Tum  etiam,  quia  sortium  beatorum ,  ibique   intellexit  arcana 

fere  eadem  verba  habentur,  Exod.  33,  cum  fidei  mysteria.  Imo  verisimile  est,  raptum  illum 

dicitur :  Loquebatur  Dominus  ad  Moysem  fa-  non  fuisse  sine  cooperatione  phantasmatum, 

cie  ad  faciem,  sicut  solet  loqui  amicus  ad  ami-  inde  enim  orta  est  alienatio  a  sensibus  et  quod 

cum  suum.  Et  nihilominus  ibidem,  paulo  infra  postea  nescierit,  an  in  corpore,  vel  extra  cor- 

negat  illi  Deus  visionem  faciei  suai.  Imo  in  fine  pus  tunc  fuerit. 

iUius  capitis  videtur  negari  illi  talis  visio  pro  18,  Tertia  dispensatio  ab  aliquibus  creditur 

futuro  tempore  indefinite,  ac  simpliciter.  Tum  facta  cum  sancto  Benedicto,  propter  qusedam 

denique,  quia  si  nec  in  monte  Sina,  neque  in  verba  Gregorii  2  Dial.,  cap.  5.  Verumilla  non 

tabernaculo,  Exod.  23,  Moyses  vidit  divinam  admittit  D.  Thomas  2,  2,  qusest.  180,  art.  5 

essentiam,  certe  non  apparet  ex  Scriptura,  ubi  ad  3  et  quodlib.  1,  art.  1.  Ubi  Gregorius  inter- 

illam  videre  potuerit.  pretatur.  Nam  revera  solum  refert  quamdam 

15.  Atque  ita  de  Moyse  sentiunt  Evaristus  insignem  revelationem  factam  sancto  Bene- 
papa,  epist.  1 ,  Dionysius,  de  Coelest.  Hierar.,  dicto.  Quare  non  sunt  tam  facile  hujusmodi 
cap.  4,  et  epistol.  1,  ad  Caium,  Irenaeus,  lib.  dispensationes  alTerendse,  aut  extendendse.  De 
4,  c.  37,  Nazianzenus,  orat.  34,  Gregorius  18  beatissima  autem  Virgine  pie  credi  potest,  et 
MoraI.,cap.28,  Orig.,l.Per,  cap.  4,  ethom.l,  quidem  si  alicui  hoc  privilegium  concessum 
in  Isaiam,  et  alii  innumeri.  Ex  quo  a  fortiori  est,  illi  maxime  datum  est,  ut  in  2,  t.  3.  part., 
constat,  ante  Christi  Domini  adventum  nullum  dixi,  et  licet  cum  aliis  contentis  in  regula  nou 
homiuem  vidisse  Deum  clare,  etiam  ad  mo-  fuerit  dispensatum ;  ipsa  non  solet  ita  sub  his 
mentum.  Estque  optima  conjectura  etiam  con-  generalibus  regulis  comprehendi,  quin  ratione 
tra  Moysem,  quia  non  expediebat,  hominem  suee  dignitatis  secum  afierat  sufficientem  ra- 
aliquem  ante  Cliristi  animam  videre  Deum,  tionem  dispensationis,  vel  exemptionis,  et  ideo 
etiam  brevi  tempore,  quod  indicavit  Joannes,  pie,  ac  probabiliter  credi  potest,  gratiam  hanc 
capite  primo :  Deum  nemo  vidit  unquam  ;  uni-  singularem  interdum  accepisse. 

genitus  Filius  qui  est  in  sinu  Patris,  ipse  enar- 

ravit,  unde  quoties  in  veteri  testamento  di-  CAPUT    XXXI. 

cuntur  Abraham,  Jacob,  vel  alU  vidisse  Deum 

facie  ad  faciem,  certum  est,  esse  sermonem  ajs^  deus  ineffabilis  sit,  seu  iNNOMmABiLis. 

de  visione  imaginaria,  vel  sensibili,  ut  late 

Augustiuus,   epist,  112,  et  D.  Thomas  2,  2,  1.  Ex  cognitione  oritur  sermo  et  nominum 

queest.  174.  impositio,  et  ideo  ex  prioribus  atthbutis,  quee 


182  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

ad  cognitionem  Dei  pertinent,  oriri  censetur    ergonobisineffabilis.  Quamrationemhisverbis 
hoc,  quod  sumptum  est  ex  ordine  ad  sermonem    attigitAugustinus^  in  Ps.  85.  Quceres,  quid  sit 
de  Deo.  Cujus  attributi  occasione  tractant  fuse    Deus,  quod  oculus  non  vidit,  neque  auris  aiulivit, 
tbeologi  de  nominibus  Dei,  proesertim  divus    neque  in  cor  hominis  nonascendit.  Quidquceris, 
Tbomas^l  part.^,  quaest.  13  etlatiusAlensius  l^    ut  ascendat  in  linguam,  quod  in  cor  hominis 
part.  a  quaest.  48 ,  usque  ad  70.  Ille  vero  ibi    oion  ascendit :  quasi  dicat,  non  posse  linguam 
congerit  omnia,  quge  de  variis  modis  loquendi    nominare^  quem  sicut  est,  non  cognoscit. 
deDeo,  utuno  et  ut  trino,  tractari  solent,  et        3.  Li  quo  sit  difficultas.  —  DifTicultas  au- 
non  solum  de  essentialibus,  sed  etiam  de  no-    tem  est ,  quomodo  boc  attributum  iutelHgen- 
tionabbus  disserit.  Nos  vero  ea,  quse  ad  Trini-    dum  sit^  quia  simpliciter  dicere  non  possumus, 
tatem  pertinent,  in  suum  locum  reservamus,    Deum  esse  ineffabilem,  cum  de  nulla  re  fre- 
sicut  et  D.  Tbomas  facit.  Ex  bis  vero,  quce  de    quentius  loquamur,  nec  innominabilem,  cum 
nominibus  Dei  et  locutionibus,  quai  ex  ilUs    tot  nominibus  ilbim  appellemus.  Unde  acute , 
formari  possunt,  D.  Tbomas  tractat  in  illa    ut  solet,  Augustinus,  bb.  1 ,  de  Doct.  Cbrist., 
queest.  1 3,  multa  sunt  a  nobis  tractata  in  bbro    cap.  6,  non  videtm'  nobis  permittere  Deum  di- 
primo,  tractando  de  attributis  divinis  in  gene-    cere  ineffabilem,  ne  in  ipsamet  voce  contradic- 
rab,  quia  vix  erat  possibile  rem  sine  vocibus    toria  dicere  videamur.  Cum  itaque  de  Deo  ab- 
expbcare,  utrumque  vero  simul  et  brevius  et    qua  dixisset^  interrogat :  Dixinms  ne  aliquid 
clarius  expedire  potuiraus.  Unde,  si  quis  recte    dignum  de  Deo  1  iSi  dixi  non  est  hoc,  quod  di- 
consideret,  qu»  in  art.  2,  3,  A,  7  et  12,  illius    cere  volui.  Unde  hoc  scio  nisi  quia  Deus  ineffa- 
qusest.  13,  D.  Tliomas  tractat,  ea  declarata  in-    hiJis  est,  quod  autem  a  me  dictum  est,  si  ineffa- 
veniet  in  dicto  bb.  \,  cap.  9  et  sequentibus.     lile  esset,  dictum  non  esset,  et  subjungit :  At 
Quse  vero  spectant  ad  analogiam  nominum    'per  hoc  nec  ine/fahilis  quide^nest  dicendus  Deits, 
communium  Deo  et  creaturis,  de  qua  divus    qiiia  hoc  cum  dicitur  aliquid  dicitur  et  fit,  nes- 
Tbomas  agit  in  art.  5  et  6,  ejusdem  quajstionis,     cio  quce  fugna  verhorum  ,  quoniam  si  illud  est 
in  disputatione  28  Metapbysicse,  satis  a  nobis    inefi^ahile ,  quod  dici  non  potest,  non  cst  ineffa- 
disputata  sunt,  nam  eadem  est  ratio  de  nomi-    hile,  quod,  vcl  ineffahile  dici  potest.  Quam  ver- 
neFns  et  de  caiterisDeo  et  creaturis  communi-    horumpugnam,  ait  statim  Augustinus,  silentio 
bus.  Rebqua  vero,  quee  pro  explicando  hoc    potius  pacandam  esse ,  quam  voce. '^ihilominus 
attributo,  videri  possunt  necessaria  et  utilia  ad    tamen  conaudum  est  nobis  cum  tbeologis  ex- 
intelligenda,  quae  in  Scriptura,  vel  Patribus    pUcare,  quoraodo  Deus  ineffabilis  dicatur.  Ra- 
reperiuntur  de  nominibus  Dei,  in  hoc  et  se-    tio  enim  Augustini  evidenter  convincit,  Deum 
(juenti  capite  breviter  comprebendi  possunt.     non  in  eo  sensu  dici  ineffabilem ,  ut  nullum 
2.  Prima  assertio.  —  Atque  imprimis  di-    possit  habere  nomen,  quo  mediante  de  illo  lo- 
ccndum  est,  Deum  vere,  ac  proprie  dici  et  esse    qui  possimus,  id  enira  constat  esse  falsum  ex 
ineffabilem.  Quamvisenimhocattributumsub    usu,  non  tantum  Scriptura3  et  fidelium  ,  sed 
his  terminis  iu  Scriptura  non  reperiatur,  illud    omnium  etiam  philosopborum  et  hominum. 
nihilominussubillametvocetradiditConcibum    Videndum  ergo  est,  quo  modo  ineffabilis  dica- 
Laterauense,  in  capite  Firmiter,  de  Summa    tur,  quomodove  de  illo  loqui  possimus ,  eique 
Trinitate,  sumiturque  ex  doctrina  Patrum  di-    noraina  imponere,  et  qua?  sint  heec  nomina,  et 
ceutium,  non  posse  Deum  a  nobis  norainari,     quomodo  nobis,  aut  aliis  illum  indicent  et  si- 
nec  sermone  explicari.    Sic  enira  Dionysius,     gnificent. 

cap.  1,  de  Div.  nomin.,  dixit :  Dei  neque  nomen  4.  Deus  dicitur  ineffahilis  sermone  humano. 
csse,  neque  sermonem.  Et  Augustinus  7,  de  Tri-  — Supponendum  autem  imprimis  est,  Deum 
nitate,  cap.  4 :  Verius  (inquit)  cogitatur  de  Deo  dici  ineffabilem  humana  voce ,  ac  sermone  et 
aliquid ,  quam  dicitur.  Quod  etiam  retulit  verbis,  seu  nominus  vocalibus  :  nam  iu  ordine 
Prosperi ,  in  lib.  sanct.  Augustin,  seu.  Gl.  ad  conceptus,  seu  verba  mentalia  dicitur  Deus, 
Unde  Platonis  et  Trisraegisti  dictum  celebratur  vel  iucomprehensibilis,  vel  invisibilis,  ut  vide- 
aFa.ivihus  :  DemninteUigeredifficile  esse,Ioqui  mus.  Unde  nihil  in  hoc  loco  tractamus,  de 
autem  impossihile ,  ut  commemorat  Cyrillus,  modo,  quo  angeli,  de  Deo  loqui  possunt,  quia 
lib.  \ ,  contra  Jubanum,  et  Nazianzenus,  orat.  2,  illi  ( ut  credimus )  non  loquuntur  per  signa  si- 
de  Thcolog.,  qui  addit  ufrumque  csse  impossi-  gnificantia  ad  placitum,  qua?  nostris  concepti- 
bile.  Ratio  vero  borum  Patrum  est ,  quia  nos  bus,  seu  vocil)us  proportionalia  siut,  sed  suos 
effari  non  possuraus,  nisi  quai  cognoscimus,  at  conceptus  manifestando,  uude  cadem  est  ratio 
Deus  qualis  sit,  coguoscere  non  possumus,  est    de  eorum  locutione  et  de  couceptioue,  seu  co- 


CAP.  XXXI.  SIT-NE  DEUS  INEFFABILIS.                                                  i83 

guitionc,  nam  locntio  solum  addit  voluntatcm  dos  et  rcprimendos  proprios  conceptus.  Nam 

objiciendi  alteri  conceptum  proprium ,  ut  ab  quia  uon  possumus  alteri  manifestare  nostros 

60  videatur.  Et  ob  eamdem  causam  nonagi-  conceptus  in  se  ipsis,  utimur  verbis  ad  illos 

mus  de  videutibus  Deum,  ut  sic,  quia  si  ipsi  mauiiestandos. 

intcr  se  loqui  possunt  de  Dco,  ut  a  sc  viso  (quod  7,  Ex  quibus  intclligerc  licct,  id ,  quod  ad 

ego  satis  dubito  propter  ea,  qua3  in  scquenti-  dicenda  valde  nccessarium  est,  nomiua  rcrum, 

bus  insinuabo)  non  loqucntur  morc  bumano,  non  posse  in  nobis  virtute  sua  generare  intui- 

sed  angelico,  vel  potius  divino ,  suos  concep-  tivam  rei  significatai,  sed  tantum  abstractivam 

tus  in  se  ipsis,  mauifcstando.  Nunc  ergo  tan-  cognitionem.   Probatur,  quia   nomcn  vi   sua 

tum  sermo  cst  de  vocibus  humanis,  quoe  totam  non  confert  nobis  propriam  spccicm  illius  rci, 

vini  suam  habcnt  in  significatione,  nam  ratione  cujus  est  nomen,  sed  tantum  sui  ipsius,  et  me- 

illius    locutioni  deserviunt ,   quatenus  voces  diante  illa  specie,  facit  nos  vcnire  in  alterius 

sunt  signa  conccptuum,  ut  Aristoteles  dixit.  cognitionem  rei  significatee,  quse  esse  debet 

Hsec  autem  significatio  vocum  et  nominum  pcr  propriam  speciem  ejus.  Item  illa  reprae- 

non  est  naturaUs,  sed  impositionem  humauam  scntatio  vocis,  per  se  et  natura  sua  est  inde- 

vel  divinam,  seu  cujuscumque  lialjcntis  aucto-  pcndens  ab  actuali  existentia  rei  significatse, 

ritatem  ad  tribuendam  illam,  ut  constat.  quod  adeo  verum  est,  ut  licct  ipsa  vox  signifi- 

5.  Ex  his  inteUigi  potest,  omne  nomen ,  seu  cct  rem  cxistere,  niliilominus  ipsa  vox  non  os- 
verbum  humaiuim  ex  cognitionc  oriri  et  ad  tendit  re  vera  ita  esse ,  quia  potest  retinere 
cognitioncm  tendere.  Nam  cum  significct  cx  illam  significationem ,  etiamsi  vcra  non  sit,  at 
impositionc ,  supponit  in  imponentc  cogni-  intuitiva  cognitio  essc  debet  de  re  existcnte, 
tioncm  cjus  rei ,  ad  quam  significaudam  im-  ut  existeus  est,  ergo  non  potest  nomen  ducerc 
ponendum  est  nomen,  quia  impossibile  est  incognitiouem  intuitivamrei.  Deniquenomen 
loqui  de  re  incoguita ;  et  longe  impossibilius  non  significat  menti  nisi  mediante  auditu,  au- 
est,  ut  quis  imponat  nomcn  rei,  quam  nuUo  ditus  autem  non  confert  intuitivam  cognitio- 
modo  cognoscit.  Et  idco  dicitur  Gencs.  2 ,  ncm  nisi  ipsius  soni  sensibUis ,  atque  ita  in 
adduxisse  Deum  animaUa  ad  Adam  :  IJt  vide-  pra;senti  confert  intuitivam  cognitionem  ipsius 
ret,  quicl  tooaret  ea,  quia  nisi  ea  prsecognovis-  nominis,  non  tamcn  rei  significatse  pcr  nomen. 
set,  non  potuisset  ea  nomina  imponere.  Ordi-  8.  Quocirca  ctiamsi,  is,  qui  loquitur,  vel 
natur  autcm  nomcn  ad  gcnerandam  cognitio-  qui  nomen  ad  significandum  imponit ,  habeat 
nemreisignificatseperiUudinmcntcaudicntis,  intuitivam  cognitioncm  iUius  rei,  quam  no- 
nam  omuia  sensibiUa  signa  ad  lianc  finem  men  siguificat,  vel  significare  debet,  niliilomi- 
ordinantur.  Quia  de  ratione  signi  seusibiUs  est :  nus  nomen  cx  vi  suas  impositionis  non  potest 
Vt  prceter  speciem,  qimn  ingerit  sensihus,  ali-  reprsesentare  intuitive  rem  quam  significat. 
qiiid  aliiul  faciat  in  cognitionem  venire,  ut  Au-  Quia  semper  facit  iUam  cognoscere,  non  in  se 
gustinus,  1.  2,  de  Doct.  Christ.,  in  principio,  ipsa,  sed  in  signo  extraneo.  Unde  visio  impo- 
tradidit,  et  scholasticis  et  dialccticis  vulgarc  est.  nentis  tale  signum,  vel  per  iUud  loquentis  cst 

6.  Et  inde  consequenter  habent  voces  hu-  quasi  pcr  accidcns,  quia  nomen  non  significat 
manse,  ut  sint  instrumenta,  quibus  homines  loqucnti,  vel  imponenti,  ut  tales  sunt,  sedau- 
possunt  intcr  sc  conccptus  suos,  et  sensa  mani-  dicntibus,  ut  sic  :  et  hic  est  veluti  intrinsecus 
festarc,  quomodo  dixit  Aristotcles,  Ub.  1,  de  et  connaturaUs  finis  talium  signorum. 
Interpret.  :  Simt  autem  ea,  quw  sunt  in  voce  %  9.  Ex  quo  taudem  concludo,  talium  signo- 
earum  quce  sunt  in  animo  passiomm  notce.  rum,  nomiuum,  scu  vcrborum  significationcm 
Quamvis  cnim  nomiua  directe  imponantiu-  ad  mensurandam  esse  cx  cognitioue,  quam  gene- 
significandas  res  conceptas,  ut  pcr  se  notum  rare  possunt  in  mentc  audicntium ,  nam  si 
vidctur,  etideo  dirccte  etiam  moveant  ad  co-  iUa  coguitio  fucrit  perfccta,  vel  imperfecta, 
gnosccndas  res,  quas  proxime  significant  (quaj  tale  etiam  erit  nomen  :  si  coguitio  fuerit  quid- 
iuterdum  esse  possunt  res  externse,  ut  homo,  ditativa,  vel  essentialis,  etiam  nomen  dici  po- 
leo,  interdum  cognitioncs  ipsK,  si  ad  ipsas  si-  terit  essentiale,  et  sic  de  aUis.  Ratio  cst ,  quia 
gnificandas  voccs  imposita^  sint,  ut  est  hsec  tota  ratio  signi  consistit  in  habitudine  ad  si- 
ipsa  vox  cognitio  aut  verbum  cogito ,  aut  no-  gnificatum ,  ut  sic.  Item ,  quia  ha3  voces  non 
men  inteUectio,  et  simUia)  nihUominus  nomina  significant  res,  prout  in  sc  sunt,  scd  prout  ob- 
non  significant  res,  uisi  ut  objectas  concepti-  jiciuntur  mentibus  humanis,  et  idco  dicuntur 
bus  loquentium  et  objiciendo  iUas  mentibus  significare  couccptus  objcctivos  ct  cxprimere 
audieutium  ,  et  ita  deserviunt  ad  manifestan- "•  formales.  Neque  refert;,  quodinterdum  imponi 


481  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

possint  ab  liabente  altiorem  cognitionem ,  nt  significaret  Deum,  licet  nobis  fortasse  non  si- 

a  Deo  ipso^  quia  semper  debet  signum  accom-  gnificaret  pro  statu  bujus  vitse.  Hoc  videtur 

modari  illi,  pro  quo  instituitur,  quia  ad  illum  supponere  D.  Thomas  in  illo  art.  \,  clarius  \, 

tanquam  ad  fmem  ordinatur,  illumque  respicit  contra  Gentes,  cap.30,  etsequeutibus.Significat 

per  modum  termini,  ad  quem  tendit,  a  cpio  etiam  cap.  i,  dist.  2*2,  qusest.  1,  art.  1,  ubi  ci- 

solent  hujusmodi  res  speciem  sumere.  Quod  tantur  Bonaventura  et  alii.  Et  Alensius,  1  p., 

ita  etiam  declaratur,  nam  vox  bumana  non  queest.  48,  art.  \,  sed  non  satis  clare  loquun- 

potest  ad  finem   cognitionis    deservire,  nisi  tur  de  beatis  et  de  viatoribus  aperte  negant. 

prius  homines  concipiant  et  sciant  significa-  At  vero  iUud  de  beatis  videtur  admittere  Ca- 

tionem  ejus  ;  ergo  non  potest  vox  aliqua  per-  jetanus,  quaest.  13,  art.  1,  saltem  de  possibili, 

fectius  significare   hominibus  rem  ahquam,  Ucet  de  facto  neget  datum  esse  liominibus  tale 

c[uamhominesipsipossintremillamconcipere,  nomen,  quia  esset  inutile. 

ergo  inde  mensuranda  est  perfectio  talis  signi,  12,  Alii  vero  ut  Scotus  in  \,  distinctione  22, 

non  ex  cognitione  imponentis,  licet  alioqui  quem  sequuntur  Gabriel  et   Ochamus  ibi  et 

excellentior  sit.  nonnulli  moderni  expositores  divi  Thomae,  di- 

18.  Assertio  secunda.  —  His  positis,  dico  eunt.  Etiam  viatores  posse  Deo  nomen  impo- 

secundo.  Nullum  est  nomen  Dei,  quod  ipsum  nere,  quod  se  quidditative  Deum  repreesentet, 

cjiiidditative  significet,  seu  reprsesentet,  etliac  quialicet  non  repreesentet ipsis hominibus  via- 

ratione  merito  ineffabilis  dicitur,  et  in  eodem  toribus,  beatis  et  angelispoterit  repreesentare. 

sensu  dici  potest  innominabilis  ,  licet  hsec  vox  Utiturque  Scotus  quodam  mirabili  fundamen- 

adeo  usitata  non  sit.  Ita  docet  D.  Thomas,  q.  23,  to,  quod  potest  quis  iniponere  nomen  ad  signi- 

art.  1,  et  cum  eo  cffiteri  theologi  statim  ci-  ficandum  clariusetdistinctiusrem,  cjuam  ipse 

tandi.  Idemque  sentiunt  Dionysius ,  Cyrillus  ,  imponens  nomen  illam  cognoverit.  Nam  haec 

Nazianzenus  et  Augustinus  in  principio  citati.  vox  suhstantia  significat  substantiam  prout  in 

Eamascenus,  lib.  \,  cap.  4,  sic  ait :  InDco  ini-  se  est,  ex  hominum  impositione,  quamvis  ho- 

possibile  est ,  quidnam  essentia  sua,  ac  natitra  minesin  hac  vita  non  cognoscunt  substantiam 

ipsa  sit  dicere.  Gregorius27  Moral.,  cap.  16:  prout  in  se  est,  sed  per  species  accidentium. 

Si  homo  de  Deo  loqui  ccej^erit,  illico  quam  sit  Item  argumentantur  alii,  quia  interdum  qui 

mliil  cstenditur,  quia  magnitudinis  illius  im-  nomen  imponi,  solum  habet  cognitionem  abs- 

onensitate  devoratur  .■  quia  fari  ineffahile  cu-  tractivam  rei  et  illi  semper  significat  obscure 

jnens,  ipsa  snw  ignorantiw  angustia  deglutitur.  et  confuse,  aliis  vero,  qui  reni  illam  viderunt 

IdemsumiturexJustinoApolog.,2,  proChrist.,  distinctius  significant,  quia  audito  illo  nomi- 

et  Orig.,  lib.  6,  contra  Celsum,  post  mecUum,  ne,  statim  concipiunt  rem  illam,  prout  illam 

ct  aliis  infra  citandis.  Favet  etiam  scripturw,  viderunt.  Nominis  autem  significant  non  his, 

in  qua  significatur  :  Deum  esse  super  omne  no-  qui  illa  imposuerunt ,  sed  audientibus ,  ergo 

men,  quod  nominatur  non  solum  in  lioc  swculo ,  possunt  distinctius  significare  illi  qui  eis  utitur 

sed  etiam  in  futuro.  Ita  enim  explicat  Paidus  quam  fuerit  assecutus  is,  qui  ea  imposuit  et 

adEphes.  1,  dignitatem,  quam  Christushabct  clarius,  quam  ipse  cognoverit  rem  significa- 

ex  eo,  quod  est  Filius  Dei  naturalis,  supponit  tam  per  tale  nomen. 

ergo  illam  esse  excellentiam  propriam  Dei.  13.  Nomen  liahere  non  potest  expressiorem 

Unde  est  Ula  interrogatio  Proverb.  30  :  Quod  significationem  cognitione  illius  a  quo  nomen 

est  nomen  ejus,  aut  quod  nomen  Filii  ejus,  si  talirei  impositum  est.  —  Ut  autem  ab  hac  pos- 

nosti?  Et  Gen.  32  :   Cur  quaris  nomen  oneum?  teriori  sententia  incipiam,  incredibUe  profecto 

Ratio  denique  facilis  est  ex  dictis ,  quia  nobis  est,  nomen  habere  perfectionem  et  magis  ex- 

impossibile  est  in  hac  vita  Deum  cognoscere  pressam  significationem,  quam  fuerit  cognitio 

quidditative,  ergo,  nec  habere  nomen ,  cpiod  illius,  a  quo  impositum  fuit  ad  significandum. 

ipsum  quidditative  reprsesentet.  A  quo  enim  haberc  Ulam  potest  ?  uon  enim  ab 

1 1 .  Nonnulli  positam  assertionem  varie  co-  imponente,  quia  nemo  dat ,  quod  uou  habet, 

arctant. — At  vero  theologi  conclusionem  hanc  nec  eftectus  virtutem  causa;  potest  excedere. 

limitant  variis  modis.  Quidam  dicunt,  quod  li-  Item,  si  ille  uuUomodo  remtalem  cognosceret, 

cetviatoresnonpossintimponerenomen,Deum  uonpossetillinomenimponere,ergocum  illam 

c|uid(Utativc  signi.ficans  ,  tamen  Deus  ipse  et  imperfecte  cognoscit,  non  potest  impouere  no- 

boati  possunt  illud  imponere,  quia  ipsi  Deum  men,  quod  illam  perfectius  significet,  quam  ab 

quidditative  cognoscunt.  Tale  autcm  nomen  a  ipso  coguoscatur.  Deinde  inductione  satis  con- 

Deb,  vcl  bcatis  impositum  de  so  quidditotive  stat,  (maxime  iu  prajseuti  materia)  omuia  uo- 


CAP.  XXXI.  SIT-NE  DEUS  INEFFABILIS.  185 

mina,  quibus  Deum  significamus ,  significare  ret  nomen  determinatam  perfectionem  signi- 

juxta  modum   concipiendi  nostrum,  ut  con-  ficationis,  sed  pro  varietate  audientium,  qui 

stat  ex  dictis  supra,  lib.  l,  cap.  9,  et  ult.  et  ex  non  cx  nomine,  sel  aliimde  habent  majorem, 

hic  dicendis  amplius  constabit.  Prffitcrea  com-  vel  minorem  rci  cognitionem,  haberet  unum 

mune  axioma  est^  facilius  esse  rem  concipere,  et  idem  nomen  ex  vi  ejusdem  impositionis 

quam  verl)is  exphcare ,  ut  supra  ex  Trisme-  multij)hccm  significandi  modum,  quod  frivo- 

gisto  Platone,  Nazianzcno,  CyriUo  et  Augusti-  lum  est,  quia  ex  his,  qua;  sunt  cxtrinscca  ct 

no  rctuli,  estque  experientia  notum.  Et  ratio  per  accidens,  non  est  propria  vocis  significatio 

sufFragatur,  quia  nobiliori  modo  operatur  mens  variari,  aut  mensurari.  Undc  licet  verum  sit, 

pcr  se  ipsam  et  faciliori  modo,  quam  per  cor-  nomen  haberc  significationcm  suam  in  ordine 

pus.   Undc  hcet  intcrdum  contingat,  ahquem  ad  audientem,  ut  supra  dixi,  et  in  ordinc  ad 

plus  significerc  vcrbis,  quam  ipse  intclligat,  ut  cumdem  csse  considerandum  perfcctioncm  si- 

Scotus  objicit,  illud  est  casu,  sicut  fons  prola-  gnificationis,  id  tamem  intclhgendum  est,  de 

tus  a  psitaco,  plus  significat ,  quam  ipse  asse-  significatione  per  se,  etex  vi  talis  nominis,  non 

quatur,  quia  non  habet  significationem  ab  iho,  de  his,  quse  sunt  pcr  accidens  et  ex  aho  modo 

sed  materialitcr  ab  illo  profcrtur,  nam  signi-  cognoscendi  provcniunt. 
ficationcm  habct  ab  impositione,  niniquam  ta-        d3.  Corollarium.  — Unde  colligo  impossibile 

men  significatio  vocis,  potest  excedere  suam  csse,  ut  nomina,  quse  nobis  imperfecte  Deum 

impositionem,  nec  mcntem  ejus,  qui  illam  im-  rcprsesentant,  beatis  significcnt  Deum  clare  et 

posuit.  Quod  maxime  vcrum  habct  in  vocibus  prout  est  in  se.  Quia  licet  bcati  alias  videant 

simplicibus,  nam  per  compositionem  simpli-  Dcum  in  se  ipso,  eumque  quidditative  cognos- 

cium  multa  possumus  nos  fingere,  quas  primus  cant,  illa  cognitio  nullo  modo  ex  liis  nominibus 

impositor  non  conccpit  et  componendo  voces  excitatur,aut  generariunquampotuisset,unde 

simpliccs,  unus  exphcat  melius  mentem  suam  impertinens  est  et  per  accidens  ad  horum  ter- 

c[uam  alius,  quiahoc  nonpendet  ex  impositio-  minorum  significationem.  Nomem  enim  non 

nc ,  scd  ex  meliori  compositione  simplicium  dicitur  significarc,  nisi  quatenus  facit  in  cogni- 

tcrminorum,  quoe  pcndet  ex  facultate  utentis.  tionem  venire,  ut  ex  dcfmitionc  sigui  ab  Au- 

Sic  ergo  iUa  significatio  vocis,  qua',  ex  sola  im-  gustino  tradita  constat,  ergo  hcet  beati  audicn- 

positione  est,  nunquam  potest  excedere  con-  tes  nomina  Dei,  quibus  nos  utimur,  videant 

ceptionem  imponcntis.  Deum,  si  iUa  nomina  non  faciunt  illos  in  illam 

14.  Definitio  signi.  —  Nec  exemphim  de  cognitionem  venire ,  non  possunt  dici  signifi- 

nominc  snhstantia  contrarium  ostcndit,  quia  care  ipsis  ratione  tahs  cognitionis ;  ergo  non 

sicut  imponimus  substantise  proprium  nomen,  possunt  rcprsesentare  illis  clare  Deum  vel  quid- 

ita  illam  concipimus  proprio  conceptu  aliquo  ditative,  quia  non  reprGesentatur  illis  hoc  mo- 

modo.  Quod  si  conceptus  hic  imperfectus  est,  do,  nisi  mediante  visione,  quoe  visio  fieri  non 

confusus  vel  connotativus,  iUum  etiam  signi-  potest  ex  perceptionc  talium  nominum. 
ficandimodumvox  ipsainvolvit.  Argumcntum        16.  Aliquormn  responsio.  — Diluitnr.  — 

autem  aliorum  parum  eflicax  cst,  nam  hcet  Respondent  ahqui,  quod  licet  beatus  antea 

demus,  eum  qui  rem  videt,  audito  nomine  ejus  videat    Dcum  ,    niliilominus  audito   nomine 

distinctius  illam  concipere,  quam  is,  qui  no-  Dei,  quo  nos  utimur,  intelligit  beatus  nostros 

men  imposuit  ex  sola  abstractiva  cognitione :  sermones  esse  conformes  visioni,  quam  ipse 

non  inde  sequitur  nomen  ipsum  distinctius  si-  habet  de  Deo,  et  hoc  dicunt  esse  satis,  ut  iUa 

gnificare,  quia  clarior  illa  cognitio  in  tah  per-  nomina  beatis,  clare  et  quidditative  Deum  si- 

sona  non  provenit  ex  significatione  vocis,  sed  gnificcnt.  Sed  hoc  non  satisfacit,  quia  signifi- 

ex  speciebus,quas  de  re  ipsa  conscrvavit.  Gum  catum  vocis  non  est  attendendum  nisi  ex  con- 

autem  agimus  de  significatione  nominis,  con-  ceptu  et  cognitione,  quam  vi  sua  formare  fa- 

siderandus  est  effectus,  quem  per  se  et  quasi  cit,  nomen  autem  Dei  perceptum  a  beato,  non 

vi  sua  causat  tale  nomeu  in  mente  audientis,  facit  illum  cognoscere  Deum  intuitivc,  scd  ab- 

juxta  definitionem  illam  :  Signum  est  quod  stractive  tantum  illum  conciperc  et  ibi  sistit 

prceter  speciem  quem  sensibus  i^igerit,  aliquid  ejus  cognitio ,   quantum  est  ex  vi  nominis. 

aliud  facit  in  cognitionem  venire.  Id  ergo,  quod  Alia  vcro  ulterior  cognitio  quasi  comparativa, 

signum  ipsum  facit,  ad  ejus  significationem  qua  beatus  percipit  sermones  nostros  esse  con- 

pertinet.  Quod  autem  aliundc  provenit  cpiasi  formes  suai  visioni,  non  est  ex  vi  sigjiificatio- 

per  accidens  ex  dispositione  audientis  :  non  fa-  nis  nostrorum  nominum,  sed  ex  visionc,  quam 

cit  ut  nomen  melius  significet.  Alias  uou  habe-  ipse  ahunde  habebat.  Quod  preeterea  declaro, 


486  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

nam  cum  ducitur  beatus  videre  illam  confor-  illud  nomen  sit  a  beato,  vel  a  Dco  impositum, 
mitatem  nostrorum  sermonum ,  cum  sua  vi-  ergo  nec  potest  significare  Deum  prout  in  se 
sione,  vel  videt  illam  per  ipsammet  visionem  est  quidditative.  Minor  probatur,  quia  nomen 
beatam^  et  sic  illa  cognitio  non  causatur  ex  no-  ex  vi  significationis  suge  nunquam  generat  vi- 
minibus  nostris,  ut  per  se  constat  et  conse-  sionem  intuitivam,  ut  supra  ostensum  est^  et 
quenter  non  pertinet  ad  illorum  significatio-  extra  illam  visionem  non  cognoscitur  Deus 
nem,  ut  dictum  est,  vel  habetur  illa  cognitio  quidditative  et  prout  in  se  est,  ut  supponimus. 
per  alium  actum  extra  visionem  et  sic  neque  19.  Quorumdam  objedio. — Sed  aiunt,  unus- 
ille  actus  esse  poterit  cognitio  quidditativa  Dei,  quisque  potest  imponere  nomen  ad  signifi- 
quia  heec  per  solam  visionem  habetur,  nec  «e-  candum  tam  perfecte  rem  quantum  a  se  co- 
tiam  est  ex  vi  significationis  nominis,  sed  ex  gnoscitur,  sed  Deus  et  beati  cognoscunt  Deum 
quodam  quasi  discursu,  quem  inteUigitur  fa-  quidditative ,  ergo  possunt  imponere  nomen 
cere  beatus  comparando  id,  quod  audit,  ad  id,  eodem  modo  significans  Deum.  Respondeo  fal- 
quod  videt,  qui  magis  est  ex  virtute  ejus,  quam  sam  esse  majorem,  licet  enim  verum  sit,  non 
ex  vi  nominis,  cujiis  significatio  sistit  in  eo  posse  aliquem  imponere  nomen  ut  perfectius 
conceptu,  quem  formare  facit  immediate,  ex  significet  rem,  quam  a  se  cognoscitur,  non  ta- 
vi  auditionis  suae.  men  e  contrario,  semper  potest  tam  perfecte 

17.  Exemplo  declaratur,  nam  homo,  quate-  significare  rem  per  nomen  illi  impositum, 
nus  est  ad  imaginem  Dei,  non  magis  reprse-  quam  a  se  cognoscitur.  Tum  quia  generatim 
sentat  beato  quidditative  Deum,  quam  nobis,  loquendo  facihus  est,  rem  mente  concipere, 
licet  beatus  videndo  clare  Deum  et  hominem,  quam  verbis  exprimere,  ut  supra  dicebam  ex 
clarius  etiam  possit  cognoscere  convenientiam  Patribus,  et  maxime  verum  est,  quando  per- 
hominis  cum  Deo.  Item  cceh ,  hcet  enarrent  ceptio  mentis  fit  per  superiorem  intellectum : 
gloriam  Dei  et  sint  queedam  signa  naturalia  exphcatur  autem  inferioribus  mentibus,  ac  mi- 
divini  esse,  non  possunt  ostendere  quidditative  nus  perfectis.  Tum  etiam  quia  significatio  no- 
ipsum  esse  Dei,  etiam  beato  videnti  Deum,  quia    minis,  hcet  pendeat  ab  imponente,  ut  a  causa, 

.  licet  beatus  ahas  videat  Deum,  nunquam  po-  non  tamen  commensuratur  ilh,  sed  audicnti. 
test  videre  ex  vi  ilhus  medii.  Et  hcet  habita  Unde  non  potest  esse  perfectior,  quam  possit 
simul  cognitione  per  tale  medium  et  visione,  esse  cognitio  ex  vi  illius  genita  in  mente  au- 
possit  iUam  comparare  et  conformitatem  ah-  dientis.  Fieri  autem  nuUo  modo  potest,  ut  per 
quam  inter  id,  quod  videt  et  quod  per  iUum  ahcujus  nominis  significationem  perveniatur 
efFectum  significatur,  clare  cognoscere,  id  ta-  in  cognitionem  quidditativam  Dei,  vel  expri- 
men  satis  esse  non  potest ,  ut  efifectus  iUe  di-  matur,  quomodo  Deus  sit  in  se,  ergo  repugnat 
catur  significare  beato  Deum  quidditative  ,  nomen  Deo  imponi  eo  modo  significans  il- 
ergo  muUo  minus  id  dici  potest  de  nostris  no-    lum. 

minibus  significantibus  Deum  ex  sola  imposi-        20.  Underecte  dixit  Augustinus,  hbro  15,  de 
tione  et  imperfecto  modo.  Trinitate,  cap.  11 :  Quando  verbum  menlis  per 

18.  Unde  uUerius  colhgo  contra  priorem  somm  dicikcr ,  vel  per  aliquod  corporale  si- 
sententiam,  non  sohim  nos  non  posse  tale  no-  gmmi,  non  dici  sicuti  est,  sed  sicut  potest  videri, 
men  imponere,  verum  etiam  nec  beatos  ipsos,  audirive  per  corpus.  Sic  etiam  dixit  Henricus, 
imo  nec  Deum  posse  nomen  sibi  imponere,  in  Summ.,  art.  73,  q.  9.  Non  posse  Deum  sibi 
qaod  ipsis  beatis  Deum  quidditative  significet,  imponere  nomen,  quod  se  comprehensive  si- 
aut  prout  in  se  est.  Hsec  sententia  placet  mul-  gnificet,  quia  hcet  Deus  ipse  se  comprehen- 
tis  modernis  tlieologis.  Et  probatur  ex  funda-  dat,  nunquam  potest  facere,  ut  qui  audit  no- 
mento  posito,  sistendo  semper  in  definitione  men  ejus,  in  ipsis  cognitionem  comprehensi- 
signi.  Quia  nomen  in  tantum  significat,  in  vam  deveniat  et  ad  significationem  vocis  hoc 
quantum  facit  devenire  in  cognitionem  rei,  est  necessarium,  nec  imponentis  cognitio  suf- 
quam  significare  dicitur,  ergo  non  potest  ah-  ficit.  Idem  autem  profecto  est  de  cognitione 
quod  nomen  significare  rem  aliquam,  quam  quidditativa,  hcet  de  iUa  aliter  Henricus  lo- 
non  potcst  facere  cognoscere,  ergo  non  potest  quatur,  nontamen  consequenter,  meo  judicio. 
illam  significare  iUo  modo,  quo  non  potest  il-  Quia  licet  in  hoc  diflerant,  quod  cognitio  com- 
lam  facere  cognoscere.  At  nunquam  potcst  prehensiva  Dei  nunquam  potest  commuuicari 
nomem  aliquod  impositum  ad  significandura  croaturce ,  quidditativa  autem  potest ,  nihilo- 
Deum,  faccre  audientem  cognoscere  Deum  minus  in  hoc  couveniunt,  quod  neutra  com- 
quidditative^  seu  prout  iu  se  est,  quantumvis    parari  potest  pcr  auditiouem  nomiuis  Dci  et 


CAP.  XXXI.  SIT-NE  DEUS  INEFFABILIS.                                                  187 

hoc  est,  quod  ad  nomiuis  siguificationem  pcr  diccndum  est,  posse  Deo  imponi  nomina ,  quse 

se,  ac  formaliter  ncccssarium  cst.  illum  significcnt  et  liac  ratione  non  csseDcum 

21.  Aliorum  objectio.  — Dissolvihir.  — Scd  innominabilem,  aut  incffabilcm  omnino.  Hajc 

objiciunt  alii,  quia  vox  non  significat  natura-  assertio  pcr  sc  evidens  cst,  et  certa  ex  Scriptu- 

liter,  sicut  species  intelligibilis,  vcl  conceptus,  ra,  in  qua  multa  nomina  Dei  lcguntur,  de  qui- 

sed  ex  impositione,  vel  convcntione,  qua  con-  bus  paulo  infcrius  Exod.  15 :  Omnipotens  nomen 

ventum  est,  ut  audito  tali  nomine,  statim  in-  ejus,  Jud.  9;,  Dominus  nomen  est  tibi.  Et  similia 

telligatur  talem  rem  esse  in  mente  proferentis,  sunt  multa,  quae  supra,  lib.  l,tractata  sunt. 

ergo  nihil   obstare  potest,  quo  miuus  possit  Recte  enim  addunt  Patres,  quia  unum  nomen 

bcati  nomen  Dco  imponerc,  quo  audito  ahi  vi-  non  potest  Deum  satis  exprimerc,  ideo  variis 

dentes  Deum  inteUigant  quidditative  Deum,  nominibus  nominari,  Dionsyius  1   capite,  de 

ergotalenomensignificabitquidditativeDeum.  Divin,  nom  ,  Clemens  Alexand.,  hbro  5  Stro- 

Respondeo  imprimis,  ahud  esse,  quod  nomcn  mat.,  amedio,et  Cyrihus  Hierosolymitan.,  Ca- 

significet  Deum,  ahud  quod  significct  videri  a  techcs.  6 :  Deus  (inquit)  multorum  nominum  est, 

loqueute,  sunt  enim  ha^c  duo  valde  diversa,  ut  et  substantia'  ejusdem,   Ratio  vero  clara  est, 

per  se  constat.  Unde  posito  priori  nomine,  pos-  quia  Deus  non  est  omnino  ignotus  hominibus 

semus  nos  viatores  uti  iho  sine  falsitate,  non  iu  hac  vita,  sed  cognosci  ab  eis  potest,  ergo  et 

tamen  posito  postcriori.  Si  ergo  loquamur  de  nominari  poterit  ahquo  modo. 

priori  impo.sitione,  hcet  non  repugnet ,  eum  23.  Postremce  assertionis  pars  probatur.  — 

qui  audit  tale  nomen  videre  Deum  et  per  vi-  Hinc  etiam  manifesta  cst  uhima  pars  conclu- 

sionem  eum  quiddhative  cognoscere,  repugnat  sionis,  quam  probat  sufficienter  ratio  quadam 

nihilominus  quod  ihud  nomen  faciat  ipsum,  in  principio  facta  cum  testimomo  Augustini. 

vel  ahum,  cognoscere  Deum  iho  modo  et  hoc  Nam  si  Deus  diceretm^  inefiabihs,  quia  omnis 

est  significare.  Item  repuguat,  quod  audito  iho  sermo  deiho  et  nomen  ejus  esset  nobisimpos- 

nomine  beatus  videat,  vel  cognoscat  ex  vi  no-  sibhe,  pugna  et  contradictio  in  ipsis  verbis 

minis  eum,  qui  loquitur,  videre  Deum,  quia  involveretur :  non  potest  ergo  in  eo  sensu  esse 

hoc  non  significatur  per  nomen  iit  supponitur.  ineffabhis.  Duobus  ergo  modis  ineftabhis  dici 

Sed  ad  summum  significatur  eum,  qui  loqui-  potest.  Primo  quia  nuhum  nomen  imponi  po- 

tur,habereahquem  conccptum,  velapprehen-  test,  quod  divinam  substantiam,  prout  in  se 

sionem  rei  significatee  per  nomen,  quae  signifi-  est,  significet,  sicut  declaratum  est  ;  et  hoc 

catio  magis  est  naturalis  per  modum  effectus  sensu  dicitur  innominabihs,  nomine,  utique, 

significantis  causam  suam,quam  cximpositio-  adaequato,  vel  quidditative  eum  exprimente, 

ne,  quanquam  iha  significatio  naturalis  non  seu  significante,  ut  exphcatum  est.  Et  in  hoc 

haberet  locum,  nisi  prior  significatio  et  locu-  sensu  exphcant  frequentius  hoc  attributum 

tio  suppoueretur,  Si  vero  loquamur  de  poste-  Patres,  superius  citati,  et  Dionysius  de  Divinis 

riori  nomine,  hcet  per  ihud  significaretur,  lo-  nominibus,  cap.  1,  Justinus,  orat.  Parajuet.  ad 

qucntem  videre  Deum,  non  tamen  ex  vi  nomi-  Gent.  et  Apolog.  1  et  2,  pro  Christ.,  ubi  inhoc 

nis  hhus  cognosceretur  quidditative  tota  visio  sensu  dicit :  Nulkmi  esse  nomen  Deo  impositum, 

Dei,  ne  dum  ipse  Deus.  Sicut  nunc  muhis  ver-  Gregorius  Nyssenus,  homih  8,  in  Eccl.,  Arno- 

bis,  vel  orationibus  nos  significamus  beatos  vi-  bius,  1.  3,  contra  Gentes,  Joannes  Cyparissioti 

dere  Deum,  non  tamem  possumus  quidditative  decade4,  supracitata,ubiahaexPatribusrefert. 

visionem  iham  exphcare.Sicergo,  hcetlocutio  24.  Secundo  modo   dici  potest  ineffabihs 

esset  inter  ipsos  beatos  per  signa  ad  placitum,  Deus,  non  solum  quia  uno  nomine  satis  ex- 

nunquam  per  iham  quidditative  Deum  dice-  primi  non  potest,  sed  etiam,  quia  vel  longo  et 

rent,  non  solum  uno  nomine,  verum  nec  mul-  prohxo  sermone  nunquam  satis  ejus  excehen- 

tis  sermonibus,  quia  per  taha  signanon  potest  tia,  et  natura  exphcari  potest.  Est  ergo  ineffa- 

generari  quidditative  cognitio  Dei.  Unde  res-  bihs,  quia  hcet  in  infmitum  sermo  de  iho  pro- 

pondendo  in  forma  dicitur,  nihil  quidem  ob-  feratur,    nunquam  totum,  quod  in  iho   est, 

stare,vel  loquentes  et  utentes  nominibus  Dei  a  potcrit  effari.  Ad  hunc  modum  dixit  Lco  papa, 

seimpositis,  vel  a  Deo,  aha  via  cognoscant  scrmone  10  de  Passione  Domini.  Divince  con- 

quidditative  Deum,  tamen  qiiod  talem  cogni-  siderationis  materiam  ex   quo  est  ineffabilis 

tionem  quidditativam  per  taha  nomina.  com-  fandi  trihuere  facultatem,  quia  non  potest  defi- 

parent,  aut  exprimant  esse  impossibile  et  hoc  cere,  qiiod  dicatur,  dum  tion  potest  esse  satis, 

est  necessarium  ad  nominum  significatiouem.  quod  dicitur.  Quo  sensu,  dum  Deus  iueflabihs 

22.  Tertia  assertio.  —  Tertio  principahter  dicitur  quodam  modo  summe  effabihs  appel- 


^88  UB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

latur,  quia  non  potest  unquam  satis  effari.  dum,  quod  supra,  libro  primo,  capite  tertio, 

Quod   etiam    indicasse    videtur  Nazianzenus,  notavi,   nomina  Deo  imposita  accommodata 

oratione  A9,  dicens :   Ifoc  est  Deus,  quod  cum  esse  conceptibus  nostris.  Nos  autem  prius  con- 

dicitur,  non  potest  dici;  cum  wstimatur,  non  cipimus  quasdam  rationes  communes  Deo  et 

fotest  cestimari;  cum  definitur,  ipsa  definitione  creaturis,  quam  ad  proprium  aliquem  Dei  con- 

crescit,  id  est^,  omnem  defniitionem  excedit,  ceptum  perveniamu.s,  ut  concipimns  causam, 


quee  verba  usurpavit  etiam  Augustinus,  ser- 
mone  190,  de  Tempore,  etinveniuntur  iu  Am- 
brosio^  libro  de  fide  contra  Arianos,  cap.  6. 


CAPUT  XXXII. 


PE   VARnS   NOMINIBUS  DEI. 


bonitatem  sapientiam  et  similia :  tunc  vero 
addimus  aliquid,  quo  conceptum  illum  gene- 
ralem  Deo  proprium  faciamus,  ut  primam 
causam,  a  qua  omnia  pendent^  ipsa  est  nullo, 
summe  sapientem,  infinite  bonam.  Et  ita  ad 
significandum  Deum  proprio  nomine  utimur, 
vel  similibus  vocibus  complexis,  aut  incom- 
1.  Prima  conclusio.—QuamvisDeusmeffgi-  plexis  ajquivalentibus  ex  impositione.  Et  ita 
bilis  sit  et  quadam  ratione  innominabilis,  ni-  potest  habere  Deus  proprium  nomen ,  licet 
hilominus  (ut  diximus),  aUquibus  nominibus  nunquam  significet  id,  quod  est  proprium  Dei, 
potest  a  nobis  significari,  ut  ahquaUter  de  iho  prout  est  in  ipso,  sed  subinteUigendo  negatio- 
loqui  possimus.  Hac  ergo  occasione  tractant  hic  nem  ahquam,  vel  comparationem  cum  excessu 
theologi  de  nominibus  Dei ,  quse  nos  breviter    ad  omnia  aha,  qui  etiam  est  conceptus  satis 


expedire  poterimus ,  quia  res  facihs  est,  et  de 
iUa  muUa  in  superioribus  tracta  sunt.  Suppo- 
nimus  autem  sermonem  esse  de  nominibus, 
qui3e  Deo,  ut  unus  est,  tribuuntur  :  nain  de  no- 
minibus  ad  mysterium  Trinitatis  pertinentibus 
in  proprio  tractatu  differimus. 

2.  Proprium  hifarium  sumitur.  Lwprimis 
opponitur  metaphorico. — Primo  ergodicendum 
est,  posse  Deum  habere  ahquod  nomen  pro- 


confusus,  et  ahquo  modo  negationem  inclu- 
deiis^  ut  supra  dixi. 

4 .  Secunda  conclusio. — Tria  nominum  Dei  ge- 
nera. — Objectio. — Responsio. — Secundo  dicen- 
dum  est,  posse  Deum  habere  nomen  substan- 
tiale,  id  est,  substantiam  ejus  significans.  Hanc 
assertionem,  fere  sub  eisdemterminisdocuitD. 
Thomas,  1  part.,  quaest.  13,  art.  2,  ubi  distin- 
guit  in  Deo  tria  genera  nominum  :  quaedam 


prium.  Ita  dociiit  D.  Thomas,  dicta  qusest.  13,  sunt  negativa,  aha,  quse  dicunt  respectum  ad 

art.  1  ad  3,  estque  certum  et  exphcatur  facile,  creaturas,  aha  absoluta.  De  primis  nominibus 

distinguendo  iUam  vocem  ^ro^r»  ,  habet  aitD.  Thomas,  nondici  de  DeosubstantiaUter. 

enim  duos  sensus  et  in  utroque  vera  est  assertio.  Quod  inteUigitur  quantum  ad  formale  signifi- 

Primo  ita  sumi  solet,  ut  proprium  metaphorico  catum,  nam  quoad  materiale  sine  dubio  signi- 

opponitur,  et  hoc  modo  probatum  est  supra,  ficant  rem  quamdam,  quse  subesse  inteUigitur 

Ubro  primo,  capite  nono,  perfectiones  Ulas,  quee  iUi  negationi,  quse  non  est  nisi  substantia  Dei. 

in  suo  formaU  conceptu  imperfectiouem  non  Tamen,  quia  modus  significationis  et  praedica- 

includunt,  vere,  acproprieinDeo.Nomineergo  tionis  juxta  formale  significatum  attenditur, 

iUa,  qua3  tales  perfectiones  formaUter  signifi-  ideo   dicuntur    taUa   nomiua  non   pradicari 


cant,  proprie  dicuntur  de  Deo.  Idemque  estcla- 
rum  in  nominibus  negativis,  per  quse  aUas  im- 
perfectiones  a  Deo  excludimus,  ut  in  primo  li- 
bro,  capite  sexto  et  sequentibus  diximus,  ubi 


substantialiter  de  Deo,  quia  negatio  non  est 
de  substantia  Dei.  Dices,  ergo  prsedicantur  ac- 
cidentaUter.  Respondeo  primo  ,  non  prsedicari 
accidentaUter  secundum  rem,  sed  ad  summum 


etiam  expUcuimus,  quomodo  haec  nomina  in  re,  secundum  nomen,  quia  negatio  nUul  reale  est. 

seu  forma  significata  non  involvant  imperfec-  Deinde  etiam  Ulo  modo  non  prcedicari  acci- 

tionem,  et  ideo  propria  sint,  quamvis  in  modo  dentahter,  id  est,  contingenter,  quia  necessa- 

significandi  habere  videantur  imperfectionem,  rio  prajdicantur :  nam  esse  incorruptibilem, 

vel  quia  ex  rebus  imperfectis  sumpta  sunt,  vel  immensum  ,  infinitum  et  similia  uecessario 

quia  sunt  accommodata  nostro  imperfecto  mo-  Deo  conveniunt.  Possunt  ergo  dici  preedicari 

do  concipiendi.  ad  modum  proprU  necessario  consequentis  es- 

3.    Secundo  modo  communi  contradicit.  —  sentiam  Dei,  non  secundum  rem,  sed  secun- 


Secundo  modo  dicitur  nomen  proprium,  ut 
distinguitur  contra  commune  ei  sic  dicitur 
proprium  nomen  Dci,  quod  iUi  soU  vere  et 
proprie  tiibui  potest,  ut  de  hoc  nomine  Deus 
etsimihbusinfra  dicemus.  Solum  est  observan- 


dum  rationem,  cum  fundamento  in  re.  Quod 
quidem  iii  dialectico  rigore  verum  est  et  non 
habet  in  re  inconveniens :  tamen  si  non  atten- 
damus  inodum  significandi,  scd  id,  quod  per 
iUum  iiegatiouem  indicarc  iuteudimus,  iUud 


CAP.  XXXII.  QUOMODO  POSSIT  DEO  NOMEN  IMPONI.  489 

sinc  duhio  cst  ipsa  substantia  ct  csscntia  Dci  7.  Et  hinc  fitut  talianominapo.ssint  dcDco 
et  hoc  modo  .srepc  Patrcs  vocant  ha^c  omnia  ex  tempore  praidicari;,  in  quo  ab  aliis  omniljus 
attributa  substantiaha,  ut  hl)ro  primo  vidimus.  distinguuntur,  ut  notavit  divus  Thomas^  dicta 
Quo  ctiam  modo  dicere  solcmus  irrationalC;,  q.  13,  art.  7,  et  rehqni  theologi  inl,  d.  30,  ubi 
verbi  gratia,  esse  difFcrentiam  subalternam  et  Bonaventura,  Richardus  et  ahi:  Alensis,!.  p. , 
substantialem  animahs.  q.  35,  per  totam.  Estquc  res  per  se  facihs,  quia 

5.  Nomina  secundi  generis  —  De  .secundis    hffic  nomina  in  sua  significatione  involvunt  de- 
nominibus ,   scihcet ,   dicentibus    rclationcm    nominationem  extrinsecam  a  creatura  exis- 
ad  crcaturas  indistincte,  loquitur  divus  Tho-    tente,  ut  supra  notavimus,  capite  secundo,trac- 
mas.  Tamen    sine   dubio    intcndit   loqui  de    tando  de  immensitatc  Dei.  Unde  fundamentum 
nominibus  significantibus  relationcm  ad  crea-    (ut  sic  dicam)  ilhus  denominationis  est  res  tem- 
turam  fundatam  in  objectionibus  hberis  Dei    porahs,  et  idco  mirum  est  quod  taha  nomina 
ad  extra.  Nam  omnipotentia  etiam  dicit  suo    possint  dici  de  Deo  ex  tempore,  quia  dicuntur 
modo  respectum  ad  creaturas  ,  nihilominus    sine  mutatione  Dei.  Denominatio  enim  extrin- 
de  Deo  .substantiahter  dicitur  ,  ut  idem  di-    seca  non  ponit  in  Deo  mutationem.  In  qua  re 
vus  Thomas  sentit  1  parte,  quaestione  25.  Et    exphcanda  interdum  dubium  fuit  Augustinus, 
idem  dicendum  est  de  scientia  simphcis  intel-    ut  videri  potest,  hb.  12,  deCivitate,  cap.  45;  ta- 
hgentiffi  crcaturarum,  ut  dicemus.  Haec  ergo     mcn  in  hb.  5,  de  Trinitate,  cap.  5  et  16,  modo 
attributa,  quse  vidcntur  dicere  relationem  ne-     dicto  iUam  expedit.  Hac  vero  occasione  tractant 
cessariam  ad  creaturas,  sub  absohitis  compre-    hic  theologi :  an  relationes  temporales  Dei  ad 
henduntur,  quia  non  significant  relativa  se-    creaturas  sint  rcales  vel  rationis,  sed  ea  res 
cundum  esse,  quamvis  secundum  dici  videan-    sufiicienter  a  nobis  disputata  est  in  Metaphy- 
tur  relativa,  seu  transcendentalem  relationem    sica,  disp.  47,  sect.  15,  a  n.45,  usque  ad  fniem. 
importantia.  Hffic  ergo  nomina  inter  absoluta        8.  Nomina  tertii  generis. — Damasceni  locus 
computamus.  Imo  etiam  nomina,  quse  signi-    objicitur.  —  FxpUcatur.  —  De    nominibus 
ficant  actus  hberos  Dei  seternos  cum  respectu    tertii    generis    nimirum    absolutis    et   afhr- 
aliquoadcreaturasinterabsokita  potius,  quam     mativis    maxime    procedit  conchisio  posita  , 
inter  relativa  comprehenduntur,  quia  princi-    nam  liaic  nomina  prsecipue  substantialia  sunt, 
pahter  significant  actus  existentcs  in  Dco,  qui    ut  D.  Thomas,   dict.   art.   2,   docet,  et  caiteri 
reales  et  absoluti  sunt,  hcet  a  nobis  signih-    theologi  in  4  ,    dist.   22,   Marsihus  ,    qusest. 
centur  ad  modum  relativorum.  25,  Alensis  ,  4   part. ,  queest.  48,  M.   4,  art. 

6.  Nomina  ergo  relativa  proprie  dicuntur  a    3,  §  2.   Probaturque  facile,  quia  lisec  nomi- 
D.  Thoma,  quse  relationem  ahquam  ex  tem-    na  significant   perfectionem  aliquam  absolu- 
pore  in  Deo  important,  correspondentem  rela-     tam  in  Deo  reahter  existentem,  sed  quidquid 
tioni  temporah  creaturse  ad  Deum,  ut  sunt  no-     in  Deo  est  liujusmodi  est  substantia  ejus :  ergo 
mina  creatoris,  Domini  et  similia.  Hasc  enim     significat  divinam  substantiam.  Sed  objici  po- 
ita  significant,  ac  si  relationem  prsedicamen-    test  Damascenus,  hb.  4,  cap.  4,  dicens :  Quw- 
talcm  indicarent.  De  his  crgo  nominibus  etiam    cumque  de  Deo  per  affirmationem  dicimus  non 
docet  D.  Thomas,  non  dici  de  Deo  substantia-    ipsius  naturam,  scd  quce  circa  ipsius  naturam 
hter.  Quod  duphci  ratione  verum  est.  Primo    sunt,ostendunt,ita  sive  honum,  sivejustiim ,sive 
quidem  non  dicunt  Dei  substantiam,  quod  in-    sapientem,  sive  quodcumqiie  tandem  aliud  dicere 
telligendum  est  sicut  de  negativis  nominibus,     liieat,  non  Dei  naturam,  sed  quce  naturce  Dei 
quantum  ad  formahssimum  significatum,  quia    insunt,  exponunt.  Sentit  ergo  hsec  nomina  non 
dicunt  rclationem  rationis,  quae  iu  Deo  non  est,     significare  substantiam  Dei.  Respondetur  lioc 
et  consequenter  non  dicunt  substantiam  Dei.     dictum  esse  a  Damasceno  propter  duo.  Primum 
Nihilominus  verum  est  ratione  materiahs,  quod    quia  nulhim  nomen  significat  vel  declarat  Dei 
nostro  modo  inteUigendi  substernitur  ilh  rela-    substantiam  prout  in  se  est,  sed  secundum  ali- 
tioni,  per has  voces significari substantiam Dei.     quamrationem communem confuse conceptam 
Secundum  etiam  verum  est  non  dici  substan-    et  apphcatam  Deo,  per  quamdam  excellentiam 
tialiter,  quia  quoad  formam  praedicationis  di-     conceptam  etiam  coufuse,  vel  per  quamdam 
cuntur  de  Deo  accidentaliter,  non  sohim  ad    comparationem  ad  aha.  Secundo  propter  mo- 
modum  proprii  sicut  ncgativa  prsedicata^  sed    dum  significandi,  maxime  ahquorum  nomi- 
ad  modum  quinti  prsedicabilis,  quia  contingen-    num  quse  per  modum  quahtatis  perfectionem 
ter  prsedicantur,  et  ita  dicuntiu?  de  Deo,ut  pos-    ahquam  formalem  indicant,  ut  sapiens,  justus 
sint  de  illo  non  affirmari.  et  simiha,  nihilominus  tamen  ,  quoad  rem  si- 


190  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  DEI. 

gnificatam^  omnia  significant  substantiam  Dei.     heec  connotant  relationem  ad  rem  temporaliter 

9.  Inter  hcec  nominum  genera,  prcecipuam  existentem  in  se,  et  ideo  dicuntur  de  Deo  non 
difficuUatem  kahent  qiun  actiis  Dei  liicros  si-  solum  contingenter  sed  etiam  extempore.  Alia 
gnificant.  —  Sed  in  liac  trimembri  divisione,  vero  connotant  relationem  ad  rem  tantum,  ut 
nominum  Dei  peculiarem  difBcultatem  habent  futuram  vel  prsesentem  in  seternitate,  et  ideo 
nomina  illa  quse  significant  actus  liberos  Dei  Hcet  dicantur  contingenter;,  ab  seterno  et  im- 
cum  relatione  ad  creaturas^ut  Prcescientia,  seu  mutabihter  dicuntur.  Unde  in  universum  affir- 
Scientia  risionis  exemplar,  prout  tantum  est  de  mare  possumus  nomina  quse  dicuntur  de  Deo 
rebus  faciendiS;,  Prccdestinatio,  Electio,  Provi-  ex  tempore,  non  significare  directe  substantiam 
dentia,  an  haec  dicantur  de  Deo  substantiahter.  Dei,  sive  formahter  significent  relationem,  ut 
Quod  enim  ita  dicantur  probari  potest,  quia  D.  Thomascensetdehocnominei?om'%?^5,  sive 
etiam  ihi  actus  in  Deo  non  sunt  ahud  quam  significent  actionem  seu  originem^  quse  est  ratio 
substantia  Dei,  nam  etiam  ut  hberi  non  addunt  fundandi  relationem,  ut  D.  Thomas  vuh,  de 
Deo  ahquid  reale  quod  extra  substantiam  ejus  lioc  nomine  Creator,  quia  et  relatio  non  est  in 
sit.  In  contrarium  vero  est,  quia  hsec  nomina  Deo,  et  actio  iha  temporahs  etiam  est  extra 
non  dicuntur  de  Deo  necessitate  absoluta,  scd  Deum,  quia  transiens  est  et  extrinsece  deno- 
potius  contingenter  seu  hbere,  hcet  cum  im-  minat  Deum  creatorem.  At  vero  nomina  signi- 
mutabihtate  postquam  semel  dicuntur,  quse  ficantia  actus  Dei  immanentes  ex  seternitate  de 
autem  substantiahter  dicuntur  debent  neces-  Deo  dicuntur,  propter  rationem  dictam,  Non 
sarioconvenire.  Respondeo  breviter  ex  doctrina  desunt  tamen  qui  putent  has  voces  mdere  vel 
D.  Thomse,  dicta  quaest.  13,  art.  1,  ubividetur  hititeri  creaturas,  ex  tempore  Deo  convenire, 
exphcare  quod  de  nominibus  Dei  significanti-  hcet  significent  actum  immaneutem,  quia  con- 
bus  relationem  ad  creaturam  generahter  dixe-  notant  relationem  ad  terminum  existentem  ac- 
rat  in  2  art.  ejusdem  qu^stionis.  tu  in  propria  differentia  temporis.  Et  fortasse 

10.  Respondeo  hsec  nomina  chrecte  signifi-  non  repugnaret  ahquod  nomen  ita  imponi,  ta- 
care  substantiam  Dei,  connotare  tamen  rela-  men  nuUum  invenio  ita  significans,  nam  de 
tionem  ahquam  rationis  ad  creaturas  et  ratione  ihis  verius  est  ab  ajterno  convenire  Deo,  et  so- 
prioris  significati  dici  de  Deo  substantiahter :  him  dicere  habitudinem  adterminum  existen- 
ratione  tamen  connotati  non  dici  de  Deo  ex  tem  secundum  prsesentiam  objectivam  in  seter- 
necessitate  simphciter,  sed  ahquo  modocon-  nitate. 

tingenter.  Quia  iha  relatio  potuisset  non  esse,         12.  Nomina  substantiam  Dei  significantia 

absohite  loquendo,  ratione  sui  termini  qui  cou-  xarie  dividuntiir.  —  Ex  quibus  possumus  variis 

tingens  est.  Declaratur  quia  hajc  nomina  signi-  modis  distinguere  nomina   significantia  sub- 

ficant  in  Deo  directe  et  per  se  ahquem  actum  stantiam  Dei.^Nam  primo  dividi  possunt  in  ea 

immanentem  Dei,  vel  conceptum  mentis,  vel  quai  omnino  necessario  Deo  conveniunt  et  quse 

vohmtatis  propositum  qui  actus  est  ipsa  subs-  contingenter  seu  hbere.  Quorum  membrorum 

tantia  Dei,  non  tamen  significant  iham  omnino  diffcrentia jam  satis  exphcataest.  Et  juxtaiham 

absohite,  sed  ut  habentem  pro  objecto  actuah  dicere  possumus  priora  et  significare  substan- 

ahquam  crcaturam   secundum  ahquid  quod  tiam  et  sul)stantiahter  ac  essentiahter  preedi- 

non  necessario  convenit  creaturse.  Quia  dicit  cari,  posteriora  vero,  hcet  substantiam  signi- 

habitudinem  ad  existentiam  in  aliqua  differen-  ficent.  non  tamen  pradicari  esseutiahter,  nec 

tia  temporis,  quse  existentia  absohite  necessa-  omnino  substantiahter,  quia  connotantrespec- 

ria  non  est.  Et  ex  hoc  capite  significatur  ipsa-  tum  qui  est  extra  substantiam  Dei,  ratioue  cujus 

met  substantia  Dei  per  ifia  nomina,  non  ut  non  sunt  prsedicata  essentiaha.  Unde  quoad 

necessarium  ens  absohite  et  simphciter,  sed  modumetfiguramprsechcationisvidentur  imi- 

connotando  talem  relationem  quse  resultare  tari  accidentia  inseparabilia,   quaj  postquam 

potest  posito  termino.  Ergotaha  nomina,  quo-  semel  insuut,  separari  amphus  non  possunt, 
ad  raodum  siguificandi,  non  thcuntur  substan-        13.  Rursus  inter  pra^dicata  neccssaria  si- 

tiahter,  hcet  substantiam  Dci  indicent.  gnificantia   substantiam  Dei ,    qusedam  sunt 

11.  Et  codem  modo  loquitur  D.  Tliomas  in  omnino  absohita  quai  in  suo  conceptu  ne- 
illa  sohitione  ad  primum  de  his  vocibus,  crea-  que  includunt,  nec  connotant  relationem  ad 
tor,  Salvator  ct  simihbus:  quiavidctur  suppo-  creaturas  etiam  ut  possibiles,  quaha  sunt  hoc 
nere  actionem  significatara  per  has  voces  esse  nomen Dcus,  Qui est,  Snmma suhstantia,  Scien- 
ipsummet  actum  iniraancntcm  in  Deo.  Sed  ad-  iia  et  amor  Dei  de  se  ipso,  Bcatitudo  Dei  et  si- 
huc  hoc  supposito  intcrcedit  difFercntia,  quia  miha.  Et  hajc  ceusentur  maximc  substantiaha 


CAP.  XXXII.  QUOMODO  POSSIT  DEO  NOMEN  IMPONI.  i91 

et  essentialia ;  snnt  vero  quaylam  alia  (lua^  lirct  dignw  denominationcs  non  per  partcs,  scd  in 

necessario  Dco  conveniant^  connotant  rclatio-  tola  intcgra  acpcrfccta  et  plcna  Deitatc  a  Scrip- 

nem  ad  crcaturas,  ut  possil.>ilcs,  ut  Omnipotcn-  turis  sanctis  celcbrantur.  Sumuntur  autem  ex 

tia,  scieniia  simplicis  intelligentia',  idcw,  prout  Scriptura  plura  nomina  Dci,  ut  statim  ex  Hie- 

dicuntur  rationes  rerum  factibilium,  et  dc  liis^  ronymo  refcrcmus.  Proptcr  quod  dixit  de  Deo 

quidam  dicunt,  licct  significcnt  Dei  sukstan-  Cyrillus  Jerosolymitanus,Catech.  6:l/^^?^orM^ 

tiam,  non  tamen  prajdicari  de  Dco  substantia-  nominum  est,  ct  substantice  cjwsdcm.  Primum 

litcr,  id  est,  cssentialiter,  quia  non  sunt  tam  ergo  nomen  est,  lioc  ipsum  Dcus.  Unde  Hiero- 

necessaria  quantum  est  essentia  Dei,  Sedcon-  nymus,Epist.  130,  recensens  etbreviter  expli- 

trarium  censco  verum :  nam  hsec  etiam  essen-  cans  decem  Dei  nomina,  quae  in  Scripturis 

tialiter  DEO  conveniunt,  ut  supra  generaliter  habentur,  hoc  ponit  primo  loco,  dicitque  in 

dictum  est  de  attributis,  et  in  particulari  de  Hebroeo  illi  respondere  nomen  ;  t  EI,   Grcece 

Scientia  et  Omnipotentia,   ut  infra,  libro  ter-  bic;  ,  ita  enim   priorcm   vocem  septuaginta 

tio  dicctur,  ct  itcrum  in  libro  nono,  de  Trini-  interpretantur,  cui  latine  respondere  vocem 

tate.  Quia  quidquid  intelligi  potcst  necessarium  Deus  manifestum  est. 

ad  illum  respcctum  ex  parte  fundamenti  est  16.  Objectio.  —  De  hoc  ergo  nomine  certum 

esentiale  Deo,  et  ex  parte  termini  habet  tantam  est,  significare  substantiam  Dei,  seu  quid  ille 

necessitatem  quanta  desiderari  potest,  ut  ibi-  sit,prout  in  hac  vita  concipi  potest.  Unde  Atha- 


dem  ostendemus. 

14-.  Tandem  lisec  ipsaprsedicata  substantialia 
et  necessaria  possumus  distinguere,  quia  quce- 
dam  significare  videntur,  quid  est  Deus,  alia 
qualis  sit  Deus :  licet  omnia  essentialia  sint. 
Sicut  enim  dialcctici  distinguunt  prsedicata  es- 
sentialia,  quia  quaidam  dicuntur  in  quid,  alia 
in  quale  quid,  ita  iu  omnibus  significantibus 
substantiam  Dei,  licet  omnia  essentiam  Dei  si- 
gnificent  et  essentialiter  dicantur,  juxta  ca, 
quffi  tractavimus,  in  fnie  primi  libri,  nihilomi- 
nus  quffidam  videntur  dc  illo  dici  in  quid,  ut 
Dcus,  et  similia.  Alia  vero  in  quale  quid,  ut 
Sapiens,justus,  ct  fortasse  de  his  posterioribus 
locutus  est  Damascenus,  quando  dixit  non  na- 
turam,  sed  aliquid  circa  naturam  significare. 
De  liis  ergo  nominibus,  qua;  qualis  sit  Deus, 
indicant,  nihil  occurrit  dicendum,  praiter  ea, 
quoe  attilbutis  et  eorum  numero  dicta  sunt 


nasius  in  Epist.,  de  decretisISicense  Synodi  post 
medium  :  Cum  audimus  (inquit)  vocabtdum 
Dei/s,  nihil  aliud  nisi  ipsam  incomprehensibi- 
lem  Dei  substantiam  significcm  intelligimus. 
Dices,  nomen  Deus  ab  operatione,  vel  cogni- 
tione  Dei  sumptum  esse,  juxta  Damasceni  doc- 
trinam,  hb.  1,  cap.  12,  ubi  tres  etymologias 
illius  nominis  refcrt.  Una,  ut  dictum  sit  a  verbo 
h'zziv,  quod  est  currere,  aliama  verbo  xihziv 
quod  est  urere,  vel  a  verbo  hzdoba' ,  quod  est 
prospicere,  quia  providentia  sua  omnia  pros- 
piciat,  omnia  percurrat,  ac  movcat  et  omnem 
iniquitatemurat  etabsumat,et  Theophylus  An- 
tiochenus,  lib.  1,  ad  Authohcum  addit  quartam 
dicens :  De^(,s  nominatur  a  verbo  zzrv/Avz  ab 
eo  quod  omnia  insua  securitatc  coUocavit. Ei  dein- 
de  adjungit  primam  etymologiam  Damasceni. 

17.  Respondemus  exD.  Thoma,  dicto  art.  8, 
aliud  esse,  unde  uomen  sumptum  est,  aliud  ad 


superiori  libro ;  et  quaj  libro  sequenti  de  affir-  quod  significandum  impositum  est,  ut  est  vul- 
mativis  attributis  in  particulari  dicemus,  nam  gare  exemplum  de  nomine  lapis,  quod  a  lee- 
qusedam  aliai  questiones,  quai  de  his  nomini-    dendo  pedem  dictum  est,  non  tamen  id  forma- 


bus  hic  solent  disputari,  alibi  a  nobis  tractata 
sunt.  Ut  an  sint  synonyma  supra,  libro  primo. 
An  sint  univoca  vel  analoga,  prout  sunt  com- 
munia  Deo  et  creaturis,  in  disp.  28  Metaphy- 
sicse,  scct.2.Denominibus  autem  quse  indicant, 
quid  sit  Deus  et  ejus  substantia,  pauca  adno- 
tanda  supersunt. 

15.  Tcrtia  conclusio. — Dico  ergo  tertio.  Diio 


liter  significat.  Sic  ergo  nomeu  Deus  ab  ope- 
ratioue  sumptum  est,  tamen  quia  sub  illa 
operatione,  cognitione,  velprovidentia,  quam- 
dam  summam  substantiam  intelhgimus,  eam 
nomine  Dei  significamus.  Cujus  signum  est, 
quia  ignorantes  etymologiam  significatum  con- 
cipimus :  et  Ucet  ctymologiaj  sint  plures,  si- 
gnificatum  est  unum.  Denique  sicut  uomeu 


sunt  prsecipua  nomina  quse  maxime  signifi-    angelus,  licet  ex  actione  sumptum  sit,  substan- 


cant,  quid  est  Deus,  significando  substantiam 
cjus.  Haic  assertio  patebit  proponendo  Iiffic  Dei 
nomina  et  iUa  breviter  explicando.  Supponen- 
do  imprimis  cum  Dionysio,  cap.  2,  de  Diviu. 
nomin.,  hajc  nomina  maxime  esse  a  nobis  su- 
meuda  ex  Scripturis  :  Nam  omnes  (inquit)  Deo    nostra  non  concipiamus  ejus  substautiam  sine 


tiam  significat,  ita  est  nomen  Deus,  est  enim 
idem  significandi  et  concipiendi  modus.  Estque 
nomen  Deus,  maximc  substantivum,  nec  de 
formaU,  vel  de  conuato  significat  aUquid  prce- 
ter  substantiam  Dci,  Ucet  nos  ex  imperfectione 


192  LIB.  II.  DE  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS  DEI,  UT  UNUS  EST. 

conceptu  aliquo  modo  connotativo,  quocl  fere  Constitui  te  Deimi  Phamonis,  et  Psalm.  81. 

in  omnibus  nominibus  substantiarum  nobis  Deus  stctit  in  synagoga  Deormi.  De  qua  ana- 

contingit;,  magis  vero  in  spiritualibus  et  maxi-  logia  videri  possuntGregorius^  lib.  5^  in  1  .Reg. 

me  in  Deo.  cap.  ^,  et  Basilius,  Epist.  141 .  Altera  vero  ana- 

48.  Quomodo  nomen  Deus  creaturis  trihua-  logia  est,  quia  Deus  dicitur  de  vero  Deo,  vel 

tur,  —  Quia  vero  hoc  nomen  De%is,  attribuitur  opinato.  Sicut  enim  homo  dicitur  analogice  de 

interdum  creaturis,  inquiri  solet^  qua  ratione  vivo  et  picto,  ita  Deus  dicitur  de  Deo  vero  vel 

id  fieri  possit,  si  nomen  Deus  substantiam  Dei  fictO;,  per  illam  opinionem,  et  errorem. 

significat,  quse  una  tantum  est?  Ut  hoc  expli-  20.  Ohjectio.  — Dices,  ergo  sic  vere  appella- 

cem,  adverto  ex  D.  Thoma  d.  qusest,  13^art.  9  mus  Deos  homines  secundum  dictam  analo- 

et  10,  nomen  Deus,  Hcet  habeat  modum  ter-  giam,  ita  etiam  falsos  Deos  vere  dicemus  Deos, 

mini  communis  quoad  sonum,  seu  vocem  et  quia  subintelhgitur   semper  dicta  analogia, 

modum  concipiendi  nostrum,  re  tamen  vera  hoc  autem  falsum  est,  quia  Gentiles  vocantes 


esse  terminum  singularem,  quia  significat  na- 
turam  omnino  singularem,  incommunicabi- 
lem  multis  Diis,  seu  naturis.  Unde  fit,  si  hoc 
nomen,  quatenus  per  illud  significatur  vera 
Dei  natura,  alteri  quam  vero  Deo  in  propria 
significatione  tribuatur,  falso  ei  tribui,  quia 
dicitur  de  re,  quam  non  significat.  Nec  per  ta- 


sua  idola  deos,  errant ;  ergo  non  tribuunt  se- 
cundum  analogiam,  sed  in  propria  et  univoca 
significatione  veri  Dei,  et  in  hoc  consistit  eo- 
rum  error.  In  hoc  etiam  nos  illis  contradici- 
mus,  unde  necesse  est,  ut  univoce  utamur  illo 
termino,  ahas  non  fieret  contradictio,  ergo 
nomen  Deus,  de  vero  et  falso  non  dicitur  ana- 


lem  prsedicationem  mutatur  significatio  vocis,     logice,  sed  univoce  et  cum  errore  dicitur  de 
sed  male  appUcatur,  ut  si  vox  homo  tribuatur    falso  Deo. 


lapidi,  non  propterea  lapidem  significat,  nec 
mutatur  ejus  significatio  vocis,  sed  male  appH- 
catur,  ut  si  vox  homo  tribuatur  lapidi,  non 
propterea  lapidem  significat,  nec  mutatur 
ejus  significatio,  sed  male  apphcatur.  Si  vero 
nomen  Dei  non  sumatur  ut  significat  veram 
naturam  Dei,  id  est,  quse  est  ex  se  infmite 


21.  Responsio.  —  Respondeo  duphcem  esse 
usum  ilhus  vocis  Deus,  attribuendo  ihud  falsis 
diis  cumvera  fide.  Unus  est  affirmativus  et  in 
illo  usu  sumitur  cum  analogia  quam  divus 
Thomas  posuit,  et  sic  Scriptura  vocat  deos  idola 
gentium,  scihcet,  opinatos  seu  fictos  errore 
gentium.  Aher  usus  est  negativus,  quo  negamus 
et  summe  perfecta,  sic  jam  ilhid  nomen  non     simphciter  idohim  esse  Deum,  et  tunc  sumitur 


est  proprium  Dei,  de  quo  tractamus,  et  quod 
dicimus  esse  proprium  et  singulare  unius  veri 
Dei. 

19.  Quarta  conclusio. — Unde  ulterius  di- 
cendum  est,  nomen  Deus  s,wax]A\\m  latiori  et 
translata  significatione,  dici  solere  de  iis,  qui 


Deus  in  significatione  propriissima  quee  non  est 
univoca,  sed  singularis,nam  ad  negandum  no- 
men  ahquod  de  aho,  non  oportet,  ut  nomen 
quod  negatur  de  aUo  significet  eamdem  rem 
cum  iho,  imo  contrarium  necessarium  est.  Ut 
cum  Petrum  neaamus  esse  Pauhim.  Infideles 


non  sunt  verus  Deus.  Patet  ex  usu  Scripturee,     autem,  qui  contrarium  aflQrmant,  revera  utun- 


nam  interdum  vocat  Deos,  idola  gentium,  juxta 
ilhid,  Omnes  Dii  gentium  Dcemonia,  et  iUud 
PauU  1 .  Cor.  8.  Ji^t  si  sunt  qui  vocantur  Dii 
sive  in  coslo  sive  in  terra,  nohis  tamen  mms  est 
Deus.  lUi  ergo  dicti  sunt  dii,  vel  aUa  significa- 


turnomine  Deus  ineadem  significatione  ut  ar- 
gumentum  factum  probat,  non  tamen  inde  fit, 
nomen  Deus  esse  etiam  illo  modo  univocum  in 
re  ipsa,  sed  putari  univocum  ab  infideU,  et  ab 
ipso  ita  accipi  ac  si  esset  univocum,  quod  satis 


tione,  vel  falsa  existimatione  et  appUcatione  est  ad  veram  contradictionem.  Ut  si  uunc  quae- 

nominis  Deus.  Addit  vero  D.  Thomas  hoc  no-  ramus,  an  relatio  Dei  ad  creaturas  sit  verarela- 

men  sumptum  in  hac  dupUci  significatione  tio,  inteUigendoperveramrelatiouem,  realem 

non  esse  sequivocum,  sed  analogum.  DupUcem  relationem,  qui  afiirmaverint ,  consequculer 

autem  analogiam  in  eo  esse  significat,  unam,  opiuabuutur,  relationem  univoce  dici  de  rela- 

qua  dicitur  de  aUquibus,  qui  excellentias  Dei  tioue  creantis  et  iUuminantis,  et  uon  tamen 

per  peculiarem  modum  participant.  Et  hajc  inde  fit,  Uhid  nomeu  esse  uuivocum  revera  ad 

analogia  cst  clara  et  frequens,  ac  muUiplex  in  iUam  relationcm,  imo  hoc  ipsum  negat  qui  ne- 

Scriptura,  sic  enim  sancti  et  fideles  vocantur  gat  iUam  relationem  cssc  rcalem,  tamen  ut 

Dii,  PsaUn.  81.  Ego  dixi  dii  estis ;  expouentc  conveniat  cum  alio  in  disputatioue  utitur  iUa 

Christo,  Joau.  10  :   Illos  dixit  Deos,  ad  quos  voce  in  eadem  significatione.  Nunquam  ergo 

sermo  Dei  factus  est.  Item  sacerdotes  et  judi-  nomen  Deus  communem  conceptum  ad  verum 

ces,  Exod.  22.  Diis  non  detrahes,  ei  cap.  7:  et  falsum  Dcum  habet,  ncque  ad  plurcs  Deos,  et 


CAP.  XXXII.  QUOMODO  POSSIT  DEO  NOMEN  IMPONI.  193 

conscqncnter  ncqnc  nnivocnm  est,  nec  com-  dnm  significandi  ahstraetissimnm.  Nomcn  au- 

mnne  in  sno  proprio  significato,  licet  per  er-  tcni  Deiis  esse  magis  proprium  quoad  rem 

rorem  possit  mnltis  applicari,  nt  dictum  cst.  significatam,  qnia  significat  propriam  Dci  na- 

22.  Secundum  nomen  et  maxime  proprinm  turam.  Tertinm  vero  adhuc  esse  maxime  pro- 
Dei  est  illud,  qui  est,  dc  quo  D.  Thomas  tractat  prinm^quia  significat  natnram  ut  incommuni- 
inlhcta  qua>st.  1.3,  art.  11,  ct  imprimis  suppo-  calnlcmmidtis  Diis.  Hienniymusetiam,  iudicta 
nit  ilhid  csse  nnum  ex  nominihus  Dei,  qnod  epistola  hoec  nomina  ponitut  distincta,  et  hoc 
nou  omnes  admittnnt.  Aliqui  enim  putarnnt  Tetragrammaton  9  loco  ponit.  Et  videtur  con- 
ilhid  non  fuissc  nomen  Dei ,  sed  orationem  sentaneum  verhis  Exodi,  nam  post  citata  verba 
qnamdam,  qnaDeussignificavitsefuturumesse  suhditur  :  Dixitque  iterum  Deus  acl  Moyseni : 
proesentem  in  favorcm  sui  popnh,  ut  vidcre  h-  Hwc  dices  filiis  Israel,  Dominus  Deus  Patrum 
cet  in  Deda,  Hugone  et  Burgense,  et  ahis  Exodi  vestrorum,  Deus  Abraham,  Deus  Isaac  et  Deus 
3.SedcommunissententiaPatrumestihiDcnm  J acob  onisit  me  ad  vos ,  hoc  nomen  mihi  est  in 
dcclarasse  illud  tanquam  proprinm  nomen  6p^efw?m.  Uhi  ponitnr  nomen  Jehova.  Unde  vi- 
suum.  Ita  Hieronymus  supra,  nhi  sexto  loco  dcturDeusnouunumtantumnomen,sedduplex 
hoc  nomen  ponit :  idem  hahet  Damascenus,  vohiisse  traderc  INIoysi,  unum  quo  majcstatcm 
lih.  4,  cap.  12.  Imo  docet  hoc  esse  primum  et  suamsignificaret,  ahud,  quo  indicaret  henigni- 
maxime  proprium  nomenDei:  Quiaunizersum  tatem  et  henevolentiam  erga  siuim  populum. 
id  quodest,  tanquam  immensum  quoddam,  et  in-  25.  Alii  vero  existimant  hoc  nomen  non  esse 
finitum  essentia'  pelagus  complexu  stco  continet.  distinctum  a  prcecedenti,  quia  juxta  propriam 

23.  Unde  Patres  ex  iho  nomine  varias  Dei  inscriptionem  Hehraicam  eisdem  verliis  con- 
proprietates  coUignnt,  ut  Amhrosius,  Epist,  63:  stat  et  ah  eodem  verho  derivatur,  quod  esse  si- 
IIoc  est  (ait)  termn  nomen  Dei  semper  esse.  Ahi  gnificat.  Quam  sententiam  ceuseo  valde  proha- 
ihi  intelligunt  significari  Dei  immutahilitatem  hilem,  prcesertim  quia  doctissimi  in  Hehrsea 
ct  aeternitatem,  ut  Augnstinns,  lih.  83,  q.  10,  linguaillamsequuntur,  utTheodoretnsinExod. 
et  Psalm.  101,  et  Hilarins  1,  de  Trinitate,  in  quKst.  15,  Lipomanus  et  Euguhius,  Exod.  3, 
principio,  Bcrnardus,lih.  5,  de  Considerat.  Item  Pagninus,  et  Mercerus  in  Thesauro,  Genehrar- 
Deum  ex  se  hahere  esse,  et  non  ab  alio,  et  idco  dus,  lih.  1  de  Trinitate,  Bellarminus,  lib  1  de 
esse  summum  esse,  nt  Augustinus  12,  de  Ci-  Christo,  cap.  7,  Galatinus,  lih.  2,  de  Arcan. 
vitate,  cap.  2,et  optime Bernardus,  dicto  lib,  5,  Cath.  ver. ,  cap.  10.  Qui  de  illo  nomine  multa 
cap.  6.  nbi  in  hoc  nomine  contineri  pntat  om-  mysteria  scrihunt,  et  late  lianc  sententiam  con- 
nem  perfectioncra  essendi,  Quod  est  frequens  in  firmant, 

Patrihus,  de  quo  nonnulla  dixi  supra  libro  pri-  26,  Alia  vero  nomina  Dei,  quse  supra  refeit 

mo,  capite  primo.  Et  sane  ex  ipso  contcxtu  Hieronymus,  vcl  ad  h»c  reducuntur  vel  signi- 

Exodi  videtur  satis  clarum  illnd  csse  traditum  ficant  relationem  adcreaturas,  ut Dominus,  vel 

a  Deo,  ut  proprinm  nomen  STium.  Nam  inter-  simpliciter  per  autonomasiam  dictum,  velcum 

rogaute  Moyse :  Si  dixerint  mihi  quod  est  no-  addito,  Dominus  exercituum.  Vel  dicuntur  pcr 

men  ejus?  Dixit  Deus  adMoysem :  Ego  sum  qui  comparationem  ad  creatnras  per  excellentiam 

sum,  sic  dices  ad  eos :  Qui  est  misit  7ne  ad  vos.  quamdam,  ut  Altissimus,  Excelsus,  Fortis  et 

Ubi  prius  videtur  Deus  dixisse  rationem  nomi-  similia.  Dionysius,  etiam  cap.  3,  de  Divinis  no- 

nis,  quam  nomen,  atque  ita  priora  verha,  ^^o  min.,  nomen  Bonus,  tanquam  proprium  Dei 

sum  qui  sim,  non  contincnt  nominis  imposi-  ponit,  juxta  illud :  Nemo  bonus  nisi  solus  Dcus, 

tionem,  sed  orationem  explicantem  essentiam  eique  primas  partes  attribuit,  nam  (ut  memi- 

Dei :  posteriora  vero  contiuent  nominis  impo-  nit  etiam  Damascenus  snpra)  Primarium  Dei 

sitionem  per  quam  Deus  Moysi  satisfecit.  nomen  esse  censet  Bonum.  Hoc  vero  D,  Thomas 

24.  His  nominihns  addi  solet  nomen  Jehova,  limitat  ad  nomina  quse  significant  Deum  sub 

quod  Tetragrammatou,  id  est,  quatuor  littera-  ratione  causa3,  quod  etiam  notavit  Clictoveus  in 

rum.  Hoc  etiam  nomen  esse  distinctum  a  proe-  Damascenum.  Velcerte  intelligendumestdeuo- 

cedentisupponitD.  Thomas,  dicto  articuloun-  minibus  qua^  adjective  dicuntur  de  Deo,  ut  cum 

decimo  ad  primum ,  uhi  comparat  liffic  tria  dicimus,  Deus  est  sapiens,  justus,  bonus,  nam 

nomina :  Deus,  Qui  est,  et  Jehova,  et  dicit,  Qui  inter  hsec  merito  preefertur  bonus,  non  vero 

est  esse  maxime  proprium,  quantum  ad  id  unde  respectn   eorum  nominum,    quae   substantive 

sumptum  est,  scilicet,  csse,  et  qnantum  ad  mo-  DEUM  ejusque  naturam  significant. 

riNlS  LIBRI  SECUNDI. 

t.  13 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  TERTII. 


DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 


Cap.  I.  De  Scientia  Dei  de  se  ipso.  Cap.   VI.  De  voliintate  Divina. 

Cap.  II.  De  Scientia  Dei  rerum  possi-  Cap.  VII.    De   Actibus   voluntalis  Di- 

bilium.  vinw. 

Cap.  III.  De  Scientia  Dei  rerum  futu-  Cap.    VIII.    De  voluntate    antecedente , 

rarum.  et  consequente. 

Cap.  IV.  An  Scientia  Dei  sit  practica.  Cap.  IX.  De  Omnipotentia  Dei. 

Cap.  V.  De  Divinis  ideis.  Cap.  X.  De  Providentia  Dei. 


LIBER  TERTIUS. 


DE  PROPRIETATIBUS 

mM  POSITIVAM  PERFEGTIONEM  DEO  ATTRIBUUNT. 


Ad  tria  prfficipua  capita  revocari  videntiir  fectionem  simpliciter.  Tres  autem  superiores 

hsec  affirmativaj  seu  positiva  attributa^  videli-  in  sua  ratione  formali  abstralii  possuntabom- 

cet,  ad  Scientiam;,  Voluntatem  et  Potentiam.  ni  imperfectione,  vel  quoad  potentias  ipsas^^vel 

Quorum  sufficientia  sumi  potest  ex  conditione  quoad  actus  earum.    Et  ideo  tantum  illa  tria 

naturce  intellectualis  creatse,  per  cujus  analo-  DEO  proprie  attribuuntur  et  significantur  per 

giam,  vel  comparationem  res  divinas  explica-  illa  tria,  scientia ,  voluntas  et  potentia,  et  ad 

mus,  ablatis  imperfectionibus,  et  addita  in  om-  haec  reducuutur  omnia,  ut  ex  discursu  hujus 

nibus  summa   cxcellentia  et   perfectione.  In  libri  constabit,  In  quo  de  liis  attributis  bre^i- 

rebus  ergo  intellectualibus  duas  facultates  in-  ter  dicemus ,  quia  in   aliis  nostris  operibus 

tclligimus ,  quce  proprios  actus  internse  vitaj  multa  de  illis  diximus,  quse  suis  locis  designa- 

eliciant ,  scilicet ,  intellectum  et  voluntatem,  bimus. 
quibus  additur  aliqua  potcntia,  operativa  ex-  CAPUT  I. 

tra  ipsammet  substantiam  intellectualem.  Et 

praiter  lias  nuUam  aliam  invenimus  ,  quffi  in  de  scientia,  quam  deus  de  se  habeT. 

suo  conceptu  formali  dicat  perfectioncm  sinc 

imperfectione.  Nam  licet  angelus  habeat  po-         i,  In  Deo  esse  scientiam. — De  hoc  attributo, 

tentiam  ad  se  movendum,  illa  imperfectionem  quatenus  ratione  naturali  cognosci  potest,  dis- 

involvit,  ct  licct  anima  rationalis  in  corpore  serui  inlNIetaphysca,  disp.  30,sa^pecitata  sect. 

alias  facultates  habeal,  mdla  earum  dicit  per-  15,  et  imprimis  supposui,  sermonem  esse  de 


CAP.  I.  DE  SCIENTIA  DEI  DE  SE  IPSO.  195 

scicntia,  ut  dicit  claram  ct  evidcntem  rci  cogni-  intimiim  sna^  intcllectioni,  ciii  cst  omnino  ne- 

tionem  intcllcctiialem  ct  immaterialem,  al)stra-  cessario  conjiinctum.  Maxime  ergo  Deus  liabct 

heudo  a  ratione  accidentis,  qualitatis,  liabitus  scientiam  sui  ipsius.  Scit  ergo  Deus  per  illam 

et  cujuscuraque  potentialitatis.  Quo  sensu  evi-  scientiam,  quidquid  in  ipso  est.  Item  scit  illud 

dentissimum  est  naturali  lumine  in  Deo  esse  perfectissimo  modo  et  propterea  merito  dici- 

scientiam.  Quod  etiam  nostra  fides  confirmat  tur,  se  comprcliendere,  ut  notavit  divus  Tho- 

Esihcr  \A:Domine,  guihabes  omnemscientiam.  mas,  dicta  quoest.  14,  art.  3,  et  supra  tetigi- 

Ecclesiast.  24 :  Cognovit  Domimis  omnem  scien-  mus,  hl).  2,  cap.  5  et  29,  tractando  de  incom- 

tiam.  Job  21 :  Numquicl  Deum  doceUt  quispiam  prehensibiUtate,  et  ex  dictis  in  sequentibus  ca- 

scientiam,  Dcuique  ipsamet  Scriptura,  ut  divi-  pituhs  amphus  declarabitur. 

na  esse  possit,  supponit  in  Deo  scientiam,  alias  3.  Scientiam  convenire  Deo  cum  simma  ex- 

quomodo  contineret  verba  Dei,  cum  ncmo  lo-  cellentia.  — Tandem  concludendum  est,  huic 

qui  possit,  nisi  qui  cognitionem  rationis  ct  in-  scientiee,  quatenus  est  de  Deo  ipso  convenire 

tellectus  habct  quam  nunc  scientiam  appeUa-  cum  summa  excenentia  perfectiones  omnes, 

mus.  Ratio  a  priori  est,  quia  Deus  est  in  per-  quoe  in  scientia  desiderari  possunt.  Nam  im- 

fectissimo  et  supremo  gradu,  qui  a  nobis  cogi-  primis  est  de  novissimo  objecto.  Secundo  est 

tari  potest,  nam  hcet  sit  etiam  uhra  omnem  adeequata  ilh  et  comprehensiva  ejus.   Tertio 

ordinem  rerum  creatarum  ,  tamcn  quatenus  est  perfectissima,  non  sohim,  quia  substantia- 

cimi  ilhs  potcst  habere  ahquam  formalem  cou-  Us  ct  actuahssima  est,  sed  etiam ,  quia  habet 

venientiam,  hcet  analogia,  dicitur  esse  in  su-  omnes  perfectiones  et  proprietates  scientia, 

premo  gradu,  sed  hic  gradus  es  intehectuahs,  ut  scientia  est  in  perfectissimo  gradu.  Sunt 

ergo.  Atqueita  supra,  hbro  primo,  capite  tertio  autem  hujusmodi  proprietates,  imprimis  veri- 

simih  discursu  conchisimus,  Deum  essentiah-  tas,  quam  constat  in  scientia  prims?  vcritatis 

ter  esse  inteUectualem.  Addi  vero  potest  ex  de  se  ipsa  summam  esse.  Deinde  est  claritas  ct 

dictis,  eodem  libro  primo,  capite  quadragesi-  evidentia,  a  qua  non  separatur,  nam  hsec  est 

mo-quinto,  et  sequentibus,  Deum  ita  esse  es-  perfectio  simphciter,  et  ideo  non  potest  deesse 

sentiahter  intellectualem ,  ut  per  essentiam  Deo,  qui  lucem  lialitat  inaccessihilem ,  imo  qui 

habeat  omnem  actuahtatem  intehigendi,  quia  sohis  est,  lux  vera,  qure  illuminat  omnem  ho- 

in  omni  perfecta  ratione  cntis  et  preesertim  in  minem,  ut  dicitur  Joannes  \,  et  late  prosequi- 

iUo  gradu,  est  perfectissimus  actus.   Ex  quo  tur  Dionysius,  de  Divinis  nomin.  Prseterea  est 

principio  intuh  iu  citato  loco  Metaphysicse  ,  illa  scientia  summe  necessaria  et  invariabihs , 

non  esse  in  Deo  scientiam  per  modum  actus  ut  terminatur  ad  Deum ,  sic  enim  iham  nunc 

primi,  sed  pcr  se  et  connaturahter  esseinactu  consideramus,  infra  vero  osteudemus  respectu 

secundo,  vel  potius  esse  ipsum  actum  secun-  omnium  objectorum  habere  has  perfectiones. 

dum  ,  non  ehcitum  vere  ab  actu  primo ,  sed  Quia  in  intellectu  perfectio  magna  est,  semper 

per  essentiam,  ac  per  se  subsistentem.  Qua3  in  actu  esse,  maxime  vero  hoc  est  necessarium 

omnia  et  satis  clara  sunt,  et  in  dicto  locosuffi  in  scientia  Dei,  ut  est  de  ipsomet  Deo,  quia 

cienter  tractata.  Deus  est  objectum  summe  intehigibile  et  ip- 

2.  His  vero  addendum  est  ,ha?.c  omnia  maxi-  sum  intehigere  Dei  etiam  est  ex  se  necessa- 

me  convcnh-e  divinai  scicntia? ,  quatenus  est  rium  et  invariabile,  cum  sit  esse  per  essen- 

de  ipsomet  DEO,  ejusque  natura,  ac  de  omni-  tiam  :  ergo  ilhid  intenigere,  quatenus  estscien- 

bus,  quoe  intra  ipsum  vere ,  ac  reahter  sunt.  tia  tahs  objecti,  est  summe  necessarium,  ac 


Quamvis  enim  scientia,  qiiam  DEUS  de  se  ha- 
bet,  non  distinguatur  in  re  ab  ipso :  nihilomi- 
nus  quatenus  scientia  est,  inteUigibitur  a  no- 
bis  versari  circa  ahquod  objectum,  quia  omnis 


invariabile.  Et  ideo  per  iUud  procedere  pc- 
test  verbum  infinitum  et  immutabile,  quod  sit 
verus  Deus,  ut  infra  videbimus. 

4.  Dnbinm. — Denique  est  iUa  scientia  sim- 


scientia  necessario  esse  debet  de  ahqua  re  sci-  pUcissima  sine  compositione  ,  sive  discursu, 

l^Ui.  Primarium  ergo  objectum  divinai  scien-  aut  aUa  simili  imperfectione.  Quia  nec  infinita 

tire  est  DEUS  ipse,  quia  se  per  seipsum  inteUi-  capacitas  divinse  mentis  capax  est  simUium 

git  et  sibi  est  conjunctissimus  cum  summa  ac-  imperfectionum,  nec  objecti  simphcitas  iUain 

tuaUtate  et  immateriaUtate,  ideoque  nihU  in-  admittit,  cum  cognoscitur,  prout  est  in  se  ct 

teUigerepotestprius,  quamse,  seautemaUquo  modo  perfectissimo.  Neque  obstat,  quod  iUa 

modo  prius  saltem  ratione  cognoscit,  quam  scientia  summam  veritatcm  habeat  in  ordine 

catcra,  ut  infra  dicemus.  Item  nuUum  est  ob-  ad  tale  objectum,  ut  diximus.  Idque  sit  non 

jectum  ita  inteUigibUe,  sicut  Deus,  nec  tam  sohim  apprehensiva,  sed  etiam  judicativa,  ut 


496  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

vera  ratio  scientise  postulat.  Nam  hsec  omnia  quam  ea  qwe  sunt.  Ubi  vocandi  vcrbum^  aut 

possunt  esse  in  simplieissima  cognitione  et  in-  significat  cognitionem^  aut  supponit,  quia  non 

tuitione,  ac  comprehensione  rei  simplicis  prout  posset  Deus  vocare,  quse  non  sunt,  id  est  ju- 

in  se  est.  Nam  per  illam  simphcissime  indica-  bere,  seu  facere,  ut  sint^  nisi  ea  praecognosce- 

tur,  rem  ita  esse,  sicut  est,  \\i  dixit  D.  Thomas,  ret.  Unde  etiam  certissimum  est,  habere  Deum 

1  part.,  q.  16,  art.  5,  ad  1.  Et  in  disp.  8^,  Meta-  scientiam  de  omnibus  rebus,  quse  fieri  possunt 

physicse,  sect.  3,  in  fine  tetigimus.  secundum  proprias  rationes  earum,  proprias- 

5.  Dulium. — Circa  totam  hauc  doctrinam  que  dilferentias,  quibus  inter  se  distinguuntur, 

noninveniodifBcultatemaUcujusmomenti,  so-  ahoqui  non  posset  ihas  producere  :  Quia  nisi 

him  de  actibus  hberis  Dei,  dubitari  potest,  quo-  cognosceret  eas  secundum  esse  proprium  pos- 

modo  perhanc  scientiam  cognoscantur.  Dequa  sibile,  sed  sohim  secundum  esse,.quod  habent 

re  ahquid  tetigimus  inhbro  secundo,  occasione  in  Deo,  hoc  non  esset  creaturas  cognoscere,  sed 

scientiae  beatorum,  et  ahquid  addemus,  capite  se  tantum,  ut  latius  in  citato  loco  Metaphysi- 

tertio,  nam  illa  difficultas  conjuncta  est  cum  cse  prosecuti  sumus.  Et  dicemus  etiam  in  ca- 

scientia,  quam  Deus  habet  de  creaturis  futuris.  pite  sequenti,  ubi  omnes  ahas  proprietates  il- 

Inquiri  etiam  hic  potest,  an  hsec  scientia  quam  lius  scientise  attingemus,  de  quibus  eadem  est 

Deus  de  se  habet,  possit  dici  scientia,  quia,  ratio  in  creaturis  possibihbus ,  vel  ahquando 

vel  propter  quicl.  Dico  tamen  breviter,  neu-  futuris. 

tram  dici  posse  proprie.  Non  quidem  dici  po-  2.  Pundum  difficultatis. — Sohim  demodo, 

test  scientia  quia,  quia  hsec  est  imperfecta  et  quo  Deus  scit  has  creaturas  possibiles,  est  ah- 

per  medium  extrinsecum.  Cognoscit  quidem  qua  controversia  inter  theologos.    Nam  hcet 

Deus  dependentiam  suorum  efiectuum  a  se,  ut  omnes  conveniant  in  hoc,  quod  Deus  non  ac- 

infra  dicemus:  unde  etiam  scit  se  posse  ab  ahis  cipit  hanc  scientiam  a  creaturis,  nec  indiget 

cognosci  per  eflectus  suos,  ipse  autem  non  se  extraneo  principio,  specie  ,  aut  actu,  ut  iUas 

cognoscit  per  efiectus,  quia  iUa  cognitio  im-  cognoscat,  sed  omnia  cognoscit  per  suam  sub- 

perfecta  est.  Non  est  etiam  scientia  illa  prop-  stantiamet  essentiam,quaesufficiens  estadom- 

ter  quid,  quia  hsec  est  scientia  per  causam,  et  nia  inteUigibiUter  repraesentanda.  NihUominus 

Deusnonhabetcausam.  Est  igitur  aUiorscien-  in  modo  expUcandi  lianc  scientiam  non  satis 

tia  quai  potest  dici  per  se  ipsam,  et  ita  dicit  D.  inter  se  conveniunt :  varus  enim  modis  intel- 

Tliomas,  qusest.  1-4,  art.  2  et  3,  Deum  inteUL-  Ugi  potest  Deus  cognoscere  creaturas  possibiles 

gere  et  comprehendere  se  per  se  ipsum.  Unde  in  sua  essentia,  vel  per  iUam.  Primo  cognos- 

negative  potest  dici  esse  propter  quid,  quia  est  cendo  iUas  in  se  tanquam  iu  causa,  ita  ut  ip- 

per  ipsam  quidditatem  rei,  quee  aUam  causam  samet  essentia  sit  veluti  medium  cognitum  per 

non  habet,  sed  per  sese  taUs  est.  quod  creaturaj  quoad  suas   essentias  et  exi- 

ReUqua  de  hac  scientia  sufficienter  tractata  stentias  possibiles  cognoscuutur.  Secuudo,  co- 

sunt  in  citato  loco  Metaphysicse.  NonnuUa  ve-  gnoscendo  illas,  immediate  ex  vi  suas  esseutise 

ro  quffi  sunt  propria  hujus  scientige,  ut  in  ea  habentis  nostro  modo  inteUigendi  vim  speciei 

et  per  eam  potest  esse  productio  verbi,  dicen-  inteUigibUis  impressa?  et  expressae  ad  reproe- 

tur  in  tractatu  de  Triuitate.  sentandas  illas  non  mediante  essentia,  sed  im- 

mediate.  Tertio  quasi  per  reflexionem  nostro 

CAPUT  H.  modo  inteUigendi,  quia  nimirum,  in  scientia 

Dei  prius  secundum  ratiouem  inteUigitur  esse 

DE  SCIENTIA ,  QUAM  DEUS  HABET   DE  CREATURis  quasi  vcrbum,  scu  couceptus  expressus  crea- 

UT  POssiBiLiBUS.  turarum,  et  deindeDeus  intuendo  se  ipsum,  ut 

talis  conceptus  et  notitia  est,  in  se  tanquam  in 

1.  Habere  Dei  scieniiam  de  omnihus  rehus,  imagine  expressa,  creatm-as  reprsesentatas  in- 

—  lu  hoc  puncto  non  est  difficuUas ,   quin  tuetur.  De  his  ergo  modis,quid  sentiendum  sit 

Deus  liKC  omnia  cognoscat,  nam  evidentibus  breviter  dicam,  quia  de  hac  re  in  1  tom.,  3 

rationibusiUud  probatur,  ut  in  dicta  disp.   30  part.,  et  prseccdenti  Ubro,  cap.  26,  multa  dixi, 

Metaphysicaj  sect.  15,  ostendi,  num.  22  et  scqq.  et  iii  fine  lib.  9,  de  Trinitate,  tractando  de  pro- 

Et  in  Sripturis  est  notissima.  Dicitur  enim  ad  cessione  Verbi  Divini,  aliqua  uecessario  attin- 

Hebraios  4 :  Non  est  ulla  creatura  invisihilisin  genda  sunt. 

conspectii  ejus,  et  ad  Coloss.  2 :  In  quo  sunt  om-  3.  Bententia  D.  Tkomce. —  D.  Thomas  ubi- 

nes  thcsaurl  sapienticc  ct  scientice.  Et  Roman.  cumque  de  hac  scientia  Dei  agit,  primo  tau- 

4.  de  Dco  dicitiu- :  Vocat  ea  qua^  nonsunt,  tcm-  tummodo  iUam  exphcat,    ut  videre  hcet   1 


CAP.  II.  DE  SCIENTIA  DEI  RERUM  POSSIBILILM.  197 

part.,q.  li,art.5,ctidemsnppoiiit,q.  12,  art.7  addit  aliam,  qii«  est,  liaberc  talem  coguitio- 

ct  8.  Idcm  lial)ct  1,  coiitra  Gciitcs,  cap.  48,  40  iicm,  ut  conjunctam  tali  mcdio,  qnod  non  po- 

ct  scqq.  Quain  ita  iiitcllignnt  ct  scquuntur  Ca-  tcst  non  addcrc  mafj;nam  pcrfcctioncm.  Quod 

prcolns,  cap.  1,  d.  3i,q.  1,  art.  1,  concl,  1  ct  2,  nltcrins  lioc  modo  dcclaratur.   Quia  creatura 

Cajctanus  ct  Fcrrarius  in  D.  Thomam  supra.  csscntialitcr  est  participatio  divini  esse  et  ab 

Et  modcrni  Thomista;  commnnitcr.  Idcmquc  illoesscutialitcr  pcndet;  crgo,  sicognosciturin 

Alcnsius,  1  part.,q.  23,  m.  2,  art.  1,  Hcnricus,  ipsa  causa,  et  ex  vi  illius  nolnlissimo  modo  co- 


Quodlib.  9,  q.  2,  yEgidius  1,  dist.  35,  q.  3,  ct 
ibi  Durandus  ct  Argcntinus,  q.  1.  Mihique  vi- 
detur  verissima  hac  scntcntia,  quatcnus  allir- 
mat,  Dcum  hoc  modo  cognoscere  creaturas  in 
se,  non  tractaudo  modo  de  cxclusionc  aHorum 
modorum.  Et  sinc  dulDio  cst  clara  scntentia 
Dionysii,  cap.  7,  dc  Divinis  uom.,  docct  enim 
apciic  Dcum  cognoscendo  se,  ut  supremam 


gnoscitur,  <piia  habct  cognitioncm  maximc  a 
priori,  qua  cjus  csscntia  comprchenditur. 

5.  Secunda  ratio. — Secundo  idem  probatur 
ex  pjxrte  ipsius  Dei,  nam  imprimis  a  posteriori 
loqucndo,  hoc  est  signum  maximc  compre- 
hcnsionis  causoe ,  crgo  si  possibilis  cst,  indi- 
cat  comprehensionem  summam,  qua;  cogitari 
potcst.  Deinde  a  priori  vidctur  hoc  necessarium 


causam  omnium,  unico  complexio  causw,  id  est,  ad  perfcctam  comprehensionem,  quia  nisi  co- 

comprehensione  cjus,  coguosccrc  omnia.  Mid-  gnoscatur  Dcus  exacte  et  perfcctc  sub  ratione 

taquc  vcrba  habct,  quse  omitto,  quia  in  citato  causse  primse  sufficientis ,  quantum  est  ex  se 

loco  lib.  2,  illa  rctuli.  Et  nulla  possunt  csse  ad  omnia,  non  comprehenditur,  ut  per  se  no- 


tam  clara,  niaxime  iii  Dionysio,  quai  non  pos- 
sit  subterfugere,  qui  contradiccre  voluerit.  Sed 
facile  constabit  contextum  consideranti,  non 
satisfacere  ct  sufficiens  signum  est,  et  D.  Tho- 
mam,  ct  alios  cxpositorcs,  et  thcologos  ita  Dio- 
nvsium  intcllcxisse.  Haiic  etiam  sentcntiam  a 


tum  vidctnr :  non  potest  autem  cognosci  per- 
fecte  sub  illa  ratione,  nisi  cognoscendo  omnes 
emanationcs  rerum  possibilium  ,  qua3  ab  illo 
esse  possunt.  Dicunt  aliqui,  ad  comprchensio- 
nem  satis  esse,  quod  Dcus  iii  se  coguoscatur 
per  talcm  scientiam,  quai  sufficiat  simul  rc- 


fortiori  supponunt  Augustinus,  Bernardus  et  praisentare  omnes  creaturas  possibiles,  quam- 

omncs,  qui  docent,  beatos  videre  creaturas  in  vis  non  reprsesentet  illas  ex  vi  causse,  nec  me- 

Verbo,  ut  in  causa,  et  objecto  cognito,  ut  pree-  dia  divina  essentia,  sed  immediate  et  directe. 

cedenti  libro,  docuimus  :  et  omnia,  quse  ibi  in  Sed  hoc  impugnatum  in  superioribus  cst,  quia, 

confirmationem    illius   veritatis  adduximus ,  vel  hajc  scientia  creaturaruni  ut  sic,  solum  se 

hanc  confirmant,  nam  ex  illa  hsec  a  fortiori  habet  concomitanter  ad  scientiam  de  se  ipso, 

sequitur,  licet  a  posteriori.  vel  est  ex  illis,  eo  modo,  quo  unum  attribu- 

4.  Primaratio. — Ratioantemapriorihujus  tum  potest  esse  ex  alio.  Si  hoc  secundum  di- 

assertionis  est,  quia  Deum  hoc  modo  cognos-  catur,  facile  admittemus  responsum,  quia  ex 

cere  creaturas  in  se  ipso,  non  involvit  repu-  illo  sequitur   id  quod  intendimus  ,  scilicct , 

gnantiam,  neque  ostendi  potest  impossibile,  et  scientiam,  quam  Deus  habct  de  se  ipso,  esse 

alioqui  est  perfectissimus  modus  omnium,  qui  rationem  cognoscendi    creaturas ,     quia   illa 


cogitaripossunt,  ergo  ille  attribuendus  est  Deo. 
Consequentia  evidens  est  ex  dictis  supra  de  per- 
fectione  Dei.  Major  ostenditiu',  respondendo  ad 
rationes  contrariai  sentcntia; :  Miiior  declara- 
tur :  primo  ex  parte  creaturarum ,  quia  quo 
res  aliqua  inferior  per  altius  et  nobihus  me- 
dium  cognoscitur,  eo  perfectius  cognoscitur. 


scientia  non  terminatur  ad  Deum,  et  creaturas 
tantum  concomitanter,  sed  cum  ordine  ahcu- 
jus  causalitatis  secundum  rationem,  ita,  ut  vere 
dicamus,  tcrmiuari  ad  creaturas,  quia  termi- 
natur  ad  esscntiam  Dei :  sive  intelligantur  ut 
scientise  distinctse  secundum  rationem,  sive  ut 
una  et  eadem  secundum  inadsequatam  con- 


quia  nobUitas  cognitionis  cx  medii  excellentia  ceptionem  habitudinis  ejus,  quod  parum  re- 

maxime  sumi  solct,  sed  divina  essentia  est  me-  fert. 

dium  excellentissimum,  quod  cogitari  potest,  6.  Si  autem  dicatur  se  liabere  primo  modo, 

ut  per  se  constat,  ergo  dicetiu",  melius  esse  co-  scilicet  concomitanter  tantum ,  sic  cognitio 

gnoscere  rem  directe  et  in  se  absque  medio,  creaturarum  uihil  conferre  potest  ad  compre- 

quam  pcr  medium,  quantumvis  excellens.  Res-  hensionem  Dei ,  quia  ex  eo ,  quod  illa  scientia 

pondetur.  Hyec  cognitio  pcr  medium  non  tol-  extendatur  ad  creaturas ,  non  perfectius  co- 

lit,  quin  tandem  objectum  illum  secundarium  gnoscitm'  Deus,  quam  si  creatura;  non  cognos- 

iu  se  etiam  et  directe,  et  secundum  illum  res-  cerentur.   Fingamus  enim  scieutiam  in   Deo 

pectum  immediate  cognoscatur,  ct  ita  haic  co-  praicise  termiuatam  ad  essentiam  Dei  cum  suis 

gnitio  habet  totam  pcrfcctionem  alterius,  ct  rclationibus  ad  intra  :  quee  nou  posset  extra 


498  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

Deum  aliquid  reprsesentare  et  quod  iu  reliquis  unius  ad  aliud ,  vel  secundum  excessum ,  vel 

conditionibus  et  perfectionibus  entitatis,  lumi-  secundum  dependentiam  et  emanationem  pos- 

nis,  claritatis,  etc,  Sit  tam  exacta^  sicut  scien-  sibilem,  velsecundumquamcumque  aliam  ra- 

tia,  quam  Deus  modo  habet  et  interrogo,  an  tionem  cogitabilem  vere  et  cum  fundamento. 

illa  esset  comprebensio  Dei^  vel  non?  Si  esset,  Ergo  hocmodo  cognoscuntur  a  Deo,  Non  co- 

ergo  concomitantia ,  quam  nunc  habet  in  co-  gnoscenturautemhocmodopersolamconcomi- 

gnitione  creaturarum  nihil  refert  ad  compre-  tantiam  absokitse  cognitionis  utriusque  extre- 

hensionem  Dei  :  si  non  esset,  ergo  vel  nunc  mi^absolutesumpti,  etsinehabitudineadahud, 

etiam  non  est  comprehensio  Dei  scientia,  quam  ut  videtur  per  se  clarum,  Nec  vero  cognoscit 

de  seprsecise  habere  intelhgitur prcescindendo  Deushajcomniaquasipercompositionemetiam 

a  creaturis  :  vel  oportet  nunc  intelhgere  per-  secundum  rationem^  vel  quasi  per  tertiam  co- 

fectius  cognosci  Deum  per  scientiam,  quse  ad  gnitionem  comparativam  ratione  distinctam, 

creaturas  extendi  potest^  quam  tunc  cognosce-  nam  hoc  ipsum  indicat  minorem  perfectionem 

retur,  Quia  non  potest  una  scientia  esse  com-  in  priori  cognitione  simphci  et  directa.  Nec 

prehensio  Dei  et  non  altera,  nisi  Deum  ipsum  denique  cognoscit  haic  Deus  soh;m  in  creatu- 

perfectius  attingat,  Ergo  signum  est,  hanc  re-  ra,  videndo  in  iha  dependentiam,  quam  habet 

preesentationem   creaturarum ,  quse  nunc  fit  a  Deo  et  inaequahtatem  ac  omnem  aham  com- 

per  illam  scientiam,  habere  connexionem,  per  parationem,  quia  tota  haec  cognitio  respectu 

se  et  subordinationem  cum  scientia  de  Deo  Dei  est  quasi  a  posteriori,  nec  per  illam,  ut  sic 

ipso,  ut  sic,  et  non  tantum  concomitantian.  cognoscitur  a  priori,  possibihs  influxus  Dei  in 

7,  Effugimi. — Rejicitur. — Video  posse  ah-  creaturas^  nec  modus,  quo  unaquseque  a  Deo 

quem  subterfugere  dicendo,  iUam  concomitan-  emanare  potest ,  ergo  perfectissimus  modus 

tiam  esse  signum  scientiaj  perfectioris,  quam  cognoscendi  omnia  est ,  per  simphcem  com- 

esset  sine  iha,  Et  prseterea  argumentum  fac-  prehensionem  causse,  et  in  illa  omnia  pene- 

tum  procedere  ex  hypothesi  impossibih,  quod  trando. 

non  solet   esse  efiicax.    Sed  revera  hoc  non  9,  Conclusio.  —  Hanc  ergo  communem  sen- 

satisfacit,  quia  iUa  concomitantia  per  se  non  tentiam  verissimam  judico  :  non  desunt  tamen 

indicat,  nisi  ad  summum  majorem  perfectio-  qui  putent  hunc  modum  cognoscendi  esse  im- 

nem  quasi  extensivam  in  ordine  ad  diversa  possibilem,  tamen  respondendo  ad  rationes 

objecta,  non  vero  majorem  perfectionem  ad  iUorum  constabit  non  ita  esse,  Una  est,  quia 

unum  et  idem  objectum^  quod  necessarium  est  Deus  est  res  omnino  absokita,  Aha^  quia  non 

ad  comprehensionem,  ut  supra  de  visione  bea-  continet  in  se  creaturas  formahter  et  secundum 

torum  diximus,  Sicut  divina  iUa  perfectio ,  eamdem  omnino  rationem.  Sed  hse  duse  ratio- 

quse  in  re  est  inteUectus  Divinus,  non  posset  nes  solutai  sunt  tractando  de  visione  beata, 

quidem  in  re  esse  tauta,  quanta  uunc  est,  nisi  Tertia  ergo  ratio  est^  quia  si  Deus  cognosceret 

possit  simul  esse  voluntas  et  alia  attributa;,  et  creaturas  in  se ,  maxime  ratione  omnipoten- 

uihilominns  quod  inteUectus  Divinus  sit  com-  tiee^  sed  hoc  dici  non  potest,  ergo,  Major  sup- 

prehensivus  divinitatis  et  principium,  quo  pro-  ponitur,  ut  clara  est  sententia  D,   Thomse. 

ducitur,  Verbum  infinitum  simphciter ,  non  Minor  probatur ,  quia  Deus  non  ideo  omnia 

habet  ex  concomitantia  ahorum  attributorum,  scit,  quia  est  omnipotens  :  sed  e  converso,  ideo 

sed  proecise  ex  perfectissimo  modo  attingendi  est  omnipotens,  quia  cognoscit  omnia  ,  nam 

Deum  ipsum  per  suum  proprium  actum :  ita  per  scieutiam  suam  operatur,  et  ideo  per  scien- 

ergo  si  scientise  Dei  de  se  et  de  creaturis  sohim  tiam   constituitur   omnipotens,   Confirmatur, 

se  habent  concomitanter,  scientia  de  creaturis  quia  iUa  duo  ita  concomitanter  se  habent , 

mliil  conferet  ad  hoc,  ut  scientia  de  Deo  sit  ut   argumentando  per    locum   intrinsecum , 

comprehensiva  illius,  necne.    Atque  ita  hic  etiam  si  Deus  fingeretur  non  esse  omnipo- 

possunt  apphcari  omnia ,  quse  hbro  secundo,  tens ,  non  propterea  desineret  omnia  scire , 

capitc  vigesimo  nono,  diximus,  cur  visio  bea-  ergo  non  ideo  omnia  scit,  quia  est  omnipotens, 

torum  non  sit  comprehensio,  ergo  ahunde  orania  cognoscit,  quam  per  suam 

8,  Tertia  ratio.  — Tertio  confirmare  hoc  pos-  essentiam  cognitam,  ut  omnipotentem. 

sumus  ex  comparationc  iUorum  extremorum  10.  Hoec  vero  ratio  non  videtur  magni  mo- 

inter  se,  quiaad  perfectam  cognitionem  Dei  et  mcnti.  Primo  quia  negamus,  Deum  constitui 

creaturarum  non  satis  est  iUa  extrema  directe,  formaUtcr  loquendo  omnipotentem  per  scien- 

et  simphciter  cognoscere,  sed  etiam  iUa  in-  tiam,  Quia,  ut  infra  dicemus,  scieutianou  est 

ter  se  compararc  cognosccndo  habitudinem  quasi  principium  pcr  se  et  physicum  eflcctio- 


CAP.  II.  DE  SCIENTIA  DEI  RERUM  POSSIBILIUM.  199 

nis  rcrum,  scd  est  taiitum  directiva  actiouis.  ejus  occasione,  magis  explicem  dictam  senten- 

Duo  cr^o  in  actionc  considcrantur ,  unum  cst  tiam,  camque  confirmcm.  l)uol)us  crgo  modis 

substantia  actionis  scu  eirectus,  ct  sic  cst  a  vir-  intelligi  potest  conscqucns   illud  dc  virtuali 

tute  physice  effectiva ,  quaj  est  omnipotentia.  discursu.   Uno,  quod  ratio  discursus  sit,  in 

Aliud  est  modus  actionis ,  quod ,  scilicet,  sit  Deo  proprie,  ac  formaliter,  licct  in  re  non  sint 

modo  intcUectuali  et  artificioso ,  et  sic  est  a  actus  distincti,  sed  tantum  virtualiter,  et  sic 

scientia.QuandoautcmdiciturDcuscognosccre  falsum  est  consequens,  et  illatio  nullius  mo- 

omnia  in  sua  cssentia,  ut  onHiipotcnte,  scrmo  menti.  Quia  formalis  discursus  esse  non  potest 

est  de  omnipotcntia  quoad  ])rincipium  pliysi-  sinc  vera  causalitate  unius  actus  cognoscendi 

cum,  et  ut  comparatur  ad  effectus  secundum  ex  alio  et  vera  prioritatc  saltem  naturaj ,  quai 

essentias  scu  entitates  eorum.  in  Deo  non  sunt,  nec  ex  prajdicta  sententia  lise 

11.  Unde  sccundo  dicimus  veram  esse  illam  imperfectiones  sequuntur ,  ut  per  sc  notum  est 
causalem,  quia  Deus  est  omnipotens,  ideo  scit  et  statim  declarabitur,  Secundo  ergo  intelligi 
omnia  possibilia  :  falsam  vero  alteram  ,  quia  potest  dc  discursu  virtuali,  id  est,  dc  simplici 
scit  omnia  ,  potest  eflicere  omnia  in  scnsu  cognitionc ,  quK  virtute  continct  discursum, 
praedicto.  Utrumquecoustatex  dictis,ct  magis  pcr  cmanationem  unius  cognitionis  ex  alia, 
constabit  lcgcnti  ca,  quse  de  potentia  Dei  cffec-  secundum  nostrum  modum  concipiendi,  et  sic 
tiva  ad  cxtra  dixi,  in  disp.  30  Metapli.,  sect.  sine  absurdo  ullo ,  vel  inconvcnienti  admitti 
ult.,  conclusione  4.  Quai  in  fine  liujus  libri  potcst  anteccdens  et  sequela,  licet  necessaria 
breviter  perstringam.  Quocirca  illa  propositio  non  sit,  ncquc  fortassc  ita  fiat, 
hypothetica  :  Si  I>eus  non  esset  07nnipoiens,  13.  Objectio.  —  Resoliitio.  —  Nam  ha!c  ip- 
omma  nikilominus  sciret,  gratis  ct  sine  proba-  samct  cognitio  creaturarum  potest  duplicitcr 
tionc  sumitur,  unde  cadem  facilitatc  negatur,  intelligi.  Dico  primo,  quia  Deus  ex  cognitione 
quia  tunc  Deus  non  habcrct  medium  cognos-  sui  ita  transit  ad  cognitionem  crcaturarum,  ut 
ceudi  quod  non  habet.  Item ,  quia  tunc  crea-  a  nobis  possint  ibi  concipi  tanquam  duo  actus 
tureenoncsscntpossibilcs,  repugnatenimcffec-  ratione  distincti,  quorum  unus  cst  ratio  alte- 
tum  esse  possibilcm ,  si  causa  non  esset  possi-  rius ,  idco  virtualis  discursus  dicitur ,  quod 
bilis.  Item  quia  csscntia  divina  non  contineret  non  cst  majus  inconveniens,  quam  quod  unum 
eminenter  omnia.  Undc  etiam  si  daremus,  attributum  sit  ratio  alterius.  Et  juxta  hunc 
nunc  Deum  cognoscere  omnia  per  suam  essen-  modum  videtur  procedere  objectio  facta,  ct 
tiam  immcdiate ,  tanquam  per  speciem  intcl-  prima  rcsponsio  data.  Alio  niodo  intelligi  po- 
ligibilem  cminentem,  etiam  hic  modus  sciendi  tcst  Deus  unico  ct  simplicissimo  actu ,  intueri 
omniatunc  esset  impossibilis  Deo,  quia  cssentia  se,  et  in  se  creaturas ,  ita  ut  quando  actus  illc 
ejus  non  haberet  rationem  spccici  intclligibi-  quo  se  intelligit,  concipitur  a  nobis  transire 
lis,  quam  nunc  habet.  Unde  in  omni  sentcntia  ad  crcaturas  ,  non  intelligitur  csse  quasi  no- 
argumentum  illud  procedit  et  nccessario  sol-  vus  actus  ctiam  rationc  distinctus ,  scd  idem 
vendum  est.  Nam  cum  tota  omnipotentia  Dci  conceptus  secundum  utrumque  tcrminum  , 
in  essentia  cjus,  ut  tahs  tanquam  perfccta  est,  quem  habet ,  primarium  et  secundarium.  Et 
radicetur  nostro  modo  loquendi,  vel  potius  rc-  hic  est  optimus  et  verus  modus  concipiendi  in 
vcra  in  illa  formalitcr  consistat ,  negari  non  Deo  scientiam,  quam  habet  de  creaturis  in  sc, 
potest,  quin  ratio  omnipotentiee  saltem  radi-  quia  unico  complcxu  simplicissimo  (  ut  Dio- 
calis  et  essentialis ,  nostro  concipiendi  modo ,  nysius  dixit)  videndo  suam  essentiam  vidct 
supponatur  ad  omnem  scientiam  crcatura-  omnes  alias  essentias  participabiles  ab  illa  et 
rum,  vel  ut  medium  cognitum ,  sicut  nos  vo-  vidcndo  suam  necessitatem  essendi,  videt  pos- 
lumus,  vcl  ut  possit  essc  species  intcLIigibilis  sibilitatem  ahorum  entium.  Hic  ergo  modus 
ad  cognoscendum  omnia.  Et  ita  potest  argu-  scientise  est  simplicissimus  et  perfectissimus , 
mentum  contra  oppositam  sententiam  retor-  carens  omni  vunbra  discursus  etiam  secundum 
queri.  rationcm,  ut  in  visione  beatifica  intelligendum 

12.  Objectio.  —  Alia  objectio  fieri  potest  etiam  est.  Solet  vcro  objici,  quianon  est  tam 
contra  nostram  sententiam,  quia  scquitur  co-  necessaria  possibilitas  creaturarum,  quam  est 
gnoscere  Deum  crcaturas  quodam  virtuali  necessaria  scientia,  quam  Deus  de  se  habet. 
discursu  ,  ex  uno  aliud  inferendo.  Nam  ex  Sed  de  Iioc  dicam  ex  professo  libro  nono  de 
omnipotentia  sua,  possibilitatem  crcaturarum  Triuitate:  pertinet  enim  ad  illura  locum,  et  in 
et  essentiam  earum  cognoscit.  Hanc  objectio-  summa,  vcl  potest  negari  assumptum,  vcl  res- 
nem  propono,  non  quia  difficilis  sit,  scd  ut  ponderi,  sati?  essc,  quod  sit  tanta  necessitas , 


200  LIB.  m.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

iit  possit  liabere    necessariam  connexionem  una  et  eadem  res  potest  duobus  modis  cognosci, 

cum  divina  existentia,  sicut  revera  habet.  sicut  beati  vident  creaturas  in  Verbo  et  habent 

li.  Alius  modtis  dicendi. — Venio  ad  secun-  scientiam  earum  in  proprio  genere.  Ita  ergo 

dum  modum,  quo  cogitari  potest  scientia  crea-  potest  intelhgi  Deus  habere  quasi  duplicem 

turarum  possibihum  in  Deo,  scilicet,  quod  di-  scientiam  creaturarum  ratione  distinctam,  u- 

vina  essentia  inteUigatur  esse  de  se  eminens  nam  in  se  et  per  se  tanquam  per  medium  cog- 

species  intchigibihs,  non  sohim  sui,  sed  etiam  nitum,  aham  immediate  de  ihis  per  suam  es- 

creaturarum,  nam  sui  esse  potest  principium  sentiam,  tanquam  per  rationem  cognoscendi, 

se  cognoscendi,  quatenus  est  idem  secum  rea-  conceptam  a  nobis,  sive  per  modum  speciei,  sive 

hter  et  formaliter,  et  est  objectum  summe  in-  per  modum  ipsiusmet  actus  inteUigendi.  Unde 

telhgibile  in  actu.  Greaturarum  vero  potest  uUerius  si  hoc  non  repugnat,  nec  ponit  imper- 

esse  virtuahs  species  intehigibihs ,  quatenus  fectionem  in  Deo,  non  est  cur  ei  denegetur, 

eas  omnes  virtute,  et  eminenter  continet.  Sic  quia  videtur  pertinere  ad  majorem  perfectio- 

ergo  intehectus  divinus   constitutus  in   actu  nem  quasi  extensivam, 

primo  inteUigendi  ( nostro  concipiendi  modo  )  16.  Hsec  sententia  sic  exposita  non  caret 

sicut  ex  rei  illius  principiis  prodit  directe  in  probabilitate,  nec  Iiabet  inconveniens  propter 

cognitionem  sui,  ita  etiam  (juxta  hanc  sen-  quod  oporteat  multum  cum  auctoribus  ejus 

tentiam  quam  explicamus )  prodit  directe  in  contendere.  Nihilominus  tamen  divus  Tliomas 

cognitionem  creaturarum  immediate   termi-  ubique,  non  solum  docet  priorem  modum  cog- 

nando  suam  scientiam  quoad  hanc  partem  (ut  nosceudi  esse  verum,  sed  etiam  excludit  hunc 

sic  dicam  )  ad  essentias  et  existentias  possibi-  secundum,  et  maxime  in  primo  contra  Gentes, 

les  creaturarum.  Et  sic  per  hanc  scientiam  di-  cap.  48,  ubi  ex  professo  probat  non  posse  dari 

cetur  cognoscere  creaturas  in  se ,  quia  per  se  in  Deo  hanc  duplicem  cognitionem  creatura- 

ipsum  habet  omnia  principia  necessaria  ad  co-  rum,  sed  primam  tantum.  Et  licet  rationes  non 

gnoscendum  ihas,  et  quia  est  ipsummet  intel-  sint  evidentes,  sunt  satis  verisimiles,  ut  ubi  vi- 

ligere  illarum,  non  quia  in  se  ut  in  causa  illas  deri  potest.  Unde  Cajetanus  et  alii  supra  citati 

cognoscat  et  consequenter  ( juxta  hanc  opinio-  in  prima  sententia,  in  hoc  sensu  illam  defen- 

nem  )  adeequatum  objectum  talis  scientise  Dei  dunt,  et  mihi  etiam  magis  p]'obatur.  Primo, 

sunt  Deus  et  creaturse  possibiles.  Et  licet  Deus  quia  non  oportet  multiplicare  scientias,  etiam 

sit  prius  cognitione  et  actualitate  et  fortasse  secundum  rationem,  sine  necessitate,  hic  vero 

etiam  necessitate,  tamen  non  est  proprie  objec-  nulla  est  necessitas.  Imo  potest  habere  incom- 

tum  primarium,  ita  ut  sit  alteri  objecto  par-  modum.  Quia  illa  duplex  scientia  non  sequitur 

tiali  ratio   cognoscendi ,  sed  sub  ea  ratione  ex  perfectione  Dei,  nec  ponit  in  illo  perfectio- 

quasi  ad  sequalitatem ,  seu  concomitanter  se  nem  simpliciter.  Probatur  prior  pars,  quia  ex 

habet.   Ita  videtur  hanc  scientiam  explicare  eo  quod  Deus  comprehendat  se,  et  quidquid  in 

Scotus  in  1,  dist.  35,  qusest.  1 ,  §  Ad  ista,  et  ipso  est,  et  per  ipsum  cognosci  potest,  non  se- 

sequuntur  Ochamus,  Gabriel  et  Aureolus.  quitur  in  ipso  talis  modus  scientise.  Posterior 

45.  Rationes  qua?  ab  Iiis  auctoribus  pro  hac  vero  pars  patet,  quia  modus  reprsesentandi  et 

sententia  afferuntur,  solum  eo  tendunt  ut  pro-  concurrendi  speciei  intelligibilis  non  pertinet 

bent  Deum  non  ita  cognoscere  creaturas  in  se,  ad  perfectionem  simpliciter,  et  ideo  non  opor- 

quin  Dei  cognitio  vere  terminetur  ad  illas  se-  tet  illam  tribuere  essentise  divinse  respectu 

cundum  proprias  et  formales  ac  singulares  ra-  creaturarum.  Scientia  etiam  quse  Iiabet  crea- 

tiones  earum :  quod  in  omni  opinione  certum  turas  pro  immediato  et  directo  objecto  suo  ad 

est,  et  controversia  qiioad  hoc  inter  Iios  aucto-  quod  immediate  tendat,  non  pertinet  ad  per- 

res  et  Thomistas  est  de  nomine.  Ex  illis  ergo  fectionem  simpliciter.  Imo  videtur  a  summa 

rclationibus  non  potest  probari  ille  modus  cog-  perfectione  deficere,  tum  qiua  talis  scientia  per 

noscendi  creaturas,  prout  explicatus  est,  quia  se  spectata  non  potest  esse  omni  ex  parte  per- 

etiam  priori  modo  cognoscuntur  creaturse  se-  fectaetcomprehensivatahumrerumsecundum 

cundum  proprias  rationes  suas.  Duobus  ergo  omnem  respectum,  et  capacitatem  earum  tam 

niodis  potest  haec  sententia  intehigi,  primo  in  naturalem  quam  obedientialcm.  Tum  etiam, 

aflirmando  hunc  modum,  ut  prior  excludatur,  quia  talis  scientia  solet  dicere  transcendenta- 

et  sic  non  invenio  novam  probationem  alicujus  lem  liabitudinem  ad  objectum  suum,  et  ab  illo 

momenti.  Secundo  adjungendo  Iiunc  scientise  specicm,  vel  rationem  aliquo  modo  sumere. 

modumpriori,  quiauonestnccessarium,  uthoc  17.  Dici   vero  potest  perfectionem  divinaj 

posito  cxcludatur  alius  jam  cxplicatus.  Quia  scientia?  in  Iioc  consistere,  quod  divina  csseutia 


CAP.  II.  DE  SCIENTIA  DEI  RERUM  POSSIBILIUM. 


201 


eo  ipso  quod  primario  reprsescntat  sc,  indc  ba- 
bet  possc  rcprrescntarc  ct  formaliter  faccrc 
cognoscerc  crcaturas,  non  tantum  in  Dco  cog- 
nito,  sed  directe  in  se  ipsis.  Neque  illi  scientise 
per  hunc  posteriorem  respectum  intelligitur 
addi  pcrfcctio  aliqua  realis,  quia  scicntia  illa 
intclligitur  essc  scicntia  crcaturarum  possibi- 
bum,  et  non  essct  in  Dco  nisi  creatura!  cssent 
possibiles,  nulla  autem  perfcctio  realis  deesset 
Deo,  etiam  si  crcaturai  possibiles  non  esscnt. 
Sohim  ergo  rcprsescntat  eas  ex  absohitissima 
perfectionc  quam  babet  in  eo  quod  se  ipsam 
intellectualicr  reproesentat.  Unde  non  posset  sic 
rcpra^sentare  creaturas,  nisi  prius  sccundum 
rationem  intelhgeretur,  reproesentare  se  ipsam: 
et  nihilominus  secundum  hanc  consideratio- 
nem  non  reprsesentat  illas  media  divina  essen- 
tia,  iit  medio  cognito,  sed  immediatc  in  se  ip- 
sis.  Et  ita  ccssant  objectiones,  quiatahs  modus 


sccundum  perfectionem  aUquam  rcalem  ra- 
tioncm  distinctam.  Quia  in  re  actu  existente 
rcvera  nihil  rcale  est,  quod  non  prius  fuerit 
possibile.  At  vero  scientia  simphcis  intchigen- 
tiffi  creaturarum,  sohim  supponit  scientiam 
reprffisentantem  essentiam  divinam  secundum 
suum  essc  increatum,  ut  supponitur  ct  conse- 
qucntcr  et  cx  vi  hujus  rcpraiscnlationis  non  ha- 
bet  connexionem  necessariam,  aut  per  se  cum 
repra^scntatione  creaturarum,  nec  est  quasi 
imago  intentionahs  earum.  Quomodo  ergo 
intchigi  potcst,  quod  intchigatur  extendi  ad 
rcprffisentendas  ihas,  ct  ut  sit  idea,  vel  cxem- 
plar  intenectualc  carum,  sine  uUa  reah  per- 
fectione,  ratione  distincta  a  priori,  Et  praiterea 
si  hffic  rcprffisentatio  creaturarum  nuho  modo 
oritur,  cx  rcprsescntationc  prioris  olijccti,  nec 
est  per  sc  connexa  cum  iha,  quantum  est  ex 
parte  objectorum,  gratis  et  sine  ratione  dicitur 


reprffisentandi,  hcet  sit   directe  tahs  objecti    esse  ita  dependens  a  priori,  quod  non  posset 


creati  respectu  ihius  scicntise,  ut  est  sub  iUo 
respectu:  non  vcro  respectu  iUius  secundum 
suam  realem  perfectionem,  nec  commensura- 
tur  iUi,  sed  est  aUioris  ordinis.  Declararique 
hoc  potcst,  quia  ita  philosophamur  de  scicntia 
visionis  comparata  ad  scientiam  simphcis  in- 
tcUigcntise,  ut  infra  videbimus. 

18.  Hcec  vero  responsio  et  consideratio  im- 
primis  non  suadet  liunc  modum  scicndi  crea- 


illa  scientia  inteUigi  rcprsesentans  creaturas, 
nisi  prius  reprsesentct  Deum.  Heec  autem  dif- 
ficuUas  cessat  in  nostra  scntentia  quam  poni- 
mus  connexionem  per  sc  cx  parte  objcctorum, 
et  ideo  non  inteUigimus  repraesentationem 
creaturarum  in  iUa  scientia  per  modum  ex- 
tensionis,  et  quasi  additionis  etiam  secundum 
rationem,  scd  intcUigimus  unicam  et  indivisi- 
bilem  reprsesentationem   Dei,  ita   connexam 


turas  Deo  suUicere  (ut  quidam  intendunt),  quia  cum  reprajsentationc  creaturarum  possibUium, 

iUo  solo  modo  non  satis  expUcatur,  quo  modo  ut  non  possit  esse  sine  iUa  ac  subinde  eequaU 

iUa  scientia  sit  omnino  compreheusiva  Dei,  et  necessitate  et  quasi  habitudine  tendentem  ad 

creaturarum  secundum  omnes  respectus,  quia  utrumque  objcctum  per  modum  unius,  hcet 

inter  iUa  extrema  inteUigi  possunt,   neque  cum    subordinatione  primarii   et    secundarii 

etiam  est  per  supremum  medium  et  causam  per  objecti.  Posito  hoc  modo  sciendi  creaturas  im- 

quam  esse  potest.  Et  quod  mihi  difficihus  est  pertinens  est  adjungere  ahum,  per  concomi- 

et  maxime  movet,  auget  sine  necessitate  obs-  tantiam  etiam  rationes  factai   in   iUo  proce- 

curissimam  quamdam  theologia?  difUcuUatem  dunt,  quia  revera  modus  iUe  ex  suo  genere  non 

circa  divinam  scientiam  et  vohmtatem,  quo-  cst  omnino  perfectus  et  comprehensivus  :  nec 

modo  scilicct  terminetur  ad  objecta  creata  con-  a  pcrfectionem  divinse  cssentiae  spectat,  ut  iUo 

tingenterseuUbere,sineuUareahmodificatione  modo  se  habeat  tanquam  species  intelhgibihs 


seu  perfectione  addita  ipsi  Deo  secundum  nos- 
trum  modum  inteUigendi.  Hgec  vero  sententia 
addit  idem  reperiri  in  scientia  necessaria  crea- 
turai'um,  etiam  si  nec  illam  habcat  Deus  scien- 
do  se  ipsum,  nec  tanta  neccssitate  quanta  se 


respectu  creaturarum. 

20.  Alms  modus  cognoscendi.  —  Circa  ter- 
tium  modum  cognoscendi  creaturas  in  ideis 
divinis,  seu  in  ipsamet  scientia.  Imprimis  si 
quis  recte  advertat  non  potest  iUa  esse  veluti 


cognoscit.  Quod  saue  mente  capi  non  potest.     prima  et  directa  scientia,  quam  Deus  habet  de 


Unde  cum  neque  fides  iUud  doceat,  nec  perti- 
neat  ad  perfectionem  scientiae  divinse,  ut  os- 
tendimus,  non  putamus  esse  crcdcndum. 

19.  Et  declaratur  exemplo  adducto  de  scien- 
tia  visionis;  iUa  enim  supponit  in  Deo  scien- 
tiam  earumdcm  rcrum  ut  possibiUum,  et  ideo 
mirum  non  est,  quod  possit  easdem  rcprfe- 
scntare  futuras  sine  augmento  reaU  suo,  etiam 


creaturis,  sed  ad  summum  quasi  reflexa :  hic 
autem  inquircmus  quomodo  inteUigendum  sit, 
formare  Deum  (ut  sic  loquar)  primam  notitiam, 
seu  conceptum  et  quasi  verbum  creaturarum 
(extcndendo  nomen  verbi  ad  inteUectionem 
essentialem,  ad  rem  expUcandam).  Dcinde, 
quod  Deus  habendo  in  se  verbum  crcaturarum, 
siniul  videat  se  habere  tale  verbum  et  per  iUud 


202  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

repreesentari  creaturas  facillimum  est :  tamen  clare,  et  in  particulari  creaturas  omnes  et  ac- 

supponendum  necessario  est,   Deum  prodirc  tiones  earum,  quae  sunt,  vel  fuerunt,  vel  erunt 

prius  secundum  rationem  in  actualem  scien-  in   quolibet  tempore,   vel  duratione.  Veritas 

tiam  et  cognitionem  creaturarum,  eas  in  se  haec  passim  invenitur  in  Scriptura,  Gen.  1 :  Vi- 

directe  concipiendo  et  repraesentando.  Et  hgec  dit  Deus  cuncta,  quce  fecit ;  2.  Paralip.  6 :  Oculi 

est  propria  scientia,  de   qua   D.    Thomas  et  Dominicontemplantur^cniversam  terram;  Eehr. 

theologi  tractant,  quia  illa  posita,  altera  quasi  4 :  Omnia  nuda  et  aperta  sunt  oculis  ejus.  Et 

reflexa  est  extrinseca  Deo,  respectu  omnium  quia  maxime  videntur  ahditae  hominum  cogi- 

qu8ecognoscit,ratione  suseeminentissimgeper-  tationes,  frequenter  cUcitur,  has  etiam  nosse 

fectionis,  ex  qua  habet,  ut  dum  sunt  ahquid,  Deum,  Prov.  24,  dicitur,  Inspector  cordis,  etc. ; 

tam  perfecte  et  expresse  sciat  suam  essentiam  et  cap.  16;  Omnes  vice  liominis  patent  oculis 


et  reprsesentationem  ejus,  sicut  objectum  co- 
guitum:  et  ita  Deus  cognoscendo  creaturas, 
scit  se  cognoscere  illas,  sicut  cognoscendo  se, 
scit  etiam  se  habere  scieutiam  sui. 


ejus  ;  1  Joan.  3  :  Major  est  Deus  corde  nostro 
et  novit  omnia  ;  Jerem.  17  :  Fravum  est  cor 
hominis  et  inscrutahile,  quis  cognoscet  illud? 
Ego  Domimts.  Et  quod  haec  scientia  sit  dis- 
modus  reflexionis  non  constituit  pecuharem     tinctissima,etinparticularipatetexilloPsalm. 


Hic  ergo 


modum  cognoscendi  creaturas  in  se :  praeser- 
tim  quia  repraisentio  verbi  non  est  objectiva, 
ut  supra  de  visione  beatifica  dixi.  Est  ergo  hffic 
solum  qusedam  reflexio  intime  inclusa  in 
priori  scientia  propter  perfectum  modum  cog- 
noscendi  Dei. 


32 :  Qui  fingit  sigillatim  corda  eorum,  qui  in- 
telligit  om^iia  opera  eorum  ,  et  Matth.  6  et 
10,  ubi  Christus  commendat  Dei  providentiam 
circa  res  minutissimas. 

2.  Unde  ratio  a  posteriori  sumitur  ex  rerum 
efl^ectione  et  gubernatione,  ac  providentia,  non 


cognitionem 


21.  Supererat  hoc  loco  dicendum,  quomodo     enim  posset  Deus  omnia  eflEicere  et  omnibus 

in  particulari  providere,  nisi  ea  cognosceret. 
Ratio  autem  a  priori  sumitur  ex  infmitate  Dei 
in  omni  genere,  item  quia  omnia  etiam  indi- 
vidua  et  minutissima  quaeque  in  se  continet,  et 
ideo  omnia  etiam  intueri  potest.  Quas  rationes 
et  alias,  latius  tractavimus  in  disput.  30  Meta- 
physicse,  sect.  15,  n.  28  et  seqq.  Et  anum.  40, 


creaturse    possibiles    terminent 

Dei,  vel  quod  esse  liabere  intelligautur,  ut  il- 

lam    scientiam  terminare   possint.    Sed  hsec 

quaestio  Metaphysica  est,  quam  attigi,  disp.  30 
!  Metaphysicae  sect.  15,  n.  27,  et  late  tractavi, 
I  disp.  31,  sect,  2.  Ideo  breviter  dicitur,  nullum 
?  esse  reale,  verum  et  actuale  poni  in  creaturis  sic 

cognitis,  sed  tantum  esse  possibile,  quod  ab     errorem  philosophorum  circa  hoc  refutavimus 

seterno  non  est  actu,  nisi  in  potentia  Dei :  esse 

autem  in  tempore  in  se  ipso  per  actionem 


ejusdem  potentiae  Dei.  Et  hoc  est  satis,  ut  per 
ipsam  scientiam  ita  cognoscatur,  ut  in  se  ob- 
jective  terminet  cognitionem  Dei,  et  hoc  modo 
declarat  hanc  scientiam  D.  Thomas,  dict.  quaest. 
15,  art.  9,  ubi  vocat  illam  scientiam  non  en- 
tium,  de  qua  appellatione  aliquid,  capite  se- 
quenti,  addemus. 

CAPUT  III. 


et  ab  illo  longe  abesse  Aristotelem  ostendimus. 

3.  Explicatur  D.  Hieronymus.  —  Ibi  vero 

breviter  et  per  occasionem  quemdam  Hiero- 

nymi  locum  tractavi,   quem  liic  hiculentius 

exponere    necessarium   judico.   Quia  licet  a 

prioribus  theologis  satis  tractatus  sit  et  expo- 

situs,  non  obstantibus  expositionibus  a  veteri- 

bus  datis,  non  desunt  novi  theologi,   qui  af- 

firmareaudeant,  Hieronymum  ibi  errasse,  licet 

errorem  alibi  correxerit.  Igitur  Abac.  1,  sic 

ait  Hieronymus:  Absurdum  est  ad  hoc  deducere 

divinam  majestatem,  ut  sciat,  per  momenta  sin- 

DE  sciENTiA,  QUAM  DEUS  HABET  DE  CREATURis    gula,  quoduascantur  cuUces,  qiiodve  moriantur. 

ALiQUANDO  FUTURis  SEU  EXiSTENTiBUs.  Si  autem  coutextus  et  occasio  verborum  illo- 

rum  attendatur,  certissime,  ut  opinor,  con- 
1 .  Deum  cognoscere  clare  et  distincte  creatu-  stare  poterit  sensum  Hieronymi  aUenum  esse 
ras  omnes,  quw  sunt,  vel  fuerunt,  vel  erunt.  —  ab  omni  errore.  Nam  imprimis  ibi  non  agit  de 
In  hoc  capite  brevissime  comprehendam  cae-  Dei  scientia,  quasi  speculativa  tantura,  sed  de 
tera  omnia,  quae  de  hac  scientia  Dei  tractari  providentia,  de  qua  etiam  tractabat  Propheta. 
solent,  quia  vel  facilia  sunt,  vel  in  aliis  locis  Qiiod  ipse  satis  declarat  sequentibus  verbis : 
sunt  a  nobis  sufiicienter  pro  captu  nostro  trac-  Non  sumus  tam  fatui  adulatorcs  Dei,  ut  dim 
tata,  quae  loca  hic  designabo,  quia  eadcm  liic  potentiam  ejus  etiam  ad  ima  distrahimus,  in 
rcpctcre  noii  videtur  necessarium.  Primo  ergo  nosmetipsos  injuriosi  simus,  eamdem  raliona- 
ccrtum  estdcfidc,  Dcum  cognoscere  distiiictc,     bilium  et  irrationabilium  providentiam  esse  di- 


CAP.  III.  DE  SCIENTIA  DEI  RERUM  FUTURARUM.                                         203 

centes.  Ait  ergo  de  providentia,  et  solum  intcii-  modis  dici  posse.  Primo,  de  omnibus  cntibus, 

dit  non  ita  curare  Dcum  vilia  ct  irrationalia,  qua;  licct  possibilia  sint,  nunquam  crunt.  Et 

secundum  se  spectata,  sicut  curat  humana.  dc  horum  cognitionc,  ut  possibiha  sunt,  jam 

QuomodoetiamdixitPaulus:  Nurnquiddehohus  satis  diximus.  Addcre  vcro  hic  possumus,  co- 

cura  est  Beo,  1  Cor.  9.  Atque  ita  exposuit  D.  gnosccre  Deum  dc  his  entibus  aUquid  per  mo- 

Thomas,  1  part.,  qurest.  22,  art.  2  ad  5.  Et  ad  dum  aflirmationis,  ut  quod  possibiha  sint,  et 

eumdem  modum  dixit  ibidem  D.  Thomas,  1  quam  essentiam,  vel  proprietates  postulent, 

part.,  qusest.  28,  art.  7,  numcrum  prsedcsti-  vel  habcrc  debeant  sifiant:   ahquid  vero  per 

natorum  esse  ccrtum,  nou  sohim  pcr  modum  modum  negationis,  ut  quod  uUa  nec  actu  sunt, 

eognitionis,  sed  etiam  per  modum  cujusdam  ncc  rcale  esse  in  se  habent,  et  quod  nunquam 

principahs  prajdcfinitionis,  non  sic  autem  om-  futura  sint.  Quoad  priora  pradicata  cognos- 

nino  esse  de  numcro  rcproborum  qui  videntur  cuntur  haic,  ut  etiam  saltcm  possibiha.  Quo- 

esse  prffiordinati  a  Dco  in  bonum  electorum.  modo  prascindit  illa  cognitio  ab  ahis  nega- 

Eodem  crgo  scnsu,  ait  Hieronymus,  non  pra3-  tionibus,  undc  haberi  potest  ctiam  de  his  en- 

nosse  Deum  numcrum  cuhcum,  vcl  quot  pcr  ti])us,  quse  ahquando  futura  sunt,  sic  enim 

momentasingulanascantur,velmoriantur,uti-  dicitur  esse  in  Deo   scientia  simplicis  intclli- 

quc  per  modum  cujusdam  pccuharis  intcntio-  gcntise   dc   omnibus  rcbus  possibihbus,  sive 

nis,  ac  praidestinationis,  sed  solum  quasi  pcr  futurse  sint,  sive  non  :  igitur  quoad  postcriora 

modum  cujusdam  pcrmissionis,  sinendo  causas  praedicata  cognoscuntur  ha3c  objecta  proprie 

sccuudas  cursus  suos  pcragcre.  et  formaliter,  ut  non  entia. 

4.  Et  hoc  modo  ait  paulo  superius  idem  6.  Non  entia  dicmitur  omnia,  quw  non  exis- 
Hieronymus :  Sicut  igitur  in  hominihus  etiam  tunt. — Secundo  dici  possunt  non  entia  omnia, 
'per  singulos  currit  Dei  providentia,  sic  in  cce-  quse  actu  non  existunt,  etiamsi  aliquando  fu- 
teris  animalihus  generalem  quidem  dispositio-  tura  sint,  ct  hoc  modo  fuerc  non  entia,  in  se- 
nem  et  ordinem  cursumque  rerum  intelligere  ternitate  omnia,  qu®  sunt  extra  Deum  et  nunc 
possumus,  ve7'hi  graiia,  quomodo  nascatur  pis-  sunt  non  entia  omnia  prseterita  et  futura :  sunt 
cium  muUittcdo,etvivatin  aquis,quomodo  rep-  autem  entia  pro  illis  temporibus,  in  quibus 
tilia  et  quadrupedia  oriantur  in  terra,  et  quihus  habent  actualem  cxistcntiam  :  ita  cnim  loqui- 
alantur  cihis.  In  quibus  verbis  non  negat  Deum  mur  de  entibus  actualibus,  ac  veris.  Unde  quia 
cognoscere  heec  omnia  in  particulari,  sed  po-  Dcus  hsec  omnia  cognoscit,  prout  habcnt  esse 
tius  id  supponit,  dum  ait,  Deum  dc  piscibus  in  suis  temporibus,  ideo  dicitur  haic  omuia 
et  reptilibus  et  de  eorum  cibis,  ac  multitudine  cognoscerc,  ut  entia  pcr  scientiam  visionis. 
habere  providentiam ,  quse  omnia  sine  dis-  Tamen  de  his  ctiam  ipsis  cognoscit  pro  aliis 
tincta  cognitione  et  in  particulari  intclligi  non  differentiis  temporum,  vel  pro  ipsa  setcrnitate 
possunt.  Cum  ergo  subdit:  Ca4erum  ahsurdum,  ncgationcm  existentiae,  quam  in  se  ipsis  ha- 
etc,  satis  declarat,  hoc  solum  dici  ad  signifi-  bcnt,  et  sub  hac  ratione  etiam  cognoscit  illa, 
candum  non  esse  intelligcndam  providcntiam  ut  non  entia.  Imo  si  recte  attcndantur,  ctiam 
cum  fequalitate,  comparatione  facta  ad  homi-  ut  sic,  cognoscuntur  per  scientiam  visionis, 
nes,  nec  cum  illa  singulari  cura  praeordinativa  quia  illamet  negatio  non  cognoscitur,  ut  pos- 
et  prsefinitiva,  quam  habet  Dcus  erga  homi-  sibilis  tantum,  scd  ut  actualis  modo  suo  et  in 
nes,  vel  propter  homines:  Atque  ita  intellexe-  ordine  ad  talem,  vel  talem  diffcrcntiam  tem- 
runt  Hieronymum,  Hugo  de  Sancto  Vic.  in  poris.  Cujus  signum  est,  quia  scientia  tahs 
Sum.,  sent.,  tract.  1,  cap.  l,Magister,  in  l,dist.  negationis  supponit  voluntatcm  Dei,  quatenus 
36,  art.  4.  Imo  ipse  Hieronymus  se  ipsum  ta-  ab  illa  pendet,  quod  res  sit,  vel  non  sit  in  tali 
cite   ita  exponit  Matth.    10,  cum   ex    verbis  differcntia  temporis. 

Christi,  et  vcritatem  universalis  et  distinctis-  7.  Non  entia  dicunt^ir ,  qua>  nec  sunt,nec  esse 

simse  scientige  Dei  erga  omncs  res,  et  singulari-  possunt.  —  Tertio  dici  possunt  non  cntia,  quse 

tatem  providentiae  particularis  erga  homines,  nec  sunt,  nec  esse  possunt,  quomodo  dialectici 

eolhgit.  chimeram  vocant  negationcm.  Et  de  hujusmo- 

5.  Secunda  assertio. — Secundum  dicendum  di  negatione  dubitari  potcst,  an  cognoscat  il- 
est,  DEUM  non  tantumscire  res  ipsas,  sed  etiam  lam  Deus,  quia  cst  cns  fictum,  Dcus  autem  ni- 
privationcs  ct  ncgationes  earum.  Hoc  docuit  hil  fingit,  sed  cognoscit  unumquodque  sicut  est. 
D,  Thomas,  dicta  quoest.  14,  art.  9  et  10.  Ubi  TamenD.  Thomas,  dicto  art.  9,  ex  eodcm  prin- 
hoc  modo  Deum  cognoscere  non  cntia  et  mala,  cipio  colligit  Deum  etiam  haic  cognoscere  , 
docet.  Sed  advertcudum  est,  negationem  variis  quia  Cognoscit  omnia  (inquit)  qucp  sunt  in  po- 


204  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

tentia  Dei,  vel  creatwre  sive  inpotentiaadiva,  Uiide  dicitur  Proverb.  15  :  Infemus  etperditio 

sive  in  passiva,  sive  in  potentia  opinandi,  vel  coram  Deo.  Sub  malis  autem  poense  compre- 

imaginandi,  vel  quocumque  modo  significando.  bendimus  etiam  mala,  quae  dicuntur  peccata 

Quomodo  supra,  bbro  primo^  in  fme,  et  in  Me-  naturae  de  quibus  dicitur  Sapient.  8  :  Monstra 

taphysica,  disputatione  ultima,  diximus,  Ucet  scit,  antequam  fiant.  Mala  autem  culpce  bcet 

Deus  non  fabricetur  ens  rationis,  nec  distinctio-  non  fiant  a  Deo,  tamen  et  permittit  illa  et  pu- 

nem  rationis,  tamen  cognoscere  illa,  prout  a  nit,  vel  remittit :  unde  necesse  est,  ut  illa  vi- 

nobis  cogitari  possunt.  Ratio  vero  est,    quia  deat ,  et  ideo  dicitur  Job   11  :    Videns  ini- 

hoc  necessario  sequitur  ex  infinita  compre-  quitatem  eorum  nonne  considerat  ?  et  David 

hensione,  quam  Deus  habet  rerum  omnium  Psalm.  50 :  Malum  coram  te  feci.    Intercedit 

et  potentiarum.  vero  differentia  inter  mala  pcense  et  culpae, 

8.  Duplici  modo  negatio  concipi  potest. — Sed  quod  priora  scit  Deus,  non  tantum  cognoscen- 
circa  modum,  quod  Deus  haec  cognoscit,  est  do,  sed  etiam  approbando,  et  ideo  dicitur  ea 
ulterius  advertendum,  duobus  modis  posse  ne-  scire,  non  tantum  scientia  simpbcis  notitise, 
gationem  aUquam  a  nobis  cognosci.  Uno  modo  sed  etiam  scientia  approbationis.  Mala  autem 
concipiendo  illam  ad  modum  cujusdam  simpli-  culpai  tantum  priori  scientia  novit,  et  ideo  in- 
cis  entis,  aUo  modo  judicio  quodam  composi-  terdum  in  Scriptura  dicitur  ea  nescire,  non 
tivo,  seu  potius  divisivo  quo  judicamus_,  hoc  quia  illa  ignoret ,  sed  quia  non  approbat.  Quo 
non  esse  illud,  vel  non  esse  possibile,  seu  quod  modo  dicitur  Abac,  primo  capite  :  Mundi  sunt 
idem  est,  hoc  esse  ens  imaginarium  et  impos-  oculi  tui  ne  videant  malum.  Supple  approban- 
sibile.  Deus  ergo  per  se  et  directe  non  cognos-  do.  NuUum  ergo  mahim  fit^quod  Deum  lateat. 
cit  negationem,  vel  privationem  primo  modo,  1 0.  Modus  autem  cognoscendi  iUud  est^  quem 
sicut  nec  per  se  fmgit  aUa  entia  rationis,  quia  proxime  declaravimus,  de  quocumque  genere 
non  cognoscit  res  per  analogiam,  vel  propor-  uegationis.  Est  enim  eadem  ratio  de  privatio- 
tionem  ad  aUas,  sed  unum  quodque  sicut  est.  ne,  quee  solum  addit  ex  parte  subjecti  capaci- 
Nihilominus  tameu  cognoscit  iUa  objecta  qua-  tatem,  vel  debitam  habendi  forraam,  qua  ca- 
tenus  ab  inteUcctu  humano  concipi,  vel  exco-  ret.  Unde  cognoscendo  subjectum  et  omnem 
gitari  possunt,  quia  per  hoc  cognoscit  iUas  ne-  positivam  capacitatem  ejus,  et  omne  bonum 
gationes,  prout  esse  possunt,  saUem  objective,  UU  debitum  et  absentiam  ejus ,  cognoscitur 
in  mente  hominis.  At  vero  posteriori  modo  maUim.  Quia  juxta  veriorem  sententiam  ma- 
videt  Deus  has  negationes  per  se  et  ex  vi  suse  lum  in  privatione  debitse  bonitatis  formaUter 
cognitionis,  secUisa  omni  compositione  et  divi-  consistit,  vel  si  maUim  morale  sit,  in  carentia 
sione,  simpUciter  intuendo  id,  quod  nos  per  rectitudinis  debitse  taU  actui  Ubero,  ut  latius 
divisionem  indicamus.  Nam  simpUciter  co-  in  1  p.,  q.  -48,  et  1,  2  q.  18  et  71  disseritm\  Est 
gnoscendo  hominem  et  equum  judicat  unum  autem  considerandum,  prsesertim  in  peccato 
non  esse  aUum,  et  videndo  hominem  et  visum,  et  malo  moraU  ( Ucet  cum  proportione  idem 
videt  in  homine  ceeco,  verbi  gratia,  non  esse  in  aUis  actibus  naturaUter  maUs,  seu  defec- 
conjuncta,  et  ita  videt  iUum  esse  csecum,  non  tuosis,  et  in  aUis  privationibus,  cum  proportio- 
atfirmando  proprie,  sed  potius  negando,  id  est,  ne  inveniri  possit)  considerandum  (inquam) 
videndo  unum  non  esse  in  aUo,  et  sic  de  cwte-  est  in  actu  bono,  et  esse  formalem  bonitatem, 
ris.  Quee  omnia  in  divino  inteUectu  faciUima  quee  inbseret  actui,  et  preeterea  esse  bonitatem 
sunt,  quia  unica  quasi  specie,  et  unico  simpU-  objecti,  seu  finis  ad  quem  tendit,  ut  in  actu 
cissimoactu  de  omnibus  judicat,  et  ideo  omnia,  charitatis,  et  est  bonitas  formaUs  taUs  actus  et 
quse  nos  componendo  et  discurrendo  cognos-  est  bonitas  Dei,  ad  quem  tendit  Ule  actus,  ex 
cimus,  ipse  simpUcissimo  actu  intuetur,  ut  quo  fit  ut  peccatum  contrarium  sit  et  bonitati 
satis  divus  Thomas  declarat,  dicta  qusest.  14,  contrarii  actus  et  bonitati  ipsius  Dei. 

art.  14.  11.  Diibium.  —  Resohdio.  —  Unde  qua?ri 

9.  QjUomodo  cognoscat  Deusmala. — Exqui-  solet,  an  Deus  cognoscat  maUtiam  actus,  co- 
bus  etiam  declaratum  manet,  quomodo  Deus  gnoscendo  suam  diviuam  bonitatem,  vel  co- 
cognoscat  mala,  nam  quod  iUa  cognoscat,  ne-  gnoscendo  formaUter  bonitatem  oppositi  actus. 
cessarium  est.  Quia  mala  poena3  ipsc  facit,  jux-  Omissis  autem  variis  opinionibus,  quia  res  est 
ta  iUud  :  Si  est  malum  in  civitale  quod  non  fe-  faciUs  dicendum  est.  Proxime  et  immediate 
cerit  Dominus,  Amos  3.  Quidquid  autem  a  Dco  cognosci  maUim  per  cognitioncm  iUius  forma- 
fit,  ab  ipso  cognosoi  nocesse  est,  ut  sape  dixi-  Us  bouitatis,  (pia  privatur,  non  per  bonitatem 
mus,  cum  Dionysio  cap.  7,  de  Divinis  nomiu.  objecti,  nisiremote.  Sicutcaicitas,  verbigratia. 


CAP.  111.  DE  SCIENTIA  DEl  RERUM  FUTURARUM.  205 

proximo  non  oognoseitnr  cogno.socndo  oolo-  14.  AUa  proprietas  scientim  Dei.  —  Unde 

rcm,  vcl  luocni,  quatcnii.s  c?i  ol>jcotuni  visus,  colligitur  alia  proprictas  illius  soientia!  nimi- 

sed  cogno.socn(lo  visum  ipsum,   quo  ca^citas  rumesscpror.susimmutabilemetinvariabilem, 

privat,  sic  crgo  peccatum  proximc  oognosoitur,  etiam  prout  terminatur  ad  objecta  maxime 

quatenus  privatur  tali  reotitudinc  ct  bonitate  mutabilia  et  variabilia.Quod  docct  D.  Thomas, 

sibi  debita.  Quia  in  universum  hffic  est  propria  diota  quoest.  \\,  art.  15.  Et  est  certum  ex  supra 

et  proxima  ratio  oognosoendi  privationem  pcr  diotis  de  immutabihtatc  et  aiternitate  Dei.  Et 

oppositum  habitum,  per  quam  ctiam  oognos-  ex  hao  proprietate  confirmatur  assertio  tertia, 

citur,  quomodo  actus  privctur  dcbito  ordine  nam  si  divina  scientia  est  invariabilis,  ergo 

ad  fniem,  vel  objeotum.  Sic  ergo  Deus  etiam  quod  semel  novit,  semper  ao  perpetuo  novit. 

oognosoitmahtiam,utD.  Thomasapertedooet,  15.  Solet  vero  objioi  primo,  quia  Deus  soit 

diot.  qujiest.  14,  art.  10,  etsentiunt  oommunitcr  nunc  Antichristum  fiiturum  ct  cum  viderit 

tlieologi  in  1,  distinot.  30,  ubi  Durandus,  q.  1,  pra^sentem  jam  non  oognoscit  illum  csse  futu- 

olarius  hoc  disputavit.  Quia  vero  Deus  oogno-  rum  et  nunc  cognosoit  non  esse  Adam,  quem 

.scit  omnem  bonitatemcreatamper  suamboni-  ahquando  esse  novit.  Sed  hoc  pertinet  solum 

tatem  essentialem,  ideo  dicetur  Deus  per  suam  ad  modum  loquendi,  et  faoile  solvitur  adver- 

bonitatem  oognosccre  omnem  mahtiam,  quasi  tendo,  quod  supra  dixi,  in  Dco  sccundum  se, 

remotc  et  radicahtcr.  Siout  ctiam  dicitur  Dcus  seu  in  a^ternitate  ejus  nou  esse  prseteritum, 

omnia  cognosocre  per  suam  esscntiam  et  nihil-  neque  f uturum,  sed  sohim  per  denominatio- 

ominus  per  eamdem  essentiam  suam  imme-  nem  extrinsecam  temporum  illico  existentium. 

diatius  cognosoit  (nostro  modo  intelhgendi  es-  Ita  ergo  .si  consideremus  soientiam  Dei  in  sua 

sentiam  hominis),  quam  passiones  ejus,  quas  ffiternitate  nihil  in  ea  mutatur,  aut  est  prate- 

per  hominis  essentiam  proxime  oognoscit.  At-  ritum,  aut  futurum,  scd  idem  semper  intuetur. 

que  ita  est  intclhgendus  Dionysius,  cap.  7,  de  Tamen  in  rcbus  videt  suocessionem,  et  in  or- 

Divinis  nominibus.  dine  ad  illam,  et  ad  temporalem  durationem 

12.  Deum  non  solum  cog^ioscere  teritatem,  sed  videt  nunc  rem  esse  prseteritam,  etantea  fuisse 
etiam  falsitatem.  —  Et  juxta  ha;c  possumus  futuram  et  postea  prseterire,  ipse  tamen  sem- 
cnm  proportioneinferre,  Deum  nonsohimcog-  per  iUam  intuetur  eodem  modo.  Unde  ab 
noscere  veritatem,  sed  etiam  falsitatcm,  nam  ffitcrno  vidit  Adam,  ut  existentem  in  tah  tem- 
sicut  cognosoit  peccatum  vohmtatis,  ita  ctiam  pore,  et  in  priori  fuisse  futurum  et  in  sequenti 
errores  intellectus,  et  falsas  opiniones  homi-  proeteritum,  et  hoc  semper  videt.  Et  simihter, 
num ,  unde  neoesse  est ,  ut  falsitatem  cogno-  siout  nunc  videt  Antiohristum  esse  futurum 
scat,  hcet  falsitatem  in  se  habere  non  possit,  respectu  prsesentis  tcmporis,  ita  et  hoo  semper 
siout  oognoscit  mala,  Hcet  non  possit  in  .se  oognoscet,  etiamsi  Antiohristus  natus  sit,  quia 
haberemahtiam.  Lioetergoindivinointellcctu  nunquam  videbit  natum  in  hoc  tempore,  secl 
formahter  non  sit  falsitas,  sed  tantum  veritas,  in  aho  futuro,  quod  respectu  hodierni  tempo- 
objective  autem  cadit  suo  modo  sub  scientiam  ris  semper  cognoscetur,  ut  habens  relationem 
Dei,  ut  ostensum  est.  futuri,  et  sic  de  aliis.  De  quibus  videri  possunt 

13.  Tertia  assertio.  — Dioo  tertio.  Omne  divus  Thomas  et  Cajetanus,  dicto  articulo  deoi- 
ens  creatum,  quod  Deus  oognoscit  tanquam  mo  quinto. 

ens  reale  existens  in  ahqua  dilferentia  tempo-  10.  Ohjectio.  —  Responsum. — Objicitur  vero 

ris,  seu  duratione  reah,  simul  ex  seternitate  secundo,  quia  hgec  scientia,  quam  Deus  habet 

cognoscit.  Unde  etiam  in  a^ternum,  ac  perpe-  de  rebus  actu  existentibus  in  ahqua  differentia 

tuo   illud  cognoscit.  Gertissima   est  assertio;  temporis,  non  est  simphciter  necessaria,  quia 

expresse  enim  habetur  in  Soriptura  Daniel.  non  est  neoessarium  simphciter  creaturas  ah- 

13:  Deus  ceterne,   qui  nosti  omnia  antequam  quas  habere  existentiam,  est  ergo  contingens, 

fiant ;  Sapient.  8  :   Scit  prwterita  et  de  fu-  ergo  non  potest  esse  invariabihs  et  immutabi- 

turis  {estimat  ;  Eccl.  23;  Joan.  45;  Exod.  3;  hs.  Sed  hoc  etiam  ex  dictis  supra  faoile  est,  quia 

Deut.  l,eto.  Ratio  autera  est,  quia  divina  cog-  neoessitas  simphoiter,   aha  est  a  necessitate 

nitio  est  infinita :  et  ideo  uno  intuitu  omnem  immutabihtatis.  Verum  est  ergo  hano  scien- 

veritatem   cognoscibilem   comprehendit.    Est  tiam  non  esse  simphciter  necessariam,  et  iu  hoc 

etiam  illa  cognitio  seterna,  et  idco  omnia  tem-  sensu  interdum  vooari  hberam,  vel  contingen- 

pora  complectitur,  et  in  ea  secundum  se  nec  tem,  at  nihilominus  necessario  est  necessitate 

fnturum  est,  nec  proeteritum,  ideoqiie  semper  immutabihtatis,  quia  postquam  ad  tale  objec- 

eodem  modo  omnia  intuetur.  tum  terminata  est  in  iUa  quasi  habitudine  ne- 


206 


LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 


cessario  immutabilis  perseverat.  Item  si  ali- 
quando  habet  relationem  causae  ad  tale  objec- 
tum,  necesse  est,  ut  ab  seterno  illani  habuerit, 
quia  non  potest  de  novo  in  illo  insurgere,  imo 


fmitum  in  actu,  vel  certe  quia  si  qusestio  refe- 
ratur  ad  scientiam  visionis  tractata  est  a  nobis 
de  Anima  Christi  in  1  tom.  3  part.,  disp.  26, 
sect.  3.  Et  quoad  hoc  eadem  est  ratio  de  scien- 


Hcet  dicatar  habere  indifferentiam  quamdam,     tia  increata  et  creata  animse  Christi,  quia  sup- 


ponimus,  videre  Christi  animam  in  Verbo 
omnia,  quse  Verbum  ipsum  videt  scientia  vi- 
sionis.  Si  autem  tractatur  qua?stio  de  scientia 
simpKcis  inteUigentise ,  vel  cum  eadem  pro- 
portione  defmienda  est,  vel  si  quid  habct  pecu- 


quatenus  objectum  illud  absokite  spectatum 

potuit  esse,  vel  non  esse,  nihilominus  in  hoc 

liabet  quamdam  necessitatem ,  quia  eo  ipso 

quod  objectum  veritatem  aUquam  habet,  ne- 

cessario  divina  scientia  ad  ilkid  terminatur, 

quatenus  verum  est.  Quia  inteUectio  divina  in     hare,  pendet  ex  his,  quaj  de  omnipotentia  Dei 

se  non  est  formaUter  Ubera  quoad  exercitium,     et  infmitate  objecti  ejus  dicemus. 

quia  hoc  non  pertinet  ad  perfectionem,  sed  ad 

potentiaUtatem  et  Umitationem.  Neque  etiam 

est  Ubera  quoad  specificationem,  quia  semper 

cum  evidentia  judicat  de  re,  sicut  est  et  in  iUa 

intuetiir  omnem  habitudinem  prteteriti,  vel 

futuri,  quam  in  ordine   ad  suam  propriam 

mensuram  habitura  est.  Et  hinc  etiam  prove- 

nit,  ut  iUa  scientia  Dei  in  se  invariabUis  sit,  li- 

cet  res  ipsffi  variabiles  sint.  Hic  autem  pulUilat    Uim,  ut  speculativa  est,  nunc  oportet  breviter 


GAPUT  IV. 

AN  SCIENTIA  DEI  PRACTICA  SIT  ET  CAUSA  RERUM ; 
UBI  DE  VARIIS  NOMINIBUS  DIVINiE  SCIENTIiE. 

1 .  VcLTue  divisiones  dimnce  scie^itiw.  —  Hac- 
tenus  consideravimus  divinam  scientiam  so- 


iterum  difUcultas  supra  tractata,  cur  Ueec  scien- 
tia  sine  sui  mutatione  non  possit  Uabere  no- 
vum  respectum  ad  objectum,  seu  rem  existen- 
tem,  quem  ab  seterno  non  liabuerit,  cum 
mutatio  non  fiat  propter  sokim  respectum 
rationis,  sed  Uoc  satis  tractatum  est  in  capite 
tertio,  libro  secuudo,  et  in  locis  ibi  citatis. 

17.  Varice  qufestiones  oriuntur.  —  Adhuc 
vero  supersunt  in  hac  assertione  pUires  et 
graves  qusestiones,  in  quibus  prsecipua  Uujus 
materise  difficuUas  versatur.  Prima  est.  Quo- 
modo  cognoscat  Deus  futura  contingentia  an- 
tequam  sint.  Secunda.  Quomodo  cum  iUascien- 
tia  infallibili  stet  contingentia  rerum  etlibertas 
arbitrn.  Tertia,  an  cognoscat  etiam  contin- 
gentia,  quse  futura  esscnt,  si  hffic  vel  iUa 
conditio  poneretur.  Quarta.  Quomodo  iUa  co- 
gnoscat.  Sed  de  Uac  materia  duos  libros  inter 
aUa  Opuscula  scripsi,  et  duas  qusestiones  pri- 
mas,  quanta  potui  diUgeutia,  tractavi :  neque 
iUis  nunc  aUquid  addendum  occurrit.  Aliai 
vero  duffi  quffistiones  in  secundo  Ubro  tractatse 
sunt.  Et  quoniam  illffi  in  majori  controversia 
versantur,  possent  fortasse  de  novo  addi  non 
pauca  de  iUarum  materia  dici.  Sed  quoniam 
de  tota  iUa  controversia  ApostoUcse  sedis  judi- 
cium  expectamus,   ideo  niUil  in   Uoc  opere 


de  iUa  dicere  quatenus  causa  rerum  et  opera- 
tiva  est.  Consequenter  vero  necessarium  est, 
exponere,  quomodo  divina  scientia  dividatur 
in  practicam  et  speculativam,  ubi  oportebit 
etiam  de  aUis  divisionibus  ejus  dicere.  Quam- 
vis  enim  divina  scientia  una  et  simplicissima 
sit  in  se,  tamen  ob  mukitudinem  rerum  quse 
sub  iUam  cadunt  et  varia  munia,  quse  iu  iUa 
considerari  possunt,  distinguitur  a  nobis  variis 
modis,  secundum  conceptus  nostros  inadaequa- 
tos,  ut  iUam  modo  nostro  considerare  possi- 
mus.  Atquc  Uas  divisiones  iUius  scientise  suffi- 
cienter  tractavi  in  dicta  disp.  30  Metaphysicae, 
sect.  15.  Et  ideo  soUim  Uic  iUas  insinuabo, 
quantum  necesse  est  ad  expUcandum  punctum 
propositum,  quod  ibi  omissum  est,  quia  magis 
erat  tlieologicum. 

2.  Prima  divisio.  —  Ex  parte  igitur  rerum 
coguitarum,  potest  dividi  primo  divina  scien- 
tia  in  scientiam  Dei  et  creaturum,  quse  divisio 
ex  dictis  in  prsecedentibus  capitibus  satis  con- 
tat :  dividitur  subinde  iu  scientiam  simpUcis 
inteUigentia3  et  visionis. 

Semnda  divisio.  —  Qute  alias  dici  possunt 
abstractiva  et  intuitiva.  In  qua  divisione  non 
sulidividuntur  proprie  membra  prioris  divisio- 
nis.  Nam  scientia  visiouis  esse  potest  de  Deo 


addcndum  duximus,  sed  sententiam,  quam  ibi  ipso  et  de  creaturis.  Nam  scientia  visionis  dici- 

secuti  sumus,  ubi  necessarium  fuerit,  tanquam  tur  iUa  per  quam  videntur  res  existentes,  vel 

veram  supponemus.  Ultima  qusestio  Uic  esse  futurse  in  quaUbct  duratione  rcali  sccundura 

potest,  an  Dcus  cognoscat  iufinita,  sed  dc  iUa  actualem  oxisteutiam  exercitam  cum  omnibus 

etiam  in  procsenti  niUil  dicam,  vel  quia  non  conditionibusexistentia},  utaiunt,  etlioc  modo 

potest  csse  quffistio  de  rc,  sed  de  noinine,  quw  videt  Dcus  seipsum  ct  divinas  personas,  atque 

pendet  cx  qusestione,  an  possit  Dcus  facere  in-  omnia  etiam  crcata, quce  aUquando  futurasunt. 


CAP.  IV.  AN  SCIENTIA  DEI  SIT  PRAtTICA. 


207 


Diverso  tamcn  modo  in  lioo,  quod  respcctu  Dei 
illa  scientia  est  omnino  ncccssaria,  nec  po- 
test  essc  uisi  iutuitiva,  ut  infra  lil)ro  nono,  de 
Trinitatci  magis  dcclarabitur.  Respcctu  vcro 
creaturarum  scicntia  visionis,  ut  visionis  et  in- 
tuitiva  est,  non  cst  absolutc  neccssaria,  sed  so- 
lum  ex  suppositione  objecti  faturi,  ut  capitc 
prfficedcnti  tactum  est,  et  latius  in  libris  de 
scientia  Dci  futurorum  contingcntium.  At  vc- 
ro  scientia  simplicis  intclligcntisc,  qufc  abstrac- 
tiva  cst,  quia  abstraliit  ab  actuali  existcntia 
objecti  sui,  solum  babct  locum  circa  creaturas, 
quia  omncs  ct  solai  creaturaj  non  includunt  es- 
sentialiter  ipsum  esse  existcntiae  actualis,  et 
ideo  possuut  quidditative  cognosci  secundura 


sum.  Sicut  visio  beatifica  dici  potcst  practica 
cognitio,  quatenus  dictat  Deum  esse  amandum. 
5.  Scd  niliilominus  dicendum  est,  scientiam 
Dci,  prout  vcrsatur  circa  ea,  qua?  sunt  iutra 
Deum,  nullo  modo  csse  practicam,  ut  docct  D. 
Thomas,d.q.  14,  art.  dG,actandcmfateturSco- 
tus  in  cadcni  q.,  §  Si  ohjiciatur.  Ratio  ejus  cst, 
quia  in  Deo  intcUectus  non  est  regida  volunta- 
tis.  Alii  reddunt  rationcm,  quia  licet  scientia, 
quam  Dcus  de  sc  habct  amorcm  cxcitet,  ille 
amor  non  est  operatio.  Quantum  hae  rationes 
valeant,  ex  diccndis  constabit.  Ego  igitur  cen- 
sco,  propriam  rationcm  esse,  quia  ille  amor 
non  cst  libcr,  sed  omnino  naturalis,  praxis  au- 
tem  propric  non  est  ni.si  ubi  cst  dominium  ac- 


suas  esscntias  ct  ut  possibilcs  sunt,  etiamsi  non  tionis,  ut  constat  cx  usu  omnium,ct  cx  his  quaj 

videantur  existentes.  Et  lisec  vocatur  cognitio  depractico  ct  specidativo  disscruimus,  disp.  44 

per  simplicera  intclligentiam  ct  abstractiva,  Metaphysicai,  sect.  13,  a  n.  19.  Confirmatur, 

quia  non  terminatur  ad  res,  ut  actualiter  exis-  quia  amor,  quo  Deus  se  diligit,  non  est  a  pru- 

tentes.  Est  autcm  scicntia,  ut  terminatur  ad  dentia,  quia  naturalis  est,  nec  ab  arte  ob  eam- 

res  possibilcs  simplicitcr  ncccssaria,  quia  po.s-  dcm  rationcm,  ct  quia  non  est  proprie  opus, 

sibilitas  creaturarum  necessaria  est,  ut  in  dic-  ergo.  Tandem  quis  dicatproductionem  Spiritus 


to  libro  nono  de  Trinitate  latius  dicturi  su- 
mus.  Insinuabat  autem  de  lioc  loco  qusestio, 
ad  quod  ex  his  mcmbris  revocatur  scientia 
conditionalium  contingentium,  sed  de  hac  re 
in  libro  sccundo  de  illa  scientia  satis  dictum 
est. 

3.  Alia  divisio.  —  Hinc  ulterius  dividi  po- 
test  scieutia  in  practicam  et  specidativam,  nam 
divina  scientia  utramquc  rationem  emincn- 


sancti  esse  ex  dictamine  practico  intellectus 
Divini  ?  Igitur  licet  ille  amor  sequatm^  nostro 
modo  intelligendi  ex  cognitione,  tanquam  ex 
conditione  proponente  objectum,  hoc  non  sa- 
tis  est,  ut  illa  cognitio  practica  dicatur.  Nam 
ex  speculationc,  vel  visione  rei  pulchree  sequi 
potest  delcctatio,  vel  amor,  et  non  propterea 
cst  praxis,  quia  illa  affectio  voluntatis  sequitm" 
cx  vi  objecti,  et  consideratio  intellectus  non 


tissime  complcctitur,  proptcr  quod  non  solum    inducit  modo  practico,  ut  consulendo,  prosci- 
sapientia  et  scientia,  scd  etiam  prudentia  et    piendo,  vel  alio  .simili,  scd  est  conditio  requi- 


ai"s  perfectissime  vocatiu".  Sumitur  autem  hoec 
distinctio  etiam  ex  objectis.  Nam  scientia  spe- 
cidativa  dicitur  quse  sistit  in  cognitione  verita- 
tis,  etiamsi  non  sit  de  re,  quam  sciens  possit 
operari,  scientia  vcro  practica  et  est  de  rc  ope- 
rabili,  et  est  principium  operandi  res  cognitas, 
quantum  est  ex  se,  Deus  autem  et  contempla- 


sita  propter  naturalem  subordinationem  talium 
potentiarum. 

6.  Corollarium.  —  Secundo  videtur  ex  dic- 
tis  inferri  satis  evidenter,  Divinam  scientiam, 
prout  versatur  circa  creaturas  esse  practicam. 
Tum  quia  voluntas  divina  circa  creaturas  li- 
bere  versatur,  unde  potest  per  rationem  prac- 


tur  scientia  suaomnem  veritatem,  et  per  eam-  ticam  suo  modo  dirigi.  Tum  etiam,  quia  potest 
dem  cognoscit  omnia,  quee  operari  potest,  ha-  Deus  creaturas  producere  et  scit,  quomodo  a 
bct  ergo  scicntiam  spcculativam  ct  practicam.     sc  fieri  possunt,  ergo  cum  ab  ipso  fiant,  per  il- 


4.  Diihium.  —  Ex  qua  doctrina  videbatur 
per  se  manifestum,  scientiam  Dei  non  posse 
habere  rationem  practicse  scientia?,  ut  de  Deo 
ipso  cst,  quia  ut  sic,  non  est  de  re  operabili  a 
sciente.  Nihilominus  tamen  hoc  vidctur  ui  du- 
bium  revocasse  Scotus  in  4  q.  Prologi  ad  4. 
Quia  hcet  Deus  non  sit  operabilis  a  se,  est  ama- 
bilis  a  se,  et  hoc  videtur  esse  satis  ad  scicntiam 
practicam,  non  quai  sit  per  modum  artis,  sed 
quffi  sit  saltcm  pcr  modum  prudentise.  Nam 
dictamcn  hoc,  amandus  est  Deus  practicum  et 
prudeutiale  est,  et  hoc  habet  Deus  circa  se  ip- 


lam  scientiam  cffectio  earum  dirigitur,  ergo 
scientia  illa  practica  est,  nam  hsec  sunt  munia 
scientise  practicae.  Nihilomiuus  Scotus,  dicta 
q.  4  Prologi,  §  Tertius  articulus  et  in  1,  d.  38, 
q.  1 ,  negat  illam  scientiam  esse  practicam  : 
supponit  cnim  habitum  practicum  proxime 
versari  circa  voluntatem,  putat  autem  scien- 
tiam  Dci  non  posse  practice  versari  circa  vo- 
luntatem,  etiam  quoad  hberos  effectus.  Tum 
quia  intellectus  in  Deo  non  est  regula  volunta- 
tis,  sed  ipsa  sibi  regula  est.  Tum  ctiam,  quia 
aute  determinatiouem  hberam  voluntatis  di- 


208  LIB.  Ili.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

vinae,  non  pracedit  dictamen  iu  intellectu,  hoc     tatis  su(e,  ut  in  relectione  super  hsec  verba 
essc  faciendum  vel  amandum.  late  tractavi.  Neque  de  ratione  judicii  practici 

7.  Divina  scieniia  duplici  modo  est  practica.  est^  ut  ita  determinet  vohmtatem,  sed  solum 
—  Sed  negari  profecto  non  potest,  quin  divina  ut  ex  se  aptum  sit,  et  quod  ex  modo  suo  ad  hoc 
cognitio  duphci  ratione  practica  sit,  uno  modo    tendat. 


per  modum  prudentise,  aho  modo  per  modum 
artis.  Per  modum  prudentise  respectu  ipsius- 
met  vohnitatis  divinse  quoad  actus  hberos,  ut 
sic,  seu  quoad  determinationes  eorum.  Qui 
enim  negari  potest  actus  iUos  esse  prudentis- 
simos,  et  iit  tales  fuisse  a  Deo  praicognitos  et 


9.  At  vero  per  modum  artis  estDivinascien- 
tia  practica,  in  ordine  ad  operationem  ad  ex- 
tra,  quia  cognoscit  non  sohim  quasi  speculan- 
do  et  contemplando  quidditatem  et  proprieta- 
tes  earum,  sed  etiam  cognoscendo  modum  quo 
fieri  debent,  quod  est  proprium  ihius  scieutise 


preejudicatos,  prius  ratione,  quam  sint,  secun-    practicse,  quam  factivam  vocant,  et  est  propria 
dum  liberam  determinationem.  Nam  quod  iUi    et  propriissima  ars.  Et  ita  etiam  de  divina  sa- 


actus  sint  honestissimi  et  conformes  divino^  bo- 
nitati  manifestum  est.  Quod  vero  prffijudicen- 
tur,  ut  tales  prius  ratione,  quani  dcterminen- 
tur,  etiam  videtur  clarum,  quia  scientia  illa 
naturahs  est  et  naturaha  sunt  priora  hberis. 


pientia  dicitur  in  Scriptura,  quod  est  Omnium 
artifex,  Sap.  7  et  8  :  Q,v,is  illorim  qnw  sunt, 
niagis  quani  illa  est  artifex  ?  Unde  ubicumque 
in  Scriptura  docetur,  Deum  per  sapientiam 
suam  omnia  fecisse,  Psalm.  103  :  Omnia  in  sa- 


Ergo  ante  hberam  determinationem  antecedit    pientia  fecisti,  et  similibus,  ostenditur  divinam 


in  scientia  Dei  hoc  judicium,  velle  Jioc  vel  illud 
rectnm  erit  secimdmi  prudentiam,  liberalita- 
tem,  vel  justitiam,  ergo  tale  judicium  recte  di- 
citur  practicum  et  prudentiale,  ita  loquitur 
Scriptura,  Proverb.  3:  Dominus  sapientia  fun- 
davit  terram,  stabilivit  coelos  prudentia  ;  Jer. 
10  et  15:  Q,ui  fecit  terram  in  fortitudine  sua, 


sapientiam  sub  ea  ratione  et  practicam  scien- 
tiam  et  artem  esse.  Per  omnes  enim  has  voces 
significatur  ahqua  ratio  formahs,  quae  perfec- 
tionem  dicit  sine  imperfectione  in  genere  cog- 
nitionis,  seu  scientiffi,  et  ideo  optima  ratione 
Deo,  ac  Divinai  scientiee  tribuuntur. 

10.  Dulium.  —  Prima  opinio.  —  Sed  queeri 


'jproiparat  orlem  in  sapientia  sua,  et  prudentia    hic  potest,  an  hsec  divina  scientia  sit  practica 


sua  extendit  coelos. 

8.  Quapropter  quod  Scotus  sumit,  ante  h 
beram  determinationem  vohmtatis  non  ante- 
cedere  hoc  judicium  ordine  rationis,  falsum 
est.  Quia  etiam  de  divina  vohmtate  verum  est. 


prout  est  scientia  simphcis  inteUigentise  ,  vel 
prout  est  scientia  visionis.  Quidam  enim  sen- 
tiunt  hoc  posteriori  modo  esse  scientiam  prac- 
ticam,  quia  ita  insinuat  D.  Thomas,  dicta  q.  14, 
art.  16.  Nam  scientia  practica  est,  quse  ordi- 


non  posse  ferri  in  incognitum,  ideo  enim  pro-    natur  ad  o\a\?,,  scientia  autem  simphcis  intel- 


cessio  Spiritus  sancti  posterior  origiue  est  pro- 
cessione  filii.  Supponitur  ergo  cognitio  ad  li- 
beramDeideterminationem,  iUa  autem  est  cog- 
nitio  perfecta  de  objecto  et  [actu,  et  omnibus 
circumstantiis  ejus,  ergo  est  judicium  de  tota 
convenientia  ejus.  Quodvero  Cajetanus,  1  p., 
quffist.  14  ,  art.  16  ,  significat ,  iUud  diviuum 
judicium  non  esse  practicum,  prout  antecedit 


hgentiee,  ut  sic  non  ordinatur  ad  opus,  sed 
scientia  visionis  :  ergo. 

Secunda  opinio.  —  Rejiciuntur  lice  duce  opi- 
niones. — Ahi  volunt,  scientiam  practicam  nul- 
lam  esse  ex  illis ,  sed  esse  pecuharem  scien- 
tiam,  quoe  chcitur  approbatiouis.  Ahi  denique 
dicunt,  nullam  ex  his  esse,  quia  non  est  per 
modum  cognitionis,  sed  imperii.  Sed  hae  om- 


divinam  voluntatem,  sed  prout  per  iUam  de-  nes  opiniones  falsse  sunt.  Et  incipiendo  ab  ul- 

terminatur  ad  opus,   simphciter  non  videtur  tima,infrahbroprimo,  de  Pr8edestinationeo.s- 

verum  ;  quia  opus  consihi  et  prudeutiae  prac-  tendam,non  esse  in  Deo  tale  imperium  distinc- 

ticum  est,  etiam  prout  antecedit  electionem.  tum  ajudiciode  agendis.  Et  in  penuUimo  ca- 

Neque  hinc  sequitur  per  tale  judicium  deter-  pite  hujus  hbri  dicam  ,  Deum  non   operari 

minari  divinam  vohmtatem  ad  unum  et  sic  immediate  res  ad  extra  per  ahquem  actum 

toUi  divinam  hbertatem,  cum  judicium  ilhid  inteUectus,  sed  per  vohmtatem  et  potentiam 

naturale  sit.  NuUa  enim  est  illatio,  quia  per  exequcntem.  Deuiqueiu  Divina  scientia  nulhis 

judicium  ilhid  non  proponitur  bonuni  crea-  actus  cogitari  potcst  ihsi  per  modum  cognitio- 

tum  vel  creabilc,  ut  necessarium  simpliciter ,  nis  et  quidquid  ahud  fingitur,  siue  fundamento 

neque  ut  continens  omnem  rationcm  boni,  et  est,  et  exphcari  uou  potest. 

ideo  non  infert  nccessitatem  vohmtati  Divina?,  11.  Unde  etiam  scientia  approbationis  vera 

ut  adiUud  amandum  determinatur,  et  ideo  di-  cognitio  cst,  et  ad  scicntiam  visionis  apphcari 

citur  omnia  operari  secundum  consilium  volun-  solet,  hcct  secundum  quemdam  modmu  possit 


CAP.  IV.  AN  SCIENTIA  DEI  SIT  PRACTICA.  209 

attribiii  scicntise  simplicis  intelligcntise  :  qua-  tendendo  modum,  quo  res  facienda  est^  si  ar- 

tenus  includit  liajc  scientia  approbationis  ac-  tifex  voluerit. 

tum  aliquem  voluntatis,  vel  ordincm  ad  illum.  13.  Scientia  visionis  pcr  se  non  est  practica . 

Declai-atur,  nam  imprimis  includit  hajc  scien-  — At  vero  scientia  visionis  per  se  non  est  prac- 

tia,  quod  sit  cognitio,  alias  scientia  non  est :  tica,  sed  est  quadam  iutuitio,  seu  quasi  expe- 

addit  vero,  quod  sit  de  re,  qua;  Deo  placet.  rimentalis  visio.  Unde  si  cousideretur  in  Deo, 

Unde  proprie  censetur  explicari  per  illa  verba  quatenus  terminatur  ad  res  actu  existentes, 

Gen.  1:  Vidit  Deuscuncta,  quw  fecerat,  et  erant  supponit  effectionem  eorum,  undc,  ut  sic,  non 

valde  hona.  Quam  scientiam  fuisse  visionis  con-  facit  illas.  Si  vero  consideretur,  ut  de  futuris 

stat,  est  ergo  scientia  approbationis,  quadam  est,  ctiam  supponit  futuritionem  earum  et  ex 

scientia  visionis,  qua  Deus  novit  ea,  quaj  sibi  parte  Dei  supponit  voluntatem  aliquam,  sine 

placent,  seu  in  quibus  ipse  complacet,  ut  lo-  qua  illse  res  non  possunt  esse  absolute  futurai. 

quitur  Paulus  ad  Rom.  11,  cum  ait :  Non  re-  Non  est  ergo  scientia  visionis  practica,  maxime 

fulit  Deus  plebem  suam,  quam  prcescivit,  ut  per  modum  artis.  In  ordine  vero  ad  pruden- 

sajpe  exponit  Augustinus.  Propter  quod  dixit  tiam  et  ad  judicium  de  agendis,  seu  vitandis 

Hieronymus  iu  id  A])ac.  1 :  Mundi  sunt  oculi  libere,  potest  suo  modo  conducere  eo  modo, 

tui,  ne  videant  malum.  Ideo  dici  Deum  iguora-  quo  experientia  et  memoria,  vel  prtejudicium 

re  malum,  quia  non  libenter  videt  illud,  ergo  e  de  futuris  solet  ad  prudentiam  conferre.  Nou 

converso  qua;  videt  libenter  et  complacendo  in  tamen  propterea  talis  scientia  dici  potest  pro- 

eis  cognoscere,  scientia  approbationis  dicitiu".  prie  practica,  sed  conditio  quaedam  antecedens 

Unde  quia  Deus  non  dicitur  proprie  complace-  et  necessaria  ad  prudentiam.  Sic  enim  omnis 

re,  nisi  in  his,  quK  facere  ipse  decrevit,  ideo  notitia  practicain  aliqua  speculativa  fundatur 

lifEC  scientia  approbationis  scientia  visionisest.  vel  secundum  rem,  ut  in  nobis,  vel  secundum 

Si  tamen  consideremus,  etiam  Deum  scire  mul-  rationem,  ut  in  Deo. 

ta  apta,  ut  ab  ipso  approbarentur  si  fierent,  1-4.  Scientiam  Dei  esse  causam  rerum  om- 

vel  quae  approbari  ab  ipso  posscnt,  si  ea  vellet,  nium. — Ultimo  ex  dictis  constat,  scientiam 

seu,  quffi  per  simplicem  afFectum  approbat,  li-  Dei  esse  causam  rerum,  quatenus  practica  est. 

cet  ea  facere  non  decernat.  Ideo  sub  his  consi-  Patet,  quia  Deus  operatur  omnia  per  sapien- 

derationibus  etiam  in  scientia  simplicis  intel-  tiam  suam,  ut  Scripturee  docent,  quse  satis  al- 

ligentise  intelligi  potest  scientia  approbationis.  legatae  sunt  (est  enim  res  clara)  sed  non  est 

Unde,  eo   modo  quo  scientia  practica  potest  causa,  nisi  ut  est  operativa,  ergo  ut  est  prac- 

esse  iu  scientia  simplicis  intelligentioe,  aut  vi-  tica,  est  causa  rerum.  Quomodo  autem  causet, 

sionis,  potest  etiam  esse  scientia  approbationis  dicemus,  capite  sexto,ageudo  depotentia.Nunc 

practica  et  speculativa.  solum  dicimus,  concm-rere  ad  rerum  efiectio- 

12.  Scientia  simplicis  intelligentice  sui  una  nem  duobus  modis  prsdictis  :  primo  per  mo- 

ratione  est  speculativa,  sub  alia  practica. —  dum  prudentiaj,  nam  scientia  illa  non  operatur 

Addo  igitur  ulterius,  scientiam,  simplicis  in-  nisi  per  voluntatem,  ergo  prius  ratione  intel- 

telligentiee  creaturarum,  licet  sub  una  ratione  Hgitm',  inducere  voluntatem  ut  lioc,  vel  illud 

speculativa  sit,  sub  alia  optimedici  practicam.  operari  velit,  et  sub  hac  ratione  habet  ratiouem 

Patet  primum,  quia  habet  totam  illam  specu-  prudentia;.  Deinde  post  voluntatis  determina- 

lationem  naturarum  creabilium,  quae  inscien-  tionem  dirigit  actionem  per  modum  artis,  os- 

tia  maxime  speculativa  spectari  potest.  Unde  tendens  modum,  quo  res  facienda  sunt. 

ex  se,  ct  ex  ratione  sua,  speculativa  est.  Se-  15.  Unde  etiam  constat,  an  esse  causam  re- 

cundum  etiam  probatur,  quia  est  scientia  de  rum  conveniat  scientiee  simplicis  intelligeutise 

re  operabili  ab  ipso  sciente,  et  modo  operabili  an  visionis.  Nam  esse  causam  per  modum  ar- 

ab  eodem,  quia  novit  Deus  per  illam  scientiam  tis  habet,  ut  est  scientia  simpHcis  iutelligentiai 

quomodo  erat  creaudus  mundus,  et  quomodo  apphcata  per  voluntatem.  Ex  se  euim  solum 

esset  recte  gubernandus,  quse  scientia  practica  habet,  ut  sit  causa  veluti  iu  actu  primo,  id  est, 

est,    essetque  tahs,  etiam  si  Deus  decrevisset  causativa,  quod  etiam  habet  circa  possibilia, 

nec  creare  mundum,  uec  guberuare.  Nam,  ut  quce  uunquam  erunt.  Quod  vero  sit  causa  in 

scientia  sit  practica  (ut  ex  Metaphysica  con-  actu,  non  habet  sine  applicatione  voluntatis, 

stat)  necessc  non  est,  ut  a  sciente  applicetur  ejus  vero  causalitas  prajinteUigitur  aute  scien- 

ad  opus,  sed  satis  est  quod  de  se  directiva  et  tiam  visionis,  nam  hac  videt  res,  ut  jam  fac- 

regulativa  sit  operis,  quatenus  est  de  re  opera-  tas,  vel  futuras.  At  vero  quoad  judicium  pru- 

bili,  ut  tahs  est,  idest  modo,  operabili,  seu  os-  dcntiale  et  quasi  consilium  distinguendum  est. 

I.  "                                     14 


2i0  LIB.  m.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

Nam  si  oonsicleretiir  ante  omne  decretum  libe-  per  alias  ideas  creari deberent,  et  sic,  vel  in  in- 
rum  voluntatis  Dei,  sic  etiam  pertinet  ad  scien-  fmitum  procedendum  est,  vel  sistendum  est  in 
tiam  simplicis  intelligentise^quia  illud  judicium    increatis,  quod  si  increatse  sunt ,  illge  solse  sunt 


est  omnino  naturale  et  dicitur  esse  causa  quan- 
tum  est  ex  se,  seu  sufHciens  in  suo  genere,non 
tamen  efficaciter  et  in  actu  secundo,  nisi  ac- 
cedat  decretum  voluntatis,  quod  liberum  est, 
non  obstante  illo  judicio,  Si  vero  consideretiu" 


ideee  divinee,  nam  quidquid,  per  illasfit,  ma- 
gis  erit  ideatum,  quam  idea ;  sunt  ergo  increa- 
tee ,  ergo  immutabiles,  ffiternse  et  invisibiles. 
Unde  aliqui  existimant  de  bis  fuisse  locutum 
Paulum  ad  Hebrseos  11,  cap.,  cumdixit:  Fide 


aliquod  particulare  judicium  de  aliquo  agendo,     intelligimus  aptala  esse  stecula  verlo  Dei ,  tit 


seu  eligendo  ex  praesuppositione  prioris  decre- 
ti,  sic  potest  interdum  pertinere  ad  scientiam 
visionis,  quatenus  illud  dictamen  simpliciter 
liberum  est,  licet  ex  suppositione  sit  necessa- 
rium.  Et  beec  sufficiunt  de  hac  scientia  practi- 
ca,  quatenus  proxime  refertur  ad  voluntatem 
Dei,  et  habet  rationem  prudentise,  seu  consilii. 


ex  invisihililus ,  msihilia  fierent,  id  est,  ut  res, 
quse  in  suis  ideis  erant  invisibiles ,  ex  ilhs  ut 
ex  exemplaribus  fierent  visibiles  per  crea- 
tionem.  Qui  sensns  probabiUs  est,  licet  non 
desint  ahi.  Nam  Chrysostomus,  hom.  22,  in  ad 
Hebr.  exponit  :  Ex  inmsihiliius ,  id  est ,  non 
entihus  ,  seu  ex  nihilo  ,  Anselmus  autcm  ibi , 


quia  prseter  ea,  quse  de  vohmtate  dicemus,  ni-  cum  prius  exphcuisset  iUa  verba  de  formatione 

hil  difllcultatis  circa  iham  occiuTit,  et  videri  orbis  ex  materia  invisibih  et  informi,  prius  ex 

etiam  possunt  multa,  quae  de  hac  re  diximus  nihilo  creata,  subjungit :  Vel  ex  invisihilihus 

in  Relectione  citata.  De  eadem  vero  scientia,  fada  sunt  visihilia,  idest,  ex  intellectuali  mun- 

quatenus  habet  rationem  artis  nommlla  di-  do,  visihilis,  invisihilis  enim  mundus  in  sapien- 

cenda  supersunt.  Quge  in  sequenti  capite  trac-  tia  Dei  erat  et  ad  illius  imitationem  factus  est 


tabuntur. 


CAPUT  V. 

AN  IN   DIVINA   SCIENTIA  PRACTICA  SINT  IDE^ 

CREATURA.RUM   OMNIUM,   ET   QUOT, 

QUARUMCUMQUE   RERUM   SUNT. 

1.  Materiam  hanc  tractat  D.  Thomas  1  p., 
q.  15,  per  totam,  et  ahi  Scholastici  in  1,  d.  35 
et  36,  et  Alensius  1  p.,  q.  23.  Verumtamen  ea, 

quse  in  hac  materia  prsecipua  esse  videntur  in  1.  83,  quwst.  -46  ,  ut  dicat  :  Sine  irnpietate  ne- 

disp.  15  Metaphysic»,  sect.  1,  a  nobis  tractata  gari nonposse, etl.  5,Gen.  ad  httcr.  cap.  14,  et 

sunt,  quse  liic  repetenda  non  sunt,  et  ideo  in  tract.  1,  in  Joan.  in  hunc  modum  intehigit 

hoc  capite  breviter  materiam  hanc  poterimus  verba  illa  :  Quod  factum  est,  in  illo  vita  erat, 

expedire,  quse  necessaria  est  ad  complemen-  distinguit    enim    hanc    totam   sententiam  a 

tTim  doctrinffi  traditee  in  capite  preecedenti,  et  pra?cedentibus  et  exponit ,  Omnia  quce  facta 

ideo  non  est  hic  omuino  prsetermissa.  Quinque  stmt ,  prout  sunt  in  Deo  per  ideas  ,   esse  ip- 


iste  visihilis.  Quam  expositionem  ibi  D.  Tho- 
mas,  lect.  2,  locupletat,  etsolam  iUam  assignat. 
Esto  vero  non  habeatur  haec  assertio  expresse 
in  Scriptura,  tamen  ex  his,  quee  docet  fidcs  de 
modo  operationis  ad  extra,  tam  evidenter  col- 
Ugitur,  tamque  communi  consensu  Patrum  et 
tlieologorum  rccepta  est,  ut  in  dubium  revo- 
cari  iiou  possit. 

3.  Ideas  divinas  esse  iti  Deo  ipso.  —  In  se- 
cundo  puncto  certum  est ,  ideas  cUvinas  esse 
in  Deo  ipso,  quod  adeo  affirmat  Augustinus , 


sam  vitam,  et  rationem  iucreatam  sapientia^ 
Dei,  quffi  est  vita  per  essentiam.  Quam  expo- 
sitionem  Beda ,  Rupertus ,  divus  Thomas  et 
ahi  sequuntur.  Est  autem  tantum  proba- 
biUs  ,   nam   iUe  locus  aUis  modis  legitur  et 


vero  preecipua  esse  videntur,  quge  de  Ideis  trac- 
tari  solent,  videlicet :  An  sint,  ubi  sint,  quid 
sint,  quarum  rerum  sint,  et  quot  sint,  possu- 
musque  sextum  addere,  nimirum,  quam  cau- 
saUtatem  habeant. 

2.  Ideas  esse.  — Prima  tria  puncta  late  sunt  exponitur  probabiliter.  Sequitur  vero  hsec  as- 
tractata  dicta  sectione  prima ,  et  ideo  hic  pro  sertio  ex  priori  necessaria  illatione,  quia  extra 
certo  statuimus  imprimis  Ideas  esse ,  quia  idea  Deum  nihil  est  increatum ,  .  uvisibile  et  seter- 
nihil  aliud  significat ,  quam  exemplar  ad  cujus    num, 

imitationes  artifex  operatur ,  ostensum  autem  4.  Et  ita  improbatur  facUe  error  Platoni 
est ,  Deum  operari ,  ut  supremum  artificem ,  attributus  de  Ideis  reaUlnis  separatis  ab  indi- 
oportet  ergo  ut  suas  ideas  habeat.  Quasproinde  viduis  et  in  suo  proprio  et  specifico  esse  sub- 
oportet  esse  incroatas,  a^tcrnas,  immutal)ileset    sistentibus.  Dc  (juo  hic  plura  dicere  nou  est 


invisibilcs,  ut  notavit  Augustiims,   lib.   83, 
qua-st.  40.  Quia  si  idea3  diviiiffi  essent  creatse. 


necosse,  tum  quia  ct  per  se  omniiio  incrodibi- 
lis  cst  et  jam  est  antiquatus  :  tuin  etiam  quia 


CAP.  V.  DE  DIVINIS  IDEIS.  2H 

incitatolocoMctapliysic0C,  ctindisp.GjScet.  2,  conforme.  Dcns  antcm  non  intnetiu' cxtra  sc 

tranctando  dc  nniversalibus  snflicientcr  liaic  aliqnid.  nt  ad  illins  imitationcm  operctnr,  sed 

rcs  expcdita  c-st.  in  se  habet  totam  rationem  cfficicndi,  sive 

5.  Error  VuicUffi.  —  Pcr  lianc  ctiam  rcso-  cxemplarcm,  sivc  prodnctivam.  Item  pcr  idcas 
lutionem  improbatnr  facilc  crror  tributus  Vui-  omncs  intclligunt  aliquam  vcram  rcm  ,  dis- 
clefTo  et  impuj^natus  a  Vualdcnsc,  tom.  1,  c.  5  tinctam  ab  ea ,  qnai  fit ,  res  autem  ut  possibi- 
ct  8,  quatcnus  diccbat  creaturas  secundum  lis  objecta  menti  Dei,  extra  Dcum  non  est  ali- 
esse  idcale  essc  aliquid  ffitcrnum  et  distinctum  quid  rcale  actualc ,  ncque  aliquid  distinctum 
ab  cssc  Dci.  Hic  cnim  crror  intcUcctus  in  lioc  vcre  a  creatura,  quff"  fit.  Dcnique  creatura  , 
sensn,  quod  extra  Dcum  liabcant  idca)  aliquod  ut  sic  ol)jecta,  non  potest  dici  setcrna,  immu- 
cssereale  verum  et  aitcrnum,  contra  fidcm  est,  tabilis  ct  alia  quai  divinis  Idcis  attribnuntur. 
etillumsufficicntcrimpugnaviinMctapbysica,  Non  est  ergo  idea  tantum  objective  in  Deo, 
disp.  31,  scct.  2,  valde  autem  dubito,  an  illa  sed  verc,  ac  realiter.  Rursus  per  ideam  omnes 
haercsis  in  mentem  alicujus  vcnerit.  Nam ,  ut  intelligunt  formam ,  qnse  reprsesentet  aliquo 
ibidcm  Vualdcnsis  rcfert,  VuiclefFus  potius  modo  et  fit  per  modum  imaginis,  hoc  autcm 
crralxit  vocando  crcaturas  DEUM ,  quia  sunt  non  convcnit  proprie  csscntiaj  divinas,  nisi  ra- 
in  Deo  secundum  cssc  ideale,  quod  magis  pcr-  tione  formalis  conccptus,  quem  habet  de  crca- 
tinct  ad  incptum  et  crroncum  modum  lo-  turis,  ille  ergo  conceptus,  ut  reprsesentat  crea- 
qncndi,  qnam  ad  rcm  ipsam  :  ct  ideo  ncccsse  turas  factibilcs,  est  idca.  An  vero  necesse  sit, 
non  est  in  hoc  immorari.  Maxime ,  quia  in  ideam  csse  cognitam  proprie,  et  ut  quod,  pa- 
Concilio  Constanticnsi,  scss.  18,  ubi  errores  rum  in  pra3senti  refcrt ,  nam  etiam  lioc  habet 
Vniclcffi  rcfcruntnr ,  nibil  dc  hoc  dicitnr,  ct  illa  formalis  cognitio ,  seu  scicntia  Dei,  quate- 
in  sess.  15,  cum  proponuntnr  errores  Joannis  nus  se  ipsam  scit  perfectissimo  modo,  ut  supra 
Huss,  iutcr  alios  pouuntur  hae  propositiones  :  dictumest,  etlatiusin  dictoloco  Metaphysicee, 
Qitodlibel  est  Deus ,  qwdihet  creatura  est  Deus,  ubi  lisec  omnia  latissime  suut  explicata, 
ulique  omne  eiis  est,  cum  omne  ens  sit  Deus.  7.  Corollarium. — Atque  hiuc  constat,  ideas 
Et  postca  illarnm  mcntio  non  fit,  cum  refe-  propriissime  pertinere  adscientiampracticam, 
runtnr  articuli  damnati.  Quia  forte  non  con-  qnam  Dcus  liabct  de  creaturis.  Quia  nihil  ma- 
stitit,  illas  asseruisse,  vel  quia  solum  crrabat  gis  ad  scicntiam  pertinet,  quam  couceptus  ille 
appellaudo  absolute  et  simpliciter  idcas  Divi-  formalis,  qui  de  rc  cita  formatur,  nam  per  il- 
nas  nominibus  crcaturarum,  cum  constct  crea-  lum  formaliter  reproesentatur  et  cognoscitur. 
tnras  non  esse  in  Deo  formalitcr,  ct  ideo  nec  Sed  in  hoc  couccptu  sunt  idcse,  vel  potius  hic 
creatnras  simpliciter  posse  vocari  Denm ,  ncc  conceptus,  ut  est  de  tali,  vcl  tali  creatnra,  cst 
Dcnm  creatnras,  licet  cnm  addito,  creatura  idea,  ergo  idea  in  divina  scientia,  vcl  potius, 
secimdum  esse  quod  habet  in  Deo,  sit  Deus,  ut  est  ipsa  scicntia.  Rursus  illa  scientia  est  de 
Angnstinns  ct  sancti  loquuntur,  ct  in  sequenti  creatura  quatenus  a  Deo  fieri  potest,  et  est  velut 
puncto  explicabitiu".  ars,  per  qnam  sit,  est  ergo  scientia  practica, 

6.  Varid'  opiniones. — Po^imaopinio. —  Circa  ergo  idcse  in  scientia  Dei  sunt,  ut  habct  ratio- 
tcrtinm  pimctnm,  qnid  sit  idca,  varise  sunt  nem  artis,  seu  scicntise  practicai  factivai. 
opinioncs  scholasticorum.  Nam  qnidam  dicunt  8.  Aniynadtersio . — Solum  est  observandum 
csse  ip,sas  creaturas ,  qnre  in  tcmpore  fiunt ,  circa  has  voces,  Idea,  Ratio  et  Exemplar,  esse 
prout  priecedunt  cx  ffiternitatc  in  mentc  Dci ,  in  usu  illarnm  ahquam  varietatcm,  quam  dis- 
uon  formaliter,  sed  objective.  tinguit  D.  Thomas,  dicta  quKst.  13,  art.  3,  ct 

Secunda  opinio.  —  Alii  dixerunt  esse  divi-  significat,  idcam  esse  quasi  commune  nomeu 

nam  csscntiam  cognitam,  nt  participabilem  a  significans  eamdem  rem,  quai  et  exemplar  et 

crcatin-a.  Ahi,  esse  ipsummet  Verbum  divi-  ratio  esse  potest:  exemplar,  in  quautum  est 

num ,  seu  formalcm  conceptum  essentialem ,  ratio  factiva  alicujus,  ratio  vero,  in  quautum 

quem  Deus  habetdecreaturis,  ut  possibihbus.  est  principium  formale,  quo  talis  rcs  cogno- 

Tertia  ojnnio  verior  est.  —  Et  lianc  nltimam  scitur. Addit vero,  uomeu  cxemplaris  significare 

scntentiam,  veram  existimo,  qnam  in  citato  habitudinem  ad  res  faciendas,  sicut  nomen 

loco  late  probavi  et  auctoritate  etiam  confir-  providcntiee,  vel  prffidestinationis  et  ideo  exem- 

mavi ;  camquc  aperte  docent  Augustiuus,  An-  plaria  proprie  non  csse  iu  Deo  nisi  rcspectu 

selmus  et  D.  Thomas,  locis  proxime  citatis.  Et  earum  rerum,  quas  ahquando  est  cfreclurns. 

ratio  breviter  est,   quia  Idea  niliil  ahud  est  Rationes  vero  rerum,  tam  de  rcbus  aliquando 

quam  exemplai'  artificis,  cui  opus  suiun  facit  futiu^is,  quam  de  possibilibus  nunquam  futuris, 


212  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

esse  posse.  Ac  subinde  ideam,  ut  tantum  ratio  las  esse  ponendas  putat.  At  D.  Thomas,  dicta 

est,  esse  de  utrisque  et  ita  esse  posse  tam  in  solutione  ad  A,  fatetur  de  generibus  non  dari 

scientia  speculativa,  quam  in  practica,  ut  vero  ideas,  distinctas  ab  ideis  specierum.  Unde  de 

est  exemplar,  esse  de  rebus  aliquando  futuris.  speciebus  videtur  eas  admittere,  imo  et  Augus- 

Quod  totum  pertinet  ad  usum  vocum  tantum,  tinus,  dicta  Epist,  H5,  idem  sentit,  dum  ait: 

in  quo  fides  adhibenda  est  peritis  in  arte.  Po-  MiM  videtur,  quod  ad  hominem  faciendum  at- 

test  tamen  facile  usus  esse  diversus,  vel  esse  tinet,  hominis  qiddem  tantum,  non  meam,  vel 

mutatus,  nam  solent  etiam  vocari  exemplaria,  tuam  ibi  esse  rationem.  Quanticm  ad  oriem  au- 

quse  de  se  taha  sunt,  vel  ad  eorum  imitatio-  tem  temporum,  varias  hominum  rationesin  illa 

nem  possit  aliquid  fieri,  licet  faciendum  non  sinceritate  vivere.  Sed  certe,  qua  ratione  non 

sit,  sicut  supra  diximus,  scientiam  illam  esse  ponuntur  idese  generum,  eadem  nec  specierum 

practicam,  in  actu  primo,  quod  fortasse  vocat  ponendoe  esse  videntur.  Primo  quidem,  quia 

D.  Thomas,  esse  practicam  virtute,  in  eodem  species  non  fmnt,  nisi  in  individuis,  unde  non 

art.  3  ad  2.  fiunt  nisi  per  ideas  individuorum.  Secundo, 

9.  In  Beo  esse  ideas  rerum  om^iium. —  Circa  quia  Deus  non  habet  conceptus  confusos  objec- 
punctum  quartum,  scihcet  quarum  rerum  sint  torum  universahum,  sed  distinctissime  omnia 
ideee,  multa  disputantur  a  theologis,  quse  om-  cognoscit,  ut  sunt.  Unde  hcet  negari  non  pos- 
nia  pertinent  ad  usum  vocum,  et  ideo  brevis-  sit,  ita  cognoscere  Deum  singularia,  ut  cog- 
sime  perstringenda  sunt.  Nam  loquendo  prac-  noscat  etiam  virtutem  formalem ,  seu  simili- 
tice  de  ideis,  seu  exemplaribus  divinis,  prout  tudinem  specificam,  quam  inter  se  habent : 
nunc  loquimur,  certum  imprimis  est,  habere  nihilominus  non  intelhgimus  nos  in  Deo  duos 
Deum  ideas  rerum  omnium,  quas  per  se,  ac  conceptus  ratione  distinctos,  unum  speciei, 
proprie  facit,  vel  facere  potest.  Probatur,  quia  ahum  individui.  Tum  quia  prior  esset  confusus 
omnia  operatiu-  per  artem  suam :  ergo  maxime  et  imperfectus,  ut  in  nobis  est.  Tum  etiam  quia 
iUa,  qu8e  per  se,  ac  proprie  operatur,  ergo  il-  eadem  ratione  distinguendi  essent  conceptus 
lorum  maxime  habet  ideas.  generis  et  speciei.  Concipiendo  ergo  singularia 

10.  Ex  hoc  sequitur  primo,  habere  Deum  prout  in  se  sunt,  in  eis  videt  simihtudinem, 
ideas  rerum  singularium,  scilicet,  Petri,  PauU  quam  inter  se  habent,  vel  integram  et  specifi- 
et  cfeterorum.  Ita  docet  D.  Augustinus,  Epist.  cam,  vel  imperfectam  et  genericam  et  eodem 
115,  in  fme,  et  idem  sentitD.  Thomas,  dicta  modo,  sicut  non  producit  genera,  vel  species 
qusest.  15,  art.  2  ad  4,  Bonaventura,  Richar-  nisi  in  individuis,  ita  per  eorum  ideas  iha 
dus,  ^gidius  et  ahi  in  1,  d.  35  et  36.  Ratio  producit. 

vero  clara  est,  quia  effectio  versatur  circa  sin-  12.  Dari  in  Deo  ideas  renm  omnium  sin- 

gularia,  ergo  oportet,  ut  singularium  dentur  guJarium  suhstantiarum.  —  Secimdo  sequitur 

ideffi.  Potest  declarari  exemplo  humani  artifi-  ex  dictis  dari  ideam  in  Deo  omnium  singula- 

cis,  quia  non  depingit  talem  imaginem,  tahs  rium  substantiarum  completarum,  seu  suppo- 

figuree,  magnitudinis,  coloris,  etc,  nisi  illius  sitorum.  Hoc  etiam  constat,  quia  illa  omnia 

habeat  propriam  et  pecuharem  ideam,  diver-  per  se  fiunt  et  per  se,  ac  distincte  cognoscun- 

sam  ab  idea  alterius  imaginis.  Dices,  hoc  ad  tur.  Tameu  de  partil)us  substantise  solet  esse 

summum  habere  verum  ,  quando  imagines  controversia ,  prsesertim  de  materia  prima. 

faciendse,  sunt  dissimiles,  atsisint  omnino  si-  Nam  D.  Thomas  supra  ad  3,  negat  dari  pro- 

miles,  hcet  difFerant  numero,  per  idem  exem-  priam  ideam  ejus,  quod  Cajetanus  et  alii  se- 

plar  fieriposse.  Respondeo,  in  humano  artifice  quuntur.  Imo  nec  proprium  conceptum  ejus 

habere  hoc  locum,  quia  operatiu"  per  se  ad  videntur  ponere  in  Deo,  sed  cognosci  putant 

formam  similem,  non  vero  ad  individuationem,  conceptu  totius,  cujus  est  pars  et  similiter  pu- 

secus  vero  esse  in  Deo,  qui  pcr  se  attingit  in-  tant  fieri  per  ideam  totius.   Fundanturque, 

dividua,  et  hoc  est,   quod  D.  Thomas  ait,  in  quia  materia  non  habet  esse,  nec  actualitatem 

dicto  articulo,  solutione  ad  4:  Providentiam  nisi  per  formam,  unde  nec  cognosci,  nec  fieri 

divinam  se  extendere  ad  singidaria,  et  ideo  dari  potest  nisi  cum  iUa  et  per  iUam,  atque  adeo, 

illorum  ideas.  Quapropter  sine  causa  Henricus  per  ideara,  vel  rationem  totius. 

quodlib.  3,  quoest.  l,|et  quodlib.  7,  quaest.  5,  13.  Ego     vero    censeo    materiam    habcre 

negat  esse  in  Deo  ideas  singularium.  suam  propriam  entitatem  et  proprium  actuni 

11.  Dubitim. — Quteri  vero  potest,  an  sint  in  cntitativum,  et  proprium  esse,  et  ideo  existimo 
Deo  cssc  rationum  univcrsalium.  Nam  Henri-  in  se  distincte  et  proprio  conceptu  cognosci, 
cus  supra,  tam  generum,  quam  specicrum  il-  licet  cum  habitudinc  transceudeutali  et  de- 


CAP.  V.  DE 
pcndentia,  qnam  habet  a  forma.  Etita  ctiam 
existirao  ficri  et  conscrvaii  propria  qiiadara 
actionc  creativa  et  conservativa,  licct  partiali 
respectn  totins,  secnndnni  ordinem  natnr»  ; 
de  poteutia  vero  absoluta  posse  solara  prodnei. 
Qnare  placet  niiiii  opinio  Alberti,  1  dist,  35, 
art,  10,  poucntis  propriam  ideam  materiffi. 
Dc  accidcntibus  autem  fcre  idera  dici  potcst. 
Et  de  his,  qnaj  pcr  se  fiunt  ct  adduntnr  sub- 
stantiis  jam  prodnctis,  ita  omnino  dicere  opor- 
tet,  At  vero  de  his  qnae  uon  per  se  finnt,  sed 
comproducnntnr,  probabilis  est  sentcntia  I). 
Thonia!,  qnod  pcr  idcas  snbjccti  finnt.  Nara 
intelligiraus,  verbi  gratia,  habcre  Deura  ideara 
angeli,  prout  in  re  fit  cum  intellectu  ct  volun- 
tate,  et  per  illam  eura  producere  et  sic  de  aliis 
rebus,  de  qno  sohmi  potest  esse  dissensio  in 
modo  loqnendi. 

14..  Non  esse  plures  ideas  in  Deo  actu  inde 
distinctas. — Circa  quintura  pnnctura,  scihcet, 
quot  sint  idese,  res  videtur  clara,  hcet  auctores 
etiam  dissentiant  in  modo  loquendi,  Certiun 
ergo  est,  in  re  non  esse  phires  ideas  actu  dis- 
tinctas,  quia  in  Deo  non  habet  locum  tahs 
distinctio,  iu  absohitis,  ut  snpra  probatnm  est. 
Idea  vero  hcet  concipiatur  a  nobis  cura  respectu 
rationis  ad  objectura  creatura,  in  se  concipitur, 
ut  forraa  absohita,  sicut  revera  est,  non  snnt 
ergo  in  Deo  phires  idese  in  re  distinctai  actu 
ahquo  modo.  Sed  sicut  Deus  unico  conceptu 
omnia  intelhgit,  ita  nnam  habet  realem  ideara 
suae  insitse  arti  adaequatam.  Nihilominus  vero 
certnm  est,  posse  anobis  ratione  distingui  ideas 
per  ordinem  ad  diversa  objecta,  sicut  revera 
iUas  distinguimus,  et  hoc  modo  dicuntur  esse 
in  Deo  phires  idese.  Quse,  nt  sunt  rationes  re- 
rum  possibilium,  infmitee  sunt,  vel  distingui 
possunt  in  infinitum,  ut  vero  sunt  exemplaria 
rerum  faciendarum,  tot  sunt,  quot  sunt  vel 
erunt,  res  singulares  habentes  in  Deo  proprias 
ideas.  Atque  hgec  est  doctrina  comraunis  theo- 
logorura,  D.  Thomae,  dict.,  quaest.  15,  art.  2, 
Alensis,  1  p.,  qusest.  23,  m.  4.  Bouaventurae, 
Alberti  et  Hervsei  in  1,  d.  35  ;  et  idem  habet 
Scotus,  d.  36,  quEcst.  1,  et  ibi  Durandus,  qnsest. 
4,  Richardus,  art.  2,  queest,  3,  Capreolus,  qusest. 
i,  art,  1,  et  cseteri  omnes. 

15.  In  quo  sit  difficultas.  —  Cum  ergo  hsee 
certa  sint,  solum  de  uoraine  est  qusestio,  an 
dicendte  sint  siraphciter  phires  ideee,  vel  una. 
In  quo  jam  usus  olitiuuit,  ut  phu-es  simphciter 
dicantur,  nam  ita  loqnitnr  Augustinus,  dicta 
quaest.  47  in  1.  83,  quaest.,  et  suraitur  exDiony- 
sio,  cap.  1  et  5,  de  Divin.  nora,,  et  docent 
D.  Thomas  et   ef  e  alii  theologi,  uno,  vel  aho 


DIVINIS  IDEIS.  213 

excepto ,  ad  modum  autem  loqucndi  sufTicit 
coramunis  u.sus,  Naracxeodcm  etiam  lia])ctur, 
per  iUam  numcratiouera,  vel  phn-ahtatcra  non 
significari  plurahtatcra  rcrum,  scd  rationum 
objectivarum,  quae  correspondet  nostris  cou- 
ceptibus  inadaeqnatis,  quos  dc  illa  idea  Divina 
formamus, 

16.  Scd  hinc  rursus  inquiritur,  quae  fuerit 
ratio  hujus  usus.  Quidam  existimant  pcr  noraen 
ideffi  significari  de  forraah  relationem  rationis 
divini  exemplaris  ad  res  reprae.sentatas,  et  quia 
rclationes,  ut  relationes  sunt,  multipUcantur 
ex  terrainis,  ut  infra,  hbro  sexto  de  Trinitate, 
latins  diceraus,  ideo  ideas  vocari  simphciter 
phn-es.  Sed  non  videtur  nomen  ideae  significare 
de  formah  relationem  secundum  esse,  sed 
tantura  secundnra  dici,  ut  aiunt,  sicut  nomen 
scientiae,  vel  simiha.  Item  ahas,  idca  cssct  ens 
rationis,  ve  noraen  secundae  intentionis,  etita 
non  esset  in  Deo  idea  ab  aeterno,  quod  falsum 
est,  uam  tam  aeterna  est  idea,  sicut  praescien- 
tia,  vel  praedestinatio,  vel  decretura  Uberum 
Dei,  quffi  omnia  involvunt  relationem  rationis, 
sed  non  in  formaU  significato,  seu  in  objecto 
significationis,  sed  in  modo  significaudi,  idem 
ergo  est  de  idea. 

17.  Videtur  ergo  mihi,  ideam  et  exemplar 
esse  mensurara  rei,  cujus  est  idea,  ideoque  si- 
gnificari  et  concipi  ut  adaeqnatum  terminum 
relationis  mensurati  seu  mensurabihs  ad  men- 
siu^am  suam.  Unde,  quia  creaturae  sunt  phires 
sirapUciter  et  nnaqnaeque  suo  pecuUari  raodo 
coraraensuratnr  exeraplari  divino :  ideo  etiam 
ideas  iUarum  phires  simphciter  nominari.  Et 
ideo  ctiara  potesthaec  phu^ahtas  inteUigiaeterna 
in  inteUectu  divino,  ut  D.  Thoraas  docet,  quate- 
nus  Deus  inteUigit  suum  conceptum,  quem  de 
creaturis  habet,  posse  esse  adaequatum  termi- 
num  pluriura  creaturarura,  qnae  respiciunt  ip- 
sum,utraensuratae  peripsnra.  Quapropter,  hcet 
Deus  non  confingat  relationera,  aut  distinctio- 
nem  rationis,  cognoscit  nihilorainus  phires 
creaturas,  ut  raensnrabiles  per  suara  scientiam 
practicam,  et  ibi  cognoscit  esse  fnndamentum 
sufficiens  ad  iUam  deuominationera,  praeser- 
tira,  quia  etiam  cognoscit  distinctionem  ratio- 
nis,  quam  mens  humana  potest  in  sua  idea 
concipere. 

18.  Denique  hinc  etiam  potest  reddi  ratio, 
cur  ideae  simphcitcr  dicantur  plures,  non  vero 
scientia,  vel  ars  divina.  Quia  scientia  et  ars 
non  ita  significantur  per  modum  meusiu-ae, 
sicut  idea  et  exemplar.  Est  etiam  optima  ratio, 
quia  scientia  et  ars  significantur,  ut  liabitus, 
qui  non  muUipUcautur  ex  materiaUbus  objec- 


214  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

tis  et  rebus    scitis^   sed  ex  ratione    formali  est  ad  omnia  viventia  cognitionis  capacia,  et 

sciendi,  quae  in  Deo  est  una  et  universalissima.  constat  inductioneetoptima  proportione  a  divo 

Exemplar  vcro,  seu  idea  significatur  per  mo-  Thoma  insinuata,  sed  eam  latius  expendere, 

dum  actualis  conceptus  adsequati  rei  cognitte,  ad  scientiam  de  anima  pertinet. 

et  per  modum  imaginis  reprsesentantis  unam-  2.  Dixi  autem  potius  velle,  quam  volunta- 

quamque  rem^  sicut  est,  et  ideo  juxta  rerum  tem  esse  in  Deo,  quia^  ut  eodem  loco  tractavi, 

varietatem  multiplicatur.  Et  lia^c  sufficiunt  pro  in  Deo  non  est  propria  et  formalis  potentia 

loquendi  modo.  secundum  rem^  sed  pmssimus  actus  volendi, 

19.  Circa  sextum  punctum  multa  dici  pos-  quem  nos  variis  modis  concipimus,  sicut  de 

sentj  nisitractata  essentin  disp.  25  Metaphy-  scientiaetintellectuetiamdiximus,etinfratrac- 

sicoe,  sect.  2,  ubi  diximus,  causam  exemplarem  tando  de  processionibus  Divinis,  libro  primo, 

ad  efficientem  reduci,  Nam  exemplar  est  veluti  et  libro  septimo  de  Trinitate,  magis  explicabi- 

forma,  per  quam  artifex  operatur.  Unde  licet  mus.  Undequandoprobarisolet,  csse  in  Deovo- 

respectu  artificis  idea  sit  veluti  qusedam  forma^  luntatem,  quia  in  omni  natura  cognoscente  est 

quse  est  illi  ratio  cognoscendi,  tamen  in  ordine  appetitus  elicitus  et  non  tantum  innatus,  qui 

ad  effectionem  est  quasi  principium  agendi  et  dicitiu'  pondus  naturae^  non  est  intelligendum 

assimilandi  sibi  aliquo  modo  effectum,  et  ideo  de  appetitu  proprie  eliciente  suum  actum,  nam 

sub  ea  ratione  ad  causam  efficientem  pertinet.  elicere  dicit  effectionem  ad  intra,  seu  imma- 

Quam  doctrinam  in  illa  sectione  secunda,  latius  nentem  et  consequenter  imperfectionem^  tam 

declaravimus  et  ad  divina  etiam  exemplaria  in  potentia,  quam  in  actu :  sed  intelligendum 

applicuimus  ;  en  vero  hsec  effectio  divinarum  est  de  appetitu  vitali^  sive  sit  vere  elicitus^  sive 

idearum  sit  solum  per  modum  directionis  cu-  purus  actus  per  essentiam^  quem  nos  per  mo- 

jusdam,  eo  modo,  quo  scientiapractica,  vel  ars^  vum  eliciti  intelligimus,  et  ideo  etiam  sic  no- 

solet  dirigere  potentiam  motivam,  seu  executi-  minamus. 

vam,  vel  etiamsit  per  influxum  ad  extra  physi-  3.  Objectum  divince  vohmtatis  esse  ipsammet 

cum,acperse,tractaviindisp.30Metaphysic8e_,  essentiam  divinam.  —  Secundo  estcertum^  pri- 

sect.  ult.,  et  infra,  cap.  3,  tractando  de  omni-  marium  objectum  hujus  voluntatis  divinee  esse 

potentia  aliquid  attingam.  ipsammet  essentiam  divinam  cui  objecto  ne- 

cessario  ac  naturaliter  illa  voluntas  coujuugi- 

CAPUT  VI.  tur  per  amorem.  Hoc  tam  est  evidens,  ut  D. 

Thomas,  dicta  qusest.  19,  de  hac  veritate  quees- 

DE  DiviNA  VOLUNTATE.  tionem  non  moverit.  Nam  si  in  Deo  est  spiri- 

tualis  appetitus,  ac   vitalis,  necesse    est,   ut 

1 .  In  Deo  esse  veram  et  perfectissimam  vo-  primo,  ac  per  se  feratur  in  ipsam  Dei  boni- 

Imitatem. — Omnia  fere,  cjuae  de  lioc  attributo  tatem.  Duobus  autem   modis  intelligi  potest 

clici  possunt,  in  Metaphysica,  disp.  30,  sect.  6,  ferri   primo   in   suam    bonitatem  ,  vel   quia 

etin  aliisopusculisnostristractata  sunt,  etideo  primarius   actus  voluntatis   est  dilectio   sui, 

brevissime  illud  expediemus,  attingendo  totius  vel  quia  in  omni  actu  diligendi,  quem  habet, 

doctrinaj  capita,  veramque  resolutionem,   et  magis,  quam  alia  diligit.   Et  uterque  seusus 

designando  loca,  in  quibus  fuse  tracta  sunt.  e.st  ,    sed   de   hoc  secundo  postea  dicemus , 

'^rimo  ergo  supponimus,  esse  in  Deo  veram  et  nunc   in  priori  loquimur.  Et  sic  probatur, 

jerfectissimam  voluntatem,  seu  potius  verum  quia  primum  bonum  divinse  voluntati  obla- 

et  perfcctissimum  velle.  Hoc  de  fide  certum  tum  est  propria  bonitas,  quse  etiam  est  summa 

est,  tota  enim  Scriptura  clamat,  Deum  facere  et  maxime  amabilis  propter  scipsam,  est  etiam 

quffi  vult,  et  in  vohuitate  ejus  omnia  esse  posita,  maxime  propria,  ergo  est  primaiium  objectum 

et  alia  similia.  Rationes  etiam  satis  notse  sunt,  voluntatis  divinse. 

quas  in  citato  loco  adduxi,  et  nunc  hsec  suffi-  4.  Uude  facile  patet  altera  pars  de  necessi- 

ciat,  quia  voluntas  est  perfectio  simpliciter,  tate  illius  amoris,  prout  terminatur  ad  Deum, 

luide  non  potcst  deesse  Deo.  Item  quia  voluu-  quamD.  Thomas,  d.  qusest.  19,  art.  3,absoIu- 

tas  est  perfectio  sequens  intellectum;  qua  ra-  ta^n  necessitatem  vocat.  Addit  vero,  ita  Deum 

tione  utitur  D.  Thomas,  1  part.,  cpisost.   19,  ex  necessitate  velle  suam  bonitatem,  sicut  vo- 

art.  1.  Et  radicem  ejus  declarat  ex  alio  prin-  luntas  nostra  ex  uecessitate  vult  beatitudinem, 

cipio,   quod  appetitus  itse  sequitur    formam  ex  qua  similitudinc  videtur  taiitum   inferri 

apprehensam,  sicut  appetitus  innatus  scipiitur  necessitas,  quoad  specificationom :  unde  Caje- 

formam  naturalem .  Quod  principium  generale  tanus  fateri  vidctur,  ex  vi  illius  rationis  uon 


CAP.  VI.  DE  VOLUNTATE  DIVINA.  215 

aliud  probari,  qnod  ctiam  scntit  Ferrarius  1,  solum  uoccssarium,  sed  ctiam  naturalemdicen- 

coutra  Gcutes,    oap.   81,  scd  cum  vcrum  sit,  dum  cssc,  qiiia  est  maxime  couuaturalis  Deo  et 

ctiam([uoadcxcrcitiumDcumucccssarioauiare  quasi  ex  impctu  natura',  ejus.  Nam  iu  citato 

scipsum,  nou  cst,  cur  ncgemus,  D.  Thomam  loco  Mctaphysicai  ostcndi  cssc  in  Dco  non  so- 

de  illa   fuisse  locutum.   Maxime  cum    illam  lum  vitalem  appetitum,  sed  etiam  inuatum, 

vocat  necessitatem  alsoliitam,  qualis  profccto  quem  pondus  naturai  vocant.  Ex  illo  ergo  na- 

non  est  sola  uccessitas  quoad  specificatioucm.  turaU  poudcrc  iutclligimus  sc  ipsum  amare 


Item  iufra,  articulo  decimo,  exdictis  iu  articulo 
tertio,  infert  iu  Dco,  nou  essc  libcrtatcm  supra 
amorem  sui,  quia  ex  nccessitate  se  amat,  qua3 
non  essct  bona  illatio,  nisi  necessitas  illa  esset 
quoad  cxercitium,  quia  sola  neccssitas  quoad 
spccificationcm,  nou  exchidit  lihertatcm.  De- 


cum  prie(Ucta  neccssitatc,  ct  idco  amor  iUc 
recte  dicitur  naturaUs  Deo. 

7.  Divinam  zoluntatem  umm  vel  duos  actus 
liabere  circa  De%im.  —  Uude  etiam  obiter  intcl- 
Ugi  potcst  vohuitatem  divinam  uuicum  tantum 
actum  secundum  rcm,  ct  ad  summum  duos  ra- 
nique  ratio  D.  Thomai  hoc  proljat,  si  commode  tione  distiuctos,  posse  habcrc  circa  ipsummet 
inclucatur.  Deum,  ut  propter  se  ipsum  dilcctum,  tanquam 

5.  Explicatiir  qiioddamprincipium.  —  Nam  summum  bouum  suum.  Quod  enim  iUe  actus 
iUud  priucipium  omnis  potentia  hahet  necessa-  in  rc  uuus  tantum  sit,  satis  clarum  est  ex  di- 
riam  hahitudinem  ad proprium  et principale  oh-  vina  simplicitatc,  sicut  in  universum  dicemus 
jectim  suum,  iuteUigendum  est  indeUnitive  seu    de  omnibus  actiljus  iUius  vohmtatis.  Quod  vero 

secundum  rationem  tantum  possit  esse  duplex, 
sumitur  ex  divo  Thoma,  1 .  p. ,  q.  20,  a.  i .  Nam 
imprimis  actus  iUe  est  perfectissimus  amor, 
quia  pcr  iUum  viUt  Deus  sibi  perfectissimum 
bonum.  Amarc  autcm  est  veUc  bonum  aUcui, 
teste  Aristotcle  2,  Rhctoric.  cap.  4,  et  amor  de 
se  abstraliit  a  respectu  ad  futurum  vel  praesens, 
scd  absohite  fcrtur  in  bonum.  Hanc  crgo  ra- 
tionem  habet  iUud  veUe  divinum  circa  se  ip- 
sum,  cpiia  dicit  perfectionem  sine  uUa  imper- 
fectione.  Ex  hoc  autcm  amorc  sequi  solet  gau- 


abstracte  ct  cum  proportione.  Nam  potentia 
quae  non  conjuugitur  objecto  per  sc  ipsam,  sed 
per  actum,  habet  ad  iUud  neccssariam  habitu- 
clincm  iucUnatiouis,  actum  vcrotunc  sohun 
nccessario  habet,  quaudo  haljct  pncscus  objcc- 
tum  ita  proprium,  ut  nihil  iu  iUo  apparcat  quod 
possit  potentiam  rctardare.  Divina  autem  vo- 
hintas  per  sc  ipsam  respicit  immcdiate  objec- 
tum  suum,  quod  est,  rcspicit  iUud  per  modum 
actus  potius  quam  pcr  modum  potcntia; :  ct  ha- 
bet  bbjectum  suum  semper  prsesentissimum,  et 
iu  iUo  apparet  summa  ratio  boni  sine  uUa  ra-    dium,  quando  bonum  amatum  possidetur,  et 


tione  mali,  quse  vohmtatem  iUam  retardare 
possit,  ergo.  Unde  cum  divus  Thomas  compa- 
rat  iUam  necessitatem  cum  necessitate  uostrse 
vohmtatis  ad  volendam  beatitudinem,  non  est 
necessarium  intcUigi  de  beatitudine  in  com- 


ideo  etiam  habct  iUe  amor  divinus  rationem 
summi  gaudii  de  propriis  et  inamissibiUbus 
bonis.  Pra3ter  has  autem  duas  rationes  nuUee 
aUee  in  eo  possunt  considerari,  quia  non  potest 
esse  dcsiderium  vcl  spcs,  cum  non  possit  aUqua 


muni,  vcl  prout  iu  hac  vita  cognoscitur,  sed  ex  parte  carere  bonitate  sua  intrinseca,  quam 

abstracte.  Nam  vohmtas  nostra  ex  se  habet  ta-  solam  nccessario  amat  per  hxmc  amorem,  de- 

lem  ac  tam  ueccssariam  hal)itudinem  ad  beati-  siderium  autem,  et  spes  cst  sohim  dc  bono  non 

tudiucm,  ut.si  in  sc  ipsa  videatur  beatitudo  ob-  habito.  Nec  actus  iUe  potest  esse  intentio,  vel 

jectiva,  necessario  quoad  exercitium  iUam  veUt.  aUquis  ex  actibus  qui  ad  iUam  conscquuntur, 

Denique  eo  ipso  quod  voluntas  Dei  non  est  aUud  ut  sunt  electio  et  simUes,  quia  non  est  tale  bo- 

quam  ipsum  veUe,  optime  conchuUtur  ilhid  num  iUud  ut  pcr  media  comparandum  sit,  sed 

veUc  essc  omnino  necessarium  ct  immutabile,  necessario  ac  naturaUtcr  inest.  Actus  autcm 


atquc  adeo  cssc  uccessarium  quoad  exercitium. 
Et  inde  uUcrius  conchiditm^  cadem  necessitate 
terminari  ad  objcctum  primarium  suum.  Quia 
non  potest  actus  esse  sine  actuaU  objecto,  nec 
potcst  habcre  aUquod  objcctum  magis  iuti- 
mum,  vel  prius  quam  primarium,  quod  est  pro- 
pria  bonitas. 

6.  Hic  vero  occurrcbat  nonnuUa  qusestio  cum 


qui  vcrsantur  circa  mahim,  co  ipso  non  ver- 
santur  circa  Dcum  ut  objectum  proximum,  et 
ideo  nuUa  ratio  taUum  actuum  in  iUo  veUe  Di- 
vino,  prout  cst  de  Deo  ipso,  considerari  potest, 
habet  crgo  iUam  dupUcem  ratiouem  tantum. 
8.  Voluntatem  divinam  non  solmn  circa  Deum, 
sedetiam  circa  alia  versari. — Tertio  dicendum 
estvohmtatemdivinam,nonsohimcircaDcum, 


Scoto  de  necessitate  ilUus  amoris,  sed  iUam  trac-  sed  ctiam  circa  aUa  versari  posse,  saUem  ut  ob- 
tabimus  commodius  iufi-a,  Ubro  septimo  de  Tri-  jectum  secundarium .  Gonchisio  est  certa  de  fide, 
nitate.  Ubi  etiam  dicemus  amorem  iUum  non     nam  Scriptura  frequentissime  loquitur  de  hac 


216  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

Dei  volimtate  circa  creaturas,  Sapient.  11 :  Quo-  habet  Deus,  sive  illas  ordinet  ad  existendum, 

moclo  fosset  aliquidfermanere,nisitutioluissesl  sive  non.  Hoc  vero  dubium  tractavi  in  dicta 

Matth.  26 :  Non  sicut  ego  tiolo,  sed  sicut  tu.  A  sect.  16,  a  num.  37,  et  infra,  lib.  11  de  Trini- 

posteriori  etiam  patet,  quia  operatur  Deus  per  tate,  tractando  de  processione  Spiritus  sancti, 

suam  vohmtatem,  omnia  enim  qucecumque  vo-  necessarioahquideritdehocpunctodicendum. 

hdt  fecit,  ergo  vult  ea  quse  facit.  Item  vidit  illa  Quamobrem  duo  hic  breviter  dico :  unum  est, 

esse  bona  et  amabiha,  ergo  potcst  ita  vehe.  si  Deus  habet  talem  actum,  iUum  esse  debere 

Quai  rationes  evidenter  conchidunt  divinam  absolute  necessarium ;  quia  non  potest  intehigi 

vohnitatem  versari  circa  res  creatas,  quatenus  actus  hber  in  vohmtate  divina,  nisi  quatenus 

in  se  ipsis  habent  proprium  esse,  propriamque  per  illud  ahquid  facit,  vel  vult  in  objecto  quod 

entitatem  actualem.  Itaque  non  vult  illas  se-  absque  tali  voluntate  Dei  non  esset,  sed  circa 

cundum  iUud  sohim  increatum  et  eminens,  creaturas  possibiles,  ut  sic,  niliil  tale  intelligi 

quod  in  ipso  Deo  liabent,  nam  iUud  non  esset  potest,  nam  priusquam  intelligantur  ullo  modo 

velle  creaturas,  sed  seipsum  tantum.  Vult  ergo  vohtse  a  Deo,  sunt  possibiles,  et  ex  vi  affectus 

ut  fiant  et  sint,  et  hoc  est  veUe  iUas  in  proprio  qui  circa  illas,  ut  sic,  tantum  versatur,  nihil 

csse  iUarum,  illud  enim  vult  quod  facit,  facit  iUis  confertur  nec  ordinatur  ad  aliquid  ad  quod 

autem  creaturas  in  proprio  esse  illarum.  ex  se  non  habeant  necessariam  liabitudinem: 

9.  Et  in  hoc  sensu  ait  D.  Thomas,  1.  part. ,  ergo  nulhis  actus  liber  vohmtatis  Dei  potest 
qusest.  20,  art.  2 :  Deum  amare  omnia  existen-  circa  iUas,  ut  sic  versari.  Si  ergo  Deus  talem 
tia,namomniaexistentiainquantiimsunt,hona  actum  habet,  iUe  necessarius  erit.  Unde  addo 
sunt,  et  voluntas  Dei  est  causa  botiitatis  in  reius.  secundo,  Deum  nuUum  actum  voluntatis  ha- 
Amat  ergo  Deus  in  his  rebus  ipsam  bonitatem  bere  circa  creaturas,  nisi  conjunctse  sint  cum 
creatam.  Sic  ait  Pauhis  1,  ad  Tliess.  4 :  Hcec  est  amore  sui,  suseque  omnipotentise,  quia  Deus 
mluntas  Dei,  sanctificatio  vestra.  Quse  sancti-  extra  se  nihil  amat  ex  necessitatc  quocumque 
ficatio  creatum  quid  est,  et  Joan.  3 :  Sic  Deus  amore.  Et  in  hoc  potest  intelligi  aliqua  difie- 
dilexit  mundum  utfilium  suum  unigenitum  da-  rentia  inter  scientiam  et  amorem,  ut  in  dicto 
ret.  Addit  autem  D.  Thomas,  dicta  qusest.  19,  libro  undecimo  de  Trinitate  amplius  explicabo. 
art.  2:  Deumvelle  alia  a  se  quatenus  vult  se  11.  SecundumduMum. — Secundum  dubium 
commtmicare  aliis  secundiim  quod  possibile  est.  est  an  Deus  hbere  vel  necessario  velit  creaturas, 
In  quo  verbo  hserent  expositores,  sed  sensus  est  quod  tractatD.  Thomas,  dicta  queest.  19,  art.  3, 
clarus.  Non  enim  significat  D.  Thomas  veUe  et  in  Summa  respondet  non  velle  illas  necessa- 
Deum  se  communicare  omni  modo  possibili,  rio  necessitateabsoluta,  sedlibere.  VeUe  autem 
sed  veUe  se  communicare  secundum  aliquem  iUas  necessario  ex  .suppositione,  non  sohim  eo 
modum  possibilem.  Nam  communicare  totum  modo  quo  omne  quod  est,  quando  est,  necesse 
suum  esse  alteri  extra  se  non  vuU,  nec  veUe  po-  est  esse,  sed  etiam  necessitate  immutabihtatis, 
test,  quia  non  est  modus  communicationis  pos-  quia  quod  semel  vult,  semper  necessario  vult, 
sibihs.  et  quod  ab  seterno  nou  voluit  semper  ac  neces- 

1 0.  Varice  qucestiones  occurrunt. — Hic  vero  sario  non  vult  in  sensu  composito,  ut  aiunt.  Quge 
statim  occurrimt  qusestiones  graves,  prima  an  resohitio  certam  in  fide  doctrinam  continet. 
vohmtas  Dei  non  sohim  versetur  circa  creatu-  Nam  libertatem  Dei  docet  Scriptura,  cum  tri- 
ras  existentes,  vel  futuras  in  ahqua  differentia  buitDeo  electionem.  AdRom.  9:  Ft  propositum 
temporis,  sed  etiam  cuxa  possibiles.  Ubi  non  juxta  beneplacitum  suum  et  gratiam,  ad  Rom. 
est  dubium  de  creaturis  secundum  esse  illud  8,  et  passim  in  Epistohs  Petri  et  Psalmis.  Item 
eminentiale,vel  ideale  quod  habent  in  Deo,quia  sententia  illa  Pauli  ad  Eph.  1  :  Qni  operatur 
ut  sic,  creaturee  non  sunt,  sed  creatrix  essentia.  omnia  secundum  consilium  voluntatis  .s?^(2?,aperte 
Et  ideo  necessario  diliguntur  diligendo  ipsam  probat  libertatem  Dei,  ut  in  Relectione  circa 
Dei  essentiam :  sed  dubium  est  de  creaturis  se-  illum  locum  late  ostendimus.  Item  oratiouum 
cundum  illud  esse  proprium  possibile,  quod  necessitas  libertatem  Dei  clare  supponit,  undc 
objective  habent  in  divina  scientia  simplicis  merito  dixit  Sapiens  Eccl.  39 :  Justus  cor  suum 
inteUigentiee,  preescindendo  ab  omni  ordine  ad  tradit  ad  vigilandmn  diluculo  ad  Dominmn,  qui 
actualem  existentiam  aliquando  futuram.  Ita,  fecit  illum,  et  in  conspectu  Domini  deprecabitur. 
ut  sicut  intelligimus  in  Deo  scientiam  quamdam  Et  subjungit :  Si  enim  Dominus  magnus  volue- 
simplicis  intelhgentise  distinctam  ratione  a  rit,  spiritu  inteUigentia'  replebit  ilhm^etc.  ,ibi 
scicutiavisiouis,  itaetiam  inteUigamus  amorcm  conditionalis  iUa  libertatem  Dei  aperte  ostendit. 
queradam  simplicem  rerum  possibihum,  quem  Est  autem  Ule  loquendi  modus  frcquentissimus 


CAP.  VII.  DE  ACTIBUS 
in  Soriptiira.  Ratio  aiitcm  hujns  veritatis  cst, 
qiiia  boiiiim  crcatiim  iiou  cst  Dco  ncccssarium, 
ut  latius  in  Mctaphysica  dcmonstratum  cst.  Im- 
mutabihtas  vcro  Dci  supra  hbro  primo  cst  pro- 
bata. 

12.  Hinc  vcro  nascuntur  gravissimaj  diffi- 
cultatcs.  Quomodo  hoec  duo  conjungi  possint? 
Quid  addat  actus  scu  detcrminatio  libera  actui 
neccssario  divina?.  vohmtatis?  Quomodo  intel- 
hgi  possit  quasi  novus  actus  immanens  sinc 
additione  reah?  Vel  si  nihil  addit  tahs  actus, 
cur  dcnuo  non  possit  csse,  vcl  non  cssc  absque 
mutabilitatc  ?  Scd  hajc  omnia  late  a  nobis  trac- 
tata  sunt  in  dicta  disp.  30  Metapliysicge,  sect.  9, 
quibus  uihil  hic  addendum  occurrit.  Item  trac- 
tari  hic  posset,  an  divina  vohmtas  sit  hbcra  in 
actibus  circa  crcaturas,  uon  solum  quoad  cxer- 
citium,  sed  etiam  quoad  spccificationcm.  Item 
an  poesit  in  iUa  vohmtate  esse  necessitas^  non 
tantum  immutabihtatis^  sed  etiam  alterius  sup- 
positionis.  Sed  prior  ex  his  quaestionibus  in 
dicta  Relectione  l,  disput.  2,  sect.  1,  posterior 
vcro  in  scct.  2  late  tractata^  sunt,  et  ideo  circa 
divinam  hbcrtatem  mihi  hoc  loco  nihil  dicen- 
dum  superest. 

CAPUT  VII. 

DE   ACTIBUS  DIVIN^  VOLUNTATIS  CIRCA   OBJECTA 
CREATA. 

1.  In  wlmtate  nostra  triplex  ordo  actuum 
invenitur. — Quamvis  supponamus  in  re  tautum 
esse  unicum  et  simphcissimum  actum  divinse 
vohmtatis,  ut  supra  generahter  probatum  est; 
uihilominus  inteUigendum  est  in  iUo  actu  uuice 
contineri  rationem  formalem  phirium  actuum 
nostree  vohmtatis,  quos  propterea  nos  secun- 
dum  rationem  iu  diviua  distinguimus,  ut  mo- 
dum  volendi  Dei  concipere  ct  exphcare  possi- 
mus,  et  ideo  hi  actus  breviter  a  uobis  recen- 
seudi  sunt,  simulque  cxponemus  csetera  quse 
de  diviua  vohiutate  desiderari  possuut :  igitur 
in  nostra  voluntate  triplicem  ordinem  actuum 
iuteUigimus.  Unus  est  secundum  eum  ordiuem 
quo  animi  passiones  uumerantur,  quatenus  iu 
voluntatcspiritualitcr  esse  possuut,  sechisa  per- 
turbatiouc  passionum.  Alius  secundum  ordi- 
nem  actuum  qui  iu  humaua  actionc,  consul- 
tatione  et  dcliberatioue  iuterveniunt,  ut  in- 
tentio,  electio,  etc.  Tertius  ordo  actuum  potest 
numerari  per  varias  virtutes  voluntatis,  ut  jus- 
titise,  misericordise ,  hberahtatis,  charitatis. 
Omncs  ergo  hujus  ordinis  actus  possuut  divinae 
voluntati  attribui  sechisis  imperfectionibus,  et 
ideo  breviter  explicaudi  sunt. 


VOLUNTATIS  DIVIN^.  217 

2.  Actusprimi  ordinis. — Omncs  inveniuntur 
in  Deo,  excepta  tristitia. — lu  priori  crgo  ordine 
undecim  actus  numeravit  divus  Thomas  1 ,  2, 
quaist.  23  et  25,  qui  sunt,  amor,  desiderium, 
delectatio,  quibus  opponuutur  odium,  fuga  et 
tristitia,  ethi  dicuntur  passiones  concupiscibi- 
les,  ahi  dicuntur  irascibilcs,  ut  .spes,  desperatio, 
audacia,  timor  ct  ira.  Ex  prioribus  ergo  sex 
actibus  qui  ad  coucupiscibilem  pertineut,  om- 
nes  (excepta  tristitia)  po.ssunt  diviuffi  voluntati 
tribui,  cum  proprietate  et  sine  metaphora.  De 
amore  res  certa  cst,  et  late  tractat  D.  Tliomas, 
1.  part.,  quffi.st.  20,  pcr  totam,  et  constat  ex 
Scriptura:  Diligit  omnia  quce  sunt,  Sap.  11,  et- 
Sic  Deus  dilexit  mundum,  etc.  Et  patet,  nam 
de  ratione  amoris  solum  est  veUe  bouum  ali- 
cui,  ut  supra  dictum  est,  Deus  autem  vult  bo- 
num  creaturis,  ut  per  se  constat,  et  iu  hoc  af- 
fectu  nuUa  per  se  imperfectio  miscetur,  uam 
si  innobis  habet  multas,  ut  revera  habet,  est  ex 
uobis,  uon  ex  ratione  ipsius  amoris. 

3.  Dubium. — Resolutio. — Solet  autem  amor 
in  amorem  concupiscentiee  ct  bcncvolentiae  seu 
amicitiee  distingui.  Unde  quoeri  jDotest,  an  uter- 
que  habeatlocum  in  Deo.  Cum  quo  dubio  aliud 
conjunctum  est,  scilicet,  an  tota  ratio  amaudi 
creaturas  sit  ipsa  bonitas  increata  Dci,  vel  etiam 
bonitas  in  ipsis  creaturis  inveuta.  Sed  haec  suf- 
ficienter  a  nobis  tractata  sunt  iu  dicta  Relect.  1, 
disp.  1,  sect.  2,  num.  15  ct  seqq.  Vera  enim 
rcsolutio  est,  omnia  quidem  velle  Deum  prop- 
ter  suam  bonitatem ,  tanquam  propter  ulti- 
mum  fmem  et  primam  rationem  volendi  om- 
uia.  Perhoctamen  nou  cxchidi,  quiu  ad  volen- 
dum,  iu  rebus  ipsis  attcudat  earum  bouitatem 
majorem  vel  minorem,  nam  ex  illa  oritur  etiam 
major  vel  minor  decentia  operandi  seu  volendi, 
etiam  propter  bonitatem  suam.  Idque  quod 
Deus  omnia  propter  se  operetur,  nihil  obstat, 
quo  minus  rationales  creaturas  vero  amore  be- 
nevolentiee  et  amicitise  prosequatur.  Quia  iUse 
sunt  capaces  talis  amoris,  et  divinam  bonita- 
tem  decet  ita  illas  amare.  Item  quia  non  prop- 
ter  suam  utilitatem  vel  commoditatem  illas 
amat,  sed  propter  bonum  ipsarum.  Quod  autem 
hoc  bonum  illarum  ad  Dei  gloriam,  ut  ad  fi- 
nem  ultimum  ab  ipso  etiam  Deo  ordiuetur,  uon 
est  contra  rationcm  amicitise,  quia  hsec  non 
excludit  debitum  ordiuem  ad  Deum,  seu  ad  ulti- 
mum  fmem.  Ceeteras  vero  creaturas  inferiores 
amat  Deus  amore  concupiscentise,  quia  omues 
illas  vult  propter  commodum  et  utilitatem  ra- 
tioualium  creaturarum,  uec  irrationalia  majo- 
ris  amoris  capacia  sunt.  Ut  constat  ex  Aristo- 
tele  8,  Ethicor.  cap.  2,  S.  Thomse,  1  part., 


218  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

qusest.  20,  art.  2,  ad  3,   \,  contra  Gentes,  docuit  D.  Thomas,  1  part. ,  queest.  10,  art,  2 

cap.  19.  ad  4.  Ubi  etiam  sentit  cum  proprietate  esse 

4.  G-av.dium  proprium  esse  in  Beo  de  lonis  intelligendas Scripturas quffi  dicunt  Deum  odio 
creaturarum.  —  Hinc  constat  intelligi  posse  ac  liabere  impium  et  impietatem  ejus,  et  odisse 
debere  in  voluntate  divina  rerum  ac  proprium  omnes  qui  operantur  iniquitates.  Nam  forma- 
gaudium  de  bonis  creaturarum,  et  prsesertim  liter  intellectoe  de  odio  peccati  et  peccatoris,  ut 
rationalium,  et  maxime  de  illo  bono  quod  ad  peccator  est,  propriissime  intelligendse  simt, 
salutem  earum  spectat.  Nam  gaudium  con^ita-  quia  licet  natura  et  forma  hominis  non  disph- 
tur  amorem  quando  bonum  est  prsesens  seu  ceat  Deo,  secundum  id  quod  ab  ipso  habet,  ta- 
possidetur,  et  in  ratione  suanullam  imperfec-  men  di.sphcet  pcccator  ratione  peccati  quod  a 
tionem  inchidit.  Unde  etiam  Scriptura  hunc  se  habet.  Et  sicut  gratia  facit  placere  Deo  per- 
affectum  Deo  tribuit,  quee  cum  proprietate  po-  sonam  pecuhari  quodam  modo,  ita  etiam  pec- 
test  intehigi.  Et  eadem  ratione,  quando  con-  catum  facit,  ut  persona  ipsa  cui  inest,  Deo  dis- 
tingit  personam  a  Deo  dilectam,  non  habere  phceat :  hac  ergo  ratione  iUam  odio  habet  et 
bonum  ilhid  quod  Dcus  iUi  vult,  etiam  potest  illi  mahim  infert,  ergo  odio  iUam habet,  saltem 
Deus  habere  desiderium  tahs  boni.  Nam  (ut  ut  peccator  e.st.  An  vero  hoc  satis  sit  ad  ratio- 
supra  dixi)  circa  se  non  potest  habere  talem  nemodii  inimicitiserespectupersonffisimphci- 
actum,  quia  non  potest  ipse  nou  habere  omnia  ter  sumptae,  qusestio  est  de  nomine.  Tamen  in 
sua  bona,  tamen  respectu  alterius  potest  ha-  hominibus  certe  non  ita  loquimm',  nam  judex 
bere  ilhim,  quia  aUer  potest  carere  eis  bonis  qui  punit  malefactorem,  non  dicitur  proprie 
quffi  iUi  Deus  vult,  et  tahs  videtur  esse  vohm-  illum  odisse  simpliciter,  preesertim  odio  inimi- 
tas,  qua  Beiis  viiU  omnes  Jiomines  sahos  fieri,  1  citise,  ergo  nec  de  Deo  ita  loquendum  est.  Sed 
Timoth.  2 ,  ut  exponit  Chrysostomus  ,  ho-  hoc  ad  prsesens  non  refert,  satis  enim  est,  ex 
mil.  1,  ad  Ephes.  Et  latius  notavimus,  dicta  dictis  constare,  inveniri  posse  in  voluntate  di- 
Reject.  1,  disp.  1,  sect.  2,  num.  8  et  sequenti-  vina  odium  circa  objectum  proportionatum. 
bus.  Neque  in  hoc  actu  includitur  ahqua  im-  6.  InBeo  esse  fugam  mali.  —  Et  hinc  etiarn 
perfectio,  ut  mox  explicabimus  in  actu  spci.  constat  esse  posse  in  vohmtate  divina  fugam 

5.  Bubium. —  Prima  opinio. —  De  actu  odii  maU,  odio  proportionato  et  per  modum  desi- 
est  nonnuUa  disceptatio  inter  theologos.  Nam  derii,  ut  malum  destruatur  et  non  fiat.  Nam 
divus  Thomas  1,  contra  Gentes,  cap.  96,  simph-  hic  etiam  affectus  imperfectionem  non  involvit. 
citer  negat  Deum  ahquid  odio  habere,  quod  Secus  vero  est  de  tristitia,  nam  haec  est  de  malo 
sequuntur  Ferrarius  ibi,  et  Capreohis  in  1,  preesenti,  quod  in  Deo  esse  non  potest.  Dices, 
dist.  45,  qusest.  1 .  esse  potest  in  amicis  ejus  et  tristitia  esse  potest 

/Secunda  opinio. —  Vera  resohdio. — Ahi  vero  de  malo  amici.  Respondeo,  si  sit  mahim  poense, 

oppositum  docent,  quorum  sententia  mihi  ma-  uon  est  in  amico  Dei  sine  vohmtate  Dei,   et 

gis  probatur.  Existimo  tamcn  divum  Thomam  ideo  non  potest  contristare  Deum,  quia  tristitia 

solum  locutum  fuisse  de  odio  personarum,  aut  est  de  his,  quse  nobis  nolentibus  accidunt.  Eo 

rerum  existentium,  ut  tales  sunt,  juxta  iUud  vel  maxime,  quod  tale  malum  in  Dei  amico 

quod  ibidem  adducit  ex  Sapient.  11:  Biligis  non  est  simpliciter  mahim,  sed  phis  potest  boni 

omnia  quce  sunt,  et  nihil  odisti  eoruni  quoe  fe-  afferre,  quam  mah.  Si  vero  sit  mahim  culpse, 

cisti.  Itaque  iUa  quse  DEUS  facit,  non  odit,  pec-  dissolvit  amicitiam,  et  ideo  jam  non  est  malum 

catum  autem  non  facit  neque  facere  aut  velle  amici,  nec  potest  eo  titulo  contristare  Deum. 

potest,  et  ideo  potest  illud  odisse,  et  revera  odit.  Si  vero  sit  leve  mahim,  non  est,  quod  contris- 

Quod  enim  peccatum  non  sitsubstantia,  sed  ac-  tet  Deum,  qui  facile  potest  iUud  mederi. 

cidens,  vel  per  modum  accidentis  seu  actus,  7.   Objectio.  —  Dices,  ipsum  peccatum  est 

parum  refert  ad  rationem  odh.  Quia  etiam  ac-  injuria  Dei,  ac  proinde  malum  Dei,  licet  ex- 

cidentia  odio  habentur,  nos  enim  odimus  segri-  trinsecum,  quod  sufficiens  est  ad  contristan- 

tudinem  et  ipsum  peccatum.  Denique  illud  odio  dum.  Respondeo,  hoc  habere  locum  in  homine, 

habetur  quod  secvmdum  se  ita  displicet,  ut  il-  qui  indiget  his  bonis  extrinsecis,  quil)us  htec 

hus  destructio  appetatur,  sed  vohmtati  divinse  mala  extrinseca  repugnant,  vel  iUa  bona  phis 

maxime  disphcet  peccatum  ratione  suse  mali-  sestimat  et  amat  quam  debeat :  Deus  autem  non 

tiai,  ob  quam  iUud  destrui  cupit,  ergo  cst  in  indiget  his  bonis  extrinsecis,  honore,  scUicet 

DEO  verum  ac  proprimn  odium  peccati.  Et  gloria,  ct  obedientia  homhiis :  ncquc  iUa  vult 

consequenter  e.st  etiam  odium  pcccatoris,  non  propter  suum  commodum,  scd  sohun,  quia  ita 

ut  homo  cst,  sed  ut  peccator  est,  ut  satis  aperte  decet :  et  ideo,  hcet  nou  fiaut,  vel  hcet  coutraria 


CAP.  Vll.  I)E  ACTIBUS  VOLUNTATIS  DIVIN.4^.                                             219 

mala  fiaut,  non  dolet,  neque  tristatur.  Maxi-  divina  voluntas  circa  bona  et  mala  creata  ver- 

me,  quia  licet  sint  aliquo  niodo  contra  volun-  setur.  Nam  bona  per  se  loquendo  amat,  sub 

tatem  ejus,  non  sunt  simpliciter  ipsi  involun-  amore  comprebendendo  omnes  affcctus,  qui- 

taria,  ut  in  dicta  Relectione  declaravi,  tristitia  bus  vobmtas  prosequitur  bonum  appetendo 

autem  non  est,  nisi  ul)i  est  proprium  invobui-  ilbid,  vel  complacendo  in  illo  absque  idla  im- 

tarium.  Deinde,  ipsamettristitia  mabun  quod-  perfectione  ,   quod  satis  constat  ex  omnibus 

dam  est,  Deus  autcm  incapax  est  omnis  maU.  dictis.  Dico  autem  per  se,  quia  quantum  est  ex 

Unde  non  sobim  Deus,  verum  etiam  beati  tris-  se,  et  ex  vi  bonitatis  suae,  ita  dibgit  bonum  a 

tari  non  possunt,  nec  de  internis  maUs  pro-  se  creatum,  ut  nulbim  mabim  ei  vebt.  Sic  enim 

priis,  quia  ea  pati  non  possunt,  nec  de  extrin-  de  illo  scriptum  cst.  Diligis  omyiia  quce  sunt 

secis  injuriis,  vel  infamiis,  quia  non  sunt  vera  et  nihil  odisti  corum  qu(e  fccisti.  At  vero  mala 

eorum  mala,  et  pro  nibilo  ea  ffistimant,  nec  quffidam  snnt  poniffi,  aba  culpa,  sub  priori- 

de  divinis  offeusis,  nec  de  maUs  amicorum,  busque  naturales  defectus  et  corruptiones  com- 

quos  sicut  se  dibgunt,  quia  non  sunt  capaces  preben(bmus.  Illa  ergo  mala  interdum  vult 

abcujus  maU ,  vel  incommodi ,   multo  ergo  Deus  non  sobim  permittendo,  sed  etiam  agen- 

abiori  modo  DEUS  est  incapax  tabum  effec-  do,  unde  et  creare  malum  dicitur  Isai.  -43.  Imo 

tuum.  Quoties  ergo  Scriptm-a  kxpiitur  de  do-  qX  facerc  omne  malum  quod  est  iii  civitate ,  h.mos 

lore ,  aut  poenitudine  DEI ,  metapborica  est  3.  Nibilominus  tamen,  quia  non  vult  boc  ma- 

locutio,  ad  ostendendum  quantum  dispbceant  lum  propter  ipsum,  sed  propter  rationem  ali- 

DEO  abqua  mala.  Abud  vero  est  dispbcere,  quam  boni  majorem,  vel  magis  universalem, 

abud  dolere,  in  proprietate  locutionis,  ut  in  dicitiu"  lioec  mala  non  per  se  velle,  sed  quasi 

quarto  tomo  de  Pcenitentia  latius  diximus.  per  accidens,  non  quia  illa  revera  non  vebt 

8.  Actus  pertinentes  ad  partem  irascibilem  directe  et  in  se,  sed  quia  sobim  illa  vult,  ut 
nonesse  in  Deo. — Ex  bis  facile  est  de  actibus  necessario  consequantur  ex  abis  bonis,  vel 
pertinentibus  ad  partem  irascibilem  judicium  quasi  coactus  ex  aba  ratione  boni.  Sicut  in 
ferre,  non  est  enim  necessarium  per  singulos  pbilosopbia  dicuntur  agentia  naturaUa  non  per 
discurrere.  Nam  quatuor  ex  iUis  claram  invol-  se,  sed  per  accidens  corrumpere  aUquid,  nul- 
vunt  imperfectionem  in  persoua  babeute  iUos.  himque  agens  intendens  ad  mabun  operari. 
Nam  spes  (juxta  muUorum  sententiam)  dicit  10.  Ohjectio.  —  Responsum.  —  Dices,  multas 
tendentiam  in  bonum  absens  difficile  ad  con-  res  possibiles  vokiit  Deus  nunquam  esse,  quod 
sequendum,  Deo  autem  niliil  est  difficile,  si  est  maximum  eorum  malum  et  sine  intuitu 
velit.  Vel  spes  dicit  tendentiam  ad  bonum  boni,  sed  solum^  quia  nobiit  creare  iUas,  ergo 
consequendum  virtute  aUerius,  nam  quod  quis  eodem  modo  circa  res,  quas  creavit ,  potest, 
babet  in  manu  sua  et  voluntate,  nou  sperat,  velle  naturaUbus  bonis  illas  privare,  vel  mala 
ergo  nec  Deus  sperat.  Et  eadem  ratione  non  naturalia  eis  inferre,  solum  quia  vult  absque 
habct  locum  in  Deo  dcsperatio,  nam  contraria  alia  ratione  boni.  Respondetm',  iraprimis  in 
circa  idem  versantur,  et  quia  nibil  potest  divi-  creaturis  possibibbus  non  esse  proprie  rationem 
nam  potentiam  et  vobintatem  impedire,  si  ipse  mali,  quia  makim  supponit  aliquod  in  quo  sit. 
vuk.  Si  auteni  non  vuk  impedire,  fieri  malum  Est  ergo  pura  negatio  boni,  quam  Deus  proprie 
aliquod,  aut  non  comparari  bonum,  sed  prse-  non  facit,  Ulam  enim  ex  se  babet  creatura,  nisi 
sciens  effectum  futurum  illum  permittit,  non  Deus  eam  ex  nibilo  educat,  quod  pro  sua  liber- 
est  desperatio,  sed  simplex  noUtio  efficaciter  tate  potest  non  facere  et  non  veUe,  vel  etiam 
impcdiendi  tale  malum,  vel  procurandi  tale  velle  non  facere.  Hoc  autem  non  est  velle  ma- 
bonum.  Audacia  vero  et  timor  supponunt  clare  lum,  nec  odisse,  sed  solum  non  amare.  Et 
defcctum  potestatis,  cum  aliqua  iguorautia,  tamen  boc  ipsum  non  facit  Deus  sine  aliqua 
vel  dubitatione  eventus  futuri,  et  ideo  in  Deum  ratione  sapicntiffi  suae,  quae  habet  aliquam  ra- 
non  cadunt.  De  ira  solum  potest  esse  aliqua  tionem  boni.  Deinde  dicitur,  posse  quidem 
dubitatio.  Ego  vero  cxistimo  in  suo  formali  Deum  ex  absoluto  dominio,  rebus  a  se  creatis 
couccptu  non  includere  imperfectionem,  ideo-  quodcumque  malum  naturale  inferre^  et  bonis 
que  quando  Scriptura  tribuitiram  Deo,  proprie  coUatis  privare  :  quod  si  faceret,  non  sine  ali- 
intelligi,  sicut  quando  tribuit  vindictam.  Sed  qua  ratione  boni  faceret.  Nihilominus  tamen, 
de  illo  affectu  disserui  in  disputatione  speciali  secundum  ordinariam  providentiam  suam  non 
dc  divinajustitia,  scctioncqiunta,  in  principio.  id  facere,  nisi  prout  expedit  ad  bonum  uni- 

9.  Corollarium.  —  Tandem  ex  his,  qure  de  versi,  juxta  fmem  ultimum  ad  quem  ab  ipso 
actibus  his  diximus,  inteUigi  potest,  quomodo  ordinatur  et  ideo  Deum  nunquam  velle  bsec 


220  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

mala,  nisi  consequenter  ex  aliis  bonis,  vel  ex  de  Genesi ,  contra  Manich.  cap.  2  ,  sequela 

aliqua  ratione  justitise^  vel  misericordise,  ex-  patet^  quia  intentio  fmis  solet  esse  causa  elec- 

petuntm-.  At  mala  culpse  nuUo  modo  vult^  sed  tionis  mediorum.  Unde  etiam  esset  vernm  di- 

permittit.  Mundi  enim  sunt  oculi  ejus,  ne  vi  ■  cere  Deum  velle  media,  quia  vult  finem,  quod 

deant  malos,  Abac.  3.  Ubi  occurrebat  gravis  non  videtur  communiter  admitti,  ut  patet  ex 

illa  quajstio  de  modo,  quo  divina  voluntas  se  D.  Thoma^  dicta  qusst.  19,  art.  5.  Respondeo, 

gerit  circa  hominum  peccata.,  quae  in  libro  se-  hic  non  esse  quffistionem  de  re,  sed  sokim  ne- 

cundo,  de  auxiUis  a  principio,  a  nobis  tractata  cessarium  esse  congruenter  loqui.  Itaque  cer- 

est,  ibique  videri  potest.  tum  est  hos  actus  in  divina  vohmtate   non 

.    11.  Ratione  distinguwitur  actus  voluntatis  habere  inter  se  illam  causahtatem,  quam  ha- 

divinap.  —  Secundo  principahter  distingui  pos-  bent  in  nostra  vohmtate,  quia  in  nobis  reaUter 

sunt  ratione  actus  divinae  voluntatis,  juxta  efficiuutur,  etintersedistinguuntur,  etitaunus 

progressum  vokmtatis  humanse  in  dekberatio-  potest  ab  ako  manare ;  in  divina  autem  vo- 

nibus  suis.  Et  ita  distinguitur  intentio  finis,  kmtate  sokim  est  unus  simpkcissimus  actus, 

electio  mediorum  et  usus,  seu  vokmtas  exe-  quo  omnia  vuk.  Nihilominus  inter  objecta  il- 

quens,  quod  per  electionem  firmatum  est.  Ad  kus  actus  est  ordo  finis  et  mediorum,  nam 

hos  enim  tres  actus  omnes  reduco.  Nam  aki,  Qii^e  a  Deo  simt,  ordinata  sunt,  Rom.  13.  Et 

qui  numerari  solent,  ut  vokmtas  simplex,  finis,  ideo  propriissime  dicitur  veke   Deus   unum 

fruitio,  consensus  seu  propositum  et  si  qui  sunt  propter  aliud,  quia  locutio  illa  solum  significat 

aki,  vel  in  dictis  continentur,  vel  generakter  ordinem  ipsorum  objectorum  inter  se.  Et  ita 

pertinent  ad  amorem,  vel  gaudium.  Non  est  loquitur  Scriptura,  Prov.   16  :  Omnia  propter 

ergo  dubiuni,  quin  in  divina  vokintate  ilk  tres  semetipsum  operatus  est  Bominus,  et  simika, 

actus  ratione  distinguendi  sint,  quia  formales  quse  passim  occurrunt,  et  eamdem  vim  kabet 

rationes  eorum  propriissime  inveniuntur  in  ika  locutio  Pauk   ad  Ephes.   1  :  Elegit  nos 

divinpveke,  et  kabentsufficiensfundamentum  in  ipso,  ut  essemus  sancti.  Et  hinc  fit,  ut  nos 

distinctionis  rationis.  Quod  patet,  quia  impri-  cum  fundamento  in  re,  ratione  distinguamus 

mis  rationes  takum  actuum  non  dicunt  imper-  actus  circa  ika  objecta,  quce  inter  se,  ut  finis 

fectionem,  neque  ikam  formaliter  includunt.  et  media  comparantur  et  ita  unum  intentio- 

Quia  intendere  finem,  si  finis  est  bonus,  ut  nem  vere  nominamus,  et  akum  electionem. 

semper  est  in  vokmtate  divina,  bonum  est  et  Unde  ukerius  sequitur,  quod  sicut  unum  attri- 

non  inckidit  in  Deo  imperfectionem,  quia  non  butum  potest  esse  ratio  akerius  adeo,  ut  vere 

ita  intendit  bonum  creaturse,  quin  illud  ordi-  dicamus  Deum  esse  immutabilem  ,  quia   est 

net  ad  suam  gloriam.  Deinde  ekgere  media  simplex;  ita  etiam  unus  actus  vokmtatis  di- 

consentanea  fini  per  se  bonum  est  et  similiter  vinse  possit  esse  ratio  akerius.  Atque  ita  con- 

illa  exequi,  et  in  kis  omnibus  ostenditur  boni-  stat  iUas  etiam  propositiones,  de  quibus  dubitat 

tas,  sapientia  et  potentia  Dei,  ergo  in  rationi-  Cajetamis,  dicta  qusest.  19,  art.  5  :  Deus  vult 

bus  takum  actuum  nihil  inckiditur,  ob  quod  hoc,  quia  vult  illud,  vel,  hoc  est  a  Deo  volitum, 

non  possint  divinse  voluntati  propriissime  con-  quia  illud  fidt  volitum,  si  sokim  dicant  ratio- 

venire.  Akqui  vero  sunt  necessarii,  ut  Deus  nem  attributalem  (ut  sic  dicam),  veras  esse, 

propriissime  dicatur  velle  unum  propter  aliud  licet  sint  falsae  quoad  causaktatem  realem,  in 

et  operari  propter  finem.  Possuntque  hi  actus  quo  sensu  a  nuko  videntur  proferri. 
esse  in  Deo  sine  uUa  distinctione  in  re,  cum        13.  Ex  hac  duplici  divisione  actuum  divinae 

sola  distinctione  virtuali  propter  eminentiam  vohintatis  maxime  orta  est  inter  theologos 

ipsius  velle  divini,  ergo  hi  actus  proprie  et  sine  distinctio  signorum  rationis ;  in  quibus  dicitur 

Metaphora  attribuuntur  divinse  vokmtati.  De  Deus  prius  secundum  rationem  vokiisse  unum, 

qua  distinctione  liic  phara  non  dicam,  quia  in  quam  akud,  quse  longam  nobis  preeberet  di- 

kbro  primo  de  Prsedestinatione  ex  professo  cendimateriam,  nisiin  1 1.,  3  part.,  disput.  5, 

tractanda  est,  et  in  particulari  est  ostendenda  sect.  1,  late  tractata  fuissent,  quae  praesenti 

in  prgecipuo  negotio  divinee  providentise,  quod  instituto  videntur  sufficere.  Prasertim,  quia 

est  hominum  preedestinatio.  kbro  primo  de  Prsedestinatioue  muUa  ex  iUis 

12.    Oriimtur  oionnuUce  quwstiones.  —  Hinc  necessario  repetenda,   magisque   expkcanda 

vero  oriri  possunt  nonnuUee  qusestioncs.  Pri-  sunt,  et  ad  materiam  iUam  apphcanda,  nam 

ma  est,  quia  juxta  hanc  partitionem  assignari  ratione  iUius  doctrinse  pra^cipue  inventa  vi- 

poterit  akqua  ratio,  et  causa  divinaj  vokm-  dentur  ika  signa,  et  si  in  illa  admittantur  et 

tatis,  quod  absolute  negat  Augustinus,  kb.  1,  inteUigantur,  facUe  ad  matcrias  akas  appUcari 


CAP.  VIII.  DE  VOLUNTATE  ANTECEDENTE  ET  CONSEQUENTE. 


221 


..  Qnomodo  autcm  Dcus  sc  solum  amct, 

n  ci'eatui'ai'um,  ct  omucs  orcatnras,  ut 

,  scrvato  uihilominus  oriliuc  fiuis  ct  mc- 

am  in  crcatnris  inter  se,  explicni  iu  Relcc- 

.ne,clictadisp,  2,  scct,  2,  nnm.  15  etsequcu- 


Inita,  justitiam  ct  misericordiam,  ad  divinara 
voluntat(!m  proximc  pcrtiiierc  ct  iii  ea  ratione 
distingui,  sicnt  alia  attribnta,  quod  pcr  sc  pa- 
tet  ex  dictis.  Dico  autcm,  si  justitia  proprie  su- 
matur  pro  commutativa  vel  distributiva  (nam 


ibns,  cstquc  rcs  facilis,  uam  ctiam  inter  media    solct  etiam  gcneraliter  snmi  pro  omni  volnn- 


ordinata  ad  unum  nltimnm  fiucm,  potest  csse 
ordo  finis  proximi  ct  mcdii  ordinati  ad  illum. 
14.  Tertia  divisio. — Tcrtia  divisio  principa- 
lis  actnnm  volnntatis  esse  potest  sccundnm  om- 
nia  gcncra  virtutum  quse  pcrfectioncm  incln- 
dnnt,  sicnt  ctiam  supra  diximus,  in  divino  iu- 
tellectn  omnia  gcucra  virtntum  iutellcctualinm 


tatc  convcnicnte  Deo  sccnndum  deccntiam  bo- 
uitatis  ejns)  ct  sic  comprcheudit  omues  actus 
voluntatis  Dci.  Misericordia  vero  est  qusedam 
pars  justitise  sic  accepta. 

IG.  Perfedior  est  misericordia  justitia.  — 
Tertio  addo,  comparando  jnstitiam  et  miseri- 
cordiam  proprie,  perfcctiorem  csse  misericor- 


distingni  posse.  In  nostra  autem  voluntatc  pri-  diam  quam  jnstitiam  cx  vi  formalis  conceptus. 

mo  distiuguimns  actnm  ejus  iu  bonum  et  ma-  Quia  misericordia  est  ex  divina  bonitate  proxi- 

lum.  Sed  haic  divisio  non  habet  locum  in  diviua  me  et  immediate,  justitia  autem  prsesupponit 

volnntate  quae  pcr  se  recta  est  et  regnla  omnis  aliquid  ex  parte  hominis.  Item  justitia  Iioc  mo- 

rectitudinis ;  undc  scriptum cst :  Deus  fidelis,  et  do  supponit  misericoidiam,  non  potest  cnim 

aisque  nlla  iniquitate  justus  et  rectus.  Et  ad  Dcus  esse  debitor,  nisi  supponatnr  miscricordia 


ejus.  Nam  nt  ait  Augustinus :  Cui  deberet  coro- 
namjustitice  justus  Judex,  nisi  gratiam  dedis- 
set  misericors  Pater  ?  Gnm  antem  dixit  Ansel- 
mus  in  Prosoloff. ,  cap.  20,  misericordiam  oriri 


■'O'? 


Rom.  3 :  Numquid  iniquus  est  Deus  ?  Unde  iu 

dicta  Relcctione  1,  disp.  2,  sect.  1,  dixi  non 

repugnare  libcrtati  divinae  voluntatis  necessi- 

tatem  quoad  speoificationem.  Sic  enim  ncees- 

sitatnr  ad  honestum,  ut  si  vclit,  non  possit  nisl    ex  justitia,  loquitur  de  justitia  geueraliter,  quia 

houesta  velle,  quod  est  necessarium  quoad  spc-    Deus  vult  qua  suam  bonitatem  decent.  Hic  vero 

cificationem,  ciijus  rei  rationem,  et  omuia  quse     occnrrcbat  difficultas,  an  eflfectns  misericordise 

ad  hoc  pnuctum  pcrtiuent,  ibi  late  prosecutns     in  DEO  sit  attributnm  ratione  distinctum  ab  ef- 

sum.  Est  ergo  actns  voluutatis  diviuai  per  sc    fcctn  beneficentice,  quae  videtur  esseidem  cum 

honcstus,  ille  autem  dividi  potcst  sccundum     benevolcntiaetamore.  Etconsequenter,  ntrum 

varias  honestates  pcr  analogiam  quamdam  ad    in  Deo  ipso  misericordia  sit  major  virtns  quam 

virtntes  distinctas  voluntatis  nostraj,  de  qua  re    Charitas.  Hauc  vero  comparationem  facit  D. 

in  Metaphysica  dixi,  quse  pro  capacitate  illins    Thomas  22,  qnast.  30,  art.  A.  Et  snpponit  dis- 

loci  sufficere  videbantur  disp.  30,  sect.  16,  a    tinctionem  inter  Charitatem  et  misericordiam 

nnm.  37,  usqiie  ad  fincm.  Peculiaritcr  autcm 

de  divina  jnstitia,  de  qua  est  major  controver- 

sia,  aliqua  attigi  in  1.  Relectione,  d.  2,  sect.  2, 

sed  plenius  de  iUa  disserni  in  speciali  dispnta- 

tione,  in  fiue  Opusculornm,  ubi  consequenter 

etiam  de  omnibus  speciebus  justitise  etde  fide- 

litate  seu  vcritate,  liberalitate  et  magnificeutia 

dixi. 

15.  Misericordiam  esse  inDeo.  —  De  miseri- 
cordia  autem  Dei  ibi  nou  tractavi,  quia  locus    quaj  sumpta;  sunt  ex  aualogia  ad  nostram  vo- 


iu  nobis,  ideoque  in  illum  locum  hoc  remitti- 
mus. 

CAPUT  VIII. 

DE   VOLUNTATE   SIGNI  ET    BENEPLACITI ,    ANTECE- 
DENTE   ET  CONSEQUENTE. 

1.  Voluntas  signi  et  beneplaciti.  —  Quinque 
signa  voluntatis.  —  Superioribus  divisionibus. 


ille  Iioc  nou  postulabat.  Neqne  nunc  circa  illam 
immorari  oportct,  quia  omnes  theologi  convc- 
niuiit  misericordiam  esse  in  Dco  proprie  et 
formahter,  quia  ad  rationem  formalem  mise- 
ricordise  solum  pcrtinet  affectus  sublevaudi  mi- 
seriam  altcrius.  Passio  autem  seu  compassio 
qnai  in  nobis  illi  aflfectui  conjungitnr,  materia- 
Hter  se  habet,  et  ideo  potcst  csse  miscricordia 
vera  in  DEO  sine  illa  compassione.  Ita  fere  di- 
vus  Thomas,  1  part.  ,  queest.  21 ,  art.  3,  et 
theologicommuuiter  in  4,dist.  -46,  et  Alensius, 
1  part. ,  qua?st.  39,  Unde  addo,  hsec  duo  attri- 


luntatem,  additse  sunt  aliae  a  theologis  quas 
nosse  oportet,  ad  explicandas  varias  locutio- 
ncs  Scriptitrse  et  Patrum,  et  ideo  illas  breviter 
percurremus.  Dividitnr  ergo  voluutas  Dei  in 
voluntatcm  signi  et  beneplaciti,  ut  videri  po- 
test  in  D.  Thoma,  quset.  19,  art.  11  et  12.  Qnse 
divisio  juxta  commuuem  sensnm  theologorum 
valde  analoga  est,  nam  voluntas  sigui  iiou  est 
vera  voluntas,  sed  signnm  voluntatis,  solet 
cnim  vocari  voluntas  alicnjus,  id  quod  ipse 
vult  aliquo  modo  et  omne  id,  quod  indicat 
voluntatem  ejus.  Sic  videtnr  sumi  Ps.  102 : 


222  LIB.  m.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

Notas  fecit  vias  suas  Moysi,  Filiis  Israel  vo-  quse  de  decretis  divinge  voluntatis  in  libris  de 

luntates  suas,  id  est,  prsecepta  sua.  Et  Act.  13  :  Auxiliis  disputavimus. 

Qui  facict  omnes  voluntates  meas,  id  est,  prge-        3.  Voluntas  bcncplaciti  significat  veram  vo- 

cepta,  vel  opera,  quse  ego  voluero.  In  lioc  ergo  luntatem.  —  Ex  declaratione  liujus  membri 

sensu  vocant  theologi  voluntatem  signi,   ex-  constare  potest,   per  voluntatem  beneplaciti 

ternum  signum  divina  voluntatis.  Numerant-  significari  vohmtatem  veram  in  DEO  existen- 

que  quinque  signa  divinee  vohmtatis.  Pr^ecep-  tem :  ac  subinde  sub  illo  membro  comprehendi 

tum,  ProMhitionem  (quee  est  prseceptum  nega-  totum  vehe  Dei,  prout  versatur  circa  objecta 

tivum)  Co?isilium,  Permissio7iem,  Operationem.  creata,  quia  hoc  necessarium  est,  ut  divisio  sit 

Circa  quse  breviter  adverto,  signum  vohmtatis  adaequata.  Sic  ergo  omnis  vera  voluntas  Dei 

metaphorice  dici  vohmtatem,  semper  tamen  in  beneplacitum  ejus  dici  potest,  sicque  videtur 

DEO  indicare  ahquam  veram  vohmtatem,  ahas  dixisse  Christus,  Matth.  1 1 .  Ita  Pater,  quoniam 

non  esset  verum  signum,  neque  nomen  vohm-  sic  fuit placitam  ante  te.  Ibi  enim  tam  de  volun- 

tatis  mereretur,  etiam  secundum  analogiam.  tate  iUuminandi  quosdam,  quam  de  vohmtate 

Sicut  homo  pictus  nisi  verum  hominem  re-  obcsecandi,  seu  non  illuminandi  ahos,  locutus 

prsesentaret,  nec  analogice,  nec  metaphorice  est.  Alise  ergo  divisiones  divinse  voluntatis,  de 

homo  dici  posset.  In  his  ergo  signis  attente  vohmtate  beneplaciti  intelligendse  sunt.  Unde 

considerandum  est,  quam  veram  vohmtatem  ad  iham  pertinent  omnia,  quse  in  tribus  primis 

in  Deo  indicent.  Ideo  namque  hsec  signa  dis-  divisionibus  dicta  sunt^  et  ad  idem  membrum 

tinguuntur,  quia  non  eumdem  vohmtatis  mo-  spectant  omnes  vohmtates,  quas  per  quinque 

dum  significant.  dicta  signa  ostendi,    diximus.  Uherius   vero 

2.  Prseceptum  ergo  de  se  non  indicat  abso-  solet  haec  vohmtas  ahis  modis  dividi. 
lutam  voluntatem  Dei,  quod  res  prsecepta  fiat, 

sed  indicat  absolutam  vohmtatem  prsecipiendi  Voluntas  consequens  et  antecedens. 

et  obligan(h,  ut  fiat :   cum   affectu  simplicis 

desidei'ii,  ut  ita  fiat.  Idem  est  cum  proportione        4.  Primus  modus  declarandi.  —  Ulterius  ita- 

de  prohibitione ,  nam  iUa  etiam  est  quoddam  que  dividitur  vohmtas  divina  in  vohmtatem 

prseceptum  oppositi,  sen  negativi  objecti.  In-  antecedentcm  et  consequentem,  quam  distinc- 

dicat  ergo  in  DEO  vohmtatem  preecipiendi  et  tionem  tradunt  omnes  theologi  statim  citandi, 

obhgandi,  ne  ahquid  fiat  cum  aff^ectu,  ut  non  non  tamen  omnes  eodem  modo  iUam  dechi- 

fiat,  quantum  est  ex  parte  Dei.  Consihum  non  rant.  Quidam  dicunt  vohmtatem  antecedentem 

est  signum  vohmtatis  Dei  obhgandi,  sed  imme-  vocari,  quando  non  terminatur  ad  rem  ah- 

diate  videtur  consilium  indicare  judicium  Di-  quam  in  se,  sed  ad  aham  antecedentem,  ex 

vinum  decernens  esse  mehus  id,  quod  consuht,  qua  sufiicienter  potest  altera  fieri,  licet  fortasse 

et  consequenter  etiam  indicat  simphcem  affec-  impedienda  sit,  ne  fiat.  Ita  videtur  expouere 

tum  Dei  et  desiderium,  ut  id  fiat,  quantum  est  Durandus  in  1,  distinct.  47,  qusest.  1,  num.  5, 

ex  parte  sua.  Permissio  autem  convenit  cum  et  ibi Bonaventura,  art.  l,qusest.  1.  Hervaeus, 

prsecedentibus,  quia  non  indicat  vohmtatem  d.  46,  queest.  2,  Gabriel,  queest.,  1  et  alii,  quos 

efiicacem  rei  permissEC,  differt  tamen,  quia  retuh  in  Rclectione  1,  disp.  1 ,  sect.  2,  num.  8. 

simplicemaffectumnonindicat.Pcrmittitenim  Exemplo  declarant,  quia  vuU  Deus  reprobos 

Deus  peccatum,  quod  nuUo  modo  vult.  Indicat  salvari,  non  quia  velit  eis  gloriam,  sed  quia 

ergo  vohmtatem  non  denegandi  concursum  vult  sufflcientem  gratiam,  in  qua  veluti  ante- 

generalem  ad  rem  permissam,  nec  impediendi  cedenter  continetur  gloria.  Sed  objici  potest, 

nefiat.  D.  Thomas,  dictoart.  12,  exposuit.  Ope-  quia  Deus  vult  hoc  modo  antecedenter  causas, 

ratio  vero  Dei  indicat  vohmtatem  Dei,  qua  vidt  ex  quibus  scquitur  peccatum,  et  tamen  non  po- 

id  facere,  vel  ad  id  concurrere,  quia  omnia  tcst  dici  veUe  peccatum,  etiara  voluntate  an- 

per  suam  vohmtatem  operatur.  Quee  vohmtas  tecedente,  imo  simpliciter  odio  habet  pecca- 

non  semper  est  ejusdem  rationis,  aUter  enim  tum,  quia  vere  illi  displicet.   Respondebunt 

DEUS  vult,  quod  ipse  solus  facit,  quam  quod  fortasse,  peccatum  non  sequi  ex  co,quod  Deus 

facit  per  creaturas  et  ahter  vult  bonum  opus  vult,  nempe,  ex  permissionc.  Ut  autem  dica- 

quam  illud,  quod  liabet  malitiam  adjunctam.  tur  Deus  vcUe  aliquid  antecedcntcr  oportere, 

Et  ideo  fortasse  dictum  est,  Psalmo  110  :  Ma-  ut  sequatur  ex  illo  quod  Dcus  vult  tauquam  ex 

gna  opera  Domini,  CTquisita  in  omnes  volunta-  causa. 

tes  ejus,  quia  varii  sunt  volendi  modi,  qui  in        5.  Rejicitur. — Sed  nihilominus  cum  volun- 

opcribus  DEI  lateut.  Ad  (|uod  pertinent  multa,  tas  antecedens  vera  sitet  nou  metapliorica,  «1 


CAP.  VIII.  DE  VOLUNTATE  ANTECEDENTE  ET  CONSEQUENTE.  223 

rationc  illius  dicatnr  Deus  vcllc  aliquid,  verbi  pcr  explicant  voluntatcm  consequentem,  cum 

gratia,  salutcm  omnium  homiuum,  1  Timotli.  tamen  (ut  dixi)  suo  modo  locum  habeat  in  ali- 

2,  uccessc  est,ut  tahsvohuitas  sit  ahquo  raodo  quihus  honis.  Deniquc  quod  attinet  ad  voccs, 

terminata  ad  rem  volitam  iu  se  ipsa.  Pncterca  non  cst  duJjium  quin  sint  aptai  ad  illas  vo- 

hiE  duic   vohmtatcs  distinguuntur  rationc  a  hmtates  significandas  et  idco  partitio  illa  in 

thcologis,  at  juxta  illam  expositioncm  non  es-  hoc  sensu  etbona  est,  et  utilis  ad  divinam  pro- 

scnt  dua3  vohmtatcs,  sed  una,  quse  ut  termi-  vidcntiam  cxpUcandam. 

naturadsuumobjectumimmcdiatum,est  con-  7.  Tertius  modus  dicendi.  —  Tcrtia  exposi- 

scquens,  respcctu  vero  ahcrius,  quasi  virtute,  tio  illorum  mcmbrorum  cst  divi  Thomae,  dicta 

vcl  causahtcr  in  illo  contcnti,  dicctur  antccc-  quKst.   19,  art.  G  ad  1,  quem  Thomistaj  se- 

dens.  Deniquc  nec  ratio  nominum  quadrat,  quuntur,  et  Richardus  in  1 ,  dist,  46,  qumst.  1, 

nam  vohmtas,  quas  versatur  circa  objectum  Corduba,  hb.  1,  quKst.  956.  Vult  itaque  divus 

proprium,  cur  ea  ratione  consequcns  dici  de-  Thomasvohmtatemanteccdcntcmnonesseab- 

l)('t,  cum  sit  proxima  sui  objccti  (ut  sic  dicam)  sohitam  ct  cfficaccm,  sed  magis  (inquit)  dici 

ct  ahud  non  sit  objectum  cjus  nisi  virtutc  et  potcstveUcilas,  qiiam  vohmtas,  vohmtatcm  ve- 

quasi  intcrpretationc  quadum.  Dcnique  ex  di-  ro  conscqucutem  dicit  essc  efficacem,  semper- 

ccndis  constabit,  non  esse  nccessarium  recur-  que  impleri.   Uude,  quod  ad  voces  attinet , 

rcre  ad  has  mctaphoras.  priorcm  dicit  vocari  antecedentem,  quia  est 

6.  Secundus  modus.  —  Sccundo  exponitur  de  objccto,  scu  sinc  bono  sccundum  se  specta- 

ha^c  divisio  advcrtcndo,  Dcum  aUquid  cx  se  to,  preescindcndo  ab  adjunctis,  seu  a  particu- 

veUe,  rationc  suse  bonitatis,  ut  misereri,  be-  laribuscircumstantiis.  Posterioremvcro  vocari 

nefacere :  aUquid  vero  tantum  provocatus  ab  consequentem,  quia  est  de  re  in  particulari, 

hominibus,  vel  supposita  prascientia  aUcujus  consideratis  omnibus  adjunctis  et  circumstan- 

operis  nostri,  ut  punire  vel  aUquod  mahim  ir-  tiis  ejus  ad  hunc  modum  dixit  idem  D.  Tho- 

rogarc.  Vohintas  ergo  Dei,  ut  vcrsatur  circa  mas  1,  2,  qua?st.  6,  art.  4,  quee  cx  metu  fnmt 

priora  opera,  dicitur  anteccdens,  quia  cx  se  esse  simpUcitcr  vohmtaria,  et  secundum  quid 

Dcus  iUam  habet,  nuUa  sumpta  occasione  ex  invohmtaria.  Unde  cum  in  periculo  tempes- 

nostris  operibus  :  ut  autem  versatur  circa  pos-  tatis,  quis  vuU  conservare  merces,  quas  nihi- 

tcriora,  dicitur  consequens,  contraria  ratione.  lominus  vult  efficaciter  projicere  in  mare,  dici 

Hanc  partitionem  hoc   modo  expUcatam  in-  potest  juxta  dictam  expositionem  habere  vo- 

dicavit  Chry.sostomus,  hom.   1,  in  ad  Ephes.  hmtatcm  antecedentem  per  simpUcem  affcc- 

Ubi  has  duas  vohintatcs  primariam  ct  sccun-  tum,  scu  veUcitatem  non  projiciendi  et  volun- 

dariam,  seu  primam  et  secundam  appcUavit.  tatem  consequentem  per  absohitam  volunta- 

Damascenus  vero,  Ubro  2,  de  Fide,  c.  29,  ctiam  tem  projiciendi  merces.  Ad  hunc  crgo  modum 

nomina  antecedentis  et  consequentis  addidit.  in  Dco  philosophamurj  juxta  dictam  exposi- 

Ncc  (hibitare  possumus,  quin  sit  in  Dco  iUud  tionem. 

duplex  genus  voluntatis,  nam  (ut  aUa  obscu-  8.  Quae  quidcm  expositio  quoad  doctrinam, 

riora  exempla  omittamus)  clarum  est,  volun-  quam  contmet,  verissima  est  (  ethoc  est,  quod 

tatem  creandi  mundum  primariam  fuisse,  cx  ad  rem  spectat. )   Item  quoad  verborum  ac- 

sola  cnim  sua  bonitate  Ulam  habuit,  quod  e-  commodationem  habet  sufficientem  congrucn- 

tiam  de  vohmtatc  sumendi  carncm  humanam,  tiam,  ut  ex  iUius  declaratione  constat.  An  ve- 

credcndum  cst.  At  voUmtas  aUquem  damnan-  ro  fuerit  juxta  mentem  Damasceni  parum  re- 

di,  vel  perpetuo  deserendi ,  secundaria  est  :  fert :  satis  enim  est  quod  non  sit  iUi  contraria. 

Deus  enim  neminem  deserit  nisi  prius  dese-  Ego  vero  existimo  aUquid  iUi  addidisse.  Nam 

ratur  ab  ipso.  Unde  notari  potest  ex  dictis  Pa-  juxta  Damascenum  vohmtas  consequens  sem- 

tribus,   quotics   cxempla  ponunt  secundarioe  per  est  cfficax  et  in  hoc  convenit  cum  vohm- 

vohmtatis,  appUcarc  Ula  ad  voUmtatcm  infe-  tate  consequente  a  D.  Thoma  expUcata ,  quia 

rendi  mahim.  Nam  Ucet  interdum  Deus  non  utraque  est  voluntatis  eflfectus  in  peu-ticulari, 

conferat  aUquod  bonum,  nisi  permotus  suo  omnibus  consideratis,  ut  aiunt.  Et  ita  in  hoc 

modo  ab  homiue,  per  orationem,  dispositio-  membro  nihil  est  pecuUare  in  utraque  exposi- 

nem,  vel  meritum  :  nUnlominus,  quia  semper  tione  pra^ter  rationem  seu  et\Tnologiam  no- 

Dcus  de  se  est  paratus  ad  hcec  bona  conferen-  minis.  Voluntas  autem  antecedens  juxta  Da- 

da,  etillum  ipsum  ordincm  viiltproptcr  majus  mascenum  potest  esse  et  cfficax  et  inefficax, 

bonum  nostrum,  quod  totum  a  primaria  ejus  quia  utroque  modo  potest  veUe  Deus  aliquod 

voluntate  origiuem  habet,  ideo  in  maUs  sem-  bonum  ex  se,  nam  et  electis  et  reprobis  voluit 


224  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

ex    se  perseverantiam  et  sahitem  seternam  tractari  hic  solet,  de  sensu  iUius  loci  Pauli: 

atque  adeo  utrisque  antecedenter  (juxtaiham  Beus  vult  omnes  liomines  salvos  fieri.  Ego  vero 

expositionem)  et  tamen  electis  efficaciter,  ahis  suppono  dari  in  Deo  talem  actum  et  de  omni- 

non,  sed  tantum  secundum  quid.  Hanc  ergo  bus  omnino  hominibus  locutum   fuisse  Pau- 

vohuitatem  secundum  quid ,  voluit  exphcare  lum  in  citatis  verbis.  Quod  ostendi  in  Relect.  1, 

D.  Thomas,et  ideo  voluntatem  antecedentem,  disp.  \,  sect.  2,  n.  9,  et  latius  id  tractabimus 

ut  sic,  semper  censuit  esse  inefficacem.  Quod  infra,  hb.  A,  dePrsedestinatione  ferepertotum. 

si  interdum  voluntas  ahqua  beneplaciti,  quam  Hoc  ergo  supposito,  certum  est^  talem  vohmta- 

Deus  ex  se  solo  habet^  absoluta  et  efficax  est,  tem  iham  Dei  non  semper  impleri;,  ut  in  eodem 

illam  vocaret  D.  Thomas  ( ut  opinor )  conse-  exemplo  et  testimonio  Pauh  manifestum  est. 

quentem,  quia  habetur  absohite  et  considera-  Et  ratio  est,  quia  non  est  efficax  voluntas,  ne- 

tis  omnibus  qme  ad  iham  necessaria  sunt ,  ut  que  ipse  Deus  vuh  ahter  iUam  habere,  et  ideo 

fuit  vohmtas  creandi,  vel  similes.  nuUa  est  imperfectio,  ut  in  dicto  loco  latius 

9.  Alia  divisio  volwitatis.  —  Omissis  ergo  declarabitur.  Ubi  etiam  videbimus,  an  iUa  vo- 
dissensionibus  verborum  addere  possumus  di-  hmtas  sit  actus  hber  in  Deo,  vel  necessarius. 
visionem  actus  divinoe  vohintatis ,  in  efficica-  Item  an  sit  vera  intentio  finis,  conferens  ah- 
cem  et  inefficacem,  quae  est  subdivisio  vohin-  quid  ad  electionem  mediorum,  vel  simplex 
tatis  antecedentis,  juxta  expositionem  Damas-  tantum  affectus  complacentia^  in  bonitate  pos- 
ceni^vel  est  nova  divisio  voluntatis  beneplaciti,  sibih.  Item  an  sit  actus  ahquo  modo  absohitus, 
et  ita  habet  locum  in  utraque  senteutia.  In  vel  conditionatus,  et  ideo  de  divina  voluntate 
qua  divisione  de  priori  membro  aliqua  sunt  ha^c  sufficiant. 

certa,  videlicet^  esse  ahquam  voluntatem,  ab- 

solutam  et  efficacem,  in  Deo  et  illam  esse  per  CAPUT  IX. 

quam  principaliter  operatur ,  et  quse  semper 

impletur,  quia  omnia,  qucectmque  voluit,  fecit,  de  omnipotentia  dei. 

Ps.  413,  et  cui  nemo  potest  resistere,  Rom.  9, 

Genes.  50,  Esther  13.  Et  ratione  hujus  volun-  1.  Omnipotentiam  esse  attrihutum  Dei.  — 

tatis  dicitur  Deus,  non  operari  aliquid  sine  vo-  Supponimus  imprimis  ,  Omnipotentiam  esse 

luntate  sua,  juxta  id  ad  Ephes.  1  :  Qid  opera-  uniim  ex  specialibus  attributis,  quoe  per  mo- 

tur  omnia  secuudum  consilium  voluntatis  suce.  dum  affirmationis  de  DEO  proprie  et  vere  di- 

Denique  sine  liac  Dei  voluntate  nihil  subsistere  cuntur.  Qua  veritas,  quoad  rem  ipsam  de  fide 

potest,  ut  dicitur  Sap.  11.  est,  ita  enim  loquitur  Deus  :  Ego  Deiis  omni- 

10.  NonnuUa  vero  alia  de  hac  voluntate  a  potens,  Gen.  17,  33,  et  ssepe  alias  et  Sap.  11. 
theologis  disputautur.  Unum  est,  an  liaec  ipsa  Vocatur  hoc  attributum  :  Omnipotens  manus 
voluntas  sit  immediatum  principium  ,  quo  Dei,  quce  creavit  omnia.  Et  ratione  illius  dici- 
Deus  ad  extra  operatur ,  vel  secundum  ratio-  tur  Luc.  1  :  Islon  erit  impossibile  apud  Deum 
nem  sit  aliud  attributum  propinquius,  quodin  omjie  verlum.  In  hoc  autem  attributo  duo  in- 
Metaphysica  tractatum  est,  et  capite  sequenti  cluduntur.  Unum  est,  esse  poteutiam  vere  et 
attingetiu".  Aliud  dubium  est,  qualis  et  quotu-  proprie  effectricem  :  aliud  est,  illam  potentiam 
plex  sit  in  Deo  ha3c  voluntas  efficax,  an  sit  pree-  esse  amplissimam  in  objecto  suo  :  atque  adeo 
veniens  et  prsefiniens  ,  vel  concomitans  prse-  comprehendere  sub  se  omne  possibUe,  id  est, 
sertim  circa  actus  liberos  humanos.  Cum  qua  quod  fieri  non  repugnat.  Ita  enim  explicau- 
qusestione  conjuncta  est  alia  :  quomodo  effi-  dum  est  hujus  potentife  objectum,  ut  tractavi 
caciahujus  voluntatisdivinse  stet  cumlibertate  in  disput.  30  Metaphysicse,  sect.  ult.  quibus 
actuum  vohmtatis  humanse.  Quae  dubia  lon-  nihil  fere  est  addendum,  quia  res  est  faciUima, 
gissimaj  disputatiouis  materiam  nobis  prsebe-  explicabitur  tamen  amplius  ex  dicendis. 
bant,  sed  tractata  sunt  copiose  iu  tribus  libris  2.  Dulium. —  Resolutio. —  Quairi  autem  hic 
de  Auxiliis,  et  ideo  niliil  amplius  dicere  ne-  solet  primo  :  An  hoc  attributum  sit  ratione 
cesse  est,  prseter  ea,  quee  de  Pradestinatione  distinctum  ab  omnibus  aliis,  vel  sit  aliquod  ex 
postea  dicemus.  cseteris,  speciali  ratione,  ac  modo  conceptum, 

11.  In  altero  autemmembrovohmtatis  inef-  Et  quoniam  supra  diximus,  omnia  attributa 
ficacis,  non  est  tam  certum  apud  omues,  dari  affirmativa  substantiK  divinw,  tantum  ad  illa 
in  Deo  vere  et  proprie  talcm  actum,  quod  vi-  tria  revocari,  scilicet  scientiam,  voluntatem  et 
dentur  sentirc  auctores  citati  in  prinux  expo-  potentiam  ;  solum  superest  qua>stio,  an  poteu- 
sitione  prfficedentis  divisionis.  Cujus  occasione  tia  sit  ipsa  scientia,  vel  voluntas,  aut  aliquid 


CAP.  IX.  DE  OMNIPOTENTIA  DEI.  225 

rationc  distinotum  ab  ipsis,  Qiiam  qncestioncm  nitam  esscntiam,  Qna}  ratio  est  optima,  solura 
citato  loco  late  etiam  tractavi :  ccnsuique  hoc  vcro  dcclarat  inllnitatcm  quamdam  in  proprio 
attributnm  essc  ratione  distinctum  ab  aliis  aliquo  genere  seu  concci)tu :  sicut  scientia  vcl 
duobus,  quam  sententiam  nunc  etiam  vcrio-  voluntas,  ut  sic,  dicitur  in  proprio  gcnere  infi- 
rem  esse  existimo.  Quamvis  illa  ctiam  proba-  nita,  Ego  vero  sentio  divinam  potentiam  ad 
babilis  sit,  quai  aflirmat  vobmtatem  Dei  esse  extra  ex  vi  sui  conccptus  exigcrc  infinitatem 
potentiam  Dei  activam  ad  cxtra,  quia  per  simplicitcr  et  in  gcnere  entis,  Quod  ita  declaro, 
suummct  vcllc,  ut  talc  est,  clTicacitatcm  habct  quia  divina  potentia  non  solum  cst  activa  per 
producendi  id ,  quod  vult.  ProbabiUus  vero  modum  principii  qm,  proximi  scu  immediati, 
existimo  hanc  cfiicacitatem  immcdiate  convc-  quale  intclligitur  in  igne  csse  calor,  sed  etiam 
nire  divinro  essentiffi  rationc  sui  csse  et  summaj  pcr  modum  principii  principahs,  quahs  inteUi- 
actualitaris,  omnipotcntiam  nihil  aUud  csse  ,  gitur  in  ignc  csse  forma  substantialis.  Imo  haic 
quam  ipsummct  cssc  divinum,  ut  pcr  sc  cificax  cst  cxcellcntia  divince  jiaturoe,  quod  non  indi- 
ad  extra,  ut  citato  loco  dcclaravi.  Subordi-  get  principio  agcndi  proximo,  distincto  ctiam 
natur  tamen,  nostro  loqucndi  modo,  divina  ratione  a  sua  substantia,  sed  est  activa  immc- 
omnipotcntia  divinse  scientiaj ,  ac  voluntati  diate  per  suam  substantiam,  quamvis  intcUcc- 
illi,  ut  dirigcnti  actioncm,  quia  Dcus  rationa-  tuali  et  libcro  modo,  quia  per  eamdem  sul)- 
bilitcr  opcratur,  ut  dixit  Augustinus,  lib.  83 ,  stantiam  intellectualis  est,  ct  libcra  cst  in  a- 
qua?st.  4G,  huic  vero,  ut  movcnti  et  applicanti,  gendo,  ut  in  citato  loco  Mctaphysicfe  latius  de- 
quia  Dcus  nihil  nisi  voluntaric  et  libcrc  opera-  claravi.  Hinc  ergo  fit  ut  talis  potentia,  quatcnus 
tur,  et  hoc  modo  facUius  inteUiguntur  omuia,  tale  principium  agendi  est,  cminenter  conti- 
quae  de  actione  Dei  ad  extra,  et  de  conciu-su  nere  dcbcat  omnes  eftectus  quorum  est  activa. 
cum  libcro  arbitrio  traduntur.  Quia  principium  principalis  actionis  debet  con- 

tinere  terminum,  vel  formaUtcr,  ut  in  actione 
InfiiiUas  potentia  BEl.  univoca;,  vcl  eminenter,  ut  in  aquivoca  actionc, 

qualis  est  omnis  actio  Dci  ad  extra,  Ergo  iUud 

3.  Secundo  quseri  soletan  hsec  potcntia  Dei    principium  agcndi,  quatenus  tale  est,  requirit 

infinita  sit  in  ratione  potentiaj  activs,  et  in    infinitatcm  simplicitcr  et  in  gcnere  entis,  quia 

quo  consistat  hajc  infinitas,  et  an  inferatur  ex    heec  infinitas  necessaria  est  ut  eminenter  con- 

omnipotentia,  vcl  iUam  infcrat,  vcl  sit  idem    tineat  omnia. 

cum  Ula,  Ad  qiiai  omnia  imprimis  diccndum  5.  Potest  etiam  heec  infiuitas  ex  alio  modo 
est  potentiam  Dci  cfFectivam  sinc  dubio  infini-  agcndi  divinoe  jiotentioe  declarari,  quia  talis  est 
tam  essc,  simplicitcr  loqucndo.  Ita  coUigitiu"  ex  ut  sine  dcpcndentia  ab  alio  suam  actionem  pcr- 
Scriptura,  Psalmo  1 44 :  Mag7ius  Donwms  et  lau-  ficere  possit :  ad  hoc  autem  requiritur  perfectio 
daUlis  nimis,  et  magnituclinis  ejus  non  est  finis;  simphcitcr  infinita  in  gcncre  entis^  ergo  divina 
subditurque  statim :  Cfeneratio  et  generatio  lau-  potentia  activa  hoc  modo  infinita  est  in  suo 
dabit  opera  tua,  et  fotentiam  tuani  pronuntia-  esse,  et  ha3c  est  infinitas  intensiva.  Minor  a 
^WM^.  Quo  dcclaratur  magnitudinem  illam  sine  posteriori  potest  iirobari,  quia  iUa  perfectio 
fine  etiam  divina».  potcntiai  couvcnirc.  Unde  opcrandi  propria  virtutc,  sine  dependentia  ab 
Ecclcs.  18,  inquit  Sapiens  :  Cluis  investigaUt  alio,  non  est  communicabUis  virtuti,  vel  sub- 
magnalia  ejus :  mrtutem  auteni  magnitudinis  stantise  creatae,  etiamsi  in  infinitum  pcrfcctior 
ejiis  quis  emcntiaUt,  aut  quis  adjiciet  enarrare  et  perfectior  cogitetur,  ergo  signum  cst  iUum 
misericordiam  ejus.  Non  est  minuere  neque  ad-  agendi  modum  postulare  perfectionem  simpli- 
jicere,  neque  est  invenire  magnalia  Dei.  Quee  citer  infinitam.  Secundo  declaratur  a  priori, 
omuia  vcrba  infinitatcm  indicant,  non  minus  quia  essc  indcpcndens  ab  aho  est  cssc  infinitum 
in  potcstate  et  virtute  agcndi,  quam  iu  essentia  simpUcitcr  iuteusive,  sed  potentia  activa  siue 
et  perfectione,  dependcntia  ab  aUa  causa,  ideo  habct  hauc  in- 

4,  Infinitas  intensiva  et  extensiva.  — Deinde 


ut  ha'c  infinitas  exphcetm',  addendum  est  di- 
vinam  potentiam  dici  posse  infiuitam,  et  in- 
tensive  ct  cxtcnsivc.  lutcnsivc  infinitam  voco, 
quia  in  se  est  infinitge  pcrfectiouis,  Extcnsive, 
quia  in  objcctis  suis  infiuitam  cxtensionem  ha- 
bct,  Prior  pars  a  priori  ostendi  solet,  quia  hsec 
potentia  cst  quasi  proprietas  consequens  iufi- 
I. 


depeudentiam  in  agendo,  quia  habet  etiam  in 
essendo,  imo  quia  est  ipsum  esse  independcns 
(nam,  ut  dixi,  uon  cst  tantum  potentia  proxima 
sed  etiam  principium  principalc  per  se  imme- 
diate  operans)  ergo  eamdcm  infinitatcm  intcu- 
sivam  habet,  ut  est  principium  agcncU  quam 
Iiabet,  ut  est  tale  esse  vel  talis  natura  substan- 
tialis.  Nam  revera,  sicut  calor,  ut  est  principium 

45 


226  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

calefaciendi  includit  totam  perfectionem  quam  gi  possit  potentia  simpliciter  infinita  ad  alios 

requirit,  ut  talis  forma  sit,  vel  ut  calidum  for-  quoscumque  possibiles  vel  cogitabiles  effectus. 

maliter  constituat;  ita  divina  essentia  totam  Multoque  minus  potest  coUigi  ex  illo  efifectu 

perfectionem  intensivam  seu  entitativam  quam  infinitas  intensiva  simpliciter  divinee  potentiae, 

intelUgitur  postulare,  ut  talis  essentia  sit,  in-  secluso  modo  agendi  sine  dependentia  ab  alio 

telligitur  etiam  postulare,  ut  sittale  principium  quem  nos  consideravimus.  Quia  ad  illam  velo- 

agendi.  citatem  in  infinitum  suflicit  potentia  motiva 

6.  Unde  fit  ut  Deus  in  omni  actione  sua  agat  superioris  ordinis,  et  infinita  secundum  quid. 
per  potentiam  suam,  ut  est  infinita  simpliciter  Unde  non  est  improbabile  inveniri  in  angelis, 
et  intensive,  licet  non  in  singulis  actionibus  et  non  dubito  quin  possit  Deus  illam  communi- 
operetiu'  secundum  totam  extensionem  suam,  care  creaturse;,  dummodo  semper  moveat  cum 
ut  per  se  patet.  Et  hoc  modo  dicunt  theologi  concursu  primse  causae, 

actionem  creandi,  etiam  si  sit  de  re  minima,  8.  Secuncla  opmio.  —  Rejicitur. — Alii  hanc 

esse  a  potentia  Dei,  ut  infinita  simpliciter,  ex  infinitatem  extensivam  colligunt  ex  eo  quod 

modo  agendi  ex  nihilo,  ut  late  declaravi  in  efiiectus  divinee  potentise  possunt  plures  in  in- 

disp.  20  Metaphysicee :  sic  ergo  ex  aho  modo  finitum  produci,  Sed  imprimis  si  sit  sermo  de 

agendi  sine  dependentia  ab  aho,  potentia  Dei  phirahtate  successiva  faciendi  plura,  et  pliira 

se  ostendit  infinitam  intensive  in  omni  actione  ejusdem  rationis  seu  perfectionis,  nuha  inde 

sua.  Neque  in  liac  infinitate  ahquid  declaran-  infinitas  colhgitur,  sed  tantum  duratio  et  im- 

dum  occurrit,  nec  diflicultas  ahcujus  momenti  mutabihtas,  seu  integritas  ejusdem  virtutis.  Sic 

tractanda.  Ex  hac  vero  infinitate,  ut  a  nobis  enim  sol,  si  perpetuo  duraret,  semper  facere 

declarata  est,  recte  intehigitur  quod  diximus  posset  in  infinitum,  nec  propterea  dici  potest 

potentiam  Dei  activam  ad  extra  esse  ratione  virtus  ejus  infinita  extensive.  Si  autem  sit  ser- 

distinctam  ab  inteUectu  et  vohmtate ;  quia  non  mo  de  effectibus  qui  simul  fieri  seu  conservari 

se  habet,  ut  facuUas  operativa  addita  secundum  possint  in  majori,  et  majori  numcro  in  infini- 

rationem  essentise  Dei.  Sed  est  ipsamet  essentia,  tum,  si  illi  tantum  sint  sub  certo  gradu  et  U- 

ut  per  se  immediate  operativa,  tanquam  prin-  mitatee  perfectionis,  etiam  ex  hoc  effectu  non 

cipium  principale  et  immediatum  operationis.  potest  coUigi  infmitas  extensiva  simpUciter  in 

Sicut  potentia  calefaciendi,  respectu  ipsius  ca-  potentia,  sed  solum  secundum  quid,  quia  poten- 

loris,  non  dicit  potentiam ilU  additam,  sed  dicit  tia  activa  superioris  ordinis  et  eminentioris 

ipsum  calorem,  iit  activum  per  sc  ipsum,  taUs  virtutis  ad  id  sufficere  posset,  etiamsi  finita 

actionis  seu  termini.  simpUciter  esset.  Unde  neque  ex  iUo  solo  capite 

potest  coUigi  infinitas  intensive  simpUciter, 

Infinitas  extensita  omnipoteniice.  nisi  aUunde  ex modo  agendi  coUigatiir.  Oportet 

ergo  ut  iUe  proccssus  in  infinitum  sit,  non  soUim 

7.  Prima  ophiio.  —  Refutatur.  —  Ex  hac  in  muUitudine  eflectuum,  sed  etiam  in  perfec- 
etiam  infinitate  intensiva  demonstranda  est  a  tione  eoriim,  quse  in  infinitum  procedat  in  tota 
priori  infinitas  extensiva  potentiaj  divinse  qufe  latitudiue  entis,  et  in  speciebus  ejus  absque 
in  hoc  consistit,  quod  in  latitudine  suorum  ef-  praefixo  termino. 

fectuum  non  habet  terminum.  Omnis  enim  in-  9.  Et  lioc  modo  bene  quidem  infertur  Dei 

finitas  consistit  aliquo  modo  in  negatione  ah-  potentiam  esse  infinitam  simpliciter  extensive 

cujus  termini,  ut  capite  primo,  Ubro  secundo,  ex  eo  quod  potest  Deus  producere  in  infinitum 

declaratum  est,  potentia  vero  activa  quoi  in  se  perfectiores,  et  perfectiores  species  rerum,  in 

indivisibiUs  est,  non  potest  habere  extensiouem  genere  vel  gradu  substantiarum.  Quia  in  ex- 

nisi  in  effectibus,  ergo  nec  infinitatera  sub  hac  tensioue  poteutiee  activaj  nuUa  major  extensio 

ratione  liabere  potest,  nisi  quia  in  iUa  latitudine  intelligi  potest,  ct  iUa  est,  et  concipitur  absque 

effectucarettermino:hocergomododiciturin-  termino  finito.  Dico  autem  fijiito,  quia  termi- 

finita  divina  potentia.  Hanc  autem  infinitatem  num  infinitum  habere  potest  saUem  extrinse- 

aliqui  putant  suflicienter  probari  ex  eo  quod  cum,  quia  Dcus  nou  potcst  faccre  substantiam 

Deuspotest  velocius  ac  velocius  moverc  quotUi-  simplicitcr  infiuitam  in  essentia,  quia  illa  fac- 

l)etcorpus  infinitum  sine  uUo  termino.  Atliajc  tiljilis  non  cst:  scd,  infra  illam,  potest  facere 

infirma  probatio  est,  tum  quia  soUim  ostendit  quamcumque  aliaui  infinitam  etiamsi  in  infi- 

iniinitatcm  quamtlaui  extcnsivam  in  quodam  nitum  crescat  seu  multiplicetur  iu  specifica 

genere  et  satis  limitato  eflectu  et  iuiperfecto.  perfectioue.  Ule  vero  tcrminus  nou  tollit  infi- 

Unde  non  video  quomodo  ex  illo  clfectu  colli-  nitatcm  simpliciter  in  exteusione  iUius  objecti. 


CAP.  IX.  DE  OMNIPOTENTIA  DEI.  227 

quia  ille  terminus  cst  extrinsccus,  unde  non  modo  divina  omnipotcntia  ad  snum  objcctum 

pertinet  ad  ohjcctum  omnipotentife,  et  ita  lati-  comparetur.  Cum  cnim  divina  omnipotentia 

tudo  objccti  scmper  est  absokite  infinita,  sinc  sit  vcra  et  realis  potcntia  activa,  non  potest  non 

proprio  termino.  Unde  ex  illa  cxtcnsione  ob-  habcre  aliquid  pcr  modum  objecti.  Tum  quia 

jccti  optime  etiam  infertur  infinitas  intcnsiva  ratio  potcntice  nonpotesta  nobisaliter  concipi, 

talis  potentiffi,  quia  non  posset  totam  illam  tum  etiam,  quia  si  illa  cst  potentia,  necesse  est 

substantiarum  possibilium  latitudinem  et  mul-  ut  per  illam  possit  aliquid  fieri,  boc  autem, 

titudinem  actu  continere  emincntcr,  nisi  in  se  quod  ab  illa  fieri  potest,  vocamus  objectum 

esset  intensive  infinita.  cjus.  Non  est  tamen  divina  potentia  talis  na- 

10.  Verumtamcn  hwc  probatio  a  posteriori  tura?.  vel  perfectionis  quasi  specificae,  ut  ad  il- 
est,  nam  a  priori  potius  colUgitur  infinita  illa  bid  objectum  onbnetur,  aut  realem  babitudi- 
extensio  ex  infinitate  intensiva  taUs  principii.  nem  ad  ilbid  habeat,  vel  qu»  ab  illo  quasi 
Deinde  probatio  sumpta  est  ex  re  minus  certa  specificari  intelbgatur,  sicut  potentiee  creatai 
quam  sit  concbisio.  Non  enim  dcfuerunt  theo-  solent  a  suis  objectis  spccificari.  Nam  hic  mo- 
logi  qui  negaverint  posse  Dcum  producere  illo  dus  potcntise  minus  perfectus  est,  quia  supponit 
modo  iniiuitas  spccies,  seu  in  infinitum.  Quo-  potentiam  quasi  pcr  se  ordinatam  ad  suum  o])- 
rum  opinio  bcet  improbabiUs  (mca  scntentia)  jectum,  quod  de  divina  omnipotcntia  dici  non 
sit,  ut  disp.  3  Mctaphysicai,  scct.  17,  dixi  potest.  Est  ergo  divinum  esse  absobitissimum, 
num.  18  et  sequcntibus,  nihilominus  ostcndit  quia  vero  in  se  complectitur  omnem  perfectio- 
probationem  illam  procedcre  ex  principio  mi-  nem,  inde  habet  ut  sit  cffectivum  omnis  rei 
nus  certo  quam  sit  assertio.  Unde  potius  sen-  quae  possit  babere  rationcm  entis,  ideoquesine 
tentia  iUa  ex  co  maxime  improbanda  est,  quod  habitudine  vel  specificatione  ab  objecto  suum 
Umitat  infinitam  potentiam  Dei  ad  certum  ter-  objectum  nccessario  habet. 

minum  finitum.  Gum  ex  parte  rerum  non  re-  13.  Objectio, — SohUio. — Dices,  quacumque 

pugnet  dari  speciem  aUam  perfectiorem  iUo  ratione  potentia  iUa  rcquirat  objectum,  habebit 

termino.  talem  connexionem  cum  iUo,  ut  sine  iUo  esse 

11.  Infinitatem  extensivam  prolari  ex  infi-  non  possit,  hoc  autem  repugnat  cuicumque 
nitate  intensiva. — Quocirca  infinitas  extensiva  perfcctioni  divina?,  quse  magis  necessaria  est 
divinaj  potentia^  directe  probauda  est  ex  infi-  quam  sit  objectum  potentiffi  divinae,  etiam  in 
nitate  intensiva,  quia  ex  Ula  summa  perfec-  esse  possibiU.  Respondeo  verum  esse  potentiam 
tione  sui  esse  babct  divina  potentia,  ut  exten-  habere  cum  objecto  necessariam  connexionem 
datur  ad  omne  possibile,  seu  cx  se  non  repu-  (quidquid  aUi  contcndant)  non  quidem  relatio- 
gnans.  Quanta  vero  sit  latitudo  iUa  entium  nis  reaUs  et  tcrmini,  nuUa  enim  taUs  relatio 
possibilium,  quK  sub  objecto  inchiditur,  non  est  in  Deo  ad  creaturas,  sed  est  necessaria  con- 
potest  a  nobis  cx  sola  pcrfectione  divini  esse  ncxio  causaUtatis.  Sicut  enim  Deus,  actu  effi- 
demonstrari,  re  tamen  vera,  in  iUa  habet  fun-  ciens  esse  nou  potest,  nisi  aUquid  fiat,  nou  quia 
damcntum.  Nam,  quia  Deus  simpUciter  infini-  ipse  referatur  ad  effectum ,  sed  quia  cfFectus 
tus  est  et  nunquam  satis  participari  potest,  pendet  ab  ipso:  ita  nec  Deus  potest  esse  omni- 
ideo  sempcr  magis  ac  magis  et  infinitis  modis  potens,  nisi  aliquid  sit  possibile  ab  ipso,  non 
potest  participari.  Ex  quibus  etiam  constat,  ab  quia  omnipotentia  ejus  ordinetur  ad  effectum 
hac  infinitate  extensiva,  virtutem  activam  Dei  possibilem,  sed  quia  ab  illo  necessario  habent 
denominari  Omnipotcntiam.  Et  ob  eam  ratio-  res,  ut  sint  possibiles,  si  ex  parte  earum  non 
nem  de  divina  sapientia  dici  Sapient.  7 :  Cnm  sit  repugnantia.  Ha2C  autem  nou  repugnantia 
sit  una,  omniaposse,  ct  de  divino  spiritu,  quod  omnino  necessaria  est,  ubi  implicatio  coutra- 
omnem  habeat  virtutein.  Itaque  idem  est  poten-  dictionis  nou  inveuitur,  ut  latius  explicabimus 
tiam  esse  infinitam  extensive  et  esse  omnipo-  infra,  libro  nono  de  Trinitate,  capite  sexto,  ubi 
teutiam,  licet  ratio  nominum  sit  diversa,  per  emanatio  Verbi  divini  cum  possibilitate  crea- 
unum  cnim  explicatur  potcntiam  iUam  exten-  turarum,  in  necessitate,  comparanda  est. 

di  ad  omnia  possibilia,  per  aliud  vcro  iudicatur  14.  Condusio.  —  Secundo  inteUigitur  cx 

illa  possibiUa  essc  infiuita.  Et  ita  imum  ex  alio  dictis  quid  claudatur  sub  objecto  proprio  divi- 

probai'i  potest.  nse  potentiee.  Diceudum  est  enim  cum  D.  Tho- 

ma,  comprcbendi  sub  UIo  objecto  quidquid 

Objectum  divincp  oninipotenti(C  exponitur.  habere  potest  rationem  entis,  utique  possibilis. 

Dicitur  autcm  habere  rationem  entis,  qiudquid 

12.  Ex  quibus  intelligere  licet  primo  quo-  non  implicat  contradictionem,  ut  in  dicto  loco 


228  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

Metaphysicse  late  tractavi,  distingiiendo  in  illo  tise.  Volimtas  non  intelligitur  positive  velle,  ut 

objecto  negationem  non  repugnantiae,  a  posi-  illud  non  sit  et  ut  potentia  non  influat  in  illud, 

tiva  possibilitate.  Nam  prior  supponitur  ex  se  potentia  autem  non  intelligitur  habere  quasi 

in  objecto,  posterior  vero,  quacumque  ratione  habitudinem  ad  ilhid  objectum.  Unde  proprie 

concipiatur  ut  ahquid  positivum  possibilC;,  ha-  non  habet  creatura  quod  sit  non  ens  actu  ex 

bet  rationem  possibihs  ab  ipsa  omnipotentia  omnipotentia  Dei^,  eo  modo  quo  negatio  dicitur 

Dei^  quatenus  efi^ectiva  est  suimet  objecti.  Unde  esse  causa  negationis,  iUa  enim  negatio  in- 

refert  D.  Thomas,  d.  q.  26,  art.  3  et  1,  cont.  fluxusmagisestavohmtatequamabipsapoten- 

Gentes,  cap.  20,  iUud  quod  omnino  non  habet  tia,  Sicut  quando  ex  absentia  luminosi  sunt 

rationem  entis,  non  claudi  sub  objecto  omni-  tenebrae,  removens  himinosum  est  potius  cau- 

potentiee,  quod  inteUigendum  est  cum  propor-  sa  tenebrarum,  quam  ipsum  luminosum.  Sic 

tione,  scihcet,  de  non  ente  possibih,  id  est,  de  ergo  vohintas,  quse  est  ratio  suspendendi  in- 

taU  non  ente,  quod  in  suo  conceptu  includat  fluxum  potentise  est  proprie  causa  et  negatio, 

repugnantiam  essendi,  ut  est  Chimaeram  esse,  etiam  influxus  potest,  suo  modo,  dici  proxima 


vel  hominem  esse  irrationalem  et  simiha. 

15.  Dubium. — Opinio  Cajeiani. — Quserivero 
potest,  an  non  ens  actu  tantum,  quatenus  tale 
est,  pertineat  ad  omnipotentiam  Dei,  ita  ut 
claudatur  sub  objecto  ejus  et  circa  ihud  verse- 
tur  ahquo  modo  Dei  omnipotentia.  Nam  Caje- 


causa  per  se ,  potentia  autem  ipsa  non  ita 
proprie. 


Actiones  divince  omnipotentiep. 

17.  Ultimo  inquiri  hic  potest  de  actionibus 
tanus,  1  p.,  qusest.  25,  art.  3,  dixit  omnipoten-  divinse  omnipotentiai,  qua^  materia  amphssima 
tiam  versari  circa  ens  et  circa  nou  ens,  hcet  est,  nam  complecti  potest  omnia,  quai  de  divi- 
diverso  modo,  circa  ens  dando  ilh  esse,  circa    uis  operibus  theologia  disputat.  Et  ideo  brevi- 


non  ens  autem,  non  producendo  illud,  cum 
possit,  vel  non  conservando.  Sic  enim  dicitur 
Deus ,  sua  omnipotentia  annihilare  ahquid 
posse,  vel  destruere,  quge  sunt  mutationes,  vel 
quasi  mutationes  ad  non  esse.  Ahi  dicunt  non 
ens,  ut  sic,  non  posse  dici  objectum  omnipoten- 
tiee,  quantum  ad  iUam  negationem,  quia  ens 
possibile  non  habet,  quod  sit  non  ens  actu  ab 
omnipotentia  Dei,  sed  de  se  est  nihil  actu, 
nisi  a  Deo  esse  accipiat.  Et  sic  dicitur  creatura 
habere  de  suo,  quod  sit  nihil.  Item  quia  tene- 
brse  non  dicentur  claudi  sub  objecto  virtutis 
iUuminativffi,  quia  ex  absentia  iUius  redeunt, 
non  cnim  redcunta  sole,  proprie  loquendo,sed 
cessante  actione  sohs  ex  se  tales  sunt. 

16.  ResohUio.  —  Duhium.  —  Sed  qusestio 
est  de  modo  loquendi,  nam  res  clara  est.  Quia 
non  ens,  ut  iUa  negatio  dicit  negationem  pos- 
sibihtatis ,  seu  capacitatis  ad  esse ,  omnino 
excluditur  ab  objecto  omnipotentife,  quotl  non 


ter  advertendum  divinam  omuipotentiam  nul- 
lam  habere  actionem  ex  necessitatc,  ideoque 
propriissime  considerari  inDeo  in  actu  primo, 
in  quo  diflert  ab  inteUectu  et  vohmtate  Dei. 
Nam  inteUectus  et  vohmtas  primo  et  per  se 
versantur  circa  ipsum  Deum,  et  ideo  ex  necessi- 
tate  habent  actum,  saUem  circa  ipsum  Deum, 
et  ideo  eadem  necessitate  sunt  in  actu  secundo, 
vel  potius  sunt  ipse  actus  secundus,  quia  Uh 
actus  immanentes  sunt,  et  ideo  contra  Deum 
ipsum  possuut  semper,  ac  necessario  esse, 
quantum  ad  totam  reahtatem  suam.  Potentia 
vero  primo,  ac  per  se  versatur  circa  creaturas, 
omnesque  actus  suos  circa  iUas  exercet,  ejus- 
que  actio  transiens  est,  et  ideo  ncc  necessaria 
esse  potest,  nec  est  seterna. 

18.  Hinc  ergo  fit,  ut  tam  ipsius  potentice 

divinoe  quam  actionis  cjus  duplex  sit  conside- 

ratio.  Potentia  enim  sumi  potest  vel  per  se,  ac 

praicise  spectata,  vel  ut  conjuncta  hbera;  vo- 

est  hmitatio,   sed  exceUentia  omnipotentiffi.     hnitati  et  quasi  aUigata  ordini  ab  ipsa  voluu- 


Non  ens  autem,  ut  dicit  ens  possibile  cum  ne- 
gatione  actualis  existentise,  clauditur  sub  ob- 
jccto,  quatenus  per  potentiam  Dei  potest  reci- 
pere  cxistentiam,  ut  etiam  est  clarum.  Quate- 
nus  vero  est  non  cns  actu,  etiam  caret  influxu 
omnipoteutiffi  Dei.  An  vero  hoc  satis  sit,  ut 
(hcatur  ol>jectum  omnipotentia}  quoad  illam 
negationem,  et  an  (hccndum  sit  habere  a  Dco, 
quod  sit  non  ens,  vcl  ex  se,  qutestio  est  modo 
loquendi.  Proprie  tamen  potius  id  videtur 
pertincre  ad  objectum  voluntatis  quam  poten- 


tate  prsescripto.  Et  juxta  hanc  dupliccm  con- 
siderationcm  videtur  sumpta  vulgarisdistinctio 
theologorum  de  divina  potentia  in  absolutam 
ct  ordinatam,  seu  ordinariam,  quam  tradit  D. 
Thonias,  d.  quaist.  25,  art.  5,  et  aliiin  1,  d.  43 
et  44.  Nam  priori  modo  et  sccundum  se  poteu- 
tia  spectata,  absoluta  dicitur.  Posteriori  autcm 
modo  sumpta  dicitur  ordinata.  Quam  insi- 
nuasse  vidctur  Paulus  cum  dixit :  Deum  opera- 
ri  omnia  sccundum  consilium  vohdttatis  su(P. 
Chiistus  autemDoniiuus  cuni  dixit  Mattha;,  26 : 


CAP.  IX    DE  OMNIPOTENTIA  DEI.  229 

Annonpidas,quiapof!.nmrogarePatremoneum  extra  rom  cssct  de  illis  liic  dicere.  Satis  crgo 

et  exhibctjit  mihi  plv.sqnam  deceyn  Jegioncs  an-  est,  advcrtcre,  licot  actiones  liffi  variai  sint;,  po- 

gelornm,  etc,  priorcm  potcntiam  al).'iolutam  tentiam  Dei  essc  unam  et  simplicissimam  in 

insinuassc  videtur :  ordinatam  vcro  cum  sul)-  se,  ut  in  disput.  3  Mctapliysica;  dixi,  sect.  ult., 

jungit:  Quomodo  ergo  implehiintur  Scriptura',  num.  51.  Illa  enim  potentia,  ut  dixi,  nonspe- 

qtiia  sic  oportet  fieri.  cificatur  ex  suis  actionibus,  qtiia  non  specifi- 

10.   Et  quanquam  in  cxplicationc    horum  catur  ab  objecto,  ct  in  sc  cst  absoluti.ssima  et 

terminorum  sit  aliqua  varictas  inter  tlieologos  eminentissima,  et  idco  cum  sit  una,  omnia  po- 

(quam  notavi  in  dic.  disput.  30  Metaphysicse,  test.  Quanquam  nihil  impedit,  quo  minus  per 

sect.  ult.,num.  32)  est  parvi momenti  et  solum  inada^quatos  conceptus  a  nobis  plures  possint 

de  usu  vocis,  nam  res  constat.  Et  in  omni  opi-  distingui  ratione,  ut  cst  potentia  crcativa,  vel 

nione  ccrtum  cst,  potentiam  non  dici  absolu-  motiva,  etc,  ut  ibidem  dixi. 

tam,  vel  ordinatam  nisi  pcr  respcctum  ad  vo-  21.  De  actionibns  possiMlihus.  —  De  actio- 

luntatcm,  nam  quatcnus  soluta  concipitur  ab  nibus  vcro  possibilibus  regula  gencralis  est, 

omni  lege,  seu  decreto  voluntatis  dicitur  abso-  omnes  illas  actiones,  quse  non  involvunt  re- 

hita,  ordinata  vero,  ut  conjuncta  illi.  Potest  pugnantiam  esse  possibiles  liuic  potcntiae.  Dis- 

autem  hoc  esse  duobus  modis.  Unus  est,  qua-  putarc  autem  in  particulari  de  omnibus  actio- 

tenus  potentia  intelligitur  conjuncta  alicui  legi  nibus,  vel  efiectibus,  de  quibus  dul)itari  solet, 

universali,  ut  dc  movendo  coelo  continue.  In  an  in  se  involvant  repugnantiam  nec  ne,  non 

qua  lege  potest  Deus  dispensare,  cum  voluerit,  est  hujus  loci,  sed  ad  varias  materias  theolo- 

ut  cum  solem  sistere  facit,  quod  juxta  lianc  gise  et  philosophiaj  pertinet,  ut  constat.  Solum 

expositionem  censetur  per  potentiam  absolu-  adverto,  non  solum  esse  Deo  impossibiles  ac- 

tam  fceissc.  Alius  modus  est,  ut  potentia  in-  tiones,  qua?  in  genere  entis,  videntur  repu- 

telligatur  conjuncta  dccreto  ffiternai  voluntatis  gnantiam  involvcre,  sed  etiam  quoe  divinse 

Dei  de  omnibus  ct  singulis,  quse  in  quolibet  bonitati  sunt  repugnantes,  ut  mentiri,  pecca- 

tempore  operatus  est,  et  ita  quidquid  de  facto  re,  infidclem  esse,  etc  Quia  etiam  hse  invol- 

operatur,  dicitur  facere  per  potentiam  ordina-  vunt  contradictionem  comparatai  cum  infinita 

tam ,  quia  sempcr  operatur  juxta  decretum  bonitate  Dei.  Et  ratio  est,  quia  potentia  non 

suum  ct  ita  solum  ca  dicetur  posse  de  absoluta  potest  exire  in  actum  nisi,  ut  applicata  per  vo- 

potentia,  qua;  nunquam  facturus  est.  Et  uter-  luntatem,  et  voluntas  Dei  non  potest  velle  nisi 

que  modus  est  satis  usitatus,  prior  tamen  vi-  juxta  etdecentia  suam  bonitatem  et  adlioc  est 

detur  magis  conformis  communi  modo  loquen-  natura  sua  determinata  quoad  specificationem, 

di  ct  commodior.  ut  in  Rclectione  prima  late  disserui. 

20.  Duplex  est  ordo  actionum  omiiipotentio' .  22.  Dubium.  —  Resolutio.  —  Solent  autem 

—  Hinc  etiam  actiones  hujus  potentiae  in  duos  D.  Thomas  et  alii  scholastici,  hoc  loco  in  parti- 

ordines  distinguere  possumus,  qusedam  enim  culari  disserere,  an  possit  Deus  facere  quod 

sunt  possibiles,  qua)  nunquam  erunt,  aliae  ve-  prseteritum  non  sit  praeteritum.  Quod  gratia 

ro  sunt  quoe  fiunt  de  facto,  vel  aliquando  tan-  exempli  videtur  adductum  ad  explicandum, 

tum  futurae  sunt,  vel  jam  suut  factai.  De  his  quomodo  sine  impotentia  ex  parte  Dei,  fieri 

ergo  actionibus,  quse  interdum  fiunt,  tractan-  non  possit,   quod  implicat  contradictionem. 

dum  est  in  toto  discursu  tlieologioe,  nam  una  Unde  in  illo  puncto  certam  existimo  D.  Thomse 

ex  his  actionibus  est  creatio,  huic  adjuncta  est  sententiam  in  dicta  quffist.  25,  art.  4  asseren- 

conservatio  et  gubernatio,  ad  quam  pertinet  tis,  fieri  non  posse,  ut  factum  sit  iufectum,  in 

cooperatio,  seu  concursus  cum  omnibus  causis  sensu  composito,  ita  enim  ibi  loquitur,  et  se- 

secundis.  Et  in  liis  videntm'  contincri  actiones  cundo  contra  Gent.,  cap.  25.  Idem Bonaventura 

omnes  ordinaria},  pertinentes  ad  communem  1,  dist.  42,  quKst.  2  et  Thomistse  omnes.  Est- 

cursum  uatura' :  quse  propterea  ad  philosophi-  que  aperta  sententia  Hieronym.,  epist.  22,  ad 

cam  considerationem  pertinent ;  ct  ideo  de  il-  Eustoch.,  Augustini  26,  contra  Faust.,  cap.  5, 

lis  diximus  in  Metaphysica,  disp.  20,  21  et  22.  Anselmi  in  Prosolog.,  cap.  6  et  lib.  de  Con- 

Ultra  has  vero  actioncs  sunt  aliai  superioris  cord.  Praesc  et  prsedcst.,  cap.  4.  Imo  et  Aris- 

ordinis,  ut  sunt  sanctificatio  et  justificatio  et  toteles  idcm  tradit  ex  Agathone  6.  Ethicor., 

glorificatio  intellectualium  crcaturarum,   In-  capit.  2.  Ratio  vcro  est,  quia  praeteritum  dici- 

carnatio,  transsubstantiatio  et  eflectio  quaelibet  tur,  quod  in  aliqua  difierentia  tcmporis  habuit 

per  instrumenta  supernaturalia,  de  quibus  per  esse,  impossibile  autem  est,  ut  quod  semel  po- 

totius  theologiai  discursum  disputatur.  Et  ideo  nitur  habens  esse  in  aliqua  difterentia  tempo- 


230  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

ris,  in  illa  eadem  non  habeat^  vel  non  liabuerit  manum,  quam  fecit  et  plures  salvare,  quam 

esse.  Quia  esset  et  non  esset  pro  eodem  tem-  salvat^vide  Augustinum  13,  de  Trinit.,  cap.  18, 

pore,  quod  repugnat  in  se  :  et  consequenter  deSpirituetlit.,cap.  1  et  epistol.  3,Gregorium 

etiam  ipsi  potentiai  DEI,  quia  ad  ejus  poten-  22,  Moral.,  cap.  25.  Item,etiam  creaturee  mul- 

tiam  spectat,  ut  quod  vult  esse  pro  aliquo  tem-  ta  possunt  facere,  quse  non  faciunt,  ut  homo 

pore  sit,  unde  pro  eodem  tempore  non  esse,  ratione  suse  hbertatis  non  facit  omnia  quee  po- 

esset  contra  potentiam  DEI.  Sicut  ergo  non  test,  multo  ergo  magis  Deus.  Item,  non  solum 

potest  Deus  facere,  ut  res  sit  et  non  sit  simul,  homo,  sed  etiam  sol  posset  plura  facere  quse 

quia  hoc  esset  se  ipsum  negare  et  sibi  repug-  non  facit,  quia  ei  non  applicatur  materia,  er- 

nare,  ita  nec  potest  facere,  ut  prseteritum  non  go  Deus,  qui  non  indiget  materia  et  est  domi- 

fuerit.  nus  suorum  actuum,  multo  magis  poterit  plu- 

23.  Opinio  contraria.  —  FxpUcatur.  —  Qui-  ra,  vel  diversa  facere,  vel  cum  causis  secundis, 
dam  autem  theologi  videntur  contrarium  do-  si  alise  essent,  vel  aliter  applicarentur,  vel  se 
cere,  maxime  Gregorius  in  1,  d.  42  et  alii,  quos  solo  pro  sua  libertate. 

refert,  et  sequitur  Corduba,  lib.  1,  q.  55,  dub.        25.  DuMum.  —  Resolvitur.  —  Hic  vero  sta- 

ult.  Sed  contradicunt  in  modo  loquendi,  non  tim  occurrit  interrogandum,  quot  sint  ista 

in  re.  Volunt  enim,  quod  licet  Deus  fecerit  ali-  plura,  quse  potest  Deus  facere,  et  an  sint  fmita 

quam  rem,  manet  in  ipso  integra  potentia,  vel  infinita  cathegorematice  in  individuis,  vel 

qua  potuisset  illam  non  facere  in  sensu  divi-  speciebus,  vel  gradibus  rerum,  vel  etiam  in 

so,  ideoque  volunt  affirmandum  esse,  nunc  pluribus  mundis  in  infinitum,  vel  simul,  vel 

esse  in  Deo  potentiam,ut  prseteritum  non  fue-  successive,  vel  ex  similibus,  vel  ex  dissimilibus 

rit.  Non  dicunt  autem,  posse  non  fuisse,  post-  corporibus  :  atque  adeo  aequalibus,  vel  inae- 

quam  fuisse  supponitur,  sed  absolute  et  secun-  qualibus  in  perfectione  cum  eo,  qui  uunc  est. 

dum  se  spectatum,  quod  nemo  negat.  Unde  Itemque  utrum  non  solum  modo  possit  Deus 

illtid  extra  rem  est  :  Similis  vero  qusestio  de  plura  facere,  quam  fecit,  sed  etiam  in  quocum- 

voluntate  Dei  tractari  solet,  an  postquam  ali-  que  rerum  statu,  seu  quacumque  suppositione 

quid  voluit,  maneat  in  illo  potentia,  ut  illud  fa^ta,  quod  aliqua  Deus  creaverit.  Ubi  involvi- 

ipsum  in  ordine  ad  idem  momentum  nolit :  et  tur  illa  qusestio,  an  possit  Deus  facere  simul 

resolutio  est,  in  sensu  composito  non  habere  omnia,  quee  ut  possibilia  novit,  quibus  creatis 

talem  potentiam.  Non  quia  ahquam  potentiam  jam  non  posset  facere  plura.  Sed  hsec  infinitam 

amiserit  ahquid  volendo,  sed  quia  nunquam  habent  disputationem  et  per  varias  materias 

habuit  potentiam,  ut  mutari  possit,  licet  se-  vagantur :  ideoque  illa  omitto,  praesertim  quia 

cundum  se  et  in  sensu  diviso  habeat  poten-  ex  principiis  positis  in  dic.  disp.  30  Metaphysi- 

tiam  ad  utrumque  et  eamdem  semper  retineat,  cse,  sect.  ult.,  facile  omnia  expediri  possunt. 
ita  ergo  in  praesenti  loquendum  est.  26.  Assertio.  —  Conclusio.  —  In  alio  punc- 

24.  Duo  duUa  expediuntur .  —  Ex  his  etiam  to  breviter  dicendum  est,  multa  fecisse  Deum 
expedienda  sunt  duo  alia  dubia,  quse  divus  in  universo,  quse  non  potest  facere  meliora  in 
Thomas  in  duobus  articulis  ultimis  illius  quees-  illo  genere,  et  ita  quoad  aliquid  non  potuisse 
tionis  tractavit,  scilicet :  An  Deus  possit  plura,  facere  melius  universum  hoc,  quam  fecerit, 
vel  alia  facere,  quam  fecit,  etan  quse  fecit,  po-  licet  quoad  aliqua  in  particulari  iUud  potuerit 
tuerit  efficere  meliora.  In  utroque  vero  resolu-  facere  perfectius.  Declaratur  imprimis ,  quia 
tio  estcIara.Primo  ergocertumdefide  est,  1)0-  fecit  unionem  hypostaticam,  quo  opere  nul- 
tuisseetpluraetaliadistinctafacere.ltadoceut  lum  altius,  nec  perfectius  potest  efficere,  ut 
omnestheoIogicumMagistrol,  d.  43.  Etdivus  nunc  suppono.  Unde  fit,  ut  ex  ea  parte  qua 
Thomas,  q.  25,  art.  5.  Et  Vualdensis  in  doc-  hoc  universum  nobilitavit  per  illud  opus,  non 
trinali  lib.  1,  cap.  10,  ubi  oppositum  errorem  possit  hoc  universum  esse  perfectius.  Unde 
refert  tradidisse  Wicleffum  et  Abailardum  ,  etiam  ait  D.  Thomas  Beatam  Virginem,  qua- 
eumque  late  ex  Patribus  confutat.  Qui  damna-  tenus  assecuta  est  dignitatem  Matris  DEI,  non 
tusetiamrefertur  inConcilio  Senonensi.  Sedres  posse  in  illo  genere  nobiliorem  dignitatem  ha- 
est  evidens  in  Scripturis,  ut  patet  ex  locis  Mat-  bere.  Item  gratia  et  gloria  (ut  ego  opinor)  sunt 
thsei  et  Marci  supra  citatis,  qua3  sunt  de  omni-  talis  perfectionis  essentialis,  ut  uon  possit  fieri 
potentia  Dei  et  de  ejus  libertate,  in  qua  vide-  in  ordine  qualitatum  altior,  aut  major  perfec- 
lur  WicIefFus  errasse.  Hac  etiam  ratione  di-  tio  intellectualis  naturai.  Unde  etiam  hoc  imi- 
cimus,potuisseDeumaliamnaturamhumanam  versum  ex  ea  parte,  qua  refertur  ad  ultimum 
sumere,  et  potuisse  alitcr  rcdimere  genus  hu-  finem  nou  potuit  esse  perfectius,  tum  ex  parte 


i 


CAP.  X.  DE  PROVIDENTIA  DEI.  231 

finis  ultimi,  qiii  cst  Dens :  tum  cx  formali  con-  fidc  ccrtum  cst^  csseinDco  Providentiam.  Quia 

secutiouc  illius  secundum  specicm  visionis  et  gubcrnatio  illa  tcmporalis  actio  est^  quam  Deus 

fruitionis,  qua  obtinetur.  Rursus  in  hoc  uni-  per  suum  intellcctum  et  voluntatem  operatur, 

verso  corporeo  nou  potuit  fortasse  esse  nobilior  quia  Dcus  non  aliter  extra  se  causat,  ut  supra 

natura,  quaj  illi  prajcsset  in  eodem  gcnere  cor-  ex  fide  ostensum  est,  ergo  neccsse  est,  ut  ra- 

poralium  rcrum,  quam  sit  liomo,  quia  fortasse  tio  illius  gubcrnationis  universi  in  Dci  mente 

non  potest  essc  natura  corporalis  et  rationalis  cx  a?tcrnitatc  pracedat ,  non  enim  potest  in 

altcrius  speciei.  De  coelis  vero  et  simplicibus  tcmpore  concipi ,  aut  iucboari.  Hanc  crgo  ra- 

corporibus  est  controversia,  an  potuerint  esse  tioncm  aiternse  gubernationis  intraDcum  exis- 

esscntialiter  mebora  ct  alterius  speciei,  scd  tentem,  providcntiam  vocamus.   Atque  boc 

probabiUus  videtur,  fieri  potuisse,  quia  nulla  modo  providentiam  essc  docet  Scriptura,  cum 

apparet  rcpugnantia, quod  ctiam  sentit  D.  Tho-  de  Divina  Sapicntia  dicit :  Aliingit  a  fine  usqm 

mas  d.  art.  C,  ad.  3.  ad  fmem  fortiter  et  disponit  omnia  suaviter, 

27.  Addit  tamcn  idem  D.  Sanctus,  suppo-  Sap.  8,  cap.  6.  jE qiialiter  est  illi  cura  deomni- 

sitis  his  rebus,  ex   quibus   universum  con-  biis.  Et  inira:  Inom^iiprovideutia  occurit  illiSf 

stat,  non  potuisse  esse  quoad  ordinem  et  con-  etcap.  14:  Tit  autem  Pater  gubernas  omniapro- 

centum  earum,  in  quo  bonum  univcrsi  consi-  r^V7e?2.(fm.EtChristLisDominus,]Matth.6  :  Respi- 

stit.  Quod  inccrtum  est,  et  ita  oppositum  docet  cite  volatilia  coeli,  etc.  Item  Luc  12  et  passim. 

Durandus  1,  dist.  44,  qutest.  3,  quia  in  The-  Solct  autem  a  theologis  quffiri,  an  providentia 

sauris  divinaj  omnipotentiae  multi  ordines  con-  sit  actus  vohintatis  divinae,  vcl  intellectus,  Sed 

tineripossunt,  etfortasse  ahusessetsimpliciter  hanc  qusestioncm  in  Praedestinatione  exacte 

mchor,  hcet  in  ordine  ad  finem  a  Deo  inten-  examinabimus.  Nunc  supponamus ,  utriusque 

tum  hic  fuerit  optimus,  Nam  si  Deus  voluisset  facultatis  actus  ad  providentiam  requiri.  Nam 

ahtcr  homines  pra?dcstinare,  vel  phires,  vel  in  omni  gubernatione  prudentia  ncccssaria  est 

in  majori  \nrtute,  et  gratia^  vel  in  statu  inno-  ct  vohmtatis  elcctio,  ac  cxecutio  et  vix  definiri 

centise  perpetuo  conscrvare,  posset  etiam  aho  potest,  quisnam  horum  actuum  magis  neces- 

modo  elemcnta,  vel  influentias  coelorum  ordi-  sarius  ad  dcbitam  providentiam  sit.  Nomen 

nare,  ita  ut  omnibus  pensatis  totum  essct  per-  autem  providentise  ad  utrumque  facile  apph- 

fectius,  Sempcr  tamcn  crcdcndum  est  Deum  cari  potest,  et  ideo  in  hac  controversia  non 

juxta  finem  sibi  preestitutum  optime  omnia  est  multum  utihtatis ,  ut  in  citato  loco  latius 

facere,  quse  facit,  ut  loquitur  Augustinus  3,  dicemus. 

de  libero  Ai*bitrio,  cap.  5.  Et  exphcui  in  citato  2.  Duplex  providentia.  —  Ut  autem  hsec  ve- 

loco  Metaphysicce,  et  in  tomo  primo  de  Incar-  ritas  fidei  mehus  inteUigatur  et  ut  attingamus 

natione,  disputatione  A,  sect.  2  et  3.  errores,  qui  circa  illam  fuerunt,  est  adverten- 

dum,  duas  vehiti  partes  in  hac  providentia 

CAPUT  X.  distingui  posse  ;  unam  physicam,  seu  natura- 

lem  appellare  possumus,  aham  moralem.  Prior 

DE  DrviNA  PROViDENTLi.  gcneralis  est  rebus  omnibus,  tam  inanimatis, 

quam  animatis,  atque  etiam  hominibus  et  an- 

1 .  Fsse  in  Beo  providentiam.  —  Providen-  gehs,  quatenus  cum  ahis  commune  habent 

tia  et  Praidestinatio  tam  sunt  conjunctee,  ut  esse  et  opcrari.  Postcrior  est  propria  hominum 

vixpossitunasinealteraexactedeclarari.Unde  et  angelorum,  quia  ilh  soh  sunt  capaces  mo- 

cum  in  sequenti  tractatu  latissime  simus  de  ralium  actionum  ct  finis,  qui  per  iUas  compa- 

Prcedestinatione  dicturi ,  ibi  de  Providentia  ratur,  quia  iUi  soh  habent  arbitrii  libertatem. 

etiam  dicemus.  Ut  vero  ratio  nominis  habca-  Ad  priorem  providentiae  partem  pertinent  ac- 

tur  et  quffidam  magis  generalia  principia  sup-  tioncs  sequentes.  Prima  conservatio  est  in  esse 

ponamus,  visum  est  caput  hoc  in  fine  hujus  Providentia  cnim  supponit  creationem  et  ad- 

libri  adjungere,  quod  tantum  sit  velut  praeam-  dit  actionem  necessariam,  ut  res  creata  subsis- 

bulum  quoddam  ad  tractatum  de  Pr^destina-  tat,  et  finem  suum  consequi  valeat.  Inter  has 

tione.  Ut  crgo  nomen  providentia  exphcemus,  ergo  actiones  prima  est  conservatio  :  Quomodo 

supponimus,  habcrc  Deum  actualem  guberna-  enim  possct  aliquid  permanere  ,  nisi  Deus  vo- 

tionem  hujus  universi,  iUique  praiesse  conscr-  luissct.  Sap.  11.  Alia  operatio  est  concursus, 

vando  iUud  et  ordinem  iUius,  totumque  iUud,  scu  cooperatio  Dei  ad  omnes  actiones  crcatu- 

universasque  partes   ejus  in  fines  suos  pro  rarum,  quia  sicut  sine  influxu  Dei  esse  non 

captu  earum  dirigeudo.  Hoc  fundameutum  de  possunt,  ita  nec  operari,  et  ideo  dicitur  Deus, 


232 


LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 


Tcstire  lilia  agri  et  pascere  corvos,  Liic  12.  Et 
ad  has  duas  actiones  reducuntur  omnes  externi 
actus  Providentise,  quam  pliysicam^  seu  natu- 
ralem  appellamus. 

3.  Durandi  opinio. — Durandus  vero  \,  d.  39, 
q.  3,  numero  5  et  6,inter  actus  providentise  po- 
nit  dispositionem  rerum.  Sed  ut  bene  ibidem 
subjungit  dispositio  magis  pertinet  ad  creatio- 
nem,  quam  providentia  supponit.  Nam  Deus_, 
cum  in  aeternitate  sua  voluitrescreare,  unam- 
quamque  voluit  propter  suum  finem,  et  totum 
universum  etiam  ad  certum  finem  ordinavit  et 
consequenter  partes  universi  convenienter  ad 
illum  finem  apte  disposuit,  et  singulis  faculta- 


Aristoteles  quid  senserit,  in  disputione  30  Me- 
taphysicse,  sect.  15,num.  40,  explicuimus.  Po- 
tuerunt  etiam  in  hoc  errare  ilh,  qui  putarunt, 
DEUM  ex  necessitate  naturae  omnia  operari, 
ut  Epicurus,  Democritus  et  Cratilus.  De  quibus 
uon  constat,  an  dicerent  Deum  conservare  res 
omnes  et  cooperari  cum  illis  eadem  necessita- 
te,  qua  putarunt  illasproduxisse.  Verumtamen 
etiam  si  hoc  dicerent,  iUa  non  esset  vera  pro- 
videntia,  quse  proprie  non  cadit  nisi  in  agens 
Uberum.  At  suppositis  principiis  positis,  quse 
non  sohim  in  fide  sunt  certa,  sed  etiam  ratio- 
ne  naturah  evidentia,  aperte  sequitur,  neces- 
sariam  esse  Dei  providentiam ,  quae  attingat 


tes  connaturales  ad  fines  suos  consequendos  ad  omnia  et  singula,  quse  fiunt  in  particulari. 
ordinatas,  tribuere  statuit.  Heec  autem  omnia  6.  DuUum. — Resolutio. — An  vero  per  hanc 
ad  dispositionempertinent  etinipsacreatione    providentiam  possit  Deus  immutare  cursum 


continentur,  nam  qui  dat  formam,  dat  conse- 
quentia  ad  formam.  Et  hoc  modo  ordinatio  re- 
rum  ad  fines  suos,  quantum  ad  primam  inten- 
tionem  finis  pertinet,  in  ipsa  creatione  inclu- 
ditur,  seu  in  vokmtate  creandi  res,  nam  crean- 
tur  res  propter  tales  fines,  et  ita  vult  Deus 


causarum  naturahum,  eumve  impedire,  aut 
juvare,  fortasse  non  est  tam  notum  lumine  na- 
turah.  Tamen  secundum  fidem  certum  est , 
divinam  providentiam  ad  hoc  extendi,  quia 
ejus  nutui  et  vohmtati  omnia  parent.  Unde 
Tob.  9,  dicitur :  Qui  prcecipit  soli  et  non  ori- 


illas  esse  propter  tales  fines,  Ad  providentiam  tur,  et  stellas  clautlit  quasi  sul  signaculo.  Et 

ergo  pertinet  proprie  conservatio,  cooperatio-  Matth.  10  ,  dicitur  :    Unus  passer  non  cadit 

que  Dei,  necessaria,  ut  res  ihse  possent  tende-  super  terram  sine  Patre  vestro.  Nec  fohum  ar- 

re  in  fines,  ad  quos  creatae  sunt.  Et  ita  ad  has  boris  sine  ejus  scientia  et  voluntate  movetur  ; 

duas  actiones  reducitur  tota  providentia  na-  et  hinc  est,  ut  pro  fructibus  etiam  temporah- 

turalis.  Nam  sub  conservatione  inchiduntur  bus,  vel  pro  influentiis  temporum  opportunis 

omnia  necessaria  ad  vitam  et  subsistentiam  re-  et  conservatione  et  incokimitate  vitae,  vel  ani- 

rum  ;  sub  cooperatione  vero  omnes  genera-  mahum,  orari  possit  et  debeat  Deus  :  quia  li- 

tiones  et  corruptiones,  et  denique  omnes  ope-  cet  haec  regulariter  eveniant  per  naturahum 

rationes,  quibus  res  possunt  ad  fines  suos  per-  causarum  cursum,  ab  ejus  nutu  et  voluntate 

venire.  semper  pendent  et  immutantur  etiam  mira- 

4.  DupHci  autem  titulo  hsec  pertinent  ad  bihter :  de  qua  re  et  in  Scriptm^a  sacra,  et  in 
providentiam  Dei,  primo  quatenus  hsec  prove-  historiis  exempla  multa  leguntur. 

niunt  a  causis  secundis,  quas  ipse  ad  hunc  fi-        7.  De  providentia  morali.  Esse  necessariam 

nem  produxit  et  ordinavit  et  conservat :  se-  moralem  gulernationem. — Quid  senserit  Aris- 

cundo  quatenus  Deus  ipse  in  iUis  et  cum  iUis  toteles   de  providentia  Dei.  —  Circa  aUeram 

immediate  operatur  et  eas  movet,  apphcat  ad  partem  hujus  providentiae,  quam  moralem  ap- 

agendum.  Unde  satis  constat,  providentiam  ex  peUamus,  dicendum  est,  uUra  physicam  effi- 

hac  parte  attingere  omnia  ,  quae  sunt ,   vel  cientiam  et  operationem  Dei,  quee  in  omnibus 

fiunt  in  mundo  in  particulari ,  quia  omnia  operibus  creaturarum  etiam  hberis  et  morah- 

pcndent  a  Deo  in  osse  et  operari,  et  Deus  ad  bus  interveniunt,  esse  necessariumaddere  mo- 

omnia  in  particulari  concurrit,  per  scientiam  ralem  gubernationem,  quae  consistit  in  prae- 

suam  et  vokmtatem  ac  potentiam  operando.  ceptis,  consiUis,  promissionibus,  comminatio- 

Et  de  hac  duphci  actione  providentiae  divinae  nijjus,  praemiis  et  supphciis.  Et  de  hoc  toto 

disputavimuslateinMetaphysica,  disputatione  genere  providentiae  pauca  (ut  opinor)  philoso- 

21  et  22,  et  copiosius  in  hbro  primo^  de  Auxi-  phi  subodorati  sunt.  Nam  imprimis  de  praecep- 

his.  tis,  aut  legibus  Dei  positivis  nihil  scire  potue- 

5.  Quapropter  nuUus  infidehs  potuit  circa  runt,  ut  constat,  qiiia  Ubere  feruntur  a  Deo,  et 
hanc  partem  divinae  providentiae  errare,  nisi,  idco  nisi  per  revelationem,  sciri  non  possunt. 
vel  qui  non  agnoverunt  Deum  esse,  vel  non  Leges  autem  quas  naturahs  ratio  dictat,  hcet 
putarunt  omnia  penderc  immediate  a  Deo  nou  cognoscantur  ut  dictamina  rationis  naturahs, 
iuesse  et  operari,  postquam  factasunt.  Inquo  tamcn  sub  ratione  legis  divinai  ct  quod  Deus 


CAP.  X.  DE  PROVIDENTIA  DEI.  233 

in  ei.s  snam  voluntatem  ot  auctoritatem  pccu-  trio,  ctlib.  1  et2,  de  Ordine,Clcmens  Alexand., 

liariter  intorponant,  vcl  cognosci  non  potest  lili.  ot  5  Stromat.  Cyrillus  Hierosolymitanus, 

ratione  naturali,  vel  difficillime ;  unde  non  mi-  catech.  8,  ct  Cyrillus  Alexand.,  lib.  5  contra 

bi  constat,  aliquem  philosopliorum ,  hoc  pe-  Julianum. 

culiariter  cognovisse.  De  promissionibus  vero  9.  Ratio  autcm  hujus  veritatis  sumenda  est 

et  comminationibus  in  particulari  ccrtius  hoc  cx  actibus  illis,  in  quibus  ex  divina  providcn- 

est.  Dc  priemio  autem  et  pocna  in  gcnerali  tia  consistit.  Quia  imprimis  necessc  cst,  Deum 

fortasse  aUquid  suspicati  sunt,  scd  valde  im-  omnia  scire  et  de  omnibus  rectissimum  judi- 

perfecte,  ac  diminute,  ut  patet  ex  Aristotelc,  cium  ferre.  Potcns  item  est  omnia  disponere 

libro  decimo  Ethic,  cap.  8,  ubi  eos,  qui  veri-  ct  bcne  ordinare,  ac  constituerc.  Voluntatem 

tatem  scctantur,  dicit  csse  amicissimos  Deo-  ctiam  habct  rectissiraam,  quro  sine  sui  muta- 

rum  immortalium.  Nam  si  Dii  (iuquit)  m-  tione  potost  velle  bonum  et  odissc  malum,  est- 

ram  habenl  kumanarum  reriim  id  existimatur  que  summe  honestum  ,  ut  ita  siugula  veMt. 

rationi  consentaneum  est ,  ipsos  eo  gaudere ,  Estque  item  suprcmus  Dominus  et  Princeps , 

quod  est  optimum.  Ubi  et  sub  magna  dubita-  ad  quem  pertinet  leges  ferre  et  prsemia  ,  ac 

tione  loquitur  et  sub  impropriissima  Deorum  poenas  pro  ratione  operum  conferre.  Dcnique 

appellatione  ct  diminute  valde.  Et  in  lib.  2,  quia  omnia  ab  ipso  ita  pendont  ut  sine  ipso, 

JMag.  moral.  cap.  8.  Deum,  ait,  m.ala  et  bona  vol  volcnte,  vel  permittente  ficri  non  possint, 

pro  meritis  distribuere  :  tamen  ibidem  sentit,  ergo  habet  Deus  providcntiam  etiam  moralem 

elFcctus  fortuitos  nou  subjacere  providentise  omnium  actionum  liberarum,  usque  ad  mini- 

DEI,  licet  aliter  in  hoc  seutiat  lib.  7  Ethic.  ad  mas. 

Eudonum,  cap.l8.  10.  Difficultates  vero,  quse  circa  hanc  par- 

8.  Deum  habere  providentiam  creaturarmn  tem  providentiee  occurrunt,  prsecipue  sumun- 

rationalium.  —  Vcritas  autem  Catholica  docet,  tur  ex  concordia  divinse  provideutiaj  cum  li- 

habere  DEUM   perfcctissimam  providentiam  bertate  actionum    humanarum.   Ubi    conse- 

creatiu^arum  rationalium  et  operationum  libe-  quenter  se  offcrt  tractandum,  quomodo  Deus 

rarum  tam  bonarum  quam  malarum,  non  so-  ab  setcrno  disposuerit  de  his  actionibus  in  par- 

lum  gcneralem  et  remotam,  sed  etiam  parti-  ticulari,  an,  scilicet,  prsefiniendo  omnes,  vel 

culcu-era  providcntiara :  noc  solum  physicam,  aliquas,  et  alias  permittendo,  vel  siraplici  affec- 

sed  etiara  moralem.  Consistit  autem  haec  pro-  tu  prosequendo.  Quse  omnia  in  secundo  lib. 

videntia,  tura  in  perfecta  scientia,  quara  Deus  de  Auxiliis  late  a  nobis  tractata  sunt,  Et  in  se- 

habet  de  omnibus  liberis  effectibus  antequara  quenti  tractatu  in  fine,  coraparando  providen- 

fiant,  et  postquara  facta  sunt  et  in  voluntate  tiam  cum  Preedestinatione  vide])imus ,   quo- 

procurandi  illa,  si  bona  sint ,  per  pra^ccpta  ,  modo  providontia  ordinet  res  in  finera ,    an 

consilia,   vel  alia  media  conscntanea :  vel  si  semper  efficaciter,  vel  intordum  tantum  suffi- 

sint  mala,  prohibondo  illa  et  impediondo,  vel  cienter.  Quapropter  de  his  difficultatibus  nihil 

perraitteudo  et  de  illis,  si  fiant  juxte  ,  vel  si  araplius  hic  diceraus. 

raisericorditer,  pro  ratione  suse  sapientise  dis-  11.  DubiMm. — Soluminquiri  potest,  an  hoc 

ponendo.   Et  hsec  orania  passira  docet  Scrip-  genus  pro\identi8e  prsesertira  moralis  necessa- 

tura :  nam  de  rerum  praiscientia  jam  supra  rio  conveniat  Deo.  Ubi  non  quseriraus  de  ne- 

visum  cst.  Et  ideo  Job  22,  irridcuturquidixe-  cessitate  absoluta  ,  sic  enira  providentia  est 

ruut,  de  Deo :  Circa  cardines  coeli  ambulat ,  libera,  nec  de  sola  necessitate  immutabilitatis, 

nec  nostra  considerat.  De  aliis  vero  actibus  mo-  nara  constat  etiara,  providontiam  serael  sta- 

ralis  providentiffi  etiara  constat  ex  his,  quoe  bilitara  ex  parte  DEI  esse  immutabilora.  Sed 

supra  diximus,  de  voluntate  Dei  et  ex  discursu  quserimus  de  neccssitate  providentiae  divinae, 

omniura  Scripturainira.  Ex  quibus  veritatera  sola  suppositione  facta,  quod  DEUS  volucrit 

hanc  late  confirraant  Patrcs,  vel  qui  de  Provi-  universum  creare ,  prout  modo  est,  constans 

dentia  ex  instituto  scripserunt,  ut  Chrysosto-  ex  simplicibus  et  mixtis  corporibus,  siraul  cura 

mus  por  tres  hbros  et  serraonos  sex,  et  in  ho-  horainibus.   Quee  quaestio  vix  habet  locum  in 

mil.  9,  ad  Populura,  torao  5,  Theodoretus,  hb.  providentia  naturali,  nara  si  Deus  voluit  non 

7,  Cm-ationura  et  scrmon.  10,  de  Providentia,  solura  fieri,  sed  otiara  conscrvari  raundura, 

Salvianus,  hb.  8,  dc  Providcntia,  Neraosius,  lib.  per  rerura  gonorationes  et  corruptiones ,   et 

8  Philosophiffi :  vel  aliis  in  hbris :  ut  Augus-  alias  operationes ,  uon  potuit  illud  destituore 

tiuus  libro  5,  de  Civitate  cap.  9,  et  lib.  5.  Ge-  sua  providentia ,  quia  sine  ipsius  iraraediato 

ncs.  ad  Htteram,  cap.  21,  lib.  3,  de  libero  Arbi-  influxu  nihil  esse,  vel  operari  potest.  At  vcro 


234  LIB.  III.  DE  ATTRIBUTIS  DEI  POSITIVIS. 

de  alia  providentia  morali  est  nonnuUa  diffi-  lem.  —  Addendum  vero  est,  Deum  non  fuisse 

cultas,  quia  non  apparet   absoluta  necessitas  contentum    dando    creaturis    intellectualibus 

ejus  illationis.  Cur  enim  non  potuit  Deus  ho-  providentiam  naturalem  et  moralem  ordinis 

mines  condere  et  de  illis  non  amplius  curare^  naturalis,  ut  sic  dicam,  sed  addidisse  etiam 

quam  de  aliis  animantibus,  nec  poenas,  aut  supernaturalem ;  quia  hujusmodi  creaturas  ad 

praemia  reddere,  nec  preecepta  imponere?  Quia  supernaturalem  finem  ordinavit,  unde  necesse 

Deusin  his  omnibus  actionibus  liber  est,  et  non  fuit,  ut  per  media  et  providentiam  supernatu- 

habet  actus  ille  intrinsecam  connexionem  cum  ralem,  eas  gubernaret  et  ad  illum  fmem  pro- 

opere  creationis,  vel  conservationis  humanse  veheret.  Hoc  autem  genus  providentise  cogno- 

naturse,  nam  ad  hoc  sufficiebat  generahs  con-  sci  non  potest  per  rationem  naturalem,  sicut 

cursus  in  ordine  physico.  In  contrarium  vero  nec  finis  ille  ad  quem  per  iUud  tenditur,  habe- 

est,  si  tahs  providentia  necessaria  non  est  e-  mus  autem  ilhid  ex  fidei  revelatione,  ut  in 

tiam  supposita  creatione  et  conservatione  hu-  sequenti  tractatu  ostendemus.  Ex  hoc  autem 

manee  naturse :  ergo  non  possumus  ratione  na-  altiori  providentiaj  genere  factum  est,  ut  tota 

turaU  convincere,  Deum  habere  hanc  provi-  providentia  naturahs  et  morahs  ad  altiorem 

dentiam  humanarum  rerum,  quod  videtur  a  ordinem  aliquo  modo  evecta  sit,  Nam  quia  res 

mente  sanctorum  Patrum  ahenum,  omnes  inferiores  ad  homines  aliquo  modo  or- 

12,  Fxpeditur. — Ad  hoc  breviter  dicendum  dinantur,  ut  ad  finem  proximum^  dum  ipse 
est ',  primum  non  potuisse  Deum,  nullam  om-  homo  ad  altiorem  fmem  ordinatus  est,  conse- 
nino  providentiam  de  humanis  actionibus  ha-  quenter  omnes  res  ahse  cooperari  debent  ad 
bere  supposita  vohmtate  creandi  et  conservan-  ilknn  fmem  consequendum,  et  ideo  altiori  quo- 
dihomines  ita  ut  humano  modo  operari  pos-  dammodo  gubernandee  sunt. 

sint,  Quia  imprimis  non  potuit  non  illuminare        1 4,  Et  hinc  oriuntur  mysteria  multa  occulta 

illbs  saltem  mediante  himine  naturali,  concur-  divinae  sapientiae,  quse  in  hujusmodi  rerum 

rendo  ad  recta  dictamina  legis  naturahs  :  et  providentiaaccidere  videmus,  Exquibusuuum  M 

ita  non  potuit  eos  omnino  sine  lege  rehnque-  est,  justos  afiligi  in  hac  vita,  iniquos  autem  ' 

re,  quee  revera  divina  est,  hcet  fortasse  ipsi  prosperari,  Quge  apparens  inaequahtas  et  infi- 

homines  id  non  agnoscerent,  nisi  divinitus  et  deles  in  errorem  induxit,  ut  putarent  Deum 

ahiori  modo  illuminarentur,  Deinde  non  po-  non  habere  providentiam  rerum  et  fideles  in 

tuit  non  prsescire,  quid  ipsi  homines  essent  magnam  admirationem  adduxit,  ut  in  Scriptu- 

operaturi  et  per  suam  vohmtatem  velle  singula  ris  seepe  legimus.  Job.  21.  Jerem.  12.  Tamen 

opera,  vel  impedire,  vel  permittere,  aut  pro-  si  heec  omnia  considerentur  sub  providentia 

movere.  Et  quoad  hunc  gradum  est  simplici-  supernaturali,  cessat  admiratio.  Nam  ex  illa 

ter  necessaria  hsec  providentia.  Ulterius  vero  inaequalitate  potius  coUigendum  est  esse  aliam 

est  valde  consentaneum  divinse  bonitati ,  ut  virtutis  retributionem  altiorem,  quam  in  hac 

majorem  providentiam  cum  hominibus  ha-  vita  habere  possit  et  per  mala  hujus  vitee  per- 

buerit,  Nam,  ut  recte  dixit  Ambrosius,  lib,  1,  fici  justos  et  preeparari  ad  illam  beatam  conse- 

de  Offic,  c.  13:  Qiiis  operator  7iegligat  operis  quendam,  malos  autem  recipere  in  hac  vita 

sui  curam.  Cum  aliquidnon,  ftiisse  nulla  inju-  bona  sua,  ut  dicitur  Luc.  16.  Quod  argumen- 

ria  sit,  non  curare  quod  feceris  summa  incle-  tum  late  prosequuntur  Patres  citati  agentes  de 

mentia.  Quapropter,  licet  Deus  libere  hsecom-  Divina  Providentia  et  de  Resurrectione,  ac  ju- 

nia  beneficia  conferat ,  tamen  quia  bonus  et  dicio,  Ex  hac  etiam  supernaturali  Providentia 

sapiens  est,  semper  operatur  consentanee  ad  oriuntur  mutationes  miraculosee,   per  quas, 

sapientiam  et  bonitatem  suam,  et  secundum  vel  ordo  causarum  naturalium  immutatur,  vel 

hunc  modum  non  potuit  separari  providentia  actiones  aliquse  omnem  virtutem  naturalem 

consentanea  naturse  rationali  ab  illius  crea-  superantes  fiunt,  Ad  hanc  item  reducenda  est 

tione  et  conservatione ,  saltem  secundum  de-  custodia  angelorum  bonorum  et  impuguatio 

bitam  providentiam  ex  ordinaria  lege  et  quasi  doemonum,  nam  ob  fmem  supernaturalem  iUa 

connaturali,  tam  rebus  ipsis,  quam  divinsebo-  ordinatur  et  heec  permittitur.  Denique  ad  hanc 

nitati  et  hsec  necessitas  sufficiens  est  ad  natu-  supernaturalem   Providentiam   pradestinatio 

ralem  demonstrationem  talis  providentiae.  prsecipue  pertinet,  quse  totam  Dei  providen- 

13.  Deus  intellectualihis  creaturis  pr(Pter  tiam  quodammodo  in  se  complectitur,  ut  iu 
Providetitiam  nalu,ralem  addidit  supernatura-  scquenti  tractatu  explicaturi  sumus. 

rais. 


TPiAGTATUS 

DE  DiVlNA  PRiEDESTINATIONE 


ET  REPROBATIONE. 


PROOEMIUM. 

Qiiamvis  prfcdeslinalio  et  reprobatio  ita  sint  conjunctae,  et  aliquo  modo  subor- 
dinalai ,  ut  vix  possit  una  sine  alia  perfecte  inteliigi ,  aut  explicari  eamque  ob 
causam  soleant  a  Doctoribus  promiscue  Iractari  :  nihilominus  majoris  claritatis 
gratia  de  unaquaque  separatim  dicemus,  et  deinde  illas  inter  se  comparabimus. 
Atque  ita  hoc  opus  in  tres  prsecipuas  partes  dividemus.  Prima  erit  de  Prsedestina- 
tione,  quia  nobiHor  est  reprobatione,  et  ex  primaria  Dei  voluntate  est  per  se  in- 
tenla  •,  unde  ad  reprobationem  quodammodo ,  ut  finis  ad  media ,  ( omnia  enim 
propter  electos  ,  etiam  reproborum  promissio,  et  procreatio )  et  ut  habitus  ad  priva- 
lionem  comparatur.  Unde  necesse  est,  illam  primam  partem  coeteris  esse  copiosio- 
rem,  ideoque  in  tres  hbros  illam  distribuemus,  atque  in  primo  de  prsedestinationis 
essentia,  in  secundo  de  iUius  causis,  in  tertio  vero  de  ejusdem  effectibus  disputabi- 
mus.  Deinde,  ut  divinai  reprobationis  justitia  mehus  intelhgatur,  quartum  inter- 
ponemushbrum,  in  quo  de  divina  providentia  supernaturah  cum  hominibus,  quos 
Deus  non  praedestinat ,  disseremus.  Quintus  ergo  Liber  reprobationem  exphcabit. 
Sextus  vero  prsedestinationem  cum  reprobatione  conferet,  ut  in  aUera  divina  miseri- 
cordia,  in  aitera  vero  divina  justitia  magis  elucescat.  Atque  ita  totam  hujus  mys- 
torii  doctrinam  his  sex  hbris,  pro  captu  nostro,  Deo  bene  juvante,  comprehende- 
mus.  Curabimusque  in  illa  tradenda,  eam  dicendi,  ac  disputandi  rationem  tenere, 
quam  solet  exacta  scientise  cognitio  postulare.  Nam  hcet  hoc  prsedestinationis  ne- 
golium  abdilissimum  sit ,  solaque  fide  teneatur,  atque  humanam  scientiam  tran- 
scendat  :  tamen  suppositis  fidei  principiis  conandum  nobis  est  in  eo  exphcando 
scientise  methodum  observare,  ut  commodius  de  tanto  mysterio  ahquid  investigare 
possimus.  Non  quidem  divina  consiha  perscrutando,  ac  si  ab  humano  ingenio  pos- 
sint  comprehendi  :  sed  venerando  potius  aUitudinem  divitiarum  sapientise,  et 
scientiae  Dei,  et  incrustabiha  ejus  judicia  cum  admiratione  suscipiendo,  et  hac  fide 
supposita ,  rationem  aliquam ,  et  inteHigentiam  hujus  mysterii  cum  divina  gratia 
investigando. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  PRIMI 

» 

DE  PR.EDESTINATIONE. 


Cap.  I.   De  necessitate    prcBdestinalio-  Cap.  III.  Prcedestinationem  esse  actum 

****•  libeimm. 

Cap.  II.  Pra^destinationem  esse  actum  Cap.  IV.  De  materia  et  objecto  prcedes- 

immanentem  et  wternum.  tinationis. 


LIB.  I.  DE  PR^DESTINATIONIS  NECESSITATE. 

V.  De  iermino  prfvdestinationis.       Cap.  XIV.  De  vokintate,  qua  Deus  exe- 

quilur  prcedesiinaiionis  effeclus. 
Cap.  XV.  An  volunias,  qua  Deus  inten- 
dit,  et  confert  gloriam,  diversas  muta- 
iiones  efficiat  in  pra^desiinaio. 


236 

Cap. 

Cap.  VI.  De  scieniia  absoluia,  qme  ne- 

cessario  antecedit  proidesiinationem. 
Cap  VII.  De  necessitateprwscienticecon- 

ditionatai  ante  prcedesiinaiionem. 


Cap.  VIII.  Decretum  qlorice  esse  primum    Cap.   XVI.  An   in  pra^destinaiione   sit 


actum  in  prcjedestinatione  liominum. 
Cap.  IX.  Idem  decretum  fuisse  pinmum 

in  pi^cedesiinaiione  angelorum. 
Cap.  X.  Hoc  deeretum  esse  definitum 

quoadpersonas,eiquoadgradusgloricE. 
Cap.  XI.  Hoe  decretum  esse  dilectionem, 

et  eleciionem  prwdestinationis. 
Cap.  XII.  In  eodem  signo  fuisse  electos 

omnes  prcedesiinatos. 
Cap.  XIII.  De  voluntaie,  qua  Deus  me- 

dia  pra^desiinaiis  prceparavit. 


necessarius  acius  imperii  disiincius  a 

ccFteris. 
Cap.  XVII.  An  prcedestinatio  sit  aetus 

intellecius,  vel  voluntatis. 
Cap.  XVIII.  De  comparatione  proedesti- 

naiionis  cum  providentia. 
Cap.  XIX.  De  comparatione  prwdesti- 

nationis  ad  gratiam  et  supeimaturalem 

gubernationem. 
Cap.  XX.  De  comparatione  prcBdesiina- 

tionis  cum  libro  viice. 


LIBER  PHIMUS. 


DE  PRi]DESTINATIONIS 


NEGESSITATE,  AG  NATURA. 


In  lioc  primo  libro ,  explicata  prius  siguifi- 
catioue  vocis,  et  tractata  qusestioue,  au  si  prae- 
destinatio,  quid  illa  sit  quamve  esseutiam,  vel 
rationem  formalem  habeat  inquiremus.  Quia 
vero'  (ut  videbimus)  prffidestinatio  in  actu,  vel 
actibus  mentis  divinse  consistit  (sub  mente  in 
tellectum  et  voluutatem  comprchendendo  ),  et 
omnis  actus  mentis  habet  objectum,  seu  mate- 
riam,  circa  quam  versatur ;  ideo  consequenter 
videbimus,  qualisactuspraidestinatio  sit,  et  in 
qua  matcria  vcrsctur,  et  an  actus  intellectus  et 
voluntatis  comprehcndat,  et  quinam  illi  sint,  et 
in  quibus  illorum  priucipalius  ratio  pra^desti- 
natiouis  posita  sit.  Quae  omnia  in  hoc  primo 
libro  comprchcndemus. 


CAPUT  I. 

necessarium  esse  in  deo  prjedestinationem 

PONERE. 

1.  Non  defuerunt,  qui  prsedestinationem  in 
Deo  esse  negaverint,  ut  colligitur  ex  Prospero 
in  responsione  ad  objectiones  Gallorum,  capite 
primo,  et  ex  Augustino,  libro  secundo,  de  Bono 
perseverantiaj,  capit.  14 ,  putabant  enira  prse- 
destinationem  nihil  aliud  esse,  quam  fatum, 
quo  posito,  hbertas  arbitrii  tollitur. 

2.  Niliilominus  certum  de  fide  est,  prKdes- 
tinationem  Deo  convenire.  Ita  docent  praidicti 
Patres,  ctsuppouitTridcutiuum,Sess.6,cap.  12, 


CAP.  I.  DE  NECESSITATE  PR^DESTINATIONIS.  237 

etcanon.  d6,  quatenusdcfinit,  ncminem  posse  Tum   quia   hffic   divisio   signorum  in  divina 

esse  certum  de  sua  pra.Hlestiuatione ,  nisi  ei  mente  et  prioritatis ,  seu  ordinis  rationis  in- 

spccialiter  reveletur.  Et  convincitur  ex  Paulo  ter  actus  voluntatis  et  intellectus  non  pertinet 

ad  Rom.  1  et  8,  1  ad  Corint.  %  et  ad  Eplies.  1,  ad  dogmata  fidei ,  sed  ad  disputationem  mere 

quibus  locis  pra'destinationem  sub  hac  eadem  theologicam  :  tum  etiam ,  quia  in  hoc  sensu 

voce  Deo  attribuit  et  sub  aliis  nominibus  elec-  aUqui  Catholici  intellexerunt,  non  dari  in  Deo 

tionis,  propositi,  prcescientia.  Idem  habetur  ex  absohitam  prsedestinationem,  seu  prseparatio- 

multis  ahis  locis ,  qua;  postca  commemorabo.  nem  gratia; ,  vel  gioriffi  respectu  ahcujus  ho- 

3.  Vox  prwdestinatio  exponitur.  —  Ratio  ex  minis ,  ante  prsescientiam  absohitam  futuro- 
re  ipsa,  constabit  ex  dicendis  :  nunc  sohim  rum  actuum,  seu  futurae  cooperationis  hberi 
declaratur  ex  vocis  significatione.  Vox  enim  arbitrii.  Vel  saltem  non  habuisse  Deum  talem 
pnedestinatio  composita  est  a  verbo  Destino,  modum  propositi,  seu  prcedestinationis  circa 
quod  apud  latinos  varias  habet  significationes.  omnes  qui  in  tempore  salvantur.  Quse  opinio- 
Dua3  tamen,  vel  tres  sunt  prajcipua;  ad  rem  nes  hactenus  non  sunt  ab  Ecclesia  damnata^, 
prsesentem.  Ahquando  enim  significat  mittere  ^,  iiec  censuram  ahquam,  aut  notam  merentur, 
ahquando  desiguare  ad  ahquod  munus  ,  sae-  hcet  falsse  sint,  ut  postea  videbimus. 

pius  vero  animo  proponere  et   statuerc.   Et  5.  Tgitur  ut  assertio  posita  fidei  certitudi- 

quidem  divus  Tliomas,  1  p.,  quoest.  23,  art.  1,  nem  habeat,  sumenda  est  particula  prw ,  ut 

quem  sequitur  Durandus  1,  d.  -41,  qua^st.  1 ,  dicat  sohim  antecessionem  ffiternitatis  ad  tem- 

praidestiuationis  nomen  a  prima  significatione  pus,  quo  sensu  procedit  optime  ratio  facta , 

derivat.  Atvero  Alex.  Alensis,  1  p.,  qusest.  28,  estque  non  sohim  certa ,  sed  etiam  evidens, 

Memb.  1,  et  ahi,  potius  existimant  sumendam  suppositis  dogmatibus  de  glorificatione  justo- 

esse  ex  uhima.  Tameu  in  re  non  potest  esse  riim.  Et  ita  expresse  iham  particulam  exph- 

diversitas,  quia  praidestinatio  non  significat  cuit  Alensis,  loco  citato,  articuloprimo,idem- 

exteriorem  missionem,  seu  transmissionem,  que  significavit  Durandus  1,  distinctione  40 , 

in  vitam  seternam,  ut  omnes  fatentur  et  sumi-  quaest.   1,  dicens  ,  rationem  destinationis  in 

tur  ex  Paulo  ad  Rom.  8,  ubi  proedestiuatio-  finem  supernaturalem  prseexistere  in  Deo  an- 

nem  a  glorificatione  distiuguit,  et  ab  ihis  actio-  tequam  res  fiant,  et  propter  hanc  antecessio- 

nibus,  per  quas  homo  re  ipsa  et  exterius  (ut  nem  ad  rem  ipsam,  vocari  prffidestinationem , 

sic  dicam )  transmittitur  in  vitam  seternam ,  quod  sumpsit  ex  D.  Thoma,  articulo  primo. 

ut  sunt  vocatio  et  sanctificatio.  Ergo  etiam  si  Solum  ergo  sub  liac  significatione  et  generali 

prsedestinatio  transmissionem  significet ,  nou  ratione  certum  nunc  relinquitur,  in  Deo  esse 

tameu  in  re  exercitam,  sed  mente  conceptam,  praidestinationem. 

ut  etiam  divus  Thomas  notavit,  articulo  se-  ^.  Deus  soluspra'destinare  potest.  —  Imo,  ut 

cuudo  ad  2.  recte  adnotavit  Durandus  hinc  etiam  concludi- 

4.  Prcedestinatio  an  sit.  — Hinc  crgo  evidcn-  tur ,  Prajdestinatiouem ,  ut  nunc  de  illa  loqui- 
ter  constat ,  esse  in  Deo  prsedestinationem ,  mur,  soli  Deo  posse  convenire.  Nam  prsedes- 
quia  multi  sunt,  qui  divina  virtute  et  auxilio  tinatio  significat  rationem  ordinis,  seu  trans- 
transferuntur  in  vitam  ffiternam  :  necesse  est  missionis  infaillibilis  creaturee  rationalis  in 
autem,  nt  hoc  fiat  ex  voluutate,  praiscieutia  et  vitam  eeternam  :  solus  autem  Deus  potest  ordi- 
providentia  Dei ;  ergo  proecedit  inDeoratio,  nare  hoc  modo  rem  creatam  in  finem,  tum 
seu  conceptio,  ac  vohmtas  illius  transmissio-  propter  excellentiam  illius  finis,  tum  etiam 
nis,  qua;  in  tempore  fit  :  iUa  autem  significa-  propter  infaillibilem  et  efficacem  prseordina- 
tur  nomine  prcedestinationis.  Nam  ad  hoc  si-  tionem,  quse  postulat  infinitam  sapientiam  et 
gnifioandum,  verbo,  i^^^^t^io ,  addita  est  par-  omnipotentiam  Dei,  ergo  prsedestinatio  et  in 
ticula  Pra>destinationis.  Circa  quam  est  brevi-  Deo  est  et  soli  illi  convenire  potest. 

ter  advertendum,  posse  significare,  vel  solam 

antecessionem    ffiternitatis    ad   tempus,   vel  CAPUT  II. 

etiam  ordinem  aliquem,  seu  prioritatem  ratio- 

uis  inter  ipsos  actus  divince  scientiai  et  volun-  siT  NE  pRjEDEstinatio  agtus  immanens  ex  ^ter- 

tatis.  Et  hoc  posteriori  modo  sumitur  a  multis  nitate  deo  conveniens. 

theologis,  cum  de  prffldestinatione  tractaut  et 

recte  ut  existimo.  Tamen  iu  lioc  sensu  non  est  i.  Ratio  dubitandi  esse  potest,  quia  praedes- 

res  pertinens  ad  fidem,  saltem  aperte  defini-  tinatio  definitur  ab  Augustino,  quod  sit,  Pr^- 

tam,  quod  detur  talis  preedcstiuationis  modus.  scientia  et  praiparatio  ieneficiorumDei,  etc,  de 


LIB.  I.  DE  PR^DESTINATIONIS  NECESSITATE. 
capite  decimo-quarto.  Et    modum  actus  immanentis 


238 

bono  perseverant 
quamvis  prascientia  sit  ceterna,  tamen  prse- 
paratio^  per  quam  ratio  prsedestinationis  com- 
pletur,  videtur  esse  temporalis  erit.  Minor 
quoad  posteriorem  partem  probatur^  quia  arti- 
fex,  qui  deliberat  de  eedificio  faciendo,  non 
dicitur  prseparare  ad  sedificium  faciendum, 
donec  materiam  ex  qua  conficiendum  est,  con- 
gregare  incipiat,  et  Rex  non  dicitur  praeparare 
ad  bellum,  donec  pecuniam  congreget,  arma 
emat,  convocet  milites;  ergo  similiter  Deus 
non  dicitur  preeparare  hominibus  beneficia, 


reliqua  enim  attri- 
buta  omnia  ex  necessitate  illi  conveniunt. 

3.  Secimda  assertio.  —  Secundo  dicendum 
est,  Prsedestinationem  esse  actum  seternum  et 
secundum  totam  rationem  suam  ex  eeternitate 
convenire  Deo.  Est  res  certa,  colligiturque  ex 
illo  ad  Ephesios  primo.  Elegit  nos  in  ipso  ante 
mundi  constitutionhn,  et  subdit  inferius :  Qui 
prwdestinavit  nos,  utique  tunc,  quando  nos 
elegit.  Unde  subdit  inferius:  Proedestinati 
secundum  propositum  ejus,  qui  operatur  omnia 
secundum  co7isilium  voluntatis  suw ;  et  ad  hoc 


donec  illa  conferre  incipiat ;  ergo  prseparatio,     ipsum  aUudit  Pauhis  ad  Romanos,  octavo,  di- 


ac  proinde  etiam  preedestinatio  non  dicit  ac- 
tum  sohim,  immanentem  et  seternum,  sed  in- 
volvit  etiam  seternam  et  temporalem . 

2.  Prima  assertio.  —  Dicendum  vero  est 
primo.  Prajdestinationem  esse  actum  imma- 
ncntem  in  Deo,  quem  prsedestinantem  de- 
nominat  intrinsece,  rem  autem  circa  quam 
versatus  extrinsece,  denominat  prsedestinatam . 


cens :  Na7)z  quos  prcescimt  et  prwdestinavit, 
etc,  et  hos  prwdestinatos,  statim  vocat  electos, 
dicens :  Quis  accusaUt  adversus  electos  J)ei? 
Est  ergo  seque  seterna  praidestinatio,  ac  prse- 
scientia,  vel  electio.  Et  sic  etiam  prim^  Corinth. 
secundo.  Sapientia  incarnata  dicitur,  prccdes- 
tinata  ante  scecula  in  gloriam,  nostram.  Quibus 
locis  omnes  Patres  agnoscunt,  preedestinatio- 


Hsec  assertio  est  divi  Thomse,  dicta  qucetione  nem  esse  seternam,  et  Augustinus,  de  prsedes- 

vigesima  tertia,  articulo  secundo,  ubi  in  hoc  tinatione  Sanctorum,  capite  decimo,  et  de  Bono 

sensu  defendit  prsedestinationem  nihil  ponere  perseverantige  capite  decimo,  quarto,  Fulgeu- 

in  preedestinatis,  sed  in  prffidestinante.  Et  qui-  tius,  hbro  primo,  ad  Monini.,  cap.  12  et  13. 

dem  quoad  priorem  partem  spectat,  intelhgit  -4.  Ratio  assertionis.  —  Ratione  vero  decla- 

nihil  ponere  in  pri3edestinatis  formaliter,  quia  ratur  exdictis,  capite  primo.  Quia  illa  particula 

non  est  forraa  illorum,  eis  inhserens :  efi^ective  Prce,  significat  antecessionem  divinse  praedes- 

autem  ahquid  ponit  in  iUis,  ut  infra  constabit  tinationis  ad  efiectum  ejus,  qui  est  transmissio 

declarando  praidestinationis  efiectus.  Rehnqui-  in  gloriam,  quse,  mediante  gratia,  in  tempore 

tur  ergo,  pra^destinationem  esse  intrinsece  in  sit.  lUa  autem  antecessio  nou  potest  esse  per 


ipso  Deo  prsedestinante :  nam  in  aUquo  esse 
debet  intrinsece,  ergo  cum  non  sit  in  re  pra3- 
destinata,  necesse  est,  ut  sit  in  Deo.  Dices,  prse- 
desiinationem  dicere  de  formah  respectum 
rationis,  quia  nec  in  Deo,  nec  in  aUo  est  intrin- 


durationem  finitam,  sed  per  seternitatem,  cu- 
jus  ratio  cst,  quia  nihil  potest  convenire  Deo 
ex  tempore ;  praiter  denominationes  extrinse- 
cas,  seu  revelationes  rationis  provenientes  ex 
actuah  eff^ectione,  seu  existentia  creaturarum ; 


secc.  Respondeo,  prsedestinationem  in  se  aU-  prsedestinatio  autem  non  dicit  hujusmodi  de- 
quid  esse  reale,  Ucet  a  nobis  concipi,  aut  ex-  nominationem  ,  cum  autecedat  existentiam 
pUcari  non  possit,  nisi  per  modum  respectus  effectus  creati,  ad  quem  dicit  habitudinem : 
rationis.  Nam  vere  et  in  re  Deus  praedestinat  ergo  neccsse  est,  ut  conveniat  Deo  ante  tem- 
et  prsedestinatio  ipsa  est  vera  causa  reahs  phi-  poris  initium.  Ahoqui  mutaretur  Deus,  si  nunc 
rium  efi^ectuum.  Denique,  quoad  hoc  eadem  prcedestinaret  et  non  antea,  cum  prcedestinare 
est  ratio  prffidestinationis,  quse  est  vohmtatis  iUi  non  conveniat  ex  mutatione  creaturaj. 
et  prsescientice  Dei,  prout  circa  crcaturas  ver- 
Santur.  Unde  etiam  constat,  prsedestinationem 
non  posse  esse  in  Deo,  nisi  aetum  immanen- 
tem,  ut  notavit  divus  Thomas,  dicto  articulo 
ad  primum :  tum  quia  praidestinatio  non  si- 
gnificat  aUquid  pcr  modum  actus  primi,  sed 
per  modum  actus  uUimi  et  vitaUs,  sicut  prse- 


5. 


Ohjectio. — Bifariam  ohjectioni  occiiritur. 
—  Dices ,  Prsedestinatio  est  pars  providen- 
tia^. :  at  providentia  non  est  seterna,  sed  tem- 
poraUs,  quod  patet,  quia  providentia  est  pos- 
terior  crcatione,  quia  rebus  jam  creatis  con- 
suUt,  ut  dixit  Nemesius,  in  Ubro  de  Opificio 
hominis,  capitc  quadi-agesimo  secundo,  creatio 
scientia,  clectio  ct  hujusmodi,  ut  ex  ipsa  vocis  autem  temporaUs  cst,  ergo.  Respondeo  primo, 
siguificatione  et  omnium  sensu  constat :  tum    quidquid  sit  de  providentia,  quatenus  procurat 

bonum  rebus  jam  existentibus ;  nihilominus 

praidestinationcm  ratione  iUius  antoccssionis, 

Uberum  in  Deo,  uisi  id,  quod  iUi  convenit  per    quam  particula  Pnc  iudicat,   ubstrahere  ab 


etiam  quia  (ut  statim  dicam)   prcedcstiuatio 
dicit  quid  lil)erum :  nihil  autcm  denominatur 


339 

in  sufficicnti  actu 
primo^  ct  habct  cx  se  omniarequisitaadagcn- 
dum  si  velit,  et  idco  non  indigct  alia  praipara- 
tione,  praiterquam  sua;  voluntatis  proposito. 


CAP.  III.  PR.OEST1NATI0NEM  ESSE  ACTUM  LIBERUM. 

existcntia  rcrum,  quaj  prajdcstinantur,  ut  op-  potcntia ,  pcr  quam  est 
time  dixit  D.  Thomas,  articulo  2,  ad  2,  ac  pro- 
inde  esse  ffiternam.  Sccundo  dicitur,  etiam 
providcntiam  formahter  sumptam  ffiternam 
esse,  ut  idem  D.  Thomas,  docuit,  quKst.  22,  ac  dehbcratione,  quse  aitcrna  est. 
art.  i,  ad  2.  Nam,  licct  executio  providcnti» 
temporalis  sit,  ad  quam  vidctur  Nemesius  res- 
pexisse,  tamen  voUmtas  et  ratio  existens  in 
mente  Dei,  per  quam  in  tempore  omnia  gu- 
bernat,  aiterna  est,  et  illa  vocatur  providentia. 
6.  Qiialis  frcvparatio  sit  fra'deslinatio.  — 
Ad  ratiouem  ergo  dubitandi  in  principio  po- 
sitam,  respondetur,  eamdem  a^quivocationcm 


CAPUT  III. 

PRiEDESTINATIO  LIBERE   NE,   VEL    NECESSARIO  DEO 
CONVENIAT. 

\.  Rationes  duiitandi. — Ratio  dubitandi 
esse  potcst,  quia,  in  capitc  primo,  diximus 
esse  in  verbo  Prceparandi,  est  enim  prajpara-  prffidestinationem  ex  necessitate  Dco  conve- 
tio  quffidam  exterior,  qualis  esse  solet,  vel  dis-  nire ;  quod  autcm  ex  necessitate  ahcui  conve- 
positio  ahqua  materiai,  vel  saltem  ipsiusmet  nit,  hberum  ilh  non  est.  Itcm  diximus  prae- 
materiai  remota?  congregatio,  ut  solet  essc  in  destinationem  esse  ajternam,  quod  autem  oe- 
humana  proeparatione  ad  aidificium  ahquod ;  et  ternum  est,immutabilc  est,ac  necessarium,  non 
talis  praeparatio  quatenus  in  aliquo  Dei  opere  crgo  hberum.  Item  prsedestinatio  relata  adin- 
intclligi  potcst,  temporalis  est,  ut  probat  ratio    tcllectum  pcrtinct  ad  rationcs  rerum  agenda- 


facta .  Potcstquc  exemplum  adhiberi  in  creationc 
hominis,  nam  ante  illam  Deus  quodam  modo 
prreparavit  materiam ,  formando  corpus  de 
limo  terr»,  quaj  praiparatio  non  minus  tem- 
poralis  fuit,  quam  ipsa  creatio.  Alia  est  proe- 
paratio  mere  interna  in  mentc  gubernatoris, 
seu  provisoris,  ut  dicitur  Iiomo  esse  paratus 
ad  respondcndum ,  quando  mcnte  prsevidit 
difficultates  et  prajvenit  rcsponsioncs  earum, 
dicitur  etiam  quis  paratus  ad  dandum,  quando 
propositum  voluntatis  habet  dandi  tali  tcm- 
pore.  Hoc  ergo  posteriori  modo  dicitur  pree- 
destinatio,  prseparatio  in  mente  et  voluntate 
Dei,  nam  et  prseuovit  omnia  media,  per  quaj 
potest  salvare  electos  suos  ct  per  voluntatis 
suse  propositum  illa  eis  prseparavit  ct  talis 
prseparatio  eeterna  est.  In  idem  rcdit  quod  D. 


rum,  quse  ex  neccs.sitate  sunt  in  mente  Dei : 
relata  vero  ad  voluntatem,  cst  amor  quidam, 
seu  voluntas  salvandi  aliquos  homines,  quse 
nccessario  Dco  convenit,  saltem  suppositioue 
facta,  quod  voluerit  Deus  homiues  creare.  Quo- 
modo  enim  potuit  bouitas  ejus  non  aliquos 
prsedcstinare  ? 

2.  Duplex  nccessitas  in  actu  pra^dcstinatio- 
nis  intcUigi  potest,  una  simpliciter,  id  est, 
nulla  facta  suppositione ,  alia  ex  hypothesi 
aliqua.  Rursus  illa  prior  intclligi  potest  vel 
absoluta  neccssitas,  quomodo  convenit  Deo 
esse  sapientcm,  justumque,  etc.  Vel  tantum 
necessitas  cougruitatis,  vel  convenientia3,  quo- 
modo  dicimus  nccessarium  fuisse  Incarnatio- 
nem  ad  rcdcmptionem  generis  humani. 

3.  Prima  assertio. — Primum  ergo  dicendum 


Thomas  dixit,  d.  art.  2,  ad  tertium,  duplicem    est  absolute,  ac  simpliciter  loqucndo,  prsedes- 


esse  praiparationem,  aliam  patientis,  aliam 
agentis,  illamque  esse  aliquid  iu  materia,  quse 
prseparatur,  et  ideo  essetcmporalcm,  hanc  vero 
esse  tantum  in  ipso  agcntc  :  et  in  agente  per 
intcUcctum,  ctvoluntatem  solum  esse  prsecon- 
ceptam  rationem  agcndorum,  vel  voluntatis 


tinationcm  non  convenke  Deo  necessario,  sed 
esse  actum  liberum  Dei.  Et  res  de  fide  ccrta. 
Sumitur  ex  Paulo  ad  Roman.  8:  Scimus  quo- 
niam  diligentibus  Deum  omnia  cooperantur  m 
iomm ,  iis  qui  secundim  propositum  vocati 
sunt  sancti,  utique  secimdum  propositum  libe- 


propositum  ad  agendum,  et  ideo  hujusmodi    r^m  voluntatis  Dei,  non  cx  ahqua  necessitate; 


pra;parationem  in  Deo  esse  seteruam^  talem- 
que  esse  prsedestinationem. 

7.  Addit  vero  Alensuis,  dicta  qusest.  28 
Mem.  1,  art.  3,  difFcrcntiam  inter  Dcum  et 
creata  ageutia ;  quod  agentia  creata  indigcnt 
aliqua  exterua  materia  ad  agcndum :  et  ideo 
tunc  maxime  dicuntur  prseparari  ad  opus, 
quando  materiam  ahquo  modo  prseparant,  vel 
dispouunt  saltem  rcinote.  Ad  Deus  non  indiget 
ad  agendum  exterua  materia,  scd  sola  sua 


undc  subdit :  Nam  qiws  pra^scivit  et  prwdesti- 
navit  conformes  fieri  i^naginis  Filii  sui,  etc. 
Indicans  diffcrentiam  inter  verum  fihum  et 
fratres  cjus,  quod  iUe  solus  talis  est  pcr  natu- 
ram  et  ex  necessitatc,  ii  vero  prsedestinatione, 
ac  proinde  libera  Dei  voluntate,  Unde  paulo 
inferius,  prsedcstinatos  vocat  elcctos  Dci,  di- 
cens:  Quis  accusabit  adversus  electos  Dei? 
Electio  autem  actus  hber  cst,  crgo  ct  prsedcs- 
tinatio.  Quod  apertissime  idem  Paulus  confir- 


340  LIB.  I.  DE  PR^EDESTINATIONIS  NECESSITATE. 

mai  adE]^hes.i,  dicens:  Pra,'destinati  secun-  nam ,  necesse  est  prsedestinationem  esse  in 

dum  propositum  ejus,  qui  operatur  omnia  se-  Deo,  ita  ut  licet  absolute  necessaria  non  sit, 

cundum  consilium  voluntatis  suw,  quibus  ver-  ad  tales  effectus  necessaria  sit.  Hoc  sensu  lo- 

bis  voluntatem  Dei  liberam  significavit,  ut  in  cuti  sumus  in  primo  capite,  et  eodem  loquitm* 

propria  relectione  circa  locum  illum  disserui.  divus  Tliomas,  dicto  articulo  primo,  et  Alensis 

4.  Idem  docent  Augustinus,  Prosper,  Ful-  accseterisscholastici.Utautemrationeprobetur 
gentius  et  alii,  dicentes :  Ea  Beum  prcedes-  assertio,  intelligenda  est  de  prsedestinatione 
tinasse,  quce  fuerat  ipse  facturus.  Quomodo  absolute  dicta,  et  abstrahendo  a  modo  ejus, 
loquitur  etiam  Damascenus,  lib.  2,  de  Fide,  seu  a  particularibus  quaestionibus ,  videlicet, 
cap.  30.  Est  autem  de  fide  certum,  quse  Deus  an  sit  aliquo  modo  ex  praBvisis  meritis,  necne; 
facit,  hbere  facere :  ergo  qufe  preedestinat,  h-  et  an  supponat  intentionem  efficacem  dandi 
bere  prsedestinat.  Item  providentia  Dei  hbera  gloriam,  quse  totam  prsedestinationem  ante- 
est:  ergo  multo  magis  prsedestinatio.  Denique  cedat  ordiue  rationis,  vel  sit  absque  illa.  In 
quamvis  prsedestinatio  eeterna  sit,  dicit  tamen  his  enim  pecuharibus  modis,  seu  proprietati- 
respectum  ad  res  temporales :  sed  hic  respec-  bus  praedestinationis  difficihus  est  necessariam 
tus  non  ex  necessitate  Deo  convenit,  quia  ter-  connexionem  invenire  inter  talem  vel  talem 
minus  ejus  posset  simphciter  non  esse :  ergo  prsedestinandi  modum  et  effectum  ultimum 
nec  prsedestinatio  necessario  Deo  convenit :  prsedestinationis,  pendetque  iUa  res  ex  variis 
ergo  hbere.  Quin  potius,  ut  Augustinus  ssepe  qusestionibus  infra  tractandis.  Assertio  ergo 
docuit,  in  hoc  actu  maxime  cernitur  hbertas  intelligenda  est  de  preedestinatione  simphciter 
divinae  vohmtatis,  quia  non  sohim  hberum  dicta,  prout  defmitur  ab  Augustino,  de  Bono 
ei  fuit  preedestinare,  aut  nou  prsedestinare  :  persev.,  cap.  14,  quod  sit,  Prcescientia  et  ope- 
sed  etiam  pro  hbera  vohmtate  sua  hunc  potius,  ratio  beneficiorum  Dei,  quibus  certissime  libe- 
quaminumprsedestinavit.Propteretiam  quod  rantur  quicumque  lilerantur.  Unde  ipse  ibi 
vocatur  lioc  opus,  maximum  opus  gratise  et  h-  conchidit :  Tam  necessariam  esse  prwdestina- 
berahtatis  ab  Augustino,  de  Prsedestinatione  tionem,  quam  est  necessaria  prcescientia :  At 
Sanctorum,  cap.  15,  et  sa^pealias  de  quo  latius  vero  si  in  tempore  futurum  est,  ut  aliqui  ho- 
in  hb.  3.  mines  beatitudinem  consequantur,  necesse  est 

5.  Prcedestinatio  in  hac  vita  ignota. — Atque  ut  in  Deo  prsecedat  geterna  prsescientia  tahs 
liinc  oritur  (ut  hoc  obiter  notemus)  quod  hcet  effectus,  ergo  et  quod  pracedat  prsedestinatio. 
certissimum  sit,  prgedestinationem  esse  in  Deo,  Item,  non  potest  tahs  effectus  ahquando  eve- 
oranino  tamen  incertum  nobis  sit,  an  prajdes-  nire,  nisi  Deus  abseterna  vohmtate  suaiUum 
tinatio  sit  hujus,  vel  illius  hominis.  Quo  sensu  preeparaverit,  ergo  si  futurus  est  effectus,  ne- 
defmivit  Tridentinum,  sess.  6,  cap.  12,  et  can.  cessario  prsecedit  in  Deo  prseparatio  iUius,  ergo 
15  et  16,  neminem  posse  esse  certum  de  sua  pradestinatio.  Denique  nou  potest  res  aliqua 
priedestinatione  absque  speciah  revelatione.  simm  fmem  consequi,  nisi  per  divinam  provi- 
Ratio  enim  est,  quia  hoc  pendet  ex  hbera  Dei  dentiam,  ergo  muUo  minus  possunt  homines 
vohmtate,  cujus  determiuationem  nos  coguo-  consequi  lieatitudinem  sine  providentia  Dei, 
scere  non  possumus,  donec  vel  effectum  ejus  tah  fmi  accommodata ;  sed  prsedestinatio  ni- 
completum  videamus,  vel  revelationem  ejus  hil  ahud  est,  quam  hujusmoch  providentia, 
habeamus :  effectus  autem  preedestinationis  ergo  sine  prsedestinatione  non  possunt  homi- 
non  completur  usque  ad  gloriam,  et  ideo  in  nes  talem  finem  consequi,  ergo  necessaria  est 
hac  vita  sine  revelatione  cognosci  non  potest.  prsedestinatio  ad  talem  effectum. 

Hsec  autem  revelatio  regulariter  non  fit,  ne  vel        7.  Ohjectio.  —  Responsio.  —  Angelos  ex  om- 

prffidestinati  neghgentes  fiant,  vel  reprobi  des-  nibus  ordinibus  prtz-destinari.  —  Tertio  dicen- 

perent,  ut  dixit  divus  Thomas,  d.  qusestione  dum  est,  hcet  absohite  loquendo ,  et  absque 

vigesima  tertia,  articulo  primo,  ad  quartum.  uUa  suppositione,   pra^destinatio  non  fuerit 

HfflcverointeUigendasuutdecertacognitione:  simphciter  necessaria,  nihilominus  fuisse  ah- 

nam  probabihs  et  per  conjecturas,  ahqualis  quo  modo  necessariam,  necessitate  cougruen- 

hal)eri  potest  per  varia  signa  praidestinationis,  tiai  et  convenientiai  cum  divina  bonitate  et  sa- 

qua;  postea  agcntes  de  cffectibus  cjus,  cnume-  pientia.  Proliatur,  quia  valde  congruum,  atque 

ral)imus,  convcnicns  fuit,  ut  Deus  et  humanum  geuus 

0.  Secuuda  assertio.  — Sccundo  dieeudum  crearet,  etillud  ad  supernaturalemfiuem  ordi- 

est.  Si   scmel  supponamus  aliquos  homines  uaret,  sed  convenientissimum  etiam  fuit,  ut 

cum    ciFectu  consecuturos  esse  vitam  aiter-  species  humanu  iu  aliquibus  saltcm  iudividiiis 


CAP.  III.  PR^DESTINATIONEM  ESSE  ACTUM  LIBERUM.  241 

conscqiieretur  finem  propter  quem  a  Deo  creata  prcedestinavit  Deus  :  si  enim  proedestinasset , 

fuit,  ne  videretur  frustra  creata,  vel  ad  malum  infaillibiliter  factum  fuisset,   Ex  lioc  autem 

proedestinata ,  vcl  ne  Deus  videretur  impotens  scnsu  non  potest  sumi  argumentum  ad  pra?- 

ad  salvandam  illam,  ac  deniquc,  ut  Deus  ab  destinationem  simplicitcr,  qua  est  ad  gloriam , 

liac   creatura  sua   perfectc   glorificaretur   iu  quia  illc  status  innocentitc  non  erat  tcrminus, 

statu  beatitudinis ;  crgo   conveniens  fuit  et  seu  finis  ultimus ,  ad  quem  homo  creabatur , 

maxime  decens ,  divinam  bonitatem ,  aliquos  sed  erat  quaidam  via  tcndendi  in  ffiternam,  ac 

ex  hominibus  glorificare  in  tempore,  et  conse-  supernaturalem   felicitatem.  Non  est  autem 

quenter    in   ffiternitate    praidcstinarc.   Dices.  inconveniens,  quod  tota  species  humana  in 

NoTuie  Deus  phires  species  angelorum  ad  illam  uno  suo  incUviduo,  posita  in  quadam  via  bre- 

bcutitudinem  ordinavit ,  in  quibus  speciebus  viori  et  faciliori  ad  aitcrnam  vitam  consequen- 

nullum  individuum  pra^destinavit  :   cur  ergo  dam,  illam  amiserit ,  quia  non  propterca  dc- 

non  potuit  idem  facere  cum  specie  humana?  sperata  et  reproba  reUcta  est.  Potuit  enim  Deus 

Respondeo,  potuisse  quidem,  non  tamen  id  aUa  via,  asperioriquidem,  sedfortasseutiliori, 

fuisse  conveniens  propter  rationem  factam.  eam  ad   fehcitatem   perducere.  Bene  autem 

Nec  est  cadem  ratio  de  speciebus  angeUcis  (  si  probat  ratio  facta ,  supposita  institutione  hu- 

verum  est,   in  singuUs  earum  tantum  esse  manai  natura;  ad  feUcitatem  eeternam,  ct  lap- 

nnum  individuum) ,  quia  potuit  aUunde  esse  su  totius  naturce  ab  illo  primo  statu  innocen- 

conveniens,  non  omnes  angelos  priDedestinare,  tioe,  fuisse  valdc  conveniens,  ut  Deus  iUam 

et  ex  iUa  hypothesi  idem  est  non  prffidestinare  redimeret,  modumque  aUum  consequendi  bea- 

imum  angehim  et   non  prajdestinare  totam  titudinem  iUi  prffiberet.  Imo  convcnicniius  ju- 

speciem  cjus.  Unde  juxta  iUam  sententiam,  dicavit  Deus  (quantum  ex  ejus  operibus  in- 

ita  comparantur  quoad  hoc  negotium  species  teUigi  potest)hoc  modoillamsalvare,  quam  in 

angelorum  inter  se,  sicut  individua  hominum.  statu  innocentiae  illam  sine  peccato  conservarc. 

Si  autem  in  singuUs  speciebus  angelorum  sunt        9.  Unde  si  dicatur  Dcus,  nuUum  hominem 

phu'a  individua,  proliabile   est,  ex  omnibus  in  statu  innocentiEe  pra;destinasse,  quia  nul- 

specicbus  angelorum  aUquos  fuisse  proedesti-  him  vohnt  ab  iUo  statu  innocentiai  ad  gloriam 

natos.  Sicut  etiam  est  verisimilius  ex  omni-  transmittere.  Respondemus,  satis  esse,  quod 

bus  Hierarchiis,  et  ex  omnibus  angelorum  or-  per  aUum  vise  statum  homines  aUquos  in  fe- 

dinibus,  aUquos  preedestinatos  fuisse,  id  enim  licitatem  ffiternam  tandem  trausmittat.  Si  au- 

magis  declarat  sapientiam ,  bonitatem  et  po-  tem  quis  urgeat,  quia  etiam  de  hoc  ipso  uihil 

tentiam  Dei  ct  ad  majorcm  pulchritudinem  statuerat  Deus,  pro  iUo  signo  rationis,  in  quo 

status  beatifici  pertinct.  decrevit  creare  homines  in  iUo  inuoccntia;  sta- 

8.  Prwdestinatio  an  necessaria  in  statu  in-  tu.  Respondetur  imprimis,  hoc  esse  incertum, 

nocentice.  —  Urgebit  aUquis,  quia  Deus  in  statu  saUem  quoad  vohmtatem  efiicacem  salvandi 

innocentia;  nuUum  hominem  prajdestinavit,  aUquos  homines,  et  fortasse  illos  iu  particula- 

sed  totam  speciem  humanam  labi  et  quantum  ri,  qui  nunc  prsedestinari  sunt :  de  qua  re  in- 

inipsaerat,  beatitudinemamittere,  permisit :  fra  est  dicendum.    Quoad  media  vero  mirum 

non  ergo  possumus  dicere ,  fuisse  convenien-  uon  est,  quod  in  eo  signo  iUa  non  decreverit ; 

tius,  aUquos  in  iUo  statu  pra3destinare  :  ergo  quia  media  iUius  status  non  erant  futura  effi- 

nec  absohite  id  dici  potest  de  specie  humana  cacia  ad  perducendum  homines  ad  gloriam. 

in  ordine  ad  beatitudinem.  Respoudeo,  dupU-  Unde  Ucet  admittamus  pro  Ulo  signo  Deum 

citer  inteUigi  posse,  Deum  non  prsedestinasse  non  elegisse  aUquem  homiuem  efficaciter  ad 

aUquos  homines  in  statu  innocentia^.  Primo,  gloriam,  nihU  ad  prajsentem  causam  refert, 

id  est,  non  pra.xlestinasse  iUos  ad  ipsum  inno-  quia  non  antecedit  hffic  electio  (juxta  aham 

centise  statum  in  hac  vita  obtinendum  stabi-  sententiam),sedconseqiuturpr8edestinationem 

liter,  quasi  praservando  iUos,  ne  iUum  sta-  et  prffiscientiam  mediorum.  Et  ideo  cumprse- 

tum  amitterent.  Secundo,  id  est,  non  prsdes-  destinatio  mediorum  efficacium  non  potuerit 

tinasse  homines  iUius  status  ad  bcatitudinem  in  iUo  signo  consummari,  nec  electio  potuit  in 

cum  effectu  consequendam.  In  priori  sensu  eodem  signo  locum  habere.  Nec  inde  inferri 

verum  est,  quod  assumitur,  nam  aUos  homi-  potest,  prcedestinationemaUquorumnon  fuisse 

nes  prseter  Adam  et  Evam,  nec  ad  habendum  per  se  convenientissimam,  quia  convenientia 

ilUmi  statum  efficaciter  ordinavit :  neque  etiam  ejus  non  consistit  in  hoc,  quod  in  taU^  vel  tali 

ipsos  Adamum  et  Evam,  quantum  ad  perse-  signo  rationis  fi"at ;  sed  in  hoc,  quod  in  aterni- 

verantiam  in  Ulo  statu  :  neutrum  euim  horum  tate  fiat  seu  habeatur. 

I.  46 


242  LIB.  I.  DE  PR.-EDESTINATIONIS  NECESSITATE. 

10.  Quod  si  quis  indeinferre  velit^  non  fuisse  est  necessario  conjunctum  cum  voluntate  cre- 
futuram  prsedestinationem  hominum,  si  status  andi  aliquos  necessitate  simpliciter,  sed  solum 
innocentise  durasset,  ac  proinde  per  se^,  ac  sim-  necessitate  congruentiae. 

pliciter  spectatam  non  esse  ita  convenientem, 

ut  suavis  ordo  divinee  providentise  et  sapien-  CAPUT  IV. 
tise  illum  requirat.  Respondetur,  negando  as- 

sumptum  :  Nam  si  status  innocentise.  duraturus  qu^  res  proprie  PRiEDESTiNARi  dicantur. 
fuisset,  sine  dubio  aliqui  liomines  in  illo  con- 

sequerentur  vitam  seternam.  Et  lioc  probat  1.  Cum  in  Deo  non  sit  actus  immanens,  ni- 

ratio  facta,  quia  hoc  est  per  se  conveniens,  si  intellectus,  vel  voluntatis,  constat  ex  dictis 

pertinetque  maxime  ad  providentiam  in  omni  in  capite  secundo,  preedestinationem  esse  ah- 

statu.  Pro  illis  autem  ,  qui  tunc  salvarentur,  quem  ex  his  actibus,  vel  utrumque  simul;,  quod 

etiam  esset  necessaria  prffidestinatio :  quia  non  statim  in  quirendum  videbatur.  Quiaverocom- 

possent  sine  prsescientia  et  ffiterna  vohmtate  mune  est  actibus  utriusque  facultatis  habere 

Dei  salvari,  et  in  his  consistit  prsedestinatio.  objectum,  seu  materiam  circa  quam  versentur, 

Quocirca  si  Deus  per  scientiam  conditionatam  a  qua  solent  rationem  suam  et  determinatio- 

preescisset,  hominem  in  illo  statu  creatum  non  nem  recipere :  ideo  commodius  visum  est  prius 

f uisse  lapsurum,  sed  conservaturum  illum  pro  exponere  materiam,  circa  quam  versatur  prse- 

sua  posteritate,  consequenter  prsevidisset  phi-  destinatio,  deinde  quos  actus  circa  materiam 

res  modos  vocandi  et  auxiliandi  hominibus  in  illam  habeant  voluntas  et  intellectus  prsedes- 

illo  statu  quibus  infaillibiliter  salvarentur,  si  tinantis,  ac  inde  tandem  facihus  definietur, 

eis  tribuerentur  :   et  aUquam  multitudinem  in  quo  actu  prsedestinatio  sita  sit  et  quse  sit 

hominum  ad  gloriam  efFicaciter  eligeret  et  il-  vehiti  specifica  ratio  ejus :  hanc  enim  soleut 

la  media  efficacia  eis  dare  prseordinaret.  Nunc  accipere  immanentes  actus,  saltem  secundum 

vero,  quiatalem  scientiam  de  duratione  illius  nostrum  intelligendi  modum  ex  materia,  cir- 

status  non  habuit,  prsedestinationem  suam  ca  quam  versantur,  et  ex  ratione  sub  qua  in 

post  praevisum  originale  peccatum  complevit,  illam  tendunt. 

vel  ordinavit.  Etita  etiam  probat  ratio  facta,  2.  Persoiue  divince  non  prcedestinantur. — 

supposita  preescientia  lapsus  humanse  naturse,  Materia  prcedestinationis  creata.  —  Porro  cum 

fuisse  per  se  convenientissimam  prseordina-  dictum  sit,  prsedestinare  esse  actum  Hberum 

tionem  reparationis  ejus,  cum  proedestinatio-  Dei,  plane  consequitur,  materiam  praedestina- 

ne  aliquorum,  qui  cum  effectu  ultimum  fruc-  tionis  non  esse  divinitatem  ipsam,  nec  divi- 

tum  illius  reparationis  consequerentur.  Con-  nas  personas ,  ut  tales  sunt ,  seu  in  ordine  ad 

stat  igitur,  prsedestinationem  hominum,  vel  proprietates,  vel  notiones  ilhs  intime  conve- 

angelorum,  per  se  ac  simpHciter  spectatam  nientes.  Ratio  est,  quia  hsec  non  conveniunt 

convenientissimam  esse  et  quodam  modo  ne-  Deo  hbere,  sed  omnino  necessario.  Unde  non 

cessariam,  secundum  congruentem  rationem  conveniunt  Deo  per  hberam  voluntatem  suam, 

divinse  providentiai,  appeUari  posse.  sed  per  naturam :  quse  autem  prsedestinantur, 

11.  Sohuntur  argumenta. — Ad  rationeser-  pendent  exUbera  vohmtate  Dei,  nam  hac  ra- 
go  dubitandi  patet  sohitio  ex  dictis.  Non  enim  tione  dicitur  prsedestinatio  esse  actus  Uber  : 
dicimus  prsedestinationem  esse  necessariam  ergo  natura  personse,  aut  proprietates  divinoe 
necessitate  opposita  Ubertati,  sed,  vel  ex  sup-  non  prsedestinantur.  Unde  Augustinus,  trac- 
positione,  quae  Ubertatem  non  tollat,  sed  po-  tatu  105,  in  Joannem,  circa  finem,  de  Christi 
tius  ilUususumsupponat,velsolumsecundum  prsedestinatione  edisserens :  Recte  (inquit)  dl- 
congruentiam.  Neque  esse  ceternum  repugnat  citur  non  'priedestinatus  secundim  id,  quod  est 
actui  libero,  quia  respectus  rationis,  quo  com-  Verhum  Dei,  Deus  apiul  Deuni.  Ut  qidd  enim 
pletur  liber  actus  (nostro  intelligendi  modo)  prccdestinaretur ,  cumjam  esset,  quod  erat  sine 
potest  esse  seternus,  immutabilis  enim  est  post-  initio,  sine  termino  sempitermis  ?  Illud  enim 
quam  semel  existit,  quod  ad  seternam  duratio-  prcedestinatim  erat,  qtiod  7iondum  erat,  ut  sic 
nem  satis  est.  Ultima  vero  ratio  probat  neces-  suo  tempore  fieret,  quemadmodum  ante  omnia 
sitate  congruentia;  non  majorem  :  nam  ratio-  tempora  prcedestinatum  erat,  ut  fieret.  Et  ideo 
nes  rerum  prout  sunt  in  scientia  Dei,  ante  dixi,  non  prsedestinari  divinas  personas,  ut  ta- 
decretumvoluntatis  non  habcntrationemprse-  les  sunt,  quia  secundum  naturam  assumptam 
destinationis  ,  ut  postea  videbimus.  Yoluntas  prsedestinari  possunt.  Unde  subdit  ibidem  Au- 
voroseu  decretum  elUcax  salvandi  aliquos,  non  gustinus :  Quisquis  Dei  Filium  prccdestinatum 


CAP.  IV.  DE  MATERIA  ET  OBJECTO  PR^EDESTINATIONIS.  243 

oiegat,  Tmnc  eimdem  filium  hominis  negat ;  et    aliquem  terminimi.  Et  ita,  rcspondendo  for- 

ob  eamdem  causam  dixi ,  non  prffidestinari    maliter  ad  quoestionem  propositam,  dicendum 

personam  divinam  in  ordine  ad  proprietates ,     est,  solam  personam  crcatam  esse  proprium 

vel  notiones  illi  intimc  convenientes,  quia  in    objectum  praedestinationis,  de  qua  nunc  loqui- 

ordinc  ad  extrinsecam  naturam,  aliquo  modo    mur,  seu  esse  rem,  qufe  proprie  proedestinari 

id  dici  potest;  ut,  verbi  gratia,  Verbum  esse    dicitur.  Hocmaximevideturpertinereadusum 

prEcdestinatum,  ut  caro  fieret.  Quanquam  ea    vocis,  et  ideo  satis  probatur  ex  usu  et  modo 

denominatio  magis  directe  cadat  in  bumani-    loquendi  tbeologorum.  Potest  autem  reddi  ra- 

tatem,  qua3  prffidestinata  est,  ut  Verbo  uni-    tioexbis  fpirenotat  D.  Thomas,  indicto  art.  1, 

retur,  quam  in  Verl)um  ipsum.  Propria  ergo     qua^st.  23.  Nam  pradestinatio  proprie  signifi- 

materia  praidcstinationis  est  res  aUqua  creata    cat  ordinationcm  efficacem  alicujus  in  ultimum 

et  in  tempore  futura,  ut,  in  citato  loco,  Augus-    fmem  superantcm  naturam  ejus.  Nulla  autem 

tinus  ait,  et  hbro  de  Pra?destinationc  Sancto-    res  propric  ordinatur  in  hujusmodi  fmem  nisi 

rum,  cap.  10,  dicens  :  Prrrdestinalione  novit    persona  crcata,  ergo.  Major  supponitur  ex  usu 

Deus,  qufc  fticrat  ipse  fadiirus.  vocis  et  ex  eo,  quod  ad  naturalem  fmcm  natu- 

3.  Rem  dici  prcedestinatam    dupliciter.  —    rahter  res  tcndit,  nec  indiget,  ut  al)  aho  trans- 

Rursus  sciendum  est,  duobus  modis  posse  rem     mittatur  per  pecuharem  providcntiam  naturte 

ahquam    denominari  preedestinatam  :  primo     superadditam ,  quam  priBdestinatio  significat 

tantum  in  ordine  ad  esse,  vel  fieri  :   quomodo     vel  reciuirit.  Minor  autemdcclarabitur  in  se- 

gloria,  vel  fides  dici  potest  prcedestinata,  sic-     quenti])us  punctis. 

que  inteUigi  potcst  iUud  Act.   4  :    Convene-        ^.  Primaillatio. — Nam  hinc  scquitur  illam 
runt  Herodes  et  Pilatus  cum  gentibus  facere,    preedcstinationis  denominationem,  qua  res  di- 
quce  manus  tua  et  concilium  tuum  decreverunt    citur  absohite  praidestinari,  utique  ad  esse,  vel 
fieri.  Secundo  vero  modo  dicitur  una  res  prse-    fieri,  esse  minus  propriam  et  in  rigore  non 
destinata  ad  ahquid  ahud  prsetcr  suum  essc,     esse  iham,  dc  qua  nunc  loquimur.  Probatur, 
ut  dicitur  bomo  prffidestinatus  ad  gratiam,vel    quia  per  hoc  quod  rcs  ordinetur  ad  esse,  vel 
gloriam;   quomodo  accipi  potest  ihud,  quod    fieri,  non  ordinatur  ad  ahquid  quod  superct 
de  sapientia  Evangelicai  prsedcstinationis  di-    naturam  ejus :  quia  nihil  magis  postulat  una- 
citur  1,  Corinth.  2  :  Q,uam  prcedestinamt  Deus    qusequc  natura  quam   esse  et  consequenter 
in  gloriam  nostram.  Ex  his  vero  duobus,  quai     etiam  fieri.  Propter  quod  dixit  divus  Tbomas, 
in  tah  locutionc  inchiduntur  sub  prsedestina-    in  capit.   1,  ad  Roman.  lect.  3.  Prcedestinari 
tione,  unum  appellari  solct  objectum,  ahud    niliil  aliiid  cst,  quam  ante  in  corde  disponere 
terminus  prcedestinationis.  Rcs  enim  iUa,  quai    quid  sit  de  re  aliqica  faciendum.  Potest  autem 
proprie  et  immcdiate  pra;destinari  dicitur,  ob-    aliquis  de  fuiura  re,  seu  operatione  disponere, 
jectum  pradestinationis  vocatur:  effectusau-    unomodo  qua^itumadipsamrciconstitutionem. 
tem,  vel  finis  ad  quem  dicitur  prsedestinari,     Sicut  aHifex  disponit  facere  domum;  alio  mo- 
appeUatur   terminus    tahs    prffidestinationis.     do  quanium  ad  usum,  rel  guhernationem  rei  et 
Oportet  tamen  advcrtere,  inter  has  duas  res,     ad ha^ic {mqnii)  secutidam  prredispositionetnper- 
in  diversis  sensibus,  seu  generibus  causarum,     ti7iei  prwdestinatio,  non  ad  primam.  Ex  quo 
posse  intercedens  quamdam  reciprocationem  ,     primo  conchidit  ea,  quse  pertinent  ad  consti- 
seu  denominationem  mutuam  ;  nam,  dum  una    tutioncm  rci  ipsius  non  proprie  prsedcstinari. 
res  praidestinatur  ad  ahquem  terminum ,  e-    Undc,  cum  nihil  magis  pertineat  ad  constitu- 
tiam  terminus  ipse  prsedestinatur,  ut  sit,  ct  in    tionem  rei  quam  cxistcntia,  non  dicitur  pro- 
suo  genere  potest  dici  prsedestinari  cum  habi-    prie  res  praedestinari  propter  solam  ordinatio- 
tudine  ad  rem  aham,  cujus  est  finis.  Ut,  verbi    nem  ad  existendum.  At  vero  cum  res  dicitur 
gratia,  homo  dicitur  praidestinatus  ad  visio-    prtedestinari  absohitc  sohnn  id  chcitur  ratione 
nem  beatificam :  visio  autem  ipsa  dici  potest    cxistentiee  :  non  est  ergo  iUa  propria  denomi- 
praidestinata  ad  fehcitatem  hominis,  id  est,     natio  preedestinationis,  prout  uunc  dc  iUa  lo- 
ut  sit  forma  iutriusece  beatificans  hominem    quimur.  Quia  vero  negari  non  potest  quin  sit 
formahter.  iu  Deo  seterna  rei  prseordinatio  ad  existendum, 

4.  Qucestionis  resolutio.  —  Proprie  tamcn  et  per  absohitum  decretum  vohmtatis  suse,  cui 
secuudum  receptum  usum  loquendi,  prcedesti-  in  inteUectu  corrcspondet  ratio  a?terna  seu  idea, 
natio,  de  qua  nuuc  loquimur,  rcspicit  tanquam  per  (]uam  tahs  rcs  in  tempore  sit,  idco  nomcn 
objectum,  in  quod  imraediatc  catht,  pcrsonam  prsedestinationis  ad  bujusmodi  actum  signifi- 
ahquam,  eamque  deuominat  prffidestiuatam  ad    candum  extcnditur.  Ad  toUendam  autem  ver- 


24i  LIB.  I.  DE  PR^DESTINATIONIS  NECESSITATE. 

bonim  ambiguitatem,  in  his  rebus  potius  no-  dici  aquam  fuisse  praedestinatam  ab  seterno  ad 

mine  prfedestinationis  quam  preedestinationis  lavamlam  animam  in  lege  gratise,  sicut  etiam 

utemur.  Quod  significavit  Cajetanus  1,  Cor.  2.  dici  possunt  Sacerdotes  praedestinati  ad  conse- 

Nam  verba  illa,  Qmm  prcedestimmt,  etc,  ex-  crandum  corpus  Cliristi  in  lege  nova.  Respon- 

ponit,  id   est,  proedefmivit  et  iu  ceterno  suo  deo,  verum  quidem  esse,  haec  omnia  esse  ordi- 

decreto  fieri  proposuit.  nata  a  Deo  ex  aeternitate  per  supernaturalem 

6.    Secunda    illatio.  —  Secundo  sequitur,  providentiam,  non  tamen  per  propriam  prae- 

propriam  proedestinationem^  de  qua  agimus,  destinationem^  ut  nunc  deilla  loquimur.  Tum 

non  esse  accidentium;,  sed  substantiarum,  ac  quia  non  est  necesse  illam  providentiam  des- 

proinde  solam  substantiam  proprie  prsedesti-  cendere  in  singuHs  rebus  ad  singula  individua, 

nari  :    de  accidentibus  vero  solum  late  dici  per  specialem  prsedefinitionem,   seu  electio- 

prout  omnis  praefinitio  praidestinatio  dicitur.  nem,  qualis  in  prsedestinatione  hominis  inter- 

Ratio  est,  quia  proedestinatio  proprie  dicitur  de  cedit,  secundum  doctrinam  D.  Thomoe,  dict. 

quffi  ordinatur  ad  finem  assequendum  :  qusest.  23,  art.  6.  Tum  etiam,  quia  ordinatio 


re 


consequiautem  fmem  est  proprium  substantise,  ad  supernaturalem  effectum,  non  est  tanquam 

nam  accidentia  potius  esse  solent,  vel  media,  ad  ultimum  fmem  talis  rei,  sed  potius  totum 

aut  instrumenta,  per  quee  substantia  consequi-  illud  est  quoddam  rnedium  ad  beatitudinem 

tur  fmem,  vel  ad  summum  esse  solent  ipsa  hominumordinatum.Prgedestinatioautempro- 

formalis  consecutio  fmis.  Igitur  prsedestinari  prie  dicta,  ut  nunc  de  illa  loquimur,  dicit  or- 

simpliciter  convenit  rei  substantiali,  non  acci-  clinationem  eflicacem  rei,   quae  prsedestinari 


dentibus.  Item,  quia  licet  accidentia  ordinen- 
tur  ad  substantiam  tanquam  ad  fmem,  cujus 
gratia  fiunt,  ideoque  suo  modo  dici  possint 
prseordinariet  prsedefmiri  propter  talem  finem, 
tamen  ille  finis  non  est  supra  naturam  ipso- 


dicitur,  ad  suum  finem  ultimum  consequen- 
dum,  et  ideo  non  cadit  nisi  in  substantiam  in- 
tellectualem. 

8.  Prcedestinatio  proprie  cadit  in  personam, 
non  vero  in  naturam.  —  Quarto  concluditur  ex 


rum  accidentium,  nam  totum  esse  accidentium  dictis ,  hujusmodi  prcedestinatiouem   proprie 

in  tali  habitudine  intrinseca  sibi  et  connaturali  cadere  in  solam  personam,  non  vero  in  natu- 

positum  est,  et  ideo  illa  prseordinatio  non  est  ram  ut  sic,  etiam  si  rationaUs,  vel  intellectua- 

proprie  prcedestinatio,  prout  de  illa  nunc  agi-  lis  sit.  In  qua  re  duee  extremse  sententiee  no- 

mus.  Quod  adeo  verum  est,  ut  in  ipsis  etiam  tandse  sunt.  Prima  fuit  Scoti  3,  cUst.  7,  ubi 

accidentibus  supernaturalibus  verum  halieat.  sentit,  Christi  humanitatem,  vel  animam  pri- 

Nam  licet  illa  sint  supernaturalia  homini,  ta-  mo,  ac  preecipue  fuisse  prsedestinatam  ad  ex- 

men  naturale  ilUs  est  habere  ordinem  ad  finem  cellentem    beatitudinem    et    rationem    iUius 


supernaturalem.  Unde  gratia  non  proprie  prae- 
destinatur  ad  gioriam,  nam  eo  ipso  quod  prfe- 
definitur  ut  sit,  ordinatur  ad  gloriam  ex  na- 
tura  sua;  homo  vero,  cui  tam  gratia,  quam 


fuisse  etiam  prsedestinatam  ad  unionem  hy- 
postaticam.  Secunda  est  aliquorum  Thomista- 
rum  cUcentium,  naturam  ut  sic,  seu  humanita- 
tem  nuUius  prsedestinationis  esse  capacem.  Sed 


gloria  supernaturaUs  est,  propriissime  dicitur  quoniam  res  hoec  proprie  spectat  ad  materiam 

prsedestinari  ad  gioriam  per  gratiam  :  est  ita-  de  Incarnatione,  et  in  J  t.,  3  p.,  disp.  50,  sect.  3, 

que  prffidestinatio  proprie  substantiarum,  non  tractata  est,   ideo  breviter  censeo,  naturam, 

accidentium.  verbi  gratia,  humanitatem  proprie   prsedes- 

7.  Tertia  illatio.  —  Oijectio.  —  Occurritur  tinari  ad  unionem  hypostaticam.  Nunc  autem 

oljectioni.  —  Tertio  ex  dictis  consequitur,  non  non  de  illa  prffidestinatione  loquimur,  sed  de 

omnium  substantiarum  esse  proprium  prtedes-  praidestinatione  ad  beatitudinem,  et  ideo  abilla 

tinari,   sed  rationaUum,   vel  intcUectualium  naturam  ,  ut  naturam  ,  excludimus.  Natura 

tautum  :  nam  inanimata,  vel  irrationaUa  non  enim  per  se  non  ordinatur  ad  beatitudinem, 

sunt  objecta  capacia  proedestinationis,  ut  dict.  sed  persona  in  illa  subsistens.  Quia  beatitudo 

qusest.  23,  notavit  divus  Thomas,  art.  \  ad  3.  in  operatione  consistit :  operatio  autem  pro- 


Et  ratio  est,  quia  substantioe  carentes  intellectu 
non  ordinantur  ad  beatitudinem,  nec  ad  su- 
pernaturalcm  finem,  cum  iUius  non  sint  capa- 
ccs.  Dices;  interdum  ordinari  substantiam  ina- 


prie  est  suppositi,  uon  naturae,  ut  latius  in 
citato  loco. 

9.  Addidi  vero  in  assertioue,  hanc  personam 
debere  esse  creatam,  seu  creabUem,  quia  per- 


nimatam  ad  cffectum  superantem  naturam  sona  diviua  (ut  dixi)  seciindum  se  non  est  ca- 
ejus  :  ut,  verbi  gratia,  aqua  ad  lavandum  ani-  pax  proedestinationis,  cum  per  se  et  esseutiali- 
niam,  ctc,  ergo  poterit  cum  omni  proprietate    ter  beata  sit.  Quod  est  certissimum  in  propria 


CAP.  V.  DE  TERMINO  PR  EDESTINATIOMS.  245 
natiira,  in  cxtranea  vero  et  assumpta  videtur 

possc  prtedcstinari.  Et  ita  loquitur  dc  Cliristo  C.\PUT  V. 
Augustinus  in  illo  tractatu  105,  in  Joan.,  in 

fine,  ubi  exponcns  illa  verba :  Clarifica  me  Pa-  qvm  iies  cadant  sub  pr^destinatione  tanquam 

ter  claritate,  quam  habui  priusquam  mundus  ipsius  termini. 
fieret,  apud  te,  illa  exponit  de  claritatc  ct  ho- 

nore  Christi  hominis,  ut  sic,  quam  in  prasdes-  1.    Varire  quwstiones. — Diximus,  materiam, 

tinationc  ha])uit  ex  ffitcrnitatc.  Alicpu  tamen  circa  quam  prffidcstinatio  vcrsatur,  duo  com- 

nohuit  ctiam  hunc  modum  praidcstinationis  prchendere :  scihcet  pcrsonam,  quffi  pradesti- 

Christo  tribuere,  quia  supposita  assumptione  natur,  quoe  vocatur  objectum  prGedcstinationis : 

humanitatis,  tota  gloria  est  ilU  coimaturahs  et  et  rem,  seu  bonum,  ad  quod  pradestinatur, 

rcs  non  dicitur  praidestinari  ad  naturalcm  fi-  quod  tcrminus  ejusdem  prajdcstinationis  ap- 

nem,  seu  proprictatcm,  scd  ad  supcruatura-  pellatur.  Cum  crgo  in  prfficedente  capite  ob- 

lem.  QufB  ratio  probat  quidem,  hanc  pra^dcs-  jectum  pra^dcstinationis  exphcuerimus,  super- 

tinationem  Christi  csse  superioris  ordinis,  ct  cst  ut  in  proesenti  de  ilhus  tcrmiuo  dicamus. 

non  esse  omuino  condistiuctam  ab  iha,  qua  De  quo  multa  qureri  solent,  quai  hic  breviter 

prredestinatus  est  Fihus  Dei  naturahs,  sed  cum  expcdienda  sunt  :  scihcet,  an  terminus  pree- 

iUa  conjunctam  :  non  tamen  probat  non  csse  destinatiouis  csse  possit  mahim  culpa?,  vcl  poc- 

veram  pra?dcstinationem.  Est  tamen  alterius  nee,  vel  sohnn  ahquod  bonum  per  sc  expecti- 

consideratiouis ,   ut  citato  loco  tertice  partis  bile  et  an  quodlibet  bonum,  vel  solum  ilhid, 

videri  potest.  Hic  ergo  sohmi  agimus  de  prai-  quod  supernaturale  est  et  inter  supernaturaha, 

destinatione  personarum  creatarum.  an  sola  bcatitudo  vel  gratia,  an  vero  alii  actus 

10.    Angclos  prcedestinari.  —  Loquor  de-  boni  possint  sufficicnter  pra^dcstinationem  ter- 

nique  absohite  de  persona  creata  et  non  de  minare. 

himiana,  vel  angehca,  quia  utraque  est  ca-  '^.Primaassertio. — Malumculpa>nonest  ter- 

pax  praedestinationis  ,   ut  D.  Thomas  supra  minus  prcedestinationis. — Principio  igitur  pro 

ad   1  notavit  :  quia  ctiam  angeU  ordiuantur  ccrto  statuendum  est,  mahim  culpa;  non  posse 

ad   supernaturalem   bcatitudinem.   Solet   ta-  esse  prajdestiuatiouis  terminum  :  itaque  Deus 

men  objici ,  quia  ( juxta  Augustinum  )   non  nemiuem  ad  mahim  culpee  praedcstinat.  Hoc  est 

prredestinatur,  nisi  qui  peccato,  subjacet :  nam  de  fide,  dcfinitum  in  Conciho  Arausicauo  2,  c. 

ideo  dixit  Augustinus  :  Prcedestinationem  esse  25,  sumiturque  ex  Tridcntino,  sess.  6,  cap.  17, 

propositum  miserendi.   Angeh  autem   sancti  et  late  tractatur  a  Fulgentio,  hbro  primo  ad 

nunquam  subjacuerunt  peccato  et  qui  pecca-  Monimum.  Tradit  etiam  Augustinus,  hbro  de 

verunt,  non  preedestinantur.  Propter  quod  ah-  Praidestinatione  Sauctorum,  capite  decimo.Ubi 

qui  distinguunt  duphcera  prajdcstinationem.  hac  ratione  dicit  prsescientiam  latius  patere, 

Una  est,  quse  simphciter  ordinat  ad  bonum :  et  quam  prsedcstinationem  :  Qnia  Deus  solum  ea 

hanc  dicunt  habere  locum  in  angehs.  Aha  est,  prcedestinat  quw  ipse  est  facturus,  prcescit  au- 

quse  hberat  a  miseria  peccati  :  quam  dicunt  tem  etiam  quce  non  est  facturus,  neqiie  prcedes- 

esse  propriam  hominum.  Ita  fere  Bonaventura  tinat,  ut peccata.  Et  hacratione,  libro  quinto,  de 

in  1,  dist.  40,  circa  htteram.  Sed  non  est  ne-  Civitate,  capitc  nono  ait:  Deum  esse  auctorem 

cessaria  distinctio,  simphciter  enim  accidenta-  om.nium  potestatum,  non  tero  omnium  volunta- 

rium  est  ad  preedestinationem,  quod  pcrsona  tum.  Quia  malarum  vokuitatum  auctor   non 

fuerit  in  peccato,  necne.  Et  iha  verba  :  Quod  est,  et  consequenter  nec  ihas  prffidestinat,  nec 

prcedestinatio  sit  propositum  miserendi,  apud  per  suam  prsescientiam  facit  quod  futuree  sint, 

Augustinum  non  reperiuntur,  quamvis  inter-  sedquiafuturce sunt,inaspra^scit,iiiihidem,  ca.- 

dum  declaret  prffidestinationcm  per  verbum  pite  decimo,  subjungit.  Ratio  vero  est,  quia  sive 

liberandi  .•  sed  loquitur  de  prsedestinatione  ho-  preedcstinatio  ad  inteUectum  pertineat,  sive  ad 

minum,  et  ut  divus  Thomas  advertit,  de  hbe-  vohmtatem,  certum  est  ahquo  modo  involvere 

ratioue  etiam  per  prffiscrvationem  intehigi  po-  vohmtatem,  ita  ut  Deus  praidestinare  non  di- 

*®s*'  catur,  nisi  quaj  simphciter  vult  fieri.  Deus  au- 

tem  uon  vult  peccatum  fieri,  ergo  nec  praedes- 
tinat  illud,  ergo  neque  hominem,  ut  peccet, 
seu  malum  faciat :  alioqui  enim  preedestina- 
rct  peccatum  ipsum.  Confirmatur,  quia  vohm- 
tas  permissiva  non  satis  est  ad  pra^destinatio- 


246  LIB.  I.  DE  PR^DESTINATIONIS  NECESSITATE. 

nem,  sed  secundum  fidem  Deus  tantum  per-  ratio  a  fortiori  prsecedit  de  quacumque  alia 

mittit  liominem  peccare,  non  facit  nec  inducit  poena. 

eiun,  ut  peccet  :  ergo  non  prsedestinat.  De-  5.  Posterior  item  assertionis  pars  ex  eadem 

nique    hac   ratione   ostendimus   in  libro  se-  doctrina  declaratur^,  quia  Deus  dicitur  propriis- 

cundo  de  Auxiliis,  Deum  praifmire  mala  culpse,  sime  preedestinare  hominem;,  quando  ex  se  et 

et  omnia  ibi  adducta  hanc  veritatem  confir-  ex  sua  benevolcntia  et  afiectu  et  non  tantum 

mant.  provocatus  ex  preescientia  alicujus  operis  ip- 

3.  Secunda  assertio.  —  Secundo  dicendum  sius  hominis^  illum  ordinat  efficaciter  ad  ali- 
est,hcet  in  ahquo  vero  sensu,  dici  possit  Deus,  quem  fmem^  vel  terminum  homini  convenien- 
prsedestinare  ahquos  homines  ad  malum  poe-  tem  et  commodum :  sed  illa  preeordinatio  ad 
nse  :  non  tamen  in  sensu  propriissimo  et  rigo-  poenam  non  est  hujusmodi,  non  est  ergo  pro- 
roso,  in  quo  nuuc  loquimur.  Prior  pars  poni-  priissimaprsedestinatio.  Major  declaratur  pri- 
tur  propter  Augustinum,  qui  interdum  abso-  mo  ex  Scriptura^  quoties  enim  in  ea  prsedes- 
lute  dicit  aliquos  esse  a  Deo  pra?destinatos  ad  tinationis  vox  reperitur,  in  bonam  partem 
gehennam^  ut  patet  iuEnrichid.^  capite  lOO^  et  accipitur,  ut  patet  ex  locis  ssepe  citatis  :  ideo- 
lib.  15  de  Civitate^  cap.  l,  et  lib.  21,  cap.  24.  que  in  hac  significatione  est  jam  usurpata  hsec 
Et  ita  intelligendus  est,  si  alicubi  dixerit  ab-  vox  apud  scholasticos^  cujus  ratio  patebit  ex 
solute^  aliquos  esse  prsedestinatos  ad  interitum,  dicendis.  Declaratur  %  ex  quadam  doctrina  Da- 
ut  libr.  de  Perfect.  Just.,  sicut  illum  exposuit  masceni,  1.  2,  de  Fide,  cap.  29;,  quam  indicavit 
Fulgentius,  dicto  lib.  l,  ad  Monimum.  Et  eo-  Chrysostomus,  homilia  i,  in  ad  Ephes.  Dupli- 
dem  modoloquiturlsidorus,  lib.  2,  de  Summo  citer  Deum  aliquid  velle  hominibus,  scilicet, 
bono,  cap.  6,  et  indicat  Concilium  Valentinum  vel  ex  se  tantum  et  ex  sua  propensione,  vel 
sub  Lothario,  cap.  3.  Sed  in  hoc  genere  locu-  provocatus  et  quasi  coactus  ab  ipsis  homini- 
tionis  advertendum  est,  illam  particulam  Prce,  bus.  Priori  modo  vult  eis  bona,  posteriori  au- 
dicere  antecessionem  feternitatis  ad  tempus,  tem  mala  poenffi.  Prsedestinatio  igitur  propriis- 
non  voluntatis  divinai  ad  preescientiam  ejus.  sime  dicta,  ad  priorem  modum  voluntatis 
Sic  enim  verum  est,  quod  Concilium  Arausica-  spectat,  et  ideo  circa  bona  versatur,  et  in  ma- 
num  et  Tridentinum  defmierunt :  Z^^^^m  potes^  lum  poense  non  cadit. 

tatesiiatmninemadmahmprcpdestinasse.Quod  6.  Tertia  assertio.  —  Prcedestinationis  de- 

ego  intelligo  etiam  de  malo  pcenae  et  seternse  cretum  alsolutum.  —  Hinc  ergo  dicendum  est 

miseriffi,  ut  in  secunda  parte  hujus  materise  la-  tertio,  terminum  prsedestinationis,  semper  esse 

tius  ostendam.  Expendo  tamen  verbumillud,  aliquod  bonum,  ad  quod  homo  ex  pecuhari 

Potestate  siia,  quo  significatur,  Deum  ex  sola  Deiaflfectuordinatur.HsecassertioexScriptm-a 

potcntia  et  voluntate  neminem  ad  malum  aeter-  sumitur.  Ubicumque  enim  verbum  prsedesti- 

nee  miserife  ordinasse.  Id  vero  non  excludit,  nandi  ponitur,  in  bonam  partem  accipitiu*.  Ita 

quin  ex  justitia  aliquos  in  setcrnum  punire  etiam  preedestinationem  defmit  Augustinus,  li- 

decreverit.  Hocautemdecretum  supponit  prse-  bro  de  Prsedest.  Sanctorum,  cap.  10,  et  Bono 

scientiam  culpoe,  propter  quam  homo  dignus  persever.,  cap.  14,  et  hic  etiam  est  usus  scho- 

est  tali  poena.  Ideoque  tale  decretum  non  po-  lasticorum.  Patetque  ex  dictis  a  sufficienti  par- 

test  dici  praidestinatio  in  ordine  ad  prsescien-  tium  enumeratione  ,   patebitque  amplius   ex 

tiam,  sed  ratione  ceternitatis  comparatae  ad  dicendis.Nunc  ad  majorem  explicationem  ad- 

talem  efFcctum  :  et  ita  loquuntur  dicti  Patres,  dendum  est,  quia  voluntas  boni  aliquando  esse 

uam  expresse  declarant,  prffidestinationem  il-  potest  absoluta,  aliquando  vero  tantum  sim- 

lam  supponcre  dictam  preescientiam.  plex  affectus,  quem  velleitatem  vocaut  :  prse- 

4.  Exhis  ergo  patet  prior  pars  assertionis.  destinationemnonquemcumqueafFectumboni, 
Nam  dicta  locutio  in  priori  sensu  vera  est.  sed  absolutum  ejus  decretum  dicere,  vel  in- 
Et  ratio  illius  est,  quia  Deus  vere  dicitur  prse-  cludere.  Hinc  enim  est  illud  Pauli  ad  Romanos, 
destinare  illa,  quai  absoluta  et  efficaci  volun-  cap.  octavo:  Quos  prfvdestinavit,  hos  vocavit, 
tatc  sua  seternitate  ordinavit  et  facerc  decrevit,  justificavit,  magnificavit.  Ubi  prsedestinatos 
saltem  eo  sensu,  quo  particula,  Prw,  dicit,  an-  absolute  dictos  ad  bonum  intelligit  et  tali  mo- 
tecessionem  scternitatis  ad  tcmpus :  sed  Deus  do  ,  ut  fmem  consequantiu-.  Hinc  etiam  est 
absoluta  voluntate  decrevit  punire,  quos  pec-  illud  Augustini,  capite  decimoquarto,  de  Bono 
caturos  et  us(pie  ad  fmem  in  peccatis  pcrman-  perseverantise.  Praidestinatio  cst  pncparatio 
suros  cssc,  pra'scivit:  ergo  eos,  ut  impios,  recte  beneficiorim,  versatur  crgo  circa  bonum,  qui~ 
dicitur  ad  pa^nam  praidestiuasse.  Atque  haic  hus  ccrtissime  liberantur,  vcrsatur  crgo  per 


CAP.  V.  DE  TERMINO 

absolutam  voluntatem.  Denique,  ctnomcn  ip- 
s\im  praidcstinationis  lioc  pixc  se  fcrt,  et  com- 
munis  usus  ita  obtinuit.  « 

7.  Solum  potcst  quis  dubitarc  ex  illis  vcrbis. 
Act.  4  :  Qiio}  mamis  tua  et  consilium  tuum  de- 
creverunt  fieri.  Ubi  cst  scrmo  de  Passione  Chris- 
ti,  quam  Deus  non  cx  se  voluit,  scd  propter 
hominum  peccata  :  et  tamcn  ibi  ponitur  ver- 
bum  pra.'dcstinandi.  Respondco,  quoddam  esse 
mahim  poense,  quod  in  puram  vindictam  in- 
fligitur,  ut  cst  gchenna  et  huic  dicimus  non 
proprie  attribui  pra^destinationis  nomen.  Ahud 
vero  est  mahim  poenffi  medicinahs,  quod  in 
ordine  ad  majus  bonum  cum  eflectu  conse- 
quendum  ordinatur  :  et  hoc  sub  hujusmodi 
considcratione  sub  prsedcstinationcm  cadit  : 
nam  est  unum  ex  mediis,  vel  remediis,  quibus 
Deus  utitur  ad  sahitcm  projdestinatorum  ob- 
tincndam,  et  in  hoc  ordine  continetur  passio 
Ghristi :  imo  est  maximum  et  quasi  universale 
remedium,  quod  Deus  ex  se  sola  sua  infinita 
bonitate  praidestinavit,  pro  hominibus  jam  lap- 
sis  in  divina  prcescicntia. 

8.  Prwdestinatio propriissima  Mhet 2)ro  tcr- 
mino  supernaturale  honum.  —  Ultcrius  vero 
addendum  est,  propriissimam  preedestinatio- 
nem,  de  qua  nunc  loquimur,  non  habere  pro 
termino  quodcumque  bonum  sed  supernatu- 
ralc.  Ita  D.  Thomas,  art.  \,  et  omnes  scholastici, 
et  est  maxime  consentaneum  modo  loqucndi 
D.  Pauh.  Ubicumque  enim  hoc  verbo  usus  est, 
agit  aut  de  bonis  gratiae  unionis,  ut  ad  Rom.  1 
et  ad  Corint.  2,  aut  de  bonis  gratiae  sanctifi- 
cantis,  ut  ad  Rom.  8  et  ad  Eph.  1.  Ratio  etiam 
D.  Thomge  est  optima,  quia  naturaha  bona 
sunt  naturai  debita,  et  ordinatio  in  naturalem 
fiucm  ex  proprio  impetu  et  viribus  ipsius,  na- 
turae  nascitur,  idcoque  non  requirit  specialem 
prsedestinationem,  sed  communem  providen- 
tiam.  Finis  autem  supernaturahs  non  est  ex 
inchnatione  naturoe  :  nec  ejus  consecutio  est 
per  vires  proprias  et  ideo,  ut  homo  efficaciter 
in  illum  tendat,  necesse  est,  ut  ab  aho  ordine- 
tur  et  quasi  transmittatur  :  et  hoc  fit  per  prai- 
destinatiouem.  Versatur  ergo  praedestinatio 
circa  supernaturaha  bona. 

9.  A7i  gratia,  vel  gloria  sit  terminus  prce- 
destinationis.  —  Quia  vero  in  his  bonis  gratia 
et  gloria  compreheuduntur  (nam  de  unione 
hypostatica  nunc  non  agimus)  difficultas  esse 
solct,  an  utraque,  vel  altera  tantum  sit  termi- 
nus  preedestinationis.  Et  in  hoc  est  divcrsitas 
opinionum. 

10.  Prima  opinio. — Prima  opinio  dicit  prse- 
destinationem  habere  pro  termiuo  et  proximo 


PR.^DESTINATIONIS.  247 

et  ultimo  solam  gloriam.  Ita  scntiunt  omnes, 
qui  pra^dcstinationcm  constituunt  in  solo  pro- 
posito  dandi  gioriam,  ut  Ochamus,  Gabriel, 
Guilhclmus,  de  Rubion.  in  1,  dist.  -40,  q.  1  et 
Cathcrinus,  opusc.  de  Praidestinat.,  hb.  i,  c. 
ult.,  ct  hb,  3,  cap.  2  et  3.  Fundamentum  esse 
potuit,  quia  ex  vi  iUius  decrcti  cst  homo  suffi- 
cienter  ordinatus  ad  gloriam  iufalhbihter  con- 
sequendam  :  jara  ergo  est  praidestinatus. 

\  i .  IIwc  opinio  rejicitur.  —  Usic  vero  sen- 
tentia,  quantum  ad  partem  exchisivam,  falsa 
est,  et  contra  caiteros  theologos,  et  parum  con- 
sentanea  Paulo,  qui  ad  Rom.  8,  significavit, 
prajdestinationcm  ctiam  versari  circa  mcdia, 
quse  sunt  vocatio  et  justificatio.  Et  ad  Ephcs.  1, 
expresse  dixit  :  Prcedestinavit  nos  in  adoptio- 
nem  filiorum  Dei,  quaj  fit  per  gratiam.  Facit 
etiam,  quod  de  codem  Paulo  dicitur  (Act.  22) : 
Deus  Patrum  nostrorum  prceordinavit  te,  %it 
cognosceres  voluntatem  ejus  et  vidcres  jicstwn, 
etc.  Apertissimeque  id  docuit  Augustinus,  locis 
ssepe  citatis,  cum  ait :  Prcedestinationem  esse 
prcrparationcm  gratici',  ac  heneficiorum  Dei.  Et 
inEnchirid.,  cap.  100,cumvocatprsedestinatio- 
nem  ad  gratiam.  Et  aha  loca  statim  referemus 
et  rationem  reddemus. 

12.  Secunda  opinio.  —  Est  ergo  aha  opinio 
dicens,  prsedestinationem  non  versari  circa 
gioriam,  sed  solum  circa  gratiam.  Hanc  tcnuit 
Durandus  in  1,  dist.  41 ,  quaest.  1 ,  ad.  1,  et 
sequuntur  ahqui  moderni,  tribuuntque  D. 
Tliomee,  eo  quod  hic  art.  4,  dicit,  dilectionem, 
seu  electionem  ad  gloriam  supponi  ad  prsedes- 
tinationem,  unde  inferunt  non  pertinere  ad 
iUam.  Adducunt  etiam  Augustinum,  qui  prse- 
destinationem  semper  definit  per  ordinem  ad 
gratiam.  Ratio  denique  Durandi  est,  quia  pro- 
videntia  non  est  de  fine ,  sed  de  mediis  :  at 
prsedestinatio  est  pars  providentise  :  ergo. 

13.  Secunda  opinio  rejicitur  quoad  fartem 
negantem. — Hanc  vero  sententiam  etiam  quoad 
partem  negantem  falsam  esse  existimo.  Et  im- 
primis  est  contra  communem  sententiam  aho- 
rum  theologorum.  Nec  D.  Thomas  refragatur, 
quia  in  iUo  articulo  loquitur,  supponeudo, 
pra^destinationem  formahter  pertinere  ad  in- 
teUectum  :  loquendo  vero  de  vohmtate,  quam 
necessario  vel  dicit,  vel  connotat  praedestina- 
tio,  non  negat  iham  habere  pro  termino  glo- 
riam.  Imo  ssepe  significat  prsedestinationem 
inchidcre  vohuitatem  dandi  gratiam  et  glo- 
riam.  Nam,  articulo  primo,  ait :  Ratio  trans- 
missionis  creaturce  rationalis  in  finem  vitcB 
ceternce,  prwdcstinatio  nominatur  :  et  articulo 
secuudo,  dicit  :  Prcedestinationem  esse  ratio- 


248  LIB.  I.  DE  PR^DESTINATIONIS  NECESSITATE. 

nem  ordinis  in  salutem  (etemam.  Et  infra :  dicit  in  ipsis  prscdestinatis  illas  duas  prajdestinatio- 

executionem  praedestinationis  extendi  usque  nesdistinguunt^utponant  alicujuspraedestina- 

ad  magnificationem  quse  est  glorificatio.  Et  tionis  causara  et  non  videantur  contradicere 

prEeterea,  licet  daremuS;,  gloriam  ut  intentam  Augustino  neganti  causam  proedestinationis , 

per  electionem,  seu  dilectionem,  quam  ponit  ut  infra  videbimus. 

D.  Thomas  ante  preedestinationem,  non  per-        15.  Rejicitur  posita  distinctio.  —  Nobis  au- 

tinere  ad  praidestinationem,  sed  supponi  ad  tem  non  est  distinctio  necessaria ,  meritoque 

illam  :  Nihilominus  negari  non  potest,  quin  ab  scholasticis  non  est  usurpata.  Nam  Hcet  in 

vohmtas  aUqua  dandi  gloriam   ad  preedesti-  Deo  sit  vohmtas  dandi  gloriam  et  dandi  gra- 

nationem  pertineat  vel  in  illa  includatur.  Hoc  tiam  quaj  vohmtates  possunt  dici  phires  actus 

enim  aperte  sumitur  ex  Pgulo   ad  Rom.  8,  ratione  distincti  :   tamen   praedestinatio  per- 

prredestinationem   usque   ad   glorificationem  fecta  et  simphciter  dicta  una  est,  qute  prout  in 

perducit.  Unde,  capite  nono,  ait :  Ut  ostenderet  vohmtate  consideratur,  utrumque  actum  com- 

divitias  graticc  siue   in  vasa  misericordice  ,  plectitur ;  prout  vero  spectat  ad  intehectum, 

gnce  prcpdestinavit  in  gloriam  :  et  Act.,  13,  dicit  unam  completam  rationem   mediorum 

dicitur:  Quotguot  prcedestinati  erant  in  vitam  omnium, quibus efficaciter perducitur  preedes- 

wternam,  et  ideo  Prredestinationem  ad  vitam  tinatus  ad  gloriam,  ex  proposito  divinse  volun- 


vocavit  Tridentinum  ,  sess.  6  ,  capite  42,  et 
Can.  17,  et  Augustinus  ,  hbro  de  Prsedesti- 
natione  Dei  ( si  tamen  est  ejus),  cap.  3,  vocat 
p'a'destinatio7wn  glorice  :  gloria  autem  non 
preedestinatur,  nisi  quatenus  ahquis  praedes- 


tinatur  ad  gioriam. 


Prseterea  cum  Augustinus 


tatis.  Ratio  autem  est,  quia  preedestinatio  est 
transmissio  qucedam  in  mente,  seu  voluntate 
preedestinantis  existens  :  transmissio  autem 
perfecta  non  respicit  tantum  terminum  uhi- 
mum,  sed  etiam  viam,  nec  solam  viam,  sed 
attingit  etiam  ultimum  terminum  iutrinsece, 
dixit  preedestinationem  esse  prceparationem  seu  inclusive,  ut  sic  dicam  :  ergo  prsedestina- 
leiieficiorum,  non  exclusit  gloriam,  quse  maxi-  tio  complectitur  gloriam,  ut  uhimum  termi- 
mum  beneficium  est  :  imo  inchisit,  cum  addi-  num  et  gratiam,  ut  viam.  Unde  hic  quadrat 
dit,  guihus  certissime  liberantur ,  guicumque  iUud  Aristotehs  :  ubi  est  unum  propter  aUud 
liherantur,  quia  homo'  non  est  perfecte  a  mi-  ibi  est  unum  tantum.  Hic  enim  prsedestinatio 
seria  Uberatus,  donec  gloriam  obtineat.  Imo  adgratiamestproptergloriam.etpreedestinatio 
etiam  cum  dixit  Augustinus  praidestinationem  ad  gloriam  est  per  gratiam  :  ergo  una  com- 
esse  prseparationem  gratiai,  gloriam  compre-  pleta  praedestinatio  utrumque  terminum  com- 
hendit,  ut  eleganter  exposuit  Fulgentius,  dicto  plectitur,  unum  ut  ultimum,  aUum  ut  proxi- 
Ub.  1,  ad  Monimum,  cap.  8  et  10,  ubi,  Prop-    mum.  Sicut  unus  motus  est  ad  uUimum  termi- 

num,  et  ad  omnes  intermedios. 

16.  Plures  termini  gratice  ad  duo  capita 
reducti.  —  Ex  quo  inteUigitur  terminum  glo- 
rise  esse  unum,  terminos  autem  gratiee  esse 
phires  :  sicut  in  motu  unus  est  postremus 
terminus,  plures  autem  intermedii.  Reducit 
autem  Paulus  ad  Romanos  8,  omnes  termi- 
nos  gratise  ad  duo  capita,  sciUcetvocationemet 


terea,  inquit,  omnia  et  vocationis  initia,  etjus- 
tificationis  augmenta,  et  glorificationis  jircsmia 
in  prcedestinatione  semper  Deus  hahuit.  Et  ra- 
tionem  reddit ,  quia  etiam  vita  seterna ,  teste 
Paulo,  est  quffidam  gratia.  Denique  Augusti- 
nus  15,  de  Civit.,  cap.  \,  civitatem  Dei  dicit 
esse  prsedestinatam  ad  regnum  coelorum. 

14.  Distinctio  duplicis  prcedestinationis.  — 
Hinc  vero  aUqui  sumpserunt  occasionem  dis-  justificationem  :  sub  vocatione  comprehendit 
tinguendi  duas  preedestinationes,  unam  ad  omnia  dona  gratiae  praevenientis  seu  excitan- 
gratiam,  aUam  ad  gloriam ,  ut  videre  est  in  tis,  per  qua3  Deus  inchoat  salutem  in  praedesti- 
TiuTiano,  libro  de  Prsedestinatione.  Quse  dis-  nato :  sub  justificatione  vero  comprehendit  om- 
tinctio,  si  data  fuisset  in  ordine  acl  diversos  nia  dona  gratiee  adjuvantis  seu  cooperantis,  per 
homines,  scihcet,  prasdestinatos  et  reprobos,  quo3  perficit  Deus  sanctificationem  prsedesti- 
admitti  posset :  durnmodo  sub  prsedestinatione  nati,  eamque  conservat  usquc  ad  finem  vitai. 
ad  gloriam,  quem  sola  est  prsedestinatio  sim-  Prater  hsec  vero,  solet  interdum  praxlestinatio 
pUciter,  inchidatur  etiam  gratia.  Sic  enim  terminari  ad  aUas  dignitates  seu  exccUentias 
possunt  muUi  reprobi  dici  pra^destinati  ad  pertiuentes  ad  ordinem  gratice,  ut  Beatissima 
fidera  et  ad  gratiam  in  hac  vita  pro  aUquo  Virgodicipotest  prffidestinataadmaternitafem 
tempore  obtinendam,  quie  dici  potest  praidcs-  divinam,  ApostoU  dicuntur  elccti  ad  Apostola- 
tinatio  secundum  quid  respectu  aUerius.  Non  tum,  etc.  At  vero  haic  dona  per  se  non  perti- 
cst  tameu  hic  sensus  dictorum  auctorum ,  sed    ncnt  ad  gratiam  sauctificantem,  sed  vel  ad  mi- 


CAP.  VI.  DE  SCIENTIA  ABSOLUTA,  QU.E  NECESSARIO  ANTECEDIT  PR.^DESTINATIONEM.        249 

nistcria,  vel  adgratiasgratisdata.s.  Et  idco  prse-  vcrsantur,  ct  in  hoc  opcre  intervenire  possunt, 

dcstinatio  ad  htcc  dona  merito  posset  distingui  vel  debent^  discurramus :  inde  enim  kicidius 

rationcapraidcstinationesimplicitcr^qucecstad  constabit  in  quo  actu  posita  sit  pra;destinatio. 

gratiam  et  gloriam.  Tamen  quia  in  praedesti-  Hujusmodi  vcro  actus  ad  tres  ordines  reduci 

natis  hffic  etiam  dona  sunt  quoedam  media,  possunt,  quidam,  qui  prsecedunt,  supponuntur- 

quibus  pcrficiuntur  usquc  ad  a.'ternam  sahitcm  que  ad  pra^dcstinationem :  ahi,  qui  sunt  pos- 

(juxta  iUud :  Diligentihiis  Deum  omnia  coope-  teriores  ct  conscquentes  ad  pnedcstinationem : 

rantur  in  bonum),  ideo  hoec  omnia  sub  adse-  aUi  interhosmcdii  sunt,  in  quibus,  vcl  eorum 

quato  preedestinationis  termino  comprehendi-  ahquo  prajdestinatioponendaest.  Uthoc  autem 

mus.  semel  pro  toto  hoc  opere  dicamus,  quoties  de 

17.  Dissolvitur  f\(,ndamentum  frimce  senten-  his  actibus,  ut  de  multis  loquimur,  vel  in  eis 

U(P. — Fundamenta  aliarum  opinionum  ex  dic-  ordinem  prioris  et  postcrioris  supponimus,  se- 

tis  sohita  sunt.  Ad  fundamentum  primse  dici-  cundum  rationem  tantum  et  mochim  nostrum 

mus  ordinationem  ad  finem  praicise  sumptam,  intelligendi,  cum  ahquo  fundamento  in  re  id 

etiamsi  virtute    contineat    prsedestinationem  intelhgimus :  cum  in  re  constet  omnia  csse 

tanquam  in  radice  (supponimus  enim  esse  or-  unum  simphcissimum  actum,  seternum  et  om- 

dinationcm  absohitam) ,  nihilominus  tamen  nino  simuL  Itaque  secundumrationem  certum 

formahter  non  contincre  illam,  sine  ratione  est  intellectum  praire  ct  vohintatem  subsequi, 

mcdiorum  approbata  seu  dcterminata  per  vo-  ideoque,  si  qui  actus  divina;  mentis  ad  totam 

hnitatem.  praidestinationem  supponuntur,  in  intellectu 

Prima  responsio  ad  fundamentum  secundce  primario  esse  debent  et  ad  scientiam  pertinent, 

sententiw. — Adfundamentumveroalteriusopi-  et  idco  isti  sunt  in  hoc  capite  exphcandi :  de 

nionis  dicitur,  primo.  Quamvis  vohmtas  fmis  vohmtate  vero  postea  videbimus. 

respectu  hominis  qui  prsedestinatur ;   tamen  2.  Prima  assertio. — Primo  igitur  certum 

respectu  ipsius  Dci  preedestinantis,  esse  vohin-  est,  ante  omnem  praidestinationis  actum  sup- 

tatem  cujusdam  medii,  quo  gloriam  suam  et  ponendam  esse  in  Deo  ahquam  scientiam,  quse 

communicationem  suee  bonitatis  assequitur ,  et  vel  dirigat  prsedestinationem  ipsam  vel  divinam 

hoc  satis  csse  ut  tahs  vohmtas  sub  preedestina-  vohmtatem  (ut  sic  dicam)  ad  prsedestinationem 

tione  comprehendatur.  faciendam  invitet,  ei  proponendo  objecta  et  res 

Secunda  responsio.—Differentiainterfrovi-  quee  prsedestinare  possit.  Hoc  ad  miuimum  si- 

dentiam  et  prwdestinationem.  —  Secundo  dici-  gnificavit  Pauhis  ad  Rom.  8,  dicens :  Quos prce- 

tur,  si  vim  verborum  attendamus,  in  hoc  posse  scivit  et  prcpdcstinamt  conformes  fieri  imaginis 

stitui  diffcrentiam  quamdam  inter  providcn-  i^^7w^?«'.Namilladuo  verbanonsuntaccipien- 

contiam  et  prtedestinationem,  quod  providen-  da  ut  synonyma,  cum  in  omni  proprietate  di- 

tia  supponit  res  destinatas  ad  suos  fines ,  et  versas  habeant  significationes,  possintque  illo 

illis  procurat  consecutionem  eorum  per  media  in  loco  illas  retinere.  Itemque  ex  ordine  litterai, 

consentanea.  Prsedestinatio  vero,  quoniam  di-  ipsoque  modo  loquendi  constat,  prsescientiam 

cit  primam  destinatiouem  in  animo  pr^desti-  ad  preedestinationem  supponi,  nam  in  reliquis 

nantis,  complectitur  non  solum  procurationem  quee  ibi  Paulus  enumerat,  hunc  ordinem  ser- 

mediorum,  sed  etiam  ordinationem  in  ipsum  vat:  priusenimidponit  quodalterisupponitiu-, 

finem.  Hsec  autem  difierentia  inter  preedesti-  ut  prsedestinationem  ante  vocationem,  voca- 

nationem  et  providentiam,  intehigetur  melius  tiouem  ante  justificationem ,  justificationem 

excomparationeinterillas,quaminfinehujus  ante  glorificationem.  Cum  ergo  simih  modo 

libri  commodius  trademus.  ponat  prsescicntiam  ante  prsedestinationem , 

ponit  illam  ut  prseviam. 

CAPUT  VI.  3.  Atque  hic  etiam  videtur  esse  sensus  Au- 

gustini,  lib.  de  Bono  persev. ,  cap.  14,  defmien- 

QVM  sciENTiA  NECESSARio  IN  DEO  SUPPONENDA  siT  tis  preedestinationcm  esse  prcescientiam  etprce- 

ANTE  OMNE  DECRETUM  PR^DESTiNATiONis.  parationem  beneficiorum  Dei.  Nam  pra^scientia 

sine  dubio  ad  prseparationem  supponitur,  quia 

l.Explicatamateriacircaquampra?destinatio  per  preescicntiam,  ut  sic,  nihil  preeparatur,  do- 

versatur,  ut  ejus  rationem  chstincte  et  in  parti-  nec  accedat  voluntas  seu  propositum  dandi,  ut 

culari  tradamus,  necessarium  est  ut  per  omnes  capite  secundo  explicatum  est.  In  illa  vero  prse- 

actus  divini  intcllectus  et  voluntatis,  qui  in  hoc  paratione  formaliter  consistit  prsedestinatio,  ut 

prsedestiuationis  negotio  cLrca  talem  materiam  ibidem  tetigimus,  et  significavit  Augustinus 


250  LIB.  I.  DE  PR/EDESTINATIONIS  NECESSITATE. 

alibi  dicens :  pTcedestimtionem  esse  gratice  ffce-  pono  vulgarem  divisionem  scientise  divinse  in 

parationem,  de  Prsedestinatione  Sanctorum  ,  simplicem  intelligentiam  et  visionem,   Quse 

c.  10.  De  qua  prsedestinatione  subdit  statim :  quantum  ad  prsesens  attinet,  in  duobus  difFe- 

Qu(B  fineprrfscientia  esse  non  potest.  Cum  ergo  runt.  Primo,  quia  per  simplicem  intelligentiam 

alio  in  loco  praedestinationem  dicit  esse  pree-  cognoscuntur  rcs  possibiles,  etiamsi  nunquam 

scientiam  et  preeparationem,  praescientiam  po-  futuree  sint^  seu  (quod  idem  est)  abstrahendo  a 

nit,  ut  conditionem  prseviam  et  necessariam  ad  futuritione  absoluta  in  aliqua  differentia  tem- 

prsedestinationem.  Undeineodemlib.  deBono  poris.  Visionis  autem  scientia  terminatur  ad 

persever.,  cap.  17:  /S'?^^?  (inquit)  dona  quiliis-  res  aliquando futuras,  easque  ut  futuras repree- 

cumque  Deus  donat,  procul  daturum  se  esse  prw-  sentat  vel  intuetur. 

scivit  et  in  szia  prcescientia pra'paravit.  Prsesci-  Altera  differentia. — Ratio  assertionis. — Se- 

vit  autem  se  daturum,  postquam  prseparavit  cunda  differentia  communis  theologorum  est, 

seu  dare  proposuit,  preeparavit  autem  in  priori  quia  scientia  simplicis  intelhgentise  antecedit 

preescientia,  non  quidem  consequente,  sed  pla-  omne  decretum  Dei  hberum,  estque  ita  natu- 

ne  antecedente  ad  praiparationem.  Unde  sub-  rahs,  quod  necessario  conveniret  Deo,  etiamsi 

jungit :  In  sua,  qu(/?  falli  mutarique  non  potest  Deus  nihil  hbere  vehet.  Scientia  autem  visionis 

prcescientia  opera  sua  futura  disponere,  id  om-  supponit  vohuitatem  Dei  hbere  volentem  ah- 

ni7io  nec  aliud  quidquam  est  nisi  prcedestinare.  quid:  quia  sine  vohnitate  Dei  hbera,  nihilpotest 

Dispositio  ergo  in  prsescientia  est  preedestinatio  esse  futurum.  Ex  his  ergo  evidens  est  assertio, 

et  prsescientia  ahqua  ad  talem  dispositionem,  quia  praedestinatio  consistit  in  ahquo  actu  hbe- 

atque  adeo  ad  prsedestinationem  supponitur,  ro,  ut  ostensum  est :  scientia  vero  simphcis  in- 

4.  Ratio  assertionis.  —  Eadem  ratio  magis  tehigentiaj  non  est  hbera  Deo,  sedestinihoante 
declaratur.  —  Ratio  vero  assertionis  breviter  omnem  actum  hberum :  ergo  est  ante  prsedes- 
nunc  assignanda  est:  quia  prajdestinatio,  ut  tinationem.  Confirmatur,  quia  in  Deo  natura- 
vidimus,  consistit  in  ahquo  actu  vohmtario  et  ha  sunt  priora  hberis,  saltem  subsistendi  con- 
hbero  Dei,  sed  ante  omnem  actum  hberum  et  sequentia,  quia  esse  possunt  sine  ihis :  quia 
voluntarium,  necesse  est  ut  ahqua  cognitio  an-  Deus  sine  naturahbus  proprietatibus  esse  non 
tecedat,  ergo  ante  prajdestinationem  prsecedit  potest ;  sine  hberis  autem  actibus,  ut  tales  sunt, 
necessario  in  Deo  ahqua  cognitio  seu  scientia.  esse  potest.  Confirmatur  secundo,  quia  ante 
Minor  patet,  tum  ex  definitione  voluntarii :  hberum  actum  supponitur  cognitio :  ergo  iUa 
debet  enim  esse  a  principio  intrinseco  cum  non  potest  esse  hbera,  sed  naturahs :  sed  tahs 
cognitione :  tum  ex  ratione  hbertatis  quae  pro-  cognitio  in  Deo  non  est,  nisi  simplex  inteUi- 
venit  ex  indifferentia  judicii  et  rationis :  tum  gentia :  ergo  hsec  est  quse  ad  prsedestinationem 
denique  ex  generah  dogmate,  quod  nihil  est  necessario  supponitur. 

vohtum  quin  pra;cognitum :  nec  etiam  potest  6.  Tertia  assertio.  —  Duplex  modtis  divince 

essehberum,  nisi  quod  est  vohtum,  nam  hber-  cognitionis  intuitivce.  —  Tertio  dicendum  est, 

tas  formahs  in  voluntate  sola  existit.  Qua3  om-  nuham  scientiam  quee  sit  de  rebus  in  ahqua 

nia  etiam  in  ipso  Deo,  seclusis  imperfectioni-  differentia  temporis  absolute  futuris  in  persona 

bus,  locum  habent,  id  est,  sine  distinctione  in  prsedestinanda,  necessario  prsesupponi  ad  to- 

re,  cum  virtuah  continentia  et  eminentia,  et  tamilhuspreedestinationem.  Hanc  assertionem 

consequenter  cum  prsesuppositione  secundum  non  omnes  admittunt:  est  autem  communior 

rationis  ordinem  in  re  fundatum.  Declaratur  sententia  D.  Thomse,  Alensis  et  ahorum  quos 

tandem  quia  in  universum,  omnis  inteUectua-  statim  commemorabo,  et  latius  infra  tractando 

hs  natura  prius  versatur  per  intellectum  circa  de  causa  prsedestinationis.  Ut  autem  illam  pro- 

quamcumque  rem  seu  materiam,  quam  per  bemus,  suppono,  duobus  modis  posse  Deum 

voluntatem :   et  Deus  ipse  prius  se  inteUigit  prsecognoscere  absolute  ahquid  esse  futurum 

quam  amet,  et  ideo  generatio  fihi  prior  est  in  tah  tempore,  scihcet,  vel  in  prsesentia  objec- 

quam  productio  Spiritus  sancti.  Ita  ergo  circa  tiva  seternitatis,  in  qua  DEUS  intuetur  omnes 

praedestinationis  materiam  prseit  inteUectus,  ac  rerum  causas,  omnesque  determinationes  ea- 

proinde  necesse  est  ut  scientia  ahqua  ejusdem  rum  cum  omnibus  ckcumstantiis  suis,  vel  iu 

materise  prsedestinationem  ejus  prsecedat.  decreto  suse  vohintatis,  quo  vult  iUud  fieri, 

5.  Secunda  assertio. — Differentia  inter  sim-  nam  quod  ipse  absohite  vult,  certo  futurum 
plicem  intelligentiam  et  visionem.  —  Secundo  est.  Qui  duo  modi  sciendi,  seu  duo  media  cog- 
dicendum  est,  ad  prsedestinationem  necessario  noscendi  maxime  locum  habent  in  bonis  eftec- 
supponi  scicntiam  simphcis  inteUigentiai.  Sup-  tibus  qui  a  Deo  praidestinari  seu  prcefinki  pos- 


CAP.  VI.  DE  SCIENTIA  ABSOLUTA,  QU/E  NECESSARIO  ANTECEDIT  PR.^DESTINATIONEM-       251 

siint  voluntate  absoluta,  de  quibus  nunc  agi-  simul.  Nibilominus  tamen  negarc  non  poterit, 

mus.  Ita  vcro  comparantur  ad  dccretum  divinse  quin  talis  prffiscientia  sit  posterior  decreto  illo, 

vobintatis,  ut  ilbid  necessario  supponant,  quia  quod  ad  talem  proedestinationem  necessarium 

scicntia  illa,  quae  est  in  decreto,  nccessario  cst.  Primo  quidem,  quia,  ut  ostendi,  tabs  prse- 

supponit  decretum,  ut  per  se  constat,  quia  de-  scientia  non  est  rei  futurre,  ut  sic,  ante  tale 

cretumestfundamentumetratiotabsscientiffi.  decretum,  sed  post  illud.  Secundo,  quia  talis 

Scientia  vero  intuitiva  ipsius  rei  in  se,  multo  scientia  non  potest  Iiabere  rationem  pra;desti- 

magis  supponit  decretum,  quia  supponit  deter-  nationis,  nisi  ut  est  aliquo  modo  libera  ipsi 

minationem  omnium  causarum  a  quibus  res  Deo,  juxta  principia  superius  posita :  non  est 

illa  habet,  quod  sit  futura,  inter  quas  prima  autem  bbera,  nisi  quatenus  supponit  decretura 

est  divina  voluntas  ct  decretum  cjus.  Unde  liberum  voluntatis.  Unde  qui  dicunt  prsedesti- 

etiam  inter  illos  duos  modos  cognoscendi  talia  nationem  esse  prcescientiam,  dicunt  esse  scien- 

futura,  pra3cedit  secundum  rationcm  illc  qui  tiam  approbationis  quse  libera  est.  Scientia 

est  in  decreto,  quia  decretum  supponitur  ad  autem  approbationis  supponit  voluntatem  ap- 

determinationem  omnium  aliarum  causarum,  probantem  effectum  prajscitum,  et  hac  ratione 

per  quas  res  futura  est,  et  praisentialiter  cog-  per  illam  scientiam  cognoscit  Deus,  efFectum 

nosci  potest.  sibi  placitum  et  approbatum  per  absolutum 

7.  Prohatiir  conchmo. — Ex  his  ergo  conclu-  decretum  suae  voluntatis,  infaUibiliter  esse  fu- 
ditur  rem  illam,  quoe  per  decretum  prsedesti-  turum.  Ex  Iioc  autem,  quod  talis  prEescientia 
nationis  ordinatur  ut  sit,  non  posse  prsesciri  ut  absoluta  efFectus  futuri  per  prsedestinationem 
futuram  ante  tale  decretum,  ac  proinde  res-  non  est  prior,  sed  posterior  decreto  prsedesti- 
pectu  illius  rei  manifestam  esse  assertionem  nationis,  optime  sequitur,  et  non  esse  priorem 
propositam,  videlicet,  scientiam  talis  rei  ut  fu-  prffidestinatione,  et  esse  vel  posteriorem  illa,  si 
turffi,  non  necessario  supponi  ad  prsedestina-  prsedestinatio  in  voluntate  esse  intelligatur,  vel 
tionem  cjus,  imo  nec  posse  esse  ante  illam,  saltem  esse  posteriorem  initio  (ut  ita  dicam) 
quia  talis  res  a  praidestinatione  liabet,  quod  sit  prsedestinationis,  nam  boc  initium  a  voluntate 
absolute  futura,  nam  ex  vi  decreti  praedestina-  sumi  indubitatum  est,  ut  postea  videbimus. 
tionis,  quodcumque  illud  tandem  sit,  applican-  9.  Duhitatio  aii  frcedestinatio  supponat  ne- 
tur  auxilia  et  media  necessaria,  ut  talis  eflFectus  cessario  scientiam  alterius.  —  Satisfit.  —  At 
futurus  sit:  ergo  decretum  supponitur  ad  fu-  enim,  licet  Iisec  vera  sint  respectu  ejusdem  ef- 
turitionem  tanquam  causa  ad  eflectum :  ergo  fectus  prsedestinati,  dubitari  adhuc  potest,  an 
etiam  supponitur  ad  preescientiam  futuritionis,  prsedestinatio  unius  rei,  vel  efl"ectus  supponat 
quia  prius  secundum  rationem  est  res  futura  necessario  absolutam  proescientiam  alterius  rei, 
absoIute,quampra^sciaturabsoIutefutura,tum  vel  eflectus  futuri.  Idem  affirmare  videtur  D. 
quia  objectum  determinativum  scientiaj  ad  il-  Thomas,  3.  part.,  qusest.  1,  art.  3,  ad  4,  ubi 
lam  supponitur,  tum  etiam  quia  res  non  est  ait :  Quod  frwdestinatio  supponit  jjrcescientiam 
futura,  quia  prajscitur,  sed  potius  e  converso,  futurorum :  hoc  autem  non  potest  intelligi  res- 
ideo  praiscitur,  quia  futura  est,  Quoniam  heec  pectuejusdemefFectuspraedestinationiSjUtpro- 
prffiscientia.,  de  qua  loquimur,  non  est  causa  batum  est ;  ergo  saltem  debet  intelhgi  de  prse- 
futuritionis  rei,  nec  est  scientia  practica,  sed  scientia  unius  rei  respectu  prsedestinationis 
speculativa  vel  intuitiva,  quee  supponit  objec-  alterius.  Nam  quod  loquatur  de  prsescientia 
tum  suum ;  ergo  talis  prsescientia  non  solum  absoluta  rei  futurse,  videtur  manifestum,  quia 
non  est  prior  decreto  praidestinationis,  sed  etiam  ex  illo  principio  declarat,  Christum  f uisse  prse- 
est  posterior.  Nec  enim  omnino  simul  aut  con-  destinatum,  prseviso  Adse  peccato,  ut  futuro. 
comitanter  tantum  se  habent,  cum  unum  sit  Et  hoc  nullum  videtur  inconveniens,  imo  ne- 
ratio  et  fundamentum  alterius,  ut  exphcatum  cessarium  moraliter,  quia  ssepe  ex  prsescientia 
est.  unius  eflectus  moveri  potest,  et  movetur  Deus 

8.  Loquor  autem  semper  de  decreto  prsedes-  ad  prsedestinandum  alium ;  ut  quia  prsescit  Pe- 
tinationis,  ut  ab  opinionibus  abstraham.  Ete-  trum  peccaturum,  prsedestinat  ut  panitentiam 
nim  qui  dixerit  prajdestinationem  esse  forma-  agat  antequam  moriatur. 

liter  in  ipsa  prtescientia  seu  esse  ipsam  prai-  10.  Satisfit.  — Datur  causa  prwdestinatio- 

scientiam,  non  admittet  prsescientiam  futuro-  nis  exparte  Christi,  non  autem  ex  parte  prce- 

rum  esse  posteriorem  prsedestinatione,  sed  di-  destinati. — Respondeo,  qusestionemhancposse 

cet,  potius  ipsammet  prcedestinationem  esse  tractari ,  aut  de  tota  prsedestinatione,  aut  de 

praescientiam  futm-orum  formaliter  et  omnino  uno  vel  alio  efFectu  ejus.  De  tota  prsedestina- 


252  LIB.  I.  DE  PR^DESTINATIONIS  NECESSITATE. 

tione  pendet  h^c  qusestio  ex  alia,  an  totius  tinato  ad  totam  praidestinationem.  Ita  sentit 

prffidestinationis  detur  aliqua  causa,  vel  ratio  D.  Thomas,  dicta  qusest.   23,  art.  2,  ad  2.  Et 

ex  parte  efFectuum  futurorum.  Nam  si  tahs  hac  ratione  dicit  cum  Origene,  quem  refert : 

causa  datur,  profecto  necesse  est,  ut  praiscien-  Pra'destinationem  esse  posse  ejus,  quod  non  est. 

tia  ilhus  supponatur  ad  totam  prsedestinatio-  Hoc  autem  potest  dupliciter  inteUigi :  primo 

nem,  quia  necesse  est  ut  supponatur  ad  pri-  quod  prsedestinatio  sit  rei  nondum  existentis 

mum  decretum  praedestinationis.  Nam  illa  res  in  se  et  in  propria  natura :  et  hoc  modo  expo- 

futura,  quse  dicitur  esse  ratio  prsedestinatio-  nit  ilhid  Alensis,  1  part.,  quaest.  28,  Memb.  2, 

nis,  non  potest  esse  ratio  ilhus,  nisi  ut  praesci-  art,  \,  et  est  per  se  evidens,  quia  prsedestina- 

ta,  quia  non  potest  ahter  movere  vohmtatem,  tio  est  seterna  et  existentia  rei  prsedestinatee 

debet  ergo  ihius  praiscientia  supponi.  Si  au-  est  temporahs.  Secundo  potest  id  intehigi  de 

tem  non  datur  tahs  ratio  totius  prsedestinatio-  esse  rei  in  prsescientia  Dei :  et  hoc  modo  ait 

nis,  nec  praescientia  ahqua  futuri  effectus,  ad  supra  Alensis,  praedestinationem  esse  rei  exis- 

totamprffidestinationemnecessariosupponitur.  tentis  in  prajscientia.  Sub  distinctione   vero 

Quia  heec  praisuppositio  et  ordo  rationis  debet  opus  est,  quia  ipsum  esse  rei  in  preescientia 

fundari  in  ahqua  habitudine,  quam  per  se  ha-  sumitur,  vel  ut  antecedens  decretum  prsedes- 

beat  una  res  comparatione  aherius  :  si  enim  tinationis,  vel  ut  consequens.  Hoc  posteriori 

impertinenter  se  habeant  inter  se,  impertinens  modo,  verum  est,   prsedestinationem  semper 

etiam  erit  tahs  prascientia  ad  talem  proedesti-  esse  ahcujus  entis  in  preescientia :  quia  posita 

nationem.  Halatudo  autem  per  se  non  potest  prcedestinatione  ex  vi  ilhus  res  prsescitur  futu- 

esse ,  nisi   causahtatis  (sub  causahtate  enim  ra.  Priori  autem  modo  prajdestinatio  etiam  est 

comprehendimus  quamcumque  occasionem  ,  non  entis  simphciter,  seu,  nondum  futuri  pro 

vel  motivum,  quod  una  res  prsebeat  ad  vo-  iUo  signo  in  preescientia ;  sed  tantum  entis 

lendam,  velprsedestinandamaham).  Igitur  re-  possibilis,  quod  per  ipsam  prsedestinationem 

sohitio  hujus  dubii  de  hoc  ordine  pendet  ex  ordinatur  ,  ut  sit  :  nam  per  eamdem  vohmta- 

alia  de  causa  prsedestinationis  ,    quod  infra  tem  prsedestinatus  ordinatur  ut  sit,  et  ut  sit 

tractabitur.  Nunc  autem  breviter  supponimus,  propter  talem  finem.  Ideoque  non  est  in  hoc 

ex  parte  Christi  et  meritorum  ejus,  posse  dari  eadem  omnino  ratio  de  providentia  et  de  prse- 

causam  praidestinationis  nostrse  :  non  vero  ex  destinatione,  ut  infra  capite  pemdtimo  hujus 

parte  ipsius  hominis  pra^destinati,  nec  uhius  hbri  mehus  declarabimus.  Nec  iha  doctrina 

creaturai  respectu  aherius.  Ac  proinde  prse-  Cajetani  necessaria  est,  ut  in  eodem  loco,  ter- 

destinatio  nostra  supponit  quidem  praescien-  tia  parte,  latius  adnotavi:  quia  hcet  gratia 

tiam  absolutam  futurorum  ad  Christum  Domi-  supponat  naturam ,  in  genere  subjecti,   seu 

num  pertinentium,  non  vero  ihorum,  quse  ad  causse   materiahs  et  in  ordine   executionis  : 

ipsummet  praedestinatum,  vel  ad  ahos  homi-  ordine  tamen  intentionis  et  praedestinationis 

nes,  aut  Angelos  pertinent.  non  est  necessarium  supponi,  sed  satis  est,  si 

11.  Qiiaisitimi. — Potest  autem  speciahter  in-  per  modum  unius,  seu  per  quamdam  habitu- 
terrogari,  an  prsedestinatio  tota  ahcujus  ho-  dinem  cum  ihaconjungatur,utin  dicto  capite 
minis  supponat  sahem  praescientiam  ,  quod  penuhimo  latius  exphcabitur. 

talis  homo  futurus  sit  in  rerum  natura.  Ahqui  13.  At  vero,  si  non  de  tota  praedestinatio- 

enim  putant,  id  esse  necessarium,  quia  gratia  ne,  sed  de  uno,  vel  ahero  efifectu  ejus  queestio 

supponit  naturam  ,  praedestinatio  autem  est  tractetur,  sic  non  est  inconveniens,  quod  prae- 

ad  gratiam,  sub  gratia  gloriam  includendo,  destinatio  hominis  ad  unum  effectum,  sed  be- 

ergo  supponit  esse  naturae,  juxta  doctrinam  neficium  praedestinationis,  suppouit  praescien- 

Cajetani,  3  part.,  q.  1,  art.  3.  Item  quiapro-  tiam  absohitam  aherius  effectus,   Hoc  probat 

videntia  supponit  existcntiam  earum  rerum,  ratio  dubitandi  superius  ^osita.  Et  fortasse  in 

quibus  ahquid  providetur  sahem  ut  praesen-  eodem  sensu  locutus  e.st  D.  Thomas,  in  citato 

tem  in  ceternitate ,  quia  nemo  providet,  nisi  loco  tertiaj  partis,  quamvis  possit  de  scieutia 

rebus  futuris  :  at  preedestinatio  est  provideu-  conditionata  intehigi,  de  qua  dicemus  in  ca- 

tia  queedam:  ergo  necessario  supponit  proe-  pite  sequenti.   Quomodo  autem  hsec  scientia 

scientiam  futuritionis,  sahem  ipsius  subjecti  praedictum  ordinem  servet  cum  decreto  prae- 

praedestinandi,  destinationis  et  quasi  cum  iho  misceatur  (ut 

12,  Resohitio.  —  Dicendum  vero  est,  etiam  sic  dicam),  intchigetur  mehus,  exphcato  toto 
ex  hoc  capite  ,  uon  necessario  supponi  prae-  ipso  pra^destinationis  decreto.  Nunc  duo  sohim 
scientiam  rei  ahcujus  futuree  in  ipso  praedes-  cousideranda  suut.  Uuum  est,  totum  hunc  or- 


CAP.  VII.  DE  NECESSITATE  PR.I^SCIENTI.f:  ORDINAT.^  ANTE  PR^EDESTINATIONEM.  253 

dinem  spectarnlum  csse,  vel  iiiter  finem  totius  modo  enim  possct  quis  voluntarie  applicari  ad 

pra^destinationis,  qui  cst  f^lorificatio  est  mcdia  elcctionem  ex  vi  intcntionis,  nisi  prfflnosceret 

ad  illum:  vcl  intcr  mcdia  ipsa  iutcr  sc^  quatc-  illam,  illa  autcm  proe.scita  Dco,  in  illa  preesci- 

nus  unmn  cst  propinquius  fini  ^  quam  aliud,  tur  futuritio  cffectusintenti.  Hac  ergo  ratione, 

ut  justificatio,  quam  vocatio,  ct  consequcntcr  necesse  est,  ut  inter  decretum  de  fine  et  de- 

unum  comparatur  ad  aliud,  sicut  finis  ad  me-  cretum  de  medio  hsec  prsescientia  interpona- 

dium  sibi  propinquum,  vel  e  converso,  Seclu-  tur.  Si  vero  decrctum  cfTicax  circa  fmem  non 

sa  enim  hac  habitudine,  ad  quam  omnis  alia  prajcedit,  tunc  contrarius  ordo  servabitur.  Ut, 

reduci  potest,  nulla  manet  ratio  ordinis  per  se  vcrbi  gratia ,   si  Deus  prius  decrevit  Petrum 

iuter  praidestinationis  effectus,  seu  terminos  :  vocare  ad  fidem  vocatione  congrua,  quam  ha- 

et  ita  nulla  erit  etiam  ratio,  ob  quam  praj-  buerit  decretum  efficax ,  per  quod  intenderit 

scientia  unius  supponatur  prffidestinationi  al-  fidem  ejus,  prius  etiam  scivit  vocationem  ta- 

terius,  vcl  c  converso.  lem  Petri  fuissc  futuram  cx  vi  sui  decreti,  et 

14.  Duplex prccscientia  futurorum.  — Ultra  tunc  pra?scivit  ex  illa  consequi  fidem,  et  sicde 

hoc  vero,  proe  oculis  habendus  est  duplex  ille  caeteris.  Haec  enini  omnia  locum  habent  tam 

modus  prffisciendi  lutura,  vel  in  decreto  prse-  in  omnibus  mediis  respectu  finis  ultimi^  quam 

destinativo,  vel  in  ipsis,  secundum  prsesentiam  inter  ipsa  media  inter  se  ,  quatenus   unum 

objectivam  ajternitatis.  Nam  prajscicntia,  quai  comparatur  ad  aliud,  tanquam  causa  ad  effec- 

est  in  decrcto,  habet  ordinem  cum  ipsis  decre-  tum,  vel  tanquam  proximus  finis  ad  medium. 

tis,  juxta  ordinem,  quem  decretaipsa  ratione  15.  Quocirca  loquendo  de  alio  modo  prae- 

distincta  inter  se  habent.  Ut,  verbi  gratia,  in  scientise,  qui  est  de  ipsis  effectibus  in  se :  quia 

proedestinationeinvolviturdecretumdandiglo-  hgec  scientia  supponit  executionem  et  effec- 

riam  et  dandi  gratiam,  quse  suntetiam  rationc  tionem  causarum  ,  ut  prsesentem  objective  in 

distincta.  Si  ergo  intcr  Iikc  dccreta  servatur  seternitate,  necesse  est,  ut  prsescientia  illius 

ordo  intentionis,  ita  ut  decretum  dandi  gio-  medii    prioris   in  executione   prsecedat  aute 

riam  sit  prius,  quam  decretum  dandi  gratiam,  proescientiam  et  voluntatem  executivam  sub- 

etiam  proescientia  futuree  gloriai  ex  vi  decreti,  sequentis  medii ,  secundum  eumdcm  execu- 

prajcedit  secundum  rationem  ad  decretum  dan-  tionis  ordinem,  quia  nemo  applicat  secundum 

di  gratiam.  Si  vero  inter  hoec  decreta  non  est  medium,  donec  videat  effectum  medii  prioris. 

ordo  intentionis,  sed  tantum  executionis,  ita  Et  eadem  ratione  prior  est  proescientia  futuroe 

ut  decretum  gratia^  prius  sit ,  quam  decre-  gratioe,  quam  voluntas,  per  quam  datur  per- 

tum  glorise,  prajcedit  utique  prsescientia  futu-  severantia  in  illa,  et  prsescientia  futurse  perse- 

rse  gratise^  ante  decretum  et  proescientiam  gio-  verantise  ,  quam  voluntas  dandi  gloriam  per 

ria;.  Et  ratio  est,  quia,  posito  decreto  hbero,  modum  exequentis  illam.  Quee  omnia  in  se- 

absoluto  et  efficaci  alicujus  effectus,  quicum-  quentibus  capitulis  clariora  fient, 
que  ille  sit ,  statim  ex  vi  talis  decreti  est  futu- 

rus  infallibiliter  ille  effectus  :  lioc  enim  perti-  GAPUT  VII. 
net  ad  efficaciam  divinoe  voluntatis.  Statim 

vero,  ac  ille  effectus  est  futurus  ex  vi  sui  de-  quomodo  scientia  conditionata  effegtum  con- 

creti,  praiscit  Deus  fiituritionem  ejus  prius  ra-  tingentium  ad  pr.£DESTINATIonem  necessa- 

tione,  quain  aliud  liberum  decretum  habere  ria  sit_,  vel  ad  illam  comparetur. 
intelhgatur :  tum,  quia  jam  illa  scientia  est 

mere  naturalis,  ac  necessaria,  supposito  tali  1.  Supponit  hac  qusestio  esse  in  Deo  scien- 

decreto  et  naturalia  sunt  priora  Uberis  :  tum  tiam  infalUbilem  horum  effectuum,  abstrahen- 

etiam,  quia  subsequens  decretum  pendet  (ut  do  ab  actuali  existentia  futura  de  facto  et  cog- 

more  nostro  loquamur),  ex  priori  et  ex  illa  noscendo  simpliciter ,  quid  factura  esset  causa 

praescientia.  Ut,  verbi  gratia,  si  decretum  glo-  libera,  si  in  tali  ordine  rerum,  et  cum  talibus 

rise  proecedit  tanquam  intentio  finis,  oportet  circumstantiis  constitueretur.  De  cfua  scientia 

ut  illamet  intentio  et  efficacia  ejus  prsesciatur,  et  suppositione  multa  dixi  in  opusculo  de  scien- 

ut  indicat  ad  electionem  mediorum.  Nam  qui  tia  Dei^,  libro  secundo.  Et  inferius  tractando  de 

intcndit  finem,  non  intelhgitur  eligere  me-  mediis  et  effectibusprsedestinationis,  addemus 

dium,  donec  intelhgatur  scire  se  intendisse  fi-  nonnulla,  quse  necessaria  videbuntur.  Nunc, 

nem,  et  ideo  debere  media  intelhgere  et  appli-  sine  alia  probatione ,  hoc  supponimus ,  tum 

careaccommodataintentioni,utvisilIiusinten-  quia  ex  discursu   capitis  constabit,  quanta  si 

tionis  ad  eflectum  perducaturvoluntarie.  Quo-  necessitashujus  scieutise,,  adprsedestinationem, 


254  LIB.  I.  DE  PR^DESTINATIONIS  NECESSITATE. 

et  consequenter  quam  vera  sit  ejus  assertio,  ter  futurum  sit,  si  Deus  lioc^  vel  illud  auxOium 

seu  suppositio  :  tum  etiam  quia  jam  fere  nulli  praebeat,  necessariam  omnino  esse  in  Deo  ad 

sunt,  qui  audeant  negare  Deo  scientiam  lianc,  pracdestinationem  et  prsefmitionem  effectuum 

in  Seripturis  sanctis  satis  expressam,  et  a  sanc-  liberorum,  qui  ex  vi  preedestinationis  absolute 

tis  Patribus  passim  recognitam  :  sed  solum  de  et  infallibiliter  futuri  sunt,  Hanc  assertionem 

medio  cognoscendi  talia  futura  solet  esse  con-  illi  solum  negare  possunt,  qui  omnino  negave- 

troversia,  quae  non  minus  de  scientia  absoluta  rint,  Deum   futura  hsec  cognoscere.  Qui  vero 

futurorum  contingentium  inter  theologos  ver-  senserint,  Deum  illa  certo  cognoscere,  etiamsi 

satur.  Et  ex  dicendis  fortasse  resolutio  aliqua  in  modo,  vel  medio,  quo  illa  cognoscit,  varie 

ilhus  non  difiicile  haberi  poterit.  sentiant  :non  est,  cur  non  in  hujus  assertionis 

2.  Sensus  qucestionis  proponitur. — Hoc  er-  veritate  consentiant.  Ut  autem  necessitas  hu- 
go  supposito,  duo  aUa,  quoe  ad  prsesentem  ma-  jus  scientise  ad  preedestinationem  certa  ratione 
teriam  pertinent,  inquirimus.  Unum  est,  quo-  demonstretur  in  omni  opinione,  oportet  prius 
modo  hsec  preescientia  ad  prsedestinationem  supponere ,  decretum  prsedestinationis ,  prout 
comparetur,  id  est,  an  habeat  ahquem  ordi-  ad  vohmtatem  spectat ,  tam  respectu  gloriae  , 
nem  per  se  cum  illa,  vel  ad  illam  nihil  referat,  quam  respectu  gratiee,  variis  modis  infra  trac- 
esto,  ahoquin  Deo  conveniat  propter  infniitam  tandis  exphcari  et  affirmari,  et  juxta  eorum 
vim  intelligendi,  quam  liabet :  plura  enim  scit  diversitatem  varias  esse  rationes  necessitatis 
Deus,  quam  ad  prsedestinationem  necessaria  hujus  scientise :  et  diversum  etiam  modum  ex- 
sint ,  -  vel  cum  illa  ordinem  per  se  habeant,  ponendi  illam :  quod  per  singidos  dicendi  mo- 
Ahud  punctum  est,  an  hsec  scientia  servet  aU-  dos  discurrendo,  declarabo. 

quem  ordinem  prioris,  vel  posterioris  secun-  ^.  Primusmodus  explica7ididecretumpra'des- 

dum  rationem  respectu  prsedestinationis,  cu-  iinationis. — Necessitasliujus  scientice  adveram 

jus  decisio  ex  priori  omnino  pendet,  prwdestinationem.  —  Quidam  ergo  prsedesti- 

3.  Ratio  duhitandi. —  Ratio  igitur  dubitan-  nationis  decretum  exphcant  per  modum  cujus- 
di  in  priori  puncto  est,  quia  praescientia  hsec,  dam  singularis  praefinitionis,  tam  gloriee  unus- 
nec  est  ipsa  prsedestinatio,  nec  pars,  vel  effec-  cujusque  praedestinati,  quam  quantitatis  ejus 
tus  ejus,  nec  causa  ilHus,  ergo  nullum  ordi-  in  particulari,  atque  etiam  singulorum  actuum 
nem  per  se  habet  cum  illa.  Quis  enim  ahus  seu  bonorum,  per  quos  talis  gloria  comparan- 
ordo  per  se  cogitari  potest  ?  Antecedens  quoad  daest.  Ac  subindeperabsolutamquamdam  prse- 
tres  priores  partes  facile  probatur,  quia  hsec  parationem  auxiliorum  omnium,  quibus  tales 
scientia  de  contingentibus  sub  conditione  an-  actusefficiendisunt,  aprimavocationeusquead 
tecedit,  decretum  hberum  Dei,  et  ab.strahit  ab  uhimam  consummationem  doni  perseveran- 
actuali  existentia  reaUter  futura  in  ahqua  dif-  tiee.  Quem  dicendimodum  nos  maxime  proba- 
ferentia  temporis,  et  ita  comprehenditur  sub  mus,  ut  in  sequentibus  dicemus.  Tahs  ergo 
scientia  simphcisintelhgentiai;  non  potester-  prsedestinationis  modus,  nec  intehigi,  nec  co- 
go  esse  prsedestinatio,  quse  dicit  actum  hbe-  gitari  potest  sine  illa  prsescientia.  Ratio  hu- 
rum,  nec  pars  prsedestinationis,  quee  simihter  jus  necessitatis  est,  quia  nulhis  prudens  potest 
debet  esse  hbera,  vel  supponere  actum  hbe-  alisohito  decreto  suae  vohmtatis  statuere ,  ut 
rum.  Et  eadem  ratione  multo  minus  potest  ahquid  fiat,  vel  proponere,  consequi  ahquem 
esse  effectus,  quia  effectus  non  solum  suppo-  finem,  nisi  prius  certus  sit,  se  habere  potesta- 
nit  actum  hberum  Dei,  sed  etiam  est  tempo-  tem  faciendi  id,  quod  vult :  vel  saltem  sciat  se 
ralis  :  scientia  autem  illa  seterna  est,  Ultima  habere  media,  qui])us  talem  finem  comparare 
vero  pars  constat,  quia  hsec  scicntia  esset  cau-  valcat,  Quia  non  potest  intendere  efficaciter, 
sa,  vel  ratio  ipsiusmet  decreti  prsedestinatio-  uisi  id  quod  judicat  sibi  esse  possibile,  uec  po- 
nis,  et  hoc  non,  c[uia  decretum  est  in  Deo,  et  test  judicare,  saltem  prudenter  et  sine  temeri- 
niliil,  quod  in  Deo  est,  habet  causam.  Nec  ra-  tate,  sibi  esse  possibilem  effectum,  nisi  pree- 
tioncm  ctiam  haberc  potest  ex  parte  praescien-  cognoscendo  potestatem  in  se,  vel  in  mediis, 
tise  futurorum  effectuum,  ahas  pradestinaret  quaj  ab  ipso  possint  applicari. 

Deus  liominem,  quia  pru3scivit,  eum  bene  usu-  6.  Quod  si  intentio  et  vohmtas  prsedestinan- 

rum  auxihis  gratiai,  quod  dici  non  potest,  ut  tis,  scu  disponentis  tahs  sit,  ut  quod  absoluto 

infra  ostendam.  decreto  statuit  et  pi'sefmit ,  omnino  infaihibi- 

A.  Conclusio.  —  Dicendum  vero  est,  scien-  hter  implcndum  sit ,  ita  ut  taleni  vohmtatem 

tiam  conditionatam  de  omni  effectu  contin-  frustrari ,  contrachctionem  imphcet  :  neoes- 

gente  praidestinaudo,  quod  scihcet  infahibih-  sarium  omniuo  est,  ut  scientia,  quam  habero 


CAP.  VII.  DE  NECESSITATE  PR.-ESCIENTI^E  ORDINAT.-E  ANTE  PR.EDESTINATIONEM.  255 

siippoiiitur  de  illa  potestate  et  efficaeia  me-  fallibiliter  sub  ea  couditione,  si  ipsi  det  homi- 

diorum  ad  talem  finem,  sit  omnino  infallibilis.  ni  talem  motionem,  vel  talia  auxilia  de  se  efii- 

Quia  vohintas  cst  caica  et  al)  intellectu  duci-  cacia.  At  vero,  qui  non  admittimus  talem  effi- 

tur  :  et  ideo  non  posset  intellectuale  agens  caciae  modum  circa  actum  hberum  ( quia  nec 

per  vohintatem  secure  statuere  de  tah  efFec-  necessarius  est,  nec  ille  conservaret  hberta- 

tu,  absohite  efiiciendo,  vel  tah  fine  conse-  tem ),  sed  sohim  in  vocatione  congrua  effica- 

qucndo,  nisi  pcr  intellectum  prius  infahibili  ciam  proevenientis  auxihi  constituimus  :  dice- 

scientia  judicasset,  tali,  vel  tali  modo  iUum  mus  etiam,  DEUM  prfficognoscere  efficacita- 

finem,  vel  effectum  comparari  posse.  Quod  tem  talis  vocationis  infahibiliter  futuram,  si 

adeo  verum  est ,  ut  etiam  de  his  rebus,  quas  detur,  atque  ita  dari  scientiam  conditionatam 

Deus  per  se  ipsum  eflicit ,  non  posset  habere  de  actu  futuro  per  talem  vocationem,  si  detur ; 

voluntatem  absohitam  iUas   efficiendi ,    nisi  quam  scientiam  etiam  dicimus  esse  necessa- 

prius  in  se  cognovisset  potentiam  sufficientem  riam  ad  pra?finitionem  tahs  actus,  atque  adeo 

ad  illas  faciendas.  In  hac  autem  scientia  in-  ad  prffidictum  preedestinationis  modum. 

cluditur  iUa  conditionata  scientia,  vel  sunt  8.  Almd  discrimen.  —  Hinc  autem  facile 

omnino  idem.  Quid  enim  est  prsecognoscere  intelhgi  potest  discrimen  ahud  inter  iias  sen- 

taha  media,  esse  talia,  ut  per  illa  possit  infal-  tentias,  quoad  modum  tahs  scientiae.  Nam  qui 

libihter  obtineri  talis  finis ,  nisi  cognoscere  ,  priori  modo  sentiunt,  revera  nou  ponunt  illam 

quod  si  talia  media  ponantur,  ille  effectus  seu  scientiam  de  aliquo  eflectu  contingente,ut  sic, 

finis  per  illa  infahibiliter  fiet  :  hfflc  autem  est  in  se  seipso,  sed  de  effectu  ut  necessario  in 

scientia  conditionata,  de  qua  agimus.  Omnes  aliquacausa,aquanecessariodimanat,  sicausa 

ergo  qui  ponunt  DEUM  pradestinare  homines  ponatur,  id  est,  in  illo  auxilio  prsevio  de  se  effi- 

ad  gloriam,  per  absolutum  decretum  praedefi-  caci  et  physice  prsedeterminante.  Quia  neces- 

nitivura,anteprsescientiamabsolutamomnium  sarium  putant,  illo  posito,  sequi  actum,  sicut 

futurorum  meritorum,  necesseest,utpra3scien-  sequi  terminum  actionis_,  posita  actione.  Quo- 

tiam  conditionatam  supponant  eorum  actuum  modo  autem  hoc  cohaereat  cum  vera  libertate  : 

hberorum,  seu  mediorum,  per  qua^  talis  gloria  et  contingentia  iUiusmet  effectus  respectu  suse 

comparari  potest  et  infalhbiliter  comparatibur,  proximai  causse,  laborant  quidam,  ut  explicent: 

si  talia  media  et  auxilia  ad  illum  actum  efficien-  an  vero  id  assequantur,  nunc  non  tractamus. 

dum  prccbeautur.   Idemque  cum  proportione  Neque  etiam  an  satis  declarent,  quomodo  hi, 

est,  si  praidestiuatio  ipsorum  mediorum  consti-  qui  tali  motione  carent,  eamque  in  sua  potestate 

tuatur  per  absolutam  praifinitionem  singulo-  non  habent,  libere  careant  actu,  quem  sine  tali 

rumactuum  liberorum,  anteomnem  scientiam  motione  habere  non  possunt.  Quod  vero  ad  il- 

visionispropter  eamdem  rationem.  lam  scientiam  attinet,  facillime  illius  rationem 

7,  Discrimen  inter  tarios  modos  hujus  prce-  reddunt,  supposito  illo  principio,  quia  est  scien- 

scientice.  —  Est  autem  notabile  discrimen  inter  tia  mere  naturalis  et  in  virtute  causse  natura- 

sic  opinantes,  circa  modum,  quo  DEUS  movet  liter  agentis  et  secum  trahentis  inferiorem 

voluntates  hominis  ad    exequendum   actum  causam,  quam  prsemovet.  Nos  autem  credimus 

liberum  quem  DEUS  ipse  pra?finivit,  ut  homo  illam  esse  scientiam  de  effectu  contingente,  ut 

Ulum  faciat.  Nam  quidam  aiunt ,   DEUM  id  contingens  est,  et  vere  hber,  ideoque  etiam 

facere  per  motionem  quamdam,  quse  intrinseca  po.sitis  omnibus  causis  et  conditionibus  preere- 

sua  virtute  habet  vim   physice  proedetermi-  quisitis,  ut  tales  effectus  sint,  posse  non  fieri : 

nandi  hominis  voluntatem  ad  illum  actum  :  et  nihilominus  Deum  sua  infinita  virtute  intel- 

ita  ut,  posita  iUa  motionc,  impossibile  sit,  in  ligendi  praescire  infallibiliter,  quid  futurum  sit 

sensu  (  ut  aiunt )  composito ,  voluntatem  ho-  a  tali  causa,  si  ponatur  cum  tahbus  auxiliis  vel 

minis  nou  elicere  actum  iUum,  ad  quem  mo-  conditionibus.  In  qua  quidem  re  laboramus 

vetur.  Unde  evidenter  sequitur,  DEUM  prius-  aliquantulum  in  explicando  modo  tahs  prae- 

quam  det  iUam  motiouem ,  vel  quam  statuat  scientiae:  iUam  tamen  diflicultatem  superamus, 

iUam  dare,  prsescire  hanc  conditionatam  pro-  tum  ex  infinitate  divini  luminis,  tum  ex  veri- 

positionem  :  Si  ego  dedero  tali  voluntati  talem  tate  talis  objecti  in  se  spectati,  tum  maxime 

onotionem,  faciet  illum  actum.  Et  quia  omnia  exemplo  prasscientiae  futurorum  absolutorum, 

media  libera  praidestinationis  facit  DEUS  fieri  quce  fere  eamdem  habet  dilficultatem.  Ea  vero 

ab  homine  efficaciter  illum  movendo  per  hu-  diflicultate  superata  facile  libertatem  actuum 

jusmodi  motionem ,  sit ,  ut   priusquam  haec  cum  praifinitione  et  praidestinatione  compara- 

media  praefiniat,  cognoscat  iUa  esse  futura  in-  mus :  niodum  que  illum  preescientise  suflicien- 


256  LIB.  I.  DE  PR^EDESTINATIONIS  NECESSITATE. 

tem  et  aptissimum  esse  ad  dictam  praefmitio-  tam  praescientiam.  In  quo,  revera,  consequen- 

nem  et  prsedestinationem  habendam  ostendi-  ter  loquuntur,  immerito  tamen  et  non  satis 

mus.  Ita  igitur  satis  constat,  quomodo  lisec  consequenter  negant  praefniitiones  actuum  li- 

prsescientia  in  utraque  sententia  supponenda  berorum  et  modum  prsedestinationis  secun- 

sit,  ad  prsedictum  prsedestinationis  modum.  dum  illas,  ut  in  libro  tertio  de  Auxiliis  dixi  et 

9.  Sine  prrefinitione  cur  luec  scientia  postu-  in  sequentibus  videbimus. 

letur.  —  Alii  vero  non  putant  esse  ponendam  11.  Alsiirditas  sententire  Catherini. — Unde 

in  Deo  prsedefmitionem  alicujus  actus  liberi  in  Catherinus,  qui  hanc  prsescientiam  conditio- 

particularietcumomnibuscircumstantiisejus,  natam  non  agnovit,  valde  haUucinatus  est  in 

necahcujus  efFectus,  quiintrinsece  pendeat  ex  negotio  prasdestinationis.  Posuit  enim,  quos- 

actibus  hberis.  Hi  ergo  consequenter  negant,  dam    salvari    in  preedestinatione  efficaci   et 

prsedestinationem  fieri  per  modum  singularis  prcefmitione  divina,  ahos  vero  sine  iUa.  Et  icieo 

preefmitionis ,   nec  per  decretum  absolutum  priores  dixit  esse  prsedestinatos,  posteriores  ve- 

dandi  gloriam,  quod  merita  prtevisa  antece-  ro  dixit  sine  prsedestinatione  salvari,  cum  com- 

dat.  Et  nihilominus  hi  auctores  ad  salvandam  muni  providentia  gratise.  Nam  ex  parte  volun- 

veram  et  gratuitam  prsedestinationem,  scien-  tatis  Dei,  non  credidit  esse  distantiam  inter 

tiam  conditionatam  necessariam  esse  censent.  eos  :  qui  sic  salvantur  et  eos  qui  condemnan- 

Non  quidem  ut  DEUS  prseehgat  homines  effi-  tur.  Quia  utrisque  dat  Deus  (utihe  putat),pr3e- 

caciter  ad  gloriam  ante  pra^visa  merita,  nec  ut  venientia  auxiha  sufficientia  et  per  vohmtatem 

prsefmiat  actus  hberos,  sed  ut  ex  certa  scientia,  antecedentem  offert  concomitantia:  haec  autem 

ac  mera  vohmtate  per  media  certa  et  efficacia  auxilia  in  his  habent  eflfectum  usque  ad  a^ter- 

dirigat  hominem  in  vitam  ffiternam,  et  ita  lo-  nam  sahitem,  quia  ipsi  cooperantur,  in  ahis 

cum  habeat  vokmtaria  electio  ad  talem  ordi-  non  habent,  quia  resistunt :  utrumque  autem 

nem  gratise  vocantis  et  subsequentium  auxi-  est  ignotum  Deo  (ut  sic  dicam)  ex  vi  vohmta- 

horum,  in  quo  homo  sit  infahibihter  justifi-  tis  suse,  seu  in  iho  signo,  in  quo  circa  utrosque 

tandus  et  glorificandus.  habet  vohmtatem  operativam  sahitis  :  donec 

10.  Ratio  clara  est,  quia  sine  hac  prsescien-  per  scientiam  visionis  videat  diversitatem  et 
tia  DEUS  non  potest  vehe  dare  ahquod  auxi-  acceptet  iUam  :  ergo  ibi  non  intervenit  (inquit) 
hum  ut  efficax,  vel  ut  infaUibihter  habiturum  propria  prEcdestinatio  eorum,  qui  sic  salvan- 
effectum,  quia  si  DEUS  non  habet  illam  scien-  tur,  ita  ut  dicat  pecuharem  Dei  benevolentiam, 
tiam,  nuUum  auxihum  cognoscit,  ut  efficax,  majorem,  quam  erga  alios,  qui  non  salvantur, 
vel  infalhbUe,  antequam  per  scientiam  visio-  quam  Deus  ex  se  et  antecedenter  habeat,  quod 
nis  videat  efficientiam  ejus,  quse  scientia  visio-  sonat  vox  prsedestinatio.  De  ahis  vero  prseelec- 
nis  supponit  decretum  dandi  tale  auxilium,  tis,  dicit,  vere  esse  praidestinatos  :  fatetur  ta- 
ergo  ante  tale  decretum  nuUum  auxihum  co-  men  eos  ex  quadam  necessitate  salvari.  Et  ita 
gnoscit  Deus  ut  efficax,  ergo  nec  vult  dare  ut  iniUo  genere  necessitatis  oportet,ut  scientiam 
efficax,  quia  nihil  vohtum  quin  prsecognitum.  conditionatam  admittat,  non  quidem  effec- 
Ergo  nuUa  est  vera  prsedestinatio  ante  actua-  tuum  contingentium  ut  sic,  sed  necessariorum 
lem  prsescientiam  boni  usus  hberi  arbitrii  per  in  causa  inducente  necessitatem  talium  effec- 
scientiam  visionis.  Nec  Deus  ex  parte  volunta-  tuum.  Quomodo  autem  hoc  conjungat  cum  h- 
tis  suffi  habet  majorem  benevolentiam  ad  prai-  bertate  talium  effectuum,  seu  cum  modo  com- 
destinatum  quam  ad  reprolmm,  quia  contin-  parandi  libere  felicitatem  seternam  in  his  ho- 
gere  potest,  ut  utrique  det  et  offerat  «qualia  minibus,  nunquam  satis  declarat  et  intertlum 
auxUia,  et  deinde  pra^videat  in  uno  habere  ef-  videtur  succumbere,  etquoad  hos  prsedestina- 
fectum  et  non  in  aho.  Unde  tandem  fit,  utdis-  tos  non  bene  de  eorum  libertate  senth^e.  Quaj 
cretio  preedestinatorum  a  reprobis,  non  sit  ex  doctrina  quot  absurda  et  incommoda  conti- 
directa  intentione  Dei,  sed  sohim  ex  iwajscien-  neat,  satis  per  se  clarum  est  et  ex  sequentibus 
tia  quasi  consequente  ad  absohitam  futuritio-  constabit.  Nunc  sohim  commemorata  sunt,  ut 
ncm  effectus.  Et  simUiter  sequitur,  tantum  vel  inteUigatur  quanta  sit  necessitas  iUius  scien- 
tantum  numcrum  salvaiidorum,  ettantam  vel  ti»  ad  non  haUucinandum  in  prcedestmationis 
tantam  singulorum  perfectionem  non  esse  in  negotio. 

prajfinitione  divina,  sed  ex  sola  praiscientia  et  12.  Modus  alius  explicandi  necessitatem  hu- 

quasi  sul>sequenti  approbatione  et  acceptatio-  jns  scicntia'. — Ahidenique  de  prfedestiuatione 

nc.  Qutc  omnia  vitare  student  pra.'dicti  opinan-  ita  sentiunt,  ut  fateantur  fieri  per  quamdani 

tes  :  ct  ad  hoc  putaut  uecessariam  esse  prtedic-  cfhcacem  intentioucm  Dei,  qua  ex  se  elegit 


i 


CHAP.  VII.  DE  NECESSITATE  PR^.SClENTIyE  ORDINAT^E  ANTE  PR.f.DESTINATIONEM.  257 

omncs  salvandos  ad  gloriam,  antc  oninia  pro"-  jnxta  liane  opinionom,  non  pncseit  Deus  :  Si 

visa  nierita.  Nci>ant  tamen  fieri  prajdcstinatio-  hic  et  nvnc  tale  auxilmm  dedcro,  iste  conterte- 

ncm  pcr  al)solutam   prwfinitioncm    omnium  tur,  vel  talem  actum  efficiet,  scit  tamen,  si  ho- 

aetuum  libcrorum  in  particulari,  prout  futuri  mineon  hunc  his  auxiliis  insecutus  fuero  (ut 

sunt  mcdia  ad  obtincndam  gloriam,  ad  quara  sic  dicam)  tandem  aliqiiando  consentiet,  et  sic 

quis  fuit  clcctus.  Putant  £nim  hoc  gcnus  prse-  de  aliis.  Nam  sicut  in  effectu  lioc  ad  minimum 

finitionis  tollcrc  libcrtatcm,  si  fiat  pcr  respec-  neccssarium  cst,   ut  talis  clectio  ad  exitum 

tuni  ad  auxilium  dc  se  prccdctcrminaus  vo-  perducatur  :  ita  in  prreseicntia  neees.sarium 

luntatem  humanam  ad  actum  pr.Tfinitum  :  et  cst,  ut  voluntas  divina  possit  se  ad  talem  elee- 

scehiso  hoc  modo  pra^dcterminationis,  putant  tionem  detcrminare. 

esse  impossibilc  haberc  Deum  praiscientiam  15.    Prcecedentis  opinionis  censura.  —  Ex 

conditionatam  et  infallibilcm  talium  aetuum  ipsa  vcro  hujus  sententiaj  expheationc,  consta- 

in  partieulari  ct  sine  illa,  putant  esse  impos-  re  faeile  potest,  quam  sit  ercditu  indigna.  Nam 

sibile  cflcctum  pra^finiri,  In  quo  plane  conse-  imprimis  tribuere  Deo  illam  scicntiam  confu- 

qucnter  loquuntur,  ct  nceessitatem  hujus  prffi-  sam,  per  quam  seiat  sc  posse  hoc,  vel  illo  auxi- 

scientise   ad  vcram  praedestinationem  agnos-  ho  vohmtatem  humanam  perducere  ad  finem 

cunt.  a  se  intentum,  quamvis  nesciat  determinate, 

13.  Si  autem  ab  illis  quaratur,  quomodo  quo  auxilio  id  sit  eonseeuturus,  nce  per  qucm 

Dcus  cffieaeitcr  provideat  suis  eleetis  media  ad  aetum  homiues  sit  salvaturus,  quis  non  videat, 

gloriam,  ut  illam  infallibiliter  consequantur  :  esse  valde  alienum  a  divina  perfeetione?Dein- 

quia  quod  non  habet  in  prsescicntia,  providere  de,  ille  modus  providendi,  quasi  tentando  di- 

non  potest;  respondent,  non  providere  illis  versa  media,  ut  si  unum  non  succedat,  aliud 

indcfinite  et  deterrainate  de  tali,  vel  tali  rae-  applieetur,  est  etiam  iraperfectissimus,  Deura- 

dio  particulari,  ut  pcr  iUud  oranino  salven-  quc  rainirae  deecns.  Ac  prajtcrea  eertitudo  il- 

tur ;  sed  providere  dc  uno  medio  per  volun-  hus  prsescicntiae  confusce,  quK  non  fundatur 

tatcm  anteeedentera,  ut  si  homo  eleetus  eon-  in  distincta  cognitione  et  intuitione  futuri  ef- 

sentire  vohierit,  per  ilhid  salvetur.  Et  tunc  si  fectus  determinati,  vix  potest  satis  fundari,  si 

Deuspr8evidethberuraarbitriuraannuerc,jam  debeat  esse  tanta,  ut  oppositura  iraplieet  eon- 

scit  suara  vohuitatcm  fore  infallibiliter  implen-  tradictionem,  qualis  revera  nccessaria  cst,  ut 

dam.  Si  autem  seit  hberum  arbitrium  restitu-  locura  liabeat  pra^definitio  divina,  Quia  impli- 

tum,  tunc  preevidet  de  aho  medio  :  et  si  illud  cat  contradietionera,  voluntatem  Dei,  prffide- 

non  succedit,  providet  de  aho,  et  in  hoc  per-  finientem  ahquid  absolute,  non  irapleri,  ergo 

sistit,  ac  durat,  quasi  opportune  et  importune  non  potest  inniti,  nisi  pra?seientiffi  ita  certa?, 

auxiliando,  donce  tandcm  effectum  consequa-  ut  oppositum  imphcet   contradictionem.   At 

tur.  Qui  niodus  diccndi  solet  attribui  D.  Tho  vero  illa  prsescientia,  cuni  non  sit  in  ipso  ef- 

raa;,  q.  6,  de  Yeritate,  art.  3,  ubi  hoc  raodo  fectu  et  in  veritate  illius  objective  prsesente, 

videtur  prasdestinationera  explieare.  oportet  ut  sit  tantum  in  causa,  causa  autem 

■14.  Verumtaraen,  etiamsi  modus  hic  admit-  non  est,  nisi  multitudo  auxihorura,  ex  quibTis 

teretur,  necessariara  esset  ad  ihura  pradcsti-  nulhun  ponitur  per  se  efficax,  nec  prffiterrai- 

nationis  modum,  aliquara  scicntiara  conditio-  nans  pliysiee  voluntatera,  unde  nulli  illorum 

natam  admitterc.  Hoc  enira  probat  ratio  supra  non  repugnat  nou  habere  eflectura,  ergo  nec 

faeta,  quod  nemo  intendit  effieaciter  et  infal-  imphcat  contradictionem ,  quod  cx  tota  col- 

libiliter  finem,  nisi  ccrtus  de  mcdiis,  quibus  lectione  non  sequatur,  quantum  est  ex  vi  auxi- 

iUum  indefectibihter  consequatur,  ergo  in  illo  horum :  ergo  scientia  in  tali  causa  nou  est  suf- 

signo,  quo  Deus  liabet  talera  eleetionem  prce-  fieicns,  ut  vohmtas  divina  prsedcfiniat  absohite 

destinati,  jara  intelligitur  habere  in  sua  praj-  ahquid,  quod  non,nisi  per  talia  media  est  ope- 

scicntia  parata  media,  quibus  possit  eertissime  ratura.  Illa  ergo  prsescientia  confusa  adrait- 

salvare  hberc  eura,  qucm  ehgit,  ergo  per  ta-  tenda  non  est,  sed  necessaria  est  particularis 

lera  seientiam  prajcognoscit,  quod  si  taha  me-  et  distincta,  ut  divina  prfficlectio,  pra?finitio, 

diailli  horaini  dcdcrit,  iUe  convertetm',  perse-  ac  vera  pra?de.stinatio  locum  habeant. 

vcrabit  ct  salvabitur,  Iiabet  ergo  eonditionatam  16.  Quamobrem  per.^uadcre  mihi  nunquam 

scicntiam.  Sed  iuterest  modi,  quia  juxta  illam  potui,  D.  Thomam  iu  illa  qusast.  de  Ycritate, 

scicntiam,  lisec  prsescientia  non  est  de  infalli-  in  dicto  sensu  fuisse  locutum,  ita  ut  existiraa- 

bilitatealicujusmediiinparticularietdistincte,  verit  instar  hominis  ad  executionem  suee  in- 

scd  tantum  in  communi  et  confuse.  Itaque  tentionis  })rocedere  Deum,  vel  in  tempore :  vel 

I.  47 


258                                              LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR/EDESTINATIONIS. 

in  feterna  dispositione  sua^  providentiae,  sta-  turnm  defectum,  etiam  priusquam  decerneret 

tuendo  dare  unum  medium,  nesciens,  an  effi-  tale  auxilium  dare,  sed  quia  ita  expedit  ad  sua- 

cax  futurum  sit,  eo  aniniO;,  ut  si  illud  non  vitatem  providentiee  suse :  et  ita  se  gerit  in 

successerit,  apponat  aliud.  Hoc  enim  constat  mediorum  indifferentia  et  libertate  servanda, 

dici  non  posse,  secundum  fidem,  quoad  tem-  ut  et  preedestinatio  iuterdum  tribuat  auxilium 

poralem  executionem  :  quia  jam  ab  teterno  inefficax,  ac  si  nesciret  futurum  eventum  ex 

prfflscivit  Deus  per  scientiam  visionis  et  abso-  tali  medio.,  si  ilhid  applicetur  et  pro  tempore 

lutam^  quod  medium  futurum  sit  efficax^  vel  opportuno  provideat  auxilium   eificax,   quod 

inefficax.  Nec  etiam  dicendum  est  in  aeterna  tam  infallibiliter  operetur  intentum  effectum, 

dispositione  divinse  providentise  :  quia  esset  ac  si  esset  causa  necessaria. 

etiam   valde  imperfectus  providendi  modus^  18.  Jlfec  scientia  ordine  rationis  est  prior  de- 

quiasupponitquemdam  ignorantise  modum,  et  creto.  —  Igitur  ex  dictis  satis  probata  relinqni- 

consequentcr  tribuit  Deo  cfficam  providentiam  tur  necessitas  hujus  scientiee  ad  propriam  pra- 

circa  singula  media,  quia  decernit  tale  medium  destinationem  et  prsefmitionem  Dei.  Unde  enim 

apphcare,  nescicns  pro  iUo  signo.,  qiiale  futu-  fit,  hujusmodi  scientiam,  seciuidum  rationis 

rum  sit,  efficax  ne  an  inefficax,  ac  proinde  ordinem,  esse  priorem,  quam  decretum  prae- 

ponit,  Deum  quasi  tentando  procedere  in  sua  destinationis,  patet :  quia  hsec  prioritas  sohim 

providcntia,  etiam  in  iha,  qua  prajcipuos  efiec-  consistit  in  quodam  ordine  uecessariae   prtB- 

tus  et  principahter  prcedefniitos  procurat.  Ac  suppositionis,  eo  modo,  cjuo  intehectus  dicitur 


denique  negat  Deo  potestatem  preedefiniendi 
et  voleudi  ex  se,  et  efficaciter  actum  ahquem 
hberum  humanee  vohmtatis,  in  particulari  et 
cum  omuibus  circumstantiis  ejus  :  qua3  omnia 
absurda  videntur  et  valde  contraria  Augustiuo 
in  Encliirid.,  et  in  hbro  dc  Preedestin.  Sancto- 
rum,  et  de  Bono  perseverantioe,  et  in  ahis  quam  supijonit  decretum  de  oljecto  conditionato. — Nec 
phnimis  locis.  obstat  ratio  dubitandi  in  contrarium  posita :  fa- 

il.  D.  Tliomas  exflicatur.  — Deus  non  igno-    temur  enim  hanc  scientiam  non  esse  prsedesti- 


prior  vohmtate.  Hanc  autem  prsesuppositio- 
nem  necessariam  essc,  probant  omnia  quse 
diximus. 

19.  Satisfit  rationi  dnhitandi.  —  Prcedesti- 
natis  non  dicitur  inchoata,  nec  perfecta  iu 
scientia  ante  decrctwm.  —  Scientia  luvc  non 


rat  defectum  medii  inefficacis ,  sed  medium 
inefficax  adhibct  ante  efficax  propter  suavem 
providentiam. — Existimo  ergo  D.  Thomam 
sohim  voluisse  declarare,  quomodo  cum  prae- 
definitione  et  determinatione  finis  infiihiln- 
hter  consequendi,  esse  possit  hJjertas  in  me- 


nationem  ipsam,  nec  ad  iham  intrinsece  perti- 
nere,  quia  haec  scientia  ex  parte  Dei  necessaria 
est,  et  suo  modo  naturahs,  prsedestinatio  autem 
est  actus  hber.  Unde  donec  intehigatur  Deus  ah- 
quod  decretum  hberum  quasi  ehcere,  non  in- 
tehigitur  prsedestinationem  inchoare,  nedum 
diis  :  quia  nimirum  potest  in  ihis  manere  tahs    perficere.  Dico  autem  quantum  est  ex  parte  Dei, 
iudifierentia,  ut  hcet  unum  frustretur  effectu>    quia  ex  parte  objecti  habet  iha  scientia  contin- 
ahud  adhibeatur,  et  sic  consequenter,  donec    gentiam   ahquam ,   quatenus  objectum   ejus 
medium  ahquod  efficiat,  quodintenditur.  Quem    posset  absohite  loquendo  non  esse  futurum,  et 
modum  providentise,  ait,  servare  Deum,  cum    si  ilhid  non  fuisset  futurum,  non  esset  in  Deo 
homine,  quem  ad  gloriam  consequendam  in-    tahs  scientia  secundum  ihum  pocuharem  res- 
fahibihtcr  ordinavit,  nam  tot  (inquit)  admini-    pectum.  At  supposita  veritate  objecti,  est  ne- 
cula  ei  ^^ra^pdrat,  ut  vel  7ion  cadat,  vel  si  ceci-    cessario  in  DEO  tahs  scientia.Undequianuhum 
derit,  resurgat.  Non  tamen  dixit,  nec  insinua-    supponit  in  DEO  decretum  hberum,  ideo  ex 
vit  D  Thomas  Deum  in  eo  signo  in  quo  de  his    parte  Dei  naturalem,  et  necessariam  esse  dici- 
mechis  in  sua  jieterna  providentia  disponit,    mus,  ideoque  ad  prffidestinationem  intrinsece 
ignorare,  an  talc  medium  futurum  sit  inefli-    non  pcrtinere.  Non  ignoramus  esse  ahquos, 
cax,  vel  an  homo  casurus  sit,  etiam  si  ihud    qui  dicunt,  scientiam  iham  supponere  iu  Deo 
dctur,  sed  dicit  ita  se  gerere  Deum  pro  ser-    ahquod  decretum  hberum,  de  objecto  condi- 
vandahbertate,  etpropter  ahos  finessapientiK    tionato:  sed  hoc  falsum  esse  suppono,  quod 
sute.  Ut  hcct  id  prresciat,  niliilominus  det  tale    alibi  probavi  et  forsan  in  discursu  hujus  ope- 
mcdium  etpermittatlapsum  in  suoelecto,  quia    ris  iterum  dicam.  Et  ad  rem  prwsentem  nihil 
ipsemct  Deus  pra;novit,  quo  alio  medio  illud    rcfert,  q»ua  tale  decretum,  cum  conditionatum 
malum  rcparari  possit  et  cum  efi^cctu  reparan-    sit  ex  parte  objecti,  et  simpliciter  nihil  ponat  iu 
dum  sit.  Providet  ergo  Deus  medium  unum    csse,  ad  providontiam  divinam  per  se  non  per- 
in  dofoctiim  altorins,  non  quia  ignoraverit  fu-    tinet,  crgo  multo  minus  potest  ad  priedestina- 


CAP.  VII.  DE  NECESSITATE  PR^SCIENTI^E  ORDINAT/E  ANTE  PR.CTESTINATIONEM.  259 

tionompci'tinere,ctconscqucnteriiecpra3scicn-  iieces.sariam  ad  pra^ilestinationem,  et  con.se- 

tia  illa  coiulitionata  possct  esse  proedestinatio,  qncntcradipsos  etfectus,  ut  cx  prtcdestinationc 

etiamsi  in  illo  fnndaretur.  Unde  etiam  clarum  liat,  Hactenus  enim  solum  diximushoc  secuii- 

est,  scieutiam  illam  non  pertincrc  ullo  modo  ad  dum,  ex  quo  non  sequitur  primum :  ncc  in  ri- 

pra3destinatioinscffectus,vclquasieffcctus,cum  gorc  verum  est,  quia  pncdcstinatio  scu  pncfi- 

prwccdat,ctnon  sit  lil)cra  cx  partc  Uci.  Rclin-  nitio  non  est  ex  parlc  effectus  simplicitcr  ne- 

quitur  crgo,  ut  sit  aliquo  modo  ratio  vcl  condi-  cessaria,  ut  eftectus  aliquando  sint :  iiain  actus 

tio  prwvia  ad  pnedestinationera.  mali  non  praifiniuntur,  et  tamcii  fiunt  absque 

20 .  Quorumdam  objeciio  dissohitnr. — Scien-  pra^fmitione :  ergo  quantum  est  ex  parte  sua,  et 

iia  hfpc  non  est  condilio  necessaria  ex  parle  ho-  solius  eircctionis ,  possent  eodcm  modo  ficri 

miiiis  sed  Dei. — Nequc  tandcni  hinc  scquitur,  honi  ah.sque  pnefmitionc  ct  praidcstinatione 

dari  causam  vcl  rationem  prajdcstiualionis  ex  propiic  sumpta.  Ergo  ex  eo  quod  pra'scientia 

partc  incritorum  hominis,  utaliqni  vchcmentcr  illa  sit  neccssaria  ad  prcefinitioncm,  non  sequi- 

ohjiciunt.  Quinonadvertuntidcmargumentum  tur  esse  necessariam  ad  effectum  ipsum  pra^fi- 

posse  fieri  contra  ipsos  admittentcs  lianc  prce-  uituin,  secundum  se  spectatum.  Ratio  autcm  a 

scientiam  in  auxilio  pncdeterminante.  Quan-  priori  est,  quia  ut  cffectus  .sit  fiiturus,  satis  cst 

lumvis  cnim  fmgatnr  darihoc  auxilium,  nun-  quod  Dcus  vclit  dare  voluntati  crcatffi  omnia 

quam  illud  tale  proponcndum  cst,  ut  vcram  principia  ncccssaria   ad  talcm  actum,  juxta 

rationem  meritorum  cxcludat,  ut  ex  certa  fide  cxigentiam  ejus,  et  quod  offerat  ex  parte  sua 

constat:  ergo Ueus,  priusquam  hominem  talem  concursumnecessarium,etejusdcmordimscum 

prsedestinct  per  talia  auxilia,  pra?scit  cumdem  actu :  et  quod  sinat  arhitrium  opcrari,  paratus 

homincm  mcriturum  csse  gioriam^  si  illi  den-  illud  juvare,  si  per  ipsum  non  steterit :  nam^  his 

tur  talia  auxilia  prredeterminantia.  Et  nihilo-  positis,  prfficise  et  absque  alio  adjuncto  stat, 

minus  indc  non  fit  prffidestinare  Deum  homi-  illum  effectum  esse  fiiturum  vel  sequi,  coope- 

nem  propter  talia  merita,  sed  potius  pra^desti-  rante  libero  arbitrio.  At  vero  omiiia  illa  pos- 

nare  illum  per  talia  merita,  crgo  nec  in  nostra  sunt  poni  absque  praifinitione  absoluta  ipsius 

scntcntia  id  .sequitur,  quia  ad  vim  illationis  actus,  quantum  est  ex  parte  actus  secundum 

parum  refert,  quodilla  prffiscientiasitincausa,  sc  spectati.  Unde  illa  etiam  omnia  suh  condi- 

vel  in  ipsa  veritate  eventus  futuri.  Non  est  ergo  tione  posita  absque  alia  pncfmitioue,  vel  po- 

illa  scientia  prsevia  ad  prffidestinationein  tan-  sita,  vel  in  conditione  inclusa,  sufficiunt,  ut 

quain  conditio  necessaria  ex  parte  hominis^  sed  praiscire  possit  Deus  quid  esset  operatura  vo- 

ex  partc  Dci:  id  est,  noii  est  necessaria,  quia  luhtas,  si  talis  conditio  poneretur,  ergo  ad  fu- 

applicctvclproponatdivinaivoluntatirationem  turitionem  talis  effcctus  ex  parte  ejus  non  e.st 

ahqiuim  ex  partc  honiinis,  qutc  moveat  illum  uecessaria  talis  prffiscientia.  Est  tamen  neces- 

per  moduni  meriti  hominis  ad  praidestinandum  saria  illa  pra^scicntia  ad  divinam  prajfinitionem 

illum :  quia  iii  re  quffi  uec  est,  nec  cognoscitur  ex  partc  ipsius  Dci,  quia  nihil  potest  esse  voli- 

ut  aliquando  futura,  uon  potest  talis  ratio  mo-  tum  quin  sit  prfficognitum,  ut  declaratum  cst. 

tiva  fundari.  Solum  ergo  est  necessaria,  ut  oh-  Nam  sicut  in  hominibus  eo  esse  potest  perfec- 

jcctum  illud  proponatur  Deo  tauquam  preedefi-  tior  provideutia,  et  securior  pra?ordinatio  et 

nibile,  ut  infallihiliter  futurum,  et  ut  possit  electio  voluntatis,  quo  fuerit  in  liomine  major 

habere  rationem  mcdii  efficacis  in  mente  Dei,  cognitio  efficacitatis  mediorum  (quse  cognitio 

ut  sub  illa  ratione  eligatur,  vel  etiam  ut  finis  inmediisnaturaliteroperantibusoriturexper- 

proximus  intcndatur.  Unde  non  sequitur  quod  fecta  scientia  virtutis  corum :  in  mcdiis  autem 

sit  in  illo  ohjccto  alia  ratio  moveiis,  pra?ter  fi-  coutiugentihus  oriri  solet  cx  majori  experien- 

nalem  qute  non  rcpugnat  prsedestinationi,  ut  tia  praiteritorum,  et  majori  vi  conjectandi  fu- 

iufra  dicam :  prsedestinat  enim  Deus  hominem,  tura  ex  prsetcritis,  vel  ex  ahis  indiciis):  ita  in 

non  quia  habet,  vel  habiturus  est  merita,  sed  ut  Deo  summa  et  siugularis  provideutia,  per  quain 

illa  hahcat  et  sanctus  sit,  juxta  illud :  Prwdes-  prffifmiuutur  media  per  absoluta  decreta,  sup- 

tinavit  nos  iit  essemus  sancti.  ponit  de  illis  scientiam  futurse  elTicacitatis  co- 

21 .  Kecessitas  scieniia.'  conditio7iat(e  non  est  rum,  si  talia  applicentur,  in  qua  coguitione 

propter  effeclum,  sed propter  prwdcstinationem.  dicta  couditionata  scientia  contiuetur. 

— Addeudum  vero  ultimo  c.st  et  valde  considc- 

raiidum,  aliud  esse,  hanc  scientiam  esse  per  se 

ac  simplicitcr  necessariam  ad  etfectus  qui  praj-  — <* — 
destinantur,  i>cr  se  spectatos :  aliud  vero  esse 


•2G0 


LIB.  I.  DE  ESSENm 


CAPUT  Mll. 


Srr  NE  TOLrNTAS  ABSOLrTA  LAVLI  GLORLAM  ELEC- 

TI5,    PRDICS  ACTC5,    QCEM  L-ECS  HABET  EBGA 

H0MISE5,  QCI  SALVANTCR. 

1.  Status  qu<pstionis.  —  Explicata  scientia. 
qiiam  neces=e  est  in  dirino  inteUectu  pResup- 
poni  ante  totam  pKe<Jestinationem  :  dicendum 
est  de  actibus  voluntatis.  Nam  sicut  libertas 
formalis  in  sola  est  voluntate,  ita  etiam  con- 
stat  praedestinationem  vel  in  iUa  esse,  vel  in 
aliquo  ejas  actu  initium  siunere.  Quia  igitiu- 
gloria,  seu  beatitudo  finis  est  gratise,  et  om- 
nium  donorum  ejus,  et  finis  solet  prius  amai'i, 
cjuam  meiiia,  ideo  videndum  est,  an  primus 
actus,  quem  divina  voluntas  habet  circa  ho- 
mines,  qui  saltem  cum  effectu  consecutiui 
sunt,  versetm*  circa  ip?ammet  gloriam  prius 
ratione,  quam  circa  media  divin»  gratiae.  Ut 
autem  toUahu-  ambiguitas  vocum,  suppono 
sermonem  esse  de  voluntate  absoluta  et  effica- 
ci ,  et  non  tantum  de  voluntate  simpUcis  com- 
placentice.  Nam,  quod  ali<jua  voluutas  antece- 
dere  debeat,  nemo  est  qui  dubitet :  sed  Ula 
potest  esse  simplex  affectus,  seu  conditionata 
voluntas,  quam  Deus  etiam  habet  erga  eos  qui 
non  salvantiu- :  et  Ula  etiam  dicitiu-  in  quodam 
seusu  volimtas  beneplaciti,  quia  Deus  ex  se  U- 
lam  habet,  et  per  Ulam  vult  homini  bonum 
magnum,  quantum  ex  se  est.  Quod  ergo  in- 
quirimus  est,  an  circa  homines,  qui  salvantur, 
non  habeat  Deus  solum  talem  affectum  simph- 
cem,  sed  potius  absohitiun  decretum  de  fehci- 
tate  eorum,  ita  efiicax,  ut  iUo  posito  infaUihi- 
le  sit,  fore  salvandos.  Solet  autem  hoc  decre- 
tiun  Dei  in  Scriptura  per  antonomasiam  vo- 
caii :  Bona  zoluntas  Del,  Beneplacitum  ejus, 
BUectio  Eleclio  et  Propositum,  de  quihus  vo- 
cibus  nojiniUla  controversia  est,  an  diversa  si- 
gnificeut,  de  qua  re,  in  capite  decimo,  pauca 
dicemus.  Nunc  vero  ah  Ula  queestione  abstra- 
hendo,  indifiereuter  Uhs  vocUms  utemm>. 

2.  Ratio  duhitandi.  —  Ratio  ergo  dubitandi 
est,  quia  vel  h«c  dUectio  Dci  est  uecessaria,  ut 
homines  salveutur,  vel  non  :  primum  dici  uon 
potest,  ergo  non  est  ponenda  in  Deo  talis  di- 
lectio.  Probatiu-  minor,  quia  si  talis  dUectio 
est  neccssaria  ad  salutem,  quos  Deus  ita  non 
dUexit,  salvari  non  possimt,  quia  non  habent 
ex  Deo  omnia  ad  salutem  necessaria  ,  sine 
quibus  salvari  non  possuut.  Consequentia  vero 
probatur :  quia  si  tahs  actus  necessarius  non 
est,  imprimis  sine  fundamento  ponitm' ,  quia 


PR.EDE5TINATI0MS. 

nec  ex  revelatione  habetur,  neque  ex  effecti- 
bns  coDigitnr.  Deinde  est  superfluus ,  quia 
Deus  circa  eos,  qiu  salvantur.  necessario  ha- 
bet  voluntatem  aham  dandi  Uhs  gloriam  prop- 
ter  merita  prsevisa,  quia  iu  tempore  confert 
propter  merita  :  ergo  ab  cetemo  voluit  dare 
propter  eadem  merita  jam  prcecognita :  ergo 
superfluus  est  ahus  actns,  qui  antecedat  prte- 
scientiam  meritorum.  Imo  hinc  videtiu*  lUte- 
rius  conchjdi,  talem  actum  esse  impossibUem, 
quia  ex  vi  Uhus  nulla  mutatio  in  creatura  sit, 
quandoquidem  quidquid  sit  in  pnedestinatis, 
sine  Ulo  fieri  ftotest.  In  voluntate  autem  divina 
nuUus  fiotest  esse  actiis  hber,  nisi  per  ahquam 
mutationem  creatura?.  Quod  patet,  quia  ex  ta- 
h  actu  consmgit  nova  ahquarelatio  inter  Deum 
et  creatm^am,  saltem  relationis  :  nova  autem 
relatio  inter  duo  extrema  esse  non  potest  sine  1 
mutatioue  aherius  ,  sed  per  talem  actiun  non 
mutatm-  Deus :  ergo  necesse  est,  mutari  creatu- 
ram :  ergo  si  actus  non  est  necessarius  ad  mu- 
tationem  creatmw,  nec  possibUis  est.  ^ 

3.  Prima  opinio.  —  In  hac  re  prima  opinio 
est  negans,  habere  Deum  decretiun  dandi  glo- 
riam,  quod  et  sit  ahsohitum,  et  in  ahquosigno 
rationis,  vel  pr^ecedat,  vel  sequatiu'  prtescien- 
tiam  et  vohmtatem  meritoriuu  ,  et  aharum 
gratiarum ,  quse  conferuntur  pKedestinato. 
Unde  (inquiunt)  auctoreshujussententi»,sup- 
posita  scientia  simphcis  intelhgentiaj  et  scieu- 
tia  conditionata  futmorum  contiugentium , 
Deum  unico  decreto  simphcissimo  consumma- 
re  pra?destiuationem  uniuscujusque  homiuis 
salvandi :  quo  decreto  viUt  Uh  seriem  ahquam 
mediorum,  quibus  per  thctam  scientiam  pite- 
cognovit ,  iufaUibihter  consecutoriun  homi- 
nem  sloriam.  si  taha  media  iUi  conferreutiu". 
Unde  per  hanc  vohmtatem  Deus  viUt  prjedes- 
tinato  sratiam  et  s:loriam  :  non  tamen  prius 
gloriam,  quam  media  gratia,  etiam  secimdum 
rationem. 

Prima  ratio  opinionis. —  Fimdamentum  eo- 
rmn  est,  qiua  Deus  vult  Ula  omnia  cum  ne- 
cessaiia  connexione,  ita  enim  viUt  gloriam,  ut 
non  veht  Ulam  sine  meritis,  et  ita  ^iUt  merita, 
ut  nonveht  iUa  sine  sua  vocatione,  etadjuto- 
rio  et  nostra  cooperatione :  ergo  impossibUe 
est,  ut  voluntas  absoluta  dandi  gloriam  prce- 
destinato  in  aliquo  signo  rationis  praecedat. 
Patet  cousequeutia,  tum  q\ua  id,  quod  sine 
aho  esse  nou  potest,  nouest  simpliciter  prius: 
tum  etiam  quia  talis  voluutas,  si  concipitur 
ut  prior,  uecessario  est  concipienda  ut  condi- 
tiouata,  scihcet,  si  habuerit  merita,  vel  si  co- 
operatus  fuerit  usque  ad  mortem. 


CAP.  VIII.  DECRETLM  GLORI 

4.  Rpjicitur  opinio.  —  Hffic  scuteiitia  neque 
habot  firmum  fiindamoutum,  neque  est  apta 
ad  explicandas  lationes  divina^  providentia;  et 
pra?destiuationis,  quas  nos  siue  aliquo  ordiuc 
prioris  et  posterioris,  fuudato  in  ha]>itudiue, 
vel  causalitate  ipsorum  eflectuimi  inter  se,  ex- 
plicare  uon  possumus.  Aut  ergo  ha;c  opiuio  in 
universum  negat  iu  vohmtate  Dei  et  intellec- 
tu  hwc  sigua  rationis,  vel  nou.  Primum  est 
contra  commuuem  sententiam  theologorum, 
quani,  ut  opiuor,  sulticieuter  prol)avit  iu  pri- 
mo  tomo,  tertia;  partis,  disp.  5,  sect.  1.  Neque 
dicti  auctores  hoc  videntur  iutendere  :  nam 
fatentur,  Christum  Domiuum  prius  ratioue 
essepnedestinatum,  quam  alios  homines,  et  iu 
repro]>is  prius  ratioue  pra-vidisse  Deum,  et 
consequenter  etiam  permisisse  eorum  peccata, 
quam  voluerit  eorum  damuatiouem.  Si  autem 
haic  signa  in  universum  nou  uegautur ,  ueque 
iu  prajsenti  negotio  negari  possuut  :  nam  sub 
illo  decreto  comprelieuduntur  plura  o])jecta 
inter  se  subordinata  tanquam  finis  et  media  : 
ergo  necesse  est,  iutelhgere  finem  prius  ra- 
tione  esse  inteutura,  quam  media  sint  electa, 
quia  finis  cst  propter  se,  media  autem  propter 
ipsum.  Uude  in  ordiue  iuteutionismedia  peu- 
deut  a  fiue  inteuto :  fiuis  autcm  uou  pcudet  a 
mediis  electis  :  ergo  necessario  est  prius  intel- 
ligenda  vohmtas  Dei,  ut  versatur  circa  glo- 
riam,  quam  respicit  ut  fiuem,  quam  ut  versa- 
tur  circa  beneficia  gratite,  qua?  elegit,  ut  me- 
dia.  Coufirmatur  et  declaratur,  quiaper  scien- 
tiam  illam  conditionatam  cognovit  Deus  uou 
tautum  uuum  ordinem  mediorum,  per  quse 
posset  infalhbiliter  perducere  electum  ad  tan- 
tam  gloriam,  seil  plures  et  fortasse  iufiuitos  : 
ergo  decretum  illud,  ut  determiuatur  ad  glo- 
riam,  est  per  se  iudepeudeus  ab  acceptatioue 
hujus,  vel  ilhus  orthnis  mediorum  :  ergo  se- 
cmidum  se  est  prius,  quam  vohintas  daudi 
talia  media  determiuata. 

5.  Respondetur  ad  fundamentum  sentcntirp. 
— Unde  facile  respoudetur  ad  fuudameutum 
ilhus  seutentiai  sumptum  ex  conuexioue  me- 
diorum  :  negamus  enim ,  vohmtatem  dandi 
gloriam  esse  uecessario  coujuuctam  cum  elec- 
tioue  tahum  mediorum  :  alia  euim  eleetio  suf- 
ficeret  ad  compleudam  illam  iutentiouem. 
Deiude,  hcet  iu  illa  iutentioue  virtuahter  iu- 
cluduntur  vohmtas  mediorum,  seu  meritorum 
et  gratiarum,  uon  tameu  formahter,  quod  sa- 
tis  est,  \it  sit  ratione  prior,  sicut  in  nobis  in- 
tentio  fiuis  etiam  includit  virtuahter  vohmta- 
tem  mediorum,  saUem  in  communi,  et  uihilo- 
minus  est  simphciter  prior  clectioue  mediorum, 


.E  ESSE  PRIMUM  ACTUM,  ETC.  261 

et  in  nobis  esse  potest  prior  tempore  propter 
imperfectiouera  nostram :  ergo  in  Deo  prior 
erit  secuudum  ratiouera.  Ac  denique  ob  eam- 
dem  causam  illud  dccretum  ,  ut  pra?cise  ter- 
minatum  ad  gloriam,  uou  est  conditiouatum, 
sed  absolutum :  quia  hcet  eftectus  glorice  in  re 
ipsa  conferendus  non  sit,  uisi  positatah  causa, 
vel  couditioue  ;  tameu  ha^c  ipsa  couditio  est 
etiam  absolute  volita,  saltem  imphcite  et  vir- 
tualitcr  pcr  iUnui  actura.  Vel  aliter  (et  in  idem 
redit)  actus  iUe  circa  finem  tahs  est,  ut  o])hget 
vohmtatem  ad  ehgendum  media  ahqua  efh- 
cacia,  per  qufe  iUa  iuteutio  eflicax  irapleatur. 
Quando  autem  decretum  de  fiue  hujusniodi 
est,  et  quaudo  ipsa  conditio  comprehenditiu' 
hoc  modo  sub  objecto  ejus,  uon  potest  dici  ac- 
tus  couditiouatus,  sed  absolutus  respectu  ob- 
jecti  adfequati.  Sicut  in  efiectil)us  uaturahbus, 
quando  Deus  iutendit  phiviam,  verbi  gratia,  et 
ideo  ordinat  causas  elevautes  vapores  et  cou- 
gregautes  uubes :  iUa  intentio  absoluta  est  ex  . 
seuteutia  omnium,  quanquam  efiectus  non 
sit  ponendus  sine  hac,  vel  Ula  conditioue.  Quia 
iUaraet  inteutio  virtute  ita  coraplectitur  hanc 
conditiouera,  ut  ex  se  infaUibihter  inferat  pro- 
videutiam  uecessariara,  ut  tahs  conditio  po- 
natur,  et  hoc  est  manifestum  siguum  voluuta- 
tis  absohitfB  :  sic  ergo  se  habet  decretum  iUud 
circa  prredestinatos. 

6.  Oljectio.  —  Sed  aiunt,  iuter  vohmtatem 
fiuis  et  mediorura,  uon  iutervenire  ordiuem 
prioris  et  posterioris,  etiam  secuudura  ratio- 
uem,  uisi  ubi  iuter  inteutionem  et  electiouem 
mediat  iuquisitio  mediorum  ac  taudem  electio. 
At  in  Deo  non  iuveuitur  hccc  imperfectio,  sed 
ante  omuem  voluntatem  finis,  et  mediorum 
supponitur  in  eo  perfectissiraa  corapreheusio  et 
actuahs  cousideratio  mediorura  omuium,  per 
qufe  potest  homo  ad  gloriam  iufallibihter  per- 
duci,  si  ad  eam  eflicaciter  eligatur,  sicut  ergo 
in  Deo  necessarium  nou  est,  ut  dilectio  ad  glo- 
riam  secuudura  ratiouera  sit  prior  quara  pree- 
scieutia  mediorum  efiicacium,  ita  etiam  uon 
est  uecessarimu,  \\i  sit  prior  ratione  illa  dilectio 
ut  terminata  ad  finera,  quara  ut  terrainata  ad 
media.  Et  confirmatur  ac  declaratur,  quia  ita 
se  habet  fiuis  iu  operaliilibus  seu  diligibihbus, 
sicut  principia  iu  spcculabihbus,  at  Deus  licet 
sciat  eflectum  per  causam,  nou  prius  scit  cau- 
sam  quam  eflectura,  quia  scit  eflectmn  iu  causa : 
ergo  sirailiter,  licet  velit  finera  per  raedia  et 
raeiha  propter  fines,  uou  prius  vult  fiues  quam 
raedia.  Quia  sicut  m  scieutia  uon  est  causalitas, 
etiam  secuudum  rationem ,  inter  scieutiam 
causa^  ct  eflcctus,  sed  habitudo  causa?,  et  eftcc- 


262  -  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

tiis  est  tantum  in  objectis  ipsis  inter  se :  ita 
inter  voluntatcm  finis  et  mediorum  ex  parte 
actus  divini^  non  est  causalitas,  etiam  secun- 
dum  rationem,  sed  tota  habitudo  est  inter  ipsas 
res  volitas. 

7.  Solutio. — Attnbutum  quod  est  ratio  alte- 
rius  est  pritcs  illo.  —  Respondetur,  falsum  im- 
primis  esse  quod  assumunt,  oportere  ut  inter- 
cedat  consultatio  inter  intentionem  fmis  et 
electioncm  mediorum,  ut  sit  inter  illas  ordo 
rationis.  Quod  probatur  primo.  Quia  in  Deo, 
ut  unum  attributum  sit  prius  ratione  alio,  satis 
est,  ut  secundum  contincntiam  eminentem  et 
virtualem  distinctionem  rationis^  unum  sit  ra- 
tio  alterius,  quomodo  intellcctus  est  prior  ra- 
tione  vohuitate,  et  misericordia  dicitur  esse 
prior  quam  justitia,  nec  necesse  est  ut  inter 
iUa  ahquid  ahud  intercedat :  ergo  etiam  inter 
actus  hberos,  ut  unus  sit  prior  aho,  satis  est  ut 
et  possint  ratione  distingiu  cum  fundamento  in 
re  propter  distinctionem  objectorum  et  contin- 
gcntiam  virtualem :  et  quod  unus  sit  ratio  al- 
terius,  etiamsi  inter  iUos  non  interveniat  ahus 
tertius  actus,  vel  cjusdem,  vel  ahcrius  poten- 
tiffi.  Ita  vcro  se  habent  intentio  finis  et  electio 
mediorum,  sive  sint  omnino  efficaces  et  abso- 
hitse,  sive  ahquo  modo  conditionatai,  quia  me- 
dia  ut  media  non  ehguntur,  nisi  propter  finem 
intentum :  atque  ita  ratio  volendi  medium,  ex 
parte  ehgentis,  est  intentio  finis,  ergo  necesse 
est  secundum  rationem  supponi  intentionem. 

8.  Nec  refert  quod  finis  sit  vohtus  dependen- 
ter  a  mediis,  nam  omnis  finis  hoc  habet  quod 
est  vohtus  ahquo  modo  depcndenter  a  mediis, 
ergo  vel  nunquam  intentio  finis  absohita  praj- 
cedit  in  nobis  ordine  naturaa  ad  electionem  me- 
diorum,  quod  dici  non  potest :  vel  id  non  ob- 
stat,  quominus  in  Deo  intentio  efficax  finis  or- 
dine  rationis  pra^cedat.  Et  ratio  est,  quia  iUa 
dcpendentia  finis  a  mediis,  est  in  executione, 
non  hi  intcntione:  et  ideo  nou  obstat,  quomi- 
nus  fmis,  qui  non  est,  nisi  per  media  acquiren- 
dus,  prius  in  se  intendatur  quam  mcdia  ad  il- 
hun  ehgantur  vel  acceptentur.  Eo  vel  maxime, 
quod  intcrdum  iha  mediasunt  muhiphcia  et  ex 
vi  intentionis  finis,  nou  necessario  ehgitur  hoc 
potius  quam  ihud,  sed  ex  hbertate  vohnitatis, 
et  ideo  recte  inteUigitur  vohintas  prius  ratione 
efficacitcr  determinari  ad  finem  quam  ad  certa 
media.  Satis(pic  cst,  ut  dicebam,  quod  in  iha 
intcntionc  includatur  virtute  voluntas  mcdio- 
rumin  genere,  sine  dcterminationc  ad  hac,  vel 
iha.  Unde  quando  contingit,  mediura  esseunum 
tantum,  accidcntarium  id  est,  et  non  tohit, 
quin  ratio  intentionis  per  sc  sit  iudependcus  a 


PR.EDESTINATIONIS. 

vohmtate  determinata  medii,  hoc  autem  satis 

omnino  est  ad  proprictatem  rationis. 

9.  Secundo  :  uisi  ita  dicamus,  nunquam  in 
Deo  distinguere  poterimus,  unum  esse  prius 
ratione  aho  propter  solam  habitudinem  finis  : 
itaque  non  bene  dicemus,  Deum  prius  ratione 
vohusse  gloriam,  et  exaltationem  Christi, 
quam  passionem  ejus :  quia  revera  non  vo- 
hut  gloriam,  et  exaltationem  Christi,  nisi  ut 
adquirendam  per  passionem  :  loquor  enim  de 
gloria  corporis,  iham  enim  per  sua  merita 
acquisivit,  ergo  et  Deus  ihum  ita  ordinavit, 
et  vohut.  Similiter  sequitur,  Deum  non  prius 
vohiisse,  Christum  esse  hominem,  quam  vir- 
ginem  esse  matrem  Dei  et  ad  iham  mittere  an- 
gehmi,  et  quod  ipsa  daret  consensum  :  quia 
non  vohiit  incarnationem,  nisi  dependenter  ab 
his  mediis,  ut  in  re  ipsa  ponenda  erat.  Et  si- 
mili  ratione  dicere  non  poterimus,  Deum  prius 
elegisse  Virginem  in  Dei  matrem,  quam  de- 
creverit  iham  sanctificare  in  utero  matris,  et 
Virgiuem,  ac  innocentem,  et  humilem  custo- 
dire  :  quia  non  vohht  ei  iham  dignitatem, 
nisi  dependenter  ab  his  mediis,  et  dispositioni- 
bus,  imo  et  a  hbero  consensu  ejus.  At  constat, 
heec  omnia  rectissime  dici,  quamvis  in  eis  non 
procedat  Deum  ex  intentione  ad  consuhatio- 
nem,  et  inde  ad  electionem,  ergo  ihud  funda- 
mentum  nuhius  momenti  est  ad  tohendum 
rationis  ordinem. 

10.  Tertio  addo,  etiam  in  hominibus  non 
esse  necessarium,  ut  interveniat  consuHatio  in- 
ter  intentionem,  et  electionem,  ut  sit  ordo  non 
sohun  rationis,  sed  etiam  causahtatis,  et  natu- 
ree,  vel  temporis  inter  ihos  (hios  actus.  Quia 
ihi  sunt  re  ipsa  distincti,  etiam  si  non  inter- 
cedat  consuhatio  :  et  habent  ordinem  per  se, 
ita  ut  unus  ab  aho  oriatiu",  ergo  hoc  satis  est 
ad  ordinem  naturee.  Quod  ita  declaro.  Pona- 
mus,  hominem  sapientissimum,  et  prudeutis- 
simum,  qui  prius,  quam  statuat  secum  de  con- 
sequendo,  aut  procurando  ahquo  fme,  verbi 
gratia,  de  salute,  dignitate,  etc,  optime  nove- 
rit  omnia  media,  quibus  potest  tahs  finis  pro- 
curari,  simulque  sciat,quffi  media  siut  mehora, 
vel  difficiliora,  ac  denique  convenientiora.  Hic 
ergo  homo,  si  veUe  incipiat,  prius  statuit  de 
fine,  quam  de  mediis,  et  in  iUo  intentio  finis 
antecedet,  ordine  sahem  naturse,  electioncm 
mediorum.  Quin  potius  contingere  potest,  ut 
consuhatio  quasi  speculaliva  antecedat  iuten- 
tionem  linis  reipsa  conceptam  :  et  quod  facto 
judicio  de  tota  utihtate,  vel  convenientia  me- 
(horum,  vohmtas  incipiat  dchberationem  suam, 
tam  circa  finem,  quam  circa  media  :  ct  tamen 


CAP.  VIII.  DECRETUM  CLOUI/E  ESSE  PKIMUM  ACTUM,  ETC.  263 

etiam  tuiic  incipit  a  tiiie,  critque  prior  secun-  frofter  quod  imum  quodqiie  tale,  et  illudmagis, 
dum  rationem  intentio  finis,  quam  electio  me-    et  illud  etiam  i>rius. 

diorum,  quia  etiam  tunc  est  causa,  vel  ratio  42.  Lii  Deo  pilest  reperiri  scientia,  quce  inter 
ejus.  Talis  vero  est  in  Deo  scientia,  qua:;  antc-  voluutatem  fiiiis,  ct  mediorimi  intercedat. —  Ul- 
cedit  onines  actus  lil)eros,  est  enini  (piasi  .spc-    timo  adjungo,  licet  gTatis  demus,  oportcre,  ut 


culativa  formaliter,  sufliciens  tamen  ex  parte 
ol)jectorum,  qua^  proponit  ad  excitandum 
effectum,  seu  ad  proponenda  voluntati  ob- 
jecta,  in  quae  tendat,  ergo  ratione  objccta 
ipsa  natura  sua  po.stulant  :  nam  scicntia, 
quffi  aiitcce(Ut,  non  potest  impedire  in  Deo 
ordinem  rationis  iii  actibus  voluntatis,  quia 
ille  ordo  nec  repugnat  Deo  secundum  se,  nec 
alias  ex  generali  aliqiia  ratione  repugnat 
illis  actibus  :  velut  in  bominibus  ostensum 
est. 

1 1 .  Ohjectio.  —  Satisfit.  —  Dices,  in  Deo 
nou  antecedere  taiitum  scientiam  de  conve- 
nientia  vel  utilitate  mediorum,  sed  etiam  an- 
tecedere  scientiam  conditionatara  de  futuro 
eventu  ex  vi  talis  iiiedii ,  si  applicctur,  quai 


intcr  voluntatem  linis,  et  medii  intercedat 
aliqua  scientia,  ut  sit  ordo  inter  illas,  etiam 
boc  in  Deo  reperiri  aliquo  modo,  et  sine  im- 
perfectione,  per  solum  respectum  et  liabitudi- 
nem  rationis.  Quod  ita  decJaro,  nam  in  Deo 
scicntia  futurorum  absoluta  est  post  decretum 
liberum  Dei,  mnltoque  magis  omnis  scientia 
visionis,  sive  lia^c  sit  de  creaturis  extra  Denm 
existentibus,  sive  boec  de  ipsis  actibus  lilieris 
Dei,  ut  terminatis  ad  creaturas  :  nain  Deus 
l)ostquam  vult  libere  aliquid  extra  se  produ- 
cere,  statim  scit,  se  id  velle,  videndo  in  se 
decretum,  liberum,  quod  prius  ratione  noii 
videbat,  ut  jam  prasens  et  elicitum,  nostro 
modo  loquendi.  Sic  ergo  dum  intendit  dare 
Petro  gloriam ;  videt  in  se  hanc  iiitentioncm  : 


soientia  in  liomine  iion  autccedit.  Respoiidco,     lia?c  autem  visio,  et  scientia  potest  optime,  et 
imprimis  lioc  esse  impertinens,  quia  illa  scien-     merito  intclligi ,  ut  media  inter  illam  inteu- 


tia  futurorum  sub  conditione,  non  alia  ratione 
juvat  ad  intentionem,  vel  electionem,  nisi  in 
quantum  proponit  talia  media,  uon  solum  ut 
utilia  possibiliter,  sed  etiani  ut  ccrta  seu  ut 
infallibiliter  deservicntia   ad    coiisecutionem 


tionem  finis,  et  voluntatem  mediorum,  ergo 
jam  intercedit  aliqua  scientia,  qua?  multo  ma- 
gis  constituat  ordinem  rationis  inter  illain  in- 
tentionem,  et  voluntatem  mediorum.  Minor 
proljatur,  quia  volens  mediuin  iioii  applicatur 


finis,  hoc  autem  iion  toUit,  quin  finis  sit  ratio  ad  talcm  voluntatem  medii  ex  vi  finis,  .secun- 

volendi  talia  media,  qualiacumque  illa  sint,  dum  se  tantum  spectari,  sed  nt  voliti,  nam 

et  cognoscantur  :  ergo  nec  tollit  ordinem  ra-  finis  iion  movet  absolute  ad  volendum  meilium 

tionis,  qui  iii  tali  ratione  volendi  piwcise  fun-  propter  ipsum,  nisi  ut  jam  propter  se,  vel  iii 

datur.  Deinde  addo,  etiam  in  bomine  posse  se  volitus  :  ergo  necesso  est,  ut  ad  electionem 

similem  scientiam  antecedere  liomini  propor-  ut  sic,  antecedat  cognitio  de  fine,  iioii  tantum 

tioiiam,  nam  si  medium  sit  cansa  naturalis  ut  bono,  sedetiam  utjam  volito  :  ergo  necesse 

agens,  poterit  cum  certitudine  cognosci,  quid  est,  ut  antecedat  scientia  de  ipsa  intentione  li- 

factura  sit,  si  applicetur  :   si  vero  sit  causa  bera,  per  quam  finis  volitus  est :  ergo  illa  scieii- 


libera ,  seu  contingens ,  poterit  saltem  pcr 
cognitionem  conjecturalem ,  et  probabilem 
praejudicari,  quid  in  tali  occasione  factura  sit 
talis  causa  :  qnae  cognitio  homini  suflicit  ad 
suam  clectionem,  quia  incertffi  provideiitiie 
nostra^  et  ita  servatur  eadem  proportio.  De- 
nique  licet  contingat,  in  hoiniue  aiitecedere 
hanc  conditionalem  certissime  cognitam ,  si 
talis  finio  intendatur,  necesse  omnino  est,  tale 
medium  eligere .  nihilominus  voluntas  humana 
de  utroque  actu  determinans  incipit  intenden- 
do  finem,  et  illa  intentio  pra!cedit  secundum 
rationem  electiouem  medii,  quantnmvis  ne- 
cessarii,  quia  est  suo  modo  causa  ejus  :  et  licet 
fingatur  noii  esse  propria  causa,  sed  uno  actu 
vcUe  tunc  hominem  finem,  etmedium ;  niliilo- 
minus  .secundum  rationem  talis  actus  prius 
termiuatur  ad  finem^  quam  ad  mediuiu,  quia 


tia  intercedit  secundum  rationem  inter  elec- 
tionem  et  intentionem. 

13.  Ex  his  ergo  satis  responsum  est  objec- 
tioni  factffi.  Ad  exemplum  vero  illud  de  scientia 
effectuum  in  causa,  dici  imprimis  potest,  etiam 
essc  priorcm  ratione  scientiam  causai,  quam 
scientiam  efl:ectus  in  illa.  Deinde  dicitur,  non 
esse  omnino  eamdem  rationem,  quia  efiectus 
sunt  omnino  determinati  in  causa,  et  ideo  illa, 
ut  talis  est,  non  cognoscitur,  nisi  cum  habitu- 
dine  ad  affectus.  At  fiiiis  ex  se  noii  determinat 
certa  media,  ut  expo.situm  est.  Sciendum  est 
antem,  quod  oinnia,  quoe  adduximus,  probant 
quidem,  nullam  esse  rationem  negandi  in  Deo 
ordinem  rationis  inter  intentionem  gloria?,  et 
electionem  gratia;,  qu?e  est  medium  ad  glo- 
riam  :  iion  taiiien  probant  illam  intentionem 
debere  esse  elficacem :  quod  superest  nunc  cum 


204  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

aliis  auctoribus  disputandum.  Ubi  etiam  exa- 
minabimus  aliud  punotum  hujus  primse  opi- 
nionis,  quatenus  negat,  decretum  dandi  glo- 
riam  esse  posteriorem  prsescientia  meritorura, 
et  voluntate  dandi  prsedestinatis  gratiam ,  et 
alia  media  ad  consequendam  gloriam,  nam  lioc 
nobis  probatur,  utin  scquenti  opinione  dicemus. 

14.  Semncla  opinio. — Voluntas  justitice  est 
posterior  volmtate  misericordiw.  —  Est  igitur 
secunda  sententia^  quse  docet  voluntatem  abso- 
lutam  dandi  gloriam  non  esse  in  Deo  ante  pre- 
visa  merita,  et  consequenter  nec  ante  volun- 
tatem  dandi  gratiam^  a  qua  procedant  illa  me- 
rita  :  tamen  post  hanc  praescientiam^  et  vokm- 
tatem  meritorum  et  gratia^ ,  subsequi  in  DEO 
vohmtatem  dandi  gioriam  :  et  inter  has  volun- 
tates  esse  rationis  ordinem,  et  in  illo  posterio- 
rem  esse  vohmtatera  dandi  gloriam.  Atque  in 
hac  posteriori  parte  dissentit  hsec  opinio  a 
prsecedenti,  et  mihi  etiam  valde  placet,  quoad 
hoc,  sit  credamus  habuisse  Deum  ahquam  vo- 
hmtatem  dandi  gloriam  electis  post  illorum 
merita  prtevisa,  et  post  vohmtatem  dandi  gra- 
tiara,  existiraoque  esse  coraraunem  sententiam, 
nec  posse  negari,  ut  infra  declarabimus.  Nunc 
hreviter  ostenditur,  quia  non  possumus  negare 
esse  in  Deo  voluntatem  dandi  gloriara,  quse  sit 
actus  justitise,  sive  commutativffi,  sive  distri- 
butivee  :  sicut  est  certura  esse  in  Deo  vohmta- 
tera  puniendi  et  infligendi  pcBuara  aiternara , 
qu£e  est  actus  justitise  vindicativee.  Sed  iUa 
vohmtas  haberi  non  potest,  nisi  post  prsevisa 
merita,  cum  perseverantia  finaU  in  gratia,  quee 
preescientia  supponit  vohmtatem  dandi  gra- 
tiara,  et  merita,  ergo  tahs  voluntas  dandi  glo- 
riam  posterior  est  et  illa  prsescientia,  et  vohm- 
tate  dandi  gratiara.  Atque  ita  vohmtas  justitiae 
posterior  est  quara  vohmtas  raisericordiee ,  ut 
late  prosequitur  Augustinus,  hbro  de  Gratia, 
et  hbero  Arbitr.,  cap.  5,  6,  7  et  8.  Sicut  in 
daranatis  vohmtas  puniendi,  quae  est  justiti^, 
supponit  scientiam  futurorum  peccatorura,  et 
h;ec  supponit  vohnitatern  perraittcndi,  quoe 
non  est  speciahs  raisericordise,  sed  coramunis 
providentise.  An  vero  heec  vohmtas  dandi  glo- 
riam  debitam  propter  raerita  prcevisa,  perti- 
neat  ad  prsedestinationera,  vel  ad  ihara  con- 
sequatur,  queestio  est  de  raodoloquendi  potius, 
quam  dc  re,  de  qua  infeiiiis  dicemus. 

15.  Prior  pars  ergo  hujus  sententice,  quce 
nogat  antccedere  absohitam  vohmtatem  dandi 
praidestinatis  gioriam  antc  praiscientiam  abso- 
hitani  meritorum  iUorum,  tractanda  nunc  est. 
Nec  enini  defuerunt  auticpii  theologi,  (pii  iUam 
tenueriut,  iuter  quos  refcrtur  Major,  sed  im- 


PR.OESTINATIONIS. 

merito,  ut  infra  dicara.  Tenuit  vero  iUam  Ar- 
gentina  in  1,  dist.  -41,  art.  2,  ubi  etiam  divus 
Bonaventura  muUura  favet,  et  Alensi.s,  1.  p., 
q.  28,  Memb.  2,  art.  2,  et  aUqui  moderni  con- 
stanter  iUara  defendunt.  Qui  non  negant,  in- 
tentionem  finis  in  aUquo  signo  rationis  proece- 
dere  electionem  mediorura,  sed  dicunt  iUam 
intentionem  non  esse  absolutam,  nec  esse  tan- 
tura  circa  praidestinatos,  sed  etiam  circa  re- 
probos,  etsequahtercirca  oranes^  discrimenque 
inter  eos  in  vohmtate  raedioruraconsistere.  hi 
hoctamen  ponunt  differentiam  internaturales, 
et  hberos  effectus,  seu  inter  fines  consequendos 
mediantibuscausisnaturahbusvel  Uberis :  quod 
in  naturaUbus  prsecedit  intentio  Dei  absoUita, 
et  efUcax  circa  finera,  ex  vi  cujus  appUcantur 
media,  quia  iUa  connexio  mediorum  cum  fine 
potest  esse  necessaria  :  at  vero  quando  finis  est 
obtinendus  per  merita,  seu  media  Ubera,  tunc 
repugnare  dicunt,  ut  absohita  finis  intentio 
preecedat.  Ad  hanc  autera  sententiam  confir- 
raandam  adducunt  ex  Augustino  varia  testi- 
raonia,  quse  nunc  oraitto,  cura  aUis  conjectu- 
ris,  de  quibus  aUbi  dixi  latius. 

16.  Prima  ralio  pro  seamcla  sententia.  — 
Duse  igitur  rationes  sunt  fundaraentales.  Una 
est,  quia  taUs  vohmtas  Dei  absohita,  autece- 
dens  absohitara  prsescientiara  raeritorura,  seu 
Uberee  cooperationis,  inferret  necessitatem  U- 
bertati  repugnantem.  Probatur  sequela,  quia 
posita  iUa  vohmtate,  irapossibile  est,  effectura 
non  sequi:  ergo  necessario  sequitur:  nec  satis- 
faciet,  qui  dixerit,  hanc  esse  necessitatera  tan- 
tum  consequentiee,  seu  in  sensu  composito, 
qu£e  non  repugnat  hbertati.  Nam  ex  sententia 
Anselmi,  hbro  de  Goncordia  prsescientiffi ,  et 
prsedestinationis ,  necessitas  ex  suppositione 
est  necessitas  simpUciter,  quando  suppositio 
est  antecedens,  et  prsevenit  horainis  Uber- 
tatera,  quia  tunc  non  est  in  potestate  ejus. 
Nara  si  consequentia  est  necessaria,  et  an- 
tecedens  non  est  in  potestate  raea,  etiam  con- 
sequens  non  est  in  mea  potestate,  sed  neces- 
sario,  ac  simpUciter  scquitur :  iUa  autem  vo- 
Umtas  absohita  Dei  ponitiu"  pra'veniens  hbe- 
rum  consensum  :  ergo  toUit  libertatem. 

17.  Secunda  ratio.  —  AUa  ratio  est,  quia  si 
Deus  ex  aiternitate  mere  gratis,  et  absque  prw- 
visis  raeritis  vohusset  efficaciter  dare  ahquibus 
gloriara,  etiara  in  tempore  daret  gratis,  ct  sine 
meritis,  quia  ita  dat  in  tempore,  sicut  in  ajter- 
nitate  dccrevit  :  constat  autem  secundmu  fi- 
dera  gloriara  in  terapore  non  dari  gratis,  pr?e- 
sertira  aduUis  :  ergo  ueque  in  ieternitate  ita 
decreta  est. 


CAP.  VIII.  DECRETUM  GLORI^E  ESSE  PRIMUM  AGTUM,  ETG. 


265 


18.  Impugnatur  secunda  opinio.  —  De  coii- 
clusiouc  hujus  opiniouis  (licam  iufcrius.  Fuu- 
damentum  autem  cjus  primuni  mihi  valdc 
displicct :  nam  supponit  hoc  pvincipium,  sci- 
licet,  non  posse  Deiim  ahsolute  prcedefinire  ac- 


conjuncti-ssimam  cum  prffidestinatione  Christi. 
Imo  valde  probabile  cst,  in  codem  signo  ra- 
tionis  fuisse  Christum  prffidestinatum  ut  ho- 
mincm,  et  ut  fihum  Virginis,  et  simul  prse- 
dcstinatum  esse,  ut  carnem  sumerct,  et  ut  cam 


tmn  aliquem,  vel  efectnm  lihere,  vel  jjer  media  sumeret  cx  purissimis  sanguinil)us  Virginis, 

libera  intenipore  efficiendum,  nisiprius  secun-  ac  proindc  pra;destinationcra  Chiisti  cssc  ter- 

dumratiotiemvideatDeusabsoJuteillume/fectnm  miuatam  ad  Virginem,  saltem  secundario, 

esse  futurum.  Quod  imprimis  est  contra  omncs  tanquam  ad  terminum  relationis  cjus^in  cpian- 

fere  thcologos,  prsescrtim  antiquos,  ut  paulo  tum  est  fdius  hominis  :  vel  certe,  licet  distin- 

post  rcferam.  Dcinde  variis  excmphs  ostcndo  guantur  duo  signa  rationis,  unum,  in  c[uo  Dcus 

esse  falsum.  Primo,  certum  est,  Dcum  in  eodem  vohiit  Vcrbum  fieri  hominem ,  ahud  in  quo 

signo,  in  quo  prjfidestiuavit,  Christum  ut  ho-  vohiit,  humanitatcm  ex  tah  fa^mina  accipcre, 

minem  Deum,  pra^destinasse  inuni  gk)riosum  non  est  vcrisimile,  inter  iha  duo  signa  inter- 

in  anima,  ct  in  corpore,  ut  sumitur  ex  Augus-  cessisse  merita  Virginis  preevisa,  et  propter  iUa 


tino,  tract.  105,  inJoan.,  in  fme,  cum  tamen 
in  temporc  non  habucrit  gloriam  corporis, 
sine  suis  meritis.  Et  simihtcr,  priusquam  Deus 
pranidcrct  mortcm  Christi  futuram,  prajordi- 


Deum  absohite  decrcvisse  modum  ihum  su- 
mendi  carnem,  sed  sicut  cx  sola  sua  voluntate 
primum  decrevit,  ita  et  secuudum.  Nam  sicut 
primum  fuit  radix  omnium  meritorum  om- 


navit  illum  efficacitcr  ut  rcdemptorcm  humani  nium  hominum ,  et  ideo  ihius  prajdestinatio 

generis,  quamvis  illud  munus  non ,  nisi  per  non  potuit  cadere  sub  humana  merita,  ita  se- 

opera  hbera  pra?standum  esset.  Datur  ergo  in  cundum  est  radix  omnium  meritorum,  etom- 

Deopra^defmitioadusumactuumhberoruman-  nium  gratiarum ,  quffi  datse  sunt  Virgini,  et 

te  prsescicntiam  absohitam  futuritionis  corum.  idco  non  potuit  ilhus  prsedcstinatio  sub  meri- 

19.  Secundo,  Beatissima  Virgo  electa  fuit  tum  ejus  cadere.  Et  conhrmatur  taudem,  quia 

ante  pravisionem  omnium  meritorum  cjus,  ut  Deus,  absohita  vohmtate  sua  praifmivit  tcm- 


esset  matcr  Dei,  cum  tamen  diguitatem  iUam 
non  obtinuerit  sine  consensu  hbero,  nec  sinc 
ahquo  merito  saltem  de  congruo.  Quo  cxem- 


pus,  et  horam ,  ac  momentum  Incarnationis, 
juxta  illud  Pauh  ad  Galat.  4 :  UH  venit  pleni- 
tudo  temporis;  utiquc  a  Deo  preedefmiti,  ut 


plo  coacti  auctores  contrarioe  sentcntia3,  etiam     omnes  intelhgunt,  ergo  muho  magis  prsefmi- 


hic  fatentiu"  illam  vohmtatem  Dei  non  fuisse 
absolutam,  sed  solum  afTectum  simphcem,  quo 
optavit  hanc  foeminam  concipere  Verbum  di- 
vinum,  nou  quo  id  efficaciter  prffidefmivit.  Sed 
profecto  pugnant  cum  communi  modo  loquen- 
di  sauctorum,  qui  vohmtatem  illam  electionem 
appellant.  Imo  Ecclesia  dicit :  Elegit  eam  Deus 
et  prwelegit  eam :  electio  autem  (juxta  commu- 


vit  absolute  maternitatem  Virginis,  prasertim 
quia,  quod  Incarnatio  facta  fuerit  tali  momen- 
to,  non  minus  fuit  dependens  a  consensu  hbero 
Virginis,  quam  quod  fieret  ex  ipsa. 

21.  Evasio  qucedam.  —  Responderi  aliter 
posset,  Deum  quidem  hsec  omnia  prsefmisse 
et  absolute  elegisse  Virginem  in  matrem  Dei, 
quia  lii  cfTectus  per  se  non  pendebant  ex  libe- 


nem  sensum  in  materia  morah  receptum)  si-    ro  consensu  Virginis,  nec  Deus  in  eo  signo 


gnificat  absolutam  vohmtatem. 

20.  Deinde  Deus  ante  praescientiam  merito- 
rum,  vel  liberorum  actuum  Virginis,  absoluta 
voluntate  praifinivit  Verbum  carnem  sumere, 
at  non  pra;fmivit  hoc  tantum  confuse  in  com- 
muui,  sed  praifmiendo  etiam  in  particulari, 
ut  hanc  carnem  sumeret,  non  ex  niliilo,  sed 


prajfinivit  illa  facere  medio  tali  consensu,  sed 
absolute.  Unde,  licet  per  impossibile  beata  Vir- 
go  non  fuisset  preestitura  consensum,  nihilomi- 
nus  ex  vi  illius  decreti  fuisset  facta  mater  Dei : 
et  tunc  maternitas  non  fuisset  idlo  modo  prse- 
mium  meriti  ejus,  sicut  nunc  fuit  :  quod  ta- 
men  non  fuisset  contra  decretum  illud,  quo 


ex  fcemina,  et  ex  tali  foemina,  tum  quia  per-    prffidestinata,  seu  electa  fuerit  beata  Virgo  ad 


fecta  dispositio  divinae  providentise  hoc  pos- 
tulat,  tum  quia  etiam  beneficium  incarnatio- 
nis  fuit  cx  sola  sapientia,  et  charitate  Dei,  et 
maxime  quoad  prsecipuas  circumstantias  ejus, 
quarum  una  est  conceptio  ex  tali  fcemina  :.ergo 
Deus  ex  se  totum  hoc  prsefiuivit,  ac  prsedesti- 
navit.  Propter  quod  alibi  dixi,  Praidestinatio- 
nem  Vu^ginis  ad  maternitatem  diviuam  fuisse 


maternitatem  divinam,  quia  non  fuerat  electa 
ad  maternitatem  sub  ratione  beneficii.  Atque 
ita  illa  prffidefinitio,  ut  sic  non  est  de  efifectu 
per  se  dependente  ab  usu  libero  hominis  prse- 
destinati :  et  ideo  non  est  eadem  ratio  de  illo, 
quffi  cst  de  electione  ad  beatitudincm,  quia,  ut 
iufra  dicam,  nuuquam  Deus  praifinivit  dare 
beatitudinem,  nisi  cum  dependentia  per  se  a 


266  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

futuris  meritis  et  consequenter  cum  depen- 
dentia  (inquam)  non  ipsius  prajdestinationis, 
sed  ipsius  elFectus  pradestinati. 

22.  Argiimentum  ad  /lomviem  contra  res- 
ponsionem.  — Sed  contra  hoc  objicio  imprimis 
ad  hominem  secimdam  rationem,  qua  utuntur 
auctores  ilUus  senteutiffi  :  quiaDeus  sicutcon- 
fert  in  tempore  beneficia,  ita  in  seternitate  illa 
praedestinat :  sed  Deusin  tempore  contulit  Vir- 
gini  hoc  beneficium  ex  aliquo  merito,  vel  dis- 
positione  hbera  ejus,  ergo  ita  preedestinavit 
dare  illud.  Proceditcpie  hic  ratio  firmius,  ma- 
gisque  sine  ffiquivocatione,  quia  non  argumeu- 
tamur  ab  efFectu  ad  actum  prsedestinationis, 
quse  est  sophistica  argumentatio,  ut  infra  os- 
tendam,  sed  argumentamur  ab  efifectu  ad  ob- 
jectum  prsedestinationis,  quse  videtur  optima 
collectio,  nam  sub  eadem  ratione,  sub  qua  res 
fit,  vel  datur  in  tempore,  sub  eadem  preedes- 
tinata  est  fieri,  seu  dari  quoad  objectum  ipsum 
et  rationes  ejus  preedestinatam,  cpiia  totum  il- 
lud  debuit  sub  preedestinatione  cadere.  Sicut 
ergo  in  tempore  comparavit  Virgo  maternita- 
tem,  per  suum  consensum  hberum,  ita  prse- 
destinata  fuit  in  seternitate  ad  habendam  ma- 
ternitatem  ut  aUquale  prsemium  sui  meriti. 
Ulterius  vero,  licet  concedamus  non  fuisse  hoc 
totum  prsedestinatum  in  eodem  signo,  tamen 
eo  ipso,  quod  intelligimus,  Deum  in  aliquo  si- 
gno  prsefinisse  absohite,  ut  hsec  foemina  esset 
mater  Dei,  intelUgere  debemus  statim  in  se- 
quenti  signo  et  ante  praescientiam  omnium 
meritorum  ejus,  preefinivisse,  ut  darentur  illi 
dispositiones  condignffi  matri  Dei,  inter  quas 
dispositiones,  non  sohim  virtutum  habitus,  sed 
etiam  boni  actus  includuntur.  Nam  modus  ille 
exequendi  pra^destinatam  incarnationem  et 
maternitatem,  medio  consensu  hbero  Virginis, 
profectus  est  primario  ex  infinita  sapientia  et 
iDonitate  Dei.  Unde  aique  fuit  praefinitus  ante 
prsescientiam  omnis  meriti,  ac  cseterse  dispo- 
sitiones  et  circumstantise,  prsesertim  cum  in 
hoc  nulla  sit  repugnantia,  vel  difficultas,  ut 
statim  dicam. 

23.  Simile  argumentum  sumi  potest  ex  vo- 
luntate,  qua  Deus  decrevit  sumere  carnem  ex 
semine  Abraliai,  euraque  eligere,  ut  csset  mul- 
tarum  gentium  Pater  :  quam  quidem  electio- 
nem  non  mandavit  execiitioni,  nisi  interve- 
niente  libero  consensu  et  fide  Abrahse,  et  ta- 
men  fuit  absoluta  prsefinitio  et  electio  ante 
praevisam  ejus  fidem  fnturam,  seu  vohmtatem. 
Et  ad  eumdem  modum  induci  possunt  multa 
similia,  ut  de  apostohs,  quibus  Christus  dixit: 
Non  vos  me  elegistis,  sed  ego  elegi  vosj  uam 


PR^DESTINATIONIS. 

licet  demus,  loqui  de  electione  ad  apostola- 
tum,  tamen  iUum  non  receperunt  sine  con- 
sensu  Ubero.  Et  niliilominus  ait  Christus  Do- 
minus  :  A^on  vos  me  elegistis,  scihcet  primo : 
Sed  ego  elegi  vos,  quasi  diceret  et  per  electio- 
nem  meam  feci,  ut  vos  me  elegeritis.  Et  eo- 
dem  sensu  dicitur  de  Paulo  :  Vas  electionis  est 
milii  iste.  Et  Joannes  Baptista,  vel  Jeremias  ch- 
cit :  Posuit  me  qiiasi  sagittam  electam. 

24.  Ratio  a  priori.  —  De  efficacia  divince 
voluntatis  esse,  nt  quod  viilt  infallibiliter  fiat. 
—  Ratio  denique  a  priori  est,  quia  Deus  in  sua 
praiscientia  habet  media,  per  quee  potest  in 
tempore  efticere,  ut  id,  quod  vult,  definite,  in- 
falhbihter  fiat  et  nihilominus  Hbere  fiat,  ergo 
non  repugnat  divinai  potestati  et  vohmtati,  ut 
priusquam  absohite  preevideat  aUquid  esse  fu- 
turum,  simpliciter,  ac  definite  velit  ut  ilhid 
sit :  et  simul  veUt,  ut  Ubere  sit.  Quin  potius 
ut  egregie  dixitD.  Tliomas  1  p.,  q.  22,  art.  4, 
ad  efficaciam  divinse  vohmtatis  pertinet,  ut 
quod  vult  et  fiat  et  infallibiliter  fiat,  sicut  ipse 
vult.Unde  Augustinus  in  Enchir.  ,cap. ,  98  dixit: 
Q,uis  tam  impie  desipiat,  ut  dicat  Beum  vialas 
liominum  voluntates  quas  voluerit,  quando  vo- 
luerit  et  uhi  voluerit  in  bonas  non  posse  conver- 
tere.  Et  Ub.  1  de  Gratia  Christi,  cap.  24 :  In- 
telligant  (inquit)  posse  Deum  interna,  atque 
occulta,  mirahili  atque  ineffabili  potestate  ope- 
rari  in  cordihus  hominum  non  solum  veras  re- 
velationes,  sed  etiam  honas  voluntates.  At  vero 
quod  Deus  potest  facere  ex  sua  plena  potestate, 
potest  etiam  prffidefinite  ex  se  et  ex  mera  sua 
vohmtate.  Quia  neque  id  excedit  potestatem 
ejus,  nec  repugnat  bouitati,  ut  per  se  constat : 
nec  etiam  violat  hominis  libertafem  :  quia  per 
tale  decretum  vult  Deus,  ut  liomo  ipse  veUt  et 
Ubere  se  determinet,  non  immutando  modum 
operandi  ejus. 

25.  Respondetur  ad  primam  rationem  seciin- 
dre  opinionis.  —  Decretum  dandi  gloriam  non 
est  suppositio  simpliciter  antecedens.  —  Unde 
facile  solvitur  prima  ratio,  de  qua  plura  dicam 
infra  traetando  de  Concordia.  Nunc  breviter 
respondco,  illam  voluntatem  non  inferre  ue- 
cessitatem  liumanse  voluntati,  quia  non  imme- 
diate  et  per  se  ipsam  iUam  movet  (secundum 
rationem  loquimur)  sed  appUcando  media  con- 
grua,  per  quse  novit  illam  voluntatem  liuma- 
nam  libere  consensuram.  Ac  propterca  tale 
decretum  Dei  non  est  suppositio  simpUciter 
antecedens,  quia  supponit  pr^scientiam  con- 
ditionatam  de  conscnsu  humano  libere  pr»- 
stando,  si  htec,  vel  iUa  media  iUi  appUcentur 
et  virtuaUter  includit  respectura  ad  taUa  rae- 


CAP.  VIII,  DECRETUM  GLORI/E  ESSE  PRIMUM  ACTUM,  ETC.  267 

dia,  non  tanquam  ad  cansam  ipsins  decreti,  tur,  non  ut  gratis  habeant :  sunt  ergo  illa  duo 

sed  potius  tanquara  ad  efTectum,  scu  mcdium  plane  distincta. 

applicandum  ex  vi   talis  decreti,  seu  volun-  28.  Tertia  opinio.  —  Tertia  sententia,  Deum 

tatis.  circa  aliquos  eorum  hominum,  qui  salvantur, 

26.  Rcspondetur  ad  secundam  rationem.  —  hahuisse  hoc  propositum  efficax  dandi  gloriam 
Nec  secunda  ratio  majorem  vira  habet,  sed  in  illo  signo  primo,  non  tamen  circa  omnes, 
ffiquivocationem  committit  in  applicationc  il-  qui  salutem  ultimara  consequuntur.  Ex  scho- 
lius  termini  gratis.  Potest  enim  caderc  ct  in  lasticis  hoc  tenuit  Ochamus,  in  \,  d.  43,  et  ibi 
objectum  vohmtatis  diviutC  et  in  ipsummet  ac-  Gabriel,  q.  1,  art.  2.  Eam  vero  late  expUcat  et 
tum  voluntatis  Dei,  ut  hherc  terminatura  ad  defendit  Catherinus,  hb.  1  de  Prffidestinatione, 
talem  pcrsonam.  Nos  utrmur  illo  hoc  posteriori  cap.  ult.,  et  lib.  3,  a  principio. 

modo :  in  argumento  autem  sumitur  priori  29.  Potest  autem  ha^c  differentia  primo  con- 

modo,  ut  ex  uno  raodo  ht  transitus  ad  ahura,  stitui  intcr  angelos  et  horaincs.  De  qua  re  di- 

quffi  taracn  non  est  liona  illatio.  Declaro  lire-  cam  capite  sequenti :  nunc  enim  sohmi  de  ho- 

viter  exeraplo  huraano  :  nara  cura  ahquis  ha-  minil)us  lapsis  agiraus.  Itaque  Catherinus  et 

bet  vohmtatcra  hbere  donandi  equum  araico,  ahi  auctores,  quos  refuU  in  hominibus  lapsis 

tunc  vult  dare  gratis,  ita  ut  ahud  adverbiura  salvandis  constituunt  illos  duos  ordines  et  rao- 

cadat  non  tantura  in  actura  vohmtatis,  sed  venturadponendum  aliquoshomincs  prfficlec- 

etiam  in  objcctum.  At  vero  vohuitas  videndi  tos  ex   modo  loquendi  Scripturarmn,  quem 

equum,  non  est  voluntas  dandi  ahquid  gratis,  infra  nos  afferemus.  Item  ex  diversis  dignita- 

ipsa  taraen  voluntas  gratis  liaberi  potest.  Cu-  tibus  et  prajrogativis,  quas  Deus  contuht  ali- 

jus  signum  est,  quia  tahs  vohmtas  interdum  quibus  hominibus  et  non  omnibus  salvandis, 

existimatur  magnura  bencficiura  et  amicitiaj  ut  patet  preecipue  in  beata  Virgine,  in  Joanne 

opus,  quod  clarius  cernitur,  quando  inter  duos,  Baptista,  apostolis,  etc.  Denique  ex  diversis 

qui  tali  re  indigent,  vel  illam  desiderant,  huic  modis  salvandi  homines,  qui  vel  ipsa  experien- 

potius  volo  vendere  quam  ihi  ex  mera  hber-  tia  nobis  constant :  nam  quosdam  Deus  specia- 

tate  :  eritque  major  gratia,  quando  non  sohim  hssime  prsevenit  et  quasi  continue  singularia 

volo  vendere,  sed  etiam  procurare  et  juvare,  auxilia  iUis  confert  et  perseveranter,  donec  ad 

ut  habeat  ahus  unda  emat.  ultimara  et  perfectara  salutem  eos  conducat : 

27.  Deus  licet  gralis  eligat  homines  ad  glo-  ergo  signura  est,  illos  praielegisse. 

riam  illam,  tamen  non  dat  gratis,  sed  ut  pr(e-  30.  Altera  vero  pars,  nimirum,  quod  prseter 

mium.  —  Ad  hunc  ergo  modura  intenigenda  hos  ahqui  salventur ,  etiarasi  proeelecti  non 

est  hsec  Dei  vohmtas  :  intendit  euira  Deus  glo-  fuerint,  prsecipue  probatur  ex  ratione  dubi- 

riam  homini,  quem  elegit,  non  utcumque,  sed  taudi  in  principio  posita.  Quia  illa  prseelectio 

ut  coronara  et  prseraiura  :  et  ita,  quaravis  gra-  non  est  siraphciter  necessaria  ad  sahitera  con- 

tis  habeat  erga  iUura  hanc  intentionera,  non  sequendam  ;  aUas  qui  ita  prseelecti  non  sunt, 

tamen  objectum  ipsum  vult  dare  gratis,  sed  non  haberent  ex  parte  Dei  orania  necessaria, 

per  merita,  quse  non  pra3videt,  sed  praiparat  et  consequenter  non  esset  in  potestate  eorum 

potius,  ordine  rationis,  ut  postea  videbimus.  salvari.  Si  autem  illa  electio  non  est  necessa 

Non  ergo  repugnant  iUa  duo,  quod  Deus  in  ria,  nihil  repugnat  aUquos,  non  ita  electos  sal- 

seternitate  gratis  eligat  ad  gioriam  secundum  vari.  Quod  si  non  repugnat,  cur  non  ita  erit  ? 

ordinem  intentionis,  et  tamenquod  in  terapore  Nara  si  causa  est  sutriciens  ad  habendura  hunc 

non  det  gratis.  Quod  exemphs  etiam  suprapo-  effectum  sine  tali  electione,  ex  tanta  raultitu- 

sitis  de  gloria  corporis  Christi  Domini  et  de  di-  dine  hominura  in  aUquibus  illum  habebit.  Imo 

gnitate  matris  Dei  intelhgi  potest.  Ac  dcnique  fortasse  illa  est  turba  magna,  visa  a  Joanne, 

cx  concessis  ita  convincitur,  quia  alii  docto-  m  k^ocaXj^?,!,  qiiam  dinumerare  nemo  poterat. 

res  concedunt  saltem  simplici  affectu  voluisse  Denique  ex  rebus  ipsis  hoc  videtur  fieri  veri- 

Deum  gloriam  prsedestinatis  ante  pravisa  co-  siraile,  quiaraulti  salvanturcumsolacomrauni 

rum  merita  :  iUum  ergo  affcctura  gratis  habuit  et  ordinaria  providentia  gratise :  ergo  respectu 

Deus  circa  homines  :  et  tamen  per  illum  affec-  illorura  non  est  necessaria  illa  peculiaris  in- 

tum  non  vult  etiam  conditionaliter  et  secun-  tentio  et  dilectio. 

dura  quid,  ut  horaohabeatgloriaragratis  :  hoc  31.  Cafherini  sententia  erronea  censetur  a 

enimnuUo  mododesideratDeus,  utpatet  etiara  Soto  et  aliis  Tliomistis,  sed  excusatnr  erroris 

in  reprobis,  quibus  Dcus  vult  illo  modo  gloriam  aliqua  cx  parte.  —  Ex  hac  sententia  intulit 

antecedenter,  cupit  tamen  ut  ipsi  eam  mcrean-  Catherinus  duo.  Unum  est,  non  omnes  qui  sal 


268  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

vantur;,  esse  Prsedestinatos.  Aliud  est,  nume- 
rum  salvandorum  non  esse  certum,  donec  sua 
libertate  cum  divina  gratia  perseverent  usque 
ad  mortem.  Quse  duo  tanquam  erronea  refel- 
luntur  a  Dominico  Soto  et  aliis  modernioribus 
Tliomistis.  Sed  in  utroque  erravit  Catherinus^ 
magis  in  verbis^  quam  in  re,  consequenter  lo- 
quendo  in  sua  sententia,  quse  licet  vera  non 
sit,  ut  statim  dicam^  non  est  tamen  digna  tam 
gravi  censura.  Ille  enim  solum  vocavit  preedes- 
tinationem^  hanc  efficacem  electionem  ad  glo- 
riam  ante  praevisa  merita  :  et  ideo  non  vocat 
prEedestinatos  eos,  qui  ita  electi  non  sunt, 
quamvis  sint  gioriam  consecuturi.  In  hoc  ta- 
men  loquendi  modo,  quod  ahqui  uon  prsedes- 
tinati  salventur,  plane  dissentit  ab  Augustino, 
toto  hb.  de  Praedest.  Sanct,  et  de  Bono  perse- 
ver.,  imo  et  a  modo  loquendi  Pauh,  utstatim 
dicam.  Propter  quodD.  Fulgentius,  lib.  deFide 
ad  Petrum,  cap.  35,  tanquam  fidei  regulam 
statuit :  Firmissime  tene  et  nullatenus  diibites, 
neminem  conseciitimm  salutem,  qui  prcedesti- 
natus  non  sit.  In  secunda  vero  illatione  non 
existimavit  Catherinus,  numerum  salvando- 
rum  non  esse  certum  ex  seternitate,  donec  in 
tempore  perseverent  in  gratia,  ut  iUi  objiciunt 
adversarii :  sed  dixit,  ilhim  numerum  non  esse 
certum  in  divina,  et  ex  divina  vohuitate,  sed 
sohim  ex  praescientia,  qua  Deus  cooperatio- 
nem  hominum  vidit.  In  quo  fatetur,  se  dissen- 
tire  ab  Augustino,  imo  in  ejus  sententiam  gra- 
vissimis  verbis  invehitur,  in  quo  excessit,  et  est 
reprehensione  dignissimus.  Nam  ut  aha  omit- 
tam,  Cselestinus  papa  in  epistola  ad  Episcopos 
Galhae,  preesertim  capite  secundo  et  Augusti- 
num  et  doctrinam  ejus,  prsesertim  ad  gratiam 
Dei  pertinentem,  plurimum  commendat.  Qua- 
propter  sententia  hsec  etiam  a  nobis  rejicienda 
est. 

32.  Vera  resolutio .  —  Dico  igitur,  primum 
actum  voluntatis  divinse  circa  salvandos  homi- 
nes  fuisse  dilectionem,  qua  vohiit  et  intendit 
ilhs  dare  gloriam  vohnitatc  absolutaet  efficaci. 
Hsec  est  sententia  D.  Thoma?,  art.  4,  et  q.  6  de 
Verit.,  art.  1,  et  in  1,  d.  40,ubi  eam  defendunt 
Capreolus,  Hervceus  et  ahi  Thomista^,  Scotus 
item  et  Durandus  et  ^Egidius,  tam  ibi,  quam 
d.  41,  q.  2,  Major,  q.  1,  art.  2,  Richardus, 
art.  2,  q.  1,  Gregorius,  art.  2  etphires  alii  re- 
centiores,  quos  infra  addam  tractando  de  causa 
prffidestinationis,  ubi  etiam  phn"a  ex  Scrip- 
tura  etPatribus  afFcram. 

33.  Prohatur  conclusio  ex  sacris  Utteris.  — 
Nunc  proljo  ex  Paulo  ad  Eplies.  1  :  Elegit  nos 
in  ipso  ante  tuwidi  cotistitutionem,  ut  essemus 


PR^DESTINATIONIS. 

sancti  et  immaculati  in  conspeciu  ejus  in  cha' 
ritate,  qui  prcedestinavit  nos,  etc,  sectmdum 
propositum  voluntatis  suce.  Nam  quod  Paulus 
ibi  loquatur  de  vohmtate  absohita  et  firmo  de- 
creto  constat,  tum  ex  omnium  expositione, 
tum  ex  verbo  eligendi,  quod  supra  expendi, 
tum  ex  verbo  prcedestinandi,  quod  adjungit ; 
tum  denique  ex  iUo  verbo,  secundum  proposi- 
tum  voluntatis  suce.  Rursus,  quod  loquatur  de 
electione  mera  liberah,  quse  autecedit  proe- 
scientiam  futurorum,  coUigit  optime  Augusti- 
nus,  lib.  de  Prsedest.  Sanct.,  cap.  81  et  19,  ex 
iUo  verbo :  TJt  essemus  sancti,  etc.  Non  (inquit) 
qida  futuri  eramus  sancti,  sed  ut  essemits :  quia 
illa  particula,  Ut,  denotat  terminum,  seu  fi- 
nem  et  consequenter  etiam  effectum  iUius  elec- 
tionis,  non  causam,  seu  rationem. 

34.  Rejicitur  expositio  quorumdam.  —  Di- 
cunt  ergo  aliqui,  ex  lioc  eodem  verbo  coUigi, 
Paulum  non  loqui  de  electione  ad  gloriam,  sed 
de  electione  ad  gratiam.  Sed  hoc  profecto  nid- 
lius  momenti  est.  Primo  quidem,  quia  ex  ver- 
bis  Pauli  constat^  loqui  de  sanctitate  perfecta 
et  consummata,  quaj  non  separatur  a  gioria, 
ut  constat  ex  iUo  :  Ut  essemus  sancti  et  imma- 
culati  in  conspectu  ejus,  etc.  Deinde  quia  vel 
Pauhis  loquitur  de  electione  ad  quacumquc 
gratiam  temporalem  et  hoc  dici  non  potest, 
quia  heec  non  semper  habet  prsedestinationem 
adjunctam  infaUibiliter,  quam  Paulus  statim 
adjungit :  vel  loquitur  de  Sanctitate  cum  per- 
severantia  fniah,  et  hsec  est  sanctitas  consum- 
mata,  quse  infaUibihter  conjunctam  habet  bea- 
titudinem.  Et  de  illa  est  eadem  ratio,  quia  hsec 
gratia  cum  perseverantia  finali  in  executio- 
ne,  seu  in  re  ipsa  non  comparatur  sine  aliqua 
cooperatione  liberi  arbitrii,  nec  sine  aliquo 
merito  hominis,  vel  de  condigno,  vel  de  con- 
gruo,  saltem  respectu  aUquorum  effectuum  ta- 
hs  electionis  :  ergo  eadem  est  ratio  de  electione 
ad  talem  sanctitatem  et  ad  gloriam.  Imo  in 
ordine  intentionis  pro  eodem  reputantur,  quia 
ueque  ehgitur  homo,  ut  sit  beatus  sine  sanc- 
titate  perfecta,  neque  ut  habeat  consummatam 
sanctitatem  sine  beatitadine,  quanquam  in  or- 
dine  executionis  utrumque  comparandum  sit 
per  alia  media  libera.  Atque  hoc  eodera  modo 
induci  ad  hoc  confirmandum  possunt  verba 
ejusdem  Pauli  ad  Rom.  8 :  Quos  prcedestinavit , 
conformes  fieri  imaginis  Filii  sui.  Loquitur 
enim  de  his,  quos  proedcstinavit,  ut  fierent  Fi- 
lio  conformes  in  gioria  et  non  tantum  iu  gra- 
tia  et  de  his  .subdit  effectus,  quos  ex  vi  prai- 
destinatiouis,  in  clectis  Deus  operatus  est :  Ut 
ostenderet  diritias  glorice  suce  in  vasa  miseri- 


CAP.  VIII.  DECRETUM  GLORIyE  ESSE  PRIMUM  ACTUM,  ETC.  209 

cordin',  qurp  prfpparavit  in  gloriam,  nt  statim  simc  ponit,  ct  actnm  volnntatis  antc  merito- 

snbjungit,  cap.  9.  Itcm  2,  ad  Timolh.  1,  et  ad  rnm  pra\scicntiam  ct  pcrfectioncm  absolntam 

Titnm  3,  saipeqne  alibi,  dc  liac  elcctione  gra-  ejns  et  terminnm  illins  ncmpe  refjnum  ccelo- 

tnita  pra3destinatornm  ad  gloriam  maniieste  rum.  Nam  qnod  aliqni  iutcrprctantnr ,   pcr 

loquitnr.  regnnm  cffilornm  intclligi  gratiam  congi'uam, 

3r>.  Quod  vero  his  locis  Panhis  loquatnr  de  ncc  cst  jnxta  proprietatem  verbi ,  nec  juxta 

omnibus,  qni  nltimam  sahitcm  conscqunntur,  mcntcm  Angnstini.   Nam,  ex  hac  electione 

oonstat  cx  omninm  expositionc  ct  ex  absohita  pntat  conseqni  gratiam  congrnam,  ut  patet 

locntionc ,  qnam    non  possnmns  nos  proprio  ab  ilhs  vcrbis  :  Qiticumque  ergo  ab  illa  origi- 

arbitrio  hmitarc,  aut  cxccptioncm  ab  iha  fa-  nali  damnatione  ista  divince  gratice  largitate 

cere.  Atqnc  idcm  confirmant  aha  testimonia  divisi  sunt,  non  est  dulium,  quin  et  procuratur 

Scriptura%  in  qnil)us  hi,  qni  salvandi  sunt,  eis ,  audiendum  Evangelium  et  cum  audiunt 

simphciter  vocantur  electi,  ut  Matth.  2-4:  Ut  credunt,etinfide,qu(pperdilectionemoi}eratur, 

in  errorem  inducantur,  si  fieri  potest,  etiam  usque  in  finemperseverant,  etTeliqngiUsque  did 

electi :  ct  rnrsus  :   Sed  propter  electos  bretia-  ihud  :  Ha'C  omnia  operatur  in  eis ,  qui  elcgit 

hmtur  dies  illi.  Item,  quod  Christus  ad  apos-  eos  in  Filio  suo,  lioc  est,  qui  elegit  eos,  pcr  elec- 

tolos  ait  (Joanu.   16)  :  Non  vos  me  eligistis,  tioncm  gratife,  id  est^per  clectioncm  gratni- 

sed  ego  elcgi  vos,  dc  hac  clectionc  inteUigitnr  tam  ct  sine  meritis ,  ut  statim  declarat,  Unde 

abAugnstino,  hbrode  GratiacthbcroArbitrio,  snbjungit  :  Non  enim  sic  sunt  vocati ,  ut  non 

cap.  I,  et  ad  omnes  prffidestinatosid  extendit,  essent  electi  :  preeccssit  ergo  electio  vocatio- 

tractatn  80  in  Joannem,  ct  ad  idem  alhidit  nem,  et  ideo  sic,  id  est,  congrne  vocati  snnt  : 

Christns  (Joann.   13)  diccns  :   Ego  scio  quos  qni  erant  electi,  Et  Iioc  est,  qnod  snbjungit  : 

clegerim,  significans  cleetionem  hauc  csse  ra-  Sedquoniam  secundmn  propositum  vocati  sunt, 

dicem  omnium  bonornm  ct  preesertim  doni  profcctoelecti  sunt,perelectioncm,utdictumest, 

pcrseverantise,  Et  idem  videtur  clarins  indi-  graticenonpr{ecedcntiummeritorum.ktia.\i(\em. 

casse  (Lucaj  12)  dicens  :  Nolite  timere  pusillvs  postqnam  de  immobditate,  ac  certitndine  illius 

grex,  quia  compJacuit  Patri  vestro  dare  vobis  electionis  muha  tractasset,  conchisit :  Electi 

regnum.   De  qua  complacentia  gratias  agit,  a^item  sunt  ad  regnandum  cum  Christo.  Heec 

jNIatth,  11,  cnm  dicit  :  Ita  Pater  (utiqnc  tibi  ergo  fuit  electio  gratioe  et  sine  meritis.  Deni- 

confitcor)  guoniam  sic  fidt  placitum  ante  te.  que  conseqnenter  declarat  illam  electionem 

Est  ergo  haic  electio  ex  beneplacito  Patris  et  esse  omnium,  qui  rcgnnm  coelorum  conse- 

mere  gratuita  :   radixqne  lieneficiorum  om-  quuntnr ,  qnod  propterea  ibi  vocat  regnum 

ninm,  qniljus  salus  paratnr  pra?destinato,  jnxta  elcctorim,  qui  dicnnt :  8i  Dcuspro  nobis,  quis 

id  Psalm.  17  :  Salvumme  fecit,  quoniam  voluit  contra  nos?  Et  ilhid  :  Quis  accusabit  advcrsus 

me.  Deniqne  hinc  ctiam  Ecclesia,  in  qnadam  eJectos  Bei  ?  Et  tandem  de  his  omnibns  con- 

oratione  nsurpavit  illnm  loqnendi  modnm  :  chiditacciperepcrseverantiaedonnm:  eosvero, 

Deiis,  cui  soli  cognitus  est  numeriis  eJectorum  qni  non  accipinnt,  non  fnisse  electos,  Omnes 

in  superna  feJicitate  Jocandus.  Ex  qno  dno  col-  ergo,  qui  salvautur  sic  electi  snnt,  sicut  etiam 

ligerc  licct,  Unum  est  eJcctum  simpliciter  non  apnd  Angustinnm  omnes  qni  salvantnr  pree- 

vocari,  uisi  qni  ad  seternam  felicitatem  elec-  destinati  sunt,  nt  aperte  docet,  libro  de  Bono 

tns  est.  Ahud  est,  in  aeterna  felicitate  non  col-  perseveran.,  cap.  14,etsnmiturexeodemlibro, 

locari,  nisi  qui  sic  electi  snnt.  cap.  22,  nbi  ait :  Si  qui  ohediunt,  sed  in  regmim 

ejus  et  gJoriam  prwdestinati  non  swit,  tempora- 

Mens  Augustini  pro  assertione  expenditur.  les  sunt.  Idem  coUigitur  ex  lib.  de  Praedestin. 

Sanctorum,  cap,  17, 

36.  Ex  Augustini  sententia  eJectio  ad  gJo-  '61.  Hincetiam  est,  qnod  ubicumque  Angus- 

o-iam  fuit  ante  prcevisa  merita.  —  Secundo,  tinus  tractat  de  speciali  providentia,  quaDens 

est  sine  dubio  ha;c  sententia  Angustini,  ut  protegit  et  gubernat  praedestinatos  et  rationem 

omnes  fere  anctores  hactenns  censuerunt,  et  differentiaj  quserit,  cnr  Dens  ita  se  gerat  cum 

in  hb,  3,  de  Anxihis,  cap.  16  et  17,  late  os-  prsedestinatis,  et  non  cum  aliis,  fatetnrsene- 

tendi  et  defendi.  Nunc  panca  addemus,  Unum  scu^e  causam  aliam  pra^ter  propositum  electio- 

testimonium  est,  lib,  de  Corrept.  et  Gratia,  c  .7,  nis  Dei,  Sic,  hb,  de  Corrept.  et  Gratia,  cap.  8 , 

ubi  agens  de  proedestinatis  ait,  eos  fuisse  elec-  quairit,  cur  ex  duobus  jnstis,  nni  Deusdatper- 

tos  ad  rcgnandnm  cum  Christo,  ex  Dei  volun-  severantiffi  donum,  vel  iUum  rapit  priusquam 

tate  ante  omnia  merita  proevisa.  Ubi  claris  mahtia  mutet  intellectum  ejns ,  alterum  vero 


270  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR^EDESTINATIONIS. 

conservat,  donec  a  justitia  cadat,  nec  ei  dat  tentiam  D,  Augustini,  de  divina  prsedestina- 

perseverantiae  donum ,  sed  in   peccato  mori  tione  et  electione  intellectam,  et  ob  eam  rem 

permittit?  Ad  quam  quKstionem  niliil  aliud  multorum  animos  perturbatos  fuisse.  Unde  in 

respondet ,  nisi  inscrutabilia  esse  judicia  Dei,  fme  Epistolee,  supponendo  eumdem  sensum, 

totumque  ex  divina  electione  pendere.  Nam,  ut  Augustinianum  et  verum ,  petit  ab  Augus- 

Deus  secundum  consilium  voluntatis  suee,  bunc  tino  ut  declarare  ampHus  dignetur  :  Qmmodo 

elegit  et  non  ilkim,  et  ideo  buic  prseparavit  boc  per  hanc  'prcedicationem  propositi  Dei,  quo  fide- 

donum  et  non  ilU.  Sed  aiunt,  boc  intelbgi  de  les  fiunt ,  qui  prwordinati  sunt  ad  titam  teter- 

electione  ad  gratiam,  non  de  electione  ad  gio-  nam,  ncmo  eorum ,  qui  cohortandi  sunt,  impe- 

riam.  Sed  contra,  primo,  quia  boc  ibidem  diatur,  nec  occasionem  negligentice  haheant,  si 

refert  in  illam  electionem,  de  qua  loquitur  se  prwdestinatos  esse  desperent.  Et  saepe  boc  re- 

Paulus  ad  Epbes,  1,  cum  inquit  :   Elcgit  nos  petit  Prosper  respondendo  ad  varias  objectio- 

in  ipso,  etc,  quam  ostendimus  esse  electionem  nes,  quse  contra  Augustinum  fiebant ,  et  pra- 

ad  gloriam.  Item  inquiro,  de  qua  gratia  sit  cipue,  cap.  7,  ad  objectiones  Gallorum.  Vocat 

sermo,  cum  dicitur,  illam  difFerentiam  prove-  bauc    electionem  prseordinationem ,  ex   qua 

nire  ex  electione  ad  gratiam,  an  de   gratia  manat  perseverantia)  donum.  Et  bb.  2,  de  Vo- 

prout  dicit  sanctitatem  cum  etfectu  perseve-  cationeGent.,  cap.  26.  Idem  sentit  Fulgentius, 

randi  in  illa  usque  ad  mortem,  vel  de  gratia  lib.  1,  ad  Monimum,  cap.  8et  13,  ubi  inter  alia 

ut  dicit  auxilium  congruimi  ad  bunc  ejQFectum.  inquit  :  Quos  pnedestinavit ,  (id  est  elegit)  ad 

Hoc  secundum  dici  non  potest,  quia  non  est  gloonam,  prcedestinavit  ad  justitiam.  Denique 

consentaneum  discursui  Augustini,  qui  ex  di-  Hugo  Vict.,  qua?st.  225,  in  Epistolam  ad  Ro- 

versis  effectibus  et  fmibus,  quos  in  bis  perso-  manos  ex  mente  Aiigustini,  banc  electionem 

nis  vokiit  Deus  pro  sua  liberalitate ,  colligit  intelligit  esse  illud  propositum  Dei,  de  quo 

diversitatem  donorum ,  alioquin  valde  frivola  frequens  est  mentio  apud  Paulum,  a  quo  pro- 

csset  illius  ratio.  Si  autem  dicatur  primum ,  cedit  singularis  illa  vocatio  ex  proposito,  quam 

illud  est,  quod  intendimus.  Tum  quia  (ut  dixi)  esse  propriam  electorum,  ait  Augustinus,  lib. 

baec  sanctificatio  usque  ad  mortem  non  fit  de  Prsedest.  Sanctorum,  cap.  3 ,  et  ssepe  alias. 
sine  cooperatione  liberi  arbitrii,  et  ideo  eadem,         39.  Aliud  indicium  mentis  Augustini  sumi 

vel  major  ratio  est  de  illa ,  quee  de  electione  potest,  ex  Epist.  Hilarii  Arelatensis,  ad  eum- 

ad  gloriam,  tum  etiam,  quia  talis  gratia  inclu-  dem  Augustinum,  Refert  euim  ibi,  inter  alias 

dit  tcrminum  et  consummationem  ejus  et  con-  contradictiones  Gallorum   adversus  Augusti- 

sequenter   gloriam.    Denique,   hunc  sensum  num,   unam  fuisse,  quod  omnes  bomines, 

confirmat  idem  Augustinus  ubicumque  loqui-  quasi  in  duas  classes  divideret,  electorum  et 

tur  de  proposito  Dei  erga  pra;destinatos,  a  quo  ejectorum,  cosque  ita  ex  sola  Dei  voluntate 

proposito  dicit  oriri  vocationem  illam  altam,  distingueret,  ut  abuna  ad  aliam  transitus  esse 

atque  secretam,  per  quam  recipiunt,  ut  infalli-  non  possit.  Itcm  non  ferebant,  quod  Augusti- 

biliter  convertantur  et  indeclinabiliter  perdu-  nus  verba  illa  Paul.   1,  Timotb.  2  :  VuU  om- 

cantur  ad  gloriam.  Nam  per  illud  propositum  nes  homines  salvos  fieri,  de  voluntate  bene- 

semper  intekigit  propositum   gratuitum  Dei  placiti  et  efficaci,  ac  proinJe  de  sobs  prajdes- 

perducendi  electos  ad  gloriam  ,  ut  videre  licet  tiuatis  :  ct  non  de  omnibus  bominibus  iutel- 

de  Prffidest.  Sanct.,  cap.  16  et  17,  de  Bono  per-  lexerit ,  variisque  in  locis  interpretatus  fuerit. 

sev.,  cap.  6,  ubi  ita  intelligit  illud  Act.  9:  Cre-  Quoniam  supponebant,  ut  verum  est,  Paulum 

diderimt  quotquot  prceordinati  erant  in  vitam  ibi  loqui  de  voluntate.  Quam  Deus  exse  babet, 

wternam.  Idem  cap.  7  ct  seq,,  et  kb,  8,  quas-  ante  omnia  bominum  merita  et  hanc  nolebant 

tionum  68.  Epist,  -46  et  106,  huc  facit  denique  esse  particularem  ad  quosdam,  sed  universa- 

quodbbet  de  Gratia  et  bbero  Arbitrio,  cap.  49,  lem  ad  omnes,  ac  proinde  non  esse  efficacem 

dicit:  Eum  sine  peccato  esse,  quem  Deus  vult  ta-  et  absolutam ,  sed  simpkcem  seu  couditiona- 

lem  esse.  Nam  est  baic  qua^dam  electio,  qu»  sine  tam.  Intekexerunt  ergo  Augustiuum  posuisse 

libcrtate  non  impletur,  SimiIeest,quodexAm-  iUam  discretionem  bominum  ex  sola  Dei  vo- 

brosio  refert  in  eodem  kljro  cap,  46 :  Et  quem  luutatc,  antecedeute  pra^scientiam  meritorum, 

vult,  religiosum  fecit.  Et  alia  loca  infra  trac-  atque  ita  elcgisse  quosdam  ail  gloriam  per  so- 

tando  de  causa  praidestinationis  ,  afteremus.  lam  efficacem  voluntatem  salvandi  UIos ,  qu« 

38.  Pra3terea  constat  ex  Epistola  Prosperi  est  plane  electio  ad  gioriam.  In  bac  vero  eorum 

ad  Augusthuun ,  quai  habetur  ante  librum  de  contradictione  et  querela,  nunquam  llilarius 

Praidcst.  Sanct.,  ita  fuisse  illo  temi^ore  sen-  significat  akquid  UIos  imposuisse  Augustino ; 


CAP.  VIII.  DECRETUM  GLORI^  ESSE  PRIMUM  ACTUM,  ETC.  271 

ncc  Augnstinus  in  lib,  de  Prffidest.  Sanctorum  circa  illos,  quse  inde  oritiu-,  quod  secundiim 

rcspondet ,  negando  quod  ipsi  rcfcrebaut^  vel  propositnm  vocali  sicnt  sancti.  Quod  quidem 

supponebant   de  mente   sua  ,   sed   veritatem  de  proposito  ipsorum  hominum  exponunt  Ori- 

illius   sententioe  ex  Sancta  Scriptura  confir-  genus,  Chrysostomus  et  Theodoretus,  ibi  et 

mando.  Unde  pro  hac  eliam  parte  referri  po-  Cyrilhis  Hierosolym  ,  in  Praifatione  Cateches. 

test  Gregorius,  hb.   5,  in   1  Regum,  cap.  A,  Multo  vero  mehus  Augustinus,  hb.  2,  contra 

versus  finem,  quatenus  cumdem  locum  Pauh  duas  epistolas  Pelag.^  cap.  40^  et  ahbi  ssepe, 

de  prsedestinatis  cxponit,  cpiam  procdcstinatio-  exponit  de  proposito  eos,  quos  sic  gubernat. 

nem  vuU,  primo  ac  per  se  esse  ad  vitam  seter-  Quod  manifestum  est  ex  verbis^  quaj  statim 


nam,  indeque  habere,  ut  media  certa,  et  in- 
faUibiha  ad  talem  finem  consequendum  pra;- 
stituat. 


Pauhis   subjungit  :    A^am  quos  prcescrivit  et 

pr(pdestinamt ,  etc,  et  de  eodem  propo.sito  ait 

cap.  9  :    Ut  secimdiim  electionem  propositum 

Dei  maneret  non  ex  operibus,  sed  ex  vocante,  etc. , 

et  2,  ad  Tim.  1  :  Vocavit  nos  vocatione  sua  sanc- 

ta,  non  secundum  merita  nostra,  sed  secundum 

40.  Prima  ratio.  —  Intensio  finis  prior  est    propositum  sumnet  gratiam.  UtetiamAugusti- 

voluntate  mediorum.  —  Eleciio  adgloriam  pro-    nus  expendit,  qui  de  hoc  proposito  optime  lo- 

cedit  ex  absoluta  intentione.  —  Prima  atque  a    quitur,  hb.  de  Correp.  etGratia^  cap.  12,  dicens 


Rationibus  probatur  assertio. 


priori  fit,  quam  D.  Tliomas  attuht,  art.  ^,  quia 
intentio  finis  praicedere  debet  vohuitatem 
circa  media ,  in  nobis,  quidem  sahem  ordine 
natura} ,  in  Deo  vero  rationis,  ut  satis  contra 
primam  opinionem  daclaravi.  Quod  autem 
tahs  intentio  in  hoc  negotio  sit  absohita  et 
efficax,  probatur  uherius.  Quia  intentio  debet 
esse  accomodata  electioni  mediorum,  vel  po- 
tius  modus  electionis  indicat  modum  inten- 
tionis  •  sed  Deus  hoc  observat  in  electione 
mediorum,  circa  salvandos,  ut  det  ihis  media 
efiicacia,  ut  taha  sint  et  ut  per  iha  infani]>ih- 
ter  gloriam  consequantur,  ut  etiam  auctores 
secundffi  opinionis  concedunt :  estque  expressa 
sententia  Augustini,  de  Bonoperseveran.,  c.  44, 
et  toto  hb.  de  Prajdest.  Sanct.,  et  ahis  infinitis 
locis.  Ergo  signum  est,  hanc  electionem  me- 
(horum  procedere  ex  absohita  intentione.  Quod 
optime  iudicatur  iUis  verl)is  Sap.  4  :  Raplus 
est,  ne  malitia  mutaret  intellectumejus,  etquod 
Christus  ait  de  ovibus  suis,  Joaii.  10  :  Nemo 
rapiet  eas  de  manu  mea.  Quod  dictum  esse  ra- 
tione  prsedestinationis  declarat  Augustinus, 
tract.  48,  in  Joan.  Et  consonant  supra  citata  creto,  quo  Deus  absohite  vohiit  lios  salvare. 
verba  Christi,  JNIatth.  24  :  Propter  electos  bre-  43.  Ciir  erravit  Catherinus.  —  Providentia 
tiabuntur  dies  illi.  Nam  indicant  specialem  erga  electos  aliquos  licet  videatur  gencralis,  ta- 
providentiam  erga  illos,  ut  declarat  optime  menutproceditaDeoprcescientespecialisest. — 
Bernardus,  serm.  68,  in  Can.,  et  42,  in  Psal.  :  Nemo  sine  perseverantice  dono  salvatur.  —  Su- 
Qui  habitat,  adjungens  iUud  Pauh  :  Omnia  perest  probanda  minor  propositio  contra  ter- 
siistineo  propter  electos,  et  jjichidens,  totam  Dei  tiam  sententiam,  in  qua  propterea  erravit  Ca- 
providentiani  ahquo  modo  ordinari  ad  sahitem  therinus  :  quia  nec  credidit,  nec  intehexit 
electorum.  scientiam  conditionatam  futurorum   actuum 

41.  Hujusloci  ad  Romanos  interpretatio  ali-  hberorum,  quam  Deus  habet  prius  ratioue  , 
quorum.  —  Melior  Augustini  expositio.  —  De-  quam  ehgat.  Iha  vero  supposita,  uuUam  video 
nique  hoc  etiam  milii  indicant  illa  verba  Pauli  rationem  dubitandi  etiam  in  iUa  parte.  Primo 
ad  Uom.  8  :  Diligentibus  Deum  omnia  coo^ie-  quidem,  quia  licet  providentia  supernaturalis 
rantur  in  bonuni  :  utique  ex  speciali  Dei  cura    erga  aiiquos  salvandos  nobis  videatm-  genera- 


ex  illo  manare  vocationem  congruam,  justifi- 
cationem,  etc.  Idem,  lib.  2,  contra  duasepist. 
Pelag.,  cap.  9. 

42.  Secundo  ratio.  —  Atque  Iiinc  possumus 
secundam  rationem  formare,  quia  necesse  est 
fateri,  Deuni  elegisse  aliquos  ante  preescien- 
tiam  absolutam  futurorum  ad  gloriam,  et  nuUa 
est  ratio  excipiendi  ab  Iiac  electione  aliquos 
salvandos  :  ergo  omnes ,  qui  salvantur ,  ita 
electi  sunt.  jNIajorem  sufficienterprobant  exem- 
pla  adducta  contra  secundam  sententiam  et 
quse  tertia  sententia  afferebat  ad  probandam 
priorem  suam  partem.  Et  ex  effectibus  et 
modo  providentite  Dei  circa  aliquos  videtur 
evidentissimum.  Nam  quosdam  efficaciter  pra2- 
venit  a  pueritia,  vel  etiam  ante  naturalis  ra- 
tionis  usum  :  et  deinde  speciali  cura  eos  con- 
servat  toto  tempore  vitse  sine  peccato  gravi : 
alios  toto  tempore  vitai  male  viventes,  in  fine 
fere  miracidose  convertit,  ut  in  gratia  morian- 
tur,  cujus  illustre  exemplum  habemus  in  bono 
latrone  et  similia  sunt  infinita.  Qui  ergo  ne- 
gari  potest,  hoc  provenire  ex  singulari  de- 


272                                               LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS. 

lis  et  communis  :  tamen,  ut  a  Deo  procedit  sub  tudo  et  gubernatio ,  solet  esse  primum  objec- 

illa  preescientia  est-valde  specialis,  quia  per  tum  propositum  voluntati  et  intentioni  talis 

eam  unicuique  datur  auxilium  illud ,  quod  in  gubernatoris,  si  prudenter  se  gerat.  Videmus 

illo  futurum  est  efScax  usque   ad  mortem  :  autem,  totam  Dei  providentiam  eo  tendere , 

ergo  signum  est,  in  omnibus  id  provenirc,  ex  ut  civitas  illa  in  tali  numero,  pondere  et  men- 

dicto  proposito  voluntatis  Dei.  Unde  inter  ho-  sura  compleatur.  Unde  omues  theologi  dicimt 

mines  nuUus  salvatur  sine  speciah  perseveran-  tunc  rerum  generationes  esse  fmiendas  et  gu- 

ti8edono,utlatetraditAugustinus,hb.  deBono  bernationem  Dei  erga  illas,  quando  numerus 

perseverantiee,  ut  in  cap.  \,  id  aperte  supponit  electorum  fucrit  completus  :  ergo  signum  est, 

et  declarat,  et  hb.  de  Corrept.  et  Gratia,  c.  12  absohitam  DEI  intentionem  positam  fuisse, 

et  1 3,  ihud  autem  donum  Dcus  sua  vohnitate  non  in  his,  vel  ihis  tantum  personis  ihius  civi- 

providet  sine  merito  nostro.  Ergo,  quamvis  tatis,  sed  in  tota  iUa,  ut  complenda  ex  integro 

providentia  Dei  iu  quibusdam  sit  magis  occuUa  salvandorum  numero. 

quam  in  ahis,  tamen  vohmtas  ehgens  univer-  46.  Responsio  aliquonm  Doluntatem  dancli 

sahs  fuit  ad  omues,  qui  salvantur.  ad  gratiam  congruamfuisse  jmmam. — Impu- 

44.  Prolatur  hoc  exemplo  parvulorim  qui  gnatur  responsio.  —  Quod  tandem  confirmo , 
sine  merito  prceviso  eligtiniur.  —  Huc  spectat  quia  si  non  fuit  hsec  vohmtas  prima,  quam 
argumentum  de  parvuhs,  quo  ssepe  utitur  Au-  Deus  habuit  erga  electos  :  inquiro,  quffinam 
gustinus,  de  Gratia  et  hbero  Arbit.,  cap.  22  et  iUa  sit?  Respondent  ahi  esse  vohmtatem  dan- 
23,  de  Praedestin.  Sanctorum  ,  cap.  12  et  de  di  gratiam  congruam  his  hominibus  :  et  qui  in 
Bono persever., cap.  9,  et  Epist.  105 et  106.  Nam  ihis  opinionibus  mehus  sentiunt,  dicunt,  hanc 
videmus,  stante  eodem  merito  parentum,  et  vohnitatemdiscernereinfaUibihtersalvandosa 
eadem  generah  institutione  baptismi,  unum  non  salvandis.  Sed  contra  hoc,  inquiro  rursus, 
parvuhim  statim  mori,  ahum,  cui  paratur  bap-  quid  per  gratiam  congruam  inteUigant :  vel 
tismus,  prius  mori,  quam  ihi  possit  apphcari :  enim  loquuntur  de  sola  gratia  congrua  ad  pri- 
ahum  conservari  donec  baptizetur.  Hsec  enim  mam  sanctificationem,  vel  de  congrua  etiam 
diversitas,  nec  respectu  Dei  potest  esse  a  casu,  ad  conservationem  gratiee  usque  ad  finem  vi- 
aut  omnino  per  accidens  :  nec  in  re  tam  alta  tse.  Prior  vohmtas  non  satis  est :  nam  iUam 
et  pertinente  ad  sahitem  hominum,  potest  esse  habuit  Deus  circa  muUos  reprobos ,  qui  non 
ex  sola  generah  providentia  absque  secreta  or-  tantum  semel,  sed  etiam  saepe  gratias  coUgruas 
dinatione  et  electione  eorvun  qui  salvantur.  accipiunt,  quibus  vere  justificantur  pro  ahquo 
Nam  hcet  interdum  nobis  exterius  iUa  diversa  tempore  et  perveniunt  interdum'ad  muham 
providentia  non  appareat ,  ahquando  eviden-  sanctitateni :  tandem  vero  non  perseverant  : 
ter  demonstratur ,  ut  variis  exemphs  ostendi  ergo  ex  vi  tahs  vohmtatis  non  potest  discerni 
possit.  prsedestinatus  a  reprobo.  Posterior  autem  vo- 

45.  Tertiaratio. — Nimerns electonm  est  fu-  hnitas  imprimis  sine  causa  separatur  a  volun- 
turus  ex  absoluta  Dei  intentione.  —  Terminus  tate  glorise  :  quia  veUe  ahcui  gratiam  finalem, 
solet  esse  primum  objectum  propositum  volun-  est  veUe  ihi  uhimam  sahitem  et  vitam  seter- 
tati.  —  Deficient  generationes ,  cim  completus  nam.  Et  deinde  etiam  gratia  finahs  non  com- 
fuerit  electorum  numerus.  —  Ex  quibus  potest  paratur  sine  cooperatione  hberi  arbitrii,  erit 
tertia  ratio  confici.  hi  statu  glorise  totus  sal-  ergo  eadem  difficuhas  in  iha,  qure  est  in  glo- 
vandorum  numerus  futurus  est  ex  directa  et  ria,  quce  difficuhas  si  in  una  cessat,  in  ahera 
absohita  intentione  divina  :  ergo  uecesse  fuit .  etiam  cessabit :  ac  proinde  non  est  cur  nege- 
ut  hanc  haberet  Deus  ex  se  circa  omnes,  qui  tur  intentio  glorise,  cum  iha  sit  finis  ahorum 
futuri  erant  cives  in  iho  regno.  Antecedens  de-  mediorum, 

clarat  optime  Bernardus,  serm.  78,  in  Cant.,  47.  Non  omnes  gratice  dantur  sine  disposi- 

quia  tota  iha  civitas  clecta  est,  ut  esset  una  tione  nostra.  —  Dicuut  aliqui,  iham  vohmta- 

sponsa  Christi,  quffi  postca  per  gratiam  ita  tem  fuisse  de  omnibus  gravispra^venientibus, 

preeparata   est,  sicut  fuit  electa  :  estquc  hoc  quas  Deus  proevidit  fore  ita  congruas  tah  per- 

consentaneum  perfectioni  ihius  regni,  in  quo  sonse,  ut  per  eas  in  discursu  vita?.  infahibiliter 

nihil  esse  debet,  nisi  ex  singulari  prffifiuitioue  sit  consecutura  gloriam  ,  quai  gratiai  prseve- 

divina.  Declaratur  etiam  a  posteriori.  Nam  in  nientes,  cum  a  solo  Dco  tribuautur,  per  solam 

unoquoque  negotio  ,  vel  gubernationc,  cxitus  ejus  vohmtatem  pra7veniri  possunt.  Sed  hoc 

rei  declaratlntentioncm  gubernantis  et  tcrmi-  imprimis  sohun  est  excogitatum  ad  fugieudam 

nus  ille,  quo  tandem  consecuto,  cessat  soUici-  difficuhatem  siue  fundamento  auctoritatis,  vel 


'  CAP.  VIll.  DECRETUM  GLORI.^ 

rationis.  Deinde  cum  omnia  illa  sint  media, 
quffi  non  propter  se,  sed  propter  aliud  aman- 
tur,  si  Deus  liabuit  talcm  voluntatom,  illa  sa- 
tis  ostendit  multo  magis  liabuisse  vohmtatem 
efficacom  dandi  gloriam.  Et  praterea  non  vi- 
tatur  difficultas,  quia  quamvis  auxilia  praive- 
nientia  incipiant  a  Deo  ,  et  quautum  ad  tac- 
tum  cordis  fia)it  in  nobis,  sine  nobis,  et  sine 
libera  cooperatione  nostra  ,  tamen  noii  omnes 
istae  gratiae  dantur  nobis  sinc  aliqua  disposi- 
tione,  vel  mcrito  nostro  :  sohimque  in  prima 
vocationc  lioc  est  necessarium,  quia  aiitc  illam 
nuhum  cst  in  nobis  principium  mcriti :  tamcn 
post  illam  jam  potest  homo,  cum  divino  ad- 
jutorio  respondcre  priori  gratiae,  et  per  hoc 
ahquid  ahud  impetrare  a  Deo,  vel  se  dispone- 
re,  aut  mereri  (saltem  de  congruo)  aham  ins- 
pirationem,  vel  auxihum.   Et  quamvis  Deus 
sapa?.  confcrat  ubcriora  aiixiha  prrevenientia, 
non  spectata  dispositione  hominis,  etiam  post 
primam  vocationem :  ssepius  tamen  non  prse- 
bet  iUa  nisi  orantibus  et  petentibus,  ex  priori 
gratia  ;  ut  nunc  suppono  ex  materia  de  gra- 
tia ,  et  infra  agendo  de  eflfectibus  ahquid  di- 
cam.  Ergo  iUa  vohmtas  dandi  omnia  auxiha 
preevenientia  neccssaria  ad  totam  vitam,  non 
mandatur   executioni   quoad  phn'cs    effcctus 
ejus,  nisi  media  cooperationc  hberi  arbitrii : 
ergo  eadem  est  ratio  de  iUa,  quse  est  de  vo- 
luntate  dandi  gloriam. 

Satisfit  rationihus  duhitandi. 

48.  Decrctum  Dci  non  est  intrinsece  neccssa- 

Hum  lithomines  sahari  possint.  Prohatur  hoc 

a  posteriori. — Prohatur  a  p^nori.  —  Ad  ratio- 

nem  ergo  dubitandi  in  principio  positam  di- 

cendum  imprimis  est,  hoc  propositum,  seu  de- 

cretum  efficax  Dei  dandi  gioriam ,  non  esse 

per  se  et  intrinsece,  et  (ut  ita  dicam)  physice 

necessarium,  ut  homiiies  vcre  possint  vitam 

seternam  consequi.  Hoc  enim  a  postcriori  sal- 

tem  convincit  ratio  ibi  facta,  quia  ahas  non  sic 

electi  salvari  absohite  non  posscnt :  quia  tahs 

electio,  nec  datur,  nec  cst  iu  eorum  potestate, 

cum  sit  cx  solo  arbitrio  Dei,  sine  merito,  vel 

dispositione  hbcra  hominis.  Et  idco  in  iUam 

maxime  cadit  iUud :  Non  est  volentis,  neque 

currentis,  sed  DEI  miserantis.  A  priori  au- 

tem  ratio  cst,  quia  iUud  decrctum  Dci,  ut  tale 

est,  ncc  pcr  sc  ipsum  dat  homini  principia 

omuia  necessaria  ad  bene  operandum,  sicut 

oportet  ad  vitam  aetcrnam  consequcndam :  ncc 

etiam  per  iUud  ut  sic  dicatur,  vcl  offertur  con- 

cursus  necessarius  ad  tales  actus  :  hsec  autem 


ESSE  PRIMUM  ACTUM,  ETC.  273 

sohim  sunt   necessaria,  ut  homo  possit  tales 
actuscfriccrect  conscquentcr  salvari  Assump- 
tum  patebitlatius  cx  diccndis  infcrius,  cap.  15, 
et  muUa  dc  iUo  dixi,  hl).  i,  de  Auxihis,  cap.  16, 
in  fine.  Nunc  breviter  declaratur,  quia  iUa 
principia  operandi  etconcursus,  hcetsuperna- 
turaha  sint,  dantur,  vel  offcrunturpcr  dccrcta 
vohmtatis  divina',   quai  ad  talcs  effcctus,  vel 
dona  ct  ad  productioncm  ,  seu  influxum  eo- 
rum  ,  ut   ad  proxima  objecta   tcrminantur. 
Elcctio  autcm  ad  gioriam  non  terminatur  ad 
taha  objecta  immediatc,  ut  per  se  constat :  et 
ideo  ex  hac  partc  nccossaria  iion  est.  Ncque 
etiam  pcr  sc  supponitur  tanquam  adeequata 
ratio  et  omnino  necessaria,  tum  quia  potest 
sufhcere  effcctus  simplcx,  scu  conditionahs, 
tum  etiam,  quiaiUa  objccta  liabent  in  se,  un- 
de  amari  possint :  Non  est  ergo  iUc  actus  ali- 
sohite  necessarius  ex  parte  ipsorum  effcctuum. 
-49.  Decretum  Dei  erga  elcctos  est  valde  con- 
veniens  Deo,  et  nccessarium  ad  dispositionem 
regni  ccelestis.  —  Nihilominus  negamus  hunc 
actum  esse  supcrfluum,  vcl  nuUa  ratione  ne- 
cessarium  :  est  enim  ex  partc  ipsius  agcntis, 
scu  providcntis  Dei  valde  conveniens,  vel  e- 
tiam  necessarius  ad  pcrfectum  modum  prsepa- 
randi  et  disponcndi  omnia,  quaj  pcrtinent  ad 
co^lcstc  rognum,  ut  declaratum  est.  Sicut  enim 
ad  ambulandum  ex  parte  ipsius  effectus  non 
est  simphcitcr  necessaria  intentio  honesti  fi- 
nis,  est  tamen  necessaria  ex  partc  agcntis  a 
proposito,  ut  iUum  effcctum  convenicnti  modo 
efficiat ;  ita  in  effectibus  divinae  providentiffi, 
seu  proedestinationis,  non  est  ncccssarium  sim- 
phciter,  quod  ab  hac,  vcl  iUa  intcntione  Dei 
procedant,  esse  tamon  potest  convenicns,  vel 
nccessarium  ex  parte  ipsius  Dei,  ad  convcnien- 
tem  ,  vel  pei-fectum  opcrandi  ct  intcndendi 
modum. 

50.  Solvuntur  alia  argumenta.  —  Actui  li- 
hero  Dei  non  est  necessaria  mutatio  physica  in 
creatura,  sed  satis  essepotest  mutatio  ohjcctiva. 
—  Unde  facile  solvuntur  rehqua  argumcnta, 
quse  ibi  insinuantur.  Unum  est,  quia  hasc  doc- 
trina  noii  est  revelata.  Ad  quod  respondcmus, 
non  esse  quidcm  ita  cxprcsse  revelatam,  sicut 
a  nobis  exposita  est,  et  ideo  nou  dicimus  esse 
de  fide  :  coUigitur  tamen  ex  revelatis,multum- 
que  in  sacra  Scriptura  insiuuatur,  ut  exposi- 
tum  cst.  Aliud  argumentum  erat,  quia  hic  ac- 
tus  non  coUigitur  ex  eflectibus.  Quod  ctiam  ne- 
gamus,  nam  ex  modo  providcntia;  Dei  erga 
prsedcstinatos,  potesthic  actus  satis  probabih- 
ter  coUigi.  Ahud  erat,  quia  in  Deo  datur  vo- 
hmtas  executiva,  per  quam  inteUigitur  glo- 

18 


274  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

rificare  hominem.  Dicimus  autem  per  lianc 
non  excludi  priorem  voluntatem,  per  modum 
intentiouis,  c|uia  isti  cluo  ordines,  intentionis 
et  executionis,  etiam  iu  divina  voluntate  sunt 
ratione  distinguendi,  ut  infradeclarabo.  Aliud 
denique  erat,  vidcri  hunc  actuni  esse  impossi- 
bilem^  quia  per  illum  nulla  sit  mutatio  in  crea- 
tura.  Quse  objectio  de  quacumque  intentione 
Dei  libera,  etiamsi  conditionata  sit,  vel  sim- 
plex  affectus^  fieri  potest.  Dico  ergo  non  opor- 
tere^  ut  per  omnem  actum  hberum  Dei  fiat 
mutatio  ahqua  pbysica  in  objecto  ejus ,  prse- 
sertim  immediate,  per  talem  actum.  Sed  satis 
esse  potest  mutatio  qusehbet  objectiva  :  haec 
enim  ad  novam  relationem  rationis  suftlcit. 
Hsec  autem  in  praesenti  est,  quod  ex  vi  tahs 
propositi  Dei,  effectus  sic  defmitus  est  infalli- 
bihter  futurus.  Et  Deus  ipse  ex  vi  tahs  actus, 
determinatus  immobihter  manet  ad  facien- 
dum,  ut  sit  tahs  effectus :  Unde  radicahter  (ut 
sic  dicam)  tahs  actus  facit  mutationem  in  crea- 
tura,  et  eam  efficaciter  ordinat  in  finem  suum : 
quare  nec  impossibilis  est^  nec  supervacaneus, 
sed  perfectioni  divinse  providentiae  maxime 
consentaneus. 

GAPUT  IX. 

NON     SOLUM    CIRCA    HOMINES  ,    SED    ETIAM    CIRCA 

ANGELOS    SANCTOS,   HABUISSE    DEUM    PROPO- 

SITUM  ABSOLUTUM  SALVANDI  ILLOS  ANTE 

OMNEM  ALIUM  YOLUNTATIS  AGTUM. 

1.  Qiiomoclo  Detisjuxta  kos  mictores  se  7ia- 
luerit  circa  gratiam  et  gloriam  angelorwm.  — 
Qui  negaut  hoc  propositum  erga  homines,  a 
fortiori  negant  ihud  circa  angelos.  Nonnuhi 
vero  etiam  si  in  omnibus,  vel  quibusdam  ho- 
minibus  ihud  admittant :  in  angehs  absohite 
negant.  Ouod  sentiunt  Ochamus ,  Gabriel  et 
Gatherinus,  superiori  capite  citato,  pro  tertia 
opinione.  Dicunt  enim  Deumex  se  generahter, 
et  (ut  sic  dicam)  uniformiter,  difformiter  om- 
nibus  angehs  gloriam  vohhssC;,  vohuitate  an- 
tecedente,  simphci  tantum  seu  conditionata, 
cisque  efflcaci  voluntate  prseparasse  gratiam 
sanctificantem  pro  ahquo  iustanti,  nimirum 
ipsiusmet  creationis  eorum,  non  quidem  om- 
nibus  a^qualem,  sed  cum  certa  proportione, 
quai  sibi  placuit,  juxta  infiuitas  rationes  suoe 
sapientiai.  Etsimihter  omnibus  obtuhsse  auxi- 
ha  sufficientia  ad  perseverandum  in  gratia  re- 
cepta,  et  ad  crescendum  in  iha  per  propria 
merita  cum  eadeni  proportione.  Dare  autein 
gloriam  nuUi  eoruni  vohiisse  definita  vohiii- 


PRtEDESTINATIONIS. 

tate,  donec  ahquorum  perseverantiam  vidit, 
sicut  nec  aliquem  angelorum  voluit  ab  iUo  re- 
gno  beatituchnis  excludere,  donec  ahquorum 
lapsum  et  pertinaciam  preecognovit. 

2.  Fimdamentum  hujus  sententice  ex  Augiis- 
tino  angelos  cum  prima  gratia  alsque  specia- 
li  perseverantice  do7io  potidsse  perseverare?  lio- 
mines  non  posse  ex  Augustino  colligunt  isti. 
Angeli  perseverantia  in  unico  actu  consistit.  — 
Discrimen  hoc  iiiter  homines  et  angelos  fun- 
dari  ahquo  modo  potest  in  Augustino,  hb.  de 
Corrept.  et  Grat.,  cap.  10,  il  et  12,  ubi,  inter 
aha,  diiferentiam  constituit  inter  homines  et 
angelos  :  angeli,  recepta  prima  gratia,  potue- 
runt  in  iha  perseverare  et  nunquam  peccare 
per  suum  liberum  arbitrium,  absque  speciah 
perseverantise  dono :  homines  vero  de   facto 
non  salvantur  sine  speciah  dono  perseveran- 
tise.  Gujus  discriminis  ratio  est  facihs,  quia  in 
angehs  perseverantia  in  solo  uno  actu  perfecte 
deliberato   obedientise  ,   seu  conversionis   in 
Deum  consistit ;  illo  enim  habito  in  secundo 
suffi  creationis  instanti,  statim  in  bouo  con- 
firmantur  et  immobiles  permanent,  vel  sola 
conditione  naturse  suae,  vel  abjuncta  lege  Dei 
tali  naturse  consentanea,  nimirum,  ut  per  ta- 
lem  actum  via  et  meritum  bonorum  consum- 
metur,  et  statim  in  tertio  instanti  prEemium 
beatitudinis  accipiant.  Ita  sit,  ut  ad  perseve- 
randum  nulla  speciali  gratia  indigeant ,  quia 
ad  semel  deliberandum   perfecte,  prima  gra- 
tia,  cum  communi  auxilio  et  coucursu  ipsi 
gratise  debito  sufficit.  At  perseverantia  Iiomi- 
nis  diuturua  est  et  multum  temporis,  et  plu- 
res  actus  bonos,  seu  multorum  praeceptorum 
observantiam  requirit :  et  (  quod  caput  est ) 
liomo  inter  varias  tentationes,  maximasque 
difficultates  versatur  :  et  ideo  majori  et  specia- 
liori  gratia  indiget  ad  perseverandum,  quam 
angelus.  Imo  addit  Augustinus,  angelum  so- 
lum  inchgere  adjutorio,  quo  perseverare  possit, 
vel  quo  perseveret,  si  velit  ;  hominem  vero  in- 
digere  adjiitorio  quo  perseveret,   absolute  et 
simpliciter :  unde  iudicat,  tale  esse  Iioc  adju- 
torium  homiuis,  ut  uon  pendeat  ab  illa  coudi- 
tione,  si  velit,  sed  potius  eam  faciat  iufallibi- 
liter  impleri.  Ex  hac  ergo  differentia  iutehigi- 
tur  alia,  quam  citata  opinio  intendit,  uimirum 
DEUM  voluisse  efficaciter  salutem   homiuum 
salvaudorum  ex  se,  et  ante  prffiscicutiam  ab- 
solutam  futurorum,  quandoquidem  ex  vi  talis 
voluntatis  perseverantiam  iufahibilem  eis  prai- 
paravit :  circa  angelos  vero  ctiam  sanctos  non 
habuisse  talem  voluutatem,  quia  non  prffipa- 
ravit  eis  talem  pcrseverautiam,  sed  solum  sub 


CAP.  IX.  IDEM  DECRETUM  FUISSE  PRIMUM  IN  PR.1-DESTINATI0NE  ANGELORUM. 


275 


ea  conditione,  si  vellent,  ergo  sub  eadem  tan- 
tuni  voluit  illis  gloriam  ct  non  ahsolute.  Nam 
qualitas  mediorum  ostendit ,  qualis  i)ra'fiierit 
voluntas  erga  linem,  ut  in  praiccdcnti  capite 
satis  dcclaratum  est. 

3.  Homines  salvandos  in  statit  innocentim 
eodem  modo  pradestiiiandos  esse,  atque  ange- 
los  juxta  lianc  sententiam.  —  In  statu  innocen- 
tice  sine  speciali  perseverantia'  dono  potuissent 
liomines  perseverare.  —  Ex  quo  fundamcnto 
diccndum  est  consequenter,  eamdcm  differen- 
tiam  constituendam  esse  in  homines,  qui  sal- 


caci,  mcre  gratuito,  et  antevertcntc  omnem 
praiscientiam  al)sohitam  futin^orum,  rehquos 
vcro  omnes  .sola  vohmtate  con(htionata  ad  glo- 
riam  ordinassc ;  uon  tamcn  omnes  illos  dam- 
natos  esse,  sed  plures  perseveraturos  fuisse 
praiscitos,  et  ideo  etiam  illos  voluisse  Deum 
eflicaciter  bcatificare.  Rationem,  aut  conjec- 
turam  nullara  pro  se  afferunt,  qui  sic  opinan- 
tur,  potest  autem  nonnulla  videri :  ne  cxisti- 
mctur  angchca  natura  minori  providcntia,  aut 
cfTicacitate  ad  beatitudinem  onUnata,  quam 
humana.  Vcl  ccrte,  ne  tota  natura  angclica 


varentur  durantc  .statu  innoccntia?,  ct  cos  qui  cxponcretur  pcriculo  ruinae,  sicut  tota  natura 

in  natura  lapsa  salvantur.  Nam  si  liomonon  Immana  in  primo  liomine  cxposita  fuit,  quod 

pcccasset,  non  fieret  discretio,  seu  electio  sal-  in  angehs  fuisset  multo  gravius  incommodum : 

vandorum  liominum  ex  proposito  efficaci  DEI  quia  non  erant  redimendi,  sicut  homines,  ncc 

mere  gratuito,  et  antecedente  prsescicntiam  erat  reparatio  lapsorum  ita  consentanca  natu- 

absolutam  futurorum  :  scd  ex  libera  perseve-  rse  illorum,  sicut  in  Iiomini])us  invenitur. 


rantia  in  gratia  reccpta,  quai  omnibus  homi- 
nibus  esset  communis  et  quasi  naturalis,  id 
est,  cum  ipsa  natura,  per  ordinariam  propa- 
gationem  communicata.  Nam  quod  perseve- 
randi  modum,  eamdcm  diffcrentiam  constituit 
Augustinus,  citato  loco,  inter  naturara  liorai- 
nis  lapsam  et  integram,  quai  fidt  de  facto  in- 
tcr  liomines  et  angelos.  Quia  licet  Iiominum 
via,  etiam  in  statu  innocentise,  futura  esset 
diuturnior,  quam  fuit  angelica,  et  ideo  etiam 
perseverantia  per  alic^uod  tempus  et  per  ob- 
servantiam  plurium  preeceptorum  consum- 
manda  esset :  in  quo  csset  major  difficultas 
(juam  in  angclis  :  nihilominus  in  illo  statu 
non  fuissent  peculiarcs  difficultatcs  perseve- 
raudi,  quffi  in  homine  lapso  inveniuntur  :  et 
ex  originali  culpa  et  pugna  carnis,  et  spiritus. 


5.  Rcjicitur  discrimenelectionis  inter  angelos. 
—  Angeli  licet  inwquales  sint  in  perfectione 
naturcL'  et  gratifp,  sunt  tamcn  cequalcs  in  modo 
operandi.  —  Ut  autem  ab  hac  po.steriori  sen- 
tentia  incipiamus,  discrimen  hoc  inter  sanctos 
angelos  admittendum  non  cst.  A  nullo  enim 
antiquo  auctore  (quod  cgo  sciam)  cst  traditum, 
nec  in  Scriptura,  aut  Patribus  fundamentum 
habet,  nec  ego  video  rationem,  aut  conjecturam 
satis  probabilcm,  in  qua  nitatur.  Quia  licct  an- 
gelisintinffiqualesinperfectionenaturse,  etideo 
fuerint  etiam  crcati  iuffiquales  in  perfectione 
gratiffi,  quoad  gradum  cjus  :  tamen  in  modo 
operandi,  merendi,  et  perseverandi  habent 
quamdam  aiqualitatem ,  seu  uniformitatem. 
Ergo  ex  parte  eorum  nulla  potest  reddi  ratio 
talis  discriminis  :  quia  ex  sola  diversitate  in 


orta;  sunt.  Ac  propterea,  si  Adara  non  pcccas-    perfcctione  naturse  sumi  non  potest,  ut  per  se 


set,  possent  homiues  eo  raodo  perseverarc  per 
liberum  arbitrium,  sicut  persevcrarunt  sancti 
angeli ,  id  est ,  sine  illo  spcciali  dono  ,  quo 
nunc  pcrseverantia  ipsa  infallibiliter  donatur. 
Ac  proinde  in  illo  statu  non  magis  esset  illa 
praelectio  salvandorum,  quara  fuit  in  angelis. 
Et  fortasse  ob  hanc  causam  tencnt  multi  et 
putant  esse  sententiam  Augustini ,  Deum  non 


uotum  est :  alias  omnes  sic  electi  esscnt  ex  se- 
raphinis,  verbi  gratia,  vel  si  ponantur  esse  ex 
diversis  ordinibus,  esscnt  supremi  singulorum 
ordinum.  Hoc  autem  dici  non  potest,  tum  quia 
fortasse  perfcctissimus  omnium  angelorum, 
non  solum  non  fuit  sic  electus,  scd  potius  cst 
daranatus  :  tum  ctiara  quia  electio  ad  gioriam 
non  fit  seeundum  perfectionem  naturse.  De- 


habuisse  illud  propositum  efficax  salvandi  ali-  buisset  ergo  illa  diversitas  sumi  ex  modo  ope- 

quos  homincs  in  particulari^  priusquara  lap-  randi,  at  in  hoc  nulla  invenitur.  Et  ita  Au- 

sum  primi  horainis  prajvidcrit,  de  quo  dicam  gustiuus  in  doctrina  relata  de  modo  perseve- 

sequenti  capite.  randi  augelorum  generatim ,  et  codem  modo 

4.  Quorumdam  opinio.  —  Non  deest  autem  cle  oranibus  loquitur.  Nec  vcro  cx  parte  Dei 

inter  scriptores  theologos,  cpii  censeat  proba-  assignaripotestratioilliusdiscrirainis,  quianon 

bile,  huic  sententia!  esse  adhibendam  limita-  potuit  Dcus  eodera  raodo  oranes  ordinare  ad 

tionera,  ita  ut  etiam  iu  Iioc  negotio  constitua-  rcguum  c(jeIorum. 

tur  discrimen  inter  ipsos  angelos  sanctos,  et  E Ifugiiim.  —  Occurritur.  —  Dilmmtur  ra- 

beatos.  Nam  quosdara  angelos  (inquiunt)  cle-  tiones. — Dices,  pro  sola  voluntate  sua  potuisse 

gisse  Deum  ad  beatitudiuem,  proposito  illo  cfJi-  illud  discrimen  efficere.  Respondeo,  esto  ita 


276  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR.^DESTINATIONIS. 

sit,  tamcn  si  no])is  revelata  non  est  illa  vokin-  utprobat  D.Thomas,  \  part.,qu8est.  62,  art.  2, 
tas,  nec  ex  effectibus  manifestatur,  nec  aliqua  multoque  raagis  ut  finem  illum  assequatur. 
aliarationcostenditur,  asscrendanonest;  nam    Unde  etiam  Augustinus,  lib.  12,  de  Civitatc, 

si  gratisasseritur,facileetiamcontemnitur.  Ac-  cap.  9,  dixit  angelos  qui  perseveraverunt  in 
cedit,  quod  longc  probabilius  est,  etiam  inter  gratia,  amplius  fuisse  adjtUos,  ut  id  facerent. 
liomines,  qui  de  lacto  salvi  fiunt,  non  inveniri        7.  Augustini  argwnenta  de  electione  homi- 

talemdiversitatem,  ut  dixi;  atque  ita  excluditur  numproceduntin  electione  angelonm. — Angelus 

prior  conjectm'a  pro  sententia  illa  a  nobis  ad-  nec  credere,  nec  operari  potuit  nisi  adjutus.  — 

ducta.  Altera  vero  videtur  supponere  in  Deo  Quocirca,  si  attente  considerentur  omnia  testi- 

non  esse  scientiam  conditionatam ,  nam  liac  moniasacrffiScripturae,etomniamotivaquibus 

posita  cessat  illud  periculum  :  jam  enim  Dcus  Augustinus  variis  in  locis  probat  electionem 

ccrto  novit,  qui  angeli  essent,  vel  non  esscnt  gratise  hominum,  qui  cum  effectu  salvantur, 

perseveraturi  cum  tahbus  sufticientibus  auxi-  prorsuseodemmodoproceduntinangeUs.Nam 

his.  Et  prceterea  nuhum  essct  tale  pericuhim,  illa  testimonia,  Deus  est  qui  operatur  omnia  in 

propter  infinitam  eorum  multitudinem,  ct  fa-  omnihus,  et,  Non  est  volentis,  neque  currentis, 

cilitatem  perseverandi  in  bono,  quam  habent :  sed  Dei  miserentis,  quia  ipse  est  qui  operatur  in 

et  ideo  non  est  simile  dc  liumana  natura  in  noUs,  et  velle,  et  perficere  pro  lona  voluntate. 

unosolo  individuo  constituta.  NuIIum  ergo  dis-  Hffic  (inquam)  et  similia  oeque  verum  habent  in 

crimen  in  Iiac  parte  inter  sanctos  angelos  ex-  angelis  et  hominibus,  et  tamcn  haec  sunt,  ex 

cogitandum  est,  sed  circa  omnes  credendum  quibus  Augustinus  colligcre  solet  preedestina- 

cst  habuisse  Deum  illud  propositum,  vel  circa  tionem  per  electionem  gratise,  id  est,  gratuitse, 

nullum.  ad  gioriam  ipsam.  Illud  item  principium,  quo 

6.   Omnes  angeli  electi  stmt  a  Deo  voluntate  maxime  utitur,  toto  lib.  dc  Prffldestin.  Sanct., 

efficaci  anie  pramsa  merita. — Qratia  et  gloria  qucxl  initium  fidei  et  omnium  bonorum  opcrum 

eodem  modo  supernaturalis  est  angelis  ac  liomi-  ex  Deo  est,  etiam  in  angelis  est  verissimum. 

nihus.  —  Addo  ergo  ulterius,  non  csse  admit-  Nam  in  illis  etiam  vcrum  habet,  quod  nullus 

tendam  talcm  differentiam  inter  angelos  et  eorum  credcre  potuit,  nisi  doctus  a  Deo,  nec 

homines,  scd  dicendum  csse,  omnes  sanctos  venireadFilium,  nisitractusaPatre.  Undeillce 

angelos  qui  de  facto  salvi  facti  sunt,  esse  pra3-  etiam  interrogationes,  iu  quibus  ssepe  hseret 

dilectos  a  DEO  illa  voluntate  bona  et  efficaci,  Augustinus :  Cur  liunc  traliat  et  illum  non  tra- 

qua  iUis  voluit  cetcrnam  beatitudinem,  prius-  hat:  Curhuic  ita  suadeatur  ut  persuadeatur,  et 

quam  alia  gratia  dona  illis  dare  decreverit,  aut  non  altcri,  de  duobus  augelis  bono  et  malo  fieri 

in  eis  praividerit  merita  per  scientiam  absolu-  possunt,  ad  eas  vero  non  audet  respondere  Au- 

tam,  Haic  est  sine  dubio  sententia  S.  Thoma3.  gustinus  nisi  currendo  ad  secretum  mysterium 

Nam,  1  part. ,  quKst.  23,  art.  \,  ad3,  declarat  praidestinationis  et  voluntariai  electionis  Dei: 

prajdestinationem   divinam   communem  esse  ergoeodem  modoresponderetinangelis:  nuUa 

angelis  cum  hominibus :  quod  et  ratio  articuli  enim  ratio  sufficiens  differentiai  reddi  potest. 
convincit,  si  efficax  est.  Quia  finis  vitse  ffiternoe        8.  Po7ientes prwdeterndnationem  in  voluntate 

etiam  est  supra  virtutem  naturse  angelicae,  et  humanaponcreillam  dehentin  angelica.—Quod 

adillumspecialitcr  destinatur  a  Deo,  ac  proinde  in  hunc  tandem  modum  declaro.  Quia  si  opi- 

pr8edcstinatur,quandoefficacitertransmittitur,  netur  quis  ad  singulos  actus  supernatm-ales, 

Statim  vero  in  articulo  quarto  probat  absolute  necessarium  csse  auxihum  prseveniens  de  se 

et  in  universum,  dictum  actum  dUectionis  pra-  efficax  ad  proedeterminandam  physice  volun- 

cedere  erga  omucs  praidestinatos :  complectitur  tatem :  ncccsse  est,  ut  tam  de  angchs  quam  de 

ergo  etiam  angelos :  nam  iUam  anteccssionem  hominibus  sic  opinctur,  quia  eadem  ratio  ilhus 

non  probat  ex aliquapecuhari  hominum  condi-  necessitatis  est  in  utrisque.  Aut  enim  id  prove- 

tione,  scd  ex  ipso  intrinseco  ordiue  intcntionis  ct  nit  ex  dependentia  causse  secuudae  a  prima,  ct 

electionis.  Eo  vel  maxime,  quod  idem  D.  Tho-  hoec  cst  etiam  in  angclis:  aut  ex  indiflcrcntia 

mas,  1  part., quaist.  20,  art.  A,  ad  2,  ait.  Si  com-  vohmtatis  humanre  quie  uon  potest  aliquid  de- 

parentur  natura  humana  ct  angcUca  in  ordine  terminate  operari,  nisi  prius  a  superiori  prin- 

ad  gratiam  et  gloriam,  requalitatem  in  eis  in-  cipio  determinetur,  et  ha^c  indifrcrcntia  ctiam 

vcuiri,  cura  eadem  sit  mcnsura  hominisetan-  invenitur  in  vohmtatc  angehca:  aut  proveuit 

gcli,  ut  dicitur  Apocal.  21.  Utique  quoad  su-  cx  supernaturalitate  actuum,  et  hauc  habent 

pernaturalem  motioncra  qua  indiget,  ut  ad  etiam  respectu  voluntatis  angclica\  Igitm-  si 

Dcum,  ut  supcrnafuralem  fincm  convertatur,  talc  auxilium  eflicax  ac  prKdeterminans  es^ 


CAP.  IX.  IDEM  DECRETUM  FLISSE  PRIMUM  IN  PR/EDESTINATIONE  ANGELORUM.  277 

nccessarium  in  hominibns,  idem  est  necessa-  pite:  nam  a'que  in  angelis  ac  in  liominibus 

rium  in  ani^clis :  crgo  sicut  dare  hoc  auxilium  procedunt.  Primo,  quia  regnum  caleste  imum 

his  vel  ilhs  hominibus  et  non  aUis,  pendet  ex  est  ex  angchs  ct  hominibus  constans,  et  ideo 

sola  vohmtate  Dei,  ita  etiam  dare  ilhid  his  vel  totum  ut  ex  suis  omnilnis  meml)ris  coalescens 

ihis  angehs.  Et  in  hominibus  coUatio  vohinta-  intentum  cst  cx  singulari  prcefinitione  divina: 

ria  tahs  auxihi  rcspcctu  meihorum  nccessario-  crgo  tam  circa  angclos  quam  circa  homines 

rum  et  sullicientium  ad  bcatitu(hnem  consc-  Deus  cx  sc  iham  habuit.  Deiudc  quia  in  gubcr- 

quendam,  manifestatelectioncm  Deigratuitam  natore  prudentissimo  ct  sapientissimo  archi- 

ad  gloriam  a  quo  provenit,  ut  veht  dare  taha  tecto,  exitus,  seu  terminus  totius  rei,  seu  ne- 

auxiha,  Deusautem  vohiitdaresimileauxihum  gotii  ostendit  definitam  vohmtatem  et  inten- 

sanctis  angehs  ct  non  ahis,  ergo  etiani  ostcndit,  tionem  cjus :  ergo  tam  iu  ncgotio  angelorum 

ihos  gratis  elegisse  ad  gioriam,  propter  quam  quani  hominum  similem  vohuitatcm  Dei  os- 

eis  dat  tale  auxihum,  non  vero  sic  elegisse  cse-  tendit.  Denique  quia  etiam  sanctis  angehs  suus 

teros  angelos  quibus  iUud  non  dat.  modus  perseverantise  necessarius  fuit,  quam 

9.  Vocatiscongrmnecessaria  fidtinangelis.  sine  majori  Dei  adjutorio  habere  non  potue- 
— SimiU  autem  modo  argumentari  possumus,  runt,  ut  Augustinus,  dict.  Ub.  12,  dc  Civit.,  tcs- 
si  teneamus,  non  esse  cjuidem  uecessariam  ta-  tatur,  quod  adjutorium  a  Deo  fuisse  pra^para- 
lem  determinationcm  ex  Deo,  nec  auxiUum  tum  necessarium  fuit :  ergo  taUs  prseparatio 
praiveniens  taU  modo  etficax,  esse  vero  neces-  ostencUt  in  Deo  cfQcacem  electionem,  non  mi- 
sariam  vocationcm  congruam  quee  supponat  nus  quam  in  hominibus. 

conchtiouatam  .scientiam,  qua  Deus  prajnovit  11.  Qiii  in  justitia  originali  permansissent, 

quid  vohmtas  unaqufcque  vohtura  sit,  si  hoc  omnes  electi  fuissent  ad  gloriam  ex  Bei  efficaci 

vel  iUo  modo  vocetur.  Nam  simihs  vocatio  con-  toluntate.  —  Ex  quibus  a  fortiori  conchiditur, 

grua  erit  necessaria  angehs  ad  operandum :  si-  idem  dicendum  esse  de  statu  hominum  in  jus- 

mihsque  prsescientia  conditionata  de  iUorum  titia  originah,  nam  etiam  si  iUe  status  dm^asset, 

futuro  consensu  prsecedet.  Ergo  sicut  Deus  gra-  omncs  in  eo  salvandi  fuissent  prfficlecti  effica- 

tis  et  mera  voUmtate  sua  eUgit  in  hominibus  citer  ad  gloriam  ex  prsefmitione  divina.  Nam 

tales  modos  vocationis ,  quam  f uturam  esse  omnes  rationes  factee,  muUo  magis  de  homini- 

congruam  prsenovit,  quibusdam  pra^parando,  bus  in  iUo  statu  procedunt :  et  confirmabuntur 

aUis  vero  minime,  ita  etiam  in  angeUs :  est  enim  ampUus  ex  cUcendis,  capite  undecimo,  unde  si- 

eadem  ratio,  tum  quoad  prsescientiam  iUam  status  iUe  perseveraturus  fuisset,  Deus  elcgisset 

conditionatam,  quia  de  omni  voUmtate,  pra3-  hominessalvandos,  secundumpraescientiamiUi 

sertim  creata,  Deus  iUam  habet,  ut  nunc  sup-  statui  accommodatam.  Imo  et  ipsamet  perseve- 

pono ;  tum  quoad  vohmtatem  distribuendi  vo-  rantia  taUs  status  esset  ex  aUqua  preefiuitione 

cationes,  quia  nuUa  ratio  taUs  distributionis  ex  divina,  quam  si  Deushabuisset,  accommodasset 

parte  angeloi'um  reddi  potest,  cum  omnis  ratio  vocationem  et  gratiam,  per  quam  Adamum  pra- 

debeat  supponere  vocationem  congruam  et  ef-  veniebat,  ut  esset  efficax,  et  congruam  secun- 

ficacem  ad  illam  rationem,  quidquid  illa  esse  dum  suam  conditionatam  prsescientiam :  et  ipsi 

fingatur ;  tum  denique  quoad  connexionem  vo-  Adce  ac  omnibus  aliis  homiuibus  electis  prajpa- 

cationis  congruee  cum  praevia  intentione  dandi  rasset  etiam  adjutorium  congruum  ad  perseve- 

gloriam ,  propter  rationem  supra  de  homimbus  randum  in  gratia,  usque  ad  terminum  vitse, 

adductam :  quod  electio  mediorum  est  propor-  qui  tunc  esset  pra^fixus,  juxta  conditionem  iUius 

tionata  intentioni  finis  et  e  converso.  Unde,  status.  Nam  in  illo  etiam  perseverantia  in  gra- 

quaudo  quis  ex  certa  scientia  et  (ut  ita  dicam)  tia  sine  supernaturali  Dei  adjutorio  Uaberi  non 

formali  voluntate  eligit  medium  etficax,  ut  tale  po.sset,  ut  definit  Concilium  Arausicum,  cap .  1 9, 

est,  signum  est  intendisse  efficaciter  finem:  et  docet  Augustinus,  lib.  de  Corrept.  et  Grat. , 

Deus  autem  preeparando  sanctis  angelis  talem  cap.  10.  Igitur  perseverantia in  omni  statu,  tam 

vocationem  pro  secundo  instanti  suee  vise,  ut  hominum  quam  angelorum,  pendet  ex  sola 

congruam  et  efficacem  eam  elegit  et  voluit :  voluntate  divina,  quoad  ordinem  intentionis, 

eadem  ratione  qua  similem  vocationem  voluit  quamvis  in  executione  in  omni  etiam  statu  eo- 

electis  hominibus.  Ergo  quoad  hoc  est  eadem  rumdem  hominum  et  angelorum,  ab  ipsorum 

utrorumque  ratio.  etiam  arbitrio  pendeat,  ut  in  sequeutibus  dice- 

10.  Eamdemesse  rationemdeelectione  homi-  mus. 

mun  et  angelorumosienditur. — Accedunt  tamen  12.  Respondetur  ad  argumentum  ex  Augiis- 

huc  rationes  omnes  aclductse  in  prsecedcnti  ca-  tiiio.—kd  argumeutum  autem  positum  in priu- 


278  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR.^DESTINATIONIS. 

cipioetsumptumexdoctrinaAugustini^quam-  tione.  Veiumtamen,  et  fundamentum  illius 

vis  non  sit  facile  declarare  quid  sibi  voluerit  sententiai  milii  probabile  non  est :  prsesertim  in 

Augustinus  in  illa  differentia  constituenda,  vel  doctrina  Augustini,  in  qua  nunc  versamur,  et 

in  quo  posita  sit :  tamen  utcumque  illam  ex-  explicare  intendimus :  et  prajterea^  ex  parte 

plicare  conati  sumuS;,lib.  3  de  Auxiliis,  cap.15,  hominum  in  natura  lapsa  non  potest  differen- 

num.  16.  Ex  ibi  vero  dictis  intelligi  potest,  dif-  tia  illa  universaliter  subsistere.  Gur  enim  ctiam 

ficultatem  illius  loci  non  esse  propriam  hujus  in  hoc  statu  non  salvabuntur  multi  cum  solis 

nostrffi  sententise,  sed  in  omni  opinione  de  gra-  auxiliis  ordinariis  gratiai :  cum  multi  (prseser- 

tia  efficaci,  vel  de  prsescientia  Dei  conditionata,  tim  parvuli)  per  sohim  unum  actum  baptismi 

vel  de  modo  explicandi  perseverantiae  donum,  salventm^,  et  interdum  adulti  per  unum  actum 

locum  habere.  Nam  si  gratiaj  efficacitas  pona-  contritionis  vel  confessionis  in  fme  vit»  factum, 

tur  in  prsedeterminatione  physica,  tam  neces-  qui  per  commune  auxilium  grati»  haberi  po- 

saria  erit  angehs  sicut  hominibus,  ut  et  dicto  test.  Poterit  ergo  tale  auxihum  in  raultis  homi- 

loco  et  paulo  antea  probavi.  Idemque  ostensum  nibus lapsis  esse  efiicax  et  congruum  in  re  ipsa, 

est  cum  proportionede  vocationc  congrua.  Nam  etiam  si  supponatur  DEUS  non  preecognoscere 

liffic  congruitas  etiam  respectu  hominum  in  illam  congruitatem  per  scientiam  conditiona- 

natura  lapsa,  non  postulat  essentialiter  majus  tam,  donec  illam  efficientiam  videat  per  scien- 

aliquod  auxihum,  ad  unumquemque  actum,  tiam  visionis :  et  consequenter  dicatur  non  in- 

quam  per  se  necessarium  sit  in  ratione  princi-  tendisse  Deum  antecedenter  illud  auxilium,  ut 

pii  et  actualis  influxus  seu  concursus  ad  talem  eflicax  est,  sed  tantum  consequenter  acceptare 

actum  eliciendum.  Licet  enim  corruptio  natu-  illud,  postquam  vidit  tale  esse  futmnim,  ergo 

ree  lapste  augeat  diflicultatem  operandi  super-  illo  modo  possent  salvari  multi  homines  lapsi, 

naturales  actus,  hsec  tamen  diflicultas  nec  in  etiamsi  preeelecti  non  essent.  Ergo  exhac  parte 

singulis  actibus  semper  intervenit,  nec  regu-  non  potest  differentia  illa  sustineri  juxta  illam 

lariter  tanta  est,  ut  tollat  potestatem  simphciter  sententiam.  Et  aliunde  habet  ille  modus,  prce- 

illam  vincendi  cum  eisdem  auxiliis,  cum  qui-  electionis  sine  certa  ac  defmita  prsescientia  me- 

bus  in  statu  integrse  naturai  fieri  possunt.  Con-  diorum  infallibilium  imperfectioncs,  quas  su- 

sistit  ergo  congruitas,  loquendo  per  se,  in  hoc  pra  caput  septimum  commemoravi,  quia  opor- 

quod  Deus  conferat  auxilium  preeveniens  eo  tet  juxta  illam  sententiam,  Deum  in  incertiun 

tempore  et  occasione,  cum  prsevidet  halDiturum  tendere  et  quasi  tentando  media  applicare, 

effectum,  cooperante  simul  libero  arbitrio:  at  donecaliquodsuccedat,  quodestDeoindignum, 

hoec  congruitas,  tam  in  angelis  quam  in  liomi-  ut  dicebam.  Igitur  nullo  modo  potest  differen- 

nibus  in  natura  integra  necessaria  fuit,  tum  ad  tia;  ratio,  quoad  hanc  partem  inter  angelos  et 

bene  operandum,  tum  etiam  ad  perseverandum  homines,  vel  inter  homines  in  diversis  statibus 

in  gratia.  Ergo  etiam  in  hac  parte  est  in  his  natm-se  lapsoe  vel  integrse,  assignari. 

omnibus  eadem  ratio  gratuitse  electionis  ad  ta-  14.  3Iens  Angicstini  aperitnr,  et  differentia 

lem  vocationem  congruam,  quatenus  talis  est,  quoad  ferseveraniiam  inter  homines  et  angelos 

et  consequenter  etiam  ad  gioriam.  assignatur. — Dices:  quid  ergo  ad  Augustinum, 

13.  Ratio  aliquorum,  air prmelectio ponatur  vel  quse  est  differentia ab  iUo  intenta?  Respon- 

in  Jiominibus  non  in  angelis. — Impugnatur. —  dco,  quoad  negotium  prsedestinationis  vel  elec- 

Solum  posset  discrimen  aliquod  constitui  jiixta  tionis  nuUam  video:  nec  etiam  quoad  modum 

illam  sententiam,  qua?  nec  prffideterminatio-  dandi  utrisque  gratiam  efficacem  praevenien- 

ncm  physicam,  nec  conditionatam  scientiam  tem,  sive  ad  conversionem  perfectam  in  Deum, 

admittit :  et  consequenter,  nec  vocationem  con-  sive  ad  perseverantiam  unicuique  personse  vel 

gruam  prsecognitam  et  intentam,  ut  talem  eo  statui  accommodatam,  atque  hoc  solum  neces- 

modo  quo  a  nobis  exphcata  est.  Nam  qui  sic  sarium  est,  ut  in  prseelectione  ad  gloriam  non 

opinantur,  nuUam  habent  rationcm  pouendi  in  sit  inter  iUos  differentia  constituenda.  In  ipso 

augelis  vel  hominibus  in  statu  innocentiffi  pra;-  vero  dono  perseverantiae  videtur  ab  Augustino 

clcctionem  aliquam,  nec  diffcrentiam  aliquam  differentia  constitui,  quee  duplex  inteUigi  po- 

inter  salvandos  et  damnandos  cx  parte  volun-  test.  Uua  est,  quod  de  facto  nulli  hominum 

tatis  antccedentis  et  prffiordinationis  efficacis  datum  est  auxilium  ad  perseverandum  in  statu 

Dci  autc  pra^scicntiam  aljsolutam,  scd  ex  sola  innocentiai,  sed  tantum  ad  posse  perscverare: 

tali  pra^scieutia.  lu  hominibus  vero  lapsis  pos-  in  statu  vero  naturffi  lapsffi  datm-  multis  homi- 

simt  illam  admittere  proptcr  specialem  difllcul-  nibus.  Iloc  autem  discrimen  non  potest  ad  an- 

tatem  et  periculum  ortum  cx  naturiB  corrup-  gclos  applicari,  nam  multis  etiam  angelorum 


CAP.  X.  HOC  DECRETUM  ESSE  DEFINITUM  QUOAD  PERSONAS,  ETC. 


279 


datum  est  aiixiliuin  ad  actu  persevcrandum, 
non  vcro  omnil)us.  Alia  crj^o  diifcrcntia  est, 
quod  ipsummct  auxilium  ad  actu  perseveran- 
dum  per  majora  datur  auxilia  hominil)uslapsis, 
quam  datum  est  angelis  vel  daretur  liominibus 
in  statu  innoccntitc,  l)e  qua  diticrentia  an  uni- 
vcrsaliter  vcra  sit,  diccmus  inierius,  tractando 
de  dono  perseverantiai :  nunc  necessaria  ad 
proescutem  quaistioncm  non  est. 

CAPUT  X. 


DECRETUM    GRATUrfUM  ,    QUOD    DEUS    IIABUIT    DE 

.ffiTERNA  FELICITATE  rLURlUJI  ANGELORUM,  ET 

HOMINUM  FUISSE  DEFINITUM  QUOAD  PER- 

SONAS,     ET    GRADUS    GRATIyE ,    ET 

GLORI^. 


\.  Prinia  opinio.  —  Aliquorum  opinio  fuit, 
quaravis  Deus  anteccdenti  voluntate,  qua  ex  se 
voluit  homines  et  angclos  salvare,  absolute 
dcfinierit,  ut  aliqui  infalliliiliter  salvarentur, 
et  fortasse  etiam  certum  ac  definitum  nume- 
rum  salvandorum  proescripserit,  ita  ut  minor 
esse  noii  posset,  non  tameu  in  eo  signo  perso- 
uas  in  particulari  designasse;  ac  proinde  vo- 
luntatem  illam  ex  vi  sua  non  fuisse  determina- 
tam  ad  has  personas,  donec  per  scientiam  prse- 
vi.sa  est  earum  Ubera  coopcratio  cum  antece- 
deute  gratia.  Ita  refert  D.  Thomas,  d.  q.  23^ 
art.  7. 

2.  Rejicitur  prcecedens  opinio.  —  Hsec  vero 
opinio  probari  nuUo  modo  potest,  id  eoque  me- 
rito  cst  antiquata  ct  ab  omnibus  rejecta.  Primo 
quidem,  quia  Deus  iu  sua  providentia,  et  prse- 
scrtim  in  primariis  cifectibus  ejus,  non  prsefi- 
nit  confuse  et  generatim  quod  faciendum  est, 
sed  omnino  distincte  et  perfecte.  Deinde,  quia 
aUas  de  nullo  homine  vel  angelo  in  particulari 
esset  verum,  quod  Paulus  ait :  JVon  est  volentis 
neque  cnrrentis,  sed  Dei  miserentis.  Nec  posset 
aUcui  dici  iUud:  Qiiis  te  discernit?  quia  DEUS 
ex  vi  suse  vohintatis  absolute  ncminem  discer- 


dcfinitum.  Et  ex  hoc  principio  facile  solvilur 
fundamentumiUiussententi»,ut  in  supcriori- 
bus  etiam  tactum  est,  etlatius  inlib.  3, de  Auxi- 
Uis,  et  ex  scqucnti  puncto  etiam  inteUigetur. 

3.  Seciinda  opinio. — Posita  prcescientia  con- 
ditionata  saltatur  libertas  ciim  prwdestinatione. 
—  Alii  crgo  dixerunt,  decretum  quidem  iUud 
fuisse  ad  certas  et  individuas  personas  dc- 
finitum,  quas  Dcus  salvare  statuit  et  ad  bea- 
titudiiiem  perducere  :  non  tamcn  per  iUud,  ut 
sic ,  dcfinisse  Deum  unicuique  iUarum  perso- 
naruiii  ccrtum  tcrminum,  scu  gradum  gratiui, 
vcl  giorire,  ad  quain  singula;  sint  pcrvcntura?. 
Scd  hoc  post  pra>scientiam  fuisse  quasi  appro- 
batum,  per  volimtatcm  quamdam  vcluti  com- 
placcntige.  Quod  etiam  invcntum  vidctur  ex 
timore  toUcndi  libcrtatcm,  si  omuia  in  parti- 
culari  prffifinircntur.  Sed  sic  opinantcs,  timue- 
runt  ubi  non  erat  timor,  videnturque  noii 
agnovisse  preescientiam  conditionatam  ccrtis- 
simam  et  infaUibilcm  omniumliberorum  eifec- 
tuum  in  particulari,  qua  posita,  niliil  diificul- 
tatis  est  in  componenda  Ubertate  circa  omnia 
media  cum  fine  pra'finitio  in  particulari,  quoad 
certum  gradum  et  perfectionem  intensivam^ 
imo  et  quoad  omnes  circumstantias. 

4.  Conclusio.  —  Dicendum  ergo  cst,  Dcum 
iUo  gratuito  et  absoluto  decreto  non  tantum 
gloriam  indefinite  suis  clectis  voluisse,  scd 
iUam  etiam  singuUs,  in  gradu  certo,  ac  definito 
pra?parasse,  eodem  actu  et  modo  prajordinando 
illam  varietatem  mausionum,  quam  Christus 
dixit  essc  in  rcgno  Patris  sui.  Hoc  significa- 
vit  Augustinus  exponens  haic  verba  Christi , 
tract.  68,  in  Joan.,  ubiinquirit,  quomodo  dixe- 
rit  Christus  Dominus  :  In  domo  Patris  mei 
mansiones  multce  sunt :  et  subdiderit  :  Vado 
pararemhis  locum.  Et  respondet,  mansiones 
jam  esse  in  praedcstinatione  et  electione,  pa- 
rariautem  gubernatione.  Sicetiam  Bernardus, 
serm.  23,  in  Cant.  :  Non  om7iibics,  inquit,  uno 
in  loco  frui  datur  gratia  et  secreta  sponsi  prce- 
sentia,  sed  ut  ciiique  paratum  est  a  Patre,  non 


neret,  etiam  in  ordine  clectionis  et  preedesti-    enim  nos  ipsum  elegimus,  sed  ipse  elegit  nos  et 
uationis,  et  ita  non  ex  sola  voluntatc  ejus  haec    fosuit  nos  et  uU  unusquisque  fuerit,  ibi  erit. 


misericordia  dependisset :  sed  semper  usus  ar- 
bitrii  esset  conjungendus  et  ut  prsevisus  sup- 
ponendus.  Denique  si  attente  expendatur,  quse 
cap.  8  et  9  adducta  sunt,  omnia  procedunt  de ' 
electione  personarum  in  individuo,  quarum  est 
propria  electio  ct  dilcctio.  Si  considerentur 
etiam  dicta  de  conditionata  prffiscientia,  con- 
stabit,  circa  personas,  et  earum  opera  in  par- 
ticulari  vcrsari :  ac  proinde  voluntatis  decre- 
tum  quod  iUam  supponit,  codem  modo  fuisse 


Idcm  asseruit  D.  Bonaventura,  tom.  2,  opusc, 
tractat.  de  septem  itincribus  a*ternitatis,  dis- 
tinct.  1,  sect.  2. 

5.  Probatur  conclusio.  —  Hic  modus  electio- 
nisnon  repugnat  libertati. —  Ratio  hujus  asser- 
tionis  est  eadem,  quai  prsecedeutium,  nam  hic 
modus  clectionis  et  intentionis  non  repugnat 
Ubertati  nec  gratise,  aut  justitise  et  est  consen- 
taiieus  diviuffi  perfcctioni  ct  providentiffi,  ergo. 
INIajor,  quoad  primam  partem  de  libertate  pa- 


280  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

tet  eadem  ratione,  quia  Deus  per  hanc  inten- 
tionem  non  mutat  voluntatem  humanam,  im- 
pediendo  modum  operandi  ejus,  sed  potius 
accommodat  media,  quee  suaviter  iUam  mo- 
veant  et  infallibiHter.  Item^  vel  Deus  determi- 
nat  physice  voluntatem,  salva  libertate,  et  sic 
per  illud  medium  poterit  illam  definitam  in- 
tentionem  exequi ,  salva  etiam  Hbertate ,  vel 
movet  efficaciter  per  gratiam  congruam,  sup- 
posita  conditionata  prsescientia,  et  sic  etiam 
per  eamdem  congruam  vocationem  infalhbih- 
ter  consequetur  eumdem  gradum  glorise,  quan- 
tumvis  in  particulari  definitum.  Vel  si  nec 
physica  prsedeterminatio,  nec  prsescientia  con- 
ditionata  placet,  neganda  erit  prseelectio  ad 
gloriam,  non  solum  ad  definitum  gradum,  sed 
quocumque  modo.  Vel  si  dicatur ,  preescien- 
tiara  confusam  mediorum  satis  esse,  quia  si 
hoc  medium  non  succedat,  ahud  apphcabitur ; 
idem  dici  poterit  in  utroque  modo  electionis , 
quamvis  revera  in  neutro  satisfaciat.  Ergo  in 
nuho  dicendi  modo  subest  probabihs  ratio  ti- 
moris  Isedendi  hbertatem  per  electionem  ad 
definitum  gradum  gioria^,  magis  quam  per 
electionem  ad  gloriam  indefmite. 

6.  Nec  repugnat  divina'  gratiw  aut  justitue . 
—  Quod  alteram  vero  partem  de  gratia,  res- 
pectu  electorum  res  manifesta  est  :  nam  ihis 
fit  maximum  beneficium ,  respectu  vero  non 
electorum  constabit  inferius ,  eis  non  propte- 
rea  denegari  sufficientem  gratiam  ,  ergo  ex 
neutro  capite  repugnat  haic  electio  cum  divina 
gratia.  Neque  etiam  cum  justitia,  quia  Deus 
est  hber  et  supremus  Dominus,  et  conferendo 
huic  beneficium ,  non  negat  aheri  debitum , 
ergo  nulla  est  injustitia.  Quin  etiam  pertinere 
ad  perfectionem  divinse  providentise ,   patet 
primo,  quia  Deus  in  suis  actibus  non  procedit 
confuse ,  sed  distincte  et  in  particulari ,  nam 
iUud  ahud  videtur  semper  provenire  ex  im- 
perfecta  cognitione.  Secundo,  quia  Deus  non 
intendit  hoc  bonum  electorum  solum  tanquam 
privatum  hujus  ,  vel  ihius  personse ,  sed  tan- 
quam  commune  bonum  hujus  regni  coelestis, 
ct  ideo  per  se  intendit  varios  gradus  et  sedes 
ejus  :   ergo  totum  ihud   cadit   sub  adsequa- 
tam  intentionem  Dei.  Tertio ,   ipsa  varietas 
effectuum  et  mediorum  ostendit  nobis  hujus- 
modi  fuisse  Dei  intentionem  Dei.  Quaiio,  quia 
ut  dixi,  eadem  est  ratio  de  quibusdam  et  de 
omni])us  clectis.  Quis  autem  negct  beatissi- 
mam  Virginem  fuisse  praielectam  ad  cumu- 
him  gioriai,  quam  habet?  Idemque  est  suo 
modo  de  apostohs  et  ahis  sauctis  prsecipuis. 
Idem  crgo  est  de  omnibus  dicendum. 


PR^DESTINATIONIS. 

7 .  H(EC  prcBdefinilio  est  etiam  de  gradu  glo- 
ri(e  accidentali  non  supponente  pcccatum.  — 
Sohim  adverto,  hoc  prsecipue  inteUigi  de  gra- 
dibus  beatitudinis ,  quoad  essentiam  ejus.  Et 
potest  etiam  extendi  ad  accidentalia  prsemia , 
quse  peccatum  non  supponunt  necessario.  Si 
autem  est  in  gloria  ahquod  accidentale  do- 
num,  quod  necessario  supponit  peccatum  illud 
non  potuit  cadere  sub  hanc  primam  intentio- 
nem,  quia  necessario  debet  supponi  permissio 
et  prfevisio  tahs  peccati,  ut  infra  latius  de- 
clarabo. 

8.  Ohjectio.  —  Sohitio.  —  Potest  vero  quis 
objicere,  quia  sequitur,  pervenire  hominem 
ahqviando  in  hac  vita  ad  eum  statum  gratiee 
in  quo  jam  non  possit  crescere,  nimirum  si  ad 
definitum  gradum  attingat.  Imo  etiam  sequi, 
per  Deum  stare  quominus  homo  sanctior  fiat, 
quam  sit  de  facto,  quia  quantumvis  homo  co- 
netur,  nunquam  poterit  excedere  gradum  sibi 
infinitum.  Sed  haec  faciha  sunt  consideranti, 
voluntatem  iUam  Dei  non  impleri,  nisi  per 
sapientem  providentiam  ejus,  per  quam  ita 
disponit  uniuscujusque  actiones  et  vitse  pro- 
gressum,  ut  tunc  vita  fmiatur,  quando  imple- 
tm*  mensura  ejus.  Et  ideo  ad  primam  iUatio- 
nem,  absohite  est  neganda  sequela,  quia  quam- 
diu  homo  in  hac  vita  vivit ,  potest  crescere  in 
gratia  et  prsedestinatio  non  impedit  hoc ,  imo 
juvat :  quod  autem  vita  finiatur  simul  cum 
termino  prsedestinationis,  hoc  non  repugnat 
cum  iUoprincipio.  Et  eodem  modo  responden- 
dum  est  ad  alteram  partem,  in  executione  sem- 
per  esse  parata  homini  auxiha,  quibus  possit 
operari  et  crescere,  quantum  vohierit,  imoraro 
aliquem  adsequate  respondere  vocationibus 
DEI ;  et  nilhlominus  has  vocationes  et  auxiha 
non  sequahter  omnibus  dari,  sed  juxta  mensu- 
ram  divinee  vohmtatis  et  dispositionis  imius- 
cujusque  quoad  plura  eorum,  hcet  non  quoad 
omnia,  ut  infra  latius  declarabimus. 

CAPUT  XI. 

AN  HOC  DECRETUM  DANDI  GLORIAM  PR^DESimATIS, 

FUERIT  EORUM  ELEGTIO,  VEL  DILECTIO  ET 

QUOMODO  H^C  DIFFERANT. 

-1 .  Certum  est  lioc  decretum  esse  dilectionetn. 
— Disputatio  htec  fere  pertinet  ad  exphcandas 
varias  locutiones  ct  seutentias  auctorum,  ta- 
men  in  materia  tam  gravi  neque  hoc  praiter- 
mitteudum  est,  ne  ambiguitas  verborum ,  vel 
coufusionem  pariat,  vel  periculum  crrandi 
creet.  Scholastici  crgo  Doctorcs  pro  certo  ha- 


CAP.  XI.  HOC  DECRETUM  ESSE  DILECTIONEM,  ET  ELECTIONEM  PR^EDESTINATIONIS.  281 

bent,  decretum  illud  esse  dilectionem  Dei  et  ficiet  ut  absolute  diligat  (dilectione  utique  su- 

valde  magnam,  ut  constat  ex  D.  Tlioma  dict.,  pcrnaturali,  de  qua  est  sermo),  quia  ex  vi  illius 

avt.  A,  quffist.  23,  et  omnibus  ibi  scribentibus,  vohuitatis,  nuUum  bonum  supernaturale  ei 

et  in  1 ,  dist.  40  et  41.  Neque  in  eo  dubitare  confert,  ut  suppono.  Quod  si  tandem  hoc  con- 

quispiam  potest ,  quia  dihgere  ahquem  est  cedatur,  sequitur  ihud  decretum  non  esse  ve- 

vehe  ihi  bonum ,  sed  per  lioc  decretum  vuU  ram  dilectionem  Dei,  contra  hypothesim  fac- 

Deus  praidestinato  maximum  bonum,  nempe  tam.  Patet  sequela,  quia  per  ihud  decretum 

gloriam  ffiternam,  ergo  hhun  ihigit  est  ergo  formahter  spectatum,  vel  nunquam  Deus  dih- 

actus  hle  vera  dilectio.  git  hominem,  vel  semper,  ac  continuo  dihgit, 

2.  Rationes  duUlaiidi.  —  Quin  potius  dubi-  quia  ex  parte  Dei  ihe  actus  scmper  manet  im- 
tare  theologi.  An  \\3ic  dilectio  prtedcstinati  sit  mutatus  et  mutatio,  qua^  fit  in  homine  pro  di- 
major,  quam  iha,  qua  Deus  dihgit  reprobum  versis  temporibus,  non  provenit  ab  iho  actu 
eo  tempore,  quo  justus  est,  ut  videre  est  apud  formahter  spectato,  cujus  signum  est  (quia  ihe 
D.  Thomam,  1  part.,  qusest.  20,  art.  4,  ad5,et  homo  in  omni  tempore  et  statu  tam  peccati, 
Alensis,  1  part. ,  quast  32 ,  Memb.  2.  Et  in  quam  gratia:!,  semper  manet  praedestinatus, 
summa  respondent  simphciter  et  absohite  phis  seu  praiordinatus  ex  vi  ihius  actus  ad  vitam 
amari  praidestinatum  ,  ratione  hujus  vohinta-  seternam)  ergo,  si  hoc  satis  est  ad  dilectionem, 
tis ,  seu  decreti  gratuiti  dandi  gloriam  _,  quia  semper  denominat  dilectum,  vel  si  non  est  sa- 
simpliciter  Deus  vult  ei  majus  bonum,  scilicet  tis,  nunquam  denominat.  Videtur  autem  uhe- 
vitam  seternam,  tamen  secundum  quid,  seu  rius  ex  dictis  conchidi,  non  esse  satis,  quia 
pro  iho  tcmpore,  quo  prsescitus  est  justus  et  Deus  non  amat,  nisi  bonum  et  quia  ejus  vohui- 
preedestinatus  est  in  peccato,  plus  amari  repro-  tas  non  proesupponit  bonum,  itleo  non  amat, 
bum,  quia  pro  tunc  est  acceptus  ad  gloriam,  nisi  faciendo  bonum:  at  per  ihum  actum,  ut 
ad  quam,  secundum  prsesentem  ihius  tempo-  sic,  Deus  non  facit  hominem  bonum,  ergo  per 
ris  justitiam,  non  est  acceptus  prsedestinatus  ihum  actum  non  diligit  hominem.  Probatur 
peccator,  minor,  qui  stante  iho  actu  et  formah  denomi- 

3.  Sed  contra,  nam  per  hunc  actum  dUec-  natione  ejus  stat,  hominem  non  esse  bonum  : 
tionis  dihgitur  prajdestinatus ,  etiam  pro  eo  ergo  per  ihum  actum  Deus  non  facit  hominem 
tempore,  in  quo  non  est  justus,  ergo  jam  pro  bonum. 

eo  tempore  plus  dUigitur  simphciter  et  abso-        5.  Condusio.  —  Distinctio  duplicis  dilectio- 

hite.  Patet  consequentia,  quia  iUa  dilectio  in  nis  erga  liomines.  —  Nihilominus  dicendum 

se  est  simphciter  major,  ergo  pro  omni  tem-  est,  actum  ihum  esse  veram  dUectionem  Dei 

pore,  pro  quo  denominat  hominem  dilectum,  ergahominem,  utestcommunissententia,qu8e 

denominat  etiam  magisdilectum.  Respoudetur  jam  satis  probata  est.  Possumus  autem  distin- 

ex  mente  D.  Thomse  supra,  amorem  Dei  esse  guere  duplicem  Dei  amorem.  Unum,  quo  tan- 

causam  bonitatis  rei  amatse,  et  ideo  pro  quo-  tum  ordinat  hominem  ad  ahquod  bonum  ; 

cumque  tempore ,  plus  dihgere  Deum  Ulam  ahud,  quo  confert  ihi  tale  bonum.  Ut  inter  ho- 

personam,  cui  pro  eodem  tempore  majus  bo-  mines  propositum  dandi  ahcui  bonum  ahquod, 

num  confert.  At  eo  tempore,  quo  preedestina-  dilectio  quadam  est,  etiamsi  non  statim  mo- 

tus  non  est  justus  et  reprobus  est  justus,  majus  veat  facuUatem  ad  bonum  ihud  conferendum. 

bonum  confert  Deus  reprobo,  quam  prsedesti-  Et  in  Deo  ipso  non  solum  est  signum  prsesen- 

nato,  quia  confert  praascito  gratiam,  quam  non  tis  amoris  cohatio  aUcujus  doni,  sed  etiam  pro- 

confert  proedestinato,  et  ideo  pro  eo  tempore  missio  boni  conferendi.  Sicut  quando  DEUS 

simphciter  phis  amat  preescitum,  quem  pro  promisit  Abrahee  futuram  ex  ipso  Christi  ge- 

tunc  facit  mehorem,  uerationem,  eo  ipso  ostendit  pra^sentem  amo- 

4.  Sed  adhuc  urgeo.  Nam  vel  hinc  sequitur,  rem  specialem  erga  ipsum,  hcet  nondum  bo- 
Deum  pro  iho  tempore  non  dihgere  prsedesti-  num  ihud  ei  prsestaret.  Est  ergo  in  Deo  verus 
natum :  vel  difficuUas  non  expeditur.  Patet,  amor  prseordinans  hominem  ad  aUquod  bo- 
quia  si  pro  iUo  tempore  dUigit,  ergo  etiam  pro  num,  secmidum  rationem  distinctus  ab  eo 
iUo  tempore  phis  dihgit.  Probatur  consequen-  amore,  qui  consistit  in  actuah  coUatione  tahs 
tia,  quia  per  amorem  majorem  pro  eodem  boni  et  prior  dici  potest  amor  propositi  et  in- 
tempore  dihgit.  Item  quia  in  ihomet  tempore  tentionis,  posterior  vero  executionis.  Unde 
ad  majus  bonum  dihgit.  Quod  si  Iioc  non  satis  cum  dicitur,  Deum  non  amare  eum,  quem  non 
est,  ut  magis  eum  diligat,  quia  pro  tunc  non  facit  bonum,  universe  intellectum,  simpliciter 
confert  iUi  majus  iUud  bonum,  ergo  non  suf-  falsum  est :  nam  iUum,  quem  decrevit  facere 


282  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

bonum  pro  aliquo  tempore,  ac  deinceps  pro 
tota  aeternitate^  amat  etiam  pro  illo  tempore 
quo  illnm  non  facit  bonum^  quia  etiam  tunc 
ordinat  ilhun  ad  tale  bonum  :  amat  ergo  pro 
tunc  amore  ordinativo ,  non  coUativo  talis 
boui  pro  tunc.  Est  ergo  propositum  illud,  seu 
decretum  salvandi  aliquem^  vera  dilectio  Dei. 

6.  DiffimUas  de  actu  electionis  ex  D.  Tho- 
ma. — De  actu  vero  electionis  nonnulla  difRcul- 
tas  est^  propter  D.  Thomam,  qui,  art.  3,  q.  23, 
distinguit  inter  dilectionem  et  electionem,  et 
dilectionem  dicit  praecedere  in  DEO  ante  elec- 
tionem,  quamvis  in  homine  aliquando  contin- 
gat  prius  ehgere,  quam  dihgat.  Ut  cum  quis- 
piam  ehgit  ahquem,  ut  cum  eo  contrahat 
amicitiam.  Ratio  ejus  est,  quia,  ut  unum  prae 
aho  ehgatur,  supponitur  esse  bonum,  imo  me- 
hus  aho,  quia  electio  supponit  ahquam  in- 
sequahtatem  et  excessum  in  re,  quse  ehgitur. 
Si  ergo  hic  ehgitur  et  non  ahus,  supponitur 
hic  bonus  et  non  ahus.  At  respectu  divinse  vo- 
hmtatis  bonum  non  supponitur  ad  dilectio- 
nem,  sed  potius  ab  iha  procedit :  ergo  necesse 
est,  ut  dilectio  preecedat  electionem.  Quam 
doctrinam  exphcans  Cajetanus  addit,  etiam  in 
vohuitate  humana  electionem  supponere  ah- 
quam  dilectionem,  saUem  earum  proprieta- 
tum,  seu  virtutum,  propter  quas  ahquid  eh- 
gitur,  ut  in  exemplo  posito,  quando  quis  ehgit 
ahum  in  amicum,  semper  est  propter  ahquam 
conditionem  sibi  gratam,quamin  iho  cognoscit. 

7.  Det(,s  unico  actu  diligit  et  eligit  prcedes- 
tinatos.  —  Duplex  acceptio  electionis. — Nihilo- 
minus  censeo,  unicum  esse  vohmtatis  actum, 
quos  Deus  dihgit  et  ehgit  praedestinatos  ad 
eumdem  terminum  glorise  et  per  eas  voces  so- 
him  connotari  diversas  habitudines.  Quod  ut 
declarem,  adverto,  electionem  duphciter  dici, 
scihcet  unius  pra  aho,  quse  videtur  esse  prima 
vocis  impositio  et  unius  propter  ahud,  quo- 
modo  jihilosophi  morales  vohuitatem  medii 
propter  fmem  vocant  electionem,  etiamsi  con- 
tingat,  ihud  medium  unicum  esse.  Utroque 
autem  modo  potest  heec  dilectio  prsedestinato- 
rum  electio  vocari.  Primum  probatur,  quia  ex 
infinitis  hominibus,  quos  potuisset  Deus  ad 
beatitudinem  dihgere,  hos  dilexit  et  non  ahos : 
ergo  dihgendo  hos,  eos  preetuht  ahis,  ergo 
ipso  actu  dilectionis  intrinsece  elegit  ihos.  Di- 
citur  autem  dihgere ,  quatenus  eis  bonum 
vult :  ehgere  vcro,  quatenus  eos  proefert  ahis, 
quod  non  facit  pcr  ahum  actum,  sed  per  eum- 
dem.  Et  confirmatur  exemplo  humanai  clec- 
tionis.  Postquam  enim  per  consultationem 
phira  media  apta  ad  finem  proposita  sunt,  hoc 


PR^DESTINATIONIS. 

ipso  quod  vohmtas  unum  acceptat  et  non  aha, 
dihgit  et  ehgit  tale  medium.  Neque  ad  electio- 
nem  necessarium  est,  ut  per  vohmtatem  posi- 
tivam  et  quasi  directam  sequatur  medium, 
quod  non  ehgitur,  sed  satis  est,  quod  in  actu 
exercito  hoc  vohmtas  acceptet,  et  non  ahud  : 
ita  ergo  est  in  praesenti.  Unde  juxta  commu- 
nem  locutionem  Scripturae,  heec  dilectio  prae- 
destinatorum  electio  vocatur  :  Elegit  nos  in 
ipso,  ad  Ephes.  4. 

8.  Secundum  etiam  facile  patet  ex  supra 
dictis,  quia  hcet  Deus  veht  gloriam  preedesti- 
natis,  ut  finem  ipsorum,  tamen  hoc  ipsnm  vo- 
hiit  tanquam  medium  ad  manifestanda  sua 
attributa,  suamque  bonitatem  communican- 
dam.  Unde  ipsius  bonitas  fuit  primaria  ratio 
dihgendi  electos  :  ergo  tahs  dilectio  intrinsece 
est  propter  ipsummet  Deum  :  ergo  est  electio 
in  ahera  etiam  acceptione. 

9.  Respondetur  ad  D.  Thomam. —  Quare  ad 
D.  Thomam  respondeo,  nunquam  dicere  hos 
esse  phires  actus,  quamvis  de  ilhs,  ut  de  pluri- 
bus  loquatur  ad  exphcandas  varias  relationes. 
hiter  quas  prima  est  ad  objectum  in  quantum 
vohmtas  Dei  vuh  ibi  bonum  :  deinde  vero  re- 
sultat  altera,  quee  est  prselationis  ad  ahos :  nam 
sub  ea  ratione  D.  Thomse  de  electione  loqui- 
tur.  Nec  vero  censeo  necessarium,  ut  electio 
supponat  inffiquahtatem  praesertim  in  ordine 
consuhationis  et  intentionis  :  nam  ex  mediis 
a^qualibus  potest  vohmtas  unum  accipere  et 
aha  omittere.  Quod  maxime  est  in  vohmtate  di- 
vina  necessariam,  ut  etiam  D.  Thomas,  art.  5, 
fatetur.  Denique  etiam  in  nobis  nuham  elec- 
tionem  esse  censeo,  qua?  non  sit  iutrinsece  ah- 
qua  dilectio.  Ratio  est  clara,  quia  per  electio- 
nem  fertur  vohmtas  in  rem,  quam  ehgit  tan- 
quam  bonam  et  ihi  unitur  :  ergo  dihgit  iham 
per  eumdem  modum.  Ut,  in  exemplo  posito, 
quando  quis  ehgit  ahquem,  ut  ihum  habeat 
famiharem  amicum,  per  ipsammet  electionem 
incipit  dihgere,  quamvis  iham  dilectionem  ad 
aham  majorem  et  magis  famiharem  amici- 
tiam  ordinet.  Atque  etiam  e  contrario  dilectio, 
si  sit  unius  ex  muhis,  semper  est  electio,  so- 
lum  carere  poterit  hac  denominatione,  quando 
unum  tantum  objectum  propter  se  amandum 
propositum  fuerit. 

CAPUT    XII. 

ELECTIONEM   OMNIUJI   SALVANDORUM  IN  EODEM 
SIGNO   RATIONIS  FACTUM  FUISSE. 

1 .  Prima  ratio  duhitandi.  —  In  hoc  capite 


i 


CAP.  XII.  IN  EODEM  SIGNO  FUISSE 
sermo  non  cst  de  Christo  Domino,  sed  de  coc- 
teris  prtedestinatis,  tam  angelis,  quam  liomi- 
nibus.  \]nde  prima  ratio  dubitandi  e.st,  quia 
angeli  sancti  videntur  prius  electi  ad  gloriam 
quam  homincs.  Probatur,  quia  prius  suntelccti 
boni  angeU,  quam  mali  prrovisi  sint  peccare, 
sed  houiines  non  fuerunt  electi,  doncc  pecca- 
tum  malorum  angelorum  fuit  praivisum,  ergo. 
Major  cst  certa,  quia  ante  prsescientiam  pec- 
cati  angelorum  praecessit  permissio  ejus,  ante 
permissionem  vero  vohmtas  creandi,  et  ordi- 
nandi  illos  (malos  sciUcet  angelos)  ad  gloriam, 
antecedenti  voluntate  :  sed  electio  ])onorum 
simul  facta  est  cum  ordinatione  malorum  ad 
gloriam,  ergo  siue  dubio  prsecessit  permissio- 
nem,  et  prsescientiam  peccati  angchci.  Minor 
autem  probatur,  quia  homines  electi  .sunt  ad 
reparandAs  sedes  angelorum ,  ut  ahqui  cohi- 
gunt  ex  iUo  Pauhad  Ephes.  1:  Instaicrare  om- 
nia  in  Christo,  quce  in  codis,  et  in  terra  sunt : 
et  solet  etiam  accommodari  ihud  Psalm.  109  : 
Indicabit  in  nationihus,  impleUt  ruinas.  Unde 
D.  Bernardus,  scrm.  i,de  Adventu,  hincsump- 
sit  rationem,  ob  quam  homines  redempti  sunt, 
et  non  angeh,  quia  ruinEe  angclorum  per  ho- 
mines  instauratse  sunt ,  casus  autem  naturae 
humanee  non  poterat  in  inferiori  aUqua  natura 
reparari.  Et  eamdem  rationcm  habet  Ansel- 
mns,  hb.  1,  cur  Deus  homo,  cap.  IG  et  17,  ac 
denique  Augustinus,  in  Enchir.,  cap.  29,  dicit: 
Filios  EcclesicB  succedere  in  sedihus  angelorum, 
ut  pace  fruantur  .•  qiiam  illi  amiserunt :  ergo 
electio  hominum  supponit  prsBscientiam  ange- 
iici  lapsus. 

2.  Secimda  ratio. — Secunda  ratio  dubitandi 
est;  quia  etiam  ipsi  homines  non  videntur  si- 
mul ,  et  in  eodem  signo  rationis  electi.  Quia 
Adamus  electus  fuit  ante  prsescientiam  origi- 
nahs  peccati.  In  majori  suppono,  Adam  elec- 
tum  fuisse,  quia  salvatus  est,  Sap.  10,  et  jam 
dixi,  omnes,  qui  salvantur,  esse  etiam  electos. 
Ante  peccatum  etiam  habuit  Adam  phires  ef- 
fectus  suse  electionis,  nam  gratia,  et  justitia, 
quam  in  sua  creatione  recepit ,  effectus  fuit 
electionis  ejus,  ut  nunc  suppono,  et  facile  ha- 
beri  potest  ex  dictis,  capite  prsecedenti :  fuit 
ergo  electus  ante  prsescientiam  sui  peccati. 
Minor  autem  videtur  esse  clara  sententia  Au- 
gustini,  lib.  2,  contra  duas  Epistolas  Pelag., 
cap.  7,  dePraedest.  et  Grat.,  cap.  3,  hb.  1,  ad 
SimpUcian.,  qusest.  2,  inEnchir.,  cap.  49,  et 
sffipe  aUas.  Favet  etiam  D.  Tliomas,  1  part., 
quffist.  23,  art.  1,  ad  3,  quatenus  ait,  termi- 
num  a  quo  prsedestiuationis  humanse  fuisse 
miseriam  peccati.  Ratione  etiam  declarari  po- 


ELECTOS  OMNES  PR^DESTINATOS.  283 

test,  quia  si  homo  non  peccasset,  fortasse  non 
essent  tot  homines,  quot  nunc  sunt,  vel  forte, 
neque  iidcm  :  vel  si  essent,  non  tot  damnarcn- 
tur,  quot  nunc,  cum  natura  esset  integra. 
Praiterea,  gloria  l>eatorum  hominum  aucta^est 
occasione  peccati,  juxta  iUud  :  Ego  veni  ut 
titam  haheant,  et  abmidantius  habeant:  ergo 
electio  prout  a  nobis  pra^scripta  est,  non  potuit 
esse  ante  prffiscientiam  originahs  peccati,  quia 
facta  est  ad  definitum  gradum  glorise,  definiri 
autem  non  potuit  ante  prtevisum  originale  pec- 
catum  :  quia  gradus  semel  definitus  immuta- 
biUs  pcrmaneret,  nec  posset  po.stea  augeri. 
Item  declarari  potest  ex  modo  providentise , 
et  communicationis  gratise,  quem  Deus  habuit 
in  statu  innocentiee ,  quia  fuit  quasi  indiffe- 
rens,  et  a?que  comraunis  omnibus  hominibus : 
ergo  procedebat  ex  cequaU  vohmtate  dandi 
omnibus  gloriam  :  nondum  ergo  facta  erat 
discretio  per  absolutam  electionem  ahquorum, 
Denique  Christus  ipse  prsedestinatus  non  fuit, 
nisi  prseviso  originaU  peccato,  ut  habet  mul- 
torum  opinio  :  sed  ipse  prffidestinatus  fuit  ante 
electionem  aUorum  hominum,  cpiia  in  ipso 
electi  sunt,  teste  Paulo  ad  Ephes.  4,  ergo  ne- 
que  alii  electi  sunt  ante  prsescientiam  origi- 
naUs  peccati. 

3.  Tertia  ratio. — Tertia  difficultas  esse  po- 
test ,  quia  nec  post  originalc  peccatum  vi- 
dentur  omues  prsedestinati  simul  electi.  Pri- 
mo,  quia  nemo  eUgitur  nisi  proevideatur  futu- 
rus  :  non  autem  omnes  homines  simul  prsevi- 
dentur  futuri  :  nam  preevidentur  eo  ordine, 
quo  futuri  sunt.  Secundo,  quia  multorum  ge- 
nerationes  non  sunt  ex  praidefinitione  chvina, 
sed  ex  sola  permissione,  quia  cum  peccato 
fiunt,  et  tamen  multi  homines  sic  geniti,  sunt 
electi,  ergo  non  eUguntur,  donec  jam  preevi- 
deantur  futuri :  igitur  non  omnes  simul  eli- 
guntur.  Tertio,  quia  sajpe  multi  assumuntur 
ad  gioriam  occasione  lapsus  aliorum.  Ut  non 
obscure  significatur  in  illo  Apoc.  3  :  Tene , 
quod  hahes,  ne  alius  accipiat  coronam  tuam. 
Prius  ergo,  quam  unus  eligatur  ad  coronam 
alterius  accipiendam,  lapsus  alterius  prsevide- 
tur.  Et  hsec  Dei  providentia  significatiu*,  Job, 
cap,  34,  cum  dicitur.  Conteret  multos,  et  innu- 
merahiles,  et  stare  faciet  alios  pro  eis.  Sic  in 
locum  Judse  suffectus  est  Matthias,  Act.  1,  et 
in  locnm  Judseorum  vocati  sunt  Gentiles,  Act. 
13,  et  ad  Rom.  11,  ergo  non  potuit  electio 
omnium  salvandorum  hominum  in  eodem  si- 
gno  rationis  fieri. 

4.  Prima  conclusio. — Electio  omnium  simul 
fuit. —  Prima  ratio.  — Nihilominus  dicendum 


284  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

est,  electionem  omniiim  prsedestinatorum  post 
Christum  (de  quo  nunc  non  disputo)  simul,  et 
in  eodem  signo  rationis  fuisse.  Hanc  existimo 
esse  communiorem  sententiam  tlieologorum, 
quos  inferius  referam.  Probatur  autem  primo, 
quia  in  actibus  vohmtatis  divinae  ex  parte  ip- 
sius  Dei  nulhis  est  ordo,  simul  enim,  et  uno 
simphcissimo  actu  vult  omnia,  solum  ergo  ex 
parte  objectorum  potest  tahs  ordo  considerari, 
sed  inter  electos  nuUus  est  ordo,  propter  quem 
quidam  dicantur  electi  prius,  quam  ahi.  Ergo. 
Probatur  minor,  quia  hic  ordo  tantum  potest 
esse  causahtatis,  et  in  prcesenti  esse  debet  fiuis, 
et  ejus  quod  ordinatur  ad  finem,  quia  versa- 
mur  circa  ordinem  intentionis  :  unus  autem 
electus  non  est  finis  gloriae  alterius,  neque  e 
converso,  sed  omnes  immediate  ordinantur  ad 
gloriam  Dei,  et  Christi :  ergo. 

Secunda  ratio .  —  Secundo  ex  ratione  ssepe 
facta,  quod  Deus  intendit  regnum  elcctorum 
per  modum  unius  corporis,  seu  civitatis  cre- 
lestis  :  ergo  simul  intendit  etiam  omnia  mem- 
bra,  ex  quibus  tale  corpus  constat,  nam  ex 
eorum  muhitudine,  et  varietate,  totius  corpo- 
ris  pulchritudo  resuhat. 

Tertia  ratio.  —  Tertio  denique,  quia  neque 
angeh  prius  electi  sunt,  quam  homines,  neque 
inter  homines  quidam  prius  quam  ahi,  ergo 
omnes  simul.  Consequentia  uota  est,  et  ante- 
cedens  constabit  ex  dicendis,  et  ex  solutioni- 
bus  argumentorum. 

^.Seamda  condusio. — Mectio  Jiomimim  fuit 
ante  prwvisimi  peccatum  angelorum. — Secundo 
assero,  homines  fuisse  electos  ad  gloriam  ante 
preevisum  peccatum  angelorum ,  atque  adeo 
non  fuisse  electos  occasione  ihius  peccati,  sed 
per  se,  seque  ac  ipsos  angelos.  Ita  sentit  D.  Au- 
gustinus,  hb.  12,  de  Civit.,  cap.  9,  quatenus 
necessitatem  gratise  aeque  ad  angelos  et  ad  ho- 
mines  judicat  pertinere,  et  a  Deo  seque  hbera- 
hter,  seu  gratis  prsestari.  Clarius, hb.  1 1 ,  cap.  9, 
hb.  12,  cap.  1,  et  hb.  15,  cap,  1,  quibus  locis 
distinguit  duas  civitates,  seu  societates,  imam 
prffidestinatorum  et  alteram  reproborum,  et 
priorem  significat  coalescere  ex  angehs  et  ho- 
minibus,  sinc  uUo  inter  eos  ordine.  Simihter, 
Ub.  22,  cap.  29,  ait,  Civitatem  iUam  Dei  seque 
constare  ex  angeUs  et  hominibus.  Sumi  etiam 
potest  ex  Anselmo  in  Ehicidario,  quatenus  di- 
cit,  tot  homines  salvandos  esse,  quot  sunt  an- 
geh  beati.  Nam  inde  optinie  infertur,  uon  as- 
sumi  homines  tantum  ad  sedes  malorum  auge- 
lorum :  nam  angeU ,  qui  ceciderunt,  muUo 
pauciores  fuerunt,  quam  qui  perstiterunt.  Imo 
Augustiuus  ,  in  Enchir. ,  cap.  29 ,  probabile 


PR^DESTINATIONIS. 

censet,  majorem  futurum  esse  numerurti  bea- 
torum  hominum,  quam  sit  angelorum. 

6.  Ratione  declaratiu-  primo,  quia  humana 
natura  per  sese  est  ffique  capax  (capacitate 
obedientiah  )  iUius  beatitudinis  supernatura- 
Us ,  ac  angeUca,  et  natura  sua  solum  Deum 
rescipit  ut  uUimum  finem,  et  in  iUo  tantum 
quiescit,  ergo  ita  per  se  ordinatur  in  iUum  fi- 
nem,  sicut  angeUca  natura  :  ergo  seque  primo 
eUguntur  ad  iUum  finem  homines  sicut  an- 
geh.  Accedit  preeterea,  quod  hcet  angeUca  na- 
tura  in  perfectione  excedat  :  tamen  hoc  ipso 
humana  est  aptior,  ut  in  ea  ostendatur  virtus 
divinee  gratise,  qui  est  unus  finis  prsecipuus 
divinse  pra^destinationis :  ergo  est  quodam  mo- 
do  major  ratio,  ut  per  se  ehgantur  homines, 
quam  augeh,  et  augetur  amphus  haec  ratioex 
parte  CHRISTI  Domini  (quem  suppono  fuisse 
primum  electum  et  preedestinatum  a  Deo  , 
tanquam  caput  omnium ,  propter  cujus  glo- 
riam  omnes  ahi  eliguntur  : )  cum  ergo  Deus 
humanam  naturam  ad  iUud  mysterium  potius 
quam  angelicam  ordinaverit,  non  videtur  du- 
bium,  quin  etiam  homines,  tanquam  Christi 
socios  ct  fratres,  per  se  primo  elegerit  inde- 
pendenter  a  peccato  angelorum :  Ut  sit  ipse 
primogenitus  inmuUis  fratribus.  Propter  quod 
etiam  de  iUo,  id  est,  de  se,  divina  Sapientia 
dicit :  Delicice  mece  esse  cum  fiUis  hominum. 
NuUus  ergo  ordo  rationis  est  inter  electionem 
hominum  et  peccatum  angelorum  :  ergo  hsec 
electio  non  supponit  preescientiam  illius  pec- 
cati  :  ac  proinde  neque  inter  electionem  ho- 
minum  et  angelorum  ex  hoc  capite  erit  ali- 
quis  ordo. 

7.  Objectio.  — Solutio.  —  Dices,  ergo  neque 
etiam  electio  hominum  erit  ante  iUam  pra;- 
scientiam,  neque  inter  peccatum  angelorum 
et  hominum  gloriam  est  aUquis  ordo  causali- 
tatis.  Respondeo  negando  sequelam,  quia  Ucet 
immediate  non  videatur  esse  hic  ordo  :  tameu 
mediate  et  ratione  alterius  intercedit,  quate- 
nus  electio  bonorum  angelorum  necessario  an- 
tecessit  illam  preescientiam  et  electio  homi- 
num  et  angelorum  simul  facta  est.  Deinde 
probabile  est,  etiam  permissionem  peccati  an- 
gelici  ordinatam  esse  a  Deo  ad  salutem  ho- 
minum  electorum,  ut  inferius  exponam. 

S.Tertia  conclusio.Electio  hominum  fuitante 
pravisum  Ada'  peccatim. — Dico  tertio,  omnes 
homines  salvandi  electi  fuerunt  ante  pra^vi- 
sum  peccatum  Adse ,  ut  absolute  futurum  : 
imo  etante  voluntatem  permittandi  iUud.  Hajc 
conclusio  sumitur  ex  D.  Thoma,  q.  23,  art.  1, 
ad  3,  et  ex  art.  4,  si  attente  legatvu-.  Idem  te- 


CAP.  XII.  IN  EODEM  SIGNO  FUISSE 

nuit  Scotns  in  3,  d.  1,  q.  3,  indicavit  etiam, 
quamvis  siil)  dul)io,  in  \,  d.  41.  Ubi  idcm  te- 
net  Herva?us  et  in  d.  40;,  iilem  .scntiuut  ^gi- 
dius  ,  Gregorius  et  Capreolus ,  et  Marsilius^ 
quaist.  41.  Echius, inlib.de Prsedestin.^cent.l, 
nu.  36,  ubi  pro  regula  statuit :  Nulhm  prce- 
destinatam  electiim  esse  occasione  peccati  alte- 
rins.  Quod  profecto  per  se  milii  est  maxime 
verisimile,  ut  in  simili  dixi  latius  de  praidcsti- 
natione  Christi  in  3  part.,  disp.  5.  Atque  liinc 
sumitur  ratio  assertionis,  quia  electio  homi- 
num  in  nuUo  pendet  a  permissione,  vel  prse- 
visione  peccati,  quia  nullo  modo,  vel  ratione, 
vel  occasione  illius  intelligitur  fieri  :  ergo  non 
est  cur  illam  supponat.  Item  sumo  argumen- 
tum  ex  dictis  :  nam  angeli  non  sunt  electi  ad 
gloriam  occasione  peccati  alicujus,  sed  per  se : 
ergo  et  homines,  quia  sunt  a^que  primo  et 
principalitor  electi.  Tandem,  permittcndo  pec- 
catum  Adami,  disposuit  Deus  salutem  electo- 
rum,  optinio  et  sapientissimo  modo  consequen- 
dam  et  quasi  paravit  viam  ad  illam  gloriam 
hominum,  quam  intendebat :  ergo  optime  iu- 
telligitur  illa  intentio  prior  hac  permissione. 

9.  Diluitur.  —  Prima  ratio  duhitandi.  — 
Respondetur  ad  sanctos  Patres. — Adprimam 
ergo  ratiouem  dubitandi,  nego  homiues  fuisse 
electos  post  pra^scientiam  peccati  angelorum. 
Nego  etiam  primam  rationem  eligendi  homi- 
nes  sumptam  csse  ex  occasionc  illius  peccati, 
sed  ex  divina  bonitate  supposita  liominis  ca- 
pacitate  et  fortasse  etiam  ex  parte  meritorum 
CHRISTI.  Ad  illas  vero  locutiones  sanctorum 
respondeo,  eos  loqui  potius  de  effectu  et  exe- 
cutione,  quam  de  prima  electione.  Considerant 
enim  beatitudinem,  ut  complendani  ex  om- 
nibus  angelis  creatis  :  et  cpiia  aliqui  eoruni 
defecerunt,  dicunt  regnum  illud  ex  hominibus 
compleri.  Non  quidem,  quia  solum  hac  inten- 
tione  Deus  homines  creaverit,  aut  ea  occasione 
eos  elegerit,  sed  quia  a  principio  voluit  re- 
gnum  illud  ita  constituere.  Atque  hoc  modo 
exposuit  Augustinus,  cap.  62,  Euchir.,  illud 
verbum  Pauli  ad  Eplies.  1 ,  Tnstaurare  omnia 
in  Christo  :  Quia  illud  (inquit)  quod  in  angelis 
lapsum  est,  in  hominibus  redditur.  Quamvis 
Hieronymus  et  Greeci,  juxta  proprietatem  ver- 
bi  grseci,  aliter  legant  et  exponaut,  recapitula- 
re  omriia  in  Christo,  id  est,  in  summam  redi- 
gere,  vel  omnia  iu  illo  tanquam  iu  vero,  et 
supremo  capite  coujuugere. 

10.  Explicatur. — Verba  autem  Psalm.  109, 
louge  diversum  habent  sensum  :  nam  implere 
ruinas,  non  significat  reparare,  seu  restituere 
illas,  sed  potius  perficere,  seu  augere  illas. 


ELECTOS  OIVINES  PR^DESTINATOS.  285 

Nam  metaphorica  illa  locutione  significatae 
sunt  spirituales  victorifc  ,  quas  Chri.stus  de 
gcntibus  reportavit.  Quod  si  ad  ruinas  dsemo- 
num  illa  verba  referantur,  potius  significant, 
illas  completas  esse  per  Christum,  qui  deemo- 
nem  vicit  et  ejecit  de  cordibus  hominum.  De- 
nique,  etiam  admisso  illo  sensu  allegorico,  so- 
lum  ex  illo  probatur,  in  executione  Christum 
reparasse  angelorum  sedes  ,  homines  electos 
redimcndo  :  inde  vero  non  sequitur ,  fuisse 
homines  electos  ad  gloriam,  quia  mali  angeli 
illam  perdiderunt. 

11.  Satisfit.  —  Secunda  ratio.  —  Sensus 
verlorum  D.  Thomce  et  Augustini. — Responde- 
tur  ad  confirmandum. — Christus  est  prcedesti- 
natus  ante  prcetisionem  peccati.  —  Ad  secun- 
dum,  admitto ,  Adamum  fuisse  electum  ad 
gloriam  ante  prsevisum  originale  peccatum, 
et  inde  sumo  argumentum ,  idem  dicendum 
esse  de  aliis  prffidestinatis,  quia  uulla  est  ratio 
ordinis  inter  illos.  D.  Thomas  autem,  cum  si- 
gnificat  terminum  a  quo  prKdestinationis  ho- 
minum  fuisse  statum  peccati,  loquitur  de  prse- 
destinatione  quoad  media,  per  quse  homines 
salvantur,  non  quoad  primam  intentionem, 
seu  electionem  gloria;.  Et  eodem  modo  potest 
intelligi  Augustinus.  Vel,  si  referatur  hoc  ad 
electiouem  glorise,  intelligi  potest  veluti  per 
anticipationem,  quia  illi  electi  sunt,  qui  futuri 
eraut  iu  massa  perditionis,  et  ab  illa  erat  libe- 
randi  per  efticacia  media  praidestinationis.  Ad 
illas  vero  conditionales  :  Si  Adam  non  peccas- 
set,  an  essent  futuri  iiclem  homines,  et  an  sai- 
tarentur  iidem,  et  in  eodem  gradu  gratice  et 
cjlorice.  Respondeo  imprimis,  potuisse  Deum, 
etiam  duraute  illo  statu,  ita  res  humanas  gu- 
bernare,  ut  tandem  iidem  homincs  in  eodem 
gradu  gratiee  et  gloriai  salvarentur,  qui  nunc 
praidestinati  sunt :  habet  enim  Deum  in  the- 
sauris  suee  sapientia;,  et  potentiee  infinitas  vias 
et  modos,  quibus  facere  posset.  Deinde  vero 
dicitur,  couditionales  illas  nihil  ad  rem  praj- 
sentem  referre.  Ideo  enim  originale  peccatum 
permissum  est,  ut  illo  modo  divinum  proposi- 
tum,  et  electio  sapientissime  impleretur.  Ad 
confirmationem  autem  de  Christi  prsedestina- 
tione  respondetur,  negando  assumptum,  nam 
Christus  etiam  ante  prsevisum  omne  peccatum 
dilectus  est.  Imo  inde  retorquemus  argumen- 
tum,  quia  cum  ipso,  et  propter  ipsum  debue- 
runt  multi  homiues  eligi  per  se,  et  absque  oc- 
casione  peccati. 

12.  Sotvitur.  —  Tertia  ratio.  —  Successio 
temporis  in  futuritione  hominum  non  consii- 
iuit  ordinem  electionis.  —  Ad  tertium  respon- 


286                                              LIB    I-  DE  ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS. 

detur,  negando,  fuisse  ordinem  inter  alios  lio-  non  possessione ,  sed  jure ,  et  merito  quam 

mines.  Neque  ad  hoc  refert  ordo,  qui  est  in  amittit  peccando  :  tum  etiam  ad  praedestina- 

successione  temporum ,  alias  necessario  prius  tum,  quia  ex  se  potens  est  amittere  coronam, 

fuissent  electi  omnes  prsedestinati  pertinentes  et  ut  illa  potestas  non  reducatur  in  actum,  per 

ad  legem  scriptam ,  quam  pertinentes  ad  le-  similes  Dei  admonitiones  prajvenitur.  Quomo- 

gem  gratise,  quod  frivolum  est.  Deus  ergo  si-  do  etiam  dixit  Petrus  electis.  Satagite,  ut  per 

mul  et  in  eodem  signo  rationis  multa  prsefi-  bona  opera,  certam  vestram  electionem,  et  vo- 

nit ;  quee  successive  impleri  disponit.  Ncque  cationem  faciatis.  Quod  etiam  tradit  D.  Tho- 

est  verum,  homines  prius  praevisos  fuisse  fu-  mas  in  locis  allegatis.  Ahud  significatum  in 

turos,  quam  fuerint  electi,  sed  potius  (ut  su-  illis  verbis  est,  quod  solet  unus  substitui  loco 

pra  dixi)  per  ipsammet  electionem  praeordinati  alterius,  ut  accipiat  coronam  quam  alius  ami- 

sunt  ad  existendum,  eadem  praifinitione  divi-  sit.  Quod  quidem  in  dignitatibus  hujus  vitae 

na.   Neque  obstat,  quod  multi  peccaminose  conspicimus.  Nam  David  accepit  coronam  re- 

generentur,  novit  enim   Deus   proefinitiones  gni,  quam  Saul  per  inobedientiam  perdidit. 

suas  mediis  permissionibus  ad  exitum  perdu-  Et  Matthias  suffectus  est  in  apostolatu,  quem 

cere  :  quod  est  intellectum  facillimum,  suppo-  Judas  demeruit.  Et  de  his  dignitatibus  potissi- 

sita  conditionata  scientia,  et  ssepe  in  sequenti-  mum  loquitur  Job,  loco  citato. 

bus  attingetur.  15.  Uesfonsio  aliq^iiorum  confutatur.  —  Ve- 

13,  Rejicitur  instantia. —  Atque  hinc  in-  rumtamenD.  Gregorius25,  Moral.,  cap.  7et8, 
fertur,  respondendo  simul  ad  ultimam  instan-  ahas  9  et  10,  etiam  de  gratia  et  gloria  ilhim 
tiam,  nullum  hominem  fuisse  electum  ad  glo-  locum  inteUigit,  idem  confirmans  aho  testi- 
riam  vel  gratiam,  in  illo  primario  ordine  di-  monio  Apoc.  3.  Et  ideni  sentit  Hieronymus  in 
vinte  intcntionis,  occasione  peccati,  vel  perdi-  eumdem  locum  Job,  et  Beda,  Haimo  et  Glos. 
tionis  alterius,  sed  Deum  ex  se,  ac  per  se  primo  Apoc.  3.  Quod  adeo  verum  esse  censuit  Augus- 
eos  elegisse,  quos  voluit.  Numerum  enim  sal-  tinus,lib.  de  Gorrep.  etGratia,  cap.  13,  ut  dixe- 
vandorum  absohita  vohmtate  preefniivit  Deus,  rit :  Alius  non  accepturus,  nisi  iste  perdiderit. 
non  tantuni  confuse,  et  formahter  (ut  aiunt)  Et  hinc  colhgit,  esse  certum  prsedestinatorum 
quoad  speciem  numeri ,  sed  etiam  distincte,  numerum,  ita  ut  non  possit  augeri :  ideo  enim 
et  quasi  materiahter  quoad  singulares  perso-  unus  non  acciperet  nisi  alius  perderet,  ne  ex- 
nas,  quse  salutem  consequuntur.  Hoc  enim  (ut  cresceret  electorum  numerus  defmitus.  Quod 
supra  dixi)  significant  Scripturee,  et  hoc  postu-  sane  satisfaceret,  si  numerus  praedestinatorum 
lat  perfectio  divinee  gratite,  et  providentiae.  sohim  formahter  esset  prsefinitus  per  electio- 
Id  autem  vix  posset  subsistere,  aut  intehigi,  nem.  Cum  tamen  sit  etiam  materiahter  defi- 
si  ad  eligendum  unum  expectaret  Deus  prse-  nitus,  difiicile  est  inteUigere,  quomodo  unus 
scientiam  de  bono,  vel  malo  usu  gratise,  et  h-  loco  aUerius  substituatur  et  quomodo  verum 
beri  arbitrii  aUerius.  Neque  est  uUa  ratio  fin-  sit,  unum  non  fuisse  accepturum  coronam,  nisi 
gendi  hujusmodi  ordinem,  vel  expectationem.  ahus  iUam  amitteret.  Nam  si  electus  est  ante 

14.  Explicantur  loca  Scripturw  iii  contra-  prsevisionem  operum,  profecto  iUam  haberet, 
riuni  allata.  —  Loca  vero  Scripturse  varias  ha-  etiamsi  aUi  non  caderent,  cum  electio  ejus  nul- 
bent  expositiones.  lUud  enim  Apocal.  3  :  Te)ie  hun  respectum  habuerit  ad  casum  aUorum, 
quod  liabes,  ne  alius  accipiat  coronam  tuam.  nec  formaliter,  nec  virtute,  neque  ullo  aUo 
AUqui  putant  solum  esse  phrasim  loquendi,  et  modo.  Neque  quoad  hanc  partem  satisfacit  illa 
exhortandi,  sicut  mater  solet  incitare  filium  respousio,  quod  praidestinationonimponit  ne- 
pai'vulum  ad  fugendum  ubera  dicens  :  tene  cessitatem,  nam  absohite  potest  pra;destinatus 
ubera,  ne  dem  fratri  tuo  :  ita  refert  D.  Thomas  coronam  amittere.  Quia  esto,  hoc  verum  sit, 
ibi ,  vel  quicumque  est  auctor  iUorum  com-  tamen  sufficit,  ut  quando  per  gratiam  perse- 
mentariorum  :  nec  ilU  displicet.  Sed  majorem  verat  prsedestinatus,  dicatur  substitui  loco  al- 
proprietatem  observat  iu  iUis  verbis  idem  di-  terius,  ut  accipiat  coronam  quam  aUus  amisit. 
vus  Thomas,  1  part.,  quffist.  23,  art.  G,  ad  Nec  etiam  sufticit,  ut  vcre  dicamus,permitterc 
primum.  Duo  itaque  in  iUis  verbis  continen-  Deum,  quod  reprobus  cadat,  ut  alias  accipiat 
tur  :  uuum  est  comminatio  de  amissione  co-  coronam,  quam  alias  non  acciperet,  ue  uu- 
ronoe.  Quod  esset  facile,  si  tantum  dixisset :  merus  pra^destiuatorum  definitum  numerum 
Te)ie,  ne  forte  amittas  coronam  titam.  Nam  lioc  cxcedat. 

dici  potest,  tuni  ad  prasscitum,  quia  etiam  duni  IG.  Melior  responsio  ad  Sanctos  Patres  et 

est  justus,  dici  potcst  habere  coronam  suam,  loca  Scriptura'.  —  Dico  ergo,  tcstimouia  iUa, 


CAP.  XIII.  DE  VOLUNTATE,  QUA  DEUS  MEDIA  PR^EDESTINATIS  PR/EPARAVIT.                287 

omnesquc  illos  loqueiidi  modos  intelligendos  in  angelis  omnes  gratise  et  auxilia  illis  data  in 

esse  de  divina  providentia;,  qnoad  mirabilem  instanti  suw  creationis,  per  quffi  (juxta  proba- 

et  sapientissinunn  modum,  quem  oljservat  in  l)ilem  sententiam)  ita  prff;venti  sunt,  ut  pro 

executione  mediorum  :  non  vero  qnoad  prima-  illo  instanti  omnino  non  peccarent,  atque  ita 

riam  electionem  praidestinatorum.  Ha^c  enim  excitati ,    ut   infallibiliter  converterentur  in 

intelligenda  est  per  modum  singularis  prffifi-  Dcum  et  se  ad  gratiam  disponercnt,  sanctifi- 

nitionis,  quam  Deus  ex  se  tantum  et  ex  suo  carentur  et  primam  gloriam  mererentur.  In 

mero  beneplacito  liabuit.  Absohite  intendens,  hominibus  verosuntinlege  gratiffitaliamcdia, 

tale  reguum  ffiternum  ex  tahbus  personis  et  baptismusetahaSacramenta,pra3dicatioEvan- 

membris  constans.  Ex  vi  autem  hujus  electio-  gelii  cum  proeparationc  divini  auxihi  intcrni 

nis  manet  ihe  numerus  salvandorum  ita  cer-  ct  neccssarii  ad  fidem  obtinendam.  Atque  hsec 

tus,  tam  formahter,  quam  materiahter,  ut  mi-  ct  simiha  media  dici  possunt  primo  definita  ct 

nui  nou  possit.  Non  tamen  pertinct  ad  cfTica-  dccrcta  pro  singuhs  eetatibus,  quia  heec,  quas 

ciam  ilhus  vohmtatis,  ut  non  possit  augeri,  universalia  sunt,  quodam  modo  sunt  priora  ct 

quia  Deus  ex  se  non  vohiit  positive  omncs  ahos  quando  finis  intcnditur  communitati,  prirao 

a  regno  exchidere,  ut  infra  chcam.  Et  ideo  si-  videntur  occurrere  media,  qua  pro  tota  com- 

mul  cum  iha  elcctione  habuit  Deus  vohmta-  munitatc  providentur.  Et  prasterea,  hsec  com- 

tem  veram  salvandi  ahos,  non  tamen  absohi-  munia  quodam  modo  inchiduntur  in  particu- 

tam,  scd  sub  conditionc,  si  pcr  eos  non  staret.  laribus  mcdiis,  nam  rcgulariter  justificationes 

Et  ideo  in  executiouc  ihis  dat  mcdia  sufhcicn-  fiunt  per  apphcationem  mcdiorum  commu- 

tia  ut  salvcntur,  quse  interdum  talcm  effcctum  nium  ad  particulares  pcrsonas.  Denique  (ut 

habcnt,  ut  per  eam  comparent  verum  jus  ad  hoc  obitcr  advcrtam)  in  hoc  ordine  mediorum 

ff'ternam  coronam,  etiamsi  preesciti  sint  non  constitui  potest  originalis  justitia,  data  toti  hu- 

conservaturi  ihud  usque  ad  finem  vitse.  Ac  manse  naturfe  in  primo  parente  ante  lapsum  : 

proinde,  quando  ihud  amittunt,  dicunt  perdcre  nam  per  iham  coepit  Deus  disponere  salutem 

coronam  suam,  id  cst,  suis  meritis  debitam,  si  electorum,  quanto  in  ipso  crat. 

in  gratia  decesserint.   Uno  autem  ex  his  ca-  2.  Objectio.  — Sohitio. —  Diccs,  hfec  et  si- 

dente,  dicitur  ahus  loco  ihius  substitui,  quia  miha  media  potius  pertinere  ad  generalem 

solct  Deus  ita  gubernare  et  cxequi  sahitcm  providcntiam  gratiae,  quam  ad  praedestinatio- 

suorum  clcctorum,  ut  prius  vocet  reprobos  et  nem,  quia  non  fundatur  pecuhari  clectionc  cf- 

ihis  male  utentilDUS  divina  gratia,  ihos  defcrat  ficaci  ahquorum  hominum,  scd  in  generah 

et  ad  ahos  suam  specialcm  protcctionem  trans-  vohmtatc  salvandi  omues.  Unde  taha  racdia 

fcrat,  non  quia  ihos  posterius  dilexerit,  vel  oranibus  coramunia  sunt.  Respondeo,  hsec  non 

tantura  occasione  peccati  ahorum,  sed  quia  iho  esse  repugnantia,  nara  ita  sunt  ahqua  propter 

modo  justitiara  suara  crga  malos  et  gratiara  prajdestinatos  provisa,  ut  ahus  etiam  prodesse 

erga  bonos  mirabihus  et  sapientius  ostendit.  possint.  Et  ita,  hcet  sahis  pra;dcstinatorum  non 

Atque  ex  his  facilc  cst  aha  tcstiraonia  Scriptu-  sit  (ut  ita  dicam)  finis  adffiquatus  tahum  me- 

rse  sacrse  et  Sanctorum  intcrpretari.  diorum,  est  tamcn  finis  principahs,  atquc  hoc 

satis  est,  ut  inter  media  preedestinationis  hsec 

GAPUT  XIII.  computentur  ct  singulari  modo  dicantur  esse 

propter  electos.  Sicut  Paulus  diccbat,  sc  susti- 

OUOJIODO  DiviNA  voLUNTAS  PRiEPARAViT  MEDIA,  iicre  laborcs  proptcr  electos,  quamvis  re  ipsa 

QUIBUS  ELECTi  INFALLIBILITER  SALVANTUR.  pro  omnibus  laborarct :  neque  de  his  mediis 

plura  videntur  necessaria. 

1.  Duplex  gemis  mediorum,  qucn  DEUS  3.  Meilia  particularia  quwdam  fiunt  a  solo 

pra^parat  electis.  —  Media   commimia  sunt  Deo  qmedam  vero  cum  cooperatione  lihera  vo- 

priora  et  primo  definita.  —  Diximus  de  volun-  luntatis. — Quwstio  est  de  mediis,quw  fiiint  cum 

tate  divina,  quatenus  versatur  circa  finem  prse-  cooperatione .  —  Rursus  circa  mcdia  particula- 

destinationis  :  nunc  breviter  exphcandum  est,  ria  advertendum  cst,  duos  essc  ordiues  illo- 

quo  modo,  seu  quibus  actibus  disponat  viam  rum  :  QuoBdara  fiunt  a  solo  Dco  sine  coopcra- 

ct  mcdia,  quibus  in  ihum  terminura  infahibi-  tionc  libcri  arbitrii,  ut  sunt  priraa  vocatio  ct 

litcr  tenditur.  In  c{uo  prirauin  distinguerc  pos-  aha  auxilia  praevenicntia,  quee  Deus  homini- 

sumus  duphcia  raedia  hujus  divinse  providcn-  bus  confert,  absque  ullo  raerito,  vel  disposi- 

tise.  Quaidam  suut  communia,  prajparata  pro  tione  ihorum.  Et  ad  hunc  ordinem  pertinent 

tota  commuuitatc.  Hujusmodi  censcri  possunt  quidam  effectus  singularis  providcntise   Dei 


288                                              LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR.flDESTINATIONIS. 

circa  siios  electos,  ut  sunt,  auierre  aliquam  oc-  tatem,  ut  in  sequentibus  late  dicendum  est  et 

casiouem  peccandi,  vel  ofFerre  aliquam  bene  in  superioribus  est  tactum  :  ubi  etiam  citatum 

merendi,  etc.  Et  de  toto  hoc  ordine  mediorum  locum  D.  Thomse  exposuimus.  Et  aperte  ita 

nuUa  est  difficultas,  quin  potuerit  Deus  illa  sensit  idem  D.  Thomas  1,  2,  q.  112,  art.  4, 

praeparare  sua  gratuita  vohmtate  efficaci :  quo  dicens  :  Si  ex  intentione  Dei  est,  ut  Jiomo  voca- 

modo  autem  et  quo  ordine  id  praestiterit,  pa-  tus  cotisentiat ,  infalliUliter  esse  consensurum 

tebit  ex  dicendis.  Ahus  est  igitur  ordo  parti-  quamvis  lihere.  Denique ,  in  negotio  Angelo- 

cularium  mediorum,  quse  inckidunt  hberam  rum  aperte  constat,  non  habere  locum  ihum 

cooperationem  vohnitatis,  ut  sunt  actus  hu-  providentise  modum  :  nam  in  secundo  instanti 

mani  supernaturales,  sub  quibus  comprehendo  in  quo  via  omnium  Angelorum  terminata  est, 

omnes  efFectus,  quae  ab  ilhs  pendent,  ut  est  ita  fuit  preeparata  vohmtas  electorum,  ut  om- 

remissio  peccati  in  aduho  et  similia.  Et  de  liis  nino  non  caderent :  nam  si  caderent ,  non  re- 

est  magna  controversia  inter  theologos,  quo  surgerent,  imo  etiam  ut  haberent  totum  me- 

modo  per  prsedestinationem  prseparentur.  ritum  necessarium  ad  ilhim  gradum  gloriae , 

4.  Prima  opinio.  —  Fundamentum  hujus  ad  quem  electi  erant,  comparandum. 
sententi(c.  —  Prima  sententia  est,  ex  vi  divinse  7.  Seciinda  opinio.  —  Est  ergo  secunda  sen- 
vohmtatis  disponentis  media  ante  prffiscien-  tentia  dicens,  Deum  sua  vohmtate  absoluta 
tiam  eorum,  ut  absohite  futurorum,  sokim  disponere  media  et  certa,  quibus  vmusquisque 
praiparari  hsec  media  confusa  quadam  ratio-  electus  infallibiliter  consequatur  sahitem  et  in 
ne  et  sola  vohmtate  inefficaci,  absque  prsefini-  particulari,  id  est,  designando  taha  media  et 
tione  tahum  actuum  in  particulari.  Quam  sen-  tales  actus.  Addit  vero  hsec  opinio,  omnino  si- 
tentiam  indicasse  videtur  D.  Thomam,  q.  6,  de  mul  fuisse  pra?ordinata  :  ita  ut  nec  secundum 
Verit.,  art.  3.  Dicit  enim  certitudinem  prsedes-  rationem  sit  unum  prius  definitum  a  Deo  quam 
tinationis  in  hoc  consistere,  quod  Deus  tot  pree-  ahud ,  prsesertim  quaudo  media  pendent  ex 
parat  adminicula  prsedestinato,  ut  vel  non  ca-  hbera  vohmtate  nostra. 

dat :  vet  si  ceciderit,  resurgat :  non  ergo  prae-  Tertia  opinio  non   satisfacit  difficidtati  et 

finit  Deus   certum  medium,   sed  unum,  vel  modo  loquendi  Augtistini.  —  Media  hcec  ordi- 

ahud,  ut  tandem  ahquod  habeat  effectum.  Hu-  nem  servant  in  propinquitate  ad  gloriam.  — 

jus  autem  sententiai  potissimum  motivum  esse  Quse  opinio  simihs  est  iUi,  quam  primo  loco 

videtur,  ut  hoc  modo  possit  concihari  kbertas  retuk  supra  capite  octavo,  idemque  de  iUa  est 

cum  preedestiuatione.  Potestque  hoc  experien-  sentiendum,  fugit  enim  difficukatem,  non  de- 

tia  confirmari,  quia  non  omnis  vocatio,  aut  clarat.  Repugnatque  modo  loqueudi  Augustini 

gratia  prffiveniens,  data  prsedestinato,  habet  et  fere  omnium  dicentium,  Deum  vocare  ho- 

in  iUo  eflectum  :  ergo  non  procedit  ex  inten-  minem  ut  credat ;  et  quia  vuk  dare  fidem, 

tione  efficaci  conversionis,  seu  consensus  ejus.  veUe  etiam  dare  talem  vocationem ,  ut  signa- 

5.  Rejicitur  prima  opinio.  —  Htec  vero  sen-  tim  videri  potest  apud  Augustinum,  dc  Bono 
tentia  supra  rejecta  est.  Quia  imprimis  vide-  perseveran.,  cap.  14.  Ratio  etiam  manifesta 
tur  procedere  toUendo  scientiam  conditiona-  est,  quia  ha^c  media  non  sunt  aique  propinqua 
tam,  qua  Deus  ante  vohmtatem  dandi  voca-  fini  ukimo,  sed  inter  se  ordinem  servant,  quem 
tionem  prsenovit,  an  iUa  futura  esset  congrua,  insinuavit  Paukis  ad  Romanos  8.  Nam  justifi- 
nec  ne,  id  est  au  vohukas  hominis  sit  Uli  con-  catio  propinquior  est  glorificationi,  quam  vo- 
sensura,  si  ei  detur  :  nam  si  hific  scientia  sup-  catio  et  vocatio  justificationi :  et  similiter  qui- 
ponatur,  ut  supponi  debct  frustratri])uitur  Deo  hbet  actus  libet,  qui  est  dispositio  ad  gratiam, 
ille  modus  providendi  media  confuso  modo  propinquior  iUi  est,  quam  excitatio,  qua  homo 
et  sub  iUa  distinctione ,  ut  si  unum  non  ha-  vocatur  ad  actum  hberum  :  ergo  sicut  ad  hsec 
buerit  effectum,  applicetur  akud.  Non  enim  omnia  media  prsecedit  intentio  ultimi  termini, 
ita  operatur,  nisi  qui  ignorat  eificaciam  primi  ita  inter  ipsa  media  proecedit  intentio  ukimi 
medii  :  propter  quod  etiam  (ut  supra  dixi)  liic  termini,  ita  inter  ipsa  media  prsecetht  vohm- 
modus  providentiaj  nozi  est  consentaneus  di-  tas  iUius  quod  propinquius  est  fini  :  nam 
vinse  perfectioni,  ad  quam  spectat,  ut  ex  certa  propter  ilhid  ehgitur  ahud  medium,  quod  re- 
scientia,  distincte  et  in  particulari  omnia  dis-  motius  est ;  et  ideo  posterius  in  ordine  inteu- 
ponat,  juxta  uniuscujusque  rei  dignitatem  ct  tionis ,  hcet  fit  prius  in  ordine  executionis. 
capacitatem.  Quod  breviter  declaratur  in  ncgotio  bonorum 

0.  Respondetur  ad  fundamentum  opinionis.  augckirum  :  nam  quia  electi  fueruut  ad  tau- 

—  Ncque  etiam  cst  hoc  necessarium  ad  kber-  tam  gloriam ,  ideo  etiam  ordiuati  suut ,  ut  in 


CAP.  XIII.  DE  VOLUNTATE,  QUA  DEUS  MEDIA  PR.ilDESTINATIS  PR/EPARAVIT.  289 

tota  sua  via  ad  tantam  gratiam  pervcnircnt,  et  illa  volitio  essc  de  aliquo  objccto  univcrsali  et 

liac  de  causa  voluit  Dcus,  ut  talem ,  vel  tales  confuso,  non  ev-X  convcniens  Dco,  qui  (ut  dixi) 

actus  meritorios  baberent^  et  proptcr  illos  ta-  distincte  omnia  novit  et  disponit :  neque  est  ad 

lem  modum  inuminationis  et  inspirationis  eis  aliquem  finem  necessarius :  cum  sufficiat  vo- 

prseparavit,  nam  illi  ctiam  vocati  sunt  vocatio-  luntas  circa  singula  auxilia,  Si  vero  talis  actus 

ne  congrua,  quse  cst  ex  proposito,  ut  Augusti-  intelligitur  versari  circa  collectionem  seu  mul- 

nus  loquitur.  Denique  non  potest  alio  modo  titudinem  talium  auxiliorum  in  particidari,  ille 

intclbgi,  gratiam  efficacem^  ut  efficax  est,  in-  actus,  licet  secundum  rem  unus  sit,  tamen  dis- 

tra  latitudinem  praevenientis  gratise,  esse  a  tinguitur  ratione  ex  diversitate  objectorum,  ac 

Deo  per  se  intentam,  sed  solum  dici  efficacem  proinde  nou  est  distinctus  ab  illis  vohmtatibus, 

ex  effectu,  scilicet,  quia  factum  est,  quod  ta-  quibus  dicitur  Deus  in  particulari  disponere  et 

men  falsum  esse  nunc  suppono.  velle  dare  hsec  auxiha.  Unde  necesse  est,  ut 

8.  Tertia  opinio.  —  Propter  hoc  est  tertia  etiam  taHs  actus,  quatenus  circa  prsevenientia 
sententia,  quia  hcet  cum  prsecedentibus  con-  auxihaversatur,  supponatintentionemiUorum 
veniat  in  hoc,  quod  Deus  non  prseparat  actus  actuum  voluntatis  humanee,  propter  quos  iha 
hberos  absoluta  voluntate ,  donec  iUos  pravi-  auxiha  prseparantur.  Accedit  denique ,  quod 
deat  absohite  futuros ;  tamen  ad  vitanda  ali-  nuUa  est  ratio  ordinis  inter  iUum  actum  uni- 
qua  incommoda  ex  dictis,  prsesertim  uUimum,  versalem  et  ahos  particulares,  cum  objecta  eo- 
distinguit  in  divina  voluntate  varios  actus  rum  inter  se  non  comparentur  ut  fines  et  me- 
circa  hsec  media.  Unde  auctores  hujus  opinio-  dium,  neque  ahum  ordinem  causalitatis  ha- 
nis  dicunt  primo,  habere  Deum  quamdam  vo-  beant. 

luntatcm  absolutam  et  universalem  dandi  huic        10.  Conclusio.  Deus  prceparat  etiam  media 

homini  omnia  auxilia  praevenientia  iUi  neces-  qu(B  a  Ubertate  pendent  absoluta  wluntate.  — 

saria  et  accommodata,  ut  per  iUa  infaUibihter  Dicendum  ergo  est,  Deum  per  absolutum  ac- 

consequatur  gloriam  in  tali  discursu  vitse,  et  tum  voluntatis  suae  preeparare  prsedestinatis 

hanc  voluntatem  dicunt,  versari  circa  gratiam  etiam  illa  media,  quse  ab  ipsis  libere  exercen- 

efficacem,  ut  efficax  est,  in  ratione  prsevenien-  da  sunt,  vel  comparanda.  Hsec  est  sententia 

tis.  Postea  vere  dicunt,  disposuisse  Deum  in  D.  Augustini,  hbrode  Praedest.  Sanct.^praeser- 

particulari   talia  auxiha  in  ordine  ad  tales  tim  cap.  10,  etdeBonoperseverantise,  cap.  9et 

actus  liberos,  ita  tamen,  ut  licet  prsecedat  seq.,  et  sine  dubio  est  D.  Thomae,  1,  2,  ubi 

intentio  talium  actuum,  Ula  non  sit  efficax  et  supra,  et  1  part.,  qusest.  23.  Eamque  late  pro- 

absoluta,  sed  tantum  per  simplicem  compla-  bavi,lib.  3deAuxihis,  cap.l7.  Summaomnium 

centiam,  includentem  virtualem  conditionem.  est,  quia  hic  modus  providentise  non  repugnat 

Et  hoc  uhimum  solum  asseritur,  ut  hbertas  hbertati,  ut  patet  ex  dictis.  Estque  valde  con- 

hominis  conservetur  illaesa.  sentaneus  perfectioni  divinse  providentiaj  et 

9.  Refellitur  Voluntas  Dei  alsoluta  circa  ac-  speciah  amori,  quo  prosequitur  praedestinatos : 
tum  in  particulari  non  repugnat  libertati.  —  ergo  non  est,  cur  negetur.  Deinde,  quia  qui 
Destructo  autem  hoc  fundamento ,  ruit  facUe  intendit  efficaciter  aliquem  finem,  prius  se- 
tota  hsec  sententia.  Satis  autem  ( ut  existimo )  cundum  rationem  intendit  medium  propin- 
m  superioribus  ostensum  est,  intentionem  Dei  quius  Uli  fini,  quam  remotius  :  ostendimus 
absohitam  circa  actum  liberum  (etiam  iupar-  autem,  DEUM  efficaciter  intendere  prsedesti- 
ticulari  et  cum  omnibus  circumstantiis  ejus )  natis  finem,  ultimum  glorias,  cui  fini  propin- 
non  toUere  libertatem ,  quia  illa  intentio  per  quiora  sunt  media,  quae  humana  libertate  fiunt 
se  non  immutat ,  nec  determinat  physice  vo-  cum  divina  gratia,  quaha  sunt  actus  meritorii 
luntatem  humanam,  sed  applicat  media,  quse  et  dispositiones  proximse  ad  justitiam,  quam 
Deus  novit  esse  congrua  hbertati,  ut  in  se-  iUa,  quibus  solus  Deus  hominem  excitat.  Er- 
quentibus  latius  attingendum  est.  Ergo  si  ve-  go  Ula  media  vult  Deus  efficaciter  prsedesti- 
rum  est  ( ut  revera  est)  secundum  rationem  natis  prius  secundum  rationem,  quam  velit 
praecedere  in  voluntate  divina  intentionem  dare  Uhs  vocationem,  vel  aha  auxiha  antece- 
tahs  actus,  non  est,  cur  sit  inefficax,  maxime  dentia,  quse  remotiora  sunt.  Unde  confirmatur 
cum  ex  iUa  intentione  proxime  et  infalhbUiter  tandem,  quia  ita  comparatiu*  actus  charitatis 
oriatur  apphcatio  vocationis  seu  auxihi  effica-  ad  auxihum  excitans,  quo  Deus  efficaciter  mo- 
cis,  ut  efficax  est.  Hoc  autem  posito  funda-  vet  ad  talem  actum,  sicut  comparatur  prse- 
mento,  primus  actus  vohmtatis,  quem  hsec  sen-  mium  glorise  ad  ipsum  actum  charitatis  :  ergo 
tentia  fingit,  superfluus  est :  quia  si  inteUigatiu"  sicut  prsecedit  intentio  glorise  ad  prsescientiam 

L  <9 


2G0  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

actns  cliaritatis,  vel  meritorii  :  ita  prfficedit 
in  Deo  intentio  dandi  liomini  actum  cliaritatis 
ad  voluntatem,  seu  prsescientiam  absolutam 
vocationis  congruse,  quee  propter  talem  actum 
datur.  Neque  contra  hoc  occurrit  nova  difficul- 
tas,  cui  satisfacere  necesse  sit. 

11.  Achis  lonos  independentes  a  peccato  Bem 
alsolute  mlt. — Actus  bonos  dependentes  a  ;pec- 
cato  non  tult  Deics  alsolide,  nisi  post  scien- 
tiam  peccati.  — Solum  adverto,  inter  lios  actus 
liberos,  quosdam  esse  omnino  independentes 
a  peccato,  quia  neque  illud  supponunt  neces- 
sario_,  neque  includunt  intrinsecum  respec- 
tum  ad  illud,  ut  sunt  actus  fidei,  spei,  amoris, 
etc,  alios  vero  esse^  qui  necessario  supponunt 
peccatum,  ut  est  proprius  actus  pffinitentise. 
In  prioribus  ergo  actibus  procedit  absolute  et 
sine  limitatione  sententia  posita,  quia  illos  ac- 
tus  per  se  primo  Deus  intendit^  et  ex  se,  vo- 
luntate  antecedente,  simulque  efficaci,  (juxta 
sensum  Chrysostomi  et  Damasceni  alibi  decla- 
ratum)  illos  vult  et  intendit^  quia  sunt  omnino 
boni  et  nuUum  malum  supponunt.  Posterio- 
res  vero  actus  non  intendit  Deus  vohmtate  ab- 
soluta^  donec  habeat  absohitam  prsescientiam 
peccati  futuri,  quia  nec  formaliter,  nec  virtu- 
te  potest  Deus  velle  peccatum  :  vellet  autem 
(sahem  virtuahter)  si  absolute  prsefiniret  ac- 
tum  intrinsece  respicientem  peccatum,  non 
supposito  ijjso  peccato^  ut  latius  declarabo  in- 
fra,  de  eflectibus  prsedestinationis  tractando. 

12.  Acttcs  contritionis  prius  ratione  prceft- 
nitur,  quam  medium  ad  illum.  — Quamvis  au- 
tem  hoc  ita  sit,  nihilominus  etiam  in  his  ac- 
tibus,  seu  mediis  verum  habet  sententia  posi- 
ta,  servata  proportione.  Nam  hcet  Deus  non 
veht  absolute  actum  contritionis,  verbi  gratia, 
donec  videat  peccatum,  propter  quod  toUen- 
dum,  est  necessarius;  nihilominus  prius  se- 
cundum  rationem  prsefinit,  et  intendit  praedes- 
tinato  actum  contritionis,  quam  veht  ilh  dare 
auxihum  efficax,  vel  aliud  medium  per  seor- 
dinatum  ad  iUum  actum.  Nam  peccatum  non 
est  medium  ordinatum  ad  contritionem,  sed 
est  materia  et  occasio  inducens  necessitatem 
ejus :  media  autem  ad  contritionem  sunt  illa, 
quee  per  se  ordinantur  ad  efficiendam  contri- 
tionem.  Et  ideo  supponitur  quidem  prsescien- 
tia  peccati,  ct  ante  iUam  prsecedit  voluntas 
permittendi  iUud,  non  vero  supponitur  volun- 
tas  talium  mediorum,  sed  hsec ,  nostro  modo 
inteUigendi^  consequitur  ex  intentione  tahs 
finis. 


PR.EDESTINATI0N1S. 

CAPUT  XIV. 

HABEA.T  NE  DEUS  VOLUNTATEM  EXEQUENTEM  CIRCA 

BONA,  QU^    CONFERT  rR^DESTINATIS^  PR^TER 

EAS,    QUiE  AD    ORDINEM    INTENTIONIS 

PERTINENT. 

1.  Prima  ratio  duhitandi. — Ratio  dubitandi 
est^  quia  voluntas  Dei  absohita  per  se  ipsam 
est  efficax  eorum,  quse  ita  vult :  Omnia  mim, 
quce  xioluit,  fecit ,  ergo  si  habet  Deus  volunta- 
tem  absolutam,  qua  statuit  dare  gloriam  et 
gratiam  prsedestinatis,  per  eamdem  omnino 
vohmtatem  hgec  bona  confert :  ergo  superva- 
caneum  est  aham  fingere  voluntatem  exequen- 
tem,  etiam  ratione  distinctam  ;  maxime,  quia 
hsec  distinctio  ex  objectis  sumenda  esset :  tahs 
autem  voluntas  versatur  circa  idem  objectum. 

Secunda  ratio. — Secundo  urget  hic  difficul- 
tas  supra  tacta  et  non  soluta  ,  quia  si  hse  duse 
voluntates  sunt  necessariae  ,  ut  homines  con- 
sequantur  salutem;,  iUa  circa  quos  Deus  non 
habuit  has  voluntates,  non  habent  ex  parte 
Dei  omnia  necessaria  et  consequenter  salvari 
non  possunt :  si  autem  non  sunt  amba3  volun- 
tates  necessarise,  nec  ponendse,  nec  distingueii- 
dse  sunt. 

Tertia  ratio.  —  Quod  tertio  ita"  confirmo , 
quia  impossibile  est  Deum  habere  circa  crea- 
turam  ahquod  decretum  liberum,  quod  neces- 
sarium  non  sit  ad  ahquam  realem  mutatio- 
nem  creaturiae,  sed  ad  unam  mutationem^  seu 
effectum  in  creatura  sufficit  una  voluntas  ejus : 
ergo  impossibUe  est  aham,  vel  alias  muUiph- 
care.  Minor  constat  ex  efficacia  divinse  volun- 
tatis  :  Major  autem  sic  ostenditur.  Quia  di^ina 
voluntas  non  habet  decretum  liberum  cuTa 
creaturam  per  sui  mutationem :  ergo  non  po- 
test  iUud  habere  nisi  per  mutatiouem  creatu- 
rse,  quia  per  tale  decretum  habet  Deus  novum 
respectum  ad  creaturam,  saltem  rationis  :  im- 
possibUe  autem  est  inter  duo  extrema  inteUi- 
gere  novum  respectum  sine  mutatione  aUe- 
rius  :  ergo  non  potest  Deus  habere  decretum 
hberum,  nisi  quatenus  necessarium  est  ad  ah- 
quam  realem  mutationem  creaturee. 

2.  Aliquorum  opiMio.  —  Ob  hanc  difficulta- 
tem,  nonnuUi  theologi  moderni  uegant  in  di- 
vina  voluntate  hos  duos  ordiues  iutentionis  et 
executionis ,  et  consequenter  negant  distinc- 
tionem  rationis  inter  prEedictos  actus.  Tameu 
ex  hoc  principio  in  sententias  omnino  contra- 
rias  divisi  sunt.  Quidam  enim  ob  hanc  causam, 
vel  omnino  negant  inteutioucm  fiuis,  qu£e  ra- 


CAP.  XIY.  DE  VOLUNTATE.  QUA  DEUS  EXEQUITUR  PR,4i:DESTINATI0NIS  EFFECTUS.  291 

tione  prccccdat  clcctioncm  mcdiornm  in  divi-  volitam  a  Deo.  Ad  quod  hrcviter  respondco, 

na  voluntatc ,  vcl  saltem  ncgant  illam  intcn-  aliquando  possc  intclligi  diversitatcm  hanc  ex 

tionem  esse  efficacem.  Sed  contra  hos  satis  proximis  motivis,   propter    quse   intclligitur 

disputatum  est.  Alii  vero  ponentes  in  Deohanc  Dcus  habcrc  hujusmodi  vohmtatis  actus,  ut, 

intentionem,  asscrunt,  per  illammet  dctermi-  vcrbi  gratia  ,  ineademgloria,  quam  Deusvult 

nare  Deum  efficaciter  vohmtatem  humanam  pra;destinato,intcUigimus  inprimaintentionc 

ad  exequendum  id,  quod  Deus  per  talem  vo-  iUius,  rationcm  volendi  csse  solam  divinam 

hmtatem  prffilinivit,  quia  hcec  est  efficacia  di-  bonitatem :   respectu  autem  voluntatis ,  per 

vinse  voluntatis.  Hi  tameu  auctores  vix  pos-  quam  Deus  in  executione  vult  dare  gloriam 

sunt  conciUare  Ubertatem  arbitrii  cum  prsefi-  proximam  rationem  esse  merita ,  quse  jam 

nitione  divina,  de  qua  re  dicam  infra  in  pro-  videntur  in  ipso  pra^dcstinato.  Sic  enim  di- 

prio  loco  :  et  ideo  has  sententias  prsetermitto.  vus  Augustinus  varia  ejus  loca  inter  se  confe- 

3.   Vera  senienUa. —  Probatur. — Dicendum  rendo,  prse  sertim  Ub.  l,  ad  SimpUcianum, 

ergo  est,  voUmtatem,  qua  Deus  exequitur  id,  quaest.  2,  et  de  Gorreptione  et  Gratia  ,  cap.  7, 

quod  ordine  intentionis  circa  electos  prsefinie-  duas  electiones  in  Deo  distinguit :  unam  mere 

rat,  esse  ratione  distinctam  a  voluntate  inten-  gratuitam,  quam  habet  ex  solo  motivo  miseri- 

tionis  et  electionis.  Hsec  assertio  sequitur  ne-  cordise  :  aUamjustitiae,  quam  habet  exmotivo 

cessario  ex  dictis,  quia  Deus  vult  ordine  inten-  meritorum.  Unde  optima  concluditur  ratio  pro 

tionis  gloriamprsedestinatoexsola  sua  gratia:  assertione  posita.  Nam  voluntas  intentionis  et 

dat  autem  eamdem  gloriam  non  ex  sola  Ube-  executionis,ut  versantur  circa  gloriam  dandam 

raUtate,  sed  ex  meritis :  non  dat  autem,  nisi  prsedestinato,  ita  distinguuntur  in  Deo,  sicut 

per  voluntatem :  ergo  necesse  est  inteUigcre  iu  attributum  justitise  et  misericordise ,  vel  Ube- 

Deo  voluntatem,  qua  exequitur  donationem  ralitatis:  sed  distinguuntur  ratione  :  ergo  et 

glori3e,ut  ratione  distinctam  a  priori  volunta-  iUse  voluntates. 

te,  qua  eamdem  gloriam  intendit.  Idem  videre  5.  Ilac  distincti§  non  liahet  locum,  in  donis 

Ucet  in  ordine  causarum  et  effectuum  natura-  ex  seipso  et  per  seipsum  a  Deo  da?idis. — Atque 

Uum,  in  quibus  Deus  intendit  finem,  et  prop-  ad  hunc  modum  possunt  facUe  distingui  hse 

ter  iUum  appUcat  media,  per  quse  postea  exe-  duse  voluntates,  quatenus  versantur  circa  om- 

quitur  effectum  intentum,  quam  executionem  nia  dona  gratise,  quse  pendent  ex  cooperatione 

per  suam  etiam  voUmtatem  facit :  ergo  neces-  nostraUbera.  Nam  iniUis  omnibus  prima  dilec- 

se  est  iUam  esse  aUquo  modo  distinctam.  De-  tio,  qua  Deus  cfficaciter  ordinat  praidestina- 

nique  de  divinis  rebus  nos  philosophari  non  tum  ad  habendum  tale  bonum,  est  ex  UberaU- 

possumus,  nisi  ex  humanis  servando  propor-  tate  et  misericordia  :  voluntas  vero,  qua  Deus 

tionem  et  tribuendo  Deo  quidquid  perfectionis  re  ipsa  confert  tale  donum,  scmper  respicit 

est,  remotis  imperfectionibus :  scd  in  nobis  in-  cooperationem  Uberi  arbitrii,  velut  rationem, 

venimus  hos  duos  ordines  intentionis  ,   seu  propter  quam  in  aUquo  genere  causse  homo 

consuUationis  et  executionis  esse  distinctos  et  recipit  tale  donum,  sive  sit  causa  mcritoria, 

necessarios  ad  perfectum    modum  operandi  sive  dispositiva,   velut  conditionem  sine  qua 

propter  finem,  ex  propria  intentione  et  rela-  non,  seu  concausam,  quse  tantum  secimdario, 

tioneipsius  operantis.Estautemimperfectionis  et  minus  principaUter  est  cooperans  divinse 

in  nobis,  quod  hsec  facimus  per  actus  re  ipsa  gratise.  At  vero  in  iUis  donis,  quse  Deus  per 

distinctos,  et  per  mutationem  realem  nostrse  seipsum,  et  tantum  ex  seipso  facturus  est,  non 

voluntatis,  et  medio  discmsu,  consultatione  et  videtur  habere  locum  hic  distinctionis  modus, 

inquisitione  mediorum  :  ergo,  seclusis  his  im-  quia  primam  vocationem,  verbi  gratia,  om- 

perfectionibus,  in  unico  et  simpUcissimo  actu  nino  gratis  et  absolute  Deus  dare  decrevit  in 

voluntatis  Dei,  utramque  rationem   actuum  ordine  prsedestinationis,  et  omnino  etiam  gra- 

inteUigere  debemus,  cum  perfectissime  opere-  tis  dat  in  ipsa  executione  :  atque  etiam  sine 

tur  propter  finem.  Hoc  tamen  meUus  consta-  nobis  Ubere  cooperantibus. 

bit  expediendo  tria  dubia,  quse  in  rationibus  6.  Alia  distinctio  actus  petenda  ex  modo  ten-' 

dubitandi  postulantur.  dentice  in  ohjectum. — Et  ideo  addo  aUam  ratio- 

4.  Expediatuf  difficultas  exprimo  argumen-  nem  distinguendi  hsec  duo,  quse  sumi  potest  ex 

to. — Diversitas  actuum  circa  idem  objectum  modo,  quo  divina  voluntas  versatm*  circa  tale 

potest  in  Deo  sumi  ex  propinquis  motivis. —  objectum,  et  ex  diversis  rationibus,  qufe  in 

Primum  dubium  est ,  quo  modo  possit  hsec  iUo  considerari  possunt.  Est  enim  donum  iUud 

distinctio  actuum  inteUigi  circa  eamdem  rem  objectum  quoddam  amabile,  cui  voluntas  per 


292  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR.EDESTINATIONIS. 

afFectum  conjungi  potest ,  et  est  etiam  res  exequens  ipsius,  quia  vel  est  principium  pro- 

queedam  factibilis  a  tali  operante,  qui  potest  ximum  talem  effectum,  vel  certe  est  imme- 

applicare  potentiam  suam  ad  talem  effectum  diate  applicans  omnipotentiam,  quse  est  tale 

exequendum.  Priori  modo  versatur  voluntas  principium  proximum.  Sicut  in  liomine  res- 

Dei  circa  tale  objectum,  quando  ordine  tan-  pectu  omnium   effectum,   et  actionum,  quse 

tum  intentionis  procedit  :  posteriori  autem  procedunt  a  potentis  subordinatis  voluntati  in 

modo  quandojaminchoatexecutionem.  Quam  agendo,  actus  voluntatis,  quo  movet,  et  ap- 

doctrinam  sumo  exD.  Tlioma^  1,2,  quaest.  15  plicat  potentiam  executivam  ad  operandum, 

et  16,  prsesertim  art.  4,  ubi  hoc  modo  distin-  est  simphciter  necessarius  ad  talem  effectum. 

guit  consensum,  et  electionem  ex  ima  parte,  Ex  parte  vero  agentis,  ut  perfecto,  et  ratio- 

ab  usu.  Nam  consensus  pertinet  ad  ordinem  nah  modo  operetur,  est  necessaria  intentio,  et 

consultationis ,    dicitque   acceptationem  tahs  electio,  seu  acceptatio  mediorum  propter  fi- 

medii  per  affectum,  et  complacentiam,  vel  nem,  quia  sine  iha  non  dirigeret  actiones  suas 

etiam  per  electionem,  si  cum  ahis  conferatur,  propria,  et  intrinseca  relatione  ad  determi- 

nondum  tamen  ex  vi  tahs  actus  sit,  quia  in  natum  finem,   cum  tamen  hoc  maxime  ne- 

eo  se  gerit  voluntas,  ut  facultas  operativa  ad  cessarium  sit  ad  perfectum  operandi  modum. 

extra  :  Usus  vero  sequitur  post  electionem,  et  9.  Declaratur  doctrina  haec  in  omni  genere 

inchoat  executionem  effectus,  quia  jam  versa-  agentium,  nam  imprimis  in  homine  ad  mo- 

tur  circa  iUum,  ut  operabilem.  Ad  eumdem  vendam  manum,  verbi  gratia,  sufficit  ex  parte 

ergo  modum  inteUigere  debemus  voluntatem  effectus  iUe  actus  voluntatis,  quo  potentia  mo- 

divinam.  tiva  manus  apphcatur  ad  talem  actionem  :  at 

7.  Potentia  Dei  execwtrix  distinguitur  a  vo-  vero  ex  parte  ipsius  hominis,  ut  perfecto,  et 
luntate  et  intellectu  divino.  —  Denique  hoc  morah  modo  exerceat  talem  actum,  necessa- 
erit  facihus,  si  advertamus,  potentiam,  per  rius  est  ahus  voluntatis  actus,  quo  actionem 
quam  Deus  exequitur  exteriores  actiones,  esse  iUam  externam  in  ahquam  finem  dirigat.  Rur- 
ratione  distinctam  ab  inteUectu,  et  voluntate  sus  in  agentibus  naturalibus,  ut  ignis,  verbi 
ejus,  ut  ex  ahis  locis  nunc  suppono.  Per  voluu-  gratia,  calefaciat,  sufficit  facultas  proxime  ef- 
tatem  igitur,  qua  Deus  intra  se  praefinit,  seu  ficiens  calefactionem  :  tamen  ut  iUa  actio  per- 
acceptat  tale  medium,  non  inteUigitm*  apph-  fecto  modo  fiat  ex  parte  causee  agentis,  neces- 
care  potentiam  suam  ad  operandum,  sed  tan-  saria  est  ahqua  ordinatio  in  finem,  et  quia 
tum  amare  iUud  bonum  respectu  tahs  per-  proximum  agens  ita  est  imperfectum,  ut  per 
sonse,  per  voluntatem  autem  exequentem  ap-  se  non  possit  habere  iUam  intentionem  finis, 
plicat  potentiam  suam  ad  exequendum  id  quod  dixit  phUosophus  necessarium  esse  ut  natura 
dilexerat.  Et  ideo,  si  talem  effectum  operatu-  subordinetur  superiori  agenti,  a  quo  in  finem 
rus  est  Deus  cum  causa  secunda,  ita  apphcat  dirigatur.  Denique  in  Deo  ista  ostenditiu'  : 
potentiam  suam,  sicut  tah  causee  secundse,  vel  ViUt  enim  DEUS  offerre  homini  concursum 
debitum,  vel  proportionatum  est.  Unde  si  iUa  necessarium  ad  actum  peccati,  vult  etiam  of- 
sit  tantum  operatura  physice,  et  non  hbere,  ferre  concursum  ad  actum  bonum,  quge  vo- 
apphcat  suam  potentiam  ad  conciu-sum  deter-  luntas  Dei,  est  quasi  exequens,  et  necessaria 
minatum  ad  unum.  Si  vero  causa  secunda  ad  effectum  ex  parte  iUius.  Et  nihilominus 
sit  operatura  hbere,  apphcat  ad  influxum  ma-  Deus  vult  concursum  ad  actum  bonum  prop- 
gis  indifferentem.  Hoc  igitur  modo  recte  in-  ter  ipsum  actum,  atque  adeo  ex  intentione 
teUigitur  distinctio  inter  has  voluntates.  ejus  :  non  sic  autem  vult  concursiun  ad  actum 

8.  Satisfit  secundce  ratio7ii ,  et  declaratur  bonum  propter  ipsum  actum,  atque  adeo  ex 
necessitas  utriusque  voluntatis  intentionis,  et  intentione  ejus  :  non  sic  autem  viUt  concm^sum 
executionis. — Secunda  difficultas  erat,  quse  sit  ad  actum  peccati,  quia  ex  parte  agentis  ad 
necessitas  utriusque  vohuitatis,  et  quo  modo  perfectionem  ejus  pertinet  ut  bonum  intendat, 
salvetur  sufficientia  auxihi  in  his,  cum  qui-  non  vero  ut  intendat  mahim.  Recte  igitm-  dis- 
bus  Dcus  non  habet  utramque  voluntatem.  tinguitur  prsedicta  duplex  uecessitas,  et  uter- 
Quod  ut  declarem,  adverto  ex  duplici  capite  que  ordo  intentionis,  et  executionis  in  divina 
posse  hujusmodi  vohmtatem  esse  necessariam,  voluntate. 

vel  saltem  convenientem  ad  aliquod  opus  :  10.  Objectio. — Respondetur. —  Dicere  vero 

scilicet  vel  ex  parte  ipsius  agentis,  ut  perfecto  potest  aliquis,  hoc  discursu  ad  summum  os- 

modo  operctm\  Priori  modo  est  omnino  ne-  tendi,  neccssariam  esse  in  Deo  inteutionem 

ccssaria  ad  quemlibet  cfTectum  Dei  vohiatas  fiuis  ahcujus  per  simpUcem,  et  iuefficacem  ac- 


CAP.  XV.  AN  VOLUNTAS,  QUA  DEUS  INTENDIT,  ET  CONFERT,  ETC.  293 

tum.  Respondco  imprimis,  lioc  satis  esse,  ut  ad  extrinsecum  fniem,  ( id  est,  tali  rei  non 

distinguamus  ordinem  intentionis  ab  ordinc  debitum,  nec  illi  connatiu-alem )   nuUa  spe- 

executionis  :  ncque  enim  nos  contcndimus  ciali  mutatione  facta  in  tali  re,  quae  sic  ordi- 

intentionem  omnino  absolutam,  ct  cfficacem  natur  in  finem,  neque  in  ipso  fine,  ad  qucm 

esse  simplicitcr  neccssariam.  Tamcn  liinc  ul-  ordinatur.  Hoc  primum  ostendo  inductione 


terius  rectc  coUigimus,  ad  perfcctionem  agen- 
tis  pertincre,  ut  possit,  si  velit,  absoluta,  et 
efficaci  intcntione  velle  fmem,  et  ex  illa  spe- 
ciali,  et  efficaci  modo  providere,  et  praeparare 
mcdia  ad  talem  fmem.  Et  ita  etiam  breviter 
rcspondimus  supra  ad  similem  difficultatem  de 
electione  ad  gloriam,  videlicet  si  iDa  est  ne- 
cessaria,  quo  modo  Deus  sufficientia  principia 
tribuat  his  hominibus,   quos  a  principio  tali 


facta  in  omni  ordine  effectuum  :  efficit  enim 
Deuspluviaminterdum  ex  intentionefructuum 
aliquando  vero  ex  intentione  puniendi  liomi- 
nes :  in  quo  effectu,  si  consideremus  totam 
realem  mutationem,  quai  sit  in  phivia,  potest 
esse  eadem,  sive  fiat  propter  hunc,  sive  prop- 
ter  illum  finem,  cum  tamen  illi  fmes  valde 
extrinseci  sint  tali  eflfectui.  Deinde,  in  mora- 
libus,  ex  sententia  Sanctorum  omnium,  Deus 


modo  non  elegit.  Responsio  enim  clara  est,  vult  permifctere  peccatum  ex  intentione  ahcu- 

quia  iha  electio  non  est  simphciter  necessaria  jus  boni,  quod  ipse  Deus  potest  ea  occasione 

ex  parte  effectuum,  sed  solum  ex  parte  agentis,  operari,  quamvis  talis  permissio  ex  natura  sua 

supposito  speciah,  et  perfecto  modo  providen-  non  inferat  tale  bonum,  neque  iUud  ex  se  res- 

tise,  quem  habere  voluit  cum  hujusmodi  ho-  piciat.   Imo  (ut  infra  videbimus)  permissio 

minibus,  quamvis  sine  illa  potuerit  sufficientia  peccati  (juxta  communem  sententiam)  ah- 

media  gratise  providere,  ut  latius  constabit  ex  quando  est  effectus  prsedestinationis,  et  inten- 


dicendis  circa  reprobos. 


ditur  a  Deo,  ut  per  iUam  paret  viam  ad  con- 
secutionem  glorise  alicujus  hominis.  Cons- 
tat,  nec  propter  hunc  finem  permissionem  ip- 
sam  realiter  fieri  aho  modo,  neque  ex  intrin- 
seca  sua  natura  postulare  talem  finem.  Et 
confirmari  potest  hoc  exemphim  ex  eo  quod 
eamdem  permissionem  aliquando  Deus  vult  in 
vindictam  peccati. 
3.  Potuit  Deus  creare  hominem  cum  eadem 


CAPUT  XV. 

AN    INTENTIO     EFFIGAX  DEI  ,     ET    EXEGUTIO    ME- 

DIORUM,   DIVERSAS   MUTATIONES   EX  NEGESSl- 

TATE   EFFICIANT  IN   PRiEDESTINATO. 

1 .  Prima  opinio. — Haec  est  tertia  difficultas, 

quam  argumenta  postulabant  quse  supra  etiam  mtura  non  ordinando  illum  ad  finem  superna- 

tacta  est.  Pendetque  ex  aha  generah  quses-  turalem. — Prseterea  de  mysterio  Incarnationis 

tione,  an  decretum  hberum  Dei  semper,  ac  docet  fides,  factum  esse  propter  nos  homines  et 

necessario  faciat  aliquam  realem  mutationem  propter  nostram  salutem :  Unde  etiam  constat 

creaturffi,  et  consequenter  non  possit  aliquis  apud  theologos,  mysterium  iUud  aliquo  modo 

actus  hber  in  Deo  inteUigi,  sine  quo  omnis  esse  ordinatum  in  salutem  hominum,  ut  in  fi- 

mutatio,  qnse  in  creatiu-a  sit,  consistere  pos-  nem.  Est  autem  per  se  notum,  hunc  finem  non 

set.  Ita  enim  sentiunt  ahqui  auctores,  propter  esse  intrinsecum  incarnationi  nec  debitum :  est 

^olum  fundamentum  inter  arguendum  tactum:  item  manifestum,  potuisse  Deum  facere  totum 

et  ex  hoc  principio  inferunt  multa  valde  no-  iUud  mysterium,  totamque  mutationem  rea- 

tanda  in  Theologia,  videlicet.  Deum  habere  lem  quam  mmc  fecit  in  humana  natura  ad  per- 


ahquem  actum  amoris  omnino  necessarium 
circa  creaturas  possibUes ;  non  posse  Deum  re- 
mittere  peccatum  etiam  veniale,  ni  si  faciendo 
in  homine  mutationem  realem  formahter  in- 
compossibilem  ilh  peccato :  item  non  posse 
ordinare  rem  unam  ad  aliam,  ut  finem,  nisi 
ex  se  habeat  naturalem  habitudinem  ad  talem 
finem,  vel  in  iUa  fiat  ahqua  realis  mutatio, 
per  quam  talem  ordinationem  recipiat,  et  si- 
mUia,  quee  difficiha  sunt :  et  ideo  circa  hoc 
principiiun,  breviter,  quod  sentio,  dicam. 

2.  Conclusio.  —  Prolatur  itiductione.  —  As- 
sero  igitur  imprimis,  posse  Deum  per  decre- 


ficiendum  illud,  non  intendendo  illum  finem, 
nec  reparando  homines  per  Christum,  sed  alios 
creando  et  sanctificando.  Tandem  in  re  de  qua 
agimus,  certum  est,  creare  nunc  Deum  homi- 
nem  propter  finem  supernaturalem,  et  potuisse 
iUum  creare  cum  eadem  natura,  non  ordinan- 
do  Ulum  ad  talem  finem,  quod  nunc  suppono 
cx  materia  de  gratia :  ergo  habuit  Deus  decre- 
tum  liberum  quo  voluit  ordinare  hominem  ad 
talem  finem,  licet  immediate  ex  hoc  decreto 
nuUa  mutatio  in  homine  fiat. 

4.  Prceterea  omnes  theologi  concedunt,  prae- 
ter  omnem  voluntatem,  per  quam  Deus  confert 


tum  efficax  ordinare  unam  rem  ad  aliam,  ut    media  hominibus  ad  consequendum  [superna- 


294  LIB.  I,  DE  ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS, 

turalem  finem;,  liabere  specialem  actiim  inten-  reprobos.  Habet  ergo  Deiis  voluntatem  liberam 

tionis,  quo  vult  omnibus  hominibus  gloriam,  circa  finem,  ex  qua  non  resultat  specialis  mu- 

saltemvoluntateinefficaci.Inquiroigiturquam  tatio  distincta  ab  ea  quse  fit  per  collationem 

specialem  mutationem  realem  faciat  Deus  in  mediorum:  ergo  eodem  modo  habere  potest 

homine  per  talem  actum :  nam  si  nuUam  efli-  intentionem  efiicacem ,  quia  ratio  contrariae 

cit,  hoc  est,  quod  nos  dicimus  de  intentione  sententiae  seque  procedit  in  utraque,  et  nulla 

efficaci,  nec  potest  specialis  repugnantia  in  illa  specialis  repugnantia  hic  assignari  potest. 

assignari:  imo  facilius  in  illa  intelligi,  statim  6.  Respondetur  ohjectioni. — Ratione  denique 

ostendam.  Si  vero  aliqua  specialis  mutatio  res-  ita  hoc  ostendo,  quia  ad  perfectionem  divinse 

pondet  ilU  actui,  signetur  queenam  iUa  sit,  Ego  voluntatis  pertinet,  non  tantum  posse  Ubere  et 

vero  ostendo  nuUam  esse  posse,  quia  vel  iUud  efficaciter  velle  objecta  seu  efFectus,  sed  etiam 

quod  fit  per  hanc  intentionem,  est  aliqua  mu-  fines  eorum  et  ordinationem  unius  in  alium : 

tatio  pertinens  ad  ordinem  naturse^  et  hoc  non,  ergo  potest  hoc  Ubere  facere  sine  speciaU  mu- 

quia  eadem  omnino  natura  rationaUs  cum  om-  tatione  reaU.  Antecedens  patet,  tum  quia  in 

nibus  proprietatibus  sibi  connatiu^aUbus  posset  homiue  hoc  per  se  spectat  ad  perfectionem, 

a  Deo  creari  sine  tali  intentione,  sed  tantum  tum  etiam  quia  in  hoc  ostenditur  majus  domi- 

ut  frueretur  naturali  fine.  Vel  iUa  mutatio  est  nium  voluntatis  in  actionibus  seu  effectibus 

supernaturaUs :  et  heec  imprimis  non  semper  suis.  Consequentia  vero  probatur,  quia  ordina- 

fit  in  omni  homine  ordinato  ad  iUum  finem.  tio  aUcujus  rei  in  extrinsecum  finem  per  se  non 

MuUi  enim  homines  nunc  procreantur  a  DEO,  ponit  mutationem  aliquam  in  taU  re^  ut  in  hu- 

in  quibus  nuUa  mutatio  reaUs  supernaturaUs  manis  etiam  actionibus  videre  Ucet.  Dices, 

fit  in  toto  tempore  vitae,  ut  patet  in  multis  par-  quamvis  Uomo  hoc  faciat  per  solam  extrinse- 

vuUs,  nec  est  incredibile  idem  contingere  in  cam  denominationem  vel  habitudinem,  Deum 

muUis  adultis  infidelibus.  Et  deinde  quando  tamen  semper  id  facere  per  intrinsecam  muta- 

taUs  mutatio  fit,  non  fit  proxime  et  immediate  tionem,  et  hoc  esse  majoris  perfectionis.  Res- 

per  iUam  intentionem,  nam  illa  intentio  ex  se  pondeo,  ad  perfectionem  quidem  pertinere, 

generaUs  est^  et  eadem  respectu  omnium,  et  posse  hoc  facere  per  intrinsecam  mutationem, 

mutatio  gratiae  non  est  eadem  in  omnibus.  Fit  quando  et  fini  et  effectui  consentanea  est :  ta- 

ergo  in  unoquoque  per  voluntatem  dandi  hanc  men,  quod  iUa  mutatio  fiat  per  ipsammet  in- 

vel  iUam  gratiam,  ut  iidem  auctores  fatentur,  tentionem  praecise  conceptam,  et  non  per  vo- 

quee  voluntas  sufficeret  ad  totam  iUam  muta-  luntatem  exequentem,  ad  perfectionem  non 

tionem  realem  faciendam,  si  sola  necessitas  referre, 

ipsius  effectus  secundum  se  spectetur:  ergo  ilU  7.   Urgetur  contra  oljectionem. — Deinde  di- 

intentioni  nuUa  respondet  in  effectu  speciaUs  citur,  quamvis  posse  facere  iUam  mutationem, 

mutatio  reaUs  quae  ex  vi  itUus  immediate  re-  quando  est  opportuna,  sit  perfectionis,  tamen 

sultet.  quando  necessaria  non  est_,  non  posse  sine  iUa 

5.  Occurritur  responsioni.  —  Voluntas  Dei  ordinare  medium  ad  finem,  non  pertinere  ad 

inefficax  salvandi  aliquos  non  est  naturalis.  —  perfectionem,  sed  potius  ad  Umitationem  do- 

Responderi  potest  actum  iUum,  quo  divina  vo-  minii  et  potestatis.  Primo,  quia  saepe  ordinatio 

luntasvuUinefficaciterfinemaUquem^nonesse  in  finem  nec  requirit,  nec  admittit  talemmu- 

Uberum,  sed  naturalem  (nam  hoc  etiam  insi-  tationem,  ut  patet  in  exempUs  positis,  et  in  eo 

nuant  nonnuUi  auctores) :  quia  non  est  nisi  quod  Scriptura  dicit:  Propter  electos  bretia- 

complacentia  qusedam,  non  potest  autem  Deus  luntur  dies  illi.  Quee  enim  speciaUs  mutatio 

non  complacere  in  fine  bono.  Sed  hoc  (ut  exis-  fieri  potuit  in  iUa  temporis  prsefinitione,  prop- 

timo)  dici  non  potest.  PrimO;,  quia  cum  Paulus  ter  electos,  qua3  sine  hoc  fine  fieri  non  posset. 

ait:  Dcus  mlt  omnes  homines  salvos  fieri,  com-  Secundo,  quia  vel  facta  iUa  mutatione  res  ma- 

mendat  Dei  beneficium  et  Uberum  erga  liomi-  net  intrinsece,  ac  necessario  ordinata  in  talem 

nes  amorem,  ut  omnes  sancti  intelligunt,  et  finem,  vel  adhuc  finis  est  extrinsecus.  Si  pri- 

tamen  loquitur  de  vokmtate  antecedente  non  mum  dicatur,  revera  Deus  nunquam  ordinat 

omnino  efficaci.  Secundo,  quia  Ucet  iUa  inten-  proxime  rem  aliquam  in  extrinsecum  fiuem, 

tio  non  sit  absoluta  de  fine,  tamen  ex  vi  iUius  neque  ad  hoc  habet  libertatem.  Si  vero  dicatur 

Deusvult  conferre  media  sufficientia  ad  talem  secundum:  ergo  necessaria  est  uova  ordinatio 

fiuem,  et  ita  quantum  est  ex  se  vult  dare  iUum  libera  quee  non  addat  specialem  mutatiouem. 

fiuem,  ergo  non  necessario,  sed  Uberc  iUe  vult.  Tertio,  etiam  in  his  qu»  natm-a  sua  ^identiu" 

Quod  latius  coustabit  ex  diccncUs  infi'a  circa  pcr  se  ordiuata,  ut  sunt,  verbi  causa,  gratia  et 


CAP.  XV.  AN  VOLUNTAS,  QUA  DEUS  INTENDIT,  ET  CONFERT,  ETC.  295 

gloria,  est  necessaria  voluntas  quasi  elicita,  tantum  pro  ipsoraet  opcraute :  nunc  autcm  ita 

directe  tendens  in  ipsum  fmcm,  quia  Deus  non  illam  acccptat,  ut  liabeat  illum  effcctum  in  alio 

dicitiu'  intendere  finem  solum  quia  vult  rem  ct  non  in  ipso  operante :  ergo  necessario  lioc 

quee  natura  sua  tendit  in  talem  finem:  nam  referendumestadliberamDcivoluntatcmcum 

hic  est  imperfectus  modus  operandi  propter  fi-  diverso  respectu  morali,  sine  alia  mutatioue 

nem:  ergo  necesse  est,  ut  ipsum  fiuem  in  se,  et  reali  creatura;.  Denique  nunc  per  infusionem 

directe  vclit.  Unde  posset  Deus  alicui  dare  gra-  talis  gratise  in  tali  sacramento  remittitur  pec- 

tiam  sine  ullo  proposito,  neque  efficaci,  neque  catum  veniale :  et  tamcn  posset  eadem  gratia 

inefficaci  dandi  gloriam,  imo  cum  proposito  cum  tota  mutatione  infundi  sine  remissione  il- 

nunquam  dandi,  sed  solum  confcrendi  gratiam  lius  culpse  venialis.  Quia  nec  potest  in  hoc  as- 

propter  actus  virtutis  et  propter  intrinsecam  signari  impUcatio  contradictionis,  nec  forma- 

perfectionem  ejus :  ergo  etiam  in  his  quse  vi-  hs  repugnantia  inter  gratiam  iUam  et  veniale 

dentur  pcr  se  ordinata,  dare  unum  propter  peccatum:  ut  omnino  neccssarium  sit,  iUa  in- 

aliud,  est  specialis  voluntas  libera  Dei^  cui  nova  fusa^  expcUi  hoc  peccatum,  ergo  ille  etiam  ef- 

mutatio  non  rcspondet.  fcctus  moralis  fit  ex  speciali  decreto  Dei  Ubero, 

8.  Eadem  doctrina  magis  confirmatur.  —  sine  nova  mutatione  reali  creaturae. 
Refellitur  quorumdam  responsio. — Et  quamvis  10.  Responsio  altera  imp^cgnatur. — Non  mi- 
heec  possent  praesenti  instituto  sulficere :  tamen  nus  efiicacia  argumenta  sumi  possunt  ex  effec- 
ut  multis  materiis  inserviant,  addo  ulterius.  In  tibus  positivis :  aliquando  enim  Deus  confert 
effectibus  praisertim  moralibus  posse  Deum  beneficium  homini  petenti^  ratione  petitionis, 
multa  libere  veUe,  quae  non  faciunt  in  rebus  qui  respectus  ad  petitionem  liber  est  Deo,  et 
specialem  mutationem  physicam  et  realem.  tamen  ratione  iUius  nuUa  mutatio  realis  fit  in 
Patet  primo  in  effectibus  quasi  privativis :  nam  efiectu,  quia  totum  illum  cum  omnibus  intrin- 
si  homo  per  votum  obligatus  est  Deo^,  potest  secis  conditionibus  ejus  posset  Deus  efficerc, 
Deus  sua  vohmtate  libera  remittere  obligatio-  sine  respectu  ad  hominis  petitionem.  Dices, 
nem,  ex  quo  nuUa  in  homine  resultat  mutatio  non  existente  petitione  hominis,  posset  Deus 
realis,  et  tamen  vere  manet  ab  obligatione  h-  absolute  idem  dare  sine  tali  respectu,  tamen  si 
ber.  Respondent,  non  liberari  hominem  ab  dat  existente  petitione,  necessario  dat  propter 
obhgatione,  donec  Deus  illi  revelet  se  remisisse  iUam,  et  ita  non  dat  hoc  modo  sine  uUa  spe- 
votum,  atque  ita  non  fieri  remissionem  sine  ciali  mutatione.  Sed  lioc  profecto  est  incredi- 
mutatione  reali.  Sed  hoc  non  recte  dicitur:  bile:  nam  existente  petitione  potest  Deus  om- 
nam  licet  iUa  revelatio  possit  esse  necessaria,  nino  iUam  non  acceptare^  nec  beneficium  con- 
ne  homo  ex  conscientia  erronea  putet  adhuc  se  ferre :  ergo  etiam  potest  non  acceptare  oratio- 
esse  obligatum :  tamen  illa  non  tollitformaliter  nem,  ut  propter  Ulam  det,  ct  nihilominus  dare 
obUgationem,  sed  supponit  ablatam.  Quod  pa-  propter  suam  bonitatem  et  puram  vohmtatem. 
tet,  tum  quia  hoc  ipsum  est  quod  revelatur :  Similia  argumenta  sumi  possunt  ex  aliis  effec- 
tum  etiam  quia  formaliter  aUud  est  veUe  re-  tibus  quos  Deus  confert,  vel  propter  meritum, 
mittere,  aliud  veUe  revelare  priorcm  volunta-  prsesertim  de  congruo,  vel  propter  aliquam 
tem.  Unde  iUa  mutatio  non  respondet  priori  dispositionem,  vel  propter  permissionem  ex 
voluntati,  sed  huic  posteriori :  nos  autem  cou-  quadam  morali  obligatione,  vel  per  aliquas 
tendimus  Ulam  priorem  haberi  suie  mutatione  causas  non  physicas,  sed  morales,  ut  multi  ar- 
reali  in  objecto.  bitrantur  esse  sacramenta :  nam  in  his  omnibus 

9.  Cfratia  potest  infundi  sine  remissione  pec-  requiritur  diversus  respectus  et  moralis  modus 
cati  venialis,  etiam  quoad  culpam. — Sed  urgeo  operandi  ex  voluntate  divina,  absque  novis 
ulterius  in  remissione  pcenae  temporalis  debitae  mutationibus  realibus. 

pro  peccato:  nam  potest  Deus  iUam  gratis  re-  11.  Pra?cluditur  fuga. — Et  ratio  horum  esse 

mittere  sua  libera  voluntate,  neque  ibi  est  ne-  videtiu',  quia  Deus  non  tantum  est  perfectum 

cessaria  revelalio ,  etiam  ad  tollendam  con-  agens  in  ratione  causse  physicae,  sed  etiam  in 

scientiam  erroneam :  unde  in  fine  vitse  inveniet  ratione  causee  moralis :  et  ideo  tam  ex  parte 

se  homo  liberum  ab  illo  reatu^  etiamsi  id  in  affectuum  quam  ex  parte  modi,  utramque  cau- 

vita  ignoraverit,  et  fortasse  ita  de  facto  fit  per  saUtatem  per  suam  Uberam  voluntatem  exer- 

electionem  sacrificii,  vcl  ahquid  simile.  Et  si-  cere  potest :  ergo  non  tantum  physicos  effectus 

mile  argumentum  est  in  remissione  pcense  quse  qui  per  tales  mutationes  fiunt,  sed  etiam  mo- 

uni  fit,  propter  satisfactionem  alterius :  nam  rales  qui  non  semper  iUas  mutationes  requi- 

posset  Deus  non  acceptare  iUam  pro  aho,  sed  ruut,  efficere  potest.  Denique,  omnis  voluntas 


96  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

creata  ex  ratione  et  libertate,  habet  himc  mo- 
dum  operandi,  qui  per  se  pertinet  ad  perfectio- 
nem :  quod  autem  id  faciat  cum  imperfectione 
et  mutatione  sua,  est  per  accidens  et  provenit 
ex  limitatione  ejus:  ergo  Deo  tribuenda  est 
tota  hsec  perfectio,  seclusa  omni  imperfectione. 
Nam  dicere  hoc  impUcare  contradictionem,  nec 
probatur,  ut  statim  ostendam,  nec  satisfacit. 
Alias  eodem  modo  dicere  quis  posset^  Deum 
non  esse  agens  Kberum,  quia  imphcat  contra- 
dictionem^  sine  imperfectione  mutabiUtatis  ha- 
bere  hbertatem.  Sicut  ergo,  quamvis  humana 
ratio  non  satis  comprehendat  quomodo  illa  duo 
simul  in  Deum  conveniant:  nihilominus  nec 
negat^  nec  negare  potest  non  repugnare,  quia 
utrumque  per  se  spectat  ad  perfectionem  sim- 
phciter ;  ita  in  proposito  sentiendum  est.  Quod 
facihus  constabit  respondendo  ad  fundamen- 
tum  alterius  sententige. 

12.  Respondetur  ad  diffimltatem  capite  su- 
periori  propositam. — Respectus  rationis  non  est 
de  intrinseca  ratione  actus  divini.  —  Ad  illud 
ergo  imprimis  dicendum  est,  Deum  neque  veUe 
per  respectum  rationis,  nec  talem  respectum 
esse  de  intrinseca  ratione  decreti  Uberi,  ideo- 
que  parum  referre  quod  non  possimus  talem 
respectum  concipere,  nec  ne,  ut  Deus  possit 
veUe  Ubere  hoc  vel  iUud :  neque  enim  pendet 
Deus  in  suis  decretis  Uberis  ex  nostro  modo 
concipiendi.  Assumptum  late  tractatum  est  in 
disputatione  30  Metaphysicse,  sect.  9,  estque 
per  se  manifestum.  Nam  Deus  vere  et  reaUter 
amat  quod  Ubere  vult,  non  habet  autem  talem 
respectum  vere  et  reaUter.  Item  impossibUe  est 
id  quod  nos  confingimus,  et  in  re  non  existit, 
esse  de  intrinseca  ratione  amoris  divini.  Deni- 
que,  Deusipse  cognovitsua  decretaUbera  prout 
in  se  sunt,  nulhim  fingendo  respectum  rationis_, 
nam  hoc  provenit  ex  imperfecto  modo  conci- 
piendi  nostro:  ratio  autem,  seu  natura  taUs 
decreti  potius  judicanda  est  ex  modo  quo  a  Deo 
cognoscitur,  quam  a  nobis:  ergo  quidquid  sit 
de  respectibus  rationis,  non  sunt  Deo  neganda 
decretaUbera  quse  per  se  ad  perfectionem  spec- 
tant.  Non  quidem,  quod  terminari  ad  hoc  vel 
iUud  objectum  Ubere  addat  Deo  perfectionem, 
sed  quod  ad  iufinitam  perfectionem  iUius  sim- 
pUcissimi  actus  pertineat,  posse  terminari  ad 
hsec  omnia  objecta  sine  sui  mutatione  aut  va- 
rietate. 

13.  Quia  vero  nos  non  possumus  veUe  aU- 
quid  sine  mutatione  nostra,  a  qua  mutatione 
objcctum  denomiuatur  volitum :  ideo  non  in- 
teUigimus  Deum  libcre  volcntem  nisi  per  ana- 
logiam  ad  nos,  atque  adeo  concipiendo  quasi 


PR^DESTINATIONIS. 

novum  actum  immanentem  in  Deo  vel  novum 
modum  ejusdem  actus,  Non  quod  objective  in- 
telligamus  ibi  novum  modum  realem :  sic  enim 
falsum  conciperemus ,  sed  quod  instar  taUs 
modi  amorem  Dei  Uberum  apprehendamus. 
Atque  hoc  satis  esset  ad  inteUigendum  respec- 
tum  rationis  in  voluntate  divina,  quia  revera 
ab  iUo  actu  reaU  qui  est  in  divina  voluntate, 
denominatur  creatura  amata  extrinsece ,  et 
Deus  ipse  denominatur  intrinsece  amans :  quod 
sufficit  ad  inteUigendum  respectum  rationis 
inter  iUa  extrema,  quidquid  sit  de  mutatione 
reaU.  Nam  hsec,  quando  resuUat,  non  consti- 
tuit  Deum  realiter  amantem ,  sed  supponit  po- 
tius  divinum  amorem  ex  quo  nascitur,  juxta 
illud  Joan.  3 :  Sic  Beus  dilexitmundum,  ut  Fi- 
lium  suum  unigenitum  daret,  et  iUud  ad  Ephes. 
2 :  Propter  nimiam  cliaritatem  suam  qua  dilexit 
nos  Deus,  convivificavit  nos  in  Christo.  In  ipsa 
ergo  Ubera  charitate  et  dilectione  jam  inteUi- 
gitur  respectus  rationis,  priusquam  inteUigatur 
mutatio  reaUs  ab  iUa  manans. 

14.  Mutatio  oljectiva  vel  moralis  in  creatura 
sujfficit  ad  fmdandum  respectum  rationis  in 
intentione  Dei.  —  Prolatur  de  oljectiva.  —  Se- 
cundo  dicitur^  ad  concipiendum  iUum  respec- 
tum  rationis  satis  esse^  ut  ex  parte  objecti,  seu 
creaturarum  possit  a  nobis  intelligi  aliqua  mu- 
tatio,  vel  objectiva  secundum  habitudinem  ad 
existentiam  futuram  vel  moraUs.  Declaro  prio- 
rem  partem,  nam  per  ipsammet  voluntatem 
creandi,  quam  Deus  ex  aeternitate  habet,  non 
fit  statim  ex  eadem  seternitate  mutatio  reaUs 
in  creatura,  sed  quia  suo  tempore  efficienda 
est^  ideo  in  illo  objecto  inteUigitur  facta  esse 
qusedam  mutatio :  nam  quod  erat  tantum  pos- 
sibUe,  jam  est  futurum.  Hanc  ergo  voco  muta- 
tionem  objectivam,  quam  possumus  invenire 
in  omnibus  decretis  Uberis  Dei,  quse  terminan- 
tur  aUquo  modo  ad  esse  reale  creaturse.  Nam 
posito  quocumque  decreto  Dei  absoluto  et  prae- 
finiente^  exviiUiusverum  estdicere,  objectum 
iUud  esse  futurum,  quamvis  non  eodem  modo, 
nec  aeque  proxime  ac  per  voluntatem  executi- 
vam^  sed  quia  Deus  ex  vi  talis  decreti  infalUbi- 
liter  applicat  media  et  causas,  per  quas  Olud 
futurum  est,  quod  fuit  praefinitum.  Quod  in 
simili  negare  non  possunt  iUi  auctores  qui 
ponunt  circa  praedestinatos  duo  decreta  libera : 
unum  universale,  quo  Deus  vult  dare  omnia 
auxiUa  congrua  necessaria  ad  gioriam :  aliud, 
quo  in  particulari  disponit  hoc  vel  Ulud  auxi- 
lium  dandum.  Nam  ex  vi  utriusque  decreti  ea- 
dcm  auxiha  futura  sunt,  et  hoc  satis  esse  exis- 
timatur,  ut  utrumque  haberi  possit,  qui  a  mo- 


CAP.  XVI.  AN  IN  PRiEDESTINATIONE  SIT  NECESSARIUS  ACTUS,  ETC.  297 

dus  influendi  ad  illam  rei  futuritionem,  divcr-  executioncm  mcdiorum,  quse  post  consulta- 

sus  secimdum  rationem  ab  eis  intelligitur :  tionem  approbata  et  electafuere.  Videtiu"  ergo 

ergo  idem  admittere  debcnt  in  aliis  actibus.  similis  actus  ponendus  in  divina  providentia , 

Eodem  modo  philosophandum  est  circa  decre-  ac  pradcstinatione ,  scrvata  proportionc ,  et 

tum  liberum  non  efficax  ct  antecedens,  quo  seclusa  omni  impcrfectione  distinctionis,  aut 

Deus  vult  effectum  non  absolute^  sed  sub  con-  compositionis.  Nam  his  et  similibus  imperfec- 

ditione  dependente  a  libera  cooperatione  crea-  tionibus  ablatis,  imperium  per  se  perfectionem 

tiu*se.  Nam  licet  ex  vi  illius  decreti  non  sit  sim-  indicat  ac  potestatem  dominantis.    Unde  in 

pliciter  verum  dicerc  rem  esse  futuram :  tamen  Scriptura  legimus ,  Deum  imperando  omnia 

vere  dicitur  futura,  si  homo  vohierit  quod  ante  opera  sua  fecisse,  Gen.  1  :  Dixit  Deus,  fiat 

ilkid  decretum  nonhabet^  ethomo  ipsedicitur  lux,  etc,  Psal.  148  :  Ipse  dixit,  et  facta  sunt, 

simpliciter  posse  id  velle,  quod  etiam  non  pos-  ipse  mandavit  et  creata  sunt.  Est  ergo  in  Deo 

set  sine  tah  decreto.  Idemque  manifestum  est  talis  actus  necessarius^  tanquam  proxima  ra- 

in  indifferentia  libertatis,  per  proximam  po-  tio  operandi  ad  extra  :  ergo  cum  eadem  pro- 

tentiam,  et  expeditam  ad  varios  actus  facien-  portione  necessarius  est  ad  opera  gratiae  et 

dos  vel  omittendos.  IUa  enim  non  posset  esse  consequenter  etiam  ad  prsedestinationem,  per 

hujusmodi,  nisi  Deus  vohmtate  sua  libera  ob-  quam  preeparantur.  Quod  vero  distinctus  ra- 

tulisset  concursum  sufficientem  ad  singulos  tione  sit  ab  omnibus  numeratis,  ita  ostenditur. 

actus  illorum^  ratione  cujus  jam  vokmtas  est  Quia  imperium  est  actus  liber,  ac  proinde  dis- 

simphciter  potens  ad  omnes  illos  faciendos,  tinctus  ab  omni  actu  scientise^  qui  antecedit 

quamvis  in  re  non  omnes,  sed  unum  tantum  voluntatem.  Rursus,  non  est  actus  vohmtatis, 

illorum  factura  sit.  Hic  ergo  mutationis  modus  sed  posterior  illo^  quia  imperium  est  intima- 

sine  dubio  sufficit  ad  concipiendos  illos  respec-  tio  quaedam  vohintatis :  nam,  quse  ahquis  fieri 

tus  rationiS;,  et  illum  facile  inveniemus  in  ob-  vohiit,  per  imperium  intimat,  utfiant.  Dcnique 

jectis  physicis  et  reahbus  talium  decretorum.  est  actus  practicus ,  movens  et  impeUens,  in 

15.  De  morali  mutatione  suadetur.  —  Altera  quo  distinguitur  ab  omni  actu  scientise  futu- 

vero   pars   de   mutatione  morah  posita  est ,  rorum^  qui  consequitur  voluntatem.  Est  ergo 

propter  objecta  moraha,  quaUa  sunt  remissio  actus  ratione  distinctus  ab  omnibus  his,  qui  a 

pcense,  obligationis,  etc,  estque  per  se  satis  nobis  hactenus  expUcati  sunt. 

faciUs.  Nam  iUa  mutatio  talis  est,  ut  secundum  2.  Aliqui  actum  imperii  ratione  distinctum 

prudentcm  existimationem  moralem,  jam  non  admittunt.  —  Quidam  ergo  theologi,   omni- 

sit  homo  debitor,  verbi  gratia^  ut  antea  erat :  bus  superioribus  actibus  aUum  addendum  esse 

ergo  hoc  etiam  satis  est  ad  intelUgendum  di-  putant^  quem  imperium  vocant,  etininteUectu 

versum  respectum  rationis.Nam  sicut  respectus  iUum  coUocant^  post  omnem  actum  scientise  et 

hic  non  est  in  re,  ita  non  est  necesse,  intermino  judicii,  et  post  omnem  actum  voluntatis^  neces- 

ejus  aUquid  reale  physicum  poni^  vel  auferri,  sarium  ad  exteriorem  operationem  seu  efi^ec- 

sed  satis  est^  si  aliquid  morale  hoc  modo  inter-  tum.Volunt  enimexternamactionemimmedia- 

cedat.  tius  ab  actuintellectus,  quam  ab  actu  voluntatis 

prodire,  qui  actus  inteUectus  (ut  aiunt)  non  est 

CAPUT  XVI.  cognitio,  aut  judicium  (hoc  enim  ad  voluntatem 

antecedit ),  sed  est  impulsus  quidam  practicus 

HITNE  AD  PR^DESTiNATiONEM  NECESSARius  ACTUS  quihacvoce  cxphcatur,  i^rtjc  7^oc,  et  quopotcntia 

iMPERii^  RATIONE  DISTINCTUS  AJB  OMNIBUS  excqucns,  scu  ministrans,  applicatur  ad  opus. 

NUMERATis,  Hunc  crgo  actum  etiam  requirunt  in  divina 

mente    ad  extra  operante  :  et  consequenter 

1.  Ratio  duhitandi.  —  ExpUcuimus  omnes  aiunt_,  hunc  etiam  actum  pertinere  ad  aeter- 

actus  inteUectuS;,  et  vohmtatis,  qui  ad  divinam  nam  prsedestinationem ,  qua  Deus  prseparat 

praedestinationem  videri  possunt  necessarii  :  suiselectisbeneficiaiUisintemporeprsestanda. 

superest,  ut  videamus  an  ilU  sufficiant,  vel  Imo  in  hoc  actu  maxime  coUocant  rationem 

aUquis  alius  necessarius  sit,  in  inteUectu ,  vel  praedestinationis,  quia  est  quasi  complemen- 

in  voluntate.  Ratio  dubitandi  tota  orta  est  ex  tum  ejus,  et  proxima  ratio  causandi  preedesti- 

actu  imperii,  quem  Pliilosophi  morales/ ut  nationis  efifectus. 

ex  D.  Tlioma  et  Interpret.  1,2,  quaest.  17,  S.Fundainentum. — Fundamentumhujussen- 

haberi  potest,  ponunt  in  humana  consuUa-  tentiseestsuprainsinuatum.Qiuadedivinisnon 

tione,  ac  prudentia,  tanquam  necessarium  ad  possumus ,  nisi  ex  humanis  judicare,  seclusis 


298  LIB.  I.  DE  ESSENTIA 

imperfectionibus,  sed  humaua  prudentiahunc 
postulat  actum,  etper  illum  quasi  completiu"  et 
terminatur,  ergo  et  divina  providentia,  ergo 
multo  magis  prsedestinatio,  quee  efficacissima 
est,  et  hic  actus  imperii  propter  efiicacitatem 
effectus  postulatur.  Unde  arguitur  secundo, 
quia  preedestinatio  est  actus  practicus  divini 
intellectus,  ex  quo  infallibiliter  et  efficaciter 
sequitur  totus  prsedestinationis  eflectus  ;  ergo 
supponit  ille  actus  in  vokmtate  absokitum  de- 
cretum,  seu  electionem  taks  effectus  :  ergo 
non  potest  essC;,  nisi  ille  actus  practicus,  voca- 
tus  imperium,  quia  post  voluntatem  nullus 
akus  potest  in  intekectu  sequi. 

4.  Conclusio.  — Adprcedestimtionemnon  est 
necessarius  actus  imperii  distinctus.  —  Ego 
vero  imprimis  censeo,  nukum  esse  in  inteUec- 
tu  actum,  quoad  extra  operetur^,  qui  non  sit 
per  modum  scientiai,  cognitionis  seu  judicn. 
Unde  consequenter  infero,  sine  fundamento 
fingi  in  intekectu  actum  inteUectus  mere  im- 
pulsivum  akerius  potentise  vel  personse,  prse- 
ter  omne  judicium,  vel  cognitionem  :  quia 
talis  actus  supervacaneus  est,  vixque  potest 
mente  concipi.  Ex  quibus  concludo,  ad  prse- 
destinationem  non  esse  talem  actum  necessa- 
rium  ac  proinde  in  vokmtate  non  requiri  ultra 
actus  superius  expkcatos  quempiam  akum  et 
in  inteUectu  preeter  scientiam ,  quee  ante  vo- 
luntatem  necessaria  est,  non  intervenire  ilkim 
impulsivum  actum ,  sed  solum  judickim  de 
agendis,  juxta  voluntatis  electionem  jam  fac 
tum  et  ejus  cognitionem,  quae  ad  iUam  statim 
naturakter  subsequitur  secundum  rationis  or- 
dinem. 

5.  Fundamentum.  — Duplex  operandi  modus 
in  liomine.  Prior  imperii.  —  Hoc  imperium  in 
operanfe  est  intimatio  voluntatis  qua  alium 
oiligat.  —  Duee  priores  partes  hujus  assertio- 
nis  generales  sunt.  Et  fundamentalis  earum 
ratio  est,  quia  intellectus  essentialiter,  et  adse- 
quate  est  potentia  cognoscitiva,  et  ideo  nul- 
lum  actum  secundum  habere  potest,  qui  non 
sit  cognitio,  apprehensio,  scikcet,  vel  judi- 
cium.  Item  quia  iUe  actus  est  immanens^  er- 
go  aliquem  effectum  formalem  habere  debet 
in  ipso  intellectu,  quis  autem  Ule  est,  nisi  cog- 
nitio  ?  Quia  vero  partes  iUse  communes  simt 
ad  omnem  inteUectum,  operee  pretium  erit 
eas  in  humano  inteUectu  explicare,  ac  deinde 
ad  divinum  inteUectum  ascendere.  In  homine 
gitur  duplex  inteUigi  potest  imperandi  mo- 
dus.  Unus  est,  quando  alteri  imperat,  ut  hoc, 
vel  iUud  faciat :  alius  est,  quando  sibimet  im- 
perare  solet  homo  executiones  Ulius  medii. 


PR.^DESTINATIONIS. 

quod  ekgit.  Prior  modus  est  proprius,  et  sine 
metaphora,  et  consistit  in  legibus,  vel  pree- 
ceptis,  et  proprie  referri  non  potest,  nisi  ad 
personam  akam.  Nam  res  inanimes  non  sunt 
capaces  liujus  imperii,  ut  per  se  constat,  imo 
nec  bruta  animantia,  quia  licet  interdum  vi- 
deantur  moveri  ad  kominis  imperium,  non 
estj  quia  rationem  imperii  percipiant ,  sed 
quia,  vel  instinctu  natiu-ae,  vel  consuetudine 
quadam  appreliendunt  aliquid,  ut  conveniens 
ad  prosequendum,  velut  malum  fugiendum, 
quando  tak  modo  excitantur ,  invitantur  aut 
terrentur.  Hoc  ergo  imperium  in  ipsomet 
operante  revera  nikil  aliud  est,  quam  decla- 
ratio,  seu  imitatio  voluntatis  suae,  qua  potest 
alium  obkgare  ad  id  faciendum,  quod  impe- 
rat.  Nam  (ex  omnium  sententia)  tota  vis  mo- 
tiva  liujus  imperii  consistit  in  obkgatione, 
quam  imponit,  et  ideo  ejus  motio  moralis  di- 
citur.  H8ec  autem  obkgatio  oritur  ex  volun- 
tate,  quee  potest,  et  viUt  obkgationem  impo- 
nere,  ideoque  tantum  esse  potest  superioris  ad 
inferiorem,  akoquin  deesset  preecipiendfpotes- 
tas ,  sine  qua  non  potest  esse  proprium  prae- 
ceptum ,  nisi  usurpatum ,  et  de  se  inefficax , 
sed  possunt  esse  petitio,  vel  preces.  Praeter 
potestatem  autem,  et  vokmtatem,  requiritur 
intimatio  kujus  vokmtatis  :  per  quam  intima- 
tionem  ratio  imperii ,  seu  legis  completur. 
Unde  tale  imperium  in  tantum  potest  ad  in- 
teUectum  pertinere,  in  quantum  necesse  est, 
ut  ipsemet  prajcipiens  suam  vokmtatem  cog- 
noscat,  et  per  aliquam  locutionem,  vel  si- 
gnificationem  inferiori  ikam  indicet.  In  quo 
nuUus  actus  intellectus  intervenit,  qui  nou  sit 
per  modum  cognitionis,  et  judicii :  necneces- 
sarius  est  akus  actus  impulsivus.  Imo  nec  in- 
teUigi  potest,  quis  vel  qualis  sit,  aut  quem 
formalem  effectum  kabeat  in  ipso  imperante, 
cujus  est  actus  immanens  :  aut  quid  etiam  ef- 
ficiat  in  eo,  cui  imperatur  :  cum  iUe  solum  ad 
voluntatem  imperantis  per  locutionem  inti- 
matam  moveatur. 

6.  JPosterior  modus  imperii.  —  Tolliturli- 
lertas  voluntatis,  si  ponitur  hoc  imperium  dis- 
tinctum  in  intellectu.  —  Posterior  modus  im- 
perii,  quo  homo  sibi  ipsi  imperat,  solum  est 
respectu  propriarum  actionum,  et  earum  po- 
tentiarum,  quse  subsunt  liberee  motioni  volun-  ■ 
tatis.  Et  in  hoc  etiam  modo  imperandi,  pra2-  " 
ter  voluntatis  actum,  quo  efficaciter  viUt  usum 
potentise  sibi  subjectse,  et  cognitionem,  vel 
judicium,  quod  preecedit,  vel  subsequitur  ad 
talem  voktionem,  nuUus  alius  actus  impulsi- 
vus  ex  parte  inteUectus  coucipi  potest.  Quia 


CAP.  XVI.  AN  IN  PR.^DESTINATIONE  SIT  NECESSARIUS  ACTUS,  ETC.  299 

ante  intentionem,  etelcctioncm,  siifficitjiidi-  excitet,  sccum  ipse  loqui,   sibique  imperare, 

cium  practicum  de  bonitate  fmis,  ct  dc  utili-  fac  hoc,  siirge ,  etc.  Tamen  ,  si  quis  atteute 

tate  mediorum.  Undc  Tliomistse  aliqui,  qui  ad  supra  suos  actus  rcflexioncm  faciat,  intelliget 

electionemponunt  imperiumdistinctum  aju-  imprimis,  tale  imperium,  si  sit  cfficax,  sup- 

dicio,  ut  efficaciter  determinet  voluntatem  ad  ponere  voluntatem    efficacem    talis  actionis 

*  electionem  unius  medii  prse  aliis ,  D.  Thomee  impcratse,  quam  homo  in  se  agnoscit,  et  per 

aperte  contradicunt,  ut  in  citata  quaest.  17,  illud  imperium   eam  sibi  expressius  propo- 

videri  potest.  Et  aUquid  ponunt  superfluum^  nit,  ut  se  magis  excitet  :  si  vero  sit  impe- 

quod  cxplicare  non  possunt,   quid  sit,   vel  rium  inefficax,  non  est  proprie  imperium, 

etiam  libertatem  voluntatis  toUunt :  quia  si  il-  sed  veluti  exhortatio  qusedam  hominis  ad  se- 

hid  imperium  efficaciter  determinat  volunta-  ipsum,  ut  recordetur^  illud  sibi  expedire,  vel 

tem,  aut  illud  facit  vi  sua,  et  sic  intellectus  quid  simile.  Deinde  totum  lioc  genus  imperii 

erit  liber  in  imperando,  non  voluntas  in  obe-  in  nobis  sit  per  intellectum,  non  tamen  per 

diendo ,  quia  posito  tali  imperio,  voluntas  ex  impulsum  illum  practicum,  qui  non  sit  cogni- 

necessitate  obedit,  aut  id  facit  in  virtute  ali-  tio,  sed  per  locutiones  mentales,  et  intellec- 

cujus  voluntatis  prioris,  et  de  illa  inquire-  tuales  conceptus  non  ultimatos  alicujus  hn- 

mus,  an  requirat  aUud  simile  imperium,  quod  guae,  seu  vocum  ahquarum.  Cujus  signum  evi- 

si  ibi  necessarium  non  est,  ne  procedatur  in  dens  est,  quia  nemo  exercet  lumc  interiorem 

infinitum,  neque  ad  electionem  ipsam  erit  ne-  actum,  nisi  per  verba  mentaha  illius  idionia- 

cessarium,  sed  judicium  sufficiet.  tis,  quod  novit.  At  conceptus  illi  non  sunt, 

7.  Rursus  eodem  modo  possumus  de  motio-  nisi  cognitiones  queedam  tahum  verborum, 
ne  inferiorum  potentiarum  post  electionem  et  significationis  eorum ,  et  illa  locutio  nou 
factam  argumentari.  Ut  enim  electio  mande-  tendit,  nisi  ad  excitandam  amplius  volunta- 
tur  executioni,  sequitur  in  voluntate  usus  tem  per  efficaciorem  propositionem  objecti, 
activus,  qui  nihil  ahud  est,  quam  vohtio  ap-  vel  recordationem  alicujus  resokitionis  jam 
phcandi  hic  et  nunc  potentiam  exequentem  factee.  Unde  hoc  etiam  imperium  revera  non 
ad  opus  :  quse  vohtio  indiget  directione  intel-  dirigitur  directe,  et  immediate  ad  voluntatem, 
lectus,  quaeetiamfit  per  judicium  practicum  :  vel  inferiores  potentias,  sed  ad  inteUectum  : 
quodjudicium  ultra  iUud,  quod  preecessit  elec-  nam  quando  homo  secum  loquitur,  sicut  per 
tionem ,  solum  addit  cognitionem  electionis  inteUectum  loquitur,  ita  per  intellectum  audit, 
jam  factte,  et  circumstantiarum  omnium  con-  atque  ita  qualiscumque  impulsus  hujus  impe- 
currentium  ad  debitam  executionem  tahs  elec-  rii  per  cognitionem  fit.  Ac  denique  hic  modus 
tionis.  Et  fortasse  judicium  ex  taU  cognitione  imperandi  sibi  extraordinarius  est,  et  acciden- 
procedens  vocavit  D.  Thomas  imperium,  quia  tarius,  non  vero  est  per  se  necessarins  ad  ope- 
ex  vi  electionis  factse  habet  specialem  quam-  rationem,  ut  per  se  notum  est,  et  ideo  aucto- 
dam  efficaciam.  Tamen  revera  nihil  aliud  est,  res  nuUam  fere  mentionem  faciunt  hujus  im- 
quam  scientia  qusedam  practica,  seu  cognitio  perii.  Ac  propterea  Doctores,  qui  non  agnos- 
prudentiaUs ,  et  non  movet  voluntatem,  nisi  cunt,  neque  admittunt  impulsum  Ukim  intel- 
ratione  objecti  propositi.  Unde  ex  vi  inteUec-  lectualem,  imperium  ponunt  in  volmitate,  et 
tus  solum  est  motio  quoad  specificationem  :  non  in  inteUectu.  In  quam  sententiam  incli- 
nam  quoad  exercitium  potius  voluntas  se  mo-  nant  S.  Bonaventura,  3,  dist.  17,  artic.  \, 
vet  ex  vi  prioris  electionis.  Cujus  signum  ma-  qusest.  1,  Scotus  in  1,  d.  38,  q.  1,  et  in  2,  d. 
nifestum  est,  quia  si  velit  ab  electione  desis-  6,  et  Quodlib.  17.  Tenet  Ochamus  iu  3,  queest. 
tere,  imperium  reddetur  inefficax :  crgo,  quid-  16,  Henricus  Quodlib.  9,  qusest.  6,  Almainus, 
quid  aUud  prseter  hoc  fingitur,  nihU  est.  Quia  tract.  3,  Moral.,  cap.  %  Medina^Codicede  Ora- 
aliud  imperium  impulsivum,  nec  propter  vo-  tione,  queest.  2.  Qui  vero  convenienter  de- 
luntatem  ipsam  necessarium  est,  ut  argumen-  fendunt  D.  Thomse  sententiam,  quse  Aristo- 
tum  ostendit,  nec  propter  potentiam  exequen-  telis  esse  creditur,  ponentis  imperiiun  in  in- 
tem,  quia  heec  immediate  applicatur  ex  vi  ap-  tellectu ,  nihU  aliud  imperium  esse  putant 
petitus,  seu  voluntatis,  nec  percipit  alium  im-  praeter  judicium  practicum,  quod  voluntatis 
pulsum.  electionem,  vel  usum  activum  antecedit,  ut 

8.  Imperium  in  volmtate  pomnf   aliqui  latius  disseritur  1,  2,  queest.  17. 

Doctores.  —  D.  Tliomas  tt  alii  hoc  im^jerium  9.  Resolutio  qucestionis  quoad  divimm  ac- 

in  intellectu  qu^omodo  ponant.  —  Solet  autem  tuon  imperii  ad  se.  —  Ex  his  facile  est  hoc  in 

interdum  homo,  ut  se  ipsum  ad  operandum  Deo  ipso  demonstrare,  utendo  eadem  distmc- 


300                                               LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS. 

tione  de  imperio  ad  se,  vel  ad  alios.  Nam  de  Deus  eligit  juxta  consilium  voluntatis  suse. 

priori,  si  ad  voluntatem  Dei  referatur,  clarum  Nullus  ergo  alius  intelligi  potest  in  divino  in- 

est  esse  non  posse,  nisi  voluntatem  illam  exe-  tellectu  respectu  divinse  voluntatis.  Aut  enim 

quentem^  quam  jam  explicuimus.  Quse  potius  impulsus  ille  determinat  illam,  et  hoc  repu- 

videtur  dici  posse  imperium  ad  rem  creatam,  gnat  libertati  ejus,  ut  dixi.  Et  prseterea  de 

quatenus  Deus  per  illam  vult  aliquid  jQeri,  illo  impulsu  interrogari  potest,  an  sit  actus 

quam  ipsum  Deum,  quamquam,  ut  per  talem  liber ,  vel  necessarius  :  si  liber,  a  quo  deter- 

voluntatem   manet   potentia   executiva    DEI  minatur^  vel  a  quapotentialibere  elicitur;,  vel 

quasi  applicata  ad  opus  pro  tali  tempore,  sub  imperatur  ?  Si  necessarius,  ergo  determinatio 

ea  ratione  dici  aliquo  modo  possit  imperium  quse  ex  illo  sequitur  necessaria  etiam  est,  et 

ad  se,  nam  executio  illa  externa  est  actus  liber  perit  divina  libertas.  Quod  si  impulsus  ille  non 

Dei,  non  elicitive,  sed  imperative.  De  quo  lo-  determinat  voluntatem  divinam,  quse  est  uti- 

quendi  modo  non  est  contendendum,  quando  litas  in  illo  ?  Quia  non  potest  alio  modo  mo- 

res  constat.  Si  vero  ille  actus  referatur  ad  in-  vere  voluntatem,  cum  non  sit  cognitio,  nec 

tellectum  Dei,  evidentissimum  est,  vel  non  judicium,  ut  supponitur.  Igitur  in  praesenti 

esse  in  DEO,  vel  non  esse,  nisi  aut  judicium  materia,  ad  omnes  actus  voluntatis,  et  totum 

practicum,  quo  movetur  ad  aliquid  volendum,  prsedestinationis  decretum,  non  est  necessa- 

vel  eligendum  libere,  aut  scientiam  iUam,  qua  rium  tale  imperium,  sed  tantum  scientia  iUa, 

cognoscit  decretum  a  se  stabilitum,  vel  elec-  quam  supra  supponi  docuimus. 

tionem  a  se  factam,  et  propterea  judicat  ne-  11.  At  vero  post  aliquod  decretum  liberum 

cessarium  esse  exequi,  quod  a  se  defmitum  est.  divince  voluntatis,  statim  subsequitur  in  Deo, 

Declaratur  prseterea  :  nam  vel  hoc  imperium  (  ut  supra  etiam  dixi )  scientia  visionis  de  taU 

ad  se  est  necessarium  in  inteUectu  divino  decreto,  in  quo  consequenter  cognoscitur  esse 

propter  voluntatem,  vel  propter  actionem  po-  futurum  id,  quod  per  talem  voluntatem  abso- 

tentiee  executivse:  neutro  autem  modo  est  ne-  lutam  prsefmitum  est,  De  quo  genere  scientiae 

cessarium  ultra  scientiam,  et  judicium,  ergo.  certissimum  est,  scientiam  unius  decreti,  quod 

Major  probatur,  quia  imperium  ordinatm-  ad  secundum  rationem  est  prius,  necessario  sup- 

actionem  liberam,  quse  in  Deo  non  est,  nisi  poni  debere  ante  subsequens  decretum.  Ut, 

aut  determinatio  ipsiusmet  voluntatis  ,  aut  verbi  gratia,  scientiam  de  intentione  finis  sup- 

executio,  quse  ex  iUa  nascitur,  ergo  imperium  poni  ad  electionem  mediorum,  quia  voluntas 

solum  propter  aliquam  ex  his  partibus  potest  non  potest  eligere  media  sine  praevio  judicio, 

desiderari.  et  inteUectus  non  judicat  practice  esse  eligenda 

10.  Imperiwn  ad  se  non  reqtdritur  ad  deter-  media,  donec  cognoscat  fmem  jam  esse  inten- 

minationem  voluntatis  divince.  —  Ad  decre-  tum,  nam  intentio  est  quee  movet  ad  electio- 

tum  prcedestinationis  non  requiritur  hoc  impe-^  nem  et  non  movet  nisi  cognita,  quia  oportet 

rium.  —  Quod  ergo  propter  ipsam  voluntatis  cognosci  connexionem  electionis  cum  inten- 

divinse  determinationem  tale  imperium  nec  tione  jam  habita,  ut  ex  vi  intentionis  volimtas 

utile,  nec  necessarium  esse  possit,  probatur,  ad  electionem  moveatur.  Sicut  in  inteUectu, 

quia  voluntas  divina  non  determinatur  ab  in-  ut  moveatur  ad  conclusionem,  non  satis  est, 

teUectu  ad  suam  liberam  electionem,  vel  vo-  quod  jamhabeat  assensum  principiorum,  nisi 

Utionem,  sed  vel  omnino  a  se,  quoad  primum  etiam   cognoscat   connexionem    conclusionis 

decretum  liberum,  vel  ab  iUo  primo  deter-  cum  principiis.  Est  autem  diversitas,  quod  vo- 

minatur  ad  secundum ,  et  sic  consequenter  luntas  nihil  cognoscit,  et  ideo  inteUectus,  et 

usque  ad  ultimam  voluntatem  exequentem ,  sibi,  et  voluntati  cognoscit.  Si  ergo  judicium 

alias  Dei  voluntas  libera  non  esset,  et  con-  iUud,  quod  Deus  habet  post  cognitum  primum 

sequenter  nec  Deus  esset  liber,  quia  inteUec-  decretum  circa  finem,  de  eliciendo  aUo  circa 

tus  non  esset  formaliter  liber,  imo  in  Deo  nul-  media,  si  hoc  (inquam)  judicium  vocetur  im- 

lum  habet  actum  proprie  et  formaliter,  vel  perium,devocenon  contendo,etadmittotaIem 

denominative  liberum  se  ad  summum  objec-  actum  esse  necessarium.   Sed  hoc  imperium 

tive,  ut  supra  declaravi.  Ut  autem  voluntas  di-  non  est  actus  ratione  distinctus  a  supra  positis, 

vina  se  determinct,  solum  prseccdit  in  intel-  capite  sexto,  ut  ex  ibi  dictis  satis  constat. 

lectu  naturalis  scientia  simplicis  inteUigentiaj,  12.  Atque  ad  hunc  modum  philosophandum 

qualis  a  nobis,  capite  sexto,  explicata  est.  Ad  est,  de  omnibus  decretis  diviute  voluntatis  us- 

quam  pcrtinet  judicium  de  convenientia  ob-  que  ad  voluntatem  executivam,  autequam  re- 

jectorum,  vel  mediorum  utUitate,  ex  quibus  quiritur  in  intellectu  diviuo  notitia  electionis 


CAP.  XVI.  AN  IN  PRyiiDESTINATIONE  SIT  NECESSARIUS  AGTUS,  ETC.  301 

jam  facta3,  cum  qua  conjunctum  cst  judicium,  non  pro  impulsu,  sed  pro  judicio  practico  su- 

quod  talis  executio  necessaria  sit,  posita  tali  matur,  lioc  enim  judicium  solum  erit  neces- 

electione,  quod  judicium  practicum  est,  et  po-  sarium  remote,  seu  mediate,  quatenus  ad  vo- 

test  eo  modo  imperium  appellari.  Tamen  pra-  luntatem  necessarium  est,  posita  autem  volun- 

.ter  illud,  nullus  alius  actus  ratione  distinctus  tate,  jam  non  est  aliud  necessarium.  Probabi- 

necessarius  est,  quo  voluntas  ad  talem  execu-  liter  tamen  dcfendi  etiam  potcst,  illam  cogni- 

tionem  ponendam  impellatur,  imo  nec  concipi  tionem  propriai  voluntatis,  ac  determinationis 

potest  aut  explicari  qualis  sit  talis  actus,  ut  de  ad  executionem  ipsam,  esse  necessariam  ad 

aliis  actibus  voluntatis  dictum  est :  est  enim  ea-  perfectam  subordinationem  potentise  executi- 

dem  ratiode  omnibus.  Atque  eodem  modo,  po-  v<b  et  appetitivse ,  quia  hoc  modo  intelligitur 

sita  voluntate  excquente  necessitate  quadam  fieri  magis  voluntarie,  magisque  vitaliter  (ut 

naturali  sequitur  actio  externa,  eo  tempore,  et  sic  dicam)  dum  operans,  cognoscendo  volunta- 

modo  quo  volita  est.  Sequitur  autem  ex  vi  ip-  tem  suam,  ratione  illiusexequitur  statim,  quod 

sius  voluntatis  immediate ,  quse  vim  habet  fa-  vult.  Sicut  etiam  est  necessarium,  ut  scientia 

ciendi  quidquid  vult,  immediate,  inquam,  res-  prsecedat  dirigendo  ipsam  executionem :  nam 

pectu  intellectus  et  aliorum  actuum  volunta-  potentia  executiva  agentis  intellectuaUs  non 

tis :  sive  id  faciat  vohmtas  immediate  per  se  operatur,  nisi  prout  scientia  ipsa  reprsesentat 

ipsam,  sive  perpotentiam  exequentemratione  esse  faciendum.  Verumtamen,  Hcet  hsec  om- 

distinctam.  Namhsec  appUcatamanetadagen-  nia  admittantur,  nunquam  ponitm'  in  intel- 

dum  ex  vi  taUs  voluntatis,  et  sic  appHcata,  et  lectu  divino  actus  ratione  distinctus  a  naturaU 

perseverante  eadem  voluntate^  naturahter  agit  scientia  et  necessaria,  vel  simphciter,  vel  ex 

et  quasi  despotice  obedit  vohmtati :  Sicut  po-  suppositione  actus  liberi,  quod  hic  intendi- 

tentia  secundum  locum  motiva  in  animahbus  mus. 

naturahter  obedit  appetitui.  14.  Be  imperio  Dei  ad  alios.  —  Sequitur_, 

13.  Unde  satis  constat  non  esse  necessarium  ut  dicamus  de  imperio  Dei  prout  ad  creaturas 

imperium  iUud  inteUectus,  per  modum  impul-  ipsas  refertur  :  loquimur  autem  in  prsesenti 

sus,  ad  appUcandam  proxime,  vel  impeUen-  non  de  imperio  prseceptivo  Dei,  quo  sciUcet 

dam  potentiam  exequentem  ad  agendum  ad  leges  imponit  creaturis  rationaUbus,  sed  de 

extra.  Verum  dubitari  potest,  an  sit  per  se  ne-  imperio  operativo,  quo  physice  et  elficienter 

cessaria  in  Deo,  vel  in  quocumque  Ubere  ope-  tam  res  inanimes,  quam  inteUectuales  opera- 

rante,  cognitio  proprise  vohmtatis,  quse  jam  tur.  Prius  enim  imperium  ad  prsesentem  ma- 

vohut  executionem,  ut  potentia  executiva  obe-  teriam  non  refert,  quia  non  agimus  de  prse- 

diatvoluntati.  Estquidemnecessarium,  ut  po-  ceptis,  vel  legibus,  quas  Deus  imponit  suis 

sita  Ula  voluntate  in  Deo  statim  Deus  iUam  in-  preedestinatis,  quse  regulariter  eeedem  sunt  cum 

tueatur,  et  cognoscat  se  veUe  talem  executio-  his,  quas  reprobis  imponit :  sed  agimus  de  im- 

nem,  quia  non  potest  aUquid  intra,  vel  extra  se  perio,  quo  Deus  efficaciter  movet  suos  preedes- 

ignorare,  qualecumque  iUud  sit.  At  hsec  ne-  tinatos  ad  implendas  leges  suas.  Quanquam 

cessitas  oritur  ex  infinitate  actuahs  scientiee  etiam  de  ipsa  lege  proprie  sumpta,  prout  in 

Dei.  An  vero  tahs  scientia  sit  per  se  necessaria  ipso  legislatore  aUquid  ponit,  seu  prseexistere 

ad  executionem  UUus  voluntatis,  nou  immerito  intelUgitur,  constat  satis  ex  dictis  esse  non 

dubitari  potest ,  quia  potentia  executiva  non  posse,  nisi  vel  voluntatem  obUgandi  subditos, 

est  sicut  voluntas,  quae  movetur  ab  objecto  ad  hoc,  vel  Ulud  faciendum,  simul  cum  volun- 

cognito,  sed  est  sicut  organum,  vel  intrumen-  tate  manifestandi  iUis  talem  voluntatem  et 

tum,  quod  necessario  appUcatur  et  efiicit,  quod  quasi  promulgandi  legem  :  vel  dictamen  in- 

principale  agens  vult.  Unde  sineuUo  imperio,  teUectus,  quo  legislator  judicat  hoc  esse  ne- 

vel  judicio  medio,  per  naturalem  sympathiam  cessarium  ad  honestatem  morum  suorum  sub- 

potentiarum,  posita  voluntate  exequente,  se-  ditorum,  quibus  proinde  vult  Ulud  proponi, 

qui  videturnaturaUteractiopotentiseexequen-  tanquam  regulam  actionum  suarum.  De  qua 

tis.  Ut  in  animaU  ex  appetitu  sequitur  natura-  re  latius  in  materia  de  legibus. 

Uter  motus  corporis,  etiam  si  animal  non  cog-  15.  Quid  sentiendum  sit  de  imperio  Dei  ope^ 

noscat  ipsam  suam  appetitionem.  Quod  pro-  rativo.  —  Omisso  ergo  hoc  genere  praecepti, 

fecto  est   probabUe,  et  iUo  posito  ,   constat  seu  legis,  imperium,  qiio  Deus  dicitur  efficere 

nuUum  genus  imperii  esse  per  se  et  immediate  res  ad  extra,  relatum  ad  ipsas  non  potest  esse 

necessarium  in  Deo  ad  appUcationem  suse  po-  proprium,  sed  metaphoricum,  et  in  re  non  po- 

tentiee  executivse  ad  opus,  etiamsi  imperium  test  esse  aUud,  quam  voluntas  exequens,  qua 


302  LIB.  I.  DE  E8SENTIA 

definite  vult  talem  rem  facere,  aut  movere. 
Probatur,  quia  pro]3rium  imperium  solum  po- 
test  referri  ad  rem  intelligentem^  ut  sic,  quod 
patet  ex  ejus  proximo  affectu  et  quasi  corre- 
lativo,  qui  est  obedire  :  solum  enim  agentibus 
per  intellectum  cum  proprietate  convenit.  At 
vero  imperium  hoc^  de  quo  agimus,  non  est  in 
ordine  ad  res  intellectuales,  ut  sic,  sed  ad  om- 
nes  effectus  Dei :  ponitur  enim  propter  effica- 
ciamdivinee  operationisad  extra,  et  testimonia 
Scripturse  supra  adducta  ita  procedunt :  ergo 
non  potest  cum  illa  proprietate  poni  tale  im- 
perium,  quod  sit  in  intellectu.  Confirmatur  et 
declaratur,  quia  proprio  morali  imperio  res- 
pondet  moralis  motio,  media  obligatione  alteri 
imposita  et  manifestata  per  tale  imperium  : 
hoc  autem  impertinens  est  ad  prsedestinatio- 
nem,  ut  dixi,  sed  solum  illud  huc  spectat,  quo 
Deus  efficaciter  confert  prsedestinationis  effec- 
tus  etiam  efficacitate  physica,  necessaria  ex 
parte  Dei :  ergo  tale  imperium  proprium  et 
morale,  non  est  necessarium  ad  hoc  providen- 
tise  genus.  Quse  ratio  idem  probat  de  opere 
creationis  et  de  quovis  alio  opere  DEI,  Declarat 
etiam  hsec  ratio  locutiones  illas  Scripturae  non 
esse  in  ea  proprietate  intelligendas,  in  qua  im- 
perium  significat  legem  et  prseceptum,  sed  per 
eas  metapliorice  declarari  efficaciam  divinse 
potentise,  cui  sine  resistentia  obediunt  omnes 
eflfectus,  quia  statim  recipiunt  esse,  ac  ipse  vult, 
vel  etiam  illud  operantur,  vel  ibi  continentur 
ubi  vult,  juxta  illud  Proverb.  ii:  JSt  legem 
fonelat  aqids,  ne  transirent  ^nes  sms,  quse 
lex  habetur  Job  38,  ubi  Deus  ad  mare  loqui- 
tur  :  Vsque  Imc  venies  et  non  procedes  amplius, 
etc.  Neque  enim  hse  res  audire  possunt,  ut 
Deus  illas  proprie  loquatur.  Est  ergo  metapho- 
rica  locutio,  nam  significatur  efficacia,  qualis 
etiam  est  illa  locutio  Pauli  ad  Rom.  4  :  Vocat 
ea,  guce  non  smt,  tanquam  ea,  qu(B  sunt. 

16.  Loca  Scripturce  citata  quomodo  inter- 
pretanda.  —  Ex  his  facilis  est  responsio  ad  ra- 
tionem  dubitandi  in  principio  positam.  Jam 
enim  declaratum  est,  quale  imperium  ad  hu- 
manam  actionem,  requiratur,  et  quomodo  cum 
proportione  loquendum  sit  de  divinis.  Decla- 
ravimus  etiam  quomodo  Scripturse  testimonia 
sint  intelligenda.  Verba  enim  illa  :  Fiat  lux, 
aut  solum  explicant  efficacem  Dei  voluntatem, 
quffi  nomine  mandati  ahbi  significatur,  aut  si- 
gnificare  etiam  possunt  judicium  practicum 
de  luce  creanda,  quod  non  est  distinctum  a 
scientia  Dei,  nec  per  illud  loquitur  Deus  crea- 
turaj  quam  facturus  est,  sed  loquitur  sibi  ipsi, 
ut  voluntatem  suam  ad  illam  faciendam  indu- 


PR^DESTINATIONIS. 

cat,  non  aliter  impellendo  illam,  quam  judi- 
cando  et  cognoscendo, 

17.  Oljectioni  respondetur. — Quando  etquo- 
modo  hoc  imperium  in  Deo  sit  necessarium  vel 
liberum.  —  Cum  autem  objicitur,  quia  impe- 
rium  est  actus  liber,  etc,  si  nomine  imperii 
voluntas  ipsa  executiva  intelligatur,  sic  verum 
est  assumptum  et  nulla  relinquitur  difficultas. 
Nam  qui  ita  loquuntur,  consequenter  dicunt 
intimationem  voluntatis  potius  esse  notifica- 
tionem  imperii,  quam  substantiale  imperium. 
Et  quod  ad  rem  spectat  illa  intimatio,  si  sit 
respectu  sui  ipsius,  solum  est  cognitio  illius, 
si  respectu  aliorum  tantum,  est  qusedam  locu- 
tio,  ut  explicatum  est.  Si  vero  nomine  imperii 
intelligatur  judicium  practicum  intellectus, 
quod  videtur  imponere  legem  voluntati,  et  hac 
ratione  imperium  vocatur,  dicendum  est,  hoc 
judicium,  seu  imperium,  quatenus  antecedit 
omnem  Dei  voluntatem,  esse  necessarium :  na- 
turaliter  enim  judicat  quid  sit  conveniens, 
quid  agere  expediat,  quod  sit  consentaneum 
divinae  bonitati,  etc,  hoc  tamen  judicium  non 
est  imperium  necessitans,  sed  proponens  tan- 
tum,  nec  obligationem  per  se  inducit  respectu 
divinse  voluntatis,  sed  tantum  ostendit  quid 
illam  deceat.  Quatenus  vero  hoc  judicium  sup- 
ponit  interdum  unum  decretum  liberum,  in 
virtute  cujus  dictat  de  alio  decreto  habendo, 
quod  cum  alio  habet  connexionem  necessa- 
riam,  si  potest  dici  aliquo  modo  Hberum,  id 
est,  pendens  a  priori  actu  libero,  et  sic  etiam 
solum  se  habet  tale  imperium,  ut  movens  per 
modum  proponentis  et  reprsesentantis.  Quod  si 
habet  aliquam  majorem  vim  impellendi,  vel 
interdum  etiam  necessitandi  ad  subsequentem 
volitionem,  id  habet  in  virtute  prioris  vohtio- 
nis,  quae  ipsimet  voluntati  necessitatem  impo- 
nit_,  ut  si  unum  vult,  veht  etiam  aliud,  quod 
cum  priori  est  necessario  connexum.  Atque 
ita  nunquam  imperium,  vel  impulsus  ejus, 
egreditur  Hmites  judicii  et  voluntatis,  quare 
intelligi  non  potest,  tanquam  actus  aliquis  in- 
teUectualiter  impellens  et  a  cognitione  et  vo- 
litione  distinctus,  vel  ratione  in  Deo,  vel  rea- 
liter  in  nobis. 

17.  Rehqua  quse  in  fundamento  prioris  sen- 
tentise  tanguntur,  in  sequenti  capite  expe- 
dientur. 

CAPUT  XVII. 

QUIS  TANDEM  AGTUS  INTELLECTUS,  AUT  VOLUNTATIS 
DEI  SIT  PR.a<;DESTmATIO. 

4.  Manifestum  ex  superioribus  est,  Prsedes- 


CAP.  XVII.  AN  PR.4.DESTINATI0  SIT  ACTUS  INTELLECTUS,  ETC.                            303 

tinationem  in  intcllcctu,  aut  volnntatc,  aut  in  re  rem,  vcl  hominem  per  convenientia  media 

utraque  simul  facultate  essc  debere,  quia  in  in  suum  fmem.  Unde  ctiam  in  Scriptura  prse- 

Deo  non  sunt  actus  immanentes  altcrius  po-  destinatio  significari  videtur  nomine  prsedes- 

tentiae,  cum  pure  intcUectualis  sit.  Dcinde  con-  tinationis.  Actor.    13.   Crediderunt  qiwtquot 

stat,  debere  prsedestinationem  constitui  in  ali-  prceordmati  erant  ad  mtam  ceternam ,  sed  or- 

quo,  vel  aliquibus  actibus,  ex  declaratis  a  no-  diuare  unum  in  aliud  est  actus  rationis  et  iu- 

bis,  quia  per  illos  et  non  per  alios  constituitiu'  tellectus;  ergo. 

Deus  prajdestinans,  ut  more  nostro  loquamur.  6.   Varie  explicant  actum  intellectus  qui  sit 

Quibus  positis  magis  de  nomine^  quam  de  re  prcedestinatio.  —  Non  conveniunt  autem  dicti 

videtur  disputatio,  cui  illorum  actuum  vox  auctores  in  explicando  actu  intellectus,  qui 

prsedestinatio  proprie  aptctiu*.  Tamen  quia  est  prsedestinatio.  Nam  Durandus  vult  esse 

theologi  de  hoc  varie  sentiunt,  breviter  expe-  actum  scientise ,  qui^  prsecedit  voluntatem  : 

diendum  est.  Thomistse  esse  actum  imperii,  qui  subsequitur 

2.  Prima  opinio  constittiens  i7i  intellectu. '-'  voluntatem,  et  est  quasi  principium  proxi- 
Prima  ergo  opinio  constituit  prsedestinatio-  mum^  quo  Deus  exequitur  vokmtatem  suam. 
nem  in  intellectu  divino :  ita  sentitD.  Thomas,  Ahi  vero  aiunt  esse  judicium  quoddam  prac- 
d.  p.,  q.  23,  art.  1.  ad,  2.  dicens  :  Prcedestina-  ticum,  quo  Deus  protuHt  veluti  dcfinitivam 
tionem  esse  rationem  in  menie  Dei  existentem,  sententiam  de  seterna  fehcitate  salvandorum. 
etc.  Idem  de  providentia  habet,  q.  22,  art.  1  Alii  dicunt,  ipsammet  scientiam  Dei  esse  prse- 
in  corpore,  et  clarius,  art.  3,  sequitur  Capreo-  destinationem,  non  tamen,  ut  antecedit  de- 
his  in  1,  d.  40,  q.  \,  art.  \,  concl.  \,  etart.  2,  cretum.  Dei  liberum ,  sed  prout  approbatam 
concl.  2,  et  reUqui  Thomistse,  Durandus,  1,  d.  per  decretum. 

41,  etRichardus,  art.  1,  q.  1.  7.  Secunda  opinio  constituens  in  voluntate. 

3.  Prima  ratio.  —  Fundari  potest  primo  in  — Secunda  opinio  constituit  prsedestinationem 
modoloquendi  Scripturse,  quse  per  actus  intel-  in  vokmtate.  Tenet  Bonaventura,  d.  40,  art.  \, 
lectus  prsedestinationem  indicat  ad  Rom.  8:  q-2,Scotus,q.  l,Gregorius,q.  1,  Aureolus,q.  4, 
Qluos  prwscivit,  et  pra^destinavit.  Ubi  unum  Gabriel,  q.  l,articulol,  etlateEchius,Ubro  de 
verbum  per  aliud  expHcari  videtur.  Clarius,  c.  Prsedestinatione,  Centuria  1,  num.  17.  Funda- 
11.  Non  repulit  Deus  plebetn  suam,  quamprce-  ri  etiam  potest  hsec  opinio  in  Scriptura,  quse 
scivit,  id  est,  prajdestinavit,  ut  exponit  Augus-  ssepius  per  actus  voluntatis  prsedestinationem 
tiuus,  deBonopersev.,  c.  18,  et  circumstantia  declarat.  Ad  Ephes.  1.  Elegit  nos  in  ipso,  et 
litterae  exigere  videtur.  Act.  2.  Hunc  prcescien-  infra,  Prcedestinati  secundum  propositum  ejus. 
tia,  et  consilio  Dei  traditum :  et  tamen,  c.  4,  Constat  autem  elcctionem  et  propositum  vo- 
idem  declaratm*  per  nomen  Prcedestinationis,  luntatis  actum  significare :  ct  Actor.  4,  signi- 
ut  infra  dicam.  Deniquc  ad  Ephes.  1.  Prcedes-  fieatur  nomine  decreti.  Q^uce  manus  tua  et  con- 
tinati  (ait  Paulus)  secundum  consilium :  at  con-  silium  tuum  decreverunt  fieri.  Ubi  grsece  est 
silium  ad  intellectum  pertinet.  iiio^.^iai,  quod  prsedestinare  significat. 

4.  Becundaratio.  —  Secundo,  favet  simili  Primaratiosecundce  opinionis. — Atque  ita 
modo  Augustinus,  kb.  de  Bouo  persevcrantiai,  legit  Prosper  ad  GaUos,  cap.  13,  prsedestinatio 
c.  14,  ubi  prsedestinationcm  sic  definit :  Est  igitur  Dei  est  decretum  Dei :  decretum  autem 
prcescientia,  et  prceparatio  heneficionmi  Dei,  voluntatis  est,  juxta  iUud  Esther  13  :  Non  est 
quibus  certissime  liberantur  qidcumque  liie-  qui  possit  resistere  voluntati  tuce ,  sidecreveris 
rantur.  Etindiscursu  usque  ad  c.  17,  non  ali-  salvare  nos.  Unde  Isai  14,  ubi  nos  legimus: 
ter  probat  prffidestinationem  esse,  nisi  quia  Dominus  exercituum  decretit,  et  quis  poterit  in- 
in  Deo  cst  prsescientia  beneficiorum,  qu»  con-  firmare,  gr^ca  habent,  Dominus  voluit.  Facit 
fereuda  sunt  his  qui  salvantm-.  Et  eodem  denique  illud  ad  Rom.  8 :  Quos  prcescivit  et 
modo  procedit  Fulgentius,  Ub.  1,  ad  Moni-  _^rfg(^e^^i?m2;i^,  ubi  prsedestinationem  distinguit 
mum,  c.  Setll.  a  praiscientia,  scUicet  tanquam  voluntatem, 

5.  Tertia  ratio.  —  Tertio  quia  providentia  seu  propositum  juxta  illud,  quod  ibi  subditur. 
est  actus  mentis,  teste  Boetio  quarto  de  Con-  His,quisecundumpropositumvocatisuntsancti. 
solatione  pros.  6,  quia  providentia  est  actus  8.  Secunda  ra^^o.— Secundo  possumus  eam- 
prudcntise  et  rationis ;  sed  prsedestinatio  est  dem  sententiam  simiU  modo  probare  ex  Au- 
qusedam  speciaUs  providentia,  ergo.  Et  ratio  gustino,  libro  de  prffidestinatione  Sanctorum, 
utnusque  juxta  D.  Thomam  est,  quia  ad  provi-  capite  10,  ubi  preedestinationem  a  prsescientia 
dentiam,  et  prsedestinatiouem  spectat  ordina-  distinguit,  dicens:    Prcedestinatio  sive  prce- 


304  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR.^DESTINATIONIS. 

scientia  esse  non  potest,  potest  autem  sine  pr(&-  efficacia  tota  et  determinatio  est  ex  voluntate, 

destinatione  esse  prcescientia :  Et  subdit  prae-  unde  illa  jam  posita,  jam  est  efFectus  prsedes- 

die.s\maX\.onem.es?,e.gratice  pr(eparationem,qyx.odi  tinatus,  et  dum  illa  non  ponitur,  nondum  est 

supra  cum  D.  Thoma  exposuimus  de  praepa-  preedestinatus :  ergo  signum  est  in  hac  volun- 

ratione  ex  parte  agentis,  non  ex  parte  passi.  tate  consistere  prsedestinationem. 

Et  licet  D,  Thomas,  art.  2,  ad  tertium,  prsepa-  Quarta  ratio. —  Confirmatio. —  Undetamen 

rationem  illam  ad  intellectum  referat,  videtur  concluditur  argumentum,  quia  nuUus  apparet 

tamen  magis  spectare  ad  voluntatem,  quia  vo-  actus  in  intellectu,  in  quem  ratio  praedestina- 

luntarium  agens  per  propositumet  voluntatem  tionis  convenire  possit.  Nam  vel  ille  est  actus 

suam  est  proxime  prseparatum  ad  agendum.  scientise,  qui  antecedit  voluntatem,  et  hoc  non : 

Prsesertim  quando  non  indiget  inquisitione  me-  tum  quia  scientia  illa,  uti  sic,  non  est  Hbera,  sed 

diorum  per  intellectum ,  quia  naturaUter  om-  naturahs :  tum  etiam  quia  per  se  non  est  de- 

nia  prsenoscit.  In  taU  enim  agente  non  est  ne-  terminata  ad  salvandos  hos  potius  quam  illos. 

cessaria  preeparatio  ex  parte  intellectus,  sed  Vel  est  imperium  practicum,  quod  subsequitur 

solum  ex  parte  voluntatis.  Prseparatio  enim  vohmtatem :  et  de  hoc  actu  jam  dictum  est, 

significare  videtur  voluntarium  actum,  ultra  vel  non  esse  in  intellectu  vel  non  posse  esse, 

naturalem  scientiam,  vel  potestatem.   Unde  nisi  aliquod  judicium  quod  in  Deo  non  potest 

D.  Thomas,  Alensis,  et  fere  omnes  scholastici  habere  rationem  prsedestinationis,  quia  nihil 

referuntexAugustino^jUbrodepraedestinatione  ahud  esse  potest  quam  cognitio  decreti  hberi 

Sanctorum,  quod  praedestinatio  sit  propositum  quod  Deus  habuit^  seu  efFectus  futuri  ex  vi  il- 

miserendi.   Quse  tamen  verba  in  Augustino  hus,  heec  autem  cognitio  supponit  praedestina- 

formahter  non  reperiuntur,  sed  inde  sumpta  tionem  jam  factam :  nam  per  eam  cognoscitur 

videntur,  quod  prseparatio  idem  videtur  esse,  homo  salvandus,  ergo  cognoscitur  praedestina- 

quod  propositum.  Atque  ita  etiam  videtur  in-  tus.  Unde  sententia  illa  quse  ex  seternitate  in- 

teUexisse  Fulgentius^  dicto  Ubro,  cap.  7,  ubi  telUgitur  scripta  in  divino  inteUectu,  de  dando 

prsedestinationem  refert  ad  voluntatem  :  quod  preemio  glorise  prsedestinatis,  et  videtur  prae- 

prosequitur,  cap.    12^  et  sequentibus.    Item  destinationem  supponere,  et  nihil  ahud  esse 

Prosper,in  dicto  lib. ^cap.  8.  Damascenus  etiam,  quam  dictamen  de  dando  prsemio  prsevisis  me- 

lib.  2,  cap.  30^  prsedestinationem  distinguit  a  ritis.  Denique  ob  scientiam  approbationis  non 

prsescientia,  et  cap.  26,  providentiam  definit  videtur  recte  constitui  prsedestinatio  in  intel- 

pervohmtatem;  quodetiamfecitNemesius,  lib.  lectu,  quia  ultra  scientiam  solum  addit  deno- 

de  Opificio  hominis,  cap.  43.  minationem  ab  actu  voluntatis  acceptantis  ta- 

9.  Confirmatnr.  —  Unde  potest  ratio  prioris  lia  media  vel  tales  personas  ad  gloriam :  ergo 
sententise  in  favorem  hujus  retorqueri,  quia  multo  magis  in  hoc  actu  voluntatis  ponenda 
providentia  spectat  ad  voluntatem :  ergo  multo  est  prsedestinatio,  quia  per  illum  eliguntur 
magis  prsedestinatio.  Patet  antecedens.  quia  media  et  ad  finem  efficaciter  ordinantur. 
providentia  non  dicit  cognitionem,  sed  curam  11.  Varius  modus  explicandi  secundam  sen- 
et  sollicitudinem  illorum  quibus  providendum  tentiam.  —  In  Iiac  vero  opinione  etiam  potest 
est :  sed  hsec  cura  spectat  ad  voluntatem,  ergo;  esse  diversitas  in  modo  explicandi  iUam.  Nam 
tum  etiam,  quia  Ucet  cognoscere  ordinem,  seu  quidam  ipsum  actum  electionis  ad  gloriam 
proportionem  mediorum  ad  finem  spectet,  ad  praedestinationem  appellant,  quia  per  iUum  est 
inteUectum  tamen  efficaciter  ordinare,  ut  me-  homo  efficaciter  destinatus  ad  gloriam,  et  om- 
dia  fiant  propter  finem,  pertinet  ad  volunta-  nino  antecedenter  :  alii  solum  prseparationem 
tem,  nam  hoc  fit  per  electionem  ex  vi  inten-  mediorum  volunt  esse  prsedestinationem :  quia 
tionis.  Providentia  autem  in  hac  practica  et  providentia  circa  media  versatiu".  Alii  denique 
efficaci  ordinatione  consistit.  Et  hac  ratione  ex  omnibus  actibus  voluntatis  supra  numera- 
dixit  Scotus  in  i,  dist.  6,  q.  1,  et  quodlib.  17,  tis  prsedestinationem  coalescere  dicunt. 
ordinem  practicum  pertinere  ad  voluntatem.  12.  Tertia  opinio  media  inter  superiores.  — 

10.  Tertiaratio.—Accediii^T&iiereaL,qnod  Cicero  providentiam  constituit  prudentice.  — 
prsedestinatio  dicit  ex  parte  prsedestinantis  de-  Tertia  opinio  est,  praedestinationem  simul  com- 
terminationem  quamdam  adeo  efficacem,  ut  plecti  actum  inteUectus  et  voluntatis :  ideoque 
illa  posita  fieri  non  possit  quin  efi^ectus  prse-  interdum  ab  uno,  interdum  ab  aUero  nommari. 
destinatus  sequatur.  Propter  quod  dixit  Augus-  Ita  sentit  de  providentia  Alensis,  1.  p. ,  q.  26, 
tinus,  supracitatus,  esse  prceparationem  lenefi-  et  si  attente  legatur,  idem  habet  de  pra^desti- 
Qxorwn  quihus  certissime  Uberamur.  Haec  autem  natione,  quaest.  28,  Mem.  1,  art.  2  et  3,  et  I\Iar- 


CAP.  XYIII.  DE  COMPARATIONE  PR.€:DESTINATI0NIS  CUM  PROVIDENTIA.  303 

silius  in  1,  qnoest.  Ai,  art.  1,  not.  2,  quamvis  voluntatcm,  atque  adeo,  ut  includente  etiam 

in  art.  cap.  2,  intcllectui  et  voluntati  adjungat  scientiam  illam approbationis  voluntati,  ut  isto 

etiam  potcntiam  quaj  magis  ad  executionem  modo  scientia  illa  approbationis  non  tantum 

quam  ad  praidestinationem  pertinet.  Eamdem  denominationem  ab  actu  voluutatis,  sed  etiam 

opinionem  tenet  Petrus  de  Tarantasia,  d.  40,  aliquid  intellectus  superaddat,  ultra  scientiam 

q.  2.  Haec  opinio  juvatur  argumentis  utriusque  antecedentem  ad  illam  voluntatem. 

opinionis  positae,  et  testimoniis  Scriptura3  et  15.  JSecmda  assertio.  — Secundo  assero,  si 

Sanctorum,  nam  Paulus  conjungit  consilium  prcedestinatio  tribuatur  voluntati,  illam  po- 

cum  electione  et  cum  decreto.  Et  fortasse  hoc  nendam  esse  in  tota  prseparatione  gratiae  et 

significant  illa  verba  Act.  4 :  Quce  manus  tua  gloriae,  quse  intelligitur  in  Deo  a  primo  de- 

et  consilium  tuum  decreverunt  fieri:  nam  per  creto  electionis  ad  gloriam,  usque  ad  omnem 

manum  metaphorice  videtur  significata  volun-  voluntatem  mediorum  et  ultimi  efifectus,  qui 

tas,  quia  est  principium  agendi :  additur  vero  est  ipsa  gloria,  ut  executioni  mandanda.  Nam 

consiUum,  quia  decretum  prudens  et  efiicax  haec  omnia  includit,  vel  requirit  ex  parte  vo- 

illud  intrinsece  postulare  videtur.  Idemque  est  luntatis  perfecta  providentia  quam  praedesti- 

de  providentia  perfecta,  requirit  enim  pruden-  natio  significat,  ut  satis  in  supcrioribus  decla- 

tiam,  et  ideo  etiam  a  Cicerone  pars  prudentiae  ratum  est.  Et  ut  verum  fatear,  considerata 

ponitur:  necessaria  vcro  est  etiam  voluntas  vocis  proprietate,  illi  optime  accommodatur 

quaeapphcetetsoIIicitetprudentiam,imoetiam,  hic  loquendi  modus,  quia  destinatio  proprie 

ut  quodam  modo  iUam  cxigat,  quatenus  pru-  significat  intentionem  vel  propositum,  ut  su- 

dentia  perfecta  voluntatem  bene  afiectam  erga  pra  dixi.  Et  quidquid  sit  de  significatione  vocis 

finem  requirit.  Cum  crgo  praedcstinatio  dicat  ad  explicandum  difiicultatem  hujus  materiae, 

perfectissimam  providentiam,  et  efficacem  ad  loquendum  nobis  est  praecipue  de  actibus  vo- 

consecutionem  tahs  finis,  utriusque  facultatis  luntatis,  nam  in  iUis  est  prima  origo  omnium 

actum  includere  vidctur.  bcneficiorum  quae  conferuntur  praedestinatis, 

13.  Judicium  horum  opinionum. — Hoec  con-  et  in  eis  maxime  considerandum  est  an  sitprae- 
troversia,  ut  dixi,  multum  habet  de  usu  vocum  destinatio  gratuita  necne,  et  quomodo  sit  causa 
seu  de  nomine :  et  idco  unicuique  liberum  re-  effectuum  preedestinatorum,  ita  ut  libertatcm 
linquimus,  ut  loquatur  prout  libuerit,  omnes  hominis  non  impediat.  Ac  proptcrea  nomine 
enim  relatoe  opiniones  probabilcs  sunt.  Solum  praedcstinationis  decretum  voluntatis  divinae, 
oportet  advertere,  ne  conjungantur  aliquae  opi-  dandi  gratiam  et  gloriam  semper  inteUigemus, 
niones,  ea  quibus  simul  sumptis  ahqua  propo-  sive  illa  vox  ctiam  ad  inteUectum  adaptari  pos- 
sitio  rectc  refcratur,  quae  possit  aures  ofiendere :  sit,  sive  non. 

ut,  verbi  gratia,  si  quis  dicat  solam  electionem 

ad  gloriam  seu  voluntatem  dandi  gloriam  esse  CAPUT  XVIII. 

praedestinationem,  et  deinde  tcneat,  non  dari 

praeelectioncm  ad  gloriam  ante  praevisa  merita :  SIT-NE  PiLEDESTrNATio  pars  PROviDENTLa;,  ET  Qui- 

necesse  est  ut  consequentcr  asserat,  dari  cau-  Bus  ALns  MODis  AB  illa  differat. 

sam  prsedestinationis  ex  parte  hominis.  Quae 

tamen  propositio  absolute  dicta  hodie  aures  i.  Ratio  duhitandi. — Communis  modus  lo- 

ofiendit,  et  vitanda  est,  ut  hbro  scquenti  trac-  quendi  theologorum  est ,  prffidestinationem 

tabimus.  Secluso  ergo  hoc  incommodo,  parum  esse  partem  providcntiae,  ut  est  apud  divum 

refert  praedestinationem  tribuere  intcllectui  Thomam,  1.  part.,  quaest.  28,  art.  4,  et  q.  6, 

aut  voluntati  vel  utrique.  Ut  autem  certam  lo-  de  Vcrit.,  art.  1,  et  in  1,  dist.  40,  quaest.  1, 

quendi  formam  nobis  praescribamus,  duo  bre-  art.  2,  Capreolum  ibi,  quaest.  1,  art.  1,  concl.  2, 

viter  assero.  Durandum,  quaest.  1,  num.  6,  Marsilium,  q.  41 . 

14.  Prima  assertio.  —  Primum  est,  si  prae-  Qua  locutio  nonnuUam  difiicultatem  habet, 
destinatio  referatur  ad  inteUectum,  poncndam  quia  tam  providentia  quam  pradestinatio  est 
esse,  non  in  actu  imperii,  qui  non  sit  scicn-  actus  divinae  voluntatis  vel  intcUectus :  utcrque 
tia  vel  judicium,  sed  impulsus  aut  insinuatio :  autem,  simplicissimus  est :  quomodo  ergo  ratio 
nullus  enim  talis  actus  in  inteUectu  cst,  ut  os-  totius  et  partis  inveniri  in  eo  potest.  Interrogo 
tendi,  sed  vel  in  judicio  practico  de  mediis,  per  etiam  de  quo  genere  et  modo  partis  hoc  iutelliga- 
quse  homo  clectus  a  Deo  ad  gloriam,  perdu-  tur,  Aut  cnim  est  pars  integralis,  et  hoc  non, 
cendus  est  infalhbihter  ad  iUam,  in  hoc  (in-  quia  nuUa  est  ibi  quantitas,  ad  quam  haec  ratio 
quam )  judicio,  ut  approbato  et  accepto  per  partis  spectet,  vel  est  pars  subjectiva,  et  hoc 

I.  20 


306                                               LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR^.DESTINATIONIS. 

etiam  non,  qiiia  ibi  non  est  aliqua  ratio  com-  magis  probatur  quod  in  eo  spectatur  divina 

munis,  sed  providentia  Dei  unica  est  et  singu-  providentia^  non  ut  ratio  aliqua  communis,  sed 

larissima.  Multoque  minus  alise  rationes  partis  ut  una,  singularis  ac  comprehensiva  ratio,  ad 

et  totius  liic  possunt  accommodari.  quam  omnia  illa  objecta  comparantur,  sicut 

2.  PHor  modus  dicendi.  —  Duo  possunt  hic  partes  materise  circa  quam  ipsa  providentia 
esse  dicendi  modi :  nam  providentia  et  prsedes-  versatur.  Et  ratio  hujus  unitatis  reddi  potest, 
tinatio  considerari  possunt,  vel  ex  parte  objec-  quia  providentia  respicit  omnes  illas  res,  ut 
torum  seu  materise  circa  quam  versantur,  vel  inter  se  connexas  et  ordinatas,  ratione  cujus 
ex  parte  ipsius  divini  actus :  et  ex  utroque  ca-  connexionis  non  potest  ita  distingui  una  pro- 
pite  potest  illa  habitudo  exphcari.  Prior  ergo  videntia  circa  unam  partem  materise,  quin  in- 
modus  dicendi  est,  praedestinationem  esse  par-  cludat  aliquo  modo  habitudinem  ad  ahas,  et 
tem  subjectivam  providentise.  Nam  providentia  ideo  tota  collectio  omnium  illarum  rerum  seu 
concipitur  a  nobis  tanquam  quoddam  genus  materiarum  habentium  inter  se  connexionem, 
vel  ratio  communis  et  abstracta,  cu jus  species  est  vehiti  unum  objectum  unius  simphcissimse 
particularis  est  prsedestinatio.  Nos  enim,  sicut  providentise.  Sic  enim  ex  unione  objecti  phires 
distinguimus  in  Deo  phires  actus  ratione  dis-  materias  complectentis,  solemus  nos  unitatem 
tinctos,  ita  possumus  ab  ilhs  communem  ra-  habitus  vel  actus  mentis  desumere.  Et  quamvis 
tionem  abstrahere,  et  sub  illa  subjectivas  par-  negarinonpossitquinperinadeequatos  concep- 
tes  concipere.  Ita  enim  distinguimus  phires  tus  possimus  nos  illam  providentiam  partiri  in 
ideas  a  quibus  rationem  communem  ideoe  abs-  ordine  ad  diversas  partes  materiahum  objecto- 
trahimus,  et  sub  iUo  co-ncepto  ideam  hominis,  rum :  tamen  non  concipimus  illas  rationes  tan- 
leonis,  etc. ,  quasi  specie  distinguimus.  Sic  ergo  quam  phires  providentias,  sed  tanquam  partes 
in  prcesenti,  distinguere  possumus  plures  pro-  unius  providentise :  quas  tamen  partes  secun- 
videntias  ratione  distinctas,  naturalem  et  su-  dum  rem  invenimus  tantum  in  objectis  seu 
pernaturalem ,  et  inter  supernaturales ,  unam  materia:  non  vero  in  ipso  actu  Dei.  Et  secun- 
sufficientem  non  electorum,  aham  efficacem  dum  hanc  rationem  partis,  dicitur  prgedestina- 
electorum,  quse  est  prsedestinatio.  Atque  ita  tio  esse  pars  providentiae,  ex  parte  objectorum, 
prsedestinationem  vocari  partem  providentise,  non  ex  parte  actus. 

tanquam  speciem  ejus,  nam  species  est  pars  A.  Quomodo  prcedestinatio  includat  omnem 

subjectiva  generis.  Qui  modus  dicendi  est  pro-  'providentiam.  —  Hinc  vero  ulterius  addere  et 

babihs  et  facile  sustineri  potest.  Quia  hse  nos-  inferre  possumus,  prsedestinationem  quodam 

trce  locutiones  de  Deo  semper  intehiguntur,  se-  modo  inchidere  totam  providentiam,  loquendo 

chisis  imperfectionibus,  et  ideo  ad  illam  sufficit  generahus  de  prsedestinatione,  ita  ut  Christi 

distinctio  rationis  inter  actus  DEI.  prsedestinationem  comprehendat.  Nam    hcet 

3.  Posterior  modus.  —  Alter  modus  dicendi,  objectum  inadsequatum  providentiae  directe 
quem  indicat  D.  Thomas,  et  magis  exphcat  plura  inchidere  videatur,  quam  prsedestinatio- 
Cajetanus  est,  prsedestinationem  esse  partem  nisobjectum,nihilominuspraedestinationisob- 
quasi  integralem  providentia3,  non  quidem  ex  jectum  est  et  principale,  ac  primarium  et  tan- 
parte  actus  divini  propter  simplicitatem  ejus,  quam  fmis ,  ad  quem  omnia  aha  referuntur 
sed  ex  parte  objectorum  in  quibus  extensio  ahquo  modo.  Unde  sicut  in  scientiis  objectum 
quffidam  et  multitudo  ac  varietas  invenitur,  et  primarium,  si  tale  sit,  ut  ad  illud  rehqua  re- 
ideo  ratio  partis  et  totius  integrahs  in  eis  facile  ferantui*,  solet  etiam  adsequatum  ahquatenus 
concipi  potest.  Differt  ergo  prsedestinatio  a  reputari,  si  non  in  recto  (ut  aiunt)  et  directe, 
providentia,  quod  materia  providentise  latius  saltem  in  obhquo  et  reductive ;  ita  hic  objec- 
patet,  complectitur  enim  res  omnes  rationales  tum  prsedestinationis  potest  aliquo  modo  dici 
et  irrationales,  naturales  et  supernaturales :  et  adsequatum  totius  providentise,  ac  proiude  prse- 
complectitur  media  sufficientia  et  efficacia.  destinationem  in  se  totam  providentiam  in- 
Prsedestinatio  autem  solum  circa  quamdam  cludere.  Favetque  ilhid  Pauh  1,  Cor.  3 :  Om- 
partem  hujus  materise  versatur,  ut  ex  dictis  7iia  vestra  sunt,  vos  autem  Christi,  Christus 
patet,  quia  sohim  respicit  fmem  supernatiu-a-  Xiero  Dei :  Significat  enim,  totam  providentiam 
lem,  ut  infaUibiliter  consequendum,  a  quibus-  tendere  ad  sahitem  electorum,  et  hos  adChristi 
dam  creaturis  inteUectuahbus  per  efficacia  me-  gloriam,  ac  tandem  omnes  electos  cum  ipso 
dia.  Recte  igitur  ex  parte  materia  dicitur  esse  Christo  ad  DEI  gloriam  ordinari.  Sic  Matth. 
pars  quasi  integrahs  providentise.  Qui  etiam  24 ,  effectus  iUe  providentia3 ,  abbreviandi , 
modus  dicendi  et  verus  et  facihs  est.  Et  in  hoc  scihcet  dies  persecutionis  Antichristi,  propter 


I 


J 


CAP.  XVIII.  DE  COMPARATIONE  PR^EDESTINATIONIS  CUM  PROVIDENTIA.  307 

electos  dicitur  esse.  Et  Augustinus,  Ps.  54,  cle  fulliljiliter  ficri.  Ratio  ejus  est^  quia  alias  divi- 
malis  ait :  Idco  vivere,  iit  corrigantur,  tel  tit  na  providcntia  deficeret  et  frustraretur,  quod 
per  eos  honi  exerceantur.  Est  autem  vivere  ef-  imperfcctionis  esset.  Nam  in  omni  artifice,  vel 
fectus  providentise,  qucm  ad  prsedestinationem  gubernatore  imperfectio  est  non  assequi  finem, 
Augustinus  reducit,  Et  ideo  theologi  aiunt,  quem  intcndit,  et  non  applicaremediaad  lioc 
mundum  esse  duraturum  donec  prsedestinato-  ipsum  efficacia.  Probatur,  quia  vel  hoc  prove- 
rum  numerus  impleatur.  Sic  ergo  prsedestina-  nit  ex  ignorantia  tahum  mediorum ,  vel  ex 
tio  quodam  modo  totam  providentiam  com-  impotentia  ad  applicandum  illa,  si  ea  novit : 
plectitur,  quamvis  simpliciter  et  secundum  ob-  nam  si  scientia  et  potentia  adsunt,  non  potest 
jecta  directa,  providentia  latius  pateat,  et  sic  deesse  vohmtas,  si  finis  revera  intenditur  :  er- 
prsedestinatio  sit  ilhus  pars.  go  si  Deus  intendit  finem  suai  providentiaj , 

5.  Duce  alue  di^erentia?.  —  Prior.  — Prse-  vel  ihum  infahibihter  assequitur,  vel  impotens 
ter  hanc  vero  differentiam  ,  praedestinatio-  est,  aut  ignorat  media,  quibus  certissime  est, 
nem  et  providentiam,  duae  ahae  notari  pos-    comparandus. 

sunt ,  quse  ipsarum  rationes  magis  exphca-  7.  Sed  admittendum  esse  ut  certam  induc- 
bunt.  Prior  est,  quia  praedestinatio  habet  in-  tioneprobatur. — Nihilominus  differentia  posita 
faUibilem  consecutionem  particularis  finis  ip-  mihi  videtur  certa,  et  probatur  imprimis  in- 
siuspr8edestinati:providentiaverononinchidit  ductione  quadam.  Etenim  negari  non  potest, 
infalhbilem  consecutionem  finis  particularis  quin  Deus  habeat  supernaturalem  providen- 
cujuscumque  creaturae,  cui  per  iham  profite-  tiam  circa  homines,  qui  non  salvantur,  quam 
tm'.  Non  quod  providentia  necessario  exclu-  iUis  praebet,  ut  supernaturalem  finem  asse- 
dat  hanc  consecutionem,  sed  quod  non  iUam  quantur,  ad  quem  iUos  creavit,  et  ordinavit : 
necessario  inchidat  :  interdum  enim  assequi-  et  tamen  in  eis  tahs  providentia  non  habet 
tur  finem,  interdum  non  assequitur.  Hanc  dif-  hunc  efFectum,  seu  finis  particularis  consecu- 
ferentiam  constituit  expresse  D.  Thomas,  q.  6,  tionem  :  ergo  non  est  hoc  de  ratione  providen- 
de  Veritate,  art.  2,  et  in  i,  dist.  40,  q.  1,  et  tise.  Consequentia  estevidens.  Antecedens  au- 
attente  legatur,  1  part.,  q.  23,  art.  3,  idem  tem  certissimum  est,  ut  docet  divus  Thomas, 
docet.  Item  ^Egidius  in  1,  d.  39,  qusest.  2,  ubi  qusest.  23,  art.  3,  et  constat  ex  vulgaribus  locis 
etiam  Durandus,  q.  3^  et  d.  40,q.  1,  ubi  etiam  Scripturee,  Vtdt  omneshomines  salvos  /ieri,  etil- 
Capreolus  etMarsUius  in  1,  q.  40,  et  Sylvester  luminat  omnem  hominetn,  etc.  Et  dicemus  late, 
in  Conflato,  q.  22,  art.  2.  infra  hbro  quarto,  tractando  de  providentia  su- 

Prior  di/ferentia  probattcr  quoad  primam  pernaturah  circa  homines  non  electos.  Idem 
partem. — Et  prior  quidem  pars  certissima  est,  videre  hcet  in  agentibus  naturahbus.  Ssepe 
ut  patet  ex  omnibus  dictis  et  ex  Paulo  ad  Ro-  euim  deficiunt  a  consecutione  suorum  finium 
man.  8,  etexiUo  verbo  Augustini,deBonoper-  particularium,  inde  enim  proveniunt  mons- 
sever.,c.  14,  quibtcs certissime  Uberantiir,  cnm.  truosi  efi"ectus,  qui  dicuntur  peccata  naturae, 
infinitis  simUibus.  Unde  autem  oriatur  haec  et  causales  respectu  agentis  particularis,  quia 
eertitudo  et  infalhbUitas  prsedestinationis,  in  sunt  prseter  intentionem  ejus.  Haec  autem  a- 
discursu  materise  late  dicendum  est.  Nunc  bre-  gentia  naturaha  tendunt  iu  suos  fines,  ordinata 
viter  dicitur,  absohitam  certitudinem  eventus  a  primo  agente,  et  ab  eodem  habent  provi- 
futuri  oriri  formaliter  ex  absoluto  proposito  dentiam  accommodatam  ad  eosdem  fines  con- 
divinae  voluntatis,  supponere  autem  scientiam  sequendos  :  ergo  in  iUis  etiam  non  habet  pro- 
conditionatam  infalhbilem  futurorum  contin-  videntia  infallibUem  consecutionem  particiUa- 
gentium,  de  qua  jam  dictum  est.  ris  finis. 

6.  Quoad  secundum  partem  non  placet  Caje-  8.  Ratio  apriori  ob  quamprovidentia  non  di- 
tano. — Antequam  probem  alteram  partem,  citur  includere  infallibilitatem.  —  Ratio  autem 
referam  opinionem  Cajetani,  qui,  1  p.,  q.  22,  a  priori  est,  quia  (ut  dicebam)  duo  suut,  ex 
art.  1,  negat  in  hoc  dififerre  providentiam  a  quibus  infalhbilitas  oriri  potest.  Primum  est 
prsedestinatione.  Vult  enim,  ad  perfectionem  intentio  tahs  finis  existens  in  voluntate  Dei. 
divinte  providentise  pertinere,  ut  infaUibiliter  Secundumest  voluntasdandi  media,  quseDeus 
consequatur  finem  particularem  ad  quem  or-  praenovit  fore  eflicacissima  ad  talem  consecu- 
dinat  quamcumque  creaturam.  Dicitque,  di-  tionem.  Ex  neutro  autem  capite  habet  pro^d- 
vum  Thomam  retractasse  sententiam,  eo  quod  dentia  dictam  infalhbUitatem  in  tota  sua  lati- 
ibi  dixerit,  Deum  omnibus  providere  et  quod  tudine.  Prior  pars  probatur,  quia  non  semper 
providet,  eo  modo,  quo  ab  ipso  providetur  in-    Deus  intendit  finem  absoluta  voluntate,  sed  vel 


308  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR/EDESTINATIONIS. 

simplici  affectu,  vel  voluntate  includente  ali-  modo  dixit  Augustinus,  in  Enchirid.,cap,  il, 

quam  conditionem,,  quam  Deus  non  absolute  Deum  non  permittere  mala,  nisi  ut  inde  eliciat 

vult  et  a  causa  creata  pendet,  atque  impediri  bona^quod  late  etiam  habet  Damascenus^hb.  2, 

potest  :  taUs  autem  intentio  finis  non  habet  de  Fide,  cap.  29. 

infaUibilem  connexionem  cum  ejus  consecu-  11.  Providentia  nunqnam  deficit  omnino  ah 

tione,  quia  hoc  est  proprium  vokmtatis  abso-  universali  fine.  —  Unde  tandem  observare 

hitte.  Quod  totum  videre  hcet  in  exemplo  de  oportet,  quod  hcet  providentia  interdum  non 

reprobis,  quatenus  eis  Deus  gloriam  intendit :  assequatur  finem  particularem,  nunquam  ta- 

et  idem  est  cum  proportione  in  agentibus  na-  men  omnino  deficit  ab  universah  fine  ipsius 

turahbus.  Hujus  autem  ratio  est,  quia  Deus  providentiee,  quia  ut  Ecclesia  dicit :   Deus  in 

est  hber  et  potest  intendere  particulares  fines,  sua  providentia  non  fallitur.  Nam  quoties  par- 

prout  voluerit.  Adde,  nihil  amphus  debitum  ticularis  causa  suum  finem  assecutura  non  est, 

esse  ipsis  agentibus  particularibus,  si  in  ordi-  Deus  id  non  ignorat^  neque  etiam  id  fit  sine 

ne  ad  connaturales  fines  considerentur.  Nam  ejus  permissione,  quam  permissionem  refert 

respectu  finis  supernaturahs,  neque  tendentia  ad  ahum  finem  pertinentem^  vel  ad  finem  to- 

ipsa  in  talem  finem  debita  est,  sed  ex  Dei  h-  tius  universi,  vel  ad  manifestationem  ahcujus 

berahtate  addita  est  naturse  :  ergo  potuit  Deus  attributi  divini.  Ac  denique  omnia  refert  ad 

pro  arbitrio  suo  non  omnibus  conferre  talem  laudem  et  gloriam  suam,  qui  est  universahs 

ordinationem  ex  decreto  absoluto,  sed  ex  sim-  finis  providentise,  qui  semper  efficaciter  inten- 

phci  tantum  affectu,  absque  intentione  omnino  ditur.   Solum  ergo  hoc  necessarium  erat  ad 

absoluta  et  efficaci.  perfectam  providentiam,  et  est  sufficientissi- 

9.  Atque  hinc  facile  patet  altera  pars,  quia  mum.  Atque  ita  fit;,ut  divina  providentia,  sim- 
non  semper  Deus  vuff  dare  iUa  media,  quse  pUciter  loquendo,  nunquam  frustretur.  Et  in 
prsenovit  efficacia.  Duobus  enim  modis  me-  eodem  sensu  verumest,quodD.  Thomasdixit: 
dium  redditur  inefficax.  Primo  ex  intrinseca  Omnia  ita  evenire,  sicut  a  Deo  providentur : 
conditione  particularis  agentis,  quod  hberum  nam  quee  providentur  efficaciter  et  ex  divina 
est  et  potest  resistere,  quam  hbertatem  Deus  voluntate  absohita,  eveniunt  eodem  modo,  quo 
conservare  vuU^  nec  tenetur  iUam  semper  ita  provisa  sunt :  quse  vero  tantum  antecedenter, 
prsevenire,  ut  in  aUeram  partem  infaUibiUter  seu  inefficaciter  intenduntur,  cum  proportione 
inducatur,  satis  enim  iUi  providet,  si  sufficien-  providentur,  quantum  ad  sufficientiam  me- 
tia  tribuat.  AUo  modo  fit  medium  inefficax  diorum,  et  quantum  est  ex  parte  Dei :  quan- 
propter  aUam  causam  extrinsecam  impedien-  tum  ad  effectum  autem  juxta  cooperationem 
tem,  ut  in  naturaUbus  contingit,  quod  impe-  creaturse. 

dimentum  non  semper  Deus  auferre  vuU  aut  12.  Secundadiff^erentiainter  providentiam  et 

debet,  cum  sit  provisor  universaUs.  Propter  prcedestinatioiiem. — Providentia  est  rerum  quce 

quse  recte  dixit  Dionysius,  cap.  4,  de  Divinis  supponuntur.  —  Secunda  differentia  est,  quia 

nomin.,  circa  finem  providentiee  non  esse  na-  providentia  supponit  ordine  rationis  in  mente, 

turam  interimere,   sed  unicuique  subvenire,  seu  voluntate  Dei  existentiam  iUius  rei,  cui 

juxta  exigentiam  naturse  suse  et  unamquam-  providet :  preedestinatio  vero  per  se  iUam  non 

que  rem  sinere  operari  accommodate  ad  natu-  supponit,  sed  secum  affert^  seu  includit.  Ex- 

ram  suam  :  ergo  ex  nuUo  capite  habet  provi-  pUco  priorem  partem,  nam  sicut  in  praedesti- 

dentia  iUam  consecutionem  infaUibilem.  natione  diximus  ex  parte  materise  esse  duo  : 

10.  Ad  fundamentum  Cajetani  respondettir.  sciUcet  objectum^  quod  prffidestinatur  et  ter- 
—  Unde  faciUs  est  responsio  ad  fundamentum  minus,  ad  quem  prsedestinatm' :  ita  in  provi- 
Cajetani,  nam  hoc  non  provenit  ex  impoten-  dentia  duosunt:  subjectum,  cui  providetur,  et 
tia,  vel  ignorantia,  sed  ex  hbertate  divinse  vo-  bonum,  quod  iUi  providetur,  seu  procm^atm-. 
hmtatis,  et  quia  hoc  est  etiam  magis  consenta-  Hoc  secundum  non  supponitur  futurum,  sed 
neum  rebus  ipsis  et  muneri  universahs  guber-  per  ipsam  providentiam  ordinatur  ut  sit :  iUud 
natoris.  Neque  inde  sequitur,  Deum  nuUo  modo  autem  primum  suppouitur  futurum,  vel  ut 
intendere  talem  finem,  sed  solum  non  inten-  aUi  loquuntur,  existens  iu  pra^seutia  teternita- 
dere  efficaciter,  quod  verum  est.  Nec  propterea  tis.  Quod  recte  docuit  Nemesius,  supra  cap.  42. 
dicendum  est,  providentiam  divinam  frustra-  Ita  enim  comparatur  in  astcrnitate  ratio  pro- 
ri :  nam,  quod  deficit  ab  uno  ordine  diviniB  vidcntiai  ad  rem  futuram,  sicut  in  tempore 
providentise,  in  aUum  incidit.  Ut  peccator,  qui  executio  providentia^,  qua;  est  gubernatio,  ad 
deficit  a  prsemio,  incidit  in  vindictam.  Quo  rem  in  se  existentem :  gubernatio  autcm  uou 


CAP.  XVIII.  DE  COMPARATIONE  PR^DESTINATIONIS  CUM  PROVIDENTIA. 


309 


iiatio  efiicax.  Respondeo,  respectu  hominum 
in  communi  icl  verum  esse  et  patet  in  repro- 
bis  :  in  praedcstinatis  autem  non  datur  duplex 
intentio  et  ordinatio  in  illum  finem,  una  effi- 
cax  et  altera  inefficax,  sed  tantum  absoluta 
destinatio.  Et  idco  per  hanc  ipsam  ordinati  sunt 
ad  beatitudinem,  in  eodem  signo,  in  quo  or- 
dinati  sunt  ad  esse. 

15.  Voluntas  creandi  et  eligendi  prcedestina- 
tum  unica  est.  —  JEt  religendi  prcedestinatum 
nnica  est.  —  Satisfit  objectioni.  —  Oportet  ta- 
men  animadvertere,  quod  sicut  vohmtas  prse- 
destinatio  nec  terminum^  nec  objectum  suum  destinans  ad  fmem  non  supponit  vohmtatem 
supponit  futurum,  sed  possibile  tantum,  et  per  creandi  praidestiuatum,  ita  ueque  e  converso 
ipsammet  prcedestinationem  ordinatur,  ut  sit.  vohmtas  creandi  prsedestinatum  supponit  vo- 
Quod  sumo  ex  D.  Thoma^q.  6,  deVeritate^a.  1 .  hmtatem  dandi  ilh  gloriam,  sed  unica  simphci 
Et  declaratur  optime  in  praedestinatione  Chris-  vohmtate  ordinatur  tahs  persona,  ut  sit  prop- 
ti,  qui  est  exemplar  totius  nostrse  prsedestina-  ter  talem  fmem.  Ratio  est,  quia  gloria  aut  bea- 
tionis,  testeAugustino, hb.de  Preedestin.  Sanc-  titudo  non  prsedestinatur  in  abstracto,  vel  (ut 
tor.,  cap.  15;  namprsedestinatus  est  CHRISTUS  ahi  loquuntur)  ut  quod,  sed  praidestinatur  ah- 
ut  homo,  ut  esset  Fihus  Dei  naturahs,  ante-  cui,  cujus  est  forma  et  perfectio  quod  non  fit, 
quam  praedestinationem  hic  homo  Cluistus  ut  nisi  quatenus  ahqua  persona  prsedestinatur  ad 
sic,  non  supponitur  existens,  nec  futurus  in     iUam  :  non  potest  autem  ahquis  praidestinari, 


est,  nisi  rcrum  jam  existentium  ;  providentia 
ergo  non  est,  nisi  rerum,  qua;  secundum  or- 
dinem  rationis  supponuntur  futura?.  Et  con- 
firmatur,  quia  providentia  est  de  mediis,  sup- 
ponit  ergo  institutionem  rei  ad  talem  finem, 
ergo  supponit  etiam  vohintatem  creandi  ta- 
lem  rem  propter  talem  finem  :  et  hoc  est  sup- 
ponere  in  aiternitate  rem  iham  ut  futuram. 

13.  Pr(ffdestinatio  supponit  terminum,  et  ob- 
jectum  tantum  ut  possibile.  —  Hinc  autem  fa- 
cile  declaratur  ahera  pars,  quam  siqjra  teti- 
gimus  et  huc  remisimus,  videhcet,  quod  prse- 


mente  Dei,  sed  per  ipsam  prsedestinationem 
ordinatus  fuit,  ut  esset  et  ita  esset,  ut  simul 
esset  Fihus  Dei  naturahs,  ergo  de  ratione  prce- 
destinationis  non  est,  quod  supponat  existen- 
tiam  objecti.  Quod  etiam  in  nostra  declaratur 
ex  dictis  :  nam  prsedestiuatio  non  supponit, 
sed  intrinsece  inchidit  destinationem  ad  li- 
nem,  prasconceptam  in  mente  prwdestinantis  : 


ut  sit  beatus,  quin  intrinsece  prsedestinetur 
ut  sit :  ergo  non  potest  iUa  vohmtas  esse  prior 
ahera  secundum  rationem, 

16.  Objectio.  — Dices,  quidquid  est  posterius 
in  executione,  est  prius  in  intentione :  et  e  con- 
verso,  quod  est  in  intentione  prius,  est  in  exe- 
cutione  posterius  :  sed  rem  creari  et  esse,  in 
executione  est  prius,  quam  beatificari  :  ergo 


sed  ordinatio  ad  finem  non  supponit  rem,  quae  in  intentione  fuit  posterius  :  prius  ergo  vohiit 

ordinatur  ad  finem,  jam  existere,  qui  per  Deus  hominem  beatificare,  quam  creare.  Res- 

eamdem  vohmtatem,  per  quam  ordinatur  ad  pondeo  maximam  iUam  habere  verum  inter 

esse  propter  talem  finem.  Unde  cum  finis  sit.  finem  et  media,  quse  non  constituunt  intrin- 

primum  in  intentione,  non  potest  res  prius  sece  ipsum  finem,  sed  sunt  causse  extrinsecae 

esse  intentione,  quam  ad  talem  finem  desti-  seu  efficientes  consecutiouis  ejus.  Non  procedit 

netur  :  agimus  enim  de  fine  propter  quem  res  autem  inter  subjectum  et  finem  formalem  : 

ipsa  primo  instituitur  et  de  primo  agente,  qui  nam  ex  utroque  suo  modo  constituitur  intrin- 

non  tantum  ordinat  rem  ad  finem  secundum  sece  totahs  finis.  Ita  vero  comparantur  perso- 

esse  accidentale,  sed  etiam  secundum  primum  ua,  quse  preedestinatur,  et  gloria  ad  quam  prae- 

esse  substantiale.  destinatur  :  nam  gloria  est  finis,  cujus  gratia, 

14.  Diluitur  objectio.  —  Alia  objectio. —  persona  vero  est  finis,  cui  ipsa  gloria  procm^a- 

Solutio.  —  Et  ideo  nihil  obstat,  si  quis  obji-  tur  :  etideo  licet  in  tempore  prius  fiat  perso- 


na,  quam  gloria,  tamen  in  seternitate  non 
prius  amatur  gloria,  quam  ametur  talis  per- 


ciat,  aliquando  rem  institui  propter  unum  fi- 

nem  et  postea  ordinari  adalium.  Hoc  enim  est 

verum  de  fine  secundario,  non  vero  de  prima-    sona,  et  ideo  nec  prius  amatiu",  quam  ipsa  etiam 

persona  ametur  et  ordinetur,ut  beataperpetuo 

sit. 

CAPUT  XIX. 


rio  :  beatitudo  autem  eeterna,  propter  quam 
praedestinati  creati  sunt,  est  primarius  finis  et 
proprius  eorum  :  et  ideo  non  prius  ordinati 
sunt  ad  esse  per  vohmtatem  creandi  ihos,  quam 
ordinati  fuerint,  ut  sint  beati,  per  voluntatem 
glorificandi  iUos.  Dices  ut  res  creetur  propter 
talem  finem  sufficit  ordinatio  in  iUum  per  vo- 
Imitatem  simplicem  :  et  non  requiritur  desti- 


QUOMODO   PR^DESTINATIO  AD  GRATIAM  ET   SUPER- 
NATURALEM  GUBERNATIONEM  COMPARETUR. 

1.  Prredestinatio  videtur  comparari  ad  gra- 
tiam  ufcausa  ad  effectum. — \Quomodo  liwc  du^ 


310  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS. 

inter  se  diferant.  —  Alia  difererdia.  —  Haec  omnia  dona  supernaturalia  et  beneficia,  qui- 

comparatio  necessaria  visa  est  ad  exactam,  ac  bus  gloria  comparatur.  Unde  non  solum  gra- 

propriam  prsedestinationis  intelligentiam^  con-  tia  est  id^  quod  in  liomine  intrinsece  inhseret, 

feretque  non  parum  ad  intelligenda  ea,  quse  sed  etiam  multa  extrinseca  bona,  si  ad  super- 

de  causis  et  efFectibus  prsedestinationis  dice-  naturalem  felicitatem  conferant.  Sic  enim  ha- 

mus.Augustinusergo^librodePreedestinatione  bere  suasores  ad  bonum,  et  non  habere  sua- 

Sanctorum,  c.  40,  et  de  Bono  persev.,  c.  14,  sores  ad  makim  inter  gratisedona  computavit 

hanc  comparationem  attingens,  dicit,  prsedes-  Augustinus  enarratione  in  Psal.  87,  et  lib.  50, 

tinationem  et  gratiam  comparari,  ut  causam  homil.  13,  ergo  Hcet  prsedestinatio  noninhae- 

et  effectum.  Q;wia  prcedestinatio  (ait)  est  gra-  reat,  preedestinatio  est  vera  gratia,  quia  est 

ticeprceparatio,  gratia  vero  jam  ipsa  donatio.  magnum  bonum  ejus  supernaturale  et  gratis 

Unde  infra  dicit :  Quocirca  prcedestinatio  Dei,  collatum.  Non  ergo  in  universum  differunt 

quce  in  bono  est  gratice,  est  ipsius  prcpparatio,  prsedestinatio  et  gratia,  sicut  causa  et  effectus, 

gratia  vero  est  ipsius  prcedestinationis  efectus.  sed  etiam  sicut  duse  gratise,  quee  esse  possunt 

Ex  qua  doctrina  Augustini  duphcem  differen-  causa  et  effectus,  ita  ergo  potest  comparari 

tiam  inter  prsedestinationem  et  gratiam  colli-  preedestinatio  respectu  sequentium  gratiarum. 

gere  possumus.  Una  est,  quia  differunt  sicut  Unde  nec  gratia  erit  semper  temporaUs,  sed 

seternum   et  temporale  :  nam  prsedestinatio  erit  aliqua  gratia  aiterna.  Deinde  est  alia  dif- 

seterna  est,  gratia  temporalis,  ut  est  creatio.  ficultas  circa  eamdem  partem,  praesertim  con- 

Unde  ait  ibidem  Augustinus  :  Quod  ait  Apos-  ferendo  prsedestinationem  cum  gubernatione 

tolus  ipsius  sumus  factura  creati  in  Christo  electorum  :  quia  duplex  est  gubernatio,  ut  ex 

Jesu  in  operibus  bonis,  gratia  est :  quod  autem  D.  Thoma  supra  colligitur,  una  activa,  altera 

sequitur,  quce  prceparavit  Deus,  ut  in  eis  am-  passiva  :  quaero  ergo,  de  qua  illarum  differen- 

hulemus,  prcpclestinatio  est,  quce  sine  prcescientia  tia  illa  intelligatur  ?  Nam  de  passiva  per  se  no- 

esse  non  potest.  Potestqiie  a  simili  declarari,  tum  est,  et  esse  temporalem  et  esse  in  his,  qui 

nam  ita  se  habet  prsedestinatio  ad  gratiam,  seu  gubernantur,  nam  est  veluti  passio,  quae  in 

gubernationem  supernaturalem  prsedestina-  patiente  recipitur  :  hsec  vero  non  est  ad  rem, 

torum  propriam,  sicut  providentia  ad  guber-  de  qua  tractamus,  agimus  enim  de  guberna  - 

nationem  in  communi  comparantur,  ut  tem-  tione,  ut  se  habet  ex  parte  Dei,  atque  adeo  de 

porale  et  seternum,  teste  D.  Thoma,  1  p.,  q.  22,  activa  gubernatione.  At  vero  gubernatio  activa 

art.  1,  ad  2,  quia  providentia dicit  causam,  gu-  videtur  esse  seterna  :  non  enim  distinguitur  a 

bernatio  effectum :  illa  enim  dicit  rationem  providentia,  ut  sentit  divus  Thomas,  prima 

seternam,  per  quam  Deus  gubernat,  hsec  exe-  parte,  qusestione  103,  articulo  6,  7et8  et  patet, 

cutionem  ejus,  quse  in  tempore  fit.  Ergo  eo-  quia  per  eumdem  actum  aeternum,  quo  Deus 

ilem  modo  comparatur  prsedestinatio  ad  glo-  ab  seterno  praparat  beneficia  electis,  eos  in 

riam  :  nam  sicut  totum  ad  totum,  ita  pars  ad  tempore  gubernat.  Neque  enim  DEUS  habet 

partem.UndeidemdivusThomas,  q.  23,  art.2,  intra  se  aUam  rationem  gubernandi  in  tem- 

dixit  praedestinationem  formaUter  nihil  pone-  pore,  prseter  illam,  quam  ab  seterno  concepit, 

re  in  prsedestinato,  causaliter  autem  ponere  aut  decrevit  :  illa  autem  gubernandi  ratio  et 

gratiam,  quod  sane  facit  in  tempore,  per  su-  gubernatio  activa,  est  ergo  seterna,  et  non  dif- 

pernaturalem  gubernationem.  Atque  ex  hac  fert,  etiam  ratione,  a  prsedestinatione  et  pro- 

ditferentia  videtur  sequi  aha,  quia  prsedesti-  videntia,  cum  proportione  sumptis. 
natio  increata  est,  ut  pote  seterna,  gratia  vero        Tertia  difficultas  circa  alia^n  differentiam. 

creata,  ut  nimirum  temporale  quid  et  factum.  — Tertio  hinc  oritur  difiicultas  circa  aham  dif- 

Utraque  vero  differentia  nonnuUam  difficulta-  ferentiam,  quia  non  omnis  gratia  creata  est, 

tem  habet,  quse  ad  majorem  hujus  compara-  ipsa  enim  prsedestinatio  est  qusedam  gratia 

tionis  explicationem  proponenda  et  breviter  increata,  et  gratia  unionis  est  increata  et  Spi- 

expedienda  est.  ritus  Sanctus  ipse,  quatenus  in  propria  per- 

2.  Prima  diffcultas  circa  primam  differen-  sona  justis  confertur,  gratia  qusedam  vocari 

tiam.  —  Secunda  difficultas.  —  Girca  primam  potest,  sicut  essentia  divina,  ut  data  beatis  in 

ergo  differentiam  est  imprimisdifficultas,quia  ratione  speciei  intelligibiHs,  veredicitur  do- 

ipsamet  prsedestinatio    est  qusedam   gratia  :  num  increatum. 

nam  est  quoddam  naturale  beneficium  gratis        3.  Gratia  tria  significat.  —  Prima  diffi- 

homini  collatum,  et  hoc  e-t  gratia.  Nec  cnim  cultas  oriri  videtur  ex  multiplici  significa- 

hic  graf  ia  vocatur  sola  forma  sanctificaus,  sed  tione  hujus  vocis,  gratia,  quam  tradit  D.  Tho- 


CAP.  XIX.  DE  COMPARATIONE  PR^DESTINATIONIS  AD  GRATIAM,  ETC.  311 

mas  l,  2,  quoBst,  110,  art.  1,  iibi  f?ratiam  tria  hac  adoptio,  et  vera  sanctificatio  per  intrin- 

significare  dicit,  scilicet,  vcl  amorem  ert  bene-  secam  gratiam  fit :  sicut  ctiam  conformitas 

volentiam,  vel  donum  gratis  datum  distinctum  illa  cum  Christo,  de  qua  dicitur  ad  Rom.  8  : 

ab  ipso  amore  et  ab  illo  procedens,  ita  ut  prior  Quos  pnedestinamt   conformes  fieri  imagini 

dici  possit  gratia  manens  in  conferente  gra-  Filii  sui.  Nihilominus  gratia,  quae  est  effectus 

tiam  :  posterior  vero  gratia  transiens  in  eum,  praidcstinationis,  et  temporaUs  dicitur,  latius 

cum  fit  gratia  :  Vel  recompensationem  benefi-  patet,  et  interdum  consistit  in  externis  donis, 

cii  acccpti,  cum  pro  illa  gratiam  rependere  di-  aut  causis,  vel  circumstantiis  ,  interdum  in 

cimus.  Et  omissa  pro  nunc  hac  tertia  signifi-  auferendis  mahs,  occasionibus ,   quK  omnia 

catione,  quse  hbro  sequenti  nobis  fortasse  usu  egregie  comprehendit  Augustinus  nomine  be- 

erit :  duoe  primre  ad  prsesentem  difficultatem  neficiorum ,  quibus  electi  certissime  salvan- 

expediendam  faciunt.  Nam  in  prima  signifi-  tur. 

catione  concedendnm  est,  pradestinationem  5.  Atquc  hinc  constat,  ita  comparari  prae- 

esse  quamdam  gratiam  :  quod  ibidem  divus  destinationem  ad  singularem  gubernationem 

Thomas  docuit,  dicens :  Quandoque  ipsa  wter-  hominis  prsedestinati,  sicut  generahs  provi- 

na  diledio  Dei  (jratia  Dei  dicitur,  secundum  dentia  ad  generalem  gubernationem.   Nam 

quod  dicitur  etiam  gratia  frcedestinationis,  in  sicut  gubernatio  inchidit  omnes  actiones,  et 

qjiantum  DEUS gratuito,et  nonex  meritisali-  effectus,  quibus  Deus  confert  creaturis  media 

quos  prcedestinavit,  seu  elegit.  Dicitur  enim  ad  necessaria,  vel  convenientia  ad  suos  fines  :  ita 

Ephes.  1  :  Prcedestinavit  nos  in  adoptionem  fi-  iUa  singularis  gubernatio  inchuUt  omnem  Dei 

liorim,  in  lauclem  glorice  gratice  suce.  Unde  actionem,  per  quam   cum  effectu  perducit 

allegando  hoc  testimonium,  videtur  D.  Tlio-  electos  ad  finem  prsedestinationis.  Potestque 

mas  ilhid  interpretari  in  eodem  sensu,  ita  ut  singularis  ieneficentia  vocari,  quia  complecti- 

illa  vox  gratia  in  iUis  verbis  significet  gratui-  tur  omnia  beneficia,  quibus  Uberantur,  qui- 

tam  beneficentiam,  quam  Deus  per  preedesti-  cumque  Uberantur.   Uude,   sicut  gubernatio 

nationem,  tanquam  per  maximam   gratiam  iUa  est  effectus  adsequatus  providentige  :  ita 

singulariter  ostendit.  hsec  beneficentia  est  eflfectus  preedestinationis, 

4.  Quo  sensu  nomen  gratice  tcstcrpavit  Augiis-  et  sicut  gubernatio  est  temporalis,  et  provi- 

tinus  loco  citato.  —  Augustinus  autem  in  defi-  dentia  seterna,  ita  licec  beneficentia  temporalis 

nitione  preedestinationis  ,  et  in   differentia ,  est,  et  prsedestinatio  setcrna. 

quara  constituit  inter  illam  et  gratiam,  sumit  6.  Satisfit  secundie  difficicltati.  —  Gicberna- 

lianc  vocem  in  secundo  significato,  non  qui-  tio  Dei  etiam  activa  distinguitur  a  frwdesti- 

dem  in  tota  amplitudine  illius,  quia  muUa  natione.  —  Actio  transiens  qua  Deus  gulernat 

sunt  dona  gratuita,  quse  ad  prajdestinationem  est  ict  creaturis,  et  temporalis.  —  Cum  autem 

non  pertinent,  sed  quatenus  significat  dona  in  secunda  difficultate  quffiritur  de  quaque  gu- 

gratuita,  cpcibics  certissime  lihcrantur  quicum-  bernatione  sit  sermo,  an  de  activa,  vel  de  pas- 

que  liberantur.  Atque  lioc  modo  sumpta  gra-  siva?  posset  uno  verbo  responderi,  esse  ser- 

tia  recte  distinguitur  a  prsedestinatione,  tan-  monem  de  passiva,  et  de  transeunte  extra 

quam  effectus  a  causa,  et  tanquam  temporale  Deum,  sicut  de  gratia  dictum  est.   Nam  sicut 

ab  Geterno  :  Nam  talis  gratia  est  transiens,  non  Augustinus  dehac  gratia  estlocutus,  cum  illam 

immanens  in  Deo,  niliil  autem  transiens  extra  a  prsedestinatione  distinxit,  ita  nos  loqui  pos- 

Deum  eeternum  est,  et  necessario  procedit  a  sumus  de  beneficentia  et  guberuatione ,  quae 

rationibus  seternis,  et  ab  seterna  dilectione.  Dei  esse  dicitur,  non  intrinsece  (ut  sic  dicam), 

Et  ita  est  etiam  inteUigendus  D.  Tliomas,  dic-  sed  emanative,  id  est,  non  quia  sit  in  Deo,  sed 

ta  queest.  23,  articul.  2,  ad  A.  quia  est  a  Deo.  Et  hoc  seusisse  videtur  D.  Tho- 

Gratia  etiam  dicitur  donum  in  intrinseco  mas,  dicta  q.  23,  artic.  2  ad  3,  ita  distinguen- 

consistens.  —  Adverto  autem  obiter,  quod  licet  do  inter  preedestinationem  et  gubernationem, 

haec  gratia  dicatm"  transiens,  non  est  necesse,  seu  gratiam  sicut  inter  prseparationem,  acti- 

ut  semper,  et  in  universum  transeat  in  ipsum  vam  et  passivam.    Addimus  vero,  etiam  lo- 

prsedestinatum,  ita  ut  in  iUo  intrinsece  reci-  quendo  de  activa  gubernatione,  aliquam  esse 

piatur.  Nam  licet  gratia  intenta  per  prsedes-  diff^erentiam  constituendam  inter  ipsam,  et 

tinationem  maxime  iUa  sit,  quaj  intrinsece  in-  praedestinationem,  saltem  liaic,  quod  una  est 

hsereat  praedestinato,  juxta  iUud,  elegitnos  in  simpUciter  seterna,  utde  prsedestinatione  dixi- 

ipso,  ut  essemus  sancti,  et  iUud,  Prcedestinavit  mus,  altera  simpUciter  temporaUs,  ut  de  gu- 

nos  in  adoptionem  filiorum,  ad  Ephes.  1.  Nam  bernationc  expUcabimus,  Quod,  ut  distinctius 


312  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PILflDESTINATIONIS. 

faciamus,  adverto,  in  activa  gubernatione  tria  distinguimus  ,  tanquam  duo  attributa ,   vel 

posse  considerari :  primum  est  actio  transiens,  duos  actus  in  mente  Dei.   Quod  plane  sensit 

per  quam  fiunt  effectus  gubernationis  in  crea-  D.  Thomas,  1  part,  queest.  103,  articul.  6, 

turis.  Secundum  est  ars  divini  intellectus,  quae  dicens  in  corpore,  et  ad  primum :  Providen- 

dirigit  iUam  actionem.  Tertium  est  actus  vo-  tiam  esse  ipsam  rationem  gubernationis,  utique 

luntatis  movens  ad  illam  actionem.  De  primo  quantum  ad  internum  actum^,  quem  ponit  in 

est  res  controversa,  an  illa  actio  sit  in  creatu-  Deo.  Nam  per  habitudinem  actualis  causse, 

ris,  vel  sit  in  Deo  ipso.  Ego  vero  existimo  esse  vel  actionis,  distingui  possunt  ratione,  imo 

in  creaturis.  Unde  si  gubernatio  activa  pro  tanquam  seternum  et  temporale,  sicut  de  crea- 

hac  actione  sumatur,  manifestum  est  distingui  tione  activa,  et  de  omni  actione  Dei  ad  extra 

a  preedestinatione,  et  providentia,  non  solum  dictum  est. 

ratione,  sed  etiam  re,  et  tanquam  creatum  ab  8.  Prcedestinatio  differt  ratione  a  gulerna- 

increato,  et  tanquam  temporale  ab  aeterno.  tioneproutdicitvoluntatemexecutivam. — Circa 

D.  Thomas  autem,  dicta  q.  23,  art.  2,  guber-  ultimum  membrum  de  vohmtate  divina,  qua- 

uationem  dicit  esse  executionem  providentise,  tenus  vel  praedestinationem  constituit,  aut  in- 

et  nihilominus  subjungit,  illam  esse  passive  greditur,  vel  principium  est  executionis,  et  gu- 

in  gubernatis,  active  autem  in  gubernante.  bernationis  ad  extra,  distingui  possunt  duo  or- 

Unde  vel  loquitur  de  gubernatione  activa  in  dines  actuum  in  voluntate  divina,  juxta  supe- 

hoc  sensu,  vel  non  certe  constituit  hanc  ac-  rius  dicta.  Unus  est  ordo  intentionis,  aUus  est 

tionem  in  ^pso  DEO  agente.  Et  tamen  etiam  ordo  executionis :  et  prior  dici  potest  pertinere 

hoc  modo  activa  gubernatio  licet  increata  sit,  ad  praedestinationem,  posterior  vero  ad  execu- 

utpote  intra  Deum  existens  (ac  proinde  in  hoc  tionem  et  gubernationem.  Atque  ita  praedesti- 

non  difierens  a  providentia,  et  gubernatione),  nationem,  et  singularem  gubernationem  acti- 

nihilominus  distingui  potest  ratione  per  res-  vam,  inter  divinam  vokmtatem  existentem, 

pectum  ad  creaturas.  Quia  praedestinatio,  vel  distingui  inter  se  ratione,  non  tamen,  utcrea- 

providentia,  non  dicit  respectum  actualiter  in-  tum  ab  increato,  cum  utraque  sit  intra  Deum : 

fluentis,  quem  dicit  activa  gubernatio.  Et  ra-  nec  ut  temporale  ab  aiterno,  utraque  enim 

tione  hujus  diversae  habitudinis,  etiam  possunt  eeterna  est,  sed  solum,  ut  praeparatio,  et  prin- 

distingui  tanquam  temporale,  et  aeternum  :  cipium  proximum  executionis.  Potest  vero  il- 

quia  illa  habitudo  rationis  ad  creaturam,  ut  lamet  voluntas  executiva  considerari,  et  se- 

actu  infiuentis  in  illam,  temporaUs  est.  Sicut  cundum  se,  ut  est  aeterna  absque  uUo  respec- 

creatio  activa  sub  ea  denominatione  tempora-  tu,  vel  denominatione  temporaU,  et  prout  ac- 

Us  est,  etiamsi  actio  ipsa  reaUs  in  Deo  ipso  tu  influens,  vel  denominata  in  ratione  actu 

constituatur.  gubernantis,  et^benefacientis,  ab  actione  ipsa, 

7.  Ars  intellectus  divini  directiva  guherna^  vel  relatione,  quae  in  creatura  existit  ;  et  ita 

tionis  est  ipsa  activa  guiernalio  ,  et  ratione  potest  dici,  sub  priori  ratione  ad  prsedestina- 

iantum   connotati  di^erunt.  —  Circa  secun-  tionem  pertinere,  quia  hoc  modo  considerata, 

dum,  scjUcet  artem,  seu  rationem  existentem  etiam  pertinet  ad  praeparationem  aeternam  ex 

in  divino  inteUectu  directivam  hujus  actio-  parte  Dei  :  sub  posteriori  autem  spectare  ad 

nis,  dicendum  sine  dubio  est,  eamdem  omni-  gubernationem,  et  beneficentiam  seu  gratiam. 

no  artem  divini  inteUectus  esse  providentiam  Atque  ita  etiam  distingui  ratione  gubernatio- 

et  gubernationem  activam  ,    solumque  dif-  nem  activam  a  praedestinatione,  vel  providen- 

ferre,  quod  gubernatio  videtur  connotare  ac-  tia,  non  quidem  ut  creatum  ab  increato,  quia 

tualem  relationem  causae  infiuentis,  quam  non  semper  actus  ipse  voluntatis  Dei  increatus  est, 

dicit  providentia  :  Sicut  eadem  ars  est,  per  sed  relatione,  vel  denominatione  nostra,  ra- 

quam  homo  novit,  quomodo  scribendum  sit,  tione  cujus  etiam  difl^erunt,  ut  temporale  et 

et  per  quam  actu   dirigit  manum ,   quando  aeternum,  temporale  (inquam)  quoad  denomi- 

scribit ,  solumque  in  nobis  possunt  differre  nationem,  vel  habitudinem  rationis,  non  quo- 

tanquam  habitus,  ct  actus,  quae  distinctio  in  adentitatemipsam^utjamsatisdeclaratumest. 

DEO  locum  non  habet.  Qui  vero  praeter  artem  9.  Expeditiir  tertia  difficultas.  —  Aliquo- 

ponunt  in  intellectu  imperium  exequendi,  for-  r^m  opinio.  —  Cfratia  dici  potest  increata  et 

tassc  in  eo  distinguent  gubernationem  acti-  creata.  —  Gratia   increata   datur   conjuncta 

vam  a  providentia  :  nos  vero  actum  iUum  non  domo  crcato.  —  Ad  tertiam  diiRcuUatem  circa 

agnoscimus,  qui  distinctus  sit  a  judicio  practi-  secundam  diff^erentiam,  quod  gratia  differat  a 

co  artis,  vel  prudentia?.  Et  ideo  iUa  duo  non  pra^destinatioue  tauquam  creatum  ab  increato, 


CAP.  XX.  DE  COMPARATIONE  PR.^DESTINATIONIS  GUM  LIBRO  VIT^.  313 

aliqui  omnino  contcndunt,  nullam  essc  posse  denominari  gratiam  hoc  modo,  nisi  vel  crea- 

gratiara  increatam,  propter  modum  loquendi  tum  sit^  vel  conjunctum  alicui  dono  creato  : 

Augustini^  dicto  lib.  de  Praidestinatione  Sanc-  Hoc  autem  ad  praedestinationem ,  ut  sic,  ne- 

torum,  cap.  10.  Ego  vero  imprimis  assero,  lo-  cessarium  non  est. 
quendo  de  gratia  in  tota  sua  generalitate ,  et 

ut  abstrahit  ab  illis  duabus  significationibus,  CAPUT  XX. 
quas  supra  ex  sancto  Tlioma  uotavimus^  sic 

dari  posse  aliquam  gratiam  increatam.  Ex-  ouomodo  pr^destinatio  ad  librum  yyim  com- 

presse  enim  divus  Thomas,  dicta  quwst.  110,  paretur. 
art.  1  ,  in  1,  2,  ipsam  dilectionem  ffiternam 

Dei  gratiam  vocat.  Et  eodem  modo  loquitur  1.  Divus  Augustinus,  libro  10,  de  Civitate, 

Gaspar  Casalius,  libro  de  Quadripartita  justi-  cap.  15,  prsedestinationem  significat  esse  ip- 

tia,  cap.  4.  Nec  obstat  contra  hanc  partem  sum  librum  vitse,  de  quo  frequens  est  in  Scrip- 

Augustini  tcstimonium,  quia  non  loquitur  de  tura  mentio ,  dicens  :  Non  Deum  liher  iste 

gratia  in  tota  sua  latitudine,  sed  in  significa-  commemorat ,  ne  ohlivione  fallatur,  sed  prades- 

tione  magis  limitata ,  distinguendo  illam  a  tinationem  significat  eorum,  quibus  ceterna  da- 

prsedestinatione,  et  dilectione  seterna,  ut  ex  Utur  vita.  Divus  autem  Thomas,  1.  part.,  q. 

textu  constat.  Addo  vero  ulterius,  etiam  gra-  24,  artic.  1,  ad  4,  existimat,  preedestinatio- 

tiam,  ut  est  donum  gratuitum,  posse  esse  ah-  nem  distingui  ratione  a  Hbro  vitse,  quia  prse- 

quo  modo ,  seu  aliqua  ex  parte  increatam  :  destinatio  supponitur  ad  hbrum  vit»  per  mo- 

non  sohim  in  gratia  unionis,  ubires  est  clara,  dum  objecti,  seu  materiee  circa  quam,  quia 

sed  etiam  in  gratia  justificationis.  Quia  cer-  in  libro  vitce,  id  est,  notitia,  scribuntur,  id  est, 

tura  est  apud  theologos ,  ipsararaet  personam  cognoscuntiu" ,   quia  prwdestinali  jam  sunt. 

Spiritus  Sancti  esse  donum,  quod  datur  justis  Nam  ut,  in  citato  loco,  Augustinus  ait :  Non 

speciali  quodam  modo  cum  justificantur ,  ita  nescit  Deiis,  et  in  Jioc  libro  legit  ut  sciat,  sed 

ut  non  solum  dona  creata  illis  dentur,  sed  fotius  ipsa  ejtis  prrescientia  de  illis  [id  est, 

etiara  donum  increatum,  ut  in  fine  sequentis  prcedestinatis)  quce  falli  non  potest,  liber  est 

tractatus  ostenderaus.  Et  in  patria  datur  bea-  vitce.  Ob  hanc  ergo  causam,  ad  complemen- 

tis  ipsa  essentia  divina,  non  solum,  ut  objec-  tum  hujus  hbri,  necessariUm  visum  est,  hanc 

tura  terrainativum  visionis,  sed  etiam,  ut  com-  etiara  comparationem  facere  :  et  obiter  simul 

principium  adjuvans  ad  visionera  per  modum  exphcare  totam  illam  qusest.  2-4,  divi  Tliomse, 

speciei.  Et  in  via  gratia  adjuvaus  interdura  et  metaphorara  iUara  hbri  vitse,  et  raodos  aU- 

esse  potest  Deus  ipse,  ut  per  se  ipsum  juvans,  quos  loquendi  divinse  Scripturse  circa  illam. 

et  confortans  nostram  facultatem.  Verura  qui-  2.  Lihervitce  mentis  notitiam  etprwscientiam 

dem  est,  hanc  gratiam  increatara  nunquam  significat. — Libervitcein  Scripturaetcumad- 

donari  nobis,  nisi,  ut  conjunctara  ahcui  dono  dito  et  sineadditotmirpatur. — Ut  ergo  a  meta- 

creato,  vel  mediante  illo  :  hoc  tamen  non  phora?i^n?;27(^incipiam,certumestraentisno- 

obstat ,  quominus  donum  ipsum  increatura  titiara,  seu  prsescientiam  significare.  Quam,  ut 

gratiee  denominationem  recipiat ,  cum  vere  exphcem,  adverto,  solere  in  Scriptura  nomen 

detur,  et  gratis  detur,  et  ex  amore  supernatu-  hoc/^^ermetaphoricesumptum,  interduraponi 

raU  detur.  Sic  enim  ipse  Filius  Dei,  quatenus  absolute  et  sine  addito,  utDaniel  12  :  In  illo 

nobis    datus    ex    singulari   DEI    dilectione  ,  tempore  salvabitur populus  tuus  omnis,  qui  in~ 

Joann.  3,  dicitur  ab  eodem  Joanne,  cap.  1,  ventus  fuerit  in  libro.  Exod  32  :  Bi  non  facis, 

Cfratia  pro  qua,  id  est,  propter  quam  omnera  dele  me  de  libro,  quem  scripsisti.  Ssepius  vero 

ahara  gratiam  recipiraus,  sic  enira  ilhid  inter-  poni  cum  adjunctione  vitce,  ut  Apocal.  20  : 

pretor  ;  j?t  gratiam  pro  gratia.  Fateor  ergo,  Qluicumque  non  est  inventtis  in  libro  vitce  scrip- 

non  omnera  gratiara,  etiara  a  prsedestinatione  ttis,  missus  est  in  stagnum  ignis.   Ahquando 

distinctara,  esse  donum  creatum ;  neque  con-  vero  duplex  determinatio  additur,  ut  Apoc.  21 : 

trariura  unquara  dixit  Augustinus.  Seraperta-  Non  intrahit  in  eam,  nisi  qui  scriptus  est  in 

men  id,  quod  increatum  est,  recipit  denomi-  lihro  vitce  agni.  Ahquando  etiara  reperimus  in 

nationem  gratiee,  sub  ahqua  habitudine,  vel  sacra  Scriptura,  librmnJustonm,utJos\ie  10, 

denominatione  temporaU,  quoad  illara  seraper  Item  aUquando  ponitur  haec  vox  in  singulari , 

difFert  a  prsedestiuatione ,    ut  temporale  ab  ut  citatis  locis  et  aUis  iufra  adducendis  :  aU- 

seterno,  quoad  suramum  potest  ex  Augustini  quando  vero  in  pluraU  :  et  quoties  in  phiraU 

doctrina  coUigi.  Unde  etiam  dici  potest,  nihil  ponitur,  absolute  et  sine  determinatione  poni- 


3U                                              LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS. 

tur,  ut  Daniel  7  :  Judickm  sedit  et  Uhri  aperti  liberille  metapliorice  intelligendus,  non  tamen 

svMt,  et  Apocalypseos  20:  Vidi  thromm  mag-  pro  libro  ad  prsedestinationem,  vel  justitiam 

mm  et  candidum,  et  super  eo  sedentem,  et  omnes  coram  DEO  pertinente,  quia  sic  nimium  vide- 

mortuos  stantes  in  conspectu  agni,  et  mdi  libros  retur  excessisse  Moyses  in  sua  petitione  :  sed 

apertos,  etc,  etinfra  :  Etjudicati  sunt  mortui  pro  libro,  in  quo  Deus  apud  se  recensuerat 

ex  his,  qu(B  scripta  erant  in  libris.  duces  et  principes  illius  populi,  in  cujus  capite 

3.  Prima  opinio  circa  lihrum  vitce  —  Non  Moysen  posuerat,  ita  ut  sensus  sit,  vel  fac  boc, 
placet.  —  Hinc  ergo  orta  est  varietas  in  expo-  vel  aufer  a  me  hoc  munus,  in  quo  me  consti- 
nenda  significatione,  vel  metapbora  illius  vo-  tuisti  :  quo  ablato  deleretur  de  libro  illo. 
cis,  quam  hic  breviter  referre  et  veram  expo-  Estque  satis  probabilis  expositio. 

sitionem  ponere,  videtur  ad  nostram  queestio-  Quarta  expositio  Augustini.  —  Non  est  ta- 

nem  expediendam  necessarium.  Primo  igitur  men  contemnenda  expositio  Augustini,  quses- 

aliquibus  visum  est^  non  semper  in  hujusmodi  tione  247^  in  Exodum,  ut  de  libro  etiam  spiri- 

sacrse  Scripturee  locis  accipi  metaphorice  no-  tualis  vitae  inteUigatur  etper  exagerationem; 

men  Hbri;,  sed  interdum  proprie,  pro  mate-  quasi  dixerit  Moyses,  aut  hoc  fac,  autnon  me 

riaU  Ubro  scripto,  Beda  enim,  Apoc.  20,  per  numera  inter  amicos  tuos.  Non  quod  id  volue- 

Ubros   in   die    judicii    aperiendos  ,    inteUigit  rit,  aut  vere  elegerit,  sed  ut  significaret,  tam 

Ubros  Scripturee  sacrse,  quia  tunc  patebit  ve-  impossibile  esse,  ut  non  speraret  a  DEO  id, 

rissima  esse,  quee  de  iUo  die  Scriptura^  docue-  quod  petebat ,  quam  ut  timeret  privari  ami- 

rant,  Quse  tam  expositio,  quod  ad  iUum  locum  citia  ejus,  sine  culpa. 

spectat,  non  videtur  apta,  nam  subditur  :  Ft  6.  Quinta  interpretatio  ejusdem  Augustini. 

judicati  suntmortui  ex  Ms,  qnw  scripta  erant  in  — Non  salisfacii.  —  Sexta  expositio.  —  Non 

lihro  secunditm  opera  ipsorum.  Nam  autem  vi-  prohatur.  —  Verior  exposiiio.  —  Supponimus 

dentur  judicandi  ex  his,  quae  scripta  sunt  in  ergo  xit  verius,  locutiouem  iUam  esse  meta- 

Scripturasacra,  quianecibisuntscripta  omnia  phoricam.  Ipsa   enim  mctaphora  etiam  varie 

judicandorum  opera,  nec  poense  singuUs  ope-  expUcatur.  Et  imprimis  de   Ubris  in   pUu'aU 

ribus respondentes : utrumque  autemest  scrip-  dictis,  Augustinus  20,  de  Civitate,  capit.  14, 

tum  in  mente  Dei.  exponit  ,  Ubros   aperiendos  in    die  judicii  , 

4.  Secunda  expositio. — AUter  Burgenius,  esse  sanctos  ipsos  et  electos,  qui  ad  judi- 
in  locum  Exod.  32,  putat,  ibi  esse  sermonem  cium  cum  Christo  venient.  Dicuntur  autem 
de  Ubro,  non  per  metaphoram ,  sed  cum  pro-  Ubri,  quia  in  eorum  vita  et  moribus  observan- 
prietate,  id  est,  de  quodam  Ubro,  in  quo  scri-  tia  prseceptorum  Dei  cognoscetur,  et  constabit 
bebautm'  insignia  facta  iUustrium  personarum  fuisse  possibilem  hominibus,  et  ita  per  iUorum 
popuU  Israel.  Cui  videtur  favere  Hilarius,  in  id  comparationem  aUi  judicabuntur  et  condem- 
Psalm,  68  :  Deleantur  de  lihro  mveniium.  Et  nabuntur,  At,  Ucet  metaphora  sit  ingeniosa, 
hunc  putant  aUqui  esse  librum  justorum,  de  non  videtur  accommodatn  locis  sacrse  Scriptu- 
quo  fit  mentio  in  Ubro  Josue  et  Regum,  rse,  ubi  invenitur :  nam  in  Apocalyps.  20,  sta- 

5.  Rejiciiur.  —  Sed  neque  iUo  loco  videtur  tim  subditur  :  Et  jiidicaii  suni  mortui  ex  his, 
satis  accommodata  proprietas  iUius  vocis  :  tum  quct;  scripta  erant  in  lihris,  sectmdum  opera  ip- 
quia  ibi  dicetur,  de  lihro  quem  scripsisti,  Ule  sonm.  Agitur  ergo  de  Ubris,  in  quibus  scripta 
autem  Uber  virorum  iUustrium  non  videtur  sunt  taUa  opera,  Unde  aUi  per  librosconscien- 
fuisse  peculiariter  a  Deo  scriptus,  imo  tunc  tiam  omnium  judicandorum  inteUigunt ,  iu 
nuUus  erat  materiaUs  liber  singulariter  a  Deo  quibus  singulorum  opera,  sive  bona,  sive  mala 
scriptus,  quia  nondum  erant  Scriptura^  :  tum  demonstrabuntur,  Quee  metaphora  probabilis 
etiam,  quia  statim  Deus  subjungit :  Quipecca-  etiam  est,  et  itanon  improbatur  aHieronymo, 
veriimihi,  deleho  eum  de  lihro  meo.  Ubi  etiam  Daniel  7,  sed  non  omnino  probatur,  quiare 
iUa  particula,  meo,  habet  eamdem  vim  et  indi-  vera  in  conscientiis  hominum  non  mauent 
cat  aUiorem  esse  Ubrum,  et  pecuUari  modo  di-  scripta  omnia  ipsorum  opera,  sed  facile  obU- 
vinum  et  quasi  per  antonomasiam  lihrum  Dei  vionis  traduntur.  Et  quamvis  Deus  tunc  sua 
appeUatum,  quse  omnia  adaptari  non  possunt  omnipotenti  virtute,  unicuique  daturus  sit  ac- 
ad  materialem  Ubrum.  tualem  et  evidentem  notitiam  omnium,  quce 

Tertia  exposiiio.  —  Item  significatur  iUis  in  Iiac  vita  gessit,  juxta  iUud  PauU  ad  Roman. 

verbis,  ncmiuem  deleri  ab  iUo  Ubro ,  nisi  per  2  :  Testimonium  reddenie  illis  conscientia  ipso- 

peccatum,  quod  maximc  convcnit  Ubro  justo-  rum,  etc.  In  die  cuvijudicahit  Dominus  occulta 

rum  scripto  in  mente  Dei.  Posset  quideni  dici  homvmm  ;  tamen  iUud  non  tam  crit  apcrire 


CAP.  XX.  DE  COMPARATIONE  PR^EDESTINATIONIS  CUM  LIBRO  VIT^.  315 

libros  jam  scriptos,  quam  illos  de  novo  scribc-  esse  in  Deo,  nam  potius  allegando  Jeremiam 

re,  vel  quasi  transcribere  in  uotitiis  singulo-  ait,  malos  in  terra  describi,   Nazianzenus  e- 

rum.  Recteigiturlibrorum  nomincintclligun-  tiam,  orat.  9^  ad  Julianum,  num.  41,  librum 

tur  illi,  qui  in  notitia  et  mente  Dei  indelcbili-  viventium,  pereuntiumquc  commemorat :  qui 

ter  manent  conscripti.  juxta  supra  dicta,  facile  possunt  ratione  dis- 

7.  Cwr  libri  phiraliter  dicantur,  et  quid  in  tingui,.  et  consequenter  propriis  nominibus  ap- 
eis  scriptnm  sit. — Primasententia  Hieronymi.  pellari.  Et  in  eamdem  sententiam  facit,  quod 
— Sed  cur  lihri  in  pkirali  appellantur,  cum  no-  dicit  Euthymius,  in  id  Psal.  68  :  In  lihro  tuo 
titia  Dei  una  et  simpbcissiraa  sit  ?  quaj  item  omnes  scrihentur,  metaphoram  libri  absolute 
res,  vel  persona^  in  illis  hbris  descriptse  sunt  ?  positam  in  sacra  Scriptura  significare  solere 
Quoad  priorem  interrogationem  attinet,  facile  generalem  praescientiam,  in  qua,  tam  boni, 
ac  generatim  responderi  potest,  et  Hbrum  il-  quam  mah  scribuntur.  Unde  eadem  preescien- 
him  in  re  esse  uuum,  propter  simphcissimam  tia  et  pcr  modum  unius  hbri  in  singulari  in- 
Dei  notitiam,  quod  significatur,  cum  absohite  terdum  significatur,  propter  simphcitatem  et 
in  singulari  nominatur :  ut  in  Psalm.  130  :  In  unitatem  ejus:  interdum  permodum  phmum, 
libro  tuo  omnes  scribenttir.  Ex  virtute,  ac  ra-  propter  diversitatem  objectorum  et  persona- 
tione  esse  plures,  quatenus  phirium  hominum  rum.  Ratione  item  hoc  suadetur,  quia  non  est 
vel  etiam  ordinum,  tam  angelorum,  quam  ho-  dubium,  quin  reprobi  sint  preesciti  a  Deo.  Cur 
minum  facta  continent.  In  particulari  vero  ergo  eorum  praescientia,  chiraque  notitia  non 
respondendo  simul  ad  alteram  interrogatio-  recte  per  metaphoram,  hber  appellabitur  ? 
nem  ,  ait  Hieronymus  in  Daniel  7,  iUos  Hbros  Quod  si  ita  est,  profecto  hber  mortis  recte  di- 
esse  duos,  unum  bonorum  cum  suis  bonis  o-  cetur,  quia  qui  in  iUo  scripti  sunt,  non  nisi  ad 
peribus,  alterum  malorum,  cum  peccatis  eo-  mortem  secundam  sunt  preecogniti.  Respondet 
rum  et  priorem  ait  esse  hbrum  vitae,  posterio-  D.  Thomas  metaphoram  hbri  non  ita  ad  hanc 
rem  vero  consequenter  indicat  esse  hbrum  prajscientiam  ,  sicut  ad  illam  electorum  ac- 
mortis.  Quia  vero  Scriptura  non  tribuit  Deo  commodari,  quia  hcet  scribi  in  illo  hbro  so- 
hbrum  mortis,  (ut  infra  cum  divo  Thoma  di-  leant,  qui  admittuntur  ad  mihtiam,  vel  ad  so- 
cemus)  subjungit  divus  Hieronymus ,  hbrum  cietatem,  aut  rem  pubhcam,  non  tamen  con- 
bonorum  esse  in  Deo ,  hbrum  autem  mortis  fici  solet  hber,  in  quo  scribantur,  qui  a  mihtia 
esse  in  diabolo,  tanquam  accusatore  iUorum,  repubhca,  vel  societate  expeUuntur.  Sed  con- 
Apocalypseos  12,  et  ob  hanc  causam  nomina  tra  hoc  est,  quia  in  recta  gubernatione,  non 
bonorum  dici,  scripta  esse  in  ccehs,  Lucai  de-  sohim  sit  catalogus  eorum,  qui  digni  sunt  prse- 
cimo  ;  de  mahs  autem  dici :  Recedentes  a  te  in  mio,  sed  eorum,  qui  poenaet  prsesertim  morte 
terra  scribentur,  Jerem.  17,  Quia  veroin  Apo-  plectendi  sunt. 

calypsi  dicitur,  mortuos  judicatos  esse  ex  his,  9.  Resolutio. — Verumtamen,  hcet  de  re  si- 

quiB  scripta  sunt  in  hbris,  verisimile  profecto  gnificata  nuUa  possit  esse  controversia,  cum 

est,  hbros  iUos  omnes  esse  in  DEO,  quia,  ut  ex  constet  in  Deo  esse  prffiscientiam  electorum  et 

Augustino  supra  referebam,  Deus  non  legit  in  reproborum,  et  esse  unam  ratione  diversam 

ahquo  hbro  extra  se,  ut  judicium  ferat :  igitiu-  ab  aha :  nec  etiam  loquendo  de  possibih  (ut  sic 

libri  per  quos  judicat,  non  sunt  extra  notitiam  dicam)  negari  possit,  quin  metaphora  iUa  H- 

ejus.  bri,  vel  hbrorum  possit  ad  utramque  prsescien- 

8.  Seciindasententia. — Et  ideo  ahi  simph-  tiam  accommodari ,  tamen  loquendo  de  usu 
citer  fatentur,  dari  in  DEO  hbrum  malorum,  Scripturee,  probabUius  est,  in  ea  non  esse  usum 
sicut  bonorum  et  mortis ,  sicut  et  vitse.  Quod  iUius  metaphorffi  ad  significandum  speciahter 
significare  visus  est  Basihus,  Isai.  4,  ubi  cum  librum  reproborum,  quod  sit  in  mente,  velno- 
dixisset  esse  in  coelesti  Jerusalem  hbrum,  in  titia  DEI,  Reperimus  quidem  in  Scriptura  to- 
quo  electi  spirituahter  scribuntur  ad  vitam  ,  tam  prsescientiam  Dei  appeUatam  hbrum  ab- 
subjungit,  necessarium  esse  scire  :  Utrum  ne  sohite  et  sine  adjectione  uUa,  ut  videtur  cla- 
sint  quidam,  qui  scribantiir  quidem,  non  item  rum  in  iUis  verbis  Psalm.  68 :  Et  in  libro  tuo 
ad  vitam,  sed  juxta  sententiam  Jeremice  dicen-  omnes  scribentur.  De  quo  hbro  inteUigendum 
tis,  desertores  in  terra  scribentur.  Juxta  liunc  est  iUud,  quod  Ecclesia  in  prosa  defunctorum 
igitur  sensum  duce  intelligi  debent  scriptiones ;  ait :  liber  scriptus  proferetur,  in  quo  totum 
una  eortim  est  qui  ad  vitam,  alia  eorum  est,  qui  continetur,  unUe  mundus  judicctur.  Nam  in  iUo 
scribuntur  ad  perditionem.Nerwva  est,  non  sa-  hbro  ,  non  tantum  personse  judicandce  ,  sed 
tis  exprimere  Basihum  utramque  scriptionem  etiam  omnia  iUarum  opera  describuntm- ,  ex 


316  LIB.  I.  DE  ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS. 

quibiis  judicandse   sunt.  Nihilominus  tamen,  buitur,  quia  per  agnum  illam  consecuturi  sunt. 

interdum  etiam  liber  absolute  dictus  significat  Sed  ego  existimo  etiam  angelos  salvos  et  prse- 

prgescientiam  electorum,  ut  evidenter  constat  destinatos  esse  per  Ghristum,  et  ideo  etiam  il- 

ex  verbis  Danielis  duodecimo  :  In  illo  iempore  lorum  nomina  scripta  esse  in  libro  vitse  Agni. 

salvaUtur  populus  tuus  omnis ,  qui  scriptus  EtcertesermoJoannis^intotoillocap.  21,Apoc. 

fuerit  in  libro.  Si  enim  ibi  liber  in  illa  gene-  et    de  tota  Civitate  ccelesti  Jerusalem,  quae 

rahtate  acciperetur,  non  esset  verum  dicere  ex  angelis  et  hominibus  constat,  et  illam  vocat 

salvandos  iri  omnes,  qui  in  illo  libro  fuerint  sponsam  agni  et  de  illa  concludit,  non  perti- 

descripti :    saspius   vero  illa  metaphorica  vox  nere  ad  illam  nisi  qui  scripti  sunt  in  libro  vitae 

accommodatur  solis  prsedestinatis,  per  adjunc-  agni :  ergo  in  singularem  gloriam  Ghristi  illa 

tionem  ahquam,  ut  ad  PhiUp.  A  :  Quorum  no-  secunda  adjectio  additur,  quoniam  omnis  vita, 

mina  sunt  in  lilro  mtm,  quam  ponit  Paulus,  totaque  beatorum  gloria  illius  est  pecuhari  ti- 

ut   specialem  preerogativam  iUorum  Sancto-  tulo,  quia  per  merita  illius  comparatur. 
rum,  de  quibus  loquebatur :  nullaautem  esset,         12.  At  vero  nunquam  inveniemus  in  Scrip- 

si  oranes  etiam  reprobi  in  illo  hbro  scripti  es-  tura,  aut  nomen  hbri  absolute  positum  pro 

sent.  Et  idem  est  sensus  ahorum  locorum,  in  prsescientia  reproborum  speciaUter  sumi,  aut 

quibus  eadem  particuJa  additur.  cum  ahquo  pecuhari  addito  poni  ad  specialem 

10.  Unde  obiter  coUigo,  Ulam  particulam,  Ubrum  mortis,  vel  malorum  significandum.  Et 
'citce,  non  significare  (ut  ita  dicam)  chartam,  hoc  sohim  significare  voluit  D.  Thomas  cum 
vel  materiam,  in  qua  scriptio  iUius  Ubri  facta  dixit  non  dari  Ubrum  mortuorum.  Et  ad  hoc 
est,  sed  objectum,  seu  terminum  scriptionis  est  satis  congrua  ejus  ratio,  quia  non  solent 
tahs  hbri,  ita  ut  non  dicatur  hber  vitse,  quia  scribi  in  hbro  pecuhari  iUi,  qui  exchiduntur 
in  ipsa  vita  per  essentiam  scriptus  sit.  Hic  a  miUtia,  sed  iUi  tantum,  qui  admittuntur. 
euim  sensus  est  violentus,  magisque  quadrare  Gum  vero  repUcatur  etiam  solere  describi  in 
potest  ad  iUa  verba  Lucse  10  :  Cfaudete,  quia  Ubro,  qui  punhmtur,  certe  nec  id  videtur  ad- 
nomina  vestra  scripta  sunt  in  ccelis.  Nam  coelo-  modum  consuetum.  Quod  si  inter  homines  in- 
rum  nomine  significari  videtur  ipsa  essentia  terdum  sit,  ideo  est,  quia  indigent  iUa  memo- 
Dei,  quse  est  ccekun  per  esscntiam,  seu  nomi-  ria  ad  aUquid  providendum  in  futurum,  vel 
nando  contentum  a  continente,  vel  locatum  a  utendum  iUa  Scriptura  tanquam  exemplari  ad 
loco  et  designando  chartam  iUius  scriptionis.  pimiendos  similes.  Quse  ratio  in  Deo  cessat  et 
At  cum  dicitur  Uber  vit»,  non  hoc  significa-  ita  etiam  cessat  fundamentum  iUius  metapho- 
tur,  sed  objectum,  id  est,  quinam  in  hbro  iUo  rse,  quoad  hanc  partem.  Accedit  prseterea, 
describantur ,  scUicet  qui  vitam  et  salutem  quod  juxtaphrasimScripturee,  electossuos  di- 
consequuntur.  Quia  si  Uber  vitse  denominare-  citur  Deus  pecuUariter  nosse  :  JVovi  Doyninus, 
tur  ex  eo,  quod  in  Deo  est,  qui  est  ipsa  vita,  qui  sunt  ejus,  2,  ad  Tim.  2,  quo  etiam  spectat 
etiam  reprobi  essent  scripti  in  Ubro  vitae.  Au-  iUud  Psal.  1 :  Novit  Dominus  viam  justorum  : 
gustinus  autem  20,  de  Givit.,  cap.  14  :  Legit  et  iUud  ad  Rom.  11 :  No7i  repulit  Deus  plehem 
liber  vitce,  uniuscujusq^ie,  et  ita  vitam  iUam  suam,  quampra'scivit.  At  reprobos  potius  igno- 
esse  putat,  quam  hic  gerimus,  id  est,  opera  rare  dicitur  et  nescire,  juxta  iUud,  Nescio  vos. 
hujus  vitse.  At  particula  iUa  Uniuscujusque ,  Unde  de  reprobis  dicitur,  Ps.  68.  Cumjustis 
non  est  in  textu,  et  ideo  non  cogit,  nec  etiam  non  scribantur.  Nam  electos  novit  Deus  scien- 
sustineri  potest.  Tum  quia  iUo  modo  etiam  re-  tia  approbationis,  eosque  tanquam  sibi  pecu- 
'^Toh\e?,sQ\\i&cvi^i\inlibrovita^uniuscujt(,sque,  Uariter  dilectos,  in  proprio  et  singulari  Ubro 
contra  iUud,  Non  ingredientur  in  eam  (id  est,  describit,  ut  iUorum  etiam  pecuUarem  curam 
Jcrusalem  coelestem)  q^d  non  sunt  scripti  in  se  habere  ostendat.  Reprobi  autem,  hcet  non 
libro  vitce,  Apocalyp.  20  et2i,  tum  etiamquia  possint  non  esse  in  scientia  Dei,  propter  infi- 
mox  docebimus  aUos  esse  Ubros  conscientia-  nitatem  ejus,  non  tamen  iUis  tribuitur  pecu- 
rum,  seu  operum  hujus  vitse  a  Jibro  vitaj  im-  liaris  Uber,  quia  eorum  scientia  est  scientia 
mortaUs  et  Eeternee  :  ergo  Uber  vitee  a  termino  reprobationis  :  Unde  potius  deleri  dicuntur  de 
nominatur,  qui  est  Uber  prsedestinatorum  ad  libro.  Denique  hac  ratione  nomina  electorum 
eeternam  vitam.  scripta  dicuntur  esse  in  ccelis,  Luco3  10.  Atre- 

11.  Gum  vero  additur  in  libro  vitw  agni,  proborum  potiusiudedicuntm-deleta,  et^cn^- 
fortasse  ahquis  existimet  fieri,  ad  coarctan-  ta  in  terra,  Jerem.  17.  Unde  Hieronymus  su- 
dum  sermonem  ad  solos  homines  praidestina-  pra,  hbrum  iUorum  vocat  terreuum,  et  iUum 
tos,  nam  speciaUter  homiuum  vita  Aguo  attri-  ponit  in  manu  accusatoris  potius  quam  Dci. 


CAP.  XX.  DE  COMPARATIONE  PR^EDESTINATIONIS  CUM  LIBRO  VIT^.      •  317 

43.  Ohjectio.  —  Rcsponsio.  —  Soliim  in  illo  lari,  respiciendo  ad  unitatem  et  simplicitatem 

loco  Apocal.  20,  liber,  imo  ct  Yihvi  in  pliirali,  scientia?  Dei :  tamen  propter  varios  respectus 

videntur  tribui  solis  reprobis,  qui  mortuorum  in  plurali  nominantur,  quia  sunt  libri  conscien- 

nomine  videntur  ibi  significari :  nam  dicitur  :  tiarum,  ut  ait  Hieronymus,  initio  Psal.  88.  Et 

:Et  lihri  aperti  sunt,  et  alius  liher  apertus  est,  licet  ipse  significet  (sicut  de  Augustiuo  etiam 

qui  est  vitcu  .•  ergo  liber  vitai  est  distinctus  a  supra  retuli)  uniuscujusque  conscientiam  esse 

libris  aliis :  ergo  in  illis  libris  non  sunt  de-  librum  ejus,  atquc  adeo  illos  libros  non  tam 

scripti  electi,  alias  includerent  in  se  librum  vi-  esse  in  Deo  quam  in  mentibus  judicandorum : 

tae,  ergoilli  libri  solum  rcprobos  continent :  tamen  rectc  intelligere  possumus,  notitiam 

datur  ergo  in  Scriptura  non  solum  liber,  sed  quam  Deus  habet  de  conscientiis  singulorum, 

etiam  libri  proprii  et  speciales  reproborum.  esse  libros  pcr  quos  judicat :  qui  plures  dicun- 

Respondeo,  imprimis  falsum  esse  ibi  nomine  tur  per  respectum  ad  plures  conscientias,  sicut 

mortuorum  intelligi  reprobos,  non  euim  de  dicunturplures  ideae.  Alia  etiamratiooccurrit, 

spiritualiter,   sed  de  corporaliter  mortuis  et  videlicet,  ut  respectu  operum  judicandorum 

resuscitatis,  sive  ad  vitam,  sive  ad  pcenam,  duo  requirantur  libri,  quorum  alter  facta,  alter 

sermo  ibi  est,  ut  constat  ex  illis  verbis  :  Vidi  jus  contineat :  Deus  enim  in  sua  ffiternitate 

mortuos  magnos,  et  pusiUos  stantes  apud  thro-  prius  secundum  rationem  jus  conscripsit,  prse- 

mm  Dei :  et  infra.  Etjudicati  sunt  mortui  ex  mia  et  poenas  operum  taxando,  ut  scilicet,  qui 

Jiis,  quce  scripta  sunt  in  lihris,  etc.  Non  enim  sic  peccaverit,  sic  puniatur,  qui  aliter  pecca- 

solum  reprobi,  sed  etiam  preedestinati  judi-  verit,  tali  poena  aflQciatur,  et  cum  proportione 

candi  sunt.  Item  inferius  subditur  :  JEt  dedit  de  meritis  et  prsemiis.  Deinde  in  alio  signo  sin- 

mare  mortuos,  quiin eo  erant,  et  mors,  et  infer-  gulorum  opera,  et  facta  futura  in  notitia  sua 

nus  dederunt  mortuos  suos.  Quibus  verbis  re-  prffihabuit.  Hi  ergo  duo  Ubri  in  judicio  ape- 

surrectio  corporum  mortuorum  describitur,  ut  riendi  sunt,  ut  factum  ex  uno  probetur,  ex 

per  se  notum  est,  et  late  exponit  Augustinus,  altero  jus  dicatur.  Aliter  exponit  Gregorius,  24, 

20,  de  Civit.,  cap.  14  et  15,  et  expositores  in  Moral.,  cap.  6,  ahas  9,  et  ahter  Augustinus, 

eum  locum.  Igitur  et  libri  ilh,  per  quosmortui  20,  de  Civit,,  cap.  14  et  15. 

judicantur,  tam  ad  prsedestinatos,  quam  ad  \^.ResoMiototiiisqu(fistionis.—^Ql\n(\\ni\\v 

reprobos  pertinent :  nam  omnes  judicantur  se-  ergo  ex  hisomnibus,  librum  vitte  per  metapho- 

cuudum  opera  ipsorum.  ram  significare  eeternam  notitiam  quam  Deus 

14.  Alia  responsio.  —  At  vero  hoc  non  ob-  habetde  omnibus  qui  vitam  seternam  consecu- 

stante,  concedendum  est  lihros  iUos  distinctos  turisunt.  Exquofacile  est,  qusestionemanobis 

esse  ahquo  modo  a  lihro  qui  vitce  esse  dicitur:  propositam  definire,  et  hbrum  vitse  cum  pree- 

quomodo  autem,  et  ipsi  plures  sint  et  a  hbro  destinatione  conferre.  Muhum  enim  inter  se  si- 

vitaj  distinguantur,  ita  declaro.  Nam  ahus  est  miha  sunt  tamque  conjuucta,  ut  non  immerito 

liber  personarum,  ahus  actionum  vel  operum :  potuerit  Augustinus  de  ilhs,  tanquam  de  uno  et 

liber  vitse  est  personarum,  in  quo  scribuntur  eodemattributoloqui:inrigoretamenrectedi- 

electi  et  pra^destinati,  quatenus  tales  sunt:  vusThomasdixitrationedifFerre.Utrumqueau- 

ideoque  per  antonomasiam  dicitur  hic,  vel  ab-  tem  non  difficile  constabit,  exphcando  ea  in  qui- 

solute  liher,  vel  liher  Dei,  aut  coelestis,  vel  vitre.  bus  interseconvenire  veldifFerrevidentur.  Con- 

In  quo  hbro  possumus  intehigere,  describi  elec-  veniunt  ergo  primo,  quia  personae  omnes  quae 

tos  prius  quam  in  aho  describantur  eorum  me-  in  hbro  vitse  scriptse  sunt,  prsedestinatse  sunt, 

rita,  quia  ex  vi  sohus  gratuitse  electionis  ad  et  non  plures,  neque  pauciores :  et  e  converso, 

gloriam,  et  gratiam  congruam  descripti  ma-  quotquot  sunt  praedestinati,  sunt  in  iUo  hbro 

nent  in  prsescientia  Dei  in  numero  salvando-  scripti.  Hoc  patet  ex  verbis  Danielis  12:  Sal- 

rum,  unde  sicut  electio  non  est  ex  meritis,  ita  vahitur  omnis  qui  inventus  fuerit  scriptus  itt 

nec  haec  descriptio.  Quia  vero  Ula  electio  non  lihro.  Exclusiva  vero  additur  Apocalyps.  13  et 

est  complenda,  nisi  per  merita,  quia  gloria  in  17,  ubi  dicuntur  adorasse  bestiam  omnes  quo- 

efifectu  non  est  danda,  nisi  propter  merita,  ideo  rum  non  sunt  scripta  nomina  in  libro  vitceAgni. 

necessarius  est  alius  liber  in  quo  opera  descri-  Et  clarius,  cap.  20 :  Qui  non  est  inventus  in  libro 

bantur ,  in  quo  etiam  necesse  est  dcmerita  vitce  scriptus,  missus  est  in  stagnum  ignis.  Et 

scribi,  quia  ad  exactum  judicium  omnium  ope-  cap.   21,  dicitur  de  ccelesti  Jerusalem:  Non 

rum  uotitia,  et  comparatio  necessaria  est.  Sic  intrahit  in  eam,  nisi  qui  scripti  sunt  in  lihro 

ergo  distiuguitur  hber  vitse  a  hbris  per  quos  fit  vitce  Agni.  Quicumque  ergo  in  libro  UIo  sunt 

judicium.  Qui  etiam  possuut  unus  hber  appel-  scripti,  salvantur :  et  qui  non  salvautiu-,  ibi 


318  -  LIB.  I.  DE«ESSENTIA  PR^DESTINATIONIS. 

non  simt  scripti :  at  qui  non  salvantiir,  prsedes-  cultas,  quia  liber  vitse  non  videtur  ita  firmus 

tinati  non  sunt,  et  omnes  qui  salvantur  prse-  et  certus  sicut  preedestinatio,  et  ideo  non  vi- 

destinati  sunt,  ut  supra  contra  Catherinum  dentur  esse  tam  connexa  quantum  diximus. 

diximus :  ergo  quoad  hoc  convertuntur  inter  se  Antecedens  declaratur,  quia  ex  praedestinatio- 

prsedestinatio  et  liber  vitse :  uude  ulterius  in  ne  nullus  auferri  potest  :  Nam,  quos  ita  prce- 

hoc  etiam  inter  se  conveniunt,  quod,  sicut  de  scivit  ut  etiam  prcedestinaverit,  illos  infallibili- 

preedestinatione  diximus,  ita  etiam  liber  vitse  ter  magnificalit,  ex  ad  Roman.  8,  et  ideo  per 

est  actus  eeternus  immanens  DEI  ac  omnino  exagerationem  dicitur  Matth.  14  :  Ita  v,t  in 

liber,  id  est,  non  necessarius,  sed  pendens  ex  erroreminducantur,  si  fieripotest,  etiamelecti: 

arbitrio  DEI :  unde,  vel  est  ipsa  prajdestinatio,  sed  quia  certissime  id  non  fiet  additur  :    Ve- 

vel  secundum  rationem  proxime  ad  illam  con-  rumtamen  propter  electos  hreviahuntur  diesilli  : 

sequitur.  unde  est  illud  l,  Joan.  2  :  Non  erant  ex  nohis, 

16,  Et  quidem,  si  praedestinatio  soh  volun-  si  enim  fuissent  ex  nohis,  permansissent  utique 

tati  tribuatur,  clara  est  distinctio  rationis.  Nam  nobiscum.  At  de  Ubro  vitse  deleri  possunt,  qui 

metaphora  hbri  clare  significat  ahquid  ad  in-  in  eo  scripti  sunt,  ut  supponi  videtur  Exod.  32, 

tellectum  pertinens.  Nam  sicut  loqui,  ita  et  Psal.  68  et  Apocal.  3. 

scribere  munus  est  intellectus  :  unde  Aristo-        18.  Satisfit.  —  Hoc  dubium  expeditur  fa- 

teles  etiam  dixit,  hominis  intellectum  esse  cile  dicendo,  phrasim  esse  Scripturse,  negatio- 

tanquam  tabulam  rasam ,  in  qua  nihil  est  de-  nem  per  modum  afiirmationis  expUcare,  sicut 

pictum,  seu  scriptum ;  uhde  tunc  incipit  in  eo  dicitur  Deus  odio  habere  quem  non  diligit  pe- 

depingi,  quando  imagines  rerum  in  eo  im-  cuhari  modo.    Ita   ergo  aiunt  Ansbertus   et 

primi  incipiunt  :   tunc  autem  incipit  in  se  Haymo,  Apoc.  3,  deleri  de  lihro  vitce,  nihil 

scribere,  quando  incipit  nosse.  Sic  ergo  hber  ahudesse,  quam  non  scribi  in  iUo.  Ita  enim 

Deo  attributus  in  intehectu  ejus  est,  nihilque  videtur  exponi  in  eodem  Psalm.  68,  cum  dici- 

est  ahud,  quam  catalogus  omnium  salvaudo-  tur  :  Deleantur  de  lihro  viventium  et  cumj^ts- 

rum  in  mente,  seu  notitia  DEI  conscriptus.  tis  non  scribantur.^a.mj)OstenoTa.\erhai\iden- 

Sic  ergo,  sicut  intellectus  ratione  distinguitur  tur  interpretari  priora  :  Igitur  verbum  delendi 

a  vohmtate,  ita  liber  vitee  a  prsedestinatione :  non  in  ea  proprietate  sumitur,  qua  significat 

et  sicut  prsescientia  absoluta  futurorum  prse-  auferre  id,  quod  semel  scriptum  fuit,  sed  ut 

definitorum  a  DEO,  consequitur  secundum  ra-  significat  negationem  scribendi  :  et  ita  non 

tionem  ad  voluntatem  ehgentem ,  seu  prsefi-  difi^ert  in  hoc  a  prsedestinatione  ,  nam  etiam 

nientem,  ita  etiam  hber  ex  prtedestinatione  potest  dici  ahquis  a  prsedestinatione  exclusus. 

sequitur  :  et  cum  iha  necessario  conjunctus  est.  Unde  in  hoc  sensu,  quod  in  Apoc.  3,  dicitur  : 

Eo  enim  ipso,  quod  Deus  hos  elegit  ad  beati-  Q,ui  vicerit ,  sic  vestietur  vestimetUis  albis,  et 

tudinem,  eosdem  in  notitia  sua  conscripsit,  non  delebo  nomen  ejus  de  libro  vitce  :  perinde 

tanquaminfanibihtersalvandos.  Siautemprse-  est   ac   si  diceretur  :    Conseqv^etur  titam   ad 

destinatio  referatur  ad  inteheetum,  non  appa-  qua^n  est  prcedestinatus.  Estque  sententia  valde 

rettamnecessaria.neque  tamfacihs  distinctio.  similis  ihi  2,  Pet,   1  :   Satagite  ut  per  bona 

Quia  vero  D.  Thomas,  hcet  prsedestinationem  opera  certam  vestram  vocationem  et  electionem 

in  inteUectu  ponat,  nihilominus  hbrum  vitse  faciatis. 

ratione  ab  iUa  distiuguit,  declarari  in  hunc        '[.'d.  Aliaresponsio.  —  AUter  D.  Augustiuus, 

modum  potest.  Quia  liber  solum  dicit  quasi  in  Psal.  68,  intelUgit  verbum  delendi  positive 

speculativam  notitiam ,  seu  intuitionem  sal-  (ut  sic  dicam)  seu  prout  significat  deletionem 

vandorum  :  est  enim  (ut  dixi)  veluti  catalogus  ejus,  quod  scriptum  semel  fuit ;  dicit  tamen 

quidam  talium  personarum  :   prsedestinatio  hoc  modo  nihil  deleri  de  libro  vit^e,  quod 

autem  dicit  judicium  practicum  dictans  et  di-  reipsa  in  eo  scriptum  fuerit,  sed  solum  secun- 

rigens  executionem  mediorum  infaUibilium,  dum  spem,  vel  opinionem  hominiun,  ita  ut 

quse  ad  salutem  electorum  per  voluntatem  ap-  deleri  dicantur,  qui  sperabant,  vel  putabant 

probata  sunt.  Et  ita  etiam  liber  vitae  perfec-  se  esse  scriptos  in  libro  vitce^  et  postea  inteUi- 

tus  et  completus  (ut  sic  dicam)  supponit  prae-  gent  ibi  non  fuisse  scriptos,  et  ita  delentur  po- 

destinationem,  ut  constituentem  iUi  objectum  tius  ex  libro  scripto  in  mente  sua,  quam  ex  no- 

ejus.  Ita  ergo  in  rigore  prsedestinatio  et  Ubcr  titia  Dei.  Et  in  eumdem  fere  modum  interpre- 

vitae  comparantur  :  licet  ob  summam  conjuuc-  tantur  phi'asim  Ulam  Ambrosii,  Apoc.  3,Ruper- 

tionem  interdum  tanquam  idem  censeantur.  ti,  hb.  4  in  Exod.,  cap.  29.  Neque  est  aUena 

17.  DifficuUas.  —  Una  vero  superest  difli-  ab  alio  usu  Scriptm'se,  quse  aliquando  de  re- 


CAP.  XX.  DE  COMPARATIONE  PR^EDESTINATIONIS  CUM  LIRRO  VIT^.  319 

bu.s  loqnitur^  non  prout  in  se  sunt,  sed  prout  quando  justi  sunt.  Unde  consequenter  dicen- 

sunt  in  opinione  liominum,  ut  Joann.  5,  dicit  dum  est ,  vel  prsedestinationem  solum  con- 

Cliristus  :  Si  ego  testimonium  perJdbeo  de  me  jungi  cum  libro  vitffi  simpliciter  dicto,  id  est, 

ipso,  testimoniwn  meum  non  est  verum,  utique  vitai  glorise  ct  seterna;.  Vel  certe  ipsam  prajdes- 

opinione   vestra.   Atque  in  boc  sensu  nulla  tinationem  etiam  esse  duplicem,  unam  sim- 

etiam  est  difierentia  inter  proedestinationem  pbciter,  quai  habet  conjunctum  bbrum  vitae 

et  Hbrum  vitse,  quia  etiam  potest  quis  deleri  simpliciter  :  alteram  secundum  quid,  id  est , 

de  prgedestinatione,  quam  falsa  fide,  opinione  ad  gratiam,  vel  fidem  temporalem,  et  ab  hac 

aut  spe  sibi  promittebat,  sinc  operibus  :  unde,  etiam  posse  cadere  hominem ,  sicut  potest  de- 

cum  in  Apocalypsi  promittit  Deus,  gui  mcerit,  leri  de  hbro  vitse.  Et  ita  nulhim  erit  inter  heec 

non  delebo  eum,  perinde  est,  ac  si  diceret,  non  discrimen,  quoad  hanc  partem,  si  cum  pro- 

tantum  sua  spe,  vel  hominum  opinione,  sed  portione  sumautur.  Et  bsec  expositio  est  ctiam 

vere  et  re  ipsa  erit  scriptus  iu  hbro  vitse.  Neque  probabihs ,   et  eam  sequuntur  Anselmus   et 

per  hujusmodi  promissionem,  aut  commina-  Lyrandus,  Apocal.  3. 

tionem  significatur,  incertitudo  ahqua,  vel  21,  Sohim  habet  nonnullam  difiicultatem 

praidestinationis,  vel  hbri  vitae ,  sed  sohim  si-  hsec  expositio  quoad  phrasim,  et  usum  Scrip- 

gnificatur,  executionem  utriusque  pendere  ex  turse,  in  qua  absolute  profertur,  eos  omnes 

operibus  nostris  cum  gratia  Dei  factis.  Et  ita  salvari ,  qui  scripti  sunt  in  hbro  vitse  :  ac 

est  probabihs  heec  expositio,  quamvis  nimis  proinde  videtur,  nunquam  sumi /iJrwm  mtce, 

metaphorice  expUcet  deletionem  illam.  nisi  pro  hbro  vita?  seternse.  Ut  ex  locis  supra  ci- 

Propter  quod  divus  Thomas,  dicta  qua^st.  tatis,Daniel  12,  Apoc.  20  et  21,  et  ad  Phihp.  A, 

24,  art.  3,  dicit  duphciter  aliquos  scribi  in  constare  potest.  Quod  ctiam  supponere  viden- 

hbro  vitse  ,  aut  sohim  quoad  vitam  gratiae  tur  Augustinus,  Ambrosius,  Rupertus  et  ahi 

temporahs,  aut  etiam  quoad  vitam   glori^,  Sancti  citati.  At  divus  Thomas,  in  dicto,  art.  3, 

seu  perpetuoe  gratia; :  de  his,  qui  hoc  poste-  extendit  descriptionem  hbri  vita,  ut  sic  :  Cons- 

riori  modo  scripti  sunt  ,  constat  non  posse  scriptio  ordinatorum  in  vitam  (Bternam,  quse 

deleri  de  hbro  vitse,  de  prioribus  autem  posse :  latior  est,  quam  conscriptio  preedestinatorum, 

unde  consequenter   significat ,  liirum  vitce,  perquam,  inart.  1,  hbrum  vitaedefmierat.  Ad 

interdum  sumi  pro  hbro  sohus  vitse  aeternae,  lioc  autem  tacite  D.   Thomas  respondet ,  h- 

et  ita   non  admittere  deletionem  :"interdum  brum  quidem  vitae  solum  esse  vitse  eeternae,  ut 

pro  hbro  vitse  gratise,    vel  temporahs  ,  vel  art.  1,  etiam  declarat.  Tamen  in  illo  posse  ah- 

abstrahendo  a  temporah  et  seterna,  et  sic  ad-  quem  describi,  vel  simpliciter,  id  est,  secundum 

mittere  deletionem.  Non  permutationem  ip-  prcedestinationem,  vel  secundum  quid,  id  est, 

sius  hbri ,  sed  permutationem  conscriptorum  secundum  ordinationem  gratise,  Quse  doctrina 

in  ipso  eo  modo,  quo  Deus  dicitur  nunc  ne-  in  se  quidem  vera,  est  et  de  possibih  non  repu- 

scire,  quod  antea  sciebat,  quia  res  mutantur,  gnat  cum  metaphora  hbri  vitse  :  tamen  de 

id  est,  nunc  nescit  esse  justum,  quem  antea  facto,  et  juxta  usum  Scripturse,  hber  vitse  vi- 

sciebat  esse  justum ,  quia  ille  peccando  jus-  detur  esse  conscriptio  prsedestinatorum ,  ut 

titiam  amisit.   Et   sic  distinguunt  ahqui  li-  art.  1,  in  Corp.  et  ad  1,  defmierat  idem  divus 

Irum  vitce,  a  libro  justorum  ,  ut  iUe  sit  tan-  Thomas,  etsic  necessariumerit,aUerutram  ex 

tum  prsedestinatorum,  hic  omuium,  qui  aU-  duabus  primis  expositionibus  retinere. 


FINIS  LIBRI  PRIMI. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  SECUNDI 


DE  CAUSIS  PR/EDESTINATIONIS. 


Cap.  I.  De  statu  controversice,  et  mul- 

tiplici  disputationis  sensu. 
Cap.  II.  De  causis  pliysicis  prcedestina- 

tionis  quoad  efjectus. 
Cap.  III.  An  detur  causa  moralis  quoad 

effectus  ex  parte  pj^cedestitiati, 
Cap.  IV.  An  prwcesserit  aiiqua  prcedes- 

tinati  actio  vitam  lianc,  qu(e  sit  prce- 

destinationis  ejus  causa. 
Cap.  V.  An  ex  meritis  conditionatis  su- 

mi  possit  prcedestinationis  ratio.  Hic 

de  infantibus  agitur. 
Cap.  YI.  De  causa  meritoria  ex  bono 

liberi  arbitrii  usu. 
Cap  VII.  De  causa  dispositiva  ex  morali 

usu  iiberi  arbitrii. 
Cap.  VIII.  Patrumsententia,  etprcecipue 

Grcecorum  de  causa  prcedestinationis 

ex  naturce  operibus. 
Cap.  IX.  Objectio  contrasuperioremre- 

soiutionem. 
Cap.  X.  Quod  bonum  opus  moraie  non 

possit  esse,  nisi  ex  prcedestinatione,  et 

gratia,  tripliciter  refertur,  et  confu- 

tatur. 
Cap.  XI.  Quarto  modo  idem  assertum 

refertur. 
Cap.  XII.   Vera  sententia  contraria  ex 

Scriptura  probatur. 
Cap.  XIII.  Eadem  sententia  Conciiio- 

rum  auctoritate  fuicitur. 
Cap.  XIV.  Auctoritale   Patrum  eadem 

sententia  corroboratur. 


Cap.  XV.  Ratione  comprobatur  eadem 

sententia. 
Cap.   XVI.  Eadem  sententia  demonstra- 

tur  ex  incommodis. 
Cap.    XVII.    Respondetur    fundamentis 

contrarice  sententioe  positis,  capite  de- 

cimo. 
Cap.    XVIII.    Respondetur    objectioni, 

capite  nono  propositce. 
Cap.  XIX.  Bonum  opus  moraie  acqui- 

sitce  virtutis,  licet  a  gratia  extrinseca 

efficiatur,  non  est  causa  propria  prce- 

destinationis. 
Cap.  XX.  Supernaturaie  opus  ex  gratta 

procedens  non  est  causa  prcedestina- 

tionis  quoad  omnes  effectu^. 
Cap.  XXI.    An  Christus,   vei  unus  ho- 

mo  purus  queat  esse  causa  prcedes- 

tinationis  aiteiius  quoad  omnes  effec- 

tus. 
Cap.  XXII.  Possit-ne  dari  causa  prcedes- 

tinationis  ex  parte  actus  divince  vo- 

iuntatis. 
Cap.  XXIII.  An  ex  parte  prcedestinati 

detur  causa  prcEdestinationis  secun- 

dum  se. 
Cap.  XXIV.  Potuerit-ne  homo  purus,  vel 

Cliristus  mereri  aiiis  prcedestinatio- 

nem  quoad  iiberam  determinationem 

eiectionis  divince. 
Cap.  XXV.  Detur  ne  aliqua  causa,  vei 

ratio  electionis   prcedestinatorum  ex 

parte  Dei. 


LIBER  SEGUKDUS. 

DE 

GAUSIS  PR^DESTINATIONIS 


Explicata  praedestinationis  natura  et  qiiasi  in  hac  parte  investigatur.  Ita  fere  D.  Thomas, 

essentia^  consequens  est,  ut  de  causis,  effecti-  1  p.,  q.  23^,  art.  5  et  8,  et  in  simili  3  p.,  q.  24, 

bus  et  proprietatibus  ejus  dicamus:  ordo  au-  art.  3,  et  q.  19,  art.  5  ;  Bonaventura,  i,  d.  41, 

tem  doctrinse  postulat,  ut  a  causis  incipiamus.  art,  1,  q.  2;  Richardus,  art.  2,q.  1,  et  ahi  com- 

Dequare  fusissime  disputant  omneshujus  ma-  muniter  ibi,  et  in  3,  d.  7,  quos  imitatur  Drie- 

teriae  tractatores ;  quoniamin  hoc  puncto  de  do,  hb.  de  Concord,,  cap.  3,  initio,  et  cap.  A, 

causse  prsedestinationis  praecipuus  cardo  hujus  ad  4.  Unde,  cum  (teste  Augustino,  de  Bono  per- 

disputationis  versatus  hactenus  est,  tam  inter  sev.,  cap.  14  et  de  Prsed.  Sanctor.,  cap.  10), 

Cathohcos  et  hsereticos,  quam  inter  Catholicos  preedestinationis  effectus  sit  ipsa  gratia,  seu 

inter  se  :  et  de  illo  prcecipue  agit  Augustinus,  gratise  donatio,  fit,  ut  quaerere  causam  prse- 

in  hbris,  quos  de  hac  materia  plures  conscrip-  destinationis,  nihil  aliud  sit,  quam  queerere 

sit ;  apud  quem  tam  est  conjuncta  disputatio  causam  gratise,  seu  donationis  gratise.  Patet, 

de  causa  prsedestinationis,  cum  disputatione  quia  (ut  aiunt)  solum  quseritur  causa  prsedes- 

de  gratia,  ut  vix  valeant  separari ;  curabimus  tinationis  quoad  etFectus  iUius,  et  Iii  effectus 

tamen,  quoad  fieri  possit,  eas  distinguere  :  et  omnes  continentur  aliquo  modo  sub  nomine 

quae  ad  materiam  de  gratia  pertinuerint,  in  gratise,  ergo. 

eam  remittere,  aliquid  autem  interdum  attin-  2.  Sensus  controversice. — Ego  vero  existimo 

gere  necessarium  erit.  Prius  ergo,  divisione  controversiam  hanc  non  solum  disputandam 

quadam  pramissa,  statum  controversise,  va-  esse  et  a  Patribus  etiam  disputatam  fuisse,  de 

riaque  ejus  membra  aperiemus,  ac  deinceps  causa  ex  parte  effectuum  preedestinationis,  sed 

per  singula  discurremus,  tum  cum  hsereticis,  etiam  exparte  ipsius  actus  divini,  qui  estprse- 

tum  deinceps  cum  Cathohcis  disputando.  destinatio.   Alioquin  disputatio  hsec  omnino 

esset  in  materia  de  gratia  relinquenda,  ubi 

GAPUT  I.  neque  de  gratia  tractatur,  de  causis  ejus  trac- 

tandum  est.  Quia  vero  ipsimet  eflectus  prae- 

STATUS  CONTROVERSLE,  MULTIPLEXQUE  DISPUTA-  destinationis  dupliciter  considerari  possunt, 

TiONis  SENSUS  APERITUR.  vel,  ut  in  tempore  donantur,  vel,  ut  in  seter- 

nitate  prseparantur,  ideo  non  immerito  inqui- 

1.  Doctores  fere  omnes,  qui  de  hac  materia  ritur,  utrum  non  solum  priori  ratione,  sed 

disputant,  imprimis  prsemittunt,  prsedestina-  etiam  posteriori  causam  habeant,  et  hoc  est, 

tionis  causam  investigari  posse,  vel  quoad  ac-  quod  per  se  spectat  ad  hanc  materiam :  tamen 

tum  ipsum  Dei,  in  quo  diximus  formahter  ip-  propter  conjunctionem  prsetermittere  non  pos- 

sam  consistere,  vel  quoad  effectus,  quos  prse-  sumus,  quin  de  utroque  ahquid  disseramus. 

destinatio  in  prsedestinato  ponit,  seu  efficit.  Dicemus  ergo  prius  de  causis  prsedestinationis 

Aiuntque,  in  prsesenti  non  posse  esse  qusestio-  ex  parte  effectuum  ejus,  deinde  vero  ex  parte 

nem  de  prsedestinatione  priori  modo  spectata,  ipsiusmet  divini  actus. 

quoad  actum  ipsum  Dei,  quia  cum  sit  quid-  3.  Duplex  causa,  et  physica  et  moralis.  — • 

piam  increatum  et  seternum,  non  potest  ha-  Ut  autem  hoc  melius  declaremus,  totamque 

bere  causam,  ac  proinde  totam  controvorsiam  materiam  comprehendentes,  certa  ab  incertis 

revocandam  esse  ad  effectus  prsedestinationis,  separemus,  distingnamus  duphcem  causam, 

qui,  cum  creati  sint,  causam  requirunt,  quse  physicam  et  moralem.  Physica  dicitur  illa, 

l.  21 


322  LII^-  II-  I>E  CAUSA 

quse  per  se  et  per  realcm  influxum  sibi  propor- 
tionatum  dat  esse  efl^ectui :  moralis  autem  du- 
plici  ex  causa  sic  dicitur,  scilicet,  ut  solum^ 
quia  libere  agit,  et  sic  non  condistinguitur  a 
causa  Physica,  sed  supra  illam  addit  conditio- 
nem  libertatis,  vel  quia  per  se  non  immediate 
influit  in  efi^ectum,  sed  causam  physicam  mo- 
rahter  appHcat,  vel  inducit  ad  aliquid  agen- 
dum.Unde,  causa  morahs  hoc  posteriori  modo 
supponit  causam  principalem  et  per  se  agen- 
tem  per  intellectum  et  vokmtatem,  quse  per 
rationem  moralem,  cjualis  est  meriti,  petitio- 
nis,  satisfactionis,  vel  aUam  similem  inducitur, 
aut  incUnatur  ad  aliquid  agendum.  In  prse- 
senti  ergo  utramque  ex  his  causis  quoad  pree- 
destinationem  investigamus ;  sedprfficipue  cau- 
sam  moralem  :  nam  physica  vel  spectat  magis 
ad  materiam  de  gratia,  vel  in  prsesenti  mate- 
ria  diflicultatem  non  habet.  Ut  autem  hoc  ip- 
sum  magis  constet  et  ad  materise  complemen- 
tum,  pauca  de  ifla  dicemus. 

4.  Tandem  animadvertendum  est,  quatuor 
esse  capita,  ex  quibus  causa  pra^destinationis 
investigari,  aut  excogitari  potest,  scilicet,  aut 
ex  parte  Dei  praedestinantis,  aut  ex  parte  ejus- 
dem  hominis  pradestinati,  aut  ex  parte  Christi 
Domini,  in  quo  et  per  quem  omnes  electi  ac 
preedestinati  sumus,  vel  denique  ex  parte  cu- 
juscumque  alterius  tertise  personse,  quae  non 
sit  omnium  hominum  caput,  sicut  est  Christus ; 
sed  commembrum  ejusdem  corporis.  Hic  prae- 
cipue  agimus  de  causa  preedestinationis  ex 
parte  ipsius  hominis  prsedestinati^ethsec  quses- 
tio  maxime  tractata  est  ab  Augustino  et  ab 
Scholasticis,  nam  rehquarum  causarum  consi- 
deratio,  vel  difficuhatem  non  habet,,  ut  prima 
de  causahtate  Dei  et  ultima  de  causaUtate  aU- 
cujus  tertiee  personse  privatse  :  vel  pertinet  ad 
aUam  materiam,  ut  est  queestio  de  Christo  Do- 
mino,  quse  spectat  ad  materiam  de  Incarna- 
tione ,  ubi  circa  quoestionem  primam  et  19 
D.  Thomse,  a  nobis  late  tractata  est.  Hic  ergo 
secundam  iUam  qua^stionem  ex  professo  trac- 
tabimus  :  de  reUquis  vero,  quce  necessaria  visa 
fuerint,  attingemus.  Et  prius  dicemus  de  om- 
uibus,  quai  spectant  ad  prsedestinationem  ex 
parte  eflectuum,  et  postea  qua;  ad  eamdem  ex 
parte  divini  actus  spectare  possunt. 

CAPUT  II. 

QUAS  PHYSICAS  CAUSAS  HABEAT  PRiEDESTINATIO 
QUOAD  EFFECTUS  SUOS. 

1 .  Dari  cmisam  physicam  effeclmm  prcpdes- 
tinationis.  —  Cum  iiihil  aUud  sit,  quairere 


PIWEDESTINATIONIS. 
causas  prsedestinationis  ex  parte  efiectuum 
ejus,  quam  quairere  causas  ipsorum  eflfectuum, 
constat  imprimis  omnium  efi^ectuum  praedes- 
tinationis  necessario  dandam  esse  aUquam 
physicam  causam.  Probatur,  cpia  omnes  efi"ec- 
tus  prsedestinationis  sunt  aUqiud  creatum,  er- 
go  requirunt  efiicientem  causam  physicam,  a 
qua  recipiimtesse.  Item  ipsa  prsedestinatio  est 
causa  taUum  effectuum,  ut  Augustinus  docet, 
et  Ubro  sequenti  ex  professo  dicemus  :  est  au- 
tem  vehiti  causa  prima,  seu  ratio  agendi  ipsi 
causae  primae,  quae  non  immediate  operatur 
hos  omnes  effectus,  sed  per  causas  secundas  : 
ergo. 

2.  Deum  esse  finem  ac  efficiens  prcecipnum 
talium  effectuum. — Undesecundo  est  certum, 
principalem  causam  efficientem  et  finalem  ho- 
rum  omnium  effectuum  esse  Deum  ipsum. 
Quod  est  certum  de  fide,  quia  ipse  Deus  est 
primus  et  principaUs  auctor  gratiee  et  glorise, 
juxta  iUud  :  Qratiam  et  gloriam  clabit  Domi- 
nus.  Et  cum  omnia  propter  seipsum,  tanquam 
propter  finem  operetur,  ( juxta  iUud  :  Omnia 
propter  seipsum  operatus  est  Dominus)  multo 
majori  et  aUiori  ratione  iUa,  quse  ad  prredes- 
tinationem  electorum  exequendam  pertinent, 
propter  seipsum  operatus  est.  Nam  eos  elegit 
ad  manifestationem  glorise  et  gratise  suae,  et 
ut  ab  eis  perpetuo  laudetur  et  glorificetur. 
CausaUtas  autem  materialis  et  formalis  in  Deo 
locum  non  habent,  et  ideo  nihil  de  iUis  di- 
cimus. 

3.  De  causa  necessaria  vel  possibilis,  quce. — 
Tertio  dicendum  est,  extra  Deum  et  hominem 
ipsum  prsedestinatum,  per  se,  et  intrinsece,  et 
ex  natura  rei  uon  requiri  aliam  causam  phy- 
sicam  taUum  etfectuum  :  nou  repugnare  au- 
tem,  quod  Deus  iUa  utatiu'.  Quaudo  autem  et 
cjuomodo  illa  utatur  ad  omnes,  vel  aUquos 
praedestinationis  efiectus,  ad  praesentem  ma- 
teriam  non  refert,  et  varias  involvit  quaestio- 
nes  ad  alias  materias  pertinentes.  Haec  ergo 
assertio  praecipue  ponitur  de  efficieute  causa 
et  consequeuter  de  finali.  Nam  de  materiaU 
statim  dicam ,  de  formali  vero  nulla  est  quaes- 
tio,  ut  mox  dicam.  Igitur  de  efficiente  eam 
breviter  expUco,  quia  per  se  sohim  Deus  est 
auctor  gratiffi,  nou  sohim  ut  prima  causa,  sed 
etiam  ut  proxima  connaturaUs  et  principalis, 
quia  sohis  ipse  potest  communicare  propriam 
suae  divinitatis  participationem,  quae  per  gra- 
tiam  fit,  reUqua  autem  dona  gratiai  sunt  et  ad 
Ulani  (Usponunt,  vel  iUam  comitantur,  et  ideo 
camdcm  pcr  se  causam  habent.  Deus  autem 
per  se  uuUo  indiget  iustrumeuto  ad  suos  ef- 


CA».  II.  DE  CAUSI8  PMYSiaS  PR^DESTINATIONIS  QUOAD  EFFECTUS.  323 

fectiis  proprios :  nec  cooperationc  alteriiis  cau-  bitum  non  sit  humanffi  natura),  elcvari  ad  or- 

saj  extiinsecse,  maxime  cum  nulla  sit  extra  dinem  gratiae,  seu  fieri  participem  donorum 

ipsum  Deum,  quai  ex  natura  sua  hos  eflcetus  cjus.  Non  sit  (inquam)  debitum,  non  solum  ex 

habere  valeat,  ergo  ex  natura  rei  nulla  causa  propria  justitia,  vel  merito,  quod  per  se  no- 

physica  taUum  eflectuum  necessaria  est  extra  tum  cst,  verum  etiam  nec  debito  proportionis, 

Deum.  Solum  quoad  aliquos  eff^ectus,  qui  vi-  seu  exigentise  connaturaUs :  eo  scilicet  modo, 

tales  sunt,  potest  requiri  influxus  ejusdcm  ho-  quo  dicuntur  debita  essentia?  proprietates  con- 

minis  prsedestinati,  ut  mox  dicam  :  omnis  er-  naturales,  vel  causai  secundse  concursus  ge- 

go  alia  extrinseca  causa  per  se  et  quasi  ex  neraHs,  Ratio  est,  quia  etiam  hoc  debitum 

natura  rei  necessaria  non  est.  Quod  autem  repugnat  perfectioni  gratise,   quia  alias  jam 

Deus  possit  iUa  uti,  ut  instrumento,  non  est  gratia  non  esset  gratia,  sed  donum  naturee  de- 

dubium,  ubi  statim  intervenit  qusestio:   An  bitum.                „,     ♦. 

Christi  Domini  humanitas  sit  causa  physica  5.  Radix  autem  hujus  exceUentise  gratiae 

omnium  eorum  efiectuum  saUem  ex  quo  facta  sumenda  est  ex  fine,  ad  quem  tota  providen- 

est  incarnatio,  vel  ex  quo  passio  fuit  consum-  tia  gratiae  tendit,  est  enim  iUe  supernaturaUs 

mata.  Item,  an  Sacramenta  novae  legis  sint  et  naturse  non  debitus,  et  ideo  media  etiam  ad 

causa  physica  aUquorum  taUum  effectuum ,  iUum  finem  supernaturaUa  sunt  et  naturse  non 

qui  ab  UUs  pendent :  quge  qusestiones  et  similes  debita.  Hsec  autem  media  sunt  praedicta  dona 

hic  tractandae  non  sunt,  praesertim  cum  nihil  gratiae.  Unde  a  fortiori  fit  multo  minus  posse 

speciale  habeant  in  prsedestinatis.  Utitur  etiam  esse  debitum  naturse  auxiUum  congruum  et 

Deus  ministerio  angelorum  et  hominum  ad  efficax,  infaUibiUter  perducens  ad  talem  fi- 

hos  effectus  in  prsedestinatis  efficiendos,  de  nem,  quod  est  proprium  prsedestinatorum  : 

quorum  causaUtate  dubitari  etiam  potest,  an  nam  si  dona  ipsa  sufficientia  non  sunt  debita, 

sit  physica,  vel  tantum  moraUs  :  sed  parum  multo  minus  erunt  efficacia.  Item,  quia  si  es- 

refert,  uam  certiun  est  solum  esse  per  accidens  sent  debita,  darentur  omnibus  :  Deus  enim 

in  genere  physico  et  vero  influxu  reaU.  Sic  non  negat,  sine  speciaU  miraculo,  quod  na- 

enim  universe  inteUigo  iUud  PauU :  Neque  qui  turse  debitum  est  :  iUud  autem  est  manifeste 

plantat  est  aliquid,  neque  qui  rigat,  sed  qui  in-  falsum.  Est  autem  qusedam  differentia  notan- 

crementum  dat,  Deus.  Igitur  sokim  superest,  da,  quia  gratia  sufficiens,  Ucet  adsit  debita 

ut  expUcemus,  quaenam  causalitas  physica  per  natm-ae  secundum  se  spectatae  et  multo  minus 

se  requiratur  ad  hujusmodi  effectus  ex  parte  ut  affectse  originaU  culpa;  est  nihilominus 

ipsius  hominis  prsedestinati,   quod  breviter  aUquo  modo  debita  naturse  ordinatse  ad  finem 

prffistabimus   per  singula  causarum   genera  supernaturalem,  cum  debito  Ulum  procurandi. 

discurrendo.  At  vero  gratia  efficax  nulU  est  debita,  non  so- 

4.   Homo  quomodo  sit  causa  talium  effec-  lum  ratione  naturai  secundum  se  spectatee,  ve- 

tuum.  —  Quarto  ergo  dicendum  est,  habere  rum  etiam  neque  ut  ordinatse  et  elevatee  ad 

hominem  physicam  causaUtatem  materialem  finem  supernaturalem,  et  quandoquidem  ne- 

respectu  omnium  eflectuum  praedestiuationis,  que  hoc  modo  omnibus  hominibus,  vel  ange- 

qui  in  ipso  fiunt,  sive  sint  habitus,  sive  actus,  Us  data  est.  Et  ratio  a  priori  est,  quia  ordina- 

sive  aUa  interna  auxiUa  gratise,  omnia  enim  tio  ad  talem  finem  ex  se  solum  postulat  suf- 

in  anima,  vel  ejus  potentiis  recipiuntiu-,  et  ex  ficientia  media,  reliqua   autem  pendent  ex 

capacitate  ejus,  quamvis  obedieutiaU,  educun-  divina  voUmtate,  accommodante  media  juxta 

tur,  ab  Ula  enim  in  esse  et  in  fieri  pendent.  prascientiam  et  voluntatem  suam,  quod  nuUo 

Quo  sensu  dixit  Augustinus,  de  Prsedest.Sanct.,  titulo  potest  esse  naturse  debitum.  Ac  propte- 

fosse  habere  fidem  naturce  est  kominum,  lialere  rea  hsec  causaUtas  materiaUs  non  refert  ad 

autem,  gratice  cst  /?«?e^mw ;  et  Bernardus,  Ub.  causam  prsedestinationis,  de  qua  agimus. 

de  Grat.  et  Ub.  Arbit.  :  Deus  est  qui  dat  gra-  6.  Quiuto,  habet  etiam  prajdestinatio  cau- 

tiam,  liberum  aiitem  arbitrium  est  capax  ejus;  sam  physicam  efficientem  ex  parte   nostra 

et  simUia  habet    Prosper,  Ub.    2,  de  Vocat.  quoad  multos  effectus.  Quoad  Ulos,  videUcet, 

Gent.,  cap.  3,  et  Fulgentius,  lib.  de  Incarnat.  qui  consistunt  in  actU)Us  vitalibus  ipsius  ho- 

et  Grat.,  cap.  22,  23  et  24.  Solum  est  adver-  minis  et  comprehendi  solent  sub  nomine  gra- 

tendum,  talem  esse  capacitatem  hanc,  ut  ex  tiaj  actuaUs.  HabituaUs  euim  gratia  a  solo  Deo 

iUa  nuUum  (ut  ita  dicam)  oriatur  debitum  to-  infuuditur,  quamvis  requirat  dispositionem  ex 

tius  ordiuis  gratise,  seu  omnium  douorum  gra-  parte  homiuis  aduUi  :  iUa  vero  dispositio  (ut 

tiae,  id  est,  ut  non  obstante  taU  capacitate,  de-  est  probabUior  opinio)  non  efficit  physice  ha- 


32i  LIB.  II,  DE  CAUSA 

bitus  ipsos,  seclusa  causalitate  Sacrameuto- 
rum.  Actus  autem  ^itales  uon  possuut  in  no- 
bis  fiori  sine  nobis,  juxta  veram  philosophiam : 
et  ideo  hcet  a  Deo  priucipahter  donentur,  ho- 
mo  etiam  habet  chca  iUos  suam  physicam  ef- 
ficientiam,  secundaiiam  et  minus  principalem. 
Sohim  est  diflereutia  uotanda  inter  hos  actus : 
nam  quidam  sunt  actus  humani  et  hberi,  ut 
actus  fidei,  charitatis  et  Ccetera,  ahi  vero  ante- 
cedunt  humanum  consensum  et  dehberatio- 
nem,  ut  divina  inspiratio  et  tactus  cordis,  et 
similes  motus,  in  cpiibus  gratia  operans,  prte- 
veniens  et  excitans  consistit,  quando  intrinseca 
est,  Circa  priores  ergo  habet  homo  non  sohim 
efScientiam  physicam,  sed  etiam  moralem, 
qu£e  consistit  in  hbera  cooperatione,  juxta  doc- 
trinam  Concihi  Tridentini ,  sessione  6.  Cu'ca 
posteriores  verononconcurrithomo  morahter, 
et  ideo  dicitiu'  potius  agi,  quam  agere  :  con- 
cm'rit  tamen  physice  juxta  veriorem  senten- 
tiam,  qiiia  revera  tales  motus  vitales  sunt^  et 
ille  physicus  influxus  ^itahs  potentiee  est  de 
intrinseca  ratione  tahs  actus,  ut  vitahs  est.  Sic 
ergo  potest  esse  in  homine  causahtas  eftectiva 
circa  pra?destinatiouem  quoad  eftectus  ejus, 
etiam  c[uantum  ad  primum  eftectiun,  cpii  in 
executione  datur :  nam  iUe  potest  esse  ahqua 
interna  iuspkatio,  vel  Uliuninatio. 

7.  Exhac  vero  causahtate  eftectiva,  vel  etiam 
ex  facuUate  habenti  Ulam,  niUlum  seqiutm- 
debitum  respectu  talium  donorum.  Quia  ne- 
que  seijiutm-  debitum  connatm^ahs,  qiua  tota 
iUa  efiicieutia  supernatm-ahs  est,  ita  ut  huma- 
nw  potentiffi  non  concmTaut,  nisi  ut  elevatee, 
et  (ut  ego  opinor)  per  poteutiam  activam  obe- 
dieutialem,  de  qua  latius  alibi.  Neque  seqmtm' 
debitum  justitiee,  vel  meriti,  seu  quodcumque 
debitiun  morale,  quia  si  efficientia  est  mere 
physica  et  non  hbera,  ac  proinde  etiam  mo- 
rahs,  nou  potest  esse  fuudamentum  tahs  de- 
biti :  si  vero  sit  etiam  hbera,  ha?c  semper  sup- 
pouit  ahquam  gratiam  siue  tah  debito  datam, 
ut  dicemus.  Igitm*  hic  physicus  causandi  mo- 
dus  prsecise  spectatus  non  pertinet  ad  causam 
pi*ffidestiuationis,  tpam  ihquuimus. 

8.  FinaUs  causa  qua'.  —  Sexto,  de  causa 
etiam  finah  certum  est.  dari  in  prredestina- 
tione  quoad  plm-es  eflectus  ejus,  ut  fatetm 
divus  Thomas,  dic.  ai1;.  5,  in  Corpore  et  ad  1. 
Imo  Durandus,  in  1,  d.  41,  q.  %  dixit,  om- 
nium  eflectuum  prtedestinationis  dai-i  in  nobis 
eausam  finalem,  uimirum  pr«destiuati  beati- 
tudiuem  ,  Ulam  enim  non  computat  ipse  inter 
eflectus  praidestinationis.  Et  verum  siue  dubio 
est,  rehquos  omues  eftectus  ad  iUam,  sicut  ad 


PR.EDESTINATIONIS. 
finem  ordinari :  tamen  cpiia  verius  est,  beati- 
tudiiiem  ipsam  comprehendi  inter  effectuspraj- 
destinationis,  ut  libro  tertio  videbimus,  ideo 
verius  est,  totius  prsedestinationis,  ut  complec- 
titm^  omnes  effectus,  non  dari  in  nobis  finalem 
causam,  sed  hanc  esse  divinam  gloriam,  ad 
quam  ipsa  etiam  beatitudo  prsedestinatorum 
orchnatur.  Comparando  autem  inter  se  hos  ef- 
fectus,  unus  est  propter  alium,  tanquam  prop- 
ter  finem,  ut  vocatio  propter  chspositionem 
liberam,  h»c  propter  justificationem  et  heec 
propter  fi'uctus  justitiEe  usque  ad  gloriam. 

9.  Considerandumautemest,  himcfinemprse- 
destinationis,  sive  sit  ultimus  respectu  omnium 
mediorum,  sive  proximus  in  uno  medio  res- 
pectu  alterius,  semper  esse  fiuem  supernatu- 
ralem.  Unde  hcet  in  homine  fit,  non  tamen  est 
principaliter  ab  ipso  homine,  sed  a  divina  gra- 
tia,  et  proprie  non  causat  finaliter,  ut  fit  ab 
homiue :  nam  ut  sic  potius  habet  rationem  ef- 
fectus,  sed  ut  est  a  Deo  intentus  per  dilectio- 
nem  ahquam  naturse  non  debitam,  sed  ex  mera 
gratuita  voluntate  Dei.  Quod  maxime  verum 
habet  in  praedestinatis,  respectu  quorum  talis 
intentio  est  absoluta  et  elhcax,  ut  chximus :  et 
ideo  ex  vi  hujus  causahtatis  finalis,  non  habet 
prfedestinatio  fundamentum  seu  originem  in 
homine,  sed  in  Deo. 

10.  Et  ha?c  sulficiunt  de  his  causis  physicis : 
nam  de  formah  nihU  addere  necesse  est,  qiua 
hi  eftectus  prwdestinationis,  qui  in  ipso  prae- 
destiuato  intrinsece  recipiuntm-,  sunt  quffidam 
formse  vel  actus  animee,  vel  potentiarum  ejus, 
et  ideo  non  requuTint  proprie  ahas  formas  phy- 
sicas,  nam  ipsi  simt  formfe  ornantes  et  forma- 
hter  perficienteshominem.  luterdumvero  imus 
prffidestiuationis  eftectus  secundum  ahquam 
moralem  considerationem,  et  quasi  per  meta- 
phoram  dicitiu'  forma  aliorum,  ut  charitas  di- 
citm-  forma  fidei  et  aharum  ^irtutum,  et  in- 
tentio  finis  est  quodam  modo  forma  electionis : 
quffi  locutiones  ad  prtesentem  coutroversiam 
non  referunt. 

CAPUT  m. 

POSSrr-NE  DAHI  EX  PARTE  HOilEMS  PR^DESTINATI 
MORALIS  CACSA  PRiDESTDsATIONIS  QUOAD  EF- 
FECTUS  EJTS. 

i.Deusquomodo  causamoralis . — Coarctamus 
sermouem  ad  causam  ex  parte  hominis  praj- 
destiuati,  quia  solum  agimus  ile  causa  morah 
quce  a  causa  physica  distinguitur,  ut  est  illa 
quaj  meretm-,  quaj  impctrat,  quai  satisfacit  et 


CAP.  m.  AN  DETUR  CAUSA  MORALIS  aUOAD  EFFECTUS  EX  PARTE  PR^DESTINATI.  325 

qiiae  se  moralitcr  disponit :  qui  omnes  causandi  ralem  causalitatcm,  quatenus  esse  debet  non 

modi  in  DEUM  ipsum,  ut  DEUS  est,  non  ca-  utcumque  cfBcicntcr,  sed  etiam  libere,  ab  ip.so- 

dunt^quia  (sccluso  Incarnationismysterio)  im-  met  homine  qui  sc  disponit:  non  quod  hoc 

perfectioncm  ah^iuam  supponunt  in  persona  sufficiat  sine  altiori  influxu  gratiffl,  sed  quod 

opcrante  ad  hunc  causandi  modum,  quia  essc  necessarium  sit  juxta  doctrinam  Coucihi  Tri- 

debet  persona  subjecta  et  inferior,  etc.  Itaquc  dentini,  sess.  6,  cap.  7;  et  ideo  hac  causahtas 

Hcet  Deus  possit  dici  causa  morahs  tahum  ef-  dispositio  non  separatiu'  ab  ahqua  morah  cau- 

fectuum,  quia  hbere  ihos  facit,  tamcn  est  causa  sahtate,  quasi  effectiva  per  modum  meriti,  sal- 

propria  ct  physica,  ct  iUa  conditio  hbertatis  tem  dc  congruo,  vel  impetrationis.  Igitur  om- 

communis  est  omnibus  opcribus  Dei,  quse  extra  nes  lias  causas  in  praisenti  inquirimus,  et  com- 

se  producit.  An  vero  iha  hbertas  in  effectibus  prehendimus  sub  nomine  cau.s8e  moralis  qua3 

proedcstinationis  tanta  sit,  ut  omne  debitum  vel  ex  se,  velex  legedivina  inducat  necessita- 

exchidat,  ct  idco  habet  quamdam  morahtatem  tem  vcl  obhgationem  conferendi  illum  efFec- 

a  qua  effectus  gratuitus  deuominatur,  pendet  tum,  cujus  causa  dicitur,  et  sub  hac  generah- 

ex  dicendis  de  causalitate  morah  ipsiusmet  ho-  tate  potest  dici  causa  meritoria. 

minis  ad  tales  efTcctus,  et  ideo  totam  disputa-  3.  Conditiones  necessarice  in  tali  causa. — Ex 

tionem  ad  ihum  modum  revocamus.  An  vero  quo  possumus  intehigere  quae  conditiones  ne- 

ex  parte  Christi  vel  altcrius  tertia^  personse  pos-  cessarise  sint,  ut  ahquid  ex  parte  hominis  sit 

sit  hujusmodi  causa  in  hoc  negotio  intercedere,  hoc  modo  causa  preedestinationis,  quoad  ah- 

postea  dicemus.  quos  effectus  ejus.  Primo  enim  requiritur,  ut 

2.  Moralem  causam  ad  efficientem  reducit  sit  actus  hber  ipsius  prsedestinati,  quia  debet 

Aristoteles. — Est  autem  ulterius  advertendum,  esse  causa  morahs,  et  morahtas  fundatur  in  h- 

omnem  hanc  causalitatem  moralem,  de  qua  bertate.  Secundo  esse  debet  actus  bonus,  quia 

nunc  agimus^  ad  efficientem  reduci.  Sic  enim  effectus  preedestinationis  sunt  beneficia  divina : 

inter  causas  efficieutes  numeravit  Aristoteles  actus  autem  malus  non  provocat  neque  obhgat 

causam  consulentem  et  rogantem.  Nam  hcet  Deum  ad  beneficium  conferendum :  ergo  opor- 

causa  finahs  videatur  esse  suo  modo  morahs,  tet  esse  actum  bonum.  Tertio  necesse  est  ut  sit 

quatenus  metaphorice  movet  agens,  et  inducit  proportionatus  effectui,  tum  quia  hoc  in  uni- 

ihud  ad  agendum :  tamen  suum  liabet  proprium  versum  est  de  ratione  causse  ad  suum  effectum 

causahtatis  modum,  propter  quem  inter  causas  comparata; :  tum  etiam,  quia  tahs  causa  debet 

physicas  numeratur.  Et  quantum  ad  proesens  inducere  debitum  aliquod  tahs  effectus,  quod 

attinet,  maxime  in  hoc  differt  finis  a  morah  facere  non  posset,  nisi  haberet  cum  iUo  pro- 

causa  quam  inquirimus,  quia  fmis  non  suppo-  portionem. 

nitur  existens,  ut  suo  modo  moveat,  sed  potius  4.  Quarto  requiritur,  quod  tahs  causa  sit  ah- 

movet  et  attrahit ,  ut  ad  existentiam  produca-  quo  modo  prior  suo  etfectu,  nam  hoc  etiam 

tur.  Causa  autem  morahs  quee  ad  efficientem  pertinet  ad  communem  rationem  causoe ;  quahs 

rcducitur,  supponitur  existens  ahquo  modo,  autem  debeat  esse  lieec  prioritas,  an  scihcet,  in 

nam  movere  debet,  non  ut  ipsa  fiat  vel  appe-  re  et  executione,  vel  in  mente  Dei  sufficiat^ 

tatiu",  sed  ut  ratione  iUius  jam  existentis,  ah-  postea  videbimus.  Unum  vero  notatione  dig- 

quid  ahud  fiat,  propter  quod  se  habet  tanquam  num  ex  liac  conditione  coUigitur,  nimirum  il- 

ratio  agendi  ipsi  agenti,  et  ita  ad  efficiens  re-  him  actum  qui  est  causa  ahcujus  efiectus  pree- 

vocatur.  Quadruplex  autem  videtur  es&e  posse  destinationis,  non  posse  esse  causam  omnium 

hujusmodi  causa,  scilicet,  meritoria  de  con-  nisi  ipse  fit  extra  efifectus  prsedestinationis.  De- 

digno,  vel  etiam  de  congruo :  quse  in  tantum  claratur,  nam  si  sit  causa  omnium  efifectuum 

causat  morahter,  in  quantum  inducit  ahquam  prajdestinationis  erit  etiam  primi :  nam  Ule  est 

obhgationem.  Satisfactoria,  quee  ejusdem  fere  unus  ex  omnibus :  ergo  ipse  non  potest  esse 

est  generis,  respicit  vero  speciahs  effectus  re-  effectus,  quianon  potest  esse  causa  sui  ipsius. 

mittendi  culpas  vel  pcenas.  Impetratoria,  quae  Si  autem  sit  causa  ahquorum  vel  ahcujus,  ne- 

petendo  et  oraudo  movet.  Ac  denique  disposi-  cesse  est,  ut  quamvis  ipse  etiam  sit  efiectus 

tiva ,  nam  licet  dispositio  revocari  soleat  ad  praedestinationis,  sit  prior  suis  efiectibus,  sal- 

causam  materialem  physicam,  tamen  in  prae-  tem  in  prsescientia  divina,  quia  necesse  est  ut 

senti  est  dispositio  moralis,  et  ideo  causa  pro-  causa  sit  prior  effectu.  INIaxime,  quod  haec  causa 

prie  moralis  est  iUius  forma;,  quce  ratioue  tahs  non  est  finahs,  sed  ad  efficientem  revocatur, 

dispositionis  datur.  Et  praeterea,  ut  tahs  dispo-  quia  moraliter  concurrit,  tanquam  ratio  co- 

sitio  habeatur,  requirit  ex  parte  hominis  mo-  operans  ad  producendum  efiectum. 


326  LIB-  n.  DE  CAUSA  PILEDESTINATI0I1IS. 

5.  Resolutio  qucestionis.  —  Ex  his  ergo  cer-  lem  causam  ponere  potuerunt.  Manicheei  ergo 

tum  est,  prsedestinationis,  quoad  aliquos  efiec-  et  Priscilianistge,  cum  libertatem  arbitri  nega- 

tus  ejus,  prout  in  executione  donantur,  posse  verint,  assignabant  causam  preedestinationis  et 

hoc  modo  dari  causam  ex  parte  hominis  adulti.  reprobationis  hominum,  ex  diverso  nostrorum 

Quod  addo,  ut  exchidam  infantes  qui  non  sunt  corporum  temperamento,  quoad  hos,  vel  illos 

capaces  hujus  causahtatis,  sechiso  speciaU  pri-  actus  necessario  trahimur :  varietatem  autem 

vilegio,  quia  non  habent  usum  hbertatis,  ut  temperamentorum  in  diversas  constellationes 

per  se  constat,  et  in  sequentibus  magis  expU-  revocabant,  ut  iritelhgimus  ex  Leone  1,  Epis- 

cabimus.  Sie  ergo  exphcata  assertio  constans  tola  9i,  ad  Turibium,  cap,  11,  et  Gregorius, 

est  apud  omnes  theologos,  et  juxta  doctrinam  hom.  10,  in  Evangeha,  Hieronymus,  Epist.  8, 

fidei.  Et  patet,  quia  unus  ex  his  effectibus  est  Augustino,  Ubro  de  Heeresibus,  cap.  70,  Pros- 

gloria,  iUius  autem  merita  hominis  sunt  causa.  per  ,  Ub.  1  ,  de  Vocatione  gent.  ,  cap.  14  , 

Item  remissio  peccati  est  aUus  effectus  qui  ha-  aUas,  qui  Patres  errorem  hunc  improbant  et 

bet  causam  saltem  dispositivam  ex  parte  ho-  Concihum  Bracharense,  1,  cap.  8.  At  vero  isti 

minis,  et  sic  de  aUis.  Nec  refert  ad  praesens,  hseretici  non  assignabant  causam  moralem,  sed 

quod  taUs  causa  non  sit  in  homine  ex  ipso,  sed  physicam  naturalem ,  nec  quserebant  causam 

ex  gratia  Dei,  satis  enim  est,  quod  non  est  iu  praedestinationis,  ut  ostenderent  salutem',  vel 

iUo,sineipsomoraUterconcuiTente.  Quanquam  gehennam  pendere  ex  vohmtate  hominis:  sed 

etiam  certum  sit,  juxta  cathoUcam  doctrinam,  potius  ut  excusarent  eos  qui  damnantur,  quia 

inde  habere  talem  actum,  quod  possit  esse  causa  necessitate  quadam  damnantur,  et  eis  qui  sal- 

ulterioris  effectus  prsedestinationis,  quia  ipse  vantur,  omnem  occasionem  se  gloriandi  adi- 

est  ex  divina  gratia  saltem  excitante  et  adju-  merent. 

vante,  Solum  disputandum  rehnquitur,  an  in        3.  Refellitur. — In  hoc  autem  errore  magna 

homine  possit  dari  aliqua  causa  hujusmodi,  fuit  varietas:  quidam  enim  referebant  totam 

quae  sit  ratio  preedestiuationis,  quoad  omnes  seriem  humanae  vitse  in  extrinsecam  causam 

effectus  ejus.  Revocatur  autem  haec  quaestio  a  ccelestem,  aUi  in  Deum  ipsum,  quasi  cogentem 

theologis  ad  primum  effectum,  qui  ex  praedes-  vohmtatem,  qui  error  etiam  nunc  viget,  alii 

tinatione  homini  confertur,  quoniam  ab  illo  vero  in  intrinsecam  quorumdam  hominum  na- 

reUqui  manant  vel  manare  possunt :  et  ideo  turam,  quae  de  se  ad  bonum  vel  mahim  deter- 

qui  est  causa  ilUus,  censetur  esse  causa  reUquo-  minata  est.  Sed  quod  ad  praesens  attinet,  idem 

rum.  formaliter  (ut  sic  dicam)  est  error  sive  usus  U- 

'•"•'•  CAPUT  rV  bertatis  negetur  per  actionem  steUarum,  sive 


J13C 


per  quamcumque  aliam  extrinsecam  vel  intrin- 

UTRUM  FMCESSBRIT  ANTE    HANG  TiTAM  ACTIO  secam  causam,  ut  bene  annotavit  Origenes,  U- 

ALiQUi.  HOMiNis  pRjEDESTInati  ,  QUjE  sit  cau-  bro  3,  Periar. ,  cap.  1 .  Soium  potest  esse  dif- 

SA  PRJEDESTlNATlONis  Ejus  EX  PARTE  EFFEC-  ferentia,  quia  hseretici  qui  dicunt  solum  Deum 

tuum.       '^ '  <^'>  motione  sua  auferre  ab  hominibus  liberum 

usum  actionum  suarum,  in  solam  divinam  vo- 

1 .  Quoniam  de  hac  causa  varia  fuerunt  pla»  luntatem  referunt  diversitatem  et  varios  suc- 
cita,  etsententise,interquasqu8edamh8eretic89,  cessus  actionum  humanarum,  et  ita  non  refe- 
aliae  erronese  sunt,  aliae  inter  CathoUcos  dispu-  runt  in  creaturam  aliquam  prsedestinationis 
tantur,  ut  clarior  sit  doctrina,  de  singulis  se-  causam,  in  quo  praecise  non  errant,  sed  in 
paratim  dicemus  incipiendo  ab  his,  quae  absur-  modo  causalitatis,  ut  suo  loco  dicemus.  Alii 
diores  sunt  ac  proinde  magis  sunt  antiquatse ;  vero  qui  diversitatem  humanarum  actionum 
quas  silentio  prsetermittere  non  expedit,  prop-  referunt  in  causam  creatam,  extrinsecam  vel 
ter  doctriuae  complementum :  eas  tamen  bre-  intrinsecam,videnturquidemeidemcausaetri- 
viter  transigere,  utilius  existimamus.  buere  primam  rationem  prsedestinationis.  Re 

2.  Error  de  casu  tollente  Ubertatem.  — Cum  tamen  vera,  vel  eos  praedestinationem  omnino 
autem  nostra  quaestio  nimc  sit  de  causa  moraU  auferre,  vel  ad  voluntatem  Dei  ultimate  recur- 
ex  parte  homiuis,  supponit  uecessario  liberta-  rere,  necesse  est.  Cum  enim  aiunt,  bonum  na- 
tem  iu  homine,  quia  libertas  est  ratio  vel  fun-  turale  temperamentum  esse  causam  necessario 
damentum  totius  esse  moraUs,  ac  proinde  ne-  affcrentem  salutem,  illius  vero  causam  esse 
cessaria  ad  causalitatem  moralem.  Quocirca  constellationem  sub  qua  homo  nascitur :  quaero 
hseretici  omnes  qui  libcrtatem  abstulerunt,  nec  ulterius  ciu-  talis  homo  sub  tali  consteUatione 
praedestinationis  nec  salutis  hominum,  mora-  nascatur?  Scio,  responsuros  hoc  ipsum  pr»v»- 


CAP.  IV.  AN  PR^CESSERIT  ALIQUA  PR.^DESTINATI  ACTIO,  ETC.  327 

nire  ex  necessario  cursu  fati  et  ex  concurrentia  tihus  causis  unumquodque  vas  vel  ad  konorem, 

stellarum.  At  rursus  inquiro  unde  liic  stellarum  veladcontumeliam prceparatiir .  Et  infraeasdem 

ciu-sus  ita  constitutus  sit,  ut  in  lianc  necessita-  vocat :  Antiquiores  et  prrecedentes  causas,  secun- 

tem  ct  inducatur  et  inducat.  Aut  enim  id  lia-  dum  quas  lii  ad  gloriam  prwparantur,  etc.  Ac 

buit  a  se,  ot  a])sque  alia  oausa,  vol,  ut  <fuidam  dcnique  sfcpe  iu  illis  locis  repetit,  totam  corpo- 

dixerunt,  fortuito,  et  sic  toUitur  pra'destinatio,  rum  varietatem,  qua3  in  mundo  est,  ex  varie- 

et  non  redditur  causa  ejus,  sed  effectuum  quos  tate  et  diversitate  meritorum,  quse  in  rationa- 


nos  prffidestinationi  aut  libertati  tribuimus. 
Aut  vero  Deus  est  causa  hujus  ordinis  stella- 
rum,  ex  quo  reliqua  varietas  necessario  sequi- 
tur.  Et  interrogo  rursus,  quis  Deum  impulerit 
vel  determinaverit,  ut  bunc  potius  ordinem 
quam  alium  stellis  prsefixerit.  Aut  enim  id 
Deus  etiam  fecit  naturali  et  quasi  fatali  neces- 
sitate,  et  sic  etiam  toUitur  prsedestinatio,  quse 


libus  creaturis  prsecessit,  ortam  esse. 

5.  Refellitur. — Animas  non  fuisse  ante  cor- 
pora.  —  In  hac  vero  sententia  Origenis,  ob- 
curitatcm  magnam  et  infmitam  errorum  mul- 
titudinem  invenio.  Primum  enim  ipse  nun- 
quam  satis  explicat,  an  illa  merita  in  puris 
animabus,  seu  spiritibus  a  corporibus  separa- 
tis,  preecesserint,  nec  ne.  Hinc  enim,  videtur 
debet  esse  actus  liber :  vel  facit  pro  sua  liber-  consecutio  sermonis,  ac  sententioe  hoc  postu- 
tate,  et  sic  tota  varietas  et  ratio  prsedestinatio-  lare.  Et  ita  videtur  communiter  intellectus 
nis  in  divinam  voluntatem  necessario  referenda  Origenes,  uam  inde  maxime  impugnatur,  quod 
est.  Atque  hoc  modo  satis  impugnatur  hic  er-  crediderit  et  supponat,  animas  prius  extra  cor- 
ror,  quantum  ad  prsesens  attinet,  nam  contra  pora  esse  creatas,  et  in  eo  statuhabuisse  merita, 
fatum  et  contra  intrinsecam  necessitatem  vo-  per  quse  postea  corporibus  unita;,  dilectse  fue- 
luntatis  humanse  in  actionibus  suis  bonis  vel  rint,  vel  odio  habitse.  Illud  autem  fundamen- 
malis,  alibi  disputatum  est.  Contra  hsereticos  tum  hffireticum  e.st ,  nam  fides  docet ,  animas 
vero,  qui  ita  referunt  causam  prsedestinationis    hominum  tunc  creari,  cum  corporibus  primo 


in  solam  Dei  voluntatem,  ut  id  exequatur  ne- 
cessitando  voluntatem,  infra  est  a  nobis  disse- 
rendum,  hbro  sequenti. 

4.  Error  de  merito  animarum  ante  lianc  vi- 
tam.  —  Ahi,  ut  ab  his  erroribus  deviarent, 
putarunt  totam  causam  felicitatis  prsedestina- 
torum  ad  eorum  libertatem  esse  referendam , 
ac  proinde  fundari  in  aliquo  bono  merito  illo- 
rum.  Quia  vcro  invcuire  non  poterant  merita, 
quse  in  hac  vita  mortali  in  eis  prsecesserint, 
finxerunt  animas  omnium  hominum  prius 
extitisse,  quam  in  hac  vita  corporibus  unireu- 
tur,  et  iu  eo  statu  habuisse  bona,  vel  mala 
merita.  Eos  igitm^  homines,  qui  auimas  rece- 


infunduntur  et  non  antea,  ut  defmitum  est  in 
Concilio  Lateranensi  sub  Innoc.  3,  Sess.  8,  et  in 
Clementina  unica  de  SummaTrinit.,  et  Conci- 
lium  Bracharense  1,  cap.  6,  et  Leone  Primo, 
Epistol.  91,  ad  Turivium,  cap.  10,  ubi  dicit  : 
Catholicam  pdem  sententiam  illam  damnare. 
Idemque  habet  Hieronj^mus,  Epist.  ad  Pama- 
chium,  contra  Joannem  Hierosolym.,  et  Angus- 
tinus,  lib.  de  Ecclesiast.  dogm.,  cap.  13.  Opti- 
me  Gregorius  Nyssenus,  lib.  de  Opificiohom., 
cap.  28  et  29,  et  disputatione  de  Resurrectione 
et  anima,  post  medium.  Prajterea  cum  hoc 
errore  sicintellecto  conjuuctusestalius,  quem, 
dictis  locis,  Origenes  indicat,  corpora  non  esse 


perunt,  in  quibus  bona  merita  prsecesserunt,     a  Deo  ex  primaria  intentione  creata,  sed  solum 
prsedestinatos  esse  dicunt  ex  illis  prsecedenti-    ut  ergastula  et  carceres  spirituum  peccantium. 


bus  meritis.  Huuc  errorem  tacito  nomine  Ori- 
genis  refert  Hieronymus,  Epistol.  8  et  139,  et 
in  Jeremiam,  cap.  24  et  18,  in  Apologia  vero 
contra  Ruffiuum,  eum  Origiui  tribuit,  et  Epi- 
phanius  in  Panario,  et  Epist.  ad  Joannem  Hie- 
rosolym.,  quse  etiam  inter  Epist.  Hieronymi, 
est  60.  Attigit  etiam  Nazianzenus,  Orat.  31,  et 
Theophylus,  lib.  1,  Paschalis.  Et  plane  inve- 
nitm'hic  errorin  Origene, lib,  l,Periar.,cap.  7, 
8  et  9,  latius  lib.  3,  cap.  10,  ubi  ait  :  Provi- 


Quod  fides  Catholica  damnat,  in  cap.  Firmiter, 
de  Summa,  Trinit.  et  tradunt  late  Augustinus, 
lib.  11,  de  Civit.,  cap.  23,  et  Cyrillus  Alexandr., 
lib.  1,  in  Joannem,  cap.  9,  et  D.  Thomas,  1  p., 
qusest.  65. 

6.  Aliunde  vero  idem  Origines,  lib.  2,  Pe- 
riar.,  cap.  2,  contendit  nuUum  spiritum  crea- 
tum  fuisse  unquam  sine  corpore,  imo  nec  esse 
posse  :  quomodo  ergo  sentire  potuit,  animas 
prius  esse  creatas  a  corporibus  separatas  ?  cum 


dentiam  Dei  pro  singiUorum  meritis,  et  causis  eas  rationales,  et  spirituales  esse  fateatur,  imo 

regere  immortales  animas  :  Dum  non  intra  hu-  ejusdem  naturse  cum  angelis  ,  ut  frequentius 

jus  saculi  vitam  dispensatio  humana  concludi-  indicat.  Nisi  forte  senserit,  nuUum  esse  spiri- 

tur,  etc.^EXmim:  Prius  gesto7'um  tmius  cujus-  tum  creatum,  qui  non  possit  corpori  uuiri, 

quecausaprcecedit,  etc.  Et  infra:  Exprceceden-  uou  tamen  necessario  uniri,  quin  potius  id  ac- 


328  LIB.  II.  DE  CAUSA  PIUEDESTINATIONIS. 

cipere  ex  aliqiio  demerito.  At  vero,  in  citato  opera  saltem  in  priori  vita  preecessissent :  nam 
loco,  plus  certe  indicat.  Praeterea  non  \idetur  absolute  falsum  esset  dicere,  Jacob  non  esse 
sentire  potuissC;,  spiritus  non  uniri  corporibus,  dilectum  ex  operibus.  Male  etiam  statim  il- 
nisi  ut  ergastulis ,  ut  propter  mala  merita ,  latum  esset ,  sed  ex  vocante  ,  quia  inter  opera 
nam  in  locis  citatis  expresse  ait ,  Jacob  fuisse  hujus  vitse,  et  gratiam  vocantis,  inter  cessis- 
dilectum  a  Deo  priusquam  in  hac  vita  (ita  sent  opera  alterius  vitse. 
enim  Paukim  iutelUgit)  aliquid  boni,  vel  mali  9.  Quinto  ,  numerare  possumus  errorem 
egisset,  non  tamen  sine  prioribus  meritis,  ne  ahum,  nimirum  Deum  punire  homines,  vel 
iujustus  videatur  Deus,  gratis  unum  diligendo,  eis  praemia  reddere  in  hac  vita,  propter  meri- 
etahumsine  culpaodiohabendo.  Deinde,  cau-  ta  propria,  quee  ante  hanc  vitam  fecerunt. 
sam  electionis  hominum  prsedestinatorum  po-  Contrarium  significavit  Christus,  Joan.9,quan- 
nit  in  meritis  prsecedentibus  ante  hsec  corpora,  do  de  cseco  illo  interrogatus,  respondit :  Neque 
ergo  sentire  non  potuit,  eorum  animas  uniri  Mc  peccavit,  neqiie  parentes  ejus,  sed  ut  mani- 
eorum  corporibus  propter  praecedentia  deme-  festentiir  opera  DEI  in  illo.  Et  Paulus ,  ad 
rita.  Rom,  5,  ait,  transisse  originalem  maculam, 

7.  Varii  errores  Origenis. — Videtur  ergo    etiamineos,  qui  non  peccaverunt  rn  similitu- 

Origines  sensisse  (quantum  ex  citatis  locis  in-    dinem  prcevaricationis  Adre  ,  id  est,  propria 

telhgi  potest )  omnes  spiritus  fuisse  semper    vohmtate.  Multo  vero  magis  absurdum  est, 

creatos  cum  ahquibus  corporibus,  omnes  vero    dicere,  ipsam  prsedestinationem  esse  praemium 

recipere  transitum  a  corporibus  in  corpora.     meritorum  alterius  vitse,  quae  ante  hanc  pree- 

Sic  enim  ibi  docet  phires ,   et   varios  fuisse    cessit ,  cum  dicat  Paulus,  ad  Roman.  9.  Non 

mundos  ante  hunc ,  et  ejus  initium,  et  post    ex  operibus,  sed  ex  xocante.  Et  1.  Timoth.,  2: 

finem  hujus  ahum,  et  ahos  esse  futuros  :  in     Vocavit  nos  non  secnndum  opera  nostra.  Quod 

quibus  esedem  animee,  vel  spiritus  rationales    si  Origines  dixerit,  opera  prioris  vitse  non  vo- 

migrant  per  diversa  corpora ,  pro  meritorum    cari  nostra,  redarguitur  facile,  quia  Paulus 

diversitate.  Et  fortasse  credidit  ante  hsec  cor-    \mm.e(\iaXQSuhi\m^\,sedseciindimpropositwyi 

pora  crassiora,  habuisse  animas  aha  subtiliora    suum,  et  gratiam,  docens,  non  dari  medium 

et  quasi  spirituaha,  et  pro  ratione  meritorum    inter  donum  datimi  absque  merito  hujus  vitee, 

illius  status  recepisse  corpora  mortaha  :  non    quod  nostrum  dicitur,  et  gratuitam  donatio- 

semper  in  pcenam  peccatorum,  sed  interdum    nem.  Quod  aperte  convincit  illudS,  ad  Cor.  1, 

ad  comparanda  in  his  corporibus  ahiora  bona,    et  ad  Roman.  14.  Omnes  nos  manifestari  opor- 

ad  quee  prsedestinantur  :    hoc  enim  videtur    tet  ante  trihunal  Christi ,  uf  referat  unusquis- 

consequens  ad  ejus  dogmata,   ut  ratio  supra    que  prout  gessit  in  corpore.   Unde  colhgimt 

facta  probat.  In  quo  etiam  modo  exphcandi    Patres,  quod  hcet  Deus  non  prsemiet,  vel  pu- 

hanc  sententiam  plures  errores  inveniuntur.     niat  in  homine  solos  actus,  quos  per  corpus 

Unus  est :  non  dari  spiritus  creatos  pure  in-    exercet,  nam  etiam  interna  voluntatis  deside- 

corporeos.  Ahus  est,  non  posse  animas  huma-    ria  dijudicat  :  tamen  non  judicare  homines, 

nas  existere  extra  omne  corpus.  Tertius  est,    nisi  ex  actibus,  quos  in  hoc  mortah  corpore 

dari  transmigrationem  animarum,  ethaseas-    exercent,  non  ergo  ex  operibus  antecedentis 

dem  animas  ,  quae  nunc  nostris  corporibus    vitae.  Quod  si  Deus  non  respicit  iUa  merita  ad 

infunduntur,  prius  in  ahis  corporibus  extitisse,     conferendam  gloriam,  muho  minus  ad  prae- 

de  quibus  ahas.  destinandum  ad  eamdem  gloriam.  Potest  enim 

8.  Quartus  ergo  Origenis  error,  et  ad  prae-  ahquid  esse  meritum  gloriae,  quod  non  sit  me- 
sens  directe  spectans,  est,  praecessisse  merita,  ritum  praedestinationis  ad  gloriam  :  non  vero 
vel  demerita  in  nostris  animabus,  priusquam  econtrario  potest  ahquid  esse  causa  praedes- 
nos  generaremur  ,  contra  iUud  Pauh  ,  ad  tinationis  ad  gloriam,  quod  non  sit  etiam  cau- 
Rom.  9.  Priusquam  boni,  vel  mali  egissent.  sa  ipsius  gloriae,  cum  praedestinatio  sit  causa 
Quamvis  enim  Origines  hmitationem  addat ,    certissima  ipsius  glorise. 

prius  quam  bonum,  vel  malum  egissent  in  iO.  Redarguitur  Origenes,  dum  negat  sta- 
his  mortahbus  corporibus  :  tamen  Paulus  ab-  tum  immutabilem  qni  sit  terminus  meritorum. 
solute  locutus  est ,  quia  pro  certo  supponit  — Sexto  est  valde  observandum  in  Origine,  lo- 
nuUa  esse  hominis  ,  vel  cjus  animoe  merita  cis  citatis ,  quod  nuUum  firmum ,  et  stabilem 
ante  liujus  vitae  iuitium.  Uude  absolute  sub-  terminum  ponit  meritorum  humanorum.  Nam 
jungit,  non  ex  operibus,  sed  ex  vocante.  Quod  et  animas  propter  demerita  prsesentis  ^Htae 
nec  vere,  nec  consequenter  dictum  esset,  si    damnatas  putavit,  aliquando  per  poeniteutiam, 


CAP.  IV.  AN  PR.€CESSERIT  ALIQUA  PR^.DESTINATI  ACTIO,  ETC.  329 

et  bona  opera  reparari :  et  in  ipsamet  bcatitu-  finiti  necessario  sint.    Ifjitur  si  Origenes  al- 

dine  non  credit  esse  securitatem ,  imo  contra  teram  partem  eligat,  et  primum  mundum  ad- 

libertatem  arbitrii  creati  existimat  esse,  quod  mittat,  in  quo  animai  esse,  et  operari  co^pe- 

rationales   creaturae  per  beatitudinem  fiant  runt :  et  ex  illis  operibus  velit  assumere  ra- 

impeccabiles.  Uude  innumeras  statuum  vicis.si-  tionem  prffide.stinationis,  totam  quaj.stioues  de 

tudineseisattribuit,  utnuncexmiseris,  media  causa  praidestinationis  ad  ilbim  mundum,  et 

resipiscentia  beatre  fiant,  per  opera  alterius  ad  opera  in  illo  facta  revocabimus.  Interro;?a- 

vitffi,  quffi  post  banc  vitam  sequetur.  Quod,  bimusque,  an  illa  opera  bona  sine  gratia  facta 

(preeter  errores  absurdis.simos,  quos  includit,  fuerint,  vel  cum  illa.  Si  ab.sque  gratia,  quo- 

qui  abis  locisimpugnantur),  inprssenti  repu-  modo  poterunt  esse  causa  prjedestinationis  ad 

gnantiam  involvit.  Nam,  si  res  ita  esset,  non  gloriam?  si  cum  gratia,  cur  quaidam  animae 

relinqueretiu"  prcede.stinationi  locus  simpbciter  elect»  sunt  ad  illa  opcra  facienda  et  gratiam 

et  proprie  loqucndo  de  pra,'destinatione  ,  qucC  efficacem  ad  illa  receperunt,  et  non  alioi.  Jam 

est  ad  vitani  inamissibilem.  Unrle  interrogo,  enim  non  potest  recurrere  ad  opera  anterioris 

an  illa  vicissitudo  babeat  tandem  terminum ,  vitffi,  quia  positum  est  nuUara  aliam  praeccs- 

vel  non  babeat  ?  Si  non  habet,  ergo  licet  bomo  sisse.  Haec  ergo  positio  Origenis,  et  erroribus 

in  hac  vita  transiturus  sit  in  beatitudincm,  scatet,  et  inutibs  est  ad  expediendam  quae-stio- 

non  proptcrea  prffidestinatus  est ,  nara  inde  nera,  quara  tractamus. 

potcrit  iterura  cadere  ,    et  daranari.  Et  licet  12,  VertUur  Origenis  fvMdamentum. — Fun- 

ad  illam  qualeracumque  beatitudincm  amissi-  damentura  autera  Origenis  solura  fuit,  quia 

bilem,  dicatur  prfficedere  aliqua  praidestinatio,  alias  Deus  in  sua  prsedestinatione  et  dLstribu- 

non  poterit  tribui  meritis  vitae,  quK  ante  hanc  tione  bonorum  suonira  justitiam  non  servaret. 

praecessit,  quia  non  sohim  una,  sed  plures  vitaj  De  quo  fundaracnto  multa  in  .sequcntibus  trac- 

prsecesserunt,  et  quaedam  fuerunt  bonae,  quae-  tanda  sunt.  Nunc  brcviter  dicitur,  con.sequens 

dam  malae  :  et  hcet  in  executione  terminus  iUud  ,justitiam  non  serzarei,  duiAuAtcr  Oiccijii 

unius  (ut  sic  dicam)  possit  esse  ratio  alterius,  posse,  scihcet,  vel  contrarie,  seu  privative, 

tamen  totius  successionis,  quara  praedestinatio  vel  contradictorie,  seu  negative  tantum.  Priori 

respicit,  non  potest  causa  ex  partc  hominis  modoest.sensus;  Deuraacturum  fulsse  injuste, 

as.signari.   Sicut  in  successu  temporis  hujas  si  absquc  praevia  divcrsitate  racritorum,  hos 

vitae,  nunc  idem  homo  est  justus,  nunc  pecca-  praedcstinaret,  non  illos,  et  sic  negatur  con.se- 

tor,  nunc  iterum  justu.s,  et  semper,  vel  adqui-  quentia,  quia  cum  res  neutri  debeatur,  nulla 

rit,  vel  amittit  justitiam,  interventu  suorum  comraittitur  injustitia ,  licet  uni  detur  et  non 

operura  Uberorum  :  totius  tamen  successionis,  altcri.  Posteriori  autem  raodo  sensus  erit,  ac- 

et  discursus  vita^ ,  sic  a  Deo  prffiordinatae,  non  tum  illum  sic  praedestinandi  non  es.se  actum 

potest  dari  ratio  ex  parte  hominis.  justitia;,  et  hoc  non  solura  concedimus,  sed  id 

1 1 .  Quod  meUus  convincitur  urgendo  argu-  maxime  in  tota  hac  disputatione  contendimus, 

mentum  ex  parte  initii  illarum  vicissitudinum.  et  ad  exceUentiam  gratiae  pertinere  censemus. 

Cum  enim  Origenes  ante  hanc  vitam  ponat  Nec  repugnat  iUud  P.sahn.  24  :   Vniversce  vice 

aliam,  et  ante  iUam  aUam,  et  sic  deinceps,  in-  Domini  misericordia  et  xeritas,  id  est,  Justitia, 

terrogo,  an  procedatur  in  infinitura  per  to-  tum  quia  Ucct  de  omnibus  operibiLS  Dei  ad 

tam  aeternitatem,  vel  perveniatur  ad  priraum  extra,  in  suo  modo  verum  sit,  non  oportet,  ut 

mundum  in  quo  animae  creatae  sunt,  et  bene,  ad  internos  actus  dUectionis,vel  electionis,seu 

vel  male  operari  cceperunt.  Si  primura  dicat,  praedcstinationis  extendatur,  tum  etiara  quia 

errat  iraprirais  in  fide,  ponendo  res  creatas  ex  jastitia  illa,  quae  in  oranibus  Dei  operibus  in- 

aeternitate.  Id  enira  necessariura  est,  ut  vicis-  vcnitur,  non  semper  respicit  dcbitum  crea- 

situdo  iUa  in  aliquo  initio  non  sistat.  Errat  turai,  sed  saepe  dicitur ,  consideratione  Ulius , 

deinde  in  philosophia,  et  ratione  naturaU,  quaj  quod  Deus  sibi,  .suffique  bonitati  debet,  vel  iUi 

ostendit,  vicissitudinera,  vel  raultitudinera  re-  consentaneum  est.  Hoc  autera  modo  etiam  in 

rum  velmundorum.^ibiinvicemsuccedentiura  pr«de.stinatione  invenitur  justitia,  quatenus 

non  posse  esse  ex  ffiternitate,  quin  aliqua  res,  bonitati  et  .sapienti.':^  Dei  consentaneura  est  ali- 

vel  aliquis  raundus  ex  UUs,  in  particulari,  cer-  quos  pra;de.stinare.  Cura  autem  conce.s.sum  cst, 

tus,  et  designabiUs,  fuerit  ex  aeternitate  crea-  pra*destinationem   non    e.s.se    actum  jastitiae 

tus,  et  consequenter  duraverit  per  infinitam  intelUgitur  respectu  hominis  prEedestlnati. 
durationera,  ac  proinde  iUe  fuerit  primus  mun- 

du%  e*  c€e<eri  poat  lUum  Creati,  multitudine  • 


330 


LIB.  II.  DE  CAUSA 


CAPUT  V. 


UTRUM  EX  OPERIBUS  ,  QVM  HOMO  FACTURUS  ESSET , 
SI  IN  AIIO  STATU  CONSTITUERETUR  ,  SUMI  POSSIT 
RATIO  PRiESENTIS  PR^DESTINATIONIS  ,  ETIAMSI 
TALIA  OPERA  ABSOLUTE  NUNQUAM  FUTURA  SINT. 
UBI  DE  PR^DESTINATIONE  INFANTIUM  PR^ESERTIM 
DISSERITUR. 

\ .  Occasio  qucBstionis  ex  causa  infaiitium. — 
Unum  ex  prsecipuis  argumentis^  quo  Augusti- 
nus  uti  solet  ad  excludendam  omnem  causam 
praedestinationis  ex  parte  hominis  preedesti- 
nati^  sumitur  ex  causa  infantium.  Videmus 
enim  mirabilem  in  eis  diversitatem,  non  so- 
lum,  quia  multi  salvantur ,  alii  non  salvantur 
sine  propriis  meritis  :  verum  etiam,  quia  qui- 
busdam  singulari  Dei  providentia  procuratur 
salutis  remedium^  dum  in  hac  vita  conservau- 
tur,  donec  baptizentur,  etiamsi  necesse  sit  vel 
miraculose  eos  conservare,  vel  speciali  provi- 
dentia  ministros  Sacramentorum  adducere  , 
aut  aquam  preeparare  vel  quidpiam  simile. 
AHi  vero  ita  videntur  destituti  ut  preemature 
rapiantur,'priusquam  baptizeiitur ,  vel  baptizari 
possint.  Haec  autem  diversitas  non  potuit  non 
esse  praescita  et  ahquo  modo  preedestinata,  vel 
permissa  a  Deo,  id  est,  prasdestinata  ex  parte 
eorum  qui  salvantur,  permissa  ex  parte  eo- 
rum,  qui  condemnantur  :  et  tamen  in  eis  non 
invenitur  diversitas  meritorum  vitse  preete- 
ritae,  quse  nulla  fuit,  ut  vidimus ;  nec  etiam 
vitse  preesentis,  quia  in  illa  nunquam  usuri  sunt 
ratione,  ut  mereri  possint;  nec  denique  vitse 
post  hanc  futurse,  quia  status  ilhus  vitaa  non 
est  merendi,  sed  obtinendi  prsemium  merito- 
rum.  Unde  actiones  futurse  in  iUa  vita  in  Sanc- 
tis  praedestinatis ,  non  sunt  causa,  sed  potius 
fructus  et  quasi  ultimus  efFectus  prsedestinatio- 
nis  eorum.  Hinc  ergo  conchidit  Augustinus, 
in  infantibus  esse  clarissimam  gratuitam  pree- 
destinationem  absque  causa  morah  ex  parte 
iUorum,  ut  videre  hcet  in  hbris  de  Preedest. 
Sanct.,  et  de  Bono  persever.,  et  passim  contra 
Pelagianos. 

2.  Error  Semipelagianorum.  — Ad  fugien- 
dam  ergo  vim  hujus  discursus,  dixerunt  Semi- 
pelagiani,  Deum  non  tantum  cognoscere  quod 
infantes  facturi  sint  in  hac  vita  mortah,  eo 
brcvit  tempore,  quo  vivunt,  sed  etiam  quid 
essent  acturi,  si  diutius  vixissent,  et  ad  aita- 
tem  aduham  pcrvenissent.  Ex  ilhs  ergo  ope- 
ribus  reddebant  causam  praedestinationis  eo- 
rum,  quibus  remcdia  salutis  apphcautur.  Nam 


PR^DESTINATIONIS. 
prsescivit  Deus ,  optima  merita  fuisse  habitu- 
ros,  si  vixissent  et  propter  illa  eos  prsedestina- 
vit.  Ita  referunt  Prosper  et  Hilarius  in  Episto- 
hs  ad  Augu.stinum,  quse  ante  hbrum  de  Prse- 
destinatione  Sanctorum  habentur.  Et  idem 
supponit  idem  Augustinus,  hbro  de  Prsedestin. 
Sanctor.,  cap.  12  et  13,  et  hbro  de  Bonoper- 
sever.,  cap.  9  et  10,  et  Epist.  105  et  106,  et 
iterum  Prosper,  hb.  1,  de  Vocat.  Gent.,  cap.  7, 
ahas  22.  Sunt  etiam,  qui  asserant,  Pelagium 
antea  in  eadem  sententia  fuisse,  sed  hoc  non 
constat,  nec  a  dictis  Patribus  refertur.  Quin 
potius  Augustinus ,  de  Prsedestin.  Sanctor., 
cap.  13  et  14,  diserte  negat  Pelagium  id  sen- 
sisse,  vel  esse  consequens  ad  ejus  doctrinam. 
Idemque  repetit,  lib.  1,  de  Anim.  et  ejus  ori- 
gine,  cap.  12.  Quisquis  autem  fuerithujus  sen- 
tentise  auctor  ,  in  lioc  videtur  cum  Origene 
convenisse,  quod  putavit,  ad  justitiam  Dei  per- 
tinere,  ut  iUa  diversitas  non  fiat  a  Deo  pro 
sola  sua  vohmtate,  sed  necessario  supponen- 
dum  esse  ex  parte  infantium  diversitatem  ali- 
quam  meritorum,  ut  liberetur  Deus  a  perso- 
narum  acceptione.  Unde  quia  de  facto  nuUa 
poterant  invenire  merita  in  parvuhs,  confuge- 
runt  ad  iUa,  quse  habituri  essent,  si  diutius 
viverent. 

3.  Nec  solum  in  parvulis,  verum  etiam  in 
multis  adultis  rationem  et  causam  prsedestina- 
tionis  ad  siraiha  conditionata  merita  revoca- 
bant.  Nam  hcet  aho  modo  etiam  erraverint 
Semipelagiani,  ponendo  causam  omnium  pro- 
priorum  effectuum  prsedestinationis,  ex  parte 
liberi  ai^bitrii,  et  in  ahquo  actu  ejus,  futuro 
ahquando,  et  a  Deo  absohite  prteviso,  ante  to- 
tam  prsedestinationem,  ut  infra  videbimus  : 
nihilominus  tamen,  posuerunt  meritum  illud 
conditionate  prsevisum  concurrere  ahquo  mo- 
do  ad  causam  prsedestinationis.  Duplex  enim 
differentia  inter  homines ,  qui  salvantur  et 
damnantur  considerari  potest,  non  quod  utra- 
que  iiiter  omnes  intercedat ,  sed  qusedam  in 
his,  aha  in  ahis.  Una  est,  quia  quibusdam 
prsedicatur  Evangelium,  seu  fides,  aliis,  non 
prsedicatur,  nec  ad  ipsam  fidem  sufficienter 
excitantur  exterius.  Alia  est,  quod  ex  his,  qui- 
bus  anuuntiatur  fides,  quidam  credunt,  alii 
non  credunt  :  et  huc  etiam  spectat,  quod  ex 
credentibus,  quidam  poeniteutiam  agunt,  alii 
non  aguut,  et  ex  agentibus  poeniteutiam,  ahi 
perseverant  usque  in  finem ,  alii  non  perseve- 
rant.  Quoad  hanc  crgo  totam  postcriorem  di- 
versitatem  ponebant  ipsi  causam  iu  aliquo 
bono  affectu,  vel  conatu  hberi  arbitru ,  qui  in 
re  ipsa  tempore,  vel  natiu^a  praiccdit  et  iu 


CAP.  V.  AN  EX  MERITIS  CONDITIONATIS  SUMI  POSSIT,  ETC.  331 

sctcrnitatc  prsevisus  est  a  Deo  scientia  visionis  prehendcre  non  duliitarunt.  Imo  etiam  dixe- 

ante  initium  procdcstinationis  :  de  qua  partc  runt,   illud  fuisse  invcntum  Pelagii  aut  reli- 

hujus  crroris  diccmus  postea,  quiarum  cjus  ,    ut   hbcrtati  arbitrii  causam 

4.  Primam  vcro  divcrsitatcm  non  potcrant  omnis  boni  tribuerent.  Vcrumtamen  neque 
in  univcrsum  rcvocare  in  bonum  usum  antece-  Augustinus,  nec  Prosper,  vel  Hilarius,  neque 
dcntem  ipsam  pra;dicationcm  Evangclii.  Quia  D.  Thomas,  aut  aUquis  ex  antiquis  theologis, 
Hcet  possit  intcrdum  prsecedcre,  ut  ilU  puta-  ex  hoccapitereprehenditSemipelagianos,quod 
bant,  ct  aUi  de  CorneUo  Ccntiu-ione  existima-  Deo  hanc  scicntiam  attribuerint,  sed  ex  hoc, 
runt,  Act.  10,  tamcn  uon  est  id  neccssarium,  quod  male  iUa  usi  fuerint,  ut  mox  dicemus. 
nec  ipsimet  Pelagiani  id  dicere  ausi  sunt.  Nam  ISon  est  ergo  htec  scientia  a  Semipelagianisin- 
est  evidens^  saepissime  praedicatum  esse  Evan-  venta,  sed  in  Scriptura  sacra  estpraidicata,  et  a 
geUum  impiis  et  sceleratis,  juxta  iUud  :  I^iven-  sanctis  Patribus  recognita,  ut  aUbi  est  osten- 
tus  sum  a  non  qucBrentibus  me.  Et  inter  varias  sum.  Unde  sicut  Sripturam  sacram  non  infa- 
gentes,  aeque  infidcles  et  iniquas,  quibusdam  mant  harctici,  eo  quod  ad  errores  fundandos 
prsedicari  citius,  aUis  tardius,  aUis  nuuquam.  iUa  abutantur,  ita  nec  cedit  in  iUius  scientise 
Hanc  ergo  diversitatem  attribuebant  operibus  infamiam,  quod  Semipclagiani  iUam  agnove- 
taUum  hominum ,  non  quai  prsedicationcm  rint  et  crediderint,  etiam  si  male  usi  fuerint 
EvangeUi  antecederent,  sed  quee  essent  subse-  iUa,  quod  videndum  superest. 

cutura,  si  fieret,  his  cnim  non  prsedicari  dice-  6.  Secundo  crgo  notari  potest  in  iUa  sen- 

bant,  quia  credituri  non  essent,  Ucet  prcedi-  tentia,   quod  iUa  opera,  quse  sub  conditione 

carctur  :   iUis  vero  prsedicari,  quia  prsevisi  prcevisa  ponebant,  ut  causam  preedestinatio- 

sunt  credituri,  his  vero  citius,  quia  in  hoc  tem-  nis  ad  totam  gratiam  et  gloriam,  dicebant  es- 

pore  isti  credituri  erant,  aUi  in  aUo.  Unde  ne-  se  opera,  quse  futura  fuissent  a  Ubero  arbitrio, 

ccsse  est  ut  taUs  praiscientia  conditionata  tan-  suis  viribus  et  sine  adjutorio  gratia?  operante. 

tum  fuerit,  quia  in  iUo  signo  nondum  Deus  Quse,  quoad  hanc  partem  coincidit  cum  hare- 

decreverat,  ut  taUbus  hominibus  prsedicaretur  si  Pelagiana  et  cum  aUa  parte  ejusdem  Semi- 

EvangeUum.  Ergo  nec  per  absohitam  scien-  pelagiani  erroris,  quod  bonus  affectus  moraUs 

tiam  preevidere  poterat  bonum  usum,  seu  effec-  ad  fidem  exterius  prsedicatam,  sit  initium  sa- 

tum  taUs  prcedicationis,  ut  jam  prsesentem  in  hitis  et  causa  primce  gratise  auxiUantis,  quae 

setcrnitate,  quiahsecprsescientiasupponitiUud  homini  tribuitur.  Qui  error  ex  professo  infra 

decretum  :  ergo  solum  csse  poterat  prsescien-  tractandus  est  et  impugnandus  :  et  quee  ibi  di- 

tia  conditionata,  qua  Deus  prsescivit,  si  taUbus  centur,  a  fortiori  procedent  contra  hanc  par- 

hominibus  dedero  praedicationem,  bono  affcctu  tem  hujus  erroris,  ideoque  plura  de  iUa  hic 

iUam  recipient.  Unde  obiter  inteUigitur,  bo-  dicere  non  est  necesse. 

num  motum  naturalcm  erga  doctrinam  fidei,  7.  Beum  neminemjudicare  ex  meritis  solum 

per  externam  praedicationem  propositam,  du-  siib  conditione  futuris.  —  Tertio  ergo :  notatur 

pUciter  esse  positum  ab  istis  causam  prajdesti-  in  Semipelagianis,  quod  actionibus  nunquam 

nationis.  Primo,  respectu  antccedentis  pr«di-  futuris,  vel  sohim  sub  conditione  futuris,  ve- 

cationis  EvangeUi,  ut  conditionaUter  prsevi-  rum  rationem  meriti  et  moraUs  causalitatis 

sum  :  secundo,  respectu  subsequentis  gratiae,  tribuerent,  et  hic  error  est,  qui  proprie  ad  hunc 

quam  faciebant  pedissequam  Uberi  arbitrU ,  locum  pertinet,  quemque  Augustinus  maxime 

ratione  hujus  pravii  boni  affectus,  seu  cona-  in  his  hsereticis  admiratur ,  ac  rcprehendit. 

tus.  Quse  omnia  satis  coUiguntur  ex  Augustino,  Summa  rationum  ejus  est.  Primo,  quia  si  Deus 

locis  citatis,  nam  Ucet  non  tam  clare  et  dis-  judicaret  hominem  ex  operibus,  quse  nunquam 

tincte  referantur,  tamen  revera  hsec  fuit  iUo-  commissurus  est,  quiaiUa  commissurus  fuisset 

rum  sententia,  et  ex  eodem  fundamento,  quia  si  permittetur :  falso  dixisset  apostoUis :  Ticfert 

putabant  non  posse  aliter  vitari  in  Deo  accep-  tmusquisque,  prout  gessit  in  corpore  suo.  Quia 

tionem  personarum.  etiam  refert,  prout  non  gessit,  sed  gesturus 

5.  Expeditur  error  Semipelagianorum.—  ln  esset,  si  durasset  in  corpore.  Secundo  parum 
hac  vero  Semipelagianorum  sententia,  tria  vel  referret  ponderatio  PauU :  Antequam  quidquid 
quatuor  notari  possunt.  Primum  est,  quod  Deo  ioni,  vel  mali  egissent,  maleque  intuUsset,  non 
tribuebant  iUam  conditionatam  scientiam  de  ex  operibus,  sed  ex  vocante  .•  quia  potuisset  dis- 
futuris  actibus  Uberi  arbitrii,  ante  totum  de-  crimen  fundari  in  operibus,  qua?  facturi  es- 
cretum  pradestinationis.  Et  inter  aUa  hoc  e-  sent,  si  hoc,  vel  iUud  facere  permitterentur. 
tiam  in  Semipelagianis  nonnulU  moderni  re-  Tertio,frustrapropterclectosbreviarenturdies 


332                                                LIB.  II.  DE  CAUSA  PILEDESTINATIONIS. 

persecutionis  Antichristij  ut  diciturMattli.,  24  pore  potius  ,  quam  in  alio,  ut  libro  de  Sex- 

capite,  quia  non  propterea  minus  puniendies-  quaestionibus,  coutra Paganos,  qusest.S.  Quam 

sent,  propter  peccata,  quse  commissuri  essent,  non  omnino  reprobat,  libro  de  Praedestinatio- 

si  persecutio  duraret,  et  tamen  Christus  ait,  ne  Sanctorum,  cap.  9,  sed  dicit  non  esse  pri- 

propter  electos  breviandos  esse  dies  illos,  uti-  mariam  rationem  ,  sed  revocandam   esse  ad 

que,  ut  salventur :  quia  nisi  ireviati  fuissent,  gratuitam  Dei  electionem.  Quod  in  Nysseno  et 

non  fieret  salva  omnis  caro.  Quarto,  quia  alias  aliis  Patribus  observandum  est. 

preematura  mors^  qua  homo  divina  providen-  9.  At  Semipelagiani  non  potuerunt  in  hoc 

tia  preevenitur  tempore,  quo  est  justus,  ne  a  sensu  loqui ,   preesertim  in  causa  infantium, 

gratia  cadat,  non  esset  divinum  beneficium,  quia  taha  opera  nunquam  futura  sunt  in  eis  : 

quia  nihilominus  puniendus  esset  propter  pec-  ergo  nec  a  Deo  fuerunt  ahquo  modo  intenta 

cata,  quee  commissurus  esset,  si  viveret.  Con-  per  modum  hnis.  Probatur  consequentia  in 

sequens  autem  est  contraillud  Sap.  4:  Raptus  eorum  sententia,  dicebant  enim,  Deum  ante 

est,  ne  malitia  mutaret  intellectum  ejus.  Quo  adultam  setatem  rapere  infantem>  qui  bona 

testimonio  ssepe  ad  rem  hanc  utitur  Augusti-  facturus  esset,  si  ad  illam  eetatem  perveniret, 

nus,  de  Correption.  et  Grat.,  cap.  8,  Ub.  2,  propter  illa  justificando  illum,  non  tamen  gra- 

contra  duas  Epistolas  Pelagian.  ,  cap.  1,  de  tiam  illi  prseparando,  ut  illa  faciat^  quse  nun- 

Anim.  et  ejus  origine;,  cap.   12,  et  libro  de  quam  facturus  est,  non  ergo  sunt  fmis  aUcujus 

Prffidestinatione  Sanctorum,  cap.  14,  speciah-  gratias  collatse,  sed  meritum.  Simihter,  eum, 

ter  ostendit,  etiUudessecanonicum,  etauthen-  quem  vidit  male  operaturum,  non  ut  mala 

ticum,  et  iUo  ad  eamdem  rem    fuisse  usum  opera  non  faceret,   ilhim  rapuit,  sed  potiiis 

Cypriani  ,  Ub.  de  MortaUt.,  sub  fme.  Et  su-  gratiam  iUi  denegavit,  quia  mala  facturus  es- 

mi  potest  ex  Hieronymo,  cUalogo  tertio,  cou-  set,  si  viveret.  Unde  omnino  volebant  hanc 

tra  Pelagian,  ,  Gregorio ,  27,  Moral. ,  capite  gratise  coUationem,  vel  denegationem  esse  re- 

secundo,  Nyssenio,  orat.  de  Infan.,  qui  prae-  tributionem  operum  sic  praevisorum  sub  con- 

mature  rapiuntur.,  Prospero,  dicto  Ubro  pri-  ditione,  etiamsi  nunquam  futura  sint,  nec  pu- 

mo ,   de    Vocatione   Gent.  ,  viginti-uno    ca-  tabant  aUter  posse  reddi  rationem  justse  provi- 

pite.  dentiseerga  infantes.  Merito  ergo  ab  Augustino 

8.  Etasio.  —  TiefeTlitur.  —  Dicerent  tamen  impugnantur^  ex  iUo  principio,  quod  Deus  non 

fortasse  adversarii,  hujusmodi  opera,  quse  pree-  judicat  homines,  nec  punit,  vel  prsemiat  iUos 

videntur  tantum  futura  si  homo  viveret,  non  ex  taUbus  operibus :  Quod  primo  aperte  coUi- 

esse  c[uidem  sufficientem   causam,  quse  obU-  gitur  ex  Scripturis  citatis.  Ratio  autem  a  prio- 

get  divinam  justitiam  ad  reddendum  homini  ri  est,  quia  conditionaUs,  ut  aiunt,  nihil  ponit 

prsemium,  vel  poenam  condignam,  tahbus  o-  in  esse  :  haec  autem  opera  tantum  conditiona- 

peribus  reddendam,  si  fierent,  esse  tamenposse  Uter  prsesciuntur  futura  :  ergo  nihU  ponunt  in 

rationem  sufficientemaddenegandamgratiam  homine  :  ergo  non   reddunt  iUum  poena,  vel 

aUquam,  ete  converso  siopera  sintbona,  posse  prsemio  cUgnum.  Uijustum  enim  esset,  abso- 

esse  causam  non  cogentem,  ut  ita  dicam,  sed  lutam  (ut  sic  dicam)  seu  realem  et  existentem 

aUquo  modo  inducentem  ad  gratiam  confe-  poenam  imponere,  propter  opera  conditionata 

rendam.  At  euim,  si  isti  solum  inteUigerent,  et  concepta  potius  seu  possibiUa,  quam  exis- 

hsec  opera  sic  conditionaUter  prsecognita  posse  tentia,  vel  futura.  Unde  etiam  de  Pelagio  re- 

movere  per  modum  finis,  vel  ad  dandam  gra-  fert  Augustinus,  quod  interrogatus,  cur  Deus 

tiam  qua  bona  fiant,  vel  ad  toUendam  occa-  creaverit  hominem,  vel  angehim,  quem  pra^- 

sionem,  et  si  necesse  sit,  vitam,  ne  mala  fiant,  sciebat  peccaturum :  respondit,  quia  injustum 

nuUa  esset  nobis  cum  iUis  disceptatio :  nam  et  videretur  iUos  punire,  propter  opera  nunquam 

Paulus  dixit ,  elegit  nos,  ut  essemus  Sancti,  et  futura :  taUa  enim  essent  iUa  peccata  sub  con- 

Sapiens  dixit :  Raptus  est,  ne  malitia  mutaret  ditione  prsevisa,  si  Deus  decrevisset,  neque  ho- 

intellectwn  ejus.  Et  uterque  o.stendit,  hunc  es-  minem,  neque  angelum  creare  ;  quam  respon- 

se  proximum  fmem  a  Deo  intentum  per  hoc  sionem  Augustinus  laudat.  Eadem  ergo  ratio- 

genus  providenticB.  Et  hoc  sensu  interdum  u-  ne ,  opera  bona  nuuquam  futura  non  suut 

tuntur  Patrcs  consideratione  iUorum  operum,  aUqua  retributione  digna.  Accedit,  quod  de 

ut  rcddant  rationem  divina;  providentiaj  crga  quovis  homine  prsescit  Deus  bene  opcraturum 

infantes ,  ut  videic  Ucet  in  Nysseno  supra.  cum  his circumstantiis et male  cum aUis  :  ergo 

Et  Augustinus  aliquando  ex  iUis  sumpsit  ra-  quoad  has  conditionales  est  quaidam  ajquaUtas 

tionem  Advcutus  Ghristi  Domini  in  hoc  tem-  inter  ipsos  homines  :  erg    ex  UUs  uoupotest 


CAP.  V.  AN  EX  MERITIS  CONDITIONATIS  SUMI  POSSIT,  ETC.  333 

sumi  ratio  divcrsfle  providentisc  circa  illos,  scd  non  fuisse  arUtrium,  sed  prodigium.  De  Joan- 

divini  fnit  bcneplaciti  liuic  darc  gratiam  ac-  ne  autcm  Baptista,  nos  pie  non  Ambrosio  et 

commodatam,  ut  consequeretur  salutem  effi-  aliis  Patribus  credimus  ,    exultationcm    ejus 

cacitcr,  non  vero  alteri,  In  quo  nulla  cernitur  fuisse  quidem  arbitrium,  sed  non  sine  prodi- 

injustitia ,  quia  respectu  prffidestinati  magna  gio  ct  spcciali  privilcgio,   ita  tamcn  ut  totum 

cst  gratia  ctbcneficium  :  rcspectu  vero  altcrius  illud  fucrit  potius  singularis  praidcstinationis 

non  cst  injuria,  quia  non  ncgatur  aliquid  de-  eximius  effcctus,  quam  causa,  sicut  de  adultis 

bitum.  Imo,  si  jam  erat  prsevisum  peccatum  inferius  dicemus.  Quocirca  etiamsi  daremus, 

originale  (ut  Massilienses  concedcbant)  ex  illo  infantes  habere  in  uteris  maternis  bonos  ac- 

sumitur  sufficicns,  ratio  justitite,  maxime  res-  tus,  si  illi  tales  essent,  quales  ad  pietatem  et 

pectu  parvidorum,  qui  non  prsedestinantur,  justitiam  Ghristianam  esse  oportet,  effectus  es- 

ut  infra  suo  loco  dicemus.  sent  praidestinationis,  non  causa :  si  vero  tales 

iQ.  Ratiodiversceprovidentice  circainfantes.  non    sunt  et  imperiissime  finguntur  contra 

—  Atque  ex  his  satis  rcprobatur  est  hic  error  omnem  rationem  naturalcm,  et  sine  testimo- 

et  sohitum  ejus  fuudamentum,   quantum  ad  nio  divino,  imo  coutra  iUud :  ct  adhuc  tales 

infantes  spectat,  Ex  quo  recte  quidem  infer-  actus  non  possent  esse  prsedestinationis  causa 

tur,  qusestionem  hanc  de   causa  prsedcstina-  eadem  ratione,  quanecin  adultisesse  possunt, 

tionis  ex  parte  hominis  prsedcstinati,  vel  elec-  ut  infra  ostendemus,  est  enim  evidenter  ea- 

tionis  ex  parte  electi,  nuUum  habere  locum  in  dem  utrorumque  ratio. 

his  infantibus,  qui  ad  setatem  aduUam  non  12.  Quamvis  autem  causa  infantium  quan- 

perveniunt.  Atque  ita  hoc  argumento  solet  tum  ad  ipsos  pertinet,  sufficienter  hoc  modo 

conckidcre  Augustinus,  in  his  parvuUs  dubi-  conchidatur,  adhuc  tamen  superest  difficultas, 

tari  non  possede  gratuita,  mereque  Ubera  Dei  an  ex  parte  eorum,  sub  quorum  cura  nascun- 

electione  quorumdam  pree  aUis  ad  gloriam  et  tur  et  moriuntur,  sive  parentes  sint ,  sive  tu- 

efficacem  gratiam.  Quia  non  potest  habere  tores :  sive  in  universum  amici,  aut  benefacto- 

fiuidamentum  in  opcribus  eorum,  sive  antece-  rcs,  detur  aUqua  causa  prsedcstinationis  eo- 

dentibus  iUorum  conceptionem ,   quia  nuUa  rum.  Certum  est  enim  secundum  finem^  hos 

fuermit ;  sive  sub  conditione  futuris,  quia  re-  parvulos  non  salvari,  nisi  pcr  Christi  meritum 

vera  futura  non  sunt ;  sive  absolute  futuris  eis  appUcatum.  Certum  item  est,  appUcatio- 

aUquando,  quia  hsec  tantum  futura  sunt  post  nem  hanc  fieri  oportere  per  aUquam  actionem 

hanc  vitam,  ubi  nuUum  est  meritum.  At  non  humanam  et  Uberam  aUcujus  hominis  ,  qui 

defuerunt  hffiretici  (teste  eodem  Augustino ,  pueri  curam  gerit,  vcl  suscipit.  Ex  quo  item 

Epistola  4 1 G)  assercntes,  habereinfantesinute-  est  certum,  iUam  vokmtatem,  seu  cooperatio- 

ris  maternis  aliquos  actus  bonos,  propter  quos  nem  Uberam  taUs  hominis  aduUi  esse  aUquo 

prEedestiuari   possunt.   Asserebantque  exem-  modo  causam  sakitis  parvuU ,   sive  vocetur 

phim  de  Jacob,  et  Esau  in  ventre  matris  hic-  causa  meritoria  decongruo,  quodneccssarium 

tantibus,  mehusque  afferre  possent  de  Joanne  uon  est,  Ucet  non  repugnet,  ut  infra  cUcetur  : 

Baptistffi  in  utero  EUsabeth  exuUante.  Et  hiuic  sive  vocetur  ministeriahs  causa,  ut  revera  est, 

errorem,  ferunt,  etiam  nunc  hsereticos  nostri  et  constat  ex  materia  de  Sacramentis  :  sive 

temporis  excitasse.  vocetur  conditio  sine  qua  nou,  quod  satis  ad 

11.  Infantes  actus  liberos  non  lialeve. —  Fa-  prsesens  sufficit,  quia  negari  non  potest,  quin 

cile  tamen  hoc  etiam  subterfugium  ab  eodem  eo  modo,  quo  concurrit,  sit  causa  moraUs  et 

Augustino  eodem  loco  refeUitiu" :  quia  valde  valde  conferens.  De  hac  ergo  causa  salutis  ex- 

absurdum  cst,  omnibus  parvulis  attribuere  in  pUcandum  superest,  an  sit  etiam  causa  proe- 

iUa  Ectate  liberos,  et  humanos  actus,  cum  usu  destinationis  vel  electionis  taUs  parvuU,  qui 

ratiouis  carcant,  sine  quo  actus  Uber  et  huma-  cum  effectu  salvatur,  vel  potius  sit  electionis 

nus  exerceri  non  potest,  Dicere  tamen,  om-  ejus,  ac  prsedestinationis  efi^ectus.  Et  quoad 

mhus  accelerari  supernaturaUter  usum  ratio-  hanc  partem  quiEstio  heec  in  parvulis  eam- 

nis,  eisque  interius  fidem  praedicari,  sine  exte-  dem  difficuitatem,  eamdemque  rationem  du- 

rius  prsedicante,  non  sokim  vokmtarium  est,  bitandi  et  decidendi  habet,  quam  habet  in 

sed  etiam  doctrinaj  fidei,  et  communi  Eccle-  adukis,  et  non  pertinet  ad  prsesentem  dubita- 

siae  sensui  contrarium,  et  Apostolo  dicenti  de  tionem  de  meritis  conditionatis,  nunquam  fu- 

Jacob  et  Esau  :  Cum  nondum  quidquam  honi,  turis,  sed  ad  quaestionem  de  merito  prsedesti- 

tel  mali  egissent.  Unde  recte  Augustinus  supra  nationis  per  aUquasactiones  hujus  vitse,  et  ideo 

de  iUis  dixit :  Luctam  illorum  in  utero  matris,  infra  commodius  tractabitm*. 


334  LIB.  II.  DE  CAUSA  PIUEDESTINATIONIS. 

13.  UUimus  error  Semipelagianorimiimpug-  ratio  fmalis.  Dat  enim  Deus  prsedicationem, 
natur. — Superest,  iit  de  altero  membro  perti-  ut  credatiu",  tamen  hoc  ipsum  supponit  vo- 
nente  ad  adultos,  seu  de  quarto  puncto,  quod    luntatem  et  decretum  Dei  circa  talem  finem, 

in  hac  sententia  Semipelagianorum  uotari  po-  quod  non  potuit  in  ipsomet  fine  fundari  tan- 

test,  pauca  dicamus.  Asserebant  enim  etiam,  quam  in  ratione  meritoria. 
in  adultis  dari  po.sse  aUquo  modo  causam  prse-        15.  Prseter  hsec  omnia,  sententia  hsec  re- 

destinationis  ex  meritis  eorum  sub  conditione  pugnat  Scripturis  :  nam  legimus  ssepe  praedi- 

prsevisis,  saltem  quoad  externam  fidei,  seu  su-  cari  Evangelium  his,  qui  non  sunt  credituri, 

pernaturahs  doctrinae  prsedicationem,  cui  cau-  ut  praedixit  Christus,  Matth,  10,  et  Lucse  9,  et 

sse  tribuebant,  quod  uni  provinciae,  vel  genti  accidisse  legimus  Actorum  13  et  18,  et  in  ip- 

prgedicetur  Evangelium  et  non  alteri.  In  quo  samet  Christi  prsedicatione  facta  Judseis,  ut 

proeter  errorem  supra  in  secundo  puncto  no-  ipse  conqueritur,  Matth.  11.  E  contrario  au- 

tatum,  quod  loquebantur  de  bono  afFectu  a  tem  videmus  non  prsedicari  his,  qui  credituri 

sohs  naturalibus  viribus  Hberi  arbitrii  profec-  erant,  sieis  proponeretur,  juxta  illud  Ezech.  3 : 

to,  (contra  quem  infra  disputandum  est)  :  in  Si  adeos  mittereris,  audirent  te,  et  Matth.  11: 

eo  etiam  excedebant,  quod  eidem  operi  tribue-  Si  in  Tyro  et  Sidone,  etc.  Quem  locum  late 

bant  duplex  pramium.  Unam  antecedens  prse-  expendit  Augustinus,  citatis  locis.  Dicet  forte 

scientiam  absolutam  tahs  operis,  quod  est  praj-  aliquis,  illa   opera  Tyriorum  et  Sidoniorum 

destiuatio  ad  habendam  praedicationem  Evan-  nunquam  fuisse  futura,  nos  autem   hic  loqui 

gelii,  ahud  subsequens  absolutam    prsescien-  de  operibus  aUquando  futuris.  Sed  hoc  nihil 

tiam,  quod  est  ipsa  fides,  vel  corroboratio  in  obstat :  tum  quia  licet  tractemus  quasi  mate- 

illa,  ita  ut  habeatur,  sicut  oportet.  Nam  quia  riahter  (ut  sic  dicam)  de  operibus  futuris,  non 

Deus  praesciebat  hos  homines  bono  affectu  sus-  tamen  formaliter  ut  absolute  futuris,  quia  pro 

cepturos  Evangelium,  siillis  prsedicaretur,  de-  illo  signo  nondum  ut  taUa  preevidentur,  sed 

crevit,  ut  illis  praedicaretur,  et  ita  ille  eflfectus  tantum  ut  sub  conditione  futura,  et  in  eis,  ut 

sic  prsevisus  fuit  ratio  meritoria  ilHus  efiectus  sic  prsecise  spectatis,  debet  ratio  meriti  juxta 

exterioris  gratiae,  Postquam  autem  Deus  de-  Semipelagianos  considerari.  Tum  etiam,  quia 

crevit  illis  praedicari  Evangehum :  vicUt  in  eis  si  Deus  voluisset,  ut  Tyriis  et  Sidoniis,  prse- 

per  scientiam  visionis  et  absoUitam,  bonum  dicaretur  EvangeUum,  eo  ipso  iUa  opera,  quse 

afiectum  ad  sacram  doctrinam,  vel  aUquam  supponebantur  tantum  sub  conditione,  futm-a 

etiam  naturalem  fidem,  et  propterea  decrevit  essent  et  preeviderentur  ut  absolute  futura : 

dare  gratiam  ad  credendum  sicut  oportet.  Hoc  est  ergo  de  iUis  eadem  ratio. 
autem  sine  dubio  est,  ultra  eequitatem  justi-        16.  At  Rupertus  ibi,  lib.  9,  de  Gloria  et  ho- 

tise,  quam  isti  maxime  tueri  profitebantur.  Et  nore  fiUi  hominis,  dicit,  Tyrios  et  Sidonios 

praeterea  ponebant  pramium  antecedere   ad  non  fuisse  veram  pcenitentiam  acturos,  sed 

meritum ,  non  solum  in  actuaU  existentia,  sed  humanam  ad  vitandum  temporale  suppUcium: 

etiam  in  absoUita  prajscientia  Dei,  quod  esse  et  ideo  non  deisse  Deum  iUis  taUa  auxiUa.  Quce 

contra  veram  rationem  meriti,  infra  ostende-  omnino,  inqait,  daturus  fuisset  Christus,  si 

^i^is.  iiii  essent  veram  pcenitentiam  acturi;  alias  non 

14.  Denique  quod  ex  taUbus  operibus  non  vere  diceretiir,  telle  eos  salxare.  Sed  imprimis 

possit  sumiratiomeritoriadiscerneudielectos  a  expositio  est  aUena  a  verbis  textus,  et  a  com- 

non  electis,  facile  ex  dictis  in  prsecedenti  punc-  muni  expositione  :  imo  Christus  dixit,  In  cili- 

to  convincitur.  Nam  respectu  eorum,  qui  cre-  cio  et  cinere,  ut  poenitentiam  exaggeraret.  Unde 

diturinonsunt,  iUaincrcduUtas,  saUem  utvo-  Augustinus,  Ubro  de  Bono  persever.,  cap.  6, 

Umtaria  et  culpabiUs  nunquam   futura  est :  de  Tyriis  et  SidonUs  ait,  fuisse  salvandos  a 

quiaiUis  de  facto  non  est  pr^dicandum  Evau-  Deo,  si  opera  nunquam  futm-a,  et  sub  condi- 

geUum,  (ponitur  enim  in  hypothesi  ita  Deum  tioue  praivisa ,  essent  retributione  digna.  Et 

decrevisse)  ergo  juxta  dicta,  tale  opus  non  po-  infra  ait,  dubitari  non  posse,  eos  fuisse  credi- 

test  esse  ratio  demeritoria  taUs  effectus.  Res-  turos,  cum  Domimcs  attestetur,  fuisse  acturos 

pectu  autem  corum  crcdituri  sunt,  quamvis  magnm  Immilitatis  pcenitentiam.  lUud  ctiam 

fides  de  facto  sit  futura,  si  Dcus  voluit  illisprre-  verbum  apud  EzccUielcm,  Audirent  te,  vcram 

dicari  EvangcUum:  tamen  ut  pra^visa  antc  fidem  significare  solet  in  Scriptura.  Deinde 

hanc  voUmtatcm,  non  potuit  esse  ratio  meri-  falsum  est,  uecessario  fuissc  danda  taUa  auxi- 

toria  taUs  prwdicationis  ,  quia  ut  sit  non  sup-  Ua,  si  beue  iUis  essent  usuri.  Quia  ut  recte 

ponebatur  futura  absolutc,  ergo  tantum  est  notavit  Abulensis  ibi,  quaest.  83,  iUa  auxilia 


NULLAM  HOMINLS  ACTIONEM  EX  SOLIS  VIRIBUS  LI- 
BERI  ARBITRII  PROCEDENTE  VIRTUTE  ,  ET  ME- 
RITO  SUI,  ESSE  POSSE  CAUSAM  PRiEDESTINATIO- 
NIS  ,  QUOAD  EFFECTUS  EJUS.  CONTRA  PELAGIA- 
NOS,  ET  SEMIPELAGIANOS  bSTENDITUR. 


CAP.  VI.  DE  CATTSA  MERITORIA  EX  BONO  LIBERI  ARBITRII  USU.                            358 

non  crant  tantum  .sufficiontia,  scd  abundan-  Dcum,  post  illum  lapsum,  et  rcccssum  a  fide 

tiora,  quffi  non  dat  Dcus  omnibus,  quantum-  scmel  conccpta,  acturos  illos  itcrum  poenitcn- 

cumque  sint  bcnc  illis  usuri.  Ncque  hoc  perti-  tiain,  et  in  ea  permansuros,  ct  sic  poterimus 

net  ad  voluntatcm  generalem,  qua  Deus  vult  in  infinitum  procedere,  si  licentia  datur  liujus- 

oinncs  homines  salvos  fieri :  nam  ex  illa  sohim  modi  causas  sine  fundamento  confingendi.  Est 

nascuntur  auxiUa  sufficientia ;  aha  vcro  sup-  ergo  hujusmodi  gcnus  causoe  prorsus  absur- 

ponunt  specialem  vohmtatcm,  ct  dilectionem  dum,  tcmcre  excogitatum,  et  Cathohcse  doc- 

quai  noii  potest  in  tahJnis  opcribus  fundari,  ut  trinse  apcrtc  contrarium. 
ostendum  cst. 

17.  At  enim,  refert  Augustinus,  dicto  hbro  CAPUT  VI. 
dc  Bono  pcrsevcr. ,  cap.  9,  disputatorem  quem- 
dam  Cathohcum  de  Tyriis  et  Sidoniis  rcspon- 
dissc,  ideo  Dcum  non  dccrcvisse,  ut  ihis  prse- 
dicarctur  Evangehum,  hcct  prsevidcrit,  si  prse- 
dicarctm",  eos  fuisse  credituros,  quia  simul 
prsevidit  non  fuisse  in  fide  permansuros,  sed 
turpius  postea  lapsuros.  Quam  fere  sentcntiam 
invcnio  in  Origcnc,  hb.  3,  Periar.,  cap.  1.  Eam 

vcro  inconstantise  ct  contradictionis  actuc  re-  1 .  Quastionis  sensus.  —  Jam  in  hoc  capite 

darguit  Augustinus.  Nam  si  iUis  crcdituris  non  sermo  est  dc  actibus  humanis  ,    quos  homo 

est  prsedicatum  Evangehum,  ne  gravius  postca  prffidcstinatus  in  hac  vita  mortah  cxcrcet, 

cadendo  dchnquercnt ;  crgo  iUud  providentise  quos  oportct  bonos  ct  honestos  esse,  quia  per 

genus  favor  potius  quidam  fuit,  quam  poena ;  malos  actus  non  merctur  homo  gratiam,  vel 

crgo  non  punit  Deus  peccata  sub  conditione  praidestinationem,  scd  indignationem  potius, 

prrevisa,  sed  potius  iUa  excusat :  ergo  ncc  rcd-  vel  rcprolmtionem,  de  qua  postca  dicturi  su- 

dit  prsemium  pro  bonis  operibus  sic  prsevisis.  mus.  DupUces  autem  esse  possunt,  vel  intel- 

Deinde  si  Dens  preevidens  lapsuros  Tyrios  post  Ugi  hujusmodi  actus  :  quidam  sunt  ex  viribus 

fidem,  voluit  eorum  majorem  ruinam  evitarc,  naturahbus  Ubcri  arbitrn  humani  profecti , 

nonne  meUus  cum  eis  agerct,  ad  fidem  cos  tra-  quos  naturalcs  vocamus,  non  ut  naturalc  dis- 

hcndo  pcr  Evangchi  prsedicationem,  ct  statim  tinguitur  a  Ubero,  scd  a  supernaturaU ;   eos 

cos  rapicndo,  ne  maUtia  mutaret  inteUectum  tamcn  (ut  supra  dixi)  moralcs  appeUabimus 

eorum?  Autcurnonpotiushocmeruissentp^  brevitatis,  et  claritatis  gratia.  AUi  sunt  pro- 

fidem,  quam  adhiberent  de  facto  Evangeho  fecti  ex  viribus  gratise,  cooperante  hbero  ar- 

prsedicato,  quam  potuerint  dcmereri  prsedica-  bitrio,  qui  et  hberi,  et  supernaturales  sunt : 

tioncm  Evangehi  pcr  inconstantiam  in  fidc  sub  de  his  posterioribus  dicemus  postca,  nunc  de 

coiuhtionc  tautum  prsevisam.   Maxime,  quia  prioribus   agimus.   Non  distinguimus  autem 

juxta  corum  doctrinam,  cadem  fides  sub  con-  intcr  actus  hujus  ordinis  antecedentes ,   vcl 

ditione   praivisa   potcst  csse  ratio  obtinendi  subsequentes  ipsos  cfiectus  prsedcstinationis, 

praidicationcm  Evangchi,  ct  postca  exhibita,  quia  punctus  preesentis  difficuUatis  non  con- 

vel  absohite  prsevisa  potcst  esse  meritum  aho-  sistit  in  his  rcspcctibus  prioris,  vel  posterioris : 

rum  subscqucntium  donorum.  sed  in  conditione  tahum  actuum,  quod  natura- 

18.  Unde  ctiam  apparet  in  illo  diccndi  modo  les  nimirum  siiit.  Nam  si  cx  hac  conditione 

qusedam  contradictio,    nam  idem   peccatum  nascitur,  ut  tales  actus  esse  non  possint  causa 

apostasise  a  fide,  vel  recidivi  post  poenitentiam  efiectuum  prffidestinationis,  etiamsi  anteccdant 

prcevisium  sub  couditione  dicitur  esse  causa  ad  hujusmodi  eftectus,  non  poterunt  esse  eo- 

dcmeritoria  prredicationis  Evangehi ,   quam  rum  causa,  multoque  minus,  si  sint  posteriores 

ipsa  fidcs  futura  mcrebatur,  et  simul  dicitur  ipsis  cfiectibus.  Igitur  de  anteccdentibus  acti- 

esse  causa,  ob  quam  Dcus  non  dat  tahbus  ho-  bus  sermo  est,  nam  de  his  stabilita  veritate,  a 

minibusmajoremoccasionemruinse.  Proeterea  fortiori  constabit  de  subsequentibus ;  prseser- 

cum  noii  sit  minus  meritoria  fides,  quam  sit  tim,  quia,  capite  septimo,  ostcndemus,  nulhim 

demeritoria  inconstantia  in  fide  :   quomodo  actum  subscqucntem  esse  possc  causam  ante- 

inconstantia,  qua  posterius  futura  praividetur  cedentis  eflectus  praedestinationis,  in  eodem 

potest  impcdirc,  iie  fides  prius  futura  suum  homine  prffidestinato. 

prsemium  cousequatur  ?  Accedit  tandem,  quod  2.  Pelagii  error.  — Igitur  circa  qusestionem 

eadem  ratione  dici  potest  preescivisse  simul  sic  expositam,  occurrit  primo  error  Pelagii, 


336                                                  LID.  II.  DE  CALSA  PR^EDESTINATIONIS. 

qucm  lato  rofcrt  Aiigustinus,  Heercs.  88,f;tEpis-  timi  tomi,  et  sigillatim  quoad  singulos  errore.'! 

tol,  89,  et  dc  Praidest.  Sanct,,  et  de  Bono  jjer-  improbatur  in  materia  de  peccato  originali  et 

sever,  Hicronymus,  in  Eplst.  ad  Tliesiphontem  de  gratia.  Ad  praisens  vero  .sufficiunt  testimo- 

dchacrc,  et  in  dial.  contra  Pclag.,  Vincentius  nia  in  jiraiccdenti  capite  adducta,  in  quibus 

Lyrincn.si.s,  contra  profanas  novitates^,  cap,  34 ct  Paulus  docet,  praidestinationem  et  electionem 

Prospcr,  inEi)i.st,  ad  Jtufmum,  Omissis  autem  Dei  non  esse  ex  operibus  no.stris  :  quae  in  se- 

aliis  ejus  erroribus,  in  prtescnti  asscruit;,  gra-  quentibus  latius  expedenda  simt. 

tiam  Dei  non  esse  necessariam,  vcl  ad  bene  4,  Senlentia  Cassiani,  Fausti  et  Gallorum. — 

operandum,  vel  ut  homo  sc  disponat  ad  remis-  Post  victum  Pclagium  insurrexerunt  in  Gallia 

sioncm  pcccati  obtinendam,  vcl  ad  perseve-  contra  Augustinum  multi  viri  Catholici^  inter 

randum  usquc  ad  mortcm  sine  pcccato,  vel  ad  quos  preecipue  fuerunt  Cassianus  et  Faustus, 

merendum  de  justitia  gloriam.  Et  quamvis  di-  qui  contra  Pelagium  fatebantur,  gratiam  Dei 

ceret,  gratiam  Dei  esse  utilem,  et  ideo  ahquan-  esse  necessariam  ad  opera  sanctitatis  prsestan- 

doconferri,dicebattamenunicuiquedarijuxta  da  et  gloriam  promerendam  et  obtinendam 

bona  mcrita  libcri  arbitrii.  Undc,  vcl  omnino  dispositioncm  convenientem  ad  remissionem 

auiercbat  pra;dcstinationem,  vcl  ponebat  il-  peccati :  ahquod  tamcn  initium  .salutis  reser- 

lam  in  sola  voluntate  dandi  gloriam,  ex  prae-  varunt  hbero  arbitrio,  ut  propria  salus  sit  in 

visis  meritis  et  hberi  arbitrii :  et  cum  aliqui-  potestate  hominis  constituta.  Et  ideo  dicebant, 

bus  admittcrct  dari  gratiam,  saltcm  ad  facihus  neces.sarium  esse,  ut  homo  incipiat  per  aliquem 

opcranda,  ctiam  conccdel)at  dari  causam  cjus  bonum  motum,  qucm  Deus  postea  promoveat 

quoad  omncs  ct  .singulos  cftcctus  ilhus  ex  parte  ct  perficiat :  et  ita  in  hoc  bono  motu  consti- 

hbcri  aibitrii  humani.  Quod  si  fortc  de  infan-  tucbant  primam  cau.sam  salutis  ex  parte  nos- 

tibus  interrogaretur,  imprimis  negabat  in  iUis  tra  :  eamque  dicebant  esse  meritum  omnis 

peccatum  originale  :  et  idco  ex  ejus  sententia  gratise  supernaturahs ,  solumque  ipsum  hbe- 

non  indigcl)ant  praidestinationc,  vcl  gratia  ad  rum  arbitrium  vocabant  gratiam  gratis  con- 

vjt;un  a;t(!niam  conseqticndam,  Distingucbat  ce.s.sam,  morc  Pclagii,  ut  cx  epistola  Pro.speri 

autcm  illc  vitam  aitcrnam  a  rcgno  coclorum,  con.stat,  Quis  autcm  sit  hic  bonus  motus,  va- 

ut  videre  licet   in  Augustino,  1,  de  Peccat.  rie  explicabant,  Quidam  dicebant  e.sse  fidem, 

mcritis,  cap.  18  et20,  et  Epist.  106,  etsumitur  seu  voluntatem  credendi,  quam  ab  opeiibus 

cx  Conciliis  Milcvitano  et  Arausicano,  in  prin-  distinguebant,et  utebantur  contra Augustinum 

cipio ,  ct  idco  conccdcbat  j^arvulos  indigere  cjusdcm  testimonio,   in  quibusdam  proposi- 

Laj)tismo  ad  consc^picndum  rcgiium  co;lorum.  tjpnibus  circa  cpistolam  ad  Romanos,  propo- 

Causam  autem,  ob  quam  quidam  infantes  con-  sitione  scxagesima  ct  sequentibus.  Quibus  ipse 

sequantur  regnum  cailorum  per  bajjtismum  ct  plane  respondet  retractando  illam  scntentiam, 

non  alii,  nunquam  .satis  explicuit,  quia  in  par-  in  libro  de  Prajdestinatione  Sanctorum,  c.  13. 

vulis  invcnirc  non  potuit  opcra  libcri  arbitrii,  Alii  dicebant  hoc  initium  esse  aliquale  desidc- 

qiiibus  hoc  tribucrct.  Fortasse  tamcn  id  rc-  rium  salutis :  alii  orationem  ad  Deum  ex  pro- 

fcrret,  vcl  in  bonum  mcritum  parentum,  vel  pria  libertate  factum,  vcl  aliquid  simile,  ut 

in  humanam  diligcntiam  cujuscumque  mini.s-  videri  potest  in  Prospero  et  Hilario  in   epis- 

tri  bai)tizantis  parvulum,  ex  quadam  generali  tolis  seepe  citatis  ad  Augustinum.  Et  hunc  er- 

Dci  providcntia,  absquc  aha  prajdestinatione,  rorem  insinuat  Faustus  Khcgiensis,  hb.  \,  de 

vel  providcntia  speciali.  Gratia  et  liber.  Arbitr.,  cap.  12,  expressiu.s, 

3.  Refutatwr  Pelagii  error.  —  HiccrrorPe-  lib.  2,  c.  9.  Itcmquc  Ca.ssianus,  coUat.   13, 

lagii  longe  aliter  refcrtur  a  quibusdam  moder-  a  cap.  8.  Fundamcntum  hujus  sententise  satis 

nis,  qui  gratiam  efficacem  ponunt  in  physica  jam  insinuatum  est  et  in  sequcntibus  latius 

prasdetcrminationc,  sed  ca  res  latius  a  nobis  tractabitur. 

tractanda  cst  in  alio  speciali  opere,  seu  libro  5.   Vide  Prosperum  ad  excerpta  Genueusium, 

dc  illa  re.  Nunc  satis  nobis  sit,  illum  crrorcm  capite  6,  et  contra  Cassianum. — Huic  errori 

supponcre,  prout  ab  Augustino  refertur,  et  adjungebaut  alium  Semipelagiani,  quem  ad 

prout  damnatus  cst  in  Concilio  Milcvitano  cum  pra;sentem  causam  ctiam  pertincre  Augusti- 

epistolis  Innoccntii  ad  ipsum  et  ipsius  ad  In-  nus  sentit.  Aiebant  enim  non  solum  posse  ho- 

nocentium  <piai  sunt  vigesima  quinta  et  vigc-  mincm  suo  aibitrio  solo  vcllc  crcdere ,  sed 

sima  scxla,  iiitcr  c[)istoIas  Innoccntii,  et  postca  ctiam  in  fidc  semcl  concepta  semper  persevc- 

latius  iuTridcntino  ,  scssione  0.  Et  contra  il-  rarc.  Ita  rcfcruut  Prosper,  ct  Hilarius  in  dic- 

lum  scripsit  Augustinus  majorcm  partem  scp-  tis  epistohs,  et  expresse  Augustinus,  hbro  de 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITORIA  EX  BONO  LIBERI  ARBITRII  USU.  337 

Bono  persevcr.,  de  Scmipclagianis  loquens  ait:  etnereri,  vel  contemni  contumadter  possit.  Lo- 

Quam  fidem,  ct  incipere  hahere,  et  iu  ea  tisqtce  quebantur  autem  maximc  de  perseverantia  in 

in  finem  permanere,  tanquam  id  non  a  Domim  gratia  et  sine  peccato  damnabili  :  nam  de 

accipiamus,  nostrum  esse  contendunt,  et  infra:  sola  perseverantia  in  fide,  nulla  erat  difEcul- 

Hcec  dicentes  nolunt  hominihis  prwdicari,  Dei  tas,  supposito  suo  errore.  Duobus  autem  mo- 

dona  esse,  ut  veniatur  ad  fidem,  et  permaneatur  dis  iutelligere  potuerunt,  donum  perseveran- 

in  fide.  Et  idem  sumitur,  ex  lib.  de  Praidest.  tise  non  dari  sine  proprio  merito.  Primo,  sine 

Sanct.,  cap.  \,%  11,  et  seqq.,  et  Epist.  105  merito  solius  liberi  arbitrii  :   secundo,  sine 

et  106.  merito  jam  fundato  in  actibus  gratise.  In  hoc 

6.  Dubium  vero  esse  potest,  de  qua  fide  lo-  posteriori  sensu  non  videtur  posse  illud  dogma 
quatur  Augustinus,  scilicet,  an  de  fide  formata  erroris  notari,  quia  possumus  per  gratiam  me- 
charirate,  an  de  fide  secundum  se,  etiam  mor-  reri  de  congruo  perseverantiam,  qaod  satis  ad 
tua.  Nam  in  priori  sensu  clarum  est  perseve-  prsesentem  causam  est,  neque  hoc  meritum 
rantiam  esse  donum  Dei,  et  valde  proprium  repugnat  gratuitae  prsedestinationi ,  ut  infra 
praedestinatorum.  At  in  sensu  posteriori  non  videbimus.  Unde  si  hoc  tantum  asserebant 
videtur  ita  certum ;  nec  pertinere  ad  prsesen-  Galli,  non  habebant  in  hoc  novum  errorem  ad 
tem  causam,  cum  ha;c  perseverantia  iu  sola  prsesentem  materiam  pertinentem.  Alter  vero 
fide  valde  frequens  sit  in  reprobis.  Item  ipse  sensus  est  quidem  erroneus,  non  videtiu-  ta- 
Augustinus  varius  esse  videtm-,  nam  in  dicto  men  posse  cum  fundamento  attribui  Semipela- 
capite  septimo  decimo,  de  Bono  persever. ,  gianis,  quia  ilH  post  initium  fidei,  quod  natu- 
per  hoc  donum,  ait,  dari  hominibus,  ut  creden-  rse  tribuebant,  dicebant  esse  necessariam  gra- 
fes  et  fideles  pcrmaneant.  Caput  autem  vigesi-  tiam  ad  bona  opera  pietatis  necessaria  ad 
mustertiusejusdemhbriillamperseverantiam  salutem,  ut  Augustinus  supra  ponit,  et  ahi 
in  fide,  significat  non  esse  in  hominibus,  qui  Patres  referunt.  Quomodo  ergo  potuerunt  per- 
in  peccatorum  damnabilium  delectatione  remo-  severantiam  in  justitia  soh  hbero  arbitrio  at- 
mntur.  Sane,  quod  ad  Semipelagianos  attinet,  tribuere  ? 

non  sohim  circa  perseverantiam  in  fide  viva,  8.  Vide  Arausicanum.  —  Respondeo,  quan- 

sed  etiam  in  fidei  creduhtate,  secundum  se  tum  ex  Prospero,  Hilario  et  Augustino  coUigo, 

spectata  vel  mortua  errasse  existimo.  Quia,  iUos  non  totam  perseverantiam  attribuisse  vi- 

sicut  initium  fidei,  vel  ipsam  substantiam  fidei  ribus  hberi  arbitrii,  sed  meritum  initii  totius 

soh  vohmtati  tribuebant,  ita  videntur  perse-  perseverantise.  Non  enim  sohim   asserebant 

verantiam  in  eadem  credulitate  eidem  volun-  mereri  homines  fidem,  vel  corroborationem  ea 

tati  soh  ascripsisse.  At,  sicut  est  certum,  fidem  permanentiam  in  fide,  per  voluntatem  cre- 

et  initium  fidei  esse  ex  gratia,  ita  etiam  a  for-  dendi,  sed  etiam  mereri  perseverantiam  per 

tiori  perseverantiam  in  fide,  etiam  per  se  spec-  naturalem  vohintatem,  seu  afiectum,  deside- 

tata  sine  charitate,  id  est,  ad  non  committen-  rium,  aut  petitionem  perseverandi.  Sicut  enim 

dum  ahquod  peccatum  hseresis,  vel  infidehta-  aiebant:  Volentibus ,  piilsatitiius  dari  fidem, 

tis,  quo  fides  excludatur.  An  vero  donum  gra-  etc,  ita  dicebant  dari  perseverantiam.  Et  in 

tise  ad  hanc  solam  perseverantiam  requisitum,  hoc  sensu  ait  Hilarius  eos  dixisse  :  Perseveran- 

sit  sohim  ipsummet  donum  fidei  continuatum,  tiw  donum  volentilus  dari  ex  prwcedenti  pro^ 

cum  auxiliis  supernaturahbus  iUi  quasi  debi-  prio  arlitrio,  quod  ad  hoc  liberum  asserunt,  ut 

tis,  et  ordinariis,  vel  uUra  hac  inchidat  ahud  velit,  vel  nolit  accipere  medicinam.  Atque  hoc 

speciale  donum,   queestio  esse  videtm-,  quse  sensu  pertinet  valde  hic  error  ad  prsesentem 

inter  Cathohcos,  sine  periculo  Semipelagiani  causam,  cum  enim  potissimum  medium  prae- 

erroris  controverti  potest :  iUam  vero  ad  ma-  destinationis  sit  ha^c  perseverantia  in  justitia, 

teriam  de  gratia  remittimus ,  quia  ad  praesen  tribuendo  soh  hbero  arbitrio  causam  iUius  do- 

negotium  prajdestinationis,  et  ad  contradicen-  ni,  consequenter  ponebant  causam  totius  prae- 

dum  Semipelagianis  satis  est,  quod  ostenda-  destinationis  ex  parte  efiectuum  ejus.   Quia 

mus,  esse  donum  gratiae  supernatm-alis.  non  solum  dabant  causam  prsedestinationis 

7.  Ahud  prseterea  dubium  in  hoc  errore  su-  quoad  primum  effectum  et  donum  gratise,  fun- 
perest,  quosensuistiinteUigerent,  actuahsper-  datam  in  actibus  morahbus,  sed  etiam  eam- 
severantiaj  donum,  uon  dari  prajdestinatis  ex  dem  causam  dabant  quoad  subsequentia  dona 
sola  Dei  vohmtate,  sed  ex  merito  iUorum.  Ita  gratiai  ad  perseverantiam  necessaria.  Et  ita 
enim  de  iUis  refert  Prosper:  Nolunt  pi^rseve-  est  inteUigendus  hic  error  Semipelagianorum 
raniiam  prwdicari ,  quce  non  vel  s^ippUciio  de  initio  salutis  ,  non  sohim  quoad  initium 

I.  22 


338  LIB    n.  1)E  CAUSA  PR/EDESTINATIONIS. 

fidei,  sed  etiam  quoad  iiiitium  spei,   chari-         11.  Igitur  lioc  loco  cum  Semipelagianis  so- 

tatis  '  poeniteutife  ,    continentia;   et    aliarum  lum  agendum  est.  Nam  de  Pelagianis  non  opor- 

virtutum,  per  quarum  actus  in  gratia  per-  tet  plura  dicere,  vel  quia  eorum  error  manifes- 

severatur.  Quod  est  attente  notandum  ad  in-  tissimus  est,  vel  quia  potius  circa  totum  ordi- 

telligeuda  varia  loca   Augustini   et  aliorum  nem  gratia^,  quam  circa  solam  preedestinatio- 

theolo'^orum.  iiem  errarunt  :  ideoque  in  materia  de  gratia 

9.  Non  desunt  autem  theologi,  qui  tertium  ex  professo  refutandus  est  :  vel  quia  ex  his , 

in  hac  parte  errorem    Semipelagianis  attri-  qua3  contra  rehquias  Pelagii  dicemus  a  fortiori 

buant  et  lioc  titulo  quamdam  aham  Cathoh-  tota  Pelagii  machina  destruetur.    Ut   autem 

corum  sententiam  Semipelagianam  faciant.  sohde  et  sine  verborum  ambiguitatibus  possi- 

Aimit  ergo,  Semipelagianos,  etiam  in  hoc  er-  mus  causam  cum  Massihensibus,  seu  rehquiis 

rasse,  quod  hbertati  vohmtatis  tribuerent  cfii-  Pelagianorum  agere,  duo  a  nobis  exphcanda 

caciam  gratiai  circa  ipsos  actus  supernaturales,  sunt  in  eorum  sententia.  Primum  est,  quid 

quod  ahi  vocant  mitimi  efficacice  (jratice.^am.  per  initium  fidei,  boni  operis,  grati»,  aut  sa- 

per  hoc  etiam  causam  prffidestinationis  et  dis-  lutis  ipsi  intelhgerent,  nobisque  intelhgendum 

cretionis  inter  electos  et  non  electos  hbero  sit,  ut  eamdem  rem  impugnemus,  quam  ipsi 

arbitrio  triliuebant.  Verumtamen,  nec  Augus-  asserebant.  Secundum  est^,  de  qua  causa  mo- 

tinus,  nec  Prosper,  nec  Hilarius^  quoad  hanc  rah  locuti  sint  et  prgesertim  an  de  meritoria 

partem  attribuunt  errorem  pecuharem  Semi-  de  condigno,  vel  abstracte^  sive  de  condigno, 

pelagianis.  Nam,  quod  hberum  arbitrium  coo-  sive  de  congruo,  sive  impetratorie ,  etc.  Nam 

peretur  his  actibus,  et  in  suo  genere  sit  causa  hoc  etiam  scire  multum  ad  veritatis  manifes- 

iUorum  et  in  eos  influat ,  et  in  determinatio-  tationem  et  ad  vim  argumentorum,  et  ad  dis- 

nem  ad  ihos,  et  in  proximum  initium  ihorum,  tinguendas  opiniones  erroneas  a  non  erroneis 

quo  ad  suum  esse  ( quidquid  iUud  initium  sit )  referet.  Atque  huc  item  spectat  scire,  an  haic 

quo  ad  haec  (inquam)  omnia^  sententia  hsec  causa  sit  ita  necessaria  et  infalhbihs,  ut  sine 

cathohca  est  et  valde  consentanea  secundum  iUa  nemo  comparet  prsedestinationis  efiectus  : 

fidem.  Esset  autem  error  dicere  haec  omnia^  etnemo  iUam  adhibeat,  qui  non  sit  inlaUibih- 

vel  aliquid  eorum  facere  sohim  hberum  arbi-  ter  preedestinatus  :  nam  hoc  distinguere  mul- 

trium  sine  gratia.  Hoc  autem  non  dixerunt  tum  conferet  ad  punctum  veritatis  inteUigen- 

Semipelagiani,  ut  diserte  tradit  Augustinus,  U-  dum. 

bro  de  Bono  persever.,  cap.  21,  et  saepe  ahas.         12.  Initium  salutis  quid  et  quotuplex  sit.  — 

Neque  etiam  legimus,  ex  iUo  capite  posuisse  Ad  explicandum  primum  punctum,  duplex 

causam  praidestinationis  quoad  totam  iUam  ,  initiuminhacmateriadistinguo.Unumintrin- 

vel  quoad  ea  media,  quse  eflicaciter  movet  U-  secum,  ahud  extrinsecum.  Intrinsecum  appeUo 

berum  arbitrium.  Sed  si  qui  doctores  in  hac  quod  est  quasi  internum  fundamentum ,  vel 

parte  lapsi  sunt,  fuerunt  nonnulh  scholastici ,  prima  pars  iUius  rei  cujus  principium  dicitiu' : 

ut  infra  capite  septimo,  videbimus.  Igitur  Se-  extrinsecum  ergo  erit  iUud  quod  antecedit  hoc 

mipelagianis  nihil  amplius  imponere  necesse  primum  fuudamentum,  et  est  causa  ob  quam 

est_,  prseter  id,  quod  Augustinus  et  aUi  Patres  poni  incipiat.  Unde  Ulud  dici  etiam  potest  prin- 

eis  attribuunt  :   de  quo  puncto  in  aUo  loco  cipium  formale,  hoc  vero  causale.  Ut,  verbi 

ex  professo  disputabimus.  gratia,  Concihum  Arausicanum,  cap.  5,  loqui- 

10.  Tandem  posset  cum  hac  sententia  Semi-  tur  de  initio  fidei  et  exponit  esse  ipsum  credu- 

pelagianorum  conjungi  aha  quorumdam  scho-  litatis  alfectum,  quod  potest  inteUigi  de  afiectu 

lasticorum^quicausampKedestinationis,  quoad  proximo  et  efficaci,  id  est,  de  voluntate  cre- 

omnes  eflectus  ejus  assignant  ex  bonis  operi-  dendi  efficaci  et  potente  ad  movendum  intel- 

bus  moralibus  praicedentibus  totam  justifica-  lectum  ad  credeudum  sicut  oportet  :  et  hoc 

tionem.  et  factis  ex  solis  naturahbus  viribus  initium  voco  ego  initium  intrinsecum  fidei, 

liberi  arbitrii.  Verumtameu  ne  videamur  sen-  quia  moraliter  facit  unum  actum  cum  ipsa 

tentiam  Catliolicorum  cum  erroribus  ab  Eccle-  fide  et  considerando  illum  actum ,  ut  compo- 

sia  damnatis  involvere,  et  quia  revera  credimus  situm  ex  vohmtate  et  inteUectu,  vohtio  est 

sententiam  illam  uon  essc  omnino  eamdem  quasi  prima  pars  ct  fundamentum  illius  com- 

cimi  sententia  Semipelagianorum,  et  continerc  positi.  At  si  per  affectum  credulitatis  solum 

propriam  difficultatem,  ac  proinde  per  se  pos-  intelhgatur  simplex  quidam  aflectus  inefficax 

tularc  prolixam  disputationem,  ideo  in  sequens  quo  incipit  placere  fides  et  desiderari,  volendo 

caputUIam  rcmittimus,  (ut  sicdicam)  uondum  volcudo  ;  de  hoc  cou- 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITOUIA  EX  BONO  LIBERI  ARDITRII  USU.  339 

stat  non  csse  initium  formale  vel  intrinseciim  nismo^  tiim  quia,  qua?  Augustinus  congeritsa- 

fidci,  quia  cx  vi  illius,  niliil,  quod  ad  forma-  tis  supcrquc  sunt,  et  si  plura  desidcrcntur^  in 

lcm  constitutioncm  fidci  pcrtincat ,  positum  matcria  dc  gratia  et  de  fidc  tradcnda  sunt. 

est.  At,  si  illc  qualiscumqne  afFcctus  est  aliquo  14.  Reprobato  autem  hoc  errore  in  hoc  solo 

modo  causa,  ratione  cujus  incipit  esse  in  ho-  sensU;,  non  satis  expugnatur  quoad  ncgotium 

mine  ipsa  fides,  vcl  ahquod  iuitium  ejus  inter-  prsedestinationis,,  quia  adhuc  supercst  quaestio, 

num ,  merito  dicitur  principium  fidei ,  magis  an  pra^destinatio  quantum  ad  illud  initium 

tamcn  extrinsecum,  seu  causale  potius,  quam  fidci  (quantumvis  sit  gratioe  effectus)  habeat 

formale.  Quia  omnis  causa  principium  est,  et  antecedentem  causam  ex  parte  nostra.  Addo 

si  non  est  talis  causa^  quoe  intrinsece  constituat  etiam  non  satis  constare,  quod  Semipelagiani 

cflfectum,  potest  dici  aUquo  modo  extrinseca.  fuerit  in  illo  errore ,  quod  fides  Ghristiana 

Similiter  Concihum  Tridentinum,  sessionc  6,  non  sit  ex  gratia.  Accurate  enim  distingue- 

cap.  8  :  Vocat  fidem  initium  Justiiice.  Quod  bant  fidem  a  fidei  initio,  et  de  fide  videntur 

quidem,  si  intcUigatur  de  integra  formah  jus-  non  negasse  quod  sit  opus  gratiaj,  sed  solum 

titia,  necesse  est  etiam  inteUigi  de  initio  intrin-  de  initio  fidei.  Hac  enim  ratione  Concilium 

seco.  Unde  simul  vocat  fundamentum  et  radi-  Arausicanum ,   cap.    5 ,   distincte  definivit  : 

cem  omnis  (id  est  totius )  justificationis.  Et  ca-  Non  solum  fidei  augmentum,  sed  etiam  initium 

pite  septimo,  dixcrat  justitiam^,  qu6e  est  nos-  fidei  hoc  est  ipsum  creduUtatis  affectum,  esse 

trffl  justificationis  formaUs  causa ,  complecti  ex  gratia,  Nam  de  fidei  incremento  id  fateban- 

fidem  et  spem,  et  charitatem.  In  hac  crgo  tur  MassiUenses^  ut  Augustinus ,  Ub.  \,  de 

justitia  fides  dicitur  initium,  quia  in  ea  fun-  Preedestin.  Sanctorum^  cap.  1  et  2,  ex  Pros- 

dantur  reUqua ,  Ucet  ipsa  etiam  per  sese ,  ac  pero  et  Hilario  refert.  Dum  autem  ConciUum 

formalitcr  ad  integritatem  et  quasi  eomposi-  exponit  initium  fidei,  id  est,  affectum  credendi, 

tioncm  hujus  justitiai  pertineat.  At  si  per  jus-  indicat,  incremcntum  fidei  non  esse  intensio- 

titiam  inteUigeremus  solam  gratiam  sanctifi-  nem  fidei,  sed  efiectionem  ipsius  actus  creden- 

cantcm ,  sic  fidcs  non  cssct  initium  ejus  in-  di^  cum  majori  perfectione^  quam  possit  ha- 

trinsecum,  quia  nec  iUam  intrinsece  compo-  bcre  ex  sola  motione  naturaUs  aflfectus  cre- 

nit,  imo  nec  ita  illam  fundat,  quin  eadem  dendi.  Atque  ita  videntur  sensisse  GaUi,  vo- 

gratia  possit  absque  fide  mancre^  ut  manet  luntatem  credcndi  esse  naturalem,  non  tamem 

consummata  in  gloria  ct  in  Christi  anima  fuit  per  se  sufficere  ad  fidem  perfectam  in  inteUec- 

cum  scientia  infusa  sinc  fide.  Quod  etiam  in  tu  generandam ,  nisi  quatenus  impetrat  gra- 

actibus  ipsius  cvidcnter  apparet^  est  enim  fides  tiam  ad  hoc  necessariam,  et  ita  vocabant  iUam 

fundamentum  spei,  non  ita  ut  interne  compo-  voUintatem  initium  fidei.  In  quo  sensu  etiam 

nat  ipsam  spcm,  sed  ut  sit  causa  et  basis  cjus,  hic  error  damnatur  in  dicto  ConciUo  Arausi- 

eodemque  modo  est  fundamcntum  charitatis.  cano,  juxta  verum  et  GathoUcum  sensum  ejus. 

Sicut  enim  materia  est  fundamentum  formee  Non  enim  defuerunt  CathoUci,  in  hac  parte 

et  non  est  pars  ejus,  sed  ex  utraque  consurgit  favcntcs  Scmipelagianis  et  Canonem  iUum  ad 

una  essentia,  ita  fidcs  est  fundamentum  spei  falsos  sensus  detorquentes  :  sed  contra  hos  in 

et  charitatis,  etc,  extra  iUarum  rationem  exi-  materia  de  gratia  et  de  fide  ex  professo  agen- 

stens,  ex  omnibus  tamen  una  justitia  comple-  dum  est :  quanquam  res  sit  satis  clara,  ex  tes- 

tur  in  qua  internum  initium  est  fides.  timoniis  etiam  ct  argumentis,  quse  Augustinu3 

13.  Be  quo  initio  fidei  locuti  fiierint  Semi-  pro  fide  adducit.  Quando  enim  Paulus  dicit, 

pelagiani.  —  De  Semipelagianis  mihi  non  satis  fidem  esse  donum  Dei ,  non  loqiutur  de  fide 

exploratum  est,  de  quo  initio  loquantur.  Nam  prsecise,  ut  est  actus  inteUectus,  sed  de  tota 

imprimis  cum  agunt  de  initio  fidei,  iUudque  fide,  ut  est  quidam  actus  humanus,  quo  cap- 

Ubero  arbitrio  tribuunt,  vidcntur  de  ipsamet  tivamus  voUintarie  inteUcctum  in  Dei  obse- 

fide  loqui,  quse  est  internum  initium  justitiee  quium.  Et  ideo  aUbi  dicitur ,  credidisse  om- 

modo  jam  dcclarato,  ita  ut  dicere  initium  fidei,  nes,  quorum  Deus  aperuit  corda,  nihil  enim 

perinde  sit  ac  dicere ,  initium  quod  est  fides.  aUud  est  cor  aperire,  quam  vohmtatem  incU- 

Et  in  hoc  sensu  videtm'  improbari  hic  error  ab  nare  ct   facere  ut  veUt.  Denique  generaUa 

Augustino  toto  Ubro  de  Prsedestiuatione  Sanc-  testimonia,  quse  statim  indicabimus  ad  proban- 

torum,  ostendendo  fidem  esse  opus  Dei  ct  do-  dum  omnia  opera  pictatis  esse  ex  gratia,  pro- 

num  gratiai  :  nequc  ad  impugnandum  hunc  bant  dc  iUa  voUmtate  credendi,  quai  ad  pieta- 

errorem  iu  hoc  sensu  pUira  hic  dicere  oportet_,  tem  valde  necessaria  est. 

tum  quia  in  hac  parte  coincidit  cum  Pclagia-  15.  Propter  qute  vix  credi  potcst,  Somipe- 


340  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

lagianos  per  initium  fidei ,  qnod  tribuebant  Solentque  contra  hanc  sententiam  ac  si  esset 

naturffi,  intellexisse  voluntatem  illam,   quce  Semipelagianorum  objicere  Scripturse  loca,  in 

proxime  imperat  actum  fidei  infusse,  et  movet  quibus  omnia  bona  opera  gratiaj  tribuuntur, 

intellectum  ad  credendum  sicut  oportet.  Quia,  qua  vulgaria  sunt,  et  ideo  tria  tantum  brevi- 

ut  statim  dicam,  in  omnibus  operibus  pietatis  ter  attingam.  Primum  est  ilkid  Joan.  15  :  Sine 

agnoscebant  gratiam  esse  necessariam,  etiam  me  nihil  potestis  facere,  nam  illa  fides  et  affec- 

quoad  proximum  et  quasi  intrinsecum  initium  tus  aliquid  boni  est,  ergo  fieri  non  potest  sine 

eorum.  Vix  autem  ignorare  poterant,  quin  illa  Christo,  id  est,  sine  gratia  Christi  et  influxu 

vohmtas  sit  opus  pietatis,  nec  poterant  ratio-  ejus,  ut  exponunt  Patres  et  Conciha,  et  ele- 

nem  reddere,  cur  voluntas  poeniteudi,  vel  spe-  ganter  Tridentinum,  cap.  6.  Secundum  est,  1 , 

randi  inchoetur  a  gratia  et  non  vohmtas  cre-  ad  Corinth.  4  :  Quid  hahes,  quod  non  accepisti, 

dendi.  Videntur  ergo  ante  totum  actum  cre-  quod  si  accepisti,  quid  gloriaris,  quasi  nonac- 

dendi  sicut  oportet,  ut  includit  tam  inteUec-  ceperisl  MuUum  enim  haberet  homo,  unde  in 

tum  quam  vohmtatem,  posuisse  ahum  credu-  se  gloriari  posset,  si  ex  se  et  sine  gratia  Dei 

htatis  affectum  naturalem,  et  fortasse  simul  posset  utcumque  credere,  vel  amare.  Legatur 

aham  fidem  imperfectam  et  ordinis  inferioris,  Augustinus,  de  Praedest.  Sanct. ,  cap.  4  et  5. 

quse  sit  initium  non  intrinsecum ,  sed  extrin-  Tertium  est  2,  ad  Corinth.  3  :  Non  sumiis  suf- 

secum  perfectse  fidei  et  consequenter  totius  sa-  ficientes  cogitare    aliquid  a  noUs ,  quasi  ex 

hitis,  quatenus  vim  habet  impetrandi  a  Deo  noMs,  sed  sufficientia  nostra  ex  Deo  est.  Nam 

gratiam  ad  aUiorem  fidem.  Et  de  hoc  incre-  ut  Augustinus  ssepe  expendit^  omnis  boni  ini- 

mento  videtur  loqui  Augustinus ,  dicto  hbro  tium  est  sancta  cogitatio,  quse  necessario  prse- 

de  Preedestinatione  Sanctorum,  cap.  2,  dum  cederere  debet  ante  omnem  bonum  et  hbe- 

refert,  Semipelagianos  dixisse  :  Ex  nohis  qui-  rum  motum  voluutatis  :  ergo  si  iUa  cogitatio 

demnos  hahere  ipsam  fidem,  sed  incrementum  non  potest  esse  ex  nobis,  sed  ex  Deo,   non 

ejus  ex  Deo.  Hoc  enim  incrementum  non  vi-  potest  fides  iUa  ex  nobis  esse  :  et  ideo  dice- 

detur  esse  per  intensionem ,  vel  aham  majo-  bat  ahbi  idem  Pauhis  :  Qui  ccepit  in  tohis 

rem  perfectionem  ejusdem  actus,  sed  per  ele-  honum  opus,  ipse  perficiat,  ad  Phihppenses,  1 

vationem  ad  aUiorem  actum  fidei.    Quod  si  et  2. 

haic  fortasse  fuit  sententia  Semipelagianorum,        17.  Imperfectam  fidem posse  esse  sine  gratia. 

non   satis   impugnatur  quod  negotium  prse-  —  Sed  hi  auctores  non  distinxerunt  duo,  quge 

destinationis,  probando  actum  credendi  sicut  in  hac  materia  distinguere  necesse  est,  ne  gra- 

oportet,  et  vohmtatem  iUi  proportionatam ,  viter  in  ea  erretur  et  sub  umbra  Semipelagia- 

fieri  non  posse  sine  gratia  :  quia  adhuc  rehn-  norum  vhi  cathohci  et  doctissimi  impugnen- 

quitm^  chfficuUas,  an  iUa  gratia^  quee  datur  ad  tur.  Ahud  ergo  est ,  posse  hberum  arbitrium 

sic  credendum  et  ad  volendum  sic    credere,  habere   suis  viribus   imperfectum  affectum, 

habeat  ex  parte  nostra  aham  priorem  causam,  vel  actum  fidei  :  ahud  est ,  posse  per  actum 

scihcet  iUam  qualemcumque  fidem  et  credu-  hujusmodi  esse  sibi  causam  gratice  et  auxihi 

htatis  affectum,  quem  non  ex  nobis  efficere  necessarii  ad  perfecte  credendum;,  sicut  opor- 

posse  Semipelagiani  volebant.  tet  :  Utrumque  autem  horum  asseruerunt  Se- 

16.  Quorumdam  opinio  circa  errorem  Semi-  mipelagiani,  verumtamen  in  primo  non  erra- 

pelagianorum.  —  Propter  quam  fortasse  cau-  runt^nisi  quatenus  iUi  adjunxerunt  secundum, 

sam,  solent  ahqui  Semipelagianos  impugnare  imo  propter  hoc  posterius,  iUud  prius  puta- 

ex  hoc  capite,  quod  asseruerint,  posse  hberum  runt  esse   necessarium.  At  vero,  si  primum 

arbitrium  suis  viribus   habere  actum  fidei,  a  secuudo  separetur,  sicut  a  Cathohcis  sepa- 

etiam  imperfectum  et  naturalem   ch'ca   res  ratur  non  solum  ad  errorem  Semipelagiano- 

fidei  sibi  exterius  propositas ,    cum   affectu  rum  non  pertinet,  verum  communis  est  theo- 

etiam  naturah  et  imperfecto  tah  fidei  propor-  logorum  sententia,  et  ipsa  experientia  nota. 

tionato  :  vel  etiam  posse  habere  veUeUatem  Nam  hsereticus  credit  muUa  mysteria  fidei , 

ahquam,  seu  desiderium  imperfectum  creden-  non  per  gratiam,  sed  per  propriam  volunta- 

di,  sicut  et  quantum  necessc  est.   Atque  ex  tem,  quia  imperfecte  et  solum  humano  modo 

hoc  capite  quidam  impugnant,  et  cum  Semi-  cretht.  Et  nos  seepe  similes  actus  facimus,  ahas 

pclagianis  sentire  dicunt  eos,  qui  docent,  h-  quoties  credimus,  vel  amamus,  certi  essemus, 

berum  arbUrium  sine  gratia  posse  habere  hos  quod  sicut  oportet   credimus,  vel  amamus, 

atieetus  ct  actus  imperfectos,  non  sohim  fidei,  quod  plane  fidsum  est.  Quod  si  in  nobis  iuve- 

sed  etiam  spei,  charitatis,  paiuiteutia3,   ctc.  uiuutur  lii  actus  imperfecti,  certc  uou  sunt 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERTTOBIA  EX  BONO  LIBERI  ABBITRII  USU.                           341 

tales,  qnalcs  csse  oportet  ad  pietatem  et  justi-  ad  nullum  vel  incipiendtm,  necdwin  perficien- 

tiam  coram  Dco  :  crgo  non  pcrtinet  ad  Scmi-  dnm,  quemquam  sibi  posse  sufficere  cnnsentiunt. 

pclagianornm  crrorcm  diccrc ,  ad  lios  actus  Quaj  fcre  vcnha  resnmit  Augnstinus,  libro  de 

imperfectos  non  cssc  nccessariam  gratiam,  i^raedestinationc  Sanctorum,  cap.  1,  repetcns 

quia  Concilia  solnm  dcfniiunt  essc  neccssariam  ea,  in  quibus  jam  secum  conveniebant,  ut  alia 

ad  tales  afFcctus  efiicicndos  sicut  oportet.  Nec  persuaderet  :  Pervenerunt  etiam  (inquit)  ut 

etiam  dari  potest  ratio,  ob  quam  liberum  arbi-  prwveniri  Dei  gratia  voluntatem  hominum  fa- 

trium  non  possit  talcs  actus  impcrfcctos  effi-  teantur,  atque  ad  nuUum  opus  lonum,  vel  inci- 

cerc,  cum  illi  cx  sc  ordincm  natura;  non  exce-  piendum,  vel  perficiendum,  sibi  quemqtcam  suf- 

dant :  quod  dc  bonis  opcribus  moralibus  latius  ficere  posse  consentiunt.  Et  capite  secundo  idem 

infra  dicemus,  nam  omnium  eadem  est  ratio,  repctit :  indeque  ad  hominem  argumcntatur, 

quantum  ad  singulos  actus  spectat,  ita  enim  qnod  si  libcrum  arbitrium  per  se  non  snfficit 

nunc  loquimur.  Quanta  vero  possit  esse  per-  ad  initium  aliorum  operum  pietatis,  ncc  ad 

fcctio  talium  actuum,  vel  quffi  sit  illorum  im-  initium  fidci  sufficiat,  cum  opus  fidei  non  sit 

pcrfectio,  diligenter  observare  oportet,  ne  plus  omnium  infimum,  sed  difficilius,  magisque  ar- 

aliquid  tribuatur  libero  arbitrio,  quam  par  sit :  duum,  ac  perfectum,  quam  multa  ex  reliquis. 

verumtamen  hoc  in  materia  de  gratia  tractan-  Alinnde  vero  apparet,  Scmipelagianos  tribuisse 

dum  est,  ad  prsesens  cnim  satis  est,  qnod  non  hbero  arbitrio  initium  omnium  operum  pie- 

attingant  iUnm  gradum  perfectionis ,  qnem  tatis,  et  Deo,  sen  gratiai  solum  progressum,  et 

Concilia  requirunt,  cum  addunt  iham  parti-  perfectionem  iUius  initii.  Nam  ut  supra  no- 

ciUam,  sicut  oportet.  Quam  his  verbis  exphcuit  tavi,  ipsam  etiam  perseverantiam  in  justitia 

Augustinus  ,  hbro  de  Correptione  et  gratia,  hbero  arbitrio  tribucbant :  non  quia  negarent 

cap.  2  :  Quando  id  agunt,  sicut  agendum  est,  esse  necessarium  adjutorium,  et  verum  spiri- 

id  est,  cum  dilectione  et  delectatione  justitia?,  tum  grati»  ad  perseverandum,  sed  quia  iUud 

stiavitatem ,  quam  dcdit  Dominus,  ut  terraejus  ipsum  putabant,  habere  ahquod  iuitiiun  ex 

daretfnctum  simm,  accepisse  se  gaudeant.  nobis,  perseverantia  autem  non  datur  nobis, 

\S.  Quocirca  testimonia  iUa  Scripturarum,  nisi  qnatenus  coUectio  iUorum  operum,  qui- 

si  ad  hoc  afferantur,  nt  ex  eis  coUigatnr,  tales  bus  perscvcratur,  nobis  confertur  :  nec  coUec- 

actus  imperfcctos  sinc  gratia  fieri  non  posse,  tio  ipsa  prsestatur,  nisi  quatenus  singiUa  opera 

nihil  probant.  Quia  in  iUis  locis  sermo  est  de  totius  coUectionis  nobis  donantur,  quia  col- 

opcribus  pictatis,  quee  ad  vitam  ffiternam  con-  lectio  non  est  ahquid  prseter  opera,  nec  fit, 

ducunt :  nam  qua  hujusmodi  non  sunt,  pro  nisi  quatenus  ipsa  fiunt.  Igitiu'  eo  modo,  quo 

nihUo  reputantiu',  ut  expresse  declaravit  Au-  perseverantia  cst  a  nobis,  ipsa  bona  opera  pie- 

gustinus,  hbro  de  Prsedestinationc  Sanctor.,  tatis  sunt  a  nobis,  at  perseverantia  ponebatur 

cap.  2,  etahis  locis,  qua^mfrarefcremus.  Alio-  a  Semipelagianis  esse  a  nobis,  saUem  quoad 

quin  cisdem  tcstimoniis  probarctur,  non  posse  initium,  ergo  et  singula  pietatis  opera.  Uude 

hbcrum  arbitrium  sme  auxUio  gratiae  facere  Cassianus,  hb.  2,  de  Institutione  renunc,  cap. 

unum  opus  bonum  morale  :  quod  quam  sit  fal-  13,  inter  bona  opera,  quibus  nos  ex  nobis 

snm  infra  ostendam. .  Adducta  vero  Ula  testi-  gratiam  Dei  impetramus,  ponit  jejunia,  vigi- 

monia  ad  confutandum  Scmipelagianam  sen-  has,  lectiones,  etc,  et  cap.  14,  ait,  liis  sohs 

tentiam,  constituentem  in  his  actibus  princi-  non  posse  perfectionem  consummari  sine  gra- 

pium  fidei,  saltem  extrinsccum,  et  causale,  ut  tise  Dei  adjutorio,  ad  iUud  tamen  obtinendum 

sic  dicam,  vahdissima  sunt,  ct  iUis  utitur  Au-  necessaria  esse  iUa  opcra.  Quia  non  datur  nisi 

gustinus,  citatis  locis,  prout  statim  conclude-  desiderantihis,  lahorantiius,  petentibus,  volen- 

mus,  et  declarabimus.  tibus,  et  currentibus,  et  concludit.  Prcesto  est 

19.  Quid  Semipelagiani  senserint  de  initio  namque,  occasione  ta^itum  sibi  a  nobis  bonce  vo- 

honorum  operum. — Quee  autem  diximus  de  ini-  luntatis  oblata,  ad  hcec  omnia  conferenda.  Ubi 

tio  fidci,  apphcari  cum  proportione  possunt  ad  satis  aperte  videtur  ad  omnia  virtutum  opera, 

initium  cujuslibet  operis  pietatis,  et  conse-  ad  quse  gratia  necessaria  est,  requiri  ex  parte 

quenter,  muUoque  magis  ad  initium  totius  sa-  nostra  ahquod  prsevium  initium. 

lutis,  vel  ctiam  perseverantiai.  Nam  dubitari  20.  Duobus  ergo  modis  hsec  concihari  pos- 

etiam  potest,  an  Scmipclagiani  tribucrint  h-  sunt.  Primo,  asserendo  Massihenses  non  tri- 

bcro  ai"bitrio  initium  singulorum  opcrum  pie-  buisse  hbero  arbitrio  proximura  initium  gra- 

tatis,  vel  sohus  fidei.  Nam  hoc  postcrius  indi-  tise  ,  nisi  quoad  fidem ,  seu  vohmtatem  cre- 

cat  HUaiius  in  sua  epistola  dicens  :  Cwterum  dendi,  tamenUhidipsumposuisse,utremotum 


342  LIB.  II.  DE  CAUSA 

principium  caeterorum  auxiliorum  ad  quosli- 
bet  alios  actus,  quia  omnia  illa,  impetrat  fides. 
Ac  subinde  non  fuit  eis  necessarium,  ponere 
novum  initium  ex  solo  libero  arbitrio  ad  reli- 
quos  bonos  actus,  sed  ex  fide,  non  quacumque, 
sed  jam  perfecte  concepta  ex  adjutorio  gratiae. 
Et  boc  ipsum  satis  etiam  illis  erat,  ut  totius 
prsedestinationiscausam^quoad  omnes  effectus, 
et  auxilia  gratiae  in  bomine  ponerent,  quia 
saltem  remote  illud  initium  fidei  esset  causa 
omnium  subsequentium  effectuum. 

21.  Secundo  modo  concUiari  illa  possunt, 
et  (ut  opinor)  magis  ad  mentem  eorum,  per 
distinctioncm  datam  duplicis  initii  intrinseci, 
vel  extrinseci.  Nam  de  intrinseco  initio  intelli- 
gendum  videtur,  quod  Augustinus  et  Hilarius 
referunt,  eos  dixisse,  Hberum  arbitrium  sine 
gratia  non  valere  ad  incboanda  pietatis  opera ; 
nam  fatebantur  (ut  idem  Augustinus  ait)  prw- 
veniri  gratia  Dei  voJuntatem  nostram,  ad  Juec 
opera,  quoe  gratia  prseveniens  est  in  illo  ordi- 
ne,  quasi  i^rimum  principium  operum  pietatis. 
Ante  boc  vero  ponebant  abud  principium  ex- 
trinsecum,  seu  causale,  quod  extra  gratiam, 
et  ante  gratiam  sit ,  et  causa  sit  totius  gratiee 
subsequentis  :  et  boc  videntur  posuisse  etiam 
pro  auxibo  preeveniente  ad  spem ,  et  cbarita- 
tem,  et  pcenitentiam,  et  sic  per  singida  opera. 
Tum  quia  est  eadem  ratio  et  proportio  in  bis, 
et  in  fide,  et  voluntate  credendi,  ut  supra  ar- 
gumentabar.  Tum  etiam,  quia  verba  eorum 
hoc  sonant,  ut  patet  ex  supra  citatis  ex  Cassia- 
no^  et  ex  abis  relatis  ab  Hilario.  Cum  enim 
dixisset,  Massilienses  consensisse,  requiri  gra- 
tiam,  non  sobim  ad  perficiendum,  sed  etiam 
ad  incboandum  bsec  opera,  subdit  :  Neque 
enini  alicui  operi  curationis  annumerandum 
pntant,  exterrita  supplicii  toluntate ,  unum- 
quemque  wgrotum  telle  sanari.  Et  infra :  Nec 
negari  gratiam  putant ,  si  prcecedere  dicatur 
talis  vohintas,  quce  talem  medicum  qucerat, 
non  autem  quidq%iam  ipsajam  valeat.  Ponebant 
ergo  initium  totius  salutis  in  boc,  quod  est 
telle  sanari,  sub  quo  includitur,  non  sobim, 
telle  credere,  sed  etiam  veUepcenitere,  et  subboc 
velle,  includebant  quemque  affectum,  vel  desi- 
derium  imperfectum,  et  petitionem,  vel  quem- 
cumque  alium  conatum ,  aut  dibgentiam  mo- 
ralem,  ad  quodbbet  auxilium  gratiee  obtinen- 
dum.  Unde  tandem  effectum  est  ut  talem  cau- 
sam  prsedestinationis  ponerent,  non  sobim 
quoad  collectionem  effectuum  ratione  primi, 
sed  etiam  quoad  singulos ,  quatenus  in  siuguUs 
antecedere  poterat  ilbid  velle,  seu  conari,  uon 
sobim  ex  fide  supernaturali,  sed  ctiam  cx  na- 


pr.«:destinationis. 
turab ,  et  ex  humano  conatu,  quem  ad  hanc 
causabtatem  sufficere  arbitrantur. 

22.  Refutatur  sententia  Semipelagianorum. 
—  Ex  declaratione  igitur  hujus  initii  efficaciter 
refutatur  hsec  sentcntia ,  generaUbus  testimo- 
niis  supra  adductis,  potestque  in  buncmodum 
conchidi  ratiociuatio.  Liberum  arbitrium  per 
se,  et  sine  gratia  Dei  nibU  potest  efficere, 
quod  ad  vitam  seternam,  veramque  justitiam 
per  se  conferat,  vel  utile  sit :  at  initium  salutis 
sive  intrinsecum  et  formale,  sive  extrinsecum 
et  causale,  muUum  per  se  confert,  et  aUquid 
est  magni  momenti  in  iUo  ordine,  ergo  fieri 
non  potest  sine  gratia  :  ergo  e  converso  quid- 
quid  fieri  potest  sine  gratia,  non  potest  habere 
vim,  et  causaUtatem  taUs  initii.  Majorem  pro- 
positionem  probant  satis  iUa  testimonia.  Sine 
me  niJiil  potestis  facere.  Non  sumus  sufficientes 
cogitare  aliqidd  ex  nolis,  quasi  ex  noMs,  etc, 
et  simiUa.  Quanquam  enim  bsec  testimonia 
exponantur  de  operibus  pietatis ,  nemo  ta- 
men  negare  potest,  quin  opus,  quod  tantum 
bonum  animse  afferre  potest,  quantum  est 
prfedestinatio,  quoad  omnes  effectus  ejus,  ad 
pietatem  valde  pertineat,  et  ad  vitam  seternam 
per  se  conferat,  atque  utUe  sit.  Et  inde  facile 
probatur  Minor  ,  qiua  principium  intrinse- 
cum  supernaturale  est,  et  ejusdem  ordinis,  ut 
supra  probatum  est,  et  videntm>  ipsimet  Pela- 
giani  agnovisse.  hiitium  autem  aliud,  quod 
extrinsecum  vocatur,  si  tale  est,  ut  secum  af- 
ferat  omnes  praedestinationis  effectus,  magni 
profecto  momenti  est,  muUumque  confert  ad 
salutem.  Qrtare  de  Ulo,  qui  tale  opus  facit,  di- 
cere  non  possumus  nihU  facere,  quod  ad  salu- 
tem  conferat.  At  de  omni  iUo  opere ,  quod 
in  hoc  genere  est  aliquid,  dicit  Christus  :  Sine 
me  niJiil  potestis  facere  ;  et  Paulus,  Non  sumus 
sufficientes  cogitare  aliquid  ex  nohis.  Ergo 
etiam  tale  initium  fieri  non  potest  sine  gratia 
Dei. 

25.  Atque  hoc  est,  quod  Tridentina  Syno- 
dus,  sess.  6,  cap.  5,  contra  hunc  errorem  docet, 
ac  declarat  ipsius,  scilicet,  Juslificationis  exor- 
dium  in  adultis  a  Dei  per  CJiristum  Jesum 
prceveniente  gratia  sumendum  esse,  Jxoc  est  ab 
ejus  vocatione.  Quibus  verbis  docet,  extra  hoc 
exordium  non  esse  cogitandum  aliud  iuitium 
justificationis,  quia  vel  iUud  posset  fieri  sine 
gratia,  et  boc  non  juxta  Christi,  et  Pauli  sen- 
tentiam,  vel  si  ad  Ulud  est  necessaria  gratia, 
non  potest  esse  ante  vocationem,  quia  ante 
pricveuientem  gratiam  (utiqueprimam,  agitur 
enim  de  exordio  ejus)  uuUa  est  gratia.  Eodem- 
que  sensu  definit  ConciUum  Arausicanum, 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITORIA  EX  RONO  LIRERI  ARRITRII  USU.                            343 

cap.  3  :  Si  qnis  ad  invocationem  Jmmanam  causalitatem  liabeat,  nempc  dando  occasio- 

gratiam  Dei  dicit  conferri ,  non  autem  ipsam  nem,  vel  quid  similc.  Similitcr  impctratio  non 

gratiam  faccre,  tit  invocettir  a  noHs,  contradi-  tollit  rationcm  gratia;,  ut  per  se  notum  est, 

cit Isaim,  et  Apostolo  dicentihus:  Imentus  sim  quia  petitio  non  inducit  rationcm  dcbiti  ejns- 

a  non  qumrentikis  me.  Ex  quo  canone  intelli-  que  cfficacia  pcr  sc  spcctata  non  nititur  in  jus- 

gimus,  qnod  licct  Invocatio,  petitio,  vcl  deside-  titia  petentis,  scd  in  libcralitatc  cjus  a  quo  pe- 

rmm,  vocetur  principiumcxtrinsccumauxilii,  titur,    Undc  quando  pcccator  gratiam  a  Dco 

aut  opcris,  pro  quo  Dcum  invocamus,  ctc,  petit,  veram  gratiam  petit,  nec  pctcndo  ali- 

nihilominus  talc  principium,  ut  sit  vcrum  ini-  quod  donum,  destruit  in  eo  rationcm  gratia?, 

tium  alicujus  gratiai  ,  non  possc  id  habere  ,  si  ob  petitionem  detur. 

nisi  ipsum  etiam  sit  a  priori  gratia.  Et  eo-  23.  Meritum  de  condigno  repugnat  graticn. 

dem  sensu  definit  can.  4 ,  Deum  non  expec-  —  Tota  ergo  vis  illius  fundamenti  rcvolvitur 

tare  voliuitatem  nostram,  ut  a  pcccato  pur-  ad  causalitatem  pcr  modum  mcriti.  Hoc  autem 

gari  velimus,  quia  si  hoc  velle  tale  cst ,  ut  meritum    duplcx   distinguitur  a  theologis  : 

provocet  Dcum  ad  dandam  purgationem  dclic-  unum  dc  condigno,  aUud  de  congruo.  De  priori 

torum,  vel  proximam  dispositionem  ad  illam,  omnes  fatentur  inducere   rationem  justitia3, 

ncccsse  est  ut  ipsum  etiam  a  gratia  procedat ,  et  idco  quantum  est  cx  sc  cxckidere  rationem 

quia  sinc  gratia  nihil  possumus  in  illo  ordine.  gratioe.  Dico,  quantum  est,   ex  se ,  quia  id, 

Et  fere  eodem  modo  procedunt  alii  canones  quod  propter  tale  meritum  datur,  formaliter, 

illius  Concilii,  contra  hunc  errorcm  specialiter  et  ut  sic ,  non  habet  rationem  gratioe  :  si  au- 

congrcgati.  Hoc  ergo  est  primum,  ct  solidum  tem  ilhid  meritum  fundatum  sit  in  priori  gra- 

fundamentum  contra  hanc  sententiam.  tia,  sine  qua  fieri  non  posset,  ipsummct  meri- 

24.  Quod  meritum  gratiw  illam  destruat. —  tum  potest  dici  gratia,  ct  secundum  hanc  con- 

Venio  ad  aliam  partem  supra  positam  de  gc-  siderationem,  etiam  praemium  ejus  retinet  ra- 

ncre  causee,  vcl  meriti,  quod  Semipclagiani  tioncm  gratise.  Quomodo  etiam  vita  seterna 

tribuebant  huic  initio,  quod  a  libero  arbitrio  appellata  cst  ab  Apostolo  gratia,  ad  Romanos, 

solo  esse  dicebaut.  Nam  cx  hac  parte  sumit  scxto  capite,  etaConciho  Tridcntino,  sess.  6,  c. 

Augustinus  aliud   principalc  fundamcntum  ,  16,  quia  Ucet  sit  cx  merito,  tamen  meritum 

quo  passim  utitur  contra  hune  crrorem ,  quia  ipsum  est  ex  gratia.  At  si  meritum  essct  de 

destruit  rationem  gratise,  dum  asscrit  cx  nos-  condigno,  et  non  supponcret  priorem  gratiam, 

tris  meritis  dari :  nam,  tcste  Paulo,  ad  Roma-  scd  cx  puris  viribus  Ubcri  arbitrii  haberetur, 

nos,  11 :  Si  ex  operilus  ,  jam  non  est  gratia.  plane  quidquid  taUmerito  reddcretur,  nuUam 

Efficacia  autem  hujus  fundamenti  pendet  ex  haberet  rationem  gratiee,  sed  tantum  mcrce- 

dicto  puncto.    Quia  imprimis  nuUum   genus  dis.  Meritum  autem  de  congruo  non  videtur 

causalitatis  moraUs ,  quod  in  nostris  operibus  excludere  rationem  gratiae,  quia  nou  inducit 

cogitari  possit,  excludit  rationem  gratise,  nisi  rationem  justitise,  sed  congruentiae,  vel  decen- 

meritum,  ut  patebit  facile  per  caetera  disciu"-  tise,  et  in  hoc  cst  punctum  difficuUatis. 

rendo.  Nam  triplextantum  moduscausaUtatis  26.  De  quo  merito  Semipelagianiloqueren- 

moralis  hic  interccdcrc  potest,  dispositionis,  tur.  —  Propter  hanc  crgo  causani ,  aUquibus 

impctrationis,  vel  meriti :  quauquam  cnim  in-  videtur  neccssario  dicendum,  Semipclagianos 

tra  latitudinem  horum  modorum  possit  in  -  posuisse  in  iUo  suo  initio  fidei,  vcl  salutis  me- 

veniri  varictas,  omnis  tamen  iUa  ad  iUa  tria  ritum  de  condigno.  Quia  non  putant  aliter 

capita  revocatur ,  nequc  hactenus  aUud  exco-  posse  haberc  cfficaciam  rationem,  qua  Augus- 

gitatum  cst.  Ex  ilUs  autem,  dispositio,  si  nihil  tinus,  et  aUi  Patrcs  infra  citandi,  contra  cos 

aUud  addatur,  non  toUit  rationem  gratiae,  nam  utuntur,  quod  destruereut  rationem  gratia;. 

peccatori  infunditur  gratia  juxta  iUius  disposi-  Unde  Augustinus  ssepc,  in  hoc  parcs  facit  Se- 

tionem,utConciUumTridentinumdicit,  sessio-  mipelagianos,  et  deteriores  Pelagianis.  Infert 

ne  sexta,  capite  septimo  :  ct  tamen  gratis  in-  enim  contra  illos,   quod  cx  eorum  sententia 

funditur,  sccundum  sanam  et  cathoUcam  doc-  sequatur,  gratiam  Dci  secundum  merita  nos- 

trinam,  atque  ita  non  obstante  dispositione  rc-  tra  dari :  quod  Pelagius  rctractare  coactus  est, 

tinet  gratia  veram  rationem  gratise.  Quod  si  et  ne  ipse  damnaretiu"  subdolc  rctractavit,  vel 

hoc  verum  est  ctiam  de  dispositione  ultima,  damnavit.    Et  eodem  modo  accrrimc  impu- 

quse  in  peccatore  prEecedere  potest,  muUo  erit  gnat  Faustum  Joannes  Merentius  in  respon- 

verius  de  dispositione  rcmota,  vel  minus  pro-  sione  ad  Hormisdam,  in  tom.  4  Bibliothccse. 

portionata,  aut  qua;  in  eo  gcnere  minorem  At  Pelagius  ponebant  meritum  dc  condigno  in 


344  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

operibus  liberi  arbitrii  respectii  gratiae  ,  ut  /emi^a.  UndeHilarius  indicta  epistola  refert, 

constat.  Et  sine  dubio  in  boc  sensu  videtur  solitos  fuisse  Gallos,  sic  pro  se  respondere: 

damnata  illa  propositio  in  Goncilio  Palsestino :  Nec  negari  gratiam,  si  frcecedere  dicatur  talis 

illum  enim  sensum^  ipsum  nomen  mm7i  sim-  mluntas,  quce  tantum  medicum  qucerat ,  non 

pliciter  dicti  pree  se  fert.  Denique  hoc  etiam  autem  qiiicquam  ipsa  jam  valeat.  Tertio,  quia 

sensu  necessario  videtur  intelligendum,  quod  nuUa  est  sufficiens  ratio  prajsumendi,  Massi- 

Paulus  ad  Romanos  H.  cap,  infert.  Si  autem  lienses  posuisse  in  boc  initio  meritum  de  con- 

gratia,  jam  non  ex  operibus.  Ut  enim  conse-  digno.  Nam  principalis  error  Pelagii  in  hoc 

quentia  bona  sit,  oportet  intelligi  de  merito  positus  fuit,  ipsi  autem  a  Pelagio  dissentiebant 

de  condigno.  Atque  ita  exposuit  ibi  Gardinalis  in  reliquis  omnibus,  solum,  ut  Deum  ab  ac- 

Toletus,  ubi  eodem  modo  intellexit  Semipela-  ceptione  personarum  liberarent ,  et  sahitem 

gianorum  sententiam,  ejusque  damnationem.  constituerent  in  potestate  cujuscumque  homi- 

Nec  putat  pertinere  ad  ilhim  errorem,  quod  in  nis  adulti,  hanc  qualemcumque  diflferentiam 

bonis  operibus  Uberi  arbitrii,  aUquod  meritum  ex  parte  hominum  qusesierunt,  ad  quam  pro- 

de  congruo  divinse  gratiee,  etiam  quoad  pri-  fecto  non  est  necessarium  meritum  de  condi- 

mum  ejus  auxilium,  ponatur.  In  qua  sententia  gno,  sed  quodcumque  ahud  sufiicit. 
est  etiam  Vega,  Ub.  8.  in  Trid.,  cap.  5,  et  vi-        28.  Meritum  etiam  imperfectum  est  contra 

detur  fuisse  phirium  scholasticorum,  ut  capi-  gratiam,  si  non  sit  ex  gratia. —  Quocirca  vel 

tibus  scquentibus  videbimus  :  qui  post  Gonci-  hanc  posteriorem  partem,  ut  veriorem  suppo- 

Uum  Arausicanum,  et  post  totam  disputatio-  nendo,  vel  certe  ab  iUa  controversia  abstra- 

nem  Augustini,  Prosperi,  et  aliorum  contra  hendo,  dicendum  est,  efficax  esse  fundamen- 

Semipelagianos  ,  scripserunt.   Non  est  enim  tum  Augustini  contra  iUos,  quod  nimirum  ra- 

verisimUe,  aut  ignorasse  defmitionem  tanto-  tionem  gratise  destruerent,  posito  merito  pri- 

rum  Patrum,  aut  contra  iUam  opinatos  fuisse,  mae  gratise  ex  solis  viribus  Uberi  arbitrii,  quale- 

ergo  inteUexerunt  eam  solam  tendere  ad  ex-  cumque  iUud  posuerint,  sive  de  congruo.  Quod 

cludendum  meritum  de  condigno  ab  operibus  imprimis    probatur  auctoritate  ejusdcm  Au- 

moralibus  Uberi  arbitrii,  quod  Semipelagiani  gustini ,  et  aUorum  Patrum ,  qui  eum  secuti 

eis  tribuebant.  sunt.  Nam  quod  hic  sit  sensus  Augustini,  con- 

27.  At  profecto  difficile  est  hunc  sensum  at-  stat,  quia  ita  negat  meritum  primee  gratiae 

tribuere  Semipelagianis,  solum  ut  argumen-  auxiUantis,  sicut  admittit  mereri  peccatorem 

tatio  Augustini  contra  iUos  efficax  sit.  Primo^  per  fidem  auxUia  ad  poenitentiam  agendam, 

quia  nuUibi   Augustinus  ipse  ,  vel   Prosper  vel  charitatem  obtinendam.  Et  de  hoc  eodem 

hunc  sensum  in  eis  expUcarunt,  sed  vel  abso-  merito  dicit,  per  iUud  destrui  rationem  gratise 

hite  locuti  sunt,  vel  si  quidpiam  addunt,  potius  in  dono,  quod  ratione  iUius  datur,  si  fides  sit 

est  ad  extendendum  locutionem  ad  omne  me-  ex  natura,  et  non  ex  gratia.  At  certissimum 

ritum.  Tale  est  iUud  Augustini  de  Prsedestina-  est ,  iUud  meritum  solum  esse  de  congruo, 

tione  Sanctorum,  c.  20 :  Videte  si  quid  agitur  etiam  in  actu  fidei  infusse,  vel  quocumque  aUo, 

isto  modo,  nisi  ut  gratia  secundum  merita  nos-  quem  facit  homo  existens  in  statu  peccati  mor- 

tra  detur  quolilet  modo,  ac  sic  gratia,  non  sit  taUs,  ex  auxiUo  supernaturaU  Dei ;  ergo  idem 

gratia.  Ubi  pondero  particulam  iUam,  quoliiet  sentit  de  operibus  naturae,  si  in  eis  quodUbet 

modo,  nam  ampUat  meritum  ad  quemcumque  meritum  gratise,  etiam  de  congruo  tantum, 

modum  meriti.  Secundo,  quia  Gassianus  vide-  ponatiu".  Id  autem  constat  prgecipue  ex  dicto 

tur  expresse  excludere  meritum  de  condigno,  libro  de  Praidestinatione  Sanctorum ,  et  de 

CoUat,  13,  c.  9,  et  Ub.  12,  de  Institut.  renunc,  Bono  persever.,  et  ex  epistoUs  105  et  106,  et  1 

c.  11  et  c.  14.  Inter  aUa  sic  inquit :  Dicimtis  Retract.,  cap.  9,  et  ante  exortos  Semipelagia- 

enim  secundum   Salmtoris  sententiam ,  dari  nos  eodem  modo  Ulam  sententiam  impugna- 

quidem  petentibus ,  et  aperiri  pulsantihis,  et  a  verat,  Ub.  1,  ad  SimpUcianum,  q.2,  et  lib.  2, 

qucerentibus  ifweniri,  sed  petitionem  et  pulsa-  de  Peccat.  mer.  et  remiss.,  cap.  17,  lib.  A, 

tionem,  et  inquisitionem  nostram  non  esse  con-  contra  Julianum,cap.  3,  et  Ub.  %  coutra  duas 

dignam,  nisi  misericordia  Dei  id  quod  petimus,  epistolas  Pelagii,  cap.  17. 
dederit,  etc.  Ubi  satis  expresse  excludit  condi-        29.  Secundo ,  in  hac  sententia,  et  fmida- 

gnitatem  ex  parte  nostri  initii,  imo  statim  so-  mento  imitati  sunt  Augustinum  fere  omnes 

lum  quamdam  occasiouem  videtm-  iUi  tribuere,  posteriores   Patrcs  ,  Prosper   contra  GoUato- 

dicens :  Prcesto  est ,  occasione  tantimmodo  a  rem,  id  est  Gassiauum,  praicipue  contra  ejiis 

nobis  boncB  volmitatis  oblata  ad  hwc  omnia  con-  coUationem  13,  cap.  11  et  12,  et  ad  objectioues 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITORIA  EX  BONO  LIBERI  ARBITRII  USU.  345 

Gallorum,  prsesertim  ad  4,  Fiilgentius,  lib.  1,  condigno,  sivc  dc  congruo  vocetur,  .si  naturse 

ad  Monimum,  ct  cxprcssius  libro  dc  Incarnat.  viribus  tribuatur.  Quia  nihil  distinxit  Conci- 

et  gratia,  cap.  18,  et  Petrus  Diaconus,  libro  dc  lium,  et  non  cst  vcrisimile  reliquisse  hoc  sub- 

Inoarnat.  et  gratia,  cap.   8,  Isidorus,  libro  dc  terfugium  Scmipclagianis.  Siccrgo  aitin  dicto 

Summo  Bono,  cap.  3,  Ansclmus,  libro  de  Con-  capite  scxto :  iSi  quis  sine graiia  Bei  credentihis, 

cor.proescienti8ectpraidestin.,etsuperPauhim,  volentibus,  desiderantihus ,  conantibiis,  laboran- 

locis  infrarefercndiSjOptimeGregorius,  hb.  33  tibus,   mgilantibus ,   studentibus ,  petentibus , 

Moral.,  cap.  20,  ahas  25,  circa  illa  verba  Job,  qwerentibus,  pulsantibits  nobis  misericordiam 

cap.  45:  Quis  ante  dedit  mihi,  ut  reddam  ei?  dicitconfern,nonautemdivinitus,utcredamus, 

ubi  Massihensium  sententiam  tacito  nominc  velimus,  et  hac  omnia,  sicut  oportet,  ar/ere  va- 

impugnat.  Magis  tamen  uti  videtur  primo  ar-  lemus,  per  infusionem  et  Spiritus  sancti  inspi- 

gumento  supra  posito,  et  testimoniis  Scrip-  ratio7iem  in  nobis  fieri  confitetur,  aut  humili- 

turse  sacrse,  quse  ilhid  confirmant,  verumta-  tati,  aut  obedienti(c  humanw  subjungit  gratice 

men  etiam  hoc  posterius  indicat,  diccns  :  Si  adjutorium,  nec  %it  obediens  humillimus,  ipsius 

quid  nos  bone  operationis  dedimus,  ut  ejus  gra-  gratia^  donum  esse  conse^itit,  resistit  Apostolo 

tiani  mereamur,  ubi  est  quod  Apostolus  dicit,  dicenti:  Quid  habes  qmd  no7i  accepisti?  1,  Co- 

gratia  salvati  estis,  etc.  Atque  ad  idem  apph-  rinth.  4,  et  gralia  Dei  sum  id  quod  sum,  1,  Co- 

cari  potest  quod  lib.  17,  Moral.,  cap.  10,  ahas  rinth.  5.Exquibusduobus  testimoniis  primum 

11,  dixerat,  exphcando  iha  verba  Job,  Cujus  magis  pertinct  ad  primum  punctum,  tamen 

adjutores  ,  ct  conjuugendo  illa   cum  verbis  etiam  confirmat  fundamentum  positum  contra 

Pauh  1,  Corinth.  3:  Coadjutores  Dei  sumus.  Massihenses,  quatenus  Pauhis  addit : /S^i  autem 

Nam  hoc  posterius,   servato  debito  ordine,  accepisti,  quid  gloriaris  quasi  non  acceperis? 

verum  est,  ihud  vero  prius  dicitur  propter  eos,  Nam  sensiis  est,  quid  gloriaris  quasi  non  gra- 

qui  phis  justo  sibi  arrogant  :  unde  ait  Grego-  tis  acceperis,  ut  etiam  Concihum  indicat.  Aho- 

rius,  Qui  de  sensio  suo  alta  sapiunt,  esse  humi-  quin  Semipelagiani  non  contradicebant  Paulo, 

liter  adjutores  Dei  nolunt,  quia  dum  se  utiles  fatebantur  enim  se  accipere  omnia  dona  gratise 

Deo  esse  cestimant,  a  fructu  se  utilitatis  alie-  a  Deo,  et  ita  nihil  subtrahebant  donationi  Dei 

nant.  Videri  etiam  potest,  hb.  24,  cap.  6,  ad  fi-  seu  acceptioni  a  Dco :  tamen  quia  diccbant  se 

nem,  ahas,  cap.  12,  et  Hom.  9,  in  Ezecliiel.,  accipere  ex  nescio  quo  merito  suo,  quod  non 

et  hb.  1,  Dialog.,  cap.  4.  Denique  Bernardus,  per  gratiam,  sed  per  naturam  habebant,  con- 

egregie  vim  hujus  rationis  indicavit,  serm.  67,  sequenter  gloriabantur  de  iUis  donis,  tanquam 

in  Cantica,  dicens:  Non  est  quod  gratia  intret,  de  non  acceptis,  utique  gratis,  et  consequenter 

ubi  jam  meritum  occupavit.  Nam  si  quid  de  tollel)ant  veram  gratiam.  Aliud  vero  testimo- 

proprio  inest,  quantum  est,  gratiam  illi  cedere  nium  est  evidentius,  nam  etiam  Semipelagiani 

necesse  est,  deest  gratice  quidquid  meritis  depur  contendunt,  hominem  per  gratiam  esse  id  quod 

tatur.  Ac  si  diceret,  meritum  ex  se  gratiam  est,  id  est,  justum  et  sanctum  :  et  niliilominus 

excludit,   consideratis  propriis  rationibus  u-  dicit  Concilium  contradicere  Paulo,  dum  sibi 

triusque  secundum  se  :  tamen  quia  multiplex  tribuunt  meritum  ejus  gratise :  ergo  sentit,  ex 

potest  esse  meritum,  quantum  iUud  est,  tan-  eo  contradicere,  quod  meritum  ponuut,  con- 

tum  minuit  de  ratione  gratiae.  Rursus,  serm.  tradictionem  involvens  cum  gratia. 

74,  post  gratise  commendationem ,  subdit :  31.  Et  hoc  ipsum  confirmat  idem  Concilium 

Qtiod  si  quis  dicat,  Gratia  Dei  sum  id  quod  in  capitulis  sequentibus,  preesertim  cap.  17, 

sum,  studeat  autem  captare  gloriolam,  pro  gra-  dum  ait :  Fortitudinem  Christianam  Charitas 

tia,  quam  accepit,  nonne  fur  est,  et  latro  ?  Ubi  facit,  quai  diffusa  est  in  cordibus  nostris,  non 

alludere  videtur,  adid  1.  Corinth.  3.Qm'(?^/o-  per  voluntatis  arbitrium  ,   sed  per  Spiritum 

riaris  quasi  non  acceperis  ?  Per  iUud  autem  sanctum  qui  datus  est  nobis,  nullis  meritis  gra- 

diminutivum,  gloriolam,  indicat,  etiamsi  quis  tiam  prcevenientibus.  Et  cap.  18:  Debeturmer- 

non  sibi  tribuat  justitise  meritum,  sed  quale-  ces  bonis  operibus,  si  fiant,  sed  gratia  qufe  non 

cumque,  etiam  in  eo  furem  esse  et  latronem,  debctur,  pra^cedit  ut  fiant.  Sic  etiam  Concilium 

dum  gratiam,  tanquam  gratiamnon  recogno-  Tridentinum,  sess.  6,  cap.  5,  docet,  exordium 

scit.  justificationis  a  gratia  prseveniente  sumi,  id 

30.TertioConciliumArausicanum,cap.6,non  est,  a  vocatione  qua  nullis  eorum  existentibus 

solum  contra  sententiam  Semipelagianorum  mmVi*  ^omw^a^r.  Ubi  facile  insiuuat,  ut  vocatio 

definit,  sed  favet  etiam  fundamento  sumpto  ex  habeat  rationem  gratise,  necessarium  esse,  ut 

repuguantia  meriti  et  gratise,  sive  meritum  de  nulhs  existeutibus  meritis  detur :  dum  autem 


346  LIB.  II.  DE  CAUSA 

ait,  mdlis,  omnia  merita  sivc  de  condigno^  sive 
de  congrao  excludit.  Ad  quod  etiam  adduci 
solet^  capite  octavo  ejusdem  sessionis,  in  quo 
Concilium  exponit  Paulum  dicentem,  hominem 
gratis  justificari,  Qida  nihil  (inquit)  eorum  quw 
justificationemprcecedunt,  sivefides,  sive  opera, 
ipsam  justificationis  gratiam  promeretur.  Ubi 
necessarium  videtur,  ut  intelligat  excludi  omne 
meritum,  etiam  de  congruo,  per  illam  particu- 
lam,  gratis,  tum  quia  liic  est  sensus  verus 
Pauli,  ut  mox  videbimus,  tum  etiam  quia  dis- 
tincte  et  absolute  negat  omne  meritum.  Sed 
liic  locus  habet  specialem  difiicultatem,  quam 
in  fine  capitis  tractabimus,  ne  a  proposito  di- 
vertamur. 

32.  Quarto,  ex  his  Patribus  et  Conciliis  su- 
mitur  praecipuum  fundamentum  hujus  verita- 
tis  et  probationis  ejus,  quod  ex  Scriptura  su- 
mendum  est.  De  hac  enim  voce,  gratia,  loqui 
possumus,  vel  absokite  et  secundum  totam  la- 
titudinem  ejus:  vel  prout  de  illa  Scriptura  lo- 
quitur  et  prsedicat  gratiam  Dei  in  hominibus 
salvandis.  Priori  modo  negare  non  possumus, 
quia  in  aliqua  propria  et  rigorosa  significatione 
dicatur  gratia,  donum  quod  sine  debitojustitise 
datur,  ctiam  si  detur  roganti  et  petenti,  vel 
etiam  bene  merenti,  secundum  aliquam  con- 
gruentiam.  Quod  patet  ex  frequenti  usu  illius 
vocis  et  ex  communi  sensu  hominum :  omnes 
enim  inteUigunt  sibi  gratiam  fieri,  quoties  id 
donatiir,  quod  ex  justitia  non  debetur:  multo- 
que  magis  si  a  superiori  donetur  inferiori,  quia 
superior  magis  videtur  illo  debito  immunis.  Et 
ratio  est,  quia  gratia  dicitur  a  gratis  daudo,  ut 
sentit  Paulusad  Romanos,  cap.  4  et  11,  gratis 
vero  dari  dicitur,  quidquid  non  datur  ex  de- 
bito  simpliciter,  dcbitum  autem  simpUciter  est 
maxime  debitum  justitise,  ergo  quidquid  sine 
tali  debito  datur,  gratis  dari  non  immerito  dici 
potest,  et  consequenter  esse  etiam  gratiam. 
Atque  hoc  modo  omne  donum  nobis  collatum 
a  Dco  gratis,  id  est,  sine  talis  justitise  merito, 
potest  gratia  appellari,  ut  significavit  D.  Tho- 
mas,  1,  2,  queest.  110,  art.  1 ;  scholastici  com- 
munitcr  in  2,  dist.  4.  Atque  ita  etiam  creatio, 
vel  aUa  dona  naturalia  possunt  gratia  vocari, 
qua  significatione  abusus  est  Pelagius  in  Con- 
ciUo  Palajstino,  ut  Patres  iUius  ConcUii  decipe- 
ret,  ut  testis  est  Augustinus,  Epistola  105,  ct 
Ubro  de  Gratia  Christi,  et  ssepe  alias. 

33.  Nihilominus  in  Scriptura  magis  pro- 
priam  ct  restrictam  habet  significationcm  hoc 
nomen  gratia.  Unde  Augiistinns  cum  aliis  qua- 
tuor  Episcopis  in  Epistola  ad  Innoccntium  (qua3 
habetur  antc  27  Epistolam  Innocentii,)  et  cst 


PR^EDESTINATIONIS. 
95  inter  Epistolas  Augustini,  aiunt,  quod  licet 
donum  creationis  non  improlanda  rationepossit 
gratia  vocari,  mirum  est  tamen  si  ita  appelli- 
tam  in  mdlis  legitimis,  propheticis,  evangelicis 
apostolicisve  litteons  legimus.  Sed  illam  quam 
Scriptura  simpliciter  gratiam  vocat,  qua  prce- 
destinati  vocamur  et  glorificamur.  Et  idem  sen- 
tit  Hieronymus,diaIogo  primo  contra  Pelagian. , 
et  Epistola  159,  ad  Cyprianum,  et  congrucntia 
reddi  potest ,  quia  expensa  proprietate  gratise, 
quatenus  dicit,  non  solum  amorem  et  benevo- 
lentiam  extrinsecam,  (de  hac  enim  significatio- 
ne  nunc  non  agimus)  sed  donum  gratis  datum 
nobis  a  Deo,  sic  propriissime  convenit,  impri- 
mis  in  hsec  supernaturalia  dona  et  non  in  na- 
turalia,  et  ideo  solet  ab  Augustino  et  scholas- 
ticis  gratia  a  uatura  distingui.  Unde  creatio 
non  proprie  vocatur  gratia ;  quia  licet  res  om- 
nino  gratis  creatse  fuerint  a  Deo,  et  ita  ipsum 
esse  possit  dici  donum  a  Deo  gratis  coUatum, 
tamen  quia  creatio  non  supponit  personam  cui 
fiat  donatio,  ideo  non  tam  gratia  quam  aliquid 
ante  gratiam  censetur.  Quo  etiam  modo  signi- 
ficatD.  Thomas,  1.  part. ,  queest.  11,  art.  4,  ad 
4,  non  reperiri  in  opere  creationis  propriam 
misericordiam,  sed  solum  quodam  modo,  scd 
secundam  quamdam  proportionem,  qiua  cum 
non  supponat  rem  aliquam,  nec  miseriam  pro- 
pric  supponit.  Sic  ergo  propria  gratia  supponit 
capacitatem  aliquam,  atque  adeo  rem  ipsam 
cui  fieri  possit.  Ideoque  cum  gratia  dicitur  dari 
gratis,  Ulud  gratis,  non  puram  negationem 
significat,  sed  quasi  privationem  (ut  sic  dicam) 
quia  supponit  in  eo  cui  fit  gratia,  capacitatem 
aliquam  juris  seu  debiti,  ita  ut  gratis  dicat  ne- 
gationem  debiti  respectu  subjecti  capacis,  quse 
capacitas  supponit  existentiam,  et  consequen- 
ter  creationem.  Preeterea  propria  gratia  sup- 
ponit  rationalem  naturam,  et  ideo  gratia  non 
dicitur  proprie  fieri  brutis,  sed  ratioualibus 
crcaturis.  Creatio  ergo,  qu»  rationalem  crea- 
turam  non  supponit,  sed  facit,  non  dicitm^  pro- 
prie  gratia.  Atque  hinc  etiam  est,  ut  supposita 
creatione,  quidquid  naturoe  ipsi  consecutione 
quadam  naturali  debitum  est,  proprie  gratia 
non  dicatur,  ut  conservatio,  concm-sus  ad  na- 
tura  opera  et  similia:  quia  qui  dat  formam, 
dat  consequentia  ad  formam,  unde  iUa  nou 
censetur  nova  liberalitas  distincta  a  creatioue, 
idcoque  sicut  creatio,  ut  sic,  non  comprehen- 
ditiu'  sub  gratia,  ita  nec  iUa  omnia  quai  ad  U- 
lam  consequuntur. 

34.  Ex  quo  ulterins  intelligimus,  gratiam 
Dei  thcologice  vcl  dogmaticc  sic  vocatam,  non 
solum  excludcre  debitum  justitiai,  sed  etiam 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITORIA  EX  BONO  LIBERI  ARRITRII  USU.  347 

dcbitum  illnd  connaturalitatis,  quo  debcri  di-  Galatas,  socundo  ettcrtio:  non  justificaribomi- 

cuntur  naturffi  ea  quai  illi  connaturalia  sunt,  nes  cx  operibus,  utiquc  naturoe  viribus  elicitis, 

vel  quoe  naturalitcr  postulat,  quasi  jurc  suo.  quamvis  illa  locutio  alias  babeat  expositiones, 

Nam  etiiim  id  quod  cst  sic  dcbitum,  non  om-  ut  mox  dicemus. 

nino  gratia  donatur,  in  sc  ac  formaUtcr  spec-  35.  Conditiones  donationisperfectff'. — Acce- 

tatum.  Imo  loqucndo  moraUter  naturalia  bona,  dit  ultcrius,  quod  pccubari  modo  rcpugnat  ra- 

non  tam  pcr  se  donari  quam  condonari  cum  tioni  gratia?,  ut  in  rcmunerationem  opcris  fiat, 

alio  vidcntur :  undc,  si  illud  abud  non  est  gra-  ctiamsi  taUs  rcmuncratio  non  sit  ex  justitia 

tia,  neque  csetcra  gratise  ccnscntur.  Ex  quo  debita,  scd  cx  quovis  titulo  obsequii  seu  grati- 

ulterius  intelligere  possumus,  si  quid  est  debi-  tudinis.  Quod  cxplicari  potest  cx  bis  qua;  dc 

tum  natura^.,  ex  vi  operum  qua:;  suis  propriis  pura  donationc  tradunt  legcs  civiles.  Nam  in 

et  soUs  naturabbus  viribus  efficit,  non  essc  ve-  leg.  \,  ff.  dc  Donat.,  tria  requiruntur  ad  pro- 

ram  gratiam,  prout  de  gratia  Scriptura  loqui-  priam  donationem.  Unum  est,  ut  rcs  donata 

tur,  sive  ilkid  debitum  vocetur  justitiffi,  sive  statim  fiat  accipientis,  aUas  potius  erit  promis- 

congruitatis  moraUs,  sive  soUus  connatm-aUs,  sio.  AUud  est,  ut  res  donata  ampUus  non  re- 

quiatotum  boc  non  transcendit  rationem  doni  vocetur  ad  donantem,  quia  si  est  revocabiUs, 

natiu-oe  debiti.  Dcclaratur  in  actionibus  pbysi-  non  erit  donatio  simpUciter,  sed  secundum 

cis,  quando  enim  bomo  generat  bominem,  U-  quid,  vel  conditionata.  Tertium  est,  ut  donator 

cet  non  possit  generationem  perficere,  nisi  Doo  proptcr  nuUam  aUam  causam  moveatur  ad  do- 

creante  animam  fiUi,  tamen  quia  illa  crcatio  nandum,  nisi  ut  exerceat  munificentiam  et  li- 

debita  est  connaturaliter,  disponente  liomine  beralitatem,  id  est,  ut  non  det  propter  aliquam 

materiam  corporis  humani,  eo  modo  quo  per  remunerationem,  etiam  antidoralem  seu  gra- 

naturalem  actionem  potest,  ideo  illa  non  cen-  tificativam,  ut  ibi  Bartolus  exponit,  ct  Panor- 

setur  specialis  liberalitas  DEI  vel  gratiee.  Si-  mitanus,  in  Rubr.  de  donation.  Et  sumitur  ex 

militer  in  moralibus,  faciente  bomine  per  na-  lege  Aquilitis :  alias  Attilitis ,  ff.  de  Donat. ,  et  ex 

turse  vires  actus  virtutis  vel  scientia,  sequitur  capite  Per  duas,  extra,  eodem  titulo.  Gratia 

babitus,  non  sine  nova  et  libera  actione  Dei,  et  autcm  est  donatio  singularis  ct  perfecta  bene- 

tamen  habitus  non  potest  gratia  vocari,  quia  ficiorum  Dei,  ad  salutem  pertiuentium,  ut  do- 

ejus  effectio,  ut  est  a  Deo,  naturali  hominis  ac-  cuit  Augustinus  dcprffidestinatione  Sanctorum, 

tioni  debita  est.  Ipsa  etiam  bcatitudo  naturalis  cap.  10.  Infer  gratiam  et  prcedestinationem  Tioc 

debita  esset  homini  per  naturam  bene  operanti,  tantum  interest,  quod  prwdestinatio  est  gratice 

non  debito  justitise  (ut  suppono,  quia  justitia  frwparatio  .•  gratia  vero  jam  ipsa  donatio.  Et 

cum  Deo  non  est  naturalis  homini)  sed  ex  pro-  ita  Scriptura  .sacra  de  illa  loquitur,  tanquam 

videntia  quadam  generali ,  debita  ab  auctore  dc  perfecta  donatione :  Vohis  donatum  est  pro 

naturse,  non  solum  ut  creatore,  sed  etiam  ut  Christo,  non  solum  ut  in  eum  credatis,  ad  Phi- 

moraU  gubernatore;  et  hoc  satis  est,  ut  illa  Iv^^.,  "^vimo.  EtcJiaritas  Dei  difusa  estin  cor- 

non  sit  gratia,  quia  non  tam  est  nova  liberali-  dibus  nostris  per  Spiritum  sanctum  qui  datus 

tas  quam  naturaliter  consequens  ad  aliam  prio-  est  nolis,  et  similia.  Reperiuntur  ergo  in  donis 

rem,quaiveragTatianonfuit,  utdcclaravimus.  gratise  tres  illaj  conditiones  perfectissime  et 

Sic  igitur  hoc  titulo  rcpugnat,  veram  gratiam,  exactissime. 

de  qua  Scriptura  loquitur,  esse  debitum  ex  vi  36.  Gratiamhahere  conditionesperfecti  doni. 

operum  soUs  viribus  naturse  factorum,  sive  sit  — Prima  est  clara,  quia  gratia  dicit  donum,  ita 

sermo  de  debito  justitiee,  sive  de  alio  minori,  nobis  exliibitum,  ut  in  eo  ipso  fiat  ejus  cui  do- 

quia  iUud  qualecumque  sit,  sufficit,  ut  sit  con-  natur,  et  adeo  sit  ejus,  ut  sit  in  potestate,  et 

nexio  quffidam  et  naturalis  consecutio  intcr  tale  dominio  ipsius  iUud  abjicere  vel  retinere,  prop- 

donum  et  primam  conditioncm  naturee,  inter-  ter  quod  aiebat  Paulus  2,  Corinth.  6 :  Horta- 

venientibus  aliis  concursibus  naturaliter  debi-  mur  vos  ne  in  vacuum  gratiam  Bei  recipiatis. 

tis.  Hoc  crgo  modo  sufficicnter  deducitur,  re-  Secunda  item  conditio  certissima  est,  quia  Deus 

pugnare  gratiaj,  quod  fit  ex  operibus  soUus  li-  quantum  est  ex  se,  irrevocabUiter  donat  gra- 

beri  arbitrii,  quia  veldonum  quoddatur,  habet  tiam  sanctificantem  et  dona  quaj  ad  iUam  ne- 

natm-alem  connexionem  cum  illis  operibus,  cessaria  sunt.  Quamvis  enim  gratias  gratis  da- 

vel  non :  si  non  habet,  ergo  nidlo  modo  prop-  tas  donet  iuterdum  ad  tempus,  et  auferat  pro 

ter  Ula  datur ;  si  habet,  jam  non  est  gratia,  sed  suo  arbitrio,  idemque  faciat  in  aUquibus  douis 

naturffi  donum.  Et  hoc  fortasse  sensu  dictum  supererogationis,  et  extraordinariis,  tamen  in 

esta  Paulo,  adRomanos,tertioetquarto,  etad  douis  vel  auxUiis  gratioe  sanctificantis  nemi- 


348  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR-«DESTINATIONIS. 

nem,  prgesertim  justum  deserit,  nisi  prius  de-  que  non  ex  operihis,  quse  negatio  universalior 

seratiu-  ab  ipso^  ut  Concilium  Tridentinum  tra-  est,  quam  esset  dicere,  non  ex  meritis  de  con- 

didit.  Sic  igitur  irrevocabilis  est  donatio  talis  digno.  Fuit  autem  illa  tota  amplitudo  necessa- 

gratise,  ac  proinde  perfecta  donatio.  Et  fortasse  ria,  ut  locum  haberet,  quod  subdit :  Ut  ne  quis 

conditionem  hanc  insinuavit  Pauhis  ad  Roma-  glorietur.  Quacumque  enim  ratione  gratia  es- 

nos  11,  dicens:  Siiie  posnitentia  sunt  dona,  et  set  ex  operibus  sohus  naturae,  non  exchideretur 

tocatio  Bei.  Quamvis  enim  speciahter  ^ddeatur  omne  id,  unde  posset  homo  gloriari. 

loqui  Paulus  de  donis  profectis  ex  electione  et  38.  Eamdem  vim  habent  iUa  verba,  1.  Co- 

prsedestinatione,  quam  Deus  semel  conceptam  rinth.  4  :  Q?m>  enim  te  discernit?  Quid  Jiahes, 

mutare  non  potest,  ut  dicant  verba  proxime  quod  non  accepisti  ?   Quod  si  accepisti,  quid 

prsecedentia:  Secundum  electionem  autem  cha-  gloriaris  quasi  non  acceperis?  Quod  necesse 

rissimi  propter  Patres:  nihilominus  de  donis  estintelhgi  de  acceptioneper  donationemper- 

gratiffi  justificantis  in  universum  vera  est  iUa  fectam,  summeque  hberalem,  superantem  im- 

sententia :  non  quia  homo  non  possit  perdere  primis  omne  naturse  debitum,  Nemo  enim  un- 

gratiam  semel  consecutam,  sed  quia  (ut  divus  quam  gloriari  potmt  quod  ahquid  habeat  non 

Thomas  ibi  ait)  etiam  temporale  donum  et  tem-  acceptum  a  Deo,  sahem  ut  auctore  naturse, 

poralis  vocatio  non  irritatur  per  mutationem  neque  quod  possit  bonum  morale  efficere,  sine 

Dei,  quasi  pcenitentis,  sedper  mutationem  lio-  Deo,  saltem  influente,  ut  auctore  naturse.  Cum 

mmis  qui  gratiam  Dei  aljicit,  secundnm  illud  autem  loquatur  Pauhis  de  bonis,  quibus  fide- 

ad  Helr.  12.-  Contemplantes  ne  quis  desit  gra-  les  ab  infideh,  vel  justus  ab  injustis  discerni- 

ticp  Dei.  tur,  significat,  debere  taha  recognosci,  ut  sin- 

37.  Tertia  conditio  est,  quse  maxime  ad  pro-  gulari  dono  accepta  uhra  omne  naturse  debi- 

positum  nostrum  refert,  eamque  in  hac  dona-  tum.  Ac  proinde  in  eorum  susceptione  nuUam 

tione  gratiffi  servai^i,  imprimis  coUigi  potest  ex  gloriam  sibi  debere  homines  usurpare,  usurpa- 

perfecta  ratione  donationis,  quam  in  iUa  repe-  rent  autem  non  parvam,  si  suis  vmbus  possent 

riri  necesse  est,  cum  Scriptura  sacra  ubique  iUa  ahquo  modo  emereri :  tantumque  toUerent 

significet,  in  iUa  maxime  ostendere  Deum  sum-  de  gioria  debita  divin»  hberahtati,  ac  perfec- 

mam  hberahtatem  ac  hberrimam  vohmtatem  tsedonationi,  utBernardusaiebat,ettractalate, 

in  douis  suis  distribuendis.  Quo  sensu  ait  Pau-  Augustinus,hb.depr8edestinationeSanctorum, 

his  ad  Eph.  1 :  Prcedestinasse  nos  Deum  in  adop-  cap.  4,  et  seqq.  Denique  ob  hanc  causam  Pau- 

tionem  filiorumperJesum  Christum,  secundum  lus  ad  Roman.  9,  totam  radicem  et  originem 

propositum  voluntatis  su(e  in  laudem  glorice  distributionis  gratise  revocat  in  divinam  vo- 

^m^f fip  M^f^'.  Significat  enim  his  verbis,  voluisse  hmtatem,  dicens  :    Moysi  enim  dicit,  misere- 

Deum  hanc  esse  maximam  gloriam  et  commen-  bor,  cui  miserelor,  et  misericordiam  prcestabo, 

dationemgioriffi  sua3,  quodsecundum  proposi-  cui  miserebor  ;  utique  quoad  radicem  et  pri- 

tum  vohmtatis  suee,  ad  ostendendum  munifi-  mam  originem.  Quo  sensu  concludit :   Igitur 

centiam  suam  et  hberahtatem,  ac  hbertatem  non  volentis,  neque  currentis,  sed  miserentis  est 

in  donando,  eam  tribuat,  et  non  ex  causa  ah-  Dei.  hi  solam  ergo  Dei  vohmtatem  et  miseri- 

qua  ex  paiie  recipientium  iUam.  Et  ideo  ahis  cordiam  facit  Paulus  ultimam  resolutionem 

locis  cavet,  ne  homines  in  hac  parte  ahquam  gratia,  quia  prima  gratia  est  pm'a  donatio, 

gloriolam  (ut  Bernardus  dicebat)  sibi  usurpeut,  atque  adeo  ex  sola  hberahtate  donantis  facta 

sed  totumDeotribuant.Ethocest,quodstatim,  sine  causaexparte  ejus,  cui  donatur. 

cap.  2  ejusdemEpist.  subjungit:  Co^ice^er^^o^  39.  Meritum  de  congruo  primce  gratice  esse 

fecit  in  codestibus  in  Christo  Jesu:  ut  ostende-  contrarationem  gratics.  —  Ex  his  ergo  princi- 

ret  in  saxulis  supervenientibus  abundantes  divi-  piis  et  testimoniis  satis  manifestum  est,  meri- 

tiasgratiw suce,inbo7iitate supernosinChristo  tum  etiam  de  congruo   exchidere  gratiam, 

Jesu.  Ostendens  autem  quam  hlDcrahs  sit  heec  prout  de  iUa  Scriptura  loquitur,  nam  dicit  ita 

gratia,  subdit :  Cfratis  enim  estis  salvati  per  gratis  dari,  ut  omnem  excludat  respectum  ad 

fidem,  et  hoc  non  ex  vobis.  Dei  enim  donum  est,  quodhbet  meritum  recipientis  et  oriatm"  sohim 

et  non  ex  operihus,  ut  ne  quis  glorietur.  Ubi  ex  hbera  munificentia  donantis.  Quod  saltem 

primum  expeudenda  est  Ula  particula :  Et  hoc  necesse  est  verum  esse  ratione  prima;  gratife, 

non  ex  vohis,  excludit  non  omnem  causam  ex  seu  vocationis,  qu»  est  radix  cseterarum  gra- 

parte  recipientium,  et  inhoc  constituit  perfec-  tiarum,  ut  egregie  notavit  Augustinus,  hb.  1, 

tionem  hujus  gratia;.  Et  in  hoc  scnsu  ait  esse  qufest.  ad  Simphc,  qusest.  2,  ubi  iuter  aha, 

donum  Dei,  quasi  per  autouomasiam,  ac  deni-  habet  iUam  seutentiam,  Non  ideo  dictum  esse 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITORIA  EX  BONO  LIBERI  ARBITRII  USU.                            349 

ptitandtm  est,  non  volentis,  neqiie  mrrentis,  nam  gratiam  dari  et  non  potiiis  gratiam  effi- 

sed  miscrentis  est  Dei,  quia  nisi  Dei  adjutorio  cere,  ut  digni  invocemtis,  anathema  sit.  Et  su- 

non  possimus  adlpisci,  qmd  volumus,  sed  ideo  mitur  etiain  cx  illo  Pauli  ad  Roman.  10  :  Quo- 

potius,  qida  nisi  ejus  vocatione  prwventi  non  modo  invocahunt ,  in  quem  non  crediderunt  ? 

bene  volumus.  Et  lib,  83  qugestiouum,  q.  08,  ut  expendit  Augustinus  A  contra  Julianum, 

ubihabetilla  verba  singularia  :  Licet  qins  sihi  cap.  8.  Item  ex  illo  Joann.  15:  ^i  manseritis 

tribuat,  quod  veniat  vocatus,  non  potest  sihi  tri-  in  me,  et  verha  mea  in  vohis  manseri^it,  quod- 

huere  quod  vocatus  sit.  Consonatque  huic  verse  cumque  petieritis ,  fiet  vohis.  Ubi  recte  Chrysos- 

intelligentiffi  gratioe  et  illius  dictionis  gratis,  tomus,  homil.  75.Facit  etiam  ilkidadHebr.  11. 

illa  sententia  Pauli:  Quisprior  dedit  illi  et  tri-  Sine  fide  impossihile  est  placere  Deo  :  et  iUud 

huetur  ei  ?  Nam  si  homo  suis  viribus  aliquod  Roman.  8 :  Qtdd  oremus  sicut  oportet  nescimus, 

obsequium  offert  Deo,  propter  quod  meretur  sed  Spiritus  postulat  pro  nohis.Ex  quihus  con- 

quocumque  modo  retributionem  gratia?,  jam  chiditur  ratio,  quia  oratio,  ut  sit  impetrato- 

prius  darct  Deo  et  retribueretur  ei.  Et  sechisa  ria,  imprimis  debet  esse  Deo  accepta  :  et  ideo 

Scriptura,  est  per  se  hoc  satis  rationi  consen-  ex  parte  objecti,  seu  rei  postulatee  esse  debet 

taneum,  quia  omue  meritum  etiam  de  con-  conveniens  :  ex  parte  modi,  debet  esse  cum 

gruo   requirit  proportionem  ahquam  funda-  fiducia,  fundari  etiam  debet  ahquo  modo  in 

tam,  vef  in  couditione,  seu  dignitate  personse  Cliristo  :  at  hffic  omnia  habere  non  Jiotest,  nisi 

operantis,  vel  saltem  ipsius  operis  :  quod  si  sit  ex  fide  et  gratia  :  ergo. 

quis  veht,  addat  etiam  promissionem  Dei.  At  41,  Secundo  probatur  ex  altero  fundamen- 

nihil  horum  reperitur  in  actibus  naturse  viri-  to,  quia  tahs  impetratio  exchideret  rationem 

bus  ehcitis ,  et  ad   supernaturalem   gratiam  gratise  :  quia  jam  DEUS  non  daret  gratiam  ex 

comparatis  :  ergo  probatur  minor,  quia  perso-  sua  magnificentia  et  hberahtate,  sed  intuitu 

na  supponitiu*  originah  peccato  infecta,  agi-  invocationis   humanse.    Dices,  inter  homines 

mus  enim  de  homine  uondum  justificato,  imo  beneficium  collatum  petenti,  quia  petit,  non 

etiam  homo  in  pura  natura  est  per  se  satis  im-  exchidit,  quin  sit  omnino  gratuitum :  Respon- 

proportionatus  ad  tale  meritum :   cum  de  se  deo,  primo  negando  assumptum,   quia  hcet 

non  habeat  ordinem  ad  supernaturalem  finem.  non  toUat,  quin  sit  gratuitum,  ut  excludit  ha3C 

Opus  item  est  omnino  improportionatum,  quia  vox  debitum  justitige,  vel  gratitudiuis  :  nihilo- 

in  se  est  inferioris  ordiuis,  et  per  nuUum  ahum  minus  diminuit  rationem  hberrimai  donatio- 

actum  elevatur,   vel  refertur  ad  superiorem  nis,  quia  non  sit  ex  sola  voluntate  et  quasi  in- 

ordinem,  aut  finem.  Promissio  denique  nuUa  terna  dispositione  donantis,  sed  ex  causa  aU- 

extat,  ut  magis  ex  sequentibus  constabit :  ergo  qua  ex  parte  petentis.  Unde  etiam  vulgo  dici 

nuUa  est  ratio,  aut  conditio  vel  minimi  meriti.  solet,  inter  homines  caro  emi,  quod  petitur. 

40.  Meritum  impetratorium  repugnare  pri-  Secuudo  respondeo,  negando  paritatem  ratio- 

m(B  graticp.  —  Atque  ex  his  tandem  conchidi-  nis.  Nam  inter  homines,  qui  petit  (ordinarie 

tur,  necmeritumimpetratoriumadmittendum  loquendo)  non  censetur  prsestare  obsequium 

esse  in  opere  aUquo  viribus  naturse  eUcito  res-  ei,  a  quo  petit,  sed  sohim  desiderium,  vel  ne- 

pectu  efiectuum  prsedestinationis.  Probaturex  cessitatem  suam  manifestare.   Respectu  vero 

duobus  fundamentis  hactenus  tractatis,  quia  Dei  oratio  est  verus  euUus  et  obsequium,  et 

meritum  impetratorium  ahquod  bonum   est  sub  ea  ratione  habet  oratio  vim  impetrandi, 

utUe  et  valde  coufereus  ad  vitam  seternam  :  ideoque  quod  impetratur  a  Deo,  participat  ra- 

crgo  impossibile  est  fieri  sine  gratia  Christi  per  tionem  cujusdam  retributionis,    Ac   proinde 

solas  vires  naturse,  dicente  ipsomet  Clnisto  :  necesse  est,  ut  fundetur  in  gratia,  quia  nemo 

JSine  me  nihil  potestis  facere.  Et  in  particulari  dare  potest  prius  Deo,  ut  retribuatur  ei.  Deni- 

probari  lioc  potest,  quia  meritum  impetra-  que  ipsi  etiam  Pelagiani  vocabant  lioc  meri- 

rium,  seu  impetratio,  (pro  eodem  euim  nunc  tum  impetratorium  et  hcet  extenuarent  iUud 

sumuntur)  non  est  nisi  mediante  oratione  :  o-  dicentes  esse  minimum,  tamen  quautum  est , 

ratio  autem  non  est  impetratoria,  uisi  saUem  tantum  minuit  de  perfectione  et  veritate  gra- 

fundetur  in  fide :  ergo  ut  impetratoria  sit,  gra-  tise,  ut  Bernardus  cum  Augustino  dixit  et  ideo 

tiam  ahquam  supponat  necesse  est :  non  ergo  admittendum  non  est. 

potest  impetrari  prima  gratia  per  petitionem  42.  Tertiam  probationem  adjungere  possu- 

viribus  naturae  factam,  Quod  eisdem  fere  ver-  mus,   quia  vel  hoc    meritum  impetratorium 

bisdefinivit  Arausicanum  Concihum,  canone  3,  habet  infalhbihter  efiectum  impetraudi  a  Deo, 

dicens :  Si  quis  dixerit  ad  invocationem  huma-  vel  solum  habet  pro  arbitrio  Dei  et  quaudo  ei 


350  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

placet.  Hoc  posterius  dicere  non  poterant  Pe-  ad  cjiis  reliquias  pertinet.   Estque  evidenter 

lagiani;,  tum  quia  fundabant  hoc  meritum  im-  contra  testimonia  Scripturae,  supra  adducta  et 

pctratorium  in  promissione  illa  :  Petite  et  acci-  in  multis  Conciliis  damnata  est.  Primum  in 

pietis:  tum  etiam,  quia  repugnat  fundamento  Pala^stino,  ut  refert  Augustinus,  Epistol.  106. 

eorum.  Inciderent  enim  in  easdem  angustias,  Deinde  in  Milevitano,  tempore  Innocentii  Pri- 

cur  Deus  exaudiat  hunc  ita  orantem  et  non  mi^,  cujus  decreta,  quod  hanc  partem  fere  tran- 

illum.  Si  enim  pro  arbitrio  suo  dat,  vel  non  scripsit  Concilium  Africanum  toto  orbe  recep- 

dat  effectum  sic  postulatum^  ergo  pro  suo  ar-  tum,  ut  ait  Prosper  ad  objectionem  Gallorum, 

bitrio   potest  imi  dare ,  vel  alteri  non  dare,  cap.  9.  Eademque  veritas  in  Concilio  Arausi- 

etiamsi  sequaliter  petaut,  ergo  sequitur  eadem  cano,  et  postea  in  Tridentino  confirmata  est. 

acceptio  personarum,  quam  ipsi  contra  Au-  44.  At  vero  quoad  alteram  partem  de  me- 

gustinum  inferebant.  Et  tandem  ratio  et  causa  rito  de  congruo,  videtur  difficile  illam  senten- 

discretionis  non  revocatur  in  opus  hominis_,  tiam^uthsereticamdamnare.  Primo^quiaillam 

sed  in  voluntatem  solam  Dei,  quod  ipsi  nega-  plaue  secuti  fuerunt  multi   scholastici,  quos 

bant.  Si  vero  dicatur  primum,  multum  valde  capite  sequenti  referemus.  Secundo,  quia  nec 

tribuitur  operibus  naturse  :  cur  enim  tenebi-  exScriptiu-asacra  apertecolligitur,  necinCon- 

tur  Deus  talem  petitionem  infallibiliter  exau-  ciliis  sub  illa  speciali  intelligentia,  vel  declara- 

dire  ?  Aut  enim  hoc  est  ex  ipsa  rei  natura  et  tione  apertetraditur,  nec  per  evidentem  con- 

vi  talis  operis,  et  Iioc  vanum  est,  cum  nulla  sequentiam   coUigitur.   Tertio ,  quia  per  hoc 

sit  proportio  inter  talem  petitionem  et  gra-  non  sit  manifesta  injuria  gratise  Dei,  quia  bo- 

tiam.  Nec  fingi  potest  virtus,  quai  faciat  Dcum  num  opus  morale  etiam  est  beneficium  Dei, 

infallibiliter  dare^  quod  sic  postulatur.  Vel  id  esto  non  pertineat  ad  beneficia  gratise  et  quan- 

oritur  ex  promissione  divina  et  oportet  illam  do  sit  ab  homine,  qui  plus  facere  non  potest, 

ostendere  ;   nam  promissiones  Scripturse   lo-  habet  illam  generalem  congruentiam,  quse  in 

quuntur  de  petitione  fundata  in   fide  et  in  omni  prudenti  gubernatione   locum   habet , 

Christo,  ut  ostensum  est,  et  capite  sequenti  ite-  quod  qui  bene  utitm*  beneficiis  receptis,  prout 

rum  ostendemus.  Simile  argumentum  et  di-  potest^  quantum  in  ipso  est,  meretur  juvari, 

lemma  fieri  potest,  quia  vel  tale  meritum  im-  ut  plus  possit^quee  congruentia  non  tolht,  quin 

petratorium  est  conditio  necessaria,  sine  qua  hoc  posterius  beneficium  sit  vera  gratia.  Addo 

Deus  neminem  adultum  supernaturaliter  vo-  denique,  magna  consideratione  dignum  esse 

cat,  vel  non.  Primum  repugnat  apertis  Scrip'  quod   Concilium  Tridentinum,  hoc  clare  nou 

turis :  Inventus  suni  a  non  quwrentibus  me,  cum  attigit.  Unde  non  videtur  judicasse  hoc  perti- 

similibus.  Unde  nec  ipsi  Massilienses  hoc  dice-  nere  ad  dogmata  fidei,  cum  ibi  omnia  tradat 

bant,  ut  capite  sequenti,  de  causa  dispositiva,  necessaria  ad  doctrinam  de  gratiaet  libero  ar- 

dicemus  et  probabimus,  est  enim  de  utraque  bitrio,  contra  Pelagianos  et  Lutheranos  tuen- 

eadem  ratio.  Si  autem  dicatur  secundum,  jam  dam.  De  Concilio  item  Arausicano  nou  constat 

non  potest  ex  tali  causa  reddi  ratio  prsedesti-  in  illo  sensu  fuisse  locutum,  et  aHqui  dubitant, 

nationis,  vel  discriminis  inter  electos  et  non  an  ejus  defmitiones  faciant  certam  fidem,  cum 

electos,  ut  de  causa  dispositiva  latius  dicemus,  provinciale  sit. 

est  enim,  ut  dixi,  eadem  utriusque  ratio.  45.  Concilii  Arausicani  auctoritas. — Ut  au- 

43.  An  S emipelagidna  opinio  sit  error  dam-  tem  ab  hoc  ultimo  respondere  incipiam,  om- 

natus. — Ex  his  ergo  satis  (ut  opiuor)  repugna-  nino  asserendum  ceuseo,   assertionem  iUam 

ta  relinquitur  Massiliensium  sententia.  Fun-  Semipelagianorum  in  sensu  ab  eis  iutento  per- 

damentum  etiam  eorum  eversum  est,  quia  in  tinere  ad  dogmata  damnata.  Nam  sine  dubio 

his  mere  gratuitis,  non  habet  locum  persona-  haec  fuit  mens  Concilii  Arausicani,  quod  spe- 

rum  acceptio,   etiamsi  absque  ulla  causa  ex  cialiter  contra  reUquias  Pelagianorum ,   post 

parte  recipientium  ina^qualis  distributio  fiat.  damnatum   Pelagium  exortas ,  coactum  est. 

Adhuc  vcro  inquirere  potest  aUquis,  in  quo  Quod  autem  Ulse   etiam  reliquiae  a  vera  fide 

gradu  damnationis  sit  hiBC  Semipelagianorum  deviarent,  satis  in  primo  capite  ejusdem  Con- 

sententia,  quoad  illam  partem  de  merito  im-  cilii  fignificatur  ilUs  verbis :  Pervenit  ad  nos 

petratorio,  scu  de  congruo,  aut  minimo  prout  esse  aliquos,  qui  de  gratia  et  lihero  arbitrio  mi- 

ipsi  loquebantur.  Nam  de  merito  de  coudigno  mis  caute  et  non  secundum  fidei  catliolicce  re- 

certum  cst,  assertionem  illam  csse  hffireticam,  g^das  sentire  velint.  Et  ideo  contra  iUam  sen- 

ut  omnes    scholastici  sine  controvcrsia  cam  tentiam  canones,   tanquam  fidci  regulas,  ac 

damnant,  magis  euim  ad  Pclagii  crrores,  quam  defiuitiones  tradit.  De  auctoritate  vero  iUius 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITORIA  EX  BONO  LIDERI  ARBITRII  USU.  351 

Concilii  dubitare  iion  licet.  Primo,  quia  com-  in  scriniis  scrvabantur,  ct  doctrinam  de  gratla 

muni  consensu  Ecclesiaj  reccptum  cst,  neque  contra  Semipelagianos  continebant.  Quai  forte 

uUus  doctor  catholicus  ausus  est  illi  contra-  erant  illa  Coilestini,  vel  alia  missa  ad  Patres 

dicere,  sed  si  qui  ab  illius  doctrina  dissentire  Concilii  Arausicani,  (quanquam  etiam  illa  Epis- 

videntur,  vel  illud  ignorarunt,  cum  nuUam  tola  Hormisdai  incerta  est.)  Quisquis  vero  fue- 

ejus  mentionem  faciant,  vel  in  alio  sensu  il-  rit  Pontifex,  qui  illam  instructionem  ad  Gonci- 

lud  intellexerunt,  ut  mox  videbimus.  Secun-  lium  Ai^ausicanum  misit,  non  potest  esse  du- 

do,  quia  in  primo  capite  ejusdem  Concilii,  sic  bium,  quin  doctrina  illius  Concilii,  quantum 

dicitur.  TJndo  et7iobis  secundim  auctoritatem  et  ad  id  quod  intendit,  certa  de  fide  sit:  intendit 

admonitionem  Apostoliccc  Sedis,  justim  et  ra-  autem  damnare  Semipelagianam  doctrinam, 

tionahile  visum  est,  ut  pauca  capitula  ai  Apos-  prsecipue  quoad  ponendum  initium  fidei,  sa- 

tolica  nobis  Sede  transmissa,  quce  ab  antiquis  lutis,  aut  perseverantise,  ex  parte  hominis. 

Pat7'iius,de  certisScripturarum  vokminibus  in,  Accedit^  defmitionem  illam  confirmatam  plane 

hac  prcecipue  caicsa  collecta  si(/>it,ad  docendum  esse  auctoritate  Concilii  Tridentini,  sess.  6, 

eos,  qui  aliter  quam  oportet  sentiunt,  ab  omni-  cap.  5. 

bus   observanda  proferre   et  manibus  nostris  46.  Nihilominus  non  audeo  dicere  esse  de 

subscribere  deberemus.  Ex  quibus  verbis  cou-  fide,  definitionem  hujus  Concihi,  vel  Tridenti- 

stat,  non  oportere  novam  confirmationem  ac-  ni  ita  esse  intelligendam,  ut_,  cum  dicunt  ini- 

cessisse  ihi  Conciho,  postquam  veritatem  de-  tium  justificationisconferrinobis  sine  meritis, 

finivit,  quia  antecedenter  (ut  sic  dicam)  illam  exckidere  intendant  non  sohim   meritum  de 

habuit,  per  instructionem  particularem  Apos-  condigno,  sed  etiam  omne  meritum  de  con- 

toUcse  Sedis.  Unde  in  fine  ejusdem  Concihi  di-  gruo.  Nam  post  illud  Concihum  multi  docto- 

cunt  Patres,  se  subscribere  definitioni  anti-  res  graves  et  sine  dubio  magni  theologi,  qui 

quorum  Patrum  et  suoe.  A  quo  autem  Ponti-  illud  non  ignorarunt,  sed  dihgenter  evolve- 

fice  iUa  capitula  missa  fuerint,  et  an  sint  iUa  runt,  non  damnant  iUam  sententiam,  ut  hse- 

eadem  ad  Utteram,  quaj  in  iUo  ConcUib  couti-  reticam  ,  imo   nec  ut  erroneam,  vel  censura 

nentiu-,  nobis  non  constat.  Certum  autem  vi-  dignam.Et  Vega,  Ub.  8,  inTrident.,  cap.  4  et 

detur,   fuisse  missa  vel  a  Leone,  sub  quo  iUud  seqq. ,  contendit  particulam,  gratis,  cum  dici- 

ConciUum  celebratum  est:  vel  a  Coelestino,  mur  gratis  justificari,  vel  gratia  dicitur  gratis 

cujus  tempore  Semipelagiani  exorti  sunt ,  ut  dari,  exchidere  merita  de  condigno ,  non  de 

ex  Epistola  1,  Coelestini  ad  Episcopos  GaUise  congruo  et  ita  inteUigit  doctrinam  ConciUi  Tri- 

inteUigere  Ucet.  lUam  enim  Epistolam,  mortuo  dentini,  in  cap.  8,  sess.  6.  Idemque  significat 

jam  Augustino,  in  defensionem  ejus  scripsit  Toletus,  inEpistolaad  Rom.,cap.  8,annot.  31, 

Coelestinus  contra  MassiUenses :  unde  etiam  ait  enim,  gratise  soUim  opponi  meritum,  quod 

doctrinam  ejus,  saUem  quatenus  Massiliensi-  ex  justitia  est,  ideoque  non  toUere  rationem 

bus   contrariam  satis    approbat.  Preeterea  in  gratitB,  qui  ex  parte  hominis  ponunt  aliquam 

cap.  8,  9  et  11,  ejusdem  Epistolse,  satis  ea-  causam  ejus,  dummodo  non  ponant  meritum 

dem  sententia  Semipelagiana  damnatur  et  ibi  de  justitia.  At  meritum  de  congruo,  Ucet  sit 

virtute  tota  doctrina  Arausicani  ConciUi  con-  aUquaUs  causa,  non  vero  inducit  rationem  jus- 

tinetur.  Verum  est  tamen,  nonnuUum  esse  du-  titiai.  Antiqui  etiam  scholastici  non  dubitant 

bium,  de  auctoritate  iUorum  capjtum,  quia  meritum  de  congruo  attribuere  his  operibus 

quantum  coUigitur  ex  contextu  et  ex  stylo,  moraUter  bonis.  Difficile  ergo  est,  iUam  sen- 

videntur  potius  adjuncta  Epistolse   Coelestini  tentiam  in  illo  sensu,  ut  hsereticam  damnare, 

post  caput  secundum,  quia  in  fine  iUius  vide-  cum  in  propriis  terminis  damnata  non  sit  et 

tur  conckidi  Epistola,  ut  ibi  in  margine  adno-  illationes  non  sint  evidentes. 

tatur.  Nihilominus  Petrus  Diaconus,  libr.   de  hTl.  Censura  Semipelagiance  doctrince. — Esto 

Incarnat.  et  Gratia,  cap.  11,  iUa  capita,  tan-  vero  iUa  sententia  de  merito  de  congruo  pri- 

quam  Coelestini  refert :  et  jam  magnam  obti-  mae  vocationis,  fundato  in  opere  solis  viribus 

nuerunt  auctoritatem  et  ad  minimum  credun-  natin^alibus,  non  sit  aperta  haeresis,  vel  error 

tm"  fuisse  Prosperi ;  et  non  sine  consuUatione  in  fide,  censeo  esse  omninofalsam  et  vitandam 

Pontificis  ibi  adjuncta.  Prseterquam,  quod  ex  doctrinam,  et  quee  in  prsesenti  tempore  muUo- 

aliis   pontificibus  multa  iUorum  referuntur.  rum  aures  ofiendit,  nec  sine  magno  fimda- 

Hormisda  etiam  Papa  in  Epistola  ad  Posses-  mento,  Primo,  quia  duo  fundamenta  adducta 

sorem,  infine,  tom.  4,  BibU.  Sanctorum,  men-  contra  iUam  sententiam  in  eo  sensu  expUca- 

tionem  facitcapitulorumApostoUcse  Sedis,qu8e  tam  et  testimonia  Scripturee,  in  omnibus  fun- 


352  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR.EDESTINATIONIS. 

dantur,  sunt  vigentissima.  Secundo,  quia  Con-  tive,  prout  incipit  a  dispositionibus^  totamque 

cilium Arausicanum  absolute  damnat  ponentes  praecedentem  alterationem  includit ;  ita  justi- 

originem  gratiai  a  nostris  meritis  :  et  Triden-  ficatio  sumi  potest,  vel  pro  sola  infusione  gra- 

tinum  cum  distributione  dicit ,  nullis  praice-  tiee  justificantis,  quia  revera  per  illam  efficitur 

dentibus  meritis.   Et   profecto  valde  confuse  homojustus  et  non  antea;  estqueheecacceptio 

loquerentur^  ita  indistincte  definiendo_,  si  ali-  maxime   usitata  inter  theologos,   prsesertim 

quod  genus  meriti  admitti  posset.  Maxime,  scholasticos ;  et  in  eodem  sensu  videtur  accipi 

cum  valde  probabile  sit,  eos  contra  quos  de-  in  descriptione  justificationis,  quam  Concihum 

finiuut^  non  posuisse  perfectum  meritum.  Ter-  Tridentinum   tradit,   capite   quinto.    Tamen 

tio,  quia  idem  argumentum  sumitur  ex  Patri-  etiam  sumi  solet  justificatio  pro  tota  mutatio- 

bus,  prsesertim  Augustino,  Prospero^  Fulgentio  ne  supernaturah,  quse  praecedit  ante  infusio- 

et  Bernardo,  supra  citatis  locis.  Et  ex  D.  Tho-  nem  gratiee  habituahs  :  quomodo  videtur  loqui 

ma,  \,  2,  q.  112,  art.  2  et  3,  contra  Gentes,  de  justificatione  idem  Concihum,  cum  pro- 

cap.  159,  et  ex  ahis  scholasticis,  quos  capitis  gressum  ejus  describit,  capite  septimo,  etc. 

sequentibus  referemus.  Igitur  in  iho  capite  octavo,  non  videtur  posse 

48.  Quarto,  quia  interrogo,  an  opus  morale  loqui  de  justificatione  hoc  posteriori  modo  : 
viribus  naturae  ehcitum  habeat  hoc  meritum  nam  initium  justificationis  hoc  modo  sumptse 
gratiae  (qualecumque  ihud  sit)  natura  sua,  vel  est  fides,  vel  quse  prsecedit  vocatio  ad  fidem  : 
ordiuatione  divina.  Primum,  et  est  contra  ra-  at  Concihum  ibidem  supponit,  fidem  antece- 
tionem  etPaulodissentaneum.  Quomodoenim  dere  justificationem,  qmo.  diicii,  nihil  eorum, 
potest  actus  ordinis  inferioris  ex  se  mereri  do-  quce  justificationem  antecedunt,  sive  fides,  sive 
num  superioris  ordinis?  Aut  quomodo  non  ha-  opera,  iham  mereri,  ergo  non  loquitur  de  jus- 
beret  inde  muUum,  unde  gloriari  possit,  quasi  tificatione  in  iUa  amphtudine.  Si  autem  loqui- 
non  acceperit  ?  Si  autem  dicatur  secundum,  tur  in  priori  sensu  de  justificatione  formah, 
primo  intelhgi  non  potest,  quod  actus  de  se  seu  substantiah  (ut  sic  dicam)  quando  dicit, 
non  meritorius  fiat  meritorius  ex  sola  ordina-  fidem  iUam  non  mereri,  necesse  est,  ut  intel- 
tione  divina,  non  mutata  quahtate,  vel  chgni-  hgat  de  merito  de  condigno,  quia  per  fidem 
tate  morah  operis,veloperantis.  Quamvis  enim  mereri  possumus  de  congruo  seu  impetratorie 
ordinatio,  vel  promissio  Dei  possit  conferre  ad  justificationem,  teste  Augustino,  Epistola  105 
inducendumdebitumjustUiai,velfidehtatis,ta-  et  106,  et  de  Praidestinatione  Sanctorum,  ca- 
men  ad  dandum  valorem  necessarium  ad  me-  pitis  tertio  et  quarto.  Ergo  ex  doctrina  et  inter- 
ritum  non  potest  esse  satis,  nisi  actus  etiam  pretatione  Concihi,  cum  Paulus  dicU,  homi- 
moraliter  immutetur.  Et  deinde,  tahs  ordina-  nem  gratis  justificari,  solum  inteUigit,  id  est 
tio  Dei  sine  fundamento  asseritur,  ut  magis  non  ex  merito  de  condigno.  Ergo  non  erit 
ex  sequentibus  capUulis  patebit.  SU  ergo  con-  contra  PaiUum  dicere  ,  hominem  justificari, 
stans  et  certum,  non  dari  causam  meritoriam  vel  prsedestinari  ex  merito  de  congruo,fundato 
prsedestinationis  ex  parte  effectuum  ejus,  sal-  in  operibus  moralibus,  quia  non  repugnabU 
tem  quoad  primam  gratiam,  ex  qua  csetera  gratiae  ut  sic,  nec  Uli  particulse,  gratis. 
pendent.  Rationes  autem,  quse  contra  hane  50.  Respondeo,  probabile  qiUdem  esse  prop- 
verUatem  supra  insinuatse  sunt,  vel  fieri  pos-  ter  argumentum  factum,  sumere  ibi  Goncihum 
sunt,  partim  in  discursu  hujus  capitis  simt  so-  justificationem,  pro  tota  mutatione  peccatoris, 
lutffi,  partim  expedientur  in  sequentibus.  ut  includit  etiam  chsposUiones  remotas  ad  jus- 

49.  Tractatur  locus  Concilii  Tridentini,  sess.  titiam,  atque  Ua  excludere  omne  merUum, 
6,  cap.  8.  —  Unum  vero  dubium  hinc  praiter-  tam  de  condigno,  quam  de  congruo  :  solum- 
mUti  non  potest,  quod  nascUur  ex  Conciho  que  loqui  de  merUo  fundato  in  operibus  hberi 
Tridentino,  sess.  6,  cap.  8,  ubi  sententiam  arbitrU,  absque  gratia  factis.  De  his  enim  lo- 
Apostoh  dicentis,  homines  gratis  justificari  quitur  Paulus,  quando  dicU  hominem  non  jus- 
exponit  in  hunc  modum  :  Cfratis  autemjnsti-  tificari  ex  operibus  et  justUicari  gratis.  Unde 
ficari  ideo  dicimur,  quia  nihil  eorum,  quwjiis-  cum  Concihum  inter  ea,  quai  antecedunt  jus- 
tificationem  frcecedunt,  sive  fides,  sive  opera,  tificationem,  numerat  fidem,  non  loquetm-  de 
ipsam  jiistificationis  gratiam  promeret^ir.  hi-  fide  infusa  et  supernatm-ali,  quia  heec  velut 
terrogo  enim  quo  sensu  loquatur  ibi  ConcUium  pars  est  ipsius  justificationis,  ut  recte  objec- 
de  justificatione.  Nam  sicut  gencratio  duobus  tum  est.  Unde  iUa  particula  sive  fides,  posita 
modis  a  philosophis  sumitur,  vel  prsecise  pro  videtur  a  Conciho  propter  Semipelagiauos  qui 
iutroductiouc  form^  substantialis,  vel  coUec-  dicebant,  fidem  csse  a  uobis  et  per  iUam  iui- 


l 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  MERITORIA  EX  BONO  LIBERI  ARBITRII  USU.  3^33 

petrare  nos  crctera  et  ita  loquebantur  de  fidc  omnc  meritum  justificationis  in  tali  fido  et  ta- 

naturali  et  acquisita,  Concilium  autcm  contra  libus  operibus.  Vel  certe^  si  sul)  fidc  compre- 

illos  ait^  talem  fidem  sive  possibilis  sit,  sive  hcndit  etiam  veram  ct  sufficientem  fidcm, 

non  (de  lioc  enim  nihil  affirmat)  non  mcrcri  considcravit  illam  praicisc,  nt  est  opus  lil)eri 

justificationem.  Sccundo  vcro  dicitur  verisimi-  arbitrii,  factum  ab  hominc  nondum  ju.stificato, 

lius  videri,  loqui  Concilium  dc  justificatione  ut  sic  enim  nuUam  vim  liabet  merendi,  (etiam 

propriaet  formali,  quiaillam  defmierat,  cap.  4  de  congruo)  formalcm  et  perfectam  justifica- 

et  can.  5, 6  et  1,  dispositioncm  ad  ju.stificatio-  tionem,scd  ad  summum  cx  ea  dignitate,  quam 

nem  distinguit  a  justificatione  :  quod  non  ha-  habctadivinagratiaauxiliautc.Particulaenim, 

bet  locum^  nisi  rcspcctu  justificationis  forma-  gratis,  cxcludit  omnc  mcritum,  quod  ex  parte 

lis.  Itcm  can.  3  et  4,  eodem  modo  sumit  jus-  hominis  considcrari  potcst^  non  vcro  illud, 

tificationis  gratiam ,  cum  dcfinit,  non  posse  quod  nasci  potest  ex  gratia  Dei,  saltem  auxi- 

hoini7iem  sine  gratia  credere,  Gtc,  siciit  oportet  liante,  cum  illud  ipsum  gratis  omnino  do- 

ut  ei  justificationis  gratia  conferatur,  et  nihil-  netur. 

om\\\\\?,lilere  se ad camclem  justificationis gra-  52.  Dices,  ergo  cx  tcstimonio  Pauli  dicentis 

tiam  disponere.  Idcm  considcrare  licct  in  can.  nos  gratis  justificari,  adjuncta  expositione  Con- 

7,  9,  et  denique  in  tota  illa  doctrina,  ac  dcfi-  cilii,  non  cst  ccrtum  de  fide  peccatorcm  non 

nitionibus  cjus.  Durum  ergo  est  solum  illud,  mercri  de  condigno  infusiouem  primam  gra- 

capite  octavo,  cxcipere,  preesertim  cum  etiam  tm  justificantis  per  opcra  ex  gratia  facta,  qui- 

sit  satis  violentum,  fidcm  illam  arctare  ad  hu-  bus  se  ad  illam  justitiam  prseparat.  Probatur 

manam,  seu  acquisitam,  cum  in  eodcni  capitc  sequela.  Tum  quia  Concilium  non  excludit  me- 

et  in  reliquis,  de  vera  fide  scmper  Coucilium  ritum  talium  opcrum,  alias  omne  meritum, 

loquatur.  etiam  dc  congruo  excluderet,  quia  (ut  dixi) 

51.  Sensus  Concilii  enodatur. — Nihilomi-  absolutc  excludit  omnc  meritum  justificatio- 

nus  vero  ad  objectionem  factam  dicendum  est,  nis,  fundatum  in  illis  opcribus,  de  quibus  lo- 

sensum  Concilii  csse,  per  voccm  gratis  excludi  quitur.  Tum  etiam,  quia  illa  particula,  gratis, 

omne  mcritum  fundatum  in  solis  naturee  viri-  quam  Goncilium  exponit,  sicut  cxcludit  omne 

bus  et  non  in  gratia,  ncc  distiuxisse  in  hoc  mcritum,  sivc  dc  coudigno,  sivc  de  congruo 

quidquam  inter  meritum  de  congruo,  vcl  dc  non  fundatum  in  gratia,  ita  non  excludit  me- 

condigno,  sed  codcm  modo  intellexissc,  quo  ritum  fundatum  iu  gratia  auxihantc  :  ergo  si- 

Paulus  revera  locutus  est,  et  quo  priora  Conci-  cut  ex  vi  illorum  vcrborum  non  cxcluditur 

lia  Milevitanum  et  Arausicanum  tradiderant.  meritumdecongruogratise  justificationis,fun- 

Imoipsummet  docuerat  in  capitetertio,  dicens  datum  in  gratia  vocationis  et  cum  opere  ex 

exordium  justificationis  inchoari  in  nobis,  nul-  illa  facto,  cum  adjutorio  gratise  :  ita  non  ex- 

lis prcecedentihus  meritis. ktc^wcitdik-iiA.NQ^di,  cluditur  mcritum  de  condigno  ejusdcm  jus- 

toto  libro  octavo  de  Justificatione,  quo  caput  tificationis,  fundatum  in  eodem  opere.  Conse- 

illud  commendatur,  semper  intelligit  illud  dc  quens  videtur  magnum  inconveniens ,  quia 

formali  justificatione :  et  licet  interdum  dicere  lalicfactari  vidctur  dogma  certissimum .  Et  quia 

videatur,  Concilium  solum  cxcludcre  meritum  alias  prima  justificatio  non  esset  major,  seu 

simpliciter :  quod  est  de  condigno,  tandem  vcro  proprior  gratia,  quam  gratise  augmcntum,  vel 

in  fine  capitis  quinti  decimi  fatetur,  excludcrc  glorificatio,  scilicet  in  radice  et  non  in  se,  ac 

Concilium  omnia  et  qualiacumque  merita  jus-  formaliter. 

tificationis,  fundata  in  solis  naturalibus  viri-  53.  Respondetur  primo,  sive  illud  dogma 

bus  liberi  arbitrii.  Cum  ergo  Concilium  ait,  couvincatur  ex  hoc  testimonio  Concilii,  sive 

ideo  Justificationem  dari  gratis,  quia  nihil  eo-  non,  nihilominus  in  se  certissimum  esse,  scili- 

rum,  quce  justificationem  proecedimt,  sixie  fides,  cet,  peccatorcm  non  mereri  de  condigno  re- 

sive  opera,  illam  merentur :  vel  intcUigit  de  missionem  peccati  mortalis,  quia  non  potest 

his,  quse  ita  antecedunt,  ut  homo  ex  se  ct  sine  de  condigno  pro  illo  satisfacere,  nt  in  primo 

gratia  possit  illa  habere.  Quanquam  enim  ncc  tomo,  tertia  partc,  late  probavi.  Ac  proinde, 

opcra  pictatis,  nec  fidem ,   qualem  oportet,  nec  posse  dc  condigno  mcreri  infusionem  sanc- 

possit  ita  habere,  tamen  quia  Pclagiani  ct  re-  tificantis  gratiaj,  cum  illa  sit  formalis  causa 

liquiffi  eorum  ponebant,  vel  opera,  vel  fidem,  remissionis  pcccatorum.  Ex  indignitate  enim 

vel  utrumque,  etiam  pront  oportet,  antecedere  pcrsonse  operantis  et  ex  debito  poense  eeternae, 

justificationem  ex  solis  viribus  liberi  arbitrii :  quod  in  se  habet,  satis  convincitur  non  posse 

ideoque  mcrcri  illam,  idco  Goucilium  negavit  pcccatorcm  dc  condigno  mercri  divinam  arai- 

I.  23 


354  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

citiara,  nec  Deum  ex  justitia  obligare  ad  bene-  sanctificante  ipsam  personam,  quia  jam  tunc 

ficium  aliquod;,  nedum  sanctificantem  gratiam,  meritum  et  nititur  in  seterna  dignitate  personse 

sibi  conferendum.  Quare  necesse  est,  ut  sanc-  operantis  et  inducit  debitum  ex  justitia. 
tificatio  formalis  gratis  fiat,  non  solum  remote        55,  Denique,  addere  possumus  explicatio- 

et  in  radicC;,   ut  gloria  interdum  appellatur  nemaliamadConciliumTridentinum.  Quodni- 

gratia,  sed  proxime,  ac  formaliter,  saltem,  ut  mirum,  et  loquatur  de  propria  justificatione 

vox,  gratis,  excludit  retributionem  propriam  formali,  et  excludat  omne  meritum  ejus,  tam 

et  justitise.  Unde  in  Scriptura  nunquam  infu-  de  congruo,  quam  de  condigno,  per  quaelibet 

sio  primaj  gratiee  vocatur  merces,  sicut  voca-  opera  antecedeutia  justificationem  ipsam,  sive 

tur  gloria,  quod  est  signum^  aliter  esse  gra-  naturalia  sint^  sive  supernaturalia,  et  fidei : 

tiam,  quam  sit  gloria,  ac  proinde  non  solum  dummodo  tempore  antecedant  justificationem. 

in  radice,  sed  in  se,  quia  ad  illam  non  praece-  Quia  per  actum  fidei,  spei,  timoris,  imperfecti 

dit  meritum  de  condigno,  sicut  ad  gloriam.  Et  doloris,  eleemosynse,  vel  similes,  quantumvis 

hoc  satis  significavit  idem  Concilium  Tridenti-  fiant  ex  auxilio  gratiee,  et  sicut  oportet,  nun- 

num,  sequentibus  capitibus  ejusdem  sessionis,  quam  meretur  homo  de  congruo  justificatio- 

docenspossehominemmererigioriametgratise  nem  ipsam,  imo  nec  auxilium  efiicax  ad  ulti- 

augmentum,  non  vero  gratiam  ipsam  sancti-  mam  dispositionem  ad  ipsam,  sed  meretur  ad 

ficantem,  quoad  ejus  primam  infusionem.  summum  per  unamdispositionemremotiorem, 

54.  Addo  vero  ulterius,  hoc  etiam  satis  col-  auxilium  ad  aliam  propinquiorem,  et  per  hanc 

ligi  ex  particula,  gratis,  posita  a  Paulo  in  illa  ulterius  auxilium  ad  aliam  meliorem,  et  sic 

sententia,  justificati  gratis.  Quia  hcet  fortasse  deinceps,  donec  recipiat  auxilium  ad  ultimam 

hoc  primario  dictum  sit  ad  excludendum  omne  dispositionem.  Et  ita  verum  est,  per  nullum 

meritum  totius  justificationis  ab  exordio  ejus  actum  antecedente  tempore  justificationem, 

usque  ad  consummationem,  et  consequenter  sive  sit  fides,  sive  opera,  mereri  hominem 

ad  excludendum  omne  meritum  fundatum  in  etiam  de  congruo  justificationem,  sed  aliquid 

operibus  natura^  et  non  in  gratia  :  hoc  ipso  minus  illa.  Et  hoc  satis  est,  ut  ipsa  justificatio 

optime  infertur,  nullum  posse  in  homine  esse  omnino  gratis  detur  respectu  talium  actuum. 

meritum  gratiae,  considerata  conditione  et  di-  Quomodo  autem  detur  gratis  respectu  ultimoe 

gnitate  hominis  secundum  se,    ac   proinde  dispositionis,  quse  non  tempore,  sed  natura 

quamdiu  intelligitur  esse  in  statu  peccati,  ni-  antecedit,  hoc  non  explicavit  Concihum,  quia 

hil  posse  mereri  de  condigno  apud  Deum.  Ac  fortasse  dispositionem  illam  ultimam  sub  ipsa 

proinde  quidquid  gratige  illi  confertur,  ut  ab  justificatione   comprehendit.  Tamen    de   illa 

illo  statu  eripiatur,  gratis  omnino,  ac  forma-  etiam  debet  esse  certum,  non  mereri  de  con- 

Hter  conferri  et  non  solum  in  radice  ahcujus  digno  infusionem  gratia;  sanctificantis,  ut,  in 

prioris  gratise.  Nam  licet  per  opera  facta  ex  citato  loco  tertiee  partis  attigi,  et  in  quarto 

auxilio  gratise,  vel  per  supernaturalem  fidem,  tomo,  tractando  de  justificatione,  et  latius  tra- 

dicatur  homo  aliquid  de  congruo  mereri,  ta-  detur  in  materia  de  gratia.  Ideoque  respectu 

men  illud  meritum  non  est  ex  intrinseca  con-  dispositionis  ultimae  recurrendum  est  necessa- 

ditione  personse,  sed  solum  ex  dignitate  ipsius  rio  ad  doctrinam  datam  in  paragrapho  prsece- 

gratiffi  ab  extrinseca  motione  Spiritus  sancti  denti,  quod  respectu  ilhus  infunditur  habitus 

provenientis.  Unde,  hsec  potest  constitui  dif-  gratis,  et  excludendo  debitum  justitise,  et  omne 

ferentia  inter  meritum  de  congruo  fundatum  meritum,  quod  conditioni,  et  dignitati  tahs 

in  sola  natura,  vel  fundatum  in  motione  gra-  personse  innitatur,  quod  solum  repugnat  per- 

tise,  quod  hoc  posterius  non  tollit,  quin  subse-  fectee  gratise,  quse  omnino  gratis  infertur.  Et 

quens  donum  gratis  simphciter  detur  ipsi  ho-  heec  sint  satis  de  vi,  et  proprietate  inius  vocis 

mini :  iUud  vero  prius  excludit,  ne  donum  sit  gratis,  juxta  usum  Scripturee,  et  Concihorum 

perfecte  et  omnibus  modis  gratuitum  respectu  in  hac  materia  usurpatae  :  cujus  cognitio  ad 

hominis.  Quia  meritum  quod  esset  a  natura,  totam  materiam  de  gratia,  et  de  preedestina- 

ab  ipso  homine  et  labore,  vel  dignitate  ejus  tione  valde  uecessaria  est. 
provcniret,  et  ita  postidaret  retributionem  res- 
pectu  ipsiusmet  hominis,  meritum  autem  fun- 

datum  tantum  in   congruitate  vel  dignitate  -*- 

opcris  et  gratioe  participatffi,  non  nititur  in 
ipsa  persoiia,  sed  in  sola  gratia.  Quod  non  est 
idcm  iu  merito  fundato  in  gratia^  intrinsecc 


CAP.  VII.  DE  CAUSA  DISPOSITIVA  EX  MORALI  USU  LIBETU  ARBITRII.                       355 

dicens:  Qtws  pr(/?destinamt,  et  hos  vocavit,  quos 

CAPUT  VII.  avtem  wcavit,  hos  et  justificavit,  quos  autem 

justificavit,  hos  et  (jlorificaxit,  seu  magnifica- 

AN  HOMO  PER  OPERA  MORALiA  soLius  LiRERi  AiiBi-  vit.  Si  ergo  opcm  inoralia  liomiiiis  siut  causa 

TRii  possiT  ESSE  CAUSA,  Si\XTEM  DisposiTivA,  primi  cffectus  istoruiii;,  etiamsi  iinmediatc  noii 

PRiEDESTiNATiONis  SVM,  QUOAD  EFFEGTUS  Ejus.  siiitcausasubsoquciitiumeffectuum^salteinmc- 

diatc  erunt  causa  illorum :  quia  quod  est  causa 

1.  Suppono,  posse  liominem  per  vires  na-  causse,  est  causa  causati  a  tali  causa.  Et  quam- 
turaj  bona  opera  moralia  efficere  iii  variis  ac-  vis  hsec  causalitas  sit  solmn  remota,  et  per  ac- 
tibus  :  nam  licet  sit  sermo  de  liomine  lapso  cidens  physice,  ad  causalitatem  moralem,  de 
viatorc,  tamcn  in  illomct  possnnt  esse  varii  qua  agimus,  sufficit.  Et  posito  lioc  modo  cau- 
status,  seu  gradus,  in  quil)us  aliquo  modo  ha-  Sffi,  dicitur  quis  esse  causa  totius  collectionis 
bet  locum  quffistio  proposita.  Potest  ergo  ui-  talium  cffectuum,  rationc  primi  tantum,  non 
telligi,  vel  de  hominc  nondum  illuminato  su-  vero  immediate  ratione  singulorum.  Aliter 
pernaturaliter,  sed  inter  gentes,  verbi  gratia,  vero  potest  inteUigi  hajc  causalitas  ex  parte 
nato  et  educato,  et  sola  ratioiie  naturali  uteiite;  liberi  arbitrii,  ita  ut  sit  immediata,  vel  saltcm 
vel  dc  hoinine  jani  illuminato,  ct  vocato  exte-  esse  possit  respectu  omnium,  et  singulorum 
rius,  nondum  tameii  interius  tacto :  vel  de  illo,  effectuum  prffidestinationis,  saltem  eorum,qua3 
qui  jam  motus  cst  etiam  iiiterius,  nondum  ta-  in  hac  vita  obtiueri  possunt :  nam  de  giorifi- 
men  credit :  vel  dc  jam  credente,  nondum  ta-  catione  certumest  supponere  proxime  aliquam 
men  justificato  :  vcl  de  justificato,  iion  tamen  supernaturalem  dispositionem ,  ut  cst  lumcii 
operante  formaliter,  ut  justificatus  est,  ncque  gioria^,  ad  quod  nuUa  moralis  dispositio  pcr 
ut  supernaturaliter  credit  :  habitibus  cnim  liberi  arbitrii  vires  immediate  proecedere  po- 
utimur  cuin  volumus  :  et  ideo  licet  Iioino  sit  test.  At  de  effectibus  hujus  vitee  posset  quis 
jam  supernaturalibus  donis  affectus,  potest  per  dicere,  per  moralia  opera  non  solum  posse 
solam  rationcm  naturalem ,  et  voluiitatem  hominem  se  dispouere  viribus  naturoe  ad  pri- 
suain  liberam ,  moraliter,  et  naturaliter  ope-  mam  vocationem  supernaturalem,  sed  etiam 
rari.  Imo  interdum  potest  habere  justitiam  proxime,  ct  immediate  posse  se  disponere  ad 
habitualem  infusam ,  et  per  illam  nihil  posse  secundam  vocationem  et  ad  tertiam,  et  ad 
operari,  sed  taiitum  per  lumen  rationis  :  ut  si  omnia,  et  siiigula  prsevenientia  auxUia,  imo 
quis  baptizatus  iii  infantia,  inter  Gentiles  tra-  et  ad  ipsorum  habitum  supernaturalium  infu- 
ducatm',  et  ibi  ratione  uti  incipiat  absque  uUo  sionem.  Nam  de  Iiis  omnibus  opiniones  aliquse 
proponente  supernaturalia  objecta  :  illc  enim  fucrunt,  ut  mox  videbimus  :  et  praeterea  in- 
licet  habitum,  et  facultatem  in  actu  primo  Iia-  quiri  potest,  esto  nou  detur  talis  causa  om- 
beat,  tamen  ex  dcfectu  alterius  coucausffi,  vel  iiium  effcctuuin  prcedestinationis,  nec  imme- 
conditionis  necessarioe,  operari  supernaturali-  diate,  iieque  mediate,  an  saltem  detur,  vel 
ter  non  potest.  possit  dari  talis  causa  alicujus  veri,  et  proprii 

2.  Varii  sensus  qiuestionis  distinguuntur. —  effectus  prcedestinationis. 

Hinc  fit,  ut  quajstio  proposita  possit  intelligi  3.   Varicv  dispositio7ies  juxta  varios  pr(cdes- 

vel  de  omnibus  effectibus  prffidcstiuationis ,  tinationis  effectus  distinguuntur .  —  Denique 

vel  de  aliquibus  tantum.  Item  de  omnibus  du-  supponendum  cst,  qiiffistionem  esse  de  causa 

pliciter ,  scilicet ,  vel  de  omnibus  coUcctive  dispositiva,  quse  suo  modo  positive  conferat  ad 

sumptis,  vel  etiam  distributive,  et  sigUlatim,  eflectum,   cujus  dicitm^  esse   causa :   nam  de 

aut  aliter,  de  omnibus  ratione  unius  tantum,  causa  negative  tantum  conciirrente,  seu  remo- 

vel  etiam  ratioue  singulorum  :  seu  de  uno  tan-  vendo  prohibens,  infra  dicemiis.  Ut  autem  cla- 

tum  immcdiate ;  de  rehquis  vero  mediate,  et  rius  innotescat,  qualis  possit  esse  hoec  causa, 

solumrationeUhusprimi,  veldeomnibusetiam  seu  dispositio,   oportebit  distinguere  preedes- 

immediate.  Possumus  enim  inteUigere  effectus  tiuationis  effectus,  nam  pro  iUorum  varietate 

prsedcstiuationis  esse  subordiuatos  inter  se,  ita  diversum  genusdispositionis  postulare  possunt. 

ut  in  eis  sit  unus  primus,  ahus  secuudus,  alius  Quidam  crgo  ex  dictis  effectibus  sunt  intcrni, 

tcrtius,  et  sic  consequcnter,  et  secundus  "sup-  id  est,  intra  animam  ipsius  prajdestinati  re- 

ponat  primum,  et  ex  iUo  oriatur,  et  tertius  cepti,  qui  pertinent  proprie  ad  species  gratii3e, 

similiterexsecimdo,  etsicconsequenter.Quem  et  ideo  de  iUis  est  prtecipua  disputatio.  Alii 

ordinem  significavit  Paulus  inter  vocationem,  vero  sunt  effectus  extrinseci,  quos  etiam  at- 

justificationem  et  giorificationem,  ad  Uom.  8,  tingerc  necesse  est.   Riirsus  ex  prioribus  ef- 


^■iO  DE  CAUSA  PR.EDESTINATIONIS. 

fectibus,  qiiidam  simt,  qui  a  solo  Deo  infun-  qui  ad  prsesentem  considerationem  spectat, 

duntur,  sine  concursu  activo,  et  immediato  nam  lioc  explicato,  constaMt  de  reliquis  remo- 

recipientis,  ut  sunt  habitus  infusi.  Alli  sunt,  tiseffectibus,  cum  circaillosnonhabeatnovum 

qui  fmnt  a  Deo  sine  concursu  immediato  uos-  influxum  tahs  dispositio,  Quod  si  aha  sit  ne- 

tri  hberi  arbitrii,  hcct  nou  fiant  in  nobis  sine  cessaria  vel  possibihs ,  jam  iha  erit  proxima 

concursu  immediato  vohintatis  nostraj ,  vel  dispositio  ad  suum  effectum,  et  ita  erit  de  iUa 

inteUectus,  ut  sunt  iUuminatio,  inspiratio,  et  eadem  ratio. 

ahi  motus  vitales  gratioe  prsevenientis  :   qui        5.  Prima  opinio  scholasticormi  de  causa  dis- 

omnes  siib  nominc  vocationis  comprehendi  positita. — Hislocispositis,  et  rehctishsereticis, 

solent.  Ahi  denique  sunt,   qui  fmnt  a  Deo,  qui  circa  quffistionem  hanc  non  ha])uerunt  no- 

cooperante  simul  hbero  arbitrio^  ut  sunt  actus  vum  nec  pecuharem  errorem :  theologi  scho- 

humani  supernaturales.  SuIj  effectiJjus  autem  lastici  variis  modis  ahquam  causam  prsedesti- 

cxternis  comprehenduntur  imprimis  iUi,  qui  nationis  quoad  ejus  effectus  per  modum  dispo- 

positive  ahquo  modo  concurrunt  ad  hominis  sitionis  posuerunt.  Inter  quos  qui  expressius  et 

conversionem,  saltem  exterius  apphcando  ob-  latius  loqui  videtur,  est  Gabriel  in  \,  dist.  41, 

iecta  vel  excitando,  consulendo,  corripiendo,  queest.  unic,  art.  3,  dub.  i,  ubi  aperte  dicit, 

cfui  frequentius  fiunt  per  homiues,  intcrdum  sumpta  proedestinatione^  prout  versatur  circa 

per  an^^elos,  raro  vero  immediate  a  Deo,  qui  media^  dari  dispositionem  congruam  ex  parte 

reo^ulariter  operatur  per  causas  secundas,  si  hberi  arbitrii^  et  non  toUere  rationem  gratise, 

fieri  potest.  Deinde  sunt  ahqui  effectus  negativi  quia  non  est  meritum  de  condiguo.  Et  in  2, 

seu  privativij  ut auferre  occasionem peccandi,  dist.  27,  qusest.  i,  art.   2,circa  finem  ,  et 

compescere  dtemones,  et  similia.  art.  3,  dub.  4,  aperte  declarat,  se  loqui  tam  de 

4.  Ex  qua  enumeratione  constat,  muUos  esse  infideh  quam  de  fideh,  et  de  priori  ait,  se  dis- 

ex  his  effectibus,  qui  ex  natura  sua  nuUam  ponere,  quando  arliitrium  suum  conformat  ra- 

postulant  ex  parte  hominis  dispositionem  mo-  tioni,  ac  toto  corde  petit  et  qurerit  ilhiminari 

ralem  seuhberam  iUi.  Nam  iili  qui  sunt  extrin-  de  justitia  et  veritate.  Et  per  hunc  motum  (ait) 

seci  ct  negativi,  nuUam  omnino  postulant,  sed  se  disponere,  immo  mereri  de  congruo  primam 

possunt  fieri  circa  hominem  vel  dormientem,  gratiam :  per  quam  videtur  inteiligere  primum 

vel  omnino  nihil  de  tali  effectu  cogitantem :  gratiee  auxilium,  saltem  ad  fidelem.  De  fideh 

alii  positivi  externi  requirunt  solam  capacita-  autem  ait  se  disponere,  si  secundum  regulas 

tem  rationalem  (ut  sic  dicam)  a  natura  insi-  fidei  detestetur  peccatum.  Ibi  autem  non  de- 

tam  et  non  impetitam.  Et  ideo  de  lus  effectibus  clarat  quahs  esse  debeat  hsec  detestatio,  vel  per 

vix  ahquid  in  liac  controversia  tractant  catho-  quas  vires  fieri  possit.  Tamen  in  3,  dist.  17, 

hci  auctores:  attingemus  vero  quod  videbitiu"  qugest.  unic. ,  art.  3,  dub.  2,  aperte  declarat, 

opportunum.  De  internis  igitur  effectibus  gra-  posse  hominem  diligere  super  omnia  Deum  ex 

tiee  est  prsecipua  quajstio.  In  qua  nunc  non  puris  naturalibus,  tam  ex  parte  rationis  quam 

a^-imus  de  dispositione  morali  ex  priori  gratia  ex  parte  voluntatis,  et  per  illam  dispositionem 

profecta,  sed  tantum  de  illa,  quse  fit  solis  viribus  infaUibiliter  consequi  gratiam,  non  solum  pri- 

liberi  arbitrii.  Quse  potest  exigi  vel  ut  necessa-  mam  auxiliantem,  sed  etiam  justificantem,  et 

ria  ita  ut  sine  illa  nunquam  fiat  prsedestina-  charitatemacremissionempeccati,  Undeautem 

tionis  effectus,  vel  ut  de  se  movens,  et  quee  in-  subterfugiat  damnationem  Pelagii,  dicit,  nec 

terdum  exspectetur  a  Deo ,  licet  simpliciter  iUum  actum  esse  meritorium,  nec  sufficientem 

necessaria  non  sit.  Item  quando  expectatur,  ad  implendam  Dei  legem  sine  gratia ;  refertque 

potest  talis  cogitari,  ut  infallibiliter  consequa-  in  eani  opinionem  Scotum,  Ocham,  Petrum  de 

tur  effectum,  vel  ut  solum  de  se  moveat,  et  sit  Aliaco,  et  alios.  Et  similiter  in  4,  distinct.  14, 

sufficiens  ratio  ut  detur,  licet  non  semper  neque  qucest.  1,  art.  2,  post  conclusionem  quintam 

infallibUiter  detur,  sed  pro  Dei  arbitrio.  Tan-  dicit,  posse  peccatorem  sufficienter  se  dispo- 

dem  distiugui  solet  haec  dispositio,  ct  recte,  in  nere  ad  justitiam  et  remissiouem  peCcati,  per 

proximam  ct  remotam-  sed  qua  est  rcmota  detestationem  peccati,  cum  communi  Dei  in- 

respectu  unius  effectus,  semper  est  proxima  fluentia  naturaliter  conceptam.  Quam  senten- 

respectu  alterius,  quo  mediante  concurrit  ali-  tiam  a  Scoto  didicit  in  eadem  distiuctione  14, 

quo  modo  ad  remotum  effectum,  quia  non  po-  qugest,  2,  §  De  secwido.  Qui  etiam  didicit  talem 

test  in  hac  mediatione  proccdi  in  infiuitum,  ct  dispositionem  esse  meritum  de  congruo  ad  de- 

ita  sistendum  cst  in  aliquo  cffectu  proximo  ta-  letionem  peccati  mortalis.  Additquc  ditficne 

lis  dispositionis.  Et  hic  proximus  cifectus  cst,  csse  salvare,  quod  apud  Deum  nou  sit  acceptio 


CAP.  VII.  DE  CAUSA  DISPOSITIVA  EX  MORALI  USU  LIBEPJ  ARDITnil.  3o7 

pcrsonarum,  nisi  posita  tali  dispositionc.  Undc  non  transirc  acl  esse  contritionis  seu  disposi- 

constat,  poncre  hanc  dispositioncm  ut  adic-  tionisnltimaipcr  majorcmpcrfcctionem,  quam 

quatam,  ct  ncccssai'iam  causam  in  suo  gcncrc,  liahcat  ut  cst  a]j  hominc,  scd  sokim  ut  a  Uco 

id  cst,  ut  illa  posita  infallil)ilitcr  conscquatur  extrinscce  perficitur. 

effcctus,  ct  illa  remota,  si  non  sit  alia  mclior,        8.  Contra  hanc  opinionem  Cajetanivideripo- 

non  ponatur.  Non  dcclarat  autcm  apcrte  Sco-  test  Soto,  etc. — Quod  siitaest,reveranonponit 

tus,  an  loquatur  dc  hominc  jam  habentc  fidcm,  Gajetanus  causam  cx  partc  hominis,  cur  potius 

vcl  etiam  dc  infidcli :  satis  tamcn  dcclarat  non  hic  justificctiu^  quara  omnis  alius  illi  oequalis 

oporterc  ut  talis  actus  in  lidc  fundctur,  sed  in  dispositione  illa.  Quia  stat,  quod  cx  duabus 

posse  oriri  ex  ratione  naturali.  a^qualiter  dispositis  per  solum  liberum  arbi- 

6.  In  hanc  sententiam  potest  citari  Duran-  trium,  unus  justificetur,  et  non  aUus,  pro  sola 
dus  in  2,  dist.  28,  qusest.  5,  quatcnus  dicit,  voluntate  Dei  acceptantis  vel  perficicntis  dis- 
posse  hominem  se  prffiparare  ad  gratiam  sine  positioncm  unius  ct  non  alterius.  Tamen  ab- 
speciali  motione  intcrna  voluntatis  a  Deo,  per  sohite,  et  sine  comparatione,  dat  Cajctanus 
actum  naturalitcr  bonum,  quoe  naturai  viribus  causam  ex  parte  sohus  liberi  arbitrii,  vel  effi- 
potest  elicere,  unde  ex  hac  partc  ponit  natura-  cacem  simpliciter,  vel  saltcm  sufiicientem,  et 
lemcausamdispositivamadprsedestinationem,  veram  iu  genere  dispositionis  moralis,  imo  et 
quoad  aliquos  cffcctus  ejus,  ct  habentcm  cum  efiicaccm,  quantum  esse  potest  ex  parte  homi- 
illis,  vel  aliquo  illorum  certam  ct  infallibilem  nis,  ut  justificctur,  quia  ipse  ad  lioc  nihil  am- 
connexionem.  Negat  tamen  nihilominus  essc  plius  pra^stare  potest.  Quod  etiam  vidctur  ad- 
causam  totius  pra^dcstinationis  ,  quia  illum  mittcrc  Gajetanus  J,  2,  qusest.  109,  art.  G,  vers. 
etiam  bonum  actum  moralem  putat  esse  effcc-  Neqite  ohstat.  Quocirca  respectu  multorum  qui 
tum  pra^dcstinationis,  quia  est  ex  spcciali  pro-  talcm  dispositionem  non  habuerunt,  illa  erit 
vidcntiaquamDcusIiabctcircaprffidcstinatum.  vcra  causa,  ob  quam  iste  homo  justificatur,  et 
Verumtamen,  et  si  propter  hanc  postcriorem  non  alius.  Quod  profecto  satis  est,  ut  tahs  homo 
cautionem  salvct  aUquo  modo  gratuitam  pro3-  dicatur  sua  virtute  inchoare  suam  salutem,  et 
destinationem,  de  quo  infra  dicam,  tamen  ab-  habcre  aliquid,  quod  non  acceperit,  de  quo 
solute  non  salvat  vcram  ct  gratuitam  gratiam  possit  non  parum  gioriari,  et  se  discernere  ab 
in  remissione  peccati  ct  justificatione  peccato-  illis  saltem,  qui  talem  dispositionem  non  ha- 
ris,  valdeque  inclinat  in  errorem,  non  solum  buerunt.  Aliunde  etiam  integram  relinquit 
Semipelagianorum,  sed  ipsius  etiam  Pclagii,  Cajctanus  difficultatem  dc  prjedestinatione , 
qui  illo  sensu  non  negabat  gratiam  remissionis  imo  valde  agit  illam  respcctu  eorum,  qui  ha- 
peccatorum,  sed  illam  faciebat  omnino  depen-  bcntes  similem  dispositionem,  non  salvantur, 
dentem  ex  dispositione  solius  arbitrii,  Gontra  nec  justificantur.  Cur  enim  Deus  hoc  faceret, 
quem  crrorem  directe  facti  sunt  canon.  1  ct  2  cum  ab  homine  nihil  aliud  requirat,  nisi  ut  se 
Goncilii  Tridentini,  et  canon  3  ct  4  Goncilii  disponat  quantum  potcst  ?  neque  sit  in  manu 
Milevitani,  et  canon.  4  ct  6  Concilii  Arausicani.  hominis, quod  Deus  suam  extrinsecam  gratiam, 

7.  Ad  hanc  itcm  scntentiam  multum  acces-  vcl  acceptationem  adjungat.  Unde  ulterius 
sitCajetanus,  1  tomoOpuscuI.,tractatu-i,  q.  1,  sequitur,  comparatione  facta  inter  illos  duos 
ubi  etiam  ponit  contritionem  naturalem  esse  homhies,  dicendum  esse,  perditioncm  unius 
ad  minimum  dispositioncm  non  ultimam  ad  csse  ex  Deo  solo,  nam  homo  jam  fecit  quod 
gratiam,  ficrique  ultimam  per  hoc  solum,  quod  suum  erat,  Dcus  autem  noluit  illud  acceptarc, 
Deus  utitur  illa :  non  quidcm  aham  intrinsece  nec  adjungere  quod  ex  parte  sua  erat  neccs- 
perficiendo,  sed  extrinsece  tantum,  per  iufu-  sarium,  alterius  vero  salutem  nou  esse  cx  Deo 
sionem  habitus,  vel  motionem  aUquam  specia-  sed  inchoari  ab  homine,  et  pcrfici  a  Deo.  Prae- 
lem.  Non  dcclarat  autcm"  Gajetanus  ibi,  an  iUa  terea  non  etiam  intcUigo,  quid  significet  Ca- 
dispositio  naturaUs  habeat  aUquem  effectum  jetanus  cum  in  Ulo  Opusculo  dixit :  Ex  Jioc  so- 
gratise  infalliluliter,  vel  ex  mera  voluntate  Dei  lum  qitod  Deus  per  gratuitam  dilectionem  uti- 
elevetur,  vel  non  elevetur  ad  esse  ultimai  dis-  tur  nostra  acquisita  contritione,  ut  ultima  dis- 
positionis:  et  magis  insinuat  hoc  posterius.  positione  ad  charitatem  ,  transfertur  nostra 
Quia  docet,  justificationem  non  sequi  infaUibi-  contritio  in  fere  uUimam  dispositionem  pro 
Uter  ex  tali  dispositione,  prout  est  ab  Iiomine,  gratia  hahittiali,  Nam  si  Deus  supponit  in  me 
quia  alias  posset  homo  esse  ccrtiis  de  sua  jus-  totum  iUum  actum  pcr  vires  U])cri  arbitrii, 
tificatione,  et  alioqui  sentit,  dispositionem  il-  quid  est  utiillout  uUima  dispositione  pcr  gra- 
lam,  ut  est  attritio  vel  dispositio  non  ultima,  tuitam  dilcetionem?  Aut  enim  ha^c  gratuita 


358  DE  CALTSA  PR/EDESTINATIONIS. 

dilectio  est  solum  ilLi;,  quam  Deus  gratis  liabet  Uum  se  habent,  ut  dispositiones  materiales  acl 

circa  illum  hominem^  acceptando  extrinsece  x^5«»2.  Unde  tandem  concludit :  Quod  acl  gra- 

acquisitam  dispositionem  ejus :  et  sic  incidit  tiam  gratim  facientem  hahendam,  ex  solo  li- 

in  opinioncm  Durandi,  quam  in  prima  secun-  hero  arhitrio  potest  sehomopraqjarare,  etin  so- 

dse  loco  citato  impugnat,  solumque  ab  eo  dif-  lutione  ad  4^  addit :  Qiiod  etiam  ad  fidem  ha- 

ievi,  quod  non  vult  acceptationem  illam  esse  hendam  potest  se  homo  prwparare  per  aliquid, 

certam,  et  infallibilem.  In  quo^  licet  aliquid  quod  in  naturali  ratione  est. 

videatur  gratise  tribuere^  difficultatem  auget,  10.  Preeterea  est  difficilis  locus  ejusdem  D. 

et  in  Deum  refundit  damnationem  alterius,  Thomae  2,  dist.  5,  queest.  1,  art.  1,  ubi  refert 

ut  dixi.  Aut  per  gratuitam  dilectionem  intel-  opinionem    dicentem  ,    ad   conversionem  in 

ligit  novam  dilectionem  infusam,  quam  Deus  Deum  meritpriam  duplicem  gratiam  requiri, 

infundit  peccatori  sic  ex  naturaUbus  contrito.  habitualem  informantem  et  aliam  gratis  da- 

Et  hoc  non  consonat  dictis  ejus  :  nam  suppo-  tam^,  a  qua  substantia  actus  eliciatur.  Unde  ad 

nit  in  illo  homine,  dilectionem  Dei  super  om-  conversionem  non  meritoriam  videtur  illa  opi- 

nia  esse  acquisitam  ex  soHs  naturalibus  viri-  nio  requirere  hanc  posteriorem  gratiam  sine 

l)us,  et  nullam  aham  requirit.  Imo  nec  muta-  priori,  quamvis  lioc  non  exprimat  divus  Tho- 

tionem  extrinsecam  ponit  in  ipso  actu,  et  ideo  mas,  qui  subdit :   Sed  istam  gratiam  ponere 

dicit  attritioncm  fieri  contritionem,  non  per  (scihcet  gratis  datam)  non  videtur  necessarium, 

mutationem,  nec  per  intensionem  actus,  sed  nisi  ipsa  lihertas  arhitrii  gratia  dicatur,  vel 

per  gratuitam  dilectionem  Dei.  Et  prseterea,  aliq^uc  occasiones,  qiice  interdum  dantur  homi- 

licet  lioc  diceret,  non  cffugcret  aha  inconve-  nihus  a  Beo  ad  conversionem,  ut  instrnctio  le- 

nientia  illata  de  initio  salutis  ex  parte  homi-  gis,  castigatio  ad  himilitatem  et  alia  hujus- 

nis,  et  cffitera,  quse  paulo  inferius  contra  ahas  modi  sine  quihus  tamen  impossihile  est  gratiam 

scntentias  repetemus.  consequi.  Quia  sihomo  faciat  quodin  se  est, 

9.  Duplex    gratice  acceptio   secundum    D.  Deus  clat  ei  gratiam.  Unde  conchidit :  Dicen- 

Thomam.  —  Ulterius,  videtur  in  hac  sententia  dwn,  quod  ad  eliciendum  actum  conversionis, 

fuisse  ahquaudo  D.  Thomee  nam  in  2,  dist.  28,  sufficit  lihertim  arhitrium,  quod  se  ad  haben- 

art,  k,  quaerens,  an  homo  possit  se  prseparare  dam  gratiamper  hunc  actumprceparat,  ac  dis- 

ad  gratiam  sine  ahqua  gratia ;  respondet  du-  ponit.  Et  loquitur  evidenter  de  gratia  sancti- 

phciter  accipi  gratiam,   vel  pro   quocumque  ficante  et  proxima  dispositione  ad  illam,  ut  ex 

excitativo  vohnitati  exliibito  per  divinam  pro-  discursu  articuh  constat.  Et  ex  sohitione  ad 

videntiam^quseomnibusrcbusgratisimpendit,  primum/in  qua  respondet :  Quod  quamvis  li- 

qua^ipsisconveniunt,  velprohabituinfuso. /S'*  herum  arhitrium  de  se  possit  in  stihstantiam 

crgo  (iuquit)  priori  modo  gratia  accijnatur,  actus.  non  tamen  in  formam,  ejus,  per  quam 

non  est  duhium  quin  neccssaria  sit,  quia  sine  meritorins  est.  Quapropter  non  oportet  in  his 

aliquo  excitantenon  potestvoluntas  operari.^EA  locis  D.  Thomse  expouendis  immorari  ,  sed 

subjungit,  suilicere  quodcumque  excitativum.  dicere  cum  Cajetano  mutasse  sententiam  in  1, 

Quidquid  (ait)  illud  sit,  sive  sit  achnonitio  ho-  2,  qusest.  109,  art.  6.  Unde  quod  in  eadem 

oniiiis,  sive  cegritudo  corporis,  vel  aliquid  hu-  l,  2,  quoest.  89,  art.  6,  dicit  depueroin  sylvis 

jusmodi,  quw  omnia  constat  divince  protiden-  enutrito  perveniente  ad  usum  rationis,  neces- 

tiieessesuhjccta,etinhonumelectorumorclinata.  sario  intelligendum  est,  quod  justiticabitur, 

Ex  quibus  verbis  constat  non  loqui  de  vera  et  media  supernaturali  iUustratione  Dei,  et  co- 

iuterna  gratia  supernaturah  ,    sed  latissime.  operante  cum  illa,  ut  ipsemet  explicat,  qusest. 

Nam  si  quis  exponat  divum  Thomam,  quod  illa  14,  de  Veritate,  art.  1 1  ad  1  et  2,  et  iufra  latius 

enumcret,  quia  sunt  ordinaria  instrumenta,  declarabimus. 

quibus  Deus  utitur  ad  supernaturalem  cxcita-  11.  Acttis  naturalis  intellect^is,  vel  volunta- 

tionem  intcrnam  tribucndam :    prfeterquam  tis   non  est  suffciens  dispositio  proxima  ad 

quod  generalitas  verborum  hoc  vix  patitur,  ohtinendam  primam  gratiam  justificantem.  — 

obstaut  verba  sequentia,  quibus  probat,  ha-  Non  defuerunt  item  theologi  cathohci,   qui 

l)ituale  lumen  gratia?   non  esse  nccessarium  dixeriut,  licet  dispositio  per  morales  et  natu- 

ad  lianc  prajparationem  :  Quia  non  oportet,  ut  rales  actus  liberi  arbitrii  regulai-iter  non  suffi- 

actus,  quihus  homo  se  ad  gratiam  hahendam  ciat  ad  ol)tincndam  primam  gratiam,  tamen 

prcrparcU,  sinf  naturam  hnmanam  cxccdcntes:  in  casu  raro  et  quasi  extrema'  neccssitatis  suf- 

sicut  enim  natura  humana  se  hahet  in  ^^otentia  ficere  non  solum  ad  auxiliantem,  sed  etiaui 

materiaU  adgratiam ,  ita  actus  rirtuturn  natura-  ad  sanctilicantcm  gratiam  et  remissiouem  pec- 


CA1\  VII.  DE  CAUSA  DISPOSITIVA  EX  MORALI  USU  LIDERI  ARBITRII.  359 

cati  mortalis,  vel  originali.s  comparaiulam.  Ita    operanti.s  moraliter  pcr  vires  snas.  Ita  sentit 

sentit  Vcga,  lib.  6,  in  Trident.,  cap.  17,  acl  20,     Richartlus  in  2,  di.stinct.  28^  et  Gcrson  Alplial). 

ubi  etiam  sine  supcrnaturali  fide  dicit  posse    241ib.,  M.  et  Alphab.  Gi,  in  primo  tractatu  de 

hominem  in  casu  ignorantiai  justificari  et  sal-     Vitaspirituali,  Icctio,  1,  circaprincipium,cujus 

vari :  et  lib.  13,  cap,  25,  dicit,  in  eodem  casu    verba  inferius  referemus.  Et  citatur  Antonius 

possc  hominem  justificari  pcr  solum  dolorem     Pantusa,  lib.  dc  Prfcdestinatione  ctGratia,  c.  6, 

peccatorum,  quatenus  sunt  contra  rationem    post  medium,  Soto,  lib.  2,  de  Nat.  ct  Grat., 

uatm-aleni.  Ejusdem  santentiai  videtur  fuisse     cap.  3,  ubi  plane  fatetur,  I)ona  opcra  moralia, 

Javellus,  tract.  dc  Praidest.,  ad  1  p.,  D.  Tho-    quse  viribus  uaturse  proestantur,  licet  non  sint 

md&,  q.  23,  cap.  5,  ubi  ait  dispositiouem  ex  uecessaria;,   uec  sufficientes  dispositiones  ad 

coguitione  naturali  et  viribus  naturai  profec-  gratiam  sauctificantem,  esse  tamen  remotam 

tam,  interdum  satis  cssc  ad  justificationem  :  dispositiouem  :  Q?iia  hrec  opera,  inquit,  (^m^ 

quam  etiam  esse  meritoriam  dc  congruo  affir-  temcs  aliqualis  virtutis  sunt,  non  possunt  non 

mat,  diftcrreque  a  Pelagio,  quia  non  pouit  iu  viam  sternere  aliquo  moclo  ad  charitatevi  ctprfc- 

ea  meritum  de  condiguo.  Et  licet  dicat,  illam  sertim  si  fiant  intentione  flectendi  Deum,  ut  cor 

esse  ex  speciali  auxilio,  non  loquitiu'  de  auxi-  ad  foenitentiam  emolliat,  et  addit  verba  diffi- 

ho  supernaturali,  sed  specialis  providentiffi  in  cilia:  Quem  finem  sicut  et  alios  ho7iestos ,  potest 

ordiue  uaturali,  sicut  in  Durando  supra  nota-  sihi  naturaliter  prcestituere .  Ibi  vero  uihil  dicit 

vimus  :  et  expresse  ipse  declarat.  Et  pro  eadcm  de  prajparatione  iufidelis  ad  fidem.  Tameu, 

senteutia  referri  etiam  solet  Corduba  in  qu.  cap.  12,  dub.  ult.,  dicit,  quod  si  infidelis  Iia- 

lib.  i,  q.  2,  sed  immerito,  nam  expresse  re-  bens  ignorautiam  invincibilem  fidei,  servaret 

prehendit  Vegam,  in  dub.  4,  post  opiuionem  4.  legem  natura;,  statim  reciperet  auxilium  Dei: 

Soto  etiam,  qui  aliquando  fuit  in  illo  errore  et  infra  ait ;  qui  non  illuminantur,  sua  culpa 

de  justificatione  alicujus    adulti   siue  super-  deseri :  quia  si  servarent  legitime  jus  naturce, 

naturali  fide  ,  illum  revocavit  in  fine  4.  Et  DeujS  illos  irradiasset  lumince  fidei.  Preeterea 

de  dolore  naturali  similiter  sentit,  nunquam  idem  Soto,  1.  1,  deNat.  etGrat.,  cap.20,  dicit, 

sufficere  ad  justificationem  extra  sacramen-  Iiaic  bona  opera  moralia  uon  esse  effectus  prse- 

tum ;  tamen  cum  sacramento  Baptismi,  vel  destinationis,  uude  concludit,  per  talia  opera 

Poeniteutise  putat  aliquaudo  esse  sufficieutem  dari  posse  causam  dispositivam  ex  parte  ho- 

dispositionem  :  quod  docet  in  4,  distinct.  18,  minis  totius  prsedestiuationis,  quoad  effectus 

qusest.  3,  art.  3  et  2,  lib.  de  Nat.  et  Gratia,  ejus.  Nou  affirmat  tamen  Soto,  esse  causam 

cap.  3,  in  fine,  et  idem  sentit  Cano  in  relec-  ita  necessariam,  ut  sine  illa  nemo  praedestine- 

tione  de  Poenitentia.  Verumtamen  uon  est  hoc  tur,  imo  potius  oppositum  siguificat  in  illo 

loco  coutra  has  opinioues  disputandum,  sed  capite  tertio,  sed  solum  esse  posse  aliquam  ra- 

pro  certo  supponendum ,  actum  uaturalem,  tionem  ejus  in  multis  prsedestiuatis :  et  suffi- 

sive  intellectus,  sive  voluntatis  nunquam  esse  cientem  ad  reddendam  ratiouem,  cur  reprobi 

sufficieutem  dispositiouem  proximam  ad  jus-  non  preedestinantur. 

tificantem  gratiam  primam  obtineudam,  sed        13.  Potissimum  hujus  doctrince  fundamen- 

necessariam  semper  esse  fidem  etpoeniteutiam,  tum.  —  Varia  suut  apud  hos  theologos  funda- 

vel  charitatem  actualem  superuaturalem,  seu  menta  hujus  doctrinse  juxta  varia  eorum  dic- 

infusam,  ut  plaue  defiuitur  in  Coucilio  Triden-  ta.  Omissis  vero  aliis,  quae  ad  prsesens  noQ 

tino,  sess.  6etl4,  post  CouciliaMilevitanumet  spectaut,  fuudamentum  potissimum  esse  de- 

Arausicauum,  etafortioricoustabitexdiceudis,  bet,  quia  talis  dispositio  non  excedit  vires  na- 

estqueauobisexprofessodisputatumin4tom.,  turse  et  provideutiee  naturalis,  nec  facit  inju' 

3  p.,  disp.  8,  sess.  6,  et  disp.  2,  sect,  2.  riam  gratiae,  et  alioqui  est   consona  diviuce 

12.  Taudem  alii  theologi,  licet  ad  gratiam  aequitati :  ergo  non  est  neganda.  Prima  pars 

justificantem  uou  admittant  dispositionem  iu  antecedentisuotavidetur^quiabouumaliquod 

ahquam  solis  viribus  liberi  arbitrii  couceptam  opus  morale  facere  non  excedit  vires  naturse 

esse  proximam  et  sufficientem,  etiam  ex  parte  hsec  autem  dispositio  pouitur  in  sohs  actibua 

solius  voluutatis  et  supposita  fide  in  intellectu :  moraliter  bouis,  houestate  naturali.  Quod  si 

nihilomiuus  ad  obtineudum  Dei  auxilium  exci-  Iiaec  dispositio  non  excedit  naturse  vires,  po- 

tans,  seu  vocationem,  vel  ad  fidem,  si  actus  bo-  terit  a  hbero  arbitrio  fieri,  cum  solo  geuerali 

nus  illam  pracedat,  vel  ad  poeuitentiam  salu-  concursu  Dei  naturae  debito  :  ergo  esse  potest 

tarem,  si  fides  jam  suppouatur,  putant  posse  ex  sola  providentia  commuui   et    naturah ; 

dari  dispositionem  ex  parte  Uberi  arbitrii  bene  ergo  per  se  non  pertinet  ad  preedestinationem : 


360  DE  CAUSA  Pn.^DESTINATIONIS. 

ergo  ex  hac  parte  non  rcpugnat  esse  caiisam  dinem  gratiffi,  ita  etiam  ut  bonam  actionem 

totius  preedestinationis,  quoad  omnes  efFectus  moralem  acceptet,  ut  dispositionem  aliqualem, 

ejus.  Quod  autem  nec  ex  secundo  capite  repu-  prseparantem  illam  naturam  ad  ordinem  gra- 

«■net,  patet,  quia  talis  dispositio,  ut  sic,  nullum  tiee.  Confirmatur,  quia  de  angelis  dicunt  theo- 

meritum  habet,  nec  de  condigno,  ut  est  per  logi,  Deum  distribuisse  illisgratiamjuxtapro- 

se  notum,  nec  de  congruo,  quia  tale  meritum  portionem  naturalium,  non  quia  hoc  esset  de-  M 

requirit,  vel  dignitatem  personse  operantis,  bitum  naturse,  sed  quia  videtur  consentaneum  " 

vel  saltem  proportionem  operis  :  neutrum  au-  divinse  sapientiae.  At«[ue  in  hoc  sensu,  illa 

tem  in  opere,  de  quo  agimus,  invenitur.  Unde  major  perfectio  naturas  dici  potest  qusedam 

D.  Thomas,  in  1,  dist.  41,  art.  3,  dicit,  opus  aptitudo  major  ad  recipiendum  majorem  gra- 

bonum  preecedens  gratiam,  non  esse  merito-  tiam.  Non  est  autem  minus  consentaneum  di- 

riumejus,  scd  tantum  dispositionem  ad  illam,  vinse  sapientise,  ut  majorem  favorem  gratise 

et  solut.,  ad  i,  ait,  posse  dari  rationem  ah-  praestet  homini  mehus  utenti  naturahbus  vi- 

quam  prsedestinationis  quoad  eflfectus  gratiee,  ribus  ad  operandum  bouum,  quamdiu  non  ha- 

ex  parte   dispositionis  hominis,   non  tamen  bet  vires  gratia^.  Ergo  ilhid  bonum  opus  dici 

causam  meritoriam.  Unde  addit  solut.,  ad  2,  potest,  eflQcerein  homine  majorem  quamdam 

hanc  dispositionem  non  toUere,  quin  eflfectus  aptitudinem,  ut  a  Deo  gratiam  misericorditer 

detur  omnino  gratis.  Idem  sentit  Alensis,  3  p.,  recipiat :  et  hoc  est  esse  dispositionem,  saltem 

q.  6,  m.  1,  §  2  et  m.  5.  Quin  potius  Soto,  hb.  2,  remotam  et  imperfectam.  Denique  hoc  sensu 

de  Nat.  et  Grat.,  cap.  4,  contendit,  nuhum  dicunt  communiter  theologi  :  Facienti  quod 

posse  esse  meritum  gratise  in  homine  pecca-  in  se  est,  Deiim  non  denegare  gratiam.  Hsec 

tore,  etiam  de  congruo,  nec  etiam  per  actus  autem  ratio  aeque  procedit  de  prsedestinatione, 

ehcitos  ex  auxiho  gratise,  etiamsi  sint  veraj  ac  de  gratia,  tum  quia  si  iha  dispositio  prsepa- 

dispositiones  et  proximse,  ac  proinde  quod-  rat  hominem  ad  totum  ordinem  gratiae  a  pri- 

cumque  meritum  exchidere  veram  rationem  mo  eflTectu  ejus,  ipsa  non  est  ex  prsedestina- 

gratise,  non  vero  rationem  dispositionis.  tione,  quee  solum  circa  eflTectus  gratise  versa- 

i4..   Ultima  fundamenti  pars  prolatiir.  —  tur  :  ergo  supponitur  ad  prsedestinationem , 

Uhima  vero  pars,  nimirum,  essG   consenta-  ac  pi"oinde  potest  esse  ratio  ejus.  Tum  etiam, 

neum  divinai  sequitati,  ut  in  tah  homine  ac-  quia  non  potest  ahter  dari  causa  prfedestina- 

ceptet  actus  iUos,ut  nonmdlamdispositionem;  tionis  ex  parte  eflfectuum  ejus,  nisi  causando 

patet  primo,  quia  in  sacra  Scriptura  promit-  ipsos  eflfectus,  in  executione  ipsa  :  at  iUa  dis- 

titur  auxihum  gratise  peccatoribus  bene  mora-  positio  in  suo  ordine  est  ahquahs  causa  eflPec- 

Uter  operantibus  et  exercentibus  opera  mise-  tuum,  quando  executioni  mandantur,  ut  dic- 

ricordise  :  ut  de  eleemosyna  sunt  frequentes  tum  est ;  ergo  et  prsedestinationis. 
promissiones ,  Tobise  quarto  et  duodecimo,         15.    Prima  assertio.  —  Nihilominus  dico 

Ecclesiastici  37  et  29,  Daniel  -4  :  Peccata  tua  primo,  actus  bonus  morahter,  ac  naturahs, 

eleemosynis  redime.  Matth.,  quinto  :  Beati  mi-  non  est  dispositio  necessaria  ad  primam  gra- 

sericordes,  quoniam  ipsi  misericordiam  conse-  tiam  a  Deo  obtinendam.   Hanc  assertionem 

quentur.  Et  remittenti  injuriam  promittitm^  censeo  esse  certam,  quia  definita  est  in  Conci- 

rcmissiopeccatorum,Ecclesiastici28,Matth.6,  ho  Arausicano  2,  can.  4.  Nam  damnat  eum, 

Marc.  11,  Lucffi  6.  Quibuslocis  sacra Scriptura  qui  dixeritDeum  expectare  vohmtates  nostras, 

loquitur  de  operibus  honestis  et  bonis,  sive  ut  a  peccato  purgemur.  Quse  damnatio  nou 

ex  gratia  fiant,  sive  absque  iUa.  Secundo  pro-  potest  inteUigide  vohmtate  jam  excitata  aDeo 

batur,  quia,  sicut  natura  inteUectuaUs,  vel  supernaturaUter,  nec  de  expectatione  coope- 

rationalis  habet  immediatum  ordinem  ad  gra-  rationis  ejus  ad  suam  conversionem :  quia  hoc 

tiam,  per  capacitatem  insitam  naturaj,  quam-  modo  certissimum  est,  Deum  postquam  inspi- 

vis  respectu  glorise  obedientiahs  sit ;  ita  bona  ratione  sua  et  Uhmiinatione  hominem  interius 

opera  moraha  procedentia  ab  hac  natura,  ha-  vocavit,  expectare  iUius  consensum,  ut  Uhim 

bent  immediatum  ordinem  ad  gratiam  cum  justificet,  vel  fidem  iufundat,  ut  ex  modo  lo- 

eadem  proportionc,  nam  est  eadem  ratio.  Quia  quendi  Scriptura3  coustat :  Expectat  Dominus, 

sicut  natiu'a  secundum  se  est  capax  rcmote,  et  qit  misereatur  vestri :  Expectati  id  faceret  utas, 

prout  potest,  ita  opus  ejus  bonum  disponit  et  fecit  aulem  labruscas.  Et  satis  coUigitur  cx 

accommodat  naturam  remote,  et  quantum  po-  doctrina  ConcUii  Tridentiui,  scss.  6,  cap.  5,  6 

test :  crgo  sicut  est  conscntaueum  diviuffi  pro-  ct  7,  et  canon.  4,  et  iu  uUimo  Ub.  de  Auxihis 

videntia,  ut  naturam  rationalem  clevet  ad  or-  latc  dictum  est.  Loquitur  ergo  ConcUium  Arau- 


CAP.  VII.  DE  CAUSA  DlSrOSITIVA  EX  MORALl  USU  LIBERI  ARTUTUII.  3C1 

sicanTim  de  volimtatc  liominis  nondum  supcr-  dc  infmita  gcntium  multitudinc  cst  evidentis- 

naturalitcr  vocata  ct  cxcitata  ct  dc  cxpccta-  simum.  Et  dc  lioc  liominc  potissimum  vcriii- 

tionc  alicujus  opcris,  propria  virtutc  liominis  catur  Cauon  illc    Concilii  Arausicani,   quod 

ct  sola  libcrtatc  facti,  quo  se  praiparet  et  dis-  DEUS  non  expectat  voluntatcm  cjus  :  quia  si 

ponat  ad  ipsammet  Dei  cxcitationcm  et  pri-  cxpcctaret  illam  ad  primam  illustrationcm  et 

mum  gratiai  auxilium.  vocationem,  cousequenter  expcctarct  ad  totam 

16.  Scmipelagianos  non  dixisse,  adum  natu-  purgationcm  apeccato,  cum  ab  illa illustratione 
ralem  esse  necessariam  dispositionem  ad  gra-  pendeat,  et  al.)  illa  initium  sumat.  Secundo,  est 
tiam.  —  In  lioc  crgo  sensu  defniit,  Deum  non  verum  de  Iiomine  jam  credentc,  nondum  ta- 
expcctare  voluntates  nostras,  quia  nimirum  men  verc  poenitentc  de  omnibus  pcccatis  suis  : 
illa  dispositio  necessarianon  est;  nam  sicsset,  nam  ut  Dcus  illum  iterum  excitet  ad  veram 
expectanda  profecto  esset.  Et  hoc  probant  tcs-  poenitcntiam  agcndam,  non  expectat,  ncc  per 
timonia  Scripturffi,  qua;  idem  Concilium  ad-  sc  rcquirit  ab  co  aliquem  actum  bonum  solius 
ducit  Isai.  50,  ct  ad  Rom.  10  :  Inventiis  sum  a  liberi  arbitrii  :  quia  bouus  usus  fidei  et  grati86 
non  qucerentihus  me  :  palam  afparui  Tiis  qui  receptse,  cum  adjutorio  illam  concomitante^ 
me  non  interrogabant.  Unde  nec  Semipelagiani  sufRcit  ut  Deus  novam  gratiam  tribuat.  Imo 
ipsi  contrarium  scnsisse  vidcntur.  Nam  Faus-  ( quse  Dei  est  bcnignitas )  nec  dispositionem 
tus,  lib.  1,  dc  Gratia  ctliber.  Arbitr.,  cap.  17,  Iianc  remotam,  cx  fide  et  primo  auxilio  pro- 
in  4-  tom.  Bibliothecjfi,  sic  ait  :  Si  luec  tra-  fectam,  sempcr  expectat,  ut  hominem  jam 
Jientis  Dei  misericordia  non  nisi  dignis  datur,  fidelcm  ad  perfectam  contritioncm  cxcitct, 
jam  graiia  Dei  kumancR  utcumque  servituti  intcrdum  sufficienter ,  interdum  efficaciter, 
impenditur,  etc.  Cassianus  etiam  collat.  13^,  quia  non  est  per  se  ordo  inter  hos  actus  imper- 
cap.  8,  n.  15  et  17,  ex  profcsso  probat,  Deum  fectum  ctperfectum  :  ncc  Deus  in  hoc  certam 
ssepe  vocare  homines  omnino  indispositos  ct  aliquam  legem  statuit,  ut  ex  matcria  dc  justi- 
rebelles,  ut  Matthaium  ct  Paulum,  etc.  Et  fere  ficationc  constat. 

quotidiana   expcrientia  id  constat.   Et  ratio        18.  DuMum.  —  Solum  potest  quis  dubitare 

etiam  est  evidens,  quia  neque  ex  natura  rei  de  homine  vocato  exterius  ad  fidem  ct  non- 

hsec  dispositio  necessaria  est,  cum  sit  longe  dum  credente,  quia  videtur  posse  interius  pcr 

infcrioris  ordinis  :  nequc  ex  lege  Dei,  nullibi  liberam  tantum  voluntatem  et  naturalem  dis- 

enim  scripta  cst,  vcl  tradita:  imo  oppositum  cmsum  cogitare  de  rebus,  quas  audivit  et  de 

significant  Scripturce  et  docent  Patres  omnes  convenientia  illarum,  et  de  motivis,  quse  sibi 

citati,  preecedenti  capite,  prsesertim  Augusti-  proposita  sunt,  ut  credibiles  fiant.  Itcm  cx  illa 

nus.  Accedit,  quod  nihil  praestare  potest  vo-  recogitatione  potest  cxcitari  in  eo  naturale  de- 

luntas  pcr  actum  naturalis  ordinis,vcI  factum  siderium,  vel  audiendi  iterum  concionem  de 

ex  sola  providcntia  naturali,  quod  non  possit  illis  verbis ,  vel  interrogandi   alios  a  quibus 

mclius  efficere  pcr  gratiam  et  actum  supcr-  possit  magis  edoceri.  Et  hic  proccdendi  modus 

naturalem  :  Cm^  ergo  expcctaret  Deus  semper  vidctur  adco  connaturalis,  ut  vidcatur  neces- 

ab  homine  illam   dispositionem   naturalem,  sarius  moraliter,  nisi  Deus  velit  miraculo  uti. 

maxime  cum  ad  commcndationem  divinse  gra-  Ergo  ex  liac  parte  aliquis  bonus  usus  natura- 

tise,  et  ostensionem  efficacitatisejus  spectet,  ut  lis  hbcri  arbitrii,  videtur  neccssarius,  ut  homo 

excsecatos  illuminet,  obdmatos  emoUiat  et  re-  se  preeparet  ad  gratiam  fidei.  Eadcmque  vide- 

belles  ad  se  convcrtat.  tur  proportio  de  hominc  jam  credente  rcspectu 

17.  If(ec  assertio  in  quovis  Jiomimm  statu  pcenitentiae.  Nam  ordinarie  excitatiu*  homo  ad 
locum  hahet.  — Atque  hinc  colligitur  primo,  poenitentiam  per  vocem  prsedicatoris,  vel  lec- 
assertionem  hanc  cum  i^roportione  habcre  lo-  tionem  pii  libri ,  vcl  alia  mcdia  externa,  quee 
cum  in  omnibus  statibus  hominum  peccato-  idemmet  homo  voluntarie  suspicit.  Potestque 
rum  supra  enumeratis.  Primo  quidem  in  ho-  se  ad  illa  applicare  per  actum  solius  libcri  ar- 
mine  infideli,  ut  primo  vocetur  et  cxcitetm'  ad  bitrii  quo  vult,  vel  concioncm  audire,  vcl  le- 
fidem,  tam  exterius,  cpiam  interius.  Nam ,  gerelibrum,  etc,  et  postquam  audivit,  vel 
ut  Deus  hoc  beneficium  confcrat,  nou  expec-  legit ,  potest  per  discursiun  et  aflfectum  natu- 
tat  aliquem  motum  bonum ,  vcl  conatum  ralem  de  illis  rebus  cogitare  et  sese  paulatim 
prEevium  voluntatis  liinnanaj ,  scd  eam  prce-  accenderc,  donec  divina  gratia  se  interserat  et 
venit  extcrius  ct  interins,  vocando  cum ,  qui  illum  excitet,  atquc  clevet  ad  supcrnaturalem 
nihil  boni,  immo  multa  mala  prius   opera-  conversioncm. 

tus  cst,  ut  dc  Paulo  sape  ait  Augustinus ,  et        19.  Responsio.  —  Respondeo  ciuidquid  sit  de 


362  DE  CAUSA  PR.flDESTINATIONIS. 

possibilitate  horum  actuum  ex  viribus  liberi  nata,  et  quatemis  futura  sunt  omnino  inutilia 

arbitrii,  nunc  solum  assero  absolute  uon  esse  ad  disponendum  hominem  pro  effectu  proesen- 

necessarios  ad  fidem,  vel  justificationem,  prout  ti :  vel  quia  etiam  sape  contiugere  potest,  ut 

inteUiguntur  esse  posse  mere  naturales.  Quia  neque  in  futuro  tempore  homo  sit  efifecturus 

illa  omnia  mehus  et  perfectius  per  providen-  taha  opera,  quia  statim  post  conversionem 

tiam  gratice  et  internam  motionem  et  inspira-  morietur,  aut  quia  juvabitur,  ut  semper  su- 

tionem  Spiritus  sancti  fiunt.  Et  regulariter  cre-  pcrnaturahter  operetiu'.  Et  hinc  etiam  constat, 

dendum  est  ita  fieri  :  et  Deum  etiam  in  hoc  gratiam  vocatiouis  divinse  non  esse  seque  pro- 

genere  providentise  supernaturahs  non  expec-  positam,  et  prseparatam  omnibus  hominibus, 

tare  ut  conatus  hberi  arbitrii  ipsum  prseve-  etiam  ex  parte  Dei,  et  vohnitatis  ejus,  ut  qui- 

niant.  Atque  hoc  ipsum  significant  dicta  testi-  dam  loquuntm\    Nam  si  ex  parte  Dei  esset 

monia  Scripturarum,  et  iUud  quod  in  Actibus  sequahtas,  existente  etiam  eequahtate  ex  parte 

legitur,  Deum  aperuisse  cor  Lycliw,  ut  inten-  hominis,  effectus  esset  a^quahs,  quia  non  est, 

deret  liis ,  qiue  dicehaniur  a  Paulo ;  ubi  non  uude  recipiat  insequahtatem  :  ergo  cum  in 

dicit  sohim  ut  crederet,  sed  etiam,  ut  intende-  eftectu  sit  varietas,  ratio  insequahtatis  est  in 

o-et :  quod  in  rigore  significat  actus  iUos  prse-  voluntate  divina,  quia  distribuit,  prout  vult, 

vise  recogitationis  et  intentse  considerationis  et  ut  vuU,  et  ubi  vult  spirat. 
earum  rerum,   quse  credendse  proponuntur.         21.  Secunda  asserfio. — Dico  secundo,  Bo- 

Et  idem  est  cum  proportione  de  fideh  pecca-  nus  actus  morahs,  per  solas  vires  hberi  arbi- 

tore  in  ordine  ad  poenitentiam  agendam.  An  trii  factus,  nunquam  est  sufiiciens,  et  prima 

vero  iUi  actus  naturales  interdum  possint  an-  dispositio  ad  iUum  eifectum  prsedestinationis, 

tecedere  et  si  prsececlant,  an  ahquid  conferant,  qui  est  impii  justificatio.Hsec  assertio  quoad  ge- 

infra  dicemus.  Ex  his  vcro  inteUigi  facile  po-  neralem  regulam  est  de  fide,  definita,  ut  supra 

test  idem  esse  dicendum  de  homine  jam  justi-  dixi,  in  Conciliis  Milevitanum,  Arausicanum 

ficato  per  fidem  et  gratiam,  in  ordine  ad  per-  etTridentinum.Etpatetbreviter,  quiajustifica- 

severandum,  seu  non  peccandum.  Nam,  ut  ad  tio  impii  imprimis  requirit  fundamentum  fidei 

hoc  recipiat  novum  gratiaj  auxihum,  quod  infusse,  quse  est  dispositio  necessaria  ex  parte 

supponimus  esse  necessarium,  non  est  per  se  solius  inteUectus.  Nam  de  iUa  fide,  quae  est 

requisitum,  ut  per  bonos  actus  naturales  se  domm  Dei  {adE^hes. 'i,  etadFhihi^.  1),  dic- 

disponat,  tum  quia  supernaturales  sulficiunt,  tum  est  ab  eodem  Paulo  ad  Hebr.  10:  JSine 

quorum  jam  quasi  intrinsece  per  dona  inhse-  fide  impossibile  est  placere  Deo.  Quod  si  ad  U- 

rentia  capax  est  :  tum  etiam ,  quia  sine  tah  lam  fidem  aliqua  dispositio  proxima  ex  parte 

dispositione,  solo  suo  gratuito  beneficio,  potest  hominis  intercedere  potest,  solum  est  vohmtas 

DEUS  conferre  hujusmodi  donum  quibus  viUt.  seu  aflfectus  credendi :  de  qua  dispositione  etiam 

Qua   enim  lege  se  arctavit  ad  expectandam  definitum  est  in  Conciho  Arausicano,  canoue  5, 

iUamdispositionem.  ut  tahs  fit,  qualem  esse  oportet,  debere  esse 

20.  Atque  hinc  tandem  sequitur,  rationem  ex  auxilio  gratise :  ergo  etiam  ex  hac  parte 

saUem  adsequatam    divinse    prsedestinationis  naturahs  dispositio  voluntatis  non  est  -suffi- 

quoad  eflfectus  ejus  varios,  et  insequales  res-  ciens.  In  quo  maxime  censentur  errase  Massi- 

pectu  diversorum  hominum,  non  posse  sumi  lienses,  et  ad  iUos  per  incogitantiam  accedunt 

ex  hujusmodi  operibus  eorumdem  homiuum ,  quicumque  theologi  oppositum  sentiunt.  Atque 

ut  recte  coUigit  Augu.stinus,  libro  dePrsedesti-  idem  dicendum  est  de  dispo.sitione,  quse  post 

natione  Sanctorum,  et  lib.  1,  ad  Simphc,  q,  2,  fidem  in  voluntate  requiritur,  ut  proxima  et 

et  sffipe  alias.  Quia  ex  duobus  liominibus  seque  ultima  ad  justitiam  :  nam  Ula  non  est,  nisi 

peccatoribus  unum  Deus  vocat,  et  non  alium,  spei ,  cliaritatis,   et  poenitentise,  quse  omnia 

imo  sffipe  vocat  eum,  qui  gravius  peccavit,  ah-  haberi  non  possimt,  sicut  oportet  ad  justifi- 

quando  vero  utrumque  vocat,  sed  uuum  eflQ-  catiouem,  sine  gratise  adjutorio,  ut  Tridenti- 

cacius  ct  ad  perfectiorem  gradum,  vel  statum,  num  definit,  canone  3,  sessione  sexta,  et  prius 

et  sic  de  alia  varietate,  quse  in  operibus  factis  Conciha  MUevitanum  et  Arausicanum.  Qua- 

a  talibus  hominilnis  fundari  non  potest.  Nec  propter  iUi  theologi,  qui  ab  hac  regula  dis- 

potest  quispiam  rccurrere  ad  talia  opera  post  sentire  visi  sunt,  excusari  poterunt,  quia  sine 

vocationemfutura,sedanteapr8evisa.  Quiahoc  pertinacia  errarunt  :  tamen  eorum  seutentia 

subterfugium,  et  supra  capite  quinto,  rejcctum  ab  errore  Pclagiauorum,  nedum  Semipelagia- 

cst,  et  eisdem  rationibus  a  fortiori  excluditur.  norum  defendi  non  potest.  Exceptiones  vero, 

Vel  quia  sunt  aique  inajqualia,  et  improportio-  qua;  ab  ahis  fiuut ,  vel  pro  casu  uecessitatisj 


CAP.  VII.  DE  CAUSA  DISPOSITIVA  EX  MORALl  USU  LIBERI  ARBITRII.  363 

vcl  pro  jiistificationc  cnm  sacramcnto,  fals;c  talis  actns  non  lialjcrc  magnam  rationcm  me- 

planc  snnt  ct  improl)abilcs,  qnia  nnlla  firma  riti,  saltcm  dccongrno,  rcspcctn  talis  cfi"cctns: 

rationc,  vcl  anctoritate  nitnntnr,  qnam  opor-  mide  non  posset  talis  effcctns  dici  gratis  ci,  qui 

teret  esse  gravissimam  ad  facicndam  exceptio-  sno  opcre,  de  se,  et  sua  vi,  quasi  impcllitDeum, 

nem  a  generali  rcgnla  fidci,  nt  in  qnarto  tomo  ut  dct  illnm,  atquc  ita  jam  non  erit  gratia.  Ter- 

de  Pwnitentia  latius  dictum  est.  tio  quia  scclu.sa  neccssitatc  immutabilitatis , 

22.  Tcrtia  assertio.  —  Dico  tertio.  Bonus  qu»  supponit  divinam  ordinationem  scn  vo- 
actus  moralis  per  solas  vires  liberi  arbitrii  fac-  luntatcm,  nnllus  elfcctus  potest  esse  iufallibi- 
tus,  non  est  sufTicicns  dispositio  proxima  ad  lis  simpliciter  respectu  voluntatis  Dei.  Quod 
primam  gratiam  auxiliantem,  per  se,  et  di-  si  non  dicatur  infallibilis  simpliciter,  sed  tan- 
recte  in  suo  genere  iu  illam  influens,  ncque  quam  ex  communi  providcntia  dcbitus  tali 
in  aliquod  auxilium  supcrnaturalis  gratia?.  Ac  dispositioni,  boc  rcpugnat  improportioni,  et 
proinde  uec  cssc  potcst  dispositio  remota  ad  impcrfcctioni  talis  actus  naturalis,  comparati 
gratiam  ipsam  sanctificantem.  Hffic  asscrtio  ad  quodcumquc  donum  supcrnaturalis  gratiee, 
uon  est  tam  ccrta,  sicut  prsecedcntes,  quia  ne-  ut  a  fortiori  constabit  ex  dicendis  de  altero 
que  ex  Scriptura,  neque  ex  Gonciliis,  vel  Pa-  membro  principali. 

tribus  tam  aperte  colligitur :  cst  tamcn,  ut  2-4.  Ncc  etiam  dici  potest,  quod  ille  effectus 

censco,  longe  probabilior,  et  vera.   Eamque  sit  infallibilis  ex  ordiuatione,  et  promissione 

esse  sententiam  divi  Tbom^,  Bonaventura3 ,  divina.  Nam  ubi  est  talis  ordinatio,  aut  pro- 

Alensis,  et  aliorum  gravium  tbeologorum  ex  missio  ?  Dices,  virtute  contineri  in  illis  locis, 

scquenti  capite  septimo,  et  nono  constabit.  ubi  testatur  Deus  se  velle  omnes  homincs  sal- 

Nunc  probatur  ex  principiis  fidci ,  imprimis  vos  fieri,  et  illuminare  omncm  hominem  ve- 

de  homine  perveniente  ad  usum  rationis,  qui  nientem  in  hunc  mundum  :  et  non  derelin- 

nihil  dc  doctrina  fidei  audivit,  et  per  lumen  quere  quffirentes  se,  et  similibus,  quar  infra 

rationis  aliquid   boni  operari  incipit,  prius  capite  nono  afi^eremus.  At  iu  his  locis,  vel 

quam  exterius,   vel  interius  iUuminetur.  In  niliil  promittit  Deus  operi  hominis,  sed  abso- 

hoc  ergo  homine  prima  gratia  auxilians  est  lute  suam  voluntatem  revelat,  quse  ex  sua  im- 

prima  illuminatio,  et  inspiratio,  qua  vocatur  mutabilitate  infallibiliter  implebitm-  eo  modo, 

ad  fidem.  Ut  autem  bonum  opus  morale  vi-  quo  absolute  a  Deo  habita  est,  sive  homo  bo- 

ribus  naturse  factum,  sit  dispositio  directa,  et  num  opcretur,  sive  non ,  vel  si  alicubi  pro- 

per  se  ad  illam  gratiam,  non  satis  est,  quod  mitti  videtur  aliquid  supernaturale  operi  ho- 

ille  bonus  actus  pracedat ,   quia  non  omnis  minis  intelhgitur  de  opere  pietatis,  quod  sine 

prioritas  est  causalitas,  sed  necesse  est,  ut  in-  gratia  non  sit.  Atioqui  quomodo  verum  est 

tuitu  et  ratione  illius  in  aliquo  genere  causee  illud  :  Quis  prior  dedit  illi,  et  retribuetur  ei  ? 

detur  illa  gratia,  alias  intelligi  non  potest  cur  et  illud  :  Quid  hahes  quod  non  accepisti?  Sed 

dicatm*  dispositio.   Jam  ergo  argnmentor  in  instant,  quia  in  Scriptura  absolute  promittitur 

himc  modum  :  Deus  nullo  modo  dat  gratiam  eleemosynse,  remissioni  injuriarum,  aliisque 

intuitu  illius  operis  :  ergo  non  est  dispositio  operibus  misericordiee  remissio  peccatorum, 

per  se  ad  illam.  Probatur  antecedens,  quia  et  misericordia  Dei,  et  non  distinguitur  de  ope- 

duobus  modis  intelligi  hoc  potest,  uno  modo  ribus  misericordise  ex  gratia,  vel  sine  gratia 

cum  infallibili  consccutione  unius  ex  alio,  ita  factis  ?  Respondemus  has  omnes  promissiones 

ut  habita  illa  dispositione ,  infallibiliter  con-  ad  minimum  supponere  fidem,  et  non  fieri  nisi 

feratur  ei  talis  gratia  :  aho  modo  sine  hac  cer-  ab  hominibus  fidelibus,  sicut  oportet  in  Deum 

ta  consecutione  :  sed  solum  quantum  est  ex  CTedentihus.  Qma. /Ides  est  fundamentum  rerum 

parte  actus  :  neuter  autem  modus  convenien-  sperandarum,  teste  Paulo  ad  Hebr.  11.  Nam 

ter  affirmatur.  spes  fundatur  in  promissione  divina  per  fidem 

23.  De  priori  modo  probatur,  quia  vel  illa  credita  :  et  ideo  promissiones  divinae,  quee  in 
infallibilis  consecutio  est  ex  natura  talis  actus,  Scriptura  continentur,  non  liunt  nisi  creden- 
et  ex  intrinseca  vi  ejus,  vel  ex  speciali  ordina-  tibus.  Ergo  aute  fidem  nuUa  gratia  debetur 
tione  divina.  Primum  dici  non  potest,  nisi  de-  operibus  hominis  ex  fidelitate  ratione  promis- 
chnando  in  errorem  Pclagii,  vcl  reliquiarum  sionis  divinaj.  Unde  in  eadem  Scriptura  sa?pe 
ejus.  Primo,  quia  satis  multum  haberet  homo  significatur,  promissionem  iUam  non  fieri  mi- 
ex  se,  si  liabere  posset  aliquid,  quo  ex.  se  in-  sericordia?  opcribus,  nisi  ex  fide  aliquo  modo 
faUibiliter  trahcret  Deum  ad  inchoandum  in  procedentibus.  Ut  Matth.,  10 :  Qui  vos  recipit, 
ipso  gratiam  suam.  Secnndo  quia  non  posset  me  recipit,  et  qui  recipit  Prophetam  in  nomine 


364  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

Prophetw,  etc. ,  et  qui  recipit  justzm  in  nomine  fieri  aliqtiid,  qtiod  ad  salutem  vitcp  (Pternce  per- 

justi,  etc,  quicumque  dcderit  fotum  aqwe  fri-  tineat.  At  dispositio,  ad  quam  infallibiliter  se- 

gidw  tanttim  in  nomine  discipuli,  illa^  enim  quitiir  diviuse  gratise  auxilium,  non  parum 

particulee  in  nomine  Propheta',  justi  discipio-  pertinet  adseternamvitam:ergotalemdisposi- 

li,  etc,  indicant  debere  hsec  fieri  altiori  in-  tionem  admittere  multum  repugnat  Concilio. 

tentione,  ad  fidem  aliquo  modo  pertinente,  26.  Nota. — Evasio. —  Refellitur. — Est  au- 

ut  conditio  talis  promissionis  impleatur.  Imo  tem  prore,dequaagimus,  attente  consideran- 

interdum  significatur  has  actiones  nihil  vale-  dum,  quod  cum  hsec  omnia  multum  convincant 

re,  nisi  ex  charitate  fiant,  dicente  Paulo  :  Si  de  omni  prima  gratia  auxihante,  etdeomnivo- 

distrihuero  in  cihos  pauperum  omnes  facultates  cationc  :  multo  magis  convincere  de  vocatione 

meas,  charitatem  autem  non  haheam,  nihilmihi  efficaci,  et  prsesertim  de  illa,  quae  est  ex  pro- 

prodest :  et  dicente  Cliristo,  Sine  me  nihil  po-  posito,  et  propriam  electorum.  Nam  ratione  il- 

testis  facere  :  fit  autem  sine  Christo,  quidquid  lius  pra^cipue  dictum  est  a  Paulo  :  A^on  est  vo-- 

non  fit  ahquo  modo  ex  fidc  Cliristi,  quem  Deus  lentis,  neque  currentis,  sed  Bei  miserentis,  teste 

proposuit  propitiatorem  per  fidem  in  sanguine  Augustino,  in  Enchirid.,  cap.  32,  et  aliis  ple- 

ijjsius.  risqiie  locis.  Unde  tantum  abest ,  ut  hsec  vo- 

25.  Accedit  tandem ,  quod  si  moraU  operi  catio  infaUiljihtcr  obtineri  possit  aUquo  opere 

naturaU  facta  est  hffic  promissio,  et  ideo  dici-  humano,   ut  nec  per  opus  factum  a  gratia 

tur  illud  opus  dispositio  per  se,  et  proxima  ad  infaUibiUter  obtineatur ,  ex  vi  aUcujus  pro- 

iUud  primum  auxilium  gratia?,  quod  ratione  missionis,  quia  nuUiln  invenitur  taUs  promis- 

iUius  datur  :  ergo  eadem  ratione  tale  opus  erit  sio.  Oportet  ergo  ut  aUqua  vocatio  ex  pro- 

meritum,  saUem  de  congruo  ilUus  doni :  ergo  posito  antecedat ,  ut  per  fructus  ejus  possit 

jam  non  erit  gratia,  quia  est  pro  opere,  et  non  electus  subsequentes  vocationes  efficaces  aU- 

pro  gratia,  nec  pro  operc  fundato  in  gratia.  quo  modo  promereri.  AUoqui  omnis  iUe,  qui 

Nec  satisfacit  respoudere,  ipsani  promissionem  se  ita  disponeret  per  naturse  vigorem,  statim 

esse  gratuitam,  nam  hic  agimus  de  gratia  fieret  electus,  vel  justificaretur,  vel  crederet, 

intrinseca,  quse  sit  principium  operis.  Unde  quod  constat  esse  omnino  falsum  et  absur- 

etiam  fit,  ut  in  eo  progressu  quoad  executio-  dum.   Igitur,  Ucet  taUs  dispositio  esse  posset 

nem  Uberum  arbitrium  inchoet  salutem,  et  ratio  obtinendi   a  Deo  aUquam  vocationem 

prius  det  aUquid  Deo  ut  secundum  divinam  (quod  etiam  falsum  est)  niliilominus  non  pos- 

ordinationem  retribuatur  ei :  quai  omnia  re-  set  esse  ratio  preedestinationis,  quoad  proprios 

pugnant  Scripturis  et  ConciUis.  Et  preeterea  ejus  effectus.  Quia  non  posset  esse  ratio  effi- 

negari  non  potest,  quin  tunc  expectet  Deus  cax  primce  vocationis  congruae,  qui  est  pri- 

voUmtatem  taUs  hominis,  ut  a  peccato  purge-  mus  effectus  preedestinationis ,  ex  quo  caeteri 

tur.  Quia  Ucet  intcrdum  non  expcctet  com-  pendent.  Dices  posse  esse  congruse  vocationis, 

plementum  iUius  conditionis  ex  partc  Uomi-  si  eo  tempore  habeatur,  quod  est  congruum, 

nis  :  tamen  quotics  vult  illam  prius  poni ,  ut  ut  vocatio  in  iUo  sit  efficax.  Respondeo  impri- 

quod  promisit  impleat,  revera  expectat  arbi-  mis  hoc  esse  omnino  per  accidens  respectu 

trium,  ut  prceeat ,  et  gratiam  non  dat  nisi  ut  operantis ,  quia  omnino  eum  latet  iUa  con- 

pcdissequam  :  quod  tameu  absolute  et  in  om-  gruitas,  et  ideo  non  potest  per  se,  et  quasi  ex 

nibus  damnat  Concilium  Arausicanum,  dicto  intentione  sua  ad  illam  se  disponere.  Deindc 

capite  quarto.  Denique  de  taU  liomine  veris-  non  tenetur  Deus  statim,  et  eodem  momento, 

sime  dicitur,  desidcranti,  quajrenti,  aut  quo-  vel  tempore,  in  quo  homo  habet  iUum  bonum 

quo  modo  conanti  per  suum  Uberum  arbi-  motum,  supernaturalem  vocationem  infunde- 

trium,  dari  gratiam,  quia  revera  ratione  il-  rc  :  quia  nec  sua  promissione  se  obUgavit  ad 

Uus  operis  datur,  et  iUi  homini  in  particulari  hoc,  nec  generalis  ratio  providentise,  aut  cir- 

forsan  aUas  uon  daretur.  Hoc  autem  rcpugnat  cumstantia  temporis,  in  quo  ille  actus  fit,  il- 

etiam  cidem  Concilio,  capite  sexto,  damnanti  him  obhgat,  cum  iUa  circumstantia  respectu 

eos,  qui  dicunt ,  credentih^is ,  mgilantibus,  la-  opcrantis  causaUs  sit.  Denique  (quod  caput  est) 

lorantihus ,  aut  quidpiam  simile  sine  gratia ,  congruitas  non  soUim  pendet  ex  tempore,  sed 

facientibus,  dari  gratiam  et  non  potius  gra-  etiam  cx  interno  modo  vocationis,  et  hic  pen- 

tiam  ipsam  csse  necessariam,  ut  Ua^c  omnia  det  cx  voluntate  Dei. 

iiant,  sicut  oportct,  utique  ut  sint  utilia  ad  vi-  27.  AUcra  cvasio. —  Urgetur. — Dicetur  vero 

tam  ajternam.  Et  ideo  in  capite  septimo  dam-  tandem  :  esto  propter  hsec  omnia  nou  possit 

nat  eoS;,  qui  dicunt,  per  nattcrce  vigorein  2^osse  iUa  dispositio  poni  adeo  efticax,  ut  infaUibili- 


CAP,  VII.  DE  CAIJSA  DISPOSITIVA 
ter  coiiscquatnr  cfTcctum,  tamen  saltcm  dc  sc 
esse  sufticientcm^  ut  movcat,  et  inclinct  Deum 
ad  talem  gratiam  confcrcndam,  ct  intcrdum, 
ac  sa?-pc  possc  conscqui  efll;ctum,  ct  liac  ratione 
vocari  mcrito  dispositioncni  directc,  ct  per  se, 
rcmotam  quidem  respectu  prima^  gratiai  vo- 
cantis.  Probemus  ergo  contra  secundum  mem- 
brum  supra  positum,  de  modo  poncndi  talem 
dispositionem,  qui  cum  hac  responsione  coin- 
cidit.  Et  imprimis  ratio  proxime  facta  hic  lo- 
cum  hahct,  quod  licet  totum  hoc  daretur,  nou 
posset  ex  hoc  capite  sumi  causa,  vel  ratio  prae- 
destinationis ,  quoad  proprios  effectus  ejus. 
Quia  positio  tah  genere  dispositionis,  Deus  dat, 
vcl  non  dat  primam  vocationem  congruam, 
vel  non  congruam,  vel  etiam  nullam,  nam 
respectu  cujuscumque  est  incfficax,  et  falli- 
bilis  illa  dispositio  :  ergo  nulla  ratio  preedes- 
tinationis  potest  inde  sumi.  Responderi  potcst, 
iu  primo  illo  eflcctu  prcedestinationis  posse 
duo  considerari  ,  unum  est  absolutum ,  scili- 
cet^  quod  hic  vocetur  a  Deo  :  aliud  est  compa- 
ratum  ,  scilicet ,  quod  vocetur  iste  potius  , 
quam  alius  Iiabens  similem  dispositionem. 
Dicctur  ergo  illam  dispositionem  esse  causam 
prredestinatoinis  quoad  talem  eff^ectum  ab- 
solute  spectatum  ,  licet  non  sit  quoad  com- 
parationem  illam.  At  enim  hinc  scquiturillud 
maximum  absurdum,  quod  supra  in  simili 
inferebam  ,  scilicet ,  quod  bouum  ejus ,  qui 
prsedestinatur,  idtimate  resolvatur  in  ipsum 
homincm  :  carentia  vero  similis  boni  refunda- 
tur  iu  solum  Deum,  condemnantem  ex  se  si- 
milem  bonam  hominis  dispositionem,  contra 
illud :  Perditio  tua  ex  te,  tantunmodo  ex  me 
auxilium  tuum.  Item  illud  primum  per  se  spec- 
tatum  est  satis  magnum  incommodum,  repu- 
gnat  enim  Paulo  dicenti :  Anteqiiam  quidquam 
honi,  vel  mali  egissent,  Jacoh  dilexi :  et  aliis, 
quae  infra  expendemus. 

28,  Preeterea,  esto  illa  dispositio  non  sit  in 
suo  genere,  et  modo  causa  efficax,  saltem  suf- 
ficit,  ut  dicatur,  Deus  expectare  voluntatem 
talis  hominis,  et  ut  ab  illo  sumat  rationem  ali- 
quam  promovendi  bonitatem,  quam  ipse  iu- 
choavit,  item  ut  dicatur  Deus  dare  gratiam 
suam  tali  homini  laboranti,  vigilanti,  etc, 
quia  laborans  et  vigilaus  est  :  item  ut  dicatiu' 
bonum  ad  salutem  vitai  aiternai  multum  cou- 
duccns  esse  opus  per  naturai  vires  factum.  At 
hsec  omnia  aperte  repugnant  capitibus  quarto, 
sexto  et  septimo  Concilii  Arausicani,  Preeterea 
testimonia  sacrse  Scripturse,  quibus  illud  Con- 
cilium  et  Augustinus  frequenter  in  hac  mate- 
ria  utuutur,  exeludunt  omnem  dispositionem, 


EX  aiORALI  USU  LIDEP.I  ARPITRII.  305 

quffi  operationem  Dci  pcr  gratiam  prascedat. 
Talc  estillud  Provcrb,,  10,  juxta  Septuaginta: 
Praq^aratur  voluntas  a  Domino  :  nam  pra^pa- 
ratio  dispositioncm  significat :  et  idco  vulgare 
cst  illud  Augustini.  Deus  est  qui  voluntatem 
prceparat  adjuvandam,  et  adjuvat  praqmratam. 
Item  illud  2,  Cor.  3.  Non  sumus  sufficientes 
cogitare ,  etc. ;  nam  omnis  pia  dispositio  vo- 
luntatis  a  saucta  cogitatione  inchoari  necesse 
est,  ut  late  expendit  Augustinus,  lib.  de  Prse- 
destiuatione  Sanctorum ,  cap.  2.  Item  illud  : 
Bine  me  nihil  potestis  facere :  nam  se  dispo- 
nere  ad  justitiam  rcmote,  et  proxime  ad  vo- 
cationem,  licet  non  sit  efficacitcr,  sed  de  se, 
ct  sufticienter,  satis  multum  cst  :  niliil  ergo 
tale  potcst  esse  ex  uobis.  Et  ob  hanc  causam 
(ut  multi  theologi  annotarunt)  hoc  negotium 
gratia3  comparatur  creationi  in  Scriptura,  jux- 
ta  illud  \,  Cor.  2,  Creati  in  operibus  honisquce 
prwparavit  Deus.  Et  Psalm,  50,  Cor  mundum 
crea  in  me,  Deus,  quia  nimirum,  sicut  creatio 
nullam  dispositionem  supponit  ex  parte  rei 
creandce,  ita  nec  justificatio  sumpta  a  primo 
exordio,  Hoc  etiam  declaravit  Augustiuus,  li- 
bro  de  Proidestinatione  Sauctorum^  cap.  15, 
cxcmplo  Christi  Domini,  quem  dicit  esse  nos- 
trw  Prwdesiinationis  exemplar,  in  quo  nulla 
dispositio  praiccssit  ad  primum  donum  gratiae, 
quod  in  illo  fuit  gratia  unionis. 

20.  Ratio  pMlosophica. — Tandem  rationem 
philosophicam  adliiberc  possumus,  quia  dispo- 
sitio,  etiam  remota,  dcbet  esse  proportionata, 
et  ejusdem  ordinis  cum  forma  ad  c[uam  dici- 
tur  esse  dispositio.  Item  applicari  potest  ad 
hoc  punctum  ratio,  quam  adduxit  D.  Thomas, 
i,  2,  queest.  100,  art,  6,  quia  ejusdem  agentis 
est  iuducere  formam,  ct  disponere  ad  illam, 
et  inclioare  etiam  dispositiouem  illam.  Dcus 
autem,  ut  supernaturalis  causa  est,  qui  indu- 
cit  formam  gratiaj  :  ergo  ipse  etiam  est,  qui 
principaliter  disponit  ad  illam :  ergo  ipsc  etiam 
inchoat  dispositionem,  et  non  homo,  Praterea 
ab  inconvenienti  argumentari  possumus,  quia 
taU  dispositione  nou  potest  negari  aliquod  me- 
ritum.  Quia  hsec  dispositio,  de  qua  agimus, 
non  est  tantum  dispositio  physica,  sed  moralis, 
et  ideo  requirit  libcrtatem,  et  bonitatem  ahquo 
modo  proportionatam  proximo  eSectui,  ad 
quem  disponit  (quomodo  enim  erit  dispositio, 
si  proportionem  non  habet )  ?  ergo  repugnat 
dicere  esse  veram  dispositionem,  et  uon  esse 
ahquo  modo  meritoriam,  saltem  de  cougruo. 
Quia  tali  dipositioni  debita  est  ahquo  modo  ta- 
lis  forma,  ergo  et  operanti  iham  dispositio- 
nem,  cum  libere,  et  honeste  illam  cfficiat,  ali- 


366  '  DE  CAUSA  PILEDESTINATIONIS. 

quo  modo  erit  debita  eadem  forma  ratione  talis  crediilitate  in  Deum,  et  spe,  quod  ab  eo  illu- 

actus  :  hoc  autem  est  meritum  de  congruo^  minari  possit,  Item  illa  intentio  opus  pietatis 

et  nihil  ahud.  Quapropter  rationes  adductse  est,  quod  sine  gratia  fieri  non  potest  :  et  ideo 

in  prsecedenti  capite  hanc  assertionem  seque  per  tale  opus  bonum  ahquo  modo  disponi  po- 

probant.   Nam  id^  quod  datur  homini  intuitu  test  ad  ulteriora  auxiha  recipienda,  ut  infra 

morahs  dispositionis  proportionataj,  non  datm^  capite  vigesimo  latius  dicemus.  At  vero,  si  ta- 

omnino  gratis  :  ideoque  hac  dispositione  ad-  hs  homo  post  iUam  vocationem  aliqua  bona 

missa  etiam  toUitur  perfecta  ratio  gratite :  nam  opera  faciat,  eodem  modo  quo  antea  ex  sola 

ahquo  modo  gratia  subjicitur  labori  humano,  ratione  naturah  faciebat,  nihU  per  iUa  se  dis- 

30.  Atque  hee  probationes,  quas  de  homine  ponit  morahter  ad  auxiha  gratiae  supernatu- 

nondum  ad  finem  vocato  adduximus,  si  recte  raha,  et  a  fortiori  constat  ex  dictis  de  fideh 

spectentur,  cum  proportione  procedunt  de  ho-  peccatore :  quia  tunc  tota  iUa  vocatio  ad  fidem, 

mine  extra  statum  gratise  sanctificantis  exi-  quse  prsecessit,  materiahter^  et  concomitanter 

stente ,  et  per  solam  naturalem  rationem,  et  se  habet  ad  bonum  opus.  quod  postea  fit. 
vires  hberi  arbitrii  operante  :   quia  per  tale        32.  Dubium. — Responsio.  —  Solum  posset 

opus  ad  nuUum  novum  supernaturahs  gratise  dubitari  de  quibusdam  actibus^  quos  viribus 

auxUium ,   sed   donum  se  potest  disponere.  naturahbus  sui  ingenh,  et  hberi  arbitrii  potest 

Quia  nuUi  tah  operi  facta  est  promissio  DEI  de  talis  homo  facere  circa  ipsas  res  fidei  sibi  jam 

supernaturahbus  bonis,  nec  ipsum  opus  de  se  propositas,  vel  de  iUis  per  se  recogitando,  vel 

habet    proportionem   cum  tah   gratia  ;   nec  ab  ahis  interrogando,  aut  audiendo,  et  medi- 

etiam  ex  dignitate  personse  operantis,  illam  tando  solo  discursu   naturah,  ut  eas  melius 

participat,  cum  supponatur  esse  in  statu  pec-  concipiat  :  ac  tandem  prudentius  dehberet. 

cati  mortahs  :  nec  denique  ex  CHRISTO,  cum  Quin  eo  etiam  pervenire  potest,  ut  fide  acqui- 

ex  illOj  et  in  iUo  non  fiat.  Quocirca  licet  pec-  sita,  et  humana  illa  credat,  et  ad  ea  humano 

cator  jam  habeat  fidem  et  spem  infusas,  et  etiam  modo  afficiatur.  At  non  videtur  posse 

cum  illis  operetur  aliquod  morale  bonum,  si  negari,  quin  per  hos  actus  talis  homo  melius 

non  operatur  ex  iUis  aliquo  modo,  revera  non  disponatur  ad  recipiendam  ultimam  vocatio- 

se  disponit,  vel  ad  ipsius  fidei,  vel  spei  augmen-  nem,  et  afiectum  ad  fidem.  Dicenda  vero  sunt 

tum,  vel  ad  nova  supernaturalia  auxUia  reci-  duo.  Unum  est,  hos  actus,  si  aliquam  ratio- 

pienda,  quibus  se  ad  pcenitentiam  infusam  pau-  nem  dispositionis  liabent,  magis  esse  physice, 

latim  pra^paret.  Quia  in  tali  liomine  respectu  quam  moraliter  :  quo  modo  non  est  inconve- 

talis  operis,  fides  et  spes  solum  se  habent  quasi  niens,  hominem  unum  per  proprietas  sibi  na- 

materialiter,  et  per  accidens,  seu  concomitan-  turales  es?e  aliquo  modo  magis  dispositum  ad 

ter.  Unde,  quando  Daniel  dicebat  Regi  :  Pec-  exercendas    supernaturales   actiones ,    quam 

cata  tua  eleemosynis  redime,  non  est  putandum  ahum  ,   sicut  supra  dicebamus  de  angelis  , 

consuluisse  iUi  eleemosynas ,  ut  puta  opera  quod  perfectiores  in  natura  fuerunt  quodam- 

misericordise  :  sed  primum  omnium  exegisse  modo  capaciores  perfectioris  gratise,  et  homo 

ab  illo  veram  fidem  in  DEUM,  et  recognitio-  melioris  ingenii  est  magis  dispositus  ad  facUius 

nem,  quod  iUum  suis  peccatis  ofiendisset,  et  percipiendas  res  fidei  :  et  liomo  bene  tempe- 

spem  obtinendi  ab  iUo  veniam  :  atque  hoc  ratus  in  complexione  sua,  est  aptior  ad  virtu- 

modo  consuluisse  Uli,  ut  ex  hac  fide^  spe,  et  tem.  Sic  ergo  iUe  homo  vocatus  ad  fidem,  per 

intentione  faceret  eleemosynas  ad  redimenda  illos  actus,  quos  postea  adhibet,  potest  redtli 

peccata.  Et  ad  eumdem  modum  sunt  similia  facilior  et  promptior,  quoad  physicam  faculta- 

Scripturge  testimonia  intelhgenda.  tem  ad  recipiendas  iUustrationes  fidei,  etiam 

3i .  Idemque  a  fortiori  est  de  homine  vocato  si  morahter  non  habeat  dispositionem  per  se 

ad  fidem,  non  tamen  credente,  sed  potius  dis-  ordinatam  ad  supernaturaha  dona.  Aliud  di- 

sentiente,  repugnante  rebus  fidei  :  nam  iUe  cendum  est,  iUos  actus,  licet  fieri  possint  sine 

dum  ita  est  affectus  non  potest  se  disponere  ad  interna  gratia  propria  ordinis  supei-naturahs^ 

fidem,  cum  supponatur  esse  in  pessima  dispo-  non  tamen  fieri  sine  speciah  providentia  gra- 

sitione.  Quod  si  non  repugnet,  sed  dehberet,  tise,  nec  sine  auxihis ,  et  concm^sibus  non  de- 

an  credere  debeat,  necne  :  etiam  iUe  indiget  bitis  natura,  ut  sic,  ac  proinde  ahquo  modo 

auxilio  Dei,  ut  ulterius  proficiat.  Nam  si  ali-  gratuitis,  quia  omnia  fundantur  iu  prima  vo- 

quid  boni  faciat,  ut  a  Deo  iUuminetur,  jam  catione  supcrnaturali,  qute  jam  suppouitur. 

aliquo  modo  incipit  credere,  et  operari  ex  gra-  Et  ideo  quidquid  cst  dispositiouis  iu  iUis  acti- 

tia  Dei,  nam  illa  intentio  non  est  sine  aliqua  bus,  non  cst  omnino  sine  gratia. 


CAP.  VIII.  DE  SENTENTIA  PATRUM  DE  CAUSA  PR,€DESTINATIONIS.  367 

33.  Aliud  (luMum.  —  Responsio.  —  Summa  ncqiiis  oflcndat,  vel  lcgens  hos  Patres  antiquos, 

totius  capitis.  —  Supererat  diccndum  de  ho-  vcl  modcrnos  scriptores,  qui  putant  Grsecos 

mine  justo,  et  non  per  justitiam,  scd  pcr  na-  Patrcs  praisertim  Chrysostomimi  non  reetc  de 

turam  solam  benc  aUquid  moraliter  operante,  initio  gratiffi  sensisse,  proptcr  nonnulla  cjus 

sed  de  hoc  est  pcculiaris  quoestio,  an  pcr  talcs  loca,  et  vcrha  sine  dubio  subobscura,  prseser- 

actus,  non  sohim  se  disponat,  sed  ctiam  me-  tim  hom.  17,  in  Joaun.  et  12,  ad  Hcbrffios, 

reatur,  vel  de  congruo,  vcl  etiam  de  condigno,  ubi  inter  aha  (inquit)  Deum  non  pra^venife  vo- 

quae  ad  prascns  institutum  non  refcrt.  Dices  luntates,  ne  nostraon  teneret  libertatem;  sed  ex- 

imo   refcrre    multum ,    quia   posset   fortasse  pectarc,  ut  nos  incipiamus :  dcinde  vcro  ad- 

tahs  homo  per  tales  actus  sc  disponerc  ad  re-  jungcre    dona   sua  :    unde    Massihenscs  hoc 

cipicndum  perscvcrantiaj  donum,  atque  adeo  pra^cipue  argumcnto  contra  Augustinum  ute- 

ad  praidestinationem  suam ,  vel  quoad  unum  bantur,  quod  ejus  doctrina  nova  videretur  et 

ex  prsecipuis  cflectibus  ejus.  Respondeo  tales  superioribus  Patribus  contraria.   Et  videntur 

actus  revera  ad  hoc  non  valere,  tamen  qui  hoc  praicipue  intclhgerc  Chrysostomum,  nam  Cas- 

de  iUis  affirmaret,  non  dcberet  id  natura;  tri-  sianus,  Massihus,  praicipuus  auctor  discipulus 

buere,  sed  gratiae.  Quia  nimirum  tanta  est  di-  fuit   Chrysostomi  ,    cujus   doctrinam   imitari 

gnitas  sanctificantis  gratiae,    ut  sicut  tribuit  profitetur,  ut  constat  ex  hb.  de  Incar,  Et  ex 

personse,  cui  inhseret,  singularem  dignitatem,  locis  supra  citatis  apparet,  nihil  ampUus  di- 

ita  refundat  aUquo  modo  iUam  in  omnia  bona  cere,  quam  Chrysostomus.  Unde  si  Chrysosto- 

opera  ejus,  etiamsi  ahoqui  quoad  physicam  ef-  mum  interpretari  veUmus,  eadcm  ratione  Gas- 

ficientiam  a  sola  virtute  naturah  fiant.  Et  ita  siauum,  Faustum  et  reUquos  exponere  pote- 

si  quod  csset  ibi  mcritum ,  vel  dispositio  ad  rimus. 

proprium  prffidestinatiouis  effcctum,  jam  non  2.   Patres   antiquos  recte   de   causa   prce- 

ex  natiu-a,  sed  ex  gratia,  quod  non  repugnat,  desthiationis  sensisse. — Prima  conjectura.  — 

ut  infra  videbimus.  Et  prseterea  taUa  opera  iu  Heec  seutcntia  miln  nuUo  modo  probari   po- 

homine  preedestinato  non  ficrent  sine  speciaU  test :  nam  prsetcrquam  quod   per   se  consen- 

providentia  provenicute  ex  virtute  gratuitse  taneum  est  pietati  et  rationi,   sanctos  Patrcs 

electionis  ad  gloriam,  ut  infra  dicemus,  idco-  orthodoxe  exponere,  ubi  commodc  fieri  potest, 

que  prius    essent   effcctus  prsedcstinationis ,  multa  in  prajsenti  occurrunt  propter  quse  vi- 

quam  causa  alterius  effectus  ejus,  quod  autcm  detur  incredibUe,  Ghrysostomum,  vel  aUos  Pa- 

unus  effectus  sit  causa  aUcrius  pcr  se  notum  tres  in  ea  fuisse  sententia.    Primo  quidem, 

est,  ut  in  sequentibus  attingemus.  Unde  tan-  quia  doctrina  a  nobis  confirmata  tam  clare,  et 

dem  reUnquitur,  opera  mere  naturaUa,  non  manifeste  docetur  a  Paulo  (sicut  vidimus)  ut 

solum  esse  non  posse  causam  dispositivam  ad  non  potuerint  dicti  Patres  maxime  Ghrisosto- 

totam  prsedestinationem,  verum  etiam  nec  ad  mus  mentem  PauU  et  sensum  ignorare,  quod 

aUquem  proprium  effectum  ejus,  ut  ex  dis-  si  non  ignorarunt,  certe  non  contradixerunt. 

ciu-su  facto  coustat.  Tlieologi  vero,  quia  oppo-  3.  Secunda  conjectura. —  Sccundo,  quiaCoe- 

situm  senserunt,  vel  pie  iuterpretaudi  sunt,  lestinuspapain  cpistolaadGaUos,  coniirmando 

quod  non  de  dispositione  loquantur,  scd  tan-  Augustini  doctrinam,  reprehcudit  contradic- 

tum  de  carentia  obicis,  seu  impedimenti,  de  tionem  Massiliensium,  ut  novitatem  pernicio- 

quo  infra  dicetur.  Vel  excusandi  sunt,  quia  sam,  et  contrariam  doctrinee  Patrum.   Neque 

non  viderunt  se  in  Massilieusium  sententiam  est  verisimile,  tam  faciie  fuisse  approbaturum 

inclinasse,  unde,  qui  sapicntiores  facti  id  ad-  Augustini  doctrinam,  si  putasset  esse  contra- 

verterunt,  seutentiam  retractarunt.  Funda-  riam  prioribus  Patribus. 

mentum  autem  iUius  doctrinae  ex  dictis  solu-  Tertia  conjectura. — Tertio  simile  argumcn- 

tum  est,  et  plura  dicemus  in  sequentibus.  tum  sumi  potest  ex  ConciUo  Arausicano  quoad 

involvit  auctoritatcm  Leonis  papee,  approbat 

CAPUT  VIII.  enim  sententiam  Augustini,  et  in  priucipio, 

et  fine  canonum  dicit,  iUam  sententiam  esse 

QUID  SENSERINT  ANTiQiri  PATRES  PR^SERTiM  GR^ci,  acccptaiu  a  Patribus.   Quod  item  coufirmat 

ET  INTER  Eos  CHRYSOSTOMTJS  DE  iNiTio  GRATL^,  Viuccntius  Lyrincusis,  Ubro  contra  prophaua 

VEL    PRiEDESTINATIONIS  EX  OPERIBUS  NATUR^.  UOvitateS,  CapitC  ultimO. 

-4.  Qiiarta  conjectura.  —  Quarto  item  sumi- 

1.  Opinioquorumdam. — Hcecqusestioadhu-  tur  ex  conseusione  Episcoporum  OrieutaUum 

jus  puucti  complemeutum  necessaria  visa  est_,  iu  Goucilio  Palaistiuo,,  quod  refert  Augustiuus^ 


368  DE  CAUSA  PR^DESTINATiONIS. 

epist.  106,  c.  11  et  12,  dicens  ibi  fuisse  dam-  iQxn.:  Deiest gratiamconferre,  timmacquirere,ct 

natam  Pelagii  sententiam  jam  exortam  ,  et  custodire.  Significans  primum  esse  solius  Dei, 

sententiam  Scmipelagianorum  antequam  esset  secundum  vero  esse  nostrum,  non  tamen  sine 

exorta,  quia  iu  veritatibus  ibi  defmiti  virtute  adjutorio  Dei,  ut  in  simili  declaravit  Augusti- 

anathematizata  fuit.  Grseci  tamen  Episcopi  in  nus  1,  Retract,  cap.  23  et  statim  iterum  dice- 

suis  conciliis  maxime  adboerere  solent  senten-  mus.  Et  infra  subdit  idem  Cyrillus  :  Nespernas 

tiis  Patrum  Grsecorum  :  ergo  non  est  verisi-  gratiam,  quia  gratis  clatur.  Pbilo  sequaUs  Epi- 

mile  contra  eorum  mentem  defmivisse.  Quod  phanio,  et  per  divinam  revelationem  ab  ipse 

argumentum  maxime  probatde  Chrysostomo,  consecratus  Episcopus,  in  lib.  1,  in  Cant.,  in 

qui  vel  eo  tempore  vivebat,  et  aliqui  censent  tom.  l,Biblioth.  Sanct.  circaillaverba.  Terri- 

probabile  adfuisse  illi  ConciUo,  vel  certe  ejus  lilis  ut  Castrorumacies  ordinata,  cumdixisset, 

doctrina  in  manibus  omnium  tunc  versabatur,  bona  opera  esse  necessaria,  subdit :  Sed  prius 

et  in  maxima  eestimatione  habebatur.      -  sponsus  descendat  in  hortum  oportet,  nihil  cnhn 

5.  Quinta  conjectura. —  Quinto  hinc  D.  Au-  adidpotesthumana  fragilitas ,nisidivinagratia 
gustinus  in  eadem  Epistola  106,  circa  fmem,  prceventa.  Et  infra,  Cfratia  (inquit)  alliciendo 
absokite  profert,  catholicam  Ecclesiam  semper  incipit.  Sanctus  etiam  Diadochus,  lib.  de  Per- 
hanc  doctrinam  tenuisse,  et  lib.  de  prsedest.  fect.  Spir.,cap.  89,  egregie  declarat  processum 
Sanct.,  cap.  1-4,  respondens  ad  hanc  objectio-  gratise,  et  quomodo  ab  ipsa  bona  omnia  inci- 
nemexPatribus:  Quidopusest{inqmt)titeorum  piant.  His  adjungere  possumus  Hilarium,  Ps. 
scrutemur  opusctda,  qui priusquam  hcechmresis  118,  Octon.  4,  circa  illa  verba  :  Et  ne  auferas 
oriretiir  non  haluerunt  necessitatem  in  hac  dif-  de  oremeo  verhum  veritatis.  Omnia  (inquit)  vult 
ficili  ([uwstione  versari :  quod  procul  duhio  fa-  a  honitate  suo  inchoari,  et  Octon.  3,  circa  id : 
cerent,  si  respondere  talihus  cogerentur,  unde  Inclina  cormeu/ni  in  testimoniatua.  Priusiin.- 
factum  est,  ut  de  gratia  Dei  quid  sentirent,  quit)  cqua^  a  Deo  sunt  cum  honore  proposuit.  Ex 
hreviter,  et  transitorie  attingerent.  Non  ergo  Hieronymo  etiam  multa  sumi  possunt  Dialog. 
sentis,  doctrinam  Patrum  su».  esse  contrariam,  1  ,  contra  Pelagianum  ,  quse  in  superioribus 
sed  potius  in  illa  virtute,  et  breviter  contineri.  attigimus. 

Unde  in  aliis  locis  semper  bene  Chrysosto-        7.  Ad  Chrysostomum  veniamus,  qui,  hom. 

mum  interpretatur,  ut  videre  licet,  libr.  de  28,  in  Genes.,  versus  fmem,  egregie  declarat, 

Nat.  et  Gratia,  cap.  64,  et  maxime  lib.  1,  con-  quomodo  per  divinam gratiam  fides  hominibus 

tra  Julianum,  c.  6  et  7,  lib.  2,  c.  6,  ubiinter  suadeatiu',  et  cum  proposuisset  multa  impedi- 

alia  dicit  (quod  valde  notandum  est) :  Chrysos-  menta,  subdit,  Prcevia  gratia  sustulit  hcec  om- 

tomum  eo  tempore  secure  fuisse  tocutum  in  Ec-  nia,  et  homiha  38,  inter  aha.  Alioquin  preces 

clesia  catholica  :  quia  Pelagiani  nondum  erant  nostras  semper  prceveniens.  Et  idem  egregie 

exorti,  et  a  catholicis  recte  intelligehatur.  declarat,  quomodo  fides ,  et  petitio  Chanancea 

6.  Sexta  conjectura.  —  Sexto  addo,  divum  a  gratia  initium  hahuerit.  Item  homilia  12,  in 
Augustinum  ssepe  confirmare  doctrinam  suam  primam  ad  Corinth.,  circa  illa  verba,  cap.  4 : 
testimoniis  antiquorum  Patrum,  nam,  lib.  de  Quid  hahes,  quod  non  accepisti  ?  Acceptum  ha- 
prsedest.  Sanct.,  in  principio,  ct  de  Bono  per-  hes  (inquit)  non  hoc,  aut  illud,  sed  omnia  quce 
sever.,  cap.  14,  affert  illam  sententiam  Cy-  hahes  ;  non  enim  hcec  recte  facta,  tua  sunt,  sed 
priani  .•  In  mdlo  gloriandum ,  quia  nostrum  divina^  gratice,  etiamsi  fidem  dicas,  ea  extitit 
nihil  est,  putatque  esse  sufficientem  ad  totam  ex  vocatione  :  Midta  similia  habet  hom.  8,  in 
doctrinam  suam  confirmandam.  Simili  modo  eadem  epist.,  circa  illa  verba,  unicuique  sicut 
de  Bono  perseverantiffi ,  cap.  19  et  23,  aifert  divisit,  eic.,ei\\om.  8,  adPhilip.  Deus  quiope- 
Ambrosium  propter  verba  qusedam  generaha :  o-atur  in  nohis,  etc.  Et  propensionem  (inquit)  vo- 
Non  est  in  potestate  nostra  cor  meum,  et  orare  luntatis  ipse  nohisprcehet,  et  operationem.  Simi- 
Deum  gratice  spiritualis  est.  Wxvcins  eodem  hahomiha38,  ad  Popukim.  0^orM7«me7^m, 
cap.  19,  affert  Nazianzenum,  oratione  de  pas-  quod  alios  prwtergressus  in  te  Deus  inclinavit. 
chate  44,  sokim,  quia  habet  verba  simika  ge-  Et  infra  :  Ne  mercedem  reputes,  ut  capias  mer- 
ueraha.  At  nos  simih  modo  addcre  possumus  ceclem,  gratia  confitere  salvari,  ut  ipse  tihi  se 
Basihum,  homiha  22,  de  Humilitate  dicen-  dehitorem  confiteatur.  AUa  postea  referam. 
tem  :  Nihil  tihi  relictum  est,  o  homo,  de  quo  glo-  Atquc  hi  omnes  Augustinum  prsecesseruut. 
riari  possis  ,  et  infra :  Tihi  non  innotuit  Deus  8.  At  eodem  fere  tempore  fuit  ISUircus  Ere- 
per  tuamjustitiam,  sed  tu  illi  per  suam  bonita-  mita,  cui  simul  cum  Chrysostomus  iSlassiheu- 
ifm,CyriUumiUerosolym.,Catechcs.  l,diceu-  sium  scntentia  tribuitur,  propter  pauca  cjus 


CAP.  VIII.  DE  SENTENTIA  PATRUM  DE  CAUSA  PR.^DESTINATIONIS. 


369 


vcr])a,  quoe  infra  refcram  cx  libro  dc  Paradiso, 

Dle  autein  tum  ibi,  tum  in  alio  preecedenti  li- 

bro  de  Paradiso  et  lcgc  spirituali,  egregie  de- 

clarat  totam  doctrinam  dc  gratia.  Nam  ferc 

iu  principio  sic  ait :  Primum  omnium  certo  sci- 

mus,  Beiim  totius  honi  esse  auctorem,  jJnncipii, 

ium  medii,  tum  finis  :  quod  recte  proscquitur 

pcr  octo  capitaprima^et  caput  quadragcsimum. 

Omnis  virtutis  initimn  Deus  est,  et  cap.  47: 

Omne  homm  proficiscitur  a  Deo  pro  nutu  clis-    lium  Tridcntinumafiert,sessione  6,  et  ea  expo- 

pensante.  Cap.  vero  53,  habet  scntcntiam  no-    nit,  quia  per  haic  admonemur  hbertatis  nostrtc 


auctores  :  non  vidco  autem  cur  in  Chrysostomo 
crcdiderint  id  ficri  non  posse.  Ergo  existimo, 
hos  Patres  imitatos  esse  Scripturam,  quai  in- 
terdum  gratiie  tribuit  omuia,  interdum  ini- 
tium  boni  operis  videtur  ab  hominc  postulare, 
Isai.  30  :  Expectat  Dominus  ut  misereatur  ves- 
tri,  1  Rcg.  3.  Prceparate  corda  vestra  Domi- 
no.  Et  Psal.  118:  Prceveni  inmaturitate  et  cla- 
mavi,  ct  multa  sunt  simiha,  qua;  ctiam  Conci- 


tandam  pro  his ,  quae  infra  dicemus  :  Onme 
opus  honum,  quod  per  nostram  naturam  opera- 
mur,  tantum  equidem  facit,  ut  a  contrario 
mcdo,  atct  vitio  ahstineamus  :  Ccpterum  extra 
gratiam  sanctificationis  accessionem  nohis  fa- 
cere  non  potest.  Aha  muha  habet  c.  56  ct  c.  137 


vel  excitamur,  ut  bene  utendo  una  gratia^ 
aham  impctremus,  vel  ad  aham  disponamur, 
non  vero  significatur  pcr  verba  simiha,  exor- 
dium  sahitis^  vel  prsedestinationis  esse  ex  no- 
bis.  Eumdem  ergo  esse  censeo  sensum  Chry- 
sostomi  et  antiquorum  Patrum.  Sed  ad  singu- 


et  168.  Ex  hbro  autem  de  Paradiso,  sohim  afFc-  las  locutiones  quse  huic  veritati  obstare  viden- 

ro  lisec  verba:  Quodper  gratiam  donatur,  non  tur,  veniamus. 

jam  metiri  dehemus  pro  modo,  et  merito  antece-        1  \ .   Varice  locutioties  Patrum  enoclantur.  — 

dentis  infirmitatis,  si  quidem  gratiajam  non  Prima  locutio . — Prima  est  iUa  adducta,  Deus 

esset  gratia.  nostras  non prc/jvenit  voluntatcs,  ne  nostram  ti- 

9.  His  addere  possumus  Cyrihum  Alex.  et  meret  lihertatem.  Sed  imprimis  eadem  reperi- 

Damascenum,  Augustino  posteriorcs,  hcetCy-  tur  apud  Damascenum,  hl)ro  2,  de  Fide,  c.  29 


riUus  fere  fuerit  a^quahs.  Ule  igitur,  hb.  1,  in 
Joann.,  cap.  20,  obiter  cxponcns  iUud  Pauli  : 

Quidhahes,  quod  non  accepisti  ?  Non  solum  (in- 
quit)  esse,  sed  ctiam  hene  esse  et  sic  aut  sic  esse 
accipiunt.  Et  infra,  sola  lihertate  largientis  di- 
tantur.  Ethb.  10,  in  Joann.,  cap.  24,  optime 
de  hoc  propositum  exponit  iUud  :  Non  vos  me 
elegistis,  sed  ego  elegi  vos,  Bgo,  inquit,  notum 
me  vohis  ignorantihus  feci  clementia  commotus. 
Et  hoc  cxemplo  declarat,  Deim  convertere  in- 
dignos  et  repugnantes.  Et  hb.  5,  in  Isai.  25, 
attingens  iUa  verba  :  Si  quis  silit,  veniat  ad 
me.  Accipiant,  inquit,  non  ementes  pecunia : 
sed  lihcralissima,  acprompiissimavocantis  mu- 
nificentia.  \n{va,\evo  iwhciii,  per  fidem  ccetera 
emi.  Damascenus  autem,  hb.  2,  de  Fide,  c.  30, 
sic  de  Deo  scribit :  Ipse  omnis  honi  principium 


et  30,  hb.  4,  c.  22,  ubi  dicit,  Deum  non  prce- 
finirc,  seuprKdestinareliosactus.  Dcinde  Chry- 
sostomus,  hom.  2,  in  PsaL  50,  expresse  dicit : 
Provocat  nos  Deus  dicens,  da  et  tu  aliquid,  et 
homil.  23,  in  Genes.,  circa  finem,  recta  de 
Gratia  prseveniente  sentit.  Optime  vero  homi- 
ha  44,  in  Joann.  (jfenerosi  cujusdam  animi  est 
inspirationes  divinas  non  ahjicere.  Qiiod  superno 
auxilio  fieri  declarat.  Respondco  igitur,  ea  lo- 
cutione  sohim  intendere,  Deum  non  preeveni- 
re  vohmtates  nostras,  eas  ad  unum  determi- 
nando,  vel  quod  perinde  esset,  physice  prajde- 
terminando.  Et  iu  idem  redit  quod  D.  Thomas 
ad  Damascenum  respondet  locutum  esse  de 
praedestinatione  necessitante. 

12.  Secundalocutio. — Secunda  locutio  Chry- 
sostomi  est,  Deum  expectare  ut  nos  incipiamus, 


et  causa  est,  et  sine  ejus  cooperatione  et  auxilio    ut  ipsi  per fectionem  adjungat.  Verumtamen  et 


impossihile  est  nos,  aut  honum  velle  aut  agere  : 
at  in  nohis  est  immanere  virtuti  et  sequi  Deum 
nos  ad  illam.  vocantem. 

10.  Locis   Chrysostomi    occurritur.  —  Sed 
quid  ad  Chrysostomum.  Respondeo  imprimis. 


Nazianzenus,  et  Ambrosiusitaloquuntur,quos 
Augustinus  in  suam  sententiam  adduxit.  Am- 
brosius  enim,  hb.  2,  de  Abraham,  cap.  7,  sic 
inquit :  Talem  teprcehe  honis  studiis  et  prompta 
fide,  ut  Deus  vocet  te.  Similia  habct  in  Ps.  118 


cum  non  sit  sibi  contrarius,  et  quadam  verba    oct.  10,  inprincipioetiniUaverba,  i^m^  wwm- 


cum  ahis  sint  conciiianda,  potius  ea  quee  diffi- 
cilia  apparent ,  trahenda  esse  in  bonum  sen- 
sum  aliorum,  quam  e  converso,  quia  et  facile 
fieri  potest,  et  id  est  magis  consentaneum  i"a- 
tioni,  ac  pietati.  Deindc,  quia  in  caiteris  Pa- 
tribus  fere  eadeni  diligentia  necessaria  est, 
quam  in  eis  adhibent,  et  admittunt  moderni 

I. 


cordia  tua,  ut  consoleturme.  Nazianzenus  vero, 
orat.  31,  exponens  iUa  verba  Matth.  19  :  JVon 
omnes  capiunt  hoc  verhum,  sed  quihus  datum 
est,  volentihus  (inquit)  datum  est.  Hilarius prse- 
terea,  loco  supra  citato.  Fst,  inquit,  a  nohis 
cum  oramus  exordium  ■  iufra  vero  addit ,  Ora~ 
tionis  clamorem   non  vocis,  sed  fidei  spiritu 

24 


370  DE  CAUSA  PR/EDESTINATIONIS. 

e^crendumesse.  DifBcilius  Hieronymus,  dialo-    ractavit  aliam  de  merito  fidei,  quam  docuerat 

go  3,  contra  Pelagianos  ait :  Nostnm  sit  ro  -  super  epistolam  ad  Romanos  :  nam  hanc  re- 

gare,iUmstrihuere,nostrimiHcipere,iUiusper-  tractationem   habet  Augustinus,   lib.   1  Re- 

ficere.  Et  simiHter  optatus  Milevitanus,  hb.  2,  tract.  cap.  23,  et  statim  cap.  26,  agens  de  il- 

contra  Parmeuianum,  circa  finem  :  Nostrum  lamet,  q.  68,  nihil  relractat,  sed  confirmat  et 

(inquit)  est  veUe,  nostrim  est  currere  :  Dei  au-  exponit  quod  dixerat,  nimirum  :  Ante  iUa  io- 

tem perficere:  DeniqueMarcusEremitanus, lib,  na  merita  quantumvis  occuUa  antecedere  voca- 

de  Paradiso,  circa  finem :  Jubet  (inquit)  ut  fiomo  tionem  sine  merito.  Unde  obiter  constat  (quod 

imprimis  cognoscat  et  toluntatem   depromat,  etiam  notandum  est)  per  justificationem  in 

Et  infra,  operis  per fectio  Dei  est,  voluntas  au-  illo  loco  non  intelhgere  totum  progressum  ad 

tem  hominis.  justitiamaprimo  exordio,  sed  infusionem  gra- 

13.  Igitur  omneshi  Patres  sohim  docere  in-  tise  et  remissionem  peccati :  quam  homo  ali- 

tendunt  gratiam  non  sauctificare,  nec  dispo-  quo  modo   meretur,  per  poenitentiam  ex  fide 

nere  hominem  adultum  sine  hbera  coopera-  conceptam. 

tione  ejus,  et  hanc  hberam  cooperationem,         15,   Tertialocutio. —  Tertia  locutio  et diffi- 

qufe  inchoat  in  homine  primam  moralem  dis-  cihs  apud  Chrysostomum  est,  quia  phis  vide- 

positionembonam,vocantinitiumex  parteho-  turtribuere  rationi  naturah  et  operibus  ejus, 

minis,  eo  modo  loquendi  quo  Concihum  Arau-  quam  expediat.  Hom,42,  in  Genes.  indeexag- 

sicanum,  canon.  5,  vocavitvohmtatem  credendi  gerat  sanctitatem  Abrahse.  Quod  non  per  fidem 

initium  fidei,  vel  salutis.  Non  ignorarunt  au-  a  parentihus  acceptam,  sed  per  scientiam  a  na- 

tem  citati  Patres  ante  hanc  hominis  coopera-  tura  inditam  adeo  proficit.  Et  hom.  3,  in  1,  ad 

tionem  antecedere   divinam  excitationem  et  Cor.  dicit :  Aliquos  pliilosoplios  per  lumen  ra- 

vocationem.    Quin  potius  Ambrosius  1 ,  loco  tionis  non  solum  prcecepta  servasse,  sed  etiam 

proxime  citato,  propter  hanc  vocationem  cen-  aliquando  superasse.  Sed  mihi  difficihor  est  lo- 

set  dictum  esse :  Non  est  volentis,  neque  cur-  cutio  Nazianzeni,  oratione  de  Patre,  ubi  post 

rentis.  Ne  te  ipsum  (inquit)  justificares  ,  sed  laudesejusante  fidemacceptam,  subdit. /'ro^- 

omnia  trihueres  Deo,  qui  te  vocavit.  Et  inidem  ter  hwc  (ut  opinor)  fidem  loco  prcemii  accepit. 

fere  redit  dicere,  quod  hi  Patres  non  loquuntur  Et  tamen  (si  Augustinus  bene  citat  Nazianze- 

de  initio  totius  justitiae,  sed  unius  vel  alterius  num)  necessario   a  nobis  est  exponendus.   Et 

beneficii  divini,  et  sic  vocant  orationem,  ini-  ibi  quidem  schohastes  respondet,  locutum  esse 

tium  ilhus  doni,  quod  per  illam  impetratur  :  de  merito  improprio  pro  ahquah  dispositione. 

et  sic  exhortantur  homines  ut  ipsi  incipiant,  Ego  vero  censeo,  ilhim  non   sensisse,  fidem 

ut  Deus  proseqnatur.  Quod  maxime  in  Chry-  fuisse  proemium  ahquo  modo  debitum  tahbus 

sostomo  notandum  est,  nam  ad  fideles  loque-  operibus,  sed  cum  taha  opera  de  se  proportio- 

batur,   quorum  fidem  verbo  Dei,  ut  instru-  nata  essent,  vel  apta  ad  ahqualem  remunera- 

mento,  excitare  conabatur,  ut  ipse  ssepe  di-  tionem  (juxta  doctrinam  D.  Thomai   1,2, 

serte  declarat,   Postulat  ergo  ab  eis,  ut  inci-  q.  21,)  dicit,  Deum  nohiisse  propter  illa  dare 

piant  consentiendo  gratise  Dei,  non  sine  adju-  pramium  proportionatum,  quod  futurum  erat 

torioejusdemgrati8e,utlocisahisetiamexponit,  inferioris  ordinis,  sed  loco  ilhus  dedisse  fi- 

et  infra  attingemus.  Prsesertimque  in  iUa  ho-  dem,  ex  gratia  et  magnificentia  sua, 
miha  2,  in  Ps,  50,  dicit,  Deum  dare  vocatio-        16.  Ghrysostomus  autem  facihus  exponitur. 

nem  suam  indignis,  ut  commendet  gratiam  Sohun  enim  laudat  Abraham,  tum  quia  ita  se 

suam.  Videri  etiam  potest,  hom.  9,  in  Gen.  19,  gessit  per  naturalem  cognitionem,  ut  impedi- 

in  acta,  et  quarto  ad  Ephesios.  mentum  non  posuerit  divinse  vocationi,  juxta 

14.  Addo  denique,  divum  Augustinum  in-  ea,  quse  infra  dicemus.  Tum  etiam,  quia  cum 

terdum  ita  loqui,  et  hac  expositione  indigere.  non  habuerit  fidem  a  parentibus,  facilem  se 

Namhb.  83   quajstionum,  quaest.  98,  tractans  prsebuit  ad  obediendum  divinoe  revelationi  et 

illud.  Cujusvult  miseretur,  et  quem  vultindu-  vocationi.  Nunquam  autem  Chrysostomus  ne- 

rat :  hoc  dicit    provenire :   Ex  occuUissimis  gavit,  saltem  hoc   posterius  factum  esse  cum 

meritis :  nam  in  eo  qui  ohduratur,  prcecedunt  adjutorio  divinaj  gratige.  Et  ad  eumdem  mo- 

mala  merita:  et  in  eo  etiam,  cujus  Deus  mise-  dum  inteUigo,  quod  dixit  Gregorius,  hom.  13, 

retur,  pra^cedunt  occuUissima  merita,   quem  dediscipidiseuntibusinEmmaus:ylwr?ie«f?0  27- 

ibidem  ait,  prmcedere  justificationcm.  Nequc  luminati  non   sunt,  faciendo  illuminati  sunt. 

cst  verum,  quod  quidam  respondent,  Augusti-  Non  enim  intelhgit  per  ihud  opus  mcruisse  il- 

num  rctractasse  hanc  sententiam,  quando  rc-  hmiinationem,  cum  dicat  caruissc  fidc,  scdsi- 


CAP.  VIII.  DE  SENTENTIA  PATRUM  DE  CAUSA  PR.EDESTINATIONIS.  371 

gnificat  fuis.se  aptiim  opus  illud,  ut  Christus  peccatum :  statim  vero  accedente  gratia  et  mise- 

indc  sumcret  occasionem  illuminandi  illos,  ricordia  Deipeccatumremitti.liailoc[mtuT,]io- 

Aliud  vero  quod  de  pliilosophis  dicebat  Chry-  miUa  17  et  42,  in  Gcnes.,  et  saepe  alias,  ex  qua 

sostomus,  per  himen    rationis  servas.^^e  pra>  locutione  coUigunt  dicti  auctorcs,  Chryso.sto- 

cepta,  non  est  inteUigendum  de  omnil)us  prse-  mum  rcquircre  pceuitcntiam  cx  solo  libero  ar- 

ceptis,  sed  dc  ahquibus:  Dicit  autem  iiiterdum  bitrio  elicitam,  quoe  a  Dco  impetret  rcmissio- 

superasse,  quia  bona  ctiani  ahqua  facicbant,  ucm  peccati :  quia  si  loquerctur  de  poeniten- 

quiB  non  crant  in  prajcepto,  ut  interdum  cas-  tia  ex  auxilio  gratiaj,  illa  per  sc  sufriccret  ad 

titatcm  scrvare  ahquo  niodo.   Quamvis  ahl>i  rcmissioncm  pcccati.  Et  hunc  sensiun  aiunt 

etiam  advcrtat,  hwc  ipsa  non  sempcr  hene,  ac  imitatum  essc  Cassianum,  collat.  20,   cap.   8. 

honeste  fecisse,  id  cst,  recta  intentione,  ut  vi-  Respondeo  falsum  esse,  Chrysostomum  loqui 

dere  Ucet  in  homU.  8,  cjusdem  epistolaj  \,  ad  de  naturali  poenitentia :  nam  evidentcr  loqui- 

Corint. ,  et  videri  etiam  potcst  Cassianus,  col-  tur  de  poonitentia,  qua3  est  sufficiens  et  imrae- 

lat.  13,  cap.  5.  diata  dispositio  ad  remissionem  peccati,  qua- 

17.  Quarta  locutio  — Quarta  locutio  Chry-  lis  fuit  pa?nitentia  David,  cum  dixit :  Pcccavi 
sostomi  est,  Deum  vocare  eum,  quem  scit  esse  Domino,  et  latronis  dicentis :  Memento  mei,  Do- 
cooperaturmn,  ut  patet  ex  liom.  31  et  96,  in  mine,etc.  His  enim  excmpUs  utitur  et  ilUs  e- 
Matth.,  et  honnUa  de  conversione  Pauli,  et  tiam  testimoniis,  Convertimini  ad  me,  etsimi- 
Ub.  1,  de  compunctione  cordis,  in  principio  :  Ubus.  Fuit  ergo  sententia  Chrysostomi,  hanc 
sed  difficniusloquiturCyrUhisAlex.,  Ub.  3,  in  etiam  poenitcntiam  quantumvis  supernatura- 
Joann.,  cap.  39,  ct  Ub.  4,  cap.  6ct  7,  dicens:  lem,  per  se  uon  justificare  homiuem  formaU- 
Deum  vocare  eos,  qui  digni  sunt.  Addo  etiam  ter,  nisi  accedat  nova  misericordia  et  gratia 
fere  similem  locutioncm  reperiri  in  Augustino,  Dei  remittentis  peccatum  et  infundentis  justi- 
epistola  4-9,  q.  2,  ctserm.  76,  de  verbis  Apostoli.  tiam.  Quse  est  verissimaet  sana  doctrina,  quam 
Hi  ergo  Patres  his  locis  non  loquuntur  de  opc-  late  tractavi,  in  1,  tom.,  disput.  4,  sect.  8,  ubi 
ribus,  quse  per  vires  natura;  fiunt,  sed  per  vi-  phira  testimonia  Chrysostomi  adduxi.  Etquoad 
res  gratiffi,  et  efficacia  ipsius  vocationis :  et  ideo .  hoc  potcst  etiam  Cassianus  in  bonum  sensum 
haec  locutio  ad  prsesentcm  qusestionem  non  per-  adduci. 

tinet,  sed  ad  summum  potest  faverc  alteri  opi-  1-9.  Sexta  locutio. — Sexto  invenitur  alia  lo- 

nioni  infra  tractandae.  Deinde  non  loquuntur  cutio,  proesertim  apud  Marcum  Eremitanum  sci- 

causaUter .  id  est,  Deum  vocare  hominem,  quia  Ucet,  gratiam  supponere  promptitudinem  volun- 

prajuovit  conscnsmnim,  sed  sohim  prffinoscen-  tatis  a  natura  inditam :  imo  etiam  subdit,  vo- 

do  iUum  consensurum  et  cooperaturum  voca-  luntatein  esse  velut  auxilium  a  natura  inditum. 

tioni,  et  sic  futurum  esse  dignum  subsequen-  Sed  priora  verba  similia  sunt  aliis  Augustini 

tis  gratiai.  At  hoc  non  sohim  non  repugnat  yQ.vh\s,'.Possehaherefideninatur(eesthominum; 

gratiae,  verum  iUum  potius  commcudat :  nam  habere  aiitem  gratia;  est  fidelium.  Nam   iUa 

dare  vocatiouem,  nimirum  efficacem  ,  eo  tem-  promptitudo,  vel  nihil  aliud  est,  quam  capa- 

pore,  quo  Deus  novit  penelraturam  animam  (ut  citas  ipsa  voluntatis,  quse  ab  ipsa  vohnitate 

Chrysostomus  loquitur)  ex  maxima  benevolen-  non  distinguitur,  ideoque  a  natura  indicat  di- 

tia  Dei  procedit ;  imo  hsec  est  gratia,  quam  Au-  citur :  Ucet,  quatenus  respectu  gratiee  est  ad 

gustinus   imprimis   exaggerat.    Denique    iUa  formam  non  debitam  et  superioris  ordinis,  di- 

Prsescicntia  futurse  cooperationis ,  aut  condi-  catur  proprie  obcdientiaUs.  Vel  ad  summum, 

tionata  inteUigi  potest,  aut  absoluta.   Priori  illa  promptitudo  dicitur  propter  inclinationcm 

modo  est  res  faciUs,  et  consentanea  gratise,  ut  naturalem   vohmtatis  ad  bonum   houestum, 

constat  ex  ssepe  dictis.  Posteriori  autem  modo  quse  ostendit  naturalem   rectitudinem   ejus, 

jam  supponit  gratuitam  vohmtatem  Dci,  et  sic  quam  gratia  pcr  se  supponit,  quamvis  in  ho- 

etiam  vere  dici  potest,  Deum  vocare  efficaciter  mine  lapso  existat  impedita  vitio  peccati  ori- 

quem  novit  consensurum,  quia  hoc  prsenovit  giuaUs.  In  altera  vero  locutione,  voluntas  di- 

in  suo  gratuito  decrcto,  quo  nimirum,  jam  citur  awa;iZwm  ratione  suse  Ubertatis,  sine  qua 

praeordinavit  iUum  ad  consentiendum.   Quo-  divina  gratia  non  perficit  in  nobis  opera,  qui- 

modo  solct  etiam  Augustinus  dicere  :  Deum  bus  sanctificamur.  Undeloquendo  de  voluntate 

pra;destinare,  qum  fuerat  ipse  facturus.  actuali,  expresse  dicit  idem  auctor  eodem  lo- 

18.  QuintalociUio.  — Quinta  locutio  Chry-  co.  Si  adsalutem  perficitur,non  posseinchoari 
sostomi  est,  Deum  exigere  ab  homine  pmniten  -  aut  perfici,  nisi  per  gratiam  :  loquendo  vero 
tiam,  quw  ipsa  per  se  non  sufficit  ad  tollendtcm  de  ipsa  potentia  voluntatis,  dicit  esse  instru- 


372  L1I5    "•  I>E  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

mentum  divinse  gratise  ad  supernaturales  ope-  ex  parte  efifectuum  ejuS;,  fundatam  in  actu 

rationes.  pure  naturali,  et  moraliter  bono. 

20.  Tandem  pouderari  hic  solet^  quod  hi  2.  Assumptum  probatur,  quia  omnis  homo 
Patres  simpliciter,  et  absolutc  loquentes  mul-  adultus  ( de  hoc  enim  solum  agimus )  quam- 
tum  tribuunt  hbero  arbitrio,  et  gratiam  fere  diu  hic  vivit,  habet  in  potestate  sua  salvari, 
silentio  praitereunt.  Quomodo  potest  in  favo-  ut  de  reprobis  etiam  in  libro  quarto  ostende- 
rem  MassiHensium  citari  Clemens  Alex.,  Hb.  5,  mus  :  non  potest  autem  habere  hoc  in  sua  po- 
Strom. ,  a  principio  ,  et  Damascenus  ,  lib.  2 ,  testate,  nisi  medio  aliquo  usu  suae  hbertatis  : 
cap.  26,  imo  et  Augustinus,  3.  lib.,  dehb.  Ar-  ergo  si  non  est  ahqua  gratia  prseventus,  ne- 
bitr .  Ad  quod  ipse  respondet  4 ,  Retractationum,  cesse  est,  ut  illa  potestas  fundetur  in  actu  bono, 
cap,  8,  tacuisse  tunc,  sed  non  exchisisse,  quia  qui  tali  homini  possibilis  sit :  non  est  autem 
tunc  sohim  de  illa  re  disputabatur.  Unde  etiam  illi  possibihs,  nisi  ille,  quem  exercere  potest 
Faustus,  hb.  1,  de  hbro  Arbitr.,  cap.  6.  Cum  per  vires  naturae  :  ergo  ille  erit  sufficiens  dis- 
(inquit)  sine  alio  dicitur,  tacetur  alterum,  non  positio,  et  prseparatio ,  ut  a  Deo  obtineat  prce- 
umm  ncgatur,  secimdmi  regulam,  qmm  An-  venientem  gratiam.  Et  confirmatur,  quiasicut 
tisles  Augustinus  insinuat.  Illi  ergo  Patres  tunc  gratia  supponit  naturam,  et  dicit  intrinsecam 
aut  contra  haireticos  disputabant  ,  prsecipue  habitudinem  ad  iUam  ( nam  gratia  perfectio 
contra  Manichaeos,  aut  reprehendebant  Iiomi-  est  naturse )  ita  prima  gratia  quse  nuUam  prio- 
numnegligentiam:  etideo  saepius  libertatem  rem  supponit,  debet  esse  contenta  (ut  sic  di- 
commemorant:  quamvis  aliis  locis  gratiam  cam)  illa  dispositione  morali,  quam  natura 
non  omittant.  suis  viribus  potest  elicere.  Quia  majorem  pos- 

21.  Addo  insuper,  Chrysostomum  in  homi-  tulare,  injustum  esset,  nam  esset  petere  ab 

lia  quadam  de  Adam  et  Eva,  ex  professo  do-  homine  id,  quod  impossibile  est.  Et  illam  dis- 

cuisse   totam  doctrinam   de  gratia ,  adeo  ut  positionem  pro  nihilo  ducere,  non  videtur  ra- 

multi  suspicentur,  quamdam  partem  illius  ho-  tionabile,  nec  divinse  providentise  consenta- 

miliai  potius  Properi  quam  Chrysostomi.   Et  neum :  quia  quo  homo  est  infirmior,  et  debi- 

mihi  etiam  rem  facit  dubium :  quod  in  episto-  lior,  si  secundum  iUas  vires,  quas  habet,  faciat 

la  Coelestini  ssepe  citata,  tota  illa  pars  ad  litte-  quod  potest,  pertinet  ad  providentiam  aucto- 

ram  transcripta   est.   Alii   vero    existimant,  ris  gratise  illud  sestimare  ( ut  sic  dicam )  eique 

Chrysostomum  jam  in  fine  vitee  audivisse  ru-  Iiomini  gratiam  conferre,  saltem  inchoando  in 

mores  de  errore  Pelagii :  et  ideo  clarius  de-  illo  opus  gratii^e.  Nam  hoc  providentise  genus 

clarasse  mentem  suam;    Coelestinum    autem  videtur  debitum  Iiomini  elevato  ad  superna- 

verbaejususurpasse^quodcredere^vetatnihU,  turalem  finem  :  quia  secundum  illum  statum 

quamvis  res  dubia  sit.  non  potest  aliter  tendere  in  illum. 

3.  Ad  hanc  obiectionem  quidam  existimant, 

rAPIIT  IX  d                  -1                              7 

responderi  non  posse,  nisi  diceudo  hominem 

CONTRA  EESOLUTIONEM  SUPERIOREM  OBJEGTIO  '^^^  ^^^^^^0  ^^^*^*  ^^^^^^  P^'^^  ^^^^^^  P^^'  ^^^^^ 

PROPONITUR.  rationem  naturalem,    et  liberum  arbitrium, 

quod  peccatum  non  sit ;  ex  hoc  autem  princi- 

1 .  Contra  dicta  in  superiori  capite,  et  in  fa-  pio  facile  solvi  objectionem,  quia  vel  homo  est 

vorem  tum  scholasticorum,  tum  eliam  Massi-  prgeventus  gratia  aliqua,  vel  nuUa  :  si  ahqua, 

liensium,  objicii  potest  axioma  illud  ex  Paulo  jam  illa  est  pradestinationis  effectus,  et  sic 

mm.^i\\m,  Deusvult  omnes  Jwmines  salvos  fieri.  operatio  ex  illa  proccdens  non  poterit  esse 

Ex  iUo  enim  colligitur,  Deum  esse  paratum  ad  causa  omnium  effcctuum  prsedestinationis ;  si 

dandam   gratiam    suam  ,   vel  illustrationem  vero  nuUa  gratia  prseventus  est,  quidquid  sua 

omni  homini  non   ponenti  impedimentum  :  libertate  faciat,  erit  peccatum,  et  consequenter 

et  consequenter  eam  dare  omni  homini,  qui  potius  impediet  gratiam,  et  preedestinatiouis 

eo  modo,  quo  potest,  bene  utitur  sua  libertate  effectus,  quam  juvabit. 

ct  ratione.  Ergo  qui  nuUa  gratia  proeventus  4.  Et  hanc  responsionem  supponere  viden- 

est,  si  faciat  benc  prout  potest,  obtinebit  a  Deo  tur  iUi  theologi,  axioma  iUud,  Facienti  quud  in 

gratiam :  ergo  saltem  dispositive,  vel  meritorie  se  est,  Deusnon  denegat  gratiam,  inteUigendum 

de  congruo  primum  auxilium  comparabit,  et  esse  putant  de  Iiomine  preevcnto  per  gratiam, 

medio   illo   obtincre  poterit  rcliquos  omnes  et  iUa  bene  utcnte,  prout  potest  :  uam  si 

praidcstinationis  efFectus  :  ergo  non  repugnat  praiventus  non  sit,  quidquid  per  se  couetur, 

dari  aliquam  cousam  totius  prajdestinationis  potius  impediet  gratiam.  Ulud  autem  axioma 


CAP.  X 

ita  cxponit  D.  Thomasl,  2,  qiiest.  109,  art. 
6,  ad  2,  ubi  l).  Tliomas  loquitur  de  prajpara- 
tione  hominis  ad  gratiam  habitualcm  susci- 
piendam.  Et  de  hac  gratia  intclligcndo  axioma 
iUud,  dicit  consequcnter,  debcrc  intelligi  de 


DE  EODEM  INITIO  TUES  OPINIONES.  373 

in  se  est  consecntnrum  gratiam,  conditionalcm 
autem  nihil  ponerc  in  esse.  Non  ( inquam ) 
hoc  dici  potcst,  quia  non  cst  ad  mcntem  doc- 
torum,  nec  descrvit  illc  sensus  fmi  intento, 
nimirum  ut  ostendatnr,  non  essc  impossibilc 


homine  faciente  quod  in  se  est  per  prGeveniens  homini  nondum  per  gratiam  prajvento  gra- 

anxihum  gratiffi.  Tamen,  qua3st.  H2,  art.  2,  tiam  obtinerc:   ergo  supponitur  id  tanquam 

loqucndo  de  pra^paratione  ad  primum  gratia;  possibile  et  factibile  ab  homine  per  vires  li- 

auxihum,  dicit  nuUam  rcquiri  ex  parte  ho-  beri  arbitrii.  Et  hinc  sequitur  alter  error,  ni- 

minis,  cum  ipsa  debeat  csse  cx  auxiho.  Unde,  mirnm,  quod  hujusmodi  operatio  creditursnf- 

art.  3,  conchicUt,  nuUam  gratiam  infaUibiUtcr  ficiens,  et  infaUibilis  dispositio  ad  consequcu- 

dari  homini,  quatcnus  per  suum  Uberum  arbi-  dam  gratiam,  quia  hoc  est,  quod  in  iUo  axio- 

trium  facit  quod  in  se  est,  sed  juxta  motionem  matc  directe  affirmatur.  Interrogo  enim,  an 

ct  intcntioncmDei.  Sequunturhanc  opinionem  iUa  operatio  supernaturaUs  sit,  et  sic  Pelagia- 

Cajetanus  et  Couradus  il)i,  et  Soto,  Ubr.  2,  de  num  est  dicere,  iUam  fieri  pcr  solas  vires  U- 


Natur.  etgrat.,  cap.  3,  iufinc,  ctCaprcohisin  2, 
dist.  28,  queest.  unic,  artic.  1,  cap.  2.  Ferra- 
rius  3,  contra  Gent.,  c.  159,  Bonavcntura  3,  d. 
28,  artic.  2,  qu«st,  1,  ubi  prius  declarat  quid 


beri  arbitrii :  vel  tantnm  naturaUs  :  et  sic  Sc- 
mipelagianum  est  dicere,  illam  esse  sufficieu- 
tem  dispositionem  ab  obtinendam  gratiam. 
6.  Ad  objectionem  ergo  respondebunt  hi 


inteUigat  per  gratiam  gratis  datam,  videUcet  auctores  conscqucnter,  in  homiue  prffidestinato 

non  tantum  iUas,  quas  numerat  Apostohis  1,  nuUum  esse  opus  moralebouum,  quodnonsit 

Cor.  12,  sed  quidquid  superadditnr  naturaU-  ex  praidestinatione,  et  ideo  non  posse  esse 

bus,  adjuvans  aUquo  modo,  et  prseparans  vo-  causam   totius  preedestinationis.    Supponunt 

hnitatem  ad  habitum,  vel  usum  gratiee.  Et  autem  idem  auctores  adgequatnm  prsedestina- 

deinde  in  sohit.,  ad  3.,  exponit  iUud  axioma  tionis  effectum  in  hac  vita  esse  gratiam,  ideo- 

dc  faciente  quod  in  se  est,  per  gratiam  gratis  que  conchidunt,  tale  opus  non  posse  esse  nisi 

datam,  et  aUter  putat  non  esse  verum.  Grego-  ex  gratia.  Htec  autem  gratia,  in  preedestinato 

rius  1,  d.  M.  Marsilius  1,  q.  -41,  art.  2,  con-  est  prsedestinationis  effectus  :  inreprobo  vero, 

clusione  4,  et  in  2.  q.  28,  art.  3  et  4.  Antoni-  si  faciat  tale  opus,  etiam  erit  ex  gratia,  qnam- 

uns,  4.  p.,  tit,  9,  c.  5,  §  4.  Citantur  etiam  Alen-  vis  in  eo  non  sit  prsedestinationis  effectus.  Cum 


sis,  3  p.  q.,  69,  memb.  5,  art.  3,  Gerson,  AI- 
pliab.  24,  lit.  M.  et  Altisiodorensis,  lib.  3, 
Sum.,tract.  2,  c.  1.  Sed  de  horum  sententia 
iufra  dicam. 

5.  JDicta  responsio  fulcitur  amplim.  —  Po- 
testque  hsec  responsio  confirmari,  quia,  nisi 
ita  repellatur  objectio  facta,  duo  errores  in  illo 
continentur.  Unus  est,  quod  liberum  arbitrium 
per  se  ipsum  possit  faccre,  quod  necesse  est 
ad  -vddendum  honeste,  absolute  et  simplicitcr: 
alius  est,  quod  liberum  arbitrium  suis  solis 
viribus  naturalibus  ita  se  prteparare  possit  ad 
gratiam,  ut  illam  infallibiliter  a  Deo  obtineat. 
De  primo  constat,  quia  in  hoc  sensu  necessario 
sumendum  est,  cum  dicitur  homo  posse  facere,  et  per  vires  liberi  arbitrii  facere  aUquod  opus 
quod  in  se  est :  nam  agere,  quod  in  se  est  ad  morale,  Uouestum  simpUciter,  id  est,  ex  ob- 
pcccandum  sine  dubio  potest,  blasphemum  ta-  jecto,  et  circumstantiis.  Non  potuimns  tamen 
men  esse  dicere,  sic  agenti  quod  in  se  est,  eff^ugere,  quin  hoc  loco  exacte  illud  principium 
Deum  dare  gratiam  suam  :  intelUgitur  ergo  examinemus  :  quia  nonnuUi  hoc  tempore  do- 
de  agentequodin  se  cst  adhoneste  vivendum.  cuisse  videntur,  esse  tam  necessariam  con- 
At  vero  dicere,  possc  hominem  per  liberum  nexionem  inter  prsedestinationem  gratuitam, 
arbitrium  honestam,  et  innocentem  vitam  a-  et  necessitatem  gratiai  ad  omne  tale  opus,  ut 
gere,  Pelagianum  est,  crgo.  Nec  dici  potest,  non  possit  defendi,  prajdcstinationcm  non  lia- 
hoc  non  affirmari  in  iUo  axiomate,  sed  tantum  bere  causam  ex  parte  nostra  quoad  coUectio- 
veluti  conditionate  dici,  si  homo  faciat,  quod    nem  suorum  efFeotuum,  nisi  simul  defeudamus 


autem  inquiritur,  qnomodo  sit  in  potestate 
hominis  Iianc  habere  gratiam,  respondent, 
quia  Deus  paratus  est  ad  iUam  omnibus  dan- 
dam  :  et  hoc  probaii  tantnm  ex  verbis  Pauli. 

Deus  vuU  omnes  homines  salvos  fieri. 

CAPUT  X. 

TRACTANTUR  TRES  MODI  ASSERENDI  BONUM  OPUS 
MORALE,  QUOD  NON  POSSIT  ESSE  NISI  EX  PRjE- 
DESTINATIONE,    SEU   GRATIA. 

1 .  Disputant  theologi  ex  professo  in  materia 
de  gratia,  an  possit  homo  sine  auxilio  gratise 


374  LIB.  II.  DE  CAUSA 

boniim  opiis  morale  non  posse  fieri  absque 
gratia.  Quod  nobis  durum,  ac  difficile  visum 
est,  quia  verum  non  pendet  ex  falso^  nec  cer- 
tum  ex  incerto  :  ideoque  principium  illud  di- 
^igenter  examinandum  hic  est. 

2.  Pmmis dicendimodus  est. — Hicmodus  ex- 
ploditur  tanquam  licereticus. — Variis  ergo  mo- 
dis  assertum  est,  vel  excogitari  potest,  homi- 
nem  naturse  viribus  absque  gratia  non  posse 
bonum  aliquod  operari.  Primus  est,  id  intel- 
ligendo  de  gratia  significante,  quod  multi  ex 
heereticishujus  temporis  asseruerunt^  cum  Lu- 
thero,  art.  36.  Hic  vero  sensus  hsereticus  est, 
quia  ex  illo  sequitur,  omnes  peccatores,  etiamsi 
fidem  liabeant,  ct  Christiani  sint^  in  omnibus 
operibus  suis  peccare,  quia  sine  gratia  sancti- 
ficante  operantur.  Consequens  autem  absur- 
dissimum  est ,  et  hffireticum,  alias  etiam  in 
ipso  actu  fidei  mortuse,  vel  timoris,  vel  attri  - 
tionis  peccator  peccaret :  quod  damnatum  est 
in  Conciho  Tridentino,  sess.  6,  can.  7.  Et  est 
per  se  evidens,  quia  gratia  sanctificans  cum 
suis  habitilnis,  in  actu  primo  dumtaxat  ma- 
nentibus,  sine  actuali  influxu,  non  est  circum- 
stantia  necessaria  ad  moralem  honestatem  o- 
peris  :  ergo  sine  illis  fieri  potest  bonum  opus, 
undequaque  bonum  et  honestum,  esto  in  mo- 
do,  vel  in  omnibus  proprietatibus  non  fiat  tam 
perfectum,  quantum  fieri  possit :  nam  hoec 
perfectio  non  est  necessaria  ad  bonitatem  sim- 
phciter  operis,  de  qua  nunc  tractamus, 

3.  Secundus  dicendi  modus.  —  Relinquitur 
Ticec  sententia  tum  quia  Jueretica,  tum  quia  sine 
fundamento  profertur.  —  Secundus  modus  di- 
cendi  fuit  eorum,  qui  fidem  necessariam  esse 
putabant  ad  moralem  lionestatem  cujuscumque 
operis  humani.  Ita  intelhgentes  ilhid  Pauli  ad 
Rom.  14.  Oni7ie  quod  7ion  est  ex  fide,  peccatum 
est.  Et  illud  ad  Hebr.  20 :  Sine  fide  impossiUle 
estplacere  Deo :  quia  omne  bonum  opus  pUicet 
Deo.  Quam  sententiam  docent  etiam  nostri 
temporis  hajretici ,  in  ilhus  confirmationem 
multa  Augustini  testimonia  congerentes,  quee 
hoc  loco  tractare  non  Hcet,  quia  hsec  res  prse- 
senti  instituto  non  deservit  et  in  materia  de 
fide  ex  professo  tractatur.  Relinquenda  ergo 
est  hoec  sententia  ut  hseretica  et  sine  uUo  fun- 
damento.  Ex  illa  enim  sequitur/  omnia  opera 
infidelium  neccssario  esse  peccata :  quod  fides 
non  admittit.  Nam  Christus  Dominus,  Matth. 
5,  supponit  ethnicos  habere  naturalem  amorem 
bonum.  Nonne  {\m{\i\\)  et  Ethnici  hoc  faciunt? 
Quod  si  quis  dicat,  facere  quidem  Ethniticos 
id,  quod  secundum  substantiam  bonum  est, 
non  tamen  cum  omnibus  circumstantiis  ncces- 


PRJIDESTINATIONIS. 
sariis  ut  bene  fiat :  certe  hoc  Christus  Dominus 
non  limitavit,  sed  absolute  fatetur  posse  eth- 
nicum  facere  bonum  quod  natura  ipsa  dictat : 
at  non  sohim  dictat  agendum  esse  bonum 
quoad  substantiam,  sed  etiam  bene  quoad  cir- 
cumstantias,  ergo  hoc  etiam  interdum  ethni- 
cus  faciet.  Nec  enim  fides  infusa  et  superna- 
turalis  est  circumstantia  necessaria  ad  moralem 
honestatem  naturalis  operis  cum  sint  res  di- 
versorum  ordinum.  Item  ahas  si  infidelis  an- 
tequam  credat,  ahquid  faciat  in  ordine  ad  au- 
diendam  fidem,  vel  ad  examinandam  credibi- 
litatem  ejus,  aut  ad  obtinendum  himen  ejus, 
totum  iUud  peccatum  esset,  quod  est  absur- 
dissimum  et  plane  comprehensum  in  damna- 
tione  Concilii  Tridentini,  sess,  6,  canon  7. 
Quamquam  ergo  fides  sit  necessaria,  ut  opera 
bona  Deo  placeant  in  ordine  ad  vitam  seter- 
nam  ,  quoad  summum  habetur  in  secundo 
Pauh  testimonio:  non  tamen  ad  naturalem 
bonitatem,  seu  moralitatem  honestam,  ad 
quam  satis  est,  quod  opus  sit  consentaneum 
dictamini  rationis  rectse  naturalis  :  atque  adeo 
ut  sit  ex  conscientia.  Atque  ita  sumpsit  Paulus 
fidem,  cum  in  alio  loco  dixit,  omne,  quod  non 
est  ex  fide,  esse  peccatum,  id  est,  omne,  quod 
contra  conscientiam  sit,  esse  peccatum,  ut  ex 
contextu  et  ex  communi  sententia  est  proba- 
bilius :  licet  ille  locus  alias  habeat  expositiones. 

4.  Tertius  modus  dicendi.  —  Bejicitur  dic- 
tus  modus  dicetidi.  —  Tertius  ergo  moduspo- 
nendi  necessitatem  gratiae  ad  singula  opera 
moraliter  bona  fuit  eorum,  qui  per  gratiam 
intehigunt,  non  habituale  aliquod  donum, 
sed  motionem  ahquam  Spiritus  sancti,  quse 
hominibus  etiam  credentibus  interdum  da- 
tur:  estque  niliilominus  vera  gratia  interior 
et  supernaturalis  ordinis,  per  quam  Deus  spe- 
ciaUter  prsemovet  et  inducit  hominem  ad  bene 
moraliter  operandum.  Quse  videtur  foisse  opi- 
nio  Gregorii  in  2,  dist.  28,  qusest.  i,  art.  1, 
concl.  2,  quem  ibi  sequitur  Capreolus,  art.  3. 
Quanquam  ipsi  non  satis  clare  exphcent,  qua- 
lis  sit  illa  gratia,  quam  ad  singula  opera  mo- 
ralia  requirunt.  Fundamenta  vero  eorum  in 
quarta  opiuione  afferam,  quia  generalia  sunt 
et  applicari  possunt  ad  quemcumque  modum 
gratiffi,  quse  ad  talia  opera  exigatur.  Ha5c  ergo 
opinio  in  hoc  sensu  antiquata  et  ab  omnibus 
relicta  videtur  et  contra  illam  facient  multa 
ex  his,  qupe  contra  ultimam  opinionem  dicam. 

5.  Nunc  solum  inquiro  ab  hisauctoribus,  an 
cxistiment  actum  ])ouum  moi-aliter  esso  per  se, 
ct  ex  intrinseca  sua  natura  supra  naturales  vi- 
res  aibitrii  humaui,  nec  ne.  Primuni  dicere  est 


CAP.  X.  DE  EODEM  INITIO  TRES  01'INIONES.  375 

per  se  incrcdibilc  ct  rcpugnantiam  involvens.  motio  sit  inspiratio  siipernaturalis  proxime 
Primo,  (piia  ncc  in  olijccto,  ncque  in  sul)stan-  indita  voluntati,  lucc  imprimis  nunquam  lia- 
tia  sua,  nec  in  modo  talis  actus  aliquid  invoui-    bet  locum,  nisi  supposita  ilhiminationc.  Unde 

tur,  quod  naturalcs  vires  vohmtatis  humanae  si  ilhiminatio  supernaturahs  nccessaria  non 

superet.  Nam  objectum  debitis  circumstantiis  est,  nec  etiam  inspiratio.  Ac  deindc,   motio 

aifectum  cognoscibile  est  pcr  rationcm  natu-  simiHs  sohim  cst  nccessaria  ad  sublevandam 

ralcm,  ahoqui  non   est  bonum  ihud  de  quo  et  juvandam  vohnitatem :  ubi  cfFectus  supcrat 

tractamus :  actus  autem  vohnitutis,  qui  sohnn  vircs  cjus  :  ostcnsum  autcm  cst  hunc  effcctum 

tendit  iu  objectum,  ut  conforme  naturah  ra-  non  supcrare,  pcr  sc  loqucndo,  naturales  vires 

tioni,  ex  iho  capitc  non  potest  habere  sub-  vohnitatis :   ergo.   Deniquc,  signum  apertum 

stantiam,  seu  cntitatem  supcrantcm  capacita-  est,  quia  habitus  correspondens  tah  actui,  non 

tem  naturalem  humauffi  natura).  Cur  cnim,  est  per  se  infusus,  sed  acquisitus :  motio  autcm 

aut  unde  illam  habcret?  Nequc  etiam  postulat  iha  solet  esse  proportionata  habitui  et  ejusdem 

modum   et  intcnsioncm,  vel  aham   similcm  ordinis  ,    ac   fortasse   supplere    vicem   ejus , 

conditionem  superantcm  naturalem  vim  acti-  quando  illc  deest :  unde  sicut  habitus  acquisi- 

vam  voluntatis,  quia  nunquam  ratio  naturahs  tus  non  cst  simphciter  necessarius  ad  talem 

hoc  petit,  ut  per  se  evidens  est.  operationem,  sed  juvat  ad  facilius  operandum : 

6.  Secundo,  quia  alias  non  potest  talis  actus  ita  nec  talis  motio  potcst  esse  simpliciter  ne- 
cadere  sub  prseccptum  Iiomini  connaturale,  cessaria,  sed  ad  summum  ad  facilitatcm  juva- 
quia  nulli  naturae  prfficipi  potest,  ex  vi  naturee,  bit :  loquimur  cnim  de  singulis  actibus,  nam 
quod  supra  vircs naturales  ejusdem  naturse  est.  de  collectione  aliud  est. 

Nec  satis  est,  quod  talis  actus  per  gratiam  sit  9.  Quod  si  tandem  dicatur,  Iianc  necessita- 

possibilis,  quia  natura  nihil  dictat  de  gratia  tem  gratise,  vel  impossibilitatem  habendi  hunc 

supernaturali,  unde  non  obligat  ad  queercn-  actum  per  solas  naturales  vircs,  non  essc  per 

dam  illam,  maximc  si  natura  ipsa  prgecise,  ac  se  ex  sola  comparationc  voluntatis,  et  talis  ac- 

nude  spectetur,  ut  considcrari  dcbet  ad  obli-  tus  intcr  se  et  improportione  inter  ea  inven- 

gationem,  quse  ex  illa  nascitur.  Ad  certum  est,  ta3 :  sed  oriri  ex  conjunctione  voluntatis  cum 

hos  actus  cadcre  sub  naturalem  legem,  non  appctitu  infcriori  et  ex  peccati  fomite,  aliisque 

solum  secundum  substantiam,  sed  etiam  se-  extrinsecis  impedimentis,  preescrtim  instiga- 

cundum  debitas  circumstantias,  alias  illos  ita  tionc  dsemonum.  Contra  hoc  est,  quia  ex  hoc 

prsetermittere,  per  se  et  ex  uatura  rei  non  capite  recte  quidemprobatur  necessariamesse 

esset  peccatum,  ergo.  gratiam  ad  prsestanda  longo  tcmpore  bona 

7.  Tertio,  quia  sequitur,  in  nullo  statu,  etiam  opera  moraha  sine  admistione  peccati:  non 
integrse  naturse  potuisse  hominem  operari  ali-  tamen  probatur  dc  singulis  actibus  et  momen- 
quod  bonum  opus  morale  sine  hac  gratia  vera  tis.  Quia  rebelho  illa  appetitus  nec  in  omnibus 
et  supcrnatm-ali :  quia  naturales  vires  iutrin-  actibus,  nec  in  omnibus  opportunitatibus,  vel 
secae  vohmtati,  et  per  sc  illi  convenientes,  per  in  omnibus  personis  scu  complexionibus  seque 
se  et  in  omni  statu  sunt  esedem :  unde  si  actus  repcritur.  Nam  in  benefacicndo  amicis  et  co- 
ipse  ex  se  etiam  et  ex  vi  solius  honestatis  mo-  gnatis,  ac  parentibus  sensualitas  non  repugnat, 
ralis  excedit  illas,  in  omni  statu  excedit.  Con-  nec  semper  inclinat  ad  modum  ahquem  excc- 
sequens  autcm  est  contra  communem  doctri-  dentem  rationis  limitem,  in  omnibus  et  singu- 
nam  Conciliorum,  Augustini  ct  omnium»  qui  lis  beneficicntise  actibus.  Idem  est  de  honora- 
illum  secuti  sunt,  qui  omnem  infirmitatem,  tionc  parentum,  de  subventione  pauperis, 
vel  impotentiam  humanse  naturee  circa  bonum  prsesertim  si  persona  sit  natura  sua  propensa 
morale  operandum  quatenus  conscntaneum  ad  hberalitatem  et  compassionem.  Et  sic  de 
est  soh  rationi  naturali,  dicunt  esse  ortam  ex  aliis.  Idem  fere  est  de  extrinsecis  impcdimen- 
lapsu  totius  naturffi,  nec  reddi  potest  proba-  tis,  quia  non  semper  in  omni  actu  et  pro  omni 
bihs  ratio  ahcrius  originis.  tcmporc  occurrunt.  Et  praterea  propter  heec 

8.  Imo  nec  intelligi  potest,  quahs,  vel  ad  extrinseca  impedimenta,  satis  etiam  essct  ex- 
quid  sit  illa  supernaturalis  motio  :  nam  si  est  trinseca  cu.stodia  et  protectio  Dei  per  se,  vel 
ihuminatio  ex  parte  intellectus,  non  debet  per  angelos,  sine  propria  gralia  interna  per 
proponere  rem  supernaturalcm  (ut  sic  dicam)  motionem  Spiritus  sancti,de  qua  nuncagimus. 
ncc  rationcm  operandi  supernaturalem :  neu-  Idemque  est  de  instigatione  d^monum,  de 
trum  enim  horum  necessarium  est  ad  houes-  qua  in  sequentibus  plura  dicemus. 

tum  actum,  de  quo  tractamus.  Si  vero  illa  10.  Contra  dicta  objicitur.  —  Una  vero  oc- 


376  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR.OESTINATIONIS. 

currit  objectio  hujus  sententise  propria,  quee  eliciens  talem  actum,  non  potest  esse  constans^ 

magis  contra  vim  rationum  factarum,  quam  diuve  perseverans  in  proposito,  quod  talis  ac- 

contra  assertionem  fieri  potest.  Quia  nimirum  tus  includit,  quia  actualis  ipsa  dilectio  parvo 

si  rationes  sunt  validee,  ad  omnes  et  singulos  tempore  durat,  et  illa  transacta  non  rclinquit 

actus  morales  naturse  consentaneos,  sine  ulla  vim  sufficientem  ad  continendam  voluntatem 

exccptione  applicari  possent,  ac  proinde  pro-  in  officio,  bene  et  lioneste  operando,  ad  quod 

barent,  etiam  amorem  super  omnia  Dei,  ut  tamen  sufficeret  similis  dilectio  in  natura  in- 

auctorem  naturoe,  posse  haberi  sine  interna  et  tegra.  At  si  quis  recte  consideret,  haic  differen- 

supernaturah  gratia,  seque  perfecte  et  effica-  tia  non  est  in  ahqua  perfectione  intrinseca  ip- 

citer,  ac  posset  haberiin  statu  naturre  integree.  sorum  actuum,  sed  in  duratione,  vel  perseve- 

Consequens  videtur  non  solum  contra  D.  Tho-  rantia,  aut  efficacia,  quse  in  uno  est  major 

mam,  sed  etiam  contra  communem  doctrinam,  quam  in  alio,  non  quia  unus  actus  perfectior 

ct  non  desunt  viri  docti,  qui  errores  Pelagii  sit  aho,  sed  quia  unus  invenit  in  subjecto  ma- 

pertinere  putent:  ergo.  Sequela  videtur  clara  jorem  resistentiam  quam  ahus.  Ut,  verbi  gra- 

applicando  rationes  factas,  quod  facile  unus-  tia,  calor  ut  sex  in  aqua,  vel  in  ferro  existens 

quisque  potest  prsestare :  et  ideo  in  eo  non  im-  non  differimt  in  perfectione  vel  intensione  in- 

moror.  trinseca,  et  tamen  in  aqua  minus  durabit,  mi- 

11.  Ohjectioni  satisfit. — In  statu  innocentice  noremqueefficaciamhabebit  propter  majorem 

poterat  liomo  observare  legem  naturce.  —  Hsec  subjecti  repugnantiam  et  contrariam  activita- 

vero  objectiotangit  novam  materiamprohxam,  tem  -.  ita  ergo  continget  in  iUis  duobus  actibus, 

et  ab  lioc  loco  ahenam,  et  ideo  iUam  non  per-  si  sola  differcntia  declarata  inter  eos  invenitur. 

sequar:  sed  duo  breviter  dicam.  Unum  est,  Et  non  carethoc  probabihtate:  quia  vero  plus 

differentiam  certam  quoad  hanc  partem  inter  videatur  intendere  divus  Tliomas  cum  de  hac 

hominem  lapsum,  et  in  statu  integrse  naturse  materia  loquitnr,  potest  addi  ahus  modus  ex- 

in  hoc  positam  esse,  quod  ante  lapsum  potuis-  plicandi  imperfectionem  iUius  actus. 

set  liomo  in  statu  innocentise  observare  totam  13.  In  statu  naturw  lapsfe  voluntas  humana 

lcgem  naturse  longo  tempore  per  solas  vires  absolute  et  efficaciter  in  amore  naturali  Dei 

naturse :  nunc  autem  in  natura  corrupta  non  suas  vires  exercere  non  potest.  —  Ex  prsedicta 

potest.  Quia  ergo  amor  Dei  super  omnia  inchi-  ergo  differentia  quse  est  ex  parte  subjectorum, 

dit  formale  vel  virtuale  propositum  servandi  provenit,  ut  in  statu  naturai  lapsae,  non  possit 

totam  legem  naturse,  et  nunquam  peccandi  vohmtas  liumana  ita  absohite  et  efficaciter-suas 

contra  iUam,  necesse  est  ut  etiam  in  potestate  vires  exercere  in  hoc  amore  naturali  Dei,  sicut 

habendi  hunc  perfectum  amorem,  sit  ahqua  posset  in  natura  integra.  Et  ratio  est,  quia,  si- 

differentia  inter  illos  duos  status.  Ex  hac  ergo  cut  nihil  vohtum,  quin  prsecoguitum,  ita  juxta 

parte,  respondendo  ad  objectionem  negatur  mensuram  etmodumnaturalisjudicii,  quo  ah- 

sequela,  quoad  illam  partem,  ceque  perfecte  et  quid  proponitur,  ut  possibile^  vel  amabile,  po- 

efficaciter.  Quia  hcet  verum  sit,  actum  tahs  test  vohmtas  prorumpere  siiis  naturahbus  vi- 

amoris,  quoad  suam  entitatem  et  speciem,  non  ribus  in  naturalem  amorem  naturahs  objecti 

excedere  naturales  vires  voluntatis  humanse  sibi  propositi.  hi  statu  ergo  innocentise,  cum 

per  se  etiam  spectatse,  et  ideo  non  repugriare,  natura  esset  sana  et  integra,  proponebatur  ob- 

fieri  pro  ahquo  instanti,  aut  brevi  tempore  per  servantia  naturahs  legis  absolute  et  simphciter, 

naturales  vires  vohmtatis,  nihilominus  non  se-  ac  quocumque  tempore  non  sohim  ut  possibi- 

quitur,  quod  possit  fieri  eeque  perfecte  et  con-  hs,  sed  etiam  ut  facihs,  et  ideo  poterat  etiam 

stanter,  quia  perfectio  iUius  actus  quoad  effi-  voluntas  facile  elicere  naturalem  amorem  Dei 

caciamejuspendetextrinseceexstatu  hominis,  perfectum  et  obedientialem,  cum  absoluto  af- 

nam  ex  iUo  pendet  possibihtas  implendi  totum  fectu,  et  proposito  placendi  illi  in  omnibus, 

id,  quod  ille  actus  inchidit:  quod  in  ahis  acti-  sine  hmitatione  temporis  et  nuUa  adliibita  con- 

bus  honestis  inferiorum  virtutum  non  inveni-  ditione.  Neque  ad  lioc  refert,  quod  illa  sanitas 

tur.  Erit  crgo  tahs  actus  in  natura  corrupta  non  esset  naturse  debita,  sed  per  donum  gratis 

minus  efficax,  vel  potius  inefficax,  quia  per  se  datum  iUi  esset  coUata :  quia  donum  illud  non 

et  sine  gratia  non  erit  potens  ad  implenda  om-  erat  principium  hiijus  amoris,  sed  solum  con- 

niaprsoceptalegisnaturffilongotcmpore,  quam  ditio  sine  qua  non,  et  aufcrens  impediraenta 

perfectionem  hal)cret  in  natura  intcgra.  ilhus  amoris,  quibus  ablatis,  vohnitas  suis  vi- 

12.  Potest  autem  hsec  ipsa  imperfectio  duo-  ribus  iUum  exercere  potest,  parumque  rcfert 

bus  modisiuteUigi.Primo  quod  vohintasnuuc  quod  impedita  sint  per  naturam,  vel  mira- 


CAP.  XI.  QUARTO  MODO  IDEM  ASSERTUM  REFERTUR.  377 

culum  ablata.  At  vero  in  natura  corrupta  ob-  dc  observationc  mandatorum,  qufc  hic  trac- 

servantiaillamandatorumdiuturnaetconstans  tanda  non  cst.  Et  ideo  deliac  tcrtia  scntentia, 

proponitur  ut  impossiljilis  pcr  vires  natura}  in  ha3c  nunc  sufficiunt. 
tali  statu  constitutaj.  et  idco  non  potcst  vohui- 

tas  pcr  se  sola,  a])sohito  et  omnino  efficaci  af-  GAPUT  XI. 
fectu  iUam  vehc  et  proponere,  et  ideo  nec  tam 

absohite  et  perfccte  potest  Dcum  amare,  sicut  rROPONiTUR  quarta  sententia  negans  tosse  uo- 

antca  poterat,  sed  scmper  includit  conditionem  minem  per  vires  natur^  bonum  morale  per- 

tacite  vel  cxprcsse,  amandi  et  obediendi  quan-  ficere. 
tum  potuerit,  ut  in  simili  latius  exphcavi  in 

tomo  quarto  de  Poinitentia,  (hsputatione  tcrtia.  1 .  Ahi  crgo  moderni  auctorcs,  imprimis  fa- 

14.  Objicitur.  — Exploditur  ohjectio.  —  Per  tentur  possc  hominem  carentem  gratia  sancti- 

gratiam  non  restituitur  liomo  in  eam  naturm  ficante,  et  fide,  et  omni  ilhistratione  vcl  inspi- 

integritatem  qua  in  statu  innocentiw  fruehalur.  rationc  supcrnaturah,  ct  propria  vocationc  ad 

—  Dices,  saltem  sanata  scmel  natura  per  gra-  fidem,  utcntem  dcnique  sola  naturah  ratione 

tiam  habitualem,  poterit  nunc  homo  jam  jus-  ct  discursu,  faciendo,  quod  in  se  est,  bonum 

tiiicatus  diligerc   Deum  super  omnia  amore  moralem  actum  perficerc,  tam  ex  objecto  quam 

naturali,  ut  finem  naturalem,  ita  ut  gratia  non  ex  omnibus  circumstantiis  :  et   nihilominus 

sit  principium  talis  amoris,  sed  conditio  sinc  aiunt,nunquamefficerehominemtalemactum, 

qua  non,  de  qua  jam  diximus,  quod  hcet  su-  sine  aliqua  pra?vcniente  gratia  gratis  data,  id 

'pernaturahs  sit,  non  impedit,  quominus  pos-  est,  motione  aliqua  divina  ad  ahquod  bonum 

tea  actus  sit  naturahs  ct  viribus  naturse  fiat :  proestandum.  Quam  dicunt  esse  veram  gratiam 

quia  semel  ablato  impedimento,  vohmtas  pcr  per  Christum,  de  qua  loquuntur  Conciha,  cum 

solas  naturse  vires  operatur.  Respondetur,  for-  ad  bene  operandum  gratiam  requirunt ,  ac 

tasse  non  defuturum,  qui  hoc  concedat,  quia  proinde  esse  veram  et  internam  Spiritus  sancti 

in  hominc  justo  ccssat  impedimcntum  peccati  illuminationem  et  inspirationem,  non  quidem 

et  conversionis  ad  creaturam,  quoe  difficilem  ordinis  supernaturalis,  tamen  naturaj  non  de- 

rcddcbant  lumc  Dci  amorem  :  et  quia  jam  ta-  bitam ,  et  (in  co  scnsu)   supra  naturam  est, 

hs  amor  esset  ahquo  modo  ex  gratia  et  cha-  proinde  aiunt  esse  eff^ectum  pra;destinationis, 

ritate  ;  mihi  tamen  id  non  probatur.   Unde  quamvis  sola  gratia  sit  verus  prsedestinationis 

re.^pondeo  ncgando  sequelam.  Et  ratio  rcddi  efiectus,  juxtamentem  Augustini,  hb.  de  Prse- 

potest,  quia  hcet  per  gratiam  sanetur  anima,  destinat.  Sanct. ,  cap.  10,  et  consequcnter  non 

quantum  ad  mortcm  culpse,  non  tamcn  resti-  possc  esse  causam  totius  prsedcstinatiouis  ex 

tuitur  homo  iu  cam  natura?  integritatcm,  quam  parte  effectuum  cjus. 

in  statu  innocentiaj  habuit :  possibihtas  autem  2.  Ad  declarandum  autem  hanc  sententiam 

servandi  mandata  per  vires  hberi  arbitrii  in  tria  jaciuntur  fundamenta,  ex  quibus  illa  ne- 

iho  statu,  non  oriebatur  ex  sola  carentia  cul-  cessario  infertur.  Primum  est  aliqua  moraha 

p8e,  sed  magna  ex  parte  cx  carentia  fomitis  ct  opcra  impctrare  a  Deo  ahquam  gratiam  per 

debita  subordinatione  potentiarum  :  et  ideo  Cliristum,  ut  patet  ex  promissionibus  quse  in 

non  est  quoad  hoc  sequalis  ratio  utriusque  sta-  Scriptura  fiunt  clcemosynEe,  ct  ahis  similibus 

tus.  Atque  hinc  etiam  fit,  ut  in  statu  naturae  opcribus  quse  supra  ahegatae  sunt.  Secundum 

lapsse  non  possit  homo  justus  diu  servare  to-  est,  hoc  vcrum  esse  distincte  de  omnibus  mo- 

tam  legem  naturalem,  sine  novo  et  speciah  rahbus  opcribus,  nam  qui  aflu^mant,  ahquibus 

auxilio  gratiffi.  Ex  quo  ulterius  sequitur,  ut  operibus  misericordice,  et  ahis  morahbus  virtu- 

non  possit  diligere  Deum,  ut  auctorcm  natu-  tum  acquisitarum  nuhum  a  Deo  auxilium  gra- 

rae  super  omnia,  actu  omnino  absoluto  et  cffi-  tise  impetrari,  immerito  inter  heec  opera  distin- 

caci,  nisi  nitatur  in  ipse  auxilii  sibi  neccssarii  guunt,  cum  Scriptura  non  distinguat,  sed  in- 

ad  observandam  totam  legem  naturse.  Sicut  difierenter  loquatur.  Tertium  est,  ihud  opus 

autcm  auxihum  ihud  supernaturale  est,  ita  moralc,  quod  a  Deo  impetrat  ahquod  gratiee 

spes  certa  de  iho  obtinendo,  quantum  est  cx  auxilium,  vcl  ad  hlud  disponit,  csse  ex  auxiho 

parte  Dei,  non  potest  haberi,  nisi  supposita  gratiee  priori,  ut  capite  septimo  a  nobis  proba- 

fide  et  cum  auxilio  gratiae.  Et  simih  ratione  tum  est.  Ex  his  ergo  evidentcr  conchiditur, 

amor,  qui  in  his  principiis  ahquo  modo  niti  nuhum  fieri  morale  opus  bonum  sine  gratia, 

deljct,  non  potest  sine  gratia  perfici.  Quahs  au-  syllogizaudo  in  hunc  modum :  omne  opus  mo- 

tem  sit  hcec  gratia,  pendet  ex  aha  quastione  rale,  quod  ex  se  impetrat  gratiee  auxihum,  est 


378 


LIB.  II.  DE  CAUSA 


ex  gratise  auxilio :  sed  omne  opns  morale  bo- 
iium,  quantum  est  ex  se,  impetrat  a  Deo  ali- 
quod  gratise  auxilium :  ergo  ounie  opus  morale 
bonum  fit  ex  gratise  auxilio.  Vel  e  converso, 
nullum  bonum  opus  morale  esse  potest,  quod 
non  sit  impetrativum  alicujus  gratiae :  sed  om- 
ne  opus  impetrativum  alicujus  gratiae  neces- 
sario  esse  debet  ex  gratia:  ergo  omne  opus 
morale  bonum  debet  necessario  esse  ex  gratia. 

3.  Prseterea  referuntur  pro  hac  sententia 
graviores  ex  antiquis  theologi,  D.  Thomas,  1, 
2,  qusest.  109,  art.  2,  ubi  in  corpore  ait,  natu- 
ram  humanam,  nec  in  statu  naturse  integrse, 
nec  corruptas,  potuisse  ahquod  bonum  morale 
operari  sine  auxiUo  divino,  a  quo  moveatur  ad 
bene  agendum.  Et,  soUitione  ad  1,  ait,  omnem 
dehberationem  humanam  inchoari  debere  ab 
aUquo  exteriori  principio,  quod  sit  supra  men- 
tes  humanas,  quia  ante  omnem  deUberatio- 
nem  necesse  est,  ut  antecedat  aUqua  cogitatio 
inteUectus  non  Ubera,  quse  non  potest  esse, 
nisi  a  Deo.  Et  aiunt ,  ita  inteUexisse  D.  Tho- 
mam  omnes  insignes  ejus  discipulos  et  signa- 
tim  Capreolum  2,  d.  29,  quasst.  i,  art.  1, 
concl.  4,  Dezam  Hispalensem  2,  d.  28,  qusest.  2, 
art.  3,  annot.  2  et  6,  Franciscum  Romseum, 
in  Ub.  de  Libertate  et  necessitate  operum,  ve- 
ritate  14  et  15. 

4.  Sed  quod  ad  mentem  D.  Thomse  attinet, 
evidens  est,  per  auxiUum  divinum  nihil  aUud 
inteUigere,  quam  generalem  concursum  pri- 
mse  causee.  Eodem  enim  modo  dixerat  in  arti- 
culo  primo,  ad  cognitionem  cujuscumque  veri 
indigere  hominem  auxiUo  divino,  eo  modo, 
quo  actio  cujuscumque  agentis  creati  depen- 
det  a  Deo  et  ut  a  dante  formam,  et  ut  ab  actua- 
Uter  movente,  ita  enim  vocat  D.  Thomas  ge- 
neralem  concursum  primse  causse  :  unde  addit, 
hominem  non  indigere  nova  iUustratione,  nisi 
ad  veritates  iUas  cognoscendas,  quee  excedunt 
naturalem  cognitionem.  Et  in  articulo  secundo, 
ad  3,  clare  ostendit ,  de  eodem  auxiUo  divino 
fuisselocutum  in  utroque  articulo.  Unde,  art.  1, 
ad  1,  ait,  omne  verum,  a  quocumque  dicatur, 
esse  a  Spiritu  sancto  infundente  naturale  Ui- 
men  et  movente  ad  inteUigendum  et  loquen- 
dum  veritatem.  Eodem  ergo  sensu  dixit  in  so- 
lutione,  ad  1,  determinari  inteUectum  homi- 
nis  ab  auctore  naturai  in  prima  cogitatione, 
quge  propriam  deUberationem  antecedit,  scUi- 
cet,  per  ipsum  naturale  himen  inditum  a  Deo, 
cum  communi  motionc  et  concursu  debito  ex 
gcneraU  providentia,  ut  in  iUo  articulo  ex- 
presse  dicit.  Et  ita  intcUcxit  D.  Thomam  Cajeta- 
nus,  ibi^  qui  beue  advertit  in  articulo  primo, 


PR.^DESTINATIONIS. 
cum  quaeritur,  an  homo  possit  hoc  vel  illud  fa- 
cere  sine  gratia,  mtelligi  de  omni  gratia,  quce 
sit  snpra  totum  ordinem  natnralem.  Et  in  arti- 
culo  secundo,  late  tractans  hanc  qusestionem, 
tam  sententiam  iUam,  quam  interpretationem 
D.  Thomse  refeUit.  Idemque  videre  Ucet  in  re- 
centioribus  iUius  loci  tractatoribus,  Medina, 
Zumele,  Valentia. 

5.  Deinde  in  eamdem  sententiam  refertur 
Alensis,  3  p.,  q.  69,  memb.  i,  art.  2,  aUas 
q.  61,  memb.  unic.  §  Consequenter,  ubi  gra- 
tiam  requirit  ad  bene  operandiim.Quod  aUqui 
exponunt  de  coUectione  bonorum,  non  de  sin- 
guUs  actibus,  id  est,  ut  gratia  sit  necessaria 
ad  bene  operandum  sine  defectu  et  sine  ad- 
mixtione  peccatorum  contra  legem  naturee. 
Constat  vero  ex  titulo  articuU  primi,  ipsum 
non  tractare  de  necessitate  gratise  ad  bene 
operandum,  sed  de  necessitate  gratiae  ad  sahi- 
tem.  Et  ita  cum  in  corpore  membri  iUius,  in 
prima  parte  ejus,  varias  acceptiones  gratiae* 
posuisset,  concludit  :  Ctmi  ergo  qno;ritur,  an 
ad  consequendam  salutem  sit  necessaria  gratia, 
intentio  est  de  gratia  gratum  faciente,  secun- 
dum  quam  homo  efficitur  Deo  acceptus.  Et  sta- 
tim  ponit  concUisionem :  Necessariam  esse  hanc 
gratiam  ad  merendum  et  ad  conseqiiendam  vi- 
tam  (cternam.  At  certissimum  est,  hanc  gra- 
tiam  non  esse  necessariam  ad  singula  opera 
moraUa,  non  potest  ergo  de  his  loqui.  Quia 
vero  ad  servandam  coUective  totam  legem  et 
honestatem  naturse,  necessaria  est  haec  gratia 
sanctificans  :  ideo  quantum  est  ex  hoc  princi- 
pio,  posset  iUa  doctrina  inteUigi  de  bono  mo- 
raU  coUective  :  sic  enim  necessarium  est  ad 
saUitem  :  Quia  q;ui  in  uno  offendit,  factus  est 
in  omnibus  reus.  Re  tamen  vera  etiam  de  sin- 
gulis  actibus,  de  quibus  Alensis  loquitur,  vera 
est  resohitio,  scilicet  de  actibus  meritoriis,  qui- 
bus  vita  seterna  comparatur.  Et  ita  in  soUitio- 
ne,  ad  1,  expresse  declarat,  hominem  non 
posse  facere  donum  meritorium  sine  Deo,  et  in 
reliquis  sohitionibus  scmper  loquitur  de  actu, 
quo  intenditur  aUquid  supernaturale,  scilicet 
simUitudo  ad  Deum,  etc.  Atque  eodem  modo 
in  secunda  parte  iUius  membri,  quse  incipit, 
Consequenter,  etc,  testimonia  muUa,  quae  ad- 
ducit,  plane  tractant  de  necessitate  gratiai  ad 
supernaturales  actus.  Quanquam  inferius  in 
resohitione,  vers. ,  Diceiidum  ergo,  generatim 
conchidit,  liherum  arbitrimn  non  proflcere  in 
bonum  declinando  malum,  et  facie^ido  bonum, 
nisi  tirtute  gratia',  et  ita  sine  gratia  non  posse 
operari  bonum  et  relinquere  mahm.  Ubi  vide- 
tur  loqui  coUective  de  bouo  ad  salutcm  ueces- 


CAP.  XI.  QUARTO  MODO  IDEM  ASSERTUM  REFERTUR.  379 

sario,  non  ratione  singulorum  actuum,  sed  ra-  quamlibet  influentiam  naturai  superadditam, 

tionc  collectionis,    nisi   etiam   cxponatm*  de  etiamsi  sit  generalis  providentiee  natiu-a;  suo 

bono  meritorio  vitae  seternoe.  modo  debitac.  Quam  mentem  suam  idem  auc- 

6.  Prffiterea  refertur  Altisiodorensis,  libro  2  tor  in  eadem  lectione  paulo  antc  verba  relata 
Summa3,  tract.  11,  cap.  1,  quast.  4,  eo  quod  explicuerat  dicens  :  Nolo  tamennegare,  quin 
dicat,  sine  gratia  gratis  data  nibil  boni  nos  anima  possit  in  siia  mta  naturali  hene  morali- 
operari  posse.  Sed  observare  necessc  est,  banc  ter  agere.  Et  infra  de  homine  in  puris  natura- 
vocem  graticv  gratis  datce,  valde  ambiguam  bbus  et  absque  contagione  peccati  creato,  ait : 
esse,  prKcipue  apud  scbolasticos.  Namfrequen-  Neminem  duhitasse,  qidnpossit  per  vires  liheri 
ter  significat  gratias  illas,  quffi  ad  aliorum  uti-  arhitrii  honum  honestiim  ciim  omnihus  circum- 
litatem  per  se  primo  ordinantiir,  non  ad  sanc-  stantiis  operari.  Abas  (  inquit  )  miserahilior 
tificationem  recipientis,  de  quibus  loquitur  csset  liomo  cunctis  animanlihus,  quai  possunt  ef- 
Paulus  1,  Corinth.  12,  cum  inquit :  Bivisioties  ficere  opera  suw  naturce  consentanea,  cum  solo 
gratiarum  sunt,  etc.  Aliquando  significat  ac-  auxilio  generalis  influentiw.  De  homine  vero 
tualem  motionem  Spiritus  sancti  superantem  lapso  refert  quosdam  dixisse,  non  posse  ad  mo- 
naturam ,  per  quam  animas  ad  se  convertit :  rales  actus  attingere,  quorum  sententiam  refu- 
quomodo  loquitur  Bonaventura,  2,  dist.  28,  tat ,  dicens  :  Posse  illos  efficere  per  tires  , 
art.  2,  qusest.  1,  et  alii  ibidem^  et  taUs  gratia  quas  actu  liahet.  Unde  concludit  distinguendo 
eadcm  est  cum  gratia  excitante  vel  adjuvante  de  gratia  :  Nam  si  sumatur  [qSX)  pro  dono  in- 
sine  habitu.  AUo  tandem  modo  dicitur  gratia  dito  supra,vel  ultra  vires  et  industriam  naturce, 
gratis  data,  omnis  divina  influentia  vel  coope-  sic  non  est  necessaria  gratia  ad  singula  honesta 
ratio,  quantumvis  sit  proportionata  et  consen-  opera  :  si  autem  dicatur  gratia  om7ie  domcm 
tanea  naturse  :  quia  hcet  secimdum  quemdam  gratis  collatum,  quomodo  ipsum  vivere  gratui- 
ordinarium  loquendi  modum  dici  soleat  debita  tum  est,  sic  potest  dici  gratia  necessaria. 
naturse,  nihilominus  simphciter  gratis  datur.  8.  Igitur  inter  scholasticos  auctores  pauci 
Et  hoc  tertio  modo  accipit  Altisiodorensis,  in  (nt  opinor )  invenientur,  qui  sententiam  hanc 
citato  loco,  nomen  grati(e  gratis  data',  ut  ipse-  dicto  modo  exphcatam  tueantur.  Possunt  ta- 
met  exphcuit  solvendo  argumeutum,  quod  erat  men  in  iUius  favorem  exponi  Gregorius  et  Ga- 
denecessitatecooperationisdivinse,  dicens:  Si  preolus  in  1,  opinione  citati  :  nunquam  enim 
gratia  large  sumatur  pro  omni  gratis  dato  a  satis  exphcant,  quahs  sit  iUa  gratia  quam  re- 
Deo,  hene  concedimus,  quod  liherum  arhitrium  quirunt.  Possunt  item  pro  hac  sententia  citari 
nonpossit  in  opere  de  genere  honorum  sine  gra-  moderni  auctores,  qui  cum  teneant,  Deum  non 
tia:  unde  significat,  hoc  modo  etiam  influen-  prsedeterminare  vohmtatem  humanam  ad  ac- 
tiam  generalem  esse  gratiam.  tus  malos,  etiam  pro  materiali ,  niliilominus 

7.  Tribuitur  etiam  heec  sententia  Gersonii  in  tenent  prsedeterminare  iUam  ad  omnes  actus 
tractatu  de  Vita  spirituah,  lectione  prima,  qui  morales  bonos,  et  sine  hac  praedeterminatione 
cadit  in  Alphabet.  61,  littera  G.,  quasi  dicat,  nihil  posse  hominem  operari,  etiam  intra  or- 
non  posse  hominem  facere  ahquod  opus  mo-  dinem  morahum  actuum.  Nam  hi  merito  pos- 
rahs  virtutis  siue  aliquo  auxiho  gratia?  Dei  in-  sunt  praedeterminationem  hanc  gratiam  vo- 
terius  moventis.  Verba  tamen  Gersonii  sunt  :  care,  cum  detur  ex  Hberahtate  Dei,  et  non  sit 
Nam  conformitatem ,  quam  actus  liher  hahet  simphciter  debita  naturae.  Imo  muhi  existi- 
cum  prima  et  summa  honestate,  id  est  honita-  mant,  Gregorium  et  Capreohim  de  hac  fuisse 
tem  moralem  et  laudahilem,  non  potest  elicere  locutos,  quod  certe  non  constat,  ut  hb.  2,  de 
nuda  natura  voluntatis ,  nisi  communicata  sit  Auxiliis,  cap.  3  et  6,  notavi,  ubi  etiam  moder- 
ei  facultas  et  gratia  in  producendo  alia  quam  ea  nos  auctores  hanc  sententiam  tenentes  indi- 
qua  solum  respicit  suhstantiam  actus  et  non  cavi,  et  ostendi  probari  non  posse  iUam  difFe- 
cceteras  circumstantias .  In  quibus  verbis  du-  rentiam,  quam  constituunt  in  hoc  inter  actus 
phcem  gratiam  videtur  requirere  ad  actum  bonos  et  malos  :  simpliciter  vero  quid  sentien- 
simpliciter  bonum,  unam  ad  substantiam  ac-  dum  sit  de  illa  prredeterminatione  ad  quos- 
tus,  aliam  ad  caeteras  observandas,  ut  aperte  cumque  actus,  in  toto  illo  opere  satis  difFuse 
constat  ex  verbis  iUis_,  nisi  communicata  gratia  tractatum  est. 

alia,  quam  ca.  At  vero  ad  substantiam  actus  9.  Ut  autem  fundamentum  hujus  sententiae 

clarum  est  non  requiri  propriam  gratiam  per  hoc  ultimo  modo  explicatse  iuteUigatur,  scien- 

Christum  :  signum  ergo  cst  hunc  etiam  aucto-  dum  est,  hanc  gratiam,  quaj  dicitur  necessa- 

rem  ibi  loqui  late  de  gratia  ut  comprehendit  ria  ad  actus  bouos^  solum  poni  per  modum 


380  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

prsevise  excitationis  accommodate  ad  operan-  ntique  per  sanctam  cooperationem.  Sic  fere 

dum  bonum,  quse  in  tantum  gratia  censetur,  ratiocinatur  Augustinus,  libro  de  Praidestina- 

in  quantum  accommodate  datur ,  ut  volunta-  tione  Sanctorum^  cap.  2  et  sequentibus ,  de 

tem  cum  effectu  inducat  ad  bonum  actum  per-  Bono  persever.,  cap.  7  et  10,  libro  de  Gratia 

ficiendum,  quia  quoadillam  congruitatem  non  et  libero  arbitrio,  cap.  8,  et  lib.  1,  ad  Simpli- 

est  debita  natura,  etiamsi  illam  non  elevet  ad  cianum,  qusest.  2,  circafinem,et  lib.  2,  contra 

pliysice  eliciendum,  vel  operandum  aliquid ,  duas  epistolas  Pelagian.,  cap.  8,  et  lib.  2,  de 

quodsuperetnaturalesviresactivas  voluntatis.  Peccator.  merit.,  cap.  17.  Unde  epistola  106, 

Quod  autem  hsec  excitatio  necessaria  sit,  non  inter  errores  Pelagii  ponit,  gratiam  Dei  non 

putant  provenire  ex  leesione  naturee  per  origi-  ad  singulos  actus  dari.  Idem  habet  epist.  107. 

nalc  peccatum ,   nec  ex  improportione,  aut  Et  Hieronymus,  epistol.  ad  Thesipliontem,  col. 

excessu  actus  ad  vires  naturales  vohmtatis  :  4,  sic  de  Pelagianis  inquit  :  Ita  Dei  gratiam 

sed  sohim  ex  dependentia,  quam  habet  vohm-  pommt,  ut  non  per  singula  opera  ejus  nitamur 

tas  in  bono  opcrando  a  cogitatione  preevia  in-  et  regamcr  auxilio.  Quod  sa^pe  ipse  reprobat 

tehectusetab  iudififerentia,  quam  habet  intel-  dicens  :  Nos  in  singulis  operihus  indigere  Dei 

lectus  humanus  natura  sua,  respectu  primee  auxilio.  Prosper  in  suis  OpuscuUs  de  hac  ma- 

cogitationis  (voco  autem  primam,  omnem  il-  teria  Augustinum  imitatur,  praesertim  ad  ob- 

lam,  quse  antecedit  hberum  usum  voluntatis)  jectiones  GaUorum,  cap.  9.  Item  Fulgentius, 

illaenim  non  est  in  hominis  potestate  cum  non  hbro  de  Incarnatione  et  grat.,  cap.  12,  et  Pe- 

possit  ad  iham  se  hbcre  applicare,  nec  aliquid  trus  Diaconus,  libro  etiam  de  Incarnatione  et 

excitativum,  intellectui  sua  vohmtate  propo-  grat.,  capite  sexto  et  sequentibus.    Consonat 

nere ,  quia  nihil  vohtum ,  quin  praicognitum.  etiam  ihud  Bernardi  de  Gratia  et  libero  arbi- 

Necessario  ergo  tahs  cogitatio  est  naturahs  ,  trio,  cap.  10  :  Conattis  liberi  arhitrii  casi  sunt 

id  est,  non  hbera,  et  ideo  proveniens  ab  ex-  ad  bonum,  si  non  adjuventur,  nulli,  sinonexci- 

trinseco  principio.  Quod  ergo  hsec   cogitatio  tentur.  Atque  ita  sententia  haec  simul  probata 

tahs  sit,  ut  potius  excitet  ad  bonum,  quam  rehnquitur  ex  ratione,  Scriptura  et  Patribus. 

ad  mahnn,  et  quod  ita  excitet  ad  bonum,  sicut  1 1 .  Potest  autcm  uherius  confirmari  ex  Con- 

vohmtati  sic  affectse,  vel  per  naturalem  inch-  ciliorum ,  ac  Pontificum  defmitionibus.  Nam 

nationem,  vel  per  consuetudinem,  vel  per  con-  Concihum  Arausicanum ,  cap.  9,  sic  ait  :  Di- 

junctionem  ad  tale  corporis  temperamentum,  tini  est  muneris ,  cum  et  recte  cogitamus  et 

vel  quacumque  aha  occasione  conveniens  est,  pedes  nostros  a  falsitate  et  i^ijustitia  tenemus. 

ut  illam  eflicaciter  excitet  et  perducat  ad  opus,  Quoties  enim  hona  agimus,  Deus  in  nohis,  at- 

non  est  positum  in  arbitrio  humano,  nec  casu  que  nobiscum,  ut  operenmr,  operatur.  Ubi  eam- 

evenit  respectu  divinse  providentiae  :  ergo  tahs  dem   doctrinam  et  idem  fundamentum  ejus 

cogitatio ,  ut  est  a  Deo  et  a  speciali  providentia  significat,  et  cap.  20  :  Multa  in  homine  bona 

ejus  ,  est  gratia  ,  quia  non  est  donum  naturse  sunt ,  quce  non  facit  liomo  :  nulla  vero  facit 

debitum,  alioqui  omnibus  secundum  legem  or-  homo bona,  qucenon prcestet  Deus iit  faciatJiomo. 

dinariam  daretur.  Hsec  ergo  gratia  ad   omne  Et  ( quod  gravissimum  est )  addit  in  cap.  22  : 

opus  bonum  necessaria  est.  Nemo  hahet  de  suo,  nisi  mendacium  et  pecca- 

10.  Hoc  discursu  uti  videtur  divus  Thomas,  tum.  Et  cap.  25,  post  multa  Scripturse  testimo- 

1,  2,  qusest.  109,  art.  2,  ut  probet,  non  posse  nia,  quse  adhoc  congerit,  concludit :  Hoc  etiam 

liberum  hominis  arbitrium  bonum  ahquod  salubriter  confitemur  et  credimus,  quod  in  omni 

operari  sinemotione  praeviaDei  auctoris  ejus.  opere  bono  nos  non  incipimus  :  ct  aha  multa 

Augustinus  etiam  ubique  inde  maxime  probat  liabet  simiha. 

contra  Pelagianos,  initium  omnium  bonorum  12.  His  consonant,  qute  in  epistola  prima 

operum  esse  ex  Deo,  quia  sancta  cogitatio  non  Cselestini  papse  ad  Episcopos  Galhse  habentm' 

potest  a  nobis  habere  originem,  sed  a  Deo.  ex  mcnte,  ac  scntentia  Sedis  Apostolicse,  ubi 

Utiturque  ad  hoc  testimonio  Pauli  2,  Cor.  3  :  in  capite  octavo  sic  legimus  :  Quod  omnia  stu- 

Non  sumtis  suffcienter  cogitare  aliquid  ex  no-  dia,  omnia  opera,  ac  merita  sanctorum  ad  Dei 

his  quasi  ex  nohis ,  sed  sufficientia  nostra  ex  gloriam,  laudemque  referenda  sunt,  quia  nemo 

Deo  est.  Et  ideo  putat  ctiam  dictum  esse  a  aliunde  ei  placet,  nisi  ex  eo,  quod  ipse  donave- 

Christo :  Sine  me  nihil  potestis  facere.  Quia  sine  rit.  Et  in  hujus  veritatis  confirmationem  atte- 

sancta  cogitationc  nihil  boni  facere  possumus,  nmtur  verba  Zozimi  papa;  in  opistola  ad  Epis- 

etsanctamcogitatioucmhaberenonpossumus,  copos  totius  orbis  :  N^os  autem  instinctu  Dei 

uisi  ab  ipso.  Itcm  ilhid  :  Qui  coepit  bonum  opus,  [omnia  enim  bona  ad  auctorcm  smim  referenda 


GAPUT  XII. 


CAP.  XII.  VERA  SENTENTIA  CONTRARIA  EX  SCRIPTURA  PRORATUR.  381 

siint,  mde  nasmntiir)  ad  fratrum,  ct  coepisco-    ille  liomo  faceret  quoci  ex  parte  sua  possct, 
porum  nostrorim  conscientiam  universa  rctu-    ergosaltcmcxcongruaproviflentia,  Deusetiam 
limus.  Quam  senteutiam  maxime  laudant  et     illius  conatum  promoverct.Tum(loaiquc,quia 
commemlant  Africani  Episcopi,  ut  ibidem  re-    illc  actus  bonus  posset  cssc  alicujus   amoris 
fertur  :  Idco  utique  (diccntcs)  quia  pr(f'2)ara-    erga  Deum,  per  cogitationem  naturalcm  ejus, 
iur  volimtas  a  Domino  et  ut  boni  aliquid  agant,    vcl  desiderium  lioneste  vivendi  et   fugicndi 
paternis  inspirationibus  suorum  ipse   tangit    malum,  cum  aliqua   petitione  facta  auctori 
corda  fidditcm.  Quotquot  enim  spiritu  Dei  agun-    naturffi  ;  quomodo  ergo  his  actibus  negari  po- 
tur,  hi  filii  Dei  sunt,  ut  nec  nostrum  decsse  sen-    test  aliqua  congrnitas,  ut  sint  initium  sahitis  ? 
tiamusarbitrium,  et  inbonis  quibusquevolunta-    Si  ergo  iUi  sunt  in  solo  Ubero  arbitrio,  subdi- 
tis  humana'  singulis  molibus  magls  illiusvalere    tur  gratia  hbero  arbitrio. 
no7i  dubitemus  auxilium,  et,  cap.  9,  statim  addi- 
tur :  Quod  ita  Deus  in  cordibus  hominum  atque  in 
ipso  libero  operatur  arbitrio,  ut  sancta  cogitafio,    ^^^^  sententia  ,  scilicet  ,  hominem  per  ratio- 
pium  consilium,  omnisque  motus  bonm  volunta-        ^^^^  ^^  liberum  arbitrium  posse  aliquod  bo- 
tis  ex  Deo  sit ;  quia  per  illum  aliquid  bo7ii  pos-        ^um  opus   morale   honeste   perficere  ,   ex 
sumus   sine  quo  nihil  possum^is  :  et  eadem        scripturis  probatur. 
doctrina  habetur  in  Epistohs   Innocentii  et 

Leonis  de  hac  materia.  Denique  Concihum        i.  At  vero  communis  et  recepta  sententia 
Tridentinum ,   sess.  6 ,  capite  decimo-sexto  :     e.st,  hominem  etiam  in  .statu  naturae  lapsse  et 
Virtutem  CHRISTI  fait)  omnia  nostra  bona    in  peccato,  vel  infidelitate  habituahter  exis- 
opera  semper  antecedere,  cotnitari  et  subsequi.     tentem,  posse  facere  aliquod  bonum  opus  mo- 
13.  Rationibus  stabilitur  hcec  sententia. —    rale  virtutis  acquisitse  cum  debitis  circumstan- 
Preeter  heec  omnia,  potest  hajc  sententia  ahis    tiis,  sine  vero,  ac  proprio  auxiho  gratise.  Quia 
rationibus  confirmari   ex  iisdem   Patrum  et    hcet  non  possit  longo  tempore  hsec  bona  fa- 
Goncihorum  definitionibus  ,  sumptis.   Prima     cere  sine  lapsu,  tamen  unum,  vel  ahud  regu- 
est,  quia  Augustinus  ubique  cohigit  gratise     lariter  facere  potest.  Hffic  est  clara  sententia 
necessitatem  ex  orationis  utihtate  et  efficaci-    D.  Thomse  1,  2,  quyest.  109.  art.  2,  quam  (  ut 
tate,  quia  nemo  petit  ab  aho,  quod  in  sua  ha-     supra  dixi )  Gajetanus  ita  intehexit,   et  post 
bet  potestate.  Quam  argumentandi  rationem     ihum  rehqui   Scriptores.   Idem  aperte  docet 
imitatura  est  Concihum  Arausicanum  et  alii    D.  Thomas  2,  2,  qusest.  10,  art.  4,  ubi  trac- 
Patres.  Atorandum  nobis  est,  ut  Deus  iios  ad-    tans  qusestionem,  an  omnia  opera  infidelium 
juvet  in  singuhs  operibus,  ut  ca  honeste  facia-     sint  peccata,  inquit :  Manifestum  est,  quod  in- 
mus,  ergo  ad  singula  est  gratia  necessaria.     fideles  non  possunt  operari  bona  opera  quce  sint 
Secundo,  quia  eadem  Conciha  tradunt  nos  non     ex  gratia,  scilicet  opera  meritooia,  tamen  bona 
posse  vincere  ullam  tentationem  sine  gratia    opera,  ad  quw  sufficit  bonum  naturce,  aliquali- 
Dei  :  ergo  a  fortiori  non  possumus  uhum  bo-    ter  operari  possunt.  Ihud  autem  aliqualiter, 
uum  facere  sine  divina  gratia,  phis  enim  est    intenigit,  id  est,  sine  uUa  morah  malitia  et 
facere  bonum,  quam  dechnare  a  malo ;  maxime    modo  naturah,  qui  ad  meritum  non  sufiicit. 
quia  nuUum  est  bonum  opus,  quod  per  dsemo-    Qui  sensus  patet,  nam  inde  infert,  non  omnia 
nis  tentationem,  et  industriam  non  possit  im-    opera  infidehum  esse  peccata  :  quod  non  recte 
pediri  :  ergo  ut  non  impediatur,  atque  adeo  ut    inferret,  nisi  inteUigeret,  posse  infideles  per 
fiat,  necessaria  est  gratia.  Tertio  docent  Sancti    bonum  naturaj  illa  opera  boiia  bene  moraUter 
et  Goncilia  initium  gratiffi,  vel  prajdestinatio-    facere  :  si  enim  non  fierent  bene,  jam  essent 
nis  non  esse  ex  libero  arbitrio,  ut  coiitra  Se-    peccata.  Maxime  in  sententia  cjusdem  sancti 
mipelagianos  visum  est.  At  si  homo  posset  per     doctoris,  qui  non  agnoscit  opus  ahquod  indif- 
solum  liberum  arbitrium  Iwnum  aliquod  opus    ferens  in  inchviduo.  Et  ideo  statim  declarat, 
morale  facerc,  posset  subinde  per  sohim  hbe-     posse  infidelem  bono  fine,  et  bona  intentione 
rum  arbitrium  salutem  suam  bene  operando    operari,  non  operando  cx  infidelitate  ut  sic, 
inclioare,  quando  ad  usum  rationis  pervenit.     sed  ex  pura^  et  recta  ratione  naturah,  ut  in 
Ergo  in  tali  homine  vitari  non  posset,   quin     sohitione ,   ad  2,  declarat.  Unde  inter  disci- 
gratiffi  initium  esset  ex  libero  arbitrio.  Proba-    pulos  D.  Thomse  haec  est  communis,  et  indu- 
tur  consecpientia,  tum  quia  omne  bonum  ho-    bitata  sententia. 

nestum  placct  Deo  et  est  de  se  dignum  ahquo        2.  Quam  etiam  Bonaventura,  d.  28,  plane 
favore  et  remuneratione  ejus  :  tum  etiam,  quia    sequitm\  Nam  hcet  videatm^  gratiam  reqiii- 


382  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^EDESTINATIONIS. 

rere  :  tamen  late  loquitur  in  sensu  supra  ex-  tia,  eapite  16,  etD.  Tliomas  i,  2,  qusest.  106, 

plicato,  ut  patet  ex  art.  i ,  q.  2,  ubi  exem  rtic.  -4  ,  ad  1,  sed  nec  ipse  Augustinus  in  il- 

plum  ponit  de  prsecepto  lionorandi  parentes,  la  expositione  omnino   lioeret ,  aliam   enim 

quod  dicit,  posse  quoad  substantiam  impleri  statim  subjungit,  quam  mox  videbimus  :  nec 

per  natmalem  pietatem,   et  devotionem,   et  videtur  certe  consentanea  contextui ,  neque 

hanc  vocat  gratiam  gratis  datam.  Idem  fere,  verbis.  Primo,  quia  Paukis  non  loquitur  de 

art.  2,  q.  i,  et  in  q.  2.  dicit,  posse  hominem  gentibus  jam  iHuminatis  per  Ghristi  Evange- 

vincere  ahquam  tentationem,  hcet  non  omnes,  hum,  sed  absolute  et  secundum  se,  prout  ante 

sine  ulla  gratia  :  et  q.  3,  de  homine  in  puris  Christi  adventum  erant,  et  futurse  erant  quasi 

naturahbus  dicit ,  posse  perficere  ahquod  bo-  materia  circa  quam  ,  Evangehcee  praedicatio- 

num  opus  morale  fnie  uha  gratia  :  ubi  videtur  nis,  seu  terra,  in  qua  seminandum  erat  Evan- 

strictius  sumere  gratiam  pro  dono  vel  auxiho  gehi  verbum.  Sicut  loquitur  etiam  de  Judeeis, 

supernaturah.  At  vero  in  fine  qua^stionis  di-  non  jam  credentibus  in  Christum,  sed  ut  pro- 

serte  exphcat,  quod  si  ahcubi  dicitur,  non  fitentibus  suam  legem.  Hoc  enim  modo  dicit 

posse  hominem  operari  ahquod  bonum  opus  de  utrisque.  Trihulatio,  ct  angustia  in  omnem 

morale  sine  gratia,  sub  gratia  debet  compre-  animam  hominis  operanfis  malmi,  Judcei  pri- 

hendi  communis  influentia,  quse  gratis  a  Deo  mum  et  Q-rccci,  id  est,  Qentiles  (hsec  enim  duo 

datur.  Imo,  quod  gravius  est,  ita  exponit  ver-  verba  sequivalent  ibi  apud  Paulum,  ut  bene 

ba  iha  Joannis  15:  Sine  me  nihil  potestis  fa-  idem  Augustinus  animadvertit).  Idemdenique 

cere.  Quod  non  probo,  aff^ero  tamen  ihud,  quo-  est  Gentihs,  quod  vivens  in  prseputio,   sine 

niam  declarat  ihius  auctoris  sententiam.  Pro  jugo  scriptse  legis.  Et  hoc  modo  dixerat  Pau- 

qua  referri  etiam  solet  Alensis,  3  p.,  queestio-  lus,  capite  primo,  ad  Romanos:  Scepeproposui 

ne61,  sedihe  nunquam  satis  declarat  mentem  venire  ad  vos,  ut  aliquem  fructum  Jiabeam  in 

suam,  quamvis  huic  parti  faveat  potius,  quam  voMs,  sicut  et  in  cceteris  gentiius.  Ubi  gentes 

oppositffi  in  memb.  1  et  7.  Clarius  eam  docue-  vocat  omnes  viventes  in  preeputio,  in  quibus 

runt,  Ahisiodorensis  et  Joan.  Gersonius,  locis  fructifical^at. 

supra  citatis.  Et  adhuc  expressius,  in  ahudque        4.  Imo  in  Scriptura  Sacra  vix  invenietur 

extremum  dechnantes,  Scotus,  Durandus,  Ga-  vox  iha ,  Qentes,  pro  Ghristianis  sumi,  sed  pro 

briel  et  qui  eos  imitantur,  ut  supra  visum  est.  idololatris  incircumcisis,  1,  Corinth.  10,  Q,uce 

Est  etiam  inter  modernos  scriptores  multum  gentes  immolant.  Et  c.  12.  Cum  gentes  essetis, 

probata  hsec  sententia,  preescrtim  contra  ha-  ad  simulacra  muta,  etc.  Expressius  a  Chris- 

reticos  hujus  temporis,  qui  hberum  arbitrium  tianis    condistiguuntur    simul    cum    Judseis 

in  natura  lapsa  dicunt  esse  rem  de  solo  titulo,  i,  Cor.  1.  Judceis  quidem  scandalum,  Qentilus 

et  ita  servum  peccati,  ut  sine  gratia   nihil  autem  stultltiam  :  ipsis  autem  votatis  Judceis, 

aliud  facere  possit,  ut  videre  hcet  in  Driedo,  atque  Cfentibus,  Christum  Dei  virtutem,  et  Dei 

de  Captivitate,  et  Redemp.  gener.  human. ,  sapientiam .  Nomina  ergo  Qentium,  cX  Judceo- 

tract.  A,  cap.  2.  p.  2.  Ruardius,  art.  1,  con-  rum  absohite  a  Paulo  posita,  non  sunt  nomina 

tra  Lutherum  Roifensius,  art.  36.  Beharmi-  hominum  jam  vocatorum  ad  fidem,  seu  Chris- 

nus,  libr.  5^  de  Gratia  et  libero  Arbitrio,  cap.  tianorum,  sed  duorum  populorum,  de  quibus 

2  et  3.  docere  ipse  intendit  in  illa  Epistola  ad  Roma- 

3.  Expositio  Augtistini.  —  Non  admittitur  nos  indifi^erenter  posse  per  fidem  Christi  vivam 

dicta  expositio. — Probatur  communiter  ab  his  justificari.  Atque  hoc  confirmant  verba,  quse 

auctoribus  hffic  sententia  ex  hlo  Pauh  ad  Ro-  proxime  subjungit  Apostolus  in  eodem  capite 

man.  2:  Crentes,quwlegemnonhabent,naturali-  secundo  adRomanos  :  Qloria,  et  honor,  etpax 

ter  ea  quce  legis  sunt,  faciu7it. Solet  vero  hic  lo-  omni  operanti  bonum,  Judceo  primum,  et  G-rceco, 

cus  ab  Augustino  intehigi  de  gentibus  jam  per  non  enim  est  acceptio  personarum  apud  Deum. 

fidem  Christi  ihuminatis,  quaj  dicuntur  natu-  Loquitur  ergo  Judajis  et  Grajcis  secundum  se, 

ralitcr  facere  ea,  qu»  legis  sunt,  non  quia  sine  quatcnus  omnes  vocari  possunt  ad  fidem ,  et 

gratia  ea  faciant,  sed  quia  sanata  jam  natura  omuibus  potest  prodesse,  si  iham  acceptent. 

per  gratiam,  naturahter  faciat  ea,  quai  sunt  Gum  ergo  comparat  Gentes,  et  Judaeos  in  modo 

legis  naturalis,  id  est,  ea,  quas  sunt  naturai  pcccandi,  sine  lege,  vel  cum  iha,  nou  agit  de 

consentanca,  operatur,  quamvis  non  sine  ad-  Gentibus,  vel  Judreis  Ghristianis,  scd  secun- 

jutoriogratiai.  Ita  fcrchabct  Augustinus,hbro  dum  se,  et  absque  fide  Christi  :  ergo  eodem 

de  Spiritu  et  littera,  cap.  26  ct  27,  qucm  se-  modo  loquitur  dc  Gentibus,  cum  ait :  Gentes 

cutus  est  Fulgcntius,  de  lucarnatione  et  gra-  quce  legem  non  habent,  naturaliter  ea  qiuv  lcgis 


CAP.  XII.  VERA  SENTENTIA  CONTRARIA  EX  SCRIPTURA  PROBATUR. 


383 


sunt,  faciunt :  tum  quia  univoce  illa  voee  uti- 
tur,  tuin  etiam,  quia  lioc  aflcrt,  ut  ostendat, 
non  sine  causa  imputari  Gentil)us  ad  cul[)ani 
ea  peccata,  qua,  capite  ]»rimo,  retulcrat,  cum 
liaberent  legem  naturaliter  inditani. 

5.  Ohjectio. — At  dicere  potest  aliquis,  esto, 
non  loquatur  Paulus  de  gentibus  conversis  ad 


ficientes  et  debilissimos  fuis.se  o.stcndat  ad  ho- 
neste,  et  sancte  vivendum,  Quod  in  primo  ca- 
pite,  ex  multitudine,  et  acerbitate  vitiorum, 
in  quibus  Gentes  vcr.sabantur  :  et  in  secundo 
capite,  ex  similibus  moribus  Judaiorum  de- 
monstrat.  Ne  tamen  videretur  gentes  imme- 
rito  accusare,  cum  legem  non  haberent,  de 


fidem  Christi,  sed  prout  crant  in  statu  legis    illis  subjungit,  suum  modum  legis  naturalis 


naturaj;  tamcn  cum  illis  attribuit,  quod  ob- 
servant  legem,  non  loqui  de  infidelibus  et  ido- 
lolatris,  sed  de  fidehbus,  qiii  in  eo  statu  justi 
esse  poterant.  Gentium  enim  nomen  indiffe- 
rens  est  ad  justos,  et  peccatores  :  et  licet  fre- 
quentius  essent  pravi,  et  idololatrffi,  et  ideo 
hujusmodi  prava  opera  illis  tribuantur  :  nihil- 
ominus  ahqui  esse  poterant  justi,  et  observa- 
tores  legis  naturahs  :  de  his  ergo  videtur  lo- 


habuisse,  quam  naturaliter  interdum  serva- 
bant.  Loquitur  ergo  de  illis,  non  considerando 
in  iUis  fidem,  nec  gratiam,  sed  solam  naturam. 
Unde,  licet  verum  sit,  indifferenter  loqui  de 
gentibus,  sive  justis,  sive  iniquis,  sive  fideli- 
bus,  sive  infidclibus,  non  tamen  considerat , 
in  liis,  qui  fideles  erant,  vim  fidei,  vel  gratice, 
sed  sohus  naturalis  luminis  et  rationis.  Eo  vel 
maxime,  quod  iUi  gentiles,  qui  fideles  erant. 


qui  Pauhis  in  iUo  loco,  quia  de  iUis  dicit,  quod  quatenus  spiritu  fidei  ducebautur,  non  tam  ad 

factores  legis  justificahuntur  :  et   C[uod  illis  lcgem  natura?,  quam  ad  legem  gratiae  perti- 

etiam  fuit  gloria,  et  pax  operantibus  bomim.  nebant,  \\i  Patres  tradunt,  et  in  materia  de 

Unde  necesse  est,  ut  loquatur  de  lege  naturse,  legibus  docuimus. 

non  prout  dictatur  per  sohim  naturale  lumeu  7.   Vera  expositio  loci  Pauli  est  Augustini. 

inteUectus,  sed  prout  dictabatur  etiam  in  iUo  —  Verus  ergo   sensus  verborum  Pauli   est , 

statu  per  himen  fidei,  quia  non  poterat  alio  quem  Augustinus,  dict.  cap.  28,  secundo  loco 

modo  sufiicere  ad  gloriam,  et  pacem,  veljus-  ]^on\t,  diceiis:  InGentibics  etiamidololatris qua- 

titiam  obtinendam.  Cum  ergo  Pauhis  ait,  liu-  dam  facla  inventa  esse,  et  legi,  velaudiri,  qu(e 

jusmodi  gentes  naturaliter,  quoi  legis  sunt,  non  solum  vituperare  non  possumus ,   verum 


facere,  non  dici  naturaliter,  ut  exchidat  spi- 
ritum  fidei,  vcl  auxihum  gratife,  sed  ut  exclu- 
dat  legem  scriptam ,  ad  eum  modum  ,  quo 
ille  status  dicitur  legis  naturaj  ,  non  quia 
esset  sohus  naturee  sine  gratia,  et  fide,  sed 
qiiia  non  habebat  aha  prsecepta ,  quaj  natura 
dictabat :   natura  ( incjuam  )  non  uuda  ,  sed 


etiam  merito  laudamus.  Et  quamvis  si  discu- 
tiatur,  quo  fine  fiant,  vix  inveniantur  in  eis 
opera  laude  digna.  Verumtamen  (ait)  non  usque 
adeo  in  anima  humana  imago  Dei  terrenorum 
affectuum  labe  detrita  est,  ut  nulla  in  ea  veluti 
lineamenta  extrema  remanserint ,  unde  merito 
dici  possit ,  etiam  in  ipsa  impietate  vitco  suce 


ordinata  ad  Deum  per  gratiam  :  sic  ergo  na-    facere  aliqua  legis,  vel  sapere,  etc,  ac  proinde 


turahter  servabatur  iUa  lex ,  id  est ,  natura 
duce  eodem  modo,  non  pura,  sed  lumiue  fidei 
affecta. 

6.  Rejicitur  objectio.  —  Sed  quanquam  doc- 
trina  hgec  in  se  vera  sit,  non  tamen  existimo 
fuisse  Ulo  loco  a  Paulo  intentam.  Primo,  quia 
vox  iUa  naturalitcr,  in  rigore  videtur  exchi- 
dere  vires  superautes  naturam.  Quis  enim 
Cathohcus  audeat  dicere,  Job,  et  alios  justos 
ilhus  temporis  non  circumcisos,  naturahter 
credidisse,  et  Deum  super  omnia  dUexisse? 
Prsesertim,  cum  communi  usu,  et  secundum 
phi-asim  etiam  communem  Scriptura;,  id  di- 
catur  uaturaliter  fieri,  quod  fit  ex  ipsa  incli- 
natione ,  et  efficacia  natirrse.  Secundo ,  quia 
tractare  de  geutibus  fidelibus  , 


posse  naturaliter ,  quoe  legis  sunt ,  facere , 
C[uoad  aliqua  moralia  opera  simpliciter  liones- 
ta  :  quia  non  omnino  deletum  est,  quod  ibi  per 
imaginem  Dei,  cum  crearentur,  ex])ressum  est. 
Verum  est  tamen,  eumdem  Augustinum,  1.  4., 
contra  Juhanum,  cap.  3,  hanc  ipsam  admit- 
tentes  iuterpretationem  addere,  quando  Geutes 
naturahter  faciunt  quaj  legis  sunt,  si  absque 
fide  operentur,  non  bene  facere,  quia  nou  bono 
fine  faciunt.  At  profecto,  licet  non  fortasse  fre- 
quentius  accidat,  non  est  in  singulis  operibus 
necessarium  :  quia  fides  infusa  non  est  neccs- 
saria  ad  operandum  ex  honesto  fine  :  nam  sa- 
tis  est  velle  ipsum  externum  opus ,  propter 
honestatem  ,  et  conformitatem  ,  quam  habet 


et  operanti-  cum  recta  ratione ,  nullam  pravam  intentio- 

bus  ex  fide,   uon  pertiuebat   ad  institutum  nem  adliibendo,  quod  homini  hberum  est. 

Pauli  in  loco.  Nam  potius  considerat  ibi,  tam  Imo  etiam  circa  Deum  ut  finem  naturse  potest 

gentes,quam  Jada;os,utoperantesviribus  suis,  naturahter  aliqua  bona  iutentio  coucipi,  ve- 

sine  admiuiculo  fidei,  et  gratise  :  ut  eos  insuf-  ram  ejus  adoratiouem,  et  cultum,  vel  quid  si- 


384  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

mile  prout  rationi  uaturali  consentaneum  est,  in  bene  operando,  scilicet,  qucermdi  gloriam, 

intentendo.Denique^nonpotestquissimpliciter  utique  apud  Deum,  et  ^o^orm  verum  scilicet, 

dici,  facere  naturalem  legem^  quod  Paulusait,  et  stabilem,  et  incorruptionem,  vel  liujus  vi- 

si  in  ipsomet  opere,  quo  videtur  illam  imple-  tae,  qusein  puritatc  morum  consistit,et  \  Pet.  3^ 

re,  eamdem  violat.  Potest  ergo  homo  ex  sen-  incorruptihilitas  spiritus  vocatur :  sicut  e  con- 

tentia  Pauli  naturaliter,  id  est,  sine  gratia  ali-  trario  vitae  turpitudo  corruptio  appellatur  Ge- 

quod  bonum  facere  simpliciter,  consentaneum  nesis  6^  vel  alterius  vitse/quam  Christus  docuit, 

legi  naturse.  Quam  expositionem  ibi  tradide-  et  promisit,  ut  idem  Pauhis  dicit,  2,  Tim.  1. 

runt  Origenes,  Chrysostomus,  et  omnes  Grseci,  Cum  ergo  proxime  subdit  :  Cfloria,  honor,  et 

Hieronymus,  et  D.  Thomas  ibidem,  ubi  etiam  pax  omni  operanti  bomm,  inteUigit  eo  modo 

Cajetanus,  Soto.  Idem  indicant  Hieronymus,  quo  declaraverat,  quare  non  loquitur  de  ope- 

epist.  151,  ad  Algas.,  q.  8,  etCyprianus,  Hb.  3,  rante  bonum  per  solas  vires  naturse,  sed  per 

ad  Quirin.,  cap.  99.  fidem,  et  gratiam,  sine  quibus  nuUi  est  po- 

8.  Objicitur. — Dices,  ergo  quod  ibidem  ait  testas  sic  bene  operandi. 

Pauhis  :  Gloria,  honor,  et  pax  omni  operanti  10.  Secus  vero  est  de  verbis  iUis,  quse  infra 

lonum,  iuteUigitur  etiam  de  servante  natura-  subjungit,  et  nunc  tractamus  :  Gentes  qua;  le- 

liter  legem  naturse.  Item  cpiod  ^\i,  factores  gem  nonhahent,naturaUter  ea,  quwlegis sunt, 

legis  justificahuntur,  verum  est  etiam  de  gen-  faciunt;  tum  quia  hcec  non  conjunguntur  prio- 

tibus,  qui  naturahter  legem  naturse  servarunt :  ribus,  sed  ad  propositum  longe  diversum  dicta 

hoc  autem  est  coutra  iUud  ejusdem  PauH  tes-  sunt :  tum  etiam,  quia  non  sunt  simiha,  nam 

timonium  :  Si  ex  lege  justitice :  ergo  gratis  in  his  nihU  de  patientia,  vel  perseverantia  iu 

Christus  mortuus  est.  Nam  ut  Augustinus  ar-  observatione  legis,  nihilve  de  intentione  quoe- 

gumentatur,  epist.  196.  Si  ex  natura  justitia,  rendi  gloriam,  sicut  in  prioribus  dicitur.  Tum 

gratis  Christus  mortuus  est.  denique,  quia  in  his  est  sermo  de  solis  geuti- 

^.Explicaturprimapars  ohjectionis. — Circa  bus,  ibi  vel  de  Judaiis  jam  iUuminatis  per  fi- 

prius  testimonium,  ut  ejus  proprius  sensus  in-  dem,  vel  generatim  de  omuibus  bene  opcran- 

teUigatur,  consideranda  sunt  verba  proxime  tibus  taU  modo,  qui  modus  plane  gratiam  re- 

prsecedentia,  in  quibus  longe  diverso  modo  quirit.  Unde   in  priori  loco  non  est  addita 

loquitur  Pauhis,  et  talem  modum  bonum  ope-  vox,  naturaliter,  quee  in  his  verbis  posita  est. 

randi  exigit  ad  meritum  vitee  aBternse,  ut  sa-  11.  Altera  dictce  ohjectionis  pars  enervatur. 

tis  constet,  sine  gratia  impleri  non  posse.  Sic  —  Circa  aUeram  objectionis  partem  sumptam 

enim  inquit :  lis  quidem  qui  secundmn  patien-  ex  Uhs  verbis  :  Non  enim  auditorcs  legis  jiisti 

tiam  honi  operis  gloriam,  et  honorem  et  incor-  sunt  apud  Deum,  sed  factores  lcgis  justifica- 

ruptionem  quwnmt,  vitam  wternam.  Ubi  im-  huntur,  considerandum  est.  Quod  Ucet  proxi- 

primis  non  utcumque  honum  opus,  sed  omnino  me  post  hsec  verba  sequantur  aha,  quse  trac- 

patientiayn  honi  operis  postulat.  lu  quo  verbo  tamus  :  Ciim  enim  gentes,  quce  legem  non  ha- 

duo  inchidi  opinor;  unum  cst,  perseverantia  bent,  natnraliter  ea,  quce  legis  sunt,  faciunt, 

in  bene  operando,  quai  sine  magna  patientia,  nihilominus  per  heec  verba  non  redditur  ratio 

ettolerantianonexercetur,juxtaiUudLuc8e,  8:  prioris  sententiffi,  factores  legis  justificahtm- 

Audientes  verhum  retinent,  et  fructum  afferunt  tur,  se  solum  adducuntur  ad  rcmovendam  ta- 

m;?«^ie7^^m.  AUudest,  integritas(utsicdicam)  citam  objectionem,  et  ostendendum,  Gentes 

in  bene  operando  quoad  totam  coUectionem  non  caruisse   lege ,    quamvis   iUam  exterius 

prfficeptorum ,  et  observantiam  eorum.  Nam,  scriptam  non  receperint ;  ut  patet  ex  sequeu- 

cum  offendens  in  uno,  fiat  omnium  reus,  non  tibus  verbis,  ejusmodi  legem  non  hahentes,  ipsi 

potest  dici  qua^rere  gloriam  secundum  patien-  s^mt  lex,  qui  ostendunt  opus  legis  scriptum  in 

tiam  boni  operis,  qui  unum,  vel  aUud  prsecep-  cordihus  suis.  Cum  ergo  Paulus,  ait,  factorcm 

tum  interdum  observat,  sed  sohim,  qui  om-  legis  justificari ,  loquitur  de  illo,  qui  totani 

nium  observationi  patientissime  incumbit :  nec  legem  facit  integre,  et  plene,  hoc  enim  et  vox 

enim  sine  magna  paticntia,  et  constautia  id  ipsa  absohite,  et  simphciter  prolata,  factor 

fieri  potest.  Et  fortasse  ob  hanc  causam  aiebat  legis,  iudicat.  Quis  enim  observatorem  legis 

Pauhis:  Patientia  vohis  necessaria  est,  ut  vo-  appelet  eum,  qui  interdum  secundum  legem 

luntatem  Dei  facientes,  reportetis  promissiones.  operatur  :  frequenter  vero  illam  violat?  Et  res 

Heb.  10.  Constat  autem  hffic  chio  non  posse  ipsa  pra;  se  fert  hunc  sensum,  quia  qui  iu  uno 

sine  gratia  prjEstari.  Prreter  hrec  vcro  adjun-  oftendit,  factus  est  omnium  reus,  et  idco  jus- 

git  Paulus  intentionem  plauc  supernaturalem  tificari  uon  potcst,  uisi  qui  totius  legis  obser- 


CAP.  XII.  VERA  SENTENTIA  CONTRARIA  EX  SCRIPTURA  PRORATUR.  385 

vator  sit.  Constat  autem,  niiUum  esse  posse  legem ,  seu  de  his,  qui  totam  legem  inlegrc  et 

hoc  modo  factorem  legis  per  solas  vires  na-  paticnter  observant,  quod  in  idem  redit^  quia 

turse,  sed  indigcre  fide,  et  gratia  Dci.  At  cum  sine  spiritu  fidei  non  potcst  lex  tota  intcgre 

infra  Paulus  ait,  gcntes  naturaUtcr  faccrc  quai  servari  :  et  nihilominus  eum  dixit  :  Crenies , 

legis  sunt,  intlefmitc  loquitur,  ct  non  dicit  fa-  qucB  legem  non  hahent,  naturaliter  ea,  qufclegis 

cere  omnia,  ncedicit  pcr  illa  opcra  justilicari,  sunt  faciimt,  intelligcrc  dc  his,  qui  per  solas 

sed  solum  alfcrt  signum  naturaUs  legis  cordi-  vires  et  himcn  naturse  ahquid  conscntaneum 

bus  insitce,  ad  quod  sufticit,  quod  in  uuo  vel  legi  naturali  faciunt,  sive  ahoqui  fidem  ha- 

aho  actu  ahquando  himen  suum,  ct  bonam  l)eant,  sive  non  habeant.  Et  hic  revera  est 

naturic  propensionem  ostcndat.  proprius  scnsus  ilhus  loci. 

\^1.  Vrgelnr  amplius.  —  Jiespondetur .  —  Di-  13.  Ulterius   vero  confirmari  potcst   dicta 

ces,  Ergo,  in  eodcm  contextu  ambigue  loquitur  communis  sententia  cx  aha  ejusdcm  Pauh  in 

Pauhis  dc  Gentibus,  nunc  de.infidchbus,  nunc  eadem  epistola  ad  liomanos,  cap.  1,  ubi  docet, 

de  credcntibus,  nunc  de  operantibus  per  vires  potuisse  Gentiles  via  et  ratione  naturah  habe- 

naturaj,  nunc  dc  operantibus  ex  fide  et  gratia :  re  veri  Dci  notitiam :  fuisseque  valde  culpa- 

quod  videtur  inconvcniens ,  qiiia  hoc  modo  biles,  iha  non  bene  utcndo  ad  Deum  glorifi- 

iucerta  rcdcUtur  tota  sententia.  Respondco,  lo-  candum  etamandum.  Probatur  ex  iUis  verbis : 

qui  quidem  Paulum  inditFerenter  de  Gentibus,  Qui  veritatem  Dei  in  injustitia  detinent,  quia 

etiam  ante  Christi  advcntum  existcntibus,  sive  quod  notum  est  Dei,  majiifestum  est  in  illis  ; 

notitiam  fidei  haberent,  sive  non,  prout  sub  Deus  enim  illius  manifestavit :  invisibilia  enim 

nomine  Prwputii,  solet  dc  ihis  loqui.  Et  de  ipsius  acreaturamundiper  ea.quw  fadasunt, 

ihis  affirmat  fuisse  apud  Deum  capaces  justi-  intellecta  conspiciuntur ,  sempiterna  quoque  ejus 

tise  et  meriti,  ac  prsemii  seterni,  jion  miuus  virtus  et  divinitas ,  ita  ut  sint  inexcusaliles : 

quam  Judeos  :  si  ahoqui  prteccpta  servarent  quia  cum  cognovissent  Deum,  non  sicut  Demn 

eo  modo,  quo  oportel)at.  Quis  autem  liic  mo-  glorificaverunt,  aut  gratias  egerunt,  etc.  Ex 

dus  fuerit  et  per  quas  vires  id  fieri  possct,  in  his  enim  verbis   iutelligimus  primo,  in  iUis 

eo  capite  non  exi>licat,  scd  in  sequentibus  :  hominibus,  quos  reprehendit  (sunt  enim  anti- 

quia  ibi  solum  agcbat  de  discrimine  intcr  Ju-  qui  Gentiles)  fuisse  Dei  veritatem  ex  illo  capi- 

dseos  et  Gentes,  in  beneficio  legis  scriptse  a  te,  seu  ex  parte  intellectus  sufficientem  ad  jus- 

Deo  recepto,  solumque  ostendebat,  nec  bene-  titiam  saltem  naturalem,  id  est,  bonitatem  et 

ficiumilludfuissepcrsesufBciensad  justitiam,  honestatem   moralem    exequendam.    Alioqui 

nec  neccssarium  :   quia  et  sine  iUo  poterant  non  posset  Paulus  de  illis  gentibus  dicere,  Qui 

gentcs  justificari,  ct  cum  illo  damnati  sunt  veritatem  Dei  ininjtisiitia  detineut :  si  a.ut  \e- 

quamplures  Judteorum,  vel  quia  legem  ipsam  ritatem  non  assequerentur,  aut  iUa  non  esset 

non  sei'vabant,  vel  quia  existimabant  opera  satis  ad  honestam  operationem.  Secundo  in- 

legis  per  se  et  sine  spiritu  fidci  facta,  fuisse  teUigimus,  hanc  veritatem  fuisse  quidem  illis 

sufficientia  ad  veram  justitiam.  Et  ita  nulla  est  Gentibus  a  Deo  manifestatam,  uon  tamen  per 

ambiguitas  in  usu  dictorum  vcrborum  :  quia  fidem,  aut  supernaturalem  revelationem,  sed 

inter  Gentes  eo  generaU  nomine  comprehcn-  per  naturale  magisterium  creaturarum  ,    ut 

sas  quidam  esse  poterant  operantes  per  fidem,  evidenter  probat  illa  causaUs :  InvisiUiia  enim 

alii  per  solum  natm-ale  lumen  :  et  iidem  ha-  ipsius  a  creatura  mundi,  etc.  Tertio  inteUigi- 

bentes  fidem,  poterant  nunc  operari  ex  illa,  mus,  fuisse  iUam  cognitionem  sufficientem  ad 

nunc  vero  solum  naturaliter  cx  dictamine  ra-  glorificandum  Deum,  ad  gratias  illi  agendas, 

tionis  :  sicut  nunc  ctiam  fideUbus  Christianis  ut  aperte  probant  verba  illa  :  liautsint  inex- 

contingit.  Unde  Paulus  interdum  eos  admonet,  cusabiles,  si  enim  cognitio  non  esset  sufficiens, 

ut  attendant  quid  natura  ipsa  eos  doceat,  prima  merito  excusari  potuissent. 

Corinth. ,  capite  41  :   Nomie  ipsa  7iaiura  do-  14.  Ratione  dicta  communis  sententia  robo- 

cet  vos  ?  Et  simUiter  inter  Judaeos,  qui  de  lege  rattcr.  —  Unde  concluditm'  ratio  :   Quia  sine 

gloriabantur ,  quidam  esse  poterant  observa-  gratia,  per  solum  cursum  naturse  potest  habe- 

tores  ejus  ex  spiritu  fidei,  alii  solum  professo-  ri  quidquid  ex  parte  cognitionis  necessarium 
res,  vel  ex  humana  preesumptione ,  velexer-    est  ad  bene  operandum,  secundum  ahquam 

rore,  ut  nunc  revera  sunt  Judeei.  Igitur  sine  honestatem  naturalem,  sed  posita  iUa  cogni- 
uUa  verborum  requivocatione  potuit  recte  Pau-  tione,  non  est  etiam  gratia  necessaria  ex  parte 
lus,  cum  dixit  :  Faciores  legis  justificari,  in-  vohmtatis  :  ergo  simpliciter  necessaria  non  est 
teUigere  de  his,  qui  vero  spmtu  fidei  servant    ad  singulos  bonos  actus  morales  \-irtutum  ac- 

I-  25 


386  LIB.  II.  DE  CAUSA 

quisitarum.  Major  snpponitur  ex  dictis,  capite 
(lecimo,  quia  ille  actus,  de  quo  agimus,  uon 
excedit  pliysicas  vires  voluntatis^  ideoque  ad 
illum  elicieudum  nou  indiget  in  se  alio  prin- 
cipio.  Quod  etiam  doctores,  cum  quibus  dispu- 
tamus,  adraittunt,  ut  ex  relatione  sententise 
illorum  constat,  et  ex  sequentibus  fict  eviden- 
tius.  Minor  autem  expresse  traditur  a  Paulo  in 
citatis  verbis :  ideo  enim  recurrit  ad  creaturas 
et  efiectus  Dei,  ut  declaret,  illam  cognitionem 
fuisse  per  naturam  sine  gratia,  ut  Patres  intel- 
lexcrunt,  quos  erudite  congerit  Bellarminus, 
libro  quarto,  de  Gratia  et  libero  arbitrio,  ca- 
pite  secundo,  et  libro  quinto,  capite  secundo. 

15.  Consonatque  optime  cum  veritate  bac 
alixid  testimonium  ejusdem  Pauli,  Actor.  14, 
uln  cum  de  Deo  dixisset:  Qui  in  pneteriiis 
gemralionibus  dimisit  gentes  ingredi  xias  suas, 
subdit :  Et  qiiidem  non  sine  testimonio  reliquit 
semetipsicm,  lenefadens  de  ccelo  dans  pluvias, 
etc.  Quod  testimonium  expendemus  latius 
capite  sequenti.  Nunc  solum  advcrtimus, 
naturale  testimonium  creaturarum  reputari  a 
Paulo  sufficiens  ad  excitandum  hominem  ad 
qucerendum  aliquo  modo  Deum  et  aliquid 
boni  praistandam,  De  quo  testimonio  Dei  ite- 
rum  subdit,  c.  17  :  Qurerere  Bcum,  si  forte  at- 
iredent  eum,  aut  inveniant,  quamvis  nonlonge 
sit  aJ)  unoquoque  nostrum,  etc.  Quibus  loeis 
Chrysostomus  et  alii  Patres  de  naturali  cogni- 
tione  et  bona  operatione  illi  conformi  hs&c 
loca  interpretantur. 

16.  Ultimo  induci  merito  possunt  ad  hanc 
veritatem  confirmandam  verba  illa  Christi 
Matthaei,  quinto  capite :  Si  diligitis  cos,  qui 
vos  diligunt,  quam  mercedem  hahehitis,  nonne 
et  Puhlicani  lioc  faciunt  ?  Et  si  salutaveritis 
fratres  vestros  tantum,  quid  amplius  facitis  ? 
Illis  enim  verbis  significavit  Christus,  talem 
quidem  dilectionem  et  beneficentiam  esse  bo- 
nam  et  per  naturalem  rationem  et  inclinatio- 
nem  tieri  posse,  quamvis  non  sit  digna  mer- 
cede,-  quia  nec  ex  fide,  nec  ex  gratia  sit,  ut  ibi 
divus  Anselmus,  divus  Thomas  et  aUi  exposi- 
tores  significant.  Inter  quos  recte  Maldonatus 
dixit,  Christum  non  negare  mercedem  habi- 
turos,  quicumque  amicos  diligunt,  cum  ami- 
cos  diligere  Charitatis  sit,  sed  uegare  merce- 
dcm  habituros,  si  ut  Pu]>licani  tantum  hoc 
faciant,  id  est,  si  non  propter  Deum,  sed  aut 
proptcr  naturalem  in  amicos  propensionem, 
aut  propter  utilitatem  suam  faciant:  quia 
Dcus  non  naturam,  sed  gratiani  renumerat. 
Qiiod  etiam  significavit  D.  Thomas  2^  2,  quaist. 
27,  art.  7,  ad  1. 


PR/EDESTINATIONIS. 

CAPUT  XIII. 

EADEM   SENTENTIA  CONCILIORUM  AUCTORITATE 
COMPROBATUR. 

1 .  Duplex  argumentandi  ex  auctoritate  ratio 
assignatur. — Tertio  potest  haec  sententia  sua- 
deri  auctoritate,  ac  definitionibus  Ecclesise. 
Est  autem  hic  distinguenda  duplex  ratio  argu- 
mentandi  ab  auctoritate.  Una  est  quam  vocant 
ab  auctoritate  negativa :  alia  est  directe  osten- 
siva.  In  hoc  enim  capite  magis  utemur  priori 
argumentandi  modo,  quam  posteriori,  licet 
hoc  etiam  modo  possint  testimonia  Concilio- 
rum  induci.  Nam  imprimis  Concilia  nullibi  do 
cent  absolute,  ad  oinnia  et  singula  bona  mo- 
ralia  opera  necessarium  esse  speciale  auxihum 
gratiee.  Deinde,  si  in  uno,  aut  alio  loco  indi- 
stincte  loquimtur  iii  aliis  cUserte  declarant,  de 
quibus  bonis  operibus  intelligenda  siiit,  quando 
indefinite  loquuntur.  Unde,  ut  urgentius  sit 
argmnentum,  vocari  potest,  non  solum  ab 
aiictoritate  negativa,  sed  etiam  a  contrario 
sensii,  aut  ab  illo  principio,  quod  exceptio 
firniat  regiilam  in  contrariiim,  seii  quod  pro- 
hibitio,  aiit  damnatio  ciim  limitatioue  facta, 
indicat  propositionem  siiie  limitatione  sump- 
tam  uon  compreliendi,  sed  potiiis  eximi  ab 
illa  damnatione. 

2.  Sic  igitiir  possunt  ad  hanc  sententiam 
probandam  loca  omiiia  Concihorum  aflerri, 
in  quibiis  additiir  illa  particula,  sicut  oportet, 
vel  alia  jeqiiivalens .  Ut  est  in  Concilio  Triden- 
tiuo,  sess.  6,  can.  3,  dicente :  Si  quis  dixerit, 
sine  prwveniente  Spiritus  sancti  inspiratione, 
atque  ejus  adjtUorio  liominem  credere,  sperare, 
ditigere,  aut  pcenitere  posse,  sicut  oportet,  ut  ei 
justificationis  gratia  coiiferatur,  anathema  sit. 
Non  enim  sine  caiisa  addita  fuit  illa  particiila, 
sicut  oportet:  qiiidquid  euim  per  eam  signifi- 
cetur  tanqiiam  necessarium  ex  parte  actus,  iit 
sit  suificiensdispositio  ad  justificationisgratiam 
obtinendam,  et  sive  ibi  sit  sermo  de  justifica- 
tione  pro  sola  infusione  habitualis  justitife, 
sive  pro  tota  serie  justificationis,  ab  exordio 
ejus  usque  ad  infusionem  justitise,  ccrtuni  est 
voluisse  Concilium  ab  ea  damnatione  pneser- 
vare  eos,  qui  dixeriut  posse  hominem  credere, 
aut  diligere,  sine  auxiliis  gratiaj,  uoii  tamen 
ita,  sicut  oportet,  ut  jiistificationis  gratiam 
obtiueat.  Imo  suppouere  videtur,  posse  homi- 
ncm  id  facere,  alias  limitatio  illa  ct  restrictio 
necessaria  non  fuisset.  Dicet  aliquis ,  posse 
quidem  homincm  crcdere,  vcl  amare,   siue 


CAP.  XIII.  EADEM  SENTENTIA  CONCILIORUM  AUCTORITATE  FULCITUR.  387 

auxilio  gratiai,  alio  modo^  quam  oportcat  ad  iudividuo  intcr  peccatum  et  bonum  opus  non 

justitiam,  co  tamcn  ipso,  quod  actus  non  est  datur  mcdium  :  ergo  tale  opus  bonum  non 

sicut  oportet,  essc  malum  et  pcccatum,  si  hu-  scmper  fit  ex  gratia,  nam  si  ex  gratia  fit,  non 

manus  ct  moralis  sit.  Hoc  vero  dici  non  potest^  antcccdit  justificationcm  dicto  modo  sumptam, 

quia  cirounistantia  illa,  sicut  oportet,  quaicum-  sed  inchoat  iUam,  ut  iidem  auctorcs  profitcn- 

que  tandcm  illa  sit,  non  est  intrinscce  neccs-  tiu", 

saria  ad  moralcm  honcstatem  actus,  ut  est  pcr  5.  Ad  idem  genus  argumentandi  pcrtinet 

se  notum :  crgo  ncc  amissio  iUius  per  se  ct  in-  canon  sextus  Concihi  Arausicani :  Si  quis  sine 

trinsece  rcdcht  actum  mahim.                  ,  gratia  Dd  volentibiis ,  credentihus ,  etc. ,  n^n 

3.  Dcindc  ad  hoc  pondcro  canoncm  primum  autem  divinitus  ut  credamus,  velimus,  vel  hcec 
cjusdem  scssionis:  Si  quis  dixerit  hominem  omnia,  sicut  oportet,  agere  valeamus  per  in- 
suis  operihts,  quce  vel  per  humanw  naturce  vi-  fusionem  et  inspirationem  Sancti  Spiritus  in 
res,  velper  legis  doctrinam  fiunt,  absque  divina  nohis  fieri  confitetur,  etc.  Idemquc  fcrc  habct, 
per  Jesum  Christum  gratia,  posse  justificari  canone  vigcsimo  quinto  addcndo  simihtcr  par- 
coram  Deo,  anathema  sit.  In  quibus  verbis  sup-  ticulam,  sicut  oportet,  qu»  cum  additur^  apcrte 
ponit  Concihum  possc  homincm  habcre  aliqua  insinuatur  aho  infcriori  modo  non  quidcm 
opera  pcr  huraauoe  naturce  vires,  vel  per  legis  malo ,  sed  ad  negotium  sahitis  insufhcientc, 
doctrinam,  scilicet,  solam  et  fine  auxilio  gra-  fieri  posse  opus  bouum.  Ita  euim  censeo  hoc 
tice,  ut  diccbat  Pclagius.  Nam  si  ad  legis  doc-  loco  particulam  illam,  sicut  oportet,  esse  inter- 
trinam  accedat  gratiee  auxilium,  non  est  du-  pretandam,  scilicet,  sicut  ad  negotium  salutis 
bium,  quin  per  talia  opera  possit  homo  justifi-  oportet,  sivc  id  sit  ad  conferendam  vel  prome- 
cari :  At  opcra  illa,  quai  supponit  Concilium^  rendam  salutem,  sive  id  sit  ad  initiandam  il- 
posse  fieri  per  naturoe  vires,  aut  lcgis  doctri-  lam  per  quamcumque  dispositionem :  ergo  si 
nam,  non  statim  sunt  mala,  sed  possunt  esse  opus  non  sit  hoc  modo,  sicut  oportet,  licet  bo- 
bona  ex  meute  et  intentione  ejusdem  Concilii.  num  sit,  fieri  poterit  sine  preevia  Spiritus 
Quis  euim  uuquam  dixit,  posse  hominem  jus-  saucti  inspiratione,  aut  saltem  ex  inteutione 
tificaripermalaoperalibcriarbitjii?Concilium  Concilii  non  repugnat  ita  fieri.  Simili  modo 
autem  iii  iUo  canone  damnat  Pclagium,  qui  id  facit  cauone  septimo  ejusdem  Concilii  dicentis : 
affirmabat  de  bonis  operibus,  per  vires  arbitrii,  Si  quisper  natiira  vigorem  honum  aliquod,  quod 
vel  legis  doctrinam  factis :  non  autem  damnat  ad  salutem  pertinet  vitce  ccterncc,  etc.  Ecce  expli- 
iUum,  eo  quod  aliqua  opera  talia  fieri  posse  di-  cationem  particulse  sicut  oportet :  cum  eadem 
cebat:  imo  lioc  velsupponcre,  vcl  permittere  cautione  et  limitatione  additam,  nc  absolute  de 
videtur :  sed  in  eo  damnat,  quod  iUa  opera  ad  quolibet  bono  opere  definitio  illa  intclhgatiu'. 
justificationem  sufliccre  diccbat,  Uude  cum  ibi  allegat  verbum  Christi :  Sine  me 

4.  Et  ad  hoc  confirmandum  facit,  quod  in  m7w7^o^e,9^M/(2cere,illudtaciteexponitdeopere 
capite  octavo  idem  Concilium  exposuerat,  ideo  ad  salutem  vitge  seterna!  pertinente.  Et  desimili 
dici  hominem  gratis  justificari,  quia  nihil  eo-  cogitatione  exponit  verJjum  Pauli :  Non  sumus 
Tum  quce  justificationem  prcccedunt,  sive  fides,  sufficientes  cogitare  aliquid  ex  nohis,  cquasi  ex 
siveopera,  ipsamjustificationis  gratiamprome-  nohis,  etc. 

retur.  Ubi  non  censet,  omnia  illa  opera  esse  6.  Utriusque  autem  loci  expositio  et  tota 

mala,  ctiamsi  absque  fide  vel  gratia  fiant,  sed  hsec  limitatio  seu  determinatio  boni  operis,  ex 

uon  csse  justificationis  mcrita.  Et  ideo  in  ca-  qua  argumeutamur,  sumpta  est  ex  doctrina 

none  septimo  damnat  dicentes :  0])era  quce  ante  Augustini.  IUe  enim  iu  libro  de  Spirit.  et  lit. , 

justificationem  fiunt  quacumque  ratione  facta  cap.  29,  de  operibus  justitia^  exposuit  Christi 

sint,  vere  esse  peccata,  Qui  canon  evidentius  verba,  sine  me  nihil  potestis  facere.  Et  de  Grat. 

concludit,  si  supponamus  (ut  supponuut  auc-  et  lib.  Arb. ,  c.  8,  exponit  de  operibus,  quihus 

torcs  cum  quibus  disputamus),  in  hac  doctrina  ceterna  redditur  vita.  Et  hb.  de  Prsed.  Sanct. , 

et  canouibus  ConcUii  Tridentini  inteUigi  no-  c.  2:  Quodpertinet  {inqmt)  ad  religionem  atque 

mine  justificationis  totam  mutationem  homi-  pietatem  de  qua  loquehatur  Apostolus,  etc. ,  et 

nis  a  prima  et  remotissima  dispositione,  quse  lib.  de  Bono  persev, ,  cap.  13:  Quod  attinet  ad 

incipit  a  primo  opere  bono  ex  gratia  facto ;  pietatis  viam  et  verum  Dei  cultum,  non  sumus 

usque  ad  infusionem  justitice :  ergo  necesse  est,  sufficientes  cogitare  aliquid  ex  nolis.  Unde  in 

ut  fatcantur,  ante  totam  illam  justificationem  epistol.  106,  in  priucipio,  eumdem  modum  lo- 

dari  posse  opus  bonum:  quia  Tridentinum  de-  quendi  servat,  dicens:  Ita  ut  nisi  adjuvet  gra- 

fiuit,  non  omnia  talia  opera  esse  peccata,  et  in  iia,  nihil  pietatis  atquejii^stitice,  sive  in  opere. 


388  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR.^DESTINATIONIS. 

sive  in  volmtate  haUre  possimus.  et  1.  de  Grat.    nihil  aliud  intendat,  patet,  quia  post  illa  verba 

et  lib,  Arb, ,  c,  ^,  ait,  cavendum  esse  ne  prop-    iterum  subjungit :  Gfratiam  Bei ,  qua  charitas 


tcr  defendcndum  liberum  arbitrium,  ad  vitam 

piam  et  bonam  coiiversationem,  cui  merces  ccter- 

na  debetur,  adjutorio  et  gratiw  Dei  locics  non 

relincjuatur.  Hec  autem  in  aliis  locis  ita  exag- 

gerat  Augustinus  ut  interdum  significet,  sine 

gratia  et  charitate  non  posse  opus  bonum  fieri, 

ut  in  eodem  Ubro  de  Grat.  ct  hb,  Arb.,  c,  18, 

ait:  Quidqidd  se  putaverit  homo  facere  lene,  si 

fiat  sine  charitate,  nuUo  modo  flt  hene.  Hsec 

vero  et  simiha  verba  inteUigenda  sunt  de  bo- 

nis  operibus,  quibus  ceterna  redditur  vita,  ut 

capite  octavo  dixcrat,  Unde  hic  bene  operari, 

idem  est,  quod  meritorie  operari.  Atque  ad 

eumdem  modum  videtur  cxphcandus  Augus- 

tinus,  hbro  de  Grat,  Christi,  c,  26,  cum  ait: 

Quid  autem  ioni  faceremus,  nisi  diligeremus? 

honi,  scihcet  meritorh:   nam  paulo  superius 


Dei  diffusa  estin  cordibus  nostris,  sic  conftea- 
tur,  qui  v2iU  veraciter  confiteri,  ut  omnino  nihil 
boni  sine  iUa,  quod  ad  pietatem  pertineat,  ve- 
ramque  justitiam  fieri  posse  non  duMtet,  ubi 
eamdem  hmitationem  et  restrictionem  adhi- 
bet, 

CAPUT  XIV, 


PROBATUR     EADEM 


SENTENTIA   AUCTORITATE    PA- 
TRUM. 


1 ,  Duplex  argumentandi  modus,  directe  os- 
tensivus  vel  tantum  indirecte. — Hic  etiam  dis- 
tingui  potest  duplex  modus  argumentandi 
supra  insinuatus,  scilicet,  directe  ostensivus, 
vel  tantum  indirecte,  Et  quidem  de  hoc  pos- 
teriori  modo  jam  ahquid  ex  Augustino  retu- 


dixerat :  Quce  bona  meriia  tunc  habere  potera-  hmus.  Hic  vero  addere  possumus  muhas  ahas 

m2(S,qiiccndoDeumnondiIigebamus:l]ndQ])Osi  Augustiui  locutiones,  qua:;  in  hoc  sensu  acci- 

lUa  superiora  verba  subjungit:  I^tsi  Dei  man-  pienda;  sunt,  Nam,  qusest,  2,  ad  Simphcianum 

datum  videtur  aliquando  a  non  diligentibtcs,  sed  circa  initium,  ait :  Non  quis  se  arbitretur,  ideo 

a  timentihus  fieri,  tamen  ubi  non  est  dilectio,  2->^^'cepisse  gratiam,  quia  hene  operatus  est,  sed 

nullum  homcm  imputatur;  utique  ad  meritum.  bene  operari  non  posse  nisi  per  fidem  perceperit 

Et  itavidetur  clarum  exhis  locis,  per  bonum  graticmi.  Incipit  autemhomopercipere  cjratiam, 

opus  intehigere  Augustinum  opus  meritorium  ex  quo  incipit  Dco  credere,  vel  interna,  vel  ex- 

aliquo  modo,  terna  admonitione  motus  ad  fidem.  Ubi  non 

7 ,  Exponuntur  quwdam  verba  Aicgustini  dif-  negat,  ante  perceptam  gratiam  posse  hominem 

ficilia. Addit  vero  Augustinus  in  hoc  uUimo  aliquid  morahs  boni  operari,  sed  negat  posse 

loco  qusedam  verba  quse  rem  obscuram  red-  ita  bene  operari,  ut  gratiam  mereatur.  Et  de 

dunt:  Nec  recte  honum  opus  vocatur  (scihcet  hoc  modo  recte  operandi  bene  dicit,  ueminem 

opus  sine  charitate  factum)  quia  omne  quod  non  posse  bene  operari,  nisi  per  fidem  perceperit 

est  ex  fide,  peccatumest:  etfidesper  dilectionem  gratiam.  Percipere  autem  gratiam  hoc  loco, 

o^em^^^r.  Significat  ergo  omne  opus,  quodnon  non  intehigitur  de  perceptione   per  infusio- 

est  ex  fide  per  charitatem  operante,  esse  pec-  nem  gratiai  habitualis  sanctificantis,  quia  con- 

catum,  At  verba  hsec  ab  omnibus  catliolicis  stat  ex  doctrina  Augustiui  uon  esse  necessa- 

sunt  pie  exponenda,  nisi  velint  duos  errores  riam  hanc  gratise  perceptionem  ad  omue  me- 

damnatos  Augustino  tribuerc,  videhcet,  omue  ritum   ahcujus  gratise  et  quia  statim  dicit, 

opus  peccatorum  fidehum  vel  intidehum,  pec-  incipere    hominem   percipere  gratiam,   cum 

catum  esse.  Dicit  ergo,  non  recte  vocari  optcs  incipit  Deo  credere,  quod  saepe  sit  ante  gra- 

homcm,  non  quia  non  sit,  sed  quia  non  habet  tiam  sanctificantem,  Nec  aiidim  percipere  gra- 

conditionem  convenientem  homini  christiano :  tiam,  est  tantum    accipere  vocationem,  seu 

vel  certe,  quia  tale  opus  regulariter  non  est  tactum  gratiaj  prasvenientis,  quia  ficri  potest, 

bonum,  non  quia  esse  non  possit,  sed  quia  ut  post  ihum  tactum  vel  vocatiouem,  ahquis 

homo  est  tam  fragihs,  ut  si  vel  fide  careat,  vel  non    incipiat  credere  Deo,  Igitur,  percipere 

ex  iha  non  opcretur,  prava  ahqua  intcntione,  gratiam,  est  acceptare  vocatiouem,  seu  excita- 

vcl  fidei  non  conformi  operari  soleat,  et  in  hoc  tionem  gratiai ,  quod  facere  iucipit  homo  , 

sensu  accipienda  est  probatio  Augustini:  qiiia  quando  incipit  Dco  credere.  Et  idco  recte  di- 

omne  quod  non  est  ex  fide,  peccatum  est  .•  id  est,  citur  homo,  non  posse  bene,  id  est,  meritorie 

quod  cst  repugnans  vel  alienum  a  dictamine  operari,  donec  per  fidem  perceperit  gratiam. 

fidei,  qualc  ordinaric  esse  solet  opus  iufidelis  Atque  ita  ipsemet  declarat  paulo  inferius  di- 

vel  peccatoris.  Quanquam  locus  ille  Pauli  ha-  cens :  Ncmo  credit,  qui  non  vocatur.  Misericors 

beat  alium  sensum,  forte  veriorem,  ut  supra  autem  Deus  vocat,  nullis  hoc  vet  fidei  meritis 

dixi.  Quod  autera  Augustinus  etiam  iho  loco  largicns  ,  qicia  ^nerita  fidei  sequwUur  vocaiic- 


CAP  XIV.  ALCTOIUTATK  PATPaiM  EADEM  SENTENTIA  CORROBOUATUR.  389 

nem,  potins  qnam  prfrcedant ;  nisi  erf/o  voca?ido  reram  virtutem  haiemtcs:  quia  terim  est  prop- 

pra'cedat  miscrecordia  Dei,  nec  credere  quis-  ter  quod  facimus,  id  est,  lioc  naturw  nostrce 

piam  potest,  tit  ex  Jioc  incipiat  justificari  et  consenianeum  est  ad  salutem  ct  veram  felicila- 

accipiat  facuUatem  bene  operandi  iUique  me-  tem.  Unde  infcrius  iufcrt :  Si  ergo  ad  conse- 

ritorie,  vcl  pront  expedit  ad  vitam  aitcruam,  qucndam  teram  leatitudincm  nihil  prostmt  lio- 

hauc  cuim  facultatcm  accipit  liomo  pcr  voca-  mini  tirtiitcs,  nullo  mcdo  sunt  tere  tirtutes. 

tioucm.  Atquc  codcm  sensu  ait  iufcrius :  Cui  Quod  late  ibi  proscquitur. 

misericors  erit  Deus,  ut  eum  vocet,  misericors  3.  At  vcro  interdum  insinuat,  idco  non  esse 

miserebitur  ejus^U  credat,  et  cui  misericors  fue-  veras  virtutcs,  quia  sunt  peccata  ex  intensione 

rit,  ut  credat  misericordiam  jirfPstaMt,  hoc  est,  pravi  finis,  vcl  omissione  debiti  finis.  Sed  lioc 

facietewnmisericordcm,utetiamheneoperctur.  regularitcr   intclligcndum  cst,   non  scmper, 

In  codem  profccto  sensu_,  id  cst,  ut  miscricor-  quia  uon  cst  al)solute  nccessarium,  ut  infra 

diam  opcrctur,  prout  oportet  in  ordiuc  ad  vi-  osteudam.  Et  ita  sensit  dc  virtutibus  Romano- 

tam  eeternam.  Et  ideo  infert,  nemiucm  posse  rum  idem  Augustinus,  libro  \,  de  Civitate,  ca- 

gloriari,  quod  pcr  opcra  misericordia;  Deum  pite  decimo  quinto  ct  sequentibus.  Aliquaudo 

promerucrit :    quia   ipsa  opcra  misericordia3  ctiam  indicat,  nullum  esse  honiim  opus  et  ste- 

sunt  ex  gratia  illa,  scilicct  quffi  aliquid  apud  rilc  (quod  diccbat  Julianus),  id  cst,  non  aptum 

Deum  promcreri  possuut.  ad  meritum.  At  hoc  intclligendum  est  de  bono 

2.  Eodem  sensu  accipiendum  est,  quod  in  completo  et  integro,  quod  opcrantem  consti- 

epist.  143,  circa  fincm  idcm  Augustinus  ait,  tuit  simplicitcr  bonum,  sicenim  inquit:  Fieri 

loquens  de  fidc,  qua?  pcr  dilcctionem  operatur:  nonpotcst,  ut  steriliter  loni  simus,  sed  honum 

Sine  qua  et  antequam  omnino  nulla  c^ijusquam  non  s%mms,  quidquid  sleriliter  sumus :  Et  infra : 

hona  opera  existimanda  sunt :  quoniam  omne  Nullo  igitur  moclo  homines  siint  stcriliter  honi, 

quod  non  est  ex  fide,  peccatum  est.  lu  quibus  sed  qui  honi  non  sunt,  possunt  esse  alii  minus, 

verbis   fateor  (sicut   in  prsecedentibus)  seu-  alii  magis  mali.  Itaque  opus  bonum  potest 

tentiam  esse  facilem,  rationcm  vero  difficilem.  esse  sterile :  homo  autem  bouus  non  potcst 

Vcrum  est  enim,  sensu  exphcato,  talia  opcra  esse  sterilis,  quia  nemo  sine  fide  ct  gratia  po- 

non  esse  cxistimanda  boua  iu  foro  Christiano  test  csse  simpliciter  bonus  :  .si  autcm  homo 

(ut  ita  dicam)  id  cst,  ea  bonitate,  quse  ad  vi-  habet  fidem  et  gratiam,  non  potcst  non  fruc- 

tam  seteruam  confcrat.  Cum  autem  proxime  tuose  opcrari,  si  tamen  ut  tahs  est,  operetur, 

additur,  quia  quod  non  est  ex  fide,  peccatum  est,  quod  morahter  loqucndo,  non  potest  non  in- 

in  aliud  extremum  incidere  videtur:  nam  in-  terdum  prsestare.  Deuique  hac  rationc,  respi- 

tcr  peccatum  et  opus  pictatis  datur  medium,  cicndo  ad  personas  displicct  Augustinus,  lib. 

bonum  opus  morale  natursB  consentaneum  :  1,  Retract.,  cap.  3,  quod  in  libris  dc  Ordine 

at  Augustinus  hoc  medium  aguoscere  non  vi-  dixerit,  Philosophos  non  tera  pietate  prwditos 

detur :  nam  ex  uno  extremo  aliud  probat.  Ab  tirtutis  Itice  fulsisse.  Et  libro  de  Contineutia, 

omuibus  autem  est  iha  ratio,  vel  non  admit-  in  fine,  dixit :  Continentiam  sine  fide,  non  esse 

tenda,  vcl  modcranda,  ac  pie  exphcanda,  vel  teram  continentiam  ,   quooiiam  est  peccattm. 

modo  paulo  antea  dicto,  vcl  certe,  ut  dicatur  Nonenimhaecdicebat  Augustinus,quianuUum 

tale  opus  csse  peccatum  improprie,  quia  pcc-  houestum  opus  in  his  hominibus  iuveuiri  po- 

cato  conjunctum  et  in  statu  peccati  et  a  gratia  tucrit,  sed  quia  rarum  erat  et  ideo  veram  et 

alienum,  vel  quia  non  est  actus  virtutis  sim-  absolutam  virtutem  generare  non  poterat,  vel 

pliciter  atque  italatissime  peccatum.  Sic  enim  quia  tot  peccatis,  vel  pravis  intentionibus  foc- 

idem  Augustinus,  lib.  19,  de  Civit.,  cap.  25,  dabatur,  ut  vix  purum  inveniretur. 

virtutes,  etiamsi  propter  se  ipsas  appetantur,  A.  hisignislocus. — Constabit  autem hoc  evi- 

si  ad  Deum  uon  rcfcrantur,  ait  esse  instantes  dentius,  accedcndo  ad  alium  modum  probandi 

et  superbas,  ac  proinde,  Non  tirtutes,  sedvitia  ostensive  hanc  veritatem  ex  Patribus  disserte 

judicanda  esse.    Et   lib.   4,  contra  Juhanum,  distinguentibus  inter  duo  gencra  boni  operis, 

cap.   13,  dicit,   siue  fidc  nullam  esse  veram  aut  consentaneum  tautum  naturae,  vel  fidei  ; 

virtutem.  Quod  explicans  ait:  Recte  admoniti  in  quo  est  iusignis  locus  apud  Augustinum,  lib. 

sumus  sic  amare  sapientiam,  nt  eam  nohis  the-  de  Spiritu  et  litter.,  cap.  27  et  28.  Ubi,  ut  supra 

saurizare  avidissime  cupiamus,  alque  nt  nohis  dixi,  admittit  verba  illa  Pauh  :  (}entes  quce  le- 

magis,    magisque  acquiratur,   nec  aliqua  ex  gem  non  hahent,  naturaliter  ea  quw  legis  sunt, 

parte  minuatur  perferamus  molestias  et  lihidi-  faciunt  :  possc  iutclligi  de  gentibus  per  solas 

nes  refrenemus ,  etc.  Quod  cum  facimus  ,ideo  naturse  vircs  in  ipsa  suro  vitae  impictate  ali- 


390  LIB.  II.  DE  CAUSA 

quid  boui  per  rationem  naturalem  dictante, 
facientibus.  Nam  de  eis  (inquit)  qucvdam  facta 
legiimis  vel  novimus,  vel  audivimus,  quw  secun- 
dum  justiticc  regulam ,  non  solum  vituperare 
non  possvmns  ,  verum  etiam  merito ,  recteque 
laudamus.  Declarat  autem  se  loqui  de  bonis 
operibus  non  tantum  ex  objecto,  sed  etiam  ex 
omnibus  circumstantiis.  Nam  subdit :  Quam- 
quam  se  discutiattir ,  quo  fine  fiant,  vix  inve- 
nientur  quw  justitice  deUtam  laudem,  dcfensio- 
nemve  mereantur.  Ubi  cum  dicit  vix,  fatetur 
aliquando  contingere,  et  tacite  explicat  alia 
loca,  quffi  videntur  contraria^  ut  de  bis,  quse 
frequentius  accidunt,  intelbgantur.  Quomodo 
autem  id  fiat  per  naturee  vires,  declarat,  quia 
non  usque  adeo  in  anima  humano  imago  Dei 
tcrrenorum  affectuum  lale  ita  detrita  est,  ut 
nulla  in  ea  velut  externa  lineamenta  remanse- 
rint.  Et  infra  de  Judseis,  quantumvis  in  lege 
sua  corruptis  moribus  viventibus  ,  eamdem 
vim  naturffi  in  eis  mansisse,  dicit  :  Nam  et 
ipsi  homines  erant  (ait)  et  vis  illa  naturcv  inerat 
eis,  qua  legitimtm  aliquid  anima  rationalis  et 
sentit,  et  facit :  sed  pietas  quce  in  aliam  vitam 
transfert  heatum,  et  ceternam  legem  habet  im- 
maculatam ,  etc.  Ac  tandem  infra  sic  scribit  : 
Sicut  non  impediunt  a  vita  ceternajiistum  quce- 
dam  peccata  venialia,  sine  quihus  hcec  vita  non 
ducitur,  sic  ad  salutem  ceternam  nihil  prosunt 
impio  aliqua  hona  opera,  sine  quihus  difficilli- 
me  vita  cujuslihet  pessimi  hominis  invenitur. 
Quid  clarius? 

5.  Est  preeterea  insignis  sub  nomine  Au- 
gustini  locus,  lib.  3,  Hipognosticon^  parum  a 
principio,  ubi  cum  dixisset :  Peccatum  liherum 
arhitrium  hominis  possihilitatis  honum  perdidit 
non  nomen  et  rationem,  ad  explicandum  quid 
intelligat  per  possibiUtatis  bonum  subdit : 
Esse  fatemur  liherum  arhitrium  omnihus  ho- 
minihus  hahens  quidem  judicium  rationis,  non 
per  quod  sit  idoneum,  quce  ad  Deum  pertinent, 
aut  inchoare,  aut  certe  peragere,  sed  tanium  in 
operihus  vitce  prcesentis,  tam  honis,  quam  ma- 
lis.  Fatetur  ergo  non  amisisse  homiuem  libe- 
rum  arbitrium  per  peccatum  Adse  quoad  pos- 
sibilitatem  omnis  boni,  sed  retinuisse  illam, 
saltcm  iu  operibiis  vitoe  proesentis,  etiam  bonis. 
Dices,  loqui  tantum  de  bonis  operibus,  non 
quidem  bonitate  morali,  et  honesta,  sed  tan- 
tum  naturali,  id  est,  secundum  convenientiam 
ad  naturre  commoditatem,  hoc  enim  indicant 
verba  et  exempla ,  quai  su]>jungit,  dicens  : 
Bonis  dico  qua'  de  hono  natnrcp  oriuntur,  idest, 
velle  lahorare  in  agro,  velle  manducare,  et  li- 
here,  velle  hahere  amicim,  velle  hahere  indu- 


PR^DESTINATIONIS. 
menta,  velle  fahricare  domum,  uxorem  velle  du- 
cere,  pecora  nutrire,  artem  velle  discere  diver- 
sarum  rerum  honarum ,  velle  quidquid  honum 
ad  prasentem  pertinet  vitam ,  quce  omnia  non 
shie  guhernaculo  divino  suhsistunt,  imo  exipso, 
et  per  ipsum  sunt,  et  esse  coeperunt. 

6.  Excluditur  efugium. — Dico  tamen,  Au- 
gustinum  evidenter  loqui  de  his  omnibus , 
quatenus  bene  moraUter  per  rationem  natu- 
ralem  fieri  possunt.  Primo  quidem,  quia  nisi 
talia  sint  opera,  non  possunt  dici  simpHciter 
bona,  nec  a  malis  distingui.  Secundo,  quia 
per  mala  opera  intelligit  ea,  quae  sunt  mora- 
liter  mala,  ut  exemphs  ostendit  et  concludit 
dicens  :  Quidquid  non  licet ,  vel  non  expedit 
operari.  Ergo  e  contrario  per  bona  opera  in- 
telUgit  ea,  quae  licet  operari,  et  prout  licet,  ac 
expedit :  quia  si  aliter  fiat,  non  est  bonum  bi- 
bere  vel  comedere^  aut  uxorem,  vel  amicum 
habere.  Tertio^  quia  etiam  hsec  bona  opera 
bene  moraUter  facta,  de  bono  naturae  oriun- 
tur,  et  ut  sic  etiam  pertineut  ac  bonum  vitse 
prsesentis  :  nam  hsec  etiam  ipsa,  si  non  bene 
fiant ,  in  magnum  maUim ,  et  incommodum 
vitee  prcesentis  redundant. 

7.  Quarto  confimat  hoc  idem  Augustinus  in 
aUo  loco^  Ubro  de  Perfectione  justitiee,  ubi  oc- 
currens  Caelestio ,  qui  objiciebat  iUud  Pauli, 
Qi(,od  vult  faciat,  ut  probaret  et  bonam  voUm- 
tatem  haberi  posse  sine  gratia,  ita  respondet : 
Videte  ohsecro  quale  sit,  volenti,  et  currenti, 
misecordiam  Bei  non  esse  necessariam,  quce  il- 
lum  etiam  prcevenit  ut  curreret  :  quia  de  quo- 
dam  ait  Apostotus.  Quod  vutt  faciat ,  ihi  [ut 
arhitror  uhi  sequitur)  et  dicit ,  non  peccat  si 
nuhat :  quasi  pro  hahendum  sit  velle  nuhere,  uhi 
de  adjutorio  divincB  misericordia^  operosius  dis- 
putatur.  Aut  vero  ihi  prodest  aliquid  vetle, 
nisi  Beus  providentia ,  qua  guhernat  omnia, 
marem,  fcxminamque  conjungat.  Ubi  constat, 
ex  sententia  Augustini  posse  hominem  veUe 
nuberC;,  ita  ut  non  peccet  sicut  Paulus  dicit, 
sine  speciali  adjutorio  divina;  gratia;.  At  vero, 
\\i  iUud  veUe  sine  peccato  sit,  oportet  ut  bene 
etiam  ex  circumstantiis  fiat,  atque  adeo  sim- 
pUciter  honeste  ac  bene  moraUter.  Maximc 
cum  non  possit  aUter  in  individuo  fieri,  nisi 
aut  peccando,  aut  bene  simpUciter.  Estque  hic 
valde  notanda  iUa  Augustini  sententia,  quod, 
Uhi  operosius  disputatur  de  necessario  adju- 
torio  divincp  gratice,  hujusmodi  vcUe,  etiamsi 
honestum^  et  sine  peccato  sit,  non  catUt  sub 
talcm  disputationem,  quia  non  pro  magno, 
(id  est,  quasi  pro  nihUo)  reputalur,  si  aliquid 
aUius  in  co  non  invcniatur. 


CAP.  XIV.  AllCTOniTA  TK  PATRUM  EADEM  SENTENTIA  CORROBOIIATUR.  391 

8.  Non  tamoii  omittam  iu  lii.s   Augastini     p:u.stiiui.s,  et  cum  co  omnos  theologi  frcqucn- 
testimoniis  ultcrius  ponderarc  vcrba  illa,  qui-    tissimc  cxplicant  de  donationc  per  gratiam, 
bus  iu  utroque  loco  signiiicat,  hffic  ipsa  liona    Sed  utrumque  potest  sub  eodem  loco  compre- 
moralia  ot  naturalia  essc  divinaj  providcntioc    hcndi,  iiimirum  quod  et  contincntiai  donum 
benclicia,  ot  co  titulo  Dco  tribucnda  principa-    pcrfcctum  immaculatum  lethali  culpa  sit  do- 
liter,  et  inter  ejus  dona  cssc  computanda,  et    num  gratia,  et  quod  imperfcctum,  ct  quoad 
iutcrdum  fortasse  cs.sc  specialia ,  etiamsi  ad    unum  vel  alium  actum  sit  donum  Dci,  ut  auc- 
dona  gratiffi  non  pcrtincant.  Iloc  indicant  in    toris  naturaj.  Sic  enim  solct  Augustinus  de  do- 
priori  loco  verlvi  illa:  Qiin;  ovmia  non  sine  gii-    nis  gratia?  intcrprctari  ilhid  Romanorum,  11 
hcrnaculo  divino  subsistunt,  imo  ex  ipso  et  per    cap. :  Ex  ipso,  peripsum  et  inipso  sunt  omnia. 
ipstm  sunt  rel  esse  coepenmt.  Et  similia  fcrc    Cum  tamcn  etiam  extcndatur  ad  bona  ordinis' 
suut  in  finc  postcrioris  testimouii,  pcr  quaj  rc-    natur»,  ut  in  citato  testimonio  dc  Spiritu  ct 
spondot  tacitse  objectioni,  nc  homo  putet  posse    httor., idcm  Augustinus  attigit.  Addit  vero  sta- 
sibi  tribuorc  aliquid  l)oni,  quod  a  Doo  non  rc-    tim  Augustinus:  Polemon  ergo,  si  ex  luxiirioso 
eeperit,  quiaunumquodquel)onum  aDco  .sem-    contincns  factns,  ita  sciret  cujus  e»set  hoc  dn- 
per  est,  cum  dcbita  proportionc;  bonumordi-    mm,  ut  cum  abjectis  superstitionihts  gentium 
nis  naturalis  a  Dco  auctorc  ct  provisore  naturae,    pie  coleret,  non  solum  continens,  sed  etiam  tera- 
bonumautcmgratisealtiorirationc.  Interl)ona    citer  sapiens  et  saluhriter  religiosus  existcret, 
autom  naturalis  ordinis,  quaj  in  Dcum  ut  pro-    quod  ei  non  tantum  ad  prcesentis  vitep  Jionesta- 
visorem  natura^-  rcfcrenda  sunt,  computat  Au-    tem,  tcruni  et  ad  futuram.  immortalitatem  va- 
gustinus  bonum  opus  morale  prfficise  spccta-    leret.  Undc  constat,  Polemoncm  ihum  fuisse 
tum,  ut  conscntaneum  naturse  rationali.  Bona    gentilcm^  nihilque  dc  fide  veri  Dei  cogitassc : 
autem  simplicitcr  vocat  opera  quse  ad  vcram    ideoqueejuscoiitinentiamqualemcumque(nam 
sanctitatemconferunt,undcinfcriusconcludit:     sine  ciubio  non  potuit  esse  valdc  perfccta)  ad 
Fst  igitur  liherum  arhitrium.,  quod  quisquis    solam  honcstatem  vitai  prsescntis  pertinuisse : 
esse  negaverit,  catJiolicus  non  est :  et  quisquis    et  ideo  fuissc  donum  Dei  auctoris  naturse :  non 
sic  esse  dixerit  quod  sine  Deo  honum  opus  id  est    vcro  proprioe  gratice,  qujB  secundum  Augu.sti- 
(nota  declarationem)  quod  ad  ejus  sanctum  pro-    num  cum  vera  fidc  incipit,  ct  continentiam 
positum  pertinet,  neque  incipere,  nequeperficere    elevat  ad  fructus  seternffi  vitee. 
possit,catJiolicus  est.  10.  Accedit,  hanc  fuisse  communem  sen- 

9.  Est  pra'terea  de  hac  re  illustris  locus  Au-    tentiam  Patrum  ,  qui  Augustinum  prsecesse- 
gustini  in  epistola  centcsima  tcrtia.  Ubi  rcfert    runt,  et  in  eadem  permansissc  illos,  qui  post 
Polemoncm  intcmpcrantem  et  iucoutinentem    eum  secuti  sunt,  eique  iii  doctrina  dc  gratia 
hominem  opera  et  suasionc  Xenocratis  fuisse    maxime  adhoeserunt,  Prior  pars,  cpiantum  at- 
ad  meliorem  mentem  conversum :  et  subdit :     tinct  ad  Grsecos  Patres,  ostendi  potest  a  for- 
Nonita,ut  Deo  fnerit  acquisitus,  sed  tantwm  a    tiori  ex  dictis  in  capite  septimo,  ubi  pree- 
dominatu  luxuria'  liheratus.  Et  tamcn  dc  hoc     cipue  adduximus  Chrysostomum  ct  Marcum 
ipso  effcctu  subjungit:   Tamen,  ncc  idipsum    Eremitam,  qui  tantum  vidcntur  libcro  arbitrio 
quidem  quod  in  eo  melius  factum  est,  Jiumano    tribuere,  ut  non  desintqui  cis  imponunt,  quod 
operi  trihtierim,  seddivinb.  Quod  autcm  non  de    in  errorem  Semipelagianorum  iiiclinaverint : 
opere  gratiaj,  sed  naturalis  providcntise  dixerit,    nos  vero  et  ab  errore  illo  eos  defendimus  ,  et 
declarat  ratio  quam  subjungit :  Ipsius  namque    plura  loca  adduximus,  in  quibus  alicpiid  boni 
corporis,  quodcst  infimum^iostrum,  siquahona    posse  liominem  per  vires  naturoe  operari,  pro 
sunt,  sicut  forma,  tiresetsalus,  et  si  quidejus-    certo  habent.  Ad  idemque  ibidem  adduximus 
modi  est,  non  est  nisi  ex  Deo  creatore  acperfec-    Nazianzenum,  Clementem  Alcxandrinum  et 
tore  naturir,  quanto  magis  animi  bona  donare    Damasceuum,  etiam  Groecum,  licet  Augustino 
nullus  alius  potest?  Quid  cnim  superhius  xel    posteriorem.  Possumusquchicaddereeumdem 
ingratius  cogitare  potest  Jiumana  tecordia,  si    Chrysostomum,  homilia  67,  ad  Populum,  ubi 
putaterit  cim  carne  pulcJmm  faciat  Deus  Jio-    ait,  nullum  esse  adeo  malum,  qui  non  inter- 
minem.,  animo  castim  ah  Jiomine  fieri  ?  Hoec    dum  alicpiid  boui  naturoe  ductu  operetur,  cu- 
enim  ratio  optime  probat,  Deum  ut  auctorem    jusque  iii  liac  vita  aliquod  proemium  a  Dco 
et  pcrfcctorem  naturw  conferre  hujusmodi  do-    non  recipiat,  quia  in  alia  puniendus  est.  Idem 
num.  Addit  vcro  statim  Augustinus  testimo-    habetur  nomine  Chrysostomi  in  homilia  26. 
nium  Sapiontis,  Sapicntioo,  8  cap. :  Nemo  esse    Imperfccti  iii  jNIatth.  quatenus  ibi  dicitur,  in- 
potest  continens,  nisi  Deus  dct.  Quod  idem  Au-    fidcles  interdum  opcrari  aliquod  bonum ,  na- 


392  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

tiirali  bono  motos  ,  B<asilius,  homilia  sexta  in 

caput  primum  Gencs.,  dicit,  esse  in  nobis  ali-  CAPtlT  XV. 
quas  virtutes  secundum   naturam,  ad    quas 

Familiaritas  ecaipsa  mturai7iest.Q,nasenten-  ratione  comprobatur  eadem  sententia. 
tia  usus  est  etiam  Damascenus,  lib.  3,  de  Fide, 

cap.  14..  Ex  latinis  vero  Hieronymus  expresse  4.  Duobus  modis  potest  ostendi  Jmc  veritas. 

hanc  sententiam  docuit,  in  cap.  1  et  5,  ad  Gal.  — Duobus  modis  possumus  veritatem  hanc  ra- 

Nam  in  priori  loco  dicit,   homines  carentes  tione  suadcre,  indistincte,  sciUcet  et  per  media 

fidc  operari  interdum  ahquid  Sancte,  id  est,  quasi  extriuseca  quse  magis  declarent  illam 

koneste,  et  sine  peccati  macula  ct  plane  signi-  veritatem  per  se  spectatam,  csse  credibilem, 

gnificat  id  faccre  sine  gratia  solo  ductu  na-  verisimilcm  et  plausibilem ,  ac  favorabilem 

turoe.  In  aho  vero  loco,  sine  fide  dicit,  esse  naturse,  si  gratise  non  repugnct,  sicut  revera 

posse  bona  opera/  sicut  fidcs  potest  esse  sine  non  repugnat  :  vcl  dirccte  ostendendo,  ac  de- 

charitate,  ita  illa  bona  opera  sine  fide  mortua  monstrando  a  priori  camdcm  veritatcm. 

esse.  Ambrosius,  h])ro  \,  de  Abraham,  capitc  2.  Primusmodus. — Priorem  igitur  probandi 

secundo ,  sensit.  Regem  ^gypti  ductu  naturoe  rationem  ita  declaro,  quia  hac  sententia  nihil 

rccte  se  gessisse  cum  Abraham  et  ab  aduhe-  omuino  dechnat  in  errorem  Pelagh,  vel  reh- 

rio  abstinuisse.  Et  simiha  frequentia  sunt  in  quiarum  ejus,  disceditque  ab  aho  extremo  er- 

antiquis  Patribus.  rore   Luthcri   asserentis,   hberum   arbitrium 

1 1 .    Post  Augustinum  vero  Prosper,   hbro  post  pcccatum  Adse  ad  nihil,  nisi  ad  peccan- 

contra  Collator.,  cap.  20,  agnoscit,  etiam  post  dum  valcre  :  mediaquc  via  incedit,  qua;  et  est 

peccatumhabcrchominemrationem,per  quam  satis  consentanea  ipsi  natur®  secundum  sc,  et 

possit  ahqua  opera  facere,  qua'  prcesentem  vi-  secundum  id  quod  a  Deo  habet,  spcctataj  et  in 

tavi  honestare  possnnt,  ccternam  autem  vitam  laudem  ipsius  creatoris  cedit,  et  Christo  Re- 

conferre  non  possunt.  SimihterFulgentius,hb.  demptori  et  gratiai  ejus  non  praijudicat:  ergo 

de  Incarnatioue  et  Gratia,  cap.  26,  dicit  esse  omuino  priEfercnda  est.  Antecedcns  quoad  pri- 

posse  in  infidclibus,  aut  pcccatoribus  aliqua  mam  partem  de  crrore  Pelagii  satis  constat  ex 

boua  opera  :  quse,  quia  vel  ex  charitate  non  doctrina  Conciliorum  et  Patrum,  quam  ad- 

fiunt,  vcl  etiam  neque  ex  fide,  ad  salutem  non  duximus  :  et  quia  uullus  eorum  reprehendit 

prosunt.  Clarius  Gregorius,  hom.  27,  in  Evan-  Pelagianos,  aut  Massilienscs,  co  quod  diccrent, 

gelia  distinguit  dilectiouem  naturalem ,  a  di-  posse  homines  aliquod  bonum  opus  per  libc- 

lectione  cliaritatis  :  Aliud  (inquit)  est,  quod  rum  arbitrium  efficere  :  sed  quia  dixerunt, 

sponte  impenditur  naturw,  aliud  quod  ex  cha-  posse  hominem  omnia  prsecepta  implere,  vel 

ritate  deletur  ohedientice .  Et  utramquc  dicit  innoccntem  vitani  agere,  vel  suis  viribus  gra- 

esse  bonam  in  suo  ordine,  quia  posteriorem  tiam  emereri  et  negotium  salutis  inchoare,  a 

Christus  maxime  commendat :  priori  autem,  quibus  omnibus  valdc  aliena  est  illa  sententia. 

ut  ait :  Sacra  eloquia  non  contradicunt.  Quam  Et  quamvis  interdum  reprehendautPelagium, 

distinctioncm  et  doctrinam  amplexus  est  Ru-  quod  ncgaverit  esse  necessarium  auxilium  gra- 

pertus  super  Joann.,  cap.  15,  et  Ecclesiee  usu  tise  ad  singula  opera,  loquuntur  plane  de  ope- 

ct  communi  conseusu  est  reccpta.  Ac  denique,  ribus  pictatis  et  ad  salutem  feternam  condu- 

quod  caput  est,  PiusV  ct  GrcgoriusXIIl,  illam  ceutibus,  ut  visum  est.   Et  iu  responsione  ad 

probarunt  in  biiUa  contra  Michaelem  Baium.  argumcnta  iterum  dicetm-,  ubi  alium  etiam 

In  qua  IjuUa  sententiam  hanc,  de  potestate  sensum  attingemus. 

libcri  arbitrii  ad  faciendum  aliquod  opus  mo-  3.    Quoad  alteram  vero  partcm  de  errore 

rale  simpliciter  bonum  et  honcstum,  absque  Lutheri  et  hsereticorum  hujus  temporis,  cer- 

speciali  auxilio  gratiae,  vel  coufu-mant  et  ap-  tissimum  est ,  eos  hoc  colore  commendandi 

probant  dicti  Pontifices,  vel  certc  plurimum  gratiam  ct  redemptioncm  Christi,  ita  exagge- 

ei  favent.  Eorum  tamen  sententiam  commo-  rare  lapsum  Adai,  ut  imaginem  Dei  in  homiuis 

dius,  capite  decimo  sexto,  referemus.  uatura  impressam  delevisse  et  vires  liberi  ar- 

bitrii,  pra;sertim  ad  bonum  opcrandum,  pror- 

sus  abstulissc  dicant.  Et  ideo  iu  scholasticos 

— ■•' —  doctores  acriter  invehuutur,  co  quod  commu- 

niter  asserant  manere  iu  liomine  lapso  vires 
arbitrii  ad  faciendum  aliquod  opus  morale  si- 
ue  ahqua  peccati  macula,  si  quod  in  se  est 


CAP.  XV.  RATIONE  COMPROBATUR  EADEM  SENTENTIA.  393 

faciat,  bene  utendo  ratione  natnrali  et  sua  li-  tur  ad  aetus  bonos  moraliter ,  proportionatos 

bcrtatc.  Videntur  autem  hi  lioeretici  dosrma  il-  naturoe  :  ergo.  Major  declaratur  exemplo  po- 

lud  introduxisse,  ut  omnia  hominum  merita,  tcntiffi   rationalis    affectse    habitu    inchnante 

omnes  dispositiones  ad  gratiam  et  conscquen-  illam  ad  altcram  partem  :  hsec  cnim  potentia 

ter  nccessitatem  bonorum  operum  e  mcdio  habet  ex  se  et  in  suo  ordine  sufficientes  vires 

tollerent.  Ac  denique,  ut  libertatem  arbitrii,  ad  actum  oppositum  :  habitus  vero  supcrve- 

etiam  iu  operibus  bonis,  vel  gratise,  omnino  niens  impedit  aliquantidum  ne  operetur  ac- 

negarent :  quia  (ut  aiunt)  voluntas  hominis  tum  habitui  contrarium  :  Tamen ,  quia  hoc 

per  pcccatum  adeo  imbecilhs  rchcta  est,  ut  impedimentum   non  minuit  intrinsece  vires 

nisi  Deus  illa  utatnr  ut  instrumeuto  inanimi,  potcntia?,  necrcsistit  insuperabihter  contrarise 

nihil  boni  operari  possit  :  si  autcm  illa  non  inchuationi  ejusdem  potentise,  ncc  aufert  con- 

utatur,  mahim  ex  necessitate  operetur.  A  qui-  ditionem  necessariam  ad  operandiun,  potest 

bus  omnibus  erroribus  tam  longe  abest  dicta  tahs  potentia,  non  obstante  habitu,  actum  ilU 

sententia,  ut  non  sohim  in  re  ipsa,  verum  nec  contrarium  suis  viribus  ehcere.  Et  ratio  est , 

in  loquendi  modo  veht  cum  his  hsereticis  con-  quia  causa  pcr  se  sufficicns  et  non  impedita,  et 

venire.  habens  omnes  conditiones  requisitas  ad  agen- 

4.  Unde  manifesta  est  aha  pars,  hanc  scih-  dum,  potest  suum  effectum  efficere ,  cum 
cet  sententiam  mediam  et  secm^am  tenere  vi-  communi  primse  causse  influentia.  Imo,  si  sit 
am,  quam  esse  consentaneam  naturae  facile  causa  non  hbera,  statim  efficiet  ilhmi ,  quan- 
patet,  quia  spectat  ad  perfectionem  ejus  et  non  tum  et  quomodo  potest :  ergo  si  sit  hbera,  po- 
excedit  ejus  hmites  ut  ex  sequcnti  discursu  terit,  sahem  si  veht,  talem  effectum  prastare  : 
constabit.  Quam  perfcctionem  habet  hfec  ua-  si  autem  potest  cum  communi  influentia  id 
tura  a  Deo,  sine  cujus  proportionah  concm^su  facere,  non  est  ilh  necessaria  specialis  gratia , 
iUa  uti  uon  potest  :  pertinetque  ad  divinam  ut  id  faciat. 

bonitatcm  et  providentiam ,  ut  hunc  genera-  6.  Superest,  ut  subsumptam  propositionem 

lem  influxum  uaturfe  a  se  createe  non  neget,  probemus,  scihcet,  hberum  arbitrium  in  na- 

quautmnvispeccatoinfectasit:  ideoqueetiamsi  tm^a  lapsa  comparari  ad  actus  bonos  morales 

opus  ahquod  bonum  per  vires  hberi  arbitrii  fa-  dper  se  loqueudo)  ut  causam  habentem  suffi- 

cere  possit,  non  ideo  sine  Dei  proportionato  cientes  vires  ad  talem  effectum  in  particulari, 

auxiho  id  facere  potest  :  atque  ita  totum  iu  et  non  semper  habens  insuperabile  impedi- 

laudem  auctoris  naturse  redundat.  Ac  denique  mentum,  vel  defectum  ahcujus  conditionis  ne- 

sicut  gratise  Dci  hoc  non  preejuchcat,  ita  nec  cessariae  ad  operandum.  Probatur  autem  hoc, 

Christi  redemptioni ;  quia  ( ut  ait  Augustinus,  quia  imprimis  vohmtas  humana  per  se  et  in- 

Epistola  centesima  quinta )  :  Cliristus  non  pro  trinsece  spectato  in  sua  pma  natura,  vel  in 

onultis  mortuus  est,  ut  homines  conderentur,  sed  statu  integrse  uatmEe  habet  \dres  sufficientes 

pro  impiis  morttcus  est,  utjusti/icarentnr.  Qui-  ad  opus  morale  bonum  et  bene  perficiendum. 

bus  verbis  significat,   Cliristi  redemptiouem  Duplicem  enim  facultatem,  seu  vim  necessa- 

supponere  naturaha  dona  et  superaddere  su-  riam  ad  hujusmodi  actus  considerare  possu- 

pernaturalia,  ut  naturam  sublevent  et  juvent  mus  :  uuam  ex  parte  vohmtatis  ipsius,  eique 

ad  operandum,  et  impedimentum  peccati  na-  realiter,  atque  intime  convenientem,  quam 

turse  superadditum  auferant.  Non  ergo  fit  in-  possumus  physicam  appeUare,   quia  iUa  est 

juria  redemptioui  Christi  per  hoc,  quod  aUqua  causa  vere  ac  reahter  efficiens  talem  actum  : 

scintiUa  naturaUs  boni  etiam  liberi  et  morahs,  aUas  facultas  est  ex  parte  inteUectus  et  judicii, 

post  peccatum  mansisse  fateamur.  seu  propositionis  ejus  quam  possumus  mora- 

5.  Posterior  probandi  modus.  —  Posterior  lem  vocare  :  quia  non  estphysice  efficiens  vo- 
probandi  modus  ostensivus  est ,  quia  causa  hmtatis  actum,  sed  tantum  metaphorice  mo- 
habens  vires  sufficientes  ad  ahquem  effectum,  vens  et  excitans,  consulens,  et  qnasi  suadens. 
potest  interdum  per  easdem  vires  effectum  Yirtus  ergo  physica  vohmtatis  iUi  intrinseca 
iUum  efficere  non  obstante  superveniente  obs-  et  connatm-aUs  respectu  talis  actus  proportio- 
taculo ,  quod  Ucet  aUquantuhim  impediat ,  nata  est  et  sufficiens  :  ahas  taUs  actus  per  se 
vires  tamen  intrinsece  non  nunuat,  nec  resis-  spectatus  non  esset  naturaUs  homini,  nec  pro- 
tentiam  insuperabilem  inducat,  nec  conditio-  portionatus  iUi,  sed  superans  naturam  ejus  : 
nem  aUquam  simpUoiter  necessariam  ad  tale  ergo  necesse  est  ut  uatura  hominis ,  vel  inte- 
opus  auferat,  vel  semper  impechat.  Sed  hbe-  gravelpm-a,  habeat  sufficientes  vires  physicas 
rum  arbitrium  in  natura  lapsa  ita  compara-  ad  talem  actum,  Atque  eadem  ratione  habet 


394  LIB.  II.  DE  CAUSA 

sufficientes  vires  morales  ,  tum  quia  voluntas 
consequitur  intellectum  et  cum  eo  proportio- 
nem  servat,  et  ideo  nihil  potest  voluntas  natu- 
raliter  velle  et  perficere,  nisi  quod  intellectus 
natm^aliter  dictare  et  proponere  potest ,  ut 
factibile  ab  ipsa,  eique  naturaliter  conveniens. 
Tum  etiam,  quia  tale  judicium  et  objecti  pro- 
positio  non  excedit  naturales  vires  ipsius  in- 
tellectus,  Unde  (quod  notandum  est)  quamvis 
respectu  voluntatis  habeat  causalitatem  mora- 
lem,  respectu  intcllectus  comparatur  ut  effec- 
tus  vere  et  physice  ab  ipsa  productus  :  ad  illum 
autem  producendum  habet  intcllcctus  in  sua 
pura  natura  spectatus  vires  physicas  sufficien- 
tes,  quia  non  excedit  tahs  effectus  naturalem 
capacitatem  ejus,  vel  debitam  proportionem  : 
sicut  de  naturali  actu  vohmtatis  ad  physicas 
virtutes  ejusdem  vohmtatis  comparato  dictum 
est.  Igitur,  qua  ratione  intellectus  habet  natura 
sua  sufficientes  vires  physicas  ad  efficiendum 
talem  actum,  habet  ctiam  sufficientem  vim  ad 
inducendum  morahter  vohnitatem  medio  tah 
actu.  Quod  si  dicatur  intellectus  ipse,  indigere 
propositione  et  excitatione  objecti,  ad  hoc  etiam 
haliet  naturalem  modum  sufficientem,  per  ex- 
ternam  oblationem  objectorum,  quse  communi 
cursu  naturse  fit,  et  per  internam  vim  intellec- 
tus  agentis,  cooperante  ad  hsec  omnia  Deo  per 
generalem  influentiam, 

7,  Vires  tam  volimtatis  quam  intelUctus  fer 
naturcc  lapsvm  intrinsece  imminutre  non  sunt. 
— Hujusmodi  autem  vires,  tam  voluutatis  quam 
intellectus,  non  sunt  imminutae,  intrinsece  per 
superveniens  peccatum  seu  lapsum  naturaj. 
Quia  hffi  vires  non  sunt  ahquid  superadditum 
his  potentiis  ultra  entitt-Jtes  carum,  sed  sunt 
ipseemet  reahtates  tahum  potentiarum,  sicut 
vires  caloris  ad  calefaciendum  non  sunt  ahquid 
preeter  ipsam  entitatem  tahs  caloris,  At  entitas 
vohmtatis  vel  intehcctus  non  est  imminuta  per 
peccatum,  imo  nec  minui  potest,  quia  non  est 
quahtas  intensiljihs  et  remissibihs,  sed  omnino 
indivisibihs,  qua  vel  omnino  auferri  debet, 
quod  factum  non  est,  nec  sine  monstruositate, 
vel  miraculo  fieri  potuisset :  vel  tota  manerc 
deliet,  quia  res  indivisibilis  dividi  non  potest. 
Si  autem  tota  entitas  manet,  totam  vim  agendi 
retinet,  quia  non  est  ahud,  quam  ipsa.  Sicut 
calor  ut  octo,  dum  in  iUa  intensione  et  gradu 
integer  mauet,  non  potest  non  retincrc  inte- 
gras  vires  naturales,  quas  ad  calcfaciendum 
hal)et  :  tunc  autcm  incipit  illas  amittere,  vel 
diminutas  ]ial>erc,  quando  incipit  rcmitti  : 
quod  si  non  csset  qualitas  remissibilis,  imUo 
modo  posscnt  vires  cjus  diminui,  ipsius  cnti- 


PR.^DEST1NAT10NIS. 

tate  conservata  :  ita  ergo  cst  in  vohmtate  et 
intellectu  hominis  lapsi,  Cum  ergo  liberum  ar- 
bitrium  nihil  aliud  sit,  nisi  facultas  voluntatis 
et  rationis,  manentibus  integris  intcrnis  viri- 
bus  naturalibus  intellectus  et  voluntatis  ad 
operandum  bonum,  tam  physice,  quam  mora- 
liter,  vires  etiam  liberi  arbitrii,  quoad  physi- 
cam  vim,  integras  mansisse  necesse  est. 

8,  Quod  autem  non  semper  et  in  singulis 
actibus  occurrat  homini,  etiam  in  statu  naturae 
lapsae  impedimentum  insuperabile  ad  bene 
operandum,  facile  persuaderi  potest,  quia  vel 
hoc  est  impedimentum  positivum  et  intrinsece, 
ac  permanenter  existens  in  intellectu,  aut  vo- 
hmtate,  aut  alia  potentia  animee  :  et  lioc  fmgi 
non  potest,  quia  per  peccatum  nuUa  tahs  res 
positiva,  vel  qualitas  in  potentiis  hujusmodi 
superaddita  est,  sed  solum  privatse  fuerunt 
donis  gratise.  et  originahs  justitiae  :  unde  man- 
serunt  in  ea  positiva  dispositione ,  in  qua 
essent  in  puris  naturahbus  :  certum  est  autem, 
in  pura  natura  et  ab  intrinseco  nuUam  talem 
dispositionem  positivam  his  potentiis  conve- 
nire, 

9,  Vel  hoc  impedimentum  est  rcbeUio  sen- 
tientis  appetitus  et  corporis  corruptibihs  in- 
firmitas,  quee  aggravat  animam,  etc,  At  Iijbc 
deordinatio  potentiarum,  quse  ex  peccato  ori- 
ginali  contracta  est,  licet  ita  debihtet  vires 
liberi  arbitrii  ad  operandum  bonum  morale 
consentaneum  rationi  naturah,  ut  sine  gratia 
non  possit  totum  iUud  implere,  quin  interdum 
ac  sajpe  delabatur :  non  tamen  ita  urget  et 
impedit  in  singulis  actibus,  ut  magnam  diffi- 
cultatem  scmper  ingerat ,  nedum  ut  impedi- 
mentum  insuperabile  inducat,  Saepe  enim  oc- 
currit  aliquid  honeste  faciendum,  quod  non 
est  repugnans  appetitui,  vel  inclinationi  spe- 
ciei,  aut  individui,  ut  dare  eleemosynam  pau- 
peri,  honorare  parentem  et  similia,  In  hujus- 
modi  ergo  actibus  saipe  contingit,  fere  nuUam 
esse  difficuUatem;  in  nonnuUis  vero,  etiamsi 
aliqua  repugnantia  appctitus  intercedat,  non 
tamen  adeo  ingens  et  magna,  ut  per  vira  ra- 
tionis  et  libertatis  superari  non  possit,  ut  ipsa 
etiam  experientia  docet :  et  nuUa  est  ratio , 
quaj  coutrarium  suadeat.  Ergo  nihil  obstat, 
quin  interdum  in  his  occasionibus  faciat  homo 
quantum  per  vires  naturse  potest,  ut  bouum, 
lioncstumque  actum  exerceat, 

10,  Vel  denique  hoc  impcdimentum  cst  ex- 
trinsecum  a  dwmonis  suggcstionc  et  tcnta- 
tione  provcniens :  et  dc  hoc  puncto  diccmus 
inferius  respondeudo  ad  argumenta,  Nunc  so- 
hun  dicimus,  lioc  impcdimentum  uon  semper 


CAP.  XV.  RATIONE  COMPROBATIIR  EADEM  SENTENTIA. 


395 


urgcrc  pro  omni  actu  ct  pro  orani  instanti, 
vcl  saltem  non  ita  instantcr  urgcrc,  ut  liomo 
rationc  utcns  non  possit  moralitcr  rcspucre 
dffimonis  su^gcstioncm  pro  brcvi  temporc,  ad 
unum,  vcl  alium  actum  sufficicntc.  Sive  lioc 
sit,  quia  dajmon  ipse  ex  se  non  habet  tantam 


cam  lionestatcm  cjus,  absquc  altiori  I)ei  co- 
gnitionc. 

13.  Secundo,  quia  licet  actualis  relatio  in 
Dcum  essct  neccssaria^  suiriccrct  ad  natura- 
lcm  honcstatcm,  (juod  fiat  in  Dcum  auctorcm 
naturai :  ad  hanc  autcm  relationem  potest  esse 

vim  ct  potcstatcm  supcr  homincm,  sive  quia  cognitio  .sufficiens  per  vires  naturai,  et  suppo- 

Deus  non  permittit  illum  sempcr  uti  tota  po-  sita  illa  cognitione,  non  exccdit  vires  volun- 

testatc  sua.  Quocumquccnim  cxhismodisfiat,  tatis  illam  cfficcre  in  aliquo  actu:  quia  non 

non  intervenit  ibi  vera   gratia  interna,  quee  oportet  ut  fiat  in  Deum  super  omnia  efficaeitcr 

per  Spiritus  sancti  inspirationem  datur,  de  qua  dilcctum,  sed  satis  est,  ut  fiat  in  Deum  ahquo 

nunc  agimus.  Et  ita  semper  vcrum  est,  non  impcrfecto  modo  dilectum ,  vel  cx  affectu  ali- 

obstante  hoc  impedimento ,   possc  homincm  quo  colendi  et  honorandi  illum  :   quod  essc 

sine  gratia  aliquod  bonum  opus  morale  fa-  possibile  pcr    vircs   naturse   apcrte   supponit 

cere.  Paulus  ad  Rom.  d. 

11.  Ohjectio. — Dicet  ahquis,  hoc  discursu  1 4.  Tcrtio,  quia  si  illa  relatio  omittatur  prop- 
recte  probari,  posse  hominem  sine  gratia  fa-  ter  inadvertentiam,  vel  ignorantiam  aut  Dei, 
cere  opuscxgcnere  suohoncstum,  non  tamcn  aut  obligationis  adhibcndi  illam  relationem, 
ex  omnibus  circumstantiis  bonum.  Idque  non  interrogo  an  illa  ignorantia  inculpabilis  sit 
ex  dcfectu  physicaj  virtutis,  nec  ex  positivo  ncc  nc.  Nam  si  est  invincibilis,  omissio  talis 
impcdimento,  scd  ex  defectu  cognitionis  et  ex  circumstantice  non  erit  culpabilis,  ac  proinde 
impedimento  ignorantise  privativee,  quod  sal-  non  reddct  actum  mahim,  nec  impediet  boni- 
tcm  impedit  semper  dcbitam  circumstantiam  tatem,  quam  ex  objecto  et  aliis  circumstantiis 
fmis,  sine  qua  non  potest  actus  essc  simpHci-  habere  potest.  Si  vero  ignorantia  est  culpabi- 
ter  bonus.  Hsec  fere  est  responsio  Grcgorii.  lis,  supponit  in  homine  potcstatem  expellendi 
Putat  enim  ad  honestatem  actus  necessariam  illam  et  vircs  sufficicntes  ad  referendum  ac- 
esse  relationem  in  Deum  ut  in  finem  ultimum  tum  in  illum  finem,  alioqui  omissio  ilHus  non 
et  hanc  non  posse  sinc  fidei  cognitione  et  gra-  potcst  jure  ad  culpam  imputari.  Deniquc  ra- 
tise  adjutorio  adhiberi.  tiones  factse  eeque  procedunt  de  bonitate  ex 

12.  Refellitur.  —  Scd  peccat  multis  modis.  circumstantiis  et  ex  objccto,  quia  tota  illa  bo- 
Primo,  quia  rclatio  actualis  omnis  boni  actus  nitas  non  exccdit  proportioncm  virium  natu- 
in  Deum  non  est  necessaria,  ut  actus  bene  fiat  ralium  voluntatis ,  nec  dictamen  rationis  na- 
et  sit  simphcitcr  bonus,   absque  ulla  macula  turahs. 

culpse,  ut  ex  i,  %  quaistione  decima  octava,  15.  Et  potest  hic  discursus  sub  aha  forma 

tanquam  ccrtum  suppono.  Voco  autcm  rcla-  brevitcr  proponi  ct  confirmari :  quia  si  gratia 

tioncm  actualcm  illam,  qua  fundatur  in  pro-  est  necessaria  ad  singulos  actus  moraliter  bo- 

prio  actu  ipsius  operantis,  dirccte  volentis  il-  nos,  vel  id  est  per  modum  principii  physici, 

lum  fincm  et  relationem  opcris  in  illum  :  sive  vel  solum  per  modum  morahs  auxihi  cxcitan- 

illa  relatio  fiat  tunc,  quando  opus  bonum  sit,  tis  vohmtatem,  eodemquc  morah  modo  illum 

qaai  dicitm-  rclatio  formahs,  sive  pra?cesserit  adjuvantis  :  neutrum  dici  potest :  ergo.  Minor 

et  in  virtutc  ejus  fiat,  qua)  vocatur  relatio  vir-  quoad  priorem  partem  de  principio  physico 

tualis.  Sufficit  crgo  rclatio  quasi  naturalis  ct  constat  ex  dictis.  Quia  vohmtas  habct  suffi- 

intrinscca  actui  tendenti  in  objcctum  honcs-  cientes  vu-es  physicas  ad  efficiendum  talem  ac- 

tum,  ut  sic  :  nam  eo  ipso,  quod  sit  propter  ho-  tum,  tam  quoadsubstantiam  ejus,  quam  quoad 

nestatcm  participatam,  quffi  est  in  objccto  ct  modum  debitum  iUi  cx  natura  sua,  seu  ex  vi 


non  intcrrumpitur,  nec  impeditur  per  extrin- 
secam  relationcm  in  fincm  mahim,  ipse  actus 
de  se  tendit  in  Deum,  ut  in  ultimum  fincm 
omnis  boni,  quse  dici  etiam  solct  interdum  re- 
latio  virtuahs  cx  vi  operis,  non  ex  alia  actione 
operantis.  Et  ita  ha?c  cu*cumstantia  nunquam 
decst,  si  finis  proximus  honestus  est,  et  alius 
finis  malus  non  apponitur,  quod  ficri.potest 
per  solam  cognitiouem  bonitatis  objecti,  cum 
omnibus  circumstautiis  requisitis  ad  intrinse- 


rationis  naturalis,  qui  modus  satis  est,  ut  actus 
simpliciter  benc  ct  honcste  fiat.  Et  similitcr 
intcllcctus  habet  sufficientes  vires  physicas  ad 
dictandum  per  naturae  lumen  et  proponcndum 
vohnitati  quidquid  necesarium  est  ad  honesta- 
tem  illius  actus.  Quoad  alteram  vero  partem 
de  morali  adjutorio,  patet  etiam  cx  dictis, 
quia  hujusmodi  adjutorium  extraordinarium, 
seu  excedeus  ordiuem  uatura;,  simpliciter  ne- 
cessarium  non  est,  nisi  ubi  occurrunt  impedi- 


396  LIB.  II.  DE  CAUSA 

menta  raoralia  et  liomo  non  possit  omnia  mo- 
raliter  vincere,  nisi  ab  alio  superiori  jiivetur  : 
at  lioec  impedimenta  non  occurrunt  in  singulis 
actibus  moraliter  bonis  ut  declaratum  est :  er- 
go  auxilium  illud  morale  non  est  simpliciter 
necessarium  ad  singulos  actus  naturalis  ordi- 
dinis,  licet  ad  innocentiam,  vel  perseverantiam 
longi  temporis  necessarium  sit. 

16.  Ad  dicta  omnia  est  responstm. — Adhsec 
vero  omnia  respondere  coguntur  alii  auctores, 
(quantum  ex  eorum  discursu  colligi  potest) 
hgec  argumenta  recte  probare,  auxilium  gra- 
tise  non  esse  necessarium,  ut  homo  possit  hu- 
jusmodi  actum  moralem  facere,  esse  tamen 
necessarium  ut  illum  faciat :  sicut  actuahs 
concursus  Dei  est  necessarius  ut  homo  opere- 
tur,  non  tamen  ut  operari  possit.  Ratio  autem 
tahs  necessitatis  supra  posita  est,  de  cogita- 
tione  congrua:  nam  sine  cogitatione  honesta 
non  potest  homo  bene  morahtcr  operari,  et  nisi 
tahs  cogitatio  congrua  sit  in  prffiscientia  con- 
ditionata  Dei,  non  operabitur  homo  de  facto, 
quantumvis  possit.  Est  ergo  necessaria  cogita- 
tio  congrua  ad  ipsum  actum,  haec  autem  cogi- 
tatio  non  est  debita,  nec  sine  Dei  providentia 
donatur :  est  ergo  gratis  data  et  consequenter 
vera  gratia  :  ergo  sine  ahqua  gratia  non  potest 
de  facto  et  cum  effectu  fieri  opus  simphciter 
bonum.  Unde  ingenue  etiam  fatcntur,  hanc 
cogitationem  non  vocari  gratiam,  quia  in  se 
supernaturahs  sit  quoad  substantiam ,  vel  in- 
trinsecum  modum  ejus,  nihil  enim  tale  potest 
in  iha  cum  probabihtate  cogitari,  cum  cogita- 
tio  iha  et  olijectum  naturale  habeat,  et  sub  ra- 
tione  naturah,  seu  per  medium  ordinis  natu- 
rse  iUud  attingat,  solumque  ordinetur  proxime 
ad  ehciendum  actum  naturalem  vohmtatis. 
Aiunt  ergo  sohun  vocari  gratiam,  quia  est  do- 
num  quoddam  gratis  datum  in  ordine  ad  vitse 
honestatem,  et  fortasse  etiam  ad  veram  sanc- 
titatem,  et  ffiternam  beatitudinem  consequen- 
dam. 

17.  ExaminatuT  responstm.  —  Ut  autem 
examinemus  quanta  cum  proliabihtate  hoc 
dictum  sit,  cum  totum  hoc  donum  gratis  col- 
latum  in  sola  illa  congrua  cogitatione  pona- 
tur,  nonnuUa  circa  illam  inquirenda  sunt.  Pri- 
mum,  cum  saepe  contiugat,  cogitationem  iham 
excitari  per  exteriorem  objecti  propositionem, 
vel  per  verba  humana,  vel  objecti  visibihs 
occursum,  ut  pauperis,  vel  hominis  mortui, 
aut  alterius  similis,  intcrrogo,  an  necessaria 
sit  speciahs  providcntia  Dei,  ut  hoc  objectum 
tempore  et  modo  congruo  occurrat,  vcl  possit 
interdum,  ac  sajpe  occurrere  cx  generah  cursu 


PR/EDESTINATIONIS. 

causarum  secundarum  operantium  cum  sola 
generah  Dei  influentia.  In  quo,  esto  verum 
sit,  saepissime  has  opportunas  occasiones  bene 
operandi  morahter  provenire  ex  providentia 
pecuhari,  interveniente  saltem  pecuhari  cus- 
todia  sanctorum  angelorum  :  tamen  non  vide- 
tur  dubium,  quin  non  semper  sit  hoc  necessa- 
rium,  quia  nihil  invenitur  in  hujusmodi  ex- 
terno  objecto,  quod  per  communem  cursum 
natura?  non  possit  occurrerc  homini  tempore 
opportuno,  sinendo  sohim  causas  secundas  ut 
cursus  suos  peragant,  cum  communi  influxu 
auctoris  earum.  Sicut  etiam,  quod  occurrant 
objecta  excitantia  ad  mahim  et  tempore,  quo 
pertrahunt  hominem  ad  consensum,  non  pro- 
venit  positive  ex  speciah  providentia  Dei,  sed 
ex  generah  cum  prsevisione,  ac  permissione 
et  communi  influentia,  et  hcet  saepe  proveniat 
per  industriam  malorum  angelorum,  non  ta- 
men  cum  certitudine  infalhbili  futuri  eflectus, 
ut  est  in  Deo  :  nec  etiam  semper  est  ihud  me- 
dium  necessarium,  sed  per  solum  cursum  se- 
cundarum  causarum  potest  tahs  occasio  scan- 
dah  off^erri,  permittente  et  prsesciente  Deo.  Ita 
ergo  potest  esse  in  actu  bono,  hoc  tamen  ex- 
cepto,  quod  inihonon  praiceditsolapermissio, 
sed  etiam  vel  prseceptum,  vel  concihum,  vel 
approbatio  Dei  per  voluntatem  simphcem,  seu 
antecedentem.  At  voluntas  absohita  speciali- 
ter  procurans  tahs  objecti  occursum,  necessa- 
ria  non  est,  hcet  sit  possibihs,  nuUa  enim  vera 
ratio  tahs  necessitatis  reddi  potest,  nec  ab 
ahis  auctoribus  redditur :  imo  in  hoc  nou  vi- 
dentur  nobis  contradicere. 

18.  Hoc  supposito,  inquiro  ulterius,  an  pro 
posito  tah  objecto,  necesse  sit  cogitationem 
illam  fieri,  aut  dirigi  a  Deo  speciah  modo  in- 
terius  operante,  ultra  gcneralem  concursum 
debitum,  tam  externis  objectis,  seu  occasionibus 
excitantibus  talem  cogitationem ,  quam  ipsi 
intehectui  ehcienti,  et  judicanti  secundum 
iha  :  vel  potius  (supposita  apphcatione  talium 
objectorum  facta  per  ordinarium  cursum  se- 
cimdarum  causarum)  cogitatio  illa,  et  practi- 
cum  judicium  de  tah  bono  opere  pra?stando, 
fiant  ab  intellectu  cum  solo  generah  concursu 
primaj  causse.  In  quo  etiam  dicendum  omnino 
est,  necessarium  non  esse  cogitationem  iham 
fieri  per  specialem  Dei  actionem ,  quam  inte- 
rius  in  hominis  intenectu  operetur :  quia  iu 
illa  cogitatione  nihil  est  supernaturale,  ueque 
ex  parte  ipsius  inteUectus,  neque  ex  modo  ali- 
quo  intrinseco  ejus,  qui  intehigi  possit,  vel 
cum  fundamento  fiugi,  ueque  ex  aliquo  fiue 
cxtriuseco,  vel  elcvatione  ad  ahqucm  cflcctum 


CAP.  XVI.  EADEM  SENTENTIA  DEMONSTRATUR  EX  INCOMMODIS.  397 

supcrnaturalem  :  quia  solum  ordinatur  ad  bo-        2.  Ha;c  vero  sentcntia  sic  cxplicata  vidcri 
num  actum  moralcm  voluntatis,  quia  alias  in    potcst  in  re  non  esse  diversa  a  nostra,  sedtan- 


substantia,  ct  modo  suo  natiu-alis  cst.  Potcst 
ergo  cogitatio  illa  cxcitari,  et  fieri  in  hominc 
per  ordinarium  cursum,  ct  influxiun  secun- 
darum  causarum,  concurrcntc  tantum  Dco  ge- 
uerali  concursu,  tam  iuterius,  quam  exterius. 
Ergo  cogitatio  illa  non  est  ex  gratia,  sed  ex 


tum  in  lo(j[uendi  modo.  Nos  enim  ingcnue  fa- 
temur,  ad  ac.tum  vohaitatis  bonum  ncccssa- 
riam  csse  praiviam  cogitatiouem  intehectus. 
Item  cogitationem  hanc,  saltcm  primam  non 
csse  in  potcstate  ipsius  hominis,  scd  debere 
extrinsecus  excitari.  Item,  excitationem  hanc 


CAPUT  XVI. 


EADEM  VERO  SENTENTIA  SUADETUR ,  OSTENDENDO 


natura  :  ergo  et  opus  virtutis,  quod  ex  sola  non  ficri  sinc  providcntia  Dei  prcoparantis  cau- 
illa,  cum  viribus  libcri  arbitrii,  ct  gcnerali  in-  sas  cjus  :  atquc  ctiam  (ut  nos  probaljilius  cre- 
Ihixu  primai  causai  procedit,  non  necessario  est  dimus,  et  tanquam  veram  admittimus)  prse- 
ex  gratia.  scicntis  quando,  et  ubi  talis  cogitatio  futura  sit 

ita  congrua,  ut  si  intehectu  ponatur,  iufalli- 
biliter  habeat  bonse  voluntatis  eifectum.  Item, 
omnes  convenimus,  ad  Iios  actus  esse  neces- 
sarium  actualem  concursum  primaj  causae, 
VARiA  INGOMMODA,  QUyE  EX  CONTRARIA  SE-  quod  nec  Semipclagiaui  quidem  negabant, 
QUUNTUR.  quidquid  Pclagiani  senserint.  Ac  denique,  ilh 

auctores  nobiscum  fatentur,  non  esse  neces- 
1.  Rationes  superiori  capite  factae  rem  ipsam  sariam  ad  hujusmodi  cogitationem,  et  actum 
satis  ostcndere  videntur,  quod  supposita  prima  bouum ,  superiorem  aliquam ,  vel  specialem 
rcrum  universi  dispositione ,  communis  cau-  intcrnam  motionem  Dei,  prseter  dictum  pro- 
sarum  secundarum  cursus,  et  concursus  cum  videntise  modum.  De  quo  nos  etiam  fatemur, 
generali  influxu,  et  providentia  primoe  causse  occasionem  illam  bene  moraliter  opcrandi,  et 
sufiBciat  ad  illain  cogitationem  bonam  conci-  cougrue  de  tali  opere  cogitandi,  et  judicandi 
piendam,  quaj  satis  sit  ad  bonam  moralem  a  Dco  prffivisam  esse  pecuhare  ipsius  bcnefi- 
opcrationem  ordinis  naturffi  per  liberuin  arbi- 
trium  eflicicndam.  Nihilominus  tamen  aucto- 
res  quartse  scntentise  doccnt,  quando  illa  cogi- 
tatio  talis  est,  ut  cum  effectu  movcat  ad  opus 
bonum,  esse  veram  gratiam  distinctam  a  dono 
creationis,  et  omnibus  beneficiis  Dei,  qua3  ex 
vi  crcationis  dcbeutur,  seu  consequuntur.  Ra- 


cium.  Solum  ergo  videtur  de  nomiue  supe- 
resse  controversia,  an  iUud  vocandum  sit  auxi- 
lium  gratise,  necne.  Sed  nihilominus  dicen- 
dum  credimus,  illud  beneficium  non  transcen- 
dere  ordinem  generalis  providentise  naturalis, 
ideoque  non  satis  esse,  ut  talis  actus  dicatur 
esse  ex  gratia  Ghristi :  nec  Concilia  loqui  de 
tio  eorum  ad  hoc  reducitur,  quod  ipsamct  ori-  hoc  genere  gratiai,  sed  aliquid  majus  postu- 
ginahs  (ut  ita  dicam)  rerum  dispositio,  et  con-  lare,  quando  gratiam  Dei  ad  bene  operandum 
cursus,  vel  occursus  talium  causarum,  vel  ob-  requirunt.  Atque  hanc  esse  censemus  gravis- 
jcctorum,  cum  tali  homine,  et  potentus  cjus,  simam,  utpote  ad  intelligenda  Concilia,  et  Pa- 
nou  est  sine  praiscientia,  et  providentia  Dei,  tres  necessariam,  et  fortasse  etiam  ad  vitanda 
qui  talcm  rcrum  ordinem  providit ,  qualem  multa  incommoda,  qua  ex  verbis  inordinate 
preevidit  fuisse  futurum  congruum  huic  ho-  prolitas  interdum  incurruntur, 
mini,  ut  tali  tcmpore  bene  operaretur.  Quod  3.  Prinimi  mmmiodmn.  —  Primum  ergo 
satis  est,  ut  illa  cogitatio  dicatur  esse  supra  grave  incommodum ,  quod  ex  illa  senteutia 
natm-alcm  hominis  facultatem,  quia  non  po-  sequitur,  est,  quia  illc  modus  gratiai  non  suf- 
tuit  homo  pra?parare  sibi  talcm  cogitatiouem,  ficit  ad  proprietatem,  et  rigorem  verborum  : 
vcl  causas  excitantes  illam.  Dicitm^  etiam  esse  per  quse  Coucilia  docent  esse  necessariam 
auxihum  gratias,  quia  tahs  dispositio,  et  ordo  gratiam  ad  bene  operandum  :  ergo,  si  Con- 
causai'um  non  erat  tali  Iiomini  dcbitus,  et  ideo 
ncc  talis  cogitatio  erat  debita.  Est  ergo  gratis 


donata,  ut  excitct,  et  juvet  ad  bcne  operan- 
dum  :  merito  ergo  vocatur  auxilium  gratise , 
seu  gratuitum.  Constat  autem  talem  cogita- 
tionem  necessariam  esse  ad  quamcumque  bo- 
nam  moralem  operationem.  Hac  ergo  ratione 


cilia  sub  definitiouibus  suis  includuut  om- 
nia,  et  singula  bona  opera  moralia,  cujusque 
ordinis,  et  modi  sint,  necessarium  est  ali- 
quod  majus  auxilium  ex  parte  Dei  couferri, 
vel  certe,  si  Concilia  non  comprchendunt  om- 
nes  hos  actus,  sine  fundamento,  et  veritate 
dicitur,  gratiam  esse  ad  alios  necessariam.  An- 


defendunt,  nullum  opus  morahtcr  bonum  pos-     teccdens  patet  ex  Conciho  Arausicano,   cap. 
se  fieri  ab  homine  sine  Gratia  Dei.  quinto  et  sexto,  ubi  requirit  iUwninationem , 


398  LIB.  II,  DE  CALSA  PR.EDESTINATIONIS. 

eiinsjjirationem^per in/tmonem Spirittcs sancti;  tari  potest  ut  si  vera  gratia  interna,  veraque 

et  cap.  6,  dicit  .•  Recte  coaitare  divini  esse  mu-  inspiratio,  nisi  interne,  et  occulte  aliquid  al- 

neris,  et  quoties  hona  aglmics,  Deum  in  noMs,  tius  Spiritus  sanctus  operetur. 

atquenoUscum,  ut  operemur,  operari.  Quis  au-  5.  Potest  prseterea  absurditas  illius  conse- 

tem  dicat  naturalem  cogitationem,  quee  ex  vi  quenter  in  hunc  modum  declarari  breviter. 

causarum  naturalium  sit,  cum  solo  concursu  Quia  propositis  rebus  fidei,  potest  homo  ah- 

Dei  generaU,  vocari  illiminationem,  et  iiisin-  quam  fidem  humanam  illis  adhibere^  si  cre- 

rationem  Spiritus  sancti,  aut  fieri  per  infusio-  dat  tantum  ex  humana  traditione  :  quse  fides 

nem  ejus,  aut  ratione  illius  solius,  Deum  ope-  humana  potest  esse  actus  moraliter  bonus.  Si 

o-ari  in  noUs,  ut  operemur,  vel  pra'stare,  ut  ergo  tahs  sit,  fiet  ex  gratia,  juxta  priorem 

faciamus,  sicut  ibidem  dicitur  capite  vigesimo.  sententiam  :  ergo  erit   ex    iUuminatione    et 

Ergo   longe   verius  est,  non  comprehendere  inspiratione  Spiritus  sancti,  quia  erit  ex  ahqua 

Concilia  omnes  bonas  actiones,  sed  iUas,  quse  cogitatione  congrua,  et  gratuita  modo  expH- 

ad  salutem  pertinent  vitse  seternffi,  ut  dictum  cato  :  ergo  potest  quis  sine  errore  dicere,  illam 

est.  fidem  esse  sufficientem  ad  sahitem,  et  ex  infu- 

4.   Secundum  incommodum.  —  Secundo,  si  sione  Spiritus  sancti,  utpote  ex  ejus  ilhunina- 

quis  contendat,  iham  cogitationem  congruam,  tione    et  inspiratione    concepta.    Consequens 

modo  supra  posito  exphcatam,  recte  vocari  il-  autem  ihud  absurdissimum  est.  Et  sane  audio 

himinationem  et  inspirationem  Spiritus  sanc-  non  deesse  theologos,  qui  illo  discursu  con- 

ti,  sequitur  ex  vi  doctrinae,  ac  definitionum  victi,  fateantur,  iUud  genus  gratiae,  et  iUumi- 

ConciUorum  non   esse   necessariam  aUiorem  nationis,  ac  inspirationis  sufficere  ad  omnia 

gratiam  prsevenientem ,  et  adjuvantem,   ad  bona  opera  moraUa,  quae  anteceduut  fidem 

credendum,  sperandum,amandumetpa3niten-  necessariam  ad  sahitcm,  atque  etiam  ad  vo- 

dum,  quod  nuUus  CathoUcus  dicet,  ut  nunc  hmtatem  credendi,  quse  ad  veram  fidem  suffi- 

suppono.  Sequela  patet,  quia  ConciUa  eodem  ciat,  et  ad  veram  attritionem,  quaj  cum  sacra- 

teuore,  et  cum  eadem  universaUtate  de  his  mento  satis  sit  ad  justitiam  :  et  nihilominus 

omnibus  loquuntur,  ut  patet  ex  relatis  verbis.  eos  non  audere  concedere,  iUud  gcnus  gratiee 

Quoties  hona  agimus,  Deus  in  noUs,  atque  no-  satis  esse  ad  actus  fidei,  spei  et  charitatis  ne- 

Uscum,  ut  operemur,  operatiir :  et  ex  testimo-  cessarios  ad  sahitem.  Quorum  quidem  caute- 

niis  Scripturce,  qu»  idem  Concilium  Arausica-  lam,  et  modestiam  in  hac  posteriori  parte  lau- 

num  adducit  :  Sine  me  nihil  potestis  facere :  do  :  sed  cum  in  priori  fateantur  veram  gra- 

et  Quid  hahes,  quod  non  accepisti?  et,  Nemo  tiam  esse  necessariam  ad  iUos  actus,  qua  con- 

hahet  quidquam  honum,  nisi  datum  fuerit  de-  secutione  loquantur,  non  video,  nec  quo  modo 

super.  Denique  CouciUum  Tridentinum  ,  ses-  ex  ConciUis  coUigant  distinctionem,  quam  fa- 

sione  sexta,  loquens  de  gratia  necessaria  ad  ciunt  inter  hujusmodi  actus.  Prsecipue,  cum 

actus  fidei,  etc.  Per  illuminationem,  et  inspi-  ConciUum  Arausicanum,  capite  quinto,  eodem 

rationem  Spiritus  sancti,\]iQ.m.([eQ\aiVdX.^v^o,  modo  loquatur  in  hoc   puncto  de  vohmtate 

si  sola  dicta  congrua  cogitatio  sufficit  ad  iUu-  credendi,  et  de  actu,  seu  assensu  fidei. 

minationem,  et  inspirationem  Spiritus  sancti,  6.  Dicent  fortasse,  ConciUa  non  t>*utum  pos- 

similis  modus  gratiae  sufliceret  ad  credendum,  tulare  ad  actus  fidei,  spei,  charitatis  et  poeni- 

amandum    et   poenitentiam  agendam ,   sicut  tentise  Divinam  iUuminationem  et  inspiratio- 

oportet.  Consequcns  autem  est  omnino  fal-  nem,  sed  etiam  divinum  adjutorium  :  ita  enim 

sum,  et  absurdum  :  confunditur  enim  ordo  diserte  loquitur  ConciUum  Tridentinum,  ses- 

gratise.  cum  ordine  naturee,  toUiturque  neces-  sione  6,  can.  3,  et  inteUigendum  est  de  adju- 

sitas  habituum  per  se  infusorum.  Et  speciah-  torio  superuaturaU,  quod  aUquam  efficientiam 

ter  ponderari  potest  testimonium  Augustiui,  addat  ultra  concijrsum  geueralem  Dei :  aUoqui 

epistola  centesima  sexta  parum  ab  initio,  ubi  nuUius  momenti  esset  illa  defiuitio  ad  gratiam 

afi^erens  exemplum  de  fiUo  prodigo,  qui  rever-  Dei  commendandam.  Sed  contra  hoc  iustatur 

sus  in  semetipsum  dixit :  Surgam,  et  iho  ad  tertio,  quia  iUud  Spiritus  sancti  adjutorium 

Patrem  meum,  inquit.  Quam  cogitationem  ho-  non  soUmi  ad  actus  fidei,  spei,  charitatis  et 

nam  qiiando  haheret,  nisi  et  ipsam  illi  in  occulto  poenitentioe,  sed  etiam  ad  alios  necessarium 

pater  misericordissimus  inspirasset  ?  Expendo  cst.  Nam  quoties  Augustinus  loquitur  dc  gra- 

cnim  iUam  particulam,  in  occulto,  qua  signi-  tia  necessaria  ad  benc  opcrandum,  nou  solum 

ficat,  uon  esse  salis  cogitationcm  simUcm  ,  dicit  esse  uccessariam  prffivcnicutem  gratiam, 

quatenus  ab  externis  objcctis  uaturaUter  exci-  iuspiratiouem  et  iUumiuatiouem,  sed  etiam 


CAP.  XVI.  EADEM  SENTENTIA  DEMONSTUATUR  EX  INCOMMODIS.  '     399 

CS.SC  ncccssariiim  adjutorium  divinoe  gratiai :  cUcet  ex  aliis  principiis,  tamen  conscqucntcr 
ct  addit  csse  nccessarium  ad  singulos  actus  loqucndo,  non  potcrit  hoc  fundari  in  doctrina 
pictatis,  ut  ssepe  rcpetit  Epistola  lOG  ct  107.  Augustini,  vel  Conciliorum,  si^  semc-l  dicit, 
ixddens,  sifie  hoc  adJiUorio  mhil  pietatis  vel  jus- 
titife  posse  hominem  hahcre,  vel  in  opere,  vel 


in  voluntate.  Vel  crgo  lo({uitur  Augustinus  so- 
lum  dc  actibus  supernaturalibus,  qiii  per  an- 
tonomasiam  dicuntur  justitiw  et  pietatis  Chris- 
tianaj :  et  sic  non  potcst  colligi  ex  doctrina 
Augustini  ad  singulos  actus  moralitcr  bonos 
esse  nccessariam  gratiam.  Velloquitur  de  om- 
nibus  actibus  bonis,  ctiam  moralibus  ct  con- 
seutancis  tantum  rationi  uaturali  et  sic  opor- 
tebit  dicere,  etiam  ad  singulos  actus  hujus- 
modi  esse  necessarium  adjutorium  divinse 
gratiai.  Ac  proinde  totum  id,  quod  Concilium 
Tridentinum  rcquirit  ac  fidcm,  spcm,  ctc,  erit 
necessarium  ad  singulos  actus  bonos,  nimirum 
praivcnicntcm  Spiritus  sancti  inumiuationcm, 
ejusque  adjutorium.  Ergo  vcl  illa  congrua  co- 
gitatio  non  satis  est  ad  bonos  actus  morales, 
vcl  aliud  distinctum  ct  proprium  adjutorium 
gratiai  rcquiritur,  quod  dicti  auctorcs  nou  cou- 
cedunt,  nec  est  verisimile  :  vel  neccsse  est,  ut 
dicant  (ut  revera  dicunt)  illammet  cogitatio- 
nem,  quatcnus  antecedit  vohmtatem  huma- 
nam,  esse  gratiam  praevcnientcm  et  quateuus 
comitatur,  et  suo  modo  cooperatm*  ad  illam, 
esse  adjutorium  divinai  gratiae. 

7.  Si  autem  hoc  dicatur,  sequitur,  quod  an- 
tea  iuferebamus,  non  requiri  ahiorem  gratiam 


gratiam  iUuminationis  ct  adjutorii  Spiritus 
sancti,  quam  rcquirunt  ad  bcne  opcrandum, 
sufiicienter  conferri  pcr  solam  iham  cogita- 
tioncm  congruam,  quia  eisdem  terminis  et  non 
ahis  requirunt  gratiam  ad  credendum,  et  ad 
ahos  actus.  Hoc  ergo  incommodum  ex  illa  scn- 
tcntia  scquitur,  quod  occasioncm  prsebct  ne- 
gaudi  gratiam  physice  adjuvautem,  quia  non 
rehnquit  cfticacem  modum  fundandi  illam  in 
doctrina  Augustini  et  Concihorum.  Nam  in 
Concihis  non  invcnietur  traditum,  iUos  actus 
esse  supernaturales  per  hunc  formalem  termi- 
num ,  sed  sohun  esse  cx  infusione  Spiritus 
sancti,  vel  ad  siugulos  iUorum  esse  necessa- 
riam  gratiam.  Unde  etiam  sententia  iUa  prae- 
bet  occasionem  negandi  actus  vere  supernatu- 
rales,  ut  infra  dicam. 

9.  Aliud  incommodim.  —  Pelagii  crror.  — 
Quarto  senteutia  iUa  occasioucm  preebet  errori 
Pclagii,  qui  admittcbat  quidem  gratiam  esse 
necessariam  ad  credendum  et  bene  operandum, 
postea  vero  expUcabat  gratiam  iUam  nihil  aUud 
esse,  quam  prsedicationcm,  seu  revelationem, 
vel  Christi  exemplum  et  doctrinam,  aut  le- 
gem,  qua?  inteUectum  instruunt,  uam  postea 
sola  vohmtas  sua  Ubertate  vcl  scquitm-,  vel 
rcpeUit  talem  cogitationem.  Pelagius  euim  non 
negaret  cogitatiouem  iUam,  quae  ex  prsedica- 


ad  vohmtatem  credendi,  prater  cogUationcm    tione  et  doctrina,  vel  aUo  bono  occurrcnte  ob- 


congruam  de  rebus  credibiUbus,  qua;  per  sufli- 
cientem  propositionem,  externam  fidei  excitari 
potest  et  concipi,  et  consequcntcr  camdem  gra- 
tiam  sufficere  ad  actum  credcndi.  Nam  (ut  di- 
cebam)  ConciUum  Arausicanum,  cap,  3,  eo- 
dem  modo  loquitur  de  gratia  necessaria  ad 
vohmtatcm  credendi,  ac  de  ipsa  fide.  Item, 
quia  nihil  aUud  de  ipso  actu  fidei  credere  co- 
gimur,  nisi  quod  sine  iUuminatione  et  inspi- 


jecto  profccta  est,  esse  gratiam  eo  modo  quo 
ipsam  doctrinam  gratiam  appcUabat.  Nec  du- 
bitaret  etiam  iUam  vocare  gratiam  excitantem 
vohmtatem,  ut  veUt  et  adjuvantem  ipsam  cum 
vult :  et  nihilominus  ab  Augustino  reprehen- 
ditur,  in  ep.  100  ct  saipe  aUas,  quod  dolose  ne- 
cessitatem  gratiae  adjuvantis  in  ConciUo  Pa- 
laistino  confessus  fuerit,  cum  veram  et  inter- 
nam  gratiam  adjuvantem  non  agnosceret.  At 


ratione,  ac  adjutorio  Spiritus  sancti  habcri  profecto  sola  cogitatio  congrua,  eo  modo,  quo 

non  potcst :  totum  autem  hoc  pcr  iUam  cogi-  superius  expUcata  cst,  pcrinde  se  habet,  ac 

tationem  cougruam  dicitur  salvari  sulficienter  lex  seu  doctriua :  quia  nihil  est  aUud,  quam 

respectu  boni  actus  moraUs,  ergo  etiam  satis  qusedam  propositio  objecti  et  dictamcu  con- 

erit  respectu  vohmtatis  credendi :  ergo  majori  scicntia?,  quod  est  quasi  privata  lex,  juxta  iUud 

ratione  etiam  respectu  ipsiusmet  actus  fidei  :  ApostoU  ad  Rom.  2  :  Gentes,  quce  legem  non 

nam  ipsa  voluntas  credendi  potest  etiam  vo-  hahcnt,  naturaliter  ea  qiice  legis  sunt  faciunt 

cari  adjutorium  gratiaj,  ad  ipsummet  actum  ejusmodi  legeni  non  hahentes,  ipsi  sihi  sunt  lex, 

fidei  eUciendum.  q;ui  ostendunt  ojpus  lcgis  scripttm  in  qordihus 

8.  Quod  si  quis  veUt  assignare  diversitatem,  suis,  testimonium  reddente  illis  conscientia  ip- 

quia  ad  hos  actus  fidei  et  similes  requUitur  sorum.  Si  ergo  Ula  cogitatio,  quai  aUoquin  na- 

adjutorium  superioris  ordinis,  elevans  poten-  turaUs  est  et  pcr  causas  secuudas  uaturalcs, 

tiam  ad  ciUcicndum,  atque  adco  physice  ad-  cum  solo  concursu  Dci  generaU  haberi  potest, 

juvans,  ut  supernaturalcs  sint :  verum  quidem  dicitur  sulficiens  gratia  excitans  et  adjuvans. 


400  LIB.  II.  DE  CAUSA 

ita  ut  definitiones  Concilioriim  de  necessitate 
gratiae  ad  bene  operandum^  ad  illam  cum  om- 
ni  proprietate  et  veritate  accommodentur: 
profecto  majori  ratione  cogitatio  illa,  quse  re- 
sultat  ex  prsedicatione  Evangelii,  vel  ex  propo- 
sitione  legis,  dicetur  esse  gratia  de  se  excitans 
et  adjuvans  sufficienter. 

10.  Effugium.  —  Prceduditur .  —  Quod  si 
quis  dicat,  illam  cogitationem  non  habere  ra- 
tionem  gratise ,  nisi  quatenus  congrua  est, 
certe  Pelagius  non  negaret,  quin  similis  con- 
gruitas  possit  inveniri  in  propositione  legis, 
vel  prsedicatione  fidei.  Quia  Pelagius  non  igno- 
ravit  Deum  pra^scire,  si  hoc  prsedicetur  Evan- 
geUumcum  his  signis,  etc.,quisunt  credituri, 
nec  ne,  ut  ex  epistohs  Prosperi  et  Hilarii  ad 
Augustinum,  et  ex  hbro  Augustini,  de  Preede- 
stinatione  Sanctorum  et  de  Bono  persever.,  et 
de  Gratia  et  hbero  Arbitrio  manifestum  est. 
Fatebatur  ergo  Pelagius,  preescire  Deum,  qui- 
bus  sit  vel  non  sit  futura  congrua  prsedicatio : 
ergo,  si  omnia,  qufe  docent  Conciha  de  neces- 
sitate  gratise,  sufficienter  salvautur  per  solam 
illam  cogitationem  congruam  in  tali  prsescien- 
tia,  non  video,  cur  respectu  fidei  et  ahorum 
actuum  supernaturahum  non  sufficienter  ea- 
dem  salventur  per  solam  propositionem  con- 
gruam  objectorum,  id  est,  quaj  ex  prsescientia 
Dei  habitura  sit  effectum :  cum  tamen  revera, 
tam  cogitatio  ipsa,  quam  efifectus  ejus  sohs 
naturse  viribus  fiant,  juxta  iham  sententiam. 
At  hoc  destruit  veritatem  internse  gratiaj  et 
nihil  in  re  diff^ert  ab  errore  Pelagii :  jam  enim 
ad  credeudum  nuha  interior  ihuminatio,  vel 
inspiratio  necessaria  erit,  prseter  externam 
prsedicationem  opportuno  tempore  factam  cuni 
interna  cogitatione  et  judicio,  quod  per  natu- 
ralem  discursum  ex  vi  tahs  proedicationis  con- 
cipi  potest.  Idemque  de  poenitentia  etahis  dici 
poterit. 

\\.  Ali2id  incommodmn.  —  Ad  bona  opera 
moralia  sigillatim  sumpta  non  est  necessaria 
gratia  voltmtati  indita.  —  Quinto  ex  eodem 
principio  sequitur,  non  esse  necessariam  in- 
ternam  gratiam  praviam,  in  ipsamet  vohm- 
tate  impressam  ad  bene  operandum,  etiamsi 
hona  operatio  sit  vel  credendi,  vel  volendi 
credere ,  aut  sperandi ,  amandi  etc.  Gon- 
scquens  est  falsum  ct  omniuo  vitandum,  ut 
nunc  suppono  et  ahbi  probatum  est,  sahem 
loqucndo  dc  morah  necessitate  et  ordinaria 
potentia.  Sequelam  probo  ex  iho  px^ncipio, 
quod  Conciha  et  Augustinus  quando  loquuntur 
de  necessitate  ad  omnia  et  singula  l)ona  opera, 
gcneratim  ct  indiffcrcnter  loquuntur  de  bonis 


PR^DESTINATIONIS. 
operibus,  et  ad  omnia  seque  postulant  gratiam 
excitantem  et  adjuvantem.  Si  ergo  sub  ilhs 
bonis  operibus  includunt  omnia  et  singula 
moraha  opera,  etiam  ordinis  naturahs,  con- 
sequenter  fatendum  est,  idem  genus  gratise 
esse  necessarium  ad  taha  opera,  quoad  rehquos 
actus.  Et  e  converso,  gratiam  iham  praevenien- 
tem,  quse  non  fuerit  necessaria  ad  bona  opera 
moraha,  non  etiam  esse  necessariam  ad  fidem, 
vel  ahos  actus,  quantum  exigit  doctrina  Con- 
cihorum,  quse,  ut  dictum  est,  eodem  modo 
datur  de  omnibus.  Certum  est  autem,  ad  bona 
opera  moralia  sigihatim  sumpta  non  esse  ne- 
cessariam  internam  gratiam  prseviam,  ipsimet 
vohmtati  inditam :  quia  proposito  objecto  per 
cogitationem  congruam,  voluntas  non  indiget 
speciah  elevatione  ad  talem  actum,  qui  natura 
sua  est  ihi  proportionatus.  Unde,  cum  Gonciha 
dicant,  ad  opera  bona  requiri  sancti  Spiritus 
ihuminationem  et  inspirationem ,  dicendum 
erit  in  iUa  sententia  (sicut  revera  dicitur  ab 
auctoribus  ejus)  respectu  morahum  actuum 
eamdemcogitationem  congruam  subire  utram- 
que  rationem.  Nam  quatenus  perficit  intellec- 
tum,  dicitur  ilhuninatio ;  quatenus  vero  invi- 
tat  et  attrahit  vohmtatem,  dicitur  inspu-atio. 
Ergo  aperitur  via,  ut  qui  voluerit,  eodem  mo- 
do  philosoplietur  de  omnibus  actibus  gratise, 
quantumcumque  necessariis  ad  sahitem  ne- 
gando,  ad  ahquem  illorum  esse  necessariam 
pecuharem  motionem  gratise  in  ipsa  vohmtate 
factam :  quia  doctrina  Goncihorum  ad  hoc  non 
cogit,  cum  tota  verificetur  in  aliis  actibus  bo- 
nis  sine  tah  motione. 

1 2 ,  Sextum  absurdum . — Sexto,  aperitur  via, 
ut  negare  quis  possit,  dari  actus  vere  et  in  se 
supernaturales,  non  sohim  quoad  entitatem, 
substantiam  et  speciem  eorum  (quod  nunc 
satis  absurdum  est)  verum  etiam  quoad  ah- 
quem  bonum,  realem  et  iutrinsecum  modum : 
vel  sahem  negare  quis  poterit,  tales  actus  esse 
necessarios  ad  sahitem,  quod  etiam  absurdis- 
simum  est,  ut  suppono.  Sequela  declaratur, 
quia,  ut  paulo  antea  dicebam,  Goncilia  non 
definiunt  sub  hacformahtate  verborum,  esse 
necessarios  ad  sahitem  actus  supernaturales, 
sed  esse  necessariam  gratiam  excitantem  et 
adjuvantem  ad  efficiendos  actus  necessarios  ad 
salutem,  sicut  oportet :  ex  quo  priucipio  non 
inferimus,  tales  actus  esse  supernaturales.  At 
vero  si  gratia  excitans  et  adjuvans  neccssaria 
est  ad  efficiendos  singulos  actus  bonos  mora- 
liter,  quia  ex  se  suut  ordinis  naturalis,  pro- 
fecto  illatio  illa  de  nidlis  actibus  ficri  potest. 
Nam,  licet  quis  dicat,  actum,  verbi  gratia, 


CAP.  XVI.  EADEM  SENTENTIA  DEMONSTRATUR  EX  INCOMMODIS.  401 

fidci,  ad  salutcm  neccssarium,  in  sua  entitate  lapsaj  propter  peccatum  originale,  sed  pracise 
et  specie,  ct  in  omni  modo  intrinseco  suo  esse  ex  conditionc  naturui  rationalis  et  intellectua- 
naturalem,  dicet  niliilominus  fieri  non  posse  lis,  qua3  et  indifferentiam  quamdam,  seu  uni- 
sine  gratia  in.spirantc  et  adjuvantc  ct  .solum  vcrsalitatcm  habct  in  cogitatione  intellectus  et 
ex  rclatioue  ad  illam  cs.sc,  seu  dcnomiuari  potest  in  bonumetinmalum  flcctiperlibcrum 
supernaturabun.  Nec  potcrit  improbari  cx  de-  arbitrium:  et  ut  flectatur,  indiget  cogitatione 
linitionibus  Conciliorimi,  supposito  illo  funda-  prievia,  quse,  absohite  loqucndo,  non  est  in  U- 
mento  dc  nccessitate  gratiffi  ad  actus  morales.  bera  potestate  operautis;  et  idco,  quod  sit  con- 
Undc  (ut  audio)  nou  dcsunt,  qui  concedant,  gruaadbcneopcrandum,indivinam  gratiamet 
quod  si  quis  sola  fidc  humana  quoad  substan-  hberahtatem  refcrri  dcbct.  Atquc  ita  sit  juxta 
tiam  credat  mysteria  nostra  fidei,  ex  paterna  hunc  discursum,  ut  non  solum  in  homine  lap- 
traditione,  bene  opcraudo  morahter  et  sccun-  so,  sed  etiam  in  natura  integra  sit  necessaria 
dum  prudcntiam  humanam  in  ea  creduhtate,  gratia  ad  omnes,  et  singulos  actus  morahter 
illa  fides  erit  suftlciens  ad  sahitem  cx  parte  fi-  bonos  eflicicndos,  etiam  ex  solo  dictamine  ra- 
dei,  id  cst,  si  aha  pr»cepta  obscrventur :  quia  tionis  naturahs.  Imo  non  sohim  de  hominibus, 
est  fides  ex  gratia,  hcet  in  se  supcruaturahs  sed  etiam  de  angehs  idem  dicendum  erit,  ut 
non  sit,  quod  quam  sit  absurdum,  nunc  exag-  revera  consequenter  dicunt  iUius  opinionis 
gerare,  aut  prol)are  non  est  necesse.  Et  ideo  auctores.  hno  ahqui  eorum  etiam  dicunt,  im- 
ahi,  ut  supra  chcebam,  id  admiserunt  de  vo-  phcare  contradictionem,  fieri  actum  bonum 
hmtatc  credcndi,  non  tamcn  de  ipso  actu  cre-  sine  gratia,  eo  modo,  quo  imphcat  vohmtatem 
dcndi :  tamcn,  si  consequenter  vohmt  loqui,  amare  siue  prasvia  cognitione.  Quia  ffique  ne- 
non  possunt  inficiari :  eademque  ratio  in  cdd-  cessarium  est,  ut  bonum  motum  vohmtatis 
teris  actibus  procedit.  prsecedat  cogitatio  bona,  atque  etiam  necesse 

13.  Etasio  7'ejicitur. — Neque  satis  erit  re-    est,  iham  provenire  ex  providentia  Dei,  quia 
spondere,  circa  objecta  virtutum  theologahum    non  potest  ignorare,  an  cogitatio  iUa  tahs  sit, 
dari  posse  actus  in  se  vel  in  substantia  sua  su-     ut  habitura  sit  efrectum  et  consequenter,  an 
pernaturalcs.  Quia  hic  non  tractamus,  an  sint    futura  sit  congrua:  ergo  fieri  nuUo  modo  po- 
possibiles,  sed  an  sint  necessarii  ad  sahitem :     test,  ut  creata  vohmtas  operetur  bonum,  quan- 
uam  hoc  posterius  est,  quod  per  sc  spectat  ad    tumcumque  naturse  suse  proportionatum,  sine 
dogmata  fidei,  iUud  vcro  prius  non  nisi  ratione    gratia  Dei.  Hsec  autem  omnia  sunt  valde  nova 
posterioris:  ex  dicto  autem  priucipio  videtur    et  ahena  a  communi  sensensu  theologorum. 
hsec  necessitas  everti,  ut  ostensum  est.  Quod        14.  Octavo  sequitur,  non  posse  creaturam 
si  quis  fortasse  hoc  fateatur,  poterit  conse-    inteUectualem  condi  a  Deo  sine  auxiUs  gratise, 
quenter  dicere,  non  esse  necessarios  habitus    si  prudenter  et  secundum  providentiam  Deo 
supernaturales,  ac  perse  infusosetconsequen-    dignam  gubernanda  sit.  Consequens  est  fal- 
ter  totani  doctriuam  de  vera  et  supernaturaU    sum :   ergo.   Sequela  patet,  quia  non  potest 
gratia  Dei,  tanquam  superfluam  de  medio  tol-    Deus  convenienter  producere  creaturam  ratio- 
lere,  totumque  negotium  auxiUantis  gratiae    nalem,  quin  iUi  provideat  de  auxiUis  necessa- 
necessariee  ad  bene  et  sancte  operandum,  re-    riis  ad  honeste  operandum,  saUem  ahquas  ac- 
ducere  ad  congruam  iUam  cogitationem  pro-    tiones :  ergo,  si  iUa;  actiones  non  possunt  ho- 
vcnicntem  ex  gratuita  dispositione  ac  provi-    neste  fieri  sine  auxiUis  gratiee,  non  potest  Deus 
dentia.  Et  ad  summum  addi  poterit,  in  aUqui-    condere  naturam,  quin  ei  gratiam  conferat. 
bus  materiis  esse  necessariam  revelationem    Hoc  autem  esse  absurdum   patet,  quia  jam 
divinam,  ut  possit  homo  de  iUis  cogitare  et    gratia  non  esset  gratia,    quia    esset   uaturse 
circa  iUas  congruenter  operari.  Quae  sane  om-    debita.  Quod  enim  auxUium,  potest  esse  magis 
nia  toleranda  non  sunt,  nam  doctrinam  Pe-    debitum  quam  iUud,  quod  Deus  ei  negare  non 
lagianam  plane  contineut,  nec  cathohci  doc-    potest  secundum  prudentem  gubernandi  mo- 
tores,  cum  quibus  disputamus,  iUa  concedunt :     dum  ? 

sed  quod  optamus  est,  ut  nos  doceant  modum  15.  Responsum.  —  Oppugmtur.  — Dicetur 
firmum  et  soUdum  vitandi  hsec  incommoda.  fortasse,  non  posse  quidem  naturam  ratioua- 
14.  Septimo,  ex  iUo  principio  sequitur^  ne-  lem  condi  sine  auxilio  de  se  sufficiente  ad  ho- 
cessitatem  divinoe  gratise  ad  operandum  non  neste  operandum ,  posse  autem  condi  sine 
oriri  ex  supernaturalitate  actionum,  neque  ex  auxilio  cflicaci  et  congruo,  atque  ita  posse 
excelleutia  finis,  ad  quem  homo  per  gratiam  condi  sine  gratia :  quia  iUud  auxilium  .suffi- 
orcUnatur,  ueque  etiam  ex  fragilitate  naturte    ciens  non  est  gratia,  sed  quid  naturae  debi- 

I.  26 


402  LIB.  II.  DE  CAUSA 

tnm  :  auxilium  autem  congruum  est  gratia, 
quia  quoadcoiigruitatem  debitum  non  est.  Sed 
imprimis  boc  est  aliud  novum  et  valde  mi- 
rabile  in  hac  sententia,  quod  idem  auxilium 
ejiisdcm  ordinis,  si  sit  tantum  sufficiens,  non 
sit  gratuitum :  si  vero  sit  efficax,  id  est,  in 
prsescientia  Dei  infallibiliter  effectum,  appel- 
letur  proprie  et  in  rigore  gratia,  de  qua  Con- 
cilia  loquuntur.  Hoc  enim  non  videtur  recte, 
nec  consequenter  dictum.  Tum  quia,  si  illud 
auxilium  efficax  est  vera  gratia,  continet  pro- 
priam  inuminationem  et  inspirationem  Spi- 
ritus  sancti:  ergo  necesse  est,  ut  auxilium, 
quod  in  eodem  ordine  dicitur  sufficiens,  con- 
tineat  ilbiminationem  ct  inspirationem  Spiri- 
tus  sancti :  quia  auxilium  efficax  in  boc  con- 
venit  cum  sufficienti,  .sobimque  addit,  ut 
ilbiminatio  et  inspiratio  congrua  sit :  ad  ra- 
tionem  autem  gratiae  satis  est,  ut  sit  ilbimi- 
natio  et  inspiratio  Spiritus  sancti.  Et  ideo,  si 
auxiUum  efficax  est  gratia,  necessarium  vide- 
tur,  ut  ctiam  sufficiens  sit  gratia,  quamvis 
minor.  Tum  ctiam  erit,  quia  cogitatio  bonesta, 
quamvis  ex  defectu  bominis  non  sit  babitura 
effectum  bonestce  operationis,  est  quoddam 
beneficium  naturiB  rationalis  et  non  est  illi 
simpliciter  debitum  in  boc,  vel  illo  individuo, 
quianon  repugnat  dari  bomini  etiam,  quitoto 
tempore  vitee  nullam  babeat  cogitationem  bo- 
nestam  sine  admixtione  aUcujus  pravse  cir- 
cumstantiee :  ergo  si  iUa  ratio  indehiti  henefi- 
cii  sufficit  ad  rationem  gratiaj  in  cogitatione 
congrua,  etiamsi  in  reliquis  omnibus  natura- 
Us  sit,  eadem  ratione  sufficiet,  ut  cogitatio 
hona  et  de  se  sufficiens  ad  boneste  operandum 
sit  vera  gratia,  (|Liia  si  non  omnihus  individuis 
dehita  est,  nuUi  est  dehita  in  particulari.  Ergo 
si  rationaUs  natura  non  potest  condi  sine  boc 
heneficio,  non  potest  condi  sine  gratia. 

16,  Amplius  impugnatur  dictum  respon- 
g^m^  —  Unde  uUerius  impugnatm*  iUa  res- 
ponsio,  quia  Ucet  in  uno,  vel  aUo  individuo, 
vel  respectu  aUquorum  actuum  in  particulari, 
'  possit  Deus  condere  bominem,  cui  non  det 
auxiUum  congruum  ad  boneste  operandum  : 
tamen  quod  omni  bomini,  et  respectu  omnis 
honce  actionis  deneget  Deus  hujusmodi  auxi- 
Uum,  a  divina  honitate  aUenum  videtur,  et  a 
sapienti  ejus  providentia.  Hoc  autem  satis  est, 
ut  boc  auxiUum  non  sit  gratuitum,  seu  gra- 
tiai,  sed  natura;  dehitum.  Nam,  ut  censeatur 
dehitum  naturie,  non  oportet  ut  necessario  sit 
dandum  omnibus  indivi(biis ,  sed  satis  est, 
quod  toti  speciei  negari  non  possit  juxta  exi- 
gentiam  talis  natura>.    Quod  patet  exemplo 


PR/EDESTINATIONIS. 
paulo  antea  tacto  dc  cogitatione  bone.sta  ut  sic , 
praescindendo  a  congrua,  vel  non  congrua,  ef- 
fectura,  vel  non  etfectura,  quse  non  censetur 
gratia,  scd  bumanEe  naturse  debita,  quamvis 
necessarium  non  sit,  ut  omnes  bomines  iUam 
recipiant ,  seu  interdum  exerceant :  satis  est 
enim ,  quod  non  possit,  nec  deheat  tota  natu- 
ra  in  omnihus  individuis,  ac  semper  taU  cogi- 
tatione  carere. 

47.  Ratio  aptior  redditur.  —  Ratio  vero  a 
priori  est,  qiiia  natura  bumana  per  naturales 
vires  potest  efficere  bujusmodi  cogitationem 
et  ah  ol)jectis  secundum  naturalem  cursum 
rerum  potest  ad  illam  excitare,  ergo  continge- 
re  non  potest  quin  in  tanta  hominum  varietate, 
et  ol^jectorum  diversitate  ssepius  excitentur 
cogitationes  honai  in  aUquihus  bominihus. 
Pertinet  autem  ad  debitam  Dei  provideutiam, 
iit  cum  bis  causis,  et  ohjectis  generaUter  con- 
currat.  Neque  esset  consentaneum  divinae  ho- 
nitati,  vel  iioUe  concurrere,  quoties  cogitatio 
excitanda  futura  est  bonesta,  vel  speciaUter 
illam  impedire,  providendo,  ut  semper  inter- 
veniat  causa  vel  ohjectum  turpitudinem  aU- 
quani  admiscens.  Si  autem  ipse  Uoc  speciaU- 
ter  non  provideat ,  sed  res  omnem  cursum 
siium  agere  sinat,  possihile  profecto  noii  est, 
non  SEepius  excitari  cogitationes  bonestas,  et 
consentaneas  rationi  in  cordihus  bominum  :  et 
ideo  taUs  cogitatio,  quatenus  in  suo  ordine  est 
auxilium  sufficiens  ad  bouestam  operationem, 
non  censetur  ex  siio  genere  auxiUum  gratiae, 
sed  naturse. 

18.  Idem  autem  discursus  fieri  potest  de  co- 
gitatione  congrua  ejusdem  operis  bonesti,  quae 
solum  addit  ex  parte  Dei  voluntatem  dandi  il- 
lam  in  prsescientia  conditionata,  quod  sit  ha- 
hitura  effectum  honestae  operationis.  Nam  si- 
militer  fieri  non  potest,  quin  in  tota  muUitu- 
dine  liominum  taUs  cogitatio  ssepe  hahitura 
sit  effectum,  nisi  a  Deo  speciaUter  impediatur, 
aut  prsecaveatur.  Quod  non  soUim  videtur  ve- 
rum  in  ea  dispositione  rerum,  et  causarum 
secundarum,  quam  de  facto  Deus  constituit, 
sed  etiam  in  quacumque  possihiU  non  impe- 
dita,  sed  reUcta  communi  cursui  causarum  se- 
cundarum.  Nam  in  tanta  varietate  occasio- 
num,  et  multitudinc  bominum  fieri  minime 
potest,  quin  in  multis  bominibus  interdum  in- 
surgat  bonesta  cogitatio,  et  judicium  prudens, 
ad  quod  sequatur  hoiia  electio.  Igitur  ciim  re- 
pugnet  divinffi  bonitati  assumere  curam,  ut 
sic  dicam,  impediendi  per  providentiam  suam, 
ne  iste  honus  effectus  interdum  sequatur, 
etiam  videtur  omiiiuo  aUenum  a  divina  pro- 


I 


CAP.  XVI.  EADEM  SENTENTIA  DEMONSTRATUR  EX  INCOMMODTS. 


403 


vidcntia,  ita  conderc  Immanam  naturam,  nt 
nnnqnam  lial)Gat  naturalcm  cogitationem  con- 
gruam  ad  honeste  operandum  :  ergo  ob  hanc 
congrnitatem  vcr(?  dici  non  pote.sl ,  Dcum 
non  possc  condere  naturam  hnmanam  sinc 
donis  gratiaj. 

19.  Almd  responsim  rcdditur.  —  Non  ad- 
mittur.  —  Alitcr  respondcri  potcst,  duplicem 
esse  gratiam,  nnam  <!lcvantem  facultates  na- 


dum  actum  indifrcrentem,  possit  illi  offerri 
cogitatio  inducens  turpem  actum,  ct  non  cst 
in  potestate  hominis  facere,  ut  potius  illa,  qnam 
liaic  cogitatio,  scu  occasio  ejns  offeratur  :  ergo 
provcnit  cx  providcntia  Dei  non  dcbita  :  ergo 
est  bcncficium  indebitum,  ergo  cst  vera  gratia 
secundum  illam  sententiam,  quamvis  minor, 
quam  sit  adjntorium  ad  bene  operandum. 
Quin  potius,  si  cum  proportione  discursus  fiat, 


tnrales  homiiiis  ad  clicicndos  actus  supcrantes  probabit  essc  neccssariam  gratiam  ad  pcccan- 
vires  naturic  :  aliam  excitantcmetadjuvantem  dum  vcnialiter  potius,  quam  mortalitcr  :  quia 
easdem  facnltates  ad  clicicndos  actns  consen-    quod  non  sc  offcrat  cogitatio  induccns  mortale 


taneos  et  proportionatos  naturalibus  viribus 
earumdem  facnltatnm:  et  uaturam  hominis 
potuissc  a  Deo  condi  sinc  priori  gratia,  non 
vero  sinc  poslcriori.  Scd  hoc  etiam  non  expc- 
tUt  diflicultatcs  tactas.  Tum  quia,  licet  illa 
distinctio  in  se  possit  bonum  sensum  liabere, 
tamcn  ex  illamet  sententia,  quam  impugna- 
mus,  debilitatur  ct  incerta  redditur.  Nam  si 
homo  non  potest  operari  bonum  sine  gratia. 


pcccatum,  sed  solum  venialc,  ex  providentia 
Dei  est,  quae  non  est  tali  pcrsona  dcbita.  Htcc 
autcm  nullus  admitteret  :  ergo  signum  cst, 
illam  rationem  indebiti  bencficii  non  suflicere 
ad  veram  rationem  gratiai. 

21 .  Decimmn  incommodum  notatione  dlgnum. 
—  Decimo  sc  offert  aliud  inconveniens,  quod 
videtur  considcrationc  dignum.  Nani  cx  illa 
sentcntia,  prout  cxphcata  est,  scquitur  homi- 


unde  constat,  inter  bonos  actus  quosdam  csse  nem  per  actus  elicitos  per  vires  liberi  arbitrii 
superantes  naturales  vires  hominis,  alios  pro-  mereri ,  aut  impetrare  vera  supernaturalia 
portionatos  iUis,  cum  absolute  ad  omncs,  et    auxilia  ad  supcrnaturales  actus,  atque  etiam 


siugulos  eorum  dicatur  liomo  indigere  auxilio 
gratiffi?  Unde  etiam  distingui  poterit  duplex 
finis  hominis,  qucm  homo  vel  angelus  possit 
eomparare  sine  viribus  gratise.  Quia  ex  nullo 
alio  capite  certo  scimus,  finem,  ad  qucm  con- 
ditus  est  tam  liomo,  quam  angelus  esse  su- 
pernaturalem,  nisi  quia  comparari  non  potcst 
sinc  viribus  gratire.  Quod  si  in  ipso  sine  non 
habet  locum  illa  distinctio,  non  est,  cur  ad- 
mittatur  in  actibus  qui  sunt  media  ad  illum 
fincm.  Tum  denique,  quia  immerito  vocatur 
gratia  illa  sine  qua  non  potest  condi  natura 
sccundum  suam  spccicm  spcctata,  etiamsi  ne- 
cesse  non  sit,  ut  singulis  individuis  confera- 
tur,  ut  ostensum  est. 

20.  Nonum  incommodum .  —  Nono  possumus 
aliam  rationem  addere,  quia  sequitur  non  so- 


primam  vocationem  supernaturalcm  ad  eos- 
dem,  Consequens  autcm  coiucidit  in  re  ipsa 
cum  errore  Semipclagianorum,  et  est  contra 
intentionem  Conciliorum  illum  errorem  dam- 
nantium,  ergo.  Sequelam  non  admittunt  de- 
fensores  contrarise  sententiai :  sed  etiam  prop- 
ter  hanc  maximc  causam  vidcntur  illam  sen- 
tentiam  defcndcre ; ,  ut  possint  bono  operi 
morah  tribuere  aliquod  meritum  fidei  et  ni- 
hilominus  non  tribuerc  initium  salutis  Hbero 
arbitrio,  sed  gratiee.  Aiunt  itaquc  initium  gra- 
tise  sumi  ab  illa  cogitationc  congrua,  quaj  ad 
primum  actum  voluntatis  mortaliter  bonum 
necessaria  est ;  et  quia  supposita  prinia  gratia, 
per  illam  potest  homo  mereri  secundam,  con- 
scquenter  aiunt,  per  illum  primum  actum  bo- 
num  posse  hominem  mercri  auxihum  gratiai 
lum  esse  neccssariam  gratiam  ad  quemlibet    ad  alium  actum  meliorcm^  et  sic  cousequenter 


actum  bonum  moralitcr,  sed  etiam  ad  actus 
inditferentes  (si  in  individuo  dari  possunt,  ut 
iidem  opinantes  admittunt).  Sequcla  probatur, 
quia  operatio  indifTerens  saltem  habet  hanc 
proprietatem  homini  satis  convcnientem^quod 
carct  omni  malitia  morali,  et  aliunde  aflert 
naturaj  aliquam  commoditatem,  verbi  gratia, 
moderatam  delectationem,  aut  recreationem 
nonpravam.  Unde  opcratioindifferensrespectu 
opcrationis  prava^  sine  dubio  cst  bcncficium 
natura?  :  hoc  autem  bcncficium  non  est  debi- 
tum  homini  sic  operanti,  quia  quo  tempore 
ihi  offcrtur  cogitatio  accommodata  ad  efficicn- 


usquc  ad  actus  proximos  sanctificationis.  Ex- 
cusant  autem  se,  quod  cum  Semipelagiauis 
minime  consentiant,  quia  non  tribuunt  ini- 
tium  ilhus  progressus  natura3,  sed  gratiee  ra- 
tione  illius  cogitationis  congruse. 

22.  At  profecto,  hcct  verba  mutcutm-,  rem 
camdem  essc  credimus  :  Nam  imprimis  iUa  co- 
gitatio  congrua  prsecedens  non  obstat,  quo 
minus  tahs  actus  bonus  fiat  sohs  viribns  liberi 
arbitrii :  quia  posita  iUa  cogitatione^  sola  vo- 
luntas  ex  innata  facultate  libera,  cum  solo  in- 
fluxu  generali  prima;  causae  clieit  talcm  actum. 
Hoc  autem  est  operari  per  solas  vires  natur . 


404  LIB.  II.  DE  CAUSA 

Nam  ccrte  Pelagius  nihil  aliud  docebat,  non 
enira  dubitabat,  quin  cogitatio  non  libera,  sal- 
tem  in  primo  actu,  prseccdere  debeat  volitio- 
nem  liberam.  Imo  ante  voluntatem  credendi 
fatebatur  prcecedere  revelationem  supernatu- 
ralem,  saltem  ex  parte  propositionis  et  appli- 
cationis  objecti,  ut  supra  adverti :  tamen,  quia 
dicebat,  facta  propositione  talis  objecti  credi- 
bilis,  solam  voluntatem  sua  libertate  naturali 
utcntem;,  cum  generali  influxu  Dei,  posse,  tam 
velle,  quam  nolle  credere,  ideo  damnatus  est^ 
quod  docerct  vobnitatem  credendi  ex  solis  vi- 
ribus  bberi  arbitrii,  cum  tamen  non  diceret 
cogitationem,  quse  antecedit  illam  voknitatem, 
esse  ex  bbero  arbitrio  :  ergo  a  fortiori  actus 
moralis  bonus  revera  est  ex  soHs  viribus  bberi 
arbitrii,  qiiidquid  sit  de  illa  cogitatione  bona. 
Eo  vel  maxime^  quod  illa  etiam  cogitatio  bona 
esse  potest,  ct  ssepe  erit  ex  solis  naturalibus 
viribushumani  intellectus  provocati  et  excitati 
pcr  sensus  externos,  operantes  etiam  naturales 
vires  et  excitatos  ab  objectis  secundum  naturifi 
cm'sum,  et  cum  solo  generali  influxu  primse 
causse  operantes.  Quo  ergo  modo  potest  cogi- 
tari  actio,  quse  magis  sit  ex  sohs  viribus  Hberi 
arbitrii. 

23.  Neque  etiam  ignorabat  Pelagius,  quin 
illa  cogitatio  honesta  et  naturalis  proveniret 
ex  providentia  DEI  generali.  Nec  denique  igno- 
rabant  Semipelagiani,  quin  Deus  prsecognove- 
rit  quid  liberum  arbitrium  sit  operaturum,  si 
in  taU  dispositione  et  ordine  rerum  constitu- 
tum  ad  talem  cogitationem  in  tali  occasione 
excitetur  :  constat  enim^  Semipelagianos  hu- 
jusmodi  prsescientiam  in  DEO  agnovisse,  quam- 
vis  illa  non  bene  usi  fuerint.  Igitur,  qui  di- 
cunt,  hominem  per  hsec  opera  mereri  gratiam 
DEI,  plaue  in  re  ipsa  nihil  dicunt  diversum 
ilUs.  Quod  sic  patet.  Nam  si  illis  exphcaretur, 
gratiam,  quse  ad  haec  opera  postulatur,  nihil 
aUud  esse  praiter  eam  dispositionem  rerum  et 
causarum,  ex  qua  iUa  cogitatio  excitanda  erat^ 
certe  non  dubitarent  talem  gratiam  admittere, 
cum  etiam  donum  creationis  gratiam  appella- 
rent :  quia  cum  his  modis  gratiee  stat  optime, 
ut  liberum  arbitrium  solis  naturte  viribus  ope- 
retur.  NuUo  ergo  modo  sentiendum  cst,  ini- 
tium  gratiffi  seu  justificationis,  de  quo  loquun- 
tur  Concilia,  sumi  a  naturali  cogitatione,  quan- 
tumcumque  recte  secundum  lumen  uatura>,  et 
ita  cougrua  in  Dei  scientia,  ut  infaUibiliter  ha- 
bitura  sit  eilectura  alicujus  electionis  morali- 
ter  bonoe  ;  et  consentaneai  rationi  naturali.  Et 
ita  Concilium  Tridentinum,  sessionc  6,  cap.  5, 
eum  dicit :  Justificatioms  exordium  i)i  aduJtis 


PR.4i:DESTINATI0NIS. 

sumi  a  prceveniente  gratia  Dei,  non  intelUgit 
profecto,  per  gratiam  prcevenientem,  illam  bo- 
nara  cogitationera,  sed  supernaturalem  voca- 
iionem,  qiKv  sine  prcevenientidus  meritis,  ad 
fidem  et  justitiam  homines  vocari  iiicipiunf,  ut 
in  priucipio  illius  et  sequentis  capitis  declarat. 
Ergo  ob  solara  illara  cogitationera  et  congrui- 
tatera  ejus,  non  potest  dici,  quod  bonum  opus 
morale  necessario  sit  ex  gratia,  nec  ad  vitan- 
dum  Semipelagianorura  errorem  talis  appella- 
tio  gratia3  dcservit,  sed  potius  ad  illum  tegen- 
dura  et  occultandura. 

24.  Undecimum  incommodiim  quod  ex  illa 
sententia  scquitur.  —  Undecimo  ex  illa  sen- 
tentia  oritur  occasio  dicendi,  fidera  non  esse 
fundamcntum  totius  ffidificii  spiritualis  Chris- 
tiaui  hominis,  quia  ante  fidcm  praecedunt  mul- 
ta  opera  bona  ex  illa  gratia  facta,  quse  dicunt, 
esse  vere  et  proprie  dispositiones  ad  fidem  et 
supernaturalem  gratiam,  et  consequenter  a  ta- 
libus  dispositionibus,  seu  bonis  operibus  dici 
potest  sumi  initium  et  fundamentum  spiritua- 
lis  sedificii.  Nara  spirituale  sedificiura  includit 
omnia  opera,  quse  ad  vitara  a3ternam  per  se 
conferunt  aliquo  modo,  sive  mediate,  sive  im- 
mediate,  sive  per  propriura  raeritum,  sive  per 
raodura  irapetrationis,  aut  dispositionis  con- 
gruse :  ergo  fundaraentura  istius  sedificii  est 
ante  fidera,  irao  et  ante  propriam  vocationem 
ad  fidem  ;  quod  aliqui  consequenter  conce- 
dunt.Non  est  tamen  satis  consentaneum  Paulo 
vocanti  fidem,  fundamentum  rerum  speranda- 
rum.  Ubi  Patres  et  expositores  intelliguut,  fi- 
dem  esse  fundamentura  totius  a?dificii  spiri- 
tualis  et  totius  meriti.  Et  Augustinus  ssepe  di- 
cit,  initium  fidei,  ac  proinde  ipsam  fidera  gra- 
tis  nobis  dari :  per  fidera  autem  posse  nos 
mereri  et  impetrare  reliqua.  Si  autera  esset 
aliquod  aliud  prius  fundamentura,  in  quo  pos- 
set  fundari  meritura  ipsius  fidei,  vel  vocationis 
ad  illara,  non  posset  fides  ipsa  appellari  pri- 
mum  fundamentum,  neque  esset  prima  gratia, 
nec  initium  gratiai. 

25.  Evasio. —  Dicetur  fortasse,  actum  fidei 
esse  primum  fundaraentum  totius  supernatu- 
raUs  aedificii,  quia  est  priraus  actus  ilUus  or- 
diuis,  in  quo  caiteri  nituntm' :  et  ideo  dixisse 
Paulura  esse  fundameutura  rerum  speranda- 
rum  :  reliqua  vero  dona  gratiee,  quae  praece- 
dimt  fidem,  esse  inferioris  ordinis  in  suo  esse, 
quaravis  conveniant  in  ratione  gratuiti  doni, 
ct  ideo  non  tam  posse  dici  fimdamentum  quam 
dispositiouem  quamdam,  qute  non  manct  cum 
ffidificio,  neque  ad  illud  intrinsecc  pertinet,  si- 
cut  fundamentum.  Imo  addunt  aUqui,  etiam 


CAP.  XVI.  EADEM  SENTENTIA  DEMONSTRATUR  EX  INCOMMODIS.  405 

voluntatcm  crcdeiidi^  quoe  est  veluti  proxima  alia  :  Pelagianus  est  error  dicere  quod  liberum 

(lisi)ositio  ad  actum  lidci  divinar,  contincri  in  arUtrium  valet  ad  ullum  peccatum  vitandim. 

illo  inferiori  ordine  gratiarum,  quo!  iu  suo  esse  Qua3  dogmata  diccbantur  ab  eo  auctore   de 

supernaturales  non  sunt.  Ncquc  vidctur  boc  bomine  lapso,  ct  in  eo  sensu  damnantur :  multa 

inconvenicns  :  quia  non  oportct  ut  disitositio-  autem  damnal)iliora  sunt  dicta  de  liomiue  in 

nes,  quic  prfficeduut.  sint  ejusdcm  ordinis  cum  quocumquc  statu  constituto,  etiam  naturaj  in- 

forma.  tcgraj  et  de  angelo,  et  dc  omni  creatura  ratio- 

26.  Adilus  illi  evasioni  prcpcluditttr.  —  Sed  nali,  vcl  intellectuali  possibili  :  totum  enim 
profecto  consequcnti  ratione  dici  possct,  actus  hoc  sequitur  ex  illa  sententia,  et  est  sine  dubio 
ordinis  naturalis,  ctiamsi  non  sint  ex  gratia ,  injuriosum  naturffl  et  auctori  ejus.  Quod  au- 
posse  cssc  dis[)Ositionis  ad  gratiam  :  cur  cnim  tem  illud  absurdum  sequatur,  manifestum  e.st, 
non  poterunt,  si  non  est  nccesse  ut  sint  ejus-  quia  illa  scntcntia  allirmat  homincm  indigere 
dem  ordinis?  Item  non  oporteret  dispositio-  gratia  tanquam  omnino  neccssaria  ad  singu- 
nem  proximam  ad  gratiam  sanctificantem  esse  los  actus  moraliter  bonos  :  ergo  libcrum  arbi- 
iu  se  supei*naturalcm,  si  necessarium  non  est  trium  non  liabet  naturales  vires,  ut  vel  unum 
dispositioncm  cssc  ejusdem  ordinis  cum  forma,  opus  morale  ])onum  elhciat  sine  gratia  :  ostcn- 
qutcrationc  illius  immcdiatc  confertur.  Praite-  sum  autem  est  consequenter  sequi,  nec  indif- 
rea  nullum  cst  fundamcutum  (ut  ex  supradic-  ferentem  actum  posse  eflficerc  sine  gratia.  Quam 
tis  patct )  ad  distinguendum  duos  ordines  ac-  illationem  vidit  Michael  Bayus,  et  in  citatis 
tuum,  si  ad  omnes  et  singulos  illorum  cst  verbis  tacite  admisit.  Relinquitur  ergo,  ut  li- 
necessarium  illud  auxilium  gratiai  excitantis  beruni  arbitrium  natura  sua  solum  sit  potes- 
et  adjuvantis,  quod  nobis  est  propter  Christum  tas  ad  peccandum. 

datum  :  quia  nou  aliter  traditum  cst  nobis,  28.  Vim  rationis  aliquis  conabitur  siibterfu- 

illos  actus  esse  supcrnaturalcs,  nisi  quatenus  gere.  —  Enervatur  responsum.  —  Rcsponderi 

doccmur,  singulos  illorum  fieri  non  posse  sine  potest  primo ,  hoc  nullum  esse  inconveniens , 

auxiliis  gratia»..  Denique  necesse  cst,  spirituale  quia  in  Concilio  Arausicano  2,  canone  22,  di- 

sedificium  Christiani  hominis  fundari  in  ali-  citur  :  Nemo  hahct  de  suo  nisi  mendacium ,  et 

qua  cognitione,  quia  non  potcst  vohmtas  su-  peccatim.  Sed  aliud  cst  habere  de  suo,  aliud  est 

pertedificare,  nisi  praivia  cognitione.  Vel  ergo  habere  in  se  et  in  natura  sua  vires,  et  potesta- 

illa  cognitio  naturalis  est,  vel  supernaturalis.  tem  ad  aliquid  operandum,  quod  non  sit  pec- 

Primum  dici  non  potest,  alias  initium  gratiai  catum.  Quamvis  enim  liberum  arbitrium  pos- 

cs.set  cx  natura  :  Si  autem  dicatur  secundum  ,  sit  sine  gratia  aliquod  bouum  opus  facere,  ni- 

oportet  illam  cognitionem  esse  aut  fidei,  aut  hilominus  dici  potest  de  suo  liabere  illud  opus, 

saltem  proximee  vocationis  ct  internce  inspira-  quando  illud  proestat,  sed  ex  Deo,  non  ut  auc- 

tionis,  aut  illumiuationis  Spiritus  sancti  tra-  tore  gratise,  sed  ut  auctore  et  provisore  na- 

hcntis  animam  ad  fidcm,  quod  totum  sub  fun-  turse,  cui  gratiae  pro  omni  bono  agendee  suut, 

damcnto  fidei  comprehenditur.  Ergo  ante  lioc  quia  in  illum  omnia  referuntur,  uuumquodque 

fundaracntum  non  potest  esse  mcritum,  vcl  tamen  cum  debita  proportione.  At  vero  pec- 

gratia,  quai  fuudarc  possit  spirituale  oedificium  catum  dicitur  liomo  habere  de  suo,  quia  pecca- 

hominis  Christiani.  tum,  ut  peccatum,  non  est  ex  Deo,  sed  cx  li- 

27.  Duodecimum  incommodum. — Error  Mi-  bero  arbitrio.  Imo  neque  ab  ipso  libero  arbi- 
chaelis  Bayi. — Alius  error  ejusdem  auctoris. —  trio  est  ratione  illius  perfectionis,  quam  a  Dco 
Duodecimo  sequitur  ex  dicta  sententia,  homi-  liabet,  sed  ratione  imperfcctionis,  quam  ex  se 
nem  ex  natura  sua,  ut  ex  vi  providentioe  divi-  habet,  nempe  quod  sit  ex  nihilo ,  iude  enim 
nee  quasi  connaturali  sibi ,  non  haberc  potes-  consequentcr  liabet,  ut  sic  defectibile,  ut  est 
tatem  liberi  arbitrii,  nisi  ad  peccandum.  Con-  vulgaris  doctrina  Patrum.  Itaque  Concilium 
scquens  absurdissimum  est  et  inter  alias  pro-  Arausicauum  nunquam  dixit ,  liberum  arbi- 
positiones  damnatur  a  Pio  V  ct  Gregorio  XIII,  trium  non  liabere  potestatem  naturalem,  nisi 
in  bulla  contra  Michaclem  Bayum ,  cujus  in-  ad  peccandum,  sed  dixit,  nou  habere  ex  se 
ter  alias,  haec  erat  una  sententia  :  Non  nisi  nisi  peccatum,  quia  reliqua  omnia  in  Deum 
Pelagiano  errore  admitti  potest  usus  aliquis  U-  refereuda  suut. 

beri  arbitrii  bonus,  sive  non  mahcs,  et  gratice  29.  Aliud  efugium.  —  Rejicitur.  —  Aliter 

Christi  injuriam  facit ,  qui  ita  sentit  et  docet.  vero  respondcri  potcst,  liberum  quidem  arbi- 

Alia  sunt  :  Liberum  arbitrium  sine  gratiw  Dei  trium   liabere  ex  natura   sua  potestatem  ad 

adjutorio  non  7iisi  ad  peccandum  valet.   Item  bene  operandum,  indigere  tameu  gratia,  ut  ej 


406  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

potestate  utatur.  Nam  gratia  congruse  cogita-  tini  et  Conciliorum  non  extendi  ad  omnes,  et 

tionis  superius  explicata,  non  est  liomini  ne-  singulos  actus  morales^  ac  proinde  sine  funda- 

cessaria  ad  posse  bene  operari,  sed  ut  de  facto  mento,  et  cum  magno  incommodo  aflirmari^ 

bene  operetur.  Sed  contra  lioc  obstat  impri-  gratiam  esse  necessariam  ad  singulos  morales 

mis,  quod  non  dicitur  consequenter  :  qliia  si  actus. 

potestas  est  naturalis  et  in  suo  genere  integra,  31.  Decimum  'quartim  incommodum.  —  De- 

ac  sufficiens  ad  talem  actionem,  etiam  con-  cimo  quarto  sequitur  ex  illa  sententia ,  solam 

cursum,  vel  providentiam  Dei  necessariam,  ac  illam  providentiam  auctoris  naturse,  ex  qua 

sufficientem  ad  eamdem  actionem,  oportet  esse  efficaciter,  vel  infaillibiliter  sequatur  pravum 

connaturalem,  quia  natura  (ut  aiunt)  non  de-  opus  morale,  seu  peccatum  esse  debitam  bo- 

ficit  in  necessariis.  Deinde  obstat  maxime  illi  mini  secundum  naturam  suam  speetato.  Con- 

responsioni  ratio  sequens.  sequens  est  falsum,  ergo.  Sequela  declaratur, 

30.  Decimnm  tertium  incommodum.  —  De-  quia  ex  vi  naturai  rationalis  et  liberffi,  debetur 

cimo  tertio  ergo  objicitur,  quia  ex  illas  enten-  homini  aliqua  providentia  et  concursus  Dei , 

tiasequitur,  gratiam  illam,  quam  Augustinus  ut  possit  sua  libertate  uti,  et  prodire  in  ali- 

ut  necessariam  requirit  ad  singula  opera  bona,  quod  opus  :  nam  omni  naturee  createe  debetur 

non  esse  necessariam  ad  posse,  sed  solum  ad  aliquis  couciir.sus  ad  efficienda  opera  naturse 

velle,velagerebonum.  Gonsequensestfalsum,  consentanea.  At  juxta  prsedictam  sententiam 

ergo  et  illud  ex  quo  sequitur.  Sequela  proba-  non  debetur  liomini  excitatio,  vel  concursus, 

tur,  quia  ob  prsecedentem  rationem   id  jam  quibus  bene  operetur  :  ergo  solum  debetur 

conceditur  in  bonis  actibus  moralibus,  et  inde  auxilium,  quo  male  operetur.  Probatur  con- 

fit  argumentum  ( quod  ssepe  inculcatum  est )  sequentia,  quia  vel  non  datur  opus  delibera- 

consequenti  ratione  idem  dici  posse  de  quo-  tum  indifferens  in  individuo,  ut  est  probabi- 

cumque  actu  bono,  cujuscumque  ordinis  sit :  lius,  vel  licet  admittamus  dari  posse,  qua  ra- 

quia  Augustinus  generatim  loquitur  de  neces-  tione  non   debetur  auxilium,  quo  fiat  bonus 

sitate  gratiee  ad  bene  operandum,  et  ex  hac  actus,  eadem  non  debetur,  quo  fiat  opus  in- 

necessitate  sola  inferimus  impotentiam ,  vel  difierens  et  carens  malitia,  ut  supra  argumen- 

insufficientiamnaturseadaliquodopusbonum.  tati  sumus.  Relinquitur  ergo,  ut  solum  debea- 

Ergo,  si  cum  hac  necessitate  ad  opus  stat  ab-  tur  auxilium,  quo  male  operemur. 

soluta  potestas  ex  natura,  de  quocumque  actu  32.  Responsum  rationi  adJdietur. — Retundi- 

bono  dici  poterit,  fieri  posse  per  naturam,  licet  tur. — Dici  potest  primo,  non  esse  inconveniens 

non  fiat  sine  gratia.  Gonsequens  autem  Pela-  hoc  concedere  de  homine  lapso,  qui  propter 

gianum  est.  peccatum  indignus  factus  est  omni  bono.  Sed 

Pelagii  erroris  fundame7itum. — Constatenim  hoc  imprimis  nou  habet  locum  in  illa  senten- 

ex  Augustino,  libro  primo  de  Gratia  Ghristi,  tia,  quse  illam  necessitatem  gratise  fundat  in 

capite  quinto,  fundamentum  Pelagiani  erroris  naturali  conditione  rationalis  creaturae.  Deinde, 

fuisse,  quod  possiMlitatem  hona?  voluntatis  et  si  naturale  auxilium  ad  bene  operandum  mo- 

operationis  in  libertate  posuerit,  id  est,  poten-  raliter  est  deljitum  homini  in  puris  naturali- 

tiam  sufficientem  ad  efficiendos  supornaturales  bus  spectato,  etiam  est  debitum  homini  lapso  : 

actus,  quam  lege  et  doctrina  juvare  dicebat.  quia  per  peccatum,  prsesertim  origiuale,  non 

Et  ideo   Concilium  Tridentinum,  sessione  6 ,  privatur  bono  generali  concursu,  vel  influxu 

canon.  2  et  3,  non  solum  dicit  esse  gratiam  debito  naturte.  Eo  vel  maxime,   quod  status 

uecessariam,  ut  liomo  operetur ,  sed  etiam,  ^it  naturee  lapsae  non  est  status  damnationis,  in 

operari  possit.  Et  idem  habet  Goncilium  Arau-  quo  damnatus  merito  suo  forte  privatm*  omni 

sicanum  2,  canone  7,  et  Goncilium  Milevita-  concursu  ad  bene  operandum. 

num,  capite  quinto,  Africanum,  cap.  80.  Et  33.  Alitcd  e^ugium.  —  Duohus  exemplis  pa- 

Ghristus  Dominus  non  dixit  sinemenihilfacie-  te/it.  —  Priics.  —  Posterius.  —  Aliter  dici  po- 

tis,  sed,  nihil  potestis  facere.  Si  ergo  hse  locu-  terit  nullum  auxilium  determinatum,  scilicet 

cutiones  comprehendunt  omnes  et  singulos  ad  bene  operandum ,  vel  ad  peccandum ,  sed 

bonos  actus  morales,  consequeuter  negandum  disjunctim,  uuum,  vel  alterum  esse  debitum 

cst  ad  illos  esse  possibilitatem  iu  uatura  :  et  humauffi  natiu-aj,  ideoque  respectu  uniuscu- 

e  convcrso  aflirmandum,  gratiam  csse  necessa-  jusque  individui  ad  gratiam  pertinere,  ut  po- 

riam,  non  solum  ut  eos  faciamus,  sed  etiam  tius  ei  detur  auxilium,  quod  de  facto  conjun- 

ut  facerc  possinnis.  Vcl  taudem  conccdendum  gciidum  est  ciim  bona  operatione,  quam  cum 

est,  quod  intendimus,  illas  locutioncs  Augus-  mala.  Sicut  homo^  qui  tenetiu'  distribuere  pc- 


I 


CAP.  XVI.  EADEM  SENTENTIA  DEMONSTRATUR  EX  INCOMMODIS.  407 

cniiiam  iiitcr  paupercs,  quos  volucrit,  noiinul-  sed  ad  suminum,  ut  sit  gcnerale,  ct  commuue. 

lam  gratiam  facit  ei,  quem  elcgit,  quia  licet  Ex  quo  necesse  est,  ut  interdura  boni,  seu  con- 

tencatur  darc  huic,  vel  illi,  non  tameii  liuic  vcnientes  efTectus  oriantur,  nisi  ab  ipsomet 

dcterininatc.  Aliud  cxeinplum  magis  accom-  iiatnrai  auctorc  pcculiari  cura  impediantur : 

modatum  esse  potest,  si  haTCS  ex  vi  alicujus  quod  scmpcr,  et  sine  uUa  speciaU  causa  facc- 

legati  tcncatur  ahcui  dare  unuin  vas  argcn-  rc,  maxime  operibus  morahbu^  non  es.set  sa- 

teum  ex  inuhis,  qua3  defunctus  rchquit,  iiam  pieiiti  gubernatioui  consentaneum.  Hoc  au- 

ahquain  gratiam  facit,  si  non  dat  vihssimum  tem  servat  auctor  naturai,  tam  in  inferiori- 

illorum,  sed  ahquodmajoris  a'stimationis,  seu  bus  rerum  speciebus,  quam  in  ipso  hoinine 

pretii.  quoad  bona  convcnientia  natura", ,  quaj  non 

34.  Rejicitur  evasio. — Respondemus  primo,  ncgantur  quidcm  toti  speciei :  distributio  au- 
licet  demus,  rcspcctu  singulorum  individuo-  tem  corum  respectu  individuorum  est  contin- 
rum  ahquod  hberale  bcneficium  Dei  interve-  gens,  ita  ut  qusedam  individua  ea  bona  conse- 
nire,  non  tamen  cxcedcns  naturro  ordinem ,  quantur,  et  non  alia,  proptcr  variain  disposi- 
nec  pcrtinens  ad  onhiiem  gratifu.  Quis  eniin  tioncm  causarum,  vel  concursuum,  cum  quo 
ncget  multa  csse  beneficia,  quai  Dcus  confert,  produci ,  aut  opcrari  contingit  :  htec  autem 
non  sohim  in  moribus,  sed  etiam  in  ahis  bonis  contingentia  non  est  sine  providentia,  et  vo- 
naturahbus ,  qua;  nemo  dixerit  pertinere  ad  hmtate  Dei  sic  prseordinantis,  et  disponentis 
bona  gratise^  de  qua  loquuntur  Concilia,  quan-  secundarum  causarum  cursum  :  tota  vero  hKC 
do  dicunt  cssc  necessariam  ad  rccte  operaii-  dispositio,  et  distributio  ad  gcneralem  provi- 
dum.  Ut,  verbi  gratia,  cum  sit  contiugens  ho-  dentiam  spectat.  Hoc  igitur  ipsum  observatur 
miiiem  gcnerari,  vel  cum  tah  concursu  causa-  cum  natura  hominis  secundum  se  spectata,  in 
rum  materiahum  et  efficientium,  cx  quo  iii-  ordine  ad  bonum  morale  naturah  rationi  con- 
teger,  et  cum  optima  dispositione  membrorum  sentaneum,  ac  proinde  ex  naturah  providen- 
nascatur,  vel  ut  producatur  monstrosus,  aut  tia,  et  concursu  ihi  est  debitum,  quantum  est 
mancus,  ctc,  profecto  nemini  debebat  Dens  ex  parte  Dei,  quamvis  non  sit  del>itum  siugu- 
talem  ordinem,  ct  dispositionem  causarum,  ut  hs  individuis,  vel  actibus  eorum.  Ac  proinde, 
potius  priori,  quam  posteriori  modo  ad  ihius  quamvis  dispositio  causarumj  ex  qua  provenit 
generationem  concurrerent.  Dicamus  ergo,  ut  Petrus  potius,  quam  Pauhis  moveatur  ad 
hominem  non  potiusse  generari  integrum  sine  actum  bonum  naturalem,  sit  ex  hbera  electio- 
gratia  DEI :  Quis  unquam  hoc  inodo  locutus  ne  DEI,  non  tamen  est  extra,  vel  supra  provi- 
est?  Simihs  enim  gratia  etiam  brutis  anima-  dentiam  connaturalem ,  seu  pertincutem  ad 
libus  fit.  Et  similia  beneficia  pertinentia,  vel  naturse  ordinem,  sed  ostendit,  etiam  in  hoc 
ad  subveniendum  necessitatibus  hujus  vitai,  DEUM  uti  sua  hbertate,  scilicet  in  distribuen- 
vel  ad  vitanda  documenta  contraria  vel  sahiti,  dis  bonis,  qua3  ad  naturse  ordinem  spectant. 
vel  famae,  vel  honori,  vel  bonis  fortuuEe,  quo-  36.  Ultima  ralio  contra  lianc  sentmtiam. — 
tidie  conferuntur  per  provideiitiam  Dei,  quai  Tandem  confirmentur  ha^c  omnia ,  quia  ex 
de  se  generahs  est,  et  quasi  indifferens,  et  non  contraria  sequitur,  non  posse  consequi  homi- 
sine  aliqua  liberalitate  definitur  ad  modum,  nem  in  hac  vita  cognitionem  alicujus  verita- 
et  ordinem  causarum  convenientem  homini ,  tis  naturalis,  sive  philosophiffi  naturalis,  aut 
potius  quam  disconvenientem  :  quod  tamen  moralis,  sive  mathematicffi,  sive  alicujus  artis, 
nou  sufficit,  ut  talis  providentia  ad  gratiam  vel  prudentiee  politicaj  sine  propria,  et  vera 
proprie  pertinere  dicatur.  gratia.  Sequela  patet,  quia  intellectus  huma- 

35.  Quin  potius  addimus  ex  superius  dictis,  nus,  etiam  in  uaturalibus  est  expositus  decep- 
licetrespectusingularum  personarum,  aut  par-  tioui,  et  quasi  indifferens  ad  veram,  et  falsam 
ticularium  eventuum  necessaria  fuerit  aliqua  cognitionem.  Ut  autem  determinetur  ^d  ve- 
liberalitas,  seu  electio  Dei  mere  voluntaria,  ram,  potius  quam  ad  lalsam,  pendet  omnino, 
quK  cernitur  in  prima  dispositione,  et  consti-  vel  ex  doctrina  extriuseca,  \el  ex  objectis 
tutione  rcrum,  sub  tali  ordine  causarum,  ex  occurrentibus,  ex  phantasmatibus ,  et  appre- 
quo  tandem  eveniat,  ut  hic  et  nuuc  mihi  oc-  hensiouibus,  quse  inde  oriuntur.  Quod  autem 
currat  talis  eventus  conveniens,  potius  quain  alia  motiva  occurrant,  quee  potius  ad  veram, 
disconveniens  :  nihilomiuus  respectu  uuiuscu-  quam  ad  falsam  inducant ,  non  est  in  hominis 
jusque  speciei  debitum  esse  tale  provideutise  potestate,  sed  de  se  est  contingens,  ut  vero  est 
genus,  quod  nou  sit  determinatum  ad  pravos,  sub  divina  providentia,  infalhbiliter  evenit, 
seu  disconvenieiites,  aut  monstrosos  eflectus,  ergo  est  siugulare  beneficium  Dei,  non  dcbi- 


408  LIB.  II,  DE  CAUSA  PR/EDESTINATIONIS. 

tum  individuo  liuic,  quod  ei  talis  excitatio  ad  et  sancti  essemus,  non  ut  bona  naturalia,  quse- 

verum  donetur^  ergo  est  tam  propria  gratia^  cumque  illa  sint  per  se  spectata,  et  .sine  ordine 

sicut  illa,  quse  ad  morale  opus  postulatur.  ad  supernaturalia  obtineamus.  Denique  illud 

21.  Responstm. — Respondent^  concedendo  beneficium,  quod  non  pertinet  ad  beueficia 

nullamexhis  virtutibusnaturalibusposse  cog-  gratiffi  per  Christum,  pertinet  .sine  dubio  ad 

nosci  sine   gratia  late   sumpta  pro   quoUbet  ordinem  naturee,  daturque  ex  vi  providentise 

beneficio  Dei  non  debito  naturse.  Nihilominus  naturahs  cum  distributioue  accommoda,  quam 

fieri  posse  sine  gratia  Christi,  quia  Christus  in  suo  ordine  postulat,  sine  qua  esse  non  po- 

non  meruit  nobis,  nisi  auxihum  Dei,  quod  test,  ut  supra  dicebam  :  unde  non  est  donum 

nobis  offertur  ad  recte,  pieque  vivendum  :  simphciter  distinctum  a  dono  creationis,  sed 

Auxihum  autem  illud  ad  sciendum,  vel  cogni-  cum  iho  connexum  modo  supra  exphcato,  et 

tionem  mere  speculativam  naturalem,  vel  o-  ideo  uon  est  proprie  gratia,  nec  per  Christum, 

pera  artis,  non  esse  ad  pie  vivendum,  et  ideo  nec  sine  Christo.  Hoc  autem  totum  commune 

non  dari  nobis  per  Christum.  Quia  Christus  est  illi  auxiho,  vel  excitationi,  quae  datur  ad 

non  est  mortuus,  ut  philosophi,  vel  artifices,  sciendum  dari  materiam  primam,  et  advolen- 

sed  ut  boni,  et  honesti  essemus,  ut  in  simih  dum  dare  unam  eleemosynam,  per  se  sump- 

dixit  Augu.stinus,  Epistola  105.  Et  ideo  illud  tum  sine  ordine  ad  sahitem  eeternam  :  ergo 

auxihum  non  potest  dici  gratia  Christi,  et  con-  non  magis  unum  est  gratia,  quam  ahud,  sed 

sequenter  nec  absohite  gratia,  quia  gratia  sim-  utrumque  pertinet  ad  gratiam  creationis ,  et 

phciter  sohim  vocatur  a  Patribus,  quai  per  generahs  gubernationis.  Et  quod  unum  detur 

Christum,  et  mortem  ejus  nobis  datur,  ut  si-  ad  perficiendum  intenectum  in  naturahbus, 

gnificat  Augustinus,  Epist.  95,  ad  Innocentem.  et  ahud  ad  perficiendum  voluntatem  in  una 

38.  Responsum  confutatur.  —  Sed  hoc  res-  tantum  perfectionc  naturah  minima ,  valde 

ponsum  non  enervat ,   sed  confirmat  potius  materiahs  difFerentia  est,  quse  profecto  ad  ra- 

omnia,  quae  diximus.  Primo,  quia  ex  ipsa  res-  tionem  gratise  parum  conducit. 
ponsione  constat,  magis  fugi  difficultatem  ver-        39.  Objectio.  —  Una  vero  supere.st  objectio, 

bis,  quam  declarari.  Nam  quod  aliqua  sit  gra-  quae  multas  ex  rationibus  factis  videtur  ener- 

tia,  vel  non  sit,  non  pendet  ex  hoc,  quod  de-  vare.  Nam,  si  efficaces  essent,  probarent  gra- 

tur  per  Christum  :  vel  non  detur  :  quia  dare  tiam  non  sohim  non  esse  necessariam  ad  om- 

per  Christum  est  respectus  quidam  ad  causam  nia  et  singula  bona   opera  moraha,  verum 

extrinsecam,  qui  supponit  ipsum  donum,  quod  etiam  nuhum  posse  dari  opus  bonum  natura- 

ob  meritum  Christi  datur  secundum  se  esse  hs  ordinis,  a<t  quod  sit  necessaria  gratia  :  imo 

gratiam,  ahunde  ergo  habet,  quod  sit  gratia  neque  ad  operandum  semper  bene  morahter 

independenter  ab  hoc ,  quod  detur,  vel  non  coUective  (ut  aiunt)  seu  nunquam  interponen- 

detur  per  Christum.  Prffiterea  hi  auctores  in  do  ahquod  peccatum.  Consequens  e.st  falsum, 

hac  ipsa  materia  docent,  neque  angehs,  neque  quia  saltem  ad  ehciendum  amorem  DEI  super 

Adse  in  statu  innocentise  fuisse  datam  gratiam  omnia,  ut  est  auctor  vel  finis  naturse,  et  aha 

per  Christum,  dicant  ergo,  sine  gratia  fuisse  opera  ardua,  et  ad  servanda  omnia  preecepta 

conversos  ad  DEUM,  prout  oportet  ad  justi-  naturaha  collective,  est  necessaria  gratia,  ut 

tiam,  vel  salutem.  Prseterea,  vel  opera  bona  minc  suppono.  Sequela  probatur,  quia  si  gra- 

moralia  considerantur,  ut  ordinata  ad  salutem  tia  est  necessaria  pro  uno  actu  morali,  in  illa 

ffiternam,  et  aliquo  modo  utilia  et  actu  confe-  habent  locum  fere  omnia  argumenta  a  nobis 

rcntia  ad  ipsam  vel  solum  ut  suut  conformia  facta,  quia  ex  illo  inferri  potest,  gratiee  neces- 

ratione  convenientiaque  naturte :  Priori  modo  sitatem  ad  aliquem  actum  non  esse  ob  super- 

fatemur  cadere  sub  meritum  Christi ,  tamen  naturalitatem  actus,  ac  proinde  ex  necessitate 

eodem  modo  Philosophia,  Rhetorica  ordinata  gratise  non  posse  inferri,  dari  actus  superna- 

ad  eumdem  finem  sunt  ex  meritis  Christi,  et  turales,  atque  ita  tolli  principale  fundamen- 

auxilium,  quod  datur  ad  illas  sic  ad  discen-  tum,  ex  quo  illos  colligimus,  et  consequenter 

das,  propter   Christum  datur.    At  posteriori  etiam  cverti  firmum  fundamcntum,  ut  asse- 

modo,  qua  ratione  non  datur  propter  Christum  ramus,  esse  certum,  dari  habitus  infusos,  et 

auxilium  ad  speculationem,  ita  neque  ad  quam-  ita  consequenter  possunt  applicari  multa  ex 

c";mquc  moralera  actionem,  quse  ad  vitam  dictis.   Respondetur  negando  sequelam,  quia 

ffiternam :  justificationem  et  rcmissionem  pec-  rationibus  supcrius  factis  nou  probavimus  ab- 

catorum  non  couducat.  Nam  (ex  eisdem  Au-  solute,  opus  morale  non  posse  ex  gratia,  vel 

gustini  locis)  mortuus  est  Christus,  ut  fideles  non  posse  iuterdum  gratiam  esse  ueccssaiiam 


CAP.  XVII.  RESPONDETUR  FUNDAMENTIS  CONTRARI^.,  ETG.  409 

ad  aliquod  bonum  opus  morale ,  scd  solum ,  non  est  necesse  talem  cogitationem  oriri  ex 

quod  propter  solam  necessitatem  illius  con-  illa  intentione,  ut  patet  in  reprobis,  Quod  si 

gruse  cogitationis,  non  possit  dici  ad  iUud  esse  dicatur,  in  eis  dari  ex  voluntate  antecedente 

neccssariam  j^ratiam.  Unde  cum  jam  ostcnsum  dandi  gloriam,  boc  etiam  per  se  non  ost  neces- 

sit,  pro])ter  hujusmodi  cogitationem  non  rc-  sarium,  ut  constatdc  bomine  in  puris  natura- 

quiri  ad  siufiula  Iwna  opera  moralia  aliam  bbus.  De  principio  autem  nccessario  ad  opera- 

specialem  motionem  internam,  absobitc  con-  tionem,  judicandum  est  ex  bis  quse  sunt  per 

cbiditur,  nec  gratiam  esse  necessariam  ad  sin-  se,  non  ex  intentione  DEI  extrinseca.  Si  ergo 


gula  opera.  Nihilominus  ad  abquod  opus  ex- 
cellens,  aut  valde  arduum,  ct  ad  collectionem 
prseceptorum  naturabura  servandam,  vel  ope- 
ra  moraba  fiequenter  sine  lal^e  peccati  exer- 
cenda,  necessaria  est  gratia,  Qus  juxta  doc- 
trinam  Conciborum  non  in  sola  iba  coaita- 


tabs  cogitatio  de  facto  abquam  utibtatem  af- 
fert  in  ordine  ad  finem  supernaturalem,  dici 
quidem  poterii  esse  ex  providentia  supernatu- 
rab,  non  tamen  esse  propriam  gratiam  nisi  per 
extrinsecam  denominationem.  Sicut  etiam  sa- 
bis,  vel  bona  corporis,  aut  fortunse  interdum 


tione  naturab  bonesta,  sed  etiam  in  speciab  dantur  vel  auferuntur  ex  providentia  .superna- 
iUuminatione,  inspiratione  et  protectione  DEI  turab,nontamenproptereasuntpropriagratia, 
consistit.  Et  quoad  lioc  genus  gratia  non  est    de  qua  tractamus. 


eadem  ratio  de  bis  actionibus  gravioribus,  seu 
perseverantia  in  ibis,  et  de  singubs  quibus- 
cumque,  quia  in  ibis  effectibus  est  longe  ma- 
jor  et  speciabs  difficultas,  quae  siue  speciab 
DEI  adjutorio  superari  non  potest.   Iba  vero 


2.  Idem  fundamentum  aliter  solvitur. — Aba 
responsio  est,  ibam  cogitationem  esse  debitam 
naturse  secimdum  se  spectatae,  esto  non  sit  de- 
bita  buic  determinato  individuo,  et  ideo  non 
esse  gratiam  veram,  bsec  enim  nec  individuo. 


necessitas  gratise  ad  abqua  opera  moraba  est  nec  speciei  uHo  modo  debita  est :  et  ideo  posset 

quasi  per  accidens  ob  extrinseca  impedimenta  condi  bumana  natura  sine  toto  ordine  gratijB. 

naturse  corruptae,  datur  autem  aba  necessitas  Potestque  lioc  exemplo  supra  insinuato  decla- 

per  se  ad  aba  opera  bona,  quse  oritur  ex  aUi-  rari.  Nam  qui  tenetur  ex  justitia,  vel  officii  de- 

tudine  finis,  cui  debent  esse  proportionata,  et  bito  pecuniam  inter  pauperes  distribuere,  non 

ex  bac  necessitate  optime  concbiditur,  taba  dicetur  ibam  simpbciter  donare,  aut  gratiam 

opera  esse  in  se,  et  intrinsece  supernaturaba.  facere  singubs  pauperibus,  bcet  vobmtarie  hos 

Quabs  autem   gratia  sit  necessaria  ad  abqua  elegerit  potius  quam  abos,  ut  eis  talem  elee- 

bona  opera  moralia,  et  quomodo  distinguatur  mosynam  conferret.  Intercedit  ergo  ibi  quse- 

a  gratia  necessaria  ad  singula  opera  superna-  dam  benevolentia  in  electione  personarum : 


turaba,  alterius  consideratiouis  est. 
CAPUT  XVII. 

RESPONDETUR  FUNDAMENTIS  CONTRARI^  SENTENTIjE 
POSITIS  GAPITE  DEGIMO. 

1.  Solvitur  primum  fimdamenttm.  —  Pri- 
mum  ac  praecipmim  fundamentum  contrariae 
sententige  positum  est  in  hoc,  quod  cogitatio 


donum  autem  ipsum  secundum  se  spectatum 
debitum  est,  et  ideo  proprie  et  vere  non  est 
gratia.  Eo  vel  maxime,  quod  supposita  prima 
rerum  institutione  et  communi  causarum  cur- 
su,  jam  erit  debita  iUa  cogitatio  tab  individuo, 
quia  ex  solo  generab  cursu  et  concursu  secun- 
darum  causarum,  cum  generab  influentia  pri- 
mse  causffi  sequetur,  nisi  extraordinarie  impe- 
diatur.  Hoc  autem  satis  est,  ut  tabs  actio  dica- 
tur  debita  secundum  naturse  ordinem.  Nam 


congrua  necessaria  est  ad  honeste  operandum,  quod  illa  prima  institutio  ordinis,  et  causarum 
et  iba  non  est  debita  naturse,  ac  proinde  est  universi  potius  quam  alia  vobuitarie  fuerit  a 
gratia.  Ad  quod  multiplex  responsio  ex  dictis    Deo  facta,  pertiuet  ad  donum  creationis  tabs 


accipi  potest.  Una  est,  illam  cogitationem,  sive 
sit  debita,  sive  nou,  contineri  intra  terminos 
providentise  naturabs,  et  ideo  esse  beneficium 
naturale,  non  tamen  veram  gratiam.  Nec  satis 
est  dicere,  illam  providentiam  naturalem  oriri 
ex  intentione  dandi  gloriam  in  prsedestinatis, 
ideoque  gratiam  reputari.  Non  (inquam)  hoc 
sati.sfacit,  quia  etiam  ipsamet  creatio  datur 
praedestinatis  ex  illa  intentione,  ut  supra  dixi, 
et  nou  propterea  est  gratia  proprie  dicta.  Item 


universi,  tali  modo  composito,  potuis  quam 
alterius:  non  ergo  spectat  ad  ordinem  gratise 
sanctificantis,  de  qua  agimus.  Ergo  eflfectus, 
qui  sequuntur  ex  tab  institutione  rerum  cum 
communi  cursu  causarum  secundarum,  tam 
bberarum  quam  naturabum,  et  cum  generali 
influentia  Dei,  ad  beneficia  naturaba  pertinent, 
non  ad  ordiuem  gratise :  talem  autem  esse  iHani 
cogitationem  congruam,  satis  jam  ostensum 
est. 


MO  LIB.  II.  DE  CAUSA 

3.  Menlis  D.  Tkom(e  interpretatio .  — Nec 
divus  ThomaSj  loco  ibi  citato  \,  2^  q.  109, 
art.  2,  aliquid  indicavit  huic  doctrince  repu- 
gnans.  Nam  in  corpore  articuli  tractat  absolu- 
te  de  omnibus  actibus  vohintatis  ct  generah- 
ter  docet,  ad  omnem  vohtionem  boni  indigere 
auxiho  Deimoventis,  per  quod  intelhgit  gene- 
ralem  concursum  primee  causse,  ut  supra  osten- 
sum  est.  Postea  vero  in  solutione  ad  primum 
specialiter  tribuit  primae  volitioni  circa  finem, 
quod  sit  ab  exteriori  principio,  scilicet  Deo,  et 
ita  reducit  omnes  motus  vohmtatis  ad  moni- 
tionem  Dei,  non  sohim  ratione  concursus  ge- 
nerahs,  per  quem  immediate  DEUS  influit  in 
omnes  actus  vohmtatis,  de  quo  in  corpore  ar- 
ticuli  locutus  fuerat :  sed  aha  speciah  ratio- 
ne,  scihcet,  quia  ad  omnes  actus  circa  media 
vohmtas  movetur  ab  intentione  fmis  et  ad  in- 
tentionem  fmis  movetur  ab  ipso  Deo :  et  ita 
sahem  uUima  resolutio  motuum  vohnitatis  sit 
in  DEUM.  Quanquam  autem  obscurum  et  con- 
troversum  sit,  quonam  modo  inteutio  finis  sit 
a  Deo,  uhra  generalem  concursum ;  certum 
est  tamen  non  loqui  ibi  D.  Tliomam  de  motio- 
ne  gratiffi,  sed  generahter  :  nam,  si  discursus 
ihius  bonus  est,  etiam  intentio  fmis  pravi,  qua- 
tenus  non  est  ex  priori  actu  vohmtatis,  est  ab 
extrinseco  agente  DEO.  Est  ergo  iUa  motio  or- 
dinis  naturahs,  si  ad  naturalem  actum  efficien- 
dum  juxta  exigentiam  naturce  detur:  vel  erit 
motio  supernaturahs,  si  detur  ad  actus  supe- 
rioris  ordinis.  Unde  Cajetanus  ibi  bene  adver- 
tit,  iham  doctrinam  coincidere  cum  ea,  quam 
idem  D.  Thomas  eodem  libro,  q.  9,  art.  4,  de 
motionc  voluntatis  in  genere  tradiderat. 

4.  Quod  autem  citati  auctores  dicunt,  iham 
DEI  motionem  esse  cogitationem  moventem  ad 
intentionem  fmis,  quse  naturaliter  occurrit  ante 
consilium,  vel  deliberationem  voluntatis :  hoc 
(inquam)non  est  consentaneum  menti  D.  Tho- 
mae.  Quia  hsec  cogitatio  pertinet  ad  motionem 
ex  parte  objeeti :  D.  Thomas  autem  loquitur 
de  motione  ex  parte  potentiae,  ut  patet  ex  dicta 
qusest.  9,  art.  4.  Item,  quia  illa  cogitatio  non 
semper  reduciturinDeum  ut  in  causam  proxi- 
mam,  sed  in  objecta  externa  :  D.  Thomas  au- 
tem  sentit,  Deum  immediate  dare  hanc  motio- 
nem.  Alii  ergo  dicunt,  illam  motionem  esse 
determinationem  physicam,  quam  specialiter 
solus  Deus  facit  circa  inteutionem  finis.  Sed 
hoc  etiam  falsum  est :  quia  si  talis  preedeter- 
minatio  necessaria  est,  etiam  ad  actus  circa 
media  erit  necessaria,  vel  si  repugnat  liberta- 
ti,  ctiani  repugnabit  dari  ad  intentionem  finis, 
quia  illa  ctiam  actus  liber  est.  Item  specialiter 


PR.^DESTINATIONIS. 
repugnabit  circa  intentionem  pravi  finis,  cum 
tamen  ratio  D.  Thomoe  etiam  de  illa  procedat. 
Et  ob  easdem  rationes  non  potest  illa  motio 
intelligi  de  aliquo  peculiari  instinctu  actuali  et 
vitali,  quem  Deus  specialiter  imprimat  circa 
intentionem  fmis :  tum  quia  in  iutentione  fi- 
nis  pravi  hoc  repugnat ;  tum  etiam  quia  in 
actibus  mere  natiu^alibus,  etiam  bonis,  non  est 
necessaria  illa  specialis  motio,  ut  probatum 
est. 

5.  Dicendum  ergo  est,  in  actibus  naturali- 
bus  illam  motionem  non  esse  aliud,  prseter 
inclinationem  naturalem  voluntatis  ad  bonum 
suse  natura;  consentaneum,  in  supernaturali- 
bus  autem  actibus  esse  vel  infusum  habitum, 
vel  aliquam  divinam  inspirationem  superna- 
turalem.  Unde,  loquendo  de  actibus  ordinis 
natura;,  dicit  idem  D.  Thomas,  dicta  qusest.  9, 
art.  4,  intentionem  finis  ita  tribui  auctori  na- 
turaj,  sicut  motus  gravis  tribuitur  generanti. 
Quse  proportio  solum  tenet  in  hoc,  quod  uter- 
que  motus  est  proxime  ex  inclinatione  natu- 
ra3,  data  ab  auctore  ejus :  salva  tamen  diver- 
sitate  in  modo  efiiciendi  vitali  et  libro.  Hsec 
ergo  attributio,  vel  reductio  talis  actus  in  auc- 
torem  naturee,  non  est  ratione  alicujus  gratise, 
sed  solius  providentiffi  uaturalis.  Gujus  signum 
etiam  est,  quia  est  communis  pravse  intentioni 
finis,  non  quatenus  mala  est,  sed  quatenus  in 
aliquod  bonum,  qua  tale  est,  tendit.  Nam  il- 
lud  etiam  provenit  ex  generali  impetu  naturae 
ad  bonum,  quanquam  quia  non  ex  necessi- 
tate  provenit,  sed  cum  libertate,  ideo  ex  de- 
fectu  proximse  causee  possit  male  fieri. 

6.  Ad  loca  Augustini  respondent. — Ad  loca 
Augustini,  quee  de  sancta  cogitatione  afferuu- 
tur,  ratione  cujus  tribuit  Deo  initium  omnium 
bonorum  operum,  duobreviterdicimus.  Unum 
est,  loqui  Augustiuum  de  sancta  cogitatione, 
quse  'ad  opera  pietatis,  ad  vitam  aeternam  con- 
ducentia,  nos  inducit.  Aliud  est,  sub  cogita- 
tione  sancta  includere  totam  vocationem  su- 
pernaturalem,  id  est,  non  solam  mentis  iUu- 
miuationem,  sed  etiam  voluntatis  inspiratio- 
nem  et  internam  excitatiouem.  Utrumque  e- 
nim  Iiorum  in  superioribus  probatum  est  et  ex 
dicendis  amplius  constabit.  Unde  alia  testimo- 
nia  Patrum  et  Conciliorum,  quse  requu*unt 
gratiam  ad  singulos  actus  bonos  ab  eisdem  ex- 
plicantur  (ut  vidimus)  de  actibus  pietatis  Chris- 
tianse,  seu  (quod  idem  est)  de  actibus  bonis 
factis,  sicut  oportet  ad  salutem,  seu  ad  juslifi- 
catiouem,  vel  promcrendam,  vcl  aliquo  modo 
inchoandam.  Et  ita  etiam  intclligitur  verbum 
Cliristi :  Sine  me  nUdl  poieslis  facere,  scihcetj 


I 


CAP.  XVII.  RESPONDETUR  FUNDAMENTIS  CONTRARItE,  ETC.  411 

ad  ffitcrnam  salntcm  utile  :  de  hac  enim  re  ibi  oratione  loquitur  Augustinus,  quando  ab  illa 

agebat,  ut  Augustinus  notavit.   Et  liasc  est  sumit  argumcntum  ad  necessitatem  gratise. 

plirasis  Scripturae,  ut  nihil  esse  dicatur,  quod  At  hiBC  oratio  ncc  in  puris  naturalibus  fieri  ab 

ad  ffiternam  vitam  non  confert ,  juxtailludl,  homine  posset,   nec  ab  infideh  fieri  potcst, 

Corinthior.   43:    Si  charitatem  non  haheam,  cum  in  fide  fnndetur:  ergo  vel  homo  in  piu-a 

nihil  sum.  Si  distrihuero ,  etc,  charitatem  a%-  naturaetnunc  homo  infidehs  nou  potest  fticere 

tem  non  habeam,  nihil  mihi  prodest.  bonumopus  morale,  quod  absurdissimum  est: 

7.  Addi  ctiam  potest,  probabile  esse,  Pela-  vcd  illa  oratio  necessaria  non  est  ad  singula 
gianos  negasse  etiam  necessitatem  generaUs  et  bona  opera  moraha,  nec  ratio  Augustini  ad 
actuahs  influxus  Dci  ad  opera  naturai  consen-  rem  proesentem  accommodari  potest. 

tanea,  et  putassc  necessitatem  ihius  concursus        9.  Secundo  respondetur. — Secundo  dicimus : 

repugnare  hbertati :  et  iu  hoc  scnsu  traditum  esto,  non  sit  gratia  necessaria  etiam  fideh  ho- 

esse  interdum  a   Concihis  et   Patribus,  bona  mini  ad  singula  bona  opera  moraha  virtutum 

opera  naturaha  non  posse  fieri  sine  auxiho  acquisitarum^nihilominusorandumesseDcum, 

DEI,  ut  loquitur  etiam  D,  Thomas,  1,2,  q.  109,  ut  ad  singula  bene  prsestanda  det  auxihum  pe- 

art.  1  et  2,  id  est,  sine  cooperatione  Dei.  Sed  cuhare,  vel  ut  talc  opus  non  mere  naturahter, 

quamvis  fortasse  unum,  velahud  testimonium  scd  ahquo  modo  meritorie  fiat.  Vel  certe,  quia 

Concihi  Arausicani,  aut  Hieronymi ,  vel  ahud  hcetauxiliumgratiseper  senon  sit  necessarium 

simile  possit  hoc  modo  exponi,  non  tamen  om-  ad  singula  ex  his  operibus,  saltem  est  neces- 

nia  illa  :  prfficipue  quae  de  necessitate  gratiee  sarium  ad  nonpeccandum,  etiamcontralegem 

adjuvantis  ct  pra^venientis  per  inspirationem  natura;,  et  contingens  est  in  singuhs  actibus 

et  iUuminationem  divinam  loquuntur  :  illa  e-  peccare,  et  incertum  homini  est,  ubi  possit  ei 

nim  clare  supponunt,  non  esse  in  hbro  arbi-  acciderepeccatumcontrarationem  naturalem, 

trio  sufficientes  vires  ad  iUos  actus,  de  quibus  et  ideo  in  singuhs  orare  debet,  ne  iUud  eve- 

loquuntur,  non  sohim  quia  dependentin  ope-  niat.  Unde,  si  absquefide  posset  homo  habere 

rando  a  prima  causa,  sed  etiam ,  quia  in  ra-  cognitionem  ahquam ,  et  spem  imperfectam 

tionc  causee  proximae,  est  insufficiens :  Et  ideo,  auxilii  divini,  sicut  nunc  habet  Judaius,  debe- 

cumdeneccssitate  gratisead  singidos  actus  lo-  ret  etiam,  ut  posset,  orare  proptcr  eamdem 

quuntur,  sine  dubio  tractant  de  operibus  pie-  causam,  quanquam  revera  talis  oratio  de  se 

tatis,  ut  ostensum  est.  valorem  non  habeat. 

8.  Ad primam  rationem.  —  Ad  primam  ra-  10.  Declaratur  exemplo  de  homine  infirmo, 
tionem  ex  necessitate  orationis  desumptam  di-  quo  D.  Thomas  in  hac  materia  utitur.  Quamvis 
ci  potest  primo,  orationem  veram  ,  de  qua  enim  sine  auxiho  alterius  possit  parvam  viam 
Sancti  et  Conciha  loquuntur,  esse  unum  ex  agere,  aut  singulos  passus  reddere :  tamen, 
operibus  pietatis,  quod  sine  gratia  Dei  fierinon  quia  non  potest  solus  totum  motum  efficere,  et 
potest,  ut  expresse  tradit  Concilium  Arausica-  in  singuhs  passibus  cadere  potest,  ideo  ad  om- 
num,  cap.  3,  dicens,  gratiam  non  dari  ad  hu-  nes  continuatum  auxihum  po.stulat :  ita  ergo 
manam  invocationem,  sed  ipsam  gratiam  fa-  preestare  se  debet  homo  circa  singula  opera 
cere,  ut  invocetur  a  nobis.  Et  ratio  est,  quia  bona,  propter  pericuhim,  quod  est  in  singulis. 
vera  oratio  debet  fieri  ex  fide,  ut  passim  in  Maxime,  quia  in  prsescientia  Dei  conditionata 
Evangeho  Christus  dixitet  sumiturex  iUo  PauU  potest  esse  necessarium  tale  auxiUum  ad  hoc, 
ad  Romanos  10 :  Qiioonodo  invocabunt,  in  quem  vel  iUud  opus  cum  effectu  prsestandum,  etiam- 
non  crediderunt  .^oratio  autem  ex  fide  est  etiam  si  absolute  non  sit  necessarium.  Quia  nimirum 
ex  gratia.  Et  hoc  confirmat  idem  Paulus  ad  Deus  pra^videt,  quod  sine  tah  auxiho  non  fiet 
Romanos  8,  dicens  :  Spiritus  adjuvat  infirmi-  opus,  etiamsi  absoUite  possit  fieri.  Atque  ita 
tatem  nostram.  Exponendo  vero  ad  quid  ad-  quamvis  generatim  loquendo,  prudens  petitio 
juvet,  adjungit :  Nam  quid  oremus  sicut  opor-  auxihi  non  sit  semper  propter  absohitam  im- 
tet  nescimus,  sed  ipse  Spiritus  postulat  pro  no-  potentiam  et  necessitatem  simpUciter  ,  sed 
his  gemitihus  inenarrahilihus,  id  est,  postulare  possit  esse  propter  majorem  suavitatem  et  fa- 
nos  docet  et  facit,  juxta  Augustini  expositio-  ciUtatem,  ut  in  rebus  humanis  est  evidens, 
nem  de  qua  in  secundohbro  de  Trinit.,  c.  6;  tamen  respectu  Dei  semper  hsc  commoditas 
et  eodem  sensu  subdit,  quod,  Spiritus  secun-  reducitur  ad  ahquam  necessitatem,  quia  in 
dum  Deum  postulat  pro  Sanctis,  id  est,  eos  ejus  prsescientia  potest  esse  necessarium  ad 
facit  orare,  oratione  secundum  Beum,  id  est,  esse  operis,  quod  simpUciter  non  est  necessa- 
sicut  oportet_,  ut  Deo  accepta  sit.  De  hac  ergo  rium  ad  posse. 


412  LIB.  II.  DE  CAUSA 

11.  An  ad  vincendam  aliquam  tentationem 

contra  legem  naturrp,  vel  ad  singulas  sit  neces- 

saria  gratia. —  Primum placitum.  —  Alia  opi- 

nio. — Tertio  opinio. — In  secimda  ratione  pos- 

tnlatur,  an  possit  homo  vincere  aliquam  tenta- 

tionem  contra  legem  natnraj,  vel  ad  singulas 

vincendas  sit  necessaria  gratia.  Non  enim  de- 

sunthominesdoctissimi,  qui  licet  fateantur  non 

esse  necessariam  gratiam  ad  singula  opera  ho- 

nesta ,  putant  esse  necessariam  ad  vincendas 

singulas  tentationes,  saltem  quatenus  per  dee- 

monis  industriam  et  eflicaciam  augeri,  et  urgeri 

possunt.  Quse  gratia,  vel  positiva  est  ad  vincen- 

dam  gravissimam  tentationem,  quam  permittit 

DEUS,  vel  saltem  negativa,  quia  non  permit- 

tere,  ut  dsemon  tentet,  quantum  i^otest,  gra- 

tia  est.  AUi  vero  in  aho  extremo  contendunt, 

hominem  posse  viribus  liheri  arbitrii  resistere 

cuilibet  tentationi  sigillatim,  quantumvis  gra- 

vis  videatur,  hcet  perseverare  diu  in  hac  vic- 

toria  non  possit,  sine  auxiho  gratise.  Ahi  res- 

pondent ,  leviores,  ac  ordinarias  tentationes 

sigillatim  sumptas  posse  vinci  ab  homine  per 

vires  Hberi  arbitrii,  non  consentiendo.  Quod 

quidem  est  satis  ad  operandum  ahquod  opus 

bonum  morale.  Nam  (ut  dixi)  hic  non  agimus 

de  quolibot  opere,  etiam  distributive  et  inclu- 

dendo  etiam  difficillima,   sed  indefmite,   de 

aliquo  bono  opere :  illud  autem  etiam  sine  ul- 

la  tentatione  occurrere  potest. 

12,  Quod  si  instetur,  nullura  esse  opus , 
quod,  remota  gratia,  non  possit  e.sse  difficile, 
imo  et  impossibile,  si  Deus  iiermittat,  homi- 
nem  tentari  a  dsemone,  quantum  potest.  Res- 
pondeo  imprimis ,  fortasse  non  ita  esse,  quia 
multa  occurrunt  facienda  opera  bona,  adeo  fa- 
cilia  ex  objecto  et  circumstantiis,  ut  perseve- 
rante  usu  rationis  non  valeat  tantam  difficul- 
tatem  apponere.  Nam,  si  adeo  perturbet,  vel 
distrahat  mentem  hominis,  ut  non  possit  at- 
tendere,  jam  non  erit  actus,  vel  omissio  cul- 
pabilis:  si  autem  possit  homo  satis  attendere, 
sffipe  res  ipsa  non  patietur  tantam  difficulta- 
tem.  Deinde  dicitur,  esto  concedamus  esse  a- 
liquam  gratiam,  quod  Deus  non  permittat  Iio- 
minem  gravius  tentari  in  singulis  operibus 
bonis,  quam  de  facto  tentetur,  non  esse  id 
contra  veritatem,  quam  defendimus.  Quia  illa 
gratia  est  extrinseca  ct  non  est  per  se  causa, 
sed  solum  tanquam  removcns  impedimenta  : 
liic  autem  tractamus  de  interna  gratia  iUumi- 
nationis  et  inspirationis,  divinique  adjutorii, 
quffi  gratia  cst  per  se  et  j^ropria  causa  illorum 
actuum,  propter  quos  datur.  Ad  tcrtiam  ratio- 
nem  dicemus  in  capite  sequeuti. 


PR.^DESTINATIONIS. 

CAPUT  XVIII. 

SATISFIT    PRTNCIPALI    OBJECTIONI  IN  CAPITE    NONO 
PROPOSIT^. 

1 .  Circa  objectionem  principalem,  in  capite 
nono,  propositam  cujus  occasione  hoec  omnia 
diximus,  multi  theologi  non  censent  inconve- 
niens  concedere,  in  aliquibus  et  multis  homi- 
nibus  adultis  prsecedere  aliquod  vel  aliqua  bo- 
na  opera  moralia  ante  omne  internum  auxi- 
lium  prseveniens,  quod  sit  vera  et  supernatu- 
ralis  gratia.  Nam  cum  tale  opus  sit  possibile 
ex  sola  ratione  et  libero  arbitrio,  non  habet 
per  se  connexionem  cum  prsevenienti  auxilio 
gratiee,  ergo  nullum  est  inconveniens,  quod 
de  facto  preecedat. 

2.  Atque  hinc  ulterius  multi  docuerunt  sic 
facienti  quod  in  se  est  ad  bene  operandum  mo- 
raliter  per  naturales  vires  quas  tunc  solas  Iia- 
bet,  Deum  conferre  suam  gratiam  non  sancti- 
ficantem,  sed  primi  auxilii  supernaturalis  seu 
vocationis  ad  fidem.  Ita  docuit  expresse  divus 
Thomas,  2  dist.,  5  queest. ,  art.  1,  distinct.  28, 
qusest.  unic,  art.  4,  q.  14,  de  Verit.,  art.  11, 
ad  1,  agens  de  filio  infidelium  iu  sylvis  enu- 
trito,  qui  perveniens  ad  usum  rationis,  ductum 
rectae  rationis  sequitur,  de  quo  ait,  fore  a  Deo 
supernaturaliter  illuminandum.  Quod  confir- 
mat,  lib.  3,  contra  Gentes,  cap.  159,  et  1,  2, 
qugest.  89,  art.  6.  Idem  sensit  Altisiodorensis, 
lib.  3  Summse,  tract.  2,  cap.  1,  qusest.  5,  et 
lib.  2,  tract.  11,  cap.  1,  q.  4,  Alensis,  1  part., 
cjusest.    29,   M.   3,  art.  1,  ad  1,  et  2  part. , 
queest.  19,  M.  8,  §  1,  et  3  part. ,  qusest.  69, 
M.  5  ,  art.   3 ,  ad  5  et  6  ,  Gersonius  Alpha. , 
24,  lit.  M.  et  Alpha.,  61,  lit.  G.  et  in  tract. 
de  Vita  spirituali  ,  lect.    1.  Idem  docuerunt 
communiter  theologi  in  2,  dist.  28,  Albertus, 
art.  1,  ad  4,  iEgidius,  art.  2;,  §  2,  ad  2,  Richar- 
dus,  art.  1,  quffist.  2,  Nicolaus,  deOrbeli,  ai"t.  2, 
et  dist.  27,  Gabriel,  2,  dist,  22,  quaist.2,art.  3, 
dub.  1,  etalii  quos,  capite  septimo,  retuli.  Idem- 
que  secuti  sunt  ex  modernis  Thomistis,  Sotus, 
4,  dist,  1,  qusest.  2,  art.  3,  Victorius,  Relect. 
de  puero  venieute  ad  usum  rationis,  3  part. , 
num.  14,  Canon,  Relect.  de  sacram.  in  geu. , 
part,  1  et  2,  censet  probabile  INIedina,  1,  2, 
qufest,  89,  art,  6,  dub.  ult., et  qua;st.  109,  art.  6, 
dub.  3,  ad  2  et  3,  Viguerius,  in  lustitutioni., 
Theol,,  cap.  10,  §  4,  Zumehus,  1,  2,  q.  112, 
art.  3,  disp.  5,  Idem  sequitur  Vega,  lib,  13,  in 
Trid, ,  ca]).  12,  Via  3,  Corduba,  latc  lib.  2,  de 
Iguor. ,  quaist.  4  tota,  ct  qua3st.  5,  ad  4.  Item 


CAP.  XVIII.  SOLUTIO  OBJECTIONIS.  413 

Dricdus,  tract.  dcConcordia,  part.  2,  cap.ult. ,     causa  primi  auxilii  .sibi  collati;  respondctur. 


et  dc  Cai)t.  ct  Rcdcmp.  gcn.  hum.,  tract.  2,  c.  2, 
ait  pic  hoc  crcdi,  ct  in  co  non  pcrtinaoitcr  er- 
rari.  Idcni  Uuardus,  art.  7,  §  JJoctdrcs,  Al])er- 
tus  Pighiusdc  hhcro  urbitrio  contraCalvinum, 
foHo  99,  ubi  dicit  esse  seutentiam  Patrum, 
quam  multi  ahi  secnti  sunt  ex  his  qui  contra 
ha^reticos  hujus  temporis  soripserunt. 

3.  Et  sanc  quid(pud  sit  de  vcritatc  hujus 


ncquc  hoc  modo  esse  causam  ilhus  cffcctus,  ut 
ad  praidcstinationcm  pertinct.Tum,  quia  praj- 
dcstinato  datiu'  illa  prima  iUuminatio,  non  .so- 
hnn  ut  gratia  sulhcicns,  sed  ctiam  ut  efficax  et 
congrua,  ad  quod  nuUo  modo  servit  tale  opus, 
etiam  per  accidens  :  sed  cx  divina  electione 
immcdiatc  procedit,  tum  ctiam,  quia  si  pcr  11- 
lud  opus  bonmn  praivenitur  talis  homo,  ne  im- 


5. 


sententia3,  quam  nunc  dcfendcrc  et  cxplioare    pcdimcntum  ponat  vocationi,  hocipsum  cstcx 

nccessarium  non  est,  nobis  ad  expediendam    pncdcstinationc,  ut  infra  latius  dicam. 

difficultatcm  propositam,  ut  paulo  infcrius  di- 

cam,  verisimilc  tamcn  non  est,  tot  graves 

theologos  in  ea  doctrina  pcriculose  errassc,  aut 

non  posse  liabere  sensum  ab  crrorc  Pelagii 

omnino  alicnum.  Non  dubito  crgo  quin  sense- 

rint  totam  illam  gratiam  primam,  etiamsi  de- 

tur  homini  benc  opcranti  moraliter,  non  dai^i 


No7i  seqid  alia  incommoda  clicta. — Atque 
ita  ctiam  cessant  incommoda,  quae  ex  iUa 
sentcntia  inferebantur.  Nam  illa  scntentia  non 
supponit  possc  homincm  innoccntcr  vivere, 
aut  saipius  posse  bene  operari  sine  gratite  auxi- 
lio,  quin  multo  frequentius  peccet,  nisi  divi- 
nitus  prseveniatur :  sed  supponit  solum,  posse 
propter  mcrita  vcl  dispositioncm  talis  opcris,  aliquid  boni  facere,  quod  licct  parum  sit,  sal- 
scd  cx  pura  gratia  Dei,  o})usquc  illud  bonum  tem  potcst  descrvireadimpediendum  pro  tunc 
ad  summum  posse  descrvire,  ut  dum  est,  im-  peccatum.  Et  tunc  crcdit  dc  misericordia  Dei, 
pcdiat  peccatum,  quod  possct  fortasse  esse  obex  non  defuturum  tali  liomiui,  non  propter  opus 
divinee  illuminationis.  Quem  sensum  in  libro  ejus,  quod  nuUam  habet  proportionem  cum 
tertio  de  Auxiliis,  capite  secundo,  ita  explicui,  gratia,  sed  quia  de  se  propensus  est  ad  dandum 
et  a  Marco  Ercmita  traditum  invenio  in  vcrbis  omnibus  sufficientia,  ac  necessaria  remedia  ad 
quse  supra  capitc  ootavo  citavi,  ex  libro  dc  Pa-    salutem. 

radiso,  capite  quinquagcsimo  tertio.  Neque  hic  6.  Responsio  ad  ohjectionem  prcecipuam.  — 
sensus  excludit  alium  dc  faciente  quod  in  se  est  Ultimo  vero  addo,  totam  hanc  sententiam  no- 
per  auxilium  supernaturale.  Nam  respectu  di-  bis  necessariam  non  esse  ad  expedieudam  dif- 
versarum  gratiarum  in  diverso  sensu  possunt  ficultatcm  positam,  et  ideo  nunc  nec  probamus 
eadem  vcrba  profcrri.  Itaque  rcspcctu  gratiee  illam,  nec  rejicimus :  pcndct  cnim  ex  midtis 
justificantis,  et  ad  illam  obtinendam  neccsse  principiis,  quai  in  materia  de  gratia  exami- 
est,  ut  liomo  faciat,  quod  potcst  per  prajveniens  nanda  sunt.  Dico  ergo  ex  illis  verbis  Paidi, 
gratise  auxilium.  Vel,  quod  idem  est,  homo  jam  Beus  vult  omnes  Jiomines  salvos  fieri,  potius 
prseventus  per  auxilium  supernaturale,  si  vult  sequi  probabiliter,  omnibus  hominibus  adultis 
progredi,  oportet,  ut  per  receptum  auxilium,  darc  aliquod  principium  salutis,  atque  adeo 
quod  valet,  faciat ;  at  vero  respectu  ipsius  auxi-  aliquam  vocationem.  Undc  quamvis  ante  hanc 
lii,  si  homo  nondum  est  supernaturalitcr  prse-  vooationem  supernaturalem  possit  liomo  ali- 
ventus,  non  potest  per  auxilium  operari :  ergo  quod  bonum  opus  facere  et  illud  faciat,  et  pos- 
de  iUo  in  a.io  sensu  dicitur,  ut  faciat,  quod  po-  tea  vocetur  a  Deo,  non  sequitur,  quod  vocetm' 
test,  procurando  non  ponere  obicem,  et  ad  lioc  propter  opus,  sed  pro  generali  Dei  benevoleu- 
aliquid  boni,  prout  potest,  operaudo.  tia  erga  homiues  et  propter  Christum.  Neque 

4.  Fx  Jiac  sententia  non  sequitur  dari  cau-    etiam  est  necesse,  ut  tale  bonum  opus  con- 


sam  pnedestinationis  quoad  omnes  effectus.  — 
Unde  constat  etiam,  si  heec  sententia  admitta- 
tur,  non  sequi  dari  causam  prsedestinationis 
quoad  omnes  effectus  ejus  ex  parte  hominis 
prsedestinati :  quia  per  tale  bonum  opus  non 
est  sibi  causa  prima3  gratia?  auxiliantis,  sed 
Deus  sua  hbertate  illam  confert,  vel  cx  illa  vo- 
luntate,  quia  vult  omnes  homines  salvare,  vcl 
rcspectu  prsedestinati ,  ex  illa  voluntate  qua 
illum  elegit.  Quod  si  dioas,  saltcm  sequi  dari 
causam  per  accidens,  ut  est  removens  impe- 
dimentum,  sic  cnim  videtur  talis  homo  esse 


currat  removendo  obicem,  quia  etiamsi  liomo 
maxime  peccaret,  Deus  illuminaret  illum  ex 
illa  gencrali  voluntate,  ut  pie  crcdi  potest. 
Nam  quia  tempus  dandi  hanc  illuminationem 
primam,  non  est  unum  et  idem  proefixum  pro 
omnibus  hominibus,  sed  Deus  dat  tempore 
opportuno,  vel  a  se  definito,  ideo,  sive  homo 
antea  operetur  bene,  sive  male,  nec  accelera- 
tm*,  nec  retardatur  tempus  illud  a  Deo  preefi- 
xum,  nec  in  eo  prffifiniendo  liabuit  Deus  res- 
pectum  ad  opus  hominis,  sed  ad  ordinem  suse 
sapieutiee  et  consihum  suae  voluntatis. 


A\A                                                LIB    II.  DE  CAUSA  PR^EDESTINATIONIS. 

7.  ISfulla  est  connexio  inter  causam  prredes-  ciendum  tale  opus  cum  aliqua  supernaturali- 

tinationis  ex  partenostra  et  potestate  arhitrii  tate^  quseiu  ipso  opere  resultet,  saltem  mora- 

ad  aliquod  honum  morale  sine  gratia.  —  Atque  liter. 

ita  tandem  constat^  nullam  esse  connexionem  2.  Prima  assertio. — Opus  morale  factum  ex 

inter  has  qusetiones,   de  causa  prsedestinatio-  gratia,  licet  in  sua  specie  ordinis  naturalis  sit, 

uis,  ex  parte  nostra  et  de  potestate   arbitrii  potest  esse  causa  alicujus  effectus  prcedestina- 

ad  faciendum   aliquod  ])onum   opus  morale  tionis. — Ratione  fulcitur. — Prior  pars. — Dico 

sine  gratia.  Quia  etiam  si  tale  opus  fiat  ante  ergo  primo,  quando  opus  morale  ita  fit  ex 

omne  auxilium  gratise  supernaturalis,  non  po-  gratia,  ut  licet  in  sua  specie  maneat  naturalis 

test  ullo  modo  fundare  gratiam  ipsam,  nedum  ordinis ,  aliquera  supernaturalem  modum  in 

prffidestinationem  ejus.  Quod  cum  sit  verum  se  recipiat,  potest  esse  causa  alicujus  eflfectus 

de  omni  auxilio  maxime  de  congruo  et  efficaci,  prsedestiuationis,  non  vero  totius  prsedestina- 

quale  esse  solet  illud,  quod  est  prsedestinatio-  tionis,  quoad  efFectus  ejus.  Hsec  posterior  pars 

nis  efFectus.  Quae  omnia  ex  dicendis  capite  se-  a  fortiori  patebit  ex  his,  quee  de  supernatura- 

quenti  magis  confirmabuntur.  libus  actibus  dicemus.  Nunc  breviter  ostendi- 

tur,  quia  tale  opus  supponit  gratiam  aliquam 

CAPUT  XIX.  efficacem,  et  accommodatam  fmi  prsedestina- 

tionis:  ergo  supponit  aliquem  prsedestinatio- 

BONUM   opus   MORALE    ORDiNis   NATURALis ,    SEU  nis  efFectum ,  crgo  non  potest  esse  causa  to- 

viRTUTis  ACQUisiT^  NON  POSSE   ESSE  CAusAM  tius  praedestiuationis.  Consequentiam  nunc  ut 

PROPRiAM    PRiEDESTiNATiONis   QUOAD    ALiQUEM  claram  suppoiio.  Autecedeus  vero  probo,  quia 

EFFECTUM  Ejus,  ETiAM  si   Ex  ALiQUA  GRATiA  ilkid  opus  uou   potest  tali  modo  ficri ,   nisi 

EXTRiNSEGA  PROFiGiscATUR.  praicedat  inuminatio  aliqua  fidei,  et  intentio 

supernaturahs  dirigens,  et  elevans  actum  11- 

1 .  Hactenus  dictum  est  de  operibus  bonis  kim  aUquo  modo  ad  supernaturalem  ordinem, 

quatenus  a  kbero  arbitrio,  absque  gratia  ak-  nukus  euim  akus  intrinsecus  modus  superna- 

quo  modo  fieri  possunt :  jam  dicendum  est  de  turaks  in  tak  actu  excogitari  potest. 

operibus  ex  gratia  factis.  Quoniam  vero  gratia  3.  Postcrior  ostenditur. — Altera  vero  pars, 

non   sokim  necessaria  est  ad   supernaturaka  nimirum,  actum  ikum  sic  factum  posse  esse 

opera :  sed  etiam  juvat  ad  moraka  et  natura-  causam  praidestinationis  quoad  akquos  effec- 

ka  honeste   perficnenda,  ideo  iii  hoc  capite  tus  ejus,  probari  potest  primo  ex  ikis  Scrip- 

dicemus  de  operibus  morakbus,  ac  naturak-  turse   locis   in   quibus    opera  moraka,    prai- 

bus  procedentibus  akquo  modo  a  gratia,  et  sertim    misericordise  ,   dicuntur  vakle   utika 

postea  de  supernaturakl)us  actibus,  simukjue  ad    impetrandum  remissionem   peccatorum , 

magis  declarabimus  et  confirmaliimus  non-  Daniel,  4,  Tobiae  4,  Lucse  6.  Si  dimiseritis, 

nuUa,  quse  in  superioribus  dicta  sunt.  Suppo-  dimittetur  volis.  Quse  quidem,  et  .simika  sal- 

no  autem,  sermonem  esse  de  causa  non  omni-  tem  verum  kabent  de  his  operibus,  quatenus 

no    impropria   et   per  accidens,    sed    akquo  akquo  supernaturak  modo  fiunt.  Unde,  si  fiant 

modo  per  se  et  morak,  quaks  e.st  dispositio  pro-  in  gratia  sanctificante,  et  charitate,  et  ex  akquo 

portionata,  vel  meritum  akquale,  sakem  de  motivo  ac  relatione  supernaturak,  merentur 

congruo,  vel  impetratorium.  Suppono  deinde,  etiam  de  condigno  akquos  effectus  prsedesti- 

duobus  modis  posse  opus  virtutis   acquisitse  nationis.  Si  vero  sokmi  fiant  ex  gratia  auxi- 

esse  ex  gratia.  Uno  modo,  quia  fit  ex  akqua  kante,  ac  fide,  merentur  sokim  de  congruo 

spcciak  providentia  et  impulsu  Dei  quo  exci-  seu  impetrando,  aut  per  modum  proportionatae 

tatur,  vel  juvatur  komo  ad  iUud  opus  facien-  dispositionis,  aUquam  ukeriorem  gratiam,  qufe 

dum,  non  tamen  redundat  inde  in  ipso  opere  potest  ad  efiectus  prsedestinationis  pertinere. 

aUquid  supernaturale,  nec  pkysicum,  quoad  Neque  koc  est  contra  gratuitam  praedestinatio- 

substantiam  cjus,  nec  intrinsecum  ac  reale  et  nem,  quiajamikaestgratiapro  gratiaetorigo 

inkGerens  aliquo   modo  ipsi  actui :  nec  etiam  totius  causaktatis  est  gratia  vera,  supernatu- 

morale,  quoad  akquam  relationem  in  supcr-  raks,  ut  supponimus.  Neque  iii  assertione  hac 

naturalem  fincm.  Sed  tantum  morakter  juva-  est  uUa  difficuUas.   Sokun  rekuquitur  expk- 

tur  homo,  ut  opus  ipsumintrasuum  ordiucm,  caudum,  qualem  oporteat  esse  gratiam  iUam, 

cum  dcbitis  circumstantiis,  circa  objectum  ra-  vcl  supernaturalcm   inodum   taks   actus,    ut 

tioni  naturak  conscntaneum ,   pcrficiat.  Alio  possit  kanc  causaktatem  participare  :  hoc  au- 

inodo  potest  homo  elevari  pcr  gratiam  ad  fa-  tem  ex  scquentc  assertioue  patcbit. 


CAP.  XTX.  BONUM  OPUS  MORALE  ACQUISIT^.  VIRTUTIS,  ETC.  4d5 

4,  f^ecimda  assertio.  —  Opus  m'07'ale  a  libero  naluralis  cognitio  honcsta ,  qnai  ex  objcctis 
arbitrio  et  per  solas  vires  naturales  prcpstittm  sensibilibus  naturaliter  excitatur  :  ergo  illa  co- 
causa  prcedestinalionis  qmad  aliqtmn  superna-  gitatio  non  pcrtinet  ad  vocationem  :  ergo  nec 
ttiralem  effectim  esse  nequit.  —  Dico  ergo  se-  potest  esse  meritum,  aut  radix  ejus.  Ergo  ante 
cundo.  Si  opus  moralc  prout  fit  a  libcro  arbi-  veram  vocationem  nidbim  est  tyus  mcritum^ 
trio,  sobim  id  babct,  quod  pcr  vircs  naturales  quacumque  ratione  perfici  cogitetur.  Et  simi- 
JBeri  potest,  nuUumquc  mocbim  supernatura-  liter  ante  dictum  exordium,  nulbim  est  exor- 
lem,  pbysicum,  vel  moralem  recipit  ex  abquo  dium  ;  esset  autem,  si  ilb;d  opus  morale  sic 
snpernaturabs  gratiae  dono,  non  potest  esse  factum  esset  meritorium  vocationis :  imo  po- 
causa  praidestinationis  quoad  abquem  supcr-  tius  occasio,  vcl  cogitatio  ad  faciendum  tale 
naturalem  effectum  cjus  :  atquc  adeo  nec  pri-  opus  dicenda  esset  exordium  justificationis. 
mee  gratiai  supernaturabs,  seu  vocationis  et  Et  boc  ipsum  confirmant  omnes  dcfinitiones 
divinse  iHuminationis,  aut  inspirationis,  Heec  factaj  in  Concibo  Arausicano :  nam  in  eis  sem- 
assertio  declarat  magis  controversiam  pra^ce-  per  requiritur  gratia  pertinens  ad  supernatu- 
dentibus  capitubs  tractatam,  de  bono  opere  ralem  ordinem  et  elevans  bominem  ad  ope- 
morab,  an  possit  fieri  sine  gratia,  necne  et  in  randum  in  illo,  quod  in  capitibus  praecedenti- 
quo  sit  diversitas  in  re,  in  quo  vcro  magis  in  bus  latius  declaravi,  et  statim  ampbus,  pon- 
verbis  consistat,  Nam  eos,  qui  putant  opus  derando  illam  particidam,  sicut  oportet. 
morale  non  fieri  bene  sine  gratia  :  et  per  gra-  6.  Nunc  confirmatur  testimonio  Augustini 
tiamintelbgunt  solam  cogitationem  naturalem  (cnjus  doctrinam  sine  dulno  sccutum  est  ilbid 
congruam  et  postea  buic  operi  tribuunt  meri-  Concibum)  nam  1,  ad  Simpbc,  qucestione  se- 
tum  primse  vocationis  et  inuminationis  super-  cunda  :  Ul  ostendat  (inquit)  hominem  bene  ope- 
naturabs,  vereor  tantum  verbis  recedere  a  rarinonposse,  nisi  per  fidem  perceperit  gra- 
Massibensibus,  vocautes  gratiam,  quam  iUi  tiam :  incipit  autem  Jiomo  percipere  gratiam, 
naturale  beneficium  et  fortasse  congruentius  ex  quo  incipit  Deo  credere.  Ergo  iUa  cogitatio, 
vocabant  :  in  re  vero  in  sententiam  incbnare,  quse  ponitur  antecedere  primam  vocationem 
dum  aiunt,  opus  eleemosynse,  verbi  gratia,  ad  fidem,  non  est  illa,  quam  Sancti  Patres  re- 
factum  sine  fide  et  ex  puro  motivo  naturab  esse  quirunt  ad  meritum  coram  Deo,  respectn  su- 
meritorinm  de  congruo,  impetratorium  et  dis-  pernaturabum  donorum.  Et  ideo  Augustinus 
positivum,  vocationis  supernaturabs,  solum  eodem  loco  docet,  Cornebum  jam  babuisse  fi- 
quia  fit  cx  illo  dono  gratuito  Dei,  quo  bomini  dem,  quando  per  orationes  et  eleemosynas 
otfert  congruam  occasionem  ct  concursum  ad  meruit  obtinere  a  Deo  Evangebcam  notitiam. 
tale  opus  faciendum.  Quia  illis  (inquit)  dignum  se  prwbuit,  cui  an- 

5.  Contra  banc  ergo  opinionem  probo  as-  g elus mitteretiir,  &l\Aem  AotQi  A&Vv^^eiiino.- 
sertionem  positam,  incipiendo  a  testimonio  tione  Sanctorum,  cap.  7,  et  quaest.  84,  in  Le- 
Concibi  Tridentini,  in  sessione  sexta,  asseren-  viticum.  Idem  babet  Bernardus ,  sermone  78, 
tis  ,  Exordium  justificationis  swni  ex  divina  in  Cant.,  circa  finem,  et  Hugo  deS,  Victor,  in 
tocatione,nullis  prwcedentibus  merilis.  Expb-  epistoL,  ad  Rom,.  quaest.  266,  et  optime  divus 
cat  autem,  tum  in  capite  quinto,  tum  clarius  Tbomas  2,  qusest.  10,  art,  4,  in  fine,  ubi  boc 
in  sexto,  vocationem  ibam  esse,  qua  homo  ex-  confirmat  testimonio  supra  a  nobis  adducto , 
citatur  ad  credendum  vera  esse,  quce  Deiis  reve-  quia  sine  fide  impossibile  est  placere  DEO  : 
lavit,  et  ad  catera  supernaturaba,  qu»  inde  Cornebus  autem  per  iba  opera  placuit  DEO,  et 
sequuntur.  Idemque  significavit  Paubis  2,  ad  ideo  vocatur  religiosus,  ac  timens  Deum :  ergo 
Tbimotb.  1,  dicens:  Vocavit  nos  vocatione  sua  iUa  opera  procedebant  ex  fide.  Quod  testimo- 
sancta,  non  secundum  opera  nosira  ;  dum  enim  nium  et  ratio  ajque  probant  opera  qua?  non 
iUam  vocationem  sanctam  appcUat,  quasi  per  procedunt  ex  fide,  non  posse  ita  placere  Deo, 
antonomasiam,  eamque  anostris  operibusdis-  ut  sint  apta  ad  obtinendum  ab  eo  vocationem 
tinguit,  plane  sentit  esse  donum  supernatura-  ad  fidem.  Unde  Angustinus,  lib.  3,  Hypogno- 
le,  et  ad  supernaturaba  objecta  bominem  ele-  sticon,  post  medium  in  eodem  sensudicit :  In 
vare.Quamvocationemnomine^mc^w%w6/Mi-  homine  non  credente  nulla  esse  opera  bona:  de 
^mifl?  (?oc^n?i<p,  significavit  CHRISTUS,  Joa.  6,  qua  re  multa  in  superioribus  adduximus.  Et 
nt  ibi  Augustinus  exponit,  de  Pra^destinatione  eodem  modo  loquitur  frequenter  Prosper  con- 
Sanctorum,  cap.  8,  ubi  ait  :  Valde  remotam  tra  CoUatorcm,  et  Fulgentius  ad  Monimum, 
essea  sensibus  illam  scholam,  in  qua  Pater  ali-  sic  etiam  dixit  Nazianzenus,  oratione  13,  ali- 
ier  docet.  Non  ergo  pertiuet  ad  iUam  scholam  quantulum  ab  iuitio :  Sicut  fides  sine  chari- 


416  LIB.  II.  DE  CAUSA 

tate  mortua  est,  ita  omnem  actiotiem  sine  fide 
esse  infructuosam. 

7.  Raiioneprohatm'.  — Tandemiitor  hac  ra- 
tione,  qiiia  si  opus  non  est  in  se  melius,  neque 
alterius  conditionis  moralis  ex  parte  ipsius  lio- 
minis,  vel  gratiae  illi  inhserentis,  non  est  magis, 
vel  minus  meritorium,  neque  etiam  magis 
disponit  ad  supernaturalia  dona,  eo  quod  pro- 
cedat  a  principio  extrinseco  specialiter  auxi- 
liante,  vel  tantum  generaliter  concurrente  : 
ita  vero  est  in  prsesenti,  ut  supponimus  :  nam 
actus  moralis  honestus,  et  natura  sua  pertinens 
ad  virtutem  acquisitam,  non  est  in  se  morali- 
ter  melior,  propterea  quod  fiat  ex  speciali 
Dei  providentia  :  neque  explicari  potest,  in 
quo  consistat  illa  major  bonitas.  Major  pro- 
batur,  quia  habitudo  ad  causam  extrinsecam 
per  se  sola  non  reddit  meliorem  efiectum  : 
ergo  actus  ille  propter  solam  habitudinem  ad 
tale  auxilium,  non  est  in  se  physice,  aut  mora- 
hter  melior,  ergo  nec  magis  proportionatus  ad 
meritum,  vel  dispositionem.  Item,  quia  si  ex 
parte  hominis  operantis  res  hsec  consideretur, 
quodammodo  phis  agit :  phisque  (ut  ita  dicam) 
de  suo  ponit,  qui  cum  minori  auxiho  opus 
eeque  bonum  prsestat :  ergo  A^erisimile  non  est 
alium  phis  mereri  apud  Deum,  eo  quod  majori 
auxiho,  non  tamen  melius  operetur. 

S.Aditus  ohjectioni  prwcludituT .  —  Denique 
ad  hoc  expendo  iham  particulam  Goncihorum, 
siciit  oportet,  quia  per  illam  significatur  ali- 
qua  conditio,  vel  perfectio  actus,  ratione  cu- 
jus  gratia  est  necessaria.  Nam,  cum  Conciha 
dicunt :  Si  quis  dixerit,  posse  aliquem  pwnitere 
sicut  oportet,  etc,  non  intelliguut,  sicut  opor- 
tet,  id  est,  supernaturali  modo  tantum  ex  parte 
Dei  operantis,  ahoqui  esset  negatio  queedam  , 
nam  perinde  esset,  ac  si  diceretur,  si  quis  dixe- 
rit,  posse  ahquem  poenitere  ex  speciali  auxilio, 
sine  gratia,  anathema  sit,  Indicant  ergo,  in 
ipso  actu  esse  necessariam  aliquam  proprieta- 
tem,  vel  perfectiouem,  ratione  cujus  excitans 
et  adjuvans  gratia  necessarise  sunt.  Et  eamdem 
perfectionem  requirunt,utactus  sit  meritorius, 
vel  dispositivus,  ad  gratiam  :  ergo  si  actus  in 
se  non  est  mehor,  parum  rcfert  ad  prsedictos 
effectus,  quod  ex  ahquo  auxilio  speciah  proce- 
dat.  Et  hac  ratione  ahbi  probavi ,  verum  ac- 
tum  pcenitentiae  debere  esse  in  se  supernatu- 
ralem,  sive  sit  contritio,  sive  vera  attritio.  Et 
idem  est  de  caiteris. 

9.  Retunditur  effugium.  —  Respondebitur 
fortasse,  opus  bonum  morale  nunquam  fieri 
posse  sine  cogitatione  congrua.  At  lioc  nihil 
est,  tum  quia  ostensum  est ,  illani  cogitatio- 


PR^DESTINATIONIS. 
nem  non  esse  veram  gratiam  :  satisque  absur- 
dum  mihi  videtur  in  illa  sola  appeUatione 
fundare  totam  disputationem  et  doctrinam 
Concilii  Arausicani  et  Augustini  contra  Massi- 
lienses.  Tum  etiam  quia  illa  congruitas  non 
addit  semper  majorem  perfectionem,  aut  vir- 
tutem  agendi  in  illa  cogitatione,  sed  solam 
habitudinem  ad  futurum  effectum  pra?visum 
a  Deo  et  fortasse  specialiter  provisum  et  inten- 
tum  :  quod  quidem  non  satis  est  ad  majorem 
bonitatem,  vel  valorem  moralem  actus,  Ergo, 
si  actus  secundum  se  non  habet  proportionem 
ad  tale  meritum,  nec  etiam  illam  habebit  eo 
quod  procedat  a  cogitatione  sic  congrua.  Et 
prseterea  urgeoillam  particulam,  sicut  oportet, 
nam  juxta  illam  opinionem  nihil  aliud  signi- 
ficaret,  quam  hene  moraliter  :  hoc  autem  est 
contra  mentem  Conciliorum  :  nam  per  se  no- 
tum  erat,  ad  mala  opera  non  esse  gratiam  ne- 
cessariam  :  ergo,  cum  dicunt  illam  esse  neces- 
sariam  ad  bene  operandum  sicut  oportet,  dis- 
tinguunt  specialia  qusedam  bona  opera,  quse 
talem  habent  modum,  ut  omnino  gratiam  re- 
quirant,  et  iu  eo  distinguuntur  ab  aliis  bonis 
communibus. 

10.  Responsum. — Refellitur. — Dici  vero  ad- 
huc  potest,  esse  alia  opera  moralia  heroica, 
quae  nunquam  fiuut  fme  auxilio  gratise  :  item 
perseverantiam  in  liis  operibus  requirere  sem- 
per  speciale  auxilium,  ut  fiant  sine  admixtione 
peccati.  De  his  ergo  credi  potest  mereri,  vel 
disponere  ad  auxilium  gratise.  Et  cessat  ratio 
facta,  quia  nunquam  potest  solum  liberum 
arbitrium  aliquid  simile,  et  eeque  perfectum 
facere.  Respondeo,  idem  cum  proportione  di- 
cendum  esse  in  his  eventi])us.  Quia  si  opus 
morale  insigne,  et  difficile  procedit  a  vera,  et 
supernaturali  gratia ,  jam  non  pertinet  ad 
hanc  posteriorem  assertionem,  sedadpriorem, 
et  ideo  objectio  uon  est  ad  rem.  Si  vero  non 
sit  ex  vera  gratia  supernaturali,  sed  ex  aliqua 
majori  providentia  qua  juvetur  moraliter,  vel 
custodiatur  homiuis  lapsi  infirmitas,  certe  opus 
non  erit  valde  insigne,  neque  heroicum  in 
absoluto  genere  virtutis.  Et  qualecumque  sit, 
nihil  id  refert,  ut  actus  sit  meritorius  super- 
naturalis  gratiae.  Unde  in  angelo,  vel  iu  ho- 
mine  in  natura  integra  posset  esse  tale  opus 
sine  ulla  difficultate,  vcl  speciali  adjutorio,  et 
tameu  non  esset  uUo  modo  meritorium  primte 
gratiai,  quia  illa  semper,  et  in  omnibus  retinet 
rationem  gratiee,  ueque  opere  natui-ai  potest 
obtineri,  Idemque  est  de  continuatioue  tulium 
operum.  Nam  imprimis  homiui  cai'enti  fide, 
luuiquam  datur  gratia  ad  perseveraudum  sinc 


CAPUT  XX. 


NES  EFFEGTUS   EJUS. 


CAP.  XX.  SUPERNATURALE  OPUS  EX  GRATIA  PROCEDENS,  ETC.  417 

novo  lapsu,  etiam  in  liis  opcrihus.  Et  licet  da-  mcritoriadeconclignogratisesanctificantis,  aut 

retur  aliquod  auxilium  proportionatum,  illud  vitajaiternaj,  utcstmagisreceptadoctrina,  quse 

non  sulticeret  ad  mercndum  auxilium  supe-  requirit  ad  meritum,  ut  opus  ipsum  aliquo 

rioris  ordinis.  Quia  illud  auxiliuni  et  fidera  modo  ex  fide,  et  gratia  procedat.  Cui  favet 

nonsupponit,  etlicetlatc  po.ssitdici  gratia,uon  multum  Concilium  Tridcntinum,  .se.ss.  6,  cap. 

tamen  gratia)  sanctiiicantis,  ut  dixit  D.  Tho-  10,  ergo.    Tandcm,  liomo  liabens  fidem,  et 

mas  2,  2,  quaist.  130,  art.  3,  ad  2.  nuUo  modo  ex  illa  operans  ,    quodammodo 

1 1 .  Homo  ante  fidcm  non  potest  aliquam  minus  facit  quod  in  se  est,  quam  Gentilis  bene 

veram  gratiam  promereri. — Atque  ex  his  con-  operans  sinc  fide  :  ergo  non  est  cur  per  talia 

chiditur,  non  solum  ante  fidem  non  posse  ho-  opera  supcrnaturalem  gratiam  mercatur.  Quo- 

mineni  veram  aliquam  gratiam  aliquo  modo  circa,  quando  in  Scriptura  dicuntur  hsec  opera, 

promereri,  scd  etiam  idcm  (hcendum  esse  de  valere  apud  Deum  ad  mercerem  aliquam  su- 

homine  jam  fidcli  praiparante  se  ad  veram  pernaturalem^  vel  remissionem  peccatorum  : 

pffinitentiam,  cum  sit  in  statu  peccati.  Nam  scmper  additur  ahquid,  quo  significetur,  talia 

etiam  in  illo  ad  hoc  valere  non  possunt  pcr  opera  debere  fieri  ex  fide,  vel  motivo  super- 

se  et  dirccte  opcra  solius  lilieri  arbitrii,  si  ex  naturali,  ut  supra  notavi.  Unde  recte  colligit 

fide,  et  supernaturali  gratia  nullo  modo  pro-  Clemens  Alex.,  lib.  4.  Strom.  meritum  operis 

cedant.  Priorem  partem  probant  omnia  hacte-  ex  modo,  et  ratione  operandi  pendere. 
nus  adducta,  qua;  confirmantur  hac  ratione. 
Quia  si  liomo  ante  fidcm  posset  per  bonum 

opus  procedens  ab  alio  priori  beneficio  Dei  ^^^^^  supernaturaiia  procedentia  ex  gratia 

mereri  supernaturaha  dona,  ergo  possct  me-  ^^^  ^^^^  causam  pr^edestinationis  quoad  om- 
reri  ipsam  fidei  praidicatiouem,  et  revelatio- 
nem,  quod  nec  Pelagiani  ausi  sunt  dicere. 

Item  supposita  prasdicatione  externa,  posset  1.   Opv.s  swpernat^irale  quia  gratia  priori 

homo  per  imperfectum  desiderium  fidei ,  vel  progrediens  est  causa  suhsequentis. — Diximus 

salutis,  aut  per  naturalem  fidem  imperfectam,  de  opcribus  naturalis  ordinis  :  jam  superest 

et  similcs  motus,  quos  pcr  libennn  arbitrium  diceudum  de  operibus  ordinis  supernaturalis, 

liabere  potest ,  mereri  gratiam  internam  ad  quce  in  re  ipsa,  et  in  executione  ab  aliqua  gra- 

credendum  sicut  oportct  :  quod  etiam  in  Se-  tia  superiiaturali,  saltem  vocatione,  et  gratise 

mipelagianis  damuatum  est.  Quod  autem  id  cooperatione  procedunt.  De  quibus  operibus 

sequatur,  patet,  quia  illi  actus  suiit  boni,  et  constans  est  unum  opus,  quatenus  a  priori 

proceduut  ex  honesta  cogitatione,  quoe  multo  gratia  procedit,  posse  esse  causam,  et  ratio- 

magis  dici  potest  procedere  ex  aliqua  gratia,  nem  subsequentis    gratiae,  atque   hoc  modo 

et  consequenter  esse  gratia,  quam  honesta  co-  posse  ex  parte  talis  operis  dari  causam  alicu- 

gitatio  moralis  ab  objectis  naturalibus  excitata.  jus  effectus  pr^destinationis  :    nam   primus 

Si  ergo  opus  l)onum  morale,  alias  naturale,  effectus  potest  esse  causa  secundi,  et  secundus 

potest  csse  meritorium  superuaturalis  gratia^.,  tertii,  et  sic  de  reliquis.  Ex  quo  videbatur  fa- 

eo  quod  ab  illa  cogitatione  procedat,  cur  uon  cilis  resolutio  de  tota  prsedestinatione,  scilicet 

magis  illi  actus  naturales  circa  objecta  super-  noii  posse  habere  causam.  Quia  necesse  est, 

naturalia  materialiter  sumpta,  esse  poterunt  ut  primum  supernaturale  opus  procedat  ex 

meritum  altioris  gratiai  internse  ?  gratia  aliqua^  nempe  ex  vocationc :  ergo  pro- 

12.  Jam  ergo  de  Iiomine  fideli  servata  pro-  cedit  ex  aliquo  elfectu  priori  praidestiuatiouis, 

portione  probatur  assertio.  Quia  ibi  fides  pe-  quiagratiailla,  aquaprocedit,  estelfectusprse- 

rinde  se  habet;,  ac  si  iion  esset,  cum  nihil  in-  destinationis,  ergo  opus  illud  nou  potest  esse 

fluat.  Item,  quia  prineipium  illud  generale  causa  illius  gratiaj,  quia  non  potest  esse  causa 

seque  in  his  operibus  procedit ,  nimirum  sine  suse  causse :  ergo  non  potest  esse  causa  totius 

divina  gratia  supernaturali  nullum  opus  fieri  praidestinationis,  quoad  omnes  efiectus  ejus. 

posse,  quod  per  se  couferat  ad  vitam  a3ternam :  2.  Ratio  ancipitem  reddens  quwstioneon. — 

multum  autem  confcrt  illud,  quod  est  causa  Irihus  modis  opus  ex  gratia  proficiscens  me- 

obtinendi  supernaturalem  vocationem  ad  poe-  ritorium  esse  potest. — Hsec  ratio  videtur  dc- 

nitentiam.  Dcinde,  talia  opera  non  sunt  efiica-  monstrare  quod  intendit :  nihilomiuus  tamen 

ciora  ad  meritum  de  congruo  in  peccatore  fi-  inter  theologos  sunt  varise  opinioues  de  hac 

deli,  quem  sint  ad  meritum  de  condigno  in  re,  fundatte  fortasse  magis  iu  modo  loquendi 

liomine  justo:  sed  iu  liominc  justo  iioii  sunt  de  prsedestinatione,  vel  eftectibus  ejus,  quam 

I.  27 


418  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR.OESTINATIONIS. 

in  re  ipsa,  si  in  significatione  et  efFectibus  prae-  lam  cogatur  admittere,  non  poterit  non  eodem 

destinationis  conveniamus.  Tribus  ergo  modis  modo  sentire  de  causa  ejus.  Tamen  isti  auc- 

intelligi  potest,  opus  procedens  a  gratia  esse  tores  non  videntur  agnoscere  alium  effectum 

meritorium   prsedestinationis ,  quoad   omues  praedestinationis,  qui  sub  meritum  cadat,,  prse- 

eftectus  ejus.  Primo  de  opere  consequente  ad  ter  glorificationem  :  hanc  tamen  putant  suf- 

unam  gratiam,  et  quatenus  aliam  autecedit :  ficere,  quia  prcedestinationem  vocant  sohim 

secundo  de  opere  concomitante  gratiam  ali-  efficax  propositum  dandi  gloriam.  At  vero  S. 

quam,  quatenus   pra3cise   concomitans   est :  Bonaventura  1,  d.  M,  art.  1,  quoest.  1  et  2, 

tertio  de  opere  consequente  gratiam,  ut  in  re  videtur  admittere    causam    prffidestinationis 

ipsa  consequens  est,  prffisupponitur  autem  fu-  etiam  quoad  eflectus  gratise,  quam  causam  po- 

turum  ex  illa.  Et  juxta  hos  tres  modos,  viden-  nit  iu  ahquo  merito  saltem  de  congruo.   De 

turfuissetresopinionestheologorumdehacre.  quo  merito  dicit  in  i,  d.  15,  art.  1,  qusest.  5, 

3.  Prima  opinio. — Prima  dicit  posse  homi-  debere  procedere  ex  ahquo  auxiho  gratiae  :  et 
nem  mereri  suam  prfedestinationem  quoad  ideo  videtur  in  aho  loco  supponere  iUud  auxi- 
cfFectus  ejus,  quia  potest  per  ahquod  opus  a  lium  non  esse  effectum  preedestinationis,  nam 
gratia  procedens  mereri  a  Deo  effectus  omnes  propterea  chcit,  opus  ab  iho  auxilio  procedens 
gratise  ad  prffidestinationem  pertinentes.  Quod  posse  esse  causam  preedestinationis  quoad  pro- 
si  objicias,  quia  tale  opus  non  meretur  illam  prios  effectus  gratiae  et  glorise.  Et  in  hanc  sen- 
gratiam,  a  quaprocedit:  Respondent,  gratiam  tentiam  videntur  inclinasse  Alensis,  1,  part., 
illam  non  esse  effectum  prsedestinationis,  et  quaest.  28,  membr.  3,  ut  infra  notabo.  In  eam- 
ideo,  licet  illam  nou  mereatur,  posse  mereri  dem  videtur  incidere  JaveUus,  tractatu  de  hac 
omnes  preedestinationis  effectus.  Quod  autem  materia  addito  ad  1  part.  D.  Thomee. 

iUa  gratia  non  sit  effectus  prsedestinationis,  5.  Inter  prcedestinatos  et  reprobos  discrimen 

declarant,  quia  est  communis  reprobis,  et  Augustini.  —  Fundamentum  hujus  sententiae 

prsedestinatis,  unde  signum  est,  non  esse  ex  pendet  ex  alio  de  electione  ex  prtensis  meri- 

prsedestinatione,  sed  ex  communi  providentia  tis,  et  ideo  Ulo  sublato,  non  habet  verisimilitu- 

gratice.  Nec  refert,  quod  iUa  gratia  sit  vocatio  dinem  haic  opinio.  Nam  supposita  intentione 

efficax,  quia  etiam  vocatio  efficax  quoad  ali-  Dei  efficaci  salvandi  praedestinatum,  certum 

quem  effectum  potest  esse  in  reprobo,  quod  est  omnia  dona  gratire,  quae  ab  iUa  intentione 

autem  in  eo  non  procedat  ad  ulteriores  effec-  procedunt,  esse  effectus  preedestinationis  :  sed 

tus,  est  culpa  ejus  :  e  contrario  vero,  quod  in  in  hominibus  prsedestinatis  omnis  gratia,  per 

pra?destinato  ulterius  procedat,  habet  causam  quam  cum  effectu  salvantiu",  procedit  ab  in- 

ex  parte  ejus  cooperationis  cum  gratia,  et  ideo  tentione  efficaci  salvandi  iUos,  ergo  est  effectus 

simplicitcr  datur  in  eo  causa  prsedestinationis,  preedestinationis  :  ergo  etiam  primum  auxi- 

quoad  eflectus  ejus,  quatenus  tales  sunt.  lium,  et  prima  vocatio  est  hujusmodi  effectus. 

4.  Pro  liac  sententia  fundamentum  stabili-  At  non  potest  prfedestinatus  mereri  iUud  pri- 
tur. — Hanc  sententiam  possunt  facile  defen-  mum  auxihum  per  opus  procedens  ab  ipso,  ut 
dere,  qui  non  putant  elegisse  Deum  efficaciter  dicti  auctores  fatentiu*  :  ergo  nec  potest  per 
praidestinatos  ad  gloriam  ante  prsevisa  merita,  tale  opus  mereri  prsedestinationem  suam.  Quse 
non  possunt  consequenter  dicere  ,  effectus  ratio  absolute  considerata  habet  magnum  fun- 
grati»,  qui  in  praedestinato  fiunt  ex  sola  an-  damentum  in  PaiUo,  Rom.  8,  dicente :  Qluos 
tecedenti  voluntate  salvandi  omnes,  non  esse  pnedestinaxit,  lios  et  vocaxit,  quos  autem  to- 
effectus  prsedestinationis  ,  ac  proiude  illam  cavit,  hos  et  sanctificavit,  et  quos  sanctificarit, 
gratiam  posse  esse  principium  merendi  prse-  hos  et  glorificavit.  Nam  in  his  verbis  clare  do- 
destinationis  effectus.  Atque  ita  videntur  seu-  cet,  in  prsedestinatis  omnem  seriem  gratiarum, 
sisse  Ocham  et  Gabriel,  in  1,  chst.  14,  quoad  a  vocatione  ipsa  esse  praedestinationis  effectus. 
eos  homines,  quos  putant  salvari,  etiamsi  prae-  Imo  Augusthnis  fere  prtecipuam  diflercntiam 
electi  non  fuerint,  vel  (  ut  ipsi  loqiumtur )  iuter  praedestinatos ,  et  reprobos  in  aJta ,  et 
etiamsi  praedestiuati  non  fuerint  ante  merita.  secreta  vocatione  ponit.  Igitm'  cum  omuia  me- 
Catherinus,  licct,  in  libris  de  Prcedestinatione,  rita  praedestinati  sint  a  vocatione,  et  vocatio 
in  re  idem  sentiat,  tamen  non  vult  vocare  sit  effectus  praedestinationis,  non  potest  prae- 
praedestinatos  eos,  qui  salvantur  sine  prffielec-  destinatus  sibi  esse  causa  omnium  eftectuum 
tione  ante  pra;\dsa  merita  :  et  ideo  non  ponit  prfedestinationis ,  per  opus  a  vocatione  ipsa 
in  eis  causam  prffidestiuatiouis,  cum  nec  pra;-  procedens. 

dcstinatiouem  in  eis  admittat :  tamen,  si  il-  6.  Secunda  opinio. — Est  crgo  secuuda  opi- 


CAP.  XX.  SUPERNATURALE  OPUS  EX  GRATIA  PROCEDENS,  ETC.  419 

nio,  qiise  in  ipso  operc  bono  a  vocationc  snper-  ccdit,  vcl  tcmpore,  vel  saltem  natura.  Primo 

naturali  procedcnte  duo  considerat,  unum  est  modo  influxus  ille  liberi  arlntrii  cau.sa  est  ac- 

gratiai  influxus,  aliud  est  coopcratio  libcri  ar-  tus,  scu  termini  producti  per  ipsam,  causali- 

bitrii :  fateturquc  ilhid  opus,  prout  cst  a  gra-  tate  aliquo  modo  physica,  co  nimirum  modo, 

tia,  non  csse  causam  prajdestinationis,  quia  quo  aotio  est  cau.sa  sui  tcrmini :  ita  cnim  iu- 

est  effcctus  cjus  :  aflirmat  tamcn  niliilominus,  fluxus  illc  ad  iUum  actum  comparatur,  Quia 

ipsam  coopcrationem  Uberi  arbitrii,  non  ut  influxus  ille  niliil  est  aUud,  quam  actio,  qua 

priorem,  nec  ut  posteriorcm  gratia  cfBcaci,  fit  actus  ille  amoris,  vel  aliiis  simiUs  ab  ipso 

sed  ut  est  simul  cum  ipsa,  esse  aUquo  modo  Ubero  arbitrio.  Unde  ipsum  iiberum  arbitrium 

rationem  prKdestinationis,  non  ut  proprium  cst  causa  pliysica  in  suo  gcnere  iUius  iufluxus, 

mcritum,  scd  saltcm  ut  conditioncm  sine  qua  ut  ab  ipso  Ubcro  arlsitrio  cst :  sicut  principium 

non.  Quia  illa  coopcratio,  ut  sic,  non  est  gra-  agendi  est  causa  actionis  :  ct  conscquenter 

tia,  sed  proprius  influxus  liberi  arl jitrii :  crgo  mediante  illa  actione ,  est  causa  termini ,  per 

non  est  efrectus  praidestinationis,  sed  proprius  modum  principii  :  ipsa  vero  actio  cst  causa 

ipsius  hominis  :  crgo  ex  hac  parte  non  rcpu-  lato  modo,  per  modum  actionis.  Quia  vero  ac- 

guat  illi  csse  aliquo  modo  causam  praidcstina-  tus  illc  potest  esse  meritum,  vel  dispositio  ad 

tionis.  Aliunde  vero  illa  coopcratio  est  saltem  alios  effectus   gratise  ,  ad  ultimum  cffectum 

couditio,  sine  qua  nulla  gratia  est  efficax  :  er-  prsedcstinationis  conducentes,  idco  moraliter 

go  sine  illa  nulla  gratia  est  effectus  preedesti-  loquendo,  illa  cooperatio  liberi  arbitrii  ad  ta- 

nationis,  crgo  est  aliquo  modo  ratio  omnium  lem  actum  est  causa,  vcl  concausa  subsequen- 

effectuum  prcedestinationis,  ut  tales  sunt,  sal-  tium  effectuum  gratiae  :  ct  ita  potest  cssc  causa 

tem  ut  conditio  sine  qua  non.  Hic  videtur  fuis-  plurium  effectuum  preedestinationis. 

se  discursus  Aureoli  1  ,  dist.  40 ,  art.  1   et  8.  Secnndo  modo  conferttir. — Pricterea,  coo- 

d.  41,  art.  1,  et  Ecliii  in  opusculo,  de  Prsedest.  peratio  liberi  arbitrii  comparata  ad  causaUta- 

Centur.  3,  num  2  et  sequentibus  Henricus  vero  tem,  seu  concausalitatem  gratiee  adjuvantis , 

quodlib.  4,  quoest.  11  ct  quodlib.  8,  qua^st.  5,  recte  potest  dici  conditio,  sine  qua  talc  gratiai 

eumdem  modum  causalitatis  libero  arbitrio  auxilium  actualc  non  daretur  homini  :  unde 

tribuens  videtur  ponerc  illum  non  in  coopcra-  quatenus  auxilium  illud  actuale  est  cffectus 

tione  positiva,  sed  in  sola  non  rcpugnantia,  prajdestinationis,  dici  potest  ex  hac  parte,  dari 

seu  non  resistentia  liberi  arbitrii.  Atquc  hanc  aliquam  rationem,  causam,  vel  conditionem  ex 

opinioncm  hoc   posteriori  modo  intellectam  parte  hominis  suae  prffidestinationis  quoad  ali- 

videntur  hoc  tempore  cxitasse  quidam  moder-  quem  effectum  ejus,  ct  consequenter  etiam 

ui  scriptorcs,  qui  dicunt,  Deum  dare  prsedes-  quoad  alios  cffectus ,  qui  ex  illo  conscquuntur. 

tinatis  auxiliurn  efficax  proprium  preedestina-  Non  intercedit  autcm  ibi  propria  ratio  causse, 

torum  :  quia  ipsi  libere  non  repugnant  auxilio  etiam  moralis  respectu  actualis  iufluxus  gratijfi 

sufficienti,  quod  auxilium  etiam  reprobis  datur,  coopcrantis,  quia  in  re  ipsa  non  cst  distinctio  in- 

et  ideo  non  videtur  essc  prffidestinationis  cf-  ter  influxum  liberi  arbitrii  et  cooperantis  gra- 

fectus,  sed  communis  providentise  gratiai.  ti»,  sed  est  una  indivisibiUs  actio  ab  utroque 

7.  Hcec  opinio  rejicitur.  —  Cooperatio  trihus  principiosimuIproccdens,etidconoupotestcsse 

modis  conferri  potest.  —  Primo  modo.  — Yc-  in rc causalitas  uniusinalteruminfluxum,  ra- 

rumtamen  opiuio  Iioec  in  nullo  sensu  ex  dictis  tione  distinctum,  nee  etiam  ipsum  liberum  ar- 

verisimilis  cst,  aut  probabilis.  Et  primum  lo-  Ijitrium  potest  dici  causa  actualis  influxus  gra- 

quendo  de  cooperationc  positiva  liberi  arbitrii  tiee,  formaliter loquendo  de  illo,  ut  influxus  gra- 

cum  auxilio  gratise ,  licet  negari  non  possit ,  tise  cst,  quia  sub  UIo  rcapectu  non  est  a  libero 

quin  taUs  cooperatio  sit  aliquo  modo  causa  arbitrio,  sed  a  gratia.  Dicitur  ergo  ipsum  libe- 

aliquorum  cftectuum  pradestinationis  :  quod  rum  arbitrium  concausa  gratise,  sine  qua  gratia 

vero  si  causa,  vel  conditio  concomitans,  ob  ipsa  non  influit  in  talem  actum  :  et  eadem  ra- 

qnam  dentur  omncs  pra^destinationis  effectus,  tione  ipse  influxus  libcri  arbitrii  dici  potest 

dici  nullo  modo  potest,  Utrumque  dcclaratur,  conditio,  sinc  qua  non  datur  actuaUs  influxus 

nam  iUa  cooperatio  potest  comparari  vel  ad  talis  gratise.  At  vcro  hoc  non  satis  est,  ut  illa 

terminum  ab  iUa  productum  et  effectus  ab  iUo  cooperatio  Uberi  arbitrii  dicatm^  conditio  sine 

resultantes,  vel  ad  influxum  gratise  actuaUs  qua  non  totius  praedestinationis,  quoad  omnes 

cooperantis  et  adjuvantis  ipsum  Ubcrum  arbi-  ejus  effcctus,  quia  prater  hunc  effectum,  vel 

trium,  vel  ad  cxcitantcm  gratiam,  quae  aute  auxilium  gratia;  sunt  uecessaria  alia  ad  inte- 

talcm  influxum  liberi  arbitrn  uecessario  prse-  grum  preedestinationis  effectum,  et  nou  potest 


420  UB.  IT.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

illa  cooperatio  dici  conditio  necessaria  ad  om-  non  primi  auxilii  gratise,  iit  est  prsedestinatio- 

nes  alios  effectus,  ut  ex  sequenti  puncto  pa-  nis  effectus.  Respondeo  imprimis,   auxilium 

tebit.  i\hid  excitans,  non  solum  sid)  illa  denomina- 

9.  Teriio  modo  fit  comparatio. — Tertio  ergo  tione  efficacis,  sed  etiam  absolute  et  secundum 
potest  comparatio  fieri  ad  gratiam  excitantcm_,  se  totum  esse  pra^destinationis  effectum ,  quia 
qufe  ante  illam  cooperationem  liberi  arbitrii  totum  procedit  ab  intentione  efficaci  dandi  glo- 
necessario  supponi  debet  :  at  respectu  illius  riam  tali  homini,  neque  prius  intelligitur  dare 
non  potest  cooperatio  esse  causa,  nec  conditio  sub  una  ratione,  quam  sub  alia,  ut  magis  pos- 
concomitans,  quia  est  subsequens,  imo  revera  sit  babere  causam  ex  parte  bominis  sub  una, 
est  effectus  ipsiusmet  gratiee  excitantis,  non  quam  sub  alia  ratione.  Deinde,  vel  illud  auxi- 
solum  ut  transit  in  adjuvantem  et  cooperan-  lium  denominatur  efficax  sobim  ab  actuaU  ac- 
tem  (quo  modo  dici  potest  saltem  concausa)  tione,  id  est,  quia  actu  facit  et  sic  non  consi- 
sed  etiam  ut  preeveniens,  ac  excitans  est.  Nam  deratur  ut  excitans  est,  sed  ut  adjuvans  :  nos 
Deusvocandohominemest  causa  trahens  ilhim  autem  consideramus  iUud  priori  ratione  et  sic 
et  inclinans  ad  consensum,  ergo  per  vocatio-  inquirimus  ilHus  causam  ex  parte  hominis  et 
nem  est  causa  consensus,  etiamutest  ahbero  non  invenimus.  Unde  si  auxihum  ihud  deno- 
ar])itrio  :  hcet  enim  non  sit  causa  necessitans,  minetur  efficax,  ut  excitans  est,  sic  non  inclu- 
vel  omnino  prsedestinans  vohmtatem,  ita  ut  dit  cooperationem  hberi  arbitrh  intrinsece  (ut 
non  possit  resistere,  tamem  est  causa  de  se  in-  sic  dicam)  sed  terminative  tantum,  quiarespi- 
ducens  et  movens.  Unde,  quando  hberum  ar-  cit  iham  et  dicit  babitudinem  ad  iham,  ut  actu 
bitrium  cedit  gratise  vocanti,  in  vocationem  consequendam  :  et  ita  non  respicit  iham  ut 
merito  refunditur  talis  effectus,  ut  in  causam.  causam,  nec  ut  conditionem  simultaneam,  sed 
Atque  ita  loquitur  Scriptura  :  Fadam,  ut  fa-  ut  finem  et  effectum  futurum.  Ac  proinde  non 
ciatis.  Daho  voUs  cor  carneum.  Crediderunt  potest  inffiixus  liberi  arbitrii  ut  simultaneus 
omnes  quorum  Deus  aperuit  corda.  Quse  omnia  cum  gratia  esse  ratio  totius  prsedestinationis 
et  simiha  dicuntur  ratione  vocationis  et  pree-  quoad  effectus  ejus. 

venientis  auxihi.  Ergo  cooperatio  hberi  arbi-         12.  Eodem  discursii  illa  conditio  negatira 

trii  non  potest  esse  causa,  nec  conditio  pra-  oppiignatur.  —  Similis  fere  discursus  fieri  po- 

supposita  ex  parte  hominis  ad  omnes  pradesti-  test  de  conchtione  iUa  negativa,  vel  privativa, 

nationis  effectus.  quse  non  repugnantia,  sennon  resistentia  voca- 

10.  Duplici  modo  vis  rationis  effugi  potest.  tur.  Nam  beec  etiam  supponat,  necesse  est  ah- 
— Prior  modus  — Posterior  modus  excluditur.  quam  preevenientem  gratiam,  vel  vocationem, 
— Duobus  modis  fugi  potest  vis  hujus  rationis.  cui  homo  non  resistere,  vel  resistere  dicatur. 
Primo  negando,  illam  gratiam  excitantem,  ut  Quia  ante  omnem  vocationem  et  impulsum, 
sic  esse  effectum  prsedestinationis.  Sed  hoc  in-  hcet  homo  non  operetur,  non  potest  dici  re- 
ciditinprimamopinionem  modoimpugnatam,  sistere,  eo  quod  nihil  agat,  tura  quia  neque 
idque  esse  falsum  ex  dicendis  infra  de  effecti-  agere  potest  nondum  excitatus,  tum  quia  non 
bus  prffidestinationis  magis  constabit.  Secundo  habet,  cui  resistat.  Ergo  illa  non  resistentia 
confitendo  esse  iUam  conditionis  dari  tale  supponit  vocationem  gratise,  ergo  non  potest 
auxiUum  preeveniens.  At  hoc  incicht  in  tertiam  esse  ratio  ihius,  nec  conditio  concomitans,  quia 
opinionem  statim  tractandam  et  impugnan-  simphciter  posterior  est :  at  iUa  vocatio  est  ef- 
dam  :  quia,  Ucet  iUa  cooperatio  possit  esse  ra-  fectus  preedestinationis,  ut  ostensum  est,  quia 
tio  taUs  auxiUi  per  modam  finis  et  effectus,  procedit  ex  intentione  efficaci  salvandi  elec- 
propter  quem  datur,*non  taraen  per  modura  tum:  ergo  iUa  non  resistentia  non  potest  dici 
conditionis,  vel  dispositionis  ex  parte  horainis  ratio  omnium  effectuum  preedestinationis. 
prffirequisitse  vel  simul  positse.  13.  Secunda  ratio.  —  Prseter  hanc  vero  ra- 

11.  Objectio.  — Responsio .  —\)\CQ?>,  Ucet  iUa  tionem  suraptara  per  comparationem  ad  prse- 
cooperatio  non  sit  con(Utio  necessaria  ad  tale  cedens  auxilium,  fieri  possunt  aUse  evidentiores 
auxilium  excitans  secundum  se,  est  tamen  ne-  respectu  su])sequentiura  vel  concomitantium 
cessaria  conditio  ad  iUud  ut  efficax  est^  quia  gratiarum.  Secundo  igitur  argumentor,  quia 
sine  ilia  non  potest  esse  efficax  :  ergo  sub  ea  ista  non  repugnantia  vel  est  prior  natura  et 
ratione  non  datur  tale  auxiUum,  nisi  cum  tali  causaUtate,  cjuara  cooperatio  positiva,  tam  li- 
conditionc,  sed  sub  Iiac  ratione  efficacis  auxilii  beri  arbitrii  cjuam  gratia?,  vel  cst  onmino  con- 
cst  effectus  prsedestinationis  et  non  alias:  ergo  comitans.  Hoc  secundum  non  potest  dici  con- 
illa  cooperatio  recte  dicitur  coucUtio  sinc  qua  sequeuter,  quia  si  in  iUo  eodem  siguo  uatiu-w 


CAP.  XX.  SUPERNATimALE  OPUS  EX  GRATIA  PROCEDENS,  ETC.  421 

voliintas  jam  coopcralur,  non  potcst  intelligi,  snbscqucntibus  effcetibus  non  oportet  recur- 

in  eodcm  non  resistere  per  meram  privatio-  rcre  ad  usum  subsequentem,  seu  postcriorcm, 

nem,  scd  per  positivam  ibrmani  qua;  Ibimali-  sed  ad  concomitantcm,  vcl  ad  priorcm,  ut  ex 

ter  cxcbidit  rcsistcntiam.  Si  autcm  illa  non  rc-  dictis  contra  duas  opiniones  oonstat.  Nam  sup- 

sistcntia  cst  prior,  vcl  cst  a  solo  lil)ero  arl)itrio  posita  vocationc,  quic  ncccssario  antecedit  om- 

per  vires  suas  suspendente  actum  contrarium,  ncm  liberum  usum  gratiic,  aetualis  gratia  ad- 

quod  videtur  esse  innaturali  potcstate  ejus,  et  juvans  datur  boniini  non  sine  suo  libero  in- 

sic  usus  aliquis  saltem  privativus  libcri  arbi-  fluxu:  et  sic  potest  ex  parte  hominis  intcUigi 

trii  pcr  solas  vircs  cjus  sinc  adjutorio  gratiic,  aliqua  conditio  necc.ssaria  ad  talcm  gratiam 

esset  ratio  totius  praxlcstinationis :  quod  dici  reeipieudam  illam  concomitaas,  et  omnino  si- 

uon  potest,  utconstatexdictiscontraPclagium  multanca  illi.  Quando  autcm  liomo  cum  Dci 

et  reliquias  ejus.  Vcl  ille  usus  cst  cx  ali(juo  adjutorio  eflicit  bonum  actum,  pcr  ilhim  aU- 

auxilio  concomitantis  gratiee,  et  sic  procedunt  quo  modo  jam  mercri  potest,  vel  impetrare 

dc  illo  usu  privativo  rationcs  facta;  dc  coopc-  ultcriorcm  gratiam,  et  sic  ulterius  procedere 

ratione  positiva:  et  additur  diflieuUas  intclli-  usquc  ad  finem  pra;destinationis,  Igitur  de  vo- 

gcndi,  qualis  sit  hic  usus,  ct  quale  sit  adjuto-  cationc  ipsa  cst  tota  difficultas  tacta  in  praice- 

rium  gratia;  concomitautis  ad  illum  neccssa-  dcntibus  opinionibus,  ad  quam  hfec  tertia  opi- 

rium.  nio  respondct:  Deum,  priusquam  dct  talcm 

lA.  Contra  eadem  tertia  oppngnatiG. — Unde  vocationem,  preevidere  an  homo  sit  bene  usu- 

argumcntor  tertio,  quia  in  illo  signo  priori  se-  rus  illa,  nccne :  et  quando  vidct  bonum  usum 

cunduni  ordincm  natura;,  in  quo  dicitur  vo-  futurum,  rationc  illius  et  in  preemium  cjus, 

luntas  non  resistcrc,  vcl  potcst  jam  tunc  pro  dare  horaini  vocationem :  et  ita  primam  ratio- 

eodem  priori  positive  cooperari,  vel  non  jam  ncm  prasdestinationis,  quoad  primum  effcctum 

si  non  potcst  opcrari  pro  illo  signo,  nec  resis-  supcrnaturalem  ejus  positum  csse  in  bono  usu 

tere,  nccnon  resistere  pro  illa  diccnda  est :  quia  futuro. 

resistentia  ut  sit  libera,  supponeredcbetpotes-  16.  FrrorMassiliensium. — Existimantvero 

tatem  resistcndi  et  non  resistendi  pro  illo  eo-  aliqui  hanc  fuissc  sententiam  Massiliensium :  et 

dem  signo,  pro  quo  dicitur  quis  resistcre,  vel  ex  parte  fortasse  ita  cst,  tamen  illi  pcjus  erra- 

uon  resistcre :  ergo  supponit  potcstatem  opc-  bant,  tum  quia  non  loqucbantur  de  bono  usu 

randi  et  non  opcrandi.  Si  autem  pro  illo  eodcm  libertatis  cum  auxilio  gratise,  sed  contenti  erant 

signo  habet  potcstatcm  opcrandi  seu  coope-  solo  usu  liberi  arbitrii  per  puras  vires  suas,  ut 

randi  cum  auxilio  Dei,  co  ipso  quod  non  co-  ex  illo  rationem  sumerent  vocationis ;  tum 

operatur,  rcsistit,  ut  saltcm  non  facit,  quod  in  ctiam,  quia  non  solum  loquebantur  de  bono 

se  est  cum  auxilio  :  imo  ex  parte  sua  reddit  usu  reipsa  aliquando  futuro,  sed  etiam  de  illo 

pro  tuuc  inefficaccm  gratiee  vocationem,  nam  qui  nunquam  futurus  est,  sed  futurus  fuisset, 

inteutioni  efficaci  fmis  uon  solum  repugnat  si  homo  viveret:  nam  inde  etiam  sumcbant 

deviatio  in  alium  fmem,  vel  in  media  dissenta-  rationem,  ob  quam  infans  prajvenitur  gratia 

nea  tali  fiui,  scd  etiam  uon  uti  mediis  ncces-  baptismi,  in  qua  statim  moritur,  et  effectum 

sariis  ad  talem  finem :  ergo  illa  pura  privatio  ultimum  prffidestiuatiouis   consequitur.   Hfec 

seu  carentia  actiouis  tam  cooperantis,  quam  re-  autem  duo  scutentia  haec  nou  admittit.  Priori 

puguautis  vocatioui,  non  potest  esse  ratio  ob-  autem  seusu  solet  haic  opiuio  tribui  Alberto  iu 

tineudi  auxilium  uovum  efficax,  vel  alios  effec-  1,  dist.  41,  art.  2,  ad  3.  Sed  apud  illum  nihil 

tus  priedestinationis,  imo  de  sc  est  sutficieus  iuvenio,  quod  ad  rem  preesentem  faciat.  Pra^- 

causa,  ob  quam  Deus  negat  ulteriorem  gra-  terea  refertur  iu  eamdem  seuteutiam  Alcnsis, 

tiam.  Omitto  alia  multa,  quse  coutra  hanc  sen-  1  part. ,  quaest.  28,  membr.  3,  art.  3,  ubi  in- 

teutiam  sie  iutellectam  de  negativa  praipara-  quirit  an  preescientia  boui  usus  futuri  sit  ratio 

tioue  seu  couditione  dici  possunt:  quia  in  libro  preedestinationis  :    ct  respoudet  affirmaudo  : 

tertio  de  Auxiliis ,  capitc  decimo  tertio,  late  unde  vidctur  in  hauc  seutentiam  incliuare, 

tractavi.  prresertim  ad  2  et  3.  Difficile  autem  creditu  e.st, 

15.  Te7'tia  opinio.  —  Venio  ad  tcrtiam  opi-  quod  loquatur  in  seusu  declarato :  et  quod  seu- 

uiouem,  quaj  ratiouem  proedestmatiouis,  quoad  tiat,  primam  vocationem  dari  prsedestinato  ex 

primum  cflectum  gratia?,  ponit  in  bono  usu  mcritis  processm-is  ab  ipsamet  vocationc,  co- 

cjusdem  gratiai,  subsequcnte  et  futuro  alibcro  operante  libero  arbitrio,  ita  ut  ipsamct  vocatio 

arbitrio,  non  solo,  sed  ab  ipsa  gratia  adjuto.  sit  preemium  talis  meriti  seu  boni  usus  futuri 

Dico  guoad  primum  gratid'  effectimi,  quia  in  ex  iha.  Nam  idem  Alensis,  3  part. ,  quaist.  69, 


422                                                 LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

membr.  5,  art.  2,  §  3,  docet  principium  meriti  congruam^  seu  qualiscumque  illa  est,  non  dari 

non  cadere  sub  idem  meritum^  ideoque  primam  liomini  in  tempore  ex  meritis  praevisis,  etiamsi 

gratiam  non  dari  ex  merito,  quod  maxime  ve-  supernaturalia  futura  sint.  Ha;c  assertio  licet 

rum  est  de  gratia  omnino  prima,  ut  est  voca-  non  videatnr  tam  certa,  sicut  est  certa  alia 

tio.  Quod  si  in  rc  ipsa  non  datur  ex  merito,  similis  contra  Semipelagianos,  nihilominus  est 

multo  minus  poterit  prasdestinari  ex  merito,  satis  certa  ex  definitionibus  Conciliorum  di- 

ut  jam  dicam.  Itaque  forte  loquitur  ibi  Alensis,  centium,  hanc  primam  gratiam  gratis  dari, 

de  bono  usu  gratise  futuro  in  tempore  respectu  quia  initium  justificationis  non  cadit  sub  me- 

seternitatis,  id  est,  de  meritis  prajvisis  ante  ritum  :  nec  distinguunt  de  merito  fundato  in 

vohmtatem  dandi  praemium  glorioe,  vel  ilhus  gratia^  vel  in  sola  natura,  nec  de  merito  ante- 

gratise,  quae  potest  cadere  sub  ahquod  meri-  cedente,  vel  subsequente^  sed  absolute  exclu- 

tum.  Unde  hcet  in  sohitione,  ad  2,  absolute  lo-  dunt  meritum.  Quod  de  omni  merito  intehigi 

quatur  de  cohatione  gratise :  tamen  non  opor-  necesse  est,  quia  ahas  non  daretur  gratis,  si 

tet,  ut  sub  gratiainj^udat  primam  vocationem,  propter  prsevisa  merita  daretur.  Sicut  respectu 

sed  solam  illam  gratiam,  antequam  potest  me-  Cliristi  non  est  data  gratis  antiquis  Patribus 

ritum  antecedere.  prima  justificatio  et  peccatorum  remissio,  qiua 

17.  Opinio  qworumdam. — Quidquid  vero  sit  data  est  ex  meritis  Christi  futuris  et  prsevisis. 

de  antiquorum  opinione,  quidam  tlieologi  con-  Quod  autem  prima  vocatio  et  exordium  salutis 

tendunt  hanc  opinionem  ascribere  omnibus  gratis,  et  sine  merito  detur,  docent  Concilium 

theologis  qui  asserunt,  Deum  antequam  ali-  Arausicanum,  cap.  25,  Tridentinum,  sess.  6, 

quem  ad  beatitudinem  ehgeret,  vel  hanc  aut  cap.  5;  estque  valde  notandum,  quod,  cap.  8, 

iham  vocationem  clare  unicuiquc  statueret ,  idem  Concilium  declarat,  justificationem  gra- 

prsevidisse,  quahter  singuh  tah  vocatione,  vel  tis  homini  dari,  cpiia  ante  illam  nuhum  me- 

tah,  in  singuhs  opportunitatibus  essent  usuri.  ritum  prsecedit,  quasi  certum  supponens,  me- 

Nam  hinc  cohigunt,  eos  ponere  prsescientiam  rita,  quse  subsequuntur,  non  esse  merita  pree- 

boni  usus  futuri  gratiee  ante  pi^destinationem,  cedentis  gratise,  a  qua  procedunt.  Quam  doc- 

ac  proinde  illum  bonum  usum  sic  prsevisum  trinam  late   confirmat  Augustinus,  hbris  de 

esse  rationem,  ob  quam  Deus  vult  dare  totam  Preedest.  Sanctorum  et  Epist.  105  et  107. 

gratiam,  etiam  vocationem  primam  et  con-  19.  Ratio  Imjus  assertionis  staUlitur. — Ra- 

gruentem,  atque  ita  esse  causam  prsedestina-  tio  autem  a  priori  est,  quia  principium  meriti 

tionis.  Et  patet,  quia  nos  supra  diximus,  scien-  non  cadit  sub  meritum,  sed  iha  vocatio  est  fun- 

tiam  illam   conditionatam   boni   usus  futuri  damentum  totius  meriti  futuri  ex  bono  usu 

fuisse  conditionem,  sine  qua  voluntas  divina  ihius,  quia  verum  meritum,  de  quo  agimus,  et 

dandi  talia  auxiha  non  esset  prBedestinationis,  de  quo  iha  opinio  loquitur,  fundatur  in  gratia 

sed  generahs  providentise.  Item  ex  dictis  se-  prseveniente  et  consequenter  etiam  in  adju- 

quitur,  hberam  cooperalionem  futuram  sub  vante  :  ergo  non  potest  gratia  illa  prima  in  re 

tali  conditione  fuisse  conditionem,  sine  qua  ipsa  dari  ex  merito  futuro  ex  ipsa.  Major  com- 

non  esset  in  Deo  talis  scientia  conditionata,  munis  est  theologorum,  ut  supra  ex  Alensi  re- 

quia  res  non  est  futura,  quia  preescitur,  sed  tuli  et  idem  constat  ex  D.  Tlioma  et  Scriptori- 

prsescitur,  quia  futura  est:  ergo  futuritio  sup-  bus  1,  2,  quaist.  114,  art.  5,  et  patet  ab  in- 

ponitur  ut  conditio  necessaria  ad  preescientiam,  commodis,   quia  ahas  dici  posset,    primam 

et  prsescientia  ad  prffidestinationem :  ergo  de  gratiam  sanctificantem  et  peccati  remissionem 

primo  ad  ultimum  bonus  usus  futurus  est  ratio  dari  ex  merito  de  condigno,  non  praecedente, 

totius  praidestinationis,  saltem  ut  conditio  ne-  sed  subsequente  et  futuro  preeviso.  Item  alias 

cessaria.  Sed  in  sequivoco  laboratur,  quia  heec  gratia  unionis  data  fuisset  humanitati  Christi 

scientia  solum  ponitur  a  nobis,  ut  conditio  ne-  ex  infinitis  meritis  ab  illo  futuris.  Hsec  autem 

cessaria  ex  parte  Dei  praedestinantis ,  non  ut  absurda  sunt,  alioqui  jam  revera  nulla  esset 

moveat  ipsum  ad  praidestinandum  per  modum  gratia,  nam  si  ex  operibusjam  non  est  gratia. 

meriti,  sed  ut  possit  gratis  intendere  finem  Ratio  vero  illius  axiomatis  est,  quia  nullus  ef- 

prsedestinationis  per  talia  media :  quod  louge  fectus  est  causa  su£e  causse :  meritum  autem  est 

diversum  est.  efi^ectus  ilhus  gratiee  a  qua  procedit,  ergo  non 

iS.  Frima  assertio.  —  Prima  vocatio  et  exor-  potest  esse  causa  ejus,  ergo  non  potest  esse 

di?m  salutis  gratis  nohis  impertitur.  —  Diccn-  meritum  ejus,  quia  meritum  cst  causa  prannii. 

duni  ergo  imprimis  est,  primum  gratiai  auxi-  Major  patet,  quia  efiectus  est  posterior  sua 

Uum^  seu  vocationcm  superuatm'alem,  etiam  causa,  causa  autem  est  prior  :  uou  potest  au- 


CAP.  XX.  SUPERNATURALE  OPUS  EX  GRATIA  PROCEDENS,  ETC.  423 

tcm  idem  esse  prius  ct  postcrius  respectu  ejus-  possct  autem  sine  utroque  respectu  dari  a  DEO 
dem,  proesertim  in  codem  gcnere  causa?  clii-  mere  liberaliter,  et  tuncrccipcrctaliam  deno- 
cicntis,  in  quo  causa  cst  prior  ordiiic  naturse,  minationem  grati»  in  ratione  gratuiti  doni. 
seu  prffisuppositionis  in  existcndo  :   mcritum    Primum  ergo  gratiai  auxilium,  licet  nunc  sit 


autcm  a  gratia  cst,  ut  a  causa  clficicntc,  ct  mc- 
ritum  est  causa  prsemii,  etiam  in  gencre  ef- 
ficientis. 

20.  Ohjectio.  —  Dici  vero  potest,  causalita- 
tem  meriti  non  esse  proprie  efrectivam,  scd 
solum  metai)liorice  et  moraliter,  et  idco  ne- 
ccssarium  non  esse,  ut  mcritum  semper  re 
ipsa  antecedat  in  existentia  ad  pra^mium,  sed 


omnimoda  ct  perfectissima  gratia  respcctu  re- 
cipientis  in  ratione  gratuiti  doni,  posscttamen 
DEUS  alio  raodo  illud  dare,  et  illam  denomina- 
tionem  gratuiti  in  illo  dono  mutarc.  Ncc  for- 
tior  dcmonstratio  cst  altcra  ratio,  ut  argumen- 
tum  factum  probat.  Quia,  licct  late  loquendo, 
causalitatcs  illffi  sint  ejusdem  generis,  tamen 
in  modo  et  specie  sunt  diversse  :  et  ideo  non 


satis  essc,  quod  futurum  proevideatur.  Atque    cst  contradictio,  quod  illa  duo  sint  sibi  invicem 


ita  opus  praivisum  ut  futurum  ex  tali  princi- 
pio,  posse  essc  mcritum,  propter  quod  illud 
ipsum  gratiffi  principium  homini  conferatiu- : 
simulque  in  executione  posse  illam  gratiam 
esse  causam  cfficientem  propriam  et  pliysicam 
talis  opcris  meritorii.  Exemplum  vulgare  est, 
quia  rex  potest  date  alicui  liomini  arma  et 
equum,quibus  militet,  et  niliilominus  darc  illa, 
in  prffimium  et  mercedem  futurorum  laborum 
militiffi,  quia  potcst  dare  anticipatam  solutio- 
nem  futuri  laboris,  etiamsi  labor  ille  in  re 
ipsa  futurus  sit  ab  illa  re,  quse  pro  pretio  da- 
tur,  tanquam  ab  iustrumeuto,  vel  principio 
talis  operis.  De  Christo  etiam  Domino  scimus, 
multas  gratias  datas  esse  hominibus  propter 
merita  ejus,  antequam  fierent,  solum  quia 
prsevisa  erant.  Estque  probabilc,  Patres  anti- 
quos  meruisse  de  congruo  Cbristi  Incarnatio- 
ncm,  etiamsi  Incarnatio  ipsa,  ut  praevisa,  fue- 
rit  primum  principium  et  fundamcntum  totius 
meriti  quorumcumque  hominum. 

21.  Sohitur.  —  Respondetur,  nunc  non 
disputari  a  nobis,  an  fuerit  de  potentia  abso- 
luta  possibile,  dari  primam  gratiam  in  prae- 
mium  boni  usus  futuri  cum  auxilio  ejusdem 


causoe  illis  modis  divcrsis  :  de  qua  re  in  mate- 
ria  de  Incarnatioue  nonnulladixi,  et  inmate- 
ria  de  merito  alia  dicenda  sunt.  Quidquid  vcro 
sit  de  illa  qusestione  de  possibili,  de  facto  et 
de  lege  ordinaria  certum  est,  illam  primam 
vocatioucm  esse  puram  gratiam.  Qua  veritate 
supposita,  optime  infertur  non  dari  cx  meritis 
quibuscumque.  Imo  etiam  ct  lex  ordinaria,  ut 
meritum  in  re  ipsa  debeat  antecedere  prse- 
mium,  solumque  in  Christo  ob  specialem  ra- 
tionem  et  infinitatem  meriti,  fuisse  aliqua  ex 
parte  in  hac  lege  dispensatum  :  quod  non  est 
in  consecutionem  trahendum,  nec  sine  aucto- 
ritate  cogente  extendendum. 

22.  Secunda  assertio.  —  Dico  ergo  ulterius^ 
non  dari  causam,  aut  rationem  totius  preedes- 
tinationis,  quoad'  omnes  effectus  gratise,  qui 
in  pra^destinato  fiunt,  quaj  in  bono  usu  ejus- 
dem  gratise  fundetur.  Probatur,  quiaquod  non 
datiu?  ex  meritis,  uon  potest  prajdestinari  ex 
meritis,  tum  quia  ita  praedestinatur,  sicut  dan- 
dum  est,  et  ita  datur,  sicut  dari  preedestinatum 
est.  Quamvis  enim  non  valeat  iUatio  e  con- 
verso,  si  collatio  alicujus  doni  in  tempore  fiat 
ex  meritis,  etiam  preedestinationem  ejus  ex 


gratise.  Aliqui  enim  ita  affirmant,  vel  quia  re-    seternitate  factam  esse  ex  meritis  pra^visis,  ut 


pugnat,  gratiam  non  esse  gratiam,  quod  lia- 
beret,  si  darctur  ex  meritis,  vel  quia  non  po- 
test  esse  causa  et  eflectus  in  eodem  gencre, 
respectu  ejusdem,  nec  etiam  simul  prius  et 
posterius.  Mihi  autem  hse  rationes  non  osten- 
dunt  implicationem  contradictionis.  Non  qui- 
dcm  prior,  quia  licet  donum  primas  gratise 
essentiahter  sit  donum,  vel  auxilium  supra 
naturam,  non  tamen  est  illi  essentiale,  ut  de- 
tur  gratis  et  absque  intuitu  alicujus  mcriti, 
nam  hoc  pendet  ex  libertate  dantis.  Nunc 
enim  prima  gratia  habitualis  nou  datur  pec- 
catori  mere  gratis,  nam  respectu  Rcdemptoris 
datur  ex  justitia  illius  :  respectu  vero  recipien- 


supra  tactum  est  et  in  sequentibus  capitulis 
ex  professo  ostendam  :  nihilominus  contrario 
raodo  valet  illatio  :  donatio  in  terapore  est 
gratuita  et  fit  sine  intuitu  meriti  :  ergo  in 
«ternitate  prajdestinatio,  seu  voluntas  dandi 
tale  donura  fuit  gratuita  et  non  intuitu  mcriti, 
Ratio  est,  quia  prius  est  velle  dare,  quam  dare, 
et  velle  se  habet  ad  modum  actus  imperantis : 
dare  ut  actus  imperatus  :  velle  ut  causa,  dare 
ut  effcctus.  Unde  fieri  recte  potest,  nt  actus 
vohmtatis  talis  sit,  quod  in  se  comprehendat 
voluntatem  dandi  et  procurandi  alicui  meri- 
tum :  quffi  tamen  vohmtas  gratuita  sit,  et  non 
ex  mcrito :  imo  et  meritura  ipsum  procurari 


tis  datur  ex  aliquali  dispositione,  vel  raerito  de    potest  per  raedia^  qua^  non  sunt  ex  mcrito,  sed 
congruo;  fundato  iu  priori  gratia  auxiliaute,     gratuito  donentur.  At  vero  e  couverso^  si  do- 


424  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

natio  in  re  ipsa  futura  est  gratis  et  sine  meri-  alio  prseraio,  secl  illo  anticipato  censeretur  sa- 

to,  necesse  est,  ut  voluntas  dandi  sit  etiam  tis  persolutum.  At  respcctu  prjedestinationis, 

gratuita  et  absque  merito^  quia  si  Deus  in  tem-  seu  primse  voluntatis  dandi  tale  donum,  im- 

pore  daturus  est  gratis  et  absque  merito^,  ne-  plicare  videtur  haberi  ex  merito  futuro,  ut 

cesse  est  ut  ab  seterno  vobierit  dare  gratis  et  alibi  latius  declaravi.  Quia,  ut  aliqua  voluntas 

sine  merito,  ponendo  hunc  modum  ex  parte  habeatur  ex  merito,  debet  saltem  esse  prsevi- 

objecti,  quia  oportet  ut  ab  seterno  veht  non  sum  meritum  ut  absohite  futurum,    ergo  et 

tamen  actionem,  sed  etiam  modum  cjus,  quia  principium  ejus :  non  potest  autem  esse  futu- 

utrumque  pertinet  ad  directam  et  eflEicaccm  rum,  nisi  vohmtate  DEI  dandi  donum  illud 

vohmtatem  ejus.  Ergo   uherius  necessarium  a  quo  futurum  est  tale  meritum  :  ergo  ante 

est,  ut  ex  parte  actus  vohierit  dare  mere  gra-  prsevisum   mcritum   necesse    est  supponi  in 

tis,  et  non  ex  motivo  ahcujus  meriti  prsevisi.  DEO  talem  vohmtatem  :   ergo  tahs  vohmtas 

Probatur  hsec  consequentia,  in  qua  est  tota  non  pdtest  esse  ex  merito,  nec  in  reposito, 

difFerentiee  ratio,  quia  vohmtas  est  causa  efh-  quia  non  est,  nec  prseviso,  quia  est  ante  prse- 

cax  ipsius  donationis,  ergo,  si  daretur  ex  parte  visionem.  lUa  autem  vohmtas  est  preedestina- 

.  hominis  meritum  ipsius  voluntatis  divinee  de  tiva  :  non  potcst  ergo  prsedestinatio  ilhus  doni 

dando  sibi  aliquo  dono,  a  fortiori  daretur  de  esse  ex  meritis  ab  iUo  futuris. 

ipsomet  dono  et  coUatione  iUius,  nam  quod  'il^.  Hieronymiexpositio. — Atque  ita  optime 

est  causa  causse  efficacis  et  primse  origiuis  (ut  confirmatur  heec  veritas  ex  illo  Pauh  ad  Ephe- 

sic  dicam)  coUationis  tahs  doni,  a  fortiori  est  siosl:  Elegitnosinipso  antemimdicooistitutio- 

causa  voluntatis  dandi.  Sic  oratio,  quse  impe-  nem ,  nt  essemifs  sancti  in  co7ispecttc  ejus  in  chari- 

trat  vohmtatem  dandi,  impetrat  donationem,  tate.  Additaponderatione  Hieronymi  in  eum  lo- 

imo   non    potest  donatio   mehus  impetrari,  cum,etAugu.stini,dePra;dest.  sanct.,cap.  17et 

quia  nec  potest  aliter  fieri,  nisi  vohmtate  do-  18,  non  elegisse  nos  Deum,  qui  eramus  sancti, 

nandi,  nec  potest  non  fieri,  si  vohmtas  efficax  sed  ut  essemus  sancti.  Fuit  ergo  sanctitas  finis 

habeatur  et  potestas  supponatur.  electionis,  non  ratio,  vel  diversce  sunt,  ut  con- 

23.  Ohjectio. — Respondetur. — Dices,  etiam  trarias  dicant  habitudines,  et  requirant  condi- 
e  converso  qui  meretur  donationem,  merebi-  tiones  inter  se  repugnantes.  Nam  fmis  non 
tur  necessario  vohmtatem  dandi,  cum  donatio  supponitur  futurus,  ut  intendatur  :  sed  per  in- 
fieri  non  possit,  nisi  voluntate.  Respondeo,  tentiouem  ordinatur  ut  sit  futurus.  Quod  au- 
recte  inferri  aliquam  vohmtatem  executivam  tem  movet  per  modum  meriti :  supponitur  ut 
esse  ex  merito,  non  tamen  omnem  vohmta-  jam  prsesens,  vel  saltem  ut  futurum,  et  prae- 
tem,  a  qua  illa  donatio  ducit  originem :  potest  cognitum.  Cum  ergo  Deus  nos  elegit,  ut  esse- 
enim  aliqua  esse  ante  meritum  ut  explicatum  mus  sancti,  nondum  prajviderat  nos  futuros 
est:  at  vero  c  contrario,  si  donatio  in  re  ipsa  sanctos,  sed  hoc  ipsum,  nos  eligendo,  ordina- 
gratis  sit,  nuUa  vohmtas,  a  qua  talis  datio  pro-  vit.  Atque  eodem  modo  legit,  et  ponderat 
cedat,  potest  esse  ex  merito :  quia  si  prima  ra-  Concilium  Arausicanum  ,  capite  25,  verba 
dix  csset  ex  merito,  jam  totum  consequens  es-  Pauli  1 ,  Tim.  1  :Misericordiam  consecutussimi, 
set  ex  merito.  Hac  ergo  ratione  ex  hoc  princi-  ut  fidelis  essem  :  quia  non  dixit,  eo  qtiod  fide- 
pio  certo ,  quod  initium  sahitis  non  est  ex  lis  essem,  sed,  ut  essem.  Quia  vero  in  Paulo  non 
merito,  cum  eadem  certitudine  sequitur,  prae-  invenitur  expressa  illa  particula,  tit  fidelis  es- 
destiuationem  illius  initii  non  esse  ex  merito:  sem,  videtur  Concihum  tacitam  interpretatio- 
et  in  hoc  saltem  sensu  certissimum  est,  prse-  nem  adjunxisse.  Ait  enim  Paulus  :  Miseri- 
destinationem  totam,  quoad  effectus  gratiaB  cordiam  consecutus  sum ,  qiiia  ignorans  feci  in 
ejus  non  esse  ex  prsevisis  meritis,  etiam  futu-  incredulitate  ,  super  ahundavit  autem  gratia 
ris  ab  ipsa  gratia.                                    .  Domini  nostri  cum  fide.  Ergo,  ut  haberet  hanc 

24.  Imo  si  res  attente  expendatur,  eviden-  gratiam ,  misericordiam  consecutus  est,  non 
tius,  id  est,  de  prsedestinatione  ipsa,  quam  de  quia  jam  fidem  haberet.  Unde  iterum  subjim- 
datione,  in  ordine  ad  talia  merita  futura  ex  git  Paulus  aliud  ajquivalens  :  Ideo  tnisericor- 
ipsa  gratia.  Quia  respectu  donationis  primre  diam  consecutussnm,  uti7imeprimooste7ideret 
gratiae  fortasse  non  implicaret  dari  ut  pra?-  Christus  Jesus  omnem  patientiam  ad  informa- 
mium  futuri  cfTectus  sui,  si  revera  non  abso-  tionem  eorim,  qui  credituri  sunt  illc  in  vitam 
lutcdonarctur,  sed  dcpcndenter  a  futuro  ef-  a^ternam.  Vocatus  est  ergo  ad  fidom  ad  oston- 
fectu,  ct  quasi  sul)  conditione  iUius  :  ita  ut  sioncm  gratiae,  ct  hboralitatis  Dei  crga  rebel- 
opus  subsequens  jam  non  haberetur  dignum  lesj,  vocat  cuim  iUos,  ut  fiant  fideles,  et  sancti, 


CAP.  XX.  SUPERNATURALE  OPUS  EX  GRATIA  PROCEDENS,  ETC.  423 

non  quia  futuri  crant  tales.  Non  ergo  proptcr  qua  profectura  sunt  illa  mcrita  :   quia  talis 

opera  futura  ctiam  ex  gratia  :  nam  talia  opera  scicntia  supponit  ex  parte  objccti  absolutam 

supponunt  fldcm,  et  confcrunt  vcram  sancti-  futuritioncm  talis  cffcctus  :  futuritio  autcm  cf- 

tatem  ;  sunt  ergo  illa  opcra  finis  aliquo  modo  fectus  supponit  absolutam  futuritioncm  princi- 

saltem  proximus  seu  intermedius  pradcsti-  pii,  scucausffi  cjus  :  illaautcm  causa  cstprima 

nationis,  non  ratio  aut  mcritum.  gratia,  seu  vocatio,  quse  danda  est  a  solo  Dco  per 

26.    Ultima  assertio.  —  Hinc  tandem  dico,  ab.solutam  ejus  vokmtatem :  unde  ,  ut.sitabso- 

licet  ante  prajdcstinationem  nccessario  suppo-  lutefutura,supponiturnecessariotalisvohmtas: 

natur  in  Deo  ordine  rationis  prcescientia  futu-  ergo  illa  proescientia  absoluta  supponit  volunr 

rorum  oporum  cx  gratia,  sub  conditionc  ,  si  tatcm  cfficaccm  dandi  talem  gratiam,  quce  ad 

talis  gratia  dctur,  nou  tamcn  supponi  aljsolu-  prffidcstinationcm  pcrtinct :  ergo  non  potest  illa 

tam  prsescicntiam  corum ,  idcoque  talia  opera  pra)scicntia  absoluta  antccedcre  totam  prsedcs- 

posse  csse,  et  ncccssario  esse  causam  prredcs-  tinationem.  Ratio  ergo  discriminis  intcr  hos 

tinationis   (quoad    primum    effectum  gratice  duos  modos  scicntise  est,  quia  prffiscientia  ab- 

ejus)  per  modum  finis,  non  tamen  per  modum  soluta  futurorum  mcritorum  ex  gratia  suppo- 

mcriti,   aut  conditionis   moventis   Dcum    ad  nit  voluntatem  dandi  gratiam,  et  sic  supponit 

dandum  talcm  cfTcctum.  Hsec  assertio  cx  partc  ahqua  ex  partc  prffidestinationem  :  scicntia 

jam  probata  est,  et  facile  cst,  unam  partcm  autem  conditionata  non  supponit  talcm  vo- 

ex  alia  inferre.  Nam  imprimis,  antc  volunta-  luntatem  in  DEO  ut  jam  habitam,  sed  solum 

tcm  dandi  primam  gratiam,  scu  vocationem,  sub  conditione  .si  habeatur  :  quae  conditionalis 

supponi  in  Dco  preescicntiam  opcris  futuri  cx  nondum  ponit  in  csse  talem  voluntatcm  :  et 

tah  vocatione,  si  detur,  et  in  primo  libro  cst  ideo  talis  praescicntia  non   supponit  uha  ex 

tactum,  ct  in  aliis  libris  de  scicntia  Dei  gcnc-  parte  prsedcstinationem  :  quin  potius  suppo- 

ratim  cst  dcmonstratum  ex  Scripturis  et  Pa-  nitur  ad  illam,  et  ad  habitudinem  finis  neces- 

tribus.   Mihique  nunc  sufficicnter  iUud  pro-  saria  est,  et  sufficit  :   ad  aliud  autem  genus 

bant  dicta  verba  Pauli,  Elegit  nos,  ict  essemns  movendi  pcr  modum  meriti,  vcl  alio  simili 

sancti.  Nam  si  Dcus  preedcstinatos  elegit  ad  sufficere  non  potest,  ut  satis  contra  Semipela- 

sanctitatcm  prascivit  sane,  quibus  mediis  illos  gianos  disputatum  est. 

esset,  ad  sanctitatcm  infanibiliter  perducturus,  28.  Instantia.  — DestrvAtnr.  —  Sed  insta- 

alias  fuisset  electio  sine  prudentia:  ergo  ante  il-  tur,  quia  bonus  usus  futurus  gratiae  est  condi- 

lam  clcctionem  neccssario  supponitur  illa  proe-  tionata  de  tali  cffectu  haberi  pos.sit.  Et  talis 

scicntia.  Quod  in  omni  opinionc,  ita  necessa-  scientia  cst  conditio  necessaria,  ut  per  volun- 

rio  diccndum  esse  in  primo  libro  est  ostensum.  tatem  fiat  pra?dcstinatio  talis  hominis  :   ergo 

Neque  ex  hac  prsescientia  scquitur,  illud  bo-  bonus  usus  futurus  cst  conditio  necessaria  ad 

mim  sic  praescitum  sub  conditione  csse  mcri-  prsedestinationcm  :  crgo  est  causa,  vel  ratio 

tum  auxilii  prsevcnicntis,  quod  ad  illud  datur,  motiva  praedestinationis.  Respondctur  ncgan- 

vel  proedcstinationis  ejus  :  sed  solum  sequitur  do  ultimam  conscquentiam,  quia  illa  vox  con- 

esse  rationem  pcr  motlum  finis.  Ut  cnim  ho-  ditio,  varie,  et  sequivoce  in  antccedenti,  et 

mo  pium  usum  suce  libertatis  habeat,  vult  illi  consequentibus  sumitur,  ita  ut  non  liceat  ex 

dare  Deus  tale  auxilium ;  dat  ergo  tale  auxi-  illa  inferre  causam,   seu  rationem  motivam 

lium  propter  talcm  usum   tanquam  propter  prsedestinationis.    Cum  cnim  in   antecedenti 

proximum    fincm.    Quod  ita  dicendum   est,  dicitur  ,   futuritionem    contingentis    effectus 

quocumque  modo  de  gratia  efficaci  sentiatur.  esse  conditionem  ex  parte  objecti  necessariam 

Quia  quod  medium   sit  cfficax  tali,   vel  tali  ad  scienliam  talis  futuri,  verissimum  id  est, 

modo,  vel  magis  aut  miuus ,  non  variat  ra  inteUectum  de  conditione  necessaria  ex  parte 

tionem  medii,  et  finis  :  ergo  preescientia  con-  objecti  terminativi  talis  scientise.  Est  enim  illa 

ditionata  meritorum  non  infcrt  aliud  genus  scientia  pure  speculativa,  seu  cognoscitiva  ve- 

causse  ex  parte  eorum  respectu  prsedestina-  ritatis,  et  ideo  supponit  veritatem  in  objecto 

tionis,  sive  iUa  prffiscicntia  sit  in  solo  auxilio,  cognoscibili  ad  quam  possit  tcrminari,  et  illa 

sive  sit  in  veritate  ipsa  futuri  eventus.  veritas  pendet  ex  illa  conditione,  vel  potius  in 

27.  Praiscicntia  autem  absoluta  tahum  me-  iUa  consistit,  quia  ex  eo  quod  res  est,  vel  non 

ritorum  antecedere  non  potcst  totam  prsedes-  est  propositio  vera,  vel  falsa  est.  Atque  lioc  sen- 

tinationem  in  quacumque  sententia.  Quia  iUa  su  frequcnter  dicunt  sancti ,  quos  in  libris  de 

prsescientia   supponit   prasscientiam  similiter  auxiliis  retuli,  Dcum  cognoscere  futura,  quia 

absolutam  futurse  gratiae  ,  vel  vocationis,  a  futura  sunt,  quod  in  futuris  malis  est  multo  ma- 


426  LIB.  II.  DE  CAUSA 

gis  certiim,  iit  significavit  Concilium  Valenti- 
num  sub  Lothario,  cap.  2  et  3.  De  qua  re  videri 
possunt  scliolastici  cum  Magistro  in  l,  d,  38, 
prsesertim  Gregorius,  Richardus  et  Bonaven- 
tura  l,  d.  40,  artic.  2,  queest.  1,  Altisiodorensis, 
Hb.  l^Summse,  q.  5,  cap.  9,  Alensis,  1  part., 
queest.  24,  num.  5,  Bellarminus,  Hb.  4,  de 
Gratia,  et  hbero  Arbitrio,  cap.  13,  non  est  au- 
tem  illam  conditio  propria  causa,  sicut  ter- 
minus  relationis  non  est  causa  ejus.  Nec  etiam 
dici  potest  motivum,  quia  intellectus  divinus 
non  indiget  motivo  extra  se  ad  cognoscen- 
dum  quidquid  est  cognoscibile  :  nam  ad  id  sa- 
tis  iUi  est  infinita  vis  repraesentandi  divinae 
essentise  cum  infinito  himine. 

29.  Qiiomodo  scientia  conditionata  sit  condi- 
tio  necessaria  ad  decretum  prwdestinationis.  — 
Rursus  cum  dicitur  scientia  iUa  conditionata, 
esse  necessaria  conditio  ad  decretum  prsedes- 
tinationis,  est  etiam  omnino  verum  de  condi- 
tione  necessaria  ex  parte  vohmtatis,  ut  ferri 
possit  in  objectum  suum  :  indiget  enim  prse- 
cognitione  ilhus,  quia  non  potest  ferri  in  in- 
cognitum.  Unde  necessarium  etiam  est,  ut 
omnis  iha  ratio,  quse  in  objecto  appetenda  seu 
volenda  est,  praescita  supponatur  :  ideoque  ut 
ahquid  prwscribatur  decreto  infahibili,  necesse 
est  ut  prsecognoscatur  ita  efiicax,  ut  si  adhi- 
beatur,  infahibihter  sit  consecuturum  effec- 
tum.  Quia  ergo  decretum  prsedestinationis  in- 
chidit  absohitam,  et  omnino  certam  direc- 
tionem  in  fmem  per  tale  medium,  ideo  suppo- 
nit  ex  parte  Dei,  ut  conditionem,  necessariam, 
preescientiam  iham,  qua  novit  iUud  medium 
tahs  vocationis  infaUibihter  consecuturum  ef- 
fectum,  si  apponatur.  Et  ob  hanc  causam 
recte  dici  potest,  decretum  praedestinationis 
non  potuisse  esse  tale,  id  est,  pradestinationis, 
nisi  supposita  iUa  prsescientia,  sine  qua  solum 
esse  posset  decretum  generahs  providentiee, 
quod  non  necessario  infaUibilem  directionem 
in  finem  habet.  Non  tamen  propterea  diccn- 
dum  est  prsedestinationem  habere  totam  suam 
certitudiuem,  vel  infaUibihtatem  a  preescien- 
tia,  nam  est  considerare  absohitam  certitudi- 
nem  futuri  eventus,  videhcet  quod  iste  salva- 
bitur,  vel  convertetur  :  et  haec  non  oritur  for- 
mahter,  et  proxime  ex  praescientia,  sed  ex  ab- 
sohito  decreto  voluntatis  Dei,  qui  potens  est  fa- 
cere  quo  vult,  et  immutabihter  facit  quod  ab- 
sohite  decernit.  Tamen  radicaliter  dici  potest, 
infalliljihtatem  prsedestinationis  oriri  ex  prae- 
scientia  iUa  conditionata,  tanquam  ex  condi- 
tione  necessaria,  ut  vohintas  divina  possit  in 
absolutum  iUud  decretum  prorumpere. 


PR.«DESTINATIONIS. 

30.  Ex  hoc  autem  non  bene  infertur  uUe- 
rius,  iUum  bonum  usum  gratiae  futurum,  ut 
prsevisum  sub  conditione,  esse  causam  seu  ra- 
tionem  motivam,  sed  sohim  esse  conditionem, 
sine  qua  Deus  non  ehgeret  tale  medium  ad 
salvandum  prsedestinatum,  quia  sine  iUa  con- 
ditione  non  esset  medium  efficax,  id  est,  infal- 
hbihter  profuturum,  ac  proinde  neque  accom- 
modatum  esset  ad  finem  prffidestinationis,  cum 
iUa  vero  conditione  est  medium  proportiona- 
tum.  nia  vero  proportio,  vel  conditio,  ex  qua 
pendet,  ut  prsecognita  sub  dicta  conditione 
non  oflfertur  voluntati,  ut  jam  facta,  vel  fa- 
cienda  simphciter,  sed  potius  ut  possibilis  : 
nam  tota  iUa  conditionata  praescientia  non 
transcendit  simphciter  ordinem  rerum  possi- 
bihum,  et  ideo  sub  scientia  simphcis  inteUi- 
gentise  clauditur.  Ac  propterea  non  movet  suo 
modo  divinam  justitiam,  vel  gratitudinem , 
aut  fidehtatem,  aut  aham  virtutem  renume- 
rativam  bonorum  officiorum,  sed  movet  suo 
modo  divinam  misericordiam,  bonitatem,  ac 
hberahtatem  :  et  ideo  non  est  causa,  vel  ratio 
motiva,  propter  quam  Deus  prsedestinat,  licet 
sit  conditio  in  ordine  intentionis,  et  electionis 
necessaria  ex  parte  ipsius  prsedestiuantis,  ad 
perfecto,  et  prudenti  modo  volendum,  et  eh- 
gendum. 

31.  Prcecipua  qucestionis  decisio  astruitur. 
—  Ratione  rohoratur.  —  UUimo  ex  dictis  con- 
chiditur  generahs  responsio  ad  quaestionem 
propositam  nimirum,  ex  parte  boni  usus  gra- 
tiae,  seu  cooperationis  hberi  arbitrii  cum  di- 
vina  gratia,  non  posse  dari  causam  vel  ratio- 
nem  motivam  totius  prsedestinationis  quoad 
effectus  ejus.  Quse  est  sententia  D.  Thomai  et 
clara  D.  Augustini  et  omnium,  qui  ejus  doc- 
trinam  sequuntiu",  ut  ex  dictis  constare  potest, 
et  a  fortiori  patebit  ex  capite  vigesimo  primo 
sequenti.  Ratione  etiam  conchiditur  ex  dictis : 
quia  omnis  cooperatio  liberi  arbitrii  cum  gra- 
tia,  supponit  aliquo  modo  effectum  gratige, 
quia  nuUo  modo  est  ex  cooperatione,  imo  est 
radix  et  causa  ipsius  cooperationis  :  ergo  hcet 
una  cooperatio  ex  gratia  praecedente  ad  iUam, 
possit  esse  causa  uUerioris  gratiee  vel  excita- 
tionis :  tamen  non  potest  simih  modo  esse 
causa,  vel  ratio  antecedentis  auxihi :  quod  si 
ante  iUud  auxihum  prsecedit  alia  cooperatio, 
ante  hanc  necesse  est,  ut  praecedat  aha  exci- 
tatio  :  et  sic  procedendo,  sistcndum  necessario 
est  in  prima  gratia  vocaute,  quse  non  liabeat 
priorem  causam  ex  ahquo  opere,  vel  coopc- 
ratione  hbera  voluntatis.  Iha  ergo  debet  esse 
omuino  gratuita,  cum  iu  subsequeuti  coope- 


CAP.  XXI.  DE  CAUSA 
rationc  iiiti  noii  possit  :  ergo  prsedcstinatio, 
ut  complcctitur  omnes  gratia)  cfrcctus  usque 
ad  illum  primum,  non  potcst  fundari  in  ali- 
quo  hono  nsu,  aut  coopcrationc  cum  cadcm 
gratia.  Nciipic  iu  lioc  nova  objcctio^  aut  dilH- 
cultas  occurrit. 

GAPUT  XXI. 

AN  EX  PARTE  CHRISTI ,  VEL  ALICUJUS  PURI  HOMINIS 
POSSIT  DARI  CAUSA  PRyEDESTINATIONIS  ALTERIUS 
QUOAD  OMNES  EFFECTUS  EJUS. 

1.  Vidimus  nemincm  posse  sibi  totam  prse- 
destinationem  mercri^  vcl  impetrarc  :  reli- 
quura  est,  ut  videamus,  an  unus  saltem  pos- 
sit  altcri  illam  mereri.  Meritum  autem  res- 
pectu  aliorum  singulari,  et  exccllenti  modo 
fuit  in  Christo,  et  ideo  de  illo  pecuHariter  so- 
let  hffic  questio  tractari,  et  a  nobis  disputata 
cst  iii  1.  tom.,  3.  part.,  disput.  41,  sect.  3  et  4, 
tamen  quia  etiam  unus  homo  purus  potest 
aliquo  modo  alteri  mereri,  de  illo  etiam  hanc 
attigit  qugestioncm  D.  Thomse,  dict.  quaist. 
23,  art.  8,  et  ideo  utramque  partem  breviter 
expedicmus.  Habet  autem  haic  qusestio  mag- 
nam  connexionem  cum  ahqua  infra  tractanda, 
de  modo,  quo  potest  unus  mereri  alteri  proe- 
destinationem ,  etiam  ex  parte  divini  actus, 
vel  electionis,  quas  qusestioncs  supra  distinxi- 
mus,  Ucet  confundi  soleant,  quia  in  revera  ad 
totius  materia3  comprehensionem  non  parum 
conferet,  et  ideo  ad  matcriaj  complementum 
hic  etiam  illas  separamus  :  tamen  in  hac  eri- 
mus  breviores,  quia  tota  fere  difiQcultas  prae- 
sentis  qusestionis  ex  altera  pendet,  ut  videbi- 
mus  :  sed  ut  hoc  clarius  constet,  et  difficultas 
distinctius  tractctur,  non  erit  inutile  de  pro- 
posita  qusestione  pauca  dicere. 

2.  Christus  Dominus  mendt  electis  omnia 
dona  gratice,  quce  sunt  eorum  prcedestinatio7ii 
effectus.  —  Quod  ergo  ad  Christum  Dominum 
attinet,  certum  cst  meruisse  electis  omnia  do- 
na  gratise,  quge  sunt  eflectus  praidestinationis 
eorum.  Hoc  ad  minimum  probatur  satis  cx 
illis  verbis  PauH  ad  Ephes.  1 :  QuiprcBdestina- 
vit  nos  in  adoptioneyn  filiorum  per  JESUM 
Chrislum.  Nam  ut  hoc  verum  sit,  saltem  ne- 
cesse  est,  ut  media  prsedestinationis  per  Chris- 
ti  mcritum  nobis  conferantur.  Quod  etiam  si- 
gnificavit  Pauhis  ibidem,  paulo  superius,  di- 
cens  :  Qiii  benedixit  nos  in  omni  benedictione 
spirituali  in  ccelestibus  in  Christo.  Et  paulo 
inferius  significat,  etiam  ipsam  primam  voca- 
tiouem  dari  in  Christo,  id  est,  virtute  et  meri- 


EX  PARTE  CHRISTI,  ETC.  427 

tis  ejus.  In  quo  (inquit)  non  sorte  vocati  sumus, 
etc.  Sorte  (inquit  per  metaphoram)  id  est,  gra- 
tuita  elcctionect  vohmtatc  Dei  vocationem  ac- 
ccpimus,  tamen  in  Christo,  id  est,  propter 
meritum  ct  virtutem  ejus.  Quod  si  vocatio  in 
illo  est,  conscquens  necessario  est,  ut  ca^tera 
etiamdona  ab  illosint.  Atque  itaConcilia  Mile- 
vitanum,  Arausicanum  et  Tridentinum  docent, 
omnia  dona  gratise  DEI,  quibus  homines  prse- 
veniuntur,  veljuvantur  ad  suam  aitcrnam  sa- 
lutem  conscquendam,  ab  initio  justificatiouis, 
usque  ad  consummationem  et  argumentum 
ejus,  ac  perseverantiam  in  illa,  dari  nobis  per 
Christum,  ideoque  illam  appcllant  gratiam 
Christi,  seu  gratiam  Dei  per  Christum.  Et  ita, 
licet  ahquaudo  nonnulli  ex  antiquis  theologis 
de  hac  veritate  dubitaverint,  jam  dubitare  non 
licet,  est  enim  res  certissima.  Cujus  ratio  a 
priori  sumenda  est  ex  summa  perfectione  di- 
vinse  providentise  et  cxcellentia  amoris  erga 
homines,  et  potissime  erga  fihum  suum  Jesum 
Christum  Dominum  nostrum,  et  ex  infinitate 
meritorum  ejus,  ut  dicto  loco  latius  prosecutus 
sum. 

3.  Posita  conclusio  7ion  solum  vitelligitur  de 
effectibus  gratice,  qui  in  ipsomet  prcedestinato 
recipiuntur,  sed  de  effectibus  aliorum.  — Pro- 
batur. — Atque  hinc  coUigitur,  non  solum  esse 
veram  conclusionem  positam  de  effectibus  gra- 
tise,  qui  in  ipsomet  prsedestinato  recipiuntur, 
vel  proxime  circa  ilhim  fiunt,  sive  positivi  sint 
et  interni,  ut  inspirationes ,  ilhiminationes, 
coopcrationes,  actus  et  habitus  infusi  et  simi- 
lia,  sive  sint  positivi  externi,  ut  applicationes 
Sacramentorum,  prsedicatio  verbi  Dei,  objec- 
tum  excitans  ad  bonum  prsesertim  congruo 
modo  et  similes  :  sive  sint  externi  privativi,  ut 
impedire  tentationem,  auferre  occasiones  pra- 
vas,  etc,  verum  etiam  procedere  eamdem  ve- 
ritatem  de  effectibus  gratise,  qui  circa  alios 
fiunt,  quatenus  ad  salutem  prsedestinati  inter- 
dum  multum  conferunt,  ut  mox  dicemus.  Pro- 
batur,  quia  ille  eflectus  gratise,  qui  uni  datur, 
et  non  sohim  ipsi,  sed  etiam  alteri  prodest, 
est  effectus  meritorum  Christi,  quia  in  univcsr- 
sum  omnia  donagratise,  quseconferunturom- 
nibus  hominis,  imo  et  omnibus  angehs ,  sunt 
ex  Christi  merito,  ut  dict.  \,  tom.  disput.  42, 
ostendi :  ergo  etiam  gratia,  vel  auxilium  uni 
collatum ,  prout  prodest  alteri,  et  est  etfectus 
proedestinationis  ejus,  est  etiam  effectus  meri- 
torum  Christi.  Confirmatur,  quia  beneficium 
gratise  intrinsece  (ut  sic  dicam)  collatum  Ste- 
phano,  ut  extrinsece  prosit  Paulo,  est  magnum 
beneficium  factum  Paulo  ad  salutem  ejus  ani- 


428  LIB.  II.  DE  CAUSA 

mae  conferens,  ergo  comprelienditur  sub  ge- 
nerali  regula  Pauli :  Benedixit  vos  in  om?ii  he- 
nediclione  spirituali  in  calestihus  in  Christo. 
Nam  illa  debct  cum  eadem  universalitate  res- 
pective  intelligi ,  ut  quodcumque  donum  gra- 
tise,  respectu  cujuscumque  personse  induat  ra- 
tionem  beneficii  spiritualis  ei  collati,  ex  Chris- 
ti  meritis  procedat.  Dices,  ergo  etiam  ipsa  In- 
carnatio  erit  efFectus  prasdestinationis  homi- 
num  ,  nam  propter  nos  homines  et  propter 
nostram  salutem  descendit  de  ccelis:  quod  si 
hoc  ita  est,  jam  non  erit  Christus  causa  prse- 
destinationis  nostree  quoadomnesefFectus  gra- 
tia3,  qui  ex  illa  nascuntur  :  quia  Christus  non 
est  causa  suis  Incarnationis.  Respondetur  ne- 
gando  primam  sequelam,  quia  Incarnatio  vel 
non  est  per  se  primo  ordinata  propter  rcdemp- 
tionem ,  vel  salutem  ahorum  hominum,  sed 
propter  sese,  et  propter  eximiam  communica- 
tionem  divinae  bonitatis,  vel  eo  modo,  quo  est 
ordinata  ad  hominum  sakitem,  non  est  pecu- 
liariter  ex  prcedestinatione ,  sed  ex  generali 
voluntate  redimendi  homines,  et  ita,  xit  illa  sit 
causa  omnium  efiectuum  prsedestinationis  sin- 
gulorum  hominum ,  non  est  necesse  ,  ut  ipsa 
etiam  sit  ex  meritis  Christi  Domini,  quod  ex 
infra  dicendis  capite  ultimo  hujus  libri  amplius 
expUcabitur. 

4.  Unus  homo  potest  mereri  alteri  prwdestina- 
tionem. — Ultimo  dicendum  est,  unum  purum 
homincm  posse  ahquo  modo  mereri  alteri 
prsedestinationem  ejus,  quoad  eff"ectxim  gra- 
tiai  ilUus,  etiam  quoad  primum,  qui  in  ipso 
prsedestinato,  seu  circa  iUum  sit,  non  tamen 
posse  aliquem  hujusmodi  hominem  mereri 
simpliciter  totam  prasdestinationem  aUerius, 
quoad  omnes  ejus  effectus  ad  divinara  gratiam 
pertinentes,  neque  eo  modo,  quo  Cliristus  iUos 
meruit.  Prior  pars  commnnis  est,  eamque  do- 
cet  D.  Thomas,  dict.  qusest.  28,  art.  8,  et  3 
part,,  quaest.  \,  art.  3,  ad  4,  et  qnsest.  6,  de 
Veritat.,  art.  6,  ubi  in  solut.  ad  3,  posteriori 
loco  propositum  fatetur,  posse  unum  mereri 
aUeri,  etgratiam  primam  et  fmalem  et  nihil- 
ominus  non  mereri  totam  prajdcstinationem. 
Et  in  solut.  ad  2,  docet,  prsedestinationem 
PauU  fuisse  hoc  modo  ad  effectum  productam 
per  orationem  Stephani.  Quae  fuit  ctiam  sen- 
tentia  Augustini,  qusest.  2,  Ub.  1,  ad  SimpU- 
cianum,  et  serm.  1  et  4,  de  S.  Stephano.  Ex 
quo  exemplo  constat,  vocationem  Pauli  fuisse 
effcctum  orationis  Stephani.  Unde  idem  Au- 
gustinus,  de  Bono  pei'sever.,  cap.  22,  gene- 
ratim  ait:  Si  qui  sunt  nondum  vocati,pro  eis, 
ut  vocetur  oremus,  fortasse  enim  ila  prwdesti- 


pr;edestinationis. 

nati  sunt,  ut  nostris  orationihus  concedantur. 
At  vocatio  solet  esse  primus  prsedestinationis 
effectus,  qui  in  ipsomet  prsedestinato  sit  : 
ergo  potcst  unus  esse  causa  preedestinationis 
alterius  quoad  hujusmodi  effectum  primum. 
Ratio  autem  est,  quia  licet  liic  effectus  res- 
pectu  ejus,  in  quo  recipitur,  sit  iUe  primiis, 
ut  in  illo  gratiam  non  supponat,  et  ideo  non 
possit  cadere  sub  meritum  ejus,  tamen  in  al- 
tero  supponit  gratiam,  et  ideo  potest  cadere 
sub  meritum  alterius :  nam  homo  Deo  gratus 
noii  solum  sibi,  sed  etiam  aliis  potest  mereri, 
saltem  de  congruo. 

5.  Buohus  modis  aliquis  donum  gratice  me- 
reri  polest  alteri. — Per  Beatissimam  Virginem 
heneficia  gratim  nohis  concedmitur.  —  Altera 
vero  pars  imprimis  declaratur,  quia  duobus 
modis  potest  quis  mereri  aUeri  aUqiiod  donum 
gratiee,  primo  immediate  et  in  se,  quomodo 
dictum  est  meruisse  Stephanum  Paulo  voca- 
tionem :  secundo  in  radice ,  quomodo  idem 
Stephanus  meruit  Paulo  omnia  bona,  quse 
post  vocationem  operatus  est,  quia  omnia 
duxerimt  originem  ex  vocatione :  non  mernit 
autem  Stephanus  Paulo  omnes  spirituales 
gratias,  quas  postea  in  discursu  vitee  recipit, 
immediate,  ac  in  seipsis,  quia  nec  pro  illis 
omnibus  impetrandis  in  particulari  oravit: 
nec  necesse  est,  ut  DEUS  intuitu  meritorum 
StepUani  dederit  Paiilo  omnia  et  singula  bona 
gratiee,  quse  iUi  contuUt.  Eademque  ratio  et 
proportio  est  de  quolibct  puro  homine  res- 
pectu  aUerius,  etiamsi  Deatissima  Virgine 
pro  aliis  orante,  aut  promerente  sermo  sit. 
Nam,  licet  sancti  interdum  per  exaggeratio- 
nem  dicant,  omnia  gratise  beneficia  per  Vir- 
ginis  intercessionem  nobis  concedi,  non  est 
tamen  de  Uoc  certa  lex,  ita  ut  Uoc  medium 
sit  ex  lege  necessarium,  licet  ad  omiiia  et  sin- 
gula  possit  esse  utilissimum,  et  DEO  gratissi- 
miim,  quod  sancti  maxime  intendunt. 

6.  Inter  Christum  Dominum,  et  piirum  ho- 
minem  in  causa  hominum  pranlestinationis  dis- 
crimen.  —  Secunda  differentia  constituitur.  — 
Hsec  ergo  est  prima  differentia  inter  Christum 
et  purum  hominem,  quod  Christus  ex  certa 
et  infalUbili  lege  Dei,  ita  est  causa  totius  prffi- 
destinationis  aliorum  Uominum,  ut  omnes  et 
singuU  effectus  ejus,  non  soUmi  in  radice,  sed 
immediate  et  in  se  conferantur  intuitu  meri- 
torum  ejus,  adeo  ut  ipsa  etiam  gloria,  quam 
unusquisque  mcretur  siln  de  condigno,  detur 
etiam  proxime  et  immediate,  aUiorique  ratione 
propter  Christiineritum:  quod  totum  in  dioto 
primo  tomo  ostensum  cst.   At  nuUus  liomo 


CAP.  XXII.  POSSIT-NE  DARI  CAUSA  PR.EBESTINATIONIS  EX  PARTE  ACTUS  DIVIN.E  VOLUNTATIS.   429 

pnrus  potcst  sic  mcrcri  altcri  omucs  prcedes-  iiis,  (piia  nec  reprobationis,  nec  alicujus  diviui 

tinationis  ctTcctus,  idco(|uc  nullus  dicitur  pro-  actus  dari  potcst :  ct  ratio  est,  quia  actus  di- 

prie  mereri  alteri  simpliciter  prsedcstiuatio-  vinai  voluntatis  increatus  cst,  immutabilis  et 

ncm.  Ac  proptcrca  congruentissimc  dixit  1).  aitcrnus,  ct  ideo  nullam  vcram  et  realcm  cau- 

Tliomas  po.ssc  iniiuspnedcstinationcm  altcrius  sam  Iiabcrc  potcst,  ctiam  aiternam,    ncdum 

orationilius  juvari,  non  tamen  ficri,  Alia  dif-  tcmporalem.  Atque  lioc  est.  quod  D.  Thomas 

fcrentia  cst,  quia  purus  Iiomo  non  mcretur  et  omnes  theologi  supponunt  tanquam  mani- 

alteri  de  condigno,  ncdum  de  justitia  rigorosa,  festum  in  Iiac  matcria.  Tamen  loquendo  latius 

sed  tantum  dc  congruo,  ut  ex  1,  2,  quajst.  114,  dc  causa,  prout  dicit  quamcumquc  rationem, 

constat,  Ghristus  autem  non  solum  de  condi-  vel  conditionem  ol)jectivam,  sic  locum  habet 

gno,  sed  ctiam  dc  justitia  rigorosa  nobis  pra2-  quwstio  Iikc  circa  prffidcstinationem  ex  parte 

destinationem  meruit,  ut  in  3  part.,  quffist.  1,  actus  divini.   Nam  consistit  prffidestinatio  in 

art.  2,  ct  qutcst.  19,  late  ostenditur.  actibus  prsescientiffi  et  voluntatis  liberae  Dei,  ut 

7.  Aliud  discrimeii.  —  Denique  potest  alia  supra  visum  est.  In  libero  autem  Dei  actu  duo 

differentia  assignari,  quia  purus  homo,  Ste-  considerare   possumus,   unum  est  existentia 

plianus,  verbi  gratia,  <ita  meruit  vocationem  illius  actus  quoad  totum  suum  esse  reale,  et 

Pauli   pra^destinati,   ut   nihilominus   ipsamet  sub  Iiac  ratione  hic  non  consideratur,  nec  ha- 

oratio,  per  quam  Stephauus  id  meruit,  fuerit  bet  locum  qusedam  qusestio,  quia  talis  actus  ut 

elfectus  preedestinationis  Pauli,  quatenus  or-  sic,  non  est  liber,  sed  necessarius,  et  ita  nul- 

dine  rationis  antecedit  in  mente  DEI  ad  omnia  lam  potest  habere  causam,  vel  rationem  ex 

merita  Stephani,  ut  paulo  post  videbimus.  Et  parte   creaturai   libere    operantis.   Alio   vero 

ita  licet  illa  vocatio  esse  .potuerit  prinius  il-  modo  spectatur  ille  actus,  ut  liJicre  terminatus 

lorum  effectuum  praedestinationis  Pauli,  qui  ad  effcctum  creatum  et  quoad  hanc  determi- 

in  ipso  Paulo  rccipiuutur,  non  est  tamen  pri-  nationem  (quidquid  illasit)  locum  liabet  quses- 

mus  simphcitcr,  quiaoratio  Stephani  est  prior  tio,  an  habeat  rationem  aliquam  objectivam, 

et  illa  connumeratm  inter  effectus  prsedesti-  vel  motivam  ex  parte  hominis. 

nationis  Pauli,  non  eorum,  qui  in  ipso  fnmt,  2.  Duhii  ratio.  —  Nam  quod  possit  illam 

sed  eorum,  qui  propter  eum  peculiariter  fumt.  habere  videtur  probari.  Primo  in  prsescicntia 

Eadem  ratio  est  de  quocumque  homine  prae-  futurorum,  uam  prsescitilla  DEUS,quiafutura 

destinato,  ad  alium  purum  hominem  compa-  sunt,  ut  communiter  Patres  loquuntur,  quos 

rato.  At  Christus  ita  meretur  alteri  vocatio-  rctuli  lib.  1,  de  Auxiliis,  c.  13,  et  lib,  3,  c.  5. 

nem  congruam,  quffi  est  pra^dcstinationis  ef-  Ergo  ipsa  futuritio,,  seu  veritas  talis  proposi- 

fectus,  ut  tamen  necesse  non  sit,  ipsum  Cliristi  tionis  de  futuro  est  ratio  objectiva,  ob  quam 

meritum,  vel  principium,  a  quo  procedit,  esse  seientia  divina  terminatur  ad  talem  effectum, 

effectum  preedestinationis   Pauli,  vel  alterius  quod  si  res  sit  futura  in  prsedefmitione  divinse 

similis :  quia  Christi  meritum  se  habet  ut  uni-  voluntatis,  timc  ipsa  voluntas  est  ratio  objec- 

versalior  causa,  quse  ex  altiori  quadam  prse-  tiva  divinse  scientise.  Quo  sensu  dictum  est  ab 

destinatione  nascitur,   ut   capite  ultimo  am-  Hilario,  lib.  9,  de  Trinit.  Deum  prajscire  futu- 

plius  declarabimus.  ra,  quia  viilt  illa,  ut  latius  adnotavi,  et  expo- 

sui,  lib.  1,  de  Scientia  futur.,  c.  5.  Atque  hoc 

rAPTlT   YYTT  ^                  t. 

yui\v  u  1   ^^11.  maxime  contendit  Augustinus  in  hac  materia, 

POSSIT-NE  DARI  CAUsi.  PR^DESTiNATiONis  EX  PARTE  ^"J"^  scnsum  perccperat  Prosper,  quanquam 

ACTUS  DiviN^  YOLUNTATis.  ^^*  ^^  ^P^*^  amplius  confirmarctur,  ab  eodem 

Augustino  interrogat  in  epistola  ad  eiimdem, 

1.  Proprie  non  datur  causa  prcedestinationis  tom,  7,  ante  lib.  de  Prsedestinatione  Sancto- 

divince.  —  In  actu  libero  J)ei  duo  considerari  rum,  circa  fniem  :  An  per  scientiam  stet  pro- 

possunt. — Hactenus  dictum  est  de  causis  prse-  positum  (utMassilienses  dicebant)  an  vero  Pr^»- 

destinationis  quoad  ejus  effectus,  nuncviden-  scientia  sit  subnixa  proposito,  ut  ipse  sentie- 

dum  est,  an  possit  prtedcstinatio  habere  cau-  bat.  Augustinus  autein  hanc  posteriorem  sen- 

sam  aliquam,  vel  rationem  ex  parte  ipsiusmet  tentiam  confirmat,  toto  libro  de  Prsedestinat. 

actus  manentis  in  Deo,  quod  si  potest  iham  Sanctor.,  prffisertim  c.  9  et  10,  et  hb.  de  Dono 

habere,  deinceps  inquiremus,  qusenam  sit  illa.  persever.,  praisertim  c,  18  et  i9,  et  Epistola 

In  hoc  ergo  certum  imprimis  est,  si  proprie  et  105  et  106,  et  ssepe  ahas,  Idemque  sensit  Hi- 

in  rigore  loquamur  de  causa  realiter  inlluente,  larius  in  Epistola  ad  Augustinum.  Non  sentiunt 

non  posse  dari  causam  divinee  prcedestinatio-  autem  esse  uccessarium,  ut  semper  preescien- 


430  LIB.  II.  DE  CAUSA 

tia  in  prsefinitione  fundetur,  sed  solum  inter- 
dum  et  maxime  in  prsedestinatis  in  illa  fun- 
dari.  Nam  ex  eisdem  Patribus  constat,  posse 
interdum  proescientiam  esse  de  liiS;,  quse  pree- 
destinata  non  sunt^  si  cum  sola  permissione 
futura  sint,  ut  docuit  idem  Augustinus,  libro 
de  Prgedest.  Sanct.,  c.  10,  et  lib.  5,  de  Civit.^ 
c.  9,  10  et  11. 

3.  Rationes.  —  Rursus  ex  parte  voluntatis 
potest  dari  ratio  objectiva  liberse  determina- 
tionis  Dei :  de  qua  re  multa  aliis  locis  dixi, 
preesertim,  3  part.,  tom.  1,  circa  quaest.  19, 
et  Relect.  \,  et  tractatur  etiam  1  part.,  q.  19, 
art.  5.  Quia  tamen  est  necessarium  fundamen- 
tum  hujus  materiae,  breviter  confirmandum 
et  explicandum  est.  Ita  ergo  sentit  D.  Thomas 
hic  art.  5^  ad  3,  et  1,  contra  Gentes,  cap.  82, 
ad  4  rationem,  et  cap.  86,  ubi  Ferrarius,  etin 
cap.  87.  Item  Capreokis,  in  1,  d.  4^1,  q.  1, 
art.  2,  ad  finem,  ubi  Durandus,  q.  2,  num.  5, 
ait,  unani  volitionem  hberam  Dei  esse  ratio- 
nem  alterius,  nostro  modo  intelhgendi,  sicut 
unum  attributum  est  ratio  aUerius,  et  idem 
sensit  ibi  Gabriel,  queest.  unic,  in  princip.,  et 
Gregorius,  qusest.  1,  artic,  Marsilius,  in  1, 
qusest.  41,  art.  1,  Alensis,  1  part ,  quaest.  28, 
memb.  3,  art.  3,  et  ratione  declaratur,  quia 
Deus  vult  unum  objectum  ut  finem,  et  ahud 
ut  medium  ad  illud  :  ergo  ihud  quod  est  fmis, 
est  ratio  volendi  ahud.  Item  Deus  vult  ahquid 
supposita  ahqua  conditione  ex  parte  creaturse, 
quod  non  vehet,  iha  non  supposita,  ergo  iha 
conditio  est  ahquo  modo  ratio  objectiva  tahs 
vohmtatis.  Antecedens  declaratur  in  natui^a- 
hbus  :  quando  enim  DEUS  creat  animam  ra- 
tionalem  in  hominis  generatione,  non  creat 
illam,  nisi  quatenus  corpus  jam  perfecte  dis- 
positum  iham  requirit,  et  suo  jure  exigit :  ergo 
illa  corporis  dispositio  est  ratio  objectiva,  in- 
chnans  vohmtatem  Dei,  ut  hic,  et  nunc  veht 
animam  creare.  Evidentius  autem  id  constat 
morahbus,  vult  enim  Deus  dare,  quod  petitur, 
quia  petitur  in  vi  promissionis  ab  ipso  factae  : 
vuh  etiam  conferre  praimium  ratione  merito- 
rum  :  iha  ergo  objective  determinant  volunta- 
tem  Dei  ad  praemium  conferendum.  Id  quod 
clarius  est  in  redditione  pffiuarum,  quas  DEUS 
non  vult  ex  se,  sed  nobis  provocatus,  ut  ait 
Damascenus,  lib.  2.  de  Fide,  cap.  29  et  30. 
Ergo  demerita  hominis  determiuant  oljjective 
vohuitatem  Dei ,  ut  veht  iha  punire.  Deter- 
minarc  autem  dicimus,  non  infcrendo  neccssi- 
tatcm,  scd  quantum  est  ex  sc  movendo,  ct  in- 
chnando ,  ut  D.  Thomas  loquitur  1,  contra 
Gent.,  cap.  82. 


PR.^DESTINATIONIS. 

4.  Effugium.  —  Rejicitur.  —  Responderi 
solet  ad  lisec,  et  simiha  argumenta,  recte  pro- 
bare,  unum  effectum  vohmtatis  esse  causam 
aherius,  non  vero  esse  objectivam  rationem 
divinae  vohnitatis,  qute  uno  simphcissimo  actu 
vuh  unum  esse  propter  aliud ,  aut  esse  dispo- 
sitionem  ad  ahud,  etc  Sed  hoc  nuha  ratione 
satisfacere  potest,  quia  lisec  causalitas  unius 
effectus  respectu  aherius  non  est,  nisi  media 
vohuitate  divina,  inchnando  iham  ad  talem  ef- 
fectum,  ut  verbi  gratia,  oratio  est  causa  efi"ec- 
tus  postulati,  non  quia  per  se,  et  immediate 
efficiat  illum,  ut  per  se  constat :  sed  quia  in- 
clinat  divinam  voluntatem  ad  illum  facien- 
dum,  quod  Scriptura  aliquando  explicavit  his 
verbis,  Obediente  DEOmci  hominis.  Et  exhu- 
manis  intelligi  potest,  nam  qui  ab  alio  petit 
eleemosynam,  in  tantum  est  causa  eleemosy- 
n?e  :  in  quantum  inclinat  vohmtatem  alterius, 
nec  potest  talis  causalitas  aliter  intelhgi.  Et  ita 
etiam  explicat  D.  Tliomas  2,  2,  qusest.  83, 
art,  1.  Idemque  fere  est  in  omni  causalitate 
morali,  qualis  est  in  merito,  vel  demerito  et 
etiam  in  dispositione  morali :  ergo  si  Deus  vult 
causalitatem  illorum  effectuum  inter  se ,  vult 
etiam,  ut  in  uno  eorum,  verbi  gratia,  in  me- 
rito,  sit  sufficiens  ratio,  ob  quam  voluntas  e- 
jus  determinetur,  saltem  ordine  excutiouis^  ad 
volendum  alium  effectum. 

5.  Ratio  a  priori.  —  Ratio  autem  a  priori 
est,  quia  non  solum  non  repugnat  divina^  per- 
fectioni,  verum  etiam  est  maxime  consenta- 
neum  et  necessarium  ad  infmitam  perfectio- 
nem  ejus.  Prior  pars  constat  primo,  exemplo 
scientise,  in  qua  Iioc  invenitur  sine  ulla  im- 
perfectione  :  Secundo,  quia  unico  simplicissi- 
mo  actu  potest  Deus  hsec  omnia  vehe  sub  qua- 
cumque  ratione  in  ipsis  rebus  inventa  et  con- 
formi  divinae  sapientiee.  Unde  etiam  patet  al- 
tera  pars,  quia  ad  perfectionem  DEI  spectat 
regidare  (ut  nostro  modo  loquamur)  suos  actus 
liberos  per  suam  divinam  sapientiam,  ut  recte 
dixit  D.  Thomas,  1  part.,  quaest.  21,  art.  3. 
Pertinet  etiam  ad  perfectionem  Dei,  justitiam 
distributivam,  aut  punitivam,  fidelitatem,  mi- 
sericordiam ,  liberalitatem  et  similes  virtutes 
in  suis  liberis  actibus  exercere.  Hsecautemfie- 
ri  non  possunt,  nisi  consideratis  in  objectis 
variis  conditionibus  et  rationibus  eorum,  quee 
hunc  vel  illum  modum  vohmtatis  postulent,  et 
hoc  ipsum  significamus  dicendo ,  in  objectis 
ipsis  reperiri  aliquas  rationcs  divinarum  vo- 
hmtatum.  Ncquein  hacveritate  aliquam  diffi- 
cultatem  invenio  :  nam  hccc  non  cst  vcra  oau- 
sulitas ,  ut  repugnet  DEO,   sed  est  couditio 


CAP.  XXIII.  AN  EX  PARTE  PR.4^T)ESTINATI  DETUR,  ETC.  431 

prposuppo.sita  cx  parte  objccti,  quffi  iiiliil  re-  .solum  pcr  modum  simplicis  notitia^,  sivc   sit 

puguat,  quia  talis   couditio   non  supponitur  per  modumscientiavipprobationis,  sivc,  utalii 

ab.sobitc  ad   omncm    DKI  vobmtatem,  .scd  ex  vobmt,  per  modum  impcrii,  sempcr  supponit 

una  supponitur  ad  abam  rationc  distinctam.  actum  vobmtatis,  et  iUo  supposito,  non  babct 

6.  Bx  dictis  coUectio.  —  lu  divina  voluntate  abam  rationem,  nisi  aut  veritatem  rei  futuraj, 

exequentepotest  dari  causapra'destinationis. —  aut  eflicacitatcm  ipsius  propositi.  Et  ideo,  si 

Qfice  maneant  suh  coniroversia. — Ex  his  ergo  propositum  babct  abquam  causam,  vel  ratio- 

principiis  in  prasenti  materia  concbidimus,  nem  ex  partc  bominis,  camdcm  babcbit  pra;- 

necessarium  essc  inquirere,  an  divina;  praides-  dcstinatio,  prout  est  bi  intellectu,  Si  vcro  ta- 

tinationis  ex  partc  divinse  vobmtatis,  vel  pra3-  bs  propositi  nuUa  est  causa  ex  parte  bominis, 

scientiae,  ut  terminatoe  ad  praidestinationis  ef-  jam  resobitio  ultima  prsedestinationis  non  fit 

fectus,  detur  abqua  causa,  quse  sit  ratio  objec-  in  opus  bominis,  sed  in  propositum  Dei.   De- 

tiva  ex  partc  hominis.  In  qua  qusestionc  omnes  nique,  si  praidestinationis  potest  dari  abqua 

tbeologi  videntur  sentire ;  in  ordine  ad  divi-  ratio ,   maxime  erit,   quatcnus  praidestinatio 

nam  vobmtatem  excqucntem,  seepe  posse  dari  bbera  est  Dco  et  in  boc  invcnitur  abquid,  quod 

rationem  preedestinationis ,  quia  potest  dari  sit  ratio  bberaj  dcterminationis  Dei :  bbertas 

causa  abquorum  effectuum  preedestinationis ,  autem  formabter  est  in  proposito  voluntatis, 

qui  non  fiunt,  nisi  per  divinam  vobmtatem,  quoposito,  ceetera,  quaj  ad  inteUectum  perti- 

ut  ad  ipsos  terminatam ;  ergo  illa  eadcm  causa  ncnt,  necessario  consequuntur,   ergo  merito 

gloriee,  vel  gratise,  id  est,  meritum  glorise,  vel  haec  disputatio  ad  causam  ipsius  propositi  re- 

dispositio  ad  gratiam  erit  ratio  vobmtatis  di-  vocatur. 

vinse,  prout  determinatur  ad  illas  prsestandas.  2.  Non  est  controversia  de  causa,  quw  fun- 

Atque  hoc  sensu  dixit  Augustinus,  bb.  1,  ad  daripossit  in  opere  ex  liieri  solius  arMtrii  viri- 

Simpbcianum,  quaest.  2,  abquam  electionem  bus  facto.  —  Secundo  suppono,  hic  jam  non 

setcrnam  ad  gioriam  esse  ex  prtescientia  me-  esse  quaistionem  de  causa,  quse  fundari  possit 

ritorum.  Sic  etiam  dispositio  ultima  ad  gra-  in  opere  naturab  viribus  soUus  liberi  arbitrii 

tiam  a  DEO  preevisa  fuit  ratio ,  ob  quam  ab  facto :  quia  ostensum  est,  tale  opus  non  esse 

Eeterno  decreverit  gratiam  justificantcm  infun-  causam  alicujus  effectus  gratise :  et  ex  hoc  evi- 

dere,  et  sic  de  abis  medus,  quee  possunt  habere  denter  sequitur  non  esse  causam  prsedcstina- 

hujusmodi  rationcm.  Duo  vero   manent  sub  tionis,  seu  propositi  Dei  oonferendi  aUquem 

controversia.  Unum  est,  an  in  omnibus  mediis  effectum  gratice.  Hffic  iUatio  in  superioribus  est 

pra^destinationis  possit  inveniri  aliqua  hujus-  obiter  demonstrata,  et  nunc  breviter  declara- 

modi  ratio  divin»  voluntatis.  Abud  est,  an  in  tur  a  contrario.  Nam  qui  est  causa  prsedesti- 

iUismet  eifectibus,  in  quibus  invenitur,  sit  beec  nationis,  etiam  est  causa  effectuum  praidesti- 

prima  ratio  praedestinationis  eorum,  vel  potius  nationis,  quia  ipsa  prsedcstinatio  cst  causa  ta- 

hffic  ipsamet  causa  proveniat  ex  alia  priori  lium  effectuum,  et  qui  est  causa  causffi,  est 

prsedestinatione  talium  effectuum  :  quai  duo  etiam  causa  effectuum  ejus.  Quse  causabtas  li- 

in  sequentibus  tractanda  sunt.  cet  in  naturabbus  sit  per  accidens,  in  moraU- 

bus,  de  quibus  agimus,  est  per  se.  Imo  in  prse- 

CAPUT  XXIII.  senti  matcria  vix  potcst  alio  modo  habere  lo- 

cum  causalitas:  quia  oratio,  vel  meritum  in 

AN  EX  PARTE  HOMnsis  ELECTi  DARi  POSsiT  CAUSA,  tautum  cst  causa  alicujus  effectus,  in  quantum 

YEL    RATio  PR^DESTiNATiONis  SECUNDUM   SE ,  iinpctrat,  vcl  incUiiat  divinam  vobmtatem  ad 

SEU  QtJOAD  LiBERAM  DETERMINATI0NE3I  ^TERNi  iUud  facicndum.  Prima  autcm  et  prsecipua  vo- 

ACTUS.  luntas  Dei  est  prajdestinativa :  ergo  qui  fuerit 

causa  detcrminationis    talis  voluntatis,   erit 

1.  Inquo  sitprwcipue  difficultas. — Princi-  causa  effectus  cjus:  ergo  ab  opposito  conse- 

pio  supponendum  e.st  ex  Dmando  in  1,  d.  41,  quentis,  quod  nou  potest  esse  causa  eflectus 

quaest.  2,  quamvis  si,  disputatio  inter  auctores,  preedestinati,  multo  minus  potest  esse  causa 

in  quo  actu  inteUectus,  vel  vobmtatis  forma-  effectus  prsedestiuationis. 

liter  consi.stat  prsedestinatio  :  tamencumagi-  3.  Atque  binc  ulterius  scquitur,  qusestionem 

tur  de  causa   prffidcstinationis  secundum   se  hanc  non  Iiabere  locum  etiam  in  opere  ex  gra- 

omnes  convenu'e,  dispositionem  revocandam  tia  facto,  respectu  divini  decreti,  quatenus  ter- 

esse  ad  actum  voluntatis.   Et  ratio  est ,  quia  minatum  est  ad  dandam  primam  vocationem 

prajscientia  inteUectus  de  re  absolute  futura  congruam :  niUlo  euim  modo  potest  tale  opus 


432  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR.^lDESTINATIONIS. 

esse  causa,  vcl  ratio  talis  decreti  seu  determi-  dandi  alicui  gloriam,  esse  destinationem  :  timc 

nationisejus.  Probatur  eodem argumento,  quia  autem  esse  praedestinationem^  quando  illa  vo- 

ostensum  est,  tale  opus  non  posse  esse  causam  luntas  antecedit  praiscientiam  meritorum,  Un- 

hujus  effectus,  scilicet,  vocationis:  ergo  nec  de  quoad  modum  loquendi  negat  dari  in  pree- 

potest  esse  causa  prffidestinationis  ejus.  Quee  destinatis  causam  ex  parte  eorum,  ob  quam 

ratio  (ut  hoc  obiter  advertam)  non  sohim  pro-  Deus  eos  prsedestinaverit :  quia  per  illam  par- 

batdeilla  vocatione,  prout  datur  prsedestinato,  ticulam  froe,  dicto  modo  expositam,  tahs  cau- 

sed  etiam  prout  saepe  datur  reprobo  :   nam  sa  exchiditur.  Ait  tamen  consequenter  (in  quo 

etiam  ihi  datur  ex  proposito  seterno  Dei,  quod  loquendi  modo  valde  erravit)  quam  plurimos 

propositum  necesse  est,  esse  omnino  gratuitum  salvari,  hcet  prcedestinati  non  sint :  unde  etiam 

sine  fundamento  in  ahquo  opere  futuro,  vel  de  ihis  negare  posset  dari  causam  prsedesti- 

prseviso  in  tali  reprobo  ex  tah  vocatione.  Quia  nationis,  quia  quod  non  est,  non  habet  cau- 

per  tale  opus  non  potest  quispiam  mereri  ta-  sam  :  in  ihis  autem  (ut  putat)  non  prsecedit 

lem  vocationem  :  ergo  muUo  minus  mereri  prsedestinatio.  At  in  re  concedit  in  omnibus 

potest  prgeparationcm,  seu  propositum  dandi  ilhs  dari  causam  ex  parte  eorum,  ob  quam 

illam.  hno  uUerius  potest  hoc  ipsnm  apphcari  Deus  vuh  elTicaciter  eos  salvare ,  eosque   eh- 

ad  propositum  dandi  vocationem  sufhcientem,  git,  et  ab  ceterno  efficaciter  destinat  ad  glo- 

Hcet  congrua  non  sit :  quia  etiam  iUa  est  do-  riam. 

num,  quod  sub  nuhum  meritum  cadit.  5.  Alia  opinio. — Ahi  vero  doctores  prsedes- 

4.  Prima  opinio. — His  positis  sunt  in  hac  tinationem  appeUant  vohmtatem  dandi  non 

qusestionc  variaj  opiniones,  quai  hcet  in  modo  tantum  gioriam,sed  simulgratiam  sanctifican- 

loquendi  de  causa  praedestinationis  in  re  pa-  tem  cum  dono  perseverantise  usque  ad  beati- 

rum  differant,  in  fundamento  principah  mul-  tudinis  consecutionem :  nohmttamensub  prae- 

tum  conveniunt :  muUi  ergo  nomine  praides-  destinatione  comprehendi  primum  gratise  auxi- 

tinationis  sohim  inteUigunt  electionem  ad  glo-  hum  seu  primam  vocationem,  etiamsi  congrua 

riam,  seu  efficacem  Dei  voluntatem  dandi  ali-  sit  in  ordine  ad  proximum  effectum  ejus,  sive 

cui  gloriam.  Ex  quo  principio  ahqui  absolute  fidei,  sivc  poenitentise,  sive  primee  justitise  aut 

dicunt,  in  omnibus  prsedestinatis  preecedere  cujuscumque  temporahs  gratise  et  sanctitatis, 

causam  ahquam  a  Deo  praevisam,  ob  quam  quia  hi  effcctus  inveniri  possunt  in  reprobis : 

vohmtas  divina  dcterminatur  ad  prajdestinan-  unde  non  provcniunt  ex  prsedestinatione,  sed 

dos  iUos.    Ua  scntit  GuiUelmus   de  Rubione  cx  gcnerali  providentia.  Quo  principio  suppo- 

in  1,  distin.  41,  qucest.  1,  art.  1  et  2,  etMajor,  sito,  docent,  dari  causam  praedestinationis  ex 

dist.  40,  q,  2,  et  Osorius,  hb.  9,  de  Justitia.  parte  omnium  qui  salvantur,  quia  Dcus  non 

Ahivero  inquibusdam  singularitcrprfficlectis  a  vuU  efficaciter  dare  aUcui  gloriam,  donec  prse- 

DEO  non  admittunt  causam  prsedcstinationis,  videat  iUum  perseveraturum  in  gratia  usque 

quia  Dcus  ex  sc,  et  ante  omnem  causam  in  eis  ad  finem  vitee :  nec  vuU  dare  iUi  perseverantise 

prsevisam  decrevit  absoUite  eis  dare  gioriam  :  donum,  donec  vidcat  iUum  bcnc  utentcm  prio- 

credunt  tamen  hos  cssc  in  parvo  numero,  com-  ribus  gratise  donis :  et  tunc  prsedestinat  iUum, 

parationc  ad  cateros  omnes ,  qui  salvautur.  quando  hanc  perseverantiam  usque  ad  gloriam 

Undc,  iUis  tantum  exceptis,  iu  cseteris  omni-  iUi  darc  vuU.  Hanc  sentcntiam  vidctur  do- 

bus  aiunt,  dari  causam  prsedcstinationis,  Et  cuisse  Bonaventura  in  d ,  d.  41,  art.  1  et  % 

hsecfuit  opinio  Ocham  ct  Gabriclis,  in  1,  distinc.  quamvis  subobscure,  et  eodem  modo  iUam  in- 

41,  qua^st,  1,  A  quibus  nihil  rc  ipsa  discrcpat  dicat  Alensis,  1  part, ,  qusest,  28,  memb,  3, 

Cathcrinus,  hb.   1,  de  Prsedestinationc  Dei,  art.  3,  et  Albcrtus,  in  dist.  41,  art,  2,  junct,  3, 

cap.  uUimo,  et  Ub.  3,  cap.  1  et  2.  Sed  differt  Non  potestautem  hsec  sentcntia  accommodari 

in  modo  loquendi,  quia  ille  non  vocat  prsedes-  infantibus,  ut  Bonaventm^a  etiam  inteUexit, 

tinationcm  omncm  vohuitatem  cfficacem  DEI  quia  in  eis  nuUus  usus  gratisc  prsevidetur :  et 

dandi  ahcui  gioriam,  sed  tuuc  sohim,  quaudo  idco  in  iUis  ncccssario  dici  debct,  non  dai'i 

Deus  ex  se,  et  sinc  prsescicntia  meritorum  lia-  causam  prsedestinationis  ex  parte  iUorum.  Pro- 

bet  talcm  voUintatcm,  Putat  enim  in  nomine  cedit  ergo  lisec  sententia  in  sohs  aduUis,  cum- 

prsedestinationis  iUam  particulam,  pni',  dicere  que  in  cis  non  detur  causa  meritoria  de  con- 

non  sohim  antcccssionem  oetcrnitatis  ad  tem-  digno  respectudoni  persevcrantite,  scd  tautum 

pus,  sed  etiam  prioritatis  (secundum  rationcm  dc  congruo,  ct  respcctu  beatitudiuis  detur  me- 

in  signis  seternitalis)  vohmtatis  ad  scicntiam  ritum  decouiligno,  uecesseest,  utcumoausam 

Dei.  Et  ita,  iuquit,  voUmtatcm  elUcacem  Dei  praidestiuationisadmittunt,absoluteloquantiu' 


CAP.  XXIII.  AN  EX  PARTE  PR/EDESTINATI  DETUR  CAUSA,  ETC.  433 

de(lispo.'?itiva,  vel  impctratoria^  aut  mcritoria,  et  per  auxilium  concomitan.s  talcm  vocatio- 

abstralicndo  a  merito  de  congruo,  vel  de  con-  nem  ,  et  sic  de  caiteris  consequentcr  :  nec 

digno.  alium  ordinem  inter  ha?c  divina  decreta  ad- 

C.  Teriia  opmio.  —  Alii  prffitcrea  doctorcs,  mittunt.  Unde  fit^  ut  in  rigore  solum  primum 

nomine  prajdcstinationis,  intclligontcs  volun-  decretuni  sit  mcre  gratuitum,    reliqua  vero 

tatem  Dei  efficacem,  seu  absolutum  dccretum  sint  cx  aliquo  merito  hominis  in  priori  gratia 

dandi  homini  gratiam  ct  gloriam ,  sub  gratia  fundato,  ct  a  Deo  jam  prseviso. 

comprehendendo  omnem  gratiam  a  prima  vo-  7.  Ohjectio  contra  dictam  sententiam. — Quod 

catione  uscjue  ad  ultimum  auxihum  datum  ad  si  objiciatur,  ([uia  hinc  sequitur  dari  causam 

persevcraniUun  in  gratia  usque  ad  tcrminum  ex  partc  hominis  praidestinationis  ejus,  quia 

vitie,  docent,  non  dari  causam  ex  parte  homi-  pra;destinatio    maxime    consistit   in    decreto 

nis  pra^destinati ,  nec  rationcm  ahquam  ob  dandi  gioriam  et  sanctitatem  perpetuam  et 

quam  Deus  habeat  tale  decretum  erga  illos.  nunquam  a(hnittendam,  ut  ex  ad  Ephes.  \, 

hiter  hos  autem  doctorcs  est  quffidam  divcrsi-  coUigitur.  Rcspondct  Turriam,  opusc.  dcElec- 

tas,  Nam  quidam  in  illo  decrcto  admittunt,  tione,  suo  modo  accommodaudo  praidestina- 

virtute  contineri  pku^a  decreta  ratione  distinc-  tionis  nomen.  Nam  interdum  (ait)  significat 

ta,  pcr  objecta  et  beneficia  grati;»,  ad  quse  ter-  tantum  decretum  efficax  dandi  gloriam,  (^use 

minantur.  Sic  enim  Pauhis  ad  Rom.  8,  sub  in  hbro  de  Preedestinatione  et  Gratia  Augustino 

uno  simpHci  pradestinationis  nomine  sohim  attributo,  cap.  3,  vocatur  prsedestinatio  glo- 

hoc   negotium  comprehendit,   dicens  :  Qicos  ria3  et  remunerationis.  Ahquando  vero  signi- 

pra'scivit  ,  et  pr(edestinavit  ,  conformes  fieri  ficat  decretum  dandi  gratiam  perseverantem 

iwm^f?«A' i^i/u  .?««■.  Postca  vero  singula,  ([Uffi  in  et  stabilem,  juxta  iUud  ad  Eph.  1  :  Qui  prw- 

illa  praidestinatione  continentur,  distinguit  di-  destinavit  nos  in  adoptionem  flliorum  Bei.  Qua 

cens :  Q,uos  autem  prwdestinavit ,  Jios  et  vocavit,  distinctione  supposita,  ait  Turriam,  prsedesti- 

et  quos  vocavit,  lios  et  sanctificavit.  Existimant  nationis  ad  gioriam  dari  causam  ex  parte  ho- 

vero  iidcm  auctores,  eumdem  ordinem  ratio-  minis,  ut  probat  objectio  facta,  non  vero  pra;- 

nis  servari  intcr  iUa  decreta,  quem  re  ipsa  destinationis   ad  gratiam.    Qui  auctor  iu  re 

servant  effectus  ipsi  inter  se,  seu  objecta  taUum  nihil  differt  a  Gabriele  et  aUis,  quos  in  num.  4, 

decretorum.  Ita  ut  sicut  vocatio  est  prior  jus-  retuU,  sed  soUim  in  usu  iUius  vocis.  Et  prffite- 

tificatione,  ita  etiam  Deus  prius  ratione  volue-  rea  consequenter  loquendo,  posset  et  deberet 

rit  dare  vocationem,  (^uam  justificationem,  et  distinguereprffidestinationemadgratiamsanc- 

prius  decreverit  justitiam  infundere  in  taU  tificantem,  et  ad  gratiam  vocantem,  et  admit- 

gradu  ,  quam  decreverit  dare  tale  augmen-  tere  causam  respectu  prioris,  et  maxime  res- 

tum,  vel  perseverantiam  in  iUa,  et  prius  hoc  pectu  praidestinationis  ad  perseverantem  et 

statuerit ,   quam  de   beatitmUue   conferenda  stabilem  sanctitatem  usque  ad  mortem,  quia 

pra-finierit,  de  qua  voUuit  esse  uUimum  praB-  iUa  (juxta  lianc  sententiam)  non  pradestina- 

destinationis  decretum.  Unde  tandem  concUi-  tur,  nisi  post  praevisum  aUquod  meritum  ho- 

dunt,  si  de  singuUs  Uis  decretis  ratione  dis-  minis,  saUem  de  congruo :  vel  certe  (secundum 

tiuctis  loquamur,  primi  quidem  non  dari  cau-  aUos)  non  prsefinitur  absoUite  ante  pra^visam 

sara  ex  parte  hominis,  quia  ante  iUud  clecre-  totam  Uberam  cooperationem  hominis,   per 

tum  nihil  potest   prsecedere,   quod   sit  ejus  quam  cum  effectu  perseverandum  est.  ReUn- 

causa  :  quidquid  autem  ex  iUo ,  vel  post  iUud  quitur  ergo,  ut  juxta  hanc  sententiam  et  divi- 

sequitur,   non  potest  esse  iUius  causa,  quod  sionem,  soUus  prffidestinationis  ad  primam  vo- 

totum  in  superioribus  satis  probatum  est.   At  cationem  congruam  non  detur  causa  ex  parte 

CEeterorum  omnium  decretorum  aumt,  posse  Uominis. 

dari  causam  ex  parte  hominis,  vel  dispositi-  8.  AUi  vero  (quibus  hsec  distinctio  necessa- 

vam,  vel  impetratoriam,  vel  meritoriam  de  ria  non  videtur,  et  ideo  iUa  uti  noUmt)  respon- 

congruo,  vel  de  condigno,  respective.  Ratio  dent  simpUciter  negando  sequelam  :  quia  pra- 

est,  quia  quodlibet  decretum  postcrius  secun-  destinatio  simpUciter  (Ucta  non  significat  unum 

dum  ratiouem  supponit   pra^visum  effectum  aU(|uod  singulare  decretum  Dei,  prout  a  nobis 

aUquem  Uberi  arbitrii  jam  excitati,  et  adjuti  ratione  distinguitur  a  reUquis,  sed  siguificat 

supcrnaturaUter  per  effectum  primi  decreti :  quasi  coUectioncm  omnium  iUorum  dccreto- 

nam  dccretum  de  justificando  homine  suppo-  rum  a  decrcto  vocationis,  usque  ad  dccrclum 

nit  praivisam  dispositionem  cjus,  conceptam  gioriffi  absolutum  ct  efiicax.  Hiijus  autcm  col- 

per  vocationem  datam  pcr  primum  decretum_,  lectionis  non  datur  causa  ex  parte  homiuis, 

I.  28 


434  LIB.  11.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

ciim  non  detur  causa  illius  primi  decreti,  quod  nihil  in  re  difFert  a  praicedentihus,  quatenus 

est  quasi  fundamentum  cffiterorum.  Ideoque  non  admittunt  decretum  Dei  efiicax  circa  glo- 

simpliciter  negandum  esse  dicunt,  dari  causam  riam,vel  perseverantiam  et  sanctificantem  gra- 

prffidestinationis,   licet  facile  admittant   dari  tiam,  nisi  post  prwvisa  absoluta  merita,  vel 

causam  electionis  ad  gloriam,  vel  ad  unam  aut  dispositionem  liberam  hominis  et  ratione  il- 

alteram  gratiam,  qure  aliam  gratuitam  electio-  lius ;  sokimque  diifert  in  usu  vocis  praedesti- 

nem  ad  priorem  gratiam  supponat.  Putantque  natio. 

hujus  sententiffi  defensores,  hanc  fuisse  men-  iO.  Est  denique  alia  opinio,  quam  etiamin 

tem  Auo-ustini  et  D.  Thomse,  imo  et  debere  solo  modo  loquendi,  a  superiori  differre  cen- 

esse   auctorum  omnium,  qui   fatentur   dari  seo.  Gonvenit  enim  cum  illa  in  hoc,  quod  po- 

posse  ex  parte  hominis  causam  omnium  gra-  nit  totam  rationem  gratuitee  prajdestinationis 

tiarum   et  efTectiuim  prsedestinationis  iisque  in  gratuita  vocatione ,  quam  non  potest  esse 

ad  ipsam  gloriam,  prajterquam  primae  voca-  ex  ulUs  meritis,  convenit  etiam  in  modo  lo- 

tionis    seu  primse  gratiro  auxihantis.  Quia  si-  quendi,  quoad  hoc,  ut  proede.stinationis,  sim- 

cut  nos  supra  dicebamus,  bene  seqvii  negative,  pliciter  loquendo,  nulla  detur  causa  ex  parte 

non  datur  causa  effectus  talis  gratias  :  ergo  hominis.  Differt  tamen  in  duobus  aliis,  quia 

ncc  datur  causa  prsedestinationis,  ut  terminataj  imprimis  non  admittit  in  prsedestinatione  dis- 

ad  talem  effectum  :  ita  putant  recte  sequi  af-  tinctionem  illam  decretorum,  etiam  secundum 

firmative,  datur  causa  talis  effectus  gratise,  ac  rationem,  sed  dicit  esse  unum  simplex  decre- 

prfedestinationis,  ergo  etiam  datur  causa  praj-  tum  constituendi  hominem  in  tali  ordine  re- 

destinationis  ut  terminatoe  ad  talem  gratiam,  rum,  in  quo  et  vocationem  congruam,  et  gra- 

quai  proprius  vocatur  electio  ad  tale  donum  tiam  cum  perseverantia  usque  ad  te,rminum 

gratiae   vel  gloriaj.  gloriai  inclusive  conscquatm\    Cujus  decreti 

9.  Ratio  vero  hujus  illationis  redditur,  quia  evidcns  est,  non  posse  dari  causam  ex  parte 

electio,  vel  prajdestinatio  non  potest  liabere  horainis  praedestinati.  Quid  enim  iu  tali  ho- 

causam,  vel  rationem  divini  decreti  secundum  mine  praivideri  potest,  ut  absolute  futurum 

se    sed  sohim  ratione  effectus,  vel  mediantc  prius,  quam  in  aliquo  ordine  rerum  constitui 

effectu :  ergo  si  datur  causa  effectus,  datur  decernatur?  Inhoc  autem  decretosimplici  in- 

causa  prsedestinationis  DEI,  quatenus  ad  ta-  cluditur  (juxta  sententiam  hanc)  non  solum 

lem  etfectum  termiuatur.  Antecedens  declara-  praedestinatio,  sed  etiam  electio  ad  gloriam  et 

tur,  quia  in  divino  proposito,  quo  prsedesti-  ad  omnem  gratiam :  et  ideo  infert  haic  opinio, 

nat    duo  possunt  considerari.  Unumest  actus  quod  sicut  non  datur  causa  praidestinationis, 

realis  et  increatus  Dei,  et  hujus  clarum  e.st  uon  ita  neque  admittitur  causa  electionis,  sive  ad 

posse  dari  causam,  vel  rationem  ahquam  ex-  gioriam,  sive  ad  gratiam,  quia  non  sunt  ali- 

tra  Deum,  quia,  ut  sic  est  simpficiter  necessa-  quid  prseter  illud  simplex  decretum  :  nec  iu 

rius.  Aliud  est  hbera  determinatio  taUs  actus  iUo  distinguuntur,  ut  ahquid  prius  vel  pos- 

ad  talem  effectum,  et  hffic  non  addit  Deo,  nisi  terius,  quia  nec  ratione  distinguenda  sunt. 

respeetu  rationis,  qui  in  Deo  resultat  ex  tali  11.  Sed  ut  dixi  in  primo  libro  non  appa- 

effectu :  ergo  si  ahqua  potest  in  homine  dari  ret,  quomodo  possit  negari  distinctio  rationis 

causa,  cur  actus  Dei  habeat  talem  respectum,  inter  iUa  decreta,  cum  non  solum  habeant 

sohim  est,   quatenus  potest  dari  aliqua  causa  materialia  objecta  distincta,  sed  etiam  proxi- 

talis  effcctus.  Sicut  in  creatis  nilnl^potest  esse  ma  motiva,  ratione  quorum  unum  est  actus 

causa  relationis,  nisi  quatenus  potest  esse  cau-  justitia;  reddentis  prsemium:  aliud  cst  specialis 

sa  fundamenti,  aut  termini  relationis  :  ergo  decentiffi,  ac  congruitatis  dandi  formam  juxta 

quidquid  est  causa  aUcujus  effectus  prsedesti-  dispositionem ;  aliud  est  mere  gratuitum  et  li- 

nationis,  est  causa  ipsiusmet  prajdestinationis,  berale  ex  sola  bouitate  divina.  Ncmo  itcm  ne- 

seu  vohmtatis  Dei  ut  terminatce  ad  talem  ef-  gare  potest,  Deum  in  tempore  coUaturum  glo- 

fectum.  Ex  Scriptura  etiam  afferuntm^  multa  riam  propter  merita:  ergo  nec  potest  negare 

in  favorem  hujus  sententiaB,  sed  illa  omitto,  habuisse   aliquod   internum  dccretum  daudi 

quia  nihil  aUud  probant,  quam  posse  nos  me-  gioriam  propter  futura  merita,  qujB  necessa- 

reri  gioriam  et  augmentum  gratice.  Citautur  rio  debuerunt  esse  praivisa  ante  tale  decre- 

etiam  nonnuUa  ex  Patribus  Graicis,  quai  par-  tura,  cura  talis  dcterminatio  decreti  in  meritis 

tim  in  superioribus  declarata  sunt,  partim  in-  suo  modo  intatur.  Quis  autem  uegct  tale  de- 

lerius   Ijrevitcr   attingentur.    Si  quis   autem  cretum  di.stinctum  ratiouc  esse  a  decreto  con- 

recte   cousideret ,  ctiam  hic  diccndi   modus  stituendi  hominem  iu  tali  ordinc  rerum  ?  cum 


CAP.  XXIII.  AN  EX  PARTE  PR.^DESTINATI  DETUR  CAUSA,  ETC.  435 

hoc  nec  supponat  scicntiam  absolutam  futuri  turaj  opcranti,  ct  ita  non  admittit  mcritum 

mcriti  in  tali  liomine,  ncc  sit  actus  justiti»,  totius  gratias,  nec  initii  ejus  :  niliilominus  non 

sicut  cst  illud.  Idcmquc  argumcntum  ficri  po-  censco  illam  esse  veram,  quia  falso  nititur 

test  dc   dccreto  dandi  quamcumquc  gratiam  fundamcnto,  dum  ncgat,  ordine  intentionis 

post  primam,  quam  Deus  in  tcmporc  dat  ra-  praiccderc  eilicax  decretum  Dci,  etiam  quoad 

tionc  alicujus  meriti,  vel  dispositionis :  non  l)catitudinem  et  persevcrantiam,  ac  justitiam 

enini  potest  ncgari,  quin  Deus  habuerit  ater-  mediis  Hberis  actibus  praedcstinato  conferen- 

num  dcrretum  dandi  illam  gloriam  tali  modo  dam ,  de  qua  re  satis  in  primo  Ubro  dictum 

et  tali  titulo,  oum  tamen  de  prima  gratia  si-  est.  Ncc  credo  possc  auctorcs  hujus  sententiai 

mile  dccrctum  non  liabcat.  sufEcicntem  rationcm  rcddere,  etiam  quoad 

l^.  Quod  si  haic  opinio  non  intendat  ncgare  modum  loqucndi,  et  explicandi,  cur  admitti 

hsec  decrcta,  scd  dicat,  illam  non  pertincrc  ad  non  dcbcat  causa  proedestinationis  quoad  H- 

prffidestiniitioncm,  setl  potius  ad  executionem  bcram  detcrmiuationem   diviui   actus.    Quid 

praidestinationis,  et  prffidestinationem  solum  crgo  scntiendum  nobis  sit,  magisquc  consen- 

constituat  in  illo  primo  dccreto  constitucndi  taneum  Augustino  ct  D.  Tlioma?  vidcatur,  se- 

homiuem  in  tali  rcrimi  statu,  etc.  In  rc  qui-  quentibus  assertionibus  explicabo. 

dcm  verum  dicit,  ct  ab  ca  quantum  ad  negan-  14.  Prima  assertio.  —  Dico  crgo  primo. 

dam  causam  praedestinationis  non  discrepabi-  Prasdestinatio  non  liabet  causam,  vel  rationem 

mus,  non  tamen  videmus,  cur  negandum  sit,  ex  parte  prsedcstinati,  non  solum  quoad  dc- 

in  illo  prffidestinationis  decreto  contincri  for-  cretum  dandi  illi   primam  vocationcm  con- 

maliter,  ct  expresse  voluntatcm  cfficacem  dan-  gruam,  vcrum  etiam,  nec  quoad  dccretum 

di  pra^dcstinato  beatitudinem ,  ut  finem  ejus  eificax  dandi  illi  felicitatem ,   et  sanctitatem 

ultimum,  et  omnia  dona  gratise,  ut  media  ad  aiternam  et  consequcntcr  ccnseo  nec  Scriptu- 

illum,  cum  ordine  etiam  corum  inter  se  in  ree,  neque   Augustino  satisfieri,  si  solum  di- 

ratione  finis  proximi,  ct  medii,  cum  ad  liaic  camus  homincm  non  posse  mereri  vocationeni 

omnia  formaliter  et  expresse,  et  cum  tali  ha-  congruam ,  sive  pra^destinationcm  ad  illam , 

bitudine  seu  motivo  decretum  illud  detcrmi-  nullamque  aliam  specialem  providentiam  me- 

netur.  Quod  si  formaliter  et  simplicissime  hsec  re  libcralem,  ct  gratuitam  habuisse  Deum  cum 

omnia  continet,  necessario  fatendum  est,  posse  prsedestinatis,  quod  necessario  dicere  cogitur 

in  eo  distingui  plura  decreta  ratione  distincta  illa  sententia.  Hoc  probo  primo  ex  frcqucnti, 

pcrtiuentia  ad  ordinem  intentionis,  non  mi-  et  usitato  modo  loquendi  Scripturse,  unum 

nus  quam  distinguatur  decretum  pertinens  ad  euim  vel  aliud  testimonium  in  particulari  in- 

executioncm,  ab  hoc  decreto  prajdestinationis :  fra  expendam,  nunc  in  gencrali  suificit  Scrip- 

vel  non  minus   quam  in  executione  distin-  turam  dicere,  Dcum  Prccdestinare  aut  eligera 

guantiu'  voluutas  glorificandi,  et  sauctifican-  (quse  in  prsesenti  perinde  cst  juxta  primam 

di ,  et  remittcndi  peccata,  vel  pcenas,  et  vo-  suppositioncm)  ad  sanctitatem  perpetuam  co- 

candi,  etc,  vel  deniquenon  minus  etiam  quam  ram  ipso ,  frwordinare  ad  vitam  celernam,  ita 

distingui  solcant  plurcs  idea^  et  similia.  dllexisse  prwdestinatos ,  iit  ncmo  rapiat  eos  de 

•13.    Quocirca  in  hac  scntentia  Iioc  modo  w«?w  C/ww^i.  Quaj  omnia  et  similia  et  coutra 

explicata  nihil  video,  quod  reprehendi  possit,  proprietatem  verborum,  et  sine  ullo  funda- 

prseter  modum  illum  loquendi  confusum  ct  mento  limitantur  ad  solum  beneficium  voca- 

sine  distinctione  rationis  inter  illa  decreta,  tionis. 

quod  parvi  momenti  cst.  Juxta  alios  vero  ex-  15.  Secundo  esse  hoc  contra  mentem  Au- 

plicandi  modos.  Unum  est,  quod  a  multisgra-  gustini  imprimis  osteudo  ex  Cffilestino  papa, 

viter,  ct  cum  censura  reprehcnditur,  nempe,  iu  epi.stoIa  ad  Episcopos  Galliai,  ubi  postquam 

quod  asseratur  dari  causam  ex  parte  elcctorum  docuit,  initium  salutis  non  esse  cx  nobis,  sed 

suai  electionis  efficacis  ad  gloriam,  quod  esse  ex  Deo  contra  Pelagianos  et  Semipelagianos 

valde  falsum,  ct  contra  Scripturam  dixit  Abul-  subdit  iu  fine  epistola?.  Profundiores  vero,  dif- 

lensis,Gcu.  25,quKst.  3et-i,  et  conseutitSotus,  ficiliovesc[ue  partes  occii,rentitim  qiuestiomm , 

incap.  9,  epist.  ad  Rom.  et  alii.  Egovero,  licet  quas  latius  pertractarnnt,  qui  luereticis  resti- 

\n  illa  seutcntia,  ut  est  explicata,  nihil  inve-  terunt,  sicut  non  audemus  co?itemnere,  ita  non 

niam  ab  Ecclcsia  damnatum,  nec  pertinens  ad  necesse  hahemus  astruere.  Quse  quaistioues  sine 

errorera  Pclagii ,  vcl  rcliquiarum  cjus ,  quia  dubio  non  sunt  alige  nisi  hdd  de  preedcstinatio- 

nou  tribuit  mcritum  gratire,  vcl  prredestina-  ne    et  rcprobatioue,  quas  Augustinus  qucm 

tionis  cjus,   libcro  arbitrio  solis  viribus  na-  ibi  subiutelligit  latissime,  et  novissime  dispu- 


436  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

taverat.  Unde  licebit  coUigere^  apud  Aiigusti-  huic  donetur  perseverantia  usque  in  finem,  illi 

num  diversam  esse  quEestionem  de  merito  pri-  autem  non  donetur,  inscrutaMHora  suntjudicia 

mee  gratia;,  et  de  merito   prajdestinationis ,  Dci,  ergo  sensit  etiam  quoad  hanc  discretio- 

nam  Pontifex  approhando  sententiam  Augus-  nem,  non  dari  causam  ex  parte  hominis,  quod 

tini  in  priori  qua^stione ,  in  postcriori  ahsti-  necesse  est,  intelligi  quoad  prsedestinationem, 

nuit,  quamvis  neque  ausus  fuerit  illi  repugna-  nam  in  executione  dari  aliqua  ratio  potest  ex 

re.  Idem  coUigo  ex  epistola  Prosperi  ad  Au-  hominis  cooperatione  cum  gratia.  Et  hoc  est, 

gustinum  circa  finem,  nam  postquam  docuit,  quod  supra  dicit :  Non  erant  secundum  propo- 

vel  supposuit  ut  rem  certam,  non  dari  ex  no-  situm  vocati,  non  erant  in  Christo  electi. 

bis  initium  gratiffi,  postulat  ah  Augustino  ut  17.  Ratione  adstriiitu.r .  —  Tertio  ostendo, 

sententiam  de  praidestinatione  absque  pra-  et  decLaro  ratione,   eamdem  veritatem,  quia 

scientia  operum  magis  explicet.  Quia  multis  non  repugnat  dari  meritum,  seu  causam  ah- 

videbatur,  antiquiores  Patres  docuisse  Dcum  cujus  efFectus,  qua  non  sit  causa,  neque  me- 

prsedestinasse  ad  gloriam  eos ,  quos  preevidit  ritum  pra;destinationis  ilhus  effectus  :   ergo 

hene  operaturos  cum  adjutorio  gratia;,  cujus  sine  fundamento  dicitur,    pra;destinationem 

contrariumdocebatAugustinus,utProspersen-  omnium  effectimm,  qui  sub  meritum  cadere 

tiebat.  Et  idem  plane  colhgitur  ex  epistola  possunt,  necessario  cadere  suh  idem  meritum. 

jjjl£^j.ii  Antecedens  patet  exemphs,  nam  Christus  me- 

46.  Possumus  etiam  afferre  testimonia  ex  ruit  gioriamcorporissui,  ut  estcertum,nonau- 

ipso  Angustino,  sed  quoniam  de  illis  dixi  su-  tem  praidestinationem  ad  illam.  Simihter  Bea- 

pra,hhroprimo,  ct  latius  lihro  tertio  de  Auxi-  ta  Virgo  juxta  communem  doctrinam  meruit 

His'  sohnn  adnotabo  unum  ex  hbro  dc  Bono  de  congruo  dignitatem  matris  Dei,  non  ante 

perscv.,cap.  9,  ubi  Augustinus  ponit  duosho-  pra?destinationem  ad  iham.  Unus  homo  me- 

mines  vocatos  vocatione  congrua  ad  fidem,  et  retur  aheri  perseverantiam,  et  non  prsedesti- 

sanctitatem  aiqualem  pro  ahquo  tempore,  quo-  nationem  ad  illam,  ut  capite  vigesimo-quarto 

rum  unus  perseverat ,  et  salvatur  :  non  vero  ostendam.  In  aliis  etiam  modis  seu  generibus 

ahus,  sed  damnatur,  et  primam  radicem  quai-  causarum  reperiri  possunt  multte  causai  efiec- 

rit,  ac  respondit :  Q,iwniam  non  erant  alia  qua-  tuum  pra^destinationis,  ut  mortis,  aut  nativi- 

da7n  discretione  discreti,  scihcet,  a  massa  per-  tatis,  aut  similium  efiectuum,  qui  revera  sunt 

ditionis.  Quffiro  igitur,  quse  sit  hsec  aha  dis-  ex  preedestinatione ,  et  media  prsedefinita  iu 

cretio?  Nam  illa  non  potuit  esse  ex  operibus  ordine  ad  iham  :  et  tamen  causse  taliumeffec- 

illorum,  quia  si  hoc  Augustinus  sentiret,  faci-  tuum,  seu  mediorum  non  sunt  causte  prades- 

lius  respondisset,  rationem  esse,  quoniam  unus  tinationis  eorumdem  mediorum,  sed  potius 

cooperatus  fuit,  et  non  alius.  Item  quoniam  illfemet  causse  sunt  effectus  pra;destinationis 

omnia  opera,  qu£e  ante  iapsum  prEecesserunt,  suorum  effectuum,  quatenus  ex  illa  prajparan- 

supponuntur  in  iUis  cequaha  :  ergo  habuit  Deus  tur,  aut  permittuntur. 

circa  unum  aliquam  gratuitam  discretionem,  18.  Ratio  apriori. — Unde  ratio  a  priori  est, 

seu  praedestinationem,  quam  non  hahuit  circa  quia  eflectus  est  posteriorprtedestinatione  ipsa 

ahum:  ergoillanonfaittantum  ad  vocationem  et  amplius,  distinguendo  secundum  ratiouem 

congruam :  nam  ad  similcm  alium  etiam  gratis  in  ipsa  Dei  voluntate  voluntatem  exequentem 

prsedestinaverat.  Unde  suhdit  il)idem  Augusti-  a  praidestinante,  voluntas  exequens  est  poste- 

nus  differentiam  fuisse,  quod  unus  vocatus  fuit  rior  secundum  rationem :  ergo  non  repuguat 

cxproiwsito,nonveroalius.\\i^]y\\xo<tv^,o,()^\d\e.,  aliquid  esse  causam,  vel  rationcm  posterioris 

velcujusreisit  illud.pro])ositum,  non  enimpo-  et   non  prioris.  Quod  si  lioc  non  repugnat: 

test  esse  tantum  propositum  vocandi  congrue  ergo  existimandum   est  non  omnes  effectus 

in  ordine  ad  praesentem  fidem,  vel  sanctitatem,  gratise ,  qui  praidestinato  dantur  ex  merito, 

quoniam  hoc  modo  utraque  vocatio  fuit  ex  prffidestinari  etiam  ex  merito,  quia  hoc  est 

proposito  :  ergo  supponit  Augustinus    circa  magis  consentaneum  Scripturse  et  divin»  gra- 

praidestinatum    habuisse   Deum  aliud  genus  tia;.  Alias  propria  discretio  inter  pra^destina- 

propositi,  et  praidestinationis  ad  a;terna  hona,  tum  et  reprobum  in  negotio  prcedestiuatiouis, 

ex  quo  orta  fuit  tahs  vocatio,  quam  Augusti-  mcritis  prsedestinati  esset  tribuenda.    Gonse- 

nus  appellat  6'(?cww^«m  ^ro;?o.s27w?2.  Illud  ergo  qucns  autem  videtur  parum   conseutaneum 

propositum  non  est,  nisi  glorire,  vel  perseve-  Paulol,  ad  Gor.  4,  dicenti:  Qxiis  enim  te  dis- 

rautia;,  de  qua  supcrius  dixerit  Augustinus  cernit?  ct  ad  Ephes.  \,  ubi  vult  pra.Hlestina- 

comparans  illos  duos  quos  proposuerat.  Cur  tionom  esse  perfectam  gratiam,  seu  liberalcm 


CAP.  XXIII.  AN  EX  PARTE  PR.EDESTINATI  DETUR  CAUSA,  ETC.  437 

beiievolcntiam ,  nam  hic  est  scnsns  illornm  dcri  potcst,  .scrm.  7,  dcverbis  Apostoli  ct  prac- 

verbonnn  Apostoli,  cle()U  nos  in  ipso,  ut  esse-  fatione  in  Psal.  nlt.,  ct  cnarrat.,  in  Psal.   30, 

mns  sancti  in  conspectu  ejus,  et  sorte  vocati  su-  nbi  exponit  illa  vcrba  :  In  manibus  tuis  sortes 

mus  prrpdestinati  secundum  propositum  ejus.  merr,  de  sortibus  gratia?  et  gioria)  jnxta  Pau- 

Et  confirmat,  qnia  praicipna  diffcrcntia  intcr  Inm  ad  Epbcs,  \,  et  ad  Colosscns.  \,  dicitqne 

prredcstiriatnm  ct  rcprobnm  cst  in  dono  pcr-  Angnstinns  sortem  csse  clcctioncm  ad  sabitcm. 


scverantijc.  Nam  in  rcUqnis  antcccdcntibns 
bonis  contingit  esse  oeqnalcs :  imo  interdum 
reprobus  accipit  majora ,  crgo  illa  etiam  dis- 
cretio  est  ex  singnlari  bcnevolentia  Dci  ct  non 
ex  hominis  raerito. 

dO.  Erasioni  occurritur.  —  Nec  satisfacict, 
qui  dixcrit,  hoc  idco  csse,  qnia  ipsamct  pcrsc- 
verantia  non  cadit  sub  mcritum.  Obstat  enim 
imprimis,  quia  licct  pcrscvcrantia  non  cadat 
sub  mcritum  de  condiguo,   tamcn  impctrari 


ct  concionc  2,  dicit  cs.sc  vohnitatcm  Dci  dandi 
homini  gratiam  ct  charitatem  pcrpetnam,  quae 
clcctio  sors  vocatnr,  quoniam  contingit  ho- 
mini  mdla  rationc  liabita  ex  parte  cjns, 

21.  Ex  Scriptnra  multa  in  snpcrioribus  ad- 
dnxi,  qnte  confimant  hanc  vcritatem,  nnnc 
sohim  affcram  celcbrcm  in  hac  matcria  locum 
ad  Komanos  9  :  Antequam  quidgiiam  boni  aut 
mali  egissent,  etc,  Jacob  dilexi.  Girca  qnem 
locum  primo  obscrvandnm  cst,  dnbinm  esse. 


potcst  ab  horaine  jam  justificato,  ntrumque  qnid  nominc  Jacob,  et  Esan  Paulus  intcllexe- 

enim  docuit  D.  Tliomas  1,  2,  q.   114,  art.  8,  rit :  Nara  multi  modcrni  cxistimant,  non  esse 

in  corpore,  et  ad  1,  et  est  doctrina  Augustini,  loqunntur  de  personis,  sed  de  popnlis  ab  illis 

de  13on,  pers,,  c,  6  ct  1,  ergo  totnm  illnd,  in  desccndentibus,  nara  statiraoffert  ilhid  Gcne- 

qno  nnus  cxccdit  ahura,  esse  poteritex  operi-  sis:  Major  serviet  minori.  Esauautcm  in  pro- 

bus  ejus  factis  ex  gratia.  Et  dcindc,  si  pcrse-  pria  pcrsona  nunqnam  scrvivit  Jacob,  scd  po- 

vcrantia  omnino  gratis  datnr  uni  potius  qnam  pnhis  Idumffius ,  qui  fnit  cx  Esau  ,  scrvivit 

alteri :  ergo  jam  pradestinatio  non  est  ad  so-  Lsrachtico,  qui  fuit  cx  Jacob.  Unde,  Gcncs,  15, 

lam  vocationcm  congrnara,  sed  etiam  ad  per-  Rcbeccte  revclatum  est  Deo  populi  sunt  in  ute- 

severantiam,  idqnc  non  cx  meritis,  sed  ex  Dei  ro  tuo,  etc,  Sed,  nt  verura  sit,   et   populos  in 

elcctione,  quod  intcndimns.  Et  confirmat  op-  hoc  discriraine  corapreliendi,  nuUo  taracn  rao- 

timePanlus,  ad  Rom.  11,  ubi  adducit  ilhid  3,  do  cxcludendse  sunt  persona;   Jacob  et  Esan, 

Reg.  19:  Reliquimihi  septem  millia  virorum,  nam  de  illis  pracipue  dictura  est,  Malacli.   1, 

et  tacite  expcndit  vira  illius  vcrbi,  reliqui,  id  Jacob  dilexi,  etc,   Itera  qnoniara  inde  infert 


est,  propria  benevolcntia  custodivi,  Unde  in- 
fert :  Sic  ergo  in  lioc  tempore  reliqidce  secun- 
dum  electionem  gratia'  salvce  factce  sunt.  De  quo 
videri  potest  Augustinns,  Ser.  7,  de  verbis 
Domini, 

20,  Secunda  assertio.  —  Ex  his  ergo  infero  : 
et  dico  2,  ex  partc  prsedcstinati  nnllam  dari 
causam  praidestinationis  quantnmad  cctcrnam 
prajdcstinationcm  ad  gloriara,  vcl  ad  perscvc- 
rautiam,  vel  ad  gratiam  sanctificantcm,  vel  ad 
bonos  actus  supcrnaturalcs,  ctiamsi  talium  ef- 
fectnum  ut  in  temporc  donantur,  possit  dari 
aliqua  cansa,  vel  ratio  cx  partc  hominis,  Haic 
cst  scntcntia  D,  Tlioraa;,  1  part,,  q,  23,  art.  5, 
ubi  Cajctanns  ct  aliimodcrni  Tlioraistaj,  idem 
3,  cont.  Gent.,  c,  161  et  163,  ubi  Ferrarins, 
Magist,  in  1,  d,  40  ct  41,  nbi  Scotus,  Dnran- 
dns,Grcgorius,Capreolus,  J^gidius,  Richardns, 
Major  Hispalcnsis,  et  alii  frcqncntins,  D.  An- 
toninns,  4  p.,  tit.  14,  c,  12,  §  4,  Abnlensis, 
Matth,  20,  q.  111,  Expositores  frequcntcr  ad 
Rom,  9,  Corduba,  lib.  1,  q.  q.  56,  opiniones 
et  optime  BcIIarrainus,  I.  2,  dc  Gratia,  c.  14 
et  sequcntibus.  Estquc  sinc  dubio  scutcntia 
Augustiui  iu  locis  sajpe  citatis,  preeter  quee  vi- 


Paulus  iufcrius,  Esau  fuisse  reprobatura.  Et 
Iioc  etiara  infcrt:  Cujus  vult  miseretur  et  quem 
vult  indurat.  Ubi  apcrte  loqnitur  de  singnla- 
ribns  personis.  Denique  verba  iUa  .•  Rebecca  ex 
uno  concubitu  habens,  ad  littcram  intcIUgnntnr 
de  personis,  estquc  cxpositio  comrauniter  re- 
cepta,  ut  patet  cx  Chrysostorao  et  Gra3cis,  Au- 
sclmo,  D.  Thoma,  ct  latinis  ibi  Hieronymus , 
Malach.  1,  Angnstinus,  q.  83,  in  Gcn.,  etsoepe 
aliis  locis.  Anastasio,  Nicseno,  in  q.  Scriptnrse, 
q.  59.  Ncc  refert,  quod  Esau  non  serviret  cor- 
poralitcr  Jacob,  satis  est  enim,  qnod  hic  fuit 
illi  prffilatns  in  primogenitura :  undc  Isaacdixit 
ad  Esau  :  Dominum  tuum  illum  constitui. 

22.  Aliquo7'um  interpretatio .  —  Deinde  ob- 
scrvandum  cst,  nonnnllos  volnissc  hsec  verba 
interprctari  de  sola  dilcctione,  vel  pra?Iatione 
ad  bona  temporalia,  ct  paternam  ha^rcditatcm. 
Nara,  Malach.  1,  illud  odium  circa  Esau  ex- 
plicatur  per  iUa  vcrba  :  Posui  montes  ejus 
in  solitudinem,  et  hcvrcditales  ejus  in  dracones 
deserti,  qnai  siguificant  tcmporalcm  vastatio- 
nem.  Scd  quidqnid  sit  dc  loco  Malachiffi,  cer- 
tura  est,  Panlnra  loqni  de  diffcrentia  divinee 
gratia3  et  electiouis,  quam  illo  exemplo  cou- 


438  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

firmat :  sive  explicans^  qiiod  iii  figura  conti-  Jeremiffi  18,  maximc  vero  Eccles.  33,  ubi  Sa- 

nebat  ( sic  enim  seepe  citaiitur  in  testamento  piens  inducit  aliud  exemphim  de  differentiis 

novo^quse  in  veteri  gesta  sunt)  sive  declarans,  dierum,  quod  ibi  Jansenius  ad  rem,  de  qua  a- 

in  hoc  etiam  sensu  dicta  fuisse  iUa  verba  a  gimus,  optime  declarat. 

Malachia  propheta,  ut  egregie  ibi  exponit  25.  Disc7-wien  inter  Jacoh  ct  Esau,  et  inter 

Franciscus  Ribera.  vasa  irw  et  rnisericordim  a  Patrihus  significa- 

'23.Fccpositio. — RursusnonnuUiexpositores,  tum. — Ultimo  vero  observandum  est,  nonnul- 

quamvis  fateantur  loqui  Pauhim  de  bonis  gra-  los  ex  Patribus  antiquis,  prsesertim  Ghrysosto- 

tise,  et  vohmtate  dandi  iUa,  nolunt  tamen  lo-  mum  et  Grsecos  et  Ambrosium,  si  ejus  sunt 

qui  de  prsedestinatione  et  reprobatione,   sed  Gommentaria  in  Pauhim  et  Hierouymum,  sig- 

sohim  in  generah  de  majori,  vel  minoriabun-  nificare,  hanc  differentiam  Jacob  et  Esau,  et 

dantia  donorum  gratise,  quam  videmus  Deum  inter  vasa  irsa  et  misericordise,  quamvis  facta 

conferre  diversis  popuhs  et  nationibus,  nam  sit  ante  merita  ipsorum,  in  tempore  mandata 

his  prsedicatur  fides,  et  non  iUis,  etc.  Quam  executioni,  non  tamen  sine  prajscientia  meri- 

difFerentiam  fatentiu'  revocandam  esse  in  di-  torum.  Heec  vero  interpretatio  aut  admittenda 

vinam  vohmtatem,  ex  quo  non  sequitur  prai-  non  est,  aut  explicanda  de  praescientia  non 

destinationem,  vel  reprobationem  singularum  antecedente,  sed  consequente  ad  divinam  elec- 

personarum  eodem  modo  esse  divinse  voluntati  tionem :  primo,  quia  ahas  sine  causa  esset  ad- 

tribuendam.  Neque  hoc  erat  necessarium  ad  miratio  Pauli,  quid  enim  mysterii  habet,  quod 

intentionem  Pauh,  qui  sohim  conteudebat  con-  dilecti  Dei  teternitate  antecedat  opera  hominis ? 

tra  Judffios,  gentes  fuisse  ad  fidem  electas,  et  Mysterium  ergo  est,  quod  ante  merita  etiam 

vocatas  ex  divino  beneplacito,  sicut  ipsi  electi  prsescita  dUexit  unum  et  non  alium,  ut  recte 

fuerunt  in  Jacob  ex  pura  dilectione  Dei.  expendit  Augustinus,  Epist,  105,  et  ssepe  ahas. 

24.  Frwcedens  exfositio  rejicitur. — Vera  et  Rem,  cur  Pauhis  respondet:  Tto  qids  es,  qui 

genuina  interpretatio  reMitur. — Sed  hsec  ex-  respondeas  Deo  ?  cum  facile  posset  rationem 

positio    supponit    aliam  rejectam  in    primo  reddere  ex  operibus  prsevisis.  Pra?terea  quo- 

puncto.  Unde  sicut  ibi  ostensum  est,  Paulum  modo  verum  esset  illud,  Non  est  volentis,  etc, 

non  loqui  tantum  de  populis,  sed  etiam  de  sed  Dei  ^niserentis,  q\\o(\.k\x^\\?Xm\\?,,  d.,  q.  2, 

personis  Jacob  et  Esau,  ita  est  certum  loqui  ad  Simphcianum  recte  declarat,  intelhgendum 

non  sohim  de  discrimine  inter  populos  (hcet  esse,  quod  sit  sohus  Dei  miserentis,  nam  id 

hoc  etiam  inchidat)  sed  maxime  de  praidesti-  confirmant  verba  sequentia,  i/i^ereZ»or,  mm- 

natione  unius,  et  uon  aherius.  Qu6e  est  com-  ^ere^or.Si  autem  misericordiaiUaesset  exope- 

munis  expositio.  Et  patet  ex  iUis  verbis  prio-  ribus  prsevisis,  jam  non  esset  sohus  Dei.  Item 

ribus,  ut  Secundum  electionem  propositicm  Dei  ideo  absohite  dixit  nou  ex  operibus.  Tandem 

maneret.  Nam  his  verbis  solet  Pauhis  explicare  ahas  non  formarentur  vasa  ex  eadem  massa, 

prsedestinationem  ipsam,  ut  patet  ex  capite  qui  per  opera  haberet  diversitatem,  variamque 

octavo  prsecedenti,  et  ex  primo  ad  Ephesios.  dispositionem  :  et  ideo  Paulus  totum  tribuit 

Item  quia  dilectio,  et  odium  respectu  indivi-  potestati  et  voluntati  figuli,  quod  necessario 

duarum  personarum,  hoc  in  rigore  significant.  inteUigendum  est,  quantum  ad  ajternam  dis- 

Non  enim  diceretur  Esau  odio  habitus,  si  sal-  positionem  et  prseparationem  ex  parte  Dei,  nam 

vandus  fuisset :   ergo  alter  simphciter  dicitur  in  executione  verum  est ,  hanc  differentiam 

dilectus,  quia  sicut  in  liac  vita  destinatMsfuit,  non  fieri  sine  diversitate  meritorum.  Sedquia 

ut  esset  primogenitus,  ex  quo  Ghristus  nasce-  ha3c  dantur  et  consequuntur  ex  gratuita  prse- 

retur,  ita  pro  aha  fuit  destinatus  ad  felicitatem  destinatione,  ideo  totum  tribuitur  misericordiee 

seternam.  Tandem  hoc  satis  declaravit  Pauhis  Dei. 

subjuncto  exemplo  figuli,  qui  qusedam  vasa  26.  Ratio  assertionis  redditur . — Ratio  deni- 

facit  in  honorem,  aha  in  contumeham  ex  ea-  que  assertionis  sumenda  est  ex  principio  supra 

dem  massa.   Nam  his  vocibus  significari  proe-  posito,  quod  dilectio  ad  gloriam  antecedit  ad 

destinatos,  et  reprobos  manifestum  est.  Ahas,  omnia  media  praedestinationis,  tanquam  efficax 

qui  recipit  magna  gratiaj  beneficia,  quamvis  intentio  finis.  Ex  quo  aperte  sequitur,  prades- 

tandem  damnaretur,  esset  vas  iu  honorem  :  tinationem  ad  gloriam  ipsam  non  habere  cau- 

et  e  converso,  qui  recipit  pauca,  quamvis  cum  sam  ex  parte  prsedestiuati,  cum  nuUa  pra>scien- 

eis  salvaretur,  esset  vas  in  contumeliam,  quod  tia  absohita  mcritorum  iUani  antecedat.  Deiude 

dici  non  potcst.  Atque  idem  constat  ex  locis,  ex  vi  luijus  intentionis  prreparantm'  omnia 

uude  Pauhis  hoc  sumpsit  exemplum  Isaioe  45,  media  cougrua :  ergo  etiam  priedestiuatio  iUo- 


CAP.  XXIII.  AN  EX  PAUTE  PR.EDESTINATI  DETUIl  CAUSA.  ETC.  439 

rum  anteccdit  praescientiam  absolutam  eorum :  prrcviso  ejusilem  ordinis,  quia  tale  meritum 

ergo,  etc.  Ncquc  contra  lianc  veritatcm  occur-  debuissct  in  fidc  fundari,  quia  antc  fidcm  non 

rit  nova  diflicultas^  praitcr  cas  quai  pcrtincnt,  cstmcritum :  in  fidc  autem  fundari  non  potuit, 

vcl  ad  re})rol)ationcm,  vcl  ad  concordiam  pr»-  quia  ipsa  fides  manat  cx  propo.sito  dandi  fidcm, 

destinationis  cum  libero  arbitrio,  dc  quibus  non  c  convcr.so.  Idcmquc  cum  proportionc  est 

iufra  dicctur.  dc  csetcris  actil)us  supernaturalibus,  qUi  sunt 

27.  Tertia  assertio  staUlUur. — Hwc  assertio  mcdia  cflicacia,  per  quaj  praidestinatus  salva- 
communi  doctonnw  conciliatur . — Hinccrgotan-  tur.  Quaj  ratio  supponit,  Dcum  praidefmisse 
dem  concluililur  et  dicitur  tcrtio.  Non  solum  hos  aetus  in  scipsis  i.er  absolutum  decrctum, 
uon  dari  causam  vel  rationem  ex  partc  liomi-  non  tantiun  ex  aitcrnitatc,  scd  etiam  prius  ra- 
nis  totius  prcedcstinatiouis ,  quoad  dccrctum  tionc,  quam  in  eadem  a^tcrnitatc  prajscirct  il- 
praidefinitivum  voluntatis  DEI,  prout  tcrmina-  los  csse  absolutc  futuros.  Quod  verum  essc, 
tum  ad  omncs  effcctus  prffidcstinationis,  sive  magisquc  consentancum  perfectioni  divinaj 
distributivc,  sivc  collective,  verum  etiam  nc-  providentiw,  in  libro  tcrtio  dc  Auxiliis  osten- 
que  dari  talcm  causam  in  ordinc  ad  actum  il-  dimus.  Non  potcst  autem  lioc  sustincri  juxta 
lum,  ut  tcrmiuatum  ad  aliqucm  cfl^ectum  praj-  contrariam  sententiam,  qute  necessario  dicere 
destinationis.  Hsec  vidcri  potcst  contra  com-  cogitur,  Dcum  ex  se  non  prffidcfmisse  absolutc 
munem  doctrinam,  cjuee  liabct  non  dari  causam  lios  actus,  scd  voluntate  antecedcnti  illos  op- 
praidcstiuationis ,  quoad  totam  collcctioncm  tassc  ct  dedisse  mcdia  dc  se  accommodata,  ut 
cficctuum,  idque  potissimum  ratione  primi  ef-  ficrent,  ac  tandcm  pra3vidisse  libcrum  arbi- 
fectus :  tamcn  dari  posse  in  ordiue  ad  singulos  trium  ad  illos  fore  cooperaturum,  ct  tunc  quasi 
eflectus  ct  ad  omnes  usque  ad  ultimum,  pra:!tcr  approbasse  seu  acceptassc  illos.  Atque  ita  non 
primum.  Sed  revera  non  est  assertio  liuic  doc-  essc  homincm  praidcstinatum  ad  lialicndam 
trinee  contraria,  nam  hsec  intclligitur  de  exe-  fidcm  vel  coutritioncm,  nisi  jam  prajvisa  ejus 
cutione  proedcstinationis:  assertio  vero  de  prse-  coopcratione,  ctiam  ut  absolute  futura  :  atquc 
parationc  ex  partc  voluntatis  Dci :  sicut  cnim  adeo  talcs  actus  uon  esse  futuros,  quia  proefi- 
iu  gloria  duo  distinguimus,  scilicet  collationem  niti  sunt :  sed  potius  quia  sunt  futuri,  ideo  essc 
gloriai  et  pra;parationcm  ex  parte  Dei  per  ac-  praefinitos  absolute  in  seipsis.  Quoe  omnia  nobis 
tum  efficacis  chlcctionis,  quai  se  habet  per  mo-  non  probantur,  nec  videntur  satis  consentanea 
dum  intentionis  respectu  mcdiorum,  licet  vo-  Scripturaa  et  Augustino,  ut  citato  loco  dc  Auxi- 
cetur  elcctio  comparatiouc  personarum  non  sic  his,  et  in  primo  hujus  operis  libro  ostendcrc 
dilectarum :  ita  iha  duo  distinguimus  in  coUa-  conati  sumus. 

tione  gratioe  et  singularum  gratiarum  inter  sc  29.  Praitcrea  idem  sentimus   de  iufusione 

subordinatarum.  Unde  sicut  non  datur  causa  gratiee  ct  aliorum  supcruaturalium  habituum, 

prsedestinationis  ad  gloriam,  licct  detur  ipsius  ct  dc  pcrseverantia  in  illausquead  fincm  vitas. 

gloriaj,  ita  non  datur  causa  prsedcstinationis  ad  Quamvis  cnim  in  tempore  Deus  infundat  hanc 

perseverandum  in  gratia,  licct  dctur  aliqua  gratiam  chsponcnti  sc,  et  quia  se  disponit  cum 

impetratio,  vel  alia  causa  simihs  tahs  effectus.  auxilio,  tamen  non  ita  ex  aitcrnitate  pra;des- 

Est  cnim  eadem  proportionalis  ratio,  quia  sicut  tinavit ,  sed  potius  e  coutrario :   quia  Dcus 

gloria  est  prima  in  intcntioue,  per  quam  suo  pradcstinavit  sanctificarc  hunc  homincm  jam 

modo  proedcstinatur  seu  prsedefinitur :  ita  sanc-  adultum  in  tah  aitatc,  tcmpore,  etc,  idco 

tificatio  cst  prior  in  intcutionc,  quam  dispositio  prseordinavit  etiam  dare iUi  dispositionem  sanc- 

vel  meritum  iUius:  et  ipsa  dispositio  cst  prior  tificationiaccommodatam.  Atqucita,licct  con- 

in  codcm  ordinc  intentionis,  quam  vocatio  ad  sccutio  ju.stitiffi  sit  ex  dispositione,  tamcn  proe- 

iUam,  et  sic  de  caiteris :  ergo  est  eadem  ratio.  destinatio  justitise  nou  est  ex  dispositione  prae- 

28.  Fundamenimn. — Quod  facilc  declaratur  visa,  sed  potius  est  origo  talis  dispositionis.  Et 
ct  probatm*  inductionc  quadam,  sive  incipia-  simili  modo,  quia  Deus  voluit,  ut  liomo  prce- 
mus  a  vocatione  et  procedamus  usquc  ad  gio-  dcstinatus  prffiscntem  vitam  in  gratia  finLrct, 
rificationem,  sive  e  converso.  Nam  imprimis  ideo  iUi  proeparavit  per  absolutum  decrctum 
propositum,  quod  Deus  liabuit  danch  homiui  et  gratiam  ipsam,  ct  media  congrua  ad  pcrsc- 
vocationem  primam  congruam ,  non  habuit  verandum  infallibihtcr  in  ipsa  pro  aliquo  tem- 
fuudamentum  in  meritis  hominis,  ut  omnes  pore  usque  ad  mortem.  Quod  si  fortassc  homo 
couvenimus.  Hinc  vero  sequitur,  ctiam  propo-  mereatur  de  cougruo  tale  pcrscvcrantiai  do- 
situm  Kternum,  quo  Deus  primo  decrcvit,  darc  num,  illud  mcritum  non  est  causa,  scd  potius 
huic  homiui  actum  Udei,  nou  fuisse  ex  merito  effectus  praidestinationis  homiuis  ad  perseve- 


440  "  LIB.  II.  DE  CAUSA 

randum  iu  gratia,  licet  sit  aliqiio  modo  causa 
executionis^  nam  ideo  Deus  dedit  homini  tale 
meritum,  quia  praedestinaverat  illum,  et  ad 
perseverandum,  et  ad  obtinendum  perseve- 
rantige  donum  per  tale  medium.  Ac  tandem, 
eodem  modo  de  gloria  pliilosophamur :  decre- 
vit  enim  Deus  ante  omnia  prsedestinatum  sal- 
vare,  et  beatum  efficere,  et  ideo  ceetera  media 
a  primo  usque  ad  ultimum  per  certa  ct  infal- 
libiha  decreta  prseparavit,  ideoque  nec  prse- 
destinationis  ad  gloriam  causa  dari  potest  ex 
parte  preedestinati,  licet  glorificationis  detur. 
Et  ratio  omnium  est,  quia  ordo  intentionis  est 
prior  ordine  executionis,  et  prsedestinatio,  ut 
ad  vohnitatem  spectat,  in  decretis  pertinenti- 
bus  ad  ordinem  intentionis  posita  est. 

30.  Qiio  sensu  loquanttir  auctores  in  liac  dif- 
ficultate.  —  Quocirca,  quando  auctores  dicere 
solent,  posse  dari  causam  prsedestinationis 
quoad  singulos,  seu  po.steriores  effectus  ejus, 
non  vero  quoadtotam  collectionem  seu  primum 
effectum,  loquuntur  de  effectibus  tantum  in 
executione  consideratis,  non  vero  secundum 
ordinem  intentionis :  seu  (et  in  idem  redit)  lo- 
quuntur  de  illis  effectibus  quoad  esse  illorum, 
non  vero  quoad  formalem  eorum  praedestina- 
tionem.  Sic  enim  potius  dicendum  est,  non 
dari  ex  parte  liominis  causam  dispositivam  aut 
meritoriam  prseordinationis  ahcujus  effectus 
prsedestinationis,  sed  solum  rationem  finalem : 
sicque  praedestinari  merita,  quia  prajdestinatur 
gloria :  et  preefiniri  gratiam,  ut  ab  iUa  nascan- 
tur  merita  quae  prsedestinata  supponinitur,  et 
sic  de  ceeteris.  Neque  illatio  illa,  qua  nonnuUi 
moderni  utuntur,  bona  est,  scilicet,  datur  ex 
parte  homiuis-causa  meritoria  aUcujus  effectus 
prsedestinationis,  ergo  datur  causa  preedesti- 
nationis  tahs  effectus  seu  divinoe  electionis  prout 
terminata  ad  talem  effectum,  Sicut  non  sequi- 
tur,  datur  meritum  glorise,  ergo  datur  meri- 
tum  prsedestinationis  ad  gloriam :  quia  (ut  dixi) 
effectus  in  se,  seu  in  executione,  est  quid  pos- 
terius  quam  ejus  praidestinatio :  ex  eo  autem 
quod  dctur  causa  posterioris,  uou  sequitur  dari 
etiam  prioris,  cum  ihamet  causa  possit  origi- 
nem  ducere  ex  illo  priori :  sicut  ex  preedesti- 
natione  ad  gloriam  ducunt  originem  merita,' 
quffi  sunt  causa  gloriee. 

31 .  Difficultas  contra  lianc  sententiam.  — 
Fit  satis. — Sohim  superest  difficultas  in  nostra 
sententia  ,  quia  proedestinatio  dicit  providcn- 
tiaminfalhliilemmediorum,  quibus  elccti  ccr- 
tis.simc,  atquc  ita  eflicacitcr,  id  cst,  cum  effec- 
tu  perducantur  ad  reguum  coelorum.  At  talis 
provideutia  nou  potest  esse  iuiaUibihs,  nisi 


PR^DESTINATIONIS. 
supposita  praiscientia  cooperationis  hberse  ho- 
minis  :  quia  sine  illa  non  salvabitur  liomo,  et 
consequenter  nec  media  erunt  efficacia  sine 
illa  :  ergo  non  possunt  infaUibiliter  praeordi- 
nari,  nisi  ex  prescientia  infallibili  tahs  coope- 
rationis  :  ergo  cooperatio  Ula  supponitur,  ut 
conditio  necessaria  ad  prffidestinationem  ilhus 
effectus,  qui  per  illam  futurus  est :  ergo  sup- 
ponitur,  ut  ahquale  meritum  prsevisum,  quod 
saUem  de  congruo  possit  esse  causa  unius,  vel 
alterius  effectus  prsedestiuationis.  Respondeo, 
si  argumentum  esset  validum,  etiam  proce- 
dere  de  proedestinatione  quoad  primam  voca- 
tionem.  Nam  talis  vocatio,  ut  cadit  sub  prse- 
destinationem ,  prseordinatur  formaliter  ut 
congrua,  seu  efficax,  et  consequenter  ut  infal- 
libiliter  habitura  effectum  (quia  in  hoc  re.s- 
pectu  maxime  distinguitur  ordinatio  prsedes- 
tinationis  a  communi  providentia ) :  ergo  e- 
tiam  prsedestinatio  illius  vocationis ,  ut  talis 
esse  possit,  .supponit  prsescientiam  futurse  co- 
operationis  libere,  ut  .supra  ostensum  est :  er- 
go  idem  inconveuiens  sequitur  de  illo  primo 
effectu,  ut  per  prsedestinationem  ordinato,  vel 
si  de  illo  non  sequitur,  nec  de  ahis  recte  iu- 
fertur. 

32.  Dicendum  ergo  est,  inde  sohim  inferri, 
supponi  prsescientiam  conditionatam  hberse 
cooperationis,  quse  non  sufiicit,  ut  illa  coope- 
ratio  sit  ratio  meritoria,  vel  dispositiva,  sed 
sohim  ut  sit  intenta  per  modum  finis  proximi 
respectu  ahorum  mediorum,  quse  ante  illam 
prsecedere  debent  in  executione,  id  est,  res- 
pcctu  ipsius  vocationis  et  excitationis.  Vocat 
enim  Deus  prsedestinatum,  ut  cum  effectu  con- 
vertatur,  atque  ut  hbere  cooperetur,  nam  sub 
conversione  hsec  cooperatio  includitur,  ut  par- 
tialis  actio  :  et  cousequenter  etiam  sequitur, 
ut  sit  a  Deo  electa,  et  prsedefinita  eadem  co- 
operatio,  ut  medium,  vel  pars  medii  necessarii 
ad  finem  glorise,  qui  jam  supponitur  iuteutus. 
Hsec  autem  liabitudo  finis  aut  medii  non  toUit 
gratuitam  prsedestinationem  quia  ordiuatio  DEI 
dandi  tale  medium,  prout  futurum  est  efficax, 
et  ex  sola  gratuita  voluntate  Dei.  Quia  (ut  su 
pra  diximus )  cooperatio  illa  sohim  sub  condi- 
tioue  praevisa,  non  potest  iuducere  debjtum, 
sed  solum  est  conditio  necessaria,  ut  tale  me- 
dium  constituatur  in  ratione  medii  infallibihs, 
et  cousequeuter  per  prajdestinationem  eligi- 
bilis,  quamvis  electio  semper  mancat  iu  sola 
libcralitate  Dei ,  ut  recte  Augustinus  docet, 
lib.  1,  ad  Simphcianum,  quaistioue  2,  et  Ubro 
de  Bouo  perscverantice,  cap.  1-i,  Prosper  aJ 
Object.  8,  Genucusium. 


CAP.  XXIV.  MEREATUR  NE 

33.  Urgehir  amplius  difficiiUas. — Respon- 
detur. — Scd  instabis,  ([uia  licct  aiitc  decrctum, 
tjuo  Dcus  dcrinit,vcrl)i  gratia,  ut  Pctrus  credat, 
vel  dc  pcccato  doleat,  coopcratio  libera  solum 
sit  sub  conditionc  proevisa,  tamen  posito  illo 
decrcto,  jam  scicntia  illa  transit  in  absolu- 
tam,  proiscitquc  Dcus  hunc  homincm  habitu- 
rum  ahquod  mcritum  per  talem  fidcm,  vel 
prenitentiam  :  ergo  ilhid  meritum  sic  prsevi- 
sum  erit  ratio  dandi  ilh  talem  vocationcm^  ct 
prffidcstinandi  iham,  nam  prius  ratione  est 
ilhid  decretum,  et  iUa  prscscientia,  quam  de- 
cretum  de  tah  vocationc  danda.  llespondetur, 
hoc  genus  prsescicntia^  etiam  non  sufFicere, 
sahem  sccundum  ordinariam  legem  ad  causa- 
htatem  meritoriam,  vel  dispositivam,  scd  so- 
him  ad  rationem  finis,  vel  medii,  quia  pcr 
scientiam  iham  non  priBvidetur  homo^  ut  jam 
operans  in  se,  nec  ut  habens  omnia  principia, 
ct  dona  necessaria  ad  merendum ,  scd  sohim 
prsecognoscitur  ihe  efiectus  ut  futurus  ex  cffi- 
ca?cia  divinse  vohmtatis,  a  cujus  hberahtate 
adhuc  cxpcctantur  (ut  sic  dicam)  dona  iha, 
quse  sunt  futura  principia  tahs  mcriti,  vel 
dispositionis.  Et  ideo  dccretum,  quod  Deus 
habet  in  posteriori  signo  rationis  dc  danda  ho- 
mini  tali  vocationc,  nuUo  modo  nascitur  ex 
merito  ipsius  hominis,  quamtumvis  Deus  jam 
praesciat  in  suo  decreto,  habiturum  hominem 
taha  merita,  quia  nondum  videt  talia  merita, 
ut  facta,  ct  exhibita  ab  ipso  hominc  in  pra3- 
scntia  setcrnitatis,  imo  ncc  vidct  homincm  ut 
sibi  jam  gratiosum  vel  ut  elevatum  ad  super- 
naturahtcr  opcrandum  :  solum  ergo  decretum 
ihud,  et  prsescicutia  iu  iho  movct,  ut  intentio 
finis  ad  danda  media  prsestituto  fini  consen- 
tanea. 

CAPUT  XXIV. 

POTUERIT  NE  HOMO  PURUS  ,  VEL  ETIAM  CHRISTUS 
DOMINUS  MERERI  ALIIS  PRjEDESTINATIONEM  , 
QUOAD  LIBERAM  DETERMINATIONEM  ELEGTIONIS 
DIVINiE. 

1.  Opinio  affirrnans.  —  Jacitur  fundamen- 
tum.  —  Non  desunt  moderui  theologi  docen- 
tcs,  sicut  potcst  purus  homo  justus  mereri  al- 
teri  dona  gratiee,  ita  etiam  posse  mercri  aheri 
prffidcstiuationcm  totam,  etiam  quoad  ipsam 
electionem  ad  gioriam.  Fundamentum  eorum 
ex  nonnuhis  principiis  conficitur.  Primum  est, 
elcctionem  cfficacem  pra^destiuati  ad  gioriam 
non  csse  primum  actum  divinai  vohuitatis  cu'ca 
pii^edestinatum^  sed  potius  esse  ultimum.  Se- 


UNUS  ALTERI  ELEGTIONEM.  441 

cundum  cst,  unum  homincm  mcreri  alteri 
primam  vocationem  gratia;,  ct  consequenter 
dccretum  Dei  de  iha  vocatione  congrua  con- 
fcreiida,  sahem  quoad  hberam  determinatio- 
ncm  diviiiffi  vohmtatis  ad  talem  efTcctum.  Ter- 
tium  est,  eadem  ratione  possc  unum  hominem 
mercri  aheri  oiniies  ahos  ctFcctus  praidcstina- 
tiouis  postcrioris  vocationc,  ctiam  quoad  praj- 
finitioncm  ihorum  in  vohmtatc  Dei,  tum  quia 
sicut  potcst  unus  homo  mereri  altcri  vocatio- 
ncin  congruam,  ita  ct  perseverantiam,  et  con- 
scqucntcr  cffitcros  cfFcctus  :  tum  etiam,  quia 
esto  non  immediate  cajteros  cffectus  mercatur, 
tamcn  virtutc  omnes  meretur,  vcl  omnium  est 
aliquomodo  origo  et  causa,nam  mercndo  vo- 
catiouem  congruam,  virtute  meretur  actualem 
conversionem,  quse  est  praeparatio  ad  subse- 
quentes  effcctus  et  sic  consequenter  usque  ad 
glorificationem.  Quartum  principium  est,  ora- 
tionem,  vel  meritum  unius  pro  alio  prsedcsti- 
nato,  noii  computari  inter  eflcctus  praidcstina- 
tionis  ejus,  ncc  esse  gratiam,  qu£e  ihi  fit  pro 
quo  oratur,  sed  oranti.  Quia  oratio  altcrius 
non  est  alteri  preedcstinato  principium  bene 
operandi,  sed  impetrat  ihi  tale  principium  : 
solum  autem  id  quod  est  principium  bene 
opcrandi,  cst  propria  gratia  et  prffidcstinatio- 
nis  efiectus.  Ex  quibus  principiis  concluditur, 
possc  mcreri  unum  hominem  alteri  totam  prfe- 
destinationem  quoad  cfFectus  ejus  ct  conse- 
quenter  etiam  quoad  electionem  ad  gloriam, 
vel  gratiam  :  quia  electio  ad  gioriam  iion  sup- 
ponitur  ante  prsevisos  ahos  cfFectus  gratise :  ct 
electio  ad  gioriam  non  est  nisi  voluntas  effi- 
cax  dandi  illam  cougruam,  quam  planc  me- 
retur,  qui  merctur  vocationem  congruam. 

2.  Prcedicta  opinio  enervatur.  —  Hsec  opi- 
nio  et  nova  et  singularis  cst,  et  ideo,  sicut  su- 
pra  diximus,  non  posse  unum  hominem  pu- 
riim  mcrcri  aheri  omnes  effectus  prsedestina- 
tionis  ejus,  ita  etiam  nunc  de  codem  liomine 
dicimus  hon  posse  mereri  alteri  divinam  prro- 
destiiiationem  quoad  efficaccm  praeordinatio- 
nem  ad  gioriam,  vel  gratiam,  quoad  absohitum 
decretum  daudi  iham.  Hsec  est  aperta  scnten- 
tia  D.  Tliomge,  dict.,  q.  23,  art.  8,  et  communis 
-interpretumibi,  etDurandus,inl,  dist.  41,  q.  3, 
num.  4 ;  eamque  docet  expresse  Gregorius, 
lib.  1,  Dialog.,  cap.  8,  ubi  explicat,  praidesti- 
nationem  juvari  precibus  sanctorum,  non  quia 
oratio  sit  ratio  vel  motivum,  propter  quod  Deus 
alium  preedestinat ,  sed  qiiia  ipsa  quoque  pe- 
rennis  regni  prcpdestinatio,  ita  est  ah  omnipo- 
tenti  Deo  disposita,  ut  ad  Jioc  electi  pio  labore 
perveniant,  quatenus  postulando  mereantur  ac- 


442                                                 LIB.  II.  DE  CAUSA  PR/EDESTINATIONIS. 

cipere,  quod  eis  Deus  ante  secula  dare  disposuit.  imprimis  Christus  milli  alii,  prseterquam  sibi 

Quod  probat  exemplo  Isaac^  qui  pro  concep  -  tribuit  liominum  electiouem^  cum  ait :  Nos  vos 

tione  Rebeccse  Deum  oravit;,  illamque  impe-  me  elcgistis,  sed  eco  elegi  vos.  Illa  ergo  verba 

travit ,  quamvis  propagatio  generis  Abralia3  ostendunt  plane  omnes  esse  electos  ex  sola  Dei 

per  Isaac  promissa  jam  esset^  ac  proinde  prse-  vobmtate.  Ergo,  sicut  hinc  recte  colligitur, 

destinata.  Deum  neminem  elegisse   propter  bonam  vo- 

3.  Idem  sentit  Prosper,  lib.  ^,  de  Vocat,  luntatem  et  petitionem  in  eo  prsevisam,  ita 
Gent.,  cap.  ult.^aliaspenult.  Ubicumdixisset,  etiam  nec  propter  petitionem  alterius,  alias 
electionem  prtcdestinatorum  esse  secundum  non  sola  sua  volmitate^  nec  primario  ex  se  id 
propositum  et  gratiam  Dei,  subdit  :  Contra  fecisset.  Idem  ad  Ephes  i,  ait  Paulus  :  Elegit 
Tianc  invictce  veritatis  splendidissitnam  tucem,  nos  in  ipso  antemundi  constituiionem,  etc,  et 
solent  quidam  non  solrie  dicere,  superfluo  ad  infva. :  Po-a^destinati  sectmdumpropositum  ejus: 
acquirendum  honorum  operum  merita  ladorari,  tota  ergo  hominum  electio  est  ex  solo  propo- 
frustra  etiam  orationihus,  quihus  Deus  oran-  sito  et  beneplacito  Dei.  Quod  si  respectum  ali- 
dus  speraiur,  insisti,  si  ex  incommutahiti  pro-  quem  liabuit  ad  merita,  vel  actiones  aUcujus 
posito  ejus,  Cliristianw  gratiw  subsistit  electio.  hominis,  soli  Ghristo  id  tribui  potest,  de  quo 
Cui  objectioni  in  summa  respondet,  divinam  Paulus  singulariter  ait  [in  ipso)  non  ergo  ele- 
electionem  non  excludere  media^  quee  in  sua  git  Paulum  in  Stephano,  id  est,  propter  ora- 
prffiscientia  prsenovit,  et  eadem  electione  ad  tionem  Stephani,  sed  tantum  in  Ghristo.  Imo 
gratiam,  seu  proedestinationem  prajparavit :  etiam  in  ipso  Christo  nos  elegit  ^6C2^»(/?m  co?j- 
Deus  ergo  (inquit)  iis  quos  elegit  sine  meritis,  silium  vohmtatis  suw,  ut  mox  exphcabimus  : 
dat  unde  ornentur  et  meritis.  Et  frustra  dici-  non  ergo  elegit  Pauhim  ex  consiho  voluntatis, 
tur,  quod  ratio  operandi  non  sit  electis,  cum  ad  aut  orationis  Stephani,  sed  potius  ex  eodem 
hoc  operentur,  ut  electi  fiant,  id  est^  ut  tales  consilio  vohmtatis  divinse  Stephanus  oravit,  ut 
fiant,  quales  esse  per  electionem  ordinati^  seu  Paulus  consequeretur  beneficium  gratise,  ad 
preefiniti  sunt.  Idemque  de  orationibus  respon-  quam  fuerat  electus. 

dendum  putat :  nam  orationes  etiam  supponit  5.  Ah  incommodis  rohoratur.  —  Ab  incom- 

electionis  propositum  et  ex  illo  manant,  ut  modis  etiarn  potest  hoc  confirmari,  nam  sequi- 

illis  mediantibus  executioni  mandetur.  Unde  tur^  Beatam  Virginem  et  antiquiores  Patres 

subjungit  inferius  :  Oralionum  vero  sollicitudi-  meruisse  prsedestinationem  Ghristi  Domini  et 

ncm  divinw  electionis  proposito  non  resolvi,  uno  electionemilliushumanitatisadunionem  hypo- 

testimonio  evidenter  prohaho,  ut  cceiera  studio  staticam,  quod  dici  non  potest,  ut  pro  certo 

hrevitatis  omittam.  Est  autem  exemplum  de  supponit  Augustinus^  libro  de  Prajdestinatione 

Tobia  juniore,  de  quo  supponit  a  Deo  fuisse  Sanctorum,  cap.  24,  et  in  materia  de  Incar- 

praidefinitum,  ut  Saram  in  uxorem  haberet,  natione   ostenditur.   Sequela   patet,   quia  illi 

nihilominusque  ab  angelo  admonetur,  ut  eam  Patres  suis  orationibus  Incarnationem  illam 

petat,  etc,  Tobiaj,  sexto,  actandem  concludit:  impetrarunt,  et  plura  media  antecedentia  ad 

Quamvis  ergo  quod  statuit  Deus  nulla  possit  illam  ut  parentes  Virginis,  illius  conceptionem 

ratione  non  fieri,  studia  tamen  non  tolltmtur  impetrarunt,  et  Abraham  meruit  procreatio- 

orandi,  necper  electionis  propositimi,  liheri  ar-  nem  Isaac,  et  sic  de  aliis.  Unde  in  universum 

litrii  studium  relaxatur,  cum  implendcc  volun-  ex  illa  sententia  sequitur ,  quoties  quis  impe- 

tatis  Dei,  ita  sit  prcfordinatus  effectus,  etc  trat  alteri  aliquod  donum,  vel  beneficium  Dei, 

Hoc  denique  aperte  supponit  Augustinus,  Hbro  impetrare  etiam  praidestinationem  ad  illud,  ac 

de  Bono  persever.,  cap.  22,  cum  ait :  Si  qui  proinde  parentes  Virginis  meruisse  illi  saltem 

sunt  nondum  vocati,  pro  eis  ut  voceniur,  oremus,  remote  et  mediate  electionem  ad  materuita- 

fortasse  etiam  sic  prwdestinati  simt,  ut  nostris  tem  Dei,  quia  non  est  prius  electa  in  matrem, 

orationihus  concedantur.  quam  prceordinata  fuerit  ad  existendum.  Si 

4.  Scripiurai  tesiimonia  addiKuntur. — Prai-  crgo  parentes  impetrarunt,  ut  praidestinare- 
terea,  si  testimonia  Sacroe  Scriptura;  expen-  tur  ad  esse  ;  ergo  saltem  remote,  et  in  funda- 
dantur,  quibus  Augustinus,  Prosper  ct  alii  mento  meruerunt  ccetera,  quai  inde  secuta  sunt. 
Patres  gratuitam  praidestinationem  et  clectio-  Atque  eodem  modo  meruisset  Stephauus  Paulo 
nem  probant,  non  solum  demonstrant  esse  clcctioncm  ad  Apostolatum  :  nam  si  meruit 
gratuitam  respectu  ejus,  qui  proedestinatur,  ilU  electionem  ad  gioriam,  quid  mirum,  quod 
sed  etiam  rcspectu  aliorum  (Ghristum  nunc  ad  Apostolatum  etiam  mcruit,  quaj  postcrior 
excipio,  de  quo  statim  dicam).  Probatur,  quia  est. 


CAP.  XXIV.  MEREATUR  NE  UNUS  ALTERI  ELECTIONEM.                                   M3 

5.  Undc  ultcrius  scquitur,  unumqucmquc  tcntionc  ct  alfcctu  salvancli  Paulum,  qualis- 
sil)i  mcrcri  clcctionem  ad  omnia  illa  l^ona^  vcl  cumquo  illc  affcctus  fucrit,  id  cst,  sivc  fucrit 
ad  quamcumquc  dignitatcm,  quam  sibi,  vcl  per  voluntatem  cffioaccm ,  sivc  tantum  per 
orationibus  impetrat,  vel  per  priorem  gratiam  simpliccm  ct  antecedentcm.  Quia  illa  oratio 
sibi  ali([uo  modo  merctur  :  Ut,  vcrbi  gratia,  sine  dubio  fuit  cx  Spiritus  sancti  inspirationc, 
13eatam  Virgiucm  meruissc  sibi  clcctioncm  ad  et  cffcctus  convcrsionis  et  salutis  Pauli  erat 
dignitatcm  matris  Dci,  quia  illa  dignitas  ut  in  optimus  :  crgo  incrcdibile  est  non  fuisse  a 
rc  cxliibita  supponit  gratiam  in  Virgine,  pcr  Spiritu  sancto  intcntum,  saltem  simplici  effec-. 
quam  gratiam  sibi  aliquo  modo  meruit  illam  tu.  Eo  vel  maximc,  quod  ipsc  deprecator,  ut, 
dignitatem,  crgo 'ct  clectioncm  ad  illam,  Et  vcrbi  gratia,  Steplianus,  id  solet  intcndere  et 
sic  Abrabam  impetrasset  sibi  electioncm  in  desiderarc,  et  ha;c  ipsa  intcntio  a  Spiritu  sancto 
Christi  progcnitorem,  quia  illius  bencficii  pro-  cst,  ergo  multo  altius  habct  illam  Spiritus 
missionem  sibi  promeruit.  Scquela  patet,  quia  sanctus.  At  hoc  est  satis  juxta  liorum  docto- 
si  propter  aliquid  asscritur,  cum,  qui  alteri  rum  sententiam ,  ut  vocatio  ipsa  Pauli  sit  ef- 
meretur  vocationem,  mereri  etiam  electionem,  fectus  prsedcstinationis  ejus  ,  vidcUcct  quod 
sohim  cst,  quia  vocatio  unius  supponit  gratiam  proccdat  ex  affcctu  simplici  Dci  salvandi  Pau- 
in  aUo,  per  quam  possit  mereri  ahquo  modo  lum  :  crgo  idem  sufficiet  in  oratione,  quoe  pro 
altcri  vocationem,  quee  habet  rationem  primae  illo  ab  alio  fit  :  nam  quod  haec  oratio  sit  in 
gratice  respcctu  cjus,  qui  vocatur  :  tamen  res-  alio,  non  impcdit,  quin  csse  possit  effectus 
pectu  alterius  est  quasi  secunda :  at  simih  modo  preedcstinationis  Pauh. 

dignitas  matris  supponit  gratiam  in  Virginc,  7.  Quod  sccundo  probatur,  quia  gratia  ah- 

respectu  cujus  dignitas  iUa  est  gratia  secunda.  cui  facta   non   sohim    est   beneficium   ejus , 

Ha;c  autem  et  simiUa  falsa  sunt,  ut  ex  aUis  sed  etiam  est  beneficium  aUerius,  si  propter 

locis  suppono  :  satisque  nobis  est  esse  a  com-  eum,  et  in  ejus  utiUtatcm  detur.  Nam  gratia, 

muni  Doctorum  sententia  aUena.  quse  datur  prsedicatori,  verbi  gratia,  Phihppo, 

6.  A  priori  ratio  redditttr.  —  Ratio  dcnique  ut  congruo  modo  ahum  iUuminet ,  scihcet 
a  priori  est,  quia  illa  oratio,  per  quam  unus  Eunuchum  TEthiopem ,  sine  dubio  est  benefi- 
alteri  impetrat  vocationem,  est  effectus  prge-  cium  Eunucho  factum  et  supernaturale,  ac 
destinationis,  non  solum  ipsius  orantis ,  sed  gratuitum  :  fuit  ergo  gratia,  et  si  iUe  Eunu- 
maxime  illius,  pro  quo  oratur  :  non  est  ergo  chus  prajdestinatus  erat,  ut  credendum  est , 
causa  totius  preedestinationis.  Antecedens  in  plane  ille  fuit  effectus  praedcstinationis  ejus. 
Ubro  sequenti  generaUter  probatur,  ostendendo  Ergo  similiter  oratio  unius  pro  alio  est  bene- 
non  solum  actiones  prsedestinati,  vel  principia  ficium  gratise  a  Dco  coUatum  ei,  pro  quo  ora- 
earum,  sed  etiam  omnem  actionem  cujuscum-  tur,  etiam  si  iUi  non  inhsereat.  Quia  gratise  be- 
que  liominis,  quai  specialiter  coopex^atur  ad  neficia  latius  patent  :  unde  si  tahs,  pro  quo 
sahitem  alterius,  esse  effectum  prtedestinatio-  oratur,  electus  cst  et  oratio  Ula  cooperatm*  effi- 
uis  illius,  qui  per  aUum  salvatur.  Nunc  vcro  caciter  ad  uUimum  effectum  elcctionis,  sine 
duobus  modis  breviter  ostenditur.  Primo  ex  dubio  non  est  electio  ex  oratione,  sed  potius 
principio  posito  in  primo  libro,  quod  elcctio  oratio  ex  electione.  Idemque  est  de  quocum- 
ad  gloriam  est  primus  actus  voluntatis  divina;  que  aUo  merito  unius  pro  aUo.  Non  ergo  po- 
circa  proedestinatum,  ac  proinde  pra^destina-  test  esse  taUs  oratio,  vel  meritum,  ratio  totius 
tos  omnes  in  codem  signo  rationis  fuisse  ad  preedestinatiouis  alterius  :  nec  quoad  omnes 
setcrnam  salutem  electos.  Hinc  enim  a{)erte  se-  effectus  ejus,  nec  quoad  Uberam  determina- 
quitur,  et  non  potuisse  unum  hominem  mcreri  tionem  divinee  electionis. 

alteri  electionem,  quia  electio  omnium  simul  8.  Fimdamentim  contrarice  sententiw  expla- 

facta  est,  antc  omnia  corum  opera  prsevisa  :  natur.  —  Ad  fundamentum  contrariaj  senten- 

et  subinde  quidquid  unus  pro  alio  mcretm',  tige  facUis  est  ex  dictis  responsio.  Nam  ex  qua- 

impetrat,   aut   operatur,   quod   cum  cffectu  tuor  principiis,  quse  assumit,  primum  et  fal- 

conducat  ad  executionem  electionis,  esse  ejus-  sum  est,  et  non  recte,  nec  cousequenter  ex 

dem  electionis  effectum,  eo  modo,  quo  media  UIo  arguens  infert,  ut  vidimus.  Secundum  au- 

sunt  cflectus  intentionis  finis.  Quin  potius  li-  tem  principium,  Ucet  sit  verum  quoad  mcri- 

cet  illa  intentio  dandi  gloriam  Paulo  non  prse-  tum  vocationis  alterius,  non  tameu  quoad  de- 

cedcret  per  efficax  et  absolutum  decretum  :  cretum,  ex  quo  talis  vocatio  prffidestinata  est, 

nihilominus  negari  nou   potest,   quin  Deus  nam  ut  sic,  comparatm-  ut  finis  proximus, 

inspu-averit  Stcphauo^  iUam  orationem  ex  in-  propter  quem  spiritus  talis  orationis  aUeri  da- 


LIB.  II.  DE  CAUSA 
tur.  Neque  illa  consecutio  bona  est,  meretur 
quis  vocationem  alterius,  ergo  meretur  pri- 
mam  determinationem  divini  decreti  prsefi- 
nientis  talem  vocationem,  ut  jam  satis  tracta- 
tum  est.  Tertium  autem  principium,  licet  ad- 
mittatur,  quoad  executionem,  de  effectibus 
praedestinationis^  qui  sunt  in  executione  poste- 
riores  vocatione,  nihil  refert,  quia  illi  sunt 
prsedestinatione  priores  in  preeordinatione  di- 
vina  :  et  ita  non  sequitur,  quod  talis  oratio  sit 
ratio  preedestinationis  quoad  ipsam  determi- 
nationem  actus  Dei.  Et  prajterea  non  sunt  illi 
omnes  effectus  preedestinationis  talis  hominis : 
nam  ipsa  oratio  alterius,  et  gratia  ad  illam, 
est  etiam  effectus  :  et  ita  nec  omnium  effec- 
tuum  simpUciter,  prout  in  executione  confe- 
runtur,  potest  illa  oratio  esse  causa.  Unde 
quartum  principium  simpHciter  falsum  est. 
Et  ratio,  qua  probatur,  nullius  est  momenti. 
Cur  enim  tanta  principia  bene  operandi  sunt 
effectus  proedestinationis  ?  oppositum  itaque 
infra  ostendemus.  Aut  cur  etiam  illa  oratio 
non  dicitur  principium  bonse  operationis  alte- 
rius,  saltem  remote,  eo  modo  quo  dici  solet, 
quod  est  causa  causge,  esse  causam  causati  ? 
quse  causahtas  hcet  physice  sit  per  accidens  , 
tamen  moraliter  est  magui  momenti  et  quasi 
per  se  reputatur. 

9.  Nova  difficidtas  suhoritur.  —  Ratio  du- 
Mtandi.  —  ProlaUlis  ofinio.  —  At  vero  hinc 
nascitur  aha  difficultas  pertinens  ad  alteram 
partem  in  titulo  capitis  propositam.  Nam  se- 
quitur  etiam  ex  parte  Christi  Domini  non  dari 
rationem,  aut  causam  electionis  prsedestinato- 
rum,  prout  est  decretum  hberum  determina- 
tum  ad  sahitem  tahum  hominum  efhcaciter 
volendam.  Consequens  videtur  esse  contra  Pau- 
him  ad  Ephes.  1,  dicentem:  Elegit  nos  hi  ipso 
ante  mundi  constitutionem :  ergo.  Sequela  pro- 
batur,  quia  etiam  Christi  meritum,  vel  ratio 
ejus  pro  electis  est  effectus  electionis  et  prse- 
destinationis  eorum.  Cur  enim  oratio  Stephani 
pro  Paulo  est  effectus  praidestinationis  Pauh 
et  oratio  Christi  pro  Paulo  non  est  effectus 
prsedestinationis  Pauh  ?  Ergo  sicut  Stephanus 
non  meruit  Paulo  electionem,  ita  neque  Chris- 
tus.  Et  confirmatur,  quia  supra  dictum  a  no- 
bis  est,  electioncm  omnium  prcedestinatorum 
factam  esse  ante  prsevisum  originale  pecca- 
tum  :  at  de  Christo  Domino  probabihs  senten- 
tia  est,  quae  affirmat  non  fuisse  prsedestinatum 
ante  originale  pcccatum  prajvisum,  ergo  plane 
sequitur,  rehquos  homines,  nec  clectos,  nec 
prsedcstinatos  fuissc  propter  merita  Christi 
prsevisaj  et  quamvis  Scotus^  et  ahi  seutiaut^ 


PR^DESTINATIONIS. 

Christum  ut  hominem  fuisse  prsedestinatum 
ante  prsevisum  peccatum  originale,  nihilomi- 
nus  idem  Scotus  3,  d.  49,  qusestione  prima, 
dicit  non  fuisse  prseordinatum  ad  merendum, 
ante  prsedestinatorum  electionem :  atque  ita 
non  potuisse  hanc  prsedestinatorum  electionem 
esse  ex  meritis  Christi  prsevisis.  Quod  etiam 
videtur  in  nostra  sententia  dicendum,  qua  su- 
pra  asseruimus,  electionem  hominum  factam 
esse  ante  prsevisum  origiuale  peccatum  :  at 
inde  sequitur  Christum  non  fuisse  ante  ahos 
homines  electum,  sed  ad  summum  simul  cum 
ihis  in  eodem  signo  rationis.  Ex  quo  etiam  se- 
quitur,  electionem  hominum  non  supposuisse 
prsescientiam  meritorum  Christi :  sicut  electio 
ipsiusmet  Cbristi  non  supposuit  merita  ejus 
prsevisa. 

10.  De  hac  quse.stione  obscure  loquuntur 
antiqui  scholastici.  Nam  hcet  fere  omnes  do- 
ceant,  Christum  fuisse  causam  pra^destinatio- 
nis  nostrse,  statim  hoc  declarat,  distinguendo 
de  prsedestinatione  quoad  effectus  ejus,  vel 
quoad  actus  divinse  vohmtatis  vel  intehectus 
et  priori  modo  declarant  intenigendum  esse, 
cum  dicitur,  Christum  esse  causam  prsedesti- 
nationis  ahorum  hominum :  nam  quoad  actum 
ipsum  Dei,  putant  non  posse  esse  causam.  Ita 
processit  D.  Thomas,  3  part.,  quaest.  24,  art. 
4,  et  in  3,  d.  10,  qusest.  3,  art.  unico,  qusest.  3, 
et  sane,  si  doctrina  ejusdem  sancti  in  1  part., 
qusest.  23,  art.  8,  attente  inspiciatm,  prseser- 
tim  in  solutione  ad  1,  hcet  generahs  sit,  vi- 
detur  etiam  Cliristi  meritum  et  orationem 
complecti.  Proposito  enim  argumento,  quod 
prsedestinatio  est  seterna  et  orationes  sancto- 
rum  temporales,  ideoque  non  posse  prsedes- 
tinationem  orationibus  sanctorum  juvari;  re- 
spondet,  hoc  argumento  bene  probari,  quod 
prsedestinatio  non  juvatur  precibus  sanctorum 
quantum  ad  ipsam  prseordinationem.  At  si  hoc 
de  ahis  sanctis  verum  est,  eamdem  rationem 
habet  in  Christo,  cum  ejus  orationes  etiam 
temporales  fuerint. 

11.  Eodem  fere  modo  procedit  Alensis,  3 
part.,  qusest.  3,  memb.  5,  et  Bonaventiu-a,  3,  d. 
11,  art.  1,  qusest.  3,  Albertus,  d.  10,  art.  3, 
Richardus,  art.  4,  quscst.  uh.,  Durandus,  q.  3, 
qui  in  sol.,  ad.  2,  addit,  non  fuisse  Christum 
causam  nostrse  prcedestinationis  quoad  effcctus 
omnes  ihius,  quia  inter  hos  effectus  ponit  ip- 
sammet  incarnationem.  Gabrielitem  in.  3,  d. 
19,  art.  2,  conchis.  4,  hcet  ab  Scoto  (hssentiat 
in  assiguatipnc  instantium,  seu  signorum  ra- 
tionis  in  ipsa  seterna  prsedestinatione,  aut  elec- 
tioue:  tameu  couveuit  iu  couchisioue^  quod 


CAP.  XXIV.  MEREATUR  NE  UNUS  ALTERI  ELECTIONEM.                                  445 

Christiis  non  est  causa  nostroe  elcctionis  cx  nos  esse  electos  in  Christo,  ncgari  (inquiunt) 

parte  divini  actus.  Quia  illc,  inquit,  adeo  sim-  non  potcst,  elcctionom  nostram  fuisse  ex  me- 

plcx  cst,  ut  ncc  rc,  ncc  rationc  possint  in  eo  ritis  Christi.    Ncc  hccre  putant  intcrpretari 

phu-es  distingui,  ideoque  nulla  potest  causa,  locnm  ilhim  de  clcctionc,  qiiatcnns  dilcctio 

vel  ralio  hal)cre  locum  iu  illo,  ut  terminatur  cst,  sine  relationc,  vel  comparatione  ad  ahos : 

ad  unum  ol)jcctum  potius,    quam  ad   ahud.  tum  quia  id  est  vocahulo  ahuti :   tnm  etiam, 

Unde  etiam  ille  utitur  vnlgari  illa  distinctionc  quia  oppositum  sentiunt  Grseci  Patres,  prse- 

theologorum,  de  cansa  pradcstiuationis  qnoad  sertim  Photius  apud  CEcumenium  ad  Ephe- 

actns,  vclqnoad  cflcctus,  ct  convcnit  cnmaliis  sios  1,  uhi  exponens  id:  Benedixit  nos  omni 

in  ncganda  cansa  cx  parte  actns,  licct  proptcr  henediciione  spiriluali,  ait :  Benedixit  j)er  fi- 

diversum  fnudamcntum,  Ncc  videtur  opinio  lium,ele(jitper  filium,  charos  efecitper  filium. 

hsec  s6u  distinctio  satis  exponi  de  volnntate  hlcmqne  confirmant  verhis  illis  ejnsdem  Pauli, 

solum  quoad  actum  ipsum  realem,  quia  hoc  Prcedestinamt  nos  in  adoptationem  per  Jesum 

modo  insufiicicns  esset  distinctio  et  rcsolntio.  Christum.   Et  cx  illo  2,  ad  Timothenm:    Vo- 

Ratio  ctiam,  qna  multi  ntnntur,  qnod  tempo-  cavit  nos  vocatione  sua  sancta,  non  scctmdum 

rale  non  potest  esse  causa  seterni,  non  essct  opera  nostra,  sed  secundum  propositicm  suum 

adeffiquate,  quia  temporale  ut  ah  seterno  proe-  et  gratiam,  quce  data  est  nohis  in  Christo  Jesu 

cognitnm,  potcst  esse  causa,  id  est,  ratio  seter-  ante  tempora  secularia.  Ex   qno   loco  etiam 

nce  detcrminationis  libera!,  si  ahnnde  propter  ratio  snmitur.  Quia  Deus  in  tempore  dat  clec- 

idcntitatcm  actus,  vcl  prioritatem,  aut  simul-  tis  omnem  gratiamusqne  ad  gioriam  inclnsive 

tatem  in  signo  seternitatis,  non  rcpugnat.  (nt  sic  dicam)  propter  Christi  merita :  ergo  ah 

12.  Ex  modernis  vcro  nounulli  clarius  do-  ffiterno  defiuivit  illam  eis  dare  propter  Christi 
cent,  electionem  hominem  factam  esse  ex  me-  merita :  ergo  elegit  illos  et  pra^destinavit  prop- 
ritis  Christi  proevisis.  Qnorum  sententiam  in  ter  Christi  merita.  Nam  qnse  Deus  in  tempore 
1  t.,  3  p.,  disp.  41,  sect.  4,  secutus  sum ,  cxequitnr  et  modum  quo  exequenda  sunt,  ab 
juxta  illam  simul  exponens  fere  antiquorum  aeterno  prsedestinat. 

dicta,  ita  tamen  illam  sententiam  declarans,  14.  Assertio  examinatur.  —  Duplex  sensus 

ut  soh  divinai  voluntati  reservandam  duxcrim  particulw  propter  merita,  aperitur. — Sed  prius 

optionem  (ut  itadicam)  electorum^idest,  qnod  asscrtionem  ipsam  examinemns,  deinde  gra- 

hi  pree  illis  prBedestinentnr,  nam  hoc  non  pu-  dum  certitudinis  ejus  inquiremus.  Et  in  asser- 

tavi  posse  attrihni  Christi  meritis,  etiamsi  illa  tione  qnidem  dnplex  verborum  ambiguitas    et 

electio  prout  cst  benevolentia  et  bencficium  ceqnivocatio  aperienda  est  ct  caveuda,  ne  forte 

electorum  ilhs  attribuenda  sit.  Et  hoc  ipsum  dnm    exaggeramus    electionem    nostram   in 

non  nt  fide  ccrtum,  nec  ut  constantem  theo-  Christo  et  per  Christum,  eam  potins  e  medio 

logorum,  vel  Patrum  sententiam,  sed  ut  piam  tollamns.  Nam  imprimis  supra,  lihro  primo,  et 

et  probabilem  opinionem  defendi.  Idemque  in  hoc  sccundo  notavimus^  esse  in  hac  illatione 

nunc  fere  sentiendum  jndico :   aliqnid  vero  magnam  sequivocationem :  Deus  ab  feterno  vo- 

amplins  explicandum  est,  et  aliquibus  objec-  luit  dare  in  tempore   gratiam,    vel  gloriam 

tionibus  satisfaciendum.  propter  merita :  ergo  proedestinavit,   dilexit, 

13.  Duo  in  sententia  proxima  animadver-  vel  elegit  propter  merita.  Nam  si  sensus  sit, 
tuntur. — Duo  enim  in  his,  quse  proxime  re-  nt  particnla  ^ro^^er  w<?rf to  referatnr  ad  objec- 
tuli,  a  posterioribns  Scriptoribns  animadversa  tum,  seu  eflFcctum  prcedestinationis,  optima  est 
esse  video,  ut  correctione  digna.  Asserunt  illatio,  nam  sensus  est,  DEUM  ab  feterno  prse- 
enim  imprimis  electionem  prfEdcstinatorum,  destinasse,  ut  talis  gratia,  vel  gioria  in  tempore 
non  soluni  ut  est  dilectio  et  beneficentia  il-  non  daretur,  nisi  propter  talia  merita.  Alins 
lornm,  sed  etiam  ut  est  electio  ex  massa  per-  vero  sensus  est,  ut  particula  propter,  referatur 
ditionis  (utique  comparatione  aliorum,  qui  ad  voluntatem  ipsius  praedestiuantis,  ut  ab 
non  ita  diliguntur)  esse  ex  meritis  Christi.  De-  seterno  tcrminatam  ad  talem  gratiam,  vel  glo- 
inde  censent,  assertiouem  hanc  non  solum  esse  riam  tali  homini  confcreudam  efficaciter ;  ita 
probabilem  opinionem,  sed  etiam  Catholicam  ut  ipsamet  terminatio  volnntatis  divina;,  ut 
doctrinam,  in  quo  significant  esse  rem  de  fide  pra^finientis  sen  intendentis  efficaciter  talem 
certam.  F^undauturque  maxime  in  loco  Pauli  effcctum,  fuerit  propter  meritum.  Ethoc  modo 
ad  Ephesios  primo  :  Elegit  nos  in  ipso  ■  ante  illatio  non  cst  bona,  ut  supra  ostendi:  Nam 
mundi  constitutionem,  ut  essemus  sancti,  etc.  Deus  iu  temporc  non  dat  electis  adnltis  glo- 
Nam  cum  in  his  verbis  clare  doceat  Paulus,  riam,  nisi  propter  iUorum  merita,  nec  gratiam 


446  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^EDESTINATIONIS. 

sanctificantem^  nisi  media  libera,  dispositione  sed  addimus  prseterea  non  solum  illam  elec- 

eorum.  Unde  certum  est  ab  aeterno  decrevisse  tionem  ad   gloriam,  quam  ex  justitia  supra 

ita  dare  in  tempore,  et  non  aliter.  Et  nibilomi-  appellavimus,  sed  etiam  illam,  quae  mere  gra- 

nus  yerissimum,  satisque  certum  est,  primum  tuita  est  respectu  hominis  electi,  fuisse  ex  me- 

decretum  efficax  Dei,  quo  dilexit,  elegit,  ac  ritis  Christi,  quatenus  benevolentia  est  et  di- 

prsedestinavit  bomines  ad  gloriam,  non  fuisse  lectio  talis   bominis,    ut  mox  explicabimus. 

ex  eorum    meritis,  et  primam  intentionem  Idemque  dicimus  de  omni  decreto  gratuito 

sanctificandi  illos  non  fuisse  ex  prsevisa  eorum  Dei  dandi  gratiam  prpedestinato  a  prima  usque 

dispositione,  sed  potius  quia  illos  Deus  elege-  ad  ultimam.  Et  in  hoc  sensu  probabiliter  in- 

rat  ad  veram  sanctitatem,  et  ejus  dispositionem  telligimus  citata  testimonia  PauH,  quse  ultima 

prseparasse,  ac  tandem  prcebuisse.  sententia  afferebat,  circaquee  paulo  post  pauca 

45-  Declaratui' cujiisdam  consequentite  vis,  addemus.  Ratio  vero  sic  reddi  potest.  Quia  vel 

seu  fdhuT. — Cum  ergo  simili  consecutione  in-  ponimus  electionem  prsedestinatorum  factam 

fertur,  propter  merita  Cbristi  prsevisa  liabuisse  esse  post  prajvisum  originale  peccatum,  eli- 

Deum  seternam  vohnitatem  salvandi  in  tem-  gendo  et  separando  illos  ex  massa  perditionis : 

pore  prsedestiuatos  et  gratificandi  illos,  quia  vel  censemus  homines  fuisse  electos  ante  prse- 

in  tempore  dat  h«c  omnia  propter  Cliristi  me-  visum  omne  peccatum,  sicut  et  sancti  angeli 

rita  et  ab  seterno  non  sohim  disposuit  effectus,  electi  fuerunt.  Juxta  priorem  sententiam  fa- 

sed  etiam  modum  exequendi  illos :  in  hoc  qui-  cile  est  intelUgere,  Christi  merita  fuisse  prse- 

dem  sensu  illatio  bona  est,  et  doctrina  merito  visa  ante  hominum  electionem,  sive  Christus 

potest  Catholica  appellari :  nam  evidenter  se-  ipse  ponatur  prsedestinatus  ante  praescientiam 

quitur  ex  duobus  principiis  certis.  Unum  est,  originalis  peccati,  sive  post  illam.  Quia  utro- 

gratiam  et  gloriam  dari  nobis    in   tempore  que  modo  Cliristus  est  primus  omnium  prse- 

propter  Christi  meritum :  aiiud  est,  quidquid  destinatorum  in  mente  Dei  et  primus  dilectus 

Deus  in  tempore  facit,  et  modum  et  rationem  et  electus,  ideoque  potuerunt  merita  ejus  prae- 

faciendi,  esse  ab  seterno  per  voluntatem  Dei  videri  ante  electionem  aliorum  homiuum. 
statutam,  seu  decretam,  eo  modo,  quo  effectus        17.  Si  vero  aliam  sententiam  magis  probe- 

postulat.   Unde,  si  nostra  gratia  et  gloria  in  mus,  qua2  a  nobis  supra  tradita  est,  homines, 

tempore  est  praemium    meritorum   Christi,  qui  salvandi  sunt,    fuisse  a   Deo  prseelectos 

profecto  ab  seterno  Deus  voluit,  ut  esset  prse-  ante   prsevisum    originale   peccatum,   multo 

mium  talium  meritorum,  et  ideo  disposuit,  ut  majori  ratione  fateri  debemus,  idque  verum 

ea  nobis  Christus  mereretur.  Hunc  ergo  sen-  essecredimus,  ChristumDeumhominemfuisse 

sum  intendunt, dicti  auctores,  et  omnem  aliam  per  se  primo  prgedestinatum  ante  omnem  oc- 

electionem  hominum  propter  Christi  merita  casionem  futuri  peccati  prgevisam.  Nam  Pau- 

negant :  quia  absolute  nullam  aliam  gratuitam  lus  ad  Colos.  1,  plane  docet,  ipsum  Clu-istum 

electionem,  vel  prsedestinationem  hominum  fuisse  primum  omnium  electorum  et  dilecto- 

admittunt.  Unde  fit,  ut  soli  Christo  et  meritis  rum   Dei,  et  in  omnibus  primatum  tenere, 

ejus  immediate  solum  tribuant  vocationem  etiam  in  mente  et  intentione  Dei.  Estque  hoc 

congruam,  et  consequenter  voluntatem  illam  valde  consentaueum  excellentise  et  majestati 

Dei,  qui  decrevit  ab  seterno,  dare  homini  ta-  ejus,  ut  3  part.,  qusest.  1,  art.  3,  latius  trac- 

lem  vocationem.  Nam  cmtera  dona  gratiaj  et  tatur.  Hoc  autem  posito,  est  etiam  facile  in- 

glorise,    non   solum    propter  Cbristi    merita  tellectu,  Christi   merita   prsecessisse  in  pra- 

prsedestinavit,  et  dare    decrevit,    sed  etiam  scicntia  Dei  ad  electionem  aliorum  hominum : 

propter  ipsius    liominis   rccipientis   mcrita:  quia  in  ipsa  prajdestinatione,  seu  dilectioue 

quod  maxime  de  gloria,  et  de  augmento  gratise  Christi,   merita  ejus  prsefmita  intelliguntur, 

consequenter  dicere  de])ent,  sic  scilicet  Deum  ac  proinde  in  eodem  signo  preevisa  sunt  ut 

ab  iBterno  non  prsedestinasse  proxime  et  im-  absolute  futura.  Si  ergo  in  eo  signo,  in  quo 

niediate  aliquem  ad  gloriam,  vel  tantam  gra-  Deus  elegit  praidestinatos,  jam  liabeat  prtesen- 

tiam   sanctificantem   propter    solum    Christi  tia  Christi  merita  futura :   ergo  propter  illa 

meritum,  sed  propter  meritum  ipsius  hominis,  potuit  diligere ,  quoscumque  dilexit :  ergo  ita 

quiaitadaturintempore,  et  eodemmodopra!-  factum  est,  quia  illa  merita  sunt  digna  quo- 

destiuatur  ab  aeterno,  quo  in  tempore  datur.  cumque  prsemio    possibili    secundum   logem 

40.  Projma  conclusio.  —  Raiio  pro  conclu-  ordinariam  Dei:  et  quia  hoc  modo  ipsum  di- 

sione. — Nos  vero  non  tantum  hanc  veritatom  vinum  opus  altiori  modo  sit  et  in  majorom 

admittimus,  quatenus  ad  rcm  ipsam  attinet,  etiam  gloriam  Clmsti  et  homiuum  reduudat. . 


C\P.  XXIV.  MEREATUR  NE  UNUS  ALTERI  ELECTIONEM.                                   447 

18.  AliadifficAiltas. — Enodatur  difficuUas.  tum  huju.s  clcctionis,  Dcclaratur  minor,  quia 

— Rcstabat  autem  ibi  alia  diflicultas,  quia  illa  antc  vobnitatcm  dandi  homini  talcm  vocatio- 

Christi  mcrita  non  potucrunt   prffividcri  ut  nem,  pra^ccdit  ordine  rationis  intentio  cfTicax 

fundata  in  Ghristi  passione  :  quia  in  eo  signo  dandi  gioriam,  pcr  quam  intentioncm  pccu- 

non(him  proeintenigitur  Christus  ut  ordinatus  haritcr  dihgitur  homo,  et  in  iUa  consistit  vel 

ad  mortcm :  ha;c  cnim  cx  peccato,  vcl  occa-  formahs  pra:!dcstinatio_,  vcl  ccrte  radix  totius 

sione  peccati  traxit  originem :  Christus  autcm  prasdestinationis  :  ergo  si  Deus  non  habuit  il- 

sohim  per  passionem  et  opera,  qua;  ad  ilUim  lam  intentionem  erga  me  ex  meritis  Christi 


onhnantur,   nobis  meruit.  Diccndum  autcm  etiamsi  volucrit  me  ita  vocare  cx  meritis  Christi 

brevitcr  est,  in  eo  signo  vcl  prajvisa  fuissc  praivisis,  non  me  prfedcstinavit  cx  iUis,  quoad 

Clu-isti  mcrita  simphcitcr  ct  absohitc,  ncque  totam  prtodcstinationem,  nec  quoad  id,  quod 

inchidcndo,  ncque  excludendo  passionem,  sed  in  ca  cst  formale,  ac  praicipuum.  Eo  vcl  maxi- 

quatenus  esse  possunt  in  quohbet  opcre  talis  me,  quod  illa  vocatio  non  est  proprie  eff^ectus 

pcrsona;;  vel  certe  prffivisa  esse,  utfundata  in  praedestinationis,  nisi  quatenus  ex  tah  inten- 

eximio  amore  Christi  ad  Deum  et  homines,  tione  proccdit,  propter  quod  solet  Augustinus 

qui  amor  et  in  carne  passibili  et  in  impassibih  iham  appellarc  vocationem  ex  proposito  :  nam 

hal)eri  poterat :  et  per  ilhim  dc  facto  Christus  ahoqui  solct  simihs   vocatio  congrua  quoad 

nobis  meruit,  et  non  tautum  pcr  propria  opera  proximum  eff"cctum  rcprobo  dari,  tamcn  quia 

passionis  :  quamvis  per  ha3c  fuerit  redemptio  non  est  ex  proposito,  non  est  effectus  preedes- 

consummata.  tinationis.  At  vero  ad  merendam  prsedestina- 

19.  Seciinda  conclusio.  —  Christiis  tere  et  tionem,  necessarium  sahem  est  mercri  iUam 

p7'oprie  meriiit  nohis  prcedestinationem. — Pro-  vocationem,  non  sohim  materiahter  (ut  sic  di- 

hatur  a  simili.  —  Dicimus  vero  ulterius,  ut  cam)  sed  formahter  sub  iUo  rcspcctu,  ut  eflec- 

Christus  vere  et  proprie  dicatur  mcruissc  no-  tum  prffidestinationis  :  ergo  ut  procedentem  a 

bis  prffidestinationem  et  electionem,  vel  dilcc-  tah  proposito,  ergo  necesse  est  mcreri  propo- 

tioncm  ad  gloriam,  et  ad  sanctificantem  gra-  situm  iUud  quoad  determinationem  hberam 

tiam  in  tah  gradu  et  cum  perseverantiai  dono  ad  talem  hominem  ehgendum  in  vitam  reter- 

non  satis  esse  quod  meruerit  nobis  primam  nam.  Unde  evidentius  constat,  quod,  ut  Cliris- 

gratiam  vocationis  congrua?,  quam  in  nobis  tus  dicatur  causa  nostrse  praedestinationis,  vel 

recipimus,  nec  determinationcm  hberam  iUius  electionis  ad  gloriam,  non  satis  est,  quod  no- 

seterni  decrcti,  quo  vohuitas  divina  liunc  ef-  bis  meruit  iUam  vohmtatcm  exequentem,  qua 

fectum  in  tcmpore  confcrt  :  sed  necessarium  Dcus  decrevit  dare  homini  gioriam  propter 

esse,  ut  iUa  prima  intentio  cflicax  salvandi  et  cjus  merita  jam  praevisa,  quia  ante  iUam  vo- 

giorificandi  electos,  quam  Dcus  respcctu  illo-  hintatcm  erat  homo  electus,  et  consequenter 

rum  mere  gratis  decrevit,  habuerit  respectum  ctiam  prcedestinatus  ad  gloriam,  saltem  ordine 

ad  merita  Christi  praivisa.  Quod  si  Dcus  hanc  intentionis. 

non  habuit,  profecto  nec  praedestinavit  homi-        21.  Tertia  conclusio.  — Prima  comprohatio. 

nes  ad  gloriam  propter  Chri.stum :  hcet  per  —  Tertio  dicimus,  non  esse  vcrisimile,  elec- 

Christum    iUam    dare    decreverit.    Probatur  tionem  hominum  prsedestinatorum  factam  esse 

primo  a  simili,  quia  Deus  per  orationem  Ste-  ex  meritis  Christi  pravisis,  sub  formali  respec- 

phani    dedit   in  tempore   talem   vocationem  tu;  et  comparatione  electionis,  et  dilectionis 

Paulo,  et  consequenter  propter  eamdem  ratio-  horum  proe  iUis,  et  separationis  horum  in  par- 

nem  proevisam  habuit  ex  aiternitate  decretum,  ticulari  de  massa  corruptionis.  Probatur  pri- 

quo  eflectum  iUum  in  tempore  mandavit  exe-  mo,  quia  ut  electio  in  hoc  seusu  facta  sit  ex 

cutioni :  et  nihilominus  id  satis  non  est,  ut  meritis  Christi,  necesse  cst  ut  Christi  merita 

Stephanus  dicatur  meruisse  electionem,  vel  jam  essent  prcevisa  ut  apphcata  speciahmodo 

prffidestinatiouem  Pauh,  ut  visum  cst :  ergo  his  homiuibus  potius,  quam  iUis :  at  hoc  dici 

nec  in  praiscnti  sufliciet :  est  enim  eadem  ratio,  non  potest  probabiliter,  ergo.  Major  probatur, 

quam  statim  exphcabimus.  quia  si  sohmi  prffividebantur  in  commimi,  ut 

20.  Ratio  a  priori.  —  Sccundo  cst  ratio  a  merita  pro  .sahite  horainum  oflerenda,  ex  vi 

priori,  quia  ad  merendum  id,  quod  cst  prius,  Ulorum  non  determinabatur  voluntas  Dei  ad 

non  satis  est  mereri  id ,  quod  est  posterius  :  hos,  potius,  quam  ad  illos.  Lno  ex  vi  iUorum 

sed  voluntas  vocandi  etiam  tali  modo  est  pos-  meritorum  posset  homines  ad  beatitudmem 

terior  electionc  ad  gioriam  :  ergo  sohim  me-  elficaciter  ordiuare,  nuUam  clectioncm  intcr 

ritum  iUius  vohmtatis  non  satis  est  ad  meri-  eos  faciendo  :  et  e  converso,  stante  illo  merito 


US                                                LIB.  II.  DE  CAUSA  PR.^DESTINATIONIS. 

Christi  sic  prseviso,  potuisset  Deiis  neminem  quod  tales  liomines  clilexit,  et  re  ipsa  elegit, 

efficaciter  preeordinare  ad  gloriam,  sed  omnes  tamen   peculiarem   detcrminationem  ad  lios 

tantum  sufficienter  :  quia  nec  tale  meritum,  potius,  quam  ad  illos  non  liabuisse  ex  Ghristi 

nec  aliud  quidpiam,  necessitatem  tahs  electio-  meritis,  sed  sola  sua  vokmtate.  Sicut  posito  eo- 

nis  ilh  imponebat.  Denique  non  sohim  quoad  dem  principio  optime  sequitur,  non  fuisse  ex 

exercitium  (ut  sic  dicam)  sed  etiam  quoad  spe-  Christi  merito,  sed  ex  Dei  vohmtate,   quod 

cificationem,  seu  determinationem  ad  hos  po-  multitudo  electorum  fuerit  in  tanto  numero, 

tius,  quam  illos  ehgendos ,   erat  electio  illa  et  non  in  majori,  vel  minori,  et  quod  f uerit  ad 

hbera  Deo,  non  obstante  tah  prsescientia  me-  tales  gradus  gratise  et  glorise,  et  non  ad  ahos, 

ritorum  Christi :  quia  meritum  ut  sic  prsevi-  et  similia,  quorum  omnium  eadem  ratio  est. 

sum,  est  in  se  indifferens.  Ergo  oportuisset,  23.  Evasio  quwrilur.  —  Sed  non  imenitur. 

prsevidere  meritum,  ut  apphcatum  liis  potius,  —  Ahter  vero  respondent,  negando  minorem, 

quam  ilhs.  At  hoc  dici  non  potest ,  quia  hoc  videhcet  in  iho  signo  non  fuisse  merita  Chi'isti 

ipsum  maxime  pendet  ex  divina  vocatione  :  prsevisa,  ut  ab  ipso  apphcata,  et  oblata  spe- 

ergo.  ciahter  pro  his  hominibus ,  ut  iUi  ehgerentur 

22.  Responsum.  —  Diluitur.  — Respondent  ad  talem  vocationem,  et  gratiam  congruam  : 

negando  majorem,  quia  ad  merendam  elec-  nam  in  tempore  ita  factum  legimus  Joann. 

tionem  et  separationem,  satis  est,  quod  abso-  17,  dum  Christus  pecuhariter  petiit  pro  disci- 

hite  fuerit  Christi  meritum  praevisum  ut  obla-  puhs  perseverantise  donum  :  addiditque ,  JVon 

tum  Patri  pro  sahite  hominum,  et  quod  in-  ^Jro  mundo  rogo ,  sed  pro  his,  quos  dedisti  mihi, 

tuitu  ejus  ahquos  elegerit  Pater.  Quia  hoc  suf-  significans  suam  pecuharem  vohmtatem,  et 

ficit,  ut  gratia  electionis  detur  propter  Chris-  apphcationem  suorum  meritorum.    Et  similc 

tum,  et  quod  Christi  mcritum  fuerit  causa  ne-  est  quod  Lucas  22,  dixit  Petro:  Bgo  rogavi 

cessaria  ut  eligerentur.  Sed  hsec  altera  sequi-  pro  te  Petre,  ut  non  deflciat  fides  tua.  Sed  iu 

vocatio,  ob  quam  de  solo  nomine  in  hoc  puncto  hac  responsione  semper  laboratur  in  sequivo  • 

disputatur.   Nam  in  hac  assertione  jam  non  co,  et  heeremus  in  eodem  dogmate,  quod  elec- 

tractamus  de  electione,  quatenus  respicit  be-  tio  ad  gioriam  non  prsecedit  exequentem  vo- 

neficium  factum  ei,  qui  ehgitur,  sed  formahter  huitatem  in  ordine  intentionis,  et  prsedestina- 

tractamus  de  comparatione  iUa,  et  de  detcrmi-  tionis.  Quamvis  ergo  verum  sit ,  Christum  in 

natione   vohmtatis  divinse   ad  hunc  potius ,  tempore  pecuhariter  orasse  pro  prsedestinatis, 

quam  ad  iUum.  Ut,  verbi  gratia,  si  testator  eisque  ad  executionem  electionis  eorum  sin- 

praecipiat  hseredi,  ut  centum  virgines  hujus  gulari  modo  sua  merita  apphcuisse  :  recteque 

civitatis  suis  expensis  in  matrimonium  det,  inde  inferatur,   hanc  Christi  orationem,  vel 

clarum  est  donationem  iham  esse  effectum  tahs  apphcationem  fuisse  ex  «teruitate  pravisam, 

testamenti,  et  voluntatem  iham,  qua  hseres  ante  decretum  executivum  prsedestinationis  : 

preeceptum  exequitur,  esse  effectum  vohmtatis  niliilomiuus    non    recte    infertur ,   meritum 

testatoris,  et  hoc  sensu  simphciter  dici  posse,  Christi  apphcatum  fuisse  preevisum  ante  elec- 

talesvirginesdebere  testatori  tale  beneficium.  tionem  praedestinatorum.  Nam  est  argumen- 

Nihilominus  tamen  ahquid  hberahtatis,  et  gra-  tari  ab  eeternitate,  ad  primum  signum  aiter- 

tise  ibi  contulit  hseres,  quod  non  manavit  ex  nitatis,  quod  frivohim  est  :  uam  etiam  ipsius 

vohmtate  testatoris,  nimirum,  quod  iUaj  cen-  praidestinati  merita  fuerunt  abseterno  preevisa, 

tum  virgines  sint  ha;  potius,  quam  ahai,  hoc  et  non  iude  sequitur,  fuisse  praevisa  in  primo 

enim  ex    sola   hseredis  vohmtate   dependet.  signo,  autequam  prsedestinatus  ehgeretiu'  ad 

Unde,  si  testator  non  absohite  legasset  ut  cen-  gloriam. 

tum  virgines ,  sed  ut  tales  nuptui  darentur ,  24.  Declaratur  item  ratione ,    quia ,  quod 

etc,  sine  dubio  majorem  iUis  gratiam  contu-  Christus  pecuhari  modo  oraverit  pro  tahbus 

hsset,  fuissetque  tota  causa  electionis  earum,  hominibus,  iUisque  sua  merita  apphcuerit  ef- 

ut  cum  ahis  comparantur,  eisque  pra?feruntur:  ficacitcr,  primam  causam  et  origmem  habuit 

quod  in  priori  modo  testandi  dici  non  potest.  in  divina  vohmtate,  ita  ut  non  fuerit  arbitrium 

Ita  ergo  in  pro^scnti  dicendum  est ,  si  Pater  humanoi  vohmtatis  Clnisti.  Quis  enim  vel  co- 

seternus  in  eo  signo,  in  quo  elegit  praidesti-  gitare  audeat ,  profundum  mysterium  electio- 

natos,  sohmi  habebat  praiscientia  Christi  rae-  nis  hominum,  totamque  ratiouem,  et  modum 

rita,  utoffcrendaprosahitehominumabsohite,  prffidestiuatorum  quoad  numerum  corum,  et 

et  uon  pro  his  potius,  quam  pro  illis,  proptcr  diffcrentiam  mansionum,  ct  gradum  iu  gratia 

Christum   quidem    habuisse  decretum  iUud  ct  gloria,  fuisse  ordiuata  a  vohmtateDeiutap- 


CAP.  XXIV.  MEREATUR  NE  UNUS  ALTERI  ELECTIONEM. 


449 


probantc ,  scquc  coiifirmaiitc  volnntati  hu-' 
manse  Cliristi,  et  non  potius  Christuni  appli- 
cassc  spccialitcr  sua  merita  ad  executionem  ta- 
hum  cficctunm,  ct  ail  consummationem  sanc- 
torum  talium,  ct  in  tanto  numcro,  pondcrc, 
et  mensura,  quia  cofj^novit  ita  cssc  voUmtatc 
Dei  pra^dcfinitum ,  et  prasordinatum  ?  Ccrte 
Apostohis  in  consilium  dimnw  voluntatis  hoc 
refcrt,  ad  Ephesios  1 ,  et  ideo  ad  Romanos  8,  cx- 
clamat  .•  0  altitudo  divitiancm  sapientiie  et 
scientia'  Dei. 
2o.  E ffugium.  —  Diluitur.  —  Sed,  aiunt, 


batur  :  cur  crgo  Spiritus  sanctus  ita  Christi 
animam  movit  ,  nisi  quia  jam  decreverat 
ifios  homincs  salvare  ?  Ergo  decrctum  iUud 
non  1'uit ,  intuitu  iUius  peculiaris  orationis 
Christi  ,  scd  potius  fuit  causa  illius,  Itcm , 
illa  inspiratio  facta  anima^  Christi ,  bcnc- 
ficium  maximum  fuit  horainis  praidcstinati, 
et  efTcctus  prsedcstinationis  ejus,  ut  probatum 
cst,  scd  illa  non  fuit  cx  orationc  Christi  pc- 
culiari  :  ergo  nec  clectio  ad  gloriam,  vel  ad 
omnia  l)cncficia  gratiiie  supponit  praiscicntiam 
illius  peculiaris  oratiouis,  vcl  applicationis  : 


etiamsi  praidcstinatorum  clectio  non  praecesse-    ergo  quod  Deus  hos  prse  illis  elegerit,  non  po- 


rit  in  praiscicntia,  antc  praevisum  Christi  me- 
ritum  pro  illis  specialiter  applicatum  :  nihilo- 
miuus  Christum  in  illa  applicationc  confor- 
mas.sc  voluntatcm  suam  vohuitati  diviuffi,  quia 
pnenovit  illam  esse  Dei  voluntatem,  ut  pro 
illis  sic  oraret.  Sed  interrogo,  dc  qua  Dei  vo- 


test  in  Christi  mcritum  ,  ct  humanam  volun- 
tatcra  rcferri. 

27.  AUa  confirmatio.  —  Confirmatur  prse- 
terea,  nam  ha?c  ncgatio,  nimirum  quod  Deus 
non  prseelegcrit  efficacitcr  oranes  homines, 
seu  quod  aliqui  pra3de.stinati  non  sint  ,  nuUo 


luntate  loquantur :  aut  enim  de  solo  simplici    modo  potcst  attribui  Christi  mcritis ,  aut  in 


aflectu,  et  dcsidcrio  incfiicaci,  aut  de  voluntatc 
beneplaciti  ct  efficaci.  Priraum  dicerc  non 
possunt  cum  probabilitatc ,  et  consecutione 
doctrinse.  Aut  enim  ille  affcctus  est  liber  in 
Deo,  vel  naturalis  :  si  naturalis,  cur  ad  hos 


ejus  voluntatcm,  tanquam  in  primara  radi- 
cem,  ctiam  negativam,  referri :  ergo  nec  elcc- 
tio  horainura,  ut  est  formaliter  electio,  est  ex 
Christi  meritis  :  ergo  multo  minus  ut  est  elec- 
tio  horura  pree  illis  est  ex  eisdem  meritis.  An- 


potius  ponitur  ille  affectus  simplcx,  quam  ef-    tecedens  quoad  priorem  partem  per  se  notum 


ficax  ?  vel  quam  mutationcm  causat  in  crca- 
tura  illc  affcctus  siraplex,  ut  rcsultct  specialis 
rclatio  rationis  in  divino  affectu,  magis  ad  has 
persouas  quam  ad  illas  :  Hoc  enim  arguracnto 
uti  raaxirae  solent  contra  dccrctum  efficax  eli- 
gendi  prasdestinatos  absque  meritis,  ut  supe- 
rioribus  visura  cst.  Si  autera  voluntas  illa  Dei, 
quam  Cluistus  ut  horao  cognovit,  fuit  voluu- 


est,  quia  Christus  nou  veuit  homines  perdcre, 
vcl  a  salute  retardare,  sed  venit,  ut  vitam  lia- 
leant,  et  ahundantius  Jiabeant.  Unde  non  me- 
ruit  eis,  uisi  quod  bonum  est,  et  utile  ad  seter- 
nam  salutem  :  at  non  praeeligi,  et  non  praedes- 
tiuari  non  est  bonum  liomini,  nec  utdc  ad  sa- 
lutera,  imo  de  se  potius  removet  ccrta,  et  in- 
fallibilia  media  salutis,  vel  saltem  illa  non 


tas  beneplaciti,  iUa  supponit  elcctionem  pree-  prsebet,  neque  illa  negatio  ad  illa  media  con- 

dcstiuatorum,  vel  ad  miuimura  inchoat  eorura  fert :  non  est  ergo  apta  ut  sub  meritum  Christi 

prcedestinationcm  :  quia  prajparat  illis  unum  cadat.  Unde  ctiam  facile  patet  altera  pars,  sci- 

ex  primis,  et  supremis  beueficiis,  quibus  cer-  licet,  Ulara  negationcra  non  esse  reduceudam 


tissirac  liberantur,  scilicet  peculiarera  Christi 
orationera,  et  applicationem  suorum  racrito- 
rura.  Ergo  talis  voluntas  Dci  oriri  non  potuit 
ex  spcciali  oratione,  vel  applicatione  merito- 
rum  Christi,  ut  est  ab  humana  voluntate  ejus. 


ad  humanara  Christi  voluutatem  :  quia  iUa  ca- 
rentia,  et  eftectus  cjus  principaliter  pendet  ex 
divina  voluntate.  At  vero  iUa,  quae  a  divina 
voluutate  pendet ,  solum  potest  pendere  etiara 
ex  voluutate  Christi,  racdiante  meritOj,  vel 


quia  potius  est  causa  talis  orationis,  ct  appli-    irapetratione,  aut  alia  simili  causalitatc,  seu 


cationis  :  ergo  ante  totam  praidestinationcm 
electorum  non  suppouitur  pr«visa  illa  pecu- 
Uaris  oratio  Christi. 

20.  Corroboratio.  —  Confirraatur  ,  quia 
quando  Clu^istus  pro  his  potius,  quam  pro  illis 
efficaciter  oravit,  id  sinc  dubio  fecit  ex  pecu- 
liari  motionc  Spiritus  sancti,  ut  auctores  e- 
tiam  contrarioe  scntcntiEe  negarc  non  audcnt : 
quia  iu  omuibus  negotiis,  ct  prtescrtim  tam 
gravibus ,  Christus  cx  peculiari  et  cfiicaci  , 
seu  cougrua  motione  Spiritus  sancti  ojjcra- 

I. 


rationc,  quai  tali  cffectui,  scu  privatioui  ac- 
commodari  uonpotest :  ergo  non  potest  iUa  ne- 
gatio  in  voluntatem  humanam  Christi,  ut  iu 
causam  reduci.  Et  confirmatur ,  quia  illa  ne- 
gatio  non  pertinebit  ad  rauuus  Chi-isti,  quod 
fuit  uuiversalis  redcmptoris ,  sed  ad  superio- 
rera  providentiam  universalem  Dei  :  ergo  ex 
divina,  non  cx  humana  Ghristi  voluntate  tra- 
xit  originem  et  ratioucm.  Prima  consequeu- 
tia  priucipalis  argumenti  probatur  :  quia  elec- 
tio,  ut  electio,  dicit  habitudiuem  ad  iUam  nega- 

29 


450  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTIN.VTIONIS. 

tionem  :  nara  si  omnes  diligerentur  efficaciter  meriti  Christi  :  ipsnm  enim  est  cansa  totins 

ad  gloriam,  non  esset  elcctio,  sed  tantnm  di-  boni  nsns  gratiffi,  qni  est  in  nobis  :  taraen  il- 

lectio.  Et  sirailitcr^    si  Deus  decrevisset,  nt  Ind,  vel  carcntiaejus  non  cst  causa  nostri  abn- 

oranes  non  solura  sufficicnter,  sed  etiam  effi-  sns  gratise,  sed  nos  surans  prima  origo,   et 

caciter  redimerentur,  non  esset  separatio  quo-  causa  illius.  Unde  illa  affirmatio  non  est  ita 

rumdam  ex  massa  pcrditionis,  sed  restauratio  adajqnata  causa  affirmationis,  ut  negatio  sit 

omniura  :  ergo  qnod  illud  decrctum  Dci  fuerit  etiara  negationis,  qnia  ad  negationem  boni 

per  modum  electionis  et  separationis,  sccun-  usns  gratia?,  sufficit  libertas  arbitrii,  cui  auxi- 

dum  hanc  habitudincm,  et  formalitatem,  non  lium  sufficiens  in  Christi  merito  fundatnm 

est  ex  raeritis  Christi.  Et  inde  facile  patet  al-  nunquam  dee.st,  et  quod  non  sit  efficax,  non 

teraillatio,  qnse  rationera  electionis  supponit.  est  quia  Christus  illud  meruit,  quantum  ex 

28.  Urgetur.  —  Respondetur  ad prmmn.  —  se  est,  sed  cpiia  horao  irapedit.  Ac  deniqne 
Sed  urgent  :  Christus  Dominus  mernit,  ut  hi  quod  Christus  sua  merita  non  ita  efficaciter 
efficaciterrcdiracrentur,  ahisvcrononraeruit,  obtulerit  pro  his  horainilnis,  fundaraentura 
ut  illis  efficaciter  applicaretur  sua  rederaptio  :  habct  in  priori  negatione  Dci ,  quia  sciUcet 
ergo  sicut  affirmatio  illa  est  causa  affirmatio-  ipse  non  eos  specialiter  prffielegit. 

nis,  ita  hffic  negatio  est  causa  hujus  negatio-        30.  Amplkis  mifirmatur.  —  Instarc  autcra 

nis  :  ergo  accommodando  singula  singuhs,  ex  ulterins  possumus.  Quia  scquitur,  Christi  Do- 

meritis  Ghristi,  et  ex  modo,  quo  obtnht  sua  raini  raeritum  pro  electione  es,se  effectum  elec- 

mcrita  ortiira  est,  nt  hi  faerint  prffldestinati,  tionis  et  prffidestinationis  eorum,  ac  proinde 

et  non  iUi,  et  consequenter  quod  hi  prse  iUis  non  esse  Christum  causam  meritoriam  prte- 

fucrint  electi.  Respondco  prirao  ad  priraara  dcstinationis  elcctornm,  sicut  paulo  antea  di- 

partem  antecedcntis,  distingncndo  iUara,  de  cebamus,  oratiouera  Stcphani  non  fuisse  cau- 

rederaptionc  efficaci  quoad  cxecutionem,  vcl  sara  praidestinationis  Pauli,  quia  fuit  unns  ex 

quoad  prajparationera,  seu  prajdcstinationcra.  efFectibus  ejns.  Sequela  patet,  quia  Christus 

In  priori  sensu  concedo  iUara  partem,  et  fa-  taU  raodo  raeruit  prajdestinatis,  quia  novit,  ita 

teor  iUam  affirraationera  meritorum  Christi  esse  bencplacitum  Patri,  sicut  ipse  aUbi  pro- 

fuisse  causam  taUs  pr^parationis.  Addo  vero  fitetur  dicens  :   Confiteor  tibi  Pater,  Domini 

ideo  Ghristura  raeruisse  his  hominibns  effica-  cali  ct  terra>,  etc.  Idco  autcm  hoc  fuit  bene- 

cem  appUcationem  suornra  meritorura,  quia  a  placitura  Patri,  quia  ex  sua  Ubcra  voluntate 

Deo  erant  electi  :  et  quia  cognovit  Christus,  tales  homines  elcgerat,  simul  volendo,  ut  iUa 

voUmtatera  Patris  esse,  ut  iUos  benevolentia  electio  per  hoc  raedium  meritornra  CHRISTI 

speciaU  prosequcretm\  Quod  significavit  Chris-  exccutioni  raandaretur,  ergo  fuit  iUud  raeri- 

tus  in  tota  iUa  oratione,  in  qua  spcciaU  modo  tum  CHRISTI  effcctus  taUs  electionis. 
pro  prffidcstinatis  rogavit,  Joan.  17  :  Mani-        31.  Propter  hoc  argumentura  negant  dicti 

festati  nomen  tmm  liominihus  ,  qu,os  dedisti  auctores  illud  meritura  Christi  supponere  elcc- 

milii  de  mundo  :  tui  erant,  ef  mihi  eos  dedisti,  tionera  horainura  in  raente  Dei,  vel  processisse 

et  infra  :  Non  pro  mundo  rogo,  sed  pro  liis,  expecnUariordinatione  voUmtatis  divinoe,  sed 

quos  dedisti  mihi,  et  infra  :  Pater  sancte  serva  tantura  ex  himiano   bencplacito  Ghristi.   Et 

eos  in  nomine  tuo,  quos  dedisti  mihi.  Ubi  stepe  consequcnter  negant,  oratiou-em  Stephani  esse 

rcpetit  iUa  verba,  Quos  dedisti  mihi,  nt  signi-  effectum  clectionis  Pauli.   Scd  hoc  posterius 

ficet  idco  se  pro  iUis  orare,  speciaU  efficacique  jam  satis  impugnatum  est,  et  iUud  prius  (ut 

oratione,  quia  inteUigebat ,  iUos  esse  specia-  paulo  antca  dicebam)  per  se  est  incredibile,  et 

liter  dilectos ,  et  electos  a  Patrc.  Ratio  ctiam  aUenum  a  modo  loqueudi  ejusdem  Ghristi  et 

gcncralis  hoc  postulat,  quia  Clnistus  ut  liomo  a  perfcctione  operum  ejus,  auve  raaxirac  su- 

in  oranibns  actionibus  sequebatur  Patris  vo-  raitur  exconformitatead  divinamvolnntatem: 

Inntatera  :  crgo  raulto   magis  in  gravissirao  et  videtur  etiam  esse  coutra  altituiUnem  divi- 

lioc  negotio  salutis  horainura  procurandai  cum  nre  providentiai.  Quia  enim  credibile  est,  a^ter- 

majori,  velrainori  efficacia.  uam   dispositionem    coelestis   beatitudiuis   ct 

29.  Aliera  argumenti  pars  explanatur.  —  mecUorum  omnium,  per  qurc  illa  cum  effectu 
Ad  aUcram  vcro  argumcnti  partem  ncgati-  comparanda  est,  uon  fuisse  (Uviua  rationc  in- 
vam,  concessa  illa  parte  antccedentis,  negatur  ventam  (ut  sic  dicam),  et  voUmtate  prwfinitam 
consequentia  :  quia  jjerditio  tua  ex  tc,  tantum-  prius  ratione,  qnam  voUmtas  aUqua  creata, 
modo  in  me  auxilium  tuum.  Quod ,  sicut  est  ctiara  Christi,  ad  ilUus  providentitc  executio- 
verum  rcspectu  Dci,  ut  Deus  cst,  ita  respcctn  uem  accersita  sit? 


CAP.  XXIV.  MEREATUR  NE  UNUS  ALTERI  ELECTIONEM.  451 

32.  Rcspoiidco  igitnr  tli.stinfjiicndo  conse-  potuit  hoc  modo  orarc  pro  illis  pcr  modum 

qucns:  cst  cnim  considerarc  inCHlUSTO  .sum-  pctitioni.s,  scu  dcprccationis,  quia  lioc  juodo 

mam  DEl  dilcctionem  et  generalem  atrcctum  oratio  non  fit  pro  re  jam  facta  ct  praiterita. 

ad  qurorendum  in  rebus  omnibus  gloriam  Pa-  Ncqiic  etiam  id  mereri  potuit  per  gratiarum 

tris :  et  cst  considerare  spccialcs  actiones  oran-  actionem  pro  tali  l)eneficio  eis  pra;  aliis  colla- 

di  pro  boc,  vcl  illo,  hoc,  vclillo  modo,  ct  olle-  to  :  quia  hccc   gratiarum  actio  supponit  be- 

rcndi  ab([uani  actionem  suam  pio  boc  bciiefi-  neficium  factum,  et  e.st  quodam  modo  effcc- 

cio  bis  boininibus  potius^  quam  iUis  prffistando.  tus  illius,  quia  merita  circa  quam,  et  objectum 

Si  erg-Q  consequens  ilbid  inteUigatur  de  merito  movens  ad  illam  gratiarum  actionem  est  be- 

fundato  in  prioribus  actibus  Christi,  sic  nega-  ncficium  jam  factum. 

tur  scqucla  :  iiam  tale  mcritum  non  est  effec-  34.  Oppugnakir.  —  Responsimi.  —  Sed  con- 

tus  speciahs  elcctionis  praidcstinatorum,  sed  tra  primo,  quia  si  quis  deccrnat  alicui  con- 

est  innatus  et  connaturabs  (ut  sic  dicam)  ipsi  fcrrc  aliquod  anticipatum  beneficium,   quia 

Cbristo.  Undc,  eo  ipso,  quod  DEUS  pra^desti-  prjBvidet,  iUum  futurum  esse  gratum,  jam 

navit  CHRISTUM,  ut  esset  fibus  Dei  naturalis  gratiarum  actio  prsevisa,  ut  futura  esset  ratio 

et   caput  omniura  angelorum  et  bominum,  volciididarctalebcneficium;ergocodemmodo 

prredcstinavit   illum  ut  Dcum  ipsum  summe  gratiarum  actio  Cbristi  praevisa  a  Patre,  potuit 

diligcrct,  ac  bcne  de  ipso  iniinitcquc  mcrerc-  esse  ratio  cligcnili  illo  modo  antiquos  Patrcs, 

tur,  pro  omnibus  angelis  et  bominibus,  ex  si  aliunde  noii  repugnabat.  Respondcnt,  po- 

quibus,  quos  Deus  voluit  propter  talc  meritum  tuisse  quidcm  gratiam ,  et  auxilia  dari  anti- 

Christi  ad  a.'ternam  salutem  efficacitcr  dcsti-  quis  Patribus  propter  meritum  Cliristi  preevi- 

navit  in  priori  quodam  signo  rationis :  in  alio  sum  fundatum  iii   gratiarum  actione  fiitura 

vero  postcriori  ordinavit,  ut  Christus  pro  tali-  pro  eodem  bencficio,  quia  non  cst  propric  ef- 

bus  hominibus,  eorumque  cfiicaci  salute  spe-  fectus  ejus,  sed  solum  supponit  illud  ut  objec- 

cialius  orarct,   aut  simile   quidpiam  faceiet.  tum,  velconditionemnecessariam.Tamennon 

Atque  ita,  si  consequens  illud  de  hac  speciali  potuisse  Christum  ita  mereri,  ut  pro  eadem 

rationc  Christi  intelligatur,  concedimus  esse  gratiarum  actione  daretur  liuic  potius,  quam 

effcctum  pricdcstinationis  talium  hominum,  illi  talis  gratia,  quia  ad  hoc  nccessarium  crat 

vel  angeloruin.  Negamus  tameii  alteram  se-  prffividere  Deum,  fore,  quod  Christus  Dominus 

qucla;  partem,  nimirum,  inde  sequi,  Christum  potiusgratiasacturusessetprotalibeneficiocol- 

nou  esse  causam  proedestinationis  electorum,  lato  Pctro,  quam  si  collatum  fuisset  Paulo :  alio- 

quia  ante  hunc  efFectum  supponitm'  in  Christo  qui  non  esset  ratio'  ex  parte  Christi,  ob  quam 

mcritum  prajvisum  sufticicns  ad  talcm  pree-  Petro  potius  daretur,  quam  Paulo,  si  Christus 

destiuationcm,  seu  electionem.  Et  ideo  non  ajquc  gratus  pro  utroquc  prrevisus  fuissct.  At 

esse  simile  de  oratione  Stephani  pro  Paulo.  non  potuit  in  boc  prsesciri  iusequalitas  ex  par- 

33.   Ultima  confirmatio  nostrcn  sententiw.  —  te  Christi,  quia  Christus  seque  gratus  futurus 

Evasio.  —  Tandem  confirmatur  haec  nostra  fuisset  pro  simili  beneficio  proestito  quilnis- 

scntcntia,  quia  sicut  Christus  Dominus  mcruit  cumque  ahis  hominibus  :  uon  crgo  potuit  gra- 

omncm  gratiam  ct  auxilia  omuia  superuatu-  tiarum  actio  prsevisa  esse  ratio  illius  compa- 

ralia  data  autiquis  sanctis,  qui  aute  lucarna-  rationis.  Ut  si  ego  praeviderem,  vcl  sperarem, 

tionemprsecesseruntjita  etiammeruiteisprae-  comparatioue  facta  inter  Petrum  et  Paulum, 

destinationem  et  dilectioncm  efficacem  eorum  Petrum  futurum  mihi  gratiorera,  posset  qui- 

ad  gloriam,  et  nou  meruit  illis  electioucra  eo-  dam  illa  spes  me  movere,  ut  illi  potius,  quam 

rumprKaliissecundurapropriainhabitudiuera  Paulo  beneficiura  coufcrrem :  at  si  iiihil  talc 

ctcoraparatiouem,quamhaicverbairaportant:  sperarcra,  sed  potius  earadem  spem  de  utro- 

ergo  eodem  modo  se  habuit  circa  caeterosjus-  que  couciperem,  non  possem  inde  rationcm 

tos  et  sauctos,  qui  post  adventnm  suum  in  sumere  ad  beneficium  uni  potius,  quam  alteri 

carne  fuerunt.  Ad  hoc  videutur  dicti  auctores  priBstaudum  :  sic  ergo  de  Clmsto  dicendum 

rcsponderc  admittendo  antecedens  et  uegando  est. 

cousequentiam.   Redduutque  rationem,   quia  35.  Diluitur. — At   enira,   licet  verum  sit 

Christus  potuit  mereri  postcrioribus  sanctis  gratiarum  actiouem  futuram  fuisse  ex  parte 

illam    prKelectiouem ,    seu   prffilationem    ad  Christi  ffiqualem,  supposita  sequalitate  beuefi- 

alios,  specialiter  oraiido  et  deprecaudo  pro  il-  cii  et  persouec  :  uihilomiuus  cogitari  posset 

lis  :  non  potuit  autem  hoc  modo  inereri  Chris-  aliqua  iuEcqualitas  in  ipsoniet  allVctu  humano, 

tus  sauctis,  qui  cura  pra^cesscruut,  quia  non  et  libero  Christi,  ila  ut  pranossct  Deus,  gra 


452  LIB.  II.  DE  CAUSA  PRiEDESTINATIONIS. 

tius  fuisset  futurum  Christo  liomini  ut  sic,  ut  expositio  est,  ut  significetur  per  illam  parti- 

Jacob  sanctificarctur,  quam  Esau,  id  est,  cjuod  culani  solum  causa  fmalis  et  exemplaris,  ita 

futurum  esset  magis  conforme  voluntati  ejus,  ut  sensus  sit,   elegit  nos  ad  Christi  gloriam, 

ciuia  ipse  ut  homo  magis  esset  afTiciendus  ad  vcl  in  illo   tancpiam  in  capite  et  exemplari 

Jacob,  cjuam  ad  Esau.  Video  saue,  absohite  perfectissimo,    In  quo  sensu  non   sohim  non 

consideratum  videri  posse  absque  ratione  dic-  probatur  ex  illo  verbo,  quod  Christus  fuerit 

tum  :  tamen  argumentando  ad  hominem,  non  causa  meritoria  electionis  cpioad  comparatio- 

video,  cur  is,  c[ui  opinatur  vohihtatem  Christi  nem  unius  cum  aho,  verum  etiam  nec  quoad 

humauam  fuisse  primam  rachcem  ct  causam,  hberam  determinationem  eflicacis  chlectionis 

cur  Deus  hunc  latronem  elegerit  ad  vocatio-  Dei  ad  talem  personam.  Nou  tamen  placet  no- 

nem  efficacera  potius  quam  ihum,  quia  Chris-  bis  ha!c  expositio  ,  quia  magis  usitatum  est 

tus  ipse  majorem  cpiemdam  affectum  ad  hunc  apud  Pauhmi    significare  illo  dicendi  modo 

haliuit,  cpiam  ad  illum,  cur  (inquam)  uon  idem  causam  meritoriam,  ut  ibidem  ostendimus. 
dicere  possit,  et  debeat  de  afiectu  Christi  ad        Secimda  expositio. — Denique  altera  exposi- 

homines,  c[ui  ante  ipsum  fuerunt,  nimirum  tio  est  odiosa.  —  Secunda  expositio  est,  ut  iUa 

per  mochim  desiderii ,  seu  simphcis  affectus  particula  in  ipso,  non  referatur  ad  electionem 

vohiisse  ex  se  huic  potius,  quam  ihi  efficacia  ex  parte  actvis  divini,  sed  ex  parte  olyecti  talis 

auxiha,  et  Deum  inde  motum  per  pra!scien-  actus,  ita  ut  sensus  sit,   non  halmisse  Deum 

tiam  fuisse,  ad  iUam  differentiam  faciendam.  respectum  ad  merita  Christi  in  iUa  determina- 

Quod  si  hoc  probabiliter  cogitari  non  potest,  tione  actus  sui  ad  ehgendos  tales  homines, 

nou  ideo  est,  quia  Christus  per  hbertatem  vo-  sed  sua  vohmtate  elegisse  iUos,  simul  tamen 

hmtatis  humanai  non  potuerit  habere  hnnc  voluisse,  ut  iUa  electio,  tam  ad  gratiam,  quam 

varium  aflfectum,  sed  quia  non  iUa  esse  prima  ad  gioriam,  in  Christo  et  per  Christum  imple- 

radix  mysterii  divince  electionis,  et  proedesti-  retur.  Quo  sensu  videntur  verba  iUa  interpre- 

uationis  quoad  determinationem  personarum.  tari  PatresGroeci  et  scholastici  non  dissentiunt, 

Vel  etiam,  quia  non  debuit  iUe  effectus  esse  dum  aiunt  meruisse  no])is  Christum  prcedesti- 

in  Christo  mere  humanus,  sed  ex  aUiori  moti-  nationem  ex  parte  effectus  et  mediorum,  non 

vo  divinaj  vohmtatis,  qute  ita  res  chsposuerat,  tamen  ex  parte  actus. 

ut  volebat  :  atque  ita  semper  electio  quoad        Tertia  expositio  est,  propter  Christi  merita 

iUam  comparativam  reducitur  ad  solam  divi-  preevisa  Deum  voluisse  efficaciter  dare  gioriam 

nam  voluntatem.  talibus  hominibus,  quae  voluntas  est  maxima 

36.  Ohjectio  ex  Paulo  ad  Epliesios. —  Tres  eorum  dilectio,  et  reipsa  est  electio  eo  ipso, 
expositiones .  —  Sed  objiciunt  nobis  testimo-  c[uia  non  extcnchtur  ad  omnes,  sed  ad  hos 
nium  Pauli  ad  Ephesios  primo  :  Elegit  nos  in  tantum,  aliis  in  massa  perditionis  relictis.  Et 
ipso  ante  mundi  constitutionem.  Hoc  vero  tes-  hac  ratione  dicitm^  Deus  elegisse  liomines  in 
timonium  vel  nimium  probat  contra  eosdem  Christo,  etiamsi  vel  ahorum  derelictionem, 
auctores,  vel  nihil  refert  ad  punctum  preesen-  vel  amorem  liorum  pra>  illis  cjuoad  illam  com- 
tis  assertionis.  Agit  enim  ibi  Paulus  non  solum  parativam  habitudinem  non  meruit. 

de  liominibus,  cpii  post  Cliristum  fuerunt,  sed        38.  Qicem  gyadicm   certitudinis  assertio  ha- 

simpliciter  de  omnibus,  c[ui  per  Christum  sa-  heat,  explanatur . —  Q,ui  contra  hanc  veritatem 

lutem  consecuturi  sunt,  quos  dicit  fuisse  dec-  sentiret,  non  soltcm  temerariim,  sed  erroneum 

tos  in  Christo  ante  mundi  constitutionem.  Ergo  aliquid  affirmaret. — Ex  his  facile  estexpedu^e, 

verba  illa  de  sanctis  veteris  testamenti  verifi-  quod  secundo  loco  supra  propositum  est,  vide- 

canda  sunt  :  ergo  vel  de  illis  etiam  [)robaut  licet,  quem  gradum  certitudinis  haheat  htec 

Christum  meruisse,  ut  hi  potius,  quam  illi  fue-  assertio :  Christus  fuit  causa  meritoria  elec- 

rint  electi,  vel  si  de  illis  non  probant,  nec  de  tionis  et  pra'destinationis  hominum.  Nam  prse- 

cffiteris  jirobant,  quia  sunt  universalia,  et  aque  dicti  auctores  asserunt  esse  catholicam   doc- 

Comprchendunt  omnes.  Tres  ergo  sunt  expo-  trinam,  quia  loquuntur  dc  electione  ad  gio- 

sitiones  de  illis  verbis ,   etiam   supponendo ,  riam  ex  meritis  jaui  praivisis,  unde  merito  id 

quod  particula  illa,  in  ipso,  ref eratur  ad  Chris-  asserunt,  quia  ha^c  est  electio  justitiEe,  de  qua 

tum,  ut  homiuem,  causalitatemc[uc  aliquam  ccrtissimum  est  esse  propter  Chiistum,  et  id 

significet,  quod  longe  verius  est,  et  conforme  negare  non  solum  temerarium,  sed  ctiam  er- 

sententiis  Patrum,  ut  coutra  Adamum  ostcn-  roueum  raihi  videtur.    Nara  veUe   dare  tale 

dimus  loco  citato.  pncmium  homini  habenti  talia  mcrita,  propter 

37.  Prima  expositio. — Non  placet. — Prima  Christumcst,  ct  respectu  Christi  cst  actus  iUe 


fl 


CAP.  XXIV.  MEREATUR  NI;; 
tlc  liiiore  juslitiix'.  Alias  iioii  posset  efr(!ctu.s 
ipse  (lari  pi'oi)t(n-  Christum,  quod  tamcu  sc- 
cundum  fidcm  ncj^ari  non  potest.  Unde  nullus 
Catholicus,  (juod  ego  sciam,  hoc  unquam  ne- 
gavit.  Nam  Adamus,  ct  alii  qui  ucgant  clec- 
tion(>m  pra>d('stinatornm  ad  gloriam  factam 
c.sse  iutuitu  nicritorum  Christi,  loipnnitur  de 
clcctionc  gratuita  et  Ubcrah  respcctu  eorum- 
dem  clectorum,  quam  cum  Augnstino  crc(hnit 
antccedcrc  pcr  modum  intcntionis  ad  totam 
praidcstinationem. 

39.  Idem  de  assertione  negante  Christim 
meruisse  nohis  prrfdestinationem  jiulicandum 
esl.  —  Idcmquc  diccndum  estdc  electione  ad 
gratiam  totara,  a  prima  Yocatione  usque  ad 
idtimam  perscverantiam.  Nam  in  quo  gradu 
ccrtum  cst,  omnem  hanc  gratiam  dari  pra- 
destinatis  in  temporc  proptcr  Clnnstum ,  in 
codcm  gradu  certum  est  Iiahuissc  Dcum  ali- 
quam  fetcrnam  vohmtatcm  intuitu  merito- 
rum  Christi,  per  quam  vohiit  hujusmodi  gra- 
tiam  dare  suis  clcctis  :  quia  (ut  supra  ostcn- 
sum  cst)  non  potest  cffectus  hic  a  vohmtato 
Dci  scparari.  Unde  qui  ncgat  elcctioncm  ad 
gratiam  simphcitcr  csse  cx  meritis  Christi,  ex 
illo  fundamcnto,  quod  prima  vocatio,  vel  aliffi 
dispositiones  ad  gratiam  non  datur  nobis 
proptcr  mcrita  Christi,  non  solum  temera- 
riam,  sed  etiam  crroneam  assertionem  docent 
contra  Paulum  supra,  et  contra  doctrinamCon- 
ciliorum,  ut  dicto  loco  ostendi.  Et  cpioad  hanc 
partcm  merito  reprehendi  potcst  Adamus,  qui 
ad  Philippimscs  1  et  2,  Pctri  1,  suam  sentcn- 
tiam  ita  explicavit.  Atquc  eodem  raodo  judi- 
candum  est  de  assertione  negante,  Christura 
meruisse  nobis  praidcstiuationem.  Nam  si  lo- 
quatur  cle  pra;destinationc  quoad  effectus,  et 
in  illo  crrore  nitatur,  quod  Christus  non  mc- 
ruit  nobis  pccnliares  ct  intcrnas  gratias,  quaj 
iu  clectis  sunt  praHlestinationis  effectus,  crro- 
nea  est  doctrina  et  plusquam  temcraria :  si 
autera  solura  id  ncgctur,  quia  inter  effectus 
pra;dcstinationis  ponunt  etiara  lucarnationcm 
ipsara,  vcl  alia  sirailia  bencficia,  sic  non  est 
res  digna  censm'a,  sed  opinabilis  et  fere  de 
modo  loqnendi,  quaravis  affirmans  sentcntia 
longc  probabilior  sit. 

40.  At  vcro,  si  sermo  sit  de  clectionc  ad 
gloriam  mcrc  gratuita  rcspcctu  hominis  clecti, 
ut  intelligitur  in  Dco  ante  pra3sciciitiam  ope- 
rura  et  raerit(Druni  ejusdcra  electi ,  sic  nulla 
est  in  illa  assertionc  major  ccrtitudo,  quaui 
probabilioiis  opinionis.  Nam  imprimis  doc- 
tores,  cum  quibus  dispuiamus,  defendunt 
constantissirac  iiullos  cssc  sic  clcctos  ad  glo- 


UNIIS  ALTERI  ELECTIONEM.  ^oG 

riam  sola  Dci  voluntatc  liberali  et  gratuita : 
ergo  iion  possimt  ipsi  assercre  Christum  me- 
ruisse  illis  electioncm  talem  ad  gloriam,  quaj 
fuerit  antc  piwvisa  eorum  merita,  cum  nulla 
talis  sit :  eigo  nulla  ratione  possunt  daranarc 
cos,  qui  licct  in  Deo  ponaut  talcin  clcctionem, 
negant  fuissc  cx  mcritis  Christi.  Deinde  a.sser- 
tio  non  est  defmita ,  nec  ex  Scriptura  satis 
certo  colligitur,  ut  proxime  visum  est,  et  sta- 
tiin  iterum  dicctur.  Ncc  dcniquc  dcsunt  auc- 
tores  graves,  qui  ita  scnscrint  cx  probabili 
fundaincnto.  Nec  contraria  assertio  cst  ita  rc- 
cepta,  ut  tanquam  ccrta  ab  aliis  theologis  as- 
scratur,  sed  soluni,  ut  magis  pia  et  probabi- 
lior.  Tandem  illa  sententia  pendet  ex  princi- 
piis  incertis,  qiuT-  omniuo  sul)  opinione  sunt, 
videlicct,  an  clectio  pra}destiuatorum  facta  sit 
ante,  vel  post  pra;visum  originale  pcccatum,  et 
an  Christi  praidcstinatio  prsecesserit  origina- 
lis  peccati  prajscicntiara :  itcra,  an  omncs  prffi- 
dcstinati  simul  cum  Christo  fuerint  sine  ulla 
prioritatc  rationis,  vel  quamvis  pradestinatio 
Cliiisti  pra^ccsserit  in  aliquo  signo,  aii  id  sit 
satis,  ut  in  eo  prasvisa  fuerint  merita  antc 
nostrara  electionera,  quse  potuerint  esse  causa, 
vel  ratio  nostroe  electionis,  qua  orania  in  dicto 
primo  tomo,  latius  tractata  et  explicata  sunt. 
41.  Ohjectioni  aditus  prrecludilur.  —  Neque 
huic  ccnsurse  ol)stat  illud,  elegit  nos  in  ipso  : 
quia  ut  dixi,  illa  particula,  in  ipso,  vcl  dicere 
potest  aliara  rationcm  causse  finalis,  vel  exem- 
plaris  et  non  raeritoriffi  :  vel  potest  dicere  cau- 
sara,  per  quam  electio  implenda  est,  non  prop- 
ter  quani.  primo  sit.  Et  illud:  Prcedestinavit 
nos  per  Jesum  Christum,  intelligi  potest,  ut 
illud  inter  objectum  pra^dcstinationis,  non  c[uod 
sit  ratio  illius.  Potuit  enim  Deus  horaiiiis  sa- 
lutcra  mera  sua  voluntate  prffidestinarc,  licet 
pra}destinavcrit  dandam  per  Jesum  Christum : 
sicut  gratis,  et  sinc  meritis  propriis  pra;desti- 
uavithomines  ad  gloriam  obtinendamperme- 
rita.  Et  sic  etiam  optime  dicitur  Deus  2, 
Tim.  1 :  Vocare  nos  vocatione  sua  sancta  secun- 
dum  snum  propositiim  (qui  ex  raera  voluiitate 
illam  di.stribuit)  ct  gratiam,  (quamnoljisgratis 
dat)  quaravis  ex  Christi  raeritis  det,  et  ex  eeter- 
nitate  ita  dare  dccreverit,  propter  quod  con- 
cludit  Paulus  de  illa  gratia,  quod  data  est  no- 
his  inChristo  ante  tempora secularia.  Et  quam- 
vis  duo  priora  loca  raclius  et  probabilius  expo- 
nantur  de  meritoria  causa  ipsiusraet  electiouis 
et  prajdcstiuatiouis  nostrse  ex  parte  Christi  : 
taraeii  cuni  ille  sensus  non  sit  ab  Ecclesia  de- 
finitus,  ncc  communi  Patrum  consensu  re- 
ccptus,  11011  facit  rem  certam,  scd  ad  sumrauiu 


454  LIB.  II.  DE  CAUSA  PR^DESTINATIONIS. 

probabiliorem.  Ultimus  aiitem  lociis  satis  con-  gradu,  pauci.  vcl  nulli  salvarentur^  et  cum 

gruenter  sic  exponitur^  et  aliunde  satisprobat  multis  imperfectionibus ,  et  lapsilius,  vixque 

distributionem  vocationis  congruae^  quantum  uUus  perveniret  ad  excellentem  gradum  sanc- 

ad  illam  comparationem,  quod  huic  potius,  titatis,  et  ideo  convenientissimum  fuit,  ut  Deus 

quam  illi  dctur  non  esse  ex  meritis  Christi,  pro  ratione  sapientiee  suse,  ct  copiosum  nume- 

sed  ex  hberah  proposito  Dei.  rum  elegerit,  et  gradus  gloriaj  distribuerit , 

cum  varietate,  et  exceUcntia  decentissima  et 

CAPUT  XXV.  convenientissima.  Quseratiocontemnendanon 

est,  estqueconsentanea  Augustino^hb.  deCor- 

DETUR  NE  ALiQUA  CAUSA ,  VEL  RATio  EX  PARTE  reptionc  ct  Gratia,  cap.  11  et  12. 

DEi  ELECTiONis  PR^DESTiNATORUM.  3.  EUctio  pcT  se  liahet  locum  in  angelis. 

—  At  vero  supponendo  (ut  nos  credimus)  elec- 

1 .  In  hac  difficultate  quatimr  distinguenda  tionem  per  se  haliere  locum  in  omni  statu, 
sunt. — Ratio  dulii.  —  Hactenus  dictum  est  de  tam  angelorum,  quam  hominum,rationes  ejus 
causis  hujus  electionis  qua  extra  Deum,  ut  sumere  necesse  est  ex  ahis  attributis  divinis, 
Deus  est,  excogitari  possunt :  nunc  superest  qua3  per  se  rehicent  et  manifestantur  in  ope- 
brevissime  inquirendum,  an  ex  parte  ipsius-  ribusDei^eas  verotetigimussupra,  hbroprimo, 
met  Dei,  ac  sapicntias  et  bonitatis  ejus  ratio  exphcando  nccessitatem  divinse  preedestinatio- 
ahqua  hujus  electionis  dari;,  aut  excogitari  nis.  Prsecipua  vero  est  ostensio  divin»  gratia?, 
possit.  In  qua  re  quatuor  distinguenda  sunt.  hbertatis,  et  dominii.  Quam  attingit  Pauhis 
Primum  est,  quod  Deus  efficaciter  elegerit  ah-  verbis  iUis.  In  laudem  glorice  gratice  siue.  In 
quos,  ut  infaUibihter  salventur :  secundumest,  uuUa  enim  re  magis  ostendit  Deus,  se  non  ex 
quod  non  ita  elegerit  omnes  creandos ,  sed  debito  ahquo,  vel  merito  hominis  hsec  super- 
quosdam  tantum  ex  iUis :  tertium,  quod  illi  naturaha  dona  conferre,  quam  ehgendo,  quos 
fuerint  in  tanto  numero  et  non  in  majori :  vuU  efficaciter  ad  gloriam.  Deinde,  quia  dice- 
quartum,  quod  fuerint  hee  personse  etnonillse.  bat  ad  perfectionem,  et  pulchritudinem  regni 
De  singuhs  breviter  dicam,  advertendo  hic  a  ccelestis  ut  ex  directa,  et  efficaci  intentione 
nobis  qureri  rationem  ahquam  prseter  solam  divina  in  tah  numero,  pondere,  et  mensura 
libertatem  divinae  vohmtatis:  nam  quod  Deus  totum  constituerctur  ex  talibus  membris,  sub 
pro  sola  sua  libertate,  etc,  consUio  voluntatis  tali  capite,  in  talibus  gradibus,  seu  mansioni- 
suEe,  hsec  omnia  fecerit,  manifestum  est ;  an  bus  constitutis,  ut  ostenderet  Beus  divitias  glo- 
vcro  pura  libertas  fuerit,  unica  ratio  omnium  ri(P  sua'  in  vasa  misericordice,  ut  ait  Paulus  ad 
justorum  decretorum ,  vel  lUtra  iUam  aham  Rom.  9.  Prscterea,  ex  parte  divinge  misericor- 
habuerit  Deus,  hoc  inquirimus  ;  videtur  enim  dia?,  et  bonitatis  potest  reddi  ratio,  quia  hic 
spectare  ad  summam  sapientiametbonitatem,  actus  est  maximee  misericordiee,  et  ostendit 
ut  in  omnibus  determinationibus  liberis ,  et  valde  divinam  bonitatem :  nam  ordinatur  ad 
circumstantiis  earum  aliqua  speciali  ratione  magnam  communicationem  illius.  Item  de- 
ducatur  et  quod  non  sit  sola  pro  ratione  vo-  clarat  magnam  perfectioncm  divinee  sapientiae 
luntas,  nam  hic  videtur  esse  rationaliilior  et  et  prudentia!,  duin  infallibilitatem  divini  de- 
prudentior  operandi  modus.  In  contrarium  creti,  cum  mutabihtate  humanse  libertatis  ita 
vero  est,  quia  non  videtur  talis  ratio  posse  conjungit,  ut  iUud  hanc  non  destruat,  et  haec 
semper  reperiri,  aut  excogitari.  illud  non  impediat. 

2.  Prima  assertio. — Circa  primum  dicen-  4.  Secunda  assertio. — Circa  secundum  di- 
dum  est,  non  defuisse  Deo  rationes  plures,  ob  cendum  est,  ex  partc  Dei,  ejusque  infinitai 
quas  sua  voluntate  efficaci  aliquos  ad  conse-  reddi  posse  aliquas  causas  seu  rationes,  ob 
cutionem  gloria^  infallibiliter  destinaverit  ex  quas  non  omnes  homines,  vel  angelos  ad  seter- 
se,  et  ante  prrevisa  eorum  merita.  Qui  existi-  nam  salutem  consequendam  efficaciter  pra?- 
mant,  hanc  electionem  in  angelis  factam  non  ordinavit,  sed  solum  ex  omnibus  aliquos  ele- 
esse,  nec  in  hominibus  pro  statu  innocentiiB  gerit.  Ita  docct  D.  Thomas,  dicta  qua^st.  23, 
futuram  fuisse,  totam  rationem  luijusasscrtio-  art.  5,  ad  3.  Sufficitque  nunc  ratio  iUa  gcne- 
nis  reddunt  ex  lapsu  naturce  humancc  per  pec-  ralis  de  ostensionc  gratise,  et  summi  dominii, 
catum  origiuis,  et  ex  debilitatc,  ac  fragilitate  ac  libcralitatis  Dci.  Nam  ha}c  ftnnia  non  tam 
virium ,  quaui  inde  coutraxit.  Quia  nisi  ex  evidenter,  et  miralnlitcr  ostenderentur  in  di- 
massa  corrupta  Dcus  cl(;gissct  aliquos  infalli-  lectionc  omnium  qnam  in  dilcctione  quorum- 
bilitcr  salvandos  in  tah,  ac  tanto  perfcctionis  dam,  pra3  aliis,  absque  rationc  uUa,  vcl  iiia:- 


55 


CAP.  XXV.  I)E  CAUSA  ELECTIONIS  EX  PAllTE  DEI 
qualUato  ox  partc  ipsornin.  Acccdit,  quod  ad     forina  aqna',  magis  qnam  c  contrario?  Ccrtc 
s})ccialcni  ostensioncm  vindicativa' justitiic  nc- 


cc^sariuni  liiit,  non  omnes  sic  diliqerc  :  ScmI 
lioc  jani  maj^is  spectat  ad  rationes  rcproi)atio- 
iiis,  (|uam  pncilestinationis,  ct  idco  infcrius 
libro  (ininto  mclins  tradctnr. 

5.  Tcrlia  asscrtio. — Circa  tcrtium,  ct  quar- 


sicut  in  liis  ct  similibns  non  potcst  ratio  ab 
homijio  reddi  ,  ita  ncc  dc  Praidcstinatorum 
graluita  clectionc,  quoad  numerum  pcrsona- 
rum,  tam  formali,  quam  matcriali. 

0.  Dubitari  autcm  potest,  an  hoc  idco  sit, 
qnia  iu  rc  ipsa  nulla  cst  aha  ratio,  vcl  provc- 


tum  diccndinn  est,  nullam  possc  a  noljis  rcddi  niat  cx  dc])iUtatc  hmnani  ingcnii,  quod  non 

rationem  ctiam  ex  partc  Dci  sumptam  pnctcr  omn(!S  rationes  diviiuc  providentiaj  comprc- 

cjus  bberam  voluntatem,  cnr  clegcrit  homi-  hendit.  Aliqui  cnim  cxistimant,  rcvcra  iiou 

ucs,  vel  angclos  iii  tanto  numcro  salvandos,  dccsse  rationem  aU(|uam  cx  partc  Dci,  ctiamsi 

ct  cflicacitcr  vocandos,  potius  quam  in  majori,  lumc  uos  latcat.  Augustinus  cnim  in  Enchiri- 

vcl  minori :  ct  cur  potius  iu  his  uumero  per-  dio,  cap.  95:  Tanc  (iu(ruit)  no7i  latehit,  quod 

sonis,  quam  in  aUis,  vcl  cx  possiljililnis,  vel  nuiic  latet,  id  est,  in  beatitndine,  cur,  scilicct, 


cx  his,  quas  uuuc  crcal,  ct  rcprobai  sunt.  lu 
hoc  etiam  couvcniuut  tlicologi,  uam  licct  in 
vcrbis  fortassc  diUeraut,  vel  in  modo  expli- 
candi  hauc  clcctionem  immcdiatc  iu  ordinc 
ad  gloriam,  vel  ad  gratiam  cdlcacem  scu  cou- 
grnam  :  uihilominus  absolutc  iu  hoc  conve- 
niunt,  quod  iUa  clectio  gratuita,  quai  cx  partc 
homiuum  nou  habct  rationcm  ,  cx  parte 
etiam  Dci  non  habctaliara,  c[Uffi  uobis  nota 
sit,  praitcr  diviuam  voluntatem.  NuUus  cuim 
hactcuns  illam  reddidit :  signum  crgo  est,  uou 


ille  potius  quam  iste  fuerit  assuDiptiiSy  cuvi 
causa  una  fuerit  amhohus.  At  divus  Thomas, 
\  part. ,  qua'st.  23,  art.  5,  ad  3,  plaue  docct,  iu 
rc  uuUani  subcsse  aliara  causam  vel  rationem, 
prffiter  voluntatcm  Dci.  Quia  ratio  et  exempla 
adducta  videutur  ostendere,  uou  solura  uou 
esse  nobis  uotara  aUara  ratiouem,  verum  etiara 
in  re  ipsa  iuveniri  nou  posse.  Quia,  si  ex  partc 
corura,  inter  quos  Ut  clectio,  est  omuiraoda 
a'qualitas  iu  ordiue  ad  oranes  fines  possibilcs 
divinaj  providcutiffi,  etiam  cx  partc  omuium 


posse  ab  honiiuibus  cognosci.  Item,  quai  ratio  attributorum  Dci  crit  ffiqualitas,  sola  voluntate 

potcst  ab  hominibus  reddi,  cur  Dcus  cx  infmi-  cxcepta,  quia  sola  libera  est.  Et  non  est  du- 

tis  augclis,  quos  crcare  potuissct,  hos  potius  bium,  quiu  Dcns  pro  sua  libertate  possit  ex 

voluerit  crearc,  quam  alios?  Itcm,  cur  cx  iufi-  duobus  objcctis  omniuo  cequalibus  sub  omni 

nitis  humanitatibns  possibili])us  Iianc  potius  ratione,  uuurapro  sualibertate  eligcre,  et  uou 

clcgcrit  ad  unioucni  hypostaticani,  quam  a-  aliud,  quia  hoc  spectat  ad  perfectiouera  liber- 

liara?  Nuraquid  uou  erat  possibilis  alia  tam  tatis,  ct  non  cst  irrationabilc,  quia  ratio  ipsa 

pcrfecta  iu  uaturalibus,  ct  tam  capax  illius  dictat,  nonpossc,  needebere  aliter  fieri.  Uude 

bcueficii,  ct  tam  apta,  et  idonca  ad  orancs  fi-  mihi  probabilissimum  cst,  in  negotio  diviuai 

nes  illins  mysterii,  sicut  illa?  Item,  cur  Deus  prffidestiuatiouis  ita  accidisse.  Nec  Augustiuus 

crcaudo  Iiomines,  ct  augclos,  illos  potius  creare  oppositum  significat,  sed  solnm  ait,  lioc  ipsura, 

voluit  in  Iioc  uioraeuto,  quam  in  alio,  iu  Iioc  quod  nuncIatct,vclobscurc  cognoscitnr,  quod 

ordiuG  rernm  magis  quam  iu  alio?  Vcl  cur  scilicet  sola  Dei  voluutas  fucrit  hujus  varietatis 

(quod  cst  D.  Thomaj  excmplum)  cx  duabus  ratio,  tuuc  clarc  vidcndum  esse,  et  sine  dubi- 

portionibus  materiaj  primte,  in  prima  creatio-  tationc. 
ue  hauc  crcavit  sub  forma  iguis,  et  illam  sub 


FINIS  UBRI  SECUNDl. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  TERTII 


DB  PKiEDESTINATIONE. 


Cap.  I.  Habeat  ne  prcedestinatio  aliquos 

ejfectus. 
Cap.  II.   Qu(B  conditiones  requirantur, 

ut  aliquod  beneficium  sit  effectus  prce- 

destinationis . 
Cap.  III.  Sit~ne  gloria,  et  perseverantia 

prwdestinalionis  effectus. 
CiiP.  IV.  An  gi^atia  sanctificans  sit  ef- 

fecius  prwdestinationis. 
Cap.  V.  Sint-ne  tnerita  prcedestinati  ef- 

fectus  prcedestinatiofiis. 


Cap.  VI.  Quce  auxilia  prcevenientia  sint 

effectus  prwdestinationis. 
Cap.  VII.  Quomodonaturalia  bonaprce- 

destinationis  effectus  existant. 
Cap.   VIII.   Malum,    permissioque   ejus 

qua  ratione  prwdestinationis  sit  ef- 

fectus. 
Cap.  IX.  Prcedestinationem  non  indu- 

cere  necessitatem  justificationis. 
Cap.  X.  Prcedestinationem  non  inducerc 

necessitatem  bene  operandi. 


LIBER  TERTIUS. 


DE  PRJIDESTINATIONIS 

EFFEGTIBUS,  EORUMQUE  GONGORDIA  CUM  ARBITRII  LIBERTATE. 


4 
I 
I 


Post  disputationem  dc  causis,  convenienti 
ordine  sequitur  disputatio  de  effectibus  prse- 
dcstinationis:  per  quam  etiam  clariora  fient, 
qua;  de  causis  dicta  sunt.  Nam  cognitio  causa- 
rum  in  nobis  magna  cx  parte  fit  cx  efFectimm 
cognitione.  Dicemus  crgo  prius  gcneratim  de 
eflfectibus,  dcinde  sigillatim  dc  singulis,  prius 
de  supernaturalibus  effectibus  gratia;  ct  glorire, 
postea  de  bonis  naturai  ac  tandem  de  malis,  seu 
permissionibus  corum^  si  quo  forte  modo  pos- 
sunt  cx  prasdcstinationc  provcnirc.  Ac  tandcm 
falsos  cfiectus  cxcludcmus,  veramquc  concor- 


diam  prajdestinationis  cum  libertate  declara- 
bimus. 

GAPUT  I. 

HABEAT-NE  PRjEDESTINATIO  aliquos  effectus,  et 

IN  QUO  GENERE  CAUSyE. 

1.  Condusio  D.  Thomce. — Ratione  adstrui- 
tur.  —  In  diwbiis  manet  diffkultas.  —  Hanc 
quaistionem  tractat  D.  Thomas,  1  p. ,  quwst.  23, 
art.  2,  sub  alio  titulo,  scilicet,  an  prffidestina- 
tio  ponat  aliquid  in  proedestinato  ct  rcspondet, 
formalilcr  iiiliil  poiicrc,  causalitcr  autcm  po- 


CAP.  I.  HADEAT  NE  PR.1-DESTINATI0  ALIQUOS  EFFECTUS.  457 

nere  aliquid :  quarum  partium  prior  in  lib.  1  in  ordine  gratice  similes  effectus  et  causas  cum 

satis  cxplicata  est,  postcrior  vero  ad  prasens  proportione  prceordinavit :  omnia  ergo  illa  sub 

spcctat.  Nam  sensus  illius  est,  prffidestinatio-  prtedcstinationem  cadunt :  babet  ergo  praides- 

ncm  cssc  causam  aliquorum  effectuum,  quos  tinatio  efiectus  secundum  omne  genus  causffi. 

Deus  facit  in  ip.so  pradestinato.  Et  in  bac  as-  3.  Circaalterumsccundaassertio. — Objectio. 

scrtione  conveniunt  tbeologi  omncs  in  \,  d.  40  — Excluditur. — Girca  posteriorem  partem  di- 

ct  41,  et  est  expressa  D.  Augustini  de  Praides-  cendum  est,  praidestinationem,  prout  in  Deo 

tinatione  Sanctorum,  c.  10,  et  de  Bono  perse-  formabter  existit,  esse  causam  suorum  effcc- 

vcr. ,  c.  14.  Et  omnes  illam  sumunt  ex  Paulo  tuum  in  genere  causai  cfRcientis.  Probatnr, 

ad  Rom.  8,  ut  in  sequelitibus  latius  explicabi-  quia  Deus  ipse  est  causa  borum  effcctuum  in 

mus.  Ratio  autem  est,  quia  ut  bomines  conse-  genere  efScientis  primi  ac  prsecipui:  sed  est 

quantur  salutem  ffiternam,  plura  beneficia  eis  tabs  causa  per  eos  actus,  per  quos  tales  effcctus 

conferri,  multosque  effectus  in  eis  fieri,  neces-  praiordinat  seu  praidcstinat :  ergo  illi  actus  sunt 

sarium  est,  ut  per  se  notum  est.  At  Deus  cst  principium  efliciens  tabum  cffectuum :  at  in 

causa  horum  effectuum  per  intellectum  et  vo-  illis  actibus  posita  est  prffidestinatio :  ergo.  Item 

bmtatem,  sicut  et  omnium  aliorum :  ergo  est  prcedestinatio  non  est  causa  intrinseca,  ut  per 

causa  per  eos  actus  in  quibus  prsedestinatio  se  constat,  ac  proinde  nec  formalis,  nec  mate- 

consistit.  Nam  ostcnsum  est,  praidestinationem  rialis  est.  Ex  causis  vero  extrinsecis,  finalis  non 

consistere  in  acti])us  intellectus  et  voluntatis,  potest  tribui  prsede-stinationi,  nam  Deus  non 

per  quos  Deus  efficaciter  decernit  aliquid  futu-  confert  tales  effectus,  ut  prffidestinet  illos  seu 

rum  in  ordine  ad  supernaturalem  Beatitudi-  propter  praidestinationem  ut  propter  fmem: 

nem :  rectc  igitur  prsedestinatio  dicitur  causa  ergo  solum  relinquitur  causa  efliciens.  Dices, 

talium  effectuum.  Duo  vero  supersunt  decla-  etiam  efficere  Deum  effectum  prsedestinatum, 

randa,  unum  ex  parte  causa;,  aliud  ex  parte  ut  impleat  voluntatem  suam,  et  sub  ea  ratione 

effectus.  Ex  parte  quidem  causse  explicandum  babere  rationem  finis.  Respondeo,  impleri  vo- 

est,  in  quo  generc  causa?  prsedestinatio  sit  luntatem  Dei  non  pertinerc  ad  preedestinatio- 

causa  eorum  effectuum  qui  illi  tribuuntur:  ex  nem  formalem,  sed  ad  effectum  prsedestinatio- 

parte  vero  effectus,  quas  conditiones  requirat,  nis,  et  ita  solum  inde  probari,  prffidestinatio- 

ut  sub  prsedestinationem  cadat.  nem  esse  causam  efficacem  effectus  prsedesti- 

2.  Circa  primum  est  assertio  pima. — Circa  nati.  Prajferquam  quod  ille  fmis  videtur  magis 

primum  advertendum  est,  posse  nos  loqui  de  reflexus,  quam   directus,    nisi  reducatur   ad 

praidestinatione  quoad  eflectus  ejus,  vel  quoad  generalem  finem  diyinorum  operum,  qui  est 

actum  scientiffi  et  voluntatis  Dei,  in  quibus  ipsa  manifestatio  et  ostensio  divinse  potentiae  et  alio- 

formaliterconsistit.  Priorimododicendumest,  rum  attributorum :  ideo  enim  vult  Deus  prse- 

imum   effectum  prffidestinatiouis  posse  esse  destinationem  suam  infallibiliter  impleri ,  ut 

eausam  alterius,  secundum  omnia  causarum  ejus  potentia  et  bonitas  ostendatur :  bsec  autem 

genera,  juxta  exigcntiam  donorum  seu  rerum  ostensio  praedestinationis  effectus  est,  non  ipsa 

ipsarum  qure  pcr  talem  causalitatem  conferun-  pra^destinatio.  Non  est  ergo  prsedestiuatio  fi- 

tur.  Probatur  facile  inductione ,  quia  gioria,  nis,  sed  efficiens  causa  suorum  effectuum. 

quse  est  ultimus  preedestinationis  effectus,  est  4.  Proponitur  qucedam  difficultas.  —  Ratio 

causa  finabs  aliorum  effectuum :  et  justificatio  duMi.  —  Decisio.  —  Prior  pars  explanatur.  — 

est  finis  vocationis :  at  e  contrario  merita  sunt  Dubitare  autem  potest  aliquis,.  quomodo  boc 

causa   suo   modo  efllciens  giorificationis ,   et  conveniat  voluntatiprsedefinientiactusliberos, 

gratia  est  causa  finalis  justificationis  ac  remis-  vel  effectus  al)  eis  pendentes,  ad  quam  diximus 

sionis  peccatorum,  et  contritio,  ut  est  dispositio  propric  pertinere  prffidestinationem,  eamque 

ad  justitiam,  reduciturad  materialem  causam,  a  voluntate  exequente  distinximus.  Estque  du- 

etsic  de  aliis:  ergoin  effectibus  prEedestinatio-  bitandi  ratio,  quia  efflcere  ad  extra,  pertiuet 

nis  omne  genus  causalitatis  intervenit :  ergo  ad  voluntatcm  exequentem.  Respondeo  brevi- 

ex  parte  eflectuum,  pra^destinatio  habet  effec-  ter,  utramque  voluntatem  ad  completam  proe- 

tus  in  omni  genere  causffi.  Ratio  autem  est,  destinationem  pertinere,  et  utramque  babere. 

quia  sicut  ad  naturales  effectus  concurrunt  om-  suo  modo  causalitatem  effectivam  circa  prse- 

nia  causarum  genera,  ita  etiam  ad  effectusgra-  destinationis  effectus.  Primum  patet,  quia  licet 

tiaj  et  gloriffi.  Et  ideo,  sicut  Deus  providit  in  pnvdestinatio  incboetur,  nostro  loquendi  et 

natura;  ordine  eftcctus  omnium  causarum,  et  inteUigendi  modo,  a  voluntate  proedefiniente 

omnes  causas  necessarias  ad  effectus  tales,  ita  sccundum  ordinem  intentionis,  tamen  etiam 


458  LIB.  III.  DE  PR^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

requirit  voluntatcm  exequentem,  qua  Deus  ex    difficultas,  quia  multa  beneficia  gratiro  com- 

munia  sunt  repi-obis  et  prcedestinatis :  ergo 


a3ternitate  paratus  est  ad  producendum  infal- 
libiliter  in  tcmpore  talem  efFectum,  .scu  quan- 
tum  est  in  se  jam  produeit  illum^  quamvis 
productio  ad  extra  in  tempore  incipiat. 

5.  Posterior  dcclaratur. — Secundum  autem 
declaratur,  quia  in  causalitate  Dei  effcctiva  in- 
telligere  debemus,  quidquid  est  perfectionis  in 
causalitate  physica,  morali  et  artificiosa,  qua 
omnes  ad  genus  efficicntiaj  spectant.  Vohnitas 
ergo  exequens,  quasi  proxime  apphcat  vel  in- 
fluat  causahtatem  physicam.  Vohmtas  autcm 


pcr  se  non  sunt  praedestinatiouis  effectuSj  crgo 
nec  in  praidestinatis  erunt. 

2.  Prima  condiisio. — Nihil  prrcdestinatio- 
nis  effectum,  quod  no7i  sit  cffectus  Dei  esse 
potest.  —  Principio  statuendum  est  nihil  esse 
posse  pra^destinationis  effectum,  quod  non  sit 
effectus  Dei.  Itaque  prima  conditio  ad  eflTec- 
tum  praedestinationis  necessaria  est,  ut  inter 
proprios  Dei  effectus  comprehendatur.  Proba- 
tur  primo   ex   Augustino  ssepissime  dicente 


pra?finiens,  quatenus  intendit  finem  et  eligit    prsedestinasse  Deum,  quse  fuerat  ipse  facturus 

de  preedestinatione  sanctorum,  c.  10.  Ubi  con- 
sequenter  ait,  latius  patere  prajscientiam  quam 
preedestinationem  :  quia  Deus  prasscit  etiam 
illa,  quffi  ipse  non  facit,  ut  peccata :  non  au- 
tem  prgedestinat  nisi  quee  facit.  Ratio  autem 
est,  quia  praidestinatio  vel  est  actus  absohitus, 
et  efficax  divina"!  vohmtatis ,  et  beneplaciti, 
vel  talem  actum  includit  :  quod  ergo  procedit 
a  prffidestinatione,  ut  effectus  ejus,  procedit 
ab  illa  vohmtate  Dei :  ergo  est  effectus  Dei : 
quia  Deus  per  hujusmodi  vohmtatem  causat 
suos  effectus.  Igitur  effectus  pra^destinationis 
esse  debet  effectus  Dei. 

3.  Secuuda  assertio. — Effectus  prcedestina- 
tionis  pertinet  ad  supernatiiralem  Dei  jjrovide7i- 
tiam.  Dico  secundo.  Effectus  prsedestinationis 
pertinere  debet  ad  supernaturalem  providen- 
tiam  et  consequenter  sub  ordine  gratiae  aliquo 
modocontineri.  Hoc  sumitur  exeodem  Augusti- 
no,  loco  citato,  dicente:  Prcedestinalio  est  gratiie 
prteparatio,  gratia  vero  est  ipsius  prcedestina- 
tionis  e/fectus.  Probarique  sufficienter  potest 

prsefiniendum  in  particulari,  qua?nam  benefi-    ex  defmitione  prsedestinationis  data,  libro  pri- 


media,  pertinet  ad  causalitatem  moralem :  quia 
(ut  supra  declaravi)  Iikc  voluntas  requiritur  ex 
parte  operantis,  ut  convenienti  modo  operetur 
propter  fmem.  Unde  ex  vi  illius  vohmtatis  se- 
quitur  mediorum  executio,  quamvismagis  re- 
mote  seu  mediate.  Sicut  in  nobis,  intentio  finis 
habet  quamdam  eificaciam :  etiam  circa  ipsam 
executionem,  quatenus  cfficit  electionem,  et 
media  electione  progreditur  usque  ad  usum. 
Denique  artificiosa  causalitas  pertinet  ad  scien- 
tiam,  ut  applicatam  per  voluntatem,  quam 
etiam  diximus  suo  modo  sul)  pra^dcstinatione 
concludi. 

CAPUT  II. 

QUiE    CONDITIONES   NEGESSARm   SINT,   UT   ALIQUOD 
BENEFIGIUM  SIT  PR^DESTINATIONIS  EPFECTUS. 

1 .  Duplex  ratio  qiuestionem  reddens  duhiam. 
— Prior.  — Evasio.  —  Contra  hanc  evasionem 
ioisurgit  posterior  ratio  dubitandi. — Ut  certum 
fundamentum  generale  habere  possimus  ad 


mo.  Diximus  enim  praidestinatiouem  include- 
re  ordinationem  ad  supernaturalem  finem, 
juxta  peculiarem  usum  illius  vocis  in  hac  ma- 
teria :  ergo  causalitas  ejus  est  in  ordiue  ad 
eumdem  finem  :  ergo  eftectus  ejus  pertinere 
debent  ad  ordinem  gratiaB.  Qualiter  autem  ra- 


cia  Dei  prsedestinato  collata  siut  prajdestina- 

tionis  effectus,  oportet  prius  universaliter  in- 

quirere  conditiones  omnes ,   per  quas  valeat 

ratio  propria  talis  effectus  cognosci,  et  conse- 

quenter  discerni  possit  effectus  a  non  effectu 

prsedestinationis.  Ratio  autem  difficultatis  du- 

plex  esse  potest.  Prima,  quia  vel  omnia  bene-  tionem  gratige  participare  debeat,  ex  sequcn- 

ficia,  quoe  Deus  prsedestinato  confert,  sunt  ef-  tibus  capitibus  constabit. 

fectus  prsedestinationis  ejus,  vel  non.  Primum  4-.  Duo  iii  quccstioiiem  vocantur. — Hic  vcro 

dici  non  potest,  quia  alias  creatio,  conservatio  duo  inquiri  solent,  unum  est,  an  uecesse  sit 

et  omnes  effectus  providentia;  circa  prffidesti-  tale  effectimi  pertinere  ad  gratiam  redcmptio- 

natum  cssent  effectus  praidestinationis,  quod  nis  Ghristi,  id  cst,  esse  effectum  raortis  ejus, 

dici  non  potest,  ut  suppono  :  si  autcm  dicatur  aliud  est,  an  sit  ex  merito  Christi.  Nam  qui- 

secundum,  oportet  assignarc  conditiones,  in  dam  primum  putant  esse  nccessarium,  quia 

quibus  praidestinationis  effectus  ab  aliis  bene-  ubicumque  Augustinus  tractat  dc  eftcctibus 

ficiis  distinguuntur.  Dicuut  aliqui,  omnia  qui-  praidcstinationis,  illos  attribuit  gratia^  Christi, 

dcm  beneficia  gi-ati»  coUata  praidestinato  esse  ut  videre  licet,  libro  de  Piwdcstiuatione  Sanc- 

praidcstinationis  cffectus,  noii  tamen  bencficia  torum,  ct  de  Bono  perseverantire,  ct  clarissime 


naturalia.  Gontra  hoc  vcro 


iiisurgit  sccunda 


epistola  95 .  Hanc  (iuquit)  Apostolica  doctrina 


I 


CAP.  II.  QU.E  CONDITIONES  REQUIRANTUR,  UT  ALIQUOD,  FTC.  459 

gratiam  hoc  nomine  appellai,  qua  salvamtir,  et  iii  Cliristum,  vcl  ex  meritis  ejus  provcnicns  : 

justificamiir  ex  fide  Christi.  Et  in  Conciliis  lioc  cnim  frcqucntius  lcgitur  apud  Augusti- 

Milcvitano  ct  Arausioano  codcm  modo  sermo  num  ita  ut  sa-pius  vim  faciat  contra  Pclagium, 

est,  dc  ncccssitatc  gratiai  per  Christum,  crgo  ut  non  solum  gratiam,  sed  gratiam  Cliristi,  et 

de  rationc  cflcctus  prffidestinationis  est,  ut  sit  per  Cliristum  fateatur.   Diccndum  vero  est , 

beneficium  gratiai  per  Christum  confcren(Uim.  ahud  esse  loqui  formahtcr  de  ratione  praides- 

Apud  Augustinum  autem  idem  cst  quod  effec-  tinationis  sccundum  se,  seii  ut  possibihs,  ahud 

tus  ahquis  sit  ex  Christi  mcritis,  et  quod  sit  vero  loqui  de  facto.  Priori  modo  non  est  de 

ex  morte  et  redemptione  ejus,  quia  per  iham,  ratione  eflectus  gratiffi  perChristum  dato^.  Quia 

vel  in  ordine  ad  iUam  omne  suum  meritum  satis  est.  quod  sit  cfl^ectus  providcntite  supcr- 

complevit.  naturahs,  in  ordine  ad  consccutionem  vitai  se- 

5.    Conchcsio  duMi  incidepdis.  —  Dico  ta-  tcrnse,  cum  efl"ectu  obtinendam,  ut  mox  dicc- 

men  non  esse  necessarium  ad  cfi^cctum  prse-  mus.  NampotuissetDeushomines,  vcl  angelos 

destijiationis,  quod  sit  efl"ectus  mortis,  passio-  proedestinarc,  cisquc  dare  effcctus  ihi  fini  con- 

nis  aut  redemptionis  Chri.sti,  formahter  lo-  sentaneos  cx  sua  mera  vohnitate,  sinc  ordinc 

quendo.    Muhum  enim  distinguen(Unn   puto  ad  meritum  Christi.  Imo  in  angehs  ita  de  fac- 

inter  Christi  mcritum  simphciter  dictum,  et  to  accidisse  muhi  opinantur.  Etde  Adamo  ve- 

inter  mortcm,  passionem,  sanguinem,  et  re-  rius  existimo,  primam  gratiam,  quam  in  .statu 

demptionem  ejus.  Existimo  enim  non  sohs  il-  innocentice  habuit,  fuisse  effectum  prsedesti- 

hs  meruisse,  quos  redemit,  vcl  pro  quibus  nationisejus :  cumtamende  ihacontroversum 

mortuusest,  etconsequentcrmeritumejus,non  sit,  an  fuerit  ex  meritis  Christi.  At  loquendo 

hmitari  ad   mortcm,  vel  passionem  ejus,  ut  de  facto  probabihus  credimus  omnem  effectum 

tales  sunt,  sed  inveniri  etiam  in  actibus,  qui  a  preedestinationis,  tam  in  angehs,  quam  in  ho- 

statu  mortah  abstrahunt  ut  sunt  amor,  oratio,  minibus  esse  effectum  meritorum  Christi,  vel 

misericordia  et  similes.   Unde  hcet  necessitas  ut  redemptoris  quoad  effectus  reparationis , 

mortis  et  passionis  ex  peccato  orta  fuerit,  sicut  qui  homini])us  lapsis  conferuntur,  vel  ut  capi- 

et  necessitas  redemptionis,  ut  redemptio  est :  tis,  et  universahs  justitise  fontis,  quoad  om- 

at  utihtas,  et  exceUentia  meriti  per  se  spectari  nes,  ut  supra  tactum  est,  et  latius  in  primo 

potuit,  et  latius  cxtendi.  Sic  crgo  existimo  tomo  tertia  parte  est  probatum.  Igitur  dc  facto 

gratiam  ,  et  justitiam  datam  Adai   in    statu  recte  dicitur,  ad  effectum  preedestinationis  ne- 

innoccntia^,  fuisse  effectum  prtedestinationis ,  cessarium  esse,   ut  sit   ahquo  modo   gratia 

hcct  non  fuerit  ex  Christi  morte  aut  redemp-  Christi,  seu  ex  iha. 

tione  ut  sic  :  nam  ut  Augustinus  ait,  hbro  de  7.  Tertia  conclusio. — Rafio  conchisionis . — 

Correptione  et  Gratia,  cap.  11.  Adam,  in  illis  Tertio  dicendum  est.  Non  omnes  effectus  gra- 

lonis  status  innocentiw  Christi  morte  non  egidt.  tiae  seu  providentioe  supernaturahs  esse  effec- 

Idcmque  de  angchs  dieendum  est,  quos  prse-  tus  pri^edestinationis,  sed  oportet,  ut  ex  inten- 

destinatos  esse  supra  ostcnsum  est :  fuerunt  tione  efiicaci  perducendi  talem  hominem  ad 

ergo  in  ilhs  prffidestinationis  effcctus,  cum  ta-  vitam  seternam  conferatur.  Itaque  hcec  est  pri- 

men  iUi  non  fuerint  redempti,  nec  pro  iUis  ma  differentia  inter  gratiam,  seu  vocationem 

proprie  mortuus  fuerit  Christus.  Deinde  supra  cohatam  preedestinato  et  reprobo,  quod  res- 

est  ostensum,   prsedestinationem  ut  sic,  non  pectu  reprobi  non  datur  ex  intentione  efficaci 

supponcre  culpam,  quam  supponit  rcdemptio,  sahitis  ejus  :  in  prsedestinato  vero  inde  habet 

et  mors  :  ergo  nec  prffidestiuationis  effectus  ut  originem.  Hoc  significat  Augustinus  quoties 

sic,  id  est,  in  sua  formahtate,  et  generahtate  differentiam  constituit  inter  vocationes,  qua- 

sumpti,  non  dicunt  ordinem  ad  Christum  ut  rum  una  nascitur  ex  proposito  Dei,  et  non  aha, 

redemptorcm.    Quamquam  respectu  hominis  nam  pcr  Dei  propositum  dictam  intentionem 

lapsi  tales  effectus  ex  redemptione  sint,  de  quo  inteUigit,  ut  hbro  primo  ostendimus.   Ratio 

homine  agebat  Augustinus,  dicta  Epist.  95,  et  vero  est,  quia   primum  f undamentum  totius 

ahis  locis.  praidestinationis  est  iha  intentio,  ut  supra  vi- 

C.  Allerum  quod  in  duhium  tertitur. — Du-  dimus  :  crgo  necesse  est,  ut  omnes  effectus 

bii  decisio. — Aliud  vero  dubium  est,  an  saUem  prsedestinationis  ab  iUa  proficiscantur.  Item 

abstrahendo  a  morte,  et  redcmptione,  et  lo-  hac  ratione  dicunt  theologi,  finem,  hcet  sit 

quendo  simpliciter  de  merito,  sit  de  ratione  uUimus  in  exccutione  debere  esse   in  inten- 

eficctus  prffidestinationis,  quod  sit  gratia,  non  tione   primum  ,  quia  intcntio  finis  est  radix 

tautum  Dei,  sed  etiam  Christi,  id  est^  ex  fide  totius  providentiai  _,   quai  ad  cousecutiouem 


460  LIB.  III.  DE  PRyEDESTlNATIONlS  EFFECTIBUS. 

talis  fmis  ordinatiir  :  ergo  effectus  illius  pro-  tum  in  ordinc  ad  gloriam  propter  resisteutiam 

videntise  necessario  esse  debent  effectus  illius  liberfe  voluntatis,  ille  non  esset  effectus  prse- 

intentionis.  Haec  autem  providentia  in  negotio  destinationis,  sed  communis  providentiae  gra- 

salutis  electorum  est  praidestinatio  :  et  effectus  tise^  ut  est  in  reprobo. 

hujus  providentise  sunt  illi,  per  quos  talis  in-  Ohjectio.  — Rejicititr.  — Dices.  Fieri  potcst, 

tentio  executioni  mandatur :  ergo  necesse  e.st,  ut  hoc  ipsum  auxihum  detur  prcedestinato  ex 

ut  effectus  proedestinationis  suppouant  illam  speciah  Dei  providentia  et  iutentione  :  ergo 

intentionem,  et  ab  iha  proceclant.  esse  non  potest  ex  prffidestinatione.  Rcspon- 

8.  Generalia  media  et  leneficia,  et  gratice  deo,  si  Deus  non  daret  hac  auxiha  cum  certa 

causw  qnw  communia   smit  frwdestinationis  preescientia  de  efhcacia,  seu  effectu  eorum,  id 

et  reiwoMs  non  sunt  prccdestinationis  effec-  quidem  fieri  posse  :  nam  tum  oporteret ,  ita 

tus.    —    Unde    obiter  inteUigitur,  generaha  Deum  apphcare  unum  medium  ad  consequen- 

media,  beneficia,  et  causas  gratige,  quse  com-  dum  fmem  iutentum,  ut  si  ihud  non  succe- 

munia  sunt  prsedestinatis  et  reprobis,  ut  sic  deret,  adderetur  ahud.  In  nostra  vero  senten- 

non  esse  prffidestinationis  effcctus.  Hujusmodi  tia  id  locum  non  habet,  quia  Deus  in  pra;- 

sunt  Christi  Incarnatio,  Passio,  Sacramento-  destinatione  sua  ex  intentione  absohita  finis 

rum  institutio,  et  simiha.  Ratio  est,  quia  hcec  applicat  media  certa  et  infalhbilia,  quai  habct 

non  sunt  pecuhariter  ordinata  ex  intentione  in  sua  prsescientia  conditionata  :  ergo  quando 

effjcaci  salvandi  prEedestinatos,  sed  ex  genera-  media  talia  non  sunt,  non  procedunt  ex  illa  in- 

li  providentia  gratise,  et  antccedcnti  vohmtate  tentione,  ideoque  non  sunt  prsedcstinationis 

salvandi  omncs.  Sccus  vero  est  de  particulari  etfectus.  Hocautem  intehigcndum  est,  quando 

apphcatione  horum  mcdiorum,  cum  peculiari  me(hum  omnino  frustratur  omni  cftectu,  qui 

utilitate,  et  actuah  cfficacia  ad  comparandam  efficacitcr  ad  giorise  consecutionem  conferat  : 

uhimam   sahitom ,   talis  enim  apphcatio  ex  nam  si  non  omnino  frustretur,  dum  modo  aut 

pecuhari    intentione   efficaci   dandi    gioriam  virtus  cjus  in  aho  mancat,  aut  si  ahqualis  ra- 

proccdit,  ct  ideo  est  prffidestinationis  effectus.  tio,  vel  morahs  occasio  alterius  gratise  produ- 

Ultima  conclnsio.  —  Uffimo  dicen(him  est,  centis  homincm  cum  effectu  ad  vitam  aiter- 

de  ratione,  ac  neccssitate  effcctus  praidestina-  nam,  id  satis  cst,  ut  sit  praidestinationis  effcc- 

tionis  essc,  ut  cum  effectu  conferat   aliquo  tus.  Qua;  omnia  dcscendendo  ad  particulares 

modo  ad  oeternam  salutem  consequendam.  eflectus  clariora  fient. 
Nam  si  collatio  gratise  non  attingat  usquc  ad 
consecutionem  glorice,  non  est  cffcctus  prsedcs- 
tinationis  proprise  et  pcrfectffi,  de  qua  nunc 
agimus,  ut  in  rcprobis  videre  hcct,  qui  veram 
justitiam  intcrdum  consequuntur,  ut  definit 
Concihum  Tridentinum,  sessione  6.  Non  est 

autem  necesse,  ut  ipscmct  pra^dcstinationis  1.  Ffectns  glorire  est  nltimus  in  executione, 

cffectus  in  gloria  perpctuo  maneat:  aliastan-  primusveroinintentione.—lncipmmsaheSectn 

tum  habitus  gratite,  qui  cum  iha  in  hac  vita  gloriee,  quia  hcet  sit  uUimus  in  executione, 

infunduntur,  esscnt  effectus  prsedcstinationis  :  cst  tamen  intentione  primus  et  dignitate  excel- 

quia  in  hac  vita  vix  dantur  aha  dona  gratii^e,  lentior  :   conjungimusque  cum  illo  perseve- 

quce  in  beatitudine  pcrpetuo  durent :  ilhid  au-  rantiam,  quia  hajc  duo  ita  intcr  sc  conjuncta 

tem  est  plane  falsum,  ut  videbimus.  Satis  ergo  sunt,  ut  di.^^jungi  non  possint.  Durandus  ergo 

cst  quod  bcncficium  gratiaj  cum  effectu  con-  in  1,  d.  U,  qusst.  2,  n.  10,  existimavit  gio- 

ferat  ad  gloriam  obtincndam,  sive  immediate,  riam  ct  beatitudinem  nou  esse  prffidestinatio- 

ut  donum  perscverantioe  et  gratia  finahs,  sive  nis  effectum.  Ratio  est,  quia  praidestinatio  est 

mediate,   quatenus  unus  effectus  gratia;  est  tantum  de  mediis,  non  de  fine  :  gloria  autem 

mcdium  ad  alium,  et  sic  consequentcr  usquc  est  finis,  non  medium  pra?destinationis.  Unde 


CAPUT  III. 

SINT-NE    GLORIA  ET  PERSEVERANTIA  PRiEDESTINA- 
TIONIS  EFFECTUS. 


ad  o])tinendam  gratiam,  qua;  pervemt  usque 
ad  statum  gioria;.  Sic  vocatio  efficax,  verbi 
gratia,  in  se  quidem  non  durat  pcrpctuo  ■.  ta- 
men  quia  confert  ad  effectum  perpetuum,  est 


sicuthac  ratione  credidit  (ut  supra  retuh)  bca- 
titudincm,  seu  gioriam  non  comprehcndi  sub 
ol)jccto,  seu  matcria,  circa  quam  versetur  proj- 
destinatio,  ita  in  prrescnti  ob  camdem  causam 


cffectus  prffidestinationis.  Si  autem  prwdesti-    cxclu(ht  bcatitudinem  ab  eftcotibus  pnvdesti- 

nato  darctur  aiiquod  auxihum  gratiai,  quod     nationis. 

dc  facto  uuUani  hal)crct  clhcaciam,  uec  fruc-        2.  Assertio  astridtur.—Jacitm  ftmdamcn- 


CAP.  III   SIT-NE  GLORIA  ET  PERSEVERANTIA  PR/EDESTINATIONIS  EFFECTUS.  461 

tum. —  AUquorum  expositio. — Dicta  expositio  dcstinatos  vocat :  Vasa,  qu(n  Deus  prfpparavit 

rejicilur.  — Dicendum  vero  est  primo,  Glo-  i)i  gloriam.  De  qua  \,  Corintli.  2,  dixit  :  Ocu- 

riam  csscntialem  et  consequentcr  bona  om-  lus  non  vidit,  etc,  quw  prwparavit  Deus  clili- 

nia  ,  qua}  ad  illam  conscquuntur  in  aitcrua  gentihus  se. 

vita  cs?c  ellcctus  imcdcstinationis.  Ikcc  a.s.scr-  4.  lialio  asse7'tioiiis  adstriiitur.  — Adliihe- 

tiocstD.TlKmKc.  dictaquicstionc^O,  articulo2  tur  exeniphmi. — Uatio  vcro  est,  c{uia  in  omm 

et  8  et  communis  theologorum  in  i,  distinc-  consultationc  consccutio  ipsius  fmis  est  ultimus 

tione  40  et  41.  Fundamcntum  ejus  primo  su-  eflectus,  et  maxime  intentus  pcr  totum  pro- 

mitur  ex  verbis  Pauli  ad  Romanos,  octavo  :  gressum.  scu  cxccutioncm  mediorum  elccto- 

Quos  prfcdcstinavit,   hos  et  glorificavit.  Quai  rum  :  ita  vcro  sc  hal)ct  in  prffiscicntia  gloria 

sola  lectio  rctcnta  e.st  in  vulgata  latina  nupcr  ipsa   Quod  cxcmplo  facilc  o.stendi  potcstin  lio- 

edita  auctoritatc  Pontiiicia  :  nam  alia  lectio  mine  intendente  ct  quffirentc  sanitalcm,  nam 

babcbat,  Magnificamt.  Et  idep  aliqui  cxpo-  ipsasanitasestpotissimusefrcctusilliusinquisi- 

sucrunt  illum  locum  non  de  gloria  beatitudi-  tionis.  Item  quia  gloria  cst  efFectus  gratiai  ct 

nisj  scd  de  claritatc  quadam  per  famam  ct  bo-  mcritorum,  ct  haic  proficiscuntur  ex  praHlcsti- 

num  nomcn.  Sic  cnim  orabat  Cliristus  :  Clarl-  natione,  ut  statim  diccmuS;,  crgo  ct  ipsa  gioria. 

fica  me  Pater.  Joann.   17.  Et  vcrbum  Grai-  Unde  quamvis   Durandus  negaverit  gioriam 

cum  utrique  loco  respondcns  est  idcm.  Sed  cst  coutincri  in  objectopraedestinationis^  quia  prai- 

expositio  contra  Patres  et  contra  intcntionem  destinationem  ponit  in  sola  providentia  medio- 

I\auli,  tum  quia  loquitur  dc  gioria,  qua3  cst  rum ;  tamen  negarc  non  debuit  cssc  cfiectum^ 

pcr  sc  dcbita  justificationi  estque  maximc  in-  quia  licct  providentia  sit  de  mediis,   tamcn 

tcnta  pcr  pricdcstinationcm  :  illa  vero  acciden-  liaic  ipsa  mcdia  operantur  consecutioncm  fniis : 

talis  gioria  et  extrinsecaj  vcl  per  se  non  spec-  ergo  inde  neccssario  fit,  ut  talis  providcntia 

tat  ad  ordinem  prsedcstinationis,  quia  et  po-  sit  causa  consecutionis  ipsius  fmis  :  sicut  ars 

test  esse  in  reprobis^  et  potest  non  esse  in  ali-  medici  est  causa  sanitatis  applicando  media  ad 

quibus  prajdcstiuatis  :  vcl  si  sumatur,  ut  per-  illam^  etiamsi  intcntionem  sanitatis  non  faciat^ 

tinet  ad  accidcntalcm  gioriam  beatitudinis,  scd  supponat.  Eo  vcl  maximc^  quod  supra  os- 

supponit  gioriam  essentialcm,  ct  ex  illa  nasci-  tensum  cst,  giorificationem  cadere  sub  objec- 

tur  :  ct  ideo  si  accidentalis  gloria  est  efTectus  tum  et  materiam  praedestinationis. 

praxlestinationis,  multo  magis  e.ssentialis.  5.  Secunda  assertio.  —  Secundo  dicendum 

3.  Alia  expositio.  —  Alii  vcro  cxposuerunt  cst,  gratiam  finalcm^  ut  fmalis  est,  esse  prse- 

bunc  locum  de  augmcnto  gratiffi  ct  virtutum,  destinationis  eficctum.  Hrec  assertio  sequitur 

et  adoptionc  divina,  quia  Gra^ci,  ut  Chrysos-  ex  prfficedenti,  nam  gloria  cst  gratia  consum- 

tomus,  homilia  15,  Theophylactus,  Ol^cume-  mata;  ut  autem  gratia  consummctur,  necesse 

nius  et  Theodolus  in  expositiouc  illius  Episto-  est,  ut  usque  ad  fmom  vitae  prffisentis  duret, 

\i&,  quffi  habetur  tom.  \,  Bibhothccse  Saucto-  quod  est  esse  gratiam  fmaiem  :  ergo  sicut  ex 

rum,  ita  cxponunt  :  Magnificavit  fcr  cliaris-  praidcstinationc  nascitur  gioria,  ita  etiam  nas- 

mala  et  dona,  et  per  adoplionem.  Nullustamen  citur,  quod  gratia  hujus  vita;  usque  ad  finem 

ex  his  Patribus  exclusit  giorificationcm ;  imo  ejus  duret,  quod  est  fmalem  esse.  Potestque 

cum  de  adoptione  loquuntur,   intelligere  vi-  hoc  coniirmari  exPaulo  ad  Eplies.  1,  diceute: 

dentur  adoptioncm  perfectam,  cjuffi  est  per  gra-  lilegit  nos  in  ipso,  ut  essemus  sancti  et  imma- 

tiam  consummatam.  De  qua  Paulus  eodem  culati  in  conspectu  ejus  in  charitatc.  Sumus 

loco  ait  :  Intra  nos  gemimns,  adoptionem  fiilio-  cnim  sancti  et  immaculati  in  conspectu  Dei  pcr 

rum  Dei  expectantes.  Nam  adoptio  inehoata  (ut  gratiam,  qua;  tunc  maxime  incipit  habere  sta- 

sic  dicam)  per  justificationem  fit,  et  jam  fuerat  tum  illum  et  perfectionem,  quaudo  fmahs  est : 

aPaulonominata.  EtideoAnselmusetD.  Tho-  hoc  autem  habet  in  tcrmino  vitse  prsesentis, 

mas,  expresse  conjungunt  utrumque,  scilicct  quod  est  iuitium  futurffi.  Nam  quamdiu  lisec 

augmentum  virtutum,  cum  persevcrantia  us-  vita  durat,  non  omnino  facit  nos  gratia  imma- 

que  ad  giorificationem.  Et  speciaUter  de  bea-  culatos  in  conspectu  Dei.  Denique  gratia  fina- 

titudine  exposuit  Augustinus,  lib.  1 ,  de  Prse-  Hs,  ut  sic  est  bcnehcium  gratioe  et  provideutiai 

dest.  Sanctorum,  cap.  17,  et  serm.  17,  de  Vcr-  supernaturalis,  et  non  est  commune  reprobis, 

bis  Apostol.,  et  Fulgentius,  hb.l,  ad  jNIouimum,  sed  proprium  prsedestinatorum,  multumque 

cap.  8  et  1  i .  et  scquuntur  Cajetanus,  Adamus,  confcrt,  imo  et  neccssarium  est  ad  a;ternam 

et  caitcri  expositorcs.  Deniquc  consonant  alia  vitam  et  conscqucndam  eflicaciter  :  ergo  cou- 

verba  ejusdem  Pauli  statim,  cap.  9,  ubi  prse-  fertur  hoc  beneficium  prsedestinato  virtute  et 


462  LIB.  III.  DE  PR.^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS 

beneficio  illius  dilectionis,  qua  Deus  illum  ad 

beatitudinem  praelegit,  est  ergo  prsedestiua- 

tionis  eflfectus.  Solent  vero  contra  assertionem 

hanc  referri  Gabriel  et  Ocham,  quia  prsedesti- 

nationem   ponunt  in  sola  voluntate    efficaci 

dandi  gloriam^  et  ideo  nuUum  alium  cognos- 

cunt  prsedestinationis  ciiectum^  prseter  beati- 

tudinem.  Sed  illa  sententia  plane  est  falsa,  ut 

in  sequentibus  videbimus.  Et  fortasse  in  hoc 

puncto  non  est  contraria,  quia  (ut  dicebam) 


AN  PRIJIA 
TUALIS^ 
NATO^ 


CAPUT  IV. 

JUSTIFICATIO;,    OMNISOUE    6RATIA   HABI- 

QU^    IN    HAC    VITA    DATUR    PR^DESTI- 

SIT    EFFECTUS   PR^DESTINATIONIS   EJUS. 


sub  gloria 


gratise 


fmalis  necessario  compre- 


hendi  debet^  nam  in  fme  consummatur. 

6.  Tertia  asseftio.  —  Sine  dono  lurseveran- 
tice  mdlus  wterna  gloria  frui  potest.  —  Dico 
tertio,  perseverantise  donum  esse  unum  ex 
potissimis  prffidestinationis  effectibus.  Hsec  as- 
sertio  sequitur  etiam  ex  prsecedentibus^  eam- 
que  potissimum  intendit  Augustinus  iii  hbris 
dePraedest.  Sanct.  et  de  Bono  persever.,  et  de     Rom.  8^,  expresse  poiiit  justificationem  inter 


1 .  Primum  placittwi. — Munitur  Imc  opinio. 
—  Qui  praedestinationem  ponunt  iii  sola  vo- 
hmtate  efficaci  dandi  gloriam,  absohite  ne- 
gant ,  justificationem  esse  praedestinationis 
efiectum.  Sic  necesse  est  sentire  omnes^  qui 
putant  justificationem  et  gratiam  futuram 
supponi  pr£evisam  ante  prsedestinationem,  ut 
de  Gabriele^  Ocham,  Majore  et  ahis  supra  re- 
tuhmus.  Hoec  vero  sententia  et  falso  nititur 
fundamento,  ut  supra  probatum  est  et  geue- 
raliter   defendi  non  potest.  Nam  Pauhis  ad 


Correp.  et  Gratia,  cap:  12  et  13.  Eamdemque 
supponunt  Prosper  et  Hilarius  in  dictis  Epi- 
stohs.  Et  ratio  est^,  quia  hoc  est  supernaturale 
medium  et  prorsus  eflicax  ad  consequendam 


eff^ectus  prsedestinationis,  dicens:  Quos  pr(e- 
destinazit,  Jios  et  justificavit.  Et  AugustinuS;, 
de  Prsedest.  Sanct.,  cap.  10  et  de  Bono  perse- 
ver.-,  cap.  14,  gratiam  dicit  esse  prsedestina- 


ffiternam  gloriam  :  nam  (ut 


Augustiuus 


ait)     tionis   eflfectum:  quod  maxime 


per  ihud  non  sohim  datur  posse  perseverare,     sanctificante  gratia. 


inteUigit 


de 


sicut  datum  fuit  Adamo^  sed  datur  persevera- 
re  :  qui  autem  perseveraverit  usque  in  fmem, 
hic  salvus  erit.  Addo  etiam  esse  medium  ne- 
cessarium,  sine  quo  nufius  salvatur,  ut  sumi- 
tur  ex  Concilio  Tridentino^  sess.  6^  cap.  13,  et 
canon.  22.  Ergo  huic  dono  conveniunt  maxi- 
me  omnes  conditiones  necessarise  ad  eflfectum 


2.  Buplex  prcedestinatorum  justificatio.  — 
Prior  stahilis.  —  Posterior  temporalis.  — 
Prior  est  cffectus  prmdestinationis.  —  Ut  ergo 
quicl  certum  videatur,  quid  vero  possit  in 
controversiam  vocari,  apertius  constet,  dis- 
tinguamus  duplicem  justificationem  prsedes- 
tinatorum.  Una  dici  potest  stabihs  et  firma  , 
praidestinationis.  Et  confirmatur,  quia  donum  juxta  Phrasim  Pauh^  quia  semel  facta  nun- 
hoc  ultra  gratiam  sanctificantem  consistit  in  quam  amphus  amittitur  :  aha  temporahs 
specialibus  auxiliis  gratia;  internis  et  externis,     vocari  potest,  juxta  modum  loquendi  Augus- 


c[uibus  Deus  custodit  et  dirigit  electum,  ut  non 
dechnet  a  via  sahitis,  saltem  finaliter  :  sed  os- 
tensum  est,  gratiam  finalem  esse  eflfectum  prse- 
destinationis,  ct  infra  ostendemus  hsec  auxiha 
esse  effectus  pr8ede.stinationis  :  ergo. 

7.  Ohjectio.  —  Responsum.  —  Dices,  hanc 
assertionem  solum  habere  locum  in  adultis  : 


tini,  quia  pro  aliquo  tempore  durat  ejus 
eflfectus,  sed  tandem  amittitur.  Prior  neces- 
saria  est  in  omni  prsedestinato^  quia  necesse 
est,  ut  gratiam  aliquando  consequatur  in  hac 
vita^  quam  pro  ahquo  tempore  usque  ad  mor- 
tem  conservet,  alias  non  salvabitur.  Alia  vero 
justificatio,  hcet  ita  necessaria  non  sit,  tameu 
nam  infantes,  cum  nec  moraliter  operari  pos-  sine  dubio  etiam  in  prsedestinatis  locum  habct^ 
sint,  nec  peccare,  non  videntur  capaces  simi-  quia  gratiam  semel  comparatam  perdere  pos- 
hum  auxiliorum,  nec  dono  perseverantiai  in-  sunt,  juxta  certam  fidei  doctrinam.  De  priori 
digere.  Respondeo,  juxta  captum  eorum  etiam  ergo  justificatione  et  gratia  ad  minimum  cer- 
hoc  iUis  accOmmodari,  quia  rationem  perse-  tum  est,  esse  preedestinationis  eflfectum,  quia 
verantiffi  in  eis  habet  ipsa  mors  in  gratia,  juxta  '  saltem  de  iUa  necesse  est  verba  Pauh  verifica- 
iUud  :  Ttaptus  cst,  ne  malitia  mutaret  intellec-    ri.  Item,  quia  iUud  est^,  singulare  et  proprium 


tum  ejus.  Nam  iUa  etiam  procedit  ex  iUo  amo- 
rc,  C[uo  Deus  hujusmodi  personas  (hlexit  ad 
talem  beatitudinis  gradum^  et  non  fit  circa 
Ulas  sine  speciah  Dei  cura  et  providentia^  et 
ideo  ad  eflfectum  prffldcstinationis  earum  per- 
tinet. 


beneficium  prcedestinatorum,  et  simpliciter 
necessarium  ad  executionem  electionis  eorum 
(unde  ex  illa  procedit) :  est  ergo  eflfectus  prre- 
destinationis  corum.  Denique  rationes,  quas 
in  sequenti  puncto  aflferemus,  hoc  a  fortiori 
conviucunt :  tandem  licet  daremus,  electionem 


I 


CAP.  IV.  AN  GRATIA  SANCTIl-ICANS 
efticaccm,  ad  gloriam  non  praiccdcrc  ordinc 
intcntioni.s,  niliiloniinus  voluntas  dandi  lio- 
niini  talcm  justificationcm,  ut  ab  illa  non  ca- 
dat  aniplius,  est  virtualis  voluntas  dandi  ci 
gloriam  ct  suiriciens,  ut  ad  prii^dcstinationcm 
pcrtincrc  mcrito  ccnscnda  sit,  crgo  hoc  satis 
est,  utpcrtincat  ad  priedcstinationis  ctrcctum. 

3.  De  altera  jii^stificalioneest  ancepsquccstio. 
—  Qmriimdam  opinio.  —  De  altera  crgo  justi- 
ficatione  et  gratia,  qu»  per  peecatum  amitti- 
tnr,  didicultas  supercst,  an  illa  ctiam  sit  prtc- 
dcstinationis  ctlcctus  in  omnil)us  elcctis.  Et 
quidcm,  si  verum  esset,  gratiam  per  pecca- 
tum  amissam  non  rcstitui  per  pcenitcntiam, 
probabiliter  dici  posset,  non  deessc  efiectum 
prEcdestinationis,  quia  tandem  et  ultimate  non 
confcrt  ad  gloriam,  vel  augmcntura  cum  ef- 
fectu  consequendum:  sed  ita  se  lialiet,  sicnt 
gratia,  qufc  ad  tempus  datur  rcpro])is.  Nos  au- 
tem  supponimus,  totam  illam  gratiam  reparari 
per  pcenitcntiam  (non  loquimnrde  eadem  nu- 
mero,  .scd  de  gradu)  et  adlnic  facta  illa  snp- 
positione  procedit  difficultas  posita.  Nam  qui- 
dam  dicunt,  licet  gratia  illa,  ut  reparata  pcr 
poniitcntiam,  sit  effectus  prcedestiuationis,  lioc 
cnim  cvidens  est  ex  dictis,  non  tameu  ut  prre- 
ccssit  ct  pcrdita  est. 

4.  Fundamcntum. — Exemiiilumiwo  hacsen- 
tentia  adkihetiir. — Fundamcutum  eorum  est, 
quia  prffidestinatio  ex  parte  effcctuum  cousi- 
stitinserie  quadam  mediorum,  per  quse  electus 
iufallibilitcr  perducitur  ad  vitam   oeternam: 
crgo  de  ratione  illius  est,  ut  lia^c  scries  mcdio- 
rum  sit  continua,  ut  sic  dicam,  id  est,  ut  per 
mortale  peccatum  non  interrumpatur :  ergo 
quidquid  gratiae  prfedestinatus  obtinuit,  si  il- 
lud  per  peccatum  amittat,  non  fuit  effectus 
praidestinationis.  Probatur  prima  consequen- 
tia,  quia  Deus  uon  permittit    peccatum   prse- 
destinati  ex  inteutione  reparandi  illud,  ut  in 
superioribus  tactum  est,  et  dicetur  etiam  in 
sequentibus :  ergo  ex  vi  illius  peccati  et  ex  vi 
totius  providentiai,  qnoe  pra^cessit,  gratia  illa 
omnino,  amittitur  et  manet  sine  fructu  vitffi 
a'tcruLe.  Quod  autem  reparetur,  est  quasi  ex 
nova  providentia,  novaque  voluntatc  divina, 
ergo  ut  praicessit,  non  est  effectus  pra?destina- 
tionis,  sed  est  mere  temporalis  gratia,  sicut 
est  illa,  <iua3  interdum  datur  reprobis.  Solum 
ergo  est  effectus,  quateuus  reparata  est.  Con- 
firmant  lioc   exemplo  Adami ,  nam   gratia , 
qnam  liabuit  in  statn  innocentia!,  ut  preecessit 
peccatum,  non  fuit  eflectus  praidestinationis, 
licet  fuerit,  ut  postea  rcparata.   Assumptnm 
patet,  quia  omnis   eftectus  prajdestinationis 


SIT  EFFECTUS  PR/EDESTINATIONIS.  /t63 

Adai  datus  illi  est  ex  Chri.sti  merito,  quatenus 
habuit  rationem  redcmptionis  et  fundatum 
fuit  in  ejus  morte,  gratia  autem,  qute  data 
est  in  statu  innoccntiai,  vel  omnino  non  fuit 
cffcctns  mcritorum  Christi,  ut  quidam  volunt, 
vel  saltem  non  ut  redemptoris,  quod  certum 
est,  ergo. 

5 .  Conclusio.  —  Communis  expositio .  —  Ra- 
tione  conclusio  corrohoratiir .  —  Nihilominus 
dicendum  censeo,  totam  illam  gratiam,  ctiam 
ut  prteccdit  peccatmn,  daricxprffidcstinationc, 
ct  esse  efiectum  cjus.  Quod  imprimis  est  magis 
consenlaneum  Paulo  dicenti  :  (^uos  frwdesti- 
navit,  hos  et  justificamt.  Quod  Patres  et  cxpo- 
sitores  indistincte  intelligunt  de  prffidestinato- 
rum  justificatione,  ctiam  dc  illa,  qua;  per 
baptismum  in  prajdestinato  fit  :  nam  licct  in- 
deiinite  voccm  illam  juUificationis  accipia- 
mus,  ffiquivalet  univcrsali  ct  indiflerenter 
compreliendit  omnem  justificationem,  quai  in 
prffidcstinato  sit.  Dcinde  argumentor  ratione, 
quia  gratia  illa,  quce  prajcessit,  in  se  vel  in 
suis  effectibus  perpetuo  manet,  et  Iiabet  eflec- 
tum  gloriffi  :  ergo  nihil  illi  deest,  ut  sit  effec- 
tus  prffidestinationis.  Patet  consequentia,  quia 
reliqnce  conditiones  in  illa  non  desunt,  ut  pcr 
se  notum  est.  Antecedens  vero  probatur,  quia 
illa  gratia  regularitcr  fuit  principium  merito- 
rum,  vel  saltem  contulit  jus  ad  gloriam,  quod 
jus  non  omnino  amittitur  per  superveniens 
peccatum :  sed  impeditur,  et  ideo  ablato  pec- 
cato,  illud  idem  jus,  quod  prius  fuerat  acquisi- 
tum  et  mcrita,  si  qua  erant  viva,  manent  in 
divina  acceptatione,  et  proptcr  illa  datur  aitcr- 
num  prsemium  glorise  :  ergo  fructus  illius  gra- 
ticB  prioris  permanet  in  vitam  eeternam  :  ergo 
illa  fuit  effectus  prsedestinationis. 

6.  Amplius  confirmatur.  —  Effugium  reji- 
citur.  —  Confirmatur,  quia  ut  aliqua  gratia  sit 
prffidestinationis  effectus,  non  est  necesse  ut 
ipsamet  in  se  ipsa  maneat  in  vita  aiterna,  alio- 
qui  vocatio  efficax  non  esset  effectus  prsedes- 
tinationis,  quia  ipsa  non  durat  in  vita  «'terna, 
satis  ergo  est,  quod  duret  effectus  ejus,  nt  ipsa 
sit  effectus  pra^destinationis,  ut  supra  etiara 
diximus.  Eo  vel  maxime  cpiod  talis  gratia  for- 
maliter  durat  in  perpetuum,  quamvis  enim 
non  duret  in  eadem  numcro  entitate,  hoc  ma- 
teriale  est,  parumque  rcfert  ad  eflectum  pra3- 
destinationis.  Dices,  non  durat  perpetuo  nisi 
ut  restituta.  Sed  contra,  quia  hasc  restitutio 
non  fit,  per  se  Ioc[uendo,  nisi  virtute  prioris 
gratise  et  infusionis  ejus  et  meritorum,  vel  ip- 
sius  hominis,  vel  Christi,  quse  illi  applicata 
fuerunt.  Nam  poenitentia  peccati  commissi  so- 


464  LIB.  III.  DE  PR^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

lum  concurritad  illam  restitutionem,  ut  causa    ficat  aliquo  modo  in  vitam  seternam.  Hsec  au- 


per  accidens  removens  impedimentum  :  ergo 
ha^c  gratia  restituta  per  se  nititur  in  priori 
beneficio,  vel  merito  :  ergo  illud  etiam  prius 
beneficium  et  consequenter  prior  etiam  gratia^ 
fuit  effectus  praedestinationis.  Denique,  inten- 
tio  Dei  producendi  liunc  electum  ad  tantum 
gradum  glorise,  non  consequitm^  effectum  abs- 
que  illa  gratia  ut  prsecessit,  quia  nisi  praeces- 
sisset,  non  daretur  iUi  homini  poenitentiam 
agenti  tanta  gratia,  quse  ad  tantam  gioriam 
sufficeret :  ergo  illa  gratia  concurrit  ut  medium 
ad  ultimum  effectum  divinaj  electionis  conse- 
quendum,  ergo  est  effectus  ejus  et  prsedestina- 
tionis. 

7.  Addo  preeterea,  potuisse  gratiam,  et  jus- 


tem  omnia  nunc  conjunguntur  cum  repara- 
tione  omnis  praecedentis  gratiae,  et  meritorum: 
et  lioc  ipsum  auget  gratitudinem  ad  Deum  : 
ergo  multis  tituHs  connumeranda  est  talis  gra- 
tia  inter  proedestinationis  effectus. 

8.  Contrarue  sententice  fundamentum  explo- 
ditur.  —  Ad  exemplum  resfondetur .  —  Neque 
obstat  fundamentum  contrariae  sententise. 
Nam  imprimis  nego  consequentiam :  ahas  nec 
propria  merita  essent  effectus  prEcdestinationis, 
quod  profecto  verisimile  non  est,  ut  jam  di- 
cam.  Nec  video  quee  sit  necessitas  iUius  conti- 
nuationis  mediorum  in  eo  sensu  exphcatse. 
Solum  enim  posset  id  esse  necessarium,  si  pec- 
catum  superveniens  omnino,  et  in  perpetuum 


titiam  amissam  esse  effectum  prsedestinatio-    extingueret  quidquid  aidificatum  fuerat :  nunc 
nis,  etiamsi  per  pojnitentiam  recuperanda  non    autem  (ut  dixi)  non  ita  est,  Ergo  facile  intelh- 


esset,  dummodo  ahquo  modo  conferret  ad 
consequendum  ilhim  beatitudinis  gradum,  qui 
de  facto  comparatur.  Hoc  facile  patet  ex  prin- 
cipio  posito,  quod  proedestinationis  effectus 
non  est  sola  gratia ,  quse  permanet  in  ffiterna 
vita,  sed  etiam  qute  quocumque  modo  confert 
ad  seternse  vita3  consecutionem,  etiamsi  ipsa 
gratia  in  se  transeat.  Potest  autem  inteliigi, 
quod  gratia  semel  liabita  multis  modis  confe- 
ferat  vitaj  ffiternai  consecutionem,  etiamsi  non 
reparetur.  Primo  eihm  potest  conferre  tan- 
quam  occasio  excitans  liominem  ad  liabenda, 
quando  postea  resurgit,  phira  merita  perma- 


gimus,  Deum  ex  speciali  providentia  prsedes- 
tinationis  suee  dedisse  electo  talem  gratiam  : 
quia  licet  cognoverit  fore  impediendam  per 
peccatum,.  tamcn  etiam  prainovit  habituram 
tandem  fructum  Eeternum.  Unde  licet  conce- 
damus,  Deum  non  permittere  peccatum  praa- 
destinati  ex  intentione  reparationis  (de  quo 
postea),  dicimus  tamen,  non  permittere  ilhid 
sine  proposito  reparationis.  Non  enim  permit- 
tit  illud  mahnn,  quod  futurum  sit  ffiternum, 
sed  ut  temporale,  semper  enim  retinet  vohm- 
tatem  formalem,  vel  virtualem  toUendi  illud  : 
quod  satis  est,  ut  priorem  gratiam  dederit  ex 


nentia  iu  vitam  seternam,  vel  quia  inde  exci-  prajdestinatione.     Ad     confirmationem     seu 

tatur  ad  graviorem  dolorem,  et  poenitentiam,  exemphun,  negatur  assumptum.  Supra  enim 

vel  ad  majorem  gratiarum  actionem  pro  tantis  dixi,  et  verum  cst,  primam  gratiam  Adae  in 

beneficiis  susceptis,  vel  ad  alios  actus  similes  :  statu  iunocentiee  fuisse  effectum  praedestiua- 

Preesertim  vero  posset  deservire  memoria  il-  tiouis  ejus,  quod  rationes  liic  facte  sequai  pro- 

hus  gratiae,   et  jacturae  factae,  ad  serventius  bant.  Dixi  etiam  non  esse  de  ratione  praedes- 

conandum  resarcire  damnum  nova  diligentia,  tinationis,  quod  sit  ex  redemptione  formahter, 

et  fervore  :  sicut  solet  mercator,  qui  divitias  sed  satis  esse,   quod   sit  ex  gratia  GHRISTI, 

amisit,  licet  illasmet  recuperare  non  possit,  quae  latius  patet  quam  redemptio  :  et  tahs  fuit 

ahas  simUes  dUigenter  procurare  :  ad  quod  iUa  prima  gratia  Adae,  de  qua  ahbi. 
moveri  potest  ex  amore,  et  aestimatione,  ac 
memoria  priorum  divitiarum.  Unde  ad  illam 
diligentiam  adliibendam  plurimum  conferre 
solet  aliquando  expertum  fuisse  priorem  sta- 
tum  et  divitias  :  ad  hunc  ergo  modum  posset 
in  praesenti  inteUigi.  Praeterea  justificatio  prse- 
terita  confert  saepe,  ut  homo  post  lapsum  fa- 
cilius  ad  cor  redcat,  et  ut  in  peccatis  non  ob- 

durescat  :  relinquere  etiam  solet  facilitatem  hite  negat,  actus  humanos,  quantumvis  super- 

ahquam  in  bonis  operibus,  vel  propter  acqui-  naturales,  et  utilcs  sint  ad  vitam  aiternam  cum 

situm  liabitum,  vel  propter  bona  pliantasmata,  effectu  consequendam,  esse  pra;dcstinatiouis 

qua;  permanent  non  obstante  peccato  :  ergo  effectum.  Ratio  reddi  potest,  quia  illi  tantum 

ratione  hujus  utilitatis  posset  csse  praedestina-  sunt  prtedestinationis  effectus,  qui  ex  absoluta 

tionis  effectus  :  nam  totum  lioc  tandem  fructi-  Dei  praiiinitione  ,  ct    prffiordiuatioue  prove- 


CAPUT  V. 


AN  OMNES  SUPERNATURALES  AGTUS  QUOYIS  310D0 
MERITORII,  QUOS  PR^DESTINATUS  FAGIT_,  SINT 
EFFEGTUS   PRiEDASTINATIONIS   EJUS. 


1.  Priviaopinio.—Eatio.--Fiima  opinioabso- 


CAP.  V.  SINT-NE  MERITA  PR^EDESTINATI  EFFECTUS  PR^.DESTINATIONIS.  4Go 

niunt :  sed  actiis  Inimani,  etiam  supcrnatura-  sitio  uliima,  nec  mcrita,  seu  fructus  justitiae 

les  non  proveniunt  ex  tali  Dei  intentione :  ergo.  crunt  eftectus  praidestinationis,  quia  non  solus 

Major  patet,  quia  prajclcstinatio  dicit  cffica-  Deus  ea  facit,  scd  nobiscum :  quo  motlo  etiam 

cem,  et  infallil)ilcm  providcntiam,  non  solum  sc  gerit  in  di.spositionibus  remotis.  Diccre  vcro 

ex  pra'scieutia,  sed  ex  pra^ordinatione  divina,  potest  aliquis,  cifectum  pra;destinationis  de- 

utdocet  D.  Tiiomas,  1  parte,  quajstione  23,  ar-  bere  esse  ex  se  permancntem,  atque  adeo  in 

ticulo  7et8,  et  qUaistionc6,de  Verit.,  articulo  hac  vita  dcbere  esse  liabitualcm,  aut  saltem, 

3,  et  sajpe  alias  :  crgo  cfFcctus,  qui  non  perve-  qui  liabitum  aliquem,  seu  argumentum  ej  us 

niunt  ex  liujusmodi  providcntia  Dei,  non  pos-  post  se  relinquat,  quod  non  convcnit  rcmotis 

sunt  dici  praidcstinationis  cfrectus  :  hujusmodi  dispositionibus;  sed  hoc  satis  infirmum  fun- 

autem  sunt  effectus  omnes  ,  qui  proveniunt  damentum  est,  ut  patebit. 

sine  speciali  pra;finitione  Dei.  Jam  vero  quod  4.  Tertia  opinio.  —  Ratio.  —  Tertia  opinio 

tales  sint   omnes  effectus  libcri ,    opinantur  aliter  distinguit,  non  intcr  actus,  sed  in  con- 

multi,  quia  putant  talem  prsefinitiouem  rcpu-  sideratione  cujuscumquc  actus  supernaturalis. 

gnare  libertati.  Unde  omnes ,  qui  sententiam  Duo  enim  in  illo  considerat,  scilicet  concursum 

illam  tuentur,  videntur  posse  pro  hac  opinione  Dei  seu  influxum  gratia;  et  cooperationem  libc- 

allegari :  quamvis  revcra  omnes  id  asserant.  riarbitrii.  Dicitcrgo,  actus  supernaturales  prai- 

2.  Sccunda  opinio  — Secunda  opinio  distin-  destinatorum,  quoad  influxum  gratise  et  Dei, 
guit  inter  actus,  qui  sunt  dispositioncs  remo-  esse  effectum  prsedestinationis :  quoad  coope- 
tae  ad  justificationem  ex  una  parte,  et  cos,  qui  rationem  vero  liberi  arbitrii  non  esse,  irao 
sunt  vel  ultima  dispositio  ad  gratiam,  vel  inde  posse  aliquam  pra^destinationis  rationem, 
fructus  justitiee  jam  comparatae :  et  de  priori-  vel  conditionem  assumi.  Ita  sentit  Henricus, 
bus  negat  esse  preedestinationis  effectus,  affir-  quodl.  4,quaest.  49,  et  quodl.  8,  q.  5,  et  priorem 
mat  autem  de  posterioribus.  Cujus  sententiai  quidem  partem  nune  ut  veram  supponiraus,  a 
videtur  fuisse  Bonaventura  1,  disp.  41,  art.  1,  fortiori  enim  probabitur  ex  dicendis.  Ratio 
queest.  2,  nam  solos  duos  effectus  preedestina-  alterius  partis  esse  potest,  quia  cooperatio  li- 
tionis  ponit,  scilicet  justificationem  et  glorifi-  beri  arbitrii  ut  sic  non  est  effectus  Dei :  ergo 
cationem.  Sub  justificatione  autem  videtur  nec  est  effectus  prsedestinationis.  Consequentia 
comprehendere  dispositionem  ultimam  ad  il-  ex  dict.  in  primo  capite  nota  est.  Antecedens 
lam  et  sequentia  opera,  quibus  in  adepta  jus-  vero  patet,  quia  illa  cooperatio  ut  sic  praecise 
titia  perseveratur  et  crescitur.  Priores  vero  dicitrespectumadliberum,  arbitriura,  etabillo 
dispositiones,  etiamsi  a  gratia  auxiliante  pro-  solo  manat.  Sicut  e  contrario  influxus  gratia  a 
cedere  fateatur,  sentit  non  esse  effectum  prge-  sola  gratia  est,  et  non  a  libero  arbitrio :  est 
destiuationis  quia  dicit  esse  causam  ejus:  sal-  enim  eadem  ratio. 

tem  ut  meritum  de  congruo,  nam  hoc  modo  5.  Verior  opinio. — Vera  tamen  sententia  est, 

potest  homo  ex  gratia  auxiliante  mereri  de  omniaoperasupernaturaliaelectorum,qua3cum 

congruo  justificationem,  et  csetera  omnia,  quse  effectu  aliquid  conferunt  ad  consecutionem  vi- 

illam  comittantur,  vel  consequuntm\  tai  seternse  ,  esse   effectum   prsedestinationis, 

3.  JExcluditur  ab  Mc  opinione  D.  Bonaven-  quoad  totum  id,  quod  in  ejusmodi  operibus  in- 
tura. —  Non  invenio  taraen  expresse  in  Bona-  venitur  et  sub  orani  habitudine,  sive  ad  Deum, 
ventura,  vel  alio  auctore  hanc  sententiam,  vel  sive  ad  aliam  priorem  gratiara,  sive  ad  liberum 
fundaraentura  ejus.  Nam  diflicile  est  rationem  arbitrium.  Hanc  veritatera  supponunt  cffiteri 
reddere,  cur  ab  liac  vita  effectus  prsedestina-  theologi,  qui  docent,  non  posse  invcniri  ex 
tionis  ab  ipsa  justificatione,  prout  includit  in-  parte  horainis  prsedestinati,  rationem  aliquam 
fusionem  gratise  habitualis,  inchoetur  et  ora-  totius  prsedestinationis  quoad  oranes  ejus  ef- 
nes  prsecedentes  gratise  non  sint  prsedestina-  fectus,  fundatam  in  opere  procedente  a  gratia, 
tionis  effectus.  Nam  si  quis  dixerit,  illos  prio-  sub  quacuraque  ratione  spectato.  Quod  inde 
res  effectus  esse  communes  reprobis,  idera  de  colhgunt,  quia  oranis  talis  actus  et  quidquid 
justificatione  ipsa  diceraus.  Quod  si  justifica-  in  eo  est,  effectus  prsedestinationis  existit.  Ra- 
tio  habet  aliquid  speciale  in  praedestinandis,  tione  autera  probanda  cst  hsec  veritas  sigilla- 
ob  quod  esse  possit  preedestinationis  effectus,  tim  et  per  partes. 

idem  in  prioribus,  ac  remotis  dispositionibus  6.  Fulcitur  ratione.  —  Et  iraprimls,   qiwd 

considerari  facile  potest.  Quod  si  dixerit,  ad  non  repugnet  actura  liberum  ut  sic  esse  prce- 

effectus  prsedestinationis  solura  pertinere  eas  destinationis  eftectura,  facile  probari  potest 

gratias,  quas  solus  DEUS  facit,  sic  uec  dispo-  contra  primam  senteutiam.  Primo  quia  non 

I.  30 


466  LIB.  III.  DE  PIL^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

repugnat  libertati,  tales  actus  prsefiniri  a  Deo,  decimo  quarto.  Antecedens  vero  patet  ex  eo- 

imo  verisimilius  est,  omnes  actus,  qui  cum  dem  Augustino  passim  dicente,    cum  Deus 

efFectu  conducunt  ad  vitam  seternam,  esse  in  praemium  confert  nostris  operibus,  dona  sua 

se  et  antecedenter  praiordinatos  a  Deo,  abso-  remunerare,   de  Prsedestinatione  sanctorum, 

luto  et  efficaci  decreto,  ut  in  libris  de  Auxiliis  capite  vigesimo,  de  Bono  perseverantiee,  capi- 

ostendimus.  Secundo^    quia  quidquid  sit  de  te  decimo  tertio,  de  Gratia  et  libero  Arbitrio, 

prcedestinatione  speciali  talium  actuum  in  se  capitibus  5,  15  et  16.  Quem  loquendi  modum 

ipsis,  ut  sint  efFectus  prsedestinationis,   satis  usurpavit  etiam    Cselestinus  papa,    Epistola 

est,  quod  sint  dona  Dei  data  homini  ex  specia-  prima,  ergo  ipsum  meritum  nostrum  est  Dei 

li  intentione  beatificandi  illum,  et  ut  talis  in-  donum :  at  meritum  ut  sic,  liberam  hominis 

tentio  efficaciter  impleatur.  Esto  enim  vera  cooperationem  includit.  Quse   ratio  procedit 

esset  sententia  dicentium,  ex  tali  intentione  tam  in  merito  de  condigno,  quam  de  congruo 

non  sequi  necessario  pra^destinationem  tahs  et  in  quacumque   supernaturah  dispositione 

medii  in  particulari,  seu  disjunctim  hujus,  vel  libera ;  omnia  enim  haec  sunt  dona  Dei,  et  h- 

illius  ut  si  unum  non  successerit,  ahud  habeat  beram  cooperationem  inchidunt. 
effectum,  nihilominus  quoties  tahs  actus  fie-        8.  Secundo,  ipsamet  cooperatio  hbera  ho- 

ret    esset  effectus  prsedestinatiouis,   quia  est  minis  est  a  Deo  per  se  efficaciter  intenta,  ac 

effectus  iUius,  intentionis  dandi  gloriam,  me-  preedefmita,  et  prseparata  per  prsedestinatio- 

diante  speciah   gratia  ab   eadem  intentione  nem,  ergo  est  effectus  gratiee  per  praedestina- 

manante,  qua?  tandem  efficax  est  et  ahquid  tionem  prseparatse,  et  accommodatae  ad  talem 

confert  ad  consecutionem  vitse  ajternse :  ergo  cooperationem  obtinendam  ,  ergo  est  effectus 

hoc  sufficeret  in  rigore,  ut  esset  prsedestina-  prsedestinationis.  Consequentia  est  evidens  ex 

tionis  effectus.  Unde  formahter  loquendo,  non  dictis  in  capite  primo.  Major  item  est  certa, 

dicitur  ahquis  prsedestinationis  effectus,  quia  quia  Deus  simphciter  vult  prsedestinatum  con- 

procedit  ex  speciah  voluntate   absohita,  qua  vertere,velut  credat,velutpoenitentiamagat : 

ille  effectus,  vel  actus  est  in  particulati  prsede-  ergo  directe  vult,  et  efficaciter  intendit  coope- 

fmitus  cum  omnibus  circumstantiis  suis,  hsec  rationem  ejus,  quia  non  potest  aliter  converti, 

enim  alia  qusestio  est  de  prajdestinatione  ipsius  nisi  cooperando.  Explicatiu",  nam  in  his  acti- 

actus    de  qua  nunc  non  agimus,  sed  de  prse-  bus  non  solum  vult  Deus  ad  illos  concurrere, 

destinatione  hominis.  Dicitur  ergo  supernatu-  sed  simpliciter  vult,  ut  homo  illos  habeat,  et 

ralis  actus  esse  prsedestinationis  effectus,  vel  ut  velit,  et  ut  ad  tale   objectum  tali  modo 

nuia  media,  seu  principia  necessaria  ad  illum  et  tali  tempore    determinetur ,    cooperando 

dantur  ex  intentione  efficaci  salvandi  homi-  gratise    suse  :  ipsa    ergo  cooperatio   prsedes- 

nem  vel  certe  quia  sunt  ex  tali  providentia  tinati  est  a  Deo  intenta,  et  volita  tanquam 

Dei  erga  hominem,  qua  tandem  perducitur  unum  ex  necessariis  mediis  ad  finem  prsedes- 

cum  effectu  ad  ultimam  salutem.  Hsec  enim  tinationis  consequendum.  Minor  item  certis- 

providentia  est  prsedestinatio  et  ab  illa  sine  sima  esse  debet,  quia  haec  ipsa  cooperatio  est 

dubio  procedunt  tales  actus  quoad  totum  quod  effectus  gratise  efficacis,  quse  sine  dubio  est 

in  eis  est,  ut  ex  sequenti  puncto  constabit.  prffidestinationis  effectus ,  ut  mox  dicemus. 

7,  Secunda  assertio.  —  Dico  ergo  secundo.  Assumptum  declaratur  primo  de  causalitate 

Actus  supernaturales  non  solum  sunt   effec-  morali,  nam  Deus  per  vocationem,  et  auxilia 

tus  prsedestinationis  quantum  ad    influxum  excitantia  trahit  hominem  moraliter,  ut  velit 

eratise   seu  Dei  in  ipsos,  sed  ctiam  quantum  et  cooperetur,  et  hoc  modo  facit,  ut  velimus 

ad  cooperationem  liberi  arbitrii.    Probatur,  et  faciamus,  ergo  ipsamet  cooperatio  nostra 

nuia  illi  actus  simpliciter  sunt  dona  Dei  se-  est  effectus  gratise  excitantis,  quae  ex  suo  ge- 

cundum  totum    quod  in   eis    est :    ergo   in  nere  transit  in  adjuvantem,  quando  effectus 

prsedestinato  eodem  modo  sunt  effectus  prse-  consequitur.  De  physica  vero  causalitate  pro- 

destinationis    ejus.    Gonsequentia   est    clara,  batur,  quia  illa  cooperatio  aliquid  reale  est  ad 

quia  haec  dona  sunt   media,  per  quoe  salus  pietatem  pertinens,  et  ad  salutem  valdc  neces- 

ita  prseparatur  prsedestinato,  ut  infallibihter  sarium  :  ergo  non  potest  esse  a  nobis  sine  Deo 

eam  consequatur.   Sunt  ergo  prcedestinatio-  et  gratia  cjus,  juxta  illud:  Sine  me  nihil  potes- 

nis  effectus,    juxta  definitioncm  Augustini.  tis  facere,  et  illud :  Quid  hahes  quod  non  acce- 

Prwdestinatio  est  prwscientia  et  pr(eparatio  pisti.  Qua3  vera  sunt  etiam  secundum  realem, 

heneficiorum  Dei,  giiibus  certissime  lilerantur,  ct  physicam  efficientiam. 
quicimqueUberantur,dG  Bouo  persever.,  capite        9.  Fundamentum  Ilenrici  rejicitur.  —  Quo- 


CAP.  V.  SINT-NE  MERITA  PR/EDESTINATI  EFFECTUS  PR^DESTINATIONIS.  4G7 

circa  (ut  Hcnrico  respon(leamu.s)  quamvis  co-  dere  in  nostris  opcribus  gratia?.  Unam  perve- 

operatio  illa  a  voluntate  nostra  sit,  et  suIj  illa  nientem,  et  de  hac  verum  est,  anteccdere  or- 

voce,  ac  denominatione  tantum  dicat  rclatio-  dine  naturae  ad  nostram  cooperationem,  alte- 

nem  ad  nostram  voluntatem :  niliilominus  tota  ram  coopcrantem  ,  et  de  liac  negamus  esse 

illa  rclatio,  si  rcalis  cst,  et  fundamcntum  ejus  priorem  natura  sccundnm  propriam  causalita- 

est  effectus  gratiffi  Dci,  et  conscqucntcr  in  jua^-  tcm ,  quia  non  cst  iu  re  distiucta  a  nostra 

destinatis  est  praedestinationis  effectus.  Nam  cooperatione. 

cooperatio  illa  aliquid  est  in  rerum  natura:  \i.  Ad  alteram  ohjectionis  partem  0'csponde- 

ergo  non  potest  esse  sine  Dei  influxu :  Unde  tur. — Ad  alteram  partem  objcctionis,  casteris 

cum  sit  ad  superuaturalem  actum,   crit  illc  omnibus  concessis,  negaturultima  cousequen- 

influxus  gratiae.  Imo  in  illa  cooperatione  vo-  tia  :  quia  per  gratiam  prgevenicntem,  scu  quaj 

luntas  non  operatur  propria  virtute  naturali,  est  principium  actus  liberi,  Deus  propriissime 

sed  per  obedientialcm  potentiam  et  tanquam  facit  nostram  cooperationem,  quando  illa  sit, 

instrumentum  liberum,  divina  virtute  eleva-  et  similiter  facit,  ut  cooperemur,  non  eflicaci- 

tum  :  ergo  in  iliamct  cooperatione  Deus  cst  ter  pra^determinando,  sed  inducendo  prius,  et 

principale  operans,  operatur  autem  superna-  postea  adjuvando.  Per  concursum  autem  non 

turalem  providentiam  cum  certa  ct  infallibili  tam  proprie  facit,  ut  cooperemur,  sed  facit 

consecutione  finis:  ergo  per  prsedestinationem..  ipsammet  cooperationem  modo  expIicato.Quod 

10.  Objeclio.  —  Respondetur . — Dices,  si  co-  satis  est,  ut  illa  cooperatio  sit  eflectus  praides- 

operatio  liberi  arbitrii  sit  per  actionem  ipsius-  tinationis,  quia  non  oportet  uteamdem  relatio- 

met  Dei,  ut  auctoris,   et  provisoris  superna-  nem  babeat  ad  Deum,  et  ad  voluntatem  Iiomi- 

turalis :  ergo  antecedit  ordine  causalitatis,  et  nis,  nec  quod  eamdem  denominationera  al)  u- 

naturaj  actio  Dei  ad  nostram  cooperationem,  traque  recipiat,   sed  satis  est,  quod  quidquid 

quod  nos  non  admittimus.  Item  si  illa  coope-  in  illo  actu  est,  sit  aliquo  modo  a  gratia  per 

ratio  est  effectus  gratise,  ergo  absolute  verum  prsedestinationem  prseparata. 

est  dicere,  quod  Deus  facit  nostram  cooperatio-  12,  Terlia  conclusio.  —  Prolatur  primo. — 

nem,  ergo  facit,  ut  nos  cooperemur,  ergo  de-  Tertio  dicendum  est,  omnem  supernaturalem 

terminatvoluntatemnostramadcooperandum:  actum,  qui  cum  effectu  confert  praedestinato, 

quse  omnia  repugnant  nostra;    doctrinse   de  ut  aliquam  Iiabitualem  gratiam  consequatur, 

auxiliis  gratice.  Respondetur  ad  priorem  par-  esse  preedestinationis  effectum.  Probatur  pri- 

tem  distinguendo  consequens,  habet  enim  duos  mo,  quia  verisimilius  est,  omnem  hujusmodi 

sensus,  et  in  altero  admittenda  est  illatio,  in  actum  saltem  in  eleciis  esse  a  Deo  specialiter 

altero  vero  nogauda.  Itaque  (ut  alibi  diximus)  pra^definitum,  quaj  prffidefinitio  ad  prsedesti- 

duplex  est  gratia,  qua;  ad  hominis  actum  con-  nationem  pertinet,  et  ab  illa  trahit  originem 

currit :  una  est  per  modum  principii,  alia  per  cooperatio  liberi  arbitrii.  Secundo,  quia  osten- 

modum  concursus.  De  priori  verum  est,  Deum  sum  est,  omnem  gratiam  habitualem  prsedes- 

per  novam  actionem  efiicere  nostrammet  co-  tiuati  permanere  in  seternam  vitam,  ac  pro- 

opcrationem  in  nobis,  et  nobiscum :  sic  enim  iude  couferre,  vel  pertinere  aliquo  modo  ad 

per  vocationem  facit  Deus  velle  nostrum,  seu  effectum  ultimum  prffidestinationis  :  ergo  si 

ut  velimus,   ut  ssepe  dicit  Augustinus.  Quid  actus  talis  est,  ut  cum  effectu  conferat  ad  ha- 

enim  est  facere  ut  velimus,  nisi  facere,  ut  co-  bitualem  aliquam  gratiam  obtinendam,  me- 

operemur  ?  Item  cooperatio  nostra  est  res  dis-  diante  illa  confert  ad  consecutionem  ultimse 

tincta  a  gratia  operante,  quse  est  principium  felicitatis  iu   eo  gradu ,  in  quo  preedestiuata 

nostriactus,  ergo  cst  propriissime  effectus  ejus,  est :  ergo  Iioc  est  satis,  ut  sit  efiectus  pra;des- 

per  actionem  distinctam  ab  ipsa  operante  gra-  tinationis. 

tia,  per  quam  Deus  operatur  in  nobis  actum  13.  Unde  constat,  omnes  actus  meritorios 

liberum.  De  altera  vero  gratia  dicendum  est  de  condigno  augmenti  gratise  esse   effectus 

in  rc  non  distingui  a  nostra  cooperatione,  sed  prsedestinationis  :  quia  effectus  talium  meri- 

solum  ratione,  et  denominatione.  Unde  verum  torum  in  prajdestinatis  nunquam  frustratur, 

est,  illammet  cooperationem   esse  actionem  quia  in  illis  semper  impletm^  illa  conditio, 

Dei,  et  hoc  sensu  fieri  per  actionem  Dei,  vel  quam  Concilium  posuit,  Si  in  gratia  decesse- 

potius  esse  actionem  Dei,  eo  modo,  quo  actio  rint :  ac  proinde  semper  illis  respondet  effec- 

fit  se  ipsa,  et  quo  solct  una,  et  eadem  actio  esse  tus  semperque  manent  viva  in  Dei  conspectu, 

instrumenti  et  principalis  agentis.  Unde  in  for-  nam  lieet  ad  tempus  mortificentur,  revivis- 

ma  respoudetur,  duphcem  actioncm  mterce-  cuut  taudem  in  perpetuum.  Qutc  i-atio  probat 


468  LIB.  III.  DE  PR^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

idem  de  ultima  dispositione  ad  gratiam,  per  tata  sunt.  Potestque  explicari  ex  illis  verbis 
illam  enim  saltem  de  congruo  eamdem  gra-  Pauli  2^  Timoth.  1  :  Omnia  sustineo  propter 
tiam  meremur^,  et  de  condigno  gloriam^  et  ille  elcctos,  ut  et  ifsi  sahitem  consequantur.  Nam 
efFectus  infallibilis  est.  Idemque  est  de  condi-  patientia  et  voluntas,  quse  Paulo  dabatur  ad 
gna  receptione  Sacramenti^  nam  illa  etiam  ha-    sustinendos  illos  labores,  efFectus  erant  pr<E- 


bet  efFectuum  gratise  perpetuum. 

4  4,  De  reniotis  dispositionihus  ad  gratiam 
idem  dicendum.  —  Addo  insuper,  idem  dicen- 
dum  esse  de  remotis  dispositionibus  ad  gra- 
tiam,  si  tales  sint,  ut  de  facto  aliquo  modo  co- 
operentur  ad  gratise  justificantis  consecutio- 


destinationis  eorum,  qui  illis  mediis  proficie- 
bant  et  salvabantur.  Sic  etiam  applicatio  Sa- 
cramenti,  quatenus  est  actio  ministri,  esse  po- 
test,  et  frequenter  est  effectus  prsedestinatio- 
nis  ejus,  qui  per  Sacramentum  salvatur,  ut 
per  se  satis  constat.   Hoc  etiam  modo  dicunt 


nem,  vel  impetrando  a  Deo  majora  auxilia,  tlieologi  et  tractat  divus  Tliomas.  dicta,  q.  23, 

vel  minores  dispositiones,  vel  aliquo  alio  modo  art.  8,  prffidestinationem  juvari  precibus  sanc- 

prseparando  viam,  vel  dando  moralem  occa-  torum,   quia  precibus  Stephani  impetrata  est 

sionem,  aut  consequendi  gratiam  justifican-  a  Deo  efiicax  vocatio  Pauli :  illse  ergo  preces 

tem,  aut  proficiendi  in  illa.  Quia  non  oportet,  fuerunt  effectus  prsedestinationis  Pauli :  nam 

ut  effectus  prsedestinationis  immediate  coope-  ex  intentione  salvandi  Paulum  DEUS  inspira- 


vit  illam,  et  dedit  auxilium  ad  illam  necessa- 
rium.  Neque  obstat,  quod  etiam  fuerit  effectus 
prsedestinationis  Stephani  :  quia  ex  speciali 
providentia  circa  utrumque  fieri  potuit.  Et 
confirmatur,  quia  illa  oratio  non  fuit  causa 
totius  prsedestinationis  Pauli,  ut  supra  osten- 
dimus :  ergo  necesse  est  ut  fnerit  effectus.  Pa- 
tet  consequentia,  quia  illa  non  esset  effectus 


retur  ad  ultimum  effectum  ejus,  sed  satis  est, 
si  immediate  et  quocumque  modo  conducat, 
nam  hoc  est  satis,  ut  sit  medium  efficax,  et 
consequenter  ab  intentione,  et  providentia  ef- 
ficaci  proveniens  et  Iioc  est  esse  prsedestina- 
tionis  effectum. 

45.  Unde  verisimile  est,  cum  Paulusdixit  : 
Quos  pra'destinavit,  hos  et  vocavit,  et  quos  vo- 
cavit,  lios  et  justificavit,  sub  vocatione  com-  si  prsedestinatio  Pauh  quoad  effectus  suos  in- 
prehendisse  omnes  dispositiones  remotas,  sub  choata  fuisset  ab  ejus  vocatione  :  ergo  oratio 
justificatione  omnes  proximas  cum  omnibus  Stephani  fuisset  causa  primi  effectus  prsedesti- 
meritis,  quibus  homo  in  dies  magis  justifica-  nationis  Pauli :  ergo  totius.  Haec  enim  conse- 
tur.  Vel  si  per  vocationem  solum  inteUigamus  quentia  vulgaris  est  apud  theologos ,  quia  ex 
primam  vocationem,  quse  est  initium  justifi-  primo  effectu  derivatur  secundus,  et  ex  se- 
cationis  :  sub  justificatione  comprehenduntur    cundo  tertius,  et  sic  usque  ad  ultimum,  quan- 

do  illi  inter  se  habent  connexionem  causse  et 
effectus,  quomodo  comparatur  vocatio  ad  con- 
versionem. 


omnes  actus  pielatis  ab  illa  vocatione  manan- 
tes  et  parantes  viam  ad  justitiam,  illos  enim 
omnes  ad  justitiam  aliquo  modo  pertinere  Con- 
cilium  Tridentinum,  sess.  6,  cap.  5,  6  et  7,  sa- 
tis  significavit, 

46.  Deniquehinc  verisimile  est  omnes  actus 
supernaturales,  quos  prsedestinatus  in  hac  vita 
facit  esse  prffidestinationis  effectus,  quia  vel 
omnes  conducunt  aliquo  modo  ad  beatitudi- 
nem  essentialem  obtinendam,  secundum  ali- 
quem  gradum  ejus,  vel  certe  illis  semper  re- 
spondetingloria  aliquod  prsemium  accidentale, 
etiamsi  fortasse  extra  statum  gratise  facti  fue- 


CAPUT  VI. 

QVM  VOCATIO  ET  PRvEVENIENTIA  AUXILIA  SINT 
PR^DESTINATIONIS  EFFEGTUS. 

4.  Ratio  dubii. — Vocationem  esse  praedesti- 
nationis  effectum  satis  aperte  docuit  Paulus  ad 
Romanos  8,  dicens :  Quos  autem  prcedestinavit, 
hos  et  vocavit.  Difficultas  ergo  solum  est,  de 
qua  vocatione  sit  sermo  et  quid  sub  vocatione 


rint ;  pra?destinatio  enim  non  soliim  est  ad  nu-  comprehendatur.    Ratio   diibitandi  in  pi'iori 

dam  gloriam  essentialem,  sed  ut  ornatam  suis  puncto  est,  quia  duplex  est  vocatio,  una  effi- 

accidentilius,  ac  proprietatibus,  ergo  et  omnes  cax  seu  congrua :  altera  inefficax.  Utraque  au- 

actus,  qui  ad  gloriam  conferuut,  sunt  prades-  tem  illarum  habct  locum  iu  prsedestinato  et  iu 

tinationis  effectus,  maxime  vero  qui  conducunt  reprobo.  Cum  ergo  constet,  neutram  vocatio- 

ad  gloriam  essentialcm.  nem  esse  in  reprobo  praidestinationis  eflectum, 

47.    Ultima  conclusio.  —  Ultimo  dicendum  videndum  est,  cur  in  prsedestmato  sit  prades- 

cst,   interdum  bonum  actum  unius  personaj  tinationis  effectus,  et  an  hoc  sit  verum  de  omni 

esse  effcctum  prajdestinationis  alterius.   Hoc  vocatione,  vel  de  sola  efficaci,  et  an  de  omui 

facile  constat  ex  his,  quee  superiori  libro  trac-  efficaci,  vel  tantum  dc  aliqua. 


CAP.  VI.  QVJE  AUXILIA  PR^EVENIENTIA  SINT  EFFECTLS  PR.^^DESTINATIONIS.  469 

2.  Et  quidem  apud  Augustinum  soepe  inve-  scquitur ,  omnem  vocationem  pra^destinati , 
nimus,  illam  vocationom  quaj  est  ex  proposito,  quaj  in  ordine  ad  aliquem  actum  seu  consen- 
esse  prffidestinationis  efFectum,  ut  videre  licet,  sum  proximum  eflicax  est,  esse  effectum  prai- 
lib.  2,  contru  duas  Epist,  Pelag.,cap.  10,  et  de  destinationis  ejus.  Prol)atur,  quia  talis  vocatio 
Prffidcst.  Sanct.,  cap.  16  et  17,  ct  lib.  \,  ad  scmpcr  est  ex  prDposito,  non  tantum  effcctus 
Simplician.,quff;st.2.Eumqueimitantur  Pros-  proximi  vocationis,  scd  ctiam  effectus  ultimi 
per  in  libris  de  Vocationc  gcntium,  ct  Fulgcn-  totius  pra^destinationis,  id  est,  proposito  clcc- 
tius,  libro  1  ad  Monimum,  Ansclmus,  in  ad  tionis  ad  gloriam.  Quia  ille  consensus  propter 
Roman.  8,  sumiturque  ex  vcrbis  illis  cjusdem  qucm  detur  talis  vocatio  efficax,  est  etiam  cf- 
capitis:  Diligcntibus  Deum  omnia  cooperantur  ficaciter  prajfinitus  propter  gloriam.  Confir- 
in  bonum,  his  qui  secundum  profositum  vocati  matur,  quia  talis  vocatio  sempcr  cum  cffectu 
*2<??if  M?«c^?.  Intelliguntur  enim  lia?c  verba,  non  confert  saltem  mediate  ad  effectum  gloriae 
de  proposito  hominis,  sed  Dei,  ut  alibi  latius  consequendum :  at  lioc  satis  est,  ut  sit  effectus 
dictum  est :  et  clarius  explicuit  idem  Apostolus  praedestinationis ,  sicut  jam  dcclaratum  est. 
2,  Timoth.  1 :  Vocavit  nos  vocatione  sua  sancta,  Assiimptum  patet ,  quia  omnis  bonus  actus 
Qwn  secundum  merita  nostra,  sed  secundim  pro-  prcedestinati,  prajsertim  proccdens  ex  speciali 
positum  suum  et  gratiam.  vocatione  supernaturali,  semper  habet  aliquem 

3.  Vera  expositio . — Quid  autem  sit  hoc  pro-  fructum  in  vitam  ajtcrnam,  vel  per  modum 
positum  Dei,  nunquam  satis  Augustinus  decla-  mcriti,  vel  per  modum  dispositionis  proximae 
ravit.  Potest  cnim  esse  propositum  dandi  glo-  vel  remotse,  ut  jam  explicatum  est.  Atque  hoc 
riam,  vel  dandi  proximumeffectum  vocationis,  confirmat  illud  Pauli  ad  Roman.  8 :  Diligenti- 
ut  fidem,  vel  poenitentiam,  etc,  vel  solum  dan-  bus  Deum  omnia  cooperantur  in  bonum,  liis  qui 
di  talem  vocationcm,  quam  Dcus  per  condi-  secundum  propositum  vocati  sunt  sancti.  Nam 
tionatam  prsescientiam  prseviderat  fore  con-  si  lisec  sententia  Pauli  extcnditur  ad  alia  infe- 
gruam,  si  darctur.  Et  ideo  varise  sunt  de  hoc  riora  bona,  imo  etiam  ad  mala,  ut  multi  scn- 
opiniones,  quse  in  supcrioribus  tactae  sunt,  tiunt,  multo  certius  habcbit  locum  in  omnibus 
Mihi  tamen  probabilius  multo  est,  ex  mente  supernaturalibus  actibus  qui  ex  vocatione  pro- 
Augustini,  citatis  locis,  intelligendum  hocesse  cedunt,  ac  subinde  in  omni  vocatione  efficaci 
de  proposito  electionis  seu  dilectionis  ad  glo-  ad  aliquem  actum  supcrnaturalem. 

riam.  Vult  enim  Augustinus  illam  vocationem  5.  Probabilis  opinio. —  Flecti  vocantur  sa'pe 

ex  proposito  esse  propriam  prcedestinatorum :  inefficaciter. — Inefficax  vocatio  in  prcedestina- 

quod  non  potest  esse  verum,  nisi  ex  tali  pro-  tis  est  effectus  prajdestinationis. — Probatur. — 

posito  procedat.  Nam  propositum  dandi  voca-  Addo  vcro  prseterca,  probabile  esse,  omnem  su- 

tioncm,  quse  ad  proximum  actum  suum  futura  pernaturalem  vocationem  prsedcstinati,  etiam 

est  congrua  et  efficax,  commune  est  reprobis :  si  reipsa  non  sit  efficax  in  ordine  ad  obtincn- 

saepe  cnim  Deus  illos  vocat  isto  modo,  et  certum  dum  consensum  seu  actum,  ad  quem  homo 

est  non  vocare  illos  sine  praescientia,  ncc  sine  vocatur ,  esse  praedestinationis  effectum.  Hoc 

illo  proposito  :   similitcr  propositum  dc  ipso  vidcri  potest  difficile,  quia  Augustinus  solam 

actu  libero,  propter  quem  datur  vocatio ,  in  efficacem  et  congruam  vocationem  videtur  po- 

reprobislocum  habet:  namlicetaliquis  nonsit  nere   praedcstinationis    effectum.   Hoc  videri 

efficaciter  ad  gloriam  prseordinatus,  saepe  cst  potest  difficile,  quia  Augustinus  solam  effi- 

destinatus  efficaciter  ad  temporalem  justitiam  cacem ,  et  congruam  vocationem  vidctur  po- 

et  ad  fidem,  et  ita  saepe  vocatiu"  ex  proposito  nere  praedestinationis  effcctum.  Scd  imprimis 

Dci  efficaci,  ut  crcdat,  vcl  pcenitentiam  agat.  ccrtum  est,  elcctos  ct  praedestinatos  saepe  vo- 

Credibile  cnimest,quandoDeusvocavit  Judam  cari  inefficaciter  :   ut,  verbi  gratia,   Paulus 

ad  Apostolatum,  vocasse  illum  congruo  modo  priusquam  vocaretur  vocationc  illa  cfficacissi- 

ex  proposito,  ut  consentiret  et  fieret  cum  cf-  ma  et  congrua,  saepe  forte  vocatus  fuerat  com- 

fectu  Christi  discipulus,  csto  non  esset  effectus  muni  et  sufficientc  vocatione :  idem  credibile 

ad  perseverandum  in  illo  statu.  Sola  ergo  vo-  est  dc  multis  Judeeis  qui  Ghristum  praedicau- 

catio  ex  proposito  efficaci  gioriae  seu  gratiae  tcm  et  vocantcm  audierunt,  eique  resisterunt, 

finalis  (quod  perinde  est)  est  proprius  praedes-  et  postea  per  Apostolos  conversi  simt  ct  salvati, 

tinationis  effectus.  quia  praedcstinati  erant.  Et  in  nobis  quotidie 

4.  Omnisvocatioprcedestinati,qua'inordine  contingit  vocare  nos  Deum  ad  perfectiouem 
ad  aliquejn  actum  scic  consensum  est  efficax  vel  statum  religionis,  et  ssepius  resistere,  tan- 
prcedestinationis  ejus.  —  Atquc  hinc  ulterius  demvero  cousentire^velalterivocationisimili. 


470  LIB.  III.  DE  PR^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

vel  saltem  alicui,  quse  ad  salutem  seternam  non  liabet  congruitatem  in  ordine  ad  proxi- 

consequendam  sufficit.  Est  ergo  in  prsedesti-  mum  actum,  propter  quem  data  est :  respectu 

natis  ssepe  inefficax  vocatio.  Quod  autem  niliil-  alterius  fructus^  quem  tandem  obtinet,  congrua 

ominus  talis  vocatio  sit  efFectus  prsedestinatio-  est,   et  suo  modo  efficax  :  et  sub  ea  ratione 

nis,  ostenditur  primo,  quia  talis  vocatio  pro-  compreliendi  potest  sub  vocatione  exproposito. 

cedit  etiamex  intentioneefficaci  dandi  gloriam^  8.    Ultima  resolutio.  —  Unde  ultimo  conclu- 

atque  adeo  exproposito:  ergo  est  efiectus  prse-  do,  omnia  auxilia  prsevenientia  et  excitantia, 

destinationis.  Consequentia  patet  ex  dictis  :  quse  datur  prffidestinatis,  quantumvis  commu- 

quia  electio  ad  gloriam  est  fons  et  origo  totius  nia,  et  sufficientia  tantum  videantur,  esse  ef- 

preedestinationis.  fectus  prsedestinationis,  et  electionis  eorum. 

6.  Antecedens  vero  patet,  ex  quadam  doc-  Probatur,  quia  heec  auxilia  sunt  divinse  illu- 
trina  supra  adducta  ex  D.  Thoma,  quod  Deus  minationis,  in  quibus  divina  vocatio  posita 
saepe  vocat  praidestinatum,  ut  non  cadat^  non  est,  ut  Tridentinum  Concihum,  sess.  6,  cap.  4, 
absolute  et  determinate,  sed  quasi  sub  condi-  5  et  1,  declarat  :  si  ergo  taha  auxiha  sunt  ef- 
tione,  vel  disjunctim,  ut  non  cadat,  vel  si  ce-  ficacia,  pertinent  ad  vocationem  congruam,  si 
cideritjUtresurgat.Namjuxtahancdoctrinam,  vero  inefficacia,  saltem  pertinent  ad  vocatio- 
etiam  tunc  quando  vocatio  ad  non  cadendum  nem  in  electis  esse  effectum  preedestinationis  : 
non  est  omnino  efficax  et  congrua,  datur  ex  ergo  idem  est  censendum  de  omuibus  dictis 
proposito  prsedestinationis ,  quia  datur  ex  in-  auxihis.  Imo  non  sohim  de  internis  auxihis, 
tentione  uhimi  effectus  ejus,  quantum  est  ex  sed  etiam  de  externis  idem  dicendum  est,  ut 
parte  Dei,  et  cum  animo  supplendi  defectum,  de  prsedicatione  Evangehi,  de  externis  signis, 
si  ex  parle  hominis  positum  fuerit  impedimen-  miracuhs,  exemphs,  et  apphcatione  bonorum 
tum.  Sicut  in  humana  providentia,  quandoex  objectorum,  et  aha  quacumque  divina  custo- 
intentione  efficaci  salutis  sumo  medicinam,  si  dia.  Nam  hcet  sine  interno  spiritu  gratiee  haec 
forte  prosit,  quamvis  non  certo  sciam  esse  pro-  non  sufficiant,  ut  contra  Pelagium  late  tractat 
futuram,  et  hcet  cum  effectu  non  prosit,  nihil-  Augustinus,  hbro  de  Gratia  Christi,  et  Epist. 
ominus  sumptio  ihius,  effectus  est  tahs  inten-  90  et  95,  et  definit  Concihum  Milevitanum, 
tionis.  Deus  autem  hcet  non  ignoret,  an  tahs  cap.  4,  nihilominus  sunt  supernaturaha  bene- 
vocatio  habitura  sit  effectum,  sed  preesciat  fore  ficia  ,  et  necessaria  in  suo  ordine  ad  pietatis 
impediendam  a  praedestinato,  nihilominus  ex  opera  :  ideoque  quando  sic  dantur,  ut  prosint 
parte  sua  dat  iha  ex  absohita  intentione  sal-  cum  effectu  ad  salutem,  ex  prsedestinatione 
vandi  iUum,  cupiens  quantum  est  in  se,  inten-  sunt,  juxta  regulam  Augustini  de  Bono  per- 
tioiiem  iham  mandari  executioni  per  talem  sev.,  cap,  14.  Prseterea,  hcet  haec  non  semper 
vocationem.  proxime,  seu  statim  prosint,  tandem  ahquo 

7.  Argumentum  efficax. — Acceditprseterea  (et  modo  fructificant  in  prsedestinatis,  quibus  om- 
est  efficax  argumentum)  quod  tahs  vocatio  iu  nia  cooperantur  iu  bonum,  et  ideo  verisimile 
prsedestinato  nunquam  est  sine  ahquo  fructu  est  ista  omnia  esse  in  ihis  ex  speciah  provi- 
in  ordine  ad  consecutionem  vitse  seternee  :  et  dentia  prsedestinationis ,  ac  proinde  esse  ef- 
hoc  satis  est,  ut  sit  prsedestinationis  effectus.  fectus  ihius. 

Antecedens  declaratur,  quia  hcet  iha  vocatio  9.  Objectio.  —  Responsum. — Dices,  non  esse 

non  obtineat  suum  proximum  finem,  seu  ef-  necessarium,  ut  omnia  haec  beneficia  habeant 

fectum ,  ut  supponitur  :    nihilominus  potest  semper  ahquem  modum  efficacis  cooperatio- 

aliquo  modo  parare  viam ,    ut  iha  vocatio,  nis  in  ordine  consecutionem  vitse  seternae , 

quam  nunc  preedestinatus  contemnit,  postea  etiam  in  praedestinatis.  Cur  enim  non  poterit 

in  memoriam  redacta  per  aham  vocationem  esse  in  prsedestinato  ahqua  vocatio,  vel  exci- 

congruam ,  sit  incentivum  humihtatis,  grati-  tatio,  quee  nec  tunc  cum  datur,  habeat  ahquem 

tudinis ,  vel  aherius  boni  simihs ,  quod  iho  effectum  hberum  et  bonum,  nec  etiam  postea 

modo  efficaciter  comparatur,  et  permanet  in  ad  ihum  cooperetur,  sed  ita  transeat,  et  obh- 

vitam  seternam.  His  ergo,  et  simihbus  modis,  vioni  tradatur,  ac  si  nunquam  fuisset  ?  Nuha 

etiamvocationesihse,  quse  videntur  inefficaces,  enim  ratione  efficaci  videtur  posse  oppositum 

coopcrantur  in  bonum  seternum  his ,  qui  se-  probari.  Respondeo  concedendo,  nos  non  pos- 

cundum  propositum  vocati  sunt  sancti ,   ac  se  certo  demonstrare  omnia  ha^c  auxilia  prai- 

proindc  sunt  praidestinationis  effectus.  Jam  venieutia^  quw  prtedestinatis  dantur,  esse  ef- 

vcro  tahs  vocatio  sic  considcrata  potest  dici  fectus  prsedcstinatiouis ,  proprie  ct  in  rigore 

ahquo  modo  congrua,  et  elficax,  quia  hcet  sumpta;  :  quia  uou  cst  impossibile,  ut  ahqua 


CAP.  VII.  QUOMODO  NATURALIA 
proveniant  cx  sola  generali  providcntia  gra- 
tioe,  si  niillo  modo  sint  efficacia^  id  est,  cuin 
effcctu  conducentia  ad  fructum  vitse  ffiternffi, 
quod  in  aliquibus  non  repugnat  ut  probat  ob- 
jectio  facta.  Dicimus  vero  non  esse  incredil)ilc, 
omnia  hsec  auxilia  essc  aliquo  modo  utilia 
preedcstinatis  ad  vitam  ffiternam,  non  solum 
de  se,  quod  est  clarum^  scd  etiam  cum  cfFectu, 
quia  hoc  cst  facilc  Deo^  et  est  consentaneum 
dilectionij  et  providentise  ejus  erga  praidesti- 
uatos,  consonatque  illi  senteutiai  Pauli :  Dili- 
gentibus  Deum  omnia  coojperantur  in  bonum. 
Unde  saltem  videtm*  certam  regulariter,  et 
ordinarie  hoc  ita  essc  ,  ac  proindc  simplicitcr 
statui  posse  generalem  regulam,  hsec  auxilia 
esse  effectus  prajdestinationis,  sive  hsec  regula 
iuterdum  patiatur  raram  aliquam  exceptio- 
uem,  sive  non,  quod  est  incertum. 

CAPUT  YII. 

QU^   BONA  NATUR^,    ET   QUOMODO   SINT   PR^DES- 
TINATIONIS   EFFEGTUS. 

1.  Quarumdam  placitum.  —  Suadetur  pri- 

mo.  —  Nonnulli  sentiunt,  nullum  naturale 

bonum,  seu  beneficium  electis  collatum,  esse 

effectum  praedestinationis  eorum.  Potestque 

hsec  sententia  suaderi  primo  ex  Augustino,  de 

Praedestin.  Sanct.,  cap.  10.  Prcedestinatio  Dei, 

quce  in  bono  est,  graticp  est  prceparatio  :  gratia 

vero  est  ipsius  prwdestinationis  effectus  :  at 

bona  naturge  distincta  sunt  a  donis  gratise  :  er- 

go.  Accedit,  quod  Augustinus  ad  confutandum 

Pelagium,  ubique  distinguit  beneficium  crea- 

tionis,  a  beneficio  gratise  et  praedestinationis. 

Nam  Pelagius  ad  occultandum  errorem  suum, 

ipsam  naturam ,  si  dona  naturaha   vocabat 

gratiam,  quia  gratis  a  Deo  datur.  Unde,  Ucet, 

re  ipsa  diceret,  omnia  dona  gratia)  superna- 

turalis,  etiam  primam  vocationem  cadere  sub 

meritum  procedens  a  solo  hbero  arbitrio  suis 

\iribus  naturalibus    operante  :   nihilomiuus 

subterfugiebat  dicendo,  iUud  meritum  esse  ex 

gratia,  quia  ex  vohmtatc  hbera,  quam  gra- 

tiam  vocabat.  Augustinus  vero  ad  confutan- 

dum  hunc  errorem,  illa  duo  distinguit_,  dicens, 

gratiam  non  esse  subjiciendam  naturae,  seu 

libero  arbitrio,  sed  e  converso,  ut  patet  ex  lib. 

de  Prsedest.  Sanct,  cap.  1,  et  Epist.  90,  95  et 

105,  et  toto  hb.  1  de  Gratia  Clmsti.  Ex  his 

ergo  concludi  videtiu",  nuUum  uaturale  bene- 

ficium  possc  inter  dona  gratise,  et  consequen- 

ter,  neque  inter  effectus  prsedestinationis  com- 

putari :  quia  totum  illud  pertiuet  ad  dona  na- 


BONA  PR.f:DESTINATIONIS,  ETG.  471 

turalia,  quaj  cum  ipsa  natura  dantur,  vel  con- 
creantur. 

2.  Corroboralur  sccundo.  —  Secundo,  quia 
ahas  ruit  tota  argumentatio  Augustini :  seque- 
turquc,  actus  morales  procedentes  ex  bona 
naturali  dispositione  esse  meritorios  totius  gra- 
tia)  supernaturalis,  etiam  primai  vocationis  ad 
fidcm.  Patct  sequela,  quia  per  actum  proce- 
dcntem  a  priori  gratia,  possumus  mereri  pos- 
teriorem,  et  per  unum  eflectum  pra^destina- 
tionis  prius  nobis  collatum  possumus  ahum 
mereri  :  sed  iUi  actus  procedunt  cx  priori  ef- 
fectu  prsedestinationis,  nimirum  ex  naturali 
dono  bonse  indolis,  aut  facilis  ingenii  :  ergo 
tales  actus  dici  possunt  hac  ratione  esse  ex 
priori  gratia  :  ergo  possunt  esse  meritorii  om- 
nium  sequentium  effectuum.  Quodtamen  dici 
non  potest,  quia  ahas  daret  Deus  homini  vo- 
cationera  efiicacem  ad  fidem  propter  bonuni 
ingenium,  vel  dispositionem  aptam  ad  virtu- 
tem,  quod  est  plane  falsum,  et  late  impugna- 
tum  ab  Augustino,  Ub.  1,  ad  SimpUcianum, 
qusest.  2,  ex  iUo  ad  Phihp,  2  :  Infirma  mundi 
elegit  Deus,  ut  confundat  fortia,  et  aliis  si- 
milibus.  Sequela  vero  patet,  quia  effectus  prse- 
destinationis  sunt  ita  inter  se  connexi,  ut  ra- 
tione  unius  detur  aUus  :  ergo,  si  dispositio  iUa 
naturaUs,  est  effcctus,  cum  sit  prior  via  execu- 
tioniSjrationeilUusdabunturaUisubsequentes. 

3.  Contraria  sententia  aliis  complacet.  — 
Ratio  stabilitur.  —  AUi  contrariam  sententiam 
in  universum  veram  esse  censent,  nimirum, 
bona  omnia,  quse  dantur  prsedestinato,  si  talia 
sint,  ut  quoquo  modo  conferant  ad  ejus  seter- 
nam  salutem ,  esse  prsedestinationis  effectus, 
etiamsi  ordinem  naturalium  bonorum  non 
excedant.  Hsec  videtur  esse  communis  theo- 
logorum  sententia,  quam  docet  divus  Thomas 
exponens  iUa  verba  ad  Roman.  8:  Diligentibus 
Deum  omnia  cooperantur  in  bonum.  Et  eodem 
sensu  dixit,  1.  part.,  quffist.  23,  art.  8:  Sub 
ordine  prcBclestinationis  cadit  quidquid  hominem 
promovet  ad  salutem.  Ratio  vero  est,  quia  hsec 
bona  sub  hac  ratione  spectata  pertinent  ad 
providentiam  supernaturalem,  ut  per  se  con- 
stat,  et  in  electis  pertinent  ad  iUa  beneficia, 
quibus  Uberantur  et  salvantur,  ergo  prajpara- 
tio  taUum  bonorum  sub  ea  ratione  pars  prse- 
destinationis  est  :  ergo  iUa  bona  executioni 
mandata  sunt  effectus  prsedestinatiouis. 

4.  Hcec  ut  vera  eligitiir.  —  Bo7ia  naturalia 
ad  quinque  capita  reducuntur.  —  Atque  hsec 
opinio  absolute  loquendo  mihi  probatur,  indi- 
get  tamen  aliqua  declaratioue.  Quam,  ut  tra- 
damus,  reducamus  uaturalia  bona  ad  quatuor. 


472  LIB.  III.  DE  PR.^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

vel  quinque   capita  et  de  singulis  dicamus.  Virginis  fuit  effectus,  praedestinationis  Cliristi^ 

Primum  est  ipsum  esse  seu  substantia  hominis  quia  per  illam  parabatur  via  ad  executionem 

prsedestinati^  et  consequenter  creatio,vel  gene-  liujus.  Ergo  eadem  ratione  potest  generatio 

ratio  illius.  Secundumest^  liaberetales  naturales  uniuspersonse  esse  ex  praedestinatione  ejusdem. 

potentias,  quse  inevitabiliter  comitantur  talem  Denique  veri.simile  est^  alia  etiam  opera  creatio- 

naturam  et  substantiam,  in  tali  gradu  perfec-  nis,  vel  dispositionis  ^  aut  gubernationis  uni- 

tionis  naturalis.  Tertium  est,  recipere  tale  tem-  versi  esse  effectum  prsedestinationis  electorum, 

peramentum  corporis^  cum  tali  complexione,  utaperteseutitD.  Tliomas,  citatislocis,  etcolli- 

vel  humorum  proportione;,  quee  magis  vel  mi-  gitur  ex  illo  :  Propter  electos  hrevialuntur  dies 

nus  ad  virtutem  juvet.  In  quo  bono  potest  esse  illi.  Preeterea  mors  et  circumstantice  ejus^  vel 

aliqua  varietas^  etiam  servato  naturse  ordine  nativitas^possuntesseeffectusprsedestinationis, 

respectu  ejusdem  personoe  individuse.  Quia ,  ut  mox  dicam  :  cur  ergo  non  erit  etiam  ipsa 

licet  juxta  principia  Philosophise  unumquod-  generatio,  quatenus  ad  executionem  preedesti- 

que  individuum  aliquid  determinatum  in  hoc  nationis  deservit  ? 

genere  postulet :  tamen  non  consistit  in  indi-  6.  Fundamentum  prioris  sententiw  diluiticr. 

visibili^  sed  latitudinem  habet  intra  quam  po-  — Opus  creationis  per  se  spectatum  non  pertinet 

test  idem  liomo  liabere  magis,  vel  minus  ap-  adpo-cedestinaiionem. — Nequecontrahocproce- 

tum  temperamentum  ad  virtutem.  Quartum  ditfundamentumpriorissententise.  Aliasetiam 

genus  bonorum  naturalium   continet  varias  probarct^  nuUum  omnino  naturale  bonum  esse 

liujus  vilai  circumstantias,  a  principio  ejus  us-  preedestinationis  effectum^,  quod  plane  falsum 

que  ad  finem;,  ut  nasci  tali  tempore,  aut  loco,  est,  ut  constabit.    Dicendum  est   ergo,  opus 

aut  ex  talibus  parentibus  :  item  educari  cum  creationis  per  se  spectatum  non  pertinere  ad 

his^  vel  illis  circumstantiis ,  conservari ,  vel  prsedestinationem,  et  hoc  potissimum  inten- 

mori  hoc  tempore  potius,  quam  illo.  Quintum  dere  Augustinum,  tamen  ut  fundat  finem  in- 

denique  genus  bonorum  est,  ipsorum  operum  tentum  proedestinationis,  et  alia  beneficia  gra- 

moralium  honestorum  et  occasionum  natura-  tise  (non  ut  meritum^,  sed  ut  subjectum  eorum) 

lium,  quse  ad  illa  excitant.  In  quibus  bonis  est  et  quatenus  ex  illa  speciali  intentione  fit,  sub 

considerandum,  duobus  modis ,  vel  alterutro  beneficio  prsedestinationis  comprehendi.  Sicut 

eorum  posse  conferre  ad  fmem  preedestinatio-  in  actibus  humaniSj  abstinentia,  verbi  gratia, 

nis,  scilicet  vel  ut  subjectum,  in  quo  alii  effec-  secundum  se  non  spectat  ad  religionem,  ta- 

tus  preedestinationis  recipiendi  sunt,  vel  ut  men  ut  fit  ex  voto  et  ex  intentione  implendi 

medium  aliquo  modo  utile  ad  fmem  preedesti-  illud,  ad  religionem  spectat.  Neque  hinc  se- 

nationis.  quitur,  opus  morale  a  sola  natura  profectum 

5.  De  primo  est  conclusio. — Dico  ergo  primo :  posse  esse  meritorium  subsequentium  donorum 

totum  esse  hominis  preedestinati,  etiam  quoad  gratise,  utpote  jam  preecedens  ex  quodam  be- 

substantiam  ipsam  naturse,  etquoad  suam  crea-  neficio  prsedestinationis,  quia  non  procedit  ab 

tionem ,  vel  generationem,  est  effectus  pree-  illo,  ut  tale  est.  Quamvis  enim  procreatio  na- 

destinationis.  Hanc  propositionem  sumo  ex  turai  ex  tali  fme  ad  preedestinationem  perti- 

D.  Thoma,  1  part.,  queest.  23,  art.  8,  quate-  neat,  nihilominus  ipsa  natura  secundum  se 

nus  dicit,  Conceptionem  Jacob  fuisse  effectum  non  pertinet  ad  illum  ordinem,  et  ideo  si  pos- 

prsedestinationis  ejus,  nam  est  eadem  ratio  de  tea  operetur,  non  secundum  id,  quod  habet 

reliquis.  Ratione  item  declaratxu'  ex  quodam  ex  illo  fine,  neque  ex  aliquo  auxilio  dato  in 

principio  supra  posito.  Dixi  enim,  eodemactu  ordine  ad  illum,  sed  ex  eo  tantum,  quod  se- 

electionis  divinse,  quo  prsedestinatus  prsedefi-  cundum  se  habet  et  haberet,  etiamsi  non  esset 

nitur,  ut  beatus  sit,  prseordinari  etiam  effica-  creata  ad  illum  fmem ,  tunc  non  operatur  ut 

citer,  ut  sit,  et  ut  creetur,  vel  generetur,  quia  pertinens  ad  prfedestinationem,  sed  tantum,  ut 

ipsum  esse ,  vel  creari  talis  personae  est  voli-  spectans  ad  ordinem  naturse . 

tum  per  talem  fmem  efficaciter  intentum  :  7.  Secunda  conclusio. — Ratione  roboratur. 

ergo  sicut  glorificatio  est  ultimus  effectus  talis  —  Dico  secundo,  naturales  perfectiones ,  quae 

pra?destinationis,  ita  procreatio  talis  personee  necessitate  naturee  consequuntur  ex  tali  cor- 

est  veluti  initium  executionis  ejusdem  prsedes-  pore  et  anima ,  non  sunt  effectus  speciales 

tinationis  :  nam  ipsamet  creatio  propter  talem  praidestinationis,  aliter  quam  existentia,  vel 

fuiem,  et  ex  vi  illius  intentionis  fit.  Praiterea  creatio  talis  personai  sit  prcedestinationis  effec- 

non  videtur  dubium,  quin  generatio  unius  sit  tus,  sed  per  reductionem,  seu  concomitantiam, 

effcctus  prsedcstinationis  alterius  ut  conceptio  quasi  unus  effectus  cum  ipsamet  uatura  com- 


1 


CAP.  VII.  QUOMODO  NATURALIA  BONA  PR.flDESTINATlONIS,  ETC.  473 

putatur.  Probatur,  quia  coflem  actu  clectio-  non  tantum  per  modum  subjccti ,  sed  ctiam 

nis,  seu  dilectionis,  quo  Paulus,  verln  gratia,  tanquam  mcdium.  Declaratur  imprimis  in  hu- 

praeordinatus  est  efficacitcr,  ut  sit  beatus,  et  mauitatc  Gbristi,  qua;  proptcr  unioncm  ad  ver- 

conscqucntcr  etiam  ut  sit,  eodcm  (inquam)  bum,  ad  quam  crat  prajdcstinata  optimo  modo, 

actu  ordinatur  ut  habcat  proprietatcs  omnes,  et  spccialissima  providentia  Dei  fabricata  et 

quai  consequuntur  neccssario  talcm  naturam,  disposita  fuit,  etiam   in   corporabbus.  Unde 

ut  intellectum,  voUnitatcm  ct  similcs.   Quia,  non   immerito  dici  potest,  beneficium  illud 

quividtformam,vultconsequentiaadformam:  fuis.se  effcctum  preedestinationis  illius  buma- 

et  quia  eadem  actionc,  qua  fit  natura,  con-  nitatis  ad  unioncm  bypostaticam.  Item  quia 

fiunt  bai  proprictatcs  :  ergo  multo  magis  ea-  Cbristus  preedestinatus  est  redcmptor ,  ideo  ac- 

dem  voiuntatc,  qua  prffiordinatur  pcrsona  ut  ccpit  corpus  passibile,  juxta  ilhid  :  Corpus  au- 

sit,  coordinantur  ( ut  sic  dicam )  tales  proprie-  tem  adaptasti  mihi :  ergo  illa  dispositio  corpo- 

tates  :  ergo  non  est  aha  prajdestinatio  personae  ris,  quae  abas  naturahs  fuit,  fuit  etiam  cffec- 

ad  tales  proprictates  babendas,  ab  ea ,   qua  tus  prsedestinationis  Cbristi  ad  munus  Redemp- 

pra^destinatur  ut  sit.  Hac  crgo  ratione  dicimus,  toris.  Similc  credendum  est  de  Beatissima  Vir- 

non  esse  has    perfectiones   spcciales  effcctus  gine,  nam  concepta  etiam  fuit  speciaU  provi- 

prsedestinationis,  sed  concomitanter  conjungi  dentia  et  optimum  temperamentum  accepit  ex 

cura  ipsa  natura  seu  pcrsona  et  tanquam  unum  vi  ilHus  prsedestinationis,  qua  in  matrem  Dei 

eumdemque  effectum  cum  illa  computari.  electa  est.  Idem  verisimile  est  de  aUquibus 

S.  Proprietatesnaturalesnoncaduntsub  pr(P-  sanctis  speciaU  miraculo  et  providentia  pro- 

destinationem  nt  media,  sed  ut  suijectum,  tel  creatis,  vel  per  pias  orationes  a  Deo  impetra- 

conditio.  —  Ohjectio.  —  Diluitur.  —  Unde  fit,  tis,  ut  D.  Thomas,  dicto  articulo,  de  Jacob  si- 

has  etiam  proprictatcs  non'cadere  sub  praides-  gnificavit.  Ratio  vero  est,  quia  tale  beneficium 

tinationem  ut  media  ad  iUam,  scd  ut  subjec-  est  effectus  Dei,  et  in  dictis  casibus  non  est 

tum  proximum ,  vcl  conditioncm  necessario  mere  naturalc,  nam  quatenus  ex  speciali  Dei 

consequentem  iUud.  Patet,  quia  prsedcstinatio  providentia  fit  ct  in  ordine  ad  supernaturalem 

harum  proprietatum  continetur  in  ipsamet  finem,  ad  beneficia  gratise  spectat,  estque  utile, 

prima  ordinationc  efficaci  taUs  personee  ad  ta-  et  re  ipsa  confert  ad  comparandum  superna- 

lem  finem.  Item  quia  cum  Paulus  prffiordina-  turalem  fniem  a  Deo  intentum  :   ergo  habct 

tur  ad  beatitudinem,  non  prffiordinatur  sola  omnia  necessaria  ut  sit  effectus  prsedestinatio- 

PauU  substantia  quasi  metapliysice  spectata,  nis  et  ut  inter  media  iUius  computetur. 

sed  ut  physice  capax  est  uUima3 felicitatis,  quo-  10.  Bona  indoles,  seu  complexio  apta  deser- 

modo  includit  suas  proprietates  preesertim  et  mt  ad  pr^edestinationem.  —  QuocUca  etiam 

voUintatem,  quse  sunt  veluti  subjectum  proxi-  bona  indoles,  seu  complcxio  apta  ad  virtutem, 

mum  recipiendse  bcatitudinis.   Dices,  postea  quatenus  pendet  ex  speciaU  providentia ,  da- 

in  discursu  vitai  muUum  solet  conferre  taUs  turque  ac  procuratur  electo,  ut  ca  cum  effcctu 

perfectio,  vel  proprietas  ingenii  ad  effectum  bene  utatur  ad  salutem,  merito  dici  potest 

prffidestinationis  :  ergo  talis  perfectio  naturaUs  prsedcstinationis  effectus.  Probatur,  quia  lioc 

data  est  etiam  ut  mcdium  aptum  ad  conse-  est  beneficium  Dei,  et  non  consequitur  natu- 

quendum  praedestinationis  finem.  Respondeo,  ram,  etiam  hanc  et  individuam,  naturaU  ne- 

dato  antecedenti,  non  sequi,  tales  proprietates  cessitate,  sed  pendet  ex  circumstantiis,  quas 

ut  coUatas  tali  persona?,  esse  datas  ex  prcedes-  Deus  speciaU  providentia,  ac  vohnitate  provi- 

tinatione,  ut  media  ad  iUius  executioncm,  sed  dit,  ex  vi  aUerius  dilectionis,  qua  praordina- 

solumsequitur,  postquamdat8esunt,seudandae  vit  talem  personam  ad  vitam  seternam  :  ergo 

prsevidentur,  ordinari,  ut  executioni  preedes-  tale  beneficium  est  effectus  prsedestinationis. 

tinationis  deserviant :  et  ita  potius  usus  talium  Atque  eadem  ratione  circumstantiae  nativita- 

facidtatum,  quam  facultates  ipsse,  est  prsedes-  tis,  vel  conceptionis  ad  effectus  prsedestinatio- 

tinationis  effectus.  nis  pertinere  possunt,  quatenus  ex  illis  pen- 

9.  Tertia  conclusio.  — Explanatur  in  7m-  det  consecutio  taUs  temperamenti,  ad  virtutem 

manitate  Christi.   —  Amplius  declaratur  in  aptioris.  Idem  est  de  educatione  accommodata 

Beatissima  Virgine.  —  Ratione  firmatur.  —  ad  virtutem,  de  conservatione  et  progressu  us- 

Dico  tertio,  Bona  complexio  seu  dispositio  na-  que  ad  mortem.  Nam  haec  omnia  supponunt 

tur»,  quaj  non  sequitur  ex  sola  resultantia  na-  iUam  primam  vohintatem  salvandi  hunc  ho- 

turali,  sed  speciali  Dei  cura  providetur,  etiamsi  minem  et  ad  illam  implendam  ordinantur , 

iusenaturaUssit^estpreedestinationiseffectus,  ergo  signum  est  i^rovenire  ex  illa  intentioue 


474  LIB.  III.  DE  PR^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

et  sub  ea  ratione  pertinere  ad  providentiam  gratia:  et  ideo  esse  ex  prsedestinatione:  quia 

grati8e,non  communem,  sed  specialem,  talique  gratia  sic  efficax  est  preedestinationis  effectus. 

personse  accommodatam^  ac  perinde  esse  prse-  Antecedens  vero  probatur^  quia  opera  mora- 

destinationis  effectus,  lia,  quando  sunt  a  solo  libero  arbitrio,  nibil 

11.  Vovatio  seu  gratia  non  dantur  liomini  valent  in  ordine  ad  vitam  ffiternam,  ut  supra 
propier  ingenium,  sed  est  dispositio,  ut  reddatur  probatum  est :  ergo  ut  aUquid  valeant^  debent 
idoneus  ad  talem  gratiam.  —  Neque  binc  se-  esse  exgratia,  et  sic  erunt  etiam  ex  prsedesti- 
quitur^  vocationem  aut  gratiam  congruam  dari  natione.  Verumtamen  baec  ratio  non  est  uni- 
bomini  propter  bonum  ingenium,  aut  indo-  versaUs,  qida  actus  moraUter  bonus  non  so- 
lem,  etc,  sed  potius  sequitur,  vel  ingenium,  bmi  potest  esse  utibs  ad  effectus  prffidestina- 
vel  talem  dispositionem  datam  esse  tab  bo-  tionis  per  modum  meriti,  aut  impetrationis, 
mini,  ut  esset  capax,  vel  idoneus  ad  talem  gra-  vel  dispositionis^  de  quibus  causaUtatibus  tau- 
tiam  suscipiendam.  Neque  enim  necessarium  tum  procedit  ratio  facta  ,  sed  etiam  potest 
est,  ut  inter  omnes  effectus  preedestinationis  sit  prodesse  impediendo  mabim  actum,  per  quem 
iUa  connexio,  quod  secundus  detur  propter  posset  impedimentum  poni  gratise  Dei,  et  boc 
primum,  tanquam  propter  meritum,  aut  tan-  satis  est,  ut  possint  esse  praidestinationis  ef- 
quam  propter  finem  proprium,  sed  possunt  fectus :  ergo.  Item,  Ucet  tale  opus  fiat  per  cau- 
duo  media,  vel  duo  effectus  dari  propter  unum  sas  naturales,  et  Uberum  arbitrium,  cum  con- 
tertium,  inter  se  vero  soUim  babere  proportio-  cursu  generaU,  niUilominus  sub  iUa  babitu- 
nem  et  connexionem  aUquam  in  ordinc  ad  dine  potest  provenire  ex  providentia  Dei  spe- 
iUum  effectum  producendum  :  sicut  Uimen ,  ciaU  et  supernaturaU,  et  ex  intentione  efficaci 
verbi  gratia,  et  species  dantur  propter  visio-  salvandi  talem  bominem :  ergo  boc  satis  est, 
nem,  iuter  se  vero  solum  conjunguntiu"  ad  ut  possit  esse  pra^destinationis  effectus.  Item 
complendum  integrum  principium  visionis.  aUa  bona  temporaUa^  quatenus  et  esse  possunt 
Ita  ergo  datur  preedestinatio  naturse  accom-  et  de  facto  futura  sunt  instrumenta  virtutis, 
modata  per  modum  subjecti,  aut  fundamenti :  possunt  esse  effectus  prsedestinationis,  sicut 
iUi  autem  adjungitur  ex  eadem  prcedestina-  possunt  cadere  sub  meritum,  teste  D.  Tboma, 
tione  et  UberaUtate  Dei  auxiUum  accommoda-  l^  2,  q.  114,  art.  ult.,  et  sub  spem  infusam  ex 
tum,  quo  elevetur  et  constituatur  quasi  inte-  eodem  2,  2,  q.  17,  art.  2,  ergo  multo  magis 
grum  principium  operis  meritorii,  aut  dispo-  boni  actusmorales.  Itcm  temporaUaincommo- 
sitivi  ad  aUos  effectus  preedestinationis.  Neque  da  ssepe  sunt  effectus  preedestinationis,  ut  mox 
hoc  est  aUenum  a  doctrina  Augustiui  :  nam,  dicemus,  ergo  et  bonus  actus  moraUs. 

Ubro  de  Bono  perseverantiee,  cap.  14,  dicit,         13.  Neque  contra  boc  invenio  difficuUatem 

in  quorumdam  bominum  ingeniis  esse  bas,  aUcujus  momenti.  Solet  autem  in  contrarium 

vel  iUas  proprietates,  rationes,  ratione  qua-  refcrri  Sotus,  lib.  1,  de  Nat.   et  Gratia,  c.  20. 

rum  ita  sunt  dispositi ,  ut  si  taUa  signa  iUis  Sed  ibi  nibil  dicit  de  prsedestinatione,  sed  so- 

applicentur,  moveantur  ad  fidem  et  non  cum  Uim  tractat  de  necessitate  gratise  ad  bos  actus, 

aliis,  et  Deus  illis  applicat  talia  signa  accom-  et  negat  posse  esse  ex  gratia,  sed  solum  affir- 

modata,  si  eos  diligit,  non    quidem  propter  mat  posse  fieri  sine  gratia  :  et  ita  etiam  non 

eorum  ingenium,  aut  dispositionem,  sed  ex  negat,  interdum  esse  ex  preedestinatione ,  vel 

sua  gratia  et  Uberalitate  :  accommodando  (ut  quia  ex  gratia  speciaU  procedunt,  vel  quia  quo- 

sic  dicam)  gratiam  naturae,  non  ex  merito,  vel  yis  modo  sunt  ex  providentia  speciali  et  iu- 

debito  naturee,  sed  ex  Dei  benevolentia.  tentione  salutis. 

12.  TJltima  concluslo.  —  Hanc  coticlusionem 

diverse  auctores  explicant. —  UUimo  dicendum  ,  CAPUT  VIII. 

est,  bonos  actus  morales,  licet  ordinis  natura- 

lis  sint,  si  tamen  cum  effectu  conferunt  ad  con-  an  malum  ,  ejusve  permissio  sit  PRJiDESTmA- 

sequendam  vitam  eeternam,  esse  effectus  prse-  TiONis  effectus. 

destinationis.  Communis  est  assertio,  de  qua 

videri  possunt  Durandus,  in  1,  d.  4,  qusest.  2,        1.  Duo  tanquam  ccrta  staliliuntur.  —  Pri- 

etibi,  CapreoUis,  Gregorius  et  aUi.  Modus  au-  mnm. — Mors  martyris  est  effectu,sfra'destina- 

tem  expUcandi  non  cst  itlem  apud  omnes.  Qui-  tionis  ejus.  —  Duo  sunt  certa,  primuiu  est, 

dam  enim  putant,  omnia  opera  moraUa,  quai  malapamseposseessepraidestinationiseflectus, 

aUquo  modo  conducunt  ad  finem  prsedesti-  et  tales  esse,  quando  vere  et  cum  effectu  cou- 

nationis  cum  cffcctu  conscqucudum,   csse  ex  feruut  ad  vitam  aitcruam  couseriuendam.  Pro- 


CAP.  VIII.  MALUM,  PERMISSIOQUE  EJUS  QUA  RATIONE,  ETC.  475 

batur,  quia  licec  mala  sunt  simpliciter  bona,  paratum  ex  meritis  Christi^  quod  tamen  requi- 

ideoquc  non  sunt  tantum  pcrmissa^  sedintcr-  ritur  in  omni  cffectu  pradestinationis.  Secun- 

dum  etiam  int(>nta  et  ordinata  a  Deo  in  statu  do,  quia  non  potcst  csse  volita  pcrmissio  pec- 

naturse  lap.sffi  :  quare   absolutc   sunt  effectus  cati  ex  intentione  dandi  gloriam  prsedcstinato, 

Dei,  et  providentire  ejus :  ergo  ex  hac  parte  quod  nos  etiam  diximus  esse  necessarium  in 

possunt  esse  prwdestinationis  effectus.  Aliuude  omni  effectu  pra;destinationis. Assumptum  pro- 

vero  pertincnt  haic  mala  ad  bencficia  Dei  pcr  batur^  quia  vcl  illa  pcrmissio  essct  electa  ex 

Christumcollata,  juxtaillud  adPliiHppenses2:  illa  intentionc  immcdiate,  vel  mediate,  non 

VoMs  donalum  cstpro  Christo,  non  solum  utin  primum,  quia  permissio  pcccati  non  cst  mc- 

eum  credatis,  sed  etiam  ut  pro  ipso  patiamini.  dium  immediate  conjunctum  cum  illo  fine, 

Ergo  quando  ha;c  malaita  proveniunt,  ut  sint  neque  enim  affcrt  utihtatcm,  quaj  proxime  et 

occasio,  vel  materia  meriti,  vcl  altcrius  fruc-  per  se  ad  illum  conducat :  nulhim  autem  me- 

tus  gratiffi  permanentis   iu  vitam  ffiternam^  dium  immediate  chgitur  ex  vi  intentionis  ah- 

plane  oriuntur  cx  iUa  vohuitatc,  qua  Deus  ele-  cujus  finis,  nisi  habeat  immediatam  habitu- 

git  priaedestinatum,  ac  proinde  sunt  prsedesti-  diucm  et  utilitatcm  ad  ihum.  Neque  etiam 

nationis  effectus.  Confirmatur,  nam  passio  et  mediate,   quia  si  ahquod   medium  est  iuter 

mors  martyris,  est  effectus  preedestinationis  permissionem  peccati  et   gloriam,   illud   est 

ejus,  quia  est  singulare  et  efficax  medium  sa-  commissio  peccati  et  poenitentia  de  illo,  quse 

lutis  ejus :  ergo  idem  dicendum  est  de  quocum-  per  se  et  immediate  potest  conferre  ad  gratiam 

que  malo  poen«,  per  quod  Deus  suos  electos  et  gloriam  :  ergo  necessarium  erit  ex  intcn- 

promovet  ad  sahitem.  Item  remissip  poense  pro  tione  gloriae  immediate  velle  poenitentiam  : 

peccatis  debitse  prout  in  hac  vita  pra^destinato  et  deinde  ut  poenitentia  locum  habeat  permit- 

confertur,  ut  citius  evolet  in  ccehim,  etfectus  tere  peccatum  :  nos  autem  diximus  supra  non 

est  prsedestinationis  ejus :  at  hac  remissio  per  posse  poenitentiam  hoc  modo  prsefiniri  ante 

mala  poena;  frequentissime  comparatur.  Deni-  permissionem  peccati  :  ergo  impossibile  est 

quc  etiampoena  unius  potest  esse  eflectusprce-  eligere  hoc  modo  permissionem  ex  illa  inten- 

destinationis  alterius,  si  illi  prosit,  ut  de  Christi  tione . 

passione  constat.  In  hac  ergo  assertione  nuUa  4.  Prima  assertio.  —  Ratio?ie  fulcitur.  — 

est  difficultas,  prseter  eam,  quam  de  malo  cul-  Dico  tamen  permissionem  peccati  et  esse  posse, 

pse  tractabimus.  et  seepe  etiam  esse  effectum  praedestinationis. 

2.  AUerum  quod  ut  verum  sancitnr.  —  Se-  Hanc  sententiam  frequentius  lioc  tempore  se- 
cundum  certum  est ,  peccatum,  seu  malum  quuntur  moderni  theologi  et  eam  insinuarunt 
culpse  non  esse  effectum  pradestinationis  :  Anselmus  et  D.  Thomas  exponentes  illa  verba 
quia  non  est  effectus  Dei,  juxta  fidem  defini-  ad  Rom.  8  :  Diligentihus  Deum  omnia  coope- 
tam  in  Conciho  Tridentino,  sessione  6,  can.  7.  rantur  in  bonum,  ubi  Glossa  addidit,  etiam 
Nec  solum  de  peccato,  ut  peccatum  est,  ve-  peccata,  et  Adamus  dixit,  illam  interpretatio- 
rum  censeo  non  esse  prEedestinatum  a  Deo,  nem  non  esse  superbe  rejiciendam,  quamvis 
sed  etiam  de  actu  peccati,  cui  est  intrinsece  Paulus  primaria  intentione  loquatur  de  tribu- 
adjuneta  mahtia :  nam  hcet  Deus  ad  ihum  ac-  lationibus  et  mahs  poense.  Ratione  declaratur 
tum  concurrat,  non  tamen  ex  se  iUum  inten-  ex  conditionibus  supra  positis.  Nam  imprimis 
dit,  aut  prffifinit,  ut  late  tractavi,  libro  secun-  permissio,  eo  modo,  quo  fieri  potest,  est  effec- 
do,  de  Auxiliis  per  5  prima  capita.  Quaprop-  tus  Dei,  quia  bona  est  et  directe  vohta.  Dico 
ter  de  tah  etiam  actu  verissimum  censeo,  non  autem,  eo  modo  quo  fieri  potest,  quia  formah- 
esse  effectum  prsedestinationis,  quiaquod  in  se  ter  loquendo  permissio  consistit  in  privatione, 
non  est  ahquo  modo  prsedestinatum,  et  voh-  seu  negatione  iUius  auxihi,  quo  Deus  praevidit 
tum  ex  fine  prsedestinationis,  non  potest  esse  futurum  fuisse  efiicax  ad  vitandam  culpam. 
prsedestinationis  cffectus.  Sicut  autem  voluntas  Dei  est  adsequata  causa 

3.  In  quo  sita  sit  difficultas. —  Prima  opi-  dandi  tale  auxihum  :  ita  etiam  non  dandi :  h- 
oiio.  —  Prohatur  opinio.  —  Secunda  corrobo-  bere  enim  et  voluutarie  non  dat:  sic  ergo  per- 
ratur.  —  Difficultas  vero  superest  de  permis-  missio  est  effectus  Dei.  Quod  si  permissio  in- 
sione  peccati,  quam  Deus  potest  directe  velle  cludit  interdum  positivum  quid,  ut  apphcatio- 
et  intenderc,  an  sit  intcrdum  effectus  praedes-  nemtalis  objecti  vel  occasionis,  cum  pra?scien- 
tinationis.Quidamcnimopinautur  nuUomodo  tia,  quod  homo  sit  illis  male  usurus,  etiam 
esse  posse.  Primo,  quia  pcrmissio  peccati  non  Deus  est  vera  causa  illius  effectus  positivi,  et 
potest  dici  gratia,  nec  beueficium  nobis  pree-  potest  per  se  et  proprie  velle  iUum^  uou  qui- 


476  LIB.  m.  DE  PR.£DESTL\ATIOMS  EFFECTIBUS. 

dem  directe  intendens  lapsum  hominis,  sed  necessarium  ad  effectum  praidestinationis  ita 

tantum  preesciens  et  non  impediens,  ut  recte  esse  beneficium  gratiae,  ut  sit  in  sua  entitate 

Augustinus,lib.  ll^  Genes.  ad  litteram  et  saepe  et  substantia  aliquid  supernaturale^  ut  in  pr?e- 

alias.  cedentibus  osteusum  est  :  neque  quod  sit  ali- 

o.  Secwiidn  assertio.  —  Secundo,  potest  per-  quod  positivum,  nam  etiam  impedire  maUim 

missio  esse  utilis  ad  salutem  ipsiusmet  pr^edes-  est  magnum  beneficium,  moraliter  loquendo. 

tinati.  Quod  imprimis  constat  ex  Damasceno,  Satis  ergo  est  quod  sit  effectus  Dei,  ex  provi- 

lib.  ii,  deFide,  c.  29,  ubi  ait,  Deum  aliquando  dentia  supernaturali  ordinatus  ad  finem  su- 

velle  permittere  peccatum   propter  gloriam  peruaturalemy  re  ipsa  consequendum,  concur- 

suam,  aliquaudo  propter  boniun  aliorum,  saepe  rente   aliquo  modo  tali  medio  :  haec   autem 

autem  propter  bonum  ipsiusmet  peccatoris.  omnia  habet  nia  permissio,  si  ex  intentione 

Primum  fiuem  videtur  tetigisse  Paulus  ad  Ro-  efficaci  glorife  sit  voUta. 

mauos,  octavo  capite,  dicens :  Ut  ostenderet  di-        7.  Sohim  igitur  superest  probandum,  per- 

titias  graticp  sum  in  xasa  misericordicp,  susti-  mittere  Deum  peccatum  in  prajdestiuato  ex 

nuit  in  rnuJ.ta  patientia  tasa  irce.  Sic  etiam  ipsamet  inteutioue  gloria-,  seu  grati»,  aut  vir- 

permisit  peccatum  Adoe,  ut  sapientiam  suam  tutis.  Hoc  autem   ostenditur  ex  dictis,  quia 

in  procuranda  hominum  sahite  manifestaret.  Deus  non  permittit  peccatmn,nisi  propter  uti- 

Secundum  finem  coUigit  Augustinus,  Ubro  de  Utatem,  aut  bonum,  quod  ex  Ulo  potest  eUcere, 

Grat.  et  Uber.  Ai^bit.,  cap.  20,  ex  Ulo  2,  Re-  ut  est  frequens  apud  Augustinum  in  Enchiri- 

gum  16:  Bomiaus prcecepit  illi,  ut  maledicat,  dio,  c.  11,  de  Correptione  et  Gratia,  c.  8,  et 

etc.  Si  forte  respiciat  Deus  liumiUtatem  meam.  aUis  locis  supra  citatis  :  sed  unum  ex  his  bonis 

Notat  enim  Augustinus,   permississe   Deum  est  spirituale  commodum  ipsius  prcedestmati: 

peccatum  iUud  Semei  propter  exercitium  pa-  ergo  ex  iatentione  ejus,  potest  Deus  velle  per- 

tientiee  et  humiUtatis  David.  Sic  etiam  Am-  missionem  peccati,  ergo  ita  's-ult.  Nam  Uic  est 

brosius,  serm.-iT,  de  fide  Petri,  cUcit,  permisisse  modus  maxime  consentaneus  di-sinae  sapienti» 

Demn  lapsum  Petri  propter  Ecclesiffi  bonum.  et  bonitati.  Estque  ad  hoc  declarandum  opti- 

De  tertio  denique  membro,  quod  ad  nos  spec-  mus  locus  Augustiui,  Ub.  de  Nat.  et  Grat., 

tat,  ait  Augustinus,  li,  de  Civitat.,  cap.  13  :  c.  24.  Ubi  agens  de  peccato  David,  ait,  per- 

Audeo  dicere,  supcrMs  esse  utile  cadcre  in  ali-  misisse  Dlud  Deum,  ut  esset  contra  superhiam 

quod  apertum  manifestumque  peccatu/m,  unde  conturlatio  illa  medicinalis  quodammodo,  dixe- 

sibi  displiceant.  Et  congent  loca  Scripturfe.  rat  enim.  In  ahundantia  sua  non  motehor  in 

Et  Ubro  de  Natura  et  Gratia,  capite  vigesimo  (eternum  et  sihi  trihuehat  quod  a  Domino  liahe- 

octavo,  ita  exponit  verba  Ula  1,  ad  Timoth.  1 :  lat,  quare  ostendendum  ei  fuerat,  unde  hahe- 

Tradidi  illum  Satancp,  ut  discat  non  hlaspTie-  ret,  etc.  Et  subdit,  c.  25  :  Hoc  superhus  ani- 

mare.  Non  enim  de  corporaU  vexatione  da?mo-  mus  omnino non  sapit,  sed  magnns  est  Dominus, 

nis  hunc  locum  iuteUigit,  sed  de  spirituaU,  qui  persuadet,  quomodo  ipse  notit.  Ubi  valde 

quam  tentaudo  infert,  cum  permittitur,  seu  notandum  est,  quod  ipsam  permissionem,  ^jer- 

cum  Uomo  destituitur  speciaU  protectione  Dei.  suasionem,  postea  vocat  :  quo  nomine  solet 

SimOia  Uabet  Gregorius,  homiUa21,in  Evan-  Augustinus  praevenientem  gratiam  et  vocatio- 

geUa.  Facit  denique  quodBernardus  ait,  ser-  nem  ipsam  appeUare. 

mon.  54,  in  Cantica,  Deum  aUquando  subtra-        8.  Objectio.  —  Sed  aiuut,  Deum  non  veUe 

here,  vel  retrahere  gratiam  electis,  ne  in  su-  bonum,  quod  ex  peccato  potest  eUcere,  abso- 

perbiam  eflerantur.  Est  ergo  aliquando  utUis  luta  et  prcedefiniente  voUmtate,  nisi  supposita 

sidstractio  gratise  (quod  est  mirabUe)  ad  ipsius-  preescientia  ejusdem  peccati,  ut  futuri,  teste 

met  finem  gratise,  vel  ut  perseverantia  in  Ula  Augustiuo  in  citatis  locis,  prseserlim  de  Ge- 

certior  sit,  qufe  magis  est  necessaria,  quam  nesi  ad  Utteram :  At  voUmtas  permittendi  pec- 

augmentum.  Yel  ut  quod  uno  modo  impediri  catum  autecedit  prfescientiam  ejusdem  peccati 

videtur,  aUa  ^ia  magis  augeatm".  Habet  ergo  ut  futuri :  ergo  nou  potest  illa  permissio  pro- 

permissio  secmidam  conditionem  necessariam  cedere  ex  iutentione  talis  boni. 
ad  eflectum  praidestinationis.  9.  Diluitur.  —  Respondeo,  duobus  modis 

6.  Tertia  vero  et  quarta  conditio  inter  se  inteUigi  posse  prfescientiam  futuri  peccati  prae- 

convertuntur,  nimirum,  ut  effectus  pra?desti-  cedere  ad  intentionem  illius  boui,  cujus  pec- 

uationis  sit  gratia  et  detur  ex  intentione  glo-  catum  erit  occasio,  sciUcet,  vel  de  prwscientia 

rige,  nam  si  habeat  hoc  posterius,  habebit  etiam  tantum  conditionata,  vel  etiam  de  absoluta 

prius  sano  modo  iuteUectum.  Non  est  cuim  peccati  futm'i.  Priori  modo  verum  est,  quod 


I 


CAP.  VIII.  MALUM,  PERMISSIOQUE  EJUS  QUA  RATIONE,  ETC.  477 

sumitur,  et  ita  est  intclligcndus  Augustinus,  crctum  procfmitivum  pocnitentiac,  volunt  enim 

quotics  talcm  scientiam  supponcrc  videtur.  Et  actum  pocnitentiae  posse  praifiniri  et  intcndi 

signum  apcrtum  cst,  quia  inquirit,  cur  Dcus  ante  absolutam  prffiscicntiam  pcccati,  et  con- 

volucrit  orearc  anpfclos,  quos  itrascicbat  pcc-  scqucntcr  antc  voluntatcm  permittendi  illud. 

caturos  :  nam  quasstio  illa  de  scicntia  al>soluta  Quia  non  propterca  cogctur  Deus  procurare, 

intellccta,  repugnantiam  involveret :  quia  illa  aut  vcllcpcccatum.  Quia  ut  taUs  intentio  poe- 

scientia  jam  supponeret  voluntatcm  crcandi  nitcntiai  impleatur,  suflicit  voluntas  pcrmissi- 

tales  angclos  :  crgo  neccssc  est  intclligi  de  va,  supposita  conditionata  prffiscientia.  Nam 

praiscientia  conditionata,  qua;  autcccdit  decre-  statim  cst  infallibile  illud  peccatum  csse  futu- 

tum  voluntatis,  tam  creandi  angclum,  vcl  bo-  rum,  quod  satis  est,  ut  illa  intcntio  infallibili- 

mincm,  quam  permittendi  in  illo  pcccatum.  tcr  impleatiu'.   Et  ideo  etiam  non  sequitur, 

Haec  ergo  scientia  nihil  obstat,  imo  necessa-  quod  illa  voluntas  poenitcntiae  sit  virtualis  vo- 

ria  est,  ut  permissio  peccati  procedat  ex  in-  luntas  peccati,quiaexvi  talis  vohuitatissolum 

tentione  illius  boni,  quod  postea  ex  peccato  attiugitur  pcccatum,  quantum  necesse  est  ut 

ehcitur.  poenitcntia  fiat,  ad  quod  satis  cst,  ut  ibi  vir- 

10.  Si  autem  ihud  intenigatur  de  scientia  tutc  includatur  permissio  peccati.  Ahas,  ctiam 

absohita,  falsum  profecto  est.  Nam  ante  hanc  vohmtas  poenitcntise  existeus  in  Deo  postprae- 

scientiam  habct  Deus  vohmtatem  pcrmitteudi  scientiam  absolutam  peccati,  essct  virtuaHs 

peccatum,  ergo  ex  aliquo  motivo  et  sine  bono  vohmtas  peccati,  quia  sempcr  dicit  poenitcntia 

talem  pcrmissioncm  vult.Nam  pcrmissio,  hcct  eamdcm  habitudinem  ad   peccatum.   Et   ita 

non  sit  mala,  tamcn  non  cst  per  se  ct  intrin-  nulla  supcrcst  ratio,  ob  quam  poenitcntise  ac- 

sece  ita  bona,  ut  sit  propter  se  amabihs,  sed  ex  tus  prsefmiri  non  possit  ante  absolutam  prse- 

se  est  quasi  objcctum  indiffcrens,  quod  hones-  scientiam  peccati  futuri. 

tatur  ex  fine  :  DEUS  autem  non  vuU  permis-  13.  Hcec  sententia  non  approhatur.  —  Pri- 

sionem,nisi  sapicntissimo  ct  honestissimo  mo-  mo.  —  Secundo.  —  Morali  exemplo  res  pate- 

do  :  ergo  vult  iham  ex  ahquo  honcsto  fine  per  fit.  —  Nihilominus  sententia  hsec  mihi  placcre 

se  intcnto,  qui  pcrtincat  ad  manifcstationcm  non  potcst,  quoad  iUa  bona,  quee  necessario 

glorise  suee :  nam  hunc  fincm  intendit  Dcus  per  supponunt  pcccatum,  ut  est  poenitentia.  Pri- 

omnem  voluntatem  suam :  ergo  tahs  finis  ctiam  mo,  quia  non  videtur  hic  ordo  consentaneus 

esse  potest  ajternam  bonum  ipsius  praedesti-  divina  sapientise :  nam  ista  bona,  quee  neces- 

nati.  Patet  hsec  uUima  consequentia :  quia  non  sario  requirunt  mala  culpse,  non  sunt  per  se, 

est  major  repugnantia  in  hoc  fine,  quam  in  et  ex  se  absohite  amabiha  :  imo  ut  taUa  sunt, 

aUis,  nec  minor  convenientia,  aut  sapientia  censetur  esse  bona  secundumquid,  etideonon 

in  iUo  intendendo  et  obtinendo  per  hoc  me-  vult  iUa  Deus  ex  se,  seu  voluntate  antecedenti, 

dium.  sed  sohim  supposita  ex  parte  liominis  neces- 

1  i .  Incidens  diiMum. — Hoc  autcm  ultimum,  sitate.  Sicut  sapiens  medicus  non  vult  absohite 

in  quo  est  dilBcultas,  constal)it  evideutius  exa-  applicare  medicinam,  donec  infirmitas  illam 

minando  discursum  contrariffi  scntentise,  quia  requirat.   Secundo,   ac  prsecipue,   quod  taUs 

si  esset  efficax,  eodem  modo  procederet  in  in-  voluntas  esset  virtualis  voluntas  peccati,  ut  in 

tentione  divinse   glorise,  aut  manifestationis  superioribus  declaravi  et  nunc  patet  ex  diflfe- 

gratise  susc,  mcdia  permissione  peccati.  Con-  reutia,  quse  moralitcr  cernitiu",  quando  suppo- 

cedo  igitm,  quod  argumentum  recte  probat,  nitur,   vel   nou   supponitur  peccatum.    Nam 

permissionem   pcccati  non  esse  medium  im-  postquam  peccatum  est,  seu  futurum  prsesci- 

mediate  conjunctum  cum  gloria  prsedestinati,  tur,  veUe  poeniteutiam  ejus  tantum  est  velle 

sed  mcdiis  aliis  actibus  virtutum,  prsesertim  destructionem  ejus :  at  voluntas  destructionis 

actu  pcenitentise,  humilitatis,  vel  alio  simili.  peccati  nuUo  modo  est  virtualis  vohmtaspec- 

Dico  vero,  etiam  hoc  bonum  esse  a  Deo  inten-  cati,  scd  potius  est  odium  ejus.  Quando  autem 

tum,  antequam  velit  permittcre  peccatum,  et  peccatum  non  supponitur,  voluntas  poeniten- 

consequenter  ante   absolutam   prsescieutiam  tise  non    est  tantum   voluntas    destructionis 

peccati  futuri.   Qualis  vero  sit  hsec  intentio  peccati,  sed  etiam  positionis  ejus,  quia  non 

Dei  circa  tale  bonum  occasione  peccati  obti-  potest  destrui,  uisi  quod  est,  etideo  sinonsup- 

nendum,  non  eodem  modo  ab  omnibus  expli-  ponitur  esse,  in  iUa  voluntate  includitur  et 

catur.    "  intenditur,  quod  prius  sit,  vel  destrui  possit. 

12.  Opinio  quorumdam. — Quidam  id  verum  Qupd  exemplo  morali  declarari  potest :  nam 

putant  etiam  de  intentione  absohita  per  de-  voluntas,  verbi  gratia.,  consulendi  aUquod  ma- 


478  LIB.  III.  DE  PR^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS, 

lum,  etiam  minimum,  semper  mala  est,  si  in  idem  argumentum  fieri  posse,  quocumque  fine 

alio,  cui  datur  consilium,  non  supponitur  vo-  Deus  velit  permittere  peccatum,  et  ideo  vel 

luntas  alicujus  mali :  si  vero  in  eo  supponatur  negandum  est,  posse  Deum  permittere  pecca- 

propositum  alicujus  majoris  mali^,  voluntas  tum  propter  aliquem  fmem  bonum,  quo  nuUo 

consulendi  minus  non  erit   mala^,  quia  jam  modo  dici  potest,  vel  argumentum  illud  efficax 

non  tendit  ad  malum,  sed  ad  vitandum  majus  non  est.  Hoc  patet  in  illo  fme  ostendendi  gra- 

malum.  tiam  suam,  quem  Paulus  posuit.  Nam  lisec  os- 

14.  Conclusio. —  Corroloratur.  —  Atvero,  tensio  gratiee  non  fit  nisi  subsecuto  peccato, 
quando  bonum  tale  est,  ut  non  supponat  ne-  quod  Deus  gratis  remittit  cui  vult :  ergo  inter 
cessario  peccatum,  licet  possit  etiam  per  occa-  permissionem  et  ostensionem  gratise  intercedit 
sionem  peccati  provenire :  tunc  optime  potest  peccatum.  Dices,  boc  esse  per  accidens^  et  in 
efficaci  intentione  prsefiniri  et  intendi  a  Deo,  ordine  ad  nos,  nam  secundum  se  gratia  ipsa 
ante  absolutam  prsescientiam  peccati,  quod  satis  ostenditur  praecise  in  ipsa  permissione, 
propter  tale  bonum  postea  permittitur.  Dico  quatenusDeus,  cuivult,  dat  gratiam  congruam 
igitur  ita  contingere  in  ea  permissione  peccati,  et  efficacem,  et  cui  vult,  negat  illam,  permit- 
quse  est  prsedestinationis  efiectus.  Nam,  si  quis  tendo  peccatum :  quae  difierentia  in  ipsamet 
recte  consideret,  inveniet,  prseter  pcenitentiam  permissione  ostendi  posset,  si  in  se  cognosce- 
intercedere  semper  aliquod  bonum  proxime  retur,  etiam  praescindendo  a  peccato  consecuto, 
intentum  a  Deo  media  permissione  peccati,  17.  At  profecto  eadem  responsio  posset  in 
quod  non  babet  necessariam  connexionem  cum  nostro  casu  dari,  nam  permissio  sola,  si  in  se 
peccato,  quia  etiam  sine  peccato  esse  potest,  et  cognosceretur,  posset  sufficere  ad  inducendum 
peccatum  etiam  non  dicit  intrinsecam  habitu-  hominem  in  humihtatem  et  timorem  Dei,  et 
dinem  ad  illud,  quamvis  possit  esse  occasio  similes  fines  per  talem  permissionem  intentos. 
ejus.  Hoc  patet  primo  in  bono  humihtatis  seu  Unde  etiam  dicemus  per  accidens,  quod  pec- 
diminutionis  superbiaj ,  propter  quod  Deus  catum  subsequatur.  Deinde  non  est  adaequata 
maxime  velle  solet  hanc  permissionem,  ut  pa-  et  universaUs  illa  responsio :  nam  Deus  quando 
tet  ex  ante  citatis.  Hoc  enim  bonum  per  se  ex  permissione  peccati  intendit  ostensionem 
non  requirit  peccatum,  prsesertim  actu  com-  gratia  suse,  ilhid  non  tam  est  in  ordine  ad  bea- 
missum,  ut  per  se  constat:  sufficeret  enim  po-  tos,  quam  ad  nos  viatores.  Nam  beatis  parum 
testas  peccandi,  si  homo  attente  et  exacte  il-  necessarium  erat  medium  ilhid,  cum  gratiam 
lam  cognosceret,  ut  ipsum  in  officio  humilitatis  ipsam  in  se  cognoscant.  Viatores  autem  non 
contineret.  Idem  est  de  absohito  odio  peccati,  possumus  iham  differentiam  cognoscere,  nisi 
et  de  proposito  cavendi  illud  et  tollendi  occa-  in  hominibus  ipsis  sit  varietas  actionum  bo- 
siones,  etc,  quse  sunt  bona  maxime  intenta  narum  et  malarum.  Deinde  in  fine  redemptio- 
per  peccati  permissionem  et  per  se  ac  intrin-  nis,  verbi  gratia,  j)ropter  quem  Deus  permisit 
sece  non  supponunt  illud,  ut  actu  commissum.  peccatum  Judseorum,  non  sola  permissio,  sed 

15.  Instantia.  —  Sed  instabit  ahquis,  quia  actio  ipsa  erat  necessaria,  ut  effectus  ille  tan- 
nuHum  ex  his  bonis  est  ita  immediate  con-  dem  obtineretur :  multaque  simiha  exempla 
junctum  cum  permissione  peccati,  ut  per  iUam  facile  offerri  possunt. 

comparandum  sit,  non  intercedente  peccato:  18.  Priori  oijectionis  parti  satisfit.  —  Dico 

iUud  ergo  est  medium  quoddam  inter  permis-  ergo  ad  priorem  partem  illius  objectionis,  Ucet 

sionem  peccati,  et  bonum  iUud  per  eam  inten-  peccatum  in  re  ipsa  factum  aUquando  sit  ne- 

tum :  ergo  non  potest  permissio  intendi  propter  cessarium  ad  consequendum  illud  bonum,  quod 

iUud  bonum,  nisi  mediante  lioc  medio  quod  Deus  intendit  occasione  peccati,  non  esse  ne- 

Deo  repugnat.  Accedit,  quod  iUud  bonum  eU-  cessarium,  ut  Deus  ipsum  peccatum  intendat, 

ciendum  non  est,  nisi  supposito  peccato :  hoc  aut  veUt,  per  solam  permissionem  ejus.  Primo 

autem  supposito,  non  potest  bonum  ilhid  esse  quidem,  quia  peccatum  non  est  opus  Dei,  sed 

friictuosum,  seu  utile  ad  vitam  seternam,  nisi  hominis:Deusautemtuncsohimintendit,quod 

prius  peccatum  per  poenitentiam  deleatur  :  ipsc  est  facturus.  Deinde  quia  tale  peccatum, 

ergo  etiam  poenitentia  est  aUud  medium  in-  saUem  ut  peccatum  est,  non  est  medium  ad 

terpositum  inter  bonum  illud  et  permissionem  talem  fmem,  sed  potius  quantum  ex  se  est, 

peccati :  ergo  semper  necesse  est  ut  ex  inten-  potens  esset  ad  tale  bonum  impediendum.  So- 

tione  iUius  boni,  per  voluntatem  poenitentisc  him  ergo  cst  occasio  qutcdam,  qua,  quia  Deus 

procedatur  ad  permissionem  volendam.  (ex  sua  infinita  potentia  et  bouitatc)  bene  uti- 

16.  Rejicitur.  —  Evasio.  —  Respondetur,  tur  ad  cificiendum  oUquod  bonum:  et  ideo 


CAP.  IX.  PR/EDESTINATIONEM  NON  INDUCERE  NECESSITATEM,  ETC.  479 

qiiamvis  illa  occasio  inter  permissionem  et  bo-  nationis  effectus,  siiperest,  ut  nonnullos  falsos 

num  illud  intercedat^  non  oportct,  ut  prius  sit  cfFectus  excludamus,  caquc  occasione  concor- 

intenta,  sed  praivisa  et  acceptata,  seu  ordinata  diam  inter  prajdestinationem,  et  arbitrii  lil)er- 

ad  illum  finem.  Ex  quo  etiam  lit,  ut  permissio  tatem  explicemus.  Nam  omnes  illi  falsi  effcc- 

secundum  sc  spcctata  non  semper  sit  eflicax  tus  ad  lioc  tcndunt,  ut  pra^destinatio  necessita- 

mcdium  ad  talcm  iincm,  sed  ad  summum  suf-  tem  interat,  aut  babendi  gratiam,  aut  bene 

ficiens,  et  ex  se  ita  differens,  utquantum  est  ex  opcraudi,  aut  non  peccandi ;  necessitatcm  (in- 

parte  voluntatis  Dei,  necessarium  non  sit,  ac-  quam)  repugnantem  libertati  :  qui  effectus  re- 

tioncmpermissamconsequipermissioncposita,  vera  non  solum  ex  prsedestinatione  non  se- 

sed  solum  ex  inialbbili  Dei  pra^scientia  certum  quitur,  verum  illi  adeo  repugnat,  quod  pra;- 

sit,  actionem  illam  cssc  futuram,  posita  per-  destinatio  seipsam  destrueret,  si  talem  effec- 

missione.  Quando  autem  medium  bujusmodi  tum  induceret :  quia  tolleret  veram  rationem 

est,  non  est  necessarium,  ut  ante  electionem  meriti,  et  prasmii,  qua;  sunt  fmis,  et  media 

ejus.sint  volita  omnia  media,  et  vel  occasiones  potissima  prffidestinationis,  ideoque  non  pos- 

aut  actiones  qua;  possunt  intervenire  inter  bo-  sunt  bi  falsi  effectus  melius  excludi ,   quam 

num  illud  et  consecutionem  boni  intenti,  sed  ostendendo  concordiam   inter  prsedestinatio- 

satis  est,  ut  postquam  preevisum  fuerit  pecca-  nem,  et  usum  libertatis.  Hic  ergo  effectus,  seu 

tum  permissum,  coetera  disponantur.  necessitas  considerari  potest,  vel  in  ordine  ad 

19.  Ad  posteriorem  parteni  patet  responsio.  gratiam  sanctificantem,  vel  in  ordine  ad  sin- 
—  Et  binc  patet  responsio  ad  alteram  partem  gula  opera  bona,  et  maxime  illa,  quse  ad  sa- 
de  pcenitentia.  Dico  enim,  etiam  illam  non  lutem  .sunt  necessaria,  inter  quse  abstinentiam 
esse  medium  per  se,  et  absolute  necessarium  a  peccatis  comprebendimus.  In  boc  ergo  capite 
ad  talem  finem ,  sed  solum  ex  suppositione  de  priori  necessitate,  in  sequenti  de  posteriori 
damni  illati  per  peccatum  :  ideoque  potius  re-  dicemus.  Gum  autem  libertas  consistat  in  po- 
medium ,  quam  simpliciter  necessarium  me-  testate  agendi  et  non  agendi  seu  babendi,  et 
dium,  dici  potest.  Quse  autem  bujusmodi  sunt,  non  babendi  sanctitatem,  manifestumque  sit, 
non  proeparantur  per  absolutam  voluntatem  electis  omnibus  ex  vi  pra?destinationis  dari, 
et  prffifinitionem,  donec  eorum  merita,  vel  ne-  ut  possint  filii  Dei  fieri,  et  esse,  tota  difficultas 
cessitas  praiexistat,  seu  praivideatur.  Et  ideo  est,  quomodo  in  eis  relinquatur  potestas,  ut 
Deus,  quando  permittit  peccatum  in  praidesti-  possint  etiam  fieri  et  esse  filii  diaboli,  et  abji- 
nato,  solum  babet  voluntatem  conditionatam,  cere  a  se  gratiam,  et  filiationem  Dei,  cum 
seu  prfeparatam  ad  dandum  illi  poenitcntiam ,  prsedestintitus  non  possit  non  salvari.  Quse 
si  illa  indiguerit  :  postquam  autem  videt  in  difficultas  partim  in  re,  partim  in  loquendi 
illo  peccatum,  jam  vult  absolute  illius  poeni-  modo  esse  potest,  et  utrumque  breviter  expli- 
tentiam,  quia  tunc  cognoscit  illud  medium  ut  cabimus. 

necessarium  ad  fiuem  a  se  intentum.  2.  Opinio  Wiclephi  et  Waldensis.  —  Tan- 

20.  Atque  baec  sufficiunt  de  effectibus,  ex  quam  lueresis  rejicitiir. — Circa  justitiam  ergo, 
quibus  unusquisque  per  se  intelligere  potest,  et  gratiam  prsedestinatorum ,  quidam  errave- 
quod  supra  buc  rcmisi  de  signis  prsedestina-  runt  dicentes,  prsedestinatum  in  bac  vita  sem- 
tionis,  nam  ipsimet  effectus  sunt  hujusmodi  per,  ac  necessario  esse  in  gratia.  Ita  sentit 
signa.  Quia  vero  idem  effectus,  qui  in  uno  est  Wiclepbus,  ut  refert  Waldensis,  lib.  2,  de  Sa- 
ex  preedestinatione,  in  alio  non  est  ex  illa,  ideo  cramentalibus,  cap.  160.  Moveri  potuit,  quia 
talia  signa  non  afferunt  certam  cognitionem.  prsedestinatus  maxime  diligitur  a  DEO  :  qui 
Quando  vero  multa  conjunguntur ,  et  longo  autem  diligitur  a  Deo,  justus  est.  Hsec  autem 
tempore,  et  cum  magno  fructu,  valde  proba-  est  manifesta  bseresis,  nam  ex  illa  sequitur, 
bilem  efficiuut  conjecturam.  De  qua  legi  po-  parvulum  non  baptizatum ,  si  prsedestinatus 
test  Bernardus,  serm.  1.  Septuagesimae  et  mul-  sit,  jam  esse  justum,  et  infidelem  placere  Deo, 
ta  congerit  Vega,  lib.  12,  in  Tridentinum,  a  etiams.i  non  babeat  fidem,  si  proedestinatus 
cap.  10,  ad  20.  sit.  Denique  sequitur,  nullum  praedestinatum 


GAPUT  IX. 


concipi,  aut  nasci  in  originali  peccato,  quae 
omnia  sunt  contra  fidem.  Sunt  etiam  contra 


EX  PRiEDESTlNATiONE  NON   SEQUi  NECESSiTATEM    ipsam  prajdestiuationem,  quia  nou  omucs,  qui 
HABENDI,  YEL  CONSERVANDI  GRATIAM.  '^^  ^^"^6  vitcB  salvautur,  prffiordiuantur  ad  per- 

petuam  sanctitatem  a  principio  vitae  obtinen- 
1.  Declai'avimus  hactenus  veros  preedesti-    dam.    Nec  fundamentum   est  alicujus   mo- 


480  LIB.  III.  DE  PR^EDESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

menti :  quia  licet  prsedestinatus  diligatur  se-  operetur,  non  peccat.  Alia  in  sensu  composito  : 
cundum  divinam  proeordinationem ,  et  prae-  Qui  naUis  est,  quamdiu  justitiam  conservat, 
scientiam^  non  tamen  semper  secundum  pree-  non  peccat,  mortaliter,  nec  potest,  quamdiu  il- 
sentem  justitiam,  seu  quod  idem  est,  secundum  lam  retinet^  quia  justitia,  et  peccatum  inter  se 
actualem  executionem  prsedestinationis :  homo    formaliter  repugnant. 

autem  non  fit  justus  per  preedestinationem,  5.  Tertia  opinio . — Est  tertia  sententia  quo- 
nisi  quatenus  executioui  mandatur  quoad  gra-  rumdam  Catliolicorum ,  qui  dicunt ,  prsedesti- 
tise  efFectum,  natos  per  dilectionem  Dei  absolutam,  et  ante- 

3.  Alter  error. —  Oppugnatur.  —  Fuit  alter    cedentem  necessario  salvari,  et  consequenter 
error  dicentium,  quamvis  prsedestinatus  possit    necessario  justilicari,  et  in  justitia  permanere. 
interdum  esse  in  peccato,   tamen  postquam    Ita  sentiunt  Ocliam,  Gabriel  et  Catherinus. 
semel  justificatur,  nunquam  amphus  a  gratia    Ahqui  vero  non  admittunt  hoc  genus  prsedes- 
exciderc.  Ita  tenuit  hoc  tempore  Calvinus,  et    tinationis^  ut  evitent  hoc  genus  necessitatis  : 
fuit  antiquus  error  Joviniani^  qui  preecipue    putant    enim  repugnare  hbertati  sahem  ex 
movebatur  ex  illo  d ,  Joan.  2  et  3.  Qui  nat^cs    parte,  utJoannesaBononia^  hb.  dePraedest.  2, 
est  ex  Deo,  non  peccat,  nec  peccare  potest,  quia    part.^  opin.  3.  Favere  videtur  modus  loquendi 
semen  ejus  in  eo  manet.  De  quo  videri  potest    Aug"ustini,  de  Corrept.  et  Gratia,  cap.  12.  Pro- 
Beharminus,  hb.  1,  de  Justific,  cap.  14  et  15.     visum  est  Immanw  infirmitati,  ut  indecliyialili- 
Et  impugnatur  ex  professo  inmateria  de  cha-    ter  ageretur.  Idem  5,  contra  Juhanum.  cap.  3 
ritate  et  de  gratia,  ubi  ostenditur^  charitatem     et  4^  et  Fulgentii,  hb.  \,  ad  Monimum,  cap.  11 
et  gratiam  semel  habitam  posse  amitti.  Ha-     et  12.  Imo  etiamfavere  videtur  modusloquen- 
bemusque  evidentia  exempla  in  Scriptura,  de     di  Scripturse^  Matth.  25.   Ut  in  errorem  indu- 
David,  Petro,  etc.  Item  quia  alias,  vel  nou    cantur,  si  fieri  potest,  ac  si  fieri  non  potest, 
praedestinatus  nunquam  esset  vere  justus,  quod     oppositum  necessarium  est.  Quomodo  exponi- 
est  hsereticum,  vel  prsedestinatus  haberet  sem-    tur  ihud  1,  ad  Timoth.  2.  Firmum  fundamen- 
per  cum  justitia  conjunctam  infahibilem  per-    tum  Dei  stat,  novit  Domnius,  qui  sunt  ejus,  et 
severantiam  in  gratia,   per  speciale   donum     simiha  habentur  Joan.  6  et  lO^  et  1,  Joan.  2, 
distinctum  a  justitia,  quod  vanum  est_,  et  sine    propter  quod  dixit  Fulgentius^  de  fide  ad  Pe- 
fundamento^  et  contra  totius  Ecclesiae  sensum.     trum,  cap.  35.  Firmissime  tene,  nullum  eorum, 
Prseterea  ex  iUo  errore  sequitur,  quod  omnis,    qui  prcedestinati  sunt,  posse  perire.  Ratio  au- 
qui  mortahter  peccat,  vel  est  reprobus,  vel    tem  est,  quia  voluntas  Dei  est  eflicax  causa, 
nunquam  justus  fuit :  quodcumque  autem  ho-    qua  posita  impossibile  est  non  poni  effectura. 
rum  dicere,  heereticum  est.  6.  Haic  sententia  inteUigi  potest,  aut  de  ah- 

4.  Ratio  a  priori.  —  Varice  expositiones  ad  qua  vera  necessitate ,  quae  immutet  modum 
locum  J oannis .  —  Ratio  autem  a  priori,  quee  operandi,  et  producendi  eflfectum,  et  conse- 
ad  prsesens  spectat,  est  quia  tahs  effectus  non  quenter  toUat  libertatem,  vel  quoad  exerci- 
est  necessarius  ad  finem  prsedestinationis :  nam  tium,  vel  quoad  specificationem,  quee  dicitur 
etiamsi  justus  iterum,  atque  iterum  cadat  et  proprie  necessitas  consequentis ;  vel  potest  in- 
resurgat,  tandem  salvari  poterit.  Non  ergo  teUigi  de  sola  necessitate  consequentiee,  qucC 
omneS;,  qui  prsedestinantur  ad  vitam  seternam,  dicitur  etiam  esse  in  sensu  composito,  et  nuUi 
prsedestinantur  etiam  ad  conservandam  gra-  hbertati  repugnare.  Auctores  citati  loquuntur 
tiam  sine  interruptione,  ex  quo  primo  illam  iu  priori  sensu,  in  quo  censeo  seutentiam  Ulam 
recipiunt.  Imo  D.  Prosper,  hb.  2,  cap.  uUim.,     esse  falsam. 

de  Vocat.  Gen.,  dicit,  consiho  Dei  factum  esse,  7.  Prinia  assertio.  —  Dico  ergo  primo,  ex 
ut  prsedestinati  permittantur  peccare,  et  ca-  prsedestinatioue,  vel  electione  divina  non  se- 
dere  a  justitia,  et  ahquando  muUo  tempore  in  qui  veram  ahquam  necessitatem  habendi,  vel 
eo  statu  permanere,  ut  mysterium  prsedesti-  conservandi  gratiam.  Probatur,  quia  duo  re- 
nationis  occultum  sit,  et  nemo  desperet,  aut  quiruntur,  ut  prtedestinatus  salvetur.  Unum 
nimium  confidat.  De  quo  etiam  videri  potest  est,  quod  in  hac  vita  gratiam  consequatur 
Augustinus,  de  Correption.  et  Gratia,  cap.  6et  (suppono  enim  post  hanc  vitam  non  compa- 
13,  hbro,  de  Prsedestin.  Sanctor.,  cap.  14,  de  rari,  si  durante  vita  praesenti  non  obtinetur). 
Bono  perseveran.,  cap.  6.  lUe  autem  locus  Ahud  est,  ut  pro  ahquo  temporc  hujus  vita; 
Joannis  varias  habet  exphcationes  :  duse  vero  perseveret  in  gratia,  ita  ut  ab  ahqua  justifi- 
sunt  probabihores  :  et  qua^libet  cligi  potest.  catione  usque  ad  morteni  non  pcccet  mortah- 
Una  est  :  Qui  natus  est  ex  Deo,  si  ut  talis  est,    ter.  Neutrum  autem  horum  oportet  fieri  iu 


CAP.  IX.  pr;edestinationem  NON  INDUCERE  NECESSITATEM,  ETC.       •  481 

praedestinato    cum    aliqua    vera    necessitatc  tatem  consequentia?,  quae  libertatem  nullo  mo- 

(et  suppono  sermonem  csse  de  adultis,  uam  do  impedit.  Hoc  proljant  testimonia  superius 

parvuli  non  sunt  capaces  libertatis,  aut  neces-  adducta.  Et  ad  indicandam  hanc  certitudinem 

sitatisproprieillioppositffi.)  Primumprobatur,  ct  infallibilitatem  solet  Scriptura  proponerc 

quia  justificatio  adiilti  juxta  doctrinam  fidci,  effcctus  praedcstinationis,  ut  jam  factos,  juxta 

nou  lit  sinc  illius  dispositionc  bbera;,  et  hu-  ilkid  ad  llom.  8.  Qiios  prcedestinavit,  vocavit, 

mana  :  ergo  etiam  justificatio  praidestinati  hoc  jtistificavit,  etc.   Quod  notavit  D.  Gregorius, 

modo  fit :  crgo  pra;dcstinatio  non  infert  nc-  hb.  5,  in  1  Regum,  cap.  4.  Ratio  vero  prioris 

cessitatem  in  ordiuc  ad  justificationem.  partis  est,  quia  divina  vohmtas  absolutc  frus- 

8.  Effugiim. — Prcecluditur. —  Dicetur  for-  trari  non  potest,  Posterioris  autem  partis 
tasse,  hoc  ad  summum  probare  de  necessitate  ratio  est  quia  divina  vohintas  ita  movct  vo- 
quoad  exercitium ,  non  vero  dc  nccessitatc  hnitatem  crcatam,  ut  accommodct  ilh  media 
quoad  spccificationem,  quia  cum  hac  stat  suf-  proportionata,  quibus  et  hbcre,  et  infahil^ih- 
ficicns  hbertas  ad  moralcm  actum  ct  mcritum.  ter  movcatur  :  hoc  enim  pertinet  ad  infinitam 
Scd  contra  hoc  cst,  quia  ad  justificationem  Dei  sapientiam,  et  potentiam,  ut  supra  hliro 
oportct  exerccrc  talcm  dispositioncm  :  crgo  si  primo  tactum  cst,  et  itci'um  eapite  sequenti 
propter  hanc  causam  necessitas  ahqua  infe-  exphcabitur.  Undc  etiam  confirmatur,  quia 
rcnda  est,  non  solum  erit  quoad  specificatio-  hbertas  non  tohitur  in  generah,  nisi  in  quan- 
nem,  sed  etiam  quoad  cxercitium.  Et  ut  res  tum  iu  singuhs  actibus  impcditur :  sed  prae- 
magis  urgeat,  ponamus  prsedestinatum  in  ul-  destinatio  non  impedit  libertatcm  in  singuhs 
timo  articulo  mortis  constitutum ,  et  adhuc  actibus,  ut  jam  ostendam  :  ergo  nec  simphci- 
existcntem  in  peccato,  cui  ut  salvetur,  nou  ter  impedit  in  consequenda,  vel  conservanda 
satis  est  non  peccare,  sed  necessarium  est  hic,  gratia,  per  quam  comparatur  gloria. 

et  nunc  converti :  ergo  si  necessario  conver-  11.  Objectio. — Utautem  modus  loquendi  et 

tendus  est,  iUa  non  tantum  est  ncccssitas  quoad  rcspondendi  in  forma  ad  hanc  vulgarcm  difli- 

spccificationem,  sed  etiam  quoad  excrcitium.  cultatem  magis  declarctur,  objicio,  quia  suppo- 

Unde  ahi  hac  ratione  couvicti  fatentur  utram-  sita  praidestinatione,  non  potest  quis  damuari : 

que  necessitatem  sequi  ex  tah  prsedestinatio-  ergo  supposita  prsedestiuationc  non  halict  h- 

nis  modo,  et  idco  admittendum  non  essc.  Sed  bertatem,  ut  damnetur,  ct  illa  suppositio  jam 

hoc  ex  professo  impugnat  Augustinus ,  locis  posita  est :  ergo  de  facto  jam  non  habet  hanc 

Sffipe  citatis.  Et  ex  scqucnti  capite  constabit,  hbertatem.  Prima   consequentia  patet,  quia 

prffidestinationem  non  inferrc  necessitatem  ad  hbertas  consistit  intrinsecc  in  potestate  agen- 

singulas  actiones,  ctiamsi  modo,  et  tempore  di  et  nou  agendi,  ergo,  si  facta  suppositiouc 

praifinito  praestandse  sint.  non  est  potestas,  etiam  non  est  hbertas.  Quod 

9.  Secundum  autem  de  perseverantia  im-  autem  potestas,  non  sit,  patet,  quia  jam  po- 
primis  non  requirit  neccssitatcm  quoad  exer-  nitur  suppositio  et  ita  sit  etiam  sensus  com- 
citium,  ut  dictimet  auctores  fatentur  :  ponerc  positus,  in  quo  verum  est  dicere,  impossibilc 
autcm  in  praidcstinato  nccessitatem  quoad  spc-  essc  prsedcstinatum  damuari.  Cum  autem  sup- 
cilicationcm  pro  illo  solo  finah  temporc,  non  positio  iha  prsecedat  usum  hbertatis,  quia  Deus 
est  error,  quia  cum  nuUo  dogmate  aperte  antc  omnem  hunc  usum  prsevisum  destinat 
pugnat.  Mihi  tamen  falsum  videtur,  quia  sine  efficaciter  hominem  ad  gloriam,  videtur  ex 
hac  etiam  necessilate  potest  infaUibihter  fieri  iUa  suppositionc  sequi  nccessitas  simplicitei'  ct 
a  Dco  tahs  eficctus,  ut  cx  scqucnti  capite  con-  inducens  absohitam  impoteutiam  ad  contra- 
stabit :  crgo  non  est  ponenda  tahs  necessitas  rium  efiectum,  ac  proindc  repugnans  libertati. 
sine  aho  fundamcnto,  cum  sit  prseternaturaHs,  12.  Biluitur. — Rcspondetm-,  ante  omnia 
et  aUoqui  non  sit  dcbita  ratioue  ahcujus  su-  distinguendum  essc  primum  antecedens,  nam 
perioris  exceUentise,  vel  dignitatis,  ut  sequenti  etiam  supposita  prsedestinatione,  verbum,  j)o- 
capitc  magis  exphcabo,  et  expediam  brevem  test,  accipi  potcst,  vel  in  sensu  diviso,  vel  in 
difficultatcm  dc  confirmatione  in  gratia,  an  composito,  et  in  diviso  falsum  cst  antecedeus, 
pro  ahquo  tempore  omnibus  praedestinatis  con-  in  composito  autem  verum  est.  Haec  sunt 
feratur.  verba  communia,  quibus  cxpeditiu"  haec  diffi- 

10.  Secunda  assertio. — Secundo  assero,praj-  cuUas:  inteUigcntia  vero  haec  esse  debet,  quod 
destinationem  infalhbihter  inferre  gratiam,  et  cum  dicitur,  Pr(edestinatus  potcst  damnari, 
persevcrantiam  praedestinati  in  iUa  pro  ahquo  compositio  fieri  potcst  vehiti  in  objecto  tahs 
tempore  usque  ad  mortcm,  pcr  solam  nccessi-  potestatis,  vidchcet  quod  ad  hoc  sc  hbcrtas 

I.  31 


48-2  LIB.  III.  DE  PR.^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

extendat,  ut  possit  simul  iii  luium  conjungere  absolutum  suce  voluntatis^  quod  ratione  ante- 

pr£edestinationem   cum   damnatione :   et  lioc  cedat  absolutam  pra?scientiam  talium  actuum 

modo  est  falsa  et  impossibilis  propositio^  quia  ut  futurorum :  sed  tantum  statuit  absolute  ho- 

repugnat  divinse  praescientiee  habenti  vohin-  minem  salvare  et  justificare.  Et  ex  vi  hujus 

tatem  adjunctam.  AUo  vero  modo  accipi  po-  decreti  offert  media^  quilius  iufanibihter  sal- 

test,  quod  illa  suppositio  tantum  sumatur  ex  vetur,  non  tamen  ita,  ut  illa  infallibihtas  con- 

partc  subjecti  et  persouffi :  quia  videhcet  etiam-  sistat  in  ahquo  actu  certo^  et  in  particulari  de- 

si  siipponatur  praidestinata,  adhuc  vere  retinet  terminato  cum  omnibus  circumstantiis  ejus, 

j)otestatem  peccandi  et  perseverandi  in  pec-  sed  in  hoc,  quod  Deus  ita  dirigat  vohmtatem 

catOj  si  vohierit,  quanquam  ha3c  potestas  nun-  prffidestinati,  ut  in  hoc,  vel  iUo  actu  tandem 

quam  sit  rcducenda  in  actum  prajdestinationi  cooperetur.    Atque  ita  fit,   ut  in  particulari 

contrariiim.  Etinhoc  sen.su  estverapropositio.  nunquam  moveat  Deus  voluntatem  praedesti- 

Ejusque  ratio  est^  quia  illa  suppositio  non  im-  nati  ex  prffifmito  decreto,  ut  omnino  hic  et 

mutat  proprium  modum  agendi  hujus  poten-  nunc  veht,  sed  ex  vohuitate  antecedente,  seu 

tige :  neque  est  ex  omni  parte  antecedens,  quia  simpUci  afFectu,  ut  taUs  actus  fiat  :  quod  si 

non  appUcatur  ad  opus,  nisi  ex  prsescientia,  vohmtas  priedestinati  non  resistat,  sed  coope- 

quod  vohmtas  Ubere  operatura  est,  si  hoc,  vel  retur,  jam  iUud  medium  est  certum  :  si  autem 

iUo  modo  moveatur.  Sic  autem  expedito  ante-  Deus  prsesciat  prsedestinatum  restitutum  in  ea 

oedente,  consequentia  simpUciter  neganda  est,  occasione,  providet  aUam,  in  qua  moveat,  et 

quia  ad  Ubertatem  absoUite  et  simpUciter  suf-  sic  consequenter  donec  effectum  consequatur. 
ficit  hsec  potcstas,  quai  vocatur  in  sensu  diviso,        3.  Dictus  moclus  diccruli  rejicitur.  —  Hunc 

quia  vere  et  reaUter  manet  in  prsedestinato  vero  dicendi  modum  improbavimus  in  Ubro 

potestas  ad  utrumque,  non  obstante  pra^desti-  tertio,  de  AuxiUis,  ct  supra,  Ubro  primo,  aU- 

natione  Dei.  Quod  si  hic  manet  aUquid  obscu-  quid  tetigimus,  quod  hic  repetere  necesse  non 

ritatis,  in  capite  sequenti  ampUus  explanabi-  est.  DispUcet  ergo   hsec  sententia  primo  et 

tur.  maxime,  quia  supponit,  prsefinitionem  actus 

CAPUT  X.  hberi  in  particulari  et  cum  omnibus  circum- 

stantiis  ejus  repugnare  Ubertati,  ac  proinde 

EX  PR^DESTiNATiONE  NON  SEQUi  NECESSiTATEM ,  non  posse  Uoc  modo  providcri,  seu  prsedesti- 

AUT   NON   PEGCANDi ,  AUT   BENE  OPERANDI  IN  nari  a  Deo  actum  Uberum,  quod  videtur  con- 

siNGULis  ACTiBus :  UBI  MAGis  EXPLicATUR  CON-  tra  pcrfectionem  divinse  providentiae  et  contra 

CORDIA  PR^DESTiNATiONis  CUM  LiBERTATE.  modum  loqucudi  Scripturffi,  de  potestate  Dei 

ad  immutauda  corda  hominum,  Ubere  etiam 

4.  Pr(Bdestinatio  noii  aufert  libertatem.  —  operantium.  Secundo,  quia  supponit  in  Deo 

Supponimus  CathoUcam  doctrinam  contra  hse-  scientiam  adeo  Umitatam  et  imperfectam,  ut 

reticos,  prajsertim  Lutherum,  et  Calviuum,  pra^noscere  non  possit,  quibus  modis  attrahi 

prffidestinationem  non  auferre  Ubertatem,  e-  possit  Uumana  vohmtas,  ut  hic  et  nuiic,  et  iu 

tiam  supernaturaUum  actuum,  per  quos  man-  particulari  simul  infaUibiUter  veUt  et  Ubere. 

datur  executioiii :  nec  enim  hic  locus  postulat,  Nam  si  hoc  praemovit,  facile  poterit  prtedesti- 

ut  in  hac  veritate  probanda  immoremur.  Hinc  nare  absohite,  ut  actus  fiat  in  particulari  et 

ergo  manifestum  est,  non  pertinere  ad  pree-  Ubere  fiat.  Tertio,  quia  ille  confusus  modus 

destinationis  efficacitatem,  seu  effectus,  ut  ne-  prsefmiendi  actum  hberum,  est  imperfectus  et 

cessitatem  inferat  in  modo  operandi  omnes,  et  indignus,  qui  Deo  tribuatur  :  imo  nunquam 

singulos  humanos  actus,  vel  ahquem  eorum,  attingere  potest  illum   certitudinis  gi-adum, 

quibus  perficitur,  et  comparatur  uUimus  pree-  qui  ad  decretum  Dei  absolutum,  cu'ca  finem 

destinationis   effectus,   aUoqui  prgedestinatio  iUo  medio   comparandum,   necessarius    est. 

auferret  libertatem.  Quod  ergo  nunc  agimus,  Qua;  omiiia  in  citatis  locis  latius  prosecuti  su- 

est,  quomodo  lisec  duo  conciUentm',  cum  prse-  mus. 

destinatio  infalii]:)iUs  sit   et  immutabilis,  ac        4.  Aliiis  dicendi  modus.  —  Fundumentum. 

proinde  sit  causa  necessaria,  id  est,  ncccssario  —  Alii  ergo,  ut  fugiant  hoc  extremum,  iu 

inferens  effectum.  aUud  incidunt  dicentes,  non  sohim  prsefinissc 

2.  Opinio  quorumdam, —  Quidam  dixerunt,  Deum  intra  se  singulos  actus,  per  quos  prtB- 

concordiam  in  hoc  positam  csse,  quod  Deus  destinati  salvandi  sunt,  scd  etiam  prwordinasse 

non  pra^dcstiuat,  seu  pra^finit  singulos  actus,  darc  ad  singulos  talem  motiouem  prai\dam  ct 

qui  sunt  mcdia  pra.'destinationiSj  per  decrctum  ex  sc  adeo  efiicacem,  ut  nou  possit  humaua  J 


CAP.  X.  PR.OESTINATIONEM  NON  INDUCERE  NECESSITATEM,  ETC.  483 

voluntas  resistcre,  (iiiomiinis  ipsi  conscntiat,  plicabilem,  sed  etiam  aperte  repugnantcm, 

scfl  pliysice  praidetcrminetur  ad  consentien-  Oportet  ergo  ut  illa  scntentia  dcclaret,  quo- 

dum  hic  et  nunc  et  tali  modo,  tam  quoad  spc-  modo  non  sit  idem  dicere,  prffideterminatio- 

cificationem,  quam  quoad  exercitium  actus.  nem  ad  unum  ab  cxtrinseco  illatam  conjungi 

Cujus   scntentia;  fundamontum    in    prre.scnti  cumindiffi-rcntiabbcrtatis,  quiaillapraideter- 

materia  cst,  (piia  ad  certitudincm  ct  eilicaciam  minatio  vidctur  csse  nccessitas  simpliciter , 

proedestinationis  est  similis  motio  necessaria.  cum  ab  extriuscco  infcratur.  Quare,  quod  talis 

Alioqui  vero  etiam  fundari  solet  in  hoc,  quod  motio  suavis  dicatur,  faciet  quidem,  ut  actus 

ille  pra^movcndi  modus  pertinet  ad  propriam  ab  illa  proveniens  sit  vohmtarius,  uon  vero,  ut 

et  neccs.sariam  causahtatem   causse  primse  :  sit  hber.  Sola  vero  objecti  propositio  cx  se  in- 

Concordiam  autem  intcr  hanc  motioncm  et  differcns,  cst  quidem  suilicicns  ad  potentialcm 

hbcrtatom  aliqui  non  explicant,   sed  dicunt  hbertatem,  non  vero  ad  actualcm,  si  nccessitas 

esse  admirandam  et  fide  tenendam,  etiamsi  ahunde  imprimitur  ab  extrinseco,  Quia  igitur 

non  inteUigatur.  Alii  (hcunt,  quod  hcet  iha  nos  non  invcuimus  modum  componendi  hber- 

motio  tani  efficax  sit,  nihilominus  ex  sapientia  tatem ciim suppositioneanteccdente  usum  ejns, 

DEl  cst  ita  suavis,  ut  hcet  pr.icdcterminct  vo-  ct  determinante  physicc  facultatcm  opcrandi 

huitatem  ad  unum,  sola  sua  vi  et  cfficacia,  ad  unam  partem,  idco  ad  cxpediendam  hanc 

nihilominus  faciat  illam  hbcre  operari,  Ahi  ad  difficultatcm  illa  sentcntia  non  utimiu", 

objectum  recurrunt.  Dicuntque  ex  vi  olijccti  6.  Assertio.  —  Dicendum  ergo  breviter  est, 

sic  per  intellectum  propositi  vohmtatem  in-  ideo  prsedestinatiouem  non  impedirc  hbcrta- 

differonter  ct  absquc  necessitate  moveri,  idque  tem  in  singuhs  actibus  bonis,  etiamsi  iUos 

satis  cssc,  ut  actus  sit  libcr,  ctiamsi  vohmtas  pra?finiat :  quia  in  cxecutionc,  et  ad  extra  non 

ipsa  ab  cxtrinscco  agente  ad  unum  determi-  movct  ad  illos  cum  effectu  pra3standos,  nisi  pcr 

netur,    Ahi   deuique   conrugiunt  ad  sensum  gratiam  efficacem.  Quse  gratia  efficax  ita  mo- 

compositum  et  divisum.  Vohmtqvie  necessita-  vet  vohmtatem,  ut  hbertatem  ejus  non  impe- 

tem   ex   suppositione,   etiam  antccedenti  ad  diat,  etiam  quoad  usum  et  actualem  determi- 

usum  hbertatis,  non  toUere,  quominus  actus  nationem,  quia  movet  voluutatem  modo  con- 

sit  Uber,  sed  satis  esse,  quod  vohmtas  ex  se,  gruo  ex  prtescientia  conditionata,  et  idco  nihil 

ac  nude  sumpta  sine  taU  suppositione  sit  in-  superest  in  preedcstinatione,  quod  huic  liber- 

detcrminata  ad  talem  actum.  tati  repugnet,  Prima  pars  est  D,  Augustini, 

5,  Dicta  sciUentia  rejicitur. — Hsec  sententia  ubicumque  de  liac  materia  loquitur.  Nam  hoc 

non  est  ex  professo  a  nobis  hoc  loco  tractanda  sensu,  ait,  eos  qui  vocantur  ex  proposito,  non 

et  examinanda,  id  enim  fuse  cgimus  iu  libris  rejicere  vocationem,  nccresistere.  Estqueiueo 

de  Auxihis,  ct  ahud  fortasse  tempus,  ct  occasio  valde  notandum,  non  dicere,  non  posse  repug- 

occurretUlamexactiuspertractandi.Nuncergo  nare,  sed  non  repugnare.  Quanquam,  si  ali- 

sohim  asscrimus,  sententiam  iUam  ad  negotium  quando  priori  modo  loqucretur^  exponeudus 

proedestinationis  neccssariam  non  csse ,  quia  esset  juxta  scnsum  compositum  supra  dcclara- 

potest  certitudo  praidcstinationis  aUo  faciliori  tum  pcr  conditionatam  prascicntiam.   Ratio 

modo,  ac  divinse  providentise ,  ac  sapientiee  vero  Imjus  partis  est,  quia  haic  gratia  efficax 

magis  consentaneo  salvari ,  ut  mox  exphcabi-  necessaria  est  ad  finem  prsedestinationis,  ahas 

mus.  Quod  si  necessaria  non  est,  non  censcmus  dcficere  posset,  Et  est  etiam  medium  aptum, 

admittcndam,  quia  non  habct  fundamentum  quia  iUa  posita,  infaUibile  cst  poncndum  csse 

in  Scripturis  vel  sanctis  Patribus  aut  antiquis  cftectum :  ergo,  Altera  vero  pars  breviter  pro- 

theologis,  et  hbcrtatcm  arbitrii  ita  dcprimit,  batur,  quia  efficacia  hujus  gratiaj  non  consis- 

ut  vix  possit  humana  mente  concipi,  ideoque  tit  in  physica  prajdetcrminatione^  cui  vohmtas 

apta  etiam  non  est^  ad  hsereticis  resistendum,  non  possit  resistere :  quia  ConcUium  Tridenti- 

Nam  dicere,  concordiam  hanc  esse  ineffabUem  num,  scss,  6,  definit,  voluntatcm  ita  operari, 

et  non  posse  a  nobis  explicari ,  non  satisfacit,  supposita  Dei  excitatione,  ut  possit  ei  rcsistere. 

tum  quia  fides  non  docet  illud,  unde  ab  his  Consistit  ergo  in  motione  congrua  et  accom- 

auctoribus  redditur  concordia  inexphcabihs.  modata  vohmtati  juxta  prsescientiam  Dei. 

Tum  etiam,  quia  si  quis  diceret,  Deum  neces-  7.  Objectio. — Respondetur. — Dicct  vero  aU- 

sitare  voluntatcm,  et  nihilominus  non  toUere  quis:  Ergo  hoec  gratia  DEI  non  est  secundum 

libertatem,  essequc  a  nobis  credendam  con-  se  eflicax,  sed  ab  hominis  volunlatc  efficaciam 

cordiam  actualis  neccssitatis  simpliciter  cum  accipit :  quod  vidctur  valdc  absurdum :  cum  cx 

actuali  libertatc,  uon  solum  dicerct  rem  incx-  efficacia  talis  gratiee  oriatur  consensus  volun- 


484  LIB.  III.  DE  PR.^DESTINATIONIS  EFFECTIBUS. 

tatis :  alias  posset  liomo  de  illo  gloriari,  iitpote  cordia,  nam  ista  gratia  quantumvis  efficaxj 
habito  ex  efticacia  sua,  et  nou  gratise  Dei.  Se-  quatenus  praeveniens  est,  non  liabet  repug- 
quela  probatur,  quia  nisi  voluntas  hominis  co-  nantiam  physicam  cum  dissensu  Uberi  arbitrii, 
operetur,  gratia  Dei  non  erit  efficax,  ergo  a  quse  intrinsece  ex  ipsis  entitatibus  seu  rebus 
vohuitate  est  elTicacia  gratise.  Respondetur  oriatur,  quse  sola  possethbertatem  Isedere,  sed 
concedendo  primam  consequentiam  quoad  habet  iham  ex  praisuppositione  eSectus  futuri 
priorem  partem  et  negando  iUam  quoad  poste-  in  prsescientia  Dei,  quse  hbertati  non  repugnat, 
riorem:  quia  hberum  arbitrium  non  compa-    ut  soepe  declaratum  est. 

ratur,  ad  excitantem  gratiam^  de  qua  est  ser-  10.Hincfacileintenigitur,pr8edestinationem 
mo,  ut  causa  ejus,  neque  ihi  ahquid  confert^  ut  non  minuere  hl)ertatem,  etiam  quoad  perse- 
propterea  dici  possit  eam  reddere  efficacem,  verantiam  in  bonis  actibus  sine  admixtione 
Unde  ad  probationem  negatur  etiam  conse-  peccati  mortalis.  Probatur  eodem  modo,  quia 
quentiarnamsolumprobat,  liberum  arbitrium  etiam  hic  effectus  solum  fit  per  gratiam  effl- 
esse  concausam  cum  liujusmodi  gratia  ad  con-  cacem  multiplicatam.  Sicut  enim  Deus  movet 
sensum  prscstandum,  quod  longe  diversum  est.  ad  primum  actum,  ita  etiam  movet  ad  secun- 
8.  Quoddam  notalile  adMbetur.  —  Ut  autem  dum  et  alios  consequenter  :  sicut  ergo  in  sin- 
res  ipsa  melius  intelligatur,  advcrtendum  est;,  gulis  gratia  operatur  efficaciter  et  hbere,  ita 
efficaciam  gratise  interdum  sumi  pro  actuali  etiam  in  collectione,  seu  continuatione  illo- 
efficientiaejus:  nam  omniscausa  denominatur  rum  :  neque  in  hoc  invenio  difficultatem  no- 
actu  efficiens,  seu  efficax  ab  actuali  efficientia    vam. 

sua^  quae  non  est  aliud  quam  actio  ejus.  Ali-  11.  Duhium.  —  Solum  posset  quis  dubitare, 
quando  vero  sumi  pro  virtute,  quam  talis  gra-  an  concedendum  sit,  omnem  preedestinatum 
tia  habet  ad  movendum  liberum  arbitrium  et  pro  aliquo  tempore  esse  confirmatum  in  gra- 
efficiendum,  ut  efficiat,  juxta  illud :  Faciam  tia.  Nam  ex  dictis  videtur  hoc  sequi,  quia  om- 
ut  faciatis,  et  illud :  Ipse  est,  qui  operatur  in  nis  prsedestinatus  pro  aliquo  tempore  recipit 
noUs  velle,  quia  per  hanc  gratiam  facit  Deus,  perseverantise  donum,  quod  illi  datur,  ut  in- 
ut  velimus,  ut  Augustinus  exponit.  Efficacia  fallibiliter  non  cadat  a  gratia  :  nihil  autem 
ergo  priori  modo  sumpta  pendet  sine  dubio  a  aliud  esse  videtur  confirmatio  in  gratia.  Nihil- 
libero  arbitrio,  quia  unica  est  actio  qu»  per  se  ominus  auctores  communiter  non  ita  loquun- 
oritur  ex  libero  arbitrio  et  gratia :  et  lioc  modo  tur  et  conantur  discrimen  ponere  inter  donum 
dici  potest  liberum  arbitrium  ehcere  actionem  perseverantise  et  confirmationem  in  gratia  :  Et 
gratisB  concomitanter,  id  est,  coefficiendo  unam  quidam  aiunt,  confirmationem  addere  revela- 
actionem  cum  illa.  Non  tamen  dicetur  dare  tionem,  per  quam  homo  fit  certus  se  esse  per- 
gratise  efficientiam  suam,  quia  illa  actio  prout  severaturum.  Sed  valde  incertum  hoc  est,  uude 
efficitiu'  a  gratia,  non  est  ex  causalitate  liberi  enim  constat  non  solum  apostolos,  quos  cre- 
arbitrii,  quamvis  in  re  actio  illa  non  sit  sine  dimusingratiafuisseconfirmatos,verumetiam 
causalitate  Ijberi  arbitrii.  quoscumque  alios  habuisse  hauc  revelationera  ? 

9.  Loquendo  autem  posteriori  modo  (in  quo  vel  quid  confert  talis  revelatio  ad  operationem 
nos  loquimur,  cum  Augustino)  de  gratia  prse-  gratice,  ut  ad  confirmationem  pertineat  ?  Alii 
veniente  efficaci,  sic  nuUo  modo  habet  gratia  a  dicunt,  confirmatis  negatum  esse  concursum 
Ubero  arbitrio  suam  efficacitatem,  sed  potius  ad  peccandum  :  et  ideo  non  solum  non  esse 
ipsa  gratia  elevat  liberum  arbitrium,  et  dat  iUi  peccaturos,  sed  etiam  non  posse  peccare ;  quod 
virtutem  agendi,  quam  virtutem  ex  sc  et  ex  ad  donum  perseverantise,  vel  in  omnibus  prre- 
perfectione  sua  habet  talis  gratia.  Quia  vero  destinatis  necessarium  non  est.  Et  quidem  fa- 
talis  gratia  quatenus  efficax,  non  solum  dicit  cile  credi  potest,  post  Christum  Dominum,  in 
virtutem  agendi,  sed  ita  agendi,  ut  infallibiliter  Beatissima  Virgine  ita  factum  esse,  propter 
habeat  conjunctam  actionem,  hoc  non  liabet  eximiam  dignitatem  ejus,  cui  tota  iUa  perfcc- 
illa  gratia  ex  sola  virtute  physica  ct  sibi  con-  tio  quodammodo  debebatur,  et  erat  quasi  con- 
naturali,  sed  habet  ex  modo  quo  datur  a  Deo  naturalis.  De  aliis  autem  coufirmatis  mdlum 
ex  tali  proposito  et  prsescientia  conditionata,  estsufficiensfundamentumadidasserendumet 
quia  jam  proeviderat,  illam  gratiam  habituram  ahoquinec  necessarium  est,  nec  connatm-ale. 
effectum,  si  cum  talibus  circumstantiis  dare-  12.  Dicere  ergo  possumus,  donum  perseve- 
tur.  Et  ideo  etiam  quoad  hoc  habet  efficaciam  rantiai  ex  se  conferri  per  ordinaria  auiilia  et 
ab  ipso  Deo,  quamvis  non  sine  respcctu  ad  li-  dona  gratia},  hoc  solum  prajstante  et  providente 
Jjcrum  arbitrium,  et  ita  etiam  facUe  j^ati^  con-     DEO,  ut  iUa  dentur  cougruis  temporibus  et  in 


CAP.  I.  VELITNE  DEUS  OMNES  SALVARE. 


485 


eo  uumeio,  .scu  multitudine  auxiliorum,  quse 
ad  talem  cffectum  .sufliciant.  Confiimationcm 
vero  in  gratia  addere  propria  et  peculiaria 
dona  et  auxilia,  per  qua;  Deus  praevenit  homi- 
ncm  in  singulis  actilnis  et  pncsertim  in  occa- 
sionil)us  peccandi,  voluntatcnKpie  ejns  mora- 
liter  elUcacissimc  movet,  non  solum  secundum 
prwscicntiam,  sed  etiam  secundum  virtutem 
auxiliorum,  quaj  licet  non  determinet  volun- 


tatem,  ita  ut  etiam  jdiy.sice  non  possit  resis- 
terc,  moralitcr  tamcn  etiicacis.sime  illam  in- 
ducit.  Quai  efficacia  simul  cum  alia  congrui- 
tate  ex  pra?scicntia,  confirmationem  proeljct. 
Sic  ergo  confirmatio  in  gratia  aliquid  addit 
ultra  commune  perseverantife  donum^  rationc 
cujus  non  necessario  scquitur  cx  prffidestina- 
tione,  licet  ad  illam  possit  deservirc,  salva 
etiam  libertate. 


FJNIS  LIBRI  TERTII. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  QUARTI 


DE  PRJIDESTINATIONE. 


Cap.  I.     Velitne    Deus    omnes    salva-  Cap.  III.  Dentiirne  omnibus  adullis  me- 

^^'  dia  sufficientia. 

Cap.  II.   Voluntas  salvandi  omnes  qua-  Cap.  IV.  An  infantibus  omnibus  provi- 

^^  **^'  deatur, 


LIBER  QUMTUS. 


DE 


SUPERNATURALI PROVIDENTIA  DEI 

GIRCA  MTEWm  SALUTEM  REPROBORUM  SEU  NON  ELEGTORUM. 


•'T—m-im^ 


Hffic  est  secunda  hujus  operis  pars,  in  qua 
de  reprobatione  dicere  aggredimur :  quia  vero 
ultimus  elfectus  seu  terminus  reprobationis  est 
perpetua  beatitudinis  carentia,  ideo  ad  intel- 
ligendum  quo  modo  reprobi  a  consecutione 
beatitudinis  deflectant  necessarium  est  prius 
intelligere,  quomodo  in  illam  beatitudiuem 
dirigantur,  seu  ordinentur  per  divinam  pro- 
videntiam,  quod  in  hoc  libro  tractandum  est. 
Et  quoniam  providentia  supponit  aliquam  in- 
tentionem,  seu  voUmtatem  finis  sibi  propor- 
tiouati,  ideo  dicemus  prius  de  aterna  voluu- 


tate,  quam  Deus  habuit  de  ultima  sahite  om- 
nium  illorum,  quos  ad  gioriam  elficacitcr  non 
elegit :  deiiide  de  mediis_,  quse  ad  illum  finem 
eis  praeparavit. 

CAPUT  I. 

QUAM  CERTUM  SIT^,  VOLinSSE  DEUM  SALVARE  OMNES 
HOMINES^   ETIAM  NON  PR^DESTINATOS. 

1 .  G-ngorms  simpliciter  parfem  negatiram 
amplexMus  csl.  —  Ha5c  quKstio  fuudata  cst  iii 


■486  LIB.  ly.  DE  PROVIDENTIA 

loco  Pauli  l,  ad  Timoth.  :2  :  Deus  tv.lt  omnes 
liomines  sahos  fieri,  et  ad  agnitionem  veritatis 
tenire.  Ubi  videtur  qiicestionem  definire  et  par- 
tem  affirmautem  tanquam  de  fide  certam  do- 
cere.  Xiliilominus  Gregorius,  in  l^  d.  46,  circa 
finem,  simpliciter  negat  voluisse  Deum  salva- 
re^  quos  de  facto  non  salvat :  quia  quod  Deus 
vult,  sit ;  prfficipue  quando  ab  ipsomet  Deo 
principaliter  faciendum  est.  Favetque  huic 
sententife  Augustinus  qui  interdum  solet  testi- 
monium  illud  Pauh  coarctare  ad  solos  prfedes- 
tinatos,  expUcando  illud^  vel  per  distributio- 
nem  accommodam,  id  est,  ut  intelligatur  de 
omnibus,  qni  salvantur,  quia  nullus  salvatur, 
nisi  quem  Deus  salvari  vult:  vel  ut  distributio 
tantum  sit  pro  generLl:>us  singulorum,  quia  ex 
omni  genere  seu  statu  hominum  vult  Deus 
aliquos  salvos  fieri,  ut  in  Enchiiid.,  cap.  103, 
exponit. 

2.  Condusio.  —  Testimonio  Pauli  corrolo- 

ratur. Sed  nihilominus  dicendum  simph- 

citer  est,  Deum  ab  feterno  voluisse  salvare 
omnes  homines,  quoscrecu^e  decrevit :  idemque 
de  angehs  sentiendum  est.  Pi-obatm^  ex  dicto 
testimonio:  nam  si  contextus  Pauli  sincere 
spectetur,  constat  imiverse  loqui  de  omnibus 
homiuibus.  Obsecrat  enim  prius,  orari  pro 
omnibus  hominibus  et  subdit :  Uoc  enim  lo- 
nv.ra  est,  et  acceptum  coram  Sahatore  nostro 
Deo,  qui  omnes  homines  mlt  sahos  fieri.  Sed 
constat  mentem  Pauh  esse,  ut  pro  omnibus 
hominibus  simpUciter.  sine  ulla  hmitatione 
oremus :  ergo  cum  eadem  universahtate  lo- 
quitur  de  omnibus  homiuibus,  quando  pro  ra- 
tione  subjungit,  quod  Deus  vult  omnes  salvos 
fieri.  Quodmagisconfirmat  etdeclarat  sequen- 
tibus  verbis,  dicens :  TJnus  enirn  Beus,  unus  et 
mediator  Dei  et  hominum  homo  Christus  Jesus, 
qui  dedit  in  redemptioncm  semetipsum  pro  om- 
nihus  nobis.  lu  quo  ultimo  verbo  certissimum 
^st,  loqui  de  omnibus  simphciter :  est  enim  de 
fide  Deum  esse  redemptorem  omuium  homi- 
niun  :  ergo  eodem  modo  loqiutm'  de  omuibus 
in  prioribus  verbis.  Patet  consequentia,  tum 
quia  contextus  et  uuiformitas  verborum,  et 
efficacia  discursus  ita  postulat,  tum  etiam  ex 
ratione,  qu»  in  verbis  ipsis  insinuatur.  Ita 
enim  vult  Deus  omnes  homiues  salvos  fieri, 
sicut  voluit  omnes  redimere,  cum  redemptio 
non  sit,  nisi  propter  salutem  hominum :  vo- 
luntas  autem  redimendi  omues  homines  non 
limitatur  ad  omnes  pra?destinatos,  nec  hmitari 
potest  ahquo  cx  dictis  modis,  ergo  nec  vohm- 
tas  salvandi  omnes  homiues  ita  hmitanda  est. 

3.  Fxposilio  Augustini, — Sed  contra  expo- 


GRATI.E  CIRCA  REPROBOS. 
sitio7iem  opponitur.  —  Scio,  eumdem  Augusti- 
num,  hbro  de  Corrept.  et  Grat.,  cap.  15,  licet 
intehigat  eam  distributionem  simphciter  de 
omnibus  hominibus,  exphcare  nihilominus  per 
quamdam  metaphoram,  quod  Deus  veht  omnes 
homiues  salvare,  non  quia  ipse  talem  volim- 
tatem  habeat_,  sed  quia  facit  nos  veUe  et  desi- 
derare,  ut  omnes  salventiu',  nam  hic  modus 
loqueudi  usitatus  est  iu  Scriptura.  Sed  huic 
expositioni  obstat  primo  regida  ejusdem  Au- 
gustiui,  metaphoricam  locutionem,  etiam  ah- 
bi  usitatam^  nou  esse  facUe  aUeri  loco  accom- 
modandam,  uisi  necessitas  htterae  id  postu- 
let,  sed  retinendam  esse  proprietatem  et  sim- 
pUcitatem  verborum,  quoad  fieri  possit,  quia 
aUas  nihil  certum  ex  Scriptmte  verbis  habere- 
mus.  At  hic  uuUa  est  necessitas  recmrendi  ad 
metaphoram,  ut  patebit.  Quin  etiam  addo, 
iUam  metaphoram  non  esse  consentaneum  con- 
textui,  quia  Paulus  dicit,  orandum  esse  pro 
omuibus,  quia  Deus  vult  omnes  salvos  fieri  : 
erffo  mducit  nos  Paulus  ad  desiderandum  om- 
nium  sahitem  ex  eo,  quod  Deus  -s-ult  iUam  : 
ergo  tribuit  DEO  hanc  voluntatem,  non  quia 
in  nobis  iUam  faciat  (alioquin  jam  suppone- 
ret,  quod  persuadere  conatur)  sed  quia  illam 
in  se  habet. 

4.  Secundo,  c[uia  si  Deus  facit  nos  veUe  et 
desiderare  omnium  hominum  salutem,  ideo 
profecto  est,  quia  hoc  est  consentaneum  vo- 
luntati  ejus  :  ergo  hic  effectus  Dei ,  scihcet 
quod  faciat  nos  veUe  omnium  salutem,  sup- 
ponit  iu  ipso  simUem  vohmtatem.  Tertio,  quia 
Paulus  etiam  osteudit  hauc  ipsam  vohmtatem 
Dei  ex  eo,  quod  unus  est  omuium  Deus,  qui 
imum  mediatorem  et  redemptorem  omuibus  de- 
dit :  loquitur  ergo  de  voluntate  ipsitis  Dei.  Ac- 
cedit  tandem,  quod  metaphora,  vel  proprietas 
verborum  unius  loci  ex  consonantia  aliorum 
locorum,  quoad  fieri  possit,  sumenda  est :  at 
in  aUis  locis  non  insinuatur  talis  metaphora 
in  simili  locutione,  sed  verborum  proprietas, 
ut  ex  diceudis  coustabit. 

5.  Verus  sensus  terhorum  D.  Pauli.  — Ve- 
rus  ergo  sensus  Pauli  est,  quem  verba  simpli- 
citer,  ac  proprie  intellecta  prEeseferunt,  Deum 
quautum  in  se  est,  velle,  ac  cupere  omnium 
salutem,  ita  ut  ex  parte  sua  nemini  neget  pro- 
videntiam  necessai'iam  ,  nec  reliuquat  viam 
salutis  simpliciter  ac  per  se  impossibUem. 
Atque  hunc  sensum  secuti  sunt  eo  in  loco 
Chi  ysostomus,  OEcumcnius,  Theophylactus  et 
alii  Grceci,  Ambrosius,  Hierouymus  et  alii  La- 
tini  ibidem,  Prosper,  Ub.  2,  de  VocationeGen- 
tiiun,  cap.  19  et  25,  ahas  7  et  8,  Athauasius, 


CAP.  1.  VELITM':  DEUS  OMNES  SALVARE.  /a87 

lib.  3,  dc  Assumptionc  homiuis.  Itcm  Clirysos-  ct  cxtra  omiicm  opinioiicm  accipientl;im  csse, 

tomus,  Hom.  l^in  Epistol.  ad  Ephcs.,  maximc  quia  cst  satis  in  Scriptura  exprcssa,  et  com- 

vero  Damascenus,  hb.  2,  de  Fide  orthodoxa,  muni  Sanctorum   Patrum  consensu  recepta. 

cap.  29,  D.  Tliomas,  i  part.,  qih-cst.  10,  art.  6  llationc  autcm  dcclaratiu',  quia  Dcus  univcr- 

et  3,  coutraGcntcs,  cap.  150.  Est(]uc  jani  com-  sam  humanam  naturam  (idcmquc  cst  dc  an- 

munitcr  rcccpta  scntcntia.   Eamcjuc  tandcm  gchca)  creavit  proptcr  supernaturalem  fincm, 

secutus  cst  Augustinus,  hl)ro  dc  Spiritu  et  lit-  ergo  voluit,  ut  quantum  in  ipso  esset,  omnes 

tera,  cap.  33.  Ubi  intcrrogat,  si  voluutas  cre-  homincs  illum  finem  conscquerentur.  Proba- 

dendi  donum  Dei  cst,  cur  non  dctur  omnibus  tur  conscqucntia,  <piia  alitcr  se  habuit  divina 

liomiuibus,  cum   Dciis  vcht  omncs   homiucs  vohmtas  crga  humanam  naturam,  quam  .si  in 

salvos  licri,  ct  rcspondct:    VuU  quidem  Deus  puris  naturalibus,  ct  proptcr  solam  naturalcm 

onmes  homines  salvos  fieri,  et  in  agnitionemve-  bcatitudincm  illam  condere  voluissct:  innuUo 

ritatis  venire :  non  sic  tamemU  eis  adimat  li-  autcm  alio  potcst  cssc   discrimcn,  nisi  quia 

berum  arhitrium,  quo  tel  henejVelonale  tUentes  nunc  prcetcr  vohmtatcm  dandi  Iiomini,  vel 

justissiine  judicenttir,   qnod  cum  sit,  infideles  angclo  talem  naturam,  habuit  ctiam  volunta- 

contravoluntateni  Deifaciunt,  cum  ejus  Exan-  tcm  dandi  cis  talcm  bcatitudincm,  quantnm 

gelio  non  credunt,  etc.  Et  iu  libro  ad  articulos  in  ipso  csset,  a  quo  fine  mdlum  individuum 

sibi  falso  impositos,  secundus  erat,  quod  Deus  ex  partc  sua  excepit,  vcl  exclusit,  ut  statim 

nolit  omnes  salvare :  cui  respoudct :  Sinceris-  declarabitur. 

sime  credendum  est,  atque  frofilendum,  Deum  8.  Insurgit  difficuUas.  —  Prior  opinio.  — 

veUe  ut  omnes  homines  salti  fiant,  siquidem  Quteri  cnim  Iiic  potest,  an  habucrit  Dcus  hanc 

Apostolus,  cujus  ista  est  sentenlia,  soUicUe  prce-  voluntatem  salvandi  omnes  homines  antc  praj- 

cipit,  quod  in  omnibus  Ecclesiis  fidelissime  cus-  visum  lapsum  Ada3,  vel  etiam  post  illum.  Qui- 

todilur,  %it  Deo  pro  omnihus  hominibus  sup-  dam  cnim  solum  priori  modo  aiunt  voluissc 

plicetur,  etc.  Quoe  verba  habcntur  apud  Pros-  salvarc  omnes  homincs ,   secundum  primam 

pcrum  ad  objcctioncs  Viucentianas,  respon-  naturffi  Iiumana;  institutionem,  in  qua  rcce- 

sioue  secunda.  pit  Adam  pro  omnibus  hominibus  justitiam, 

6.  Atque  hauc  vcritatcm  confirmant  alia  pcr  quam  salvari  possent:  non  tamcn  ha- 
testimonia  Scripturarum,  iu  quibus  Dcus  cou-  buisse  Deum  similem  generalem  vohmtatem 
fitetur,  se  nolle  mortem  peccatoris,  sed  ut  con-  circa  omnes  homines ,  postquam  iUos  lapsos 
rertatur  et  vivat.  Ezechicl,  18  et  33.  Item  iu  in  Adam  prauovit,  quia  non  omnibus  offert 
qiiihus  dicii  se  stare  adostium  et piUsare,  At^o-  suflQcicntia  mcdia,.  quibus  salvcntur,  ut  iu 
calyp.  3,  et  iUuminare  omnem  hominem  venien-  multis  infantibus  vidctur  raanifestum ,  et  de 
iem  in  hunc  mundum,  Joan.  1,  et  similia,  quse  aliquibus  adultis  infidelibusvideturvcrisimile. 
plane  ostenduut  hanc  divinam  voluutatem.  Atque  huuc  diceudi  modum  insinuat  Driedo, 
Quam  etiam  coUigunt  iuterprctes,  ct  ex  iUo  de  Captivitate  et  Redcmptione  generis  Iiu- 
Osea^    13:  Perditio  tua  ex  te,  tantum  ex  me  maui,  tract.  1,  cap.  4,  ad  2. 

auxilimn  tuum.  Perindc  enim  est,  ac  si  dixis-  0.  Difficidtatis  decisio.  —  NihUomiuus  ccr- 

set,  AuxUiari  tibi  volui,  adducere  te  ad  salu-  tura  cxistimo,  iu  utroque  signo,  et  circa  ho- 

tem  volui,  ideoque  perditio  tua  origincm  exte  mines  in  utroquc  statu  habuissc   Dcura  lianc 

habuit,  non  ex  rac.  Quod  ccrtc  verura  uon  cs-  vohmtatcra.  Nam  de  priori  id  couvincit  ratio 

set,  si  Deus  cx  se  uon  vcUet  salvarc,  ctiara  facta  de  ordiuatiouc  totius  natura!  iu  iUum  fi- 

illos,  qui  pereunt.  Quocirca,  licct  non  sit  om-  ucm.  Et  dcclaratur  ctiara  ab  cffcctu,  quia  Dcus 

nino  certum,  verba  iUa  Pauli  huuc  solura  scn-  condidit  totara  humanam  uaturara  iu  Adamo, 

sum  admittcrc,  quod  scilicct  Deus  velit  aliquo  iUique  iu  capiti  dcdit  justitiam  pro  tota  postc- 

modo  sibi  i»roprio  salutcra  omniura  horaiuum  ritatc,  nuUo  individuo  cxcepto :  iUa  autcra  jus- 

sine  exceptionc,  vel  limitationc  ad  pra^dcstina-  titia  cura  auxiliis  sibi  debitis  crat  principium 

tos  :  quia  cxpositioncs  ab  Augustiuo  data},  cjus  sufhciensadbcatitudiucmsupcruaturalcmcou- 

auctoritate  fiuut  ahquo  modo  probabiles.  Hoc  scquendam ;  ergo  siguum  est,  datam  esse  ex 

tamen  inteUigendum  puto  ,  dummodo  altcr  voluntate  salvandi  omncs,  Confirmatur,  quia 

sensus  tanquam  verus  et   maxime  litterahs  si   aliquis  fuisset  exclusus  ab  illa  vohmtatc, 

nou  cxcludatur,  hoc  cnim  cflicaciter  probant  pariter  exclusus  essct  a  participatione  orighia- 

omuia  qua?  adduximus.  lisjustitiffi,  ctiamsi  Adam  in  illa  pcrman^i.^^sct : 

7.  Ratione  explanatur.  —  Uude  etiam  con-  ergo  UIc  tunc  nou  coutraherct  pcccatum  ori- 
stat,  conclusioucra  positara  tanquam  ccrtam,  ginalc  in  Adamo,  ucc  carentia  origiuahs  jus- 


488                                    LIB.  lY.  DE  PROYIDEXTIA  GMTI.E  CIRCA  REPROBOS. 

titise  haberet  in  eo  rationem  privationis^  sed  tiir.  Quia  id,  quod  Deus  sic  ^iilt,  infallibiliter 

mere  negationis  :  at  hoc  non  potest  de  aliquo  impletur.  Nam  de  hac  voluntate  scriptumest. 

homiae  affii^mai^i  trahente  originem  ex  Ada-  Dominum  quceciimque  toluit,  fecit,   et  dlud : 

mo:  ergo  nullus  potest  etiam  exckidi  ab  illa  VoJuntati  ejus,  quis  resistet?  at  constat,  hanc 

generah  voluntate  salvantU  homines.   Atque  vohmtatem  non  impleri  in  omnibus  homini- 

heec  ratio  cum  proportione  apphcata,  probat  bus :  ergo  non  potest  esse  ita  absoluta^  seu 

de  angehs  malis^  nam  si  Deus  non  habuisset  prsedefinitiva  voluntas. 

erga  illos  hanc  voluntatem,  non  ordinasset  il-  2.  Quredam  opinio. — Hinc  vero  intulerunt 

los  in  supernatiu*alem  beatitudinem  :  ergo  nec  ahqui,  vohmtatem  illam  non  esse  per   pro- 

fuisset  in  illis  culpa,  non  teudere  in  illam  per  prium,  et  formalem  actum  volendi,  qui  in  Deo 

debita  media,  quod  dici  non  potest.  sit,  quia  Deus  non  habet  actum    vohmtatis 

10  De  posteriori  autem  signo,  seu  statu  ho-  imperfectum,  qui  velleitas  dicitur,  perfectus 

minum  in  natura  lapsa^   id  convincit  locus  autem  et  absohitus  non  est,  ut  diximus  :  ergo 

Pauh  1,  ad  Timot.  2.  Nam  ibi  clare  loquitur  non  est  proprie  actus  volendi.  Dicimt  ergo  esse 

de  omnibus  jam  lapsis,  nam  pro  ilhs  omni-  voluntatem  signi,  quas  tantum  est  metaphori- 


bus,  prout  nimc  simt,  oraii  prsecipit.  et  pro 
illis^  pro  quibus  Chiistus  se  in  redemptorem 
obtidit.  Et  de  hac  voluntate  maxime  loquun- 
tur  Patres  supra  citati,  ita  exponentes  verba 
Pauh.  Idemque  sumiturexD.  Dionysio,  cap.2, 
de  Divin.  nomin.  et  9,  de  Gcelesti  hierarch., 
Irenffio.  hb.  4,  contra  hfereses,  cap.  71,  ubi 
affert  aha  loca  Scriptm^ae,  et  Schohastes  ibi 
congerit  aha  loca  Patrum,  et  plm^a  referam 
in  sequentibus.  Tandem  probatm-  a  posteriori 
ex  universah  redemptione  Christi  Domini, 
nam  Deus  post  prcevismn  originale  peccatum 
ordinavit  Christum  in  redemptionem  omnium 
hominum ,  heec  autem  ordinatio,  seu  hoc  uni- 
versale  medium  fuit  effectus  illius  universahs 
vohmtatis,  qua  vohiit  Deus,  quod  in  ipso  est, 
salutem  omnium  hominum  :  ergo  hanc  volun- 
tatem  habuit  etiam  post  prcevisum  origiuale 
peccatum.  Patet  consequentia  :  vohmtas  Dei, 
quatenus  antecessit  praescientiam  absolutmn 
originahs  peccati,  ex  se  non  petebat  omnimn 
redemptionem,  et  iUa  priori  vohmtate  stante 


ca,  seu  interpretativa.  Quia  scilicet  ita  se  ge- 
rit  Deus  cum  omnibus  hominibus,  ac  si  ilhim 
actum  voluntatis  haberet.  Ita  sentit  Cajetanus 
ad  Timoth.  2,  et  Mai-sihus  1,  d.  45.  Alu  vero 
aiimt  Deum  non  habere  talem  actum  forma- 
lem,  et  proprium  voluntatis,  qui  ad  fehcitatem 
omuium  hominum  in  se  ipsa  terminetm^  prop- 
ter  rationem  factam  quod  Deus  non  habet  ta- 
lem  voluntatem,  quse  consequatur  efiectum 
iUum  :  vohmtas  autem,  quse  potest  frustrari 
eftectu,  imperfecta  est,  et  in  Deum  non  cadit. 
Adduut  vero  nihilominus,  habere  Deum  vo- 
hmtatem  dandi  media  sufficientia,  quae  pro- 
pria  est,  et  formahs  in  Deo,  et  ab  iUa  denomi- 
nari  Deum  volentem  salutem  omnium.  Ita 
sentiunt  muUi  scholastici  in  1,  distinct.  45  et 
46.  Ratio  vero  est,  quia  iUa  vohmtas  habet 
effectum,  et  ita  in  suo  genere  est  perfecta,  et 
ideo  habet  locum  in  Deo,  estque  virtuahs  vo- 
luntas  finis,  saltem  in  mediis  et  causis  univer- 
sahbus,  ut  sunt  justitia  originahs,  Christi  re- 
demptio,  Sacramenta,  verbum  Dei,  generaUa 


poterat  Deus  non  mittere  universalem  redemp-    auxilia,  ctc.  Et  ideo  merito  potest  ratione  hujus 


torem  :  ergo  habuit  novam  vohmtatem  nostro 
modo  intelhgendi,  liberandi  omnes  homines 
a  lapsu,  et  ad  eum  finem  dandi  universalem 
redemptorem.  Quomodo  autem  hsec  vohmtas 
in  omnUjus  locum  habeat,  ex  sequentibus 
constabit. 

CAPUT  II. 

QUALIS  SIT  IN  DEO  HJ:G  VOLOTAS  SAIVANDI  OM- 
NES  HOMESES,  ET  QUOD  PROPRIUit  OBJECTUM 
HABEAT. 

I .  Certum  est,  vohmtatem  iUam  non  fuisse 
per  absohitum,  et  eflicax  decretum  divinoe  vo- 
luntatis,  quai  ab  ahquibus  voluntas  simphciter 
beueplaciti,  ab  ahis  vohmtas  consequeus  dici- 


vohmtatis  dici  Deus,  veUe  sahitem  omnium. 

3.  Prima  assertio. — Dico  vero  primo,  ha- 
bere  Deum  in  se  proprium  etformalem  actum 
seu  affectiun  voluutatis,  quo  vult  et  cupit 
omnium  hominum  salutem.  Probatur  primo 
argumento  sumpto  ex  verbis  PaiUi  citatis,  ad- 
juncta  generah  regula  Scripturse,  verba  ejus 
esse  cum  proprietate  intelhgenda,  iibi  mate- 
ria,  vel  circumstautia  htterffi  non  cogimt  ad 
metaphoram.  Quod  prasertim  locmn  habet, 
quaudo  Scriptm-a  sfepe  ita  loquitur,  et  nuUibi 
expUcat  metaphoram,  ut  etiam  hic  invenitur, 
ut  jam  ostensum  est,  et  patebit  amphus  ex  se- 
quentibus.  Deinde,  ita  sentiunt  Patres  supra 
relati,  maxime  Chrysostomus,  hom.  7,  iu  1, 
ad  Timotha3iun,  et  hom.  1,  in  ad  Ephes.  et 
Damasceuus,  IUd.  2,  dc  Fide,  cap.  29  et  30. 


CAP.  II.  VOLUNTAS  SALVANDI  OMNES  QUALIS  SIT,  489 

Tanilcm  declaratiir  ratione,  quia  voluntas,  qiioe  vclle  illud  objectum,  quod  potest  ducere  ho- 

ai^pellatur  metaphorica  semper  supponit  ali-  minem  in  illum  terminum,  sed  necesse  est, 

quam  propriam :  ergo  etiamsi  in  prajsenti  ad-  Dcum  talem  finem  intendere,  ad  quem  ahud 

mittamus    metaphoricam    vohmtatcm    circa  objectum  rcfcratur. 

sahitemrcproborum,  nonestproprianeganda.  G.  E /fugimn  povecluditur.  —  Nec  satis  est 

4.  Probatur  ratione. — Exphco  antecedens :  diccrc,  ipsa  media  gratioe  natura  sua  tendere 
chcitur  enim  vohmtas  metaphorica  vohmtas  in  iUum  finem,  ut  Deus  illa  conferendo,  dica- 
signi,  id  est,  signum  ahquod  cxternum,  quo  tur  ea  donare  propter  iUum  finem.  Primo 
indicatur  ahquid,  quod  Dcus  vult:  hoc  autem  quidem,  quia  hic  modus  operandi  proptcr  fi- 
signum  sempcr  supponit  in  Dco  ahqucm  af-  nem  non  est  agentis  a  proposito,  et  ideo  non 
fectum.  Ut,  vcrbi  gratia,  praiccptum  Dci  dici-  est  triljucndus  Deo.  Deindc,  quia  multa  sunt 
tur  voluntas  signi  Dei,  quia  significat,  veUe  media,  quaj  non  natura  sua,  sed  vohmtate 
Deum  id,  quod  pracipit :  quod  necesse  est,  Dei  in  iUum  fincm  rcfcruntur,  ut,  verbi  gra- 
vcrum  esse  secundum  ahquam  propriam  vo-  tia,  Passio  Ghristi,  institutio  Sacramcnti,  et  si- 
hmtatcm,  ahoqui  non  csset  verum  signum.  miha,  qute  si  Dcus  vohiisset,  potuisscnt  ad  sa- 
lUa  autem  vohintas  non  scmpcr  est  cflicax  hitem  tantum  preedestinatorum  ordinari.  De- 
circa  opus  ipsum,  quod  prcecipitur,  sed  est  vel  nique  quia,  ut  in  superioribus  tetigi,  etiam 
complacentia  in  bonitate  tahs  operis,  vel  vo-  ipsam  fidcm  et  charitatem  potuisset  Deus  dare 
luntas  obhgandi  ad  iUud  faciendum.  Et  hoc  hominibus,  ut  recte  operentur  in  hac  vita, 
sempcr  rcpcritur  in  omnibus  signis  divinse  sinc  vohintatc  dandi  gloriam  et  sine  ordina- 
vohmtatis.  Ita  ergo  hic,  si  circa  sahitem  rc-  tionc  ad  iUum  finem  cx  parte  Dei :  ncccssaria 
proborum  est  ahqua  vohmtas  signi,  seu  ah-  cstcrgocxparteDeiiUaspeciahs  intentio.  Qute 
quod  signum  voluntatis  divinse,  cum  uecesse  in  hoc  ipso  inchiditur,  quod  Deus  voluit  ordi- 
sit  Ulud  esse  verum  signum,  in  Deo  indicat  nare  naturam  humanam  in  omnibus  suis  indi- 
ahquam  veram  vohmtatem,  a  qua  procedunt  viduis  ad  supcrnaturalem  beatitudincm  conse- 
iUa  signa,  quoe  nobis  indicant,  Deum,  quan-  quendam,  neque  ab  ca  intentione  destitit  prop- 
tum  in  se  est,  veUc  sahitcm  tahum  hominum.  ter  peccatum  primi  hominis  supervcniens. 

5.  Secunda  asscrtio. — Dico  secundo.  Hsec  7.  Aliqua  notatu  digna  sentiuntur. — Ut  au- 
vohmtas  Dei  non  solum  est  de  mediis,  seu  ef-  tem  hic  actus  mehus  inteUigatur  et  aharum 
fectibus  gratiai,_  qui  revera  futuri  sunt  circa  opinionum  fundamcnta  solvantur,  nonnuUa 
hos  homines,  sed  etiam  de  ipsa  seterna  beati-  dubitanda  sunt.  Primum  est,  an  hic  actus  sit 
tudiuc,  ctiamsi  iUam  consccuturi  non  sint:  hber,  vel  necessarius  in  Deo.  Ahcpi  enim 
imo  nostro  modo  inteUigendi  circa  iUam  prius  theologi  indicant  csse  actum  nccessarium,  nam 
versatiu",  deindc  circa  aha.  Hsec  scntentia  his  ex  eo  solum  putant  ponendum  esse  in  Deo, 
assertionibus  exposita,  est  (ut  opinor)  D.  Tho-  quod  beatitudo  hominis  cujusque  apprchensa 
mse,  1  part.,  queest.  19,  art.  6,  ad  1,  Dmandi  non  solum  ut  possibihs,  sed  etiam  ut  futura, 
\,  distinctione  47,  quajst.  1.  Probatur  autcm  non  potest  disphcere  Deo,  cum  bona  sit,  nec 
hwc  seunda  propositio,  quia  Dcus  confert  his  ctiam  potcst  divina  vohmtas  mcre  negative  se 
hominibus  dona  gratiae,  qusecumque  iUa  sint,  habere,  et  quasi  suspensa  manere  circa  tale  ob- 
propter  hunc  fiuem,  ut  per  iUa  consequantur  jectum,  ut  supponunt :  ergo  necessarium  om- 
vitam  seternam,  si  vehnt,  vcl  quantum  est,  ex  nino  est,  ut  Deus  veht  tale  objectum.  Hic  au- 
partc  ipsius  Dei :  ergo  nccesse  cst,  ut  suppo-  tem  actus  non  potest  esse,  nisi  simplex  com- 
natur  in  DEO  intentio  ahqua  iUius  finis :  in-  placentia,  cum  non  sit  actus  efUcax :  ergo  est 
tentio  autem  est  vera  voluutas,  quee  circa  fi-  actus  necessarius,  cum  Deus  neccssario  habeat 
nem  ipsum  versatur :  ergo  primum  antecedcns  cognitionem  seu  repra?sentationem  tahs  objee- 
per  se  notum  est,  et  frequenter  habetur  in  ti.  Sequitaretiamhsec  opinioex  aho  priucipio, 
Scriptiu"a.  Consequentia  autcm  patet ,  tum  quod  Deus  non  potest  habere  actum  hberum 
quia  operatio  propter  finem,  dicit  relationem  circa  objcctum  creatum,  nisi  ex  vi  tahs  actus 
ad  finem,  qu»  dicit  originem  ex  intentione  immediate  resuUet  ahqua  mutatio  in  tah  ob- 
finis.  Tum  etiam,  quia  Deus  dat  eisdem  homi-  jecto  ;  ex  hoc  autem  actu  nuUa  resultat  muta- 
nibus  principia  et  concursus,  quibus  condem-  tio  in  objecto,  non  est  ergo  actus  hber. 

nari  possunt,  imo  de  facto  dum  malecisutun-  8.  Ego  vero  censeo,  tahim  actum  essc  hbe- 

tur,  damnantur,  et  tamcn  non  dat  propter  il-  rum  DEO.  Hffic  sententia  est  (ut  opinorj  thco- 

lum  finem,  quia  ilhim  non  intcndit :  ergo,  ut  logorum  et  Patrum,  quos  capite  prtecedcnti 

Dcus  det  aliquid  propter  finem,  non  satis  est  retuh.  Nou  euim  coUigunt  hanc  voluntatem  in 


490                                      LIB.  IV.  DE  PROVIDENTIA  GRATI/E  CIRCA  REPROBOS. 

DEO  ex  aliqua   naturali  necessitate,   sed  ex  liqui  actus,  qui  ex  illa  sequuntur.  Aliqui  ergo 

revelatione  et  modo  loquendi  Scripturse  et  ex  significant,   lianc  Dei  voluntatem   solum  esse 

efFectibus,  qui  sicut  libere  fumt,  ita  ostendunt  priori  modo,  quia  si  esset  ex  se  ordinata  ad 

liberam  vohmtatem  Dei.  Item,  si  liaec  voluntas  opus,  vel  esset  absoluta,  et  sic  semper  habere 

esset  necessaria,  non  esset  speciale  beneficium  effectum,  vel  esset  conditionata,  et  sic  de  pne- 

Dei,   nec  teneretur  homo  gratias  agere  Deo  senti  non  esset  vera  vohmtas,  sed  tunc  futura 

propter  hunc  amorem  quem  erga  inum  habuit,  esset,  quando  conditio  poneretur,  ut  dum  quis 

ordinando  ilhim  ad  beatitudinem  supernatu-  dicit,  si  Petrus  veniret,  hoc  facerem,   tunc 

ralem.   Imo   uherius  sequitur,  non    potuisse  quidem  niliil  facit,  sed  posita  conditione,  po- 

Deum  creare  hominem,  quin  ordinaret  ilhim  nenda  esset  actio. 

ad  supernatnralem  beatitudinem  :  quod  esse  \0.  Asseriio.  —  Ratione  confirmatur. — JJlte- 

falsum,  siippono  ex  raateria  de  gratia.  Seque-  rius  confirmalur.  — Nihilominus  assero  talem 

la  patet,  quia  crcando  illum,  non  potuit  non  vohintatem  csse  per  modum  prosecutionis  et 

habere  ilhim  actum  complacentia?  circa  bea-  quantum  est  exse,  inducereoperationem.  Pro- 

titudinem   ejus  apprehensam  ut  possibilem,  batur,  quia  omnis  intentio  finis  est  actus  hujus- 

etiamsi  nunquam  extitura  esset,  ut  patet  ex  modi,  nam  iha  posita,  necesse  est  ut  vohmtas 

preedicta    opinione  et  appUcando    rationem  ehgat  media  et  illa  exequatur,  quantum  exi- 

ejus :  per  hanc  autem  vohmtatem  solam  dici-  git  intentio,  ut  constat  ex  1 ,  2,  et  lioc  est,  ac- 

tur  Deus  ordinare  hominem  ad  ihum  fmem,  tura  esse  prosecutivum :  sed  hic  actus  volunta- 

nam  si  aha  requiritur,  illa  est  libera,  et  illa  tis  divinai  est  vera  intentio,  ut  dictura  est, 

est  de  qua  nos  agiraus.  Siraile  arguraentum  ergo.  Et  declari  potest  ex   differentia    inter 

est,  quod  juxta  iliam  sententiara,  non  raagis  horainera  prout  nunc  creatus  est  et  prout  crea- 

Deus  vult  beatitudinera  reprobi,  quara  doerao-  retur  in  puris  naturalibus.  Nam  tunc  in  Deo 

nis,  quia  etiam  beatitudo  Luciferi  apprehensa,  posset  intelligi  illa  simplex  complacentia  na- 

vel  ut  possibilis,  vel  (quod  in  idem  redit)  ut  turalis :  Deus  autem  ex  vi  illius  nuUum  super- 

possibiliter  existens,  abstrahendo  ad  hoc,  quod  naturale  mediura  conferret  horaini  sic  creato, 

futura  sit,  non  displicet  Deo,  quia  est  de  se  irao  habere  posset  propo.situra  ab.solutura  non 

bona,  ergo  placet  eodem  modo:    et  similia  dandi  aliquid  hujusraodi,  nunc  vero  ita  vidt 

exerapla  possent  multiplicari.   Ratio  vero  a  horainibus  illum  fmera,  ut  ex  vi  hujus  volun- 

posteriori  est,  quia  quidquid  sit  de  illa  siraplici  tatis  necessario  det  aliqua  raedia  supernatu- 

coraplacentia  necessaria,  sive  asseratur  vere,  ralia,  ut  constabit  latius  in  sequentibus  :  ergo 

sive  non,  prceter  illam  necessarius  est  actus,  talis  vohmtas  non  est  pura  complacentia,  sed 

quo  Deus  vere  intendat  huic  homini  talem  fi-  prosecutio  aliquo  modo  ordinata  ad  rei  effec- 

nem.   Hic   autem  actus  non   potest  esse  ne-  tionem.  Confirraatur  et  declaratur,  nara  si  in 

eessarius  Deo,    nara  ex   vi  illius   aliquid  ad  Deo  est  aliqua  siraplex  complacentia,  quse  non 

extra  operatur,  si  creatura  non  ponat  irape-  supponat    scientiara  visionis  de  re  jara  exi- 

dimentum :  nuLlus  autem  vohmtatis  actus  in-  stente,  seu  futura,  solum  cst  de  re  possibili. 

ferens  ex  se  operationem  ad  extra  potest  esse  Nara  licet  dicatur  esse  de  apprehensa  ut  exis- 

Deo  necessarius,  ut  per  se  manifestum  est,  et  tente,  revera  id  solum  est,  quatenus  ipsum- 

magis  haec  ratio  ex  sequenti  dubitatione  con-  met  existere  apprehenditur  ut  possibile,  et  ita 

stabit.  solum  reprsesentatur  Deo  per  scientiam  sim- 

9.  Semnda  difficultas.  —  Poior  opinio.  —  plicis  intelligentise.  Unde  ex  vi  illius  corapla- 

Secundo  dubitari  potest  an  lia^c  voluntas  sit  centise  talis  res  non  ordinatur  ad  existendum, 

in  Deo  tantura  simplex  complacentia,  vel  sit  et  ideo  talis  complacentia  fortasse  potest  actus 

ctiam  actus  per  modum  prosecutionis.    Hac  necessarius.  Voluntas   autem,   de  qua  uunc 

enim  distinctione   utuntur  Gregorius  ct  alii  agimus,  non  ita  se  habet,  sed  per  illam  vult 

theologi  supra,  ctadrera  explicandam  conferre  Deus,  vel  ut  Chrysostomus  loquitur,  desiderat, 

potcst.  Nara  in  vohmtate  intelligi  potest  actus  ut  talis  beatitudo  horainis  sit:  et  ideo  quan- 

quo   placet   rei   bonitas,  sive  possibilis,  sivc  tum  est  ex  parte  Dei,  ordinatur  tale  bonum  ad 

existens  cognoscatur,  ita  tamen,  ut  qui  in  illa  existendum :  ergo  plus  habet  hic  actus,  quam 

coraplacct,  non  intendat  illani  facere,  aut  pro-  siraplex  coraplacentia. 

curare,  et  talis  dioitur  simplex  complacentia ;  11.  Ad  ratio)iem  in  contrariam  respondetur. 

quando  autem  vohmtas  aliqno  modo  proponit  — Unde  ad  rationemin  contrariimi  rcspondeo, 

rem  illam  facere,  aut   obtincrc,  dicitur  tali  vohmtatcm  illam  esse  actum  aliqua  cx  partc 

actu  proscqui  rcm :  et  talis  est  intentio  et  re-  efTicacem,  quatcnus  obligat  Deum  (ut  sic  di- 


CAP.  III.  DENTURNE  OMNIBUS  ADULTIS  MEDIA  SUFFICIENTIA.  491 

cam)  ad  ponenda  mcdia,  quai  ad  ipsum  spec-  tum  est  cxse,  neminem  excludat  a  Regno,  vo- 

tant,  non  esse  tamcn  actum  omnino  absolu-  luntate  antecedcntc.  Et   deinde  intra  illum 

tum,  scd  conditionem  includcre  in  ol)jccto,  ut  modum  volcudi  sub  conditionc  nihil  repugnat, 

communitcr  doccnt  thcologi,  imo  ct  Sancti,  Deum,  quantum  est  cx  sc,  v(;lle  huic  dare  de- 

Ambrosius,  Chrysostomus  etalii  1,  ad  Timoth.  ccm  gradus  gloria^,  alii  ccntum,   etc.  Quod 

2,  aiunt,  Deum  velle  salvare  hominem,  si  ho-  sane  in  angelis  reprobis  vcrisimile  est,  suppo- 

mo  velit,  vel  aliter  ex  Chrysostomo  ad  Roma-  sita  communi  sententia,   Deum  illis  dedisse 

nos  9.  Deum  velle,  quanUim  in  ipso  est.  Nec  gratiam  juxta  proportionem  naturalium :  nam 

sequitur,  illum  actum  non  essc  de  pra^scnti  inde  probal>ilitcr  infertur,  cum  cadcm  propor- 

vcram  voluntatcm,  quia  conditio  non  ponitur  tiouc  ordinassc  illos  ad  gloriam,  et  ita  commu- 

ex  parte-  subjccti,  quomodo  solet  suspendcre  niter  etiam  creditur,   illis  fuisse  prajparatas 

actum,  sed  ponitur  ex  parte  objccti  ad  limi-  sedes  ineequales,  ad  quam  tandem  assumpti 

tandum  illud.  Nam  licct  Deus  velit  nunc  tale  sunt  homincs  prsedestinati.  In  hominibus  au- 

objectum  esse,  non  tamen  vult  omni  modo,  tem  non  est  oranino  cadem  ratio,  quia  non 

nec  sine  illa  limitationc,  sed  solum  quantum  habent   in   natura  illam   ina^qualitatem,  nec 

cxigere  potest  sufiiciens  providcntia  ejusdem  Deus  in  danda  illis  gratia  talem  proportionem 

Dei.  An  vero  illa  voluutas  diccnda  sit  benepla-  observat.   Neque  etiam  ratio  supra  tacta  de 

citi,  nec  ne,  queestio  esse  potest  de  modo  lo-  insequalitate  mcdiorum  in  his  hominibus  co- 

quendi,  nam  hfec  vox  ab  aliquibus  sumitur  git,  quia  potuit  illa  ina^qualitas  ex  aliis  causis 

pro  absoluto  et  efficaci  proposito  Dci,  quo  sen-  oriri :  fortasse  enim  multa  auxilia  dantur  re- 

su  constat  non  csse  voluntatem  bcneplaciti.  probisoccasioneprsedestinatorumpotius.quam 

Latius  tamen  et  satis  proprie  juxta  vim  vocis,  directe  et  per  se  propter  illos.  Fortasse  igitur 

Beneplacitum,  dici  potest  quidquid  placet  Deo  Deus  ex   se  voluit  indifferenter  hos  salvare, 

et  quod  cupit,  ut  fiat,  quantum  in  ipso  est.  quamvis  (ut  dixi)  aliud  etiam  possit  facile  de- 

Hoc  ergo  modo  continetur  illa  voluntas  inter  fendi. 
voluntates  beneplaciti,  sicque  necessarium  nou 

est  omnem  voluntatem  beneplaciti  habere  ef-  CAPUT  RI. 
fectum,   sed  absolutam  semper;    conditiona- 

tam  autem,   solum  conditione  impleta.  Nec  AN  deus  rROviDERiT  omnibus  adultis  non  elec- 

vero  sequitur  hanc  vohmtatem  esse  imperfec-  tis  suffigientia  media  ad  ^ternam  salutem 

tam,  quia  noii  est  in  Dco  ex  impotentia  lia-  consequendam. 
bendi  majorem  voluntatem,  si  vclit,  sed  ex 

libertate,  et  ideo  potius  pertinet  ad  perfectio-  1 .  Dulitandi  ratio. — Ratio  difficultatis  est, 

nem  Dei,  ut  possit  ita  velle.  quia  id,  quod  Deus  ab  seterno  proponit  faeien- 

42.  Insurgit  %dtima  difficultas.  — Ultimo  dum  ab  ipso  in  tempore,  cum  efi^cctu  sit:  sed 

vero  inquiri  potest,  an  haec  voluutas  sit  aequa-  in  tempore  non  datur  gratia  sufficiens  omnibus 

lis  respectu  omnium,  in  quibus  non  liabet  ef-  non  electis,  cum  tamen  a  solo  Deo  dari  possit: 

fectum.  Nam  citati  Patres  videntur  ita  loqui ,  ergo  signum  est  non  esse  provisam  ab  seterno 

et  ideo  comparant  Deum  Soli,  qui  ex  se  seque  pro  omnibus.  Consequentia  evidens  est.  Mi- 

paratus  est  ad  illuminandum  omnes,  ut  vide-  nor  inductione  constat,  quia  nec  rcprobis  se- 

re  licet  in  S.  Ephrem  in  principio  suorum  o-  mel  justificatis  datur  gratia  sufficiens  ad  per- 

periim.  Comparant  etiam  medico,  qui  paratus  scverandum  usquc  ad  mortem  in  justitia,  nec 

est  ad  curandum  omncs,  Ambros.  1,  ad  Ti-  fidclibus  omnibus  peccatoribus  datur  spiritus 

moth.  2.  In  contrarium  vero  est,  quia  effec-  poenitcntise.  ut  justificentur,  nec  infideles  il- 

tus,  seu  media,  quse  dantur  his  hominibus,  luminantur  superuaturaliter,  modo  sufficiente, 

non  sunt  cequalia,    ut    experientia  constat:  imo  et  nccessario  ad  salutem.  Major  autem 

dictum  est  autem  supra,  difi^ercntiam  electio-  etiam  probatur,  quia  id,  quod  Deus  providet 

nis  mediorum  iudicare  diversitatem  intentio-  faciendum  per  causas  sccundas  impediri,  ipso 

nis,  quia  servant  inter  se  proportioncm.  Deo  permittente :  at  quod  faciendum  est  ab 

13.  Resolutio  qmestionis. — Respondeo,  rem  ipsomet  Deo,  a  nemine  impediri  posset,  si  ipse 

esse  incertam  et  utramque  partem  posse  facile  id  dare  decrevisset,  ac  providisset :  ergo  si- 

defendi.  Nam  imprimis  illa  a^qualitas,  de  qua  gnum  est  non  providisse,  quod  non  dat. 

loquuntur  sancti,  non  c?t  intclligcnda  simpli-  2.  Assertio.  —  Nihilominus  absolute  dicen- 

citer,  quia  dc  omnibus  hominibus  absolute  lo-  dum  est,  Deum  providisse  omnibus  his  homi- 

quuntur,  sed  solum  quoad  hoc,  ut  DEUS  quan-  nibus  media  aliquo  modo  sufficientia,  ut  pos- 


492                                     LIB.  IV.  DE  PROVIDENTIA  GRATI^  CIRCA  REPROBOS. 

sint  consequi  salutem,  Hsec  est  sententia  com-  se  vult^  non  expectat  causam  ex  parte  homi- 

munis  tlieologorum,  quos  citavi  capite  secundo  nis  :  ergo  non  prius  liomo  deserit  Deum.  Imo 

tam  pro  nostra,  quam  pro  contraria  sententia :  nec  vere  potest  dici  liomo,   deserere  Deum  : 

et  intelligitur  conclusio  de  omnibus  lapsis  in  quia  ut  vere  liomo  Deum  deserat^  cum  auxi- 

Adamo^  nam  de  priori  statu  nulla  est  difficul-  lio  sufficiente  supponi  debet.  Ultimo  confir- 

tas.  Probatur  autem  primo,  quia  Scriptura  de  mari  hoc  potest  ratione  supra  facta  de  univer- 

his  hominibus  loquitur;,  quoties  habet  has  u-  sali  redemptione  Christi  Domini,  quam  cum 

niversales  propositiones  sine  exceptione^  J)eus  aUis  et  modum  etiam  hujus  sufficientioe  exph- 

illuminat  omnem  hominem  venientem  in  Jmnc  cabo  mehus,  satisfaciendo  rationi  dubitandi 

mundum.  Joan.  1.  Quod  hcet  de  naturaU  himi-  in  principio  positse,  unde  etiam  confirmabitur 

ne  rationis  ab  ahquibus  intehigatm^^  revera  hsec  veritas. 

tamen  intenigcndum  est  de  himine  gratiae,  et  5.  In  ratione  facta  tres  difficultates  attin- 

fidei,  ut  ex  communi  sententia  Patrum  ibi  guntur.  —  Tres  ergo  difficuUates  in  iha  ra- 

tradunt  Jansenius^  Toletus  et  Maldonatus,  et  tione  attinguntur.   Prima  est  de  reprobis  se- 

ex  materia,  et  contextu  satis  constat.  Facit  mel  justificatis,  quia  ilhs  non  datur  perseve- 

etiam  iUud  Christi  Domini  Matt.  1 1 .  Venite  ad  rantise  donum  :  nam  qui  recipit  hoc  donum , 

me  omnes,  qui  laboratis,  etc.  Et  iUud  2,  Petri  3:  perseverat,  teste  Augustini,  toto  Ubro  de  Bono 

Nolens  aliquem  perire.  Videri  etiam  possunt,  persever.  et  de  Correptione,  et  gratia  :  isti 

cap.  12,  13  et  l^.  Sap.,  ubi  variis  modis,  et  autem  non  perseverant,  ergo  non  recipiunt 

verbis  ha^c  veritas  traditur.  hoc  donum  :  ergo  carent  mcdio  necessario  ad 

3.  Secundo,  ex  his,  et  aUis  locis  ex  professo  sahitem,  quia  tale  est  donum  iUud,  nam  sine 
probat  hanc  veritatem  Prosper,  hb.  2,  de  Vo-  iUo  nuUus  salvatur,  nec  salvari  potest,  ut  sen- 
catione  Gentium,  a  principio,  et  prsesertim,  tit  Augustinus,  Ub.  de  Correp.  etGrat.,  c.  12, 
c.  8,  aUas  20  et  sequentibus.  Et  idem  habet  et  Concihum  Tridentinum,  sess.  6,  ergo  isti 
ad  objectiones  GaUorum,  in  8,  resp.,  et  ad  ob-  nec  potestatem,  nec  auxiUum  sufficiens  ad  sa- 
jectiones  Vinc,  resp.  2  et  7,  qui  Uber  solet  Uitem  obtinendam  recipiunt. 

tribui  Augustino  sub  titulo,  Ad  articulos  sihi  6.  Ad  primam  difficidtatem  respondetur.  — 

impositos.  Favet  etiam  idem  Augustinus,  1,  3,  Ad  hanc  difficuUatem  concedimus  imprimis, 

de  hbero  Arbitrio,  dicens  hominibus  imputari,  ad  perseverandum  in  gratia  necessarium  esse 

gt6od  Beum  volentem  sanare,  contemnunt.  Quod  speciale  Dei  auxihum,  quod  donum  perseve- 

confirmat,  1.  de  Natura  et  gratia,  c.  67,  docuit  rantia  vocatur  ex  Conciho  Tridentino,  sess.  6, 

etiam  Chrysostomus,  hom.  55,  in  Gen.  et  7,  in  can.  22,  Arausicano,  can.  10  et  17.  Deinde  di- 

Joan.  CyriUus,  1.  1,  in  Joan.,  c.  11,  et  optime  cimus,  hoc  donum  ex  parte  Dei  paratum  esse 

Basihus  in  reguhs  fusius  disputatis,  regula  2.  omnibus  justis,  si  faciant,  quod  possunt  cum 

Et  muUa  aUa  ad  hoc  confirmandum  ex  Scrip-  auxiho,  quod  jam  habent  et  facere  debent  ad 

tura,  et  Patribus  sumi  possunt  ex  cardinah  iUud  consequendum.  Et  ita  etiam  ex  hac  parte 

BeUarmino,  l.  2,  de  Gratia,  cap.  5.  omnes  habent  paratum  auxihum  sufficiens  ad 

4.  Tertio  hoc  ostendo  ex  iUo  principio  :  Deus  sahitem.  Ita  docuit  aperte  ConciUum  Tridenti- 
neminem  deserit ,  nisi  prius  deseratur  ai  ipso ,  num,  sess.  6,  cap.  13.  Sequiturque  ex  dicto 
quod  fuit  Augustini,  Ubro  de  Natura  et  gratia,  principio,  quod  maxime  verum  habet  in  homi- 
cap.  26.  Et  in  eo  conveniunt  Prosper,  dict.  nibus  justis,  qiiia  non  deseruntur  a  Deo,  juxta 
resp,  7,  ad  Vinc,  et  Fulgentius ,  hb,  1,  ad  iUud  Psalm.  36  :  Dominus  amat  judici\m,  et 
Monimum,  cap.  13,  et  tandem  probavit  Con-  non  derelinquet  sanctos  suos.  Et  2,  ParaUp. , 
cilium  Tridentinum,  sess.  6,  cap.  11  et  13,  ca^.  i^  :  Si  qua^sieritis  etmi,invenietis :  si  au- 
Quamvis  ConciUum  de  soUs  justificatis  loqua-  tem  dereliqueritis  eum ,  derelinquet  vos.  Et  ra- 
tur,  quia  de  iUis  certius  est,  Alii  vero  Patres  tio  est.manifesta,  quia  perseverare  nihil  aUud 
generaUter  loquuntur,  et  cum  proportione  ac-  e.st,  quam  servare  praecepta  et  non  peccare  : 
commodari  debet  ad  singulos  status,  seu  ordi-  justus  autem  semper  habet  auxUium  sufficicns 
nes  hominum,  ut  in  sequentibus  declarabo,  ad  non  peccandum,  ahas  ei  non  imputaretur. 
Nunc  ex  absohita  iUa  locutione,  ita  conchido,  7,  Ohjectio. —  Diluittir. — Dices,  habere  qui- 
Quia  si  Deus  ex  sc  aUquibus  hominibus  dene-  dem  auxilium  sufficiens  ad  vitanda  singula 
gasset  auxUium  sufficiens  profecto  descruisset  peccata,  non  vero  coUectionem  eorum  multo 
iUo3,  priusquam  csset  desertus  ab  ipsis,  quia  tempore,  quod  nccessarium  est  ad  pcrsevcrau- 
nuUa  cst  major  descrtio  in  hac  vita,  quam  de-  dum.Rcspondeoimprimis,  perseverantiambrc- 
negatio  auxihi  sufficientis  :  quam  si  Deus  ex  vissimi  temporis  posse  sufficere  ad  vitam  aiter- 


CAP.  III.  DENTURNE  OMNIBUS 
nam,  iit  si  justificatio  fiat  in  vita.  Deinde,  ita 
recipit  justus  auxilium  ad  vitandum ,  vcrbi 
gratia,  primum  peccatum,  ut  sic,  tunc  faciat 
quod  in  ipso  est,  ct  oret  Deum,  recipiat  majus 
auxilium  ad  continuandam  per.severantiam , 
quod  si  semper  oret,  semper  etiam  inveniet 
paratura  majus  auxilium,  et  ita  semper  est  in 
potestate  ejus  obtinere  boc  auxilium,  etiam  ad 
collectionem  etpro  multo  tempore.  Imo  etiam 
socpe  prredestinati  in  executione  obtincnt  boc 
donuni  pnecUcto  modo,  quamvis  abquando 
etiam  liberabus  praiveniantur  a  Deo,  ut  con- 
stat  ex  1,  2,  qusest.  114,  art.  ult.,  ubi  latius  de 
hac  re,  et  nonnulla  diximus,  bb.  3,  de  Auxi- 
liis,  cap.  11. 

8.  Secimda  difficuUas.  —  Secunda  diffieul- 
tas  est,  de  reprobis  peccatoribus,  etiam  fidcU- 
bus,  qui  in  hac  vita  ita  deseruntm-,  ut  con- 
verti  non  possint,  ut  de  Pbaraone  loquitur  Au- 
gustinus,  in  expositione  incboata  Epist.  ad 
Rom.,  prop.  G2,  ubi  tantam  dicit  fuisse  illam 
impotentiam ,  ut  inobedicntia  jam  non  impu- 
taretiu".  Quod  eadem  ratione  dicendum  erit  de 
omnilnis  excsecatis  et  obduratis,  et  consequen- 
ter  de  omnibus  reprobis,  saltem  pro  aUquo 
idtimo  tempore  vitae.  Quia  sufficiens  auxilium 
ad  conversionem  pcccatoris  incipit  ab  excita- 
tione  gratise  :  sed  excitatio  hsec  non  semper 
datur,  sed  certis  temporibus,  ergo  datur  aU- 
qua  ultima,  ergo  post  illam  manet  peccator 
sine  auxiUo  sufficiente  toto  reUquo  tempore 
vitse. 

9.  Hcec  difficuUas  expcdilur. — Hsec  difficul- 
tas  breviter  expedietur,  quia  preecipua  ejus  pars 
late  tractata  est  in  materia  de  poeniteutia. 
Dico  ergo  imprimis,  omnes  fideles  peccatores 
habere  pro  abquo  tempore  hnjus  vitce  auxi- 
lium  itasufficiens  ad  justificationem,  et  conse- 
quenter  ad  sahitem,  ut  solum  per  eos  stet,  quo 
minus  salutem  consequantur,  et  hoc  satis  esse 
in  rigorc,  ut  vere  dicatur  DEUS  veUe  eos  sal- 
vare  et  providere  iffis  media  uecessaria  ad  sa- 
lutem.  Deinde  dicitur,  etiam  pro  toto  tempore 
hujus  vitai  habere  reprobos  aliquo  modo  hoc 
auxilium  sufficiens,  quia  hcet  non  pro  quoli- 
bet  instanti,  vel  qualibet  parte  temporis  iUud 
in  se  actu  recipiant,  Deus  ex  parte  sua  paratus 
est  illud  dare  per  ordinaria  et  convenientia 
media  suro  providentiai,  quod  salis  est,  ut  in 
tomo  de  Poenitentia  late  dixi. 

10.  Ultima  ejusdem  difficultatis  pars  diri- 
mitur.  —  Unde  ad  idtimam  partem  propositai 
difficultatis,  quai  contra  hoc  procedebat,  con- 
cedendum  cst,  dari  aUquam  excitationem  ul- 
timam  in  hac  vita,  quod  commune  est  repro- 


ADULTIS  MEDIA  SUFFICIENTIA.  493 

bis  et  prasdestinatis  regularitcr.  Unde  non 
possunt  reprobi  ob  hanc  causam  conqueri  de 
insufficientia  auxilii,  nam  interdum,  ac  s»pe 
Iia])ent  suiUciens,  sibique  imputant,  si  illi  re- 
sistunt.  Nam  ad  providentiam  Dei  solum  spec- 
tat  dare  hujusmodi  vocationem  temporibus  op- 
portunis.  Unde,  sicut  in  discursu  vitse  contin- 
git,  ut  inter  primam  et  secundam  excitatio- 
nem,  nulla  occurrat  opportunitas,  ita  in  fine 
vitse,  al)  eo  instanti,  in  quo  datur  ultima  exci- 
tatio,  usque  ad  instans  mortls,  potest  non  oc- 
currere  opportuna  occasio  vocandi.  Et  forte, 
quia  Deus  hoc  prsevidit,  ideo  non  statuit  dare 
aliam  vocationem,  cum  alioqui  ex  se  sit  para- 
tus  ad  vocandum  in  omni  occasionc  oppor- 
tuna,  et  hinc  est  quod  illa  excitatio  fuerit 
ultima. 

11.  Etfere  ad  eumdem  modum  dicendum 
est  de  altera  parte,  quse  pertinet  specialiter 
ad  homines  induratos,  excsecatos,  etc.  Nam  ex 
parte  Dei  nemini  denegatur  omnino  auxilium 
sufficiens  tempore  opportuno,  et  non  posito  im- 
pedimento  :  homo  autem  est,  quia  resistit  et 
lit  impotens  ad  salutem  consequendam,  quia 
vult,  Ut  sffipe  loquitur  Augustinus,  prsesertim 
de  Correptioue  et  Grat.,  cap.  12,  et  sequenti- 
bus.  Et  ita  etiam  in  his  verum  habet,  non 
deseri  a  Deo,  nisi  quia  prius  deserunt  Deum  : 
quod  semper  intelligendum  est  de  desertione 
actuali  et  ex  suppositione  impedimenti  volun- 
tarii,  non  tamen  de  desertione  omnimoda  ex 
parte  Dei ,  ita  ut  Deus  statuerit,  vel  aliquos 
homines  non  vocare,  etiam  tempore  oppor- 
tuno,  vel  non  juvare  illos  ad  non  peccandum, 
et  non  ponendum  impedimentum,  si  ipsi  ve- 
lint.  Hoc  enim  modo  neminem  Deus  in  hac 
vita  deserit,  ut  pie  credimus,  de  qua  re  in  ci- 
tato  loco  de  Poenitentia  late  dictum  est. 

12.  Tertia  difficultas.  —  Tertia  difficultas 
est  de  infidelibus  nunquam  ad  fidem  vocatis. 
Multi  euim  sunt  hujusmodi,  quibus  non  vide- 
tur  Deus  providisse  modum,  seu  ordinariam 
viam,  per  quam  supernaturalem  vocationem 
obtineant,  quia  nec  ipsi  possunt  se  ad  illam 
prseparare,  necextrinsecus  offertur,  quia  nullus 
ad  eos  prsedicator  missus  est :  Quomodo  autem 
audient  sine  prcedicante  ?  Non  est  ergo  iUis  pro- 
visa  vocatio  secundum  ordinariam  legem  :  at 
sine  vocatione  salvari  non  possunt :  ergo  nou 
est  illis  sufficienter  provisum  ad  salutem. 

13.  Varii  sunt  in  hac  difficultate  modi  di- 
cendi. — Ratio.  —  In  hac  difficultate  variisunt 
modi  dicendi.  Quidam  putant,  hos  omnes  nun- 
quam  recipere  supernaturalem  vocationem, 
vel  illumiuatiouem  in  se  ipsis  :  ac  proiude 


494  LIB.  IV.  DE  PROVIDENTIA 

illos  omnes  consideratos  in  particulari  cum  cir- 
cumstantiis  occurrentibus,  credere  non  posse, 
propter  impedimenta  :  Nihilominus  tamen , 
Deum  antecedenti  voluntate  voluisse  omnium 
eorum  salutem,  et  pro  illis  providisse  remedia 
generalia,  et  per  se  sufTicientia.  Quod  si  for- 
tasse  in  particulari  hsec  apphcari  non  possunt, 
non  tenetur  Deus  miraculoso  modo  subvenire : 
esset  autem  miraculum,  si  vel  fides  revelare- 
tur  sine  ministerio  hominis,  dicente  Paulo  ad 
Roman.  10  :  Quomodo  audlent  sine  prcedi- 
cante  ?  Vel  si  homo  ahquis  extraordinario  et 
miraculoso  modo  ilhic  produceretur.  Quae  sen- 
tentia  fundari  potest  in  Augustino  4,  contra 
Juhan.,  cap.  8,  et  ahis  locis,  in  quibus  quoad 
hoc  negotium  eequiparat  parvulos  et  adultos, 
constat  autem  muUis  parvuhs  non  ahter  pro- 
vidisse  Deum,  ut  capite  sequenti  videbimus. 
Idem  sentit  Prosper  1,  de  Vocat.  Gent. ,  cap.  13, 
ethb.  2,  per  multa  capita.  NecdissentitD.  Tho- 
mas  2, 2,  quaest.  2,  art.  5,  ad  1,  dum  ait,  ahquos 
privari  auxiho  seu  vocatione  ad  fidem,  propter 
impedimentum  peccati,  et  interdum  propter 
sohim  originale.  Ratio  denique  est,  quia  ex 
generahbus  locutionibus  Scripturae :  Deus  illu- 
minat  omneni  liominem,  et  simihbus,  non  am- 
phus  cohigitur,  quam  quod  Deus  per  genera- 
les  causas  id  preestet  omnibus.  Unde  tam  de 
parvuhs,  quam  de  adultis  intelhguntur,  ut 
circa  verba  citata  notavit  Maldonatus  Joan.  1 . 
Non  inveniuntur  autem  alise  promissiones  spe- 
cialiores  factse  pro  his  adultis. 

14.  Bicta  sententia  rejicitur. — Hsec  senten- 
tia  non  continet  errorem ,  nec  temeritatem  : 
nihilominus  mihi  non  probatur,  tum  quia 
theologifrequentius  aliter  sentiunt :  tum  etiam 
quia  est  nimis  rigorosa:  nam  Scriptura  plus 
significat  de  divina  providentia  circa  homiues 
adultos.  Nam  cum  illi  per  proprios  actus  pos- 
sint  et  salvari,  et  condemnari,  videtur  ad  pro- 
videntiam  Dei  spectare,  ut  non  tantum  gene- 
ratim,  sed  etiam  in  particulari,  singulos  adju- 
vet,  si  ipsi  impedimenta  non  posuerint. 

15.  Secunda  sententia.  — Est  ergo  secunda 
sententia  extreme  contraria,  nullum  esse  Iio- 
minem  ratione  utentem,  qui  non  aliquando 
illuminetur  in  hac  vita,  ita  ut  ex  vi  talis  voca- 
tionis  interioris  possit,  si  velit,  immediate 
credere  per  fidem  sufficientem  ad  salutem, 
atque  adeo  supernaturalem,  tam  ex  parte  ob- 
jecti  inaterialis,  quam  formalis.  Quse  senten- 
tia  videtur  sumi  posse  ex  patribus  in  principio 
hujus  capitis  relatis,  habent  enim  locutiones, 
quse  videntur  hoc  probabiliter  suadere.  Et  ra- 
lio  est,  quia  non  repugnat,  imo  videtur  facile 


GRATL^  CIRCA  REPROBOS. 
fieri  posse  ministerio  angelorum,  quos  Deus 
dedit  custodes  talium  hominum,  quantumcum- 
que  infidelium,  in  ordine  ad  beatitudinem  eo- 
rum  :  ergo  credendum  est  ita  fieri. 

16.  ISlon  admittitur.  —  Hsec  opinio  pree  se 
fert  pietatem  quamdam,  sed  non  potest  fun- 
dari  satis,  nec  facile  credi.  Suppono  enim, 
fidem  de  aliquo  objecto  supernaturali  esse  ne- 
cessariam  ad  salutem.  Videtur  autem  clarum 
et  certum,  multos  esse  homines,  quibus  tale 
objectum  in  hac  vita  non  revelatur,  ut  de 
multis  nationibus  gentium  et  Scriptura  signi- 
ficat,  et  homines  experiuntur.  Nec  dici  potest, 
eos  accipere  talem  revelationem,  quamvis  pos- 
tea  omnino  illam  ignorent  :  quia  licet  homo 
possit  ignorare  interiorem  modum  operandi 
in  suis  actibus,  scilicet,  an  sit  naturalis,  vel 
supernaturalis  :  tamen  objecta  proposita  et 
apprehensa,  non  potest  ignorare,  saltem  pro 
eo  tempore,  pro  quo  illi  actu  proponuntur. 
Unde  etiam  potest  illa  memoria  retinere,  quam- 
vis  fidem  illis  non  adhibuerit :  alias  inutihs  es- 
set  talis  revelatio  :  nam  si  ignoratur,  parum , 
aut  nihil  ad  fidem  deserviet,  multoque  minus 
poterit  obligationem  inducere. 

17.  Aliqui  declarant  hanc  sententiam. — Alii 
ergo  ita  declarant  hanc  sententiam,  ut  dicant 
omnes  infideles  recipere  interiorem  vocatio- 
nem  gratiae ,  ut  credere  possint  supernaturali- 
ter,  saltem  illa,  quaj  de  DEO  naturaliter  co- 
gnosci  possunt,  ut  DEUM  esseet  colendum  esse. 
Non  quia  illa  fides  sufficiat  ad  salutem,  sed 
quia  si  homo  iham  receperit,  per  illam  se  dis- 
ponet,  ut  de  supernaturalibus  etiam  objectis 
illuminetur,  et  sic  tandem  justificetur.  Solet- 
que  hsec  opinio  D.  Thomae  tribui,  sed  aha  est 
ejus  sententia,  ut  statim  referam.  Potest  au-  m 
tem  hsec  tribui  Prospero,  lib.  1,  de  Voeatione  ' 
Gent.,  c.  5,  quatenus  dicit :  Hos  Cfentiles  re- 
cepisse  propheticas  voces,  et  prcecepta  legalia 

in  elementorum  olsequiis  et  testimoniis.  AIIu- 
dens  ad  ihud  Pauli,  act,  14.  Non  enim  sine 
testimonio  reliquit  semetipsum,  significansque, 
Deum  fuisse  usum  his  creaturis,  non  tantum 
ad  tribuendam  cognitionem  naturalem  :  sed 
etiam  ad  elevandumhominem  ad  cognitionem 
supernaturalem  earumdem  rerum ,  quai  per 
creaturas  cognosci  possunt:  quomodo  etiam 
aliqui  exponunt,  c.  2,  Epist.  adRom. 

18.  Adhuc  sic  declarata  non  probatur.  —  At 
vero  hsec  etiam  sententia,  licet  probabilis  for- 
tasse  sit,  mihi  est  creditu  difficilis,  tum  quia 
vix  credo  posse  intehigi,  quod  aliquis  eleve- 
tur  ad  credendum  superuaturalitcr  aliquod  ob- 
jectum,  alias  naturale,  nisi  rccipiat  etiam  e- 


CAP.  IV.  AN  INFANTIBUS 
jusdcm  ol>JGcti  rcvelatiouen\  supcrnaturalcm : 
tuni  etiam,  quia  iuvcniuntur  multi  Gcntiles, 
qni  pcnitus  ignorarunt  omnia,  ctiam  illa,  quai 
dc  Dco  naturaliter  cognosci  possuut,  ita  ut 
nc(iue  apprchensioncm,  uec  conccptionem  il- 
lorum  liabucrint. 

19.  Asserlio.  —  Dicendum  ergo  est,  quam- 
vis  liomo  non  possit  suis  viribus  pra^pari  ad 
diviuam  vocationem,  posse  tamcn  illi  impedi- 
mentum  ponerc  pcccando,  ct  banc  esse  cau- 
sani,  ob  quam  multi  intidelcs  actu  non  rccipi- 
unt  vocationem  supernaturalem^  id  est,  proxi- 
me  sullicientem  ad  actum  fidei  supernaturalis. 
Nihilominus  tamen  Deum^  quod  in  se  cst,  pa- 
ratum  esse  ad  vocau(him  ,  et  illuminan(him 
oinncs.  Uiide,  quicumquc  uon  posucrit  iinpe- 
dimentum  de  facto  illuminabitur,  seu  voca- 
bitur,  vel  exterius  pcr  liomines,  ita  disponente 
Deo  res  liumanas,  ut  id  sine  miraculo  fieri 
possit,  per  alind  genus  gratuita;  providcntise  : 
vcl  certe  interius  iiluminando  ministerio  ange- 
lorum,  quod  iion  est  omuino  miraculosum, 
sed  pertiuens  ad  supernatnralcm  providen- 
tiam,  ut  sumitur  ex  Augustino  \,  ad  Simpli- 
cianum,  q.  2.  Hoc  igitur  modo  recipiunt  hi 
liomiues  a  Deo  sufliciens  auxiliiim,  saltcni  an- 
teccdente  voluntate. 

20.  Quod  si  quis  dicat,  lioc  ipsiim,  id  est, 
nou  pouere  impedimentum,  nou  esse  in  po- 
testate  horum  hominum  :  respondcndum  cst, 
ad  lioc  ipsum  juvari  a  Deo  per  aliquam  pro- 
videntiam  gratia?^  pcr  quam  licet  non  eleveii- 
tur  ad  operandum  aliquid  supra  uaturam,  ju- 
vautur  saltem  ad  iioii  violandam  legem  na- 
turae,  et  omuino  resistendo  huic  gratiae,  inca- 
paces  fiunt  altioris:  quod  si  hac   utereutur, 
licet  non  mererentur  supernaturalem  vocatio- 
nem,  neque  ad  illam  se  disponereut^  saltem  eam 
non  impedii'ent,  etita  opportuno  tempore  dare- 
tur  eis  sufficiens  vocatio.  Et  hsec  senteutia  sic 
exposita  est  D.  Thomse,  q.  1 1,  de  Verit.,  art.  1 1 , 
ad  5,  et  sumitur  ex  3,  coutra  Gentes,  c.  159  et  i, 
2,  q.  89,  art.  G,  Alcnsis,  3,  p.,  q.  09,  memb.  3, 
art.   1 .  Ach-ia,  qiiodUb.  4,  art.  1 ,  et  ex  aliis 
theologis  allegatis  iu  lib.  2,  si  ad  bouum  sensum 
trahantur.  Estctiamhsec  seuteutiaD.  Prosperi, 
iu  libr.  de  Vocat.  gentium,  proiscrtim  in  c.  8, 
alias  20,  ct  sequentibus.  Colligitur  etiaiu  ex 
locutiouibus  Scripturse  supra  citatis,  et  ex  eo 
geutilium  quod  Paulus  iguorautiam  attribuit 
semperculpBecorum,  utad  Eph.  4.  Alienatiavia 
Dei  per  ignorantiam,  qiue  est  in  ipsis,  propter 
cwcitalem  cordis  ipsonim.   Solum  posset  hic 
objici,  qiiia  sequitur,  iguorantiam  fidei  non 
esse  inviucibilem  in  his  omuibus,  sed  de  hoc 


OMNIBUS  PROVIDEATUB.  493 

alias.  Nuuc  breviter  neganda  est  sequela,  quia 
licet  illi  re  ipsa  ponant  impe(hmcntum,  tamen 
hoc  ipsum  ignorant,  .scilicet  hoc  esse  impedi- 
mentum  :  et  idco  in  hoc  specialitcr  uon  pec- 
cant.  Atquc  hoc  modo  in  his  hominibus  sal- 
vatur  etiam  illud  principium,  ut  uon  descran- 
tur  a  Deo,  nisi  quia  ipsi  deseruut  Deum. 

CAPUT  IV. 

UTRUM  OMNIBUS  INFANTIBUS ,  QUI  IN  HAC  VITA  AD 
RATIONIS  USUM  NON  PERVENIUNT,  PROVIDERIT 
DEUS  SUFFICIENTIA  AlEDIA  AD  SALUTEM. 

1.  Ralio  (luMtandi.  —  De  infantibus  est  pe- 

culiaris  dillicultas,  propter  eos  qui  ita  vidcntur 

remedio  salutis  destituti,  ut  eis  non  possit  per 

humanam  industriam,  vel  diligentiam  appli- 

cari.  Sic  euim  accidit  imprimis  omnibus  his 

qui  in  maternis  visccribus  moriuntnr :  dcinde 

illis  qui  in  ea  occasionc  et  dispositione  nascun- 

tur,  ut  priusquam  possit  aqua,  vcrbi  gratia, 

inveniri,  vel  minister  vocari,  qui  baptizare 

sciat,  moriuiitur.  Denique  eadcm  ratio  est  de 

omnibus  qui  sine  culpa  alicujus,  casu  aliquo 

sine  Sacramento  deccdunt.  De  quibus  ita  po- 

test  formari  argumentum,  illi  omues  carent 

remedio,  et  non  propter  voluntatem  propriam, 

quia  illius  nou  suut  capaces,  nec  propter  vo- 

luutatem  parcntis  aut  alterius  hominis,  quia 

ibi  non  voluntas,  sed  impotentia  humaua  fuit, 

quia  ibi  uulla  culpa,  ueque  negligentia  paren- 

tis  vel  alterius  intercessit,  ut  supponimus :  ergo 

non  potest  ille  effectus  referri  nisi  in  volunta- 

tem  Dei  qui  res  ita  disposuit,  ut  non  posset 

tale  remedium  tali  infanti  appUcari,  ut  sentit 

Augustinus,  de  Natura  et  Gratia,  c.  8,  et  de 

Bono  persever. ,  c.  12,  et  de  Correp.  et  Gratia, 

c.  etiam  12,  ergo  simpliciter  fateudum  est, 

Deum  nullo  modo  providisse  his  parvulis  de 

remedio  sufficiente. 

2.  Confirmaturex  comparatione  ad  adultos. 
Si  euim  Deus  homini  adulto  nou  ponenti  im- 
pedimcntum,  negaret  omne  auxilium  ad  sa- 
lutem,  diceremus  plaue,  sua  sola  voluutate 
uon  dare,  ac  proinde  non  providisse  illi  suffi- 
cientia  media  :  at  nunc ,  quia  non  negat  nisi 
ponenti  impedimeutum,  dicimus  ex  parte  sua 
omnibus  dare,  et  omnibus  providisse  :  sed  illi 
parvuli  non  ponunt  impedimeutum  per  suam 
voIuntatem,ut  constat,  uec  per  voluntatem  pa- 
rentum,  quia  uon  ponitur  in  voluutate  eorum, 
imo  ssepe  iUis  facicntibus  quantum  possunt, 
deest  facultas  appUcandi  remcdium,  ergo  uon 
potest  hoe  tribui  humana)  vokmtati,  sed  divi- 


496                                     LIB.  IV.  DE  PROVIDENTIA  GRATI.E  CIRCA  REPROBOS. 

nse,  qiiae  ex  se  uoluit  liis  providere  de  suffi-  ritatis  venire;  quod  non  nisi  adultis  convenire 

cieuti  remedio  contra  originale  peccatum^  so-  potest.  Sed  hoc  nullius  momenti  est :  nam  Au- 

lum  propter  peccati  originalis  malitiam.  gustinus,  lib.  A,  contra  Julian.,  etiam  parvu- 

3.  Propter  heec  Gregorius,  1,  d.  46,  q.  1,  los,  qui  justificantur  et  salvautur,  ait :  Venire 
docuit  absolute,  Deum  positive,  et  ex  se,  no-  in  Regnum  Dei,  ubi  certa  est,  veritatis  agnitio. 
kiisse  phires  infautes  salvare,  ut  ilHs  de  suf-  Et  aliis  locis  ssepe  docet,  parvulos  baptizatos 
ficieuti  remedio  contra  originale  provideret.  credere  hahitu,  Ucet  non  credant  actu  :  ergo 
In  eamdemque  sententiam  inchnat  Driedo,  de  eodem  modo  dici  possunt  venire  in  agnitionem 
Captiv.  et  Redemptione  gen.  human.,  tract.  5,  veritatis.  Neque  obstat  verbum  veniendi,  quod 
cap.  3.  Referuntur  etiam  pro  eadem  sententia  significare  videtur  vohmtariam  fidei  suscep- 
D.  Thomas,  -4,  d.  9,  q.  1,  ad  1,  et  Gabriel,  d.  4,  tionem.  Quia  etiam  parvuU  dicuntur  venire 
q.  2,  art.  3,  dub.  2,  et  Richardus  \,  d.  46,  per  vohmtatem  parentum,  juxta  morem  lo- 
art.  7,  et  Soto,  lib.  2,  deNat.  etgrat.,  cap.  10,  quendi  Ecclesia^.  Itaque  per  posteriora  verba 
iu  fine.  Sed  revera  id  non  dicunt,  sed  potius  non  limitantur  priora,  quse  in  rigore,  et  pro- 
oppositum  supponunt,  ut  statim  dicam.  Potest  prietate  uuiversaUa  sunt.  Et  prseterea,  ponde- 
vero  hfec  sententia  confirmari,  quia  Ucet  Deus  rationes  supra  factoe  ad  parvulos  extenduntur, 
iustituerit  generale  remedium  baptismi,  si  ta-  scilicet  quia  cum  Pauhis  ait,  pro  omnibus  esse 
men  res  ita  Deus  disposuit,  ut  licet  parentes  orandum,  vel  Ghristum  esse  redemptorem  om- 
faciant  cjuantum  possunt,  non  possint  apph-  nium,  parvulos  sub  ea  distributione  compre- 
care  baptismum,  nec  Deus  ad  hoc  speciale  hendit.  Atque  ita  intellexerunt  locum  iUum 
auxiUum  conferat,  dici  non  potest  Deus  pro-  expositores,  et  Augustinus,  supra :  Numquid 
vidisse  iUis  parvulis  de  sufficienti  remedio,  {axi)  parvulihomijiesnon  sunt,^itnonpertineat 
quia  baptismus  non  est  remedium  nisi  ut  ap-  ad  id  quod  dictum  est,  vult  omnes  honiines  sal- 
pUcandus,  et  ut  sic  est  impossibiUs,  quia  ap-  vos  fieri. 

pUcatio  est  impossibilis  :  ergo  nonpotest  dici,  6.  Responsum.  —  Ex  hoc  ergo  principio,  et 

tales  parvulos  habuisse  auxilium  sufficieus ,  priori  assensionis  parte  concludimus  posterio- 

cum  ueque  in  se,  neque  iu  parentibus  iUud  rem.  Nam  cjui  vult  finem,  si  prudenter  agat, 

habuerint.  vult  etiam  media  sufficientia  ad  finem,  saltem 

4.  Assertio. — Sed  Ucet  fortasse  magna  pars  eo  modo,  quo  vuU  finem,  alioqui  vel  formali- 
hujus  controversiee  sit  iu  modo  loqueudi,  sim-  ter,  vel  virtute ,  et  veUet,  et  noUet :  ergo,  si 
pliciter  cUcendum  censeo,  Deum  ex  parte  sua  Deus  ex  se  voluit  omnibus  parvulis  finem  ffiter- 
volmsse  his  infautibus  salutem  ffiternam,  ac  nas  beatitudinis,  voluit  etiam,  et  preepara^it 
proiude  providisse  iUis  omnibus  absque  uUa  sufficieutia  mecha,  quantum  est  de  se.  Respon- 
exceptioue  media  de  se  aUquo  modo  sufficien-  dent  aUqui ,  iUud  assumptum  esse  verum  de 
tia  ad  salutem  ffiteruam.  Hanc  censeo  esse  intentione  finis  efficaci  et  absoluta,  non  vero 
communiorem  sententiam  theologorum,  quam  de  voluntate,  quae  tantum  est  simplex  com- 
ita  declaro.  Nam  prima  ejus  pai^s  pertinet  ad  placentia,  quaUs  est  iUa  voUmtas,  c[ua  Deus 
aUud  geuerale  dogma  supra  tractatum  :  Deus  vult  omnes  salvos  fieri.  Probatur  assumptum, 
vult  omnes  homines  sahos  fieri,  sub  quo  par-  quia  cum  aUcpiis  in  naufragio  metu  mortis 
\n^iU  omnes  a  theologis  comprehenduutur  eo  projicit  merces  in  mare,  simpUcem  quidem 
ipso,  quod  nou  excipiuntur  :  ita  vero  de  iUo  aflectum  habet  non  projiciendi,  quam  expli- 
scribunt  D.  Thomas,  Scotus,  et  alii  superius  care  solemus  ilUs  verbis,  uoUem  projicere,  et 
relati,  et  communiter  reliqui  in  4,  d.  4  et  6,  tamen  nuUum  medium  applicat  ad  non  pro- 
et  in  1,  q.  45  et  46.  In  particulari  vero  de  par-  jiciendum,  sed  potius  totus  est  in  projiciendis 
vuUs  ita  loquitur  BeUarminus,  Ub.  2,  de  Grat.,  mercibus  :  ergo  signum  est,  simpUcem  afiec- 
c.  5,  adfinem,  et  Vega,  lib.  5,  inTrident.  c.  6,  tum  non  inferre  appUcationem  mecUorum  : 
ad  finem.  Yidetiu-que  expressa  seuteutia  Pros-  ergo,  quam\ds  Deus  simpUci  afi^ectu  velit  ceter- 
peri,  Ub.  2,  de  Vocatione  geut.,  c.  8,  aUas  32.  nam  sahitem  horum  parvulorum,  non  recte 
Quffl  maxime  fundatur  in  Ulo  testimouio  Pau-  inde  infertur,  quod  det  iUis  sufficientia  media 
li :  Beus  vult  omnes  homines  salvos  fieri,  cum  ad  eamdem  salutem  :  imo  cum  priori  aflectu 
omuibus,  quee  de  iUo  et  simiUbus  supra  tradita  stat  efficax,  et  absohita  voluntas  uon  apph- 
sunt.  caudi  mcdia  necessaria,  ut  exemphim  adduc- 

5.  Effugium. — Diluitur. —  Respondent  ali-  tum  manifeste  declarat. 

qui,  verba  iUa  PauU  Umitanda  esse  ad  aduUos,  7.  Rejicitur.  —  Verumtamen  h»c  responsio 

quia  statim  Paulus  subdit,  et  in  agnitionem  ve-  aUejaa  est  a  mente  antiquorum  theologorum  : 


CAP.  IV.  AN  INFANTIBUS  OMNIBUS  PROVIDEATUR.                                      497 

omucs  cnim  existimant,  illas  voluntatcs  esse  Sub  hac  crgo  rationc  habet  illa  vohnitas  ra- 

inter  sc  connexas,  et  ideo  fere  omnes  ex  priori  tiouem  iuteutionis,  uou  absohita),  ct  cfTicacis, 

inferuut  posteriorcm  ut  capite  pra?cedenti  vi-  sed  cum  illa  hmitatione,  si  possum  salvari. 

(hmus.  Gregorius  vero,  qui  ausus  est  posterio-  Et  ita  cx  vi  iUius  intcntionis  apphcantur  mc- 

rem  uegarc,  cousequenter  etiam  ucgavit  prio-  dia,  qua3  iUi  fini  sub  eadem  conditione  po.s- 

rcm.  Et  doclaratur  primo  ratioue  :  Nam  si  vo-  sunt  dcscrvire  :  nam  qui  habet  ihum  aflectum, 

hnitas  iha,  quam  Deus  habct  de  sahitc  horuni  procurat ,  omuibus  modis  evadere  pericuhim 

parvulorum,  nou  infert  ex  se  cohationem,  ut  rctincndo  mcrces,  quantum  potest.  Nou  perti- 

oblationem  sufhcieutium  mediorum,  non  ma-  net  autem  ad  iham  inteutionem  apphcare  me- 

gis  Dcus  vuh  hos  parvulos  lapsos  in  peccato  dia  ad  non  projicicndas  mcrccs  cum  pcriculo 

origiuah  .«^alvos  ficri,   quam  vohicrit  augelos  sahitis,  ct  navis,  quia  ille  affectus  uon  ext(!u- 

malos  post  lapsum  iu  pcccatum  salvare,  quia  ditur  cum  tauta  pcrfcctiouc  ad  ilhim  fiucni. 

etiam  in  illo  objccto,  scilicct,  sanctificatiouc,  Sed  ad  summum  iufertur  cx  iha  iutcutiouc 

et  glorificatioue  ihorum  augclorum  simphci-  qutedam  prseparatio  auimi  ad  applicaudum  iha 

tcr  complacere  potest,  quia  per  se  spectatum  mcdia,  et  resistendum  projcctioni,  si  pericu- 

optimum  cst.  Quamvis  ergo  ad  ilhnn  effectum  him  cessct,  ut  conditio  implcatur.  Quaj  cou- 

ludla  mcdia  apphcarc  vohicrit,  iham  compla-  sideratio  iu  omui  simih  cffcctu,  qui  versatur 

centiam  simpliccra  habcrc  potcst  :  est  ergo  circa  objcctum  simphciter  possilule,  ct  quod 

eadcm  ratio.  Simile  argumeutum  cst,  quod  secundum  se  potcst  pcr  media  obtinere,  locum 

eodem  modo  dici  posset  Deus  vehc  unioucm  habct  et  verissima  est. 

hypostaticam  omnium  uaturarum,   horaiuum  10.  Ad  hunc  ergo  modum  philosophaudum 

et  angclorura,  quia  si  ad  veritatem  ihius  locu-  est  de  illo  simphci  affectu  divina?  vohmtatis 

tiouis  suftlcit  affcctus,  vel  complaceutia  adco  circa  ajternam  sahitcm  horum  parvulorum , 

simplcx,  ut  ncquc  iufcrat  raedia,  ucque  uho  habet  euira  ratioucm  cujusdam  inteutiouis  il- 

modo  iuchnet  ad  opus,  sed  respiciat  tantum  hus  finis,  quateuus  per  media  coraparari  po- 

bouitatem,  vcl  pukduutuchucm  objecti  secuu-  test.  Non  taraen  est  inteutio  absoluta,  scd  iu- 

dum  se ,  profecto  majori  rationc,  coraplacct  chidcus  aliquara  couditiouera,  quara  liis  verbis 

Deus  iu  iho  ol)jecto  uuivcrsah  uuionis  liypos-  exphcaraus  :    Volo,  quantum  est  ex  me,  seu  ex 

tatica;,  ct  ad  ihud  simphcitcr  afficitur,  quam  2^arte  mea.  Sub  qua  conditione  vohmtas  iha  cst 

ad  univcrsalcm  salutcm  omniura  parvulorura.  efficax,  seu  habet  virtutem  efficacis,  quaudo 

8.  Ad  rationem  contrarmm  respondetur .  —  conditio  irapletur,  quia  conditionalis,  impleta 
Pra;terea  in  responsione  iha,  et  in  exemplo,  conditione,  transit  in  absohitam.  Unde  fit,  ut 
quod  in  ca  adducitur,  quoedam  latet  oequivo-  voluutas  hla  duo  nccessario  operetur  :  unum 
catio,  ct  fit  trausitus  a  vohmtate  siraplici,  et  est,  ut  si  qua  sunt  uecessaria  ad  sahitcm,  qua; 
conditionata  dandi  raedia ,  quautura  est  ex  a  solo  Deo  pcudeut,  et  sunt  accoramodata  ca- 
parte  Dei,  ad  vohmtatem  absolutam  ct  cffica-  pacitati  parvulorum,  ut  eis  ahquo  modo  cou- 
cem.  Nos  enim  non  dicimus,  Deura  absolutc,  ferri  valeant,  ihis  necessario  offerantur,  et 
et  efficacitcr  vehc  darc  cum  effcctu  omnibus  quantum  ipsi  capaces  sunt,  conferantur.  Sic 
his  parvulis  omnia  mcdia  proxime  sufficicntia  Christus  pro  ilhs  mortuus  est,  et  pro  cisdcra 
ad  sahitem,  sed  sohira  paratum  esse,  quantum  aique,  ac  pro  illis  redemptionem  suam  obtuht. 
est  ex  se,  ad  danda  hla,  et  conscquenter  id  Item  pro  eis  baptisraura  instituit,  ct  quautum 
veUe  sahem  simplici  affectu,  ct  vohmtate  in-  in  ipso  est  contulit,  et  sic  de  aliis  hujusmodi 
chidentc  conditiouem.  Et  liauc  tantum  vohm-  mediis.  Et  ratio  est,  quia  in  his  mediis  imple- 
tatem  dicimus  ncccssario  soqui  cx  priori  vo-  tur  conditio,  qiiantum  in  Deo  est,  cum  iha  uon 
hmtate  salvandi  oranes,  ctiarasi  non  sequatur  peudeant,  nisi  ab  ipso  :  ergo  respectu  illo- 
voluntas  efficax  daudi  racdia,  ut  per  sc  constat.  rum  vohmtas  iUa  transit  iu  absohitam^  et  ef- 
Atque  tantum  lioc  uhimum  probat  exemphim  ficacem. 

aUatum.  1 1 .  Ahud,  quod  dicta  vohmtas  operatur,  est, 

9.  lu  ([uo  ctiam  considerandum  est,  in  iUa  quod  iu  his  mediis,  qua^  pendent  a  causis  se- 
vohmtatc  impcrfccta  projicendi  merces,  quce  cundis,  ut  est  applicatio  baptismi,  ct  sirailia, 
vehcitas,  vel  simplex  affectus  appchatur,  con-  Deus  cx  vi  illius  voluntatis,  qua;  in  co  suppo- 
ditioncm  includi  forraalitcr,  seu  virtute,  prop-  nitur,  non  potest  peculiari,  aut  directa  provi- 
ter  quod  etiara  vohmtas  conditionata  appcha-  dentia  irapedire  illara  applicatioucra  seu  exe- 
tur,  quia  ejus  objectuui  est  lioc,  nou  projiciaui  cutioucra  taliura  mediorura,  alioqui  jam  agc- 
merces,  si  cum  eis  possum  evadere  pericuhim.  ret  contra  illam  conditionera,  quantum  in  se 

I.  32 


/l98  LIB.  IV.  DE  PROVIDENTIA  GRATL^  CIRCA  REPROBOS. 

est.  Unde  potius  ex  vi  Inijns  effectus  cogitnr  pro  quingentis  pretium  offerret^  et  alios  nullo 
(ut  sic  dicam),  ad  ofFerendum  quantnm  in  se  modo  liberare  vellet,  non  diceretur  redemp- 
cst  ordinarinm  anxilinm,  vel  concursum  ad  tor  corum^  etiam  quoad  sufficientiam.  Imo 
talcm  applicationem  ex  parte  sna  necessarinm.  tnnc  clara  esset  exccptio  ct  limitatio,  ac  merc 
Et  hoc  satis  cst^  ut  dicatur,  ex  se  velle  etiam    voluntaria. 

luec  media  preestare,  saltem  voluntate  antece-  1-4.  Respondent,  Christum  cpiidem  affectu 
dente  et  simplici,  ac  proportionata  intentioni    simxplici  desiderasse,  ut  sna  merita  his  etiam 

finis.  Non  tamen  cogitnr,  ex  vi  illius  affectns  parvulis  prodessent.  Patrem  autem  hoc  non 

circa  fmem,  immntare  ordinem  aliarnm  can-  acccptasse,  neque  ordinassc.  Sed  hoc  non  recte 
sarnm,  ut  talia  media  cum  eflfectu  applicen-    dicitnr.  Primo,  quianonminns  Dens  volnntate 

tnr,  quia  hoc  excedit  limitationem  illius  affec-  divina,  quam  Cliristus  humana,  vohiit  sahitem 

tus,  et  conditionem  in  ejns  objecto  inchisam.  et  redemptionem  omnium,  jnxta  illud  Joan.  3. 

12.  Et  quidem  priorem  partem  hnjus  dis-  Sic Deus dilexit  muMlu7n,Gii\\\\A\,Q.(\.Yim.i. 
cursns  non  obscure  confnmat  Pauhis,  cum  Deus  est  sahator  o^nymim,  \\i\qv\Q  q\\odi([?,\x[{i- 
immediate  post  illa  verba  snbjnngit  :  Unus  cientiam,  maxime  fidelium,  quoad  cfficaciam. 
enim  Deus,  wius  ct  mediator  Dei,  et  hominum  Unde  si  Ciiristus  habnit  illam  vohmtatem,  ut  re- 
homo  Christus  Jesus,  qui  dedit  in  redemptionem  vcra  habuit,  in  ea  se  conformavit  voluntati  di- 
semetipsim  pro  omnihus  noMs.  Ac  si  diccret,  vinae,  per  quam  acceperat  munus  imiversahs 
ideo  se  dedit  in  redemptionem  pro  omniluis,  Redemptoris :  qnod  per  eam  generalem  oblatio- 
quia  omnes  salvari  vult.  Unde  etiam  conclu-  nem  exequebatur.  Unde,  non  solum  pro  par- 
ditnr  argumentum  snpra  in  simili  factum  :  vuhs,  qui  fuerunt  post  adventum  ipsins  Christi, 
Christus  redemit  Iios  parvulos  sufficienter  :  suam  passionem  obtulit,  ut  quidam  volunt, 
ergo  et  pro  eis  obtulit  mortem  snam,  quai  in  sed  etiam  pro  omnibns,  qui  a  principio  mundi 
suo  genere  est  remedium  de  se  snfiQciens  ad  fnerunt,  qnia  omnium  fuit  universalis  rcdemp- 
salutem,  et  pcr  illam  eis  meruit,  qnantum  in  tor,  et  illa  oblatio  necessaria  ad  redemptio- 
ipso  est,  rcliqna  sufficientia  media,  per  quse  nem,  ut  dictum  est.  Nec  refert,  qnod  ilhsjam 
salns  applicari  solct.  non  posset  applicari  fructus  passionis ,  nam 

13.  Evasio.  — Rejicitur.  —  Respondent  ali-  satis  est,  qnod  suis  temporibus  fuerit  eis  pa- 
qui,  Christum  dici  redemptorem  horum  par-  rata  salus  propter  Christum,  quantum  est  ex 
vnlornm,  non  qnia  pro  eis  obtulerit  passionem  parte  Dei,  et  universalium  mediorum,  qujE  ad 
suam,  sed  quia  pretinm  passionis  de  se  crat  hoc  instituebantur,  in  quo  fere  eadem  est  ratio 
snfficiens  etiam  pro  illis,  et  causa  illorum  erat  de  adultis,  qui  superioribus  temporibus  dam- 
communis  cum  aliis  hominibus.  At  Iioc  satis  nati  fuerant.  Satis  ergo  constat,  omnibus  par- 
non  est,  ut  Christus  vere  et  proprie  dicatnr  vulis  data  esse  generalia  remedia  necessaria 
redemptor,  etiam  quoad  sufficientiam  taliimi  ad  salutem,  quai  ex  sola  Dei,  et  Christi  vohm- 
hominum  :  quod  est  contra  commnnem  sen-  tate,  ac  institutione  dependent. 

tentiam  theologorum.   Quam  expresse  tradit        15.  Altera  vero  pars  de  mediis  qu»  ex  cau- 

Prosper  ad  primam  objectionem  Vincentii,  et  sis  secundis  pendent,  et  per  illas  applicantur, 

ad  uonam  Gallorum,  et  sumitur  ex  illo  1,  Joan.  satis  declarata  est  in  superioribus.  Duas  enim 

2,  Ipse  est propitiatio  pro  peccatis  nostris,  non  partes  continet,  una  est,  Deum  non  habuisse 

pro  nostris  auteni  tantum,  sed  etiam  pro  totius  vohmtatem  efficacem,  et  absolutam  dandi  talia 

mundi,(ii^,  adCorinth.  5.  Erat DeusinChristo  media,  qure  est  evidens  ex  ipsis  etfectibus,  et 

mundum  reconcilians  siU.  Et  ad  Rom.  5.  Sicut  probatur  optime  argumeutis  in  principio  fac- 

per  unius  delictum  in  omnes  homines  in  condem-  tis  :  Niliil  tamen  ad  praisentem  causam  refert, 

nationem,  sic  et  per  mius  justitiam  inomnesho-  quia  ex  intentione  finis  solum  antecedente,  et 

mi7iesinjustificationemvita'.'&(iq\\Q\ix^Q.ici,({\\\(x  inefficaci  non  sequitur  talis  voluntas  medio- 

non  satis  est  pretium  esse  snfficiens,  nisi  offe-  rum.  Alia  pars  est,  quod  Deussimili  volnntate 

ratur  :  nara  etiam  pro  dffimoniis  erat  sufficiens  antecedente,  et  quantum  est  de  se  cnperct  ap- 

valor  in  Passione  Christi,  et  non  propterea  plicari  talia  media  etiam  his  parvulis,  nou 

Christus  fuit  redemptor  eorum  etiam  quoad  quidcm  omni  modo  possibili,  nam  hoc  perti- 

snfficientiam.  Parumque  referret  causam  cssc  ncret  potius  ad  efficacem  volnntatem,  sedper 

communem,  si  oblatio  pretii  non  fuissct  pro  ordinarias  causas,  nam  hoc  satis  est  ad  volnn- 

omnibus  communis.  Ut  si  mille  homines  cs-  tatcm  antecedcntem  Dei,  ut  geucralis  provi- 

sent  captivi  ob  eamdcm  causam,  et  quispiam  soris.  Hoc  ergo  satis  est,  ut  dicatur  Deus  pro- 

divcs  potens  ad  redimendum  omnes,  solum  vidissc  sufficientia  remedia  etiam  pro  his  par- 


CAP.  IV.  AN  INFANTIBUS 
vulis,  et  cx  parte  sua  nnlli  po.suissc  impedi- 
mcntnin,  licet  illnd  permiscrit  in  mnltis,  in 
quibus  praividit  cx  aliis  causis  fnissc  evcntu- 
rum.  Qnod  magis  patcbit  respondendo  ad  ob- 
jectioncs  in  principio  factas. 

10.  Prima  crat  dc  parvulis,  qui  morinntur 
in  utcro  :  proptcr  quam  Gajctanus  cxi.stimavit 
parvulos  illos  proptcr  orationcs  parcntum,  vcl 
per  aliud  remcdinm  posse  sinc  baptismo  sal- 
vari.  Et  Gabricl  ct  alii  indicant,  possc  hoc 
de  divina  pictatc  spcrari.  Certnm  tamen  cst 
eos  de  lcge  non  salvari,  ncc  liabcre  aliud  rc- 
medium  :  ct  hoc  est  quod  doccnt  S.  Thomas 
ct  Richardus  et  latc  Soto,  et  Vcga.  Hic  vcro 
addit,  illos  non  csse  privatos  omni  rcmcdio, 
tnm  quia  posscnt  salvari  baptismo  sangni- 
nis ,  si  matcr  proptcr  Christum  occidcrctur  : 
tnm  etiam ,  qnia  possunt  parcntcs  precibus 
obtincrc  a  Dco ,  ut  prins  in  hanc  luccm 
exeant,  quam  moriantur.  Dico  tamcn  satis 


OMNIBUS  PROVIDEATUR.  409 

esse,  ut  Dcus  ct  baptismum  ita  institui  vo- 
lucritj  ut  quacumque  rationc  cis  applicetur 
(sive  diviso  utero  matris  jurc,  vcl  injuria,  illa 
vivcnte,  vcl  post  mortcm  ejus,  sive  quocum- 
quc  alio  casu)  cis  prodcssct,  ct  quod  ordina- 
vcrit  causas,  in  quibus  cssct  virtus  pcr  sc  suf- 
ficiens  ad  hunc  efFcctum.  Nam,  licct  in  parti- 
cnlari  contingat  impcdiri,  non  pertinet  ad  ge- 
ncralem  providcntiam  immntarc  cursum  ca- 
rnm,  quod  (ut  dixi)  satis  cst  advoluntatcm  Dei 
antcccdcntcm.  Idcmquc  diccndum  cst  dcqno- 
cumquc  alio  casu,  in  quo  cst  moraliter,  vel 
humano  modo  impossibilis  applicatio  baptis- 
mi :  nam  illud  impcdimcntum,  quatcnus  tale 
est,  sempcr  cst  ex  pcrmissionc  divina,  non  cx 
directa  ordinationc  :  qure  pcrmissio  supponit 
prffiscicntiam,  et  addit  voluntatcm  non  tollcn- 
di  illa  impedimcnta,  sed  ordinandi  illa  ad  al- 
tiores  fmes  providentiai.  Et  solum  lioc  ait  Au- 
gustinus  in  citatis  locis. 


FINIS  LIBRI  QUARTI. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  QUINTI 


DE  REPROBATIONE. 


Cap.  I.  An  sh,  etquid  sitreprobalio.  Cap.    V.    Reprobationis   negativce   non 
Cap.  II.  An  sit  in  inteUectu,  vei  volun-        dari  causam. 

tate.  Cap.  YI.  De  causa  reprobationis  posi- 
Cap.  III.  An  Deus  ex  se  velit  aliquos        tivce. 

non  beare.  Cap.  YII.  De  reprobationis  effectibus. 

Cap.  IY.  De  actibus  intellectus,  et  vo-  Cap.  YIII.  De  concordia  reprobationis 

lunlatis  Dei  circa  reprobos.  cum  libero  arbitrio. 


®yt) 


LIBER  QUINTUS. 


DE  RBPROBATIONE. 


Ciim  rcprobatio  et  prsedestinatio  suo  modo  comparatione  alterius.  Unde  duo  possunt  in 

oppositiB  sint,  et  in  ea  oppositione  reprobatio  reprobatione  intelligi,  Unum  est  exterior  se- 

ad  prcedestinationem,  tanquam  privatio  ad  ha-  paratio  et  abjectio  reprobi,  quomodo  de  Christo 

bitum  comparetur,  ex  liis  quae  dc  prsdestina-  dicitur  Ps.  1 J  7 :  Lapidem  quem  reprohaverunt 

tione  diximus,  facile  erit  omnia  quGe  ad  repro-  (pclificantes,  et  Marci  8,  et  Lucae  17:  Oportct 

bationem  pertinent,  brevitcr  expedire,  quia  ilhm  multa  pati  etreprohari  a  gentibus.  kic[\\e. 

privatio  ex  babitu,  et  unum  oppositorum  per  hoc  modo  reprobatio  exterior  eorum  qui  dam- 

aliud  facile  dignoscitur.  Ideoque  illa  omnia,  nantur,  fiet  in  ultimo  judicio,  vel  particulari, 

qu83  de  preedestinatione  diximus,  in  Iioc  libro  vcl  generali.  Unde  constat  de  fide,  reprobatio- 

comprchendemus.  Dicemus  ergo  imprimis  de  nem  quoad  Iianc  partem  esse.  Hoc  autem  ex- 

actibus  qui  ad  rcprobationem  concurrunt,  et  terior  reprobatio  supponit  interiorem,  quae 

in  quibus  consistit,  dcinde  causas  et  effectus  judicio  et  voluntate  fit,  juxta  illud  Isaise  7 :  Vt 

ejus  declarabimus.  sciat  reprolare  malum  et  eligere  honum.  Nam 

lisec  reprobatio  est  opus  intellectualis  agentis, 

CAPUT  I.  et  ideo  ab  intellectu  et  voluntate  oriri  debet. 

Et  sic  etiam  constat,  reprobationem  in  mente 

REPROBATIONEM  ESSE  IN  DEO,  ET  QUID  siT.  divina  rcpcriri,  quia  Deus  ipseest,  qui  exterius 

reprobat :  reprobat  autem  ex  interno  judicio  et 

\ .  Reproborum  nomine  significant  tlieologi  voluntate,  ideoque  reprobatio  nomine  odii,  et 

omnes  homines,  vel  angelos,  qui  seternam  bea-  prsescientise,  aut  alio  simili  in  Scriptura  signi- 

titudinem  non  assequuntur.  Quse  vox  in  hac  ficatur,  ut  videbimus.  De  hac  ergo  reprobatione 

significatione  fortasse  non  invenitur  expresse  interiori  agimus,  nam  alia  pertinet  ad  execu- 

in  Scriptura:  nam  ubicumque  de  reprobis  fit  tionem  divinai  providentise. 

mentio,  potest  absolute  pro  improbis  illa  vox  3.  Hinc  sequitur  primo,  reprobationem  hanc 

accipi,  ut  Eccl.  9 :  Speciem  mulieris  multi  ad-  aiternam  esse,  sicut  de  prsedestinatione  dixi- 

mirati ,  rej^roM  fiunt,   id  est,  improhi ,  sic  1  mus.  Probatur,  quia  quidquid  Deus  in  tempore 

ad  Cor.  9 :  Castigo  corpus  meim,  etc. ,  ne  ipse  exequitur,  ab  seterno  decrevit  et  meiite  conce- 

reprohus  efficiar :  quamvis  Iiic  locus  optime  pit :  neque  enim  potest  aliquid  de  novo  velle 

posset  in  Scholastica  proprietate  intelligi,  ut  aut  intelligere :  sed  Deus  in  tempore  exequitur 

Ansclmus  exponit.  Quidquid  autem  sit  de  voce,  lianc  reprobationem :  ergo  ratio  ejus  ex  seter- 

res  ipsa  de  fide  certa  est  dari,  videlicet,  multos  nitate  prsecessit  in  mente  Dei.  Unde  etiam 

homines  reprobos  quibus  dicitur  Mattli.  25 :  concluditur,  hanc  reprobationem  formaliter  in 

Ite  maledicti  in  ignem  wternum.  Qui  etiam  ad  solo  DEO  esse :  in  creatura  vero,  id  est,  in  Iio- 

[lom.  9,  vocantur  Vasa  irce,  et  2,  ad  Tim.  2:  minibus  reprobatis,  ponere  solum  denominatio- 

Vasa  in  contumeliam.  Cur  autein  Iios  homines  nem  extrinsccam.  Formaliter  (inquam)  quia 

damnari  Deus  permiserit,  postea  vidcbimus.  efiective  aliquos  effectus  intrinsecos  in  creatura 

2.  An  sit  reprohatio. — Hinc  ctiam  spectando  ponit,  ut  postea  videbimus.  Ratio  vero  cst,  quia 

ad  rem  ipsam,  codem  modo  certum  est,  repro-  nihil  est  {Bternum,  nisi  in  DEO:  rcprobatio 

bationem  dari :  quia  reprobus  per  reprobatio-  autem  cst  iBterna,  ergo  tautum  iu  Deo  est  in- 

nem  constituitur  scu  denominatur  talis.  Est  trinsece. 

autem  reprobare,  nliquid  rejicere,  prsesertim  4.  In  Deo  non  est  proprie  reprohatio . — Ad- 


CAP.  II.  AN  SIT  IN  INTELLECTU,  VEL  VOLUNTATE.  501 

dunt  vero  noniiulli  tlicologi,  ctiam  in  DYiO  non  7 :  Ui  sciat  reprohare  malum  et  eligere  homm. 

essc  proprie  rcprobationcin,  scd  tantum  pcr  Ergo  in  divina  providcntia  nomcn  lioc  rcpro- 

metapboram,  ad  cum  modum  quo  vobmtas  bationis  utriquc   actui  aecommodari  potcst. 

signi  mctapborioc  appcllatur  vobmtas,  ut  vi-  Nam  in  Dco  ct  cst  judicium  i.ctcrnum  dc  malo 

derc  Ucct  in  Aurcolo  in  1,  distinctionc  41,  ar-  nicrito  et  indignitatc  pravorum  bonunum,  ct 

ticulo  tcrtio,  propositionc  quarta.   llatio  esse  estvobmtasreddcndicondignampcenam:  uter- 

potcst,  quia  actus  odii  vcl  similes,  quos  signi-  que  ergo  actus  potest  reproljatio  appcllari : 

ficare  potcst  rcproliatio,  non  sunt  in  DEO  pro-  ccrtumque  cst  in  negotio  reprobationis  utrum- 

pric,  scd  pcr  mctapboram.  Vcrumtamcn  quid-  quc  rcquiri,  ut  cx  diccudis  ampbus  constaljit. 
quid  sit  dc  particulariljus  actibus,  tlc  quibus 

postea  vidcbimus,  tamcn  absolute  ct  simpbci-  CAPUT  II. 
ter  loquendo,  omnino  certum  est,  reprobatio- 

nem  proprie  ct  non  tantum  per  mctapboram  sitne  PRiECiruE  iieprobatio  actus  intellectus, 

in  DEO  cssc.  Primo  quidem,  quia  probaljilc  cst,  an  voluntatis. 
reprobationcm  magis  pcrtincrc  ad  pra'scicn- 

tiam,  quam  ad  voluntatcm.  Dcinde,  quia  supra  1 .   Vidgaris  reprolationis  distinctio  in  nega- 

ostensum  est,  voluntatcm  mctapboricam  scm-  tivam  et  positivam. — Qua^stio  Iiibc  non  vidctur 

per  supponere  in  Dco  aliquam  propriam.  Dcni-  magni  momenti,  quia  magis  ad  usum  vocis, 

que  quia  efFectus  reprobationis  propriissimc  quam  ad  rem  novam  pertinere  vidctur.  Tamen, 

sunt  a  Deo  ct  a  providcntia  ejus :  crgo  non  ut  sciamus  quomodo  noljis  loquendum  sit,  sup- 

possunt  non  supponere  abquam  propriam  cog-  poncuda  cst  quffidam  vulgaris  distinctio  dupli- 

nitionemct  voluntatem,  a  qua  procedant,  quia  cis  rcprobationis,  positivaj  et  negativa'.  De  pc- 

hoc  est  de  necessitate  omnium  elfectuum  Dei,  sitiva  proccdit  prasens  quaestio,  nam  Iitec  siiic 

pertinetque  ad  perfectionem  et  nullam  involvit  dubitatione  consistit  in  positivo  actu  :  nam 

perfectionem.  rcprobatio  negativa  in  carcntia  alicujus  actus, 

5.  Reprohatio  in  aliquo  immanenti  Dei  actu  pcr  se  et  in  rigore  salvatur.  Quis  autem  actus 

consistit.  — Tertio  sequitur  ex  dictis,  reproba-  ille  sit,  cujus  carcntia  vocatur  negativa  rcpro- 

tionem  positam  esse  in  aliquo  actu  immancnte  batio,  in  capite  sequcnti  constabit.  Nam  ex  ibi 

Dei,  aliquo  modo  libero,  sive  sit  intcllectus,  dicendis  facilc  intelligetur,  lianc  reprobatio- 

sive  voluntatis,  sive  utriusque.  Probatur,  quia  nem  negativam  nibil  aliud  esse,  praiter  caren- 

rcprobatio  absolutc  loquendo  posset  non  csse  tiam  divina^  clectionis  scu  singularis  dilcctionis 

in  Deo:  nam  si  voluisset,  potuisset  ita  omnia  prredestinatorum.  Unde  etiam  facile  constaljit, 

disponere,  ut  nullus  liomo  vcl  angelus  dam-  sicut  clectio  prffidcstinatorum  est  in  voluntate, 

naretur :  ergo  reprobatio  non  ex  necessitate  ita  reprol)ationcm  banc  negativam  in  volun- 

simpliciter  Deo   convcnit:  ergo  lilicrc.  Nihil  tate  ponendam  esse:  quia  privatio  et  babitus 

autem  cst  in  Deo  liberum  et  ffitcrnum,  nisi  ac-  circa  idcm  proxime  versautur.  Igitur  in  pra^- 

tus  immanens  Dei,  cuni  ccrto  respectu  ad  crea-  senti  capitc  dc  sola  positiva  rcprobatione  trac- 

turam,  ergo  talis  est  rcprol^atio.  Rursus  actus  tamus. 

immanens  in  Deo  non  est  nisi  intcUectus  vel  2.  Aliq^torum  2)lacitum.  — Aliud placitum. 

voluntatis,  ut  per  se  constat:  ergo.  Potest  au-  —  Tertium  placitum.  —  Ilic  loquendi  modus 

tem  utrique  actui  nomeu  reprobationis  accom-  eligitur.  —  Dixerunt  ergo   aliqui ,  ffiqualiter 

modari.  Nam  rcprobatio  approbationi  opponi-  ex  utroque  actu  intellectus  et  voluntatis  con- 

tur  :  approbamus   autem  aliquid  priino  per  stare  reprobationem,  quia  sine  utroque  esse 

judicium  rationis,  quo  de  bonitale,  veritate  non  potcst.   Alcnsis,  1  part.,  qusestione  29, 

vel  dignitate  ejus  recte  judicamus:  et  e  cou-  mcmb.  2,  Richardus,  in  1,  distinct.  41,  art.  3, 

verso,  reprobamusid,  dequoaliter  judicamus.  qutest.  1,  Marsilius,  quast.  41,  art.  1,  nota  4 

Sicque  communi  usu  dicimur  rcprobarc  illam  et  5.  Alii  prajcipue  tribuunt  reprobationcm 

opinionem,  quam  falsam  esse  judicamus.  Quo-  voluntati,  ut  Durandus  in  1,  dist.  40,  q.  2,  ct 

modo  potcst  etiam  intelligi  illud  Psalm.  32 :  abi  quos  refcram  capite  sequenti.  Et  vidctur 

Reprohat  cogitationes  populorum.  Per  volunta-  favcre  D.  Thomas,  quaist.  6,  de  Yeritate,  art.  1, 

tem  ctiam  dicimur  approJjarc  aliquid,  quando  in  fine.  Fundamcntum  statim  proponam.  Alii 

illud  tanquam  convcniens  cbgimus.  Et  e  con-  vero  principalius  ponuut  reprobationem  in  in- 

verso  nolitio  buic  clcctioni  opposita  dici  solct  tcllcctu.  Quod  magissentitD.  Tbomas,  1  part., 

reprobatio.  Atque  hoc  modo  rcprobatio  mali  quast.  23,  art.  2  ei  3,  et  omncs  ejus  discipuli. 

oppouitur  electioui  boui,  iu  illis  vcrbis  Isaiaj  Et  favet  usus  tlieologorum,  nam  fortasse  ob 


502  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

hanc  caiisam  reproboS;,  quasi  per  antonoma-^f^  confirmationem  concedendum  est  (imo  ex  dic- 
siam  vocant  praiscitos.  Et  milii  etiam  probatur  tis  sequitur)  reprobationem  esse  partem  pro- 
hic  loquendi  modus,  propter  duo.  Primum  est,  videntia?^  non  proprie  subjectivam^  sed  objec- 
quia  verbum  ipsum  reprobandi  iiroprius  et  tivam,  et  quasi  integralem,  ut  de  preedestina- 
principahus  dicitur  de  judicio  intellectus  :  ille  tione  declaravimus.  Quia  ad  divinam  provi- 
enim  est,  qui  primo  aliquem  reprobat,  dum  dentiam  pertinet  non  sohim  conferre  beneficia 
judicatillumparvumetbeatitudineindignum.  et  prsemia  bene  merentibus,  sed  etiam  sup- 
Secundo  propter  rem  ipsam  :  opinor  enim  Di-  pHcia  male  operantibus :  utramque  enim  est 
vinum  intehectum  habere  primarias  partes  in  ad  perfectam  gubernationem  necessarium  , 
hocnegotioreprobationis,etvohmtatemhabere  quanquam  diverso  modo.  Illud  enim  prius  est 
absolutum  decretum  circa  illam,  nisi  quodam-  per  se  conveniens  et  necessarium,  posterius 
modo  obhgatam,  ut  sic  dicam,  a  judicio  intel-  vero  ex  suppositione  ahcujus  mah,  quia  non 
lectus  :  merito  ergo  dicetur  reprobatio  ad  in-  estper  se,  ac  simphciter  bonum,  sed  ad  vindi- 
tehectum  principahter  pertinere.  candum  ahud  majus  malum.  Addit  vero  divus 

3.  Oljextio. —  Sed  objiciet  ahquis,  opposita  Thomas,  1  part.,  q.  23,  art.  3,  etiam  pertinere 
versantur  circa  idem :  reprobatio  autem  et  ad  universalem  providentiam  supremi  guber- 
prffidestinatio  sunt  opposita :  ergo  in  eadem  natoris  dirigentis  res  in  fines  suos,  permitte- 
potentia  et  eodem  ordine  collocandse  sunt.  re,  ut  ahquaj  deficiant  a  suo  fine  consequendo, 
Item  reprobatio  est  pars  providentiee ,  sicut  quia  ad  universalem  providentiam  spectat,  si- 
preedestinatio :  vel  ergo  providentia  principa-  nere,  ut  res  operantur  modo  sibi  connatiu^ali, 
liter  est  in  intellectu,  vel  in  voluntate :  si  pri-  et  consequenter,  ut  impediantur,  vel  deficiant, 
mum,  ibi  erit  etiam  reprobatio  principaliter,  si  hoc  sit  naturae  earum  consentaneum.  Cujus 
tamen  eadem  ratione  erit  etiam  prsedestina-  permissionis  rationes  ahas  postea  videbimus. 
tio.  Si  secundum,  utraque  etiam  erit  ponenda  6.  Hinc  ergo  fit,  ut  non  sohim  propria  re- 
principahter  in  voluntate  :   non   ergo  recte  a    probatio  positiva  ad  providentiam  pertineat, 

sed  etiam  id,  quod  ad  talem  reprobationem 
necessario  supponitur,  ut  est  permissio  pec- 
cati.  Sed  diverso  modo :  nam  hsec  providentia 
permissiva  ex  suo  genere  non  necessario  f un- 


nobis  dividuntur. 

4.  Diluitur.  —  Respondeo,  notandum  esse 
discrimen  inter  prsedestinationem  et  reproba- 
tionem,  et  in  tota  liac  materia  prse  oculis  lia- 

bendum.  Nam  in  praedestinatione  duos  ordines  datur  in  ahqua  prsescientia  absoluta  futuro- 

distinximus,  scilicet  intentionis  et  executionis.  rum,  sed  divina  voluntate,  ut  videbimus:  re- 

Prior  dici  potest  proprie  prseparatio  finis  et  probatio  autem  supponit  semper  pra?scientiam 

mediorum,  in  qua  preeparatione  propria  ratio  absohitam  ahcujus  effectus,   cujus  Deus  non 

prffidestinationis  posita  est.  Posteriorveroexe-  est  causa.   Et  ob  hauc  rationem,  sive  provi- 

cutionis  ordo  magis  estconjunctuscumefiectu  dentia  tota  principaliter  tribuatur  intellectui, 

lirffidestinationis  :  et  potest  proprie  approbatio  sive  voluntati,  tamen  lisec  pars  ejus,  quffi  est 

appenari,  quee  ut  talis  est ,  incipit  a  judicio  reprobatio  positiva,  primarias  partes  habet  in 

divino  prsevidente  merita ,  et  consummatur  intellectu.    Nuhum  enim   est   inconveniens , 

in  voluntate  dandi  prsemium  pro  ihis.  Repro-  quod  respectu  alicujus  totius,  quoad  unam  par- 

batio  igitur  proprie  sumpta  pro  reprobatione  tem  ejus,  unus  actus  sit  principalior,  respectu 

positiva  (nam  de  negativa,  si  quaj  est,  infra  vero  alterius  partis   ahus  actus  sit   prior  et 

dicetur)  opponitur  preedestinationi,  quatenus  preecipuus,  ut  per  se  manifestum  est.  Ut  au- 

approbatio  est,  non  quatenus  est  preeparatio.  tem  heec  omnia  clariora  fiant,  explicandi  in 

Nam  in  reprobatione  non  invenitur  intentio  particulari  sunt  actus  voluntatis  et  intellectus 

Dei  antecedens,  qua  velit  damnationem  ut  fi-  divini,  qui  in  reprobatione  interveuiunt. 
nem,  in  quem  dirigat  propria  media,  ut  jam 


ostendemus,  sed  invenitur  judicium  de  Iiomi- 
nis  merito  malo,  ejusque  indignitate  et  volun- 
tas  retribuendi,  quod  illi  debetur :  et  ideo  non 
est  necesse,  si  prsedestinatio  incipit  a  volun- 
tatc,  quod  inde  etiam  incipit  reprobatio  posi- 
tiva,  sed  sicut  approbatio  incipit  a  judicio, 
ita  etiam  reprobatio.  Et  per  hoc  responsum 
est  ad  principalem  dilhcultatem. 


CAPUT  III. 

AN  DEUS  EX  SE  YOLUERIT  AIIQUEM  A  REGNO 
CCELESTI  EXCLUDERE  IN  PRIMO  SIGNO  RATIONIS, 
IN   QUO  DE   S.V1UTE   HOMINUM  DECREVIT. 

1.  Prior  opinio.  —  Nonnuhi  theologi  seu- 
tiunt,  in  sua  vohmtate  eumdem  ordiiiem  ser- 


5.  Ad  con/lrmatiojiem  respondetur.  —  Ad    vasse  Dcum  cum  reprobis^  qucm  habuit  cum 


CAP.  III.  AN  DEUS  EX  SE  V 
electis.  Atquc  ita  in  codcm  sigiio  rationi.s^  in 
quo  Deus  elegit  eflicaciter  quostlani  ad  glo- 
riam,  voluisse  etiam  absolute  ct  simpliciter,  ut 
alii  non  consequantur  gloriam.  Ita  sentit  l)u- 
randus,  in  I,  d.  40,  q.  2,  numer.  6,  ct  indicat 
Corduba^  lib.  ],  qu.,  q.  50,  notab.  2,  opin.  5, 
quamvis  sub  dubio.  Idemque  dcfencUint  aliqui 
jnoderni,  camque  maxime  amplexi  sunt  bie- 
retici  bujus  tcmporis,  pra^scrtim  Calvinus  et 
Bcza,  eamquc  tribuunt  Augustino,  libro  J ,  ad 
Simplician.,  q.  2^  ct  bbro  11,  Genes.  ad  Litte- 
ram,  cap.  10,  ct  Prospcro,  libro  1,  de  Voca- 
tioncGcnt.,  cap.  21,  scd  immcrito,  ut  infra 
clare  ostcndam.  Fundamentum  prcecipuuiiisu- 
mitur  ex  verbis  illis  ad  Rom.  9  :  Jacoh  dilcxi : 
Bsatt  autem  odio  hahui.  Nani  illud  odium  op- 
positum  f uit  amori,  et  non  minus  efficax  quam 
illud :  quia  est  tam  absolutus  actus  voluntatis 
divina),  sicut  actus  amoris :  ergo  infallibiliter 
infcrt,et  virtute  continct  reprobationem :  nam 
sicut  ille  amor  est  de  bono  glorife,  ita  odium 
de  malo  carentiee  glorise.  Et  tamcn  de  utro- 
quc  dicituraiqualitcr,  antequam  quidquam  honi 
aut  mali  egissent.  Ergo  in  eodem  signo  ratio- 
nis  Iiabuit  Deus  utrumque  actum. 

2.  Unde  etiam  potest  formari  ratio,  nam 
voluntas  Dei  non  manet  suspeusa,  nec  mere 
negative  sc  Iiabet  circa  aliquod  objcctum  : 
crgoquibus  nou  voluit  iu  illosigno  eflicaciter 
darc  gloriam,  voluit  absolutc  uon  dare  :  quia 
uegatio  unius  voluntatis  est  (ut  ita  dicam) 
positio  altcrius.  Et  confirmatur,  nam  sicut 
Deus  cx  se  voluit  dare  gloriam  prsedestinatis 
ad  ostcnsionem  gratia?  suaj,  ita  voluit  non 
dare  aliis  ,  vel  ad  ostcnsionem  potentioe  ct 
justitise  suse  in  illis^  vel  ad  ostcnsiouem  gra- 
tiae  in  aliis.  Nam  priorcm  fincm  indicavit 
Paulus  in  eodem  capite  nono,  diccns  dc  Plia- 
raonc :  In  hoc  ipsum  excitam  te,  ut  ostendam 
in  te  tirtutem  meam  ,  id  est ,  potcntiam :  et 
universalius  de  reprobis  subjungit:  /Si  Deus 
volens  ostendere  iravi,  et  notam  facere  foten- 
tiam  suam,  etc.  Posteriorcm  vero  finem  pro- 
ponit  idem  Apostolus,  dum  ait :  Liberum  esse 
figulo  facere  tas  in  honorem  zel  in  contumeliam 
excademmassa,  et  ita  Deum  fccisse  reprobos, 
iit  ostenderet  divitias  gratice  suce  in  vasa  misc- 
ricordice :  ergo  Deus  ex  se,  atque  adeo  in  primo 
signo  rationis,  quaudo  nullam  incequalitatem 
vidcrat  iu  hominibus,  habuit  praicouceptos 
hos  fines  gencralis  providentiffi  suoe,  et  in  vir- 
tute  tantum  illorum,  sicut  hos  clegit,  ita  vo- 
luit  alios  a  rcgno  ejiccrc. 

3.  Secundaopinio. — Secunda  opinio  modc- 
ratior  est,  Dcum  uon  ita  se  habuissc  circa  om- 


ELIT  ALIQUOS  NON  IJEAIJE.  '  r)03 

nes  rcprobos,  tamcn  circa  aliipios  habui.s.sc 
hanc  voluutatcm,  quam  non  tam  ex  Scriptura, 
quam  cx  efTcctibus  probant.  Nam  aliqui  sunt 
ita  dcrelicti  a  Deo,  ut  non  solum  non  salven- 
tur,  sed  etiam  nec  salvari  possint,  potestare 
proxima  et  in  particulari,  ut  maximc  patet  in 
his  parvulis,  quibus  non  potest  humauo  modo 
applicari  baptismus  :  idemque  est  suo  modo 
in  adultis,  ad  quos  lux  Evangelii  non  pervenit, 
ne  fortassc  inspiratio  divina  supernaturalis. 
Nam  (ut  saspe  dixi)  media  osteudunt  intentio- 
nem  fmis  :  ha^c  autem  mediatalia  sunt,  ut  in- 
falliljilitcr  bal)eantcouj\nictam  exclusionem  a 
Iicgno :  crgo  siguum  est,  Deum  absoluta  vo- 
luntate  illam  intendisse,  saltem  circa  hujus- 
modihomines. 

•4.   Tertiacpiuio. — Aliideniquc  modcrantur 
hanc  sentcntiam,  diccntes,  Deum  cx  sc  nemi- 
nem  voluissc  absolutc  cxcluderc  a  Ilegno,  ncc 
ante,  uec  post  prsevisum  lapsum  humauffi  natu- 
rffi  iuAdamo;  csse  tamen  quamdam  diversita- 
tcm  inter  ha3c  duo  signa,  seu  Iios  duos  status, 
quod,  ante  prsevisum  originale  peccatum  in 
humana  natura,  Deus  non  solum  nemiucm  ex- 
cludita  Reguo  sua  absoluta  voluntate,  verum 
potius  crga  omncs  Iiabet  affectum  simplicis  vo- 
luntatis  salvandi  omnes  :  codem  modo  se  ha- 
buit  crga  angelos  ante  prajscicntiam  peccati. 
At  post  praivisum  lapsum  humanoe   natura?^ 
licet  nullum  etiam  statim  volueiit   cjicere  a 
Regno  efficaci  voluntate,  non  tamcn  circa  om- 
nes  habuit  illum  simplicem  affectum  cupientli 
eis  beatitudinem  ajternam,  sed  circa  plures 
habuit  hujusmodi  simplicem  affectum  volun- 
tatis  dandi  illis  regnum,  quantum  est  ex  se. 
Circa  nonnuUos  vero  aiunt,  post  pra^visum 
originale  peccatum  habuisse  Deum  volunta- 
tem  simpliccm,  et  quasi  dcsiderium  cjicicndi 
illos  a  Rcgno,  propter  originale  pcccatum,  et 
cx  Uac  voluntate  impedivisse,   ne  illis  posset 
applicari   remcdium  contra  illud   peccatum. 
Quod  maxime  affirmant  dc  Uis  parvulis,  qui- 
bus  uon  potest  tale  remedium  applicari.  Et 
fundamentum  est,  quia  Usec  impotcntia,  seu 
impedimentum,   quod  in  tempore  contingit, 
non  evenit,  sine  divina  providentia,  quae  nou 
tantum  est  permittens,   sed  etiam  ordiuan.s, 
quia  ille  effectus  srepe  sit  sine  peccato,  et  quid- 
quid  peccatum  non  cst,  non  est  tantum  per- 
missum,  sed  ctiam  ordinatum  a  DEO:  crgo 
signum  cst  Uoc  mcdium  csse  volitum  a  DEO 
propter  illum  fincm,  intentum  saltem  per  sim- 
plicem  voluutatem.  • 

3.  Ad  explicandam  ergo  vcritatcm  prajmit- 
to_,  vcl  suppouo,  posse  csse  sermonem  de  om- 


504  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

nibiiSj  vel  ante,  vel  post  priaevisum  peccatum  sertim  spiritualem,  vel  damnationem    velle 

Adse.  Et  in  priori  consideratione  sub  homini-  quod  verum  non  esset,  si  ex  se^  et  non  provo- 

bus  etiam  angelos  comprehendo,  quia  una  est  catus  a   creaturis,   tale  decretum  habuisset. 

omnium  ratio.  Sub  posteriori  vero  peccatum  Dicunt  ahqui,  illa  testimouia  inteUigeuda  esse 

Ada?,  (quod  proprium  est  humanse  naturse)  quantum   ad  poenam  inferni ,   quee  inchidit 

considerari  potest^  vel  preecise,  ut  fuit  in  Adam  poenam^  et  aUas  deordinationes  et  miserias^ 

in  quo  omnes  peccavimus,  vel  ut  jam  commu-  quse  sunt  in  inferno,  non  vero  quoad  simpH- 

nicatum,  et  participatum  a  singuHs  per  pro-  cem  carentiam  visionis  beatse.  Quia  illa  visio 

priumoriginalepeccatumuniuscujusque.Quse  non  debetur  humanaj  naturee  :  et  ideo  potuit 

duffi  considerationes  conferre  possunt  ad  ahos  Deus  pro  sua  libertate  eam  negare  quibus  vo- 

effectus  infra  tractandos^  tamen  in  praesenti  hiit.  Sed  est  falsa  responsio.  quia  prima  ac 

qusestione  eamdem  rationem  habent :  et  ideo  prsecipua  pffina,  in  qua  consistit  mors  secunda 

absohite  sub  lapsu  humauffi  naturse  utramque  animaS;,  est  perpetua  privatio  ilUus  beatitudi- 

rationem  comprehendemus.  nis^  et  consequenter  etiam  divinee  gratiee,  et 

6.  Prima  assertio. — Dico  ergo  primo.  Ante  in  eadem  consistit  propria  damnatio  quoad 

preevisum  Angehcum  peccatum  vel  humanum  substantiam.  Unde  parvuh,  qui  sine  apphca- 

respective,  Deus  non  habuit  absohitum  decre-  tione  remedii  contra  originale  peccatum  mo- 

tum  exchidendi  a  Regno  coelesti  ahquam  in-  riuntur,  vere  damnantur^  et  morhmtur  mortc 

tellectualem  creaturam.   Hanc  veritatem  ita  secunda,  ratione  hujus  sohus  privationis.  Ne- 

existimo  certam,  ut  contrariam  judicem  im-  que  enim  tahs  carentia  habet  nunc  rationem 

probabilem,  et  ahenam  a  sana  doctrina.  Docuit  negationis  in  ahquo  homine,  sed  privationis 

illam  D.  Thomas,  qutest.  6^,  de  Verit.,art.  \,  ad  et  poenee,  quia  hcet  beatitudo  seterna  non  de- 

ultimum,  Scotus  in  \,  dist.  41.  q.  \,  ad  fmem  beatur  naturse  secundum  se  spectatse,  debetur 


ubi  ait  sine  crudehtate  non  posse  ahud  cogita- 
ri.  Idem  Basohs,  dist.  ^O,  q.  1.  Ferrarius  3^ 
contra  Gent.,  cap.  \&\,  et  Corduba  supra  non 
est  ahenus  ab  hac  sententia,  quam  ita  defendit 
Catherinus,  hb.  2,  de  Pra^destinatione,  inprin- 


tamen  naturai  ut  elevatae  ad  iUum  finem,  si 
peccatum  non  obstet,  ex  divina  ordinatione. 
8.  Secundo  sumitur  htec  veritas  cx  Conciho 
Arausicano,  can.  25,  et  Tridentino,  sess.  6, 
can.  d7.   Quatenus  damnant  dicentes,  Dmm 


cipio,  ut  oppositam  dicat  esse  horribilem,  et  frwdestinasse  aliquos  ad  malum,  sicuf  pr^edes- 

omnium  piorum  aures  verberare  :  ipsumque  tinavit  alios  ad  honum.  Quod  Ucet  ab  ahquibus 

Augustinum  eam  ut  impiam  detestari,  hb.  6.  inteUigatur  de  prsedestinatione  ad  mahim  cul- 

Hipognosticon,  Horatius  etiam,  Ub.   3,  loco-  pae  (quod  posset  nobis  sufUcere,  \\i  statim  di- 

rum  CathoL,  cap.  8,  ob  hanc  causam  de  Cal-  cam)  tamen  ConciUa,  si  attente  legantur,  e- 

vino  ait,  quod  Deum  atrocem  et  ferocem  con-  tiam  loquuntur  de  prsedestinatione  ad  seter- 

fingat,  Stapleton.,  in  c.  9,  Epist.   ad  Rom.,  nam  damnationem,  quam  sciUcet  Deus  ex  sola 

vers.  20,  §  N^inc  igitur,  et  §  Imo,  et  seq.,  et  suavohintatedecreverit^sineproecedenteculpa. 

infra  vers.  30,  dicit,  hunc  fuisse  execrabilem  Quod  aperte  declaravit  Prosper  ad  objectiones 

scusum  Calvini,  Deum  iniquitatis  et  injustitiee  Vincentianas,  responsione  undecima.  Hinc  e- 

arguentis.  SimiUterViguerius,  in  lustit.  Thco-  tiam  Patres,  quos  in  principio  hujus  operis 

log.,  cap.  20,  §  8,  vers.  2,  dicit  sententiam  il-  retuU,  qui  aUquando  distinguunt  praedestina- 

lam  divinee  justitise  repugnare.  Multa  simUia,  tionem  ad  vitam  et  ad  mortem,  differentiam 

et  magis  acerba  in  eam  sententiam  profert  constituunt,  quia  priorem  Deus  habet  ex  se, 

Joannes  a  Bononia,  lib.  de  Prsedestinatione,  posteriorem  autem  minime,  donec  prfevideat 

sparsim.    Et   Flaminius  Nobilius,   lib.   1,  de  peccata  hominum,  ut  videre  hcet  in  ConcUio 

Prsedestinat.,  c.  7.  Quse  non  ideo  refero,  ut  Valentino  sub  Lothario,  cap.  5,  et  in  Fulgen- 

has  omnes  exaggerationes,  et  censuras  appro-  tio,  1. 1  adMonimum,  c.  13,  etidemplane  sentit 

bem,  et  meas  faciam  (earum  enim  judicium  Augustinus  de  pradestinatione  Sanctorum,  c. 

aliis  committo)  sed  solum  ut  sensum  catlioh-  11,  ubi  afFert  illud  Psal. :  Misericordiam,  etju- 

corum  theologorum  proponam,  qui  non  pote-  dicium  cantabo  tibi  Domine,  quia  prasdestiua- 

rit  non  muUum  permovere  lcctorcm.  tio  ad  vitam  ex  misericordia  est,  alio  ex  judi- 

7.  Probatur  autem  licec  sententia  primo  ex  cio ;  et  ideo  in  epist.  105  et  lOC,  et  lib.  3,  con- 

ilUs  verbis,  Sap.  1.  Deus  mortcm  non  fecit,  nec  tra  JuL,  cap.  18,  etlib.  11  Genes.  ad  litteram, 

delectatur  in  perdiiionexitentium,  cum  simiU-  cap.  11,  et  scepe  alias  dicit,  Dewn  oion  prius 

l3ussupraadductis,  inquibus  Scriptura  scmper  esse  ultorem,  qiiam  homo  in  peccato  sit. 

siguiUcat  Deum  cx  se  nemini  mortcm,  prse-  9.  Ralio. — Unde  tertio  argumcntor  sic  ra- 


CAP.  III.  AN  DEUS  EX  SE  VELIT  ALIQUOS  NON  BEARE.  505 

tionc,  quia  .si  Dous  habuit  voluntatcm  cxclu-  sum.  Nam  cousidcrando  pcccatum  originale 

dcudi  aliquos  a  Rcgno,  vcl  voluit  lioc  laccrc  lioc  postcriori  modo,  non  cst  dubium,  quin 

sola  potcntia,  vel  justitia.  Primum  dici  non  vohicrit  Deus  ab  seterno  excluderc  multos  ho- 

potest  secundum  fidcm,  ahas  tales  homines  mincs  a  regno  proptcr  sohim  pcccatum  ori- 

exchidcndi  cssent  a  Rcgno,  ctiamsi  nihil  pcc-  ginale  :  uou  tamen  in  illo  primo  signo  ratio- 

casscnt,  quia  Dcus  absohite  id  vohiit  cx  sola  nis^  in  quo  lapsum  Adffi  pncnovit,  scd  post- 

potcstate  ct  dominio.  Si  vcro  dicatur  secun-  quam  pra.'scivit  illos  homincs  perscvcraturos 

dum,  cum  illa  justitia  sit  vindicativa,  non  vult  in  iUo  usquc  ad  mortcm.  Nam  sccunchim  fidem 

Dcus  iham  cx  se,  scd  propter  peccata  homi-  in  tempore  hoc  facit  Deus  :  quidquid  autem  in 

num,  juxta  doctrinam  Damasccni,  hbro  2,  de  tempore  facit,  ab  aetcrno  decrcvit.  Estquc  illa 

Fidc,  cap.  20,  ct  ob  ratioucm  superius  tactam  vohuitas  justissima,  ad  vindieativam  justitiam 

quia  si  vcUct  Dcus  absohitc  cxerccrc  hanc  jus-  spectans,  supposito  pacto  cum  Adanio  iuito. 

titiam,  nondum  prtevisa  culpa,  virtute  veUct^  Nunc  auteni  nou  ita  considcraraus  originale 

et  ordinarct  ipsam  culpam,  quod  Deo  repu-  peccatum,  scd  priori  modo,  id  cst,  ut  praicisc 

gnat.  contractum,  et  sistendo  in  iUo  signo  ratiouis, 

10.  Unde  in  hoc  est  notanda  differentia,  et  in  quo  tahslapsus  humanse  natura?  fuit  praco- 
convcnientia  intcr  vohmtatem  dandi  gloriam,  gnitus,  in  quo  in  rigore  sohim  priBvisi  sunt 
et  exchidendi  ab  iUa  si  utraque  suppouatur  homines,  ut  lapsi  in  Adamo.  Nam  post  iUam 
antecedentc  prpescientiam  futurorum  operum.  scientiam,  nostro  more  inteUigendi  et  loquen- 
Nam  sicut  intentio  dandi  gioriam  ut  coronam  di,  dccrevit  Deus  redimere  universum  huma- 
justitiae,  virtute  inchidit  vohuitatcm  dandi  bo-  num  genus  quoad  sufiicientiam  :  de  iUo  ergo 
na  merita,  ct  ideo  ex  vi  iUius  nccesse  est,  ut  eodem  signo  dicimus,  Deum  in  signo  iUo  ne- 
Deus  iUa  det  et  procuret,  ita  vohmtas  efficax  minem  exchisisse  a  Regno  propter  sohun  lap- 
exchideudi  a  Regno,  virtute  inchideret  vohm-  sum  Adse,  sic  prsevisum. 

tatem  dandi,  et  procurandi  mala  merita,  quse        12.  Prohatur  assertio.  —  Probatur  assertio 

uccessaria  sunt,  ut  iUa  exchisio  fiat  ex  vindi-  primo,  quia  in  iUo  signo  Deus  vohiit,  quantum 

cativa  justitia,  sicut  preeordinata  esse  dicitur.  est  ex  se,  salvare  omnes  homines  lapsos  :  sed 

Differunt  autcm  hse  virtualcs  vohmtates,  quod  cum  iUa  vohmtate  repugnat  decretum  cxclu- 

prior  est  consentanea  divinaj  bonitati,  postc-  dendi  a  regno  omnes,  qui  non  salvantur,  si 

rior  autem  miuime.  Deus  cnim  non  solum  attribuatur  Deo  ex  se  solo,  cum  sola  prsevisio- 

vcUe  aut  procurare  non  potest  homini  mala  ne  originahs  peccati.  Quod  probatur,  nam  vo- 

merita,  vcrum  etiam  ncc  pcrmittere  ex  iUo  hmtas  simplex  alicujus  boni,  et  absohita  noh- 

afifcctu  ut  homo  cadat,  ct  regnum  amiltat,  quia  tio  ejusdcm  boni  tunc  non  rcpugnat,  quando 

tahs  intcntio  per  se  spectata  non  est  Dco  digna,  non  utraque  habetur  ex  sola  libertate  volcutis, 

utconstat.  sine  alia  causa,  vel  conditione,  tamen  quod 

11.  Secunda  assertio. — Dico  secundo.  Post-  posita  cadem  conditione  ex  parte  persouse,  a- 
quam  pravisum  Adse  peccatum  et  originale,  hquis  veht  quantum  est  ex  se  aliquod  bonum 
quod  ab  iUo  omnes  liomines  contrahuut,  non  ei*conferre,  et  simul  velit  absolute,  et  simpli- 
statim  Deus  proptcr  iUud  sohim,  et  in  iUo  eo-  citer  non  dare  iUi  tale  bonum,  repugnantia  est 
dcm  siguo  rationis  exclusit  a  Regno  per  abso-  mauifesta.  Quia  qui  absolute  uon  vuU,  simpU- 
hitum  vohmtatis  suse  decretum  omnes  homi-  citer,  et  quautum  cst  ex  se  non  vult ;  veUe 
nes,  qui  de  facto  damnantur,  imo  nec  corum  autem  ex  se,  ct  non  veUe  etiam  ex  se,  repu- 
aliquem.  Hanc  assertionem  intendunt  etiam  gnantia  est.  Ita  vero  est  in  proposito :  nam 
tlieologi,  et  doctores  superius  citati,  loquun-  posito  originah  peccato,  Deus  absolute  vohiit 
tur  cnim  de  hominibus  in  prsesenti  statu  na-  omnibus  darc  remcdium  salutis,  atque  adeo 
turce  lapsse  constitutis ,  de  quibus  etiam,  ut  hberarc  omnes  ab  iUo  lapsu,  quantum  in  ip- 
opinior,  Conciha,  et  sancti  loquuntur,  propter  so  erat :  ergo  fierit  non  potest,  ut  in  eodem  si- 
quod  non  minus  veram  assertionem  hanc ,  gno  rationis,  et  absque  aha  conditione,  vel 
quam  praecedentem ,  essc  sentio.  Ut  autem  causa  prsevisa  simul  efficaciter  vohierit  non 
probctur,  pr»sertim  quoad  uUimam  partcm,  admittcre  ad  Regnum  tantam  hominum  mul- 
iu  qua  dicimus  nidhim  homincm  ita  cxclusissc  titudinem,  quia  hdd  duoe  vohmtates  plane  re- 
Deum  a  reguo  definito  consilio,  oportet  distin-  pugnant,  ut  declaratum  est. 

gucre  inter  peccatum  originale  ut  prsecisc  con-        13.  Atque  haec  ratio  non  solum  probat  pri- 

tractum,  vcl  ut  durans  in  homine  toto  tem-  mam  partem  assertionis,  scilicet,  non  habuis- 

pore  vitee  usque  ad  mortem,  et  ut  sic  prsevi-  se  Deum  talem  vohmtatem  circa  omnes  homi- 


506  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

nes,  qiii  de  facto  non  salvantur  :  sed  etiam  non  tantum  voluntas  absoluta,  sed  etiam  simile 

probat  secundam,  circa  nulhim  illorum  talem  desiderium  contrarium,  seu  contrarii  objecti, 

voluntatem  habuisse.  Quia  ostensum  supra  est  cjuando  utrumque  habetur  stante  eadem  cog- 

circa  omnes  homines  lapsos,  nullo  excepto,  nitione  et  cisdem  causis  et  rationibus.  Maximc 

habuisse  Deum  illam  vohmtatem  salvandi  u-  cum  supra  dixerimus,  hoc  desiderium  sahitis 

numquemque  ex  parte  sua,  non  obstante  ori-  non  esse  in  Deo  qualemcumque  complacen- 

giuali  peccato  :  ergo  hsec  vohmtas  non  admit-  tiara,  sed  veram  prosecutionem  per  modum 

tit  aham  circa  aliquem :  ergo  circa  neminem  intentionis,   quoad  hoc   efhcacis,  ut  obhget 

omnino  habuit  Deus  vohiisset  non  admittere  Deum  ad  danda  media  ex  se  sufficientia :  ergo 

ahquos  ad  regnum  post  preevisum  originale  fieri  non  potest,  ut  Deus  simul  et  ex  se  habue- 

peccatum,  ergo  habuisset  iham  vohmtatem  in  rit  similem  intentionem  circa  contrarium  ma- 

pcenam  originahs  peccati  proevisi :  nam  tahs  hun  ejusdem  personaj.   Unde  auctores  ilhus 

vohmtas  dicitur  esse  ex  justitia  vindicativa,  tertias  opinionis  ideo  ponunt  in  Deo  hoc  desi- 

et  ideo  ponitur  post  peccatum  originale  prsevi-  derium  damnationis  ahquorum,  praesertim  par- 

sum,    et  non  antea.   Illud  autem  non  potest  vulorum,  propter  sohim  originale  peccatum, 

esse  universahter  verum,  quia  muhi  reprobi  quia  putant,  Deum  non  habuisse  desiderium 

non  ejiciuntur  a  Regno  propter  peccatum  ori-  sahitis  eorum,  neque  ulla  media  sufficientia 

ginale,  ut  constat  de  omnibus  illis,  quibus  in  eis  contulisse.  Verumtamem  quam  e.st  falsum 

hac  vita  originale  peccatum  remittitur,  qui  hoc  fundamentum,  utsupra  cstendi,  tam  fal- 

propter  ilhid  uon  puniuntur,  prsesertim  pcena  sum  est,  Deum  habuisse  tale  desiderium  dam- 

seterna  vita  futuree  :  ergo  circa  illos  non  po-  nationis  iUorum  hominum. 

tuit  Deus  habere  vohmtatem  iham  punitivam.  46.  Corroloratur.  —  Et  confirmatur,  nam 

Nam  quod  in  tempore  non  .sit,  nec  Deus  ab  a-  si  qua  esset  ratio  ponendi  hunc  actum  in  Deo, 

terno  efficaciterihud  voluit :  ahas  divina  volun-  maxime  quia  in  tempore  muUi  de  facto  impe- 

tas  absohita  non  impleretur,  quod  repugnat.  diuntur,  ne  obtinere  possint  remedium  origi- 

14.  Objectio. — Respondetur. — Dices,  aliqui  nalis  peccati.  At  hinc  nullum  argumentum 
damnantur  propter  solum  originale  peccatum:  sumitur,  quia  non  est  necesse,  imo  nec  credi- 
ergo  saltem  iUi  potuerunt  in  iUo  signo  exchi-  bile,  quod  tale  impedimentum  proveniat  ex 
di.  Respondetur  negando  consequentiam :  quia  directa  intentione  Dei  lioc  procurantis,  ne  ta- 
ihud  peccatum,  ut  prsecise  contractum,  nun-  les  homines  consequantur  remissionem  pec- 
c[uam  est  in  tempore  sufficiens  ratio  privatio-  cati  originalis.  Alioqui  Deo  tribuendum  esset 
nis  beatudinis  in  perpetuum,  sed  ut  durans  impedimentum  sahitis  ut  sic,  et  dnratio  per- 
in  homine  usque  ad  mortem  ejus  :  ergo  prop-  petua  in  statu  peccati,  non  solum  ut  permit- 
ter  ilhid  ut  sic  praevisum,  non  habuit  Deus  ta-  tenti,  sed  etiam  ut  procuranti,  quod  mihivide- 
lem  voluntatem.  Alias  ex  vi  illiusvoluntatiso-  tur  absurdissimum  et  contra  illas  generales 
bligaretur  Deus  ad  impediendum  ne  tale  pec-  regulas :  Perditio  tua  ex  te,  tantumriiodo  ex  vie 
catum  toUeretiu"  al)  illis  hominibus,  et  procu-  auxilium  tuum.  Et  quod  :  Dciis  neminem  dese  ■ 
randum  ut  duraret  usque  ad  mortem.  Unde  Ht,  donec  deseratur. 

illam  etiam  durationem  virtute  Deus  vohiisset  17.  Nec  refert,  quod  tale  impedimentum 

per  talem  voluntatem,  quai  omnia  absurda  sa^pe  proveniat  ex  effectu  per  se  bono  incul- 

sunt,  et  a  fortiori  hoc  ipsum  constabit  ex  se-  pabih,  quem  effectum  Deus  non  tantum  per- 

quente  assertione.  mittit,  sed  etiam  vult.  Nam,  hcet  hoc  possit 

15.  Tertia  assertio.  —  Proiatur.  —  Dico  esse  verum  de  illo  effectu  per  se  conside- 
tertio,  Deus  ex  se  et  vohmtate  simplici  non  rato,  vel  in  ordine  ad  ahos  fines  universi : 
appetivit  aliquem  hominem  privare  aiterna  tamen  ut  est  impedimentum  salutis  et  remis- 
gloria,  ctiam  post  prsevisum  originale  pecca-  sionis  peccati,  seu,  quod  idem  est,  ut  est  occa- 
tum,  Hffic  assertio  est  contra  tertiam  opinio-  sio  durationis  in  statu  peccati^  sic  tantum  est 
nem^  et  hcet  non  videatur  tam  certa  assertio,  permissus,  quia  involvit  aliquo  modo  malitiam 
sicut  prsecedentes,  quia  theologi,  de  illa  non  culpm.  Tandem,  si  Deus  haberet  talem  effcc- 
ita  expresse  loquuntur  :  mihi  tamem  omnino  tum,  frustra  dicercmus  esse  simplicem  et  non 
vera  videtur  et  eadem  proportionc  sequi  ex  absolutam  voluntatem.  Tum  quia  nec  ^-irtute, 
positisfundamentis.Primoquiacumillo  affec-  nec  formaliter  includcret  conditionem,  nulla 
tu  Dei  salvandi  onmes  et  singulos,  quanhun  est  enim  assignari  potest :  tum  etiam,  quia  ex  \[ 
ex  se,  quod  Ghrysostomus  etiam  ardens  desi-  illius  dicitur  Deus  apphcare  media,  quilnis 
dcrium  appcllavit^  cum  hoc  (in^piam)  rcpugnat  infailhbihtcr  tahs  homo  uou  salvctur,  quod  est 


CAP.  IV.  DE  ACTIBUS  INTELLECTUS,  ET  VOLUNTATIS  DEI,  ETC.  507 

sicrnnm  absolntte  volnntatis  :  .si  crgo  hanc  non  ccrtnm^  nt  latins  tractavi  in  lib.  2,  tle  Anxiliis. 

liabet,  ncc  simpliccm  cilcctnm^  ant  dcsidcrinm  Mabun  antcm  panue  dircctc  vnlt  Dcns,  iion 

habet.  tamen  cx  se  illnd  vnlt,  scd  ex  rationc  jnstitice, 

18.  Ad  argumenta. — Fnndamcnta  secnndee  supposita  cnlpa,  ut  sa3pe  dictum  cst.  Quamvis 

et  tertireopinionis  soluta  snnt  ex  dictis.  Adrcs-  autcm  Dcns  non  velit  mahim  culpfe,  permittit 

pondendnm  antem  fnudamcntis  primai  opinio-  tamcn  illnd.  Vidcndnm  ergo  snpercst,  quos 

nis,  oportct  cxpUcare,  qnem  actnm  vohnitatis  actus  vohuitatis  hal)cat  Deus,  tam  circa  mala 

habncrit  DEUS  circa  rcprobos  in  iUo  signo ,  poena^,  quam  circa  mala  culpa;,  quai  iu  repro- 

quod  in  sequente  capite  meUus  prsestabimus.  bis  fntnra  sunt. 

3.  Opinio  Aureoli.  —  Potest  antem  hoc  loco 

GAPUT  IV.  imprimis  refcrri  opinio  Aureoh  in  \,  d.  41, 

art.   3,  dicentis,  Deum  non  habcrc  ahqncm 

QUi  ACTUS  Divmi  INTELLEGTUS ,  VEL  voLUNTATis  proprium  actum  vohnitatis  snai  circa  mahim 

m  REPROBATIONE  INTERVENIANT.  rcprobi,  scd  quidquid  Dco  attribuitur  tanquam 

volenti,  vel  nolenti  tale  mahnn,  sohim  per 

1.  Terminus  reprohationis  est  aliquod  malum.  metaphoram  tribni :  quia  ita  se  habet  in  exte- 
— Bwplexmalum^scilicet^culfwetfcenw. — Duo  rioribus  effectibus,  ac  si  vellet  iUud.  Quod  ex 
certa  staliliuntur .  —  Reprobationis  terminus  parte  secutus  est  Durandus,  in  h:,  d.  17,  q.  7, 
est  ahqnod  mahim  hominis,  qui  reprobatur  :  dicens,  inDeo  nonesscpropriamdisphcentiam 
nam  inter  aUa  in  hoc  distingnitur  reprobatio  peccati,  neqne  iram  contra  peccatorem.  Et  vi- 
a  prsedestinatione,  quod  iUa  in  boiium,  hac  in  dentnr  fundari,  quia  hi  actus  circa  malum  in- 
mahim  terminatur.  Sicut  autem  prsedestinatio  chidunt  imperfectionem.  Vcrumtamcn,  Ucet 
proprie  sumpta  sohnn  cst  ad  supernaturale  bo-  de  qnibnsdam  actibus  in  spccie  dubitari  pos- 
num,  ita  rcprobatio  dicitnr  in  ordine  ad  ma-  sit,  an  secundum  proprietatem  in  Deo  inve- 
lum  ilU  oppositum  :  et  ideo  utraqne  censetur  niatnr,  nt  sunt,  verbi  gratia,  odium,  aut  ira, 
pertinere  ad  ordinem  providcntia  snpernatu-  de  quibns  infra  aUquid  attingemus,  tamen  de 
raUs  :  preedestinatio  qnidem  ut  perUciens,  et  actu  vohmtatis  absohite  negari  non  potest, 
quasicomplensiUumordinem,  reprobatio  vero  quin  Deus  proprie  et  sine  metaphora  habeat 
ut  dcficiens  ab  iUo  in  objecto,  sen  tcrmino  suo.  aUquem  actum  vohmtatis  circa  reprobnm. 
Quo  fit,  nt  hic  sohim  agendum  sit  de  actibus  Nam  ut  minimum  habet  vohmtatem  efticacem 
iuteUectns  ct  vohmtatis  DEI,  qui  versantur  et  absolutam  privandi  illum  beatitudine  et 
circa  malum  ipsius  reprobi :  nam  de  actibus,  pnniendi  setcrna  poena,  saltem  post  pra^visa 
per  qnos  vult  illi  bonum,  jam  dictum  est  libro  ejns  peccata,  quia  hic  effectus  causatur  a  Deo 
praecedente.  Dnplex  autem  esthoc  malum,  sci-  in  tempore  :  ergo  voluit  iUnm  ex  eeternitate. 
licet,  cnlpse  et  poenai,  de  quibus  dno  tanquam  Item  ille  actus  nullam  omuino  includit  imper- 
certa  snpponenda  sunt.  Primum  est,  aute  om-  fcctionem,  sed  potius  Iiabet  perfectionem  jus- 
nem  actum  voluntatis  divinse  antecedcre  pras-  titiaj  vindicativse.  De  hoc  ergo  actu  dubitari 
scientiam  utrinsque  mali,  et  ut  possibilis,  et  ut  non  potest.  An  vero  Iiabeat  etiam  alios,  et  quo 
futnri  snb  conditione.  Prascit  enim  Deus  om-  ordine  rationis,  dicendum  jam  est. 

nem  culpam,  quam  reprobus  commissurus  est,  4.  Secunda  opinio.  —  Fundamentum  stabi- 

si  in  hac,  vel  illa  occasione  libertati  sua3  per-  litur.  — Est  igitnr  secunda  opinio  Scoti  in  1, 

mittatur  absque  alia  specialiori  gratia,  et  con-  dist.  41,  circa  fincm,  dicentis,  Denm  in  primo 

sequenter  etiam  prsescit  durationem  iUius  cul-  et  secundo  signo,  in  quo  voluit  prsedestinatis 

pse,  et  poenam  ex  illa  conseqnendam,  si  talis  et  gloriam  ut  finem  et  gratiam  efficacem  nt 

etiam  conditio  permittatnr.  Tamen  heec  tota  mcdium,  circa  reprobos  mere  negative  se  ha- 

prsescientia  nou  pertiuet  intrinsece  ad  repro-  buisse.  Ubi  consequenter  significat,  nuUum 

bationem,  nam  similem  habet  Deus  de  multis  actum  positivum   vohmtatis   cu'ca    illos   ha- 

praedestiuatis,  solum  ergo  ad  totam  providen-  buisse,  donec  praeviso  peccato,  voluit  illos  pu- 

tiam  supponitur.  nire.  Et  hoc  sensu  distiuguit  duas  reprobatio- 

2.  Alterum,  quod  ut  certum  proponitur.  —  nes,  negativam,  qu»  antecedit  prsscientiam 
In  quo  sita  sit  difficuUas.  — Secnndocst  ccr-  peccatiet  positivam,  quoe  subsequitur.  Funda- 
tum,  voluntatcm  diviuam  circa  illa  fluo  mala,  mcntum  illius  est :  qnia  Dens  in  primo  signo, 
cidpaj  et  pcense,  ita  se  habere,  ut  malum  cul-  verbi  gratia,  non  habuit  voluntatcm  daudi  re- 
pse  per  se  et  directe  nnllo  modo  velit,  quia  hoc  probis  gloriam,  alias  essent  electi :  nec  etiam 
pnguat  cum  bouitate  ejus^  quod  est  de  fidc  voluit  iUos  privarc  gloria,  quia  hoc  uon  vult 


508  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

ex  se,  ut  supra  probatum  est :  ergo  mere  ne-    iiem  actu  po.sitivo 

gative  se  habuit.  Neque  hoc  censetur  inconve- 

niens  in  uno  signo  oeternitatis.  Quando  enim 

dicitur  divina  vohmtas,  non  manere  quasi  sus- 

pensa,  ita  ut  nihil  statuat  de  ahquihus  effec- 

tihus,  an  sint  vel  non  sint  futuri,  intelhgen- 

dum^  idest,  secundumrealemdurationemeeter- 

nitatis.    Hoc   autem  modo   in  preesenti  non 

manet  suspensa  Dei  vohmtas :  cjuia  in  poste- 

riori  signo  ex  eeternitate  habuit  vohmtatem 

non  dandi  beatitudinem  his  hominibus ,  in 

priori  autem   signo  prsescindere  ab  utroque 


vohiisse.  Probatur  quia 
quod  Deus  in  tempore  non  donat,  in  seterni- 
tate  non  pra:»parat :  his  autem  hominibus  non 
dat  in  tempore  hanc  .specialem  providentiam, 
ut  supponimus,  ergo  neque  iham  ex  seterni- 
tate  preeparavit.  Rursus,  quod  Deus  in  tem- 
pore  non  facit,  ab  seterno  voluit  non  facere, 
non  solum  per  carentiam  actus,  sed  etiam  per 
directum  voluntarium,  ex  ratione  supra  facta : 
ergo  hanc  etiam  vohmtatem  habuit  Deus  circa 
hos  homines.  At  hsec  vohmtas  non  supponit 
necessario  culpam  ex  parte  hominis,  quia  non 


actu,  non  est  inconveniens.  Hanc  opinionem     est  vohmtas  puniens,  sed  cujusdam  generaUs 


Scoti   aliqui   moderni   impugnant,    existimo 
etiam  in  vero  sensu  fuisse  locutum. 

5.  Scoti  sententia  explanatur. — Et  imprimis 
ibi  non  negat,  in  illo  primo  signo  liabuisse 
Deum  circa  reprobos  vohmtatem  iham  ante- 
cedentem  et  simphcem  salvandi  ihos,  quam 
ahis  locis  admittit,  ut  supra  vidimus :  sed  so- 
lum  agit  de  vohmtate  efficaci  dandi,  vel  tol- 


providentia?  gratise :  ergo  non  est  necesse,  ut 
supponat  preescientiam  absohitam  futurorum, 
ergo  habuit  iUam  Deus  in  illo  priori  signo 
post  vohmtatem  non  preeeUgendi  eosdem  ho- 


mines  ad  gioriam. 


7.  Aliquorvm  flacituni.  —  Hccc  sententia 
censctur  frolahilis. — Ahqui  tamen  existimant, 
non  habuisse  Deum  hanc  vohmtatem,  donec 


lendi  gloriam,  et  quoad  hanc  convincit  ratio     praevidit  peccatum  Ada?,  quod  est  probabile. 


facta,  neuti-am  habuisse  Deum  circa  reprobos 
in  iho  signo.  Sccundo  probabihus  censeo, 
DEUM  in  illo  signo  ita  non  elegisse  reprobos 
ad  gloriam,  ut  positivum  actum  vohmtatis  ha- 
buerit  non  eligendi  iUos,  seu  volendi  non  eh- 
gere:  quod  non  latuit  Scotum.  Nam  in  i,  d. 
47,  expresse  ponit  hunc  actum  sub  probabih- 
tate:  vocat  tamen  iUum  reflexum.  Unde  cum 
alibi  ait,  negative  se  habuisse  Deum,  inteUigit 


maxime  propter  sententiam  Augustini,  de  qua 
infra.  Non  est  tamen  fundanda  hsec  sententia 
in  hoc,  quod  peccatum  sit  ratio,  vel  conditio 
necessaria  ad  talem  vohintatem :  nam  in  an- 
gehs  non  prsedestinatis  habuit  Deus  similem 
voluntatem,  absque  praecognitione  ahcujus 
peccati.  Sufficiens  ergo  ratio  ad  hanc  vo- 
hmtatem  est,  quod  Deus  nuUi  debet  gratiam 
suam  et  potest  eam  distribuere  prout  voluerit. 


quoad  actus  directos,  tamen  hsec  ipsa  nega-  Nec  sola  vohmtas  finis  obUgabat  ad  majorem 

tio  voUta  est  per  actum  reflexum.  Ratio  hu-  gratiam  conferendam,  ut  ex  dictis  in  superiori 

jus  est,  quia  hcet  vohuitas  possit  non  veUe  Ubro  constat.  Supposita   ergo  iUa  sententia, 

hoc,  aut  iUud,  per  solam  suspensionem  actus,  ratio  ejus  sumenda  cst  ex  modo  providentia?, 

ut  in  nobis  philosophi  admittunt,  tamen  tunc  quamDeus  habere  voluit  cum  hominibus.  Nam 

iUa  omissio  seii  carentia  actus  est  tantum  vir-  ante  prsevisum  originale  peccatum,  in  provi- 

tute,  seu  interpretative  vohmtaria,  quia  sciU-  dentiagratiGeordinarianulhimfecitdiscrimen, 

cet  voluntas  potest  veUe  et  non  vuK  cum  ad-  sed  omnibus  sufficienter  providit  per  justitiam 

vertentia.  Si  autem  accedat  vohmtas  positiva  originalem,   ejus    taraeu  amissione  praevisa, 


non  agendi,  vel  non  ehgendi,  jam  iUa  omissio 
erit  directe  et  formaUter  vohmtaria.  At  hic 
modus  agendi,  vel  non  agendi  ex  se  perfectior 
est.  Ergo  probabihus  est  ita  se  gerere  Deum  in 
non  ehgendis  reprobis.  Maxime,  quia  iUo  actu 
infinito  voluntatis  sua;  potest  Deus  formaUter 
et  exprcsse  hanc  negationem  veUe,  sine  uUa 
mutatione,  vel  additione^  sed  eodem  modo, 
quo  vuh  CcEtera. 
6.  Tertio  dicendum  est,  non   prseparasse 


electis  ad  gloriam  vohiit  dare  specialem  gra- 
tiam  cougruam :  aUis  vero  eam  nohiit  prsepa- 
rare.  i 

8.  Quoddam  notatu  digmm. — Est  tamen  iu 
hoc  caute  observandum,  cum  dicimus  vohiissc 
Deum  nou  dare  congruam  gratiam,  non  essc 
intelUgendum,  directe  voluisse,  ut  iUa  gratia, 
quam  dat,  non  sit  congrua,  quia  hoc  vel  ad 
culpam  hominis  pertinet,  scQicet  ad  malum 
usum  gratiae  et  resistentiam  hberi    arbitrii. 


Dcumhishominibusillam  specialemproviden-  vel  certe  in  parvuhs  (extendendo  ad  iUos  lo- 

tiam  gratise,  quam  prffidestinatis  coufcrt,  ac  cutionem)  pertinet  ad  impedimcntum  sahitis: 

proinde  ante  prascientiam  absohitam  futuro-  neutrum  autem  Deus  directe  vuU,  aut  inten- 

rum  peccatorum  actuahum  nou  elegisse  iUos  dit,  ut  supra  dictum  est.  Duo  ergo  inchidun- 

ad  gratiam  congruam,  et  hanc  ipsam  ncgatio-  tur  iu  iUa  vohmtato.  Unum  est:  quod  Ucct 


CAP.  IV.  DE  ACTIBUS  INTELLECTUS,  ET  VOLUNTATIS  DEI,  ETC.  ri09 

Dciis  prrcvidcat  alias  gratias  futuras  csse  con-  crgo  supponit,  homincs  sc  fccissc  vasa  iniqui- 

jruas  liis  liouiinibus,  si  cis  darcntur,  nihil-  tatis  :  ct  Dcum  cxpectassc  illos.  Ubi  etiam  ad- 

)minus  cas  dare  non  vult,  quia  cas  non  dc])ct  jungcndum  est  ilbid  ad  Rom.  2.  Ignoras,  quia 

3t  socundum  communcm  providcntiai  modum,  henignitas  Dei  ad  pasnitentiam  te  adducit.  Non 

jucm  immutare  non  vult,  non  sc  oifert  occa-  crgo  sustinuit,  ut  punirct,  scd  ut  parceret: 

•\o  illas  tribucndi.  AHud  cst,  quod  praividet  videns  autem  homincs  impocnitentia  sua  tlie- 

l)cus  gratias   ordinario   cursu,  ut  taU  modo  saurizarc  sil)i  iram,  tandem  vohiit  illos  punire. 

^onfcrcndas  ilHs  hominibus,  non  cssc  futuras  Undc  illa  particula,  ut,  in  eo  loco  non  signifi- 

Ihs  congruas,  ct  niliilominus  illas  tantum  dare  cat  causam  finalcm,  sed  solam  consccutionem 

/ult  et  rehquum  dcfcctum  pcrmittit.  Atquc  in  posito  aho.   Quod  cst  frequens  in  Scriptura, 

liis  actibus   continetur  rcprobatio,  quae  dici  quando  circumstantia  loci  ct  matcriai  id  pos- 

;olet  ncgativa  et  commode  diceretur  non  prse-  tulat,  Joan.  10.   Ut  qui  vident,  ccnci  fiant.  Et 

lcstinatio,  quia  per  eani  Deus  nondum  exchi-  Isaiaj  C,  ac  Luc.  8,  ut  videntes  non  mdeant,  etc. 

ht  homincm,  scd  tantum  ihum  non  spccia-  Et  htec  cst  expositio  communis  Patrum  ad 

iter  chgit  ad  gioriam,  vcl  gratiam.  dicta  loca  Pauli. 

9.  Explicatur  locns  Paidi. — De  hac  repro-  11.  Ultimo,  post  dictam  reprobationem  ne- 
aatione  inteUigendus  est  locus  Pauli,  qucm  gativam  subsecuta  cst  ordine  rationis  rcpro- 
jupra  in  hunc  locum  rcmisi  ad  Rom.  9.  Esau  batio  positiva,  qua  in  tribus  actibus  contineri 
lutem  odio  habui.  Nam  ibi  odium  non  signifi-  videtur.  Primus  cst  absolutc  prajscientia^,  qua 
^aX  proprium  etformalc  odium,  de  quo  dicitur  Deus  pra^vidit  pcccatum  ilhid,  vel  peccata  fu- 
5apient.  10.  N^ihil  odisti  eorum,  quw  fecisti:  tura  in  tahbus  hominibus  usque  ad  fmem  vi- 
piia  hoc  modo  impossibile  est,  ut  Deus  odio  tae,  de  qua  nihil  novum  addendnm  occurrit. 
Iial)cat  suam  creaturam,  prsesertim  antequam  Secundus  actus  est  etiam  intehectus  et  con- 
iliquid  mah  culpai  in  ea  prsevidcat,  ut  in  co  sistit  in  judicio  practico,  et  quasi  sentcntia  Dci 
loco  Pauli  supponitur,  juxta  cxpositionem  su-  finali,  qua  decernit  Deus,  liunc  hominem  esse 
:)erius  datam.  In  illis  ergo  verbis  odium  niliil  dignum,  qui  cxcludatur  a  Rcgno  et  puniatur 
diud  significat,  quam  voluntariam  carcntiam  aiterna  poena  condigna.  Nam  stantibus  legibus 
llius  amoris  spccialis,  quo  Deus  prosecutus  divinse  justitiae  et  posita  preedicta  praescientia, 
jst  Jacob  et  praidestinatos.  Hoc  enim  solet  hocc  naturaliter  sequitur  hoc  judicium,  quod  etiam 
roxsffipc  significare  in  Scriptura  Luc.  14.  Qm  necessarium  est,  utvoluntasrectc  velle  possit. 
lon  odit  patreni  suum  aut  matrem,  etc.  id  est,  Et  in  hoc  actu  ponunt  aliqui  reprobationcm 
pii  non  illos  minus  amat,  quam  me.  Sicut  positivam,  quia  sccundum  legem  ordinariam 
'tiam  Deus  dicitur  obdurare,  solum  quia  non  ex  vi  illius  homo  infallibilitcr  damnabitur  et 
ipccialiter  miseretur,  ut  dixit  Augustinus  1,  est  probabile.  Tamcn,  quia  effectus  Dei  non 
id  Simplic,  qua?st.  2.  Verumest,  Augustinum  est  simpliciter  futurus,  donec  Dcus  illum  velit, 
diquando  exponerc  illum  locum  dc  odio  vin-  et  quia  non  obstante  illo  judicio,  posset  Deus 
licativffi  justitiffi  proptcr  pcccatum  originale,  de  potentia  absoluta  non  punire  hominem: 
]uod  dicit  fuissc  pra2visura  in  Jacob  ct  Esau :  idco  ad  complementum  reprobationis  neces- 
piia  Paulus  solum  dicit :  Antequam  quidquam  sarius  est  tertuis  actus,  qui  est  vohmtas  abso- 
)oni,  aut  mali  egissent,  non  antequam  quid-  luta  damnandi  reprobum,  qui  est  potissimus 
luam,  mali  contraxissent.  QuQe  expositio  est  actus  vindicativee  justitise. 

)robabihs,  sed  non  necessaria,  ut  latius  vide-        12.  Dubium.  —  Opinio.  —  Alia  opinio.  — 

)imus  capitc  septimo.  Eligitur  opinio. — De  Iiac  autem  voluntatc  dubi 

10.  Difficultas  manet  in  verhis  Pauli.  —  tari  solet,  ansitverum  et  propriumodium  Dei 
Respondetur. — Sed  adhuc  manet  difficultas  in  circa  tales  homincs.  D.  Tliomas  1 ,  contra  Gen- 
iliis  verbis  Pauli  supra  etiam  relictis :  In  hoc  tes,  cap.  99,  gencraliter  credit  non  esse  odium 
'-xcitati  te,  ut  ostendam  potentiam  meam.  Et,  proprium,  sed  metaphoricum.  Alii  vero  con- 
fi  Deus  volens  ostendere  iram,  etc.  Nam  ex  his  tendunt  esse  propriinn  odium,  quia  est  volun- 
ddetur  colhgi,  ante  dictam  reprobatiouem  tas  mali,  ut  vcre  malum  est  talis  pocnte.  Exis- 
legativam,  habuisse  Deum  intentionem  ali-  timotamenrempertinereadmodumloquendi. 
Hijus  mali  circa  hos  homines.  Respondetur  Placetque  quod  D.  Thomas,  ait.  1,  p.  q.  20, 
lihilominus  Deum  non  habuisse  talcm  inten-  art.  2,  illud  nonesse  odium  hominis,  quia  non 
iouem,  nequc  hanc  colligi  ex  verbis  Pauli,  cst  ex  displicentia  ipsius  hominis,  vcl  natura 
>ed  potius  oppositum,  ut  patet  cx  illis  verbis,  ejus,  esse  tamen  odium  peccatoris,  ut  peccator 
Sustinuit  in  multa  patientia  vasa  irce.  Prius  est^  ex  contraria  ratione. 


510  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

13.  Aliuddulium.  — Placet  posterior  modus  rores  aliis  locis  ex  professo  dispntatur  :  et  vi- 

loquendi.  —  Simili  modo  dubitari  solet,  cum  deri  possunt,  quae  diximus  in  libro  primo  et 

Paulus  vocet  ssepe  bunc  actum  iram  Dei,  an  secundo  de  Auxiliis. 

illa  appellatio  propria  sit,  vel  metaphorica.        2.  Opinio  negans.  —  Inter  CatboUcos  ergo 

Nam  Lactantius,  bbro  de  Ira  Dei,  ex  professo  multi  negarunt  dari  causam  reprobationis  ex 

contendit,   Deum  liabere  veram  et  propriam  parte  bominis.  Hujus  opinionis  videtur  esse 

iram  in  peccatores.  Quia  ira  nibil  aliud  est,  D.  Tbomas,  1  p.,  q.  23,  art.  5,  nam  in  solut., 

quam  appetitus  vindictse  ob  Isesionem,  vel  in-  ad  3,  videtur  in  hoc  sequiparare  reprobatio- 

juriam  ab  aho  illatam.  Divus  Thomas  autem  nem  prsedestinationi.  Idem  tenet  Ferrariensis 

1  p.,  q.  20,  art.  \,  ad  4,  dicit,  iram  non  pro-  3,  contra  Gentes,  cap.   161,  Durandus  in  \, 

prieDeoattribui,quiasupponittristitiamJuxta  dist.  41,  q.  2,  preesertim  num.  14,  Gregorius, 

iUud  Aristoteles  2,  Rhetoricor,  cap.  2  et  4 :  art.  2,  conclus.  4  et  5,  Marsihus,  qusest.  41, 

Qui  irascitur,dolet.  Etliaec  sententia  est  magis  art.  2,  Driedo  in  Concordia,  1  p.,  cap.  3,  Ada- 

recepta  :  quia  ira  etiam  in  nobis  non  fit  sine  mus  ad  Rom.  9,  et  multi  ex  modernis  scripto- 

ahqua   animi  commotione.    Differentia  vcro  ribus.  Fundamentum  est,  locus  satis  tractatus 

etiam  est  in  vocis  significatione.  Quia  tamen  ad  Rom.  9.  Et  ratio,  quiE  ex  dictis  de  prsedes- 

hsec  accipienda  est  ex  communi  usu,  ideo  pla-  tinatione  sumitur,  est.  Nam  si  daretur  causa 

cet  posterior  locutio.  Dummodo  admittamus,  reprobationis  ex  parte  hominis,  esset  in  hbera 

iram  non  ita  duci  metaphorice  de  Deo,   sicut  potestate   ejus  reprobari   et  non  reprobari  : 

tristitiam,  pcenitentiam  et  similes.  Nam  tris-  ergo  in  eadem  potestate  esset  preedestinari  et 

titia  neque  est  in  Deo,  nec  significat  actum,  non  praedestinari :  nam  hsec  duo  immediata 

qui  in  Deo  sit,  sed  efiectum  ahquem  similem  esse  censentur  :  omnes  enim,  qui  non  repro- 

ilh,  qui  in  nobis  oriri  solet  ex  tristitia.  Per  bantur,  pradestinantur  :  ergo  posset  homo 

iram  vero  significamus  ahquem  proprium  ac-  esse   causa   sua3  prsedestinationis ,   nimirum, 

tum  DEI  habentem  convenientiam  analogam  existens  causa  suse  non  reprobationis.  Additur 

cum  ira  hominis  in  eo,  quod  cst  intrinsecum  etiam  aha  ratio,  quia  liomo  non  est  causa 

ilh,  scihcet,  in  appetitu  vindicta.   Sohimque  primi  efi^ectus  reprobationis,  vel  permissionis 

difiert,  quod  in  Deo  non  habet  iham  causam ,  peccati,  vel  negationis  auxihi  congrui  :  ergo 

quam  liabet  in  nobis,  scihcet  tristitiam  :  et  non  est  causa  totius  reprobationis,  atque  adeo 

quia  ex  vi  iUius  vocis  significatur  ille  actus  nec  reprobationis,  simphciter  et  absolute. 
sub  denominatione  a  tah  causa,  ideo  quantum        2.  Seciinda  sententia  extreme  contraria.  — 

ad  hoc  dicitur  actus  ille  non  esse  propria  ira,  Ahi  fuerunt  in  sententia  extreme  contraria , 

sed  propria  vindicta.  scihcet  dari  ex  parte  hominis  causam  totius 

reprobationis,  etiam  quoad  negationem  prse- 

CAPUT  V.  destinationis.    Hauc  tenent  omnes  auctores, 

qui  affirmant  dari  in  praedestinatis  causam  suse 

REPROBATlONis  NEGATiViE  NON  DARi  CAUSAM  EX  prsedestinationis,   ut  sunt  Henricus,  Ocham, 

PARTE  HOMiNis  PRyESCiTi.  Gabriel  et  alii :  loquunturque  consequenter. 

Qui  putant  Deum  vohmtate  sua  non  fecisse 

1.  Error  Manichceorum .  —  Exphcata  na-  discretionem  electionis  inter  homines  ex  se 

tura  reprobationis,  breviter  dicendum  est  de  sequales,  sed  eos  elegisse  ad  gloriam,  quos  ali- 

causis  et  eff^ectil^us  ejus.  Constat  autem  cx  his,  quo  modo  magis  dispositos  pra?scivit  :  ergo  e 

(juse  de  prcedestinatione  diximus  ,  hic  sohim  contrarioahquosrehquitpropterahquam  cau- 

tractaredecausaexpartehominis,perquamsi-  sam  ex  parte  ihorum,  quse  fuerit  vel  illorum 

bi  ahquo  modo  meruerit  reprobationem  suam,  culpa,  vel  carentia  iUius  dispositionis. 
obiter  vero  etiam  dicemus  de  causa  ex  parte        4.  Media  opinio.  —  Aliqui  vero,  praesertim 

DEI.  Omitto  autem  imprimis  errorem  Mani-  ex  modernis  auctoribus,  admittunt  causam  re- 

cbffiorum,  qui  in  quoddam  principium  summe  probationis,  quamvis  prffidestinationis  negent 

malum  referebant  totam  causam  eorum  ho-  et  iUam  esse  dicunt  originale  peccatum.  Quia 

minum,  qui  damnantur  :  et  Priscilianistarum,  iUud  ex  se  fuit  sufficiens  causa  dereUctionis 

qui  hoc  tribuebant  fato  et  cuidam  naturah  ne-  divinai :  ergo  quos  Deus  deseruit,  propter  lianc 

cessitati  :  itcm  Calvini  et  sequacium,  qui  ita  causam  deseruit,  quamvis  multos  alios  habeu- 

hoc  tribuunt  vohintati  divina;,  ut  iUam  faciant  tes  eamdem  caaisam  deserere  nohierit,  quoc 

primam  causam  et  radicem  totius  culpai  et  in  iUis  miscricordiaidivinaitribuendumest,  ia^ 

perditionis  reproborum.  Contra  hos  cnim  cr-  ahis  vcro  justo  judicio.  Atque  iki  absolute  da- 


CAP.  V.  REPROBATIONIS  NEGATIV;E  NON  DARI  CAUSAM.  511 

tnr  cau.sa  rcpronationis  in  his,  qui  dcscruntur,  qucntia  patet,  quia  in  eo  signo,  in  quo  facta 

quamvis  coniparationis  non  detur,  scilicet,  cur  est  discretio  inter  illos,  crant  illi  ffiqualcs  inter 

lii  potius  quam  illi  descrantur.  Et  lioc  modo  sc,  ut  probat  ctiam  excmplum  Pauli  de  figulo 

intcrpretantur  sentcntiam  divi  Thomai  ct  pu-  et  hito.  Et  confirmatur  aperte  in  angehs,  in 

tant  ctiam  e.sse  divi  Augustini :  quia  multis  in  quiljus  nuha  culpa  proecessit  ante  divinam  per- 

locis  videtur  ita  loqui  de  separatione  electo-  missionem,  et  a  fortiori,  neque  ante  vohinta- 

rum  ex  massa  perditionis  per  misericordiam,  tem  non  ehgcndi  ad  gloriam  ;  de  hominibus 

et  dcrehctionis  ahorum  in  suo  lapsu  per  judi-  autem  posscnt  ahter  sentirc  qui  putant  elec- 

cium.  tionem  proidestinatorura  factam  esse  post  prai- 

5.  Primaconclusio. — Suppositis  autem  prin-  visum  originale  peccatura,  ut  statim  in  simih 

cipiisanol)is  jamtraditis  resohitio  hujusquffis-  dicemus,  nos  autcm  supra  ostendimus  etiam 

tionis  facihs  cst  :  Ahtcr  enim  loquendum  est  hominura  electionem  factam  esse  ante  prsevi- 

de  causa  reprobationis  positivai,  et  ahter  de  sum  originale  peccatum  :  ergo  etiam  in  homi- 

causa  non  prffidestiuationis ,  seu  rcprobationis  nibus  nuha  fuit  supposita  culpa  in  eo  signo,  in 

ncgativai  :  de  hac  ergo  posteriori  nunc  agi-  quo  Deus  vohiit  hos  ehgere,  et  non  ahos.  Se- 

mus,  de  aha  in  sequenti  capite  diccmus.  Dico  cunda  vero  consequentia  patet  :  quia  cx  parte 

itaque  primo,   ex  partc  reprobi  imham  dari  hominura,  vel  angelorura  nuha  potest  cogi- 

causam  reprobationis  negativffi,  nec  rationcm  tari  causa  seu  ratio  tahs  vohmtatis  divina;  prai- 

vohintatis  Dei  de  non  praiehgenda  tah  perso-  ter  culpam.  Dicet  ahquis,  sufficientem  causam 

na  efticaciter  ad  gloriara.   Quoad  hoc  verura  esse,  quod  in  tah  creatura  nuha  est  ratio,  ob 

ha])et  prima  sententia,  quam  etiam  sequuntur  quam  Deus  debeat  iham  ehgere.  Respondeo , 

Scotus  et  ahi.  Recteque  fundatur  in  loco  Pauh  hic  non  esse  serraonem  de  hujusmodi  ratione 

ad  Rora.  9  :  Antequam  quidquam ,  etc,  usque  negativa,  sed  de  causa  ahqua  raorah,  quse  ex 

ad  ihud  :  Esau  autem  odio  hadui,  cum  expo-  parte   crcatura3  addita  sit  et  possit  movere 

sitione  supcrius  a  nobis  data.  Et  juxta  hanc  DEUM  ad  talem  vohtionera.  Prsesertira,  quia 

assertionera  intehigitur  iha  athniratio  Augus-  Deus  nerainera  ehgit,  eo  quod  teneatur,  aut 

thh :  Car  Imnc  traliat,  et  iUum  non  trahat,  noli  quia  creaturai  ob  suam  capacitatem  naturalem 

y?^<?fc«re,  etc.,tract.  2C,  in  Joan.;  etEpist.  165:  debeatur  tahs  electio  :   ubi  autera  affirmatio 

Cit,r  liunc  liberet  et  non  ilttm.  Et  de  Corrept.  et  non  est  causa  alfirraationis,  neque  opposita 

Gratia,  cap.  8  et  13.  Nam  si  respiciamus  ad  negatio  potest  proprie  dici  causa  negationis. 

hos  efFcctus  in  executione,  videtur  dari  causa  7.  Ex  verbis  D.  Prosperi  ohjectio.  —  Mens 

ex  parte  hominum.  Et  ideo  ahqui  non  mo-  Prosperi  explanatur.  — r  Contra  hanc  vero  as- 

ventm^  hac  adrairatioue  Augustiui,  nam  ihe  sertionera   olijici  possunt  verba   Prosperi  in 

trahitur,  quia  Deo  movetur,  et  ipse  se  raoveri  responsione  tertia,  ad  Gahos,  ubi  de  reprobis 

sinit,  aUer  vero  non  trahitur,  quia  hcet  a  Deo  sic  loquitur  :  JVon  necessitatem  puniendi  ha- 

moveatur,  ipse  resistit.  Tamen,  hcet  hoc  sit  hierunt,quiaprmdestinatinonsunt,sedideonon 

vcrum  in  executioue,  nihilorainus  respiciendo  ^;rr^Y/e.y(^iyia^i ,  quia  tales  futuri  ex  voluntaria 

ad  praiparationem  ct  prfficlcctionera  Dei,  raag-  prfevaricatione  prcesciti  stoit.  Siraiha  habet  re- 

nam  habet  admirationem,  quod  hunc  potius,  sponsio  septima.  Dico  taraen,  usum  esse  ter- 

quam  ihum  praeelegerit,  cujusreinuham  cau-  mino  negativo  propositivo,  ex  contextu  enim 

sam  Augustini  in  hominibus  invenit.  Quam  constat  loqui  de   ipsa  reprobatione  positiva. 

intehigentiam  docte  notavit  Soto,  hb.  1,  de  Nam  ,  quia   iha  semper  conjuncta   est   cum 

Natura  etGratia,  cap.  15.  negatione  prfEdestinationis ,  ideo  solet  unum 

G.  Objectio.  —  Enervatur.  —  Seainda  oh-  pro  aho  usurpari  extra  rigorosam  disputatio- 

jectio.  —  Responsum  rcdditur.  —  Dices,  hiuc  nem. 

solum  probari,  non  daricausara  coraparationis  8.  Secunda  assertio.  —  Hinc  ulterius  assero, 

uuius  praj  aho,  non  tamen  absohite  non  dari  necessarium  non  esse  dari  causam  ex  parte  re- 

causara  non  clectionis.  Respondeo,  hoc  con-  probi,  ob  quam  Deus  nohierit  ilh  dari  gratiam 

vincendum  esse,  adjuncta  ratione.  Quia  iu  eo  congruara,  seu  raedia  in  sua  prascientia  in- 

signo,  in  quo  prsedestinati  fuerunt  electi,  non  fahibiha  ad  obtinendam  sahitem.  Hoc  probari 

habebant  culpam  uhara  a  Deo  prajvisam  :  ergo  potest  eodem  discursu,  quia  nulla  culpa  ne- 

et  rehqui,  qui  uon  fuerunt  electi,  non  habe-  cessario  supponitur  ex  parte  creaturse  ad  hanc 

bant  culpara  pra;visam  iu  eo  signo,  in   quo  Dei  vohintatem.  Itera,  quia  priraa  permissio 

electi  non  sunt :  ergo  ex  parte  sua  non  habue-  peccati  non  potest  habere  causam  ex  parte  re- 

runt  causam  suse  non  electionis.  Prima  conse-  probi,  ut  recte  dicit  prima  opiuio,  et  mauifeste 


512  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

constat  ex  dictis  capite  preecedenti  :  in  per-  tiam,  non  ideo  statim  restitui  ad  antiquam  fa- 

missione  autem  includitur  negatio  dicti  auxilii.  miliaritatem,  vel  specialem  protectionem  Dei. 

Denique^  in  angelis  est  hoc  manifestum^  quia  11.  Buliimi.  —  Explamtur.  — Sed  quseret 

in  eodem  signo,  in  quo  Deus  voluit  dare  his  tandem  aliquis^  an  hujus  vohmtati.s,  seu  repro- 

angehs  hanc  gratiam  prsevenientem,  ilhs  vero  bationis  negativae  detur  ahqua  causa  saltem  ex 

iham,  in  angelis  electis  nuha  pra^ce.sserat  cul-  parte  Dei  ?  Respondeo,  si  in  particulari  loqua- 

pa  :  ergo  neque  in  ahis,   erant  enim  in  iho  mur  de  his  hominibus,  vel  angehs  compara- 

signo  sequales  quoad  meritum,  vel  demeritum,  tione  ihorum^  nuham  esse,  vel  certe  nuham 

9.  De  hominibus  autem  potest  probabihter  a  nobis  assignari  posse,  sicut  dictum  est  dc 
dici,  peccatum  originale  sufficientem  causam  prsedestinatione ;  est  enim  eadem  ratio,  quia 
fuisse  non  dandi  hanc  gratiam  his,  quibus  eam  in  personis  est  sequahs  dignitas ,  vel  indigni- 
Deus  dare  noluit :  quia  nos  supra  diximus,  dis-  tas,  et  quidquid  in  uno  operatur  Deus  ad  mani- 
tributionem  (ut  sic  dicam)  gratise  prsevenien-  festanda  sua  attributa,  potuit  operari  in  aho. 
tis,  etiam  in  divina  voluntate,  factam  esse  post  Tamen  in  communi  habuit  sine  dubio  Deus 
praescientiam  originahs  peccati.  Et  quamvis  muhas  rationes,  ob  quas  nohiit  omnes  ehgere 
hoc  fuerit  ajquale  in  omnibus,  et  ideo  non  po-  eodem  modo,  et  consequenter  vohht  ahquos 
tuerit  esse  ratio  dandi  gratiam  congruam  his  non  ehgere.  Quse  rationes  sumendse  sunt  vel 
potius,  quam  ihis,  tamen  absohite  erat  ex  se  ex  manifestatione  divinse  gratise  in  electis,  vel 
sufficiens  ratio  negandi  gratiam  congruam  ex  parte  hbertatis,  ut  Deus  rehnqueret  creatu- 
his,  quibus  eam  Deus  negare  vehet  :  ergo  cre-  ras  omnibus  modis  hbere  operari  et  ostende- 
dibile  est  etiam  respexisse  Deum  ad  hanc  ra-  ret  fragihtatem  suarum  virium  naturahum. 
tionem ,  cum  iham  habuit  vohuitatem.  Sic  Aha  vero  ratio,  quse  sumi  solet  ex  manifesta- 
enim  vohmtas  iha  non  erit  ex  absohita  potes-  tione  justitise  Dei  vindicativse,  non  est  ita  ac- 
tate ,  sed  etiam  ex  justitia  :  quando  autem  cipienda,  ut  ante  prsescientiam  absohitam  fu- 
commode  fieri  potest,  Deus  vuh,  seu  operatur  turi  peccati  habuerit  Deus  intentionem,  vel 
secundum  omnem  rationem  virtutis.  Et  hoc  vohmtatem  absohitam  manifestandi  hanc  jus- 
est,  quod  sffipe  insinuat  Augustinus  in  discre-  titiam,  quia  ut  dictum  est,  Deus  ex  se  non  ha- 
tione  hominum  ex  massa  perditionis,  cujys  bet  hanc  voluntatem,  ahoqui  virtute  vehet 
loca  statim  referam.  ipsam  culpam.  Sohim  ergo  habuit  Deus  vohm- 

10.  —  Objectio.  —  Diluitur.  —  Dices.  Muhi  tatem  iham  post  prsevisam  culpam,  antea  vero 
sunt  homines  reprobi,  quibus  peccatum  origi-  prsecognovit ,  se  posse  hoc  bonum  ehcere  ex 
nale  remittitur  :  ergo  in  ihis  non  potcst  hoc  peccato,  si  ab  homine  fieret,  et  sohim  habuit 
peccatum  esse  causa  hujus  negationis  gratise  vohmtatem  conditionatam  ita  se  gerendi  cum 
congruse,  quia  Deus  non  punit  peccatum  re-  homine,  si  ipse  peccaret. 

missum.  Respondeo  negando  consequentiam, 

quia  hcet  Deus  non  puniat  peccatum  rcmis-  CAPUT  VI. 
sum  privatioue  glorise,  aut  gratise  justificantis, 

vel  auxihantis  neccssarise,  et  sufficientis,  ssepe  detur  ne  causa  ex  parte  hominis  POSiTn^jE 

tamen  negat  uberiorem  gratiam,seuspecialem,  reprobationis  ejus. 
et  non  debitam  providentiam  propter  pecca- 

tum  semel  commissum,  etiamsi  jam  remissum  1 .  Prior  sententia.  —  Qui  ponunt  in  Deo 

sit.    Nam  ex  materia  de  poenitentia  constat,  positivam   vohnitatem    exchidendi    a  Regno 

cum  culpa  non  semper  remitti  omnem  pccnam  coelesti  omnes  reprobos  ante  prsevisa  ihorum 

quod  maxime  verum  est  de  poeuis  hujus  vitee  mala  merita  futura,  consequcnter  aiuut  non 

et  extraordinariis,  et  de  facto  constat,  remisso  dari  causam  reprobationis  positivse  ex  parte 

originah  peccato  per  baptismum,  non  dimitti  tahum  hominum,  quia  reprobatio  hsec  in  iha 

poenam  mortis,  neque  ahas  poenahtates  hujus  vohmtate  maxime  consistit.   Atque  ita  intehi- 

vitse.   Ergo  ita  potuit   Deus  absohitc  inferre  gunt  muhi  primam  opinionem  capite  superiori 

hanc  poenam,  quibus  vohut  propter  talem  cul-  rclatam.  Verumtamen  hujus  sententise  funda- 

pam,  quse  pcena  nunquam  toheretur,  etiamsi  mcntum  ibi  satis  explosum  est,  sententiaque 

remittatur  culpa.  Sicut  etiam  contingit  ah-  iha  sic  exphcata  nuho  modo  probanda  est. 

qucm  virum  justum,    qui  a  Deo   recipicbat  2.  Prima  conclusio.  —  Dico  ergo  primo,  re- 

muha  speciaha  auxiha  propter  actuale  pecca-  probationis  positiva;  dari  causam  ex  pm-te  re- 

tum  privari  iha  speciah  gratia,    et   quamvis  probi.   hi  hoc  habet  verum  secunda  sententia 

postea  per  poeniteutiam  restituatur  ad  justi-  posita,  capite  prsecedenti,  quam  Scotus,  et  alii 


CAP.  VI.  DE  CAUSA  REPROBATIONIS  POSITIV.45.  543 

scqmmtur.  Estquc  manifesta  sentcntia  Augus-  intcrdum   rcmittitur.    Minor  ccrtissima  cst , 

tini,  Epist.  105  ct  lOG  ;  ct  libro  3,  contra  Ju-  quia  rcmisso  originali  pcccato,  rcmittitur  oe- 

lianum^  capitcS,  dcBono  per.sevcr.,  cap.  8  ct  tcrna  p«na  ci  dcbita  :  scmel  autem  remi.ssa 

14,  et  sa3pe  alias ,  Prosperi,  rcsp.  3  et  7,  ad  tali  culpa  ct  poRna,  nunquam  amplius  rcdit, 

GalloSj   ct  rcsp.  M,   ad  Vincent.,  Fulgcntii,  quia  dona  Dci  sunt  sine  pffinitcntia,  crgo  pcc- 

lib.  1,  ad  Monimum,  cap.  13  ct  scqucntibus,  catum  originalc  scmcl  remissum  non  punitur 

qui  doccnt,  Deum  nemincm  prsedcstinasse  ad  aiterna  poena  :   ergo  non  est  causa  ajtcrnce 

mahun  aitcrna)  pamse  nisi  propter  culpam.  poense.  Major  autem  principalis  argumenti  ex 

Quod  ctiam  habet  Concilium  Valentinum  sub  dictis  facile  constat,  quia  quoad  hoc  cadcm 

Lothario,  cap.  3.  Huc  ctiam  spectat  doctrina  est  ratio  reprobationis,  qua)  cst  condcmnatio- 

Damasccni  seepe  allata,  Ub,  2,  de  Fide,  cap.  nis  :  quia  reprobatio  non  sit  a  Dco,  nisi  per 

29.  Deum  ex  se  non  velle  mahim  hominibus,  modum  condcmnationis ,  cst  cnim  actus  vin- 

sed  ab  ipsis  provocatum.  Conigitur  etiam  ex  dicativffi  justitia3,  habens  pro  intrinseco  tcr- 

omnibus  Scripturis,  quse  doccnt,  Deum  nemi-  mino,  et  quasi  objecto  astcrnam  damnationem. 

ncm  condemnarc,  nisi  proptcr  peccatum  cjus.  Quamvis  cnim  Deus  habeat  ahos  actus  vindi- 

Quamvis  cnim  supra  diximus,  in  prffldcstina-  cativoe  justitia^  circa  peccata,  volendo  in  vin- 

tione,  vcl  electione  ad  gloriam  non  esse  bo-  dictam  illorum  ahas  infligere  poenas  :  tamen 

nam  illationem  a  causa  pra?mif  ad  causam  donec  absohite  veht  [cternam  pcenam,  nonre- 

prsedestinationis,  vel  electionis,  nihilominus  probat  hominem :  lianc  autem  poenam  nemini 

hic  optima  est  a  causa  poenae  seternse  ad  cau-  vene  potest  proptcr  originale  peccatum,  quod 

sam  rcprolDationis  ad  talem  poeuam.  ei  remisit,  seu  remissurus  est. 

3.  Ratione  corrohoratur .  —  Et  ratio  est,  5.  E ffiigium.  —  Prcecluditur. — Atque  hoec 
quia  Deus  pra^parat  prsemium  ex  misericordia,  ratio  non  sohim  probat,  peccatum  originale 
ct  confert  ex  justitia  :  pcenam  autem  uon  po-  non  esse  adaquatam  causam  positivce  repro]ja- 
test  prajparare  ex  misericordia  :  et  ideo  neque  tionis  eorum  hominum ,  quibus  ipsum  remit- 
illam  prffiparat  ex  se  vohintate  absohita.  So-  titur,  verum  etiam  ueque  partialem,  neque 
huu  ergo  praparat  per  justam  condcmnatio-  omnino  esse  causam  tahs  reprobationis.  Pro- 
nem  :  et  in  hac  prajparatione  consummatur  batur  apphcando  eumdem  discursum  cum  pro- 
reprobatio  positiva  :  ergo  sicut  datur  causa  portione ,  quia  ilh  homines  uuUo  modo  dam- 
coudemnationis,  ita  etiam  reprobationis.  Quod  nantur  propter  peccatum  originale  ,  etiam  ut 
tandem  manifestum  est  in  actibus,  in  quibus  partialem  causam,  ergo  nec  reprobantur,  quia 
supra  diximus  positam  esse  reprobationem  in  hoc  negotio  eadem  est  ratio  reprobationis, 
hanc  :  nam  prsescientia  ab.sohita  futuri  pcccati  qua3  damnationis,  ut  declaratum  est.  Respon- 
supponit  ex  parte  objecti  ihud  esse  futurum.  deri  potest,  originale  peccatum  etiamsi  remit- 
Sententia  item  finahs,  quse  profertur  contra  tendum  sit,  esse  fontem  et  radicem  omnium 
reprobum,  in  ejus  demeritis  fuudatur.  Et  inde  peccatorum,  quse  postea  committuntur ;  itcm 
tandem  consequitur  vohmtas  iha  absohita  pri-  esse  causam  motivam  ,  ob  quam  Deus  juste 
vandi  iUum  Regno  et  punicndi.  Ergo  omnes  vult  nou  dare  ilhs  hominilnis  cougi'ua  auxiha 
ihi  actus,  in  quibus  consistere  potest  positiva  ad  non  committenda  taha  peccata,  vel  ad  uou 
reprobatio,  habent  fundamentum  ex  parteho-  perseverandum  in  iUis  usque  ad  mortem.  In 
minis  reprobandi.  qua  vohmtate  perseverat  Deus,  etiamsi  remit- 

4.  SecuMla  conclusio. — Dico  secundo  Pecca-  tat  origiuale  peccatum.  Ad  hoc  vero  respon- 
tum  originale  non  est  ada^quate  causa  reproba-  dctur,  etiamsi  totum  concedatur,  non  sequi, 
tionis  eorum  omnium,  qui  de  facto  damnantur.  originale  peccatum  esse  propriam  causam  par- 
Hsec  assertio  est  evidentissima  iu  angehs  ma-  tialem  reprobationis,  quaudo  ipsum  remitti- 
hs,  qui  reprobati  sunt  absque  originah  pecca-  tur ,  sed  ad  summum  esse  quamdam  occasio- 
to.  Deinde ,  mihi  etiam  certa  est  in  ilhs  om-  nem  remotam  ,  et  removentem  prohibens. 
nibus  homiuibus,  quibus  peccatum  originale  Nam  illa  uegatio  auxihi  congrui  non  est  causa 
in  hac  vita  remissum  est.  Nani  quod  est  cau-  peccati :  crgo  neque  cst  causa  reprobationis, 
sa  rcproJiationis,  est  etiam  causa  Kternffi  poe-  cujus  peccatum  cst  propria  causa  :  ergo  nec 
nee  :  et  e  converso  quod  non  est  causa  aeternae  peccatum  origiuale  rcmissum  dici  potcst  causa 
pcense,  non  est  causa  reprobationis,  sed  pecca-  reprobationis,  etiamsi  fuerit  causa  ilhus  nega- 
tum  origiiiale,  quod  iu  hac  vita  rcmittitur,  tionis  auxihi. 

non  est  causa  a;tcrua3  poena; ,  ergo  nec  est  6.   Tertia  asscrtio.  —  Dico  tcrtio.  hi  parvu- 

causa  reprobatiouis  ihorum  homiuum,  quibus  lis,  quibus  peccatum  origiualc  uuuquam  re-' 

I.  33 


5U  LIB.  V.  DE  REBROBATIONE. 

missum  est,  causam  positivoe  reprobatioiiis  adultis  causara  reprobationis  esse  peccatum 

esse  ipsum  originale  peccatum,  non  quatenus  fmalC;,  sive  unum,  sive  multiplex^  sive  origi- 

prfficise  contractum,  sed  quatenus  durans  et  nale,  sive  actuale  mortale,  sive  utrumque  si- 

perseverans  usque  ad  mortem,  et  sub  ea  con-  mul,  si  usque  ad  mortem  non  remittuntur. 

ditione  a  DEO  pra^visum.  Prior  pars  clara  est,  Ita  doceut  auctores  supra  citati,  et  specialiter 

quia  eadem  est  causa  ex  parte  liominis  repro-  videri  possunt  Bellarminus,  lib.  2,  de  Gratia, 

bi,  sua3  reprobationis,  quaj  est  suse  damnatio-  et  libero  Arbitrio,  cap.  16,  Horantius,  lib.  5 

nis,  ut  ssepe  dictum  est  :  sed  in  his  parvulis  locorum    Catholicorum,   cap.  9,   qui  dicunt, 

tota  causa  damnationis  eorum  est  originale  hanc  esse  Augustini  sententiam.  Ratio  vero 

peccatum  :  ergo  idem  est  causa  reprobationis.  est  eadem,  quia  eadem  est  causa  reprobationis 

Et  inde  probatur  facile  altera  pars,  quia  pec-  positivsp,  qute  est  causa  damnationis  :  adulti 

catum  non  est  causa  damnationis,  nisi  sub  ea  autem  non  condemnantur  propter  peccata  ori- 

conditione,  si  usque  admortem  perseveret,  quae  ginalia,  vel  actualia,  nisi  impleta  illa  condi- 

includitur  in   illa    conditionali  sententia   a  tione :  Si  in  illis  nsqiie  ad  mortem  perseverent; 

Ghristo  lata :  JSfisi  quis  renatus  ftierit  ex  aqua  quai  sub  illa  continetur :  Nisi  pmiitentiam  ege- 

et  Spiritii  sancto ,  non  potest  introire  iii  re-  ritis,  omnes  simul  peribitis.  Nam  sicut  merita 

gnum  Dei :  Ergo  simihter  peccatum  originale  non  sunt  in  efFectu  causa  glorificatiohis,  nisi 

non  est   causa  reprobationis,  nisi  supposita  sub  illa  conclitione  a  Goncilio  Tridentino  po- 

illa  conditione  pra^visa^  scilicet  quod  perseve-  sita,  Si  in  gratia  decesserit :  ita  neque  uUum 

raturum  sit  usque  ad  mortem.  Jam  enim  ssepe  peccatum  est  causa  perditionis  adulti,  nisi  sub 

dictum  est,  quoad  hoc  eamdem  esse  rationem  dicta  conditione  durationis  ejus  usque  ad  mor- 

de  causa  reprobationis  ,  et  condemnationis.  tem  :  ergo  sub  eadem  est  causa  reprobationis, 

Quod  de  peccatis  actuahbus  statim  confirma-  et  non  ahas.  Sicut  autem  causa  adaquata  con- 

bimus.  demnationis  consurgit  ex  toto  cumulo  pecca- 

7.  Aliquorim  sententia  non  prolatur. — Nec  torum,  quoe  ante  mortem  non  remittuntur,  ita 
probanda  est  iUorum  sententia,  qui  ab  hac  etiam  causa  roprobationis  omnia  iUa  complec- 
generali  regula  qviosdam  parvulos  excipiunt  :  titur,  et  iUe  cumuhis  nomine  fmalis  peccati 
quia  iUa  exceptio  nuUa  probabih  ratione  fun-  significatur.  Et  sicut  de  parvulis  dicebamus, 
data  est ;  et  ratio  facta  seque  de  omnibus  pro-  ita  multo  majori  ratione  de  aduUis  dicendum 
cedit.  Nam,  ut  supra  visum  est,  Deus  non  ha-  est,  non  posse  Deum  veUe  ex  se  perseveran- 
buit  absohitam  vohmtatem  exchidendi  ali-  tiam  hominis  adulti  in  statu  peccati  mortahs 
quem  parvuhim  a  Regno  ex  vi  sohus  pecca-  usque  ad  mortcm,  quia  hoc  esset  ex  se  veUe 
ti  originahs,  donec  praividit,  ex  ahis  generali-  mahim  culpse,  ut  recte  significavit  Augusti- 
bus,  et  ordiuariis  causis  eventurum,  ut  in  eo  nus,  de  Gorreptione  et  Gratia,  cap.  13,  et 
peccato,  et  absque  apphcatione  rcmedii  more-  Prosper  ad  objectiones  GaUorum,  responsione 
rentur,  ipso  permittente,  quod  Deus  permit-  2.  Prsevidet  ergo  Deus  statum  aduUi  in  peccato 
tere  decrevit  ex  sua  generah  providentia,  ac  usque  ad  mortem,  et  tunc  reprobat  iUum,  at- 
hbera  voluntate  :  quse  permissio  pertinet  po-  que  hoc  modo  peccatum  finale  est  causa  re- 
tius  ad  reprobationem  negativam  ,  quam  ad  probationis. 

positivam.  At  positive  nunquam  Deus  vohiit        9.  DilucidMntur  verha  Pauli.  —  Neque  con- 

antecedenter ,  ut  sic  dicam,  et  ex  se  non  ap-  tra  doctrinam  hanc  urgent  verba  iUa  Pauh, 

phcare  ahcui  parvulo  tale  remedium ,  aut  in-  Antequam  quidquam  boni,  atit  mali  egissent, 

fantem  iUum  perseverare  in  originah  peccato  etc,  quia,  ut  dixi,  sufficienter  exphcantur  de 

usque  ad  mortem,  et  ideo  nec  reprobare  posi-  negativa  reprobatione  ,  seu  non  prfedestiua- 

tive  ulhmi  voluit,  donec  praevidit  persevcran-  tione.  Instant  vero  ahqui  urgendo  iUa  verba, 

tiam  ejus  in  originah  peccato,  ut  dictum  est.  Fecit  qucedam  vasa  in  honorem,  et  quwdam  in 

Unde  potest  assertio  amphari  ad  aduUos,  in  contumeliam.  Nam  lioec   videntur  significare 

quibus  pcccatum  originale  est  interdum  causa  ordinatiouem  positivam.  Et  ideo  Augustinus, 

reprobationis,  saUem  partiahs,  quatenus  in  epistol.  100,  putat  necessario  supponcre  cul- 

iUo  peccato  siniul  cum  aliis  usque  ad  mortem  pam  saUem  originalem.  Scd  revera  iUa  satis 

perseverant,  et  iion  ahas  :  quia,  ut  dixi,  si  non  est  in  hominibus,  ut  ostendi,  ct  in  ange- 

ante  mortera  reraittatur,  nuUo  modo  erit  pro-  hs  non  habet  locum.  Igitur  iUa  etiam  verba 

pria  causa,  etiamsi  propter  aha  peccata  quis  necessario  inteUigcuda  sunt  negative,  vel  per- 

re;  robetur.  missive,  id  est,  fecit  vasa  in  coutumeham,  sci- 

8.  Ultima  asscrtio.   —  UUimo  ergo  dico,  in  licet,  non  fccit  in  cum  honorem,  ad  quem  alia 


CAP.  VII.  DE  REPROBATIONIS  EFFECTIBUS.  r)!") 

prreparavit,  vcl  fccit  vasa,  quoc  praescivit  suis  congrui  ad  vitandatn  culpam,  quod  longc  di- 

opcribus  futura  cssc  in  contumeliam,  idquc  versum  cst,  ut  jam  dicam.  Atquc  eodcm  modo 

libere  permisit.  Solet  enim  Scriptura  loqui  dc  loqucndum  est  de  ordinatione  in  statu  culp» 

pcrmissione  tanquam  dc  positiva  actione,  vel  et  dc  durationc  :  nam  haic  omnia  quatenus 

proecepto,  ad  dcclarandum  ccrtitudinem  ejus,  formalitcr  includunt  malum  culpa?,  non  pos- 

ct  omnino  pcndcrc  cx  divina  voluntate.  sunt  esse  effectus  Dci,  ct  consequcntcr  nec  rc- 

proljationis.  Permissio  autem  illorum  a  Dco 

CAPUT  VII.  cst :  an  vcro  sit  etiam  a  reprobalionc,  vidc])i- 

mus.  Et  de  hoc  puncto  videri  possunt  quai  late 

DE  EFFECTIBUS  REPRODATiONis ,  rR^ESERTiM  DE  tractavi,  1.  2,  de  Auxiliis,  c.  4. 

PERMissiONE  PECGATi.  4.  E ffcotus  Teprolationis  ad  duo  capita  re- 

vocantur.  —  Sitne  permissio  peccati,  reproha-' 

1.  Primo  certum  est,  reprobationem  habcre  tionis  effectus.  —  Quarto  dcnique  coUigo  ex 
aliquos  cfFectus,  quia  rcprobatio  est  pars  pro-  dictis ,  omncs  cffectus  rcprobationis  ad  duo 
videntise  :  providcntia  autcm  Dci  habet  ahquos  capita  revocari  posse,  scilicet  malum  poena.', 
effcctus  ad  cxtra,  imo  ex  aUquibus  cffectibus  ct  permissioncm  mali  culp»  non  quod  omne 
cogimur  attribucrc  Deo  hanc  partcm,  scu  ra-  makim  popnoe  aut  omnis  pcrmissio  maU  culpse 
tioncm  providcntia^.  Hinc  etiam  secundo  cer-  sit  effectus  rcproljationis ,  nam  pcr  sc  constat 
tum  est,  effcctus  reprobationis  esse  cffcctus  nonitacsse:  sedeconvcrsoquodomniseffcctus 
Dei,  quia  et  Deus  est  ipsamet  ratio  providcntiai  rcprol)ationis  necessario  debeat  contineri  sub 
suse,  et  est  auctor  illorum  effcctuum,  quorum  aliquoexdictiscapitibus.  Ratio  est,  quia  repro- 
providentia  est  causa  :  ergo  niliil  potest  esse  batioestadmalum,  omneautemmahimautest 
effcctus  reprobationis,  quod  nou  sit  etiam  ef-  poenEe,  qure  potest  esse  directe  a  Deo,  aut  est 
fectus  Dci.  culpffi,  quai  potest  saltem  permitti,  vcl  uon 

2.  Peccatum  non  potest  inter  reprobationis  impcdiri  a  Dco.  Videndum  ergo  supercst , 
effectus  numerari. — Ex  quo  tertio  concludunt  qusenam  mala  ex  Iiis,  vcl  quoi  permissioncs 
thcologi  omnes  cum  Magistro  in  1,  distinc-  ex  reprobatione  oriantur.  Primum  ergo,  ac 
tione  40,  et  D.  Thoma,  1  p.,  qusest.  23,  art.  3,  praecipuum  dubium  cst  de  permissione  futnri 
peccatum  non  posse  esse  effectum  reproba-  pcccati.  In  quo  est  prima  opinio  simpliciter 
tionis,  quia  non  potest  esse  effcctus  Dei,  ct  affirmans,  omncm  permissionem  pcccati  rc- 
niliil  est  ex  reprobatione,  quod  non  sit  a  Deo.  probi  esse  effectum  reprobationis  ejus.  Ita  si- 
Unde  hanc  differentiam  omnes  constituunt  in-  gnificat  D.  Thomas,  dicto  art.  3,  ad  2,  et  art.  5, 
ter  praidestinationem  ct  reprobationem,  quod  ad  3,  Durandus,  in  1,  dist.  41,  q.  2,  Grego- 
cum  mcrita  sint  causa  ultimi  cffcctus  prtedcs-  rius,  q.  l,art.  1,  Marsilius,q.  41,  art.  1,  Dricdo 
tinationis,  ct  demerita  sint  etiam  causa  ultimi  in  Concordia,  1.  p.,  q.  3.  Fuudameutum  esse 
effectus  reprobationis,  nihilominus  merita  sunt  potest,  quia  hsec  permissio  cst  effectus  divinge 
effectus  praidestinationis,  demerita  autem  non  providentiffi,  et  non  est  effectus  praedcstiua- 
sunt  effectus  reprobationis,  quia  merita  sunt  tionis  :  ergo  reprobationis,  Quia  tota  provi- 
ex  divina  intentione  et  prseparatione,  dcmerita  dentia  circa  homiues  Iiis  duabus  partibus  con- 
autem  non  sunt  hoc  modo  cx  Deo,  quia  repu-  cluditur.  Confirmari  potest ,  quia  licet  ha?c 
gnat  bonitati  et  voluntati  ejus.  permissio  non  sit  causa  pcccati,  ct  consequcn- 

3.  Ncque  oportct  in  hoc  distiugucre  inter  ter  non  sit  etiam  causa  ultimi  effectus  repro- 
peccatum  quod  tantum  est  culpa,  vcl  quod  est  bationis,  est  tamen  occasio  ahquo  modo,  vcl 
etiam  poena  prioris  culpoe,  ut  nonnulli  distin-  proprius  loquendo,  est  rcmovens  id,  quod 
xerunt  :  scd  nou  recte,  quia  peccatum  sub  possct  impcdire  illos  effectus  :  ergo  ut  sic, 
nidla  rationc  potcst  csse  effcctus  Dci,  et  conse-  cadit  sub  providentiam  totius  reprobationis  : 
quenter  nec  reprobationis.  Quia  licct  daremus  nam  ha;c  providentia  complectitur  non  solum 
in  aliquo  peccato  addi  relationem,  seu  deno-  proprias  causas  reprobationis,  sed  etiam  omnc 
minationem  poenai,  talis  poeua  in  particulari  id  ex  quo  sequi  potest  aliquo  modo  repro- 
sumpta  intriusecc  iucluderct  rationcm  culpai,  batio. 

quam  Dcus  ncc  vcUe,  nec  ordinarc  potcst,  ut        a.  Impugnatur  licec  sententia.  —  Ha3C  vero 

sit.  Et  idco  admissa  tali  poena,  ncgandum  po-  sentcntia  Iiabet  specialem  difficultatem  in  pri- 

tius  esset,  Deum  esse  causam  ejus.  Verius  ta-  ma  permissionc,  quce  in  homiue  nullam  sup- 

men  est,  ipsam  culpam  non  esse  pcenam,  sed  ponit  cul]jam,  nam  illa  non  potest  habere  ra- 

permissionem  culpa),  vcl  ncgationem  auxilii  tionem  poenaj,  nec  pertinere  ullo  modo  ad  vin- 


516  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

dicativam  justitiam,  scd  reprobatio  tota  perti-  efFectus^  lianc  posteriorem  esse  efFectum.  Sed 

net  ad  hanc  justitiam  ut  diximus :  ergo  illa  lioc  habet  quidem  locum  quoad  rej)robationem 

permissio  nullo  modo  potest  pertinere  ad  re-  ncgativam^  ut  statim  dicam,  non  vero  quoad 

probationem.  Et  confirmaturmaximeinprima  positivam,  de  qua  dicti  auctores  loquuntur, 

permissione  peccati  humanse,  naturse,  nam  illa  Et  praeterea  non  potest  eorum  sentcntia  pro- 

communis  fuit  reprobis  et  proedestinatis :  sicut  cedcre  in  permissionibus  illorum  peccatorum, 

etiam  peccatum  inud  ex  se  eeque  omnil)us  no-  qua3  intcgre  et  omnino  multis  reprobis  in  hac 

cuit,  ergo  non  potuit  permissio  illa  csse  efFec-  vita  remittuntur.   Nam  supra   dixi  efFcctum 

tus  reprobatiouis.  prffidcstinationisnecessariumcsse^utinreipsa; 

6.  Seciinda  sententia. —  Propter  hsec  est  se-  et  de  facto  conferat  ad  seternam  beatitudincm : 
cunda  sentcntia^  quse  distinguit  inter  primam  ergo  consimiH  ratione,  et  servata  proportione 
permissionem  et  subsequentes :  et  de  illa  fate-  pertinebit  ad  cfFcctum  reprobationis,  ut  nocu- 
tur  non  esse  cfFectum  reprobationis  proptcr  mcntuminderesultansperpetuoduret:acpec- 
rationes  factas;  de  cffiteris  autem  affirmat.  cata  quae  omnino  rcmittuntur^  non  inferunt 
Quia  secunda  permissio  (et  sic  de  aliis)  jam  pcrpetuum  nocumentum:  ergo  permissiones 
supponuit  culpam  ex  parte  hominis ,  unde  eorum,  etiamsi  sint  post  alias  non  erunt  cfFcc- 
potest  esse  poena  prioris  peccati,  juxta  illud  tus  reprobationis. 

ad  Rom.  2:  propter  quod  tradidit  illos  Deusin  8.  Alii  aliter  distinguunt . — Quapropter  ali- 

reprohum  sensuni:  ergo  potest  esse  efFcctus  re-  ter  distinguunt  de  permissione.  Nam^  aut  pec- 

probationis.   Et  confirmatur,  nam  talis  per-  catum  inde  resultans  est  causa  seternae  dam- 

missio  incipit  jam  pertinere  ad  obdurationem  nationis  vel  non :  si  primum,  illa  permissio  est 

peccatoris :  obduratio  autem  cst  efFcctus  re-  cfFcctus  reprobationis  propter  priores  rationes, 

probationisj  ut  sumitur  ex  ad  Rom.  9,  et  docet  et  quia  nihil  illi  dcest  ad  veram  rationem  cf- 

ssepe  Augustinus,  prsescrtim  de  Bono  perscve-  fcctus :  de  posteriori  autcm  negant  propter  ul- 

rant. ,  cap.  14.  BiotU  prwdestinationis  effectus  timamrationemfactam,  sedadhucpriusmem- 

(inquit)  est  gratice  appositio,  ita  reprohationis  brumnon  videturpossesubsistere.  Quiaetiamsi 

ceterme  quodam  modo  esse  videtur  ohduratio.  culpa  subscquens  ad  permissioncm  sit  causa 

Ubi  notanda  cst  illa  particula^  quodam  modo,  damnationis  aeternffi,  niliilominus  ipsa  permis- 

quai  ad  hoc  posita  videtur^  ut  indicetur  difFe-  sio  non  est  culpa:  et  quamvis  sit  non  impediens 

rcntia.  Nam  prsedestinatio  cst  causa  propria  et  causam,  tamen  non  ex  hac  intentione  a  Deo 

per  se  gratiee:  reprobatio  autem  non  sic  est  volita  est  permissio,  ut  tandem  sequantur  culpa 

causa  obdurationis,  sed  solum  quia  illam  non  et  damnatio :  diximus  autem  supra,  de  ratione 

impcdit,  quatcnus  est  causa  non  miserendi,  ut  cfFcctus  prsedcstinationis  esse,  ut  fiat  ex  inten- 

dixit  idem  Augustinus,  lib.  \,  ad  Simplician.,  tione  aetcrnee  salutis,  ad  quam  tendit  prBedcsti- 

qusest.  2,  illud  autcm  non  misereri,  cst  permit-  natio :  ergo  de  ratione  ctiam  cfFcctus  reproba- 

terc :  ergo  rcprobatio  est  causa  hujus  permis-  tionis  erit^  ut  sit  ex  intcntione  damnaticnis 

sionis.  seternBe,  in  qua  consistit  proprius  et  ultimus 

7.  H(ec  scntentia  non  admittitttr.  —  Duplex  reprobationis  efFcctus:  ergo  ncque  illa  permis- 
permissio  peccati  distinguitur . — Hoec  vero  scn-  sio  potest  csse  cfFectus  reprobationis  positivffi. 
tcntia  imprimis  non  habet  locum  in  repro-  9.  Aliter  distinguendim  est.  —  Mihi  ergo 
batione  angelorum,  in  qua  non  fuit  prima  et  aliter  distingucndum  occurrit  de  ipsa  rcpro- 
secunda,  scd  unica  permissio,  quia  propter  bationc.  Est  enim  reprobatio  positiva,  et  ne- 
primum  peccatum  damnati  sunt.  Deinde,  non  gativa  voluutaria  Deo  per  positivum  actum , 
videtur  habere  locum  in  parvulis,  qui  propter  quam  nos  supra  non  prcBdestinationem  apcl- 
solum  peccatum  originalc  rcprobantur:  nam  lavimus.  Primo  ergo  dicendum  est,  effectum 
sicrit  in  illis  cst  unum  tantum  peccatum,  tan-  reprobationis  positivffi  non  incipere  a  permis- 
tum  etiam  esse  videtur  unica  permissio.  At  in  sione  peccati,  sed  a  poena,  qnsQ  permanet  iu 
his  distingui  potest  duplex  permissio,  una  ca-  futura  vita  propter  peccatum,  vel  ab  alia,  qu» 
dendi  vel  contrahendi  originale  peccatum  (lio3C  cum  illa  necessario  conjuucta  sit.  Prior  pars 
namque  licet  in  rigore  distingui  posseut,  ta-  de  permissione  sequitur  necessai'io  ex  dictis. 
men  secundum  communcm  lcgem,  et  sccluso  Nam  ostendimus  hanc  reprobationem  incipere 
privilcgio  non  scparantur,  et  ita  nunc  prouua  a  prffiscientia  finalis  peccati :  ergo  quidquid 
illas  reputo)  altcra  ergo  est  permissio  durandi  ex  parte  Dei  antecedit  hanc  pra3scicntiam,  nou 
iu  peccato  originali  usque  ad  mortem.  Dici  potest  esse  effectus  reprobatiouis,  quia  effectus 
ergo  potcst,  licet  prior  non  sit  reprobationis  non  prsecedit  causam  :  sed  voluntas  pcrmit- 


CAP.  VII.  DE  REPROBATIONIS  EFFECTIBUS.  517 

tendi  pcccatum,  ct  ipsa  permissio,  ut  praico-  talcm  permis.sioucm  prffiscientia  absoluta  rina- 

gnita  anteccdit  pncscicntiam  peccati  futuri,  lis  peccatint  sic:  quia  per  ipsam  raortem  fit 

quia  non  potest  essc  peccatum,  nisi  prius  sit  illud  peccatum  rmalc :  unde  solum  antecedit 

permissinn,  ergo  permissio  pcccati  non  potcst  conditionatu  prioscientia,  qua  Dcus  pra?novit, 

esse  cficctus  rcpro])ationis  positivffi.   Et  liaic  peccatum  illud  cs.<c  futurum  fmale^  si  permit- 

ratio  probatin  univcrsumde  permissionc  om-  tat,  ct  non  impcdiat  talcm  mortem  Iiomiuis  : 

nis  pcccati,  quia  probat  dc  pcrmissione  ultimi,  ct  ideo  tunc  illa  mors,  seu  poina  non  cst  pro- 

et  fmalis  peccati^  crgo  a  fortiori  dc  aliis.  Dein-  pric  cffectus  rcprobationis  positiva),  quia  ante 

de,  ratio  etiam  supra  facta  apud  me  cst  cffi-  illam  mortem  permissam,  ct  pravisam,  ut  ab- 

cax,  quia  non  cst  etrcctus  buju.s  rcprobationis,  solutc  futuram,  nondum  intelligitur  .scntcntia^ 

nisi  qui  a  Dco  fit  cx  intentionc  jam  dcliberata  uec  dccretum  damnandi  talem  bominem. 
damnandi  liominem  proptcr  peccata  sua,  sicut         H.  Permissio  peccaii,  est  e/fcctus  reprola- 

dictum  est  (proportione  scrvata)  de  prajdcs-  tionis  negaliva\ — Iti  2^ermissione  peccati  diio 

tinatione  :  permissio  autem  peccati  non  procc-  includimttcr. — Secundo  dicendum  est,  permis- 

dit  ex  liac  intentione  divina,  cum  baec  inten-  sionem  peccati  specialis,  ct  proprii  bominis 

tio  fundctur  in  culpa  bominis,  non  utcumque  rcprobi  csse  cftectum  reprobationis  negativiB, 

spectata,  sed  ut  jam  desperata,  et  fniali :  ergo.  seu  non  praidestinationis.  In  boc  sensu  intclli- 

10.  I7i  hac  vita  nullus  est  effectus  reproha-  go  sententiam  diviTIiomse,  et  aliorum.  Utau- 
tionis  positivd'. — Atque  Iiinc  intelligitui",  in  tem  intelligatur,  ct  probetur,  advcrtcndum  est 
hac  vita  nullum  esse  eflfectum  liujus  reproba-  in  permissione  peccati  duo  includi,  unum  est 
tionis  positiva3,  sed  ejus  cfTcctus  incipere  in  positivum,  scilicet  concursas,  quem  Deus  vult 
futura  vita  statim,  ac  bomo  incipit  puniri,  dare  vobmtati  ad  efficiendum  actum  peccati, 
scu  tradi  tortoribus,  ut  puniatur.  Hoc  attingi-  si  vclit :  et  quoad  Iioc  nunquam  permissio  di- 
tur  in  secunda  parte  assertionis.  Et  confirma-  citur  proprie  cfFcctus  alicujus  reprobationis, 
tur,  quia  post  prajdictam  finalis  peccati  prses-  quia  est  efTectus  communis  providentise,  quam 
cientiam,  sequitur  divinum  judicium  contra  Deus  ut  prima  causa,  et  universalis  gubernator 
bujusmodi  reum,  seu  peccatorera,  et  deinde  quodammodo  deljct  causis  secundis.  Itcra  pa- 
voluntas  punicudi  illum  :  sed  ante  Iianc  volun-  tct,  quia  illa  non  est  efFectus  reprobationis  po- 
tatera  non  incipiunt  efTectus  liujus  reprobatio-  sitivse,  ut  ostensura  est :  ncque  etiara  negati- 
nis  :  crgo  incipiunt  ab  illa.  At  ex  bac  volun-  vse,  quia  ex  negatione  per  se  non  sequitur  ali- 
tate  per  se  tantura  sequitur  poena  alterius  vi-  quid  positivura. 

tffi  quffi  est  pure  vindicativa.  Nam  pcenae  Iiujus        43.  Duplex  voluntas  Dei  consideratur.  — 

vita^,  quantum  est  cx  partc  Dei,  mediciuales  Secundo  cst  in  permissione  peccati  negatio 

csse  possunt;  si  Iiomo  vclit  converti  :  ergo  so-  auxilii,  quod  Deus  videt  fore  congruura  ad  im- 

la  poena  alterius  vitae  est  reprobationis  cffec-  pedicndum  tale  peccatura,  si  vellet  illud  dare 

tus,  ■  et  nihilorainus  non  vult  :  vel  potius  vult  non 

11.  Solum  potest  ab  hac  regula  excipi  ipsa  dare.  Ubi  rursus  potest  duplex  voluntas  Dei 
mors  in  tali  statu,  quee  mors  in  bac  vita  con-  considerari.  Una  cst,  qua3  proxirae,  et  imrae- 
tingit,  et  solet  esse  prena  pra3cedentiura  pec-  diate  respicit  ipsara  perraissionera,  seu  nega- 
catorum.  Propter  quara  ego  addidi  ultimam  tionem  auxilii  tanquam  objectum  :  et  in  bac 
partera  assertionis,  quia  bffic  poena  ita  est  con-  constat,  talem  negationem  esse  cfFectum  talis 
juncta  cum  ojterna,  ut  quasi  eadera  cura  illa  voluntatis,  eo  raodo  quo  negatio  potest  haberc 
connuracrari  pos.sit.  Oportettaraen  advertcre,  causara,  non  per  iufluxura  positivura,  sed  per 
hujusraodi  raortcm  aliquando  evenire  ex  spe-  subtractionem  influxus.  Et  Iioc  satis  esset  ad 
ciali  ordinatione,  ct  causalitate  Dei,  ut,  verbi  probationera  conclusionis :  quia  illa  voluntas 
gratia,  iu  Dathan  et  Abiron,  et  tunc  talis  poe-  non  dandi  tale  auxilium  pertinet  ad  reproba- 
na  cst  propriissime  effectus  reprobationis  po-  tionem  negativara,  ut  siipra  declaratura  cst : 
sitivai :  nara  ante  illara  prajvisara  intelligiraus  crgo  si  perraissio  quoad  boc  est  eflfectus  hujus 
Dcum  dccrcvisse  daranare  hunc  horainera  voluntatis,  est  etiara  eflfectus  reprobationis  ne- 
proptcr  talia  peccata,  ct  ad  hoc  ordinasse  il-  gativae.  Altera  voluntas  est  raagis  reraota,  sci- 
lara  raortem  :  quod  cst  veluti  tradere  bomi-  licet  voluntas  non  prfficligcndi  hunc  borainem 
nem  adbuc  viventem  in  raanibus  iniraici,  et  ad  gloriara,  et  de  hac  posset  esse  major  dubi- 
tortoris.  Rcgularitcr  autem  non  ita  fit, '  sed  tatio,  an  hoec  causalis  sit  vera :  Deus  permit- 
mors  in  tali  statu  provenit  ex  gcncralibus  cau-  tit  liunc  peccare,  quia  non  elegit  illum  ad  glo- 
sis,  permittente  Deo.  Et  tunc  non  antccedit  ad  riam.  Nam  cura  illa  prior  negatio  non  sit  in- 


518  LIB.  V.  DE  REPROBATIONE. 

tentio  finis,  sed  potius  negatio  intentionis,  non  pam  prsevisam  :  ergo  impossilnlc  cst^  ut  tollat 

vidctur  liabcre  causalitatem  aliquam  in  poste-  potestatem  ad  talcm  usum,  alias  sc  ipsam  de- 

riorem  negationem.  strueret.  Item  quoad  lioc  eadem  ratio  est  de 

14.  Nihilominus  divus  Augustiuus  seepe  lo-  liac  reprobatione  et  dc  preescientia  Dei,  quia 

quitur  illo  modo,  ut  viderc  libet  de  Bono  pcr-  hffic  rcprobatio  supponit  prsescicntiam  absohi- 

severantiffi,  c.  14,  ubi  dicit,  reprobo  non  dari  tam  futuri  eventus  :  prsescientia  autem  non 

vocationem  efficacem ,  quia  no7i  fuit  altion  tolht  hbertatcm  vcl  potcstatcm  uUam ,  quia 

modo  a  onassa  perditionis  discretus.  Et  est  pro-  supponit  effectum  futurumetihumvidet,  sicut 

babile,  quia  hic  modus  causahtatis  non  est  po-  futurus  est.  Ergo  simihtcr,  etc.  Denique  hsec 

sitivus,  scd  negativus,  eo  scihect  modo,  quo  rcprobatio  non  habet  in  hac  vita  ahquem  cf- 

iicgatio  cst  causa  negationis,  quaudo  affirma-  fectum  in  ipso  hominc  in  ordine  ad  actus  Im- 

tio  est  causa  affirmationis :  ita  vero  est  in  prsc-  manos  ejus,  ut  supra  ostensum  est :  ergo  non 


senti.  Nam  electio  ad  finem  est  ratio  dandi 
media  efficacia,  seu  infallibilia  ad  ihum  :  ergo 
negatio  illius  electionis  erit  suo  modo  ratio 
non  dandi  media,  quae  cognoscuntur  congrua, 
et  infallibilia  ad  illum  hnem  consequendum  : 
neque  in  lioc  superest  nova  difficuhas. 


potest  dare  vcl  auferrc  potestatem,  neque  im- 
mutare  hberum  modum  operandi  in  hac  vita. 
3.  Idem  facile  potest  dcmonstrari  de  repro- 
batione  ncgativa,  seu  negatione  prsedestina- 
tionis  :  quia  propter  iham  non  privatur  homo 
auxilio  suihciente  ad  operandura  bonum,  et 


15.  Dixi  autem,  hoc  intelligendum  esse  de  vitandum  mahim,  ut  in  prseccdentibus  osten- 

permissionc  speciali,  et  propria  reprobi,  prop-  sum  est :  ergo  ex  parte  gratise  non  toUitur  li- 

terea,  quse  tacta  sunt  inter  refercudas  ahas  bcrtas  ad  non  pcccandum.  Deinde,  per  vohm- 

sententias.  Nam  pcrmissio  communis  origina-  tatem  non  eligendi  vcl  non  dandi  vocationem 

hs  peccati  seu  peccati  Ada,  non  potest  vere  congruam,  Deus  niliil  positivum  operatm"  in 

attribui  reprobationi  alicujus  :  et  ahae  etiam  voluntate  humaua,  quia  volitio  Dei  solum  cst 

esse  possunt  ex  communi  providentia,  maxime  de  quadam  negatione  :  ergo  ex  vi  iUius  non 

quando  peccata,  quffi  fiunt  positis  talibus  per-  mutaturnaturalismodusagendi  voluntatishu- 

missionibus,  niliil  de  facto  confcrunt  ad  effec-  manae  :  ergo  uec  necessitatur,  nec  dctermina- 

tum  reprobationis  :  nam  quoad  hac  rccte  pro-  tiu*  ad  non  operandum  bonum,  vcl  ad  operan- 

cedcbant  rationes  factee  contra  secundam  sen-  dum  malum.  Manet  ergo  iutegra  libcrtas,  non 


tentiam. 


obstante  reprobatione.  Hic  vero  occurrebat  pro- 
lixa  disputatio  cum  his,  qui  docent,  physicam 
prsedestinationcm  voluntatis  humanse  a  solo 
Deo  factam,  nccessariam  esse  ad  opera  pecca- 
torum.  Sed  de  illa  controversia  nihil  in  hoc 
opere  tractandum  duxi,  videantur  dicta  in  li- 
bro  secundo  de  Auxiliis. 

4.  Cum  ergo  hsec,  quae  ad  rem  spectant, 


GAPUT  VIII. 

UTRUM   REPROBATIO  TOLLAT  ALIQUO  MODO    REPROBI 
LIBERTATEM. 

1 .  In  liacquoistione  de  solis  adtdtis  liabetur  ser- 
mo. — Qusestio  habet  tantum  locum  in  adultis,  vera  sint,  in  modo  loquendi  superest  difficul- 
ut  per  se  constat,  quia  parvuli  non  sunt  capaces  tas,  an  absolute  vcrum  sit,  csse  in  potestate 
libertatis.  Et  quautum  ad  rem  attinct,  nuUam  hominis,  qui  damnatur,  non  solum  non  dam- 
habet  difficultatem ,  suppositis  quse  diximus.  nari,  sed  etiam  non  reprobari,  imo  et  non 
Aut  enim  agimus  de  libcrtate  quoad  potesta-  carere  prsedestinatione.  Nam  pars  affirmativa 
tem  operandibonum,  vel  quoad  potestatem  vi-  videtur  aperte  cx  dictis  sequi.  Et,  ut  iuteUiga- 
taudi  malum,  aut  ctiam  committendi  illud ,  tur  difficultas,  sumi  dcbet  verbum  illud,  Po- 
vel  omittendi  necessarium  bonum.  De  potes-  test,  non  tantum  in  sensu  diviso,  sed  etiam  in 
tate  committendi  malum,  vel  non  operandi  composito.  Quoad  hoc  tamcn  est  difierentia 
bonum,  nulla  est  disputatio  :  nam  hujusmodi  inter  reprobationem  affirmativam  et  negati- 
actus  sinc  dul)io  repcriuntur  in  reprobis  :  crgo  vam  :  nam  in  positiva  supponitur  absoluta 
et  potcstas  ad  illos.  Undc  potius  quseri  potcst,  prffiscientia  futuri  eventus,  scilicet,  perseve- 
quomodo  quoad  Iios  actus  non  sit  necessitas.  rautiaj  in  peccato  usque  ad  mortcm  :  et  consc- 

2.  Igitur  quoad  aliam  potestatcm  operandi  quenter  etiam  includitur  absoluta  voluutas 
bonura  ct  cavendi  malum,  quod  non  sit  ablata  Dei  damnandi  homincm  :  et  ideo  in  hac  repro- 
per  rcprobationcm  positivam,  probatur  apcrte  bationc  manifestura  est,  facta  iUa  suppositione, 
ex  dictis  :  quia  hffic  reprol)atio  suppoiiit  ma-  non  possc  cum  illa  coraponi  contrariura  eveu- 
lura  usura  Ulius  potestatis,  quia  supponit  cul-  tura.  Hinc  crgo  fit,  in  scnsu  composito  cx  partc 


CAP    VIII.  DE  CONCORDIA  REPROUATIONIS  CUM  LIBERO  ARBITRIO.  519 

o])jecti  sumplo,  ut  supra  dcclaravi,  illas  locu-    nari  a  Deo,  ct  rcprobari,  quia  ajque  impossi- 
tiones  esse  falsas,  idque  sinc  pr»judicio  liber-     ])ilis  fieret  saius  posita,  non  praidcstinatione 


tatis  :  quia  suppositio,  quae  ponitur,  cstomnino 
consequens  et  nullo  niodo  antcredens,  et  ita  a 
sulijccto  ipso  nullam  tollit  li])ertatcm. 

5.  Idem  frohalur  cle  negativa.  —  At  vcro  in 
rcprobationc  ncgativa  secus  esse  vidctur,  quia 
illa  nec  supponit  prrescientiam  a])solntam  fu- 


ac  repro])ationc  positiva.  Ncc  putant  liinc  se- 
qui,  possc  dari  causam  prffidestinationis  totius, 
quia  semper  supponitur  praivcnicns  auxilium 
ex  partc  Dei,  ut  dicere  possimus,  essc  in  po- 
tcstate  talis  liominis  non  carere  praedcstina- 
tionc.  Sed  solum  sequitur,  esse  iii  potestate 


turi  evcntus,  neque  etiam  voluntatcm  absolu-  liomiuis  faccrc,  ut  tale  auxilium  ad  pra^desti- 

tam  damnandi  liomincm  :  crgo  ex  vi  luijus  nationempcrtincat,  et  cfTectum  ejusconscqua- 

rcprobationis  non  repugnat,   ncquc  implicat  tur.  Hoc  autcm  omnino  vcrum  his  auctoribus 

coutradictionem,  quod  cum  illa  simul  pona-  videtur,  quia  in  potcstate  liominis  est  facere, 

tur,  in  re  ipsa  futura  salus  liominis,  cum  lioc  ut  illud  auxilium  sit  eflicax,  quia  iu  postestate 

nec  sit  contra  pra^scientiam  DEI,  nec  contra  liominis  est ,  ut  liabeat  effcctum  vel  non  ha- 


divinam  voluntatera  :  ergo  loquendo  dc  liac 
rcprobationc,  admittendffi  suntomucs  illajlocu- 
tiones,  ctiam  in  scnsu  composito,  et  composi- 
tioncm  poncndo  in  objecto.  Quod  si  lioc  admit- 
tatur,  sequitur  ultcrius,  in  potcstatc  liominis 
non  prajdestinati  cssc,  facere,  ut  sit  praidcs- 
tinatus,  juxta  illud  quod  refcrri  solct  ex  Au- 
gustino  (sed  apud  illum  nou  repcritur).  Si  non 
est  prcedestinatus,  fac  ut  prwdestineris.  Est 
enim  consecutio  evidens  :  quia  si  in  potestate 
liominis  cst,  non  esse  reprobatum,  ergo  ct 
csse  proedestinatum  positive,  quia  lisec  duo 
immediatc  opponuntur  ct  carentia  reprobatio- 
nis  non  toUitur,  nisi  poucndo  prajdestiuatio- 
nem.  Consequcns  autcm  repugnat  liis  quce  in 
superioribus  dicta  sunt.  Quia  si  est  in  liomi- 
nis  potestate  facere  ut  praedcstinctur  :  ergo 
est  in  cjus  voluntatc,  ut  in  simili  argumenta- 
tur  Augustiuus,  1  lletract.,  cap.  21,  et  srepe 


beat  :  si  autcm  sit  eflicax,  erit  auxiliurn  prce- 
destiuationis  :  ergo  est  in  potestatc  liominis 
faccre,  ut  talc  sit. 

7.  Haec  posterior  seutentia  recte  et  consc- 
quentcr  dcfenditur  al)  liis  auctoiibus,  qui 
prffiscientiam  conditiouatam  non  admlltunt ; 
et  inter  cos  illam  maxime  secutus  cst  Catboi  i- 
nus.  Qui  consequentcr  asseruit,  plurcs  non 
praielectos,  ncquc  ex  determinata  intentione 
Dei,  ita  efficaciter  vocatos,  ut  infallibiliter  con- 
verterentur,  de  facto  convcrti  ct  salvari.  Vc- 
rumtamen  lirec  sententia  multa  supponit,  quse 
a  nol)is  nullo  modo  probari  possunt.  Unum 
est,  non  dari  prcescientiam  ccrtam  futurorum 
sub  conditione.  Aliud  est,  salvari  de  facto  ali- 
quos  liomines  non  prKclcctos  ad  gloriam  aute 
prajscicntiam  absolutam  futurorum  opcrum. 
Tcrtium  est,  non  prffidefmire  Deum  absolute  et 
in  particulari  convcrsionem ,  ct  perscveran- 


alias  :  ergo  liomo  pcr  voluntatcm  suam  potest    tiam  eorum,  qiii  salvaudi  sunt,  aute  absolutam 


dare  causam  suai  pra^destinationi.  Ideo  enim 
potest  aliquo  modo  dare  suse  justificationi  et 
glorificationi  causam,  quia  pcr  potcstatem  et 
voluntatem  suam  cum  auxilio  divinai  gratioe 
potest  aliquid  faccrc,  quo  justificetur  et  giori- 
ficctur  :  crgo  si  potest  aliquid  facere,  quo  prse- 
destiuctur,  potcrit  esse  causa  sua3  praidestina- 
tionis,  cujus  contrarium  dictum  est. 

G.  De  his  lociitionibus  varii  modi  dicendi.  — 
De  his  locutionibus  disputant  inter  se  moderni  solutio  facile  constabit  cxplicando  magis  fun- 
tlicologi,  et  aliqui  existimant,  omnino  uegan-  dameutum  prioris  opinionis,  ct  alterius  funda- 
das  csse  propter  rationem  factam,  et  quia  dic-  mento  satisfaciendo.  Ut  ergo  ratio  illius  sen- 
tum  est  a  nobis,  reprobationem  negativam  tcntise  comprclicndatur ,  cst  prse  oculis  ha- 
non  liabere  causam  ex  parte  hominis,  sed  pcn-  bcnda  illa  distinctio  de  reprobatione  positiva 
derc  cx  sola  libera  voluntate  Dei  :  id  autem,  et  negativa.  Quia  non  reprobari  positive  co- 
quod  hujusmodi  est,  non  cst  in  potcstate  homi-  dcm  modo  est  in  potestate  hominis ,  q;uo  non 
nis  constitutum.  Alii  vero  existimant,  ncccs-    condemnari,  velsalvari,  quia  jam  ostcndimus. 


praescientiam  ejus.  Nisi  enim  hsec  omnia  sup- 
ponantur ,  seu  contraria  ut  vera  recipiantur  , 
repugnantiam  involvit  illa  sententia  ut  ratio- 
nes  factse  ostcndunt. 

8.  Conclusio.  —  Dico  ergo,  nou  esse  in  po- 
testate  hominis,  cum  non  electione  divina,  seu 
cum  non  prsedcstinatione,  aut  (quod  idem  est) 
cum  reprobatione  ncgativa,  actu  ponere  seu 
componere  suam  seternam  salutem.  Hrec  re- 


sarium  esse  admittere  illas  locutiones,  quia 
alias  perditio  hominis  non  esset  ultimafe  iu 
ipsum  rcsolvenda,  sed  in  Deum,  qui  illum  nou 
prajdcstinavit,  ac  pcriude  cssct  non  prsedcsti- 


in  hac  matcria  optimum  argumcntum  sumi 
ab  ipsa  damnatiouc  ad  rcprobatiouem  positi- 
vam,  quia  liasc  nou  opponitur  immediate  prte- 
destiuatioui,  scd  approbationi,  seu  glorifica- 


520  LIB.  VI.  DE  COMPABATIONE 

tioni.  At  vero  reprobatio  negativa  immediate 
opponitur  preedestinationi  ^  et  ideo  non  magis 
potest  esse  in  libera  potestate  hominis  nna, 
quam  alia.  Ex  quo  aperte  sequitur,  facta  sup- 
positione  non  preedcstinationis ,  non  posse  si- 
mul  cnm  illa  componi  salutem  liominis^  quoe 
solis  prsedestinatis  contingit.  • 

9.  Difficultati  satisfit.  —  Ad  difiicultatem 
autem  positam  respondetur^  quamvis  non  sup- 
ponatur  absoluta  scientia  in  Deo,  neque  etiam 
decretum  expellendi  a  Regno  hujusmodi  per- 
sonas,  supponi  tamen  scientiam  conditiona- 
tam^  quse  adjuncta  voluntate  permittendi 
lapsum^  seu  non  dandi  tale  auxihum,  quod 
futurum  esse  congruum  prffiscitur,  transit  in 
absohitam,  et  hoc  satis  est^  ut  effectus  sit  in- 


PR.OESTINATI0NIS,  ETC. 

fahibihs.  Neque  inde  sequitur,  Deum  cx  se,  et 
ex  vohmtate  sua  reprobare  hujusmodi  homines 
positiva  reprobatione,  sed  sohim  sequitur,  ex 
se  non  preedestinare,  et  veUe  permittere  cul- 
pam,  quod  verum  est  nunumque  habet  incon- 
veniens.  Denique  parum  refcrt,  quod  sit  in 
potestate  hominis  actu  operari  cum  auxiho 
justificante  Dei,  et  quod  si  id  faciat,  auxihum 
jam  erit  congruum  et  efBcax.  Nam  cum  Deus 
prseviderit  hominem  non  fuisse  usurum  tah 
potestate,  simul  cum  iha  potestate  est  infahi- 
bile  tale  auxihum  non  futurum  congruum, 
nec  efficax.  Non  est  autem  in  hominis  potes- 
tate  facere,  ut  Deus  sibi  prseparet  ihud  auxi- 
hum,  quod  novit  futurum  esse  congruum,  scd 
hoc  omnino  pcndct  ex  hbera  Dei  vohintate. 


FINIS  LIBRI  QULNTI. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  SEXTI 

DE  COMPARATIONE  PEiEDESTINATIONIS  &  REPROBATIONIS. 


Cap.  l.Anprcedesiinatiisinliacvitareci-  Cap.  III.  Sitne  major  numerus  prcedes- 

piatmajoradonagratiw,(jiiamreprobus.  tinatorum  quam  reproborum. 

Cap.   II.    In   certitudine   eomparantur  Cap.  IY.   Ad  totam  Dei  p^^ovidentiam 

prcedestinatio  et  i^eprobatio.  comparantur. 


LIBER  SEXTUS. 


DE  NONNULLIS  COMPAIiATIONIBUS 

INTER  PRJ:DESTIN™S  ET  REPROBOS,  SEU  INTER  PRJIDESTLNATIONEM 

ET  RErROBATIONEM. 


Postquam  de  prffidestinatione  et  reproba- 
tione  sigihatim  diximus,  superest  ad  hujus 
opcris  complementum,  ut  ihas  inter  se  confe- 
ramus,  vel  pcrsonas  quK  praedestinatse,  vel 
reprobaj  detcrminantur,  quoad  ahquas  nimi- 
rum  conditiones,  vcl  proprietates,  quae  ad  per- 


fcctiorem  cognitionom  supernaturahs  provi- 
dcntise  conducunt.  hi  pcrsonis  autcm  pi\Tdcs- 
tinatis,  ct  rcprobis  tria  occurrunt,  in  quibus 
possunt  comparari,  vidchcet  dona  gratia}  hu- 
jus  vita),  ccrtitudo  sahitis  ffiternai,  et  numerus 
scu  multitudo  hominum  utriusquc  ordinis.  hi 


CAP.  I.  AN  PR^DESTINATUS  IN  HAC  VITA  RECIPIAT  MAJORA,  ETC.  521 

Prsedestinatioiie  vero,  ct  rcprol)ationc  considc-  duobns  consistcrc  vidctur.   Unum  cst ,  <juia 

rari  possunt  ca,  in  quibus  convcnirc,  ct  dif-  praidcstinati  vobintas  quodam  spcoiali  modo 

fcrrc  vidcntur,  et  quomodo  ad  totam  supcr-  pra^paratur  quo  non  prseparatur  vobmtas  re- 

naturalcm  providcntiam  comparcntur.  probi,   ut  late  Augustinus    de    Praedcstinat. 

Sanctor.,  cap.  6,  8,  10  et  16,  ct  sa^pc  alias. 

CAPUT  I.  Prosper,  bbro  sccundo,  de  Vocatione  Gentium, 

c.  8,  aUas  23,  et  ad  Gcnuenses,  rcsponsione  3, 

UTRUM  TRiEDESTiNATUS  SEMPER  iN  HAG  viTA  RECi-  ct  ad  Gallos,  rcsponsionc  5.  Idcm  sentit  Grego- 

riAT  MAJORA  DONA  GRATiiE,  QUAM  REPROBus.  rius,  homil.  30,  in  EvangeUa.  AUud  cst  perse- 

vcrantise  donum ,  quod  praidestinato  datur, 

1 .  Duhitandi  ratio.  —  Ratio  dubitandi  cst,  non  vero  reprolio  :  cst  autem  iUud  spcciale 

quia  dona  gratias  aut  sunt  gratia  sanctificans  donum  gratiai,  ut  late  Augustinus,  toto  libro 

cum  liabitibus  infusis,  aut  actus  virtutum  pcr-  de  Bono  pcrsever.  Et  docuit  Innocentius,  \, 

tinentes  ad  gratiam  coopcrantcm,  vel  voca-  Epist.  91,  intcr  Epistolas  Augustini,  ct  Coeles- 

tiones,  et  auxiUa  gratiai  operantis.  In  bis  au-  tinus,  Epist.   ad  Episcopos  Galliaj,  cap.  7,  ct 

tcm  omnibus  interdum  videntur  exccdere  re-  tandem  ConciUum  Tridentinum,  sess.  6.  Prop- 

probi  pra3destinatos.  Primum  patct,  quia  in-  ter  quse  alii  moderiii  tbeologi  partem  lianc 

terdum  reprobus  consequitur  iii  bac  vita  ma-  ctiam  esse  censent. 

jorcm  sanctitatem  pro  aUquo  tempore,  quam  3.  Ut  veram  resolutionem  hujus  qusestionis 

priiedestinatus  in  tota  vita.  Quod  patebit  facile  breviter  tradamus,  oportet  distinguere  ea,quae 

confcrendo  aduUum  aUquo  tempore  vitee  sauc-  pcr  se,  ac  necessario  sequuntur  ex  prsedesti- 

te  operantem,  ct  postca  in  peccato  morientem,  natione,  ab  iis,  quee  sunt  quodammodo  per 

cum  infante  baptizato,  et  cum  sola  gratia  bap-  accidens,  quatenus  uon  sequuntur  ex  ratione 

tismaU  mortuo.  Unde  idcm  est  evidens  de  ac-  prsedestinationis  ut  sic.   Quia  nimirum,  licet 

tibus  bonis  :  nam  interdum  aliquis  salvatur  ex  hac,  vel  illa  prsedestinatione  magis,  vel 

cum  una  tantum  contritione,  vel  attritione,  minus  perfecta  sequi  possint,  per  se  tamen  ad 

aUi  vero  damnantur,  quia  ssepius,  et  multos  prajdestinationcm  ut  sic  necessaria  non  sunt. 

vitffi  tempore  insigncs  actus  virtutum  operati  Prioris  generis  sunt  justificatio  aliqua  (sub  qua 

sunt.  Ex  quo  etiam  constat,  idein  dicendum  comprehendo    aliam   vocationem    efficacem , 

esse  de  auxiliis  operantis  gratiae  :  tum  quia  illi  quatenus    ad  justitiam  fuerit   necessaria)  et 

actus  ab  hujusmodi  auxiliis  procedunt :  tum  perseverantia  usque   ad  mortem  in  justitia  : 

etiam  quia  reprobi  interdum  efficaciter  vocan-  nam  hsec  duo  sufficiunt,  ut  preedestinatio  com- 

tur  ad  statum  perfectionis,  verbi  gratia,  ad  plcatur.  Posterioris  generis  sunt  abundantiora 

quem  prsedcstinatus  non  vocatur :  crgo,  etc.  dona  gratia?,  sive  habitualis,  sive  actuaUs, 

Propter  quod  hanc  partem  absolute  affirmare  quia  sine  his  potest  prffidcstinatus  salvari,  nisi 

vidcntur  Sotus,   1,  de  Nat.  et  Grat.,  cap.  16,  fuerit  adeo  excellens  terminus  pra^destinatio- 

Vcga,  lib.  6,  in  Tridentin.,  cap.  9.  Et  maxime  nis  ejus,  ut  his  omnibus  indigeat.  Comparatio 

hoc  sentiunt,  qui  putant  dari  causam  prsedes-  ergo  ut  sit  doctrinalis,  et  possit  sub  scientiam 

tinationis,  vel  aliquos  non  preeclectos  salvari,  cadere,  debet  fieri  in  his,  quee  sunt  per  se, 

prfficipue  illi,  qui  simul  negant  conditionatam  nam  in  his,  qua;  sunt  per  accidcns,  potest  esse 

prsescientiam,  ct  physicam  prsedeterminatio-  magna  varietas. 

uem  non  admittunt.  4.  Prima  conchcsio .  —  Unde  imprimis  di- 

2.  In  contrarium  ratio.  —  In  contrarium  cendum  est,  in  posterioribus  donis  gratioe  posse 

vero  est,  quia  prima  ratio  in  ordine  cxecutio-  reprobum  superare  multos  pradestinatos.  Hoc 

nis,  propter  quam  hic  salvatur,   et  non  ille,  probat  discmsus  primo  loco  in  ratione  dubi- 

est,  quia  DEUS  huic  prgestare  voluit  specialem  tandi  positus.  Etpraeterea  probatur  inductione. 

misericordiam,  et  non  alteri,  juxta  illud  :  Cu-  Nam  Lucifer  in  majori   gratia  creatus  fuit, 

jiis  vult  miseretur,  et  quem  mlt,  indurat,  ad  quam  uUus  sanctorum  angelorum.  In  homini- 

Rom.  9.  Heec  autem  miscricordia  consistit  in  bus  etiam  est  per  se  clarum.  Ratio  vero  est 

coUatione  alicujus  specialis  gratiaj,  obduratio  jam  tacta,  quia  cum  iUa  dona  non  sint  neces- 

vero  in  negatione  similis  gratire,  ut  docuit  saria  in  illa  al)undantia,  et  pcrfectione  ad  prre- 

Augustinus  1,  ad  Simplicianum,  quoestione  destinationem  ut  sic,  non    est  necesse    dari 

secuuda.  Ergo  proedestinatus,  ct  reprobus  sem-  omnibus  praidestinatis  :  et  cum  aUas  sola  non 

per  sunt  ita  impares,  ut  prtedcstinatus  excedat  sufficiant  ad  salutcm  aeternam  sine  perseve- 

in  speciali  dono  gratiae.  Hic  autem  excessus  in  rautia,  possunt  pro  Dei  arbitrio  communicari 


522  LIB.  VI.  DE  COMPARATIONE 

reprobis  :  nam  licet  illi  absolute,  et  simplici- 
ter  prsedestinati  non  sint^  possunt  tamen  esse 
pra^ordinatij  et  preefmiti  ad  aliquem  gradum 
gratia^  in  liac  vita  obtinendum  :  nihil  ergo 
impedit,  quominus  in  his  beneficiis  aUquando 
reprobus  superet  prajdestinatum. 

5.  Semmcla  conclusio. — Secundo  dicendum, 
prffidestinatum  semper  recipere  aUquod  do- 
num  gratias^  quod  non  communicatur  repro- 
bo,  ratione  cujus  csetera  dona,  etiamsi  in  en- 
titate  sua  vel  non  majora,  vel  etiam  minora 
esse  videantur,  in  ordine  ad  consequendam 
saUitem^  sunt  efficaciora,  atque  adeo  in  ratione 
gratiee,  et  beneficii  majora.  Hanc  assertionem 
probant  rationes  posteriori  loco  propositaj.  Et 
expUcatur  prajterea  breviter,  Nam  imprimis 
preedestinatus  perseverat  usque  ad  mortem  in 
gratia,  et  non  reprobus  :  hoc  autem  speciale 
DEI  donum  est,  ut  est  certum*,  et  breviter  pro- 
batum  jam  est.  Est  autem  advertendum^  ex  hoc 
non  sequi,  prEedestinatum  necessario  excedere 
in  aUquo  dono  intrinseco,  quod  iUi  inlisereat : 
nam  hoc  non  est  semper  necessarium  ad  per- 
severandum;,  ultra  communem  gratiam  ju.sti- 
ficantem :  sed  sufficit  speciaUs  providentia  Dei, 
vel  auferentis  occasiones  pravas^  et  impedi- 
menta  salutis^  vcl  ordinantis^  quovis  modo,  ut 
mors  in  bono  statu  homini  contingat^  juxta 
iUud :  RapUis  est  ne  malitia  mutaret  inteUectum 
ejus.  Atque  ita  salvatur  parvuUis  cum  sola  gra- 
tia  baptismaU,  et  recipit  donum  perseveran- 
tise,  non  per  novum  intrinsecum  donum  iUi 
inhserens,  quia  nec  esse  potest  habitus,  vel 
intentio  ejus,  ut  per  se  notum  est^  nec  actua- 
Us  motio,  quia  parvulus  non  est  capax  ejus^ 
nec  iUa  indiget;  erit  ergo  speciaUs  DEI  provi- 
dentia  circa  mortem  ejus^  quee  de  facto  magis 
illi  prodest  ad  seternam  salutem  consequen- 
dam,  quam  prosiut  aUcui  advdto  multa  bona 
opera,  et  maguum  gratise  augmentum^  in  quo 
tandem  non  perseverat.  Eademque  differentia 
inter  aduUos  facile  considerari  potest. 

6.  Secundo  spectat  ad  hoc  discrimen  aliqua 
vocatio  speciali  modo  efficax,  quoe  praidesti- 
nato  datur^  et  non  reprobO;,  de  qua  sa^pe  lo- 
quitur  Augustinus,  in  citatis,  et  in  aUis  locis,  et 
eam  vocat  altam,  atque  secretam.  Ejusque  il- 
histre  exemplum  in  angelis  invenitur  :  nam 
in  primo  instanti  creationis  onuies  receperunt 
vocationem  congruam,  ut  se  disponercnt  ad 
primam  justitiam  :  in  secundo  vero,  in  quo 
pcrfecte  deliberaturi  erant,  ut  viam  suam  con- 
summarcnt,  prffidestinatis  data  est  vocatio  ef- 
fieax,  aUis  vero  non  cst  data  :  ct  ex  diifercutia 
in  hoc  dono  orta  cst  etiani  differcntia  iu  a;ter- 


PR^DESTINATIONIS,  ETG. 

na  sahite.  Inter  horaines  etiam  hoc  conside- 
rare  licet^  maxime  in  duobus  jam  morti  vici- 
nis,  et  existentibus  in  peccato  mortali;,  nam 
uni  aliquando  datur  vocatio  efficax  ad  poeni- 
tentiam,  aUeri  non  datur^  et  statim  ambo  mo- 
riuntur.  Est  ergo  necessaria  hajc  diversitas, 
quia  actualis  conversio  (juxta  veram  doctri- 
nam),  non  fit  sine  vocatione  efficaci. 

7.  Qna^stio. —  Hic  autem  occurrebat  quaes- 
tio.  an  necessarium  sit  in  his  eventibus,  prse- 
destinatum  excedere  reprobum  in  aliquo  ma- 
jori  auxilio  gratiee  intrinseco^  vel  saltem  in 
aliqua  majori  providentia,  qua  toUantur  im- 
pedimenta  conversionis,  ita  ut  simpliciter  ve- 
rum  sit  dicere,  prasdestinatum  in  ea  occasione 
recipere  majus  auxilium.  Sed  quia  rem  hanc 
ex  professo  tractavi,  libro  tertio  de  Auxiliis, 
capitibus  20  et  21.  Respondeo  distinguendo  de 
auxilio  actuali  concomitante  et  per  modum 
concursus,  seu  actualis  influxus  et  de  auxilio 
prffiveniente,  seu  per  modum  principii.  Nam 
de  priori  dicendura  est,  semper  praidestinatum 
excedere  in  aliquo  hujusmodi  auxiliO;,  quando 
csetera  ffiqualia  sunt,  quia  semper  excedit  in 
aUqua  conversione,  vel  bona  dispositione  ulti- 
ma,  quffi  non  Ual^etur  sine  Iioc  auxilio,  neque 
Iioc  auxilium  datur  sine  illa.  At  vero  de  alio 
praiveniente  auxilio  id  non  est  per  se  necessa- 
riura,  quia  si  tale  raajus  auxilium  esset  neces- 
sarium  per  se  et  ex  parte  principii  ad  actualem 
conver.sionera ,  qui  illud  non  haberet,  non  ac- 
ciperet  sufficiens  auxiliura  ad  conversionera, 
quia  deest  illi  aliquid,  quod  per  se  uecessariura 
est  et  non  est  in  potestate  ejus,  cura  ad  gra- 
tiara  vocationis  pertinere  dicatur.  Item  quia, 
vel  ille,  qui  recipit  majus  auxilium,  potest  ni- 
hilominus  non  converti ,  vel  non  potest.  Se- 
cuudum  dici  non  potest,  juxta  Concilium  Tri- 
dentinura,  sess,  6,  can.  4,  quia  talis  pra?motio 
toUeret  libertatem,  e.st  enira  antecedens.  Si 
vero  dicatur  primura  :  ergo  cura  illo  eodem 
auxilio  stat  unum  converti  et  non  alium  :  non 
ergo  requiritur  majus  in  eo  qui  convcrtitur. 
7.  Nihilominus  taraen,  ut  in  ultima  parte 
conclusionis  insinuavi,  tale  auxilium  in  eo,  qui 
convertitur,  habet  rationem  majoris  beneficii, 
majorisque  gratise.  Sunt  enim  hsec  duo  valde 
diversa,  esse  majus  auxilium  et  esse  majus  be- 
neficium.  Nam  majus  auxiliumsignificat,  esse 
majus  principium  et  potentius  ad  opcrandura, 
quod  non  semper  Iiabet  vocatio  congrua,  ut 
ostendi.  At  majus  beneficium  solum  dicit,  quod 
tale  auxiliura  detur  ex  majori  dilectione  Dci 
ct  ideo  conferatur  in  ea  opportunitate  ct  tcm- 
pore,  quod  Deus  prajuovit  forc  accomraoda- 


CAP.  II.  IN  CERTITUDINE  COMPARATUR  PR.I^.UESTINATIO,  ETC.  S23 

tum,  ut  in  illo  infallibilitcr  liabcat  cftcctum  :  pio  vitae  usque  ad  finem.  In  qua  scntcntia  vi- 
in  hoc  exccdit  prcedestinatus  rcprobum  quan-  dentur  fuisse  Massilienses ,  ut  collisitur  cx 
tum  ad  illara  vocationcm^  ex  qua  saltem  pen-    Epistola  Hilarii  ad  Augustinum,  in  illis  vcr- 


dct  ultima  salus. 


CAPUT  II. 


QUOMODO  NUMERUS  PR^DESTINATORUM   ET   REPRO- 
BORUM  CERTUS   SIT. 

d.    Supponimus  utrumque  numerum  csse 


bis  :  Illud  pariter  no7i  accipimt ,  ut  eligendo- 
Tum,  recipiendorumqiie  esse  defmitiim  nume- 
rum  telint,  scilicet,  in  dccrcto  voluntatis  Dei, 
nt  Augustinus  docebat.  Unde  a  fortiori  idem 
dicunt  lii  auctores  de  numcro  reproljorum. 

4.  Impugnatur  hwc  opitiio. — Haoc  vcro  opinio 
supponit  imprimis  malam  divisioncm  in  nu- 
merumsalvandoruraet  praidestinatorura,  cou- 


ccrtum.  Nam  de  Preedestinatis  ait  Paulus  2,  tra  quam  supra  ostendi,  omnes  salvandos  esse 

adTimotli.  ^:  Firmimi  fundamentum  Dei  stat,  praidestinatos.  Deinde  supponit  duo  principia 

7iovit  Dominus,  qui  sunt  ejus;  et  Ecclesia  in  falsa.  Unum  est,  non  omnes,  qui  salvantur, 

quadam  oratione  dicit :  Deics,  cui  soli  cognitus  esse  pra^electos  :  aliud  cst,  Deumnonpra;scirc 

est  numerus  electorum  in  ceterna  feUcitate  lo-  sub  conditione  futura  contingentia,  priusquam 

candus.  Eadcmque  ratio  est  de  numero  repro-  circa  salutem  hominura  aliquid  dcccrnat :  et 

borum,  quia  scientia  Dei  est  seterna,  sive  bona,  ideo  non  oportet  phira  contra  hanc  sententiam 

sive  mala,  quee  in  tcmpore  eventura  sunt,  illi  dicere. 

sunt  ab  oeterno  certa.  Unde  in  lioc  non  potest  5.  Ahi  ergo  moderni  acriter  impugnantes 

esse  dissensio  inter  CatlioUcos,  quamvis  ahqui  hanc  opinionem,  in  ahara  extremam  iucide- 

oppositum  tribuant  Catheriuo  et  Massihensi-  runt,  dicentes.  Utruraquenumerura,  tamprse- 


bus.  Sed  iUi  in  aho  sensu  locuti  sunt^  ut  con- 
stabit. 

2.  Potest  vero  objici,  quia  prgedestinatio  et 
reprobatio  non  est  certa  et  infaUibiUs  :  ergo 
nec  nuraerus  potest  esse  certus.  Antecedens 
patet,  quia  quod  est  infaUibile,  est  inevitabile, 
quod  inevitabile  necessariura,  sed  hsec  non 
possunt  tribui  prffidestinationi  vel  reprobatio- 


destinatorum,  quara  reproborum  esse  certum 
in  decreto  quodam  vohuitatis  Dei,  quod  ante- 
cessit  omnera  praescientiam  futurorura,  tam 
absohitara,  quamconditionatara.  Verumtaraen 
hsec  opinio  satis  in  superioribus  irapugnata 
est :  quia  ueque  circa  reprobos  Deus  potuit 
convenieuter  habere  tale  decretum  ante  prse- 
scientiam  absolutam^   nisi  vehmus  Deum  fa- 


ni :  ergo  neque  iUud.  Hoc  sohim  propono  ad     cere  auctorera  totius  raah,  neque  etiam  locum 


exphcandos  terminos.  Nam  certum  et  infalli- 
Mle  counotant  habitudinera  ad  scieutiara :  et 
ideo  simphciter  et  sine  distinctione  tribui  pos- 
suut,  et  debent  prsedestinationi,  et  numero 
prsedestinatorum,  inevitahile  autera  et  neces- 
sarium  dicunt  habitudinera  ad  causahtatem 
et  effectura-,  et  ideo  non  sunt  admittenda  sine 
distinctione  sensus  corapositi  et  divisi,  in  sensu 


habet  tale  dccretura  circa  prsedestinatos  ante 
prcescientiara  conditionatam,  nisi  laidatur  h- 
bertas  arbitrii.  Denique  umisquisque  juxta 
modum  prffidestinationis  ,  quem  fingit  ,  tale 
etiam  admittit  fundamentum  hujus  certitudi- 
nis  :  et  ideo  necesse  non  est  per  singulas  opi- 
niones  disciu^rere,  aut  impugnare  iUas,  quia 
ex  fundamento,  id  est,  ex  modo  prsedestina- 


declarato  in  superioribus.  Unde  id,  quod  est  tionis  expuguandaj  sunt. 
certum,  non  semper  est  simpUciter  inevita-        6.  Prima  assertio.  —  Nos  igitur  ex  modo 

bile  in  ordine  ad  suam  causam  proximam,sed  prsedestinationis,  quem  posuiraus,  consequen- 

sohim  ex  suppositione ,  quod  jara  sit  causa  ter  dicimus,  iu  numero  pra^destinatorum  duo 

praivisa  hoc  faciens,  quse  est  iUa  suppositio,de  considerari  posse,  scihcet,  ut  non  sit  major  et 

qua  dixit  Aristoteles  :  Quodest,  quando  est,  ne-  ut  non  sit  miuor.  Dico  ergo  primo.  Ex  vi  il- 


cesse  est,  esse. 

3.  Duhium. — Prima  opinio. — Hoc  ergo  po- 
sito,  dubitant  theologi  de  raodo  hujus  certitu- 
dinis.  In  quo  Catherinus  distinxit  inter  nurae- 
rum  prffidestinatorum  et  salvaudorura,  ct  de 
priori  dixit,  esse  certum  in  decreto  voluntatis 
divinse:  irao  et  csse  uecessariura,  ut  supra 
vidiraus  :  de  posteriori  autem  dixit  non  esse 
ccrtura  in  vohnitatc  Dei,  sed  in  sola  prajscien- 


lius  decreti,  quo  Deus  eligit  ad  gloriara  tales 
personas,  certum  est  numerum  prsedestinato- 
rum  esse  futurum  in  tanta  rauUitudine  et  non 
in  minori.  Probatur^  quia  cum  sit  absohitum 
dccretum,  deficcre  non  potest.  Hsec  vero  cer- 
titudo  uon  repugnat  libertati  prsedestinato- 
rura,  propter  scientiam  conditiouatara,  quam 
supponit,  ut  ssepe  declaravi. 

7.  Secunda  assertio.  — Secundo  dico,  quan- 


tia  omnium  actiouum  humanarum,  a  princi-    tum  ad  aUam  partem,  quod  sciUcet  iUc  uume- 


524  LIB.  VI.  DE  COMPARATIONE  PR.^DESTINATIONIS,  ETC. 

rus  non  sit  futiims  major,  certitudo  sumenda 
est  ex  alia  voluntate,  qua  Deus  statuit  non  eli- 

gere  plures,  nec  prsparare  aliis  media  effica-  CAPUT  III. 
cia,  quia  ante  hanc  voluntatem  in  nullo  prin- 

cipio  est  infallibilis  negatio  majoris  numeri.  six  ne  major  numerus   pr^destinatorum,  an 

Unde  consequenter  fit,  ut  in  liac  posteriori  reproborum. 
voluntate,  supposita  etiam  conditionata  prse- 

scientia  et  voluntate  creandi  tantam  multitu-  1 ,  Omnes  qtd  Idliali  peccato  e  vita  discedwit, 

dinem  angelorum,  vel  hominum,  sit  etiam  simt  reprohi.  —  Prima  coUatio.  —  Suppono, 

certus  reproborum  numerus,  non  propter  eiE-  omnes,  qui  moriuntur,  vcl  terminant  vitam 

caciam  tahs  vohmtatis,  quam  positive  habeat  suam  in  mortah  peccato,  esse  reprobos.  Ne 

circa  effectus  reprobationis,  vel  circa  culpam,  oporteat  hic  impugnare  errores  asserentium, 

quae  est  causa  eorum :  sed  propter  scientiam  vel  omnes,  vel  ahquos  damnatorum  ahquando 

conditionatam,  cum  decreto  permittendi  con-  fore  salvandos,  et  consequenter  jam  esse  prse- 

ditionem,  ut  supra  etiam  declaratum  est.  destinatos,  ex  quo  non  parum  augeretur  pra?- 

8.  Ex  quo  tandem  intehigitur  differentia,  destinatorum  numerus.  Sed  quod  posuimus, 

quam  D.  Thomas,  hic  art.  1,  ponit  inter  nu-  est  de  fide  :  et  errores  ilh,  in  materia  de  Pur- 

merum  praedestinatorum  et  reproborum,  Nam  gatorio,  et  ahis  locis  ex  professo  impugnantur. 

priorem  dicit  esse  certum  ex  singulari  qtcadam  Hoc  ergo  posito,  phires  comparationes  hic  fieri 

pra'de^nitio?ie  divina ,  ita  enim  et  merito  vo-  possunt,  Prima  est  inter  solos  angelos,  au  phi- 

cavit  prseelectionem  DEI,  Posteriorem  etiam  res   fuerint  prffidestinati,  quam  reprobi.  Ad 

dicit  non  esse  certum  ex  tah  prsefinitione.  quam  tlieologi  communiter  affirmative  res- 

Quseri  vero  potest,  an  sit  ex  aliqua.  In  quo  pondent  cum  S,  Thoma,  1  part,,  qusest.  63, 

distinguendum  est  (cum  Cajetano  ibi)  de  re-  art.  9,  ad  1,  quod  juxta  unum  probabilem 

probis,  ut  sint  homines,  vel   angeli :  vel  ut  sensum  significatur  in  Apocal.  cum  dicitur, 

sint  reprobi .  Nam  priori  modo  numerus  eo-  Draconem  traxisse  secum  tertiam  partem  stel- 

rum  est  certus  ex  ahqua  praefinitione  Dei,  id  lariun.  Rationem  infra  insinuabo. 

est,  ex  ahqua  absohita  vohmtate  Dei  :  nam  2.  Secunda  collatio.  —  Secunda  comparatio 

ille  effectus  talis  est,  ut  DEUS  ilhim  facturus  est  inter  homines,  absohite  de  omnibus  loquen- 

sit,  et  magna  ex  parte  ipse  solus :  unde  tahs  do,   qui  a  principio   mundi  usque   ad  finem 

etiam  est,  ut  ex  se,  et  absolute  possit  eum  fuerunt  et  futuri  sunt.  Et  lioc  modo  est  com- 

velle.  Non  existimo  autem,  etiam  in  hoc  esse  munis  et  vera  sententia,  numerum  reprobo- 

sequalitatem   inter  reprobos  et  prsedestinatos  rum  essemajorem,  Quse  sumitur  exillo  Mattli, 

(licet  oppositum  censeat  Cajetanus,)  nam  prue-  7 :  Arcta  est  via,  quce  ducit  ad  vitam,  pauci 

destinatorum  numerus  per  se  prsefinitus  est,  sunt  qui  intrant  per  eam.  Ob  hanc  enim  cau- 

reproborum  autem  propter  bonum  ipsorum  sam  solent  in  Scriptura  electi  paucorum  no- 

prsedestinatorum,  ut  expresse  ibi  docuit  divus  mine  significari,  Quomodo  multi  intelligunt 

Thomas,  et  fuit  sententia  Augustini  4,  contra  illud  Psalm,  11:  A  paucis  de  terra  divide  eos  : 

Julianum,  cap,  4  ;  ct  ideo  illa  prior  voluntas  et  illud  Eccles,  17:  De  negligentia  tuapurga 

merito  vocatur  singularis  prsefinitio,  Ut  autem  te  cum paucis.  Unde  4,  libro Esdrse,  c.  8,  dicitur: 

tales  homines,  vel  angeli  reprobi  sint,  non  est  HocsceculumfecitDeusproptermultos,futurum 

certus  eorum  numerus  ex  prsefmitione  talis  autempropter2)aucos.Et\nfra.cla.rhis:3IuItiq2ii- 

effectus,  sed  ex  permissione,  supposita  condi-  dem  creati  sunt,  sedpauci  salvahuntur .  Qui  liber 

tionata  prsescientia,  ut  supra  declaratum  est,  licet  non  sit  canonicus,  Iiabet  tamen  magnam 

Dico  autem  non  esse  certum  hunc  numerum  auctoritatem,  Et  ibidem  declaratur  exemplo. 

ex  prsefmitione  talis  effectus,  nam  si  quis  vocet  S icut  terra  (mqmi)  dat  multam  materiam ,  ex 

prajfinitionem,  voluntatem,  quam  Deus  habuit  qua  fiant  fictilia,  paucani  vero  ex  qua  fiant 

non  prseeligendi  hos  homines,  nec  prseparandi  aurum  et  argentum,  etc.  Nam  propterea  for- 

eis   auxilia    congrua ,    etiam  est  ccrtus   ille  tasse  in  Scriptura  electi  dicuntur  vasa  aurea, 

numerus  ex  vi  talis  prsefinitionis.  Modus  ta-  et  comparantur  gemmis  et  lapidibus  pretiosis, 

men  loquendi  est  improprius  et  minime  usi-  quia  sicut  hsec  sunt  rara,  ita  etiam  illi. 

tatus,  quia  cum  illa  voluntas  non  sit  de  cf-  3.  Deinde  quasi  inductione  id  facile  ostendi 

fectu  positivo  ,  sed  tantum  de  quadam   nc-  potest.  Quia  si  considcromus  statum  hominum 

gatione,"ad  permissionem  potius  pertinere  cen-  usquc  ad  CHRISTI  advontum,  in  eo  rara  erat 

setur.  cognitio  DEI  et  sanctificatio.  Post  Cluisti  au- 


CAP.  III.  SITNE  M.\JOR  NUMERLS 
tem  advcntum  innumcroe  rationcs,  vcl  non 
crcdunt,  vcl  ctiam  nondum  audicrunt  Evan- 
gelium :  et  ex  his,  qui  credunt,  magna  pars 
condcmnatur,  ut  statim  dicam :  ci'go  pcnsatis 
onmilius,  sinc  duliio  cst  nudto  major  numcrus 
re[)rol)oriun.  Rationcm  autcni  rcddit  divus 
Thomas,  1  part.,  qurest.  23,  art.  7  ct  1,  2,  q. 
71,  art.  2,  ad  3.  Primo  cx  conditionc  humanoe 
naturcC  qua^  composita  cst  ex  appctitibus  quo- 
dammodo  contrariis,  et  objecta,  qua3  possint 
inchnarc  ad  mahun,  sunt  magis  famiharia  et 
proportionata.  Ad  quod  accedit  deordinatio 
rchctaapeccato  originah:  proptcrquod  supra 
diccbamus,  originale  pcccatum  esse  causam 
ahquo  modo,  vel  occasionem  reprobationis 
muhorum  hominum.  Deindc  .sumi  potcst  ratio 
ex  altitudinc  et  cxcchentia  finis,  ad  quem  con- 
sequendum  homo  oixlinatur  per  media,  quaj 
muhum  etiam  excedunt  vires  hominis,  prai- 
sertim  lapsi.  Qua  rationcs  sunt  optimae  cx 
parte  hominis  :  tamcn  ex  parte  Dei  prohui- 
dum  est  hoc  consihum  sapicntia^  ejus,  neque 
ahud  dicere  possumus,  nisi  per  hoc  ostendere 
voluisse  Deum  cxcchentiam  gratice  suaj  iu 
electis,  ut  Pauhis  significavit. 

4.  Tertia  collaiio. — Prima  sententia. — Ter- 
tia  comparatio  est  intcr  homincs  fidelcs,  seu 
Christianos,  an  phu^es  salventur,  quam  dam- 
nentur,  vcl  e  converso.  In  qua  re  sunt  diversoe 
scntcntiffi,  Quidam  pie  credunt  phircs  salvari 
cx  his  :  quod  tcnuit  Sylvester  in  Rosa  aurea, 
circa  Dominicam  Septuagesimee^  in  fine.  Et 
solet  ad  hoc  affcrri  parabcla  Mattliaii  21.  Ubi 
in  convivio  Patrisfamilias  unus  tantum  inven- 
tusest  carens  veste  uuptiah,  Matth.  autem  21, 
ex  decem  virginibus  quinque  fuerunt  fatuoe 
et  quinque  prudentes.  Congruentia  vero  esse 
potcst,  quia  ex  Christianis  phu^cs  moriuntur, 
rcceptis  Sacramentis,  quorum  virtute  facile 
justificantur :  ergo  verisimilc  est  plures  cx 
his  salvari. 

5.  Posterior  verior.  —  Contraria  sententia 
communior  est,  nimirum,  cx  Christianis  phi- 
res  esse  reprobos,  quam  preedestinatos.  Quod 
aperte  affirmat  D.  Gregorius,  hom.  19,  in  E- 
vang-.,  et  Augustinus,  lib.  3,  contra  Cresco- 
nium,  cap.  6C,  et  hb.  4,  c.  53,  ila  cxponens 
parabolam  dc  tritico  et  palea.  Nam  per  arcem 
(ut  ait)  significatur  Ecclesia,  et  per  paleam  si- 
gnificantur  reprobi :  constat  autcm  majorem 
esse  muhitudinem  palese,  quam  tritici.  Idcm 
sentit  Chrysostomus,  hom.  40,  ad  populum,  et 
65,  in  Matth.  Glossa  et  expositorcs  commiini- 
ter,  circa  iUa  verba  Matth.  12  ct  22 :  Multi 
simt  vocati,  pauci  vero  electi :  et  circa  parabo- 


PR/EDESTINATORUM  QUAM,  ETC.  525 

lam  de  scmente,  cujus  tantum  quarta  pars 
fructum  attulit.  Luc  8.  Dcni(pie  Cajctanus  cx- 
ponens  dictam  paral)oIam  dc  Virginibu.s,  di- 
cit,  etiam  ex  illis,  qui  in  Ecclcsia  mediocriter 
vivunt,  ct  aliquam  curam  habent  conscicntiai 
suffi,  dimidiam  partem  damnari :  quod  valde 
rigorosum  est.  Rationcs,  seu  signa  hiijus  ex- 
cessus  sumuntur  ipsa  experientia,  et  usu  quo- 
tidiauo  et  [tropcnsionc  ad  pravos  morcs.  Nam 
sine  dubio  plures  ex  Christianis  male  vivunt, 
et  raro  perseverant  in  statu  gratia,  et  verisi- 
mile  valde  est  ita  mori,  sicut  vivunt. 

6.  Res  quidcm  dubia  est.  Milii  autem  vide- 
tur  distinctione  utcndum.  Possumus  etiam 
Christianorum  nomine  intelligere  omnes  illos, 
c[ui  nomine  CHRISTI  gloriantur,  profitcntur- 
c[ue  se  in  illum  credere,  cum  tamcn  inter  cos 
multi  sint  heeretici  et  apostatse^ac  schismatici. 
Et  loquendo  in  hac  generalitate  probabile  mihi 
est,  majorem  esse  numerum  reproborum :  et 
hoc  modo  intelligo  omnia,  quee  in  secunda 
opinione  afferuntur.  Confirmarique  potest , 
quia  ha^rctici  et  apostata^  semper  fuerunt  in 
magno  numero,  quia  adjuncto  numero  im- 
piorum  fidelium  male  morientium,  plane  ex- 
cedit  numcrum  sanctc  morientium.  At  si  per 
Christianos  intelligamus  solos  illos,  qui  intra 
Ecclesiam  Catholicam  moriuntur,  vcrisimilius 
mihi  est  plures  ihorum  salvari,  in  lege  gratiai. 
Ratio  est,  quia  imprimis  ex  his,  qui  moriun- 
tur  ante  adultam  aetatem,  maxima  multitudo 
decedit  cum  Baptismo :  ex  adultis  vero,  licct 
major  pars  hominum  ssepius  moraliter  peccet, 
tanien  saipius  resurgunt,  et  ita  cadeudo  et  re- 
surgendo  vitam  transigunt.  Tandem  vero  in 
fine  pauci  sunt,  qui  per  Sacramenta  iion  prse- 
parentur  ad  mortem  et  de  peccatis  dolcant, 
saltem  per  attritionem :  hoc  autcm  sufficit,  ut 
iii  eo  tempore  justificentur.  Et  postquam  jus- 
tificantur,  facile  solent  iho  parvo  temporc 
perseverare  sine  novo  peccato  mortali :  ergo 
pensatis  omnibus,  verisimile  cst  plures  ex  his 
Christianis  salvari. 

7.  Quarta  comfaratio. — Quarta  comparatio 
fieri  potest  iuter  totum  uumerum  reproborum 
et  prsedcstinatorum,  prout  ex  angelis  et  liomi- 
nibus  constat.  Item  tieri  potest  angelorum  ad 
homines,  sive  iiiter  rc[)robos  intcr  se,  sive  in- 
tcr  Pra^ucstinatos.  Totam  vero  hanc  compara- 
tioncm  existimo  nobis  esse  ignotam,  quia  ne- 
c[ue  in  Scriptm'a,  neque  in  Patribus  aliquod 
principium  habet  et  conjecturse  nou  possunt 
esse  uisi  infirma;.  Totumque  pcndet  ex  lUa 
qufestionc,  an  numerus  angelorum,  qucm  Deus 
creavit,  sit  major,  vel  minor,  quam  totus  nu- 


526  LIB.  VI.  DE  COMPARATIONE  PR.OESTINATIONIS,  ETC. 

mernshominiimmnltiplicancliisusqueaddiem  in  physica  determinatione  possibili,  vel  aho 

judicii.  In  qua  ego  nihil  certum  neque  satis  modo:  hsec  enim  qnaestio   alterins  considera- 

probabile  affirmare  possnm :  tractari  vero  so-  tionis  est,  Nunc  vero  sohim  supponimus  id, 

let  in  materia  de  angehs,  et  ideo  iUam  omitto.  qnod  a  nemine  negari  potest^  ante  omne  de- 

cretnm  hbernm  habere  Deum  in  sua  prsescien- 

CAPUT  IV.  tia  media,  de  qnibus  certe  novit,  quod  si  illa 

applicare  veht,  infalhbihter  et  efficaciter  eve- 

QUOMOLO  RATio   DiviN^  PROVIDENTLE  suPERNA-  niont  tales  vel  tales  effectus  liberi :  ac  proinde 

TURALis  EX  rR^DESTiNATiONE  ET  REPROBATioNE  iUa  media  taha  esse,  nt  libertatem  non  toUant, 

COMPLEATUR.  nec  usum  ejns  impediant.  An   vero   physica 

prffideterminatio  tahs  sit,  alterius  negotii  est. 

1 .  In  hoc  capitulo  ad  brevem  summam  re-  4.  QiKedam  signa  rationis  in  mente  Dei  po- 
digam,  qnsein  discursuhujnsoperisdictasnnt,  nimt  theologi. — Ultimo  ex  dictis  snpponitur, 
totamqne  rationem  snpernaturahsprovidentiai  ad  explicandnm  modum  chvinee  prsedestinatio- 
circa  intellectuales  creatnras  ante  oculos  pro-  nis  et  reprobationis  recte  distingni  a  graviori- 
ponam,  et  obiter  insinnabo  nonnnUa  alia,  in  bns  theologis  qnsedam  signa  rationis  in  mente 
quibns  preedestinatio  et  reprobatio  conveninnt  Dei.  Nam^  licet  in  Deo  secundnm  se  nihil  sit 
ant  difTerunt.  Principio  autem  snpponendum  prius  et  posterins  secnndum  rem:  tamen  in 
est,  hanc  rationem  providentise  non  inteUigi  objectis  ipsis  invenitnr  ahquis  ordo,  ratione 
in  Deo,  donec  aliquod  decretnm  hbernm  ha-  cujns,  sicnt  in  Deo  distinguimns  plures  actus 
bere  intelhgatnr :  qnia  providentia  dicit  habi-  secundnm  rationem  nostram^  ita  etiam  unnm 
tudinem  ad  fntnros  effectns,  qui  liberi  snnt  et  concipimns  ut  priorem  alio.  Ut,  verbi  gratia, 
consequenter  a  Dei  voluntate,  ejnsque  decreto  qnia  creatnra  prins,  magisc^ue  necessario  est 
libero  veniunt :  Ergo  non  incipit  providentia,  possibilis,  qnam  fntura^  ideo  prior  inteUigitur 
donec  DEUS  alicpod  decretum  libernm  habere  esse  scientia  simplicis  intelligentiffi^  quam  vo- 
intelligatiu'.  Inntas^  vel  scientia  rei  fnturse.  Item,  qnia  vo- 

2.  Providentia  divina  supponit  perfectam  luntas  non  fertnr  nisi  in  rem  cognitam,  scien- 
scientiam  rerum  omnium  possiUlium. — Deinde  tia  rei  censetnr  aliquo  modo  prior  quam  vo- 
statuendnm  est,  divinam  providentiam  snppo-  luntas  ejus.  Ac  denique,  cjnia  Dens  perfectissi- 
nere  perfectam  scientiam  rerum  omnium  pos-  me  operatnr  propter  fmem,  ideo  intentio  finis 
sibilinm,  quia  voluntas  supponit  cognitionem  :  concipitur  ratione  prior  quam  electio  medio- 
cum  ergo  providentia  vel  inclndat,  vel  suppo-  rnm,  et  qnia  prsemiat  propter  meritum,  et  pn- 
nat  libernm  vohmtatis  decretnm  circa  creatu-  nit  propter  delictnm^  ideo  prffiscientia  seu  ju- 
ras,  necesse  est  ut  earum  scientiam  et  cogni-  dicium  de  merito,  aut  delicto  antecedere  intel- 
tionem  supponat,  ergo  saltem  snpponit  scien-  ligitnr,  volnntatem  dandi  prasmium,  aut  poe- 
tiam  simplicisinteUigentiaererumpossibilium,  nam  Et  ita  loqnitur  passim  Angnstinus,  prse- 
nam  heec  maxiine  necessaria  est,  ct  prima  om-  sertim,  q.  2^  ad  Simpliciannm  ,  et  toto  libro 
nium,  cpias  Dens  de  creaturis  habet.  de  prsedestinatione  Sanctor.,  et  Prosper  inepis- 

3.  Providentia  Dei  supponit  pra^scientiam  tola  ad  eumdem  Angustiunm. 

effcctuum  futurorum. —  Addendum  vero  est,  5.  Duplex  ordo  distinguendi;  alter  inlentio- 

providentiam  Dei  etiam  supponere  prsescien-  nis,  alter  executionis  in  Deo  ponitur.  — Ex  quo 

tiam  condilionatam  omninm  effectnum  fntu-  tandem  colligimns  et  supponimus  in  diviiia 

rorum,  sen  qni  emanatnri  essent  a  qnacnmcjue  volnntate  duplicem  habitndinem  seu  ordinem 

cansa,  etiam  libera,  si  cum  his^  vel  Ulis  cir-  distinguendnm  esse :  alter  est  intentionis  et  al- 

cnmstantiis  ad  operandura  applicaretur.  Nam  tcr  execntionis.  Nam  in  his  qnte  iiiter  se  sn- 

liaec  scientia  ex  infinita  perfectione  divini  In-  bordinantnr  tanqnam  finis  et  media,  finis  est 

minis  intellectualis  convenit  Deo,  et  ad  exac-  iutentione  prior  et  executione  posterior ,  et 

tam  perfectionem  providentiae  ejus  necessaria  media  ipsa  inter  se  etiam  subordiuantnr :  unde 

est,  alioqui  non  posset  ex  sc  disponere  et  prse-  illnd,  qnod  proximins  operatur  ad  consecutio- 

finire  ea,  qnai  a  liberis  causis  creatis  pendcnt,  nem,  est  etiam  intentioue  prius  ct  executioue 

nec  posset  liberum  Iiominis  arbitrinm  efticaci-  posterins,  qnam  mcdium  remotius.  Quia  ergo 

ter,  et  ex  absoluta  intentione  ad  liberum  ac-  Dens  perfectissimo  modo  operatnr  proptcr  fi- 

tum  in  particulari  movere,saIvaejnsIibertate,  nem,  idco  antc  volnntatein,  qua  exequitur 

quod  absurdnm  est.  Neque  oportet  nunc  trac-  media,  intelligitnr  prauntendore  finoin,  et  con- 

tare  demodo  hujus  prffiscicntiu3,  an  scilicct  sit  scqucnter  intcutio  talis  finis  intolhgilur  prior 


CAP.  IV.  AD  TOTAM  DEI  rUOVIDENTIAM  COMPARANTUR.  527 

coiiscciitionc  ejns.  Et  qnia  ipsa  ctiam  cxccntio  traii  non  potcst.  Et  indc  nascitur  vnlgaris  illa 

finis  cst  per  voluntatcm  Dei,  ideo  nccessc  cst  providentiacircaprccdestinatos;  quamClu-istus 

in  ipsamet  divina  voluntatc  intcndentem  vo-  sigin[U'a\it,c\nn  di\it:A^emo7-apieieasdemanu 

luntatcm  abexc({ucntc  distin8uerc:eadem(|ue  wm,  ct  cum  dixit:  Ut  in  errorem  inducanlnr, 

ratio  est  de  singulis  niediis,  ut  inter  se  obscr-  si  fieri  possit,  etiam  electi.  Et,  iwopter  electos 

vant  similem  subordinationcm :  atque  ita  fit,  hreviahmtur  dies  illi:  ct  similia  sunt  multain 

ut  seiies  intcntionis  distincta  sit  a  serie  execn-  Scriptura.  Et  ex  cficctibns  divina3  gratia^  at- 

tionis  et  ratione  prior.  Quod  maxime  ad  intel-  tcnte  consideratis  hoc  fere  potest  experimento 

ligendam  pra;destinationcm  nccessc  est  oliser-  cognosci. 

vare :  quia  prredcstinationis  ratio  potissime  ad  8.  Unde  etiam  intclligitur,  in  ipsamet  uni- 

ordinem  intentionis  spectat :  nam  ex  proedes-  versali  rerum  procrcatione,  dispositione  et  '^w- 

tinationc  oriturtalismediorum  executio,  quee  bernatione  eam  seriem  et   modum   elegisse 

finis   consecutioncm  infallibilitcr  habcat  ad-  Deum,  qua:;  aptissima  et  convenicntissima  csset 

junctam.  ad  infalhbilcm   consecutionem  fiuis  intenti, 

6,  Prima  conclusio.  —  His  po.sitis,  asseri-  circa  sahitcm  uhimam  electorum.  Sic  enim 
mus  primo,  divinam  prffidestinationem  initium  Patres  sa^pc  (hcunt,  omnia esse  propter  eleclos, 
sumpsisse  ab  cfficaci  intcntione  Dei,  qua  statnit  sicnt  Pauhis  aiebat :  Se  omnia  suslinere  propler 
tot  ac  tales  homines  vcl  angelos  ad  beatitu(hnis  electos,  itt  et  ipsi  salutem  conseqiiantur.  Qui 
prcemium  et  haireditatem,  in  tah  perfectione  ctiaml^adCorint.  3,  proptcreadixisse  videtur, 
seu  gradu  et  ordine  infahibihter  olitinendum  Oinnia  esse  pra^destinatorum  seuelectorum,  vcl 
ordinare  seu  destinare.  Quod  enim  Dcus  hunc  eorum  qui  justitiam  asseqnnntur,  et  in  ea  per- 
fincmiutcnderit,  exdictisconstat,  quiapropter  severant,  quia  ad  hunc  finem  omnia  sunt  a 
ihnni  vohiit  eis  conferre  media.  Quod  autem  Deo  creata  et  disposita.  Cum  ergo  Deus  per 
iha  intentio  al)sohita  et  efiicax  fuerit,  ostendit  scientiam  simphcis  intehigeutise  pra3cognosce- 
et  declarat  satis  modus  providentiie  circa  prse-  ret  varios  et  innumeros  modos,  quibus  posset 
destinatos,  quia  efficax  est  et  spcciahs  dilectio-  res  hujus  universi  disponere  et  gubernare,  hunc 
nis  cuTaillos:  intentioautem  est  proportionata  ehgit,  quem  sahiti  clectorum  vidit  esse  aptis- 
electioni  mediorum,  quia  est  fundamcntum  simum,  Etineo  nontantumcausasextrinsecas 
seu  ratio  ihius.  Atque  hunc  actum  voluntatis  et  universales  in  suoordine  sufficientes  di.spo- 
Dei  vocat  Pauhis  ad  Rom. ,  8  cap. :  Propositum  suit,  sed  etiam  in  particulari  elegit  et  statuit 
Dei,  secundum  quod  vocantur  illi  sancti,  qiiibus  modum  apphcandihujusmodi  causas  unicuique 
omnia  coopcrantur  in  honum.  Eumdem  actum  electo,  per  auxiha  tam  interna  quam  externa, 
vocat  dilectionem  Dei,  (juia  Jacoh  dilexit,  ad  quse  prajnovit  infahibihter  habitura  effectum. 
Roman.  9.  Eumdem  denique  vocat  electio-  Atque  ita  consummavit  omnium  electorum 
nem,  qua  elegit  nos  in  C/iristo ,  ut  essemus  prsedcstinationem,  cujus  executio  in  tempore 
sancti  et  immaculati  in  conspectu  ejus  in  clia-  incipit  a  vocatione  unicuique  proportionata, 
ritate:  ad  Ephes.  1.  Unde  omnes  prsedes-  ad  quam  sequitur  justiiicatio  et  fructus  ejus, 
tinati,  seu  omnes  qui  salvandi  sunt,  quasi  per  qui  sunt  bona  merita,  cum  perseverantife  dono 
antonomasiam  vocantur  in  Scriptura ,  JElecti  usque  ad  consecutionem  gloria.  Quai  omuia 
qui  perire  non  possunt,  ut  sumitur  ex  Matth. ,  siuguhs  distribuuntur  juxta  propositum  elec- 
25  ,  et  expendit  Augustiuus,  de  Gorrcptione  tionis  Dei,  si  primariam  radicem  et  intentio- 
ct  Gratia,  cap.  7  et  sequcntibus,  de  proedesti-  nem  spectemus,  quamvis  in  re  ipsa  et  in  ordine 
natione  Sanctorum,  capite  dccimo,  de  Bono  executionis,  post  primam  vocationem  ca;tera 
perseverantioe,  capite  decimo-quarto.  frcquentius  dentur  juxta  uniuscujusque  dispo- 

7.  Deus  angelis  ct  Jiominibus  dilectis  media  sitionem  ex  priori  gratia  conceptam. 
gratice  contulit,  quce  noverat  esse  in  eis  efficacia.  9.  Tertia  conclusio.  —  Deus  ad  heatitudinem 
— Secundo,  ex  hac  intentione  vohiit  Deus  om-  non  sotum  angelos  et  homines,  sedplures  etiam 
nibus  et  singuhs  angehs  et  hominibus  sic  di-  alios  qui  beatitudinem  non  C07isequuntur  pro- 
lcctis  ea  media  gratire  conferrc,  qua:  per  scien-  creavit.  —  Tertio  non  sohim  statuit  Dcus  ad 
tiam  conditionatam  proenoverat  futura  csse  in  certitudiuem  procreare  eos  angelos,  vel  homi- 
eis  efficacia,  seu  infahilnhtcr  habitura  effectum  nes,  quos  efficacitcr  dilexit  et  prseelegit,  sed 
intentum.sieisdarentur.Quihbetcnimsapieus  etiam  phires  ahos,  qui  de  facto  seternam  bea- 
gubernator,  seu  prudcns  artifex,  vel  ageris  a  titudinem  non  consequuntur.  Circa  quos  ita 
proposito ,  ita  opcratur  :  muho  crgo  magis  se  gessit  Deus,  ut  eos  ctiam  in  quodam  primo 
Dcus,  cujus  intentio  et  vohintas  aljsohita  frus-  signo  rationis,  vcro  ac  proprio  actu  iutentio- 


528  LIB.  VI.  DE  COMPARATIONE  PRyEDESTINATIONIS,  ETC. 

ni.s  voliierit  ad  beatitiidinem  consequendam  statu  voluit  dare  media  sufficientia.  —  Ex  his 
procreare  et  ordinare.  Nam  certum  est,  Deum  ergo  concluditur  quarto  ,  Deum  iu  quodam 
ex  se  velle  omnes  salvari^  ac  proinde  omnes  secundo  signo  rationis  ,  quod  in  reprobis 
homines  e,sse  adgratiametgloriam  ordinatos,  etiam  considerare  possumus  ,  vokiisse  illis 
nuUumque  procreatum  esse,  ut  sohs  naturali-  providere  media  necessaria  et  aliquo  modo 
bus  bonis,  aut  beatitudine  frueretur.  Ha3c  ergo  sufficientia,  quibus  possint  salutem  consequi, 
ordinatio  ad  supernaturalem  finem  ex  prae-  si  per  eos  non  steterit.  Hoc  .satis  constat  ex 
dicta  vokmtate  prsecessit,  quai  proinde  neces-  proxime  dictis  in  prajcedenti  puncto.  Dixi  au- 
sario  esse  debet  verus,  ac  proprius  actus  vo-  tem,  akquo  modo  sufficicntia  quia  kaec  me- 
luntatis  Dei.  Non  est  tamen  omnino  absolutus  dia  nec  sunt  sequaka  in  omnibus  reprobis,  uec 
et  efficax^  quia  non  simpkciter  statuit  Deus  eodem  modo  sufficientia,  prsesertim  post  ori- 
tales  komines  beare,  akoqui  ita  fieret,  sed  so-  ginale  peccatum.  Est  enim  considerandum, 
lum  id  voluit  cum  kac  kmitatione  et  condi-  Deum  kabuisse  kujusmodi  voluntatem,  et  ante 
tione,  scikcet^  quantum  ex  parte  sua  necessa-  praevisum  originale  peccatum^  et  iko  jam  pree- 
rium  est^  seu  nisi  komines  ipsi,  vel  angek  cognito^  et  in  utroque  statu  vokiit  dare  media 
impedimentum  ponerent.  sufficientia,  kcet  diversa.  Nam  in  priori,  sci- 

10.  Tatis  actus  in  ordine  ad  ipsuin.  — Demjz  kcet  ante  prajvisum  originale  peccatum,  voluit 
est  ahsolutus.  —  Quocirca  kcet  taks  actus  non  omnibus  dare  justitiam  originalem  in  Adamo, 
fuerit  simpkciter  et  omnibus  modis  absokitus,  si  obedire  vokiisset :  in  posteriori  vero  statu, 
et  efficax  in  ordine  ad  finem  secundum  se  scilicet  post  prsevisum  kumanse  naturae  lap- 
spectatum^  et  respectu  omnium  causarum  et  sum^  vokiit  in  primis  omnibus  ofFerre  et  pro 
conditionum,  a  quibus  ikius  consecutio  pen-  omnibus  instituere  generaka  media ,  quaks 
dere  potest :  nikilominus  in  ordine  ad  ipsum  sunt  Ckristi  redemptio,  Baptismi  et  akorum 
Deum  fuit  akquo  modo  absokitus,  quia  revera  Sacramentorum  institutio,  et  similia.  Deinde 
ex  parte  sua  intentlit  talem  finem  ikis  komi-  vokiit  ex  se  non  impedire  takum  mediorum 
nibus  et  consequenter  ex  vi  ikius  actus  dat  applicationem,  sed  potius  suum  auxikum  et 
Deus^  seu  offert  eisdem  kominibus  media  ak-  cooperationem  ad  iUam  praestare,  quantum  in 
quo  modo  sufficientia,  et  ex  parte  Dei  per  se  ipso  esset,  et  juxta  exigentiam  causarum  se- 
necessariaadinumfinemconsequendum.Ako-  cundarum  liberarum,  vel  naturakum,  quate- 
qui  talis  actus  nidlo  modo  esset  vera  voluntas,  nus  ad  talem  effectum  akquo  modo  coucur- 
atque  intentio  taks  finis  :  nam  qui  vult  finem,  rere^vel  necessarise  esse  possunt. 
necessario  vuk  (proportionata  voluntate)  me-  13.  Praevidit  autem  Deus  fore,  ut  in  multis 
dia  necessaria,  et  ex  se  sufficientia  ad  talem  kominibus  prajsertim  infantibus,  taks  appkca- 
finem.  Unde  cum  Paulus  dixit,  Deim  velle  tio  esset  impossibilis  ex  defectu  causarum  se- 
omnes  homines  salvos  fieri  .-  salutis  nomine  cundarum,  et  nikdominus  ikud  permisit,  quod 
non  sokim  beatitudinem,  sed  etiam  justitiam,  facere  potuit,  non  obstante  priore  vokmtate, 
remissionem  peccati  et  aka  media  compreken-  quia,  ut  diximus,  non  fuit  absokita,  neque 
dit^  quee  ad  iUum  finem  dicto  modo  necessaria  obkgans  Deuni  ad  facienda  miracula,  vel  ad 
s^i^^t.  mutandum  ordinem  causarum  secundarum.  In 

11.  Quamobrem  nemo  etiam  dubitare  po-  akis  autem  kominibus  pravidit  non  defuturam 
test,  quin  taks  actus  vokmtatis  kber  in  Dco  potestatem,  sed  vokmtatem  suscipiendi  appk- 
sit ,  quia  est  verus  amor  supernaturaks  ta-  cationem  takum  mediorum.  In  nonnuUis  vero 
kum  personarum :  constat  autem,  Deum  nul-  pravidit  non  defuturam  appkcationem,  quae 
lam  personam  creatam  ex  necessitate  dikgere  ad  justificationem  sufficeret ;  defuturam  au- 
dUectione  supernaturak,  etiamsi  vokmtatem  tem  perseverantiam,  nou  ex  defectu  divini 
kabeat  creandi  Ulam,  quia  posset  eam  creare  auxUii,  sed  ex  defectu  kberce  cooperationis. 
ad  suam  tantum  beatitudinem  naturalem  ,  Et  in  singuks  kujusmodi  defectus  permisit,  iu 
nuUo  modo  elevando  iUam  ad  supcrnatura-  quibusdam  pkires  :  in  akis  pauciores,  kis  pro- 
lem  finem  seu  ordinem.  Item,  quia  nuUa  ne-  videudo  majora  auxika,  iUis  pauciora,  iu  om- 
cessitate  cogitur  Deus  dare  akcui  superna-  nibus  quidem  aliquo  modo  sufficientia,  iu 
turaka  media  sakiti^  :  ergo  nec  necessario  ka-  uemine  vero  ex  iUis  efficacia  ad  uUimam  sa- 
bet  niam  vokmtatem,  qua  posita,  uecesse  cst,  lutem  Juxta  consikum  vokmtatis  ct  sapicntiaj 
ut  taka  media  conferat :  fuit  ergo  kber  Ule  sua?.  Quocirca,  quamvis  per  couditionatam 
actus  voluntatis  Dei.  scicntiam  praniderit  Deus  pku-a  media  ct  auxi- 

12.  Qiiarta  conclusio.  —  Deus  in  utroque    ka,  quibus  ki  homiues  infaUibikter  salvareu- 


I 


CAP.  IV.  AD  TOTAM  DEI  PROVIDENTIAM  COMPARANTUR.  529 

tur,  sicut  data  fuissent,  niliilominus  ca  dare  dinetur,  et  non  ad  malum.  Igitur,  ut  vcrum 

noluit,  sed  solum  illa,  quoe  juxta  commuuem  sit,   totam   providentiam  supernaturalem  in 

rerum  ordinem  prsevidit  fore  impcdienda,vel  prajdestinatione   et    reprobatione    contineri : 

non  fuisse  acceptanda,  et  iu  lioc  omnes  repro-  necesse  est,  sub  reprobatione  complecti  totam 

bos  fecit  quodammodo  a;quales.  Atque  in  bac  providentiam   supernaturalem ,   quam  DEUS 

voluntate  reprobatio  illa,  quam  negativam  vo-  liabct  circa  reprobos  :  nam  quatenus  ille  actus 

cant,  consummata  cst.  inefficax  est,  et  permissionem  peccati  ac  dum- 

44.    TJltima  decisio.  —  Ultimo  post  liffic  duo  nationis  includit,  et  circa  eamdem  personam. 

signa,  qua;  ad  ordincm  intentionis  pertinent,  eumdemque  finem  versatur,  potest  sub  repro- 

tam  circa  prffidcstinatos,  quam  circa  rcprobos,  batioue  comprcbcndi,  quamvis  impropria,  ni- 

intelligimus  tertium  signum  spectans  ad  ordi-  misque  ampla  sit  talis  significatio  illius  nomi- 

nem  cxecutionis  ct  commune  utrisque  servata  nis.  Addo  vero  ulterius,  solam  prffidestiuatio- 

.proportioue.  In  illo  ergo  signo  proevidit  Deus  nem  quodammodo  includerc  totam  Dei  provi- 

singulorum  pra;destinatorum  vocationes  ct  il-  dcntiam  ct  maximc  supernaturalem   :   nam 

lorum  bonas  cooperationes,  dispositiones   ac  licet  providentia  directc  ct  immcdiate  circa 

mcrita,   cum   persevcrantia  usque   ad  fmem  plura  vcrsctur,  quam   praidestinatio ,  ut  pcr 

vitffi,  ct  tunc  tandem  voluit  ultimum  pra^mium  se  notum  est,  ac  proptcrea  dicta  sit  praedcs- 

uuiuscujusque  meritis   condignum  praberc ,  tinatio   pars  providentite ,    nibilomiuus   me- 

voluntate  scilicet  effectiva  ad  extra,  per  quam  diate,  et  quasi  iu  obliquo,  proedestinatio  to- 

in  tempore  cxequitur  talem  effectum,  ad  illum  tam  providentiam  complectitur  :  quia,  quid- 

applicaudoomnipotentiam  suametaliascausas  quid  sub  providcntiam  cadit,  ad  bonum  pra3- 

nccessarias.  Atque  proportionali  modo  pravi-  destinatorum   ordinatur ,    ut  supra   notatum 

dit  peccata  reproborum  ct  durationcm,   vel  est,   cum  Augustino,   qui  ssepe  dixit,  ipsam 

obdurationem  in  eis   iisque   ad   mortem,    et  etiam  reprobationem,  seu  providentiam  cir- 

propterea  voluit  cos  a  regno  excludcre,  et  de-  ca  reprobos  ad  salutem  prsedestinatorum  re- 

bitis  pffinis  in  inferno  punii-e  :  in  qua  volun-  ferri. 

tatc  incepit  propria  reprobatio ,  quam  positi-        16.   Multiphx  differmtia  inter  reprobatic-. 

vam  vocant.  Possct  autem  facile  lioc  tertium  neni  et  prcedestinationem. — Couvemimt  in  hoc, 

signum  in  plura  dividi,  juxta  varios  actus  in-  quoadutraque  providentia^n  supernaturalemin- 

tcUectus  et  voluntatis,  quos  in  co  cum  aliquo  cludit. — Secuudo  colligitur  ex  dictis  multiplex 

ordine  distinguimus,  tamen  brevitatis  causa  differcntia  inter  prffidestinationem  et  rcproba- 

sub  imo  signo  baec  omnia  complectimur  :  tum  tionem:  conveniunt  enim  in  boc,  quodutraque 

quia  illa  divisio  et  distinctio  per  se  est  facilis,  spectat  ad  providentiam  supcrnaturalem,  quod 

suppositis  quse  dicta  sunt  :  tum  etiam,  quia  in  prsedestinatione  manifestum  est :  quia  est 

ad  nullam  gravem  qusestionem  dirimendam,  ordinatio  efficax  ad  finem  supernaturalcm  per 

aut  difficultatem  explicaudam  est  nunc  neces-  media  certa  et  infallibilia.  In  rcprobatione  au- 

saria.  tem  quatcnus  supponit  ordinatiouem  ad  eum- 

15.  Quomodo  prcedestinatio   a  reprolatione  dum  fiuem  per  media  sufficientia,  etiam  est 

differat. — Prwdestinatio  solum  includit  totam  manifestum,  dircctc  et  per  se  spectare  ad  super- 

providentiam  aliquo  modo.  —  Ex  his  omnibus  naturalem  providentiam:  quatenus  vero  inclu- 

intelligitur  primo,  quo  modo  integra  ratio  di-  dit  aut  permissionem  mali  culpce,  aut  ordiua- 

vina)  ac  superuaturalis  providcntise  cx  prsedcs-  tionem  mali  poenffi,  ad  eumdcm  ordinem  revo- 

tinatione,  et  reprobatione  coalescat.  Reproba-  catureomodo,  quoprivatio  ct  liabitusad  eum- 

tio  enim  accipi  potcst  proprie  ac  prsecise  prout  dcm  ordincm  pertincnt :  nam  illa  permissio 

dicit  vel  ncgationem  alicujus  boni,  vel  ordina-  includitnegatiouem  alicujus  gratite  efficacis,  et 

tionem  ad  malum   oeternoe  poenoe  :  et  si  hoc  illa  poenapotissimumconsistitinprivationesu- 

modo  sumatur,  non  constituit  cum  prsedesti-  pernaturalis  beatitudinis.  Denique  ad  perfec- 

natione  adajquatam  rationem  superuaturalis  tam  providentiam  non  solum  rcquii-itm^  prai- 

providentia;  :  quia  voluntas  illa  anteccdens,  mium,  scd  etiam  pcena :  providcntia  autem 

quaDcusvultbomiucs,  etiamreprobos,  salvari,  supernaturalis  in  suo  ordinc  perfecta  est,  et 

et  dispositio  mediorum,  quoe  ex  illa  oritur,  ad  ideo  utriusquc  ordinatiouem  includit.  Sic  igi- 

supernaturalcm  providentiam  pertinet :  et  ta-  tur,  non  solum  prcedestiuatio,  scd  ctiam  repro- 

men  nec  prcedestiuatio  est,  cum  infallibilem  batio  ad  supcruaturalem  providcntiam  perti- 

consecutionem  finis  non  iucludat ,  ncc  repro-  net,  divcrso  tameu  modo.  Nam  pra^destinatio 

batio,  cum  per  se  ad  bonum  coufereudum  or-  est  ex  directa  et  primaiia  iutentionc  Dci :  rc- 

I.  34 


530  LIB.  VI,  DE  COMPARATIONE 

probatio  vero  esl  ei  voluntate  qiiasi  secunda- 
ria,  quatenus  scilicet,  includit  ordinationem 
ad  malum  poense,  quod  Deus  non  vult,  nisi 
veluti  coactus  a  malo  culpoe,  quod  in  homine 
preecedit. 

17.  Potisshna  differentia.  —  Atque  haec  est 
difFerentia  potissima  inter  praedestinationem  et 
reprobationem,  nasciturque  ex  propriis  objec- 
tis  earum.  Nam  prsedestinatio  est  ad  bonum^ 
quod  Deus  per  se,  et  ex  se  vult :  reprobatio  vero 
est  ad  malum,  quod  Deus  ncn  ex  se  vult,  sed 
ab  homine  provocatus.  Unde  difFerentia  heec 
sokim  procedi  t  de  reprobatione  propriissima  et 
positiva,  quge  inchidit  vohuitatem  inferendi 
mahim  seternae  poense.  Nam  si  consideremus 
vohmtatera  Dei  antecedentem,  qua  ordinat  has 
creaturas  ad  supernaturalem  finem,  cum  pro- 
videntia  sufficiente,  ut  possint  illum  consequi, 
etiam  hsec  es":  per  se  et  directe  ex  intentione 
Dei :  nam  ex  ejus  benevolentia  et  misericordia 
nascitur.  Quin  potius  etiam  permissio  deficiendi 
«ib  illo  fme  est  per  se  ex  Ubera  voluntate  et  in- 
tentione  Dei,  quia  ncn  supponit  in  homine 
culpam,  ex  qua  oriri  possit.  Quamvis  enim  ta- 
lis  permissio  nou  pertineat  ad  commodum  ejus 
personae,  cujus  mahim  permittitur,  pertinet 
tamen  ad  universalem  ordinem  providentise 
Deij  et  ad  bonum  praedestinatorum  ordinari 
potest;,  nuUamque  in  se  continet  deformitatem : 


PILEDESTINATIONIS,  ETC. 

et  ideo  per  se  directe  potest  sub  divinam  vo- 
luntatem  cadere. 

18.  Aliiid  discrimen.  —  Unde  etiam  inteUi- 
gitur  aha  difFerentia,  nam  totius  prsedestina- 
tionis  non  potest  dari  causa  ex  parte  praedesti- 
nati,  tum  quia  incipit  ab  efficaci  dilectione  Dei, 
qua  prseelegit  prsedestinatum  ad  gloriam :  tum 
etiam  quia  initium  gratise  non  potest  esse  ex 
homine,  sed  ex  Deo.  Praedestinatio  autem  in- 
cipit  mandari  executioni  in  ipso  initio,  quod  a 
congrua  vocatione  sumitiu*,  et  ideo  non  potest 
tota  prsedestinatio  hominis  merita  supponere. 
At  vero  totius  reprobationis  datur  causa  ex 
parte  hominis,  quia  initium  culpee  est  ex  ho- 
mine,  et  culpa  praevisa  est  ratio  ordinationis  ad 
pcenam,  in  qua  reprobationis  ratio  consistit. 
Hsec  autem  differentia  procedit  inter  reproba- 
tionem  positivam  et  preedestinationem ,  non 
autem  habet  locum  in  supernaturaU  providen- 
tia  quam  Deus  habet  circa  reprobos,  ordinando 
iUos  ad  supernaturalem  finem.  Nam  hsec  etiam 
non  potest  habere  causam  ex  parte  hominis, 
quia  in  ordine  intentionis  procedit  ex  antece- 
deuti  dilectione  Dei,  et  in  executione  habet 
initium  ex  gratia.  Simili  modo  non  liabet  lo- 
cum  differentia  illa  in  reprobatione  negativa, 
nam  etiam  hujus  non  potest  dari  causa  ex  parte 
reprobi,  quia  semper  preecedit  permissio,  qute 
non  potest  in  culpa  fundari. 


FINIS  TRACTATUS  DE  PR^EDESTINATIONK. 


-I— 


DE 

SANCTISSIMO  TRINITATIS  MYSTERIO 

LIBRI  DUODECIM. 


PROOEMIUM. 

Cum  hoc  mysterium  suprcmum  omnium  sit,  quoe  pcr  fidem  revclantur,  exisli- 
mandum  non  csl,  co  anirao  illius  dispulationem  suscipi,  ul  cjus  vcritas  dcmonstrc- 
tur  ;  id  cnim  impossibilc  cssc,  infra  oslcndcmus  :  scd  in  rcgulis  lidci,  ct  divina  auclo- 
ritate  vcritas  Imjus  mystcrii  ,  imprimis  fundanda  cst.  Qua  stabilita,  ct  confirmato 
mysterio,  aliquam  illius  congrucntem  rationcm,  vcl  potius  dcclarationcm  invcstigare 
conabimur,  ct  objcctionibus  infidclium  pro  viribus  satisfacerc.  Ac  tandem  ca  colligcre, 
quae  Theologico  more  ex  principiis  rcvelatis  cerlius,  aut  verisimilius  elici  possunt. 
Atque  hoc  modo  dispiitarunt  dc  hoc  mystcrio  antiqui  Patrcs  copiosissime,  cx  Gra^cis 
praicipuc  Athanasius  fcrc  in  omnibus  operibus  suis,  ct  Gregorius  Nazianzcnus  in  qua- 
tuor  orationibus  dc  Theologia,  et  Gregorius  Nysscnus,  quatuor  ctiam  orationibus  de 
hoc  mystcrio,  Chrysostomus,  quinquc  orationibus  de  visione  Isaia),  Basilius,  libro 
contra  Eunomium,  Damascenus,  lib.  1,  de  Fide,  et  alii  multi.  Ex  Latinis  vcro  primus 
Tcrtnllianus,  libro  contra  Praxa3am,dcindcHilarius,  libris  12dcTrinitatc,  et  libro  de 
Synodis,  copiose  Augustinus,  15  librisdc  Trinitate,  etssepc  alias,  Fulgcnlius,  libroad 
objectioncs  Arianorum,  Idacius  Clarus  contra  Varimandum^  Richardus  dc  S.  Yicl.  in 
libris  deTrinitatc.  Dispularuntctiam  Scholastici  cum  Magistro  in  1 ,  per  priorcs  35,  dis- 
tinctiones,  commodiori  ordinc,  D.Thomas,  cum  cxpositoribus,  1  partc  a  qua^stionc  27 
usquc  ad  34.  Postquam  cnim  dc  his,  quse  pertinent  ad  Divinam  unitatem  tractavit  D. 
Thomas,  convcnienti  ordine  conscqucntcr  Trinitatis  notitiam  dcdit,  nam  ea,  quse  ad 
unitatcm  spcctant,  ct  communiora  sunt,  el  cognitu  faciliora,  ideoque  eorum  disciplina 
praiccdere  dcbuit,  quibus  cognitis,  minus  ctiam  difficilc  est  de  Trinitate  dissererc. 

Nos  vcro,  cum  ad  praesens  integros  in  primam  partem  Commentarios  in  lucem 
edcrc  non  possimus,  co  quod  aliis  gravissimis  occupationibus  distcnti  sumus,  ea,  quae 
ad  unitatcm  Dci  pcrtincnt,  in  hoc  opcre  supponimus;  ex  quibus  illa  omnia,  quoena- 
lurali  ratione  investigari  ct  attingi  possunt,  in  nostra  Mctaphysica  pro  viriU  claborare 
curavimus,  multa  etiam,  qua^  ad  scicntiam,  voluntatem  et  providentiam  Dei  pertinent 
in  aliis  nostris  opusculis  tradidimus,  de  prsedcstinationc  vcro  et  rcprobatione  in  prse- 
cedenti  tractatu  disputatum  cst.  In  praisenti  ergo  solum  de  his,  quge  Dco,  quatenus 
Trinus  est,  convcniunt,  dicere  intcndimus.  Et  quoniam  nunc  Commentatoris  officium 
non  assumimus,  ordincm  quacstionum  D.  Thoma^non  omnino  sequemur,nc  prohxiorcs 
quam  cupimus,  esse  cogamur.  Brevitati  itaque  consulcntes  ctiam  compcndiosiori 
mcthodo  utemur,  doctrinai  ordincm,  qucm  in  aliis  rcbus  tcnerc  solemus,  non  prte- 
termiltentes. 

Prius  vero,  quam  disputationem  inchocmus,  advcrtcndum  cst,  cum  in  tota  Thco- 
logia  vcra  sit  scntentia  Augustini,  1.  10,  dc  Civ.,  c.  23.  l^liilosopliis  liheriim  cst, 
quibus  volucrint  uli  verbis,  nobis  aulem  ad  ccrlam  rcgulam  loqui  fas  cst:  in  liac 


532 

materia  imprimis  esse  necessarium,  quia  in  nulla  periculosius  erratur,  ut  idem  Au- 
gustinus  ait,  in  principio  librorum  de  Trinitate,  ideoque  in  ea  maxime  verum  habet, 
quod  ex  Hieronymo  in  ore  omnium  circumfertur  :  Ex  verbis  mordinate  prolatis  in- 
curritur  liwresis.  Et  ideo  tam  a  sanctis  Palribus,  quam  a  Scholasticis  non  magis 
in  explicando  mysterio,  quam  in  docendis  loquendi  modis  elaboratum  est,  et  unum- 
quodquo  verbum,  in  hoc  mysterio  usurpandum,  dihgenter  examinatum.  Quod  olim 
fuit  necessarium,  tum,  quia  nec  mysterium,  nec  significationes  vocum  ila  declaralae 
erant :  tum  eliam,  quia  hsoretici  sub  verbis  ambiguis  errores  suos  inlroducere  cura- 
bant :  nunc  aulem  non  est  tam  nccessaria  de  verborum  significalionibus  prohxa 
disputatio,  non  tamen  omittemus  eam,  quse  opportuna  visa  fuerit,  pra^sertim  quando 
voces  fuerint  proprie  Theologicse,  et  hujus  mysterii,  ut  sunt  Trinitas,  JSotio,  Cir- 
cuminsessio,  Consubstantialis  et  Grgece  liomousion.  Ahsevero,  quae  sunt  communes 
Philosophis,  ut  Persona,  suppositum,  subsistentia,  relatio,  et  similes  supponentur 
a  nobis  ex  metaphysica.  Quomodo  vero  ad  hoc  mysterium  apphcentur,  explicabimus. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  PRIMI 


DE  TRINITATE. 


Cap.  I.  In  Deum  tam  nomen,  quamra- 

tionem  Personw  vere,  ac  proprie  con- 

venire. 
Cap.    II.    In  Deo    esse    plures   perso- 

nas. 
Cap.  III.  Quomodo  ratio  persona^  com- 

munis  sit  tribus  divinis  personis. 
Cap.  IV.  Personas  non  multiplicari  in 

Deo,  nisi  per  realem  processionem. 
Cap.    V.    Processiones    divinas    imme- 

diate  per  inteUecium,  et  voluntatem 

esse. 


Cap.  VI.  Personas  produci  intellectione, 

et  amore. 
Cap.  VII.    Qua   intellectione,     et     quo 

amore  personw  producantur. 
Cap.  VIII.  Sit-ne  actus  principium  quo 

productionis. 
Cap.  IX.  De  numero  processionum. 
Cap.  X.  De  7iumero  personarum. 
Cap.  XI.  De  cognitione  Trinitalis  sine 

revelatione. 
Cap.  XII.  Quomodo  cognoscatur  Trini- 

tas  ex  revelatione. 


-^-^a^^xr^^^ 


f 


'.vttMJVsunxA^xju-jnuiujXMk.i.sis-v^i  luiv^ i^j.^.^x.-Mi.^iirJuuj.Jkiar^vj,  •'  — ■■»  'w.  v  "■>. 3= 


LIBER  PRIMUS. 


DE  TMNITATE  PERSONARUM 


EARUMQUE  PROGESSIONE  AN  IN  DEO  SIT. 


Qiiamvis  scientia  snpponat  snhjectnm  snnm 
essc,  ethaic  (loctrina,  qnatenns  rationem  scicn- 
tia^  participat,  ex  fitle  snpponat  Denm  cssetri- 
nnm ,  sicnt  est  nnns :  niliilominns  propter 
lia^reticornm  importnuitatem  necessarinm  est 
theologis,  veritatcm  hanc  non  tantnm  snppo- 
nere,  sed  etiam  per  regnlas  fidei  Catholicaj 
demonstrare.  Tcnantes  igitnr  doctrinse  ordi- 
ncm,  qnem  promissimns ,  ostendemus  prins 
Trinitatem  in  Deo  esse.  Qnid  autem  sit,  non 
potest  in  hac  vita  cognosci,  tamen  loco  illins 
cnrahimns  explicare  mysterium,  quantnmfie- 
ri  possit  ex  principiis  revelatis,  tam  in  com- 
muni  de  personis,  qnam  in  particnlari  de  sin- 
gulis  disputando.  Exquihus  facile  crit,  et  ra- 
tiones  contra  hoc  mysterium  solvere  et  pro- 
prietates,  qnas  hahnerit,  intelligere.  Cansas 
autem  non  hahct,  cum  pertineat  ad  suhsistcn- 
tiam  ipsius  prima;  causae.  Nec  etiam  hahet 
proprios  efFcctus,  quia  Dcns  extra  se  niliil,  ut 
trinus,  sed  ut  unus  operatnr,  ut  postea  etiam 
dicemus.  In  hoc  autem  primo  lihro  duo  con- 
jungimus,  scilicet,  esse  in  Deo  pcrsonas ,  ct 
processioues  divinas,  quia  ita  inter  se  connexa 
sunt,  ut  unius  sine  alterius  existentia  osteudi 
non  possit.  D.  Thomas  autcm  dc  processioni- 
bns  tractat  ,  q.  27,  de  Personis  vero  in  29, 
usqne  ad  32,  1  p. 

CAPUT  I. 

m  DEUM  TAM  NOMEN,    QUAM  RATIONEM  rERSONiE 
VERE   ET   rROPRIE   CONVENIRE. 

1 .  Ratio  duhitandi.  —  De  Iiac  Catholica  ve- 
ritate  possct  quispiam  dnhitare,  quia  vel  per- 
sona  dicit  pcrfectioucm  simplicitcr  ct  ahsqne 
imperfectiouc,  veluon.Si  illam  non  dicit,  non 
potest  Deo  attribui  sccundum  proprietatem  : 
nihil  euim  potest  esse  in  Deo,  qnod  omuiuo 
perfectum  non  sit :  Si  autem  persona  dicit  ta- 


lem  perfectioncm,  pertincbit  ad  natnram  et 
cssentiam  :  omnis  enim  talis  perfectio  cst  dc 
cssentia  Dci.  Illnd  autem  dici  non  potest,  alio- 
qni  persoua  siguificahit  iu  Deo  essentiam  Dei,  et 
conscquentcr  uon  potcrit  magis  ranltiplicari 
in  Deo  persona,  qnam  essentia.  Ergo  ratio 
pcrsoufc  formaliter,  ct  propric  non  potcst  in 
Dco  rcpcriri.  In  contrarium  est  totius  Eccle- 
siae  usus  ct  sensus. 

2.  Definitio  personfe.  —  Personam  signifi- 
care  substantiam.  —  Ad  explicandam  brcviter 
propositam  veritatem  ,  supponenda  est  ratio 
personse  tradita  a  Boetio,  libro  dc  duahus  na- 
turis,  et  cxplicata  a  D.  Tlioma,  1  part.,  q.  29, 
art.  1  :  Persona  est  rationalis  naturce  individua 
svhstantia.  Ex  qna  tria  colligcnda  sunt  circa 
hoc  nomcn,  persona,  et  circa  rem  per  illnd  si- 
gnificatam.  Primnmest,  personam  significare 
snhstantiam  :  In  qno  graviter  erravit  Lauren- 
tius  Valla,  lib.  6,  elegant.,  cap.  34,  ubi  mul- 
tis  rationibus  contra  Boetium  coutendit,  per- 
sonam  non  significare  snbstantiam,  sed  qnali- 
tatem,  qnia  uua  ct  cadcm  substautia  plnres 
dicitnr  gcrere  personas.  Et  inde  infert,  non 
magis  iu  Deo  esse  personam,  quam  in  brntis 
animantibus.  Et  fortasse  ob  hanc  causam  an- 
tiqui  Orientales  more  latiuorum  timebant  tres 
in  Deo  ponere  personas,  ne  videreutur  cum  Sa- 
bellio  tantum  illas  distiuguere  deuominatione, 
aut  qualitate,  ut  refcrt  Grcgorius  Nazianze- 
nus,  orat.  21,  in  Athanasium,  circa  finem. 

3.  Erravit  tamen  graviter  Valla,  non  solum 
in  theologia,  scd  etiam  in  sna  facultate,  nam 
ex  usu  ctiam  latinornm  constat,  personam  si- 
gnificare  substautiam.  Sic  cnim  dixit  Cicero, 
de  Oratorc,  hom  inum  esse  innumerabiles  per- 
sonas,  et  aliis  locis,  frcqnenter  ita  loquitur,  nt 
in  Thesauro,  ctNizoIio  vidcri  potcst.  Juractiam 
civilia,  iu  quihus  latina  lingna  purissima  est, 
sffipe  utimtur  hac  vocc  iu  hac  significatione, 
imo  non  in  alia,  ut  videre  licet,  ff  de  Statu  Jio- 


534  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

minimi,  leg.  1  et  2^  et  in  titiilo  Per  quasfer-  Nec  discrepat  D.  Tliomas,  dicta  quaist.  29,  art. 

sonas,  etc.  De  usu  autem  Patrum  statim  dicam.  3  ad 4.  Ubi  ultimo  loco  refert,  quosdam  dixisse 

lu  sacra  etiam  Scriptura  cum  dicitur  Deus  non  definitionem  Boetii   non  competere  Deo,  seu 

esse  acceptor  personarum,    Actor.  10,  nihil  divinis  personis,  et  per  Richardum  fuisse  cor- 

aliud  significat  illa  vox,  quam  homines  ipsos,  rectam.  Sic  ergo,  Divinitas  singularis  est  etin- 

4.  Nec  refert,  quod  aliquando  hsec  vox  qua-  divisa,  non  tamen  persona,  quia  comonunicali- 
litatem,  vel  conditionem  personse  significare  lis  est.  Sed  hcet  verum  sit  particulam  illam  a 
videatur.  Tum,  quia  forte  non  tam  significat  Richardo  positam  clariorem  esse,  existimo  ta- 
formaliter  ipsam  conditionem,  quam  subjec-  men  Boetium  in  eadem  significatione  accepisse 
tum  ejus,  ut  cum  ad  explicandam  personam  vocem  individui,  sicut  e  contrario  vox  illa 
ahcujus,  dicimus  esse  juvenem,  aut  senem,  existentia,  qua  usus  est  Richardus,  obscurior 
hujus,  vel  ihus  faciei,  per  proprietates  exph-  est  et  significat  rem  ipsam  per  se  existentem, 
camus  suppositum,  quod  est  quasi  subjectum  quee  est  substantia,  ut  ex  materia  subjecta,  et 
earum,  et  significatur  nomine  personse.  Tum  ex  contextu  manifestum  est. 

etiam,  quia  potest  iha  vox  esse  sequivoca,  vel  7.  Personam  specialem  perfectionem  naturce 

analoga,  ut  communius  censetur :  semper  ta-  dicere.  —  Tertio,  habemus  ex  iUa  definitione, 

mem  primario  significat  substantiam,  et  reh-  personam  significare  specialem  dignitatem,  et 

qua  in  ordine   ad  illam.  Nam  etiam  ihe,  qui  perfectionem  ex  parte  naturse,  in  qua  subsis- 

de  theatro  agit  pcrsonam,  illam  dicitur  agere,  tit,  nimirum,  quod  rationahs  sit.  Unde  Cicero 

quia  ahud  verum  suppositumreprsesentat.Ita-  de  Officiis:  Nohis  (inquit)  imposuit  personam 

que  in  praesenti  materia  pro  substantia  su-  ipsa  natura,  magna  cum  excellentia  prcestan- 

mitur,  et  non  quacumque,  sed  completa:  nul-  tiaque  ca'terorum  animantium.  At  enim,  quia 

lus  enim  partes  homiuis ,  caput,  aut  manus,  rationahs  natura  imperfectionem  videtiu*  in- 

personam  appellavit,  et  ipsamet  Christi  huma-  volvere,  ideo  Scotus  etiam  ex  hoc  capite  de- 

nitas,  persona  non  est,  quia  in  ratione  sub-  finitionem  reprehendit,  refertque  Richardus 

stantiae  non  est  omnino  completa.  de    sancto  Yictore  mutasse  vocem  rationalis, 

5.  Ohjectio  Scoti  solvitur. — Per  quod  solvi-  in  inteUectuahs.  Sed  quod  ad  rem  attinet, 
tur  objectio  Scoti,  in  1,  dist.  23,  qusest.  1,  §  certum  est  de  ratioue  personse  non  esse  im- 
.^(^^^«'^^w^im,  improbantisdefinitionemBoe-  perfectionem  discursus,  sed  solum  quod  sit  iu 
tii,  quia  convenit  animse  rationah  separat»  gradu  inteUectuah,  unde  etiam  Cicero,  de  Na- 
cum  tamen  iUa  persona  non  sit.  Negamus  turaDeorum  dixit,  inDeoethominepersonam 
enim  convenire,  quia  non  est  substantia  com-  considerari.  Quod  vero  spectat  ad  vocem,  po- 
pleta,  de  qua  est  definitio  intelhgenda.  test  facile  rationalis,  in  eo  sensu  accipi.  Unde 

6.  Personam  esse  suistantiam  singtUarem.  etiam  Richardus  Ulam  retinuit,  ut  constat  ex 
— Secundo,  ex  iUa  definitione  hahetur,  perso-  lib.  4.  de  Trin.,  cap.  23  et  24.  Et  ratio  est, 
mm  significare  substantiam  singularem  et  quia  hcet  rationale  frequentius  approprietiu" 
particularem,  quod  significatum  est  per  illam  homini,  tamen  etiam  solet  generalius  sumi 
particulam  individua ,  quod  etiam  constat  ex  prout  ratio  vim  inteUigendi  significare  potest, 
usu.  NuUus  enim,  hominem  ut  sic,  abstractum  abstrahendo  a  discursu,  ut  D.  Thomas  supra 
ab  individuis  personam  appeUavit,  et  ideo  di-  notavit,  et  2,2,  quoest.  83,  art.  10  ad  2. 
cimus  esse  phu-es  personas  hominum,  quod  de  8.  Co7iclusio. — Ex  his  ergo  concluditur,  iu- 
natura  abstracta  dici  non  posset.  Est  autem  tenta  veritas,  nimirum  in  Deo  vere  et  proprie 
advertendum,  in  divina  natura  dari  substan-  esse  personam  secundum  perfectissimum,  et 
tiamcompletametsingularem,  quse  secundum  propriissimum  significatum  hujus  vocis.  Hoc 
prsecisum  conceptum  persona  non  est,  scihcet  de  lide  tenendum  est :  nam  hcet  haec  vox  non 
haec  Deitas,  vel  hic  Deus,  quatenus  pro  imme-  tribuatur  Deo  in  Scriptura,  tamen  res  ipsa 
diato,  significato  supponit,  ut  infra  dicetur.  tribuitur,  quam  per  hanc  vocem  exphcarunt 
Propter  quod  ahquibus  visum  est,  iUis  verbis  ConcihaLateranense,  in  cap.  Firmiter,  et  cap. 
Boetii,  non  satis  exphcari  rationem  personoe,  Damnamus,  de  Summa  Trinitate  Toletanum 
ut  patet  ex  Richardo  de  S.  Victore,  lib.  4,  de  H,  in  coufessione  fidci,  Hispalense  2,  cap.  23, 
Trinitate,  cap.  18  et  21,  et  ideo  in  cap.  23,  Damasus  papa  in  confessione  fidei  ad  Pauh- 
ipse  dixit,  personam  esse  rationis  naturce  in-  num,  idcm  est  usus  Patrum ,  TertuUianus 
commwiicahilcm  existentiam.  Quam  dcfinitio-  coutraPraxaiam,inprincipio,Hilarius,  librode 
ncm  magis  probat  Scotus  supra,  quia  juxta  Synodissccpissime,  Hierouymus,  Epist.  57,Au- 
definitionem  Botii  (inquit)  Deitas  esset  pcrsona .  gustinus  4,  de  Trin.,  cap.  8  ct  9,  et  lib.  7,  cap.  4 


I 


CAP.  I.  IN  DEUM  TAM  NOMEN,  QUAM  RATIONEM  PERSON.^E,  ETC.  535 

et  5,  et  reliqui  Latiiii.  Rcfcrt  item  NaziaDzeniis  11.   Dixi  autem   semper,   hujusmodi  rem 

supra,  Atlianasium  approbassc  hanc  voccm,  ct  subsistcntem,   qua3  sit  persona^,   dcbei'2  essc 

ita  etiain  fuisse  a  Gnccis  rcccptam,  prout  la-  incommunicabilemalicuisubsistenti,  quianoa 

tine  lcgitur  in  syinbolo  Athanasii,  ctibi  Groecc  repugnat  personaj  esse  commuuicabilem  al- 

respondet  vox,  prosopon,  quse  eamdem  habet  teri  naturse,  saltem  supernaturahter  sicut  Ver- 

significationcm.   Ratione   dedarat  vcritatcm  bum  Divinum  communicatum  est  humauitati. 

hanc  D.  Thomas,  dicto  art.  3,  quia  pcrsona  ad  Et  ratio  est,  quia  in  hac  communicatione  uon 

dignitatcm  ct  perfcctionem  spectat.  Quidquid  terminatur  ulterius  persona  commuiiicata,  sed 

autcm  dignitatis  et  pcrfectionis  est ,  Deo  est  po^ius  ipsa  terminat  existentiam  uaturai ,  cui 

tribuendum.  communicatur,  et  ideo  tahs  communicatio  non 

9.  Objectio  Cajetani. — Contra  quam  ratio-  rcpugnat  rei  incominunicabiliter  subsistenti. 

ncm  objicit  Cajetanus,  ibi,  quia  in  rebus  crea-  Repugnat  autcm  ei  communicatio  reupectu  al- 

tis  pcrfectior  cst  natura  communis,  quam  sup-  terius  subsistentiis,  vel  subsistentiee,  quia  Ula 

positum  singulare  :  ergo  ex  eis  non  potest  su-  communicatio  essct  ad  ultcriorem  terminum, 

mi  argumentum  ad  divinam  personam.  Exis-  repugnat  autcm,quod  uUimo  tcrminatum  est, 

timo  autem  imprimis  objectionem  non  proce-  iterum  tcrminari,  quatenus  tale  est. 

dere  contra  mcntcin  D.  Thomse,  quia  non  lo-  12.  Ad  ohjectionem  Cajetani. — Deinde  dici- 

quitur  de  perfcctione  suppositi  supra  naturam,  tur  ad  objectionem  Cajetam,  quamvis  perso- 

sed  de  dignitatc  person»  ultra  communem  ra-  naUtas,  comparata  ad  naturam  pifflcise  et  in 

tionem  suppositi,  qua;  dignitas  non  cx  parte  abstracto,  non  sit  ita  perfecta  sicut  illa,  nihi- 

subsistentiaj,  sed  ex  parte   natur»   conside-  lominus  aliquam  perfectionem  dicere,  quia  est 

randa  est,  quod  satis  colhgitur  ex  sohitionibus  vere  res  ahqua,  seu  modus  realis.  Unde  ia 

argumentorum.  Yidctur  ergo  D.  Thomas  tan-  creaturis  non  dubito,  quin  persona  sit  pcrfec- 

quam  raanifcstum  supponere  ex  qusest.  3,  in  tior,  quam  natura,  quia  includit  naturam  et 

Dco  esse  suppositum,  et  inde  concludit  esse  addit  aliquid.  Unde  hoc  non  solum  est  verum 

etiam  personam,  quia  illi  non  deest  dignitas  in  rcbus  spirituahbus,  sed  etiam  in  suppositis 

naturae,  quam  persona  requirit.  materiahbus  (quamvis    Gajctanus  formidare 

11.  Et  hsec  mihi  videtur  esse  propria  ratio  videatur)  ratio  enim  facta  seque  in  omnibus 

hujus  vcritatis.  Nam,  quodDeus  sit  substantia  concludit.  Atque  ita  etiamex  hoc  capite  recte 

singularis,  manifestum  est.  Quod  vero  etiam  sit  procedit  D.  Thoma;  ratio.  Insurgit  tamen  sta- 

inDcosubstantiaincommunicabilis,seuincom-  tim  difhcultas  in  principio  tacta,  quia  si  per- 

municabihs  subsistentia,  etiam  est  naturahter  sonahtas  in  Deo  perfectionem   dicit,  erit  de 

evidens.  Quia  necesse  est  omnemrem  existen-  essentia  Dei.  Quam  difficultatem  quasi  prseve- 

tem  habere  ultimum  terminum  et  modum  suce  niens  Gajetanus  eodem  loco,  respondet,   per- 

existentise.  Hicautem  terminus  in  natura  subs-  sonalitatem  in  Deo  nec  perfectionem,  nec  im- 

tantiali  est  incommunicabilis  subsistentia,  er-  perfectionem  dicere,  ait  tameu  pertinere  ad 

go.  Major  patet,  tum  quia  id  spectat  ad  perfec-  perfectionem  naturse  divinae,  ut  suum  intrin- 

tionem  uniuscujusque   naturse,    maxime,   si  secum  et  connaturalem  terminum  habeat , 

connaturah  modo  cxistat,  ut  necesse  est  de  etiamsi  ille  ex   proprio  conceptu   perfectio- 

divina  natura  sentire,  neque  enim  potest  ab  nem  non  afferat,  et  ita  accommodat  ratio- 

statu  sibi  connaturah  abduci,  tum  etiam,  quia  nem  D.  Thomse.  Ego  vero  censeo,  persona- 

non  potest  in  infinitum  procedi.  Gum  ergo  litatem  divinam  perfectionem  dicere  ex  pro- 

ccnstet,   divinam  substantiam  subsistentem  prioconceptu,  aliquidenimrealeest,  etaliquod 

esse,  inquiro,  an  sit  incommunicabilis  ahcui  bonum.  An  vero  hsec  perfectio  sit  essentiahs 

rei   subsistcnti,  vel  communicabilis?  Si  pri-  Deo,  et  an  sit  una,  vel  multiplex,  et  an  quseU- 

mum  dicatur ,  illa  substantia  erit  persona ,  bet  sit  in  omnibus  personis  divinis,  nec  ne 

cum  sit  intellectualis  naturee.  Si  vero  dicatur  (quse  omnia  inculcantur  iu  iUa  ratione  dubi- 

secundum,  quaeram  ultcrius  de  illa  re  subsis-  tandi),  pendent  ex  his,  quse  paulatim  tractan- 

tente,  cui  divina  substantia  commimicatur,  an  da  sunt,  et  ideo  melius  infra  dicentur,  cum  de 

illa  ctiam  sit  communicabihs  alteri  rei  subsis-  relationibus  divinis  disputabitur. 

tenti,  et  quidquid  rcspondeatur,  idem  fiet  ar-  13.  Iii  Veo  verum  suppositum  veramque  hy~ 

gumentum,  in  quo  non  potest  in  infiuitum  postasim  esse. — Tandem  ex  resolutione  hujus 

procedi :  crgo  sistendum  necessario  est  in  ali-  qusestionis  constat,  in  Dco  esse  vcrum  suppo- 

quosubsisteute  incommunicabili  in  tah  uatura,  situm,  vcramque  hypostasim.  Hae  namque  duse 

et  hoc  est  persona.  voces  in  usu  theologorum  idem  significant,  ut 


536  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

magis  ex  sequenti  capite  constabit.  Utraque  Filium^etSpiritumSanctumesse  personas  dis- 

vero  universalior  est,  quam  persona,  omnis  tinctas,  dum  negant  Filio,  et  Spiritui  Sancto 

enim  substantia  singularis  et  incommunicabi-  veram  divinitatem,  plane  sentiunt  in  vero  Deo 

lis,  in  quacumque  natura  subsistat,  supposi-  tantum  esse  posse  unam  personam.  Denique 

tum  est :  persona  vero  addit  limitationem  ex  hoc  tempore  excitarunt  hunc  errorem  quam- 

parte  naturse,  ut  declaravimus.  Addit  vero  D.  phires,  quos  late  refert  Bellarminus,  1.  1,  de 

Thomas,  dict.  qusest.  29,  art.  2,  illas  duas  vo-  Ghristo,  et  Sanderus.  1.  1,  de  visib.  Monarch. 
cesdicere  diversos  respectus :  nam  suppositum        2.  Fundamentum  horum  errorum  expUcuit 

dicit  re-spectum  ad  naturam  communem,  cui  eleganter    Tertulhanus   in   principio    contra 

subest :  hypostasis  vero  ad  accidentia,  quibus  Praxseam,  dicens  :  Varie  diabohcs  cemulatus  est 


substat.  Verumtamen  hoc  posterius  non  est 
intehigendum  comprehendi  in  significato  vo- 
cis,  ahas  Deus  non  esset  hypostasis,  quia  non 
substat  accidentibus,  ergo  ad  summum  potest 


veritatem,  afcctavit  illam  aliquando  defen- 
dendo  concutere ,  unicum  Dominum  vindicat 
omnipotentem,  mundi  conditorem,  ut  de  unico 
7i(eresim  faciat.  Ex  unitate  igitur  Dei,  unitatem 


pertinere  ad  Etymologiam  vocis.  Et  hoc  etiam  Divinge  persona?  conchidere  conati  sunt.  Ideo 

mihi  est  incertum,  quia  omnino  eodem  modo  enim  pkires  sunt  homines,  quia  sunt  phires 

apud  Grsecos  se  habet  illa  vox,  quo  apud  La-  personai  humanffi,  et  sic  de  cffiteris  substantiis, 

tinos  suppositum.   Subjunxit  etiam   D.  Tho-  si  ergo  essent  phires  personse  in  Deo,  etiam 

mas  ibi,  in  Deo  esse  rem  naturce,  nam  per  essent  plures  chi :  non  possunt  autem  esse  phi- 

hanc  vocem  dicit  etiam  significari  suppositum,  res  dii,  ergo  nec  phires  personee  in  Deo.  Con- 

quia  est  res  singularis,  in  cpia  natura  commu-  firmatur,  quia  omnes  rationes,  quibus  probari 

nis  existit.  Sed  hsec  vox  obscurior  estyet  jam  solet,  Deum  esse  unum,  vel  nulhus  momenti 

parum  usitata.  De  voce  autem,   Prtrna  subs-  sunt,  vel  probant  divinam  personam  non  posse 

tantia,etindiTiduum,(i\\omodo^Oismt\)eo\v\-  nisi  unam.   Ut,  verbi  gratia,  quod  si  essent 


phires  dii,nullus  esset  summe  perfectus,  nam 
aliquid  necessario  deesset  uni,  ut  posset  ab 
alio  distingui.  Item  quia  inaliquoconvenirent, 
et  in  aliquo  distinguerentiu*,  et  ita  non  pos- 
sent  omni  compositione  carere.  Hae  autem  ra- 
tiones  possunt  eadem  proportione  ad  plures 
personas  applicari.  Tandem,  vel  persona,  quae 
est  in  Deo,  infinita  est  in  ratione  persona,  et 
sic  illa  erit  adsequata  suse  naturse,  et  superflua 
est  alia  ;  vel  est  finita,  et  sic  erit  imperfecta, 
et  Deo  indigna. 

3.  Conclusio.  —  Nihilominus  dicendum  est, 
in  Deo  non  esse  tantum  unam  personam,  sed 
plures  personas  divinas.  Hsec  est  assertio  ca- 


bui,  dicam  infra,  c.  4,  etvideripossunt,  quse  in 
Metaphysica  dixi,  disp.  5,  sect.  l,etdisp.  34-, 
sect.  1. 

CAPUT  II. 

IN  DEO  ESSD   PLURES   PERSONAS. 

1 .  Varii  errores. — In  hoc  puncto  convene- 
runt  infideles  omnes  adversus  catholicam  fi- 
dem.  Primo  quidem  Philosophi  Gentiles,  et 
Pagani,  c[ui  unum  Deum  agnoverunt  solo  lu- 
mine  rationis  ducti,  de  cpiibus  non  est  adeo 
mirandum,  cum  caruerintluminefidei.  Secun- 
do  licet  veteres  Judsei  per  fidem  supernatura- 

lem  veram  divinitatem  agnoverint,  nihilomi-  thohcse  fidei,  est  tamen  omnino  supernaturalis, 

nus  communiter  non  agnoverunt  personarum  et  ideo  contra  Gentiles  et  Paganos  immediate 

Trinitatem,  unde  nunc  ab  eis  propagati  infi-  probari  et  convinci  non  potest,  quia  neque 

deles  Judeei  negant  omnino  pluralitatem  per-  Scripturas  divinas  admittunt,  nec  sola  ratione 

sonarum  in  t)eo,  putantque  repugnare  cum  convinci  possunt,  ut  in  capite  ultimo  hujus  li- 

vera  fide  suis  Patribus  revelata.  Tertio  innu-  bri  latius  dicetur.  Contra  iUos  ergo  prius  esset 

meri  hseretici  negarunt  pluralitatem  persona-  generatim  ostendendum,  fidcm   Christianam 

rum  in  Deo,  inprimis  Praxreas  apud  Tertullia-  esse  evidenter  credibilem  et  secundum  pruden- 

num,  lib.  contra  illum,  Noetus  apud  Epipha-  tem  rationem  credendam.  Sed  hoc  spectat  ad 

nium,  hseres.  57,  Hermogenes  apud  Augusti-  materiam  defide,  ubisinedubiodemonstratur. 

num,  hseres.  41.  Idem  senserunt  omnes,  qui  Deinde  in  particulari   ostendendum  est,  hoc 

negarunt  realem  distinctionem  personarum,  dogma  contineri  in  doctrina  hujus  fidei,  quod 

sed  Patrcm,  Filium  et  Spiritum  Sanctum  dixe-  nos  statim  contra  hcereticos  ostendemus.  Ex 

runt  csse  plura  nomina  ejusdem  personse,  ut  liis  autem  concluditur  illud  esse  verum,  quia 

Sabellanus  ct  sequaces,  cum  quibus  cx  professo  in  doctriua  hujus  fidei  nihil  falsum  contineri 

agendum  est  libro  tertio.  Quin  potius  etiam  Ar-  potest,  quia  tota  nititm*  in  divina  veritate,  cu- 

rius  ejusque  sectatores,  qui  agnoscunt  Patrem,  jus  auctoritas  tota  rueret,  si  in  uno  deciperet, 


CAP.  II.  IN  DEO  ESSE 
prsesertim   in  co,  quod  omnium  maximum 
est. 

4.  Dcindc  ostcndcndum  csset  contra  cosdcm 
infidelcs,  hoc  mysterium  non  csse  impossibilc, 
quod  nonnullis  rationibus  conatur  ostendcrc 
Scotus  in  1 ,  dist.  2,  q.  4,  dc  quibus  nonnihil 
dicam  infra  in  tcrtio  hbro.  Nunc  brevitcr  ccn- 
seo,  iUud  ctiam  non  posse  dcmonstrari  positivc, 
id  est,  per  aliquod  medium,  quod  ihud  osten- 
dat.  Tum  quia  nuhum  hactcnus  invcntum  cst 
nec  excogitari  potcst,  ut  dicto  capite  ultimo 
hujus  hbri  probabo  latius.  Tum  etiam^quia  si 
dcmonstraretur  non  cssc  impossibilc,  demons- 
trarctur  esse  possibile:  in  setcrnis  autem,  ut 
Aristotelcs  dixit,  idem  est,  e.sse  ct  possc:  dc- 
monstrarctur  crgo,  ihud  esse,  quod  constat  ficri 
non  possc.  Negative  autem  (ut  sic  dicam)  os- 
tendi  potest,  hoc  mysterium  non  probari  im- 
possibile,  quod  prrcstandum  est,  solvcndo  ra- 
tioncs  quce  contraiUudfiunt,  quod  in  discursu 
matcria^,  commodius  faciemus,  ne  hic  omnia 
confundamus.  Potest  etiam  homo  intelhgcrc, 
se  non  posse  asscqui  infmitam  naturam,  qua- 
hter,  scihcct,  aut  quomodo  in  se  sit,  ex  quo 
ctiam  potest  facile  unusquisquc  intehigcrc, 
difficultates  omncs,  quse  humano  iugenio  circa 
hoc  mystcrium  occurrunt,  cum  ex  creaturis  ct 
rebus  finitis  sumantur,  non  habcre  locum  in 
re  infmita,  ahunde  vero  csse  consentaneum 
infmit»  natura^,  ut  intra  se  foecunditatem  ha- 
beat,  ratione  cujus  possit  esse  potentia  scu 
principium,  quo  una  persona  aham  producat. 

5.  Contra  Judaeos  habemus  propria  argu- 
menta,  quia  Scripturam  saUem  quoad  vetus 
tcstamentuni  admittunt.  Contra  iUosigitur  im- 
primis  probandum  esset,  verum  Messiam  a 
Dco  promissum  futurum  fuisse  vcrum  Deum, 
atque  etiam  jam  esse  a  Deo  missum,  quia  hinc 
apcrte  convincitur  phuahtas  personarum  in 
Dco.  Nam  persona  mitteus  distiucta  est  amissa 
et  utraque  est  Dcus.  Dc  iUo  autcm  principio 
diximuUa  in  tom.  1,  de  Incarnatione,  dLsp.  1, 
ubietiam  ostensum  est  contra  eosdem  infideles, 
Messiam  promissum  jam  venisse,  et  esse  Chris- 
tum  Dominum.  Ex  quo  etiam  contra  eos  con- 
vincitur,  niliil  nos  doccrc  potuissc,  quod  fal- 
sum  sit,  quod  autem  hanc  veritatem  nos  do- 
cuerit,  statim  contra  haireticos  ostendcmus, 
atque  ita  supposito  iUo  fundamcnto,  omnia 
tcstimonia  novi  testamenti,  quibus  probatur 
hsec  vcritas,  probant  ctiam  contra  Judreos. 

6.  Pra^tcr  htec  vcro  adduci  possxmt  aliqua 
ex  veteri  Tcstamcnto,  cx  quibus  Patrcs  solcnt 
hanc  veritatcm  colligcrc,  ut  est  principium 
Geneseos,  ubifit  meutio,  et  Dei  creantis  et  prin- 


PLURES  PERSONAS.  537 

cipii,  in  quo  creavit :  In principio  creavit  Deus, 
etc.  Ubi  pcr  principium  multi  Filinm  intelli- 
gunt,  ct  .statim  additur  Spiritus  Dnmini  qui 
ferehatnr  super  aquas,  et  in  singulari  ponitur 
vcrbum,  creavit,  quia  omnes  sunt  unus  Deus. 
Ponderari  etiam  .solet,  quod  paulo  post  sub- 
jungitur:  Faciamus  hominem  adimaginem  et 
similitudinem  nostram.  Quia  ibi  non  loquitiu' 
Deus  ad  angelos,  ut  quidam  hairctici  dixcrunt, 
quia  nequcangcli  .sunt  factorcshominis,  ucquc 
homo  cst  ad  imaginem  illorum  factus.  Lo- 
quuntur  ergo  divinaj  personae  inter  se,  quia 
nullus  artifex  omnino  solitarius  ita  sccum  lo- 
quitur,  ut  argumentantur  in  eum  locum  Basi- 
lius,  Ambrosius  et  alii  Patres.  Sed  in  his  ct  si- 
milibus  locis  advcrtendum  est,  supposita  fide, 
illa  esse  optima  ad  explicandam  veritatcm,  et 
quomodo  Deus  illam  scmpcr  insinuavcrit.  At 
ha>c  sola  non  sufficiunt  ad  convinccndum  in- 
tellectum  rcpugnantem.  Unde  Thcodoretus, 
lib.  2,  ad  Grfficos,  et  Abulcnsis,  opusc.  de  Tri- 
nitate,  et  Lyranus,  lib.  contra  Judaeos  adver- 
tunt,  quamvis  mystcrium  Trinitatis  in  testa- 
mento  vcteri  contineatur,  tamen  non  ita  ex- 
prcsse  et  distincte  ut  omnino  convincat  homi- 
nem  non  pie  aflfectum.  Ncgandum  vcro  non 
cst,  quin  mysterium  hoc  sufficientcr  in  vetefi 
testamento  contiueatur,  ad  quod  ostendcndum 
plura  tcstimonia  afferemus  in  sequcntibus,  et 
vidcri  potcst  Galatinus,  lib.  2,  de  Arcanis  ca- 
tholicse  vcritatis. 

7.  Tcrtio  contra  hsereticos,  quia  in  sequcn- 
tibus  est  in  particulari  disputandum,  sufficiant 
verba  Christi  Domini  Matth.,  ult.  cap.  Bapti- 
zantes  ens  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiri- 
tus  sancti,  de  quibus  dixit  Joannes,  1  canon., 
cap.  5.  Tres  sunt  qui  lestimonium  dant  in  ccelo, 
et  Christus,  Joann.  14.  Ad  eum  veniemus,  etc. 
Definitiones  Conciliorum,  et  testimonia  Pa- 
trum  omitto,  ut  paulatim  atfcrautm*  in  se- 
quentibus.  Deinde  ex  alio  principio  fidci  potest 
ha?c  veritas  contra  haircticos  convinci,  nam 
aliqua  persona  divina  incarnata  est,  et  aliqua 
non  est  incarnata,  crgo  sunt  plures.  Conse- 
quentia  evidcns  est.  Anteccdens  vero  quoad 
utramque  partem  ostenditur  in  materia  de  In- 
carnatioue. 

8.  Ex  Iiac  veritate  coIhgimu.s,  esse  in  Deo 
plura  supposita,  ct  plures  hypostases,  quan- 
quam  de  hac  locutione  sub  nomine  hypostasis 
magna  olim  fuerit  controvcrsia.  Nam  in  prin- 
cipio ,  paulo  post  harcsim  Arii  locutio  illa 
suspecta  fuit,  ut  patet  cx  Hicronymo,  cpisto- 
la  56,  ad  Damasum,  et  Augustinus,  lib.  5,  de 
Trinitatc,  cap.  8  et  9.  Neque  solum  apud  La- 


538  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

tinos,  sed  etiam  apud  Grsecos  videtur  fuisse  ficare  potest,  juxta  Aristotelem  5<,  metaphysi- 

heec  trepidatio,  ut  patet  ex  Athanasio,  in  epis-  cte,  et  notavit  ad  hoc  propositum  D.  Thomas,  1 

tolaadCyrillumAlexandrinum,qu8eestl6inter  p.,  q.  27,  art.  2,  et  q.  30,  art.  1.  Et  Joannes 

ejus  epistolas.  Postea  vero  intellectum  est,  vo-  quidem  Theologus    Latinus  in    sessione    19 

cem  esse  sequivocam,  et  posse  essentiam,  et  Concilii  Florentini.  Unde  fit,  si  vox  illa  su- 

suppositum  significare,  ideoque  permissum  est  matur  pro  essentia,  non  esse  in  Deo  plures, 

ita  loqui  in  bono  sensu,  ut  patet  ex  Nazianze-  sed  unam  substantiam,  et  hoc  defmiunt  dicta 

no,  oratione  21,  in  fme,  et  idcm  habet  ora-  Concilia,  et  infra  latius  tractabitur.  Si  vero 

tione  32,  et  Cyrillus,  libr.  l,  in  Joan.,  cap.  21.  sumatur  pro  supposito,  admitti  posse  tres  sub- 

Jam  vero  ex  usu  Ecclesiae,  et  omnitim,  tam  stantias,  et  ita  loquuntiu"  posteriores  Patres. 

Latinorum ,  quam  Graecorum  usurpatur  illa  Propter  ambiguitatem  vero,  et  quia  vox  illa 

vox  ad  significandum  non  naturam,  sed  tan-  simpliciter  dicta,  juxta  communem  modum 

tum  suppositum  naturae,  et  ideo  illa  locutio  loquendi  de  hoc  mysterio,  magis  videtur  signi- 

simpliciter,  et  sine  distinctione  admittenda  est,  ficare  essentiam,  ideo  absolute  non  est  illa  lo- 

et  hsec  neganda.  Pater,  Filius,  et  Spiritus  sanc-  cutio  proferenda,  sed  cum  aliquo  addito^  quod 

tus  sunt  una  hypostasis.  Hoc  constat  ex  Basi-  sequivocationem  toUat,  ut  si  dicamus,  essetres 

lio,  Epistola  43,  Gregorio  Nysseno,  libro  de  substantiasincommunicabiles,sivequidsimile. 

DifFerentia  Usiee,  et  Hypostaseos,  Athanasio,  12.  Ad  argmientwn  initio  positum.  — Ad 

libro  de  Defmitionibus,  et  dialogo  de  Trinitate,  rationem  igitur  dubitandi  in  principio  positam 

Damasceno,  lib.  1,  Fide,  de  cap.  21,  et  lib.  3,  respondemus,  non  esse  eamdem  rationem  in 

cap.  4,  Theodoreto,  dialog.  Immutabilis.  Et  Deo,  quse  est  in  creaturis.  Nam  in  his  cum 

idem  nunc  constat  ex  usu  omnium  theologo-  persona  multiplicatur  natura,  et  ideo  quot  sunt 

rum  et  totius  Ecclesia^  Latinse,  et  multi  ita  in-  personse  humanee,  tot  sunt  homines.  In  Deo 

telligunt   illud  Pauli  ad   Hebraeos.   Cum  sit  autem  non  multiplicatur  natura,  licet  multi- 

sinlendoT  glorice,  et  figura  suhstantiaj  ejus,  ubi  plicetur  persona,  et  ideo  quamvis  sint  plures 

grsece  est  vox  hypostasis  loco  substantiae.  personaj,  non  sunt  plures  dii.  Ac  propterea 

9.  An  in  Deo  sint  plures  sulstantiw . — Hinc  etiam  non  est  simile  de  unitate  Dei,  et  de  uni- 

tamen  oritur  difficultas,  quse  a  modernis  theo-  tate  personee,  nec  rationes  naturales,  quse  pro- 

logis  communiter  tractatur,  quia  ex  dictis  se-  bant  unitatem  Dei,  procedunt  contra  plurali- 

quetur,  in  Deo  esse  plures  substantias,  tum,  tatem  personarum.  Quia  distinctio  naturse  non 

quia  hypostasis  idem  est,  quod  substantia,  tum  stat  cum  infmitate,  ajqualitate,  et  summo  prin- 

,etiam,  quia  persona  defmitur,  quod  substan-  cipatu  omnium,  et  singulorum  habentium  Dei 

tia.  Consequens  autem  videtur  repugnare  de-  veri  naturam.   Ubi  autem  natura  est  una,  et 


fmitionibusConciliiLateranensisinc.i^imzYer, 
et  c.  Damnamus ,  et  Toletani  6  et  1 1,  in  confes- 
sionibus  fidei,  doccntibus,  in  Deo  tantum  esse 
unam  substantiam. 

7.  De  hac  locutione  diversa  inveniri  viden- 
tur  in  antiquis  Patribus.  Nam  Hieronymus, 
dicta  Epistola  5G,  plures  substantias  concedere 
recusat.  Et  Augustinus,  lib.  5,  de  Trinitate, 
cap.  9,  lib.  7,  cap.  4,  et  Richardus  de  sancto 
Victore,  lib.  4,  cap.  6.  Quia  substantiadicit  ab- 
solutum,  et  absoluta  non  multiplicantur  in 
Deo.  Illam  vero  locutionem  plane  admittit  Hi- 
larius,  lib.  de  Synod.,  Anselmus,  libro  de  In- 
carnatione  Verbi,  cap.  8,  et  in Monologio,  cap. 
ult.,  et  Joannes  papa,  in  libro  de  duabus  natu- 
ris.  Quia  plures  personse  sunt  plures  res,  et 
non  plura  accidentia  :  ergo  plures  substantise,  dubium  hoc  metaphysicum  potius,  quam  theo- 
imo  etiam  plures  primse  substantia;,  at  vero  logicum  videatur,  quia  tamen  a  theologis  nou 
prima  substantia  e.st  maxime  substantia,  teste  prajtermittitur,  varieque  de  illo  sentiunt,  pro- 
Aristotele  iu  proedicamentis.  prieque  nascitur  ex  lioc  mysterio,  ideo  breviter 

11.  Respondeo  imprimis,  vocem  esse  ambi-    expediendum  est.   Saut  autom  multa  simul 
guam^  nam  et  essentiam^  et  suppositum  sigui-    cxplicanda.  Unum,  au  uomeu  pcrsouai  dicat 


imus  principatus,  summa  sequalitas,  et  infini- 
tas  uniuscujusque  personse.  Quo  fit,  ut  non 
multiplicentur  personse  in  tali  natura  propter 
imperfectionem,  vel  indigentiam,  sed  propter 
mirabilem  foecunditatem  illius  infinitse  natu- 
rse.  Et  ob  eamdem  rationem  multiplicari  pos- 
sunt  illse  personse  cum  summa  simplicitate, 
quia  omnino  sunt  idem  cum  natura  in  qua 
uniuntur.  Quse  omnia  sigillatim  in  sequenti- 
bus  sunt  disputanda  et  explicanda. 

CAPUT  III. 

QUOMODO   RATIO  PERSONiE  COMMUNIS   SIT  TRIBUS 
DIYINIS  PERSONIS. 

1 .   Varia  distinguuntur  dulia.  —  Quamvis 


CAP.  III.  QUOMODO  RATIO  PERSON.T:  COMMUNIS  SIT  TRIBUS,  ETC. 


539 


aliquam  ||Ositivam  rationcm  commimem  tri- 
bus  personis  divinis.  Alterum,  si  ratio  illa  po- 
sitiva  est,  an  sit  realis^  vel  rationis.  Tertium  : 
si  rcalis  est,  an  dicat  unum  conceptum  olijec- 
tivum  prfficisum  a  tribus  personis,  commu- 
nemque  illis.  Ultimum,  an  vox,  Persona,  inii- 
voca  sit  respectu  trium  personarum  vel  ana- 
loga.  Atque  baic  omnia  sirailiter  tractari  pos- 
sunt  de  nomine  relationis,  ut  commune  est 
tribus  relationibus  divinis,  et  ideo  simul  expe- 
dientur. 

2.  Opinio  Scoti.  —  Circa  haic  igitur  Scotus 
in  \,  distinctione  23,  quoest.  \,  §  Item  arguo, 
sensit,  non  posse  nomen  personse  significare 
rationem  aliquam  positivam  communem  tri- 


sitiva  entitatc,  seu  modo  reali,  quem  supposi- 
tum  addit  supra  naturam,  vel  ex  natura  rei 
distinctum,  ut  in  crcaturis,  vcl  rationo,  ut  in 
Deo.  Unde  cum  persona  nibil  aUud  sit,  quam 
suppositum  intellcctuabs  natura,  neccssc  cst, 
personam  addere  natureeintellcctuaU,  non  tan- 
tum  negationes,  sed  etiam  positivum  tcrmi- 
num,  in  quo  illffi  negationcs  fundentur.  Pra;- 
terca  in  divinis  personis  cst  pccuUaris  ratio, 
quia  nccesse  cst,  ut  in  aUquo  positivo  distin- 
guantur,  aUoquin  non  essent  res  distinctse. 
Nam  si  unaquaique  non  habet  aUquid  proprium 
positivum,  ergo  solam  cssentiam  habent,  qua; 
sit  res  positiva  :  crgo  in  re  ipsa  non  babcnt, 
nisi  unam  solam  entitatem,  quia  solum  id. 


bus  personis,  scd  sohim  negativam,  nam  Ucct  quod  positivum  est,  cntitas  reaUs  est.  Ncccsse 

interdum  sub  di.':;junctione  loquatur,  sciUcet,  est  ergo,  ut  unaquseque  habeat  aUquid  positi- 

vel  dicere  conccptum  communem  negativum,  vum  proprium  :  crgo  iUud  est,  quod  personam 

vel  saltem  non  posse  diccre  conceptum  unius  constituit,  quodque  est  fundamentum  incom- 

rationis  positivum,  et  quidditativum,  semper  municabiUtatis,  et  simiUum  negationum,  quia 

in    priorem  partem  incUnat.   Fundamentum  sohim  iUud  esse  potest  incommunicabilc  in 

ejus  est,  quia  putat  personam  sola  negatione  unaquaque  persona,  nam  essentia  communi- 

incommunicabiUtatis  formaUtcrconstitui.  Item  cabiUs  est,  et  in  unaquaque  persona  sohim  cst 

quia  putat  ab  ultimis  terminis,  ct  constitutivis  essentia,  et  proprictas.  Omitto  enim  nunc  spi- 

non  posse  conccptum  communem  abstrahi ,  rationem  activam,  quffi  communicabihs  est. 
quia  aUter  procederetur  in  infmitum.  De  hoc        4.  Denique  infra  ostendemus,  proprietatcm 

posteriori  fundamento  infra  dicemus,  de  priori  constitucntem  divinam  personam  esse  relatio- 

nunc  agendum  est.  Quod  fundamentum  sequi-  nem,  relatio  autem  positivum  quid  est,  igitur 

tur  ibi  Gabricl,  qusest.  unica,  dubio  4,  et  la-  prseter  negationes  communes  tribus  personis_, 

tius  3,  distinct.  1,  qusest.  1,  art.  1,  Ucet  de  proe-  habent  divinee  pcrsonae  convenientiam  in  po- 

senti  quaestione  nihil  dicat :  Aurcohis  vero  in  1,  sitivis  proprietatibus,  iUamque  significat  no- 

dist.  23,  et  latius  dist.  25,  latissime  tractans  men  personce.  Nam  sicut  particularis  persona 

hanc   qusestionem,  Ucet  Scotum   impugnet,  constituitur  sua  particulari  proprictate,  ut  ta- 

tandcm  in  iUius  opinionem  coincidit.  Contcn-  Us  est,  ita  pcrsona  in  communi  significat  aU- 

dit  cnim,  -personam  dirccte  significare  ens  po-  quid  positivum,  nimirum,  constitutum  cx  na- 

sitivum,  ut  affectum,  et  vestitum  nonnuUis  tura,  et  proprietate  pcrsonaU  positiva.  Unde 

ncgationibus.    Undc   conchidit,  personam  ex  nec  satisfacit,  nec  inteUigi  potest,  quod  Au- 

partc  positivi  dicere  aUquid  determinatum ,  reoUis  ait,  positivum  iUud  non  esse  quid  de- 

secundum  aUquam  dctcrminationem,  id  est,  terminatum  sccundum  aUquam  particularem 

quasi  genericam,  vel  spccificam  rationem  en-  rationem  entis,  sed  communc  quid,  et  trans- 

tis,  sed  esse  tantum  transcendentalem  ratio-  cendens  ad  omnia  cntia  positiva.  Constat  enim 


ncm  entis.  Ex  parte  vero  negationum  dicere 
ccrtas,  ac  definitas  ncgationes,  sciUcet  eom- 
municationis,  seu  communicabiUtatis.  Atque 
ita  nomen  persona  secundum  id  proprium,  et 
pecuUare,  quod  habet  commune  tribus  perso- 
nis,  dicere  tantum  negationes :  quoad  positi- 
vum  autem,  diccre  tantum  rationem  indeter- 
minatam,  seu  transcendentalem.  Fundamenta 
hujus  auctoris,  quantum  ad  prresens  punctum 
spectant,  eadem  fere,  quae  Scoti,  sunt. 

3.  Rationem  personce  positivam  esse. — Nos 
vero  imprimis  supponimus  ex  Mctaphysica, 
disputatione  34,  sect.  2,  suppositum  in  re  ipsa 
uou  constitui  formaUter  negationibusj  sed  po- 


hoc  csse  falsum.  Nam  loquendo  de  persona  to- 
ta  iUa  positivum  quid  est,  quod  nou  cst  acci- 
dens,  sed  substantia,  et  non  est  pars  substan- 
tiffl,  scd  totaUs  substantia,  et  non  est  tota,  ut 
natura,  sed  ut  substantia  integra  uUimo  termi- 
nata.  Quod  si  de  ipso  tcrmino  in  abstracto  lo- 
quamur,  constat  hanc  ipsam  rationem  termiui 
particularem  esse,  et  positivam.  Tandem  in 
conceptu  relationis  personaUs  constat,  ratio- 
nem  relationis  determinatam  esse  saltem  ad 


modum  rationis  genericoe. 


5. 


Est  ergo  secunda  sen- 


Secunda  opinio. 
tentia,  qute  conccdit  persouam  dicere  ratio- 
nem  positivam  communem  trDjus  persouis. 


540  LIB.  I.  DE  m^STERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

tamen  illam  non  esse  realam^  sed  rationis  ex  ergo  idem  est  de  persona,  quia  personalitas 

illo  fundamento,  quod  ab  ultimis  constitutis  divina,  et  relatio  divina  in  re  sunt  omnino 

non  potest  abstrahi  conceptus  objectivus  realis,  idem,  et  idem  conceptus  objectivus  eis  respon- 

et  communis.  Pro  hac  sententia  referri  potest  det^  Hcet  sub  diverso  modo  concipiendi  nos- 

Durandus  1,  distinct.  23,  quaest.  \,  et  dist.  25,  tro,  ut  infra  videbimus. 
qusest.  \,  in  eam  enim  inchnat,  hcet  semper        7.   Tertia  opinio. — Tertia  sententia  est,  no- 

sub   disjunctione  loquatur.  Tribuitur   etiam  men  personae   significare   quidem    rationem 

hsec  sententia  Henrico  quodlibet  5,  quoest.  6,  realem  positivam  in  singulis  personis  divinis 

ubi  ait,  personavi  significare  intentionem,  Sed  existentem,  non  significare  autem  immediate 

adeo  obscure  loquitur,  ut  vix  inteUigas,  an  de  rationem  ahquam  communem  tribus  personis 

prima,  vel  secunda  intentione  loquatur,  vide-  etiam  communitate  rationis,  sed  immediate 

tur  autem  in  hanc  partem  inchnare.  Funda-  significare  tres  personas,  secundum  uniuscu- 

mentum  hujus  sententise  essepotest,  quia^er-  jusque  incommunicabilem  existentiam.  Fun- 

sona  significatahquem  conceptum  objectivum  damentum  est  ihud  a  Scoto  tactum,  quia  ter- 

communem,  et  non  privativum,  ut  coutra  prio-  minus  ultimus  debet  esse  omnino  simplex,  ita 

rem  sententiam  probatum  est,  nec  positivum  ut  in  duobus  conceptus  resolvi  non  possit,  sed 

reale,  ut  fundamentum  Scoti  probare  videtur,  tres  personahtates  divinse  sunt  tres  ultimi  ter- 

ergo  positivum  rationis.  mini  naturae  divinse,  ergo  non  potest  ab  eis 

6.  Rationem  personce  realem  esse. — Verum-  abstrahi  conceptus  reahs  communis.   Major 

tamen  neque  hsec  sententia  cum  probabihtate  probatur,  quia  si  terminus  est  ultimus,  ergo 

defendi  potest.  Quia  esse  personam  in  particu-  est  uhimate  constituens,  ergo  non  potest  ipse 

lari,  et  prout  in  unaquaque  persona  reperitur,  aho  termino  constitui,  ahoqui  jam  non  erit 

non  est  ens  rationis,  sed  verum  et  reale,  sed  uhimus,  ergo  non  potest  resolvi  in  duos  con- 

nomeu  persona',  hcet  non  significet  distincte  ceptus,  ahoqui  unus  eorum  esset  terminabihs, 

propriam  et  particularem  rationem  uniuscu-  ahus  esset  termini  constituentis.  Secundo  pro- 

jusque  personse,  quatenus  tahs  est,  significat  batur,  quia  alias  daretur  processus  in  infini- 

nihilominus  confuse  modum  ihum  existendi,  tum,  quia  si  tres  personalitates  divinge  habent, 

quem  in  re  ipsa  habet  unaqua^que  persona,  in  quo  conveniant  reahter,  et  in  quo  difi^erant, 

ergo  non  potest  adffiquate  et  primario  signifi-  etiam  modus  ihe,  in  quo  differunt,  potest  in 

care  ahquod  ens  rationis.  Gonsequentia  evidens  communi  et  in  particulari  concipi,  ac  signifi- 

est.  Major  et  in  fide,  et  in  Metaphysica  vide-  cari,  ergo  resolvi  poterit  in  duos  ahos  concep- 

tur  certissima.  Nam  esse  Patrem,  Fihum  et  tus,  et  ita  procedetur  in  infinitum,  vel  sisten- 

Spiritum  sanctum  non  est  ahquid  rationis,  sed  dum  est  in  primo  termino  ultimo  et  simphcis- 

rei,  ahoqui  nuhum  est  Trinitatis  mysterium.  simo.  Tertio,  persona,  ut  est  communis  tribus 

Item,  humana  natura  non  fuit  assumpta  ad  divinis  erit  univocum  quid,  ergo  universale, 

ens  rationis,  cum  fuit  unita  personce  Verbi.  ergo  genus,  vel  species,  vel  ahud  ex  quinque 

Supposita  etiam  creata,  prout  in  re  sunt,  per  universalibus.  Quse  omnia  Deo  repugnant,  quia 

proprium  modum  realem,  et  in  j* e  ipsa  absque  in  eo  locum  non  habet  compositio  etiam  me- 

negotiatione  intehectus  constituuntur.  Minor  taphysica  et  rationis,  ut  supponimus. 
denique  propositio  per  se  nota  videtur,  quia        8.  RaLionem  personai  communem  ct  univocani 

hcet  intehectus  noster  coufuso  modo  concipiat  esse.  —  Vera  nihilomiuus  sententia  est,  perso- 

personam,  quando  hoc  nomen  commune  im-  nam  divinam  univoce  dici  de  tribus  personis, 

ponit,  nihilominus  non  concipit  ahquid  a  se  ac  proinde  non  significare  immcdiate  ipsas 

fictum,  sed  id,  quod  in  re  est,  nec  per  iham  personas  secundum  proprias  rationes  earum, 

vocem  significat,  nisi  modum  existendi,  quem  sed  communem  conceptum  objectivum,  rea- 

persona  habet  in  re,  hcet  non  distincte  con-  lem  et  positivum,  quoad  rem  couceptam,  ra- 

ceptum,  sed  confuse  tantum.  Unde  non  sohun  tionis  vero   quoad   communitatem.  Hffic  est 

est  verum  dicere   Patrem  esse  personam,  sed  sententia  divi  Thomse,  1  p.,  qutest.  29,  art.  4, 

esse  personam  realem,  seu  vere  et  reahter,  ac  et  clarius,  quaest.  30,  art.  -4.  Ubi  Cajetanus  il- 

in  re  ipsa,  qute  omnia  vera  non  essent,  si  per-  lam  sequitur,  et  quaest.  27,  art.  4,  ad  4  du- 

sona  formaliter  ens  i*ationis  significaret.  De-  bium,  Alensis,  i  part.,  qusest.  56,  memiir.  -4, 

nique  relatio  divina,  ut  est  communis  tribus  art.  2,  Bonaventura,  in  1,  distinct.  25,  art.  2, 

relationibus  personahbus,  nondicit  de  formali  quoest.  1,  Capreohis,  eadem  dist.  25,  qua^st.  \, 

ahquod  cns  rationis,  quia  licet  communitas  illa  art.  1,  Marsilius,  1,  quwst.  28,  art,  2,  couchi- 

fit  pcr  rationem,  tamen  res  concepta  reahs  cst :  sioue  secunda.  Probatiu*  autem  prima  pars. 


CAP.  III.  QUOMODO  RATIO  PERSON/E  COMMUNIS  SIT  TRIBUS,  ETG.  541 

quia  persona  divina  tcrminus  est  communis,    litcr,  nam  in  lioc  sunt  similcs  in  rc  ipsa,  unde 


ut  est  pcr  se  notum.  Et  uon  est  sequivocus,  ut 
etiam  con.stat,quiaetdistribuiturpro  onuiibus 
pcrsonis  divinis,  ct  propric  aflicitur  tcrmino 
numcralijvcl  partitivo,  ut  cumdicimus  Patrcni 
et  Filium  ct  Spiritum  sanctum  cs.sc  plurcs  pcr- 
sonas,  et  aliara  esse  pcrsonam  l'atris,  aliam 


potcst  mcns  nostra  prajscindcrc,  ct  formare 
unum  conccptum  reprajscntantem  pcrsonas, 
non  distincte,  et  secundum  propria,  sed  con- 
fusc,  et  sccundum  convcnientiam^  quam  inter 
sc  Iiabcnt.  Talis  autem  conccptus  formalis  in 
nostra  mcntc  cxistcns,  suum  proprium,  adai- 


Filii,  ctc.  In  voce  autem  aiquivoca  non  sunt    (puitum,  ct  immcdiatum  objectum  Iiabet,  quia 

non  potest  intclligi  actus  mentis  unus,  sine 
proportionato  objecto,  suam  unitatcm  ha- 
bente.  Illud  autcm  objcctum  respectu  illius 
conccptus  formalis  ,  non  est  aliqua  persona 
particularis ,  ut  per  se  constat,  uec  sunt  mul- 
ta;  secundum  proprias  rationes  earum,  quia 
boc  repugnat  unitati,  nequc  etiam  secundum 
proportionalitatem ,  tum  quia ,  ut  antca  dice- 
bam,  proportionalitas ,  cum  proprictate,  et 


ista;  locutioncs  propriai.  Deniquc  non  solum 
nomcn  communc  cst,  sed  etiam  ratio  nominis, 
ut  patcbit :  non  crgo  est  icquivocum.  Prffitcrea 
nec  analogum  est,  quia  simplicitcr  et  perfec- 
tissime  dicitur  de  quacumque  persoua,  etnon 
magis  dicitur  de  una  ratione  alterius,  quam 
e  converso. 

9.  Rcspondent  aliqui,  esse  vocem  analogam 
secundum  analogiam  proportionalitatis,  quia 


sicutse  habetPaterad  suamproprietatem,  ita    aqualitate  in  ratione  significata  per  nomen. 


Filius  ad  suam,  et  Spiritus  sanctus  ad  suam,  et 
hanc  analogiam  non  postulare  neccssario  inae- 
qualitatcm  inter  plura  significata  nominis. 
Scd  contra,  nam  pari  ratione  dicam,  substan- 
tiam  non  esse  univocam  vocem  corpori,  et 
Spiritui,  sed  analogam  secundum  proportiona- 


non  est  proportionalitas  tantum,  sed  est  realis 
convenientia,  et  unitas  rationis  formalis  ob- 
jectivee,  tum  etiam  quia  ad  concipiendam  pro- 
portionalitatem ,  necesse  est  conciperc  plura 
significata  secundum  proprias  ratioues,  in  qui- 
bus  distiguuntur ,  quia  in  illis  intelliguntur 


litatcm.    Item  de   animali  respectu  plurium  habere  proportionalitatem ,   quod  per  illum 

animalium,  et  sic  destruitur  totum  fundamen-  conceptum  non  sit.  Ergo  necesse  est,  ut  objec- 

tum  univocationis  secundum  coramunes  ratio-  tura  illius  conceptus  sit  unum,  unitate  ratio- 

nes,  et  couceptus.  Deinde  irapossibile  videtur,  nis  forraalis  objectivse.  Illud  ergo  dicendum 

ut  unura  nomen,  una  impositione,  et  seque  est  imraediatura  significatura  norainis  ^jer^o^a 

primo  imponatur  ad  significandura  plura  per  divina,  quia  in  eo  personse  divinae  contineutur 

solara   proportionalitatera  ,   ergo  impossibile  confuse  tantura,  et  secundura  convenientiam, 

est,  ut  vox  sit  analoga  respectu  eorura,  in  qui-  quara  inter  se  liabent,  et  ita  per  illara  vocera 

bus  invenitur  ratio  formalis  significata  per  il-  significantur.  Et  hoc  potest  confirmari,  tum 

lam  cum  omni  pcrfectione ,   proprietate ,  et  ex  definitione  personai  contractse  ad  indivi- 

eequalitate.  Quocirca,  quoties  vox  est  analoga  duam  substantiara  naturse  divinse,  haec  enira 

secundura  proportioualitatera,  semper  imposi-  datur  de  aliquo  conceptu  objectivo  vero ,  et 


ta  est  prius  ad  unura  merabrum  significan- 
dum,  et  inde  translata  est  ad  aliud,  vel  alia, 
propter  proportionalitatem,  quaj  non  attingit 
ad  oraniraodara  proprietatem.  Et  e  convcrso, 
quando  ratio  aliqua  significata  per  vocera 
seque  prirao,  et  cura  orani  proprietate  conve- 
nit  multis,  licet  iuter  ea  possit  proportionali- 
tas  considcrari,  tamen  uon  est  illa  ratio  irapo- 
nendi  nomen,  sed  comraunitas  aliqua,  vel  si- 
militudo  propria,  aut  convenicntia,  in  qua 
illa  proportioualitas  fundatur,  et  ideo  tale  no- 
men  univocum  est.  Hoc  autera  totura  inveni 
tur  in  nomine  personai  respectu  triura  perso- 
narum,  ut  dixi,  estque  per  se  satis  notum, 
ergo. 


reali,  ac  comraimi  tribus  personis  secundum 
rationera  :  tura  cx  modo  significandi  illius  vo- 
cis,  una  enim  impositione  intelligitur  impo- 
sita  ad  significandura,  et  ratione  illius  iraposi- 
tiouis  sub  significato  suo  comprehendit  tres 
personas  saltem  coufuse  :  hoc  autem  iutclligi 
non  potest  sine  unitate  objectiva  in  re  signifi- 
cata  per  nomen,  qucc  unitas  tanta  est  in  pr;»- 
senti,  ut  ad  invocationera  sufiiciat,  ut  osteu- 
diraus. 

II.  Argumentomm  soLntio,  —  Superest  ut 

arguraentis  tertiai  sententiffi  respondcamus , 

in  quibus  motiva  aliarura  opinionura  corapre- 

heuduntur.    Ad   priraura   responderi  potest, 

personara  divinam  non  dicere  rationem  ah- 

10.  Atque  hinc  facile  probatur  altera  pars    quam  personae  abstractam  a  trihus  personis, 

dc  iraraediato  significato  illius  vocis.  Prirao,     ut  pcrsonse  suut,  sed  diccre  solura  coraraunem 

quia  tres  personai  divina^  vcre,  et  realiter  con-    couceptura  personae,  ut  deterrainatura  per  ha- 

veniunt  iu  modo  subsistendi  iucommunicabi-    bitudinem  ad  divinam  naturam.  Ad  eum  mo- 


512  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

dum,  quo  persona  ultra  communem  rationem  datur  conceptus  communis  illis ,  qui  imme- 

suppositi  non  addit  aliquid  ex  parte  subsisten-  diate    significatur   nomine   personse  divinse. 

tise,  sed  ex  parte  naturae  addit,  quod  rationa-  Tandem  relationes  divinae  conveniunt  univoce 

lis  sit.  Itaque  juxta  hunc  dicendi  modum  tres  in  communi  conceptu  relationis  subsistentis, 

personalitates  divinse  solum  in  hoc  conveniunt.,  seu  increatae,  qui  conceptus  non  est  quasi  de- 

quod  eamdem  naturam  divinam  terminant ,  uominativus ,  sed  intrinsecus ,  et  quasi  quid- 

quse  convenientia  non  est  in  ahqua  communi  ditativus  relationi,  ut  sic,  ergo  idem  est  de 

ratione  abstrahibih  a  tribus  personahtatibus  personahtate  increata^  etc. 

divinis,  et  superiori  ad  illas  quasi  quidditative,  13.   At  enim  Scotus  1  ,   distinctione    26, 

et  intrinsece,  sed  solum  est  convenientia  in  qusest.  \,  §  Tertia  opinio ,  cum  de  relationi- 

quadam  habitudine  rationis  ad  eamdem  natu-  bus  divinis  fateatur,  convenire  in  ahquo  con- 

ram  divinam ,  seu  in  denominatione  sumpta  ceptu  reah,  et  quasi  quidditativo  relationi,  ut 

ab  eadem  natura,  quam  terminant,  Sicut  per-  tahs  est^  nihilominus  negat,  tres  proprietates 

sona  Angehca,  vel  humana  non  addit  supra  personales  Trinitatis  posse  habere  hujusmodi 

communem  rationem  personae  nisi  determina-  convenientiam,  seu  conceptum  communem. 

tionem  ad  talem  naturam,  seu  denominatio-  Imo  hinc  conatur  ostendere,  relationes  divi- 

nem  ab  iUa.  Unde  persona  Clu^isti  dicitur  esse  nas  non  esse  ipsas  proprietates  personales,  se- 

persona  humana  sohmi^  quia  terminat  huma-  cundum  suas  proprias  rationes  formales,  quia 

nam  naturam,  hcet  in  sua  substantia;,  et  enti-  a  relationibus  potest  abstrahi  conceptus  com- 

tate  longe  diversa  sit  ab  aliis  personis  huma-  munis,  non  vero  a  proprietatibus  personah- 

nis.  Atque  hac  ratione  hcet  personahtates  di-  bus,  quia  hoc  est  contra  rationem  ultimi  cons- 

vinse  sint  uhimi  termini,  et  simphcissimi,  ita  tituentis^  ut  in  argumentis  objiciebamus.  Item 

ut  non  possint  habere  conceptum  communem  quia  relatio,  ut  sic^  dici  quidditatem  quam- 

intrinsecum ,  et  quasi  prsecisum  a  propriis  ra-  dam,  quge  communicabihs  est  de  se,  hoc  au- 

tionibus,  possunt  habere  conceptum  commu-  tem  repugnat  proprietati  personah^  de  cujus 

nem  secundum  dictam  denominationem.  ratione  est,  ut  sit  incommunicabihs. 

12.  Sed  tamen  responsio  hffic  non  satisfacit.  14.  Proprietates  incommimicahihs  posse  ha- 

Esto  enim  verum  sit,  personas  divinas  concipi  bere  rationem  commimeni. — Sed  immerito  Sco- 

posse  secuudum  iUam  denominationem ;  ni-  tus  hanc  difierentiam  excogitavit ,  qute  iUum 

hilominus  negari  non  potest,  quin  inter  se  lia-  in  aham  sententiam  induxit,  nimirum,   pro- 

beant  realem  convenientiam  intresecam,  se-  prietates  incommunicabiles ,  constituentes  di- 

cundum  quam  possiut  concipi ,  et  significari  vinas  personas  absohitas  esse,  et  non  relationes 

conceptu,  et  voce  communi,  et  univoca.  Hoc  ipsas,  quee  est  reprobata  sententia^  ut  infi-a 

patebit  facile^  si,  omissa  iUa  voce,  persona  suo  loco  videbimus.  Nihil  ergo  obstat,  quomi- 

divina,  niaimur  Yoce,  persona  relativa,  velper-  nus  paternitas^  verbi  gratia,  sit  proprietas  ex 

sonalitatis  relativce  ,  hee  namque  voces  non  se  incommunicabihs,  id  est,  incommunicabi- 

minus  sunt  univocse,  quam  vox,  persona  cli-  hter  subsistens,  et  quod  nihilominus  habeat 

vina,  nec  minus  significant  conceptum  com-  realem  convenientiam,  et  conceptum  realem 

munem,  ut  probant  omnia  adducta  in  nostrae  communem  filiationi  et  processioni.  Imo,  licet 

sententii3e  confirmationem.  At  iUa  communitas  prseter  relationes  personales  haberent  divinoe 

non  est  in  denominatione  ahqua  a  natura  divi-  persouffi  proprietates  absolutas  et  incommuni- 

na^  seu  in  ordine  ad  iUam,  sed  in  modo  intrin-  cabiles,    nihilominus  iUae  proprietates  habe- 

seco,  ac  proprio  iUarum  personahtatum  Dei.  rent  inter  se  realem  convenientiam  in  com- 

Et  declaratur  amphus ,  quia  persona  iu  com-  muni  ratione  subsistentice  incommunicabUis. 

muni,  ut  abstrahit  a  creata,  et  increata,  recte  Neque  enim  hujusmodi  convenientia  repugnat 

dividitur  in  absohitam  ^  et  respectivam,  quse  iUi  incommunicabihtati,  nam  hcec  ipsa  incom- 

duo  membra  uon  sohim  distinguuntur  in  ha-  municabihtas,  seu  modus  iUe  sic  subsistendi, 

bitudine  subsistentiaj  ad  naturam  creatam ,  qui  reahs  ac  positivus  est,  potest  ita  couveni- 

vel  increatam,  sed  formahter,  ac  intriusecc  in  re  muUis  proprietatibus  personahbus,  ut  iu  co 

propriis  modis^  quasi  contrahentibus^  seu  de-  habeant  convenientiam  ahquam  seu  simihtu- 

terminantibus  communem  rationem  persona-  dinem.  Atque  ita  contingit  in  pcrsonahtatibus 

litatis,  ad  talem  quasi  speciem  pcrsouahtatis^  creatis^  quoe  licet  absolutiB   sint,   conveniunt 

ergo  in  iUo  modo  pecuhari^  ac  relativo  habent  nihilominus  in  communi  conceptu  pcrsonali- 

intcr  se  convenientiam   realem  divinae  per-  tatis  absohitaj.  Neque  etiam  communicabilitas 

sona;,  ergo  secuudum  iUam  couvenientiam  hujus  conceptus  repugnat  incommunicabiU- 


CAP.  III.  QUOMODO  RATIO  PERSON^  COMMUNIS  SIT  TRIBUS,  ETC. 


U^ 


tati  personalitatis,  sunt  cnim  divcrsarum  ra- 
tionum,  ct  non  liabcnt  inter  se  oppositioncm . 
Quia  non  omnis  communicabilitas  rcpugnat 
cuicumquc  incommunicabilitati,  sed  cum  pro- 
portione,  unde  secundum  divcrsas  rationes 
eadem  res  communicabilis  ct  incommunicabi- 
lis  essc  potcst.  Ut  csscntia  divina  est  incom- 
municabilis  multis  naturis ,  tamcn  communi- 


substantia,  accidcnte,  et  similibus.  Nunc  crgo 
breviter  ad  2,  negamus  .scqui  processum  in  in- 
finitum,  quia  relatio  divina,  verbi  gratia,  non 
detcrminatur  ad  cssc  Paternitatis  per  modum, 
in  quo  non  includatur  ipsa  communis  ratio 
divinffi  rclationis,  ac  substantiffi,  ct  ita  non  pro- 
cedilur  in  inlinitum,  quia  Paternitas  non  cous- 
tat  duobus  conceptibus  inter  se  omnino  con- 


cabilis  multis  personis,  et  filatio  divina  est  in-  distinctis,  sed  dicit  solum  simplicem  concep- 

communicabilis  multis  personis,  communica-  tum  rclationis  magis  expressum  et  specificum, 

tur  autcm  suo  modo  multis  naturis.  Sic  ergo  qui  per  seipsum  detcrminat  communem  con- 

pcrsonalitas  relativa  in  Deo,  vcl  absoluta  in  ceptum.  Et  eademratione  conccptus  ille  com- 

crcaturis  dicit   rationcm    incommunicabilcm  munis  non  cst  conceptus  gencris,  vcl  .specici, 

sccundum  rationem  multis  personalitatibus,  et  vel  alterius  prffidicabilis,  sed  ad  modum  trans- 

nihilominus  secundum  rcm  quailibct  persona-  cendentis.  Addit  pr<3eterca  D.  Thomas,  dicta 

litas  cst  incommunicabiUs  alteri  personse,  at-  qucest.  30,  articulo  4,  ad.  3,  communem  ratio- 

que  ita  est  tcrminus  ultimus  natura3.   Unde  nem  personae  divinaj  habent  unum  esse  :  non 

non  repugnat  conceptum  objcctivum  rclatio-  versale  ahquod,  quia  pcrsonse  divinaj  habent 

tionis  divinae  esse  communem  relationibus  per-  unum  esse  :  universale  autem  dicit  esse  com- 


sonalibus,  ct  nihilominus  dicere  rationem  ulti- 
mi  termini  naturse  divinse,  quia  illa  commu- 
nitas  non  repugnat  incommunicabilitati  ulti- 
mi  termini.  Eo  vel  maxime,  quod  relatio  non 
excrcet  rationem  ultimi  termini,  ut  manens 
in  communi  conceptu  relationis,  sed  ut  deter- 
minata  ad  talcm  speciem  relationis,  secundum 
quam  incommuuicabilis  est  multis  relationi- 
bus  personahbus. 


mune  multis  secundum  esse  difFercntibus. 
Contra  quam  rationem  instari  potcst,  quia  di- 
viuffi  personse  etiam  distinguuntur  in  esse  per- 
souah,  seu  relativo,  quod  satis  esse  videtur, 
quia  univcrsale  non  requirit  ordinem  ad  multa, 
nisi  distincta  secundum  illud  esse,  in  quo  de- 
terminant  ipsum  commune.  Potest  nihilomi- 
nus  facile  defendi  illa  ratio,  quia  universale 
dicit  habitudinem  ad  multa,  ita  distincta,  ut 


15.  Ad  primo  ergo  argumentum  respondeo,     nonsint  unum  simphciter  iu  suo  absoluto,  ac 
non  esse  contra  rationem  ultimi  termini,  ut    proprio  esse. 


ab  illo  possit  abstrahi  conceptus  communis 
multis  simihbus  terminis.  Quia  hcet  tahs  ter- 
minus  ultimo  constituat  personam,  tah  genere 
constitutionis  ( quam  hypostaticam  vocare  pos- 
sumus )  nihilominus  ipse  potest  constitui,  seu 
determinari  in  ratione  tahs  termini  in  aho 
genere  quod  vocare  possumus  determinatio- 
nem  rationis  inferioris  ad  superiorem.  Sicut 
albedo  constituit  album  tanquam  propria  et 
ultima  forma  ejus,  et  tamen  constituitur  in 


17.  Personamnec gems,  nec  speciem  esse. — 
Denique  addit  D.  Thomas  in  eadem  sohitione, 
Personam ,  ut  de  creaturis  etiam  dicitur,  non 
prsedicari  de  multis  tanquam  genus,  vel  spe- 
ciem.  Quod  si  interroges  quomodo  praidicetur  ? 
Respondet  in  corpore  articuU,  prsedicari  tan- 
quam  individuum  vagum.  Idemque  censet  de 
persona  divina,  ut  est  communis  ad  tres  divinas 
personas.  Contra  hoc  vero  objicit  Aureohis, 
quia  individuum  vagum  non  potest  ampUus 


esse  albedinis  per  proprias  difFerentias,  consti-  determinari  per  signum  particulare,  quidam, 

tutione  (nimirum)  contracliva  genericse  ratio-  vel  aliquis  :  est  enim  individuum  vagum  qui- 

nis  ad  specificam.  Igitm^  in  universum  loquen-  dam  liomo ,  vel  aliquis  liomo  :  non  possumus 

do,  ultimum  constituens  in  eo  genere  consti-  autem  uUerius  dicere ;  quidam  aUquis  homo , 

tutionis,  in  quo  est  ultimum,  non  constituitur,  vel  ahquis  quidam  homo,  quia  est  ineptissima 

neque  ultimus  terminus  ampUus  terminatur,  negatio.  At  vero  nomen,  Persona,  congruen- 

nihilominus  iu  aho  genere  compositionis,  seu  tissime  recipit  has  determinationes ;  dicimus 

constitutionis,  aut  determinationis,  constitui,  enim,  quoedam  persona  divina  est  incarnata, 

vel  determinari  potest  et  ita  uon  repugnat  illi  qusedam  generat,  aha  generatur,  ergo  non 

habere  conceptum  communem  praiter  pro-  prffidicatiu"  tanquam  iudividuum  vagum.  Res- 


priam  et  particulai'em. 

16.  AUa  duo  argumenta  communia  sunt  ad 
omnia  transcendentia  commmiia,  seu  quse  lia- 
bent  conceptum  communem,  et  ideo  iu  Meta- 
physica  late  tractata  sunt  de  ipso  ente^  et  de 


pondetur  tamen  facile,  uomen  persona;  non 
dici  significare  ad  modum  individui  vagi, 
quoad  illam  determinationem,  nec  quoad  iUo- 
rum  terminorum  complexionem,  ex  qua  pro- 
>  enit,  ut  individuum  vagum  jam  affectum  iUo 


5M  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

signo  non  possit  ulterius  eodem  afEci,  quod  positi,  vel  personse,  ut  talis  est,  Priori  modo 

secus  est  de  quocumque  nomine  communi  in-  uec  individuum  vagum,  nec  suppositum,  vel 

definite  sumpto,  ut  est  nomen  fersona,  vel  persona  prsedicatur  in  quid  de  individua  sub- 

sufposittm,  dicitur  ergo  persona  haberecom-  stantia  completa  etintegra,  unde  in  creaturis 

mujiitatem  individui  vagi  quoad  habitudinem  licet  hsec  prtedicatio  sit  in  quid,  Petrus  est 

ad  particulariaj  quae  respicit,  seu  quoad  qua-  homo,  nihilominus  haj  prsepositiones,  Petrus 

Htatem  prsedicationis,  quia  sicut  individuum  est  aliquis  Tiomo,  seu  Petrus  est  suppositum, 

vagum  sumptum  est  in  substantiis  ex  modo  aut  persoiia,  non  sunt  quidditativse,  quia  non 

subsistendi  incommunicabihter  vage  sumpto,  dicunt  formaUter  essentiam  Petri,  sed  modum 

ita  etiam  persona,  vel  suppositum  :  et  ideo  existendi,  vel  subsistendi,  quod  nos  appella- 

sicut  individuum  vagum  non  prsedicatur  in  mus,  Prcedicari  in  qualiter,  vel  in  quomodo.  Et 

quid,  vel  quale,  sed  potest  dici  preedicari  in  sic  hse  propositiones,  Pater  est  persona,  vel 

quahter,  seu  in  quomodo,  ita  est  etiam  per-  est  hypostasis,  non  sunt  in  quid,  imo  nec  si 

sona.  dicam,  est  persona  relativa,  non  est  prsedicatio 

18.  Sed  instabit  aliquis,  quia  relatio  divina  quidditativa.  Unde  haec  etiampropositio,i?gM* 


prffidicatur  in  quid  de  tribus  relatiouibus  divi- 
nis,  non  minus  quam  si  esset  genus,  neque  ex 
hoc  capite  desinit  esse  genus,  sed  propter  trans- 
cendentiam  et  simphcitatem,  ut  supra  dixi : 
ergo  simphciter  persona  prsedicatur  in  quid  de 


est  Pater,  preeter  quam  quod  est  indirecta, 
non  essentiahs,  sed  personahs.  Et  simihter 
heec,  Pater  est  Pater,  hcet  sit  identica,  et  hoc 
titulo  videatur  phisquam  essentiahs,  nihil- 
ominus  hoc  tantum  habebit  locum,  si  subjec- 


Patre,  Fiho  et  Spiritu  sancto ,  quia  eamdem  tum  stet  formahter,  ita,  ut  formale  prsedicati 

propositionem  servat  respectu  iUoruni.  Res-  cadat  in  formale  subjecti,  sic  enim  sunt  idem 

pondent  aUqui  negando  antecedens,  quia  rela-  etiani  secundum  rationem.  At  vero  si  loqua- 

tio  divina  etiam  in  suo  uUimo  conceptu  inchi-  mur  de  persona  illa  simpUciter,  tale  prsedica- 

dit  subsistere,  quia  in  omni  relatione  et  in  tum  formaUter  sumptum  non  dicit  essentiam 

proprio  modo  constituente  iUam,  qui  dicitur  «(?  ejus,  sed  attributum  personale.  Ac  propterea 

inchiditur,  esse  in,  quod  esse  in  est  esse  in  aUo  in  Deo  tantum  est  una  essentia  et  personse  di- 

in  relationibus  creatis,  in  divinis  autem  est  vinse,  Ucet  distinguantur  personaUter,  ac  rela- 


esse  in  se  et  subsistere,  et  ideo  sicut  subsistere 
non  dicitur  in  quid  de  tribus  personis  vel  rela- 
tionibus,  ita  nec  relatio.  At  hsec  responsio  pe- 
tit  principium.  Nam,  ex  eo,  quod  Ad,  ut  Ad 
est  essentiale  omni  rclationi,  conchidimus  dici 
in  quid  de  iUis,  quatenus  abstrahitur  ad  mo- 
dum  generis,  ergo  inde  ulterius  concludi  potest, 
quod  quidquid  inchiditur  intime  in  conspectu 
Ad,  dicituretiamin  quid  de  tribus  subsistentiis. 


tive,  non  tamen  essentiahter,  ut  in  sequenti- 
bus  videbimus. 

CAPUT  IV. 

PERSONAS  NON   MULTIPLICARI   IN  DEO ,   NISI   PER 
REALEM  PROCESSIONEM. 

1.  Ratio  duMtandi. — DuobusmodisiuteUigi 


seu  relationibus  divinis.  Eo  vel  maxime,  quod    possunt  phu^es  personae  iu  Deo.  Piimo,  ut  una- 


quseque  illarum  ex  se  sit,  et  immediatum  or- 
diuem  hal^eat  ad  essentiam,  seu  essentia  ad 
illam,  nostro  modo  inteUigendi,  secimdo  ut 
essentia  divina  dicat  immediatum  ordinem  ad 
unam  hypostasim,  qua?  ex  se  improducta  sit, 
aUis  vero  non  nisi  per  productionem  earum 
communicetur.  Ratio  ergo  dubitandi  inter  hos 


iUud  in  inchisum  intime  in  Ad,  est  suo  modo 
essentiale  iUi,  eo  modo,  quo  esse  quid  reale 
pertinet  ad  rationem  quidditativam  omnis  en- 
tis  reaUs,  ergo  sicut,  esse  ad,  pertinet  ad  quid- 
quid  est  relationis,  ut  sic,  ita  etiam,  csse  in 
inchisum  intime  in  ipso  Ad.  Deuique,  quam 
proportionem  servat  relatio  divina  iu  communi 
ad  tres  relationes,  eamdem  servat  personaUtas  duos  modos  est,  quia  prior  videtur  ad  majorem 
divina,  ut  sic,  ad  tres  personaUtates  formaUter  quamdam  perfectionem  singularum  persona- 
spectatas,  ut  personaUtates  suiit,  ergo  etiam  in  rum  pertinere,  quia  ex  suo  genere,  seu  cou- 
modo  praidicationis  servant  eamdem  propor-  ceptu  perfectius  esse  videtur,  a  se,  quam  ab 
tionem.  aUo  esse.  Videturque  repugnai'e  Deo  esse  ab 

19.  An  persona  prcedicetur  in  quid.  —  Quo-    aUo,  repuguat  ergo  persouse,  quse  in  Deo  sit, 
circa  diccndum  est,   aUud  csse  loqui  de  co,    esse   productam,  si   ergo  sunt  in  Deo  plures 
quod  simpUciter,  et  absohite,  et  in  reipsa  est    personai,  omnes  erunt  improductai.  lu  coutra- 
de  esscntia  suppositi,  scu  pcrsonsc,  aUud  vcro    rium  autem  cstUdes  CathoUca. 
est  loqui  tuntum  secundum  formaUtatom  sup-        2.  Aliquam  divinam  personam  esse  impro- 


CAP.  IV.  PERSONAS  NON  MULTIPLICARI  IN  DEO,  ETC.  545 

dudam. — Primo  (liccndum  est ,  ncccssarium    liypo.stasis  non  cst  pcrsona  Dci,  et  sic  Deus 
cssc,  aliquam  p(n'sonam  Dci  cssc  omnino  im-    manarct  a  non  Dco,   cssctfjue  aliquid  prius 
procluctam,  qualis  dc  lacto  cst  prinia  pcrsona.     Dco,  quod  cssct  principium  cjus,  quod  est  im- 
Hsec  assertio  cst  de  fide,  qua;  habctur  in  Gon-    possibile.  Dicendum  ergo  est,  totam  illam  col- 
cilio  Niceeno,  et  in  Conciliis  Toletanis  Gctll,    lectionem  personarum  non  csse  productam, 
in  confcssionibus  fidci,  et  habctur  in  symbolo    quod  non  aha  rationc  verum  erit,  nisi  quia 
Athanasii^itcmquc  ab  codcm  Athanasio,  Epist.     asccndcndo  a  pcrsona  prodncta,  tandcm  si.sti- 
desynodoAntiochena,  circa  fmcm,  et  oratione     mus  in  ahqua  improducta. 
secunda  contraArianos,  Damasccnns  ,  lib.  \,        4.  Diccs:  possemus  sistere  in  hoc  Deo  ut  sic, 
de  Fide,  cap.  9,  Nazianzenus,  Oi-at.  39,  Basihus     qui  improductus  est,  et  non  est  persona,  pote- 
lib.  1,  contra  lumomium,  Hilarius,  hb.  4,  de    rit  ergo  esse  principium  primse  personse.  Sic 
Trinitatc,  propc  fincm,  et  hbro  etiam  9,  Au-    enim  ahqui  theologi  dicunt  ,  primam  pcrso- 
gu.stinus  5,  dc  Trinitatc,  cap.  6  ct  7,  ct  hb.  15,     nalitatcm  Dei  puUulare  a  Divinitatc.  Rcspon- 
cap.   2G.    Quia  Patres  utuntur  hac  voce  inge-    deo,  liunc  Deum  ut  sic,  quatcnus  prascindit  a 
niti  et  innascihilis  ,  eamque  primse  pcrsonaj    pcrsonis,  non  posse  vere  et  realiter  producere 
attribuunt.  Circa  quam  vocem  advertcre  ne-    aliquam  persouam,  quia  realis  productio  non 
ccsse  est,  aliquando  opponi  crcationi,   ita  nt     est,  nisi  inter  res  realitcr  distinctas :  hic  au- 
ingcnitnm  idcm  sit,  quodincreatum.  Quo  sen-    tem  Dcus  non  distinguitur  rcaliter  a  suis  per- 
sn  omncs  personte,  quai  in  Dco  sunt,  ingenitoe    sonis,  neque  cum  illis  lialjct  oppo.sitionem  ori- 
dici  possunt.  Alio  modo  opponitur  propria;  ge-     ginis,  alias  persona  producta  non   esset  hic 
nerationi,  qnomodo  ctiam  Spiritus  sanctus  po-    Deus  a  quo  producta  esset.   Illa  vero  locutio 
tcst  dici  ingcnitus.    Patres  vero  non  utuntiu'    theologorum  non  inteUigitur  secundum  rem, 
liac  voce  in  his  significationibus,  quia  Heere-    sed  secundum  nostrummodum  concipiendi,  ct 
tici  ArianietEunomiani  ilhs  abutebantm',  ut    ideo  non  est  simphcitcr  assercnda,  sed  cum 
intchigerc  licct  ex  Athanasio  supra,et  Basiho,     aliquo  addito  hoc  declarante,  ut  infra  dicara. 
libro  primo  contra  Eunomium,  et  infra  dice-        h.Persona  improducta  tantum  una.  —  Ratio 
tur  latius.  Tertio  igitur  accipitur,  ut  excludit    D.  Thomce.  —  Dico  secundo.  Persona  impro- 
omnem  productionem  passivam,  et  hoc  modo    ducta  in  Deo  non  est,  neque  esse  potest,  nisi 
tribuitur  Patri  a  dictis  sanctis,  et  a  theologis     una.  Hsec  etiam  cst  assertio  fidei,  quse  solam 
scholasticis  dicitur  propria  notio  ejus,  ut  infra    personam  Patris  agnoscit  improductam,  ne- 
videbimus.  Quod  intelligendum  est,  quatenus    gatque  posse  in  divinis  personis  esse  distinc- 
attribuitur  alicui  personee  :  nam  etiam  divina    tiorem  sine  origine.  Quod  constat  ex  Concilio 
naturapotesthoc  mododiciingenita,  illaenim    Florentino    et  aliis.  Traduntque  ex  Patribus 
non  producitur,  nec  gencratur,  quamvis  per    Hilarius,  lib.  4,  de  Trinitatc,  versus  finem,  et 
productiones   personarum    illis    communice-    libro  de  Synodis,  explicatione  quarta  confcs- 
tur.  sionis  fidci,  num.  46,  Athanasius,  in  oratione 

3.  Ratione  potest  haec  veritas  demonstrari,  contra  Grcgales  Sabel.,  clarius  Fulgentius,  li- 
quia  velaliqua  persona  divina  producit  aliam,  bro  ad  objectiones  Arianorum,  inprincipio,  ct 
vel  non.  Si  secundum  dicatur,  quamvis  hsere-  ad  6  objectionem,  Richardus  de  sancto  Victo- 
ticum  sit,  inde  tamen  recte  sequitur  personam  re,  lib.  5,  de  Trinitatc,  cap.  3  et  4.  Ex  scho- 
csse  improductam,  quomodo  Juda?i  et  Gentiles  lasticis  D.  Thomas,  1  part.,  q.  34,  art.  4,  praj- 
illam  in  Dco  concipiunt.  Si  vero  detur  pri-  sertim  ad  4,  Henricus  quodlibct  6,  q.  1,  et  in 
mum,  ciuod  verum  est,  in  illa  productione  non  sum.,  art.  54,  q.  2,  et  Scotus,  in  l,dist,  2,  q.  5. 
potest  in  infinitum  proccdi,  ergo  sistendum  Qui  nituntur  ratione  ostendere  hanc  verita- 
neccssario  est  in  aliqua  persona  improducta.  tem,  etprimo  D.  Thomas  sic  colhgit :  si  essent 
Probatur  minor,  sumoque  totam  collectionem  plures  persona3  improductaj,  essent  plures  dii, 
personarum  divinarum,  aut  ergo  tota  iUa  pro-  sed  hoc  est  impossibile,  ergo.  llla  vero  collec- 
ducta  est,  aut  non  est  producta.  Primum  est  tio  difficihs  visa  est  Scoto,  quia  si  ponantur 
impossibile,  alioqui  oportet  extra  totam  illam  plures  personseimproductaj  habentes  eamdem 
collcctioncm  esse  aliquam  aliam  hypostasim,  naturam  divinitatis,  uon  magis  essent  tres  dii, 
a  qua  illa  collectio  originem  duxerit :  quod  ma-  quam  nunc  sunt,  iUud  autem  esse  impossibile 
nifeste  repugnat.  Quia  vel  illa  hypostasis  est  non  ostenditur  illa  ratione.  Nihilomiuus  col- 
persona  Dci,  et  sic  non  erit  extra  totam  collec-  lcctionem  illam  expresse  faciunt  Hilarius  ct 
tionem,  nec  tota  collectio  erit  ab  illa  producta,  Fulgcntius  supra,  et  indicat  etiam  Athauasius. 
quia  nulla  persona  producit  seipsam,  vel  illa    Non  tamcn  constat,  an  hi  Patrcs  argumenicn- 

I.  35 


546  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

tur  ex  vera  ratioiie,  vel  ex  principiis  creditis,  omnibus  suppositis,  in  quibus  illa  potentia  in- 

ex  quibns  facile  est  hoc  modo  illam  consecu-  veiiitur  in  eodem  signo,  in  quo  qucGcumque 

tiouem  ostendere.  Quia  in  uno  Deo  non  distin-  illarum  producit.  Et  declaratur  ex  his,  qua;  de 

guuntur  personffi,  nisi  sint  oppositee,  sed  inter  facto  sunt  in  DEO,  nam  ob  hanc  rationem  non 

personas  improductas  non  est  oppositio,  ergo  potest  Spiritus  sanctus  procedere  a  Patre,  quin 

si  distinguuutur,  erit  ratione  naturse :  essent  procedat  a  Filio ,  neque  e  converso,   quia  in 

ergo  phu^es  dii.  eodem  signo  originis  in  quo  Pater  producit 

6.  Ratin  Henrici.  —  Ulterius  vero  conatur  Spiritum  sanctum,  jam  Filius  habet  eamdem 
Henricus,  iUud  assumptum  ratione  demonstra-  vohmtatem  cum  Patre.  Etob  eamdem  causam 
re,  quam  insinuavit  etiam  D.  Thomas,  sed  ipse  opera  Trinitatis  ad  extra  necessario  sunt  indi- 
latius  eam  prosequitur  hoc  modo.  Si  in  Deo  visa,  quia  inillosigno,  in  quo  intelhgitur. om- 
essent  persona  improductse  distinctse,  vel  dis-  nipotentia  ad  extra  causare,  jam  inteUigitur 
tinguerentur  relationibus,  vel  absolutis  pro-  pruis  existens  in  tribus  personis.  Sic  ergo.  Si 
prietatibus.  Neutrum  dici  potest,  ergo.  Pro-  essent  duse  personse  improductoe ,  omnis  pro- 
batur  minor  quoad  priorem  partem,  quia  vel  ductio  adintra  esset  indivisarespectuiUanmi; 
illse  relationes  distinguerentur  propter  oppo-  ergo  non  possent  distingui  per  relationes  dis- 
sitionem  inter  se,  et  hoc  non,  quia  neutra  es-  paratas  in  ordine  ad  terminum  productum. 
set  producta  ab  aha,  cum  omnes  fingantur  8.  Tandem  superest  probanda  altera  pars 
improductse,  vel  distinguerentur  tanquam  re-  primi  dilemmatis,  nimirum  personas  divinas 
lationes  disparatse,  et  hoc  etiam  dici  non  potest  non  posse  distingui  per  absohita,  quam  Hen- 
ergo  :  probatiu-  minor,  quia  non  possent  iUae  ricus  solum  probat,  quia  una  natura  non  com- 
relationes  esse  ad  terminum  distinctum  in  ra-  municatur  muUis  personis  absohitis,  nisi  per 
tione  principii,  sicut  nunc  sunt  fihatio,  et  pro-  partitionem  ipsius  naturse,  vel  per  modum  to- 
cessio  passiva,  quia  hujusmodi  habitudiues  tius  universalis,  vel  totius  integrahs.  Utraque 
esse  non  possent  in  personis  improductis.  Ne-  autem  partitio  repugnat  divina  naturee. 

que  etiampossent  distingui  per  habitudines  ad        9.  Ohjectionihus  occurritur. —  hi  hoc  tamen 

diversos  terminos  productos,   quia  quidquid  discursu  tria  deesse  videntur  ab  complemen- 

una  iUarum  pcrsonarum  produceret,  necessa-  tum  ejus.  Primum  est,  quia  omissum  videtur 

rio  produceret  aha,  et  ita  respiceret  necessario  tertium  membrum,  qi;o  possent  cogitari  dis- 

eumdem  terminum,  Ergo  nuUo  modo  possent  tinctse  iUae  personse,  scihcet,  quod  uua  esset 

tales  personse  distingui.  absohita  et  aha  relativa.  Huic  incommodo  oc- 

7.  Superest  probanda  iUa  propositio.  Si  es-  currit  Henricus,  dicens,  fieri  non  potuisse,  ut 
sent  duse  persona;  divinse  improductee,  neces-  ahqua  esset  absoluta  persona,  quia  ahas  iUi 
sario  quidquid  produceret  una  earum,  produ-  accideret  relatio.  Sed  hsec  probatio  non  videtur 
ceret  aha.  Probatur  autem,  quiatales  personee  efficax.  Quia  nunc  etiam  spiratio  activa  adve- 
essent  omnino  simul,  quia  utraque,  sequah  ne-  nit  Patris  personse  jam  plene  constitutse,  et 
cessitate  esset  in  DEO,  et  nuUum  inter  se  ha-  ideo  concipitur  a  nobis  per  modum  acciden- 
berent  ordinem,  vel  rei,  vel  rationis.  Non  rei,  tis,  in  re  tamen  non  est  accidens,  propter 
quia  in  divinis  nuUus  potest  esse  ordo  reahs,  summam  identitatem,  idem  ergo  dici  posset 
nisi  originis,  inter  iUas  autem  personas  non  in  aUo  casu,  Quapropter  hoc  exphcandum  et 
esset  ordo  originis,  neque  etiam  rationis :  quia  probandum  est  ex  Ulo  principio  posito,  quod 
nuihim  fundamentum  posset  in  re  habere  talis  quidquid  produceret  ima  iUarum  personarum 
ordo,  neque  esset  lUla  ratio,  ob  quam  una  il-  produceret  aha.  Nam  hinc  optime  infertm*, 
larum  personarum  inteUigeretur  supponi  ad  quod  quamcumque  relationem  producentis  ad 
aUam,  essent  ergo  seque  primse.  Ergo  si  ha-  intra  haberet  una  iUarum  personarum,  habe- 
berent  eamdem  naturam  divinam,  haberent  ret  aha,  ergo  iUa  relatio  non  posset  esse  cons- 
ctiam  eamdem  potentiam,  vohmtatem  et  in-  tituiva  ahcujus  personoe  ex  iUis,  et  consequcn- 
lellectum,  et  in  quo  signo  hsec  omnia  essent  in  ter  nuUa  illarum  posset  esse  relativa,  neque 
una,  esscnt  etiam  in  aUa,  ergo  quod  ab  una  inter  se  distinguit  tanquam  absohitum  et  re- 
procederet,  ex  necessitate  procederet  ab  alia  lativum.  Probatur  uUima  consequentia,  tum 
maxime  naturah  processione,  quahs  est  pro-  quia  tahs  relatio  esset  communis  duabus  per- 
cessio  ad  intra.  Fatet  ullima  consequentia,  sonis^  quod  autem  constituit  personam  debet 
quia  impossibile  est  ab  eadem  numcro  virtute,  esse  incommunicabile,  propter  hoc  cnim  spi- 
seu  potcntia  aliquid  esse  tanquam  a  principio,  ratio  activa  nunc  non  constituit  personam:  tum 
qiio,(\\\h\  sit  tancpiam  a  principio,  quod  ab  etiam  quia  iUa  relatio  ex  proprio  couceptu  uou 


CAP.  IV.  PERSONAS  NON  MULTIPLICART  IN  DEO,  ETC.  547 

c.s.sct  snhsistcns,  ciim  posset  advcnirc  pcrsonae  inter  se  non  repugnarcnt,  ncque  una  cxclude 

jani  sulisistendi.  ret  aliam  ab  eadem  persona,  quod  neccssarium 

10.  Secundum  dcfccttun  in  illo  discursuob-  est  ad  multiplicationcm  pcr.sonarum.  Quam 
jicit  Scotus,  quia  in  co  s\qi})onitur  ct  non  pro-  rationem  taiidem  indicavit  Scotus  diccns,  in 
batur,  rclationes  in  Deo  tantum  essc  possc  se-  Deo  non  esse  ponendam  distinctioncm,  ni.si 
cundum  originem  ct  proccs.sionem.  Possunt  ubi  repugnat  esse  idcntitatem,  tum  quia  csset 
autem  cogitari  plurcs  pcrsona^  improductai  rc-  superfluum^tum  ctiam  quia  ubi  non  est  oppo- 
latiouibus  disparatis,  quaj  non  csscnt  originis,  sitio,  unitas  pcrtinct  ad  perfectioncm. 

scd  altcrius  ordinis.  Dico  tamcn  id  mcrito  sup-        42.  Ratio  amtoris. — Tandcm  totus  hic  dis- 

poni,  quia  tres  tantum  modi  rclationum  hac-  cursus  brevius  et  claiius  potest  in  hunc  mo- 

tcnus  excogitati   sunt,   originis,  unitatis  ct  dum  comprelicndi.  hi  Dco  non  possunt  csse 

mensurce,  ut  constat  cx  Aristotcle  et  philoso-  dua3  personai  improducta;  amlsai  absohitffi,  uec 

phis,  et  quiahum  modum  confiugcre  voluerit,  possunt  esse  amboe  relativce,  nec  una  absoluta 

debet  ex  rebus,  quas  cxpcrimur,  illum  exph-  et  ahera  rclativa,  ergo  nuho  modo  esse  possunt 

care,  quod  certc  non  potcrit.  Realcs  autcm  in  Deo  phu^es  personae  improducta;,  quia  si  non 

rclationcs   unitatis   non  habcnt  locum  intra  possunt  esse  duae,  multo  minus  poterunt  essc 

Dcum,  propter  omnimodam  identitatem  per-  plures,  et  duaj  cogitari  non  possunt,  nisi  uno 

sonarum  cumnaturadivina.PKeterquamquod  ex  dictis  tribus  modis.  Jam  vero  probantur 

ha;c  habitudo  cx  proprio  conccptu  non  facit  singula  membra  autecedcntis.   Quia  imprimis 

distinctioncm,  sed  supponit,  origo  autem  cst  repuguat  Dco  phirahtas  pcrsonarum  absoluta- 

optima  ratio  distinctionis.  Rclatio  etiam  men-  rum,  ut  jam  ostensum  est  :  quod  adeo  verum 

surce  non  habetlocum  inDco,  propterejus  im-  est,  ut  hcet  non  muhiphccntur  pcrsona;,  nisi 

mcnsitatem  et  infinitatem,  undc  tahs  relatio  per  emanationem  unius  ab  aha,  illa?met  con- 

sempcr  supponit  defectum  in  altcro  extremo-  stitui  non  possint  per  proprietates  absolutas. 

rum.  Merito  crgo  supponimus,  rclationes  divi-  Quia  repugnat,  proprictatcm  alisolutam  Dci 

uasadintratautumadorigincmpertinereposse.  esse  omnino  incommunicabilcm  pluribus  sup- 

11.  Tertius  defectus  est,  quia  illud  mem-  positis,  et  hoc  pertinct  ad  infinitatem  simplici- 
brum  de  personis  absolutis  valdc  diminute  pro-  ter  illius  naturee.  Quod  dogma  non  potest  dc- 
batum  videtur.  Unde  Scotus  alias  in  eam  seu-  monstrari  ratione,  licet  supposita  fide  possit 
tentiam  multum  propendet,  quod  nuuc  etiam  suaderi,  seu  credibile  ficri  congruentibus  ra- 
pcrsonae  divinse  constituantur  absolutis.  Et  tionibus,  ut  secundo  capite  visum  est. 
quidcm  ratioHcnrici  contrarium  nou  ostendit,  d3.  Atquc  ex  hoc  discursu  apcrte  concludi- 
sed  id  potius  supponit :  atque  ita  totus  discur-  tur,  uon  posse  in  Dco  esse  duas  personas  im- 
sus  erit  mere  theologicus,  fundatus  in  princi-  productas,  quarum  altcra  relativa  sit,  altera 
pio  credito,  non  vero  probato.  Sed  quia  de  hac  absoluta,  quia  supposita  commuuicaljilitate  di- 
re  infra  est  ex  proposito  disputandum,  nuuc  vinae  naturae  ad  plurcs  personas,  nulla  proprie- 
breviter  hac  ratione  suaderi  potest.  Quia  om-  tas  absolutaejuspotest  esse  iucommunicabihs, 
nis  res  absoluta,  et  in  suo  conceptu  imperfcc-  nam  discursus  supra  facti  non  solum  proce- 
tionem  non  includens,  est  perfectio  simphciter,  dunt  de  pluribus  proprietatibus  absolutis,  sed 
scd  omnis  proprietas  absoluta  in  Deo  existens  etiam  de  singulis:  si  ergo  in  Deo  nulla  potest 
est  pcrfectio,  quaj  in  suo  conccptu  imperfec-  esse  absoluta  proprietas  incommunicabilis,  er- 
tionem  non  includit,  ergo  est  perfectio  sim-  go  nec  pcrsona  absoluta  potest  esse  distiucta 
pliciter.  Minor  cum  consequentia  clara  est.  per  suam  proprietatem  absolutam  ab  alia  re- 
Major  probatur,  quia  omnis  perfectio  absoluta,  lativa,  quia  talis  proprietas  absoluta  esset  com- 
quBC  in  suo  conccptu  non  includit  imperfectio-  municabilis  alteri  personae  relativae.  Rursus 
ncm,  quantum  in  se  est,  non  excludit  a  per-  etiam  e  converso  relatio  alterius  personae  im- 
sona,  vcl  natura,  in  qua  invenitur,  aliquam  productae  necessaria  esset  communicabilis  cui- 
aliam  pcrfectionem  absolutam  et  omni  exparte  cumqiie  personae  improductaj.  Quia  talis  rcla- 
perfcctam,  ergo  talis  proprietas  absoluta  ne-  tio  esset  personae  produccntis,  alia  enim  esse 
cessario  dicit  perfectionem  simplicitcr,  quia  ex  non  potest  in  persoua  improducta,  omnis  au- 
proprio  conccptu  non  includit  oppositionem,  tem  hujusmodi  relatio  communis  deberet  csse 
sicut  rclatio.  Ergo  talis  proprietas  non  potest  cuicumque  pcrsonae  improductaj,  cx  illo  prin- 
multiplicari  in  Deo,  ac  proinde  impossibile  est  cipio  jam  probato,  quod  si  cssent  plures  per- 
naturam  infinitam  esse  eamdem  in  multis  per-  sonae  improductae,  quidquid  una  produccret, 
sonis  absolutis,  quia  illae  proprietates  absolutcC  produceret  etiam  alia. 


548  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

44.  Solum  siiperest  probandum  non  posse  subalternO;,  ut  est  relatio  principii,  vel  princi- 
duas  personas  relativas  esse  ambas  improduc-  piati,  quia  alia  distinctio  quasi  materialis  est 
tas.  Probatur  autem,  quia  relationes  reales  in-  et  imperfecta,  et  non  habet  unde  intra  DEUM 
tra  Deum  existentes  non  possunt  esse,  nisi  ori-  oriatur^  ut  infra  etiam  dicetur.  At  relationes 
ginis,  seu  fundatai  in  origine  nostro  modo  principii  ad  eumdem  terminum  essent  ejusdem 
concipiendi,  id  est,  esse  debent  producentis  rationis  specificse,  ut  per  se  constat,  non  ergo 
vel  producti,  quia  relationes  reales  mensurse  possent  reipsa  distingui,  ac  proinde  nec  perso- 
et  mensurabilis;,  vel  fundatge  in  quantitate,  seu  nas  distinctas  constituere,  ergo  niillo  modo 
in  unitate  non  habent  locum  in  Deo,  ut  jam  possunt  esse  in  Deo  phires  personee  impro- 
osteusum  est .  Utraque  ergo  illarum  relationum  ducta^ . 

deberet  esse  principii,  seu  producentis,  quia        16.  Uhimam  rationem  ad  idem  probandum 

relatio  principati  seu  producti  non  potest  con-  addit  D.  Thomas  scihcet,  quia  in  omni  natura 

venire  personse  improductee,  ut  per  se  notum  debet  dari  ahquod  primum:  ergo  et  in  divina 

est.  Quod  aiitem  duse  relationes  producentis  natura :  si  autem  essent  duee  personaj  impro- 

non  possint  distinguere  personas  improductas,  ductai,  essent  duo  prima,  ergo  non  possent  esse 

probatur  sufficienter  in  principio,  quod  positis  unius  naturse,  et  consequenter  esseut  duo  dii. 

personis  improductis,  quidquid  una  produce-  Quae  ratio  etiam  non  placet  Scoto,  quia  omnes 

ret,  necessario  produceret  aha,  quod  jam  os-  (inquit)   creaturee  sunt  a  tribus  personis,  et 

tensum  est.  Et  confirmatur  ac  declaratur,.  quia  nihilominus  sunt  ab  uno  primo,  quia  sunt  ab 

vel  ihee  relationes  essent  ad  distinctos  terminos,  illis,  ut  sunt  unum :  ita  ergo  quamvis  essent  in 

sicut  nunc  sunt  paternitas  et  spiratio  activa :  Deo  duee  personse  improductae,  rehquee  per- 

et  tunc  utraque  relatio  esset  in  utraque  persona  sonse,  si  essent,  et  omnia  aha  entia  essent  ab 

producente  improducta,  quia  quidquid  produ-  ihis,  ut  ab  uno  primo.  Nilhlominus  etiam  hanc 

ceret  una,  produceret  aha,  ergo  non  possent  rationem  insinuant  sancti  supra  citati,pr8eser- 

per  ihas  relationes  constitui  aut  distingui :  vel  tim  Athanasius  dicens  :  Neque  duo  dii ,  qiiia 

illa3  relationes  essent  ad  eumdem  terminum,  non  duo  Patres,  qui  enim  duo  priiicipia  intro- 

et  sic  non  possent  esse  duse,  sed  una  in  duabus  ducit,  is  duo  noviinaponit.  Quse  verba  fere  etiam 

personis,  sicut  nunc  est  spiratio  in  Patre  et  Fi-  habet  Fulgentius.  Quin  etiam  Plotinus  philo- 

lio,  unde  non  possent  illse  personge  per  illam  sophus,  apud  Euselhum  Csesariensem,  lib.  II, 

relationem  distingui.  de  Preparatione  Evangelica,  cap.   40,   cum 

45.  Respondere  posset  aliquis,  ihas  relatio-  dixisset:  Filium  esse  genitum  a  Patre,  subjun- 
nes  esse  ad  eumdem  terminum,  et  niliilominus  git :  Neque  etiim  numerus  primus  est,  sed  ne- 
esse  inter  se  dislinctas  realiter  ex  se  et  ex  sua  cesse  est  unum  antecedere,  a  qiio  sit  dualitas 
individuaentitate.  Sed  hoc  facile  refellitur  eis-  genita.  Quod  circa,  quamvis  creaturse  omnes 
dem  fere  rationibus,  quibus  probatum  est,  ab-  sint  ab  uno  principio  in  ratione  primse  causse, 
solutam  proprietatem  non  posse  esse  incom-  si  tamen  in  ipso  primo  principio  numerus  re- 
municabilem  in  Deo:  nam  illse  etiam  probant  periatur,  necesse  est  illum  etiam  numeriun 
relativam  proprietatem  non  esse  incommuni-  reduci  ad  aliquod  primum  principium  altioris 
cabilem,  nisi  quatenus  habet  oppositionem  ali-  ordinis,  et  rationis  quoad  modum  producendi, 
quam  relativam,  vel  originis  cum  altera  rela-  nam  hoc  per  se  spectat  ad  perfectionem,  et  ad 
tione,  vel termino suo:  quia incommunicabilitas  nobiliorem  ordinem, 

personalis,  quae  non  fundatur  in  tali  opposi-        47.  Rationes  Scoti. — Addorationem  aliam, 

tione,  provenit  ex  imperfectione  vel  limita-  quam  statim  subjungit  Scotus,  parum  ab  hac 

tione,  illa  ergo  relatio  produceutis  in  neutra  diversam.  Quia  natura  (inquit)  divina  non  di- 

persona  producente  posset  esse  incommuuica-  cit  immediatum  ordinem  ad  duas  personalita- 

]>ilis  respectu  alterius,  ergo  non  possent  esse  tes,  sed  ad  unam  primo,  et  per  illam  ad  alias, 

relationes  in  ipsa  distinctaj ,  sed  talis  relatio  quoniam  alias  nulla  ratio  distinctionis  et  mul- 

principii  esset  communis  utrique  personee  pro-  tiplicationis  personalitatum  in  eadem  natura 

ducenti  non  tantum  secundum  rationem,  sed  reddi  posset.  Denique  adhocetiampropositum 

etiam  reipsa.  Unde  oritur  alia  ratio  in  eodcm  facit  ratio  tacta  a  Richardo  de  sancto  Yictorc, 

fcre  principio  fundanda,  quod  relationes  Dei  ad  lil).  5,  dc  Trinitatc,  cap.  3.  Quia  ad  pcrsonam 

intra  non  possunt  distingui  quasi  numero,  sub  improductam  pcrtinct,  posse  produccrc  omnia 

eadcm  ratione  formali  quasi  specihca  ct  ultima,  distincta  a  sc,  crgo  non  admittit  aliam  impro- 

sed  oportet,  ut  distinguatur  quasi  formaliter  ct  ductam,  quia  illam  non  possct  produccre.  Au- 

specie,  sub  gcncre  rclationis,  vcl  communi,  vcl  tcccdens  probatur  ab  ipso,  quia  tahs  pcrsona 


I 


CAP.  V.  PROCESSIONES  DIVINAS  IMMEDIATE  PER  INTELLECTUM,  ETC.  M9 

cst  potens  in  omiii  genero  ct  ordine  per  seip-  ro  quod  inter  se  etiam  habere  debeant  ordi- 

sam,  ct  per  esscntiam;,  et  non  per  participatio-  nem  prodiicentis    ct  productse.    Rcspondeo , 

nem  vel  communicationcm  al)  alia,  ergo  habet  primo  illud  sufficerc  quod  ad  prcescns  spectat. 

plcnitudinem  potestatis  ad  prochiccndum,  po-  Nam  illa  aha  quffistio  ex  professo  infra  trac- 

terit  crgo  producere  omnem  rem  a  sc  distinc-  tanda  est  dcclarando    processionem  Spiritus 

tam.  sancti  a  Fiho.  Dcinde,  rcspondeo,  si  rectc  ex- 

18.  Addit  aham  rationem  Scotus  ab  incon-  pendantur  et  appliccntur,  qu»  dicta  sunt, 
venienti  sumptam ,  quia  si  esscnt  phu"es  pcr-  etiam  probare  intcr  omncs  pcrsonas  distinctas, 
sonaj  improihicta},  cadem  ratione  possent  in  etiamsi  ahas  ab  una  procedant,  necessariam 
infinitum  muhiphcari,  quia  nuha  cxcogitari  esse  immediatam  processionem  unius  ab  aha. 
potost  ratio  uniusnumeripotius  quam  altcrius,  Quia  sicut  comparantur  personai  improducta; 
esset  enim  niuhiplicatio  sinc  ullo  ordine  per  intcr  sc,  ita  ctiani  comparabuntur  inter  sc 
se,  in  his  autem  qua;  muhiphcantur  quasi  per  dua2  pcrsona^  productaj  ab  una  tcrtia,  si  inter 
accidcns,  abiri  potcst  in  infiihtum.  se  non  habeant  ordinem  originis.   Quia  talcs 

19.  Processioncm  ad  intra  necessariam  esse  personae  non  haberent  inter  sc  majorcm  repu- 


vi  Deo.  — Dico  tertio:  in  Deo  necessario  cst 
ponenda  reahs  processio  ad  intra,  per  quam 
multiplicentur  persona;.  Conchisio  est  de  Fide. 
Nam  quod  tahs  processio  sit  in  Deo,  exprcssum 
est  in  Scriptura,  Joan.  6  ct  8:  Ego  ex  Deo 
^rocmf,  ait  Christus,  et  Joan.  14,  17:  Spiri- 
tus  sanctus  qid  a  Patre  procedit,  et  insinuatum 
est  etiam  Genes.  20,  in  ihis  verbis:  Phdt  Do- 
minus  a  Domino.  Quo  loco  utuntur  phires 
Sancti  ad  probandam  proccssionem  DEI  ex 
DEO,  insinuatm-  etiam  Isai.  4-8,  et  Mich.  5, 
aliisque  locis  veteris  Testamenti,  in  quibus  pro- 
mittitur  Filius  mittendus  a  Patre,  de  quibus 
testimoniis  latius  postca.  Est  etiam  veritas  de- 
finita  in  Concilio  Nicajno,  et  aliis  infra  citan- 
dis.  Ratio  concluditur  evidenter  ex  prineipiis 


gnantiam,  quam  si  csscnt  improductse,  et  in 
ratione  personre  productffi,  ita  cssent  ffique 
primse,  ut  nuhum  ordinem  realem  inter  se 
haberent,  scd  ad  summum  rationis,  qui  non 
sufficit  ad  distinctionem  realem,  sed  rationis 
tantum. 

21.  Ad  rationem  initio  positam. — Ad  ratio- 
nem  ergo  dubitandi  in  principio  positam,  ne- 
gamus  imprimis  muhitudinem  personarum 
improductarum  pertinere  ad  perfectioncm  Dei. 
Nam  ostensum  est  magis  pertinere  ad  pcrfec- 
tionem,  ut  omnia  secundum  ahquem  ordinem 
per  se  reducantur  ad  unum  primum.  Item  : 
quia  quod  repugudt,  non  potest  pertinere  ad 
perfectionem,  ostensum  autem  est  hoc  repu- 
gnare.  Deinde,  negamus,  personam  esse  pr-o- 


crcditis,  et  jam  positis.  Nam  in  Deo  sunt  phi-    ductam,  necessario  involvere  imperfectionem: 


res  personaj,  et  non  cst,  nisi  una  improducta, 
ergo  nccesse  est,  ut  ahee  sint  productae  :  ergo 
necessaria  est  in  Deo  rcahs  productio  ad  mul- 
tiplicationem  pcrsonarum.  Nam  id,  quod  de 
facto  est  in  Dco,  pcrtinetque  ad  internam  con- 
stitutionem  cjus,  sive  quoad  naturam ,  sive 
quoad  pcrsonas,  ita  necessarium  cst,  ut  non 
potuerit  ahter  esse,  propter  divinam  immuta- 
bilitatem,  et  essendi,  atque  subsistcndi  neces- 
sitatem.  Alio  discursu  utitur  D.  Thomas,  dicta 
qusest.  27,  art.  1  et  3 ,  ad  probandam  lianc 
processioncm  in  Deo  ex  natura  actus  intellec- 
tus  et  voluntatis.  Quem  latissime  etiam  pro- 
sequitur  Augustinus,  in  libris  de  Trinit.,  pree- 
scrtim  ab  8  usque  ad  15.  Sed  de  illo  aliqua 
diccmus  in  scquentilnis.  capitibus  ,   et  plura 


nam  licet  persona  producta  sit,  potest  esse 
indepcndens,  immutabilis  et  infinita,  ut  latius 
in  sequcntibus,  ct  specialiter  libro  sequenti, 
capite  secundo. 

CAPUT  V. 

IN  TRINITATE  PROGESSIONES  NON  ESSE  IMMEDIATE 
A  NATURA,  SED  PER  INTELLECTUM,  ET  VOLUN- 
TATEM. 

1.  Sensus  quccstionis.  —  Quamvis  in  Deo 
non  sit  actualis  distinctio  in  re  inter  naturam, 
seu  essentiam  et  actum,  ac  proprietatem  cjus, 
intellectum,  scilicet  ct  voluntatem,  nihilomi- 
nus  rationis  distinctio  cum  fundamento  in  re 


tractando  in  particulari  de  Verbo,  et  de  Spi-     sufficit,  ut  nos  juxta  nostrum  concipicndi  mo- 


ntu  sancto. 

20.  Ohjectio  solvitur. — Una  tantum  restabat 
difficultas  circa  hanc  assertionem  ct  proba- 
tionem  ejus,  quia  ex  illa  solum  habcmus  pcr- 
sonas,  quffi  in  Deo  multiplicantur  prffiter  pri- 
mam,  debere  esse  procedens  a  prima,  non  ve- 


dum  intelligamus  aliquid  convenire  divinai  na- 
tura3  sub  una  ratione,  et  non  sub  alia.  Sic  enim 
vere  dicimus,  Dcum  per  justitiam  punire,  et  pcr 
misericordiam  parcere  ct  non  c  converso.  Sic 
ergo  in  prccsenti  quserimus,  cum  una  persona 
realiter  ab  alia  procedat,  ut  ostensum  est,  an 


550 


LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 


procedat  immediate  per  naturam,  iit  natura 
est,  vel  ut  affecta  proprietate  intelligendi,  vel 
amandi,  seu  quatenus  est  intellectus,  vel  vo- 
luntas  :  ad  colligendum  enim  et  concluden- 
dum  personarum  numerum,  quod  in  hoc  li- 
bro  intendimuS;,  necessaria  est  proBsens  quses- 
tio,  quia  mimerum  personarum  ex  numero 
processionum  colligere  debemus  ;   numerum 


autem  ex  illis  dici  potest.  De  primo  patet,  quia 
actus  immanentes,  teste  Aristotcle  9,  Metapliy- 
sicse  non  sunt  principia  productiva,  actus  au- 
tem  intelligendi  est  immanens.  Secundum  pro- 
batur,  quia  intclligere  est  essentiale  et  com- 
mmie  omnibiLS  personis,  producere  autem  Ver- 
bum  non  est  commune,  ergo  intellectio,  ut  sic, 
non  est  formalis  productio,  alias  quicumque 


autem  processionum  declarare  nonpossumus,     intelligeret,  produceret. 


nisi  prius  intelligantur,  quales  sint  et  per  quos 
actus. 

2.  Opinio  Durandi.  — Durandus  ergo  in  \, 
distinct.  6,  qusest.  2,  et  distinct.  10,  quaest.  2, 
opinatus  est,  illas  processiones  esse  immediaie 
per  naturam,  et  non  per  intellectum,  vel  vo- 


4.  Productiones  ditirnas  non  esse  immediate 
per  essentiam,  sedper  intellectimi  et  voluntatem. 
— Dicendum  vero  est  productiones  divinas  non 
esse  immediate  per  essentiam^  ut  ab  intellectu  et 
voluntate  distinctam  secundum  rationem,  sed 
esse  per  actus  intellectus  et  voluntatis.  Assertio 


kmtatem.  Itaque  intelligit,  primam  Trinitatis  estin  theologia  certa,  etopinioDurandi  teme- 

personam  a  se,  et  per  se  constitutam  in  suo  raria  et  errori  proxima  censenda  est,  quia  in  re 

esse  divino  et  personaU,  licet  sit  intelligens  et  gravissima  et  supernaturali  singularis  est,  et 

amans,    non  producere  personam  secundam  aliena  a  sensu  sanctorum,  et  a  modo  loquendi 

formaliter,  quatenus  intelligens  est,  sedsohim,  Scripturae  sacrce.  Primo  itaque  conchisio  posi- 

quia  est  infmitum  ens  habens  naturam  infmi-  ta  communis  est  antiquorum  Theologorum, 

te  foecundam,  ut  si  hix  sohs  esset  intelhgens  D.  Thomai,   1,  part.,  quajst.  27,  per  totam, 

et  produceret  hunen  eo  modo,  quo  mmc  pro-  Alensis,  1  part.,  queest.  42,  memb.  2,  et  qusest. 


ducit,  non  produceret  ilhxd,  qua  iutehigens 
esset,  sed  solum^  ut  est  tahs  forma  sic  foicun- 
da.  Huic  opinioni  favet  Gregorius  1,  distinct.7, 


43,  memb.  3^  Bonaventiu-ee,  in  1,  distin.  10  et 
27,  et  eisdem  locis  Alberti  Capreoh  et  ahorum, 
Gabriehs,  dist.  1,  qusest  2,  Richardi,  distin.  1, 


qua3st.  \,  art,  2,  distinct.  10,  queest.  \,  art.  \,  art.  1,  Marsihi,  queest.  6,  art.  2,  Scoti  et  Hen- 

dicit  enim,  intehectum  et  vohmtatem  non  esse  rici,  locis  referendis  in  sequentibus  capitibus. 

principia  divinarum  productionum.  At  ihe  non  Moderni  etiam  omnes  contra  Durandum  con- 

negat  processiones  divinas  esse  per  inteUectum  veniunt,  ejusque  opinionem  censura  notant. 

et  vohintatem,  sed  eo  posito,  negat  intehec-  Secundo  sancti  Patres  per  proprietates,  et  ac- 

tum  vel  vohmtatem  esse  dicendam  principium  tus  intellectionis  et  amoris  semper  exphcant 

producendi^  quse  aha  queestio  est  infra  suoloco  has  processiones.  Prsesertim  Augustinus,  hbro 

tractanda.  de  Trinitate  et  de  Processione  Fihi,  optime 

3.  Burandi  ftmdamenta. — Fundamenta  Du-  CyriUus,  hbro  1,  in  Joan.,  cap.  5,  Chrysosto- 


randi  sunt.  Primo,  quia  sancti  dicunt,  Fihum 
procedere  a  Patre  natura,  non  vohmtate,  pro- 
cedit  ergo  immediate  per  naturam.  Secundo, 


mus  et  omnes  expositores,  in  principium  Evan- 
gehi  Joannis,  et  Basihus,  homiha  in  idem  prin- 
cipium,  et  Theodoretus,  hb,  2,  ad  Groecos,  Ire- 


quia  ex  infinitate  divinse  essentiaj  provenit,  nseus,  lib.  2,  contra  hajreses,  cap.  28,  Damas- 

quod  sit  communicabihs  tribus  personis  et  ex  cenus,  lib.   \,  de  Fide,  cap.  9,  Anselmus^  in 

foecunditate   ejusdem  essentise  ,   seu  naturai  Monologio,  cap.  43,  et  sequentibus,  et  phu^es 

provenit,  quod  sit  in  Deo  processio^  ergo  est  alios  referemus  infra  tractantes  de  Verbo  di- 

immediate  per  naturam.  Tertio,  argumenta-  vino.Quiomnesidemproportionahtersentiunt 

tur  ex  creaturis,  in  quibus  naturahs  productio  de  Spiritu  sancto,  quem  propterea  vocant  cha- 

Filii  non  est  per  actum  intehectus,  vel  per  a-  ritatem  Patris,  et  Filii,  ut  est  apud  Augusti- 

hum  immanentem,   etiam  in  liis  rebus,  quce  num,  lib.  9,  de  Trinitate,  cap.  12^  et  lib.  15, 

tales  actus  habere  possimt,  sed  est  per  imme-  cap.  17,  ubi  ait:  Spiritum  sanctum  esse  pro- 


diatam  actionem  ipsius  natm'8e  per  formam 
suam :  ergo  simih  modo  intehigenda  est  ge- 
ncratio  et  processio  in  Deo.  Quarto,  quia  si 
verbum  divinum  producitur  per  actum  intel- 
ligendi,  vel  est  tanquam  per  principium  quo 


cedentem  amorem.    Quomodo  loquitur  etiam 
Gregorius,  hom.  30,  in  Evangelia. 

5.  Patrum  fmidamenta. — Tertio,  quod  ca- 
put  est,  tam  Patres,  quam  theologi  fuudantur 
in  manifestis  locutionibus  Scriptura),  in  qua 


producendi;,  vcl  tauqaam  per  actioncm,  seu  Filius  sajpe  vocatur  Vcrhum,  et  sapicntia  Pa- 
productioncm  ipsani,  non  enim  potest  aliud  tris,  et  proptcrea  dicitur,  Ex  ore  Altissimi 
membrum^  seu  mcdium  excogitari :  ucutrum    prodiisse,  Sapieutia3 1,  Ecclesiast.  24.  Nomiue 


CAP.  V.  PROCESSIONES  DIVINAS  IMMEDIATE  PER  INTELLECTUM,  ETC.  551 

autem  oris,  in  re  spirituali  iiihil,  nisi  intellec-  lis  est  perfectio  non  vitali  et  actus  immanens 

tus  significari  potest.  Spiritus  autem  sanctus  transeuntc.  Irao  iude  etiam  sequcrctur,  Ver- 

vocatur  amorpropter  proccssioncm  voluntatis.  bum  non  csse  propric  Filium,  quia  non  quK- 

Rcspondet  Durandus,  luvc  dicta  essc  nou  per  ciimque  res  gcnita,  sed  illa,  quai  procedit  per 

proprictatcm^  sed  per  quamdam  accommoda-  vitalem  gencrationem  Filius   appellatur.    Et 

tionem,  seu  approl)ationem,  nam  quia  proccs-  similiter  Filius  Dci  ex  vi  processionis  non  esset 

sio  Filii  est  prior,   quam  processio  Spiritus  in   sinu  Patris,   sed    solum  identice  propter 

sancti,  ideo  ( ait )  illa  dicitur  esse  per  intcl-  unitatcm  substantiai. 

lectum,  ct  ha;c  pcr  vohuitatcm,  quia  opcratio  7.  Proccssio  divina  qm  modo  per  naturam. 

intellectus  natiira  sua  est  prior  et  vohmtatis  — Neque  ratioues  Durandi  aUquid  contra  hoc 

posterior.  Sed  hsec  imprimis  valde  rcmota  a-  probant.  Et  imprimis  illa  locutio,  quod  Filius 

uak)gia  est,  et  a  longe  petita.  Unde  magna  est  non  per  voluntatem,  sed  per  naturam,  ni- 

audacia  cst,  vcrha  Scriptura,  et  Sanctorum  ad  hil  ad  rcm  facit.  Nam,  ut  rccte  dixit  D.  Tho- 

scnsum  tam  improprium  detorqucrc.  Deinde  mas,  1  part.,  qua?st.  30,  art.  2,  ad  2,  ct  quasst. 

ex  illa  interprctatione  scquitur,  secundam  per-  10,  de  Potentia,  art.  2,  ad   11,  proccs.sio  pcr 

sonam  non  esse  proprie  Verbum ,  quod  spec-  naturam  et  per  intellcctum  in  Dco  coincidunt. 

tat  ad  lia?resim  Eunomii,  et  Alogorum,  ut  in-  Vocatur  enim  per  naturam,  quia  ex  vi  talis 

fra  libro  nono  videbimus.  Prseterca  illa  mcta-  processionis  communicatur  ipsa  natura.  Dici 

pIioraestu'rationabiIis,namsiutraqucprocessio  etiam  solet  per  naturam,  et  noii  pcr  volunta- 

estimmediatc  per  naturam  divinam,  utnatura  tcm,  quia  cst  Filius  naturalis,  non  adoptivus, 

est,etexpuranecessitatenaturai,quseratiorecI-  per  essentiam,  non  per  gratiam,  ut  exposuit 

di  potest^  cur  una  illarum  processionum  sit  FuIgentius,ad4objectionemArianorum.  Inter- 

prior  alia?  Certe  Durandus  nullam  affert,  iiecfa-  dum  etiam  dicuntur  processiones  illtB  esse  na- 

cile  ut  opinior,  excogitari  potest.  Et  hinc  sum-  turales,  seu  pcr  naturam,  quia  non  sunt  libc- 

muiitur  alia  efficacia  argumcnta  ab  inconvc-  rce,  scd  mere  necessariai,  ut  infra  videbimus. 

iiicnti  contra  Duraudum.  Nam  juxta  illius  opi-  8.  Bivinw  fersonce  quo  modo  ex  fcecunditate 

nionem,  nulla  ratio  reddi  potcst,  cur  una  illa-  natur(e.  —  Ad  secundum,   data  conscquentia 

rum  processionum  sit  generatio,  et  non  alia,  prima,  negatur  secunda.  Nam  divinse  personse 

cum  utraque  sit  immcdiate  per  naturam,  ut  etiam  dici  possunt  esse  ex  foecunditate  natura?, 

natura  est,  et  sit  uecessaria,  ac  substautialis  nou  quia  ipsa  natura,  ut  sic,  seclusa  ratioue 

communicatio  ejus.  Similiter  non  potcst  ratio  intellectus  et  voluntatis,  sit  proxima  ratio  ta- 

reddi,  cur  illae  productiones  sint  duae,  et  non  lium  processionuin,  sed  quia  cx  infmitate  ejus 

phu-es.  Item  cur  una  sit  ab  uno  tantum,  et  a-  provcnit,  ut  ita  dicam,  radicalis  foecunditas 

ha  a  duobus.  Ncc  denique  cur  Filius  proce-  et  communicabilitas  necessaria  ad  illas  pro- 

dens  dicatur  imago  Patris,  et  non  Spiritus  ductioncs. 

sanctus.  9.  Tertia  item  ratio  Durandi  nullius  mo- 

6.  Ratio  a  priori.  —  Quarto,  est   ratio  a  menti  est,  sic  enim  colligere  possct,  in  Deo 

priori  juxta  materise   capacitatem,    quia  in  non  esse  processiones  ad  intra,  quia  in  rebus 

omni  rerum  genere  productio,  vel  communi-  creatis,    nulla   res  pure  intellectualis   potest 

catio  naturEC  fit  per  operationem  propriam,  suam  substantiam   communicarc,  etiam  per 

seu  accommodatam  tali  naturfe,  in  re  autem  immediatam  ipsius  naturse.  Sicut  ergo  divina 

pure  intellectuali  propria  operatio  est  actus  substantia  ob  suam  infinitatem  altiori  modo 

intcllectus,  vel  voluntatis :  cum  crgo  Deus  sit  communicabilis  est,  ita  etiam  divinus  intel- 

in  gradu  purc  intellectuali,  productio,  qua3  lectus  et  voluntas  possunt  esse  proxima  prin- 

intra  illum  est,  per  actum  intellectus,  vel  vo-  cipia  illius  communicationis. 

luntatis  esse  dcbet.  Et  dcclaratur,  nam  juxta  10.  Ultima  Durandi  ratio  quamvis  per  se  sit 

opinionem  Durandi  illas  divinse  productiones  difficilis,  retorqueri  potcst  in  ipsum,  quia  c- 

non  cssent  per  modum  actuum  vitalium,  sed  tiam  divina  natura   commimis  est  omnibus 

per  modum  naturalium  actionum,  qualis  cst  personis :  quomodo  ergo  per  eamdem  essen- 

calefactio  ab  igne,  et  illuminatio  a  sole :  Unde  tiam  Pater  gcnerat  et  non  Filius  ?  Quod  igitur 

etiam  non    essent  per  modum  actuum  im-  Durandus  de  essentia,  ut  essentia  est,  respon- 

manentiura,  sed   pcr  raodum  actuuni  trans-  dcrit,  hoc  nos  de  intcllcctione  respondebimus. 

euutium :    hsec  autem   sunt    iuconvcnicntia,  Adde,  quod  esscntia  divina  in  suo  esscntiali  et 

quia  divina  productio  debet  inteUigi  summo,  quasi  specifico  esse  constituitur  pcr  suum  in- 

ac  perfectissimo  modo^  productio  autem  vita-  telligerCj  ut  in  JMetaphysica  dixi,  et  infra^  libro 


552  LIB.  I.  DE  MYSTEllIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

nono  attingam.  Unde  non  potest  primaper-  se  communicandum  alteri.  Atque  eadem  pro- 
sona  per  naturam  procedere^  quin  procedat  portione  loqui  debet  Scotus  de  voluntate  , 
per  intelligere;,  quod  si  prima  processio  est  distinguendo  in  illa  amare  et  spirare,  est 
per  intellectum,  nemo  negabit  secundam  esse  enim  eadem  ratio  et  quamvis  in  locis  cita- 
per  voluntatem.  At  enim,  licet  Durandus  ea-  tis  hoc  expresse  non  declaret^  attigit  vero  in 
dem  difficultate   prematur  ,   non    propterea    quodlib.  14. 

soluta  relinquitur  difficultas :  ideoque  nobis  3.  Fundamentum.  —  Fundamentum  hujus 
superest  exphcandum  quomodo  per  intelhgere  opinionis  supra  tactum  est  a  Din^ando,  quia 
et  amare  possit  una  persona  producere  et  non  intelhgere  est  essentiale  et  commune  omnibus 
aha,  cum  omnes  intehigant  et  ament,  quod  personis,  dicere  autem  est  proprium  Patris : 
in  sequentibus  capitibus  paulatim  proseque-  ergo  intehigere^  ut  sic,  non  est  producere : 
mur.  ergo  ipsum  dicere  est  producere.  Simihter 

etiam^  amare  commune  et  essentiale  Spiritui 
CAPUT  VI.  sanctO;,  spirare  vero  est  notionale  et  proprium 

Patris  et  Fihi,  ergo  hoc  est  producere  Spiri- 

rERSONAS  PRODUCTAS  IN  DEO  PROCEDERE  PER  AC-    tum  sanctum,  quia  personae  producuntur  per 

Tus  iNTELLiGENDi  ET  AMANDi^,  UT  TALES  suNT.       actus  iiotionales,  iiou  per  esscntiales.  Simile 

fundamentum  est,  quia  intehigere  et  amare, 
1.  Ad  expediendam  difficuhatem  rehctam  ut  .sic^  non  est  producere  terminum  ahquem, 
in  capite  prsecedenti  necesse  est,  veritatem  dicereautemestproducere^etsimihter  spirare, 
propositam  examinare,  nam  si  in  intehectu  ergo.  Minor  ut  clara  supponitur.  Major  autem 
Patris  (ct  idem  est  cum  proportione  de  vohm-  probatur,  quia  intehigere  sohim  est  percipere 
tate)  intehigi  posset  aha  actio  prseter  intehec-  rem  intehectam  et  ibi  sistit,  et  ideo  Fihus  in- 
tionem,  expediri  posset  tacta  difficuhas,  di-  tehigit,  hcet  non  producat.  Atqui  hsec  opinio 
cendo,  Patrem  producere  quidem  per  intehec-  indistincte  reprobatur  a  Commentatorilnis  D. 
tum^non  tamen  per  ipsummet  intehigere,  sed  Tbomse,  4  part.,  qusest.  27,  ut  videre  hcet  in 
per  aham  actionem,  et  hanc  actionem  esse  Cajetano,  art.  4,  Torrense,  art.  \,  disput.  4,  et 
propriam  Patris  sohus,  hcet  intehigere  com-  ahis.  At  non  omnia,  quai  in  ea  sententia  con- 
mune  sit  et  essentiale,  et  ideo  nihil  obstare,  tineutur,  falsa  sunt :  oportet  ergo  ea  distin- 
quominus  sohis  Pater  generet,  hcet  per  intel-  gnere  et  quid  nobis  in  ea  placeat,  quid  vero 
lectum  generet.   At  si  productio  iha  est  per    disphceat,  aperire. 

actum  intehigendi,  quatenus  tahs  est,  augetur  4.  Verdum  prodtcci  per  actum  dicendi.  — 
difficuhas  tacta,  quomodo  non  omnes  perso-  Primum  ergo  Scoti  assertum  est,  Patrem  pro- 
nee  generent,  cum  omnes  intehigant  per  il-  ducereVerbumdicendo,  atqueadeodictionem, 
lummet  intehigendi  actum.  seu  dicere  esse  actum,  quo  Verbum  produci- 

'2.  JScoti  opinio. — Scotus  ergoin  4,  distinct.  tur.  Quod  quidem  simphciter  verum  est.  Hsec 
2,  quajst.  1,  et  distinct.  27,  qusest.  1  et  2,  et  enim  est  sententia  Augustini,  Anselmi,  Ful- 
quodhb.  2,  distinguit  in  Deo  duas  quasi  actio-  gentii  et  D.  Thomse,  locis  statim  citandis.  Et 
nes,  quas  vocat  intelligere,  et  dicere,  et  utram-  patet  ex  proprietate  ipsius  Verbi :  nihilominus 
que  vult  esse  a  memoria  foccunda,  seu  ab  in-  ahud  est  Verbum,  quam  intrinsecus  terminns 
tehectu  paterno,  ut  constituto  in  actu  primo.  locutionis.  Unde  in  verbo  vocah  manifestum 
Dicit  ergo,  Patrem  producere  Fihum  per  di-  cst  produci  per  actionem  dicendi  vocahter. 
cere ,  non  vero  formahter  per  intehigere.  Tunc  etiain  iios  verbum  in  mente  formamus, 
Quod  si  ab  eo  qua;ratur,  quidnam  istorum  sit  quando  interius  loquimur :  ipsa  ergo  mentahs 
prius,  vel  quod  ihorum  intehigatur  esse  ab  locutio  est  productio  Verbi  mentahs  in  nobis : 
aho :  respondet,  neutrum  esse  ab  aho  proprie  ergo  eadem  proportione  intehigendum  est  de 
loquendo,  seu  unum  non  esse  rationem  ahe-  Verbo  divino  et  productione  ejns.  Est  autem 
rius,  atque  adco  sub  ea  ratione  quasi  conco-  advcrtendum,  vcrbum  duphcem  dicere  respec- 
mitanter  se  haberc,  quia  utrumque  est  imme-  tum ;  unus  est  ad  ipsum  dicentem,  tanquam 
diatc  ab  intehectu  in  actu  primo,  tanquam  a  ad  principium  producens  :  ahus  est  ad  rem 
proxima  ratione  operandi.  Addit  tamen,  in-  dictam,  nam  qui  loquitur  de  ahqua  re  loquitur, 
tehigere  esse  ahquo  modo  prius,  quam  dicere,  qua)  res  per  Verl)uin  significatm-,  scu  repra-seu- 
quia  prius  est  rimi  in  sc  perfici,  quam  com-  lalur,  ctidco  verbum  dicitad  rem  ihumrospec- 
municari  aUcri :  intehigcre  autem  tantum  est  tum  signhicantis.Uiidesit,ut  ips^umetianuhcere 
ad  perfectiouem  iutehigcutis,  dicere  vero  ad    possit  et  ad  verbum  et  ad  rem  dictam  referri : 


CAP.  VI.  PERSONAS  PRODUCI  INTELLECTIONE  ET  AMORE.                                553 

dicontlo  cnim  vorhnmipsuin  prodncimns,  et  di-  in  qno  rcs  rcprscscntata  pcr  verhum,  tanquam 

ccndo  cliam  rcm  rcpnvsentatam  pcr  vcrbnm  in  imagine  cogno.scitiU'per  actnm  intclligcndi. 

dicinnis,  qniaest  unaomnino  actio  divcrsis  res-  Et  lianc  opinionem  secuti  .sunt  Cajctanns,  Fcr- 

pectibus  significata.  Et  ita  facile  intclligitnr  rariensis  acalii  mnlti.  Juxtaqnamnccessarium 

Augnstinus  15,  de  Trinit.,  cap.  14,  dicens :  Pa-  omnino  videtur,  duasactiones  realcs  ac  realiter 

trem  dicendo  se  producere  Verbum  sihi  crquale.  distinctas  in  intellcctu  nostro  recognoscere. 

Nam  dicere  sc  non  est  produccre  se,  sed  est  re-  Qnia  duai  (pialitatcs  realitcr  distinctre  per  ac- 

prsescntarc  se  protUicendo  vcrbnm.  tioncs  realiter  distinctas  producantur  neccsse 

5.  Dicere  et  intelligere,  andistinguantur. —  est:  prresertim  cnm  imatpiffiquc  pcr  se  produ- 
Secundum  contcntum  in  Scoti  scntcntia  est,  catnr,  ut  de  verbo  et  actu  iutclligendi,  juxta 
dicere  et  intelligcrc  esse  aliquo  modo  distincta.  hanc  sententiam,  diccndum  est.  Quia  actiones 
Quod  quidem  tam  in  nobis,  quam  in  Deo  ali-  distinguuntnr  ex  terminis,  et  unaquffique  actio 
quo  modo  verum  cst.  Et  quod  in  Deo  illa  duo  cuni  sno  termino  babet  realcm  idcntitatem, 
distinguantur  ratione,  docuit  cxpressc  D.  Tbo-  licct  modaliter  distinguantur,  ergo  cum  pro- 
mas,  1  part.,  quffist.  34,  art.  1,  ad  3,  et  qusest.  ductio  verbi  sit  dicere,  intelligcre,  quatenus 
37,  art.  1,  ct  2,  ct  probatur  sufiicienter  ar-  estactio,eritproductioipsiusactusintelligendi. 
gumento  Scoti  ct  Durandi,  qnia  necesse  est,  Juxta  hanc  igitur  opinionem,  ad  nostrnm  in- 
communc  distingui  a  proprio  saltem  rationc  telligcrc  ct  diccre  apphcatam,  vera  est  asscrtio 
et  cssentiale  a  notionali.  In  nobis  autem  ad-  Scoti.  Mirnmque  milii  est,  cpiomodo  po.ssint 
verterc  oportet  hanc  voccm  intelligere  posse  Thomistse  in  hoc  puncto  Scotum  impugnare, 
esse  ambiguam.  Nam  potest  prfficise  significare  cum  de  verbo  mcntis  nostroe  et  de  munere  ejus, 
producere  actum  intelligendi,  vel  rccipere  il-  ac  distinctione  ab  actuintelligendiita  sentiant. 
lum,  scu  informari  illo,juxta  illud  Aristotclis,  7.  At  vero  Scotus  non  potest  in  hoc  sensu 
Intelligere  est  quoddam  pati,  vcl  ccrte  potest  sententiam  suam  dcclarare  aut  defendcre,  cpiia 
illa  vox  utrumque  complecti.  Quia  intelligere  ipse  tcnct  vcrbnm  mentis  nostrse  non  esse  rem 
dicit  actum  immanentem,  qui  ct  producitur  distinctam  ab  actu  inteUigendi,  ut  est  qualitas 
et  recipitur  in  agente.  Si  ergo  primo  modo  infactoesse.  Quam  sentcntiam  ego  verissimam 
accipiamns  intelligere  in  nobis,  sic  revera  non  censeo,  imo  opinor,  non  distingui  ex  natura 
distinguuntur  intcUigere  et  dicere  mentale.  rei,  ncc  in  aliqna  proprictate  absoluta  pcr  illas 
Nam  juxta  scntcntiam,  quam  cgo  suppono  et  voces  significata,  scd  solnm  in  lioc,  quod  nomeu 
existimo  omnino  veram,  verbmn  mcntalc  in  verbi  expressius  indicat  realem  emanationem  a 
nobis  nihil  aliud  cst,  quam  ipse  actus  inteUi-  dicente,  ut  infra  libro  nono  dicam.  Hac  vcro 
gendi  iu  facto  esse,  quia  etiam  conceptus  ct  sententia  supposita,  non  potest  subsistere  dicta 
notitia  dicitvu':  ergo  dicere  mentalc  nihil  aliud  propositio  tertia  Scoti  in  mente  humana.  Quia 
est,  quam  produccrc  ipsum  intelligendi  actnm,  si  verbum  et  actus  intelligcndi  idem  sunt,  ergo 
ergo  est  idem,  quod  intelligere  sumptum  proe-  per  quam  actionem  producitiu'  verbum,  produ- 
cise  pro  actione:  Quia  vero  frequentius  sumi-  citur  actus  intelligendi,  crgo  illamct  actio  et 
tm'  iutelligere  pro  ipsa  objecti  perceptione,  est  dicere,  quia  est  productio  verbi  et  est  intel- 
ideo  communiter  includit  informationcm  ip-  ligcre,  qnatenns  actionem  requirit,  quia  est 
sius  actus  inteUigendi,  et  hoc  modo  distingui-  productio  actus  inteUigendi,  ergo  non  sunt  ibi 
tnr  in  nobis  ex  natura  rei  ab  ipso  dicere.  Nam  dua3  actiones,  nec  realiter,  uec  formaliter,  seu 
dicerc  tantum  est  agere,  seu  producerc  vcrbum :  ex  natma  rei  distinctse. 

intelligcre  vero  formaliter  dicit  informari  vi-  8.  At  vero  loqucndo  de  Deo,  seu  de  seterno 

taliter  ipso  verbo,  quse  duo  ex  natura  rei  di-  Patre,  longe  certius  est  in  eo  non  distingui  di- 

versa  sunt,  ut  ex  Philosophia  suppono.  cere  et  inteUigere,  tanqnam  duas  actioncs,seu 

6.  Tcrtio.sentitScotusiniUaopinione.sua,  productioncs  realcs,  quod  optime  inteUexit 
dicere  et  iutcUigerc  e.sse  actiones  seu  produc-  Scotus,  estcpie  non  solum  certum,  sed  etiam 
tiones  distinctas  reahter  vcl  ex  natma  rei.  De  cvidens.  Quia  in  Trinitate  unus  est  tantum 
qua  assertione  aliter  in  nobis  et  aliter  in  Deo  terminus  productus  per  intcUcctmn,  crgo  una 
judicandumest.Dccreatiu-isigiturscicndumcst,  tantum  productio  reaUs  per  intcUectum  esse 
varias  esse  opiniones,  quid  vcrl)nm  mentis  sit,  potcst.  Itcm  quia  actus  intelligcndi  in  Dco  non 
quomodove  ab  actu  intelligcndi  distinguatur.  cst  realiter  productus,  sicut  est  iu  creaturis, 
Quidam  enim  scntiunt  esse  rcs,  sen  cpialitates  quia  non  est  intelligere  participatum,  ant  ac- 
distiuctas,  compararicpic  verbum  ad  actum  in-  cidentale,  sicut  est  in  nobis,  sed  est  ipsum  in- 
teUigeudi  taucpiam  proximum  objectum  ejus^  teUigere  per  essentiam,  ac  proinde  actiis  sim- 


554  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

plicissimus,  ac  purissimus ,  omnino  idem  cum  telligere  non  procedat ,  vel  ad  intelligendum 

Patre  intelligente,  et  propterea  tam  improduc-  non  tendat,  ergo  non  possunt  hsec  duo  intelli- 

tus  realiter,  quamipse  Pater,  vel  essentia  ejus.  gi  distincta  ,  quin  inter  se  ordinem  servent. 

In  hoc  ergo  sensu  non  possxmt  esse  in  Patre  Consecutio  evidens  est.  Antecedens  patet.  Si 

seterno  actiones  duce,  quse  sins  du£e  reales  pro-  enim  locutio  vocalis  sit,  oritur  ex  aliqua  intel- 

ductiones.  Alioergo  sensuvult  Scotus,  illaduo  ligentia;,   et   ideo  non  est  locutio  vocalis,  nisi 

distingui  in  Deo  instar  duarum  actionum,  qua-  in  his,  qui  intellectum  participant :  neque  aU- 

rum  una  est   reahs  productio,  aha  sohim  se-  quis  loqui  potest,  nisi  de  his,  quee  inteUigit, 

cundum   rationem,  seu  modum    concipiendi  aut  cogitat.  Si  autem  locutio  est  mcntahs,  sic 

nostrum.  Quo  sensu  admitti  potest  dictum  il-  non  est,  nisi  productio  interni  verhi,  quae  solet 

hid,  quia  dictio  est  reaUs  productio,  ut  constat  vocari  inteUectio  infieri,  ut  est  actio  procedens 

exfide,  etinfraUbrosexto,latiusdeclarahimus.  ab  inteUectu  specie  formato,  et  sic  ordinatur 

InteUectio  vero,  licet  non  sit  realis  productio,  ad  inteUigendum  in  actu  secundo.  Quod  si  vera 

aut  emanatio,  ad  modum  emanationis  a  nobis  esset  opinio  de  distinctione  verbi  ab  actu  in- 

concipitur.  teUigendi,  adhuc  dicere  ordinaretur  ad  intel- 

9.  Dico  autem  hoc  admitti  posse,  qvua  in  ri-  ligere,  tanquam  proponens  illiproximum  ob- 

gore  fortasse  non  est  necessarium  concipere  jectum.  Ergo  non  possunt  in  nobis  illa  duo  in- 


ipsum  divinum  intelligere  per  modum  actus 
secundi  emanantis  ab  actu  primo.Quia  inDeo 


telligi  distincta  sine  ordine  inter  se. 

11.  —  Unde,  quatenus  illa  duo  sine  ordine 


in  reipsanon  estintellectus  per  modum  poten-  intelliguntur,  sine  distinctioue  etiam  intelligi 

tiffi,  aut  actus  primi  in  rigore  sumpti.  Quia  es-  debent.  Nam  verbum,  et  actus  intelligendi  in 

sentialiter  Deus  est  ipsum  intelligere  in  actu  facto  esse,  non  est  unum  eorum  prius  alio, 

secundo,  et  ideo  non  est  necessarium  concipere  nec  causa  alterius,  quia  non  sunt  duo,  sed 

intellectionem  in  Deo ,  ut  actionem  fluentem  unum  omnino,  idemque  est  de  dicere,  et  in- 

ab  intellectu  in  actu  primo,  et  tendentem  in  telligere  in  fieri.  Concipi  ergo  non  potest  ad 

actum  secundum,  sicutinnobis  iuvenitur,  quia  quid  sint  in  nobis  duee  actiones  inteUectus  sine 

tendimus  a  potentia  in  actum.  Unde  possent  ordine ,   seu   concomitantes.  Et  ideo    merito 

distingui  ratione  dicere,  et  intelligere  in  Deo  Sancti  Patres  dicunt  nos  interius  loqui  cogi- 

solum,  cpiia  dicere  est  realiter  producere,  in-  tando ,  et  cogitare  loquendo ,  non  quia  hoec 

telligere  autem  est  actus  perfectus  et  lUtimus  sint  duo  distincta  concomitanter  se  habentia , 

sine  productione  uUa.  Verumtamen,  quia  con-  sed  quia  vel  sunt  idem  cum  proportione  sump- 

cipimus  divina  instar  humanorum  et  in  nobis  ta,  id  est,  vel  utrumque  in  fieri,  vel  utrumque 

aliud  est  habere  virtutem  intelligendi,  aliud  in-  in  facto  esse,  vel  locutio  sumatur  pro  actione, 

telligere :  ideo  etiam  heec  duo  ratione  distiu-  et  partu  intellectus,  proles  et  terminus  iUius, 

guimus  in  Deo,  et  ipsum  inteUigere  concipi-  est  ipse  conceptus,  seu  intelligere,  et  ita  ha- 

mus,  ac  si  manaretavirtuteintelligendi.  Atque  bent  inter  se  ordinem.  Et  ita  sentit  Augusti- 

lioc  modo  distinguitur  dicere  ab  inteUigere,  nus,  45,  de  Trinitate,  cap.  7,  et  Fulgentius, 

tanquam   productio   realis  ab  ea,  quse  solum  lib.  3,  ad  Monimum,  cap.  7,  dicens  :   Cum 

concipitur    per    modum  productionis.   Unde  7nens  verbum  apud  se  liabeat,  utiqiie  cogitando 

prior  terminatur  ad  proprium  Verbum,  poste-  Jiabet,  quia  nihil  aliud  est  apud  se  dicere,  quam 

rior  autem  concipitur  terminari  ad  ipsum  ac-  apud  se  cogitare. 

tum  intelligendi  absolutum  ct  communem.  lu        12.  Hinc  ad  Deum  ascendendo,   eo  modo, 

hoc  ergo  sensu  nuUum  liabet  inconveniens  iUa  quo  ratione  distinguimus  inter  dicere,  et  in- 

distinctio.  telligere,  necesse  est,  ut  aliquem  inter  se  or- 

10.  Quid  sit  prius  dicere,  anintelligere. —  dinem  rationis  observent  :  Ita  ut  intelligere 

Quarto  et  ultimo  ait  Scotus,  intelligere  et  di-  includatur  saltem  in  ipso  dicere,  vel  habcat  a- 

cere  ita  inter  se  distingui,  ut  nuUum  inter  se  liquem  ordinem  per  se  cum  iUo  nostro  modo 

habent  ordinem,  vel  causalitatis,  aut  emana-  inteUigendi.  Ita  sumitur  ex  cisdem  Patribus. 

tionis,  vel  prioritatis  secundum  rem,  vel  ra-  Imo  addit  Anselmus,  in  Monolog.,  cap.  34  : 

tionem  ,  sed  utrumque  veluti  concomitanter  Idem  esse  in  summo  spiritu  scire,  quod  intelli- 

essc  ab  intellcctu  foecundo  in  actu  primo.  Et  gere,  seu  dicere.  Quod  intelligendum  est,  vel 

quoad  hanc  partem  merito  improbatur  hrec  de  identitate  reali,  vel  specialiter  de  Patre,  ut 

sententia  Scoti,  quia  nequc  in  nobis,  neque  iu  infra  declarabo.  Probatm-que  primo,  quiacum 

Deo  intclUgi  potest.  In  nobis  enim  niUla  ra-  non  possimus  inteUigere  divina,  nisi  ex  huma- 

tioue  cxcogitari  potcst,  dicerC;  quod  vel  ab  in-  nis ,  nou  possumus  coucipcre  ctiam  in  Dco 


CAP.  VI.  PERSONAS  PRODUCI  INTELLECTIONE  ET  AMORE.  555 

ipsum  diccrc,  nisi  ut  pcr  se  connexum  cum  telligit  Pater ,  nec  etiam  cst  ab  intellif^cre  ut 

iutcUigcrc.  Secundo  quia,  si  actio  illa,  qua;  a  sic,  licct  sit  ab  intcllectu,  ut  sic,  quia  cst  ab 

Scoto  vocatur  dictio  ,  non  est  intelligere  ,  intellectu,  ut  constituto  in  actu  primo,  non  in 

neque  per  se  connexa  cum  ipso  intclligere,  cur  actu  secundo.  Et  propterca  non  habet  ordinem 

dicitur  esse  actio  intellectus  ?  vel  quod  titulo  cum  intclligere,  sed  Pater  aiternus,  ut  consti- 

illi  tril)uitur  magis,  quam  alteri  facultati ?  vel  tutus  in  actu  primo,  seu  in  memoria  frecunda 

cur  appcllatur  dictio ,  si  neque  intellectio  est,  simul,  et  aique  primo  concipiendus  cst  a  nobis 

nequc  intellectionem  exprimit.   Unde   argu-  prodire  in  actum  intelligendi,  et  dicendi,  quia 

mentor  tertio,  quia  etiam  admissa  illa  actio-  ad  utrumque  simul  foecundus  est  cum  propor- 

ne,  non  esset  formaliter  ab  intellectu.  Atque  tione,  id  est,  ad  intelligere  tantum  per  ema- 

ita  juxta  illam  sententiam  verbum  Divinum,  nationem  sccundum  rationem,  et  modum  con- 

quasi  materialiter  tantum  procederet  per  in-  cipiendi  nostrum,  ad  dicere  autem  pcr  realem 

tcllectum,  quatenus  virtutem  habet  producen-  verbi  productionem. 

di  suo  modo,  non  autem  quatenus  est  virtus  li.  Objectioni  occiirrikir. — Sed  contra  hunc 

intelhgendi.  Consequens  est  falsum,  ergo  :  se-  apparentem  discursum  objicitur  primo,  quia 

quela  patet,  quia  juxta  illam  sententiam  intel-  ex  illomet  conckidi  potest,  dicere  Paternum 

lectus  non  cstratio  producendi  secundara  Tri-  supponere  per  se,  vel  ahquo  modo  inchidcre 

nitatis  pcrsonam ,  quatenus  se  exphcat  in  ac-  ipsum  intclligere.  Probatur,  quia  supponit  in- 

tum  intehigendi ,   sed  quatenus  alias  habet  tehectum  paternum,  ut  constitutum  in  actu 

virtutcm  producendi,  ergo  non  est  ratio  pro-  ad  intehigendum ,  sed  constitutio  iha  non  est 

ducendi,  quatenus  virtus  intehigendi  est.  Fal-  tantum  in  actu  primo,  sed  maxime  in  actu 

sitas  autem  consequentis  patet,  quia  ahas  Fi-  secundo,  quia  actus  primus,  ut  potentiam  re- 

hus  nonessetex  vi  productionis  suse,  sapientia  ceptivam,  seu  actuabilem  inchidit,  non  tribui- 

Patris ,  ut  loquitur  Scriptura ,  seu  sapientia  tur  Deo  cum  proprietate,  quia  imperfectionem 

genita,  utloquitur  Athanasius,  oratione  contra  inckidit,  ego  dicere  Patris  seterni  est  ab  intel- 

Gregales  Sabehii,  et  Augustinus,  1.  6,  de  Tri-  lectu  ejus  ,   ut  constituto  in  actu  secundo  in- 

nit.,  cap.  4  et  2,  et  lib.  15,  c.  14,  et  ahi  sancti  tehigendi,  ergo  est  ab  intehigere,  vel  ihud  in 

communiter  ex  hlo  Eccl.  24.  Z>omf;m5^o^^gfZ/((  se  inckidit.  Confirmatur,  quia,  ut  ssepe  dixi, 

me,  eic. ,  usque  ihud  :  J?t  ego  jam  concepta  in  Deo  non  est  intehectiva  potentia  formahter, 

eram.  et  proprie,  sed  est  purissimus  actus  intelhgendi 

13.  Respondere  posset   ahquis  ,  actionem  per  se  subsistens ,  ergo  eo  ipso,  quod  dicere 

iham  etiamsi  non  sit  intehigere,  esse  ab  intel-  Paternum  est  per  intehigendi  facuhatem ,  ut 

lectu,  ut  intehectus  est,  et  ut  est  foecundus  per  talis  est,  esse  debet  per  intehigere^  ut  intehi- 

speciem  intehigibilem,  quia  tendit  ad  expri-  gere  est,  quia  facuhas  intehigendi  in  seterno 

mendum,  et  reprffisentandum  in  termino  suo  Patre  non  est,  nisi  ipsum  intehigere  per  essen- 

totum  id,  quod  in  se  continet  per  speciem  :  tiam.  Denique  hcet  demus,  concipi  posse  a 

tahs  enim  est  dictio  intehectuahs  in  nobis,  et  nobis  actum  intehigendi  Patris,  tanquam  ah- 

tahs  debet  a  nobis  concipi  in  seterno  Patre.  quid  emanans  secundum  rationem  ab  intel- 

Et  tamen  differentia,  quia  in  nobis  tcrminus  lectu  Paterno,  ut  constituto  in  actu  primo  per 

ihius  actionis  non  est  subsistens,  sed  est  forma  suam  essentiam  in  ratione  spei  intehigibhis  : 

ipsius  intehectus  producentis  ihum,  quem  ac-  nihilominus  heec  ipsa  emanatio  rationis  debet 

tp.  intehigentem  constituit,  et  ideo  ihud  dicere  intehigi  prior  secundum  rationem  in  Patre, 

terminatur  ad  intehigere.  At  vero  in  eeterno  quam  reahs  Verbi  productio ,  ergo  etiam  se- 

Patre  terminus  productus  per  dicere  est  sub-  cundum  hunc  concipiendi  modum  necesse  est, 

sistens,  et  ut  sic,  uon  est  forma  Patris,  nec  admittere  ordinem  rationis  inter  dicere,  et  in- 

constituit   iham   intehigentem  ,  nihilominus  tehigere.  Probatur  antecedens,  quia  essentia- 

tamen  vere  dicitur,  et  est  Verbum,  quia  pro-  ha  secundum  ordinem  rationis  sunt  priora 

ducitur  ex  vi  intehectuahs  virtutis,  ac  repra^-  notionahbus  :  item,  quia  prius  Pater  concipi- 

sentationis,  eademque  ratione  est  proprie  no-  tur,  ut  in  se  perfecte  constitutus  in  suo  esse 

titia,  et  sapientia  geuita,  tanquam  sapientia,  per  suum  intehigere  :  quia  actu  intehigere  est 

et  notitia  subsistens ,  non  tanquam  sapientia,  esse  Dei,  et  Pater,  ut  sic  constitutus  intehigi- 

vel  notitia  iuformans.  Ac  propterea  tahs  pro-  tur,  et  est  perfectissime  Deus.  Unde  etiam  ipse 

ductio  non  est  formahter  intehigere,  quia  per  Scotus  fatetur  intehigere,  ut  est  perfectio  Pa- 

illam  non  intelhgit  Pater,  nec  etiam  ordinatur  tris,  esse  prius,  quam  dicere.    Hinc  vero  con- 

ad  iutelhgere^  quia  uec  per  termiuum  ejus  in-  ckiditur;,  ipsum  intehigere  esse  Patri  princi- 


556  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

pium,  vel  rationem  dicendi,   quia  intelligere  hoc  est,  quod  constituit  intellectum  Paternum 

non  supponitur  in  Patre  solum  materialiter,  in  actu  perfecto,  sed  illud  intelligere  est  in 

et  identice  ad  modum  aliorum  attributorum ,  aliis  personis  ,    ergo    aliae  etiam    producent 

sed  formaliter,  quatenus  constituit  Patrem  in  Verbum.  Eademque  ratio  est  de  amore  servata 

perfectissimo  gradu  intellectuali,  ac  proinde  proportione^  et  idco  non  amplius  lioc  repete- 

foecundissimo  cum  omni  perfectione.  mus,  sed  de  processione  intellectus  loquemur, 

15.  Conclusio  i7ite7ita.  —  Concludo  igitur,  nam  ex  illa  facile  est  doctrinam  ad  volunta- 

Verbum  divinum  procedere  peractum  intel-  tem  applicare.  Ad  solvendam  ergo  hanc  diffi- 

Hgendi  ,  ut  tahs  est ,  et   Spiritum  sanctum  cultatem ,  hoc  loco  inquirimus,  quis  sit  actus 

simihter  per  actum  amandi,  quse  est  senten-  intellectus,  per  quem  prima  Persona  secundam 

tia  D.  Thomse,  dicta  qusest.  27,  artic.  5,  et  producit. 

qusest.  34  ac  36,  et  ahorum,  cpios  retuh  pree-  2.  Opinio  Henrici. — Potest  autem  imprimis 

cedenti  capite  et  in  sequenti   ahos  referam.  referri  opinio  Henrici,  quodl.  6,  etinSumma, 

Et  late  a  nobis  est  exphcanda  in  hb.  9  et  11,  art.  54,  quam  Scotus  locis  citatis  capite  priB- 

ubi  de  Personis  productis  in  particulari  age-  cedenti  late  refert,  et  impugnat,  nos  autem 

mus.  Nunc  satis  probatur  ex  dictis,  cpiia  Pater  brevissime  iham  expediemus,  quia  parum  ha- 

producit  Verbum  suum  dicendo,  ut  supra  pro-  bet  utihtatis ,  vel  probabihtatis.  Ait  ergo  in 

batum  est,  sed  non  dicit,  nisi  intehigendo,  summa  Henricus,   personas  divinas  produci 

non  sohim  materiahter,  sed  ctiam  formahter,  per  intehigere,  et  amare  notionale,  et  non  per 

quia  ratio  dicendi  est  ipsa  intchigentia ,  ut  essentiale.  Quod  dictum  est  proprium  Henrici, 

probatum  etiam  est ,  ergo  Verbum  divinum  ut  videbimus ,  tamen  modus  exphcandi  ihud 

procedit  per  actiim  intehigendi,  \\i  tahs  est.  singularis  est.  Distinguit  enim  in  nostro  intel- 

Quse  ratio  cmn  proportione  facile  potest  ad  lectu,  et  vohmtate  duphces  operationes,  quas- 

amorem  apphcari.   Item,  Pater  producit  sub-  dam  per  modum  simphcium  passionum,  ahas 

stantiale  Verbum  ,  quatenus  intehectuahs  per  per  modimi  productionum.  Item  quasdam  vo- 

essentiam  ,  et  summe  perfectius  in  gradu  in-  cat  tantum  directas,  alias  reflexas ,  denique 

tehectuah,  ergo  producit,  ut  per  se,  et  essentia-  quasdam  remissas ,  et  quasi  imperfectas ,  alias 

hter,  ac  substantialiter  hitelhgens,  ergo  pro-  vero  ferventes,  et  perfectas,  et  per  proportio- 

ducit  per  ipsum  intehigere,  ut  tale  est.  Deni-  nem  ad  has  operationes  ,   distinguit  in  Patre 

que  ,  inde  probamus  cum  D.  Thoma  proces-  a?terno  duplex  intelhgere  ,  aliud  simplex  ,  et 

siones  tantum  duas  esse,  quia  tantum  sunt  duo  quasi  passivum,  per  quod  non  producit,  et  hoc 

actus  immanentes  in  re  intellectuah.   At  hasc  dicit  esse  intehigcre  essentiale,  aliud  vero  qua- 

ratio  parum  valeret,  nisi  actus  ipsi  intehigendi,  si  reflexum,  per  quod  producit,  quod  vocat 

et  amandi  per  se  concurrerent  ad  productio-  notionale,  et  cum  eadem  proportione  de  vo- 

nes,  quia  si  tantum  concomitanter,  vel  etiam  luntate  loqihtur. 

antecedenter  pr»supponerentur ,  possent  ad  3.  Refellitur.  —  Sed  hcec  et  falsa  sunt,  et 

tres,  vel  quatuor  processiones  supponi,  vel  illas  inutiha  ad  expediendam  difficultatem.  Primum 

comitari ,  sicut  bonitas  Dei ,  vel  justitia,  licet  patet ,  quia  in  nobis  nullum  est  intehigere  ita 

sit  una,  admittit  phu-es  processiones.  Est  ergo  passivum,  ut  non  inchidat  productionem :  unde 

formalis  illa  locutio,  ut  in  sequentibus  capiti-  nullum  etiam  est  adeo  imperfectum ,  vel  re- 

bus  magis  declarabimus ,  expediemusque  dif-  missum,  quod  non  includat  proportionatum 

ficultates  circa  lioc  occurentes.  verbum.  Deinde  in  Deo  nuhum  est  imperfec- 

tum  intelhgere,  neque  remissus  amor,  neque 

CAPUT  VII.  etiam  est  actus  intehigendi,  qui  eminentissimo 

modo  non  sit  directus  ,  et  reflexus ,  quamvis 

PER  Quos  ACTUS  iNTELLiGENDi ,  ET  AMANDi  PRO-  sit  simphcissimus.   Uude  ipsum  intelhgere  es- 

DUGANTUR  IN  DEO  PERSON^  PROGEDENTES.  seutiale  omuem  illam  perfectionem  intehec- 

tionis  habet ,  quam  ipse  Henricus  tribuit  no- 

1.  JR.atio  duUtandi.  —  Ex  dictis  omnibus,  tionah,  quia  et  est  perfecta  comprehensio ,  et 

non  solum  expedita  non  est  difticuhas,  et  ratio,  exacta  manifestatio  objecti  cogniti.  Et  similiter 

quw  Durandum,  et  Scotum  movit,  verum  po-  essentiahs  amor  tam  fervens  est,  quam  potest 

tius  cst  magis  confirmata   et  aucta.  Nam  si  fingi  notionalis,  ergo  ex  his  proprietatibus,  et 

discursus  facti  validi  .sunt ,  probant  sccundam  perfectionibus   non   potest   reddi  ratio  ,   ciu' 

personam  Tiinitatis,  quae  est  prima  procedens  unum  sit  productivum,  et  noii  aliud.  Adde  in 

produci  pcr  ipsum  intelhgere  cssentiale,  nam  Fiho  non  solimi  iuvcniri  mtclhgcrc  simplcx , 


CAP.  VII.  QUA  INTELLECTIONE,  ET  QUO  AMORE  PERSON.^^,  PRODUCANTUR.  557 

vel  directum,  sed  ctiam  exactissime  repraiseii-  tus,  vel  duplcx  voluntas,  ncque  in  tali  sensu 

tans,  et  cum  inrmita  reflexionc,  tpiaj  ad  pcr-  potest  distingni  uruis  intellectus  essentialis  et 

fcctioncm  spcctarc  possit,  et  similitcr  Spiritus  altcr  notionalis,  crgo  nec  duplcx  intclligcre. 

sanctus  non  rcmisse  aniat,  scd  artlentcr,  non  Antcccdcns  ccrtissinmm  cst :  alias  omnia  attri- 

minus,  quam  l*atcr,  vcl  Filius,  ergo  distinc-  buta  posscnt  alio  modo  multiplicari,  ita  ut  du- 

tiones  illoe  non  sohun  ficta;  sunt,  sed  etiam  ni-  plex  csset  justitia,  duplcx  bonitas,  etc.  Imo  et 

hil  dcscrviunt  ad  diiTicidtatcm  cxpcdiendam.  duplex  esscntia,  quse  sunt  plane  absurda,  et 

4.  Alia  opinio  de  intellectione  essentiali ,  et  tamen  aperte  secjuuntur  a  paritate  rationis. 
notionali.  —  Ahi  aHtcr  distinguunt  secundum  Gonscqucntia  autcm  probatm'.  Primo,  quia  in 
rationem  in  DEO  duplcx  inteUigcrc  :  umun  cs-  Deo  non  tam  rcperitur  intcUcctus,  quam  intel- 
sentiale,  et  ahud  notionalc.  Essentiale  dicitur  hgere,  eo  cpiod  in  Deo  non  sit  poteutia  passiva, 
esse  omnino  absohitum  et  commuue  tribus  sed  pmissimus  actus. 

personis.  Notionale  proprium  Patris,  undc  pcr  6.  Sccundo,  quia  eo  modo,  quo  ratione  dis- 

ihud  producit  Fihum,  non  autcm  per  intchi-  tinguimus  intchectum  divinum  ab  actu  intchi- 

gcre  cssentiale.  Atquc  ita  expedit  lisec  opinio  gcndi,  non   magis  potcst  muhiphcari  (etiam 

difficuhatem  supra  tactam  ex  Durando.  Et  hoc  secundum  rationem)  actus,  quam  intehcctus, 

ipsum  cst  fundameutum  hujus  sententiffi,  quia  cpiia  unus  actus  perfcctus  cst  adaquatus  intel- 

proccssio  divina  est  per  actum  intclhgendi,  ut  lcctui  divino,  comprehendit  enim  totum  objec- 

probatum  est  contra  Duraudum  et  Scotuni,  ct  tum  ejus.  Unde,  si  ahquando  distinguunt  tlico- 

non  est  per  actum  intchigcndi  essentialem,  ut  logi  in  Deo  phu-es  actus,  vcl  scicntias  ratione 

probat  ratio  Durandi,  cpiia  ihe  est  communis  distinctas,  ihud  est  secundum  conceptus  ina- 

omnilKis  personis,  ergo  per  actum  intcUigendi  daquatos  ejusdem  actus  in  ordine  ad  diversa 

notionalcm,  crgo  necesse  est,  huuc  duphccm  objccta  secundaria,  et  quasi  partiaha,  ideoque 

actum  sahem  ratione  distingui,  Hanc  opinio-  iha  distinctio  ratiouis  in  ipso  intehigere  essen- 

nem  taucpiam  Thomistarum  rcfcrt ,  et  impu-  tiah,  ut  sic,  cogitatur.  Tamcn  loqucndo  dc  in- 

gnat  latc  Torres,  1  part,  cpia^st.  27,  art.  5,  in  tehigcrc  adaiquato  chvinaj  virtuti  intchigendi, 

2  part.  disputationis,  et  ante  impugnavit  Au-  ihud  non  potest  csse  nisi  unum  etiam  secun- 

reolus,  in  1,  distinct.  23,  agens  spcciahter  de  dum  rationem,  quia  unius  virtutis  unus  est 

dilectione,  putavitque  impuguare  D.  Thomam  tantum  ada^quatus  actus,  et  cjuidquid  additur, 

eo  quod  ahquaudo  D.  Tliomas  dixerit,  amoreni  et  superfluum  est,  et  intehigi  non  potest,  ut 

dici  iu  Dco  et  esscntiahter  et  notionahter,  seu  sumitm'  etiam  ex  D.  Thoma,  quffist.  27,  art.  5, 

personahtcr  utpatet,  1  part.,  cpiaBst.  37,  art.  1,  intcUigcre  autcm  csscntialc,  de  cpio  locpiimur, 

sed  immerito  iUam  opinionem  tribuit  D.  Tho-  est  ada^quatus  actus  diviui  intehectus  :  ergo 

mai  qui  in  sensu  longe  diverso  de  amore  es-  prseter  ihum  non  potcst  cogitari  ahud  intclli- 

sentiah,  ctnotionah  locutus  est,  ut  vidcbimus.  gcre  ab  eo  condistinctum  secuudum  rationem. 

5.  Non  esse  cluos  actus  ratione  distinctos.  —  7.  Tcrtio,  quia  ab  inteUigere  cssentiah  nihil 
Dico  ergo  primo,  in  Dco  nou  esse  duos  actus  potest  iUo  modo  distingui,  nisi  fortc  rclatio 
intcUigendi  et  amandi  ratione  distinctos  in  pro-  ahqua,  cpiia  iUud  inteUigere  est  ipsum  esse 
priis  rationibus  tahum  actuum.  Ita  scntiunt  absohitum  Dci,  et  ab  absoluto  nihil  distinguitur 
Aurcohis  et  Torres,  locis  citatis ,  et  consentit  iho  modo,  id  cst,  tancpiam  proprium  a  com- 
Capreolus  respondens  Aureolo,  in  distinct  32,  muni,  nisi  rclativum  :  scd  rclatio,  ut  sic,  nou 
cpia:ist.  l,art.  I,etCajctanus,  I  part.,cpia3st.  37,  potcst  habere  rationcm  actus  iutclhgcndi,  ut 
art.  1  et  2,  et  idem  sentit  D,  Thomas,  ibi  ct  per  sc  notum  videtur,  quia  nec  Patcr  formah- 
clarius  art.  2,  ad  1,  dum  ait,  esse  sapicutiem,  ter  intehigit  per  suam  paternitatcm,  ueque 
vel  intehigentem,  tantum  dici  de  Deo  esscutia-  etiam  per  liliationem,  alias  esset  sapieus  et  iu- 
litcr.  Etprobatur  primo  ratione.  Quia,  vcl  ilh  tehigens  formahter  pcr  vcrbum  a  se  produc- 
duo  actus  iutchigcndi  distinguuntur  tancpiam  tum  ut  sic,  cpiod  est  absm-dum,  et  latc  impu- 
omniuo  condistincti  mutuo,  sccundum  ratio-  guatiu'  ab  Augustino  7,  de  Triuitate,  cap.  3, 
ncm,  vel  tancjuam  includeus  et  iuchisum  (uon  et  lib.  15,  cap.  7.  Ac  deniquc  omue  iutchigcre 
enim  potest  alius  mochis  excogitari)  neuter  au-  est  ad  modum  actus  vitahs  :  relatio  autem,  ut 
tcm  ihorum  modorum  verus  est,  ergo.  Proba-  sic,  non  habet  rationem  vitahs  actus,  sed  sohim 
tm-  minor,  cpioad  priorcm  partcm,  ncmpe  ihos  est  terminus  divinse  natura^  in  ratione  subsis- 
duos  actus  uon  posse  ita  condistingui  sccundum  teudi  :  ergo  nidlo  modo  possunt  ihi  duo  ac- 
duos  conceptus,  ut  neuter  in  aho  includatur.  tus  iutehigcndi  ita  mutuo  praisciudi  secmidum 
Quia  in  Deo  non  est  iUc  modo  duplex  inteUec-  rationem. 


558  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

8.  Venio  ad  illud  membnim  de  distinctione  ac  merito,  qiiia  illi  modi  habcndi  cssentiam 
illorum  actuum  per  modum  iucludentis  ct  in-  non  pertinent  ad  essentiam ,  ut  sic ,  sed  ad 
clusi,  sic  enini  aliqui  distinguunt  duplex  intel-  constitutionem  personoe,  sic  ergo  habcre  intel- 
Ugere,  essentialc  et  notiouale,  ita  uimirum,  ut  ligerc  essentiale  a  se,  vel  per  generalem  a 
intelligcre  essentiale  inckidatm"  in  notionali,  Patre,  non  multiplicat  ipse  intelUgere,  etiam 
non  autem  e  converso,  nam  ac  ratione  essen-  secundum  rationem,  quia  ilh  duo  modi  ha- 
tiale  commune  est,  non  vero  notionale  :  verum-  bendi  actum  intelligendi  non  pertinent  for- 
tamen  hoc  ipsum  duphciter  iuteUigi  potest.  maliter  ad  ipsum  intehigere,  sed  ad  originem, 
Primo,  ut  intelhgere  notionale  ultra  essentiale  seu  ad  personalem  modum  habendi  ilhid. 
addat  ahquid  formahter  pertinens  ad  rationem  10,  Inlelligere  notionale  qidd  sit.  —  Dico 
actus  intelhgendi  et  sub  iha  quasi  contrahat  igitur  secnndo,  tantum  esse  unum  intehigere 
illum  ad  esse  tahs  actus,  sicut  paternitas,  verbi  in  Patre,  et  in  omnibus  personis,  diverso  ta- 
gratia,  intelligitur  addere  ahquid  supra  ratio-  men  modo,  ut  ita  loquamur.  Nam  in  Patre  est 
nem  person»,  ut  sic.  Et  hunc  sensum  censeo  ante  omnem  productionem,  ut  propterea  verc 
falsum  :  nara  rationes  proxime  factse  aqne  dicatur  Pater  habere  ihud  a  se  :  in  Fiho  au- 
contra  ihum  procedunt.  Quia  ueque  intcUectus  tem  est  communicatum  a  Patre,  ut  stepe  ipse 
divinus  est  iUo  modo  duplex,  neque  in  ratione  docuit  Joannes,  5,  7  et  17,  quod  Patres  inter- 
inteUectus  est  amphus  determinabihs,  neque  pretantur,  communicatum  iUi  esse  per  seter- 
relatio  ut  sic,  potest  addere  hujusmodi  deter-  nam  sui  productionem.  Atque  ita  hoec  assertio 
miuationem  rei  absohito}  secundum  propriam  ex  superioribus  satis  probata  est.  Nam  si  in 
rationem  absohitam.  Relatio  enim  non  deter-  Trinitate  non  est  duplex  intelligerc,  ncccssc 
minat  essentiam,  ut  in  latitudine  essentise  sit  est,  esse  unum.  Quod  autem  in  Personis  dis- 
talis,  ex  se  enim  taUs  est  uUimate  :  ita  vero  tinctis  sit  etiam  iUis  distinctis  modis,  ex  ipso- 
se  habet  inteUigere  divinum,  et  essentiale  in  met  mysterio  satis  constat ,  et  ex  Scriptura. 
ratione  actus  intcUigendi.  Prreterea,  omnis  ac-  Estque  necessarium  ad  solvendam  difficuUa- 
tus  inteUigendi  secmidum  ultimam  rationem,  tem  in  principio  positam. 

seu  determinationem  suam  attingit  objectum,         dl.  Cur  Pater  per  illud  producat.  —  Dico 

et  repreesentat  iUud,  et  est  actus  vitse.  Atrela-  ergo  tertio.  Pater   scternus  producit  FiUum 

tio  non  addit  actui  intelhgendi  essentiaU  habi-  pra?ter  iUudmet  inteUigere,  quod  communc 

tudincm  ad  novum  objectum,  nec  perficit  ha-  est  omnibus  personis,  quatenus  illud  a  se  ha- 

bitudinem,  quam  Ule  actus  ex  se  lialict  ad  sua  bet,  et  non  per  generationem,  hoc  enini  est 

objecta,  nec  addit  iUi  reprwsentationem  aU-  satis,  ut  Pater  per  iUud  inteUigere  producat, 

quam,  nec  modum  ahquem  vitalem.  Ergo  non  et  non  FiUus,  nec  Spiritus  sanctus.  Qnia  cum 

potest  cogitari  inteUigere  notionale,  Ulo  modo  Pater  iUud  habeat  a  se,  et  ante  omnem  pro- 

ratione  distinctum  ab  essentiaU.  ductionem,  recte  potest  communicare  iUud  al- 

9.  Aho  tandcm  modo  cogitari  potest  distinc-  teri  personfe  :  communicat  autem  ex  virtutc, 
tio  rationis  in  ipso  inteUigere  divino  per  addi-  et  fcecunditate  ipsiusmet  actus  iutclUgendi.  Si- 
tionem  aUcujus  conditiouis  personahs,  seu  re-  cut  D.  Thomas  ahas  docuit,  essentiam,  hoc 
lativfe,  quce  necessaria  sit,  non  quidem  per  se,  solo,  quod  est  in  Patre  absque  generatioue, 
ac  formahter  ad  inteUigendum,  sed  ad  produ-  esse  posse  virtutem  ad  generandum,  quia  in 
ccndum.  Et  hic  sensus  in  re  ipsa  continet  ve-  iUointeUigituresscquasifo?cunda,qiiiaiUaper- 
ritatem  :  per  iUum  autem  dicendi  modum  non  sona  uondum  prodiit  in  actum  generationis :  in 
recte  explicatur.  Tum  quia  h»c  vox,  intelli-  FiUo  autem,  et  Spiritu  sancto  jam  non  habet 
gere,  non  significat,  nec  connotat  iUam  con-  inteUectus  iUam  vehiti  viiiutem,  quiajam  ha- 
ditionem,  ut  D.  Thomas  vohiit,  loco  citato.  buit  actiun  sibi  ada^quatum,  qui  muUiplicari 
Tum  ctiam,  quia  iUud  satis  non  cst,  ut  dicatur  non  potcst,  ut  dicemus  in  sequentibus.  Et  ita 
csse  duplex  intcUigcrc,  sed  unum,  et  idcm,  ut  facilc  rcspondetiu'  in  forma  ad  difficuUatem 
conjuuctum  cum  taU  conditionc,  vcl  non  con-  propositam.  Cum  enim  infertm',  si  ima  per- 
junctum.  Sicut  essentia  divina  considerari  po-  sona  inteUigendo  generat,  omnes  generare, 
test  praecisc,  ac  secuudum  se,  et  prout  est  in  quia  omncs  intcUigunt,  negatur  iUatio,  quia 
Patre ,  et  non  propterca  distinguitur  ratioue,  non  omncs  intcUigimt  a  sc,  sed  aUqua^  pcr 
ut  duplex  csscntia.  Quis  enim  unquam  dixit  iuteUigcre  communicatum  ab  aUa  pcrsona,  ut 
in  Patre,  et  FiUo  esse  duas  essentias  ratione  autem  pcrsona  generet,  non  satis  est,  quod 
distinctas,  eo  quod  in  Patre  est  esscntia  ex  sc,  intcUigat,  sed  necesse  est,  ut  a  se  habeat  ac- 
in  Fiho  vero  per  generationcm  ?  NuUus  sane  tum  intcUigendi.  Ac  propterca  iUudmet  intcl- 


CAP.  VIII.  SIT-NE  ACTUS  PRINCIPIUM  QUO  PRODUCTIONIS.  559 

ligcrc  non  habct  omnia  rcquisita  ad  produc-  ccndi  verbum  non  est  intellcctio,  scd  spccies, 
tioucni,  uisi  sit  in  pcrsoua,  quai  sit  prior  ori-  scu  actus  primus,  ergo  et  in  Patre.  Tertio,  quia 
ginc,  (piam  persoiia  gcnita.  alias  post  actvun  intelligendi  patcrnum  intclli- 

12.  Attpie  hoc  modo  et  cum  eadem  propor-  gendus  esset  aUus,qui  e.ssetper  modum  actio- 
tione  philosophandum  est  de  amorc,  seu  dilec-  nis,  scu  productionis,  cujus  principium  esset 
tionc,  quautum  ad  rcm  spcctat.  Quoad  voccs  actus  intclhgendi,  hoc  autem  essc  non  potcst, 
autemassignatur  aUquadiilercntiaaD.Thoma  crgo.  Sequcla  patet,  quia  intcr  princqnum 
in  iUa,  qiwst.  37,  art.  1.  Nam  in  inteUectu  agendi  et  terminum  mediat  actio.  Minor  pa- 
sunt  nomina,  seu  verba  distincta,  imposita  ad  tet,  quia  vel  iUa  actio  est  inteUectio,  vel  non. 
significandum  vcl  actum  inteUigcndi,  ut  sic,  Primum  dici  non  potest,  aUas  inteUectio  esset 
sciUcct,  intelligcre,  vel  actum  producendi  per  principium  inteUectionis,  et  sic  vel  esset  duplex 
inteUectum,  sciUcct,  dicere,  vel  terminum  il-  inteUectio,  vel  esset  principium  sui  ipsius.  Si 
Uus  productionis,  sciUcct,  verhiim.  In  vohmtate  vero  secundum  dicatur,  sequitur,  non  produci 
autem,  ob  penm-iam  nominum,  solemus  eadem  verbum  per  actionem,  quae  sit  inteUectio. 
voce  siguificare  actum  amandi,  productionem  2.  Altera  opinio  Henrici. — Contrariam  scn- 
etterminum,  sciUcet  nomine  amoris,\it\  dilec-  tentiam  docuit  Henricus,  quodUb.  6,  qusest.  1. 
tionis.  Et  hoc  modo  dixit  D.  Thomas  ibi  amo-  Cujus  opinio  quoad  hanc  partcm  mihi  maxime 
o^em  et  essentiaUter,  et  notionaUter  sumi,  non  placet.  Censeo  itaque  optime  dici,  ipsum  ac- 
quia  sint  actus  amaudi  distincti,  imus  essen-  tmn  intelUgendi  pateruum  esse  proximam  ra- 
tiaUs,  et  aUer  notiouaUs  (hsec  enim  distinctio  tionem  et  quasi  virtutem ,  per  quam  Pater 
nunquam  apud  ipsum  reperitur ) :  sed  cpiia  ipse  communicat  FiUo  suo  essentiam.  Et  idem  dico 
Spiritus  sanctus  vocatur  amor  et  productio  ejus  de  actu  amandi  in  Patre  et  FiUo  per  compara- 
vocatur  dilectio.  Proprie  tamen  amor  essen-  tionem  ad  Spiritum  sanctum.  Quod  probo  pri- 
tiaUs  est  et  communis,  et  per  iUum  producunt  mo  supponeudo  essentiam  divinam  (ut  D.  Tho- 
Pater  et  Fihus  Spiritum  sanctum,  quatenus  mas  vidt)  esse  potentiam  generaudi,  quatenus 
iUum  amorem  habent  absque  emanatione  vo-  est  in  patre.  Quod  ex  sententia  communi  ita 
hmtatis,  vel  a  se,  ut  Patcr,  vel  per  generatio-  est  inteUigendum,  ut  essentia,  quatenus  essen- 
nem,  ut  FiUus  :  et  idco  Ucet  ipsi  pcr  iUimi  tia,  sit  radicale  principium  et  quatenus  intel- 
amorem  producant,  Spiritus  sanctus  nihilomi-  lectus,  sit  principium  proximum.  Hinc  ergo 
nus  amando  eodem  amore  nihil  ad  intra  pro-  argumentor.  Nam  inteUectus  divinus  per  se 
ducit,  quiajamsupponitproductionemamoris.     ipsum  et  essentiaUter  est  actus  lUtimus  intel- 

Ugendi,  ita  ut  in  Deo  non  tam  sit  inteUectus, 
CAPUT  VIII.  quam  ipsum  iuteUigere,  cpiia  inteUectus  dicit 

potentiam,  inteUigere  auteni  dicit  aotimi :  ergo 
siT-NE  AGTUS  INTELLIGENDI  ET  AMANDi  PRmciPiLM    si  iutcUectus  cst  priucipium  proximimi  a  for- 
Quo  PRODUGENDi,  VEL  iPSA  PRODUGTio.  tiori  ipsmn  intelUgere. 

3.  Ad  argumentum  primce  opinionis. —  Se- 
i .  Prima  opinio.  — Hcec  erat  alia  difUcuUas  cimdo  declaratm'  ex  diflferentia  supra  insinuata 
ct  intcrrogatio  a  Dm^ando  proposita,  cui  bre-  inter  Verbum  divinum  et  Uumanum,  cpiod  hu- 
viter  iu  hoc  capite  satisfaciendum  et  respon-  manum  ad  hoc  producitm-,  ut  constituat  pro- 
deudum  est.  Duas  enim  in  hoc  puncto  senten-  ducentem  in  actu  secundo  intelUgendi  :  Ver- 
tias  invenio.  Prior  est,  actum  inteUigendi  vel  bum  autem  diviniun  non  producitur,  ut  con- 
amandi  uon  posse  esse  priucipiimi  quod  pro-  stituat  Patrem  inteUigentem,  ut  recte  probat 
ductionis,  sed  productiouem  ipsam.  Ita  teuet  Augustiuus  loco  de  Trinitate  proxime  citato. 
Torres,  dicto  art.  5,  p.  2  disputationis,  quem  Quia  Pater  non  producit  cx  indigentia,  sed  ex 
sequimtm-  aliquimoderni.  Primo,  cpna  D.  Au-  abuudantia  et  foecunditate,  necrecipit  aUcpucl 
gustinus,  Ub.  15,  deTrinit.,  cap.  7  et  10,  dicit  a  FiUo.  Hiuc  ergo  est,  utprincipium  cpioVerbi 
verbum  procedere  ex  memoria  frecimda,  me-  humani  sit  actus  primus,  sciUcet,  specics,  res- 
moria  autem  sohun  dicit  iuteUectum  constitu-  pectu  autem  Verbi  diviui  sit  ipsemet  actus  in- 
tum  iu  actu  primo,  ergo  iUe,  ut  sic,  est  proxi-  teUigencU.  Nam  ut  recte  Augustinus  supra  con- 
mmn  principium,  ergo  non  quatenus  est  jam  dudit  :  Verium  Dei  est  sapientia  genita  ex 
coustitutus  in  actu  secundo,  per  ipsum  intel-  sapientia  generante,  ita  ut  iUa  abstracta  pro 
ligcre.  Secundo  nam  pUilosopliamur  de  produc-  concretis,  seu  personis  sumantur,  Ergo  Pater, 
tione  divina  per  comparationem  ad  nostras  quatenus  iufinite  sapiens  producit  Verbum  ea- 
productioues,  sed  in  nobis  priucipium  produ-    dem  iufinita  sapientia  sapieus  :  ergo  ipsamet 


560  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

sapientia  Dei,  qiiffi  nihil  aliud  est,  quod  actus  mediat ,  ita  neque  inter  actum  intelligendi 
intcUigendi  ejus,  est  proxima  ratio  illius  com-  seterni  Patris,  et  Verbum  divinum,  et  quoad 
municationis.  Tertio  denique  quia  non  potest  hoc  dici  potest  ille  actus  inteUigendi,  se  habere 
recte  intelligi  (maxime  juxta  opiuionem  eo-     ad  modum  actionis,   Sicut  Thomistee  aiunt, 


rumdemThomistarum)  actum  intelhgendi  esse 
per  modum  actionis,  ergo  debet  intelhgi  per 
modum  principii,  quia  non  potest  cogitari  ter- 
thim  membrum,  ut  recte  coUigit  Durandus.  An- 
tecedens  declarabitur  meUus  et  probabitiu-  res- 
pondendo  ad  argumenta. 
A.  Ad  primum  ergo  ex  Augustino  imprimis 


vohtionem  creandi  Dei,  esse  ipsam  actionem 
creandi ,  quia  non  putant  aUam  actionem 
creandi  mediate  inter  terminum  et  iUam  voU- 
tionem. 

6.  Addo  vero  ulterius,  si  prseter  iUum  actum 
inteUigendi,  aUcpiid  potest  a  nobis  inteUigi  per 
modum  actionis  ad  intra  sohim  esse  iUam, 


respondeo^ibimagisloquideinteUectuhumano,  quam  theologi  vocant  originem  activam,  ut 
quam  de  divino.  Et  quamvis  declaret  virtutem  est  respectu  Fihi  generatio^  de  qua,  quid  for- 
Patrisadgenerandumperanalogiamadmemo-  mahter  et  reahter  sit^  infra  dictiu-i  sumus. 
riam  hominis  foecundam,  non  est  necesse;,  ut  lidem  tamen  auctores,  cum  quibus  disputamus, 
comparatio  teneat  in  omuibus  et  in  his  praser-  fatentur,  iUam  originem  sohim  esse  posse  re- 
tim,  queeinvolvuntimperfectionem^hujusmodi  lationem  personse  producentis,  vel,  ut  ahi  vo- 
autem  est,  quod  memoria  humana  inteUigatur  hmt,  relationem  personoe  productse,  quatenus 
foecunda,  quatenus  est  in  actu  primo,  et  non  inteUigitur  ut  fluens  a  producente,  quidquid 
quatenus  jam  est  in  actu  secundo.  Unde  dico  autem  horum  dicatur,  constat  actum  inteUi- 
uUerius,  inteUectum,  seu  memoriam  eeterni  gezidi  non  esse  ipsam  originem  activam,  quod 
Patris,  etiam  prout  a  nobis  concipitur  in  actu  et  adversarii  fatentur,  et  ex  dictis  ostendi  po- 
primo  esse  foecundam  :  non  tamen  uno  solo  test,  quia  actus  inteUigendi  non  est  relatio,  nec 
modo,  sed  quodammodo  duobus.  Nam  primo  iu  fieri,  nec  in  facto  esse,  ergo  actus  inteUi- 
est  foecunda  ad  actum  inteUigendi  quasi  pro-  gendi  non  est  ipsa  productio,  vel  actio,  quaUs 
ducendum,  (ut  loquitm^  Scotus)  quia  ut  supra  in  Deo  cogitari  potest,  est  ergo  principium  quo 
dixi,  iUum  non  reaUter  producit,  sed  a  nobis  taUs  productionis. 
concipitur,  ac  si  produceret.  Eadem  vero  me- 
moria  jam  formata  iUo  actu  adhuc  est  foecun- 
da,  ut  sit  principium,  quo  reahter  producitur 
verbum,  cpiia,  ut  ssepe  dixi,  iUud  verbum  non 
producitur  ad  iuteUigendum,  sed  ex  inteUi-  1.  Haec  veritas  necessario  proemittenda  est 
gentia  (ut  sic  dicam).  Unde  jam  patet  respon-  ad  conchidendum  numerum  Personarum.  Igi- 
sio  ad  2.  In  lioc  enim  non  est  servanda  simili- 
tudo  inter  productionem  verbi  humani,  et  divi- 
na,  propter  rationem  dictam. 

5.  Processio  ad  intra  non  est  actio.  —  Ad 
tertium,  primo  assero,  in  his  productionibus 
divinis  uon  intervenire  veras  et  proprias 
actiones,  ut  recte  sentit  D.  Thomas,   1  part. , 


CAPUT  IX. 


IN  DEO  TANTUM  ESSE  DUAS  PROGESSIONES   REALES. 


tur  in  Deo  esse  duas  reales  processiones  de 
Fide,  est  exlocis  Joannis  supra  citatis,  cap.  8  et 
15,  ubi  et  Fihus  a  Patre,  et  Spiritus  sanctus  a 
Patre  et  Fiho  procedere  dicitur.  Quod  etiam 
definitur  in  symbolo  Nyceno,  et  Athanasii : 
constat  autem  distinctarum  personarum  dis- 
tinctas  esse  processiones.  Item  vma  processio 
quaist.  41,  art.  1,  ad  argumenta,  et  infra  ex  est  ab  una  sola  persona,  aUera  est  a  chiabus  : 
proposito  declarabitur.  Quia  actio  in  suo  con-  ergo  necesse  est,  ut  inter  se  sint  aliquo  modo 
ceptu  et  ratione  fonnah  inchidit  imperfectio-  distinctse.  Denique,  una  est  per  inteUectum ; 
nem  et  rationem  dependentiae,  ut  ex  Metaphy-  altera  per  vohuitatem.  Ostendimus  enim  pro- 
sica  etiam  suppono,  et  ita  uon  potest  attribui  cessionem  in  Deo  esse  per  actum  immanentem 
cum  proprietate  divinis  personis,  Ex  quo  facUe  natura;  inteUectualis,  in  qua  natura  duplex  est 
respondctur  ad  argumentum,  ucgando  sccpie-  hujusmodi  actus,  non  est  autem  major  ratio 
lam  :  nam  cum  producitur  Vcrbuni  divinmn,    propter  cjuam  sit  in  Deo  processio  secundum 


verlji  gratia,  uon  mcdiat  actio  inter  proximum 
principium  cjuo  et  termiiium,  et  idco  cum  di- 
citm*  Vcrbum  iUud  procedere  per  intcUectio- 
ncm  ncccssario  videtur  intcUigendum  tanquam 
pcr  priucipium  cpio,  In  lioc  autcm  comparatur 
ct  assinulatur  vcrbo  humano,  cpiod  sicut  intcr 
actioncm  iuteUigendi  et  verbum  hominis  nihil 


unum  actiun  potius,  quam  secundum  alium, 
ergo  est  processio  secundum  utrmnciue  :  sunt 
crgo  chiai  processiones.  Atque  ita  ex  his  facul- 
tatilnis  distinguit  iUas  D,  Thomas,  quwst.  27, 
art.  5,  Ecnricus,  quodlib.  6,  qua^st,  1,  et  in 
sunnna,  art,  37,  q,  7,  et  Adamus  in  1,  dist.  6, 
qufcst.  4,  ct  ibi  alii  thcologi. 


CAP.  rX.  DE  NUMERO  PROCESSIONUM.  561 

2.  Ut  autom  hmc  veritas  magis  cxplicctur,  tum  csse  asserimus,  solum  cst,  proccssiones 
occurit  ditricultas,  quia  intellcotus,  et  voluntas  passivas  inter  se  rcaliter  distingui,  quia  lioc 
in  Dco  non  distinguuntur  in  rc,  sed  ratione  est  nccessarium  ad  distinotioncm  pcrsonarum. 
tantum,  crgo  ncquc  actus  intclligcndi,  et  aman-  An  vcro  indc  sequatur  rcalis  distinctio  intcr 
di,  ergo  inde  non  potcst  colligi  major  distinc-  productioncs  activas,  vcl  sutticiat  cminens  et 
tio  processionum  quam  rationis.  Prol)atm'  con-  virtualis,  dicemus  infra  tractando  de  origiui- 
scqucntia,  quia  non  est  necessaria  niajor  dis-  bus,  quia  ad  fundandum  mysterium  fidei  non 
tinctio  intcr  tcrminos,  quam  inter  potcntias,  est  neccssarinm,  ct  multa  necesse  est  prius  dis- 
vel  actus  :  Ncquc  vidctur  possibilc,  (juod  res  putarc.  Et  idcm  dico  dc  altcra  qua}stionc,  cpio- 
aliqua  per  intcllcctum  divinum  producatur,  modo  inter  se  distinguantur  proccssio  activa 
quee  non  producatur  per  voluntatem,  ciun  in  ct  passiva.  Prreterea,  inquiri  potest,  unde  su- 
re  idem  actu  sint,  licet  virtute  distinguantur.  menda  sit  distinctio  rcalis  inter  bas  processio- 
Ergo  idem  dicendiun  est  de  processione,  et  de  ncs  passivas,  sed  dc  hoc  etiam  infra  dicendum 
re  producta,  est,  tractando  dc  distinctionc  personarum  ct 

3.  Quo  sensn  processiones  sint  diup. — Ad  pra3sertim  Spiritus  sancti  a  Filio.  Nunc  vcro 
hanc  ergo  ditRcultatem  expUcandam  adver-  suppono,  sumendam  esse  ex  distinctione,  seu 
tendum  cst,  dupHciter  posse  distingui  has  pro-  oppositione  originis,  sine  qua  non  potest  esse 
cessiones,  primo  formahter,  scu  quasi  specifice  aUqua  realis  distinctio  intra  Deum,  ut  postca 
in  ratione  processionum,  sccundo  reaUter,  et  vidcbimus. 

uterquc  modus  (Ustinctionis,  absokite  loquen-  5.  Solvitur  dif^cultas. — Ex  his  igitur  diccn- 

do  de  processionibus  verus  est,  et  certus.  Prior  dum  est  ad  difUcuUatem  propositam,  quamvis 

pars  de  distinctione  formaU  patet,  quia  pro-  actus  intencctus  et  vohmtatis  Dei  non  habeant 

cessiones  ista^  in  sua   formaUtate  ita  distin-  in  re  actualem  distinctionem,  sufficere  eminen- 

guuntur,  ut  una  sit  vera,  et  propria  genera-  tem  et  virtualcm,  ut  una  persona  proccdat  per 

tio,  sciUcet  proccssio  FiUi  :  aUa  vero  nuUo  mo-  actum  intebectus  ct  non  pcr  actum  vohmtatis. 

do  sit  gencratio.  Quod  est  certum  de  Fide,  ut  Quod  quidem  est  de  fide  ccrtum,  ut  nunc  sup- 

iufra  constabit,  tractando  de  personis  in  par-  ponimus  ex  dictis  in  supcrioriijus  capitibus  et 

ticulari  :  ergo  distinguuntur  iUae  processiones  tractabitur  latius  Ub.  8  et  9,  ubi  de  vcrbo  di- 

formaUter.  Advertit  autcm  et  bene  (mea  sen-  vino  et  Spiritu  sancto  dissercmus.  Rationc  au- 

tentia)  Cajetanus,  1.  p.,  qu^st.  27,  art.  1,  has  tem  vix  potest  dcclarari,  ncdum  convinci :  sa- 

processiones  sub  hac  ratione  non  ita  esse  pri-  tis  vero  nobis  est,  ostendere  iion  rcpugnare. 

mo  diversas,  seu  distingui  se  totis  (ut  ahas  lo-  Quia  b'cct  omnia  Dci  attriliuta  sint  una  sim- 

quuntur  Scotus,  Durandus   et  Gabriel,  in  1 ,  plicissima  perfectio,  vere  ac  formahter  conti- 

dist.  13),  quin  habeant  inter  se  ahquam  con-  nent,  quidqind  perfectionis  in  eis  excoo-itari 

venientiam  realem  :  addo  etiam,  et  luiivocam.  potest  a])sque  impcrfectione.  Sic  ergo  est  in 

Conveniunt  enim  in  communi  rationc  proccs-  Deo  tota  perfectio  inteUigcndi,  ut  non  minus 

sionis  reaUs  ita  perfcctie,  ut  nuUam  inchidant  haljcat  suum  proprium  et  adfficpiatum  termi- 

imperfectionem.  Eabet  autem  iUaratio  commu-  num  per  ipsam  productum,  quam  si  essct  in  re 

nis  ad  modum  transcendentis,  sicut  supra  dixi  distincta  a  quacumcpie  aUa  perfectione.  Sic  er- 

de  communi  ratione  persouffi.  AUera  vero  pars  go  dari  potest,  et  datur  in  Dco  queedam  proces- 

de  cUstinctione  reaU   constat  ex  cUstinctione  sio,  quse  sohmi  cst  per  intcUectum.  Atquehinc 

termiuorum,  nam  persona;  procedentes  per  has  uUerius  secputur,  ut  ihamet  persona,  cjuffi  pro- 

processiones  sunt  reahter  cUstincta'  secundum  cedit  per  inteUectum,  possit  prochiccrc  per  vo- 

fidem,  ut  infra  ex  professo  ostendemus  :  pro-  hmtatem.  Ex  quo  tandem  fit,   ut   proccssio 

cessiones  autem,   qua3  tenchmt  ad  terminos  passiva  per  vohmtatem  sit  reahter  distincta  a 

reahter  distiuctos  iuter  se,  etiam  distingui  ne-  processione  per  inteUectum,  quia  habet  cum 

cesse  est.  ilJa  oppositionem  originis. 

4.  Est  autem  uUerius  advertendum,  singu-  6.  Processiones  non  esse  plures  qvavi  diias. 

las  processiones  distingui  a  theologis  in  activas  — Secundo  dicendum  est,  has  processiones  non 

et  passivas,  unde  comparari  possunt,   quoad  esse  phu^es,  cpiam  duas  :  cpiod  etiam  est  de  fi- 

hanc  chstinctioncm,  vel  processiones  activee  in-  de  ex  eisdem  testimoniis,  ex  quibus  credimus 

ter  se,  ut  generatio  et  spiratio,  vel  processio-  sohim  essc  in  Dco  chias  personas  procedentcs. 

ues  passiv»  inter  se,  ut  generari  et  spirari,  vel  Ratio  vero  optima  redditur  a  D.  Thoma,  cpiia 

activa  ad  passivam  sibi  respondentem,  ut  ge-  h»  processiones  sunt  per  actus  proprios  hitel- 

nerare  ad  generari.  Quod  ergo  in  prKsenti  cer-  lectuahs  uatur»    in  natura    autem   inteUec- 

I-  36 


562  LIB.  I.  m  MYSTERIO  TRimTATIS  SECUr?DUM  SE, 

tiiali  noli  stint,  nisi  diire  facultates,  et  diio  actus  t  non  tamen  liabet  adsequationem  quasi 

genera  actuum  immanentium,  scilicet  intellec-  extensivam  et  secundum  rationem  omnium 

tus  et  voluntatis,  ergo  neque  in  Deo  possunt  actuum,  quos  ad  intra  habere  potest :  Sicut  e- 

esse  plures  processioues,  quam  duce.  Qua  ratio-  tiam  ad  producendam  quamlibet  creatiu-am  ex 

ne  utuntm-  etiam  Alensis,  1  part.,  qusest.  \1,  nihilo  requiritur  infinita  virtus  Dei,  et  niliil- 

memb.  7,  Bonaventura,  in  1,  dist.  2,  qusest.  4,  ominus  non  quselibet  creatio    est  adoequatus 

Gabriel,  distinct.  10,  qua^st.  1,  Scotus,  Ricbar-  actus  iUius  potestatis.  Sic  ergo  ad  productio- 

dus,  Marsilius  et  Henricus,  locis  citatis  in  cap.  5,  nem  Filii  requiritur  infinita  perfectio  et  foecun- 

et  optime  probat  non  esse  in  Deo  phires  pro-  ditas  divinse  naturse  :  illa  tamen  non  exhau- 

cessiones  distinctas  quasi  specifice.  Posset  au-  ritur  ( ut  ita  dicam  )  per  illam  solam  proces- 

tem  quis  cogitare,  in  unoquoque  ordine  illarum  sionem,  quia  non  est  adsequata  utrique  facul- 

processiouum  posse  dari  phu^es.  Sed  in  hoc  e-  tati  ( ut  sic  dicam  )  illius  naturoe,  scihcet  intel- 

tiam  sensu  de  fide  est,  noa  esse  phires :  quia  in  lectui  et  vohmtati,  unaquaique  autem  proces- 

Deo  non  sunt  duo  Patres,  aut  duo  FiUi,  aut  duo  sio  ex  bis  est  adsequata  suo  actui  et  ideo  intra 

amores  procedentes.  Hoc  autem  multi?  etiam  suam  rationem  formalem  non  multiphcatiu'. 

rationibus  probat  D.  Thomas,  citatis  locis.  Una  9.  Et  confirmatur,  nam  si  posset  esse  secun- 

vero  est,  cpise  satisfacit,  scilicet,  quod  unaquse-  dus  Fihus  in  divinis,  vel  ille  procederet  a  solo 

que  processio  divina  babet  terminum  sibi  adce-  primo  Filio,  et  hoc  dici  non  potest,  quia  se- 

quatum,  ut  intellectio  vexbum,  in  quo  rcprse-  cunda  persona  nihil  potest  producere  ,  quod 

sentantur  omnia,  quae  per  actum  inteUigendi  qiiod  non  producat  prima,  nec  tertia  sine  pri- 

Dci  naturalem  comprehendi  possunt :  ergo  non  ma  et  secunda,  quia,  ut  supra  declaravi,  qua 

potest  tahs  processio  quasi  muUiplicari  numero  ratione  opera  Trinitatis  ad  extra  sunt  indivisa, 

intra  eamdem  rationem  formalem.  eadem  productio  ad  intra  necessario  est  com- 

7.  Opinio  Raynmncli. — Dices.  Hac  ratione  munis  omnibus  personis,  quse  secundum  ordi- 
probaretur  non  esse  in  Deo,  nisi  unicam  pro-  nem  ori^inis  supponuntur  ad  talem  processio- 
cessionem,  quia  iUa  est  ada?quata  virtuti  pro-  uem.  Vel  iUe  secundus  Filius  produceretur  a 
ductiva3  ad  intra.  Quod  patet,  quia  iUa  pro-  solo  Patre  et  hoc  non ,  tum  quia  eadem  ra- 
ductio  est  infinita,  et  ad  iUam  requiritur  virtus  tione  produceret  Fihos  sine  termino  :  tum  e- 
infinita,  ergo  ada;quantur.  Atque  ita  sensisse  tiam  quia  nuUa  ratio  distinctionis  realis  in- 
videtur  Raymundus  Lulhis,  cap.  11,  citandus.  veniri  posset  inter  tales  Filios,  qui  dicerent 
Dixit  enim,  ad  divinam  perfectionem  pertiue-  respectum  ad  idem  principium,  et  inter  se  non 
re,  ut  intra  Deum  tautum  sit  unus  actus  boni-  haberent  oppositionem  originis,  tum  denique, 
ficandi,  id  est,  communicandi  bonitatem,  quia  quia  cum  Pater  non  habeat ,  nisi  unum  actum 
si  essent  plures,  quilibet  eorum  esset  limitatus.  inteUigendi,  non  potest  etiam  habere,  nisi  u- 
Unde  ille  non  videtur  agnoscere  duas  proces-  num  verbum  adffiquatum.  Vel  denique  tahs 
siones,  sed  unam  tantum.  Imo  putat  iUam  suf-  sccundus  Fihus  procederet  simul  a  Patre  et 
ficere  ad  Trinitatcm  personarum,  et  pertinere  primo  Fiho.  Et  hoc  etiam  repugnat  exceUen- 
ad  majorem  perfectionem,  ideoque  non  esse  tise  et  adsequationi  prima  processionis  cum 
in  Deo  muUiplicandos  iUos  actus.  suo  termino ,  inde  etiam  sequeretur  infinita 

8.  i?(?/c//2Ywr.— Sed  deceptus  est  valde  et  in  muUiplicatio  simihum  processionum ,  quia 
pcriculosam  sententiam  incidit,  si  vera  sunt,  nulla  esset  ratio  sistendi  in  secunda,  magis 
quffi  de  iUo  rcferuntur.  Quia  impossibUe  est,  quam  in  prima,  nec  in  tertia  magis,  quam  in 
ut  cum  uuica  productione  reah,  salvet  numc-  sccunda,  et  sic  de  cateris.  Similesque  rationes 
rum  trium  personarum,  ut  capite  secpienti  os-  locum  habent  in  processione  per  volimtatem. 
tendemus.  Impossibile  item  est,  omnia  salvare,  Non  sunt  ergo  in  Deo  phu-es,  cpiam  duffi  pro- 
cpia;  de  hoc  mysterio  fides  docet,  ut  quod  Fi-  cessiones.  Neque  in  hoc  nova  difficultas  ahcu- 
hus  non  producat  se  et  producat  Spiritum  sanc-  jus  momenti  occurrit. 

tum,  ct  cjuod  qusedam  productio  Dei  sit  geneia- 

tio,  ct  aha  uon  sit  gcneratio,  et  quod  una  sit  ab  CAPUT  X. 

una  tantum  persona,  aha  a  duabus.  Ad  argu- 

mcntum  crgo  respondeo,  ncgando  scc^uelam,  m  deo   esse  tres  PERSONAS  ,  ET  NON  plures. 

quia  licct  ad  cpiamlibet  proccssioncm  rccpiira- 

tur  infinita  perfcctio,  scu  virtus  productiva,  4.  Prohatur  ex  reteri  Testamento.  —  Ha^c 

quffi  in  proccssione  cpiahbct  haljct  ada;quatum  cst  conclusio  in  discursu  totius  libri  intcnta, 

actum  in  ratione  formah,  ct  quasi  specie  talis  cstque  veritas  Catholica ,  insinuata  oUm  iu 


CAP.  X.  DE  NUMERO  PERSONARUM.  5G3 

vetcri  Testamcnto.  Nam  licct  Epipliaiiiiis  iu  cap.  10,  Justinus  Martyr,  in  cxpositione  Fidci, 

Ancorato  dicat,  dualitatcm  pcrsonarum,  scili-  Anastliasius  Synaita,  in  liljro  1,  dc  rcctis  fidei 

cet,  Patris  ct  Filii  a  Proplictis  cssc  pradica-  Dogmatibus,  in  tom.  1  Bil^liothccai.   Trinita- 

tam,  Trinitatcm  vcro  in  Evangclio  esse  decla-  tem,  inquit,  dico,  non  essentianm,  sed  perso- 

ratam  :  niliilominus  sancti  intcUigunt,  numc-  narum,  Nazianzenus,  orat.  32,  ante  medium, 

rum  trium  personarum  insiuuatum  essc  in  sic  nominat  personas  :  Principii  expers  Prin- 

verbis  Isaioe  G  :  Sanctus,  sanctus  ,  sanctus ,  cipium,  et  id,  quod  est  cum  principio. 

Dominus  Deus  exercituum.  Et  similia  verba  4..  Ratio  assertionis .  —  Ratio  ex  dictis  clara 

babcntur  Apocalypsis  \,  et  in  confcssioncm  est.  Nam  in  Dco  est  tantum  una  pcrsona  im- 

hujus  mystcrii  illa  usurpat  Ecclcsia  in  mys-  prodncta,  etsunt  tantum  duajpcrsonaiproduc- 

tcriis  Missffi  et  in  illo  cclebri  ct  antiquo  tri-  tro,  quia  sunt  tantum  dua;  proccssiones,  ergo 

sagio  :   Sanctus  Deus,  sanctus  fortis,  sanctus  sunt  in  Deo  tres  pcrsonse  et  non  phires.  AUter 

et  immortalis,  de  quo  pecuhare  opus  Damas-  probavit  hanc  vcritatem  D.  Thomas,  1  part., 

cenus  scripsit.  Similitcr  quoties  in  vctcri  Tes-  quKst.  30,  art.  2,  ubi  Cajetanus  laborat  circa 

tamcnto  Dcus  triplicitcr  nominatur,  hoc  mys-  discursnm  D.  Thomte,  et  revcra  non  satis  ex- 

terinm  indicari  crc<Utur ,    ut  Deutcr.  6  :  Do-  pedit  omnia,  quce  ibi  proponit,  prapsertim  du- 

minus  Deus  noster  Deus  unus  est,  et  Psalm.  binm  primum.  Breviter  tamcn,  supponit  ibi 

67  :  Benedicat  nos  Deus,  Deus  noster,  benedi-  D.  Thomas  personas  distingui  pcr  oppositio- 

cat  nos  Deus,  ct  adverti  solet  in  voce,  qna  ncm  relativam  et  non  aUtcr  :  sub  relativa  au- 

sccundo  loco  nominatur  Deus,  addi  particu-  tem  oppositionc  inchidit  ctiam  oppositioncm 

lam  Noster,  ad  indicamhim  mystcrium  incar-  originis,  ut  rccte  Cajetanus  advcrtit.  Ex  hoc 

nationis.  De  quibus  et  aliis  locis  mu'ta  Galati-  ergo  principio  concludit  ex  prima  proccssione 

nus  a  principio  libri  sccmidi,  ubi  refcrt,  anti-  optime  coUigi  duas  personas  in  Deo,  qui  oppo- 

quissimos  intei*pretes  Hcbrseos  intellexisse,  in  nuntur  origine.  Rursus  tacite  snbsnmit  nunam 

his  locis  laterc  mysterium  lioc.  iUarum  pcrsonarum  posse  pro(^edere  pcr  vo- 

2.  Bx  710V0  testamento. — Exprcssius  docetur  hmtatem,  co  quod  processio  vohuitatis  sit  pos- 
hsec  veritas  in  novo  Tcstamento,  Matthsi,  ulti-  terior  proccssione  intehectus.  Unde  conrludit, 
mocap.  Baptizantes  eosin  nomine  Patris  et  Fi-  proccssionem  passivam,  ut  est  relatio,  debere 
lii  et  Spiritus  sancti.  Nam  ut  sancti  advertunt  necessario  distingui  a  duabus  primis  personis, 
et  latius  sequenti  Ubro  diccmus,  si  non  omnes  et  conscquenter  tertiam  pcrsonam  constitucre, 
iUffi  persouffi  essent  divinre,  non  proponeren-  ultra  quas  non  est  aUa,  quia  spiratio  activa, 
tur  aequaUter  in  prima  fidei  professionc,  et  si  cum  non  opponatur  Patri  aut  Fiho,  ab  eis  non 
esscnt  phires,  ahse  non  omittcrentur.  Deinde  distinguitur. 

Joannis  14.-  et  sequentibus,  muUisverbis  docet  5.  Ostensiones  Raymundi  refelluntur. — Lon- 

Cliristus  hoc  mysterium  :  ut  ilUs,  Ego  rogabo  ge  aUter  coUigcbat  hmic  numerum  persona- 

Patrem,  el  aliuni  Paraclctum  dabit  vobis,  itcm  rum  Raymimdus  LuUus  ex  sola  summa  per- 

1,  Joan.   5,  cst  locus  expressus:    Tres  sunt  fectionc  divincebonitatis  ctdistinctionisin  Deo 

qui  testimonium  dant  in  Ccelo.  Nam  illa  prseci-  inventai,  hoc  modo.   Ui  divina  bonitate  prop- 

sa  numeratio  liabet  vim  exchisivae  et  satis  os-  ter  summam  perfectionem  est  unus  tantum 

tendit,  eos,  qiu  numerantur,  esse  distinctos.  actus  bonificandi,  ct  unus  bonificans,  et  unus 

Et  ideo  hseretici  conati  sunt  verba  iUa  expun-  bonificabilis,  ergo  sunt  tres  personse  et  non 

gere  a  textu  sacro  :  de  fide  tamen  certum  est  plures.  Itcm  in  perfcctissima  rerum  distinctio- 

esse  canonica.  Quod  ex  traditionc  latc  confir-  ne  tantumest  unum  di.stinctum,  et  unum  dis- 

mat  BeUarminus,  lib.   1,  de  Christo,  cap.  6,  tinguibile,  et  unum  distinguerc  per  spirare  et 

nobisautem  nuncauctoritasConciliiTridentini  amare,  ergo  trcs  personffi.  At  hse  coUectiones 

sufficit.  ridiculffi  sunt  et  potius  inde  concluditur,  tan- 

3.  Ex  Conclliis. — Tandem  definita  est  lipec  tum  esse  duas  personas.  Nam  sipersona  produ- 
vcritas  a  multis  Conciliis  post  Nicsenum,  qua?  cens  dicitur  bonificans,  ct  producta  dicitur  bo- 
infra  referemus,  cum  traditione  Pontificvmi  et  nificata,  ct  iUoe  sunt  imicse,  tantum  sunt  duaa 
Sanctonmi.  Nunc  sufUciat  Dionysins,  libro  de  personse,  nam  actus  bonificandi  non  est  perso- 
Divinis  nominibus,  cap.  1,  ulji  Trinitatem  vo-  na,  sed  origo  vel  activa,  vel  passiva,  quse  non 
cat  Unitatcm  ter  subsistentem,  camcpie  in  Deo  distinguitur  in  re  a  persoiia,  quse  per  illam 
esse  dicit,  propter  divince  fwcundttatis  in  tri-  producit,  vel  producitur.  Praeterca,  si  personoe 
ius  personis  expressioncm.  Idcm  optime  in  c.  sunt  phircs,  impossibile  cst,  distinctivum  csse 
3,  de  Mystic.  theologia,  MartiaUs,  Epistola  \,  tantum  unum,  quia  oportet  esse  phu-es  pro- 


5(54  UB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

prietates  distinctivas  personariim,  et  similiter  bifariam    considerari ,  scilicet ,    abstracte   et 

impossibileest^esseunicumdistinguibile,  cpiia  prout  estinrebus  numeratis.  Et  priori  modo 

quailibet  persoua  distinguibilis  est  ab  alia.  considerari  in  eo  totum  et  partem,  illud  autem 

Quod  si  distinctivum  active  sumitur  pro  per-  non  esse  inconveniens^  quia  numerus  sic  ab- 

sona  producente  et  distinguibile  passive,  scili-  stractus  solum  est  per  intellectum.  Posteriori 

cet  pro  producibili,  profecto  si  bse  sunt  uni-  autem  modo  (inquit)  in  rebus  creatis  nume- 

cee    duse  tautum  sunt  personse,  quia  dislin-  rum  et  unitatcm  comparari,  ut  totum  et  par- 

quere  non  est  persona,  nec  est  veluti  actio  ali-  tem,  quia  numerus  est  major  quaUbet  unitate  : 

cuius  persono3,  sed  actus  formalis  proprieta-  in  Deo  autem  non  ita  comparari,  quia  non  est 

tum  constituentium  personas.  Unde  non  est  major  tota  Trinitas,  quam  qua^libet  persona. 

res  ab  illis  distincta  :  nec  tertia  persona  potest  Quae  responsio  babet  difficultatem,  quia  quod 

distinguere  duas  priores,  quas  supponit  distinc-  est  de  ratione  numeri  secundum  se,  convenire 

tas.  Denique  si  non  sohis  Pater,  sed  etiam  Fi-  debet  cuilibet  numero  contracto  tanquam  su- 

lius  producit  intra  Deum,  quomodo  ibi  tantum  perius  inferiori.  Item,  quia  si  sit  sermo  de  ma- 

est  uuum  distinctivum  in  dicto  sensu?  Et  si  joritate  (utitadicam)  extensiva,  qu®  potius 

non  solus  Filius,  sed  etiam  Spiritus  sanctus  est  pku\ilitas,  etiam  trcs  personaj  divina^  sunt 

producitur,  quomodo  est  tantum  unum  distin-  plures,  quara  una,  vel  duee.  Si  autem  sit  ser- 

guibile ?  llla ergo deductio et  fundatur in errore  mo  de  majoritate  intensiva,  hsec  nihil  refert 

unius  processionis  et  plures  alios  involvit.  ad  rationem  numeri.  Atque  ita  respondet  Ga- 

6.  Oijectionibus  occuriticr.  —  Objectiones  briel,  in  1,  d.  24,  q.  2,  art.  3,  dub.  1,  estque 
"■raviores  contra  Catholicam  veritatem  propo-  clara  et  sufficiens  responsio. 

nam  tribus  Ubris  sequentibus.   Nunc   sohim  9.  Nec  D.  Thomas  aliquid  in  re  ipsa  diver- 

objicio,  quia  omnis  numerus  videtur  Deo  re-  sum  docere  voluit,  sed  corrigere  modum  lo- 

pugnare,  quoniam  numerus  intrinsece  inclu-  quendi,  scihcet,  ut  in  hoc  numero  absohite  non 

dit  compositionem,  habet  enim  numerus  uui-  concedamus  totum  et  partem,  quia  illud  vel 

tatem  ahquam  et  non  simplicem,  ergo  compo-  indicat  compositionem,  vcl  excessum  perfec- 

sitam.  Unde  iu  onini  numero  est  invenire  to-  tionis  respectu  partis.  Unde  consequenteretiam 

tum  et  partem,  quse  tamen  non  possunt  intra  docet,  non  esse  hic  simphciter  admittendum 

Deum  reperiri.  Atque  liinc  etiam  fit,  ut  omnis  majus  et  minus,  in  quo  excedit  hic  numerus 

numerus  sit  major  et  perfectior  quahbet  uni-  omnes  creatos.  Sed  cum  addito  potest  dici  ma- 

tate,  et  inferiori  numero  :  qufe  omnia  Deo  re-  jor  numerus.  Est  denique  alia  exceUentia  in 

pugnant.  hoc  numero,  quod  non  exchidit  omnem  unita- 

7.  Occasione  hujus  objectionis  tractant  hic  tem  et  identitatem  rerum  niuneratarum,  prop- 
theologi,  quid  addat  numerus  supra  res  nume-  ter  quod  dicitur  de  Deo  in  Conciho  Toletano 
ratas  et  quam  habeat  miitatem.  Sed  hsec  in  11,  in  Confessione  fidei,  quodnec  receditanu- 
metaphysica  tractantur.  Ex  qua  ego  suppouo  raero,  nec  comprelicnditur  numero.  Et  Bernar- 
primo,  unum  supra  entitatem  sohim  addere  dus,  hb.  5,  de  Considcratione,  circa  medium, 
negationem,  seu  indivisionem.  Deinde  sumo  vocatliuncnumerumabsque  numero:  xSetZ  7^«- 
numerum,  prsesertim  transcendentalem,  ultra  les  (inquit)  qidd  nmneres,  et  quid  non  numeres, 
miitates  niliil  addere,  nisi  negationem,  quod  suhstantia  una  est,  personce  tres  sunt.  Atque 
una  non  sit  aha,  quod  etiam  supponere  vide-  hoc  etiam  modo  inteUigendus  est  Boetius,  de 
tur  D.  Tliomas,  d.  qucest.  30,  art.  3.  Unde  fa-  Triuitate,  cuni  ait:  Atque  Jioc  vere  unum  est,  in 


cile  inteUigitur  non  sequi  compositiouem  ex 
lioc  numero,  uam  si  personse  considerentur , 
ut  sunt  unum  in  essentia,  non  sunt  iUud  unum 
per  compositiouem,  sed  per  sumniam  identita- 
tem  personarum  cum  essentia,  ut  infra  expU- 
caturi  sumus.  Si  vero  consideientiu-  persona^, 
ut  distinctse  sunt,  sic  una  non  componit  cum 
aUa,  nec  numerus  iUe  est  aUquod  compositum 
per  modum  unius,  sed  solum  plurcs  res  sim- 
pUces. 

8.  Sit  ne  in  Trinitate  tolum  ct  pars.  —  Ad 


quo  nullus  est  nwnerus,  sciUcet,  qui  non  admit- 
tat  naturse  unitatem. 

CAPUT  XI. 

NON  POSSE  INTELLECTUIM  CREATUIVI  SINE  DmNA  RE- 
VELATIONE  TRINITATEM  PERSONARUM  IN  DEO  GOG- 

NOSCERE. 

1 .  Varii  modi  cognoscendi  divina. — Cum  in 
hoc  liJjro  iuvestigaverimus,  an  sit  in  Deo  per- 


iUud  vero  de  toto  et  parte,  respondet  D.  Tho-    sonarum  plurahtas,  et  ostendcrinuis  ex  princi- 
mas,  dict.  qua.'st.  30,  art.  1,  ad  A,  numerum    piis  fidei,  et  iUani  essc,  et  ijiiauta  sit,  non  abs  re 


CAP.  XI.  DE  COGNITIOiNE  TRINIT.MIS  SINE  REVELATIONE.  505 

iu  fine  illiti.s  cxplicamus,  quomodo  possit  in-  natura,  quod  non  parum  adversatur  naturali 

tellectus  humanus,  vel  in  uuivcrsum  intcUcctus  rationi.  Et  praiterca  iuquiro  ulteriu.s,  an  ilko 

crcatus   tanti   mysterii   coi^iiitioucm   asscqui.  personalitales  sint  res  distinctu^  a  l^eitate,  ct 

Totum  cnim  lioc  spectat  ad  cxactam  cxplicatio-  sic  qua^lilwt  pcrsona  Dcj  crit  rcalitcr  composita 

ncm  illius  quicstionis,  an  sit  in  Deo  Trinitas.  ex  pcrsonalitatc  et  Deitate,  quod  est  contra  ra- 

Qua  ratione,  tractando  de  mysterio  Incarnatio-  tioncm  naturalcm,  vcl  pcrsonalitas  et  Deitas 

nis,  solet  statim  in  principio  similis  qufcstio  sunt  indistinctffi  in  re,  et  sic  vel  pcrsonce  nou 

tractari,  de  qua  vidcri  possunt,  quai  in  princi-  erunt  distincta,  et  ita  non  erit  vera  Trinitas, 

pio  tertia^  partis  scripsimus,  multa  enim  pos-  vcl  pcrsonalitatcs  ac  pcrsona;  erunt  idem  uni 

sunt  ad  hunc  locuni  acconunodari.  Quoniam  tcrtio^  scilicct^  Dcitati,  ct  non  inter  sc,  quod 

vero  aliqua  con-noscuntur  ab  hominc  vcl  angclo  cst  contra  priucipium  cvidens  himine  naturic : 

per  naturale  himen,  absquc  rcvelatione  (Uvina,  Q^iue  sunt  eadem  imi  tertlo,  sunt  idem  inter  sc, 

alia  pcr  Dci  rcvclationem,  ideo  in  hoc  capite  ita  ut  non  possint  phis  distin.gui,  quam  ab  illo 

de  priori  modo  cognoscendi,  in  sequcnli  de  tertio  distinguantur.  Quod  adco  apparct  natu- 

postcrioridicemus.Etquamvis  Bcrnardus,  1.  5,  raH  hunine  per  se  notum,  ut  humana  ratio 

de  Considerationc,  cap.  3,  tria  mcml>ra  distin-  aliud  non  posse  capere  videatur. 

guat,  dicens:  Res  divinas,  trihis  modis  posse  3.  Si'Ciinda  opinio. — Ahasententia  extreme 

a  nobis  cognosci,  intellectu,  fide  et  opinione:  contraria  erit  asserentium,  posse  hoc  myste- 

tamen  lia?c  tria  in  quolibet  duorum  mcmlHo-  rium  Trinitatis  cvidcnti  ratione  dcmonstrari 

rum,  qua;  nos  distinximus,  locum  hal)cnt,  il-  ab  humano  intellectu  carcnte  omni  divina  re- 

laque  vehiti  subdividunt.  Nam  swh  intellectu  vclationc.  Solethtcc  scntcntia  tribui  Richardo 

comprchendit  Bcrnardus  omnem  cognitionem  de  Sancto  Vict._,  et  Henrico,  scdilliin  aliosensu 

evidentem,  sub  fide  omnem  cognitionem  obs-  locutisunt,  ut  capite  sequenti  ostendam.  Vide- 

curam  in  auctoritate  fundatam,  sivecerta,  sive  tur  autem  illius  sententige  fuisse  Raymuudum 

dc  se  incerta  sit,  sidi  opinione  probabilem  cog-  Lullum,  qui  in  suis  opusculis  sffipe  putat,  se 

nitioncm  cum  formidine.  Quibus  tribus  modis  evidcntcr  demonstrare  hoc  mysterium,  et  ita 

contingit,  versari  intellectum  humanum  circa  dcmonstrare :  tU  per  illas  dcmonstrationes  Gen- 

res  aliquas  divinas,  citra  divinam  revelationem,  tilis  et  Paganus  convincendiis  sit,  si  ad  eas  te- 

nam  quaidam  intellectus  cognoscit,  seu  eviden-  lit  altendere,  easque  penetrare  valeat.  Ita  enim 

ter  scire  potcst,  ut  Deum  esse,  et  sapientcm  loquitur.  Non  explicat  autem  Raymundus,  an 

esse,  alia  vel  cx  traditione  hominum  crcdere,  iutellectus  humanus  carens  fide,  ct  omni  reve- 

vel  conjcctura  probabili  asscqui  potest.  Et  circa  latione  divina  possit  invcoire  illas  demonstra- 

ea  qu»  revelata  sunt,  potest  eisdem  tribus  mo-  tiones,  aut  ita  illas  penetrare,  ut  convincatur. 

dis  versari^  vel  per  divinas  revelationes,  vel  AUirmat  vero  (quod  mirabUe  est)  tam  eviden- 

variis  modis  utendo  revelatione  divina,  ut  se-  tem  assensum  generari  de  hoc  mysterio  per 

quenti  capite  explicabimus.  illas  dcmonstrationes,  ut  assensum  fidei  circa 

2.  Prima  opinio. — Duoe  igitur  extremae  sen-  illud  cxcludat.  Totum  autem  hoc  solum  probat 

tentiee  hoc  loco  refcrri  possunt.  Una  est,  mys-  Raymimdus  afferendo  rationes,  quas  demons- 

terium  hoc  essc,  uon  solum  supra,  scd  etiam  trationes  vocat.  Summa  vero  et  fundamentum 

contra  rationem  naturalem,  quse  solct  tribui  omnium  discursmnn  ejus  est,  quia  in  Deo  cst 

Holkot  in  \,  distinct.  3.  Ubi  rcvcra  non  ita  lo-  bonitas,  crgo  est  actus  bonificandi,  ergo  est 

quitur.  Potcst  autem  ita  suaderi.  Quia  vel  plu-  bonificans  (sic  loquitur)  et  bonificatum  seu  bo- 

res  personse  ita  ponuntur  in  Deo,  ut  unaquffi-  nificativum  et  bonificabile,  ergo  est  concordia 

que  sit  Deus,  vel  ita,  ut  sola  una  sit  verus  Deus.  inter  bonificatum  et  bonificabile  iu  actu  boni- 

Si  hoc  tantum  posteriori  modo  agnoscantur,  ficandi,  ergo  est  distinctio  inter  illa  tria,  quia 

non  est  iUud  mysterium  Trinitatis,  de  quo  concordia  non  est  nisi  inter  distincta.  Ergo  illa 

tractamus,  et  immerito  dicuntur  omnes  illse  triasunt  trespersonffiinDco.  Etinde  procedit, 

pcrsonce  esse  in  Deo,  sed  sola  illa,  qua?  verus  inferendo  illas  tres  pcrsonas  necessario  esse 

Deus  est.  Si  autem  ponautur  priori  modo,  ne-  Patrcm  et  FiUum  et  amorem,  quia  hoc  spectat 

cessario  involvendum  est  aliquid  contra  ratio-  ad  summam  perfcctiouem  divinse  bonitatis,  ut 

nem  naturalem  :  ergo.  Probatur  minor,  quia  late  proscquitur  Vasquez,  i  part.,  disput.  133, 

vel  illffi  tres  persoure  habcnttrcs  divinitates,  et  apud  qucni  heec  legi,  libros  euim  hujus  aucto- 

sic  erunt  tres  dii,  contra  naturalem  rationem^  ris  videre  non  valui. 

vel  habeut  unam  tantum  Deitatem,  et  sic  ne-  4.  /Scoti  opinio.  —  Ultimo  potest  hoc  loco 

cesse  est;  ut  habeaut  tres  personaUtates  iu  uua  referri  qusedam  seuteutia  Scoti  4,  distinct.  49, 


566  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

qusest.  11,  uhi  saltem  in  angelo  admittit^  dari  cit   etiam  illud,  quod  D.  Thomas  affert  ex 

posse  evidentcm  cognitionem  simphcem  Tri-  Paulo  ad  Hehrseos  11.  Fidem  esseargumentum 

nitatis,  per  actum  mere  uatm-alem,  si  velit  non  apparentium,  quia  maxime  hoc  locmn  ha- 

Dens   speciem  iutelligihilem  proportionatam  het  in  .supremo  mysterio  fidei,  cpiod  est  Trini- 

illi  donare.  Quam  speciem  solum  in  hoc  asserit  tatis.  Potestque  a  fortiori  sumi  argumentum 

esse  supra  natmam,  quod  non  necessario  con-  ex  mysterio  Incarnatiouis,  quod  Paulus  saepe 

venit  angelo ,  nec  potest  illam  ah  objecto  su-  vocat  ahsconditvun,  de  quo  suo  loco  ostenditiu" 

mere,  sed  Deus  hJjere  illam  donat,  si  eam  dare  non  posse  prohari  rationibiLS  naturalibus,  e- 

Yult :  tameu  ipsa  in  se  naturalis  est,  et  propor-  tiam  quod  possihile  sit  :   ergo  multo  minus 


tionata  naturali  activitatiintellectusangelici;,  et 
solum  ad  aetum  natm^alem  datm.  Yoco  autem 
illum  actum  cognitionem  simplicem  non  so- 
lum,  quia  est  sine  discursu  more  angelico, 
sed  etiam,  quia  non  est  per  medium,  id  e.st. 


poterit  prohari  Trinitas  personarum  in  divina 
natma.  Deinde  veritatem  hanc  docent,  et 
exaggerant  Patres  omnes  scribentes  de  hoc 
mysterio,  et  prsecipue  Dionysius,  cap.  2,  et 
ultimo  de  di^in.  Nom.,  et  Justinus  martyr  in 
per  causam,  vel  effectum,  aut  testimonium,  expositioue  Fidei ;  et  D.  Athanasius,  iuEpist. 
sed  per  immediatam  repra:;sentationem  mys-  ad  Serapionem  Episcopum. 
terii  in  se.  Unde ,  licet  in  aliis  cognitiouihus  6.  Ratio  asserlionis.  —  Tandem  prohatur 
non  putet  Scotus  repugnare,  quod  angelus  co-  ratione,  quia  nullum  est  medimn  naturali  lu- 
gnoscat  per  discur.sum,  iu  hac  coguitioue  non  mine  cognosciljile;,  quod  hanc  veritatem  osten- 
ponit  illum ,  nec  formalem,  nec  virtualem  :  dat ,  omne  enim  mediiun  demon.5trationis 
sentit  enim  nullum  esse  po.sse  sufficientem  :  est  causa  vel  effectus,  quia  omnis  demonstra- 
tamen  per  simplicem  reprceseutationem  rei  in  tio,  quee  ex  rehus  ipsis  sumitur  ahsque  testi- 
se  non  putat  repugnare.  Duo  autem  in  hac  mouio,  vel  revelatione,  est  vel  a  priori,  et  per 
sententia  continentiu".  Unum  est,  quod  tahs  causam,  quam  vocant  propter  quid,  vel  a  pos- 
species  inteUigibihs  sit  possibiUs.  AUud  est,    teriori  et  per  effectum,  quam  vocant  quia,  ad 


quod  naturalis  virtus  inteUectiva  angeU  ad 
usum  iUius  speciei  sufficiat.  Primum  horum 
solum  probatur,  quia  taUs  notitia  Dei  non  re- 
pugnat,  ergo  nec  species,  quae  sit  principium 


quam  reducitur  demonstratio  ad  impossibUe. 
At  iu  prajsenti  tale  medium  non  potest  esse 
causa,  quia  Pater  seternus,  verbi  gratia,  nul- 
lam  hahet  causam,  ut  Pater  sit,  et  consequen- 


iUius.  Antecedeus  probatur,  cpiia  nuUa  ostendi  ter,  nec  FUius  habet  causam,  neque  aUud  prin- 

potest  contradictio,  et  qiua  potest  dari  perfec-  cipium  prater  Patrera,  et  simUe  est  de  Spiritu 

tior  notitia  Dei ,  ergo  et  ha;c  minus  perfecta.  sancto  cum  proportione,  ergo  hic  non  hahet 

Secundum  autem  supponit  Scotus,  ut  clarum,  locum  demonstratio  per  causam.  Nec  vero  per 

(pua  non  est,  cur  actus  proportionatus  iUi  spe-  effectum,  quia  omuec  effectus  creati  procedunt 

ciei  sit  improportionatus  naturaU  himini  an-  a  Deo,  ut  imus  est,  et  Trinitas  personarum 

geUco.  Dicere  tamen  posset  Scotus,  Ulam  co-  non  est  per  se  recpusita  ad  operationes  Dei  ad 

gnitionem  augeUcam   non   esse  sine  revela-  extra,  ut  latius  traditur  iu  materia  de  crea- 


tione,  quia  infusio  taUs  speciei  esset  quaedam 
revelatio  :  an  vero  hoc  recte,  et  consequenter 
dicatur,  statim  videhimus, 

5.  Prima  assertio.  —  Dico  ergo  primo.  Se- 
clusa  omni  revelatione  diviua,  impossibile  est 
per  evidentem  demonstratiouem  cognoscere, 
in  Deo  esse  pUires  personas.  Ita  docent  theo- 
logi  omues  cum  D.  Thoma,  1  part.,  quaest.  32, 
art.  1.  Et  videtiu"  certum  in  fide,  qiua  in  Scrip- 
tura  hoc  mysterium  proponitur,  tancjuam  om- 
nino  ahditum,  quod  sola  divina  revelatione  co- 
gnosci  potuerit,  juxta  Ulud  Joan.  1  :  Deum  ne- 
mo  vidit  unquam  ,  unigenilus,  qui  est  in  sinu 
Patris ,  ipse  enarravit.  Et  Mattha;i,  11  cap.  : 


tione ,  et  speciaUter  contra  Henricum ,  cpiodl. 
6,  queest.  2,  ostendit  bene  Scotus  in2,  dict.  I, 
quaest.  1,  ergo  niUla  esse  potcst  talis  demons- 
tratio.  Quod  si  iu  aUquibas  effectibus  hoc  po- 
test  hahere  difficuUatem  ,  iUi  supernatm-ales 
sunt,  et  cognosci  non  po.ssunt  absque  revela- 
tione  divina,  et  ideo  ad  sequens  caput  per- 
tiuent. 

7.  Expenditur  discursus  Raymundi.  —  At 
vero  Haymundus ,  ut  hauc  effugeret  demons- 
trationem,  noviun  demonstrandi  genus  iuve- 
nit,  quod  vocat  aequiparantise ,  seu  ah  oequa- 
Ubus.  Sed  nec  ipse  satis  dedarat,  quod  sit  me- 
diiun  talis  demonstrationis,  nec  ex  ilUs  verhis 


Neyno  novit  Filium,  nisi  Pater,  neque  Patrem  aUud  iuteUigi  potest,  nisi  cpiod  sit,  vel  exem- 

quis  novit,  nisi  Filius,  et  cui  voluerit  Filius  phim  aUquod,  vel  priucipium  aUcpiod  uuiver- 

revelare,  ct  cap.  16.  Caro,  et  sanguis  non  rete-  sale,  appUcatum  ad  Deum  per  aUquam  a^qui- 

lavit  tihi,  scd  Pater  nieus  qui  in  ccelis  esi.  Fa-  parationem,  vel  exccUcutiam.  At  iiihil  horum 


CAP.  XI.  DE  COGNITIONE  TIUNITATIS  SIIVE  REVEWATIONE.  567 

solet  ad  demoiistratioiiem  siifficere ,  iiisi  sit  boiiificabile ,  sed  ideiititas.  Vcl  si  appcll(»tnr 

tauta  similitiido  iiiter  ea,  qua?  ffiqiiiparautur ,  concordia,  non  cst  talis,  qnro  rcqnirat  di.stiiic- 

ut  sit  per  convcnicntiam  univocara  in  eadem  tioiiem  rcalem,  sed  ratiouis.  Nam  concordia 

rationc  form:ili,  et  ita  sufliciat  ad  facicndam  propric  dicitnr  in  affectu,  vel  voluntate  plu- 

evidcntcm  inductioncm,  vel  aeqniparationera,  rium,  et  ideo  requirit  distinctionem,  imo  si  iu 

vel  ccrtc,  si  principinm  sumptuni  ex  creatnris  rigorc  sninatur,  non  tam  in  personis,  qnam  in 

applicatur  ad  Deum,  nccesse  cst,  nt  et  in  crca-  volnntatibns  rcquirit  distinctionem  cum  con- 

turis  sit  cvidens,  et  applicatio  etiam  ad  Denm  vciiientia  in  affectibus.  Unde  inter  Filium,  ut 

fiat  cuni  evidcnti  illatione,  quaj  neccssario  erit,  Dcum ,  et  Patrem  aiternum  nou  tam  est  con- 

vcl  a  priori  cvidenter  ostendendo  in  pertincre  cordia,  quam  vmitas  voluntatis  :  iuter  Filinm 

ad  perfectioncm  Dei,  vel  dcducendo  ad  iinpo3-  autem,  ut  liomincm,  et  Patrem  est  propria 

sibilc,  verbi  gratia,  quod  indc  sequatur  aliqua  concordia,  imo  in  codcm  Filio  liominc  Deo,  est 

impcrfectio  in  Deo,  scn  miiioi-  perfectio,  quam  concordia  sccunduni  plurcs  vohmtatcs  plmium 

illi  sit  dcbita.  Omnes  autcm  hi  modi  ratioci-  naturarum.  At  hoc  modo  non  est  concordia  iu 

nandi  sunt  per  causam,  vel  pcr  effcctum,  ut  divina  bonitate  intcr  bonificativum,  et  bonifi- 

constat ,   ct  nuUus   corum  habet   in  locum.  cabde,  quia  nec  bonificat  per  voluntatem,  sed 

Quia  cx   crcatm-is  ,    quaj  per  rationem  na-  per  se  ipsum,   quasi  formahter,  nec  ibi  est 

tm-alem  cognosci  possunt,  nullum  cxcmplnm,  ahud  bonificans  quam  ipsa  bonitas,  nec  aliud 

nullave   comparatio  ad  hoc  mysterium  ficri  bonificabile,  quam  liic  Deus,  inter  qiiem ,  et 

potcst,  quai  noii  in  pluribus  deficiat ,  et  dissi-  suam  bonitatera  non  est  concordia ,  sed  iden- 

militudinem  potius  habcat  quam  similitudi-  titas,    Quod  si  latius  suraatur  concordia  pro 

ncm,  Ncc  etiam  potest  ex  crcaturis  sumi  priu-  quacumque  convenienti  proportione,  vel  uni- 

cipium  evidens,  quod  applicatum  ad  Deum,  tate ,  tahs  concordia  non  requirit  distinctio- 

hoc  mystcrium  ostcndat,  quia  vcl  nou  erit  nem  rei ,    sed  rationis ,    sicque   Deus  habet 

evidens,  posse  tale  principium  accomraodari  ad  summam  proportiouem   cum  sua  bonitate  , 

Deum  sine  imperfectione,  vel  semper  suppo-  cum  summa  simplicitate. 

net  aliquid  esse  in  Deo,  quod  solum  sit  credi-  9.  At,  si  Raymimdus  loquitur  de  actu  boni- 

tum,  et  non  demonstratum.  ficandi  per  veram  ac  realem  productionem 

8.  Hujus  veritatis  nonnulla  exempla  affere-  alicujus  personee,  cui  stimma  illa  bonitas  com- 

mus  capite  sequenti  :  nuuc  iUud  ipsum,  quod  municatur,  sic  non  est  evidens ,  ncc  ratione 

Raymundus  nobis  pra^bet,  sufficict.  Ipse  enim,  uUa  osteudi  potest  in  divina  bonitate  esse  ac- 

qui  has  suas  demonstrationes  adco  cxaggerat,  tum  bonificaudi  ad  intTa,  et  ita  cessat  discur- 

uihil  omnino  conchidit,  nisi  aliquid  creditum  Sus,  qui  iu  illo  principio  fundatur,  quod  ipse 

supponat.  Cum  enira  ex  bonitate  Dci  infert,  sineuUa  probationea»sumit.  Etpra^tei-ea,  dato 

esse  in  Deo  actum  bonificandi :  vel  per  actum  etiam  hoc  principio  in  iUo  sensu,  non  coUigitm* 

intcUigit  actionera  realera  ,  et  comraunicatio-  inde  Trinitas,  sed  ad  sumraum  dualitas  perso- 

nein  propriae  perfectiouis  per  verara  produc-  narum,  scilicet,  persona  bonificaus  communi- 

tionem,  et  quasi  actionem,  vel  inteUigit  solum  cans  altcri  suam  bonitatem,  et  pcrsona  bonifi- 

actura  forraalem,  sicut  vivificare  est  actus  ani-  cata,  id  est,  cui  bonita5  coramunicatur,  nam 

uiffi,  albificare  (ut  sic  dicam)  actus  albcdinis.  bonitas  a  ueutra  distinguitm',  et  actus  commu- 

Si  hoc  tantum  posteriori  sensu  loquatiu" ,  evi-  nicandi  illam  non  est  persona,  sed  origo,  quaj 

dens  quidem  est,  bonitatera  Dei  habere  actum  a  produceute  et  producta  nou  distinguitur,  ut 

bonificandi,  sed  hinc  niliil  concludit,  quia  ille  in  superiori  capite  satis  ostensum  est. 

actus  non  requirit  distinctionera  uUam  ex  na-  10.  Secunda  assertio.  — ■  Dico  secimdo,  abs- 

tura  rei  inter  bonificatum  et  bonificantera ,  qtie  revelatione  divina  non  solura  demonstrari 

quia  ille  actus  bonitatis  per  essentiam  non  est  non  potest  Trinitatis  mysterium,  veriun  uec 

per  inhaerentiam ,  aut  informationem  imper-  cogitari  potest  tanquam  possibile,  cum  alicpio 

fectam ,  sed  est  per  simplicissimam  actualita-  assensu  probabili  vel  opinativo  aut  formidc- 

tem,  et  solum  se  habet  ad  modura  formaj  nos-  loso.  Hanc  etiam  assertionem  videntur  suppo- 

tro  modo  concipiendi.  Unde  bonitas  Dei  essen-  nere  theologi  omnes,  nam  qui  admittunt  ali- 

tialis,  et  bonificat  (ut  suo  more  loquamur)  Pa-  quam  probabUitatem  hujus  mysterii  pcr  natu- 

trem,  et  hunc  Deum,  prout  abstrahit  a  perso-  ralera  discursura,  loquuutiu"  supposita  aliqua 

nis.  Quocirca,  locpiendo  hoc  sensu  de  actu  bo-  rcvelatione,  ut  videbiraus  capite  sequenti.  Ra- 

nificandi,  vel  non  est  concordia  propria  in  di-  tio  autera  est,  quia  nuUum  est  in  uatura  prin- 

-vina  bonitate,  nec  intep  bonificativum ,   ut  cipiura,  ex  qtio  possimus  in  tauti  mysterii  sus- 


568  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

picionem,  iiedum  probabilem  assensionem  per-    cundaproCliristianis,  circa  finem.  Item  Cyrillus 


venire.  Explicaturque  optime  ex  fundamento 
primse  sententioe,  licet  illud  non  probet  hoc 
mysterium  esse  contra  rationem  naturalem,  ut 
nunc  videliimus  ;  ostendit  tamen,  quantum  sit 
supra  omnem  rationem  natm>alem,  iit  proinde 
attingi  nuUo  modo  per  illam  valeat. 


Alexandrinus,  lib.  1  et  2,  contra  Julianum.  Et 
alia  multa  refert  Eugubinus,  1. 5  et2,  deperenui 
pliilosophia.  Respondetur  imprimis  hos  philo- 
sophos  nullas  rationes  afferre,  quibus  hoc  dic- 
tum  confirment,  scd  de  his  substantiis,  seu 
personis  loqui  ex  ahqua  traditione,  aut  fide 


1 1 .  Atque  hinc  cohigitur  primo,  cum  duplex  humana,  quaj  orta  ahquo  modo  est  ex  revela- 

actus  in  nostra  cogitatione  distingui  soleat,  in-  tione  divina,  saltem  remote.  Uude  Aristoteles, 

quisitio  et  assensio  seu  apprehensiva  cognitio  quamvis  discipulus  fuerit  Platonis,  quia  sola 

et  judicativa,  maxime  procedere  rationes  fac-  rationc  philosophica  procedebat,  nuUam  hujus 

tas  de  assensione  et  judicio,  sive  claro,  sive  rei  mentionem  fecit.  Hinc  respondent  Patres 

obscuro,  sive  certo,  sive  formidoloso,  quia  nul-  citati,   hos  Grsecos  philosophos  cum  Hebrseis 

him  est  niedium,  quo  tale  judicium  concipi  couversatos  fuisse,  et  forsau  etiam  legisse  ah- 

possit  per  solam  rationem  naturalem,  seclusa  quos  hbros  veteris  Testamenti,  et  ex  ilhs  noti- 

omni  revelatione,  tam  immediata  quam  me-  tiam  ahquam  confusam  Imjus  mysterii  acce- 

diata,  id  est,  tam  ipsi  assentienti  quam  aheri  pisse.  Ita  Eusebius,  Justinus,   Cyrillus  supra. 


immediate  facta,  nam  si  alterutro  ex  his  modis 
intercedat  revelatio,  erit  aha  ratio,  ut  inferius 
dicam.  At  vero  d-e  inquisitione,  vel  apprelien- 
sione  non  estres  adeo  clara :  crediderim  tamen, 
seclusa  revelatione,  nunquam  potuisse  lioc  mys- 
terium  ascendere  in  cor  hominis,  non  sohim  ad 


et  D.  Augustinus  2,  hbro  de  doctrina  Chiistia- 
ua,  cap.  28,  et  hb.  18,  de  Civitate,  cap.  37,  et 
Theodoretus  iu  libris  adversus  Groecos.  Deni- 
que  hinc  factum  est,  ut  si  philosophi  non  recte 
et  sine  errore  hoc  mysterium  conceperint,  et 
de  iUo  locuti    fuerint ,    nam  aperte    faciunt 


apprehendendum  illud,  ut  possibile,  verum  e-  personas  insequales,  quia  naturali  discursui  il- 

tiamuec  adrevocandum  id  in  dubium  aut  ad  in-  lud  accommodabant.  Quod  aliqui  fortasse  recte 

vestigandum  vel  inquirendum,  an  fortasse  pos-  senserunt,  divinam  revelationem  et  Spiritus 

sibile,  aut  verum  sit.  Quia  vel  nuUum  estnatu-  sancti  adjutorium  habuisse  credendum  est,  ut 

rale  objectum,  quod  talem  cognitionem  velin-  de  Sibyllis  sentiunt  Clemens  6,   Stromatum, 

quisitionem  in  homine  excitare  possit,  vel  certe  Lactantius  4,  divinarum  Institutionum,  cap.  0, 

sidubitareinciperet  de  pluralitate  personarum,  Augastinus  18,  de  Civitate,  cap.  23. 

statim  crederet  perinde  id  esse  ac  cogitare  de  13.  Addo  denique  has  assertiones,  prout  a 


pluralitate  Deorum,  vel  e  converso,  si  certus 
existeret  de  unitate  Dei,  nunquam  dubitaret  de 
pluralitate  personarum.  Conjunctio  ergo  plu- 
ralitatis  personarum  cum  unitate  Dei,  in  qua 
posita  est  altitudo  mysterii,  statim  appareret 
per  se  impossibilis  intellectui  destituto  revela- 
tioue  diviua,  ideocpie  nuUam  circa  contrariam 
veritatem  iuquisitionem  admitteret. 

12.  PJdlosophi  an  Trinitatem  agmverint. — 
Hicveroobjicipotest,  quia  multi  pliilosophiau- 
tiqui  mentio  fecerunt  hujus  myterii,  iUud  asse- 
verantes.  ItarefertEusebiusCajsariensis,  lib.  11, 
de  praiparatione  Evangehi ,  cap.  10 ,  ubi  ex 


nobis  explicatse  sunt,  non  minus  in  angehs, 
quam  iu  hominibus  locum  habere,  loquendo 
de  cognitione,  quae  sit  per  aliquod  medium 
cognitum,  seu  in  iUo  nititur,  sive  per  discur- 
sum,  sive  absque  disciu-su  fiat.  Quia  etiam  an- 
geli  non  cognoscunt  hoc  modo  Deum,  nisi  ex 
effectibus,  nec  possunt  naturaliter  cognoscere 
ahquem  effectum  Dei,  qui  per  se  requirat  Tri- 
nitatem  personarum  in  unitate  essentice.  Item 
non  possuut  naturaliter  cogitare  rem  miam 
esse  tres  res,  vel  realem  dictinctionem  veram, 
et  propriam  simul  stare  posse  ciun  ideutitate 
in  una  simphcissima  rc  absque  uUa  distinctione 


Platone  ui  Epimenide  refert  esse  in  Deo  divi-    ab  iUa,  vel  compositionc  cum  iUa.  Denique, 


nissimum  Verbum,  pcr  quod  omnia  fecit  et 
ordinaviL.  Prseterea  Augustinus  7,  confessio- 
num,  cap.  9,  dicit  se  legisse  apud  Platonicos 
principimn  Evangehi  Joaunis.  Et  Plotinus 
scripsit  librum  de  tribus  hypostasilius,  a  qui- 
bus  omnia  priucipimn  haljent,  in  cpio  ex  Pla- 
tone  et  ahis  multa  refert,  cpia;  ctiam  attigit 
Clemens  Alexandriuus.  Et  ejus  Schohastes , 
hb.  5,  Stromatum,  non  longe  a  fine,  et  Justi- 
nusMartyr,  in  cxpositionc  fidei,  et  Apologia  sc- 


quo  angelus  pei-fectius  cognoscit  personahta- 
tem  creatam,  eo  magis  crederet  ductus  himiue 
suo  natm-ali,  non  posse  dari  personalitatem, 
nisi  absolutam,  et  cpiia  hoc  in  naturalibus  ve- 
rum  est,  et  angelo  evidens,  crederet  certe  e- 
tiam,  in  Deo  non  esse  personahtatem,  nisi  ab- 
solutam,  quia  chmi  non  videret  Deiun,  non 
posset  concipere  personam  Dei,  nisi  ad  modum 
smim.  Imo  fortasse  natm\ihter  putaret,  esse 
impossibile daiipersonahtatcm relativam,  quia 


CAP.  XI.  DE  COGNITIONE  TRINITATIS  SINE  REVELATIONE.  "  569 

ratio  sii])sist('ii(li  tota  videtur  esse  ad  se,  et  rc-  manifestare  clarc  Demn,  prout  in  sc  est,  ut 
latio  quateuus  uaturaliter  couc.ipi,  aut  iuveuiri  jam  probatuin  cst,  ergo  erit  iutuitiva,  ut  etiara 
potest,  solum  est  (piid  rcsultaiis  ex  absolutis,     ostensum  cst. 


suppouit(pic  illa  in  se  prius  existcntia,  quam 
alia  respieiaut.  De  augelis  ergo ,  quatcuus 
utuntur  incdio  cognito ,  cadcm  prorsus  cst 
ratio. 


17.  Cognitio  ahstractiva  Trinitatis  in  se  re- 
pugnat. — Hic  vcro  discursus,  si  recte  expcnda- 
tur,  non  solum  probat ,  talcm  coguitionem 
Trinitatis  non  posse  essc  naturalem  angclo, 


14.  Tertia  assertio. —  Proptcr  Scotum  vcro    vcrumetiam  iiec  cssc  possibilcm  per  superna- 


addo  et  dico  tcrtio,  fieri  nou  posse,  ut  ange- 
lus,  vel  intcllcctus  crcatus  virtute  naturali  co- 
gnoscat  hoc  mysterium  directc,  ct  immcdiate 
iu  se  ipso  per  medium  iucoguitum,  id  est,  per 
speciem  iutelligibilem,  qua;  immediate  reprai- 
sentet  olijectum,  efficieudo  directam  coguitio- 
ncm  ejus  iii  sc,  ctiamsi  ipsa  specics  in  se  non 


turalem  revelationcm,  vel  infusioncm,  ita  ut 
sit  distincta  a  visione  intuitiva,  quia  impossi- 
bile  est,  distiuguere  circa  Dcum  cognitioncm 
claram  et  cvideutem  Dci,  prout  cst  in  se,  a 
coguitioue  iutuitiva,  ut  ratio  facta  probat. 
Adde,  qiiod  si  talis  cognitio  esset  possibilis  aii- 
gelo  per  virtutem  sui  luminis  iiatm-alis,  quan- 


eognoscatur.  Prol)atur,  suppoucndo  primo  nou    tum  ex  partc  potentise,  nou  posset  species  ne- 


posse  angeliim  naturaliter  intucri  Deum,  prout 
est  in  sc,  quod  iii  1  partc,  q.  1^2,  ct  in  1,  2, 
q.  3,  demonstrari  solct,  ct  uos  in  1  tom.,  3  p., 
adq.  10,  D.  Thoma^  brcviter  attigimus. 
15.  Suppono  secundo,  uullam  speciem  crea- 


ccssaria  ad  talcm  cognitionem  superuaturalis 
cxistimari,  co  quod  non  manarct  naturaliter 
ab  objecto,  scd  a  DEO  libere  operantc,  alioqui 
(juxta  vcriorem  sentcntiam)  omncs  species 
intclligibiles  angclorum,  quse  cum  illis  a  DEO 


tam  posse  directe  duccrc  in  cognitiouem  Trini-  concreantur,  esseiit  superuaturales,  et  creatio 

tatis,  nisi  cvidcnter  et  clare  reprsesentet  Deum,  oinnis   animai  rationalis  cssct,  quia   libere  a 

prout  est  iu  se.  Probatur,  quia  illa  cognitio  iion  Deo  fit.  Quod  si  respondcatur,  Deum  htec  ope- 

nititur  aliquo  medio  cognito  extra  Deum,  ut  rari,  ut  auctorem  naturae  et  quasi  ex  debito 

jam  dcclaratum  est,  crgo  iiou  potcst  esse  obs-  quodam,  ct  lcgc  naturis  rerum  couscntauea. 

cura,  aut  probabihs  tautum,  vel  per  alienos  Item  prorsus  de  illa  spccie  dicam  :  supposita 


conceptus,  quia  omucs  liaj  cognitiones  imper- 
fecte  nituntur  iu  aliquibus  inediis  extriusecis, 
quorum  coguitioucm  suppouuut,  crgo  dcbet 


esse  clara  et  evidens  cognitio : 


ergo  debet  re- 


prajscntare  Deum,  prout  est  in  se.  Tum  quia 
alias  nou  esset  clara  et  cvideus :  tum  etiam 
quia  uon  posset  aliter  generationem  et  spira- 
tionem  personarum  repriBsentare. 


virtute  naturali  iutcUectus  angelici,  sufficienti 
ad  illum  actum  ex  parte  sua,  ut  Scotus  sup- 
ponit.  Nam  liac  sola  ratione  debentur  angelo 
omnes  aliee  species,  quce  ilh  creduntur  natura- 
hter  infusa^.  Habehit  crgo  angclus  nunc,  ex 
ordinaria  lege  natm^se  suffi  concrcatam  speciem 
qua  possit  cognoscere  DEUM  immediate,  prout 
in  se  est,  et  Trinitatem  ipsam  absque  divina 


16.  Tcrtio  suppono,   non  possc  Deum  evi-    revclatione,  nam  illius  specici  concreatio  non 


dcuter  et  clare  cognosci,  prout  est  iii  se,  iiisi 
per  iutuitivam  visionem,  quia  si  cognoscitur, 
prout  in  se  est,  cognocitm"  evidentcr,  ut  actu 
existens,  quia  existcntia  cst  de  esseutia  ejus, 
prout  in  se  est.  Item  cognoscitur  secundum 
omiies  conditiones  existentia^ ,  tum  propter 
simplicitatcm  ejus,  tum  quia  hoc  totum  indu- 
dit  illa  particula,  prout  est  in  se.  Ergo  intui- 
tive  videtur,  quia  nihil  aliud  cst  visio  intuiti- 
va  intellectualis,  nisi  cvidens  cognitio  rei  exis- 
tentis,  prout  existcns  est,  et  secuudum  omnes 
conditiones  existcntiffi  cjus.  De  hac  supposi- 
tione  plm-a  dixi  iii  3  part.,  q.  11,  disput.  26, 
ex  his  crgo  sic  probatur  asscrtio.  Evidcns  co- 
guitio  Trinitatis  immediate,  et  in  se  ipsa  per 
solam  speciem,  scu  medium  iucognitum,  nou 
potest  cssc,  nisi  intuitiva,  sed  intuitiva  non 
potest  esse  natm^alis  angelo,  crgo  nec  iUa  co- 


potest  dici  rcvelatio;  ut  satis  ex  dicto  discursu 
constat.  Igitm-  e  converso  retorquendo  argu- 
mentum,  cum  talis  species  non  detur  angelo, 
signum  cst,  ncc  in  eo  esse  virtutem  inteUecti- 
vam  naturalem  ad  illos  actus,  ac  proinde  non 
posseillo  modo  naturaliter  cognosccre  Deum. 
18.  Quarta  assertio.  —  Dico  quarto,  iiihil- 
ominus  assercndum  nou  esse  mysterium  Tri- 
nitatis  esse  coutra  rationem  natm^alem.  Ita 
seutiunt  omues.  Etprobatur,  quia  veritasnon 
potest  esse  veritati  coutraria,  nec  Deus,  ut 
operans,  potcst  esse  contrarius  sibi,  ut  cxis- 
tenti,  at  ratio  naturalis,  si  non  erret,  noii  os- 
teudit,  nisi  veritatem,  nam  si  errat,  jam  non 
est  ratio,  sed  deceptio,  ergo  non  potcst  ostcn- 
dere  vcritatcm  huic  mysterio  contrariam. 
Item  Dcus  est  auctor  naturalis  lumiuis  ,  ergo 
non  potest  per  se  iuclinare  ad  falsum,  nec  ad 


guitio.  Major  patet,  (juia  talis  cognitio  debet    aliquid,,  quod  sit  contrarium  vcro  modo  exis- 


570  LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 

tendi  ipsius  Dei,  Item^  licet  ratio  naturalis  non 

ostenclat;,  Deum  esse  trinura:  tamen,  nec  os-  CAPUT  XII. 

tendere  potest^  necessario  esse  debere  unum  quomodo  possitintellectuscreatuscognoscere, 

in  persona.  Et  ratio  est,  quia  ratio  naturalis  ^^^  ostendere    personarum    trinitatem  in 

est  inferioris  ordinis  comparatione  Dei,  et  ideo  p^Q  supposita  diyina  revelatione. 
licet  sit  infra  Deum  et  Deus  supra  illam,  non 

tamen  habent  contrarietatem,  cpise  proprie  est  d .  Supponimus  primo^  posse  Deum  revelare 

iiiter  res  ejusdem  ordinis.  homini  lioc  mysterium^  quod  est  de  fide  cer- 

49.  Nec  denique  potest  esse  hsec  contrarie-  tum,ut  constat  ex  fideeju3»demmysterii,  quam 

tas  per  ostensionem  aUcujus  generalis  princi-  profitemur,  confiteutes  non  habere  nos  iUam, 

pii  repugnantis  huic  mysterio,  quia  vel  in  tali  nisi  ex  divina  revelatione. 

principio  non  comprehenditur   Deus  ,  vel  si  3.  Supponimus  secundo,  hanc  revelationem 

comprehenditur,  quoad  illam  partem  non  po-  fieri  posse  vel  obscure,  vel  evidenter,  seu  ali- 

test  demonstrari  ratione  naturaU.  Quia  ratio  ter  esse  posse,  aut  vise,  aut  Patrise.  De  hacpos- 

naturalis  non  sumit  principia  nisi  ex  rebus  fi-  teriori  nuUa  est  qua^stio,  quia  certum  est,  in 

nitis,  uUra  quas  est  res  infinita  simpUciter,  de  Patria  revelari  hoc  mysterium  beatis  revela- 

qua  non  potest  sola  ratio  naturaUs  ostendere,  tione  clara  et  evidenti,  sciUcet  per  manisfestam 

metiendam  esse  eisdem  legibus  et  priucipiis,  visionem,  qua  videtur   Deus,  sicuti  est.  Imo 

qviibus  res  finita.  Unde  conchiditur  intentum.  verissimum  credimus,  separari  non  posse  vi- 

Quia  uaturaUs  ratio  suadet,  in  re  infinita  posse  sionem  personarum  a  visione  cUviufe  essentiae, 

esse  aUc^uid,  vcl  aliquem  modum,  cujus  res  fi-  propter  summam  idcntitatem  et  intrinsecam 

nitte  non  sint  capaces,  nec  naturaU  disciu-su  connexionem  et  habitudinem,  quam  inter  se 

investigaripossitjuxtasensum  Augustini,  Epis-  habent,  ut  latius  in  prima  parte,  cjusestione 

tola  tertia  ad  Vohisianum :  ergo  Ucet  myste-  duodecima  ostenditur.    Unde    etiam    certum 

rium  pUu-ium  personarum  in  una  natura  vi-  est,  hoc  mysterium  revelatum  fuisse  clare  et 

deatur  repugnare  rationi  naturaU,  ut  versatur  evidenter  sanctis  angeUs,  cum  primum  beati 

circa  objecta  finita,   non  inde  potest  inferri  effecti  sunt,  et  postea  Clu-isti  animse,  ac  tan- 

esse  simpUciter  contra   rationem  naturalem,  dem  hominibus  beatis. 

cum  ipsamet  ratio  naturaUs  agnoscat,  naturam  3.  De  revelatione  autem  vise,  cum  sit  cer- 

illam  esse  exceUentioris  ordinis,  et  se  nonposse  tum,  aliquam  esse  possibilem,  scilicet,  obscu- 

satis  attingere  quomodo  sit.  ram  et  in  aiiiigmate,  dubitant  theologi,  an  sola 

20.  Ad  argmienta. — Ad  fundamentum  ergo  iUa  possibilis  sit,  ac  subinde,  an  revelatio  Tri- 
primse  sententioe  respondetur,  tres  personaUta-  nitatis  extra  visionem  claram,  sit  obscura  ex 
tes  esse  unam  naturam,  et  connaturales  iUi  esse  necessitate,  vel  possit  esse  aUqua  evidens,  non 
valde  aUenum  a  ratione  naturaU,  non  tamen  intuitiva,  sed  abstractiva.  Hcec  autem  quaistio 
esse  contra,  sed  supra  iUam.  lUud  aiitem  prin-  alterius  loci  est,  ut  capite  pfaicedenti  attigi.  Et 
cipium  :  Quce  sunt  eadem  uni  tertio,  sunt  ea-  ideo  breviter  suppono,  revelationem  omnem 
dem  inter  se,  Ucet  in  rebus  fmitis  sit  universa-  hujus  mysterii,  quae  non  ostendit  iUud  intui- 
Uter  verum,  in  re  autem  infinita  demonstrari  tive,  et  in  se,  debere  necessario  nisi  aliquo  tes- 
non  potest  perrationem  naturalem,  et  ideo  eo  timonio,  et  auctoritate  aUcujus  affirmantis,  et 
inodo,  quo  est  evidens,  non  est  contrarium  huic  dicentis  esse  in  DEO  tres  personas.  Ratio  est, 
mysterio.  De  quo  latius  infra  occurret  sermo  quia  directe  et  in  se  non  potest  cognosci  hoc 
tractando  de  relationibus  divinis.  mysterium,  nisi  intuitive,  ut  probant  adducta 

21.  Ad  Raymundum  satis  in  superioribus  contra  Scotum  in  capite  prfficedenti.  Ex  eflfec- 
rcsponsum  est.  Ad  Scotum  etiam  est  satis  res-  tibus  item  demonstrari  non  potest.  ut  supra 
ponsum,  breviter  tamen  addimus,  esto,  non  etiam  probatum  est  de  effectibus  naturalibus, 
repugnat  dari  speciem  reprsesentantem  Trini-  est  autem  eadem  ratio  de  supernaturalibus, 
tatem,  prout  est  in  se,  tamen  talem  speciem  ut  in  i  tomo,  3  parte,  disput.  26,  late  ostendi. 
necessario  esse  debere  principium  videndi  in-  Sohim  ergo  reUuquitur  revelatio  per  testimo- 
tuitive  Deum,  ac  proinde  supernaturalem ,  nium  revelantis,  seu  loqueutis.  Nam  manu- 
unde  consequenter  negamus,  usum  taUs  spe-  ductio  aUqua  per  rationcs  probabiles  parvi 
ciei  essc  possibilem  augelo  per  virtutem  natu-  momcnti  csse  potest  ad  geueraudum  asscnsum, 
ralem,  nec  oppositum  probatur  ab  Scoto.  nisi  fides  prius  supponatur,  ut  mox  dicemus. 

,  Oportet  ergo,  ut  omnis  revelatio  hujus  rayste- 

rii,  quae  sit  viae,  sctt  extra  visionem  intuiti- 


CA1\  XII.  QUOMODO  COGNOSCATUR  TRINITAS  EX  REVELATIONE.  571 

vam  ojus,  fiat  pcr  tcstiricationein  rcvelationis.  5.  Per  quam  doctrinam  probata  reliuquitur 

Hffic  auteni  ulterius  distingui  solet  duplex,  una  relicpia  couclusionis  pars,  qua;  certissima  cst, 

cum  evidcntia  tcstificationis  :  alia  cum  obscu-  quia  liajc  asseusio  per  fidem  supernaturalis  est 

ritate  tam  revelantis,  quam  rci  revelatffi  :  et  in  se,  et  ideo  praiter  ol)jecti  propositionem  suf- 

ergo,  ut  niilii  certum,  suppono  utramque  esse  ficientem,  indiget  supernaturali  principio,  a 

possibilem.  An  vcro  distinguantiu"  specic  nec  quo  fiat.  Atque  hinc  ortum  est,  ut  nomine  re- 

ne,  et  an  utraque  sit  vera  lides,  et  an  possint  velationis  interdum  in  Scriptura  significetur 

esse  simul,  etiam  quod  actus,  vel  concurrerc  ipsamet  iuterna  inspiratio,  et  infusio  interioris 

ad  eumdem  actum,  sunt  quasstiones  pertineu-  biminis,  quaj  efficaciter  generat  fidem,  quo- 

tes  ad  materiam  de  fide,  quai  hic  miscendae  modo  dixit  Christus  Pctro  Mattli.  16  :  Caro  ct 

non  sunt,  quia  uon  referunt  ad  doctrinam  ip-  sanguis  non  revelamt  tili,  sed  Patcr  meus,  et 

sius  mysterii,  quam  tradere  intendimus,  lo-  Matth.  11,  Qe.n(ivix\ii(iv  ilixii:  Nemo  novit  Fi- 

quimur  crgo  nunc  de  sola  fidei  revelatione,  lium,  nisi   Pater,  neque  Patrem  quis  notit, 

quse  contiuet  ordinarium  modum  cognoscendi  nisiFilius,  etcui  voluerit  Filius  revelare.  Haic 

hoc  mysterium  in  via.  enim  revelatio  non  sohmi  ex  parte  objecti,  sed 

4.  Qualis  sit  cognitio  per  olscuram  revela-  etiam  ex  parte  potentiaj  fit,  et  ideo  objecti  pro- 

tionem.  —  Supposita  igitur  hac  revelatione,  positionem  et  inspirationem,  ac  adjutorium  ad 

duo  inquiri  possunt.  Unum  est,  an  ipsa  reve-  credendum  inchidit. 

latio  per  se  conferat  ahquam  cognitionem  hu-  6.  Hic  autem  observare  necesse  est,  Patres 

jus  mysterii.  Ahud  est,  an  illa  supposita,  pos-  interdum  significare,  per  hanc  revelationem, 

sit  naturale  himen  intcllectus,  quasi  per  redun-  non  generari  in  nobis  cognitionem  ahquam 

dantiam  confortari  ad  ostendeudum,  vel  pro-  hujus  mysterii,  quia  fidem  ab  agnitione  con- 

bandumhoc  mysterium  suo  discursu  naturah.  distinguunt,  et  ignorationem  potius,  quam 

Circa  primum  dicendum  est,  illam  revelatio-  notionem  esse  dicunt.  Imo  Dionysius,  cap.  7, 

nem,  quantum  est  ex  se,  conferre  homini  cog-  de  Divinis  Nominibus,  et  toto  hbro  de  mystica 

nitionem  ahquam  hujus  mysterii,  illam  vero,  Theologia  in  universum  ait,  Deum  potius  igno- 

si  proportionata  sit  revelationi,  non  esse  na-  rari  a  nobis  in  hac  vita,  quam  cognosci,  quan- 

tmalem,  sed  supernaturalem,  atque  adeo  non  tumvisineum  credamus,  imo  etiamsi  theologi 

esse  ex  naturahbus  viribus  inteUectus,  sed  ex  simus.  Loquuntur  autem  Patres  in  prioribus 

gratia.  Omnia  sunt  certa  et  faciUime  declarari  locis   de  agnitione  ,    qua    cognoscitiu'    res  , 

possunt  et  probari,  advertendo,  nomine  reve-  prout  in  se  est.  Unde  e  converso,  ignorantiam 

lationis  interdum  significari  solam  objecti  re-  vocant,  obscuram  iUam  cahginem,  in  qua  Deus 

velati  sulficientem  propositionem,  sivc  creda-  in  hac  vita  creditur.  Non  potest  autem  negari, 

tur  ab  eo,  cui  fit  tahs  revelatio,  sive  non,  et  sive  quin  in  iUa  sit  vera  cognitio,  cum  rei  appre- 

revelatio  fiat  mere  interius  ab  ipso  Deo  per  se  hensionem  ahquam,  et  verum  judicium  inclu- 

ipsum,  vel  per  angelos,  sive  fiat  exterius  per  dat,  unde  in  Scriptura,  non  solum  cognitio, 

hominum  prsedicationem.   Et  hoc  modo  hic  sed  etiam  magna  sapientia  vocari  solet,  unde 

revelatione  loquimur,  et  ideo  addidimus  in  as-  Fulgentius  ad  objectiones  Arianorum  advertit 

sertione  iUam  particulam,  ^uantum  est  ex  se,  non  dixisse   Isaiam ,   generationem   ejus  quis 

quia  cum  hac  revelatione  stat,  hominem  non  cognoscit?  sed,  quis  enarrabit?  quia  fide  ah- 

assentire  veritati  revelatoe,  et  tunc  dici  non  quo  modo  cognosci  potest,  enarrari  autem, 

potest  cognoscere  illam,  sicut  qui  audit,  astra  quomodo  sit,  non  potest. 

esse  paria  et  non  assentit,  nec  jucUcat  esse  pa-  7.  Denique  est  in  hoc  puncto  consideran- 

ria,  non  cognoscit  esse  paria,  sed  tantum  ap-  dum,  nos  loqui  de  consideratione  iUa,  quam 

prehendit  et  audit,  id  affirmari,  vel  dici.  At  si  per  se  generat  talis  revelatio,  et  quee  ad  sahi- 

judicet  et  assentiatur,  jam  ahquo  modo  cog-  tem  anifnaj  utihs  esse  possit,  et  ad  hoc  signi- 

noscit.  Quia  ergo  hpec  revelatio  quantum  est  ficandum  addidimus  in  assertione  iUam  parti- 

ex  se,  inducit  ad  assensum,  ideo  quantum  est  culam,  si  fevelationi  pfoportionala  sit.  Hoec 

ex  se,  aliquam  cognitionem  pra^bet.  Atquehoc  enim  cognitio  est,  qu»  proprie  ex  revelatione 

modo  loquuntur  de   revelatione  ConcUia,  et  procedit,  et  ad  quam  est  necessaria  speciahs 

Augustinus,  quoties  contra  Pelagium  docent,  gratia,  proiter  revelationem  ex  parte  objecti. 

non  sufiicere  revelationem,  aut  doctrinam,  ad  Nam  si  loquamur  de  imperfecta  cognitione, 

cognoscendum  hoc  mysterium,  nisi  adsit  etiam  vel  assensu  per  fidem  quamdam  humanam,  li- 

Spiritus  sancti  gratia,  quee  adjuvet  et  inspiret  cet  haberi  fion  possit,  non  supposita  aliqua 

asseusum.  revelatione,  a  qua  procedat  proxima  proposi- 


572 


LIB.  I.  DE  MYSTERIO  TRINITATIS  SECUNDUM  SE. 


tio,  vel  narratio  talis  mysterii,  juxta  clicta  in 
capite  preecedenti,  nihilominiis  assensus  ipse 
naturalis  est,  quia  non  divina,  sed  humana  ra- 
tione,  vel  testifioatione  proxime  nititur,  unde 
imperfectissimam,  et  de  se  incertam,  ac  for- 
midolosam  assentioncm  generat.  Est  hoc  ma- 


Et  hoc  ad  summum  prohant  rationes,  quee  af- 
ferri  solent  contra  primam  conclusionem  supra 
positam,  qufe  partim  sumuntur  ex  creaturis, 
partim  ex  Deo  ipso.  Ex  priori  capite;  prima 
est,  quia  in  omnihus  creaturis  invenitur  vesti- 
gium  Trinitatis,  teste  D.  Augustino  6,  de  Tri- 


nifestvmi  in  homine  haretico,  qui  nihil  credit    nitate,  cap.  10,  per  vestigium  autem  solemus 


vera  fide  infusa,  et  nihilominus  huic  mysterio 
assentitur  :  ex  quo  evidenter  constat,  illum 
assensum  non  esse  fidei  divinse,  sed  human<B, 
ac  proinde  acquisitum,  ac  naturalem.  Dices. 
Qui  fieri  potest,  ut  homo  assentiatur  tam  dif- 
ficiU  mysterio  per  solam  hominis  auctoritatem, 
cum  adeo  apparenter  evidcntibus  principiis 
naturaj  repugnare  videatur.  Respondeo  id  con- 
tingere,  vel  quia  jam  ille  homo  sibi  persuasit, 
mysterium  hoc  non  repugnare  natvu^ahbus 
principiis,  intellexitque  rationem,   ob  quBm 


cognoscere,  qui  ilhid  impressit.  Secunda,  quia 
in  homine  est  qufedam  Trinitatis  imago  juxta 
iUud  :  Faciamiis  hominem  arl  iniaginem,  el  si- 
milutudinem  nostram.  Ubi  Trinitas  est,  quse 
loquitur,  per  imaginem  autem  exemplar  co- 
gnoscitur.  Hinc  tertio  solet  sumi  argumentum 
ex  internis  processionibus  inteUectus,  et  volun- 
tatis,  quas  in  nobis  agnoscimus,  et  pertinere 
videntur  ad  perfectionem  naturffi  iuteUectua- 
Us,  quee  in  Deo  muUo  perfectior  est.  Atque  ita 
hoc  argumento  pf  rsuadethoc  mysterium  divus 


non  repugnet,  qu»  humana  doctrina,  et  ratio-  Thomas,  quffist,  22,  art.  1  et  3,  cum  Augusti- 

cinatione  inteUigi  potest,  aliquo  modo,  vel  no  15,  de  Trinitate.  Quarta,  quia  si  creatura 

quia  non  hahet  tantum  ingenium,  vel  discur-  potest  generare  fdium  sibi  similem,  cur  non 

sum,  ut  illam  difficuUatem ,   et  apparentem  poterit  Deus,  qui  per  Isaiam  dicit,  cap.  66: 

repugnantiam  percipiat,  vel  certe,  quia  putat  Numqmd  ego,  qui  alios  parere  facio,  ipse  non 

se  credere  testimonio  divino,  cum  tamen  re-  pariam?  et  qui  aliis  generationem  tribuo,  ste- 

vera  fallatur,  et  suo  arbitrio  credat,  quod  vult,  onlis  ero  ? 

et  quod  vult,  despiciat,  ut  latius  traditur  in  10.  Hsec  autem  omnia  manuducunt  aliquo 

materia  de  Ude.  modo  intellectum,  ut  apprehendat  mysterium 

8.  Quomodo  supposita  fide,  hic  mysterium  tanquam  credibile  :  sine  causa  vero  affermitur 
ostenditur.  —  Circa  secundum  punctum  dixe-  ad  demonstrandum  illud.  Nam  creatura  non 
runt  aliqui,  supposita  revelatione  tanti  myste-  est  vestigium  Trinitatis  quoad  proprietates 
rii,  et  firma  credulitate  illius  concepta,  posse  personales ,  et  distiuctivas  personarum ,  sed 
per  vires  ingenii  humani  inveniri  rationes  de-  solum  quoad  potentiam,  sapientiam,  et  boui- 
monstrativas  mysterii.  Hajc  forte  fuit  opinio  tatem,  quse  illis  appropriantiu',  et  quoad  esse 
Raymundi  LuUi,  sed  est  antiquior  illo,  nam  per  esseutiam,  quod  iUis  commune  est.  Heec 
eam  refert  Durandus,  1,  dist.  2,  q.  4,  et  vide-  autem  appropriatio  discursu  natm^ali  cognosci 
tur  fuisse  Richardi  de  S.  Vict.,  lib.  1,  de  Tri-  non  posset,  imo  suj»ponit  fidem,  et  coguitio- 
uitate,  cap.  hi,  etlib.  3,  cap.  5,  etlib.  9,  cap.  1,  nem  Trinitatis,  ut  fieri  possit.  Quocirca,  crea- 
ubi  adductis  rationibus,  quibus  veritatem  hanc  tura,  ut  sic  non  dicit  relationem  ad  tres  per- 
persuadere  conatur,  putat,  non  solum  esse  pro-  sonas,  quatenus  distinctse  simt,  sed  solum, 
babiles,  sed  etiam  necessarias.  Quem  imitatur  quatenus  unum  sunt  in  omnibus  illis  attribu- 
Henricus,  quodlib.  8,  q.  14,  et  quodUb.  12,  q.  2.  tis.  Rursus,  homo  non  est  perfecta  imago  Dei, 
Refertur  etiam  Gerson,  alpliab.  13,  ubi  non  et  ideo  solum  dicitur  ad  imaginem  factus, 
in  partioulari  de  Trinitate  loquitur,  sed  in  com-  quam  ratiouem  imaginis  habet  solum,  quia 
muni  dicit,  aliquas  veritates  fidei  posse  dc-  inteUectuaUs  est,  etliberi  arbitrii,  et  ideohaec 
monstrari :  de  hoc  vero  mysterio  aliis  locis  etiam  convcuientia  non  ostendit  mysterium. 
sentit,  esse  supra  omnem  rationem  naturalem.  Neque  etiam  processiones  intellectuales,  quae 
Et  alii  auctores  videntur  per  quamdam  exag-  in  homiue  sunt,  quia  illse  sunt  accidentales,  et 
gerationem  locuti,  cum  rationes  vocant  neces-  ex  indigentia,  ac  potentialitate,  ut  latius  infra, 
sarias,  velcertenecessariasjudicarunt,  ad  sua-  disputando  de  verbo.  Neque  Augustinus  et 
dendamcredibUitatemmysterii,nonveritatem,  D.  Thomas  utuntur  illo  medio  ad  probandum, 

9.  Dicendum  ergo  est,  intellectum  fide  for-  sed  ad  declarandum  mysterium,  Unde  minus 
matum,  et  per  voluntatis  affcctionem  applica-  efficax  argumentum  sumitm-  ex  aliis  genera- 
tum,  invenire  posse  rationes,  quibus  conve-  tionibus  materialibus,  quia  lieet  substautiales 
nientiam  hujus  mysteru  ostendat,  hanc  exis-  sint,  simt  tamcn  per  actiones  transeuntes,  et 
timo  fuisse  mentem  Richardi  de  Sancto  Vict.  per  divisionem,  seu  multiplicationem  iudivi- 


CAP.  XII.  QUOMODO  COGNOSCATUR  TRINITAS  EX  REVELATIONE 
dua?  natiiroe,  et  ex  corruptiliilitatc  provcniuut-. 
unde  in  creaturis  incorruptilil)us  non  invc- 
niuntur,  quia  per  sc  non  .spcctantad  p(>rfectio- 
nem.  In  dicto  crgo  loco  IsaitC,  non  loquitur  Dcus 
de  interna  generatione  Filii  naturalis,  sed  de 
spirituali  gencratione  Filiorum  adoptivorum. 
Quod  si  aliquando  afFcnuitur  vcrba  illa  ad  lioc 
mysterium,  solum  est  pcr  accommodationcm     materia  dc  Incarnationc,  et  idco  non  valent 


573 

lianc  debet  Dcus  babcre  in  se  ipso,  sine  indi- 
gcntia  crcaturarum,  non  cst  autcm  amicitia, 
ct  socictas  sine  distinctione  aliqua  persona- 
rum.  Ha;  vero  rationes  non  probant  commu- 
nicationem  illam,  vel  amicitiam  esse  possibi- 
lem,  aut  nullam  imperfectionem  involvere, 
scd  hoc  potius  supponunt,  ut  in  simili  dixi  in 


ad  dcclarandum  illud,  ct  ita  loquitur  Conci- 
lium  Hispalense  2,  cap.  13. 

i  1 .  Ex  alio  capite,  scilicct  ex  parte  Dei  su- 
mitur  pra'cipua  ratio  ex  bonitate  ejus,  quia 
bonum  est  communicativum  sui,  ergo  ad  pcr- 
fectionem  surami  boni  spcctat,  ut  summo  mo- 
do  se  communicet :  ha3c  autem  communicatio 
non  est,  nisi  sit  in  eadem  natura.  Deinde  ex 


ad  demonstrandum.  Ostendunt  tamen  con- 
gruentiam,  quae  est  in  hujusmodi  mysterio, 
quia  ex  fide  supponitur,  esse  possibile,  et  esse. 
Ratio  ergo  naturalis  solum  probat,  non  posse 
demonstrari  impossibile,  quia  omnia  principia 
naturalia  sumuntur  ex  rebus  fmitis,  quibus 
omnibus  superior  est  res  infmita,  de  qua  (ut 
supra  dicebam)  ipsa  ratio  naturalis  docet,  esse 


per.^ecta  Dei  beatitudine,  nam  ad  perfcctionem    posse  aliquid,  vel  aliquo  modo,  qui  naturali 
beatitudinis  spectat  amicitia,  et  societas  :  ergo    discursu  investigari  non  possit. 


FINIS  LIBRI  PRIMI  DE  TRINITATE. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  SECUNDI 


DE  TRINITATE. 


Cap.  T.  De  Patris  divinitaie, 

Cap.  II.  De  divinitate  personw  proce- 

dentis. 
Cap.  III.  Probatur  Filii  divinitas. 


Cap.  IV.  Ejiis  divinitas  defenditur. 
Cap.  Y.  Spiritus  sancti  divinitas  osten- 

ditur. 
Cap.  YI.  Ipsius  divinitas  defenditur. 


G  ®  ^ 


LIBER  SECUNDUS. 


DE 


VERA  TRIUM  PERSONARUM 


DIVINITATE. 


tOQQtTMTr-r- 


Ostenso  Trinitatem  essc,  nt  aliqno  modo 
qnantnm  fides  docet  ostendamns,  qnid,  vel 
qnale  sit  lioc  mysterinm,  tria  agenda  nobis 
snpersnnt.  Primnm  est,  qno  modo  tres  perso- 
nse,  et  earnm  singnlce  verns  Dens  sint.  Secnn- 
dnm,  quomodo,  et  in  qnibns  distingnantur. 
Tertinm  de  earnm  unitate,  et  perfecta  identi- 
tate  in  essentia.  Primum  expediemus  in  hoc 
libro,  alia  vero  dno  in  duobns  sequentibus. 

GAPUT  I. 

SITNE  PATER  VERUS  DEUS. 

4 .  Non  est  hoc  loco  immorandnm  circa  no- 
men  Patris,  quia  non  tractamns,  an  prima  per- 
sona  sit  verus  Pater,  nec  de  his,  qnae  snnt 
propria  ejus.  Hoc  enim  postea  agendum  est, 
sed  tractamns  de  natura  ejus,  seu  de  modo  en- 
titatis  ejns.  InteUigamns  ergo  nomine  Patris 
qnamdam  personam  improdnctam.  Et  hoc  mo- 
do  circa  qufestioncm  hanc  nuUns  hsereticornm^ 
vel  etiam  infideHum,  qui  vernm  Deum  ahas 
cognoscant,  posuerunt  Patris  personam,  id  est^ 
illam,  quffi  improducta  est,  in  ordinc  creatu- 
rarum :  nam  hoc  iuvolvit  manifestam  repug- 
nantiam.  Qnia  illa  persona  est  a  se,  et  impro- 
ducta,  nt  jam  in  supcrioribus  est  ostensum  : 
ergo  imphcat  essc  crcaturam,  cnm  sit  intrinse- 
cum  creaturae  habere  essc  ab  aho.  Ex  quo  ctiam 
manifcstum,  hanc  personam  natm-am  divi- 
nam,  et  subsistcre  in  illa,  quia  cum  sit  vera 
pcrsona,  ncccsse  cst,  nt  habcat  intcllcctnalcm 
natnram,  ct  non  habct  creatam,  nt  ostcnsnm 
est,  habet  crgo  incrcatam,  qna;  solum  cst  di- 
vina  natura. 

2.  Error  aliquorum  Imreticorim.  —  Hoc  ta- 
mcn  non  obstantc,  non  dcfuerunt  hairctici, 


qui  ncgaverint  personam  Patris  per  se  consi- 
deratam  esse  vcrum  Dcum,  quod  etiam  de 
csetcris  consequcnter  aiebant.  Refcrt  D.  An- 
gustinns,  dc  Heercsibns  in  74,  dicens  :  Est  alia 
hceresis,  quw  triformem  sic  asserit  DEUjNI,  ut 
quwdam  pars  ejus  sit  Pater,  qucedam  Filius, 
et  qucedam  Sfiritus  sanctus.  Ad  quem  erro- 
rem  videtur  accessisse  Abbas  Joachim,  qni  (ut 
refertnr  in  Conciho  Latcranensi  snb  Innocen- 
tio  III,  capite  12,)  dixit,  tres  pcrsonas  esse 
unnm  Deum,  solum  concctione  quadam,  sicut 
muhi  homines  snnt  nnns  popuhis,  vel  multa 
corpora  unum  universum.  Ex  quo  crrore  pla- 
ne  seqnebatnr,  personam  Patris  solam,  seu 
per  se  spectatam ,  Deum  non  essc.  Fnnda- 
mentnm  ihins  erroris  fnit,  cpiia  tres  personfe 
non  sunt  alicpia  una  simplcx  rcs,  qnia  alias  in 
Dco  non  tantnm  esset  Trinitas,  sed  etiam  qna- 
ternitas,  uam  essent  pcrsonse,  et  una  illa  rcs, 
et  nihilominus  snnt  unus  Deus,  ergo  snnt  u- 
num  collcctive,  crgo  prima  pcrsona  per  se 
spectata  non  est  Dcus. 

3.  Magis  vero  scholastice  possumus  ita  ar- 
gumentari.  Nam  solus  ihc  est  Deus,  qni  in  se 
habet  totam  essentiam  Dei,  ct  in  iUa  subsistit, 
sed  Pater  non  ita  habet  in  se  totam  Dci  cssen- 
tiam,  nt  qnasi  afficiat,  et  constitnat  iUum : 
ergo.  Probatur  minor,  qnia  tota  Trinitas  est 
de  esscntia  Dci,  tum  qnia  cst  idcm  cum  essen- 
tia  Dei,  tum  etiam  qnia  nihil  potest  esse  iu 
Dco,  quod  non  sit  essentialc,  alias  esset  acci- 
dentalc,  quod  rcpugnat :  tota  autcm  Trinitas 
non  cst  in  solo  Patre  modo  pra?dicto,  nnde  ha3C 
est  falsa  propositio,  Patcr  est  Trinitas,  hrec 
antem  vera,  Trinitas  est  Deus,  et  Dens  est  Tri- 
nitas,  crgo  Dcus  non  est  solns  Patcr,  ergo  ue- 
qnc  e  contrario  Patcr  cst  Deus. 

'i.  Unitas  Dei  non  est  collectixa,  sed  simplex. 


CAP.  n.  DE  DIVmiTATE  PERSON.E  PROCEDENTIS.                                      575 

—  Nihilominus  de  fide  est  certnm,  Deum  non  potest  coalei5ccre  Deus,  quia  nequc  ex  rebas 

esse  uiuun  pcr  solam   collectioncm,  scd  per  finitis  numcro  et  pcrfcctionc  potest  infmitura 

veram  natnnc  unitatem,  et  conscqucntcr  est  consxn-gcrc,  ncque  ex  collcctionc  plurium  po- 

ctiam  de  fide,  singulas  personas,  in  quilms  est  test  coalcsccrc  aliquod  suramc  perfectum,  cura 

talis  natura,  esse  verura  Deum,  et  non  tantura  ipse  raodus  collectionis  irapcrfectus  sit  et  sin- 

est  omnes  siraul  snmptas.  Ita  definitur  in  dicto  gula,  quoe  ibi  concurrunt,  ueccssario  esse  de- 

Concilio   Latcranensi,    et   habetur  in   capite  bent  imperfccta. 

Damnamus,  dc  summa  Trinitate,  et  cx  Scrip-  6.  Pater  verus  Deus.  —  Sccundo  hinc  con- 

tura,  ct  Patribus  constabit  ex  his,  quoe  dicemus  chiditur,  Patrcm,  scu  primara  persouara  Tri- 

de  singuhs  pcrsonis.  Ratio  vero  est  clara,  quia  nitatis  proecise  spectatam,  esse  verum  Deum. 

vel  oranes  iUai  personai  habcnt  earadera  natu-  Hffic  veritas  est  de  fide,  ut  couchiditur  ex  dic- 

rara  singularera,  et  individuam,  vel  nuraero  tis,  ct  habetiu'  exprcsse  in  Scriptura  Joannis  1, 

distinctam.  Hocsccunduradicinonpotcst,ahas  et   Verbim  erat  apud  DEUM,   id  est,  ajmd 

ihffi  tres  persouffi  essent  tres  dii,  vel  ahai  quaj-  Patrera ;  et  in  graco  ponitur  articulus  ad  indi- 

dara  tres  substantia;.  Nam  si  iUse  naturae  essent  candara  exccUentiam  divinitatis.  Et  cap.   6: 

omuino  similes,  et  sequales  in  perfectione  es-  Hunc  enim  Pater  signavit  DETJS,  id  est,  Deus 

sentiah,  manifeste  essent  tres  dii,  et  unitas  Pater  signavit  hunc,  id  est,   designavit  Chris- 

coUcctiva  nihil  obstaret,  tum  quia  Deus  non  tum,  etc.  Et  cap.  17:  Ut  cognoscant  te  solum 

est  nomen  cohcctionis,  scd  substantiae,  tura  DEUM  verum.  Loquitur  Christus  ad  Patrcra. 

etiara  quia  unitas  Dci  dcbet  esse  unitas  siraph-  De  particula  autcra  soluni,  quoe  niraium  vide- 

cissima,  et  perfcctissiraa ,   unitas  autera  per  tur  probare,  diceraus  infra.  Phu^a  videri  pos- 

coUectionera,  est  iraperfecta,  et  accidentahs,  suntapudHilarium,hb.  4,  de  Trinitate,  versus 

tum  etiam,  quia  jara  essent  tres  essentise  ceque  finem,  et  Augustinus,  toto  librosexto,  et  lib.  i  5, 

priraoe,  quod  rcpugnat.  Si  autera  illaj  naturai  cap.  7,  ct  apud  alios  supra  citatos.  Ratio  patet 

essent  ina?qualcs,  sola  illa,  qua3  pcrfectissima  ex  dictis,  quia  ostensum  est,  singulas  personas 

esset,  constitueret  verum  Deura.  Unde  etiara  subsistentes  in  Deitate  esse  Deura:  si  autera 

posito  illo  errore  posset  concludi,  Patrera  esse  aliqua  subsistit  raaxirae  Pater,  qui  est  princi- 

verum  Deum,  quia  nerao  dubitat,  quin  prima  pium  communicans  Deitatera  aliis,  iu  quibus 

persona  improducta  sit  perfectissirase  naturoe  :  illa  subsistit:  ergo. 

sequerctur  autem  ex  errore  illo,  alias  pcrsouas  7.  Ad  fuudamentum  contrarii  crroris  nega- 

nou  esse  Deum,  cpiod  postea  refutandum  est.  tur  scqui  dari  tpiaternitatem  in  Deo,  ut  recte 

5.  Neccssario  ergo  fatendura  est  unitatera  dicitur  in  dicto  capite  i)(zm?^«m«^.y,  quia  illa  una 

DEI  esse  per  unitatera  naturaj.   Hoec  autcm  res,  seu  natura,  in  qua  tres  personoe  conve- 

natiu^a  non  est  partibilis,  ut  pars  ejus  possit  uiunt,  non  est  dictincta  ab  illis,  ct  ita  non  au- 

esse  in  una  pcrsona  et  pars  iu  alia,  sicut  liserc-  gct  cura  illis  numcrura  rcrum.  Ratio  autem 

tici  citati  ab  Augustino  sensissc  vidcntur,  nam  theologica  a  nobis  facta  petit  nonnuUas  diffi- 

lioc  etiam  rationi  natm^ali  repugnat,  cum  sit  cultates  tractandas  libro  sequenti.  Nuncbrevi- 

magna  impcrfectio,  ergo  in  quacumque  per-  ter  dicitur,  cpiidcpiid  est  de  essentia  Dei  esse  de 

sona  cst  illa  natura,  in  iUa  est  tota  essentia  essentia  cujuscumque  personse,  personalitates 

Dei,  nara  in  proesenti  idem  est  essentia,  cpiod  autera,  seu  relationes  formaliter,  ac  proprie 

natura,   ergo  quajlibct  talis  persona  per    se  non  essc  de  essentia  Dci,  esto,  sint  idcm  cura 

surapta  est  vcrus   Deus.  Patct  consequentia,  essentia  Dei.  Et  sirailiter  dicitur,  cpiidquid  est 

quia  omnis  rcs  habens  integram  alicujus  spe-  perfcctionis  in  omnibus  personis,  esse  in  qua- 

ciei,  seu  rationis  natm^am  et  iu  illa  subsistens,  libet  earura,  et  ideo  nihil  obstare,  quorainus 

ast  verum  individuura  iUius  speciei.  Sic  Chris-  singuloe  sint  verus  Deus. 
tus  Dorainus  cst  vcrus  homo,  quia  in  se  habet 

totam  quamdam  humanam  naturam,  ct  in  iUa  CAPUT  II. 
subsistit.  Etsi  eamdcm,   vel  similera  haberet 

Pater,  esset  etiara  verus  liorao,  ergo  a  fortiori,  AN  persona,  QUJi;  est  verus  deus,  possit  Esse 

etc.  Et  confirmatm'  tandem,  quia  si  nuUa  per-  producta. 
sona  dctcrminata  cst  Dcus:  neque  omnes  si- 

mul  sumptoe  possent  esse  Deus.  Probatur  illa-  \.  Rationes  infidelium.  —   Hoec  difficultas 

tio,  quia  si  nuUa  illarum  est  Deus,  ergo  nuUa  communis  cst  Filio  et  Spiritui  sancto,  et  ideo 

est  ens  mfinitum  ct  surame  pcrfectura :   quia  prius,  quara  de  iUorura  divinitate  in  particu- 

hoc  est  Deus;  ergo  neque  ex  ilhs  siraul  siunptis  lari  dicaraus,  iUara  expedire  necesse  est,  et  in- 


576  LIB.  I.  DE  VERA  TRIUM  PERSONARUM  DIVINITATE. 

ter  scholasticos  tractat  eam  specialiter  Scotiis    soiia,  affirmari  etiam  potest  de  Deo,  persona 
in  d    dist.  2,  qiieest.  6.  Alii  vero  in  speciali  pa-     autem  vere  et  realiter  producitur^  ergo  et  Deus 
rum,  aut  nihil  attigerunt,  quia  de  hac  re  nulla    potest  esse  productus,  vel  procedens  a  Deo. 
estintereos  controversia.  At  vero  hseretici  lioc        4.  Expenditur  ratio  pro  assertione  fidei.  — 
maxime  objiciunt  contra  divinitatem  persona-    Ad  confirmandam  autem  hanc  Cathohcam  ve- 
rum,  prseter  personam  Patris,  quod  repugnet,     ritatem  adducit  phires  rationes  Scotus,  loco  ci- 
esse  Deum,  et  non  habere  esse  a  se,  quia  Deus    tato,  quse  omnes  eo  tendunt,  ut  probent,  posse 
est  ipsum  esse  per  essentiam,  sed  repugnat,     esse  processionem  Dei  ad  intra  per  intellec- 
id  quod  est  a  se,  esse  ab  aho,  quia  illa  duo  in-    tum  et  vohmtatem,  de  quo  jam  dictum  est. 
cludunt  immediatam  contradictionem ,  ergo    Solum  ergo  in  hoc  est  in  prffisenti  insistendum, 
non  potest  esse  verus  Deus,  et  esse  ab  aho,  ergo    ut  vel  ostendamus,  vel  defendamus,  posse  esse 
nec  esse  productum,  quia  quod  est  productum,     realem  processionem  sine  uUa  imperfectione, 
ab  alio  liabet  esse  Secundo,  quia  quod  est  pro-    nam  hoc  posito,  facile  erit  persuadere  talem 
ductum  est  dependens  :  dependentia  autem  in-    productionem  posse  convenire  Deo  ad  intra. 
trinsece  dicit  imperfectionem ,  ergo  repugnat    Atque  ita  facile  concludetur,  quod  per  iUam 
Deo.  Tertio,  quia,  quod  est  productum,  aut  est    producitur,  esse  verumDeum,  quiaintra  Deum 
ex  niliilo,  aut  ex  aliquo.  Si  ex  nihilo,  erit  crea-    nihil  esse  potest,  quod  non  sit  Deus.  Et  ideo 
tum,  quod  Deo  plane  repugnat.  Si  ex  aliquo,     Joan.,  cap.  1,  cum  dixisset :  Et  Verhum  erat 
erit  materiale  compositum  et  imperfectum,  tum    apudDeum,  statim  subjungit  :  Et  Beus  erat 
quiaillaparticula,ea;,  nonpotestinteUigi,quam     Verbum.  Quod  autem  hoc  non  includat  imper- 
liabitudinem  dicat  ibi,  nisi  materialem ;  tum    fectionem  magis  fide  tenetur,  quam  ratione 
etiam,  quia  id,  ex  quo  aliquidproducitur,  sup-    ostendipo.ssit.Nam,  ut  productio  nuUani  in- 
ponitur  productioni,  et  ut  productio  locum  ha-    cludat  imperfectionem,  necesse  est,  quod  pro- 
beat,  necesse  est,  ut  aliquid  per  illam  fiat  prae-    ductum  recipiat  idem  numero  esse,  quod  est 
ter  id,  quod  supponitur,  ut  ex  utroque  constet    in  producente,  nam    si  aliud  reciperet,  jam 
adaequatus  terminus  productionis  :  lioc  autem    esset  in  producto  esse  participatum,  quod  plane 
non  inteUigitur  sine  compositione  et  imperfec-    includit  imperfectionem.   Hsec  igitnr  produc- 
tione.  tio  talis  esse  debet,  ut  per  eam  commimice- 

2.  Assertio  fidei.  —  NihUominus  veritas  tur  idem  esse.  Quod  autem  sit  ex  principiis 
Catholica  est,  personara,  quse  est  verns  Deus,  fidei  ostendemus  libro  quarto.  Nunc  autem  so- 
posse  esse  productam  vere,  ac  realiter.  Ita  enim  lum  probamus,  non  repugnare,  quia  illud  esse 
est  expressum  in  Scriptura ,  prsesertim  1 ,  est  infinitum,  et  ideo  communicabile  est  omni- 
Joan.  5  :  Ut  simus  in  vero  Filio  ejus,  hic  est  bus  personis,  cum  quibus  non  habet  oppositio- 
verus  Deus,  nam  verus  Filius  non  est,  nisi  vere  nem.  Supposita  igitur  hac  veritate,  quod  non 
productus,  et  ideo  de  se  ipso  dicebat  Filius  :  repugnet  productum  recipere  eamdem  natu- 
Ego  ex  Deo  processi,  Joan.  8,  et  hoc  ipsum  si-  ram,  quae  est  in  producente,  facile  intelligitur 
gnifieatum  vidctur  in  verbis  illis  Genes.  19:  et  verum  Deum  posse  esse  productum,  et  ta- 
Pluit  Dominus  a  Domino,  nam  in  utroque  lem  productionem  nuUam  includere  imperfec- 
loco  est  vox  significans  verum  Deum.  Simili-  tionem.  Primum  patet,  qiiia  quicumque  habet 
ter  coUigitur  ex  iUo  Psalm.  109  :  Dixit  Domi-  naturam  divinam,  est  verus  Deus,  sive  illam 
ms  Doinino  meo,  et  subditur  statim  :  Ex  ute-  habeat  a  sc,  sive  communicatam  ab  alio.  Se- 
ro  ante  luciferum  genui  tc.  cundum  patet,    quia  ipsamet  natura  divina 

3.  In  quibus  locis  obiter  notari  potest,  pro-  excludit  omnem  imperfectionem,  quia  secum 
ducere  et  produci  vere  affirmari  de  personis,  affert  omnem  perfectionem.  Quod  facile  pate- 
quse  sunt  Deus,  non  solum  quatenus  propriis  Int,  discurrendo  per  eas  imperfectiones,  quse 
nominibus  significantur,  sed  etiam  sub  abso-  in  argumentis  tanguntur  et  aliis,  quse  afferri 
luta  appellatione  Dei,  et  inde  sumpta  sunt  illa  possunt,  et  eas  excludendo. 
verba  symboli :  Deum  de  Deo,  etc.  Qua3  hanc  5.  Satisfit  primo  argumento.  —  Prima 
veritatem  confirmant  et  definiunt.  Quam  la-  ergo  imperfectio,  quse  in  piumo  argumento  ob- 
tius  confirmat  et  dcclarat  D.  Thomas  1  p.,  jiciebatur,  erat  esse  ab  alio,  quia  inde  sequi- 
q.  39.  Ratioautcm  est,  quia  Deus  licct  de  for-  tur,  non  esse  a  se.  Distinguendum  autem  est 
mali  significet  essentiam  et  naturam  connnu-  de  es?e  ab  aho  Deo,  vcl  esse  ab  alio,  qui  sit 
nem,  tamcn  .supponit  pro  pcrsonis,  sive  imme-  idem  Deus.  Primum  dicit  manifestam  imper- 
diatc,  sive  mediate,  quod  ad  pra3sens  non  re-  fectionem,  quia  dicit  phu-alitatem  Deorum  ct 
fert,  ct  ideo,  quod  impliciter  verum  est  de  per-    distinctionem  in  natura  producentis  et  pro- 


CAP.  II.  DE  DIVINITATE  PERSON^E  PROCEDENTIS.  577 

diicti.  Unflc  cnm  talis  distinctio  non  possit  esse  tiam,  nec  pcr  propriam  causalitatem  cfficien- 

cum  aiqualitatc  natune^  necesse  cst,  ut  sit  oum  tcm.  Et  ita  etiam  concluditur,   causalitatem 

non  potcrit  tlici  verus  productffi,  qua3  proiude  fuialem  in  hoc  genere  productionis  non  liabere 

imperfectione  personM  Deus  et  per  essentiam,  locum,  Quod  specialiter  notavit  Cyrillus  Alc- 

sed  ad  summum  per  aliquam  emincntem  par-  xandi-inus,  lib.  5,  Thesauri,  cap.  5,  in  hoc  con- 

ticipationem ,  atque  adeo  per  analogiam.  Per-  stituens  differentiam  inter  generationem  aite- 

sona  ergo  procedens  iu  Deo  non  producitur  isto  ruam  et  temporalem  Verbi  divini^  quod  de  ffiter- 

modo,  scd  alj  alio,  qui  est  idem  Deus,  atque  hoc  na  quajri  non  potest,  cur  fuerit,  sicut  potest  de 

modo  nulla  est  imperfectio.  Quo  scnsu  videtur  temporali.  Quia,  videlicet  illa  non  est  ex  inten- 

dixisse  Hilarius,  Ub,  9,  de  Trinitate,  post  me-  tione  finis,  sed  ex  absoluta  necessitate  ilHus  na- 

dium:  Quamvis  PatertnaJorsit{idesi,videatur,  turaj.  Item  causa  litas  finis  supponit  cognitio- 

sic  enim  expono )  auctoritate  dantis,  tamen  Fi-  nem:  illa autem  generatio  non  supponit  proprie 

lius  minor  non  est,  cui  idcm  csse  communicatur .  cognitionem,  sed  est  per  ipsam  primam  cogni- 

Etliacratioucnonpugnantilladuo^  scilicet,esse  tioncm.  Productio  autem  Spiritus  sancti,  licet 

ipsumesseper  essentiam,  etessepersonampro-  cognitionem  supponat,  niiiilominus  non  est 

ductam,  quia  per  productionem  accipit  ipsum-  ex  intentione  finis,  sed  ex  naturali  et  neces- 

met  esse  per  essentiam.  Et  eadem  ratione  dici  sario  amore,   quo  Deus   Pater,   et  Fihus  se 

potest  tahs  persona  esse  a  se,  prout  a  se  exclu-  amant,  qui  primus  amor  nullani  intentionem 

dit  principium  extraneum,  seu  alterius  natura3,  supponit.  Denique  propria  causalitas  finis  sem- 

et  prout  excludit  omnem  propriam  causalita-  per  est  in  ordine  ad  actionem  efficientis,  ubi 

tera,  et  dependentiam,  ut  statim  dicam.  Ac  de-  ergo  causalitas  finis  non  invenitur,  nec  fina- 

nique  prout  dicit  liabere  natm^am,  quse  produc-  Hs  intervenire  potest.  Est  ergo  haec  productio 

ta  non  est,  quamvis  sit  communicata  personee  ad  intra  sine  ulla  vera  causaUtate. 
per  productionem  ejus.  8.  Fxponuntur  Patres  utentes  nomine  cau~ 

G.  Ad  secuuditm  argumentum. — \\\  secundo  sa'.  —  Nec    movere  quemquam  debet,    quod 

argumentoadjungebatur  aUa  imperfectio,  quia  iuterdum  Patres  utuntm'  nomiue  causa?  in  Iioc 

omne   productum  vidctur  esse  dependens  et  mysterio,  illud  tribuentes  Patri  respectu  Filii, 

causatum,  quae  ex  eodem  principio  excluditur.  ut  videre  est  in  Nazianzeno,  orat.  29,  Basilio, 

Unde  negamus,  illam  imperfectionem  esse  de  hbris  contra  Eunomium  stepe,  et  Damasceno, 

ratione  productionis,  ut  sic,  nam  si  talis  sit  Ub.  1,  deFide,  cap.  8  et  11,  et  in  aliis  Groecis. 

productio,  ut  per  ipsam  communicctur  illud  Et  ex  Latiuis  ita  etiam  loquitm*  Ricliardus  de 

esse,  quod  causatum  non  est,  nec  dependens,  S.  Vict.,  Ub.  5,  de  Trinitate,  cap.   7.  Propter 

neque  ipsa  productio  erit  cum  vera  dependen-  quod  Am^eohis  in  1,  dist,  20,  censuit,  vocem 

tia.Maxime,  cumiUud  esseintrinsece  etessen-  iUam  causa,  etiani  juxta  proprietatem  latini 

tialiter  includatur  in  persona  producta,  et  iu  sermouis,  posse  pro})rie  Deo  attribui  ad  intra. 

omni  ejus  proprictaSe  per  sumniam  quamdam  Verumtamen  advertendum  est,  duobus  modis 

simplicitatem.  Ex  quo  etiam  fit,  ut  illa  pro-  solis  solere  Patres  tribuere  lianc  vocem  Deo. 

ductio  sit  absque  vera  et  propria  actione  ( ut  Primo  in  ordine  ad  attrilmta  esseutialia :  quo- 

supra  diccbam )  per  simpUcem  quamdam  pro-  modo    Augustiuus  et  Hieronymus  aUquando 

cessionem,  quffi  in  re  non  distinguitur  a  per-  dixerunt,  Deum  sibi  esse  causam,  ut  sit,  vel  ut 

sona  producta.  sapiens  sit,  et  taUs  locutio  iuteUigeuda  est  nega- 

7.  Productio  ad  intra  est  fine  causalitate. —  tive,  sciUcet,  Deum  non  liabere  ab  aUo,  ut  ta- 

Deniqiiehincfit,  luijusmodiproductionemesse  Us  sit,  sed  ex  se  talem  esse,  et  ideo  non  est 

absque  vera  causaUtate  :  quod  quidem  de  for-  extendeuda  iUa  locutio,  AUo  modo  tribuitur 

maU  et  materiali  causaUtate  per  se  notum  est,  uni  personce  respectu  alterius.  Et  hoc  modo 

De  efficiente  vero  etiam  debet  esse  certum,  loquuntur  sa^pe  Grajci,  raro  Latini,  ut  notatur 

alias  persona  producta  esset  facta,  contra  sym-  in  Goncilio  Floreutiuo,  sessione  ultima  iu  lit- 

bolum  AthanasU,  Item,  quia  Aristoteles  defini-  tcris  miionis,  et  in  eadem  sessione  idem  notat 

vit,  efficiens  esse  iUud,  ad  quod  aliud  sequitur,  Bessariou  in  oratione  pro  uuione,  capite   ul- 

persona  autem  producta  non  cst  aUud  a  produ-  timo  id^i  declarat,  Greeco  non  uti  iUa  voce, 

cente,   ut  infra  dicemus.   Praiterea,  ratio  su-  prout  iudicat  limitationem,  aut  dependeutiam, 

menda  est  cx  dicto  priucipio,  quia  esse,  quod  sed  prout  dicit  simplicem  origincm,  et  capite 

per  hanc  productiouem   commuuicatiu',  non  tertio  advertit,   CyriUum,  quamvis  GraBcum, 

est  esse  causatum,  neque   ipsa  productio  est  iUam  vocem  non  admississe.  Igitur  nobis  non 

per  propriam  actionem,  ergo  nec  per  efficien-  est  utendum  nomine  causse,  sed  principu,  ut 

I.  37 


578  LIB.  II.  DE  VERA  TRIUM 

notavit  optimeHilarius,  lib.  9,  de  Trinitate,  et 
D.  Tliomas,  1  part.,  quoest.  33,  et  consentiunt 
reliqui  scliolastici. 

9.  Prochictionem  ad  intra  non  esse  cx  niJdlo. 
— In  tertio  argumento  objicitm'  alia  imperfec- 
tio  quffi  est,  esse  ex  nibilo,   vel  ex  composi- 
tione  actus  et  potentia;.  Utrumque  autem  ex- 
cluclitur  ex  eodem  principio  posito.  Nam  cum 
per  bujusmodi    processionem   communicetur 
personse  productoe  eadem  substantia  produ- 
centis,  necesse  est,  ut  persona  producta  non 
sit  ex  nibilo,  sed  ex  suljstantia  producentis.  Et 
ita  bcec  est  communis  locutio  Sanctorum,  Fi- 
lius  est  ex  suhstantia  Patris,  quam  substan- 
tiam   inteUigunt,    nomine,    Uteri   significari 
in  illo  Psalm.   109:  Fx  utero  ante  luciferuon 
gemd  te.  Ut  exponit  Concibmi  Hispalense  2. 
Et  Fidgentius  ad  objectiones  Arianorum.  Et 
simib    modo    loquitur    de   persona    Spiritus 
sancti  Justinus  Martyr,  in  expositione  Fidei, 
Cyrillusautem,indictobb.  5,  Tbesauri,  cap.  5, 
utitur  bac  locutione,  Filius  est  ab  suhstantia 
Patris.  Sed  illa  particula  al,  est  secpiivoca,  et 
potest  denotare  babitudinem  efficientis,  et  ideo 
non  est  simpliciter  usurpanda,  sed  pie  expo- 
neuda,  quod  D.  Tbomas,  1  part.,  queest  41, 
etiam  ccnsuit  de  bac  locutione,  Filius  est  de 
substantia  Patris,  de  qua  iterum  infra  dice- 
mus.  Ita  ergo  excluditur  illa  imperfectio,  ex 
nihilo .  Nec  sequitur  aba  de  compositione,  quia 
illa  substantia,  ex  qua  dicitur  esse  talis  pro- 
cessio,  non  se  babet,  ut  potentia,  neque  ut 
pars  naturae,  sed  ut  purissimus  actus,  cpii  est 
tota  natm'a  et  essentia  rei  productee  in  re  ipsa, 
non  distincta  a  personali  ejus  proprietate,  ut 
postea  videbimus. 

10.  Atque   ex  bis  facile  est,  excludere  ab 
hoc  ordine  productionum  omnes  alias  imper- 
fectiones,  quoe  inveniuntur  in  productionibus 
creaturarum,  quales  sunt  esse  cum  aliqua  mu- 
tatione,  cum  novitate  essendi  et  cum  aliqua 
possibilitate  amittendi   esse.  Nam  bse  imper- 
fectiones  et  similes  oriuntur  ex  eo,  cpiod  per 
talem  productionem  imperfectum  esse  com- 
municatur,  et  consequenter  modo  imperfecto 
et  cum  dependentia.  IUud  autem  esse,  qiiod 
per  productioncm  ad  intra  communicatm-  in 
Deo  cst  omniuo  immutabile,  et  ideo  in  pro- 
ductione  illa  nuUa  potest  esse  umbra  mutatio- 
nis,  nec  uovitas,  aut  finis  essendi.  Hinc  optimc 
Damascenus,  bb.  1,  de  Fide,  cap.  8,  loquens 
n  particidari  de  Filii  productione  dicit :  Im- 
fium  essein  illa  cogitare  temporis  initium,  aut 
post  Patrem  Filii  substantiam  generari,  quia 
ex  ipsa  Patris  substantia  astruimus  Filii  gc~ 


PERSONARUM  DIVINITATE. 
nerationem.  Et  eadem  ratio  est  de  quacmncpie 
processione  Dei  ad  intra.  Est  igitur  de  iUius 
ratione,  quod  sit  eeterna  et  consequenter,  quod 
sit  ex  absoluta  necessitate,  quod  infra  dispu- 
tando  specialius  de  actibus  notionalibus  latius 
dicemus. 

CAPUT  III. 

FILIUM  SECUNDAM  TRINITATIS   PERSONAM   ESSE 
VERUM   DEUM. 

1 .  Arii  hceresis.  —  Hoc  loco  explodenda  a 
nobis  est  bseresis  Arii,  quse  licet  fortasse  fuerit 
illo  antiquior,  illi  tamen  specialiter  tribuitiu', 
quia  ibam  amplificavit  et  pertinacius  persua- 
dere,  ac  fundare  conatus  est.  Ille  igitur,  quam- 
vis  Filium  appellaret  Deum  per  quamdam  ex- 
cellentem  participationem,  negavit  tamen  esse 
vere  et  essentialiter  Deum,  aususque  est  abso- 
lute  appellare  creaturam.  Dicebat  enim  esse 
factum  ex  niliilo,  imo  et  temporalem,  quamvis 
productum  ante  bunc  mmidum,  imo  aiebat, 
ad  bunc  finem  Patrem  illum  creasse,  ut  per 
illum  aba  crearet.  Unde  etiam  consequenter 
docebat,  non  verum  Deum,  sed  bunc  Filium 
fuisse  Incarnatum,  quamvis  eum,  uon  tantum 
in  carnc,  sed  etiam  in  propria  natm'a  diceret 
esse  subjectum  Patri  et  ad  illum  orasse,  etiam 
ante  Incarnationem,  petendo  ut  sibi  daret  bo- 
mines  in  beereditatem.  Hsec  omnia  sumimtur 
ex  Atlianasio,  preesertim  oratione  2  et  3,  con- 
tra  Arianos,  et  ex  Cyrillo  Alex.,  lib.  6,  Tlie- 
sauri,  cap.  3,  et  lib.  10,  cap.  2  et  9,  et  lib.  11, 
in  Joannem,  cap.  17,  Epipbanio,  Hseresi,  69, 
Augustino,  in  49,  Tbeodoreto,  bb.  3,  heeret. 
fabularum. 

2.  Arium  postea  secuti  sunt  Aetius  et  Eu- 
nomius,  ut  constat  ex  Nycepboro,  lib.  9,  c.  17, 
et  lib.  11,  cap.  11,  et  ex  Basilio,  libro  contra 
Eunomium.  Adveitit  autem   Augustinus,  li- 
bro  6,  de  Trinitate,  cap.  1,  licet  Arius  dixerit, 
Filium  Dei  noii  esse  eeternum,  tameu  sectatores 
cjus  illum  posuisse  productum  ex  a^ternitate. 
Imo  Maximiuus  Ai-ianus   etiam   concedcbat, 
esse  productum  ex  substantia  Patris,  non  ta- 
men  consubstantialem,  ut  colbgitur  ex  eodem 
Augustiiio,  bbro  contra  Maximinum.  Denique, 
post  Concibum   Nicenmn  etiam  concedebant 
Ariani,  Filium  esse  per  omuia  similem  Patri, 
cpiomodo  loquebaiitur,   ut  deciperent  Catbob- 
cos,  quod  ex  parte  assecuti  simt  in  Conciliabido 
Ariminensi,  seinper  euim  negabant  oequahta- 
tcm  et  consubstantialitatcm,  et  idco  nolebaut 
admittere  illam  vocemhomousiou,  de  qua  pliu'a 
infralibroquarto. 


CAP.  III.  PROBATUR  FILII  DIVINITAS.  579 

3.  Quid  Origencs  et  Tcrtullianus  senserint. —  ponendum  lianc  eamflem  porsonam  csse  Cliris- 
Dc  Orii^cne  controversia  est,  an  hoc  errore  tum  Dominnm,  quod  probavi  in  1  tom.,  3  p., 
lapsus  fuerit :  illi  enim  tribuunt  Augustinus,  disp.  12.  Ha?c  vero  omnia  sufficientcr  patent 
hreresi  43.  KtEpiphanius,  in  epistol.  ad  Joan-  cx  capite  primo  Joannis,  ubi  prius  dicitur :  Vd-- 
nem  Episcopum  Hierosolymitanum,  qua^  ctiam  Inm  esse  Deum,  ajmd  Deum,  ct  statim  subdi- 
habetur  inter  epistolas  Hieronymi,  et  ex  scxa-  tur  :  Verbum  caro  fadum  est,  et  postea  sub- 
gcsima.  Itcm  Theophylactus  Alex.,hb.  2,  Pas-  jungitur  esse:  Unigenitum  Patris. 
chahs.  Deniquc  D.  Thomas,  1  part.,  qucTst.  34,  6.  Prohatio  ex  Scriptura.  —  Prima  ergo 
art.  1,ad  1  Ov\^ewcm.\o(.-aX  fontem  Arianorim.  probatio  .sumcnda  est  absohita  et  vcra  Dei  ap- 
Ilhim  vcro  ab  hac  nota  defendunt  Pamphyhis,  pellatione  :  quam  Scriptura  tri])uit  Verbo,  Filio 
in  Apologia  pro  Origcne,  ct  Ruflinus,  hb.  \,  et  Christo.  Quod  ostendi  potcst  primo  ex  ve- 
Hi.storige,  et  Socrates,  hb.  0.  Et  quidem  Atha-  teri  Testamcnto,  ex  ilhs  nimirum  locis,  quibus 
nasius,  in  epistola  dc  dccrctis  Niccnse  Synodi,  prfcdictum  fuit,  Messiam  fore  verum  Deum, 
Origenem  adducit  pro  sententia  Cathohca,  et  quse  adduxi  in  primo  dicto  tomo,  di.sp.  2,  ubi 
ipse  Origcnes,  lib.  1,  Periarchon.,  cap.  2et  3,  etiam  ostendi,  Ghristum  Dominum  csse  verum 
non  videtur  male  scntire.  Super  Joannem  vero  Mcssiam  promissum.  Quibus  addere  necesse 
male  loquitur,  multi  autem  censent  iha  loca  est  ilhid,  Oscse  1  :  Salvabo  eos  in  Domino  Deo 
fnisse  ab  hffireticis  depravata.  Denique  adhuc  suo.  Item  ilhid  Jeremiee  23  :  Et  hoc  est  no- 
sub  ju(hce  lis  e.st.  Simihs  controversia  esse  so-  men,  quod  vocahunt  eum,  Dominus  Deus  noster. 
let  de  Tertulhano,  proptcr  quemdam  hbrum  de  Cui  consonat  iUud  Isaiae  9  :  Et  vocabitur  Deus 
Trinitate  illi  ohm  attributum,  sed  constat  il-  fortis,  et  cap.  45:  Vere  tu  cs  Deus  absconditus, 
him  hbrum  non  cssc  Tertidliani,  sed  Novatia-  id  est,  Incarnatus,  Psal.  etiam  23.  Christus 
ni,  et  TertuUianum  in  libro  contra  Praxseam,  vocatur  Rex  glorite,  subditur  vero  :  Quis  est 
rcctc  dc  hoc  mysterioscripsissc.Hffireticideni-  iste  Rcx  gloria' ?  Et  respondetur  :  Do7?wms 
que  hujus  temporis,  prsesertim  in  Transylvania  fortis  et  potens,  Dominus  virtutum,  unde  est 
hanc  hGeresim  excitarunt  cum  omnibus  Arii  CQ\.QhY\&\oc\\s,V&.  \0^'.  Dixit  Domimcs  Domino 
erroribus,  ut  videri  potest  in  modernis  auc-  meo.  Quem  locum  ad  suam  divinitatem  et  na- 
toribus  ,  prffisertim  Bellarmino,  lib.  \,  de  turalem  fdiationem  probandam  adduxit  Chris- 
Christo.  tus  Matt.  22,  ncc  Pharisa?i  habuerunt,  quod 

4,  Fundamcnta  hujus  crroris,  quse  ex  ratione  re.sponderent.  Recteque  illud  testimonium  con- 
sumi  possunt,  ex  parte  insinuata  sunt,  capite  firmant  verba  Sapientis  Eccl.  ult. :  Invocavi 
prfficedenti  et  aliis  superioribus,  et  latius  dis-  Dominum  Patreni  Ddmini  mei.  Denique  sunt 
solventiir  in  libro  quarto.  Quse  vero  sumeban-  optima  verba  Job,  cap.  19:  Credo  quod  Redemp- 
tur  ex  Scriptura,  latissime  tractantur  a  pr*-  tor  meus  vivit,  et  mfra:  Videbo  Demnsalvatorem 
dictis  Patribus  distincte  vero  et  ordinate  ab  meimi,  quem  oculi  mci  conspecturi  sunt. 
Idacio  Claro,  librocontra  Varimandumin  tomo  7.  Ex  novo  Tcstamcnto  fere  totum  Evange- 
quarto  Bibliothecoe,  brevius  a  Fulgentio,  lib.  lium  Joanuis  adduci  potest  ad  confirmandam 
ad  objectiones  Arianorum  et  optime  a  divo  Iianc  veritatem,  imo  proptcr  hunc  finem  po- 
Thoma  4,  contra  Gentes,  cap.  6  et  8.  Ubi  etiam  tissime  fuisse  conscriptum  contra  Ebionem, 
advcrtit,  crrorem  hunc  ex  Platonis  philosophia  Cheriutum  et  alios  hffireticos,  testantur  Hiero- 
manassc.  Nos  vcro  aliquas  objectiones  infra  nymus,  lib.  deScriptoribusEccI.  inJoanne,  et 
proponemus,  illas  pra:!cipue,  quse  ad  Scriplu-  Ireuffius,hb.  3,  q.  11,  Epiphanius,  Iiffiresiol,ct 
ram  iutelligendam  nonnuUam  lucem  aflerre  expositores  communiter  in  principio  Evangelii 
possint.  Joannis.  Idem  probaturexEpistoIa  1,  cjusdem 

5.  Assertio  catliolica.  —  Veritas  igitur  Ca-  Joaunis,  prsesertim  ex  ultimis  verbis  ejus,  ut 
tholica  est,  Filium  secundam  personam  Trini-  simtis  in  vero  Filio  ejus,  hic  est  verus  Deus. 
tatis,  essc  verum  Deum  per  essentiam,  seque  Nam  licet  Erasmus  illudere  voluerit  hoc  testi- 
ac  Patrem.  Qu{b  vcritas  primo  probanda  est  ex  monium,  dicens,  illud  pronomen  hic  rcfcrri 
Sriptura,  quod  brevissime  expediam,  quia  res  ad  iUud  relativum  ejus,  quod  proximc  prseces- 
est  vulgarissima,  et  quia  tam  Patres  citati,quam  sit,  atque  ita  dcsignarc  pcrsonam  Patris  et  non 
moderni  doctores  innumera  testimonia  conge-  Filii ;  uihilominus  Athanasius  in  disputatione 
ruut  et  expendunt.  Ut  autcm  indiftercnter  afle-  cum  Ario  in  Concilio  Niceno,  testimonium 
ramus  testimouia,  supponendum  est,  Verbum  hoc  vocat  Scriptam  demonstrationcm.  Neque 
divinum  et  Fihum  Dei  eamdem  esse  personam,  ipsi  Ariani  ausi  fuerunt  negarc,  illud  prono- 
quod  iufra  suo  loco  ostcndemus.  Item  est  sup-    men  hic  designare  Fihum,  nam  coutextus  id 


580  LIB.  II.  DE  VERA  TRIUM 

reqiiirit,  et  omnes  interpretes  ita  semper  ex- 
posuerunt,  et  in  greeco  textu  preecedentia  ver- 
ba  ita  ordinantur,et  connectuntur  sequentibus 
ut  nulluni  dent  locum  tergiversationibus.  Prse- 
terquam  quod  sola  illa  verba  :  Ut  swms  in 
vero  Filio  ejus,  ad  confirmandam  veritatem 
sufiicerent,  ut  statim  dicam. 

8.  Prseterea  ex  Paulo  sunt  innumera  testi- 
monia  :  illustrissimum  est  totum  taput  pri- 
mum  ad  Hebrseos :  sunt  etiam  optima  verba  ad 
Rom.  9 :  Qiii  est  siiper  omnia  Deus  henedidus 
in  saxula,  loquitur  etiam  aperte  de  CHRISTO, 
quidquid  etiam  Erasmus  tergiversetur,  contra 
expositores  oranes.  Item  ad  Titum  2  :  Expec- 
tantes  leatam  spem,  et  adtentmn  glori(e  magni 
Dei,  et  Salvatoris  nostri  Jesu  Christi.  Quse 
verba  ita  etiam  dividit  Erasmus,  ut  illam  vo- 
cem  magnum  Deum  referat  ad  Patrem.  Sed 
contra  omnes  et  ineptissime :  non  enim  expec- 
tamus  adventum  Patris,  sed  Filii  ad  judican- 
dum.  Ideo  cnim  vocavit  Pauhis,  adventim  glo- 
ria',  ut  significaret  se  loqui  de  secundo  ad- 
ventu,  de  quo  Ghristus  dixerat:  Cum  vcnerit 
Filius  Jiominis  in  sede  majestatis  suw,  etc, 
Matt.  25.  Denique  facit  ihud  ejusdem  Pauh 
Act.  20  :  Posuit  vos  Spiritus  sanctus  regere 
Ecclesiam  Dei,  qiiam  acquisivit  sangtcine  sico. 
Deus  ergo  ipse  est,  qui  sanguine  suo  Ecclesiam 
redemit :  ille  autem  est  Fihus, 

9.  Occurrittcr  evasionibus  luereticorum.  — 
Ad  hsec  testimonia  variis  modis  conati  sunt 
respondere  et  antiqui,  et  novi  Ariani.  Primo, 
negando  aliqua  illorum  pertinere  ad  Scriptu- 
ram  canonicam.  Sed  neque  hoc  dicere  de  om- 
nibus  potuerunt,  nec  de  ahquo,  sine  nova  hse- 
resi,  praiterquam  quod  hoc  modo  cvertunt 
omnium  auctoritatem,  quia  non  est  major 
ratio  admittendi  unum,  quam  aha.  Secuudo 
conati  sunt  ita  interpretari,  ut  in  eis,  non  sit 
sermo  de  Filio^  sicut  in  ahquibus  attigimus, 
sed  neque  hoc  etiam  ausi  sunt  dicere  de  om- 
nibus.  Unde  etiam  Erasmus  (qui  in  hac  parte 
suspectus  est)  fatetur  iha  verba  Thoma^,  Joan. 
20  :  Dominus  meus  et  Deus  meus,  ad  Ghristum 
esse  referenda  et  probare  ejus  divinitatem.  Et 
praeterea  certissimura  est,  nuhum  ex  dictis 
testimoniis  posse  ad  aham  pijrsonam  commode 
referri.  Unde  tcrtio  convicti  Ariani  concede- 
bant,  Fihum  vocari  in  Scriptura  Deum  et  mag- 
num,  et  verum,  niliilominus  tamen  dicebant 
esse  seciuivoce,  vel  analogice  Deum  et  inferio- 
rcm  Patre.  Quibus  suflicienter  respondemus 
vcrl)is  Irenoei,  hb.  3,  contra  hffireses,  cap.  C  : 
JVunquam  Dominus,  vel  Spiritus  sanctus,  vel 
AjiostoH  eum,  gui  non  esset  Deus,  definitive  et 


PERSONARUM  DIVINITATE. 

absolute  Deum  appellassent.  Et  sane  merito  : 
ahas  nobis  occasionera  dedissent  et  admittendi 
phircs  Deos,  et  tribuendi  creaturse  amorem,  et 
adorationem  soh  supremo  Deo  debitam.  Ac- 
cedit,  quod  si  talis  expositio  admittatur,  niliil 
possumus  ex  Scriptura  probare  :  nec  de  Patre 
ipso,  quod  sit  verus  Deus. 

10.  Uhra  hsec  vero,  tribuuntur  inScriptura 
Christo  Domino  iUa  attributa,  quse  satis  de- 
clarant,  propriissime  vocari  Deum  summum 
et  per  essentiam.  Solus  enim  hic  Deus  solet  in 
Scriptura  Altissimics  vocari,  juxta  id  Ps.  82: 
Ihi  solus  altissimus  super  omnem  terram,  et 
taraen  hsec  appellatio  Christo  tribuitur  Lucse  \ . 
Idera  est  de  iha  Rex  regum  et  Domimcs  domi- 
nantium,  quee  sohus  summi  Dei  propria  est, 
ut  dicitur  \,  ad  Tim,  6,  et  taraen  Christus  ita 
appehatur  Apoc.  17,  et  in  Epist.  Judae  vocatur 
Dominator  Dominus.  Unde  etiara  oranipoten- 
tia  iUi  tribuitur  Joan.  5,  et  iraracnsitas  Ba- 
ruch  3,  et  eetcrnitas  Joan.  1  et  10,  Michese  5, 
et  seepe  alias.  Ex  quo  seternitatis  attributo 
ssepe  cohigunt  Patres  divinitatera  Verbi,  vel 
quia  supponunt  secundura  fidem  nullam  crea- 
turam  esse  setcrnara,  vel  certe  quia  loquuntur 
de  seternitatc  propria  et  per  essentiara,  quae 
rcquirit  omnimodam  iramutabihtatera,  qua? 
etiara  Filio  tribuitur  ad  Hebr.  1,  ihi,  Tu  au- 
tem  idem  ipse  es.  Ubi  etiam  dicitur,  Filium 
adorari  ab  angchs,  adorationc  utique  soh  Deo 
debita,  ut  ex  Ps.  96,  etiam  cohigitur.  Alia  duo 
principaha  argumcnta,  quse  sumuntur  ex  fi- 
hationc  et  ex  sequalitate,  reraittimus  in  propria 
loca,  infra  tractanda. 

11.  Fx  conciliis  prohatio.  —  Ultimo  adjun- 
gere  possuraus  defiuitionera  Ecclcsiffi,  quia  ita 
cst  frcqucns,  ut  uno  verbo  conchidi  possit. 
Nam  fere  omnes  Pontificcs  antiquiorcs  Couci- 
lio  Niceno  in  suis  Epistolis  decretalibus  hanc 
fidem  docuerunt.  Quam  expressius  et  proprius 
ac  definitis  vcrbis  postea  tradidit  Concilium 
Nicenura  1.  Quod  secuta  sunt  omnia  generalia, 
usquc  ad  Florenlinura  et  Tridentinura,  et  ex 
provinciahbus  preecipue  Toletana,  et  inter  ea 
maxime  scxtum,  et  undecimum,  et  Bracha- 
rense  1,  et  Hispalense  2.  Patres  omitto,  quia 
sufficiunt  insinuati,  et  quia  passim  inveuiuntur 
intcgra  corum  opcra  ad  hanc  vcritatem  con- 
firmandam.  Ratio  autcm  hic  nou  est  alia,  prai- 
ter  eas  congruentias,  quse  in  fine  hbri  primi 
adducta)  sunt.  Theologica  autem  ratio  optiraa 
sumitur  cx  mystcrio  Incarnationis.  Nam  ut 
dixit  Lco  papa,  si  Rcdemptor  noster  non  esset 
vcrus  Dcus,  non  attuhsset  remedium,  perfee- 
tum,  videlicet  et  efficax,  imo,  ut  probatiores 


CAP.  IV.  EJUS  DIVINITAS  DEFENDITUR. 


581 


thcologi  volnnt,  ncc  potuisset  sibi  unirc  liy- 
postatice  alicnam  naturam. 

CAPUT  IV. 

RESrONDETUR   ARGUMENTIS    HvERETICORUM  CONTRA 
VERAM   FILIi  DIVINITATEM. 

1.  Contra  demonstratam  veritatcm  Catlio- 
licam  olijicicbant  primo  Ariani  vcrba  illa 
Joannis  17  :  II wc  est  vita  aderna,  ut  cognoscant 


Pater.  Addunt  subinde  iidcin  Sancti  Patrcs,  ibi 
potius  conjungi  Filium  cura  Patre  in  illa  sola 
ac  vera  Deitate,  cum  additur :  et  qiiem  misisti 
Jesum  Christitm.  Quod  notavit  Athanasius, 
disp.  oum  Ario  in  Concilio  Niccno,  ct  lil).  de 
Incariiationc  Christi,  propc  fincm:  insinuat 
Cypriamis,  lib.  2,  contra  Judoeos,  quatenus  ex 
lioc  loco  probat  Cliristi  divinitatem.  Et  Amliro- 
sius,  lib.  5,  dc  Fide,  cap.  2.  Qui  adjungit  opti- 
mam  probationem,  scilicet,  quia  FiHus  cst  ctiam 
vita  ffitcrna  (sciUcct  objectiva),  simul  cuin  Pa- 


te  sohmi  Deum  verum,  et  quem  misisti,  Jesum  tre,  ut  in  eodcm  loco  significatur,  et  idco  po- 
Christum,  et  illa  1,  ad  Tim.  6  :  Usque  ad  ad-  tius  inde  probatur  ejus  divinitas.  Quod  egregie 
ventwn  Domini  nostri  Jesu  Christi,  quem  suis    confirmatur  cx  Epist.  1,  Joannis,  c.  5,  ubi  de 


Filio  dicitur :  Ilic  verus  Deus  et  vita  wterna. 
-4.  Ultimo  addit  Aucustinus  3,  bbro  contra 


1 3,  etiamsi  de  Patrc  dicere- 


teynporibus  ostendet  beatus  et  solus  potcns  Rex 
Regum  et  Dominus  Dominantium.  Ex  quibus 

vcrbis  colligcbant,  solam  pcrsonam  Patris  cssc  Maximinum,  cap. 

verum  Dcum.  tur,  ipsum  sohim  esse  Deum,  particula,  solum, 

2.  Particula  exclusiva  quomodo  interprctan-  exchisive  sumpta,  non  propterea  fore  cxchi- 

da. — Adhancobjectioncmrcspondcntimprimis  dendum  Filium  aut  Spiritum  sanctum,  quia 

omnes  antiqui  Patres,  illain  particulam  solus,  sub  Patre  intGRigitur  Filius,  sine  quo  cssc  non 

poni  ad  exchidcndos  falsos  Deos,  non  vero  ad  potcst,  ct  conscquentcr  etiam  Spiritus,  qui  est 

excludcndas  ahas  Trinitatis  personas.  Ita  rcs-  nexus  amborum.  Insinuans ,  hic  habere  locum 

pondcnt  Athanasius,  in  illa  disputatione  cum  regulam  dialecticorum,  exchisivam  non  exchi- 

Ario,  et  Nazianzenus,  orat.  4  dc  Theologia,  dere  concomitantia.  Quod  tamcn  magis  expH- 

Basilius,  4,  contra  Eunomium,  Cypriauus,  in  cans  D.  Thomas,  1  part. ,  qusest.  31,  art.  4, 

exhortatione  ad  martyres,  et  caitcri  omiics.  dicit,  illam  locutionem  esse  veram,  5i  ea;c'/«r?a^ 

Hoc  autcni  duphci  modo  potest  verificari.  Unus  aliud,  non  vero,  si  excludat  alium.  Uiidc,  quia 

est,  ut  illa  vcl  simiha  verba  non  intelligantur  in  rigorc  vidctur  magis  cxcludere  suppositum 

de  Patrc,  seddetotaTrinitate.  Huncexponendi  quam  naturam:  addit  D.  Thomas  illam  locu- 

modum  inthcavit  Augustinus,  hb.  6,  de  Triui-  tionem  in  iha  significatione  exchisivanon  esse 

tate,  c.  9,  et  quadrat  optime  in  posterius  tcsti-  usurpandam:  sed,  ubi  inventa  fuerit,  pic  ex- 

monium.  Pauli,  tum  quia  ibi  nuha  facta  erat  plicandam.Quamdoctrinam  liabetetiam  Alen- 

mentio  de  Patre:  tum  ctiam  quia  tota Trinitas  sis,  1  part.,  quKst.  65,  memb.  3,  Scotus,  Du- 


randuset  ahi  in  1,  dist.  21. 

5.  Particula  nemo  exponitur. — Et  juxta  ha;c 
exponuntur  noniiulla  aUa  Scripturse  loca  si- 
miha  vcl  sequivalentia.  Primus  est  Matth.  11 : 
Nemo  novit  Filium,  nisi  Pater.  Constat  enim 
non  exchidi  Filium  a  cognitione  sui  ipsius. 
Sicut  cum  additur :  Neque  Patrem  quis  novit, 
nisi  Filius :  noii  ncgatur,  quin  Pater  seipsum 
cognoscat,  quod  exphcare  non  fuit  necesse, 
quia  per  se  notum  erat,  ut  notavit  Augustinus, 


suo  tempore  ostcndct  Cliristum  in  gioria,  tota 
ergo  Trinitas  est,  quffi  dicitur  solus  Deuspotens. 
Ad  ahud  vcro  tcstimonium  non  ita  commode 
aptatiu"  illa  expositio ,  quia  iUa  suut  verba 
Cliristi  loqueutis  ad  Patrcm  suum,  quce  appel- 
latio  est  propria  Primai  pcrsonee,  comparatioiie 
Christi. 

3.  Alio  ergo  modo  intclUguntur  similia  vcr- 
ba  de  persona  Patris :  vcrificantm-  autem,  quia 
scusus  est,  illum  essc  verum  atque  uiiicum 
Dcum.  Unde  est  advertendum,  illam  particulam  loco  proxime  citato,  et  divus  Thomas  4,  contra 
solum,  non  esse  ibi  adverbium,  sed  uomen,  nec  Gentes,  capite  8.  Alius  locus,  coJem  modo  in- 
conjungi  cum  subjecto  scu  pronomiue^  te,  sed  telligcndus  est  JMatth.  24:  De  illa  hora  nemo 
ciun  uomine,  Deum,  et  ideo  iu  vulgata  latina  scit,  neque  angeli,  nisi  solus  Pater.  Sed  iu  hoc 
merito  interponitur  virgula,  in  grseco  vero  ad-  testimouio  orta  est  peculiaris  dilEcultas  ex 
ditm-  articulus  -2v,  ut  seusus  sit:  Ut  cognos-  Marco,  capite  13,  quia  expresse  addidit  illam 
cant  te,  illum  solum  ac  verum  Deum,  et  ita  ex-  particulam,  neque  Filius.  Sed  iUa  ab  aliquibus 
cluduntur  tantum  falsi  dii,  ut  citati  Patres  no-  Patribus  exponitur  dc  FUio  ut  Iiomine.  At  vero 
tarunt.  Quia  licct  Filius  et  Spiritus  saiictus  non  etiam  Christus  ut  homo  non  potcstdici  nescire, 
sint  Patcr,  sunt  unicus  Dcus  cum  Patrc  :  ac  quia  iguoret.  Oportetergo  exponerc,  illud  pe- 
proiude  sunt  iUe  solus  ac  verus  Deus,  qui  est    cuUaiiter  dictum  esse,  quia  mysterium  illud 


582  LIB.  II.  DE  VERA  TRIUM 

ultimi  diei,  veluti  sub  secreto  sciebat,  ut  aliis 
non  revelaret.  Pater  autem  ipsi  revelaverat,  ut 
late  exposui,  3  part. ,  qusest.  10,  in  commen- 
tariis,  art.  2.  Alius  denique  locus  est  Lucse  18: 
Qiud  me  vocas  honum  ?  (ait  Christus)  nemo  bo- 
nus,  nisi  solus  Deus.  Qui  facile  exponi  poterat 
dicendo,  sermonem  esse  de  Deo  ut  totam  Tri- 
nitatem  includit,  et  de  bono  simpliciter  et  per 
essentiam,  neque  excludi  Filium  ut  Deum,  sed 
solum  ratione  humanitatis.  Sancti  vero  Patres 
addiderunt,  CHRISTUM  non  negasse  se  esse 
bonum :  sed  reprehendisse  ilhim,  qui  se  voca- 
ret  bonum,  cum  non  confiteretur  Deum,  per 
hoc  potius  insinuans,  se  esse  verum  Deum.  Ita 
D.  Athanasius  supra,  et  dialogo  1,  de  Trinit. 
contra  Anomeos.  Et  optime  Ambrosius  in  eum- 
dem  locum  Lucse,  et  lib.  de  Fide,  cap.  1.  Ahi 
etiam  doctores,  Matth.  19,  eodemmodo  expo- 
nunt. 

6.  Q,uo  sensu  Pater  dicatur  major. — Secun- 
da  objectio  principahs  sumitur  ex  verbis  Jo- 
annis  1-4.  Patermajorme  est.  Quse  verba  etiam 
de  Fiho  ut  Deo  intehigunt  multi  Patres  Greeci, 
Athanasius,  oratione  2,  contra  Arianos,  et 
Ubro  de  Synodo  Ariminio,  Basilius,Nazianzenus 
et  ahi.  Et  ex  latinis  Hilarius,  hb.  5,  6  et  11, 
de  Trinit.,  qui  addit,  ita  Patrem  vocari  majo- 
rem,  ut  tamen  Fihus  minor  non  sit.  Unde  si- 
gnificat,  Christum  vocari  majorem  sola  appel- 
latione  et  juxta  humanam  quamdam  existi- 
mationem,  qua  esse  Patrem  videtur  esse  cu- 
jusdam  majoris  auctoritatis.  Damascenus  vero 
1,  de  Fide,  cap.  9,  ita  correxit  locutionem,  ut 
dixerit :  Patrem  esse  majorem,  non  natura,  vel 
dignitale,  sed  tantum  origine.  Indicans,  esse 
majorem,  nihil  ahud  esse,  quam  esse  priorem 
origine,  quamvis  ahi  conentm-  ahter  exponere, 
ut  mehus  referam  sequenti  hbro.  Hffic  autem 
a  nobis  dicta  siiit  propter  auctoritatem  dic- 
torum  Patrum.  Nam  seusus  litterahs  est,  Chris- 
tum  Dominum  id  dixisse  ratione  suiB  huma- 
nitatis,  utexponunt  Ambrosius,  hb.  2,  de  Fide, 
cap.  4  etlib.  5,  cap.8,Augustinus  1,  deTrinit., 
cap.  7,  H  et  3,  contra  Maximinum,  cap.  24. 
Idacius,  lib.  3,  contra  Varimandum,  et  exposi- 
tores  communiter.  Et  patet  ex  verbis  antece- 
dentibus  loquebatur  enim  Christus  de  se,  ut 
profecturo  ad  Patrem :  discedebat  autem,  non 
in  quantum  Deus,  sed  in  quantum  homo :  ergo 
iu  iUis  verl)is,  quai  proxime  subjungit,  de  sc, 
ut  homine  locutus  est.  Ac  propterea  talis  locu- 
tio  non  invcnitur  de  Spiritu  sancto,  quamvis 
sit  posterior  origine,  quia  uunquam  assump- 
sit  naturam  creatam. 

7.  Et  juxta  huuc  modiun  intelhgeuda  suut 


PERSONARUM  DIVINITATE. 

omnia  Scripturge  loca,  in  quibus  de  Christo 
Domino  qusedam  prsedicantur,  quse  ilhim  mi- 
norem,  vel  inferiorem  indicant,  ut  esse  obe- 
dientem,  esse  subjectum,  etc.  De  quo  attributo 
olim  fuit  controversia,  quia  Ariani  contende- 
bant,  Filium  ut  Deum  esse  subjectum.  Quod 
etiam  admittit  Concilium  Sirmiense.  Sed  illud 
non  est  authenticum.  Quamvis  Hilarius,  libro 
de  Synodis,  illud  pie  interpretetur,  ut  subjec- 
tio  solum  siguificaret  concordiam  quasi  ex  ne- 
cessitate  naturoe :  ita  enim  aliquando  sumi 
vocem  iUam,  dixerunt  etiam  Theophylactus  et 
(Ecumenius,  1,  ad  Corinth.  15,  veritas  autem 
est,  subjectionem  convenire  CHRISTO  ut  lio- 
mini,  ut  latius  explicavi,  3  part.,  quajst.  20, 
in  Commentariis,  art.  1  et  2.  Cur  autem  spe- 
ciahter  dicatur  Christus  futurus  subjectus  Pa- 
tri  post  mundi  consummationem  1,  ad  Cor. 
15,  tractavi  late  2  tom.,  3  partis  disputatione 
ultima,  sectione  ultinia. 

8.  Tertia  objectio  sit,  quia  interdum  secun- 
da  persona  dicitur  creari  in  Scriptura  Prover- 
biorum  8:  Dominus  creavit  me,  etc.  Et  Ecde- 
siast.  2-4 :  Qid  creavit  me,  requievit  in  taber- 
naculo  meo.  Imo  additur,  Ab  initio,  et  ante  sce- 
cula  creata  sum.  Quod  non  potest  intelligi  de 
Christo,  ut  liomo  est.  Et  ideo  dicitur  divina 
Sapientia,  Primogenita  omnis  creaturce.  Quam 
locutione  usm-pavit  Paulus  et  tribuit  Cliristo 
ad  Colos.  1. 

9.  Christus  an  et  quomodo  creatus  dicatur. 
—  Ex  his  vero  locis,  primus  non  habet  diffi- 
cultatem  juxta  vulgatam  lectionem:  in  qua 
non  legitm'  Dominus  creavit  me,  sed  Dominus 
possedit  me.  Et  eodem  modo  habet  Hebraea: 
significat  autem  phrasisUla  generationem,  ut 
Genes.  4:  Possedi  hominem  per  Deum.  Unde 
subditur :  Ante  omnes  colles  ego  parturiebar. 
Atque  ita  potest  ille  locus  intelligi  de  Filio, 
ut  Deus  est.  Nec  refert,  quod  dicatiu"  primo- 
genitus  omnis  creaturaj:  nam  imprimis  iUa 
ipsa  voce  non  dicitur  factus,  sed  genitus :  Pri- 
mo  autem  dicitur,  solum,  quia  generatio  ejus 
seternitate  antecessit  creatm'arum  productio- 
nem,  ut  exponunt  Chrysostomus  et  Ambro- 
sius,  ad  Colos.  1,  addit  etiam  D.  Thomas  4, 
contra  Gentes,  cap.  8,  generationem  Ulam  so- 
lere  significari  nomine  creationis,  uon  quia 
sit  ex  nihilo,  sed  ad  significandum,  esse  sine 
iUa  mutatioue  producentis,  vel  producti.  Quod 
in  quadam  Synodo  Orientali  ita  explicatum 
esse  refert  Hilarius,  libro  de  Synodis.  Nam 
quia  generatio  iUa  aiterna  nou  satis  oxplicatm' 
voce  generationis,  prout  est  in  usu  hominum, 
apud  quos  et  apud  omues  creatm"as  geueratio 


CAP.  IV.  EJUS  DIVINAS  DEFENDITUR. 
fit  cum  mutatione  et  imperfectione,  ideo  ad-    simpliciter  attrilnita  alicui, 


583 
siffnificare  solet 


lial)itu(liiiem  causai  efficientis  principalis,  ut  I , 
Cor.  1  et  9.  Per  voluntatem  TJei  et  passim  in 
Scriptura.  Attrihuta  vero  Filio  in  or<line  ad 
Patrem  hoc  modo  :  Pater  per  Verbmn  erat, 
duobus  modis  potest  expoiii.  Primus  est,  Ver- 
bum  creare  per  virtutem  acceptam  a  Patre, 
ac  proindc  Patrem  per  Verbum.  Non  quod  Pa- 
ter  per  se  non  crcet,  sed  quia  etiam  virtutem 
creandi  Verbo  suo  communicavit.  Atque  ita 
quia  in  mentc  Uei  fuit  primo  intentus  et  ordi-    exponunt  Athanasius,  serm.   3,  contra  Aria- 


ditur  alia  vox  creationis,  ut  excludatur  illa 
imperfectio:  et  ambo!  simul  conjvuigantur,  ut 
ex  utraque  sumatur,  quod  pcrfectionis  cst  et 
imperfectiones  excludantur,  intelligaturque, 
generationem  illam  altioris  essc  rationis. 

\0.  Nihilomiuus  multi  Patres  illa  loca  in- 
telligunt  de  Cliristo  ut  homine,  quia  secun- 
dum  humanitatem  creatus  est,  ct  ante  omnem 
creaturam  dicitur  crcatus ,  scu  primogenitus. 


natus.  De  qua  re  dixi  late  in  1.  tom.,  3  partis, 
disp.  5,  sect.  2,  ubi  ex  multis  Conciliis,  et  Pa- 
tribus  adverti,  Christum  ut  Deum  tantum  dici 
unigenitum,  ut  hominem  antcm  vocari  primo- 
genitum  crcatura;.  Quod  etiam  notavit  Cyril- 
lus,  lib.  4,Thesauri,  cap.  4. 

1 1 .  ConstUutiones  Apostolicre.  —  Quarto  ob- 
jicitur,  quia  Verbum  est  instrumentum,  seu 
minister  Patris  ad  creandum.  Quod  probant, 
quia  propterea  non  dicitur  Verbum  creare,  sed 


nos,  et  13asilius,  lib.  de  Spiritu  sancto,  cap.  2, 
et  sequentibus.  Secundus  est  ut  intelligatur 
per  appropriationem  :  nam  Deus  operatur  per 
sapicntiam  suam  :  Sapieiitia  autem  Verbo  ap- 
propriatur.  Ita  Ambrosius,  4  de  Fide,  cap.  6. 
Augustinus,  1  de  Trinit.,  cap.  6.  Et  ad  lios 
sensusaccommodanda  est  similis  locutio,  quan- 
do  in  aliquo  antiquo  auctore,  et  gravi  inventa 
fuerit. 

14.  Quid  sit  Filiim  accipere  a  Patre.  — 


Pater  creare  per  Verlmm,  Joan.  1,  ad  Hebr.  1,     Hinc  vero  sumitur  occasio  quintae  objectionis. 


et  ad  Colos.  1,  et  1,  Cor.  8.  Nonnulli  etiam 
Patres  utuntur  illo  modo  loquendi,  ut  videre 
licet  in  Constitutionibus  Apostolicis ,  lib.  5 , 
cap.  19,  et  in  Clemente  Alexandrino,  Oratione 
exhortatoria  circa  principium,  Irenseo,  lib. 
Justino,  dialogo  cum  Triphone. 


5, 


quia  Filius  niliil  potest,  nisi  accipiat  potesta- 
tem  a  Patre,  neque  scit,  nisi  ab  eo  discat :  ita 
enim  loquitur  Scriptura  Joan.  5  et  15,  Mat- 
thffii  11,  cst  ergo  indigens,  atque  imperfectus 
comparatione  Patris.  Respondent  sancti  doc- 
tores,  Filium  accipere  potestatem  a  Patre  per 


12.  Filium  esse  creatorem.  —  Respondetur,  seternam  generationem,  etdiscere,  in  illo  niliil 
falsum  esse  assumptum  :  creat  enim  Filius,  ut  aliud  esse,  quam  nasci,  quod  in  eo  nullam 
prima,  et  principalis  causa  simul  cum  Patre.  ponit  indigentiam,  quia  ex  seternitate,  et  om- 
Quod  satis  expresse  docet  Paulus  Hebr.  1,  de  uino  necessario  totam  illam  perfectionem  ac- 
Verbo  exponens  illa  verba :  Ft  tu  Domine  in,  cipit,  et  id,  quod  accipit,  majus  omnibus  est, 
principio  terram  fmdasti.  Et  opera  manuum    Joann.  10.  Quod  ita  intellexit  Ambrosius  3, 

hb.  de  Sjjiritu  saiicto,  cap.  8.  Et  ideo  dicebat 
ipse  Christus  Joannes  16  et  7.  Omnia  esse  sibi 
tradita  a  Patre,  scilicet,  paternitate  excepta, 
ut  supra  notatum  est,  cum  Damasceno,  lib.  1, 
de  Fide,  cap.  8.  Atque  ita  exposuerunt  illa  loca 
Augustinus,  Chrysostomus  et  alii  expositores 
in  Joannem,  et  Augustinus  3,  contra  Maximi- 
num,  cap.  24.  Unde  recte  concluditur,  in  hoc 
genere  dandi,  et  accipiendi,  non  esse  beatius 


tuarum  sunt  coeli.  Quce  sine  dubio  dicta  fue- 
runt  de  Deo  principaliter  creante.  Et  ideo 
Joan.  5,  dicebat  Christus.  Qua^cumque  Pater 
facit,  hcec  et  Filius  similiter  facit.  Ubi  em- 
phasim  liabet  dictio,  similiter.  Cyrillus  etiam 
lib.  5,  Thesauri  lioc  colligit  ex  illo  Geiies.  1  : 
Faciamus  homincm ,  etc.  Cui  consonat  illud 
Proverbiorum  8.  Cum  eo  eram  cuncta  compo- 
nens.  Tandem  Augustinus,  Tract.  1,  in  Joanu., 


hoc  ipsum  conviucit  ex  illis  verbis  :  Ommaper    dare,  quam  accipere. 


ipsum  facta  sunt :  nam  si  omnia,  ergo  ipsum 
non  est  factum,  quia  non  potuit  fieri  per  se 
ipsum.  Et  ne  aliquis  putaret,  esse  excipiendum 
ipsum  Verbum  :  addit  Evangelista  :  Et  sine 
ipso  factum  est  nihil.  Non  est  ergo  Verbum  ex 
rebus  factis,  est  ergo  Deus,  non  enim  datur 
medium,  ut  idem  Augustinus  notavit  1,  de 
Trinitate,  cap.  7.  Ergo  per  illud  facta  sunt 


15.  TJltima  objectio.  —  Ultimo  contra  hanc 
veritatem  objectum  est,  et  notatum  ab  Aria- 
nis,  quando  in  Scriptura  Pater  dicitur  Deus, 
addi  in  grseco  articulum  emphaticum,  illum 
veroomitti,  quando  FiliusdiciturDEUS.  Quod 
non  videtiu"  alia  ratione  fieri,  nisi  ut  signifi- 
cetur,  Patrem  esse  illum  singularem  Deum, 
Filium  vero  appellari  Deum  analoga  ratione. 


omnia,  tanquam  per  Deum,  et  principalem    Assumptum  constat  ex  Joan.,  1,  et  Psalm.  109. 

creatorem.  Imo  etiam  obscrvatum  est,  in  liis  locis  Patrera 

13.  Neque  obstat  illa  particula,  Per,  nam    vocari  Deura,  et  Hebraice  mn>  Jeliova,  Filium 


584 


LIB.  II.  DE  VERA  TRIUM  PERSONARUM  DIVINITATE. 


autem  solum  appellari  Dominum  Hebraiee 
*J"1N  Adonai.  Quod  etiam  notare  licet  in 
Paulo  fere  in  omnibus  initiis  Epistolarum  di- 
ceiite  :  Gratia  vobis,  et  'pax  a  Deo  Patre  nos- 
tro,  et  Domino  Jesu  Chnsto. 

16.  Respondeo  ad  priorem  partem,  falsam 
esse,  ct  gratis  confictam  illam  interpretatio- 


Verumtamen  bic  error  in  hoc  sensu  magis 
pertinet  ad  liseresim  Sabellii,  contra  quam  ex 
parte  jam  dictum  est  in  libro  prfficedenti, 
cap.  2;  et  dicetur  in  sequenti,  cap.  1.  Nunc 
sufliciat  illud)  1 .  Joan.  5  :  Tres  sunt,  qui  testi- 
monium  dant  in  ccelo,  Pater,  Verbum  et  JSpi- 
ritus  sanctus.  Nam  divinitas  non  annumcra- 


nem.  Nam  et  Pater  seepe  vocatus  Deus  sine  tur  duabus  personis,  tanquam  tertia  rcs.  Et 

articulo,  ut  patet  Joan.   l,  ibi  :  Hoceratin  idem  confirmant  illa  verba  Cbristi  Matth.  ult. 

principio  apiid  Deum,  et  e  contrario  ahquando  Baptizanles  eos  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et 

cum  Fihus  dicitur  Deus,  additur  articuhis,  ut  Spiritus  sancti. 

ad  Romanos  9.   Quid  est  super  omnia  Deus  2.  Error  Macedonii.  —  Fuit  ergo  qusedam 

benedictus.  Quod  ergo  ahquando  omittatur,  hajresis,  quse  dicebat  Spiritum  sanctum  csse 

vel  vohuitarium  est,  vel  ad  vitandam  repeti-  creaturam,  et  non  Deum  :  qiiam  duphciter  in- 

tionem,  vel  certe  ad  summum  in  eo  signifi-  venio  exphcatam.  Primo,  quod  Spiritus  sanc- 


catur  ordo  originis.  Simihter  respondetur  ad 
alteram  partem  etiam  nomen  Dci,  et  nin* 
Jehova  tribui  Fiho,  Ps.  23,  ibi :  Dominus  vir- 
tiitum,  quod  de  Christo  exponitDionysius,  c.  7, 
de  Coelesti  hierarchia.  lUarum  ergo  vocum  di- 
versitas  parum  refert :  nam  esse  Dominum, 


tus  non  sit  substantia  ahqiia,  sed  ipsa  dona 
gratia?,  quaj  Deus  infundit  in  cordibus  nostris. 
De  his  enim  donis  videtur  loqui  Pauhis,  quo- 
ties  agit  de  homine  spirituah  :  qui  Spiritu  Dei 
movetur.  Nam  hic  Spiritus  nihil  ahud  esse 
videtur,  quam  gratia,  et  dona  creata.  Unde 


scihcet,  primum  et  supremum,  non  est  minus,     orare  pro  nobis  dicitur  gemitibus  inerrabilibus, 


quam  csse  Deum.  Unde  1,  Corinth.  12,  Divi- 
siones  oninistratiojiuon  sunt,  idem  autem  Domi- 
nus,  divisiones  operationum  sunt,  idem  atitem 
Deus.  Pauhis  vero  in  citatis  locis,  cum  gratiam 
Dei  Patris  deprecatur,  totam  Trinitatem  invo- 
cat,  quae  Deus,  et  Pater  noster  est :  adjungit 
vero  Christum  Deum  homincm,  quia  per  il- 


ad  Rom.  8.  Atque  ita  rcfert  hunc  errorem 
Athanasius,  hbro  de  Communi  essentia  Patris 
et  Fihi.  Aliusmodiis,  etcommunior  est,  Spiri- 
tum  sanctum  quidem,  esse  substantiam  et  per- 
sonam  intcUcctualem ,  superiorem  omnibus 
angehs,  crcatam  tamcn  a  Patrc  pcr  Fihum, 
ut  foveat,  ct  quasi  conservet,  et  movcat  uni- 


him,  et  propter  illum  gratia  nobis  danda  cst,     versa  juxta  iUud  Gen.  I.  Spiritus  Domini  fe- 
eumque  ctiam  ut  homincm  vocat  Dominum,     rebatur  super  aquas  :  et  ideo  aliqui  vocabant 
non  illo  supremo  dominio,  quod  habet,  ut  est    hunc  spiritum,  animam  Mundi,  sicut  quidam 
Deus,  sed  per  specialcm  exccUcutiffi  potesta-    Philosophi  de  Deo  locuti  sunt. 
tem,  ut  D.  Thomas  significavit.  3.  Hic  error  tribuitur  Maccdonio,  nam  hcet 

Arius  etiam  circa  personam  Spiritus  sancti 
erraverit,  tamen  Macedonius  pracipuc  dcfen- 
dit  hunc  errorem,  et  de  Filio  non  satis  constat, 
quid  scnserit.  Nam  Augustinus,  dicta  ha?res. 
52,  putat,  rccte  scnsisse,  ct  ideo  Macedonianos 
vocat  Scmiarianos,  quod  etiam  indicat  Epipha- 
nius,  Iia^rcs.  7.4.  ct  Atlianasius,  in  cpist.  ad 
test,  ex  Nazianzcno,  orat.  5,  de  Thcologia,  error    Serapionem,  ubi  ait :  hos  hereticos  non  fuisse 


GAPUT  V. 


SrmiTUM  SANGTUM,  TERTIAM  TRINITATIS  PERSONAM, 
ESSE  VERUM  DEUM. 


1.  Varii  errores.  — Primum  referri  hic  po- 


Sadduceeorum ,  qui  in  uuiversum  negabant, 
Spiritum  aliquid  esse.  Sed  hic  error  refutatm^ 
1.  p.,  q.  3,  ubi  ostcnditur,  Deum  essc  Spiri- 
tum,  imo  et  inter  creaturas  dari  vero  spiri- 
tus,  dcmonstratur  de  angelis,  et  animabus 
rationalibus  in  suis  locis.  Hinc  fuit  etiam 
quffidam  hairesis,  quae  diccbat,  Spiritum  sanc- 
tum  esse  quidem  Spiritum  incrcatum  :  non 
tamen  esse  propriam  pcisonam,  scd  essc  Di- 
vinitatcm  ipsam  communcm  Patri,  ct  Fi- 
lio,  nam  iUa  spiritualis,  et  sancta  est :  quo- 
modo  aliquos  esse  interpretatos  crrorcm  Ma- 
ccdonii,  rcfcrt  Augustinus,   dc  ha?r.  in  52. 


ausos,  Verbum  vocare  creaturam,  et  Nyccpho- 
rns,  lib.  9,  Historise,  cap.  43,  dicit :  Vocasse 
ccqualcm,  et  oonnino  similem.  Theodorctus  au- 
tcm,  lib.  4,  hffireticarum  Fabularum,  ct  lib.  2, 
Histori»,  cap.  6,  dicit:  cos  nunquam  confessos 
fuisse  Filii  consubstantialitatcm,  et  Damasus 
papa  in  cxpositione  fidci  ad  Paulinum,  dicit, 
cx  Arianis  ortos  csse,  ct  non  irapietatera,  scd 
nomen  mutassc.  Existirao  ergocirca  utramquc 
pcrsonam  errasse  :  tamcn  circa  Filiura  occul  - 
te,  et  palliatis  verbis,  circa  Spiritum  sanctum 
autein  magis  apertc  :  et  ideo  huuc  crrorem 
illis  maxime  tribui.  lu  quo  vidctur  ctiam  fuisse 


CAP.  V.  SPIRITUS  SANCTI 

Novatianos,  in  libro  illo  de  Trinitatc  attributo 
Tcrtulliano,  cap.  24.  Eumdem  errorem secutus 
est  Valentinus,  ut  sumitur  ex  Athanasio,  iu 
epist.  ad  Serapionem.  Denique  Abailardus , 
referente  Bernardo,  epist.  490,  ita  circa  hoc 
mysterium  erravit,  ut  Patrem  diceret  esse  om- 
nipotentem,  Filium  semipotentem ,  Spiritum 
autem  nulUpotentem,  scilicet,  in  opere  crea- 
tionis.  Fundamenta  aliqua  hujus  hffiresis  pos- 
tea  attingemus. 

4.  Assertio  catholica.  —  Veritas    catholica 
est,  Spiritum  sanctum  esse  unam  ex  personis 
Trinitatis,  atque  esse  verum  Deum,  qi;se  cpii- 
dem  assertio  quoad  priorem  ejus  partem  poni- 
tur  contra  primum  modum  explicandi  ilhim 
errorem.    Qui  facile    refelhtur  ex   ilhs  locis 
Scripturse,  in  quibus  Spiritus  sanctus  a  suis 
donis  distinguitm*,  tanquam  causa  ab  effectu, 
ad  Rom.  3.  Charitas  Dei  di/fma  est  in  cordi- 
biis  nostris,  per  Spiritum  sanctiim,  qui  datus 
est  nobis,  et  1,  Cor.  12.  Divisiones  gratiarum 
sunt,  idem  autem  Spiritus.  Et  ad  Galat,  5 : 
Fructus  Spiritus  distincte  numerantur.  Secun- 
do  improbatur  idem  error,  et  probatur  eadem 
pars  assertionis  illis  testimoniis,  in  cjuibus  at- 
tributa,  et  opera  inteUectuahs  substantiee  tri- 
buuntur  Spiritui  sancto.  Primo,  pei'fectissima, 
et  divina  scientia  1,  Cor.  2,  Spiritns  omnia 
scrutatur,  etiam  profunda  Dei,  nam  quce  sunt 
hominis  (ait  Paulus)  nemo  novit,  nisi  spiritus 
hominis  :  quce  sunt  Dei,  nemo  novit  nisi  Spiri- 
tus  Dei.  Deinde  Ubera  vohintas  1,  Cor,  42:  Di- 
videns  singulis,  prout  tult,  et  Joan.  3:  Spiri- 
tus  nbi  vult,  spirat.  Quem  locum,  et  moderni 
muhi,  et  nonnuUi  etiam  ex  antiquis  Patribus, 
maxime  Graecis,  de  vento  interpretantur.  Juxta 
quam  expositionem  necesse  est,  iUud  verbum, 
Dult,  improprie,  et  metaphorice  exponere.  Sed 
non  indigemus  metaphora,  cum  locus  Ule  pro- 
priissime,  et  accommodatissime  possit  de  Spi- 
ritu  sancto  inteUigi,  prout  Augustinus  ibi  in- 
teUexit.  HUarius,  hb.  2,  de  Trinitate,  Ambro- 
sius  2,  de  Fide,  cap.  3,  et  3.  hb.  de  Spiritu 
sancto,  capit.   11,   Hieronymus,  in  epist.  ad 
Edibiam,  q.  6.  Et  ex  Grsecis   Nazianzenus, 
orat.  5,  Theologiae,  et  Nyssenus,  oratione  de 
sancto  baptismate,  et  Basihus,  hb.  5,  contra 
Eunomium,  circa  finem. 

5,  Vera  Spiritus  sancti  divinitas  ostenditur. 
—  Altera  pars  assertionis  posita  est  contra  a- 
Uum  modum  exphcandi  iUum  errorem  :  ni- 
mirum,  Spiritum  sanctum  esse  quidem  sub- 
stantiam  inteUectualem,  sed  iuferiorem  Deo, 
Probamus  igitm-,  esse  verum  Deum,  primo  ex 
appeUatione  absohita,  et  propria  Dei,  quae  im- 


DIVINITAS  OSTENDITUR.  585 

primis  ostenditur  ex  consonantia  veteris,  et 
novi  Testamenti.  Nam  in  veteri  swpe  dicitur 
Deus  loqui  per  ora  Prophetarum,  Quod  etiam 
dixit  Zacharias  Luc.  1  :  Benedictus  Dominus 
Deus  Israel,  et  infra  :  Sicut  locutus  est  per  os 
Sanctorum :  et  tamen  2.  Petri  1,  dicitur  :  Spi- 
ritu  sancto  inspirati  locuti  sunt  sancti  Dei 
homines.  Ergo  Spiritus  sanctus  est  iUe  Deus 
verus,  qui  per  ora  Prophetarum  loquebatur, 
Unde  etiam  Isaias,  cap,  6,  dicit :  Se  audiisse 
vocem  Domini  Dei  loquentis  ad  se,  et  tamen 
Act,  ult,  dicitur  :  Spiritum  sanctum  locutum 
esse  adlsaiam.  Prffitcrea,  in  eodem  loco  vete- 
ris  Testamenti  utrumque  simul  fit,  2,  Reg.  23, 
ait  David :  Spiritus  Domini  locutus  est  per  me : 
quod  declarans  subdit :  Dixit  Deus  Israel  mihi. 
Denique  similem  declarationem  habemus  in 
Testameuto  novo,  Act.  5.  Nam  cum  Petrus 
dixisset  ad  Ananiam  :  Cur  mentitus  es  Spiri- 
tui  sancto?  subdit  :  Non  es  mentitus  hominibus, 
sed  Deo  Quod  autem  in  his  locis  sermo  sit 
proprius,  et  de  vero  Deo,  non  eget  probatione, 
nam  ex  verbis  ipsis  clare  constat,  et  ex  cir- 
cumstantus  singulorum  locorum,  et  ex  om- 
nium  Cathohcorum  iuteUigentia. 

6.  Ex  attributis. — Secimdum  argumentum 
principale  sumitm'  ex  his  attributis  et  operi- 
bus,  quse  in  Scriptura  de  Spiritu  sancto  dicim- 
tiu>,  Ex  qiiibus  duo  jam  exposuimus,  Uniun 
est  perfecta  scieutia  et  comprehensiva  Dei, 
hoc  euim  siguificat,  scrutari  profunda,  Dei. 
Aherum  est  perfecta  voluntas,  habens  talem 
Ubertatem  in  bouis  distribuendis,  quoe  supre- 
mum  dominiiun  iucUcat  et  hffic  duo  spectant 
ad  actus  immanentes.  Ex  transeuntibus  vero 
primo  tribuitur  Spiritui  sancto  creatio,  Psal- 
mo  32.  Verbo  Domini  coeli  firmati  sunt,  et  spi- 
ritu  oris  ejus  omnis  virtuseorum.  Secundo  at- 
tribuitur  eidem  Spiritui  sancto  opus  sauctifica- 
tiouis,  Joehs  2.  Effundam  de  spiritu  meo  su- 
per  omnem  carnem.  Quod  de  Spiritu  sancto  in- 
terpretatiu-  Petrus  Act.  2,  Et  inde  recte  colU- 
git  chvinitatem  Spiritus  sancti  Didimus,  hb.  1, 
de  Spiritu  sancto,  et  Ambrosius,  hb.  etiam  1, 
de  Spiritu  sancto,  cap,  7.  Quia  Spiritus  sanc- 
tus  effimch  dicitiu'  per  participationem  gratiae 
sanctificautis,  cpice  propria  est  divinitatis  par- 
ticipatio.  Unde  idem  etiam  colhgitur  ex  forma 
baptismi  Matth.  ult.,  ubi  aeque  invocatur  Spi- 
ritus  sanctus,  cpiia  est  principahs  causa  sanc- 
tificatiouis,  cjua^  iu  baptismo  datur,  ut  inter 
ahos  bene  notavit  Fulgeutius,  hb.  de  Fide  ad 
Donatum,  cap.  8.  Qui  etiam  ad  objectioues  A- 
rianorum  in  octava  dixit :  Si  Dominus  Spi- 
ritum  sanctum  creaturam  vellet  intcUigi,  ne- 


586  LIB.  II.  DE  VERA  TRIUM 

qmquam  prfeciperet  sibi  et  Patri  in  Sacra- 
niento  baptismi  copulari. 

7.  Ex  operatione. — Unde  hiic  etiam  spectat, 
quod  omnis  operatio  et  distributio  gratise  Spi- 
ritui  sancto  tribuitur,  ut  vidimus  ex  i,  ad 
Corinth.  12,  et  ad  Galatas  5,  adeo  ut  Pauhis 
dixerit :  Nemo  potest  dicere,  Dominus  Jesus, 
nisi  in  Spiritu  sancto,  et  Joan  14  et  15,  illi 
attribuit  CHISTUS  Dominus  omnem  illumina- 
tionemetinspirationem  internam,  et  capitelG, 
quod  arguet  mund^im  depeccato,  etc,  et  Acto- 
rum  13,  dixit  Spiritus  sanctus,  segregatemihi 
Paulum  et  Barnabam :  et  capite  20,  in  quo 
posuit  vos  Spiritus  sanctus  regere  Ecclesiam 
DEI,  quse  omnia  sunt  propria  Dei.  Et  quod 
magis  est,  ipsum  supremum  opus  Incarnatio- 
nis  et  conceptionis  Fihi  Dei  et  prseparatio  Vir- 
ginis  per  excehentem  sanctificationem,  Spiri- 
tui  sancto  tribuitur  Lucse  1 .  Hinc  etiam  Pau- 
lus  1,  ad  Corinth.  6,  Spiritum  sanctum  dicit 
habitare  in  homine  tanquam  in  templo,  quod 
est  proprium  Dei.  Nescitis  (inquit)  quia  mem- 
bra  vestra  templum  sunt  Spiritus  sancti,  sub- 
dit,  glorificate  ergo  et  portate  Deum  i7i  cor- 
dibus  vestris,  ut  notavit  Augustinus  1,  contra 
Maximinum,  cap.  ult.  et  alii  Patres.  Qui  tan- 
dem  etiam  advertunt  Spiritum  sanctum  in 
Scriptura  nunquam  numerari  in  ordine  crea- 
tiu-arum,  sed  ubicumque  recensentur  creaturee 
perveniri  solum  ad  angelos,  vel  in  genere,  vel 
in  specie,  ad  seraphinos  et  cherubinos,  Spiri- 
tum  sanctum  autem  semper  numerari  in  ordi- 
ne  divinarum  personarum.  De  Ecclesise  defiui- 
tione  et  Patrum  testificatione  nihil  dicere  ne- 
cesse  est,  est  enim  eadem  et  in  eisdem  locis, 
quse  in  prsecedentibus  insinuata  sunt. 

CAPUT  VI. 

RESPONDETUR  ARGUMENTIS  CONTRA  DIVINITATEM 
SPIRITUS   SANGTI. 

1.  Locus  Joan.  1,  exponitur.  —  Primum 
omnium  inferebant  hsereteci  ex  verbis  ilhs 
Joannis  1 :  Omnia  per  ipsum  facta  sunt.  Ergo 
etiam  Spiiitus  sanctus  factus  est  per  Verbum, 
est  ergo  creatura  et  non  Deus.  Prima  conse- 
quentia  patet  ex  universah  distributione.  Et 
urgeri  contra  nos  potest,  quia  supra  diximuS, 
si  Verbum  esset  factum,  sub  illa  distributione 
fuisset  comprehendendum.  Respondeo,  idem 
etiain  nos  hunc  dicere  de  Spiritu  sancto,  nam  si 
factus  esset,  utiquc  factus  esset  per  Verbum,  ta- 
men  quia  factus  non  cst,  in  iha  distributione 
non  comprehenditiir :  Sicut  etiam  non  comprc- 


PERSONARUM  DIVINITATE. 

henditur  Pater,  ut  recte  notarunt  Nazianzenus, 
orat.  5,Theologi8e,  etEpiphanius  in  Anchorato, 
Gravesque  expositores  probabihter  putant,  ad 
hoc  declarandum  additum  esse  ab  Evangehs- 
ta,  quod  factum  est,  ita  ut  hsec  verba  conjun- 
gantur  prsecedentibus,  non  sequentibus  et  sen- 
sus  sit.  Nihil  eorum,  quee  facta  sunt,  sine  ipso 
factum  est.Veruntamen  etiamsi  sequamurvul- 
garem  lectionem,  et  ibi  sistamus,  Sine  ipso 
factuni  est  nihil,  ex  proprietate  sermonis  con- 
stat,  ibi  tantum  esse  sermouem  de  rebus  fac- 
tis. 

2.  Locus  adRomanos  8. — Secundaobjectioest 
ex  illo  ad  Rom.  8  :  Spirituspostulat  pro  nobis 
gemitibus  inenarrabilibus.  Est  tamen  futihs 
objectio  :  nam  per  se  notum  est,  Spiritum  sanc- 
tum  non  csse  in  se  capaccm  gemitus  et  doloris, 
nam  ut  minimum,  cogitari  debet  plene  bea- 
tus.  Duplex  ergo  est  expositio.  Prima,  ut  ibi 
non  sit  sermo  de  persona  Spiritus  sancti,  sed 
de  spiritu  hominis  moto  ab  Spiritu  sancto, 
vel  de  spiritu  orationis  et  compunctionis  ab 
Spiritu  sancto  immisso.  Hffic  est  Chysostomi, 
homil.  14,  ad  Roman.  et  ahorum.  Secunda 
est,  ut  Spiritus  sanctus  dicatur  postulare,  quia 
facit ,  nos  postulare :  ha^c  enim  phrasis  fre- 
quens  est  in  Scriptura,  ut  Augustinus  ait,  e- 
pist.  112,  et  contra  Maximinum,  ubi  supra,  et 
Nazianzenus,  orat.  36,  num.  54  et  sequenti- 
bus.  Quee  duae  expositiones ,  si  recte  expen- 
dantm-,  eamdem  rem  declarant,  verbis  diver- 
sis. 

3.  De  nomine  Spiritus  sancti.  Tertia  objec- 
tio  est,  non  tam  contra  veritatem  Cathohcam, 
quamcontra  probationumfirmitatem.  Quiahoc 
nomen  Spiritus  sanctus,  de  Patre  etiam  et 
Fiho  dici  potest,  ut  notarunt  Hilarius,  hbr.  7, 
de  Trinitate,  ad  medium,  et  Augustiuus  5,  de 
Trinitate,  cap.  11,  et  hb.  15,  cap.  19,  et  Ansel- 
mus,  lib.  de  Incarnatione  Verbi,  cap.  3,  ergo 
ex  testimoniis  adductis  non  possumus  probare, 
aliquam  personam  distinctam  a  Patre  et  Fiho 
esse  Deum  :  nam  potuerunt  omnia  de  Patre  et 
Filio  exponi.  Respondeo  (exD.  Thoma,  1  p., 
q.  36,  art.  1),  quamvis  in  vi  duarum  dictionum 
Pater  et  Fihus,  possint  dici  Spiritus  sanctus, 
quia  uterque  est  Spiritus,  et  est  sanctus,  tamen 
illa  vox,  quatenus  usurpata  est  ut  mia  dictio, 
propria  est  Spiritus  sancti  et  hoc  modo  usur- 
patur  in  locis  ahegatis,  quod  constat  ex  com- 
muni  et  perpetua  intenigentia  Ecclesise.  Et 
maxime  patet,  ubi  tres  persona;  distincte  nu- 
meraiitur,  ut  Matth.  ult.  et  1,  Joan.  5  ct  tertia 
vocatur  Spiritus,  ct  distinguitiu"  a  rcli<piis.  At- 
que  eidcm  tribuuntur  in  aliis  locis  omnia  illa 


CHAP.  VI.  IPSIUS  DIYINITAS  DEFENDITUR.  587 

attributa,  qiiai  attulimus.  In  quibu.s  est  etiam  qua3  iii  humanis  historiis  per  modum  dialogi 
obsorvandum,  nnilta  csse  comnuuiia  Patri  ct  rcferuntur,  facilc  ab  auctorc  historia)  mutan- 
Fiho,  qua3  pcr  appropriationem  spcciahter  di-    tur  et  suo  captui  accomodautur.  Igitur  iha  par- 


cuntur  de  Spiritu  sancto,  quod  etiam  ejus  di- 
viuitatem  ostcndit. 

4.  Ultima  objectio  solvitur.  —  Libct ,  ulti- 
mam  objectionem  adjungerc  ,  ne  quis  for- 
tasse  legens  Smium  tomo  scxto  in  vita  sanc- 
t(B  Cfficihse  offcndat,  considcrans  iha  verba. 


ticula  ut  bis  repctita  impropria  est,  quia  in- 
dicat  causam  hnalem  :  debet  ergo  exponi  per 
modum  copulationis,  seu  conjunctionis,  id  est, 
produxit  ilhim  cum  tah  virtutc.  Iha  ctiam  par- 
titio  actionum  faciendi  et  vivi/lcandi,  consti- 
tuendi,  et  animandi,  pcr  appropriationem  ex- 


que  ex  Simone  Metaphrastes  rcfert,  dicta  esse  poncnda  est,  non  per  proprietatem.  Denique 

a  Sancta  Gsecilia.  Deus  ex  se  prius  quam  om-  verbum  ihud  animavit ,  non  potest  intehigi 

iiia  faceret,  gemiit  Filium  et  produxit.  ex  sua  formahter,  sed  ad  summum  effective  et  ad- 

suhstantia  Spiritum  sanctum,  Filiimi,  ut  fa-  huc  dcbct  cxponi  cum  amphtudine  ct  per  me- 

ceret  omnia,  Spiritum  sanctum,  ut  vivificaret  taphoram,  id  est,  fovit,  seu  conservavit,  pro- 

omnia:  universa  autem,  quw  facta  sunt,  con-  prie  enim  non  omnia,  qusefacta  sunt,  animan- 

struxit  Filius,  et  o^nnia,  quce  constructa  fue-  tia  sunt,  ut  animari  proprie  potuerint.  Dicun- 

rmit  ex  Patre,  procedens  Spiritus  sanctus  ani-  tur  ergo  animari,  id  est,  formari,  vel  adjuvari 

mavit.  Fateor  cnim,  in  ihis  vcrbis  muha  esse  per  vh'tutem  activam  Spiritus  sancti,  quse  com- 

improprie  dicta,  ncc  cogi  nos  ad  credcndum,  munis  etiam  est  Patri  et  Fiho.  Unde  hocetiam 

iho  modo  dicta  csse  a  saucta  Cajciha.  Iha  enim  per  appropriationcm  Spiritui  sancto  tribuitur. 

FINIS  LIBRI  SECUNDI  DE  TIUNITATE. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  TERTI, 


DE  TRINITATE. 


Cap.    I.   Distinctio    trinm   personarum 

ostenditur. 
Cap.  II.  Earum  distinctio  defenditur. 
Cap.  III.  Esse  in  Trinitate  tres  perso- 

nalitates. 
Cap.  IV.  De  tribus  subsistentiis  perso- 

nalibus. 
Cap.  V.  Esse  in  Deo  tres  essentias  rela- 

tivas. 
Cap.  YI.  Personas  esse  tres  res,  etc. 
Cap.  VII.  De  tribus  unitatibus  persona- 

libus. 


Cap.  VIII.  De  tribus  veritatibus  perso- 

nalibus. 
Cap.  IX.  AnrelalioinDeoperfectionem 

dicat. 
Cap    X.  Satisfit  fundamentis  contrariis. 
Cap.  XI.  Distinguantur  ne  personce  in 

attributis  positivis. 
Cap.  XII.  Personas    non    distingui    in 

attributis  negativis. 
Cap.  XIII.  De  modo  loquendi  de  Per- 

sonis,  ut  distinctis. 


LIBER  TERTIUS. 


DE  VERA  DISTINCTIONE 


TRIUM  PERSONARUM,  ET  PRJIDICATIS,  QU^  IN  ILLIS  MULTIPLICANTUR. 


Tria  in  prcesenti  libro  tractanda  occurrunt, 
scilicet^  (jualis  sit  distinctio  inter  divinas  per- 
sonas  et  quaj  attributa,  seu  pro^dicata  ratione 
hujus  distictionis  in  eisdein  divinis  multipli- 
centur  ct  quibus  verbis,  seu  loquendi  modis 
ad  hanc  distinctionem  declarandam  uti  possi- 
mus.  Quartum  vero,  quod  hic  principaliter  de- 
siderari  poterat,  scilicet,  per  quid  distinguan- 
tur  divinee  personse,  quia  supponit  earum  con- 
stitutionem_,  in  libro  septimo  dicetm^  melius. 

CAPUT  I. 

DIVINAS   PERSONAS   REALITER  INTER  SE  DISTINGUI, 
OSTENDITUR. 

4 .  Error  Salellii. — Hic  primo  occurrit  trac- 
tandus  error  Sabellii,  qui  trium  personarum 
nomina  eidem  rei  et  personaj  accommodabat, 
ut  refert  Athanasius,  oratione  contra  Ariuin  in 
illud  Deus  de  Dco.  Ubi  rationem  nominum 
his  verbis  exponit :  Patrem  dilatari  in  Filium 
sumendo  carnem  et  i?i  Spiritum  sandum,  sanc- 
tificando  homines,  id  est,  eamdem  personam, 
prout  est  ingenita  et  principium  vocari  Patrem, 
prout  incarnatam  vocari  Filium,  prout  vero 
in  hominibus  habitat  per  gratiam,  Spu'itum 
sanctum.  Hoc  etiam  sumitur  ex  relatione  A- 
thanasii,  oratione  contra  Gregales  Sabellii,  et 
ex  Basilio,  sermone  contra  Sabellium,  et  ex  Eu- 
sebio,  libro  septimo  Historise,  cap.  5,  Nyce- 
phoro,  libro  sexto,  cap.  26.  Nec  fuit  hic  haere- 
ticus  primus  auctor  hujus  erroris  :  sed  illi  tri- 
buitur,  quia  illum  magis  explicavit  et  defeiidit. 
Prius  vero  illum  docuit  Praxa^as,  ut  ex  Tertul- 
liano  constat,  libro  contra  illum,  et  Noethus  a- 
pud  Epiphanium,  liares.  57.  Refert  etiain  Ter- 
tullianusj  libro  de  Praiscriptionibus  ha>retico- 
ruin,  cap.  52.  Cataphrigas  in  hoc  fuisse  errore, 
quod  de  Montanistis,  qui  iidem  censentur_,  re- 
fert  Nycephorus^  libro  4  Historiai,  cap.  22.,  ct 


ideo  fortasse  dixit  Hieronymus,  epistola  54, 
ad  Marcellam,  Montanum  Trinitalem  in  unius 
personce  angustias  coegisse  :  vel  forte  hoc  dixit 
propter  sectatores  ejus,  nam  de  ipso  Montano 
ait  Epiphanius,  hseres.  40,  uon  male  de  Trini- 
tate  sensisse.  Atque  ex  his  haeretecis  orti  sunt, 
qui  appellantur  Patripassiani,  quia  Patrem  di- 
cebant  pro  nobis  passum  fuisse  et  mortuum, 
quia  illum  a  Filio  non  distinguebant.  Ad  con- 
firmandum  hunc  errorem  utebantur  imprimis 
hi  hseretici  omnibus  testimoniis,  quibus  divi- 
nitatem  singularum  personarum  ostendimus, 
deinde  adjungebant  omiiia,  qua?  probant  uiii- 
tatem  Dei,  et  inde  concludi  putabant,  personas 
non  distingui  in  re  ipsa. 

2.  Assertio  catJiolica.  —  Veritas  autem  ca- 
tholica  docet,  Personas  divinas  esse  in  re  ipsa 
inter  se  distinctas :  atque  adeo  proprie,  ac 
realiter  distingui.  Prior  pars  est  simpliciter  de 
fide,  quam  definiunt  omnia  Concilia  citata  iu 
capite  tertio  libri  prsecedentis,  et  omnes  etiam 
Patres,  ac  specialiter  Leo  papa,  epistola  93, 
cap.  \,  et  Ignatius,  epistola  8,  Non  (inquit) 
credhmts  in  unum  Trinomium,  sed  in  tres  ejus- 
dem  lionoris.  Nazianzenus  optime,  oratione  3, 
de  Theologia,  Hilarius,  libro  de  Synodis,  in 
principio,  etlibro  6  et  7,  de  Trinitate.  Testimo- 
nia  Scripturffi  adduximus,  libro  primo,  cap.  2. 
Nam  licet  in  Scriptura  non  habeatur  formali- 
ter  hoc  verbum,  distinguuntur ,  habentur  ta- 
men  multa,  quee  illud  includuut,  ut  esse  tres  i, 
Joanii.  quiiito.  Itein  nomen  Patris,  et  Filii 
(Matth.  ultiin.),  satis  ostendunt  distinctionem, 
si  intelligautur  cum  proprietate,  ut  intelligi 
debent,  quia  nulla  res  se  ipsam  geuerat,  ut 
Pater  et  Filius  esse  possit  respectu  ejusdem 
personai.  Et  idem  probat  verbum  procedendi^ 
quod  Joan.  8  et  14,  invcuitur.  Item  relativum 
alius,  quo  utitur  Christus  Dominus  Joan.  15 
et  1(5.  Nam  una  res  omnino  indistiiicta  nou  est 
alia  a  se  ipsa.  Item  hoc  iucludit  illa  locutio, 


CAP.  II.  EARUM  DISTINCTIO  DEFENDITUR.  H89 

qna  Paier,  dicitnr  csse  in  Filio,  ct  FVius  in  litcr  distiiictarum  non  repugnare  cum  unitate 

Patrc,  ct  Joan,  \\,  ct  in  cap.  1 .  Verlani  erat  a-  Dci,  qua;  unitas  Dci  sumitur  cx  unitatc  natura^ 

pud   Verhm.  Pnctcrca,  ubicumquc  Ghristns  divinu',  polcst  auteni  una  ct  eadcm  vera  divi- 

Dominus  ait,  se  accipere  a  Patre,  ct  Spiritum  nitas  esse  trium  pcrsonarum,  ut  cx  diccudis 

sancttim  a  se,  et  a  Patre,  clare  docet  distinc-  libro  scquenti  manifcstum  fict. 
lionem,  quia  haec  non  dicuntur  vcre  et  proprie 


de  cadem  re  respectu  sui  ipsius.  Dcniquc  etiam 
ex  missione  personarum  id  probari  potest,  ut 
iufra  videbimus. 

3.  Personarwn  distinctio  qualis. — Hcec  ergo 
evidenter  convincunt  distinctionem  in  re  ipsa 
intcr  pcrsonas,  quod  vero  illa  distinctio  dicen- 
da  sit  realis,  non  invenio  sub  hac  voce  tracta- 
tum  a  Patribus,  aut  dcfuiitumaConciliis:  puto 
tamen  contineri  sufficicntcr  iu  his,  qua;  defi- 
nita  sunt,  et  in  allatis  tcstimoniis,  et  locutioni- 


CAPUT  II. 

SATISFIT  OBJECTIONIBUS  H^RETICORUM  CONTRA  VE- 
RAM  TRIUM  DIVINARUM  PERSONARUM,  REALEMQUE 
DISTINCTIONEM. 

1 .  Pr»ter  dictum  gcncralc  fundamcntum, 
contra  eamdcm  vcritatcm  objiciiuit  hffiretici 
ilhid  Matthffii  1  \  :  Omnia  niihi  tradita  sunt  a 
Patre  meo,  et  ilhid  Joan.  16,  Omnia,  quw  Pater 

bus,  idcoquc  ccnsco  absolute  esse  dc  fide.  Quia  lialet,  mea  sunt,  ct  cap.  17.  Omnia  tua,  mea 

ha5c  distiuctio,  quam  iidcs  docet,  est  persona-  sunt,  etc.  Si  cnim  quidquid  habet  Pater,habet 

lis,   id  est,  constituens  personas    distinctas  :  Fihus,  nihil  rehnquitnr,  in  quopossiutrcahter 

distinctio  autcm  pcrsonahs,  reaUs  est.  Prate-  distingui.  Rationeitemsicpossumus  argumcn- 

rea  unaquoeque  divina  persona  in  se  spectata,  tari,  quia  vel  distinctio  pertinet  ad  pcrfectio- 

est  vera  res  per  se  subsistcns,  et  unanon  est  nem,  vel  non.  Si  non  pertinet,  non  est,  cur 

aha,  crgo  est  distinctio  reahs  inter  ipsas,  nam  ponatur  intra  Dcum :  si  pcrtinct,  ergo  erit  in 

reahter  distingui,  nihil  ahud  est,  quam  csse  Deo  sumina  distinctio,  quia  quidquid  perfec- 

vcras  res,  quarum  uua  nou  cst  aUa.  Et  hoc  ip-  tionis  in  ipso  est,  suinmo  modo  cst,  summa 

sum  probant  argumenta  sumpta  ex  substan-  autem  distinctio  reaUs  non  admittit  identita- 

tiali  generationc  ct  productione  :  hajc  namque  tem  realem,  quia  distinctio  in  ncgatione  iden- 

noii  est,  nisi  inter  res  reahtcr  distinctas.  Idem-  titatis  posita  cst.  Ha?c  autem  distinctio  admitti 

que  argumcutum  sumitur  cx  oppositione  rela-  non  potest  iii  Dco,  crgo   neque  absolute  dis- 

tiva  tah  processioni  accommodata.  tinctio  reaUs. 

4.  Ultimo  declarari  hoc  potest  ex  principiis  2.  Qiiomodo  Filius  liahcat  omnia,  quon  Pater. 

Mctaphysicse  :  nam  actuaUs  distiuctio  in  re  ip-  —  Primuin  testimouium   facile  posset  exponi 

sa  non  est,  nisi  realis,  vel  modaUs,  seu,  ut  aUi  de  Christo,  ut  liomine  et  de  potestate  cxcenen- 

loquuntur,  formaUs  :  ha3c  autem  posterior  dis-  tise,  et  .supremo  quodam  dominio  iUi  concesso 

tinctio  nunquam  iiivenitur,  nisi  iiitra  eamdcm  in  omnem  creaturam,  juxta  iUud  Matth.  ult,  : 

rem,  quai  componitur ,  vcl  aUquo  modo  coales-  Bata  est  mihi  omnis  potestas  in  ccelo  et  in 

cit  ex  illis  rebus,  quaj  ita  distingui  dicuntur.  terra.  Sic  ergo  cum  Christus  DEUShomo  dicit 

Unde,  quod  ita  distinguitur  ab  aUqua  rc  sem-  omnia  esse  sibi  tradita  a  Patre,  particula,  om- 

per  est  tanquam  modus,  vcl  affectio  ejus,  ut  nia,  declarari  potest  de  omnibus  bonis,  quo- 

inductione  facilc  constat.  Et  ideo  in  Deo  noii  rum  Deus  est  proprie  Dominus,  qua  sunt  bona 

liabet  locum  liic  modus  distinctionis,  qua  vere  externa  potius,  quam  interna,  seu  existentia 

et  actualiter  sit  in  rc  ipsa,  quia  in  co  uon  ha-  intra  ipsum  Deum.  Qiiam  expositioncm  indi- 

bet  lociim  compositio,  nec  modificatio,  vel  af-  cant  Chrysostomus,  Hieronymus,  et  Beda  ibi, 

fectioper  aliquid  a  sc  ipso  actualitcr  inre  dis-  et  Irenaius,  lib.  i,  c.   37,  TertuUiauus  4,  con- 

tinctum  a  sidistantia  Dei,  ut  latms  infra  libro  tra  Marcioncm.  Verumtamem  in  locis  Joannis 

quarto,  expUcandum  est :  ergo  sola  superest  videtur  esse  sermo  de  communicatione  divini- 

distinctio   realis,  qua;  inter  divinas  personas  tatis,  et  ita  ex  illis  locis  probant  diviuitatem 

esse  possit,  estque  in  universum  iiiter  omnes  Filii ;  Athanasius,  oratione  2,  contra  Arianos 

illas  entitatcs,  quse  per  se  habent  realitatem,  et  Nazianzenus,  oratione  5,  tlieologise.  Et  ideo 

ita  ut  una  alteram  non  modificet,  luijusmodi  Damascenus,  lib.  1,  de  Fidc,  cap.  9  et  sequen- 


autem  sunt  divinoe  personee,  ut  ex  illarum  sim- 

plicitatc,  summaque  pcrfectione  constat.  Ergo. 

5.  Ad  generale  fundamentum  liKreticorum 

supra  iusinuatum  generatim  etiam  dicendum 


tibus,  sub  intelligcndam  dicit  exceptiouem, 
scilicct  Patrcm  dedisse  omuia  FiUo,  pra-ter  in- 
nascendi  proprictatem .  Quse  expositio  habetm' 
etiam  in  Concilio  Florentino,  sessione  18,  et 


est,  veram  divinitatem  trimn  personarum  rea-    sessioue  25,  iu  litteris  imiouis,  Et  ex  ipsis  ver- 


590  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM  PERSONARUM. 

bis  est  manifesta.  Quia  eo  ipso,  qiiod  Filius  di-  nere  tamen  illam  et  hac  ratione  intra  Deum 

citur  accipere  a  Patre,  significatur  distinctus,  inveniri,  quiaetperfectiofcecunditatis,  etquid- 

cum  ergo  dicitur  accipere  omuia,  ita  intelli-  quid  perfectionis  sine  imperfectione  esse  po- 

gendum  est,  ut  non  destruatiu*  ipsum  accipere,  test  in  re  absoluta  et  respectiva,  intra  ipsum 

destrueretur  autem ,  si  toUeretiu'  di.stinctio :  reperitur.  Cum   autem  quseritiu",  an  illa  sit 

recte  ergo  intelligitur  de  omnibus,  prffiter  per-  summa  distinctio,  sub  distinctione  respondere 

sonalem  proprietatem,  inqua  sola  est  distinc-  possumus,  esse  summam  intensive ,  nonexten- 


tio.  Dici  etiam  potest  Pater,  dedisse  omuia 
Filio,  quia  illi  dedit  divinitatem,  in  qua  om- 
nia,  vel  formabter,  veleminentercontinentur. 
3.  Dubium. — Hinc  vero  dubitatio  orta  est  in- 
ter  scliolasticos,  andicendum  sit,  Patrem  dedis- 
se  Fibo  omnem  suam  entitatem,  vel  potius  ali- 
quam  non  dedisse.  Aliqui  enim  hoc  posteriori 
modo  loquuutur,  ut  Torres,  hb.  de  Trinitate, 
q.  39,  art.  2,  quem  ahqui  moderni  sequuntiu*. 
Quia  paternitas  est  ahqua  entitas,  hanc  non 
communicat  Pater  Fiho,  ergo,  etc.  Ahi  vero 
nolunt  ita  loqui,  sed  aiunt,  Patrem  communi- 
casse  Filio  omnem  entitatem,  non  tamen  omni 
modo,  quo  iUam  habet.  Nam  in  Patre  sohim 
est  una  entitas,  ergo  non  potest  quamdam 
communicare  et  aheram  non.  Tamen  iUamet 
entitas  in  Patre  habet  modum  essendi  absolu- 
tum  et  respectivum,  communicatiu-  autem 
priori  modo,  non  posteriori. 


sive.  Hoc  secundum  probat  ratio  facta,  quia 
non  est  iUa  talis  distinctio,  quee  excludat  om- 
nem  identitatem,  quia  hoc  non  ad  perfectio- 
nem,  sed  ad  hmitationem  et  imperfectionem 
naturse  pertineret.  Primum  autem  patet,  quia 
inter  personas  divinas  est  maxima  oppositio, 
majorque  repugnantia"  et  una  sit  alia,  quam 
possit  esse  inter  res  creatas  distinctas. 

6.  Atque  huc  spectat,  quod  dixit  Bernardus, 
hbro  5,  de  Gonsideratione,  cap.  8 :  Dicamus 
tres,  non  ad  prcejudicium  unitatis,  dicamus 
unum,  non  ad  confusionem  Trinitatis.  Et  nos 
addere  possumus.  Dicamus  reahter  distinctos 
sine  prsejudicio  identitatis,  sic  etiam  Sophro- 
nius  in  epist.  quae  habetur  in  6  Synod.,  Act. 
11,  inquit:  Nequeunum,qmdextra  unum  est, 
tria  recipit ,  neque  tria  secundim  quod  tria 
sunt,  unum  admittit,  id  est,  neque  unitas  Dei 
admittit  taha  tria,  quse  non  sint  iUud  unum. 


4.  Resolutio. — Ego  verosentio,iUudsignum,     neque  Trinitas  personarum  admittit  unitatem 


omnem,  accipi  posse,vel  utdistribuens  velquasi 
signum  totahtatis,  ut  sic  dicam,utidem  sit,  om- 
nem,  quod,  totam.  Priori  modo  valde  improprie 
hic  sumitur,  quia  ubi  non  est  phirahtas,  non 
est  distributio,  certum  est  autem  in  Patre  non 
esse  plures  entitates.  Et  ideo  in  iUo  sensu  non 
oporteret  qugestioni  respondere,  sed  potius  non 
admittere  iUam.  Si  vero  propter  solam  dis- 


in  persona.  Sic  etiam  inteUigendum  est,  quod 
dixit  Joannes  Theologus  Latinus  in  Concilio 
Florentino,  sessione  decima  sexta,  circa  fi- 
nem  :  Quamvis  tres  sint  hypotases  re  ipsa  dif- 
ferentes,  unicmn  Deum  et  opificem  credimus. 
Ita  deniqueexponendus  est  Damascenus,lib.  1, 
de  Fide,  cap.  11,  ubi  videtur  constituere  dit- 
ferentiam  inter  personas  creatas  et  divinas, 
tinctionem  rationis  ita  loqui  vehmus,  sicut  di-    quod  iUse  in  re  distinguuntur,  hse  vero  intel- 


cimus  omnia  attributa,  omnes  ideas,  vel  per- 
fectiones  Dei :  sic  vera  est  particularis  nega- 
tiva,  scihcet  Patrem  non  communicare  Fiho 
omnem  entitatem  suam,  quia  revera  pater- 
nitas  non  tantum  est  modus,  sed  vera  entitas. 
At  vero  si  loquamur  de  tota  entitate,  conce- 
dendum  est,   Patrem  totam  suam  entitatem 


hgentia  et  rationc.  Quem  locum  ita  exponit 
D.  Tliomas,  in  1,  distinct.  2,  art.  4,  et  d.  25, 
qu6est.  unica,  art.  4,  ut  ratione  inteUigat,  id 
est,  relatione.  Damascenus  autem  aperte  de 
intelligentia  loquitur,  non  tamen  dicit  per  so- 
]am  iUam  personas  distingui,  sed  processiones 
et  reali  proprietate.  DifFerentiam  autem  inter 
communicare,  ahoqui  communicaret  partem,  personas  creatas  et  divinas  in  hoc  ponit,  quod 
quod  repugnat  indivisibili  entitati,  ut  in  si-  distinctio  personarum  in  creatis  est  cum  ex- 
mih  dixit  Concilium  Lateranense  in  capite  chisione  omnis  identitatis.  Unde  fit,  ut  et  loco 
Damnami^s,  de  summa  Trinitate  et  de  Fide  et  tempore  personaj  separari  possint,  atque 
catholica.  Sic  autem  optime  dicitur,  non  com-  adeo  ut  earum  distinctio  possit  (ut  ita  dicam) 
munieare  omni  modo,  quod  nos  dicere  possu-    oculis  videri,   personse  autem  diviuse  ita  dis- 


mus  non  totahter,  quia  non  communicat  illam 
modo  relativo  opposito  fihationi. 

5.  Distinctio  dicat  ne  perfectionem,  an  im- 
per fectionem .  — Ad  rationem  respondeo,  dis- 
tinctionem,  ut  sic,  non  diccre  formahter  per- 
fectionem,  quia  in  ncgatioue  consistit,  suppo- 


tinguuntur,  ut  ahas  unum  sint  et  insepara- 
biles:  et  ideo  dicit  earum  distinctionem  sola 
inteUigentia  percipi. 


CAPUT  ni. 

SICUT  TRIiMTATE  SUNT  TRES  rERSONiE,  ITA  E- 
TIAM  ESSE  TRES  PERSONALITATES  REALITER 
DISTINCTAS. 


CAP.  III.  ESSE  IN  TRINITATE  TRES  PERSONALITATES.  591 

multis  porsoni.s,  ct  suppositis,  quod  est  rontra 
rationem  suppositi,  tum  etiam  quia  tale  sup- 
positum  csset  in  natura  intellcctuali,  ncmpe 
divina,  ac  proinde  esset  persona,  essent  ergo 
una  persona,  cujus  oppositum  osteusum  est. 
Idemque  diccndum  cst  sub  nomine  hypostasis. 
Nam  trcs  divina?  pcrsonai  ita  ctiam  sunt  tres 
1 .  Quod  in  Deo  plures  personse  sint  et  quod  hypostases,  ut  non  possint  dici  una  hypostasis : 
illse  sint  tres,  et  non  phires,  neque  pauciores,  juxta  usum  receptum  ilhus  vocis,  jam  enim 
iu  primo  hbro  ostensum  est,  et  ex  distiuctione  idem  significat,  quod  suppositum,  ut  supra  vi- 
reah,  quam  inter  eas  ostendimus,  evidentius  sum  est.  De  nomine  autem  substantioe  jam  di- 
confirmatur.  Quia  si  rcahter  distinguuntur  ximus  supra,  esse  ffiquivocum,  nam  potest  et 
pcrsonoe,  ergo  una  non  est  aha,  hanc  enim  nc-  naturam  ,  et  suppositum  significare.  Unde 
gationem,  vel  sohim,  vel  prfecipue  importat  constat,  non  posse  tres  personas  dici  tres  sub- 
distinctionis  vox,  prasertim  reahs,  ergo  vere,     stantias,  et  unam  substantiam  in  uniformi. 


ac  proprie  uumerantur,  ac  vocantur  tres  per- 
sonse. 

2.  Ti-es  personce  non  simt  una  persona. — 
Adde,  personas  divinas  ita  esse  distinctas  in 
sua  personah  ratione,  ut  nuho  modo  dici  pos- 
sint  una  pcrsona,  sed  tantum  plures,  seu  dis- 
tinctae,  aut  tres.  Hoc  de  fide  certum  e.st  contra 


seu  univoca  significatione ,  sic  enim  vel  dice- 
rentur  una  persona,  vel  tres  naturae  :  qua- 
propter  vel  non  est  ita  loquendum,  vel  exph- 
canda  est  sequivocatio,  ut  vitetm^  pericuhim 
erroris. 

4.  Fsse  in  Deo  tres  pefsonalitates.  —  Tan- 
dem  ex  dictis  conchiditur,  pcrsonas  divinas 


Sabehium,  qiiia  in  Dei  unitate  ita  est  Trinitas  non  sohim  in  concrcto  esse  trcs  personas  rea- 

confitcnda,ut  non  confundantur  pcrsonae,  con-  hter  distinctas  :  sed  etiam  habere  tres  persona- 

funderentur  autem,   si  una  persona  essent.  htates  reahter  distinctas.  Haic  assertio  sub  his 

Unde  est  ihud  Athanasii  in  suo   Symbolo  :  terminis  non  est  ab  Ecclesia  definita,  nec  in 

Fides  autem  catholica  hcec  est,  ut  unum  Demn  sacra  Scriptura  expressa,  et  ideo  non  est  sim- 

in  Trinitute,  et  Trinitatem  in  unitate  venere-  phciter  de  fide.  Maxime,  quia  non  defucrunt 

mur,  negne  confundentes  personas,  neque  sub-  theologi ,  qui  nohierint  admittere  hunc  mo- 


stantiam  separantes :  alia  est  enim  persona 
Patris,  alia  Filii,  alia  Spiritus  sancti,  ut 
ergo  personae  non  confundantur,  ita  sunt  con- 
fitendee  distinctse,  ut  nuUo  modo  in  una  coa- 
lesccrc  existimentur.  Ratio  autcm  est,  quia 
distinctio  personahs,  seu  intcr  pcrsonas  imme- 


dum  loquendi  in  abstracto  de  personahtatibus 
divinis,  contra  iUos  vero  disputabimus  infra 
hbrum.  Nunc  autem  supponimus,  esse  in  Deo 
proprietatcs  reales  constituentes  personas , 
quas  nos  abstracte  concipimus,  recteque  signi- 
ficamus,  ita  ut  hcet  modus  concipiendi  sit  ex 


diate  et  quasi  contradictoric  opponitur  unitati  imperfectione  nostra  ,    nihilominus  res  con- 

personali,  seu  in  persona,  et  ideo  tahs  distinc-  cepta,  et  significata  vera,  et  reahs  sit.  Has 

tio  et  unitas  non  potest  simul  convenire  eis-  ergo  proprietates  ,    personalitates  vocamus , 

dem  pcrsonis.  Et  declaratur,  ac  confirmatur,  easque  asserimus  ita  esse  distinguendas,  et 

quia  si  pcrsonse  sunt  distinctae,  jam  una  non  multiplicandas  in  re  ipsa,  sicut  ipsasmet  per- 

est  aha.  At  neque  amba^  esse   possunt  una  sonas.   Quod  facilc  probari  potest.   Primo  ex 

tcrtia  persona  (ut  sic  dicam)  quia  iUa  tertia  simphcitate  illarum  personarum  :  tanta  enim 

non  erit  substantia  distincta  in  re  ab  iUis  dua-  est,  ut  in  re  non  admittat  distinctionem  inter 

bus  personis,  ergo  non  est  persona,  quia  non  personam,  ct  proprietatem;,  seu  pcrsonahta- 

est  incommunicabilis  phunbus  personis,  quod  tcm  suam ,  idcoque  sint  convertibihter  idem, 

est  de  ratione  personai,  ergo,  ut  personse  sint  ergo  quantum  distinguitur  persona  a  persona, 

tres  et  dictinctee,  nccesse  est ,  ut  nou  possint  tantum  necesse  est  distiugui  personalitatem 

esseunapersona.  a  personahtate.    Secundo  ,   quia  si  personse 

3.  Nec  unum  suppositum.  —  Atque  ob  eam-  distinguuntur,  est  propter  oppositioncm,  et 

dem  rationem,  et  cum  eadem  certitudine  se-  distinctionem  personahtatum  inter  se^  ut  in 

quitm',  non  posse  tres  divinas  personas  esse  sequentibus  videbimus  ,  ergo  tantum  necesse 

unum  suppositum ,  tum  quia  etiam  est  dc  ra-  est  esse  distiuctioncm ,  et  plurahtatem  perso- 

tione  suppositi,  ut  sit  incommunicabile  :  si  au-  nalitatum,  quanta  est  personarum. 

tem  personai  divince  essent  unum  suppositum,  5.  Regula  de  wiitate  nominis  sahstantivi. — 

jam  iUud  suppositum  reahter  esset  commune  Ut  autem  hsec  veritas  magis  confirmetiu' ,  ac 


592 


LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM  PERSONARUM. 


declaretur,  notanda  est  regula  communiter  a 
theologis  recepta,  quse  ad  cajtera  omnia  in  se- 
quentibus  tractanda ,  multum  deserviet :  ni- 
mirum  ad  unitatem  nominis  substantivi  suf- 
ficere  unitatem  formee,  formaliter  significatse 
per  nomen^  seu  formee,  a  qua  tale  nomen 
sumptum  est.  Quam  regulam  tradit  divus 
Thomas,  1  par.,  q.  36,  art.  4,  et  q.  39,  art.  3, 
eamdemque  supponit  in  3.  par.,  q.  4,  art.  6, 
ad  \,  Capreokis  ,  in  i,  dist.  4,  q.  \,  art.  \, 
ad  1.  Aureolus  ,  Scotus  1.  distinct.   12,  q.  \, 


unitatem  concreti  substantivi  sufiicit  unitas 
formae,  etiamsi  supposita  plura  sint,  ut  osten- 
dimus,  ergo  ad  phn-aUtatem  ejusdem  nominis 
necessaria  erit  pluraUtas  formarum,  quia  si  hsec 
non  esset  necessaria,  posset  stare  hsec  phirali- 
tas  concretorum  cum  unitate  formee  seu  ab- 
tracti,  quod  repugnat  superiori  regulse.  Hsec 
ergo  posterior  regula  evidenter  sequitiu-  ex 
priori :  potestque  inductione  probari,  nam  hac 
ratione  tres  personse  non  sunt  plures  dii,  quia 
deest  eis  ahquid  necessarium  ad  plurahtatem. 


§  Juxta  qucestionem,  et  ahos  pro  eadem  regula  quod  non  est ,  nisi  plm-ahtas  deitatum ,  nam 

retuh  in  d  tom.  3.  part.,  disp.  13,  sect.  2,  et  deitas  est  forma  directe  significata  per  nomem 

in  sequenti  hbro  plura  de  iha  dicam.  Ratio-  Deus.  Simihter  Pater,  et  Fihus  vere  sunt  unus 

nem  ejus  reddit  divus  Thomas,  quia  nomen  spirator,  et  non  phu-es  ob  eamdem  ratiouem, 

substantivum  significat  modo  quodam  absohi-  et  sic  de  ahis. 

to,  seu  per  modum  substantiee,  aut  per  se  stan-  7.  Ex  his  ergo  conchiditur  ratio,  nam  Pater, 

tis,  substantia  vero,  sicut  per  se   liabet  esse,  Fihus,  et  Spiritus  sanctus  sunt  tres  personse 


ita  per  se  habet  unitatem  suam,  ergo  nomen 
substantivum ,  quod  per  modum  substantitB 
significat,  habet  unitatem  a  forma,  quam  for- 
mahter,  et  per  modum  subsistcndis  significat, 


secundum  fidem  Cathohcam,  et  non  sunt  una 
persona,  ut  ex  eadem  fide  ostensum  est  :  ergo 
habent  tres  personahtates  et  non  unam.  Pro- 
batur   consequentia,   quia  nomina  Persona, 


quia  illa  secum  aflfert  suam  unitatem,  ergo  ad  suppositum,  et  hypostasis,  substantiva   sunt, 

iUam  sufficit.   Quse  ratio  non  placet  Scoto  su-  nam  et  substantiam  signihcant,  et  per  mo- 

pra,  sed  non  affert  aham  meliorem,  ut  vide-  dum  substantiaj,  et  per  sestantis,  ut  evidenter 

bimus  infra  agentes  de   terminis  adjectivis.  constat  exmodosignificandi  tahum  vocum,  et 

Ahi  addunt  rationem  aham,   scihcet  nomen  ex  modo  concipiendi  omnium  liominum.  Imo, 

substantivum  significare  directe  formam,  reh-  sicut  Aristoleles  in  Pra^dicamentis  dixit,  pri- 

qua  vero  connotare,  et  ideo  a  forma  accipere  mam  substantiam  esse  primo,  et  maxime  sub- 

unitatem  suam,   quia  unumquodque  nomen  stantiam,  ita  dicere  possumus,  hsec  nomina 


i 


accipit  suam  unitatem  a  suo  directo  signihca- 
to,  nam  aliud  est,  quod  directe  demonstrat. 
Sed  haec  ratio,  nisi  includat  rationem  D.  Tho- 
mse,  parum  probat,  ahoqui  etiam  procedcret 
de  nomine  adjectivo,  nam  ihud  etiam  directe 
significat  formam,  et  connotat  subjectum  for- 
ma3 ,  ergo  etiam  in  illo  unitas  formse  deberet 
ad  unitatem  sufficere,  quod  tamen  non  ita  est, 
ut  videbimus.   Oportet  ergo  addere,  nomen 


significantia  primam  substantiam,  quatenus 
et  in  sc  subsistit,  et  incommunicabihs  est,  esse 
maxime  substantiva  inter  omnia  nomina  con- 
creta.  Ergo  in  his  omnibus  maxime  locum  ha- 
bent  regulse  positae.  Constat  autem  nomine 
Personce  formahus  magisque  directe  signifi- 
care  personahtatera,  quam  naturam,  ut  nota- 
vit  divus  Thomas,  1  part.,  quffist.  29,  art.  4, 
estque  ex  ipsa  voce  satis  per  se  notum.  Ergo, 


substantivum  significare  directe  formam  per  ut  persona  possit  phiraliter  prsedicari,  necesse 

modum  per  se  stantis  ,  et  ita  involvitur  ratio  est,  ut  personahtates  eodem  modo   muhiph- 

D.  Thomse.  Quocirca,  hcet  contingat,  talem  centur,  in  tanto,  nimirum,  numero,  in  quan- 

formam  immediate  subsistere  in  multis  sup-  to  personee  plures  esse  dicuntur.  Et  similitcr 

positis,  tamen  ex  vi  nominis  substantivi  signi-  hsec  plurahtas  personahtatum  sufficiet,  ut  per- 

ficatur  per  modum  unius  constituti  per  talem  sonoe  phu-es  sint,  quantumvis  uatura  sit  mia. 

formam,  et  ideo  hcct  plura  sint  supposita,  per  Sicut  ctiam  e  contraino  unitas  personahtatis 


ihud  nomen  solum  significantm*,  ut  haljcntia 
unitatcm  in  tali  forma,  ideoque  nomen  sub- 
stantivum  a  tah  forma  sumptum,  singulariter, 
et  non  plurahtcr,  de  iUis  praedicatur. 

6.  Alia  regtila  depluralitate.  —  Ex  hac  rc- 
gula  seqiutur  alia,  videlicet,  ad  pluralitatcm 
nomiuis  substantivi  uecessariam  essc  multitu- 
dinem  formai  directc,  ac  formaliter  siguifi- 
catse  pcr  nomen.  Hoc  facUe  patet,  quia  si  ad 


sufticit  ad  personre  unitatem,  etiamsi  naturai 
multipliceutur,  ut  in  Christo  Domiuo  videre 
licet. 

8.  Prima  difficultas  circa  regulas.  —  Argu- 
menta,  si  quse  sunt,  quce  contra  lianc  vcrita- 
tcm  fieri  possuut,  in  scquenti  capite  melius 
tractabuutur.  Nunc  circa  rcgulas  positas  oc- 
curit  dillicultas ;  quouiam  ex  illis  sequi  viden- 
tur  dua;  aliae.  Uua  est  ad  pluralitatem  nomi- 


CAP.  IV.  DE  TRIBUS  SUBSISTENTIIS  PERSONALIBUS.  593 

nis  snbstantivi  ooncreti  sufiicere  pliiralitatem  tcntiam^  idcmquc  erit  de  sapientc  coclem  modo 

forma3  significatre  formalitcr  pcr  nomen.  Al-  sumpto,  et  de  Domino,  vox  autcm  Dominan- 

tera  est  conscfpicns  ad  istam,  scilicct  ad  plu-  tis  adjectiva  est,  et  idco  dispar  cst  de  illa  ra- 

ralitatem  nominis  sulistantivi  concrcti  ncces-  tio,  ut  infra  dicemus. 
sariam  uon  cssc   pluralitatcm   supi^ositorum 

cum  pluralitate  formarum.  Hajc  posterior  evi-  CAPUT  IV. 
denter  sequitur  ex  priori,  nam  si  ad  pluralita- 

tem  dicti  significati  sufficit  pluralitas  forma-  sintne  in  tribus  personis  tres  subsistenti^ 

rum,  ergo  si  plurcs  formw  tales  siut  in  eodem  personales  realiter  distinctte. 
supposito,  erunt  plura  concreta  sul)stantiva  a 

tali  fornia  sumpta,  ergo  ad  eorum    plura-  1.  Senms  qucestionis.  —  Hanc  quastionem 

litatem   necesse  non  est,  ut  simul  concurrat  disputavilate,  in  d  tomo,  3p.,  disp.  ll^scct.  4. 

pluralitas  suppositorum.  Quod  vero  prior  re-  Non  potest  hoc  autem  omnino   praetermitti, 

gida  sequatur  cx  pra>cedcntihus,  patct,  quia  quia  est  neccssaria  ad  expUcandam  distinctio- 

oppositorum  cssedchet  eadcm,  scu  proportio-  ncm  personalem  divinarum  pcrsonarum  :  eam 

nalisratio.  tamen  ad  brevem  summam  redigam.  Adver- 

9.  Adhancdifiicultatcmquidamrespondent,  tendum  igiturest,  hoc  nomcn  ,  suhsistentia , 
concedendo  scquclam  et  admittendo  has  etiam  apud  antiquos  Patres  frequentius  accipi  in  vi 
duas  ultimas  regulas,  et  ea  iiomina,  quaj  ex  concrcti  ad  sigiiificandam  hypostasim ,  seu 
ilhs  inferri  possunt,  ut,  Verbum,  si  assumeret  pcrsonam.  hi  quo  sensu  nulla  est  (juaistio  inter 
plures  humanitates,  futurum  fuisse  phires  ho-  Cathohcos,  nam  de  fide  est,  dari  in  Trinitate 
mines  et  Patrem  ffiternum,  quatenus  virtutem  tres  subsistentias  reahter  distiuctas,  id  est, 
generandi  et  spirandi  habet,  esse  duo  princi-  tres  hypostases.  Et  sub  ilhs  terminis  invenie- 
pia,  saltem  sccundum  rationem  et  simiha.  tur  illa  locutio  in  5  et  6  Synodo,  et  fcre  in 
Ego  vero  oppositam  sententiam  defendi  in  aliis  Gracis  translatis  in  latinam  hnguam  : 
primo  tomo,  tcrtia  parte,  disput.  13,  sect.  3,  sempertamenGrffice  respondctvox/^y;;o6'^rt.«>. 
c[uam  nunc  etiam  probabihorem  censeo,  infra  Unde  etiam  Concihum  Latcranense  sub  Mar- 
vero  occurret  occasio  pecuharis  illam  tractan-  tino  V,  et  Justinus  Imperator  in  edicto  ad 
di,  cum  agemus  de  principio  Spiritus  sancti,  Joannem  papam,  et  alii  sffipe,  subsistentiam 
et  ideo  in  ilhmi  locum  remitto  nonnulla,  quoe  iUo  modo  accipiiuit,  cimi  de  tribus  subsisten- 
circa  opinionem  iUam  addenda  occurrcbant.  tiis  in  Trinitate  loquuntur.  Scholastici  vero 
Nunc  ergo  breviter  respondeo,  negando  sc-  eam  voccm  sumunt  in  vi  nominis  abstracti, 
quelam.  Et  ad  probationem  assero,  non  esse  ad  significandum  proprietatem  iUam,  seu  ra- 
eamdem  rationcm  phirahtatis,  seu  multitudi-  tionem,  a  qua  habent  persona^,  quod  subsis- 
nis,  quse  est  unitatis,  quia  ad  unitatem  sufficit  tant,  et  in  hoc  sensu  sunt  de  prEesenti  quses- 
unio  midtorum  in  eodem  supposito,  ut  citato  tione  opiniones  inter  scholasticos. 

loco,  tertia  parte,  magis  late  declaravi,  et  in  2.  Prior  opinio  ncgans. —  Prima  opinio  ne- 

sequentibus  attingemus.  gat,  esse  in  tribus  personis  tres  rationes  sub- 

10.  Allera  difficuUas. — AUa  difUcuUas  circa  sistendi,  sed  unam  tantum  essentialem  et  ab- 
eamdem  regulam  occurreljat,  quia  si  persona-  sohitam.  Ita  tenuit  Duraudus,  in  3,  distinct.  1, 
litatum  phn^aUtas  necessaria  est,  ut  personse  qusestione  secunda,  et  ibi  Capreohis,  et  Palu- 
posbint  phu^es  numerari,  eadem  ratione  erunt  danus,  idemque  sentit  Scotus,  quaistione  2,  § 
necessariffi  phires  sapicntise,  ut  dicantur  plu-  Ad  quwstionem  igitur,  et  aUis  in  locis,  quse 
res  sapientes  et  plura  dominia,  ut  dicantur  dictoloco  retuU.  Fundamentaafieruntur  mul- 
plures  dominantes,  quod  tamcn  falsum  est.  ta,  sed  uiium  est  caput  omnium  et  difficile, 
In  hac  vero  difficultate  incidcatur  aha  regida  scilicet,  quia  divina  natura  per  se  ipsam  essen- 
depraedicationcnominumadjectivorum,quam  tiaUter  subsistcns  est,  ergo  non  subsistit  in 
in  fine  liujus  libri  trademus.  Nimc  breviter  di-  personis  per  proprias  aliquas  subsistentias  per- 
cimus,  regulas  a  nobis  positas  procedere  in  no-  sonales,  ergo  non  dantur,  in  divinis  personis 
minibus  substantivis,  quia  nomen,  Persona,  tres  personales  subsistentise  reahter  inter  se 
substantivum  est.  Et  ita  concedimus  scquelam  distinctse.  Antccedens  probabitur  a  nobisinfra 
inahisomnibussubstantivisdictisdetribusper-  in  libro  sequcnti.  Nunc  breviter  declaratur, 
sonis,  ct  ideo  Athanasius  in  suo  symbolo  negat,  quia  esse  divinum  est  ipsum  esse  per  essen- 
trespersonasessetresomnipotcntes,utiquesub-  tiam.  De  ratione  autcm  intrinseca  et  esseutiali 
stantive,  quia  unam  tantum  habent  omnipo-  hujus  esse  est,  quod  sit  subsistens  :  nam  sicut 

I.  38 


594..  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETC. 

per  se  et  essentialiter  necessario  est,  ita  etiam  phronius  in  sua  Epistola^  qnse  liabetur  6  Syno- 

necessario,  acessentialiterpcrseest:subsisten-  do,  actione  41,  Probatur  consequeutia,  quia 

tiaautemnihilaliudest,  quamperseexistentia.  est  ab  inferiori  ad  superius,  nam  de  ratione 

Consequentia  autem  prima  probatur  primo,  personahtatis  cst,  ut  sit  subsistentia.  Addit 

quia  subsistentia  personahs  ad  hoc  tantum  est  vero,   quod   sit  incommunicabihs  et  in  na- 

ut  natura  per  illam  subsistat,  sed  jam  hoec  na-  tura  rationali,  atque  ita  homoab  eodemhabet, 

tura  per  iham  subsistat,  sed  jam  hsec  natura  quod  subsistat,  et  quod  sit  persona.  Et  ideo 

divina  per  se  subsistit  prsecisa  relatione,  ergo  etiam  in  Christo  Domino  sicut  non  datur  per- 

non  conjungitur  relationi,  ut  per  illam  resis-  sonahtas  creata,  ita  nec  subsistentia  creata. 

tat,  ergo  relatio  non  afFert  secum  specialem  5.  Evasio.  —  Respondent  tamen  auctores 

subsistentiam.  Secundo,  quia  nuUa  subsisten-  contrarise  sententise,  ahud  esse  in  creaturis, 

tia  est  amphus  terminabihs,  quia  repugnat  ahud  vero  in  Deo,  quia  creaturee  ab  eodem  for- 

subsisteutise  esse  in  aho  :  ergo  non  potest  per-  mah  principio  habent  subsistere  et  incommu- 


sona  divina  habere  subsistentiam  propriam, 
per  quam  terminet  absohitam  :  ergo  nuUam 
habet  propriam,  ac  personalem  :  quia  munus 
subsistentise  est  terminare  :  ergo  hoc  ablato , 


nicabihter  subsistere,  quia  subsistentia  creata 
hmitata  est.  Persona  autem  divina  ahunde 
habet  subsistentiam  et  ahunde  incommunica- 
bihtatem  :  nam  subsistentiam  habet  ab  essen- 


necessaria  non  est,  ncque  possibihs.   Alii  ar-  tia,  tamen  quia  iUa  est  infinita  et  communica- 

gumentantur  tertio  ex  propria  ratione  relatio-  bihs,  indiget  relatione,  ut  ab  iUa  habeat  in- 

nis,  quia  cum  sit  esse  ad  ahud,  non  potest  dare  communicabihtatem.  Unde  fit,  ut  in  divinis 

subsistere,  juxta  Augustinum  7,  de  Trinitate,  personis  midtiphcentur  tres  incommunicabih- 


cap.  4,  ubi  dicit  :  Omnem  rem,  ad  se  subsistere 
et  multo  magis  Deum. 

3.  Assertio  affirmans.  —  Dicendum  vero 
est  ,  dari  in  divinis  personis  tres  subsisten- 
tias  personales  inter  se  reahter  distinctas. 
Hoec  assertio  communis  est  theologorum ,  et 
mihi  videtur  certa.  Sumitm"  ex  D.  Thoma, 
4  p.,  q.  29,  tota,  et  30,  et  q.  38,  art.  -4,  ad  3. 
Ubi  Cajetanus  idem  tenet,  et  3  p.,  q.  2,  art.  4 
et  q.  3,  art.  3.  Et  communiter  Thomistee  et 
recentiores  theologi.  Et  sumitur  etiam  ex  Scoto 
quodhbet  4  et  5,  Henrico  quodhb.  5,  quaest  8, 
et  Alensis,  3  p.,  qusest.  2,  memb.  3.  Et  deni- 
qiie  omnes,  qui  negant  subsistentiam  absohi- 
tam,  necessario  concedunt  has  relativas,  quos 


tates,  et  consequenter  tres  personse,  et  tres 
personalitates,  quia  personahtas  non  dicit  ra- 
tionem  subsistendi  absohite,  vel  utcumque, 
sed  dicit  rationem  incommunicaliihter  subsis- 
tendi.  Et  eodem  modo  respondent  ad  Patres, 
locutos  esse  de  subsistentia,  prout  idem  est, 
quod  hypostasis,  vel  suppositum,  de  cujus  ra- 
tione  etiam  est  incommunicabihtas. 

6.  Refellitur,  —  Ha;c  doctrina  in  sc  quidem 
vera  est,  male  tamen  apphcatur.  Nam  ex  ea 
convinci  potest,  quod  intendimus.  Quoniam 
iUa  incommmiicaljihtatis  non  potest  esse  mera 
ncgatio,  ahoqui  persona  divina  supra  Deum 
subsistentem ,  ut  sic,  solam  negationem  adderet, 
quod  plane  falsum  et  absurdum  est.  Quia  inde 


infra  suo  loco  referemus.  Probatur  autem  pri-  sequeretur,  hunc  Deum  absohite  subsistentem, 

mo  ex  Concihis,  et  Patribus,  adjuncta  regula  esse  incommunicabilem   quoad  totam  suam 

tradita  in  capitc  superiori.  Nam  Patres  et  Gon-  entitatem  absohitam,  positivam  et  realem, 

ciha  tres  personas  absohite  vocant  tres  subsis-  quia  propter  solam  negationem  non  commu- 

tentias.  Et  hcet  utantur  nomine  suhsistentia  nicatur,  vel,  quod  perinde  est,  soh  negationi 

pro  concreto,  tamen  cum  vox  iUa  substantiva  non  communicatur,  imo  cum  iUa  negatio  di- 

significet,  sentiunt  dicti  Patres^  divinas  perso-  catur  esse  incommimicabihtas,  per  iUam  con- 

nas  non  adjective  tantum,  sed  substantive  esse  stitueretur  iUa  entitas  prorsus  incommunicabi- 

tres  subsistentes.  Unde  recte  concluditur  etiam  hs.   Pra3tcrquam   quod  inteUigi  non  potest , 

formale  significatum  iUius  vocis  in  divinis  per-  quomodo  triplex  illa  negatio  pura  cadat  in  di- 

sonis  muhiphcari.  Sicut  ergo  in  Deo  sunt  tres  vinam  subsistentiam  essentialem,  et  quomodo 

subsistentes  substantive,  ita  etiam  sunt  tres  per  negationem  constituatur  persona,  vel  in 

rationessubsistcndi^ethasvocamustressubsis-  quo  incommunicabihs  reddatur  una  persona 

tentias  pcrsonales.  respectu  aharum  ejusdem  natura;.  Necessarium 

4.,  Sccundo  probatur  asscrtio  ex  rcsohitione  ergo  est,  ut  per  iUam  vo(  om  suhsistenticp  in- 

praicedentis  capitis.  Nam  in  Deo  sunt  trcs  per-  communicahitis,  significctm-  ahqua  forma  posi- 

sonahtatcs,  ex  priucipio  posito,  quia  perso-  tiva,  ita  propria  uuius  persouK,  ut  uon  com- 

na  substantivum  nomcn  est  :  ergo  sunt  tres  municetur  ahis. 

subsistcutia^  personalcs,  ut  loquitur  etiam  So-  7.  hitcrrogo  igitur,  an  iUa  forma  ex  pro- 


CAP.  V.  ESSE  IN  DEO  TRES  ESSENTIAS  RELATIVAS.  595 

prio  conccptn^  ct  ratione  sit  subsistens,  scu    terio  incarnationis ,  quia  si  'Verbum  divinum 
ratio  subsistcndij  nccne.  Si  primum  dctur,  il-    non  habct  propriam  personalem  subsistcntiam. 


lud  ipsum  est  quod  intcndimus  :  nam  illa  for- 
ma  iucommunioabilis  iu  unaquaque  persona 
divina  non  potest  esse  nisi  propria  cjus  rela- 
tio,  ut  nunc  suppono  :  ergo  si  talis  forma  cx 
propria  ratione  est  subsistens,  vel  ratio  subsis- 
tendi  illud  babct  ex  ratione  propria ,  ac  per- 


intclligi  non  potcst,  quomodo  unio  byposta- 
tica  in  illo  facta  sit,  ct  non  in  aliis  personis. 
10.  Solvmdur  argumenta. — Ad  fundamen- 
tum  contrariffi  scntcntise  dicam  ex  professo  in 
libro  sequenti.  Multi  enim  tbeologi  illo  con- 
victi  negant  dari  in  Deo  subsistentiam  essen- 


sonali,  seu  relativa  (bffic  enim  omnia  conver-  tialem,  putant  enim,  subsistentiam  absolutam 

tuntur  in  divinis,  ut  infra  dicam)  quod  autcm  pugnare  cum  relativis  ,   et  ideo  nc  rclativas 

hujusmodi  est,  multipUcatur  in  divinis  per-  negeut,  negant  absobitam.  Quod  etiam  cgo 

sonis,  ut  sffipe  dictum  est.  Si  autem  illa  forma  faciendum  judicarem,  si  alterutrum  esset  ne- 

ex  propria  ratione  non  est  subsistens,  scu  ratio  ccssarium  :  censco  autem  non  esse,  et  ideo 

subsistendi ,  manifeste  sequitur ,  in  Deo  non  dato  antecedcnte,  ncgo  conscquentiam.  Quia 

esse  tres  personas ,  nec  tres  subsistentcs,  scd  in  divina  pcrsona,  quoe  nostro  modo  intelli- 

ad  summum  unum  subsistens  affectum  pluri-  gendi  constat  ex  natura  ,  et  personalitate  , 

bus  formis  quasi  adjacentibus  illi.  Declaratur  utraque  ex  propria  ratione  subsistens  est,  ne- 

hoc,  quia  si  formse  illae  ex  propriis  rationibus  que  boc  repugnat ,    quia  non  uniuntur  per 

secum  non  afferunt  subsistcntiam,  nccessarium  compositioncm,  sed  per  summam  identitatcm, 

est ,  intelligantur  advenire  rei  subsistenti ,  et  et  simplicitatem ,  ut  dicto  loco  amplius  de- 

illi  quasi  adjaccre,  nam  Iioec  duo  immediate,  clarabo. 

et  adffiquate  dividuut  formam ,  seu  proprieta-        i  1 .  Quocirca  ad  priorem  probationem  ibi 

tem ,  quia  oportct ,  ut  vel  sit  subsistens  ,  seu  adductam  respondeo,  subsistentiam  non  tan- 

ratio  subsistendi  ,  vel  ut  sit  inbserens,  aut  tum  esse,  ut  natura  subsistat,  sed  etiam  ut 

quasi  inhaerens,  nostro  modo  concipiendi.  persona  subsistat,  et  in  Deo  subsistentia  per- 

8.  Unde  etiam  sequeretur  ,   quod  bic  Deus  sonalis  est  necessaria ,  ut  ipsa  relatio  ex  se  in 

subsistens,  ut  sic,  vere,  proprie,  ct  complete  suo  conceptu  subsistens  sit.  Igitur  licet  demus 

sit  persona,  quia  rationi  personae  non  obstat,  divinam  essentiam  non  conjungi  j-elationi  ex 

quod  illi  jam  subsistenti  adveniant  plures  for-  indigentia  subsistendi ,  uihilominus  nccessa- 

mfe  non  subsistentes,  quantumvis  iUse  inter  se  rium  est,  ut  relatio  ipsa  ex  se  subsistens  sit,  ut 

incommunicabiles  dicautur ,  id  est ,   realiter  possit  veram  personam  constitucre.  Ad  2,  res- 

distinctse.  Nam  communicari  alteri  tanquam  pondetur  eo  modo  ,   quo  subsistentia  potest 

formee,  ad  sustentandam  illam,  non  est  contra  esse  commmiicabilis  miUtis  pcrsonis,  esse  posse 

rationem  personee,  et  suppositi,  ut  in  princi-  terminabilem ,  non  per  compositiouem,   sed 


pio  hujus  materiai  dixi ,  et  constat  in  Verbo 
divino,  quod  humanitati  communicatur,  ct 
posset  simul  communicari  aliis  naturis  rcalitcr 
distinctis.  Atque  Iiaec  ratio  vidctur  mihi  uuica, 
et  sufficiens  ad  couUrmandam  hanc  senten- 
tiam. 

9.  Confirmatur  assertio.  —  Potest  autem 
confirmari  primo,  quia  juxta  sententiam  op- 
positam  multo  difficilius  intclligi  potest  Tri- 
nitatis  mystcrium.    Quomodo  enim  intelligi 


pcr  summam  identitatem.  Ad  3,  infra  tractan- 
dum  est ,  au  relatio  divina  secundum  pro- 
priam  rationem  relationis  constituat  perso- 
nam,  et  sidjsistens  sit,  nunc  breviter  dicitm* 
ipsummet,  esse  ad,  in  se  aliquid  esse,  et  ut  sic 
posse  esse  subsistens.  Ad  Augustinum  vero  res- 
poudct  divus  Tliomas,  \  parte,  qua^stione  vige- 
sima  nona,  articulo  quarto  ad  primum,  rela- 
tionem,  ut  subsistens  est,  uon  cousiderari,  nec 
nominari,  ut  respicit,  sed  ut  in  se  aliud  est,  et 


poterit  processio  substantialis,  nisi  terminetur    ideo  dixisse  Augustinum,  quidquid  subsistet,  ad 

ad  rem  subsistentem  secuudum  propriam  ra-    se  subsistere. 

tionem  suam,  qua  sit  terminus  complctus  il- 

lius  processionis  ?  Qua  etiam  ratione  inteUigi 

poterit  oppositio  rclativa,  qualis  in  Dco  ncces- 

saria  est?  Nam  esse  dcbet  inter  res  subsisten- 

tes,  ut  sic,  cum  sit  relatio  originis.  Denique 

intelligi  non  potcrit,  quomodo  diviua  uatura 

dicatur  essc  in  tribus  personis,  nam  potius  di- 

cendum  esset,  tres  relationcs  esse  in  hoc  Dco 


CAPUT  V. 

SINT    NE    IN   WVINIS    PERSONIS    TRES    EXISTENTOE 
PERSONALES   REALITER   DISTINCT^. 

d .  Existentia,  vel  in  substantiis  idem  est 
cum  subsistentia,  ut  quidam  voluut,  vel  ccrte 


subsistente.  Secuudopotestconfirmariexmys-    proxime  et  iutime  conjuncta  est  illi,  et  ideo 


596  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETC. 

post   subsistentias   personales    de   existentiis  per  se  existit,  nam  ille  modiis  ^ef  se  non  addit 

item  personalibus,  seu  relativis  sermonem  in-  existentiam.  Item  de  anima  rationali  ut  ha- 

stituimus.  Quamvis  enim  haec  qusestio  tractata  bcnte  esse  per  creationem,  nam  ex  modo  in- 

etiam  a  uobis  sit  in  primo  tomo,  tertia  parte,  formandi  uon  accipit  novum  esse.  Ex  qua  in- 

disputatione  undecima,  sectione  secunda,  ni-  ductione  colligitur,   quod  una  existentia  non 

hilominus  non   potuit  hoc  loco  prajtermitti,  est  modus  alterius,  neque  ilH  per  se  additur, 

nam  ad   iutelligendam  veram  distinctionem  ac  proiude  etiam  sequitur  quod  relatio  divina 

realem  personarum  divinarum  est  necessaria.  non  addit  existentiam  relativam  divinse  essen- 

Expedicmus  tamen  illam  brevius,  multa  sup-  tise  quse  ex  se  propriam  et  perfectissimam  exis- 

ponendo,  quai  ibi  tractata  sunt  et  aha,  quoe  de  tentiam  habet. 

existentia  in  communi  diximus  in  Metaphysi-  4,  Sententia  affirmmis.  — Secunda  senten- 

ca   disputatione  trigesima  prima.  tia   aflirmat,  relationem  divinam  secundum 

2.  PrioT  seutentia  negans  existentias  relati-  propriam  rationem,  suam  habere  proportio- 

^•^^_ Prima  ergo  sententia  affirmat,  esse  in  natam  existentiam,  atque  ita  existentiam  re- 

Deo  unum  esse  existentise  absolutum  et  essen-  lationis  ratione  distingui  ab  existentia  essen- 

tiale,  et  praiter  illud  nullas  dari  in  Trinitate  tiae ;  existentias  autem  relativas  oppositarum 

existentias  relativas,  seu  personalcs  (liis  enim  rclationum   multiplicari  et  reahter  inter  se 

vocibus,  ut  sequivalentibus  nunc  utimur),  nec  distingui.  Quse  sententia  milii  placuit  in  ci- 

re    nec  ratione  ab  essentia  distinctas.  Hanc  tato  loco  et  nunc  etiam  maxime  probatur,  si 


.significant  Capreolus  et  Cajetanus,  et  ex  D. 
Tlioma  possunt  multa  in  ejus  favorem  aiferri, 
quffi  omnia  retuh  in  loco  allegato.  Ubi  fun- 
damenta  etiam   liujus    seutcntiaj    proposui. 


recte  intehigatur,  ut  ibi  explicata  est,  Nam 
imprimis  ita  intelligenda  est,  ut  divinitas  non 
credatur  formaliter  existere  per  existentiam 
relativam,  sed  per  se  ipsam,  et  per  siuim  esse 


Nunc  vero  duq  invenio  addita  in  ejusdem  o-  omnino  absohitum,  est  enim  ipsum  esse  per 

pinionis suasionem, quse hocloco consideranda  essentiam.  Non  ergo  ad  hoc  ponitur  existen- 

sunt.   Primum  est  quasi  ab  auctoritate  nega-  tia  relativa,  sed  ut  relatio,  quatenus  relatio 

tiva.  Quia  nuUus  antiquorum  Patrum  ita  lo-  est,  per  illam  existat,  vel  persona  etiam  qua- 

queus  iuvenitur,  ut  tria  esse  personaha,  vel  tenus  persona  relativa  est.  Unde  etiam  quoad 

tres  existentias  relativas  divinis  personis  attri-  modum  loquendi  advertere  necesse  est,  quoties 

buat.  Nam  si  quis  ita  sentire  visus  est,  maxi-  agimus    de   divino   esse   simpliciter    et   sine 

me  Richardus  de  sancto  Victore,  quem  ego  addito,   ihud   appehari  unum  tautum,   quia 

in  dicto  loco  ad  lioc  allegavi;  at  ille  non  lo-  sermo  est,  de  ipso  esse  per  essentiam  quod 

quitur  de  existentia  in  hac  significatione,  de  est  esse  perfectissimum  et  simphciter,  et  ita 

qua  disputamus,  sed  nomen  abstractum  exis-  loquuntur  Hieronymus,  Augustinus  et  divus 

tentice,  accipit  pro  concreto,  ad  significandum  Tliomas,  cum  dicunt,  esse  unum  esse  trium 

ipsum  suppositum,  ut  plane  constat  ex  eodem  personarum,  in  quo  subsistunt,  prout  retuli 

auctore,  hbro  quarto  de  Trinitate,  et  quia  hac  citato  loco ;  imo  Augustinus,  septimo  de  Tri- 

ratione  in  definitione  personse  posuit,  quod  sit  nitate,  capite  quarto,  solum  ilhid  esse  vocat 

inconwmriicahilis    existentia.    Unde    Joanues  substantiale,  quia  substantiam  sumit  pro  es- 

tlieologus  latinus,  in  sess.  19,  Concihi  Floren-  sentia.  Hic  vero  speciahter  agimus  de  existen- 

tini,  eodem  modo  sumpsit  existentiam.  tia  relationis,  et  talis  est,  et  ideo  semper  cum 

3.  Ratio  prioris  sententio!.  —  Aluid  funda-  addito  loquendum  est  de  his  existentus  rela- 


mcntum  ex  ratione  sumitur.  Quia  relatio  di- 
viua  sohim  est  quidam  modus  existentiai  divi- 
nitatis,  ut  loquitur  Damascenus  1,  de  Fide, 
cap.  9,  10  et  11,  sed  modus  existcntiai  non 
affert  existentiam,  ergo  relatio  divina  ut  sic, 
nuUam  existentiam  affert,  ergo  existeutia  uon 
muUiplicatur  in  personis,  nam  illa  sola  mul- 
tiphcantur  quai  conveniunt  personis,  ut  sic. 


tivis,  quoties  phires  esse  dicuntur. 

5.  Hanc  ergo  sententiam  sic  expositam  in- 
dicavit  Scotus  in  1,  distiuct.  1 1,  articulo  secun- 
do,  §  ultimo,  ubi  ait,  non  solum  quidditatem, 
seu  rationem  formalem  relationis  distingui 
ratione  ab  essentia,  sed  etiam  esse  relationis 
simihter  distingui  a  diviua  esseutia.  Ubi  ne- 
cesse  cst,  Scotum  loqui  de  esse  existentice  re- 


Minor  propositio,  in  qua  est  vis  argumeuti,  lationis,  alias  quomodo  illud  distingueret,  aut 

probatur  primo  inductione  in  creaturis :  nam  cur  nominaret  tanquam  distinctum  a  ralioue 

accidenti  habenti  suam  existcntiam  non  ad-  quidditativarelatiouis.  Siautemesse  existcutiee 

ditur  nova  existeutia  modo  esscudi  in  se,  vel  rclatiouis    distiuguitur   rationc   ab    esseutia, 

in  alio,  et  idem  cst  de  humanitate,  quatenus  profccto   relativum  est,  ac  proinde  multiph- 


CAP.  V.  ESSE  IN  DEO  TUES  ESSENTIAS  RELVTIVAS.  597 

catur  in  Deo.  Alii  vero  scliolastici  antiqui  ni-  7.  Potcst  etiam  in  Imjiis  rei  confirmationem 
hil  fere  de  hac  re  dicunt,  sohis  Aleusis,  prima  alTerri  Augustinus  5,  de  Trinitate,  cap.  6,  et 
parte,  quaestione  44,  loquitur  eodcm  modo,  Ub.  7,  cap.  4,  quatcnus  dicit,  AMikI  esi  esse 
quo  Richardus  dc  sancto  Victore,  dc  quo  sta-     Deum,  aliud  esse  Palren/ .Quod  intelligendum 

essc  sccuudum  distinctionem  rationis  recte 
exponit  D.  Tliomas,  1  part.,  quajst.  28,  art.  2. 
Et  illum  mo(him  loqucudi  imitatur  Anselmus, 
hb.  de  processioucSpiritussancti,  in  principio, 
et  Magister  iu  1,  distin.  28,  §  Prwierca,  il- 
hid  autcm  esse,  tam  Dei,  quam  Patris,  ut  sic, 
est  essc  reale  ct  actualc  in  rcruni  natura :  ergo 
est  esse  cxistentise :  ergo  ex  sentcntia  Augus- 
tini  distinguuntur  ratione  existentia  Dei  et 
existentia  Patris,  ut  sic. 

8 .  Ratio  pro  secimda  sentenlia. — Atque  liinc 
tandcm  fundatur  principaUs  ratio  pro  hac 
senteutia,  quia  existentia  niliil  aliud  est,  quam 


tim  dicam.  Richardus  ctiam  de  niedia  villa, 
in  3,  distinctione  prima ,  articulo  primo , 
quaistioue  sccunda,  ad  I ,  nonuihil  favct.  Ex 
modcrnis  vcro  expresse  hanc  sentcntiam  sc- 
cuti  sunt  Mcdina,  3  part.,  cpitcst.  17,  art.  2, 
dub.  3,  et  Zumel,  1  part.,  quicst.  28. 

6.  Richardi  de  S.  Vict.  me>is  exponitur.  — 
Prffiterea  Richardus  de  sancto  Victore  satis 
aperte  mihi  videtur  hanc  sententiam  do- 
cuisse  in  hbro  quarto,  dc  Trinitatc,  capite 
duodecimo  et  sequcntibus.  Circa  quem  auc- 
torcm,  proptcr  id,  quod  in  contrarium  ob- 
jicicbatur,    tria   animadvertcnda    occurrunt. 


Primum  est^  uegari  uon  posse,  quin  aUquaudo    actuaUs  entitas,  vel  si  ita  loqui  veUmus,  uiliil 


accipiat  nomcn  abstractum  existentice  pro 
coucreto,  id  est,  pro  re  ipsa  existcute,  nam 
prseter  argumcntum  factum  id  coustat  ex  ca- 
pitibus  18ct  19.  Nou  tamen  semper  vidctur  ita 
loqui,  sed  etiam  etiam  pro  abstracto,  uam, 
cap.  14,  distinguit  existcntiam  a  persoua,  ct 
cap.  16^  sciendiim  esse  inquit,  existcntiam  de~ 
signare  suhstantiale  esse,  scd  aliquando  quod 
sit  ex  commum,  aliquando  quod  ex  incommuni-    respoudebatur,  vel  objiciebatur  iu  contrarium. 


aUud  est,  quam  actuaUtas  ipsius  eutitatis,  scd 
tres  proprietates  pcrsouales,  ac  divina^  sunt 
trcs  entitates  actuales  reaUter  inter  se  distinc- 
tse,  et  ratione  ab  entitate  essentise,  ergo  sunt 
tres  existentise  relativas  reaUter  iuter  se  dis- 
tincta^,  et  ratioue  ab  existentia  essentise.  Majo- 
rem  suppono  ex  citato  loco  Metaphysicoe.  Minor 
autem  coustat  ex  dictis  hacteuus.  Quod  euim 


caMli  proprietate.  Et  ex  cap.  17,  idem  satis 
coUigitur.  Secuudum  est,  etiamsi  existentia 
nomeu  pro  coucrcto  accipiatur,  admittendo 
hoc  modo  tres  existeutias,  satis  conchidi,  po- 
nere  etiam  tres  ratioues  existendi,  quas  voca- 
mus  existentias  iu  abstracto.  Assumptum  pro- 


Pateruitatem,  vcrbi  gratia,  esse  sohim  quem- 
dam  modum  esscntiaj,  valde  frivoUim  est. 
Primo,  quia  Ucet  nostro  modo  concipieudi  re- 
latio  divina  apprcheudatur  ut  modus,  vere 
tanieu  est  eutitas  perfectissima :  nam  propria 
ratio  modi,  ut  distinguitur  ab  eutitate,  imper- 


batur  ex  iUo  priucipio,  quod  substantiva  nou  fectionem  aUquam  iucludit  et  distinctionem  ex 

muUipUcautur,  uisi  muUipUcatis  formis,  cou-  uatura  rei  ab  eo  cujus  est  modus.  Quodetiam 

stat  autem,  existentiam  sumptam   pro   ipso  est  Metaphysica  manifestum  est.  Unde  subsis- 

concrcto  substautive  dici,  crgo  si  Richardus  teutia  personaUs  Dei  idco  potest  terminare  a- 

per  tres  existentias  iuteUigit  tres  existeutes,  Ucnam  naturam,  quia  non  est  tantum  raodus, 

admittit,  tres  persouas  divinas  esse  tres  exis-  sed  vera  res  et  per  se  entitas. 

teutes,  substantive,  ergo  necessario  scutit  esse  9.  Secuudo,  quia  Ucet  daremus,  relationem 

in  eis  tres  existeutias  persouales,  ratione  qua-  esse  modiim  in  re  ipsa,  adUuc  uecessario  ha- 


rum  iUud  substautivum  muUipUcatur.  Ter- 
tium  est,  Richardum  specialiter  cousiderasse 
iu  hoc  uomine  existenticc  vim  quamdam  iu  iUa 
particula,  ex,  propter  quam  vult  existentiam, 
significare  esse,  non  qualecumque,  sed  quod 
est  ex  aUo,  vel  ex  quo  est  aliud.  Et  ob  hauc 
causam  potius  dicit  esse  in  Deo  tres  existen- 
tias,  quam  unam,  uude  ita  loquitur,  dari  iu 
Deo  unum  esse  et  tres  existentias,  quia  exis- 
teutia  indicat  pecuUarem  modum  habcudi  il- 
lud  esse,  qui  modus  in  relatione  cousistit. 
Unde  nihil  aUud  vitlctur  expUcasse  per  haic, 
uisi  existeutias  relativas,  quas  ratioue  distiu- 
guit  ab  cssc  commum. 


bere  existentiam  propriam  sibi  accommoda- 
tam.  Nam  in  rebus  creatis,  quanta  est  distinc- 
tio  inter  rem  ct  modum,  tanta  est  iuter  exis- 
tentiam  rei  et  cxistcntiam  modi  et  iuductio, 
quae  in  objcctione  fiebat,  potest  a  uobis  in 
contrarium  retorqueri.  Nam  in  supposito  crea- 
to  praster  existcntiam  naturse,  uecessario  in- 
teUigere  debcmus  existentiam  iUius  modi,  qui 
terminat  talem  naturam  et  constituit  formaU- 
ter  suppositum  vel  personam.  Et  ideo  in  liu- 
manitate  CHRISTI  Domini,  licet  sit  existentia 
naturaj  creatce,  uon  tameu  cst  complcta  exis- 
tcutia  persoua3  humanaj,  sed  iUa  complctiu' 
per  existeuliam  pcrsonalem  Verbi  dlviui.  Idem 


598  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETG. 

intelligendum  est  de  inliserentia  accidentis,  tuale  ens,  quin  concipiatur  ut  indudens  exi- 
quatenus  est  modus  ab  ipso  accidente  distinc-  stentiam.  Quod  argumentum  maxime  urget 
tus.  Idem  in  motu  et  aliis  modis  accidentali-  contra  eos,  qui  existimant,  essentiam  divinam 
bus  entium.  Et  ratio  generalis  est,  quia  in  liis  non  includi  in  conceptu  relationis  preecise  in- 
omnibus  estpropriaactualitas  realis,  distincta  tellectae,  quia  negari  profecto  non  potest, 
a  re,  quam  modificat,  et  quia  fieri  potest  per  quin  in  conceptu  relationis  aliqua  existentia 
distinctam   efBcientiam  et  influxum  realem,     includatur.  Verumtamen  etiam  absolute  pro- 

cedit  ratio,  nam  esto,  relatio  includat  essen- 
tiam,  tamen  nostro  modo  intelligendi  illi  ali- 
quid  addit,  quod  pertineat  ad  ens  actuale,  et 
ideo  necesse  est,  addat  etiam  existentiam  ra- 
tione  distinctam. 

12.  Secundo,  quia  paternitas  est  veluti  quse- 
dam  forma  Patris,  ergo  dat  illi  aliquod  esse, 
quod  non  est  esse  essentiae,  nec  potentiale ; 


ergo 


qualem  habent  entitatem  distinctam, 
talem  etiam  habent  actualem  existentiam.  Et 
confirmatur.  Nam  accidentia  habent  diversam 
existentiam  a  substantia,  solum  quia  habent 
diversam  entitatem  a  substantia,  ciu?  ergo  non 
poterat  illam  habere  modi  reales,  sive  acci- 
dentales,  sive  substantiales  sint. 

10.  Evasio  pnecluditur .  —  Respondent,  in 
ahis  modis  reahbus,  qni  non  sint  modi  exis-    est  ergo  actuale  et  existentise.  Dici  potest  dari 


tentise,  habere  hoc  locum,  non  autem  in  mo- 
dis  existentiee,  id  est,,qui  modificant  rem,  vel 
naturam,  quatenus  existens  est,  terminantque 
existentiam  ejus.  Quia  una  existentia  non  po- 
test  esse  modus  alterius  existentise.  At  hoc  nec 
verum  est,  nec  quidquam  refert  ad  rem  prse- 
sentem :  nam  existentia  actuahs  nihil  ahud 
est,  quam  actuaUtas  uniuscujusque  rei  in  esse 
entis  realis,  transcendentaliter  sumpti,  id  est, 
prout  comprehendit  propria  entia  et  modos 
reales  entium,  ergo  sicut  potest  una  forma 
actu  existens  esse  modus  alterius  rei  existen- 


medium,  scilicet  esse  personale,  vel  esse  rela- 
tivum.  Sed  hoc  revera  non  est  medium,  nam 
in  hoc  essc  personah,  seu  relativo  potest  con- 
siderari  sola  formalis  ratio  quasi  quidditativa 
iUius,  vel  considerari  potest,  quod  sit  quod- 
dam  esse  actuale  in  rerum  natura,  et  hoc  modo 
esse  personale  est  contentum  sub  esse  exi- 
stentiee,  nam  hoc  est  veluti  transcendens  ne- 
cessario  inchisum  in  omni  esse  reah  in  actu, 

13.  Quod  potest  tertio  declarari  in  Filio  (et 
idem  est  cum  proportione  de  Spiritu  sancto) ; 
nam  Fihus  per  suam  generationem  accipit  a 


tis,  itaunaexistentiapotestessemodusalterius,  Patre  etessc  Dei  et  esse  Filii,  inter  quse  prout 

ut  existentia  inhserentias  potest  esse  modus  ac-  ratione  distinguuntur,  potest  hsec  diversitas 

cidentahs  existentiae,  vel  existentia  personah-  considerari.  Nam  esse  Dci  non  producitur,  sed 

tatis,  ut  sic,  est  modus  existentiEC  solius  natu-  commxmicatur,  supponitur  enim  in  Patre,  et 

rse,  et  sic  de  aliis.  Quod  si  existentiam  ipsam  idem  communicatur  Fiho,  esse  autem  Fihi,  ut 

consideremus  ut  distinctam  a  proxima  entitate,  sic,  non  supponitur,  sed  producitur  seu  com- 

vel  modo,  et  ad  illam  comparetur  tanquam  producitur  cum  ipso  Fiho,  ergo  necesse  est  iha 

ad  essentiam  potentialem,   cujus  est  existen-  duo  esse  ratione  distingui,  quandoquidem  tam 

tia  (sive  re,  sive  ratione  distinguatur)  sic  con-  diverso  modo  esse  intehiguntur.  Necessarium 

cedi  potest,   existentiam  immediate  tantum  idem  est,  utrumque  pertinere  ad  esse  existen- 

esse    modum   essentiee,    vel    quidditatis,  seu  tiae,  quod  quidem  de  esse  Dei  manifestum  est, 

formee,  cujus  est  existentia,  ipsam  vero  for-  de  esse  autem  Filii  probatur,  quia  omne  esse, 

mam  esse  modum  alterius  entis.  Atque  ita  in  quod  terminat  ahquo  modo  realem  et  actua- 

prffisenti,  existentia  relativa  immediate  consi-  lem  productionem,  est  esse  existentise  reahs. 

derari  potest  tanquam  modus  ipsius  relationis,  14.  Denique    existentia,    ut  sic,   etiam  iu 

quam  constituit  in  esse  formse  et  entitatis  ac-  creatma  abstrahit  ab  absoluta  et  respectiva, 

tuahs,  ipsa  vero  relatio   est,   quse   proxime  faUuntur  enim,  qui  putant  existentiam  rela- 

concipitur  ut  forma,  vel  modus  naturam  ter-  tionis  realis  ut  sic,  esse  actum  quemdam  ab- 

minans,  vel  constituens  personam.  solutum,  etiamsi  ipsa  forma  relativa  sit,  hoc  e- 

41.  Alice  confirmationes.  —  Deniquc  potest  nim  repugnat,  quia  esse  proveuit  a  forma,  et 

hoc  fundamentum  variis  modis  exphcari  et  est  iUi  proportionatum,  Item,  quia  forma  re- 

confirmari.  Primo,  quia  essentia  et  relatio  di-  lativa,  ut  sa^pe  dixi,  etiam  secundum,  esse  ad, 

vina  concipiuntur  a  nobis,  ut  ratione  distinctoe  inest  et  realiter  cxistit  in  subjecto,  ergo  in  illo 

et  utrumque  cxtrcmum  concipitur,  ut  actualc  habet  suam  existentiam  sibi  accommodatam. 

ens  et  non  ut  potentialc  tantum :  ergo  in  u-  Ita  ergo  de  divinis  relationibus  philosophan- 

tro^jue  cxtremo  concipimus  existeutias  ratio-  dum  censemus.  Et  fundamcuta  coutraria  so- 

ne  distinctas,  quia  nihil  potest  coucipi  ut  ac-  lutasunt,  et  in  sequeuti  capite  aUquid  addemus. 


CAP.  VI.  PERSONAS 
CAPUT  VI. 

QUOMODO  TR.INSCENDENTALIA  riliEDICATA  ,  RES , 
ALIQUID,  ENS  MULTirLICENTUR  SIMrLIGITER  IN 
TRINITATE. 

1.   Varia  Dei  prcedicata  exponwitur.  —  Ut 
distiiictio  divinarum  persouarum  exactius  de- 
claretur,  videndum  cousequenter  est,  qucenam 
alia  praidicata  et  rationes   eorum   multipli- 
ceiitur  in  divinis  personis  ob  realem  distinc- 
tionem  carum.   Ad  quam  rem  explicandam 
observandum  est,  ex  prsedicatis  quaj  de  divinis 
personis  dicuiitur,  quaidam  sumi  ex  sola  es- 
seiitia  et  proprietatibus  absolutis  ejus,  de  qui- 
bus  certum  est<,  non  multiplicari  substantive_, 
ut  bbro  sequeiiti  latius  dicemus,  qusedam  vero 
sumi  ex  proprietate  personali,  vel  notionali, 
ut  esse  genitorem,  vel  spiratorem,  etc.  Et  de 
his  nulla  etiam  cst  specialis  controversia,  nam 
si  proprietas  sit  propria  uniuspersonaj,  clarum 
est_,  nomeii  ab  illa  sumptum  multiplicari  non 
posse,  quia  et  forma,  uude  sumitur,  una  tan- 
tum  est  et  persona  habens  talem  formam  e- 
tiam  est  unica,  et  ideo  dixit  Athanasius  unus 
pater,  non  tres  Patres,  etc.  Si  vero  forma  illa 
communis  sit  phiribus  personis,  ut  est  spira- 
tio  activa,  tunc  eadem  erit  ratio  de  iUa  (ser- 
vataproportione),  quae  est  de  attributis  essen- 
tiahbus  respectu  omnium  personarum,  ut  la- 
tius  dicemus  hbro   decimo.   Aha  vero  sunt 
preedicata  communiora,  magisque  indifferen- 
tia,  quffi  ab  essentia  et  a  proprietate  personah 
sumi  possunt,  ut  sunt  maxime  trauscendenta- 
ha  prsedicata,  et  simiha.   De  quibus  certum 
quidem  est,  quatenus  ab  essentia  sumuntur, 
non  phirahter,  sed  singulariter  dici  de  tribus 
personis,  quia  in  essentia  unum  sunt,  ut  hbro 
sequenti  videbimus.  Atque  ita  docuit  D.  Tho- 
mas,  de  hoc  prajdicato  Res  in  \  part.,  qusest. 
39;  art.  3,  ad  3,  diceus,  prout  sumitur  a  sub- 
stantia,  id  est,  ab  essentia  singulariter  prsedi- 
cari,  sic  eiiim  Augu.stinus,  hb.  1,  de  doctrina 
Christiaua,  cap.  5,  dicit :  Qaod  eadem  Trinitas 
summa  qucedam  res  est.  DiflQcuUas  vero  est,  an 
taha  praedicata  dicantiLr  etiam  phirahter  de 
tribus   personis ,   quatenus   a   proprietatibus 
personahbus   desumi   possunt,  quam  in  hoc 
capite  de  tribus  prsedicatis  transcendentibus 
propositis  expediemus,   quia  facihora   sunt, 
postea  de  rehquis  transcendentibus,  et  couse- 
quenter  de  ahis  attributis  dicemus. 

2.  Personas  esse  tres. — Primum  ergo  trans- 
cendeus  est  Res,  de  quo  non  invenio  contro- 


ESSE  TRES  RES,  ETC.  599 

versiam,  omiies  enim  fatcntur,  tres  personas 
esse  et  dici  posse  tres  res.  Ita  divus  Thoma.'*, 
1  part. ,  quajst.  30,  art.  1  et  3,  et  quaest.  39, 
art.  3,  ad  3,  et  in  1,  d.  25,  art.  4,  sic  etiam 
dixit  Augustinus  1,  de  doctrina  Christiana, 
cap.  5 :  Tres  personas  divinas  esse  res  quilus 
fruendum  nobis  est.  Uiide  Ansclmus,  libro  de 
Incarnatioue  Verbi,  cap.  3:  Nihil  prohibet 
(iiiquit)  duas  personas  Patrem  et  Filium  dicere 
duas  res,  si  tamen  intclligatur,  cujusmodi  sint 
res.  Quam  limitationem  seu  conditionem  ap- 
posuit  coiitra  eos,  qui  putabant  csse  tres  res 
quoad  naturam,  et  non  tantum  quoad  proprie- 
tates.  Quod  autem  distinctio  proprietatum  suf- 
ficiat,  declarat  diceiis:  Solemus  enim  dicere 
rem,  quidquid  aliquo  modo  dicimus  esse  aliquid, 
qui  aiitem  de  Deo  Patreni,  Filium  et  Spiritum 
sanctum  dicit  aliquid  dicit. 

3.  Objectio. — Satisfit. — Hincergo  conficitur 
ratio,  quia  unaquse  que  persona  est  aliquares 
simpliciter  et  absolute,  quia  est  aliqua  substan- 
tia  vera  et  realis,  et  omnis  substantia  est  vera 
res  absolute  et  simpliciter .  Et  illai  res  inter  se  dis- 
tinguuntur  realiter,  ut  probatum  est,  ergo  sunt 
tres  res.  Probo  consequentiam,  quia  per  hanc 
numerationem  solum  indicatur  absoluta  et  rea- 
lis  distinctio  inter  illas  res.  Solum  potest  objici, 
quia  hoc  nomen  Res,  ut  metaphysici  dicunt, 
sumptum  est  a  quidditate  rei.  Sed  in  trilKis 
personis   nou  multiplicatur  quidditas,   quia 
quidditas  idem  est  quod  essentia,  essentia  au- 
tem  non  multiplicatur,  sed  est  una  tantum: 
ergo  nec  nomen  Res,  potest  pluraliter  dici, 
juxta  regulam  positam,  quia  nomen  Res  sub- 
stantivum  est.  Responderi  potest  primo,  quid- 
quid  sit  de  nominis  etymologia,  formahter 
nomen  illud  non  significare    essentiam,  sed 
realitatem,  quoecumque  iUa  sit.  Hsec  autem 
multiplicaturin  divinis  personis,  quia  queelibet 
relatio  aliqua  realitas  est.  Secundo  respondet 
D,  Thomas,  in  \,  ubi  supra,  quamvis  in  Deo 
non  sit  nisi  una  essentia  esse  tamen  tres  quasi 
formas,   quoe  habent  tres  rationes  formales 
quidditativas,  nimirum  tres  relationes  difi^e- 
rentes  iu  formali,  et  quasi  spccifica  ratione  re- 
lationis,  et  hoc  satis  esse,  ut  illud  nomen  mul- 
tiplicari  possit,  quia  ex  quacumque  forma  reali 
talis  appellatio  Rei  sufiicienter  sumitur. 

\.  Personas  esse  tria  entia. — De  altero  trans- 
cendente,  scihcet,  Ens,  scrupulosius  loquitur 
divus  Thomas  iu  eadem  dist.  25,  art.  4.  Non 
enim  vult,  ut  concedamus  tria  entia,  sicut  tres 
res.  Ratio  ejus  est,  quia  ens  dictum  est  abesse : 
in  Trinitate  vero  non  est,  nisi  unum  esse,  sicut 
una  essentia,  ergo  iion  possunt  esse  plura  entia. 


600 


LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETC. 


juxta  regnlam  positam,  nam  ens  substantivum 
est.  Nihilominus  simpliciter  verum  censeo  tres 
personas  esse  tria  entia  realia.  Quod  etiam 
notavit  Torres,  qusest.  23,  art.  3,  et  sequuntur 


esse  videtur,  quam  esse  simpliciter  dictum, 
quia  entitas  non  solum  de  substantiali  et  es- 
sentiali  entitate,  sed  absolute  de  quacumque 
realitate  dicitur,  et  ideo  etiam  ex  hoc  capite 


moderni  communiter.  Primo,  quia  D.  Tliomas,  facilius  dicuntur  tria  entia,  quam  tria  esse  in 

4  part,,  qusestione  trigesima  nona,  articulo  modo  loquendi,  licet  in  re  proportio  servetur. 

tertio,  ad  tertium,  inde  solum  probat  nomen  7.  De  tertio  transcendente,  nimirum,  Ali- 

Res  dici  phiraliter  de  tribus  personis,  quia  quid,  nihil  dicere,  necesse  est,  quia  neque  in 

transcendens  est,  haec  autem  ratio  si  est  adae-  re,  neque  in  conceptu  ultimo  sigiiificat  aliquid 

quata,  idem  conchidit  de  ente,  quia  est  secjue  distinctum  a  prsecedentibus.  Unde  Anselmus 

transcendens:  sunt  enim  illa  duo  prsedicata  supra  inde  probat  personas  esse  res,  quia  sunt 

convertibiha,  et  unum  intrinsece  inchiditur  ahquid,  sicut  ergo  sunt  tres  res,  ita  tria  aU- 


quid.  Quomodo  etiam  Richardiis  de  sancto 
Vict.,Ub.4,  de  Trinitate,  cap.  8,  tres  personas 
vocavit  tres  aliquos,  ct  Patrem  dixit  esse,  ali- 
quem  alium  a  Filio.  Verumtamen  est,  quod 
attinet  ad  sisnificandi  modum,  distributionem 


in  conceptu  alterius,  et  si  ahquo  modo  ratione 

distingui  possunt,  unum  per  se  primo  dicitur 

de  aho,  quod  satis  est,  ut  non  possit  unum 

muhiphcari,  quin  seque  muhiphcetur  aliud. 

Re  tamen  vera  iUse  duee  voces  Ens  et  Res,  U- 

cet  fortasse  habeant  etymologias  diversas,  ta-    vel  numerationem  non  tam  proprie  conjungi 

men  quoad  rem  significatam  sunt  synonyma;,     cum  his  terminis  aliquid,  vel  aliquis,  quia  in- 

et  idem  conceptus  mentis  lUis  correspondet,  ut    chidunt  signum  particulare,  cui  non  proprie 

constat  ex  usu  et  commimi  modo  concipiendi,    additur  distributio,  ut  supra  dictum  est. 

de  quo  in  Metaphysica,  disputatione  tertia. 


dictum  est. 

5.  Tandem  confirmatiu",  simul  respondendo 
ad  rationem  in  contrarium,  quia  ens  non  sig- 
nificat  de  formah  ipsum  esse,  sed  entitatem 
quamcumque.  In  divinis  autem  personis  mul- 
tiplicantur  entitates,  et  unaquseque  relatio  est 


CAPUT  VII. 

SINT-NE  IN  TRIBUS  DIVINIS  PERSONIS  TRES  UNITATES 
TRANSCENDENTALES . 

1.  Sensus  qwpstionis. — Haec  quaestio,  juxta 

quaedam  entitas  reahter  distincta  ab  altera.  proprietatem  latini  sermonis,  vix  potest  ad  hoe 

Addo,  quamvis  esse  simphciter  non  multiphce-  preedicatum,  unum  in  concreto  sumptum  adap- 

tur  in  divinis  personis,  quia  significat  esse  ab-  tari,  quia  unum  uon  habet  phn-ale,  ut  possint 

sohitum,  existentias  tamen  reiativas  muUipli-  dici  tres  uni,  veltria  una,  quod  si  tres  personse 

cari,  ut  dictum  est.  dicantur,  tria  uiium,  illud  unum  singulare  est, 

6.  Dices,  hinc  saltem  sequi  divinas  personas  et  ita  per  illud  complexum  solum  significatiu*, 

non  esse  dicendam  simpUciter  tria  entia ,  sed  personas  ita  esse  tria  entia,  ut  sint  unum  ens : 

sohim  cum  addito,  tria  entia  relativa,   quia  unde  recte  conchiditur,  tres  personas  habere 

supra  et  latius  in  I  tom.,  3  part.,  dictum  est,  unitatem  aliquam  transcendentalem,  sed  per 

non  esse  simpliciter  proferenchim ;  in  divinis  hoc  iion  respondetur  qusestioni,  an  habeant 

personis  esse  tria  esse,  sed  cum  declaratione  etiam  sub  aliqua  ratione  tres  unitates.  Quod 

tria  esse  relativa.  Respondetur  primo,  cum  lioc  si-personse  dicantur  esse  tres  unws,  et  impro- 

ad  modum  tantum  loquendi  pertineat,  opti-  pria  (ne  dicam  inepta)  locutio,  et  addendum 

mam  cautionem  esse  addere  semper  illam  de-  esset  (ad  vitandum  errorem)  quis  unus.  Nam 

terminationem,  nam  et  D.  Thomas,  \   part.,  si  dicantur  tres  unus  Deus,  unus  creator,  etc, 

qusest.  39,  art.  3,  ad  3,  dixit:  hoc  nomen  Res  verissime  dicuntur,  tamen  per  hoc  nou  exph- 

secundum  quodpertinet  ad  relationempluraliter  caXxvc,  an  proeter  iUam  unitatem,  in  qua  con- 

prwdicari  de  divinis  personis.  Secundo  tUcitur  veniunt  (de  qua  libro  sequenti  dicendum  est) 

has  locutiones,  ut  simpliciter,  vel  solum  cum  habeant  alias  proprias  unitates,  in  quibus  dis- 

addito  fiant ,  midtum  pendere  ex  communi  tinguantur.  Si  vero  dicantur  tres  persouffi  esse 

usu  et  modo  concipiendi,  hic  autem  habet,  unus,  addendo  aliquid  pcrtinens  ad  personas, 

ut  esse  simpliciter  dictum  sumatur  pro  esse  ut  unus  Pater,  etc. ,  erit  falsa  locutio,  ut  latius 

sub.stantiali,  et  in  Deo  pro  esse  essentiali :  ens  dicemus  libro  sequenti  de  aliis  terminis  simi- 

vcro  non  ita,  sed  dici  consucvit  de  qualibet  libus.  Ob  hanc  ergo  causam  non  de  uno  incon- 

re,  et  maxime  de  persona  ct  supposito  quo-  creto,  sod  de  unitatibus  in  abstracto  titnhmi 

cumque:  ct  ideo  non  est  cadem  ratio  de  utra-  capitis  proposuimus.  Potest  autein  ahstractum 

quc  voce,  unde  entitas  magis  transcendens  nomeu  in  vi  coucreti  substautivi  sumi,  sicut 


CAP.  VIII.  DE  TRIBUS  VERITATIBUS  PERSONALIBUS.  GOl 

supra  dic-cbamus  de  nomiiie  exi.stentise,  et  sicut  dentium  supra  in.sinuata,  nam  qua  ratione 

in  Mctaphysica  dici  solet,  unitatem  esse  prin-  multiplicaturens  velres,  qua  transcendcns  est, 

cipium  numeri,  nam  ibi  unitas  pro  ipso  uno  debetmultiplicari  unum,  quod  e.stwque  trans- 

sumitur,  sic  ergo  quairimus,  an  tres  personai  cendens :   estque  vel  de  intrinseco  conceptu 

divina;  sint  tres  unitates  transcendentalcs.  entis,  vcl  ita  concomitans,  ut  sit  ab  illo  om- 

2.  Prima  opinio  negans.  —  Aliqui  absolute  nino  inseparabile,  ergo  proportione  servata, 
negant,  soletque  haic  opinio  tribui  Richardo,  sicut  sunt  in  Deo  tres  entitates,  ita  et  tres  uni- 
sed  oppositurn  docet,  ut  statim  referam.  Potest  tates. 

autem  suaderi,  quia  ut  taUs  unitas  esset  speci-        5.  QiKe  unitas  muUipUcetur  in  personis.  — 

fica  vel  numerica,  non  prima,  quia  illa  est  Unde  ad  rationem  in  contrarium  responderi 

imitas  rationis  et  communis:   non  secunda,  potest,  hanc  unitatem  neutram  ex  ilHs  esse, 

quia  ahas  divina;  persona;  essent  tria  iudividua  scd  habere  proprium  nomen  et  rationcm,  sci- 

ninncro  ditTercntia,  quod  ncgat  Augustinus,  licct,  unitatis  personahs,  qua?.  non  est  specifica, 

lib.  7,  de  Trinitate,  cap.  8,  dicens  Divinitatem  quia  singularis  est.  Et  ideo  Concilium  Ilhe- 

non  esse  communem  tribus  personis  tanquam  mense,  sicut  admittit  tres  unitates,  ita  et  tres 

tribus  individuis,  quia  alias  essent  tres  dii.  singularitates,  Neque  etiamvidetur  hsec  unitas 

3.  Resolutio. — Nihilominus  etiam  hoc  trans-  recte  dici  individualis,  quia  individuum  proprie 
cendens  ( si  recte  sumatur )  multiplicatur  in  di-  dicitur  ratione  naturse  particularis,  quomodo 
viuis  personis,  duplex  cnim  est  unitas,  scilicet  Christus  Dominus  est  quoddam  individuum 
essentialis  et  personalis,  et  prior  quidem  in  di-  humange  naturse :  sic  autem  in  Deo  non  sunt 
vinis  personis  est  una  tantum,  quomodo  Eccle-  tria  individua ,  sed  unum  Deitatis :  quomodo 
s\a,Tv\n\iQXemvotQ.iSanctametunamu7iitatem,  loquitur  Augu.stinus  loco  citato.  Sccundo  dici 
et  eodem  modo  loquitur  Damasus  papa  in  pro-  potest  si  unitas  individualis  non  referatur  ad 
fessione  fidei  ad  Pauhnum,  et  Sophronius,  in  naturam,  sed  ad  rei  singularitatem,  sic  tres 
dicta  Epistola  relata  in  9  Synodo,  actione  1 1 .  unitates  pcrsonales  esse  nnitates  individuales 
Posteriorveromultiplicaturindivinispersonis.  seu  numericas,  quia  nuUa  illarum  communis 
Ita  expresse  docet  Richardus,  in  1,  dist.  24,  est,  sed  propria  et  particularis  talis  persona;, 
art.  1 ,  quaist.  3,  et  sumitur  ex  divo  Thoma,  quse  proinde  numeratur  distincta  ab  alia.  Quo- 
1  part.,  queest.  30,  art.  3,  ubi  ait,  in  Trinitate  modo  dixit  Damascenus,  lib.  3,  de  Fide,  c.  4 
esse  verum  numerum  transcendentalem,  est  et8:  Numero  non  natura.  differre  divinas  liy- 
autem  de  ratione  numeri,  ut  ex  pluribus  uui-  postases,  et  Anastasius  Synaita,  in  libro  de 
tatibus  sibi  proportionatis  constet.  Unde  in  so-  Dogmatibus  fidei,  personce,  inquit,  unum  simt 
lutione  ad  4,  recte  subjungit :  Unitatem  latius  natura,  non  omnino  unum  numero,  et  hoc  etiam 
patere  quam  suhstantiam  vel  relationem,  et  ideo  probant  rationes  supra  adductae. 

oratione  utritisque  posse  convenire  divinis  per- 

sonis.  Atque  hoc  idem  sentit  Anselmus,  dicto  CAPUT  VIII. 

libro  de  Incarnatione  Verbi,  cap.  3,  et  Damas- 

cenus,  Ub.   I,  cap.  H,  et  Hb.  3,  cap.  5,  in       sint-ne  in  tribus  personis  tres  veritates 

principio.  Et  sumitur  etiam  ex  Conciho  Rhe-  transgendentales. 

mensi  sub  Eugenio  III,  de  quo  infra  latius  di- 

cemus.  1.  Prima  opinio  negans. — Haec  quaestio  tam 

4.  Ratione  declaratur,  quia  unum  nihil  ahud  de  vero  in  concreto,  ac  substantive  sumpto, 
est  quam  ens  indivisum  in  se  et  divisum  a  quam  de  veritate  in  abstracto  tractari  potest, 
quohbet  aUo,  unitas  vero  est  entitas  indivisa,  tamen  quia  supposita  regula  superius  tradita, 
sed  unaquaeque  persona  divina  in  se  est  indi-  facile  est,  ex  abstractis  coUigere  modum  lo- 
visa  et  distincta  a  qualibet  aUa,  ergo  unaquse-  quendi  in  concreto,  ideo  convenienter  in  ab- 
que  habet  propriam  unitatem  pcrsonalcm,  a  stracto  proponitur.  Richardus,  ergo  in  1,  dist. 
qua  habet,  nt  sit  una  persona.  Nam  formaliter  24,  art.  1,  qiiaest.  3,  ad  1,  negat  veritatem 
loquendo  hoc  non  habet  ex  unitate  essentiae,  transcendentalem  posse  in  Deo  multiphcari , 
alias  omnes  essent  una  persona,  inde  ergo  so-  quia  veritas  rei,  inquit,  nihil  ahud  est,  quam 
lum  habent,  quod  sint  unus  Deus,  ergo  prseter  essentia  confofmis,  vel  conformabilis  proprio 
hanc  unitatem,  unaquaeque  habet  propriam  conceptui  taUs  rei,  in  divinis  autem  personis 
unitatcm  personalem  ex  propria  relatione  tantum  est  una  essentia,  ergo  tantum  est  una 
sumptam,  haec  ergo  unitas  muUipUcatur.  Cou-  veritas.  Possumus  hanc  sententiam  confuma- 
firmatm-  tandem  ex  ratione  generaU  transcen-  re,  quia  omiiis  veritas  aut  est  prima^  aut  infe- 


602  LIB.  m.  DE  VERA  DISTINGTIONE  TRIUM,  ETC. 

rior  illa,  sed  in  Deo  non  possiint  admitti  tres  tas  transcendentalis  non  convertitiir  cum  es- 

primae  veritates,  quia  esset  admittere  tres  deos,  sentia,  sed  cum  entitate,  quatenus  omnis  en- 

neque  etiam  tres  inferiores  veritates^  quia  ne-  titas  liabet  aliquam  rationem  formalem  seu 

cessario  futurse  essent  imperfectse,  ergo   est  quidditativam,  secundum  quam  potest  liabere 

tantuni  ima  prima  veritas.  conformitatem  cum  aliquo  proprio  conceptu. 

2.  Nihilominus  existimo,  etiam  hoc  trans-  Unde  in  Cliristo  Domino  est  veritas  essentialis 

cendens  recte  expositum  multiplicari  in  divi-  hommis,  quia  in  eo  est  vera  natura  humana, 

nis  personis.  Est  autem  advertendum,  verita-  non  tamen  est  veritas  personai  creatai  huma- 

tem  triplicemesse,  in  intelligendOjin  dicendo,  nse,  quse  in  quolibet  puro  liomine  reperitur. 

et  iu  essendo,  et  omnibus  his  modis  veritatem  At  in  Deo,  cum  una  essentia,  est  triplex  enti- 

esse  in  Deo<,  et  Deum  esse  primam  veritatem.  tas  personalis,  quse  potest  habere  conformita- 

In  intelligendo  quidem,  quia  per  se  ipsum  ita  tem  cum  proprio  conceptu  suo,  ergo  est  tri- 

omnia  intelligit,  ut  nihil,  nisi  vere  possit  in-  plex  veritas  transcendentahs  relativa. 
telligere,  unde  hoec  veritas  in  Deo  nihil  aliud        5.  Modiis  loqwcndi  exponittcr  Damasus  papa. 

est,  quam  infallibihs  couformitas  intelligeiitiae  —  Est   autem   circa    modum    loquendi    ad- 

divinse  cum  omni  re  intelhgibili.  Quapropter  verteudum,  veritatem,  Deo  simpliciter  et  sine 

hsec  veritas  tantum  potest  esse  una,  quia  est  addito   attributam,  accipi  solere  pro  veritate 

essentialis,  et  omnino  absohita,  et  quia  intel-  naturse  divinse,  quae  esseutiahs  est.  Quomodo 

hgere  Dei  tantum  est  unum.  Veritas  in  dicen-  Damasus  papa  et  Sophronius,  quos  paulo  infe- 

do  est  virtus  quaidam  morahs,  seu  attributum  rius  referemus,  sicut  aiunt,  esse  in  tribus  per- 

quoddam  divinai  voluntatis  ratioue  cujus  in-  sonis  unam  seternitatem  et  unam  bonitatem, 

falhbiliter  semper  dicit  verum,  et  mentiri  non  ita  etiam  dicunt  esse  unam  veritatem,  quod 

potest,  et  hsec  etiam  veritas  nullo  raodo  mul-  etiam,  inteUigi  potest  de  veritate  morah  et  in- 

tiplicatur  in  Trinitate  sicut  nec  vohmtas,  cu-  tellectuali.  Maxime  autem  lisec  absoluta  locu- 

jus  est  absohita  perfectio,  seu  attributum.  Ve-  tio  habet  hunc  sensum,  quando  additur  jPrma 

ritas  in  essendo  in  unaquaque  re  est  entitas  veritas,  quia  hsec  additio  indicat  supremam  ra- 

ipsa  rei,  ut  conformis,  vel  conformabihs  vero  tionem  veritatis,  quoe  solum  est  essentialis,  et 

conceptui  ejus,  ut   suppono  ex  Metapliysica,  ideo  tres  veritates  dicendae  semper  sunt  cum 

disputatione  oetava.  declaratione,  seu  cum  iUo  addito,  relativce. 

3.  Dico  ergo,  hanc  veritatem  in  essendo  6.  Argumentis  satisftt. — Et  ita  solvitur  con- 
multiplicari  in  divinis  personis  secundum  en-  firmatio  a  nobis  addita,  nam  illse  tres  verita- 
titates  personales,  seu  relativas  earum,  hcet  tes  in  re  quidem  suut  una.  Prima,  quia  sunt 
quoad  essentiam  Dei  una  sit.  Hanc  posterio-  una  Deitas,  si  tamen  ex  propriis  conceptibus 
rem  partem  suppono.  Priorem  probo  impri-  praecise  considerentur,  sunt  tres  veritates,  inter 
mis  ex  illo  1,  Joan.  5  :  Ut  sinius  in  vero  Filio  se  quidem  realiter,  ab  essentiah  autem  ratione 
ejus,  Mc  est  verus  DEUS,  crgo  personse  Fihi  distinctee.  Unde  si  unaqueeque  consideretur  se- 
duphciter  convenit  veritas  in  essendo,  scihcet  cundum  id  preecise,  quod  addit  supra  essen- 
in  ratione  Filii,  et  in  ratione  DEI.  Et  priorem  tiam,  non  habet  inde,  cpiod  sit  prima  veritas, 
veritatem  habet  ex  sua  proprietate  relativa  sed  ex  essentia,  quam  includit.  Et  ideo  non 
et  incommunicabili.  Posteriorem  vero  ex  di-  sequitur,  quod  sit  imperfecta,  cum  in  re  in- 
vinitate  commuuicabili,  ergo  prima  veritas  est  cludat  totam  perfectionem  essentise,  sed  solum 
propria  Filii,  posterior  communis  omnibus  sequitur,  non  habere  ex  illo  prfficiso  conceptu 
personis,  non  communitate  rationis,  sed  reali,  totum  id  quod  clicit  prima  veritas,  quod  ve- 
quod  per  se  manifestum  est,  quia  Pater  est  rum  est.  Deniqueadvertere  oportet,  alicjuando 
verus  Deus,  et  Spiritus  sanctus  similiter.  Rur-  totam  Trinitatem  dici  veram  Trinitatem.  Sed 
sus  idem  discursus  fieri  potest  in  Patre,  quia  per  hanc  locutionem  non  significatur  aliqua 
et  est  verus  Pater,  et  verus  Deus,  et  in  Spiritu  veritas  positiva,  preeter  eas,  quas  explicavi- 
sancto,  quia,  et  est  vere  procedens,  et  verus  mus,  sed  affirmatur  et  declaratur  vera  distinc- 
Deus,  ergo  in  tribus  personis  sunt  tres  verita-  tio  realis  personarum  inter  se,  quai  solum  ad- 
tes  personales,  et  incommunicabiles,  ac  com-  dit  illam  negationem,  quod  una  persona  non 
munis,  sola,  et  una  essentialis,  quK  a  pcrso-  sit  alia.  Sicut  etiam  dicitur  uua  Trinitas,  per 
nalibus  ratione  distinguitur,  cum  personales  quod  solum  additur  negatio,  scilioet,  quod 
inter  se  realiter  distingiiantur.  praiter  hanc  Trinitatem  non  sit  alia,  vel  quod 

4.  Ratione  etiam  declaratur,  respondeudo  in  Deo  uou  sit  plus,  quam  Trinitas,  nec  major 
simul  ad  fuudameutum  Richardi.  Nam  veri-  pcrsouarum  uumerus^  quam  tcruaiius. 


CAP.  IX.  AN  RELATIO  IN  DEO  PERFECTIONEM  DICAT.  603 

illse  relationcs  differunt  quasi  spccie  in  ratione 

CAPUT  IX.  respcctiva,  ca  vero,  quffi  difTcnmt  spccic  scm- 

per  sunt  pcrfectionc  inaiqualia,  ut  cx  Aristo- 

siNT  NE  IN  TRiNiTATE  TREs  BONITATES ,   AC  su-  tcle  in  8,  Mctaphysicai  sumitur,  necesse  est 

BiNDE  TRES  PERFECTIONES  PERSONALES.  enim,  ut  qu8e  sic  difFcrunt,  liabcant  divcrsam 

quantitatem  perfectionis,  divcrsitas  autcm  in 

1.  Primaopinionegans.  —  Primum  funda-  quantitatc  facit  inoequalitatcm  :  sicut  diversi- 
mentum.  — Suppono,  non  esse  sermonem  de  tas  in  qualitate  facit  dissimilitudinem. 
bonitatc  morali,  seu  virtutis,  constat  cnim  3.  SecvMdaopinio.  —  Hac  sententia,  quate- 
hanc  esse  tantum  unam  et  essentialcm,  sicut  nus  ncgat  perfectioncm  in  divinisrelationibus 
panlo  antea  dixi  de  veritate  morah.  Est  ergo  ut  talessunt,  difiicilis  visa  est  aliis  anctoribus, 
difficultas  de  bonitate  transcendcntah,  quae  e-  quia  in  Dco  nihil  esse  potest ,  qnod  non  sit 
tiam  dici  potestpcrfectio  entitativa.  Dc  quo  est  summe  perfectimi,  suli  omni  ratione  vera  et 
prima  opinio  satis  communis,  in  divinis  pcr-  reah,  quaj  in  Deo  sit.  Et  ideo  Major  in  1,  dis- 
sonis  non  dari  perfcctiones  personales,  quae  et  tinctione  33,  ad  2,  absolute  afhrmat ,  relatio- 
inter  se  realiteretab  essentiali  perfectionera-  nes  divinas  dicere  perfectionem  simpliciter, 
tione  distinguantur.  Ita  tenet  Scotus  1,  d.  3,  quia  sunt,  inquit,  ipsa  divinitas,  quodamplius 
q.  \,  ad  4,  Durandus,  dist.  1,  q.  3,  num.  13,  non  exphcat.  Idem  tenet  Torres,  1  p.,  q.  28, 
Richardus,  dist.  2i,  art.  1,  qugest.  3,  ad  1,  art.  2,  disp.  3,  p.  2,  in  fme,  reprobans  opinio- 
Capreolusl,  d.  7,  qusest.  I,  ad  3,  contra  pri-  nem  Cajetani  et  Scoti.  Ejusque  fundamentum 
mamconchisionemarticuhsccundi,  Cajetanus,  solum  est,  quia  quaelibet  relatio  divina  est 
1  p.,  q.  28,  art.  2,  et  ibi  frequentius  Tliomis-  simplicitcr  infinita  in  gcnere  entis.  Nec  sequi- 
tse.  Fundamentum  a  priori  hujus  sententiae  tur,  inquit,  aliquam  perfectionem  esse  in  una 
est,  quia  proprietas  personalis  in  Deo  secun-  persona,  quee  non  sit  in  aha,  quia  eadem  per- 
dum  propriam  rationem  nuham  dicit  perfec-  fectio,  quae  in  Patre  est  paternitas,  in  Filio  est 
tionem.  Hujus  autem  ratio  cst,  quia  iUa  pro-  fihatio.  Unde,  si  quis  argumentetur.  Paterni- 
prietas  est  relatio,  ut  infra  ostendemus.  At  re-  tas  est  aliqua  perfectio,  et  Paternitas  non  est 
latioutrelatio  intota  sua  communitate  sumpta  in  Filio,  ergo  aliqua  perfectio  non  estiuFiho  : 
non  dicit  perfectionem,  tum  quiarelatio  ut  sic,  neganda  est,  inquit,  consecutio,  quia  mutatur 
non  dicit  in,  sed  ad,  et  ideo  secundum  se  non  quid,  in  ad  aliquid,  quee  sunt  verba  D.  Tho- 
addit  perfectionem,  unde  in  creaturis  adest  et  mse,  1  p.,  q.  -42,  art.  -4,  ad  2.  Quorum  sensus 
abestsine  subjecti  mutatione  :  tum  etiam,  quia  est,  quiasit  argumentum  ab  absohito  ad  res- 
ad,  ut  ad  commune  est  relationibus  rationis,  pectivum,  et  consequenter  a  communi  ad  par- 
in  quibus  nuUa  perfectio  cogitari  potest,  ergo  ticulare,seu  a  negatione  particularis  praedicati 
personalis  proprietas,  quatenusrelatioest,nul-  ad  negationem  communis,  quaj  non  est  boua 
lam  afFert  Deo  perfectionem.  illatio. 

2.  Secundum  fundamentum. — Tertiaratio.  4.  Redarguitur  opinio  secunda. —  Haec  vero 
— Quartaratio. — Aliud  vero  fundamentum  ab  sententia,  vel  non  sibi  constat,  vel  non  est  di- 
inconvenienti  est,  quia  alias  una  persona  ha-  versa  a  priori.  Interrogo  enim,  an  relatio  ha- 
beret  perfectionem  aliquam,  quam  non  habet  beat  perfectionem  tantum  ratione  essentiai, 
alia,  et  in  tribus,  vel  duabus  plures  essent  per-  quam  includit,  vel  etiam  secundum  propriam 
fectiones,  quam  in  una,  et  sic,  et  imperfectior  rationem,  quam  addit  ?  Si  solum  iUud  primum 
esset  Trinitas,  quam  una  persona,  et  nulla  per-  dicatur,  non  negatur  ab  auctoribus  prima;  sen- 
sona  esset  summe  perfecta  :  Confirmatur  ab  tentise,  neque  ab  aliquo  potest  negaii,  cum 
Scoto,  quia  vel  illa  perfectio,  quam  diceret  rclatio  divinasit  res  increata  etipse  Deus.  At- 
relatio,  esset  finita,  vel  infinita.  Primum  dici  que  in  hoc  sensu  bene  procedit  responsiodata. 
non  potest,  repugnat  enim  perfectioni  divinge.  Non  est  tamen  hoc  punctum  quaestionis :  sed 
Si  vero  dicatur  secundum,  non  potcrit  in  ali-  an  ipsa  relatio,  prout  inteUigitiu'  aliquid  ad- 
quo  genere  multiplicari,  quia  in  se  includet  dere  essentiai,  inteUigatur  etiam  adjungere 
omnem  perfectionem,  nam  hoc  est  de  ratione  aliquam  perfectionem  et  hoc  est,  quod  negant 
rei  infmiteperfectse.  Tandem  argumentari  pos-  priores  auctores.  Quod  si  posteriores  hoc  affir- 
sumus,  quia  si  duse  relationes  divinse  dicerent  mare  intendunt,  ncc  sulficicnter  id  probant, 
duas  perfectioncs,  iUae  esscnt  in  aequales,  atque  quia  solum  id  coUigunt  ex  perfectioue,  quam 
ita  esset  major  et  melior  Paternitas,  quam  Fi-  relatio  habet  ad  essentia  :  nec  bene  satisfa- 
liatio,  quod  est  absurdum.  Sequela  patet,  quia  ciunt  difiicultati ,  coguutur  euim,  si  conse- 


604  LIB.  m.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETG. 

quenter  loquantur,  fateri  perfectionem   non  modum  partis,  nec  per  unitionem,  sed  identi- 

esse  tantum  quid  absolutnm^  sed  commune  ab-  tatem.  At  vero  comparando  unamquamque  re- 

soluto  et  respectivo  :   ergo   designando  pro-  lationem  ad  suam  personam,  fatentur  illi  esse 

priam  perfectionem  respectivam  Paternitatis,  convenientem,  atque  adeo  bonam,  non  tamen 

argumentum  retinet  suam  vim.  Neque  sit  il-  priori,  sed  posteriori  modo  et  ideo  dicunt,  il- 

latio  ab  absoluto  ad  respectivum,  sed  a  pro-  lam  solum  esse  bonitatem  secundum  rationem, 

prietate  respectiva  ad  propriam  et  proportio-  quia  convenientia  rei  ad  se  ipsam  solum  est 

natam  perfectionem,  utique  respectivam,  ne-  per  rationem.  Quapropter  licet  hoc  modo  ad- 


que  medium  argumenti   est   commune,  sed 
perfecte  singulare. 

5.  Tertia  opinio.  —  Nihilominus  est  tertia 
sententia,  quaj  hoc  tempore  ahquibus  proba- 
tur,  qui  duo  hsec,  quse  subjiciam,  conantur 
conjungere.  Primum,  quod  relationes  divinai 
secundum  proprias  rationes  dicant  et  addant 


mittantur  tres  bonitates  in  divinis  personis, 
non  est  inconveniens,  quia  illee,  non  sunt  bo- 
nitates  reales,  sed  rationis  tantum. 

7.  Prima  difficuUas    Urtim  opinionis.  — 
Relationes  tres  non  esse  de  integritate  Dei. — 
In   hac   sententia  multa  milii  sunt  diflflciMa. 
Primum  est  modus  loquendi,  nimirum,  quod 
(nostro  modo  intelHgendi)  perfectiouem  sim-    relationes  pertineant  ad  Dei  integritatem.  Pri- 


pliciter  divinae  essentise,  rationedistinctamab 
omni  perfectione,  quam  habet  divinitas  ex 
omnibus  attributis  absohitis.  Secundum  est, 
nihilominus  hanc  perfectionem  in  Deo  tantum 
esse  unam,  nec  muItipUcari,  realiter  in  per- 


mo  quidem,  quia  nullus  Sanctorum  Patrum, 
aut  theologorum  ita  locutus  est.  Quod  argu- 
mentum  (in  Iiac  prsesertim  materia)  vahdum 
est.  Prsecipue  vero  contra  auctores  illius  opi- 
nionis,   quia  propter  hoc  maxime  nolunt  ad- 


sonis,  ideoque  (aiunt),  secundum  rem  nullam  mittere  tres  perfectiones  relativas  reales,  quia 
perfectionem  esse  in  una  persona,  quse  non  Patres,  (ut  ipsi  aiunt)  non  sunt  ita  locuti.  Se- 
sit  in  alia,  quamvis  secundum  rationem  hoc  cundo,  quia  inde  sequitur,  Patrem  per  se  sump- 
admittant.  Prior  pars  mea  etiam  sententia  ve- 
ra  est,  et  infra  illam  probabo :  posteriorem 
parteni  probant  ex  incommodis,  qua?  infere- 
bat  prima  sententia.  Ad  declarandum  autem 
quomodo  hsec  duo   concilieutur,  advertunt. 


tum  non  esse  integre  Deum.  Probatur  seque- 
la,  quia  tres  relationes  sunt  de  integritate  Dei 
et  Pater  non  est  tres  relationes,  ergo  non  est 
integer  Deus,  consequens  autem  est  manifeste 
falsum,  nam  secundum  fidem  quaelibet  per- 


bonum  dupliciter  dici.  Primo  quasi  absolute,    sona  est  perfectus  Deus,  ut  supra  toto  libro  se- 


quod  est  perfectum,  quia  uihil  ei  deest :  et 
hoc  est  bonum  transcendentale,  cujus  bonitas 
non  est  aliud,  quam  rei  iutegritas  et  non  re- 
quirit  distinctionem  in  re  ab  ipso  bono,  sed 
tantum  rationis.  Alio  modo  dicitur  bonum 
comparative,  quod  alteri  est  conveniens  et 
sic  bonitas  consistit  in  convenientia  unius 
ad  aliud,   requiritque    distinctionem   realem 


cundo,  ostensum  est.  Esse  autem  perfectum 
Deum  et  esse  integre  Deum,  idem  sunt,  quia 
nisi  integritas  aliquo  modo  iu  Deo  admitti  de- 
bet,  non  est,  nisi  perfectio  ejus,  ut  dicti  etiam 
auctores  intendunt. 

8.  Tertio  declaro  hanc  difficultatem  in  hunc 
modum  :  nam  si  relationes  sunt  de  integritate 
Dei,  inquiro,  an  hsec  integritas  dicat   in  Deo 


inter  illos,    ut   bonitas    realis    sit,  ideoque    unam  aliquam  imperfectiouem  simplicem,  vel 

lioc  bonum  non  necessario  convertitur  cum 

ente. 


6.  Hac  ergo  distinctione  supposita,  dicunt, 
relatioues  divinas  pertinere  ad  perfectionem 
transcendentalem  Dei,quia  pertincnt  (inquiunt) 
ad  integritatem  Dei,  non  enim  esset  Deus  in- 
tegre  constitutus  in  sua  substantia,  nisi  ha- 
beret  intra  setres  relationes.  Illai  tamenunam 
tantum  integritatem  DEI  constituunt,  et  ideo 
ex  iUis  tantum  consurgit  una  perfectio  Dei 
absque  compositione,  quia  illa  integritas  est 
per  summam  identitatem  cum  essentia.  Quod 
si  objiciatur,  quia  licet  illa  integritas  sit  una 


compositam?  Hoc  posterius  non  dicetur,  cum 
sit  contra  simplicitatem  Dei.  Si  vero  dicatur 
prius,  inquiro  rursus,  an  illa  perfectio  sit  ab- 
soluta,  vel  relativa?  niUil  enim  est  in  Deo, 
quod  sub  altero  istorum  membrorum  non 
compreUendatur,  ut  constat  ex  doctrina  om- 
nium  Patrum,  et  tUeoIogorum  probata  in  Con- 
cilio  Florentino.  Si  ergo  illa  perfectio  est  ab- 
soluta,  non  potest  formaliter  includere  tres 
relationes,  avit  ex  illis  integrari,  quia  omne 
absolutum  commune  est,  relationes  autem  nou 
sunt  commuues.  Multo  vcro  minus  dici  potest 
respectiva,  quia  omnis  perfectio  relativa  Uabet 


pcrfectio  totalis,  nihilominus  erunt  tres  quasi  oppositionem  cum  alia,  et  idco  non  potcstsim- 
partiales,  cum  ex  tribus  relaliouibus  consur  -  plcx  rclativa  perfcctio  ex  relationibus  opposi- 
gat.  Ncgant  scquelam,  quia  iiou  iotcgraut  per    tis  iutcgraii ;  crgo  uulla  iuteUigi  potcst  iu  Dco 


CAP.  IX.  AN  RELATIO  IN  DEO  PEREECTIONEM  DICAT.  605 

nna  ct  simplcx  perfectio,  vcl  intcgritas,  qnse  qnod  illa  intcgritas  dicitnr  csse  pcrfectio  sim- 

ex  tribns  rclationibusconsnrgat.  pliciter  siniplcx  :  nndc  scqnitnr  cnibbct  per- 

9.  Atqnc  boc  qnidcm  insimiassc  videtnr  sona3  divinoesigillatim  snmpta^  de  csseabqnam 
Damascenns,  bb.  \,  de  Fide,  capitc  dccimo,  pcrfcctionem  simpbcitcr  simpbcem,  qnia  nul- 
diccns  :  JVon  ex  tribus  imperfectis  unam  com-  la  earnm  babet  illam  integritatem,  nulla  ergo 
positam  naturam  perfectam  inielligamus,  sedin  illarnm  erit  snmme  perfecta. 

trihis  personis  perfectis  unam  simplicem  sub-  1 1 .  Secu7ida  difficultas  ejusdem  opinionis, 

stantiam  snper  perfectam  et  ante  perfectam.  — Unamquamque  personamhabereinteriritatem 

Ac  si  dicerct  totam  perfectioncm  Dcitatis  et  suam.  —  Secnnda,  et  principabs  difficnbas  in 

Dei  nt  sic,  praiintelbgendam  esse  relationibns :  bac  opinione   est ,  qnia  qnidqnid  sit  de  illa 

et  cap.  11 :  Perfectas,  iuqnit,  ipsas  hypostases  locntione  integritatis  Dei,  negari  non  potest, 

pcrsonasque  dicimus,  ttt  nullam  in  divina  natu-  qnin  nnaqnaiqnc  persona  snam  babeat  inte- 

ra  compositionem  intelligamus,  significans  et  gritatem  (illo  modo  loqnendi  admisso).  Nam 

nnamqnamqne  persouam   sCcnndum  sc  spcc-  imprimis   unaquffiquc  cst  intcgcr  Dens  ,   nt 

tatam  perfectam  esse  et  non  posse  ex  perso-  dixi ,    ergo    unaqua^qne    babet  intcgritatem 

nis,  quatenns  distincta  snnt,  vel  (quod  idem  Dei :  (sed  hiBC  non  mnltiplicatur).  Rursus  n- 

est)  ex  rclationibus,  nt  talcs  sunt  et  oppositio-  naqnseque  est  integra  persona.  Neqne  enim 

nem  inter  se  baljcnt,  nnam  perfcctionem  con-  dici  potest  ex  tribns  personis  integritatem  di- 

snrgere  sine  compositione.  Quocirca  si  vebmns  vince  personse  consnrgere  :  nec  negari  potest, 

illo  \ocahulo  i?iiegrilatis  nti,  dicere  possimms  qnin  nnaqnaqne  persona  sit  integrnm  snppo- 

cx    tribus  personis   consurgcre   intcgritatem  situm,  multo  magis,  quam  si  quaebbet  persona 

Trinitatis,  vel  mebus,  consurgcre  integrnm  creata  :  lisec  antem  integritas  personalis  eo 

nnmernm  personarnm,  non  vero  integritatem  ipso,  qnod  personabs  est,  multipbcatiu"  in  divi- 

Dei,  quia  non  sola  Trinitas,  sed  qnsebbel  e-  nis  personis.    Qnod  significavit    Damascenns 

tiam  pcrsona  est  integer  Dens.  vocans  eas  personas  perfecias.  Et  patct  facile 

10.  Responderi  potest,  perfectionem  illam,  descendendo  ad  rationes,  qnasi  specificas  illa- 
quffi  intcgritas  dicitnr  Dei,  ncc  absolntam  tan-  rnm  personarum,  quia  Pater  est  integer  Pater 
tum,  nec  tantnm  relativam  esse,  sed  compre-  et  sic  de  Filio,  et  Spiritn  sancto :  si  ergo  trans- 
hendere  utramque.  Vernm  hsec  evasio  non  sa-  cendentabs  bonitas  nihil  est,  quam  rei  integri- 
tisfacit,  sed  confundit  omnia,  nt  difficultatem  tas,  sicut  multipUcantur  integritates  persona- 
effugere  vidcatur.  Qnia  bic  non  agimus  de  es-  les,  ita  et  bonitatcs  transcendentales  j'elativa?. 
sentiaU  perfectione  Dei,  sed  de  personali  et  de  Neque  refert,  quod  bai  trcs  intcgritates  perso- 
illa,  quam  relationes  divinse  nostro  modo  in-  nales  in  una  essentiah  identificentur,  quia  non 
telligendi  addnnt  ultra  perfectionem  essentia-  propterea  confunduntur,  sed  inter  se  manent 
lem,  quam  esse  ratione  disticntam  ab  essentia-  realiter  distinctse,  si  ergo  multipbcationi  iUa- 
li  perfectione,  etiam  auctores,  cum  quibus  rum  rerum  et  entitatum  relativarum  non  ob- 
disputamus,  supponunt.  lUo  ergo  perfectio  ex  stat,  quod  in  una  entitate  absohita  identificcn- 
soUs  relationibus,  ut  sic,  consurgit,  ergo  rela-  tur,  cur  obstabit  muUipUcationi  integritatum, 
tiva  tantum  debet  concipi  et  non  mixta.  Et  seu  bouitatum  personaUum,  qnod  in  una  es- 
prceterea,  licet  demus  esse  simul  absolutam  et  sentiali  identificentur  ? 

respectivam,  cum  includat  in  .se  tres  relationes  12.  Atque  hinc  potest  sumi  confirmatio  ef- 

realiter  distinctas,  non  potest  babere  nnitatem  ficax  ex  creaturis,  nam  quando  una  bonitas 

perfectionis ,  nisi  per  niodum  coUectionis  et  totaUs  ex  pluribus  rebus  consnrgit,  hoc  non 

uumeri,  esto,  non  sit  per  modum  compositio-  impedit,  qnominus  singulse  illarum  rerum  ha- 

nis.  Probatur  assumptnm,  quia  in  Ula  perfec-  beant  propriam  integritatem  et  bonitatem  dis- 

tione  inclnditur  verus  transcendentalis  nume-  tinctam.  Respondent,  ideo  Uhid  esse,  quia  iUae 

rus  rernm,  ex  nnmero  autem  rerum  distincta-  bonitates  sunt  partiales  ct  non  uniuutur  per  i- 

rum ,  ut  tales  sunt,  non conficitur  ununi,nisi  vel  dentitatem,  sed  per  unionem.  Sed  contra,  nam 

compositione,velcoUectione,velomninoperac-  binc  solnm  sit,  rclativas  integritates  persona- 

cidens.  Dico  autem,  ut  tales  sunt,  quia  personse  rum  divinarum  non  esse  partiales,  quod  est  ve- 

divinse  ut  sunt  unnm  in  essentia,  non  uniuntur  rissimum,  non  tamen  non  esse  distinctas  et  tota- 

in  perfectione  personali,  sed  in  essentiali  tan-  les  in  suo  ordine,  scUicet,  in  ratione  personali. 

tum.  Absurdum  antem  videtur  dicere,  integri-  Imo  Damascenus,  loco  citato,   iude  probat  ex 

tatem  Dei  ut  sic,  coUectivam  esse,  et  non  om-  duabus  divinis  personis,  ut  distinctae  sunt,  non 

nino  simpUcem  et  indivisam.  Accedit  tandem,  posse  unam  aUquam  perfectionem  componi, 


606  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETG. 

quia  unaquaeque  est  per  se  et  totaliter  subsis-  ita  in  divinis  personis  multiplicari,  tenet  Ga- 

tens,  habet  ergo  unaquseque  suam  totalitatem.  briel,  in  i,  dist.  7,  queest.  3,  art.  3,  Hervseus, 

Et   prceterea,  licet  in  Trinitate  non  sit  pars  in  i,  dist.  2,  queest.  4,  art.  i,  et  Clitoveus  su- 

compositionis,  nec  pars  quantitatis  continuse,  pra  Damascenum,  lib,  i,  cap.  11.  Ethsec  sen- 

tamen,  seckisa  omni  imperfectione,  invenitur  tentia  mihi  videtur  vera,  si  bene  explicetur. 
ibi  quasi  pars  quantitatis  discretse  transcen-        15,  Prima  assertio.  —  Dico  ergo  primo. 

dentalis,  eo  sciUcet  modo,  quo  numerus  con-  Relatio  divina,  verbi  gratia,  Paternitas,  ex 

sideratur,  ut  quoddam  totum,  et  unitas  ut  e-  proprio  conceptu  dici  realem  perfectionem, 

jus  pars.  Ergo  licet  integritas  personahs  in  seu  bonitatem  transcendentalem.  Hoc  potest 

se  totalis  sit   ( ut  ita  loquamur )  potest  esse  probari  primo  ex  principiis  Metaphysicse,  quia 

quasi  partialis  comparata  ad  numerum,  seu  bonum  convertitur  cum  ente  reaU,  relatio  au- 

multitudinem,  ergo  hoc   non  obstat,  quomi-  tem  vera  et  reahs,  quai  intrinsece  tahs  est  se- 

nus  illse  perfectiones  relativse,  et  personales  cundum  totam  suam  rationem  etiam  specifi- 

plures  sint,  reahter  inter  se  distinctse.  cam,  secundum  quam  aliud  respicit,  est  verum 

13.  Denique  ex  illo  etiam,  quod  ab  auctori-  ens  reale  et  forma  reahs.  De  quo  fundamento 

bus  contraria^  sententise  admittitur, sumi  exis-  iterum  occurret  sermo  infra  hbro  quinto.  Se- 

timo  efficax  argumentum.   Nam  unaquseque  cundo  ergo  probatur  specialiter  in  relationi- 

relatio  est  bonum  conveniens  suse  personse  et  bus  divinis.  Primo  quidem,  quia  incredibile 

non  alteri,  ergo  sicut  distinguuntur  relationes,  est  mysterium  Trinitatis,  ut  tale  est,  nuUam 

ita  et  hse  bonitates.  Respondent,  has  esse  bo-  perfectionem  ponere  in  Deo.  Cur  enim  esset 

nitates  secundum  rationem.  At  haec  eequivo-  illa  multiplicatio  personarum  in  ente  summe 

catio  est  :  nam  hcet  relatio  convenientise  sit  perfecto,  si  iharum,  quatenus  tales  sunt,  nuUa 

rationis,  utpote  ejusdem  ad  se  ipsum,  tamen  est  perfectio.  Deinde^  quia  nihil  potest  esse 

id,  quod  denominatur  conveniens,  supponitur  magis  imperfectum  in  se  et  absohite  specta- 

in  se  esse  perfectio  reahs,  ideo  enim  concipi-  tum,  quam  id,  quod  nuUam  dicit  perfectio- 

tur  ut  conveniens,  quia  concipitur,  ut  forma  nem,  quia  imperfectio  non  est  positivum  quid, 

realiter  perficiens.  Sicut  etiam  constitutio  per-  sed  carentia  perfectionis  :  si  ergo  paternitas 

sonae  in  Deo  dicitur  ab  eisdem  auctoribus  esse  ut  sic,  nuUam  perfectionem  affert,  profecto 

secundum  rationem,  quod  non  toUit,  quin  pro-  valde  imperfecta  est.  Dicetur,  imperfectionem 

prietates  constituentes  sint  inter  se  reahter  non  esse  quamcumque  negationem  perfectio- 

distinctse.  Adde,  quod  de  iUa  integritate,  quse  nis,  sed  debitse  inesse  :  paternitati  autem,  aut 

in  tribus  personis  simul  sumptis  consideratur,  fiUationi  divinse  nuUam  deberi  perfectionem 

idem  dici  potest.  Est  enim  conveuiens  Deo  et  secundumpropriamrationem,  etideo  negatio- 

Trinitati,  ergo  ut  sic,  tantum  erit  bonitas  ra-  nem  perfectionis  in  tali  entitate  non  esse  im- 

tionis,  quia  relatio  convenientiee,  quam  habet  perfectionem.   Dico  tamen  lianc  videri  mihi 

ad  Deum,  vel  Trinitatem,  solum  est  rationis,  esse  summam  imperfectionem,  scilicet  esse  tale 

est  enim  ejusdem  ad  se  ipsum,  quia  integritas  ens,  cui  nuUa  debeatur  perfectio  secundum 

iUa  in  re  non  distinguitur  a  Deo,  vel  Trinitate.  propriam  rationem. 

Ergo  etiam  iUa  perfectio,  ut  bonitas  DEI  est,         16.Tertioargumentaripossumusexeo,quod 

non  erit  reaUs,  sed  rationis,  vel  certe  si  iUa  est  relationes  sunt  subsistentes  :  subsistentia  au- 

bonitas  reaUs  propter  realem  perfectionem,  temest  magnaperfectio.  UndeCajetanus,  3p., 

quam  in  se  habet,  etiam  si  relatio  convenien-  q.  3,  art.  1,  concedit,  relationes  divinas,  ut 

tise  ad  id,  cujus  est  perfectio,sitrationis,etiam  subsistentes  sunt,  dicere  perfectionem  etiam 

bonitas  uniuscujusque  relationis  divinffi,  quam  infmitam,  nam  D.  Thomas  ibi  id  significat. 

habet,  ut  talis  relatio  est,  erit  reahs,  etiam,si  NihilominustamensentitCajetanusrelationes, 

relatio  convenientiffi  ad  suam  relationem  sit  ut  relationes  sunt,  uon  dicere  perfectionem. 

rationis.  Ergo  cum  bonitates  iUae  in  se  realiter  Sed  htec  duo  cohserere  non  possunt,  nam  re- 

muUipUcentur,erunttres  reales  bonitates  rea-  lationes  divinse  (ut  supra  dixi)  sunt  subsisteu- 

Uter  distiuctai,   in  quibus  noster  intcUectus  tes,  nonsohnnrationeessentia3,sedexpropriis, 

fundat  tres  relationes  convenientice,  singula-  et  idco  in  tribus  persouis  tres  sunt  subsisten- 

rum  perfectionum  ad  singulas  relationes.  tise  personales  :  quidquid  autem  persouale  est, 

44.  Quarta  opinio.  —  Est  ergo  quarta  sen-  relativum  est,  sunt  ergo  tres  subsistentice  re- 

tentia,  qua;  affirmat  bonitatem  transcendenta-  lativa :  ergo  relatio  divina  secundum  propriam 

lem  absohitam  csse  unam  in  Trinitate,  relati-  rationem  subsisteus  est,  ergo  secundum  pro- 

vam  vero  esse  uuicuique  persouai  propriam  et  priam  rationem  perfectioucm  dicit. 


< 


CAP.  IX.  AN  RELATIO  IN  DEO  PEREECTIONEM  DICAT.  607 

17.  Qiiarto,  divina  cssentia  ex  sua  infinitate  10.  Tertia  assertio.  —  Tertio  ex  dictis  con- 
communioaliilis  est  rcalitcr  multis  supi^ositis,  cluditur,  perfectiones  per.sonales,  seu  relativas 
ergo  illa  connnunical)ilitas  cst  maji^na  pcrrco  in  divinis  pcr.sonis  multiplicari,  atquc  adco 
tio  in  tali  natura  :  ergo  liabere  etiam  suppo-  distingui  rcaliter  inter  sc.  Hoc  etiam  e.st  con- 
sita,  in  quibus  sit,  pcrtinet  (ut  ita  dicam)  ad  sequens  ad  dicta,  quia  quai  sunt  pcrsonalia, 
connaturalcm  statum  talis  naturoc,  ergo  ipsa  sunt  propria  :  qua;  autcm  propria  sunt^  multi- 
supposita,  in  quibus  est  illa  natura,  quatenus  plicantur  in  personis,  quatenus  talia  sunt.  Se- 
talia  sunt,  aliquam  dicunt  pcrfectionem  cnti-  cundo,  quia  si  perfectiones  sunt  rclativa;,  in- 
tativam,  nam  communicari  suppositis  nuUam  cludunt  oppositionemj  nam  pcrfcctio  paterni- 
afterenlibus  pcrfectioncm,  non  videtur  ad  per-  tatis  consistit  in  lioc  quod  subsistat  in  ordiue 
fcctionem  pertinere ,  neque  esse  conveniens  ad  Filium,  et  e  contrario  in  filiatione,  quod 
naturffi  adeo  perfecta;.  Deniqne,  si  Pater,  ut  subsistat  in  ordine  ad  Patrem  :  sed  oppositio 
Pater  (et  sic  de  aliis)  non  dicit  bonitatem,  pro-  in  divinis  causat  di.stinctionem  et  multiplica- 
fecto  neque  sub  ea  rationc  amabilis  est.  Quam-  tionem,  ergo.  Tertio  denique  quia  distinctio 
vis  enim  responderi  possit  specificative^  ut  sic  rationis  iiiter  relationcm  et  csscntiam,  quate- 
dicam,  csse  amabilem  ob  divinitatcm,  quam  nus  talis  est,  infert  distinctionem  realem  inter 
includit,  tamen  rcduplicative,  id  est,  ex  pa-  rclationes  ipsas,  quia  relatio  et  essentia  dis- 
ternitatc  non  habere  specialcm  amabilitatem.  tinguuntur  ratione  tanquam  iucommunicabile 
Hoc  ipsum  per  se  apparet  vakle  absurdum,  et  communicabile  :  sed  eodem  modo  distin- 
cum  in  illis  personi.s,  ctiam  secundum  proprias  guuntur  ratione  inter  se  distinctio  essentiaj  et 
rationes,  sit  maxima  pulchritudo  ct  conve-  pcrfectio  rclationis  :  ergo  eodem  modo  infer- 
nientia,  et  in  CHRISTI  humanitate  fateraur  tnr  distinctio  realis  inter  perfectiones  relativas, 
personam  Filii  esse  maximum  bonum  illius  quatenus  tales  sunt. 

humanitatis  ex  ratione,  qua  terminat  illam,  20.  Objectio  ex  Pafriius.  —  Responsio.  — 

terminat  autem  per  proprietatcm  suam  per-  Hic  vero  nobis  objicitur,  quia  Patres  ita  locuti 

sonalem.  non  sunt,  sed  potius  semper  dicunt,  divinas 

18.  Seciinda  assertio. —  Dico  secundo.  Per-  personas  esse  unum  summum  bonum,  et  ideo 
fectio,  quam  dicit  relatio,  secundum  propriam  unam  bonitatem  et  perfectionem  Iiabere  :  si 
rationem  relativa  est.  Hac  assertio  scquitur  ex  autem  essent  tres  perfectiones  relativse,  eadem 
pra?cedenti.  Primo^  quia  unaqua^que  res  ha-  ratione  concedendum  esset  sine  ullo  addito,  ac 
bet  perfcctionpm  entitati  suaiaccommodatam.  simpliciter,  divinas  personas  habcre  tres  pcr- 
Uude  si  rclatio  illa  consideretur,  ut  forma  sup-  fectioncs  realcs  et  realiter  distinctas.  Hoc  au- 
positi,  sicut  dat  constitutionem  formalem  sibi  tem  videtur  absurdum.Respondetur,  quamvis 
accommodatara,  ita  etiara  forraalera  perfectio-  Patres  hoc  expresse  non  dicerent,  satis  esset, 
nem  :  ergo  sicut  est  forma  relativa,  ita  etiam  quod  non  contradiccreut,  cum  ex  eorum  dic- 
perfectio.  Secundo  id  facile  patebit,  si  velimus  tis  necessaria  consecutione  hoc  inferatur,  nt 
quasi  defmire  hujusmodi  relationem  :  nam  si-  rationes  factffi  ostendunt.  Deinde  nego  in  Pa- 
cut  esse  paternitatis  consistit  in  habitudine  ad  tribus  hoc  non  inveniri.  Nam  Daraascenus,  li- 
Filiura,  ita  etiam  perfectio  ejus.  Unde,  tahs  bro  prirao,  de  Fide,  cap.  ll,disertedicit :  Pa- 
paternitas  ideo  tara  perfecta  est,  quia  talem  trem  et  Filium  distingui  per fectionibus  perso- 
Filiura  rcspicit :  ergo  in  ratione  ctiam  perfec-  nalibus.  In  quo  unico  verbo  mihi  videntur 
tionio  relativa  est.  Tcrtio  item  declaratur,  quia  contiueri  tres  assertiones  posita^ :  nam  secun- 
sicut  essentia  et  relatio  distinguuntur  ratione,  dum  Damascenura  dantur  perfectiones  perso- 
ita  perfectio  esscntiffi  et  perfectio  relationis  nales,  in  quibus  distinguuntur  persouae,  ergo 
ratione  distinguuntur  :  ergo  distinguuntur  illaj  relativse  sunt  et  per  relationes,  ut  relatio- 
tanquara  absolutuni  et  relativum.  Antecedens  nes  sunt,  conferuntur.  Tandcm  quod  spectat 
patet,  tura  ex  similitudine  proportionis,  tura  ad  raodura  loquendi  de  triplici  perfectione, 
etiam,  quia  prcecisa,  per  intellectum  tota  per-  vel  siraplicitcr,  vel  cum  illo  addito  relativa, 
fectione  relationis^  manere  intelligitur  tota  seu;;^r.90?^.«/i,  dicendum  est,  quod  de  veritate 
perfectio  essentia>,  quam  Pater,  verbi  gratia,  dixi.  Nam  cura  est  serrao  de  divina  perfectione 
commuuicat  Filio  :  in  hoc  autem  consistit  dis-  simpliciter  et  absolute,  intelhgitur  de  essen- 
tinctio  rationis.  Consequcntia  vero  probatur,  tiah  et  summa  in  geuere  entis,  et  ideo  dicitm' 
quia  relatio  nihil  absolutura  confert  essentiffi,  esse  simpliciter  una,  quia  perfectio  essentiahs 
et  quia  ahas  pra.'cisa  relatione,  nou  maneret  iu  non  multiphcatur.  Et  eodem  modo  loquitur 
essentia  tota  perfectio  absoluta.  divus  Thomas  de  dignitate,  nam  absolute  di- 


608  LIB.  III,  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETC. 

cenda  est  una.  Tres  autem  perfectiones  sunt  3.  An  sit  aliqua  perfectio  in  una,  persona 

veluti  secunflum  quid,  si  prsecise  sumantur,  et  quce  non  est  in  alia.  —  Secundum  fundamen- 

ideo  recte,  convenienterque  additur,  quod  sint  tum  commune  est  omnibus  aliis  opinionibus, 

relativse.Fundamentacontrariaesententisepos-  sumiturque  ab  illo  inconvenienti^  quia  sequi 

tulant  nonnullas  difficultates,  quas  in  sequenti  videtur,  aliquam  perfectionem  esse  in   una 

capite  expediemus.  persona,  qua3  non  est  in  alia,  Ad  quod  respon- 

dent  aliqui  utendo  distinctione,  nam  divinse 

CAPUT  X.  personse,  vel  considerantur,  ut  distinctse  sunt, 

vel  ut  sunt  unum.  Priori  modo  non  dubitant 

SATiSFiT  FUNDAMENTis  ALIARUM  opiNiONUM.  concedere  aliquam  perfectionem  esse  in  una 

persona,  quai  non  est  in  alia.  Posteriori  au- 

1.  Ex  tribus  primis  opinionibus,  quas  prae-  tem  modo  negant :  quia  ratione  essentiee  (in- 
cedenticapite  retulimus,  secunda  ettertiapar-  quiunt)  habet  una  persona  omnem  perfectio- 
tim  nituntur  fundamentis  primse,  partim  ad-  nem  alterius.  Unde  inferunt,  propositionem 
dunt  aliquid  proprium  et  speciale^  et  quoad  \\\am:  Aliquaperfectio  est  in  una  persona,qu^ 
hanc  posteriorem  partem  illis  satisfactum  est,  non  est  in  alia,  simpliciter  esse  negandam, 
vel  ipsasmet  sententias  referendo^  vel  nostram  quia  cum  sit  negativa,  simpliciter  negare  vi- 
probando  et  nonnullis  objectionibus  occur-  detur  omnem  modum  habendi  singulas  per- 
rendo.  Quare  sohim  superest,  ut  fundamentis  sonas,  quascumque  perfectiones  aUarum.  Hsec 
primai  sententise  satisfaciamus.  vero  responsio,  hcet  veram  doctrinam  conti- 

2.  Relationem  rcalem  dicere  perfectionem. —  neat,  tamen  et  utitur  distinctione  non  neces- 

Primum   ergo    fundamentum  nitebatur   illo  saria,  quia  manifestum  est,  hic  esse  sermonem 

principio,  quod  relatio  reahs,  secundum  suam  de  personis,  ut  distinctse  sunt  et  non  exphcat 

propriam  ratiouem^seu  secundum  esse  ad  non  modum,  quo  una  persona  ratione  essentise  ha- 

dicit  perfectionem ,   nec  bonitatem  ahquam  bet  totam  perfectionem  alterius. 

transcendentalem.   Ad  quod  dicimus  primo,  4.  Distinctio  duplicis per fectionis .  Dico  ergo 

hoc  principium  falsum  esse,  loquendo  de  rela-  duphcem  esse  perfectionem.  Una  est,  quffi  vo- 

tionibus  reahbus   intrinsece   existentibus  in  catur  a  theologis  simphciter  simplex,  quam 

subjectis,  seu  suppositis,  quai  ad  ahos  termi-  definivit  Anselmus,  in  Monologio,  cap.  5,  esse 

nos  referuntur.  Nam  tales  relationes,  vel  sub-  iham,  q^up  in  quolihet  melior  est  ipsa,  quam 

sistunt,  vel  intrinsece  insunt,  vel  afficiunt  sub-  non  ipsa.  Aha  vero  est  perfectio  non  simphci- 

jectum,  in  quo  sunt.  Unde  falsum  est,  in  rela-  ter  simplex,  et  in  hoc  secundo  ordine  coho- 

tionibus  creatis,  qutje  hujusmodi  sunt,  ipsum  candam  censeo  perfectionem  relativam,  qua- 

esse  ad  non  inchidere  esse  in,  quod  veluti  trans-  tenus  tahs  est.  Quod  in  re  sensit  etiam  Gabriel 

cendens  est  ad  omnia  accidentia  reaha,  nec  supra,  quamvis  in  modo  loquendi  differat,  vo- 

potest  prsescindi  ab  uUa  ditfereutia,  vel  modo  cat  enim  perfectionem  relationis  divinee  per- 

prsedicamenti  reahs.   Unde  etiam  falsum  est,  fectionem  simphciter.  Ac  subinde,  ut  inconve- 

relationem  realem   et  rationis  convenire   in  nientia  evitet,  distinguit  duphcem  perfectio- 

vero,  ac  propria  esse  ad,  sed  sohim  nomen  ihis  nem  simphciter.  Una  e^t  supra  definita,  quae 

esse  commune,  cum  quadam  analogia  propor-  formahter  requiritur  in   omni   ente  infinito 

tionahtatis  et  satis  metaphorica,  ut  latius  in  simphciter.  Ahera  vero,  inquit,  est,  quse  in  suo 

Metaphysica  exphcatum  est.  Dicimus  secundo,  genere  est  summa,  et  nuUam  inchidit  imper- 

quod,  hcet  relationes  creatse  nou  diccrent  rea-  fectionem,  quamvis  non  sit  formahter  neces- 

lem  perfectionem,  id  non  esset  attribuendum  saria  in  ente  simpliciter,  et  summe  perfecto, 

relationibus  divinis,  propter  summam  excel-  et  hujusmodi  esse  dicit  perfectionem  relatio- 

lentiam  earum,  magnamque  analogiam.   Et  nis.  Tamen,  quia  vocibus  utendum  est  juxta 

prsesertim,  quia  sunt  sul)sistentes  et  suo  modo  communem  usum,  ideo  priorem  sohim  voco 

terminant,  et  quasi  mochficant  divinam  natu-  perfectionem  simphciter,  et  relativam  perfcc- 

ram,  ut  niore  nostro  loquamur,  et  quia  per  se  tionem  sub  aho  meinbro  constituo.   Duphci 

pertinent  ad  reales,  ac  divinas  processiones,  enim  ex  capite  proveuit,  quod  ahqua  perfectio 

vel  ex  parte  principii,  vel  ex  parte  termini  ta-  non  sit  simphciter  simplex  eo  modo,  quo  ab 

hum  processionum  :  in  quibus  omnibus  et  in  Anselmo  definita  est,  et  ab  scholasticis  com- 

muUis  aUis  superant  relationcs  creatas,  unde  muniter  rocipitur.  Primo  propter  imperfectio- 

hcet  creatai  relationes  perfectionem  non  dice-  nem,  vel  hmitationem,  quain  habet  adjunc- 

rent,  divinae  non  essent  iUis  aequiparaudee.  tam,  et  hoc  noii  potest  couveuire  perfectioui 


CAP.  X.  SATISFIT  FUNDAMENTIS  CONTRARIIS.  609 

existenti  in  Deo.  Sccundo  ex  oppositionc,  quam  modo  est  in  Dco  omnis  perfectio  simpliciter. 

liabct  cum  alia  wquali  pcrfectionc.  Nam  liinc  Posteriori  omnis  alia  ut  supponocx  i  p.,  q.  4. 

fit,  ut  amba^  rclationes  inter  se  oppositai  non  Divinitas  ergo,  scu  liic  Dcus^  prcccisis  relatio- 

possint  sinuil  convenire  eidem  pcrsonce,  et  con-  nibus,  non  includit  formaliter  perfectiones  ea- 

sequentcr  ctiani  fit,  ut  neutra  sit  mclior  in  rum;,  includit  tamcn  cminentcr,  tum  quia  lioc 

omni  ente,  seu  persona,  quam  opposita.  Atque  necessarium  est  ad  infinitatcm  simplicitcr  il- 

ita  ncutri  convcnit  dcfinitio  pcrfectionis  sim-  lius  entis,  tum  etiam  quia  est  radix  et  funda- 

pliciter  supra  data.  Quod  inveniri  non  potest  mcutum  omnium  illarum  pcrfcctionum.    Ex 

in  perfectione  absoluta^  quia  non  includit  op-  quo  fit,  ut  in  qualibet  pcrsona  sit  ctiam  emi- 

positionem.  nenter  omnis  perfectio  rclativa,  quamvis  for- 

5.  Ohjcctio.  —  Scd  dicimt  aliqui,  quamvis  maliter  nulla  persona  habcat  nisi  illam  tantum 
Paternitas,  et  Filiatio  o}»ponantur  rcspectu  perfectionem  rclativam^quamcjusrclatio  con- 
personse^  non  tamen  rcspcctu  divinitatis,  quia  ferre  potcst.  Hinc  ergo  ad  argumentum  in  for- 
simul  possunt  identificari  cum  illa,  simulque  ma  rcspondcri  facilc  potcst.  Gum  enim  infer- 
possunt  illam  modificare,  ut  nostro  modo  lo-  tur,  crgo  aliqua  perfcctio  est  in  una  persoua, 
quanuir.  Et  ita  respectu  divinitatis  quselibet  qu8enonestinalia,distinguendumimprimisest 
earum  melior  est,  quam  non  ipsa.  Et  hoc  satis  de  perfectione.  Aut  enim  estscrmo  de  perfectio- 
(inquiunt)  est,  ut  qua^libct  carum  sit  pcrfectio  nesimphcitcrsimphcietsicabsohitcncgaturse- 
simphciter,  quia  comparari  dcbent  ad  Deum  quela,  quia  relatio  non  affert  ex  se  talem  per- 
ut  sic,  uon  ad  personam.  fcctionem.  Si  vero  sermo  est  de  perfectione 

6.  Responsio.  —  hi  hac  vero  objectione  im-  communiori  modo  sumpta,  subdistinguenda 
primis,  quod  uhimo  loco  asseritur,  et  falsum  est  iha  negatio,  nam  si  sit  sensus,  ergo  ahqua 
est,  et  sine  probatione  dictum.  Quod  probo  ex  perfectio  cst  in  una  persona^  quee  nuho  modo 
data  definitione,  quia  non  respcctu  unius,  vel  est  in  aha^  ncgatur  item  sequela,  si  autem 
aherius  entis,  sed  respectu  cujuslibet,  quate-  sensus  sit^  aliquam  perfectionem  relativam 
nus  est  individuum,  et  singulare  ens,  debet  esse  formahter  in  una  persona,  quai  non  est 
perfectio  simphciter  esse  melior  :  ergo  non  formahter  in  aha,  hcet  sit  emineuter  ratione 
tantum  respectu  cssentiae,  sed  etiam  respectu  essentiae,  sic  conceditur  ihatio.  Cum  autem 
persona?.  Accedit,  quod  secundum  illam  com-  ulterius  infertur,  ergo  persona  non  est  simpli- 
parationem,  nec  relationes  cousiderantur  ut  citer  perfecta,  vel  non  est  a^que  perfecta,  ac 
opposita;,  nec  comparantur  ad  rem  omnino  duse,  vel  tres,  neque  sequelam,  quia  ut  res  sit 
incommunicabilem,  sed  ad  naturam,  ut  com-  simphciter  perfecta,  satis  est,  quod  formahter 
muncm  :  respectu  autem  rei  communis  per-  contineat  omnem  perfectionem  simphciter  ct 
fectiones  non  simphciter  possunt  uon  habere  emincnter  omnem  aham.  Sic  enim  dcitas  ipsa 
iutcr  se  repugnantiam.  Addo  dcnique  perfec-  ex  solo  conceptu  essentiah,  est  simphcitcr  per- 
tionem  relationis  in  rigorc,  et  proprie  loquen-  fectissimum  ens,  neque  fit  perfectius  per  ad- 
doetiam  respectu  divinitatis,  non  esse  mcho-  junctam  relationem.  Quia  formahs  perfectio 
rem,  quia  divinitas  ipsa  affecta,  ut  si  dicam,  non  simphciter ,  addita  ultra  contincutiam 
relatione,  non  est  mehor  se  ipsa  prrecise  spec-  eminentialem,  non  reddit  perfectius,  sicut  hu- 
tata  sine  relatione,  quia  ipsa  per  se,  et  absque  manitas  adjuncta  Vcrbo  non  reddit  ihud  per- 
relatione,  est  ens  simphciter  infinitum  in  ge-  fectius.  Quia  tota  perfectio  humanitatis  in 
nere  entis.  Unde  neque  secundum  rem,  neque  Verbo  ipso  eminenter  coutiuetur. 
secuudum  rationem  potest  ihi  ahquid  addi,  8.  Relatio  divina  an  ex  se  haheat  infinita- 
quod  tale  ens  faciat  esse  mehus.  Quod  confir-  tem.  —  Circa  tertiam  rationem  ahqui  negant, 
matur  ex  illo  Christi  verbo :  Quod  dcdit  mihi  personam  divinam  ex  vi  sua;  relationis  habere 
Patcr,  majus  omnihus  est,  dedit  enim  Pater  ahquam  iufinitatem.  Sed  hoc  cxistimo  falsum. 
Fiho  suam  deitatem,  et  non  suam  patcrnita-  ut  inferius  dicam.  Dico  crgo  ex  vi  rclationis 
tem,  ct  nihilominus  ei  dedit  id,  quo  mehus  habere  personam  infinitatem,  non  simphciter 
nihil  excogitari  potest,  quod  in  sequenti  hbro  in  genere  entis,  hanc  enim  habent  relationes 
agentes  de  substantia  absohita  latius  confir-  ab  essentia,  sed  in  tah  genere,  seu  quasi  spe- 
mabimus.  cie.  Et  ideo  non  sequitur,   unam  relationem 

7.  Duplcx  modus  hahendi  perfcctioncm.  —  formahter  inchidcre  perfectionem  aherius. 
ResolvMo  duhii.  —  Ilinc  ultcrius  consideran-  Quod  suo  modo  in  attributis  divinis  conside- 
dum  est,  (hiphciter  ahquam  perfectionem  esse  rare  licct.  Nani  iutehectus  divinus  praicise 
in  Deo,  scihcet,  formahter  et  eminenter.  Priori  conceptus  perfectionem  dicit  et  iufinitam  iu 

I.  39 


610  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETC. 

ratione  intellectns,  in  qua  non  includit  for-  nes  non  distinguantur  secundum  majorem,  vel 

maliter  perfectionem  voluntatis,  maxime  se-  minorem  participationem  alicujus  esse,  sed 

cundum  Scotum,  qui  hsec  attributa  formaliter  tantum  secundum  oppositionem  in  qua,  ut 

distinguit  :  et  quamvis  in   re  ipsa  includat  ostendi,  liabent  ffiqualitatem.  Atque  lioc  fateri 

illam  rationem  infmitatis  simpliciter  ,  et  in  tenentur  etiam  illi,  qui  ncgant  illas  relaliones 

genere  entis,  non  tamen  ex  vi  proprise,  ac  dicere  perfectionem ;  quia  consequenter  ne- 

formalis  infmitatis.  gant  esse  inajquales,  cum  tamen  non  negent 

9.  Circa  quartam  rationem  Clitoveus  in  Da-  diflerre  quasi  specie,  stat  ergo  diversitas  spe- 

mascenum,  lib.  1,  cap.  11,  videtur  concedere,  cifica  sine  inaequalitate ,  ergo  eadem  ratione 

Paternitatem  ,  verbi  gratia ,  secundum  pro-  existere  poterit  cum  fflqualitate,  supposita  per- 

priam  perfectionem  relativam  dicere  majorem  fectione.  Denique  ad  eamdem  diftlcultatem  res- 

perfectionem,  quam  formaliter  dicat  Filiatio  :  pondere  tenentur,  qui  dicunt  relationes  omnes 

Et  hoc   modo  intelligit  Damascenum   ibi   et  integrare  unam  perfectionem,  quia  necesse 

alios  Patres  Grcecos   dicentes  :   Patrem  esse  est,  fateantur  singulas  illarum  aliquid  conferre 

majorem  Filio,  non  naiuray,sed  dignitafe  per-  ad  illam  perfcctionem  :  interrogabimus  ergo, 

sonali.  Quod  non  putat  esse  contra  aiqualita-  an  aliqua  illarum  pkis  conferat ,  guod  non 

tem  simpliciter,  quia  Filius  ratione  essentise  aftirmabant,  quia  jam  facerent  illas   aliquo 

habet  totam  illam  perfectionem,  ut  explica-  modo  inaequales ,  ergo  sequaliter  conferunt , 

tum  est.  Hffic  vero  sententia  mihi  non  proba-  etiamsi  diversae  rationis  sint  :  ha3c  ergo  sequa- 

tur,  quia  nonnihil  derogat  sequahtati  divina-  Htas  non  repugnat  cum  illa  diversitate. 
rum  personarum,  et  quia,  ut  supra  dicebam , 


in  illo  excellentissimo  modo  communicatio- 
nis ,  qui  est  in  Trinitate,  non  est  mehus,  nec 
beatiusdare,  quam  accipere.  Ac  denique,  quia 
juxta  illam  sententiam  vix  potest  intelhgi,  cur 
Paternitas  non  sit  perfectio  simphciter,  cum 
sit  mchor  ipsa,  quam  quffihbet  ei  incompossi- 
bihs. 

10.  Ahter  ergo  responderi  potest,  relatio- 
nes  illas  eequahtatem  habere  ratione  essentise, 
quam  inchidunt,  secundum  proprias  autem 


CAPUT  XI. 

UTRUM  ATTRIBUTA  DIVINA  POSITIVA  MULTIPLICEN- 
TUR  IN  DIVINIS  PERSONIS,  AUT  DE  EIS  POSSINT 
ALIQUO  MODO  PLURALITER  PRiEDICARI. 

1.  AttriMtum  in  Deo  qidd  sit.  —  Attribu- 
tum  Dei  ut  notavit  Durandus  in  1 ,  dist.  2, 
qusest.  3,  num.  6  et  7,  in  quadam  lata  signi- 
ficatione  dici  potest,  quidquid  de  Deo  praedi- 

rationes  neque  requales  esse,  neque  inajquales,  catur  per  modum  ahcujus  proprietatis,  seu  de- 

sed  esse  diversas,  quia  suo  modo  sunt  diversa-  nominationis,  sive  absohitum  sit,  sive  respec- 

rum  ratiouum,   et  ea,  quae  comparantur  in  tivum   prffidicatum,  et  sive  sit  transcendens, 

ratione  sequahs,  vel  inajquahs,  oportet,  ut  ha-  sive  magis  particulare,  quo  modo  esse  spirato- 

beant  quantitatem  ejusdem   rationis.   Neque  rem,  esse  attributum  Patris,  et  Fihi,  et  esse 

iha  duo  immediate  opponuntur  respectu  oin-  unum  aut  verum  erunt  etiam  attributa  Dei. 

nium,  quce  distincta  sunt,  nam  hnea  et  super-  Proprius  vero  et  specialius,  ac  frequentiori 

ficies,  ncque  ffiquales  dici  possunt,  nequoe  inse-  usu  attributum  dicitur  proprietas  ahqua  ab- 

quales.  Unde  etiam  falsum  est,  diversitatem  sohita,   qute  per    modum  formai    aflicientis 

in  quantitate  semper  facere  inajquale  :  nam  si  Deum  de  ipso  prajdicatur.   Atque  ita  exclu- 

sit  diversitas  in  ipsa  ratione  formah,  potius  duntur  omnia  pradicata  relativa  ad  intra,  et 

facit  quasi  dissimile,  vel  diversum  absohite.  sequenter  omnia  personaha,  quia  iha  omnia 

dl.  Quia  vero  hse  relationes  conveniunt  in  relationem  involvunt,  absohitaque  nou  sunt. 

communi  ratione  relationis,  et  sub  illa  ahquo  Exchuhmtur  item  prsedicata  trunscendentaha, 

modo   comparari  possunt,  ideo  addo  tertio,  de  quibus  hactenus  diximus,  quia  non  suut 

ihas  relationes  in  suis  propriis  perfectionibus  proprie  absohita,  sed  ab  absohito  et  respectivo 

csse  eequales,  quia  tam  perfectum  terminum  abstrahunt.  Nunc  exchiditur  autem  scientia, 

et  fundamentum  ( prout  ibi  esse  potest )  habet  intchcctus,  aut  vohmtas  :  haic  cuim  absohita 

una  eaium,  sicut  aha.  Unde  quidquid  sit  de  prsedicata  sunt  et  iion  dicunt  relatiouem,  uisi 

speciebus  creatis,  qua)  suut  entia  per  partici-  secundum  dici. 

pationcm,  in  ilhs  relationibus  non  est  uecesse,  2.  Ahqui  addunt  oportcre,  ut  attributum 

ut  formahs  (hversitas  relativa  secum  afferat  dicat  pcrfectioncm ,  quam  haberc  mchus  sit, 

iua.'quahtatem  ahquam,  nuUa  cnim  ratio  hu-  quam  carcre  iha.  Et   ita  couchidunt  omnia 

jus  necessitatis  rcddi  potest,  cum  iUa3  relatio-  praidicata,  quK  relatiouem  extempore  adcrea- 


CAP.  XI.  DISTINGUANTUR  NE  PERSON.^i:  IN  ATTRIRUTIS  POSITIVIS.  611 

turam  (lioiint,  ut  Dominus,  Creator,  Provisor,  in  sua  generalitate  lia?c  omnia  includit.  Pos- 

Praidcstinans,  Justificator,  etc.  Et  omnia  si-  sumus  tamen  illml  partiri,  nam  ex  attributis 

milia,  qua>  actum  Oci  liherum  supponunt  non  (ctiam  scclusis  praxlicatis  transccndcntalibus) 

esse  attributa,  quia  non  cst  mclius  iJco  (!sse,  qua^lam  sunt  analoga,  et  communia  Deo,  et 

heec  omnia,  quam  non  esse.  Ita  sentiunt  Gre-  creaturis,  ut,   sapiens,  juslus,  etc,   quoedam 

gorius,  in  1,  dist.  8,  quffist.  2,  Marsilius,  in  1,  sunt   singularia  et  propria   Dei,    ut  wternus 

qufest.  12,  art.   3,   Non  tamen  declarant  isti  stricte,   immensus.    Rvu'sus    attributa   divina 

auctores,  cur  nccessc  sit  ha!C  omuia  praidica-  quaidam  cxplicantur  pcr  solam  ncgationem , 

ta  Dei  exchidcrc  a  ratione  attril)uti,  quia  non  vel  solam  illam  formalitcr  iraportant,  ut  in- 

solum  priedicata  ncccssaria,  scd  etiam  contin-  creatum,  immensiim,  etc,  et  esse  summe  sim- 

gentia,  seu  non  necessaria  propria  attributa  plicem   (juxta  sentcntiam  magis  receptam ). 

dicuntur.  Et  idco  nos  talem  conditionem  omit-  Alia  vero  sunt  positiva,  ut  esse  sapientem,  mi- 

timus,  nam  ccnscmus  haic  propriissimc  com-  scricordem,  ceternum,  ctc  De  his  ergo  attribu- 

prehcndi  sub  attributi  nomine,  et  ita  accipitur  tis  positivis  nunc  loquimur,  dc  negativis  di- 

a  nobis  in  titulo  proposito,  quia  ad  cxplican-  cemus  capite  scquenti. 

dum,  quod  intendimus,  magis  etiam  ha;c  si-  5.  Prima  assertio.  —  Dico  ergo  primo.  Hsec 

gnificatio  scrvit.  attributa  non  multiplicantur  realiter  in  Deo. 

3.  Addit  vcro  Gabricl  1,  dist.  2,  quast  2,  Hanc  assertionem  censeo  esse  certam,  nam  li- 
art.  1,  ad  rationcmattributinecessariumesse,  cet  intcr  thcologos  controverti  possit,  an  prse- 
ut  dicat  perfectionem ,  qua3  naturali  ratione  dicatum  aliquod  sit  proprie  attributum,  prout 
cognosci  valeat.  Verumtamen  nulla  ratio  co-  imnc  de  illo  loquimur,  et  hinc  oriri  possit  con- 
git,  ut  uomen,  vel  rationem  attributi  liis  ter-  troversia  theologica,  an  tale  attributum  sub 
minis  limitcmus,  Nam  de  multis  preedicatis,  aliqua  ratione  multiplicetur  in  divinis  perso- 
quffi  Deo  attribuuntursub  controversiam  cadit,  nis  :  tamen  si  semel  constet  aliquod  praidica- 
an  pcrfectioncm  dicant ,  ut  est  simplicitas,  tum  esse  ex  his  attributis,  juxta  principia  fidei, 
actus  purus  et  similia,  quse  nemo  dubitare  necessario  conscquitur,  non  posse  multiplicari. 
potest,  quin  sub  nomine  attributi  a  theologis  Probatur  primo  ex  illo  principio  :  Omnia  sunt 
comprehendantur.  Item  multo  magis  incertum  unum,  uhi  non  oHiat  illationis  oppositio,  nulla 
est,  an  omnia  attributa,  quai  de  facto  theologi  ergo  absoluta  pcrfectio,  vel  proprietas  multi- 
Deo  attribuunt,  possijit  ratione  naturali  a  theo-  plicatur,  quia  illa  non  habet  oppositionem 
logis  investigari,  ut  essc  omnipotentem,  esse  cum  aliis.  Secundo,  quia  hsec  attributa  abso- 
incomprehensibilem  et  similia,  satis  ergo  est  luta  essentialia  sunt,  scu  de  ada^quato  conceptu 
ad  rationem  attributi,  quod  per  fidem,  vel  essentiali  divinse  naturse,  divina  autem  natura 
quacumque  alia  vera  ratione  de  Deo  cognosca-  ita  est  una,  ut  non  multiplicetur  in  divinis  per- 
tur,  et  ut  proprietas,  seu  conditio,  vel  (ut  lo-  sonis,  ut  ostendemus  libro  sequenti,  ergo  simi- 
quitur  Averroes )  ut  dispositio  Dei  attribuatur.  liter  omnia  hsec  attributa  non  multiplicantur 

4.  Alii  denique  adduut,  attributum  stricte  in  Deo.  Tertio,  assertio  liaic  necessaria  est  ad 
sumptum  debere  esse  perfectionem  commu-  sequentcm  et  ex  illa  amplius  confirmabitur. 
nem  DEO  et  creaturis,  quod  significat  Henri-  6.  J^ternitas  cur  non  multiplicetur .  —  Duge 
cus,  quodlibet  o,  quEcst.  1,  ubi  consequcnter  difficultates  hoc  loco  occurrebant.  Prior  est  de 
negat,  simplicitatem,immutabilitatemeta!ter-  ceternitatis  attributo,  quoniam  videtur  in  di- 
uitatemesseproprieattributa.  Durandus  etiam,  vinis  personis  multiplicari,  sicut  multiplicatur 
n.  7  dictffi  qua^stionis  3,  illam  conditionem  relativa  existentia,  quia  (vternitas  idem  est, 
requirit  attributum  proprie  dictum.  Sed  non  quod  duratio  per  se  necessaria,  duratio  autem 
video,  quo  fundamento  hoc  asseratur,  quia  sequitur  existentiam,  vel  est  idem  cum  illa, 
nec  ratione  probari  potest,  neque  usus  hoc  ha-  sicut  ergo  sunt  tres  existentiee,  ita  et  tres  du- 
bct.  Imo  quo  talia  piaidicata  simt  magis  pro-  rationes.  At  illse  sunt  pcr  se,  et  ab  intrinseco 
pria  DEI,  ut  Deus  est,  co  vidcntur  magis  pro-  necessariffi,  et  immutabiles.  Ergo  sunt  ffiterni- 
prie  attributa  divinaet  illa,  qua?  sunt  commu-  tates  :  nec  enim  in  aliaspecie  durationes  con- 
nia  creaturis,  non  sunt  attributa  Dei,  nisi  stitui  possuut.  Hanc  vero  difficultatem  ex  pro- 
secundum  analogiam  et  eminentiam,  secun-  fesso  tractavi  in  dicto  1  tom.,  3  p.,  disp,  11, 
dum  quam  sunt  propria  Dei,  quod  declaraut  section.  2,  ubi  ostendi,  ffiternitatem  non  mul- 
Dionysius  et  alii  Patres  imitantes  illum,  cum  tiplicari  in  Deo,  qida  revera  cst  |:ropriissime 
dicunt,  Deum  non  csse  sapientem,  scd  super-  attributum  et  pcrfcctionem  absolntam  signifi- 
sapieutem,  et  sic  de  caiteris.  Attributum  ergo  cat^  sicut  immutabilitas,  ad  quam  comequitur. 


612  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETC. 

Idque  non  obscure  docuit  Athanasius  in  Sym-  proliibemur .  Sicut  ergo  est  de  fide,  tres  perso- 

bolo  dicens :  Non  tres  aierni,  sedunus  wternus.  nas  non  esse  tres  deos,  ita  est  de  fide  non  esse 

De  duratione   autem  non    est  eadem  ratio ,  tres  dominos,  tres  seternos,  aut  tres  omnipo- 

quiadurationonestattributumDEIproprium,  tentes  substantive.  Atque  ita  etiam  rem  hanc 

sed  est  pradicatum  qiiasi  transcendcns.  Unde  tanquam  in  fide  certam  traditAugustinus,  li- 

non  dicit  rationem  absohitam,  sed  abstrahit  bro  quinto,  de  Trinitate,  capite  octavo.  Ratio 

ab  absohita  et  respectiva  :  pra^dicata  autem  autem  est  eadem,  quia  sicut  in  divinis  perso- 

hujusmodi,  prout  relativa  esse  possunt^  multi-  nis  est  una  Deitas,  ita  est  una  Dominatio,  una 

jihcantur  in  divinis  personis.  ^ternitas  ergo  potestas,  una  seternitas,  unde  procedit  in  his 

dicit  attributum  essentiale,  duratio  vero  po-  omnibus  regula  supra  posita,  quod  substan- 

test  esse  personahs  proprietas,  et  tahs  duratio  tiva  prgedicta  non  proedicantur  in  phu^ah,  nisi 

ut  sic,  ac  ex  proprio  et  praiciso  conceptu  sohim  fotma  muhiphcetur,    etiamsi   multiphcentur 

habet,  quod  sit  quffidam  relativa  duratio,  est  supposita. 


autem  una  seternitas  simul  cum  ahis  duratio- 
nibus  relativis,  quia  omnes  identificantur  ei- 
dem  chn^ationi  essentiah^  a  qua  habet  summam 
perfectionem  et  immutabihtatem,  quam  seter- 
nitas  inehidit. 

7.  Intelligere  non  muUipIicatur .  —  Aha  dif- 


9.  Varia  distinguuntur  attriiuta.  —  Undc 
constat,  assertionem  hanc  habere  locum  in 
omnibus  his  attributis,  etiamsi  relationem  ra- 
tionis  ad  creaturas  dicant,  et  sive  iUa  relatio 
sit  simphciter  necessaria,  sive  coutingens,  seu 
supponens  actum  hberum,  et  sive  sit  seterna. 


ficultas  circa  eamdem  assertionem  esse  potest,  sive  ex  tempore.  Propter  quod  dixi  supra,  at- 

quia  unum  ex  his  attributis  est  divinum  in-  tributum  hoc  loco  de  his  omnibus  praedicatis 

teUigere,  at  hoc  videtur  multiphcari  in  divinis  divinis  proprie  dici.  Probatur  autem  id,  quod 

personis^  ergo.  Minor  probatur,  quia  in  Patre  inferius,  exphcando  ilhid  breviter.  Nam  ex  at- 

seterno  distinguuntur  secundum  rationem  in-  triljutis,  qusedam  conveniunt  natura;  divinse 

teUigere  essentiale  et  notionale,  ergo  hcet  es-  secundum  se,  et  nuUum  dicunt  rcspectum  ad 

sentiale  uon  muUiphcetur,muhiphcal)itur  no-  creaturam,  ut  seternitas,  de  qua  jam  satis  dic- 

tionale,  quia  ea,  quoe  notionaha  sunt,  muUi-  tum  est,  et  aha  attributa  negativa,  de  quibus 

phcantur  in  divinis  personis.  Ad  hanc  vero  dif-  in  sequenti  capite  dicendum  est.  Qua;dam  vero 

ficuhatem  facUis  est  responsio  ex  dictis  in  hbro  attributa  concipiuntur  a  nobis,  ut  facuUates 

primo.  Negamus  enim  inteUigere  notionale  naturse,  ut  scientia,  voluntas  et  omnipotentia, 

distingui  in  Patre  etiam  ratione  ab  inteUigere  quae  in  re  sunt  ipsamet  Dei  essentia,  modo 

essentiah,  quatenus  est  actus  inteUigcndi,  sed  autem  nostro  inteUigendi  conveniunt  ratione 

sohmi  distingui  in  relatione  connotata,  seu  in  naturae;  et  juxtaunitatem,velphn-ahtatemna- 

modo  habendi  iUud  non  datum  ab  aha  perso-  turse  habent  etiam  unitatem,  vel  plurahtatem, 

na,  sed  a  se.  Hinc  autem  inferri  non  potest,  et  ideo  sicut  in  tribus  personis  una  estnatura, 

actusinteUigendimuUiphcarireahterindivinis  ita  una  scicntia,  una  voluntas,  etc.   Sicut  e 

pcrsonis,  sed  tantum  relationem,  seu  modum  contrario  in  Christo  Domino  sunt  plures  in- 

liabcndi  talem  actum  receptum,  vel  non  re-  teUectus  et  voluntates,  quia  sunt  phu^es  na- 

ceptum,  ab  aha  persona.  Le  qua  re  iterum  turee. 

occurret  sermo  infia  hbro  sexto  tractando  de        10.  Omnia  singulariter  dici  ostendu?itur.  — 

originibus  et  actibus  notionahbus.  Ex  his  autem  tribus  attributis,  omnipotentia 

8.  iSectmda  assertio.  —  Dico  secundo.  Hsec  clarc  dicit  respectum  rationis  ad  creaturam, 

attributa  substantive  sumpta  non  praidicantur  cjuia  iUam  quasi  pro  objecto  suo  habet,  tamen 

in  phnah  de  divinis  personis.  Haic  assertio  est  c[uia  respicit  creatm^im  ut  factibilcm ,  ideo 

communis  theologorum  et  certa.  Ita  enim  de-  respectus  Ule  tauquam  simphciter  necessarius 

finitur  in  Symbolo  Athanasii,  cum  de  divinis  a  nobis  concipitur.  Scientia  autem,  et  vohm- 

personis  dicitur  :  yEternus  Patcr,  ceternus  Fi-  tas  Dei  habent  intra  ipsum  Deum  suum  objec- 

lius,  wternus  Spiritus,  sanctus  ei  tamen non  tres  tum  primarium,  ct  ut  sic,  non  dicuut  respectum 

a-icrni,  sed  unus  wternus,  et  infra :  Tamen  non  adcreaturam,tamen  secundariodicuntadiUam 

ires  cmnipoientcs,  sedumis  o^nnijmtens ,  eX  in-  respectum.  Hic  ^oro  respectus  est  simpliciter 

fra  :  Tamen  non  tres  Bomini,  sed  unus  esi  Do-  nccessarius,   quatcnus  attingit  crcatuiam  ut 

minus,  et  iufra :  Quia  sicui  sigillaiim  unam-  possibilem,  vel  pcr  scientiam  simplicis  iutel- 

quau.  que  personam  Ueum,  ac  Uommum  confi-  hgentitc,  vel  per  amorem  simphcis  compla- 

teri,  Chrisiiana  veriiaie  compellimur,  ita  tres  centitc  in  bonitate  possibih  creatm'ffi.  Et  hiec 

Jjcos  aut  Uominos  diccre,  Chrisiiana  retigione  omuia  sub  tah  rationc  habeut  unitatem  iu 


CAP.  XII.  PKRSONAS  NON  DISTINGUI  IN  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS.  613 

omnihus  divhiis  personis,  ([iiia  omnia  dicunl  frqualis,  rclationcm  dicit.  Reliqua;  item  voces 
absoliitas  perfectioncs,  iii  quilms  non  luil^cnt  cofrtcrna^  conmnipotenles,  etc,  significant  mu- 
persona)  oppositionem.  Quod  satis  prol)ant  tnam  relationem  rationis,  tequalitatis,  vel  si- 
illa  :  Non  tres  omnipotentes,  sed  wius  omnipo-  militudinis  in  tali,  vcl  tali  pertcctione,  et  ideo 
tens,  nam  attributum  hoc  dicit  relationem  ne-    mirum  non  est,  quod  pra^dicentur  iu  phu'ah. 


cessariam  ad  croaturas,  eadem  vero  ratio  cst 
de  omnibus  simihbus. 

1 1 .  Qua^ilam  vcro  ex  his  attributis  invol- 
vunt  actuin  hl)crum  liarum  iacuhatum,  qiii 
etiam  dicit  respectum  rationis  ad  creaturas, 
ut  per  se  constat,  ille  vero  actus  interdum  est 
mere  immanens  ut  pra^destinatio,  et  tunc  re- 
latio,  hcct  non  si  absolute  necessaria,  tainen 
est  a4erna,  quia  actus  immanens  ut  sic  a;ter- 
nus  est,  aliquando  vero  talis  actus  est  tran- 
siens,  qui  in  tempore  fit,  ut  crcatio,  ideo  re- 


etiamsi  perfectio  ipsa  sit  una.  At  vero  si  au- 
feratur  illud  co,  et  dicantnr  omnipotentes,  vel 
a^iernffi,  jam  voccs  ihaj  non  significant  rela- 
tionem,  sed  tantum  absohvitam  pcrfectionem. 
Et  ideo  non  seqiiitur,  posse  dici  in  phu-ah. 
Sed  hcet  hoc  recte  consideratum  sit  ut  has  lo- 
cutiones  non  extendamus  sine  sufficiente  ad- 
ditione,  vel  exphcationc,  ubi  nomina  sr.nt  am- 
bigua,  nihilominus  ubi  satis  constat  e.«se  ad- 
jectiva,  non  est  dubium,  quin  possiut  phirali- 
ter  praidicari  :  sic  cnim  tres   persona;  recte 


latio  rationis,  quai  inuni  supponit,  non  sohim     dicuntur  Uivina},  et  Dominantes,  ac  creantes, 


contingens,  sed  etiam  temporahs  est.  Utraque 
nihilominus  relatio  est  una  in  omnibus  per- 
souis,  et  idco  talia  pnedicata,  taiitnm  singula- 
riter  de  ihis  pra^dicantur  substanlive,  et  non 
in  phu"ah.  Quod  sufficienter  probatur  ex  ilhs 
verbis  Athanasii :  Non  tres  Domini,  sed  umis 
est  Dominus,  nam  attributum,  Bominus,  dicit 
relationem,  liberam  et  temporalem,  ergo  om- 
nia  similia  attributa,  et  a  fortiori  etiam  illa, 
quae  dicunt  similem  relationem,   licet  seter- 


et  Pater,  ac  Filius  dicuntur  spirantes  Spiritus 
sanctus  licet  sint  unus  spirator,  ut  infra  dice- 
mus.  Hte  namque  locutiones  receptte  sunt  ab 
omnibus  theologis,  et  communi  usu  probatse. 
13.  Ad  explicandam  autem  rationem  hujus 
assertionis  notanda  est  regula  theologorum, 
ut  nomen  adjectivum  pluraliter  prffidicetur, 
satis  esse,  quod  personse ,  vel  supposita,  de 
quibus  prffidicantur  plura  sint.  Ita  docet  divus 
Thomas,  1,  p.,  q.  36,  art.  4,  et  q.  39,  art.  3. 


nam,  habebunt  eamdem  unitatem.  Hoc  etiain    Scotus  et  alii  theologi  in  dist.   12.  Ratio  divi 
persuadet  axioma  illud  verissimum  :   Opera    Tliomse  pro  hac  regula  est,  quia  nomen  adjec- 


Trinitatis  ad  extra  sunt  indivisa,  ut  sunt 
creare,  gubernare,  justificare,  quia  hgec  om- 
nia  conveniunt  personis  ratione  scientise,  vo- 
Inntatis  et  potentise,  et  ideo  eamdem  habent 
in  eis  unitatem.  Ac  proinde  unns  est  tantum 
Creator,  unus  Provisor,  Gubernator  et  Justi- 
ficator. 

12.  Assertio  tcrtia.  — Niliilominus  dico  ter- 
tio,  liaic  attributa  adjective  sumpta  recte  prse- 
dicantur  in  plnrali  de  divinis  personis.  Hasc 


tivum  significat  formam  ,per  modum  adja- 
ceutis  alteri,  quando  autem  una  forma  est  in 
multis  suppositis,  licet  forma  sit  una  adjacen- 
tia3,  ut  ita  dicam,  sunt  plures,  et  ideo  haic 
pluralitas  sufficit,  ut  nomen  pluraliter  dicatur 
de  multis  personis.  Confirmatur,  ac  declara- 
tur  :  Nam  in  eo  casu  sunt  plures  habentes 
unam  talem  formam,  ergo  hoc  ipsum  potest 
significari  per  aliquod  nomen  a  tali  forma 
sumptum.  Tale  autem  est  nomen  adjectivum. 


assertio  communis  est  theologorum.  Habetque  ut  ex  communi  usu,  et  sensu  talis  vocis  con.stat, 

fundamentum  in  verbis  illis  Athanasii  in  suo  ergo  tale  nomen  pluraliter  praedicatur.  Undc 

Symbolo,  ubi  in  plurali  vocat  divinas  perso-  cum  dicimus,  tres  personas  esse  tres  Dominan- 

nas,  coceternas,  et  coa^qiiales.  Et  eodem  modo  tes,  nihil  aliud  siguificamus,  quam  potestatem 

loquitur  Concihum  Lateranense  in  capite  Fir-  dominandi  esse  in  tribus,  vel  haberi  a  tribus 

miter,  ubi  etiam  vocat  personas  Consubstan-  personis,  et  cum  proportione,  quando  dicimus. 


tiales ,  et  coomnipotentes .  Respondere  autem 
potest  aliquis,  has  voces  dici  in  plurali  propter 
illam  particulam  additam,  co.  Natn  iha  signi- 
ficat  mutuam  relationem  rationis  in  tali  attri- 
buto,  et  ratione  illarum  relationum  possunt 
prffidicari  in  plurali,  sicut  personaj  divinse  di- 
cuntur  similes,  quia  relatio  similitudinis,  quse 
inter  eas  rationes  est,  multiplicatur  in  illis,  et 
eadem  ratione  dici  possunt  non  tantum  co- 
a?quales,  sed  etiam  eequales,  quia  etiam  vox^ 


esse  tres  creantes,  solum  significamus  creatio- 
nem  prodire  a  tribus  persouis,  et  sic  de  csete- 
ris.  Neque  in  lioc  occurrit  difficultas  alicujus 
momenti. 

CAPUT  xn. 

AN  DIVINA   ATTRIBUTA  PRIVATIVA  MULTIPLICE^TUR 
ALIQUO   MODO   IN   PERSONIS   DIVIJSIS. 

1.  In  his  attributis  locum  habent  absolute 


614  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRILM,  ETC 

loquendo  omncs  assertiones  positse  iu  praece-  ratione  relationum  preecise  sumptarum,  sed 

denti  capite.  Nam  ha!C  etiam  attributa^  abso-  ratione  essentiai,  quia  est  suum  esse  per  essen- 

luta  simp]iciter  sunt,  vel  per  modum  priva-  tiam,  ergo  sicut  hoc  esse  per  essentiam,  unum 

tionis,  quatenus  removent  absohitam  ahquam  tantum  est  in  tribus  personis  (ut  supra  dixi- 

imperfectionem,  vel  per  modum  essentiahs  mus)  ita  dicendum  est  de  esse  increato.  Dices  : 

perfectionis,  in  qua  fundantur,  quamque  per  hffic  ipsa  necessitas  essendi  ahter  convenit  Pa- 

iham  negationem,  seu  remotionem  nobis  in-  tri,  et  ahter  Fiho  :  ihi,  quia  ex  se  habet  pro- 

nuunt.  Formale  igitur  significatum  tahum  no-  prietatem  immediate  conjunctam   essentiai  : 

minum  non  multiphcatur  in  Deo,  et  ideo  sub-  huic  vero,  quia  generatio  iha  non  hbere,  sed 


stantive  sumptum  tale  nomen,  singulariter 
autem  prsedicatur,  hcet  adjective  possit  iu  phi- 
rah  proedicari :  unde  est  ihud  Athanasii :  Non 
tres  increati,  nec  tres  immensi,  sed  unus  in- 


necessario  est.  Respondeo,  hauc  diversita- 
tem  sohim  esse  in  modo  habendi  iham  for- 
mam,  a  qua  habent,  ut  necessario  sint :  nihil- 
ominus  tamen  iha  forma  una,  eadem  est  iu 


creaius,  et  unus  immensus,  et  in  capite  Firmi-    ihis,  et  ideo  praidicatum  ab  iha  simiptum  non 
ter,  dicitur  :Non  tres  ineffaMles,  etc.  Idemque    muhiphcatur. 


habct  Augustinus  5,  de  Trin.,  cap.  8,  et  omnes 


4.  Quocirca,  ut  respondeamus  difhcuUati 
propositse,  adverteudum  est,  queedam  esse 
prffidicata  esseutiaha,  qua;  comparata  ad  per- 
sonas,  requirunt  in  earum  relationibus  quam- 
dam  non  repugnantiam ,  ut  sic  dicam,  seu 
proportionem,  ut  possint  recipere  taha  attri- 
buta  per  simphcissimam  identitatem  :  non  ve- 
ro  possunt  iha  complete  habere  ex  sola  sua 
ratione  relativa,  sed  formahter  habere  debent 
ab  essentia  :  et  taha  prpedicata  nuho  modo 
possunt  muhiphcari.  Exempla  statim  afFere- 
mus  in  ahis  attributis,  ita  vero  inteUigendum 
est  in  hoc  de  quo  agimus.  Verum  est  enim. 


theologi. 

2.  Primum  dubium,  —  Occurrunt  nonnuUse 
difficuUates  circa  nonnuUa  ex  his  attributis 
exphcandffi.  De  hoc  ergo  attributo  increatus, 
est  difiicuUas,  quia  videtur  convenire  personis 
non  sokim  ratione  naturae,  sed  etiam  ratione 
suarum  proprietatum,  ergo  hcet  ratione  essen- 
tise  dicantur  unus  increatus,  poterunt  etiam 
dici  tres  rationes  proprietatum.  Nam,  ut  supra 
dixi,  iUa  omnia  prgedicata,  qua;  conveniunt 
personis  ex  vi  propriarum  relationum,  sub  ea 
ratione  muUiphcantur  in  eisdem  etiam  sub- 
stantive,  quia  muUiphcata  forma  cum  suppo-  fihationem  divinam  non  posse  fieri  per  crea- 
sito,  muUipUcatur  substantivum.  Antecedens  tionem,  et  hoc  repugnare  rationi  ejus  :  tamen 
probatur,  quiaFihoratiouefihationis  repugnat  hoc  ex  eo  est,  quia  tahs  persona  non  potest 
per  creationem  prodiici,  et  similiter  Spiritui  produci  nisi  de  substantia  Patris,  quse  substan- 
sancto  ex  propria  ratione  repugnat  ei  produci  tia  per  se  primo  increabihs  est,  et  ita  propria 
ex  nihilo,  increatum  autem  est  ihud  ens,  quod  ratio ,  ob  quam  hoc  attributum  simphciter 
nec  creatur,  nec  creari  potest.  Declaratur,  quia  convenit  Fiho  vel  fihationi,  est  ipsa  substan- 
Patri  attribuitur  ut  propria  notio,  esse  inge-  tia,  ex  qua  producitur,  et  existit,  idemque  est 
nitum,  quia  non  sohim  ratione  essentise,  sed  de  Spiritu  sancto.  Et  ita  patet  responsio  ad 
etiam  ratione  personahtatis  habet  non  posse  difficuUatem,  nam  relationes  ex  propriis  ha- 
ab  ahquo  produci :  et  Filio  muUi  attribuunt,  bent  proportionem  quamdam,  ut  sint  absque 
esse  inspirabilem,  et  Spiritui  sancto,  esse  in-  creatione,  tamen  completam,  et  positivam  re- 
generabilcm  propria  generatione,  ergo  eadem  pugnantiam  cum  creatione  habent  ratione  es- 
ratione  conveniet  omnibus  personis  esse  in-    sentise,  et  quia  hoc  significatur  nomiue  in- 

creati,  ideo  non  muUiplicatuf  iu  ipsis.  Neque 
est  similc  de  notione  ingeniti,  et  ahis  nega- 
tionibus  propositis,  quia  per  ihas  sohim  nega- 
tur  aliqua  relatio  originis,  et  hsec  negatio  po- 


creabiles,  seu  increata  entia  cx  vi  propriarum 
relationum.  Cur  ergo  hoc  prsedicatum  non 
multiplicabitur  in  illis  ? 

3.  Tres  personas  non  esse  tria  increata.  — 
Nihilominus  absolute  dicendum  est,  tres  per-    test  personee  complete  convenire  ratione  rela- 


sonas  esse  unum  increatum  et  non  plura, 
substantive  loquendo.  Ita  loquitur  Athauasius, 
et  cum  eo  confitetur  tota  Ecclesia,  et  Patres 
etiam  omnes  ita  loquuntur  expresse  negando 
esse  plures  increatos.  Ratio  red(h  potest,  qnia 


tionis.  Increatum  vero  negat  omnem  cssen- 
tialem  dependentiam,  qua;  negatio  nou  cou- 
venit  complete,  nisi  ratione  essentia;. 

5.  Secundum  dubium  de  infinitate.  —  Circa 
infinitatem,  cuuj  certum  sit,  infinitatem  es- 


per  hanc  negatiouem  explicatur  in  Dco  abso-  seutiai  esse  uuani  iu  personis,  (hdVitari  adhuc 
luta  necessitas  essendi  a  se,  et  non  ab  alio,  potest,  an  per  proprias  relationes  habeant  per- 
haec  autem  nccessitas  uon  potest  couvcuire    sonai  tres  iufiuitates.  Et  quidenij  qui  uegaut 


CAP.  XII.  PERSON.VS  NON  DISTINGUI  IN  ATTRIBUTIS  NEGATIVIS.  615 

personashaborcaliijiiara  perfcctioiicin  cx  pro-  vcr])ura  forraaliter  in  ratione  vcrbi  habct  hi- 

priis  rclalionibns,  con.seqnenter  negant,  ha-  finitatem,   ergo  et  in  rationc  FiUi,  nara  ha; 

berc  aUquani  inlinitatcm.  Quod  si  mquiras^  dua;  rationes  in  ipso  una  sunt,  ut  infra  dicam, 

an  Fater,  verlji  gratia^  qua  Pater  est,  sit  fmi-  ergo  et  Patcr  habet  sirailcra  infniitatera  ra- 

tus,  vcl  infmitus,  utrumquc  negant,  quia  ha;c  tionc  Patris.  Et  cadem  ratio  ad  Spiritura  sanc- 

non  iraraediate  opponuntur.  nisi  respectu  sul>  tum  applicari  potest. 

jecti  proportionati,  id  est^  quanti,  nam  illa;  8.   Objectio.  —  Rcsponsio. — Dices,  ergo  co- 

sunt  passiones  quantitatis.   In  Patre  vcro,  ut  dera  modo  di.stinguerc    posscraus  in  praice- 

Patcr  est,   ncc  cst  quantitas  raohs,  ncc  pcr-  denti  attributo.  Cur  enim  potius  infmitas  di- 

fectionis,  et  ideo  nec  est  finitas^  nec  infinitas.  stingui  potest  in   al)solutara  ct  essentialem  et 

Atque  ha!c  fuit  Scoti  opinio.  relativara,  scu  pcrsonalcm^  quam  essc  increa- 

6.  Duce  opiniones  rcjiciimtur.  —  Hsec  sen-  tura?  Respondeo,  cssc  dissirailcra  rationcm, 
tentia  consequenter  loquitur,,  sed  fundamen-  nam  infmitas,  ut  dixi,  sequitur  quantitatera, 
tura  ejus  nobis  supra  non  placuit.  Et  quamvis  quai  in  rc  spirituali  idera  est^  quod  perfectio : 
loquendo  dc  infinito  privativc  illa  rcspousio  Perfcctio  autem,  ut  supra  etiara  dixi,  trans- 
procedat ,  taracn  negativc  saltem  sequitur_,  cendens  est,  et  ideo  infinitas  similem  trans- 
personara  divinam  non  liabere  infmitatem,  at-  cendentiam  habet;,  ratione  cujus  abstrahi  po- 
que  ita  esse  finitara  negative,  vel  potius  phis,  test  ab  absoluto  et  respectivo,  quamvis  in  solo 
quam  fmitara,  quod  quidem  mihi  non  minus  absohito  sit  infinitas  sirapHcitcr,  in  rclativo 
inconvcniens  videtur.  Magis  vero  displicet  verosolura  sit  secundura  quid^  scu  in  tali  ge- 
aliorura  sentcutia,  quia  adraittant  relatio-  nere.  At  vero  esse  increatura  convenit  sup- 
nera  divinara  secuudura  propriam  rationera  posito  ratione  suae  naturai^  atque  adeo  ratione 
dicere  perfcctionera,  nihilorainus  negant,  se-  sui  esse  simpliciter.  Sicut  e  contrario  in  crea- 
cundura  illara  habere  infinitatcm  ahquam  turis  csse  generabilera,  vcl  creabilera  unicui- 
etiam  tali  genere.  Quia  infmitas  relationis  quc  rei  convenit  ratione  naturse,  non  ratioue 
sumenda  est  ex  tcrraino,  terrainus  autem  non  personalitatis,  vel  suppositalitatis,  sed  liaec 
habet  infinitatem,  nisi  ratione  essentiee.  At  sequitur  conditionem  naturai,  quatenus  cum 
profecto  in  hac  ratione  petitur  principium,  illa  congenerari,  vel  concreari  potest.  Quia 
nam  terrainus  hujus  relationis  est  ad  corre-  ergo  in  divinis  personis  tantura  est  una  na- 
lativum,  de  quo  etiam  inquiriraus,  an  Iiabeat  tura,  in  qua  non  habet  locum  distinctio  ab- 
aliquara  infinitatera  prseter  infinitatem  es-  soluti  et  respectivi,  ideo  nec  illi  attributo  ac- 
sentise.  commodatur  talis  distinctio. 

7.  Vera  resohitio. — Dico  igitur,  infmitatem  9.  Tmmensitas  non  mtdtiplicatur .  —  Iclem 
aliara  esse  sirapliciter  in  genere  entis,  et  hanc  esse  de  immutalilitate .  — Et  juxta  hsec  censen- 
esse  unam  tantum  in  tribus  personis  et  singu-  dura  est  dc  immensitate^  illa  cnim  tantum  est 
lis  couvenire,  ut  cx  dictis  satis  patet,  aliam  una  in  divinis  personis,  et  ideo  Iioc  attribu- 
vero  esse  secundum  f^iid,  seu  in  proprio  ali-  tum,  Tmmensus,  substantive  sumptum  non 
quo  genere,  quomodo  distinguunt  theologi  in  dicitur  pluraliter  de  divinis  personis.  Quia 
attributis  divinis  plures  infinitates  ratione  immensitas  requirit  infmitatem  simpliciter, 
distinctas,  ut  est  infiuitas  scientiai,  potentiaj,  et  ita  convenit  Deo  rationc  naturoe  et  relatio- 
etc.  Et  hoc  modo  diciraus,  csse  in  tribus  per-  nibus,  quateuus  essentiam  includunt.  Unde, 
sonis  tres  infmitates  relativas  realiter  distinc-  siexpropriisrationibuspreecisecousiderentur, 
tas.  Nam  quae  est  distinctio  rationis  inter  at-  intelligi  possunt  ex  se  afi^erre  praesentialita- 
tributa,  est  realis  inter  relationes  quoad  pro-  tem  aliquara  quasi  localem,  tamen  exceUen- 
pria :  ut  supra  etiam  dictura  cst.  Probatur  tiam  imraensitatis  ex  se  non  habent,  sed  ut 
assertio,  quia  relationes  illai  habent  proprias  essentiara  includunt.  Ideraque  judiciura  est  de 
perfectiones,  crgo  finitas,  vel  infinitas  secun-  mw/7^^«Ji/z7«^(?,  qua^multacoraprehendit.  Nara 
dura  proprios  conceptus :  nam  respectu  rei  si  sit  in  esse  simpliciter,  convenit  ex  necessi- 
quantse  illa  duo  immediatc  opponuntur :  ab-  tate  essendi,  si  in  ordine  ad  locura,  convenit 
surdum  est  autem  dicere,  illas  perfcctiones  ex  imraensitate,  si  in  actibus  intellectus  ct 
esse  finitas,  ergo  Iiabent  infinitates  in  propriis  vohmtatis,  convenit  ex  infinita  perfectione  et 
generibus  et  declarari  potcst  Iia?c  infinitas  ex  actualitatc  taliura  facultatum.  Si  denique  in 
processionibus  ipsis :  nara  verbura  divinura  ordine  ad  quaracumque  impressioncra,  seu 
procedit  ut  adajquatus  terminus  intellectionis  receptionem,  convenit  ex  eo^  quod  Deus  est 
paternaj,  quce  intellcctio  iufmita  est,  ergo  et  purus  actus.  Constat  igitur  manifeste^  hoc  at- 


616 


LIB.  III.  DE  YERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETC. 


tributum  convenire  divinis  personis  ratione 
naturee,  et  ideo  non  multiplicari. 

10.  Idem  cle  simplicitate.  —  Atque  eadem 
ratio  est  de  simplicitate,  quse  ut  convenit  na- 
turse  divinse  comparatee  ad  attributa  essentia- 
lia  et  absoluta,  clarum  est,  convenire  illi  ra- 
tione  sute  perfectionis  infmitse  simpliciter,  si 


tinctionem  in  triplici  ordine  constitui  posse. 
Qusedam  sunt  verba,  aut  nomina  significantia 
difFerentiam  rerum  :  alia  suut  relativa  ,  qute 
dicuntur  diversitatis^  ut  alius,  in  tertio  ordine 
sunt  termini  numerales^  ct  circa  singula  pauca 
notanda  sunt. 

2.  Primum  dulium  de  xerho,  differendi. — 


vero  consideretur  comparando  inter  se  essen-  Circa  nomina  distinctionis  fere  hoc  solum  pu- 

tiam,  et  relationem  ipsam^  convenit  maxime  rum  est ,  et  sine  suspicione,  quo  personse  di- 

ratione  essentioe,  quee  propter  sui  infinitatem^  cuntur  distingui  realiter,  aut  esse  distinctse, 

et  purissimam  actualitatem  potest  intime  in-  de  quo  in  principio  hujus  Hbri  dictum  est. 

chidi  iu  ipsis  relationibus,  sineuUa  distinctione  Dubitari  autem  solet  de  verbo,  differt,  an  una 


actuah  in  re,  ab  ipsis,  etiamsi  iUffi  inter  se 
rcahter  distinguantur.  Denique  idem  est  de 
hoc  attributo,  incompreliensibile ,  et  aho,  quod 
ex  iho  nascitur,  ineffabile.  Nam  incompre- 
heusibihtas  etiam  convenit  Deo  ratione  infi- 
nitatis  simphciter  et  a  nobis  maxime  intehigi 
ut  in  ordine  ad  attributum  omuipotentiae  et 
ad  ea  omnia,   quse  in  Deo  eminenter  conti- 


persona  proprie  dicatur  dififerre  ab  aha.  Nam 
D.  Thomas,  dicto  art.  2,  suspectam  habet  hanc 
vocem  ,  secutus  Hilarium  4  ,  de  Trinitate. 
Quia  ea  proprie  dicuntur  differre,  quse  distinc- 
tam  habent  formam  ,  personse  autem  divinse 
non  habent  formam  distinctam.  Forma  e- 
nim  iUarum  propria  est  divina  natura ,  quse 
in  eis  non  distinguitur,  ergo  ihse  personae  non 


nentur,  quse  exhauriri  non  possunt  per  uham    dicuntur  proprie  inter  se  differre. 

creatam  visionem.  Gonstat  autem,  heec  omnia 

convenire  Deo  ratione  essentise.  Quin  potius 

hoc   etiam   attributum,  invisihile,    quatenus 

Deo  convenit  in  ordine  ad  intencctum  crea- 

tum  sua  naturah  virtute  operantem,  convenit 


3.  Resolutio.  —  At  enim  hcet  hoc  caute 
consideratum  ,  et  ad  majorem  securitatem 
dictum  esse  videatur,  nihilominus  iha  locutio 
in  multis  Patribus  invenitur.  Nimirum  Grego- 
rio  Nazianzeno,  orat.  35,  Justino,  in  expositio- 


Deo  ex  eo,  quod  est  actus  purus,  et  suum  esse    ne  fidei,  Anastasio  Synaita,  in  hb.  1 ,  de  Fidei 


Dogmatibus  ,  circa  principium,  Damasceno , 
hb.  1,  de  Fide,  cap.  10,  et  seqq.,  Richardo  de 
sancto  Victore,  hb,  4,  de  Trinitate,  cap.  20, 
lib.  5,  cap.  1.  Et  ideo  Maglster  in  1,  chstinc- 
tione  24,  iham  locutionem  admittit,  quem  se- 
quitur  Alensis,  1.  p.,  q.  44.  Unde  censeo  in  ri- 
gore,  nilhl  esse  pericuh  in  iUalocutione.  Quia 
differentia  non  semper  dicit  distinctionem  in 
forma  essentiah,  sed  etiam  dicere  petest  dis- 
tinctionem  in  forma  personah,  quae  in  divinis 
1.  Regula  generalis.  —  In  superioribus  de-  personis  est  proprietas.  Concihando  vero  dic- 
clarando  rem  ipsam,  multa,  quae  ad  modum  tas  sentcntias  dicimus,  cautius  esse  vitare  lo- 
loquendi  spectant ,  exposuimus  :  nunc  autem  cutionem  Ulam,  saltem,  quando  simpliciter  et 
pauca  de  modo  sohira  loquendi  addenda  su-  fine  addito  personaj  dicuntur  differre,  nam  si 
persunt,  quse  attigit  D.  Tliomas,  1,  p.,  q.  31,  addatur,  diff^erre proprietatibus,  aut  relationi- 
art.  1  et  2.  Est  autem  imprimis  lia?c  generalis    bus,  jam  satis  res  explicatur,  ut  D.  Tliomas  e- 


per  essentiam,  ut  D.  Thomas,  1  part.,  quaest. 
12,  ratiocinatur  et  ahbi  explicavi.  Et  ideo  hoc 
etiara  attributum  singulare  est  et  non  multi- 
phcatur,  ncc  substantive  moraliter  prsedica- 

tur. 

CAPUT  XIII. 

QUIBUS  YERBIS   DISTINCTIO   PERSONARUM  EXPLI- 
GANDA   SIT. 


regula  observanda,  in  hoc  mystcrio  ad  decla- 


randum  personanun  numerum  utcndum  esse 
vocibus ,  quae  solam  distinctionem  significent 
quoad  supposita,  cavendas  autem  esse  voces 
iUas,  quae  simul  cum  distinctione  personali  in- 
dicare  possunt  distinctionem  natura? ,  ut  om- 
nibus  suspicio  Ariani  erroris  toUatur.  Sicut  e 
contraiio  ,  in  declaranda  unitate  carumdem 
personarum  cavendae  sunt  voces,  quae  confu- 


tiam  sentit,  explicans  Damascenum,  qui  ita  lo- 
quitur,  ac  fere  alii  Patres  citati. 

4.  Secundum  dubium  de  voce  diversitatis.  — 
De  vocedivisionis. — De  nomine  separationis .  — 
Similis  dubitatio  est  de  voce,  diversitatis , 
quam  D.  Thomas,  ibi  censetvitandam.  Inquo 
magis  videntur  Patrcs  convenire ,  ut  patet  ex 
Hilario  .supra ,  et  Augustino  7,  de  Trinitate  , 
cap.  ultimo,  Fulgentio,  hb,  3,  ad  Trasimun- 


sionem  earum  iuducere  po.ssunt,  de  quibus  dum,  cap.  6,  Lactantio,  lil).  4,  divinarum  lus- 
voci])us  unitatis  diccmus  hbro  sequenti.  Dein-  titutionum,  cap.  29.  Et  ratio  est,  quia  diversi- 
de  observandum  est,  voces  significantcs  dis-    tas  ahquid  amphus ,  quam  distinctio  et  diffe- 


CAP.  XIII.  DE  MODO  LOQUENDI  DE  PERSONIS,  UT  DISTINCTIS.  617 

rentia  significare  videtiir^  ot  idco  innuere  po-  Arianorum,  IIilarius2,  deTrinitato,Athanasiu.s 

test  varietatcm  in  forma,  seu  natura.  Atqne  serm.  de  eeterna  Substantia  Filii  Dei.  At  vero 

idem  censct  D.  Thomas  de  nominc,  Divisionis,  in  neutro  non  potest  id  proprie  dici.  Qnod  no- 

quia  indicat  partitioncm  totius,  pcrsonai  au-  tavit  l^ernardus ,  cp.   190,  ex  eadem  ratione 

tem  divincc  non  ita  distinguuntur.  Si  tamen  facta.  Et  per  ha^c  judicandum  e.st  de  similibus. 

vox  illa  latius  sumatur ,  prout  sohim  dicit  dis-  7.  De  terminis  numeralibus  regula.  —  Girca 

cretionem,  admitti  potest.  Sic  enim  per.sonas  tcrminos  numcrales ,  quidam  sunt  quasi  col- 

vocat  discretas  Concilium  Latcranense,  in  ca-  lcctivi,  ut  Trinitas,  alii  divisim  significant,  ut 

pite  Firmitcr,  dc  summa  Triuitatc,  ct  fidc  Ca-  duo,  vcl  tres.   Hi  posteriores  nullam  habent 

thohca  ,  ct  Concihum  Toletanum  1  et2,  in  difTicultatem,  nam  absolute  sumpti,  ct  in  com- 

confessionibus  fidei,  ct  Ricliardus  Victorinus,  petenti  numero  optimc  dicuntur  de  Pcrsonis. 

supra  capite  15.  Denique  de  nomine  Separa-  Sic  Hilarius,  7.  dcTrinitate,  versus  fincm,  Pa- 

tionis  ait  ctiam  D.  Thomas  esse  vitandum,  trcm ,  et  Filium ,  duos  simpliciter  appcllat. 

quia  licet  pcrsonce  distinguantur  ,   non  scpa-  Idem  Anselmus,  in  Monologio,  c.  40  et  W,  so- 

rantur.  Lactantins  vero  supra  dicit  imam  per-  lum  et  observandum,  nt  masculine,  et  non  in 

sonam  seccrni  ab  alia.  Tamen  solam  distinc-  neutro  prsediccntur,  nam  (ut  in  sequentibus  di- 

tionem  significare  voluit.  De  nominibus  au-  cam)  tres  pcrsonae  sunt  unum ,  licet  non  sint 

tem,  quae  dissimilitudinem,  vel  ingequalitatem  unus,  et  ideo  sint  plures,  plura  autem  proprie 

indicare  possunt,  generalis  regula  est,   esse  dici  non  possunt.   Item  oportet  advertere,  an 

cavenda  :  dc  illis  tamen  aliqua  iu  particulari  numerali  termino  aliquid  addatur,  nam  tunc 

dicemus  in  fine  seqncntis  libri.  judicium  ferendum  est  juxta  exigentiam  ad- 

5.  De  relatitis  diversitatis  regulce.  —  Circa  diti.  Pater  enim,  et  Filius  absolute  plures  sunt. 
relativa  diversitatis  prima  regula  Patrum  est ,  Si  vero  addatur,  plures  dii,  heeretica  est  locutio : 
Masculinc  nnam  personam  dici  posse  aliam  ab  si  plures  personse,  vel  relationes,  Catholica. 
altera,  ut  Patrem  alium  a  Filio  ,  juxta  illud  8.  De  nomine,  Trinitatis. — De  terminis  au- 
Joannis  14:  Et  alium  Paradetum  dahitvohis.  tem  quasi  collectivis  nomen  Trini,  vel  Trini- 
Altera  regula  est,  in  neutro  non  posse  unam  tatis  receptissimum  est  in  Ecclesia,  ideoquc  de 
personam  dici  aliud  ab  altera.  Ita  Coucilium  usu  ejus  dubitari  non  potest :  de  proprio  vero 
Toletanum  supra  et  Concilium  Ephesinum ,  significato  ejus  dubitari  non  solet.  Nam  aliqui 
tom.  2,  c.  7,  Augustinus  11,  de  Civitate,  c.  H,  putant  per  hanc  vocem  significari  trium  uni- 
Damascenus,  lib.  3.  cap.  35,  Sophronius,  epis-  tatem,  ex  D.  Thoma,  dicta  q.  31,art.  1,  in  so- 
tola  saepe  citata,  ex  6  Synodo ,  act.  11,  Leo  lutionibus  argumentorum.  Hoc  vero  impu- 
papa,  sermonesecundoPentecost.,  Fulgentius,  gnari  solet,  quia  Athanasius  dicit,  oportere 
de  Fide  ad  Petrum ,  cap.  1 ,  et  alia  de  hac  re  credcre  uuitatem  in  Trinitate,  ergo  vox,  Tri- 
attuli  in  3^  p.,  q.,  17,  art.  2.  Ratio  vero  non  est  nitas,  non  siguificat  ipsam  unitatem.  Et  simile 
alia,  nisi  communis  usus  loquendi,  qui  habet  argumentum  sumi  potest  ex  verbis  Ecclesise 
ut  hoc  relativum  masculiue  sumptum  referat  in  praefatione  Trinitatis.  Clui  cum  Filio,  et  Spi- 
esseutiam.  Sicut  etiam  masculine  interrogan-  ritusancto  iiomses  Deus,  unus  es  Dominus  :  non 
do,  quis  aliquis  sit,  de  persona  interrogari  iu-  in  unius  singularitate  personw  ,  sed  in  uni-us 
telligitur  ,  interrogando  autem  quid,  de  ua-  Trinitate  suhstantice.  Nomen  ergo  Trinitas 
tura ,  et  specie  quseritur.  Hoc  autem  intelli-  prsecise  sumptum  non  significat  de  formali 
geudum  est,  quando  hee  voces  absolute,  et  unitatem,  sed  potius  numerum,  et  distinctio- 
fiue  addito  prsedicantur,  uam  si  aliquid  adda-  nem  persouarum  :  subindicare  autcm  videtur 
tur  juxta  exigentiam  additi  judicandum  erit.  unitatem,  saltem  ex  etymologia  vocis.  De  qua 
Unde  si  Pater  dicatur  alius  Deus  a  Filio,  falsa  tautum  loquitur  D.  Thomas. 

est  locutio,  ut  docuit  Sixtus  papa  in  epist.  1.  9.   Objectio  de  voce,  Triplex.  —  Objicit  vero 

et  Sophrouius  supra,  et  omues.  E  coutrario  D.  Thomas,  qniasi  Deus  diciturTrinus,  eadem 

vero,  si  Pater  dicatur  aliud  suppositum  a  Filio  ratione  dici  posset  triplex  ,    quia  etiam  per 

erit  vera  locutio,  quia  jam  restringitur  signi-  hanc  vocem  uumerum  teruarium  significare 

ficatio  ,   et  sola  personalis   distiuctio    sigui-  solemus.  Respoudeut  autem  negando  seque- 

ficatur.  lam ,  quia  triplicitas  significat  multitudinem 

6.  De  voce,  Alter.  —  Idem  jndicium  est  de  cum  proportione  iuffiqualitatis,  quse  insequali- 
hac  voce  Alter  vel  Alterum,  uam  masculine  tas  in  Trinitate  non  invenitur.  Quam  doctri- 
potest  Pater  dici  absolute  altcr  a  Filio,  ut  lo-  nam,  seu  rationem"sumpsit  ex  Augustino  6,  de 
quitur  Fulgentius  supra,  et  ad  7  objectionem  Trin.^  c.  6  et  1,  et  L  15;  c.  3.  Obstare  autem 


618  LIB.  III.  DE  VERA  DISTINCTIONE  TRIUM,  ETG. 

videtur  illi  rationi,  qiiia,  multiplex  solum  di-  Multiplex  vcro  mimerat  illud,  cui  adjungitur 

cit  inaeqnalitatem  in  numero,  hoc  autem  modo  juxta  formale  significatum  ejus.  Unde  si  Deus 

etiam  in  Trinitate  ternarius  est  major  binario^  mutiplex  dioeretur,   significaretur,   deitatem 

vel  unitate.  multiplicari.  Bernardus  autem,lib.  5,  deCon- 

10.  Quare  cen.seo  sensum  horum  Patrum  sideratione,  circa  medium,  in  aho  sensu  signi- 

solum  esse,  illam  vocem  Triplex,  non  ita  posse  ficat,  Deum  non  dici  multiplicem,  quia  est 


1 


prsedicari  de  Deo,  sub  liac  voce  Dei,  sicut  prse- 
dicatur  esse  Trinum.  Quod  certe  satis  constat 
ex  usu,  qui  in  hac  materia  sufiicit.  Constat 
etiam  ex  ahis  Patribus,  qui  eodem  modo  ne- 
gant,  Deum  esse  multiplicem.  Ut  videre  Ucet 
in  Nazianzeno,  orat.  35,  Ambrosio  1,  de  Fide, 
c.  1  et  2,  Bernardo,  1.  5,  de  Consideratione,  et 


omnino  simplex,  et  non  compositus  ex  multis. 
Et  ob  eamdem  rationem,  nulla  persona  secun- 
dum  proprium,  et  specificum  nomen  potest 
dici  triplex.  At  vero  secundum  communem 
rationem  personaj,  vel  relationis  posset  lisec 
vox  in  divinis  usurpari.  Sic  enim  D.  Thomas, 
q.  10,  de  Potentia,  art.  2,  esse  in  Deo  dupli- 


eodem  modo  loquitur  Concilium  Toletanum  cem  processionem.  Unde  etiam  dicere  possu- 

XI.  Ratio  autem  esse  videtur ,  quia  Trinum  mus  csse  duplicem  personam  procedentem , 

numerat  tantum  personas,  et  de  formali  signi-  vel  triplicem  relationem,  quia  per  hsec  non  si- 

ficat  distinctionem  earum,  ut  dixi,  et  potius  gnificatur,  nisi  multiplicatio  sub  illo  termino 

indicatunitatem  Deitatis,  quammultitudinem.  communi,  quse  vere  in  Deo  reperitur. 


riNIS  LIBRI  TERTII  DE  TRINITATE. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  QUARTI 


DE  TRINITATE. 


Cap.   I.    Tres  personas  esse    unius ,    et 

cjusdem  essentice,  ac  naturce. 
Cap.  II.  Personas  esse  idem  realiter  in 

una  Deitate. 
Cap.   III.  Occurritur  fundamento  contra- 

riierroris  ,sumpto  ex  principio  illo  ,etc . 
Cap.  IV.  De  dictinctione  personarum  ab 

essentia. 
Cap.  V.  An  relationes  sint  de  essenlia 

IJeitatis. 
Cap.  VI.  In  quo  nonnuUa  dubia  expe- 

diuntur,  et  satisfit  fundamentis  oppo- 

sitis. 
Cap.  VII.  An  Divinitas  sit  de  conceptu 

relationum. 
Cap.  VIII.  Argumentis  contrarice  sen- 

tentiw,  el  quibusdam  dubiis  satisfit. 


Cap.  IX.  De  unitate  personarum  in  om- 

nibus  attributis. 
Cap.  X.   Quomodo  sit  Omnipotentia  in 

omnibus  personis. 
Cap.    XI.    De    unitate    personarum    in 

subsistentia  absoluta. 
C.vp.  XII.   Tres  divinas  personas  vere, 

ac  proprie  esse,  dicique  unum  Deum, 

propter  essentice  unitatem. 
C.vp.  XIII.  De  variis  modis  attribuendi 

pcrsonis  unitatem  Dei. 
Cap.  XIV.  Pro  quo  supponat  liic  Deus, 

cum  de  tribus  personis  dicitur. 
Cap.  XV.   De  wqualitate,  et  similitudine 

personarum. 
Cap.  XVI.   De  trium   pcrsonarum   cir- 

cuminscssione. 


LIBER  QUAllTLS. 


DE  VEM  UNITATE  ET IDENTITATE 

TRIUM  PERSONARUM,  ET  OMxNIBUS,  QU^  AD  ILLAM  PERTINENT. 


Cum  in  snperioribus  ostensum  sit^  singulas 
persouas  esse  verum  DEUM,  constat  liabere 
inter  se  aliquam  uuitatem.  Hic  ergo  explican- 
dum  superest,  quaenam,  et  quanta  sit,  et  in 
qua  re,  seu  in  quibus  attributis,  posita  sit,  et 
quia  sequalitas,  et  similitudo  ad  unitatem  spec- 
tant,  de  illis  ctiam  dicemus^  ac  tandem  quibus 
vocibus  apte  exjjlicetur  bsec  unitas,  adnota- 
bimus. 

CAPUT  I. 

TRES   PERSONAS   ESSE   UNIUS,   ET   EJUSDEM  ESSEN- 
TI^   AC   NATURiE. 

4.  Varii  errores.  —  Nonnnlli  ex  ha^reticis 
dixerunt  in  Trinitate  esse  plures  Deitates, 
atque  ita  in  re  asserebant  esse  plures  Deos.  Ita 
refert  de  Peratis  Tlieodoretus,  libro  primo, 
hsereticarum  Fabularum,  cap.  19,  et  de  Joanne 
Grammatico  refert  Nicepliorus,  lib.  10,  Hist., 
cap.  4,  6  et  48.  Anselmus  etiam,  libro  de 
Incarnatione  Verbi ,  cap.  1 ,  indicat ,  hunc 
errorem  suo  tempore  in  Gallia  pullulasse. 
Denique  Athanasius  ,  in  Dialogo  3 ,  de  Trini- 
tate,  refert,  quosdam  Arianos  concessisse,  Pa- 
trem  et  Filium  esse  distiuctos  Deos.  Verumta- 
men  illi  aequivoce,  vel  cum  analogia  utebantur 
nomine  Dei,  solumque  Patrem  concedebant 
esse  supremum  Deum.  Nos  autem  supponi- 
mus,  verum  Deum  esse  tantum  unum,  quo 
nihil  est  frequentius  in  Scriptura,  et  omnibus 
Conciliis  et  Patribus.  Imo,  et  ratione  naturali 
est  evidens.  Et  probatur  in  principio  primee 
partis,  et  in  Metaphysica,  et  ideo  de  hoc  fun- 
damento  quantum  ad  rem  spectat,  nihil  liic 
amplius  dicendum  est. 

2.  Prima  assertio.  —  Ex  illo  vero  deducitur 
primo,  iu  Pati-e,  Filio  et  Spiritu  sancto  esse 
unam  numero  Deitatem.  Quee  res  etiam  de 
fide  est :  et  sub  eisdem  fere  verbis  habetur  in 


6  Synodo,  Actio.  11.  Et  in  eodem  sensu  defi- 
nitur  in  capite  Damnanms,  de  summa  Trinitatc 
et  fide  Catholica,  Patrem  communicare  Filio 
totam  substantiam  suam,  id  est,  eamdem  na- 
turam  et  divinitatem,  ut  ibidem  expouitur  et 
probatur  cx  illo  Joan.  10  :  Quod  dedit  mihi 
Pater,  majus  omnihus  est.  Et  ibidem  ait  Cliris- 
tus :  Ego  ct  Pater  unum  sumus.  Unde  Damasus 
papa  in  expositione  fidei  ad  Paulinum :  Si  quis 
(ait)  non  confitetur  Patris,  Filii  et  Spiritus 
sancti  unam  divinitatem,  fotestatem  et  majes- 
tatem,  anathema  sit.  Ratio  vero  est,  quia  in 
divinis  multiplicantur  personai :  si  ergo  multi- 
plicarentur  deUates ,  multiplicarentur  etiam 
dii,  quod  est  contra  primum  fidei  fundamen- 
tum  positum.  Sequela  patet,  quia  ad  multipli- 
cationem  substautivi ,  nihil  amplius  requiri 
potest  quam  multiplicatio  personarum  et  na- 
turarum :  ideo  enim  Petrus  et  Paulus  et  Fran- 
ciscus  sunt  tres  homines,  quia  sunt  tres  per- 
sonse,  et  habent  distinctas  humanitates. 

3.  Secunda  assertio.  —  Secundo,  ex  dictis 
concluditur,  tres  personas  Trinitatis  esse  unius 
essentise  et  natiu^se.  Ita  docet  D.  Thomas,  prima 
parte,  quaest.  29,  art.  2,  et  habetur  illa  forma- 
lis  locutio  in  6  Synodo,  Actio.  4  et  11.  Ubi  tres 
personse  dicuntur  unius  substantiaj  et  opera- 
tionis.  Sic  etiam  Concilia  Toletana  6  et  11: 
Con/itemur  (aiunt)  Trinitatevi  uniiis  cssenti(e, 
virtutis,  majestatis  ac  naturce.  Ita  etiam  loqui- 
tur  Augustinus  3,  contra  Maximinum,  cap.  14. 
Dicet  vero  aliquis  (ut  rationem  locutionis  ex- 
plicemus).  Una  divinitas  dicitur  esse  trium 
personarum :  ergo  e  contj-ario  tres  personse 
non  recte  dicuntur  unius  divinitatis.  Respondet 
D.  Tliomas,  dicto  art.  2,  ad  4,  naturam  vel  es- 
sentiam  in  abstracto  siguificari,  ut  formam,  et 
ideo  dici  posse  esse  in  persona  vel  personis, 
quia  forma  est  in  illo,  quod  formaliter  consti- 
tuit :  e  contrario  vero  (ait)  personas  non  dici 
absolute  esse  naturse,  sed  adjccta  proprietate 


620 


LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 


aliqua,  per  quam  significatur,  personas  con- 
venire  ratione  talis  naturae.  Sicut  dicimus  Pe- 
trum  et  Paulum  esse  naturse  rationalis,  non 
vero  naturse,  sine  alio  addito :  et  sic  etiam  per- 


nasius,  iu  lib.  de  decretis  Nicenee  Synodi  et  in 
lib,  de  Synodis  Arimini  et  Scleuciee  congrega- 
tis,  et  in  epistola  de  sententia  Dionysii  Alexan- 
drini  illam  vocem  non  fuisse  inventam  a  Con- 


sonee  divinse  non  dicuntur  cssentise,  sed  ejus-    cilio  Niceno,  sed  prius  fuisse  usurpatam  a  dic- 


dem  essentiffi  vel  unius  naturaj  per  quod  nibil 
aliud  explicatur,  quam  personas  illas  convenire 
in  eadem  numero  natura :  et  ita  constat  ratio 
illius  locutionis.  Addit  vero  ibidem  D.  Thomas, 
ad  5,  uon  ita  posse  dici  tres  personas  esse  ex 
eadem  essentia,  quia  particula  ex  indicat  ha- 


to  Dionysio  Alexandrino  in  Apologia  ad  Dio- 
nysium  Romanum,  et  receptam  ab  eodem 
Dionysio  papa  in  rescripto  ad  alterum  Diony- 
sium,  et  ab  ahis  antiquis,  quos  ibi  refert.  Imo 
Tlieodoretus,  hb.  1,  Hist.,  cap.  12  et  13,  ait : 
Euscbium  Cffisariensem  (ahoqui  Arianum)  eam 


bitudinem  efficientis,  et  ita  iunuit  distinctio-  vocem  probasse.  Denique  Ambrosius,  dicto  h- 
nem  potius  quam  unitatem.  De  quo  ex  pro-  bro  3,  de  Fide,  capite  7,  dicit,  prius  Arianos 
fesso  ti^actabitur  infrahbro  septimo.  tanquam    inconveniens    intuhsse  ,    sequi  ex 

4.  Ultimo  observare  oportet,  hsec  omnia  in-  doctrina  fidei  personas  esse  homousion,  quod 
telhgenda  esse  de  unitate  vera  et  reah  et,  ut  tunc  Concihum  Nicenum  concessit,  et  illam 
more  nostro  loquamur,  individuali  ihius  na-  vocem  arripuit  ad  confundendos  eosdem  hffire- 
turse,  nam  hanc  requirit  unitas  Dei.  Ad  hanc  ticos.  Quametiamvocem,  (utliocobiterdicam), 
ergo  fidem  uno  verbo  compreliendendam,  et  Constantinus  Imperator  recepit  et  approbavit, 
ut  heeretici  cogerentur  sine  tergiversatione  il-  ut  aperte  refert  Marianus  Victor,  qui  tempore 
lam  confiteri,  Patres  Concilii  Niceni  amplexi  Constantii  vixit.  Unde  immerito  aliqui  contra- 
sunt  vocem  illam  homousion,  qua  tam  Arius  riam  notam  Constantino  inuruut. 
quam  Sabelhus  damnantur,  cpiia  per  iham,  et 
unitas  substantiai  et  distinctio  personarum  in- 
dicatur,  ut  declaravit  Epiphanius  in  Ancho- 
rato,  et  Hilarius,  h})ro  de  Synodis,  Ambrosius, 
hb.  3,  de  Fide,  c.  7.  Et  ideo  Marianus  Victor, 
hbris  contra  Arianos  et  speciah  opusc.  de  hac 
voce  dicit,  illam  fuisse  inventam  diviniti/s.  Et 
eamdem  magna  veneratione  recipiunt  alii  Pa-    proprietates  personales  distingui  realiter  a  di- 


CAPUT  11. 

TRES   PERSONAS    DIVINAS   ESSE  IDEM  REALITER  IN 
UNA  DEITATE. 

1 .  Tractanda  est  hoc  loco  sententia  Gilberti 
Porretani,  qui  sensit,  relationes  divinas.  seii 


tres,  Augustinus,  Epi.st.  174  et  178,  et  Basihus 
in  epistola  quadam  ad  ancillas  Dei,  Fulgentius, 
contra  Arianos ,  ad  septimam  objectionem. 
Eamdem  recipit  Isidorus,  lib.  7,  Etymolog. , 
cap.  2.  Ac  denique  tota  Ecclesia  Latina  loco 
ilhus  vocis  posuit  in  symbolo  vocem  consub- 
stajitialis,  qua»  eamdem  habet  vim.  Contra  il- 
lam  autein  vocem  objiciebant  Ariani,  quod  iii 
Scriptura  non  inveniretur.  Respondent  autem 
iidem  Patres :  Primum,  parum  lioc  referre,  cum 


vma  natura,  et  consequenter  etiam  personas. 
Quamvis  diverso  modo,  nam  relationes  pone- 
bat  condistinctas  ab  essentia,  id  est,  nec  inclu- 
dentes  essentiam,  nec  in  illa  inclusas  a  parte  rei: 
personas  autem  ( si  consequenter  locutus  est ) 
non  potuit  hoc  modo  distinguere  :  sed  ut  in- 
chidentes  essentiam  et  addentes  rem  ahain  dis- 
tinctam  ab  essentia,  quia  omnis  persona  in- 
trinsece  constat  ex  natura  et  personahtate. 
Dubitant  vero  ahqui,   an  potuerit  propriam 


res  ipsa  in  Scriptura  inveuiatur,  et  vox  sit  uti-  distinctionem  realem,  quam  vocamus  rei  a  re, 
lis  et  accommodata  ad  illam  declarandam  ve-  an  taiitum  modalem,  seu  formalem.  Ego  vero 
ritatem.  Deinde  Ambrosius  et  alii  eam  ex  Scrip-    non  dubito,  quiii  realem  posuerit.  Nam  divus 


tura  elicere  conantur,  prBesertim  ex  illis  verbis 
Christi:  Fgo  et  Pater  unum  sumus. 

5.  Objiciebant  pra^terea  hseretici,  vocis  no- 
vitatem,  sed  si  ne  ullo  fundamento,  quia  ad 
nova  mysteria  explicanda,  necessarice  suut  no- 
vse  voces.  Eo  vel  maxime,  quod  illa  liwresis 
nova  erat  :  et  ideo  specialis  urgebat  necessi- 
tas,  novum  nomen  imponendo,  quo  illa  con- 
futaretur,  et  veritas  fidei  breviiis,  et  clarius 


Bernardus,  sermone  80,  in  Cantica,  et  hbro  5, 
de  Consideratione,  impugnat  Gilbertum,  ut  po- 
nentem  quaternitatem  in  Deo.  Et  in  actis  Gon- 
cilii  Bliemensis,  quse  referuntur,  Gilbertus, 
dicitur  asseruisse ,  tres  proprietates,  quibus 
personse  distinguuntur,  esse  tres  ffiternas,  et 
ab  invicem,  et  ab  essentia  numero  distinctas. 
2.  Atque  liinc  scliolastici  tribunt  Gilberto, 
qiiod  posuerit  relationes,  nou  intra  esseiitiam. 


expficar(>tur.  Quod  in  uhis  etiam  mysteriis  ac-  sed  quasi  alhxas  et  assistentcs  ipsi.  Ita  D.  Tho- 
cidisse  videmus  :  sic  enim  nomcn  Transiibsan-  mas,  1  parte,  q.  28,  art.  3  et  39,  art.  0,  et  Alen- 
tiationis,  et  simiha  iuventa  sunt.  Addit  Atha-    sis  1,  parte,  q.  68,  membr.  5,  art.  6,  §  3,  et 


CAP.  II.  PERSONAS  ESSE  IDEM 
Bonaventura  in  i,  dist.  23,  (j.  2,  ct  ibi  alii 
scholastici,  et  Ilenricus,  quodlib.  5,  q.  7,  quos 
sc(iuitur  Pratcolus,  verbo  Gilberhis.  Nihilomi- 
nus  non  (lcfuerunt  inotlerni,  qui  ausi  fucrint 
dicere  :  hos  auctores  hoc  imposuisse  Gilherto, 
quia  in  historiis  non  ita  refcrtur.  Sed  id  mihi 
nou  est  verisimile,  tum  quia  error  ille  non 
multo  tempore  praiccssit  ante  omnes  dictos 
auctorcs,  tum  etiam,  quia  per  sc  est  satis  con- 
sequons  ab  ea,  quai  retidimus,  ut  statim  ex- 
phcabimus.  Fundamentum  hujus  erroris  erat, 
quia  ahas  essentia  gcneraret,  et  esset  per  se 
primo  incarnata  :  quia  si  sunt  idcm  persona, 
et  cssentia,  quidquid  prsedicatur  de  una  prffi- 
dicatur  de  altera.  Unde  videtiu',  motum  fuisse 
Gilbertum  exillo  principio  :  Qiuecumque  sunt 
eadem  uni  tertio,  sunt  eadem  inter  sc.  In  quo 
priucipio  tota  forma  syllogistica  fundata  est : 
ex  iUo  autem  sequitur,  quod  quando  ahqua  in 
re  sunt  idem,  quidquid  uni  attribuitur,  potest 
attribui  alteri,  ergo  si  persona,  et  essentia  sunt 
idem,  sicut  persona  gcnerat,  ita  et  essentia, 
et  sic  dc  ahis. 

3.  Nihilominus  dicendum  est,  Personam  di- 
vinam  non  constare  ex  divina  esscntia,  ctpro- 
prictate  reahtcr  ab  iha  distincta,  ct  conscqueu 
ter  nec  pcrsonam  distingui  reahter  ab  cssentia, 
tanquam  iuchidens,  et  inclusum,  ncquc  pro- 
prietatem,  seu  relationcm  ct  essentiam  distin- 
gui,  tanquam  rcs  omnino  condistinctas.  Hsec 
asscrtio  quoad  substantiam  ejus  de  fide  cst, 
etiamsi  sub  singuhs  verbis  uon  sit  definita.Ta- 
men  in  Conciho  Rhemensi  sub  Eugcnio  3, 
damnata  fuit  scntentia  Gilberti,  et  ipsc  sine 
pertinacia  illam  retractavit,  et  idco  haercticus 
uon  fuit,  ut  Bernardus  supra  refert :  Ibi  autem, 
(quod  notandum  cst)  dcfiuitur,  personam  essc 
divinam  substantiam,  ct  Deum,  ct  Dcitatem, 
et  rclationem  etiam  esse  Deum.  Deinde  in  Con- 
ciho  Lateranensi,  in  dicto  capite  Damnamus, 
definitm",  non  csse  in  Deo  quatcrnitatem,  id 
est ,  quaternarium  numerum  rcrum  :  hunc 
autcm  nccessario  poncbat  Gilbcrtus,  cum  dice- 
ret,  proprietatcs  esse  trcs  res,  inter  se,  et  ab 
esscntia  numero  distinctas.  Puguat  pra;terea 
iUa  scnteutia  cum  principio  recepto,  quod  in 
divinis  omnia  sunt  luumi,  ubi  uon  obviat  re- 
lationis  oppositio  :  quod  ex  Conciho  Florenti- 
no,  Toletano  III,  et  aliis  sumitur. 

4.  Ratione  probatur  prior  pars  ex  Bernardo 
supra,  quia  ex  illa  sententia  secfuitur,  Deum 
nou  esse  simphcem,  scd  compositum  ex  rebus 
realiter  distmctis,  quod  est  coutra  iidem.  Se- 
quela  specialitcr  probatur  contra  iUum  aucto- 
rem^  dicebat  euim  rem  Ulam^quse  distinguitur 


REALITER  IN  UNA  DEITATE.  621 

a  tribus  rclationibus,  non  esse  Deum,  sed  tan- 
tiun  Deitatcm  :  Undc  rccte  defendcre  potcrat, 
Dcitatem  cssepimphcem,non  tamen  Dcum,quia 
Deus  constat  Dcitate,  et  relationc.   Et  ideo  e- 
tiam  ncgabat  hanc  propositioncm,   Deus  est 
Deitas.  In  casu  nominandi,  scd  tantum  in  a- 
blativo,  Deus  cst  Deitate,  qua?  omnia  indicant 
compositionem.  Nihilominus  aliqui  conati  sunt 
vitare  compositioncm  in  persona,  etiam  si  con- 
stat  ex  rebus  distinctis  :  quia  iUa  duai  res  non 
comparantur,  ut  actus  et  potentia,  quod  ad 
compositioucm  necessarium  esse  existimatur. 
5.  Sed  hoc  intclhgi  nuUo  modo  potcst.  In- 
quiro  enim,  an  intcr  iUas  duas  res  intercedat 
vera,  et  rcalis  unio  ?  Ncque  vim  facio  in  eo, 
quod  tahs  unio  sit  modus  ex  natura  rci  dis- 
tinctus  a  rebus  unitis,  vel  non  sit,  sed  abstra- 
hendo  ab  hac  quaistione,  inquiro,  an  sit  talis 
rerum  coujunctio,  ut  eyj^Jla  consurgat  ?  unum 
reahter  ct  per  se  ex  tahbus  rebus  coalescens. 
Nam  si  haic  unio  admittitur,  negari  nonpotest 
compositio  :   quia  cvidens  est,   illud  uuum, 
quod  inde   resultat,  non  esse  simplex,  cum 
constct  cx  rebus  realitcr  distiuctis.  Qua  ratione 
etiam  in  uuioue  Verbi  cum  humanitate  inter- 
cedit  compositio,  quia  ex  iUa  consurgit  unum 
per  sc,  ex  rebus  reahtcr  distinctis  constans.  Et 
consequenter  ncgari  non  potcst,  quin  illa  duo 
comparentur,  ut  actus  et  potentia,  saUem  lato 
modo,  quatenus  invcniri  possunt  in  tcrmiuo 
et  termiuabih  :  quod  satis  est  ad  compositio- 
ncm.  Si  vero  ncgetur  vera  unio  inter  iUasduas 
res,  sequitur  majus  absurdum,  scdicet  Perso- 
nam  divinam  non  csse  vere  unum  quid,  sed 
aggregatum  quoddam  jjlurium  rerum,  quod 
imperfectius  est,  quam  si  esse  unum  per  se, 
media  compositioue.  Imo  idcm  sequitur,  juxta 
iUam  scntentiam,  de  Deo  ipso,  cjuia  secundum 
opinionem  GiUjerti,  nec  Deitas  est  Dcus,  neque 
etiam  relatio  per  se  posset  esse  Deus,  sed  ag- 
gregatum  exutraque  cssetDeus,  unde,  si  inter 
illas  duas  res  non  intcrveuiret  uuio  ct  compo- 
sitio,  Deus  essct  unum  pcr  accidens  ex  rcbus 
distinctis  aggregatum. 

6.  Secunda  ratio,  qua  utitur  et  idem  Ber- 
nardus  est,  quia  si  relatio  cst  rcs  distincta  ab 
essentia,  uon  poterit  non  esse  creatm-a,  ct  con- 
sequenter  non  erit  setcrna,  uec  pertinens  ad 
constitutioncm  divinse  personffi.  Sequcla  pro- 
batur,  quia  tahs  relatio  nou  est  DELS,  quia  in 
sua  entitate  non  includit  diviuitatem,  in  quo 
distiuguitur  a  persoua,  quod  autem  non  est 
Deus,  uihil  aliud  csse  potest,  nisi  creatura  jux- 
ta  Augustiuum  1,  de  Trinitate,  cap.  d.  Quia 
Deus  et  creatura  immediatam  includunt  oppo- 


622  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

sitiouem.  Responderi  autem  pote.st,  illam  re-  gabant  esse  Deum:  tum  etiam,  quia  res  sub- 
lationem  essentialiter  non  esse  Deum,  ut  ar-  si.stens  non  potest  ulterius  terminari  per  rem 
gumentum  probat :  nec  tamen  esse  creaturam,  realiter  distinctam.  Esset  ergo  utraque  illa  en- 
quia  non  est  facta,  sed  esse  personalitatem  Dei,  titas  imperfecta :  ergo  ex  illis  etiam  non  posset 
seu  terminum  divinffi  naturse  illi  naturaliter    coalescere,  nisi  ens  imperfectum,  quia  ex  im- 


conjunctum,  absque  interventu  creationis. 

7.  Sed  hoc  variis  modis  impugnari  potest. 
Nam  imprimis  loquendo  de  relatione  Patris, 
inquiro,  an  ita  habeat  suum  proprium  esse  a 
se,  sicut  ipsa  divinitas,  vel  habeat  a  divinitate? 


perfectis  non  consurgit  ahquid  summe  perfec- 
tum:  et  ideo  conchidit  Bernardus  non  cogi- 
tare,  nec  concipere  verum  Deum,  qui  ita  de 
divinis  relationibus  et  personis  sentiunt. 
9.  Tertio  potest  hcec  veritas  confirmari,  quia 


r 

\ 


Primum  dici  non  potest,  ahas  essent  dua^  enti-    si  proprietates  essent  tres  distinctai  a  natura 


tates,  et  duo  esse  seque  primo  a  se,  et  conse- 
quenter  utrumque  esset  ipsum  esse  per  essen- 
tiam,  esset  ergo  Kque  perfecta :  ergo  tam  esset 
divinitas  ipsa  relatio,  sicut  essentia :  ergo  su- 
perflua  est  aha  divinitas  distincta  atah  ratione. 
Prffiterquam  quodrepugnat,  divinitatem,  mul- 
tiphcari.  Si  vero  relatio  est  ab  essentia  seu  ex 
essentia,  cum  supponantur  esse  res  ab  eadem 
essentia  distincta,  non  potest  non  esse  ab  iha 
per  veram  efhcientiam  ex  nihilo:  quia  tahs 


divina,  tres  person»  non  essent  simphciter  et 
absolute  Unum,  contra  ihud  1,  Joan.  5 :  Et  hi 
tres  unum  sunt.  Patet  sequela,  quia  nuha  res 
assignari  posset,  quse  esset  Pater,  Fihus  et  Spi- 
ritus  sanctus.  Quse  ratio  insinuatur  in  capite 
Damnamus.  Possent  tamen  adversarii  respon- 
dere,  personas  etiam  in  eo  casu  esse,  ut  dican- 
tur  unum.  Sicut  si  tres  personse  assumerent 
unam  humanitatem,  essent  nihilominus  ihcB 
persona;  reahter  distinctse  a  tah  natura,  et  ta- 


entitas  non  produceretur  de  substantia  Deitatis,  men  essent  unus  homo.  Sed  imprimis  hoc  ip- 

ahas  fieret  ex  iha  tanquam  ex  materia,  quia  sum  exemphnn  non  est  tam  certum,  sicut  est 

non  potest  ahter  una  resab  aha  distincta  fieri  certum  tres  personas  esse  unum.  Et  deindeil- 

ex  iha,  et  hsec  ratio  etiam  probat,  juxta  iham  hid  ipsum,  si  non  intervenit  major  ideutitas, 

sententiam  non  posse  vitari,  quin  relationes  non  est  proprie,  et  simphciter  esse  unum,  sed 

Fihi  et  Spiritus  sancti  per  veram  efficientiam  tantum  secundum  quid,  esse  unum  hominem  i 

producerentur  quia  non  producerentur  de  sub-  seu  habere  unam  naturam,  non  vero  esse  unam  | 


stantia  divinitatis,  sed  ut  res  ab  iha  condistinc- 
tee,  essentque  velquasi  inhoerentes  ihi,  vel  quasi 
affixaj  et  quasi  extrinsecus  advenientes  ipsi. 

8.  Deinde  sequitur,  ihas  res  esse  imperfec- 
tissimas.  Aut  enim  sunt  accidentia,  ethsecesset 
summa  imperfectio:  vel  substantiae:  et  tunc 
inquiro,  an  completoe  vel  incompletse :  si  pri- 
mum  necessario  includunt  ahquam  naturam 
substantialem,  quse  non  potest  esse  nisi  divi- 
nitas :  et  hoc  est  contra  hypothcsim :  si  secun- 
dum,tahsentitas  estmaximeimperfecta.  Unde 
uheriussequitur,  juxta  iham  sententiam  quid- 
quid  est  in  Deo  imperfectum  esse,  et  conse- 


rcm,  quod  significatur,  cum  simphciter  dicun- 
tur  personse  esse  unum. 

CAPUT  III. 

OCCURRITUR  FUNDAMENTO  CONTRARII  ERRORIS  ET  ] 
CONCILIATUR  CUM  TRINITATIS  MYSTERIO  PRIN- j 
CIPIUM  ILLUD. 

Qiicemmque  sunt  eadem  uni  tertio,  sunt  eadem\ 
i/iter  se. 

1 .  De  fundamento  contrariae  sententise,  qua- 


quentcr  etiam  Deum  ipsum  esse  imperfectum.  teuus  nititur  in  diversis  proedicationibus,  quae  \ 

Sequelae  omnes  probantur,  quia  imprimis  pro-  a  nobis  fiunt  de  persona  et  de  natura,  dicemus 

prietas  personahs  prsecise  sumpta,  et  in  re  ipsa  melius  capite  sequenti.  Hic  sohmi  exphcandum 

distincta  ab  omih  aha,  imperfecta  qua;dam  res  est,  quomodoprineipium  ihud:  Quwcumque  sunt 


est,  ut  probavi.  Deinde,  essentia  i:i  sua  simphci 
entitate  non  posset  non  esse  imperfecta,  quia 
esset  etiam  substantia  incompleta,  juxta  iham 
scntentiam.  Unde  dicebant  Gihicrtus  ct  sequa- 
ccs,  essentiam  Dei  ita  esse  divinitatem,  ut  non 
sit  Dcus,  sicut  nos  dicimus  de  humanitate  Vcrbo 
unita,  quam  proinde  fatemur  non  esse  rem 
coniplctam,  etiam  in  suo  ordiiie.  Ex  quo  ul- 
terius  nccesse  cst,  ut  dicercnt  iham  cutitatcm 
essentia;  non  essc  subsistciitem :  tum  quia  ue- 


eadem  uni  tertio,  sunt  eadcm  inter  se,  non  re- 
pugnet  cum  pradicta  fidei  doctrina.Quam  diffi- 
cuhatem  variismodis  solvunt  theologi.  Durau- 
dus  et  (uti  videtur)  etiam  Sootus,  respoudcnt, 
qua;  ita  suut  uni  tertio  eadem,  ut  ab  iho,  nec 
reahter,  nec  formahter  distinguantur,  etiain 
ita  esse  inter  se  :  qu»  vero  ita  identificantur 
uni  tertio,  ut  ab  eo  ex  uatura  rei  modahter, 
vel  formahtcr  distinguautur,  possc  distingui 
rcahterinter  se  :  persouas  autcm  divmas  com- 


CAP.  III.  OCCURRITUR  FUNDAMENTO  CONTRARII  ERRORIS,  ETC. 
parari  adessentiamposteriorimodoiioripriori.     preolus,  in  1 ,  dist.  2,  q.  3,  art. 


1 


623 

in  fiuc. 


±  Haic  vero  rcsponsio  si  per  modalcm,  vel    Cajctanu.s,  dictaq.  28,  art.  i,  Fcrrariensis,  2, 


formalcm  distinctioncm  intclligat  actualcm  dis- 
tinctioncm,  in  ir  ipsa  cxistcntcm  antc  omncm 
intcllcctum  ,  falsum  subsumit,  ut  ostcndam 
postea.  Et  praiterea  non  expedit  diflicultatcra, 
quia  principium  illud,  si  ex  creaturis  sumen- 


contra  Gentcs,  cap.  13,  atque  etiam  Scotus, 
in  1,  di.st.  2,  q.  -4,  ad  1.  Ha;c  vero  rcsponsio 
imprimis  videtur  petcre  principium,  ctomnino 
evertere  illud  axioma.  Quando  cuim  dicimus : 
Qufficumque  sunt  eadcm  uni  tertio,  csse  ea- 


dum  est,  ctiam  in  his,  quw  sunt  idcni  rcalitcr  dera  inter  se,  virtualcm  quamdam  illationem 

cum  uno  tcrtio  ct  solum  distinguuntur  forma-  facimus,  ex  idcntitatc  cura  tcrtio  infcrcndo 

liter,  vcl  modaliter  concludit,  intcr  sc  csse  idcntitatcm  exti^cmorum  in  sc.  Ergo  non  de- 

idem  realiter  et  ad  summura  formalitcr,  vel  bemus  addere  iu  con.«equc)itc  illud,  quod  su- 

modalitcr,  distingui :  undc,  ut  melius  perci-  mimus  in  autecedcnte,  alias  nihil  inferimus, 

piatur  difficultas,  sumatur  iUud  principium,  sed  idem  repetimus :  hoc  autem  fit,  si  adda- 

non  ut  pure  affirmativum,  sed  adjuncta  ncga-  mus  illa  extrcma  essc  idem  in  tertio.  Et  prae- 

tione  hoc  modo  :  Qme  ita  sunt  eadcm  uni  ter-  terca,  ratio  facta  scmper  urget,  si  addatur  illa 

tio  tit  ah  eo  realiter  non  distinguantur,  ita  e-  negatio,  videlicct,  hwc  duo  sunt  idcm  mii  ter- 

tiam  sunt  inter  se  idem,  ut  inter  se  realiter  non  tio,  et  ab  illo  non  distinguunlur  realiter,  nam 


dis(inguantur.  Quod  inductione  constabit  in 
omnibus  creaturis,  ergo  dictinctio  illa,  qua  u- 
tuntur  dicti  auctores,  non  Iiabcnt  ullum  fun- 
damcntura  in  ratione  naturali,  nec  in  creatu- 
ris,  ergo  nec  convenientcr  declarat  illud  prin- 
cipiura,  quatenus  ratione  naturali  notura  est. 


debct  concludi,  etiara  ipsa  extrcma  ita  csse 
idera  uni  tertio,  ut  inter  se  non  distinguantur 
realiter  :  quia  in  hoc  sensu  invenitur  verum 
illud  principiura  in  omnibus  rcbus  crcatis. 

5.  Alitcr  Caprcolus  supra  respondct,  quai 
sunt  eadera  uni  tertio  adaequate,  csse  idemin- 


nec  satisfacit  fuudamento,  quod  illo  principio  ter  sc,  non  vero  si  inadsequatc.  Quse  rcsponsio 

nititur,  ut  naturale  est.  invenitur  etiam  in  ^gidio,  ct  Thoraa  dc  Ar- 

3.  Atquc  eamdem  diflicultatem  patitur  alia  gentina,  in  1,  dist.  33,  sedhabet  eamdem  dif- 

responsio  D.  Thoraae,  1   part.,  q.  28,  art.  3,  ficultatcra.  Quia  in  creaturis  milla  talis  inadae- 

ad  1,  dicentis  principiura  illud  esse  verura,  in  quata  identitas  invenitur  ct  ipsuraraet  princi- 

his,  quse  sunt  eadera  rc  et  ratione,  non  vero  piura  videtur  concludere,  invcniri  non  posse. 

in  his,  quse  rc  tantura  et  ratione  distinguan-  6.  Deuique  addi  potest  liraitatio  illi  princi- 

tur:  quoraodo  sc  habent  esscntia  et  relatio,  pio,  quse  sunt  eadera  uui  tertio,  esseiderain- 

nara  sunt  idem  re,  non  vero  ratione :  Et  (({uod  ter  se,  nisi  obstet  oppositio,  id  est,  nisi  illaduo 

mirabilius   est)   ad  Iioc  aftert  Aristotelcs  3,  extrema  raajorera  oppositioncra  habeantinter 


se,  quara  cura  tcrtio.  Seraper  taraen  manet 
difticultas,  quomodo  possint  inter  se  habere 
oppositionera,  quai  distinctionem  realem  affc- 
rat,  si  alias  sunt  omuino  idem  cum  uno  ter- 
tio.  Et  ideo  in  Iiac  difticultate  prajmittenda 
ccnsco  verba  Ansclmi,  libro  de  Incarnatione, 
capite  6,  ubi  Iianc  difllcultatcm  attingens,  in- 
quit :  Si  negat  tria  dici  de  uno  posse,  sicut  nos 
in  his  trihus  fersonis  et  uno  Deo  fatemur,  quo- 
niam-  hoc  in  aliis  rehus  non  videt,  neque  in  Deo 
nis,  non  quacumque,  sed  quoe  habeat  funda-  intelligere  valet,  sustincat  paulisper  aliquid, 
mentum  in  rc,  nullius  raomcnti  cst :  tum,  quia  quod  ejus  intellectus  penetrari  non  possit,  in 
etiam  distinctio  rationis  attributi  ab  csscntia  Deo  esse,  nec  coniparet  naturam ,  quce  super 
habct  suum  fundamcntum  in  rc  :  tumraaxirac  omnia  est  lihera  ab  omni  lege,  et  loci,  ct  tem- 
propter  rationcm  factam  contra  priorera  res-  poris,  et  compositionis,  et  credat  aliquid  in  ea 
ponsioncra,  qua}  hic  magis  urget.  essc,  quod  in  rchus  aliis  esse  nequeat.  Idera  fcre 

4.  Est  ergo  tcrtia  rcsponsio  ejusdcra  divi    habet  Hilarius,  lib.  l,dcTrinit.,  in  principio. 


Phys.  et  exemplum  de  actione  et  passione, 
quae  sunt  idcm  cum  motu  et  non  inter  se.  Ac 
si  actio  et  passio  inter  sc  realiter  distingue- 
rentur,  vel  hujus  rei  excmplum  posset  in  crea- 
turis  inveniri.  Addc  quod  idem  D.  Tliomas  2, 
contra  Gentes,  cap.  9,  ex  identitate  realiattri- 
butorum  infert  identitatcm  realem  eorum  inter 
se,  cum  taraen  rationc  ab  essentia  distinguan- 
tur.  Nara  quod  ibi  Fcrrariensis  ait,  D.  Tho- 
mara  intelligenduin  esse  de  distinctionc  ratio- 


Thomae,  in  1,  dist.  33,  art.  1.  Quae  sunt  ea- 
dcm  uni  tertio,  cssc  idcm  intcr  se,  non  sira- 
pliciter,  scd  in  illo  tcrtio :  et  ita  Patrem,  ct 
I  Filium  esse  idcm  in  esscntia,  non  vcro  sirapli- 
citcr  et  omni  modo.  Ita  euim  respondent  Ca- 


et  omnes  Patrcs  iu  hac  materia  :  et  D.  Tho- 
mas,  in  1,  ubi  supra  fatetur  nullura  exera- 
plura  posse  ad  hoc  affcrri  ex  crcaturis,  quod 
non  magis  dissimile  sit,  quam  siraile. 

7.  Hoc  ergo  posito  respondeo  :  Principium 


624  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

illud.  Qucecimique,  etc,  si  in  tota  abstractione    observando ,  eamdem  rem  singularem  prop- 

ter  realem  communicabilitatem  sequivaJere 
naturee  communi,  et  ideo  ex  bac  parte  ad- 
dendam  esse  distributionem,  ut  forma  serve- 
tur.  Et  propterea  boec  consecutio  :  Essentia 
non  generat,  Pater  est  essentia,  ergo  Pater  non 
generat :  non  valet,  quia  medium  commune 
est  et  non  est  distributum,  esset  autem  bona 


et  analogia^  entis  sumatur,  abstrahendo  ab 

ente  creato  et  increato,  seu  finito  et  infmito, 

esse  falsum,   neque  directe  demonstrari,  aut 

probari  posse,    sed  ad  summum  inductione 

posse  a  nobis  ostendi  in  creaturis.  Negamus 

autem  inde  recte  concludi  in  tota  illa  univer- 

sitate.  Quiainrigore  sit  argumentum  ex  puris 

particularibus,  et  quia  in  creaturis  potest  illud    illatio  si  diceretur  :  Nulla  res,  quce  est  essentia, 

oriri  ex  limitatione  earum  :  et  ideo  non  recte    generat :  Pater  est  res,  qua?  est  essentia :  ergo 

sit  illatio  ad  rem  illimitatam.  Supposita  au-    Pater  non  generat :  tamen  sicut  consequens  est 

tem  hac  veritate  et  fundamento,  accommodari    falsum,  ita  et  major  pars  antecedentis.  Et  per 

possunt  aliquffi  responsiones  ex  dictis,  et  prse-    haic  facile  est,  judicare  de  aliis. 

sertim  illa  ultima  est  consentanea  Patribus  et 


Conciliis.  Quarta  vero  de  identitate  adsequata, 
et  inadsequata  est  accommodata  ad  responden- 
dum  in  forma  difficultatibus  occurrentibus. 

8.  Atque  hinc  patetetiam  responsio  adilhid, 
quod  in  eadem  difficultate  attingebatur  de  for- 
ma  syllogistica ,  de  qua  multa  hic  tractari  so- 
lent.  Sedbreviterresponderipotest.  Dicoenim, 
formam  illam  integre  et  formaliter  servatam, 
etiam  in  hoc  mysterio,  suam  habere  vim,  ma- 


CAPUT  IV. 

SIT-NE  INTER  PERSONAS  ET  ESSENTIAM  ALIQUA  DIS- 
TINCTIO  IN  RE,  VEL  SUMMA  IDENTITAS  GUM  SOLA 
DISTINCTIONE  RATIONIS. 

1.  Sicut  in  prsecedenti  capite  nota^i,  idem 
est,  quffirere  de  personis,  quod  de  relatiouibus, 
seu  proprietatibus  personaUbus,  quomodo  sint 

teriahter  vero,  ut   sic  dicam,  reperiri  in  hoc  idem  cum  essentia,  vel  ab  illa  distinguantur, 

mysterio  quoddam  singulare  et  mirabile,  quod  nam  persona  constat  ex  essentia  et  proprietate : 

in  rebus  creatis  non  invenitur.  Declaro  singu-  et  ideo  si  aliquam  distinctionem  potest  habere 

la.  Nam  forma  syllogistica,  aut  consideratur  ab  essentia,  provenire  debet  ex  distinotioue 

in  medio  siiigulari,seu  syllogismo  expositorio,  personalitatis  ab  eadem  essentia,  ac  propterea 

aut  in  medio  commuiii.  Priori  modo  vis  ejus  utrumque  simiil  tractandum  est. 

in  hoc  posita  est,  quod  medium  sumatur  taii-  2.  Prima  opinio.  —  Est  ergo  prima  senten- 

quam  perfecte  singulare  et  incommuuicabile.  tia,  quse  affirmat,  relationem,  seu  personamet 

Quod  si  hoc  servatur  in  hoc  mysterio,  etiam  essentiam  liabere  iu  re  ipsa  ahquam  distinc- 

erit  optima  illatio.  Est  autem  hoc  proprium  tionem  actualem,  non  quidcm  tantam,  quanta 

Trinitatis,  ut  in  illa  sit  queedam  res  singularis,  esse  solet  inter  duas  res  omnino  coiidistinctas, 

et  nihilominus  reahter  communicabihs,  et  in-  sed  qualis  esse  solet  inter  rem  et  modum  rei, 

de  fit,  ut  illa  res  sola,  etiam  singulariter  de-  qui  vere  sit  tantum  modus  in  re  ipsa  additus 

signata,  non  sit  sufficiens  medium  syllogismi  rei,  cujus  est  modus.Ita  planeseutitDurandus, 

expositorii,  quia  reahter  vim  habet  termini  in  1,  dist.  33,  q.  1,  et  d.  24,  q.  2  et  3,  d.  I, 

communis.  Atque  hac  ratione  hsec  illatio  et  si-  q.  2,  in  fine.  Qui  proinde  non  dubitat,  hanc 

miles.  Hcec  divinitas  est  Patcr,  et  hcec  divhii-  distinctionem  vocare  realem.  Quia  sicut  omne 

tas  est  Filius,  ergo  Filius  est  Pater,  non  est  ens  (inquit)   est  reale,  vel  rationis,  ita  omnis 

bona,  nou  quia  forma  syllogistica  ibi  deficiat  distinctio  :   hrec  autem  non  est  disdnctio  ra- 


et  non  conchidat,  sed  potius,  quia  non  serva- 
tm-,  nequeappUcaturforma  syllogistica,  quoad 
rem  ipsam,  sed  quoad  vocem  tantum.  Et  ratio 
est,  quia  illud  medium,  quia  licet  singulare 
videatur,  tamen  realiter  est  commune,  et  ita 
liabet  vim  termini  communis  :  In  quo  simihs 
argumentatio  esset  ex  purisparticularibus. 


tionis,  ut  supponit,  ct  ideo  realem  vocat,  ut 
comprehencUt  iUam,  quam  in  metaphysica  vo- 
cabimus  modalem.  Unde  fit,  ut  tantam  dis- 
tinctionem  ponat  inter  Patrem  et  Divinitatem, 
quantam  nos  ponimus  inter  Petrum  et  hujus 
humauitatem,  Hajcsententiasolet  etiamtribui 
Scoto  in  1,  dist.  2,  q.  -4  et  7,  et  ahis  locis,  ubi 


9.  In  syUogismo  autem,  cujus  medium  est    de  attributis  loquitur,  preescrtimin  1,  dist.  8, 


terminuscommunis,  figura  argumentandi  fuii- 
datur  in  perfecta  medii  distributioue,  quam 
significavit  Aristoteles  per  illa  priucipia,  dici 
dc  omni,  et  dici  de  nullo.  Et  ha3c  etiam  foima 
vere  applicata  in  hoc  mysterio  locum  habet, 


q.  4.  lUe  vcro  cautius  locutus  est,  uunquam 
enim  vocavit  distinctionem  realom,  sed  for- 
malem,  vel  ex  natura  rci.  Quod  cxponeus 
dicta  q.  7,  §  Sed  hic  restat,  vocat  distiuctio- 
iicm  virtualem,  et  negat  esse  realem  actualem : 


CAP.  IV.  DE  DISTINCTIONE  PERSONARUM  AB  ESSENTIA. 


625 


actandem  concliulit  posse  vocari  rationis.  Eo- 
deni  lerc  modo  loquitur  Ocham,  in  1,  q.  1, 
Marsilius,  qua\st.  6,  Gabriel^  i)i  \,  d.  2,  art.  1, 
et  art.  3,  dub.  3. 

3.  Fimdamentum.  —  Fuudamentum  hujus 
sententiae  est,  quia  fierinon  potest,  utdeduo- 
bus,  quffi  in  re  ipsa  non  distinguuntur,  con- 
tradictoria  verc  praidiccntur  :  sed  dc  Patre  et 
essentia  contradictoria,  verifuantur :  nam Pa- 
ter  generat,  essentia  non  generat :  ergo  ne- 
cesse  est,  ut  in  re  ipsa  ahquam  distinctionem 
habeant.  Major  patet,  quia  ahas  contradicto- 
riffi  ejusdem  de  eodem  esseut  simul  vercne,  quod 
cst  plane  impossiljilc  :  Imo  nuUam  mchorcm 
resulam  habemus  ad  ostcndendum  esse  ah- 


autcm  verliorum  ambiguitatcm  et  pericuhun 
erraiuh,  consultius  cst  ita  loqui.  Estcpie  hoec 
scntentia  communis  ahorum  tlicologorum,  tra- 
duntiham  I).  Thomas,  1  part.,quoest  28,  art.  2, 
quffist.  39,  art.  1,  ct  late  quajst.  8,  de  Potcn- 
tia,  et  Bonaventura  in  1,  dist,  33,  art.  2,  q.  1, 
et  ibidem  Richardus,  art.  2,  qua?st.  \,  Grego- 
rius,  qua-st.  l,art.  2,  TEgichus  et  Argentinus, 
dist.  3i,  Henricus,  in  summa,  art.  TiG,  etquod- 
hbet  5,  qugest.  6,  Capreolus,  Cajetanus,  Torres, 
omnes  Thomista». 

6.  Probat  cx  Conciliis. — Probatur  primo  ex 
doctrinaEcclesiK:  namin  capite  Damnamiis,  de 
summaTrinitate,definitLateranenscConcihum 
trcs  personas  esse  unam  essentiam  et  substan- 


quid  impossibile,   quam  deduccndo  ad  imph-  tiam,  quod  non  esset  verum,  si  inter  eas  esset 

cationem  contradictionis.    Huic  fundamento  modahs  distinctio,  ut  infra  ostendam.  Et  in 

adduntur   aha  leviora.    Secundum   ergo  est,  fine  ita  conchidit:  Id,  qiiod  est  Paler,  est  Fi- 

quia  magis  distinguitur  Paternitas  ab  esscntia,  lius  et  Splrilus  sanctits,  idem  omnino.  Quod 

quam  a  se  ipsa.  Tertium,  quod  Paternitas  in  re  ultimum  verbum  planc  stare  non  potest  cum 

ipsa  est  extra  conceptum  essentialem  Divini-  distinctione  actuah.  Prseterea  Concihum  Flo- 


tatis.  Denique,  quia  a  parte  rei  tota  ratio  Pa- 
ternitatis  consistit  in  esse  ad  alterum  :  ratio 
vero  Divinitatis  est  omnino  absohita:  ha3c  au- 
tem  non  possunt  intehigi,  nisi  iha  duo  sint 
ahquo  modo  distincta.  Propter  quod  dixit  Au- 
gustinus,  7,  de  Trinit.,  cap.  \,  in  quacumque 
re,  id,  quod  relative  dicitur,  supponere  ahud 
non  relativum.  Et  cap.  A,  inde  concludit :  Pa~ 


rentinum,  sess.  25,  in  quadam  declaratione 
fidei  Latinorum,  ita  habet :  Ne  ipsam  eamdem 
substantiam  re,  non  autcm  sola  ratione  ab  liy- 
postadhus  et  personis  differre,  credere  videa- 
mur.  Et  hoc  ssepe  reperitur  in  sess.  17,  18  et 
19,  et  in  iha  doctrina,  tam  Graci  quam  Latini 
conveniunt.  Coucihum  etiam  Rhemense  ait: 
Ft  tres  personas  esse  unam  Dlvinitatem ,  et 


trem  non  esse  Patrem,  qua  Deum,  et  simihter    unamquamque  proprietatem  esse  Deum.  Quod 


Anselmus,  hb.  de  Incar.,  cap.  2,  (WsSX'.  Aliud 
esse,  esse  Patrem,  aliudesse  DEUM. 

4,  Secunda  opinio. — Refellitior. —  Alia  sen- 
tentia  extreme  contraria  referri  solet  ex  Au- 
reolo  in  1,  dist.  2,  nimirum,  rclatioues  nec  re, 
nec  ratione  distingui  ab  essentia,  quia  existi- 
mat,  omnem  distinctionem  etiam  rationis  re- 


non  cssct  verum,  si  a  parte  rei  actualiter  dis- 
tinguerentur  proprietates  a  Divinitate. 

7.  Ex  Patribus. — Secundo,  argumentor  ex 
Patribus,  Athanasius,  Dial.  1 ,  contra  Anomaeos : 
Neque  Deus,  inquit,  ha^c  esse  dicitur  composi- 
tionem,  sed  ex  diversis  considerationibus.  Cla- 
rius  et  apertius  id  docet  Damasccnus,  lib.  1,  de 


pugnaresimphcitatidivinGe, quiasimphciuserit  Fide,  cap.  9,  10  et  11,  ubi  inter  aliainquit: 

id,  in  quo  nec  distinctio  rationis  intehigi  pos-  Trespersonas secimdum  omtiiaidem  esse,  accepta 

sit;  Deus  autem  in  supremo  gradu  simphcita-  oppositione  relatiotium :  et  infra  ait:  Divinita- 

tis  constituendus  est,  ergo.  Hic  vero  auctor,  vel  tem  esse  in  personis,  vel  ut  cxactius  (inquit)  lo- 

sequivoce  utitur  verbis,  et  nihil  ahud  intendit  quar,  Personce  sunt  divinitas.  Bernardus  etiam, 

quam  id  quod  in  sequenti  capite  nos  tractabi-  serm.  80,  in  Cant. ,  et  hb.  5,  de  Consider. ,  dum 

mus,  videhcet,  quod  Divinitas  inchidatur  in  Gilberti  sententiam  impugnat ;  Durandi  etiam 

conccptu  relationis,  vel  dicit  rem  plane  repu-  opinionem  falsam  esse  convincit,  Ex  quo  non- 

gnautem  omni  intehectui :  quod  abunde  pro-  uulla  verba  statim  referam.  Nunc  solum  no- 


bant  fundamenta  ])rioris  senteutise. 

5.  Resolutio.  —  Dicendum  ergo  est  Divinas 
personas,  seu  relationes  non  Iiabere  in  re  ipsa 
actualem  aliquam  distinctiouem  a  Divinitate, 
habere  tamen  fundamentum,  ut  uos  possimus 
illa  duo  concipcre,  ut  distincta,  et  Iioc  modo 
distingui  ratione,  Hanc  assertionem  contra 
Durauilum,  existimo  esse  certam,  nam  Scotus 
et  alii  forte  in  re  nou  dissentiuut :  ad  tollendam 


tanda  sunt,  qua^,  habet,  dicto  lib,  5,  c,  8:  Peo'- 
sonarum  'proprietates  non  aliud  quam  personas, 
et  personas  ipsas  non  aliud  quam  umm  essen- 
tiam,unamquesubstantiam,et  naturam  dirinam 
fidcs  catholica  profitetur.  Denique  Dionysius, 
cap,  2,  de  diviuis  Nominibus,  hac  ratione  vocat 
divinam  naturam:  Totius  proprietatis  identi- 
tatem  omnia  superantem.  Et  ibidem  ait,  vnita- 
tem  personarum  in  essentia  esse  summam,  et  su- 

40 


626  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE.  ETC. 

perare  omnem  conjimctionem  corporalem  et  spi-  simplicem,  nam  plane  simplicior  e-sset,  si  tali 

ritualem.  multiplicitate  careret.  Unde  eleganter  Bernar- 

8.  Ratio  assertioiiis. — Rationes  pro  hac  ve-  dus,  dicto  lib.  5,  cap.  7  :  Nisi  ovmia  unum  in 
ritate  snnt  effidem  quce  in  secundo  capite  facta  Beo  et  cum  Deo  consideres,  habebis  multiplicem 
sunt,  cum  proportione  applicatee..  Prima  est,  Deum :  mihi  zero  non  deest,  quid  cogitem  me- 
quia  sequitur  ex  contraria  sententia,  personam  lius  ejusmMli  Deo  tuo.  Quwres  quid?  Mera  sim- 
divinam  non  esse  summe  simplicem :  conse-  plicitas.  Et  ad  hoc  exphcandum  tribuit  Deo 
quens  est  contra  fidem:  ergo.Sequela  patet  ex  superlativum  ihud  :  Unissimus.  Eadem  ratio 
dictis  in  capite  allegato,  etstatim  amphus  con-  sumitur  ex  Anselmo,  hb.  de  hicarnat.,  cap.  3, 
fmnabitur.  Minor  autem  patet,  quia  Deum  esse  Richardo  de  S.  Victore,  hb.  1,  de  Trinitate, 
summesimphcemdehnitur,incapitei^M'mz7^r,  c.  7,  et  ex  Damasceno,  hb.  1,  de  Fide,  c.  12, 
de  summa  Trinitate,  et  late  traditur  in  1  part.,  dicente  :  Deus  simplex  est  et  i?iCompositus  : 
qusest.  3.  Idem  autem  dicendum  est  de  quah-  quod  autem  ex  multis  di fferentibus  coalescit 
bet  persona,  quia  quselibet  iharum  est  seque  compontum  est.VirLA^  c^dJ^.  43,  generahter  con- 
periecta  et  verus  Deus :  summa  autem  simph-  chidit :  Illa  igitur  omnia  in  Divinitate  acci- 
citas  pertinet  ad  perfectionem  Dei,  sive  id  fit  pienda,  sunt  identiter,  ut  sic  dicam,  et  omnino 
ratione  formalis  significati,  sive  ratione  funda-  individue. 

menti:  quod  nunc  non  refert.  11.  Secunda  ratio.  —  Secunda  ratio  non 

9.  Occurritur  evasioni  Durandi.  —  Respon-  minus  efficax  est,  quia  supposita  iha  distinc- 
det  Durandus,  distinctionem  modalem  non  suf-  tione,  personahtas  Dei  non  erit  essentialiter 
ficere  ad  compositionem :  et  ideo  non  minuere  Deus,  sed  suo  modo  liabebit  distinctam  entita- 
simplicitatem.  Affertque  exemplum,  quia  tres  tem  ab  essentia  Dei :  erit  ergo  quid  creatum, 
personee  secundum  fidem  distinctee  sunt  inter  ut  supi^a  argumentabamur  et  cohigit  Bernar- 
se,  et  non  minuunt  simphcitatem  Dei.  Sed  hac  dus,  dicto  cap.  7,  inchulens,  nihil  posse  esse  in 
non  recte  dicuntur.Etimprimis,  si  exemplum  Deo,  nisi  quod  Deus  sit.  Et  declaratur  primo, 
illud  ahcujus  momenti  est,  vel  probat  non  se-  quia  tahs  modus  non  potest,  non  esse  quid 
qui  compositionem,  etiamsi  relatio  et  essentia  imperfectum,  cum  non  attingat  absohitam  ra- 
reahter  distiuguantur :  quod  omnino  falsum  tionem  entis,  vel  substantise.  Declaratur  se- 
esse  ostensum  est :  vel  certe  supponit,  personas  cundo,  quia  etiam  oportebit,  ut  tahs  modus  sit 
ipsas  inter  se  non  reahter  distingui,  sed  solum  in  Patre  per  veram  et  realem  dimanatiouem 
modahter,  sicut  in  creaturis  distinguuntur  duo  al)  essentia  :  atque  adeo  per  efficieutiam,  quia 
modi  ejusdem  rei,  scu  concreta  constituta  per  ex  creaturis  constat,  ad  veram  efficientiam 
illos :  quod  tamen  dicere  contra  fidem  esset :  suflicere  distinctionem  modalem  et  naturalem 
]Non  est  igiturad  rem  exemplum  illud,  etratio  resultantiam.  Unde,  si  Immanitas  separaretur 
est,  quia,  ut  supra  dixi.  Personse,  si  inter  se  a  Verbo,  ut  in  persona  propria  constitueretur, 
comparentur,  non  uniuntur  ad  constituendum  necessaria  esset  aliqua  eflectio,  vel  realis  di- 
unum,  et  ideo  non  componunt :  si  vero  com-  manatio,  per  quam  tah  naturee  proprius  sub- 
pareutur  ad  essentiam  in  iha  habent  summam  sistendi  modus  tribueretur.  Constat  etiam,  in 
unitatem  atque  adeo  simphcitatem.  Si  autem  motu  locali  veram  efficientiam  interveuire, 
personalitas  esset  distincta  in  re  ipsa  ab  essen-  cum  tamen  ibi  non  fiat,  nisi  modus  ex  natura 
tia,  jam  non  esset  omnino  unum  cum  illa,  et  rei  distinctus  a  mobili. 

tamencum  eauniretur  ad  constituendam  per-        13.  Tertia  ratio.  —  Tertia  ratio  etiam  nec 

sonam :  ergo  talis  persona  necessario  esset  com-  apphcanda  est,  quia  juxta  Durandi  sententiam, 

posita.  non  solum  Paternitas  non  esset  Divinitas,  ve- 

10.  Falsum  praiterea  est,  distinctionem  mo-  rum  etiam,  nec  Pater  posset  dici  ipsa  divini- 
dalem  non  sulhccre  ad  compositionem.  Tum  tas,  quamvis  possit  dici  Deus  :  consequens  est 
quia  persona  creata,  juxta  communem  senten-  falsum,  ergo.  Sequela  patet,  quia  hac  ratione 
tiam  est  composita  ex  natura  et  personalitate,  Petrus  non  est  humanitas,  hcet  sit  homo,  qiua 
qua^  non  distinguuntur  nisi  modalitcr.  Tum  suppositum  Petri  addit  humanitati  modum  ab 
etiam  (pha  distinctio  modalis  est  vera  distinc-  iha  distinctum  in  re.  Ita  vero  se  habet  Pater 
tio,  imo  et  rcalis  juxta  ipsum  Durandum,  ergo  ad  Deitatem,  juxta  illam  sententiam.  Et  ratio 
illi  etiam  respondet  vera  compositio,  quia  com-  generahs  est,  quia  pars  non  prffidicatm>  de  to- 
positio  mihil  ahud  est,  quam  distinctorum  to,  neque  id,  quod  se  habet  ad  modum  partis, 
unio.  Tum  denique,  quia  ex  termiuis  ipsis  per  vel  componentis  de  toto  composito.  JNIinor  au- 
se  notum  videtur,  talem  personam  non  esse  tem  patet  cx  dicto  capite  Damnamus,  et  ex 


CAP.  IV.  DE  DISTINCTIONE  PERSONARUM  AD  ESSENTIA.                                  027 

Bcrnarclo  snpra,  inferente  coflem  modo :  Frgo  cssc  difrerentiam  in  locutione,  sivc  illa  flistinc- 

pcrsonce  non  siint  illa  una  naliira,una  esseutia,  tio  vocetur  rationis,sivc  Ibrmalis,  sive  virtua- 

ima  deitas  :  et  snbjungit :  Catholicus  es,  hoc  lis,  ant  fundamcntalis  :  nam  ad  lianc  distinc- 

non  dahis.  Et  Isidorus,  lib.  1,  de  summo  Bono,  tionem  omnia  ha3c  suo  modo  concurrunt :  et 

cap,  \,  et  Itoetius,  de  Trinitate,  dicunt :  Hoc  ideo  a  qnolibet   illorum  denominari  potcst : 

esse  proprium  Dei,  quod  in  ipso  hahens  est  id,  Proprie  tamen  et  ad  tollendam  omnem  wqui- 

qnod  hahetur,  id  est,  persona,  qua;  habet  na-  vocationcm,  dicctur,  rntinnis  ratiocinata^.  Non 

tm-am,  est  ipsa  natura.  vidctur  autcm  sim[)liciter  ap[)cllanda,  ex  natura 

43.   Quartaratio.  —  Ex  his  ergo  satis,   ut  o^ei,  nisi  cura  addito  tirtualis,  seu  fundamen- 

existimo  probata  est  illa  pars,  quse  negat  ac-  talis  ex  natura  rei,  quia  vcre  habct  fundamcn- 

tualem  distinctionem  in  re  inter  personam  et  tumin  ipsa  re  ex  natura  cjus^  non  tamen  com- 

essentiam.  Etaddi  etiam  posset  inconvcnicns,  pletam,  aut  veram  distinctioncm. 

quod  alias  scquitur,  scilioet,  esse  in  Deo  ali-  16.  Primuni  duhium.  —  Inquiri  vero  hic 

qno  modo  qnaternitatem  a  parte  rei^  quia  sunt  solet,  an  fnndamentura  hoc  inveniatur  intra 

tres  raodi  reales,  et  una  res  a  parte  rei  distincta  Deura  solura,  vel  cum  aliqna  habitudinc  ad 

ab  ipsis,  et  tres  personge  ct  una  natura,  quse  in  distinctionem  inventara  in  creaturis.  Sed  ad 

re  non  est  ipsee  personiie.  Hoc  autera  est,  quod  hoc  brevitcr  dicendum  est,  in  hoc  mystcrio  et 

damnatur  in  dicto  capite  Damnamus,  vel  certe  matcria  de  qua  agimus,  intra  DEUM  ipsura 

multum  ad  illud  accedit.  sufficiens  fundamentum  inveniri,  ut  nos  ra- 

d4.  Satisfit  opinioni  secundre. — Altera  vero  tione  distinguamus  communiaa  propriis,  quia 

pars  de  distinctione  rationis  non  indigetnova  ad  hocsufficitipsa  realis  distinctio  personarum 

probatione.  Nam,  ut  vidimus,  eadem  Concilia,  in  suis  proprietatibus,  cum  unitate  in  natura 

iidemque  Patres  dum  negant  realem,  ponunt  communi.  In  quo  est  aliquod  discrimen  inter 

rationis  distinctioncm,  vel  sub  his  terminis,  hanc  distinctionem  relationis  et  essentia?,  et 

vel  interdum  vocando  illara  distinctionera  se-  distinctionera  pluriura  attributorura  inter  se 

cundum  considerationera,velintellectura.  Ra-  vel  ab  essentia:  conferendo  illas  distinctiones 

tiones  antem  sufficiunt,  quse  pro  priraa  sen-  inter  se.  Nam  licet  utraque  sit  tantum  distinc- 

tentia  adductaj  sunt,  nam  res  est  adeo  nota,  tio  rationis :  tamen  in  attributis  distinctio'  ra- 

ut  vix  possimus  aliter  de  divinis  rebus  loqui,  tionis  frequentiussumiturperhabitudinem  vel 

ut  ex  sequenti  etiam  capite  magis  constabit.  proportionera  ad  effectus,  vcl  proprietates  ha- 

Neque  hsec  distinctio  rationis  aliquid  derogat  bentes  actualera  distinctionem  in  creatnris, 

diviuffi  siraplicitati,  quia  hffic  simplicitas  so-  Dico  autem  frequenter  .ei  non  seniper,  quia  in- 

him  consistit  in  summa  identitate  rei,  cum  ter  voluntatem  et  intellectura  divinura,  etiam 

oranibus  rationibus  realibus,  quffi  in  illa  sunt,  concipimus  distinctiouem  rationis,  ex  his  tan- 

seu  de  illa  dicimtur.  Quin  potius  hac  distinc-  tum,  quae  intra  DEUM  invenimus,  scilicet,  ex 

tio  indicat  excellentiam  divina;  siraplicitatis,  reali  distinctione  personarura  per  voluntatem 

quai  indivise  oranera  perfectionem  complecti-  et  intellectum  procedentiura. 

tur:  unde  provenit,  ut  sub  diversis  rationil)us,  17.  Secundum  duhitim. — Quaeri  etiam  solet, 

scu  conceptibus  concipi  possit  a  nobis,  qui  an  hsec  distiuctio  rationis  fieri  possit  per  intel- 

iuadsequate  et  imperfectc  res  divinas  concipi-  lectum  divinura,  aut  per  visiouera  clarara  Dei, 

mus.   In  hoc  autem  lisec  distinctio  rationis  vel  solum  per  intellectum  creatum,  abstracte 

consistit,  quatenus  suo  raodo  potest  actualiter  concipientera  DEUM,  Sed  haec  quaestio  est  ge- 

consisteret:  nam  fundamentaliter,  seu  virtua-  neralis  de  entibus  rationis.  Viderique  possunt 

liter  posita  est  in  eminentia  ipsius  rei,  quae  dicta  in  Metaphysica,  disp.  7,  sect.  1,  et  disp. 

unite  continet  ea,  quaj  in  creaturis  divisa  sunt,  ultim. ,  sect.  2.   Resolutio  unico  vcrbo  est. 

sic  autem  multa  continere,  non  est  diminutio  Quamvis  Dcus  cognoscat  hanc  distinctionera, 

simplicitatis,  sed  potins  illius  excellentia  et  ut  factibilem  suo  modo  ab  intellectu  creato : 

consummataperfectio.  proprie  tamen  non  fieri  ab  ipso  Deo,  sed  ab 

13.  Modus  loquendi  exponitur. — Atque  hinc  intellectu  iuadsequate  concipiente  res  divinas: 

intelligi  potest  (ut  quEestioncs  de  raodo  loquen-  quia  talis  distinctio,  ut  actuahs,  nihil  ahud  est, 

di  tollantur)  si  semel  concedatnr,  ut  re  ipsa  quam  denominatio  a  distinctis  et  inadaBquatis 

non  essc  actualem  distinctioncm  inter  relatio-  conceptibus  ejusdem  rei,  idemque  dicendum 

nem  et  essentiara,  neque  etiara  in  re  ipsa  per-  est  de  quocumque  intellectu,  videute   clare 

sonalitatera  esse  propriura  modura,  quatenus  Deum,  prout  in  se  est,  quia  intercecUt  eadera 

a  vcFa  entitate  distingui  solet  :  in  aliis  solum  proportionalis  ratio.  Et  per  hoec  tandem  facile 


628  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC 

definiri  potest  similis  qusestio  de  distinctione    prima  sententia  est,  personalitates  seu  relatio 

attributorum,  quam   Torres  et  alii  hic  fnse 


tractant :  sed  non  liabet  novam  difiicultatem, 
nec  propria  est  liujus  loci,  sed  quaestionis  ter- 
tiee,  primse  partis,  et  videri  possunt,  quse  in 
priori  tractatu  et  in  Metaphysica  dixi,  disp.  30, 
sect.  6. 


nes  non  sokim  e.sse  divinitatem  ip.sara,  sed 
etiam  csse  de  esscntia,  et  quidditate  divinitatem 
esse  de  essentiaH  conceptu  relationum.  Hanc 
sequuntur  nonnulh  expositores  moderni  divi 
Tliomse,  citantque  eumdem  Tliomam,  1  part., 
quoest.  27,  art.  2,  ad  3,  eo  quod  ibi  afferat:  In 


18.  Ad  argumenta  prioris  sententise  unico  pcrfectione  dirini  esse  omnia  includi.  Et  simili- 
verbo  respondere  possumus;  probare  solum  ter  afTerunt  aha  testimonia  Patrum:  sed  illi 
distinctionem  virtualem  ex  parte  rei  et  rationis    loquuntur  de  identitate  summa  inter  relatio- 


ex  parte  nostra :  nam  hoc  sufficit,  ut  res  illa 
diversis  conceptibus  nostris  objecta,  diversi- 
mode  defmiatur  ac  prfedicetur.  Atque  hoc  etiam 
satis  est  ad  contradicforias  propositiones  for- 
mandas,  ut  notarunt  Capreolus  in  1,  d.  2,  q.  3, 
art.  3,  Cajetanus  etTorres,  1  part.,  qusest.  28, 
art,  2,  quamvis  enim  diversis  modis  id  decla- 
rent,  tamen  in  re  idem  dicunt.  Nam  si  divina 
essentia  et  relationes,  prout  in  seipsis  sunt, 
spectentur,  nulla  cst  ibi  contradictio,  sed  est 
unitas  queedam,  scilicet  essentiai,  cum  distinc- 
tione  quadam  videhcet  personarum:  quce  duo 
inter  se  non  involvunt  repugnantiam,  ut  in 
superioribus  declaratum  est. 

19.  Unde  etiam  cst  ibi  una  res  vere  absoluta 
et  vere  relativa,  sine  distinctione  inter  se,  quia, 
ut  sic,  non  involvunt  impositionem  nec  repu- 
gnantiam.  Quia non  est  de  ratione rei  absolutce, 
ut  secundum  nullam  rationem  possit  liabere 


nem  et  essentiam :  non  tamen  formaliter  attin- 
gunt  puncfum  quod  tractamus.  Ex  iilo  vero 
principio  fundari  potest  hfec  sententia,  quia 
non  vicletur  posse  inteliigi,  ut  ea,  quse  in  re 
sunt  omnino  idem,  non  sint  etiam  essentialiter 
idem:  ergo  necessario  unum  esse  debet  de  es- 
sentia  aiterius  et  e  converso.  Et  confirmatur, 
nam  liac  ratione  dicimus,  attriliuta  omnia  esse 
de  essenfia  divinitatis,  et  divinitatem  esse  de 
essenfia  ipsorum,  qua)  tantam  lialicnt  identi- 
tatem,  ut  in  una  ratione  formali  includantur, 
si,  prout  in  sc  est,  spectetur.  Confirmatur  se- 
cundo,  namliaic  propositio,  DEUS  est  Pater, 
est  propositio  per  se,  quia  in  DEO,  niliil  cst  per 
accidens,  ergo  prsedicatum  est  de  essentia  sub- 
jecti.  Tandem  quia  paternitas  est  de  essentia 
Patris,  ergo  est  esseutia  Dei:  quia  Pater  non 
IialDct  aliam  esscntiam,  nisi  Dei. 

2.    Vera  sententia.   —   Contraria  sententia 


respectum :  sed  solum,  ut  quatenus  absoluta    mihi  semper  placuit,  juxta  quam  assero,   re- 


est,  illum  non  dicat.  Et  idem  est  e  contrario, 
comparando  relafionem  ad  absolutum.  Quia 
vero  nos  loquimur  et  formamus  enunciationes 
de  rebus  prout  a  nobis  conceptis :  adeo,  quando 
prtecise  concipimus  absolutum,  de  illo  affir- 
mamus  proprietates  rei  absolutee,  et  negamus 
quod  est  proprium  yelatum,  et  e  converso  lo- 
quimur  de  relatione  ipsa.  Et  hffic  est  ratio,  ob 
quam  ex  illis  locutionibus  et  contradictionibus 
non  possit  major  distinctio  concludi,  quam  ra- 
tionis  ratiocinatse.  Quod  etiam  in  divinis  aftii- 
butis  videre  licet,  inter  quai  Durandus  ipse  ac- 
tualem  distinctionem  in  re  ipsa  non  admittit: 
et  tamen  verum  est  dicere,  Patrem  generarc 
Filium  pcr  intellecfum  et  nou  per  voluntatcm, 
imo  etiam  in  creafuris,  ut  existimo,  lioc  ali- 
quando  invenitur.  Et  ad  hoc  deservire  potcst 
exemplum  de  actionc  et  passione,  quo  D.  Tho- 
mas  aliquando  usus  est,  ut  supra  retidi. 

CAPUT  V. 

UTRUM  DIVINvE  rERSONvE,  SEU  PROrRIETATES  EARUM, 
SINT  DE  ESSENTIA  DIVINITATIS. 

\ .  Prima  sententia.  —  In  hac  qutestione, 


lationes,  seu  personalitates,  vel  personas  divi- 
nas  non  esse  de  essentia  Divinitatis,  necDei, 
ut  Deus  est.  Ex  scholasficis  hoc  satis  aperte 
sentit  D.  Tliomas,  J.  part.,  quaest.  33,  art, 
ad  1 ,  cum  dixit :  In  Trinilate  frofria  non  esse 
de  conccftucommuninm.  Idemdocuit  Henricus, 
quodlib.  5,  q.  6,  etbene  vEgidius,  in  1.  disfin. 
34,  art.  2,  et  idem  Argentinus  et  Torres,  q. 
28,  art.  2,  disput.  3,  et  q.  39,  et  idem  sentit 
Ferrariensis,  2,  contra  Gcntes,  cap.  9.  In  quo 
sunt  illa  verba  nofanda  :  PaMrnitas  non  esse 
de  conceptu  divinitatis,  etiani  si,  'prout  in  se 
est,  concipiatur. 

3.  Probatur  ex  Patrihus.  —  Inter  Patres  in- 
venio  fere  eadem  qurestionem  disputafam  in 
Beotio,  in  quodam  libello  de  Trinitate,  sub  his 
terminis.  An  Trinitas  dicatur  sulstantialiter 
de  Deo,  et  planesumit,  siibstantialiter,  pro,  es- 
sentialiter.  Nam  si  vocem  illam  sumeret,  prout 
distinguifur  contra  accidentaUter ,  neque  esset 
locus  qua^stioni,  neque  ipse  quffistionem  illam 
resolveret  negative ;  (Rcspoudet  enim ,  uon 
praidicari  substantialiter)  iiam  certissimum 
cst,  Trinitatem  non  dici  accidentaliter  de  Deo, 
seutit  ergo,  Trinitatem,  ut  sic,  non  essc  de  es- 


CAP.  V.  AN  HF.LATIONES  SINT  DE  ESSENTIA  DEITATIS.  0:29 

iiam  quod  cst  dc  cs.scnlia,  csscn-    quai  ita  (licuntur  dc  pcrsonis.  ut  dc  oinnihus 


scntia  Dci 

tialitcr  praidicatnr.  Eodcm  modo  sumitur  liaic 
scntcntia  ex  Augustino  5,  de  Trinitate,  cap.  6 
et  sequcntibus,  ubi  docet :  Rdationes  non  prw- 
dicari  de  Deo  seciunltm  substantiam  ,  neque 
etiam  secundum  accidcns,  scd  iit  ad  aliquid, 
quod  ctiam  dixit  lioctius.  Confirmatur  cx  eo- 
dem  Augustino  1,  dc  Trinitate,  cap.  2  et  4, 
diccntc  :  Aliud  esse  in  Patre,  esse  Patrem,  vel 


dici  non  possint ,  dici  substantialitcr  dc  Dco. 
Ita  etiam  respondcnt  omncs  Patrcs  Ariauis, 
qni  contrario  argumento  nitebantur  probare, 
siil)stantiain  Patiis  esse  diversam  a  substantia 
FiUi  :  qnia  Pater  cst  ingcnitus  :  Undc  argu- 
mcntal)antur  :  Vel  inffenitum  dicitur  suhstan- 
tiuliti.r  de  Patre,  tel  non  :  si  non,  ergo  acciden- 
taliter,  quod  dici  non  potest  :  si  tero  dicitur 


esse  Deum,  seu  esse  sivipUciter.  Adjungo  prai-    suhstantialiter,  crgo  alia  est  suhstantia  Patris 


tcrea,  aliis  locis  (scilicct  5,  de  Trinit.,  cap.  8 
et  scquentibus,  lib,  6,  cap.  6  et  7,  lib.  li, 
cap.  10,  et  lib.  15,  cap.  5  et  G)  dicere  eum- 
dem  Augustinum  :  In  Deo  non  esse  aliud  esse, 
quam  sapietitem,  vel  magnum  esse,  cum  tamcn 
lia3c  etiam  distinguaiitur  ratione  :  licet  sint 
idcm  in  re.  Omnibus  crgo  Augustiiii  locis  intcr 
sc  coUatis,  licet  colligere  banc  difFcrcntiam 
intcr  absoluta  attributa  et  relationcs,  quod  in 


a  suhstantia  Filii.  Patres  autcm,  scntiertcs 
lianc  ultimam  illationcm  cssc  bonam,  rcspon- 
dent,  ncgando,  dici  sul)stantialiter  :  atque  e- 
tiam  ncgant  dici  accidentaliter,  sed  rdative  : 
ergo  prsedicata  propria  personarum  non  sunt 
esscntialia,  ut  rccte  intulit  Boetius. 

6.  Sccunda  ratio.  —  Secundam  rationein 
adducit  Boetius  supra  liis  fcrc  vcrbis  :  Perso- 
nce  divisce  sunt  :  Essentia  autem  inditisa  : 


ipso  esse  simpliciter,  quod  est  de  essentia  Dei    ergonecesse  est,  vocahulum  ex  personis  originem 


includitur  Sapientia,  Magnitudo,  et  omnis  si- 
milis  perfcctio,  noii  tamcn  includitur  Pater- 
nitas.  Eodcmque  modo  .sumi  potcst  cadem  asr 
scrtio  ex  Anselmo,  lib.  de  Spiritu  sancto,  in 
principio,  ubi  de  essentia,  et  Paternitate  eo- 
dem  modo,  quo  Augustinus  loquitur. 

•4.  Denique  illam  insinuare  milii  videntur 
Concilia,  et  Patres,  quotics  distinguunt  in  Deo 
communia  a  propriis,  et  communia  vocant  es- 
sentialia  :  propria  vero  non  ita,  sed  personalia. 
Et  eodem  modo  distinguunt  absolu  ta  a  relativis. 
At  vero  si  relationes  essent  de  essentia  Deitatis, 
•  essent  tcque  essentialia ,  ac  ipsa  absoluta.  Fa- 
vcnt  ctiam  Concilium  Lateranense,  in  capite 
Firmiter,  et  capite  Damnamus,  Florentinum 
et  alia,  dum  dicunt :  Patrem  commnnicasse 
Filio  totam  essentiam,  non  vero  relationem  : 
nam  lioc  esse  verum  non  posset,  si  ipsa  relatio 
esset  de  essentia  Deitatis. 

5.  Ratio  prima.  —  Relationes  ad  lianc  sen- 
tentiam  confirmandam  uecessariae,  et  eviden- 
tes,  mibi  videntur,  supposito  mysterio,  iu  quo 
secundum  se  spectato  fundata  lisec  veritas,  et 
non  tautum  in  no.stro  modo  concipicndi.  Pro- 


ducens  ad  suhstantiam  non  pertinere  :  Jiujus- 
modi  autcm  est  nomen  Trinitatis  et  quodlihct 
aliud  relationem  significans  :  ergo  Triniias, 
vel  relatio  non  est  de  substantia,  id  est,  de  essen- 
tia  DEI.  Cujus  rationis  efficacia  in  hoc  con- 
sistit,  quod  divina  essentia  tota  ita  est  una  et 
simplex,  ut  in  ratione  essentise  nullam  dis- 
tinctionem  admittat,  cpiod  mauifeste  colligi- 
tur  ex  unitate  perfccta  personarum  in  essen- 
tia,  idquc  supponunt  omnia  Concilia,  ul)icum- 
que  hauc  unitatem  explicant.  Relationes  au- 
tem  intriusece  postulant  distinctionem  :  Ergo 
impossibile  est,  ut  relationes,  quatenus  rcla- 
tiones  sunt,  constituant  cssentiam,  quatenus 
essentia  est,  ergo  non  sunt  dc  cssentia  divini- 
tatis,  nam  si  de  illius  essent  essentia,  suo 
modo  complerent  illam  in  ratione  essentiae, 
seu  talis  naturoe. 

7.  Rationes  aliw.  —  Ad  hanc  rationem  redu- 
cuntur  alise,  quse  fieri  possunt.  Ut,  verbi  gra- 
tia,  quod  essentia  tota  est  communis  :  ergo 
tota  est  absoluta  :  ergo  non  includit  essentia- 
liter  relationes.  Iteni,  quod  Pater  communi- 
cat  Filio  per  generationcm  totam  substantiam. 


batur  ergo  prinio,  quia  quidquid  est  de  essen-    et  essentiam  suam,  ut  definitur  in  capite  Dam- 
tia  singularum  personarum  :  sed  trcs  relatio- 
nes  non  sunt  de  essentia  singularum  persona- 


runi  :  ergo  nec  sunt  de  essentia  Dei.  Couse- 
quentia  legitima  est  in  secunda  figura.  Minor 
coustat,  quia  nulla  persona  est  Trinitas.  MajDr 
vero  patet ,  quia  singula;  personge  sunt  verus 
Dcus  :  ergo  quidquid  essentialitcr  couvetiit 
Dco,  convenit  singulis  personis.  Atque  hanc 
rationcm  fcrc  sub  cisdem  tcrmini.s ,  habct 
Boctius  su^ra,  et  ex  illa  colllgit,  uihil  eorum. 


namus  et  non  communicat  Paternitatem  :  ergo 
Paternitas  non  intrat  rationem  esseutiffi.  Rur- 
sus  e  converso,  Pater  prius  origine,  quam  ge- 
neret  Filium,  est  complete  et  essentialiter 
Deus,  ergo  per  gencrationem  Filii  non  pro- 
ducitur  aliquid  quod  sit  essentiale  Deo  :  [tro- 
ducitur  autcm  persona  Filii  et  uostro  mo,'.o 
concipiendi  compro.lucitur  cjus  rclatio,  ergo 
illa  uon  cst  essentia  DEO.  Idemque  argumeii- 
tum  Ceri  potest  de  ;,ersoua  Spiritus  sancti. 


630  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

Omnia  vero  hsec  argumenta  ( si  recte  specten-  la  personalitate  creata,  recte  concludunt  theo- 
tur )  in  uno  illo  continentur,  quod  nulla  per-  logi,  hujusmodi  personalitatem  non  pertinere 
sona  per  se  sumpta  esset  simpHciter  Deus,  si  ad  constitutionem  humanse  essentia;.  Ergo  si- 
collectio  relationum  esset  de  essentia  Dei,  quod  mih  modo  philosophandum  est  de  divinis  per- 
si  oollectio  non  est,  neque  ahqua  relatio  in  sonahtatibus,  hac  observata  differcntia,  quod 
particulari  esse  potest,  quia  eadem  omnino  in  humanitate  est  distinctio  ejus  a  propria 
est  ratio,  utper  se  constat.  personahtate,  propter  utriusque  imperfectio- 

8.  Prcecluditur  evasio.  ■—  Respondent  vero  nem  et  hmitationem,  et  realem  separabilita- 
ahqui,  quod  hcet  omnes  relationes  sint  de  tem  :  in  Deo  vero  eminenti  modo  est  id,  quod 
essentia  divinitatis,  nihilominus  unaquseque  pertinet  ad  constitutionem  naturse,  et  quod 
persona  est  DEUS  :  qui  ad  hoc  sufficit,  ut  in  spectat  ad  constitutionem  personee,  servatis 
se  habeat  iham  naturam,  quse  identificat  sibi  uniusciijusque  propriis  rationibus,  sinedistinc- 
omnes  has  relationes.  Verumtamen,  aut  hsec  tione  in  re,  propter  infinitatem  et  simphcita- 
responsio  confundit  identitatem  realem  cum 
inclusione  essentiah,  aut  manifestam  involvit 
repugnantiam.  Quia  si  relationes  secundum 
rationes  proprias  pertinent  ad  essentialem 
constitutionem  divinitatis,  non  potest  intehigi 
divinitas  integra  et  completa  esse  in  ahquo , 
ita  ut  identificetur  cum  illo,  nisi  etiam  relatio- 
nes  omnes  eodem  modo  in  illo  sint,  et  cum  illo 
identificentur.  Quod  patet,  manifeste  in  quo- 
cumque  attributo  divino,  verbi  gratia,  Omni- 
potentia,  nam  quia  iUud  est  de  constitutione    tate  relationum,  ac  personarum  cum  essentia, 


tem  divinee  naturse. 

CAPUT  VI. 

SATISFIT  FUNDAMENTIS  CONTRARI^  SENTENTI^  ET 
EORUM  OCCASIONE  NONNULLA  DUBIA  EXPEDIUN- 
TUR. 

1 .  Fundamentum  contrarise  sententise  fere 
sohitiim  jam  est.  Sumebatur  enim  ex  identi- 


esseiitiali  divinitatis,  fieri  non  potcst,  ut  ahqua 
persona  in  se  habeat  veram  divinitatem  sibi 
identificatam  quin  eodem  modo  habeat  om- 
nipotentiam :  etsi  per  impossibile  fingeretur 
habere  in  se  entitatem  essentiai  et  non  omni- 
potentiam  cum  eadem  identitate,  non  posse 
dici,  habere  totam  essentiam  divinitatis :  ergo 


inferendo  ex  iha  mutuam  inclusionem  essen- 
tialem.  Quse  ihatio  necessaria  non  est,  ut  ex 
creaturis  etiam  inteUigi  potest,  juxta  recep- 
tum  loquendi,  et  sentiendi  modum.  Humani- 
tas  enim,  ut  sic,  non  distinguitur  in  re  al)  hac 
humanitate,  nec  species  ab  individuo  et  nihil- 
ominus  differentia  individuahs  non  est  de  es- 


idem  sequitur,  si  relationes  essentiahter  consti-    sentia  humanitatis,  seu  speciei.  Quo  exemplo 


tuunt  divinitatem. 

9.  Deinde  declaratur  exemphs  ex  creaturis 
sumptis.  Nam  si  aiiimal,  verbi  gratia,  in  suo 
conceptu  essentiah  inchideret  differentias  con- 
trahentes,  verbi  gratia,  rationales,  etc.  Nuho 
modo  dici  possest,totam  essentiam  animahs  esse 
in  liomine,  et  sic  de  ahis  speciebus,  quamvis 
in  singuhs  speciebus  animal  identificetur  in  re 
cum  propria  luuuscujusque  differentia.  Ergo 
idem  est  in  preesenti.  Nam  hcet  sit  diversitas 
in  lioc,  quod  ratio  animalia  est  communis  tan- 
tum  secuuihim  rationem,  essentia  vero  reali- 
ter  :  nihilominus  in  eo  est  rationis  paritas, 
quod  essentia  intrinsece  coalescens  ex  opposi- 


utuntur  sancti,  maxime  Grseci  ad  lioc  mys- 
terium  explicandum.  Dicunt  enim  iUud  esse 
essentiale,  quod  est  commune,  quod  vero  est 
particulare,  non  esse  essentiale,  comparant 
autem  proprietates  relativas  differentiis  in- 
dividuantibus.  Maxime  autem  lioc  potest 
habere  locum  in  Deo,  propter  infinitatem 
divinae  naturee:  sicut  ab  infinitate  liabet 
Ula  natura,  ut  sic  reahter  communis  tribus 
relationibus :  Ita  etiam  habet,  quod  in  illis 
intime  includatnr :  Quia  tamen  secundum 
se  est  simpliciter  infinita,  quod  formaliter 
non  habet  a  relationibus :  ideo  secundum 
se  est  perfecta  et  completa  essentia  absque 


tis  rationil)us,  non  potest  tota  inveniri  in  sin-    formahtate  relationum,  solumque  iUas  requi- 


guhs  inferioribus,  vel  quasi  inferioribus ,  in 
quibus  rationes  illge  oppositae  simul  esse  non 
possunt.  Aliud  etiam  exemplum  e.st  de  perso- 
nalitate  humana :  nam  si  haic  esset  de  essentia 
humanitatis,  non  inveniretur  tota  essentia  ho- 
minis,  ubi  talis  pcrsonalitas  noii  esset.  Unde 
e  coutrario,  (piia  in  Verbo  diviiio  est  totum  id, 


rit  ad  particularem  modum  subsistenti.  Ita 
ergo  potest  esse  identitas  in  re,  sine  inclu- 
sione  essentiali  mutua.  Neque  iu  hoc  cst  ea- 
dem  ratio  de  absolutis  attributis  et  relatioui- 
bus:  nam  attributa  sunt  ibidem  adaiquate, 
et  convcrtibihter  cum  essentia :  relationes  ina-< 
dajquate.  Item,  attributa  dicunt  perfectionei 


quod  pertiuet  ad  esseutiam  homiuis  absque  il-    formaliter  uecessariam  ad  suuimam  perfcctic 


CAP.  VI.  IN  QUO  NONNULLA 

nem  intensivam  ontis :  non  sic  tnitem  rcla- 
tioues.  Propter  qnod  ego  existimo  attribnta  ita 
comparari  ad  essentiani^  nt  et  sint  de  eonceptn 
essentiali  ejns ,  et  ipsam  etiam  essentialiter 
includant,  non  esse  autem  idem  de  relationi- 
bus. 

2.  Dats  est  Patcr  quaUter  pra'clicatio  sit. — 
In  confirmatione  prima  illins  opinionis  petitur 
dnbiinn.  Qualls  pra^dicatio  sit  ba'c.  Deus  est 
Palcr.  Qnod  tractant  D.  Tbomas,  1  part., 
qnaist.  39,  art.  5  et  (j,  et  Boetius,  et  Angusti- 
nns,  citatis  locis.  Et  quideni  imprimis  nnlkis 
catholicus  (kibitat,  quin  vera  sit.  Deinde  cer- 
tum  est,  non  esse  praukcationem  accidentalcm 
quoad  rem,  qna;  prsdicatur,  quia  est  vera 
substantia,  sen  snbstantiaks  modus,  ut  loqui- 
tur  Cajetanus,  1  part.,  qnaist.  30,  art.  4.  Quoad 
modnm  vero  proedicationis,  akqui  vocant  ikam 
accidentalem,  qnia  est  vekiti  inferioris  de  su- 
periori.  D.  Tkomas,  autcm  koc  non  admittit, 
quia  in  BEO,  inquit,  non  est  superius  et  infe- 
rius  :  sed  id,  quod  videtur  esse  commune,  sin- 
gulare  est  et  ejus  commiinitas  est  realis:  Id 
autem,  qiiod  tidetur  esse  infe^-ius,  esseproprie- 
tas  intrinseca,  quamtis  inadiequala  illius  rei 
communis.  Dicit  ergo  D.  Tkomas  Propositio- 
nem  iUa  esse  per  se.  Quod  Cajetanus  et  Tko- 
mistoe,  cum  addito  exponunt,  esse  per  identi- 
cw  et  insinuat  D.  Tkomas  dicens  esse  per  iden- 
titatem.  Hwc  antem  responsio  erit  absokite 
vera,  si  in  subjecto  non  DEUS  in  concreto, 
sed  Deilas  in  abstracto  ponatur,  scikcet,  Dei- 
tas  est  Paler.  Qnia  (ut  D.  Tkomas  dixit  in  art. 
5),  Deitas  ex  modo  significandi  non  suppouit 
pro  persona,  et  ideo  ex  vi  formaks  prsedicatio- 
nis  non  pra;dicantnr  de  se,  sed  sokim  propter 
summam  identitatem.  At  vero  Deus  in  con- 
creto  per  se  kabet  posse  supponere  pro  perso- 
na,  quia  significat  Dcitatem,  nt  in  habente. 
Unde,  quia  Pater  kabet  Dcitatcm  formakter  et 
ex  vi  enuntiationis,  potest  prseckcari  de  Dco. 
Non  tamcn  prasdicatur  pcr  se  in  primo  modo 
ab  Aristotele  posito,  qnia  prsedicatum  non  est 
de  essentia  subjccti :  potest  autem  dici  prsedi- 
cari  per  se  in  secundo  modo,  quia  subjcctmn 
de  essentia  prsedicati,  nt  infra  ostendam  et 
quia  proprictas  iUa,  quam  formakter  signifi- 
cat  Patcr,  est  per  se  et  necessario  conjuncta 
cum  Deitate,  ut  ex  vi  foecunditatis  et  perfec- 
tionis  ejus. 

3.  Deus  est  Trinitas  qualis. — De  aUera  vero 
propositionc  DEUS  est  Trinitas.  GiU^ertns, 
(ut  D.  Tiiomas,  dicto  art.  6,  ad  primam  refert) 
negabat  iUam  esse  veram,  quia  Deus  solum 
personakter  ei  quasi  divisim  supponit  pro  pcr- 


DUBLV  EXPEDIUNTLU,  ETC.  631 

sonis  :  nnUa  autem  personarum  est  Trinitas. 
Sed  certum,  ac  de  fide  censeo,  iUam  pioposi- 
tionem  essc  veram.  Tnm,  quia  haK',  est  vera, 
Trinitas  est  DEUS  :  ergo  et  aUera  e.st  vera 
pcr  simpkccm  conver.sionem.Tnm  etiam,  quia 
Dens  non  tantnm  est  Patcr,  vel  Fikus  et  Spi- 
ritns  sanctus  sigiUatim,  ac  (kvisim,  sed  etiam 
simul  ct  conjnnctim.  Et  oppo.sitnm  fundamen- 
tum  nulkus  momenti  est,  quia  Deus,  velpotest 
ibi  supponcrc  pro  lioc  Dco  commnnitersubsis- 
tente,  ut  infra  dicemns,  vel  coUcctivc  pro  tri- 
bns  personis,  jnxta  exigentiam  pnedicari.  De 
quaktate  antcm  iUius  propositionis  idem  dicen- 
dnm  est,  quod  de  praiccdenti :  cst  enim  per  sc 
sccundo  modo  proptcr  easdcm  rationes.  Quod 
significant  Cajctanus,  dicto  art.  4,  ct  Scotus 
1,  distinct.  23,  qua^t.  1,  quatenns  asserunt,  in 
Trinitate  nikil  de  Deo  communiter  dici,  nec  de 
omnibus  personis  (cxtra  Dcitatcm)  nisi  ad  mo- 
(kun  proprii.  Diccs,  ergo  etiam  kaec  locutio 
erit  vcra,  DEUS,  in  quantmn  Deus,  est  Tri- 
nitas.  Respondeo,  kaberc  posse  vernm  sensnm, 
si  dictio  illa,  In  quantum,  non  dcsignet,  vel 
rcdupkcet  immediatam  rationem  formalem, 
per  quam  convcnit  proedicatum,  sed  quasi  ra- 
dicelcm  nostro  modo  concipiendi :  sicut  kaec 
est  vcra,  homo,  in  quantum  homo,  est  visiMlis. 
At  si  redupkcct  rationem  formalem,  non  erit 
vcra,  quia  Trinitas  non  est  de  formak  et  essen- 
tiali  conceptu  Dei,  akoqni  quajlibet  pcrsona 
esset  Tiinitas,  quia  qusekbct  cst  verus  Dens. 

4.  An  Paternitas '  sit  essentialis  Patri. — 
In  aUcra  confirmatione  petitur  aknd  dnbium, 
an  Patcrnitas  sit  de  essentia  Patris  et  conse- 
quenter,  an  hsec  sit  esscutiaks  et  per  se  primo, 
Pater  est  Pater,  vel  Pater  esl  persona  divina. 
Rcspondeo  ad  priorcm  partcm,  aknd  cs.se  lo- 
qni  dc  essentia  Patris  simpkcitcr,  aUud  de 
quitkktate,  scu  ratione  formali  cjus,  quatcnus 
Patcr  est.  Priori  modo,  paternitas  non  est  de 
esscntia  Patris,  tam  secundum  principia  pki- 
losopkiee  et  jNIctapkysicaj,  quam  secundum  vc- 
ram  tkcologiam.  Essentia  enim  personee,  vel 
suppositi  substantiaks  cst  illa  natnra,  quae  est 
principium  operationum  :  nam  ab  iUa  kabet 
res  suum  esse  simpkcitcr,  pcrsonalitas  autcm 
non  cst  essentia,  sed  modus  cssentise.  At  vero 
Patcr  dicit  substantiale  suppositum  et  Patcr- 
nitas  non  est  natnra  ejus,  nec  principium  ope- 
rationum,  sed  modus  substantialis  ejus  :  non 
est  ergo  essentia  ejns.  Quod  recte  confirmat 
tlieologicum  argumentum  factum,  quia  eadcm 
est  esscntia  trium  pcrsonarum. 

5.  Quomodo  esse  Patrem  dicatur  de  prima 
persona. — Undc  de  iUa  propositione^  hosc  per- 


632 

sona  est  Pater, 

dam  dicunt  esse  accidentalem,  sicut  hsec  Pe- 
trus  est  inditidtium :  sed  lioc  non  recte  dicitur, 
etiam  secundum  modum  pra;dicationis,  ut  ex 
dictis  constat  et  ex  ipso  etiam  exemplo.  Nam 


LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 
seu  est  divina  persona,  qui-     dicit  suhstantiam  individuam  completam^  ac 

proinde  intrinsece  constantem  ex  natura,  et 
personalitate :  ex  natura  (inquam)  tanquam 
ex  essentia  :  ex  personalitate  vero  tanquam  ex 
modo  essentise ,  quod   suo  modo  et  seclusis 


loquendo  de  individuo  secundum  rem  et  non    imperfectionibus^  in  divinis  etiam  personis  lo- 


secundum  rationem,  intrinsece  convenit  Petro 
et  non  accidentaliter  esse  tale  individuum. 
Cajetanus  ergo,  dicta  qusest.  30,  art.  4,  sentit, 
illam  propositionem  esse  per  se  primo  et  es- 
sentialem  :  Quia  licet  Paternitas  non  sit  de 
essentia  Patris  absohite  sumpti,  est  tamen  de 
essentia  Patris,  ut  Pater  est.  Quod  maxime  vi- 
detur  confirmari :  quia  Pater  dicit  totum  id, 
quod  est  in  prima  persona  :  ergo  dicit  essen- 
tiam  ejus.  Quse  sententia  probabilis  est.  Mihi 
tamen  videtur  proprius  dici,  propositionem  il- 
lam,  Pater  est  Pater,  esse  identicam,  et  ideo 
includere,  et  essentiale,  et  non  essentiale,  seu 
personale  et  ex  hoc  posteriori  capite  non  esse 
proprie  essentialem.  Illamvero  propositionem, 


cum  habet.  Hse  vero  rationes  non  ita  proce- 
dunt  in  relationibus ,  vel  proprietatibus  in 
abstracto  sumptis,  et  ideo  de  illis  solis  qusestio 
hic  proponitur,  quia  cum  qusestione  superio- 
ris  capitis  connexa  est. 

2.  Prima  opinio  negans.  —  FundamentvM. 
—  In  ea  ergo  nonnulli  moderni  auctores  do- 
cuerunt,  sicut  relationes  non  sunt  de  conceptu 
essentiali  divinee  naturae,  ita  etiam  e  converso 
divinam  naturam  non  esse  de  conceptu  essen- 
tiali  relationum.  Asseruntque  in  suum  favorem 
D.  Thomas  qui  eis  favere  videtur  in  quaest.  8, 
de  Potentia,  art.  2  et  6,  quamvis  ait,  quod  si- 
cut  hsec  propositio,  Essentia  est  Paternitas, 
non  est  per  se,  ita  neque  hsec,  Paternitas  est 


Pater  est  persona  ditina,  simpliciter  loquendo    essentia :  ergo  sentit  neutram  esse  de  conceptu 


magis  pertinere  ad  secundum  modum  dicendi 
per  se,  quam  ad  primum,  ut  sentit  Scotus, 
dicta  distinct.  23,  et  dist.  etiam  26,  §  Tertia 
opinio.  Qviia  in  eo  formaliter  prsedicatur  ratio 
personse,  et  haec  non  est  de  essentia  subjecti : 
Non  nego  tamen,  quin,  si  formaliter  commu- 
nis  ratio  personse  ad  talem  personam  compa- 
retur,  habeat  modum  prffidicationis  essentialis, 
qua?  non  sumitur  semper  ex  absohita  essentia 
rei,  sed  ex  quacumque  ratione  formali  et  quid- 
ditativa  communi,  ad  sua  inferiora  formaliter 
comparata. 

CAPUT  VII. 

SIT-NE  DIVINA  ESSENTIA  DE  CONCEPTU  ESSENTIA- 
LI,  ET  QUIDDITATIVO  SINGULARUM  RELATIONUM, 
AG   PROPRIETATUM. 

\.  Titidus  qua^stionis  dcdaratur . — Qusestio 


alterius.  Rationes  vero  quse  pro  hac  sententia 
fiunt,  omnes  fundantur  in  nostro  modo  conci- 
piendi  et  in  hoc  metaphysico  principio,  quod 
quando  duo  comparantur,  ut  determinans,  et 
determinabile,  seu  ut  forma  contrahens,  et 
contracta,  nccessario  debent  ita  distingui,  ut 
neutrum  inohidatur  in  conceptu  alterius.  Ita 
enim  se  haber.t  di  /ina  essentia  et  relationes  : 
nam  essentia  cst  determinabilis  et  quasi  con- 
trahibiUs,  relatio  vero  est  determinans  et  qua- 
si  contraliens  :  ergo  distinguuntur  illo  modo. 
3.  Prima  confirmatio  Concilii  Florentini. 
—  Confirmatur,  ac  declaratur  primo  :  nam 
divina  persona  constat  ex  essentia  et  rela- 
tione,  ut  in  Concilio  Florentino,  sess.  19,  et 
ssepe  alias  dicitur:  ergo  resolvitur  nostro  modo 
concipiendi  in  essentiam,  et  relationem,  tan- 
quam  in  duo  mortuo  condistincta,  ita  ut  neu- 
trum  alterum  includat.  Nam  alias,  si  semper 
maneret  esscntia  inclnsa  in  relatione,  non  es- 
hsec  non  ita  habet  locum  in  personis  in  con-    set  vera  resolutio,etiam  secundum  conceptum. 


creto  conceptis,  et  significatis,  sicut  in  rela- 
tionibus,  vel  proprietatibus  in  abstracto  sump- 
tis.  Nam  de  personis  certum  est,  divinam  es- 
sentiam  in  earum  conceptu  intime  et  essentia- 
liter  includi,  quia  queehbet  persona  essentia- 
liter  est  Deus  :  et  quia  in  universum,  persona 
est  intellectuahs  naturae  individua  substantia, 
ergo  in  Deo  persona  est  naturre  intellectualis 
per  esscntinm  individua  .sul)stantia  :  seu  in- 
coinuuinicaJ»ilis  sultstantia  :  ergo  divina  na- 
tura  est  de  essentiali  conccptu  divinai  personie. 
Ratio  denique  universali?  cst,  quia  persona 


quia  totum  id,  quod  includebat  persona,  quae 
resolvi  dicitur,  manet  inclusum  in  ipsa  rela- 
tione.  Unde,  in  quacumque  resolutione  reah, 
ita  observari  vidcmus,  scilicet,  ut  ea,  in  quaj 
sit  resolutio,  mutuo  se  excludant,  ergo  idem 
esse  debet  in  resolutione  conceptuum,  quae  sit 
ad  imitationem  resolutionis  realis.  Quod  etiam 
in  aliis  omnihus  conceptibus  extra  hanc  ma- 
teriam  inveuitur,  ut  cimi  resolvitur  indivi- 
duuni  in  speciem  et  differentiam  individuau- 
tem  et  species  in  gcnus  et  differcntiam,  ctc. 
Quod    si   de  transcendentibus,    afferatur  in- 


CAP.  VII.  AN  DIVINITAS  SIT 
stantia  in  contrarium,  non  admittitur  ab  his 
auctoril)us :  ex  quil)us  aliqui  proptcroa  putant, 
non  posse  dari  conoeptum  comniunem  trans- 
cendentalem.  Scotusauteme  converso,  quiail- 
lum  conceptum  admittit,  videtur  negasse  il- 
lum  includi  in  modis  determiuantil)us  ipsum. 

4.  Secunda  confirmatio.  —  Unde  contirma- 
tur  secundo,  quia  si  relatio  includerct  cssen- 
tiam,  non  posset  constituere  personam,  quia 
repugnat  constituens  includerc  totum  id,  quod 
includit  constitutum  cum  sccundum  modum 
intelligendi  comparentur,  ut  totum  et  pars. 
Patet  etiam  cadem  sequela.  Quia  si  Paternitas, 
verbi  gratia,  constituit,  crgo  intelligitur,  ut 
adveniens  cssentice :  ergo  non  potest  intelligi, 
ut  secum  afTcrens  csseutiam  :  nam  1i£Bc  cluo 
repugnant :  ergo  e  contrario,  si  intrinsece  in- 
cludit  essentiam,  neque  illi  advenit,  nec  cons- 
tituit  pcrsonam.  Tandem  confirmatur,  quia 
alias  lieec  propositio  essct  formalis,  Filiatio 
est  essentia,  cum  praedicatum  sit  essentia  sub- 
jecti:  ergo  quidquid  propric  dicitur  dc  esscn- 
tia,  dicetur  de  filiatione.  Unde  hai  omnes  lo- 
cutiones  cssent  vera?,  Filiatio  intelligit,  est 
sapientia,  ct  similcs.  Atquc  adeo,  Filius  eodeni 
esset  sapieutia,  quo  Filius,  seu  Vcrhm,  quod 
cstcontraAugustinum  1,  Je  Trinitate,  cap.  2. 

5.  Tertia  confirmatio. — Nihilominus  dicen- 
dum  censco,  Divinam  naturam  cssentialitcr 
includi  in  relationibus  ipsis,  nequc  possc  ab  eis 
praescindi  eodem  modo,  quo  relationes  ab  illa 
prffiscinduntur.  Ita  tcnent  Hcnricus,  quodlib. 
5,  qusest.  6,  Torrcs,  1  part.,  quast.  28,  art.  2, 
disp.  3,  etomncs  fere  citati,  cap.  5,  prsesertim 
D.  Tiiomas  qui  hac  ratione  dixit  in  Trinitate. 
Communia  esse  de  conceptu  propriorum.  Idem- 
qiie  supponit  Richardus  de  Sancto  Victore, 
lib.  \,  cTe  Trinitatc,  cap.  I,  ct  hb.  5,  a  prin- 
cipio,  si  attente  legatur.  Patres  eliam  Concilii 
Rhemensis  cum  docucrunt,  ipsas  ctiam  [ler- 
sonalitates  esse  Deum,  ut  infra  videbimus,  hoc 
sensisse,  vel  supposuisse  videntur.  Ut  autem 
ratione  hoc  dcclarcmus,  advcrto,  duobus  mo- 
dis  possc  intelligi  hanc  inclusionem  csscntise 
in  relationibus.  Uno  modo  in  re  ipsa,  alio 
modo  loquendo  etiam  secundum  nostros  con- 
ceptus,  seujuxtamodum  nostrum  coneipiendi. 
Utroque  ergo  modo  recte  explicato  vera  est 
conclusio.  Prior  tamen  scnsus  cst  prscipue 
in  tentus,  et  in  co  cst  maxime  attcndenda  diffc- 
rcntia  inter  relationes  comparatas  ad  essen- 
tiam  et  essentiam  comparatam  ad  relationes. 

0.  Probatur  ergo  assertio  quoad  priorem 
sensum.  Primo,  quia  divinitas  cst  de  esscntia 
Patris,  quod  nullus  dubitat :  ergo  est  de  es- 


DE  CONCEPTU  RELATIONUM.  633 

scntia  Patcrnitatis  et  idem  e.st  de  caiteris  pcr- 
sonis.  Probatur  conscquentia,  quia  in  divinis 
ita  comparantur  abstractum  et  concrctum,  ut 
nihil  e.sscntialiter  includat  unum,  quod  non 
includat  aliud.  Pra-scrtim  quando  sermo  cst 
de  concreto  immediato  ct  adcequato  ipsi  ab.s- 
tracto,  ut  infra  capite  dccimo,  et  latius  libro 
septimo  constabit.  Et  nunc  breviter  dedara- 
tus,  quia  concretum,  in  Dco  nihil  aliud  est , 
quam  ipsa  forma  subsistens,  propter  summam 
Dei  actualitatem  et  simplicitatcm.  Si  ergo  in 
praesenti  Pater  uihil  aliud  est,  quam  ipsa  Pa  - 
ternitas,  ut  passim  loquitur  D.  Thomas  prae.ser- 
tim,  qucest.  28  et  29,  prima;  partis:  ergo  Pa- 
ternitas  subsistcns  esscntialitcr  includit,  quid- 
quid  includit  Pater.  Est  autem  subsistens  ex 
prcpria  ratione  relativa,  ut  supra  ostcnsum 
est:  ergo  relatio  illa  in  propria  ratioue  .sua 
nccessario  includit  essentiam. 

7.  Secunda  ratio  sit,  quia  quselibet  relatio 
divina,  Patcrnitas,  verbi  gratia,  est  Dcus,  crgo 
est  csscntialiter  Deus,  ergo  includit  in  suo 
conceptu  csscntialcm  deitatem.  Antecedeus 
certum  est,  tum  ex  Conciliis  siipra  citatis,  tum 
etiam,  quia  cjuidquid  est  in  Deo,  est  Deus,  ut 
ex  communc  axioma  theologorum  omuium, 
quia  hoc  neccssarium  est  ad  perfectionem  Dei. 
Et  proliari  etiam  potest  cx  dictis  supra  contra 
Gilbertum.  Secunda  item  consequentia  maui- 
festa  est,  nam  impossibile  est,  aliquid  esse  cs- 
sentialiter  tale,  nisi  in  suo  conceptu  essentiali 
includat  tale  prsedicatum,  seu  formam,  a  qua 
illud  desumitur. 

8.  Primam  autem  illationem  aliqui  negant, 
diccntes,  Relationem  essc  identice  Deum,  non 
tamen  esscntialiter.  Sicut  e  converso,  Deus  est 
Pater,  et  Deitas  est  Paternitas,  et  tamen  non 
essentialiter,  juxta  nostram  sentcntiam,  sed 
identicc.  Nihilominus  in  hac  appellatione,  seu 
in  hoc  prffidicato,  Deus,  existimo  consequen- 
tiam  esse  optimam.  Quae  probatur  primo,  quia 
quidquid  est  Deus,  est  summe  perfectum,  quod 
csse,  aut  concipi  potest,  sed  majoris  pcrfectio- 
nis  est  includcre  essentialiter  dcitatem,  quam 
quocumquc  alio  modo  :  ergo  quidquid  vcre  est 
Deus,  est  essentialitcr  Deus.  Secundo,  quia  ip- 
samct  denominatio  Dei  est  denominatio  essen- 
tialis  :  nam  sumitur  a  natura  csscntialiter 
constituente  talem  rem.  Propter  quod  existimo, 
nihil  esse  in  Deo,  in  quo  non  intime  et  essen- 
tialiter  non  incliidatur  divinitas.  Neque  est  si- 
mile,  quod  objicitibatur^  quia  csse  Patrem  uon 
est  denominatio  essentialis,  sed  personalis: 
nec  Paternitas  est  tahs  pcrfectio,  cujus  cssen- 
tialis  inclusio  necessaria  sit  ad  summam  per- 


634 


LIB.  IT.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 


fectionem  entis,  loquendo,  nt  loqiiimur,  for- 
maliter  de  Pateruitate  et  non  tantum  eminen- 
ter,  ut  supra  declaratum  est. 

9.  Atque  ex  his  facile  probatur,  et  declara- 
tur  assertio  in  alio  sensu,  scilicct,  in  ordine 
ad  nostrum  modum  concipiendi.  Circa  quam 
partem  advertere  oportet,  duobus  modis  in- 
telligi  posse  unum  conceptum  objectivum  in- 
cludi  in  alio.  Primo,  ut  distincte,  ac  formali- 
ter  objectum  conceptui  formali,  id  est,  ut  dis- 
tincte  et  in  se  consideratum.  Secundo,  ut  con- 
fuse  contentum  et  inclusum  in  illo  objecto, 
quod  distincte  cogitatur.  Priori  modo  non  est 


objecta  imprimis  non  procedunt  contra  eum 
sensum,  quem  ad  rem  ipsam  pertinere  dixi- 
mus :  quia  omnia  fundantur  in  modo  nostro 
concipiendi,  ut  constabit  facile  attente  illa 
consideranti.  Quatenus  vero  applicari  possunt 
contra  alium  sensum  de  modo  concipiendi 
nostro,  non  difficile  solvuntur.  Nam  illud 
principium,  in  quo  fundantur,  scilicet,  quod 
omnis  conceptus  includens  alium  communem, 
est  resolubilis  in  duos,  qui  ad  invicem  non  se 
includant,  est  falsum.  Estquc  optimum  exem- 
phim  in  transcendentibus,  quffi  et  dicunt  con- 
ceptum  communem  et  includuntur  in  modis. 


dubium,  quin  possit  cogitari  a  nobis  distincte  quibus  suo  modo  coutrahuntur  et  hcet  eorum 

et  expresse  Paternitas,  non  concipiendo  dis-  communitas  non  sit  rei,  sed  rationis:  id  nihil 

tincte  essentiam.  Quod  etiam  in  conceptu  in-  obstat,  quia  non  oportet  exemphim  esse  in 

ferioris  respectu  superioris    saepe   coutingit,  omnibus  simile,  neque  in  hoc  mysterio  inve- 

quia  nimirum  ipsummet  inferius  non  exacte  niri  potest,  de  illo  vero  exemplo  videri  pos- 

penetratur,    nec   comprehensive  cognoscitur  sunt,  quse  dixi,  disput.  2,  Metaphysicse,  per 


per  talem  conceptum:  non  ergo  loquimur  in 
hoc  sensu  in  prsedicta  assertione.  Posteriori 
autem  modo  dicimus,  necessario  inchidi  essen- 
tiam  in  divina  relatione,  etiam  prout  a  nobis 
eoncepta.  Hoc  enim  necessario  sequitur  ex 
priori  puncto.  Primo,  quia  id,  qnod  cst  essen- 
tialiter  superius   necessario  inchiditur   dicto 


totam,  maxime  sectione  uhima.  Argumenta 
vero,  quai  contra  hoc  fiunt,  sohim  probant, 
conceptum  communem  posse  prajscindi  ab  in- 
feriori  et  ipsum  etiam  inferius  duphciter 
posse  a  nobis  concipi,  scihcet,  abstracte  et 
concrete,  seu  per  modum  totius,  vel  partis. 
Quod  nos  ssepe  facimus  in  rebus  omnino  sim- 


modo  in  conceptu  inferioris,  ut  animal  in  con-    plicibus,  etiamsi  in  re  ipsa  nihil  inchidat  con- 


ceptu  hominis,  ens  in  conceptu  cujuscumque 
differentiae,  vel  modi  quantumcumque  sim- 
phcis,  sed  divina  essentia  comparatur  ad  re- 
lationes,  etiam  abstracte  conceptas,  tanquam 
essentialis  forma  communis,  non  secundum 
rationem  tantum,  sed  secundum  rem,  ergo 
sahem  confuse  necessario  inchiditur  essentia 
in  conceptibus  relationum.  Secundo,  declara- 
tur  in  hunc  modum,  quia  non  potest  concipi 
Paternitas  divina,  quin  in  ejus  conceptu  in- 
cludatur  esse  ens  reale:  vel  ergo  inchiditur 
ibi  ens  creatum,  vel  increatum,  non  enim  po- 
test  abstrahi,  quia  non  agimus  de  ente  in 
communi,  sed  de  tah  ente  ordinis  divini  et  in 
ipso  Deo  existente  :  tale  autem  ens  non  potest 
esse  creatum,  ut  per  se  constat :  ergo  in  con- 
ceptu  suo  inchidit,  quod  sit  ens  increatum, 
hoc  autem  esse  non  potest  sine  inclusione  es- 
sentise,  ut  superiori  libro  ostensum  est :  ergo    hoc  sensu  falsa  est,  ut  ex  prsecedentibus  con- 


ceptus  unius,  quod  non  inchidat  etiam  concep- 
turus  aherius,  ut  patet  in  his,  Beus  in  Deitas, 
et  in  his  etiam  Bns  et  Entitas.  Et  hoc  etiam 
sufficit  ad  constitutionem  divinarum  persona- 
rum,  de  qua  postea  latius. 

2.  Qitalis  sit  Imc,  Paternitas  est  essentia. — 
Sohim  propter  quoddam  testimonium  D.  Tho- 
mae  ibi  citatum  dubitari  potest,  an  heec  sit 
vera  locutio,  Paternitas  est  essentia,  et  quahs 
sit.  Et  quoad  priorem  partem,  D.  Thomas 
supponit,  illam  locutionem  esse  veram,  sahem 
identicae  ob  summam  simphcitatem.  Quoad 
aheram  vero  partem  dicit  non  esse  per  se.  Et 
prior  quidem  pars  manifesta  est  ex  dictis,  nec 
difficuhatem  habet  si  in  legitimo  seusu  acci- 
piatur.  Est  enim  aliquo  modo  ambigua  illa  lo- 
cutio.  Nam  significari  per  iham  potest,  Pater- 
nitatem  esse  rationem  essentialem  Dei,  et  iu 


in  iho  conceptu  necessario  inchiditur  essentia 
sahem  confuse,  ut  declaratum  est. 

CAPUT  VIII. 

SATISFIT  ARGUMENTIS  CONTRARI^  SENTENTI^E  ET 
DUO  DUBIA  ILLORUM  OGCASIONE  INCIDENTIA  EX- 
PEDIUNTUR. 


stat.  Proprie  vero  significat,  essentiam  esse 
communem  et  Paternitati  intrinsece,  vel  i(4en- 
tice  convenire :  Quod  verisimum  est.  Altera 
pars  de  quahtate  ihius  propositionis  non  caret 
aliqua  difficultate,  diximus  enim  divinitatem 
es.se  de  essentia  relationum :  id  autem,  quod 
est  de  esseiitia,  pra^dicatur  per  se.  Dico  ergo, 
si  rem  ipsam,  spectemus,  revera  ita  esse,  D. 
1.  Argumcuta  coutra  uostram  senteutiam    Thuuias  autem  cousiderasse  formam  pradica- 


CAP.  IX.  DE  UNITATE  PERSON 

tionis.  Nam  hoec  abstracta  significare  viden- 
tiir  formales  rationes  prwcisas  et  proprias,  et 
qnia  ratio  formalis  imins  extremi  prajcLse 
concepta,  non  e.st  ratio  alterius,  ideo  dixit  I). 
Thomas  illam  pro[)Ositionem  non  esse  per  se. 
Similisque  dubitatio  tractari  solet  a  Metaphy- 
cis  de  his  abstractis,  humanitas  est  animalitas, 
et  quae  ibi  dicuntur  possunt  hic  applicari.  Vi- 
deatur  in  Metaphysica  nostra,  di.sp.  6,  .sect.  10. 

3.  Fsse  communicahileiJi  sit-ne  de  essentia 
divinitatis  — Ultimo  dubitari  potest,  an  saltem 
sit  de  essentia  divinitatis  esse  communicabi- 
lem  tril>us  personis,  atque  esse  in  illis.  Et  ratio 
dubitandi  est,  quia  omne  pradicatum  conve- 
nicns  divinitati  ratione  sui  et  non  ratione  re- 
lationis,  est  essentiale,  sed  esse  communica- 
bilem  tribus  personis  convenit  divinitati  ra- 
tione  sui,  ergo  est  praedicatum  illi  essentiale. 
Major  patet,  tum  quia  illud  est  proedicatum 
absolutum.  Tum  etiam,  quia  hon  est  perso- 
nale,  ergo  est  essentiale  non  enim  datur  me- 
dium.  Tum  denique,  quia  convenit  illi  ratione 
suse  infinitatis.  quse  essentialis  est.  In  contra- 
rium  autem  est,  quia  pra^dicata  essentialia 
sunt  communia  singulis  personis  (hinc  enim 
supra  probavimus,  prsedicatum  relativum  non 
esse  essentiale)  sed  esse  communicabilem  tri- 
bns,  vel  esse  in  tribus  de  nulla  persona  dici 
potest :  ergo  non  est  aliquid  essentiale.  Et 
confirmatur,  nam,  hac  ratione,  licet  homo, 
ut  sic,  sit  communis  multis  individuis :  nihil- 
ominus  illa  communitas  non  potest  esse  essen- 
tialis  naturce  humanee,  quia  in  singulis  indi- 
viduis  illam  non  habet,  ergo  similiter,  etc. 

•4.  Resolutio  affirmativa. — Respondeo  bre- 
viter,  esse  communicabilem  tribus  personis 
simpliciter  loquendo  esse  prsedicatum  essen- 
tiale  divinitatis,  ut  priora  argumenta  convin- 
cunt.  In  hoc  autem  praedicato  exphcando,  ca- 
vendum  est,  ne  adjungatur  relatio,  tanquam 
intrin.sece  complens  praedicatum:  nam  tunc 
jam  non  esset  praedicatum  essentiale,  sed  no- 
tionale.  Et  hujusmodi  existimo  esse  cum  dici- 
tur,  actu  esse  in  trihus.  Quia  hoc,  esse  in,  non 
est  modus  realis  divinitatis  distinctus  ab  ipsis 
relationibus :  niliil  enim  aliud  est,  quam  e.s.se 
terminatam  tribus  relationibus.  Cum  vero  di- 
citur  communicabilis  tribus,  nihil  ahud  ex- 
plicatur,  quam  foecunditas  et  infinitas  ipsius 
divinitatis,  quam  essentialis  illi  est,  eamque 
habet,  et  ut  pra?cisa  a  personis,  et  ut  existens 
in  omnibus  simul,  eamdemque  retinet  in  sin- 
gulis.  Nam  licet  terminata  sit  per  relationem 
unius  personae,  adhuc  manet  naturaUter  com- 
muuicabilis  aUis  personis. 


ARUM  IN  OMNIBUS  ATTRIBUTIS.  635 

5.  Atque  hoc  .satis  est,  ut  tale  praidicatum 
conveniat  singulis  personis,  non  enim  habet 
convenire  illis,  ut  constitutus  per  suas  relatio- 
nes,  scd  ut  habentibus  talem  naturam :  et  ideo 
neces.se  non  est,  ut  per.sona  dicatur  commuui- 
cabilis:  .sed  habere  naturam  communicabilem. 
Neque  est  simile,  quod  afferebatur  de  commu- 
nitate:  quia  non  est  illa  proprietas  realiter 
conveniens  alicui  natura*,  quai  in  re  ipsa  vere 
ac  proprie  uua  .sit.  Quod  si  in  natura  humana 
individua  et  singulari  consideretur,  quod  est 
communicabilis  supposito,  sic  etiam  est  longe 
diversa  ratio,  quia,  ut  sic,  non  est  natura  sua 
communicabilis  multis  suppositis,  neque  etiam 
est  communicabihs  pcr  identitatem  omnimo- 
dam  cum  ipso  supposito.  In  hoc  autem  est  ali- 
qua  similitudo,  quod  illa  natma  etiam  existens 
in  suo  supposito,  retinet  illara  proprietatem, 
quffi  tamen  non  prsedicatur  de  ip.so  suppo.sito, 
ita  ut  ipsum  dicatur  communicabile,  sed  habere 
naturam  tah  modo  communicabilem. 

CAPUT  IX. 

TRES  DIVINAS  PERSONAS  HABERE   EA5IDEM  PERFEC- 
TAM  UNITATEM  IN  OMNIBUS  ATTRIBUTIS  DIVINIS. 

\.  Haec  veritas  resoluta  fere  est,  in  libro 
prsecedenti:  nam  declarando,  quae  preedicata 
multiphcentur  in  divinis  personis,  diximus  haic 
non  multiplicari.  Unde  sequitur  habere  in  eis 
illam  unitatem,  et  praesertim  propter  quamdam 
difficultatem  de  omnipotentia,  illam  proponi- 
mus. 

2.  Dicimus  ergo  primo.  Omnes  divinas  per- 
sonas  habere  omnia  et  eadem  numero  attri- 
buta,  quee  Divinitati  seu  Deo  conveniunt.  Hcec 
assertio  est  de  fide,  et  ex  Scriptura  sumitur  ex 
eisdem  locis,  quibus  probatur  divinitas  perso- 
narum.  In  Concihis  vero  expresse  traditur  in 
Lateranense,  in  capite  Firmiler  et  capite  Dam- 
namus,  et  in  Toletanis,  6  et  11,  in  Confes.sione 
fidei,  et  in  Conciho  Ephesino,  tom.  5,  cap.  22, 
ubi  sic  habetur:  Qucelihet  persmarum  Deus 
perfectus  est,  id  est,  omnibus  proprietatihus 
Deitatis  ornata  esse  noscitur  et  creditur.  Ex 
Patribus  etiam  omnes  saepe  citati,  maxime  Da- 
mascenus,  lib.  1,  de  Fide,  cap.  8  et  sequenti- 
bus,  Richardus  de  Sancto  Victore,  lib,  1,  de 
Trinitate,  cap.  11,  et  lib.  3,  cap.  22.  Sic  etiam 
dicit  Ambrosius,  hb.  1,  de  Fide,  cap.  2:  Unitas 
potestatis  excludit  numeri  quantitatcm.  Quod 
idem  proportionaliter  dici  potest  de  quolibet 
attributo.  Denique  hoc  concludi  potest  ex  dic- 
tis  de  unitate  Divinitatis^  uam  una  Divinitaa 


k 


636  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

imum  habet  intellectum,  unam  voluntatem;,  ct  esse  essentiale,  oranino  improcluctum.   Quia 

sic  cle  aliis  attribntis :  erj^o  qua?  habent  unita-  licet  FiHus  ct  Spiritus  sanctus  habeant  ilhid 

tem  numericam  in  Divinitate,  eamdem  neces-  esse  communicatum  per  productionem  perso- 

sario  habent  in  omnibus  attributis.  Deinde,  hic  nse:  ipsum  tamen  esse,  vel  divinitas  ipsa  non 

valet  locus  argumentandi  ab  unitate  in  tertio,  producitur.  Non  pertinet  autem  ad  attributum 

al  unitatem  inter  se,  ut  in  divinis argumenta-  essentiale  Dci,  quod  .sit  persona  improducta  : 

tur  etiam  aliquando  D.  Thomas,  2,   contra  imo  quamvis  hoc  Patri  conveniat,  non  est  ex 

Gentes,  cap.  9.  Quia  haec  attributa  non  habent  vi  solius  Deitatis,  sed  rationesuse  proprietatis, 

inter  se  oppositionem,  et  ideo  adeequate  iden-  utinfra  videbimus.  Unde  etiam  facile  constat, 

tificantur  Divinitati,  ac  subinde  etiam  idem  ffiternitatem  (ut  supra  etiam  tetigi),  esse  eam- 

sunt  cum  omni  illo,  cum  quo  identificatur  Di-  dem  et  ejusdem  rationis  in  omnibus  personis, 

vinitas.  quia  convenit  illis  ratione  ejusdem  esse  per 

3.  Secundo  dicendum  est,  omnia  hgec  attri-  essentiam,  in  omnibus  existentis  et  cum  sequali 

buta  esse  de  essentia  singularum  personarum  necessitate.  Nam  hcet  Pater  sit  a  se,  et  Fihus 


et  relationum,  hcet  relationes  non  sint  essen- 
tiales  ilhs.  Hrec  assertio  sequitur  ex  dictis,  et 
cum  eadem  proportione  est  intehigenda,  nam 


a  Patre,  tam  necessario  habet  ihud  esse  Fihus, 
sicut  Pater,  et  Pater  ipse  tam  necessario  gene- 
rat,  sicut  est.  Unde  sola  superest  diversitas  in 


omnia  praedicata,  quoe  reahter  intrinsece,  ac  modo  habendi  ihud  esse,  qui  solum  est  modus 

necessario  dicuntur  de  divinis  personis,  aut  originis  ,  seu  relationis. 

notionaha  sunt  aut  essentiaha.  Quod  hic  an-        6.  Seaindum  diiMmn  de  appropriatis  attri- 

notare  vohii,  ut  inteUigatur,  quam  sit  falsa  hutis.  — Secunda  difficultas  est,  quia  quajdam 

sententia  eorum  qni  negant  ha3c  attributa  esse  prsedicata  absohita  tribuuntur  .singuhs  perso- 

de  essentia  Divinitatis  seu  Dei,  ut  Deus  est.  nis,  tanquam  propria   illarum.  ut  Filio,  Sa- 

Nam  si  sunt  de  essentia  personarum,  necessario  pientia  et  veritas,  Spiritui  sancto  Amor  et  Bo- 

erunt  de  essentia  Dei,  vel  fingere  necesse  est  nitas,  Patri  Dominatio,  auctoritas,  etc.  Hanc 


ahum  ordinem  in  hujusmodi  prsedicatis  divinis, 
preeter  notionalem  et  essentialem^  contra  om- 
nes  probatos  theologos  et  contra  modum  lo- 
quendi  Patrum  et  Conciliorum,  et  contra  ra- 
tionem:  quia  quidquid  non  est  de  essentia  vel 
de  persona,  acciclentale  est.  Sed  de  hoc  latius 


difficultatem  propono,  ut  attingam  verbum 
unum  de  appropriatione  attributorum.  Non 
enim  defuerunt  hffiretici,  qui  dixerint,  hoec 
attributa,  vel  omnia,  vel  alicjua  non  esse  tan- 
tum  appropriata,  sed  etiam  propria  persona- 
rum,  ut  coUigitur  ex  Bernardo,  Epist.  190.  Est 
ahbi,  et  videri  possunt  quaa  dixi  in  disputatione  tamen  manifesta  heeresis,  ut  ipse  ibi  prose- 
Metapliysicae.  quitur  et  ex  chctis  satis  constat.  Dicendum  er- 

4.  Primnm  duhium  de  esse  improducto.  —  go  est,  c^uamvis  attributa  omnia  sint  commu- 
Tres  vero  difticuhates  occurrunt.  Prima  est  de  nia,  tamen  a  doctoribus  sanctis,  qusedam  ac- 
hocattributo  :  Esseomninoimproductum,  quod  commodari  uni  personoe  et  aha  ahis,  propter 
convenit  Deitati,  seu  huic  Deo,  ut  sic  et  in  iho  majorem  quamdam  affinitatem  ad  proprieta- 
non  conveniunt  omnes  pei^sonse  ,  imo  nuhi  tes  personales  earum,  ut  ihas  nobis  magis  ex- 
convenit,  nisi  soh  Patri,  et  tamen  est  attribu-  pUcent.  Ut  Magister  et  doctores  late  tractant 
tum  essentiale,  cum  conveniat  Deo  ratione  in  dist.  31  et  32,  et  mehus,  ac  copiosius  divus 
Deitatis.  Et  hinc  etiam  dubitari  potest  de  at-    Thomas,  1  part.,  qusest.   39,  art.  7  et  8,  ubi 


tributo  aeternitatis  :  nam  hcet  conveniat  om- 
nibus  personis,  quatenus  dicit  durationem  sine 
principio,  vel  mutatione :  tamen  quatenus  di- 
cit  necessitatem  essendi,  non  videtur  conve- 
nire  personis  omnibus  eo  modo,  quo  convenit 
huic  Deo  :  nam  Deo  convenit  a  se  et  sine  pro- 
ductione,  non  vero  personis  omnibns. 

5.  Hoec  dilficultas  facilem  habet  sohitionem : 
ita  enim  de  illo  attributo  improductum,  qua- 
tenus  absohitum  cst,  judicanclum  est,  sicut  in 
prwcedenti  capite  (hxi  de  attributo  communi- 
cal)ilitat!s.  Natn  esse  iniproductum,  sicut  con- 
veuit  Deo,  in  c[uantum  Deus  e.st,  seu  Deitati, 
ita  ctiam  omnibus  personis  couvenit  haberc 


affert  Patres  et  omnia,  quse  necessaria  sunt. 
Tertia  difficultas  est  gravior,  et  ideo  expedie- 
tur  commodius  in  capite  sequenti. 

CAPUT  X. 

QUOMODO  UNA  ET    EADEM   OJrNIPOTENTIA    SIT  IN 
OMNIBUS  ET   SINGULIS  PERSONIS. 

1.  Ratio  diffimtlatis.  — Ratio  difficultatis 
est,  quia  Patcr  potcst  generare,  et  non  Filius, 
et  Filius  spirare,  et  non  Spiritas  saiu'tus  ergo 
plus  jtotcst  Pater,  quaiu  Filius,  etc.  Augetur 
difficultas ,  quia  posse  generarc  pcrtiuet  ad 


CAP  X.  QUOMODO  SIT  OMNIPOTENTIA  IN  OMNIBUS  PERSONIS.  637 

omnipotcntiam  Patris.  Unde  F^iilgcntius,  ad  ri,  Declaratur  minor,  quia  illa  distrihutio,  quam 
objcctioncm  Arianorumsic  ait:  Gcnitori  {quod  indicat  particula  omni,  non  cst  ita  sumenda, 
nefas  esi)  potenlia  natiiralis  adimitur,  si  Filio  ut  cadat  iu  ipsam  potcntiam,  ac  si  dicerctur 
paternce  suhstantice  cpqualxtas  dencgatur.  Difii-    omnis  poteutia;,  sed  ita,  ut  cadat  in  objectum 


cilius  Augustinus,  lib.  3,  contra  Maximinum, 
sic  argumcntatur :  Si  Pater  pofuit  generare 
Filium  a'qualcm.  ct  noluit,  fuit  invidus  :  sivo- 
Init  et  non  potuit,  iibi  est  omnipotentia  Dei 


potcntise,  ita  utsit  ad  omne  possibile,  et  facti- 
bile  :  Sub  ac  ergo  omnipotentia  non  includitur 
potcntia  productiva  ad  intra. 

4.    Yera  rcsponsio   de  omnipotentia.  —  Ex 


Patris?  Ergo  si  Filius  non  potuit,  ubi  cst  om-    hoc  ergo  principio  facile  expeditur  (Ufficultas, 
nipotentia  Dei  Filii  ?  vel  si  aUa  est  omnipoten- 
tia  Dei  Patris,  et  aUa  omnipotcntia  Dei,  ut  sic, 
jam  sequiturin  aUquo  attributo  omnipotentiae 
Dei  uon  convenire  omnes  personas. 

2.  Prima  resp-iiino.  —  In  hac  diiricuUate 
solvenda  variant  theologi ,   tresque    invenio 


in  ea  forma,  qua  proposita  est.  Nego  enim 
productionem  ad  intra  essc  actum  omnipoten- 
iice,  et  ideo  nihil  obstat,  quominus  FiUus,  et 
Spiritus  sanctus  sit  «quce  omnipotens,  ac  Pa- 
ter,  non  solum,  quia  sequalem  habent  essen- 
tiam,  quse  est  ipsa  omnipotentia,  sed  etiam, 
modos  respondendi.  Primus  negat,  ad  produc-    quia  in  quoUbet  eorum  est  conditio  necessaria 


tiones  ad  intra  esse  veram  potentiam  in  Deo, 
et  idco  Ucet  FiUus  non  possit  gcnerare,  negant 
sequi,  deesse  iUi  aUquam  potcntiam.  Ita  Au- 
rcoUis  et  Gregorius,  in  1,  distin.  7.  Sed  de 
fundamcnto  hujus  responsionis  dicendum  est 
ex  professo  infra  Ubro  sexto.  Nam  cum  in  Deo 
ad  intra  fit  vera  productio  reaUs,  vix  potest 
inteUigi,  quin  sit  etiam  principium  quo  produ- 


ad  actiones  omnes  taUs  potentiffi.  Est  enim 
consideraufhim  ,  hujusmodi  potcntiam  ,  ut 
exerceat  suum  actum,  vel  non  indigerc  rela- 
tione,  etiam  ut  conditione  necessaria ,  vel 
certe  non  determinata  relatioue.  Duplici  enim 
de  causa  potest  haec  conditio  esse  necessaria. 
Primo,  ut  pro(hicens  possit  distingui  a  produ- 
cente  :  et  propter  hoc  necessaria  non  est  re- 


ceniU,  quod  potentiam  productivam  appeUa-    kitio  respectu  actionum  ad  extra  :  quia  Deus 

mus.  per  suum  esse  absoUitum  sufficicntcr  distin- 

3.  Secunda  responsio.  —  Secunda  ergo  res-     guitur  ab  omni  re  producibiU  per  talem  poten- 


ponsio,  non  soUim  admittit  lianc  potentiam 
ad  intra,  sed  etiam  concedit,  illam  pertinere 
ad  omnipotentiam.  Ita  sentit  MarsiUus,  in  1, 
qusest.  23,  vEgidius  et  Argentinus  Torres,  1 
part.,  qusest.  41,  art    6.  Quorum  ratio  est. 


tiam.  Secundo  potest  esse  necessaria  ad  subsis- 
tendum  :  et  hoc  modo  si  divinitas  ipsa  ex  se 
subsistens  est  pracisis  relationibus,  etiam  non 
indiget  iUis  ad  actiones  ad  extra,  per  se,  et  ex 
vi  iUarum.  Si  autem  demus,  non  esse  subsis- 


quia  iUa  potentia  productiva  ad  intra  est  ma-  tentem,  nisi  per  relationes,  erit  quidem  neces- 

xime  perfecta,  ergo  maxime  pertinet  ad  omni-  saria  relatio,  nuUa  tamen  determinate ,  sed 

potentiam.    Ad  difficultatem  autem  respon-  qugBUbet  sufficiet. 

dent,  hanc  potentiam  non  esse  Filio,  vel  Spi-  5.  Actiones  Trinitatis  adextra  cur  indivisa^. 

ritui  sancto,  quantum  absolutum,  quod  inclu-  —  Ob  hanc  ergo  causam  necessarium  est,  ut 

dit,  sed  soUim  quoad  conditionem  relativam.  omnes  personse  habeant  hanc  omnipotentiam 

Quee  responsio,  quoad  hanc  posteriorem  par-  plene,  et  absolute,  id  est,  quoad  omnes  actio- 

tcm  recte  explicatam,  vera  est :  et  necessaria,  nes  ejus.   Et  in  hoc  fundatur  iUud  axioma. 


ut  statim  dicam.  Quoad  priorem  vero  mihi 
non-  probatur,  quia  omnipotentia  Dei  habet 
pro  objccto  adffiquato  ens  creabile,  ut  recte 
docet  D.  Thomas  et  declarat  Cajetanus,  \ 
part.,quffist.  25,  art.  3,  et  Scotus,  in  1,  distinct. 
31,  et  Major,  distinct.  -41,  Duramhis  in  i,  dis- 
tinct.,  10,  qusest.  1.  Et  declaratur  ita,  qiuadis- 
tinguendo  in  Deo  potentias  secundum  ratio- 
nem,  ex  actibus  distinguendffi  sunt.  Productio 
autem ,  quara  Dcns  facit  ad  extra ,  est  longe 
diversse  rationis  a  productionibus  ad  intra  : 


quod  actiones  ad  extra  sunt  indivisce.  Quod  est 
frequens  in  Patribus,  et  ConciUis,  prsesertim 
Toletano  6  et  -11,  supra  citatis.  In  hoc  etiam 
fundatur,  quod  trium  personarum  unum  est 
regnum,  inia  dominatio,  quia  ratione  omni- 
potenti»  illis  convenit.  Quomodo  dixit  Ful- 
gcutius  ad  Ferrand.,  qusest.  4.  ^qualiter 
regnat,  etc,  et  de  Fide  ad  Petrum,  capit.  1. 
Una  aliam  non  supcrat  potestate,  et  cap.  13. 
In  eo  (inquit)  intelligit^ir  omnipotens  Deus, 
quod  omnem  creaturam  de  7iiMloproduxit.  Om- 


ergo  potentia  ada^quata  productioni  ad  extra    nipotentia  ergo  est  potentia  faciendi,  potentia 


est  diversae  rationis  a  potentia  productiva  ad 
intra  :  at  vere  omnipotentia  dicit  potentiam 
adsequatam  productionibus  ad  extra ,   ergo. 


autem  generativa,  vel  spirativa  est  potentia 
communicandi  idem  esse  increatum,  quod  non 
est  facere,  sed  producere.  Unde  heec  potentia 


638  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

ad  intra  formaliter  pertinet  ad  intellectum,  et  Spiritu  sancto.  Ac  per  hoc  satisfit  objectioni- 

voluntatem  partitione  accommoda :  illa  vero  bus  Aureoli,  Durandi,  et  aliorum  in  hac  ma- 

omnipotentia  ad  extra  est  potentia   ratione  teria.  Existimoque  hanc  esse  communem  res- 

distincta^,  subordinata  intellectui,  ut  dirigenti,  ponsionem,  praesertim  D.  Thomae,  hcet  diver- 

et  vohmtati  hberse,  ut  apphcanti.  Denique  ra-  sis  verbis  ab  iUo  tradatur.  Ihe  enim,  prima 

tione  hujus  omnipotentise  sic  intehectee,  dixit  parte^  q.  -42,  art.  6,  ad  3^  quem  Ferrariensis,  A, 

Athanasius:  Non  tres  omnipotentes ,  sed  unus  contra  Gentes,  cap.  13,  et  ahi  Thomistse  imi- 

omnipotens ,  non  tres  Domini,  sed  unus  est  Do-  tantur,  respondet ,    eamdem  pot(.'ntiam  esse 


mmus. 

6.  Replica  de  potentia  generandi. — Quaravis 
autem  hoc  modo  satisfactum  sit  difficuhati, 
quatenus  ex  absoluta  omnipotentia  sumeba- 
tur,  non  tamen  satisfactum  est  testimonio  Au- 


in  Patre,   ut  generet,  in  Fiho  ut  generetur, 
quod  facile  potest  trahi  ad  sensum  dictum. 

9.  Ahi,  ut  iEgidius  et  Argentinus  respon- 
dent,  Potentiam  sohim  esse  ad  id,  quod  non 
imphcat  contradictionem,  et  respectu   Patris 


gustini,  nec  difficuhati,  quse  obiter  notata  est  non  imphcare  contradictionem  generare,    et 

ex  potentia  productiva  ad  intra  :  Esto  enim  sit  ideo  si  generare  non  posset,  foret  impotentia 

diversae  rationis  ab  omnipotentia,  tamen  ah-  in  iho,  respectu  autem  fihi  imphcare  contra- 

qua  potentia  est :  ergo  erit  in  una  persona  ah-  dictionem,  et  ideo  non  esse  impotentiam  etiam- 

qua  potentia,  quse  non  est  in  aha,  ergo  non  si  generare  non  possit.  Quia  reahter  earadem 

sunt  seque  omnipotentes  sahem  quatenus  iha  potentiam  habet,   sohimque  ex  parte  objecti 

distributio  sumi  potest  ex  parte  potentiarum.  est  repugnantia.  Contra  quam  sohitionem  se 

7.  Responsio.  —  Respondeo  tamen  breviter  ofFert  rephca,  quia  omnipotentia  simphciter 
negando  consequentiam.  Est  autem  supponen-  non  respicit  id  sohim,  quod  non  imphcat  con- 
dum,exdicendishbrosexto,  potentiamproduc-  tradictionera  per  comparationera  ad  ipsum 
tivara  ad  intra,  quantura  ad  principiura  for-  agens,  sed  quod  in  se  et  per  se  spectatura  non 
male,  seu  per  se  productionis,  esse  quid  abso-  iraphcat,  ut  recte  D.  Thomas,  1  part.,  quee.st. 
hitura,  connotare  autem  ahquam  relationem,  25,  art.  3.  Ergo  cum  generare  Fihum  in  se 
ut  conditionemnecessariaraadhoc,  ut  persona  spectatura  non  iraphcet  contradictionem,  res- 
habens  tale  absohitum  producere  possit,  cujus  pectu  ilhus  actus,  ut  sic,  debet  accipi  surama 
rationera  ibi  traderaus.  Hinc  ergo  diciraus,  potentia  et  non  comparatione  hujus,  vel  ihius 
potentiam  generandi,  quantum  ad  id,  quod  personse :  ergo  posse  producere  hoc,  quod  se- 
habet  rationem  potentiai  in  Fiho  esse,  sohim-  cundum  se  non  imphcat  contradictionem,  in- 
que  ihi  de  esse  relationem  Paternitatis,  quai  dicabit  potentiara.  Ergo  siraphciter,  erit  raa- 
est  conditio  necessaria,  ut  tahs  potentia  exeat  jor  potentia  Patris,  quam  Fihi.  Sed  hoc  non 
in  actum,  ut  sic  dicara.  Et  ideo  nihil,  quod  cogit.  Advcrtere  enira  oportet,  quod  in  Deo, 
spectet  ad  verara  rationem  potentiee,  minus  posse  generare  secundura  Fihum,  absohite  ira- 
esse  in  Fiho,  quara  in  Patre.  phcat  contradictionera,  respectu  cujuscuraque 

8.  Ohjectio.  —  Solutio.  —  Dices,  hoc  ipsura,  personse:  et  ideo  quod  Deus  possit  generare 
scihcet,  habere  potentiara  cum  conditione  re-  unicum  Fihum  non  iraphcat  absohite,  qiiod 
quisita  ad  agendura,  vel  sine  iha  muUum  re-  autera  iraphcet  respectu  Fihi,  sohira  est  prop- 
ferre,  ut  quis  dicatur  habere  perfectara  potes-  ter  relationem  originis,  quia  supponitur  jam 
tatem  ,  vel  minus  perfectara :  ergo  hoc  satis  productus.  Re  tamen  vera  in  se  habet  ipse  to- 
est,  ut  sit  insequahtas  potestatis  in  personis :  tam  iUam  potentiam,  quae  est  prineipiura  pro- 
Respondeo.  Si  conditio  iha  pertineat  ad  abso-  ducendi  ipsuramet  Fihum,  et  ita  hsec  responsio 
lutam  rei  perfectionera,  ita  est.  Si  autem  sit  revolvitur  in  nostram. 

conditio  relativa,  seu  antecessio  originis,  nihil        10.  Ad  Augustinum  ergo  respondetiu",  usum 

minuit  de  absoluta  perfectione  potestatis.  Ita  fuisse  nomine  oranipotentiae  late,  ut  compre- 

vero  est  in  proposito.  Pater  enira  sohun  pra3-  hendit  personam  productivam  ad  intra,  ideo- 

venit  Fihum  origine,  quia  ex  se  habet  intel-  que  dixisse,  contra  oranipotentiam  Dei  Patris 

lectionem  ihara,  per  quara  Fihus  productus  esse   non  posse  generare,   quia  cum  ihi  non 

est,  totam  vero  iham  coramunicat  Fiho,  et  ita  desit  conditio  necessaria,  si  non  posset,  neces- 

in  Fiho  est  totum  id,  quod  est  ratio,  seu  prin-  sario  es.set  ex  defectu  potestatis.  Non  omittam 

cipium  quo  producendi  ipsum,  ipse  vero  non  autcm  advertcrc,  rationem  Augustini  per  se, 

potest  per  iUud  principiura  generare,    sohira  et  in  vi  rationis  spectatara,  non  condudere, 

quiajara  invenit  adajquatura  ejus  terminura  quia  si   infidelis  diceret   generationem  Filii 

productum.  Et  idem  est  cum  proportione  de  aequahs  in  DEO  implicare  contradictioncm. 


CAP.  XI.  DE  UNITATE  PERSONARUM  IN  SUBSISTENTIA  ABSOLUTA.  639 

facilc,  ac  conscqnentcr  negarct,  cssc  contra  tiam.  Minor  certa  cst,  quia  illndesset  incidere 

omnipotentiam  non  possc  gcuerare.  Augusti-  in  crrorcm  Sabellii.  Major  antcm  constat  ex 

nns  crgo  procedit,  supposita  fulc,  quam  qnoad  dictis   supra  de  voce  hypostasis,  ut  ex  Patri- 

hanc  partcm,  liareticus  illc,  contra  qucm  ar-  bus  prajsertim  Gra^cis  ibi  citatis  colligitur,  ct 

gumental)atur,  non  videtnr  negasse,  ut  colli-  ex  Concilio  Lateranense  sub  Martino  5,  Con- 

gitur  ex  eodemlibro,  cap.  M,  etnotavit  etiam  sult.  5,   Ganon.  \,  diccnte  :  Trinitatem  nume- 

Scotus  in  1,  dist.  20.  rari  tribus  suhsistentiis,  et  ex  edicto  de  Fide, 

Justiniani  Impcratoris  ad  Joanncm  pontificem, 

CAPUT  XI.  quod  babetur  in  2  tomo  Conciliorum,  post  Con- 

cilium  Tolctanum  2.  Itcm  ex  Agathone  papa, 

AN  TRES  PERSON^  DiviN^  siNT  UNUM  IN  ALiQUA  in   cjus  Epistola  quse  refcrtur  in  6  Synodo, 

SUBSISTENTIA  ABSOLUTA  ET  ESSENTIALI.  act.  4,  et  cx  Joannc  Maxcntio,  in  utraque  fidei 

profcssionc  ,   qufe  referuntur  in  4   toino  Bi- 

\.  Quffistioncm  hanc  latedisputavi,  in  tomo  blioth.  Sanct.  In  hac  autem  materia  non  licet 

primo  dcIiicarnationc,disputatione  undecimo,  uti  vocibus  pra^tcr  usum  Patrum,  ne  cx  verbis 

sectione  tertia,  et  ideo  non  rcpetam,  quee  ibi  inordinate  prolatis  detiir  erroris  snspicio. 

tractavi :  sed  in  summam  rcdigam  ct  nonnulla  3.  Ego  vero  imprimis  sentio,  Divinitatem 

addam,  propter  ahquos  recentiores,  qui  doc-  pcr  se  et  complete  existere  ex  vi  sua^  existcn- 

trinam   ibi  traditam  in  duobus  impugnant.  tiae  essentiahs  :  atque  adeo  illam  vere  dici  per 

Primo  iii  re  ipsa,  secundo  in  usu  vocis  siibsis-  sc  existentiam  cx  praeciso  conceptu  absokito. 

tenlicp.  Dicunt  ergo  aUqui,  existentiam  divi-  Hoec  est  seiitcntia,  et  D,  Thomas  et  communior 

nam  esscntialem  ex  vi  conceptus  absohiti  non  theologorum,  ut  late  retuli,  citato  loco,  et  su- 

esse  per  se  existentiam,  sed  sohim  existentiam  pra  etiam  tractando  de  existentiis,  et  subsisten- 

sul)stantialem  cujusdam  naturae.  Eo  modo,  quo  tiis  relativis  :  Patres  etiam   ibidem  allegavi, 

existcntia  creata  humanitatis  CHRISTI,  (quam  quibus  statim  aliquid  adjiciam.  Ratio,  quse  me 

ipsi  etiam  adraittunt)  non  est  per  sc  existentia.  maximc  movet,  cst,   quia  hujusmodi  per  se 

Ratio  prfficipua  est ,  quia  divinitas  cum  sua  existentia  pertinet  ad  summam  perfectionem 

existentia  absoluta  est  in  personis,  ergo  prse-  intensivam  entis,  est  enim  perfectio  simplici- 

cisis  pcrsonalitatibus  relativis  non  est  per  se.  tersimplex.  Qnod  adversarii  non  negant  :nam 

Probatur  consequentia,  fjuia  fer  se  hoc  loco,  revera  est  quasi  per  se  notum  ex  terminis,  ut 

non  sumitur,  ut  distinguitur  contra  inalio,  ut  latius  etiam  ibi  dixi :  ergo  includitur  formali- 

in  subjecto :  lioc  enim  modo  etiam  cxistentia  ter  haec  perfcctio  in  essentiali  conceptu  Divi- 

hnmanitatis  GHRISTI  est  existentia  per  se,  id  nitatis,  atque  adeo  est  absoluta.  Patet  conse- 

est,  siibstantialis  et  non  accidentalis.  Sumitur  quentia  ex  supra  dictis  in  capitulis  praeceden- 

ergo,  ut  excludit  esse  in  alio,  ut  in  supposito,  tibus,  nam  tota  essentia  et  omnis   perfectio 

ergo  cnm  divina  essentia  sit  in  tribus  supposi-  simplicitcr  communis  est  tribus  personis. 

tis,  non  est  pcr  se  hoc   modo,  ut  preecisa  ab  4.  Respondent  vero  aliqui,  satis  esse,  quod 

illis  et  ex  vi  solius  existentiae  essentialis.  Ad-  liaec  perfectio  sit  communis  secundum  ratio- 

ditur  confirmatio,  qiiia  si  talis  esset  subsisten-  nem  tribus  personis  :  nam  ratio  subsistendi, 

tia  in  Deitate,  iion  posset  hsec  Deitas,  ut  pra;-  et  per  se  existendi  in  omnibus  est,  noii  quia 

cisa  a  personis  iii  abstracto  accipi.  Patet  se-  una  numero  perseitas:  (ut  ita  loquamur  ad 

quela,  quia  qiiantumvis  preecisa  a  personis,  rem  explicandam)  et  rcaliter  eadem  in  illis  sit, 

includeret  subsistentiam :  id  aiitem,  quod  sub-  sed  quia  haec  ratio  communis  est  omnibus  pro- 

sistentiam  includit,  non  est  abstractum,  sed  prietatibus  illarum.  Sed  haec  responsio  facile 

concretum,  nam  iiaec  est  potissima  differentia  refutatur,  quia  tota  divina  essentia  est  eadem 

inter  illa.  numero  et  realiter  communis  tribus  personis: 

2.  Edictum  de  fide  Justiniani  Imperatoris  ergo  omnia  priedicata  csscntialia  suiit  eodem 

ad  Joannem  et  Agathonem  papas.  —  Secundo  modo  realitcr  et  individue  communia  omni- 

asscrunt ,  etiamsi   in  Divinitate  admitteretur  bus  personis :  hac  enim  ratione  id  probavi- 

pcr  se  existentia  absoluta,  illam  non  posse  ap-  mus  de  omnipotentia  et  de  caetcris  attributis  : 

pellari,  subsistentiam.  Ratio  est,  quia  ex  usu  ergo  sihajc  perseitas  existendi  est  praedicatum 

sanctorum  Patrum  subsistentia  idem  est,  quod  essentiale,  debet  esse  idem  numero  reahter  et 

persona,  vel  hypostasis  :  dici  autem  non  po-  non  tautum  ratione  commune  tribus  personis. 

test,  tres  personas  esse  unam  hypostasim,  vel  Alioqui  tres  personae  non  sunt  unum  numero 

unam  personam,  ergo  ueque  unam  subsisten-  in  tota  essentia  Dei,  nec  Pater  communicat 


640  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

Filio  totam  suam  realem  essentiam ,  contra  ciliiim,  et  P.  Vasquez,  qui  ejus  decreta  refert 

Concilium  Lateranense,  in  eapite  Damnamus.  ex  quodam  codice  manu  scripto,  dubitat,  an 

Patet  sequela,  quia  tota  esseutia  nostro  modo  illa  sint  formalia  verba  Concilii:  sed  neque 

loquendi  coalescit  ex  omnibus  praedicatis  es-  rationem  declarat,  cur  dubitet,  nec  negat  illam 

sentialibus :  ergo  si  unum  illorum  non  est  rea-  fuisse  sententiam  Concilii,  quod  nobis  satis  est, 

liter  commune,  non  est  tota  essentia  realiter  sive  illis,  sive  aliis  verbis  eam  docuerit. 

communis.  7.  Praeterea  ex  illa  re.sponsione  sequitur, 

5.  Et  preeterea  declaratur  in  hunc  modum,  Trinitatemetquamlibetdivinampersonamesse 
quia  perfectio  simpliciter,  et  prsesertim  com-  quid  perfectius  Deitate,  contra  illud-  Quodde- 
munis  secundum  rationem,  qualis  illa  esse  dil  miJii  Pater,  majus  omnihus  est.  Sequela 
asseritur,  non  sokim  debet  convenire  personis,  patet,  quia  ilkid  est  perfectius,  quod  formaliter 
sed  etiam  Divinitati  secuudum  se  conceptag,  includit  omnes  perfectiones  simpliciter :  quam 
proecisis  relationibus  :  ergo  talis  perfectio  non  illud,  quod  non  omnes  formaliter  continet,  sed 
potest  provenire  ex  relationibus,  ut  relationes  persona  divina  inchidit  formahter  ahquam  per- 
sunt :  ergo  non  potest  esse  communis  sohun  fectionem  simphciter,  quam  non  includit  Divi- 
secundum  rationem,  nam  haec  communitas  nitas,  ut  ex  dicta  sententia  constat,  ergo.  Imo 
sohim  invenitur  in  Trinitate  ratione  relatio-  inde  facile  etiam  inferri  potest,  unam  personam 
num,  propter  distinctionem,  cum  convenientia  inchidere  perfectionem  .simphciter,  quam  nou 
ahqua,  quam  inter  se  habent.  Consequentise  inchidit  aha,  et  consequenter  nuham  esse  om- 
sunt  evidentes,  ut  existimo.  Antecedens  vero  nino  perfectam.  Ac  denique  sequitur,  Deum 
patet,  tum  quia  Deitas  pracisis  relationibus,  non  esse  essentiahter  summe  perfectum,  quia 
est  infinite  perfecta  in  genere  entis,  tum  etiam  ex  vi  suje  essentise  non  habet  formahter  omnem 
quia  est  verus  Deus,  atque  adeo  completum  perfectionem  simphciter. 

ens.  8.  Fortasse  ahquis  coactis  his  argumentis, 

6.  Respondent  ahqui,  Deitatem  sic  concep-  negabit  quod  pro  certo  assumpsimus,  per  se 
tam  non  inchidere  omnem  perfectiouem  sim-  existentiam  esse  perfectionem  simphciter,  quia 
phciter  simphcem,  atque  adeo  esse  completam  hcet  dicat  perfectionem,  quod  negari  non  po- 
in  ratione  naturse,  non  vero  in  ratione  sub-  test,  non  vero  talem,  quee  in  quohbet  individuo 
stantise,  et  entis,  et  eodem  modo  esse  infinita-  entis  mehor  sit  ipsa  quam  qusehbet  ei  compos- 
tem  in  ratione  naturse,  non  in  ratione  entis.  sibihs.  Nam  in  Divinitate,  ut  sic,  major  perfec- 
Quam  infinitatem  solum  in  hoc  ponunt,  quod  tio  est,  esse  communicabilem  tribus  personis, 
habet  esse  a  se,  non  vero  in  hoc,  quod  inchi-  cui  repugnat  per  se  existentia,  et  ideo  tahs 
dat  omnem  perfectionem  simphciter.  Unde  modus  exi-tendi  formahter  sumptus,  non  erit 
tandem  conchidunt,  iham  non  posse  dici  Deum,  perfectio  simphciter  respectu  Divinitatis.  Unde, 
nisi  ut  inchidit  ahquam  relationem.  Heec  vero  ut  Divinitas  sit  ens  summe  perfectum ,  satis 
omnia  tam  absurda  videntur  mihi,  ut  su£B-  erit,  quod  sit  radix  totius  subsistentige,  quam- 
cienter  ostendant  falsitatem  contrariffi  senten-  vis  iham  formahter  non  inchidat  in  suo  prteciso 
tioe.  Et  imprimis  Concihum  Rhemense  contra  conceptu.  Et  confirmatur,  quia  ita  nos  philo- 
Gihjertum  sic  inquit :  Credimus,  et  confitemur  sophamur  de  ratione  person»,  quam  non  pos- 
simplicem  naturam  Divinitatis  esse  Deum,  ne-  sumus  ncgare,  dicere  ahquam  perfectionem, 
que  aliquo  sensu  CatJiolico  posse  negari,  quin  non  tamen  simphciter  simphcem ,  quia  hic 
Divinitas  sit  Deus,  et  Deus  Divinitas .  Quod  ita  Deus,  prfficisis  relationibus,  persona  non  est :  et 
declaravit,  ac  docuit,  quia  Gihjcrtus  etiam  di-  quia  persona  inchidit  incommunicabihtatem 
cebdt,  essentiam  sine  relatiouibus  non  esse  repugnantem  communicabihtati  divinse  ua- 
Deum :  in  eo  vero  magis  errabat,  quod  ad  Dei  turse. 

constitutionem  postulabat  proprietates  distinc-  9.  Sed  hsec  responsio,  merito  ab  ahis  etiam 

tas  ab  essentia,  quod  dicti  auctores  Cathohci  auctoribus  non  datur,  neque  admittitur.  Quia 

non  dicunt.  Et  sic  possunt  interpretari  Conci-  esse  completam  substantiam,  siuc  dubio  perti- 

hum  ita  loqui,  eo  quod  essentia  sit  persona,  et  net  ad  perfectionem  simphciter  :  ad  hoc  au- 

e  contra.  Tamen  quia  Concihum  extendit  ser-  tem  requiritur  per  se  cxistentia.  Idem  posse 

moncm,  et  dicit,  in  nuho  sensu  Cathohco  Dei-  esse  principium  qmd  proprium  operatiouum 

tatem   non  essc  Deiim,   ideo  muhum  urget  absoluta  perfectio  est,  at  hoc  essc  non  potest 

contra  iham  sentcntiam,  si  verba  ihius,  prout  nisi  in  re  per  se  existento.  Denique  in  hoc  con- 

a  nobis  relata  sunt,  ilhus  csse  admittantur.  ceptu  pcr  se  existcndi  nuha  inchiditm'  imper- 

Quod  ideo  dico,  quia  non  habemus  iUud  cou-  fectio,  neque  incompossibihtas  cum  majori. 


CAP.  XI.  DE  UiNITATE  PERSONAUUM  IN  SUIiSISTENTFA  ABSOLUTA.  G41 

vcl  rcqiiali  pcrfectione.  In  quo  multnm,  per  se     iu   hac  .significatione,    etiam.si   olim  fortassc 
existcntia,  iit  sic,  differt  a  personalitatc,  vcl     alium  usum  habucrit,  non  potest  hic  repre- 


suppo.sitalitatc  :  nam  hasc  inchidit  formalitcr, 
quod  sit  ratio  incommunicahiUter  subsistcndi 
quod  non  habet,  nisi  vcl  rationc  oppositionis, 
nt  in  divinis,  vel  rationc  hmitationis,  ut  in 
creaturis.  Et  idco  non  potcst  formahtcr  con- 
vcnirc  huic  Dco  proecise  concepto,  quia  in  co, 
ncc  relatio,  nec  hmitatio  inoluch  potest. 
10.  Perfcctio  autem  de  qua  agimus,  proeci- 


hcndi.  Onia  cum  rcs  ip.sa  vcra  sit,  ncocssario 
dcliuit  ahqua  vox  ad  illam  signihoandam  ac- 
commodari,  ut  in  multis  simihljus  doccnt  Pa- 
tres,  etiam  contra  hffircticos  :  et  pro  scholas- 
tico  usu  maxime  necessarium  est.  Tota  autem 
schola  thcologorum.habct  aiictoritatem  ad  hu- 
jusmodi  usum  intro(hiccndum,  et  vox  ipsa 
valde  aocommodata  est,  quia  nihil  ahud  in(h- 


se  dicit  perseitatem  essendi,  quaj  ex  proprio  care  vidctur,  nisi  pcrfeotum  existendi  modum. 

conceptu  non  postulat  omnimodam  inoommu-         13.  Dcinde  ncgo  vocem  hanc  in  hac  signifi- 

nicabihtatcm,  scd  tantum  iUam,  quffi  est  ad  catione  non  habere  magnum  fundamentum  in 

rem  ahqno  modo  actuahtcr  distinctam  a  par-  Patribus  antiquis.  Nam  Bocthis,  hbro  dc  Dua- 

te  rei,  ut  in  iUa,  vcl  per  illam  sustcntetur.  bus  naturis,  quatuor  distinguit  vocabula  grfeoa 

Quomodo  humanitas  Christi  prfficise  concepta  o^aia,  (7-j^j;.aia.^  v-nozanic,,  noctsfjmc^    tpiibus 

non  est  per  se  cxistens,  quia  nt  sic,  est  apta  ait  respondere  quatuor  Latina,  essenbia,  siib-^ 

nniri  alteri,  a  quo  sustentatur ;  unde  etiam  illi  sistentia,  hypostasis,  Persona.  Ecce  ubi  distin- 

unita  non  fit  ipsa  proprie  intrinsece  subsis-  guit  sidDsistentiam  ab  hypostasi  :  unde  infra 

tens,  scd  cst  potius  inexistens  Verbo,  quod  pro-  subdit  homincm  subsistere,   hcet  hypostasis 

prie  in  ipsa  subsistit :  seu  ipsa  persona  com-  non  sit.  Et  de  Deo  ait,  in  eo  idem  essc  esscn- 

posita  ex  humanitate,  et  Verbo,  subsistens  est,  tiam,  et  subsi.stentiam.  Est  enim,  inquit,  es- 

ratione  sohus  subsistentise  Verbi.  Divinaautem  sentia,  quia  est  subsistentia  ,  quia  in  nullo  est. 

natura  hoc  modo  communicabihs  est,  sed  per  Quod  ultimum  verbum  juxta  dicta  exphcan- 

summam  identitatem,  seoundum  quam  intrin-  dum  est.  Anastasius  etiam  et  Cyrinus  Alcxan- 

sece  inchiditur  in  ipsismet  relationibus,  qui-  drinus  ,  in  compendiaria  fidci  exphoatioue 

bus  communicatur  :   et  hoc  modo  ex  natura  in  4  tom.  Bibhoth.,  sic  inquit :  Qwff^e.y^Z'^^?^-.? 

divina  et  ratione  respectiva  consurgit  persona  essentia  cujus  nullus  est  auctor,  cui  frorsus 

incommunicabihter  subsistens.  Nou  quia  divi-  nihil  deest.  Quid  est  essentia?  Res,  quce  per  se 

nitas  indigeat  relatione,  ut  ab  ipsa  sustentetur,  est,  ncque  altero  iiidiget  ad  hoc,  ut  ipsa  siihsis- 

sed  sohim,  ut  propter  infinitam  fa^cunditatem  tai.  Denique  Augustinus,  Hierouymus,  et  ahi 

suam  se  ihi  communicet :  ut  possint  personse  qnos  citatolooo  adduxi,  manife.stc  utunturhac 

muUiphcari.  Atque  ita  fit,  ut  persona  secun-  vocc  ^^/Zii^w^^f/iinhacsignificatione.  Etquani- 

dum  se  totam  sit  pcrfeotissime  subsistens,  quia  vis  de  sen.sn  eorum,  quantmn  ad  rem  spectat, 

et  habet  naturam  per  se  existentem  oommu-  possit  essc  controversia,  tamen  de  usu  vocis 

nicabihtcr,  ct  rclationem  per  seetiam  inoom-  esse  non  potest:  nam  Divinitatem  ipsam  per 

munioabihter  subsistentcm.  se  vocant  suljsistentem.  Imo  Hieronvmus  ait. 

■11.  Hic  ergo  modus  pcr  se  essendi  non  re-  si  vox//2/;jo^^a«"^tantumsignificetsubstantiam, 

pugnat  cum  ahqua  aha  perfectione  divinitatis:  Divinitatem  esse  hypostasim,  et  subsi.stentem. 

et  ideo  est  perfectio  simphciter.  Quam  doctri-        4 4.  Vox  ergo  subsistentia,  hcet  in  multis 

nam  sumo  cx  1).  Thoma  i,  contra  Gentes,  concihis  et  auctoribus  usurpctur  pro  hypos- 

cap.  18,  ubi  hoc  sensu  dicit:  Et  essentiam,  et  tasi,  non  tantum  scmper.   Nunc  autcm  usu 

personam  esse  sulsistentem.  Sic  etiam  prima  frequentiorinon  sumitur  iUa  voxprooonoreto^ 

parte,  quast.  3,  dooet  ipsum  esse  per  essen-  sed  pro  abstracto  ut  ipsa  sonat,  scihcet,  pro 

tiam  subsistens  esse  Dei  essentiam,  et  phu^a  ratione  subsistendi,  cui  respondet,  ut  conore- 

aha  cjus  tcstimonia  attuh,  citato  loco.  Atque  tum  subsistens,  quod  latius  patet,  quam  per- 

ita  responsum  est  principah  fundamcnto  ake-  sona,  vel  suppositum,  quia  dioitur  ctiam  de 

rius  sententite.  Confirmatio  vero  de  abstractis  subsistente  communicabihter.  Et  ideo  hoct  tres 

et  concretis  nuUius  est  momenti,  quia  ad  illa  personai  sint  una  subsisteutia  absoluta,  non 

sufiicit  nostcr  modus  concipiendi,utsupradixi,  tamen  sunt  una  persona,  neque  unum  suppo- 


et  in  hbro  septimo  latius  cxphcabitur. 

12.  Superest,  utdenomiue  subsistentioe  ap- 
phoato  ad  signifioandam  hanc  pcrfectionem 
divinffi  essentia%  pauoa  dicamus.  Et  imprimis, 
cum  fere  omnes  scholastioi  hac  voce  utantur 


situm,  ut  latius  citato  loco  declaravi. 


I. 


41 


CAPUT  XII. 

TRES  DniNAS  PERSONAS  VERE,  AG  PROPRIE  ESSE 
ET  DICI  UNUM  DEUM  PROPTER  ESSENTI^E  UNI- 
TATEM. 


ei2  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

3.  Nihilominus  certa  fides  est,  tres  persouas 
vere  esse  ac  proprie  dici  iinum  DEUM,  et  nuUo 
modo  dici  posse,  esse  plures  Deos.  Hoc  est  ve- 
luti  primum  fidei  fundamentum,  in  quo  sicut 
non  potest  esse  falsitas,  ifa  necjue  admitti  po- 
test  improprietas  locutionis,  c]ua5  parum  distat 
1.  Prima  sententia. — Veritas  heec  videri  po-  a  falsitate.  Unde  cum  fides  magis  sit  de  rebus 
test  in  superioribus  satis  declarata  et  compro-  quam  de  vocibus,  ante  omnia  fatendum  est,  in 
bata :  nihilominus  tamen  hoc  loco  ex  professo  re  ipsa  tantum  esse  unum  Deum ,  ut  docet 
tractanda  est,  tum  ad  refellendas  nonnullas  Scriptura  sacra.  Et  ita  Patres  omnes  hoc  sup- 
falsas  theologorum  sententias,  tum  etiam,  ut  ponunt  tanquam  primum  fundamentum  hujus 
ex  propriis  principiis  jam  dcmonstratis,  illam  materia;,  ut  patet  ex  Concilio  Lateranensi,  in 
ostendamns.  Est  enim  hcec  veluti  conchisio  in  capite  Flrmiter,  et  capite  Damnamus,  et  ex 
lioclibro  prfficipue  intenta,  Dixerunt  ergo  aU-  ConciUo  Florentino  et  Toletano,.  ssepe  citatis, 
qui,  quod,  Ucet  propter  Ecclesise  usum,  et  et  Augustino  7,  de  Trinitate,  cap.  4,  Ambrosio 
propter  vitandas  htereses,  ita  loquendum  sit,  1,  de  Fide,  cap.  1  et  2,  et  aUis  statim  referen- 
ut  tres  personffi  simpUciter  dicantur  unus  Deus,  cUs.  Quia  vero  doctrina  fidei  etiam  complectitur 
nihilominus,  re  ipsa  spectata,  non  esse  illam  voces  et  modos  loquendi  in  ordine  ad  res  divi- 
omnino  propriam  unitatem  et  ablata  suspicio-  nas  expUcandas,  et  vitanda  pericula  errorum, 
ne  erroris  potuisse  aUum  modiim  loquendi  in-  ideo  etiam  fatendum  est,  iUam  locutionem  esse 
troduci.  Ita  Marsilius,  in  1,  qua^st.  5,  art.  3,  omnino  propriam,  Tum  quia  unitas  Dci  est  in 
ad  4  et  5,  et  Petrus  de  AUaco,  in  1,  qua>st.  3,  se  oinnino  vera  et  propria:  tum  etiam  quia 
circa  fmem,  et  quKst  5,  per  totam.  Afferunt-  alias  negativa  propositio  esset  magis  propria, 
que  iUud  Geneseos.  Creamt  Deus  coehm  et  ter-  scihcet,  tres  personas  non  esse  unum  Deum,  ac 
rarn.  Ubi  Hebraica  lectio  habet  Creavit  Dii,     proinde  potius  esse  dicendos  plures  Deos,  quia 


quod  dictum  putant  propter  unitatem  na- 
turee  et  Trinitatem  personarum.  Ita  enim  ibi 
exponunt  Lyranus  Burgensis  et  aUi,  quos  re- 
fert,  et  sequitur  Galatinus,  lib.  2,  de  Arcanis, 
cap.  9,  et  Cathcrinus,Ub,  i,  contra  Cajetanum 


inter  contradictoria  nonestmedium,  Ha}c  au- 
tem  absurda  sunt  et  hseretica:  est  ergo  et  vera 
et  propria  illa  unitas  et  illa  locutio. 

4.  Secimdo  dicendum  est,  quamvis  posita 
subsistentia  essentiali  clarior  sit  illa  locutio, 
pntat  esse  certum  sensum ;  quam  etiam  theo-  nihilominus,  veritatem  et  proprietatem  ejus 
logi  cum  Magistro,  in  1,  distinct.  2,  sequuntur.  non  esse  ad  illam  opinionem  limitandam,  quia 
Nec  discordat  D.  Thomas,  1  part.,  qusest.  39,  veritas  fidei  noii  pendet  ex  theologorum  opi- 
art,  3,  ubi  ait,  Unguam  Hebrccam  juxta  suum  nionibus,  Unde  sancti  Patres  unitatem  naturee 
usum  admittere  illam  locutionem,  non  tamen  docent  sufUcere  ad  unitatem  Dei.  Sic  Ambro- 
Latinam.  Ex  quo  vidctur  sequi,  re  ipsa  specta-  sius  supra:  Pater  et  Filius  unum  sunt,  non 
ta,  non  esse  impropriam  locutionem  illam,  sed  confiisione  personw,  sed  miitate  naturce.  Et  op- 
sohim  propter  usum  non  admitti.  Et  confirma-  time  Fulgentius,  Ul).  de  Fide  ad  Fetrum,  c.  1 : 
tur,  nam  Deus  est  liabens  Deitatem,  sed  in  Unumrectecredim'UsetdicimusDeim,quiauna 
Trinitate  sunt  tres  habentes  Deitatem,  ergo  prorsus  a'ternitas,tmaimmensitas,etunanatu- 
dici  possunt  tres  dii.  raliter  est  trium  personarum  Divinitas :   Et 

2.  Secunda  opinio.  —  Secunda  sententia  re-  muUa  habet  in  eamdem  sententiam  Sophronius 
ferri  potest,  afi"erens  tres  personas  vere,  et  in  sua  Epist. ,  act.  M,  6  Syiiodi.  Docet  etiam 
propric  esse  unum  Deum  ratione  unius  subsis-  Concilium  Florentinum,  Patrem  et  Filium  esse 
tentis  communiter  in  Deitate :  ablata  vero  sub-  ummi  principium  Spiritus  sancti,  et  non  plura : 
sistentia  communi  non  posse  tres  personas  dici  quod  noii  fundaiur  in  aliqua  subsistentia  com- 
proprie  et  simpliciter  unum  Deum.  Sumitur  ex  muni,  ut  infi'a  oy tcndam^  sed  in  miitate  amoris 
Cajetano,  3  part. ,  qusest.  3,  art.  6,  et  Durando,  et  voUuitatis.  Sic  etiain,  licet  tres  personse  im- 
in  3,  dist.  1,  quirst.  3,  circa  finein,  Ricliardo,  mecUatc  assumcrent  unam  humanitatem,  es- 
art.  i,  qua?st.  5.  Ratio  est,  quia  posita  subsis-  sent  uuus  homo,  et  non  propter  subsistentiam 
tentia  communi,  hoc  subsistens  iii  Deitate  cst  communcm,  ut  latiiis  in  3  p. ,  tom.  1,  disp.  13, 
hic  Deus,  qni  propric  dicitur  esse  Pater,  Filius    sect.  3.  Ratio  vero  est  ex  dictis  iu  superiori  li- 


et  Spiritus  saiictus.  yM^lata  vero  illa  subsisten- 
lia,  iion  potest  designari  in  concrcto  unus  iiii- 
mcro  Deus,  qiii  sit  tres  personcC. 


bro  sumenda,  Quia  ad  unitatem  nominis  sub- 
stantiYisuflicitunilas  formie,  seu  nalura>,  illam 
enim  siguificat  formaliter  per  modum  per  se 


CAP.  XIII.  DE  VARIIS  MOOIS  ATTniDUENDI  PED.SONIS  UNITATEM  DEI. 


643 


stantis,  et  ideo  si  illa  iina  sit,  unnm  est  sub- 
stantivnm  per  illam  constitutnm,  ctiamsi  modi 
per  se  e.sscndi  plurcssint.  Dcns  autcm  hac  vocc 
sul)stantivc  signilicatnr,  ct  \\vac  cst  propria,  et 
primaria  si,Q,nificatio  illius  vocis  ox  primaiva 
sua  siynificatione,  ct  non  cx  aliqua  nsus  ac- 
commodatione,  ergo  unitas  Divinitatis  snfficit 


sonis  sine   addito   vidctur   potius   mascnliue 
.surai. 

2.  At  vcro  si  ei  addatnr  alitpiid,  crit  vera, 
vcl  falsa  juxta  rationcm  additi.  Nam,  si  per- 
sona;  dicantur  idem  suppositum,  cst  fal.-^a,  ,si 
autem  idcm  Deus,  est  vera,  qnia  perindc  cst 
dicere  eumdem  Dcum,  ac  diccre  unum  nume- 


ad  veram  ct  propriam  unitatcm  Dci,  quidqnid    ro  Deum.  Et  eadem  ratione  vera  e.st  hseclocu- 

tio.  Paler  est  idcm  Dens  cum  Filio  et  Spiritu 


sandn,  sicut  Kcdcsia  de  Patrc  dicit  in  Pra'fa- 
tionc  ]Mi.s.sie  1'rinitatis,  ct  .similitcr  de  codcm 
Patre  srepe  dicit  :  (liii  cum  Filio  rt  Spirittc 
sancto  vivit,  ct  regnat.  Sic  etiam  intclligitnr 
id,  qnod  Ecclcsia  de  Filio  dicit :  Tu  solns  Do- 
mijivs,  tu  solus  altissinms,  Jcsu  Christe,  cum 
sancto  Spiritu  in  gloria  Jhi  Patris.  Nam 
quatenus  Christus  Jesns  est  idem  Dens   cum 


sit  de  absohita  subsistentia. 

5.  Quaproptcr,  si  jnxta  hnguam  Ilcbra^am 
licitnm  crat  nt  illa  phu^ah  locntionc  cum  pro- 
prietatc,  snmebatur  illa  vox  Dii,  magis  in  vi 
nominis  adjectivi  qnam  substantivi.  Verisimi- 
lius  autcm  mihi  est,  non  fnissc  talem  nsnm 
proprinm  in  illa  lingna,  cum  in  ea  constantis- 
simc  doceatur  sempcr  unitas  Dei,  nlncumque 
est  proprius  sermo  de  illo.  Unde,  nbi  reperitnr 
illud  plnralc  dii,  attribntnm  vero  Deo,  non  Patrc,  ct  Spiritu  sancto,  oatenus  est  solus  Do- 
snmitnr  proprie  ad  significandam  pluralitatem    minus,  solnsqnc  ahissimns. 

Deornm ,  scd  metaphoricc  ad  significandam        3.  Pater  est  idem  Deus,  qui  est  Filius. 

auctoritatcm,  nt  notavit  Cajetanus,  Genes.  i,  Hinc  ctiam  vera  cst  liaec  locntio  :  Paicr  est 
et  Abulcnsis,  in  opnsc.  de  Trinit.  Confirmatio  idem  Dcus,  qui  est  Filius.  Quamvis  de  illa  ali- 
antcm  primaj  scntentia^  difiicnltatem  non  Iia-  qni  dubitent,  ut  vidcre  licct  in  commcntariis 
bet,  qnia  Iiabens  Deitatem  significat  adjcctive,  Boetii,  de  Trinitate,  qni  nomine  Beda^  haben- 
ct  ex  parte  admittit  pluralcm  locutionem,  quia  tur  in  tomo  8  operum  ejus.  Sed  immerito  in 
snnt  plures  habentes  Deitatom,  qui  niliilonii-  dubium  hoc  vocatnr.  Aliud  enim  est  dicere 
nus  snnt  imus  Deus  et  non  plures.  De  funda-  Patorcstidem,  qni  Filius,aIiudvero  estdicere: 
mcnto  autem  alterins  opinionis  in  capite  qnar-  est  idcm  Deus,  qui  Filius.  Prior  enim  locutio 
to-decimo  dicemns.  mcrito  negatur  ab  Athanasio,  in  dialogo  i, 

contra  Anoma^os,  et  ab  Ambrosio  i,  de  Fide, 
cap.  2.  Qnia  illud  relativum,  Qui,  refert  in  ea 
propositione  pcrsonam  Patris,  ut  talis  est.  Al- 
tera  vero  locutio  vera  est,  quia  in  ca  imme- 
diate  refertur  Pater,  quatcnns  Deus  est,  nnde, 
quia  Pater,  et  Filius  sunt  idem  Deus,  qni  est 
Pater.  Si  autem  quis  enuntiet.  Pater  est  Deus, 
et  idcm  Dous  ost  Filius :  videtur  osjo  locntio 


CAPUT  XIII. 

EXPLICANTUR    VARH    MODI    LOQUENDI    DE    UNITATE 
TRIUM    PERSONARUM  IN    ESSE    DEI. 

1.  Personcc  an  dicantur  esse  idem. — Ex  dic- 
tis  in  superiori  capite  facile  intelligi  possunt 


plures  propositiones,  et  varii  modi  loqnendi,     magis  ambigua.  Nam  cnm  Patcrproxinicprai- 


cesserit,  vidctur  ipse  immediate  referri,  et 
ideo  negatur  in  dicto  commentario.  Tamen 
cum  ex  parte  prcedicati  propositionis  prioris 
absolnte  pra;cesserit  Dens,  potest  de  illo  opti- 
me  intelligi  locutio,  et  identitas,  et  ita  erit 
propositio  vera,   et  videtur  mihi  sensns  satis 


de  tribns  pcrsonis,  ut  suntunns  Deus.  Primus 
est,  (jno  Pater,  Filius  et  Spiritus  sanctus  di- 
cuntur  cssG  idem  Deus,  vel  ideiu  absolute.  Nam 
si  dicantnr  idem  siue  ullo  addito,  erit  ambigna 
locutio,  neutraliter  vera,  masculine  falsa.  Quia 
sicut  in  nentro  dici  non  possnnt  alitid,  et  aliud, 
ita  e  converso  dici  possnnt  idem ,  qnia  vero  accommodatns.  Haec  autem  locutio,  Deus  Pa- 
masculinc  dicuntnr  alius  et  alius ,  idem  dici  ter  est  Deus  Filius,  simpliciter  falsaest:  nam 
nonpos.snntmascuIine,quia  hrecoppositasnnt.  ratione  adjnncti  determinalnr  suppositio  acl 
Et  hoc  sensu  dixit  Guidmundus  ,  in  quadam  tales  personas,  et  ideo  perindc  cst,  ac  si  Pater 
confessione  Trinitatis,  quai  habetnr  in  scxto  diccretnr  Filius,  Hanc  vero  locutionem  admit- 
tomo  Biblioth.  Pater,  et  Filius  suntidemip-  \\mi  aXu^mVQXvQs^^^Pater est  iclem,  quod  Filius, 
sum,  non  idcm  ipse.  Snmitnr  etiam  ex  Athana-  ut  viderelicet  in  Ambrosio  snpra,  et  Angusti- 
sio,  dialog.  3,  de  Trinit.,  et  Justino  in  cxposi-  no,  undecimo,  dc  Civitate,  cap.  10.  Et  ratio 
tione  fidei.  Qui  propterea  scntiunt,  illam  locu-  patet  ex  dictis,  quia  illud  relativum  neutrnm 
tionem  e.sse  vitandam,  vel  proptorainbiguita-  quod,  doclarat  ctiam  aliud  relativum  fc/^/^/?7a- 
tem,  vel  quia  idem  immediate  adjunctnm  pcr-    iis  satis  in  eodera  gencre  usnrpari.   Ac  talia 


g|,4  LIB.  IV,  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

relativa  in  iieutro  posita,  identitatem  tantum  cum  personaj  diountur  unitse  in  Deitate,  indi- 

inessentia  indicant,  ut  supra  dictum  est.  catur  distinctio  interipsas  et  Deitatem.  Et  lioc 

A.  Deus  tmicus.  —  Rursus  vero  dubitari  so-  maxime  intendit  Bernardus,  nam  hunc  erro- 

let   an  personse,  vel  simul,  vel  sigillatim  dici  rem  impugnabat :  propriissime  ergo  dicuntur 

possint  Deus  unicus.  Nam  D.  Thomas,  1  part.,  unum  in  Deitate.  Quod  si  dicantur  unitse,  di- 

qusest.  31,  art.  4,  videtur  nonadmittere  hanc  cendum  est  Deitate,  non  in  Deitate,  nec  Dei- 

locutionem,  quod  sequitur  etiam  Bonaventu-  tati :  ut  non  significetur  unio  inter  personam 

ra  in  1    dist.  21,  art.  2,  qusest.  \,  et  favet  Hi-  et  Deitatem,  et  consequenter  nec  distinctio  : 

larius  7,  de  Trinitate,  in  fme,  ubi  significat,  sed  indicetur  unio  inter  ipsas  personas,  quae 


Deum  dicendum  non  esse  unicum.  Fundamen- 
tum  esse  potest,  quia  haec  vos  videtur  exchi- 
dcre  consortium  personarum.  IUam  tamen  lo- 
cutionem  admittit  Durandus  in  1,  d.  9,  q.  1. 
Quia  non  phis  significat  niiicus,  quam  unus 
tantum,  nam  hoc  seusu  dicitur  unicus  Pater, 
et  imica  Deitas.  Unde  quando  dicitur  unicus 
Deus,  ex  vi  sermonis  ilhid  nomen  unicus  cadit 
in  Deum  formahter,  quatenus  Deus  est,  et  ideo 
non  exchidit  consortium  persouarum,  sed  Deo- 
rum.  Atquc  hoc  mihi  videtur  in  rigore  verum. 


vere  sunt  distinctse  et  vincuhim  hujus  unionis 
dicatur  esse  sola  Deitas,  quod  recte  exphcatum 
verum  est:  quia  non  per  unionem,  sed  per 
identitatem  cum  personis,  illas  inter  se  unit. 

CAPUT  XIV. 


PRO  OUO  SUPPONAT 

PERSONIS  DIGITUR 


HIC  DEUS,  CUM  DE   TRIBUS 


1 .  Prima  opinio. — Hsec  qusestio  ex  parte  vi- 


5.  Dcus  singularis.  —  Non  est  Deus  solita-  deri  i^otest  dialectica,  tractatur  autem  a  divo 

,.f^^, Deus  unus  non  unitus. —  Idemque  judi-  Thoma,  qusest.  39,  et  a  caeteris  theologis,  quia 

cium  est  de  illa  locutione,  in  qua  Deus  dicitur  necessaria  est  ad  recte  loquendum  in  lioc  mys- 

singularis :  quam  etiam  Hilarius  supra  negare  terio :  et  ideo  non  debuitomnino  prsetermitti : 

videtur    et  Leo  papa,  serm.  2,  Pentecost.  :  In  hreviter  autem  expedietur.  Prima   ergo  sen- 

Deitate  (inquit)  ncc  singularitas  est,  nec  diver-  tentia  est  Deum  semper  supponere  immediate 

sitas.  Videntur  autem  sumpsisse  singularita-  pro  personis.  Ita  sentit  Henricus,  quodlib.  5, 

tem  pro  incommunicabihtate,  Proprie  tamen,  qusest.  8,  et  fundamentum  ejus  est,  quia  no- 

et  iuxta  communem  usum,  singulare  univer-  mina  concreta  semper  supponunt  immediate 

sah  opponitur  et  idem  significat,  quod  indivi-  pro  ahquo  supposito  :  in  Deo  autem  noii  datur 

duum    et  unum  numero,  quo  sensu  veii^sima  ahquod  suppositum  prseter  tres  divinas  perso- 
est  illa  locutio.  Et  sic  Anselmus,  de  Incarn. 


nas,  ergo,  etc, 


Verbi,  cap.  3,  tres  personas  vocat  unmnnume- 
ro  Deum :  et  Lactantius,  lib.  4,  cap.  29,  circa 
fmem,vocat  singtdarem  Deim  :  et  Sophronius, 
in  dicta  Epistola  vocat  Deitatis  imitatem  sin- 
qularem.  Magis  cavenda  est  lioec  vox  Solita- 


2.  Rejicitur. — Hsec  vero  sententia  sustineri 
commodc  non  potest,  nam  multae  suntlocutio- 
nes  verse  in  Trinitate,  ad  quarum  veritatem 
non  suflicit  iha  suppositio,  ut  patet  de  locutio- 
nibus  sequcntibus ,  una  est.  Hic  Deus  est  Tri- 


rins,  quia  excludere  videtur  societatem  perso-    nitas,  quae  de  nulla  persona  verificari  potest. 

narum :  et  ideo   illam   etiam   negat  Hilarius 

supra,  etlib.  4,  de  Trinitate.  Et  sumitur  etiam 

ex  Augustino  6,  de  Trinitate,  cap.  6  et  7.  Ex- 

pressius  id  tradit  Concilium  Toletanum,  6,  in 

confessione  fidei.    Tandem  dubitari  solet,  an 

tres  personse  divinse  dici  possunt :  Unif^f!  in 

Deitate,  vel  conjuncta;.  Nam  ita  videtur  loqui 

Dionysius,  cap.  2  et  3,  de  Divinis  nominibus 

dum  nomina  essentiaha  vocat  conjunota  :  Si- 

gnificat  ctiam  Nazianzenus,  oratione  23,  Ber- 

iiardus  autem,  lib.  5,  de  Consideratione  ad  Eu- 

geniuni,  iinus,  anquit,  non  miitus  :  et  idem  ha- 

bctur  nomiue  Bedce  in  dicto  commentario.  Et 

sumitur  cx  Cyrillo  cum  Concilio  Alcxaudriuo, 

E])istol.  10.   Et  sinc  dul)io  hic  postcrior  lo- 

quendi  modus  cst  magis   proprius  :   quia  u- 

nio  indicat  distiuctioncm  unitorum:  ct  ideo 


Fortasse  tamen  dioeret  Henricus  verificari  de 
collectione  trium  personarum.  Sed  hoc  non 
satisfacit.  Nam  hic  Deus,  qui  est  Trinitas,  est 
etiam  Pater,  et  Filius  divisim,  seu  sigillatim. 
Idem  est  de  liac  looutione  :  Ific  Deus  realiter 
communis  est  Patri  et  Filio,  et  Spiritui  sanc- 
to,  quod  prsedicatum  neque  alicui  personae, 
neque  omnibus  simul  attribui  potest.  Deinde 
Henrious  videtur  suppouere,  non  dari  in  Deo 
subsistentiam  realem  ct  commuuem,  singula- 
rem  tribus  personis:  iiam  illa  posita,  facile 
intcUigitur,  non  esse  necessarium,  ut  liic  Deus 
immediate  supponat  pro  supposito,  sed  pro 
uatura  Dcitatis  subsistcnte  essentialiter.  Ac  de- 
uique  illa  sentcutia  supposita,  non  recte  infert 
Henrious,  illum  esse  unicum  ct  luhversalem 
supponendi  modum,  ut  declarabiturstatim. 


CAP.  XIV.  PRO  QL'0  SUPPONAT  IIIC  DELS,  CUM  DE  TRIBUS,  ETC.  645 

3.  Secunda  opinio.  —  Est  crgo  secunda  opi-  tertia  opiuio,  Deum  ex  se,  ac  sine  restrictione 
nio,  quae  licet  neget  subsisteutiani  absolutam,  positum  supponcre  immediate  pro  hoc  Deo, 
niliilominus  dicit  hunc  Deum  ex  se  non  sup-  pra3scindendo  secundum  rationem  a  personis, 
ponere  immediatc  pro  personis,  scd  pro  con-  non  sohim  secundum  rationcm  subsistentiaj 
creto,  seu  iudividuo  Dcitatis.  Per  concretum  communem  per  solam  abslractioncm  mentis, 
autem  Deitatis  intclliguut  hujus  opinionis  auc-  sed  ctiam  .secunduni  subsistentiamrealem  com- 
tores  huncDeum,  qui  includit  singularcm,  seu  munem.  Ha^c  est  sententia  Cajetani,  1  part. , 
particularem  natmam,  non  tamen  particula-  qusest.  3,  art.  3,  et  3  part.,  quaest.  3,  ad  3, 
rem  subsistcntiam  :  scd  abstracte  et  in(Uffe-  quam  multi  vehementer  reprobant,  quia  vide- 
renter,  quidquid  cst  su])sistcns  in  natura  tali :  tur  confundere  tres  personas  in  luiam,  vel 
Undelicet  suppositio  illius  termini  sit  particu-  quartam  tribus  adjuugcre.  Sed  ha;  objectiones 
laris  ex  parte  Divinitatis,  tamen  ex  parte  sub-  frivolse  sunt.  Nam  hic  Deus  pro  quo  immediate 
sistentiaj  est  communis  et  abstrahens  a  tribus  et  realiter  dicitur  supponere  Deus,  non  est  ali- 
personis.  Et  hac  ratione  dicitiu"  ille  tcrminus  quid  distinctum  in  re  a  tribus  personis,  sed 
non  supponere  immediate  pro  pcrsonis,  sed  ratione  tautum,  et  ideo  nulla  quaternitas  se- 
pro  illo  concreto  :  cujus  sententise  fundamen-  quitur  juxta  doctrinam  Concilii  Lateranensis, 
tum  est,  quia  non  datur  subsisteutia  commu-  in  capite  Damnamus,  dicentis,  ex  pcrsonis  et 
nissecundum  rem,  et  aliunde  ad  rationem  in-  essentia,  non  consurgere  quaternitatem,  quia 
dividui  concreti  suflicit  unitas  natura?.  Hffic  in  re  non  distinguuntur.  Neque  etiam  hic  Deus 
sentcntia  videtur  posse  sumi  ex  Capreolo  iu  1 ,  est  persona,  vel  suppositum,  quia  est  realiter 
dist.  4,  quaist.  1,  et  Torres,  qusest.  39,  art.  4.  communis  tribus  personis.  In  quo  non  proba- 
Et  quidem  ablata  subsistentia  communi,  hic  mus  modum  loquendi  Cajetaui,  ut  superius 
dicendi  modus  est  csteris  probabihor,  et  illo  attigi,  et  latius,  3  part.,  disp.  13,  sect.  3.  Hsec 
ego  usus  sum  in  3  part.,  qusest.  24.,  ad  expli-  ergo  sententia  sic  exposita  vera  est,  et  sine 
candum  quo  modo  Christus  in  quantum  liic  dubio  est  D.  Thomee,  dicta  queest.  39,  art.  4. 
homo,  fuerit  praedestinatus  Filius  Dei  natu-  Eamdem  indicat  Alensis,  1  part.,  qusest.  10, 
ralis.  memb.  3,  per  totum,  et  Bonaventura,  in  1, 

4.  Rejicitur. — Tamen  in  prsesenti  materia,  dist.  4,  art.  1,  qua;st.  4.  Et  omnes  qui  admit- 
neque  est  necessarius ,  quia  Divinitas  habet  tunt  subsistentiam  absolutam,  hoc  ipsum  sen- 
particularem  subsistentiam  realiter  commu-  tire  debent,  si  consequenter  loquantiu-. 

nem  :  neque  etiam  est  sufficiens  ad  omnes  lo-  6.  Prima  assertio.  —  Ut  autem  tota  res 

cutiones  et  suppositiones  verificandas,  prseser-  melius  intelligatur,  dicendum  imprimis  est, 

tim  juxtavariassententiasD.  Thomse,  ille  enim  Deum  ex  sua  vi,  si  aliunde  non  restringatur, 

in  1  part.,  qucest.  39,  art.  4,  docet  in  hac  pro-  vel  determinetur,  immediate  supponere  pro 

positione,  Deus  creat,  Deum  non  supponere  hoc  subsistente  in  Divinitate,  realiter  communi 

immediate  pro  personis,  sed  pro  essentia  :  non  tribus  personis.  Probatur,  quia  ille  terminus, 

potest  autem  ibi   supponere   immediate  pro  cum  sit  concretus  ex  modo  suse  significationis 

concreto  Deitatis  abstrahente   ex  parte  sub-  habet  supponere  pro  re  subsistente,  quateuus 

sistentiee    a   particularibus   suppositis  solum  vero  terminus  singularis  est,  habet  etiam  sup- 

secundum   rationem.    Quod   probatur  ex  a-  ponere   pro  subsistente  singulari,  quantum 

lia  doctrina  ejusdem  Divi  Thomoe,  8  part.,  potest :  sed  potest  supponere  pro  tali  subsis- 

qusest.  24,  art.  1,  ad  3.  ubi  dicit,  illum  mo-  tente  particulari  et  realiter  coifimuni,  quia  in 

dum  suppositionis  habere  locum  iu  ordinc  ad  re  ipsa  datur  ;  ergo  vere  pro  illo  supponit. 

actus  mentis,  non  vero  ad  actiones  reales.  Un-  Quod   autem  hsec  sit  suppositio  immediata, 

de  cum  vera  sit  illa  locutio  :   Ckristus,  ut  hic  patet,  tum  quia  illud  siguificatum  est  maxime 

homo  est  priedestinatus  Filius  Dei:  Hoec  tameu  ada;quatum  illius  vocis,  tum  etiam  quia  nos- 

est  falsa  :  Christus,  ut  hic  homo  est  factus  Fi-  tro  modo  concipiendi  subsistentia  communis 

liiis  Dei.  Et  ratio  est,  quia  actus  mentis  ter-  immediatius  conveuit  divinitati,  quam  per- 

minatur  ad  rationes  abstracte  conceptas,  ac-  sonalis. 

tiones  vero  reales  exeunt  immediate  arebus,  7.  Secunda  asseriio.  — Secundo  vero  addi- 

prout  a  parte  rei  subsistuut.  Cum  ergo  in  hac  mus,  Deum  ex  se,  si  aliunde  uon  restringatur, 

propositione  :   Deus  creat,  realis  actio  prffidi-  simulctiam  supponcrc  propersonis.  Hoc  etiam 

cetur,  immediate  dicitur  de  particulari  re  sub-  docct  D.  Tliomas,  dict.  art.  4,  et  probat  ex 

sistente,  et  prout  in  re  ipsa  subsistens  est.  modo  siguiiicaudi  termiui  concreti :  siguificat 

5.  Terlia  opinio.  —  Dcfenditur.  —  Est  ergo  euim  uaturam  ut  iu  habeute  ipsam,  ct  idcH)  cx 


6'i6  LIB.  IV.  DE  YERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

sc  aptus  est  supponere  pro  quocumque  sup-  quia  iii  utraque  Deus  supponit  pro  natiira  et 

posito  talis  naturse,  quia  vere  liabct  ipsain.  Et  pro  personis.  Aliqui  vero  sentiunt  discrimen 

in  lioc  est  differentia,  (notanda  pro  his^  quas  aliquod  oriri  ex  rigorosa  significatione  illius 

infra  dicemus  de  actibus  notionalibus)  inter  particulse  soli.  Nam  in  illa,  Deus  creat,  sup- 

Deum  in  concreto  et  Deitatem  in  abstracto.  positio  pro  personis  est  divisa,  seu  distributi- 

Nam  Deus  propriissime  supponit  pro  persouis,  va  :  de  siugulis  enim  vere  dicitur,  quod  creant. 

et  ideo  non  tantum  essentiales  actus,  ut  creare,  At  vero  in  alia,  suppositio  pro  personis  videtur 

sed  etiam  notionales,  ut  generare,  illi  attri-  esse  collectiva,  quia  in  rigore  solum  de  tota 

buuntur,  Deitas  vero  ex  vi  modi  significandi  Trinitate  dici  potest :  quod  illa  tantum  sit  di- 

non  habet  supponere  pro  persona,  et  ideo  no-  gna  honore  et  gioria,  Quod  mihi  etiam  ali- 

tionales  actus  illi  tribuuntur^  \\X  postea  vide-  quaudo  visura  est :  sed  re  attentius  considerata 

bimus.  non  placet.  Quia  si  particula  soli  in  eo  rigore 

8.  Tertia  assertio.  —  Tertio  dicendum  est,  sumatur,  ut  excludat  etiam  concomitantia, 
ratione  adjuncti,  vel  ratione  praedicati  posse  propositio  erit  falsa^  quia  non  sola  Trinitas 
supj(ositionem  Dci  determinari,  vel  ad  hunc  collective,  sed  etiam  unaquteque  persona  si- 
Deumtantum,veladpersonamtantura,  unam,  gillatira  sumpta  est  digna  lionore  et  gloria, 
vel  duas,  vel  aliquando  etiara  ad  omnes  divi-  eeque,  actota  Trinitas,  si  autem  sumatur  soli 
sive,  aut  collective.  Declaro  breviter  singula  :  secundum  theologicam  proprietatem,  ut  nimi- 
nam  imprimis  de  hoc  Deo,  potest  aUquid  prae-  rum  concomitantia  non  excludat,  si  vera  est 
dicari,  quod  illi  soli  secundum  se  conveniat,  locutio,  etiam  si  Deus  divisira  pro  personis  et 
ut  in  his  locutionibus  :  Deus  est  realiter  com~  pro  Hoc  Deo,  et  simul  pro  tota  Trinitate  sup- 
mwiis  triliis  personis,  subsistit  subsisteiitia  ponat,  quod  idem  est  in  altera  enuntiatione 
ahsoluta  et  similibus.  Confirraatur,  nam  in  Deiis  creat,  nuUa  ergo  est  differentia.  Clarior 
concretis  creatis  terrainus  coraraunis  ex  ad-  autera  est  illa  suppositio  collectiva,  in  hac  pro- 
juncto  deterrainatur  ahquando  ad  comraunera  positione  Deus  est  Trinitas,  quse  priraura  ve- 
suppositionera,  ut  in  hac,  honio  est  species  :  rificari  potest  de  hoc  Deo,  ut  sic,  ille  enim  et 
ergo  idera  erit  in  Deo,  quatenus  comraunita-  est  singulee  personse,  et  oranes  simul.  Descen- 
tem  habet,  hac  servata  differentia,  quod  in  dendo  vero  ad  personas,  non  potest  verificari 
homine  coraraunitas  illa  est  rationis,  in  Deo  de  singulis,  sed  de  oranibus  collective. 
estreahs.AhffipartesassertionisIocumhabent,  10.  Atque  ita  tandera  clara  est  etiam  dif- 
quoties  aliquid  notionale  huic  termino  adjun-  ferentia,  quara  D.  Thoraas  ibi  assignat  inter 
gitur,  nam  ilhid  deterrainat  suppositionem.  hos  terminos,  Ifomo  et  Deus,  quia  homo  unum 
Unde  in  hac,  Deus  pater  generat,  clarum  est  imraediate  significat,  scilicet  speciem  huma- 
suppositionem  esse  tantura  proprimapersona.  nara,  ut  sic  et  pro  aho  iraraediate  suppomt  ex 
Imo  etiamsi  determinatio  non  addatur  in  sub-  natura  slia,  et  ahirade  non  restrictus,  scihcet 
jecto,  preedicatura  censetur  sufficere  ad  res-  pro  individuis,  quia  non  datur  homo  subsis- 
tringendam  suppositionera,  ut  in  hac  etiara,  tens  nisi  ratione  singulorum  suppositorum. 
Deus  generat ,(iei\%ei\\v\)(i\\?,  supponerc  pro  solo  Deus  autem  ex  se  imraediate  supponit  pro  suo 
Patrc.  In  hac  vero  Deics  spirat,  pro  Patre  et  imraediato  significato,  scilicet,  pro  hoc  Deo 
Filio,  de  quo  latius  dicetur  in  libro  sexto.  In  realiter  et  subsistente  et  communi  tribus  per- 
hac  vero  propositione  Deus  est  persona,  cla-  sonis  per  summara  identitatem  cum  singulis 
rum  est,  iraraediatara  suppositionera  esse  pro  illarura,  et  cum  oranibus  siraul.  Unde  etiam 
personis,  quia  hoc  prffidicatura  convenit  Deo  fit^  ut  liomo,  juxta  usitatura  raorera  loquendi 
ratione  hypostasis  :  est  autem  comraune  om-  non  sit  capax  suppositionis  collectivfe  pro  sup- 
nibus  singulis  personis :  et  ideo  ibi  Deus  pro  positis :  Deus  autera,  non  obstante  determi- 
omnibus  divisive  supponit.  nata  suppositione  pro  hoc  Deo,  habere  possit 

9.  Exponitur  illud  soli  Deo  lionor  et  gloria.  coUectivam  suppositionem  pfo   personis,    ut 
—  lu  hac  etiam  propositione :  Boli  Dco  Jionor  satis  declaratura  est. 

et  gloria,  ait  D.  Thomas  supra,  suppositionem 

esse  pro  omnibus  personis,  secutus  Augusti-  CAPUT  XV. 

num    lib.  6   de  Trinitate,  cap.  8.  Indicatque  ^^^  ^^^^^  ^^^^^  ^^^^^^^  ^^^^^^^^  similitudo,  et 

esse  differcntiara  ratcr  illara  propositionem  et  ^qualitas  intercedat. 

alteram,  Deus  creat,  Cajetanus  autera  sentit, 

nonesse  differentiam  inter  illas  duas  propo-  1.  Tres  relationes  possunt  in  unitate  fun- 

sitiones :  Deus  creat,  ct  soU  Deo  honor  et  gloria,  dari  juxta  communem  Ai-istotcUs  scutcutiam, 


CAP.  XV.  DE  ^QUALITATE,  ET 
5  Mctaphysicce,  oap.  9,  scilicet  identitalis,  qua3 
fuiulari  (licitur  iu  unitatc  substanliiv:  siinili- 
tudinis   in  unilatc   qualilatis:    {Tipialitatis  iu 
uuitatc  quaulitalis.  Coustat  autcni  cx  hactc- 
pus  dictis  inter  pcrsonas  divinas  es.^^e  veram 
ideutitatcm  in  sul)stantia :  uudc  facilc  conchi- 
di  poterat,  esse  etiam  simihtudincni  ct  a^qua- 
htatcm  secuiuhun  metaphoricam  aut  aiuphim 
signiticatiouem.  Naui  sccuudum  proprictatem 
Deus  non  cst  capax  tahum  rclatiouum,  quia 
m  Dco  non  est  propria  quautitas,  vcl  quah- 
tas:   sed   quidquid  iu  eo  est,  sul)stantia  cst, 
maxime  sccuudum  essentiam.  Tamen,  quate- 
nus  uoincn  (]uautitatis  extenditur  ad  siguifi- 
caudam  rci  pcrfcctionem,  ct  quatcnus  attribu- 
ta  divina  per  modum  qualitatum  a  nobis  cou- 
cipiuntur,  eatcnus  possunt  ecqualitas,  et  simili- 
tudo  divinis  personis  tribui.  Et  ideo  recte  ad- 
notarunt  Scotus,  Durandus  et  alii  iii  1,  d.  19, 
has  relationcs,  quai  iii  creaturis  solent  distin- 
gui,  et  in  diversis  formis  fundari,  iu  divinis 
personis  essc  unitas :  et  iu  eadem  divina  sub- 
stantia  suo  modo  fundari.  Et  hffic  plane  vide- 
bautur  sufficere  dc  his  dcnomiuationibus,  cuin 
in  re  non  distinguantur  ab  identitate.  Tamen 
ad  majorem  declarationem  pauca  addenda  sunt. 
2.  De  personarum  similitudiice.  —  Circa  si- 
militudinem  advertcndum  est,  autiquos  Patres 
tempore  Concilii  Nicaeni,  et  durante  Ariauo- 
rum  errore  evitasse  voccs,  quai  solam  simili- 
tudinem  inter  divinas  personas  signiticare  vi- 
debantur,  qualis  erat  iUa  celebris  vox  homo- 
jussion,  id  est,  similis  cssentise.  Et  ideo  Con- 
cilium  Ariminium  rejectum  est,  quod  illam 
vocem  in  Symbolo  posuerit,  et  Basilius,  Epis- 
tola  28,  dicit,  Maccdonianos  non  discessisse  ab 
errore  Arii :  quia  tantum  similitudinem  essen- 
tiae  inter  Patrem  et  Filium  admittebant.  Quod 
etiam  habet  Epiphanius,  haeres.  73,  et  Theo- 
doretus,    lib.  2,  Historiarum,  cap.   6,  et  est 
Irequeus  in  Patribus  iUius  retatis.  Hoc  tamen 
ideo  fuit,  quia  ha,'retici  abutebantur  illa  voce 
ad  excludendas  alias,  quai  veram  consubstan- 
tiahtatem  significant.  Est  enim  advertendum: 
similitudiucm,  ex  vi  suai  significationis  non 
tequirere  unitatem  rcalem  in  forma,  sed  con- 
formitatem.  Itein  in  rigore  non  postulare  con- 
formitatem  in  gradu  perfectionis,  nam  duge 
albedines  dicuntur  similes,  etiamsi  non  sint 
pares,   seu  aeque  intensae.   Hacretici  ergo,  ut 
exchiderent  unitatem  personarum  in  diviua 
natura,  et  Kqualitatem  in  perfectionc,  simili- 
tudinem   ponebant,  et  ncgabant  ideutitatem, 
et  aequalitatem  :    quo    sensu  haereticum   est 
ponere  simiUtudinem  in  divinis  pcrsonis. 


SIMILITUDLNE  PERSONARUM.  «47 

3.  At  vero  in  sensu  oatholico,  diccndum  est, 
unam  personain  divinam  similcin  altcri  csse. 
Nam  dc  Filio  ait  1'aulus  ad  licbiu-os  1:  Cum 
sU  spleiidor  gloria',  et  figura  suljHtantia'  ejus. 
Itcm  iinagincm  Patris  etiam  Ulum  appellat: 
non  est  autcm  iinago  sine  similitudiue.  Et 
Augustinus  7,  de  Trinitate,  capite  ultimo, 
ait,  pcr.souas  diviuas  diccndas  es-se  similcs  et 
noii  di.ssimiles,  quia  hoc  ad  substanliam  refcr- 
tur.  Idem  D.  Thomas,  I  part.,  quasst.  31,  art. 
2.  Et  ratiocst,  quia  licet  similitudo  nou  sem- 
per  requirat  acqualitatem,  tamen  illam  etiam 
nou  excludit,  ut  beuc  notavit  Scotus,  in  1, 
distinct.  31.  Et  similitcr  uon  excludit  unita- 
tcin,  imo  iUain  requirit  aliquo  modo,  ct  tanto 
crit  major,  quanto  fuerit  major  uiiitas  inter 
extrema  distincta.  Similitudo  ergo  quatenus 
pcrfcctionem  dicit  ct  excludit  imperfcctionem, 
propric  convenict  divinis  personis.  Imo  liaerc- 
tici  in  eo  scnsu,  quo  loqucbantur,  magis  po- 
nebant  persouas  dissimiles,  quam  sirailes :  quia 
cum  distinguercnt  naturas,  necessarium  erat, 
eas  tautum  inter  se  distarc,  quantum  fiuitum 
ab  infinito,  creatum  ab  increato,  quaj  magis 
intcr  sc  dissimilia  quam  simiUa  sunt. 

4.  Circa  aequaUtatcm  neque  in  re,  neque 
in  voce  est  de  aequalitate  ambiguitas,  suppo- 
ncudo  sermonem  esse  de  quantitate  perfectio- 
nis  non  molis.  Quo  circa  sic  de  fide  est,  intcr 
divinas  per.sonas,  esse  aequalitatem  :  Quain 
rectc  pcr  negationem  cxpUcuit  Athanasius,  in 
Symbolo  dicens:  Tn  Trinitate  nihil  est  majus, 
ant  mimos  prius,  aut  postcrius.  Et  indc  con- 
cludit:  totas  tres  personas  esse  sibi  cowquales. 
Idem  habet  Augustinus,  9,  de  Trinitate,  cap. 
1,  dicitque,  hauc  ffiqualitatem  pcr.sonarum 
nihil  aliud  esse,  quam  unitatem  cssentiso.  Qui 
etiam  videri  potest,  lib.  3,  contra  Maximi- 
num,  cap.  10,  et  sermone  38,  de  Tempore, 
Anselmus,  in  Monologio,  oap.  1 3,  dicit :  Per- 
sonas  esse  a^quales,  qnia  unaqiircque  est  per- 
fecta  et  summa  cssentia.  Idem  in  Prosologio,  cap. 
3,  Richardus  etiam  Victor,  libro  de  Triuitate, 
cap.  13,  dicit,  hanc  a^quaUtatem  esse  aUerius 
rationis,  quam  iu  creaturis,  sciUcct,  quia  idem 
esse  cum  eadcm  plenitudiiie  per fectionis ,  quod 
est  unius  pcrsona;,  est  alterius.  De  eadem  aj- 
quaUtate  recte  sentit  Origenes,  Ub.  1,  Periar- 
chon.  cap.  2  et  3,  et  lib.  7,  ad  Romanos,  ct 
Tcrtullianus  4,  contra  IMarcioncm,  cap.  25. 
Ratio  itaque  est  manifesta  ex  dictis  de  unitate 
essentiae  in  tribus  personis.  Quam  indicavit 
Concilium  Toletanum  6,  in  confessione  fidei 
dicens:  Quoniam  unius  suntnaturce,  idem  per- 
sonas  esse  a^quales,  quia  illa  natura  non  recipit 


648  LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 

o}iagis,nec  mimcs. 'Nec  ])oiest,msitota  commn-  ipsum  esse  ordinem,  qiiem  Augustinus  et  D. 

nicari,  ut  dicit  etiam  Concilium  Lateranense^  Thomas  ordinem  naturaj  vocarunt.  Est  enim 

in  capite  Bamnmms.  Quee  ratio  eodem  modo  advertendum,  non  vocari  uaturee  ordinem,  eo 

procedit  in  omnibus  attributis  Dei,  sapientia^,  quod  inter  divinas  personas  una  sit  prius  ua- 

bonitatis,  etc.  Et  in  his^  in  quibus  posset  ha-  tura^  quara  aha:  nam  hoc  etiam  admittendum 

bere   difFicultatem   aliquam,   in  superioribus  non  est.  Quia  prioritas  naturae  proprie  sumpta, 

explicata  est,  speciahter  de  infmitate  perfec-  aut  est  prioritas  in  subsistendi  consequentia, 

tionis  in  Hbro  praecedenti,  tractando  cle  per-  aut  in  causahtate  propria,  neutra  autem  inve- 

fectione  rclationum,  et  de  omnipotentia  in  hoc  uitur  in   divinis  personis.  Dicitur  ergo  ordo 

hbrO;,  capite  decimo,  ubi  etiam  ahquid  attigi-  naturee,  quia  ipsamet  essentia  Dei  ex  se  et  na- 

mus  de  seternitate,  et  phua  in  primo  tonio  de  tura  sua  postulat,  ut  immediate  sit  in  Patre 

Incarnatione.  Nulla  ergo  difiicultas  est  ahcujus  sine  uUa  processione:  in  Fiho  vero  per  pro-_ 

momenti  in  hac  veritate.  cessionem  ejus  exsola  prima  persona:  In  Spi- 

5.  Ohjectio.  —  Ordo  naturce  sit  ne  in  perso-  ritu  sancto  per  processionem  ex  utraque.  At- 
nis  divinis.  —  Objici  vero  potest,  quia  ubi  est  que  ita  hic  ordo  naturai  nihil  ahud  est,  quam 
ordo  primi,  secunch  et  tertii  non  est  fecpiahtas,  ordo  originis:  Igitur  non  immerito  prioritas 
sed  in  divinis  personis  hic  ordo  reperitur,  eham  originis  dicitur,  quse  in  hoc  solo  posita 
ergo.  Minor  patet  ex  divo  Augustino  3,  contra  est,  quod  una  persona  est  principium  originis, 
Maximinum,  capite  decimo  quarto,  ubi  hoc  aha  terminus,  vel  (quod  idem  est)  una  habet 
sensu  docet :  esse  inter  divinas  personas  ordi-  suum  esse  sine  origine,  aha  vero  non  sine 
nem  naturce.  Quem  etiam  admittit  divus  Tho-  ulla.  Juxta  hanc  ergo  prioritatem  solam  dan- 
mas,  \  parte,  quiestione  quadragesima  secun-  tur  in  divinis  personis,  prima,  secunda  et  ter- 
da,  hcet  non  concedat,  unam  personam  esse  tia,  et  ideo  hoe  denominationes  uihil  repu- 
priorem  altera.  Idem  sumitur  ex  Basiho,  hbro  gnant  sequahtati.  Jam  enim  supra  ostensum 
primo,  contra  Eunomium,  circa  medium,  et  h-  est,  distinctionem  in  relationibus  originis  non 
bro  tertio,  circa  principium.  Patet  etiam  ex  minuere,  neque  augere  personarum  perfec- 
communi  modo  loquendi,  sic  enim  nomina-  tionem. 

miis  personasj  primam,  secundam  et  tertiam,        8.  An  a^qiialitas  sit  relatio  rationis.  —  Solet 

non  quidem  solo  arbitrio  nostro  (sic  enim  fa-  autem  hoc  loco  ulterius  queeri,  an  heec  simi- 

cile  possent  denominationes  iUse  commutari,  htudo,  vel  eequahtas  inter  divinas  personas  sit 

sicut  in  cjuohbet  aho  numero),  sed  cum  fun-  relatio  reahs,  vel  rationis.  De  qua  quaestione 

damento  in  re  ipsa.  Est  ergo  ordo  iUe  iu  per-  Thomistse  multa  scribunt.   Quia  D.  Thomas, 

sonis  ipsis  secundum  se,  quod  etiam  significa-  quaest.  42,  art.  l,  docet,  esse  tantum  relatio- 

vit  Joannes  theologus,  sess.  21,  Concihi  Flo-  nem  rationis.  Quod  Cajetanus  optime  ibi  de- 

rentini.  Tahs  autem  ordo  videtur  ahqua  ex  clarat,  etdefendit,  et  Capreohis,  in  1,  dist.  31, 

parte  sequahtatem  minuere.  queest.  2.  Ubi  etiam  Durandus,  Gabriel  et  ahi, 

6.  An  sit  ordo  prioris  et  posterioris.  —  Oc-  et  MarsiUus,  in  1,  quoest.  33,  Scotus  autem 
casione  hujus  difficuUatis  tractari  hic  solet,  au  eadem  dist.  31,  qusest.  2,  et  quodhb.  6,  art,  2, 
inter  divinas  personas  sit  ordo.prioris  et  pos-  contendit  esse  relationem  realem.  Quia  in  di- 
terioris.  Nam  D.  Thomas  simphciter  negat :  vinis  personis  concurrunt  omnia  necessaria, 
Scotus  admittendam  putat  prioritatem  origi-  ut  liaec  relatio  reahs  sit,  scihcet,  fundamentum, 
nis.  Est  tamen  cjua?.stio  de  nomiue,  in  qua  im-  terminus  reahs,  et  extrema  reahter  distincta. 
morari  non  est  neccsse :  viderique  possuut,  Item  quia  ahas  non  dicerentur  divina^  personee 
queede  iUa  attigi,  disput.  12,  Metaphycai,  sect.  in  re  ipsa  similes  et  sequales,  sed  sohim  cogi- 
1,  ubi  ctiam  dixi  D.  Thomam  et  Scotum  in  tatione  hominis.  Hsec  vero  argumenta  revera 
hoc  habere  senteutias  contrarias.  D.  Thomas  non  cogunt :  nam  hse  denominationes  non  ' 
euim  docet,  simphciter  et  sine  addito  non  esse  semper  sumuntur  formahter  a  relatione,  sed 
admittendam  prioritatem,  juxta  iUud  Atha-  a  fundamcnto,  quod  in  rebus  ipsis  existit,  et 
uasii  in  symboio,  In  hac  Trinitate  nihilprius,  nobis  occasioncm  prtebet  ad  talem  relationem 
aut  posterius:  Scotus  vero  adjungit,  cum  iUo  excogitandam.  Hoe  autem  fundamentum  in 
addito,  originis,  admitti  posse.  Quod  sane  et  prcesenti  est  unitas  perfecta  ejusdcm  uatiu'ae 
inre  vcrum  est,  ctiUis  vocibus  satis  commode  in  singuhs  personis.  Ex  hac  ergo  unitate  pro- 
explioatur,  uam  origiuo  propriissime  diviuis  vcnit,  ut  tahs  relatio  non  possit  esse  realis. 
personis  tribuitur.  Quia  prceter  ea,  qua3  Scotus  numerat,  necesse 

7.  Resolutio  utriusque  duhii. — Adde,  hunc  cst,  ut  inter  fuudamcntum  et  terminum  for- 


CAP.  XVI.  DE  TRIUM  rERSONARUM  CIRCUMINSESSIONE.  649 

malcm  rclationis  sit  distiiictio  in  re  ipsa  :  rahilem,  et  indigressiUlem  a  Patre  et  Filio. 
maxinic  in  his  relationibus  unitatis,  in  quibus  Et  banc  mutuam  immancntiam  ihidcm  late, 
habitudo  potissimc  ccrnitur  intcr  ipsas  for-    ct  clcgantcr  exponit.  Dcniquc  Fulgcntius,   de 


mas,  iu  quibus  cst  simiUtudo,  vcl  a;quahtas, 
ut  rectc  Cajetanus  advertit,  ct  idco  ubi  est  una, 
et  eadem  forma  in  utroque  extremo,  non  po- 
test  esse  hujusmodi  rcalis  habitudo,  quia  illa 
potius  cst  identitas  rcaUs  et  numcrica.  Qua 
proptcr  prior  sententia  simpUcitcr  vcra  cst. 
Dc  qua  re  hffic  nunc  sufliciuut,  reUqua  enim 
philosophica  sunt_,  ct  a  nobis  tractata  in  dis- 
put.  47  Metaphysicfe,  scct.  9. 

9.  Objectioni  occurritur.  —  Unum  vero  hic 
potest  objici,  quia  intcr  divinas  rclationcs  non 
sohim  est  a;quaUtas  rationc  perfectionis  cssen- 


Fidc  ad  Pctrum,  cap.  1  :  Per  hanc  ( iflquit ) 
mitatem  naturalem  totus  Pater  in  Filio ,  ei 
Spiritu  sancto  est,  et  totus  Spiritus  sanctus  in 
Patre  et  Filio. 

2.  Quw  sit  ad(pqnata  ratio  circuminsessionis. 
—  Hac  igitur  veritatc  supposita,  nonnuUa  cir- 
ca  iUam  declaranda  sunt.  Primum  est,  an  ve- 
ritas  ct  identitas  Personarum  in  essentia  sit 
adeequata  ratio  hujus  mutuoe  incxistentice. 
Est  autcm  dubitandi  ratio,  quia  D.  Thomas^  1 
part.,  quoest.  42,  art.  5,  sentit,  non  esse  ad- 
sequatam.  Nam  duas  aUas  rationes  addit,  sci- 


tiaUs,  sed  etiam  ratione  perfcctionis  relativai,  Ucct,  relationem  mutuam  et  modum  originis. 

ut  supra  dixi;  scd  illa  pcrfcctio  rclativa  est  AureoUis  vero   et  Durandus,  in  \,  dist.    19, 

distincta  reaUtcr  in  una  et  aUa  persona,  ergo  sentiunt  solam  essentioe  unitatcm  csse  ratio- 

sequaUtas  in  iUa  habet  omncm  distinctioncm  ncm   adffiquatam   circuminscssionis  persona- 

necessariam  ad  realem  rclationem.   Ad  hoc  rum,  ideoque  duas  aUas  rationes   D.  Thomae 

fortasse  aUquis  respondebit,  hanc  relationem  impugnant.  Ut  autem  recte  notavit  Cajetanus, 

non  posse  esse  realcm,  quia  non  potcst  una  circa  dictum  articulum,  non  impugnant  men- 

relatio  fundari  in  aUa.  Sed  de  hoc  aUas.  Ego  tem  divi  Thomoe  et  ita  facile  dissolvit  ipse,  quai 

respondeo,   iUam  non  esse  realcm,  quia  iUa  iUi  objiciunt. 

non  est  eequaUtas  fundata  in  unitate,  vel  con-  3.  Una  persona  est  in  alia  ratione  relationis. 

venientia  formaU,  sed  in  quadam  proportio-  — Videtur  ergo  voUiissc  D.  TUomas  addivinas 

naU  8estimationc,seu  quantitate.  Sicut  aUqua-  personas  accomodare  iUos  tres  modos,  quibus 

Us  simiUtudo,  quse  est  inter  divinas  personas  ipse  dixerat,  1  part.,  qusest.  8,  art.  3,  Deum 

in  communi  rationc  personae,  vel  relatiouis,  esse  in  omnibus  rebus,  sciUcet^  per  praesen- 

non  est  relatio  reaUs,  quia  non  est  per  conve-  tiam,  potentiam  et  essentiam,  sccUisis  imper- 

nientiam  in  tota  uuitate  formaU  taUum  per-  fectionibus.  Unde  quoadprimummodumdicit, 

sonarum.  Propter  quodAnasthasius  Synaita,  Divinas  personasesse  in  se  invicem  :  quia  cor- 

in  expositione  fidei  personas  in  propriis  dissi-  relativee  sunt  :  nam  unum  relativum  non  po- 

miles  appeUavit :  insequales  autem  dici  non  testextraaUudesse,  utiquequoadcognitionem. 

possunt,  tum  quia  hoc  dicit  imperfectionem,  De  hoc  enim  genere  existentiai  apcrte  loqui- 


tum  propter  rationes  aUas  supra  allatas. 
CAPUT  XVI. 

AN  DIVINiE  PERSONiE  EX  UNITATE  HABEANT  CIR- 
CUMINSESSIONEM,  ID  EST,  MUTUAM  EXISTENTIAM 
OTTIUS  IN  ALIA. 

1.  Resolutio.  —  Hsec  est  uUima  proprietas 
conveniens  divinis  pcrsonis,  quatenus  unum 
sunt,  quam  theologi  circuminsessiofwn  vocant. 
Habetque  fundamcntum  in  verbis  iUis  Joan- 
nis,  lAcsCp.  :  Ego  in  Patre  et  Pater  in  me  est. 
Quae  Ucet  de  Patre,  et  FiUo  tantum  dicta  sint, 
tamen  eadem  rationc  de  Spiritu  sancto  vera 
sunt,  ut  communiter  Patrcs  doccnt,  Athana- 
sius  in  expositione  fidei,  ubi  in  hoc  scnsu  dixit 


tur  Doctor  sanctus  in  iUa  ratione.  Quam  teti- 
git  etiam  Chrysostomus  in  oratione  9,  ex  his, 
quae  habentur  in  fine  quinti  tomi,  ubi  ait, 
hanc  inexistentiam  non  esse  inteUigendam  cor- 
poraliter;  sed  secundmn  animi  contemplationem , 
quia  nec  Filitcs  (inquit)  si7ie  Patre,  nec  Pater 
sine  Filio  cognoscilur.  Nec  videtur  hsec  ratio 
aUena  a  contextu  sermonis  Christi  in  citato 
loco  Joannis  14.  Nam  cum  PhiUppus  postulas- 
set :  Ostende  noMs  Patrem,  CUristus  respondit : 
Qui  videt  me  videt  et  Patrem,  et  immediate 
quasi  pro  ratione  subdit  :  Quia  ego  i7i  Patre  et 
Pater  in  me  est. 

4.  Personcp  sunt  in  se  invicem  ratione,  pro- 
ductionis.  —  Ad  secundum  modum  incxisten- 
di  pcrtiuct  aUera  ratio  D.  Thomai  cum  dicit, 
unam  persouam  esse  in  aUa,  verbi  gratia, 
Spiritus  sanctus  semper  est  in  manibus  Patris  FiUum  in  Patre,  quia  ab  illo  productus  est  per 
e^i^^z/n.  EtDamascenus,  lib.l,deFide,  cap.  10,  actum  immanentem  :  nam  de  ratione  taUs 
eodem  sensu  vocat  Spiritum  sanctum  :  Insepa-    actus  est,  ut  productum  ratioue  productionis 


650 


LIB.  IV.  DE  VERA  UNITATE  ET  IDENTITATE,  ETC. 


maneat  in  produceute.  Quam  rationem  indi- 
cavit  etiam  Damascenus,  lib.  1,  cap.  9,  ubi 
comparat  hanc  productionem  emanationi  lucis 
ab  igne,  quia  hix,  inquit^  ah  igne  gignitur,  ct 
ah  eo  11071  separatur,  sed  semper  in  eo  est.  Quod 
exemplum  intelligendum  videtur  de  emana- 
tione  lucis  inhffirentis  igni  a  substantia  ejus, 
sic  enim  illa  est  vehiti  immanens  processio. 
Quod  idemmet  Damascenus  significavit  in  dif- 
ferentia  quam  subjungit,  nam  lux,  ait,  manet 
in  igne  tanquam  accidens  inhcerens  illi  :    Ver- 


non  significatur  preesentia,  vel  inexistentia, 
sed  identitas  personaUs_,  qua;  repugnat  mys- 
terio. 

7.  Atque  hac  ratione  recte  dicit  Sabadius , 
Hbro  contra  Arium,  in  4  tom.  Bibliotli.  Per 
illa  verbaChristi,  Ji^go  in  Patre,  et  Pater  in  me 
est,  duos  errores  confutari,  Sabellii  sciUcet,  et 
Arii.  Et  Gregorius  Beticus,  hbr.  de  Fide  et 
Trinitate  dicit,  illa  verha  audienda  esse  secun- 
dum  indifferentiam  suhstantice,  supposita  scih- 
cet  distinctioue  personarum.  Et  eodem  modo 
lum  autem  manet  in  Patre,  tanquam  suhsistens  Trinitatis  mysterium  confirmat  ex  iUis  verbis 
insuhsistente  ;quodet\am.dixitlii[siv'ms,  lih.l,  Irenoeus,  Ub.  5,  cap.  18,  sic  etiam  Hilarius  7, 
de  Trinitate,  circa  finem.  de  Trinitatc,  in  fme  dicit :  Personas  divinas 

5.  Nec  Durandus  habuit,  quo  modo  hunc  esse  in  se  per  unitatem  et  proprietatem  naturce. 
dicendi  modum  impugnaret,  nisi  negando  per-  Et  eodem  modo  loquitur  Damascenus,  Ub.  2, 
sonas  procedere  per  actus  immanentes,  cujus  cap,  10,  dicens :  Per  Tianc  circuminsessionem 
error  in  hoc  supra  refutatus  est.  Aureohis  vero  excludi  multitudinem  Deorum,  seu  Deitatem .  Et 
apparentius  objicit :  quia  licet  lioc  modo  expli-  in  hac  ratione  maxime  persistunt  omnes  theo- 
cetur,  productam  personam  esse  in  producen-  logi,  quse  in  sequenti  dubitatione  amphus  con- 
te,  non  tamen  e  converso,  producentem  esse     firmabitur  et  expUcabitur. 

in  producta,  cum  tamen  haec  debeat  esse  cir-  8.  Duhium.  —  Quaeritur  enim  uUerius,  an 
cuminsessio.  Hoc  vero  facile  etiam  solvitur :  una  persona  sit  iu  aUa  secundum  se  totam,  an 
nam  sicut  Deus  dicitur  esse  in  creaturis,  ra-  vero  sohim  ratione  essentise.  Ut  enim  hoc  ex 
tione  potentioe,  quia  illas  creat  et  conservat,  corporalibus  explicemus,  duobus  modis  potest 
ita  seclusa  imperfectione  dependentise,  Pater  diciunumcorpusesse  inaIio.Primo,secundum 
dicitur  esse  in  Filio,  quia  iUum  ex  aeternitate  se  totum,  quod  vocatur  per  se  primo,  sicut  aqua 
produxit,  et  perpetuo  generat,  ad  quod  neces-  est  iu  vase,  vel  in  loco  adajquato.  Alio  modo 
sarium  est,  ut  sit  intime  in  iUo,  et  ideo  dixi,  tantum  secundum  partem,  vel  homo  dicitur  es- 
hunc  modum  existendi  esse  similem  iUi,  qui  se  ubi  habet  pedem,  licet  non  habeat  ibi  totum 
est  per  potentiam,  seclusis  imperfectionibus.       corpus.  Sic  ergo  inquiritur,  an  una  persona 

6.  Unitas  essentice  est  ratio  circuminsessio-  secundum  se  totam,  id  est,  etiam  secundum 
nis.  Tertia  vero,  et  propria  ratio  hujus  exis-  suam  proprietatem,  vel  tantum  per  naturam, 
tentise  est  unitas  essentise  in  personis  distinctis.  quasi  per  partem  (nostro  loqiieudi  modo)  sit  in 
Unde  respondendo  in  forma  ad  propositam  in-  alia.  Henricus  enim  in  Summa,  artic.  53,qu8est. 
terrogationem,  dicendum  est,  unitatem  natu- 
ree  esse  adeequatam  rationem,  ob  quam  Divinae 
personae  sunt  in  se  invicem  per  suam  essen- 
tiam,  licet  aliis  modis  possint  dici  esse  in  se 
invicem,  ob  alias  rationes.  Hsec  posterior  pars 
satis  jam  declarata  est.  Prior  vero  facile  osten- 


3,  et  quodlib.  5,  qusest.  6,  et  Durandus,  in  \, 
distin.  19,  dicunt,  unam  personam  esse  in  alia 
solum  posteriorimodo.  Primo,  quia  Paternitas, 
ut  sic,  non  potest  esse  in  Filio,  aUas  Filius  es- 
set  Pater.  Secundo,  ait  Durandus,  quiapersoua 
ratione  suse  proprietatis  est  id,  in  quo  est  alia, 
ditur,  nam  unaquseque  persona  est  ipsa  essen-  ergo  non  potest  esse  ratio  essendi  in  alia,  quia 
tia,  et  essentia  est  in  omnibus,  et  singulis  per-    hte  habitudines  sunt  oppositee,  et  ideo  non  po- 

test  eadem  relatio  esse  fundamentum  utrius- 
que.  Tcrtio,  videntur  huic  sententiae  favere 
Patres,  qui  totam  rationem  hujus  circumin- 
sessionis  dicunt  esse  naturse  unitatem. 

9.  Resolutio.  —  Prohatio  ex  Patfibus.  — 
Nihilominus  dicendum  est ,  unam  personam 


sonis,  ergo  unaquseque  persona  est  in  qualibet 
alia.  Dices,  simili  argumentandi  modo  posse 
concludi,  vinamquamque  ^personam  esse  in  se 
ipsa,  vel  unam  personam  esse  aliam.  Respon- 
deo,  negando  similitudinem :  nam  cum  dicitur 
esse  in  alia,  non  solum  denotatur  unitas  natu- 
rae,  sed  prcesupponitur  etiam  distinctio  inter 
ea,  quse  in  se  invicem  esse  dicuntur.  Quia  non 
solum  consideratione  rationis,  sed  etiam  in  re 
ipsa  una  est  in  alia.  Quai  habitudo  tollitur,  si 
persona  dicatur  essc  in  se.  Et  raulto  magis  des- 
truitur,  si  dicatur  uua  esse  aUa^  quia  per  hoc 


per  se  primo,  et  secundum"se  totam  esse  in 
alia,  iia  ut  licet  unitas  essentise  sit  vinculum, 
et  quasi  proxima  ratio  istius  inexisteutiee,  non 
tamen  in  sola  illa  sistat,  sed  ratione  ejus  etiam 
relationes  ipsai  in  se  invicem  exi-tant.  Quai  est 
sentcutia  commuuior  thcologorimi  iu  1,  dis- 


CAP.  XVI.  DE  TRIUM  PERSONARUM  CIRCIIMINSESSIONE.  651 

tiiict.  19,  proesertim  Scoti,  qiutsl.  1,  qui  fusius  sur[)a  ad  2  Hcnrici,  et  circa  fmcm  qua^stionis. 

hoc  tractat  conlra  Henricum.  Ideni  Bonaveu-  Qnam  sic  declaro,  quialuec  mntua  inexistentia 

tura,  qua^st.  -4,  GalHiel,  qua'st.  2,  Capreolus,  non  est  sola  identitas  in  natura,  sic  cnim  di- 

qu»st.  1,  art.  i,  Marsilius,  quoest.  22,  art.  2,  centur  personajcsse  una  natura,  non  vero  una 

Ferrariensis  A,  contra  Gentes,  cap   9,  Cajeta-  cssc  in  alia.  Neque  ctiam  est  nova  unio  realis 

nus,  et  alii,  dicta  quaist.  -42,  art.  5.  Et  sumitur  inter  personas  praiter  unitatem  naturaj,  quia 

ex  illis  vcrbis  Ecclcsiai  in  quoddam  hymno.  In  ncc   talis  unio  csse  posset  sinc  compositionc, 

Patre  totus  FUius,el  totus  in  Verho  Pater.  Qui-  ncc  cxcogitari  potest,  cur,  vel  qualis  sit.  Ergo 

bus  similia  sunt,  qua;  supra  citavi  ex  Fulgen-  tantum    supercst   intima  pra^sentia,    propter 

iio,  c\\\\  Q\\ain\ai{{(\^vi.  NidlvsJiorum  extraqiiem-  quam  dici  possint  esse  invicem  in  se.  Quod 

libet  ipsoram  est,  significans,  personas  mutuo  autemillam  habeantetiam  secundum  propria, 

sese   comprehendere,  quia  nihil  e.st  in  una,  patct,  quia  etiam  in  illis  hal)ent  immensita- 

quod  si  extra  aliam,  ad  quod  requiritur  totalis  tem,  ex  qua  necessario  sequitur,  ut  sint  intime 

inexistentia,  modo  explicato.  Praiterea  Damas-  in  sc  invicem  etiam  secundum  proprias  rela- 

cenus,  et  Hilarius  supra  dicunt  unam  perso-  tiones.  Unde  sicut  immcnsitatem   habent  ra- 

nam  esse  in  alia,  ut  quidpiam  subsistens  in  tione  essentise,  quam  includunt,  ita  ex  eadem 

subsistente.  Ergo  intelligunt  non  tantum  esse  radice,  ut  ex  propria  et  adaquata  ratione  Iia- 

secunduni  naturam,  sed  etiam  per  subsisten-  bent,  ut  sint  intime  in  se  invicem,  etiam  se- 

tiam  personalem,  de  hac  enim  loquuntur.  Ad  cundum  proprias  relationes. 

hoc  etiani  confirmandum  induci  possunt  verba  12.  Atque  hinc  intelligitur  primo,  cur  hsec 

CIu'isti  Joan.  14,  nam  prius  dixit :  Qui  videt  proesentia  mutua  non  addat  novam  relationem 

me,  videt  ct  Patrem,  et  postea  subjungit.  Ego  realem  ipsis  personis  (ut  tanquam  verius  sup- 

in  Patre,  et  Pater  i>i  me  f^/( .•  videndo  autem  pono).Ratioautemest,  quiafundaturineadem 

unam  personam,  videtiir  alia,  non  solum  quo-  immensitatcillarum.  Utomittamaliasrationes, 

ad  naturam  communem,  sed  etiam  qvioad  to-  quse  dari  solent,  scilicet,  quod  relatio  non  fun- 

tum  esse  personale.  Sic  ergo  una  persona  est  dat  relationem:  vel  quod  talis  relatio  non  est 

in  alia.  realis,  nisi  ubi  modus  preescientiee,  in  quo  fun- 

10.  Prima  ratio. —  Ratione  probatur  primo  datur,  accidentalis  est,  de  quo  alias.  Secundo 
ex  Scoto,  quia  si  una  persona  tantum  esset  in  intelligitur,  cur,  licet  divinee  personffi  inter  se 
alia  ratione  essentia;,  non  aliter  una  persona  habeant  relationem  originis,  quee  est  disquipa- 
esset  in  alia,  quam  ipsa  essentia  sit  in  persona,  rantiee,  nihilominus  quoad  Iianc  denominatio- 
neque  alia  habitudo  significaretur  per  hanc  nem  mutuae  inexistentiffi,  potius  intelligantur 
circuminsessionem  personarum,  quam  exis-  haberehabitudinem  ffiquiparantise.  Ratioenim 
tentiai  Divinitatis  in  persona,  consequens  est  est,  quia  quoad  proesentiam  et  immensitatem 
falsum:  ergo,  Pater  sequela,  quia  quando  to-  ejusdemrationissunt.  Unde,  sifmgeremus,  tres 
tum  solum  dicitm-  esse  alicubi,  vel  in  aliquo  personas  esse  absolutas  et  ejusdem  naturae, 
ratione  partis,  nonaliter  convenit  toti  illade-  eumdemmodummutueeinexistentisehaberent. 
nominatio,  quam  parti,  praiter  Iioc,  quod  parti  13.  Ad  argumenta.  —  Tertio  intelligitur 
convenit  immediate  et  toti  ratione  partis  :  nam  quam  sint  levia  fundamenta  Henrici  et  Du- 
in  rehquis  eadem  est  ratio.  Minor  vero  patet,  randi.  Nam  propter  hanc  preesentiam  personee 
tum  ex  communi  modo  loquendi  Patrum,  et  non  amittunt  distinctionem :  et  ideo  non  se- 
theologorum  de  Iiac  circuminsessione,  tum  e-  quitur,  unam  esse  aliam,  quamvis  secundum 
tiam,  quia  essentia  est  in  persona,  ut  natura  propria  una  sit  in  alia.  Deinde  in  hoc  genere 
est  in  supposito  :  mia  vero  persona  est  in  alia,  preesentioe  nullum  est  inconveniens,  quod  ea- 
ut  suppositum  in  supposito,  sicut  loquuntur  dem  relatio  sit  id,  quod  est  in  alia  et  in  quo  est 
Damascenus  et  Hilarius  .supra  citati.  alia,  quia  et  est  denominatio  similis  in  utroque 

11.  Altera  ratio.  —  Secunda  et  propria  ra-  extremo,  et  in  eis  habet  fundamentum  proxi- 
tio  hujus  veritatis  milii  esse  videtur,  quia  haec  mum  ejusdem  rationis,  imo  unum  et  idem. 
inexistentia  mutua  nihiIaIiudessepotest,quam  Et  Iioc  est  etiam,  quod  docent  Patres,  scilicet, 
intima  quajdam  prajsentia  divinarum  persona-  unitatem  naturaj  esse  rationem  proximam  hu- 
rum  inter  se,  hanc  vero  habent  non  solum  in  jus  inexistentiee,  non  vero,  quod  conveniat  soh 
essentia,  sed  in  propriis  etiam  relationibus.  Deitati :  ac  non  etiam  ipsis  personis  in  propriis 
Priorem  propositionem  indicavit  etiam  Scotus  earum  rationibus. 

FLMS  LIBIU  QUARTI  DE  TRINITATE. 


INDSX  CAPITUM  LIBRl  QUINTI 


DE  TRINITATB. 


Cap.  I.  Sint-ne  in  Deo  relatio7ies  reales. 
Cap.  II.  Quot  sint  intra  Deum  relatio- 

nes  reales. 
Cap.    III.    De  distinctione   relationum 

personalium  a  personis. 
Cap.  IV.  De  spiratione  activa,  an  realis 

ratio  sit. 
Cap.  V.  An  spiratio  sit  distincta  relatio 

a  personalibus , 


Cap.  VI.  Quod  spiratio  sit  una  simplex 

relatio. 
Cap.  VII.  De  numero  divinarum  rela- 

lionum. 
Cap.  VIII.  De  comparatione  relationum 

in  propriis  earum  conditionibus. 
Cap.  IX.  An  relationes  divince  sint  no- 

tiones. 
Cap,  X.  De  numero  notionum. 


LIBER  QUINTUS. 


DE  RELATIONIBUS  DIVINIS 


AG  NOTIONIBUS. 


Hactenus  explicuimiis  mysterium  Trinitatis, 
sqliim  confusam  quamdam  notitiam  tradendo, 
quse  vix  transceudit  dedarationem  quid  no- 
minis  et  ostensionem,  quod  tale  mysterium  in 
Deo  et  intra  Deum  sit,  salva  Dei  simplicitate 
et  unitate :  nunc  ad  investigandam  ejusdem 
mysteriidistinctam  et  explicatamcognitionem, 
quantum  caligo  viae  patitur^  necessarium  est 
proprietates  omnes  personarum  formaliter  in- 
vestigarC;,  earum  proprias  rationes  praecise, 
ac  distincte  explicando.  Hoc  autem  prsestabi- 
mus^  considerando  prius  hffic  omnia  prout 
omnibus  personis  possunt  esse  communia  : 
deinde  descendendo  ad  singulas  personas  in 
particulari,  et  prcedicata  omnia,  quaj  singulis^ 
ut  propriatribuuntur,  cousiderando.  Suntau- 
tem  varia  nomina  abstracta  et  commuuia  om- 


nibus  personis,  quibus  hae  proprietates  signi- 
ficantur  :  unum  est  ipsummet  nomen  proprie- 
talis,  quod  in  quadam  significatione  generale 
est,  etcseteris  omnibus  commune.  Quod  subea 
ratione,  speciali  consideratione  non  indiget, 
quia  in  aliis  rationibus  specialioribus  explica- 
bitur  et  illis  cognitis  cognoscetur.  Primum  igi- 
tur  speciale  nomen  videtur  esse  Relationis, 
deindenomen  Notionis :  tertio,  Originis: quar- 
to,  actus  notionalis :  quinto,  Personalitatis, 
quaj  solet  etiam  Proprietas  appellaiu,  sumpta 
hac  voce  in  significatione  magis  restricta  et 
appropriata.  Igitur  in  proxime  sequentibus 
tril)us  libris  explicabimus  mysterium  ,  decla- 
rando,  quid  rei  subsit  his  vocibus,  et  quomodo 
inter  se  conveniant,  vel  distinguantur  et  quid 
ad  constitutiouem^  vel  cUstiuctiouem  diviua- 


CAP.  I.  SINT-NE  IN  OEO 
nimpersonarum  conferant.  Atqiie  in  pra^scnti 
libro  simul  de  relationibus  etnotionibus  dicere 
proponimus,  quia  nihil  ferc  inter  se  diflferre 
existimamus,  ut  videbimus,  Disputavit  autem 
de  illis  D.  Thomas,  1  part,^  qua^st.  28  et  32. 

CAPUT  I. 

SINT-NE  IN  DEO  RELATIONES   REALES   AD  INTRA. 

1.  Non  tractamus  hoc  loco  dc  relationibus 
Dei  ad  creaturas,  quas  rationis  esse  supponi- 
mus,  quia  illee  non  conveniunt  Dco^  ut  Trino  : 
nec  ad  expHcandum  hoc  mysterium,  quidquam 
confcrunt.  Neque  etiam  nunc  vim  facimus  in 
nominc  abstracto,  vel  concreto  relationiS;,  aut 
relativi  :  nam  h*c  inquisitio  et  ccnsideratio 
commodiorem  habebit  locum  in  principio  H- 
bri  septimi.  Nunc  vero  indifFerenter  utrisque 
vocibus  utemur,  tam  supponendo  abstractc 
quam  concrete  posse  has  proprietates  a  nobis 
concipi  ct  significari. 

2.  Resohdio  qiicpstio^iis.  — Prohatio. — Hoc 
supposito  inter  Cathohcos  extra  controversiam 
est,  esse  inter  personas  Trinitatis  relationes 
reales.  Ita  docet  D.  Tliomas,  dicta  cpioest.  28, 
per  totam,  etquaest.  8,  de  Poteutia,  art.  1,  di- 
cit,  esse  de  Fide.  Docent  etiam  omnes  scho- 
lastici,  in  \,  dist.  33,  Et  coUigitur  ex  Scriptura, 
quatenus  personas  appellat  nominibus  signifi- 
cantibus  hujusmodi  respcctus,  qualia  sunt,  Pa- 
tris  et  Filii :  id  autcm  expressius  declararunt 
Conciha  ct  Patres.  Nam  Toletanus  7,  sic  in- 
quit :  Pater  ad  Filium,  et  Filius  ad  Pcitrem, 
et  Spiritus  sanctus  ad  utrumque  refertur,  ct 
infra:  In  relatione  personarum  cernitur  nume- 
rus.  Idem  sumitur  ex  6  Synodo,  act.  11,  in 
dicta  Epistola  Sophronii,  et  ex  Concilio  Flo- 
rentino,  sess.  18  et  19.  Ubi  personaj  divinae  di- 
cuntur  esse,  ad  aliquid,  et  in  sess.  25,  in  htteris 
unionis  idem  fere  habetur.  Augustinus,  etiam 
lib.  5,  dc  Trin.,  cap.  8  et  0,  hac  ratione  dixit: 
Solam  sulstantiam,  et  relalionem  proprie  in 
Deo  inveniri,  ct  1.  15,  c.  3,  quod  de  Deo  dicitur, 
non  secundmnsuhstantiam,  relatite  dici.  Ostcn- 
dit  Anselmus,  de  Incarn,  Verbi,  c.  1,  cxphcato 
mysterio  ita  concludit :  Q^uod  tolum  potest  dici 
relalio.  Et  multa  aha  afFercmus  in  secpientibus. 

3.  Ratio  assertio?iis. — Est  autem  in  his  om- 
nibus  testimoniis  considcrandum,  nunquam 
expresse,  et  formahter  dici  in  eis,  illas  relatio- 
nes  essc  reales  :  tamcn  in  liis,  qua;  attribuuutur 
illis  relationibus,  satis  hoc  contineri.  Tum  quia 
dicuntur  essc  in  Dco  vere,  et  proprie,  uon  mi- 
nus,  quam  substantiam  :  tum  etiara,  quia  di- 


RELATIONES  REALES.  653 

ciuitur  numerarc,  seu  distingucre  rcaliter  per- 
sonas,  quod  uon  potest  faccrc  relatio  rationis, 
est  ergo  quoad  utramquc  partcm  aque  ccrta 
hffic  veritas.  Ratio  autem  reddi  potest,  quia 
inter  divinas  personas  invenhuitiu"  omnia,  quse 
ad  relationem  realem  necessaria  sunt.  Nam  est 
ibi  realis  distinctio  extremorum,  ut  supra  pro- 
batum  est,  cum  de  distinctione  personarum 
ageremus.  Est  ctiam  realis  proccssio  unius  ab 
alia,  ut  supra  etiam  libro  prirao  cst  probatum, 
quse  proccssio  solet  esse  sufficiens  ratio,  vcl  in- 
dicium  relationis  rcalis,  quando  est  in  eadem 
natura,  seu  in  eodem  ordine  naturce :  divinae 
auteni  personre  sunt  ejusdcra  ordinis  et  naturae. 
Denicpie,  si  ad  relationera  realem  est  necessa- 
rium  fundaraentura  reale,  ibi  suflicicns  erit 
divina  cssentia,  vel  secimdura  sc,  vcl  ut  cst 
formalis  potentia,  scu  principium  quo,  pro- 
ductionis:  Fortasse  vcro  in  rclationibus  sub- 
sistcntibus  aliud  fundaracntura  necessarium 
non  est,  ut  infra  dicetur  :  niliil  crgo  decst  ibi 
ad  relationem  realera. 

4.  Objectio  ex  Boetio.  —  Contra  hanc  asser- 
tionem  objici  potest  locus  Boetii,  lib.  1,  de 
Trinitate,  circa  raediura,  alias  cap.  6,  ubi  di- 
cit :  Ccetera  prcedicamenta  convenire  Deo  secun- 
dum  siihstantiam.  Ad  aliquid  vero  nullo  modo 
de  ipso  pra'dicari.  Hunc  locura  objicit  D.  Tho- 
mas,  1  part.,  quffist.  28,  art.  1,  et  respondet 
ad  primum,  Boetium  non  ncgarc,  relationcm 
essc  in  Dco,  sed  asscrere,  sccundura  propriam 
rationem  suam  non  significari,  ut  cxistentem 
in  Dco,  sed  ut  ad  aliud  sc  habcntcm.  Est  tamen 
difficilis  expositio  :  nam  lioc  modo  etiam  pos- 
set  negare  relationem  csse  in  creatm-a,  quia 
secundura  propriam  rationem,  non  significa- 
tur,  ut  existens  in  creatura,  sed  ut  ad  aliud  se 
habens.  Existimo  ergo,  Boetiura  ibi  esse  locu- 
tum  de  Deo,  ut  unus  cst,  et  voluisse  dicerc, 
quod  theologi  alias  docent,  in  Dco  non  consur- 
gere  relationes  ad  res  diversffi  natur£e,  nec  per 
rautatioccra  aliarum  rerum,  ut  diserte  expli- 
cat  capite  septimo.  Nam  de  relationibus  ad  in- 
tra,  statira  disputat  capitc  duodecirao  et  habet 
illam  cclcbrcm  scntentiara,  suhstautia  prcehet 
unitatem,  relatio  multiplicat  Trinitatem. 

5.  Duhlum  de  esse  ad  Cajetanum.  —  Solet 
autem  iuter  Thomistas  disputari,  an  relationes 
divince  sint  rcalcs  sccundum  esse  ad  in  quan- 
tum  ad,  an  vero  solum  secuudum  esse  in,  quod 
in  cis  cst,  esse  suhsistens.  Nam  Cajetanus,  in 
dicto  art.  1,  qusest.  28,  existimat,  secuudum 
esse  ad,  uou  csse  relatioucs  illas  aliquid  reale. 
Quod  scntit  ctiam  Capreolus,  in  1,  d.  33, 
sumpscruntque  occasioiiem  ex  cpiibusdam  vcr- 


654  LIB.  V.  DE  RELATIONIBUS 

bis  subobscuris  D.  Thomse  in  eodem  articulo 
primo  dicens :  Solum  in  prcedicamento  relatio- 
nis  invenio-i  aliqidd  secundum  rationem.  Quod 
ipsi  interpretantur,  esse  ipsum  esse  ad  prsecise 
sumptum^  et  abstractum  ab  esse  in. 

6.  Hanc  vero  sententiam  existimo  falsam. 
Primo  quidem,  quia  in  relatione  reali^  prse- 
sertim  divina,  nihil  est,  quod  ad  veritatem 
entis  non  pertineat,  maxime  ex  his,  quse  in- 
trinsece  pertinent  ad  veritatem,  et  realitatem 
ilHus  mysterii,  ahas  magna  ex  parte  esse  per 
rationem  contictum.  Sed  ipsum  esse  ad,  unius 
personge  respectu  alterius  intrinsece  pertinet 
ad  illius  mysterii  veritatem  :  ahoqui  relatio^ 
ut  relatio,  non  multiphcaret  Trinitatem,  ergo, 
etc.  Secundo,  quia  oppositio  inter  divinas  per- 
sonas  reahs  est,  ideo  enim  afFert  secum  dis- 
tinctionem  realem,  sed  iha  oppositio  intrin- 
sece,  et  formahter  consistit  in  esse  ad,  ergo 
ihud  reale  est.  Tertio  denique  quia  esse  ad, 
nihil  ahud  est,  quam  habitudo  :  Pater  autem 
intrinsece,  et  ex  se,  et  absque  uha  compara- 
tione  intehectus  respicit  Fihum,  ergo  reahter 
habet  cpiidquid  inteUigi  potest  in  hoc  esse  ad 
Filiuon,  et  idem  est  de  cseteris  personis. 

7.  Fundamentum  autem,  quod  sumebatur 
ex  verbis  D.  Thomce  nihil  ad  proeseus  facit, 
quia  relationes  divina,  in  prsedicamento  rela- 
tionis  non  sunt.  Tamen  propter  proportionem, 
et  propter  veritatem  etiam  ipsius  praedica- 
menti  reahs,  sunt  iUa  verba  obscura.  Ut  au- 
tem  opinor,  mens  D.  Tliomffi  sohim  fuit  do- 
cere,  per  rationcm  excogitari,  aut  fingi  ahquid 
simile  prffidicamento  ad  ahciuid.  Quod_,  sano 
modo  inteUectum,  est  verum,  scihcet,  secun- 
dum  quamdam  proportionahtatem,  non  vero 
secundum  univocam  rationem,  imo  nec  secim- 
dum  realem  convenientiam,  etiam  aualogam, 
ut  dixi  latius  disput.  47  Metaphysica?.  Anvero 
secundum  proportionem  ad  aha  pra'dicamenta 
possint  aha  entia  rationis  cogitari,  dixi  ibidem 
disputatione  uUima .  Ahud  vero  fundamentum, 
quod  dicti  auctores  indicant,  nempe  csse  ad, 
posse  ita  praiscindi,  ut  non  inchidat  esse  in, 
falsum  est :  tum  quia  esse  in,  ita  est  transcen- 
dens,  sicut  ens,  servata  proportione,  tum  etiam, 
cpiia  relatio ,  secundum  uUimam  rationem 
suam  est  forma  relativi,  ut  patcrnitas  Patris  : 
luide  intersece,  et  secundum  propriam  ratio- 
nem  respicit  non  tantum  terniinum,  sed  etiam 
subjectum,  seu  suppositum,  c[uod  ad  terminum 
refert. 


DIVINIS,  AC  NOTIONIBUS. 

CAPUT  II. 

QUOD  SINT  INTRA  DEUM  RELATIONES  REALES. 

1 .  Relationes  reales  in  Deo  solum  sunt  se- 
cundum  originem. — Quoniam  numerus  harum 
relationum  ita  a  nobis  prsescribendus  est,  ut 
nec  minor,  nec  major  esse  ostendatur,  ideo 
imprimis  supponendum  est,  in  DEO  nuUas  esse 
relationes  reales  ad  intra  prater  eas,  cpias  re- 
lationes  originis  vocamus,  cjuffi  comparatse  ad 
relationes  iii  creaturis  inventas,  correspon- 
dent  liis,  quse  in  actione  et  passione  probari 
dicuntur.  Hoc  in  superioribus  tactum  est,  po- 
testque  inductione  ostendi,  quia  inter  divinas 
l^ersonas,  nec  relatio  similitudinis,  nec  sequa- 
litatis  realis  est,  quia  est  eadem  cum  relatione 
identitas  in  essentia,  quse  rationis  est.  Et  coii- 
sequenter  neque  relatio  imaginis  ex  ea  parte, 
cfua  similitudinem  dicit,  sed  solum  ex  ea,  quoe 
dicit  originem,  realis  est.  Idemque  est  de  re- 
latione  mutua}  inexistentite,  seu  intimffi  prae- 
sentise,  ut  in  fine  prsecedentis  libri  dicebamus. 
Quod  etiam  de  relatione  distinctionis  est  ma- 
nifestum,  quia  vel  est  eadem  cum  relatione 
oppositionis,  quse  non  est,  nisi  rclatio  origi- 
nis,  vel  soluin  addit  negationem  identitatis, 
in  qua  non  fundatur  relatio,  nisi  rationis. 
Prffiter  has  aiitem  relationes  niillge  alise  pos- 
sunt  inter  divinas  personas  excogitari,  exceptis 
relationibiis  originis,  ergo  extra  has  nuUse  siiiit 
ibi  relationes  reales.  Et  ratio  in  iiniversiim 
reddi  potcst,  qiiia  omnis  habitudo  positiva  in- 
ter  divinas  personas,  vel  reducitiir  ad  distinc- 
tionem,  seu  oppositioneni,  et  sic  est  originis, 
vel  reducitur  ad  unitatem,  et  sic  est  rationis 
propter  siimmam  identitatem  realem  funda- 
menti  iit  in  utroc|iie  extremo. 

2.  Non  suntflures  quam  quatuor.  —  Ex  hoc 
fundamcnto  infertur  alia  veritas  quam  hic,  iit 
certam  supponimiis,  videIicet,ReIationes  reales 
divinas  non  posse  esse  plures,  quam  quatuor. 
Ita  docet  D.  Thomas,  dicta  q.  28,  etconsentiunt 
omnes  theologi  statimreferendi.  Probaturque, 
quia  hge  relationes  soliim  sunt  originis :  sed  ori- 
gines,  seii  processiones  iiitra  Deiim  solum  suiit 
diiro  ,  ut  in  libro  primo  ostensiim  est ,  er- 
go  relatioiies  ad  siimmiim  possiint  esse  qua- 
tuor  et  non  plurcs.  Prol)atur  consequentia, 
qiiia  ex  iinaqueque  processione,  non  consur- 
gunt  iiisi  dii»  relationes;  ergo,  si  processiones 
sunt  tantumdute,  relationes  ad  summum  crunt 
quatuor.  Antecedcns  probatur,  quia  una  pro- 
cessio  tantum  habct  unum  principium,  et  ii- 


I 


I 


CAP.  II.  QUOT  SINT  INTRA 

nnm  terminnm.  Atqnc  ita  in  pi'oc'es.sionc  per 

intellectnm  snnt  rclationcs  gcncrantis,  et  ge- 

niti,  scn  Patris  et  Filii,  in  altera  vcro  proccs- 

sione  volnntatis  snnt  relationes  prodncentis, 

sen  spirantis  ct  proccdentis  seu  spirati.  Ergo 

'        clationes  non  possnnt  excedere   quatcr- 

«Inmcrnm.  An  vcro  illnm  attingant, 

icbimns.  Hic  vero  occurrebat  pccu- 

Acultas  dc  relatione  Vcrbi,  quam  libro 

^  tanquam  in  proprio  loco  tractal)imus. 

liWTnc  vcro  snpponimns,  in  secnnda  persona 

eamdem  esse  relationem  Verbi  et  Filii  respectu 

primai  personce,  qnia  ex  vi  ejusdem  proces- 

sionis  consurgit,  licet  diversis  conccptibus  et 

vocibus  a  nobis  cxprimatur,  propter  diversos 

respectus  rationis,  seu  convenicntise   ad   res 

creatas,  ut  dicto  libro  explicabimus.    Quod  si 

Verbnm   importat  aliquam   rationem  ad  res 

cognitas,  vel  creabiles,  vcl  dictas,  illa  non  est 

relatio  realis,  sed  rationis,  uude  non  auget  nu- 

merum  rclationum,  de  quibus  nunc  tracta- 

mns.   De  spiratione  autem  aetiva  statim  di- 

cemus. 

3.  Tres  siint  realiter  inter  se  distinctcp. — Ex 
bis  principiis  ultcrius  concbiditur,  intra  Dcnra 
tres  esse  rclationes  rcales  rcaliter  inter  se  dis- 
tiuctas.  Quai  veritas,  quoad  tcrnarium  nume- 
rum,  ita  ut  minor  non  sit,  tam  est  certa,  cpiam 
est  certnm  dari  in  Deo  tres  personas  rcaliter 
distinctaSj  supposita  veritate  tabum  relationum 
realium.  Atque  ita  doccnt  tbcologi  omnes.  Quia 
in  unacpiaqne  persona  ad  minimum  neccssaria 
est  una  relatio,  babens  oppositioneni  cum  aliis 
personis,  et  consccpienter  distinctam  ab  illis. 
Imo  unaquffique  pcrsona  sobmi  est  suamet  re- 
latio  sulisistens,  unde  pcr  illam  constituitiu"  in 
suo  esse  personab^  et  ab  aliis  etiam  personaK- 
ter  distinguitnr.  Ergo  tales  relationes  realcs 
et  rcabtcr  distincta;  non  possnnt  in  Deo  esse 
pauciores  cpiam  rcs.  Htec  autem  snnt,  Paterni- 
tas,  Fibatio  et  piocessio  passiva,  cpiee  est  pro- 
pria  Ppiritus  sancti  rclatio.  Nam  cum  Filius 
reaUter  a  Patre  procedat,  necesse  est,  ut  et 
duas  babcant  relationes  reales  et  realiter  dis- 
tinctas,  utpote  inter  se  directe  et  formabter 
oppositas.  Rursus  cum  Spiritus  sanctus  reabter 
procedit  a  Patre  ct  Fibo,  ac  proinde  ad  illos 
habeat  relationcm  rcalem,  illam  etiam  esse 
reabtcr  distinctam  a  Paternitate  et  FiUatione 
necesse  est,  quia  quidquid  a  Patre  reabter  dis- 
tinguitur,  ctiam  a  Paternitate  et  Filiatione 
reaUter  distinguitur. 

A.  Quid  de  spiratione  actira. — Quoad  aliam 
vero  partcm,  scibcet,  qnod  hic  numerus  rcla- 
tionum  reabum  reaUter  distinctarura  major 


DEUM  RELATIONEM  REALES.  655 

non  sit,  qnam  ternarins,  licet  etiam  res  certa 
sit,  pcndet  nibilominus  ex  cognitionc  altcrins 
rcbitionis  corrcspondcutis  rclationi  processio- 
nis  passivffi,  quai  a  thcologis  vocatur  spiratio 
activa,  de  qua  videndura  superest,  an  sit  et 
quaUs  sit,  habet  enim  iUa  rclatio  pccuUarem 
rationcm  ac  difTicuUatcm.  Prins  vero  quam  ad 
iUam  transeamns,  opcraj  prcthim  erit  condi- 
tiones  trium  dictarum  relationum  prse  ocnUs 
ponere,  quia  et  iUarum  cognitio  per  se  nece.sse 
est  ad  expUcationem  mysterii,  et  muUum  con- 
fcret  ad  ea  quae  de  spiratione  activa  dicenda 
sunt. 

5.  Dictie  tres  relationes  qnas  conditiones  ha- 
heant. — Addo  igitur,  tres  iUas  relationes  reales 
intcr  se  distinctas  tales  esse,  ut  nnaqnseque 
propriam  perfectionem  in  suo  gencre,  pro- 
priaraque  rationera  existendi  et  subsistendi  in- 
communicabiUter  sccum  afFerat.  Hsec  assertio 
non  recipitur  ab  omnibus,  aUqui  enim  pntant, 
has  relationes  secundura  proprias  rationes 
prfficise  habere,  quod  refcrant,  seu  respiciant 
aUnra :  per  hoc  autera  nccesse,  nec  perfectio- 
nera,  irarao  nec  subsistere,  afferre.  Gonchisio 
nibilominus  coUigitur  ex  omnibus  tractatis  in 
tertio  Ubro.  Breviterque  ostenditur,  suppo- 
nendo  in  divinis  personis  non  esse  aUas  pro- 
prietates  constituens  pcrsonas,  prajtcr  has  re- 
lationes,  quod  Ubro  septimo  probandura  est. 
Ex  quo  sic  coUigo.  Relatio,  verbi  gratia,  Pa- 
ternitas  est  in  Patre,  aut  ergo  est  tanquam 
inexistens  personse  jani  constitutse,  et  sic  erit 
in  Patrc  aUa  proprietas  constituens  iUum  in 
ratione  taUs  personse,  quod  est  contra  suppo- 
sitionem  factam  :  vel  est  in  eo  tanqnam  secum 
afterens  propriara  rationera  subsistendi  :  Af- 
fert  ergo  Paternitas  propriara  subsistcndi  ra- 
tionera,  cura  compositione  sufticienti  ad  reU- 
quas  relationes,  et  inde  babet,  quod  subsisten- 
tia  incomraunicabiUs  sit. 

6.  Et  hinc  facilc  probatur  altcra  pars  de* 
existentia,  quia  ratio  cxistcntise  supcrior  est  et 
qnasi  transcendcns,  et  ideo  intirae  coraitatur 
subsistentiara,  vel  potius  in  iUa  imbibitur.  De- 
nique  ex  utroque  capite  convincitiu:'  aUcra  pars 
de  pcrfcctione,  tum  quia  omnis  subsistentia 
est  aUqua  pcrfcctio,  tum  etiam  quia  quantum 
unaquequae  res  habet  entitatis ,  tantumdem 
habet  pcrfcctionis.  Quod  autera  in  Paternitate, 
gratia  excmpU,  declaratum  est,  iu  aUis  duabus 
relationibus  personabbus  locum  habet.  Et  ad 
hanc  assertioncm  confirmandam  appUcari  pos- 
sunt  omnia,  quae  in  simiUbus  pimctis  de  per- 
sonis  divinis  dixiraus  in  hbro  tertio,  capitibus 
quarto  et  quinto.  Nam  quoad  haec  omnia,  hse 


656  LTB.  V.  DE  RELATIONIBUS 

tres,  relationes  et  personge  idem  sunt^  ut  in  se- 
quenti  capite  amplius  constabit. 

CAPUT  III. 

QUOMODO    TRES    DIVINiE    RELATIONES    PERSONALES 
DISTINGUANTUR  A  PERSONIS,  QUAS  REFERUNT. 

1.  Tituli  expositio.  — Nondum  agimus  de 
activa  spiratione^  sed  solum  de  tribus  relatio- 
nibus,  quas  inter  se  realiter  distingui,  diximus^ 
easque  unico  verbo  relationes  personales  vo- 
camus:  nomine  item  proprietatum  illas  ap- 
pellare  possumus,  quia  supponimus  ex  dicen- 
dis  in  libro  septimo^  has  easdem  relationes  es- 
se  ipsas  proprietates  personales.  Non  compa- 
ramus  autem  lias  relationes  ad  terminos  suos, 
seu  ad  personas,  cum  quibus  habent  opposi- 
tionem,  nam  constat  ab  illis  distingui  reahter, 
sive  per  sese,  sive  per  aliud,  quod  postea  iibro 
octavo  examinabimus.  Hoc  autem  constat  ex 
illo  principio,  quod  oppositio  originis,  vel  re- 
lativa  est  ratio  distinctionis  in  Divinis,  quod 
principium  est  commune  axioma  Conciliorum 
et  Patrum.  Comparemus  ergo  unamquamque 
harum  relationum  ad  personam,  quam  refert 
seu  denominat,  ut  Paternitatem  ad  Patrem,  et 
sic  de  aliis. 

2.  Vari(e  opiniones.  —  Suppositis  autem, 
quffi  superius  tractata  sunt  comparando  per- 
sonas  et  earum  proprietates,  seu  relationes  ad 
essentiam,  facile  est.  prsesentem  quwstionem 
expedire.  Nam  qui  opinati  sunt,  relationes  esse 
veluti  affixas  divinae  essentiae,  ab  eaque  reali- 
ter  distingui,  consequenter  coguntur  asserere 
relationem,  et  personam  distingui  a  parte  rei 
realiter,  saltem  tanquam  includens  et  inclu- 
sum.  Quia  persona  constat  intriusece  ex  essen- 
tia  et  relatione,  tanquam  unum  quid  ex  utra- 
que  coalescens.  Relatio  vero  non  constat  ex 
essentia,  neque  illam  in  se  includit.  Et  fuit 
opinio  Gilberti.  Durandus  vero  et  quicumque 
ponuut  distinctionem  actualem  ex  natura  rei 
inter  essentiam  ct  relationes  Divinas,  conse- 
quenter  opinari  debent  eodem  modo  dc  per- 
sona  et  relatione,  servata  proportione^  videli- 
cct ,  relationem  a  parte  rei  distingui  actu  a 
persona,  saltem,  ut  non  includens  actu  totum 
id,  quod  persona  includit^  licet  ipsa  relatio  in 
persona  includatur, 

3.  Prima  asserlio.  —  Dicendum  vero  est. 
Relationes  non  distingui  actu  a  personis  in  re 
ipsa,  nec  realiter  proprie,  neque  ex  natura  rci. 
Probatur  et  declaratur  breviter  ex  supra  trac- 
tatis  dc  unitate  essentiai  et  pcrsonarum.  Quia 


DIVINIS,  AC  NOTIONIBUS. 
vel  relatio  personalis  (de  qua  nunc  tractamus) 
supponit  personam  constitutam,  vel  constituit 
illam  :  si  primum  dicatur,  licet  verum  non 
sit,  etiam  illo  posito  non  potest  relatio  adve- 
niens  persona3  ab  illa  distingui  actualiter  in 
re  ipsa,  alias  et  cum  illa  faceret  compositionem 
et  illi  adveniret,  ut  accidentalis  proprietas.  Si 
vero  dicatur  secundum,  quod  verum  est,  ut 
infra  disputabitur,  sic  persona  nihil  in  se  in- 
cludit,  nisi  essentiam  et  proprietatem  consti- 
tuentem,  ut  dicitur  etiam  in  Concilio  Floren- 
tino,  sess.  19.  Sed  proprietas  non  distinguitur 
actualiter  ab  essentia  in  re  ipsa,  ut  supra  os- 
tensum  est,  neque  a  persona  potest  distingui. 
Quia  si  illa,  quse  nostro  modo  concipiendi  se 
habent,  ut  componentia  inter  se  non  distin- 
guuntur,  etiam  ipsum  constitutum  non  pote- 
rit  ab  illis  distingui.  Imo  minus  potest  relatio 
distingui  a  persona,  quam  ab  essentia,  quia 
cum  essentia  non  identificatur  adaquate,  seu 
convertibiliter,  ut  supra  declaratum  est,  cum 
relatione  vero  habct  adsequatam  identitatem, 
quia  sunt  seque  incommunicabiles.  Quia  una 
earum  non  identificatur,  vel  distinguitur  ab 
aIiquo,quin  etiam  altera  habeat  similem  iden- 
titatem,  vel  disiinctionem  ab  illo.  Neque  con- 
tra  hanc  partem  opinantur,  nisi  qui  distin- 
guunt  actu  ex  natura  rei  personam  ab  essen- 
tia,  de  quibus  jam  dictum  est. 

-i.  Secunda  assertio  D.  ThowKB.  —  Dico  se- 
cundo,  Relationes  distinguuntur  ratione  a  per- 
sonis,  quarum  relationes  sunt.  Ita  D.  Tliomas, 
1  part.,  q.  29,  art.  4,  q.  30,  art.  1,  et  om- 
nes,  qui  non  admittunt  actualem  distinctio- 
nem  inter  essentiam  et  relationem.  Constat- 
que  sufficienter  Iiujus  distinctionis  necessitas 
ex  ipso  modo  concipiendi  et  significandi  abs- 
tracti  et  concreti:  Item  ex  variis  prfedicationi- 
bus :  nam  Pater ,  verbi  gratia,  generat,  hfec 
autem  propositio,  Paternitas  generat,  commu- 
niter  uou  admittitur,  ut  patet  ex  D.  Thoma, 
qufBst.  4-0,  art.  \,  ad  argumenta,  et  dicemus 
latius  libro  octavo,  ergo  Iioec  varietas  requirit 
saltem  distinctionem  rationis  inter  illa  sub- 
jecta.  Nec  de  hoc  occurrit  nova  difficultas. 

5.  Qiialis  sit  distinctio  rationis  personce  et 
relationis. — Dubitari  autem  potest,  qualis  sit 
haic  distinctio  rationis,  multi  enim  existimant, 
distingui  relationem  et  personam  tanquam  in- 
cludens  et  inclusum,  nam  persona  est  quid 
constans  ex  natura  et  relationc,  unde  rclatio- 
nem  includit  et  aliquid  aliud  secundum  ratio- 
nem,  a  qno  praiscindit  relatio  abstracte  sump- 
ta.  Uude  inferunt,  plus  distingui  ratione  per- 
sonam  et  proprictatem,  quam  Deum  ct  Deita- 


i 


CAP.  IV.  DE  SPIRATIONE  ACTIVA,  AN  REALIS  RELATIO  SIT.  Ga7 

tatem.  QniaDous  et  Deitassolumcxmodocon-  naiite,  ut  ahstractum  et  concretum.  Si  vcro 

cipicndi  distiniifuuntur,  niliil  vcro  in  uno  cx-  com})arctnr  pcrsona,  ({uatcinis  intrinsecc  et 

trcmo  in(  luditiu',  quod  non  iuchidatur  iu  alio,  esscnlialitcr  cst  Dcus  ail  proprictatcm  praicisc 

quod  sccus  esse  putant  in  rclationc  et  persona.  conceptam,  sic  veram  cssc  priorcm  scntcntiam, 

Hffic  vero  sententia  supponit,  rclationem  in  uimirum  distingui  tanquani  indudens  et  in- 

abstracto  non  includere  essentiam  :  alias  nulla  chisum. 

est  differcntia,  quam  constituit  iuter  iUas  pro-        8.  IIa:!C  vero  opinio  magis  mihi  dispHcet, 

positioncs:  Paler  est  Paternitas,  Dcios  cst  Dei-  quam  prima.  Nam  impriniis  convcnit  cum  il- 

tas,  et  ideo  quoad  hanc  partem  nol)is  non  pla-  lain  fiuidamento,  scilicet,  quod  proprietas,  scu 

cet.  Nam  supra  ostendimus,  essentiam  includi  relatio  divina  non  includit  intrinsecc  iu  pro- 

in  Paternitatc,  ct  in  ahis  rclationibus,  pria  rationc  sua  esssentiam.  Et  dcinde  minus 

6.  Secunda  opinio  cst,  rclationcm  persona-  conscqucnter  loquitur:  nam,  illo  posito,  quid 
lcm  et  pcrsonam  sohim  distiugui  cx  modo  con-  ncoessc  cst,  cxcogitarc  ahum  conccptum  rcla- 
cipicndi  nostro,  co  modo,  quo  Deitas  ct  Dcns  tionis  in  abstracto,  in  quo  inchidatnr  divinitas 
distinguuntur,  non  quia  ex  parte  objecti  ah-  tanquam  de  essentia  ejns.  Nam  si  aliquando 
quid  inchidatur  in  proprio  et  immediato  con-  ita  concipi  potest,  vere  ergo  revera  Divinitas 
ceptu  unius,  quod  non  iuchidatur  in  conccptu  est  de  essentia  rehitionis,  ergo  nunquam  po- 
altcrins :  sed  quia  totum  illud  alitcr  concipitnr.  tcst  ab  illius  conccptu  exchidi :  csto  possit  non 
Ita  tenct  Ferrariensis  4,  contra  Gentcs,  c.  :26,  exprcssc  cogitari.  Dcnique  multo  minus  intel- 
et  Torres,  qucest.  40,  art,  1 .  Ubi  divus  Tliomas  ligi  potest  concretum  patris,  quod  non  sit  in- 
apcrte  camdem  scntentiam  docet  in  corpore,  et  trinsece  et  essentiahter  Dcus,  qnia  Pater,  si  in 
ad  primum,  dicit  enim,  proprietatem  esse  idcm  concreto  coucipitur,  nccessario  concipi  de])ct, 
cum  pcrsona,  non  sohun  propter  identitatcm  ut  substantia  intcgra,  singularis  ct  incommu- 
cum  cssentia,  sed  etiam,  quia  in  Dco  propter  nicaliihs :  ergo,  ut  snppositum  ahcujns  natnra 
ejus  simphcitatcm  ,  idem  est  abstractum  et  ergo  ut  pcrsona,  quia  est  rationahs  natnra;  in- 
concretum,  et  subjuugit  statim  exemphnn  de  dividua  substantia^  non  enim  cst  alterins  na- 
DeoetDeitate.  Atquehaecsententiamihimaxi-  turjB,  nisi  divinse  :  ergo  necessario  inchiditnr 
me  probatur,  tuni  quia  cst  valde  consentanea  in  tah  conccptu  divina  natura,  neqnc  habet, 
divinre  simphcitati,  tum  etiam,  qnia  est  con-  in  quo  distinguatur  ab  aho  concreto  Patris 
formis  doctrinffi  supra  traditee  dc  inclusione  quodexcogitabaturdistinctum.  Confirmo,  uam 
essentite  in  relationibus.  Quo  modo  autem  cum  Pater  concrete  conccptus  necessario  concipi- 
hac  sententia  stet  constitutio  personarum  per  tur,  ut  priucipinm  Fihi^  ergo  ut  producens  il- 
proprietates,  et  quahter  intenigcuda  sit,  dicam  him  in  similitudine  natura3 :  ergo  ut  inchidens 
in  sequentibus.  Magis  vero  confirmabitur  hsc  naturam,  quam  possit  communicare  Filio.  Si- 
resohitioexopinionisfrequeutisimpugnatione,  cut  e  converso  Filius  concipi  non  potcst,  nisi 

7,  Est  ergo  tertia  opinio,  quai  distinctioue  ut  inchidens  natnram,  in  quapossit  Patri  assi- 
utendo,  quasi  complcctitur  prfficedentes,  Dicunt  milari. 

cnimhujusopiniouisdefcnsores:Divinamper-         9,  ^6'.yoZ?/^fo.— Superest  ergo,  ut  dicamus, 

sonam,  vcrbi  gratia,  Patreni  duobus  modis  Patrem  et  Paternitatem,  neque  phis,  neque  a- 

concipi  posse.  Primo,  ut  est  intcgrnm  snppo-  hter  ratione  distingui,  qnam  Deum  et  Deita- 

situm  constaus  cx  divinitate  et  proprietate  sua,  tera.  Nec  concipi,  aut  ratione  distingui,  uisi  u- 

quomodo  est  intrinsece  et  essentiahter  Deus,  no  modo,  scihcet  ex  modo  concipiendi  nostro, 

sic   subsistens   incommunicabihter.    Secundo  cnm  fundameuto  in  re,  ratione  subsistentiffi  et 

modo  potcst  concipi  Pater  pra^cise,  ut  concre-  formalis  perfectionis  rei  couceptse.  Nam  divina 

tum  Patcrnitatis,  conccptai  etiam,  ut  pura  rc-  pcrfcctio  et  simphcitas  cogit  fatcri,  concrctum 

latio  est,  Quomodo,  inquiunt,  non  concipitur,  ct  abstractum  in  divina  pcrsona  solum  distiu- 

ut  intrinsece  etessentialiterDEUS,sed  tantnm  gui  in  modo  coucipicndi,  nec  cst  ncccsse  ad 

identice.  Et  eadem  proportione  distinguunt  de  distinctiones  coufugcre,  qu£e  intchigi  non  pos- 

Paternitate,  quod  concipi  possit,  vcl  ut  inclu-  sunt,  sed  simpliciter  secundai  sententiai  sub- 

dens  esscntiam,  vel  ut  prrecisa  ab  iUa,  Aiuut  scribere, 

ergo,  si  Patcr  ct  Paternitas  compareutur  cum  CAPUT  IV, 

proportione,  id  cst,  vcl,  ut  utrumquc  includit 

essentiam,  vel,  ut  utrunique  pra}scindit  ab  iUa,  utrum  relatio  spiratio.ms  activa  realis  sit. 
sic  veram  esse  secundam  sentcntiam  adductam, 

scilicet,  solum  distingui  ratione,  quasi  ratioci-        d.  Rationes  diiUtandi.  —  Explicatis  tribus 
I.  42 


658  LIB.  V.  DE  RELATIONIBUS 

relatiouibus  personalibus^  superest  tantum  di- 
ccntlum  de  spiratione  activa,  de  qua  nuUa  fere 
dul)itatio  est  inter  scholasticos,  sed  pro  certo 
supponiuit,  hanc  relationem  esse  realem.  Ut 
vcro,  ct  hujus  rei  ratio,  et  gradus  certitudinis 
constet,  traetanda  breviter  cst  proposita  quais- 
tio.  Potest  cnim  alicui  faccre  dubitationem, 
quod  apud  antiquos  Patres  nulla  videtur  inve- 
nnu  mentio  ejus  relationis  :  Quamvis  enim 
Concilium  Lug(hmcnse  sub  Gregorio  X,  in  ca- 
pite  uuico  de  summa  Trinitate,  in  6,  ct  Conci- 
lium  Florcntiuum,  sessione  24,  dicant :  Patrem 
et  Filiiim  una  spiraiioiie  froducere  Spiritum 
sandum,  ( qiiai  spiratio  realis  sine  dubio  cst, 
quia  rcahtcr  producunt ) :  tamen  (  ut  ex  ipso- 
rum  vcrbis  constat)  ibi  non  sumunt  spiratio- 
nem  pro  relatione,  sed  pro  origine,  vel  actu 
notionah.  Est  enim  iha  vox  a3(|nivoca,  ut  om- 
nes  theologi  fatentur  :  potest  autem  origo  ac- 
tiva  essc  reahs,  quamvis  relatio  in  ipso  produ- 
cente  non  sit  reahs,  ut  patet  in  creatore  res- 
pectu  creaturarum.  Hocenim  exemplo,  et  com- 
paratione  utitur  ad  hanc  originem  declaran- 
dam  Augustiuus  5,  deTrinitate,  cap.  14.  Unde 
potest  nonnuhum  argumentum  sumi ,  quod 
sicut  rclatio  creatoris  ralionis  est,  et  non  rea- 
hs,  hcet  Pater,  Filius  et  Spiritus  sanctus  sint 
uuum  reale  principium  per  unam  creationem  : 
ita  relatio  spirationis  et  non  reahs,  ctiam  Pa- 
ter,  et  Fihus  reahter  spirent  una  spiratione, 

2.  Proiterea  Ahnnus  Flacus,  hl^roprimo  de 
Trinitate,  capitc  quinto,  dixit :  Relationem  s^n- 
ritus  sancti  acl  Patrem,  et  Filium  nnn  essere- 
ciprocaw,  id  est  onutiuun.  Quod  philosoplii  et 
theologi  dicere  solent  de  relatione  creaturee. 
Idem  sensit  Hugo  Etlicrianus,  hbro  3,  contra 
Grrecos,  capite  2.  Primum  enim  ait,  Spiritum 
sanctum  distingui  a  Filio  per  relationem  ad 
ipsum,  deinde  vero  subdit :  Licet  sit  proprietas 
relativoruM,  ut  cum  termino  recipiant  conver- 
sionem,  hoc  quidam  non  arlitrantur  de  Spioitu 
sancto  recijnendum,  quia  licet  ipse  sit  Patris  et 
Filii,  non  tamen  conversirii  Patcr  et  Filiiis  ad 
ipsum  referuntur.  Cui  sententise  aliquo  modo 
favore  videtur  Concihum  Toletanum  11,  in 
Confessioue  fidei,  nam  loquens  de  Patre  et  Fi- 
lio,  sempcr  facit  conversioncm,  non  sic  loquens 
de  Spiritu  sancto.  In  relativis,  inquit,  nonii- 
nibiis  Pater  ad  Filinm,  etFilius  ad  Patrem,  et 
Spiritus  sanctus  ad  utrumque  refertur :  et  in- 
fra:  Pater  non  ad  se,  sed  ad  Filium  est,  et  Fi- 
lius  non  ad  se,  sed  ad  Patrem  et  Spirilus  sanc- 
tussiynililer  non  adse,  scd  ad  Patrem  et  Filium 
referlur.  Quomodo  loquitur  Augustinus  5,  dc 
Trinitate,  cap.  1!. 


DIVINIS  AC  NOTIONIBUS. 

3.  Et  confirmatur,  nam  ob  hanc  causam  an- 
tiqui  Patres  tantum  ponunt  tres  proprictates 
personales  positivas  (ut  innascibihtatem  omit- 
tamus)  sic  Concilium  Laterauense,  in  capite 
Firmiter.  Ihec  sancta  Trinitas  secundum  suh- 
stantiam  una,  secundum  proprietates  personales 
discreta,  indicans  nihil  amplius  reale  ibi  esse 
necessarium.  Et  in  capite  Damnamus,  omnem 
numerum  realem  prteter  ternarium  a  Dco  ex- 
cludit,  non  ergo  agnoscit  quartam  relationem. 
Unde  etiam  Damascenus,  hb.  l^  de  Fide,  c.  10 
ct  11,  copiose  de  relationibus,  et  proprietati- 
bus  disserens,  mdlam  hujus  mentionem  fecit. 
Quod  notari  etiam  potest  in  ahis,  quos  supra 
retuhmus,  et  in  sequentibusrepetemus.  Imo  ve- 
ro  Basilius,  epist.  43,  dicit :  Filimn  non  liabere 
cum  Patre  aliquam  comviunicationem  notionis, 
secundum  proprietatem  suam,  sicut  neque  cum 
Spiritu  sancto.  Neque  vero  id  dixit,  quia  pu- 
taverit,  Fihum  non  producere  cum  Patre  Spi- 
ritum  sanctum  nam  ilndem  ait  Spiritum  sanc- 
tnm  pendere  a  Fiho  :  ergo  quia  non  habent 
relationem,  dixisse  lioc  videtur,  quia  nimirum 
sentit,  Patrem  et  Filium  non  habere  aliquam 
notionem,  seu  relationem  communem.  Unde 
inter  scliolasticos,  Gregorius  1,  dist.  26,  abso- 
lutc  negavit,  spirationem  essc  quartam  rcla- 
tionem. 

4.  Tandem  afferri  potest  ratio,  quia  relatio 
principii  non  semper  est  reahs,  ut  de  creatore 
dictum  est.  Dices,  ibi  hocprovenirc  ex  Dei  ex- 
cehentia  in  comparatione  ad  res  creatas,  quse 
imperfcctoe  sunt  et  inferioris  ordinis.  Sed  con- 
tra,  quia  in  productioue  Spiritus  sancti  potest 
idcm  ex  aho  capite  provcnirc.  Vel  quia  per- 
sona  constituta  per  relationem  iion  est  uherius 
referibilis  pcr  aham  relationcm  realem.  Hac 
enim  rationc  utitur  D.  Thomas,  quaest.  42, 
articulo  3,  ad  4,  ut  probet,  unam  divinam  non 
rcfcrri  ad  aliam  relatione  rcali  distinctionis. 
Vel  etiam,  quia  Dcus  non  est  capax  alicujus 
relationis  realis,  quce  in  ipso  esse  debeat  quasi 
per  resultantiam,  quia  videtur  hic  modus  esse 
imperfectus,  scd  dcbet  relatio  per  se  ihi  con- 
vcnirc,  aut  quia  per  se  est  conjuncta  imme- 
diate  cum  essentia,  vcl  quia  per  se  terminat 
processioiicm,  liosc  autem  rclatio  debcrct  csse 
pcr  rcsuhantiam,  quia  per  sc  neccssaria  non 
est,  et  ideo  ille  modus  realis  relationis  uon  vi- 
dctur  Deo  tribuendus. 

5.  Vera  resolutio. —  Nihilominus  diccndimi 
est,  spirationem  activam  cssc  relationcm  rea- 
lem  Patris,  et  Fihi  ad  Spiritum  sanctum,  qiia- 
tcnus  sunt  principium  ejus.  Hfec  est  commu- 
nis  assertio  thcologorum  sine  uUa  disseutione, 


CAP.  IV.  DE  SPIRATIONE  ACTIVA,  AN  REALIS  RELATIO  SIT.  OriO 

D.  Tliomro,  i,  part.,  qurvst.  28,  art.  3,  ii])i  de-  ipsum  vero  respectu  rcali,  qui  rcspcctns  Jpira- 

fmit,  essc  qualuor  relationes,  dixorat  autcin,  .tio  activa  vocaiur, cst  ert^oliaH' .'^piratio  rclatio 

art.  1,  relationcs  pcrsonarum  essc  reales,  quod  rcalis.  Minor  cst  dc  fidc.  Major  vcro  cx  com- 

dicit  essc  de  fidc,  qua\st.  8,  dc  Potentia,  art.  1.  uuuii  conscnsu  philosophorum  et  inductionc 

Etideo  multi  moderni  interpretes  a?que  certum  constat  in  omni  reali  productione  inter  extre- 

putant    hanc  relationcm  csse  rcalcm ,    sicut  ma  ejusdcm  ordinis  extra  Deum  et  quod  maxi- 

alias.  Tamendefuiitioncsnon  sunt  itaexpresse  me  urgct  ctiam  in  ahera  productione  divina, 

de  hac  relatione,  et  idco  hic  sohun  video  cer-  ([ux  cst  intra  DEUM.  Nullo  crgo  modo  potcst 

titudincm  conchisionis  thcologica^,  ut  statim  altcra  processioad  intraexcipi,  ctin  hocsingu- 

deducam.  Idem  hahct  divus  Thomas,  q.   32,  larisrcputari,  quiareveramilla  est  major  ratio 

art.  2  et  3,  etTheologi,  in  I,  distinct.  13  et  20,  quoad  ho(;  de  una  processione,  quam  dc  aha, 

ac  28,  Alen.sis,  1  p.,  qua'st.  C8.  Favct  ahquo  nequedc  unoextrcmo,  .scihcct  producto,  quam 

modo  Concihum  Tolctanum,  11,  in  Confcss.  dc  alio.sciUcctprodu^cntc.  Etcojifirmatur,  nam 

fidci.  Nam  po.st  vcrha  .supcrius  citata  dicit :  uhi  concurrunt  omnia  neccs.saria  ad  rcspcctum 

1)1,  personis  divinis  cerni  numerum :  quatenns  rcalcm,  consurgit   rclatio  rcalis,  hic  autem 

ad  invicem  refemniur.  Nam  illa  particula,  Ad  concurrit  omnia,  scihcct  reaUs  terminus,  rca- 

inticem  ,  indicat   rclationcs    divinas   mutuas  hter  distinctus,  fundamentum,  seu  ratio  fun- 

essc   et  conscqucnter  esse  realcs  in  utroqTie  dandi  rcahs,  scilicet,  rcalis  proccssio  in  eadem 

extrcmo.  natura  :  crgo,  etc.  Tandeni  cst  Iioc  vahle  con- 

0.  Ratio  hujus  veritatis  ex  triphci  capite  scntancum  perfcctioni  Spiritus  sancti  :  cum 

reddipotest,  primo,  si  teneamus  virtutem  spi-  enim  Patcr  et  Filius  se  invicem  respiciant  ct 

rativam,  quffi  communis  est  Patri  et  Filio,  non  ipsc  Spiritus  ad  Patrcm  ct  Fihum  ctiam  refc- 

sohnn  inchidcrc  ahquid  cssentialc,  scihcct,  vo-  ratur,  non  potcst  Spiritus  sanctus  rchnqui  sinc 

hmtatcm,  scd  ctiam  aUquid  notionale  rcalitcr  respcctu  Patris  ct  Fihi  ad  ipsum,  ac  si  essct 

communc  ntriquc,  nam  hoc  non  potcst  csse  cxtraneus.  Et  ideo  ad  perfcctam  etiam  con- 

absohitum  :   qnidquid   enim  absohitnm  est ,  nexioncm  illarum  pcrsonarnm  .spcctat  hic  mu- 

commune  est  tribus  personis :  ergo  non  potest  tuns  rcspectus. 

essc^  nisi  hase  relatio.  Ad  hoc  autem  neccsse  8.  Quocirca  ad  rationes  dubitandi,  ex  auc- 

est,  nt  tahs  reUitio  sit  rcahs,  quia  rclatio  ra-  toritatc  snmptas,  rcspondendum  est,  Patres  in 

tionis  non  est  conditio  neccssaria  ad  rcalem  illis  locis  solnm  cgissc  dc  proprictatibns  con.sti- 

virtutem  activam.  Qute  ratio  optime  coUigit,  tuentilnis  et  distingncntibus  pcrsona.s,   intcr 

sed  quod  assumit  non  sohim  incertum  est,  sed  quas  fatcmin"  non  contincri  hanc  rekitionem, 

etiam  falsum,  ut  infra  hbro  sexto  et  scptimo  quam  non  exchidunt,  sed  snl)  proccssione  iUam 

osteudemus.  Secunda  ratio  ct  optima  crit,  si  virtutc  inchidimt.  lUi  vero  auctores,  qui  signi- 

snpponamns,  origincs  activas  non  csse  aUnd,  ficant,  non  esse  convcrsioncm  iiitcr  Patrcm 

qnam   rclationcs  personarum  producentinm,  ct  Filium  cnm  Spiritn  .«^aucto,  loquuntur  de 

quomodo  procedit   Durandus  in  primo,  dis-  illis  suli  propriis  nominilnis  Patris  et  FiUi  col- 

tinctione  43,  qnwst.  2,  sic  enim  necesse  est,  latis  cnm  Spiritn  sancto,  qnia  ipse  dicitur  esse 

origincm  activam  esse  realc  quid,  et  habere  in  Patris  et  FiUi,  Spiritus,  at  ipsi  non  dicuntur 

re  ipsa  habitndinem  ad  tcrminum,  qnia  sinc  Patcr,  vel  Filins  Spiritns  sancti :  nomcn  auteni 

taU  hal)itudinc  rcali  non  potest  csse  origo  ac-  Spiratoris,  intcr  antiquos  non   ita  nsitatum 

tiva  realis  et  realiter  disiincta  a  termino,  ut  crat.  Cnm  antem  D.  Augustinus  comparat  spi- 

in  iUa  sententia  esse  supponitur.  Atquc  ha-c  ratorcm  ad  creatorem,  solum  ponit  similitndi- 

ratio  etiam  cst  milii  evidens  quoad  illationem :  ncm  in  nnitatc  principii,  non  in  modo  rclatio- 

quam  vero  sit  certum  antecedcns,  quod  assu-  nis.  Basilins  autcm  aperte  loquitur  de  Patre 

mit,  vidcbimus  libro  scptimo.  et  Filio  quoad  rclationes  personalcs  et  in  his 

7.  Tcrtia  ergo  et  imica  ratio, -qna  divns  dicitnon  habcrccommunicatioucm,  non  negat 

Thomas,  locis  citatis  ntitnr,  cst,  qnia  inter  antcm,  qnin  in  alia  possint  illam  Iiabcre. 

priricipium,  et  id,  quod  ab  eo  realiter  manat,  9.  Ad  rationem  vero  respondetur,  fortasse 

est  rclatio  realis  mntua,  qnando  extrcma  in  ctiam  in  creatnris  nou  repngnare,  nnam  rela- 

eodem  ordine  existunt,  id  est,qnando  id,qnod  tionem  fundari  in  alia,  ct  ideo  in  snperioribus 

procedit,  cst  ejusdem  naturffi  cum  eo,  a  quo  aliam  rationcm  dcdimns,  ob  quam  relatio  dis- 

proccdit,  sed  Pater  et  Filins  ita  comparantur  tinctionis  intcr  Patrcm  et  Filiuui  non  cst  rca- 

ad  SpirUum  sanctum,  qui  ab  cis  realiter  pro-  lis.Dcindediciiur,  personasdivinas  constiintas 

cedit  in  eadem  natnra  :  crgo  refcrnntur  ad  pcrsonaliter  snis  rclatioiiibus^  opiime  rcfcrri 


660  LIB.  Y.  DE  RELATIONIBUS 

posse^ad  personam  ab  illis  productam;,  quia 
quoad  hunc  respectum  non  considerantur,  nisi, 
ut  per  se  subsi.stentes.  Et  quasi  accidentarium 
est,  quod  illam  con.stitutionem  habeant  cum 
niutuo  respectu  intcr  se  et  ita  possunt  esse, 
quasi  sul^jcctum  novffi  relationis,  Fundamen- 
tum  autem  hujus  relationis  utrique  personse 
communis,  non  tam  sunt  personales  relationes 
personarum  spirantium,  quam  virtus  spirandi 
ihis  communis,  quamvis  relationes  illffi  sint 
conditio  necessaria  ad  constituendum  quasi 
subjectum  communis  relationis.  Ad  aUam  vero 
partem,  an  hroc  relatio  sit  quasi  residtans  nec- 
ne?  dicam  commodius  capite  sexto.  Nunc  so- 
him  a-ssero,  quidquid  in  hoc  dicatur,  non  re- 
pugnare  perfectioni  divinas,  cum  illa  resuUan- 
tia  non  sit  secundum  rem,  sed  secundum 
rationem,  et  non  proveniat  ab  extrinseco,  sed 
ex  intrhiseca  perfectione,  nec  requirat  termi- 
num  aUerius,  sed  ejusdem  naturaj. 

CAPUT  V. 

UTRUM  RELATIO  SPIRATIONIS   ACTIViE  SIT  REALITER 
DISTINGTA  A  RELATIOiSIBUS  rERSONALIBUS. 

1.  Spirationem  et  processiGnem  realiter  dis- 
lingui.  — Primo  comparari  potest  haicrelatio 
cum  processione  et  ita  i>ro  ccrto  supponen- 
dum  est,  esse  inter  eas  realem  distinctionem. 
Quia  suntrekitionesopposltffisecundum  realem 
originem,  quoe  est  tota  ratio  distinctionis  rea- 
hs  intra  Deum  inventaj.  Atque  ita  docent  om- 
nes  theologi,  D.  Thomaset  cum  co  Cajetanus, 
et  ahi  interpretes,  1  part.,  qua^st.  28,  art.  4, 
et  quaist.  32,  art.  2  et  3,  Capreohis.in  1,  dis- 
tinctione  13,  qua?st.  \,  art.  2,  et  ibi  ahi  scho- 
lastici,  et  Marsihus,  in  1,  qua^st.  30,  art.  4. 

2.  Solum  possct  ahquis  hic  opinari,  male 
apphcando  quamdam  Cajetani  scntentiam  as- 
serentis,  Deum,  ut  creatorem  non  referri  rea- 
hter  ad  creaturam  relatione,  qute  in  ipso  sit, 
uectamen  rcferri  solaratione,  sed  reahter,  per 
relationem  existentem  in  ipsamet  creatura. 
Sic  crgo  cum  Pater,  et  Fihus  supponantur 
jam  sufficienter  intrinsece  constitui  personah- 
tcr,  et  sint  unum  principium  Spiritus  sancti  ra- 
tione  unius  virtutis  :  posset  quis  cogitare  suf- 
ficienter  referriad  Spiritum  sanctum  peream- 
dem  relationem,  quam  in  ipso  ponunt,  et  ita 
has  duas  inter  relatioucs  non  distingui  reah- 
ter  inter  sc,  sed  ratione  ad  inodum  actionis,  et 
passionis,  ct  consequenter  Hpirationem  potius 
distiagui  reahter  a  patcruitate  et  fihatioue , 
quam  a  proccssionc. 


DlVmiS  AC  NOTIONIBUS. 

3.  Tamen  hic  dicendi  modus  (prseterquam 
quod  esset  novus  et  ahenus  a  communi  sensu 
theologorum,  suppositis,  quce  in  prfficedenti 
capite  dicta  sunt)  non  habet  fundamentum. 
Nam  ihe  modus  referendi  ad  summum  habe- 
ret  locum  in  relativis  non  mutuis,  et  quando 
aherum  extremum  esset  incapax  intrinsece 
relationis  reahs  :  neutrum  autein  habet  locum 
in  hoc  mysterio,  quia  ostensum  est,  hanc  re- 
kitionem  esse  mutuam,  et  nihil  esse  in  Palre  et 
Fiho,  propter  quod  non  possint  intrinsece  re- 
ferri  ad  Spiritum  sanctum.  Accedit,  quod  iha 
seutentia  in  Metaphysica  etiam  est  falsa,  nec 
propria  rclatio  potest  esse  per  solam  intrinse- 
cam  denoniinationem  a  relatione  existente  in 
aho  extremo :  Est  ergo  heec  spiratio  intrinsece 
iii  Patre  et  Fiho,  et  reahter  distincta  ab  Spi- 
ritu  sancto. 

•4.  Opinio  Durandi.  —  Jam  vero  est  propria 
quBestio.  Quomodo  distinguatur  rclatio  hoec  a 
Patre  et  Fiho,  in  qua  fuit  singularis  sententia 
Durandi,  in  \,  dist.  13,  quffist.  2,  asserentis, 
spirationem  reahter  distingui  a  Paternitate  et 
Fihatione.  Quod  si  de  distinctione  reahlate  lo- 
qucretur,  prout  dicitur  de  quacumque  distinc- 
tione  ex  natura  rei,  esset  utcumque  tolerabihs 
sententia,  tamen  revera  videtur  distinctionem 
majorem,  atque  adeo  perfecte  realem  ponere. 
Nam  inter  relationem  et  essentiam  divinam 
ipsc  posuit  di.stinctionem  ex  natura  rei,  et  ta- 
mcn  in  pra;senti  vel  esse  majorem,  unde  in 
quadam  ratione  tanquam  inconveniens  infert, 
quod  ahas  Paternitas  et  Fihatio  esscnt  unum, 
non  tantum  in  absohito,  sed  etiam  in  relativo, 
atque  ita  essent  omnibus  mo<hs  uuum,  ergo 
sentit  Paternitatem  et  Fihationem  non  habere 
uham  identitatem  realem  cum  spiratione  ac- 
tiva,  sicut  habcnt  cum  essentia,  ac  proinde 
distingui  omnino  reahter.  Atque  hanc  senten- 
tiam  dicit  fuisse  magnorum  virorum.  Ego 
veronuUum  invenio :  citatur  autein  Bassohus  1, 
distinctione  decima  tertia,  qua;stione  prima. 
Fundamcntum  est,  quia  non  potest  una  rela- 
tio  tendere  ad  duos  diversos  terminos  produc- 
tos,  et  muho  minus  potest  eadem  relatio  ten- 
derc  ad  duos  terminos,  unum  producentem  et 
ahum  productum,  sed  Pater  et  Fihus  ita  refe- 
runtur  ad  phires  terminos  :  ergo  per  phu'es 
relationes  reahtcr  distinctas,  quaj  non  sunt 
nisi  Patcrnitas  et  spiratio  iii  uiio,  Fihatio  et 
spiratio  in  aho.  Addit  Durandus  octo  rationes, 
quas  oniitto,  quia  summa  earum  in  ea,  quai 
facta  est,  consistit. 

5.  Secunda  opiuio.  —  Aha  opinio  referri 
potest  cx  Scoto,   quodhbet  5,  quaist.   2,  as- 


CAP.  V.  AN  SPIRATIO  SIT  DISTINCTA  RELATIO  A  PERSONALIBUS.  661 

serente,  distingui  formaliter  spirationem  acti-  vel  hoec  non  minns^,  quam  alise.  Aut  est  com- 

vam  a  paternitate  et  filiatione.   Quam  sequi-  munispcraliamidentitatem  immediataminter 

tur  Gabricl,  in  1,  distinctione  17,  qufust.   1,  illas  duas  relationes,  etsic  falsumest,  distingui 

ubi  distinctionem  etiam  ex  natura  rei  appel-  realiter :  nam  hax'  (hio  immediatam  contradic- 

lat.  Hi  vcro  auctores  non  aliter  scntiunt  de  tionem  inchuhuit.  ^'cl  denique  est  communis 

distinctione  hac,  quam  de  ilhi,  qu.TC  cst  inter  per  ahquam  unionem  quahs  intervenire  solet 

relationes,  et  essentiam  divinam,  in  qua  dixi-  intcr  ahquas  res  rcahter  distinctas,  et  ideo  uon 

mus  supra  probabilc  esse,  sohnn  difTerre  in  constituit  personas,  sed  aflicit  jam  constitutas, 

modo  loqucndi  a  D.  Thoma  et  communi  sen-  et  sic  sequuntur  phira  absurda  in  fide.   Pri- 

tcntia.  Eisdem  autcm  fundamcntis  in  prcesenti  mum,   quod  Patcr,   quatcnus  .spirator  est  sit 

utuntur,  scihcet,  qnia  una  ex  his  rehitionibus  verc  compositus  cx  rcbus  rcahtcr  distinctis. 

non  pra?dicatur  de  aha  :  Pateruitas  enim  non  Secundum  quod  persona  Spiritus  sancti  abso- 

est  spiratio,  et  de  ihis  proe(hcantur  opposita  :  hite  simphcior  sit,  quam  Patcr,   vel  Fihus. 

nam  Paternitas  incommunicabihs  est,  spiratio  Tertium,  quod  Paternitas,  et  spiratio  compa- 

autem  communis.  rentur,  ut  potentia,  et  actus  reahs,  nam  tahs 

6.  Spirationem  mn  distingui  realiter  a  unio  ex  actu,  et  potentia  esse  dcbcrct,  et  spi- 
Patre  et  Filio.  —  Nihilominus  vera  sententia  ratio  necessario  esset  forma  Patris  ,  reahter 
est,  Paternitatem ,  et  spirationem  (i(icm(^ue  informans.  Et  consequenter  esset  etiam  acci- 
semper  intehifiatur  dictum  de  filatione)  non  dens ,  quia  adveniret  supposito  constituto  , 
distingui  actuahter  in  re  ipsa,  sed  sohim  vir-  quod  non  posset  substantiahter  afficere.  Tan- 
tute,  aut  fundamentahter,  actualem  vero  dis-  dem  hic  habet  locum  illud  principium.  I)i  di- 
tinctionem  inter  ihas  ratione  compleri.  Ha?c  ri^iis  omnia  sunt  umim,  ubi  non  ohviat  rela- 
est  sententia  D.  Thoraa'  et  omnium  discipulo-  tionis  oppnsitio  :  nam  interhas  relationes  non 
rum  ejus  in  citatis  locis ,  quam  ex  professo  est  oppositio,  quia  nec  comparantur,  ut  corre- 
tractat,  et  bene  confirmat  Gregoriusin  1,  dist.  lationes,  neque  ut  terminus,  et  relatio. 

26,  qugest.  1,   ^Egidius,  distinct.  27,  art.  1,  8.  Quapropter  nuUius  momenti  est  argu- 

quwst.  1,  et  ibi  Argentina,  qua!st.  \,  art.  2,  mentum  Durandi,  scihcet  ita  comparari  Pa- 

et  cgeteri  scholastici  ibi,  et  distinct.  43.  Et  ternitatem  ad  spirationem,  sicut  Fihationem 

imprimis,  iUas  duas  relationes  non  distingui  ad  processionera,  quia  ita  comparatur  Spiratio 

reahter  proprie  tanquara  rem  a  re,  censeo  ita  ad  processionem,  sicut  Paternitas  ad  Fihatio- 

certum,  ut  oppositum  sit  error  in  fide.  Proba-  nem.  Falsura  enim  est  assumptura,  nara  Pa- 

batur  primo,  quia  ex  opposito  scquitur  esse  in  ternitas,  et  spiratio  utraque  se  tenet  ex  parte 

Deo  quaternitatem  rerum,  contra  ilhid,  Tres  principii :  Unde  non  habent  inter  se  habitudi- 

sunt,  qui  testimonium  dant  in  ccelo,  etc,  et  nera,  neque  raediatara,  neque  iramediatara. 

contra  definitionem  Goncihi  Lateranensis,  ca-  Neque  ex  aho  capite  repugnat  inter  se ,  quia 

pite  Damnamus.  Quod  etiam  Durandus  respon-  idem  potest  esse  principium  phirium.  At  vero 

det,  ibi  damnari  ponentes  quaternitatem  per-  Fihatio,  et  Processio  ita  coraparantur,  ut  una 

sonarum,  non  quaruracumque  rerum  relativa-  adprincipium,  aha  ad  terminum  productionis 

rum  et  falsum  est ,  et  ahunde  non  satisfacit.  per  vohmtatera,  pcrtineat  :  et  ideo  habent  in- 

Priraura  patet,  tura  quia  Goncihura  absohite,  ter  se  oppositionera.  Ad  probationera  autcra 

et  sine  ulla  restrictione  loquitur,  tura  etiara,  Durandi  negatur  consequentia,  eumitur  enim 

quia  docet,  essentiam  cum  tribus  relationibus  ex  proportione  extrinseca,  et  disparata,  qute 

non  esse  quatuor  res,  cum  tamen  essentia  prae-  nec  probatur,  nequc  habet  fundaraentura  ul- 

cisis  relationibus  non  sit  persona.  hmi.  Aha  vero  argumenta  Durandi  duas  pos- 

7.  Secundum  patet,  quia  si  spiratio  est  res  tulant  difficuhates,  quas  duobus  sequentibus 
reahter  distincta  a  tribus  personis  non  minus  capitibus  tractabiraus. 

constituet  personara,  quam  rehquK,  erit  ergo  9.  Prius  tamen  altera  pars  de  distinctione 

quarta  persona.    Antecedens   patet,  quia  est  ex  natura  rei,  et  actuali,  (quod  nimirura  uuUa 

substantialis  relatio  ,    et  incomraunicabihs  ,  etiam  hic  intercedat)  probanda  est.  Probatiu- 

quia  distincta.  Respondet  Durandus,  non  cons-  autem  eodem  modo,  quo  sirailera  probavimus 

tituere  persouam,  quia  est  communis  Patri,  de  distinctione  inter  relationem  et  essentiam. 

et  Fiho:   Sed  interrogo,  quoraodo  sit  coramu-  Est  enim  prorsus  eadem  ratio,  qua?  generahter 

nis  ?  nam  si  sohun  est  per  identitatem  in  es-  probat  intra  Deum  non  posse  esse  actualcm, 

sentia,  hoc  modo  quffihbet  relatio  coramunicat  distinctionem  inter  ea,  qua*  in  una,  et  eadem 

cum  ahis,  et  sic  vel  nulla  constituit  personam,  persona  uniimtur,  quia  repugnat  divinee  sim- 


GG2  LIB.  V.  DE  RELATIONIBUS 

plieilati ,  Palernitas  aiiteni  et  spiratio  nnitra 
.sunt  in  persona  Patris  :  non  ergo  habent  ac- 
tualem  distinctionem.  Et  argumenta  contraria 
solum  proliant  distinctionem  rationis^  cum  vir- 
tuali  distiuctioue^  et  ibi  absoluta  in  simili  for- 
ma  sunt. 

CAPUT  VI. 

SATISFIT  PRIMO  ARGUMENTO  DURANDI ,  ET  EXPLI- 
CATUR,  AN  SPIRATIO  ACTIVA  UNA  SIMPLEX  RE- 
LATIO   SIT. 

* 

\.  Titulus  exponitur. — Primum  fundamen- 
tum  Durandi  superiori  capite  insinuatum  expe- 
diri  non  potest,  nisi  prius  prssentis  qutestionis 
resolntio  habeatur,  ut  ex  discursu  iUius^  con- 
sta])it.  Non  est  autem  hffic  qua?stio  nova^  scd 
antiqua.  Nam  de  illa  fuit  magna  ohm  contro- 
versia  inter  doctores,  refert  Torres^  q.  36^  art. 
A,  1  part.,  Commentarii.  Dicit  autem  ipse 
jam  non  esse  locum  hnic  qua-stioni,  quia  ter- 
minata  est  in  Conciho  Florentino  et  Lugdu- 
nensi.  Nam  illa  definiunt,  Patrem,  et  Filium 
una  spiratione  producere  Spiritum  sanctum. 
Sed,  utsupra  notavi,  ibi  Spiraiio  non  pro  rela- 
tioue,  sed  pro  activa  productione,  seu  origine 
sumitur,  et  ideo  adhuc  disputari  potest,  aii  ex 
illa  productione  resultet  in  duabus  personis 
una  et  eadem  rclatio,  vel  duplex. 

2.  Primus  dicendi  modus. — In  liac  ergo  re 
triplexpotest  excogitari  dicendi  modus:  Primus 
est;,  has  esse  duas  relationes  et  duas  res,  et  noii 
unam  rem  relativam^  sed  tantum  haljere  uni- 
tatem  ratione  essentise.  Fundamcntum  sumi 
potest  ex  principio  quodam  Metaphysico,  quod 
relatio,  qute  resultare  dicitur,  posito  funda- 
mento  et  termiiio,  non  addit  rem,  vel  modum 
realem  ipsi  fundamento,  sed  est  ipsummet 
fundamentum,  quod  posito  termino  dat  deno- 
minationem  relativam:  quam  sine  iho  non 
daret.  Nam  in  prsesenti  relatio  haec,  tam  res- 
pectu  Patris,  quam  Fihi,  est  quasi  resuhans 
posita  productione  Spiritus  sancti,  qui  est  ter- 
minus  illius  relationis,  ergo  tahs  relatio  in 
Patre,  non  est  ahud,  quam  ipsa  Paternitas, 
neque  in  FiUo  est  ahud,  quam  ipsa  Fihatio, 
quatenus  posito  iUo  termino  talem  denomi- 
natiouem  in  ordine  ad  iUum  tri])uunt :  ergo 
spiratio,  quai  est  in  Patre  identificatur  adre- 
quate  Paternitati  et  in  Filio  Fihationi :  ergo 
ffiquc  distinguuntur  intcr  se,  ac  Patcrnitas  et 
Filiatio,  sunt  ergo  duaj  res.  Patet  conscquen- 
tia,  quia  tam  reaiiter  distinguuntur,  sicut  Pa- 
ternitas  et  Fihalio,  et  consequenter  non  ha- 


DIVINIS  AC  NOTIONIBUS. 

lient  aUam  identitatem,  vel  unitatem  realem 
nisi  in  essentia.  Ergo  sunt  duee  relationes  et 
non  una.  Proi^atur  prior  pars,  quia  sunt  duae 
res  et  non  absoUita;,  ergo  relativse.  AUera 
vero  pars  projjatur,  quia  non  habent  miam 
nuraero  formalem  rationem  relativam,  in  qua 
possent  habere  identitatem  :  quia  (juxtaprin- 
cipium  positum)  in  re  ipsa  nuUa  est  taUs  re- 
latio,  praeter  formalem  Paternitatis  et  FiUa- 
tionis. 

3.  Secundus  modus  dicendi. — Secundus  mo- 
dus  dicendi  est,  spirationem  cpidem  in  Patre, 
et  FiUo  esse  unam  relationem,  et  nihilominus 
immediate  esse  duas  res,  et  non  unam.  Atque 
ita  unitatem  iUhis  relationis  esse  quasi  coUec- 
tivam  et  coalescentem  ex  duaijus  quasi  partia- 
libus.  Cujus  opinionis  occasio  sumi  potest  ex 
vEgidio  in  1,  dist.  27,  art.  1,  q.  1,  ulii  inquit: 
Si  in  duohus,  itt  duo  sunt,  sit  respectus  ad  idem, 
tct  idem,  relalionem  esse  unavi,  res  autem  duas, 
quia  unitas,  vel  pluralitas  relationis ,  ut  relatio 
est,  sumitur  ex  termino,  ut  res  autem  est  ex 
sudjecto,  qiiia  relatio  ex  subjecto  lialet  realila- 
tem,  ex  termino  formalitatcm.  Unde  e  contrario 
docentfere  omnes,  spirationem et  Paternitatem 
esse  duas  relationes  ratione  terminorum,  licet 
sint  una  res  ratione  subjecti,  ita  ergo  potest  es- 
se  unitasrelationis  cum  pUiraUtate  rerum.Quod 
autem  ita  in  prtesenti  sit,  patet.  Quia  Pater  et 
Filius  producunt  Spiritum  sanctum  tauquam 
unum  principium  et  pUu-es  personse  :  ergo 
una  relatione  referuntur  ad  ipsum  ratioue  u- 
nitatis  termini  et  proximi  fundamenti :  est  er- 
go  una  relatio.  Hsec  autem  est  quasi  iii  subjec- 
tis  reaUter  distiuctis,  ergo  inde  etiam  hal)et, 
quod  sit  phu^es  res. 

■4.  Atque  hanc  etiam  partem  confirmat  fun- 
damentum  pi'a>cedentis  sententise,  sciUcet,  quod 
illa  relatio,  prout  cst  in  Patre,  est  idem  ad»- 
quate  cum  paternitate,  ut  vero  est  iu  FiUo,  est 
idem  cum  Filiatione.  Nec  potest ,  ut  est  una 
numero  relatio  identificari  secundum  idein  cum 
rebus  reaUter  distinctis,  quia  lioc  est  proprium 
essentiffi  al)sohitce  et  simpliciter  infinita?  in  ge- 
nere  cntis.  Et  potest  amplius  coiifirmari  argu- 
mcnto  tacto  a  Durando  supra,  cpiia  ex  fide  ha- 
bemus,  quod  duae  relationes  rcaliter  distinctai 
sunt  una  res  absoluta,  quod  autem  sint  una  res 
rclativa,  non  invenimus  expresse  traditum  in 
fide  seu  testimonio  aliquo,  cpiod  lid(^m  faciat, 
iiec  est  multiplicaiidum  mysterium  adeo  cxccl- 
lens  sine  evidenti  testimonio  aut  necessitate, 
cpiee  liie  non  invenitur.  Quia  illa  unitas  hujus 
relatiouis  videtursufficere,  adtotum  mysterium 
explicandum,  ct  alias,  rcs  absoluta  proptcr  suam 


CAP.  VJ.  QUOD  SPIRATIO  SIT  UNA  SIMPLLX  ItELATIO.  663 

siiigularoni  iiirinitatoinpotest  intelligi  esse  idem  est  divina  csscntia,  crgo  spiratio  Patris  ct  Filii 

relationibusoppositis,  resautem  respectiva  non  simt  una  relatio,  iion  sola  unitate  rationis^  nec 

videtur  habere  tam  excellentem  perfectionem.  per  .'^olam  ('o]loction(>m  i^hnium  rerum,  ,<^ed  per 

5.  Verarestitntlo. — Prohalur  prior  pars. —  simplicem  unitatcm  in  entitate  relativa^  com- 
Nihilominus  dicendum  est,  spirationem  activam  muni  paternitati,  per  identitatem  etiam  rcalcm 
vcre  proprie,  ac  simpUciter  csse  unam  rcm  rc-  cum  ilhs,  quia  eis  non  opponitur.  SccundOj  cjuia 
lativam  simphcem,  ac  proinde  in  sua  entitate  si  spiratio  tantum  essct,  vel  potius  diccrctur 
immediata  (ut  sic  dicam)  cx  suo  conccptu  esse  una  relatio  per  collectioncm  phuium  rcrum  in 
\mam  tantum  rem  relativam,  qua-  duabus  iden-  ordinc  ad  cumdem  terminum,  ncccssario  una- 
tifioatur  paternitati,  scihcct,  et  fihationi.  Ita  qua'({ue  illarum  rerum  haberet  propriam  ra- 
scntiuntdehacrelatione  omnesscholastici,  locis  tioncm  respectivam,  quaj  esset  quasi  partialis 
citatis,  a  quibus  in  re  tam  gravi  disccderc  phis  respcctu  tothis  relationis  concctivc  sumptse: 
esset  quam  tcmcrarium,  pra?scrtim  cum  pro  rc  ergo  in  dualjus  pcrsonis  ncccssario  cssent  duo 
certa  iham  tradant.  Priorquc  pars  do  unitate  respectus  partiales  reahter  interse  distincti,  et 
rclationis,  prwter  dicta  in  sccunda  opinionc,  ahas  cjusdem  rationis,  tantumque  mnnero  di- 
fundaripotestprimoiuihoprincipiotheologico:  versi,  quod  in  dumiis  rcpugnat,  ut  dixi.  Tcrtio, 
Indivinisomniasimtunum,  ubi  non  ohviat  rela-  quia  iha  miitas  principii,  qua;  cst  in  Patre  et 
tionis  oppositio .'&\m'dX\o  yevo^cXivQ.,  qufficstin  Fiho  respectu  Spiritus  sancti  non  est  tantum 
Patre,  qua?  est  in  Filio,  non  sunt  rolationes  ah-  unitas  coHectionis,  scd  cst  unitas  simphcis  for- 
quo  modo  opposittc,  immo  nec  disparatse :  crgo  mai  constituentis  utrumque  sub  tah  ratione,  ut 
suntunarclatio.Necrefert,  siquisdicat,  spira-  planc  sentiunt  Conciha  ct  Patres,  quos  infra 
tioncm  Patris  csse  a  se,  Fihi  vero  cssc  a  Patre :  hbro  decimo  rcfcrcmus :  ergo  similiter  sunt  u- 
nam  tpiidquid  de  hoc  sit  (quod  statim  exph-  nus  spirator,  proptcr  unam  simphccm  spira- 
cabo),  non  sufHcit  addistinctioncm.  Quia  ctiam  tionem,  quse  in  utroque  est  una  simplex  cnti- 
Patcr  Divinitatem  habet  a  se,  et  Fihus  a  Patre,  tas  reahs.  Et  cx  his  sufficientcr  probata  est 
et  tamen  eadcm  cst  divinitas,  quia  eadcm  est  tota  conchisio,  nam  rchquse  partes  pcr  se  clarce 
in  Patre,  quee  communicatur  Fiiio  pcr  origi-  sunt. 

nem:  idcm  crgo  erit  de  spiratione.  Secundo,  7.  Ad  argumenta. — Ad  respondendum  au- 

quia  in  divinis  pcrsonis  nihil  potcst  secundum  tem  fundamentis  insinuatis  in  ahis  sententiis 

numerum  muUiphcari,  ct  ideo  rclationes  pcr-  duolius  modis  procedi  potest.  Prior  est,  dcfen- 

sonales  singulares  sunt,  ut  supra  hbro  primo  dendo  hanc  rclationcm  non  essc  intelhgendam 

dixi :  spirationes  autem  si  in  Patre  et  Filio  mul-  quoad  cntitatcm  suam,  ut  rcsultantem  ex  ori- 

tiphcarentur,  essent  tantum  numero  distiucta',  gine,  sed  ut  pcr  se,  et  ex  convcnieutem  Patri 

nam  constat,  esse  fere  ejusdem  rationis  forma-  absque  origine,  et  Filio  per  productionem  ejus. 

Us,  cum  ad  eumdem  terminum  sub  eadem  ra-  Quod  sentiunt  omnes,  qui  putant  hanc  rela- 

tionc,  tcndant :  ergo  impossibihs  est  tahs  mul-  tionem  cssc  necessariam  conditionem  cx  parte 

tiphcatio:  est  ergo  una  tantum  relatio.  Tcrtio  virtutis,  vcl  actus  spirandi.  Indicatetiam  Hen- 

argumentari  possumus,  quia  Patcr  ct  Filius,  ricus,  quodlib.  6,  qusest.  i,  quatenus  dicitnon 

sicut  sunt  unum  principium  Spiritus  sancti  ct  posse  dari  in  Dco  rclationcm  advenientem  per- 

non  phn^a,  ita  sunt  unus  spirator  ct  non  phircs,  sona3  constitutfe,  quia  esset  accidcntaria.  Ratio 

ergo  unica  spirationc  rcfcruntur  ct  quasi  affi-  autem  reddi  potest,  non  sohun,  quia  sit  neces- 

ciuntur.  saria  conditio  pravia  ad  productioncm  per  vo- 

6.  Alterapars  prolatur.  —  Postcrior  autem  hmtatem,  hoc  enim  inccrtissimum  cst,  sed 
pars  eisdem  fcre  rationibus  cum  proportione  maxime,  quia  Patcr  ex  se  habet  omncm  pcr- 
apphcatis  ostcndi  potcst.  Quando  cnim  Concdia  fcctionem  rcalem,  sive  absohitam,  sive  relati- 
et  Patres  dicunt:  In  divinis  omnia  simt  nmm,  vam  sibi  possibilem :  ct  ideo  non  expectat,  ut 
nbi  non  obviat  relationis  oppositio,  intcUigunt  sic  dicam,  productiouem  Spiritus  sancti,  ut 
de  vera  unitate  singulari  ct  identitate  reah  in  iUam  habcat :  scd  potius  habcndo  iUam  pro- 
ead%m  re  siugulari  ct  simpUcissima,  non  vero  ducit  Spiritum  sanctum,  tanquam  terminum 
de  sola  unitate  rationis,  aut  quasi  coUectiva.  habitudinis  ejus. 

Sic  enim  intcUigitur  iUud  Joannis  primse  Can . ,  8. —  Et  juxta  hoc  fuit  fundamentum  primee 

capite  quiuto :  Ft  M  trcs  vnum  sunt '.  et  verbum  sentcntiffi,  quia  non  est  hoec  relatio  mcre  resul- 

Q\\v\s\\:  F go et  Pater  unum sumus,  Joannis  14.  tans,  et  ita  non  rcctc  apphcatur  iUud  princi- 

AUas  non  habcremus  cx  iUo  prhicipio  tres  re-  pium.    Sic   enim    optimc    iutelUgitur,    quod 

lationes  esse  unam  simpUcissimam  rem,  qure  quodammodo  haec  rclatio  prseexistat  in  Patre, 


664                                        LIB.  V.  DE  RELATIONIBUS  DIVINIS  AC  NOTIONIBUS. 

et  commimicetTir  Filio  concomitauter  cum  di-  logi  docent,  ergo  sunt  una  relatio.  Tandem 

vinitate,  quia  non  repugnat,  et  quia  voluntas,  probatm^  idem  convertendo  argumentum  ab 

seu  actus  voluutatis,  qui  est  quasi  proximum  inferiori  ad   superius :  nam  si  Paternitas  et 

fundamentum  ejus  illi  communicatur.  Neque  spiratio  essent  duse   rclationes,   etiam  essent 

ad  boc  obstat,  quod  ba^c  proprietas  sit  respec-  duse  res,  nam  multiplicato  inferiori,  necesse 

tiva,  ut  in  secunda  sententia  ex  Durando  obji-  est  multiplicari  superius,  preesertim  transcen- 

ciebatur,  quia  etiam  illa  babet  suam  infmita-  dentale.  Unde  necessarium  erit,  duas  illas  re- 

tem,  et  intime  incbidit  divinam  essentiam,  lationes  babere  duo  esse  relativa,  duas  per- 

ideoque  communicabiUs  est  omnibus  personis,  fectiones,  ac  proinde  esse  duas  res,  bse  autem 

cum  quilnis  non  babet  oppositionem.  sunt  absurda,  ut  contra  Durandum  diximus, 

9. —  AHo  modo  procedi  potest,  intelligendo  ergo. 

banc  relationem,  ut  resultantem,  posita  pro-  2.  Opinioaffirmans. — Gregorius  et  Gabriel, 

ductione  Spiritus  sancti,  quod  maxime  sentit  locis  citatis,  cap.  5,  absobite  ita  loquuntur, 

D.  Tbomas,  1  part.,  qusest.  40,  art.  2  et  4,  at-  dicentes  illam  non  esse  duas  relationes,  sed 

que  etiam  Henricus,  quodbb.  4,  qua?st.  9.  Et  unam  simpliciter.   Qui  consequenter  docent 

est  valde  probabile,  quia  baec  resultantia  non  in  Deo  non  esse  quatuor  relationes  reales,  sed 

est  secundum  rem,  sed  secundum  rationem,  tres  tantum.  Estque  bic  loquendi  modus  con- 

sicut  unum  attributum  est  ratio  alterius.  Hoc  sentaneus  modo  loquendi  abcjuorum  Patrum, 

autem  modo  origo  est  ratio  tabs  respectus,  et  quos  capite  quarto  retub.  Nec  fundatur  in  boc 

non  e  converso.  Juxta  quem  modum,  dicen-  quod  spiratio  non  sit  relatio  reabs,  sed  in  boc, 

dum  consequenter  est,  banc  relationem  for-  quod  sint  tres  relationes  incommunicabiles  et 


mabter  sumptam  nou  esse  prius  origine  iu 
Patre,  quam  in  Fibo,  quia  non  prius  spirat 
Pater,  quam  Fibus,  ideoque  solum  communi- 
cari  Fibo  a  Patre,  quasi  radicabter,  quia  illi 
commuuicatur  virtus  spii^andi.  Neque  boc 
obstat,  quo  minus  ba?c  relatio  sit  etiam  una, 
et  simplex,  quia  revera  est  ratio  formabs,  et 
reabs  ratione  distincta  a  Paternitate  et  Fiba- 
tione.  Illud  autem  principium,  quod  ex  crea- 
turis  sumitur,  et  non  estcertum,  et  non  opor- 
tet  eodem  modo  appbcari  ad  res  divinas,  quia 


una  communicabibs,  non  sunt  quatuor,  quia 
bffic  non  est  ab  abis  distincta  in  re.  Et  simiU- 
ter  bcet  spiratio  et  processio  sint  duse  relatio- 
nes,  quia  reabter  distinguuntur  et  Paternitas, 
et  Fibatio  sint  abse  duse  :  nibilominus  ex  ilHs 
binariis  non  consurgunt  quatuor,  quia  una 
unius  binarii  non  pouit  in  numerum  cum 
abis  duabus :  sicut  essentia  non  ponit  in  nu- 
merum  cum  personis,  vel  relationibus.  Juxta 
quem  loquendi  modum,  ad  argumentum  Du- 
randi  dicendum  est,  unam  relationem  infini- 


ibi  relationes  substantiales  sunt,  et  longe  per-    tum  propter  eminentiam  suam  posse  referri 


fectiores. 


GAPUT  VII. 


SATISFIT  SECODO  DURA^'DI  FUNDAMEXTO,  ET  COL- 
LIGITUR  RELATIONUM  ^UMERUS,  ET  LNCIDE^TIA 
DUBIA.  EXPEDrc^TUR. 

i .  An  spiratio  el  Paternitas  sint  nna  rela- 


ad  plures  termiuos,  quantumvis  ilU  inter  se 
distincti  et  formaliter  diversi  sint.  Quia  et  po- 
test  aUquam  oppositionem  cum  omnibus  ilbs 
babere  et  non  sumit  speciem,  vel  quasi  spe- 
ciem  ab  iUis,  sed  ex  sua  eminenti  perfectione 
tabs  est. 

3.  Contraria  opinio  verior. — Haec  sententia 
non  est  improbabilis.  Nibilominus  tamen  di- 
vus  Tbomas,  Scotus  et  fere  abi  tbeologi,  sim- 


tio. — Abud  Durandi  fundamentum  postubibat,     pbciter  admittunt  illas  esse  duas  relationes,  et 


quomodo  possit  uua  relatio  respicere  duos 
tcrminos  formaUter  distinctos,  quod  est  quoe- 
rere,  an  Paternitas  et  spiratio  activa  una  re- 
latio  sit  et  simUiter  FiUatio,  eademque  spira- 
tio.  Nam  si  suut  una  res,  coUigit  Durandus 
debere  es.«e  unam  relationem,  quod  putat  im- 
possibile   propter  diversitatem    terminoruiu. 


consequenter  numerant  quatuor  relationes 
reales  in  Deo.  Fundatur  autem  bic  loquendi 
modus  in  pecubari  ratione  numerandi  rela- 
tiones,  sub  nomine  relationum,  potius  quam 
rerum,  aut  entium.  Nam  quia  totum  esse  re- 
latiouis  est  esse  ad  terminum,  ideo  ubi  in  re 
ipsa  plures  terminos   invenimus,  ibi   plures 


Possumusque  coiifirmare  sequelam,  quia  Pa-  respectus  concipimus  et  qiiia  ita  loquimm",  si- 

ternitas  et  spiratio  non  tantum  sunt  una  res  cut  coiicipimus,  ideo  absobite  tales  relatioues, 

absobita,  qua^  estessentia,  boc  cnim  etiam  Du-  et  rcales,  et  plures   nomiuamus.  Rcales   qui- 

randus  admittit,  sed  sunt  unares  relativa,  boc  dem,  quia  vere  sunt  a  parte  rei :  plures  vero, 

enim  est^  quod  contra  Duraudum  reliqui  theo-  quia  respiciunt  plm^es  termiuos  vcrc  in  re 


CAP.  VII.  DE  NUMERO  DIVINARUM  RELATIONUM.  665 

distiiictos,  Uiidc,  cum  dicimus  esse  plures  rc-  cicntibus   divcrsos  terminos ,  vel  ab  illis  ab- 

lationes,  pcrinde  est,  ac  si  diccretur,  rcspicere  strahentibus  et  solum  rem  ,  ut  in  se  habet 

phircs  lcrminos,  sicut  nominantur  simphciter  csse,  .significantibus  ut  dcclaratum  cst. 

phu'cs  idca;,  vcl  phn"cs  active  proccssioncs,  seu  6.  An  vere  cJicatur,  Paternitas  e.st  spiratio. 

productioncs.  Secus  vero  est  si  loquamur  de  — Atquc  hinc  facilc  expeditur  ahud  dubium, 

ahqua  re  sub  nominc  entis,  vel  rei  simphcitcr  quod  in  eadcm  objcctionc  petebatur.   De  vc- 

dictai,  tunc  enim,  prout  in  se  habet  esse,  ct  ritate  hujus  propositionis,  Paternitas  est  spi- 

entitatcm,  ct  ad  modum  rci  absohite  conside-  o^atio,  vcl  Filiatio  est  spiratio.  Gabricl  cnim 

ratur,  ct  nominatur,  ct  idco  quoties  ahqua  ut  veram  admittit,  quia  sicut  ccnset,  iha  duo 

dicuntur  i^hu^a  cntia,  vcl  plurcs  res  simphcitcr  extrema  esse  unam  relationcm,  ita  concedit 

et  sine  restrictione,  plane  significatur  distinc-  vcrc  unam  prasdicari  dc  aha.  Et  confirmari 

tio  rcahs.  Quia  ctiam  nostro  concipicndi  mo-  potcst,  ctiam  posita  distinctione  formah,  vcl 

do,  res  non  midtiphcatur  simphcitcr,  nisi  per  virtuah  intcr  iha  duo  extrema,  nam  simiha 

rcalem  distinctionem.  Imo  licet  ahqua  di.stin-  est  intcr  potentiam  et   scientiam,  misericor- 

guantur  ahquo  modo  in  rc  ipsa  formahter,  diam  ct  justitiam,  ct  tamen  hae  propositiones 

scu  modaliter  non  appeUantur  a  nobis  simpli-  in  Deo  admittuntur,  scientia  est  pntentia,  mi- 

citer  plures  res,  sed  res  et  modus,  vcl  phires  sericordia  est  justitia,  ut  videre  hcet  in  Au- 

modi,  aut  formahtatcs.  gustino,  hb.  6,  de  Trin.,  Gregorio^  18,  Moral., 

4.  Primce  ohjectioni  occurritur. — Sic  ergo  cap.  34,  Bernardo,  hb.  5,  de  Consider.,  ergo 
Paternitas  et  spiratio,  hcet  duse  relationes  sint,  et  ihai  admittendse  a  nobis  sunt. 

non  pos.sunt  dici  duoe  res,  quia  prout  habent  7.  Responsio  negans.  —  Respondct  Scotus, 

in  se  esse,  non  distinguuntur  in  re.  Sunt  ergo  dicto  quodhb.  5:  Tertio  argumentor.  Non  csse 

tantum  una  res  absoluta,  vel  una  respectiva.  eamdcm  rationcm  de  attributis  absohitis  et  re- 

Respondcri  potest  primo,  esse  unam  respec-  lationibus,  quia  iUa  habent  majorem  infinita- 

tivam,  quse  hcet  in  se  vma  sit,  ex  parte  termi-  tem  propter  quam  unum  dc  aho  prsedicatur. 

norum  est  duplex  relatio,  quia  forraahter,  ac  Sed  non  video,  qusenam  sit  hsec  major  infini- 

propriissime  respicit  phires  terminos  forma-  tas,  nam  si  loquamur  de  infmitate  simphciter 

hter,   ac  rcaliter  distinctos  et  ad  hoc  signifi-  in  genere,  tam  relationes,  quam  aha  attributa 

candum  vocantur  duaj   relationes.  Vel  certe  habent  iUam  ab  inchisione  essentise  et  non 

dici  ahter  potcst,  quod  sicut  essentia  et  Pater-  ahunde.  Si  vero  loquamur  de  infinitate  in  pro- 

nitas  sunt  una  rcs,  uon  absoluta  tantum,  nec  prio  genere,   etiam    relationes  habent  iUam, 

tautum  respectiva,   scd  utramque    rationem  ut  supra  ostensum  est. 

unite  et  simphcissime  complectcns.  Ita  Pater-  8.  Nihilominus  propositiones  iUas  negan- 

nitas  et  spiratio  sunt  una  res  respectiva,  du-  das  esse  docent  D.  Thomas,  Scotus,  ^Egidius 

phccm  tameu  respectum  ad  terminos  realiter  et  ahi,  quibus  potius  assentiendum  est.  Primo 

distiuctos  simphcissime  complectcns,  ratione  ad  evitandum  periculum  confundcndi  divinas 

quorum  duplex  relatio  dicitur,  tametsi  una  proccssiones.  Unde  nemo,  ut  credo,   auderet 

res  sit.  concedere  hanc  locutionem,  Qeneratio  est  spi- 

5.  Altera  oljectio  expeditur. — Ad  aliam  vid-  ratio,  vel  e  converso,  licet  in  re  non  sit  ma- 
garem  objectioncm,  quia  muUiplicato  infe-  jor  distinctio  inter  has  duas  origines  activas, 
riori,  midtiphcatur  superius,  in  forma  respon-  quam  iuter  iUas  duas  relationcs  Paternitatis 
detur,  id  csse  venmi  quando  sccundum  idem  et  spirationis.  Simihter  liffic  propositio  de  fide 
fit  midtiplicatio,  scu  numeratio,  secus  autem  sit,  Pater  producit  Filium  fer  intellectum,\\?e.c 
esse  quando  fit  secundum  diversa.  Quod  in  nihilominus  falsa  est,  Pater  producit  Filium 
pra^senti  contingit.  Nam  cum  Paternitas  et  per  voluntatem,  quamvis  inteUectus  et  vohm- 
spiratio  dicuntur  phires  rclationes  numeran-  tas  non  distinguantur  in  Deo  phis ,  quam 
tur  solum  rationc  tcrminorum,  ut  cxphcatum  Paternitas  et  spiratio.  Secundo  est  hffic  reso- 
est,  si  vero  dicantur  dua;  res,  jam  numeran-  lutio  consona  prsecedcnti,  quia  Paternitas  ct 
tur  prout  in  sc  sunt  et  secundum  intrinsecum  spiratio  distinguuntur  a  nobis  sub  genere  re- 
esse,  seu  proprias  entitates,  et  ideo  hcet  pri-  lationis,  tanquam  duse  species  ejus  (more  nos- 
mum  conccdatiu',  secundum  negatur,  nec  ad-  tro  loqucndo)  crgo  una  spccies  non  potest 
mittitm'  iUa  consecutio,  quia  variatur  (ut  aiunt)  prffidicari  de  alio  sub  terminis  prsecisis,  ac 
appeUatio,  seu  significatio.  Ad  quam  variatio-  formahbus,  ut  sunt  iUi  abstracti.  Sicque  argu- 
nem  sulficit  communis  modus  concipiendi  et  mentatur  D.  Thomas  quia  non  admittimus 
loquendi,  de  re  sub  diversis  vocibus,  respi-  hanc  propositionem  Attributum  sapientice  est 


666  LIB.  V.  DE  RELATIONIBUS 

aitrihihtm  misericordifp ,  quia  mens  nostra 
distinguit  illa  duo  tanquam  duas  specics  sub 
genere  attributi :  ergo  simili  proportione  ne- 
ganda  est  illa,  Paternitas  est  spiratio.  Neque 
ad  hoc  refert  quod  attributum  est  nomen  se- 
cundse  intentionis,  seu  involvens  actum  mentis 
nostrce,  nomen  autem  relationis,  seu  Paterni- 
tas  sit  primse  intcntionis  :  quia  non  in  hoc  sit 
comparatio,  sed  in  hoc  sohim,  quod  illa  mem- 
hra  distinguuntur  a  nobis  formahter,  ut  spe- 
cies  sub  genere. 

9,  Ohjectiojiihus  occurritur.  — Tertio  potest 
reddi  generahs  ratio,  cpua  omnes  hce  prrodi- 
cationes  in  abstracto  formahter  sunt  falsM  in 
rigore,  quia  indicant  nnam  formahtatem  esse 
aham,  unde  si  interdum  admittuntur,  est  prop- 
ter  summam  identitatem  et  ad  indicandam 
Bummam  Dei  simphcitatem  cpio  modo  lorpuui- 
tur  Patres  ahegati.  Et  ideo  extendendai  non 
STuit  similes  locutiones,  sed  tunc  sohmi  sunt, 
quando  ahunde  nuhum  sequitur  absurdum, 
velpericulum  erroris.  Quia  ergo  relationes  di- 
cunt  semper  expressam  habitudinem  ad  tcrmi- 
nos,  quando  ihi  sunt  in  re  ipsa  distincti,  nec 
potest  unus  de  aho  proedicari,  timc  etiam  una 
relatio  non  prajdicatur  de  aha,  ne  terminos 
ipsos  confundere  videamur,  quia  in  concepti- 
bus  ipsarum  relationum  quodammodo  inchi- 
duntur.  Ac  propterea  inter  rclationcs,  dum 
una  de  aha  pra^dicatur,  semper  est  servandus 
formahs  sensus.  Imo  in  ipsis  absohitis  pro- 
prietatibus,  qua  ahquo  modo  dicunt  habitu- 
dinem  ad  objecta,  idem  cum  proportione  ser- 
vatur.  Unde  facihus  admittitur  hfec  locutio  : 
JSapientia  estjustitia,  quam  hcec  Misericordia 
est  justitia,  quia  non  est  tanta  oppositio  inter 
objectum  sapientige  et  justitise  quanta  est  inter 
objecta  misericordise  et  justitiai,  quse  opposi- 
tas  rationes  involvere  videntur,  scihcet,  debiti 
et  indelnti.  Et  similiter  ha,^c  facile  admittitur 
propter  sensum  identicum,  hitellectus  Dei  est 
voluntas  ejus,  heec  tamen  admittenda  non  est : 
Potentia  generandi  est  potentia  spiratidi,  ne 
confundantur  processiones.  Atque  ita  respon- 
sum  est  ad  fundamenta  contraria. 

CAPUT  YIII. 

CONFEIVUNTUR  RELATIONES  DIVIN^  INTER  SE  ET  PE- 
CULIARES  EARUM  CONDITIONES  EXPLICANTUR. 

i .  In  quihus  conveniat  spiratio  cum  perso- 
nalihus  relationihus.  —  Hiec  cohectio  neccssa- 
ria  visa  cst,  ut  major  notitia  harum  relatio- 
num,  et  prcEscrtim  spirationis  activoc  hal)eatur. 


DIYINIS  AC  NOTIONIBUS. 

Unde  ctiam  ol)iter  intehigitur,  quantum  hai 

relationes  a  creatis  difFerant. 

2.  Primo  igitur  convcniunt  hai  quatuor  re- 
lationes  in  conceptu  generali  rclationis  divinse. 
Undc  necesse  est,  ut  spiratio,  cuin  caiteris  im- 
primis  conveniat  in  his  omnibus,  quse  sunt  de 
cxtrinseca  rationc  relationis  realis,  qualia  sunt 
habere  aliquod  csse  reale,  habere  terminum 
realem  ad  illum,  et  re  ipsa  distinctum,  et  habi- 
tudinem  realem  ad  illum,  ac  denique  perfee- 
tionem  alicjua  in  illo  geuere,  id  est,  relativam. 
Dcinde  necessarium  etiam  est,  ut  cum  illis 
convcniat  in  co,  quod  est  proprium  relationis 
chvinee,  ut  sic,  quatenus  a  crcata  distinguitur 
hoc  autcm  imprimis  cst ,  ut  non  sit  accidens  , 
sed  substantia  :  nam  intra  Deum  nullum  acci- 
dens  esse  non  potcst,  non  solum  cjuia  Deus  mu- 
tari  non  potest,  ut  prosequitur  Augustinus, 
lib.  5,  de  Trinit.,  sed  maxime,  quia  composi- 
tionem  non  admittit,  accidens  autcm  alicui  in- 
hserere  sine  compositione  cum  illo ,  intelligi 
noii  potcst,  quia  neccsse  cst,  ut  accidens  alicjuo 
modo  distinguatur  re  ab  eo,  cujus  est  acci- 
dens.  Sicut  ergo  relationes  picrsonales  accidens 
uoii  sunt,  ita  nec  spiratio  activa.  Oportet  ergo, 
ut  sit  substantia,  et  consec[uenter  aliquo  modo 
subsistens,  quia  in  se,  ac  per  se  est,  et  non  iu 
alio  secundum  rcm,  quidquid  sit  modo  conci- 
piendi  iiostro,  Unde  etiam  sit,  ut  chvinam  sub- 
stantiam  ct  essentiam  in  suo  conccptu  includat, 
quia  est  substantia,  non  quEecumcjue,  sed  in- 
creata,  et  simpliciter  infinita,  lioc  enim  totum 
habcre  dcbet  omnis  proprietas ,  quae  intra 
Deum  est,  tantumque  id  provenit  ex  chvina 
essentia  intime  in  hujusmodi  proprietatibus 
inclusa. 

3.  Quamvis  autem  hcec  ita  sunt,  nihilomi- 
nus  plus  videntur  convenire  relationes  perso- 
nales  inter  se,  quam  cum  spiratione  activa. 
Nam  relatio  divina  noii  concipitur  a  nobis,  ut 
proximum  genus  ad  omiics  quatuor  relationes. 
Quia  subdividi  potest  in  rclationem  persona- 
lem  et  non  personalem,  et  sub  priori  membro 
subdividuntur  tres  quasi  species,  sub  posteriori 
vero  sola  spiratio  divina  continctur.  Necesse 
cst  ergo,  ut  in  aliqua,  vel  aliquibus  conditioni- 
bus  difierat  a  caeteris,  iii  quibus  istae  inter  se 
11011  difFcrunt,  has  ergo  differeudi  rationes 
nunc  investigamiis. 

4.  In  qvihus  dlfferat.  —  Multfe  autem  diffe- 
rcntiffi  considerari,  ac  notari  possunt.  Prima, 
ac  principalis  cst  quod  spiratio  activa  commu- 
nicabihs  est  pluribus  personis,  aliaj  vero  pror- 
sus  incommunicabiles  sunt  aliis  personis.  Hoc 
posterius  constat,  tum  ex  distinctione  trium 


CAP.  VIII.  DE  COMPARATIONE  RELATIONUM  IN  PROPRIIS,  ETC.  6G7 

per.sonarum,  tum  ctiam,  quiailla  iiicommuni-  liabct  illam  a  personis,  quibus  incst,  nostro 

cahilitas  est  ncccssaria,  ut  porsonalcs  rationcs  intclligcndi  modo.  Quai  dificrcntia  ex  sequenti 

sintconstitutivie  personarum,  ex  quohabcnt,  ut  magis  deciaral)itur. 

personales  dicantur,  quia  incommunical)ilitas  7.  Spiratio  est  quasi  resultans.  —  Tcrtia 

est  de  rationc  persona?.  Prior  vcro  constat  cx  crgo  diffcrentia  cst  quod  rclationcs  pcrsonales 

diclis,  quia  spiratio  activa  in  Patrc  est  ct  in  Fi-  non  sunt,  nec  intclliguntur  a  nobis  tanquam 

lio  pcr  simpliccm  idcntitatem  cum  utroque  et  resultantes,  sed  tanquam  pcr  se  primo  conve- 

ita  est  communicahilis  illis  :  imo  indc  habet,  nientes  Divinai  naturffi,  vel  ex  se  et  ahsquc 

ut  personalis  non  sit,  ncc  personam  constituere  productione,  ut  paternitas,  vcl  per  productio- 

possit.  Radixautcmlmjus  differentiaicst,  quia  ncm,   ut  tcrmini  producti,   vel  comproducti 

ha^erclatiospirationisnonhabetoppositioncm,  (nostro  modo  loquendi)  pcr  se,  ac  dircctc  pcr 

velimmediatamcumomnibusrclatiouibuspcr-  ipsas  origincs,  \\\.  dc  Filiationc,  ac  processionc 

sonalihus,  sed  cum  mia  tantum,  scilicet,  pro-  ostendemus  libro  sequenti.  At  vero  spiratio  cst 

cessione  :  ct  idco  manet  communicabilis  aliis  in  Deo  quasi  per  resultantiam  cpiamdam,  seu 

duahus.  At  quffilibet  aliarum  hahet  oppositio-  indirectam  consecutionem.  Quia  tahs  relatio 

nem  cum  aliis  pcrsonis,  vcl  mediatam,  vel  im-  non  est  per  sese  in  Dco,  ahsquc  intcrvcntu  ali- 

mcdiatam,  originis,  vel  relativam,  juxta   ca,  cujus  processionis  in  quo  differt  a  Paternitatc. 

quai  libro  septimo  videbimus.  Et  ratio  differcntiffi  cst,  quia  Paternitas  (ut  di- 

5.  Objectioni  satisfit.  —  Dices,  sicut  spiratio  cemus )  cst  proprietas  constituens  personarurn 
non  opponitur  paternitati,  ita  nec  Patcrnitas  primam,  ideo  secundum  esse  suum  antevertit 
spirationi,  ergo  sicut  spiratio  communicatur  omnem  proccssionem,  seu  productioncm,  quia 
Patcrnitati,  ita  Paternitas  communicatur  Spi-  prior  est  constitutio  pcrsona,  quam  operatio, 
rationi,  ergo  hoc  satis  cst,  ut  Paternitas  non  scu  productio  (loquimur  cnim  more  nostro), 
sit  incommunicabilis  ,  idemquc  est  de  Filia-  et  idco  talis  rclatio  non  cst  quasi  resultans  ex 
tione.  Respondeo,  hanc  non  esse  communica-  productione,  sed  ex  se,  et  per  se  est  conjuncta 
tionem  repugnantem  pcrsonse,  imo  nec  proprie  cum  divinanatura.  Spiratio  autem  activasup- 
communicationem  esse,  sed  quamdam  identi-  ponit  personam  plene  constitutam  in  ratione 
tatem.  Tiim,  quia  nunquam  Paternitas  est  in  persona?,  neque  ad  hanc  constitutionem  ullo 
multis  suppositis  realiter  distinctis,  sicut  est  modo  necessaria  cst,  ideoque  solum  intclligi- 
spiratio.  Tum  ctiam  quia  Patcrnitas,  vel  Filia-  tur  cxistere,  quatcnus  ex  opcratione,  seu  pro- 
tio  non  conjungitiu'  spirationi,  ut  terminetur  ductione  aliqua  talis  personse  jam  constitutee 
per  illam,  sed  solum  ut  suhstet  illa,  per  mo-  consequitur.  Ncc  vero  talis  relatio  consequitur 
dum  suhjecti,  nostro  modo  intelligendi,  quse  ex  tali  productione,  tanquam  pertinens  ad  pri- 
communicatio  ( si  ita  vocanda  est )  non  rcpug-  marium  et  completum  terminum,  seu  rem  pro- 
nat  personai.  At  vcro  spiratio  ipsa  communi-  ductam  per  illam  processionem ,  quia  non  est 
catur  duabus  personis  realiter  distinctis,  est-  forma  constituens  illam,  ut  per  se  notum  est. 
que  in  illis  tanquam  forma  qusedam  afficiens  Superest  ergo,  ut  solum  inde  consurgat  per 
ipsas,  et  idco  habet  coramunicahilitatem  re-  modumresultantis.  Estquehsec  diffcrentiacon- 
pugnantem  relationi  personali.  scntanca  prsecedenti,  quia  constitutio  personse 

6.  Spiratio  non  Imhet  propriam  sulsisten-  est  per  se  ct  directe  requisita  in  qualibet  suh- 
tiam.  —  Et  ex  hac  differentia  infertur  alia  no-  stantiali  natura ,  quod  autem  intelligitur  ad- 
tanda,  videlicet,  quod  rclationcs  personales  venire  personse  ita  constitutae,  cum  non  sit  ah 
per  se,  et  ex  propriis  conceptibus  suhsistentes  extrinseco,  optime  intelligitur  provcnire  per 
sunt,  non  tamen  relatio    spirationis  activse.  aliquam  resultantiam. 

Prior  pars  in  libro  tertio,  tractata  cst,  quoniam  8.  Personales  relationes  fundamento  carent 

ad  declarandam  trium  persouarum  distinctio-  non  rero  spiratio. — Atqueliic  iutervcnit  etiam 

nem  fuit  necessarium.  Altcra  vero  pars  infra,  quarta  differentia.  Quia  rclationes  personales 

lihro  decimo,  ex  professo  tractabitur.  Nunc  dc-  non  liabent  proprium  fundamentum,  in  quo 

claratur  hreviter,  quia  relationes  personales  quasi  nitantur,  quia  per  se  et  intrinsece  suh- 

sunt  rationes  subsistendi ,   alias  non  possent  sistcntcs  sunt,  ut  libro  septirao,  iterura  dicara, 

constituere  pcrsonas,  ut  ihi  dcclaratura  cst.  spiratio  autera  activa,  quia  pcrsonse  jara  suh- 

Spiratio  autera  non  constituit  pcrsonara,   scd  sistenti  incorarauuicabiliter  advenit,  illam  sup- 

potius  advenit  jam  constitutis,  et  ideo  nec  est  ponit,  ut  proximum  fundamentum  suura,  in 

ratio  subsistendi,  nec  ex  proprio  conceptu  se-  quo  quasi  resultat  posito  termino,  loquor  au- 

cum  affert  suhsistentiam,  sed  per  identitatcm  tem  de  fundamento  quasi  permanente,  quod 


668  LIB.  V.  DE  RELATIONIBUS  DIVINIS  AC  NOTIONIBUS. 

relatio  proxime  afiicit,  ut  more  nostro  loqua-  nem,  quatenus  aliquo  modo  relatio  activa  est. 

mur.  Nam  si  loquamur  dc  ratione  fundamenti^  Nam   Filiatio  simul  cum  Paternitate  pertinet 

qua;  a  nobis  concipitur^  quasi  in  fieri^  seu  in  ad  potentiam  spirandi^  et   eam  complere  po- 

origine^  quoad  illam  est  aliquid,  in  quo  spira-  test^  saltem  ut  conditio  sufTiciens  ad  illam,  si- 

tio  cum  aliis  relationibus  conveniat  et  aliquid^  cut  infra  videbimus.  Spiratio  vero   hoc  non 

in  quo  differat.  A  paternitate  enim  in  hoc  om-  habet^  ut  dixi.  Cum  processione  autem  com- 

nino  dissimilis  est^  quod  Paternitas  talem  etiam  parari  in  hoc  non  potest  spiratio,  quia  proces- 

rationem  fundandi  non  postulat,  ut  in  rerum  sio  nullo  modo  est  productiva  ad  intra,  etiam 

natura  sit,  nam  si  aUquam  talem  fundandi  ra-  ut  conditio  :  Tamen  servata  proportione  inter- 

tionem  haberet,  maxime  generationem  acti-  cedit  difTerentia,  quod  processio  est  per  se  ne- 

vam  :  illam  autem  non  respicit,  ut  rationem  cessaria  ad  illam  productionem  saltem  ex  parte 

sui  esse,  sed  potius  est  in  suo  genere  ratio,  cur  termini,  spiratio  autem  sohnn  est  consequens 

ipsa  sit,  ut  in  hbro  septimo  et  octavo,  latius  quasi  consummata  jam,  et  terminata  produc- 

exphcabimus.  hi  quo  etiam  Paternitas  illa  se-  tione. 

terna  antecehit  omnem  aham   Paternitatem,  14.  Bifferentia  in  terminis. — Ultimo  potest 

quia  in  coelo  ct  in  terra  nominatur.  Omnis  e-  assignari  inter  spirationem  et  processionem 

nim  ahus  Pater,  ideo  est  Pater,  quia  generat,  discrimen  ex  parte  termini,  ad  quem  relatio 

Pater  autem  aiternus  ideo   generat,  quia  per  refertur.   Nam  spiratio  activa  habet  pro  for- 

Paternitatem  est  constitutus  in  suo  esse  per-  mah  termino  ipsam  relationem  sibi  correlative 

sonah  :  Quod  provenit  ex  pecuhari  conditione  oppositam  ,   scihcet  passivam  processionem  , 

et  dignitate  ihius  paternitatis,  qua?  per  sese  quia  persona,  ad  quam  spiratio  refertm-,  per 

est,  absquc  aha  ratione,  sed  sohim  quia  Divi-  ipsammet  processionem  constituitur  in  suo  sub- 

nitas  ex  se,  et  immediate  iham  postulat.  sistere  personah,  relatio  autem  principii,  seu 

9.  Spiratioautemnonsicest,sedhabetsuam  originis  activse  per  se  primo  terminatur  ad 
rationem  fundandi,  scihcet  activam  originem,  suppositum  productum,  quatenus  est  adsequa- 
seu  productionem  Spiritus  sancti :  Quia  liajc  tus  terminus  tahs  productionis.  At  vero  pro- 
relatio  cum  non  sit  personahtas,  non  est  per  se  cessio  passiva,  quatenus  tahs  relatio  est,  non 
immediate  conjuncta  Divinitati,  et  ideo  opor-  habet  pro  formali  termino  suam  correlationem 
tet,  ut  interveniat  ratio  aha,  qua  posita  cum  seu  spirationem  activam,  quia  terminus  adae- 
termino,  resuhet,  quoe  propterea  dicitur  ratio  quatus  illius  relationis  non  est  spirator,  ut  cor- 
fundandi.  In  hoc  ergo  ahquo  modo  convenit  relativus  est  Spiritus  sancti,  sed  ut  est  unum 
hsec  relatio  cum  relationibus  passivis,  quia  e-  principium  Spiritus  sancti,  habens  unam  po- 
tiam  iHse  non  .sunt  per  se  immediate  conjunctae  tentiam  spirandi  et  quasi  ehciens  unam  pro- 
cum  natura  divina,  sed  media  productione,  ductionem  ejusdem  Spiritus  sancti.  Qute  duae 
diverso  tamen  modo ,  quia  rclatio  persona;  rationes,  scihcet  spirationis,  ut  correlativum 
productfe  est  quasi  directe  intenta  ex  vi  talis  est  et  ut  est  principium  habens  unam  poten- 
productionis,  ut  dictum  est,  et  ideo  iha  pro-  tiam,  et  actum  spirandi,  diversae  sunt  secun- 
ductio  non  tam  se  habet,  ut  ratio  fundandi,  clum  rationem,  ut  infra  videbimus.  Haecautem 
quam,  ut  via  ad  terminum  suum.  Spiratio  distinctio  rationis  sulficit,  ut  sub  una  ratioue 
vero  non  hoc  modo  se  babet  ad  iUam  produc-  scihcet  principii  sit  terminus  relationis  pro- 
tionem,  sed  quasi  per  resuUantiam,  ut  decla-  cessionis  et  non  sub  ratione  correlativa.  Quia 
ratum  est,  et  ideo  magis  proprie  habet  ratio-  relatio  termini  producti  per  se  non  respicit 
nem  fundandi,  estque  hoc  ihi  quodam  modo  ahum,  ut  sibi  correlativum ,  sed,  ut  princi- 
peculiare.  pium  producens.  Quod  etiam  in  creaturis  ve- 

10.  Bifferentia  inter  Paternitatem  et  spira-  rum  est,  et  ideo  in  luimanis  hhus,  non  re.spi- 
tionem  ex  parteprincipii. — Addit  potestquinta  cit  formahter  Patrem,  ut  correlativum,  sed  ut 
differentia,  quse  maxime  versatm*  inter  spu-a-  generantem,  vel  habentem  virtutem  generan- 
tionem  et  Patcrnitatem,  quee  dici  possunt  re-  di  sub  taU  actu,  uude  sit,  ut  relationes  hffi 
hitioncs  activffi ,  consistitque  in  hoc ,  quod  creatae  terminentur  ad  absohitum  terminum 
Pdternitas  inchiditur  aliquo  modo  in  potcntia  formahter  loqncndo,  ut  in  metaphysica  osten- 
generandi,  ut  in  superioribus  declaratum  est,  dimus.  Quod  non  habet  locum  omniuo  eodem 
spiratio  autem  activa  non  inchiditur  in  poten-  modo  iu  divinis  personis,  quia  habent  perso- 
tia  spirandi,  sed  supponit  iham,  et  ad  iham,  nales  proprietatcs  absolutas ,  quibus  consti- 
consequitur,  media  productioue  amoris.  Uude  tuantur :  Servatur  tamen  cum  proportione 
etiam  oxtenditur  ha;c  diifereutia  ad  Fihatio-  quoad  fieri  potest,  et  quautum  requirit  vera 


CAP.  IX.  AN  RELATIONES  DIVIN/E  SINT  NOTIONES.  ()69 

rclatio origiiiis.  Et  ideoprocessio  Spiritns  sancti  genuisse,  genilum  esse.  Secl  impriniis  sine  causa 
terminatur  ad  Patrem  et  Filium,  non  ut  afTec-  ponit  notiones  potius  in  conceptibuscomplexis, 
tos  (ut  sic  (licauj),  relatione  spirationis  resul-  cpiam  in  simplicibus:  Nam  couceptus  Genito- 
tantis  in  eis  cx  productione  Spiritus  sancti,  sed  ris,  tani  pro[)rius  est  Patris,  sicut  generare,  est 
ut  constitutos  personaliter  suis  propriis  rcla-    ergo  tam  aptus  ad  notiones,  et  ita  Basilius  4, 

contra  Eunomiuni,   capitc  secundo,  genitum 
et  ingenitum  numerat  inter  notiones  et  ex- 
presse  Augustinus,  de  Trinitate,  cap.  6. 
2.  Notiones  esse  in  Deo.  —  Quod  vero  ad  al- 


tionibus,  in   ratione  unius  principii  Spiritus 
sancti. 

12.  Hsec  autcm  differcntia  non  est  tantum 
in  processione  comparata  cum  spiratione,  sed 


ctiamrcspectuPatcrnitatisetFiliationis,  quam-    teram  partem  attinet,  verum  quidem  est,  ip- 


vis  non  omnino  eodeni  modo.  Et  ita  in  hoc  e- 
tiam  est  aliquod  discrimen  inter  spirationem 
activam  ex  una  parte  et  Paternitatem,  et  Filia- 
tioneni  ex  aba.  Nam  revera  Patcrnitas  bal)et 
pro  tcrmino  Fibum,  ut  sic  con.stitutum  per  ip- 
sam  Fibationem ,  et  e  converso,  Filiatio  babct 
pro  primario  termino  Patrem,  ut  constitutum 
ipsamet  Paternitate.  Atque  adeo  una  est  for- 
mabs  terminus  alterius  et  e  converso.  Ratio 


suni  conceptuni  formalem,  quem  nos  de  pro- 
pria  conditione  abcujus  personee  formamus, 
posse  vocari  notionem  :  sic  enim  recte  intelbgi 
possunt  verba  Augustini  5,  de  Trinitate,  cap.  C  : 
Alia  est  notio,  qua  intelligitur  gcnitor ,  alia 
qua  ingeiiitics.  Verumtamen  quia  buic  concep- 
tuiformabobjectivus  respondet,  non  fictus,  scd 
verus  et  in  re  ipsa  suo  modo  existens,  ideo  ra- 
tiones  objectiva^,  tiuse  ilbs  conceptibus  formab- 


est,  quia  iu  bis  pcrsonis  eadeni  relatio  est,  cjuoe    bus  respondent,  notiones  etiam  merito  appel- 


constituit  pcrsonam  et  relativum,  scu  correla- 
tivum,  et  ideo  necesse  est,  ut  eadem  proprie- 
tas,  quffi  est  correlatio  altcrius,  sit  ctiam  ter- 
minus  ejus  :  sicut  etiam  de  spiratione  activa 
dicebamus,  cjuai  in  lioc  convenit  cum  patcrni- 
tatc  et  Fibatione.  At  vero  processio  non  babet 
pro  termino  spiratorem,  ut  constitutum  for- 
mabter  opposita  relatione  spirationis  activee, 
sed  ut  constitutum  personabter  prioribus  re- 
lationilms,  ut  doclaratum  est.  Quod  totum  pro- 
vcnit  cx  eo,  quod  spiratio  activa  non  est  rela- 
tio  constitutiva  persona;,  sicut  sunt  abai.  At- 
cpie  omnia  baic  notanda  sunt,  quia  conferunt 


lantur  et  ipsis  cUvinis  personis  vere  attribuun- 
tur.  Quo  sensu  locuti  sunt  scbolastici  et  po.s- 
sunt  etiam  Augustini  verba  recte  ita  intelligi. 
Declaravitque  egregie  D.  Basibus,  epistola43, 
dicens  :  Notionem  esse  cognoscibile  signum  :  et 
clarius  fortasse  diceretur  :  Proprium  et  discre- 
tivum  signum,  id  est,  quo  unam  personam  ab 
abis  discernimus.  Expbcat  ipse  in  creaturisin- 
dividuis,  cpiarum  uotiones  esse  cUcit  proprieta- 
tes  individuantes  unamcpiamcpie  rem  et  dis- 
tinguentcs  illam  ab  abis  :  Qiiia  ergo,  inquit, 
necessarium  est,  divinas  personas,  ut  distinc- 
tas  cognoscere,  ideo  etiam  necesse  est,  ut  per 


ad  distinctius  concipiendas  proprietates  singu-    quasdam  proprias  notiones  inconfusas  habea- 


tur  in  Trinitate  comparatio.  Hinc  ergo  con- 
cbiditur  ratio,  quia  in  personis  divinis  sunt 
aliquse  rationes,  seu  proprietates,  cpiibus  dis- 
tinctte  cognoscuntur,  sed  notiones  niliil  aliud 
sunt,  quam  bujusmodi  proprietates,  c{U8e  ita 
appellantur,  quatenus  ad  bujusmodi  cognitio- 
nem  nobis  inserviunt,  smit  ergo  uotiones  in 
divinis  personis. 

3.  Relationes  personales  sunt  noiiones. — Hoc 
supposito  manifestum  est,  trcs  relationes  per- 
sonales  esse  notioues,  quia  sunt  proprietates 
ita  propriai  singularum  personarum,  ut  sint 
vebit  specificantes  et  indivicUiantes  unam- 
c|uamque  in  ratione  tabs  persona^.  Uude  per 
cunda,  Ricbardus,  distiuctioue  28,  qusestione  1 ,  illas  maxime  divinas  personas  inter  se  coufu- 
Capreolus ,  ibi  articulo  1  ,  concUisione  5  et  6 ,  sas  et  distinctas  cognoscimus,  ergo  illte  sunt 
]\birsiliiis,  qurestione  29,  articulo  1,  Solus  Gre-  propriissime  notiones.  Dices.  Ergo  eadem  ra- 
gorius,  dist.  20,  qurestione  2  (post  PrtBpositi-  tione  Genitor,  G-enitiis,  Spiratiis,  inter  notio- 
vum),  sentit,  notionesnon  inipsispersonis,  sed  nes  nimieranda  erunt,  quia  illa  etiam  sunt 
in  nostris  conceptibus  positas  esse  et  non  insim-  prffidicata  propria,  cpiibus  optime  discernimus 
pUcibus  couceptibus,  sed  iu  complexis,  ut  sunt,     personas.  Uude  ita  iuterdum  loquitur  Augus- 


larum  personarum,  et  ab  intcUigenda  multa, 
quai  in  sequentibus  tractanda  sunt. 

GAPUT  IX. 

AN   OMNES    RELATIONES  DIVIN^  NOTIONES  SINT. 

1 .  Opinio  G-regorii. — Tbeologi  omncs  conve- 
niunt  in  assignandis  notionibus  in  divinis  per- 
sonis.  Ra  docet  D.  TUomas,  1  part.,qu8est.  32, 
art.  2  et  sequeutibus.  Cajetanus  ct  abi  interjjre- 
tesibi,  Alensis,  1  part.,  q.  G8,  et  abi  scbolastici 
cum  INIagistro,  iu  i,  distiuctione  26,  ubi  Bona- 
ventura,qua!stione4f.  Durandus,  quffistione  se- 


G70  LIB-  V.  DE  RELATIONIBUS 

tiiius^  ut  5,  (le  Triiiit.,  capite  sexto^  cum  ait : 
Alia  est  notio,  qua  mtelHgitur  gemtor.  Tameu 
ibidem  subdit,  uon  esse  aliam  notiouem  ge- 
niti  et  Filii.  Itaque  parum  retulerit  totum  lioc 
concedere^  dummodo  numerus  notionum  non 
augeatur,  propter  communem  loquendi  mo- 
dum  theologorum,  de  quo  statim  dicemus. 
Proprie  vero  relationes  et  non  origines  inter 
notiones  comprelienduntur.  Tum,  quia  rela- 
tiones  sunt  quasi  permanentes  formfe,  origines 
autem  sunt  quasi  \\k,,  et  ita  has  concipimus 
quasi  in  fieri,  illas  qiiasi  iu  facto  esse.  Ideoque 
origines  ad  relationes  reducuntur  et  non  nu- 
merantur,  ut  notiones  distinctee  ab  illis.  Tiun 
etiam,  quia  in  nominibus  genitoris  et  geniti, 
non  habemus  propria  al)stracta,  quibus  utamur 
sicut  in  Paternitate  et  Filiationc;  notioues  au- 
tem  propriissime  dicuntur  de  abstractis.  Et 
ideo  Gregorius  Ariminensis,  quia  lisec  abstracta 
-in  diviuis  personis  negavit,  notiones  etiam  non 
admisit,  scd  iUud  falsum  fundamentum  refu- 
ta])imus  iu  principio  libri  septimi. 

•4.  Spiratio  an  sit  notio. — Ue  quarta  vero 

relatione,  Spiratione  scilicet,  activa,  dubitari 

potest,   an  sit  vera  notio.   Et  ratio  dubii  est, 

quia-ea,  quse  sunt  communia  phiribus  personis, 

non  numerantur  inter  notiones,  at  iha  relatio 

communis  est  Patri  et  Filio,  ergo.  Major  patct 

ex  Basilio,  Epistola  quadragesima  tertia,  di- 

cente,  Patrem  et  FiUum  non  communicare  in- 

ter  se  in  propriis  notionibus.  Secundo,  quia  a- 

lias  multa  pra^dicata  communia  phuibus  per- 

sonis  deberent  inter  notiones  poni,  ut  relatio 

procedeutis,  vel  producentis.  Tertio  quia  per 

relationem  illam  nec  constituuntur  personoe, 

neque  distinguuntur,  neque  a  nobis  ut  tales 

cognoscuntur.   Prinunn  ostensum  est  late  in 

preecedentibus  capitilms.  Secuudum  ostendctur 

inferius  hbro  decimo  ct  imdccimo,  et  colhgi 

potest  ex  dictis,  quia  illa  relatio  est  quasi  re- 

suhans,  posito  fuudamento  ct  termiuo,  inter 

se  distinctis,  ergo  supponit  personalcm  distinc- 

tionem,  non  facit.  Atque  hinc  facile  prol)atur 

tertium,  cpiia  nos,  ut  hanc  relationem  inteUi- 

gamus  et  rationem  aliquam  iUius,  prius  co- 

gnoscimus  pcrsouas,  ut  distinctas,  ergo  non 

est,  cur  illa  rclatio  inter  notiones  computetur. 

5.  Assertio  affirmans.  —  Nihilominus  di- 

cendura  est,  ctiam  spirationem  activam  esse 

nolioncm.  Ita  doccnt  divus  Thom;is  et  omnes 

theologi  supra  citati,  a  quorum  sententia  non 

est  facile  recedendum.  Waxime  iu  re,   quaj 

magna  ex  parte  pcrlinet  ad  niodum  loqueudi 

propriiun  sure  artis.  Hatio  vero  impriuiis  cst, 

quia  ilia  relatio  est  siugularis  et  individua,  et 


DlVlNIS  AG  NOTIONIBUS. 

uoii  comraunis  oranibus  personis,  sed  aliquas 
tantum  quasi  afficiens,  unde  fit;  ut  illas  distin- 
guat  ab  alia,  cui  non  convenit  :  vel  in  re  ip- 
sa,  ut  multi  volunt,  vel  saltem  quoad  nos, 
quod  negari  non  potest.  Esto  enim,  a  priori, 
(ut  sic  dicam)  non  distinguantur  Pater  et  Fi- 
lius  ab  Spiritu  sancto  per  illam  spirationem, 
tamen  a  posteriori  optime  a  nobis  distinguun- 
tur  :  eo  enim  ipso,  quod  intelligiraus,  eos  ha- 
bere  talem  respectum  realem  ad    Spiritum 
sauctura,  optime  intelligiraushabere,  uudeab 
ipso  distinguantur.  Accedit  philosophica  ratio, 
cpiia  relativa  sunt  siraul  cognitione,  et  ideo  si 
una  relatio  in  nuraero  notionum  posita  est, 
etiam  altera  illi  respondens  poni  debuit,  quia 
non  possunt  cognitione  disjungi,  notio  autem 
dicit  ordinem  ad  cognitionera.  Unde  non  so- 
lum   propter   Patrem   et   FiUum,   sed   etiam 
propter  ip.sam  processionem  perfecte  cognos- 
cendam,  debuit  spiratio  inter  notiones  nu- 
merari, 

0.  Ad  rationes  in  contrarinm.  —  Neque 
ob.stat  tcstimonium  Basilii,  nam  ibi  non  uni- 
verse  de  omnibus  notionibus,  sedspeciatim  de 
his  quse  proprietates  personales  sunt,  loquitur. 
Verba  enim  ejus  sunt  :  Filium  non  hahcre 
commnnicationerii  cum  Patre,  secundum  pro- 
prietatem  suam.  Nomen  autem  Proprietatis, 
ut  infra  dicam  hbro  sexto,  restringitur  ad  re- 
lationem,  seu  conditionera  oranino  propriam 
unius  personse,  unde  licet  omnis  proprietas  sit 
notio  :  non  tamen  sola,  neque  omnis  notio  est 
proprietas,  ideoque  licet  Pater  et  Filius  non 
comrauniccnt  in  proprietatc,  possuut  in  aliqua 
notione  coramunicare.  Ad  secundum  negatur 
sequela,  quia  illa  prffidicata  sunt  communia 
tantum  secundum  rationem  ct  uon  designant 
unam  .singularcm  couditionem,  seu  formam 
realiter  communem.  Spiratio  autem  est  hoc 
raodo  forma  singularis  et  communis.  Notio 
autem  debet  esse  forma  particularis  et  quasi 
specifica,  irao  et  individualis  (ut  significavit 
Basilius)  quia  debet  notificare  personam  par- 
ticularem.  Itaque  pra^dicata  generalia ,  seu 
communia  personis  coraraunitate  rationis,  si 
sint  omnibus  coramimia,  vel  essentialia  sunt, 
si  absohita  sint,  si  vero  sint  relative,  vel  in 
relationiluis  sumpta,  ut  persoua,  licet  notiona- 
ha  interdum  dicantur,  quia  ex  notiouibus  ali- 
quo  modo  sumuntur,  uon  tamcn  coustituunt 
speciales  notiones,  sed  dicunt  rationcs  aliquas 
communes  illis.  Idem  ergo  est  de  quolibet  no- 
miue  comrauni  tautum  secundum  rationcm, 
etiamsi  tantum  duabus  per.^onis  couunuue  sit. 
Ad  tcrtiam  rationem  dubitaudi  jani  respousum 


CAP.  X.  DE  NUMERO  NOTIONUM. 


071 


cst,  spiratioiicm  activam,  vel  distingncrc  iii 
se  pcrsonas  aliqnas,  vcl  saltcm  qnoacl  nos  ct 
alicpio  niodo  notificarc  ipsnm  Spiritnm  san- 
(tnni^  vcl  cnm  cjns  notitia  cssc  conjnnctam, 
atqnc  lioc  satis  essc,  ut  intcr  notiones  nnme- 
relur, 

7.  Convenientia  ct  discrimen  intcr  relationes 
et  notiones.  —  Ex  qnibns  omnil)ns  dare  con- 
clntiitm',  omncs  rclationcs  divinas  essc  notio- 
ues,  qnia,  ct  trcs  pcrsonales  ct  nna,  qna;  com- 
muuis  est,  snnt  notioncs  et  prajtcr  illas  rcla- 
tioncs  nou  sunt  plnres,  Constat  etiam,  rela- 
tionem  ct  notioncm  pront  de  illa  dicitur,  in 
rc  non  differrc,  sed  taiitum  dcnominatione 
extrinseca,  vcl  relatione  notionis  ad  nostrum 
nsum,  seu  co.ufnitioncm,  Rclatio  enim  dicitur 


pric  qnotlammodo  acrommodentnr,  illis  ali- 
qnas  ncgationes  adjunginms.  Maxime  igitnr 
cst  necessarius  nobis  hic  modus  cognosccndi 
pcr  ncgationcm,  ad  plcnc  cognosccnda  myste- 
ria  vcl  proprictates  Dci ;  co  modo,  quo  in  liac 
vita  cognosci  possunt,  Et  prascrtim  ad  cognos- 
ccndas  conditiones  aliquas  Dei  maxime  simpli- 
ces,  quas  nisi  pcr  ncgatioues  nec  cxplicare,  nec 
satis  concipcre  possmnus, 

3,  Quatuor  tantum  sitnt  noiiones  positivce. — 
Ratio  ergo  facta  in  principio  recte  probat,  ad 
cognoscendum,  etexplicandum  Trinitatis  mys- 
tcrium  (juoad  alfirmationcs,  quas  de  personis 
enuntiamus  ,  et  per  quas  illas,  ut  distinctas 
cognoscimus,  sufficcrc  quatuor  rclationes,  sub 
relationibns  origines  comprehcndcndo,  nt  su- 


secnndnm  rcspcctum  realem,  quem  iu  se  ha-    pra  dixi,  Itacjue  verissimum  est,  omnes  notio- 


bet.  Notio  antem  vocatur  eadem  relatio,  qua- 
tcnus  per  cam  distinctio  alicujus  pcrsouffi  no- 
tificatnr.  Unde  notionis  nomcn  qnodam  modo 
videtur  csse  sccundaj  intentionis,  qnia  siguiii- 
cat  relatioucm,  vel  conditioncm  aliqnam  in 
ordine  ad  nostram  notitiam. 

GAPUT  X. 

NUM   OMNES   NOTIONES   SINT   RELATIONES,    ET   QUIS 
SIT   NOTIONUM  NUMERUS. 

1 .  Ratio  dnUtandi. — Ut  matcriam  de  notio- 
nibns  al^sohamns,  earumcpic  numerum  con- 
chidamus,  non  satis  est  scirc,  oinnes  relationcs 
esse  notiones,  sed  etiam  an  simphciter  conver- 
tantnr,  ita  ut  omnes  notiones  relationes  sint. 
Nam  si  omnis  notio  relatio  est,  tantum  erunt 
(|uatuor  relationes.  Yidetur  autem  ita  esse  di- 
cendnm,  cpiia  notiones  non  dicnntnr  nisi  iu 
ordine  ad  cognitionem  personarum,  ut  in  se 
constituuntur,  et  distingnuntnr,  sohs  autem 
rclationiljus  constituuntur,  et  distinguuntnr, 
ut  postea  vidcl)imns,  ergo  sola^  relationes  pos-    priimim  principinm  coeterarum   personarum, 

ct  c  convcrso  omnis    et  utriusquc  processionis, 


ncs  positivas  esse  relationes,  ac  proindc  tan- 
tnm  quatuor  csse,  cpiarum  numernm  codcm 
modo,  cpio  numernm  relationnm,  sic  cohigi- 
mus.  Quia  iu  Deo  tantum  sunt  dnre  proccssio- 
nes,  ex  qnibus  quatuor  consnrgunt  relationcs, 
ergo  cum  personse  divinai  sohim  per  proces- 
siones  multiphcentur,  pcr  illarum  ctiam  rela- 
tiones  personarum  explicato,  et  di.stinctio  suf- 
ficicntcr  manifestatur  :  cjnantnm  pcr  affirma- 
tiones,  et  positivas  notioncs  manifestaripotest. 
4.  Quinta  ncgativa  addenda. — Addenda  ni- 
hilominus  est  alicjua  notio  negativa,  quse  pro- 
pric  relatio  non  est,  licet  non  omnino  a  genere 
rclationis  reeedat,  illa  vero  tantnm  una  est, 
videlicet  innascibiliias ,  vel  potius  improduci- 
liliias,  quce  propria  cst  primai  personae.  Ita 
docent  chvus  Thomas,  et  omnes  theologi  su- 
perins  aUegati  :  Basilius  item,  Augustnms  et 
alii  Patrcs,  cpios  capite  supcriori,  ct  capitc 
c|narto  retuhmus.  Necessitas  autem  hujus  no- 
tionis  declarantur  in  hunc  modum.  Nam  ad 
dnas  processiones  chvinas  necessarinm  est,  sup- 
poni  ahcpiam  personam  improductam,  quge  sit 


snnt  esse  notioncs.  Ergo, 
iiotio  est  relatio.  In  contrarivim  vero  est,  quia 
communiter  quinque    notiones  nnmcrantnr, 
nam  quatuor  relationibus  additur  innascibili- 
tas,  ergo  non  omnis  notio  est  relatio. 

2.  Duplex  modus  cognoscendi  divina. — Rcs- 
pondco,  jnxta  Diouysii  doctrinam  duplici  via 
posse  nos  cognosccre  divina,  scilicct  vel  affir- 


ergo  necessaria  no- 


bis  fuit  notio,  qua  primam  personam  in  ra- 
tione  primse,  et  talis  principii  agnosceremus. 
Qnia  sine  hoc  fundamento,  nec  personarum 
mnltiphcatio,  nec  certus  earum  numerus  cog- 
nosci  posset  :  ut  etiam  ex  discursu  primi  li- 
bri  satis  coguosci  potest.  IUa  vcro  conditio 
priniffi  person»  non  satis  explicatur  per  solam 
mando,  vel  negando  :  atque  hunc  posteriorem  relatiouem  Paternitatis,  quia  Patres,  qui  apud 
mochim  solet  Dionysius  proiferre  priori,  quia  nos  sunt,  et  quibus  vox  illa  per  analogiam 
in  hac  vita  magis  cognoscimus,  quid  Deiis  non    commimis  est,  non  solent  esse  personre  impro- 


sit,  c|uam  quid  sit.  Unde  affiiunationes,  quas 
dc  Deo  formatiis,  ex  rationibus  analogis,  et 
communibus  crcaturis  sumpta)  simt,  et  ut  pro- 


diictffi.  Ergo  nccessarinm  fiiit,  addere  notio- 
nem  aliam  prim»  persona?  propriam,  cpifehanc 
illius  proprietatem  uotificaret.  Hauc  aiitem  ne- 


672  LIB.  V.  DE  RELATIONIBUS 

gativam  csse  necessarium  fuit,  quia  ratio 
Primi,  quae  simplicissima  est,  a  nobis  absque 
negatione  non  explicatur.  Prima  ergo  persona 
in  ratione  primi  producentis  ad  intra,  non 
explicatur,  nisi  per  negationem  productionis 
ad  illam  terminatse,  et  hsec  negatio  est  innas- 
cibilitas.  Et  licet  hac  etiam  ratione  dicatur 
Pater  esse  a  se,  tamen  haec  ipsa  vox  negativo 
conceptui  respondet,  et  eamdem  negationem 
involvit,  iUud  enim  dicimus  esse  a  se,  quod  ab 
alio  non  est  :  nec  enim  dici  potest  quispiam 
esse  a  se,  propter  positivam  habitudinem  ad 
se  ipsum. 

5.  Hsec  ergo  fuit  necessitas  ilhus  quintse  no- 
tionis,  quam  proprie  relationem  non  esse  mani- 
festum  est,  quia  non  ponit  habitudinem  realem, 
sed  potius  negat.  Et  in  hoc  distinguit  hanc  no- 
tionem  a  Paternitate  Augustinus  5,  de  Trini- 
tate,  capite  tertio,  dicens :  Alia  est  notio,  qua 
hitelligilur  genitor,  alia  qua  ingenitiis,  tamen 
subdit  inferius :  Cum  ingenitus  dicitur  Pater, 
non  quid  sit,  sed  quid  non  sit,  dicitur.  Quia 
enim  ex  hac  notione  inferel^ant  Ariani,  Patrem 
non  soh;mdistinguia  FiHo  relatione,  sed  etiam 
substantia,  quia  ingenitum,  cum  non  dicat  re- 
lationem,  necessarium  illis  videbatur,  rit  dicat 
substantiam.  hleo  respondit  Augustinus,  inge- 
nitum  non  quid  sit,  sed  quid  Pater  non  sit,  di- 
cere,  et  subjungit:  Cum  auicvi  relativum  nega- 
tur,  non  secundum  substantiam  ncgatur,  itaque 
non  sohmi  vult  esse  negationem,  sed  esse  ne- 
gationem  sohus  relationis,  sub  qua  originem 
complectitur ,  ut  sffipe  chxi.  Unde  subinfert  in 
capite  septimo:  Non  ergo  receditur  a  relativo 
prcedicamento ,  cum  ingenitus  dicitur.  Et  ideo 
ego  dixi,  hanc  notionem  non  omnino  a  rela- 
tione  recedere,  quia  negationes  seu  privationes 
ad  positiva  reducuntm*. 

6.  Ohjectio.  —  Responsio.  —  Gontra  hanc 
vero  partem  objiciunt  ahqui,  quia  negatio  non 
potest  esse  notio.  Quia  notio  debet  significare 
ahquam  dignitatem  ilhus  persona^,  quam  no- 
tificat,  ut  dixit  divus  Thomas,  1.  part.,  qutes- 
tione  32,  art.  3,  at  negatio  nuha  cst  dignitas. 
Quo  argumento  convincuntur  ahqui,  ut  (hcant, 
innascibihtatem  dicere  positivam  proprieta- 
tem,  et  non  tantum  negativam.  Tamen  sine 
causa  Augustinus,  et  divus  Thomas  ahisque 
theologis  contradicunt,  et  rem  novam  iiitro- 
ducunt,  quam  ex  professo  impuguabimus  infra 
hbro  octavo.  Respondctur  ergo,  non  essc  de 
ratione  uotionis,  ut  lormalitcr  consistat  in  po- 
sitiva  diguitate  aUcujus  pcrsona^,  scd  satis 
essc,  ut  iUam  per  ncgationem  circumscribat, 
ai;  nolificet,    hoc  autem  facit  iunascibihtas. 


DIVINIS  AC  NOTIONIBUS. 

Nam  in  Patre  magna  dignitas  est,  essc  pri- 
mam  pcrsonam,  et  fontcm  Divinitatis,  ut  Pa- 
tres  loquuntur,  ac  denique  esse  personam  ha- 
bcntcm  per  scse  pcrsonahtatcm  conjunctam 
Divinitati,  et  quasi  ab  iUa  proxime  manantcm, 
cjuffi  omnia  pcr  iUam  ncgationem  convenien- 
tcr  notificantur,  et  ideo  Ucct  ncgationem  for- 
maUter  dicat,  inter  notioncs  merito  ponitm. 

7.  Unam  notionem  negativam  siofficere.  — 
Ohjcctio.  —  Responsio.  —  Atque  hinc  uUerius 
conchiditur,  hanc  solam  notioncm  negativam 
addendam  esse  quatuor  positivis,  Quia  sola  iUa 
necessaria  cst  ( cum  Paternitatc )  et  sufficit  ad 
exphcaudam  totam  dignitatem  Patris,  ejuscpie 
constitutioncm,  ad  distinctionem  ab  ahis  per- 
sonis.  AUffivero  suflicientcr  notificantur  per  po- 
sitivas  notiones.  Sed  instat  Scotus  in  1,  d.  28, 
q.  1,  cpiia  sicut  Pater  est  ingenerabiUs,  ita  FiUus 
estinspirabiUs,  ergo  addenda  cst  aUa  notio  pro- 
priaFiUi,  sciUcet,  i7ispirahilitas.Vvo]AQx  (iwoA 
argumentum  ipse  ponit  sextam  notionem.  Sed 
hac  ratione  pUires  aha?  negationes  muUiph- 
candse  essent,  nam  ctiam  Spiritus  sauctus  est 
ingenerabihs  ahter  quam  Pater,  nam  Pater 
dicitur  ingcnitus,  id  est,  omnino  improduci- 
biUs,  Spiritus  sanctus  autem  est  ingenitus  pro- 
pria  et  quasi  specifica  generatione,  juxta  iUud 
AtUanasius  :  No7i  genitus,  sed  procedens,  itcm, 
per  negationcs  aUarum  originum,  seu  relatio- 
num  possent  aUse  notiones  confmgi,  nam  etiam 
Spiritus  sanctus  est  improductivus  ad  intra  et 
Filius  ingcncrativus,  ut  sic  dicam.  Non  crgo 
debuerunt  negativffi  notioncs  in  infmitum  et 
vohmtarie  nmUipUcari,  scd  iUa  tantum  ad- 
denda  fuit,  qua^  pecuUari  ex  causa  erat  neces- 
saria,  cpiffiquc  singvilarem  dignitatem  et  auc- 
toritatem  nobis  indicaret.  Hic  autem  rationes 
inventai  simt  in  innascibiUtate  et  non  in  aUis 
negationibus  cnumcratis.  Hlffi  enim  et  pcr  re- 
lationes  satis  innotescunt,  et  pecuUarem  di- 
gnitatcm  non  indicaut,  ut  facile  consideranti 
patebit.  Potestque  prajterea  aUa  ratio  conside- 
rari,  cpua  negationes,  qua;  aUis  personis  tri- 
Iniuntm',  tantum  sunt  consecpicntes  ad  origi- 
nes  et  ad  relationes,  et  sub  ca  ratione  a  nobis 
concipiuntur,  idcoque  non  numcrantur,  ut 
distincta?.  ab  iUis.  InnascibiUtas  autcm  Patris 
prfficcdit  relationcs  aUquo  modo  et  hoc  uo- 
mine  est  pccuUaritcr  neccssaria,  ut  statim  di- 
cam,  et  ideo  merito  singidariter  iutcr  uotiones 
nunieratur. 

8.  Innascihilitas  quo  modo  propria  Patris. 
—  Atque  hiuc  etiam  iuteUigitur  aUcra  pars 
asscrlioais  posita.' :  Quomodo  si-iUcct  innasci- 
biUtas  sit  notio  propria  Patris,  quia  nimirum 


CAP.  X.  DE  NUMERO  NOtlONUM.  G73 

nou  dicit  solum  ucgationcm  generatiouis,  sed  trem  in  ratioue  persouoR,  priusqiuim  geueret. 

absolute  uegatiouem  omuis  productiouis  ad  Nam  hic  conceptus  ncces.sarius  uobis  est  ad 

intra.  Dices^  etiam  hoc  modo  uou  cst  ha-c  uo-  coustitutiouem  ct  distiuctiouem  persouarum 

gatio  propria  Patris,  cpiia  etiam  hic  iJeus  cst  explicaudam,  ut  hl)ro  primo  tactum  cst,  ct  in 

improihicibilis.  Respoudco  primo  ,   licet   hic  scptimo  cousummabitur  :  ubi  etiam  ostcude- 

Deus  produci  uon  possit,  potest  tamen  sahcm  mus,  ihum  couccptum  non  posse  esse  nisi  ue- 

per   ahquam  productioucm   communicari   et  gativum,  seu  privativum  in  sensu  jam  dieto. 

dari  ahcui  persoutc  juxta  verbum   Christi  :  9.  An  notioncs  sint  flmes  simpliciter.  — 

Quod  dedit  mihi  Pater  majiis  omnihus  cst.  Pa-  Uhimo  concluditur  ex  dictis  notionum  nume- 

tcr  autem  ucc  producibhis  est,  uec  couuuuni-  rus,  suut  euim  quiuque,  et  uou  plures,  uequc 

cabihs^  secuudum  suam  proprietatcm   aheri  pauciores,  ut  probatum  est,  simulque  commu- 

pcrsoujB  et  totum  hoc  negatur  per  iham  uo-  uibus    ol)jectiouibus    cst    satisfactum.    Sohis 

tionem,  ut  est  propria  Patris.  Secuudo  dico,  Gabriel  1,  distiuct.  28,  art.  3,uoupcrmittit,  ut 

aliter  huuc  Deum  esse  ingcuitum,  alitcr  Pa-  uotioucs  simphcitcr  dicautur  csse  plurcs,  in 

trem,  uam  iha  est  pura  uegatio  respcctu  Dci,  quohbet  uumero,  sohmi  quia  uou  omucs  dis- 

ut  sic,  respectii  autem  Patris  est  quodammodo  tiuguuutur   iuter  se   realitcr  ,    sicut   dixerat 

privatio,  rpiia  suppouit  subjectum  producibile  etiam  de  spiratione  activa  respectu  Paternita- 

saltem  secundum  commuucm  ratioueui  pcrso-  tis  et  Filiatiouis.  Sed  hoc  facile  rcfellitur,  ma- 

uoe.  Atque  lioc  totuui  dicit  uotio  ingenitum,  xime  iu  prteseuti,  quia  Notio,  ut  dixi,  forma- 

scihcet,  persouam  improducibilcm,  ct  ita  in-  hter  iuvolvit  respectum  ratiouis^  vel  deuomi- 

nascibilitas   dicit   iham    negatiouem  uou  in  uatioucm  extriusecam,  tpiai  muhiplicari  po- 

quocumc|ue,  scd  iu  aliqua  persoua,  sicut  simi-  test  nou  multiplicatis  rebus.  Imo  adjuugi  po- 

tas  dicit  ciu-vitatcm  iu  naso.  Fuitque  hic  con-  test  conditioui  alicui,  quse  non  sit  res  aliqua, 

ceptus  necessarius  ut  possimus  coucipere  Pa-  sed  privatio,  ut  satis  explicatum  est. 

FINIS  LIBRI  QUINTl  DE  TRINITATE. 


INDEX  CAPITUM  LII]RI  SEXTI 


DE  TRINITATE. 


Cap.    I.  De  comparaiione  originum  ad  Cap.  IY.  Anactiisnotionales  sintliberi, 

essentiam,  relationes,  etc.  vel  voluntarii. 

Cap.    II.  Satisfit  nonnuUis  diflicultati-  Cap.  Y.  De  potentiaad  actus  notionales. 

bus.  Cap.  YI.  De  terminis  formalibus  origi- 
Cap.  III.  Utrum  actus  notionales  neces-        num. 

sarii  sint.  ,  Cap.  YII.  De modo  loquendi de  originibus. 


(E  ®~q) 


I. 


/i3 


LIBER  SEXTUS. 


ORIGINIBUS  ET  ACTIBUS 


NOTIONALIBUS. 


Quod  in  Deo  siut  origines  et  notionales  actus 
ex  dictis  in  libro  primo  suffieienter  intelligitur. 
Ibi  enim  ad  declarandum  personarum  nume- 
rum  necessarium  fuit  ostendere^  per  processio- 
nes  multiplicari,  ac  proinde  dari  in  Deo  proces- 
siones  ad  intra^  qnx.  idem  sunt  quod  origines^ 
quas  idem  esse  cum  actibus  notionalibus  sta- 
tim  ostendemus.  Hic  ergo  declarandum  su- 
perest  imprimis,  quid  sit  origo  in  Trinitate,  et 
quotuplcx,  quomodove  ad  divinas  relationes  et 
actus  divini  intellectus  et  voluntatis  compare- 
tur.  Deinde  dicctur  de  Potentia  ad  lias  origines, 
quam  notionalem  etiam  vocant,  ac  consequen- 
ter  de  termino,  vel  adsequato,  vel  formali  ip- 
sius  originis.  Tandem  vero  modos  prsedicatio- 
num,  quffi  ex  originibus  consm^gunt,  declara- 
bimus. 

CAPUT  I. 

ORIGINES  ET  NOTIONALES  ACTUS  QUOMODO  IDEM  SINT 
INTER  SE,  CUM  ESSENTIA  ET  RELATIONIBUS. 

1.  Origines  idem  cmi  essentia.  —  Supponi- 
mus,  liffic  oinnia  non  distingui  in  re  ab  essentia 
divina.  Quia  supra  late  ostensum  est,  nihilposse 
esse  realiter  intra  Dcum,  quod  ab  cssentia  Dei 
actualiter  distinguatur  in  re  ipsa.  Unde  fit,  ut 
ratione  essentioe  seu  iii  illa,  omnia  hffic  habeant 
inter  se  unitatem  seu  identitatem,  nam  haec 
idcntitas,  etiara  iuter  relationcs  oppositas  et 
distinctas,  invenitnr.  Quod  ergoinquirimus  est, 
cum  quo  habeatorigoimmediatam  identitatem, 
quam  vocamus  etiam  adoequatam  scu  converti- 
bilem,  qualem  liabent  ca  quse  ita  inter  se  sunt 
idem,  ut  cum  quocumque  unum  cst  idein,  sit 
eliam  aliud,  et  a  quocumque  unum  distingui- 
tur,  distinguatiu'  aliud  qualem  identitatem  ha- 
bet  rclatio  cum  persona,  nou  vero  cum  essentia, 
ut  iii  superioribus  dcclaratum  cst. 


2.  Origines  et  notionales  actus  idem  inter  se. 
— Origines  esse  idem  cum  relationihus .  —  Auc- 
tores  ergo  nihil  communiter  distinguere  viden- 
tur  inter  actus  notionales  et  origines,  sed  pu- 
tant  has  voces  esse  synonymas.  Nam  origo  actio 
qua^-dam  est,  vel  saltem,  ut  talis  concipitur  et 
significatur,  nihil  eniin  est  aliud  quam  genera- 
tio,  nativitas,  etc.  Est  ergo  origo  quidam  actus, 
et  non  est  communis  omnibus  personis,  quia 
non  omnes  generant  nec  nascuntur,  etc,  ergo 
sunt  actus  proprii,  quibus  personarum  proprie- 
tates  indicari  possunt:  sunt  ergo  actus  notio- 
nales,  quia  notio  niliil  aliud  est  quam  signum 
manifestum  personai :  et  ideo  quidquid  est  pro- 
prium  personarum  sub  ea  ratione  notionale  di- 
citur.  Unde  ulterius  inferunt,  hos  actus  in  re 
idem  adgequate  esse  cum  relationibus,  licet  ra- 
tione  distinguantur,  quia  relationes,  ut  formee 
permanentes  vel  assistentes,  origines,  ut  viae  et 
quasi  in  fieri  significantur.  Quse  doctrina  recte 
intellecta  vera  est,  existimo  tamen  in  illa  voce, 
actus  notionalis,  posse  latere  aliquam  sequivo- 
cationem,  quam  distinguere  necesse  est,  quia 
in  uno  sensu  est  vera  illa  identitas,  et  non  in 
alio. 

3.  Actus  ergo  (juxta  ea,  qute  dixi  libro  pri- 
mo)  quo  producitur  divina  persona,  dupliciter 
accipi  potest,  scilicet  per  modum  principii  quo, 
vel  per  inodum  actualis  productionis,  seu  vise. 
Primo  modo  significatur  nomiiie  intellectionis, 
aut  dilectionis  :  osteiidi  cnim  loco  citato,  hos 
actus  esse  priucipium  proximum  quo  pcrsoiiffi 
producunf,  et  ex  dicendis  infra  de  potentia  ad 
origines,  id  clarius  constabit.  Posteriori  autem 
modosignificantur  actus  nominibus  generatio- 
nis,  dictionis  et  spirationis.  Tradiditque  hanc 
distinctionem  expresse  Heiiricus,  in  Summ., 
art.  51,  q.  lOet  quodlibet  0,  q.  1,  et  est  consen- 
tanea  D.  Thoma?,  1  part.,  quwstione  3i,  ar- 
ticulo  1 ,  quutenus  ratioue  distinguit  intelli- 


CAP.  I.  Dl-:  COMPARATIONE  OniGINUM  AD  ESSKNTIAM,  ETC.  G75 

gere,  et  tlicere,  et  qmestionc  27,  articul.  3  ct  fectioncm,  quarn  importat,  .«ed  ita  concipitur, 

5,  ubi  non  dicit,  processioncs  divinas,  seu  o-  ac  si  esset.  Confirmatur,  quia  pa.ssiva  origo 

rigines  csse  ipsum  intelligerc,  aut  vclle,  scd  /}st  realis  processio:  crgo  distinguitur  rcaliter 

esscseciiridumopcratioHesi)Uelligcndl,ef.zolcndi.  a  principio  produccnte :  ergo  est  idcm  adai- 

Scotus  etiam  in  1,  di.stinct.  2,  qujcst.  4  et  7,  ct  qnate  cum  persona  producta.  Tandcm,  origo 

quodlibct,   1,  articul.  2,  distinxit  actus  ipsos  pa.ssiva  est  via  ad  terminum,  ergo  e.st  illipro- 

immanentes  ab  originibus ,  quamvis  non  \)0-  portionata,  crgo   sicut  terminus  est  persona 

suerit  illos,  ut  principium  quo  ipsannn  origi-  rclativa,  ita  origo  est  via  relativa,  ut  sic  di- 

num,  de  quo  satis  cituto  loco  disputatum  c^t.  cam,  crgo  nihil  aliud  cst,  quam  ipsamet  relatio 

Ubi  etiam  diximus  ,  ipsunnnct  actum  intclli-  prout  in  produci. 

gendi,  notionalem  appcliari,  quatenus  Pater  5.  Origo  activa  etrelalio  producentis,idcm. 

per  illum  producit,  et  non  Filius,  .^icut  poten-  —  Rursus  de  origine  activa  etiam  est  commu- 

tia  etiam  gencrativa  svib  liac  voce  quid  notio-  nis  sententia  theologorum  esse  idem  ada;quate 

nale  est.    Actus    ergo    notionahs   hoc   modo  cum  relatione  persona)  produccntis,   genera- 

sumptus  non  dicit  de  formah  relationem,  nec  tionem  scihcct  cum  Patcrnitatc,  pro(hictioncm 

potest  cum  iUa  adtcquate  identificari,  quia  ac-  Spiritus  sancticum  spirationc.  Tenet  Magister, 

tus  inteUigendi  sempcr  cst  quid  absohitum,  et  in  1,  di.st.  26,  uIm  dicit:  Qeneratio  et  natixitas 

notionaliter  sumptus  non  variat  rationem  for-  aliis  nominibus  svnt  Paterniias  ct  Filiatio: 

malem  intellectionis ,   sed   connotat  modum  qure  verba  rcfert  et  appro])at  D.  Thomas,  1 

existendi  inPatre  sinc  origine,  ct  conjunctum  part.,  cpiast.  4.1,  art.  1,  ad  2.  Idem  Bonaven- 

esse  Paternitati,   sicut  supra  dictum  est ,  et  tura,  dist.  26,  quaL'st.  3.  Durandus,  qua-st.  2, 

idem  infra  dicemus  de  potentia  generanch,  de  et  distinct.  13,  qvue.st.  2,  et  utroque  loco  yEgi- 

qua  eadem  est  ratio.  Igitur  illa  doctrina  com-  dius,  Gabriel,  Capreohis,   Scotus,    dist.   28, 

munis,  quam  retuh,  inteUigcnda  est  de  actu,  quiestio  2,  Argentina,  distinct.  27,  quffist.  1, 

prout  significat  actionem  seu  viam  ,  qui  actus  Ferrariensis,  4,  contra  Gent.,  cap.  26,  Cajeta- 

nou  connotative  tantum ,  ut  sic  dicam  ,  sed  nus,  Torrcs  et  cffitcri  moderni,   dicta  quicst. 

formaliter,  et  intrinsece  notionalis  est,  et  ideo  4-1,  art.  1.  Qui  omnes  cousequenter  aiuut,  ge- 

cum  relatione  habet  adoec[uatam  identitatcni,  ncrationem  activam  et  pa.ssivam  inter  se  rea- 

ut  ex  dicendis  constabit.  Hter  distingui.  Imo  hinc  confirmant  suam  sen- 

^.  Origo  passixact  rclatio  person(B  productce  tentiam,  quia  juxta  sententias  Patrum,  c[uas 

idem.  —  Superest  autem  respondendum,  qu»  liljro  seqnenti  referemus,  persona^  non  solum 

origo,  cum  qua  relatione  liabeat  prtedictam  relationibus,  sed  etiam  oiiginiJjus  distinguun- 

identitatem.  Ad  quod  declaranchun  supponen-  tur,  ergo  oportct,  origincs  oppositas,   qualcs 

dum  uhcrius  est,  sicut  in  productione  crea-  sunt  activa  et  pa.ssiva,  Kcpic  inter  se  distin- 

turre  actionem  et  passionem  distinguimns,  ita  gui,  ac  relationes  ilhs  corrcspondentes :  ahas 

in  Dco  distingui  nostro  modo  concipicndi  ori-  non  possent  di.stinguere  personas,  ergo  una- 

gincm  activam  et  passivam,  quales  sunt  gene-  quaquc  origo  est  idem  cum  relationc  iUi  pro- 

ratio,  quge  per  modum  actionis  significatur  et  portionata. 

nativitas,  quoe  significatur  per  modum  passio-  6.  Origincs  activce  in  rc  indistincta'. — Se- 

nis.  De  origine  ergo  passiva,  quai  est  proprius  cundo  consequentcr  inferunt,  origines  activas 

actus  passivus  (ut  sic  dicam)  personai  prodnc-  inter  se  non  distingui  reahter,  qnia  non  dis- 

tffi,  omnes  docent,  esse  in  rc  omnino  idcm,  tinguuntur  a  rclationibus  pcrsonarum  produ- 

cum  relationes  ejudem  .personse  productai,  centium,  sed  cum  ilhs  adiequate  .sunt  idem, 

scilicet  nativitatem    cuni   Fihatione  et   pro-  supra  autem  ostcndimus,  has  relationes  uiter 

cessionem  cum  rclatione  Spirihis  sancti.  Quia  se  uon  distingui  reahter.  Ex  quo  ctiam  cou- 

origo  passiva  nihil  ahud  est,  c[uam  via  ad  ter-  firmant  intcntnm,  quia  generatio  et  spiratio 

minum  productum,  quatcnus  ad  iUum  tendit,  non  magis  inter  se  opponuntur,  cjuam  Pater- 

hajc  autem  via  etiam  in leljus  citatis nihil  ahud  nitas  et  rclatio  spiratoris  :   ergo  non  magis 

est,  quam  ipsemct  tcrminus,  ut  cst  in  fieri,  ad  distinguuntur  intcr  se :  ergo  neque  ab  ipsis 

eumdem  ergo  modum  divina  concipimus.  Hac  relationibus.  Tandem  divus  Tliomas  supra  hac 

tamen  observata  differentia,  quod  licet  via,  ratione  totam  sententiam  confirmat,  quia  in 

seu  passio  et  terminns  in  creaturis  modahter  creaturis  actio  .solum  dicit  mutationem  cum 

distinguantur,   in   Deo  non  habet  locum  iUa  relatione,  ergo  a])lata  mutationc  niliil  potest 

distinctio,  propter  simplicitatem,  et  quia  ibi  esse  actio,  nisi  relatio:   sed  a  divinis  origini- 

non  est  proprium  ficri^  ciuantum  ad  imper-  Ims  omnis  muiatio  cxchidenda  est,  ergo  nihil 


676  LIB.  VI.  DE  ORIGIXIRUS  ET 

maiiet,  qiiod  possit  esse  generatio,  nisi  rclatio 
ipsa  Paternitatis.  Qiiod  potest  confirniari^  cpiia 
gencratio  et  Patcruitas  non  opponnntur  :  ergo 
nec  distinguuutur. 

GAPUT  11. 

TRACTATUR,    ET     EXPEDITUR    DIFFIGULTAS    CIRCA 
ORIGINES  ACTIVAS. 

1.  Prima  clifftcicUas.  —  Circa  propositam 
sentcntiam  de  adcequata  identitate  intcr  rela- 
tionem  principii  et  origiuem  activam  nonnullee 
difilcultates  sunt^  quas  expendere  necesse  est, 
ut  rcsolutio  melius  intelligatur.  Prima  est, 
quia  in  creaturis  actio  et  passio  non  distin- 
guuntur  a  termino  producto  et  consequcnter^ 
iiec  inter  se  (rcaliter  loquimur),  quia  fieri  ip- 
sius  termini  duplicem  halict  respectum,  unum 
ad  terminum^  in  quem  tendit  et  sic  vocatur 
passio,  seu  fieri  passivum,  alium  ad  princi- 
puim,  a  quo  egreditur  et  si  vocatur  actiO;,  ergo 
eadem  proportione  in  divinis  eadem  via  ad 
Filium  lial^et  utrumque  respectum :  ergo  ea- 
dem,  ut  tendit  ad  terminum,  erit  nativitas  et 
ut  est  a  principio,  erit  generatio.  Ac  proiude 
gencratio  non  erit  idem  adsequate  cum  Pater- 
nitate,  sed  potius  cum  Filiatione,  cum  qua 
nativitas  identificatur.  Proi^atur  consequentia : 
tum  a  paritate  rationis,  tum  quia  nos  non  ac- 
commodamus  modum  luuic  concipiendi  ad  di- 
vina^  nisi  ex  creaturis  et  servando  illam  pro- 
portiouem,  nullam  Deo  tribuimus  imperfec- 
tionem. 

2.  Sccunda  difficullas.  —  Respondcljitur 
(juxta  rationem  tactam  ex  divo  Tlioma)  iu 
creaturis  id  essc  propter  unam  mutationem, 
quse  utramque  fundat  relationem.  Sed  contra 
lioc  argumentor  secundo,  quia  in  creatione  non 
est  mutatio  propria^  et  uiliilominus  eadem  via, 
secundum  diversos  respectus  dictos  ad  princi- 
pium  vel  terminum,  est  creatio  activa  et  pas- 
siva,  quoi  rcaliter  identificatur  cum  termino, 
ergo  etiam  seclusa  mutatione  mauet  illa  ideu- 
titas.  Scio  Thomistas  ob  hanc  causam  non  ad- 
mittere  in  creatioue  actionem  ex  parte  crea- 
turffi,  sed  solam  relationem ;  tameu  illam  sen- 
tentiam  falsam  esse  proliavi  late  in  Metaphy- 
sica.  Quia  in  creatura  est  depeudentia  reahs  a 
creatore.  Et  quia  cadem  res  potest  variis  actio- 
nibus  crcari.  Ac  dcniquc  quia  actus  intellectus 
vel  vohuitutis  divinai  non  potcst  esse  actio  scu 
principium  crcandi.  Unde  aUqui  rcspondcnt, 
iu  crcatorc  id  verum  essc^,  quia  relatio  creato- 
ris  uou  cst  rcahs,  nam  si  tuhs  csset^  inquiunt, 


ACTIIlUS  KOTIONALIBIJS. 

ipsa  esset  sufiiciens  actio  creativa;,  in  prsesenti 
autem  relatio  generantis  est  reahs.  Sed  hoc  non 
recte  dicitur,  quia  quod  relatio  creatoris  sit 
realis  vel  rationis,  est  quasi  accidentarium  ipsi 
productioni.,  sohmi  enim  provenit  ex  Dei  emi- 
nentia,  quia  incapax  est  tahs  relationis  acci- 
dentahs.  Unde,  si  per  impossibilc  fmgeremus 
illam  relationem  esse  realem,  nihilominus  de- 
pendentia  creaturoe  eadem  et  ejusdem  rationis 
esset:  ergo  eamdem  rationem  actiouis  haberet. 
Quod  etiam  manifeste  conviucitur,  quia  tahs 
relatio  est  posterior  actione  et  ex  iUa  resuUans : 
ergo  quamvis  relatio  esset  reaUs,  non  toUeretur 
actio  qua3  ad  iUam  sequitur. 

3.  Tertia  difficidtas. — MeUus posset  respon- 
deri,  quamvis  in  creatione  non  iutervcniat  mu- 
tatio  ex  defectu  subjecti,  iutervenire  saUem  ve- 
ram  dependentiam,  in  qua  possit  iUa  duplex 
ratio  activffi  et  passivte  originis  fundari,  in  di- 
vinis  vero  nec  depeudeutiam  esse,  et  ideo  nou 
esse  eamdem  rationem.  Sed  coutra  hoc  insto 
tertio,  quia  hcet  non  sit  dependentia  secundum 
rem,  tamen  secundum  ratiouem  concipitur, 
per  proportiouem  ad  iUam  tauquam  via.  Unde 
Joannes  Thcologus  in  Concilio  Fkjrcntino^  ses- 
sioue  18,  dicit:  Processionem  i?i  Beo  esseviam 
db  uno  in  aliud.  Marcus  autem  Grsecus  respon- 
det:  Esse  emanationem  Spiritiis  sancti.  In  quo 
nou  dicunt  opposita,  sed  utuntur  processiouis 
nomine  indivcrsasignificatione :  nam  interdum 
sumitur  quasi  generice,  et  sic  lotpiitur  Joaunes, 
interdum  vero  specifice  accommodatur  spira- 
tioni,  et  ita  loquitur  Marcus.  Semper  igitm' 
origo  concipitm^  ut  via  qusedam,  ut  etiam  fa- 
tetur  D.  Thomas,  1  part.,  qunest.  40,  art.  2,  et 
sequentibus.  Ergo  hoc  satis  est,  ut  iu  iUa  via 
duplicem  iUum  respectum  debeamus  concipere, 
sciUcet,  a  principio  et  ad  terminum/ut  ibidem 
D.  Thomas  fatetm-.  Ergo  hcec  una  via,  ut  est  a 
principio,  est  origo  activa  et  ut  ad  terminum 
passiva,  tota  vero  idejitificatm*  cum  termino 
producto,  secundum  rem. 

-4.  Quarta  difficuUas. —  Quarto  argumentor 
excodem  D.  Thoma,  dicta  quaist.  40,  diceute: 
Origo  significatur  lU  via  a  re  vel  ad  rem,  et 
generatio  significatur  ut  via  progrediens  a  ge- 
nerante :  ergo  in  suo  conceptu  includit  distinc- 
tioneni  realem  a  generante,  per  quamdam  op- 
positionem  origiuis.  Quia  non  sohis  termimis, 
scd  etiam  ipsa  origo  habct  hanc  oppositionem, 
quai  in  lioc  sohuu  consistit,  quod  est  esse  ab 
alio,  ergo  non  potest  identiiicari  cmu  propriu 
rclatione  personoe  producentis.  Conhrnuitur 
explicando  quomodo  verum  sit,  actioncm  et 
passionem  dicerc  eamdcm  viam  cum  duphci 


i 


CAP.  II.  SATISFIT  NONNULLIS  DIFFICULTATIBUS. 


677 


rcspcclu.  Non  cnim  intellip;cn(lum  vidctur,  ut 
alii  auctorcs  si^'ni{icaut  dc  i'cspcctu  causw  ct 
effcctus,  ita  ut  actio  iuvolvat  rclatiojicm  causre, 
passio  relationcm  efTcctus,  sed  poiius  iutelligen- 
dum  est  de  duplici  babitudinc,  quam  ipsamet 


quc  buic  sententiai  obstat,  quod  Patcr  dicalur 
distini^ui  a  Filio  pcr  gcnerationcm  :  quia  non 
intclligiiur  distingui  pcr  irani  tanquam  pcr 
formam  intrinsccam  et  constituentem,  sed  tan- 
quam  per  viam  quasi  extrinsecam,  qua?  est  ab 


mntatio  seu  via  in  se  intrinsece  includit,  ad    ipso,  quo  modo  etiam  inter  bomines  Pater  di- 
principinm  et  ad  tcrminum,  ut  molus  localis,    citur  distingui  aFilio  gencrationc.  Conscqnen- 


verbi  gratia,  cst  a  virtutc  niovcntc  ctad  ubi. 
Et  ideo  nnnquam  vidctur  possc  concipi,  quod 
relatio,  quce  in  causa  vel  principio  agcndi  re- 
sultat  aut  cxjstit  intrinsccc,  babcat  rationem 
actionis,  quia  actio  ut  sic,  potius  respicit  ipsum 
principium,  tanquam  cgrcdicns  al)  illo.  Unde 
potcst  etiam  notari  aba  differcntia,  quod  via 
comparatm-  ad  agens  tanquam  quid  cxtrinse- 
cum  vel  distinctum  in  rc,  quia  ab  illo  egreditur, 
ad  ferraimnn  autcm  tanquam  ad  aliquid  in- 


tcr  ctiam  ad  banc  sententiaui  diccndum  est, 
geucrationem  ct  origincm  actualcm  Spiritus 
sancti :  di.stingui  inter  se  realitcr,  quod  signi- 
ficat  Ricbardus,  in  1,  d.  13,  art.  4,  qmcstione 
tcrtia.  Ncque  id  est  incoiiveniens,  quia  produc- 
tio  Spiritus  sancti  manat  a  gencratioue  Filii 
mediautc  termiuo  cjus,  quod  satis  vidctur,  ut 
distinguantur. 

7.  In  bac  sententia  sic  declarata  niliil  invc- 
nio  erroris  aut  temcritatis,  quia  nibii  lialict, 


trinsecum,  in  quo  raanet,  ct  ideo  non  ita  ne-  quod  repugnet  raystcrio,  ct  cura  res  bccc  sobmi 

cesse  est,  viam  ipsam  ut  actiouem  a  termino  vidcatur  pcrtincre  ad  modura  concipieudi  nos- 

distingui.  truin,  satis  coraraode  videtur  iUura  explicarc. 

5.  Qtmita  difficulUis. — Atque  liinc  sumitur  Nibilominus  vel  ob  banc  ipsam  causara  uon 

nova  ratio,  quia  actio  vit  actio  non  recte  con-  videtur  recedeudura  a  communi  tbeologorum 

cipitur,  ut  rcaliter  distincta  a  terraino  produc-  sentcntia :  quia  non  estvcrisirailc,omiies  iuepte 

to,  ut  inductione  patct  in  oranibus  aliis  actio-  conccpisse,  aut  declarassc  boc  mystcrium,  ncc 

nibus  :  ergo  ncqur;  origo  activa  a  suo  tcrraino  sine  causafuissc  italocutos.Dicendum  ergo  est, 

distincta  est :  ergo  non  est  adsequate  idem  cum  in  boc  ncgotio  non  esse  sequiparandam  origi- 

rclatione  producentis.  Item  e  converso,  cum  ac-  nera  activam  actioni  creaturam,  cujus  rei  ra- 

tioprocedata  supposito,  non  vidctur  posse  esse  tionem  multipliciter  dcclaro.  Primo,  quia  ac- 

idcm  adwquate  cum  forma  constitucnte  ipsura-  tio  creata  in  rc  ipsa  mcdiat  inter  principium, 

met  suppositum.  Tandera   confirraantur  liaic  et  terminum,  etidcocadcmmct  subilla  duplici 

omnia  in  spiratione  activa,  quce,  f[uatenus  re-  babitudine  concipi  potcst,  bic  autem  in  re  ip- 

latio  est,  seu  proprietas  coraraunis  Patri  et  Fi-  sa  niliil  raediat  inter  personam  producentem  et 

lio,  subsequitur  productioucm  Spiritus  sancti:  productara,  et  ideo  non  concipitur  illa  duplex 


ergo  non  est  talis  productio  illaraet  relatio,  a- 
lioqui  supponerct  illara. 

6.  Alius  dicendi  modus  proponihtr. — Prop- 
ter  lioec  ergo  posset  excogitari  alius  dicendi 
modus  nirairura,  Generationera  activara  reali- 
ter  esse  idcra  cum  Filiatione,  sicut  in  creaturis 
generatio  est  idem  realitcr  cum  persona  pro- 
ducta,  ct  consequenter  generationem  et  nativi- 
tatem  non  esse  res  distiuctas,  sed  eamdem  Fi- 
liationera,  quatenus  in  via  concipitur,  prout 
egrediens  a  Patre,  esse  generatiouem  et  dis- 
tingui  realiter  a  Patre,  quia  al)  illo  realiter 


ba])itudo,  ut  convenicns  alicui  via?,  vel  notio- 
ni :  scd  solum  ut  conveniens  ipsis  personis  se- 
cundum  diversas  rclationes.  Secuudo  explica- 
tur  boc  amplius,  quia  loco  illius  dependentiae, 
quse  in  re  creata  esse  solet  iuter  terrainura,  et 
principium,  est  indivinis  pcrsonis  unus  ct  idcm 
actus  intclligendi,  aut  aniandi,  qui  ex  parte 
principii  est  ratio  producendi  et  ex  parte  tcr- 
mini  est  ratio  recipiendi,  seu  formalis  termi- 
nus  productionis,  et  ideo  babitudines,  quee  iu 
re  creata  solent  comitari  dictani  dependcntiam 
in  boc  mysterio  non  suut  aliee  quam  relationes 


fluit,  ut  vcro  tendit  ad  Filium  esse  nativitatem.  producentis,  et  producti :  ergo  illee  etiara  sunt, 
Ac  subinde  gencrationcm  et  nativitatem  inter  quaj  debent  concipi  per  modum  originis  acti- 
se  non  distingui,  quia  non  babent  oppositio-    vse  et  passivse. 


nera,  cnra  eadem  via  sit  capax  illius  duplicis 
babitudinis.  Eadcmquc  proportioue  scntieu- 
dum  esse  dc  origine  Spiritus  sancti.  Unde  e- 
tiam  D.  Tbomas,  q.  2,  de  Potentia,  art.  5,  ad 
ultim.,  in  lioc  sensu  dixisse  videtur:  (jfeneratio 
Filii  significat  relationem  per  modtmi  actionis, 
Filiiis  per  modim  subsistmsis  hypostasis.  Ne- 


8.  Defendilur  communis  sententia.  —  Tertio 
est  notauda  ratio,  quia  ad  iutelligeudam  ema- 
nationem  realem  unius  personai  ab  alia,neccssc 
est,  ut  etiam  iuteUigamus  realem  iufluxum 
personce  producentis  iu  productum,  quem  in- 
fluxum  actionem  appcUamus.  Hic  autem  in- 
fluxus  realis  non   potest  intelUgi  iu  formali 


678 


LIB    VI.  DE  ORIGINIBUS  ET  ACTIBUS  NOTIONALIBUS. 


principio,  quo  ima  persona  aliam  prodncit, 
ergo  debet  intelligi,  cjnod  sit  ipsamet  proprie- 
tas  personffi  producentis.  Major  ex  terminis 
videtur  nota,  quia  sine  reali  influxu  non  con- 
cipimus  processionem  realem,  Minor  vero  pro- 
batur  ex  differentia  inter  emanationes  divinas 
et  creatas.  Nam  in  creatmis  actio  in  re  ipsa 
distinguitur  non  solum  a  principio  cjuod,  sed 
etiara  a  principio  quo  agendi ,  nam  ab  illo 


Filii  cst,  ut  sic  dicam,  opus  naturse,  non  vo- 
hmtatis,  ut  omnia  Concilia  contra  Arium  de- 
fmiunt,  et  tradit  divus  Tliomas,  dicta  q.  41, 
art.  2,  cum  Hilario,  libro  de  Synodis.  Propter 
quod  dixit  eleganter  Atlianasius,  oratione  -4, 
contra  Arium  :  Pater  non  deliberat  de  Filio, 
ne  de  se  ipso  deliberare  tideatur.  Deinde  Pater 
et  Filius  uecessario  se  amant,  non  enim  potest 
summum  bonum  comprehensum  non  amari : 


realiter  fluit :  In  Deo  autem  lioc  dici  nonpotest,  ergo  eadem  necessitate  Spiritum  sanctum  pro- 

quia  illud  principium  cpio  est  essentia,  ut  in-  ducunt.  Unde  Richardus  de  S.  Victore,  lib.  3, 

fradicam,  a  qua  nihil  in  re  ipsa  distinguitur,  de  Trinitate,  cap.  6  :   Divina  persona,  inquit, 

ergo  non  possumus  concipere  in  Deo  originem  cum  sit  summe  bona,   non  potuit  velle  carere 

activam,  ut  realiter  fluentem  a  principio  quo  Majestatis  sure  consorte. 

agendi,  sed  ratione  tantum.  Aliunde  vero,  ip-  2.  Sedcontra,  quiaConciliumToletanum  11, 

sum  etiam  principium  quo  prochicendi  in  Deo  in  Confessione  fidei,  dicit :  Patrem  nec  volnn- 

nou  est  quid  distinctum  a  termino  producto,  tate,  nec  necessitate  Filium  gemiisse :  imita- 

quod  est  etiam  singulare  in  Deo.  Ob  quam  cau-  tum  Augustinum,  libro  65,  qufest.  adOrosium, 

sam  non  possumus  etiam  concipere  illud  prin-  quaest.  7,  et  (quia  dubium  est,  an  ille  liber  sit 

cipium  c]uo,  ut  realiter  et  quasi  active  iufluens  Augustinus)eamdem  sententiam  quoad  sensum 

in  personam  productam,  cum  sit  intrinseca  et  liabet  15,  de  Trinitate ,  cap.  2.   Respondeo, 

essentialis  forma  ejus,  ergo,  ut  intelligatur  ibi  idem  Concilium  ibidem   dicere :  Filium  non 

realis  influxus,  recte  coucipitur  ipsa  actio  pro-  posse  separari  a  Patre,  non  ergo  excludit  ne- 

ductiva,  ut  distincta  a  tcrmino  adeequato  in  re  cessitatem  oppositam  contingentise,  seu  potes- 


ipsa,  et  consequenter  idem  in  re  cum  principio. 
Sic  enim  intelligimus  ex  parte  illius  iufluxum 
realem  in  rem  productam,  qui  non  posset  sa- 
tis  intelligi,  si  necprincipiiun  quo,  neque  actio 
ipsa  distingueretur  in  re  ipsa  a  termino  pro- 
ducto.  Et  hoc  existimo  raaxime  movisse  theo- 
logos,  quorum  sententia  sic  declarata  facilis 
est,  nam  rationes  dubitandi  ex  dicto  fundamen- 
to  sunt  solutee. 

CAPUT  III. 

SINT-NE    ACTUS  NOTIONALES  NECESSARII ,    AC 
NATURALES. 

1.  Hffic  coutroversia  facilis  est  et  nulla  est 
fere  inter  theologos,  si  termini  in  titulo  positi 
exponuntur,  quod  probando  veritatem  et  sol- 
vendo  objectiones,  brevius  fiet :  et  ideo  dico 
prirao.  Actusnotionalesnonpossuntnou  essein 
Dco,  neque  aliter  essc,  quam  sunt  et  ita  sunt 
nccessarii.  Assertionem  censeo  essc  certam  de 
fide.  Et  probo,  nam  de  fide  est,  personas  pro- 


tati  non  essendi,  sed  necessitatem  coactionis, 
quse  ab  extrinseco  provenire  solet.  Quod  e- 
tiam  intelligitur  ex  Athanasio  supra.  Ariani 
enim  inferebant :  Si  Pater  non  genuit  Filium 
vohmtate,  nolentem  genuisse.  Quibus  ipse  res- 
pondet :  A  quo  nam  necessitas  Deo  ascriiere- 
tur?  id  enim,  quod  oppositum  est  voluntati 
animadverterunt,  id  autem,  quod  altius  est, 
non  conspexerunt.  TJt  enim  opponitur  voluntati 
id,  quod  est  preter  animi  sententiam  ita  altius 
priusque  voluntate  est  id,  quod  est  secundum 
naturam-. 

3.  Dico  secundo.  Generatio  Fihi  est  actiis 
mere  naturalis  et  a  voluntate  nullo  modo  pro- 
cedit.  In  hac  assertione  conveniunt  etiamtheo- 
logi.  Et  prima  pars  est  manifesta,quia  naturalis 
actus  dici  potcst,  vel  quia  procedit  ex  principio 
determinato  ad  unum,  hic  est  enim  modus  a- 
gendi  naturoe,  vel  quia  per  se  primo  tendit  ad 
communicandam  naturam,  ut  natura,  seu  es- 
seutia  est,  utrumque  autem  liorum  couvenit 
huic  actui.  De  primo  constat  ex  pra?cedenti 
assertione.  Dc  secundo  dicetur  infra  tractando 
ductas  esse  Dcum,  ct  non  posse  aliter  se  liabc-    de  Filio  et  generatione  ejus.  Ergo  merito  di  - 


re :  nou  sunt  autem,  ncc  possunt  esse  nisi  per 
productiones ,  crgo  productioacs  etiam  non 
possunt  non  esse,  nequc  aliter  se  liabere.  Se- 
cuudo  proccssiones  sunt  eeternce,  non  partici- 
patione,  sed  esscntialiter :  ergo  immutabiles 
omiiiuo  et  per  iufrinsecam  uecessitatem  essen- 
di.  Terlio  declaro  in  singulis,  quia  gencratio 


citur  actus  naturalis.  Addi  potest  ratio  ex  se- 
cunda  parte  assertionis :  nani  actus  a  principio 
intrinseco  et  non  a  vohmfate,  a  natura  esf . 

4.  Probatur  aulem  secunda  pars  assertionis 
a  divo  Thoma,  qusest.  41,  art.  2,  quia  quaj 
sunt  a  voluntate,  possunt  e.^se  et  non  esse  :  gc- 
nerafio  aufem  Filii  non  potest  non  cssc,  ergo. 


CAP.  IV.  AN  ACTUS  NOTIONALES 

Qwx  ratio  prohat  optime  de  voluntate  libcra 
libcrtate  iiulitrereiitije,  quo  .seusu  cst  illa  pars 
de  fidc  ,  ut  con.stat  ex  prima  asscrtionc  ct 
cx  Conciliis  ,  qn»  in  boc  sensn  damnarunt 
Arium  dicentcm,  Patrcm  vohnitate  sua  Filium 
produxissc,  .sicut  muudum.  Hoc  enim  plane 
repugnat  Divinitati  Filii.  Possct  autcm  abquis 
dicere,  Patrcm  vohmtatis  actu  ncccssario  vo- 
luisse  gencrarc,  et  idco  genuisse,  ac  proinde 
generationcm  hanc  esse  a  vohmtate,  apphcant 
ex  necessitate  potcntiani  gencrandi.  Quod  in- 
dicassc  vidctur  Richardus  de  sancto  Victore, 
hbro  tcrtio,  de  Trinitatc,  cap.  6,  nam  cum 
dixissct :  A^o7i  potuisse  Patrem  vcUe  carere 
Majestatis  swjc  conforte :  subdit :  Qitod  autem 
vohiit,  necessario  habet. 

5.  Nihilominusetiam  hocmodo  ccrtumexis- 
timo,  nonesse  Fihum  a  vohmtate.  Quod  recte 
significavit  Goncihum  To'ctanum  undecimum, 
et  Augustinus  supra,  cum  dixcrunt :  Nec  vo- 
luntas  sapientiam  pra^tenit.  Qnse  verba  ratio- 
nem  etiam  continent  statim  tractandam.  Nunc 
ahter  probatur :  nam  actus  mere  naturahs, 
qui  non  est  a  vohmtatc  ehciente,  etiam  non 
est  ab  aha  imperante,  sed  hic  actus  est  mcre 
naturahs,  ut  ostensum  est,  et  non  est  a  vohm- 
tate  ehciente,  ut  etiam  est  de  fide,  ergo  neque 
est  a  vohmtate,  ut  imperante,  seu  apphcante : 
ergo  nidlo  modo  est  a  vohmtate,  etiam  ut  ne- 
cessario  volente.  Major  constat,  tum  induc- 
tione  in  omuibus  agentibus  naturahlms,  tum 
ratione,  quia  natura  quatenus  determinata  ad 
uuum,  ex  se  est  sufhcienter  apphcata :  et  ideo 
non  indiget  apphcatione  quasi  intrinscca  vo- 
hmtatis.  hno  in  Metaphysica,  tractando  de  di- 
vino  intehectu,  ostendi,  in  iho  non  inveniri 
actus  proprie  imperatos  a  vohmtate,  neque 
etiam  iUos,  qui  videntur  esse  hbcri,  quia  so- 
lum  habcnt  indifrcreutiam  ex  parte  objecti  : 
posito  autem  objecto  scibih,  ad  pcrfectionem 
di^i-inse  scientiai  spectat,  ut  nccessario  intueatur 
iUud  ab  intrinseco  et  independenter  ab  apph- 
cationcvoluntatis.  Richardus  ergo  exphcandus 
est  de  vohmtate  concomitante,  ut  scquenti  ca- 
pite  dicam. 

6.  Dico  tertio.  Productio  Spiritus  sancti  e- 
tiam  est  actus  naturahs.  Conchisio  est  D.  Tho- 
mae,  d.  q.  41,  art.  2,  et  ibi  omnium.  Idem  do- 
cent  Ronaventura,  ADiertus,  JSgidius  et  Ca- 
prcohis,  in  1,  dist.  6,  Capreohis  etiam,  dist.  10, 
q.  1,  ubi  Grcgorius,  q.  1  ,  art.  2,  et  breviter 
probatur,  quoad  singulas  partes :  uam  iha  pro- 
ductio  est  a  principio  determinato  ad  unum, 
ut  sic,  ergo  est  naturahs.  Antecedens  proba- 
tum  est  in  prima  conchisione,  nonenim  potest 


SINT  LIBERl,  VEL  VOLUNTARII.  G79 

e.ssc  actus  omnino  ncccssarius,  nisi  sit  a  prin- 
cipiodctcrminatoad  uuum.  Conscqucntia  vcro 
etiam  cst  prol)ata  in  sccunda  as.scrtione,  quia 
ihc  est  modus  operandi  naturoc,utnatura  est  ct 
indc  .suflicicntcr  dcnominatur  actus  naturaUs. 
Quomodo  distingui  .solct  voluntas  naturalis  a 
vohmtafc  hbera,  ut  kituis  tractatur  in  1,  2, 
qua'st.  8  ct  10,  et  in  3  part.,  quaist.  18.  Unde 
sohun  est  adverten(hnn,  ex  duabns  rationibus, 
quas  supra  posui,  ob  quas  generatio  Fihi  di- 
citur  csse  actns  natura;,  hanc  solam  habcre  lo- 
cmn  in  productione  Spiiitus  .sancti,  non  vero 
ahcram,  quia  non  producitur  pcr  modum  si- 
mihs,  ut  infra  dicam.  Et  ob  hanc  causam  dici 
aliquando  solet,  Fihum  produci  per  modum 
naturee,  Spiritum  sanctum  per  mo(hun  volun- 
tatis,  id  c^t,  per  modum  amoris,  ut  patet  ex 
divo  Thoma,  1  part.,  q.  27,  art.  5,  hic  ctiam 
dixit  Richar<his  de  sancto  Victore,  utramque 
productionem  esse  per  modum  naturae  :  pri- 
mam  vero  speciahori  modo,  iUud  vero  satis  est, 
ut  sicut  secunda  pcrsona  dicitur  naturahs  Fi- 
lius  Patris,  ita  ctiam  tertia  «hcatur  naturahs 
Spiritus,  seu  amor  Patris  et  Fihi,  ut  ex  Patri- 
bus  videri  potest,  in  Magistro,  in  i ,  dist.  1 7. 
Hanc  vero  assertionem  non  admittit  Scotus, 
sed  disputat  tantum  de  nomine,  et  non  recte 
loquitur,  ut  capite  sequenti  (hcam. 

CAPUT  IV. 

SINT-NE  AGTUS  NOTIONAIES  VOLUNTARII,  NON  VERO 
LIBERI? 

1 .  Ratio  dubitaudi  esse  potest,  quia  gcnera- 
tio  Verbi  non  cst  a  vohmtatc,  ut  dictiun  est, 
et  antccedit  omnem  voluntatem,  quia  est  pri- 
mus  actus  inteUectus :  ergo  non  potest  esse 
volunfaria  :  Productio  vcro  Spiritus  sancti  cst  - 
primus  actus  vohmtatis,  ergo  non  potest  esse 
vohmtarius,  cum  per  nuUum  alium  actum  vo- 
litus  sit. 

2.  Prima  assertio. — Nihilominus  dicoprimo 
T^iterna  Fihi  generatio  actus  est  Patri  volun- 
tarius.  Assertio  est  certa  :  cpia?  probatur,  cpiia 
duphcitcr  dicitur  ahquid  vohmtarium ,  uno 
modo  causaliter,  et  sic  non  est  illa  generatio 
vohmtaria,  ut  probat  ratio  facta,  alio  modo 
objective  tantum  et  ita  intelhgitiu-  conclusio, 
quee  patet.  Quia  Pater  necessario  vuU  esse  :  er- 
go  necessario  vuh  generare  :  est  ergo  iUa  ge 
neratio  volunfaria. 

3.  DuUmn  de  ordine  inter  {/enerationem  et  xo- 
limtatem  ejus. — Dubifant  autem  theologi,  an 
iUa  vohmtas  sit  prior,  vel  posterior  ratione  ip- 


680  LIB.  YI.  DE  OPIGmir.US  ET  ACTIPUS  NOTIONALIBUS. 

sageneratioiie.  Iii  quo  Scotus^  in  l,dist.  C,q.  1,  ro  est,  quia  per  domun  desiderii  non  amatur, 

quem  secutus  est  Cajetanus,  4  p.,  q.  Al,  a.  2,  nisi  quod  nondum  est,  vel  nondum  habetur  et 

dicunt,  Patrem  prius  ratione  velle  generare,  ideo  in  bonis  seternis  talis  modus  amandi  im- 

quam  generet,  quamvis  illud  velle  non  sit  perfectus  est :   est  ergo  illa  generatio  vohm- 

principium  generandi,  Secl  gnasi  desiderhm ,  taria  vohmtate  quasi  consequente  ipsammet 

ait  Cajetanus.  Fundantur,  quia  velle  generare  generationem ,  et  hanc  vocavit  divus  Tliomas 

ex  se  est  essentiale  quid  etessentia  suntpriora  vohmtatem   concomitantem  secundum  rem, 

notionahl)us.  Mihi  autem  contraria  sententia  quamvis  sit  ratione  posterior. 

veriorvidetur,quamsignificantdivusThomas,  6.  Fundamentum  autem  contrariae  senten- 

q.  2,  de  Potentia,  a.  3,  ad  2,  Capreolus,  in  1,  tise  jam  solutum  est.  Et  addo  insuper,  princi- 

dist.  6,  quffist.  1,  Ferrariensis  4,  contra  Gentes,  piuni  iUud  :  Essentialia  sunt  priora  notionali- 

capite  undecimo,  Torres,  dicto  art.  2,  ct  Gre-  hos,  non  habere  locum  in  essentialibus,  quee 

gorius,  in  1,  distinct.  6,  quajst.  i,  articulo  3.  smit  immanentes  actus,  quales  sunt  inteUigere 

Qui  auctores  distincte  sohim  negant  vohmta-  et  velle,  si  concipiantur,  ut  determinati  ad  ip- 

tem  iUam  esse  priorem.  Quod  autem  posterior  sas  personas.  Quia  ut  sic,  vel  sunt  actus  notio- 

ratione  sit,  docuenmt  expressius  Godfredus,  nales,  vel  sumuntur,  uthabeutes  cum  ilhs  in- 

quem  Scotus  refert,  quodlibet  4-,  queestione  4,  trinsecam  connexionem,  et  ideo  concipi  non 

etHenricus,  quodhbet  5,  q.  4,  etin  summa,  ar-  possunt,  ut  priores  iUis.  Ob  hanc  ergo  causam 

ticulo  58,  q.  2.  Ratio  vero  est,  quia  vohmtas  veUe   generare  non  potest  esse  prius,   quam 

fertur  in  rem  cognitam  :  ergo  Pater  prius  ra-  generare.  Nam  si  iUud  veUe  prseconcipiatur 

tione  inteUigit  generationem,  quam  iUam  ve-  in  hoc  Deo,  ut  sic,  jam  non  concipitur,  ut  de- 

ht,  ergo  etiam  prius  generat,  quam  veht  ge-  terminatus  ad  Patrem,  nec  in  hoc  Deo  possu- 

nerare,  quia  inteUigendo  generat.  mus  praeconcipere  veUe  generare ,   cum  iUe, 

4.  Respondere  possunt  negando  consequen-  ut  sic,  non  generat  :  si  autem  concipitur  in 
tiam,  quia  satis  est,  quod  proecedat  iuteUigere  Patre,  jam  supponitur  Pater  et  consequenter 
essentiale,  sed  hoc  non  recte  dicitur,  primo,  etiam  generatio.  Ad  primam  etiam  rationem 
quia  inteUigere  essentiale,  prout  in  Patre  non  dubitandi  in  principio  positam,  ex  dictis  patet 
est  distinctum  etiam  ratione  a  uotionah,  quia  responsio.  Quia  generatio  aiterna  non  est  vo- 
ut  supra  probavi,  notionale  inteUigere  lUtra  hmtaria,  ut  actus  ehcitus  a  vohmtate,  nec  ut 
essentiale,  non  addit  ahquid  absolutum,  aut  actus  impetratus,  sedtantum,  utobjectum  vo- 
formahter  pertinens  ad  rationem  inteUigendi,  htum,  et  ideo  non  refert,  quod  nec  a  voluntate 
scd  solum  conjmictionem  ad  Paternitatem ,  sit,  nec  quod  antecedat  vohmtatis  actum  ordine 
crgo  si  in  Patre  praiinteUigitur  inteUigere  es-  rationis,  nam  satis  est  quod  in  re  simul  sit. 
sentiale,  eo  ipso  prffiinteUigitur  in  Patre.  Un-  7.  Secunda  assertio.  —  Dico  secundo.  Pro- 
de  hcet  essentiaha  prsecise  et  al)stracte  con-  ductio  Spiritus  saucti  vohmtaria  etiam  est  in- 
cepta  dicantur  priora  notionalibus,  sola  iUa  trinsece  et  per  se  ipsam.  Probatur  quia  illa 
prioritate,  qu;E  dicitur  subsistendi  consequen-  productio  est  a  principio  intrinseco  cum  co- 
tia,  tamen  essentiaha  concepta  jam,  ut  con-  gnitione  perfecta,  ergo  est  vohmtaria.  Item 
juncta,  et  quasi  contracta  ad  aliquam  perso-  illa  est  productio  amoris,  nihil  autem  ita  vo- 
nam,  non  sunt  priora  notiouahbus  ilhus  per-  hmtarium  est,  sicut  amor.  Quis  enim  dicat  Pa- 
sonse.  trem  et  Fihum  non  se  vohmtarie  amare?  at 

5.  Secundo,  est  optima  ratio,  quia  Pater  non  amando  se,  producunt  Spiritum  sanctum ;  ergo 

vult  generationem  vohmtate  quasi  desiderii,  voluntarie  producunt.  Denique  quod  quis  vo- 

sed  voluntate  complacentii^e  perfectissima,  quaj  lens  et  libens  facit,  vohmtarie  facit,  at  Pater  et 

est  de  bono  existente  jam,  et  possessio,  talis  Filius  volentes,  et  summa  voluntate,  seu  gaudio 

aiitem  voluntas  supponit  cognitionem  ejusdem  producunt  Spiritum  sanctum,  ergo  voluntarie 

boui,  etiam  ut  existentis  et  possessi,  ergo  vo-  producunt,  est  ergo  iUa  productio  vohmtaria. 

luntas,quaPatervuh,  iUamgeueratiouemsup-  8.  Veile  quomodo   sit  intrinsece^tolimtaria. 

ponit  ipsam  generationem  jam  existentcm  ct  _  Dixi  autem  esse  intresece  et  per  se  ipsam 

coguitam  a  Patre  eodcm  actu,  quo  generat.  vohmtariam,  proptcr  rationem  dubitandi  pos- 

Sicut  supra  dicebam,  Patrem  producere  Filium  teriori loco  propositam.  Nam  sine  dubio  illa  di- 

codem  actu,  quo  iUumiutclhgit,  etnihilominus  vina  processio  per  nuUum  ahum  actum  potest 

scmp(!j'  illum  intcUigcirc,  ut  existentem,  et  eo-  essc  vohmtaria,  ergo  si  vohmtaria  est,  ut  re- 

deui  inodo  amat,  sic  crgo  anior  ipsiusmet  ge-  vera  est,  se  ipsa  vohmtariam  csse,  necesse  est 

nerationis  est  ratiouc  posterior  ipsa.  llatio  ve-  ct  hoc  ipsum  est,  csse  intriusece  voluutariam. 


CAP.  IV.  AN  ACTUS  NOTIONALES  SINT  LIBERI,  VEL  VOLUNTARII.                         681 

In  hoc  orgo  intorcedit  discrimcn  intcr  gcncra-  tra  volnntas  pote.st  pcr  dnos  actns^  dircctnm  et 

tioncm  cl  spirationcm,  qnod  illa  cst  volnntaria  rcncxnm,  lial)ct  divina  volnntas    pcr  nnnm 

per  actnm  ratione  distinctnm ,  hoBC  vero  non,  simplicissimnm  ct  pcrfcctissimnm  actnm,  at 

sed  se  ipsa.  Ratio  antem  differentiai  est  facilis,  velle  nostrnm  potest  nobis  esse  vohmtarium,  nt 

quam  indicavit  Cajetanns,  in  dicta  qncestione  qiiod,  .saltem  pcr  actnm  reflexnm  di.stinctum, 

qnadragcsima  prima,  et  latins  traditnr  \ ,  2,  erf?o  Patri  ct  Fiho  .snnm  vclle  cst  omnimodo 

qneestione  scxta  scilicct.  Quia  actns  aliarum  voluntarinm  intrinsece  et  pcr  se  ipsum,  ergo 

facnltatum  a  volunlate^  non  possnnt  esse  vo-  processio  Spiritns  sancti  eodem  modo  volun- 

luntarii  se  ipsis,  quia  non  sunt  ipsnm  vclle,  et  taria  est. 

ideo  sunt  volnntarii,  vcl  objective  tantum,  si  10,  Duhium  excluditur.  —  Qnaproptcr  hic 

non  sunt  a  vohmtate,  vcl  etiam  qnasi  cffec-  non  habet  locum  du])ium  de  generatione  trac- 

tive,  si  subsint  voluntatis  impcrio,  seu  appli-  tatnm,  quid,  scilicct,  sit  prius,  spirare,  an  vcUe 

cationi.  Actus  autem  elicitus  a  voluntate  se  spirare?  qnia  cum  sit  oranino  idem  simplicis- 

ipso  volnntarius  est,  quia  snpposita  cognitio-  simus  actns,  non  est  ibi  prius,  vel  posterins 

ne  sponte,et  libenter  ab  ipsa  voluntate  elicitur.  etiam  secundum  rationcm.  Et  declaratnr,  qnia 

Productio  autem    Spiritus  sancti  est  elicita :  non  est  prius,  etiam  secnndnm  rationem,  Pa- 

seu  qnasi  elicita  a  volnntate,  nam  cst  dilectio  tremetFiliumspirareSpiritum.sanctnm,  qiiam 

qucedam,  est  ergo  per  se  et  intrinsece  volun-  velle  se  ad  invicem,  qnia  volendo  se  spirant  et 

tai'ia.  spirando  se  dilignnt,  ergo  eadem  ratione  non 

9.    Responsio  refellitur,  —  Dicunt  vero  ali-  est  prius  vel  spirare,  quam  spirare,  vel  e  con- 

qui  ipsum  velle  voluntatis  non  esse  volunta-  verso,  quia  sicut  Pater  volendo  se,  vel  Filium, 

rium,  ut  quod,  sed  tantnm,  ut  quo,  id  est,  quo  ita  etiam  volendo  spirare,  spirat.  Quod  si  non 

alia  voluntaria  sunt,  seu  voluntarie  fiunt,  aut  comparantur  actus  amandi  et  spirandi,  ut  spi- 

diliguntur  :  et  ideo  ipsum  velle  non  dici  pro-  rare  significat  velle,  sed  ut  significat  produ- 

prie  voluntarium  per  se  ipsnm.  Quia  per  hoc  cere  per  velle:  sic  negarenon  possumus,  quia 

significatur,  illud  esse  vohmtarium,  ut  qtiod ,  prius  secundnm  rationem  sit  velle,  seu  amare, 

sen  per  modum  objecti :  quod  non  ita  est.  Res-  qnam  producere :  qnatenus  comparantur  illa 

pondeo  imprimis  generatim  loquendo  de  amo-  duo  tanquam  principium  quo  et  origo  activa 

re,  aut  velle,  prout  commune  est  creatnris,  Spiritus  sancti. 

vere,  ac  proprie  dici  voluntarium  per  se  ipsum .  11.  Dico  tertio.  Neuter  ex  his  actibus  notio- 

Nam  qui  amat,  vnlt  amare,  nec  aliter  amare  nalibus  generandi,  vel  .spirandi  liber  est.  Hanc 

potest,  nisi  volendo  amare,  est  ergo  amor  sem-  assertionem  censeo  certam  ex  dictis  in  capite 

per  vohmtarins.  Et  tamen  necesse  non  est,  ut  prseccdenti.  Et  ita  est  terminis  theologorum, 

quis  semper  cum  amat,  velit  amare  per  actum  qnos  ibi  retuli  conclusione  tertia,  solusque  Sco- 

volendi  distinctnm  ab  ipso  amore.  Potest  qui-  tus  aliqua  circa  illam  dubitationem  movit.  De 

dem  id  facere,  si  velit  elicere  actum  reflexum,  generatione  igitnr  res  est  clara,  quia  quod  noii 

non  cst  tamen  semper  necessarinm ,  alioqui  est  a  voluntate,  non  potest  esse  liberum,  nam 

procederetur  in  infmitum.  Ergo  semper  amor  de  relatione  actus  liberi  est,  ut  sic  aliquo  modo 

et  velle  per  se  ipsum  voluntarium  est.  Et  hoc  active  a  voluntate,  ut  ostensum  est,  ergo.  De 

est  esse  voluntarium  per  modum  actus,  quod  spiratione  autem  est  propria  ratio,  quia  re- 

nor  est  tantum  qm,  sed  etiam  quod,  imo  non  pugnat   eumdem  actum,   etiamsi  a  voluntate 

posset  esse  qito,  in  ratione  voluntarii,  nisi  esset  sit,  esse  simul  liberum  et  ab  intrinseco  neces- 

etiam  quod.  Nam  quando  voluntas  amat  ali-  sarium,  quia  hoe  duee  proprietates  contradic- 

quod  objectum,  verbi  gratia,    salutem,    cur  tionem  involvunt :  liberum  enim  est,  qnod  ita 

amor  iUe  est,  quo  salus  denominatur  volun-  est  a  voluntate,  ut  possit  non  esse,  positis  om- 

taria,  nisi  qnia  ipse  voluntarins  est  ?  Quamvis  nibus  reqnisitis  ad  volendum :  ut  late  tractavi, 

ergo  non  se  habeat  actus  amoris,  seu  volunta-  lib.  1,  de  Auxiliis,  a  principio,  ettradit  Augus- 

tis  per  modum  objecti  ad  quod  directe  tendit  tinus,  lib.  3,  de  libero  Arbitrio,  capite  tertio, 

vohmtas,  nihilominus  intrinsece  includit  re-  Hieronymns,  Epist.  Ii6,  Damascenus,  lib.  2, 

flexionem  iu  se  ipsum,  ratione  cujus  vere   et  dcFide,  capit.  24  el25.  Necessarium  autem  est 

proprie  voluntarius  dicitur.  Atque  hoc  maxime  id,  cpiod  nulla  ratione  potest  non  esse :  osten- 

confirmatur  in  amore  Dei  ad  intra,  ut  ad  Deum  sum  est  autem  spirationem  esse  et  necessa- 

ipsum  terminatur,  quia  vcUe  Dei  est  ipsum  rium  simpliciter  et  natnralem,  quia  non  est  a 

esse  Dei,  ergo  tam  voluntarie  Deus  vult  et  principio  indifferente,  sed  determinato  ad  u- 

amat,  sicut  voluntarie  est.  Item  quidquid  nos-  num,  non  potest  ergo  esse  hbera. 


682  LIB.  VI.  DE  ORIGINIBUS  ET  ACTIBUS  NOTIONALIBUS. 

12.  Neque  in  lioc  potest  in  re  esse  contro- 
versia  inter  catliolicos.  De  nominibus  vero  est 
aliqua^  nam  Henricus^  in  Summ.,  art.  60, 
quaestione  prima,,  licet  fateatur,  Patrem  et  Fi- 
lium  se  natiu-aliter  et  non  libere  diligere,  ni- 
hilominus  ait,  spirationem  (quam  dicit  comi- 
tari  illum  amorem)  non  esse  naturalem,  sed 
liberam,  quod  prolixe  explicat  et  nihil  probat. 
Impugnat  autem  late  illam  sententiam  Scotns 
statim  citandus,  et  nisi  Henricus  ffiquivoce  uta- 
tur  verbis,  est  plane  absurda.  Nam  si  intelligit 
spirationem  non  esse  tam  necessario  conjunc- 
tam  cum  illo  amore,  quam  est  necessarius 
ipse  amor,  errat  in  fide,  ut  constat  ex  prsece- 
denti  capite.  Si  vero  agnoscit  sequalem  neces- 
sitatem,    cpiid  est    quod    spirationem  potius 


CAPUT  V. 

QU-^E   SIT   POTENTIA,  SEU   PRINCIPIUM   FORMALE  AC- 
TUUM  NOTIONALIUM. 

1.  Resolutio  qucBstionis.  —  Aureolus  in  1, 
distinct.  7,  quaest.  4,  art.  2,  negat,  esse  in 
Deo  potentiam  ad  actus  notionales,  quia  in 
Deo  non  est  realis  actio  ad  intra,  et  ideo  non 
est  necessaria  realis  potentia.  Tamen  commii- 
nis  theologorum  sententia  in  1,  distinct.  7,  et 
D.  Thomas,  cum  expositoribus,  1  part.,  quaest. 
41,  art.  4-,  hujusmodi  potentiam  ad  actus  no- 
tionales  divinis  personis  tribuit.  Et  ratio  est, 
quia,  quidquid  sit  de  actione,  qua;  in  rigore 


vocat  liberam,  quam  amorem?  Suspicor,  vo-  sumpta,  imperfectionem  indicat  certum  nihil- 

casse  Uberam,  id  est,  hberalem  et  foecundam,  ominus  est,  esse  in  Deo  realem  productionem, 

hoc  enim  termino  ahquando  utitiu",  quia  fce-  quse  nullo  modo  inteUigi  potest  sine  vero  et 

cunditas  illius  productionis  concipitur  sub  ra-  reali  principio  producendi.  Quia  actus  secun- 

tione  spirationis,  non  vero  sub  ratione  amo-  dus  essentiahter  supponit  primum,  productio 

ris,  ut  sic.  Sed  hic  est  abusus  vocis  et  deinde  autem  illa  est  et  concipitur  ad  modum  actus 

sine  causa  propterea  negat,  spirationem  esse  secundi,  ergo  requirit  aliquid,  quod  possit  con- 

naturalem,  nam  fcecunditas  ipsa  illius  amoris  cipi  per  modum  actus  primi,  et  hunc  vocamus 

naturahs  ilh  est.  Unde  male  etiam  vocat  hbe-  principium  quo,  seu  potentiam.  Item  Pater 

ram,  condistinguendo  hberum  a  naturah.  vere  generat,  ergo  negari  non  potest,  quin 

13.  Aliter  Scotus,  in  1,  dist.  10,  quaest.  1,  et  possit  generare,  habet  ergo  generandi  poten- 

quodhb.  16,  art.  2,  vult,  tam  amorem,  quam  tiam. 

productionem  Spiritus  sancti  vocandam  esse  2.  Ohjectioni  saiisfit. — Ratio  autem  Aureoh 

actum  liberum  et  non  naturalem,  quia  est  ex  concludit  imprimis,   hanc   non  esse    proprie 

perfecta  cognitione  et  intrinseca  determinatio-  potentiam  activam,   sed  productivam  altiori 


ne  vohmtatis,  se  moventis  ad  objectum  cogui- 
tum.  Sed  disputat  tantum  de  nomine,  nam 
libertas  aliquando  opponitur  coactioni,  et  sic 
verum  est  ihum  actum  esse  liberum,  id  est, 
hbenter  factum.  Proprie  vero  et  magis  abso- 
lute  loquendo  libertas  opponitm-  necessitati, 
ut  ex  dictis  constat,  et  hoc  modo  non  potuit 


modo.  Deinde  probat,  potentiam  hanc  et  po- 
tentiam  creativam,  quatenus  concipiuntm' , 
ut  ratioue  distinctse ,  esse  diversarum  ra- 
tionum.  Quod  supra  libro  quarto  tradidi- 
mus,  estque  doctrina  divi  Thomse,  in  1,  dist. 
29,  quaist.  1,  art.  2.  Ubi  etiam  addit,  poten- 
tiam  analogice  dici  respectu  actuum  ad  intra, 


Scotus  asserere  ihum  actum  esse  liberum,  imo  et  ad  extra  et  principahus  ad  intra.  Quod  se- 

expresse  fatetur  esse  necessarium.  Non  video  quitur  Marsihus,  in  1,  qufest,  31,  art.  3,  dub. 

autem,  cur  negaverit  vocandum  esse  actum  3,  et  Torres,  1  part.,  quEest.  33,  art.  1,  Du- 

naturalem,  quia  quod  sit  ab  objecto  cognito,  randus,  vero  in  1,  dist.  29,  qusest.  1,  admit- 

non  toUit  quin  etiam  sit  ex  intrinseca  inchna-  tens  etiam  analogiam,  putat  potentiam  pro- 

tione  et  determinatione  voluntatis  ad  mium,  prius  dici  de  potentia  creativa.  Sed  immerito. 


respectu  tahs  objecti.  lUa  autem  determinatio 
vohmtati  naturahs  est,  quia  voluntas  suam 
habet  naturam,  ergo  non  repugnat,  vohmtatis 
actum  esse  naturalem.  Et  sumendo  hberum 
sohun  pro  spontaneo,  non  repugnat,  actum 
esse  simul  naturalem  ct  hberuni  iUo  modo,  qui 
mehus  dicitur  voluntarius. 


cum  productiones  ad  intra  longe  nobihores 
sint. 

3.  Quid  sit  hcec  potenlia. — Prima  opinio. — 
Hoc  ergo  supposito,  disputant  theologi,  quid 
sit  haec  potentia,  an  absolutum  aliquid,  vel 
relativum.  In  qua  quKstione  varia}  sunt  sen- 
tentise,  Gregorius,  in  1,  dist.  7,  qutBst.  2, 
art.  2,  vix quffistiouem  admittit.  Sed  persouam 
produceutem  ait,  esse  ipsiun  priucipium,  uec 
distiugueuchun  esse  quo,  vel  quod,  quia  ibi 
luiUa  est  distiuctio.  Sed  ipse  fundatur  scniper 


CAP.  V.  DE  POTENTIA  AD  ACTUS  NOTIONALES.                                           683 

in  illo  falso  priiicipio,  qnod  iii  divinis  perso-  principinm  agendi,  ncc  totale,   ncc  partiale, 

nis  non  est   distinctio  abstracti  et  concreti,  cnjus  oppositnm  omncs  ha>  opiniones  snppo- 

qnod  supra  improbatnm  est,  qnia  ad  hoc  snf-  nunt,  prreterea  contra  primam  ex  his  opinio- 

ficit  distinctio  rationis  cum  virtuali  in  re.  Eo-  nibus  objicit  Durandus,  qnia  communicare  na- 

dem  ergo  modo  distingnerc  possnmns  princi-  tnram  ct  producere  personam,  non  snnt  dno 

pinm  quo,  a  principio,  quod,  sicut  in  creationc  actus,  nt  propterca  ncccssariffi  sint  dua^  poten- 

distingnendnm  cst,  alias  non  esset  in  omnibus  tifie.  Contra  Henricum  objiccrc  possumus,  quia 

personis  idem  principium  creandi.  similitudo  efFectus,  seu  rei  productoe  cst  prin- 

4.  Secunda  opinio.  — Rejicitur. —  Alii  ergo  cipalius,  seu  formalius  intenta.  Alia  vero  opi- 
dixerunt,  potentiam  hanc  esse  relationcm  pro-  nio  explicari  non  potest,  quare  relatio  solum 
priam  personise  produccntis.  Tenuit  Bonaven-  requiratur  ut  conditio,  vcl  de  counotato,  si 
tura,in  I,  d.7, q.  1,  Dnrandus, q.  2, qniaprinci-  intrinsece  pcrtinet  ad  constitncndum  ct  com- 
pium  propriffi  actionis  debet  cssc  Ibrma  propria  plendum  principium  formale  producendi. 
prodncentis  ct  realiter  distinctum  a  tcrraino  6.  Vcra  senteniia.  —  Dico  ergo,  hanc  po- 
producto.  Has  autem  conditiones  liabet  relatio  tcntiam,  scu  principium  formale  producendi 
persona3  producentis  et  non  esscntia,  illa  crgo  essc  solam  divinam  cssentiam,  postulare  au- 
erit  potentia.  Hajc  vero  sentcntia  non  proba-  tem  in  persona  producente  relationem  pro- 
tur,  tum  qnia  persona  non  agit  pcr  snam  pcr-  priam  scn  (qnod  idcm  cst)  quod  habcat  ipsam 
sonaUtatcm,  scd  pcr  naturam,  tum  ctiam,  quia  naturam  sine  tah  productione.  Heec  sine  dubio 
relatio  non  est  activa  et  propter  alias  rationes  est  scntcntia  divi  Thomse,  dicta  qusest.  41, 
infraadducendas.  Ncqucest  necesse,  personam  art.  5,  et  ibi  Gajetanus  et  omnium  fere  aUo- 
productam  distingui  realiter  a  principio  quo,  rum.  Quam  optimc  explicuit  Scotus,  in  1,  d.  7, 
scd  sufticit,  ut  distinguantnr  a  principio  qitod,  et  in  rc  idcm  scntit  Gabriel,  Capreohis  et  Mar- 
in  ea  productione,  in  qua  natura  ipsa  non  pro-  silins,  qusest.  11.  Et  fuit  expressa  sententia 
ducitur,  sed  communicatur.  Et  ob  eamdcm  Joannis  thcologi  in  Concilio  Florentino,  ses- 
causam  necesse  non  est,  ut  tale  principium  sion.  18,  ubi  inqnit  :  Dixi,  Filium  ex  Patre 
sit  ita  proprium  producentis,  ut  sic  incommu-  et  ex  Patris  suhstantia  gencrari,  ita  tamen  ut 
nicabilc,  imo  contrarinm  necessc  est,  sufFicit-  Pater  sit  gencrans  :  principium  autem,  quo 
qnc  ut  in  produceutc  sit  speciali  modo.  ipsa  persona  generat  est  id,  quod  solum   com- 

5.  Tertia  opinio  tripartita.  —  Alii  dixerunt,  municaMle  est,  idcm  repetit,  scssion.  19,  ejus- 
esscutiam  et  relationem  simul  esse  hujusmodi  que  sententia  ibi  probari  videtur.  In  qua  etiam 
potcntiam.  Qui  etiam  divisi  sunt,  nam  quidam  notanda  est  illa  particula  exclusiva  solum, 
dixerunt  conciu-rere  ex  sequo  (ut  Durandus  re-  quia  urget  contra  ultimas  opiniones  citatas. 
fert)  (piia  per  actus  notionales  communicatur  Item  notanda  est  expositio  illius  locutionis  : 
natura  et  producitur  persona  scu  relatio,  et  ra-  Pater  producit  Filium  ex  suistantia,  qnaj  est 
tione  primi  rcquiritnr  esscntia,  ratione  secundi  communis  apud  Patres  et  exponitur  tanquam 
necessaria  est  relatio,  ut  principium.  Henricus  ex  principio  quo,  licet  etiam  possit  aliter  ex- 
autem  in  Summa,  articulo  quinquagesimo  sep-  poni,  ut  infra  dicam. 

timo,   qucestione  septima,  dicit,   principalius  \f  1 .  Prolatur  prior  pars .  —  Ratio  divi  Tho- 

concurrerc  rclationem,  quam  esscntiam ,  quia  mae  est  optima,  quia  in  omni  productione  il- 

productum  debct  esse  distinctum  et  simile,  et  lud  est  principium  quo  producendi,  in   qno 

illud  prius  principalius  est,  quod  provenit  a  productum  assimilatur  producenti,  sed  hoc  est 

relatione.  Alii  vero  e  contrario  dicuut,  essen-  natura  in  divinis  personis,  ergo.    Confirmat 

tiam  esse  principaliorem  in  hac  potentia,  rela-  hoc  Scotus,  quia  alias  productio  Filii,   verbi 

tionem  vero  requiri  quasi  ad  ultimam  deter-  gratia,  essct  aequivoca,  et  ita  non  esset  perfec- 

minationem  ct  constitutionem  talis  potentiae,  ta  gcneratio.  Scqucla  patet,  quia  Filius  non 

tauquam  conditionem  necessariam,  non  solum  esset  similis  Patri   in  principio  producendi, 

cx  parte  principii  quod,  sed  etiam  ex  parte  ip-  Addere  etiam  possumus,  talem  productionem 

sius  potcntiffi,  ut  sit  aliquid  notionale  ct  non  non  esse  posse  formaliter  per  intellectum  et 

commune  omnibus.  Qna^  sentcntia  solet  tribni  actum  intclligendi,  si  principium  formale  ejns 

Cajctano  et  Marsilio,   sed  revera  non  aliud  est  relatio,  quia  relatio,  ut  sic,  nec  est  intel- 

sentiunt,  quam  quod  statim  dicemus.Et  omnes  lectus,  nec  actus  intenigendi,  ut  supra  osten- 

hte  opiuioncs  refutari  possunt  rationibus  factis  suni  cst.  Confirmatur  praterea,  nam  per  id 

contra  praicedeutem.  Probant  enim  rationes  Pater  est  formahter  potcns  ad  gencrandum , 

illre  personalitatem,  vel  relationem  non  esse  per  quod  est  fojcundus  :  habet  antem  foecundi- 


684  LIB.  VI.  DE  ORIGINIBUS  ET  ACTIBUS  NOTIONALIBUS. 

tatcm  non  a  relatione;,  quoe  incommunicabilis  que  productionis  :  intellectum  vero  esse  prin- 

est,  sed  ab  essentia,  qufe  propter  suam  infini-  cipium  proximum  generationis,  voluntatem 

tatem   est  communicabilis,  est  ergo  essentia  autem  spirationis.  Quse  doctrina  recte  intellec- 

formale  principimn.  ta  vera  est.   Addere  tamen  oportet,  sub  intel- 

8.  Proiatur  posterior  pars.  —  Ultima  vero  lectu  (et  idem  est  de  voluntate)  non  tantum 
pars  conclusionis  patet.  Quia  potentia  gene-  facultatem,  seu  potentiam,  sed  etiam  actum 
randi,  verbi  gratia,  non  est  communis  simpli-  ipsum  intelligendi  comprehendendum  esse. 
citer  loquendo,  sed  propria  Patris  :  ergo  opor-  Quia,  ut  seepe  dixi,  intelligere  Dei  est  purissi- 
tet,  ut  aliquo  modoinchidat  proprietatem  pro-  mus  actus,  et  ideo  in  ipso  non  est  propria,  et 
priam  Patris  :  ergo  illam  includit,  saltem,  ut  formaUs  potentia  intelhgendi  secnndum  rem , 
conditionem  necessariam  ex  parte  personoe  sed  est,  ipsum  inteUigere,  quod  diversis  modis 
producentis.  Ratio  vero  a  priori  est  quia  divina  propter  nostram  imperfectionem  a  nobis  con- 
essentia  non  est  communicabilis  per  unum  cipitur,  pront  notavit  etiam  D.  Thomas,  in  1 
modumproductionis,  nisiunipersonse,  uthbro  p.,  q.  ^l,  art.  4,  ad  3.  Et  ideo  virtus  produ- 
pi^imo  probatum  est,  quia  actus  notionales  non  cendi  ad  intra  proxime  convenit  ratione  ipsius- 
possunt  muhiphcari,  qviasi  numerice,  et  ideo,  met  actus  intehigendi,  et  volendi.  Deinde  vero 
ut  tahs  natura  possit  exercere  rationem  poten-  addo ,  iUas  duas  rationes  remotam  ,  et  proxi- 
tiae,  seu  principii  quo  respectu  aUcujus  actus,  mam,  non  ita  cssc  accipiendas,  ut  una  in  al- 
necesse  est,  ut  secundum  originem  prseexistat  tera  non  inchidatur,  saUem  imphcite,  sed  ita 
in  persona  producente  absque  taU  actu,  ergo  ut  per  essentiam  confuse  tantum  significetur 
hoec  conditio  est  necessaria  ad  talem  poten-  id,  quod  est  principium  horum  actuum  secnn- 
tiam,  hanc  vero  conditionem  secum  affert  re-  dum  quamdam  rationem  communem,  et  quasi 
latio  producentis,  ut  constitutiva  personoe  im-  radicalem  :  per  inteUigere  autem,  et  veUe  si- 
productse  taU  productione.  gnificentur  proprie  rationes,  sub  quibus  essen- 

9.  Objectioni  occiirritur.  —  Sed  objici  potest,  tia  est  principium  singulorum  actuum,  quam- 
quia  sequitur  hanc  potentiam  quantum  ad  id,  vis  etiam  iUse  rationes  essentiales  sint  ipsi  es- 
quod  habet  totam  rationem  principii,  esse  in  sentiee,  et  inter  eas  inteUigere  formaUus,  quam 
omnibus  personis,  unde  consequenter  dicen-  veUe.  Qufe  omnia  supra  satis  tractata  sunt,  et 
dum  est,  in  aUquibus  esse  quasi  impeditam,  ne  in  sequentibus  UlDris  ampUus  confirmabuntur, 
possit  exire  in  actum  :  hoc  autem  videtur  ab-  tractando  de  personis  in  particulari. 
surdum  ,  quia  naturaUs  potentia  non  potest 

impediri,  nisi  vel  ab  extrinseco,  vel  prseterna-  CAPUT  VI. 
turaUter,  neutrum  autem  potest  tribui  Deo. 

Respondetur  concedendo  sequelam,  imo  id  pu-  QUis  siT  proprius  et  formalis  terminus 

tamus  necessarium,  ut  in  omni  genere  poten-  utriusque  originis. 
tiae  sit  asquaUtas  in  divinis  personis,  ut  supra 

Ubro  quarto  ostensum  est.  Ad  objectionem  au-  1 .  Terminus  adcpquatus  est  pcrsona. —  Varice 

tem  respondeo,  talem  potentiam  non  esse  pro-  opinio7ies  de  termino  formali.  —  In  hoc  puncto 

prie  impeditam  in  ahqua  persona,  si  impedi-  fere  sunt  iidem  dicendi  modi,  qui  in  prajce- 

mentum  privative  sumatur.  Negative  autem  denti  capite  notati  sunt.  Omnes  enim  doctores 

verum  est,  non  habere  in  quacumque  persona  conveniunt,  personam  productam  esse  adae- 

conditionem  necessariam.  Quod  non  est  incon-  quatum  terminum  originum,  hoc  per  se  no- 

veniens,  quia  non  est  prasternaturale,  nec  ex  tum  est,  supposito  mysterio,  unde  sola  persona 

impedimento  extrinseco,  sed  intrinseca  condi-  dicitvu'  genita  vel  procedens.  De  termino  au- 

tione,  et  maxime  connaturah  divinte  naturae.  tem  formah  Gregorius,  in  1,  dist.  5,  quaest.  1, 

Nam  ex  se  postulat  hunc  ordinem  existendi  in  quem  fere  sequitur  Gabriel,  qua?stione  2,  uon 

phn^il)us  personis,  mediante  origine,  et  ideo  putat,  esse  distinguendum  de  termino  formah, 

in  una  postulat  conditionem  necessariam,  ut  vel  totah,  seu  integro,  qui  est  persona  pro- 

pro(hicat  ipsa  persona,  et  ipsa  natura  sit  prin-  ducta,  sed  fundatur  sempcr  in  Ulo  falso  fun- 

cipium  producendi,  in  aha  vero  postulat  con-  damento  ,   quod  non   distinguit  abstracta   a 

ditionem  oppositam.  concretis.  Ahi  dicnnt,  rekitionem  personaj  pro- 

10.  DuUum. — Solet  autem  uUerius  inquiri,  ductge  esse  terminum  formalem.  Ita  Durandus, 

an  essentia  sit  principiuni  remotum,  vel  pro-  dicta  dist.  5,  qurest.  2,  et  Aureohis  apud  Ga- 

ximum,  ct  communiter  dicitur,  essentiam,  ut  preohnn  U)i.  Fundantm-,  quia  quod  pra^existit 

csseutiam,  csse  principium  principale  utrius-  productioni,  non  cst  terniinus  formaUs  ejus, 


CAP.  VI.  DE  TERMINIS 
sed  quod  .sul)scqiutur,  esscntia  autem  piwexis- 
tit  protluctioni  ordinc  originis  :  crgo  non  cst 
terniimis  fornialis,  scd  rclatio.  Undc  coUigit 
Durandus,  in  liis  productionibus  cssentiani  po- 
tius  se  habere,  ut  materiam,  ex  qua,  vcl  de 
qua  producitur  pcrsona.  Quod  etiam  sensit 
Henricus,  in  Sum.,  art.  5,  q.  3.  Et  ita  expo- 
nunt  locutioncs  Patrimi,  cum  dicunt :  Fairem 
gcnerasse  Filium  de  sua  siibstantia.  Quia  licet 
essentia  non  sit  proprie  materia,  hal)et  cum 
illa  proportionem  in  lioc  quod  supponitur  pro- 
ductioni,  etdetcrminatur  pcr  proprictatcmpcr- 
sonalem,  tanquam  pcr  formam. 

2.  Vera  resoltitio.  —  Veritas  auteni  est,  ip- 
sam  essentiam,  ut  communicatam  pcrsonai 
esse  terminum  formalcm,  requirere  autcm  re- 
lationcm,  ut  conditionem  necessariam.  Hsec 
est  D.  Thomai  scntcntia,  1  p.,  q.  41,  art.  3, 
ubi  Gajctanus  ct  alii  idem  doccnt,  ct  Capreo- 
lus,  supra  Bonavcntura,  in  1,  dist.  5,  q.  2,  et 
ibi  Scotus,  q.  2  ct  3,  Marsilius,  iu  1,  q.  9.  Et 
posterior  quidcm  pars  facilis  est,  patcbitque 
respondendo  ad  motivum  Durandi.  Principalis 
vero  assertio  convincitur  rationibus  factis  in 
praecedenti  puucto.  Nam  in  omni  productione 
formahs  terrainus  est  natura,  vcl  forma,  in 
qua  productum  assimilatur  producenti,  ut  cx 
philosopliia  constat  et  inductione  ostendi  po- 
tcst,  ct  rationc,  quia  produccns  intcndit  assi- 
milare  sibi  productum,  ct  illi  communicare 
suum  esse,  et  suum  principium  produccndi.  Si 
divina  natiu-a  cst,  in  qua  pcrsona  est  similis 
producenti,  et  quoe  primario  communicatur,  et 
cst  prima  ratio,  et  principium  illius  communi- 
cationis  :  ergo  eadcm  cst  tcrininus  formahs. 
Et  confirmatur,  quiaaUas  intelligi  non  posset, 
quo  modo  productio  Filii  esset  vera  et  univoca 
gcncratio. 

3.  Ohjectioni  occurritur.  —  Dices,  hoc  ni- 
mium  probare,  scilicct  productionem  Spiritus 
sancti  esse  gencrationcm.  Rcspondeo,  propter 
hoc  addenda  essc  cum  proportionc,  quee  proxi- 
me  diximus  in  fine  capitis  .superioris.  Nam  es- 
sentia  est  quidem  terminus  formahs,  sed  sub 
liaic  vocc  non  explicatur  proxima  ratio,  sub  qua 
cst  terminus  uniuscujusqueoriginis,  secundum 
speciem  suam.  Est  ergo  terminus  formalis  pro- 
ductionis  Vcrbi,  quatcnus  est  ipsum  intelligere 
per  essentiam,  et  ideo  illa  productio  est  vera 
generatio,  ut  infra  dicam.  Eadem  vero  essen- 
tia  est  formalis  tcrminus  productionis  Spiritus 
sancti,  quatcnus  cst  amor.  Et  idco,  licct  illa 
productio  formalitcr  tcndat  ad  communicatio- 
nem  amoris,  ct  quoad  hoc  procedant  in  illa 
rationes  factcc,  quia  amor  absolutum  quid  est 


FORMALIBUS  ORIGINUM.  C85 

et  ipsamet  essentia  pcr  summam  identitatera, 
nihilorainus  tamcn  illa  non  cst  gencratio,  quia 
non  ita  formalitcr  tcndit  ad  communicatio- 
nem  naturaj,  ut  sic,  sicut  latius  infra  suo  loco 
dicemus. 

A.  Fundamento  contrario  satisfit.  — Adfim- 
damentum  autcm  contrariai  scntentioe  re.spon- 
dctur,  aliquando  possc  terrainura  forraalcm 
prai^cxistcre  produitioni,  ut  resurrcctioni prai- 
existit  anima,  imo  et  gcncrationi  hominis  or- 
diue  naturae.  Est  taraen  advertendum  discri- 
raen :  nara  in  illis  productionibus  anima  non 
est  terminus  formalis  secundum  se,  sed  ut 
unita  matcriaj,  et  idco  necesse  est,  addi  mo- 
dura  unionis  :  in  prcesenti  vero  essentia  est 
tcrrainus  forraalis,  ut  conimunicata  personce  : 
ad  hoc  autcm  non  additur  illi  novus  modus  ab 
ea  distinctus,  sed  sola  rclatio,  ct  ideo  illa  cst 
conditio  neccssaria,  ut  cssentia  in  tali  persona 
habcat  rationcm  hujusmodi  terraini. 

5.  Essentia  non  imitatnr  materialem  cau- 
sam.  —  Unde  ctiara  falsum  est,  quod  Duran- 
dus  et  Hcnricus  docuerunt  de  causa  materiali. 
Quia  divina  natura  in  his  originibus,  scu  pro- 
ductionibus  nullum  habct  concursum,  vcl  quasi 
concursum  causse  materialis.Nam  prcesupponi 
ad  terminura  adsequatum  productionis  non  est 
proprium  matcrialis  causse  soHus,scd  convenit 
etiam  principio  qua.si  activo  productionis,  sive 
sit  principium  qiiod,  sive  qiio  et  hac  potissiraura 
ratione  convenit  esscntiee.  Itera  quando  ter- 
minus  formalis  nec  producitur,  nec  comprodu- 
citur  pcr  originem,sedtantum  comraunicatur, 
ctiam  postulat  ut  supponatur  productioni,  or- 
dine  originis,  ct  ex  hoc  etiara  capite  convcnit 
esscntiai  pra'Supponi  secundum  rationem,  seu 
ordinera  originis,  ante  personam  productam. 
Non  igitur  propter  hanc  solam  proprietatcm 
triliui  potcst  Divinitati  ratio,  vel  urabra  mate- 
rialis  causa)  in  his  originibus,  quia  in  nidla  re 
propria  ilh  causee  cst  proportio,  et  quia  illa 
causa  iraperfectissima  est. 

6.  Patres  ergo  cum  dicunt,miam  personam 
producere  aham  de  sua  substantia,  intelligunt 
tancpiara  de  totah  forraa  et  natura.  Ncc  aliud 
explicare  intcnduut  pcr  ilhun  loqucndi  mo- 
dum,  praitcr  consubstantiahtatem.  Ut  egregie 
dixit  Joanues  Theologus  in  Concilio  Florcntino, 
sess.  18,  et  sumitur  ex  Hilario,  hb.  8,  de  Tri- 
nit.,  satis  a  principio.  Consubstantialitas  au- 
tem  personarum,  non  est  materiahs,  sed  raaxi- 
me  formahs  (ut  sit  dicam)  quia  est  ratione  in- 
tegree  et  simphcissiraai  naturse,  quse  est  actus 
purissimus.  Unde,  illa  essentia  non  determina- 
tur  per  relatiouem,  tanquam  materia  per  foi*- 


GAPUT  VII. 


SENTIA,    POTEINTIA,    AUT 
CARI  POSSINT. 


RELATIONE  ,    PR^DI- 


686  LIB.  VI.  DE  ORIGINIBUS  ET  ACTIBUS  NOTIONALIBUS 

mam,  sed  ut  natnra  pcr  tcrmimim  substautia- 
lem,  seu  personalitatem. 

7.  Oljectio.  —  Responsio.  —  Objici  vero 
potest,  quia  D.  Thomas,  1  p.,  q.  39,  ad  \,  ne-    quomodo  notionales  actus  de  deo  ,  divina  es- 
gat,  lianc  propositionem  De,  significare  habi- 
tudinem  causse  formalis,  sed  inagis  habitudi- 
nem  caiisae  materiahs  et  efFicientis.  Ergo  cum 

Patres  docent,  Patrem  generare  Fihum  de  sua  1.  Quamvis  de  loquendi  modo  in  hac  ma- 
substantia,  non  possumus  id  exponere  de  prin-  teria  nonnuUa  obiter  in  superioribus  tacta  sint, 
cipio  formah,  sed  potius  de  materiali.  Respou-  ad  complementum  doctrinse  ahqua  hoc  loco 
deo,  D.  Thomam  ibi  non  tractare  de  hac  pro-  addere  necesse  est.  Multa  enim  de  his  locu- 
positione :  Patcr  gencrat  Filium  de  substantia,  tionibus  scribunt  theologi,  preesertim  D.  Tho- 
sed  de  hac  :  Pater  et  Filius  sunt  de,  vel  exuna  mas  1.  part.  quast.  39  ct  41,  quse  omnia  bre- 
essentia.  Docetque,  non  csse  admitteiidam  il-  viter  quinque  reguhs  comprehendi  possunt. 
lam  locutionem,  cum  Augustiiio,  7,  de  Trini-  2.  Primaregula.  — Prima  regula  e.st,  Actus 
tate,  cap.  6,  potiusque  dicendum  esse  :  Pater  notionales  propriissimc,  ac  verissime  prsedi- 
et  Filiiis  simt  unius  essentice.  Quia  per  hunc  cantur  de  singuhs  personis,  propriis  nomini- 
posteriorem  loc|uendi  modum  sohim  significa-  bus  significatis  in  concreto,  respective,  seu 
tur  habitudo  formse,  et  non  denotatur  aliqua  distributione  accommodata,  ut  Pater  generat, 
distinctio  in  re  inter  personas  et  essentiam,  Filius  generatur.  Et  sub  eadem  regula  com- 
quia  ahqua  persona  potest  esse  suamet  natura,  prehenditur  hsec  locutio,  Spirator  spirat ,  vel 
quse  se  habet,  ut  forma.  Per  priorem  vero  lo-  Pater  etiam,  aut  Filius  spirat.  Totum  hoc  est 
cutionem,  si  Pater,  vel  Filius  dicatur  esse  de  de  fide,  et  ita  clarum,  ut  non  egeat  nova  pro- 
essentia,  indicatur  aliqua  distinctio  personse  batione.  Solum  oportet  observare,  ut  si  ter- 
ab  cssentia,  propter  habitudinem  materiai,  minus  notionalis  actus  in  prsedicatione  expri- 
vel  efficientis,  quam  particula  Be  videtur  si-  matur,  cum  debita  proportione  explicetur.  Ut 
gnificare.  si  Pater  dicitur  generare ,  solum  addamus  Fi- 

8.  Sed  hoc  ultimum  limitandum  est,  ut  in-  lium,  vel  ahum  sequivalentem  terminum,  quia 
telligitur  quando  particula  illa  ita  absolute  po-  ille  actus  sohim  illum  terminum  respicit,  et  sic 
nitur  inter  duo  extrema,  dicendo,  hoc  est  de  de  aliis,  Propter  quod ,  haec  est  falsa  locutio , 
illo.  Si  autem  addatur  aliqua  determinatio,  Pater  genuit  se,  quia  iUud  relativum  eamdem 
scilicet :  Hoc  est  de  sulstantia  illius,  nihil  ob-  personam  ,  qua;  prgecessit,  refert.  Augustinus 
stat,  quominus  pcr  illam  particulam  significe-  autem,  Epistola  66 ,  dixit :  Pater  genuit  alte- 
turhabitudocausoe,  seuprincipiiformalis,cpiia  ricm  se.  Cum  vero  dixit,  alterum,  distinctio- 
per  illam  locutionem  solum  significatur,  hoc  nem  personarum  satis  significavit ,  illud  vero 
et  illud  esse  ejusdem  naturse,  et  habcre  inter  se  non  in  omni  rigore,  ct  proprietate,  sed  me- 
se  distinctionem.  Unde  idem  divus  Thomas,  taphorice  sumpsit,  ad  significandam  summam 
quaist.  41,  art.  4,  ad  3,  hanc  differentiam  con-  similitudinem  id  est,  gemiit  alterum  sihi  simi- 
stituit  inter  illas  duas  propositiones.  Ubi  etiam  lem.  Nam,  et  sic  communiter  loquimur,  et  ita 
in  solutione  ad  1,  ait :  Cam  Filius  cliciturna-  etiam  exposuit  D.  Thomas,  dict.  q.  39,  art.  4. 
tus  de  Patre,  non  significari  principiwm  ma-  Quod  vero  idem  Augustinus,  dixit  3,  contra 
teriale,sedprincipi'umgeneransco?isubsta?itiale.    Maxim.,  cap.  6:  Pater  genuit,  quodipseest, 

alium  seusum  liabet,  ut  statim  exponam. 

3.  Secunda  regula.  —  Secunda  regula  est  : 
Actus  notionales  non  prffidieantur  de  proprie- 
tatibus  in  abstracto  significatis,  id  cst,  non  di- 
cimus  :  Paternitas  generat,  etc.  Ita  docet  divus 
Thomas,  qurest.  32,  art.  2,  ad  2,  ubi  Cajeta- 
modum  dicimus,  quod  Filius  est  genitus  de  es-  nus,  Torres  et  alii.  Ratio  reddi  potest,  cpiia  ac- 
sentia  Patris.  Eodein  ergo  modo  dicitur  Pa-    tioncs  sunt  suppositorum  et  iion  formarum  in 


Et  in  solutione  ad  2,  ait :  Cum  Filius  dicitur 
gcnitus  de  essentia  Patris  :  particulam  Be  si- 
gnificare  consubstantialitatem.  Et  addit,  iii 
illa  locutione  posse  particulam  De  dicere  for- 
male  principium,  iii  his,  in  cpiibus  ipsse  formse 
sunt  subsistentes  et  concludit :   Ft  per  hunc 


ter  gcncrarc  Fjlium  de  sua  substantia. 


abstracto.  Respoiidcri  autem  potest,  cjuod  in- 
terdumlribuuutur  forinis  subsistentibus,  prop- 
ter  earuin  .simplicitatem  et  idontitatem  cum  per- 
sonis,  sic  eiiim  dicimus  :  Deilas  creat.  Scd 
observaudum  hic  cst,  (piod  supra  notavi,  has 


CAP.  VII.  DE  MODO  LOQUENDI  DE  ORIGINIBUS.  087 

locutiones,  qufe  proptcr  idcntitatcm  adniittun-  Ti.  An  Jiis  Deus  generet.  —  Dubitant  autcin 

tur,  non  esse  extcndendas  cum  aliquo  al)sur-  theologi,  an  possint  illud  subjcctum  supponere 

do,  vel  contra  comnumcm  usum.  Vcr])a  crgo  pro  hoc  Deo,  ut  sic^  ita  ut  dc  illo  verificctur 

significantia  actionem  reddunt  sensuni  forma-  praidicatum,  et  tota  propositio.  Nam  Cajeta- 

lem,  quando  attribiumtur  formis  in  abstracto,  nus,  iu  dicto  articulo,  partem  affirmativam  sc- 

et  ideo  actus  attribui  potest  formae ,  quas  est  quitur,  quia  sicut  tenet,  Deitatem,  ut  subsis- 


principium  formale  ejus,  uon  vero  alteri.  Sic 
dicere  possunuis,  justitiam  punire,  non  vcro 
parcere,  aut  misereri  :  dicimus  etiam,  Patrem 
producere  Filium  intellectu,  non  autem  vohui- 
tate.  Proprietas  autem  personalis  est  princi- 
pium  formale  actuum  uotionalium,  ut  ostcn- 


tentem  cx  se,  ac  prajcisis  per  rationem  perso- 
nalitatibus,  esse  hunc  Deum,  ita  putat  in  illa 
propositione  Deus  goierat,  su])jectum  suppo- 
nere  pro  lioc  Deo  abstraiiendo  secundum  ra- 
tionem  a  personis.  Torres  vero  ibidem  lianc 
sententiam  acriter  impugnat.  Ut  autem  illam 
sum  est,  et  ideo  illaj  praiuicationes  non  admit-    impugnet ,  pro  fundamento  sumit,  Deum  ex 


tuntur,  nequc  usurpantiu".  Qua  propter  niliil 
valet  hoec  collectio :  Pateriiitas  est  Pater  et 
Pater  generat :  ergo  Pateriiitas  generat,  va- 
riatur  enim,  (ut  Logici  aiunt)  appcllatio,  sen- 
sus  identicus  rautatur  iu  formalem.  Verbum 
enim  sul)stantivum,  est  (juxta  communcm  mo- 
dum  significandi  et  loqueudi)  facile  usurpatur 
in  sensu  identico,  quando  inter  prcedicatum, 
et  subjectum  in  re  non  est  distinctio  :  et  ideo 
lise  propositiones  admittuntur  :  Paternitas  est 


se,  ac  semper  supponere  immediatc  pro  perso- 
nis.  Quod  quidem  fundamentum,  nec  neces- 
sarium,  nec  verum  est  :  nam  vcrissimum  est, 
Deum  ex  se,  ratione  subsistentioe  esseutialis 
liabere  pro  quo  immediate  supponat,  abstra- 
liendo  ratione  a  personis,  atque  adeo  si  ter- 
minus  Dcus  aliunde  non  restringatur  ita  sup- 
ponerc,  ut  supra  etiam  tactum  est. 

G.  Resolutio.  —  Niliilominus  in  illa  proposi- 
tione  dicendum  est,  non  posse  ita  supponere 


Deus,estPatcr,  etc.  Verbum  autem  adjectivum  sulijectum  illud,  ut  de  hoc  Deo  sic  sumpto  pra3- 

significans  actioncm  facit  sensum  formalem,  et  dicatum  verificetur.  Ratio  est  clara,  quia  liic 

ideo  liae  nou  admittuntur  :   Patcrnitas  intel-  Deus,  ut   abstraliens  a  personis,   non  potest 

ligit  aut  creat,  etc.   Quoe  omnia  maxime  ni-  esse  principium,  quod,  actuum  notionalium, 

tuntur  communi  modo  significandiet  loquendi  quia  liic  Deus  non  distinguitur  realitcr  ab  ulla 


sapientum. 

4.  Tcrtia  rcgula.  —  Tertia  regula  est.  Ac- 
tus  notionalcs  rccte  prsedicantur  de  Deo  si- 
gnificato  per  omuia  cssentialia  in  concreto 
sumpta,  ut  Deiis  generat,  etc.  Quod  cst  de 


persona :  ergo  ut  sic  non  potest  realiter  pro- 
ducere.  Si  vero  liic  Deus  non  ita  abstraliatur, 
sed  indefinite  sumatur  pro  Divinitate,  ut  su]> 
sistente,  sive  immediate  in  se,  sive  incommu- 
nicabiliter  in  persona,  sic  verificatur  illa  pro- 


fide  :  et  ita  in  lioc  consentiunt  omnes  tlieologi,     positio  de  lioc  Deo,  non  tamen  ratione  sulisis 
D.   Tiiomas,  dict.  qucest.  39,  art.  A,  ubi  om- 


nes  interpretes,  idem  D.  Tliomas,  Bonaven- 
tura,  Scotus,  et  alii  cum  Magistro  in  t,  d.  4. 
Et  sumilur  ex  Scriptura,  nam,  Mattli.  IG, 
Christus  dicitur  Filius  Dei  vivi.  Item  ex  Syni- 
bolo,  ubi  Filius  dicitur  Dcusde  Dco.  Quam  lo- 
cutionem  et  etiam  de  Spiritu  sancto  veram 
es.se,  ostendit  late  Anselmus,  Ubro  de  proces- 
sione  Spiritus  sancti,  cap.  5  et  7.  Ratio  vero 
est,  quia  nomen  concretum,  licet  formaliter 
significet  naturam  communem,  ex  vi  modi 
significandi ,  aptum  est  supponcre  pro  perso- 
na ,  ut  patct  iu  his  praidicationilms ,  Tiomo 
scrihit,  aut  generat :  et  ratio  est,  quia  tale  no- 
men  siguificat  naturam  ut  per  se  stantem,  et 
ut  est  in  suo  supposito.  Ergo  in  liac  proposi- 
tione,  Deus  generat,  subjectum  recte  suppo- 
nit  pro  persona  Patris,  ergo  est  vcra  locutio, 
nam  ad  veritatem  talis  locutionis  aflnmativse 
sufticit,  ut  pra)dicatum  conveniat  uni  suppo- 
sito  tahs  naturse. 


tentis  communis,  sed  solum  ratione  Patris. 
Quia  ut  diceliam,  ad  veritatem  propositionis 
indefinitse  satis  est,  ut  prsedicatum  de  vino  sin- 
gulari  verificetur,  talis  vero  est,  vel  eamdem 
rationcm  habet  illa  propositio  Deus  generat, 
si  in  ea  subjectum  illo  modo  supponat. 

7.  In  liac  Deus  gcnerat  qmviodo  Dcus  sup- 
jionat.  —  Dubitari  autem  ulterius  solet,  an  ve- 
rum  sit  ita  supponere  indefinite,  vel  potius 
definite,  ac  determinate  pro  sola  persona  Pa- 
tris.  Nam  Durandus,  et  alii  statim  citandi  vo- 
luut,  ibi  Deum  supponere  indefinite  pro  om- 
nibus  personis,  verificari  autem  de  una.  Quod 
satis  est  ad  veritatem  propositionis  indefinitse, 
seu  particularis.  Quamvis  enim  Deus  sit  ter- 
minus  singularis  ex  parte  naturfe,  imitatur 
terminos  communcs  ex  parte  personarum. 
D.  Thomas  autem,  dicto  art.  4,  vult,  in  illa 
propositione  sul)jectum  restringi  a  prajdicato 
et  determinari,  ut  solum  supponat  pro  persona 
Patris,  tpiia  illa  soli  potest  conveuire,  gene- 


688  LIB.  VI.  DE  ORIGINIBUS  ET  ACTIBUS  NOTIONALIBUS. 

rare.  Unde  in  liac,  Deus  spirat,  supponit  pro  illae  diise  propositiones  sunt  immediate  oppo- 

solis  personis  Patris,  et  Filii.  QuaB  sententia  sitae,  quia  potest  esse  alia  persona,  lieet  non  sit 

milii  probatur,  quia  semper  loquimur  de  Deo,  alius  Deus.  Hoc  autem  modo  fieri  potest  prsedi- 

ut  de  re  omnino  singulari,  et  certa,  quoad  catio :  Deus  genuit  alium  qui  est  Deus,  vel,  a- 

prsedicatum,  quod  de  illo  affirmamus.  Potest  lium  qui  est  idem  Deus.  Existimo  etiam  simpli- 

etiam  reddi  ratio,  quia  quando  de  communi  citer  dici  posse :  Deus  genuit  cimdcm  Dcum, 

termino  preedicatur  aliquid,  quod  solum  potest  quia  solum  denotatur  identitas  naturse  et  non 

convenire  communi  naturffi,  ut  sic,  subjectum  excluditur  distinctio  personse,  quam  verbum, 

restringitur  a  prsedicato  ad  supponendum  tan-  genuit,  includit.  Et  in  hoc  sensu  censeo  dixisse 

tum  pro  illa,  utinhac^owo  est  species,  et  in  Augustinum  supra:  Patrem  genuisse  quod  est 

hac  Deus  communis  tribus  perso7iis,  ergo,  et  e  ipse.  Phira  de  simihbus  locutionibus  legi  pos- 

contrario,  quando  preedicatur  aUquid  de  ter-  sunt  in  D.  Thoma,  dicto  art.  4,  Alensi,  1  p. , 

mino  communi,  quod  tantum  ratione  unius  quaest.  50,  memb.  3,  Marsiho  in  1,  qusest.  8, 

personae  potest  ilh  convenire,  subjectum  ilhid  et  supra  citatis  auctoribiLS. 

determinatur  an  supponendum  pro  illa  per-  dO.  Qmrta  regula. — Quarta  regula  sit.  Ac- 

sona.  Quia  ergo  generare  sohim  ratione  unius  tus  notionales  proprie  et  in  rigore  non  preedi- 

personse  potest  convenire  Deo,  ideo  determi-  cantur  de  Deo,  ut  significato  in  abstracto  per 

natur  subjectum  ad  supponendum  pro  iha.  terminum  cssentialem.  Itaquehaic  estfalsalo- 

8.  Dices  :  in  hac  locutione,  Homo  scriMt,  cutio :  Essentia  vel  Divinitas  generat.  Conchi- 
non  restringitur  prcedicatum  ad  supponendum  sio  est  de  fide,  defmita  in  capite  Damnamns, 
prosohspersonisscribentibus,  sedindifferenter  de  summa  Trinitate.  Consentiunt  scliolastici, 
supponit  pro  omnibus,  hcet  verificetur  de  sohs  D.  Thomas,  qusest.  36,  art.  5,  Bonaventura, 
scribentibus ;  ergo  simihter  in  prsesenti.  Res-  Scotus  et  rehqui,  in  1,  d.  5,  Marsihus,  q.  9. 
pondetur  negando  consequeutiam ,  quia  in  Ratio  est,  quia  generans  et  genitum  distin- 
exemplo  adducto,  prcedicatum  ex  se  est  indif-  guuntur  reahter,  ut  in  creaturis  manifestum 
ferens,  et  potest  convenire  omnibus '  homini-  est,  et  in  divinis  etiam  hsec  oppositio  originis 
bus  :  et  ideo  non  restringit  suppositionem.  est,  quse  affert  distinctionem  realem :  ergo  si 
Nam  illa  descriptio  suppositionis,  quam  ah-  essentia  generaret  vel  spiraret,  produceret  ah- 
qui  dialectici  tradunt,  scihcet,  est  acceptio  ter-  quid  reahter  distinctum  a  se,  ergo  dicendo  es- 
mini  pro  rc,  de  qua  verificatur ,  ut  bona  sit,  sentia  generat,  significatur,  producere  rem  a 
inteUigi  debet  secundum  aptitudinem,  id  est,  se  reahter  chstinctam :  hoc  autem  repuguat 
?  erificari  potcst,  et  ideo  in  hac  locutione,  Ho-  divinitati  persona?  productse:  ergo,  Deinde  ad- 
mo  currit ,  subjectum  non  supponit  pro  ho-  di  potest  ratio  ex  Metaphysica  sumpta,  quia 
mine  in  communi,  quia  prsedicatum  ilh  con-  actiones  sunt  suppositorum,  non  natm-arum, 
venire  non  potest.  Inpraisenti  autem  prsedica-  hsec  autem  nomina  abstracta  significant  pree- 
tum  notionale,  ut  generare,  non  solum  de  cise  naturam,  ut  talis.est,  et  ideo  ex  modo  lo- 
facto  convenit  soli  Patri ,  sed  etiam  soh  iUi  quendi  habent  supponere  pro  supposito,  ergo 
convenire  potest,  et  ideo  non  relinquit  iudif-  non  potest  iUis  actio  tribui. 

ferentem  suppositionem,  sed  restrictam.  M.  Ohjectio. — Responsio. — Sed  contra, quia 

9.  Nota.  —  UUimo  in  liacregula  observan-  hsec  est  vera  locutio:  OmJiipotcntia  crcat.  Su- 
dum  est,  ut  si  in  tah  prffidicatioue  terminus  pra  etiam  dictum  est,  actionem  posse  praedi- 
exprimatur,  id  fiat  debito  modo  (sicut  in  primo  cari  de  forma  abstracta  in  Deo,  quando  iUa  est 
adnotavi)  ita  ut,  si  terminus  per  nomen  perso-  principium  formale  actionis :  sed  essentia  est 
nale  exprimatur,  actus  tribuatur  illi  personse,  principium  formale  generandi :  ergo  ex  hoc 
cui  conveuit,  ut,  Dcus  geuerat  Verbum  aut  capite  potest  proidicari:  ahunde  vero  propter 
Fihum.  Si  autem  exprimatur  per  terminum  summam  identitatem  trahitur  ahquando  abs- 
essentialem,  nihil  addatm"  ex  parte  prsedicati,  tractum  ad  supponendum  pro  supposito,  ut  in 
quod  suppositionem  distrahat.  Nam  hsec  est  hac,  Dcitas  creat,  ergo.  Respondeo  primo,  non 
vera  locutio :  Deus  genuit  Deum,  hai  vero  suut  esse  similem  rationem,  quia  inter  omnipoten- 
fa.\siB:  Deus  genuit  se  Dcum.,  ct  Deus  gcnuit  tiam  et  terminum  creatiouis  potest  esse  reahs 
alium  Deum.  Quia  prior  confundit  pcrsouas,  distinctio,  qute  esse  non  potest  iuter  essentiam 
posterior  distiuguitnaturas,ut  rectc  docucruut  et  genitum.  Unde  omnipotentia  vel  Deitas  ad 
Hugo  de  sancto  Vict. ,  in  Sum.  seutentiarum,  creandum  nihil  per  serequirit,  prseterid  quod 
tract.  I,  cap.  11,  D.  Thonias  ct  ahi  theologi  in  ea  essentialiter  includitur,  ex  quo  patet 
supra  citati,  ct  MarsUius,  in  1,  quiest.  8.  Neque  responsio  ad  posleriorem  paitcm.  Nam  esseu- 


CAP.  VII.  I)E  MODO  LOQUENDI  DE  0RIGIN1BL'S.  689 

tia,  licct  sit  piincipimn  formale  generationis,  gari.  Ha3C regnla  est  manifesta,  qnando  termi- 

reqnirit  tamen  modnm  cxistendi  in  Patre.  Et  nnspositnsexpartcsnbjectipcrsonalisest,  quia 

idco  de  illa  simplicitcr  sumpta  non  praidicatur  tunc  est  clara  contradictio,  nt  Pater  generat, 

gencratio,  nequc  in  sensu  formali,  ncqnc  ctiam  Pater  non  generat.  Quando  vero  termiuusposi- 

idcntico,  qnia  hic  scnsus  cum  sit  improprius,  tus  in  subjccto  cst  csscntialis,  negant  rcgulam 

non  cst  usurpandns,  quando  alias  sccpiitur  ab-  positam  Aurcolns,  Dnrandus,  Gregorius  ct  Ga- 

surdnm,  ct  ex  vi  pradicationis  dcnotatur  ali-  brielin  1,  d.4,  ctMarsilius,  quKst.  8.  Nam  licet 

quid  rcpngnans  mysterio,  ut  supra  dictnm  est.  lia;c  sit  vera,  Deus  generat,  pntant  ctiani  hanc 

12.  Altera  ohjcctio.  —  Ex  qna  doctrina  sol-  esse  veram,  Deus  non  generat :  quia  illa^  dna; 


venda  est  aha  objcctio,  quai  ex  locutionil)us 
Ecclcsiro  et  Patrum  fieri  potest.  Nam  iu  Syni- 
bolo  dicitur  Filins  Limen  de  lumine,  ct  in  liym- 
nis  Ecclesia;  dicitur  Lux  de  luce,  qui  sunt  ter- 
mini  abstracti.  Et  Augustinus  6,  de  Trinitate, 
capite  2,  et  libro  7,  capitc  1,  et  libro  13,  ca- 
pite  li,  Filium  vocat,  Sainentiam  de  sapien- 
tia,  Essentiam  de  esseniia,  Consilium  de  consi- 
lio,  Voluntatem  de  voluntate.  Qucm  imitatur 
Concilinm  Toletanum  1 5,  item  Gregorius  Nys- 
senus,  lib.  de  diflferentia  Naturaj,  et  hyp.  vocat 


non  contradictoriee,  sed  subcontraricesunt.  Nam 
Deus,  quoad  suppositionem  pro  pcrsonis  habet 
vim  termini  communis,  Unde  sicut  alErmativa 
suflicienter  verificatnr  de  una  persona,  ita  etiam 
negativa. 

\  o.  Nihilominus  regula  posita  verissima  est, 
qua;  sumitur  ex  D.  Thoma,  dicto  art.  4,  ad  3, 
et  in  1,  dist.  4,  cpioest.  1,  art.  2,  ubi  consen- 
tiunt  Bonaventura  ct  Scotus  et  fere  alii,  Sco- 
tus  etiam,  d.  7,  quaist.  1,  et  omncs  Thomistse. 
Fundamcntnm  est,  quia  illa  est  vcra  contra- 


gloriam  de  gloria,  Hilarius,  in  lib.  de  Synodis  dictio,  quam  variis  modis  ipsi  cxponunt :  du- 
circa  Concilium  Sardicum  ,  num.  26:  Uni-^  pliciter  autem  juxta  supra  dicta  cxplicari  po- 
genitum  ex  innascihili  essentia  naium.  Smpc    tcst.  Primo  quia  in  affirmativa  locutionc  sul)- 


etiam  dicitur  Filius,  esse  de  Patris  esseniia, 
et  essentia  dicitur  communicari  Filio  vel  per- 
sonee. 

13.  Responsio.  —  Respondeo,  quia  in  Dco 
ipsa  abstracta  per  se  subsistunt,  idco  sffipc  ac- 
cipi  pro  concrctis,  ac  subinde  pro  personis 
subsistentibus,  sicque  dici,  Lux  de  luce,  Sa- 
pieniia  de  sapientia,  etc.  Aliquaudo  vero  Au- 
gustinus  ita  loquitm*,  solum  ad  significandam 
unitatem  essentia^  et  voluntatis,  etc.  Unde  sen- 
sus  est,Filium  velSpiritum  sanctum  esse  suum 
consilium,  suamque  voluutatem  a  Patre,  qui 
est  etiam  suum  consilium  et  sua  voluutas,  et 


jectum  restringitur  a  praidicato  ad  supponen- 
dum  pro  solo  patre,  ut  probavi  :  ergo  pro 
eodem  supponit  in  negativa,  quia  juxta  regu- 
las  dialecticorum,  termini  in  affirmativa,  et 
negativa  propositionc  scrvant  camdem  suppo- 
sitioncm,  quia  praidicatum  cst  idem,  ut  patet 
in  his:  Homo  est  species,  et  homo  non  est  spe- 
cies.  Et  liic  dicendi  modus  habet  fnndamen- 
tum  in  D.  Tlioma  supra,  ubi  Torres  illum  se- 
quitur  cum  Capreolo,  in  1,  d.  4,  c[ua;st.  1,  et 
favet  Damasccnus,  lib.  3,  de  Fide,  cap.  4,  et 
Nizetas,  lib.  3,  Thesauri,  cap.  33. 

IG.  Secundo  erit  etiam  vera  contradictio, 


ita  se  explicuit  dictum  Concilium  Toletanum.  licet  demus,  in  affirmativa  locntione  supposi- 

Hilarius  vero  non  intelligit,  unigenitnm  esse  tioncm  non  esse  restrictam,  sed  indcfinitam 

ex  cssentia,  ut  cx  principio  quod,  sed  ut  ex  pro  hoc  Deo,  qui  est  in  trilms  pcrsonis.  Nam 

forma  et  natura  vel  principio  quo.  Et  sic  etiam  ut  alic{uid  de  illo  affirmetur,  satis  est,  quod  in 

dicuntur  personse  productse  esse  de  esscntia  una  persona  illi  conveniat :  nt  autcm  negetur, 

producentis,  nam  duplex  ibi  importatur  res-  necesse  est,  ut  in  nulla  persona  ei  conveuiat. 

pectus,  unus  rcalis,  qui  est  ad  personam  pro-  Quia  quotics  de  re  singulari,  et  individua  ali- 

ducentem,  ahus  vero  rationis  ad  formam,  de  quid  simpliciter  negatur,  sit  sensus  distributi- 


qua  producuntur,  ut  significarunt  D.  Thomas, 
qusest.  41,  art.  3,  Bonaventura  et  alii,  dist.  5, 
et  supra  tactum  est.  Idemque  est  de  verbo, 
commitnicandi,  nam  si  sumatur  active,  essentia 
non  se  communicat,  scd  persona  communicat 
essentiam :  si  autem  sumatur  quasi  formalitcr, 
essentia  communicatur  omnibus,  quia  in  hoc 
non  importatm^  respectus  origiuis  nec  realis. 
14.  Quinta  regula. — Quinta  i^egula  est.  Quo- 


vus,  quia  ille  terminus  non  est  capax  alterius 
propriee  distributionis,  ct  idco  simplex,  et  ab- 
soluta  negatio  illi  ffiquivalet.  Ac  propterea  de 
Petro  existcntc  in  pluribus  locis,  si  in  uno 
scribit,  ctiamsi  in  ahis  non  scribat,  vere  dici- 
tur,  Petrus  scribit,  quia  ibi  nullum  est  distri- 
butionis  signum.  At  in  eodem  casu  falsmnerit 
dicere,  Petrus  non  scribit.  Item  hac  est  falsa, 
et  haerctica  :  Det(,s  non  est  unitus  carni,  id  est. 


ties  actus  notionahs  verc  pra;dicalurdeDeosub    non  est  factus  liomo,  solum  quia  in  nna  per- 
aliquo  nomine,  non  potest  de  eodem  vere  nc-    sona  est  unitus  :  Item  ha;c  est  falsa :  Deus  noii 

I.  44 


G90  LIB.  VII.  DE  PROPRIETATIBUS  SEU  CONSTITUTIONIBUS. 

est  Pater,  ut  constat  ex  communi  sensu  om-  gatio  autecedat,  vel  sequatur,  cum  ille  termi- 
nium.  Prseterea  Durandus  fatetur,  hanc  esse  nus  non  sit  capax  distributionis.  Est  ergo  ibi 
falsam  :  Non  Deus  gemrat,  at  vero  respectu  vera  contradictio  :  ergo  si  affirmativa  est  vera, 
termini  singularis  impertiuens  est,  quod  ne-    negativa  est  falsa,  quse  fuit  regula  proposita. 

FINIS  UBIU  SEXTI  DE  TRINITATE. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  SEPTIMI 

DE  TRINITATE. 


Cap.  I.  Smt-7ie  personales  proprlelates  Cap.  V.    Utrum  proprietates  conslituen- 

in  Deo,  quas  in  abstracto  significare  tesetdistinguentes  personas,  absolutce 

possimus.  sint. 

Cap.  II.  De  numero ,  et  distinctione  pro-  Cap.  VI.  An  proprietas   sit  origo,  vel 

prietaium.  relatio. 

Cap.    III.    An  proprietates  constituant  Cap.  VII.  Utrum  relatio  ut  relatio  con- 

divinas  personas.  situat  personam. 

Cap.  IV.   Utrum  proprietas  consiituens  Cap.  VIII.  An  persona  in  Deo  dicat  de 

personam  distinguat  eam.  formali  relationum. 


LIBEK  SEPTIMUS. 


DE  PROPRIETATIBUS 

QU.E  DIVLNAS  PERSONAS  CONSTITUUNT,  HARUMQU.E  CONSTITUTIONE. 


oQ^Q'^ 


Quamvis  proprietates  peculiares,  et  omnino  diximus,  ut  possemus  melius  hoc  loco  utraque 

propriee   personarum   divinarum  nihil  aliud  cuin  proprietatibus  conferre.  Et  quia  proprie- 

sint,  quam  relationes  ipsaj,  vel  origines,  tamen  tates  a  nobis  accipiuntm*;,  et  nominantur  hac 

quia  hoc  ipsum  non  est  a  nobis  demonstra-  voce,  in  ordineadconcipiendas,  etdistingueu- 

tum,  necessarium  fuit  hoc  loco  de  proprieta-  das  divinas  personas,  tanquam  per  formas, 

tibus  sub  ac  voce,  quaj  a  relationibus,  et  ori-  aut  terminos,  seu  pcrsonalitates  earum,  ideo 

ginibus  abstrahit,  disputarc.  Et  ob  hanc  cau-  simul  hic  diceudum  est  de  constitutione  divi- 

sam  prius  de  relationilnis  ,   ct  originibus  sub  uarum  personarum,  de  qua  D.  Thomas,  dis- 

propriis  earum  conceptibus,  et    nomiuibus  putavit,  1.  part.,  quast.  40. 


CAP.  I.  SINT-NE  PERSONALES 


CAPUT  I. 

DENTURNE  IN  DEO  rROPRIETATES  PERSONALES^  QUM 
IN  ABSTRACTO  CONCIPI,  ET  SIGNIFICARI  A  NOBIS 
POSSINT. 

1 .  Circa  hanc  materiam  fuit  autiqiui  opinio 
Prcepositivi,  qui  ncgavit,  cssc  in  Deo  hujus- 
modi  proprietates  al)stracte  siguiricabiles,  nisi 
forte  quoad  modum  loquendi,  in  quantum  ab- 
stractum  nomen  sumitur  pro  concreto.  Quam 
opinionem  secutus  est  Gregoriusi,  distiuct.  26, 
quaest.l  et  2,  qui  ait,  ipsasmet  personas  posse 
proprietates  appellari,  non  tamen  esse  in  Deo 
aUquas  proprietates,  qure  possint  a  nobis  con- 
cipi,  ut  existentes  in  personis,  sed  intransitive, 
(inquit)  esse  ipsas  personas.  Addit  etiam^  ora- 
tione  complexa  posse  ahquid  sigiiificari  per 
modum  proprietatis,  quomodo  generare  Fi- 
lium,  dicitur  Proprietas  Patris  :  Nunc  autem 
proprietatis  modum  dicit,  non  esse  in  re,  sed 
in  conceptione,  et  locutione  nostra,  quia  com- 
plexio  est  opus  mentis.  Hi  auctores  fundati 
sunt  sokim  in  divina  simplicitate  ,  cui  existi- 
mant  repugnare  hanc  vehiti  compositionem 
abstracti,  et  concreti. 

2.  Hsec  opiuio  a  ceeteris  theologis  commu- 
niter  reprobatur,  et  inerito,  quia,  si  in  re  ipsa 
dissentiat  a  communi  sententia,  erit  phis  quam 
falsa ,  si  vero  tantum  in  modo  loqiiendi ,  est 
impertinens,  et  sine  fundamento,  et  vix  per- 
mittit  nobis  uti  vocibus  aptis  ad  exphcandum 
hoc  mysterium. 

3.  Dicendum  ergo  imprimis  est,  esse  in  Deo 
veras,  et  reales  proprietates  personales.  Quam 
assertionem  sub  his  terminis  censeo  omnino 
esse  certain  :  nam  uuiversa  Ecclesia  ita  loqui- 
tur  in  preefatione  Missffi  Trinitatis,  In  personis 
proprietas,  etc.  Et  Concilium  Lateranense  in 
capite  Firmiter.  Hwc  sancta  Trinitas  secun- 
dum  communem  essentiam  una,  et  secundum 
personales  proprietatcs  discreta.  Phira  statim 
adducam.  Ratio  manifesta  est,  quia  ubi  suut 
res,  et  personae  reahter  distinctse,  necesse  est, 
ut  ahquid  sit  in  unaquaque  iUarum,  quod  ahis 
non  sit  commune,  sed  ihi  conveniat,  ahas  im- 
possibile  est  intenigere  distiuctionem :  sed  per- 
sonse  sunt  inter  se  realiter  distiuctai ,  ergo  in 
nuaquaque  persona  est  ahquid  proprium  iUi  : 
hoc  autem  proprietatem  appellamus.  Atque  ita 
per  distinctionem  ejus,  quod  commune  est,  et 
ejus,  quod  est  proprium,  exphcaruiit  hoc  mys- 
terium  Patres  omnes  ,  pra^scrtira  Basihus , 
Epistola  43,  et  Gregorius  Nyssenus,,  hbro  de 


PROPIUETATES  IN  DEO,  ETC.  GOl 

DifTerentia  naturae  et  hypost.,   Damascenus, 
hb.  \  et  3,  sa^pe. 

4.  Secundo  dicendum  est,  lias  proprietates 
recte  concipi  et  exphcari  hominibus  aljstrac- 
tis.  Ha?c  ctiam  conchisio  est  mihi  certa  ex  usu 
omniurn  theologorum,  imo  et  antifjuorum  Pa- 
trum.  Nam  Soplu-onius,  in  sua  Epistola,  ac- 
tioue  undecima  6  Synodi,    has  proprietates 
alteritates,  vocat,   et  allerificas  proprietates , 
quft'  inconfuse  unamqiiamque  significant  perso- 
nam.  Nicephorus  etiam  Episcopus,  in  Conciho 
Ephesino,  tom.  5,  capit.  22,  voeat  propricta- 
tes  distinctivas  personarum.   Idem  fere  habet 
Joanues  Theologus,  in   Conciho   Florenthio, 
sessione    1 8  ,    Nazianzeuus ,  oratione    1 0,   in 
sanctu  himina,  vocat  Filiationem,  et  genera- 
tionem,  et  procesioncm,  et  ingcnituravi,  quam 
theologi  innascibihtatem  vocant :  subditque  : 
Ziceat  enim  perspicuitalis  causa  nomina  fin- 
gere.  Muha  simiha  habet  Basihus  suj^ra,  et 
hb.  2,  contra  Eunomium,  circa  finem  addit  : 
Non  enim  demonstrativi  proprietatum   modi 
simplicitatis  ejus  rationem  tcedent,  et  infra  ait : 
Deitatem  esse  communem ,  paternitatem  autcm 
et  filiationem  esse proprietates  :  Hilarius,  Hb.  9, 
de  Trinitate,  expressc  nomiuat,  nativitatem  et 
innascibilitatem.   Cyprianus,  de  Cardiuahbus 
Christi  operis,  capite  de  Nativitate  Christi,  cir- 
ca  finem  dicit  :  Christum  vocari  magni  consi- 
lii  Angelum,  quia  generationis  et  processionis 
intimas  rationes  revelavit,  suhtiliter  astruens 
personarum  proprietates  et  indissoluMlis  cssen- 
tiw  unitatem.  Damascenus  multus  est  in  hac 
re,  hb.   1,  cap.  9  et  10,  ( ut  interpres  vertit ) 
innascibilitatem  vocat  ingignentiam,   addens 
gignentiam  et  processioncm.  Dicit  etiam,  secun- 
dampersonam  producerc  filialiter,  tertiam  pro- 
cessibiliter  :  utitur  etiam  nomiue,  paternitatis 
et  ahis  usitatis.   Ac  denique  dicit  :   Pcrsonas 
esse  discretas  characterismo  proprice  liyposta- 
seos.  Simiha  legi  possunt  in  Anastasio,  in  libro 
de  Rec.  fidei  dogmatibus.  Ubi  dicit :    Unam- 
quamque  personam  conformem  sibi   forsiian 
esse  proprictatem  significativam  personalis  suh- 
sistcntice  :  et  speciahter  utitur  hac  voce  geni- 
tura,  tribuens  iUam  Fiho.  Sic  etiam  TertuUia- 
nus,  hbro  contra  Praxajam,  cap.  2,  has  pro- 
prietates  formas  pcrsonarum  vocat.  Richardus 
de  Sancto  Victore,  hb.  \,  dc  Trinitatc,  c.  18, 
et  Augustinus,  in  libris  de  Trinitate  passim. 
5.  Ratio  vero  est  manifesta.  Nam  imprimis 
conceptio  divinarum  proprietatum  in  abstrac- 
to  non  repuguat  divina?  simphcitati,  quin  po- 
tius,  quia  abstj-acta  concipiuntur  a  nobis,  ut 
simpUciora,  videtur  modus  concipiendi  magis 


692                               LIB,  YI.  DE  PROPRIETATIBUS  SEU  CONSTITUTIONIBUS,  ETC. 

consentaneus  Deo,  et  ideo  in  Scriptnra  est  mul-  Proprietas  crmmiinicaMlis  non  cst,  alias  7wn 

tumusitatus.  SicenimdiciturChristus,  Unitas,  est  proprietas.  Etiterum  :  Siilstantiacumper- 

Sapientia,  Justitia,  etc.  Unde  advertit  Bcrnar-  sonis  cowmnnicat,  proprietatcs  tero  neqiiaqtiam 

dus,  sermoue  80,  in  Cantica,  has  locutiones  esse  communicahiles  sunt.  Atquc  hac  ratione  excki- 

aptissimas  ad  expHcandam  divinam  perfectio-  ditur  spiratio  activa  a  numero  proprietatum, 

nem.  Et  ideo  in  Conciho  Rhemensi  non  fuisse  quia  communicabihs  est  Patri  et  Filio.  Quam- 

probatam   explicationem   Gilberti ,   dicentis ,  vis  enim  in  quadam  Dialectica  significatione 

Deum  vocari  sapientiam,  id  est,  sapientem,  ac  posset  dici  proprium,  quod  ahcui  semper  et 

si  non  csset  Deus  ipsa  sapientia  per  essentiam,  ab  intrinseco  convenit,  Hcet  non  conveniat  soh : 

quantumvis  abstracte  et  simphciter  a  nobis  hic  tamem  non  hoc  modo  sumitiu'  proprium, 

concipiatur.  Ergo  ex  hac  parte  non  repugnat,  sed  ut  distinguitur  contra  commune.  Et  ideo 

personales  proprietates  in  abstracto  concipere.  non  dicemus  esse  proprium  Patris  procedere 

Quin  potius  videri  potest,  modus  concipiendi  Spiritum  sanctum,  quia  hoc  est  Fiho  com- 

in  concreto,  repugnare  simphcitati  Dei  :  sed  mune.  Ita  ergo  non  dicitur  proprietas,  nisi 

neque  hoc  ita  est,  quia  non  concipimus  nos  quee  incommunicabihs  est  et  ita  uni  personse 

ibi   concretum  propter  compositionem  ,    sed  convenit,  ut  ahis  convenire  repugnet,   Ratio 

propter  perfectionem   et   subsistentiam.  Nos  vero  nominis  reddi  potest,  quia  hae  proprieta- 

enim  non  concipimus  ahquid  ut  complete  sub-  tes  abstrahuntur  et  designantur  ad  declaranda 

sistens,  nisi  per  modum  concreti,  iUud  conci-  constitutiva  propria  personarum  :  hsec  autem 

piamus.  debent  esse  ita  propria,  ut  nulh  aheri  sint 

6.  Neuter  igitur  modus  concipiendi  repu-  communia. 

gnat  Deo,  aut  mysterio  Trinitatis :  ahunde  vero  2.  Proprietas  positiva.  —  Secundo  adver- 

necessarius  est  uterque  concipiendi  modus  ad  tendum  est,  si  ad  rationem  proprietatis  nihil 

exphcandummysterium,utdixitNazianzenus,  ahud  consideretur,  nisi  hsec  conditio  singula- 

et  ad  respondendum  hsereticis,  ut  dixit  divus  ritatis,  seu  incommunicabihtatis,  clarum  esse, 

Thomas.  Cum  enim  asseramus  personas  esse  innascibihtatem    sub    numero    proprietatum 

unum,  et  esse  distinctas,  oportet  respondere  comprehendi :  quia  ita  convenit  Patri,  ut  alteri 

hsereticis  interrogantibus,  in  quo  sint  unum,  personse  convenire  non  possit,  ut  in  superio- 

in  quo  distinguantur :  ad  hoc  ergo  assignan-  ribus  declaratum  est.  Atque  in  hoc  sensu  di- 

tur  proprietates  in  abstracto,  ut  inteUigamus,  cunt  ahqui,  proprietates  personarum  divina- 

quibus  quasi  formis  distinguantur  personse,  rum  esse  quatuor,  quod  interdum  significare 

quGeinessentiahabentunitatem.  Nec  satisfacit,  videtur  aliqui  ex  Patribus  superiori  capite  re 

quod  Gregorius  ait,  Patrem  distingui  a  Fiho  latis.  Nihilominus  vero  addimus,  ad  rationem 

se  ipso,  seu  quia  Pater  est  :  tum  quia  per  hoc  proprietatis  pertinere,  ut  formahter  sit  forma 

sohim  exphcatur,  qui  sint  iUi,  qui  distinguun-  positiva  ahcui  personse  omnino  propria,  et  ex 

tur,  non  tamen  quibus  distinguuntur.  Tum  hac  parte  inchidi  niuascibihtatem   a  numero 

etiam  quia  cvim  ipsa  concreta  dicuntur,  se  ipsis  proprietatum.  Quia,  ut  supra  dixi,  de  formah 

distingui,  videntur  ita  discerni,  ut  in   nuUo  tantum  dicit  negationem,  hcet  ratione  funda- 

conveniant,  et  ideo  ad  explicandam  distinctio-  menti  dicat  ahquam  formam  positivam,  quae 

nem,  quse  talem  unitatem  secum  admittit,  ap-  non  est  distincta  ab  omnibus  ahis  proprietati- 

tissimus  fuit  usus  harum  proprietatum  in  abs-  bus,  quia  in  sola  Pateruitate  fundatur,  ut  su- 

tracto.  pra  indicavimus,  et  hbro  sequenti,  latius  dice- 

mus,  et  sentit  plane  Augustinus  5,  de  Trini- 

CAPUT  II.  tate,  a  capite  quinto  usque   ad  octavum.   Et 

Basihus,  Epistola  quadragesima-tertia.  Itaque 

QUOT  SINT  PERSONARUM  PRorRiETATES  ET  QUOMODO  (ut  qusestio  de  vocabulo  toUatur)  iu  hac  signi- 

A  PERSONis  DiSTiNGUANTUR.  ficatioue  uunc  nomen  proprietatis  concipimus, 

ut  idem  sit,  quod  nomen  personahtatis.  Ratio 

4.  Proprietas  incommunicahilis.  — Suppono  autem  nominis  est,  quia  proprictas  hic  voca- 

imprimis,  hoc  loco  non  appcUari  proprietatem  tiu^  forma  constituens  personam,  eamque  per- 

omnem  relationem,  velconditionem,  noncom-  sonahter  distinguens  ,   persona   autem    uon 

munem  omnibus  personis,  sed  iUam  tantum,  constituitur  negatione,  sed  forma  positiva.  Et 

qua;  ita  convenit  uni  personse,  ut  nuUi  aUeri  hac  lationeinnascibihtasiuter  notiones  nume- 

convcniat.  Nam,  ut  rectc  dixit  Joannes  Thco-  ratur,   quia  coguitioni   nostra^  deservit,   nos 

logus,  in  Concilio  Florciitino,  sessioue  18:  enim  simphcia  per  ucgatioues  facihus  concipi- 


1 


CAP.  II.  DE  NUMF.RO,  ET  DISTINCTIONE  PROPRIETATUM. 


G93 


miis,  iii  nuincro  vcro  proprictatuin  non  coin- 
prehenditnr,  quia  pcr  .«e  et  formaliter  ad  cou- 
stitutionera  personai  non  spectat. 

3.  Proprietatcs  tantum  trcs.  —  Ex  liis  ergo 
concluditur,  trcs  tantum  esse  in  Dco  proprie- 
tates  personales,  Sic  dixit  Richardus  de  Sancto 
Victore^  libro  priino  de  Trinitate,  capite  dc- 
cimo  octavo.  Iii  illa  Trinitate  tot  procul  dubio 
sunt  proprietates,    quot    sunt   personfe.    Sic 


tatibus,  difierunt;,  quia  non  significantur  per 
modum  formffi,  seu  per  modum  viai,  et  ten- 
dentice,  proprietas  autem  concipienda  est,  ad 
modum  forma3,  ut  diximus.  Unde  secundo 
diei  potcst;,  omnia  illa  praidicata  propria  re- 
duci  ad  tres  dictas  proprietates.  Quia  nomina 
originum  reducuntur  ad  noinina  relationum, 
sicut  via  reducitur  ad  tcrminum  ,  vel  princi- 
pium.  Quomodo  dixit  Augustinus  9,  de  Trini- 


etiam  intenigendum  est ,  quod  dixit  Basilius,  tate,  capite  6  :  Idem  esse  Filium,  et  genitum, 

Epistola  43  :  Filius  in  frofrictate  sua  nihil  et  utrumque  clici  acl  aliquid.  Alia  autem  nomi- 

cicm  Patre  et  Spiritu  sancto  hcibet  commune.  na  personalia  nnius  per.sonai  propria,  unam, 

Sic  etiam  libro  tertio,  capite  tcrtio,  ostendi-  et  eamdem  proprietatem  important ,  ut  in  se- 


mus,  esse  in  Deo  tres  personaUtates,  quia  non 
possent  personse  tres  dici  et  esse,  nisi  tres  ha- 
bercnt  personalitates ,  quia  substantia  non 
multiplicantur  in  Deo,  iiisi  multiplicata  forina, 
quam  nomen  dc  formali  significat :  idem  ergo 


cunda  persona  es.se  Verbum,  ct  Imaginem, 
non  aliam  relationem  realem  dicunt,  nisi  rela- 
tionem  Filii,  ut  suis  locis  o.stenderaus.  Nomen 
autera  Sapienticc ,  vel  appropriatum  est,  et 
non  proprium,  vel  si  sumatur  pro  sapientia 


est  de  proprietatibus,  quoj  idera  prorsus  suiit,     genita  coincidit  cum  noinine  Verbi.   Idemque 
quod  personahtates,  solaque  voce  distinguun-    cum  proportione  est  de  noraine  Amoris,  rcs- 


tur.  Atque  ob  camdem  rationem,  sicut  perso- 
nae  sunt  tres  realiter  distinctse,  ita  et  tres  pro- 
prietates  realiter  inter  se  distingui  necesse  est, 
sicut  ibidem  de  personalitatibus  et  postea  de 
relationibus  ostensum  est.  Quare  oinnia,  quse 
de  perfectione,  existentia,  ac  subsistentia , 
trium  pcrsonarum  personahtatum,  ac  relatio- 
num  dixiraus,  de  his  proprietatibus  dicta  esse 
intelligendura  est ,  quia  sunt  adgequate  idem 
cum  reiationibus,  ut  paulo  inferius  ostende- 
mus.  Imo  sub  ratione  proprietatis  formalius 
significantur,  ut  subsistentiae  personales  sunt, 
et  perfectiones  reales.  Denique,  quod  hai  pro- 
prietates  non  sint  phires,  quara  tres,  probatur 
facile,  quia  non  sunt  plures  personee.  Item  quia 
non  sunt,  nisi  quatuor  relationes  et  una  non 
est  proprietas. 
4.  Objectio.  —  Dices,  plura,  quam  tria , 


pectu  tertiai  personse  :  nomen  item  Doni,  so- 
lum  addit  denorainationera,  seu  respectum  ra- 
tionis,  ut  siio  loco  etiam  videbiraus. 

6.  Proprietas  iclem  cum  persona.  —  Ultirao 
addendum  est,  Proprietates  has  non  aliter 
distingui  a  personis,  quatum  sunt  proprieta- 
tes,  quam  propriye  relationes  ab  eisdem  per- 
sonis  distinguunlur,  ac  proinde  ratione  tan- 
tuin  distingui,  cura  virtuali  fundamento  in  re. 
Conclusio  estD.  Thomse,  1.  part.,  qusest.  29, 
art.  4,  qusest.  30,  art.  1,  qusest.  40,  1,  et  thec- 
logorum  comrauniter,  Eamque  his  verbis  de- 
claravit  Bernardus,  lib,  5,  de  Considerat, , 
cap,  8  :  Personarim  proprietates  non  aliud, 
qucim  personas  esse,  fides  Catholica  confitetur  ; 
sumiturque  ex  illo  Patrura  principio.  In  Deo 
non  distingui  quo  est ,  et  quod  e^t ,  quod  est 
Boetii,  lib.  1,  de  Trinitate,  et  lib.  de  Hebdo- 


sunt  propria  praedicata  concreta,  quse  de  per-  raadibus,  Gregorius,  lib.  9,  Moralium,  cap.  2, 

sonis  dicuntur,  ergo  etiam  Proprietates  in  ab-  lib.  18,  cap.  34,  Augustinus  6,  de  Trinitate  , 

stracto  erunt  plures,  quam  tres.  Patet  conse-  cap.  6,  et  sequentibus.  Omnia  etiam,  quse  su- 

quentia,  quia  a  quolibet  concreto  potest  suum  pra  de  relationibus  dixiraus,  idera  de  proprie- 


abstractum  cum  proportione  abstrahi.  Antece- 
dens  vero  probatur,  quia  generans  genitum, 
spiratum,  sunt  praidicata  propria  singularum 
personarum  :  Item  Filius  dicitur  etiam  ver- 
bum,  imago,  sapientia,  ct  Spiritus  sanctus  di- 
citur  donum,  et  amor. 

5.  Responsio.  —  Respondeo  primo  ,  nou 
oportere,  ut  omnia  pra^dicata  propria  forma- 
liter  sint  de  surapta  a  proprictatibus,  iiam  ali- 
qua  sumuntur  ab  originibus,  ut  iiomen  geiiiti, 
genitoris,  et  spirati :  Origines  autem  proprie- 
tates  non  suiit,  ut  infra  diceraus.  Quia  licet 
incommunicabilitate  couveniant  cum  proprie-    tione  actuali,  quse  in  re  sit.  Distinguuntur  au- 


tatibus  probant,  nara  juxta  sanam  doctrinam 
infra  tradendam,  in  personis  divinis  non  sunt 
aliffi  proprietates  ,  preeter  relationes.  Adde, 
quod  licet  aliquo  modo  distinguerentur  inter 
se,  quoad  identitatem  cum  personis  semper 
haberet  locura  ratio  ,  quai  sumitur  ex  summa 
simphcitate  Dei ,  et  cujuscumque  person®  di- 
vinse.  Aliunde  vero  esset  major  ratio  de  pro- 
prietatibus,  quam  de  relationibus,  quia  essent 
(ut  ita  dicam)  propinquiores,  et  intimiores  per- 
sonis,  quain  ipse  relationes.  Sunt  ergo  proprie- 
tatcs  re  ipsa  ipseemct  personM,  sine  distinc- 


G94  LIB.  VII.  DE  PROPRIETATIBUS 

tem  ratione  cx  inodo  concipienfli  nostro  eo- 
dem  modO;,  qno  relationes  ut  snpra  explicatnm 
est,  et  ex  seqnentibns  amplins  constabit. 

GAPUT  III. 

QUOMODO   PROPRIETATES   GONSTITUANT   DIVINAS 
PERSONAS  IN   SUO  ESSE  PERSONALI. 

1.  Opinio  Gregorii. — Gregorins,  in  1,  d.  26 
et  27^  sicnt  negavit  proprietates  in  abstracto, 
ita  negat,  personas  divinas  illis  constitni^  et 
conseqnenter  tollit  omnino  constitutionem. 
Fnndamentum  est,  quia  in  re  omnino  simplici 
non  est  constitutio,  sed  solum  se  tota  est  et  se 
ipsa  etiam  ab  aliis  distinguitnr  :  personse  an- 
tem  divince  sunt  omnino  simplices  :  ergo.  Et 
confirmatnr,  quia  paternitas  non  constituitur 
aliqno  alio,  alias  procederetnr  in  infmitnm  : 
ergo  se  ipsa  est  talis  et  per  se  ipsam  distingni- 
tnr  a  Filio,  vel  Filiatione,  quod  totum  habet 
propter  suam  simplicitatem  :  tam  simplex  an- 
tem  est  Pater,  sicut  Paternitas,  ergo  idem  de 
Patre  diceudnm  est. 

2.  Refellitiir.  —  Personas  constitui  proprie- 
tatibus. — Fortasse  Gregorius  in  solo  modo  lo- 
qncndi  crravit,  non  tamen  sine  temeritate  in 
re  tam  gravi  a  commnni  modo  loqnendi  sanc- 
tornm  et  theologorum  discrcpavit.  Duo  ergo 
tanqnam  certam  nobis  constituenda  sunt.  Pri- 
mnm  est,  divinas  personas  vere  constitui  in 
sno  csse  personaU.  Secnndnm  est,  hanc  consti- 
tntionem  fieriper  uninscujusque  proprietatcm 
positivam,  tanquam  per  formam  detcrminan- 
tcm  personam  ad  tale  esse,  seu  subsistere  in- 
communicabile.  Utrnmque  docenttheologista- 
tim  referendi  et  sumitur  ex  Sophronio  in  epis- 
tola  ssepe  citata  ubi  dicit:  Personas  figurari 
suis  proprietatihus .  Nam  per  iUnd  verbum  fi- 
gurari  modo  nobis  accoramodato  declaravit 
determinationem  et  constitutioncm.  Sicut  e- 
tiam  Joannes  Tlieologus,  in  sessione  19,  Con- 
cihi  Florcntini  dixit:  Personam  constare  es~ 
sentia  et  projirietate,  similes  locutiones  inve- 
nicntnr  iu  Damasccno,  lib.  1,  cap.  8,  ct  se- 
qnentibus,  ct  in  aliis  Patribus,  quos  refcram. 

3.  Ratio  assertionis. — Ratio  vero  utriusqne 
propositionis  cst  clara  ex  dictis.  Nam  primo 
in  Trinitatc  sunt  proprictates,  quffi  a  nobis  in 
abstracto  concipiuntur,  ut  snpra  ostcnsumcst, 
scd  forma,  quoe  in  abstracto  sumitur  constituit 
concretum,  in  quo  est  et  quod  ab  illa  denomi- 
natm- :  ergo.  Praitcrca,  nnaqua^qnc  rcs  consti- 
tuilnr  iii  sno  csse  particnlari  ct  proprio,  per 
formam  sibi  propriam :  sed  hoc  luodo  compa- 


SEU  CONSTITUTIOMBUS,  ETC. 
rantur  proprietates  ad  personas,  et  ideo  Ter- 
tulhanus  et  Basihns  locis  citatis,  cap.  \,  illas 
vocant  formas  personarimi :  ergo.  Dcniqne, 
communi  modo  ita  loquimur ,  Deum  Deitate 
constitni  et  esse  sapientem  sapientia,  non  ob- 
stante  simplicitate,  crgo  simiUter  in  preesenti. 

4.  Qualis  sit  resolutio.  —  Prima  opinio. — 
Ut  antem  constitutionem  hanc  amplius  decla- 
remus  et  fundamento  Gregorii  satisfaciamus, 
inquirere  neccsse  est,  qnahs  sit  heec  constitu- 
tio,  rci  videhcet,  an  rationis.  Discipuh  enim 
D.  Thomffi  convicti  argumento  Grcgorh,  di- 
cunt  esse  constitutioncm  rationis,  non  realem. 
Ita  Cajctanus,  quaest.  40,  art.  2,  et  ibi  Torres 
et  alii,  Ferrariensis,  in  4,  contra  Gentes,  c.  26. 
Et  citant  nonnnUa  loca  D.  Tliomse  in  dicta 
quaest.  40,  articulo  primo,  ad  secundum,  et 
art.  2,  ad  1,  et  in  1,  dist.  26,  quffist.  2,  art.  4. 
In  quibus  locis  nihil  fere  invenio,  unde  hoc 
cohigi  possit,  sed  solum  indicat,  constitutio- 
nem  hanc  cssc  sine  compositione,  vel  distinc- 
tionc  in  rc  inter  constitncns  ct  constitutum, 
quod  verum  est.  Hinc  vcro  sumitur  funda- 
mcntum  hujus  sentcntiae,  quia  non  potest  esse 
constitutio  rcahs  sine  distinctione  reali,  seu 
ex  natura  rei,  Quod  probatur  primo  cxratione 
Gregorii,  quia  nihil  constitnit  reahter  seip- 
sum  :  Secundo,  quia  forma  constitucns  est  ac- 
tus  constituti,  ergo  ut  realiter  constituat,  de- 
bet  esset  actus  reahs,  sed  non  potest  esse  ac- 
tus  realis  siiie  chstiiictione  in  re,  quia  actus 
rcahs  dicit  habitudinem  ad  id,  cnjus  est  actus : 
ergo.  Tertio,  quia  constitutio  hominis  ex  ani- 
mah  et  rationah  non  cst  reahs,  sed  rationis, 
solum  quia  extrema  non  distingunntur  in  re, 
quamvis  utrumque  eorum  aliquid  reale  sit : 
ergo  simihter.  Deniquc,  ipsum  nomen  consti- 
tutionis  indicat  conjunctioncm,  vel  adnnatio- 
nem  phirium  in  unum,  ergo  si  illa  noii  sunt 
phn-a  re,  sed  ratione  tantum,  nou  potest  esse 
constitutio  rei,  sed  rationis. 

5.  Argumenta  contra  primam  opiuionem. — 
Hajc  vero  sententia  nonnunas  patitur  difficul- 
tates.  Prima  est,  qui  constitutio  rationis  iiou 
est  constitutio,  nisi  facta  et  cogitata,  sicut  ens 
rationis  non  est  ens,  nisi  fictmn,  ergo  propter 
illam  solam  uon  dcbuissent  Patres  et  fere  om- 
nes  theologi  antiqui  adco  esse  solliciti  de  liac  J 
constitutionc,  ct  illam  simpliciter  assercre  ct  ' 
constanter  defendcrc;  imo  nihil  aliud  vide- 
tur,  Grcgorius  voluissc.  Cur  enim  uegaret 
posse  iion  cogitare,  aut  fingere  modum  con- 
stitutionis  :  Sccundo,  sicut  Patrcs  dicunt,  per- 
sonas  coustitui  proprictati])us,  ita  ct  frequcn- 
tiiis  distingui  propriclatibus  :  uoii  dit;tinguun- 


CAP.  III.  AN  PROPRIETATES  CONSTITUANT  DIVINAS  PERSONAS. 


695 


tur  autem  ratione,  secl  re  ipsa,  ergo  et  cousti- 
tuuntur.  Dicet  fortasse  aliquis,  licet  distiuctio 
personarum  sit  realis,  tamen  quod  illa  at- 
tribuatur  proprietati  potius,  quam  personai 
ipsi  secundum  se,  est  per  ratiouem  tantum : 
quia  non  aliter  proprietas  distinguitur  a  pcr- 


tcst  Patcrnitate  constitui  et  distingui  et  non 
natura. 

8.  Ohjedio. — Responsio.—DiQQ^,  liinc solum 
haberi,  qualisest  distinctio  interproprietatem 
et  naturam,  talem  esse  constitutionem,  quia 
hffic  servant  proportionem,  ut  argumeuta  pri- 


sona ;  Sed  hoc  non  recte  videtiu-  dici,  quia  in     ma;  sententiai  probare  videntur,  sicut  ergo  est 


re  ipsa  personoe  non  distinguuntur  se  ipsis 
primo,  quia  in  re  habent  essentiam  commu- 
nem  et  non  proprietates,  ergo  in  re  ipsa  dis- 
tinctio  est  proprietates.  Tertio  hoc  declaro  ac- 
commodato  exemplo,  Pater  enim  generat  Fi- 
lium  per  intellectura  et  non  per  vohintatem, 
quod  non  est  per  rationem,  sed  in  re  ipsa,  et 
tamen  intellectus  et  vohmtas  Patris  non  dis- 
tinguuntur  actu  in  re,  sed  ratione  tantum, 
ergo  simiU  modo,  quamvis  paternitas  et  es- 
sentia  non  re,  sed  ratione  distinguantm",  ni- 


distinctio  tautum  virtuahs,  erit  etiam  in  ro 
tautum  virtuahs  constitutio,  quffi  sohim  est 
fundamentum  coustitutiouis  actualis,  ipsa  er- 
go  actualis  constitutio  erit  per  rationem  tan- 
tum,  sicut  actuahs  distinctio  est  per  rationem 
tantum.  Respouderi  tamen  potest  negando 
majorem,  quia  cum  distinctione  virtuah  potcst 
esse  constitutio  formahs.  Nam  dc  ratione  con- 
stitutionis  non  est  propria  unio,  sed  salvari 
potest  cum  vera  unitate  inter  constituentia, 
dummodo  respectu  constituti  ita  se  liabeant, 


hilominus  in  re  ipsa  verum  esse  potest,  Patrem  ut  ex  formahtate  unius  habcat  proprium  esse, 

constitui  et  distingui  Paternitate  et  non  essen-  ex  formahtatc  autem  alterius  sohnn  eommu- 

tia:  ergoest  tahs  constitutio  in  re  ipsa.  Quarto  ne:  Hoc  autem  ita  cst  in  divina  persona :  nam 

denique,  quia  si  constitutio  est  ens  rationis,  in  iUa  simphcissima  entitate  et  est  formahtas 

constitutum  est  ens  rationis :  quis  autem  dicat  relativa  et  ab  hac  habct  illa  persona  suum  esse 

personam  divinam,utconstitutam  sua  proprie-  proprium  et  ab  iUa  tantum  esse  commune:  et 

tate,  esse  ens  ratiouis?  ideo  secundum  relativam  formahtatem  distin- 

6.  Seciinda  opinio  refellitur. —  Propter  haec  guitm-,   non  secundum  absohitam,  Hoc  satis 


aUi  censent,  constitutionem  hanc  et  esse  et 
appellandam  esse  realem.  Hcec  vero  sententia 
duobus  modis,  et  affirmari  et  defendi  potest. 
Prior  est,  juxta  opinionem  Durandi  et  ahorum 
dicentium  essentiam  et  relationes  actuahter  et 
ex  natura  rei  distingui,  inde  enim  optima  ra- 
tione  sequitur,  personam  divinam  rc  ipsa  coa- 
lescere  ex  relatione  et  essentia  inter  se  unitis. 
At  euim,  ut  supra  argumentabar,  ex  iUa  sen- 


est  ad  constitutionem  realem. 

9.  Resolutio.  —  In  hac  re  mihi  ahquando 
simpUciter  placuit  modus  loquendi  hujus  ul- 
timse  sententiee,  quia  est  aptior  ad  exphcan- 
dum  mysterium  et  ad  inteUigendos  Patres,  et 
prior  opinio  sohim  nititur  in  rigorosa  signifi- 
catione  unius  vocis  constitutio.  Nunc  vero  cen- 
seo,  vitandam  esse  quajstionem  de  nomine  et 
distinguendam  vocem  illam.  Nam  si  per  con- 


tentia,  non  sohim  sequitur  reaUs  constitutio,  stitutionem  inteUigamus  aUquem  compositio- 
sed  etiamcompositio,  et  ideo  hfficopinioextali  nis  modum,  sohim  est  per  rationem,  et  hoc 
fundamento  defendi  non  potest.  sohim  probant  fundamenta  prioris  sententise. 

7.  Terlia  opinio.  —  Ahus  ergo  mocUis,  qui  Si  vero  intelhgamus  veram  et  propriam  exis- 
etiam  non  displicet  aliquibus  interpretibus  D.  tentiam  tahs  rei  ex  vi  iUius  proprietatis,  quam 
Thoma;,  est,  ut  dicamus,  ad  constitutionem    nos  apprehendimus  per  modum  formse,  sic  est 

in  re  ipsa,  sicut  Deus  vere  est  sapiens  sapien- 
tia  sua.  Vel  ahter  (et  in  idem  incidit)  possu- 
mushanc  discordiam  componeredistinguendo; 
quia  vel  loquimur  de  hac  constitutione  quan- 
tum  ad  modum,  quo  nos  illam  concipimus. 


concurrunt:  sed  satis  esse  quod  in  re  ipsa 
vere  sit  aUcjua  entitas  communis  et  alicpia 
propria,  cum  distinctione  virtuaU  inter  com- 
mune  et  proprium.  Nam  hoc  satis  est,  ut  iUa 
persoua,  habeat  suum  esse  personale  et  in- 
communicabile  ex  eo,  quod  est  sibi  proprium    vel  quantum  ad  id,  quod  per  talem  constitu- 


et  non  ex  eo,  quod  est  sibi  commuue  cum  aliis. 
Et  hoc  solum  significatur  nomine  constitutio- 
nis.  Et  hoc  videntur  suadere  objectiones  factae 
et  illa  prsecipue,  quod  hsec  distinctio  virtualis 
sufficit  ad  multa  alia,  qua;  realiter  couveniunt 
ipsis  personis  :  sicut  enim  Pater  realiter  com- 
municat  Filio  suam  naturam  et  non  commu- 
nicat  pateruitatem :  ergo  etiam  in  rc  ipsa  po- 


tionem  dcclarare  intendimus.  Priori  modo 
verum  est,  hanc  constitutionem  esse  per  ra- 
tionem,  ut  priora  argumenta  probant.  Nihil- 
ominus  tamen,  simul  verum  est,  per  coustitu- 
tionem  nostro  modo  sic  conceptam  significari 
aliquid,  quod  vere  est  in  re  ipsa,  ut  probant 
argumenta  posteriora.  Unde  fit  (quodest  maxi- 
me  uotaudum  pro  his,  qu»  disputanda  sunl) 


696 


LIB.  VII.  DE  PROPRIETATIBUS  SEU  CONSTITUTIONIBUS,  ETC. 


ex  vi  liujiis  constitutionis  convenire  divinis 
personis  ratione  proprietatum,  quidquid  con- 
venire  solet  rei  vere,  ac  realiter  constitutae, 
ratione  formse,  seu  proprietatis  constituentis, 
seclusa  tantum  distinctione  actuali  in  re  et 
quacumque  alia  simili  imperfectione.  Nam 
hoc  requiritur,   ut  vere,   ac  simpliciter  dici 


na  natura,  ergo  oportet,  ut  in  ea  includatur 
natura,  ut  alterura  constitutionis  extremum. 
Unde  non  recte  dicitur  proprietas,  constituere 
personam,  ut  forma  totius,  quia  non  consti- 
tuit  essentialiter,  sed  tantum  personaliter,  eo 
modo,  quo  in  creaturis  intelligimus  persona- 
litatem  constituere  personam:   ergo  necesse 


possint  personce  ita  constitui  ethoc  significant    est  ut  inteUigamus  cum  proprietate  convenire 


Patres,  cum  dicunt,   personas  significari   et 
constare  proprietatibus  et  hoc  etiam  ratione 
tam  soliciti  sunt  theologi  in  declaranda,  ac 
defendcnda  hac  constitutione. 
10.  Dubiimi  an  persona  constet  essentia  et 


divinitatem  ad  constituendam  personam,  ex 
parte  naturse,  quia  non  est  persona,  nisi  sit 
rationaUs  naturse  incommunicabiUs  subsisten- 
tia.  Est  ergo  hfec  constitutio  proportionalis 
iUi,  quam  in  creaturis  inteUigimus  ex  natura 


velatione.  —  UUimo  tandem  inquiret  ahquis  ,  et  suppositaUtate. 

an  hsec  constitutio  possit,  vel  debeat  dici  ex         12.  Ad  respondendum  autem  fundamento 

essentia  et  proprietate.  Nam  aUqui  Thomistae  contrariee  opinionis,  aUqui  putant  esse  neces- 

non  admittunt  hoc  genus  constitutioms.  Quod  sarium,  ut  dicamus,  essentiam  non  includi  in 

significant  Ferrariensis  4,  contra  Gentes,  cap.  conceptu  relationis.  Dico  tamen,  non  esse  ne- 

26,  et  Torres,  qua?st.  40,  art.  2  et  4,  et  fundari  cessarium,  ut  divina  essentia  omnino  exchi- 


potest,  quia  relatio  intrinsece  inchidit  essen- 
tiam :  ergo  se  ipsa  sola  constituit  et  uon  cum 
essentia.  AUas,  qusedam  nugatio  in  iUo  genere 
constitutionis  inchiditur,  cum  essentia  bis  ad 
talem  constitutionem  vocetur:  quatenus  in- 
trinsece  inchiditur  in  relatione  et  iterum  qua- 
tenus  cum  relatione  dicitm^  componere  per- 
sonam,  iiostro  modo  inteUigendi.  Unde  vide- 
tur  inferri,  juxta  hanc  sententiam,  Paternita- 
tem,  verbi  gratia,    constituere  personam  Pa- 
tris,  ut  formam  totius,   dando  iUi  tam  esse 
Patris,  ut  proprietas  ejus  est,  quam  esse  Dei, 
vit  inchidit  essentiam :  unde  non  aliter  consti- 
tuit,  quam  per  sese  subsistendo  in  sua  entitate. 
Quod  significare  videtur  D.  Thomas,  quando 
personas  appellat,  ij^sas  relationcs  subsistentes. 
11.  Ergo   vero   censeo   optime  concipi   et 
dici,  personam  divinam  constantem  esse  ex 
essentia  et  relatione,  ac  subinde  ex  iUis  con- 
stitui.  Haec  opinio  est  hodie  frequentius  recep- 
ta  inter  modernos  theologos.  Et  suadctur  pri- 
mo,  quia  in  ConciUo  Florentino,  sessione  19: 
Dlcitur  persona  divina,  constare  essentia  et 
proprietate.  Et  licet  hoc  dictum  non  sit  totius 
ConciUi,  sed  cujusdam  theologi  pro  Latinis  ibi 
disputantis,  tamen  muUam  habetauctoritatem, 
tum  quia  iUe  Joannes  magnai  eruditionis  ibi 
ostenditur,  tum  etiam,  quia  videtur  a  cteteris 
receptum.  Deinde  etiam  hoc  insinuant  Patres, 
cum  de  hac  constitutione  loquuntur.  Ratione 
confirmatur,  quia  vix  potest  inteUigi  consti- 
tutio  ex  aliquo,  ut  forma,  quin  aUquid  aUud 
adjungatur,  cum  quo  fiat  constitutio.  Quod  in 
praisenti  declaratur,  quia  hoec  constitutio  di- 
vinai  personai  ex  parte  proprietatis  sohun  est 
ad  incommunicabihter  subsistendum  in  divi- 


datur  a  relationibus,  sed  satis  esse,  ut  per  con- 
ceptum  relationis  non  exprimatur,  seu  non 
expresse  concipiatur.  Nam  ad  concipiendam 
integram  constitutionem  necesse  est  utrumque 
extremum  expresse  concipere.  Neque  etiam 
committitur  nugatio,  propter  eamdem  cau- 
sam,  et  quia  inteUigi  debet  hsec  constitutio 
esse  cum  perfectissima  unitate,  atque  adeo 
cum  inclusione  ejus,  quod  commune  est,  in 
eo,  quod  est  proprium. 

CAPUT  IV. 

UTRUM  EiEDEM  PROPRIETATES ,    QU^   CONSTITUUNT 
PERSONAS,    ILLAS   DISTINGUANT. 

1.  Prima  opinio  negans  — MuUi  theologi 
existimant,  aUter  in  hac  materia  loquendum 
esse  de  constitutione,  quam  de  distinctione  : 
nam  aUquando  proprietas  constituens  perso- 
nam  non  distinguit  iUam  ab  omnibus  aUis, 
aUquando  vero  Ucet  distinguat,  non  tamen 
sub  eadem  ratione.  Ita  sentiunt  Cajetanus  et 
aUi,  1  part.,  quaest.  36,  art.  2,  Ferrariensis,  4, 
contra  Gentes,  cap.  24  et  26.  Fundantur  prse- 
cipue,  quia  FiUatio  constituit  secundam  per- 
sonam  et  non  distinguit  iUam  a  tertia  :  quia 
juxta  sententiam  D.  Thomse,  si  Spiritus  sanc- 
tus  non  procederet  a  Filio  non  distingueretur 
ab  illo,  crgo  Filiatio  non  satis  distinguit  Fi- 
Uuin  ab  Spiritu  sancto,  sed  necessaria  est  spi- 
ratio  activa,  quro  distinguat,  ergo  proprietas 
uoii  seinper  di.stinguit  personam,  quam  con- 
stituit,  ut  ab  omnibusaUis  personis.  FiUatio 
enim  e.st  proprietas  Filii,  et  nou  distinguit  il- 
him  ab  Spiritu  sancto,  spiratio  autem  activa. 


CAP.  IV.  UTRUM  PROPRIETAS 
quse  illum  distinguit,  non  est  proprietas,  ut 
supra  (lixi.  Dcindc,  proprietas  Patris  consti- 
tuit  pcrsonam  cjus  prius  rationc,  quam  rcfc- 
rat,  ut  infra  ostendemus :  non  distinguit  au- 
tcm,  nisi  quatenus  actns  refert,  ergo  alia  est 
ratio  constitucndi  et  distinguendi.  Dcniquc, 
ratione  a  priori  possumus  ex  mcnte  horum 
auctorum  argumentari :  quia  relatio,  ut  rela- 
tio,  non  distinguit,  nisi  a  suo  opposito  :  perso- 
nce  autem  diviuffi  solum  distinguuntur  oppo- 
sitione  rclativa,  ut  infra  ostendemus :  ergo 
proprietas  licet  simpliciter  constituat,  non  ta- 
men  distinguit,  nisi  quatenus  refert,  et  conse- 
quentcr  non  distinguit  ab  omnibus,  sed  tan- 
tum  a  suo  opposito. 

2.  Secimda  opimo  affirmans  approhatur. — 
Nibilominus  opposita  sententia  milii  semper 
placuit  et  nunc  maxime  probatur,  quam  tenet 
Scotus,  in  \,  dist.  7,  quaest.  2,  et  Henricus, 
quodbb.  5,  q.  9,  et  alii  multi.  Ad  eam  vero 
expbcandamet  probandam,  adverto  imprimis, 
abnd  esse  loqui  de  origine  distinctionis,  abud 
de  forma,  quse  est  vebiti  causa  formabs  tabs 
distinctionis,  verbi  gratia,  de  creatura  dici  po- 
test  distingui  a  creatore,  et  quia  ab  illo  pro- 
cessit,  et  per  entitatcm  suam  creatam,  tamen 
ilbid  prius  est  verum  sobim  per  modum  vise, 
et  originis  :  hoc  posterius  vero  per  modum 
formse.  Idem  potest  considerari  inter  Patrem 
et  Fibum  in  bumanis ,  distiuguuntur  enim 
reabter  per  suas  entitates,  tanquam  per  cau- 
sam  formalem  distinctionis^sicutdistinguuntur 
abi  duo  bomines,  quorum  unus  ab  abo  non 
processit :  inter  Patrem  vero,  et  Fibum  origo, 
et  via  ad  illam  distinctionem  fuit  generatio, 
quffi  ratio  iuter  duos  abos  homines  non  inter- 
cedit.  Hsec  ergo  duo  etiam  inter  divinas  per- 
sonas  considerari  possunt;  in  prseseuti  vero 
agimus  de  forma,  quse  est  veluti  causa  forma- 
bs  bujus  distinctionis,  non  de  via,  vel  origine. 

3.  Deinde  observandum  est,  in  rebus,  quae 
inter  se  distinguuntur,  abud  esse,  considerare 
denominationem,  vel  habitudinem,  qua  una 
res  dicitiu:-  actu  distincta  ab  aba  :  abud  vero 
esse,  considerare  formam,  vel  entitatem,  quse 
facit  rem  ita  distinguibilem  ab  aba,  ut  ex  vi 
ilbus  non  possit  cum  altera  identificari.  Hic 
ergo  quaerimus  formam  distinguentem  hoc 
posteriori  modo  :  nam  iUa  prior  actuabs  dis- 
tinctio,  vel  sobim  consistit  in  relatione  abqua 
reab,  aut  rationis,  vel  in  denominatione  ex- 
trinseca,  ratione  cujus  res  non  denominatur 
actu  distincta,  nisi  aliud  extremum  existat  : 
potest  autem  res  habere  suam  formam,  vel 
entitatem  cx  se  distinguentem  illam  a  qua- 


CONSTITUENS  PERSONAM,  ETC.  697 

cumque  aba,  si  fuerit,  etiamsi  actu  aba  non 
existat. 

4.  Prodatio  prima  vercn  opinionis.  —  Dici- 
mus  ergo,  formam,  vel  proprictatem  consti- 
tuentem  personam  ex  se  etiam  distinguerc 
illam  realitcr  a  quacumque  alia.  Probatur  ar- 
gumento  Scoti,  quia  in  omni  re,  id  quod  illam 
constituit,  cam  etiam  distinguit  ab  omnibus 
aliis  :  ergo  idem  dicendum  est  in  divinis  per- 
sonis,  quia  nec  sufficiens  ratio  diversitatis  as- 
signaripotest,  neque  aliter  intclligi  potest  plena 
constitutio.  Anteccdens  probatur  primo  induc- 
tione  in  omnibus  rebus  creatis,  deinde  ratione, 
quia  quod  constituit  rem  in  sua  entitate,  con- 
stituit  etiam  in  sua  unitate,  quia  ens  et  unum 
idem  suut :  res  autem  ex  eo  babet  unitatem 
propriam,  quod  est  indistincta  in  se  et  dis- 
tincta  a  qualibet  alia,  ergo  principium  con- 
stitutivum  rei  etiam  est  distinctivum  a  quali- 
bet  alia, 

5.  Privia  evasio  refellitur.  —  Ad  Iianc  ra- 
tionem  duas  invenio  responsiones.  Prior  est, 
illud  principium  sumptum  ab  Scoto  esse  ve- 
rum,  ubi  constitutio  est  realis,  non  vero  ubi 
constitutio  est  rationis,  qualis  est  in  divinis 
personis.  Hajc  vero  responsio  solum  est  inventa 
ad  fugicndam  vim  argumenti,  non  tamen  sa- 
tisfacit.  Quia  impfimis  nulla  ratio  redditur 
talis  distinctionis,  ratio  autem  Scoti,  cum  pro- 
portione  appbcata,  eamdem  vim  habet  in  con- 
stitutione  rationis.  Ut  patet  in  constitutione 
speciei  per  suam  differentiam,  nam  per  illam 
distinguitur  una  species  ab  omni  alia,  cum 
qua  habeat  genericam  convenientiam.Deinde, 
ratio  est  eadem,  quia  etiam  in  tali  constitu- 
tione  forma  constituens  dat  unitatem.  Accedit 
prseterea  (quod  apud  me  magis  urget)  quia 
(ut  supra  diccbam)  licet  bsec  constitutio  sit 
rationis  quantum  ad  modum,  quo  a  nobis  con- 
cipitur,  tamen  in  re  illi  correspondet  aliquid 
sequivalens  reali  constitutioni,  et  ideo,  (ut  su- 
pra  etiam  dicebam)  rei  sic  constitutae  conve- 
niunt  omnia,  quae  per  realem  constitutionem 
convenire  possunt,  seclusis  imperfectionibus. 
Quod  autem  forma  constituens  ctiam  distin- 
guat  ,  non  involvit  imperfectionem ,  imo 
spectare  videtur  ad  plenam  et  perfectam  con- 
stitutionem,  ut  magis  statim  declarabo  :  ergo 
illa  distinctio  non  enervat  vim  rationis.  Quod 
etiara  sic  explico,  nam  si  Filiatio,  verbi  gratia, 
esset  ex  natura  rei  actu  distincta  ab  essentia, 
realiter  constitueretpersonam,  et  consequcnter 
illam  distingueret  ab  omni  alia  ut  consequen- 
tcr  fatcntur,  qui  ita  respondent :  sed  uunc 
Filiatio,  absquedistiuctioue  actualij  non  miuus 


698  LIB.  VII.  DE  PROPRIETATIBUS  SEU  CONSTITUTIONIBUS,  ETC. 

perfecte  et  complete  constituit  personam  Filii,  8.  Considerare  aiitem  possumus  ulterius  in 

quam  sic  esset  distincta  ab  essentia  :  ergo  non  creaturis  liabitudines  illas^  quas  transcenden- 

minus  reddit  personam  Filii  incommunicabi-  tales  vocant  et  vere  etiam  reales  sunt,  et  cons- 

lem.  quod  est  de  ratione  personee  :  ergo  non  tituere  possunt  proprias  entitates.  In  illis  ergo 

minus  distinguit  illam  a  quacumque  alia.  verum  inveniemus  illud  principium,  id  est, 

6.  AUera  evasio  exduditur.  —  Altera  res-  quod  constituit,  distinguere  etiam  realiter  a 

ponsio  magis  recepta  inter  Thomistas  est  illud  quolibet  alio.  Ut,  verbi  gratia,  potentia  visiva 

principium  Scoti  esse  veruni  in  constituenti-  constituitur  in  specie  et  entitas  talis  potentise 

bus  et  constitutis  absokitis,  non  vero  in  rela-  per  habitudinem  ad  objectum  et  ex  vi  illius 

tivis,  propter  rationem  in  priori  sententia  in-  habet  etiam  distinctionem  realem  ab  aliis  sen- 

sinuatam.  Verumtamen  neque  hoc  satisfacit,  sibus,  quamvis  illis  non  opponatur  per  talem 

Primo,  quia  ratio  facta  etiam  in  relativis  ha-  habitudinem.  Rationes  itaque  divinee  non  sunt 

bet  veritatem,  nimirum,  quod  differentia,  vel  tantum  modi,vel  formaHtates,sed  sunt  res  sub- 

proprietas  constituens  aliqviid  in  esse  entis,  stantiales  :  nam  sunt  per  se  subsistentes,  ergo 

constituit  etiam  in  esse  unius  et  consequenter  proprietates  illse  constituentes,  etiam  si  relati- 

distincti  a  quohbet.   Quod  maxime  patet  in  vse  sint,  simpUciter  unamc[uamque  pcrsonam 

constitutione  personse,  quanquam  enim  per-  distinguunt  a  qualibet  alia. 

sona  relativa  sit,  non  sohimest  de  ratione  ejus,  9.  Qimnodo  relatio  distinguat  a  suo  opposi- 

ut  distinguatur  ab  opposito,  sed  etiam  ut  dis-  to. — Addo  insuper,  etiam  si  gratis  demus,  re- 

tinguatur  a  quaUbet  aUa  persona,  quia  deliet  lationem  ut  sic,  sohim  distinguere  reaUter  a 

esse  simpUciter  incommunicabiUs,aUoqui  non-  suo  opposito,  hoc  inteUigendum  esse  non  tan- 

dum  plene  est  constituta  in  ratione  personse.  tum  de  opposito,  ut  correlativo,  scd  etiam  de 

Vel  ergo  proprietas  relativa  non  plene  et  per-  opposito,  ut  termino.  Nam  (juxta  veram  Me- 

fecte  constituit  personam,  vel  si  plene  consti-  taphysicam  doctrinam,  quam  supra  insinuavi 

tuit  iUam  etiam  ab  omni  aUa  distinguit.  Unde  et  ad  hoc  mysterium  appUcui )  iUa  duo  distinc- 

Spiritus  sanctus,  verbi  gratia,  per  suam  pro-  ta  sunt,  ut  patet  in  relatione  creata,  quse  non 

prietatem,  non  sohim  distinguitur  personaUter  tendit  per  se  ad  correlativum,  ut  ad  terminum, 

ab  aUis  personis  divinis,  sed  etiam  ab  omnibus  sed  ad  absohitum.  Declaraturquc  exemplo  : 

personis  creatis.  nam  relatio,  vcrbi  gratia,  creaturse  ad  creato- 

7  Secundo  in  relationibus  creatis  constat,  rem  ex  intrinscca  ratione  et  constitutionc  sua 

non  sohim  distingui  per  sua  constitutiva  a  re-  postulat  distinctionem  realem  a  crcatore,  quia 

bus  absohitis,  vel  a  suis  oppositis,  sed  etiam  ab  iUi  in  re  ipsa  opponitur,  non  tanquam  correla- 

aUis  relationibus  disparatis.  Dicent,  hoc  csse  tivo,  quia  in  crcatorc   non  rcspondet  rclatio 

verum  de  formaU  distinctione,  non  vero  dc  reaUs  opposita  :  ergo  tanquam  termino,  qui 

reaU,  de  qua  hic  agimus.  Sed  advcrtcndum  est,  in  se  quid  absohitum  est.  Ita  crgo  omnis  rcla- 

iUud  principium,  in  unaquaque  rcverum  esse,  tio  comparatur  ad  suum  terminum,  sive  in  eo 

juxta  proportioncmctcapacitatemejus.  Unde,  sit  relatio  opposita,   sive  non.   Sicut  igitur, 

si  id,  quod  constituitur,  non  est  propria  res,  quamvis  concedamus  proprictatcs  personales 

habens  suam  entitatem,  sed  sohim  modus,  vel  tantum  distinguere  ab  iUis  pcrsonis,  cum  qui- 

formalitas  alterius  rei,  mirum  non  est,  quod  bus  habent  oppositioncm  :  nihilominus  vcrum 

taUs  constitutio  non  faciat  rcm  reaUter  distinc-  in  uaivcrsum  est,  proprietatem  constituentem 

tam  a  quaUbet  aUa  :  si  autem  res  constituta  pcrsonam  distinguere  illam  ab  omnibus  aliis. 

sit  vera  rcs  habcns  propriam  entitatem,  id,  Et  quoniam  de  caeteris  res  est  clara,  qu«  ab 

quod  iUam  constituit  in  tali  esse,  etiam  distin-  adversariis  etiam  admittitur,  in  Filiatione  ex- 

guit  reaUter  Ulam  a  qualibet  alia.  Imo  intel-  pUcatur.  Nam  paternitati  opponitur  correlati- 

ligi  vix  potest,  quod  una  entitas  distinguatur  ve,  processioni  autem  opponitur  tanquam  ter- 

rc  ab  aUa,  nisi  per  id,  quod  formaUter  facit  miuus  formaUs,  ad  quem  Spiritus  sanctus  rc- 

iUam  talem  cssc  cntitatem.  Relationcs  crgo  fertur.  Procedit  enim  Spiritus  sanctus  aPatre 

crcatte,  quce  praidicamentales  appeUantur,  nou  et  FiUo  immcdiate,  et  ut  constitutis  paternitate 

sunt  proprie  eutitates,   sed  modi,  vel  forma-  et  fiUatione,  ut  infra  ostendcmus  et  ideo  im- 

litates,  et  ideo  mirum  non  est,  quod  rcaUtcr  mcdiate  ad  iUos  refertur  tanquam  ad  princi- 

non  distinguantur  ab  aUis,  per  sua  constituti-  pium  suum.  Ergo  ex  vi  ilUus  oppositionis  ha- 

va.  Ad  sumcnduui  autem  proportiouale  argu-  beut  sufticicntem  ratiouem  distinctionis.  Ita 

mentum  satis  est,  quod  eo  modo,  quo  consti-  ut  licet  per  impossibUe  inteUigercmus  in  FiUo 

tuuutur,  eUam  distinguantur.  non  resuUai'e  relationcm  realcm  spirationis  ac- 


CAP.  V.  DENTURNE  PROPRIETATES  ADSOLUT^E.  699 

tivse  ad  Spiritum  sanctum,  sed  esse  inter  illos  defendere  Scotus  in  illa  di.stinct.  26,  quaist,  l, 

relationcm  non  mutuara  :  nihilominus  essct  §  Tertia  opinio.  Fatentur  autem  illi  auctores, 

inter  eos  rcalis  distinctio  ex  vi  suarum  pro-  has  proprietatos  ahsohitas  non  multiplicari  in 

prietatum ,  quatcnus  Fihatio  est  quasi  ratio  divinis  personis  ni.«i  media  origine,  et  ita  de- 

terminandi  hahitudincm  proccssionis  ad  Fi-  clarant  Patrcs  diccntcs,  pcrsonas  distingui  per 

lium.  Unde  in  Concilio  Toletano  11,  sicut  Fi-  origines.  Quod  autem  iidcm  Patres  dicunt,  dis- 

lius  dicitur  ad  Patrem,  ita  Spiritus  sanctus  di-  tingui  relationibus,  intclhgendum  erit  juxta 

citur  referri  ad  Patrem  et  Fihum.  hanc  scntentiam,  vel  a  posteriori  etquoad  nos, 

40.  Nulla  ergo  superest  ratio,  oh  quam  ex-  quia  per  relationes  intelhgimu- distinctionem, 

cipiamus  divinas  pcrsonas  ab  illo  gcnerali  et  vel  certe  intelhgendum  erit  potcntiahtcr,  ut 

vero  principio,  quod  cadcm  forma,  quacons-  sic  dicam,  id  est,  distingui,  quatenus  ad  invi- 

tituit,  distinguit  a  quohbct  aho.  Ahuude  vero  cem  refcribiles  sunt. 

huic  sententise  favent  Patres  omnes,  si  attente  2    Fundamentum .  —  Fundamentum  liu jus 

considerentur  testimonia,  quce  in  cap.  1,  ad-  sententise  poti.ssime  sumptum  est  ex  modo  con- 

duxi,  et  quffi  afferam  in  soquenti.  Nam  indis-  cipiendi  nostro.  Nam  relationes  divinas  conci- 

tincte  loquuntur   de  con.stitutione  et  distinc-  pimusinstarrelationumcreaturarum  :  increa- 

tione ,  ct  utramque   tribuunt   proprietatibus  turis  autem  nunquam  relatio  primo,  et  per  se 

personahbus.  Quod  maxime  adverti  potest  in  causat  distinctionem  extremorum,  inter  quse 

Soplironio  et  Damasccno.  Sunt  etiam  optima  versatur,  sed  supponit  iUam,  et  in  unoquoque 

illa  verba  Concihi  Lateranensis,  in  capite  Fir-  extremo  supponit  etiam  fundamentum,  et  ali- 

miter.  Hcec  sancta    Tri^iitas,    secundum  sul)-  quid,  quod  referri  possit  ad  aliud  :   et  ideo 

stantiamuna,  et  secundum  proprietates  perso-  semper  tale  etiam  fundamentum,  vel  subjec- 

nales  discreta  :  ergo  solse  proprietates  perso-  tum  in  uno  extremo  absolutum  est,  et  in  alte- 


nales  sufficienter  efficiunt  distinctionem. 

11.  Ad  fiindamenta  contraria.  — Funda- 
menta  vero  contrarise  sententia^  soluta  sunt, 
jam  enim  ostensum  est,  quomodo  nunc  Filius 
distinguatur  ab  Spiritu  sancto  per  Fihationem, 
interveniente  origine  inter  illos.  An  vero  sine 


ro  etiam  terminus  est  absolutus.  Qua?  omnia 
maxime  reperiuntur  in  relationibus  originum 
creaturarum,  ut  inter  Patrem,  et  Fihum  Iiu- 
manos  facile  considerare  licet.  Ergo  ad  eum- 
dem  modum  se  habent  relationes  divina^ :  sunt 
enim  vere,  et  proprie  relationes,  ergo  habent 
interventu  ejus  etiam  Filiatio  distingueret,  alia  omnia  pertinentia  ad  rationem  relationis,  ut 
quajstio  est,  infra  tractanda.  Quod  autem  ad-  sic.  Hujusmodi  autem  sunt  omnia,  quee  nume- 
debatiir  de  Paternitate  constituentc  et  di.stin-  ravi,  conveniunt  enim  relationi,  non  ex  eo, 
guente  sub  diversis  considerationibus,  nullius  quod  creata  est,  sed  ex  eo  praicise,  quod  to- 
momenti  est.  Tum  quia  forta.sse  illud  necessa-  tum  suum  esse  est,  ad  aliud  se  liabere  :  inde 
rium  non  est,  nam  sub  quacumque  ratione  enim  habet,  ut  necessario  supponat  aliquid 
intelligatur  constituens,  intclligi  etiam  potest  quod  referat,  atque  adeo  quod  ex  positione  il- 
sufficiens  ad  distinguendum.  Tum  etiam,  quia    lorum  resultet. 

illa  duplex  consideratio  utraque  cadit  in  per-  3.  Atque  heec  ratio  applicata  ad  Patrem  so- 
sonalem  proprietatem  et  distinguit  in  illa  di-  let  ingerere  maximam  difficultatem,  nam  Pater 
versas  rationes  formales  specificas  et  positivas,  prius  secundum  rationem  generat,  quam  re- 
sed  solum  diversos  modos  concipiendi  nostros,  fcraturad  Filium;  refertur  enim,quia  generat. 
magis,  vel  minus  confusos,  quae  omnia  ex  se-    Rursus,  ut  generet,  supponitur  quod  sit  per- 

sona  :  nam  esse  est  prius,  quam  producere  : 
ergo  illa  persona  ut  sic  uecessario  dcbet  esse 
absoluta.  Ex  parte  vero  Filii  ( et  idem  est  de 
Spiritu  sancto )  non  ita  urget  difficultas  :  ta- 
men  applicari  potest  ex  alio  principio,  quod 
ad  relationem  non  est  per  se  motus,  et  ita  non 
est  per  se  productio  :  ergo  generatio  Filii 
primo  intelligitur  terminari  ad  illam  perso- 
nam,  ut  in  se  absolute  constitutam,  deinde  vero 
resultare  relationem  Filii. 


quentibus  fient  manifesta. 
CAPUT  V. 

UTRUM   PROPRIETATES    COiNSTITUENTES    ET    DISTIN- 
GUENTES  PERSONAS,  ABSOLUT.^  SINT. 


1 .  Tertia  opinio  affirmans.  —  In  hac  re  fuit 
opinio  Joannis  de  Ripa,  in  1,  dist.  26  et  27, 
qui  dixit,  personas  divinas  esse  absolutas  et 

habere  inter  se  relationes ,  non  ut  illis  perso-  4.  Alias  rationes  addit  Scotus,  qure  mihi 
naliter  constituantur,  sed  tautum  ut  referan-  videntur  esse  minoris  momenti,  ut  qiiod  re- 
tur.  Quam  sentcntiam,  ut  probabilem  voluit    latio,  verbi  gratia,  Paternitas  ex  vi  sui  con- 


700                               LIB.  VII.  DE  rROPRIKT.VTinUS  SEU  CONSTITUTIOMBUS,  ETC. 

ceptus,  11011  cst  proprictas  omniiio  incommu-  dicans  has  esse  easdcm,  quas  illis  nominibus 

nioabilis  :  hoc  autem  ncccssarium  cst,  ut  con-  significaverat,  imo  significans  ctiam,  uuicas 

titnat  pcrsonam.  .V.^^sninpluni  dcclarat :  quia  si  esse  tantum  proprietatcs  personales:  quod  no- 

pcr  impossihilc  proocssio  pcr  vohnitatcm  csset  tandum  est.   ConciUum   etiam  Florentinum, 

prior,  quam  proccssio  pcr  inlcUcctum,  Patcr-  scss.  18 :  RcJatio,  inquit,  apud  omncs  tam  Grrc- 

nitas  esset  communis  Patri  ct  Spiritui  sancto.  cos,  qnam  Latinosdoctorcspersonas  multiplicat, 

Item  quia  ex  tribuis  rchitionibus  potcst  abs-  ct  infra  additur  ctiam  dictio  exclusiva,  sola 

trahi  comniunis  conccptus  rclationis,quod  pu-  rcJatio.  Concihum  Vormacicuse.  in  Confessione 

tat  Scotus  rcpnp:narc  rc^pcctu  triiun  pro]n'ic-  fidei :  Quod  Patcr  (inquit)  cst  non  ad  se,  sed  ad 

tatum  pcrsonahum  :  nam  cuiii  iUa^  inconimu-  FiJium  dicitur,  ctc.  Ubi  expendo,  non  loqui 

iiicabiles  esse  debeaut,  non  possunt   hal)crc  tantum  de  Patre,.ut  Patre,  nam  hoc  pcr  se 

conccptum  communem.  Taiidcm  aflert  Scotus  notum  erat,  scd  dicere  :  Quod  est  Pater,  ut  de 

illud  Provcrbiorum  iO :  Quod  est  nomen  rjus,  toto  iUo,  quod  personaj  proprium  est,  se  loqui 

id  cst,  Pafris,  et  nomen  FiJii  ejus,  si  nosti  ?  ostcndat.  Quod  fu.sius  explicuit  Concilinm  To- 

Nam  in  hac  intcrroi?ationc  siiiuificatur  habcrc  lctnnum   II,  in  Confcss.  fidei,  nam  imprimis 

Patrein  ct  Filium  alia  nomina  magis  occulta,  habct  cadeni  vcrba  :  Quod  Pater  cst,  non  ad 

qua^  ncccssario  dcbent  in  illis  sic^nificare  ali-  se,  scd  ad  FiJium  est,  deiiide  addit :  7«- r«/fl^io»e 

quas  alias  proprictates  latentcs  sub  Paternitate  ntimcrus  ccrnitur  in  substantia,  id  est, essentia, 

ct  Filiatione  :  illai  ergo  sunt  abi^olutffi.  non  invenitur :  indicans,  numerando  relatio- 

5.    ]'cra  resoJutio.  —  Probatio  ex  Sriptu-  ncm  ct  cssentiam  omnia  dixisse,  qu»  in  Deo 

ris.  —  Dicendum  vero  est,  uullas  esse  in  Tri-  sunt.  Undc  exclusivc  concludit :  Ergo  hoc  soJo 

nitatc  proprictatcs  absolutas,  sed  suis  relatio-  nunicrum  insinuant,  quodadinvicem  sunt,  et  in 

nibuspersonalibuspcrsouasconstituietdistin-  /loc  numero  carent,  quod  in  se  sunt.  Et  infra 

gui.HiVcposteriorparsscquiturcxprKcedenti,  declarat,  hujusmodi  relationem  esse  proprie- 

camquc  in  duobus  capitibus  scqucntibus  cx-  tatcm,  unicuique  propriam. 

plicaturi  sumu.s,   Prior  vcro  tam  cst  ccrta,  ut  7.  Fx  Pafribus.  —  Tcrtio  ex  Patribus  ge- 

ali(pii  non  dubitcnt  oppositam  scntcntiam  er-  ncralitcr  sumi  potest  idcm  arguracntum,  quia 

roueam  appcllarc,  sed  fortasse  non  attingit  cum  sa^pe  loquantur  de  proprictatibus  perso- 

illum  gradum :  satis  est,  esse  improbabilcm  ct  nalibus  ct  illis  dicant  constitui,  et  distingui 

contrariam  conscnsui  thcologorum.  Solct  au-  por.^^onas,  nunquani  aharum  mentioncm  fcce- 

tem  lucc  vcritas  probari  ]M'iiuo  cx  Scrijitura,  runt.  Quin  potius  ita  loquuntur,  ut   omnes 

in  qua  divina^  pcr.son;«  nuiKjuam  nominantur,  alias  manifcstc  cxcludcre  videantur.  Pr»sertim 

nisi  per  voces,  quse  rclationem,  vel  originem  vero  D.  Augustinus  5,  dcTrinit.,  cap.  5,  etse- 

important,  ut  Patris  ct  FiJii,  etc.  Quod  argu-  qucntibus  apcrte  docet,  in  Deo  non  essc,  nisi 

mcntuni,  quamvis  taiitum  sit  negativum,  ni-  substantiam,  id  est,  essentiam,  et  reJafionem 

hilominus  pro  dignitatc  matcria^  est  validum,  et  quidquid  ad  se,  et  non  ad  aliud  dicitur,  ad 

quia  dc  lioc  mystcrio  nihil  cognosccre  possu-  essenfiam  pcrti?iere.  Unde  inferius  inquit :  Si 

mus,  nisi  per  revclationem.   Nec  locus  ille,  quod  dicitur  Pater,  ad  se  et  non  ad  FiJium  di- 

quem  atrercbat  Scotus,  ex  Proverbiorum  30,  ccretur,  secundum  substantiam  dicerelur,  sed 

aliud  indicat,  sed  solum  ineflabilcm  nobis  esse  quia  ad  FiJium  et  non  ad  se  dicitur,  ideo  non 

Patris  ct  Filii  dignitatcm  ct  cxcellcntiam,  vcl  sccundum  substantiam  dicitur.  Ergo  juxta  Au- 

ctiam  ibi  significatur,  ipsa  noniina  Patris  ct  gustinum,  repugnat  proprictatem  csse  absolu- 

Filii,  quibus  pcrsonas  nominamus,  nou  satis  tam  ct  csse  propriam.   Uiide  capite  octavo, 

explicarc  proprictates  illarum,  non  quia  Ulaj  rcgulam  constituit :  Quidquid  in  Trinitate  ad 

proprietates  absolutai  sint  et  a  rclationibus  se  dicitur,  substantiaJiter  dicitur.  Damasceuus, 

distincta^,  scd  quia  Ula  noiniua  coinmunia  sunt  lib.  1,  cap.  10,  omuia  esse  comimmiix  pra'ter 

crcaturis,  iino  cx  creaturis  ad  Dcum  transla-  innasccnfiam,   gcncrationem   et  processionem , 

ta,  et  idco,  sicut  uouexplicant  modumdiviuffi  quod  exphcans,  capite  uudecimo,  inquit:  Nos 

generationis,  ita  nec  satis  explicare  valent  illas  unum  agnoscimus  Deum,  in  soJis  quidem  pro- 

proprietates.  prietatibus  paternitatis,  fiJiationis  etprvccssio- 

G.  Seciiudo  probatur  cx  Conciliis.  Latera-  nis  di^crcntiam  intcJJigcntes.  Similia  sumun- 

nense  cnim  in  capitc  Firmitcr ,\\Y\mm\\  noun-  tur  cx  Ansclmo.  dc  lucarn.  Verbi,  cap.  3,  ct  de 

nat  Patrcm,  FiJium  ef  S pirifum  sancfum  .  ■^wh  Proccssionc  Spiritus  saiicti,  cap.  1,  ct  ab  iUo 

his  noniinibus  ct  deiiidc  subjungit :  Trinitatcm  vidctnr  piwcipue  sumptum  iUud  axioma  :  In 

essc  discrctam  per  proprictatcs  pcrsonalcs :  m-  divinis  omnia  sunt  unum,  ubi  non  obtiat  reJa- 


CAP.  V.  DENTURNE  PROPRIETATES  ADSOLIT.E.  701 

iionis  nppositio.QiiOilaYias  (Vwit  Hoctius,  lil).  1,  vel  cum  illi.s  etiam  h.ibcnt  relativas,  qure  vcrc 

de  Trinitate  :  Sola  rclalio  mulliplicat  Trini-  sint  pro[)rietatt'S  realcs  intrin.seca^,  vcl  non. 

tatem.  Quod  etiam  habct  Joanncs  JMaxcntius,  Fortasse  enim  non  dccsset,  qui  supposita  illa 

in  .«^ecimda  profcs.sionc  fidci.  Et  codcm  scn.su  scntentia  Uipa',  hanc  po.stcriorcm  partcm  ch- 

dixit  Uicliardus  de  sancto  Victore,  hb.  i,  de  gerct,  ut  probabihorcm.  Quia  tunc  reiationes 

Trinitate,  cap.   15.  Personas  non  posse  qua-  tantum  essent  mere  resultantes,  et  non  cou- 

htatibus   distingui ,    sed  tantummodo   origi-  stituentes,  nec  distinguentes  personas,  utrum- 

nibus.  que  euim  supponunt,  ut  resultcnt  :  non  crgo 

8.  Solet  autcm  ad  hcec  respondcri,  Patres  essent  ncccssaria;  relationcs  iUa;  ad  constitu- 
non  loqui  de  constitutione,  setl  de  distinctio-  tionem  mysterii,  sed  tantum  sc  habcrent,  .sicut 
ne,  et  ficri  posse,  ut  persome  constituantur  iuter  F^atrcm  et  Fdiura  crcatos,  exccpta  ad 
per  absohita,  distinguantur  autcm  per  rela-  summum  diflcrentia  accidentis  vel  substantiaj. 
tiones.  Sed  hoc  neque  in  scntcntia  Scoti  locum  Atque  ita  veritas  et  necessitas  illarum  relatio- 
habet,  docentis  idem  esse  constitutivum,  et  num  pendebit  muUum  ab  illa  quojstione  Mcta- 
distinctivum  :  nequc  ctiam  in  ahorum  senten-  physica,  an  rdatio,  ((Uic  rcsuUat  cx  ab.sohitis, 
tia,  quia  saUcm  in  absohjtis  omues  conccdunt  sit  ahquid  rei  intrinsccum,  vcl  sola  dcnomi- 
id,  quod  constituit,  distinguere,  et  nos  gcne-  natio.  Consequens  autem  est  valde  ahenum  a 
rahter  probavimus  id  vcrum  esse.  Prffiter  quam  mente  Sanctorum  Patrum,  ponentium  has  re- 
quod  Patres  non  sohim  loquuntur  de  distinc-  lationes  in  divinis  tantpiam  omnino  necessa- 
tione,  sed  etiam  de  eo,  cpio  unatjuajquc  per-  rias,  et  per  se  requisitas  ad  distinctionem  per- 
sona  in  se  talis  est,  ct  tmiversaliter  nou  agnos-  sonarum.  Quod  si  ob  lianc  causam  aUcra  pars 
cunt  in  Deo  quidpiam  proprium,  nisi  relatio-  eligatur,  non  minus  repugnat  Patribus,  po- 
nem,  nec  sohim  dicunt,  personas  numerari  re-  nere  in  unaquaque  per.sona  (hqdicem  proprie- 
lationibus,  sed  etiam  nihil  numerari  in  Deo,  tatem  :  tantum  enim  singulas,  seu  unicas 
praiter  relationcs,  seu  relativa.  agnoscunt,  et  ut  supra  argumeutabamur,  cum 

9.  Ratio. —  Quarto,  ratio  potissima  in  hac  una  sit  perfecta  et  suflici(!ns,  supcrvacancum 
materia  sumenda  est  ex  aUitudiue  mysterii,  est  aham  iingerc,  quod  magis  patebit  respou- 
de  quo  nihil  aflirmare  possumus,  ut  (hcebam,  dendo  ad  argumenta. 

nisi  vel  quod  revelatum  est,  vel  quod  iu  re-  11.  l'undamentum  ergo  prfficipuum  quod 

velatis   continetur.    Pneter  hoc  vero  addcre  sumitur  ex  modoconci[)iendi  nostro,  j)aulatim 

possumus    rationem  supra  insinuatam  libro  est  in  .se(|uentii)uscapitibustractandum.  iNuuc 

primo  ex  discursu  valde  conscntaneo  ratioui  brevitcrncgo,  aiquiparandas  csserelationesdi- 

naturaU,  supposito  mysterio.  Quia  omnis  pro-  vinas  cum  creatis  in  omnibus,  (jua;  ibi  assu- 

prietas  absoluta  in  Deo  dicit  perfectionem  sim-  muntur.  Et  ratio  diflcrentia;  i^rimaria  est,  quia 

pliciter  simphcem,  quia  neque  includere  po-  relationes  divinae  personales  sunt  subsistentes : 

test  imperfectionem,  neque  etiam  oppositio-  creata;  vero,  et  prasertim  illa;,  quse  censentur 

nem,  ratione  cujus   ex   vi  proprii  conceptus  esse  per  veram  resuUantiam  ex  absolutis  cx- 

non   sit  melior  iu   quolibet  ipsa,  qu.im  nou  tremis,  sunt  accidentariu?,  ct  in  co  ordine  sunt 

ipsa.  Proprietas  autem  personalis  non  potest  valde  impcrfcctte  et  dimiimtffi.  Qua;  diflcrcntia 

formaliter  dicere  perfectionem  simpliciter  se-  quoad  hanc  posteriorem  partem  ex  Metaj)hy- 

cundum  propriam  rationem  suam,  ut  supra  sica  satis  constat :  quoad  j)riorem  vero  constat 

ostensum  est,  quia  cum  sit  incommunicabihs,  ex  his,  qua;  diximus  in  libro  tcrtio  de  subsis- 

non  potest  esse  Deo  essentialis  :  omnis  autem  tentiis  per.sonalibus.  Et  declarari  breviter  po- 

perfectio  simpliciter  est  essentialis  Deo,  ergo  test,  quia  relationi,  ut  sic,  non  rcpugnat  esse 

personalis  proprietas  non  potest  esse  absoluta  subsistcntem,  quia  licet  sit  ad  aliud,  tamen 

in  Deo.  Atque  eadem  ratione  non  potest  esse  etiam  in  se  est  ahquid  secundum  totam  ratio- 

incommunicabilis,    quia    incommunicabilitas  nem  suam,  ut  suj)ra  declaravi :  ergo  non  re- 

oriri  debet,  aut  ex  limitatione,  aut  ex  oj)posi-  pugnat  ut  sit  in  se  perfecto  modo,  at^jue  adeo 

tione  :  projjterea  enim  subsistcntia  essentialis  per  se  subsistens:  ergo  talis  pcrfectio  tribucnda 

communicabilis  est,  (juia  nec  limitata  est,  nec  est  divina;  relationi  personali,  nam  quidquid 

opposUionem  habet,  cum  absoluta  sit :  ergo  si  est  in  Deo,  habet  perfectissimum  modum,  sibi 

subsistentia  Patris  esset  etiam  absoluta,  uon  non  repugnautem. 

posset  intelhgi  incommunicabilis  Fiho.  \^1.  Ex  hac  autcm  difTerentia  coUigitnr  aha, 

10.  Deni(juc  addere  possumus,  quod  .si  divi-  scihcet,  rclationes  originis,  qurc   sunt  intcr 

nai  personai  habeaut  proprietates  absolutas,  creaturas,  non  esse  pcr  se  iuteutas,  sed  secun- 


702  LIB.  VII.  DE  PROPRIETATIBUS  SEU  CONSTITUTIONIBUS,  ETC. 

dario  resiiltare :  propter  quocl  dictum  est  ab  activa,  et  ideo  mirum  non  esse^  quod  in  eo 

Aristotele:  Ad  relationem  non  esse  per  se  mo-  casu  non  esset  incommunicabilis,  quia  tunc  non 

tum.  Hse  vero  relationes  sunt  per  se^  quia  in  esset  proprietas  personalis.  Ad  alteram  vero 

qualibet  natura^,  et  maxime  in  divina,  id,  quod  partem  dicitur,  proprietatem  personalem  esse 

est  per  se  subsistens  in  tali  natura^,  est  maxime  quidem  realiter  incommunicabilem^  non  ta- 

per  se.  Atque  ita  Paternitas  est  in  divinitate  men  repugnare  illi  quod  habeat  convenientiam 

tanquam  per  se  immediate  conjuncta  illi.  Fi-  abquam  rationis  cum  alia  simili  proprietate^  a 

liatio  vero  est  tanquam  per  se  intenta  per  ge-  qua  possit  intellectus  abstrahere  rationem  com- 

nerationem  (ut  more  nostro  loquamur),  et  idem  munem,  ut  in  personis  creatis  videre  Hcet.  Ne- 

est  suo  modo  de  processione.  que  intelligo,  cur  si  divinas  personee  con.stitue- 

13.  Rursus  hinc  etiam  fit,  ut  relationes  crea-  rentur  absolutis^  non  convenirent  eodem  modo 

tse  indigeant  fundamento ,  in  quo  nitantur  in  communi  conceptu  persona^  increatse  abso- 

propter  imperfectionem  suam^  divinse  autem  lutoe;  sicutnunc  conveniunt  in  conceptu  rela- 

illo  non  indigent^  quia  subsistentes  sunt.  Vo-  tivae,  ut  in  hbro  primo  tractatum  est:  locus 

cant  quidem  aliqui  theologi  essentiam  funda-  autem  Proverbiorum  jam  explicatus  est. 
mentiim  harum  relationum.  Proprius  vero  di- 

cetur  quasi  radix  illarum,  sicut  natura  est  ra-  CAPUT  VI. 
dix  suee  personaUtatis,  sechidendo  tamen  im- 

perfectiones.  Non  est  tamen  fundamentum,  utrum  rROPRiEXATES  constituentes  personas, 

quia  neque  est  tale,  ut  per  hujusmodi  relatio-  sint  relationes  vel  origines. 
nem  referatur :  neque  etiam  est  tale,  ut  in  illo 

sit  relatio  tanquam  in  subjecto  proximo  vel  1.  Qucestionisnecessitas. — Non  desunt  theo- 

remoto,  etiam  nostro  modo  concipiendi,  sed  logi,  quibus  hsec  questio  superflua  videatur, 

potius  essentia  est  in  hypostasi,  per  relationem  quia  juxta  sententiam  satis  receptam,  origines 

incommunicabihter  subsistente,  tanquam  in  et  relationes  cum  proportione  comparatse,  idem 

persona,  quse  in  illa  natura  subsistit.  Denique  omnino  et  adsequate  sunt:  ergo  perinde  est  di- 

ex  eodem  principio  sequitur,  has  relationes  cere,  personas  constitui  ac  distingui  relationi- 

non  supponere  extrema ,  quae  referant ,  nec  bus  vel  originibus.  Unde  Sancti  Patres  indiffe- 

distinctionem  eorum,  ut  resultent,  sed  ipsas  renter  illis  tribuunt  hsec  omuia,  ut  patet  ex 

esse,  quae  referuntur  secundum  rem,  ac  proin-  allegatis  in  capite  primo  et  in  praecedenti,  prse- 

de  easdem  constituere  personas  relatas  nostro  sertim  Damascenus.  Item  ex  Fulgentio,  de  Fi- 

modo  concipiendi,  et  consequenter  etiam  illas  de  ad  Petrum,  cap.  l,  dicente:  Quia  aliud  est 

distinguere,  juxta  superius  dicta.  Et  ob  eam-  genuisse,  quam  natum  esse,  et  aliud  procedere 

dem  causam  non  oportet,  ut  pro  termino  ha-  quam  genuisse,  vel  natum  esse  manifestum  est, 

beant  aUquid  absolutum,  sed  se  invicem  per  se  quoniam  alius  est  Pater,  alius  Filius,  alius 

primo  respicere  possunt.  Hsec  ergo  est  natura  Spiritus  sanctus.  Simiha  habet  Ambrosius , 

illarum  relationum  personaUum,  ex  qua  satis-  hb.  \,  de  Fide,  cap.  2,  et  Atlianasius,  Dialogo 

factum  est  fundamento  oppositee  sententise.  primo,  de  Trinitate  contra  Auomseos,  et  Bessa- 

Quomodo  autem  huic  rei  et  veritati  modus  rion,  in  oratione  pro  unione,  quse  habetur  post 

noster  concipiendi  accommodari  debeat,  expli-  Concilium  Florentinum,  cap.  6,  in  fme.  Au- 

cabo,  ut  dixi  in  sequentibus  capitibus.  gustinus  denique,  lib.  5,  de  Trmitate,  cap.  6, 

14.  Alia  vero  argumenta  Scoti  facilem  lia-  nullum  discrimen  agnoscit  inter  Filium  et  ge- 
bent  responsionem.  Dico  enim,  relationem  per-  nitum,  Patrein  et  genitorem. 

sonalem  ex  proprio  conceptu  esse  incommuni-  2.  Nihilominus  prsesens  qusestio  praetermitti 

cabilem  eo  ipso,  quod  subsistens  relative  est.  non  potuit,  tum  quia  inter  gravissimos  Patres 

Neque  est  ulla  ratio,  cur  proprietas  absoluta  D.  Thoinam  et  Bonaventuram  versatur:  tum 

possit  esse  ratio  subsistendi  incommunicabili-  ctiam,  quia  ad  explicandum  mysterium  mul- 

ter,  et  non  relativa :  imo  in  Deo  magis  hoc  po-  tum  confert,  tum  denique  quia  de  raodo  dis- 

tcst  convenire  relationi  propter  oppositionem.  tinctionis  iuter  originem  et  relationem  uou 

15.  Ad  ai'gumentum  autem  ex  hypothesi  satis  constat,  ut  supra  vidimus.  Saltemque  cer- 
impossibili  dicitur  primo,  ex  uno  impossibih  tum  est,  distingui  ex  modo  concipiendi  nostro, 
posse  sequi  aUud  impossibile.  Deinde  dicitur,  et  consequenter  in  modo  significandi,  quod 
in  eo  casu  paternitatcm  non  fore  relationem  satis  est,  ut  dc  iUis  etiam  aliter  loquendum  sit 
per  se  primo  subsistentem,  sed  advcnientem  in  onhiie  ad  coustitutionem,  qua3  nostro  modo 
persona3  jam  subsisteuti,  sicut  nuiic  est  spiratio  concipicudi  explicatur. 


CAP.  VI.  AN  PROPRIETAS  SIT  ORIGO,  VEL  RELATIO.  703 

3.  Prima  opviio  distinguens  inter  hyposta-mfMt  proprietas  constituens  supponitur  origini, 
sim  et personam.  —  Sunt  ergo  tres  opiniones.W  Quoc  responsio  prseter  difficultates  tractandas, 
Prima  antiqna  qua)  asscruit,  hypostascs  divi-.l;  capite  sequenti,  in  praisenti  rcdargui  potest. 
nas  constitui  originibus,  personas  autcm  con-  Nam  cadem  distinctionc  uti  possct  Bonaven- 
stitui  relationibus :  unde  cousequcntcr  dicebat  tura,  diccns,  originem  ip.sam  essei'proprieta- 
ha;c  opinio,  abstractis  per  intellcctum  relatio-  tem  constituentem,  et  ut  sic,  nihil  supponcre, 
nibus  non  manere  personas,  manere  autem  di-  etiamsi  sub  aho  modo  concipi  possit,  ut  fluens 
vinas  hypostaseS;,  quia  persona  supra  hyposta-    a  persona.  Declaratur  ab  cxemplo,  nam  ipsum 


sim  addit  dignitatem  relationis.  Ita  refert  divus 
Thomas,  quffist.  40,  art.  3,  ubi  hanc  sententiam 
reprobat,  el  ab  omnibus  relicta  est.  Nam,  ut 
supra  visum  est  libro  primo,  persona  supra 
hypostasim  solum  addit  diguitatem  ex  parte 
naturge,  nimirum,  quod  rationalis  seu  intellec-' 


intelligere,  ut  D,  Tliomas  ssepe  docet,  est  ip- 
sum  esse  Dei,  atque  adeo  constituens  Deum  in 
esse  Dei,  quamvis  secundum  ratiouem  concipi 
possit  illud  intelligere,  ut  actus  immanens, 
fluens  a  Deo :  sic  ergo  generare  esse  poterit 
idem  esse  Patris,  esse,  inquam,  personale. 


tualis  sit :  hanc  vcro  dignitatem  summo  et  per-  quamvis  alias  secundum  rationem  concipiatur 
fectissimo  modo  includunt  hypostases  divinoe  ut  actio  fluens  ab  ipsa.  Ratio  autem  utriusque 
naturffl :  ergo  implicat  dicere  aliquid  consti-  est :  quia  uterque  actus  tam  cssentialis,  quam 
tuere  hypostasim  in  divina  natura,  et  uon  con-  notionalis,  quamvis  significetur  per  modum 
stituere  personam.  Addo  prseterea,  si  divina  actus  secundi,  tamen  est  actus  perfectus  per 
supposita  constituta  intelligantur  cum  origine  essentiam  ct  per  se  talis,  et  ideo  non  ita  ma- 
unius  ab  alio,  revera  jam  intelligi  cum  tota  sua  nat  seu  fluit  ab  aliquo,  ut  necessario  supponat 
dignitate  substantiali :  et  ideo  relationem  ut  constitutum,  etiam  secundum  rationem. 
sic,  non  posse  addere  dignitatem  necessariam  6.  Tertia  et  vera  sententia.  — Nihilominus 
adesse  personse,  alias  neque  Pater,  neque  Filius  est  tertia  sententia,  quam  veram  esse  censeo, 
in  sua  personali  dignitate  satis  essent  consti-  origines  non  constituere  personas,  neque  for- 
tuti,  donec  ad  Spiritum  sanctum  intelligeren-    maliter  ac  proprie  illas  distinguere.  Haec  est 

sententia  D.  Thomce  in  illa  quast.  40,  art.  2, 
quam  sequuntur  omnes  Thomistae  citandi  ca- 
pite  sequenti,  Durandus  et  fere  alii  communi- 
ter  in  1,  dist.  26.  Et  quantum  ad  hanc  partem 
negantem  consentit  Scotus  seclusa  opijiione  de 
proprietatibus  absolutis.  Ut  autem  probetur, 
supponendum  est,  quod  supra  capite  quarto, 
significavi,  duobus  modis  posse  dici  personas 


tur  relati. 

4.  Secunda  opinio  de  originibus.  —  Secunda 
opinio  est,  Personas  divinas  constitui,  et  dis- 
tingui  personaliter  originibus,  et  non  relatio- 
nibus.  Haic  fuit  opinio  Bouaventurae,  in  1, 
dist.  26,  cpisest.  2,  et  dist.  27.  Fundamentum 
est,  quia  in  persona  nihil  est  proprium,  nisi 
origo  vel  relatio,  ergo  alterutra  ex  his  debet 


constituere  :  ergo  illa,  quse  prior  fuerit  altera,  distingui  per  aliquid ;  primo  tanquam  per  for- 

ipsa  constituet,  nam  proprietas  constituens  rem  mam  propriam  intrinsece  constituentem  unam- 

debet  esse  prima  omnium.  Sed  origo  est  prior  quamque  personam  in  suo  esse  personali,  se- 

relatione,  ergo,  etc.  Probatiu"  mhior,  quia  ori-  cundo  tanquam  per  conditionem  necessariam. 


go  est  ratio  et  fundamentum  relationis :  ideo 
enim  Pater  refertur,  quia  generat.  Contra 
lianc  sententiam  retorquent  Thomistse  hoc 
ipsum  fundamentum,  quia  loquendo  de  ori- 
gine  activa,  prior  esse  debet  forma  consti- 
tuens,  quam  ipsa  origo,  quia  generatio  activa, 
verbi  gratia,  est  ut  via  ab  aliquo  fluens,  ergo 
supponit  illud  principium  a  quo  fluit :  gene- 
ratio  autem  est  a  persona,  et  non  ab  essentia, 
ut  a  principio  quod  :  ergo  supponit  personam 
constitutam,  ergo  non  potest  illam  consti- 
tuere. 

5.  Neutra  vero  ratio,  si  attente  confidere- 
tiu*,  probat  directe  suam  sententiam,  sed  ex- 
clu(ht  aliara.  Respondent  enim  D  Thomas  et 
alii  ad  rationem  Bonavcnturce,  quod  quamvis 
relatio,  ut  relatio,  supponat  originem,  tamen 


et  viam  ad  multiplicationem  personarum.  De 
hoc  posteriori  modo  nulla  est  qusestio,  nam 
certum  est,  personas  multiplicari  per  origines, 
nec  posse  alio  modo  esse  in  Deo  numerum 
personarum,  ut  libro  primo  ostensum  e.st.  Et 
hac  rationc  ssepe  ita  loquuutur  Patrcs  :  imo  et 
ipse  D.  Thomas  sa^pe  dicit,  personas  distingui, 
vel  multiplicari  originibus,  ut  maxime  videri 
potest,  i  part.,  quast.  34,  35  et  36.  Nunc  au- 
tem  tractatur  quwstio  in  priori  sensu,  quia 
inquirimus  proprias  formas  constituentes  per- 
sonas,  quffl  sunt  etiam  quasi,  formaliter  distin- 
guentes,  ut  recte  advertit  D.  Thomas,  dicto 
art.  2  et  3,  quaest.  40. 

7.  Prohatur  opinio  quoad  personas  proceden- 
tes.  — Jam  ergo  probatur  dicta  sententia,  pri- 
mo  quoad  personas  procedcntes.  Nam,  juxta 


704                               LIB.  VI.  DE  PROPRIETATIBUS  SEU  CONSTITUTIONIBUS,  ETC. 

opinionem  Bonaventurae ,  deberent  constitui  mentum  de  Patre  habet  vim,  vel  quia  Pater, 

per  origines  passivas,  scilicet,  generari,  spira-  ut  Pater  non  prseconcipitur  generationi,  etiam 

ri,  hse  autem  non  possunt  illas  constituere,  si  sub  aUqua  ratione  prseconcipiatur ,  vel  quia 

ergo.  Major  per  se  certa  est,  imo  est  ipsamet  si  Pater  admittitur  prior  origine,  eodem  modo 

assertio  Bonaventurae.  Minor  autem  probatur,  est  prior  ipso  filio,  ut  ex  dicendis  constabit. 

quia  forma  constituens  personam  debet  con-  Filius  autem  nullo  modo,  aut  consideratione 

cipi,  ut  forma  permanens,  habens  jam  esse  potest  esse  prior  Patre,  ut  generante. 

fixum,  et  ut  vocant,  in  facto  esse  :  origo  autem  10.  Preeterea  quod  spectet  ad  originem  ac- 

passiva  nondum  concipitur  in  facto  esse,  sed  tivam,  si  sermo  sit  de  activa  spiratione,  nulla 

in  via  :  ergo  non  potest  esse  forma  constituens  est  difficultas ,  quia  supponit  illas  personas 

formahter  personam  :  nam  persona  dicit  rem  Patris,  et  Filii  constitutas  per  proprias  relatio- 

jam  constitutam  in  facto  esse.  Deinde,  id,  quod  nes.  Ideo  qua  de  illa  relatione  facile  admitti- 

supponitur  ante  rei  constitutionem,  non  potest  mus,  non  constituere  personam,  et  esse  poste- 

esse  forma  constituens  :  sed  origo  passiva  sup-  riorem  orgine  activa  _,  ad  quam  consequitur. 

ponitur    ante    personam    constitutam  :   nam  Tamen  etiam  de  illa  origine  certum  est,  non 

prius  ratione  est  generari ,  quam  esse  geni-  constituere  personas,  quaj  spirant,  quia  sup- 

tum  :  ergo  non  potest  illa  origo  constituere  ponit  illas  plene  constitutas  in  ratione  per- 

personam.  sona3. 

8.  Ad  rationem  in  conlrarium.  —  Nec  ratio  11.  Prohatur  assertio  qiioad  primam  perso- 
Bonaventurffi  in  his  personis  locum  habet;,  fa-  nam.  —  Tota  ergo  diificultas  superest  de  sola 
cile  enim  conceditur ,  iu  eis  originem  prace  •  generatione  activa.  De  qua  imprimis  procedit 
dere  relationem,  ut  recte  docet  D.  Thomas,  argumentum  D.  Thomaj,  quia  illa  concipitur, 
dicta  quaest.  40,  art.  A.  Inde  autem  non  fit,  et  significatur,  ut  via  ab  ahquo,  ergo  supponit 
relationem  uon  posse  esse  formam  constituen-  illum  a  quo  est ,  non  est  autem  ab  essentia , 
tem  talem  personam,  quia  sicut  illa  origo  est  neque  ab  hoc  Deo,  ut  abstrahit  a  personis,  ut 
prior  taU  relatione,  ita  etiam  est  prior,  quam  supra  osteudimus  :  est  ergo  a  persona  consti- 
ipsapersona.  Underetorqueri  potestargumen-  tuta,  non  ergo  illam  constituit.  Esset  autem 
tum,  quia  forma  constituens  in  Deo  non  est  haec  ratio  clarior,  si  verum  esset,  generatio- 
prior,  quam  persona  constituta,  at  origo  pas-  nem  activam,  etiam  in  Deo,  ex  vi  sui  concep- 
siva  est  prior,  quam  persona  procedens,  ergo  tus ,  et  modi  significandi  non  dicere  actum 
non  constituit  illam.  Major  probatur  ,  quia  quasi  adliserentem  ipsi  personoe  generanti,  sed 
persona  nihil  ahud  est,  quam  ipsa  forma  sub-  potius  quasi  egredientem  ab  ipsa  :  sic  enim 
sistens.  Quod  si  illa  forma  eoncipiatur,  ut  mo-  non  posset  concipi,  ut  forma  constituens  ipsam 
dus  essentise,  etiam  non  potest  concipi,  ut  personam.  Quia  forma  constituens  personam 
prior,  quam  modificet,  et  consequenter,  quam  debet  concipi ,  ut  intrinsece  afficiens  ipsam 
cum  essentia  constituat  personam.  Sicut  in  personam,  at  generatio  illo  modo  quasi  fluens, 
humanis  non  potest  esse  prior  personalitas,  neque  aificit,  neque  denominat  intrinsece  per- 
quam  persona  ipsa,  sed  origo  passiva  concipi-  sonam,  a  qua  fluere  intelligitur,  quia,  ut  sic, 
tur,  ut  prior,  non  est  ergo  proprietas  consti-  non  dicit  quod  sit  in  iUa,  sed  quod  sit  ab  iUa. 
tuens ,  sed  quasi  via  ad  personam ,  quse  con-  Sed  ratio  iUa  sic  declarata  supponit,  originem 
stituenda  est.  activam  realiter  esse  idem  cum  passiva,  et  cum 

9.  Marsilius  reprehenditur.  —  Mirabile  au-  relatione  persouse  producta3,  ut  inteUigitur, 
tem  est,  et  sane  improbabile,  quod  MarsiUus,  quasi  in  fieri  egredi  a  persona  producente , 
ait,  in  1,  distin.  3,  art.  3,  ad  1.  Filium  prius  quo  admisso  fundamento,  ratio  sine  dubioevi- 
concipi  Filium,  quam  genitum.  Ductus  illo  ar-  dens  est.  Tamen  fuudamentum  iUud  recep- 
gumento ,  quod  Pater  prius  coucipitur  Pater,  tum  non  est,  neque  a  nobis  fuit  in  superiori- 
quam  generans  :  quia  non  potest  prius  pater  bus  probatum. 

concipi,  quam  fiUus.  Re  tamen  vera  inteUigi  12.  Et  ideo  sistendum  est  iu  fundamento 

nequit,  tum,  quia  si  fUius  inteUigitur  prius,  D.  Tliomee,  quod  sic  declaro.  Nam  licet  origo 

quam  sit  genitus,  ergo  ut  sic  inteUigitur  ha-  nihil  aUud  sit,  quam  ipsa  relatio  Paternitatis, 

bere  esse  a  se,  et  non  pcr  processionem,  quod  consideratae.  ut  actuaUs  iufluxus  personse  pro- 

repugnat,  et  desiruit  in  taU  persona  rationem  ducentis  in  productum  ,  nihilominus  necesse 

fUii.  Deindc,  quia  si  prius  cojicipUur  esse,  ad  est,  Ulamuiot  proprietatcm  esse  priorem,  ut  in 

quid  po.stea  conciperctur  generari,  cum  gene-  se  habeut   suum    esse,   quasi    permancns  et 

rari  tendat  ad  recipiendum  csse  ?  Neque  argu-  fixum,  uam  iUemet  iufluxus  activus  suppouit 


CAP.  Vn.  UTRllM  RELATIO  UT  RELATIO  CONSTITUAT  PERSONAM.  705 

esse  pcrsonoe  influentis.  Ad  rcplicam   vcro,  ultima,  in  finc,  ct  alii.  Tliomistse  vero  eam  de- 

quam  in  favorem  sancti  Bonaventurse  supra  fcndunt  constanter,  Gajetanus  ct  Torres,  dicta 

facicbamus,  respondetur  ex  dicti.s,    eo  ipso,  quajst.  40,  art.  2  et  4,  Capreolus,  in  1,  dist.  26, 

quod  origo  non  concipitur,  ut  cns  fixum,  scd  qurest.  1,  Fcrrariensis  4,  contra  Gentcs,  c.  26, 

ut  via  ad  ens  fixum  :  rcpugnarc  illi  omncm  qnibus  consentit  Marsilius,  in  4,  q.  29,  art.  i, 

considerationcm  proprietatis  constituentisper-  dub.  1,  Vcrumtamen  etiam  ipsi  Thomista?  in- 

sonam,  quod  non  est  ita  de  rclatione,  et  ideo  ter  se  non  conscntiunt  in  explicanda  di.stinc- 

quoad  hoc  non  esse  eamdcm  rationcm  de  u-  tionc  D.  Thomce. 


traque  ,  quamvis  non  dcsit  .sua  propria  diffi- 

cultas  in  rclationc  ipsa,  quoi  capite  scqucnti 

tractabitur.  Et  ob  camdera  causam  non  pro- 

cedit  cxemphim  ibi  adductum  dc  ipso  hitelli- 

gere  collato  cum  generare :  quia  intelhgere 

non  est  esse  Dci,  ut  intclhgitur  quasi  in  fieri,     ntroque  membro  vult  comprehendi  relationcm 

vel  fluxu  quodam  ab  aho,  vel  in  aliud,  sed  ut    i^t  rclatio  est.  Tamen  priori  modo  ait,  concipi 

est  actusperfectissimusctmaximepermanens,     solum,  ut  in  se  existcntem,  seu  ut  adhaeren- 

et  quasi  in  facto  esse,  vel  potius  ut  actus  ma-     tem,  vel  afficientem  iUum,  cui  convcnit :  pos- 


3,  Cajctanus  crgo,  quem  fere  sequitur  Tor- 
res,  absolute  defendit  rclationem,  ut  relatio- 
nem,  constitucre.  Ad  .solvendam  autcm  difii- 
cultatemD.  Tliomse  utitur  vulgari  distinctione 
de  relatione,  ut  conccpta,  vel  nt  excrcita,  et 


nens  in  ipso  Deo  per  essentiam. 
CAPUT  VII. 

UTRUM  RELATIO    SUB   PROPRIA    RATIONE    RELATIO- 
NIS   SIT   FQRMA    CONSTITUENS   PERSONAjVI. 

4.  Rationes  duMtandi.  —  Ex  his  quse  hac- 
tenus  diximus,  a  sufficienti  partium  emime- 
ratione  concluditur  ,  rclationem  pcrsonalcm 
esse  etiam  proprietatem  personalem  consti- 
tucntem  pcrsonam,  quia,  exchiso  absoluto  ct 
exclusa  origine,  nihil  aliud  supercst :  quomo- 
do  autem  hoc  esse  possit,  dcclarandum  est. 
Est  autem  principalis  ratio  dubitandi,  quia  exercitio  relationis  maxime  cernitur  cjus  pro- 
persona  produccns,  in  suo  esse  personali  con-    pria  ratio,  et  quasi  complctur  efi^ectus  formalis 


teriori  autem  modo  ait,  intelhgi,  ut  tendentem 
ad  terminum.  Sub  priori  ergo  ratione  dicit 
constitucre  personam,  et  esse  priorem  origine, 
et  vocari  a  D.  Thoma  proprictatem  persona- 
lcm :  sub  posteriori  autcm  ratione  dici,  re- 
ferre,  et  subsequi  originem,  et  vocari  a  divo 
Thoma  relationem,  utique  referentem. 

4.  Hanc  sententiam  impugnavit  late  Ferra- 
riensis  qucm  postea  moderni  plurcs  sccuti 
sunt.  IUe  autem  praicipuam  vim  facit,  in  ver- 
bis  divi  Thom»,  nam  aperte  distinguit  relatio- 
nem,  ut  relatio  est  a  proprietate  personah,  nt 
sic,  seu  quatenus  est  forma  liypostatica.  Sed 
ad  hoc  facile  respondet  Cajetanus.  Quia  in  ipso 


stituta,  cst  prior  origine  et  rationc,  quam 
persona  ab  illa  procedens:  et  tamen  relatio 
neutro  illorum  modorum  potest  esse  prior  : 
ergo  non  potest  relatio  constituere.  Accedit 
aha  difficultas,  quia  persona,  ut  sic  etiam  in 
divinis  dicit  de  formali  personalitatem,  ut  cx 
ipsa  voce  constat,  ergo  non  dicit  de  formali 
relationem :  crgo  personahtas  non  est  relatio 
ipsa.  Minor  patet,  quia  pcrsona,  ut  sic,  non 
dicit  quippiam  relativum  :  nam  relativum  ali-    aliorum,  duo  miiii  videntur  in  hac  opinione 


ejus,  ideo  illam  vocasse  D.  Thoma?  relationem, 
ut  relatio  est,  et  retinuisse  commune  nomen 
forniffi  hypostaticse,  seu  proprietatis  personalis 
ad  illam  sub  alia  ratione  significaudam.  Non 
quia,  ut  sic,  non  sii  etiam  relatio,  sed  quia 
non  concipitur,  conferre  totum  id,  quod  est 
relationis,  sed  id  tantum,  quod  est  hypostaticee 
formae. 

Imfugnatur .  —  Omissis  ergo  argumentis 


£►. 


cujus  esse  dicitur,  persona  vero  non  est  ali- 
cujus  persona,  ergo  non  dicit  de  formali  rela- 
tionem. 

2.  D.  Thonm  resolutio. — In  hac  difficultate 
explicanda  laborat  D.  Thomas,  in  dicta  q.  40, 
art.  4,  et  tandem  concludit,  relationem  du- 
pliciter  posse  considerari,  primo,  ut  proprie- 
tatem  personalem ,  secundo,  ut  relationem  , 
et  priori  modo  dicit  constituere  personam  ; 
posteriori  autem  referre  tantum.  Quam  dis- 
tinctioncm  pro  viribus  impugnant  Durandus, 


difficilia.  Primum  est,  quia  si  relatio  concepta 
ut  re  concipitur,  ut  relatio  secundum  ultimam 
rationem  constitutivam  relationis :  ergo  debet 
etiam  concipi,  ut  habcns  suum  effectum  for- 
malem  in  eo,  quem  constituit:  eflectus  autcm 
formalis  relationis,  nt  relatio  est,  est  referre 
ad  alterum,  eum,  cui  inest,  ergo  necesse  est 
talem  relationem  sic  conceptam  esse  etiam 
exercitam.  Prior  consequentia  patet,  quia  re- 
latio  si  concipitur  ,  ut  constitucns,  concipitur 
etiam,  ut  intriusece  informans,  quia,  ut  ipse 


in  \,  dist.  26,  q.  1,  Scotus,  dist.  28,  queestione    divus  Thomas  dixit,  hoc  est  de  ratioue  pro- 
I.  45 


706  LIB.  VII.  DE  PROPRIETATIBUS  ET  CONSTITUT.,  ETC. 

prietatisconstituentispersonam:  siautemcon-  tione  vigesima-tertia,  rpisestione  prima,  quia 

cipitur,  ut  informans^  ergo  concipitur,  ut  re-  non  datur,  nec  dari  potest  conceptus  commu- 

latio  informans,  ergo  ut  habens  suum  effectum  nis  relativo^  et  absoluto,  abstrahensque  ab  u- 

formalem  iu  eo,  quem  constituit  seu  informat,  troque.  At  vero  loqueudo  de  communitate  ge- 

ergo  ut  referens  illum,  quia  hic  est  formalis  nerica,  vel  quasi  transcendente,  non  repugnat 

effectus  relationis,  vit  relatio  est,  ergo  jam  con-  dari  talem  rationem  abstractam^  ut  saepe  in 

cipitur,  ut  exercita:  quse  erat  ultima  conse-  superioribus  dixi,  et  capite  sequenti  iterum  di- 

quentia  facta.  Qusq  ex  ipsis  terminis  supra  de-  cam.  Loquendo  autem  de  forma  singulari  et 

claratis  nota  est,  quia  relatio,  ut  exercita,  nibil  coucepta^  ut  existente  et  informante,  verum 

aliudest,quam,utreferensadalterum.Secunda  plane  est,  non  posse  abstrahere  ab  absoluto  et 

difficultas  est,  quia  Cajetanus  solum  invenit  respectivo.  Quia  non  potest  dari  particulare 

illam  distinctionem  coactus  illo  argumento,  individuum   generis   abstrahens  ab  omnibus 

quod  relatio  videtur  consequi  ex  origine  tan-  differentiis  specificis,  hic  autem  debet  concipi 

quam  ex  ratione  fundandi^  quod  principium  personalitas,  verbi  gratia,  Patris,   ut  consti- 

ex  creaturis  transfertur  ad  Deum.  At  vero  iu  tuens  particularem  et  individuam  personam, 

creaturis,  quacumque  ratione  sumatur  pater-  alioqui  conceptus  ille  personse  abstrahentis  ab 

nitas,  ut  paternitas  sive  ut  exercita,  sive  ut  absoluta  et  respectiva  de  se  communis  est  om- 

concepta,  utroque  modo  intelligitur,  ut  conse-  nibus  personis,  etiam  creatis.  Quod  si  ad  divi- 

quens  ad  generationem,  quia  non  solum  exer-  nas  determinetur  ex  parte  naturoe,  communis 

citium  relationis,  ut  sic  dicam,  sed  simpliciter  est  omnibus  personis  divinis  :  si  autem  deter- 

tota  relatio  resultat  ex  fundamenlo  et  termino :  minandus  est  ex  parte  personalitatis,  necessa- 

ergo  si  illud  principium  admittimus  in  divinis,  rium  videtur  concipere  subsistens  relativum,  et 

et  consequenter  loquimur,  etiam  relatio,  ut  in  tali  relatione,  ut  sic  couceptus  hujus  perso- 

concepta,  est  posterior  generatione,  vel,  si  nse  et  non  alterius. 

quoad  hoc  non  admittitur  illud  principium,        8.  Secundo  possumus  ab  his  auctoribus  in- 

negetur  etiam  quoad  aliud :  illa  ergo  distinctio  terrogare,  cum  dicunt  relationem  subsistentem 

videtur  magis  difficultatem  augere,  quam  ex-  constituere,  an  ut  sic,  sit  subsistens  subsisten- 

pedire.  tia  essentiali  tantum,  vel  etiam  personali  ? 

6.  Capreolidistinctio. — Capreolus  ergo,  Fer-  Primum  dici  non  potest,  quia  intali  conceptu 
rariensis  et  alii  Thomistae  aliter  explicant  dis-  solum  relinquitur  hic  DEUS  communis  tribus 
tinctionem.  Nam  relatio,  inquiunt,  divina  du-  personis  ,  qui  non  potcst  esse  principium , 
pliciter  considerari  potest.  Primo_,  ut  subsistens  quod  generat  Filium,  quia  ab  illo  non  distin- 
est,  et  sic  constituit,  et  antecedit  ratione  gene-  guitur,  ut  preecedenti  libro  dictum  est.  Si  vero 
rationem.  Secundo,  secundum  esse  ad,  et  ut  sic  dicatur  secundum ,  ergo  subsistentia  illa  in- 
subsequitur,  inquiunt,  geuerationem,  et  non  communicabilis  est,  est  autem  incommunica- 
constituit  personam,  sed  refert  illam.  Hi  auc-  bihs  solum  ratione  oppositionis,  ergo  ratione 
tores  non  liabeut  aliud  fundamentum,  nisi  et  relationis,  quia  ibi  oppositio  non  aUunde  pro- 
auctoritatem  D.  Thomse.  Et  quia  videntur  sibi  venit  :  ergo  non  potest  condistingui  a  rela- 
hoc  modo  explicare  difficultatem.  tione  sic  subsistente  propria  ratio  relationis. 

7.  Impugnatur .  —  Mihi  tamen  non  minus  9.  Prima  assertio.  —  Dico  igitur  primo. 
difficilis  heec  sententia  videtur,  quam  praece-  Relatio  divina  constituit  personam  secundum 
dens.  Cum  enim  sumunt  relationem,  ut  subsis-  propriam  rationem  relationis.  Ut  hanc  asser- 
tentem,  secluso  esse  ad,  interrogo,  qualis  sit  tionem  explicem,  animadverto,  quod  supra 
illa  forma,  quce  subsistens  aoncipitur  ?  Aut  enim  dixi,  constitutionem  hanc  divinarum  persona- 
est  relativa,  aut  absoluta,  aut  abstrahens  ab  rum  virtualiter  saltem,  vel  fundamentaliter 
utraque  ratione.  Primum  dicere  non  possuut,  esse  in  re  ipsa,  licet  modus  constitutionis  ins- 
nam  prsecisa  ultima  differentia  contrahente,  tar  compositionis  sit  ex  conceptione  nostra. 
non  manet  forma  in  tali  specie  concepta,  sed  Si  ergo  attendamus  ad  fundameutum  hujus 
ipsuni  ad  est  quasi  differentia  ultima  consti-  constitutionis,  certum  videtur,  illud  esse  rela- 
tuens  forii.am  rclativam,  ergo,  praeciso  Ad,  tionem,  ut  relatio  est.  Probatur,  quia  hoc  fun- 
non  manet  couceptus  formse  relativse.  Secun-  damentum  est  ipsa  relatio,  quatenus  determi- 
dum  ctnm  non  dicunt,  quin  potius  in  eo  con-  uat,  vel  addit  aliquid  ipsi  essentise  commune, 
tradicunt  Scoto.  Tcrtium  vcro  de  ratione  abs-  sed  nec  determiuat,  ueque  addit,  nisi  quate- 
trahente  ab  absoluto  et  respectivo  impugnatur  nus  relatio  est,  ut  ex  Patribus  ostendimus ; 
abaliquibus  ex  doctrina  Durandi,  in  1,  distinc-  ergo  nou  potest  esse  talo  fuudamcutum  ,  uisi 


CAP.  YII.  UTRUM  RELATIO  UT  RELATIO  CONSTITUAT  PERSONAM.  707 

nt  relatio.  Dcindc  lioc  convincnnt  argnmcnta  Distinctio  antem  ejn.s  cxplical)itnr  in  seqnen- 

proximc  facta  contra  secundam  scntenliam.  tibns.  Atqne  hinc  collignnt  dicti  anctores ,  si 

Qnia  fnndamentnm  hnjns  constitutionis  essc  personec  iWcc  secundnm  se  concipiantur,  non 

debet  id,  qnod  est  proprinm,  et  incommunica-  esse  in  Patre  prius  rationc  generare,  qnam  re- 

bile,  quatenns  tale  est  :  item  esse  debet,  pront  ferri  :  neque  gcnerationem  illam  esse  fnnda- 

in  re  ipsa  particnlari  modo  subsistit :  sic  au-  mentum,  vel  rationcm  talis  relationis.  Quod 

tem  non  est  nisi  paternitas,  nt  patcrnitas,  imo  etiam  facile  patet  ex  dictis,  capite  quinto,  qnia 

etiam ,  ut  talis  paternitas ,  et  sic  dc  ceeteris.  illa  relatio  non  indiget  proprio  fnndamento , 

Unde  fit,  nt  persona  divina  in  re  ipsa,  forma-  cnm  ex  se  snbsistens  sit. 

liter,  nt  sic  dicam,  et  non  denominative  tan-  H.  Secunda  assertio. —Dico  secnndo.  Quan- 

tnm,  relativa  sit.  Potestqne  hoc  in  piima  per-  do  aliqua  persona  divina  concipitnr  a  nobis, 

sona  Trinitatis  ita  explicari.   Nam  illa,  et  est  non  nt  relata  ad  aliam,  non  concipitur  pro- 

Pater,  et  est  spirator,  ct  utraqne  est  prjedica-  prio ,  ct   distincto  conccptu  ,   nec   sccundnm 

tio  relativa,  tamen  hffic  posterior  denomina-  expressam,  ac  formalem  constitutionem  suam, 

tiva  est  secnndum  rationem,  quia  non  pertinet  sed  conceptu  confuso,  addita  aliqua  negationo, 

prsedicatum  ad  formale   constitutivnm  illins  vel  connotationc.    Hkc   assertio    potissimum 


personai,  neqne  est  fuudamentum  ejus:  aha 
prior  vero  formalis  est  ,  contraria  ratione. 
Personffi  ergo  divina?  formaliter  relativa;  snnt : 
ergo  eo  modo  qno  in  re  ipsa  constitnuntur^ 
relationibus  ,  ut   relationibus  coustituuntur  , 


proponitur  propter  relationem  primee  perso- 
nse  divinae,  de  qua  libro  scquenti  dicendum 
est,  et  ideo  ex  professo  tractabitur,  qnantum 
ad  id,  quod  est  proprium  Patris.  Nunc  ergo 
generatim  declaratur.  Quia  nos  concipere  non 


quia  in  esse  relativo  nihil  constituitur,  nisi  possumus  divina,  prout  in  se  snnt,  nec  pro- 
per  relationcm,  ut  relatio  est.  Et  hoc  ip,sum  priis  conceptibns  :  et  ideo  ntimur  proportione, 
est,  quod  D.  Thomas  sffipe  dicit,  personam  esse  et  analogia  creatnrarum  ad  explicanda  ea, 
ipsam  relationem  subsistentem,  et  relationes  qnse  in  divinis  personis  reperimns :  tunc  au- 
illas  secum  affcrre  supposita,  et  distinctionem  tem  non  ntimur  propriis  conceptibus  divina- 
eorum,   ut  patet  in  dicta  qusestione  40,  art.  2     rnm  personarum,  sed  confusis,  et  conuotati- 

vis,  vel  negativis.  Sic  ergo,  qnia  in  humanis 
persona  Patris  prins  est,  qnam  generet,  et 
prins  generat,qnam  sitPater  ad  hunc  ordinem 
adaptamus  modnm,  qno  ceternum  Patrem  con- 


et4. 

10.  —  Hinc  ergo  (descendendo  ad  hanc  con- 
stitutionem  ,  prout  a  nobis  formatur)  colligi- 
mns,  idem  omnino  dicendum  esse  dc  constitn- 


tione  illa',  prout  a  nobis  concipitnr ,  et  qnasi  cipimus.  Ac  proinde  tunc  nec  distincte  conci- 

componitur.  Quia  constitntio  mentis  nostrae,  pimus  constitutioncm  ejus,  nec  de  illo  forma- 

ut  vera  sit,  debet  esse  consentanea  fnndamen-  mns  conceptnm  omnino  positivnm,  secnndum 

to,  in  quo  fnndatur,  ergo  si  ita  formetur,  sicut  qnem  sit  generatione  prior,  sed  concipimus 

in  rebus  ipsis  divinis  fundari  potest,  sic  etiam  tantnm  illum  sub  ratione  primse  persona}.  Cum 

constitutio  debet  esse  per  relationem,  nt  relatio  autem  dico  primam,  negationem  dico,  ut  su- 

est,  quiaaliasnonessetconformisfnndamento,  pra  dixi  et  infra  declarabo.  Et  conseqnenter 

ex  quo  sumitur.  Declaratiu"  etiam,  quia  hsec  solnm  concipio  illum,  nt  constitutum  per  pri- 

constitutio  snpra  fundamentnm  nihil  addit,  mam  personalitem.  Quam  ut  existimo,  appel- 

nisi  distinctionem  rationis  actualem  inter  for-  lavit  D.  Thomas  relaiionem,  ut  formam  hypos- 

mam  constitnentem  ,  et  naturam  :  sed  non  taticam,  nam  hunc  modum  concipiendi  nos- 

concipimns  illam  proprietatem ,  seu  formam,  trnm  explicabat.  Prima  enim  personalitas  nihil 

ut  ratione  distinctam  ab  essentia,  nisi  ut  rela-  alind,  quam  relatio  est,  tamen  sub  conceptu 

tivum  ab  absolnto,  ergo  nec  concipimus  illam  persoualitatis,  non  proprio,  sed  communi  con- 

ut  constituentem,  nisi  ut  relatio  est.  Et  hanc  ceptu  concipitur  :  nam  in  eo  convenit  cum 

sententiam  tenuerunt  Gabriel,  in  1,  dist.  26,  aliis  relationibus,  et  snbsistentiis  personalibus. 

q.  1,  art.  3,  dub.  4,  etibi  Durandus,  quffist.  4,  Quia  vero  sub  hac  ratione  confusa  non  posset 

et  distinct.  27,  quaist.  1,  et  Scotns  idem  tenet  sufficere  ad  constituendam  personam  particu- 

supposito ,  qnod  personae  non  constitnantnr  larem,  addimus  negationem,  quam  significa- 

per  absoluta,  ut  videre  licet  distinctione  28,  mus,  cum  dicimns  'primam  personalitatem , 

qusest.  ult. ,  §  Ad qucpstionem  et  Ad  argumenta :  qnia  positivam  rationem  propriam  addere  nou 

etquodl.  4,  etiam  ad  argumenta  :  Nec  repu-  possumus,donecpropriumejusrespectumcon- 

gnat,  ut  existimo,  D.  Thomas  nt  ex  locutioni-  cipiamus.   Sic  ergo  prffiintelligi  potcst  prima 

bus,  et  locis  proximc  citatis  intelligi  potest.  persona  constituta,  antequam  relata,  qnod  non 


708  LIB   YII.  DE  PROPBIETATIBUS  ET  CONSTITUT.,  ETC. 

obstat,  qiio  miniis  per  se,  ac  proprie  per  rela-  iit  jam  dicam.  Hoc  enim  in  eadem  ratione  du- 

tionem,  ut  relatio  est,  constituatur.  bitandi  secundo  loco  tangelmtur,  quo   modo 

i2.Inpersonis  productis  non  soletitaurgeri  scilicet  una  relatio  possit  csse  prior  ratione, 

lisec  difFicultas  :  existimo  vero  ctiam  illas  posse  quam  alia.  Ad  quod  respondeo,  si  relationes 

concipi,  ut  constitutas,  prius,  quam  ut  relatas.  concipiantur  propriis  et  particularibus  concep- 

Sicut  enim  in  liumanis  prius  concipio  perso-  tibus  positivis,  sic  non  sequi  prioritatem  ratio- 

nam  Petri  productam  a  Paulo,  quam  ut  rela-  nis,  quia  illa  relatio,  vel  potius  relativum,  ne- 

tam  ad  ipsum  :  ita  possunt  concipere  in  divi-  que  prius  aliud  attingit,  ut  terminum  produc- 

nis  secundam  personam,  ut  subsistentem  in-  tiouis,  quam  ut  terminum  relationis,  et  e  con- 

communicabiliter,  per  proprietatem   ab  alio  verso,  et  ideo  cum  prioritate  originis  stat,  ut 

receptam,  pcr  processionem  intellectus.  Quia  sint  simul  cognitione.  Loquendo  autem  de  co- 

conceptus  est  proprius  secundse  personas,  ut  gnitione  confusa  et  negativa,  vel  connotativa, 

constat,  et  formaliter  non  includit  relationem  nullum  inconveniens  est,  ut  unum  relatum 

fdiationis,  ut  talis  est,  nam  de  illa  persona  sic  possit  concipi,  prius,  quam  aliud,  ut  ex  dictis 

concepta  inquirere  possumus,  an  sit  filius  nec  facile  patet,  quia  non  concipitur  sub  ratione  ha- 

ne.  Sicut  de  verbo  infralibro  nono  videbimus.  bitudinis,  ut  dicetur  distinctius  libro  sequenti. 

Imo  nec  relatio  formaliter  in  illo  concepta  in-  Secunda  ratio  dubitandi  postulat  prolixiorem 

ckiditur  :  nam  qui  dicunt  illam  personam  con-  sermonem,  et  ideo  in  sequenti  capite  commo- 

stitui  per  proprietatem  absolutam,  illas  omnes  dius  tractabitur. 

conditiones  in  illa  supponunt.  Quia  licet  ali- 

PAPTTT  VTTT 

quod  esse  sit  ab  alio  receptum  :  non  ideo  est  u.i^rui    viii. 

formaliter  relativum,  nam  esse  potest  quasi  xjtrijm  persona  in  communi  et  maxime  in  dfvi- 

suljjectum,  vel  fundamentum  relationis.  Et  si-  j^jg  signifiget  de  formali  relationem  vel 

mili  modo  concipi  potest  tertia  persona,  ser-  absolutum. 
vata  proportione.  Uterque  autem  conceptus  ex 

parte  personee  et  proprietatis,  ac  constitutionis  1 .  Prima  suppositio. — Hoc  disputavit  divus 

ejus,  confusus  est,  determinatur  tamen  ad  ta-  Thomas  fere  in  principio  hujus  materise,  1  par- 

lem  personam  connotando  aliquam,  vel  ah-  te,  quaistione  29,  articulo  4  et  in  1,  distinctio- 

quas  conditiones,   quse  simul   sumptiB,  non  ne  23  et26,  (ubialiidoctores)  et  qusestioneno- 

conveniunt  alteri,  Ucet  formaUter  non  dicaiit  na  dePotentia,  articulo  quarto.  Ego  vero  statim 

relationem.  Semper  tamen  in  his  conccptibus  in  hbro  primo  illam  attigi ,  et  remisi  in  hunc 

tahum  personarum  connotatur  origo,  non  quia  locum,  quia  sine  his,  quae  dicta  sunt,  inteUigi 

ipsa  origo  concipiatur,  ut  forma  constituens  :  non  poterat.  Fuerunt  autem  de  hac  queestione 

sed  quia  per  denominationem  ab  iUa  concipi-  multse  opiuiones,  quas  divus  Thomas  refeit,  et 

tur  terminus  ejus  in  facto  esse,  atque  adeo  ut  iUas  oinitto,  quia  siue  ihis  meUus,  et  clarius 

posterior  origine,  Ucet  nondum  expresse  con-  res  expUcabitur.  Suppono  ergo,  personam  de 

ceptus   secundum    formalem  constitutiouem  formaUdicere  positivumaUquidetnontantum 

suam.  privativum:  Ucet  Scotus  et  Gabriel,  in  1,  dist. 

13.  Ad  argumenla. — Ex  his  faciUs  est  res-  23,  aliud  senserint. 

ponsio  ad  rationes  dubitandi  initio  propositas.  Secimdasuppositio. — Suppono  etiam, positi- 

Nam  in  priori  duo  attinguntur.  Unum  est  de  vumiUudrealeesse.quamviscommunitatisejus 

proprietate  originis,  ad  quod  breviter  dicitur,  rationis  sit  contra  Durandum,  iu  1,  dist.  23, 

in  relationibus  subsistentibus  nuUum  esse  in-  qucestione  1,  et  Henricus,  quodUb.  5,  qusest.  6. 

conveniens,  quod  relatio,  ut  relatio,  sit  prior  Utrumque  autem  videtur  mihi  evidens  ex  dic- 

origine.  Nam  haec  prioritas  nihil  est  ahud,  tis,  quod  attinet  ad  personas  divinas,  supposi- 

quam  unain  relationem  esse  sine  origine,  seu  to  fidei  mysterio.  Ostcnsum  est  enim,  personas 

sine  tali  origine :  aUam  vero  esse  per  proces-  divinas  constitui  proprietatibus  positivis  et  rea- 

siouem  ab  iUa.  Sicut  autem  processio  potest  Ubus,  quaj  sunt  personaUtates  ipsarum  :  ergo 

per  se  primo  tendere  ad  relativum  subsistens,  ratio  persouffl  in  quaUbet  earum,  positiva  est, 

Ut  supradixi,  ita  potest  etiam  esse  a  correlati-  et  rcaUs.  Quod  ctiam  plane  confirmat  Incar- 

vo,  seu  opposito  termino  subsistente.  Neque  nationis  mysterium,  in  quo  per  realcm  et  po- 

hinc  sequitur  aUquid  coiitra  rationem  relatio-  sitivam    actionem   imica  persona   composita 

nis,  quia  nec  sequitur  prioritas  naturoe,  cum  consurgit.  Ut  omittam  alia,  quae  de  persoua, 

ibi  sit  connexio  inseparabilis  et  origo  siiie  cau-  vel  supposito  iu  communi  in  INletaphysica  dis- 

ealitate,  ncc  etiam  sequitur  prioritas  rationis  putavi. 


CAP.  VIII.  AN  PEUSONA  IN  DEO  DICAT  DE  FORMALI  RELATIONEM.  709 

2.  Tertia  snppositio. — Tertio  suppono,  per-  tcst  ex  Durando  in  1,  distinctionc  vigesima 
sonam  gcneratim  sumptam,  a(Uequate  ct  in  tertia,  quic.^tione  prima,  quia  persona  non  po- 
recto,  (ut  aiunt)  significarc  quid  constitutum  test  forinalitcr  sii>nificare  aliquid  a])strahens 
ex  natura  rationali  et  subsistentia  iucommuni-  ab  absoluto  et  relativo :  ergo  si  non  significat 
cabili,  quod  satis  constat  ex  supra  dictis  dc  dc-  relationem  de  formali,  significat  absohitum. 
finitione  personaB.  Quo  sensu  dicunt  theologi  Consequentia  est  cvideus,  quia  non  potest  co- 
communiter,  personam  in  Deo  significaie  sub-  gitari  aliud  membrum.  Antccedens  vero  patet, 
stantiam,  ut  patet  ex  divo  Thoma,  quKst.  9,  quia  absohitum  distinguitur  a  relativo,  quasi 
de  Potentia,  articulo  4,  Alcnsi,  1  part.,  q.  56,  per  immediatam  privalionem  habitudiiiis  ad 
membr.  2,  Marsiho  1,  quffistioue  26,  art.  2,  alterum,  nam  eo  ipso,  quod  aUquid  non  habet 
Bonaventura,  in  1,  distinctione  25,  articulo  1,  suum  esse  ad  altcrum,  absohitum  est,  sed  om- 
quaistione  \,  Capreolo,  qucestione  1,  art.  \,  nis  conceptus  eo ip.so,  qnod  ab.^^tiahit  vel  pra;- 
conchisione  2,  Gabriclc,q.  1,  art.  2.  Cum  enim  schidit  a  relativo,  non  habet  suum  esse  ad  al- 
id  dicunt,  non  sumunt  substantiam  pro  essen-  terum,  ergo  est  quid  absolutum,  crgo  repu- 
tia,  sed  pro  subsistente  incommunicabih,  ncc  gnat,  dari  conceptum  alxstractum  ab  absohito 
loquuntur  de  solo  significato  formah,  sed  de  et  respectivo. 

ada\|uato,  in  quo  et  natura  et  pcrsonahtas  iu-  5.  Vcrumtamcn  hffic  sententia  proljari  non 

chiduntur,  quia,  ut  dixi,  persona  ex  utraque  potest,  quia  sub  pcrsona  in  illa  communitate 

con.stat.  concepta  comprehenduntur  personce  divinaj, 

3.  DiiUmicxpeditiir. — Unde  iuquiri  potest,  et  illee  absolutoe  non  suut,  nec  per  absohitas 
qnai  illarum  formahus  significetur  nomine  per-  formas  constituuntur,  ergo  non  potest  persona 
sonse  :  in  quo  certum  mihi  videtur,  (quidquid  ut  sic,  absohitum  de  formah  significare,  quia 
ahi  sentiant)  formaHus  personahtatem  pertinc-  non  potest  in  conceptn  communi  includi  ah- 
re  ad  rationem  personse.  Ratio  est,  quiaperso-  quid  repugnans  particulari. 

nahtas  est,  ut  propria  forma  complens  perso-  6.  S ecuncla  opinio . —  Vera  sententia. — Prop- 

nam  :  natura  vero  se  habet,  ut  quid  indiffe-  ter  argumentum  autem  factum  existimant  aU- 

rens,  seu  terminabile  per  pcrsonahtatem.  Et  qui,  personam  sic  abstractam  non  habcre  unum 

ideo  simphciter  in  Deo  sunt  tres  personai,  quia  conceptum  communem,  sed  immediate  signi- 

forma,  per  ihud  nomcn  substantivum  forma-  ficare  pcrsonam  creatam  et  increatam :  atque 

Uter  significata,  muUipUcatur  :  sicut  c  contra-  adeo  absohitum  et  rclativum,  quasi  sub  dis- 

rio  persona  Christi  Domini  unica  est  propter  junctione  et  per  quamdam  analogiam  propor- 

unicam  personaUtatem,  et  in  rebus  creatis  cla-  tionaUtatis.   Nuuquam   tamen  Uunc   modum 

rum  est,  formam  suppositi,  ut  sic,  esse  perso-  concipiendi  ct  dicendi  concipere ,  ac  proinde, 

naUtatem  ipsam.  Imo  dicunt  aUqui,  personam  nec  probarc  potui.  Unde,  sicut  ens,  vel  sub- 

in  recto  significare  ipsam  personaUtatem,  na-  stantia  in  conceptu  communi  abstrahere  pos- 

turam  vero  in  obUquo,  quia  ita  definitur,  Fst  sunt  a  creata  et  increata,  ut  aUbi  latius  osten- 

suhstantialis  naturcp  individua  suhstantia.  Pro-  di :  ita  etiam  persona,  quia  nuUa  est  dilferen- 

prie  vcro  nentram  videtur  significare  in  recto,  tiae  ratio.  Nec  difiicuhas  posita  magni  est  mo- 

sed  ipsum  tantum  suppositum,  quod  sic  etiam  mcnti,  negatur  enim  antecedcns,  nam  ens 

posset  definiri,  JEst  suhstantia  constans  intel-  accidens  et  simiUa  transcendcntia  abstrahunt 

lcctnali  natura  et  personalitate.  Ubi  utraque  ab  absohito  et  respectivo. 

cadit  in  obhquo,  sed  natura,  ut  quid  determi-  7.  Ad  argumeutum  autem  negatur,  absoUi- 

nabile,  personahtas,  ut  uUimus  terminus  et  tum  constitui  per  solam  carentiam  respectus, 

quasi  forma.  sed  per  cUff^erentiam,  vcl  modum  positivum, 

4.  Quarta  suppositio. —  Prima  opinio  de  si-  cui  repugnat  haberc  suum  esse  in  habitudine 
gnificata  persona. — Quarto  suppono,  si  loqua-  ad  terminum.  Quando  autem  conceptus  aUquis 
mur  de  persona  in  communi,  ut  abstrahit  a  abstrahit  ab  absohito  ct  respectivo ,  quamvis 
creata  et  increata,  non  posse  de  formaU  signi-  forma,  seu  differentia,  aut  modus  constitutivus 
ficare  relationem,  cum  constet,  personas  crea-  iUius  conceptus  non  incUidat  habitudinem  ad 
tas  non  constitui  relationibus  iu  suo  esse  per-  alterum,  tamen  ita  est  indiffcrens,  ut  per  talcm 
sonaU.  Unde  dicunt  aUqui,  potius  significare  modum  contrahi  possit,  qui  intrinsecc  inchidat 
absohitum  de  formah,  quod  sentit  Torres,  1  p.,  habitudinem  ad  aUerum,  et  ratione  iUius,  to- 
quffist.  29,  art.  4,  citans  Augustiuum  7,  de  Tri-  tum  esse  iUius  rei  sic  in  particulari  constitutte, 
nitate,  capitc  sexto.  Et  putat  esse  sententiam  in  habitudine  ad  aUcrum  cousistat,  et  ideo  ta- 
(Uvi  Thoma;  ibi,  ad  primum.  Et  confirmari  po-  Us  conceptus  commimis  absohitus  non  cst,  scd 


710  LIB.  VII.  DE  PROPRIETATIBUS  ET  CONSTITUT.,  ETC. 

abstractus.  Ita  ergo  per.sona  in  illa  communi-  de  formali  relationem,  ut  probat  ratio  proxi- 

tate  sumpta  de  formali  nihil  aliud  significat,  me  facta  pro  Cajetani  opinione.  Vel  pot^st  su- 

cpiam  subsistentiam  communicabilem  naturee  mi  per  comparationem  ad  diversos  conceptus 

rationalis,  quee  ratio  ab.strahit  ab  absohita  et  ejusdem  relationis,  sciHcet  proprium  et  ulti- 

respectiva,  modo  exphcato.  mum  (qui  merito  dici  potest  formahs,  quia  est 

8.  Varice  opiniones  de  significato  formali  per-  de  relatione  ut  relatio  est)  et  confusum  ac  ge- 
son(ff  in  Deo.  —  Superest  ultimo  loco  cUcen-  neralem,  qui  e  converso  dici  potest  materialis. 
dum  de  persona  increata,  sohim  ut  dicit  con-  Et  sic  etiam  constat ,  personam  in  Deo  non 
ceptum  communem  tribus  personis.  De  qua  significare  formahter  relationem,  sed  materia- 
sunt  diversse  opiniones.  Nam  quidam  respi-  Uter,  quia  tantum  illam  significat  sub  ratione 
cientes  ad  modum  significandi  iUius  vocis,  formee  hypostaticae  taHs  naturae. 

dicunt,  formahter  significare  absohitum,  ma-        40.   Quod  exphcabitur  recte  distinguendo 

teriahter  autem  relationem.  Et  creditur  fuisse  duphcem  determinationem  personahtatis,  seu 

sententia  D.  Thomce,  locis  supra  citatis,  maxi-  formse  hypostaticce  generatim  sumptae,  ut  est 

me  qusest.  9,  de  Potentia,  art.  4,  Alensis,  Bo-  quid  commune  ad  personahtatem  divinam. 

naventura,  Marsihus  et  Gabriel,  locis  paulo  Una  determinatio  est  per  modum  intrinsecum 

ante  citatis  :  imo  et  Augustinus,  dicto  hb.  de  ipsius  personahtatis,  et  haic  est  formahs,  aha 

Trin.,  cap.  6.  Et  confirmatur  argumento  su-  per  solam  habitudinem  ad  talem  naturam^  et 

pra  facto,  quia  persona,  ut  sic,  non  dicitur  haec  est  materiahs.  Prior  exphcatur  hac  voce, 

esse  ahcujus  persona.   Item ,  qviia  si  in  Deo  Personalitas  relativa :  posterior  vero  per  hanc, 

esset  (per  impossibile)  persona  absohita,  non  Personalitas  divina.  Quoe  duae  voces  seque  com- 

minus  significaretur  illa  voce,  et  conciperetur  munes  sunt  cjuoad  rem  ipsam,  et  eamdem  for- 

illo  conceptu,  quam  nunc  tres  personse  divi-  mam  significant,  non  tamen  synonymse,  quia 

nse  :  ergo  signum  est ,  ex  vi  ilhus  conceptus  sub   diversis    conceptibus   seu  habitudinibus 

non  importari  formahter  relationem.  Ahi  vero  eamdem  rem  significant.  Et  ideo  Personalitas 

attendentes  ad  rem  significantem,  existimant,  relativa  formahter  significat  relationem,  et  si 

hanc  vocem  formahter  significare  relationem  in  rebus  creatis  inveniretur  aliqua  personah- 

in  Deo  :  ita  sensit  Cajetanus,  d.  queest.  29,  tas  rclativa,  comprehenderetur  sub  iUa  voce, 

art.  4,  creditque  esse  sententiam  D.  Thomse  et  sub  conceptu  iUi  correspondente,  quantum 

ibi,  et  priorem  ibidem  retractasse.  Ratio  ejus  est  ex  formaUtate  sua.  Personalitas  autem  di- 

est,  quia  persona  de  formali  significat  perso-  vina,  licet  de  facto  non  comprehendat  sub  se 

noUtatem,  sed  personaUtas  Dei  est  relatio  :  nisi  tres  relationes,  tamen  si  per  impossibile 

ergo  significat  formaUter  relationem.  esset  in  divinitate  personaUtas  absoluta,  sub 

9.  Resolutio. — Ego  vero  censeo,  suppositis,  iUa  voce  et  conceptu  ejus  comprehenderetiu", 
quee  de  constitutione  personarum  dicta  sunt,  et  ideo  merito  dicitur  significare  relationem 
hic  non  posse  esse  quaistionem  nisi  de  modo  materiahter.  Neque  in  hoc  invenio  diiUculta- 
loquendi,  et  opinor  esse  ortam  ex  sequivoca-  tem  alicujusmomenti.  Neque  existimo  D.  Tho- 
tione  iUius  termini  Formaliter,  nam  in  pree-  mam,  in  i  et  aUbi,  aUud  vel  diversa  sensisse, 
senti  accipi  potest ,  vel  comparando  relatio-  sed  rem  eamdem  variis  modis  et  vocibus  ex- 
nem  ad  naturam,  seu  essentiam  Dei.  Quo  sensu  plicasse :  omnia  vero  inter  se  consonant,  si  illa 
manifestum  est  ex  dictis,  personam  significare  distinctio  terminorum  prse  oculis  habeatur. 

FINIS  LIBRI  SEPTJMI  DE  TRINITATE. 


^-®^^)^^^ 


^f^ 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  OCTAVI 

DE  TRINITATE. 


Cap.   I.     De  prima  ralione  Palernila~        altera    proprielas    prinioi    personw. 
tis.  Cap.  III.     Utruni  sit   proprium  primce 

Cap.   II.      Vtrum    esse   ingenitum    sit        personw,   esse  principium   deitalis. 


LIBER  OGTAYUS. 

DE  PRIMA  PERSONA  DIVINITATIS 

Q\]M  EST  PATER. 


Expeditis  omnibns^  quoe  aliquo  modo  tribus  fere  superest  dicendum :  constat  enim  ex  dic- 

personis  communia  sunt :  solum  superest^  ut  tis  in  prsecedenti  libro,  Paternitatem  esse  pri- 

de  singulis  in  particulari  dicamus.  Dicemus  mam  Patris  proprietatem,  quia  ipsa  est,  quse 

autem  de  unaquaque  illa  tantum,   quai  illi  illum  constituit  in  suo  esse  personali.  Decla- 

sunt  propria.  Quia  vero  hoec  propria  in  rela-  rari  etiam  potest  in  hunc  modum.  Quia  in 

tione  sunt  posita,  vix   possunt  disputatione  prima  persona  duse  tantum  sunt  notiones,  ut 

sejungi,  quia  relativa  sunt  simid  cognitione,  in  prsecedentibus  ostensum  est^,  sciUcet^   Pa- 

prsesertim  cum  distincte  cognoscuntur.  Cura-  ternitas  et  Innascibilitas,  quarum  prior  posi- 

bimus  nihilominus  de  singuHs  ita  disserere,  ut  tiva  est,  ut  per  se  constat :  posterior  vero  for- 

uniuscujusque  proprietates  per  se  intelligan-  maliter  est  negativa,  vel  potius  privativa.  Et 

tur,  quamvis  exacta  omnium  cognitio  ex  om-  hinc  jam  habet  Paternitas,  ut  ipsa  sit  non  so- 

nium  simul  cognitione  expectanda  sit.  In  hoc  lumprima,  sed  etiam  unica  proprietas  Patris. 

ergo  libro  de  prima  persona  solum  ea  dice-  Verumtamen  etiamsi  extendamus  nomen  pro- 

mus,  quse  possunt  aliquomodo  intelligi  absque  prietatis  ad  innascibilitatem,  semper  id^  quod 

secunda :   reliqua  vero  in  sequentibus  libris  est  positivum,  est  prius  et  fundamentum  pri- 

consummabimus.  vativi:  ergo  Paternitas  est  prior  proprietas, 

quam  innascibditas :  ergo  est  omnium  prima, 

CAPUT  I.  quia  non  est  aliud  proprium,  quod  supponat, 

sed  solum  id,  quod  commune  est. 

UTRUM  PATERNiTAs  siT  PRiMA  PROPRIETAS  PATiiis^  "2.  In  secuudo  ergo  puncto  explicando,  plus 

ET  UNDE  iLLi  coNVENiAT.         •  difficultatis  essc  potest.   Suppono  autem,  cum 

quffirimus,  unde  sit  illa  Pateruitas,  non  qureri 

1.  Rcsolutio  quwstionis  quoad  priorem  par-  principium   productivum  ejus,  vera  et  reali 

tem.  —  De  priori  parte  hujus  qua^stionis  nihil  productione.  Quia  cum  prima  persoua  sit  im- 


7! 2  LIB.  VIII.  DE  PERSONA  PATRIS. 

producta,  ut  liljro  primo  oslensum  est,  non  quam  assignarc  :  cur  heec  relatio  prius  eon- 

potest  proprietas  ejus  haliere  tale  principium,  juncta  sit  divinitati ,   quam  qusehbet   aha  : 

neque  per  veram  et  realem  processionem  ma-  nuha  autem  ratio  magis  accommodata  dari 

nare.  Unde  in  hoc  sensu  non  habet,  unde  sit,  posse  videtur,  quam,  quia  operatio  intehectus 

sed  ex  se  est,  sicut  divinitas  ipsa.  Quod  ergo  est  omnium  prima ,  et  taUs  relatio  ad  actum 

quaeri  potest,  solum  est,  quse  sit  ratio  et  quasi  intehigendi  dicto  modo  consequitur.  Denique 

fundamentum,   seu  radix  virtuahs  ihius  pro-  nonnuhum  argumentum  sumi  potest  ex  spira- 

prietatis  in  Deo.  Ad  eum  modum,  quo  dicimus  tione  activa,  nam  iha  consequitur  actum  dih- 

unum  attributum  esse  rationem  aherius,  ut  gendi  Dei,  ut  infra  videbimus,  ergo  verisimile 

vohmtatem,  verbi  gratia,  convenire  Deo,  quia  est ,  Paternitatem  consequi  ad  actum  intehi- 

intehectuahs  est.  gendi. 

3.  Prima  ophiio. — Resolutio.  —  hi  hoc  ergo  5.  Impugnatio  inefficax. — Ahqui  vero  impu- 

sensu  dixit  Bonaventura,  in  \,  distinctione  27,  gnant  hanc  sententiam,  quia  intehigere  essen- 

proprietatem  iham  convcnire  Patri  cx  gene-  tiale  in  Fiho  etiam  invenitur,  et  in  eo  non  est 

ratione,  seu  quia  generat,  ductus  tantum  ar-  ratio,  vel  fundamentum  tahs  proprietatis  ;  er- 

gumcnto  ex   creaturis  desumpto.    Hsec  vcro  go  ncque  in  prima  persona  esse  potest.  Hsec 

opinio  jamrejecta  est  in  dictis,  supcriori  hbro,  vero  ratio  nimium  probat,  aut  nihil.  Conclu- 

capite  sexto.  Repugnat  etiam  priori  assertioni  dct  cnim,  si  quid  probat  nuham  rationcm, 

hic  suppositse,  quia  si  Paternitas  conveniret  Pa-  vel  quasi  radicem  ihius  proprietatis  assignari 

tri  ratione  aherius  attributi  notionahs,  proprii  posse.  Quia  vel  iha  est  ahqiiid  communc,  ct 

ihius,  quale  est  gcncrare,  jam  non  esset  prima  esscntiale,  et  quidquid  ihud  esse  dicatur,  con- 

proprictas.    Dcinde   intcrrogabimus    uherius  tra  ihud  proccdet  dicta  ratio  ,  quia  ihud  in 

Bonaventuram ,  undc  convcniat  Patri  gene-  Fiho  invenire  nccesse  est,  vel  est  ahquid  pro- 

rare,  quia  non  potcst  conveuire  rationc  sohus  prium ,  et  hoc  cssc  non  potest  ante  primam 

essentise  nudc  sumptee,  quia  iha  non  gcncrat,  proprietatem.   Ncgare  autem  omnem   ratio- 

ncc  pcr  sc  sola  cst  sulhciens  gencrandi  princi-  ncm,  vcl  quasi  radicem  ihius  proprietatis , 

pium ,  ergo  dcbct  supponit  terminata  ahqua  non  est  rationi  consentancum,  quia  omnis  na- 

proprietatc,  crgo  vel  dcbet  Bonaventura  aham  tura  est  ahquo  modo  fundamentum ,  ct  ratio 

proprictatcm  in  prima  persona  concedere  ,  suee  personahtatis.   Undc  facile  posset  respon- 

quod  non  potest,  nec  facit,  vel  ihud  cjus  asscr-  dcri,  negando  consequentiam,  Quia  intchigere 

tum  non  potest  consistere.  esscntiale  prout  est  in  Fiho  supponit  paternita- 

•  4.  Secunda  opinio.  —  Fundamenta.  —  Sc-  tcm,  ut  priorem  origine,  quasi  per  immedia- 

cuuda  opinio  est,  quaj  assignat  pro  ratione,  tam  resuhautiam  ab  ipso  intehigere  essentiah : 

et  fundamcnto  Patcrnitatis  ipsum  intehigere  et  idco  jam  non  habet  in  ipso  locum  tahs  re- 

esscntialc.  Dicunt  enim  ahqui ,  Divinitatem  suhantia,  quia  hse  relationes  non  muhiphcan- 

prius  ratione,  quam  determinetur  ad  personas  tur  numero. 

esse  per  se  intehigentem,  et  se  ipsam  actu  in-  6.  DifficuUas  circa  opinionem. — Quod  ergo 

tehigere,  et  comprehcndcre.  Et  ex  hoc  actu  in  iha  sententia  mihi  est  difficilc,  sohim  est, 

intelhgench  aiunt,  puhulare  Patcrnitatem,  non  quia  pcrsonahtas  naturse  non  scquitur  ex  ope- 

secimdum  rem,  sed  sccundum  rationcm,  mo-  ratione  quoad  intrinsecam  resuhantiam  a  na- 

do  exphcato.  At  denique  addunt,  ipsum  intel-  tura,  hcet  per  operationem  producatur,  seu 

hgcrc  sic  terminatum  per  Paternitatem ,  ct  comproducatur ,   ubi   persona  producta  est. 

notionalem  effectum,  esse  rationem  dimana-  Ahoqui  potius  supponitur   ad  operationem  , 

tionisreahsFihiaPatre.  Hanc  scntentiamnon  quia  actioncs  sunt  suppositorum,  vcl  sahem 

invenio  in  anticfuis  auctoribus,  sed  solum  in  subsistentium ,  unde  si  (ut  muhi  opinantur) 

quodam  moderno,  apud  qucm  dihgenter  quse-  diviua  essentia  non  est  subsistens  ante  primam 

sivi  aliquod  fundamentum  ejus,  ct  nuhum  in-  pcrsonahtatem,  nec  proprie  intehigens  proe- 

veni.  Vidctur  autem  hic  auctor,  et  ingeniosus,  concipi  dcbct,  sed  ut  natm-a,  quse  est  princi- 

et  doctus  voluisse  rationem  ahquam  fundandi  pium  intehigendi,  et  nihilominus,  ut  sic  etiam 

relationem  iham  in  Deo  invenire,  nuhamque  concipitur,  ut  sufficiens  ratio,  et  radix  suae 

magis  accommodatam,  quam  iutchigcndi  ac-  prima?  pcrsonahtatis.  Neque  enim  ponendum 

tum  reperisse.  Quia  ha^c  relatio  conslituit  prin-  est  hoc,  quasi  dependens  a  subsistentia  esscn- 

cipium  productivum  per  iutchectum,  ergo  ve-  tiah,  quia  formaliter  loqucndo,  et  per  locvun 

risimile  est,  conscqui  suo  modo  ex  actu  intel-  intrinsecum,  ut  aiunt  iha  subsistentia  per  se 

hgeudi.  Item,  desidcrai-e  potuit  rationem  ah-  necessaria  non  est  ad  subsisteutias  personales. 


CAP.  I.  DE  PRIMA  RATIONE  PATERNITATIS.  713 

Procterea,  siciit  intelligcre ,  ita  et  velle  essen-  esscntialiter  intcllectualis  est,  ideo  prima  com- 

tiale  est  prius  ratione  proprietatilius  persona-  municatio  ejus  intellectualis  etiara  est,  et  ideo 

libus,  quia  in  universum  communia  sunt  hoc  etiam  prima  personalitas  talis  est,  qualis  ad 

modo  priora  propriis,  et  tamcn  illud  velle,  ut  communicationem  per  intellectum  erat  neces- 

sic,  non  est  fundamentum  spirationis  activffi,  saria.  Atque  lioc  sensu,  quia  intelligere  Uei  est 

neque  alicujus  proprietatis ,  ut  infra  dicam ,  ejus  essentiale ,  et  quasi  ratio  constitutiva  es- 

ergo,  etc.  Denique  ex  intelligere,  ut  sic,  solum  senti®  divinaj  in  ratione  talis  naturae,  dici,  ac 

sequitur ,  vel  reprsesentatio  rei  intellectse ,  vel  verificari  posset,  proprietatera  lianc  sequi  ex 

terminus  aliquis  productus  ,  si  jam  sit  a  quo  natura  divina,  ut  intelligente,  non  tanquam 

produci  possit.  Paternitas  autem,  neque  habet  terminum  ex  operatione,  sed  tanquam  perso- 

rationem  reprsesentandi  ,    neque  ullo   modo  nalitatem  accommodatam  uaturse  habenti  ta- 

comparatur  ad  intellectionem,  ut  terminus  :  lem  relationem  esseutialera. 

cur  ergo  diceraus  ex  iUa  resultare  etiam  se-  8.  Ocmrritur  argumento.  —  Neque  contra 

cundum  rationem  ?  Nam  illa  resultantia  sicut  nos  procedit   objectio,    quam  alii   faciebant 

suHicit,  ita  etiam  necessaria  est  ad  veritatem  contra  superiorem  sententiam.  Quia  licet  ea- 

hujus  causalis.  Q,ma  Divina  essentia  se  intelli-  dem  natura  divina  sit  in  Patre  et  in  Fiho,  ta- 

git,  ideo  terminatur  Paternitate,  quia  in  rigore  men  ahter  et  aUter.  Et  ideo  in  utroque  quidem 

falsa  videtur,  quia  illius  terminationis  nulla  est  fundamentura  utriusque  personalitatis,  di- 

connexio,  vel  ratio  assignari  posse  videtur.  verso   tamen    modo :   in  Patre  quidem  sine 

7.   Vera  resolutio.  —  Cur  prima  proprietas  productione,  in  Verbo,  ut  comraunicata  per 

sit  paternitas. — Dico  ergo,  hanc  primam  pro-  productionem  Verbi,  quem  ordinem  taUs  es- 

prietatem  iraraediate  consequi  ad  divinam  na-  sentia  ex   sua  intrinseca    natura    postulabat 

turam,  hoc  solo,  quodtaUs  natura  substantia-  propter  foecunditatera  suam. 

Usest.  Quod  probo  prirao  a  sufficienti  partium  ^.  Ad  fundamentim  secnndce  opinionis. — 

enuraeratione ,  quia  nuUum  aUud  fundamen-  Ad  fundamenta  item  a  nobis  insinuata  pro 

tura  excogitari  potest.  Secundo  ex  hoc  gene-  eadem   sententia,  ne  contra  nostram  fiant, 

raU  principio,  quod  unaquseque  natura  sub-  respondere  facile  possumus.  Ad  primura,  di- 

stantiaUs  est  sufficiens  fundaraentum  proxi-  cimus  primo,  in  his  subsistentibus  relationi- 

mura  su8e   personaUtatis   sibi    connaturaUs  ,  bus  non  esse  seraper  necessariara   rationera 

idque  juxta  raodum  existendi  iUius  naturse  in  fundandi ,  ut  supra  tractatum  est.  Dicimus 

taU  persona.  Nara  si  est  in  iUa  per  creationem,  deinde,  ipsaramet  naturam  divinara,  ut  est  in 

ex  vi  iUius  afiert  secura  suara  subsistentiam,  taU  gradu  substantiaUs  naturse  constituta,  esse 

ideraque  cum  proportione  est  de  quacumque  sufficientemrationemfundandihocraodoiUam 

aUa  propria  effectione.  Et  siraiUter  si  Persona-  relationem  nimirura,  tanquam  virtualera  ra- 

Utas  coraraunicata  sit  per  aUam  propriam  pro-  dicera  ejus. 

ductionem  aUcujus  personai ,   necesse  est ,  ut  10.  Ad  secundum  dicitur,  sufficientem  ra- 

ipsa  natura  sit  forraale  principium  taUs  pro-  tionem   reddi,  cur  hsec  proprietas  sit  per  se 

ductionis,  et  consequenter  taUs  PersonaUtatis.  immediate  conjuncta  et  quasi  dimanans  a  di- 

Denique  si  absque  reaU  prodnctione  personae  vina  natura,  quia  iUa  natura  debuit  nccessario 

aUcujus  natura  sit  in  iUa  imraediate,  et  per  se  habere  aUquam  personaUtatem  priraara,  quoe 

ipsara  secum  afferet  talem  personaUtatera.  Ita  non   potuit  esse  absohita  propter   foecundita- 

vero  se  habet  natura  divina  respectu  prirase  tera  iUius  naturce.  Quod  ergonaturaiUasecum 

personee,  et  ideo  iUa  est  proximum,  et  suffi-  afferat  aliquara  personaUtatem,  sufficiens  ratio 

ciens  fundamentura  iUius  priraoe  proprietatis.  redditur  ex  eo,  quod  substantiaUs  natura  est : 

Dices,  sed  cur  iUa  proprietas  prima  fuit  taUs,  quod  vero   afferat  personaUtatem  relativam, 

potius  quam  aUa  ?  Responderi  imprimis  posset,  ratio  optime  redditur  ex  eo,  quod  iUa  natura 

hanc  esse  rei  naturam,  nara  cura  perveniraus  non  uni  tantura  personse,  sed  muUis  coramu- 

ad  priraa,  et  iraraediata  principia,  non  oportet  nicabiUs  est^  media  reaU  productione  aUqua- 

rationem  aUam  quserere.  Deinde  expUcari  po-  rura  personarura :    quod  tandera  immediate 

test,   hoc  modo,  nam  propter  communicabi-  afferat  personaUtatem  relativam  talem,  vera 

litatem ,  et  foecunditatem  divinse  naturre  non  ratio  videtur,  quia  natura  iUa  postulat  cora- 

potuit,  prima  ejus  personaUtas  esse  absokita,  municari  per  modum  naturae,  prius  ratione, 

debuit  ergo  esse  relativa,  et  consequenter  ac-  quam  per  modum  araoris,  etideo  secura  afiert 

comraodata  intiraai  operationi ,  et  commimi-  immediate   personaUtatem ,    qus   suo   modo 

cationi  taUs  naturse.  Quia  igitur  natura  illa  possitesseimmediate  principiumgenerationis. 


714  LIB.  VIII.  DE  PERSONA  PATRIS. 

Et  quia  hoc  habet  illa  natura,  quia  essentiali-  diate  etper  se  est  conjuncta  cumipsaessentia, 

ter  est  intellectualis  per  essentiam,  quoe  ratio  ut  talis  est,  processio  autem  Filii  non  est,  ne- 

prior  est  in  illa  quam  amoris :  ideo  dici  potest,  que  intelligi  potest,  donec  essentia  sit  termi- 

quod  intelligere  per  essentiam  est  ratio  illius  nata  hac  prima  proprietate,   quia  processio 
personaUtatis,   ut  suo  modo  complet  princi-    debet  esse  a  persona^  non  ab  essentia.  Tertio 

pium  quod  generandi  non  quidem  ut  terminus  intelligitur  hanc  proprietatem  esse  fundamen- 

resultans  est  intelligere,  ut  est  operatio  quse-  tum  innascibihtatis,  quod  in  sequenti  capite 

dam,  sed  tantum  ut  personahtas  consequens  exphcandum  superest. 
naturam,  cujus  veluti  ultima  differentia  est 

ipsum  intelhgere  per  essentiam.  LAFU 1   11. 

11,  Ad  3,  de  spiratione  activa  respondetur  xjtrum  esse  ingenitum  sit  alteka  propiiietas 

potius  posse  argumentum  retorqueri,  ut  insi-  prim^  person^. 
nuavimus,  quia  ex  veUe  essentiah,  ut  omnem 

originem  antecedere  intehigitur,  nulla  perso-  1 .  Ingeniti  appellatio  Catholica.  —  De  hac 

nahtas  resultat  distincta  a  paternitate,  ut  est  voce,  Ingenitus,   ohm  dubitatum  fuit,   quia 

certissimum.  Ipsa  vero  paternitas  eatenus  dici  hseretici  Ariani  et  sequaces  significatione  il- 

posset  consequi  ad  illud  veUC;,  in  quantum  il-  hus  abutebantur  ad  conchidendum,  diversam 

lud  etiam  veUe  est  ipsum  esse  essentiale  na-  esse  substantiam  Patris  et  FiUi.  Quibus  anti- 

turai  divinse,  hcet  non  tam  formahter  (nostro  qui  Patres  imprimis  respondebant ,   se  non 

modo  inteUigendi  cum  fundamento  in  re)  si-  cogi  ad  iUam  vocem  admittendam,  quia  iu 

cut  inteUigere.  Et  ita  est  vera,  quod  iUa  pro-  Scriptura  non  reperitur  Patri  attributa.  Non 

prietas  prima^  quam  immediate^  et  ex  se  affert  quia   sentirent,   nuUam  vocem  in   Scriptura 

secum  natura  divina,  sequitur  ex  iUa  natura  non  inventam,  usurpandum  esse  in  hoc  mys- 

secundum  totam  foecunditatem  suam,  quee  et  terio ,  nam  potius  in  hoc  ipsi  damnabant  Aria- 

inteUectum  et  voluntatem  complectitur^  Unde  nos ,  sed  ex  proprhs  et  quasi  ad  hominem 

persona  constituta  per  iUam  personahtatem  iUos  reprehendebant,  eo  quod  iUo  titulo  vo- 

est  de  se  sufficiens  principium  in  suo  ordine  cem  Consuistantialitatis,  non  admitterent  et 

cujuscumque  communicationis  iUius  naturae.  ad  impugnandam  veritatem,  novas  voces  in- 

Et  ideo  iUa  natura  immediate  et  sine  produc-  venirent,  ut  egregie  tractat  Ambrosius,  de  In- 

tione  reali  ahcujus  personae,   nuUam  aUam  carnationis  Dominicse  Sacramento^  cap.  8  et 

proprietatem  personalem  secum  affert.  Imo  9,  Athanasius^  oration.  1,  contra  Arianos,  et 

nec  ahquam  aham  relationem  sub  quacumque  in  Epist.  de  decretis  Nicaenai  Synodi,  et  in  aha 

ratione  spectatam.  Nam  spiratio  activa  non  epistola  de  synodo  Ariminensi  et  Seleuciano. 

sequitur  hoc  modo  ex  essentia,  ut  infra  vide-  Unde  recte  Idacius  Clarus,  hb.  contra  Variman- 

bimus :  nec  est  eadem  ratio  de  Ula,  quia  nec  dum,  circa  priucipium :  Patrem  ingenitmn  esse, 

est  ex  se  subsistens,  vel  ratio  subsistendi :  nec  nec  prodere  possis,  nec  prolare  ( scUicet,  testi- 

est  per  se  necessaria,  ut  conditio  antecedens  monio  Scripturse,  in  quo  habeatur)  sed  quia 

ex  parte  principii  ad  aliquam  productionem,  id  ipsum  fides  exigit  Christiana,  absque  ulla 

ut  hbro  decimo  tractabimus.  dubitatione  ingefdtus  credatur. 

12.  PrimcB  opinioni  satisfit.  —  Denique  (ut  2.  Ingeniti  appellatio  quomodo  Patris  pro- 

Bonaventurae  satisfaciamus)  ex  his  etiam  in-  pria.  —  Veritas  ergo  certa  est,  Ingenitum  esse 

teUigitur  primo,    quomodo   verum  sit  quod  proprium  attributum  notionale  Patris.  Ita  do- 

supra  dixi,  proprietatem  hanc  non  fundari  in  cent  Goncihum  Toletanum  6  et  11,  et  Conci- 

origine  Fihi,  neque  esse  in  Patre,  quia  gene-  hum  Vormaciense,  in  Confessionibus  fidei,  Da- 

rat,  sed  ut  generet,  vel  ut  sit  aptus  ad  gene-  masus,  iu  expositione  fidei  ad  Hieronymum, 

randum.  Tamen  quia  in  seternis  idem  est  posse  Hilarius  4,  de  Trinitate,  propefinem,  etlibro  9, 

et  esse,  ideo  Pater  habet  hanc  proprietatem  ubi  utitur  nomine  innascibilis,  quod  est  fre- 

actualiter  generando  absque  aha  proprietate  quentius  apud  scholasticos.  Item  Augustinus, 

in  re,  prseterquam  originis  respectu  Fihi,  vel  libro  quinto,  de  Trinitate,  capite  sexto  et  sep- 

rationis  respectu  actionis,  seu  activse  originis.  timo,  et  libro  15,  capite  6,  hbro  etiam  octo- 

InteUigitur  secundo,  quomodo  haec  proprietas,  ginta  trium  qucestionum,  quaistione  secuuda. 

non  tantum  secundum  esse  in,  vel  secundum  Fulgentius  optime,  ad  7  objectiouem  Ariauo- 

aham  commuucm  rationem,  sed  etiam  secun-  rum,  ubi  dicit,  secundum  fidem  hoc  negari 

dum  omnem   propriam,  quateuus  in  rc  cst,  nou  posse.  Idem  habet  Basihus,  hbro  1   et  2, 

anteccdat  origiue  ipsum  Fihum,  quia  imme-  contra  Euuomium,  ubi  etiam  utitur  nomiue 


CAP.  II.  SIT-NE  ESSE  INGENITUM  PROPRIETAS,  PRIJLE  PERSON.^.                          715 

imascibilis.   Idcm  Atlianasius ,  locis  citatis  ,  4.  Ohj edioni  occurritur.  — Dica?,  c\\Q.m.\iOc 

Cyrillus,  in  compendiaria  fidci  expositione,  in  modo  ingcnitum,  non  esse  proprium  Patris, 

tomo  4  Bibliothccae,  ubi  ait  :  Patrem  differre  nam  convenit  Deitati,  seu  liuic  Deo,  ut  a  per- 

a  Filio,  quia  illc  ingenitiis,  hic  autcm  genitus.  sonis  abstrahit,  a  nullo  enim  productus  est. 

Quodetiam  habet  Anastasius  Synaita,  in  lib.  1,  Ad  hoc  vero  jam  cst  in  supcrioribus  respon- 

de  rectis  Fidei  dogmatibus.  Sic  ctiam  Nazian-  sum  ex  D.  Thoma,  supra  ad  2,  ingenitum -posse 

zenus,  orat.  23,  ingenitum  vocat  proprietatem  sumi  negative  tantum  et  sic  convenire  etiam 

Patris  characteristicam.  Idcm  orat.  36,  in  Deitati,  et  non  esse  proprium  Patris :  alio  au- 

sancta  himina,  et  optime  Damascenus,  lib.  i,  tem  modo  sumi  privative,  non  quatenus  pri- 

cap.  8,  et  sequcntibus.  vatio  dicit  caffentiam  alicujus  positivi,  quod 

3.   Varice  significationes  ingcniti.  —  Ut  au-  deberet  inesse  Patri,  sed  quod  convcnirc  possit 

tcm  res  declaretur,  distinguendse  sunt  signi-  illi,  non  quatenus  Pater  cst,  sed  quatcnus  per- 

ficationes  hujus  vocis,  quas  Athanasius  attigit  sona  divina  est.  Sic  igitur,  ingenitum  dicit 

supra,  etnosinsuperioribustrcsinsinuavimus.  carentiam   ahcujus  proprietatis,   quee  potcst 

Primo  enim  ingenitum  dicitur  quidquid  crea-  convenire  personee  divinae,  quatenus  persona 

tumnonestethocmodousurpabanthancvocem  divina  est.  Ahquando  cnim  privatio  dicit  ca- 

Ariani;  errabant  tamen  tribuentcs  illam  in  rcntiam  in  subjecto  apto,  non  in  individuo, 

hac  significatione  Patri,  ut  propriam  ejus,  ut  sed  in  specie,  vel  genere,  atque  hoc  modo  illa 

inde  concluderent,  Filium  esse  genitum,  id  cst,  privatio  est  propria  Patris.  Addere  etiam  pos- 

factum  vel  creattim,   cum  tamen  hoc  modo  sumus,  quod,  hcet  hic  Deus  sccundum  se  sit 

vox  illa  essentialis  sit,  aequc  conveniens  FiHo,  ingenitus,  non  tamen  rcpugnat  ilh  esse  ali- 

ac  Patri,  ut  proeter  dictos  sanctos  notavit  Epi-  quam  personam  gcnitam  :   nam  hic  Deus  est 

phanius,  hreres.  73.  Secundo  accipitur,  ut  so-  Fihus  et  Spiritus  sanctus.  Pater  autem  ita  cst 

lum    negat   propriam    generationem.   Et  sic  ingenitus,  ut  nuho  modo  genitus  esse,  aut  dici 

etiam  non  est  propria  Patris,  sed  Spiritui  sanc-  possit,  atquc  ita  hfec  notio  est  propria  Patris. 

to  etiam  convenit,  nam  gcnitus  non  cst,  ut  5.  Duhium.  —  Prima  opinio.  —  Improha- 

in  Symbolo  Athanasii  dicitur.  Et  ita  usurpa-  tur.  —  Dubitant  autem  ulterius  scholastici, 

vit  voccm  illam  aUquando  Epiphanius,  ut  no-  an  hsec  vox  formahter  dicat  negationem,  seu 

tavit  Joannes  Theologus,  in  Conciho  Floren-  privationem  tantum,  an  etiam  positivum  aU- 

tino,  session.  48,  circa  principium,  co  denique  quid?  Fuit  cnim  antiqua  opinio,  quam  rcfert 

modo  videtur  ctiam  loqui  Nazianzenus,  or.  35,  Bonaventura,  in  1,  distinctione  27,  qusest.  d, 

n.  36.  Sic  etiam  Augustinus  5,  de  Trinitatc,  dicens,  ingenitum,  significarc  de  formali  rcla- 

capite  6,  dicit,  ingcnitum  aliquando.  Idem  ex  tionem  quamdam  ad  genitorcm,  vel  potius  ad 

Hieronymo  notavit  Magister  in  1,  distinct.  13,  ingcnitorem.  Diccbant  enim  auctorcs  ilUus  opi- 

et  D.  Thomas,  d  part.,  qusest.  33,  art.  3,  ad  2.  nionis,  sicut  inter  quantitates  non  solum  est 

Tertio  ingenitum  signiiicat  id  quod  nuUo  modo  relatio  rcalis  sequalitatis,  sed  etiam  insequali- 

nec  per  creationem,  ncc  per  quamlibet  aliam  tatis,  ita  non  solum  rclationem  geniti,   scd 

productionem  realem  productum  est.  Et  sic  etiam  ingcniti  esse  realcm.  Heec  vero  sententia 

usurpatur  in  prsesenti,  ideoque  ita  Patri  tri-  reprobata  est  ab  omnibus  et  mcrito.  Quia  vel 

buitur,  ut  non  solum  de  Filio,  sed  etiam  de  illa  relatio  est  ad  non  gcnitorcm  ut  sic,  et  ita 

Spiritu  sancto  negetur,  ut  in  dicto  Concilio  To-  non  habet  terminum  realem,  ncc  est  habitudo, 

lctano  1 1 ,  expresse  declaratur,  ct  notavit  ctiam  scd  potius  carcntia  habitudinis,  vel  intclligitur 

Justinus  Martyr,  in  expositione  Fidci,  CyriUus  esse  ad  aUquam  personam,  verbi  gratia,  ad 

Alexandrinus  1,  Thesauri,  capite  sccundo  et  FUium,  vel  Spiritum  sanctum,  quatenus  ab 

tertio.  Et  sic  etiam  dixit  Nazianzenus  supra ,  iUis  Pater  non  gencratur :  et  hoc  etiam  cst  fri- 

genitum  et  ingenitum  non  essc  immediate  oppo-  volum,  tum  quia  (ut  recte  ait  Augustinus  su- 

sita,  quia  neutrum  de  Spiritu  sancto  dicitur.  pra)  esse  ingcnitum  est  prius,  et  in  suo  con- 

Quod  idco  est,  quia  non  cum  proportione  su-  ceptu  omnino  dependens  ad  hoc,  quod  aliquid 

muntiu" :  nam  genitum  juxta  communem  usum  procedat  ab  ingeuito,  tum  etiam,  quia  intcr 

non  dicitiu'  dc  quocumquc  procedente  quovis  homines  unum  non  cssc  gcnitum  ab  alio  nou 

modo,  sed  per  propriam  gcnerationem  :  inge-  est  respcctus  realis. 

nitum  autcm  dicitur,  qiiod  nuUo  modo  prbce-  6.  Ingcnitum  privationem  dicere.  —  Diccn- 

dit,  ctitapIusnegatiu-perw^mYwwquamper  dum  ergo  est,  de  formali  significari  tantum 

genitum  affirmatur,  et  in  hoc  sensu  neutrum  iUa  voce  privationem  omnis  originis  reaUs.  Ita 

Spiritui  sancto  convenit.  D.  Thomas,  d.  q.  33,  art.  4,  et  in  1,  dist.  28, 


716  LIB.  VIII.  DE  PERSONA  PATRIS. 

q.  1,  a.  1,  ad  1.  Idem  tenet  Scotns  ibi,  q.  2,  Ca-  Damasceno,  lib.  i,  de  Fide,  c.  9,  Cyrillo,  lib.  i , 

preolus,  q.  i,  art.  i,  Cajetanns  et  Thomistse  Thesanri,  c.  A,  modns  antem  existendi  positi- 

omnes.    Solet  antem  Bonaventnra   citari  in  vum  qnid  sit. 

contrarinm,  sed  immerito,  nt  patet  exq.  4,  2  9.    Vera  sententia.  —  Longe  tamen  verior 

et  3,  nbi  sok^m  ait :  Tngenitum  de  formali  di-  est  sententia  D.  Thomae  snpra,  qnam  tota  ejus 

cere  negatioiiein ;  fundamentaliter  vero  aliquid  schola   seqnitur.   InnascibiUtatem   formaUter 

positivum.  Qnod  etiam  habet  Durandns,  ibi  consistere  in  privatione,  pro  fnndamento  an- 

q.  1,  et  alii  non  negant,  nec  negare  possunt,  tem  nihil  alind  dicere,  nisi  Paternitatem,  vel 

nt  statim  dicam.  ad  snmmam  Paternitatem  simnl  cum  activa 

7.  Assertio  ergo  de  significato  formaU,  qnod  spiratione.  Qnod  sufficienter  demonstratur  hac 
privativnm  sit,  ex  dictis  evidens  est,  et  decla-  ratione.Quia  in  Patre  nihil  positivum  est,  nisi 
ratnr  in dicto  ConciUo  Toletano  ll,his  verbis :  essentia,  vel  relatio  :  ingenitum  autem,  nt  sic, 
Si  modum,  quo  Pater  consistit,  quwras,  cum  non  fnndatnr  in  sola  essentia,  quee  communis 
eum  a  nullo  alio  ortmn  videas,  ingenitum  ap-  est,  etinquasolanon  inteUigitnrinnascibilitas 
pellaiis :  Sic  etiam  BasiUus  5,  contra  Enno-  per  modum  privationis,  nt  dixi.  Unde  Ucet  es- 
minm,  circa  fmem,  ingenittim,  inqnit,  quod  na-  sentia  possit  dici  radix  innascibiUtatis  secimdum 
ttim  non  sit,  demonstrat.  Idem  expresse  habent  rationem,  qnia  ab  iUa  qnasi  manat  proprietas, 
Epiphanius  et  Angustinns  supra,  et  ratione  ratione  cujns  persona  est  innascibUis,  juxta 
constabit  ex  dicendis,  quia  non  potest  aUter  dicta,  capite  prsecedenti,  non  tamen  est  pro- 
hsec  nolio  a  Paternitate  distingui.  Qnod  vero  prinm  et  quasi  formale  fuudamentum  innas- 
Bonaventnra  et  Durandus,  addnnt  de  fnnda-  cibiUtatis,  ergo  necessario  debet  esse  relatio. 
mento  positivo,  negari  etiam  non  potest.  Qnia  Secnndo  declaratnr  in  hnnc  modnm,  quia  Pa- 
hoec  privatio  non  solum  actnm,  sed  etiam  ca-  ternitas  ex  intrinseca  ratione  sna  habet,  quod 
pacitatem  originis  negat  in  tali  persona,  ut  sit  ante  omnem  originem,  qnia  constitnit  prin- 
talis  est,  et  ideo  necessario  et  ab  intrinseco  illi  cipium  primBe  originis,  ante  quam  non  potest 
convenit,  omnis  autem  negatio,  vel  privatio  esse  origo,  ergo  ex  propria  ratione  habet  con- 
hoc  modo  rei  inconveniens  fnndamentum  ha-  stituere  personam  sine  origine  ab  alia,  hoc 
bet  in  propria  ejus  perfectione  :  ergo  hoc  fun-  autem  est  esse  fundamentum  innascibilitatis. 
damentum  etiam  reperitur  in  prima  persona  10.  Satisfit  fundamento  alterius  opinionis 
respectu  talis  privationis.  Neque  in  hoc  est  cUf-  et  redMrguittir. — Tertio  destrnendo  fundamen- 
ficnltas.  tum,  seu  declarationem   alterins   sententiee. 

8.  De  fundamento  illius  privationis.  —  Sed  Cum  enim  dicitnr,  illnd  positivum  esse  ratio- 
nonnuUa  est  in  explicando,  qnod  sit  hoc  fun-  nemprimiprincipii,duoibiincluduntur.Unnm 
damentnm.  Aliqui  enim  conclndunt,  esse  po-  estratio  principii,  ethoc  sine  dubio  positivnm 
sitivam  quamdam  rationem,  seu  formalitatem  est,  tamen,  ut  recte  dixit  Augnstinns  supra, 
in  Patre  inventam  et  distinctam  ratione  ab  hoc  non  explicatnr  nomine  ingeniti,  nam  licet 
essentia,  et  a  Paternitate,  quam  dicunt  cir-  aliqna  persona  non  esset  genitor,  nec  princi- 
cnmscribi  a  nobis  per  illam  negationem.  Ratio  pium,  posset  esse  ingenita,  si  non  esset  ab  alio, 
est,  quia  ha?c  vox  indicat  specialem  primse  quia  hac  vox  significat,  quid  non  sit,  non  au- 
personse  dignitatem,  ratione  distinctam  a  di-  tem  qnid  sit.  Deinde,  nt  addit  divns  Thomas, 
gnitate  Patris,  illa  antem  dignitas  non  potest  etiamsi  ingenitum  aliquo  mododicat  rationem 
consistere  in  sola  negatione,  quia  negatio  nt  principii,  saltem  pro  fundamento,  illa  ratio 
sic  nuUam  perfectionem  importat :  ergo  con-  non  est  distincta  a  ratione  Patris,  vel  spirato- 
sistit  in  fnndamento  illius  negationis :  ergo  est  ris,  vel  si  snmatur  conf nse  abstraliendo  ab 
aliquid  positivum,  ratione  distinctum  a  Pater-  utraque,  sic  non  pertinet  ad  notiones,  ut  supra 
nitate  et  essentia.  Major  probatur,  quia  alias  tetigi,  et  iterum  dicam  capite  sequenti.  Alte- 
innascibilitas  non  esset  notio  distincta  a  Pa-  rum  ibi  inclusum  est  ratio  primi,  et  hoc  si  di- 
ternitate.  Quod  si  inquiratnr,  quid  sit  illud  po-  cat  habitudinem  ad  sccundum,  non  est  aliud 
sitiviim,  respondent,  esse  rationem  primi  prin-  in  Trinitate  quam  esse  Patrem,  si  vero  dicat 
cipii,  seu  fontalis  plenitudinis,  ut  ait  Bona-  habitndinem  ad  priorem,  sic  non  dicit  positi- 
ventnra  snpra,  et  dist.  24  qmest.  Confirmatur  vum  qnid,  sed  negationcm  prioris,  ergo  nihil 
liKC  sententia  ex  Patribus,  qui  aliqnando  di-  positivnnirelinquiturratione  distinctum,qnod 
cnnt,  ingenitum  significare  modum  existendi  significari  possit  pro  tali  fundamcnto. 
prima>  persona?,  ut  videre  licet  in  Basilio  4,  11.  Bvasio  producitiir.  —  Dicnut  vero  ali- 
contra  Eunomium,  c.  2,  Nazianzeno,  orat.  23,  qui,  illud  quidem  fuudamentum  esse  positi- 


CAP.  III.  AN  PATER  SIT  PRINCIPIUM  DEITATIS.  717 

vnm  et  relativum,  non  rationc  rcali,  sed  ra-  tem  et  orujinem  totiics  Deitatis.  Idem  Conci- 

tionis.  Est  tamcn  improbabilis  iuga  et  non  sibi  lium  Florcntinum,  scss.  24,  in  litteris  unionis. 

constans,  Quia  rclatio  rationis  non  dicit  majo-  Dillicilius  Concilium  Wormacicnse,  in  Confcss. 

rem  dignitatcm,  quam  privatio  :  si  crgo  prop-  Iidci,Patrcm  vocatprinoipiumtotiusTrinitatis. 

ter  dignitatcm  negant  privationem,  cur  illam  2.  Difficultates  circa  illam.  —  Duo  crgo  ex- 

ponunt  in  rclationc  rationis?  Quod  si  dicant  plicanda  sunt.  Primum,  quomodo  po.ssit  Fater 

non  relationem  rationis  formaliter  sumptam,  essc  principium  Dcitatis,  cum  Dcitas  non  pro- 

sed  fundamentum  cjus  pcrtincre  ad  dignita-  cedat,  nec  gencretur  :  aut  Trinitas,  cum  rc- 

tem,  dc  illo  fundamcnto  rcdil)it  qua^stio  ;  an  pugnet  totam  Trinitatem  hal)erc  principium  : 

sit  sola  paternitas,  vcl  aliquid  aliud  rcale  :  lioc  alioqui  cssct  ab  illo  distincta,  nam  principium 

enim  posterius  neque  ab  cis  admittitur ;  si  au-  ct  quod  est  a  principio,  distincta  sunt,  Secun- 

tcm  dicatur  priusrecte  concluditur,ingenitum  dum  est,  cur  csse  principium  in  divinitate  spe- 

pro  fundamento  niliil  aliud,  proitcr  paternita-  cialitcrattribuaturPatri,  cumetiamFiliusvere, 

tem  liabcrc.  Et  prai^tcrca  illa  relatio  rationis,  ac  proprie  sit  principium  ad  intra,  ut  dcfinit 

vel  est  ad  alias  personas  ct  hoc  non,  quia  iu-  Coucilium  Florentinum,  ct  iu  scquentibus  late 

genitum,  ut  sic,  concipitur,  ut  abstrahens  a  vidcbimus. 

respectu  ad  personas  procedentes,  vel  est  ad  3.  Ad  primam  diffic^dtatem.  —  Ad  priorem 

personam  priorcm,  et  sic  rclatio  illa  suppouit  partem  re.spondent  D.  Thomaset  caiteritheo- 

negationem  prioris,  tantum  abcst,  ut  possit  logi,  Patrcm  nori  appcUari  principium  Dcita- 

esse  fundamentum  ejus.  tis,  co  quod  ipsam  Deitatem  producat,  sed  quia 

12.  Ad  rationes.  — Adrationcm  autemalte-  Deitatcm  communicat.  Unde  nomen  Dcitatis, 

rius  sententiaj  responsum  est  libro  quinto,  ca-  in  illa  locutione  positum ,  non  significat  pro- 

pitc  idtimo,  ubi  ostendimus,  cur  hffic  privatio  priumtcrminumrelationisprincipii,utconstat, 

constituatur  distincta  notio,  quamvis  non  di-  quia  ille  terminus  debet  esse  rcaliter  distinctus 

cat  positivum  aliquid  a  patcrnitate  distinctum.  a  principio,  sed  significat  formalcm  terminum, 

Nihilominus  tamcn  vcrum  est,  quod  D.  Tho-  seu  naturam,  in  qua  talc  principium  scse  com- 

mas  dixit,  notionem  lianc  ad  dignitatcm  per-  municat.  Ita  fere  exponunt  Magistcr,  et  cum 

tincrc,  quia  per  illam  negationem  explicare  ipso  alii  scholastici  in  1,  dist.  29.  Qui  dicunt, 

intendimus  Primee  personai  diguitatem  :   di-  Patrem  vocari  principium  totius  Deitatis,  qvria 

cimus  autem  hanc  dignitatem'  non  esse  aliam  est  priucipium  omnis  personaj,  cui  per  origi- 

a  Patcrnitatc  ipsa.   QutB  nostro  modo  conci-  nem  communicatur  diviiritas.  Priucipium  au- 

piendi,  ex  vi  suffi  rationis  duo  iucludit.  Unum  tem  Trinitatis  dicitur,  non  quia  tota  Trinitas, 

est,  quod  per  se,  seu  a  se  sit,  per  immediatam  aut  omnes  ejus  pcrsonse  ab  eo  procedant  :  hoc 

conjunctionem  cum  cssentia,  prout  explica-  enim  plane  falsum  est,  ut  ratio  facta  probat , 

vimus,  capite  prfficedente,  et  lioc  declaramus  scd  quia  midtiplicatio  personarum  Trinitatis 

per  hanc  ncgationcni.  Alterum  est,  csse  cons-  ab  illo  ducit  originem.   Est  ergo  principium 

titutivum  principii  geuerandi,  quod  Pater  no-  Trinitatis,  nou  condistinctum  ab  illa,  sed  in  ea 

minatur.  inclusum,  tanquam  prima  persona ,  qua3  est 

aliarum  fons  et  principium.  Inter  has  autem 

CAPUT  III.  duas  locutioncs,  hajc  postcrior  minus  usitata 

est,  ct  ideo  non  est  usurpanda,  vel  clarioribus 

UTRUi:  siT  PROPRIUM  PRiMJE  PERSON.E,  ESSE  PRiN-  verbis  cxphcauda  est.   Prior  vcro  adeo  jam 

ciPiUM  DEiTATis.  vulgaris  est  inter  Patres  et  theologos  in  hac 

materia,  cjusque  sensus  ita  ex  usu  declaratus 

1.  Patres  uti  illa  locvtlone.  —  Hsec  locutio  est,  ut  licet  iu  rigore  verborum  videatur  ha- 

est  frcqucns  apud  Patres,  et  nonnullam  habct  bere  aliquam  improprietatem,  sine  scrupulo 

obscuritatcm,  et  ideo  cxplicanda  est,  siniulque  usurpari  possit. 

declarabimus  alias  locutiones,  vel  attributa,  4.  Ad  seciindam  difficuUatem. — Ad  alteram 

quffi  de  Patre  dici  solent.  Uepcritur  ergo  illa  partem  propositam  respondendum  est  exdoc- 

locutio  apud  Diouysium,  cap.   3,  dc  divinis  trina  Patrum,  principium  generaliter  sump- 

Nominibus,  ubi  Patrem  vocat  fontem  coslestis  tum  uon  esse  proprium  attributum  Patris,  ut 

divinitatis.  Ita  etiam  loquitur  Augustinus  4 ,  ratio  facta  probat,  ct  sumitur  ex  capite  Fir- 

dcTrinitate,  cap.  2,  circa  finem,etAthanasius,  miter,  de  summa  Trinitate,  et  Augustijio  15, 

orat.  contra  Gregalcs  Sabellu.  Imo  Concilium  de  Triuitatc,  cap.  13.  Nihilominus  tameu  esse 

Toletanum  1 1,  iu  Gonfessioue  fidei,  vocat  fon-  principiim  sine  principio,  seu  esse  principium 


718  LIB.  VIII 

primim  in  illo  ordine,  est  Patri  proprium. 
Nam  Filius  est  principium  de  principio.  Item 
Filius  est  principium  tantum  unius  processio- 
nis.  Pater  autem  est  principium   universale 


DE  PERSONA  PATRIS. 

quia  illa  non  est  propria  et  usitata  significatio 
illius  vocis,  nam  magis  videtur  significare  du- 
rationis,  aut  existentise  initium,  ideo  cavenda 
est :  nam  potest  generare  suspectum  sensum. 


in  illo  ordine,  scilicet  omnis  processionis,  quee  Unde  Goncilia  potius  negative  loquuntur  di- 

intra  Deum  esse  potest.  Unde  ad  hoc  signifi-  centia,  divinas  personas  non  habere   initium 

candum  vocant  etiam  sancti  primam  perso-  sui  esse.  QuodetiamexHilario4.,  deTrinit.^no- 

nam  fontemDeitatis,  et  Bonaventura,  loco  su-  tarunt  Magister,  et  D.  Thomas  in  illa  dist.  29. 

pra citato,  dixit i7i  eo  esse fontalemplenitudinem :  6.  Corollarium. — De  nomine  principii. —  Ex 

nam  foecunditas  divinee  natura;  in  illo  est  per  quibus  omnibus  constat^  per  omnes  has  voces 

se   et  sine  dimanatione:  et  ideo  in  illo  est  ad  non  significari  novam  proprietatem^  vel  notio- 

omnem  actum  ilHus   foecunditatis :  in  Verbo  nemPatris.  Quiaperillaomniaattributasolum 

autem  est  per  processionem  a  Patre^  et  ideo  manifestatur,  utprimumprincipiumintra  Dei- 

non  est  ad  omnem  productionem  ad  intra.  tatem.Nomineautemprincipiisignificaripotest 

5.   Pater  appellatur  Origo.  —  Radix.  —  aut  ratio  generahs  confusa,  et  haec  non  nume- 

Audor.  — Initium.  —  Hoc  etiam  sohus  exph-  ratur  inter  notiones^,  vel  proprietates^  ut  con- 

cant  sancti  nomine  Originis  tribuentes  Patri,  stat  ex  dictis,  hbro  quinto^  aut  significari  po- 

quod  sit  Origo  personarum  ,  ut  videre  hcet  test  principium  particidarium  processionum, 

in  Conciho  Toletano  6,  in  Conf.  fidei.   Ibi  au-  et  sic  nihil  dicit  praster  paternitatem,  et  ad 

tem  origo  non  sumitur  pro  ipsa  professione,  summum  complectitur  spirationem  activam. 

ut  apud  scholasticos  accipi  solet,  sed  pro  prin-  Quod   autem   additur   primum  sohim,  notat 


cipio  primo  omnis  processionis.  Hinc  etiam 
Chrysostomus,  orat.  9,  in  fine  quinti  tomi,  Pa- 
trem  vocat  radicem  sancti  illius  fructus.  Au- 
gustinus  3,  contra  Maxim.  ,  cap.  \i,  vocat 
auctorem.    Quam  vocem    interpretans   divus 


carentiam  originis,  quse  per  innascibilitatem 
declaratur,  ut  dixi.  Posset  autem  hic  tractari, 
an  hoc  nomen,  principium,  analogum  sit  in 
Deo,  ut  dicitur  ad  intra  et  ad  extra,  vel  etiam 
ut  dicitur  ad  intra  de  Patre  et   Fiho.   Sed 


Tliomas,  q.  32,  art.  l,  dicit,  idem  significare,  hsec  res  est  parvi  momenti,  et  priorem  partem 

quod  principium  primum.   Verum  est,  Hila-  sufficienter  tractavi  in  primo  tomo  Metaphy- 

rium  2  et  -4,  de  Trinitate,  etiam  Filium  vocare  sicee,  disp.   1,  de  Causis.  De  posteriori  dicam 

auctorem  Spiritus  sancti.  Et  ideo  Phebadius,  ahquid  infra  in  fine  capiti  septimi,  hbri  deci- 

libro  contra  Arianos,  Patrem  vocat  auctorem  mi.  De  analogia  vero  hujus  vocis  Pater,  di- 

sine  auctore.  Denique  idem  sensit  Bonaventu-  cam  libro  sequenti  disputando  de  Filio.  De- 

ra,   in  1,   dist.   29,  art.  1,  qugest.  1,  ad  2,  de  nique  de  nomine  causce,  an  possit  Patri  attri- 

hac  voce  initium,  nimirum,   si  sumatur  pro  bui  ad  intra,  dixi  supra  primo  libro,  et  ideo 

primo  principio,  tribui  posse  Patri.  Tamen  de  prima  persona  hsec  sint  satis. 


FJNIS  LIBRI  OCTAVI  DE  TRINITATE. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  NONI 


DE  TRINITATE. 


Cap.  I.  Sit-ne  Verbum  et  Filiiis  eadem  Cap.  V.   Tractantur  quccdam  dubia. 

persona.  Cap.  VT.  An  Verbum  procedal  ex  co- 
Cap.  II.  An  Fiiius   sil    proprie    Ver-        gnitione  creaturarum. 

biim.  Cap.  VII.  An  procedat  ex  scientia  vi- 
Cap.    III.    Verbum  dicalur   ne   tanlum        sionis. 

notionaliter.  Cap.  VIII.  Sit-ne  Filius  vera  imago. 

Cap.  IV.  An  producatur  ex  cognitione  Cap.  IX.  Sit-ne  solius  Patris  imago. 

omnium,  qum  sunt  in  Deo.  Cap.  X.  An  sit  sapientia  Patris. 


LIBER  NONUS. 


DE  SEGUNDA  TRINITATIS  PERSONA, 


Multa  sunt  nomina,  seu  attributa  notiona- 
lia,  queesecundai  personse  Trinitatis  in  Scrip- 
tura  tribuuntur :  prsecipua  vero  sunt  tria,  vel 
quatuor,  quoe  in  hoc  libro  a  nobis  explicanda 
sunt :  nam  si  quae  alia  inveniuntur^  vel  ad  hsec 
revocantur,  vel  non  tribuuntur  illi  personse 
secundum  divinitatem^  seu  prout  ab  seterno 
productse,  sed  prout  unitce  in  tempore  huma- 
nitati  per  incarnationem  suam.  Primo  ergo 
appellatur  hsec  persona  Filius ,  vel  genitus 
(has  enim  duas  voces  in  praesenti  non  distin- 
guimus),  vocari  etiam  solet  unigenilus ,  sed 
hsec  vox  ultra  rationem  Filii  non  dicit  ratio- 
nem  aUquam  positivam  in  illa  pcrsona,  sed 
addit  negationem  alterius  Filii  in  diviuitate,  et 
ideo  non  tam  ad  Fihi;,  quam  ad  Spiritus  sancti 
cognitioncm  pertinct,  et  in  eo  habet  specia- 
lem  difficultatem;,  quaminundecimumhbrum 
reservamus.  Alterum   secundse  personos  no- 


men  est  Verhum,  quod  magis  declarat  perfec- 
tionem  et  immateriahtatem  generationis  ejus. 
Tertium  nomen  est  imago,  quod  perfectionem 
illius  filiationis  et  ejusdemVerbi  exceUentiam 
declarat.  His  adjungitur  sapientice  appehatio, 
quse  pecuhari  modo  Verbo  tribuitur.  De  his 
ergo  sigiUatim  dicemus,  quomodo  in  iham 
personam  conveniunt,  quomodo  etiam  inter  se 
comparentur,  ne  secundse  personae  proprieta- 
tes  multiphcari  videantur. 

CAPUT  I. 

SIT-NE  SECUNDA  TRmiTATIS  PERSONA,  VERUS  FttlUS, 
AC  VERBUM  PATRIS. 

1 .  Hsec  duo  non  possunt  disputatione  sepa- 
rari,  quia  vix  possumus  utrumque  probare, 
nisi  ostendendo  per  utramque  vocem  eamdem 


720  LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

personam  significari,  liic  vero  solum  supponi-  Ante  luciferum,  significat  seternitatem  gene- 

mus  illam  personam  esse  Verbum,  proprieta-  rationis,  particula,  exutero,  consubstantialita- 

teni  autem  et  rationem  ejus  postea  proseque-  tem:  nam  ad  indicandum  generationem  illam 

mur.  De  ratione  vero  Filii  brevius  bic  potest  esse  ex  solo  Patre,  ponitur  per  metaphoram 

tota  res  expediri.  Multi  ergo  antiqui  hseretici  illa  vox,  quee  Matri  potius  attribui  solet.  Su- 

negarunt,  Verbum  esse  proprie  Fihum,  vel  mitur  ex  CyriUo,  dialogo  2,  de  Trinitate,  et 

quia  faciebant  illud  creaturam,  vel  quia  nomen  Athanasio,  Oratione  Quod  Christus  sit  Deus, 

Verbi  attribuebant  divinitati ,  nomen  autem  Ambrosio  4,  de  Fide,  c.  4.  Ahud  testimonium 

Fihi  humanitati,  seu  Christo  ut  homini,  vel  est  Isaise  ^3 :  Ge7ierationem  ejus  quis  enarraMt? 

Fihum  et  Christum  in  persona  distinguendo,  Quod  hcet  varios  etiam  habeat  sensus,  hic  ex- 

vel  etiam  tantum  ex  parte  naturae.  De  quibus  chidendus  non  est,  quem  Patres  communiter 

erroribus  videri  potest  Athanasius  in  oratione  amplectuntur,  Clemens,  Epist.  4,  Justinus,  in 

circa  ilhid,  Deum  de  Deo,  et  epistola  de  Decre-  Dialogo  contra  Triphonem,  Basilius  1,  contra 

tis  Nicffinse  Synodi,  ubi  Paulo  Samosateno  et  Eunomium,  Chrysostomus,  homil.  1,  de  In- 

Arianis  hos  tribuit  errores.  Basihus  Eunomio  comprehensibih  Deinatura,Augustinus,  hb.  1, 

tribuit  hbro  1,  contra  ihum,  et  de  Valentino,  de  Symbolo  ad  Cathecumenos,  c.  3,  Eusebius, 

varia  figmenta  refert  Irenceus,  hb.  \,  contra  hb.  1,  de  Prseparatione  Evangehca,  cap.  8,  et 

ipsum,  cap.  1,  et  TertuUianus,  hb.  2,  contra  Cyrillus,  dialogo  2,  de  Trinitate.  Communiter 

eumdem,  Theodoretus,  hb.  1,  haereticarum  etiam  exponuntur  de  hac  generatione  varia 

fabularum,  capite  de  Fiho.  Sed  inutile  censeo  loca  ex  libris  Sapientise,  prsesertim  Proverb.  8, 

circa  hos  errores  latius  immorari.  Quid  vero  et  Ecclesiast.  24.  Denique  in  Symbolo  Athana- 

ex  Scriptura  possent  objicere,  dicam  infra.  sii,  et  in  Symbolo  Apostolorum  ita  definitiim 

2.  Prima  assertio. — Prohatio  prima. — Dico  est,  Qenitum,  non  factum,  et  ideo  necesse  non 

ergo  primo,   Processio  Verbi  divini  est  vera  est  plura  Ecclesiee  vel  Patrum  testimonia  af- 

ct  propria  generatio.  Est  conclusio  de  Fide,  ferre. 

quam  ex  Novo  Testamento  in  sequenti  latius  4.  Ratione  confirmat  veritatem  hanc  divus 

confirmabo.  Nunc  solum  utor  testimonio  Pauh  Thomas,  1  p.,  q.  27,  art.  2,  advertendo,  gene- 

ad  Hebrseos,  1  cap. ,  probantis  Christi  Divini-  rationem  duobus  modis  a  philosophis  sumi. 

tatem  ex  Ulo  Psalmi  2 :  Filius  meus  es  tu,  ego  Primo   pro  omni  productione   substantiae  ex 

Jiodie  genui  te,  loquitur  enim  de  seterna  gene-  praejacente  materia  ,  quomodo  communis  est 

rationerahasnonrecteostenderetveramChristi  inanimatis,  et  viventibus,  et  univocse,  ac  se- 

divinitatem.  Simt  autem,  qui  existiment,  loqui  quivocee  productioni,  quomodo  fere  utitur  illa 

?aulum  de  Fihatione  naturah,  non  vero  de  voce  Aristoteles  in  hbris  physicorum  et  de  ge- 

seterna  generatione.  Sed  difficile  est  in  eodem  neratione.  Aho  modo  sumitur  speciahter  pro 

testimonio  haic  duo  separare,  nam  ut  recte  nativitate,    seu  conoeptione  viventium,  quo 

dixit  Anselmus  ad  objectiones  Arianorum,  in  modo  in  prsesenti  sumenda  est.  Nam  divinum 

semnda.:QuisFiliumdicatetgenitU7n7iesciat?  Verbum  est  perfectissime  vivens.  Sic  autem 

quis  Patrem  valeat  credere,  quem  iwn  considerat  sumpta   generatio  definitur,  ut  sit  processio 

^m^mentaque  siPsalmistaloquitur  de  Fiha-  viventis  a  vivente  conjuncto  in  similitudinem 

tione  naturali,  et  ita  exponitur  a  Paulo,  cre-  naturc&.  Ubi  duae  particulse  indigent  exposi- 

dendum  etiam  est loqui  de  generatione  aiterna.  tione.  Prior  est  iWa.  conju7icto,  per  quam  si- 

Atque  ita  inteUigunt  Augustinus  et  Ruffinus  gnificatur,  generationem  viventis  debere  esse 

in  Psal.  2,  Chrysostomus  et  Gr.TBci  in  Paulum  ahquo  modo  de   substantia  ipsiusmet  gene- 

ad  Hebrseos  1,  Augustinus  etiam  in  Enchir. ,  rantis.  Inanimata  enim  generant  ex  materia 

c.  49,  et  Athanasius,  orat.  5,  contra  Arianos,  extrinseca,  viventia  vero  ex  se  ipsis,  quia  ge- 

TertuUianus,  contra  Praxseam,  c.  7.  Verum  nerant  vitah  modo :  actio  autem  vitahs  sem- 

est,  sanctos  Patres  ahis  etiam  modis  exponere  per  est  aliquo  modo  circa  ipsum  operans.  Sic 

locum  iUum,  qui  ita  admitti  possunt,  ut  prse-  ergo  vivens  producitur  ex  vivente  conjuncto, 

dictus  sensus  non  exchidatur,  de  quo  videri  quia  ex  substantia,  vel  ahqua  parte  substau- 

possunt,  quse  de  hoc  testimonio  in  tomo  primo  tise  ejus  generatur,  Altera  particula  est  in  si- 

et  secundo  disserui,  et  quse  tractat  Ribera  ad  militudinem  naturic,  de  qua  solet  qua^ri,  an 

Hebrffios.  debeat  esse  simihtudo  spccifica,  vcl  sufficiat 

3.  Secunda  et  tertia  prohationes. — Prohatio  gencrica.  Nam  ingeneratione  quorumdam  vi- 

dlid — Similc  testimoniumestPsalra.  i09:  Fx  ventium  ha'c  posterior  tantum  invenitur,  Sed 

iitero  anie  luciferum  genui  te ,  ubi  particula  quaistionem  hauc  philosophis  omitto,  iUud  uo- 


CAP.  I.  SIT-NE  VERBUM  ET  FILIUS  EADEM  PERSONA.  721 

bis  suflicit,  hanc  gencrationem  tnnc  fore  per-  nomen  Filii  ejiis,  si  nosti  ?  Ubi  videri  potest 

fectam  et  maxime  naturalcm,  quando  fuerit  Jansenius,  in  Evangelio  e.st  frequens  ha;c  ve- 

in  pcrfecta  simiUtudinc.  Quocirca  si  talis  esse  ritas,  Matthaii  3,  16  et  17,  Marci  14,  et  aUa 

possit,  ut  ad  unitatem  ctiam  natura;  pervc-  statim  referam.  Definitiones  autem  et  tcstimo- 

niat,  illa  erit  pcrfectissima,  Addunt  vero  expo-  nia  Patrum  notissima  sunt.  Ratio  ctiam  est 

sitores  divi  Thomse  huic  definitioni  aham  par-  evidens  ex  dictis,  quia  Fihus  nihil  aliud  est, 

ticulam,  scihcet,  ex  vi  processionis ,  quam  ipse  quam  vivens  productum  a  vivente  per  pro- 

divus  Thomas,  dicta  qusestione  27,  articulo  i,  priam  generationem,  ostensum  est  autem  Ver- 

et  quffistione  35,articulo  2  et  4,  contra  Gentes,  bum  produci  per  veram  gencrationem,  ergo. 

cap.  1 1,  indicavit, fortasse  vero  illam  expresse  7.  Dico  tertio.  Verbum  divinum  et  Fihus  Dei 

non  addidit,  quia  in  ipsa  definitione  subintel-  idem  simt,  et  quoad  personam,  ct  quoad  natu- 

ligi  poterat.  Nam  processio,  quge  est  genera-  ram.  Est  de  fide,  quam  contra  prsedictos  crro- 

ratio,  debet  formaliter  tendere  ad  similitudi-  res  ostendunt  Patres  in  principio  citati,  ct  Ire- 

nem,  quia  tendit  ad  communicationem  natu-  nffiusetiamhb.2,c.4ethb.4,c.37,  Athanasius, 

rffi  et  essentiffi,  ut  tahs  est.  Atque  definitioucm  Epist.  ad  Epictctum,  etoratione  2,  contra  Aria- 

sic  expositam  amplectuntur  theologi  in  prima,  nos,  Ambro.sius,  1.  l,dc  Fide,  c.  2,  ct  1.  4,  c.  3, 

dist.  13.  Indicavit  etiam  Elias  Cretensis  in  ora-  Augustinus  7,  de  Trinitate,  cap.  2  etseq.  Et 

tionem   primam    Nazianzeni,  §  Cum  contra,  convincitur  ex  Joanne  1,  ubi  idem,  qui  prius 

dicens  :  Generatio  propria  est  cum  ex  generan-  dicitur  Verhum,  postea  dicitur  Caro  factum,  ac 

tis  essentiaid  qiiod  gignitur,  quantum  ad  essen-  tandem  vocatur  Unigenitus,  vidimus  gloriam 

iiam,  genitori  simile  producitur .  ejus  gloriam  quasi  unigeniti  a  Patre.  Idem 

5.  Hinc   ergo  concluditur  ratio.  Nam  pro-  constatexMatthseiultimo  juncto  testimonio  1, 

ductio  Verbi  ajterni  est  processio  viventis  a  Joan.  5.  Nam  eadem  secunda  persona  Trini- 

vivente,  maxime  conjuucto,  tum,  quia  est  per  tatis,  quse  in  priori  loco  vocatur  Filius,  in  pos- 

actum  immanentem,  tum  etiam,  quia  est  de  teriori  appellatur  Verhum.  Imo  in  eodem  loco 

substantia  ejus,  ut  in  superioribus  ostensum  Joannis  vocatur  etiam  verus  Fihus,  ut  simus 

est :  est  etiam  non  solum  in  similitudinem,  sed  in  vero  Filio  ejus. 

etiam  in  identitatem  natura,  ut  supra  efiam  8.  Ratio  etiam  est  evidens,  ex  principiis  fi- 

demonstratum  est.  Eamque  similitudinem  ex  dei,  quoad  priorem  quidem  partem,  quia  si 

vi  sua  confert :  ergo  nihil  deest  ilh  processioni  non  essent  una  persona ,  vel  quatuor  essent 

ad  propriissimam  generationem.  Antecedens  persoufe  Trinitatis,  vel  Verbum,  aut  Filius  ex- 

quoad  priores  partes  notum  est  ex  dictis  in  su-  cludendus  csset  a  numero  divinarum  per.sona- 

perioribus,  quoad  ultimam  vero  in  libro  se-  rum  :   utrumque  autem  est  aperte  contra  fi- 

quenti  tractandum  est  latius.  Nunc  satis  est  dem.Quoadalteramvero  partem  probatur,quia 

brevisdeclaratio,  quiaquoadhanc  partemuul-  si  Filius  Dei  non  esset  Filius  secundum  divi- 

la  est  inter  Catholicos  difficultas.  Probatur  cr-  nam  naturam,  non  esset  verus,  et  naturahs 

go,  quia  per   illam  processionem  formahtcr  Filius,  et  consequenter  nec  Deus  esset  Pater 

communicatur  secunda;  personoe  natura  divi-  ab  a^terno,  qua3  sunt  apcrte  coutra  fidem :  Ver- 

na,  ut  inteUectualis  est,  et  ut  tenet  supremam  bum  ergo  etiam  in  natura  sua  Filius  est.  Quod 

excellentiam  in  iho  gradu,  quia  communica-  etiam  ex  dictis  de  secundse  persona;  processio- 

tm',  ut  est  ip.sum  intelhgere  pcr  cssentiam,  ut  ne  facile  ostendi  potest,  quia  iha  proccssio  ta- 

coxistat  ex  dictis  in  hbro  primo,  ct  in  sequen-  lis  est,  ut  Pater  intelhgens  communicet  perso- 

tibus  capitibus  latius  dicetur,  sed  perfecta  et  nse,  quam  producit,  suum  proprium  inteUige- 

formahs  assimilatio  geniti  consistit  in   rccep-  re,  quod  est  substantiale  et  essentiale  esse  ip- 

tione  ejusdem   naturse,   secundum  proprium  sius  Patris  :  ergo  illa  productio  Verbi  simul  est 

gradum  specialem  ejus,  ut  per  se  constat,  ergo  etiam  perfectissima  generatio,  quia  est  com- 

in  hac  processione  est  assimilatio  ad  genera-  muuicatio  ejusdem  vitre  substantialis  et  cs.sen- 

tionem  suftlcientissima.  tialis,  ergo  Vorbum  est  Filius. 

6.  Dicosecundo.  SecundaTrinitatispersona  9.  Sed  objici  possunt  nonnulla  Scripturse 

est  vere,  ac  proprie  Fihus.  Hoc  assertum  se-  testimonia,  in  quibus  Verbum  a  Fiho  distin- 

quitur  ex  prsecedenti,  estque  de  fide  certum  et  gui  videtur  Actor.    10.   Verhum  misit  filiis 

in  Scriptura  expressum.  Primo  in  dicto  loco  Israel  Etangelizansper  JesumChristurn  :%\\\\\. 

Psal.  2 :   Filius  meus  es  tu,  explicato  ad  He-  ergo  distincta,  Verbum  et  Christus,  et  ad  He- 

brwosl.  Etitaetiam  inteUigitur  a  Patribus  il-  brseos  1,  dicitur  de  F^iho,  Portansque  om?iia 

lud  Proverb.  36  :  Quod  est  nomen,  ejus,  et  quod  Verho  virtutis  su(c,  et  Apocal.  1  :  Testimonium 

I.  46 


722  LIB.  IX.  DE  VERBI, 

perMluit  Verlo  Dei  et  testimonium  Jesu  Chris- 
li :  Confirmatiir  etiam  ratione,  qnia  alias  hffi 
voces  Verbum  et  Filii^s  essent  synonym»  : 
qnod  falsnm  est,  qnia  diversas  important  lia- 
bitndines. 

10.  Ad  primum  testimonium  Atlianasius, 
oratione  in  illud  dictum  Dezcm  de  Deo,  conce- 
dit,  ibi  esse  sermonem  de  Verbo  divino  et  ne- 
gat  consequentiam.  Ouia  interdum  in  Scriptu- 
ra  sit  repetitio  ejusdem  personaj  per  proprium 
ejus  nomen,  ut  \,  Gorinth.  1  :  Expedantes 
beatam  spem  et  adventvm  Domini  nostri  Jesu 
Christi,  qiii  et  confirmaUt  vos  inculpaliles  us- 
que  in  diem  Domini  nostri  Jesu  Christi,  quam 
expositionem  late  etiam  prosequitur  in  hbro 
contra  Samosatos.  Et  confirmatur,  quia  statim 
de  eodem  Christo  ibi  subjungitur,  Hic  est  om- 
nium  Dominus.  Secundo  vero  responderi  po- 
test,  ibi  non  esse  sermonem  de  Verbo  Divino, 
sed  de  verbo  evangehco,  quod  Deus  annun- 
tiari  vohiit  hominibus  per  Jesum  Christum. 
Ita  Theophylactus,  et  significauter  etiam  Glos- 
sa,  Carthusius,  etCajetanus. 

H.  In  secundo  autem  testimonio,  quamvis 
Basihus,  libro  de  Spiritu  sancto,  cap.  H,  per 
Verium  ibi  Spiritum  sanctum  intehigat,  ta- 
men  et  improprie  utitur  illa  voce,  et  expositio 
necessaria  non  est.  Nam  si  per  Verium  ibi  Ver- 
bum  divinum  inteUigamus,  intransitive  expo- 
nendum  est  Verbum  virtutis  suce,  id  est,  quod 
e.st  virtus  sua,  ut  vohiit  ibi  D.  Thomas,  lect.  2. 
Proljabihus  autem  vidctur  ibi  Verbum  non  pro 
Fiho,  sed  pro  imperio  sumptum  esse,  nam  iho 
Verbo  dixit,  et  facta  sunt  et  eodem  omnia  con- 
tinet.  Undeibinon  est  vox  /.oyc-j,  sed  ^j-i]u.a., 
quse  sermonem  siguificat,  non  divinam  perso- 
nam,  Atqne  ita  exponunt  Chrysostomus  et 
Grseci,  consentitque  D.  Thomas,  1  part.,  q.  34, 
art.  2,  ad  5. 

12.  Et  utraque  expositio  potest  ad  tertium 
testimonium  accommodari.  Probabilius  autem 
videtur  ibi  esse  scrmonem  de  Verbo  divino, 
quia  ibi  est  vox  logos,  et  cum  articulo,  quia 
emphasim  liabet,  et  quia  liuic  Verbo  maxime 
prae])uit  testimonium  Joannes,  et  quia  sequen- 
tia  vcrba  non  discrcpant ,  sed  potins  confir- 
mant  veritatem,  Nam  hoc  testimonium  Jesu 
Cliristi,  quia  nimirum  Verbum,  et  Cliristus 
idem  sunt,  quod  in  prima  canonica,  cap.  1, 
idem  Joannos  diserte  satis  cxphcuit,  dicens  in 
principio :  Quod  fuit  ab  initio,  quod  audivi- 
mus,  qvod  vidimus  de  Verbo  mtw ,  et  inlra  : 
i^uod  vidimuf!,  et  audivimMS,  annuntianius  vo- 
his,  ut  societas  nostra  sit  cum  Patre,  el  cum 
Filio  ejus  JFSU  Christo.  Cuni  ergo  nobis 


SEU  FILII  PERSONA. 

Dei  Filius,  et  Verbum,  et  Jesus  Christus  prsedi- 
catur,  eadcm  persona  annunuatur, 

13.  Ad  confirmationem  absohite  negatnr 
sequela.  Significant  quidem  iUfe  voces  eamdem 
rem,  eamdemque  persouam,  atque  adeo  eam- 
dem  relationem,  quo  sensu  dixit  Augustinus  7, 
de  Trinit.,  cap.  2.  Eodem  quippe  Verbum,  quo 
Filius,  et  eodem  Filius,  quo  Verbum.  Nihilomi- 
nus  tamen  sub  diverso  conceptu  illam  perso- 
nam  significat.  Quod  intelhgi  potest  ex  eo, 
quod  iUse  voces  abstracte  sumptse,  communes 
sunt  Deo,  et  creaturis,  et  nomen  FUius  res 
creatas  longe  diversas  sub  se  comprehendit 
quam  nomen  Verium.  Ergo  apphcataj  secundse 
personee  Trinitatis,  sub  diversa  ratione  illam 
significant.  Unde  verbum  dicit  respectum  ad 
creaturas,  seu  res  distinctas,  quem  non  dicit 
Fihus,  ut  sic  :  Fihus  ergo  solum  dicit  proces- 
sionem  in  simihtudine  naturae  :  Verbum  au- 
tem  exphcat  processionem  intellectualem,  et 
ideo  dixit  Ambrosius,  hb.  1,  de  Fide,  cap.  2  : 
Vcrbum  dicitur,  quia  immaculatum,FiIius  quia 
genitus,  et  Athauasius,  orat.  2,  contra  Arianos: 
Nomen  Filii  (dicit)  identitatem  substanticc  sig- 
nificare  nomen  Verbi,  quod  non  sit  materialiter 
genitum,  idem  fere  Basihus,  homiha  in  Joan. 
prima,  et  ex  dicendis  capite  sequenti  hoc  fiet 
manifestius. 

14.  Ex  dictis  intelligitur,  filiationem,  gene- 
rationem,  et  paternitatem  (quod  supra  in  himc 
locum  remisi)  longe  diverso  modo  in  divino 
Verbo,  et  seterno  Patre,  quam  in  creaturis  in- 
veniri.  Nam  in  Deo  est  generatio  omnino  im- 
materialis,  immutabihs,  seterna,  sine  substan- 
tiffi  divisione,  ac  denique  sine  aliis  imperfec- 
tionibus,  quse  in  creata  generatione  inveniun- 
tur,  ideoque  sicut  alia  nomina  communia  Deo, 
et  creaturis,  analoga  sunt,  ita  etiam  heec.  Quod 
non  solum  verum  est  de  filiatione  illa,  et  pa- 
ternitate,  quoe  inter  homines  csse  potest,  sed 
etiam  de  Filiatione,  quse  esse  potest  hominis  ad 
Deum.  Quia  liEec  etiam  est  per  participationem 
tantum,  vel  adoptionem,  atque  adeo  impropria, 
et  metaphorica,  ut  latius  dixiin3  part.,  q,  23, 
Unde  etiam  e  contrario,  hoc  nomen  Pater  dic- 
tum  de  Deo  notionalitcr,  vcl  essentialiter,  ana- 
logum  est,  et  priiis,  ac  proprius  convenit,  qua- 
tenus  notionale  est,  ut  ex  dictis  satis  constat. 
Nec  refert,  quod  quatenus  essentiale  est,  est 
commune  tril)us  personis,  nam  dieit  relatio- 
iiem  ad  creaturas,  qua^  autcm  hujusmodi  sunt, 
ctiam  si  sint  communia,  posteriora  sunt  no- 
tionahbus.  Quaj  omuia  clara  .^unt  ex  dictis, 
et  ex  his,  quaj  tradit  D.  Thomas,  I  p.,  q.  33, 
art.  3. 


CAPUT  II. 

AN   SECUNDA  TRLNITATIS    PERSONA  SIT  ET  DIGATUR 
PROPRIE  VERBUM. 

1 ,  Noii  est,  quod  amplius  dc  propiictate,  seu 
veritate  divina^  filiationis  disputemus  :  lioc 
enim  satis  jam  actum  est^  et  in  libro  primo  et 
prfficedenti  capite  est  demonstratum ,   et  in 


CAP.  II.  AN  FILILS  SIT  PROPRIE  VERnUM.  7!23 

dicta  sit  Verl)um,  quia  per  excellentem  sa- 
pientiam  illi  communicatam,  et  per  humani- 
tatem  assmnptam,  divina  secreta,  et  mystoria 
nohis  manirestavit.  Verum  tamen  fiuidamen- 
tum  istorum  haircticorum  jam  supra  est  ever- 
sum ,  cum  ostendimus  secundam  personam 
esse  verum  Deum,  et  esse  in  Deo.  Omitto  etiara 
crrorem  Valentini,  qui  posuit  quidcm  Verhum 
prolatum  a  Patre,  sed  post  multa  saxaila,  nt 
late  refert  Irena^us,  Ul).  \,  a  inincipio,  et  im- 


Scriptura  expresse  hahemus,  Verhum  non  tan-  pu^nat,  lih.  2,  attingitque  Ililarius,  hl).  G,  de 

tum  esse  Fihum,  sed  etiam  esse  verimFilhm,  Trinitate.  Sufficiunt  tamen  contra  hunc  erro- 

I,  Joan.  5.  Agimus  igitur  sohim  de  Verbo,  ut  rem  superius  dicta  de  aternitate  omnium  per- 

Verhum  est,  quia  ejus  proprietas  non  sohim  sonarum,  ct  quod  tcmporale  Verbum,  vel  noii 

ab  haireticis,  sed  etiam  ah  ahquo  Cathohco  iii  possit  esse  intra  Deum,  et  sic  nec  esset  pro- 

dubium  revocata  est,  indigetque  ahqua  decla-  prie  verlram,  vel  non  posset  esse  sine  magna 

ratione.  Operaj  pretium  autem  erit  advertere  mutationc  Dei.  Denique  inter  scholasticos  Du- 

(quod  Cajetanus,  I  p.,  q.  34,  art.  2,  notavit)  randus,  in  1,  dist.  2,  quajst.  3,  ncgat  secuu- 

vocem  proprie  duphciter  accipi  posse,  vel  ut  dam  personam  esse  proprie  Verhum,  ex  aho 

distinguitur  contra  Metaphorice,  vel  ut  distin-  fundamento.  Quod  non  proccdit  pcr  intellcc- 

guitm-  contra  commiine.  In  hoc  enim  capite  in  tum,  ut  supra  vidimus  hbro  primo  ubi  funda- 

priori  sensu  de  iUa  disputamus,  de  aho  dice-  mentum  ihud  sufficientcr  impugnavimus.  Hic 

mus  in  capite  sequenti.  ergo  snpponimus,  secundam personam  esse  De- 

2.    Varii  errores  refelluntur.  — Fuit  ergo  um,  procedentemaprimaperintellectum,  etni 

antiqua  hseresis,  quse  Verbum  Dei  ita  ahnega-  liilominus  inquirimus,  an  proprie  Verbum  sit. 

vit,  ut  nihil  esse  diceret,  ideoque  iieque  ini-  4.  Argumenta.  —  Ratio  duhitandi  esse  po- 

tium  Evangehi  Joannis,  nec  Apocalypsim  ad-  test,  quia  non  omne,  quod  procedit  per  intel- 


mitteret.  Ita  refert  Epiphanius,  liseres.  51.  Cbi 
hac  de  causa  hos  ha^reticos  Alogianos  appellat. 
Idem  Augustinus,  hiaeres.  30,  Athanasius,  orat. 
contra  Gregales  Sabellii,  et  in  epist.  de  decre- 
tis  Nicena;  Synodi,  Quo  autem  fundamento  hi 
hfcretici  moverentur,  neque  hi  Patres  expli- 
cant,  neque  muUum  refert,  cum  nullum  ha- 
buerint  prol)abile   fundamentum.    Et  contra 


lectum,  est  Verbuin,  habitus  cnim  scientiaj, 
verhi  gratia,  procedit  pcr  intellectum,  ct  ta- 
men  Verhum  non  cst,  necesse  est  ergo,  ut  pro- 
cedat,  ad  intelligendum,  seu  ad  reprffisentan- 
dum  ei,  a  quo  procedit,  sic  enim  verbum  ho- 
minis  ab  ipso  procedil,  \\i  i}>sum  actu  intelli- 
gentem  constituat,  eique  reprffisentet,  quK  in- 
tellectus  est.    At  secunda  Trinitatis  persona 


ihos  sufficiuut  iidem  libri,  quos  ipsi  esse  in  liac  non  potest  ita  procedere  a  prima,  ergo  noii  po- 

parte  canonicos  ncgahant :  in  quo  satis  se  esse  test  esse  proprie   Verbum.    jMinor  probatur, 

hsercticos  osteudunt,  neque  id   nunc  denuo  quia  prima  persona,  qua  intelligendo  produ- 

confutare,  aut  auctoritatem  illarum  partium  cit,  non  coustituitur  actu  intelligens  per  per- 

Scriptura^  probare  necesse  est,  quia  res  est  no-  sonam  productam,  quia  nullam  perfcctionem 

ta,  et  alterius  loci.  ah  illa  comparat :  et  ideo  nec  persona  producta 

3.  Dnrandi  opinio  reprolatiir.  —  Arius  ve-  potest    reprffisentare    producenti ,   tum  ({uia 

ro,  Ennomius,  et  alii,  qui  posueruut  secuu-  talis  repra^sentatio  non  est,  nisi  per  intellec- 

dam  personam  essc  creaturam,  etiam  conse-  tionem  :  tum  etiam,  quia  Pater  in  se  ipso,  non 

quenter  negarunt,   esse  propric  Verbum,  ut  in  alio  omnia  cognoscit,  ergo  non  est  secunda 


Athanasius  eisdem  locis  refert,  et    oratione 

contra  Arianos  in  id  Deum  de  Deo,  et  Hila- 

rius  G,  de  Triuitate,  Cyrillus,  lil).  7,  Thesauri, 

cap.  3,  et  lib.  \,  in  Joan.,  cap,  3  et7,  loquc- 

banturque  isti  hcerctici  consequenter.  Quia  si 

illa  persona  esset  creatura,  non  maneret  intra 

Deum  ipsum,  non  ergo  po.sset  esse  proprium 

Verbum  ipsius  Dei.   Explicabant  ergo   illam 

vocem  per  metaphoram,  ut  sicut  Joannes  Bap-    mentale,  sed  erit  vocale,  vel  scriptum,  ut  in 

tista  dictus  cst  voXj  ita  illa  excellens  creatura    nobis  constat :  secunda  autem  persona  proce 


pcrsona  proprie  Verbum.  Patet  consequentia, 
quia  non  possumus  propriam  Verbi  rationem, 
nisi  ex  nobis  colligerc,  iiam  ex  nostro  verbo 
ad  divinum  ascendimus. 

3.  Prima  et  secunda  confirmationes.  —  Undc 
confirmatur  primo,  nam  quod  procedit  ab  in- 
tcUigente  jam  constituto  in  actu  secundo  in- 
tcUigcndi,  non  potcst  esse  proprium  Verbum 


7-24  LIB.  IX.  DE  VERBI, 

dit  a  prima,  prius  origine  constituta  in  actu 
secundo  intelligendi,  ut  supra  visum  est,  quia 
prius  origine  liabet  Pater  omnia  essentialia, 
inter  quse  est  ipsum  intelligere,  ergo  non  po- 
test  Filius  procedere,  ut  proprium  verbum 
mentale,  constat  autem  nec  vocale,  seu  transi- 
torium  esse,  ergo  nullo  modo  est  proprium 
Verbuni.  Tandem  confirmatur,  quia  dicere , 
et  Verbiim  correlativa  sunt,  sed  primam  per- 
sonam  producere  secundam  non  est  dicere  : 
ergo  nec  secuuda  est  Verbum.  Minor  patet, 
quia  dicere,  ut  sic,  non  est  producere.  Nos 
enim  dicimus  res,  quas  nos  producimus,  et 
Verbum  ipsum  divinum  dicit  omnia,  quee 
cognoscit,  et  quse  facit,  nam  de  illo  etiam 
verum  est  illud,  ipse  dixit  et  facta  sunt.  Et 
tamen  non  producit  saltem  per  intellectum, 
ergo. 

6.  Assertio.  —  Dicendum  nihilominus  est, 
secundam  persouam  esse  Verbum  Patris  cum 
omni  veritate  et  proprietate.  Res  per  hanc  as- 
sertionem  significata  est  de  Fide,  et  ultima 
pars  est  etiam  ita  certa,  ut  sine  errore  negari 
non  possit.  Probatur  primo  ex  Scripturis :  nam 
in  Testamento  etiam  veteri  multis  in  locis  si- 
gnificata  est  heec  veritas,  ut  in  illo  Psalmi.  32. 
Verbo  Domini  cceli  firmati  sunt,  et  simihbus, 

preesertim  vero  in  iUo  Psalm,  44.  Eructavit 
cor  meum  verbiim  bonum.  Quem  locum  de  se- 
terna  generatione  exponunt  Patres  ibi  com- 
muniter,  et  Cyprianus,  hb.  1 ,  contra  Juda^os. 
Et  significavit  Pauhis,  ad  Hebr.  1,  ex  illo  loco 
demonstrans  Christi  divinitatem.  Praecipue  ve- 
ro  nobis  ostendit  hanc  proprietatem  Joannes 
Apostohis  in  trilms  locis  Novi  Testamenti,  Apo- 
calyp.  19,  Et  nomen  ejus  Verbum  Dei,  in  quo 
indicat  proprietatem :  nam  hcec  maxime  si- 
gnificari  solet  proprio  rei  nomine,  et  maxime 
quando  a  Deo  ipso,  vel  spiritu  ejus  imponitur. 
Item  prima  canonica,  c.  1,  ubi  vocat  Verbum 
vita',e,\in  c.  5,  numerans  personas  Trinitatis, 
secundam  ponit  nomine  Verbi. 

7.  Initium  Evangelii  Joannis  exponitur. — 
Insignior  locus  est  initium  Evangehi  Joannis : 
In  principio  erat  Verbmn.  Est  enim  vulgatum, 
Joannem  ad  hoc  praicipue  suum  Evangelium 
scripsisse,  ut  Chiisti  divinitatem  et  ffiternam 
proccssionemnobis  demonstraret,  et  ideoinquit 
Cyrinus  Alexandrinus,  hb.7,Thesauri,  cap.  5, 
statim  in  principio  :  Nomen  Verbi  elegit,  quia 
est  maxime  proprimn  et  significativum  divini- 
tatis  et  processionis  propruf  secundw  personce. 
Et  ob  lianc  rcm  male  audit  Erasmus,  qui  in 
iho  initio  mutare  ausus  est  nomen  Verbum,  et 
loco  ilhus  ponere  nomen  Sermo,  Reprehendi- 


SEU  FILII  PERSONA. 

tur  autem,  non  quia  secunda  persona  non  pos- 
sit  etiam  sermo  vocari.  Nam  muki  Patres  sae- 
pe  utuntur  iha  voce,  ut  videre  hcet  in  Gypria- 

"no,  dicto  hbro  2,  contra  Judseos,  cap.  3  et  5,  et 
Augustino,  tract.  108,  in  Joannem.  Imo  ahqui 
ita  interpretantur  et  non  male  ihud  ad  Hebr.  4: 
Vivus  est  enim  sermo  Dei  et  efficax,  etc.  Nam 
iha  omnia,  quee  Paulus  ibi  attribuit  verbo  Dei, 
propriisslme  conveniunt  in  Verbumincreatum, 
ut  notarunt  Ambrosius  4,  de  Fide,  cap.  tertio, 
et  Cyrihus,  lib.  2,  in  Joannem,  cap.  37,  et 
Grffice  utrobique  habetur  eadem  vox  j.:,/oz. 
Nihilominus  merito  reprehenditur  Erasmus, 
tum  quia  ausus  est,  antiquissimam  et  recep- 
tissimam  lectionem  mutare,  tum  quia  in  rigo- 
re  magis  proprium  est  Verbum,  quam  Sermo. 
Nam  Verbum  propriissime  dicitur  de  re  omni- 
no  simplici,  Sermo  autem  in  rigore  significat 
orationem  compositam.  Et  ideo  ahqui  curiose 
adnotarunt,  Sermonis  vocem  magis  accommo- 
dari  Christo,  ut  est  persona  composita:  Verbum 
autem  proprie  dici  de  ipsa  persona  divina  se- 
cundum  se,  quamvis  iha  etiam  sermo  dici  pos- 
sit,  quia  in  sua  simphcitate  eminenter  con- 
tinet  omnia,  quse  a  longo  sermone  dici  pos- 
sunt. 

8.  Ex  Concihis  et  Patribus  non  oportet  plu- 
ra  referre,  quoniam  supra  probando  Filii  Di- 
vinitatem  et  processionem  ejus  per  intellectum 
ahata  sunt  et  in  discursu  hujus  capitis  et  se- 
quentium  necessario  erunt  repeleiida.  Ut  ergo 
ratione  declaremus  hanc  veritatem,  pauca  de 
verbo  prsemittenda  sunt,  ex  muhis,  quse  theo- 
logi  disputant,  et  inter  eos  latissime  Torres,  1 
p.,  q.  27. 

9.  De  verbo  creato. — Primo  ergo  Verbnm  in 
communi  sumptum,  in  genere  signi,  sen  re- 
prsesentavi  constituitur,  quod  satis  constat  ex 
communi  usu  et  sensu  omnium.  Verbum  enim 
locutioni  respondet :  locutio  autem  ad  signi- 
ficandum,  vel  reprsesentandum  ahquid  refer- 
tur  :  verbum  ergo  hunc  etiam  respectum  in- 
cludit.  Et  hinc  fit,  ut  verbum  dicat  ordinem 
ad  naturam,  seu  facuhatem  rationalem,  vel 
intehectualem,  quatenus  intehigit,  seu  ratio- 
ne  utitur,  quod  etiam  constat  ex  usu  philoso- 
phorum.  Quia  nec  brutis,  nec  sensibus  exter- 
nis  verbum  attribuunt,  quamvis  hsec  suo  mo- 
do  formcnt  imagines  objecta  repraesentautes, 
quia  rationem  non  participant.  Item  quia  lo- 
cutio,  si  sit  vera  et  propria,  cst  actus  rationis ; 
Verlnim  autem,  ut  dixi,  locutioni  respondet. 
Tertio  deniquc,  dicit  verbum  habitudinem  ad 
mcntcm  tanquam  ad  principium,  a  quo,  vel 
quo  mediante  procedit,  ut  etiamsi  reprajseutet 


CAP.  II.  AN  FILIUS  SIT  PROPRIE  VERBUM. 

et  ad  hoc  fiat,  nou  est  vcrbum,  quia  pcr  se  prius  in  iina.sinatione  vcrl)aip.=:a  extcriuspro- 

non  proccdit  a  mentc,  ut  prinoipio  intelligcn-  fcrcnda,   Atqiie  lioe  modo  ncmo  dubitare  po- 

di,  sed  ab  objecto,  vel  aliquo  supplente  cau-  test,  quin  illa  imago  phantasiaj  sit  tam  proprie 

sahtatem  ejus.  Item  procedit  hic  ratio  facta,  verbum  sicut  vocale  vel  scriptum,  quia  h.ubet 

quia  Vcrbum  est  terminus  locutionis,  locutio  cumdcm  usum,  eumdcmquc  modum  .«iqnifi- 

autem  dicit  habitudincm  ad  rationcm,  ut  ad  candi  et  eamdcm  .suborchnationcm  ad  ratio- 

principium.   Ex  quibus  facilc  crit  unicuique  nem.  Ulterhis  vero  cst  in  phanta.sia  imago  ip- 

descriptionem  Verbi  coUigere,  quia  tamen  val-  sius  rci  significatpc  pcr  vocem,  et  de  liac  aliqui 

de  analogum  est,  faciUus  accommodabitur  ad  nohmt,  ut  appellctur  verl)um,  sed  idolum,  vel 

singula  membra,  pr8emi.ssa  divisione.  phantasma  expressum,  quia  non  procedit  a 

10.  De  vocali  et  scriplo. — Est  ergo  secundo  ratione.  Sicut  in  brnto  similo  idolum  non  di- 

advertendum,  verbum  primo  dividi  possc  iu  cctur  verbum.  Scd  de  hoc  etiam  non  est  mul- 

externum  et  intcrnum.  Externum  voco,  quod  tum  contendendum,  nam  etiam  cst  qua^stio  de 

sen.sibile  est  et  per  exteriora  corporis  membra  vocc.  Qiiia  vero  in  homine  ipsa  imaginatio 

formatur:  intcrnum,  quod  per  interiores  po-  est  rationalis  per  participationem,  et  in  suis 

tentias.  Unde  illud  prius  dividi  soletin  vocale  conceptibus  etiara  idtimis  diiigi  potcst  ab  in- 

et  scriptum,  quse  matcrialiter  tantum  diffe-  tellectu,  ideo  mnjori  cum  ratione  potest  in 

runt,  nam  usum  et  modum  significandi  fere  liomine    talis    conceptus   verbum    appellari, 

eumdem   habent.   Dubitari   autem  solet,   an  quam  in  brutis. 

verbum  sensibile,  ut  vocale  sit  proprie  verbum.  12.  De  verbo  inlellectus  creati.  —  Quod  vero 

Nam  Durandus  vult  solum  mctaphorice  ita  ap-  maxime  ad  rem  prsesentem  pertinet,  est  ver- 

pellari  eo  modo,  quo  imago  hominis  vocatur  bum  intellectus,  in  quo  distingui  ctiam  potest 

homo :  nam  solum  dicitur  verbum,  quia  re-  verbum  vocis  a  verbo  rei.  Illud  est,  quod  a 

prEesentat  mentale.  Cajetanus  vero,  Torres  et  dialecticis  vocari  solet  conceptus  non  ultimus: 

alii  dicunt,  esse  proprie  verbum.  Imo  Cajeta-  estque  etiam  verbum  imperfectum  et  secun- 

nus  existimat,  proprius  esse  Verbum  in  voce,  dum  quid,  respectu  rei  significata;  per  vocem, 

quam  in  phantasia,  quia  locutio  exterior  ma-  nam  formaliter  habet  eamdem  rationem  quam 

gis  participat  de  usu  rationis,  magisque  ibi  verbum  ore  prolatum,  et  ideo  est  etiam  omit- 

obedit,  quam  phantasia,   seu  disputatio    est  tendum,  Verbumergo  rei  est,  quod  proprie  et 

parvi  momenti  et  de  nomine.  Si  tamen  atten-  simpliciter  dicitur  verbum  mentis,  quod  in 

damus  primam  impositionem  vocis,  non  vide-  hac  materia  omnes  Patres  supponunt,  et  per 

tur  dubium,  quin  vocale  sit  proprie  verbum,  comparationem  ad  illud  rationem  Verbi  divini 

imo  fortasse  ad  illud  significandum  primo  est  declarant.  Nam  licct  Verbum  divinum  longe 

vox    imposita,   tanquam    hominibus  notius.  sit  nobilius  et  principalius  verbum,  etiam  se- 

Item  locutio  exterior  est  proprie  locutio  a  ra-  cundum   analogiam  :    nihilominus    nostrum 

tione  procedens  et  terminus  ejus  vere  signi-  verbum  nobis  notius  est,  et  ideo  utimur  ac  co- 

ficat,acrepraesentat:  eritergoproprieverbum.  gnoscendum  aliud,  et  seclusis  imperfectioni- 

Quanquam  probabile  sit,  comparatione  verbi  bus.  Atque  hanc  viam  et  rationem  declarandi 

mentalis  esse  anologice  verbum :  quia  totum  Verbum  divinum  maxime  prosequitur  Augus- 

suum  esse   et  reprsesentationem    habet    per  tinus,  toto  libro  15,  dc  Trinitate,  et  lib.  7,  et 

quamdam  habitudinem  ad  illud  et  per  aliquam  in  aliis  habet  aliqua  Anselmus  optime  ,  in 

participationem  illius,  ut  significavit  Augusti-  Monologio,  cap.  29,  et  sequentibus.  Ubi  ver- 

nus,  15,  de  Trinit.,  cap.  11,  et  sequentibus.  bum  vocat  Imaginem  expressam,  qua;  oritur 

Idemque  dicendum  estde  verbo  scripto.  Aliqui  in  ratione  cogitante :  imo  significat,  cogitatio- 

etiam  vohmt  actiones  alias  externas,  quibus  nem  ipsam  esse  imaginem  et  imaginem  in  cogi- 

homines  interdum  utuntur  ad  exprimendos  tatione  existentem   esse  terhum.  Damascenus 

conceptus  loco  vocum,  posse  etiam  dici  verba,  etiam,  lib.  1,  cap.  18,  vocat  verbum  natura- 

sed  hoc  magis  metaphoricum  est.  lem  intellectus  conceptum  et  qnasi  factum.  Ba- 

H.  De  verbo  phantasi(P. — Similiter  verbum  silius,  hom.   1,  in  Joannem,  dicit  procedere  a 

internum  subdividitur  a  divo  Thoma  supra  in  mente  sicut  rivum  a  fonte.  Denique  Athana- 

verbum  phantasige  et  mentale,  seu  imagina-  sius,  in  Epi.-^tola  de  sententia  Dionysii  contra 

tionis  et  intellectus.  De  priori  solum  est  ad-  Arianos,  dicit  esse  mentis  promanationem . 

vertendum,  in  imaginatione  posse  imprimis  13.  Convenientia  verbi  increati  cum  creato. 

esse  conceptus  externorum  verborum.  Expe-  — Est  autem  tertio  observandum  ex  eodem 

rientia  enim  constat,  cum  loquimur  formare  Athanasio,  serm.  3,  contra  Arianos,  et  ex  Ba- 


726  LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

silio,  orationc  contra  Sabellium,  non  esse  in  transitus  cle  potcntia  in  actum;,  sed  est  com- 

omnibus  Verbum  diviuum  cum  verbo  mentali  municatio  ejusdem  purissimi  actus,  quee  non 

liominis  comparandum,  sed  tantum  in  iis  quse  liabet  locum,  nisi  in  forma  infinita. 

ad  perfectionem  pertinent.  Conveniunt  itaque  15.  Concliiditur  ratio  assertionis.  —  Ex  his 

primo,  c[uia  utrumqnespirituale  est  et  perma-  ergo  omnibus  concluditur  manifeste  ratio  as- 

nens,  et  non  transitorium,  ut  est  verbum  vo-  sertionis  propositee.  Nam  in  divino  Verbo  vere, 

cale.  Secundo,  utrumque  est  immanens  intra  ac  proprie  inveniuntur  omnia  per  se  necessa- 

ipsum  intelligentem.  Tertio,  utrumque  reprse-  ria  ad  veritatem  et  proprietatcm  Verbi  :  est 

sentat  non  ad  placitum,  sed  naturaliter,  neque  ergo  vcrbum  proprie  ct  non  metaphorice.  An- 

ex  accidenti,  ut  sic  dicam  ,  seu  concomitan-  teccdens  patet,  quia  est  terminus  per  se  primo 

ter,  sed  per  se  ct  ex  vi  snce  processionis,  quia  productus  per  actum  intcnigendi,recipiens  ex 

utrumque  est  ipsummet  intelhgere  ejus,  a  quo  vi  suai  productionis  ipsummet  intelligere  per- 

proccdit.   Quse  omnia  et  simiha  ad  perfectio-  sonse  producentis,  cpio  constituitur  in  ratione 

nem  spectant,  et  ad  proprietatem  vcrbi  sufii-  rei    reprsesentantis   intellcctuaUter   objectum 

ciunt,  ut  statim  declarabo.  illius  intellcctionis  :  haic  autem  sunt,  quse  pcr 

14.  Differentia.  —  Differunt  tamen  in  mul-  se  et  formahter  requiruntur  ad  esse  vcrbi.  Rc- 

tis.  Primo,  quia  verbum  creatum  cst  acciden-  liqua  vero,  quae  in  humano  verbo  inveniuntur 

talc,  Verbum  autem  divinum  subsistens,  quod  et  imperfectionem  includunt,  non  pertinent  ad 

non  minuit  rationem  et  proprictatem  verbi,  formahtatcm  verbi  ut  sic,  sed  ad  imperfectio- 

imo  perficit.  Sicut  patet  a  simih  in  sapientia  nem  verbi  creati,  et  idco  ex  eis  nihil  conclu- 

accidentah  et  subsistente,  ct  simihbus.  Et  ra-  ditur  contra  proprictatem  Verbi  divini. 

tione  ctiam  facile  patet,  quia  ratio  subsistentis  16.  Solvtmtur  argumenta. — Per  quod  etiam 

non  exchidit  veram  rcpraiscntationcm  intel-  responsum  est  ad  rationem  dubitandi  :  nam 

lectualem,  nec  veram  rationem  imaginis.  Hinc  totum,  quod  in  ea  sumitur,  pertinet  ad  impcr- 

secundo  diffcrunt,  quod  Verbum  creatum  est  fectionem  verbi  creati,  sicut  in  scientia  creata, 

forma  constituens  in  actu  sccundo  intenigcn-  quod  sit  habitus  et  forma,  cst  materialc,  et  idco 

tem,  a  quo  producitur,  ut  rcctc  probat  quse-  non  hcet  inde  argumcntari,  quod  in  Deo  noii 

dam  ratio  supra  facta.  Et  sequitur  hffic  difi^c-  sit  propria  scientia.  Unde  dixit  optime  Atha- 

rentia  ex  praecedenti,  quia  res  subsistens  ut  nasius  supra.   Non  talc  esse  qucerendum  Dei 

sic,  non  est  forma  altcrius  rei  distinctse.  Nas-  Verhum,  quale  nostrum  est,  quia  non  talis  est 

citur  etiam  hsec  diffcrentia  cx  aha,  quse  potest  Deus,  quales  nos  sumus.  Rcsponsum  etiam  est 

esse  tcrtia,  quia  verbum  creatum  producitur  ad  primam  confirmationem  ibi  positam  :  nam 

ex  indigentia  intcUigentis,  quia  sine  iho  non  si  actus  secundus  intenigcndi  ita  supponatur 

est  sufficienter  constitutus  in  actu  ad  intelh-  in  producentc,  ut  tamcn  ipsemet  communice- 

gendum,  neque  habet  formalitcr  ipsum  intcl-  tur  producto  ex  vi  tahs  productionis,  perfec- 

hgere,  sed  solum  actum  primum  et  virtutem  tissima  est  productio  Vcrbi,  et  tahs  est  in  Deo : 

produccndi  vcrbum.  Verbum  autem  divinum  in  nobis  autcm  non  ita  fit  propter  imperfec- 

non  ex  indigentia,   aut  potentiahtate  ahcpia  tiones  declaratas.  De  sccunda  vcro  confirma- 

sui  principii  producitur,  sed  ex  infinita  perfec-  tione  dicam  iu  capite  sequenti. 

tionc  ct  fcecunditatc ,  et  ideo  non  supponit 

TAPTIT  IIT 

personam  producentem  sohim  constitutam  in  ^ 

actu  primo,  sed  etiam  in  actu  secundo  intelh- 
gendi.  Quarto  denique  differunt,  quia  in  pro- 
ductione  verbi  creati  forma  ifia  reprsesentativa, 

cpia;  imprimitur  ipsi  verbo,  ut  sic  dicam,  est  1.  Prima  opinio. — Hffic  quaestio  pertinet  ad 

res  distincta  a  forma,  qua3  est  principium  pro-  aham  significationem  vocis  proprie,  ut  distin- 

ductionis  ejus  ct  comparatur  ad  iUam  ut  actus  guitur  contra  commune,  an  sciUcet  Verbum  di- 

secundus  ad  primum.  In  productione  autem  catur  proprie  de  Filio,  non  sohim  quia  non 

divini  vcrbi,  quamvis  produccns  sit  distinctum  metaphoricc,  sed  etiam  quia  non  essentialitcr, 

a  produccnte,  tamen  forma,  qua?,  in  verl)o  sed  personahter  tantum  de  Deo  dicitur.  In  qua 

prochicto  cst  ratio  repra^scntandi,  eadem  est  rc  Durandus,  in  l,d.  27,  q.  3,  sentit,  Verl)uni 

cum  forma,  quse  in  produccnte  est  ratio  pro-  dici  essentialiter  tantum,  de  secunda  aiitem 

duccndi,  nam  cst  ipsummet  inteUigere  Patris  persona  dici   non  propriCj^  sed  appropriate. 

communicatum  verbo.  Ratio  autem  est  eadem,  Elrravit  tamen  ex  alio  funclamcnto  supra  re- 

(piai  tacta  est,  cpiia  haic  productio  non  est  quasi  jecto,  quod  secunda  persona  non  procedit  per 


AN  VERBUM  IN  DEO  PERSONALE   TANTUM  SIT,  YEL 
ETIAM  ESSENTIALE. 


CAP.  111.  VERDUM  DICATLR  m  TANTUM  NOTIONALITER.                                     727 

iiitellcctum.  x\lii  vero  dixerunt  Verbum  et  es-  liinc  coUigitur  vcrliura  in  suo  siguificato  in" 

sentialiter,  et  personaliter  dici  posse.  In  qua  cludere   relationcm  realem  ad  proicrentem. 

sentcntia  fuit  D.  Tliomas,  in  \,  dist.  27,  q.  2,  Prol)alur,  quia  in  Trinitate  non  pote.^-t  csse 

art.  2,  ct  sequitur  ibi  Capreolus,  q.  2,  art.  1,  nomcn  pcrsoualc,  vel  notioualc,   nisi    in  suo 

conclusionc  A,  ct  Fcrraricnsis  4,  contra  Gcn-  significalo    luijusmodi    rclationcm   iiuludat, 

tcs,  cap.   13.  1'undamcntum  csse  potcst,  quia  cum  ab.«olu{a  comnuuiia  sint.  Dubitantautcm 

onniis  actus  intcUigendi  est  Verbum,  quia  cst  tlicologi,  quomodo  rclatio  pcr  cam  vocem  si- 

forma  expressc  rcpra^sentans  :  in  Deo  autcm  gnificetur,  an  de  formali,  vel  de  connotato 

est  actus  intelligcndi  essentialis,  ergo  illc  cst  tautum.  Nam  priraum  scntit  D.  Tliomas,  in  i, 

verbum  esscntialiter.  Nec  neccsse  cst,  ut  rcali-  ubi,  supra,  ct  quai.st.  4,  de  Veritatc,  art.  1,  et 

ter  producatur  :  scd  satis  esse  vidctur,  quod  se({uitur    Ferraiiensis    svq)ra.  Secun;lum  au- 

sit  actus  vitalis  flucns  nostro   modo  intclli-  tcm  scnsit  idcra  D.  Thomas,  1  part.,  qua'st. 

gendi  ab  interno  principio  intellcctuali.  Prsetcr  34,  art.  3,  ad  4,  et  ibi  Cajetanus.  Existimo  vc- 

lioc  vero  est  in  Dco  verbum  rcalitcr  produc-  ro,  parum  refcrre,  uno,  vcl  altcro  raodo  sen- 

tura,  ut  cxplieatum  cst.  Ergo  licct  bae  po.ste-  tirc.  Nam  in  verbo  (ut  diccndis  magis  consta- 


riori  rationc  dicatur  uotionaliter,  nibilominus 
priori  raodo  dicctur  essentialitcr. 

2.  Verium  in  Deo  tantum  notionaliter  dici. 
—  Sed  licet  lia^c  qusestio  raaximc  posita  sit  in 
significationc  vocis,  niliilominus  verior  sen- 
tentia  est,  magisque  cousentanea  raodo  lo- 
quendi  Scripturse  et  Patrura,  quse  docet  ver- 


bit)  duplcx  iucluditur  rcspectus,  unus  realis 
ad  diceutcm,  altcr  rationis,  vcl  quasi  trans- 
cendcntalis  ad  res  dictas.  Prior  convenit  for- 
raaliter  secundse  pcrsonaj  ratione  suse  pro- 
prietatis  rclativse,  ut  per  se  patet.  Postcrior 
convenit  formalitcr  ratione  cssentiai,  ut  iufra 
ostendara.  Ut  autem  liic  postcrior  respectus 


bum  pcrsonalitcr  tantura  dici.  Quod  sensit  D.  conveniat  secundse  persona^  tanquara  Verbo, 

Thomas,  1  part.,  qusest.  34,  art.  1,  et  ibi  Ca-  nccesse  est,  ut  conuotet  relationem  producti, 

jetanus  et  Magister,  1,  d.  27,  ubi  ctiara  Bona-  et  originera,  per  quara  illa  forma  rcprsesenta- 

ventura,  Scotus,  Gabricl  ct  alii.  Et  est  cxpressa  tiva  rerum  dictarum  ci  sub  tali  ratione  com- 

sententia  Augustini,  5,  de  Trinit.,  cap.  13,  et  rounicata  sit.  Et  lioc  est,  quod  pertinet  ad  rem 

lib.  6,  cap.  2,  lib.   7,  cap.  1  et  2,  et  lib.  de  ipsam  et  ad  significatum  adajquatura  Verhi 

Cognitione  veree  vita;,  cap.   14.   Quibus  locis  in  Deo.  Unde  si  ha;c  vox  FiJri^m  ad  significa- 

docet  tres  persouas  non  dici  csse  unura  vcr-  tum  ada^quatum  comparctur,  utrumque  res- 

bura,  sicut  dicuntur  esse  una  sapientia,  quia  pectura  coraplectitur,  ut   docet  D.   Thoraas, 

sapientia  ut  sic,  non  dicit  relativum,  verbum  qua?st.  34,  art.   \,  ad  3  et  art.  3,  ad  4,  ulii 

autera  dicit  relativum,  sicut  Filius.  Sic  etiara  Cajetaiuis,  Torrcs  et  alii,  quffist.  27,  art,  i.  Si 

Cyrillus,  lib.  7,  Thesauri,  cap.  i,  dixit  Verhum  autera  duos  illos  respcctus  inter  se  confera- 

€sse  nomen  p7'oprium  lnlii.Qnc)(\.ceviQm.\Al\\m.  mus,  censeo  respectura  rationis,   vel  potius 

indicatur  in  illo  loco  Apocal.  19  :  Et  nomen  fuudamentura    ejus ,    seu    reprffiscutationera 

ejus  erat,   Verhum,  utique  tanquam  omuiuo  objecti,  formalissime  pertinere   ad  rationem 

propriura  et  singulare.  Magnuraque  arguraen-  Verbi.  De  altero  vero  respectu  ad  producen- 

tura  cst,  quod  in  Scriptura  nunquara  esseutia-  tcra  parura  refert  seutire,  quod  pcrtiueat  ad 

liter  sumitur,  ut  patct  ex  Joanne  11,  et  ahis  formalesignificatura,  velad  connotatura  :  uam 

locis  supra  citatis,  in  ahis  autem  vocibus,  quai  quodhbet  liorura  sufficit,  ut  Vcrhum  tantura 

uunc  essentialiter,  nunc  personalitcr  suraun-  pei^sonalitcr  dicatur.  Considerato  taraen  usu 

vocis,  vidctur  saltera  iucludcre  in  suo  formali 


tur,  ut  ^wniAmor,  Spirilus,  etc,  utcrque  usus 
iu  Scriptura  iuvenitur. 

3.  Ratio. — Ratio  autem  est,  quia  de  ratione 
verbi  proprii  est,  ut  sit  realiter  productum  ; 
quod  autera  hujusmodi  est,  solum  pcrsonalitcr 
dc  Dco  dicitur,  ut  per  se  coustat.  Major  quidcra 
ex  usu  Scripturae  et  Patrum  raaxime  sumenda 
est,  tameu  ctiam  significatio  latina  iu  rigore 
illam  requirit,  uam  verbum  dicitur,  quod  per 


significato  habitudiuem,  seu  dcuomiuationem 
originis,  sicut  genitUM ,\e\  prolatum. 

5.  Secuudo  colligitur  ex  dictis,  qua  ratione 

licet  verbum  proprie,  ac  personaliter  dicatur 

de  solo  Filio  et  uon  sit  uoracn  Synonyraura 

cum  Filio  :  uihilomiuus  uon  dicat  de  formali 

proprietatem  aliquam  realem  secundai  perso- 

nee,  a  filiatione  distinctara.  Quia  oranis  pro- 

locutionera  fit :  locutio  autera  productio  realis    prietas  positiva  consistit  in  respectu,  ut  supra 

est,  et  ita  cst  expeditura  fuudaraentum  contra-    ostcusura  est.   Duo  autera  respectus  possunt 

riffi  sententiai.  considcrari  iu  sccunda  persona  Triuitatis,  ut 

4.  Quam  relationem  clicat  verhum.—Alqne    Verbum  est:  Unus  estad  produceutcni  ct  hic 


728  LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

non  est  alius  a  filiatione,  ut  recte  notavit  Au-  producere  vocem  ipsam,  seu  verbum  vocis. 

gustinus,  dictolib.  5,  de  Trinit.,  cap.  13.  Quia  Denique  hoc  modo  loquitur  Augustinus  15,  de 

verbum  eo  ipso,  quod  subsistens  est,  procedit  Trinitate,  cap.   15,  de  verbo  mentali  nostro 

necessario,  ut  Filius :  ideoque  relatio  ejus  ad  dicens  :  Verbum  nostrwn  interius  dici  a  nobis, 

dicentem  non  est  alia  a  Filiatione,  quamvis  id  est,  produci.  Sic  etiam  intelligendum  est, 

species  (ut  sic  dicam)  talis  relationis,  non  ita  quod  ait,   cap.   10,  dicere  interius  idem  esse, 

exprimatur  nomine  Filii.   Quanquam  melius  guod  cogitare,  juxta  illud  Sapientise  2,  dixe- 

dicemus  per  neutram  illarum  vocum  signifi-  runt  intra  se  non  recte  cogitantes,  et  Lucae  5, 

cari  satis  modum  et  perfectionem  illius  rela-  cceperunt  cogitare  dicentes,  et  Matth.  9,  de  Pha- 

tionis,  per  utramque  vero  simul  utcumqne  riseeis  dicitur :  Dixerunt  intra  se.  Et  Christus 

declarari.  Nam  voces  illee  ex  creaturis  desump-  ad  illos  :  Quid  cogitatis  mala  in  cordibus  ves- 

tae  sunt,  in  quibus  nec  verbum  est  proprie  tris?  In  cogitatione  autem  duo  sunt,  sciHcet, 

FiHus,  quia  non  est  subsistens  et  consequenter  productio  actus  cogitandi  et  hsec  est  propria 

nec  est  substantia  in  natura  simiHs  producen-  dictio  interna  :  et  informatio  intellectus  per 

ti,   nec  Filius  est  Verbum,  quia  materialiter  cogitationem  productara,  et  hoc  est  formahter 

generatur,  et  non  per  mentem.  Verbum  au-  intelhgere  :  ut  significavit  D.  Thomas,  dicta 

tem  et  Fihus  Dei  unico  respectu  etdicentem,  qusest.  34,  art.  1,  et  Scotus  in  4,  dist.   46, 

et   generantem    Patrem   respicit.   Alter  vero  qusest.  2,  ad  4,  et  sumitur  ex  3,  de  Anima, 

respectus  ad  res  dictas  rationis  estetnon  rea-  cap.  7.  Et  ideo  intehigere,  ut  sic  essentiale  est 

Us,  ideoque  ad   proprietates  personales  non  in  Deo,  quia  non  inchidit  habitudinem  origi- 

spectat.  Prseterquam  quod  formahter  convenit  nis;  dicere  autem  proprie  iUam,  includit,  et 

Verbo  ratione  essentice,  et  ut  sic,  secundum  se  ideo  est  notionale. 

ad  essentiaUa  pertinet :  quod  si  aUquo  modo        8.  Anselmus  autem  vel  locutus  est  late  et 

est  proprius  Verbi,  solum  est,  quatenus  con-  improprie  de  dicere,  ut  D.  Thomas  exponit, 

notat  modum  habendi,  in  quo  involvitur  ea-  vel  locutus  est  identice,  et  quantum  ad  abso- 

dem  proprietas  fihationis,  ut  infra  expUcabi-  hitum,  quod  includit.  Nec   refert ,  quod  res 

tur,  ideoque  etiam  ex  hoc  capite  non  muUi-  ipsa  reprsesentata  per  Verbuni  dici,  dicatur, 

pUcantur  proprietates  Verbi.  cum  tamen  non  producatur  :   quia  verbum 

6.  Dicerc  esse  notionale. — Tertio,  expeditur  includitdupUcemrespectumsupradeclaratum, 
ex  dictis  secunda  confirmatio  superiori  capite  et  ideo  quando  producitur  Verbum,  censetur 
in  hunc  locum  remissa.  In  qua  petebatur,  an  quodammodo  res  produci,  non  in  esse  simpli- 
Dicere  dicatur  in  Deo  essentiaUter,  vel  notio-  citer,  sed  in  esse  repraesentativo ,  et  inde  com- 
naUter  tantum.  In  quo  Anselmus,  in  Mono-  rauni  usu  factum  est,  ut  Verbum  passivum 
logio,  in  cap.  28,  significat  Dicere  esse  ipsam  significans  productionem  Verbi  sciUcet,  dici, 
essentiam  Dei  et  cap.  34,  ait :  In  summo  Spi-  ipsi  objecto  tribuatur.  Quod  in  sirailibus  facile 
ritu  idem  esse  dicere  quod  intelligere  aut  scire,  constat,  diciraus  enim  depingere  imaginem  et 
quse  essentiaUter  dicuntur.  Et  ita  senserunt  regem,  et  scribere  litteras,  et  res  :  ita  ergo 
aliqui  scUolastici  antiqui,  ut  Durandus  refert,  dicimus  Verbum,  et  rem  reprsesentatam  per 
qui  nihilominus  aiebant,  Verbura  tantum  Verbum.  Ibi  autem  ahqua  includitur  analogia, 
notionaliter  dici.  Sed  hoc  non  videtur  dici  nara  dicere  Verbura,  est  proprie  producere  il- 
consequenter,  nisi  Dicere  sumatur  large  et  lud,  dicere  autera  rem  est  reprsesentari  illam, 
improprie,  prout  significat  actionera  ad  extra.  producendo  verbum  ejus,  et  idem  est  de  Verbo 
Hoc  enim  modo  etiam  ipsa  exterior  actio  Dei  pingendi,  scribendi  et  similibus.  Et  videntur 
dicitur  per  metaphoram  locutio  ejus,  vel  lo-  locutiones  fundatse  in  illo  principio  sumpto  ex 
cutio  aliqua  exterior  instar  humanse  locutio-  Aristotele  de  memoria  et  reminiscentia,  cap.  5, 
nis  formatae,  quam  constat  necessario  esse  a  idem  est  motus  in  imaginem,  et  in  id,  cujus  est 
tota  Trinitate,  et  hoc  sensu  pertinere  ad  essen-  imago. 

tialia  et  non  ad  notionalia.  At  vero  loquendo  CAPUT  IV, 

de  proprio  Dicere  interno,  habet  adsequatam 

correlationera  cum  proprio  Verbo.  utrum  divinum  verbum  producatur  ex  cocni- 

7.  Et  ideo  dicendum  est.  Quod  sicut  Verbum        tione  omnium,  qvm  in  deo  formaliter  sunt. 
intra  Deum  personaliter  tantum  dicitur  :  ita 

etiam  dicere,  quod  est  Verbum  producere,  vix-        1.  Verbum  procedit  ex  cognitione  essentia  et 

que  potest  aliter  defendi,  quod  sit  notionale.  attributorum.  —  Ea,  quae  sunt  formaliter  in 

Item  in  locutione  verbali  dicere  idem  est,  quod  Deo,  quaedam  absoluta  sunt,  aUa  relativa  ad 


I 


CAP.  IV.  AN  PRODUCATUR  EX  COGNITIONE  OMNIUM.  ETC.  729 

intra  :  nam  relationes  ad  cxtra  in  Deo  non  principium  sui  ipsius.  Tum  etiam,  quia  id,  ex 

snnt  formaliter,   et  secundum  rem ,  ct  ideo  quo  Verbum  producitur ,  neccssario  supponi- 

nunc  de  illis  nou  loquimur.  Quod  ergo  spectat  tur  productioni,  quia  illa  productio  est  per 

k     ad  absoluta,  certa  res  est.  Verbum  procedere  intuitivam    cognitionem  ,   saltem  quoad  ea, 

"     ex  cognitione  omnium  absolutorum  attributo-  quai  in  Deo  sunt,  Verbum  autem  non  potest 

rum  quoe  in  Deo  sunt  formaliter.  Neque  ne-  supponi  ad  suam  productionem.  Tum  denique 

cesse  est,  distinguere  quoad  hoc  inter  essen-  quia  Verbum  est  imago  objecti,  ex  cujus  co- 

tiam  et  attributa,  quia  ipsamet  attributa  essen-  gnitione  producitur.  Verbum  autem  divinum 

tialia  sunt,  et  quasi  constituunt,  ut  ita  dicam,  non  est  iniago  sui  ipsius,  non  ergo  producitur 

complentque   essentiam.    Ratio   autem   clara  ex  cognitione  sui. 

est,  quia  Verbum  procedit  per  actum  intelli-        3.  Secunda  opinio  —  Secunda  opinio  referri 

gendi  DEI  :    ergo    maxime  procedit  per  ac-  potest  quorumdam  modernorum.  Qui  cum  ne- 

tum  illum,  ut  terminatum  ad  primarium  ob-  gare  non  audeant,  Patrem  se,  et  consequenter 

jectum  ejus  :    nam  actus  intelligendi   neque  Filium  suum  cognoscendo  producere  Verbum, 

esse,  neque  concipi  potest  sine  suo  primario  nihilominus  negant,  Patrem  producere  Ver- 

objecto  :  sed  primarium  objectum  illius  actus  bum  suum  ex  cognitione  Spiritus  sancti :  nam 

est   ipsa  divinitas,   nam  sicut  ille   actus   est  illis  visum  est,  rationes  fortius  procedere  a 

ipsum  intelligere  per  essentiam,  ita  ipsa  divi-  Spiritu  sancto.    Quia  Spiritus   sanctus  nullo 

nitas  est  per  se  primo  intelligibilis  per  essen-  modo  potest  esse  principium  Filii.  Item,  quia 

tiam  :  ergo  productio  Verbi  divini  necessario  non  solum  non  supponitur  ad  productionem 

ac  primario  esse  debet  ex  cognitione  ipsius  di-  Verbi ,  verum   etiam  est  posterior  origine  , 

vinitatis.  Unde  cum  illa  cognitio  sit  perfectis-  quam  ipsum  Verbum,  et  non  habet  tam  in- 

sima  et  non  solum   quidditativa,  sed  etiam  trinsecam  connexionem  cum  Patre  et  Filio  ut 

comprehensiva  necesse  est,  ut  sic  etiam  co-  sic ,  respectu  cognitionis ,   quantum   habent 

gnitio  omnium  attributorum  essentialium,  at-  ipsi  Pater  et  Filius  inter  se  :  nam  se  respiciunt 

que  adeo  omnium  absolutorum,  quae  in  tali  ut  formaliter  correlativa,  non  autem  Spiritum 

natura  formaliter  existunt.  De  hoc  ergo  nulla  sanctum.   Denique  etiam  Verbum  non  potest 

est  controversia.  esse  imago  Spiritus  sancti,  sed  solius  Patris, 

2.  An  procedat  ex  cognitione  relationum.  —  ergo  non  procedit  ex  illius  cognitione. 
Prima  opinio.  —  DifTicuItas  vero  superest  de        A.  Assertio  affirmativa. — Dico  autem  Ver- 

relativis.   Ubi  potest  referri  opinio  absolute  bum  divinum  per  se  procedere  ex  cogitatione 

negans  ex  Scoto,  in2,  dist.  1,  queest.  1,  art.  2,  totius  Trinitatis,  omniumque  relativorum  si- 

ei(l\\o([\ih.  \\,^Hicintelligendumest,\nqui-  mul  cum  absolutis.   Est  expressa  sententia 

bus  locis  dicit  Verbum  solum  procedere  ex  co-  D.  Thomae,  q.  34,  art.  1,  ad  3  :  Pater,  inquit, 

gnitione  objecti  primarii  divinae  intellectio-  intelligendo  se,  et  Filium  et  Spiritum  sanctiim 

nis  :  et  licet  ibi  expresse  non  excludat  perso-  concipit  Verbiim,  ut  sic  iota  Trinitas  Verbo 

nas,  aliis  vero  locis,  ut  in  1,  dist.  27,  qusest,  3,  dicatur.  Sequitur  ibi  Cajetanus,  et  plures  ex 

sentit,  personas  non  pertiuere  ad  primarium  recentioribus,  Torres,  q.  28,  art.  5,  Capreolus 

objectum  divinse  visionis,  unde  Iiac  ratione  vi-  et  alii  quos  referam  capite  sexto.  Sumitur  ex  ' 

detur  in  preesenti  illas  etiam  excludere.  Po-  Augustino  7,  de  Trin.,  c.  1  et  3. 
testque  haec  opinio  suaderi.  Quia  Pater  non        5.  Ratio. — Ratio  generalis  est,  quia  Pater 

producit  Filium  ex  cognitione  sui,  ergo  neque  producit  Verbum  ex  cognitione  perfectissima, 

ex  cognitione  Filii  et  a  fortiori  nec  Spiritus  comprehensiva ,  et  intuitiva  suae  divinitatis, 

sancti.  Haec  posterior  pars  illationis  per  se  nota  ergo  producit  illud  ex  simili  cognitione  om- 

est.  Prior  etiam  est  satis  clara.  Quia  Pater  non  nium  personarum,  atque  adeo  omnium,  quae 

potest  cognoscere  se  ipsum  sine  Fiho,  ad  quem  in  Deo  sunt  formaliter.   Antecedens  certissi- 

dicit  intrinsecam  habitudinem,  quia  cognitio  mum  est,  tum  quia  in  Patre  non  potest  intel- 

illa  est  perfecta  et  intuitiva  rei,  prout  est  in  ligi  imperfecta  aut   minus  perfecta  cognitio 

se ,  in  qua  unum  relativum  non  est  prius ,  suse  divinitatis,  tum  etiam,  qui  alias  Verbum 

quam  aliud.  Antecedens  ergo  probatur,  quia  divinum  non  esset  perfectissimum,  quod  in- 

Pater  non  potest  producere  Filium  ex  cogni-  telligi  posset,  quia  perfectius  est  Verbum  com- 

tione  Filii,  ergo  neque  ex  cogitatione  sui  ip-  prehensivum ,    quam  non  comprehensivum , 

sius.  Probatur  antecedens.  Tum,  quia  id  ex  quod  est  contra  perfectionem  illius  personae. 

quoVerbumproducitur,  estaliquo  modo  prin-  Unde  in  superioribus  ostendimus,  illud  Ver- 

cipium  Verbi.  Verbum  autem  non  potest  esse  bum  tantum  posse  esse  unum,  quia  est  adae- 


730  LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

quatum  divinse  cognitioni,  non  esset  autem  cum  Verbo  :  tum  etiam  ,    quia  non  potest 

adsequatum  ,  nisi  cognitioni  comprehensivce  Filius  vel  Pater  liabere  majorem  connexio- 

aequaretur.  Consequentia  probatur  primo,  quia  nem,  cum  cognitione  divinitatis^   quam  Spi- 

cognitio  intuitiva^  omnino  pefecta,  terminatur  ritus  sanctus.    Hfec  enim  connexio  non  est 

ad  rem,  prout  est  in  se,  et  secundum  omnem  attendenda  ex  identitate  relationis  et  esseutise, 

modumetconditionemexistentiseilliusrmodus  prout  considerantur  in  principio  cognoscente 

autem  existendi  divinitatis  est  esse  in  tribus  ut  sic,  sed  prout  se  tenent  ex  parte  objecti  co- 

personis  :  ergo  non  potest  esse  perfectissima  gniti,  sub  hac  autem  ratione  tanta  connexio 

intuitio  illius,  nisi  videatur  in  tribus,  et  conse-  est  inter  essentiam  cognitam,  et  processionem, 

quenter  nisi  videantur  illa^  tres  personse.  Idem  sicut  inter  eamdem  et  paternitatem. 
vel  fortius  argumentum  sumitur  ex  ratione        8.  Deinde,  quod  paternitas  sit  prior  origine, 

comprehensionis  :  nam  ad  comprehensionem  et  quod  fdiatio  sit  terminus  immediatus  pro- 

net3ssarium  est,  ut  perfectissime  cognoscantur  ductionis  per  intellectum,  non  etiam  sufficit, 

omnia  attributa,  omnesque  perfectiones  divi-  tum  quia  prioritas  originis,  ut  supra  ostendi, 

nitatis.  Una  autem  perfectio  est  foecunditas,  non  exchidit    simultatem   cognitionis.    Item 

vel  communicabihtas  ejus  :  hsec  autem  non  quia  eadem  ratione  posset  aliquis  dicere,  Ver- 

potest  exacte  cognosci,  nisi  videantur  personEe,  bum  non  cognosci  per  se  illo  actu,  quo  produ- 

quibus  natura  ilh  communicatur.  citur,  sed  tantum  concomitanter ,  quia  haec 

6.  Confirmatur  ac  declaratur  contra  opi-  duo  generatim  sumpta ,  prodmi  et  cog^iosci , 
nionem  proxime  relatam  :  nam  Pater  cognos-  formahter  distincta  sunt :  nam  in  nobis  Ver- 
cendo  se  producit  imaginem  sui,  et  ideo  simid  bum  producitur,  et  cognitione  sui :  imo  pro- 
etiam  cognoscit  ipsam  imaginem,  seu  Fihum,  prie  raro  cognoscitur  illo  actu,  quo  producitur. 
ad  quem  dicit  relationem  :  cognoscit  autem  se  Ergo  quamvis  in  divino  verbo  hsec  duo  con- 
comprehensive,  ergo  cognoscit  omnem  poten-  jungantur  propter  infinitam  perfectionem,  et 
tiam  suam  :  ergo  potentiam  spirandi  :  ergo  quasi  intimam  reflexionem  iUius  actus,  nihil- 
necessario  cognoscit  Spiritum  sanctum,  ergo  ominus  posset  quis  dicere  in  ordine  ad  pro- 
producit  Fihum  ex  cogitatione  omnium,  Si-  ductionem  Verbi,  iUa  duo  non  esse  per  se  ne- 
mile  argumentum  est,  quia  cognoscendo  se  et  cessaria :  sed  tantum  concomitanter  se  habere. 
suam  essentiam,  cognoscit  etiam  suum  amo-  Quod  si  hoc  falsum  est,  ut  revera  est,  quia 
rem,  et  ex  cognitione  iUius  producat  Filium,  verbum  iUud  per  se  est  tam  perfectum  in  esse 
ille  autem  amor,  prout  est  in  ipso  Patre,  non  Verbi ,  sicut  actus  ipse  in  esse  cognitionis  : 
potest  perfecte  cognosci,  quin  etiam  cognosca-  eadem  ratione  id  est  falsum  respectu  cogni- 
tur  terminus  producibihs  per  ipsum,  quia  hoc  tionis  Spiritus  sancti ;  quia  etiam  per  se,  et  ne- 
pertinetadiufinitam  perfectionemiUusamoris.  cessario  pertinet  ad  perfectionem  iUius  cogni- 

7.  Responsio. — Rejicitiir.  — Respondent,  tionis,  quod  terminetur  ad  Spiritum  sanctum ; 
hsec  omnia  conchidere,  Spiritum  sanctum  co-  ergo  et  per  se  pertinet  ad  perfectionem  iUius 
gnosci  quidem  illomet  actu  inteUigendi,  quo  Verbi,  quod  producatur  per  illam  cognitionem 
Verbum  divinum  producitur,  non  tamen  quod  etiam  ut  terminatam  ad  Spiritum  sanctum, 
Verbum  per  se  producatur  per  iUum  actum,  9.  Urgetur  ratio. — Possumus  ergo  eamdem 
quatenus  ad  Spiritum  sanctum  terminatur  ,  rationem  conficere,  additaiUaparticula^^r  .si?.- 
sed  solum  quod  concomitanter  utrumque  ha-  nam  Verbum  divinum  per  se  procedit  ex  cog- 
beat  iUe  actus,  scilicet,  et  producere  Verbum,  nitione  definitiva,  (ut  sic  dicam)  vel  potius 
et  cognoscere  Spiritum  sanctum.  Hsec  respon-  comprehensiva  divinitatis:  ergo  per  se  procedit 
sio  prteter  ahas  difficultates,  quas  habet  trac-  ex  cognitione  omnium,  quse  ad  illam  compre- 
tandas  capite  sexto  hic  non  potest  satisfacere.  hensionem  per  se  necessaria  sunt  :  sed  cogni- 
Primo,  quidem  eadem  ratione  dicetur  Verluim  tio  Spiritus  sancti  per  se  est  necessaria  ad 
non  produci  ex  conditione  Patris  aut  ipsius  comprehensionem  divinitatis,  ut  ostensum  est, 
Verbi  per  se,  sed  solum  iUum  actum,  quo  pro-  ergo  ex  iUa  per  se  procedit  Verbum  divinum. 
ducitur  Verbum  concomitanter  habere,  quod  Et  ideo  invalidum  est  argumentum,  quod  fieri 
sit  coguitio  ipsius  Patris  et  Verbi,  quod  ab  solet,  quia  si  per  impossibile  Spiritus  sancti 
ipsis  non  admittitur.  Sequela  patet,  quia  nuUa  persona  non  esset ,  vcl  non  agnoscerctur ,  ni- 
sufficiens  ratio  discriminis  assignari  potest.  hilominus  esset  processio  Verbi  diviui,  quia  est 
Nam  quod  Paler,  verbi  gratia,  sit  magis  idom  prior  origine,  et  non  i^cudet  a  posteriori :  ergo 
sibi,  quam  cum  Spiritu  saucto  non  sufficit,  signum  cst,  cognitioncni  Spiritus  sancti  csse 
tum  quia  est  ctiam  magis  idem  sibi,  quam    quasi  per  accidens  ad  productioucm  Verbi. 


CAP.  IV.  AN  PRODUCATUR  EX  COGNITIONE  OMNILM,  ETC.  731 

Respoiuletur  cuim,  liypotlie.simrcpni»'nareaut        12.  Resjjonsio.  —  Respondetur,  argumcn- 

foecunditati  diviuitatis ,  aut   comprclicnsioni  tum  duplicitcr  dcficere,  Primo,  quia  procedit 

ejus,  et  ideo  uullamessc  illationem.  Quia  tunc  a  prioritate  oingiuis  ad  prioritatem  coguitio- 

Verbum  vel  iion  producerctur  cx  comprclien-  nis,  quse  non  est  bona  illatio.  Nam  licet  per- 

sione  divinitatis,  sicut  modo,  vcl  non  accipe-  sona  Spiritus  sancti  sit  posterior  origine,  ])o- 

ret  divinitatcm  ita  communicabilcm,  et  foe-  test  csse  simul  cognitione  :  et  idem  dicitur  de 

cundam,  sicut  niodo  recipit.  Undc  neccssario  spiratione  activa,   ctiam.si   adraittatur,   illam 

fieret,  vel,  quod  Verbum  divinum  tunc  non  essc  posteriorem  iirigine,  quam  Verbum,  quod 

esset  ita  perfectum,  sicut  modo  est,  vel  quod  infra  videbimus.  Quamvis  ergo  Pater  non  prius 


divinitas  non  esset  ita  communicabilis,  et  foe- 
cunda,  sicut  modo  est ,  vel  certe  utrumque  ct 
plura  alia  incommoda  sequerentur.  Quod  non 
est  mirum,  quia  illa  liypotliesis  destruit  mys- 
terium,  et  supponit  Deum  carere  aliqua  per- 
fectione  per  se  illi  conveniente. 

10.  Confirmatio.  —  Unde  confirmatur  ratio. 


habcat  relationem  spirationis  activse,  quam 
Verbum  :  niliilominus  potius  origine  cogno.s- 
cit  illam,  ut  manifcste  probat  ratio  facta,  quia 
a  se  illam  cognoscit,  et  Verbum  non  nisi  a 
Patre.  Secundo  deficit  illa  ratio,  quia  non  dis- 
tinguit  inter  Spiratiouem,  quatenus  cst  relatio 
quasi  i-esultans  ex  productione  Spiritus  sancti, 


quia  Pater  Geternus  cognoscendo  .suam  divini-  vel  quatenus  est  virtus  spirandi  :  prior  autem 

tatem,  iion  minori  necessitate  cognoscit  simul  consideratio  niliil  ad  prajsens  refert,  sed  pos- 

Spiritum  sanctum,  quam  seipsum  et  Vcrbum,  terior  :  et  de  illa  certissimum  est,  prius  ori- 

quia  proprietas  Spiritus  sancti  nonminori  ne-  gine  esse  in  Patre  et  communicari  Verbo  ex 

cessitate  conjuncta  est  cum  divinitate,  quam  vi  processionis  ejus,  ut  infra  ostendemus.  Et 

reliquse.  Deinde  illa  cognitio  Patris  non  minus  hoc  satis  est,  ut  cognitio  et  comprehensio  tam 

e.st  ffficunda^  ut  est  cognitio  Spiritus  sancti,  spirationisactivse^quampersonseSpiritussanc- 

quam  ut  est  cognitio  ipsiusmet  Patris,  ergo  ti,  sit  etiam  prius  origine  in  Patre,  quam  in 

non  minus  est  f)roductiva  Verbi  sub  vma^  quam  Verbo  et  consequenter,  ut  sit  foecunda  ad  pro- 

sub  alia  ratione  :  ergo  Verbum  divinum  eeque  ductionem  ejusdem  Vcrbi. 

procedit  ex  utriusque  persouEe  cognitione.  Non  13.  Replicatio. —  Dicet  fortasse  tandem  ali- 

enim  producit  Pater  aliud  Verbum  diversa-  quis,  multa  et  fere  omnia  ex  his  argumentis 


rum  rerum  a  se  cognitarum,  sed  unum  et 
idem  omnium.  Probatur  antecedens  quoad 
posteriorem  partem,  quse  sola  superest  pro- 
banda  :  quia  illa  cognitio  seque  infmita  est, 
ut  terminatur  ad  personam  Spiritus  sancti  et 


supponere;,  Patrem  seternum  producere  Ver- 
bum  suum  per  se  ex  cognitione  sui  ipsius,  id 
est,  non  tantum  suse  divinitatis,  sed  etiam  su» 
personalis  proprietatis  :  nam  ex  hoc  principio 
tanquam  ex  notiori,  videmur  inferre  ceetera 


i3equenecessaria,  utdixi  et  i3eque  prior  origine,    quasi  a  paritate  rationis.  At  principium  illud 


quam  Spiritus  sanctus ,  aut  Verbum ,  quia 
etiam  illam  habet  Pater  absque  origine  et  il- 
lam  communicat  Verbo  suo,  sed  foecunditas 
illius  cognitionis  in  Deo  solum  ex  his  condi- 
tionibus  provenit  :  ergo. 

11.  Objectio.  —  Sed  objiciunt,  quia  Pater 
non  habet  prius  hanc  cognitionem,  quam  Ver- 
bum  ipsum,  ergo  ex  hoc  capite  fieri  potest ,    posse  vi  Jeri  essentiam  sine  personis,  et  ut  sic 
ut  illa  cognilio  ut  sic,  non  sit  productiva  Ver-    visam  esse  sufficiens  objectum  Beatitudinis. 


nec  per  se  motum  est,  etiam  supposito  fidei 
mysterio  :  nec  videtur  satis  probatum,  vel  cer- 
tum.  Nam  ( ut  in  principio  dicebam  )  fortasse 
Scotus  illud  negaret,  quia  nulla  persona  per- 
tinet  ad  primarium  objectum  primee  intellec- 
tionis  essentialis  :  nec  est  necessario  connexa 
cum  illius  cognitione.  Unde  alibi  sentit  Scotus 


bi.  Antecedens  patet  :  quia  Pater  prius  est 
Pater  quam  spirator,  et  consequenter  Filius 
etiam  prius  est  Verbum,  quam  Pater  sit  spi- 
rator,  quia  simul  spirant  :  et  ideo  Filins  non 
accipit  spirationem  per  processionem  a  Patre, 
sed  in  eo  simul  cum  Patre  resultat  iu  eo  signo, 
in  quo  producuut  Spiritum  sanctum  :  ergo 
eadem  ratione  cognitio  ipsius  Spiritus  saiicti, 
et  activse  spirationis,  quse  simul  sunt,  non  an- 
tecedit  in  Patre,  prius  quam  in  Verbo  :  ergo 


14.  Solutio.  —  Respondeo  imprimis,  funda- 
mentalem  rationem  supra  factam  directe  pro- 
cedere  contra  eos,  qui  absolute  aiunt,  Verbum 
per  se  non  procedere  ex  cognitione  alicujus 
personoe,  sed  solius  divinitatis.  Quod  ostendi- 
mus,  repugnare  cognitioni  comprehensivee  et 
intituitivse,  qualis  est  coguitio  divinitatis,  per 
quam  Pater  producit  Verbum,  Deinde  uicitur 
non  siue  speciali  ratione,  ut  certius  supponi, 
Patrem  producere  Filium  ex  cognitione  sui. 


ex  hac  parte  potest  non  esse  foecunda  ad  pro-    Tum  quia  certissimum  est,  Patrem  producerc 
ducendum  Verbum.  Verbum,  ut  sui  ipsius  imaginem,  ergo  produ- 


732  LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

cit  per  se  illud,  ut  sc  in  illo  et  per  illud  intel-  sed  ad  actum  intelligendi  Dei,  ut  actus  intelli- 

lectualiter  reprsesentet,  ergo  cognoscendo  se,  gendi  est,  eo  enim  modo,  quo  actus  ille  in  ra- 

producit  illud.  Tum  etiam,  quia  Patres  com-  tione  cognitionis  attingit  personas,  ut  reprse- 

muniter  ita  loquuntur,  sicut  etiam  asserunt ,  sentatas  et  cognitas  per  illum:  eodem  modo 

Patrem  et  Filium  producere  Spiritum  sanc-  est  ratio  producendi  Verbum,  adjuncta  condi- 

tum,  se  invicem  diligendo  :  eadem  autem  pro-  tione  necessaria  ex  parte  paternitatis.  De  ipso 

portionalis  ratio  de  cognitione,  quse  de  amore  vero  actu  intelligendo  ut  sic,  dicendum  est, 

esse  potest.  Tum  denique,  quia  intellectio  Pa-  non  concomitanter,  sed  per  se,  et  quasi  unico 

tris  in  nuUo  signo  rationis  potest  concipi  prius  simplicissimo  intuitu  attingere  essentiam  et 

terminari  ad  Verbum,  ut  productum  per  illam,  relationes.  Concomitantia  enim  esset,  si  in  illo 

quam  ad  Patrem  ut  cognitum  per  ipsammet,  actu  intelligeremus  duos  ratione  distinctos  cum 

quia  talis  ordo  rationis  nullum  babet  in  re  fimdamento  in  re,  per  duas  babitudines,  unam 

fundamentum,  ergo  sicut  Pater  cognoscendo  ad  essentiam,  et  alteram  ad  personas :  ita  ut 

divinitatem  suam,  ita  etiam  se,  suamque  per-  unus  formabter  in  aUo  non  iucludatur  secun- 

sonam  cognoscendo,  producit  Verbum  suum.  dum  nostros  conceptus,  sed  per  se  unusquisque 

Recte  ergo  principium  boc  tanquam  certissi-  constituatur  in  ordine  ad  suum  objectum,  bcet 

mum  sumitur,  et  ex  illo  csetera  consequuntur,  unus  inteUigatur  resuUare  ex  aUero,  et  bac 

ut  deductum  est.  Fundamenta  vero  aUarum  ratione  actus  iUe,  ut  in  se  est,  dicatur  primario 

opiniorum  nonnuUa  dubia  petunt,  quae  in  se-  terminari  ad  essentiam,  et  secundario  ad  re- 

quenti  capite  expedientur.  lationes.  At  hic  modus  concomitantiee  verus 

non  est,  quia  essentia  Dei  ita  est  in  re  ipsa 

CAPUT  V.  connexa  cum  relationibus,  non  soUim  in  ra- 

tione  entis  per  simpUcissimam  identitatem,  sed 

RESOLVUNTUR  NONNULLA  DURiA,  QVM  EX  DOCTRINA  ctiam  iu  ratioue  objecti  inteUigibiUs,  per  es- 

suPERiORis  CAPiTis  ORiuNTUR.  scntialcm  ordinem  ad  iUas  relationes,  ut  non 

pos.sit,  prout  est,  in  se  videri,  nedum  compre- 

1.  Primum  dubium. — Ex  dictis  in  superiori  Uendi,  quia  actus  iUe,  quo  videtur  et  compre- 
capite  nonnuUa  dubia  deducuntur,  ex  quorum  benditur,  attingendo  ipsam  Deitatem,  eodem 
resobitione  solutio  etiam  rationum  aUarum  o-  quasi  intuitu,  et  respectu  attingit  etiam  perso- 
pinionum  patebit,  Primum  est,  an  dicendum  nas ;  et  boc  satis  est,  xit  non  tantum  concomi- 
sit,  Verbum  procedere  ex  cognitione  persona-  tanter,  sed  etiam  per  se,  ac  formaUter  et  essen- 
rum  tanquam  ex  objecto  primario  vel  secun-  tiaUter  iUa  inteUectio,  eo  ipso,  quod  est  cogni- 
dario.  Ratio  autem  dubitandi  est,  quia  non  vi-  tio  essentia»,  sit  etiam  cognitio  personarum. 
detur  dici  posse,  objectum  primarium,  quia  Quamvis  enim  fortasse  verum  sit,  divinitatem 
iUa  inteUectio  necessario  terminatur  prius  ob-  ipsam  esse  rationem  attingendi  et  cognoscendi 
jective  ad  divinitatem,  quam  ad  relationes,  personas,  non  tamen  per  actum  ratione  distinc- 
quia  essentia  est  ratio  cognoscendi  relationes.  tum,  sed  eodem  omnino. 

Unde  inteUectio  iUa,  prout  essentiaUs  preein-  3.  Unde  Ucet  concedamus,  iUum  actum  in- 

teUigitur  relationibus,  ut  saepe  dictum  est,  ergo  teUigendi  ut  essentialem  prius  ratione  esse  in 

ut  sic  terminatur  solum  ad  divinitatem  in  ra-  boc  DEO,  quam  in  personis  :  nibilominus  di- 

tione  objecti  cogniti,  ergo  primarium  objectum  cendum  est,  bunc  Deum  per  iUum  actum  co- 

ejus  est  sola  divinitas.  Dictum  est  autem  in  gnoscere  non  tantum  divinitatem  et  substan- 

superioribus,  per  eamdem  essentialem  intel-  tiam  essentialem,  sed  etiam  personalem,  quia 

lectionem,  prout  est  in  Patre,  produci  Verbum,  per  iUum  perfecte  comprehendit,  etintuetur 

ergo  producitur  Verbum  ex  cognitione  soUus  suam  naturam,  prout  in  se  est.  Quod  si  nos 

essentiee,  ut  primarii  objecti,  Personarum  au-  preescindimus  iUum  actum  in  hoc  DEO  ut  ter- 

tem  ut  secundarii.  Quod  si  banc  partem  tuea-  minatum  objective  ad  eumdem  Deum,sic  prae- 

mur,  videmur  reincidere  in  Scoti  opinionem,  cisum  et  abstractum  a  personis  :  non  est  quia 

quod  Verbum  non  per  se,  sed  concomitanter  inteUigimus,  eumdem  actum  etiam,  ut  exis- 

procedatex  cognitione  personarum.  Quid  enim  tentem  in  hoc  Deo  non  attingere  personaUta- 

est  secundario,  nisi  concomitanter  et  quasi  ac-  tes  objective.  Sic  enim  esset  abstractio  nega- 

cidentario  ?  tiva,  et  in  ea  esset  falsitas,  et  mendaciuin,  so- 

2.  Explicatur  duMum.  —  Respondeo,  inter-  him  ergo  ex  parte  nostra  piwscindere  possu- 
rogationem  hanc  non  pertinere  speciaUter  ad  mus,  considerando  unum  et  uon  considerando 
productionem  Vcrbi  divini,  ut  productio  est,  aUud,  quia  iUud,  quod  sic  abstrahimus,  nou 


S 


CAP  V.  TRACTANTUR  QU.^DAM  DUBIA.  733 

prout  in  se  est,  sed  confiise  tantum  cognosci-  claratum  est,  sed  pluralitas  est  in  objectis,  et 

mus  per  illum  actum.  Quocirca  licet  persona-  in  eis  non  estsola  concomitantia,  sedordo  per 

litatesnon  sintde  essentia  divinitatiSjUtsupra  se,  quatenus  unum  est  ratio  cognoscendi  a- 

diximus  :  nihilominus  est  de  essentia  intollcc-  liud,  quod  sine  illo   cognosci  non  potest  ex- 

tionis  esscntialis  Dci,  attingere  pcrsonalitates  trinseca   ratione,  et  quasi  liabitudine  sua,  et 

in  ratione  objecti  cogniti,  quiadc  essentiaejus  non  solum  propter  identitatem,  aut  concomi- 

est,  esse  comprehcnsionem  Divinitatis,  com-  tantiam  ex  parte  actus,  ut  satis  declaratum 

prehensio  autem  totum  hoc  complectitur.  Di-  est,  et  in  sequentibus  necessarium  erit  fere  si- 

ces.  Qui  fieri  potest,  ut  personoe  videanturper  miha  attingere. 

intellectionemessentialemprius  rationc,  quam  5.  Secimclum  duhium. — Secundum  dubium 

poducantur  ,  et  consequenter  prius  ratione,  est,  an  possit  dici,  Verbum  esse  principium 

quam  existant  ?Respondetur,quia  visio  illa  nec  suge  processionis  et  similiter,  an  Spiritus  sanc- 

sumitur  ab  illo  objecto  quasi  secundario,sed  ex  tus  dici  possit  principium  productionis  Verbi. 

viessentiai  haberi  potest,  nec  ex  parte  termi-  Et  dubitandi  ratio  est,  quia  objectum  cogni- 

ni  supponitur  necessario   actualis   existentia  tum  solet  esse  principium  cognitionis  et  ter- 

ad  visionem  intuitivam  pro  omni  signo  ratio-  mini  ejus.  Diximus  autem,  Verbum  et  Spiri- 

nis,  sed  potest  esse  prior  existentia  visionis,  tum  sanctum   esse  objectum   cognitum    per 

quam  rei  visee.  Nam  si  Deus  potest  intueri  fu-  eam  cognitionem,  per  quam  producitur  Ver- 

turas  creaturas  prius  duratione,  imo  seternita-  bum,  sunt  ergo  principium  ejus.  At  hoc  plane 

te,  quam  ipsai  existant,  cur  non  poterit  Deus  absurdum  est,  ut  recte  dicebat  Scotus,  quia 

ut  sic,  videre  personas  prius  ratioue,  vel  ori-  nec  una  persona  potest  esse  principium  sui  ip- 

gine,   quam  producantur?   totumque  hoc  ex  sius,  nec  persona  procedens  potest  esse  prin- 

tertio  dubio  fiet  clarius.  cipium  personae  producentis  ipsam. 

4.  Resolutio  dubii.  —  Juxta  hanc  ergo  doc-  6.  Resolutio. — Dico  ergo  nullo  modo  id  ad- 

trinamformaliterrespondendoaddubiumpro-  mittendum  esse ,  ut  ratio  proxime  facta  evi- 

positum,  sub  distinctione  dicendum  est,  si  il-  denter  probat.  Neque  id  sequitur  ex  superiori 

\\\i\.primario  et  secundario ,  sumantur  ex  parte  doctrina.  Quia  vel  est  sermodeprincipio  quod, 

actus,  sic  Verbum  primario  et  per  se  ppoduci  vel  quo.  De  priori  clarum  est,  objectum  cogni- 

per  cognitionem  personarum,  quia  ille  actus  tum  non  semper  esse  principium  quod  cogni- 

intelhgendi,  quo  producitur,  essentialiter,  ac  tionis,  vel  termini  per  illam  producti,  nam  in 

subinde  per  se  primo  habet,  quod  sit  cognitio,  visione  beatifica  Deus  est  objectum  cognitum, 

non  tantum  essentise,  sed  etiam  personarum.  et  tamen   non  est  principium,  quod  proxime 

Et  ita  constat  non  concomitanter,  sed  per  se,  producit  illam  visionem,  sed  beatus  et  in  mul- 

ac  formaUter  procedere  Verbum  ex  cognitione  tis  ahis  fieri  potest  inductio.  Et  ratio  est,  quia 

personarum.  Si  vero  illse  voces  sumantur  ex  de  ratione  objecti  cogniti,  ut  sic,  ad  siimmum 

parte  objecti,  sic  non  est  inconveniens  conce-  est,  quod  sit  ahquo  modo  ratio  cognoscendi, 

dere,  relationes  non  ita  primario  pertinere  ad  vel  producendi,  non  vero  quod  sit  ipsum  co- 

objectum  ilUus  intellectionis,*  sicut  divinita-  gnoscens,  vel  producens  per  cognitiouem.  Si 

tem  ipsam,  quod  bene  suadet  illa  ratio,  quia  vero  sit  sermo  de   principio  quo,   dicendum 

divinitas  est  quasi  medium  et  ratio  attingendi  est,  tunc  sotum  rem  cognitam  esse  principium 

relationes.  Sicut  enim  ad  ipsum  esse  Dei  non  quo  coguitionis,  aut  Verbi,  quando  vel  per  se 

eequo  primo,  nec  ita  cssentiaUter  comparantur  ipsam  unitur  cognoscenti  in  ratione   speciei 

relationes,  sicut  essentia,  licet  esse  DEI  sim-  intelligibiUs,  vel  quando  est  principium  spe- 

pUcissimum  sit,  ita  ex  parte  objecti  non  aeque  ciei  inteUigibiUs,  vel  iUius  rei,  qua;  vicem  e- 

primo  comparantur  essentia,  et  relationes  ad  jus  gerit,  quod  aUas  dici  solet,  quando  non  so- 

inteUectionem  Dei,  Ucet  iila  simplicissima  sit.  Uim  est  objectumterminativum,  sed  etiam  mo- 

Quamvis  autem  hoc  modo  dicamus,  Verbum  tivum,   seu  quaudo  cognoscens  cognitionem 

procedereexcognitione  personarum,  tanquam  accipit  a  re  cognita  :  nam  si  ex  se  iUam  Ua- 

ex  cognitione  objecti  aUquo  modo  secundarii,  beat,  non  oportet,   ut  res  cognita  sit  princi- 

non  indebeneinfertur,  concomitantertantum,  pium  cognitionis   ejus,  et  consequenter  nec 

et  non  per  se  produci  ex  cognitione  persona-  Verbi  ejus.  Ita  vero  se  habet  ffiternus  Pater 

rum.   Quia  concomitantia   dicit  pluraUtatem  respectu  Verbi  et  Spiritus  sancti :  non  enim 

actuumseseconcomitantiumcumproportione,  ab  eis  accipit  cognitiouem,  nec  virtutem,  aut 

id  est,  vel  secundum  rem,  vel  secundum  ratio-  quasi  speciem  ad  cognoscenduni,  nec  fdiatio, 

nem.  Hic  autem  nonsunt  plures  actus,  utde-  aut  processio  per  sese  quasi  uniuntur  Patri, 


734  LIB.  IV.  DE  VERBI, 

ut  sint  illi  ratio  cognoscencli  personas  Filii  et 
Spiritns  sancti,  ut  tales  sunt ,  sed  ipse  Pater 
ex  vi  suae  divinitatis  totum  lioc  liabet,  et  ideo 
ad  ejus  cognitioncm  non  comparantur,  ut  ob- 
jectum  motivum,  sed  tantum  ut  terminati- 
vum.  Ac  propterea  nuUo  modo  sunt  princi- 
pium  Verbi,  etiamsi  Verbum  ex  illorum  co- 
gnitione  procedat. 

7.  Illatio  cle  fatcrnitaie  quomodo  acl  froduc- 
tionem  Filii  concitrrat.  —  Ex  quo  obiter  infe- 
ro,  etiam  in  ipso  Patre  paternitatem  non  con- 
currere,  nostro  modo  intelligendi,  per  modum 
objecti  motivi,  seu  speciei  intelligibilis  ad  eam 
cognitionem,  per  quam  producitur  Verbum, 
etiam  ut  est  ipsiusmet  Patris  cognitio.  Proba- 
tur.  Quia  tota  virtus  et  tota  quasi  species  ad 
illam  cognitionem  est  sola  divinitas  ut  sic, 
non  ergo  Paternitas.  Antecedens  patet,  quia 
Filius  eadem  omuino  cognitione  cognoscit  Pa- 
trem,  qua  Pater  seipsum  et  eodem  intellectu : 
ergo  eadem  quasi  specie  intelligibili :  Filius 
autem  ex  vi  suse  divinitatis  Patrem  cognoscit, 
et  idem  estdeSpiritusancto.  Neque  enim  fmgi 
aut  intelligi  potest,  quod  Paternitas,  quse  ab 
illis  realiter  distinguitur,  illis  deserviat  per 
modum  speciei  intelligilnlis.  Ratio  vero  est, 
quia  divinitas  emincnter  continet  perfectiones 
omnium  relationum,  ut  supra  dixi  ,  et  idco 
per  se  estsufficiens  ratio  cognoscendiillas.  De- 
nique  quia  etiani  respecta  Patris  propria  re- 
latio  seu  Pateruitas  est  veluti  secundarium  ob- 
jectum  respectu  cognitionissueeessentise:  nam 
ex  comprehensione  hujus  illam  etiam  conse- 
quenter  cognoscit.  Quando  autem  aliquid  hoc 
modo  cognoscitur,  principium  cognoscendi 
primarium  objectum  est  sufficiens  ratio  co- 
gnoscendi  secundarium.  Atcpie  ita  in  prcesenti 
sola  divinitas  est  sufficiens  ratio  comprehen- 
sionis  suffi,  quai  secundum  rationem  potest 
prius  intelligi  in  hoc  Deo  ut  prasciso  a  perso- 
nis :  nam  omnis  perfectio  essentialis  in  eo  proe- 
inteUigi  potest.  Et,  ut  supra  dicebam,  per  il- 
lam  intellectionem,  ut  sic,  cognoscuntur  rela- 
tiones,  quamvis  ipsoe  relationes  nullo  modo, 
etiam  secunchim  rationem  sint  principia  tahs 
cognitionis,  sed  sohim  res  cognitse.  Quocirca, 
cum  Paternitas  possit  dupUcitcr  considerari, 
sciUcet ,  et  ut  proprietas  constituens  talem 
personam,  et  ut  quoddam  objectum  cogni- 
tum  :  priori  modo  concurrit  aUquo  modo  ut 
principium  ad  prodnctioncm  Verl)i,  id  est, 
tauquam  conditio  necessaria,  quffi  in  taU  per- 
sona  supponi  debet :  posteriori  autem  modo 
non  concmTit  ut  principium,  sed  soUim  ut 
terminus  secundario  cognitus. 


SEU  FILII  PERSONA. 

7.  Tertium  duhium. — Tertium  dubium  est, 
an  Verbum  procedat  ex  cognitione  intuitiva 
personarum.  Cujus  resohitio  respectu  Patris 
clara  est:  iUe  enim  supponitur  existens,  et  ideo 
non  est  dubium,  quin  respectu  iUius  sit  intui- 
tiva  cognitio.  Idem  non  difficile  inteUigi  pote.st 
respeetu  Verbi,  quia  actus,  quo  producitur,  si- 
mul  terminatur  ad  iUud  ut  existens,  tam  in 
ratione  productionis,  quam  in  ratione  cogni- 
tionis  ejus,  quod  a  fortiori  etiam  patebit  ex 
dicendis.  Tota  ergo  difficuUas  versatur  circa 
personam  Spiritus  sancti,  quia,  cum  Verbum 
producitur,  nondum  tertia  persona  inteUigitur 
producta :  ergo  nec  existens :  ergo  neque  ut 
objectum  intuitivse  cognitionis. 

8.  Productio  Verli  est  cx  visione  intuitiva 
Spiritus  Sancti. — Atque  ita  censent  aUqui,  in 
eo  signo  cognitionem  Spiritus  sancti  esse  abs- 
tractivam.  Sed  mihi  nuUo  modo  probatur,  quia 
cognitio  abstractiva,  aut  in  objecto  supponit 
imperfectionem,  aut  in  coguoscente :  si  enim 
res  cognita  taUs  sit,  ut  de  se  abstrahat  ab  ac- 
tuah  existentia,  et  possit  esse  tantum  possibi- 
hs,  tunc  poterit  quidem  abstractive  coguosci 
etiam  a  perfectissimo  inteUigente,  quomodo 
Deus  habet  scientiam  abstractivam  rerum  pos- 
sibihum.  Tunc  autem  supponitur  imperfectio 
in  re  cognita,  qus  non  potest  attribui  personse 
Spiritus  sancti :  nam  essentiahter  est  actu  exis- 
tens,  et  tam  necessario  sicut  Pater.  Si  autem 
res  de  se  non  abstrahit  ab  actuaU  existentia, 
secl  iUam  necessario  inchidit,  non  potest  abs- 
tractive  cognosci,  nisi  imperfecte  cognoscatur, 
quia  plane  non  cognoscitur,  sicut  est  et  sicut 
meretur,  quod  Patri  ajterno  attribiii  non  po- 
test.  Nam  in  quocumque  signo  perfectissime  et 
comprehensive  cognoscit  personam  Spiritus 
sancti:  ergo  c?»gnoscit  iUam  sicut  est:  ergo 
cognoseit  iUam  ut  necessario  existentem  actu, 
ergo  -intuitive.  Confirmatur  a  posteriori,  nam 
cognitio  intuitiva  potest  esse  prior  etiam  dura- 
tione,  quam  existentia  rei  cognita3 :  habet  enim 
Deus  ex  seternitate  cognitionem  intuitivam 
creaturarum,  quia  videt  iUas,  prout  fiiturse 
sunt,  etiamsi  nondum  existant.  Quid  ergo  mi- 
rum,  quod  possit  esse  prior  origine.  Maxime 
cum  supra  ostensum  sit,  prioritatem  originis 
esse  cum  simultate  cognitionis  seu  rationis.  Sic 
ergo  simul  intuetur  Pater  et  Verbum  et  Spiri- 
tus  sanctus,  quamvis  in  iUo  siguo  intueatur 
Verbum,  ut  productum  a  se,  Spiritum  sanctum 
auteni  ut  a  se  et  Verbo. 

9.  Dicunt  vero  aUqui:  esto  verum  sit,  Pa- 
trem  intuitive  cognoscere  Spiritum  sanctum, 
tamen  in  iUo  signo  non  cognosccrc  iUum  ut 


CAP.  VI.  AN  VERBUM  PUOCEDAT 
productiim,  scd  iit  produccndum,  ncquc  ut 
cxistcntem,  scd  ut  futurum.  Vcrumtamcn  nc- 
quc  hic  modus  loqucndi  absolutc  placet,  quia 
in  illo  objccto  non  cst  propria  futuritio,  scd 
nccessaria  pricscntia.  Dici  tamen  potest,  a  no- 
bis  pro  illo  signo  apprchcndi  instar  f nturi,  quia 
imperfecte  cognoscimus  et  apprchcndimus  illa 
signa,  ac  si  in  uno  signo  esset  cognitio,  in  quo 
nondum  est  cxistcntia  objecti,  quod  rcvera  ita 
non  cst^  quia  prioritas  originis  non  cst  priori- 
tas  in  quo,  sed  a  quo,  et  ut  sape  dixi,  non  cx- 
cbidit  facultatcm  omnimodam  in  cxistentia  ct 
cognitioue.  Cum  crgo  Pater  producit  Verbum 
suum  cx  cognitione  cjusdcm  Verbi,  ct  Spiritus 
sanctus  illos  intuitivc  cognoscit,  quia  videt  illos 
ut  entia  simphcitcr  nccessaria,  ac  proindc  ut 
existentia  simul  in  ipsa  ffiternitate,  hcet  cum 
hal)itudinc  originis,  quee  non  obstat  intuitivse 
cognitioni. 

10.  Quartum  ac  pra^cipuum  dubium  tactum 
in  argumcntis  supcrioris  capitis  erat,  an  sc- 
quatur,  Verbum  divinum  esse  imaginem  vel 
sui  ipsius,  vel  Spiritus  sanctus.  Sed  hoc  dubium 
suppouit  multa  dicenda  in  capitc  scptimo,  et 
idco  postea  mchus  tractabitur.  Nunc  brcvitcr 
dicimus,  ncutrum  ihorum  sequi,  quod  iln  o.s- 
tendemus. 

CAPUT  VI. 

UTRUM  VERBUM  DIVINUM  PROCEDAT  EX  COGNITIONE 
CREATURARUM   POSSIBILIUM. 

■1.  P?'ima  opimo  negans.  —  In  hoc  puncto 
clainor,  quam  in  prasccdcnti  cst  scntcntia  Scoti, 
negantis  procedcre  Verbum  divinum  ex  crea- 
turarum  cognitione  sive  futurarum,  sivc  possi- 
bilium.  Ita  docet  Scotusin  1,  dist.  2,  queest.  7, 
et  sumitur  ex  dist.  32,  qutest.  1,  idem  in  2, 
di.st.  1,  quiO.«t.  1,  ot  quodhbet,  decimo  quarto, 
§  Hic  iiUelligcndim  cst.  Eamdem  sententiam 
scquitur  ejus  schola,  ct  ex  modernis  exposito- 
ribus  divi  Tlioma'  aliqui  cam  constanter  defen- 
dunt. 

2.  Primum  fundamentum.  —  Fundamcnta 
afferuiitur  multa,  omnia  tamen  ad  hoc  prin- 
cipium  rcvocantur,  quod  iii  Patrc  prius  secun- 
dum  naturam  est  produccre  Filium,  quam 
cognoscerc  creaturas  ctiam  possibiles  :  crgo 
fieri  non  potest,  ut  Verbum  procedat  cx  cogni- 
tione  creaturarum,  quia  non  procedit  ex  aliquo 
postcriori  sc.  Antecedens  probatur  primo,  quia 
rcspectu  paternpe  cognitionis  creatura^,  .«imt 
secundarium  objectum  :  cognitio  autcm  prius 
natura  termhiatur  ad  primarium  objcctum. 


EX  COGNITIONE  CREATURARUM.  73^) 

(fuam  ad  secuudarium,  crgoPatcrprius  natura 
cognoscit  sc,  quam  crcaturas ;  crgo  prius  ctiam 
natura  j)roducitVcrbum,  quam  cogno.scat  crea- 
turas.  Proliatur  lucc  ultiina  conscquentia,  quia 
illa  cognitio  sic  prajcise  spectata  est  simi)lici- 
ter  infmita :  crgo  foecundissima,  cum  suppo- 
natur  prior  originc.  Itcm  illa  cst  sufficiens 
bcatitudo  Patris,  non  cnim  fit  beatus  cognos- 
ccndo  creaturas  :  ergo  cst  ctiam  sufficiens,  ut 
ex  vi  illius  habeat  consortium  Verbi,  et  Filii 
cadem  beatitudinc. 

3.  Secundum  fundamentim. — Quia  vcro  licec 
ratio  quoad  prioritatem  naturae  videtur  sup- 
ponere  distinctioncm  ex  natura  rei  inter  di- 
vina  attributa,  et  quoad  reliqua  vidctur  posse 
instari  in  cognitione  pcrsonarum,  idco  auge- 
tur  aliter  difficultas.  Quia  creaturge  non  solum 
sunt  objcctum  sccundarium,  sed  etiam  simt 
objcctum  quasi  accidentarium,  in  quo  mul- 
tum  difTcrunt  a  cognitione  personarum.  De- 
claro  assumptum  primo,  quia  coguitio  crea- 
turarum  etiam  possibilium,  non  cst  nccessaria 
Deo  ad  consummatam  pcrfcctionem  suani  : 
nullo  enim  inodo  indiget  creaturis,  etiam  ut 
objcctis,  ad  suam  perfectioncm,  nam  hoc  es- 
sct  imperfectio  in  ipso.  Secundo,  quia  non 
tanta  ncccssitate  creaturai  sunt  possibilcs, 
quanta  Deus  est  actu,  et  quanta  Verbum  pro- 
ducitur,  ergo  sunt  quasi  per  accidens  respectu 
Dei,  et  comprehcnsionis,  quam  de  se  habct. 
Ex  quo  ultcrius  sequitur,  cognitioncm  prima- 
rii  objecti  posse  dici  priorcm  natura,  quam 
hujus  sccundarii,  non  ob  distinctionem  a  partc 
rei  inter  cognitioncs,  sed  ob  distinctioncm,  et 
independantiam  unius  ab  alio.  Hinc  enim  re- 
sultat  illa  prioritas  naturai,  quse  dicitur  csse 
in  subsistcndi  consequcntia.  Quae  in  hunc  mo- 
duin  confirmatur  explicando  argumentum. 
Nam  si  per  impossibile,  crcaturae  non  essent 
possibiles,  nihilominus  Pater  csset,  et  se  pcr- 
fectissime  cognosceret,  ct  consequenter  Ver- 
bum  etiam  adajquatum  produceret,  quia  in 
nullo  pendet  a  creaturis  :  ergo  sigaum  cst 
Vcrbum  nunc  produci  sine  uila  quasi  depen- 
dentia  a  coguitione  creaturarum,  quamvis 
concomitanter  illoe  cognoscautur. 

•i.  Secunda  opinio  affirmans.  —  Nihilomi- 
nus  sccunda  scntcntia  affirmat,  Vcrbum,  pro- 
cederc  cx  scntentia  simplicis  intclligcntiee  crea- 
turarum  possibilium.  Quam  sine  dubio  tenet 
D.  Thomas,  1  part.,  quajst.  34,  art.  i,  ad  3, 
ubi  quoad  lioc  eodem  modo  loquitur  de  pro- 
cessione  Verbi  ex  crcaturarum  coguitione,  et 
persouarum.  Idem  sumitur  ex  art.  2  et  3,  et 
ex  quaest.  4,  de  Veritate,  art.  5.  Tenet  Gajeta- 


736                                                LIB.  IT.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

nus,  1  part.  supra,  et  Torres,  qusest.  27,  art.  3,  eodem  modo  procedere  Verbum  reprsesentati- 

in  fine,  et  fere  alii  expositores  his  locis.  Idem  vum  creaturarum,  sicut  creaturse  cognoscun- 

sentit  Ferrariensis  A,  contra  Gentes,  cap.  13,  tur  a  Deo.  Quodautem  recusat  appellare  Ver- 

licet    de   ordine   rationis    inter    cognitionem  bum  illud  Verbum  creaturarum,  exponit  D. 

creaturarum  in  Verbo,  et  productionem  Verbi,  Thomas,  dicta  q.  4,  de  Veritate,  art.  5,  ad  2, 

specialem  habeat  opinionem,  de  qua  in  capite  ideo  esse,  quia  Verbum  illud  non  est  a  creatu- 

octavo  dicam.  Tenet  etiam  Gabriel,  in  1,  dist.  ris,  non  vero  quia  non  sit  de  creaturis.  Itaque 

27,  queest.  3,  art.  3,  dub.  1.  Et  sumitur  ex  aliis  sensus  est,  non  esse  Verbum,  quod  trahat  ori- 

theologis  ibi,  et  ubicumque  disputant  de  scien-  ginem  a  creaturis  quamvis  sit  Verbum  reprae- 

tia  Dei,  ut  infra  declarabo,  sentans  illas,  ex  vi  suae  processionis.  Vel  etiam 

5.  Prolatio  ex  Augustino. — Atque  haec  sen-  noluit  Anselmus  vocare  Verbum  creaturarum, 
tentia  mihi  etiam  magis  probatur,  quam  pro-  quia  per  se  prirao  non  procedit  ad  reprsesen- 
bo  primo  ex  D.  Augustino,  Ub.  15,  de  Trinit.,  tandas  illas,  sed  secundario  et  vehiti  consecu- 
cap.  13  et  44,  ubi  inter  alia  dicit :  Verhwn  di-  tione  quadam.  Quod  etiam  D.  Thomas  in  illo 
vinitm  esse  de  omniius,  quw  sunl  in  scientia  art.  5,  vocavit  reprsesentare  illas  per  accidens, 
Dei:  nam  si aliquid minus esset in  Verbo,  quam  non  quia  hoc  proprie  accidat  illi  Verbo,  sed 
in  scientia,  non  esset  Verbum  ad(eq%atum.  Po-  quia  non  est  de  primaria  ratione  ejus,  ut  ex- 
test  autem  hoc  testimonium  infirmari  ex  eo,  pHcabimus.  Quantum  vero  spectat  ad  hanc 
quod  nimium  probare  videtur,  quia  Augusti-  locutionem,  non  est  inconveniens,  vocare  illud 
nus  etiam  de  scientia  futurorum  loquitur,  sed  Verbum  creaturarum,  sicut  scientiam  Dei  vo- 
hoc,  ut  statim  declarabo,  non  obstat,  quia  sa-  camus  scientiam  creaturarum.  Et  ita  passim 
tis  est,  quod  Verbum  procedat  ex  scientia,  loquitur  sanctus  Augustinus.  An  vero  idem  di- 
quse  est  futurorum,  quamvis  non  procedat  illa,  cendum  sit  de  imagine,  dicam  postea. 

ut  est  futurorum.  Ad  illud  autem  prius  necesse  7.  Ratio. — Ratio  communis,  ad  probandam 

est,  ut  procedat  ex  scientia  creaturarum  ipsa-  hanc  sententiam,  est,  quia  Verbum  divinum 

rum,  ut  possibiles  sunt.  Hanc  etiam  sententiam  procedit  ex  cognitione  comprehensiva  divini- 

indicavit  idem  Augustinus,  lib.  11  Confessio-  tatis,  sedtalis  cognitio  est  etiam  compreheusio 

num,  cap.  7,  dicens  :  Verbum  sempiterne  dici-  omnium  creaturarum  possibiHum,  ergo  proce- 

tur,  et  eo  sempiterne  dicuntur  omnia.  Sic  etiam  dit  ex  earum  cognitione.  Consequentia  patet 

sentit  Anselmus,  in  Monologio,  a  cap.  28,  us-  exdictis,  capitepr8ecedente:simili  enim  illatio- 

que  ad  44^  ostendens  Deum  unico   Verbo  sua  ne  conclusimus,  Verbum  procedere  ex  cogni- 

omnia  dicere,  quod  dicit  esse  perfectissimum,  tione  personarum,  non  tantum  materiaUter  et 

et  verissimum  respectu  omnium  creaturarum.  concomitanter,  sed  per  se  et  formahter.  Major 

Et  in  cap.  30,  declarat,  illud  Verbum  non  re-  vero  est  per  se  nota  :  minor  autem  est  com- 

quirere  futuras  creaturas,  sed  simpliciter  re-  munis  sententia  theologorum  dicentium,  Deum 

praesentare  creaturas.  cognoscere  omnia  in  se  ipso  tanquam  in  prima 

6.  Aliqui  tamen  interpretantur  Anselmum,  causa,  quia  compreiiendendo  se  et  omnipoten- 
ut  loquatur  de  creaturis,  non  prout  in  se  sunt :  tiam  suam ,  necessario  compreliendit  omnes 
neque  ut  cognoscuntur  possibiles,  sed  prout  crcaturas.  Et  ideo  e  contrario  dicunt,  creaturam 
sunt  eminenter  in  Deo,  et  referunt  hoc  testi-  videntem  Deum  posse  quidem  videre  in  eo  aU- 
monium  pro  contraria  sententia,quia,  ibi  capiti-  quus  ereaturas,  tanquam  in  causis,  non  tamen 
bus  31  et  32,  dicit:  Verbum  divinum  non  esse  omnes,  quia  comprehenderet  causam,  Quae 
verbum  creaturarum.  Sed  revera  expositio  est  constat  ex  1  part.,  q.  12  et  14,  et  ex  theolo- 
contra  mentem  Anselmi,  nam  c.  29,  ait,  illas  gis  in  1 ,  dist.  35  et  in  4,  dist.  49.  Quamvis 
creaturas,  quce  dicuntur  in  Verbo  esse  ad  imi-  enim  non  omnes  ita  sentiant,  tamen  graviores 
tationem  ejus,  quod  non  est  verum  de  creatu-  et  pUn^es  id  docent,  praisertim  D.  Thomas,  et 
turis,  prout  eminentes  sunt  in  Deo,  sed  prout  discipuU  ejus,  et  sine  dubio  quoad  principale 
in  se  suut,  vel  esse  possunt.  Item  quia  dicere  fundamentum  est  doctrina  Dionysii  et  Augus- 
creaturas,  prout  sunt  in  Deo,  nihil  aliud  est,  tini,  ut  supra  tractatu  1,  Ub.  3,  visum  est, 
quam  dicerc  Dcum  ipsum  ;  Anselmus  autcm  8.  Expenditurratio. — Primus  modus  expli- 
dicit  illo  Verbo  non  tantum  dici  Deum,  sed  e-  candi  scientiam  Dei. — Ut  autem  vis  hujus  ratio- 
tiam  creaturas.  Deniquc  quando  Deus  dicitur  nis  meUus  intelligatur,  ct  occurramus  respon- 
cognoscere  iion  tantum  se,  sed  etiam  creaturas,  siouibus,  simulquc  fundamcnta  contrariai  seu- 
nccessario  debet  intelligi  de  crcaturis,  prout  tenti»  diluamus,  adverto,  tribus  modis  posse  a 
distinguuntur  a  Deo ,  Anselmus  autem  docet  nobis  concipi  Deuui  per  scicntiam  suam  et  sui. 


CAP.  VI.  AN  VERBUM  PROCEDAT  EX  COGNITIONE  CREATURARUM.                           737 

cognoscere   creaturas   possibilcs.    Primo    per  tiam,  qnam  ad  crcatnras  possihilcs.  Qnia  licct 

enmdcm  omnino  actnm  rc  et  ratione,  pront  esscntia  sit  primarinm  oljjcctnm  ct  ratio  co- 

tcrminatnm  ad  adaqnatnm  objcctnm  snnm,  gnoscendi  creatnras,  tamen  propter  conncxio- 

tam  primarinm,  qnam  secnndarinm.  Et  in  boc  ncm  nnico  simplici  intnitn  cognoscnntnr  et  es- 

sensn  videntnr  locnti  tbcologi,  qni  asscrnnt,  scntia  ct  creatnrai  iu  ipsa.  Sicut  beatus  videns 

Dcnm  comprcbendcndo  se,  neccssario  ctiam  Denm  eadem  simpbci  actioue  et  attentionc  (nt 

comprebendere  creatnras,  qnia  ille  actus  nt  sic  rem  dcclarcm)  vidct  Dcnm  et  res  in  ipso  et 

perfecte  terminetur  ad  primarinm  objectnm  simvd  format  verbnm  ita  repraesentans  cssen- 

formabter  incbidit,  ac  necessario  postnlat  ex-  tiam  DEI,  ut  etiam  reprffisentet  creatnras  in 

tensionem,ctqnasitcrminationemadsccnnda-  ipsa.  Et  ita  facile  solvnntur  fundamcnta  con- 

rinm  objcctum.  Et  bic  modus  tribucndi  Deo  trariai  sentcntioe,  praitcr  ilbid,  quod  est  de  ne- 

scientiam  creaturarnm  possibibum ,  est  sine  cessitate  creatnrarum  possiljibum,  de  qno  sta- 

dubio  valdc  consentaneus  communi  doctrinai,  tim  dicam. 

quam  supposui  cx  Dionysio,  Augnstino,  divo  11.  Secnndo  modo  potest  intclbgi,  Denm 

Tboma  ct  abi.?.  Est  etiam  valde  conformis  di-  cognoscere  creaturas  ex  cognitione  snse  essen- 

vinse  pcrfectioni  et  simpbcitati,  ad  qnam  spec-  tige,  non  tamen  eodem  actn,  scn  eadcm  tcn- 

tat  cognosccre  perfecte  omnes  efFcctns  in  sna  dcntia  intellectns  sccnndum  rationem,  sed  vc- 

causa.  Qnod  tanto  simpbcius  et  perfectius  sit,  biti  duobns  actibns  ratione  distinctis,  qnorum 

qnando  ex  vi  nnins  formabssimi  actns  re  et  inins  sit  ratio  alterins,  sicnt  in  nobis  ex  cogita- 

ratione  ejnsdem,  qno  causa  comprebenditur,  tione  cansse,  si  pcrfecta  sit,  oritnr  statim  co- 

manifestautur  omnes  cfFectns  in  illa  eminenter  gnitio  effectns,  bac  tamen  interveniente  diffe- 

contenti,  manifestantur,  inquam,  non  sobim  rentia,  qnod  in  nobis  actus  ilb  snnt  reabter 

qnoad  ipsam  eminentiam  (boc  enim  non  esset  distincti,  et  unus  ab  altero  vere  et  reabter  cau- 

cognoscere  effectus )  sed  etiam  quoad  ipsos  ef-  satnr  et  interdnm  non  sine  temporis  snccessio- 

fectus  panicipabiles  a  tab  causa.  nc  ( in  quo  forte  ratio  discursns  consistit )  in 

9.  Declarari  etiam  potest  ex  cognitione  po-  Deo  autem  est  simpbci  et  eminenti  modo,  per 
tentise,  sive  objecti  in  creatnris.  Nam  cognitio  omnimodam  identitatem  realcm,  cum  distinc- 
potentise,  si  perfecta  sit,  et  prsesertim  compre-  tione  tamen  virtuab,  secundum  bunc  expb- 
hensiva,  necessario  debet  attingere  objectnm  candi  modnm.  Et  exhac  snppositione  et  decla- 
non  alia  cognitione  re,  vel  ratione  distiucta,  ratione  divinee  essentiai  videtnr  procedere  con- 
sed  se  ipsa  formabter,  quia  propter  connexio-  traria  opinio. 

nem  illarnm  rerum  non  potest  ad  nnam  pri-  1 2.  Verumtamen  sic  etiam  dupbci  ratione 

mario  et  perfecte  terminari,  quin  transeat  ad  mibi  dispbcet  iba  opinio.  Primo,  qnia  uon 

abam.  Sic  ergo  Dens  comprchendendo  sese,  approbo   bunc   modnm  expbcandi  scientiam 

eomprehenditomnipotentiamsuam,  etideone-  Dei  erga  creaturas,  quia  nec  virtualcm  dis- 

cessario  iba  comprehensio  transit  ad  creatnras  cursum  in  Deo  admitto,  sed  simpbcissimnm 

ut  possibiles.  Potest  quideni  assignari  differen-  modum  cognoscendi  effectus  in  cansa.  Deinde 

tia,  quia  potentia  creata  dicit  transcendenta-  qnia  non  video,  cur  posita  scientia  ibo  modo, 

lem  babitndinem  ad  objectnm,  a  quo  speciem  non  sic  etiam  ponendum  Verbum  productnm 

sortitnr,  quod  de  divina  potentia  dici  non  po-  ex  tota  illa,  nt  utramqne  rationem  incbidit, 

test.  Verumtamen  non  oportet  connexionem  nt  ita  Verbnm  sit  adseqnatum  divinoe  scien- 

inter  objectum  et  potentiam  qnoad  cognosci  tise,  sicnt  Angustinns,  dixit,  et  perfectio  ilbus 

ex  eadem  ratione  oriri :  sed  qnod  in  creaturis  Vcrbi  postulat.  Et  declaratnr  in  hunc  modum, 

facit  habitudo  potentise  ad  objectnm,  in  Deo  qniajuxta  ibam  sententiam  dnplex  est  in  Deo 

potest  efiicere  eminentiabs  continentia  effec-  scientia  rationedistincta,  nna  sui,  etaba  crea- 

tuum   in  potentia  et  essentiabs  dependentia  tnrarum,  et  uuaqua^que  iUarum  dicit  perfec- 

creaturarum  possibibnm  a  creatrice  essentia.  tionem   formalem    necessario    convenientem 

10.  Secimdus  modus  declarandi  scientiam  DEO,  et  ratione  distinctam  ab  altera,  perti- 
Dei. — Sic  ergo  expbcata  cognitione  creatura-  neutemqne  ad  attribnta  essentiaba.  Ergo  iUa 
rum  in  Deo,  manifestnm  est  ex  ratione  facta,  scientia  secundum  utrumque  rationem  est 
Verbum,  fp.iod  producitur,  ex  comprehensiva  productiva,  seu  ratio  sufficiens  producendi 
cognitione  ess  enti£B,  consequenter  etiam  pi*o-  "\^erbum  ergo  sicut  iUa  est  in  re  una,  et  ra- 
duci  ex  simpbci  inteUigentia  creaturarum,  tione  duplex,  ita  pcr  iUam  producitur  uniim 
Nccpie  esse  abquod  verum  instans  naturffi,  in  Verbum  adffiquatum  in  re  quod  sit  Verbum  et 
quo   Ula  cognitio  prius  terminetur  ad  essen-  DEI,  et  creatm^arum  secundum  distinctionem 

I.  47 


738      '                                         LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

rationis.  Probatur  prior  consequentia  (reliqua  etiam  ad  relationes  ad  intra,  et  in  hoc  solo 

enim  clara  sunt)  quia  etiam  illa  scientia  divi-  necessario  consistere  perfectionemrealemejus, 

na,  iit  est  scientia  creaturarum  est  infniita  et  ad  compreliensionem  illius  olijecti  non  iu- 

qusedam  perfectio,  et  consequenter  actus  in-  digere  cognitione  alicujus  rei  extra  se.  Et  ni- 

telligendi  infinitns,  et  ideo   necessarius,  cum  liilominus  eo  ipso,    quod  creatura  possibiles 

pertineat  ad  essentialem  Dei  perfectionem,  et  sunt,  habere  illam  scientiam  vim  repreesen- 

de  se  prius  origine  conveniens  Patri :  ergo  est  tandi  illas,  et  consurgeie  in  ipsa  respectum 

foecundus  ad  productionem  Verbi.  rationis  ad  tale  objectum,  per  quem  constitui- 

43.  Quocirca^  hcet  juxtahunc  modum  exph-  tur  in  esse  scientise  creaturarum.  Unde  fit,  ut 

candi  scientiam  Dei  intehigi  possit  scientia  illa  hic  respectus  minus  necessarie,  et  quasi  acci- 

prius  ratione  terminata  ad  essentiam^  quam  dentarie  Deo  couveniat,  ac  propterea  iha  scien- 

ad  creaturas,  et  consequenter  intehigi  possit  tia  sub  ea  ratione  non  sit  Verbi  divini  .pro- 

Verbum,  ut  prochictum  per  iUam  in  illo  priori  ductiva.    Et   juxta  hunc  modum   exphcandi 

terminatam  solum  ad  essentiam  :  tamen  sicut  scientiam  divinam  circa  creaturas  possibiles, 

hoc  modo  non  concipitur  adsequate  tota  scien-  videntur  ahqui  moderni    auctores  defendere 

tia  Dei,  ita  nec  Verbum  adsequate  productum,  priorem  sententiam. 

et  ideo  non  sequitur  in  re  ipsa  non  prochici  ex  15.  Mihi  autem  imprimis    difficile  videtur 

scientiacreaturarum,  quia  consequenter  intel-  ilhid  fundamentum.  Primo^  quia  scientia  crea- 

hgendum  est,  in  secundo  signo  rationis,  quasi  turarum  sic  exphcata  non  videtur  esse  perfec- 

aclsequate  compleri    productionem  ejus.   Qui  tissima,  quahs  Deo  attribui  debet,  quia  non 

modus  concipiendi^  et  loquendi  nuham  inge-  est  cognitio  efFectuum  in  causa,  haec  autem 

rit  difficultatem,  neque  est,  quod  ihud  prius,  est  perfectissima.  Secundo,  quia  vix  potest  in- 

et  posterius  ahquem  decipiat,  quia  haec  signa^  telligi,  quod  divina  scientia  post  repriesenta- 

seu  instantia  rationis  non  ponunt  prioritatem,  tionem  (ut  ita  dicam)  ipsius  DEI  tanquam  ob- 

in  qua  vere  unum  sit  prius  ahero,  sed  sohim  jecti  intelhgibihs,  reprsesentet  vere,  et  reahter 

explicant  rationes  varias  in  eadem  simphcissi-  omnes  creaturas  possibiles^  et  non  propter  con- 

ma  re  contentas  :   et  ita  facile  expediuntur  nexionem  cum  essentia  sua,  sed  per  sese  prop- 

fundamenta  contraria.  Sohim  superest  exph-  ter  perfectionem  suam ,  et  tamen  quod  hoc 

candum,  quomodoscientiacreaturaruminDeo  nihil  perfectionis  reahs  dicat  in  iha  scientia, 

tam  necessaria  sit^  sicut  ipsum  Verbum  divi-  cum  ex  suo  genere  scientia  cujuscumque  ob- 

num,  quod  statim  preestabo.  jecti  scibihs  dicat  perfectionem   simphciter. 

14.  Tertius  modus  explicandi  scientiam  Dei.  Neque  in  hoc  est  simile,  quod  affertur  de  scien- 

—  Tertio  modo  potest  intehigi  scientia  crea-  tia  visionis  :  nam  haic  supponit  scientiam  sim- 

turarum  in  Deo,  ita  ut  non  sit  per  cognitio-  phcis  intelhgentiae  earumdem  omnino  rerum, 

nem  illarum  in  essentia  Divina  tanquam   in  ut  possibihum^  et  ideo  mirum  non  est,  quod 

causa,  nec  per  cognitionem  iUarum  ex  cogni-  illae  esedem  res  eo  ipso,  quod  futurse  sunt,  re- 

tione  divinitatis  tancpiam  ex  cognitione  causte :  prsesententur  per  eamdem  scientiam  immuta- 

nccpie  etiam  ita,  ut  hsec  duplex  scientia  sit  in  tam.  Hic  autem  non  supponitur  scientia  ejus- 

DEO  duplex  perfectio  ratione  distincta  :  sed  dem  rei  iho  modo,  necjue  etiam  aherius  rei, 

sohim  per  simphcem  reprsesentationem  ipsa-  in  qua  cognoscantur  crcaturse  possibiles  :  et 

rum  creaturarum,  quse  in  DEO  ultra  cognitio-  ideo  vix  potest  inteUigi  iUa  veluti  extensio 

nem  sui  nuUam  realem  perfectionem  addat :  scientise  sine  perfectione  reah  secundum  ra- 

sed  soium  respectum   rationis  ad  creaturas.  tionem  distincta.  Prsesertim,  quia  in  scientia 

Declaratur  exemplo  scientiee  simphcis  inteUi-  visionis  ratione  cogimur  ad  illam  dicto  modo 

gentiae ,  et  visionis  :  distinguuntur  enim  in  explicandam,  propter  immutabilitatem  divinse 

Deo  ratione,  non  vero  tanc|uam  perfectiones  scientiee,  hic  autenx  nuUa  est  ratio ,  propter 

rcales  ratione  distinctse,  sed  solum  per  respec-  quam  hoc  asserendum  sit,  neque  id  pertinet 

tum  rationis,  qui  nostro  modo  intcUigendi  con-  ad  divinam  perfectionem.  Cur  ergo  obscurio- 

surgit  in  illa  scientia,  cjua^  erat  simplicis  intel-  rem  reddemus  modum  explicaudi  scieutiam 

ligentiai,  eo  ipso,  quod  objectum  ejus  futurum  illam? 

est,  et  comparato  iUo  respectu  jam  est  scientia  16.  Tam  necessario  creaturcc  refrcesentaii- 

visionis,  sinc  uUa  additione  reali.  Ita  ergo  in  tiir^  in  Verlo  siciit  in  scientia  Dei. — Addo  vero 

pr»senti  conciperc  possumus  divinam  scien-  ulterius,  etiam  admisso  iUo  modo,  nihil  esse, 

tiam,  ut  tcrminatam  ad  solam  cssentiam  DEI  cur  negemus,  Verbum  procedere  cx  scieulia 

tanquam  ad  rem  omnino  absolutam,  et  simul  crcatm-arum.  Quia  etiam  iUa  scieutia  est  sim- 


CAP.  VI.  AN  VERBUM  PROCEDAT 

plicitcr  ncccssaria  iion  solnm  in  sc,  scd  ctiam 
ut  actn  rcpra^scntans  crcatnras,  lioc  antem  so- 
lum  est  prodnci  cx  cognitionc  crcatnrarum. 
Conscqncntia  patct  cx  illo  principio,  quod  hoc 
Vcrbnm  cst  adasquatnm  illi  scicntiai,  ut  sa^pc 
dixi  cx  Angnstino^  ct  idcm  habct  Athanasins 
in  cpistola  de  dccretis  Niccnai  Synodi,  etindc 
probat  nnitatem  illius  Vcrbi,  quam  rationcm 
nos  snpra  declaravimus.  Antcccdcns  vero  pa- 
tet,  quia  illa  scicntia  Dci  nccessario  rcprse- 
sentat,  qnidqnid  est  repraiscntabile,  scd  crca- 
tnrse  possibilcs  snpponnntnr  natnraliter  re- 
prifisentabiles  per  scientiam,  ergo  neccssario 
reprsesentantnr  per  illam  scicntiam. 

17.  Dicetur  fortasse,  scientiam  illam  Dei 
necessario  rcprtcsentare  creaturas,  ut  possibi- 
lcs,  scd  non  tam  necessario,  ac  Pater  prodncit 
Verbnm  snum,  atque  hoc  satis  esse,  ut  Ver- 
bum  non  proccdat  ex  illa  scientia  ut  reprse- 
sentante  creaturas  possibiles.  Sed  contra  pri- 
mo,  quia  Hcet  daremns  hanc  inaiqnaUtatem 
in  necessitatc,  nihilominns  cnm  cadem  pro- 
portione  loquendnm  esset  de  Verbo  et  scientia. 
Nam  Verbuni  ctiam  repreesentat  creatnras 
possibiles  necessario,  nt  omnes  fatentur,  et  est 
per  se  notum  ex  illo  principio,  qnod  est  Ver- 
bum  adffiquatum.  Uude  hanc  reprsescntatio- 
nem  habet  ex  vi  sua3  processionis,  qnia  ex  vi 
ilhus  totam  scientiam  Dei  habet,  secundnm 
absohitnm  esse  ilUus.  Ad  qnod  necessario  se- 
qnitur  reprasentatio  creaturarnm  tanta  ne- 
cessitate,  quanta  illaj  snnt  possibiles.  Ergo 
accommodando  singula  singnhs,  sicnt  in  scien- 
tia  distingunntur  illa  duo,  scihcet  esse  et  re- 
pra?senlare  creatnras,  ita  et  in  Verbo  distin- 
gnenda  sunt,  ergo  verbum  quoad  esse  proce- 
dit  ex  scientia,  nt  est,  et  quoad  rcprffisentatio- 
nem  crcaturarum  ex  cognitionc  illarnm. 

1 8 .  Tam  necessario  repra^sentanhir  crcaturce 
possiiiles,  sicut  Verhwni  producitur.  —  Adhnc 
etiam  ulterius  addo,  non  minns  neccssario 
scientiam  Dei  reprEesentare  creaturas  nt  pos- 
sibiles,  quam  procedat  Verbum  a  Patre.  Pro- 
batur,  qnia  illa  scientia  est  prior  origine  in 
Patre,  non  sohim  secnndnm  se,  et  absohite 
spectata,  sed  etiam  utactu  rcpraesentans  crea- 
tnras  possibiles.  Quod  ita  ostendo:  nam  crea- 
turae,  ut  sint  possibiles,  non  pendent  per  se 
a  Verbo,  ut  Verbum  est,  sed  a  Deo  ut  sic,  et 
ab  omnipotentia  ejns,  qute  est  prior  origine 
in  Patre,  ergo  etiam  possibihtas  creaturarum 
secundum  se  est,  ut  ita  dicam,  origine  prior : 
ergo  etiam  actuahs  rcprrescntatio  carum  in 
scientia  Patris  est  prior  origine,  ergo  iha  re- 
praesentatio  est  tam  necessaria,  ac  Verbi  ema- 


EX  COGNITIONE  CREATURARUM.  739 

natio  est  origine  posterior.  Qnia  si  illa  repra- 
sentatio  est  simphcitcr  nece.ssaria,  ct  indepen- 
dcns  ab  cmanationc  Vcrbi,  ct  prior  iha  saltcm 
prioritatc  originis :  nihil  obstare  potest,  qno- 
minus  sit  seqne  necessaria.  Et  conseqnenter 
ex  cadcm  prioritate  conchiditur,  Verbnm  pro- 
dnci  per  illam  scientiam  nt  jara  actu  reprce- 
sentantem  creaturas  possibilcs. 

19.  Ohjectioni  occurritiir.  —  Sed  aiunt,  ut 
creatnraj  sint  possibiles  per  omnipotcntiam 
Dci,  supponi  cx  partc  illarnm  qnamdam  pos- 
sibihtatem  objectivam,  qua;  solet  vocari  non 
repugnantia,  qnae  non  est  in  iUis  tam  neces- 
saria,  sicnt  est  Verbi  existentia :  sed  contra, 
qnia  vel  creatnree  habent  hanc  qnalemcumque 
possibihtatem  ex  Deo,  seu  cx  divinis  ideis:  vel 
habent  quasi  ex  se  sine  dcpendcntia  a  Deo. 
Priori  modo  necessariam  habeut  illam  possi- 
bihtatem  quasi  ex  neccssaria  denominatione^ 
vel  conjnnctione  cnm  ideis  divinis,  et  ex  hac 
parte  non  minns  necessario  habent  iham , 
quam  Vcrbum  existat,  et  ahoqni  habent  il- 
lam,  cnm  prioritate  originis  respectu  Verbi, 
ut  cxphcavi.  Si  autcm  posteriori  modo  conci- 
piatur  illa  non  repngnantia  ex  parte  creatu- 
rarnm,  plane  est  tam  necessaria  in  sua  nega- 
tionc,  sicnt  Vcrbum  in  sno  esse  actnah,  qnia 
est  sine  dependentia  ab  aho  in  iUa  nam  repn- 
gnantia.  Tota  antem  ncccssitas  Dci  est  neces- 
sitas  independentise,  ergo  in  hoc  est  ffiquali- 
tas.  Neqne  hoc  est  inconveniens,  quia  non  est 
sequahtas  in  re  positiva,  sed  in  negatione 
quadam. 

20.  Ad  fundamenta  contrarire  sententi(P. — 
Et  hinc  facile  patet  responsio  ad  totum  fnn- 
damentum  contrariornm.  Ad  illam  vero  con- 
ditionalem,  in  qua  fit  magna  vis,  si  creaturce 
non  essent  possihiles;  Verhim  nihilominus  esset 
perfectim.  respondet  rccte  Cajetanus,  dato 
antecedenti,  non  recte  inferri,  de  facto  non 
procedcrc  Verbum  ex  scientia  creaturarnm: 
sicut  c  contrario  dicere  quis  potest,  hcet  Ver- 
bum  non  produccrctur,  creaturas  esse  posse, 
quia  non  pendent  per  se  a  Verbo,  ut  tahs  per- 
soua  est,  quantum  est  cx  partc  sna.  Et  tamen 
non  sequitnr,  quod  de  facto  non  producantur 
per  Verbum,  qnia  Ucet  ex  parte  creaturarum 
non  esset  necessarium  Verbum  productum, 
cx  parte  Dei  uccessarium  est.  Ita  ergo  e  con- 
trario  dici  potest,  qnamvis  ex  parte  Verbi 
prsecise  considerati  non  sit  necessaria  possi- 
bihtas,  vel  non  repugnantia  creatnrarum :  ta- 
men  qnia  ahas  per  se  necessaria  est ;  ideo  iUa 
posita  per  modnm  termini  relationis,  neces- 
sarinm  omnino  esse,  ut  Verbum  producatnr 


740  LIB.  IX.  DE  VERBI, 

ex  scientia  actu  reprsesentante  ipsas  creatu- 
ras.  Deinde  addi  potest,  posita  illa  hypotliesi 
impossibili,  Verbum  fore  seque  perfectum 
comparative  (ut  ita  loquar)  id  est,  tam  per- 
fectum,  quantum  esset  tunc  scientia  Dei.  Ab- 
solute  tamen,  nec  scientia  Dei  esset  tam  per- 
fectd,  nec  Deus  ipse,  quia  non  esset  omnipo- 
tens.  Quod  si  dicas,  non  supponi  impotentiam 
in  illo,  sed  tolli  possibilitatem  non  repugnan- 
tioe  ex  parte  creaturarum.  Respondeo,  tam 
impossibile  esse  hoc  posterius,  sicut  ilhid,  et 
non  posse  toUi  illam  possibihtatem  ex  parte 
creaturarum,  quin  tollatur  a  Deo  positiva 
perfectio  omnipotentise,  ac  subinde  scientiee, 
et  totius  divini  esse. 

21.  Resolutio  qucestionis. — Conchisio  igitur 
ex  dictis,  Verbum  divinum  simphciter  proce- 
dere  ex  cognitione  creaturarum,  ut  possibihum, 
ac  proinde  Verbum  divinum  ex  vi  suee  proces- 
sionis  dicere,  non  tantum  respectum  ad  Patrem, 
sed  etiam  ad  creaturas,  et  in  universum  res 
necessario  cognitas  a  Deo.  Quod  docuit  D.  Tho- 
mas  in  iha  qua^st.  ^^,  etsequuntur  omnes  ejus 
discipuli,  et  sumitur  etiam  ex  Augustino,  dicto 
hb.  7,  de  Trinitate,  a  principio,  et  hbro  etiam 
15.  Ratio  autem  est,  quia  Verbum  per  se  primo 
dicit  ordinem  ad  res  cognitas  tanquam  reprse- 
sentans  eas,  cum  ergo  inter  eas  comprehen- 
dantur  creaturae,  ut  ostensum  est,  ad  illas  dicet 
similem  respectum.  Cujus  oppositum  significat 
Gabriel,  in  1,  dist.  27,  quaest.  3,  art.  3,  dub.  \, 
sed  iu  re  non  contradicit.  Sohim  cnim  inten- 
dit  respectum  non  esse  realem,  quod  nos  fate- 
mur,  et  est  per  se  clarum.  Loquimur  ergo  de 
respectu  rationis,  et  de  hoc  non  formahter,  sic 
enim  a  ratione  fmgitur,  sed  fundamentahter, 
quia  reprajsentatio  a  nobis  non  concipitur,  nisi 
per  modum  respectus. 

22.  Respectus  in  creaturis  unde  sit  iti  Verlo. 
— Sed  contra.  Ergo  hic  respectus  est  proprius 
Verbi,  quia  convenit  ihi  ex  vi  suee  processionis : 
ergo  convenit  illi  ratione  suee  proprietatis  per- 
sonahs,  et  non  ratione  essentise :  nam  ea,  quse 
sunt  propria,  non  conveniunt  ex  ratione  com- 
muni,  sed  ex  particulari:  consequens  autem 
est  falsum,  ergo.  Propter  hoc  Aureolus,  in  1, 
dist.  27,  ut  refert  etiam  Caprcolus  ad  argu- 
menta  contra  quintam  couchisionem  concedit, 
respectum  hunc  convenire  verbo  ratione  suee 
proprietatis,  et  non  ratione  essentise.  Opposi- 
tum  autem  D.  Thomas,  d.  qusest.  3i,  art.  3, 
ad  1,  et  ibi  Cajetanus  et  ahi.  Ferrariensis  -4, 
contra  Gcntcs,  c.  13.  Capreolus  supra,  atque 
ibidcm  etiam  Scotus,  quu?st.  3.  Qui  dicuntre- 
prasentationcm  rerum  couvcnire  Verbo  ratio- 


SEU  FILII  PERSONA. 
ne  essentise,  non  ratione  fihationis.  Et  ratio 
est,  quia  hsec  reprsesentatio  est  intenectuahs, 
unde  convenit  Verbo  ratione  ipsius  actus  in- 
telhgendi  ihi  communicati :  tahs  autem  actus 
absolutum  quid  est,  ut  supra  ostendi.  Unde 
hsec  sententia  vera  est  loquendo  de  propria 
forma,  quse  est  ratio  reprsesentandi.  Propter 
argumentum autem  factum  addo  ex  D.  Thoma, 
in  1,  dist,  27,  qusest.  1,  art.  3;  ahud  esse  loqui 
de  ratione  formah  repraesentandi ,  ahud  de 
modo  habendi  illam.  Primum  convenit  Verbo 
ratione  essentia^,  ut  recte  probatum  est.  Secun- 
dum  autem  convenit  ratione  proprietatis.  Unde 
reprsesentare  intellectuahter  creaturas,  non  est 
proprium  Verbi,  sed  commune  omnibus  per- 
sonis,  ut  convincit  ratio  facta,  habere  autem 
hanc  repraesentationem,  ut  communicatam  ex 
vi  suse  formahs  processionis ,  est  proprium 
Verbi,  et  ideo  in  hoc  involvitur  proprietas  ejus. 
Et  ita  nuUa  est  repugnantia  aut  retractatio  in 
D.  Thoma,  quamvis  oppositum  Cajetanus  dixe- 
rit. 

CAPUT  VII. 

AN  VERBUM  DrVINUM  PROCEDAT  EX  SCIENTIA  VISIO- 
NIS,  VEL  ALIQUO  MODO  CONTINGENTE  CREATURA- 
RUM. 

1.  Prima  opinio  affirmans.  —  Supponimus, 
Deum  ex  seternitate  cognoscere  res  futuras  se- 
cundum  reales  existentias,  quas  habituree  sunt, 
quam  cognitionem  scientiam  visionis  theologi 
appeUant,  eamque  ratione  distinguunt  a  scien- 
tia  simphcis  intelhgentiae.  De  hac  ergo  scientia 
sub  hoc  conceptu  et  respectu  loquimur,  nam 
dicta  in  capite  superiori  sohim  de  simphcn  iii- 
teUigentia  procedunt,  ita  enim  semper  locuti 
sumus.  NonnuUi  ergo  moderni  docent,  Verbum 
procedere  ex  divina  scientia  etiam  sub  hoc  res- 
pectu  spectata,  id  est,  ut  attingit  creaturas  fu- 
turas  in  qualibet  differentia  temporis  secundum 
existentias  earuin,  et  attribuunt  D.  Tliomffi, 
1  part. ,  queest.  34,  art.  3,  et  quoest.  37,  art.  2, 
ad  3,  quia  his  locis  absolute  docet,  Verbum 
procedereexcognitione  omnium  creaturarum, 
nihU  distinguens  inter  cognitiouem  simplicem, 
vel  visionis :  nec  inter  creaturas,  ut  futm-as,  vel 
possibilcs.  Fortius  videtur  hoc  suaderi  ex  Au- 
gustiuo,  hb.  83  qucestionum,  queest.  03,  ubi 
sentit,  Verbum  dicere  respectum  ad  creaturas, 
ut  faciendas,  ponderatque,  ideo  potius  fuisse 
appellatum  a  Joanue  Verl)um,(\yy\v^  rationem, 
quia  ratio  non  dicit  respectum  ad  res  facien- 
das,  sicut  Verhum. 

2 .  Fundamentum . — Atque  hinc  potest  ratic- 


CAP.  VII.  AN  PROCEDAT  EX  SCIENTIA  VISIONIS.  741 

ne  suadcri  hrec  scntcntia.  Qnia  quidquid  Ver-  loco,  quKst.  37,  comparat  in  hoc  proccssionem 

bum  divinum  habet,  ex  sua  processionc  habet,  Verl)i  et  amoris  :  at  certum  cst,  Spiritum  sanc- 

scd  Verbum  divinumhabctrespectumad  crea-  tum  non  procederc  ex  amore  libcro  creatu- 

turas  existcntcs,  non  sohim,  ut  ficri  possimt,  rarum,  ut  infra  vidcbimus,  ergo  necVerbum 

sed  ctiam  ut  fumt,  crgo  habct  totum  hoc  ex  ex  scientia  hbcra,  quahs  est  scientia  visionis, 

sua  processione,  ergo  non  sohim  procedit  ex  nt  tahs  cst. 

scicntia  simphcis  intelhgentise ;  scd  etiam  vi-        ^.  Fundamentum. — Ratione  probatur,  quia 

sionis.  Ut  cnim  Vcrbum  dicatur  procedcre  cx  Verbi  processio,  ut  est  reahs  productio,  est 

ahqua  scientia  ab  ahquo  rcspcctu,  non  opor-  simphcitcr,  etomnimodonecessariajatscientia 

tet,  quod  totum  suum  esse  habeat  per  illam  visionis,  ut  taUs  est,  non  est  necessaria,  sed 

scientiam,  ut  spectatam  sub  illo  rcspectu ;  sed  ita  contingcns,  ut  potuerit  non  esse  in  DEO 

satis  est,  ut  sub  ahquo  etiam  respectu  suo  sit  absohite  loquendo,  crgo  non  procedit  Verbum 

per  iham  cum  proportione  et  accommodando  in  re  ipsa  per  illam  scicntiam,  ut  tahs  est.  Et 

singula  singulis.    Et  confirmatur  apphcando  declaratur  in  hunc  modum,  quia  fundamcn- 

quamdam  rationem,  qua  supra  utebamur  pro  tum  iUius   scientiae  est  simphciter  posterius 

scicntia  simphcis  intelhgentiee.  Diccbamus  e-  ratione,  quam  productio  Vcrbi,  ergo   multo 

nim,  quod  hcet  scieutia  crcaturarum,  ut  pos-  magis  ipsa  scientia,  ergo  non  potest  Verbum 

sibilium  non  esset  in  Deo  tanquam  in  causa,  produci  per  illam  scientiam.  Consequentias, 

nec  secundum  proprium  conceptum,  diceret  ut  claras  suppono,  et  declaro  antecedens.  Nam 

perfectionem,  nec  esset  tam  neccssaria  sccun-  fundamontum  scientiai  visionis  est  decretum 

dum  illum  respectum,  sicut  absohita  scicntia  hberum  vohmtatis  Dei,  quo  vult,  talem  rcm 

Dci  in  se :  nihilominus  Verbum  procedcret  ex  esse,   vel  saltem   permittit,   ut  fiat,  volendo 

iha  scientia  creaturarum,  non  ut  per  iham  ut  concurrere  ad  ihius  factionem :  Hoc  autem  de- 

sic,  haberet  esse  simphciter,  sed  ut  haberet  cretum ,  ut  tale  est ,  non  intelhgitur  esse  in 

rcpreesentationem  creaturarum  :   ergo   idem  Deo,donecetFihus,  etSpiritussanctussintpro- 

dicendum  cum  proportione  est  de  scientia  vi-  ducti.  Tum  quia  naturaha  sunt  priora  hberis, 

sionis.  Nam  verbum  (ut  ita  dicam)  non  tantum  et  ratione,  et  subsistendi  consequentia :    pro- 

est  Verbum  simphcis  intenigentise,  sed  etiam  cessiones  autem  personarum  sunt  naturales, 

visionis.  Atque  ita  nihil  obstabit,  quod  scien-  et  decretum   iUud  est  hberum.  Tum  etiam 

tia  iUa,  ut  sic,  hbera  sit,  quia  non  est  hbera  quia  sicut  actiones  ad  extra  sunt  indivisse,  ita 

quoad  suam  perfectionem  realem;  sed  sohim  et  vohmtates,  seu   decreta  hbera  vohmtatis 

quoad  illam  terminationem  :  et  eodem  modo  DEI,   a  quibus  exteriores   actiones   proxime 

et  non  habet  ilhim  respectum  contingenter  manant.   Quapropter  loquendo  formahter,  et 

Verbum  necessario.  in  se,  Pater  non  prius  ratione,  vel  origine  ha- 

3.  Opinio  negans  vera. — Nihilominus  sim-  bet  decretum  ahquod  hberum  ad  extra,  quam 

phciter  dicendum  est,  Verbum  divinum  non  Fihus,  nec  prius  vult  creare,  quam  Fihus  id 

procedere  ex  scientia  creaturarum  existentium  veht,  nec  communicat  Fiho  ilhid  decretum  ut 

ut  sic,  seu  ex  scientia  visionis,   aut  hbera  vel  sic,  sed  communicat  vohmtatem,  vel   etiam 

contingente,  ut  tahs  est.  Hoc  tam  certum  exis-  vohtionem,   quse  postquam  in  omnibus  per- 

timavit  Scotus,  locis  citatis  in  prsecedenti  ca-  sonis  necessaria  existit  terminata  ad  prima- 

pite,  ut  oppositum  intulerit  tanquam  manifes-  rium  objectum,  ex  consensu  omnium  hbere 

tum  absurdum,  ut  probaret  suam  sententiam  terminatur  ad  hoc,  vel  ihud  objectum  secun- 

ibi  tractatam.   Cui  respondentes  Cajetanus  et  darium.  Ergo  illud  decretum  inteUigitur  om- 

fere  ahi  Thomistse  ibidem  citati,  hanc  etiam  nino  esse  post  Fihi  proccssionem,  ergo  muUo 

sententiam  admittimt,  et  ideo  negant  iUatio-  magis  scientia  visionis,  ergo  non  potest  Ver- 

nem  Scoti,  nam  revera  est  longe  diversa  ratio,  bum  procedere  per  scientiam  visionis,  ut  taUs 

ut  statim  dicam.  Divus  autcm  Thomas  hcet  in-  est. 

distinctc  locutus  fuerit,  tamen  (siverbaejus        5.  Solvitur    contrari^m  fundamentum.  — 

expendantiu")  satis  indicat  loqui  de  simphci  et  Unde  solvitur  facile  ratio  facta  pro  contraria 

necessaria  scientia  creaturarum,ut  possibihum  sententia,  et  inteUigitur  difierentia  inter  scien- 

nam  dicit,  Verbum  per  iUam  scientiam  proce-  tiam  simpUcis  inteUigentiae  et visionis.  Concedo 

dere,  ut  expressivum  et  factivum  creaturarum  enim,  Verbum  divinum  habere  respcctiim  re- 

(dicta  qugest.  34,  art.  3,  in  corpore,  et  ad  ul-  proesentandi,  non  solum  ad  creaturas  possibi- 

timum)  esse  autem  factivum  dicit  sohmi  res-  lcs,  sed  etiam  ad  existcntes,  seu  futuras,  vel 

pectum  ad  creaturas  ut  possibiles :  et  in  aho  faciendas,  quia  per  Verbum  omuia  facta  sunt, 


742  LIB.  IX.  DE  VERBI, 

et  in  ipso  simt  omniiim  rerum  faciendarum 
idese.  Dico  tamen^  non  accepisse  Verbum  res- 
pectum  hunc  per  productionem  suam  imme- 
diate,  et  ( ut  ita  dicam )  formaliter,  quamvis 
dici  possit  accepisse  illam  fundamentaliter, 
et  quasi  materialiter,  et  ideo  non  processisse 
ex  illa  scientia  libera,  ut  talis  est^,  sed  solum, 
ut  scientia  est  earumdem  rerum  ut  possibi- 
lium,  quse  sine  illa  mutatione  sua,  vel  nova 
perfectione  repraesentat  etiam  res  futuras,  eo 
ipso,  quod  futurae  sunt.  Nam  (ut  supra  tetigi) 
dupliciter  potest  Verbum  accipere  aliquid  per 
suam  productionem  oeternam,  uno  modo  im- 
mediate,  et  formaliter,  ut  accipit,  verbi  gratia, 
virtutem  spirandi,  altero  modo  in  radice,  sicut 
accipit  relationem  spirationis  activoe.  Priori 
modo  accipit  ex  vi  suae  processionis  scientiam 
simplicis  intelligentia^  creaturarum ,  ut  actu 
jam  terminatam  ad  illas  ut  possibiles  sunt. 
Posteriori  autem  modo  recipit  scientiam  visio- 
nis,  quia  recipit  talem  scientiam,  quse  statim 
rsepraesentabit  creaturas,  ut  existentes  eo  ipso, 
quod  futurse  sint,  absque  ulla  nova  perfectio- 
ne^  sed  solum  ex  vi  illius,  quam  habet  recep- 
tam  per  suam  processionem. 

6.  Discrimen  inter  scientiam  Visionis ,  et 
simplicis  intelligentice.  —  Ratio  autem  hujus 
differentise  est,  quia  scientia  creaturarum  pos- 
sibiHum  ut  sic  est  prior  origine  et  simpKciter 
essentialis,  et  non  pendet  ex  ahquo  actu  com- 
muni  ipsi  Verbo,  et  ideo,  ut  talis  est,  supponi- 
tur  in  Patre,  et  communicatur  Verbo,  et  Ver- 
bum  per  illam  procedit.  At  vero  scientia  visio- 
nis  nullo  modo  est  prior  origine,  nec  ut  talis 
est,  est  essentialis,  imo  pendet  ( ut  ita  loqua- 
mur)  ex  decreto  hbero  communi  ipsi  Verbo,  et 
ideo  non  potest  intelhgi  Verbum  esse  ab  illa, 
seu  per  illam,  ut  talem,  sed  potiusiham  quo- 
dam  modo  esse  a  Verbo,  in  quantum  ab  iho 
simul  cum  Patre,  et  Spiritu  sancto  est  decre- 
tum  hberum,  quo  consummatur  scientia  iha 
in  ratione  visionis.  Quia  vero  ex  parte  scientise 
jam  erat  positum  sufTiciens  fundaraentum  hu- 
jus  respcctus,  solumque- expectabatur  termi- 
nus  :•  et  Verbum  cx  vi  suai  processionis-  accepit 
illam  scientiam,  ideo  ex  vi  ilhus  dicitur  acce- 
pisse  radicahter  etiam  scientiam  visionis,  nam 
formaliter  accepit  scientiam  iham  de  se  re- 
lira?sentativam  reruni  futurarum,  si  futurfB 
sint.  Et  ha3c  fuit  mens  D.  ThonKe.  Nec  aliud 
sensit  Augustinus,  sohim^nimdixit,  Verbum 
dicerc  respectum  ad  res  faciendas ,  non  vero 
docet,  Verbum  procedere  per  illam  scicntiam 
ut  habentem  jam  illum  respectum.  Diftcron- 
tia  autem,  quam  Augustinus  constituit  iuter 


SEU  FILII  PERSONA. 
Verhim  et  Rationem,  universahs  non  est,  nam 
et  Verbum  esse  potest  de  re  mmquam  futura, 
et  ratio  etiam  esse  potest  de  re  facienda,  et  ita 
Athanasius  in  epistola  de  decretis  Nicense  sy- 
nodi  indifi^erenter  utitur  ihis  vocibus.  Et  divus 
Thomas,  1  p.,  q.  JS,  n.  3,  significat,  in  Deo 
esse  rationes  rerum  tam  futurarum,  quam  ea- 
rum,  quaj  nunquam  futurse  sunt. 

7.  DuUum. — Responsio. — Atque  ex  his obiter 
expeditur  dubium,  quod  hic  tractari  solet,  quid- 
nam  sit  secundum  rationem  prius  in  seterno 
Patre,  producere  suumVerbian,  an  cognoscere 
res  reprsesentatas  inVerbo.  QuodattingensFer- 
rariensis  4,  contra  Gentes,  cap.  13,  respondet, 
prius  Patrem  producere  Verbum  suum,  quam 
cognoscere.  Moveturque  argumento  sumptoex 
analogia  ad  nostrum  verbum,  quia  nos  prius 
producimus  verbum,  quam  per  ihud  cognos- 
camus.  Sed  hoc  argumentum  non  urget,  quia 
non  oportet  servari  inhoc  proportionem,quia 
nos  producimus  Verbum  ex  indigentia,  ut  su- 
pra  dixi,  et  per  ihud  constituimur  formaliter 
intehigentes.  Pater  autem  seternus  mtehigit 
per  suam  essentiam,  et  producit  Verbum  ex 
foecunditate  scientiee  suse,  non  ex  indigentia, 
ut  capite  ultimo  hujus  hbri  amplius  exphca- 
bimus.  Dico  ergo,  posse  esse  sermonem,  vel 
de  cognitione  earum  rerum,  ex  quarum  ac- 
tuah  scientia  Verbum  producitur,  ut  sunt  di- 
vinitas,  personse  et  creaturffi  possibiles  ut  sic, 
vel  de  cognitione  creaturarum  ut  existentium. 
In  priori  sensu  dico,  Patrem  prius  ratione  co- 
gnoscere  tales  res,  quam  producat  Verbum, 
hcet  in  re  sint  omnino  simul.  Hoc  uhimum 
constat,  quia  ibi  nec  est  proprietas  durationis, 
nec  causahtas,  nec  reahs  ordinis,  cum  nulla 
sit  distinctio  in  re  inter  producere  Patris,  et 
cognoscere.  Prioritas  autem  etiam  secundum 
rationem  in  hoc  sohim  fundatur,  quod  Pater 
cognoscendo  producit,  Unde  nostro  modo  in- 
tehigendiy-quia  cogHoseit ,  producit;  et  ideo 
prius  etiam  eognoseit  nostro  intehigendi  mo- 
do.  Quod  etiam  communis  modus  loquendi 
declarat,quia  dicimus  Patrem  producereexco- 
gnitione  harum,  vel  iharum  rerum,  crgo  con- 
cipimus  cognitionem  ut  ratione  priorem.  Id- 
que  confirmari  potest  ex  his ,  -quae  de  dicere 
et  intelligtre  diximus  ,  hbro  primO  >  capite 
sexto.  At  vero  loquendo  de  cognitione  libera 
futurarum  rerum,  sicdicendum  est,  prius  Pa- 
ti-em  producere  Verbum  suum,  quam  has  res 
actu  <M>guoscat.  Probatur,  quia  in  quacumque 
persona  divina  prius  est  aetio  naturahs,  quam 
hbera,  et  ita  iu  Patre  prius  est  generare,quam 
vehe  crearc,  crgo  prius  est  produccre  Verbum, 


CAP.  VIII.  SIT-NE  FILIUS  VERA  IMAGO.  743 

qiiam  cognoscerc  creatnras,  ut  factas,  vel  fa-  libernm  actnalc ,   ct  qnod  in  hoc  difFerat  a 

ciendas.  Item  in  Patre  prior  cst  scicntia  sim-  scicntia  visionis,  qnia  non  est  hsec  ratio  adse- 

plicis  intelligentiffi,   quam  visioni.s,  scd  cum  quata  illius  ordinis  .sccundum  rationem,  vcl 

scientia  naturali,  et  simplicis  intellifjfcntiffi  im-  ori,t>iuem,  sed  contingcntia  qua'cumque  .snf- 

mediatc  conJTuigitur,  ac  necessario  Vcrbi  pro-  ficit.   Quia  quidcpiid  cst  simpliciter  neces.sa- 

ductio,  cum  scientia  autem  vi.sionis  non  ita  rium  ncce.ssitate  absoluta,  ct  maxime  divina, 

immediate,  sed  interveniente  libcro  actn  vo-  cst  prius  simplicitcr,  quam  id,  quod  est  quovis 

hintatis,  ergo  prior  est  Vcrbi  productio.  De-  modo  contini^ens.  Unde  in  ipsis  creaturis  ob- 

nique  ex  proxirac  dictis  in  hoc  capitc  hoc  satis  jcctivc  cognosccudis,  prius  simpliciter  est,  esse 

constat,  al)sohite  possibiles  quam  esse  futui-as,  ctiam 

8.  Duhimn  alitid. — Occurrit  autem  hoc  loco  sub  hac,  vel  illa  coiuhtione.  Et  ita  non  cst  ve- 
speciahs  dubitatio  dc  scientia  contingcntium  rnm,  in  quocumque  signo  a^ternitatis  prflece- 
conditionatorum,  quam  multi  mcdiam  vocant,  dcre  illas  veritates  conditionatas,  nam  prius 
et  nos  eam  in  DEO  esse  supponimus,  sive  hoc^  est  (ut  ita  loquar)  signnm  possibilitatis,  quam 
sive  illo  uomine  vocetur.  Est  ergo  dubium  an  futuritionis  conditionatce.  Naturalis  autem 
idem  dicendum  de  illa  sit,  quod  de  scieutia  vi-  scientia  Dei,  et  productio  ad  intra,  ac  dcniqnc 
sionis ,  scilicet ,  quod  Vcrbum  divinum  non  quidquid  in  Deo  simpliciter  necessarium  est, 
procedat  ex  tali  scientia  crcaturarum  sic  co-  intelligitur,  esse  in  primo  gradu  nccessitatis , 
gnitarum,  et  quod  prius  ratione,  vel  origine  atque  ante  omnem,  ct  qualemcumquc  contin- 
sit  productio  Verbi,  quam  haic  scientia  sit  in  gcntiam. 

DEO,  vcl  in  Patre.  Videtur  enim  esse  aliqua 

dissimilitudo,  quia  hfec   scientia  non  suppo-  CAPUT  VIII. 

nit  in  DEO  decretum  liberum,  sed  solam  ob- 

jecti  veritatem,  quse  ex  decreto  DEI  actuali,  sit-ne  verbum  vera,  et  naturalis  imago 

seu  in  rc  posito  (quod  aliqui  absolutum  vo-  patris. 

cant)  non  pendet,  sed  solum  cx  futuritione  rei 

sub  tali  conditione,  qua3  futuritio  non  pendct  1.  Exponitur  sensus.  — Durandi  opinio. — 

ex  prsesenti  decreto,  quod  habeat  DEUS,  est  Duo  possumus  de  hoc  Filii  attributo  inquirere. 

ergo  ex  hac  parte  tam  naturalis  hsec  scientia,  Unum   est ,  an  proprie ,   et  sine  metaphora 

quam  scientia  simplicis  intelligentioe.  Et  alio-  Verbo  attribuatur,  et  hoc  explicamus  per  vo- 

qui  illa  futuritio,  si  vera  est,  in  quocumque  ces  illas,  vera,  ct  naturalis.  Alterum  est,  aii 

signo  seternitatis  vera  est :  ergo  et  scientia^  hoc  attributum  sit  notionalc,  ct  ita  proprium 

qure  statim  resultat  secundum  habitudinem,  Verbi,  ut  non  sit  commune  aliis.  Et  de  hoc 

velterminationem,  ad  tale  objectum  scibilein  puncto   nihil   Iiic   tractandum    proponimus  , 

eodem  signo  cst ;  ergo  ex  illa  producitur  Ver-  quia  tria  sunt,  quse  per  illam  ncgationem  pos- 

bum.  sunt  excludi,  Pater,  Spiritus  sanctus,  et  crea- 

9.  Resolutio.  —  Nihilominus  dicendnm  ccn-  turoe,  et  de  Patre  quidem,  ct  crcaturis  nulla 
seo,  Verbum  divinum  non  procedere  ex  hac  est  difficultas,  et  ideo  obiter,  ac  facile  expe- 
scientia,  quia  simpliciter  est  coutingens ;  nam  dictur  :  de  Spiritu  sancto  vero  est  qnidem  dif- 
licet  posito  objecto  tali,  necessario  sequatur  in  ficultas  propria  illius,  quee  in  peculiari  libro  de 
DEO  IiEec  sciehtia,  tamen  objectum  illud  sim-  illo  commodius  tractabitur.  Igitur  in  quffis- 
pliciter  coiitingens  est,  potuissetque  aliter  se  tione  proposita  Durandus,  in  1,  dist.  28,  nega- 
habere,  et  ideo  iion  potest  Verbum  divinum  ex  tive  respondet,  quia  propria  imago  requirit 
tali  scicntia  prOcedere,  quia  solum  procedit  ex  propriam  similitudinem  ,  qua;  non  est  in 
his,  quai  naturalia  sunt.  Unde  consequenter  Verbo,  cum  in  illo  iion  sit  realatio  realis  simi- 
etiam  censeo ,  prius  secimdum  rationem ,  vel  litudinis  ad  Patrem ,  sed  potius  identitas  in 
originem  esse  in  Patre,  vel  a  Patre  naturalem  natura. 

Verbi  prOductionem,  quam  quod  hanc  scien-  2.    Vera  resolntio.  —   Dicendum  vero  est, 

tiam  conditionatam  habeat,  ut  talis  est,  id  est,  Vcrbum  csse  vcram ,  et  uaturalem,   ac  pro- 

Ut  actu  terminatam  ad  talem  vcritatem  condi-  priissimam  imaginem  Patris.  Ita  D.  Thomas  1. 

tionalem  contingentem.  Quia  secundum  illum  part.,  q.  35,  ubi  Cajetanus  et  alii;  Bonaveutu- 

respcctum  non  e.st  necessaria  ,  nec  iiaturalis,  ra,  in  1,  dist.  31,  2  p.,  art.  1,  q.  1;  Capreoliis, 

et  in  Patrc  omnia  naturalia  sunt  priora  coii-  dist.  27,  q.  2;  Henricus  quodlibet  4,  et  q.  2, 

tingentibus  quocumque  modo.    Undc  non  rc-  Et  probatur  primo,  quia  Scriptura  ita  loquitur, 

fcrtj  quod  illa  scientia  iiou  suppouat  decretum  et  a  Patribus  cum  proprietate  intelligitur,  ct 


L 


744  LIB.  IX.  DE  VERBI, 

potest  sine  inconvenienti  ita  intelligi,  ut  ra- 
tione  statim  ostendetur,  ergo  ita  intelligenda 
est.  Major  coustat  ad  Golossens.  1  :  Qui  est 
imago  Dei  invisiUlis;  ad  Hebreeos  1  :  Et  figu- 
ra  seu  character  suhsta^itice ,  seu  Jiypostasis 
ejus.  Minor  quoad  priorem  partem  constat  ex 
omnibus  Patribus  exponontibus  haec  loca ,  et 
illud  etiam  Geneseos  1 .  Faciamus  liominem  ~ad 
imaginem,  et  idem  habet  Athanasius,  sermone 
4,  contra  Arianos,  et  Epistola  de  decretis  Ni- 
cense  Synodi,  Gyrillus,  lib.  1,  Thesauri,  cap.  1, 
ubi  vocat,  incommunicahilem ,  et  increatam  Pa- 
Iris  imaginem,  in  qua  Pater  videtur ,  juxta 
iUud  :  Qui  videt  me,  videt  et  Patrem.  Ambro- 
sius  vero  1 ,  de  Fide ,  capite  4 ,  exponens  de 
hoc  mysterio  ilkid,  Sapientise  7.  Splendor  est 
lucis  wternce,  speculum  sine  macula,  et  imago 
bonitatis  illius.  Speculum  dicit  vocari,  quia  in 
eo  videtur  Patcr,  imago,  qida  in  eo  est  plenitu- 
do  virtutis.  Idem  docet  Hilarius  7 ,  de  Trini- 
tate,  Augustinus,  hb.  7,  c.  2 ,  qui  etiam  videri 
potest  hbro  de  decem  chordis,  cap.  8,  et  Hbro 
de  Incarnatione  Verbi  (sic  ejus  est),  cap.  10 
et  15. 

3.  Ratio  assertionis.  —  Ratione  declaratur 
hsec  veritas,  nam  propria  imago  est  similitudo 
ab  ahquo  expressa,  sed  verbum  divinum  est 
hujusmodi,  ergo  est  vera,  et  propria  imago. 
Minor  constat,  quia  verbum  procedit  a  Patre, 
et  procedit  illi  simiUs  in  natura  ex  vi  suse  pro- 
cessionis.  Major  autem  declaratur  late  ab  Au- 
gustino ,  libro  Quaistionum  in  Deuterono- 
mium,  q.  4,  et  hb.  83  qusestionum,  q.  74,  et 
Hb.,  imperfecto  Genesis  ad  litteram,  capite 
ultimo,  ubi  ait,  sine  similitudine  non  posse 
esse  perfectam  imaginem,  ut  per  se  notum  est, 
similitudinem  vero  non  sufficere,  quia  licet 
duo  homines  sint  inter  se  maxime  similes,  si 
inuis  ab  altcro  non  procedit,  non  est  unus 
imago  alterius.  Sunt  ergo  illa  duo,  scilicet,  si- 
militudo,  ct  processio  necessaria  ad  imaginem: 
quod  autem  sufficiant,  patet  etiam  ex  commu- 
ni  usu.  Unde  inter  homines  Filius  censetur 
imago  Patris,  sicut  Genesis  3,  dicitur  de  Adamo 
genuisse  Seth  ad  imaginem,  et  similitudi^iem 
suam  :  Solum  ergo  requiritur  ad  imaginem, 
quod  ab  aliquo  procedat  similis  illi.  Addit  D. 
Thomas  supra,  et  super  ad  Golossenses  1,  et 
ad  Hebrffios  1 ,  necessarium  esse,  ut  similitudo 
sit  in  specifica  forma,  aut  in  eadem  natura, 
aut  in  proprio,  et  quasi  cxpresso  signo  illius. 
Quod  est  certum ,  tamen  in  ipsa  voce  Simili- 
tudinis  satis  continctur,  quia  non  ccnsetur  ab- 
sohitc  similc,  quod  illam  unitatem,  vel  conve- 
nicntiam  cura  altero  non  habet.   Unde  vcsti- 


SEU  FILII  PERSONA. 
gium  hominis,  sicut  non  est  imago,  ita  nec 
dici  potest  simile  homini  absolute,  sed  cuidam 
parti  ejus.  Et  homo  non  dicitur  imago  Dei, 
sed  ad  imaginem  Dei,  quia  non  habet  simih- 
tudinem  quasi  specificam  cum  Deo,  nec  refert 
Deum,  ut  Deus  est,  sed  solum  secundum  ana- 
logam  imitationem.  Alii  addunt,  necessarium 
esse,  ut  procedat  ad  reprsesentandum  :  Augus- 
tinus  vero  hoc  non  addidit,  et  potest  bene,  et 
male  intelligi,  et  ideo  necessarium  non  est, 
illud  addere  :  nam  si  processio  cum  simihtu- 
dine  recte  explicetur,  ibi  sufficienter  contine- 
tur  illa  particula,  quatenus  verum  sensum  ha- 
bere  potest. 

4.  Explicantur  conditiones  imaginis.  —  Ut 
ergo  tota  magis  contest ,  duo  illa  similitudo  et 
processio  magis  explicanda  sunt,  Similitudo 
enim  duplex  intelligi  potest.  Una  est  per  ve- 
ram  convenientiam,  seu  unitatem  in  forma, 
vel  natm-a.  Altera  est  similitudo  tantum  re- 
prsesentationis  absque  prsedicta  imitate.  Prior 
reperitiu'  in  imagine  naturali,  ut  est  Filius 
respectu  Patris,  et  aliquo  modo  in  imagine  ar- 
tificiali,  saltem  quantum  ad  exteriorem  for- 
mam,  et  figuram  speciei  maxime  significativam, 
ut  notavit  D.  Thomas,  dicta  q.  35.  Posterior  si- 
militudo  attribui  potest  Verbo  mentis  nostrae , 
quod  etiam  solet  imago  objecti  appellari,  cum 
quo  tamen  revera  non  habet  formalem  conve- 
nientiam  in  .specifica  forma,  tamen  quia  re- 
prsesentat  illud,  dicitur  imago  illius,  et  idem 
potest  considerari  suo  modo  in  phantasia ,  et 
visu,  atque  etiam  in  specie  intelligibili ,  vel 
sensibili. 

5.  Filius  est  imago  oh  naturce  unitatem.  — 
Dicunt  ergo  aliqui  ,  Verbum  divinum  esse 
imaginem  propter  similitudinem  hujus  poste- 
rioris  rationis,  non  propter  unitatem  natura- 
lem,  idque  propter  argumentum  Durandi,  et 
ut  melius  explicent  hoc  attributum  esse  pro- 
prium  Verbi.  Sed  quamvis  verum  sit,  in  Ver- 
bo  divino  esse  illud  genus  reprsesentationis , 
non  solum  respectu  Patris,  sed  etiam  respectu 
omnium ,  ex  quorum  cognitione  procedit  (ut 
dicemus)  nihilominus  verum,  atque  certum 
existimo,  rationem  imagiuis  primario,  et  pro- 
pric  iUi  convenire,  propter  eamdem  naturam, 
quam  ex  vi  sua3  processionis  a  Patre  accipit. 
Id  enim  non  obscure  significavit  Paulus  ad 
Hebrseos  1,  cum  Filium  vocavit  Figurayn,  seu 
characterem  Patris.  Et  ibi  expositores  nota- 
runt,  prffisertim  Ambrosius  dicens,  figuram 
vocavit,  quam  alihi  formam  appellat,  ad  Philip- 
penses  2,  Qui  cum  in  forma  Dei  esset,  forma 
enim,  et  imago  unum  declarant,  scilicet,  perso- 


CAP.  VIII.  SIT-NE  FILIUS  YERA  IMAGO.                                               745 

narum  frqualitatem,     In   codem  sciisu  dixit  ccdentem,  ct  principium  suum,  ct  lianc  voca- 

Lucas  22  :  Solus  Christus  cst  plena  imago  Dei  mus  similitudinem,  quidquid  sit  dc  relatione 

propter  expressam  in  se  paternce  claritudinis  rcsultante. 

unitatem.  Idcm  liabct  Cyrillus  cum  Alcxan-  8.  Qua'  po^ocessio  necessaria  adimaginem. — 

drino  Concilio,  in  Epistola  dccima,  probata  in  Circa  altcrum,  scilicet  processionem,  advcrten- 

Concilio  Ephcsino.   Propter  eamdem ,  inquit ,  dum  est,  duobus  modis  possc  imaginem  pro- 

quam  cum  illo  liabet  essentiam ,  etimago,  et  ccdere  ab  co,  cujusest  imago.  Primotanquam 

cJiaracter ,  et  splendor  est  gloria'  ejus.   Idcm  ab  exemplari  cognito.   Sccundo  tanquam  a 

aperte  sentit  Augustinus,  locis  citatis  :  nam  principio  activo,  id  cst,  producentc.  Prior  mo- 

illo  capitc  ultimo  Geneseos  ad  litteram  imper-  dus  non  habet  locum  in  Vcrbo  divino,  quia 

fccto  hbro  dicit :  Filium  esse  imaginem  propter  per  ipsummet  actum  cognosccndi,  et  per  pri- 

perfectam  similitudinem,  liabere  autem  perfec-  mum  actum  cognitionis  paternai  procedit.  Ne- 

tam    similitudinem  ,    quia   Patris   naturam  quc  ille  modus  est  necessaruis  ad  imaginem 

plenissime  lialet.  Idem  dicta  q.  74,  talem  dicit  ut  sic,  ut  patet  in  imaginc  naturah  hominis, 

esse  hanc  imagincm ,  ut  non  tantum  sit  simi-  quahs  Fihus  cst  Patris.  Sed  spcciahter  iUe  mo- 

Us,  scd  ctiam  tequahs,  quod  habet  ex  naturoj  dus  invenitur  in  imagine,  artificiah,  ct  perti- 

unitate.  Etdicto  lib.  de  Decem  chordis,  cap.  8,  net  ad  imperfectionem  ejus,   quia  propria  et 

aii:  Filium  esse  irnaginem,  quiahoc  est,  quod  hbera  causahtate  fit.  Unde  etiam  participari 

Pater.  Et  reliqui  Patres,  quos  retuh,  et  refe-  potest  ab  imagine  naturah,  quse  per  inteUec- 

ram,  idem  sentiunt.  tum  hbere  fit,  quomodo  factus  est  homo  ad 

6.  Ratio  vero  est,  quia  FUuis  est  imago  na-  imagincm  et  simihtudinem  Dei ,  Deus  enim 
turahs  tanquam  vcrus  Fihus,  ad  naturalem  cognoscendo  naturam  suam  inteUectualem,  vo- 
autem  imaginem  et  maxime  iUam,  quee  sub-  hut  participationem  iUius  homini  imprimere, 
stantialis  est ;  et  ad  filiationem  sufiicit,  maxime  et  sic  fecit  iUum  ad  imaginem  suam.  Non  est 
necessaria,  estsimihtudo  per  unitatem  naturee,  ergo  hic  modus  procedendi  necessarius  ad  ra- 
et  hsec  per  se  sufficit.  Si  vero  adjungatur  si-  tionem  imaginis,  sed  prior  sufficit,  et  neces- 
mul  repreesentatio  inteUectuahs,  erit  propter  sarius  est,  et  (sechisa  imperfectione  causahta- 
perfectum  modum  iUius  processionis,  non  quia  tis)  ad  veram,  et  propriam  imaginem  natura- 
ex  prsecisa  et  generah  ratione  imaginis,  ut  sic,  lem.  Constat  autem  hunc  processionis  modum 
illud  necessarium  sit,  ut  plane  constat  in  ima-  convenire  Verbo  divino  respectu  Patris. 

giue  hominis  respectu  Patris  sui.  Altera  vero  9.  Addi  etiam  potest,  aliquando  imaginem 

simUitudo,  quse  est  per  solam  reprsesentatio-  proccdere  ex  re  reprasentata  tanquam  ex  ob- 

nem  inteUectualem,  revera  non  sufficit  ad  pcr-  jecto,  non  jam  prajcognito,  sed  cognoscendo 

fectam  et  propriissimam  imaginem,   si  ahas  (ut  sic  dicam)  per  talem  actum,  quod  inveni- 

formalis  simUitudo  non  intercedat.  Nam  pro-  tur  in  imagine  nostra  intentionali.  Sic  enim 

pria  simihtudo  fundatur  in  unitate,  seu  conve-  verbiun  nostrum  procedit  ab  objecto,  cujus 

nientia  formah,  ubi  ergo  non  est  haec  conve-  imago  aliquo  modo  existit.  Tamen  et  iUa  pro- 

nientia,  neque   est  propria  simUitudo  :  ergo  cessio  ad  genus  principh  activi  in  nobis  redu- 

neque  propriaimago,  qiiia  ut  Augustinus  dixit,  citur,  et  imago  illa  eo  modo,  quo  reprffisentat, . 

simihtudo  est  de  intrinseca  ratione  imaginis.  naturahs  est,  nam  verbum  mentis  naturahter 

7.  Durandosatisfit.—^eqyxQdiVgnmQiiiwm  reprajsentat,  et  sit,  vel  producitur.  Cumque 
Durandi  contra  hoc  quidquam  refert,  quia  non  Verbum  divinum  sit  proprie  verbum,  iUi  etiam 
agimus  de  similitudinc  pro  relatione,  sed  pro  potest  accommodari  hic  modus  emanationis, 
fundamento,  seu  unitate,  hujusmodi  autem  semotis  imperfectionibus,  ut  in  capite  sequenti 
similitudo  propriissima,  est  inter  Patrem  et  Fi-  commodius  declarabo. 

hum,  non  obstante  unitatc  natm-se,  ut  in  supe-  10.  Atque  ita  obiter  data,  et  exposita  est 

rioribus  ostendi,  et  docent  Patres  citati.  Eo  vel  trimembris  divisio  imaginis  in  natm-alem,  ar- 

maxime,  quod  sicut  iUa  relatio  similitudinis  tificialem,  et  inteUectualem,  et  indicatum  est 

est  rationis  in  Filio,  ita  et  rclatio  reprsesen-  etiam,  in  quibus  hsec  membra  differant,  aut 

tantis  :  ergo  quoad  has  relationes  par  erat  ra-  conveniant.  Quarum  notitiam  habere  oportet, 

tio.  Quocirca  iUa  unitas  numerica  naturffi,  et  quia  in  Scriptura  Verbum  nominatm  vocibus 

identitas  in  iUa  uon  solum  non  minuit  pro-  significantibus  has  omnes  imagines,  ut  simt 

prictatem  imaginis,  verum  potius  perficit  il-  Figura,  et  character,   Verhum,  etimago,  sul)- 

lam.  Quia  qi;anto  major  est  iUa  uuitas,  tanto  stantice.  Ut  intelhgamus,  quidquid  pcrfectius 

est  perfectior  conveuientia  in  forma  inter  pro-  est  in  omni  imagine,  reperiri  in  Verbo  sine 


746                                                LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILII  PERSONA. 

imperfectione,  atque  ita  esse  propriam^  et  per-  illas  diias  conditiones  simul  ad  rationem  ima- 

fectam  imaginem.  Nam  in  formali  conceptu  ginis  necessarias,  prfficipue  processionem,  nisi 

imaginis  ut  sic  nulla  imperfectio  includitur,  rcspectu  Patris  :  ergo  illius  tantum  potest  esse 

vit  ex  dictis  patet.  et  dici  imago.  Magis  autem  hoc  confirmahitur, 

H.  Deinde  ex  dictis  facile  est  intelhgere,  et  solvetur  difficultastotadiscurrendo  per  om- 

Patrem  seternum  ncc  sui,  nec  aharum  perso-  nia,  ad  quee  Verhum  potest  comparari,  et  quasi 

narum,  nec  omnino  aharum  rerum  posse  esse  inductione  ostendendo,  nullius  alterius  posse 

imaginem.  Non  quidem  sui,  quia  nuilo  modo  esse  imagincm. 

a  se  distinguitur,  et  ideo  nec  simihs  sibi,  sicut  3.    Verbum  non  esse  imaginem  sui. — Primo 

nec  Ecqualis  dici  potest :  non  etiam  aliarum  ergo  certum  est,  Verbum  non  esse  imaginem 

personarum,  quia  licet  illis  similis  sit,  et  pro-  sui,  quia  neque  a  se  procedit,  neque  sibi  est 

prie  dicatur,  non  tamen  ab  illis  procedit.  Et  simihs,  quia  nuho  modo  a  se  distinguitur.  Di- 

inde  nascitur  peculiaris  difTicultas  de  Spiritu  ces,  hinc  sequi,  Verbum  non  esse  imaginem 

sancto,  quia  est  similis  Patri  et  Verl)o,  et  ab  Patris,  quia  Deus  est  ipse  Pater,  sed  qua  Pater 

ilhs  procedit,  et  ideo  quwrendum  de  illo  re.stat,  est,  quia  quatenus  Deus  est,  non  distinguitur 

an  .sit  imago  et  consequenter,  an  hoc  attribu-  a  Filio.  Conscquens  autem  est  falsum,  quia 

tum  soli  Fiho  conveniat,  quod  libro  undecimo  Verbum  non  est  simile  Patri,  ut  Pater  est,  sed 

disputavimus.  Nunc  vero  supponimus  lianc  esse  ut  Deus  est,  quia  similitudo  non  est  attendenda 

propriam  notionem  Filii,  ac  subinde  Spiritum  in  notionalibus,  sed  in  essentialibus,  ut  dixit 

sanctum  imaginem  non  esse.Tandem  interro-  D.  Thomas,  1  part.,  quoest.  35,  art.  2.  Respon- 

gari  hic  potest,  an  Filius  sit  imago  Patris  tan-  deri  potest  primo  :  Verl)um  esse   imagiuem 

tum,  quia  Deus  est,  an  etiam,  ut  Pater  est.  Ad  Patris,  ut  Pater  est,  quia  eum  inteUectualiter 

hoc  vero  commodius  in  capite  sequenti  res-  reprsesentat,  non  sohim  ut  Deum,  sed  etiam 

pondebimus.  secunclum  propriam  rationem  Paternitatis,  et 

procedit  a  Patre,  non  solum  ut  a  principio  pro- 

CAPUT  IX.  ducente,  ut  quod  et  propriissime,  sed  etiam  ut 

ab  objecto  cognito.  Sed  hoc  nou  recte  dicitur, 

siT-NE  FiLius  soLius  PATRis  IMAGO.  quia  sola  rcprcesentatio  intentioualis  non  sufii- 

cit  ad  perfectam  rationem  imaginis,   qualem 

1 .  Eatio  duhitandi.  —  Ratio  dubitandi  esse  in  divino  Verbo  intelligere  debemus,  nisi  tran- 

potest,  quia  Verbum  mentis  est  vera  et  natu-  seat  in  substantialem  unitatem.  Et  ideo  Paulus 

ralis  imago  objectorum  omnium,  ex  quorum  vocavit  Verbum  Figuram  sulstantiw  ad  He- 

cognitione  procedit,  sed  verbum  non  tantum  breeos  1 ,  ut  denotaret  consubstantiahtatem , 

procedit  ex  cognitione  Patris,  sed  etiam  Spiri-  sicut  ibi  D.  Thomas  adnotavit.  Et  eamdem  con- 

tus  sancti  et  creaturarum,  ut  dictum  est  capite  substantiahtatem  appellatione   absoluta  ima- 

quinto  et  sexto,  ergo  non  est  tantum  imago  ginis  significatam  esse  ad  Colos.  1,  omnes  Pa- 

Patris,sedetiainahorum.Majorprobatur,  quia  tfes  intellexerunt,  Ut  supra  retuli.  Unde  Ver- 

Verbum  habet  duas  illas  conditiones  necessa-  bum  beatorum,  seu  visio  beatitica,  non  potest 

rias  ad  iffiaginem  objeCti  per  illud  cogniti .  Nam  absblute  dici  imago  Dei  invisibilis,  aut  Trini- 

iinpriniis  habet  sirnilitudinem,  cum  reprsesen-  tas,  licet  inteiitibiialiter  illa  rcprsesentet,  quia 

fat  objectum :  deihde  liabet  emanationem,  quia  non  repraesentat  secundum  convenientiam  ha- 

ex  objecto  et  pbtentia:  nascituf  Verbum.  Et  turalem.  Uhcle  intentionalis  imago  revera  est 

augetur  amplius  difficultas  respectu  Spiritus  imago  secundum  qiiid.   Et  praeterea  impro- 

sancti,  quia  Filius  non  tantum  est  similis  illi  priissime  chcituf  Filius  prOcedere,  ut  ab  ob- 

secundum   intcllectualenl  feprsesentationem,  jecto  cbgnito,  ut  in  simili  statim  dicam. 

sed  etiam  secUndum  naturalem  et  perfectam  4.  VerMm  esse  imaginem  Patris  ut  Deus 

similitudincm  substantialem,  et  aliofpii  proce-  est.  —  Dico  ergo,  Filium  esse  imaginem  Pa- 

dit  ab  illo  saltem  ut  ab  objecto  cognito,  ergo  tris,  ut  Deus  est  formaliter  locpiendo,  id  est, 

est  imagb  illius:  si  particula  ut  designat  formalem  rationem 

•    ^.'  Eesdlutio.  —  Nihilominns  .concors  sen-  terminandi  relationem  imaginis,  quamvis  Pa- 

tentia  tlieblbgofuni  esse  videtuf,  Verbum  so-  ten.itas  sit  conditio  uccessaTia,  ut  Pater  possit 

lum  esse  imagiuGm  a>tefni  Patris,  sub  hoc  euim  e.sse  terminus  illius  rclationis.  Cum  enini  dici- 

rcspcctu  hanc  proprictatem  Vcrbi  declarant,  et  mus,    Filium  es.^se   imaginem  Patris,   Fihum 

non  sub  alio,  eodCmqUe  modo  loquuntUr  Pa-  concipimus  ut  sul>jcctum  relatum,  Patrem  vc- 

tres.  Ratio  vero  est/  quia  vcrbum  iibii  habet  ro  ut  tcr miuuni  illius  relationis,  rclatio  antem, 


CAP.  IX.  SIT-NE  SOLIUS  PATRIS  IMAGO.  747 

quam  indicat  nomen  imaginis,  seu  per  quam  prium  Filii^  et  involvat  relationem  ad  eum, 

nos  imaginem  explicamus,  non  est  alia^  quara  cujus  est  imago,  niliilominus  inde  non  multi- 

relatio  similitudinis  :  connotat  vero  ex  parte  plicentur  personales  proprietates  Filii^  etiamsi 

imaginis,  quod  talis  relatio,  seu  fundamen-  nomen  imaginis  synonymum  non  sit,  nec  cum 

tum  ejus  sit  acceptum  per  dimanationem  a  nomiuc  Filii,  nec  cum  nomine  Verl)i,  Ratio 

termino  similitudinis.   Undc  ex  parte  ipsius  autcm  est,  quia  duplicem  respectum  importat 

subjecti  talis  relationis  (ut  sic  dicam)  funda-  imago.  Unus  vero,  qui  est  similitudinis ,  non 

mentum  formalc,  ac  proximum,  seu  ratio  fun-  est  realis,  sed  rationis,  et  ideo  non  pcrtiuet  ad 

dandi  talem  relationem,  est  natura  ipsa,  seu  proprietates,  maxime  cum  ille  rcspectus  com- 

forma  :  conditio  autem  necessaria  est  modus  munis  sit  omnibus  personis.  Alter  autem  est 

habendi  formam  illam  per  processionem  ab  respcctusrealis,  scibcet,  procedentis  etbic  non 

alio,  qui  terminus  cst  tabs  relationis.  Sic  ergo  cst  alius,  nisi  fdiatio,  et  ideo  nec  exhoc  capite 

etiam  ex  parte  termini  formahs  ratio  termi-  muhiphcantur  proprietates.  Ex  conjunctione 

nandi  iUam  relationem  imaginis,  est  eadem  autem  ihorum  respectuum  sumitur  qunedam  de- 

natura  seu  forma,  quia  iha  est  ratio  fundandi  nominatio,qua3  sufficit  ad  proprium  et  speciale 

simihtudinem  ,  conditio  autem  necessaria  est  nomen  notionale  imaginis,  non  vero  adnovam 

modus   haben(h  iham   formam  per    modum  proprietatem,  vcl  notionem  in  aljstracto  mul- 

principii  aherius,  qui  imago  vocatur.  Hocergo  tiphcandam.  Unde  facile  etiam  constat  diffe- 

modo  dicimus,  Verbum  esse  imaginem  Patris^  rentia  inter  nomen  Imaginis  et  i^'z7n,  eamdem 

ut  Deus  est ,  formahter,  hcet  in  eo  requirat  enim  rem  significant,  et  eosdem  respectus  in- 

conditionem  Paternitatis,  quffi  necessaria  est,  volvunt,  sed  Filius,  formahus  importat  rela- 

ut  possit  esse  prmcipium  Verbi,  et  consequen-  tionem  procedentis,  Imago  formahus  relatio- 

ter  ut  possit  esse  terminus  relationis  imaginis.  nem  simihs.  Item  nomen  Imaginis,  commu- 

5.  Discrimen  inter  imaginem  et  similitudi-  nius  est,  non  enim  requirit  ex  vi  suse  signifi- 
nem.  —  Et  hinc  facile  solvitur  objectio  facta,  cationis  relationem  Filii,  sed  procedentis,  etex 
nam  licet  Filius  idem  sit  cum  Patre  in  Deitate,  hoc  capite  etiam  non  dicit  specialem  proprieta- 
nihilominus  Pater  habet  illam  Deitatem  sub  tem,  quia  ex  vi  sua  non  dicit  specificam  rela- 
conditione,  et  modo  necessario  in  termino  il-  tionem  realem,  sed  genericam.  Et  hoc  etiam 
lius  relationis,  quam  dicit  imago.  Filius  autem  titulo  differt  vox  imago  a  nomine  Verhi,  ex 
non  habet  iham  conditionem  necessariam  ad  parte  relationis  procedentis,  quia  non  dicit  re- 
terminum  ejusdem  relationis,  saltem  respectu  lationem  specificam  processionis  per  intehec- 
sui,  et  ideo  non  potest  dici  imago  sui,  licet  tum  sicut  dicit  Verhum.  Ex  parte  vero  relatio- 
dicatur  imago  Patris.  Unde  etiam  obiter  intel-  nis  similitudinis  imago  magis  declarat  simili- 
ligitur,  quomodo  licet  relatio  similitudinis  sit  tudinem  naturalem,  quam  Verhum,  quod  in- 
sequiparantiai^  seu  ejusdem  ratiouis  in  Filio  et  tentionalem  magis  indicat. 

Patre,  uam  ad  invicem  dicitur  unus  alteri  si-  7.   Verhum  non  est  imago  Deitatis.  —  Ulte- 

milis,  nihilominus  relatio  iraaginis  sit  disqui-  rius  sequitur  ex  dictis,  Verbum  non  esse  ima- 

parantiffi,  quia  in  Filio  est  iraaginis,  non  vero  ginem  Deitatis  :   nec  hujus  Dei  ut  concepti 

in  Patre,  sed  im»ginati,  seu  repreesentati  cum  prs&Cise  et  abstracti  a  tribus  personis.  Patet, 

tamenrelatio  imaginis  juxta  ea,  quse  diximus,  quia  nec  procedit  realiter  ab   iho,  quia  nec 

non   alia,   quam  stmilitudinis  esse  videatur.  Deitas  g-enerat,  neque  hic  Deus,  ut  snpra  os- 

Ratio  enim  esse  videtur,  quia  imago  nou  dicit  tensum  est,  unde  nuUum  respectum  realem 

relationem  similitudinis  absolute,  sed  ut  fun-  dicit  Verbum  divinum  ad  Deitatem  suam,  vel 

datam  in   forma  accepta  ab  ex^mplarii  Vel  ad  huuc  Deura  ut  sic,  Ac  proinde  nec  est  ei 

certe  iraago  involvit  duas  relationes^  similis  et  similis,  cura  similitudo  requirat  distinctionem 

procedentis  in  tali  similitudine,  et  ex  utraque  realera,  saltem  inter  extreraa,  quse  dicuntur 

simul  conficit  unam  denorainationem  > .  quae  siraiha.  Objici  vero  potest,  nam  ad  Colos.  1, 

propterea  non  potest  esse  eadem  in  utroque  dicitur  CHRISTUS,  Imago  Dei  invisihilis,  et 

extremo.  In  illo  autem  quasi  aggregato  rela-  ad  Hebr.  1,  dicitur,  Imago  snhsta^itia'  Dei,  id 

tionum  similitudo  attenditur  ut  formale,  pro-  est,  essentise.  Respondeo  ad  prius  testiraonium, 

cessio  ut  conditio  requisita,  iha  tamen  sufficit,  ibi  esse  sermonem  de  Pati^e.  Prsemittit  enim 

ut  denominatio  varietur  in  utroque  extremo.  Vain\\\s,\i\^vn\cv^vo'.GratiavohisetpaxaDeo 

6.  Imago  non  dicit  in  Filio  nomcm  proprie-  Patre,  et  de  illo  sermoiiem  prosequitur.  lu 
tatem.  —  Prseterea  hinc  etiara  obiter  inteUi-  Epistola  vero  ad  Hebrffios  ita  Pauhis  incipit : 
gitur^  quomodo  licet  nomen  imagiuis  sit  pro-  Multifariam,  muUisque  modis  olim  Deus  U~ 


I 


748  LIB.  IX.  DE  VERBI,  SEU  FILn  PERSONA. 

quens  Patrilus  in  prophetis,  novissime  lomtus  vum,  sed  ut  purus  terminus.  Hic  autem  modus 

est  nolis  in  Filio.  Ubi  planc  loqui  videtur  de  non  est  satis,  ut  Verbum  dicatur  aliquo  modo 

Deo  Patre,  solet  enim  per  quamdam  appropria-  procedere  ab  Spiritu  sancto,  nam  praepositio 

tionem  nomen  Dei  simpliciter  prolati  pro  Patre  db  dicit  habitudinem  principii,  unde  potius 

accipi.  Quod  maxme  obscrvare  licet  in  multis  dicendum  esset  procedere  ad  Spiritum  sanc- 

orationibus  Ecclesise,  quibus  prius  ad  Deum  tum,  utique  repreesentandum,  quamvis  neque 

omnipotentem  orat  et  postea  subdit :  Per  Do-  hic  modus  loquendi  usurpandus  est,  quia  non 

minum  nostrum  Jesum  Christum  Filium  tuum.  est  usitatus.  Accedit,  quod  Verbum  divinum  ex 

Quod  relativum,  Patrem  referat,  necesse  est.  vi  suee  processionis  non  procedit  ad  reprsesen- 

Sic  ergo  cum  Paulo  de  eodem  FiUo  subdit :  Qui  tandum  Spiritum  sanctum,  nisi  secundario  et 

cum  sit  splendor  glorice  et  figura  substantice  quasi  per  consecutionem  quamdam  ex  vi  cog- 

ejus,  illud  relativum,  ejus  ad  DeumPatrem  re-  nitionis  divinitatis  :  unde  sola  divinitas  ut  sic, 

fertur.  Cum  autem  dicitur  figura  suhstantia? ,  est  principium  quo,  et  quasi  species  intelligi- 

velnomen^^^i5to^frt?,nonsignificatessentiam,  bihs,  per  quam  Pater  producit  tale  Verbum, 

seu  personam,  seu  hypostasim,  ut  grsece  habe-  Quando  autem  ahquid  sic  cognoscitur  secun- 

tur,  vel  non  significat  terminum  relationis  dario  ex  vi  alterius,  et  per  speciem  alterius, 

imaginis,  sed  perfectionem  ihius  figm^ee,  ita,  non  potest  dici  verbum  reprajsentans  illud  se- 

ut  sumatur  in  vi  adjectivi  figura  sulstantice,  cundarium  objectum,  procedere  ab  illo,  ut  est 

id  est,  suhstantialis,  vel  appositive,/?^«<m  suh-  per  se  notum.  Unde  nec  Pater  ipse  dici  potest 

stantiw,  id  est  quw  est  suhstantia  ejus.  Denique  principium  Verbi  ratione  Paternitatis,  etiamsi 

hcet  interdum  in  his  locutionibus  nomen  Dei  per  ipsum  Verbum  secundum  suam  etiam  Pa- 

simphciter    sumatur  ,    cum   Christus   dicitur  ternitatem  reprsesentetur,  quia  etiam  Paterni- 

Imago  DEI,  quod  probabile  est  in  dictis  tes-  tas  est  secundarium  objectum,  et  cognoscitur 

timoniis,  preesertim  ad  Colos.  \,  nihilominus  ex  vi  essentiee.  Et  ideo  supra  dicebamus,  Fi- 

ex  vi  vocis  relativee  Imago  restringitur  ad  sup-  hum  non  esse  imaginem  Patris  quoad  Pater- 

ponendum  pro  persona  Patris,  sicut  cum  Ver-  nitatem,  etiamsi  procedat  ex  cognitione  Patris 

bum  dicitur  Deus  deDeo,  particula  De  facit,  ut  ut  sic,  seu  Paternitatis  :  ergo  non  potest  dici 

in  uno  extremo  Deus  supponat  tantumpro  Pa-  imago  Spiritus  sancti. 

tre,  sicut  in  ahero  supponit  tantum  pro  Fiho.  9.  Filium  non  esse  imaginem  creaturarum. — 

8.  Verhum  non  esse  imaginem  Spiritus  sancti.  Tandem  a  fortiori  concluditur  non  esse  Fihum 

—  Major  ahqua  difficultas  est  de  persona  Spi-  imaginem  creaturarum.   Tum,  quia  ab   ihis 

ritus  sancti,  nam  et  reahter  a  Fiho  distingui-  non  procedit,  ut  eisdem  rationibus  a  fortiori 

tur,  et  iUi  perfecte  simihs  est,  et  ex  ejus  cog-  convincitur.  Tum  quia  non  habet  cum  ihis  si- 

nitioue  Fihus  procedit,  eumque  reprsesentat,  mihtudinem  perfectam  et  consubstantialem, 

quatenus  est  Verbum  adsequatum  divinse  in-  quam  imago,  quse  intra  Deum  est,  importat. 

tehectionis.  Nihilominus  dicendum  est,  Fihum  Tum  denique ,  quia  potius  creaturee  ab  iUo 

non  esse  imaginem  Spiritus  sancti.  Ratio  est,  Verbo  procedunt  secundum  pecuharem  quam- 

quia  non  procedit  reahter  ab  illo,  quod  est  de  dam  appropriationem,  quatenus  in  se  conti- 

ratione  imaginis,  ut  supra  ostensum  est.  Quod  net  ex  vi  processionis  suse  idffas  omnium  crea- 

autem  ita  non  procedat,  patet,   quia  Spiritus  turarum,  quae  sunt  quasi  exemplaria,  ad  quo- 

sanctus  nuha  ratione  dici,  aut  cogitari  potest  rum  imitationem  producuntur  creaturae.  Ihai 

principium  Fihi.   Nec  satis  est,  quod  Fihus  autem  ideee  non  sunt  proprise  imagines  creatu- 

procedat  a  Patre,  ut  cognoscente  se  et  Spiritum  rarum,  quia  non  sunt  ab  ihis  sumptse,  sed  per 

sanctum.  Primo  quia  supra  est  ostensum,  non  se  sunt  connaturales  divinitati,  quse  ex  se  ha- 

semper  rem  cognitam  esse  principium  cogni-  bet  esse  principium  creaturarum.  Nec  etiam, 

tionis,  vel  termini,  per  cognitionem  producti,  ut  sunt  in  verbo,  sunt  imagines  idearum,  prout 

sed  tunc  solum,  quando  intehigens  ab  objecto  suntin  essentia,  quia  sunt  omnino  idem,  sicut 

cognito  habet  ahquo  modo  principium  cognos-  essentia  secundum  se,  et  prout  communicata 

cendi,  seu  speciem  intehigibilem,  vel  id,  quod  Fiho,  est  una  et  eadem.  Nihil  ergo  rehnquitur, 

sortitur  vicem  ejus.  At  Pater  aiternus,  dum  cujus  Fihus  possit  essc  imago,  praiter  Patrem, 

producit  Verbum  reprajsentativum    Spiritus  est  ergo  sohus  Patris  imago. 

sancti,  non  habctab  Spiritu  sancto  uho  modo  10.  Ohjectio.  —  Dices.  Divinitas  ipsa  voca- 

virtutem  produccndi  talc  Vcrbum,nccSpiritus  tur  ab  Augustino  imago  creaturarum  dc  Fide 

sanctus  ad  iham  cognitioncm  sui  concurrit  (ut  ad  Pctihum,  cap.  1,  cur  crgo  non  potorit  ctiam 

sic  dicam)  ut  principium,  seu  objectum  moti-  Vcrbum  crcaturarum  imago  vocai'i.  Itcm  Ver- 


CAP.  X.  AN  SIT  SAPIENTIA  PATRIS 

bum  Eeternum  dici  potest.  Verbum  creatura- 
rum,  nam  per  ilhid  facta;  sunt  omues  creatu- 
ra;,  et  omnia  portat  Vcrbo  virtutis  sute. 

11.  Responsio.  —  Ad  priorem  partem  res- 
pondet  D.  Thomas,  dicta  quast.  35,  art.  5, 
ad  \,  ibi  Augustinum  late  et  minus  rigorose 
sumpsisse  nomen  imaginis  pro  exemplari.  Sed 
forte  Augustinus,  si  attente  legatur,  non  vo- 
cat  divinitatem  imaginem  hominis,  vel  ahcu- 


749 


CAPUT  X. 


AN  VERBUM   SIT   SAPIENTIA   PATRIS,    QUA    PATER 
IPSE   SAPIENS  EST. 

1 .  Verlum  qm  sensu  dicatur  sapientia  Pa- 
tris.  — Quod  attinet  ad  priorem  partem  com- 
munis  locutio  sanctorum  Patrum  est,  Verbum 


jns  crcaturce,  sed  ipsum  liominem  dicit  esse  esse  sapientiam  Patris.  Ita  loquitur  Athana- 

ad  imaginem  divinitatis.  Itaque  ilhid  adima-  sius,  oratione  contra  Gregales  SabelUi,  Nazian- 

ginem  non  significat  exemplar  ex  parte  Dei,  zenus,  oratioue  \,  Apologctica,  circa  fmem,  et 

ad  cujus  imitationem  factus  est  homo,  estque  oratione  33,  circa  finem,  Ambrosius  1,  de  Fide, 

quasi  terminus  relationis  iUius  quahscumque  cap.  2,  AugustinusT,  de  Trinitate,  a  principio, 

imaginis  impressoe  ipsi  homini,  sed  potius  si-  Anselmus,  in  Monologio,cap.  4G.  Ethabetfun- 

gnificat  iUammet  imaginem,  quee  est  in  ho-  damentum  in  Paido  1,  ad  Cor.  1.  Ubi  CHRIS- 

mine,  quge  non  dicitur  simpUciter  imago,  sed  TUM  vocat  Dei  virtutem,  et  Dei  sapieniiam. 

quasi  imago,  seu  ad  imaginem ,  quia  imper-  Duobus  autem  modis  potest  vox ,  sapientia, 

fecta  est  sicut  cum  dicitur  factus  liomo  ad  si-  sumi  in  illa  locutione.  Primo  pro  sapientia 

miUtudinem  Dei,  non  significatur  simiUtudo,  essentiaU,  et  ita  videtur  sumere  Anselmus,  lo- 

quee  est  in  Deo,  sed  c|uam  participatipse  homo.  co  citato.  Nam  quia  eadem  est  sapientia  Patris 

Quahscumque  tamen  sit  illa  imago ,  qua?,  est  et  FiUi,  et  FiUus  est  iUa  Sapientia  :  ideo  dici 

in  homine,  una  tantum  est  totius  Trinitatis,  potest  esse  sapientia  Patris.   Advertit  autem 

ut  colhgit  Augustinus  ex  verbis  illis  :  Facia-  Anselmus,  magis  dici  Filium  sapientiam  Patris 

mus  Jiominem  ad  imaginem  et  similitudinem  quameconverso,qvuaFiliushabetillamsapien- 

nostram  propter  pronomen  illud  plurale  7ios-  tiam  a  Patre,  et  non  e  contrario.  Hic  vero  lo- 

tram  Et  idem  subinfert ,  unam  esse  dcitatem  quendi  modus  noii  est  adeo  usitatus,  quia  et 

trium  personarum,  in  qua  illaj  a^quales  sunt:  est  minus  proprius,  et  ffiquivocationem  potest 

non  quia  ipsa  divinitas  imago  sit,  sed  quia  non  pati :  sicut  absolute  non  dicimus,  Verbum  esse 

possunt  tres  persouffi  una  imagine  reprgesen-  Dcitatem  Patris,  quamvis  sit  Deitas,  quai  est 

tari,  nisi  unam  haberent  naturam.  Pater,  vel  quam  accipit  a  Patre.  Posito  vero 

12.  Ad  alteram    partem    respondeo,    cum  illo  seiisu,  ut  vera  sit  propositio,  ita  explicanda 

Verbum  dicitur  alicujus,  ambiguam  esse  lo-  est,  Filius  est  sapientia  Patris,   quia  est  iUa 

cutionem,  nam  potest  dici  Verbum  alicujus,  sapientia  ,  quse  est  Pater  ,  et  illam  habet  a 


quia  ab  illo  dictum,  seu  prolatum  est,  vel  quia 
illud  repreesentat,  et  circa  illud  versatur,  ut 
in  materia ,  circa  quain.  Priori  sensu  non 
potcst  Verbum  divinum  dici,  nisi'  Patris  tan- 
tum,  ut  constat.  Posteriori  autem  modo  dici 
potcrit  esse  persoiiarum  omnium,  et  creatura- 
rum,  Tamen  quia  ambigua  est  locutio,  non  est 


Patre. 

2.Altero  vero  modo  siunitur  \\om.Qn Sapien- 
tia  personalitcr  pro  sapientia  yeiiita  :  quse 
signiUcatio  est  etiam  usitata,  -.n  Augustinus 
notat,  et  in  hbris  sapientise  ssep :;  i.i  hac  signi- 
ficatione  sumitm\  Tamen  quia  vox  ipsa  in  ri- 
gore  est  absoluta  et  commuuis,  solumque  ap- 


ita    loquendum    sine   declaratione,   ne  detur  propriatur  Filio,  quia  ex  vi  processiouis  sua 

occasio  erroris.  Prasertim,  quia  prior  seusus  formaliter  recipit  sapientiam  a  Patre,  ideo,  ut 

videtm^  magis  usitatus,  ct  proprius.  Gum  enim  sit  proprium  nomen  Filii,  semper  vel  addeu- 

dicimus,  hoc  Verbum\e\  testimo7iium  est  Au-  dum  est  aliquid,  quo  id  significetur,  vel  ex 

gusti7ii,  non  significamus  iii  illo,  aliquid  dici  circumstautia  sermonis  constare  debet,  ut  no- 

dc  Augustino,  scd  esse  scriptum,  vel  probatum  tavit  Gabriel,  in  1,  dist.  32,  ut  cum  dicitur  sa- 

ab  Augustino.  Quando  verc  significare  volu-  pientia  genita,  vel  sapientia  de  sapientia,  ut 

mus  haliitudinem  objecti  seu  materise,  circa  Augtistinus  loquitur.  In  hac  ergo  significatione 

quam,  potius  dicimus,  Verbum  esse  de  tali  re.  dicitm'  proprie  VerlDum  sapientia  Patris.  Est 

In  nomiue  autem  imaginis  utrumque  signifi-  autem  ulterius  advertendum,  per  illum  geni- 

cari  videtur  per  modum  uuius,  dicitur  enim  tivum  Patris,  duplicem  habitudinem  signifi- 

imago  alicujus,  quai  iUum  reprajsentat  tan-  cari  posse,  scilicet  causse  formalis  vel  originis, 

quam  eum,  a  quo  processit,  et  ideo  uon  est  sic  uon  verbuin  hominis  dici  potest  sapientia 

eadem  oinnino  ratio.  ejus,  quia  et  ab  illo  procedit,  et  iUum  consti- 


750  LIB.  IX.  DE  VERBI, 

tuit  formaliter  actii  sapientem.  Respectu  ergo 
Patris  significatur  solum  liabitudo  originis, 
non  formaj :  unde  recte  dixit  Atlianasius  su- 
pra  '.Sapientia  Patris  est  Filius,  non  ut  in  ho- 
mine,  ubi  per  sapientiam  est  sapiens,  sed  ex 
sapiente  sapientia  illa  ortum  hahet.  Et  ratio  est 
clara;,  quia  qui  est  talis  per  aliquam  formam^ 
aliquid  ab  illa  recipit :  Pater  autem  nuUo  modo 
recipit  sapientiam  a  Filio^  sed  potius  illam  ipsi 
communicat. 

3.  An  Pater  sit  sapiens  sapientia  genita.  — 
Hinc  definienda  est  illa  quaestio  an  Pater  dici 
possit  sapiens  sapientia  genita.  Nam  hoc  ali- 
quando  affirmavit  AugustinuS;,  lib.  83  quaest., 
q.  23.  Nihilominus  dicendum  est,  locutionem  il- 
lam  in  rigore  falsam  esse^  quam  proptereaidem 
Augustinus  retractavit  1,  Retract.^  cap.  26, 
et  hb.  6,  de  Trin.,  cap.  1  et  %  Ub.  1,  cap.  1 
et  3,  et  Hb.  13,  cap.  7,  et  consentiunt  scholas- 
tici  in  2,  dist.  32,  et  D.  Thomas,  qusest.  \,  Ca- 
preohis,  quajst.  \,  art.  2.  Ratio  est  clara,  quia 
per  illam  locutionem  in  rigore  significatur  cau- 
sahtas  formahs,  vel  modus  ejus,  sapientise  ge- 
nitce  ad  constituendum  Patrem  sapientem  : 
hoc  autem  falsum  est,  ut  diximus.  Et  quamvis 
extendere  vehmus  etiam  improprio  modo  lo- 
cutionem  iUam,  ad  significandum  ahum  cau- 
salitatis  modum,  semper  erit  falsa  locutio, 
quia  in  nuho  genere  Pater  est  sapiens  aut  a 
sapientia  genita,  aut  per  sapientiam  genitam : 
per  has  non  duas  particulas  tantum  exphcare 
possimus  quamcumque  habitudinem  iUa  locu- 
tione  significatam. 

4.  Objectio.  —  Superest  vero  objcctio:  nam 
Pater  est  sapiens  inteUigendo  :  sed  inteUigit 
Verbo  suo,  ergo  sapit,  seu  est  sapiens  Verbo 
suo :  at  Verbum  est  sapientia  genita,  ergo  est 
sapiens  sapicntia  genita.  Probatur  minor,  reU- 
qua  enim  clara  sunt  ex  Augustino  15,  de  Tri- 
nitate,  dicente  cap.  14 :  Novit  omnia  Pater  in 
seipso,  novit  in  Filio,  sed  in  seipso  tanqnam  se- 
ipsum,  in  Filio  tanquam  Verbum  suuin.  Per- 
inde  autem  esse  videtur  dicere,  Patrem  cog- 
noscere  omnia  Verbo  aut  in  Verbo.  Et  confir- 
matur :  nam  Pater  est  etiam  sapiens  dicendo, 
nam  in  summo  Spiritu  idem  est  dicere,  quod 
sapere,  ut  dixit  Anselmus,  in  Monol.,  cap.  34, 
sed  Pater  dicit  omnia  Verbo  suo,  ergo  sapit 
omnia  Verbo  suo.  Tandem  confirmatur,  quia 
Fihus  est  sapiens  sapientia  genita:  et  Pater 
non  est  sapicns  aha  sapientia,  ergo. 

5.  An  Paler  inlelligat  Vcrbo. — Circa  argu- 
mentum  quidam  existimant  possc  admitti  iUam 
locutioncm,  Pater  intelligit  Verbo,  quia  non 
constituunt  difi^erentiam  inter  haic  duo,  intclli- 


SEU  FILII  PERSONA. 

gere  Verbo,  vel  inVerio.  At  profecto iUa locutio 
falsa  est,  ut  recte  notarunt  Scotus  et  Gabriel 
supra.  Quia  nuUa  habitudo  il)i  significari  po- 
test,  nisi  formahs,  quse  falso  attribuitur  Verbo 
divino  respectu  Patiis,  ut  convincit  argumen- 
tum  factum.  Unde  in  hoc  differt  a  verbo  hu- 
mano,  ut  ex  Athanasio  notavimus.  Per  illam 
autem-locutionem  intelligit  in  Verbo,  significa- 
tur  tantum  habitudo  objecti,  quomodo  etiam 
dicuntur  Beati  videre  res  in  Verbo,  et  ideo  dixit 
Augustinus,  Palrem  intelligere  in  Verbo  suo, 
quia  revera  est  objectum  inteUectionis  pater- 
nse,  in  quo  speciaU  modo  omnia  reprsesentan- 
tur. 

6.  Refellitur.  —  Circa  hanc  autem  locutio- 
nem  adverto  uUerius,  quamvis  approprietur 
Verbo  propter  specialem  modum  processionis 
suse,  non  tamen  esse  ita  propriam,  quin  etiam 
possit  Pater  omnia  cognoscere  in  Spiritu  sanc- 
to,  sicut  dicitur  etiam  omnia  cognoscere  in  se 
ipso.  Et  eadem  ratione,  separando  cognitionem 
a  productione  non  est  proprium  Patris  cognos- 
cere  omnia  in  Verbo  divino,  sed  ipsum  Verbum 
etiam  in  se  omnia  coguoscit,  et  Spiritus  sanctvis 
simihter.  Quorum  omnium  ratio  cst,  quia  rc- 
preesentatio  omnium  iuteUigibiUum  convenit 
Verbo  ratione  essentioe:  et  ideo  sicut  essentia 
est  in  omnibus  personis,  ita  etiam  iUa  reproe- 
sentatio.  Sohim  est  discrimen,  quod  in  Verbo 
est  ratione  suee  j^rocessionis  formahter :  in  Patre 
autem  est  sine  processione:  in  Spiritu  sancto 
vero  non  est  ex  vi  formahs  processionis,  sed  per 
ahquam  communicationem.  Quod  autem  om- 
nia  cognoscantur  in  Verbo,  non  est  propter 
modum  habendi  reprajseutationem  iUam,  sed 
propter  ipsam  reprfesentationem,  et  ideo  in 
quahbet  persona  omnia  cognoscuntm'.  Nam 
idem  omnino  est  inteUigere  Patris  et  aUarum 
personarum :  idem  ergo  objectum  habet  iu  om- 
nibus:  quidquid  ergo  una  cognoscit  in  aha, 
cognoscit  etiam  aUera,  et  e  converso.  Quod 
etiam  ex  re  ipsa  patet :  uam  cognoscere  unam 
personam  in  aha  non  potest  esse  aliiid,  quam 
cognoscere  unam  ex  vi  cognitionis  aUerius,  vel 
propter  identitatem  essentise,  vel  propter  con- 
nexionem  relativam,  sed  hoc  totum  ffique  cog- 
noscit  Pater  in  Spiritu  sancto  sicut  in  Fiho,  et 
singulffi  personee  in  caeteris :  ergo  haic  omuia 
communia  sunt,  sohimcpie  hsec  intervcuit  dif- 
ferentia,  quod  connexio  correlativa  formahor 
est  intor  Patrem,  verbigratia,  et  Fihum,  quam 
inter  Patrem  ct  Spiritiun  sanctuni,  sed  hoc  ip- 
sum  ita  cognoscit  Spiritus  sanctus  in  FUio,  si- 
cut  Pater. 

7.  Objectio.  —  Reponsio.  —  Diccs,  hac  omnia 


CAP.  X.  AN  SAPIENTIA  PATRIS.  751 

vera  esse  de  intellectionc  et  reprccscntationc  liabitudine  ad  objcctnm,  ct  idco  potcst  reflecti 

essentiali,  non  autem  de  notionali,  quia  Vcr-  snpra  ipsum  Patrem,  vitelligit  enim  se.  Potest 

bum  notionalitcr  soli  Patri  reprcescntat,  crgo  ctiam  conjungicum  Filio  in  casn  ctiam  signi- 

et  c  convcrso  sohis  Patcr  per  notionalem  in-  ficante  oljjcctum,  nam  ctiam  Patcr  iiUelligit 

tellectioncm  intelligit  in  Vcrbo  suo  quodam  i^^^Vm;;;.  Non  tamcn  potcst  cum  illo  construi  in 

spcciali  modo,  quo  non  intelligit  in  Spiritu  casu  significante  causalitatcm,  quia  deberet 

sancto.  Rcspondco,  objectionem  procedcre  ex  significare  causalitatcm  formalem,  scu  origi- 

falsa  apprchcnsionc,  ac  si  intellectio  notionahs  nem :  nentro  autcm  modo  Pater  intelligit  Ver- 

dicerct  proprium  actum  intclligendi  convc-  ho  :  quidquid  sit  de  crcaturis.  Verbum  autcm 

nientem  Patri  ct  non  aliis  personis,  quod  fal-  dicere ,  respectiun  ad  terminum  productum  di- 

sum  esse  supra  hbro  primo  ostendi,  et  in  prse-  cit,et  ideo  propriissime  dicimns  Patrem  dicere 

senti  patet.  Quia  ahas  Pater  habcret  ahquam  Verbuon  suum.  Tamen  hsec  vox  non  sistit  in 

sapientiam,  quam  non  habet  Fihus,  quia  om-  solo  termino  producto :  nam  dicit  ilhim,  qua- 

nisintellc(^tio(hvinasapientiaest.  Pra.'terquam  tenus  est  rcpreesentativus,  et  ideo  etiam  con- 

quod  ncc  inteUigi  ncque  explicari  potest,  quis  struitur  cum  rcbus  dictis  in  casu  significante 

modus  sit  illc,  cpio  Pater  intehigit,  et  non  Fi-  objectum,  vel  quasi  objectum,  et  ideo  reflec- 

Hus.  Non  ergo  diflerunt  in  modo  intelligcndi,  titur  supra  ipsum  dicentem,  nt  Pater  dicit  se, 

sed  in  modo  habendi  inteflectionem,  quia  Pater  quia  in  Verbo  suo  repreesentatur  et  eadem  ra- 

a  se,  Filius  a  Patre  :  et  intelligere  notionaliter  tione,  dicit  Verhuni  suitm,  non  tantum  ut  rcm 

nihil  aliud  addit,  nisi  haberc  illud  intelligere  productam,  sed  ctiam  ut  rem  dictam.  Ac  deni- 

a  se  :   et  ideo  posse  producere   intelligendo.  que  construitur  cum  ipso  termino  etiam  in 

Idem  cum  eadem  proportione  dicendum  est  casu  significantc  causalitatem :  nam  Pater  di- 

de  reprsescntatione  Verbi,  unde  reprfeseutare  cit  Verbo,  quia   tunc  non  significatur  aliqua 

notionalitcr,  non  est  rcprsesentare  soli  Patri,  causalitas  formalis  Vcr])i  circa  Patrem,  sed  sola 

sed  cst  reprffiscntare  a  solo  Patre,  at  reprae-  reprasentatio  et  habitudo  signi,   qua?  est  in 

sentatio  illa  a  Patre  accepta  omnibus  innotes-  Verbo  ad  rcs  dictas.  Ad  confirmationem  ergo 


neganda  est  consequentia,  nam  licet  intelli- 
gere  et  dicere  in  re  sint  idcm ,  ratione  tamen 
et  modo  significandi  differunt. 

9.  Ad  secundam  con/irmationem.  —  In  secun- 
da  confirmatione  petitur,  quid  sentiendum  sit 
de  hislocutiouibus,  Filius  estsapiens,  sapientia 
ffentia,\e[,  Pater  ingenita .  De  quibus  multa  apud 
D.  Thomam,  Capreolum,  Durandum,  Gabriel, 
et  alios  in  1,  dist.  32.  Ego  breviter  censeo, 
priorem  locutionem  in  proprio  et  formali  sen- 
su  esse  falsam,  nam  Filius  est  sapiens  sapieu- 
tia  essentiali,  quce  genita  non  est :  sicut  non 
potcst  dici,  Filius  est  Deus,  Deitategenita,  sed 
potius,  ingenita,  sumendo  iUam  vocem  nega- 
tive.  Nam  si  sumatur  privitate,  etiam  dici  non 
potest,  Sapiens  sapientia  ingenita,  quia  in  ri- 
per  illum  est,  scilicet  generare  ,  intelligere ,  gore  significatur  habitudo  formalis,  et  iUo  mo- 
dicere.  luter  quas  haec  est  diffcrentia ,  quod  do  sapientia  ingcnita  est  Pater,  Filius  autem 
verbum  generandi  solum  dicit  habitudinem  non  est  sapieus  per  Patrem  formaliter,  sed  a 
ad  terminum  productum,  nou  autem  ad  ob-  Patre.  Quia  vero  ipse  Filius  est  suaesseutia,  et 
jectum  :  imde  fit,  ut  ncc  reflecti  possit  supra  e  couvcrso  sapientia  essentiahs  est  ipse  Filius, 
ipsum  generantem,  ncc  construi  cum  termino  ideo  materialiter  dici  potest  Filius  esse  sapiens 
in  causa  significante  modum  causalitatis,  sed  sapientia  ,  quaj  est  sapientia  genita  ,  quomo- 
purum  terminum,  et  ideo  non  dicimus,  Pater  do  etiam  dici  posset  sapieus  sapientia,  quse  est 
generat  se ,  nec  ,  generat  Verbo ,  sed  tantum,  sapientia  ingenita,  mchus  est  tamen  vitare  has 
generat  Verhitm.  Vox  autem  InteUigendi,.non  locutiones  propter  ambiguitatem  et  improprie- 
dicit  habituiliuem  ad  terminum  productum,  tatem.  Et  eadem  proportione  sentiendum  est 
ut  recte  dixit  divus  Thomas,  q.  3i,  art.  1,  sed  de  Patre,  est  enim  sapiens  sapientia  ingenita 
dicittantumactumformaleminteUigeutis  cum    negative,  id  est  sua  essentia,  non  tamen  pro- 


cere  potest,  qui  habuerint  virtutem  intelligcn- 
di  illam.  Quod  plaue  sentit  Cyrillus  Alexan- 
driuus  I,  Thesanri,  cap.  l,  cumdixit,  Patrem 
in  Verbo  tanquam  in  imagine  reprwsentari  .• 
et  ideo  dixisse  Verbum  :  Qlui  mdet  me,  videt  et 
Patrem,  quod  non  de  solo  Patre,  scd  de  omni- 
bus  dixit :  illud  enim  relativum  Qui,  universa- 
le  est  et  indiffercns.  Quam  sententiam  habet 
etianiAmbrosius,  1.  5,  Examcron,  et  1  de  Fide, 
cap.  4,  Bernardus,  serm.  8,  in  Cant.,  et  Ru- 
pertus  2,  de  Trinitat.,  cap.  2. 

8.  Varia'  locutiones  explicantur.  —  Sohi- 
tur  prima  confirmatio.  —  Circaprimam  con- 
firmationem  breviter  advertendum  est,  tres 
esse  voces ,  quibus  siguificamus  actum  in- 
teUigendi  paternum,  vcl  processionem,  quce 


752  LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

prie  privative,   nisi  materialiter  et  identice^  sunt  personalia,  ut  Imago,  Verbum  :  quaedam 

ut  in  Filio  satis  explicatum  est,  Ad  confirma-  essentialia,  ut  Deus :  et  ex  his,  qusedam  appro- 

tionem  ergo  dico  satis  liinc  constare,  quomo-  priantvu'  VerbO;,  ut  Sapientia  modo  explicato, 

do  Pater  et  Filius  eadem  sapientia  saj)iens  sit.  ad  quam  revocatur  Veritas  et  similia.  Denique 

10.  AUa  nomina  secundce  personce.  —  Tan-  tam  metaphorica,  quam  propria,  qusedam  tri- 

dem  ex  his,  quse  de  quatuor  nominibus  secun-  buuntur  Christo  ut  Deo,  sicut  ea,  quae  dixi- 

dee  personee  diximus,  facile  est,  omnia  nomina,  mus :  alia  Christo  ut  homini,  ut  esse  hominem^ 

qiiee  in  Scriptura  Christo  Domino  attribuuntur,  Pastorem,  Caput  et  aha,  quae  in  Hbro  de  Incar- 

interpretari.  Quffidam  enim  sunt  propria,  ut  nationeexpHcatasunt;,  etdeiUisvideripossunt, 

Verbum,  Filius;  aha  metaphorica^  ut  tapor,  quse  nomine  Augustini  dicuntur,  in  hbro  de 

speculum,  candor,  Sap.  1,  figura,  spIe?idor,  a.d  Incarnatione  Verbi ,  a  capite  10,  ad  15  ,  in 

Hebr.  1,  et  simiha,  quse  ad  propria  revocan-  tom,  A,  etquai  notat  Hilarius,  hbro  deUnitate 

da  sunt,  ut  constat.  Rursus  propria  qusedam  Patris  et  Fihi,  in  fme. 


FINIS  LIBRI  NONI  DE  TPJNITATE, 


INDEX  CAPITUM  LIBM  DECIMI 


DE  TRINITATE. 


Cap.  I.    An  Filius    sit   spirator    cum  Cap.    IV.    Aii    secundum  rationem  sit 

Patre.  processio  immediate  a  Patre,  et  Filio. 

Cap.  II.  An  Spiritus  sanctiis  distingue-  Cap.  V.  An  Pater,  et  FHins  sint  imus 

retur  a  Verbo    sine   processione   ab  spirator. 

.  ^^If>'  Cap.  VI.  An  duce  persona^  per  se  spirent. 

Cap.  III.  An  Pater,  et  Filius  immediate  Cap.  VII.  An  Pater  et  Filius  sint  unum 

spirent.  pjnncipium. 


LIBER  DECIMUS. 

DE 


SnRATORE  SEU  PRINGIPIO 


SPIRITUS  SANCTI. 


Priusqiiam  de  tertia  persona  Trinitatis  dica-  Spiritus  sancti  principium^  adeo  est  jcertum,  ut 

mus,  operoe  pretium  est  de  illius  principio  di-  iiec  hseretici,  qui  Trinitatem  confitentur,  id  ne- 

cere,  quod  Spirator  appellatur.  Nam  licet  cor-  gent.  Qiiia  Scriptura  expresse  dicit,  Spiritum 

relativum  Spiritus  sancti  sit,  et  cx  hac  partc  sanelum  procederc  a  Patre,  id  enim  disertis 

videatur  esse  simul  cognitione  cum  illo,  tamen  vcrhis  asseruit  Christus,  Joan.  U:  Spiritus, 

quatenus  hahet  suaiii  prioritatem  originis,  et  qui  a  Patre  procedit,  et  *supra  ostensum  est 

in  se  est  aUquid  subsistens,  suam  propriam  Patremessc  fontem  totius  Deitatis.  De  proces- 

considerationem  hahet,  qua;  et  pertinet  quo-  sione  igitur  a  Fiho  est  controversia,  c[Uffi  so- 

dammodo  ad  consummatam  de  Patre  et  Filio  hnn  cum  Grajcis  versatur:  nam  in  Ecclesia  La- 

tractationem,  quia  esse  Spiratorem  est  tanquam  tina  etiam  fuit  semper  uiduhitata"  hac  veritas 

proprietas  communis  ilhs,  et  parahit  viam  ad  quod  Spiritus  sanctus  a  Filio.  procedat,  ut  in 

coguitionem  Spiritus  sancti,  quam  in  sequeuti  Concilio  Lugdunensi  suh  Gregorio  X,  definitum 

Hhro  trademus.  Hic  vero  supponimus,  necessa-^  est,  et  hahetur  in  capite  unico,  de  summa  Tri- 

rium  esse  dari  aliquod  principium  tertise  per-  nitate,  in  6,  et  in  Concilio  Lateranensi  suh  In- 

sonse,  quia  oportet,  iUam  esse  productam,  ali-  nocentio  III,  in  capite  Firmiter,  et  late  in  Cou- 

ter  enim  multiplicari  non  posset.  Sicut  autem  cilio  Florentino  per  totum.  Et  ex.  antiquis  Con- 

iUam  persouam  Spiritum  saHctum  vocamus,  ciliis,  in  Toletanol3,  in  Confessione  Fidei,  et 

ita  principium  ejus  appellamus   Spiratorem.  in  aliis,  qua3  infra  indicabo.  In  Patrihus  etiam 

Circa  quod  nomen  praimittere  oportet,  posse  Latiuis  passim  occurrit  Iiajc  veritas,  prasertim 

denominationem  iUam  sumi,  vel  ab  origine  ac-  vidcri  potest  Leo  papa,  epist;  91 ,  alias  93,  c.  1, 

tiva,  vel  a  relatione  Spirantis,  seu  producentis  et  Hormisdas  papa,  epist.  1,  cap.  2,  Augustinus 

per  voluntatem:  in  hac  enim  processione  ut  5,  de  Trinitate,  cap.  11,  et  hb.  13,  cap.  10,  15 

theologi  notarunt,  oh  penuriam  nominum,  ea-  et  sequentibus,  Hilarius,  lih.  2,  de  Trinitate, 

dem  voce  originem  et  relationem  nominamus.  Prosper,  lih.  1,  de  Vita  contemplativa,  cap.  18, 

Quce  duo  licet  in  re  non  distinguantur,  tamen  et  alios  statim  commemoraho. 
ratiouc  distincta  sunt,  juxta dicta  superius lihro        2.  Sente)itia  (jvaxonim. — Ai)  hac  tamen  ve- 

quinto  et  sexto.  Quai  distinctio  quantum  ad  mo-  ritate  disscnserunt  Gra3ci,  et  primus,  apud  quem 

dum  nostrum  concipiendi  multum  refert.  Is  legitur  contrarius  error,  est  Theodoretus  in 

autem,  qui  tam  ah  origine,  quam  a  relatione  contradictione,  anathemat.  9.  CyriUus,  uhi  di- 

denominatur,  idem  est,  et  de  iUo  proesertim  c\i\  Si  Spiriticm sanctim  ex  Filio,  autper  Fi- 

agimus  in  hoc  hbro ;  nam  iUaj  proprietates  in  litm  essentiam  hahere  dicas,  tanqiiam  iinpiim 

ahstracto  explicata;  sunt  in  dicto  lihro  quinto  aspernaMmus ,credimus  enim  Filio  dicenti,  Spi- 

et  sexto,  hic  autem  magis  etiam  declarahitur  ritus,  qui  ex  Patre  procedit.  Et  hunc  errorem 

earum  ratio.  .  secuti  suut  eo  tempore  Nestoriani,  quibus  tunc 

CAPUT  I  Theodoretus  favit,  ut  coUigitm^  ex  ConcUio  E- 

phesino,  tom.  2,  cap.  31,  et  ex  5  Synodo,  col- 

NON  SOLUM  PATREM,  SED  ETiAM  FiLiUM  ESSE  SPIRA-  latione  4,  iu  fiuc.  Tuuc  autcm  de  hoc  errore  ex 

TOREM,  SEU  SPiRiTUS  SANCTi  PRiNGiPiuM.  profcsso  tractatum  non  est,  imo  nuUa  de  iUo 

postea  fiiit  meiitio  uscpie  ad  tcmpora  Theophy- 

1 .  Pmictum  controversia'.  —  Quod  Pater  sit  Tacti  ante  quingenos  et  qua(h\aginta.annos.  Qui 

I.  43 


754  LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

hiinc  etiam  docuit  siiper  Joannem  3,  et  expres-  loquetur.  Atque  ita  exposuerunt  illa  verba,  non 

se  reprehendit  Latinos,  tamen  sine  schismate,  sohim  Latini,  Augustinus  ibi,  Hilarius  8,  de 

vel  aperta  liseresi.  Postea  vero  a  tempore  Leo-  Trinitate^  Ambrosius,  hb.  2,  de  Spiritu  sancto, 

nis  IX,  pontificis,  ortum  est  apertum  Schisma,  cap.  12,  et  lib.  5,  de  Fide,  cap.  6 ;  sed  etiam 

et  propter  hunc  articulum,  inter  ahos,  Ecclesia  Graeci,  Didymus,  hb.  2,  de  Spiritu  sancto,  N'a- 

Greeca  a  Latina  divisa  est,  negata  obedientia  zianzenus,  orat.  49,  in  fme,  Cyrihus  supra. 

summo  pontifici.  Potest  autem  tota  controver-  Nec   repugnat  Chrysostomus    in   Joannem  : 

sia  ad  quatuor  puncta  reduci,  de  Scriptura,  de  quamvis  ahas  etiam  expositiones  habeat. 

Conciliis  Greecis,  de  Patribus  Gra^cis,  et  de  Ad-  6.  Deinde  hoc  confirmant  verba,  quee  Chris- 

ditione  adSymbohim:  quse  breviter  expediam.  tus  Dominus  subjungit :  Omnia  quce  hahet  Pa- 

3.  Argumentum  Grmcorum  ex  Scriptura. —  ter,  mea  sunt:  profterea  dixi,  quia  de  meo  ac- 
Circa  primum  Grseci  contendunt,  esse  contra  cipiet.  Quibus  verbis  et  prajcedentium  verbo- 
Scripturam,  dicere,  Spiritum  sanctum  proce-  rum  datam  expositionem  confirmat,  etnovam 
dere  aFilio,  potestque  argumentum  confici  ex  probationem  nobis  prsebet.  Nam,  ut  supra  ex- 
verbis  Cyrihi  Hierosolymitani,  catechesi  16,  posuimus  ex  Concilio  Florentino  et  ex  Damas- 
ubi  sic  ait :  Dicamus  de  Spiritu  sancto  ea  tan-  ceno,  hbro  3,  c.  9  et  14,  et  Augustino,  hb.  5,  de 
tum,  quce  scripta  smit  .•  si  quid  autem  scriptum  Trinit.,  c.  14.  Fihus  habet  omnia,  quse  Pater, 
non  est,  curiose  non  scrutemur.  Ipse  Spiritus  excepta  sola  paternitate,  seu,  quod  idem  est, 
sanctus  elocutus  est  Scripturas,  ipse  de  se  ipso  omnia  quse  non  repugnant  fihationi,  hujus- 
dixit,  quantum  voluit,  aut  quantum  fuimus  ca-  modi  autem  est  spirare,  seu  spiratio  activa,  ut 
paces :  quce  ergo  ille  non  dixit,  nos  non  audia-  per  se  constat,  et  ex  discursu  eorum^  quae  di- 
9w«^5.At  Joannes,decimoquarto,tantumdictum  cimus,  clarius  patebit,  Ergo. 

est,  Spiritus,  qui  a  Patre  procedit,  ergo  virtu-  7.  Prffiterea  Cliristus  vocat  ilhs  locis  Spiri- 

te  exchiditur  processio  a  Filio.  tum  sanctum,  Spiritum  veritatis,  quod  ita 

4.  Veritas  CathoUca  ex  Scriptura.  —  Nihil-  exposuit  CyriUus,  hbro  decimo  in  Joann.,  cap. 
ominus  dicendum  est,  processionem  Spiritus  uli.,  ei  e]iist.  iO:  PoUicetur  Spiriticmveritatis, 
sancti  a  Fiho  in  Scriptura  sufficienter  contine-  id  est  suum :  nam  ipse  veritas  est,  non  est  enim 
ri.  Et  imprimis  argumentum  factum  in  hac  Spiritus  alienus  a  siilstantia  Filii,  sed  ex  eo 
materia  nulhus  momenti  est,  primo,  quia  ibi  naturaliter  procedit.  Clarius  autem  ad  Roma- 
non  additur  dictio  exchisiva.  Ut  autem  nota-  nos,  octavo,  vocatur  Spiritus  sanctus,  Spiritus 
vit  Augustinus  3,  contra  Maximinum,  c.  14.  Christi,  et  Act.  IG^vocatur  Spiritus  Jesu,  et 
Christus  speciahter  tribuit  Patri  productionem  Galat.  4 :  Misit  Deus  in  corda  nostra  Spiritum 
Spiritussancti,quiaestauctor,  seuprincipium,  Filii  sui.  Quibus  locis  manifeste  sermo  est, 
in  quo,  et  a  quo  est  virtus  spirandi.  Sicut  a  non  sohun  de  donis,  sed  etiam  de  ipsa  persona 
Dionysio,  cap.  2,  de  divinis  nominibus  dicitur,  Spiritus  sancti,  quse  nobis  datm'  et  in  nobis  o- 
fons  divinitatis.  Secundo  addit  Anselmus,  in  peratur.  Non  potest  autem  una  persona  dici 
libro  de  Processione  Spiritus  sancti,  non  ex-  alterius,  nisi  propter  processiouem,  quidcpiid 
chidi  Fihum,  quia  in  his,  quse  non  repugnant  Theophylactus  supra  tergiversetur,nuUa  etiam 
fihationi,  quidquid  attribuitur  Patri,  intelhgi-  aha  habitudo  excogitari  potest.  Quarto  pro- 
tur  attributum  Fiho.  Quam  responsionem  prius  mittit  Clmstus  Domiuus  ibi,  se  missm^iun  Spi- 
dedit  Cyrillus  Theodoreto  in  defensione  noni  ritum  sanctum,  Quem  ego,  iuquit,  mittam  vo- 
anathematismi  dicens  :  procedit  a  Patre  Spi-  dis  a  Patre.  Persona  autem  non  mittitur,  nisi 
ritus  sanctus  secundum  Salvatoris  vocem,  sed  ab  ea,  a  qua  procedit,  ut  infra  ostendemus.  Et 
non  est  alienus  a  Filio,  omnia  enim  hahet  cum  idem  argumentiim  siununt  Patres  ex  eo,  quod 
Patre,  et  hoc  ipse  docuit.  Clmstus  Dominus,  Joaunis  21,  Spiritum  sanc- 

5.  Secundo  cohigitur  assertio  ex  Joann.  14,  tum  dedit,  dicens  :  Accipite  Spiritum  sanc- 
15  et  16,  quatuor  modis.  Primo  quia  Christus  tum. 

de  Spiritu  sancto  dixit:  De  meo  accipiet  et  an-  8.  Argimentum  G-rcecorum  ex  Conciliis.  — 

nuntiahit  vohis.  Una  cnim  persona  divina  non  Circa  secundum  punctum  de  Conciliis.  Grteci 

accipit  ab  alia,  nisi  procedendo,  Spiritus  sanc-  etiam  contendunt,  in  Conciho  Constantinopo- 

tus  autem  accipit  a  Filio,  ut  ipse  dixit,  ergo.  htano  1,  suam  sententiam  esse  traditam,  et 

Ponitur  autem  de  futuro  vcrbum    accipiet ,  consequenter  fuisse  receptam  in  sequentibus 

propter  significandum  futimim  effectum.  M-  synodis  generalibus,  prfcsertim  usque  ad  sex- 

terna  enim  processio  omnia  tempora  compre-  tam.  Sed  hic  etiam  in  eodem  modo  argumen- 

liendit,  sicut  ibidem  dixit :  Quwcumque  audiet,  tandi  deficiunt,  nam  in  Couciho  Constantino- 


CAP.  I.  AN  FILIUS  SIT 
politano  1 ,  traditum  qiiidcm  est ,  Spiritum 
sauctum  procedcrc  a  Patre,  quod  etiam  in  se- 
qucntibus  synodis  cst  rcccptum^  nunquam  ta- 
men  ncgatum  cst,  proccdcre  ctiam  a  Filio. 
Neque  in  illis  hoc  est  declaratum^  quia  hyec 
causa  tunc  non  agebatur,  ct  ad  confutandas 
hffireses,  quaj  tunc  fuerant  ortse,  sufliciens  vi- 
sum  cst  iUo  modo  loqui,  quo  Scriptura  loqui- 
tur.  Addunt  pnctcrca  graves  auctorcs,  virtu- 
tc  hoc  esse  traditum  in  Concilio  Ephcsino,  et 
sequentibus.  Nam  Concihum  Alexandriuum 
cum  Cyrillo,  Epistola  decima,  verbis  satis  ex- 
pressis  hanc  docuit  veritatem  :  nam  inter  aha, 
cum  de  Fiho  loqueretur,  dicit  Ab  eo  emiUiiur 
Spiritus,  et  secundum  aham  translatiouem, 
quae  habctur  in  quinta  synoda,  actione  sexta, 
dicitur,  Ah  eo  e/funditur.  \n  Conciho  autem 
Ephesino,  tomo  primo,  capite  decimo-quarto, 
dicitur  Ab  eo  procedit,  juxta  versionem  Pehani 
et  ita  etiam  legit  Gratianus,  in  capite  penulti- 
mo,  de  ConsecrationC;,  distinctione  quinta.  Iha 
autem  epistola  approbata  est^  et  recepta  in 
Conciho  Ephesino,  ut  constat  ex  2  tom.,  cap.  3 
et  5,  et  postea  in  quinta  synodo,  actione  0,  et 
in  6  synodo,  actione  17.  Et  eamdem  appro- 
bationem  in  sui  defensionem  attuht  idem  Cy- 
rillus,  in  hbro  Apologctico  ad  Tlieodosium,  qui 
etiamrefertur  inquinto  tomo  ConciliiEphesini, 
capite  secundo.  Ac  denique  in  Conciho  Chal- 
cedonensi,  actione  prima,  profitentur  Patres, 
se  credere  juxta  duas  Epistolas  CyriUi  appro- 
batas  in  ConcUio  Ephesino,  quarum  una  est 
iUa  decima. 

9.  Veritas  ex  Conciliis  ostendiiur. — Haic  ta- 
men  omnia,  hcet  gravissima  sint,  non  existi- 
mo  fuisse  sulficientia  iUo  tempore,  ut  certam 
fidcidefmitionem  coutinere  censerentur,  neque 
ut  possimus  tanquam  hffireticos  damnare  eos, 
qui  temporibus  iUis  contrarium  dixerunt.  Pri- 
mo,  quia  verba  iUa  non  sunt  tam  clara  et  ex- 
pressa^  quantum  ad  fidei  defmitionem  neces- 
sarium  est.  Secundo  quia  in  iUis  Concihis  (quod 
maxime  in  definitionibus  Conciliorum  atten- 
dendum  est )  non  agebatur  per  se  de  hoc  punc- 
to^  sed  de  Incarnationis  mysterio,  et  in  doc- 
trina  ad  iUud  pertinente,  contra  Nestorium 
approbatur  Epistola  CyriUi,  et  ConcUii  Alexan- 
cbini.  Tertio,  quia  idem  Cyrillus  respondens 
Theodoreto  non  damnat  ejus  sententiam  quoad 
hanc  partem  ut  hffireticam,  sed  simpliciter  res- 
pondet  ad  testimonium  Scripturse  ab  iUo  cita- 
tum.  In  Conciliis  ergo  Grfecis  heec  veritas  pri- 
mmn  videtur  definita  in  septima  synodo  Nice- 
na  2,  in  Fidci  confessione,  postea  vero  confir- 
mata  est  in  ahis  Concihis  supra  citatis,  Lugdu- 


SPIRATOR  CUM  PATRE. 


755 


nensi,  Lateranensi  ct  Florcntino  in  quibus 
Graici  convenerunt  et  conscnserunt.  Et  tem- 
pore  Anselmi  fcrtm^  aliud  simile  Concilium 
fuisse  congregatum,  in  quo  etiam  fuerunt  Gnxi- 
ci  convicti,  ut  ex  ipso  Anselmo  colligitur,  libro 
de  Processionc  Spiritus  sancti.  Omitto  alia 
Conciha  autiqua,  quai  in  historiis  referuntur, 
quia  sunt  minus  certa :  posteriora  vero  con- 
cilia  latina  referre  non  est  necesse^  quia  notis- 
sima  sunt. 

10.  Argumentuvi  (jfrcecorum  ex  suis  Patri- 
Mis.  —  Tertium  punctum  propositum  est  de 
sanctis  Patribus  Grsecis,  in  <pii])us  moderni 
schismatici  magnam  vim  faciebant,  ut  intelligi 
potest  ex  prolixa  disputatione  hal)ita  iu  Conci- 
lio  Florentino,  et  ex  Basarione,  in  libro  pro  U- 
nione,  qui  habetur  post  Concilium  Florenti- 
num.  Quibus  locis  aperte  ostenditur,  falso 
Groecos  imposuisse  Iianc  sententiam  Patribus 
suis.  Quod  prius  etiam  fuerat  traditum  in  dicto 
ConcUio  Lugdunensi,  ubi  dicitur  hunc  esse 
communcm  sensum  Patrum  Latinorum  et  Grse- 
corum.  Prseterea  hi  moderni  Grseci  non  ne- 
gant,  se  in  hoc  dissentire  a  Patribus  Latinis,  in 
quo  a  suis  antiquis  Grsecis  multum  discordant, 
nam  in  Conciho  Chalcedoncnsi,  et  5  et  7  Sy- 
nodo  cum  magna  veneratione  Latinorum  sen- 
tentias  susceperunt. 

11.  Veritas  catholica  exPatrihus  Cfrcecis. — 
Deinde  quod  ad  Patres  Grsecos  attinet,  possu- 
mus  iUos  in  tres  classes  distribuere.  Quidam 
prsecesscrunt  Concilium  Ephesinum,  ahi  ad- 
fuerunt  ilh,  alii  denique  subsecuti  sunt.  De 
primis  certum  est,  omnes  vel  asseruisse  hanc 
veritatem.velin  sinuasse,  et  nuUum  dixisse  con- 
trarium.  Hoc  patet  primo  ex  Athanasio  in  suo 
Symbolo  dicente :  Filius  a  Patre  solo  esi,  Spi- 
ritus  sanctus  a  Patre  et  Filio.  De  cujus  Sym- 
boli  auctoritate  videri  potest  Genebrardus,  I.  3, 
de  Trinitate,  et  BeUarminus,  1.  2,  de  Christo, 
cap.  25,  nobis  sufBciat  antiquissima  traditio, 
et  universahs  Ecclesiic  acceptatio.  Idem  sentit 
Athanasius,  Epist.  1  et  2,  ad  Serapionem  epis- 
copum.  Expresse  id  etiam  docuit  Dydimus,  I.  2, 
de  Spiritu  sancto  (habetur  inter  opera  Hiero- 
nymi),  ubi  exponens  verba  Christi,  de  Spiritu 
sancto  dicentis:  Q,ucecumque  audiet,  loquetur, 
inquit,  non  loquitur  a  semetipso  Spiritus  sanc- 
tus,  quia  inseparabiliter  est  a  me  et  a  Patris 
voluntate.  Cyrillus  etiam  Hierosolymitanus,  ca- 
techesi  16:  Paier,  inquit,  dedit  Filio,  Filius 
autem  tradidii  Spiontui  sancto.  Jesus  enim  est, 
qiii  dixit,  omnia  mihi  tradita  sunt  a  Patre  meo, 
et  de  Spiriiu  sancto  idem  dicii,  ille  me  glorifi- 
cabit,  quia  de  meo  accipiet.  Idem  significat,  ca- 


756  LIB-  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

techesil?,  licet  minus  clare.  Quarto,  Basilius,  per  Filium,  qui  est  modus  loquendi  frequen- 

lib.  3,  contra  Eunomium,  dicit :  Spiritwn  sanc-  tior  Gra?corum,  ut  in  sequentibus  explicabo. 

tum  esse  dignitate  secundim  a  Filio,  cum  al  At  vero  Damascenus,  iu  eodem  libro,  cap.  10, 

ipso  esse  lialeat,  imo  et  pendeat.  Sic  dicit  ipse :  plane  docet,  Spiritimi  sanctum  ex  Patre  proce- 

moderanda  autem  est  vox  pendeat,  quee  pro  dere,  et  per  Filium,  omni  creaturce  impertiri. 

origine  tantum  posita  est.  Et  1.  5,  Spiritum  Et  cap.  9,  dixerat:  Omnia,  quce  hahet  Pater, 

sanctum  vocat   Verbum  et  imaginem  Filii,  ut  hahet  Filius,  hoc  solo  excepto,  quod  ingenitus 

significet  processionem  ab  illo;,  de  quo  libro  se-  non  est.  Et  cap.  11,  vocat  Spiritum  sanctum 

quenti  dicetur.Quinto,  Nazianzenus,  oratione^,  Spiritum  Filii,  et  addit,  sicut  ex  sole  procedunt 

dicit,  Filium  accepisse  omnia,  quce  Pater  hahet,  radius  et  splendor ;  ita  a  Patre  procedere  Filium 

excepta  sola  causalitate  sua,  id  est,  ejusdem  et  Spiritum  sanctum,  et  Spiritum  sanctum 

Filii  processione,  sic  enim  intelligendus  est,  comparat  splendori,  quia  per  radium  procedit, 

Alia  etiam  loca  adduci  solent,  quse  favent  qui-  et  cap.  18,  vocat  Spiritum  sanctum  imaginem 

dem,licetnonsintclara.  Sexto,  expresseidtra-  Filii,  in  quo  etiam  processionem  denotat.  In 

dit  Clirysostomus,  homil.  1  et  2,  de  Symbolo,  illis  ergo  verbis  non  existimo,  rem  ipsam  ne- 

in  5  tomo.  Septimo,  Epiphanius,  hseres.  69,  et  gare  voluisse,  sed  phrasim  graecam  retinuisse, 

in  Anchorato.  De  quo  videri  potest  Goncilium  et  ideo  fortasse  non  dixit,  non  est,  sed,  non  di- 

Florentinum,  sess.  18.  Octavo,  adjungi  potest  cimus,  quia  juxta  vim  Greecse  linguse  illa  par- 

Fhilo,  quem  ipse  Epiphanius  per  revelationem  ticula  ex  indicat  denominatiouem  ab  aliquo 

Episcopum  ordinavit.  Ille  enim  in  libro  enar-  tanquam  a  primo  fonte  et  principio,  iu  quo 

rationum  in  Cantica,  circa  principium,  in  t.  1  sensu  dicitur  Spiritus  sanctus  esse  ex  solo  Pa- 

Bibliothecse :  Pater,  inquit,  per  Filium  creat,  tre,  quia  a  Filio  non  est,  nisi  ut  hal^ente  virtu- 

etc.  Una  cum  divino  illo  Spiritu,  qui  ah  ipso  et  tem  a  Patre.  Quod  notavit  Bessarion  pro  aliis 

a  Filio  procedit.  Denique  addi  possunt  Grego-  Patribus  Grsecis  in  citato  libro,  et  ex  scholas- 

rius  Thaumaturgus ,  et   Gregorius  Nyssenus  ticis  ita  intellexit  Damascenum  Thomas  de  Ar- 

referensejusvitam,  quatenusdicunt, /S^^m^^m  gentina,  in  l,dist.  11,  qusest.  1,  art.  1.  Neque 

sanctum  esse  imaginem  Filii:  nam  imago  pro-  refert,  quod  in  7  Synodo  grseca,  jam  illa  locu- 

cessionem  includit,  ut  supra  dictum  est.  tio  recepta  est,  tum  quia  aliqui  existimant,  in 

12.  In  secundo  ordine  pono  solum  Cyrillum  illa  etiam  synodo  grtece  non  haberi,  uisi  per 
Alexandrinum  qui  resistit  Theodoreto,  qui  op-  Filium,  tum  maxime  quia  Damascenus  fuit 
positum  dicere  primus  omnium  ausus  est,  et  antiquior  illa  Synodo,  nam  in  ipsa  citatur. 
ideo  Cyrilhis  multis  in  locis  hanc  veritatem  14.  Preeterea  in  hoc  ordine  numerari  pos- 
repetit  et  confirmat.  Ut  in  Epist.  10  citata,  et  sunt  Anastasius  Synaita  (cujus  fit  mentio  ho- 
in  defensione  noni  anaihematismi,  et  in  aha  norifica  in  sexta  synodo)  qui  lib.  1,  de  Rectis 
ejus  dcclaratione,  quee  habetur  tom.  5,  Conci-  fidei  dogmatibus  bcne  de  lioc  mysterio  sentit. 
lii  Ephesini  ,  cap.  1:  Spiritus  sanctus,  in-  Itcm  Tarasius,  in  Epistola,  quse  refertm^  in  sep- 
quit,  ex  ipso  est,  scihcet  Christo.  Idem  in  ex-  tima  synodo,  actione  3.  Denicpie  Soplu^ouius 
positione  Symboli  Niceni,  2  tom. ,  Concihi  E-  in  Epistola  relata  in  sexta  synodo,  action.,  11, 
phesini,  c.  ult.,  et  hb.  1,  de  Fide  ad  Reginas,  licet  iuprincipio  sohim  dicat,  Spuitum  sanc- 
etetiamlib.  2  et  alio  libro,  deFide  adTheodo-  tum  a  Patre  procedere,  postea  indicat  etiam 
sium,  quse  omnia  habentur  in  eodem  Conciho,  ad  Filium  habere  relationem,  dum  ait :  jyu?i- 
t.  1,  c.  4,  5  et  6.  Idem  ssepius  lib,  20  et  11,  in  quam  Filium  Patri  defuisse,  nec  Spiritum 
Joannem,  exphcando  locaScripturse,  qusesupra  sanctum  Filio.  Solus  ergo  Theophylactus  iuter 
adduxi.  auctores  Grsecos  aperte  se  in  hoc  opposuit  Ec- 

13.  Post  ilhid  vero  Concihum  pauci  fuerunt  clesiai  Latiuse,  sed  iUius  auctoritas  in  lioc  nul- 
sancti  Grseci  graves,  qui  de  hoc  mysterio  scrip-  lius  momenti  est,  excusatur  autem  a  pcrtiuacia 
serint,  preeter  Damascenum,  qui  nobis  ahquod  liairesis,  quia  ante  exortum  schisma  scripsit. 
negotium  facit,  nam  lib.  1,  de  Fide,  c.  11,  ita  Citari  etiam  solet  Euthimius  (qui  multo  est 
concludit  ex  Filio  Spiritum  sanctum  non  dici-  modernior),  Joan.  14,  sed  ille  non  negat  Spi- 
mus.  Proptcrquse  verba  D.  Thomas,  qusest.  10,  ritum  sauctum  procedere  a  Fiho,  scd  sohun  ta- 
dc  Potentia,  art.  4,  ad  ultimum,  fatetur,  Da-  cet,  et  loquitur  more  Grsecormu,  et  ideo  nolo 
mascenum  dcscendisse  in  scntentiam  Theodo-  iUi  errorem  imponere. 

reti.  Sed  hoc  profecto  nimium  est,  nam  Theo-  15.  De  particula  Filioque  symholo  addita. 

doretus  non  eolum  negavit,  Spiritum  sanctum  —  Circa  punctum  quartum  suppoueudum  est, 

procedere  a  Fiho,  sed  etiam  procedcre  a  Patre  in  Goncilio  Nicseno  nihil  aliud  in  Sj-mbolo  po- 


CAP.  11.  AN  SPIRITUS  SANCTUS 
Bitum  fuisse,  nisi,  Credo  in  Spirituvi  sanctum, 
Conciliuiu  autem.  Goustantinopolitanum  primo 
addidisse  :  Fx  Patre  procedentem,  postca  vero 
adjunetam  esse  illam  particulam  FiUoque.  Dc 
qua  valde  concpicruntur  Gr»ci,  quia  putant 
repugnare  non  solum  illi  Goncilio,  scd  etiam 
Ephesino,  tom.  2,  cap.  33_,  ct  tom.  5,  cap,  6, 
in  Epistola  Cyrilli  ad  Joannem  Antiochenum^ 
et  GonciUo  Ghalcedonensi,  act.  5,  in  secunda 
fidci  dcfinitionc^  nam  anathcmatc  feriunt  eos, 
qui  ausi  fucrint  aUam  fideni  componere. 

16.  Respondcnt  vcro  aUqui,  negando  sup- 
positioncm.  Dicunt  enim  in  prima  formatione 
ilhus  Symhoh  positam  esse  illam  particulam, 
FUioqwe,  iu  codcm  Conciho  Constantinopoh- 
tano.  Ita  sensit  Loaysa  iu  Schoho  ad  Concihum 
3  Tolctanum  ct  monetur,  quia  in  iUo  Conciho 
refertur  iUud  symbohim  cum  iUa  additione ; 
additquc  :  Idem  sumo  ex  quodam  symholo  Hie- 
ronymi,  et  ex  Cassiodoro,  lib.  9,  tripartitce , 
cap.  16. 

17.  Magister  sententianm. —  Scd  hoc  difii- 
cile  creditu  est^,  quia  in  nuUo  codicc  antiquo 
iUius  ConstantinopoUtani  GonciUi  hoc  habetur : 
et  in  quatuor  synodis  gencraUbus  sequcnti- 
bus  refertur  iUud  symbohim  sine  illa  par- 
ticula.  Et  in  eodem  ConciUo  Toletano  3^  nun- 
quam  hactenus  posita  fuit,  usque  ad  iUam  edi- 
tionem^  factam  prsedicti  Archiepiscopi  diUgen- 
tia,  qui  dicit  in  quodam  antiquo  codice  iUam 
invcnisse.  Sed  nou  videtur  hoc  sufiiciens  mo- 
tivum  :  facile  enim  potuit  ab  aUquo  Scriptore 
privatim  addi.  Proesertim,  quia  ConciUum  Flo- 
rentinum  non  admisisset  hanc  Grsecorum  que- 
relam^  iUique  respondisset,  nisi  id  verum  esse 
crcdidisset.  Magister  ctiam  sententiarum,  in  d, 
dist.  \\,  refert,  Leonem  III  pontificem  (qui  fuit 
post  ConciUum  3  Toletanum)  in  lamina  argentea 
scripsisse  iUud  symbolum,  prout  in  prima  Sy- 
nodo  editum  erat  sine  iUa  particula,  in  mcmo- 
riam  antiquitatis.  Ncque  iu  iUo  loco  Tripartitae 
fit  uUa  mcntio  iUius  particulce ;  Symbolum  au- 
teni  quod  ex  Hieronymo  refertur,  non  est  il- 
lius,  sed  Damaso  tribuitur  in  nono  tomo  ope- 
rum  Hieronymi  ct  adhuc  incertum  est,  cujus 
auctoris  sit.  Et  prsetcrea  iUud  non  est  sym- 
bolum  ConstantinopoUtanum,  scd  est  quaedam 
aUa  professio  fidei,  quam  aUquis  privatus  con- 
didit. 

18.  Respondeo  ergo  breviter,  nihil  esse 
quod  Grseci  de  iUa  additione  conquerantur. 
Nam  vel  reprehendunt  doctrinam,  quse  pcr 
iUam  proponitur,  et  hanc  ostendimus  esse  cer- 
tam  fidem,  aut  sohim  ritum  repreliendunt,  et 
iu  hoc  etiam  imprudenter  agunt.  Primo,  quia 


DISTINGUERETUR  A  VERBO,  ETC.  757 

alias  oportet,  prctiam  reprchendant  secundum 
Concilium,  eo  quod  addiderit  illam  particu- 
lam  Fx  Patre  procedentem,  quam  non  posue- 
rat  primum  Goncilium;  quod  illis  recte  objecit 
Hugo  ^therianus,  libro  3,  contra  Grsecos,  cap. 
16,  in  9  tomo  Bibhutliecoe.  Deinde  quia  sum- 
mus  pontifex,  cum  sit  supremus  pastor,  habet 
potestatem  ea  proponeudi  in  symbolo,  quae 
omnibus  credenda  sunt :  inter  lioec  autem  nu- 
meratur  ab  Athanasio  in  suo  symbolo  pro- 
cessio  Spiritus  sancti  a  FUio,  et  idem  habet 
GonciUum  Florentinum  ',  unde  quoad  hunc  ri- 
tum  non  potuerunt  priora  GoncUia  legem  po- 
ncrc  posterioribus,  ct  nmUo  minus  pontifici, 
neque  in  hoc  sensu  locuta  sunt,  sed  de  aha  fide, 
id  est,  contraria,  vel  diversa.  Denique  quod 
in  uno  tempore  omittitur,  quia  neccssarium 
tunc  nou  est,  in  aUo  expedit  fieri,  propter 
necessitatem  exortam.  Et  hac  ratione  dixit  Ba- 
sihus,  cpist,60.Patres  sccundsesynodiaddidisse 
aUquid  symbolo  Goncihi  Niceni ,  quia  error 
Maccdonii  postea  exortus  est,  sic  ergo,  quia 
omissio  ilUus  particulse  incipiebat  esse  occasio 
falsi  sensus,  et  erroris,  merito  postea  addita 
est.  Quando  vero  primum  addita  fuerit  non 
constat:  certum  autem  est,  certe  autiquissi- 
mam.  Nam  in  ConciUo  Toletano  octavo  habe- 
batur  in  symbolo,  et  dicitur,  jam  multo  aute 
fuissc  consuetudinem  in  Hispania,  ut  cum  illa 
additione  decantaretur  symbolum  pubhce  in 
Ecclesiis.  Item  in  septima  synodo  habetur,  et 
aUqui  dicunt  fuisse  additam  in  ConciUo  Ro- 
mano,  sub  Damaso,  dequo  in  Tripart.,  Ub.  9, 
capit.  14,  sed  ibi  nihil  dicitur,  et  res,  ut  dixi, 
incerta  est.  Supererat  dicendum  de  ratione, 
qua  possit  hsec  veritas  probari,  dicetur  autem 
meUus  in  sequentibus  capitibus. 

CAPUT  IL 

AN  EX  EEALI  PISTINGTIONE  INTER  FaniM,  ET  SPI- 
RITUM  SANCTUM  REGTE  CONGLUDATUR  PROGESSIO 
UNIUS  AB  AIIO, 

1 .  Hsec  est  una  ex  potentissimis  rationibus, 
qua  nostri  theologi  contra  Grsecos  utuntur, 
nam  licet  sit  velut,  a  posteriori  tamen  proce- 
dit  a  principio  non  solum  in  se  certo  secundum 
fidem,  sed  etiam  a  Grajcis  concesso,  qui  veram 
Trinitatem  pcrsonarum  confitentur,  quce  sine 
distinctione  reaU  non  est.  Ergo  si  recte  ostendi- 
mus,  non  posse  consistere  distinctionem  inter 
quascumque  duas  pcrsonas,  sine  processione 
unius  ab  alia,  recte  etiam  conchidemus,  FiUum 
producere  Spiritum  sauctum,cumpersenotum 


758  LIB.  X.  DE  PRmCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

sit^  iion  produci  ab  alio.  Propter  liauc  ergo  per  suam  filiationem^  ut  supra  libro  SRptimo 

causam  graviores  theologi  solliciti  fuerunt  de  ostensum  est,  Sed  licet  Spiritus  sanctus  non 

illa  qusestione  hypothetica:  Si  Spiritus  sanc-  procederetaFiho^  FiUushaberet  filiationem,  et 

tus  non  procederet  a  Filio,  an  clistingueretur  Spiritus  sanctus  processionem :  ergo  haberent 

al  illo?  Quia  hcet  ex   hypothesi  impossibih  easdem  proprietates  distinguentes,  ergo  eeque, 

procedat,  tamen  virtute  continet  cathegoricam  acnunc  distinguerentur.  Gonfirmatiu',  quiaim- 

queestionem,  an  adsequata  radix  iUius  distinc-  possibile  est,  res^  quse  distinguuntur  reaUter 

tionis  sit  processio  ita^  ut  sine  iUa  subsistere  per  se  ipsas,  in  eamdem  rem  omnino  simpU- 

non  potuerit.  Utrumque  igitur  simul  tractan-  cem  coalescere,  sed  fiUatio,  et  processio  se  ip- 

dum  est.  sis  distinguuntur  reaUter,    ergo   quacumque 

2.  Prima  opinio.  —  Prima  ergo  sententia  hypotliesi  data^,  impossibile  est,  quod  maneant 

absolute  affirmat,  Spiritum  sanctum,   et  Fi-  quin  retineant  distinctionem. 

Uum,  fore  distinctas  personas,  etiam  si  una  ab  5.  Tertia  ratio.  —  Quarto  argumentor  ex 

altera  non  procederet,  et  consequenter  negat,  Scoto  quia  niliil  repugnat,  ab  eodem  simplici 

ex  distinctioue  personali   sufficienter   coUigi  principio   prodire   terminos,  et  processiones 

processionem,  ex  vi  rationis.  Hsec  fuit  opinio  reaUter  distinctas:   ergo  quamvis  solus  Pater 

Henrici  quodl.  5,  qusest.  9,  quam  secutus  est  esset  simplex  principium  ad  intra,  possent  ab 

Scotus,  in  \,  dist.  12,  queest.  2,  ubi  etiam  ci-  iUo  procedere  distinctse  personse,  quia  habe- 

tari  solent  Gregorius  et  Gabriel,  sed  iUi  aUis  rent  eumdem  inteUectum,  et  voUmtatem,  et 

modis  opinantur,  ut  infra  dicam.  Fundamen-  in  modis  operandi,   seu  producendi  per  has 

tum  hujus  sententia}  est,  quia  FiUatio,  et  pro-  facuUates  esset    idem  fundamentum   distin- 

cessio  ex  propriis,  et  intrinsecis  rationibus,  guendi   productiones  substantiales  ad  intra, 

tales  relationes  sunt,  ut  secum  necessario  af-  quse  consequenter  requirunt  terminos  distinc- 

ferant  realem  distinctionem :  sed  si  Spiritus  tos,  quia  non  potest  idem  terminus  bis  sub- 

sanctus  procederet  a  Patre,  et  non  a  FiUo,  iu  tantiaUter  produci,  et  maxime  per  productio- 

Filio    maneret    vera    fiUatio,    et    in   Spiritu  nes  diversarum  rationum. 

sancto  vera  processio,  hoc  enim  est,  quod  in  6.  S eciinda  ofinio . — Contrariam  sententiam 

hypothesi  supponitur,  aUas  vana  est  qusestio :  docuit  D.  Thomas,  quaest.  36,  art.  2  (ubi  Ca- 

ergo,  etc.  Major  videtur  imprimis  esse  expressa  jetanus  et  aUi),  idem  4,  contra  Gentes,  cap.  29 

sententiaAnselmi,  UbrodeProcessione  Spiritus  (ubi  Ferrariensis).  Item  quaest.  10,  de  Poten- 

sancti,  cap.  1,  et  sequentibus,  ubi  inter  aUa  tia,  art.  4.  Et  hanc  sententiam  sequuntm'  fre- 

dicit:   (luia  Filius  existit  de  Deo  nascendo,  quenter  scholastici,  in  1,  d.  H,  Bonaventura, 

Spiritus  sanctus  procedendo,  ipsa  diversitate  qusest.  2,  art.  l,Durandus,  queest.  2,  iEgidius, 

nativitatis,  et  processionis  referunttir  ad  invi-  art.  3,  Hervseus,  et  Capreolus,  quaest.  1,  Mar- 

cem,  utalii  al  invicem.  Ubi  non  dicit  distingui  siUus,  qusest.  15,  Aureolus,  quaest.  2,  art.  1. 

propter  relationem  originis,  sed  potius  referri  Idem  sentiunt  Gabriel  et  Gregorius.  Sed  pro- 

inter  se  relatione  distinctionis,  propter  diver-  cedunt  alia  ratione  longe  diversa,  destruendo 

sas  origines,  quas  habent  independenter  ab  hypothesim.  Nam    Gabriel  ait :    Si   Spiritus 

hoc,  quod  unus  ab  aUo  procedat,  nec  ne.  sanctus  non  procederet  a  FiUo,  non  esse  futu- 

3.  Prima  ratio. — Unde  probatur  secundo  rum  Filium,  quia  aufertur  ab  ipso  spiratio  ac- 
ratione,  ab  Anselmo  insinuata,  quia  processio  tiva,  quae  idem  est  cum  Filiatione,  et  ideo 
Filii  ex  intrinseca  ratione  est  generatio,  pro-  consequenter  toUeretur  fiUatio.  Sed  hoc  licet 
cessio  Spiritus  sanctus  non  est  generatio :  ergo  in  re  ostendat,  esse  impossibile,  FiUum  non 
ex  propriis,  et  ex  intrinsccis  rationibus  pos-  esse  spiratorem,  tamen  per  locum  intrinsecum 
tulant  terminos  reaUter  distinctos,  quia  non  non  infert,  bene,  data  iUa  hypothesi  non  posse 
potest  unus,  et  idem  terminus  generari,  et  esse  fiUationem  ut  sic.  Quia  filiatio  secundum 
non  generari.  Sed  has  rationes  retinerent  iU®  se  est  prior  spiratione  activa,  et  modo  nostro 
processiones,  etiamsi  Spiritus  sanctus  non  concipiendi  formaU  ratione  ab  ea  distincta: 
procederet  a  Filio,  ergo  etiam  tunc  termini  ergo  formaUter  non  involvitm-  contradictio  in 
cssent  realiter  distincti.  hoc,  quod  fiUatio  maneat  in  taU  persona  sine 

4.  Secunda  ratio. — Tertio,  quia  nunc  de  spiratione.  Gregorius  vero  et  contrario  dicit, 
facto  Spiritus  sancti  distiuguuntur  a  Filio  per  in  co  casu  Spiritum  sanctum  nou  fuisse  futu- 
suam  relationem  processionis,  nilnl  enim  rum  a  Patre,  quia  per  se  est  a  Filio,  et  ideo  si 
aUud  habet,  pcr  quod  distingui  possit,  et  si-  ab  eo  nou  essct,  a  ueutro  esset.  Quod  quidem 
miUter  FiUus  distinguitiu*  ab  Spiritu  sancto  aUquo  modo  habct  veritatem,  ut  statim  ex- 


CAP.  II.  AN  SPIRITUS  SANCTUS  DISTINGUERETUR  A  VERBO,  ETC.  759 

plicabimus:  tamen  simpliciter  noii  satisfacit  origincm  per  viam  rationis,  prout  intendimus 

quffistioni :  nam  ut  infra  dicam,  amor,  seu  Spi-  contra  Grajcos,  sed  solum  cx  auctoritate,  quara 

ritus  sanctus,  ut  sic,  id  est,  quatenus  terminus  fortasse  Graeci  nou  admittercnt,  cum  in  Scrip- 

proccssionis  per  voluntatem,  non  postulat  ne-  tura  cxprcsse  non  liabcantur. 
cessarioduaspcrsonas,aquibusprocedat.Deni-         9.  Proptcr  quod  multi  Tliomista;  adduntra- 

que  hi  auctores  non  respondcnt  quKstioni,  quai  tionem  hanc  ad  probandum  iUud  principium, 

de  facto  uecessaria  est,  an  proccssio  per  se  sit  quia  relatio  non  distinguit  reaUter,  nisi  a  suo 

necessaria  ad  distinctioncm,   sed  supponunt  correlativo,  cui  opponitur,  ergo  fdiatio  ut  sic 

potius  unam  illarum  personarum  producere  non  distinguitur  reahtcr  a  processione  :  crgo 

aliam,  ct  indc  infcrunt,  non  possc  ambas  ma-  nunc  dc  facto  distinguitur  ab  illa  per  spira- 

nere,  sinc  tali  processione.  tionem  activam,  ergo  si  Spiritus  sanctus  nou 

7.  Fundameiitum. — Ratio  preecipua  pro  hac  procederet  a  Filio,  non  distingueretur,  quia 
sententia  sumi  solet  cx  illo  principio  : /j^  ^i^f-  auferretur  a  fiho  forma  distingueus  ipsum. 
nis  omnia  sunt  unum,  uhi  non  obviat  rclationis  Hoec  vero  ratio  impugnata  est  a  nobis  cx  pro- 
oppositio,  sed  in  prsedicto  casu  nou  csset  tahs  fcsso,  supra  hbro  septimo,  ubi  probavimus, 
oppositio  inter  Spiritum  sanctum  ct  Fihum,  rclationem  ut  sic,  posse  distiugui  reahter  ex 
ergonecdistinctio,  vcl(ahter  subsumcndo),scd  vi  sua  ab  aha  disparata,  ctiamsi  non  sint 
sinc  origine  non  stat  oppositio,  ergo  nec  dis-  corrclationes.  Unde  si  in  divinis  speciahter 
tinctio.  Major  praicipuc  probari  solet  auctori-  hoc  non  potest  inveniri,  non  ex  communi  ra- 
tatc  Anselmi,  hbro  dc  Processionc  Spiritus  sanc-  tione  rclationis,  sed  ahunde  probandum  est. 
ti,  cap.  3,  sed  ut  objccimus,  Anselmus  potius  Et  prffiterea  supra  ostendi,  de  facto  pcrsonam 
videtur  favere  contrarise  scntcntise,  et  relatio-  Fihi  distingui  per  suam  fihationcm  ab  Spiritu 
nes  disparatas,  significat  habere  inter  se  oppo-  sancto. 

sitioncm  sufficientcm  ad  distinctionem.  Unde        10,  Explicatur  secunda  sententia. — Ut  ergo 

Scoti  defensorcs  fatcntur,  Fihum  ct  Spiritum  verum  scnsum,  ct  fundamentum  hujus  poste- 

sanctum  relationibus  distingui,  non  vcro  qua-  riorissententise,  quamvcram  judico,  dcclarem, 

tenus  relative  opposita  sunt,  scd  quatenus  sunt  prsemittendum  censco,  si  Spiritus  sauctus  non 

ita  disparatse,  ut  in  unam  coalescere  non  pos-  procederet  a  Fiho,  per  locum  intrinsecum  se- 

sint,  sic  enim  verum  est  iUud  Boetii  :  Sola  re-  qui,  personam  Spiritus  sancti  non  fuissc  futu- 

latio  multiplicat  Trinitatem.  Unde  Damasce-  ram  hac  numero,  quae  nunc  cst,  et  consequen- 

nus,  hb.  1,  cap.  40,  ct  hb.  3,  cap.  1,  tres  solas  ter  ncc  Filium  fuisse  fuiurum  cumdcm  nume- 

relationes,  Paternitatem,  Fihationem   et  Pro-  ro,  ac  denique,  quacumque  hypothcsi  facta, 

cessionem  numerat,  ut  sufficicntes  ad  distinc-  impossibile  esse,  ut  hee  duse  personse  intelh- 

tioncm  pcrsonarum.  gantur  essc  in  rerum  natura,  esedem  omnino, 

8.  Quomodo  sola  relatio  distinguat  in  Deo.  quoe  nunc  sunt,  et  non  distingui  reahter.  Pro- 
—  Nihilominus  principium  iUud  inteUectum  bo  singulas  partes.  Primam  quidem,  quia  hcec 
etiam  dc  rclationibus  ahquo  modo  relative  op-  numero  relatio  proccssionis,  quse  nunc  est,  pcr 
positis,  habct  magniun  fundamcntum  in  sanc-  se  rcspicit  tanquam  adsequatum  tcrminum  Pa- 
tis  Patribus.  Nam  Gregorius  Nyssenus,  oratio-  trem,  et  Fihum,  ut  infra  etiam  ostendcmus, 
nes  Tres  Deos  dicere  non  oportere,  circa  fi-  ergo  non  potest  hsec  numcro  relatio  esse  vel 
ncm,  apcrte  dicit,  pcrsonas  non  distingui,  nisi  inteffigi  cxistens  in  rerum  natura,  quin  respi- 
quia  luia  procedit  ab  aha.  Quod  est  frequens  ciat  utramque  personam,  tanquam  adaiquatum 
apud  Augustinum,  lib.  2,  dc  Trinit.,  cap.  11,  tcrminum  suum:  nam  habitudo  simphcissimae 
hb.  5,  fere  per  totum,  idemque  significatur  relationis  non  potest  toUi,  vel  minui,  manente 
saepe  iu  ConciUo  Florcntino  cujus  verba,  et  eadcm  numero  rclatione.  Hoc  etiam  rccte  pro- 
aUa  testimonia  adduxi  supra  Ubro  quarto  ubi  bat  ratio  a  Grcgorio  insinuata,  quia  haic  nu- 
principium  illud  tanquam  omnino  vcrum  sta-  mero  proccssio  per  se  cst  a  Patrc  et  FiUo  ita, 
tui.  AdUuc  vero  non  vidctiu"  liinc  sufficicnter  ut  utraque  relatio  sit  neccssaria  conditio  ex 
probari,  quod  inteudimus.  Tum  quia  respon-  parte  principii  hujus  personae  Spiritus  sancti 
deri  potest,  ita  quidem  esse  de  facto,  scihcet  ut  a  nobis  etiam  o^tendetur,  sed  si  Spiritus 
distinctionem  non  esse,  nisi  ubi  est  processio,  sanctus  nou  procederet  a  Fiho,  jam  fihatio  non 
non  tamcn  quia  formaliter  sint  idem,  nec  quia  esset  conditio  necessaria,  ergo  nec  processio 
una  sit  ratio  alterius,  sed  solum  quia  fides  do-  terminarctur  ad  eamdcm  numero  personam, 
cet  ita  essc  conjunctas.  Tum  maximc,  quia  iUo  ad  quam  nunc  terminatm',  ergo  uecesse  eadem 
modo  uon  possumus  ex  distinctioue  coUigerc  uumero  possessio. 


760  LIB.  X. 

il.  Et  liinc  facile  probatiir  secunda  pars  : 
quia  haic  filiatio,  qute  nuuc  constituit  hanc 
numero  secundam  persoiiam,  est  sufficiens  ra- 
tio  tcrminandi  habitudinem  processionis  ad 
ipsam,  utsupra  etiam^  hbro  septimo,  ostensum 
est,  sed  posita  iha  hypothesi,  fdiatio  non  esset 
tahs,  ergo  non  esset  eadem  numero.  Simile 
argumentum  est,  quia  fihatio  hsec  tahs  est.  ut 
voluntas  divina  iUi  conjuncta  ut  sic,  foecunda 
sit  et  habeat  rationem  spirativse  virtutis,  seu 


DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

intentioni  nostrai.  Nam  prior  sensus  supponit 
talem  processionem  unius  personse  ab  aha,  et 
inde  infert  rehqua,  quse  diximus  :  nos  autem 
vohimus  ex  distinctione  inferre  processiouem. 
13.  Secimda  sententia  prohatur.  —  In  hoc 
ergo  sensu  veram  intelhgo  sententiam  divi 
Thomee,  ut  dixi.  Ratio  est,  quia  tunc  nuUa  es- 
set  repugnantia,  vel  oppositio  inter  verbum  et 
amorem,  quo  minus  ipsa  re  identificari  pos- 
sent  :  ergo  non  distinguerentur  in  re.  Gonse- 


conditionem  requisitam  in  principio  quod,  ad    quentia  probatur,  quia  in  Deo  omnia  habent 


spirandum :  sed  posita  iha  hypothesi,  non  esset 
filiatio  tahs,  ergo  non  esset  eadem  numero. 
Unde  tandem  conchiditur  tertia  pars,  nam  illa 
hypothesis  intrinsece,  ac  formahter  tollit  habi- 
tudinem  inter  processionem  et  fihationem, 
quse  inter  relationem  et  terminum  formalem 
intercedit.  At  hsec  habitudo  est  de  intrinseco 
et  formah  conceptu  harum  numero  relationum, 
ut  cxphcatum  est,  ergo  illa  hypothesis  per  lo- 
cum  intrinsecum  necessario  destruit  lias  rela- 
tiones,  ita  ut  nonpossint  esse  esedem  numero. 
12.  Ex  quibus  intelhgitur,  propositam  quses- 
tionem  hypotheticam  :  Si  Spiritus  sandus 
non  procecleret  a  Filio,  a7i  distinaueretur  ah 
illo  ?  non  posse  strictc  et  hmitate  intelligi  de 
his  personis  numero,  quse  nunc  sunt,  sic  enim 
hypothesis  manifestam  involvit  contradictio- 


summam  Tuiitatem  et  simphcitatem,  quee  illo- 
rum  rationibus  et  proprietatibus  non  repu- 
gnant :  pertinet  enim  hoc  ad  divinam  perfec- 
tionem,  ut  in  omnibus  ahis  attributis  et  per- 
fectionibus  Dei  videre  hcet.  Antecedens  autem 
patet.  Primo,  quia  intehectus  et  vohmtas  in 
Deo  sunt  idem  reahter  omnino,  cujus  identi- 
tatis  ratio  non  potest  esse  aha,  nisi  quia  hcet 
nostro  modo  intehigendi  videantur  habere  di- 
versas  rationes  formales,  tamen  quia  opposi- 
tionem  non  inchidunt,  nec  repugnantiam  ha- 
bent  in  reah  identitate,  ideo  ad  simphcitatem 
Dei  pertinet,  ut  illam  habeant.  Et  eadem  ra- 
tione  actus  intehigendi  et  amandi  est  omnino 
unus  secundum  rem.  Ergo  quantum  est  ex 
sohs  conditionibus  intehectus  et  vohmtatis , 
terminus  etiam  productus  per  actum  intehi- 


nem,  ex  qua  utrumque  inferri  potest.  Essent  gendi  et  amandi  esset  idem  secundum  rem, 

enim  tales  personee  necessario  distinctse,  quia  neque  in  hoc  haberent  repugnantiam,  si  non 

supponuntur  esse  eaidem  numero,  quaj  nunc  haberent  oppositionemetoriginem.  Sicut  ergo 

sunt,  quas  sine  dubio  repugnat  in  eamdem  tunc  esset  una  tantum  persona  prius  origine 

simphcem  coalescere :  et  non  essent  distinctee :  inteUigens  et  amans,  eadem  omnino  virtute 

quia  supponuntur  non  habere  origincm  inter  et  eodem  actu  secundum  rem,  quia  unite,  ac 

se,  quam  nunc  habent.  Et  hoc  ipsum  destruit  formahter  esset  cognitio  et  dilectio,  ita  unum 

identitatem  earum,  ut  dixi.  Quare  censeo,  nec  realem  terminum  adffiquatum  produceret,  qui 

D,  Thomam,neque  alios  auctores  secundae  sen-  simul  csset  Verbum  et  amor.  Nec  major  ratio 

tentice  in  hoc  sensu  fuisse  locutos.  Quin  po-  distinctionis  cogitari  tunc  posset  inter  relatio- 

tius  (ut  hoc  obiter  advertam)  idem  dicendum  nem  producti  verbi  et  amoris,  quam  inter  re- 

esset  respectu  Patris,  si  comparatione  ihius  lationem  producentis  per  cognitionem  ct  per 

quajstio  simihs  proponeretur  in  eodem  sensu.  amorem.  Quia  sicut  relationes  passivse  viden- 

Nam  etiam  involvit   intrinsecam   repugnan-  tur  habcre    rationes   formales    diversas,   ita 

tiam,  quod  hsec  persona  Spiritus  sancti  a  Patre  etiam  activee.  Sicut  ergo  hse  nuuc  non  distin- 

immediate  non  procedat,  et  ideo  posita  iha  guuntur,  quia  sola  iha  distinctio  formahs  non 

hypothesi  non  posset  servari  distinctio,  quia  repugnat  identitati  reah,  nisi  interveniat  op- 

non  posset  tahs  persona  esse,  et  nihilominus  positio  originis,  ita  etiam  tunc  diceudum  esset 

supponeretur  distincta,  si  supponeretur  esse.  de  ihis. 

Propiius  ergo  sensus  illius  qusestionis  esse  de-  44.  Sccundo,  declaratiu-  in  hunc  modum, 

bet,  an  loquendo  prsecise  et  abstracte  nostro  quia  vel  Verbum  procedit  prius  origine  a  Pa- 

modo  concipiendi   de  processione  Verbi,   et  tre,  quam  Spiritus  sanctus,  vel  solum  prius 

amoris,  sive  in  his  personis,  sive  in  quacum-  ratione  sinc  ahquo  ordine  naturae.  Si  primum 

que  quBe  a  nolns  concipi,  aut  fingi  possit,  tunc  dicatur,  hoc  ipso  necessario  dicitur,  Spiritum 

distingueretur  amor  procedens  a  Ver])o,  si  ab  sanctum  procedere  a  Fiho,  quia  prioritas  ori- 

iho  non  procederet,  scd  a  Patrc  tantum.  Et  ginis  nihil  ahud  est,  nisi  unum  esse  ab  alio : 

luc  sensus  sohis  cst  utihs  et  accommodatus  uon  potcst  ergo  Verbum  procedere  prius  ori- 


CAP.  III.  AN  PATER ,  ET  FILIUS  IMMEDIATE  SPIRENT.  761 

ginc,  quin  sit  priiicipium  Spiritus  sancti,  Et  Tandem  cx  his  facile  cst  argumcnta  prioris 

dcinde  est  optima  ratio,  quia  opera  Trinitatis  sententiai  dissolvere,  si  contra  sensum  a  nobis 

necessafit»  sunt  indivisa,  ubicumquc  ordo  ori-  definitum    fiant,  recte  enim   probant,  qviod 

ginis  non  rcpugnat,    at  vcro  si  Filius  prius  primo  loco  supponimus,  dc  his  pcrsonis  Fihi 

originc  proccdit  a  Patrc,  quam  Spiritus  sanctus  et  Spiritus  sancti  in  particulari  :  contra  nos- 

jam  non  rcpugnat  cjus  origini,  quod  ab  illo  tram  vcro  rcsohitioncm  nihil  urgcnt,  Anselmi 

simul  cura  Patre  sit  secunda  processio,  ergo  cnim  sensus,  si  recte  cxpendatur,  revera  est 

necessario  ita  est,  Si  autcm  altera  pars  ehga-  idem  omnino  cum  his,  quai  diximus.  Prius 

tur,  prout  revcra,  data  illa  hypothesi,  asseren-  enim  supponit,  ex  conccssione  Graicorum,  per- 

da  essct,  tunc  eadem  rationc  scquitur,  inter  sonas  Fihi,  et  Spiritus  sancti  esse  distinctas, 

Vcrbum  ct  amorcm  non  fuisse  tunc  futuram  et  ita  statuit,  ihas  non  posse  essc,  quin  dis- 

nisi  distinctionem  rationis,  quia  non  est  ma-  tinctse  sint,  Dcinde  vero  ex  professo  probat, 

jor  ratio  de  distinctione,  quam  de  ordine,  vel  non  potuisse  esse  distinctas,  nisi  cum  emana- 

proprietate,  ad  quod  apphcari  potest  totus  dis-  tione  unius  ab  aha,  Prima  etiam  ratio  admitti 

cursus  jam  factus,  potcst,  si  verbum  et  amor  supponantur,  taha 

i  5.  Qiiomoclo  cx  distinctione  origo  ostendatur.  esse,  quaha  nunc  sunt :  praicise  autem  loqucn- 

—  Atque  hinc  tandem  intehigitur,  quomodo  do  de  relationibus  formahbus  termini  cogni- 

ex  distinctionc  reah  intcr  Spiritum  sanctum,  tionis,  ut  sic,  negamus,  inchidere  distinctio- 

etFihumoptimeconchidaturemanatioabiho,  nem   realem  ,  nisi   ahunde  adjungatur  pro- 

Quia  sola  ratio  verbi  et  amoris  producti  non  cessio  intcr  iha.  Idem  respondctur  ad  secun- 

potcst  inferrc  hanc  distinctionem,  nisi  inter  dum,  nam  fihatio  nunc  distinguit,  quia  cst 

hla  duo  interveniat  origo  :  atque  ita  vcrum  formahs  ratio  terminaudi  habitudincm  proccs- 

est  ihud  principium  :   In  divinis  omtiia  esse  sionis,  tunc  autem  non  ita  esset,  quia  non 

nnum,  uhi  non  obviat  relationis ,  vel  originis  esset  origo,   Ad  tertium  dicimus,   tunc  non 

oppositio.  Quod  non  sola  auctoritate,  sed  etiam  fuisse  futuras  duas  productiones  substantiales, 

ratione  et  discursu  facto  mihi  vidctur  sufficien-  sed  unam  secundum  rem  et  duphcem  sccun- 

ter  probari,  Et  ad  ihud  existimo  reducenda  dum  rationem;  nara  hcet  extra  Deum  muhi- 

esse,  quce  tractat  Anselmus,  hbro  de  Proces-  phcari  possint  processiones  sine  ordine  reahs 

sione  Spiritus  sancti,  cap,  3,  et  sequentibus,  originis  ipsarum  inter  se,  non  tamen  intra 

ubi  ex  unitate  et  simphcitate  divinitatis  pro-  Deum,  propter  divinam  simphcitatem. 
barc  conatiu',  non  posse  esse  duas  personas  in 

Trinitate  distinctas,  quin  ahqua  earum  ab  al-  CAPUT  III. 
tcra  procedat,  Unde  cum  manifestum  sit  Fi- 

liura  non  proccdere  a  Spiritu  sancto,  inde  con-  an  pater  et  filius  immediate,  et  ^que  princi- 

chidit,  necessarium  csse,  ut  Spiritus  sanctus  paliter  producant  spiritum  sanctum  in  re 

procedat  a  Fiho,   Et  idem  videntur  mihi  in-  ipsa. 
tendere  Patres  Latini  in  Conciho  Florentino, 

sessione  ultima,  cum  dicuiit  :  Qici  negant  Spi-  \  ■  Sensns  qiicestionis.  —  In  hoc  capite  inci- 

ritum  sanctum  procedere  a  Filio,  necessario  di-  pimus  exphcare  modum,  quo  Pater  et  Fihus 

videre  suhstantiam  Dei,   et  virtute  asserere,  spirant,  atque  ita  paulatim  intclhgetur  ratio 

no7i  totam  illam,  sed  portionem  ejus  communi-  a  priori,  qua  potest  ex  principiis  fidei  ostendi 

cari  Filio  a  Patre.  Quia  si  tota  communicare-  processio  Spiritus  sancti  a  Fiho.  Ut  autem  ti- 

tur,   etiara  virtus  spirandi  coraraunicaretur,  tuhis  quaestionis  intelhgatur,  supponenda  est 

cura  hsec  non  repugnet  origini  Fihi,  si  Fihus  iha  vulgaris  distinctio  theologorura  et  Phi- 

vere  supponatur  distinctus  a  Spiritu  sancto.  losophorura,  quia  duphciter  potest  causa  esse 

Unde  etiam  obiter  sumi  potest  ratio  ad  confir-  iraraediata,  scihcet,  vel  iraraediatione  virtutis, 

mandara  dictara  resolutionem,  et  sentcntiara  vel  imraediatione  suppositi.  Hic  enim  sohim 

D.  Thomoe;  nam  si  Spiritus  sanctus  non  proce-  inquirimus  de  iramediatione  suppositi,  sohun- 

deret  a  Fiho,  ideo  esset,  quia  repugnaret  Fiho  que  oportet  de  Patre  rem  explicare,  nam  de 

Adrtus  spirandi :  non  posset  autera  repugnare,  Fiho  nulla  potest  esse  dilBcultas,  supposita  ve- 

nisi  quia  in  se  haberet  siraul  cum  filiatione  ritate  fidei,  in  prirao  capite  deraonstrata, 

proccssionera  passivara  spirationi  activse  oppo-  2.  Nam  si  Fihus  producit  Spiritum  sanctura, 

sitain  :  ergo  in  co  casu  necessario  essent  idem  necesse  est,  ut  in  se  habcat  virtutem  produ- 

Verbum  ct  amor.  cendi  illum,  nam  sine  virtute  operari,   seu 

16.  Satisfit  fundamentis. — Prima  opinio. —  producere  non  potest.  Preesertim  cum  non  pro- 


762  LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

ducat,  nt  instrumentum ,  sed  ut  principalis    dio  ex  prima  persona  esse  :  Spiritum  sanctum 
spirator,  ut  mox  dicemus.  Et  ita  necesse  est ,    vero  per  id,  quodimmediate  et  ex  continenti  est. 


ut  producat  immediate  immediatione  virtutis, 
cum  in  se  haljeat  virtutem,  quse  immediate 
attiugit  terminum  productionis.  Rursus^  cum 
inter  Filium  et  Spiritum  sanctum  non  inter- 
cedat  alia  persona^  sed  proxime  (ut  sic  dicam) 


Unde  concludit  :  Tres  personas  distingui  nt 
causam  ex  causa,  et  ex  eo ,  quod  ex  coMsa  est. 
Addi  etiam  hicpotest,  quo  ad  distinctionem 
realem  Patris  a  Spiritu  sancto  non  est  neces- 
saria  immediata  emanatio,  sed  sufficit  media- 


inter  se  conjungantur,  necesse  est,  ut  Filius    ta  per  Filium.  Item  hajc  sufficit  ad  verifican- 
etiam  producat  immediate  immediatione  sup-    das  omnes  locutiones  Scripturse  sicut  omnes 


positi,  quia  non  datur  aliud  suppositum,  quo 
mediante  producat.  Pater  enim  non  potest 
esse  tale  medium,  tum  quia  est  prior  origine, 
quam  Filius,  tum  etiam  quia  nihil  a  FiHo 
recipit,  ut  ea  ratione   dici  possit  Filius  per 


homines  dicuntur  procedere  ab  Adamo,  licet 
non  omnes  immediate  procedant,  nec  est  alia 
ratio,  quse  cogat  ad  hanc  immediatam  pro- 
ductionem  asserendam,  ergo. 

5 .   Vera  resolutio .  —  Nihilominus  dicendum 


iUum  producere ,  Filius  ergo  immediate  pro-  est,  Spiritum  sanctum  immediate  procedere  a 

ducit  Spiritum   sanctum,  tam  immediatione  Patre  et  FiHo.  Quse  est  veritas  fidei :  et  quia 

virtutis,  quam  suppositi.  posterior  pars  est  per  se  nota,  ut  dixi  his  sup- 

3.  Rursus  de  Patre  certum  est  etiam  produ-  positis,  quse  in  primo  capite  dicta  sunt.  Prior 

cere  Spiritum  sanctum  immediate,  saltem  im-  probatur  sufficienter  ex  illis  verbis  Christi : 

mediatione  virtutis,  quia  contulit  Fiho  virtu-  Sjnritus,  qui  a  Patre  procedit,  nam  hsec  abso- 

tem  spirandi,  quee  immediate  attingit  produc-  hita  locutio  significat  processionem  per  se, 

tionem  Spiritus  sancti.  Quanquam,  si  virtus  quai  est  immediata,  et  non  tantum  per  acci- 

illa  spirandi  prsecise  consideretur,  prout  est  dens,  quaUs  esset,  si  tantum  esset  mediata,  si- 

in  Fiho,  et  supponeretur,   Spiritum  sanctum  cut  est  processio  nepotis  ab  avo.  Hoc  etiam 

immediate    prodire   a  Filio,  ut  a  principio  tanquammanifestumsupponuntomnesPatres. 

quod,  et  non  a  Patre,  nisi  ut  a  dante  Fiho  Imo  seterno  Patri  peculiariter  attribuunt,  quod 

virtutem  Spirandi  :  Pater  non  posset  dici  im-  proprie  et  principaliter  producat.  Ac  denique 

mediate  producere  Spiritum  sanctum,  nisi  per  Concilium  Lugdunense  et   Florentinum   hoc 


sensu  definiunt  :  Patrem  et  Filium  esse  unum 
principium,  quod  una  spiratione  producit  Spi- 
ritum  sanctum.  Et  omnia,  quee  de  Filio  ad- 
ducta  sunt  capite  primo,  hoc  a  fortiori  pro- 


accidens  eo  modo,  quo  Avus  est  causa  nepotis 
in  humanis  ,  hac  sohim  existente  differentia, 
quod  iUe  ordo  inter  divinas  personas  esset  ma- 
gis  intrinsecus  ,   magisque   necessarius.    Hoc 

ergo  solum  nunc  videndum  superest,  an  Pater  bant,  quia  omnia,  quee  eorum  relationibus  non 

isto  tantum  modo  producat  Spiritum  sanctum,  repugnant,  sunt  ilUs  communia. 
vel  etiam  immediate  immediatione  suppositi,        6.  Ratio  assertionis.  —  Ratione  declaratur, 

atque  adeo  omnino  per  se  etiam  immediatione  quia  Fihus  non  potuit  habere  viiiutem  spi- 

virtutis.  randi,  nisi  a  Patre,  quia  nihil  habet,  quod  a 

4.  Ratio  dubitandi.  —  Ratio  dubitandi  im-  Patre  non  receperit.  Pater  autem  non  potuis- 

primis  sumitur  ex  illa  locutione  Patrum  Groe-  set  dare  Fiho  spirandi  virtutem^  nisi  illam  in 

corum  :  Spiritus  sanctus  procedit  a  Patre  per  se  prius  origine  haberet,  tum  quia  nemo  dat, 

Filium,  quam  habent  multi  ex  citatis,  in  1  quod  non  habet,  tum  etiam,  quia  illa  virtus 

cap.,  et  alios  refert  Bessarion.,  in  dicto  Hbro,  non  est,  nisi  essentia  et  voluntas,,  conditio  au- 

cap.  6 ,  et  speciaHter  videri  potest  CyriHus ,  tem  requisita  non  minus  est  in  Patre,  quam 

lib.  11,  in  Joannem,  cap.  1,  et  Athanasius,  in  FiHo.  Quia  ad  iUam  conditionem  non  est 

in   Redargutione  hypocrisis  Meletii ,  circa  fi-  necessaria  filiatio  pr&ecise,  quia  filiatio  est  : 

nem.  Sensus  enim  iUius  locutionis  solum  esse  quae  enim  ratio  hujus  necessitatis  potest  assi- 

posse  videtur,  Patrem  dare  Filio  virtutem  pro-  gnari  ?  Sed  ad  summum  erit,   quatenus  est 

ducendi  Spiritum  sanctum ,  ipsum  autem  Fi-  relatio  antevei^tens  origine  productionem  Spi- 

lium  immediate  producere,  atque  ita  Patrem  ritus  sancti,  ut  infra  etiam  ostendam,  hanc 

producere  mediate  tantum  per  Filium.  Et  ob  vero  conditionem  non  minus,  imo  quodam- 

eamcausam  videturdixisseDamascenus,Hb.  1,  modo  magis  liabet  Paternitas,  quam  filiatio  : 

de  Fide,  cap.  18  :  Spiritum  sanctiim  per  Fi-  habuit  Pater  ergo  virtutem  spirandi  prius  ori- 

lium  conjungi  Patri.  DifficUius  Gregorius  Nys-  gine,  quam  iUam  communicaret  FiHo.  At  Pa- 

senus,  Oratione  :  Quod  Ires  Deos  dicere  non  ter  dando  FUio  virtutem  producendi  Spiritum 

oporteat,  dicit,  Filium  co^UinerJcr  el  sine  me-  sanctum  non  se  iUa  privavit,  sed  iu  se  etiam 


CAP.  III.  AN  PATER,  ET  FILIUS  IMMEDIATE  SPIRENT.  |  763 

rctimiit,  qiiia  rctinuit  cssentiam,  voluntatcm  quae  in  utroquc  cst  aiqualis,  imo  cadcm  omni- 

ct  Paternitatcm,  crgo  quidquid  Filius  pcr  illam  nino.  Uterque  ctiam  producit  proximc  ct  im- 

virtutcm  producit,  Pater  ctiam  nccessario  ct  mcdiate,  ncc  in  hoc  potest  essc  ina^qualitas. 

immediate  producit.  Sicut  quia  Spiritus  sanctus  Ergo  uterquc  aiquc  pcr  se  et  immediate  pro- 

ita  habet  virtutcm  creandi  a  Patre  et  Filio,  ut  ducit,  sicut  omnes  trcs  pcrsonae  aique  per  se, 

in  ipsis  etiam  mancat,  quidquid  Spiritus  sanc-  et  immediate  crcant,  quia  licet  virtus  creaudi 

tus  immediate  creat,  immediate  etiam  Pater  sit  in  eis  cum  ordine  originis,  tamen  creatio 

et  Filius  creant.  supponit  jam  illum  ordinem,  quasi  termina- 

7.  CoroUarium.  —  Atque  hinc  obiter  coUi-  tum  (ut  sic  dicam)  id  est,  virtutcm  creandi 
gitur  ratio  a  priori,  ob  quam  nccesse  est,  Fi-  jam  existentem  in  omnibus  personis,  et  ideo 
lium  per  se  produccre  Spiritum  sanctum,  at-  crcatio  seque  pcr  se,  ac  principahtcr,  atque 
que  adco  utramquc  personam  immediate  illum  adeo  cequeprimo  (quantum  ad  ipsum  pertinet) 
producere  et  esse  spiratorem.  Quia  FiUus  reci-  est  ab  omnibus :  ita  vero  se  habent  duai  prim» 
pit  a  Patre  totam  essentiam  et  voluntatem  personse  quoad  virtutem  spirandi  et  spiratio- 
cjus,  et  recipit  illam  adhuc  foecundam,  quia  nem  ipsam,  ut  declaratum  est.  Et  ideo  dixi 
rccipit  illam  pcr  productionem  intcllectus,  quai  per  se,  nam  habet  hoc  speciale  Pater,  quod 
de  se  est  prior  productione  per  vohmtatem,  preebet  FiHo  virtutcm  spirandi ,  scd  hoc  cst 
crgo  FiUus  pcr  vohmtatem  foecundam  neces-  quasi  providens  ad  productioncm  sequentem, 
sario  spirat  simul  cum  Patre.  Patet  conse-  et  ideo  non  toUit,  quominus  Fihus  seque  per 
quentia,  quia  illa  est  productio  mere  naturahs.  se  producat.  Neque  ahud  vohierunt  Patres 
Unde  impossibile  est,  quod  sit  a  vohmtate  di-  Greeci,  ut  jam  dicam. 

vina,  quin  sit  ab  omni  persona,  in  qua  tahs  9.  Ad  rationeon  duhitandi.  —  Ad  rationem 

vohmtas  adhuc  fcecunda  invcnitur,  id  est  prius-  ergo  dubitandi  respondetur,  ex  iha  locutione 

quam  per  illam  ahquid  ad  intra  emauasse  in-  Patrum  Grsecorum  sohim  conigendum  esse, 

tehigatur.  Adde,  quod  etiam  in  actibus  hberis  Patrem  vehiti  duobus  modis  producere  Spiri- 

impossibile  est,  postquam  illa  voluntas  intel-  tum  sanctum,  scihcet,  immediate,  quatenus  ip- 

hgitur  esse  in  tribus  personis,  ahquid  velle  semethabet  virtutemet  vohmtatem,  perquam 

unam,  quod  non  veht  aha  propter  indivisibi-  amat,  cum  prioritate  originis  et  amando  pro- 

lem  vohmtatem,  et  actum  volendi,  ergo  multo  ducit  Spiritum  sanctum.  Et  quodammodo  me- 

magis  id  erit  necessarium  in  naturah  produc-  diate,  quatenus  Fiho  communicat  eamdem  vir- 

tione  per  iUum  actum,  quoad  eas  personas,  in  tutem  et  vohmtatem,  qua  ipse  etiam  Fihus 

quibus  tahs  vohmtas  invenitur  ante  talem  pro-  amando  producit  simul  cum  Patre.  Utuntur 

ductionem.  Denique  sicut  de  Fihatione  supra  autem  Grseci  iUo  modo  loquendi,  ut  declarent, 

dicebamus,  non  esse  conditionem  necessariam  totam  hahc  virtutem  et  processionem  reduci 

ad  spirandum  ex  eo  prajcise,  quod  fiUatio  est,  ad  Patrem,  ut  ad  primum  principium  et  fon- 

eodem  modo  dicere  possumus  de  Paternitate,  tem,  juxta  modum  loquendi  Dionysii,  cap.  1, 

non  esse  talem  conditionem  ex  eo  proecisc,  quia  de  divinis  Nominibus.  Sic  Chrysostomus,  ho- 

Patcrnitas  cst,  sed  sohim  qiiia  est  relatio  non  mil.  4,  in  Joan.,  circa  verba  iUa  :  Omnia  per 

producta  p5r  spirationem  :  nam  hoc  est  satis,  ipsum  facta  sunt,  dixit  iUam  particulam  so- 

ut  voluntas,  seu  essentia  iUi  conjuncta  sit  prin-  lum  significare  Verbum  non  esse  ingenitum, 

cipium  spirandi  actuahter  :  nam  hoc  sufficit,  sed  a  Patre  virtutem  creandi  accepisse,  etiamsi 

ut  iUa  sit  foecunda,  et  quod  relatio  sit  omnino  in  opere  creationis  nihilominus  habeat  ver- 

improducta,  vel  per  aham  productionem  ha-  bum,  quam  Pater.  Ita  ergo  in  preesenti  locutl 

bita,   ad  virtutem  spirandi  impertinens  est.  sunt  Patres  Grceci. 

Hi3ec  ergo  ratio  probat  optime  apriori,  produc-  10.  Quomodo Pater  dicatur  principaliter pro- 

tionem  dcbere  esse  neccssario  ab  utraque  per-  ducere.—Et  ad  hoc  idem  significandum  dicit 

sona.  Probat  autem  necessitatem  ex  parte  ip-  aliquando  A.ugustmus:  iSpiritnmsanctumprin^ 

sarum  personarum  :  an  vero  sit  etiam  id  ne-  cipaliter  procedere  a  Patre,  ut  15,  de  Trinitate, 

cessarium  ex  parte  tcrmini,  vel  productionis,  cap.  17.  Quam  locutionem  ahqui  scholastici 

dicemus  in  sequentibus.  extendunt  dicentes,  Spiritum  sanctum  princi- 

8.  Pater  et  Filitis  ceque  per  se  producunt. —  paUus  procedere  a  Patre,  quam  a  Fiho,  ut  Bo- 
Tandem  eodem  discursu  conchiditur,  Patrem  naventura,  Scoti^s  ct  Durandus,  in  1,  dist.  11, 
ct  Fihum  seque  per  se,  ac  principaUter  produ-  omnes,  quaest.  2,  Gabriel,  q,  3,  MarsiUus,  in  1, 
cere  Spiritum  «anctum.  Probatur,  quia  utcr-  q.  15,  art.  2.  Scl  locutionem  comparativam 
que  producit  per  virtutem,  quam  in  se  habet,  vitandam  ceDseo,  quia  potest  ineequahtatem 


764  LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

indicare.  Ac  propterea  D.  Tbomas,  dicta  q.  36,  Gabrielis,  iu  \,  distin,  12,  quam  aliqui  mo- 

art.  2,  non  admittit  illum  modum  loquendi,  derni  multis   argumentis  suadere  conantur. 

sed  expUcat  illud  pHncipaliter,  id  est,  a  se,  Aiunt  enim,  dari  quoddam  constitutum,  im- 

Filius  vero  a  Patre.  Atque  eodem  modo  ex-  mediate  subsistens,  et  constans  ex  e.ssentia,  et 

pHcandum  putavit  Torres  ibi,  quod  nomine  relatione  spirationis  activse,   quod  est  prius 

Hieronymi  in  expositione  symboli  ad  Cyrillum  origine,  quam  persona  Spiritus  sancti,  et  im- 

(quee  est  Epist.  18,  in  tom.  9,)  dicitur  :  Spiri-  mediatum  principium  ejus.  Est  autem  realiter 

tvm  sanctnm  proprie  procedere  a  Patre,  tamen  commune  Patri,  et  Filio  per  identitatem  cum 

paulo  inferius  in  eadem  Epistola  dicitur  :  Spi-  illis,  cum  distinctione  rationis,  et  ideo  Pater, 

Titum  sanctum  proprie  et  vere  de  Patre,  Filio-  et  Fibus  producunt  Spiritum  sanctum ,  quate- 

qtie  procedere.   Ad  confirmationem  responde-  nus  sunt  boc  constitutum.  Unde  fit,  ut  secun- 

tur,  imprimis  parum  referre,  quod  productio  dum  rationem  mediate  producant   Spiritum 

immediata  non  fuerit  Patri  necessaria  ad  dis-  sanctjim.  Sicut  tres  personse  creant,  quia  sunt 

tinctionem  realem  ab  Spiritu  sancto,  nam  per  bic  Deus,  qui  immediate  creat. 

se  necessaria  est  ex  vi  naturse,  et  modo  sub-  2.  Ftmdamenta.   —   Fundamentum  bujus 

sistendi  talis  personse.  Deinde  dicitur,  neque  sententiae  est,  quia  Pater,  et  Filius  sunt  unum 

fuisse    possibilem    aliam    personam   Spiritus  principium  Spiritus  sancti,  ergo  sunt  unus 

sancti  prseter  eam,  quse  nunc  est,  neque  banc  spirator,  ergo  datur  unus  spirator  communis 

potuisse   esse  sine  immediata  emanatione  ab  Patri,  et  Fibo,  quia  nisi  detiu'  unum  quid 

omnibus  prioril)us  personis,  et  prajsertim  a  singulare,  et  individuum,  pro  quo  bic  spirator 

prima,  ct  ex  bac  parte  fuisse  necessariam  il-  snpponat,  non  apparet,  quomodo  Pater  et  Fi- 

lam  immediatam  productionem  Patris  ad  dis-  Hus  possint  esse  unus  numero  spirator.  Ergo 

tinctionem  a  tertiapersona,  vel  potius  admul-  immediate ,  ac  per  se  primo  liic  spirator  pro- 

tipUcationem  trium  pcrsonarum.  Alia  vero,  ducit  Spiritum  sanctum,  Pater  autem,  et  Fi- 

quia  in  illa  confirmatione  tanguntur,  satis  ex  bus  solum  quatenus  sunt  ille  spirator  commu- 

dictis  expedita  simt.  nis.   Secundo ,  quia  Spiratio  activa  est  una 

4i.  An  Spiritns  sanctus  sit  eodem  modo  a  communis  Patri,  et  FiUo,  ergo  etiam  bic  spi- 

Filio,quo  a  Patre. — Tandem  binc  solvenda  est  rator  est  unum  constitutum  commune  Patri, 

quffistio,  quam  attigit  Rusticus  CardinaUs  in  et  FiUo,  ergo  secundum   rationem  iUud  est 

disputatione  contra  Aceplialos,  tom.  4,  Biblio-  immediatum  principium  Spiritus  sancti,  non 

tliecee,  in  qua  dicitnon  satis  sibi  esse  perspec-  Pater,  et  Filius,  quatenus  tales  sunt.  Antece- 

tum,  an  Spiritus  sanctus  eodem  modo  proce-  dens  supra  probatum  est.  Consequentia  vero 

dat  a  Filio,  quo  a  Patre.  Refert  autem,  quos-  midtis  modis  probatur.   Primo  quia  abstrac- 

dam  dixisse,  non  procedere  eodem  modo,  et  tum,  et  concretum  in  Deo  sunt  idem.  Secundo 

ibi  in  margine  citatur  D.  Tbomas,  queest.  10,  quia  spiratio  iUa  subsistens  est ,  tum  quia  in- 

de  Potentia,  art.    4,  ad  5,  sed  ibi  solum  ait  cludit  essentiam,  tum  etiam,  quia  omnis  pro- 

D.  Tliomas  Spiritum  sanctum  non  procedere  prietas  in  Deo  existens,  est  subsistens.  Tertio 

a  Filio  eo  modo,  quo  Filius  a  Patre,  quia  non  a  simili ,  et  a  paritate  rationis ,  quia  omnes 

per  generationem,  quod  longe  diversum  est.  aliae  relationes  divinse  babent  sua  concreta 

TJnde  mibi  absolute  videtur  dicendum,  eodem  adsequata ,  quae  constituunt ,  et  cum  quibus 

modo  procedere  Spiritum  sanctum  a  Patre  et  convertuntur.  Et  alia  similia  argumenta  mul- 

Filio,  quia  immediate,  per  se,  ac  per  modum  tiplicantur ,  qute  destructo  fundamento  isto- 

amoris.   Quamvis  virtus  producendi  non  eo-  rum  facile  per  se  ruunt. 

dem  modo  sit  in  Filio,  quo  in  Patre.  Sicut  3.   Vera  sententia.  —  Hanc  sententiam  ego 

omnes  tres  personse  eodem  modo  creant,  licet  falsam  existimo,  et  contra  S.  Tbomam,  1.  p. 

virtus  creandi  non  eodem  modo  sit  in  ipsis  q.  36,  art.  3  et  4,  clarius  q.  40,  art.  4,  quibus 

quantum  ad  modum  originis.  in  locis  aliqui  etiam  ex  modernis  Thomistis 

illam  impugnant,  et  Gregorius,  in  1,  d.  12,  qui 

CAPUT  rV.  maxime  objicit,  quia  si  daretur  constitutmn 

illud  ex  spiratione  activa,  et  essentia  imme- 

AN  ETIAM  SECUNDUM  RATiONEM  PATER,  ET  FiLius  diate,  illud  esset  pcrsona,  et  dai'etiu'  quater- 

IMMEDIATE  PRODUCANT  SPIRITUM  SANCTUM,  uitas  in  Deo.  Hoc  tameu  non  est  efiicax  argu- 

mentum,  ut  constat  ex  dictis  a  nobis  supra  de 

1.  Prima  opinio.  — Hanc  quffistionem  mo-  boc  Deo  essentialiter  subsistcnte,  nam  eadeni 

vco  propter  quamdam  opinionem  Ochami,  et  proportione  philosophantur  Gabricl,  et  alii 


CAP.  IV.  AN  SECUNDUM  RATIONEM 
auctorcs  in  pronsenti.  Illud  cnim  constitutum 
non  ponitur  incommunicabilc,  scd  communc 
Patri,  et  Filio ,  ct  idco  ncgatur  cssc  pcrsona, 
nec  ponitur  in  rc  distinctum  ab  ipsis  :  et  ideo 
non  augct  numcrum  rerum  ,  nec  subsisten- 
tiam,  nec  quatcrnitatem  in  Deo  cfTicit. 

4.  Fundamentum.  —  Evasio.  —  Ratio  ergo 
essc  dcbet ,  quia  spiratio  activa  ut  sic,  seu  ut 
dicitur  esse  cpiarta  rclatio,  non  unitur  immc- 
diatc  csscutia3 ,  ut  csscntia  cst,  scd  Patri,  et 
Filio,  quos  sccundum  ordinem  rationis  sup- 
ponit  spirantes,  ergo  non  potcst  Spiritus  sauc- 
tus  immcdiatc  procedere  ab  aliquo  constituto 
ex  illa  spirationC;,  et  essentia,  Consequentia 
evidens  cst.  Antcccdcns  autcm  probatur  pri- 
mo,  cx  ditTcrcntia,  quam  divus  Tliomas,  dicta 
quosst.  40 ,  art.  4 ,  constituit  intcr  Paternita- 
tcm,  et  spirationem  activam,  quod  Patcrnitas, 
ut  proprietas,  constituens  personam  gencran- 
tem ,  supponitur  generationi ,  spiratio  autcm 
sub  nulla  ratione  supponitur  ad  productionem 
Spiritus  sancti ,  quia  non  est  neccssaria  ad 
pcrsonam  constituendam,  quse  est  principium 
Spiritus  sancti.  Et  ratio  difFcrcntiai  clara  est, 
quia  ante  Paternitatem ,  non  supponitur  ali- 
quod  constitutum,  quod  possit  cssc  principium 
productionis  ad  intra,  ad  spirationem  autem 
activam  jam  supponitur.  Sed  instant ,  quia 
persoua  illa,  ut  constituta  Paternitatis  proprie- 
tatc  supponitur  ut  principium  sufficiens  pro- 
ductionis  per  intcUectum,  non  vero,  ut  prin- 
cipium  productivum  pcr  voluntatcm  :  ergo 
supponi  ctiam  debet  constitutum  per  spiratio- 
nem  activam. 

5.  Refcllilur  ,  et  ratio  roloratw.  —  Sed 
contra  hoc  objicio  (ct  est  potissima  ratio,  C£ute 
in  hac  materia  me  movet)  quia  idcm  est  suf- 
ticicns,  et  immediatum  principium  produc- 
tionis  per  vohmtatem ,  quod  est  principium 
productionis  per  intellectum,  crgo  sicut  Pater, 
ut  constitutus  sua  proprictatc  personaU  imme- 
uiate  gcnerat,  ita  etiam  immcdiate  spirat,  et 
c  converso ,  sicut  non  potest  dari  constitutum 
commune  immediate  produccns  pcr  inteUec- 
tum,  ita  nec  per  vohmtatcm.  Consequentia 
clara  est.  Antccedens  patet,  quia  amorproce- 
dit  cx  cognitionc,  undc  idem  est  amans,  cpii 
cst  intcUigens ,  ergo  idem  etiam  immediate 
producit  amando,  qui  producit  inteUigendo. 
Qua;  ratio  in  Patre  convincit.  Potest  autem 
instari  in  Filio,  quia  iUe  uou  producit  iuteUi- 
gendo.  Ycrumtamen  etiam  ad  Filium  est  cum 
proportione  applicanda.  Quia  hcct  illc  non  sit 
principium  productionis  per  inteUectum,  quia 
per  iUam  accipit  esse,  tamen  suppouitiu'  per- 


SIT  PROCESSIO  IMMEDIATE,  ETC.  765 

sona  inteUigcns  ante  productionem  per  vohm- 
tatem,  ergo  jam  constitutus  sua  proprietatc, 
sicut  immediate  amat  cum  Patrc  ,  ita  e- 
tiam  immediatc  producit  quidquid  pcr  iUum 
amorem  naturaliter  produci  potcst.  Patct  con- 
sequcntia ,  quia  jam  habet  vohmtatcm ,  et 
amorem  cum  prioritate  originis  ad  processio- 
nem  vohmtatis  :  ergo  habet  cum  tota  fuicun- 
ditate,  et  cum  omnibus  requisitis  ad  illam  pro- 
ductioncm.  Non  igitur  constitutum  aliquod 
commune ,  sed  Pater  ,  et  FUius  immediatc 
spirant. 

G.  Ad  fiindamentum  contraritim.  —  De  pri- 
mo  fundamento  contraria?  scntentise  dicam  in 
capitibus  sequentibus,  nunc  ncgatur  conse- 
queutia  :  nam  ad  unitatcm  spiratoris  non  est 
necessarium  iUud  coustitutum,  quod  etiam  fa- 
cile  constare  potest  ex  dictis  supra  dc  unitate 
trium  pcrsonarum  in  relatione  hujusDci.  Alia 
item  ratio  multa  petit,  quse  in  superioriljus 
tractata  sunt ,  et  idco  breviter  adverto,  hoc  no- 
men,  Spirator,  duphciter  sumi  posse,  primo, 
prout  est  concrctum  originis  tantum,  sicut 
gcuitor  :  secundo,  ut  est  formale  rclativum, 
sicut  Pater  :  hic  ergo  uon  accipitur  posteriori 
modo,  et  ideo  argumenta,  qu»  sumuntur  a 
relatione  spirationis  activoe,  non  faciunt  ad 
rem  praisentem.  Sumitur  ergo  priori  modo, 
quatenus  ab  ipsa  virtute,  et  actu  spiraudi  de- 
nominatur,  sic  autem  spirator  non  Iiabet  aliam 
subsistentiam  notionalem  praiter  pcrsonalcs 
subsistentias  Patris ,  et  FUii  :  nam  iUa;  suut 
veluti  couditio  sufficiens  ad  talem  productio- 
nem,  cujus  formale  priucipium  est  voluntas. 
Hinc  vero  consec|Ucnter  infcrtur,  etiam  rela- 
tionem  spiratiouis  activoj  non  haberc  pro- 
priam,  et  peculiarem  subsistentiam  rclativam, 
quia  nostro  modo  inteUigendi  advenit  perso- 
nis  subsistentibus  incommunicabiliter ,  et  iUis 
cpiasi  adhffiret,  solumque  propter  summam 
idcutitatcm  est  substantiaUs  relatio. 

7.  Objedio.  —  Sed  objicitm-,  cpiia  sicut  in- 
telhgere  essentiale  convenit  prius  ratione  di- 
vinee  essentia;,  quam  rcIativjB  proprietates , 
ita  etiam  dihgere  essentiale  est  eodem  modo 
prius,  quam  rclatioucs,  sed  ad  divinam  natu- 
ram ,  ut  habeutem  inteUigcre  esscntiale ,  con- 
scquitur  immcdiatc  relatio  Paternitatis,  per 
quam  completur  principium  quod  generaiidi 
ad  intra,  et  ipsa  etiam  divinitas  completur 
quodammodo  in  ratione  principii  quo  ejusdem 
generationis  :  crgo  ctiam  ad  camdem  naturam 
divinam,  ut  esscutialiter  amantem  consequitur 
immcdiate  ahqua  proprietas,  vel  quasi  forma 
complens  principium  quod  spirandi,  et  suo  e- 


766  LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

tiam  modo  volimtas  clivina  completur  in  ra-  principium  generandi  ita  constituit,  ut  non 

tione  principii  quo  spirandi.  Heec  autem  for-  admittat  consortem  (ut  sic  dicam)  in  illa  ra- 

ma  non  est,  nisi  relatio  spirationis,  neque  alia  tione  principii,  quia  illa  est  prima  origo,  et 

intelligi  potest ;  ergo  sicut  principium  gene-  illa  prima  persona  non  admittit  aliam  seque 

randi  completur  immediate  ex  divinitate,  et  primam  in  origine,  id  est,   quee  sit  ante  om- 

relatione  principii  in  illo  genere  processionis,  nem  originem.  Ut  vero   complet  principium 

ita  principium  spirandi  immediate  quasi  con-  spirandi  admittit  consortem,  quia  illa  prima 

stituitur  ex  eadem  divinitate,  et  relatione  prin-  persona  sic  constituta,  generando  dat  genito 

cipii  in  illa  specie.  Ergo  hoc  constitutum  est  im-  et  voluntatem  suam,  et  aliam  relationem,  quse 

mediatum  principium  spirandi  et  Spirator  :  potest  etiam  complere  principium  quod  spi- 

Pater  autem ,  et  Filius  in  tantum  spirant ,  in  randi  et  esse  sufficiens  conditio^  ut  divinitatis 

quantum  sunt  unus  ille,  et  communis  Spi-  sit  principium  quo.  Et  ita  licet  proprietas  pri- 

rator.  ma  constituat  principium  quod  spiraudi,  non 

8.  Responsio. — Respondeo  primo,  totam  tamen  sola,  quia  etiam  secunda  proprietas  hoc 
hujus  objectionis  fahricam  niti  falso  funda-  potest  complere,  quatenus  cum  prima  conve- 
mentO;,  quia  supra  ostendi^  ex  divinitate  nul-  nit  in  hoc,  quod  est  ante  originem  per  volun- 
lam  relationem  pecuharem  resultare  ratione  tatem.  Altera  differentia  est^  quod  illa  prima 
actus  intehigendi,  ut  est  vehiti  quidam  actus  proprietas  non  sohim  constituit  personam  pri- 
ultimus,  qui  a  nobis  concipitur  per  modum  mam  in  ratione  subsistentis  sufficientis  ad  ge- 
operationis  immanentis,  quia  ex  tah  actu  non  neranduni;,  sed  etiam  refert  illam  ad  genitum, 
resultat  personahtas  ahqua.  sed  natura  sic  quia  ille  estprimarius  terminus  ejus^quamvis 
intehigens  essentiahter,  supponitur  subsistens  autem  constituat  eamdem  personam  in  ratio- 
etiam  essentiahter.  Quod  autem  tahs  natura  ne  subsi-stentis  sufficientis  ad  spirandum,  non 
ex  se  absolute  subsistens  habeat  etiam  ahquam  tamen  refertiham  personam  ad  terminumpro- 
subsistentiam  ineommunicabilem  ex  iha  im-  cessionis  secundee,  per  se  ipsam  formahter, 
mediate"  quasi  resuhantem^  non  est  propter  ut  Paternitas  est,  sed  per  novum  respectum 
actum  intehigendi,  vel  amandi,  sed  ex  se  id  ratione  distinctum^  qui  intehigitur  resuhare 
habet^  quia  est  natura  substantiahs  infinita  in  tah  persona  ex  productione  Spiritus  sancti. 
et  foecundissima ,  ac  reahter  communicabihs.  Sicut  etiam  Fihatio  constituendam  secundam 
Unde  ad  formam  argumenti  respondetur,  ne-  personam  sufficienter  ad  subsistendum  incom- 
gando  minorem  in  sensu,  in  quo  assumitur.  municabiliter,  et  ad  operandum,  et  ad  spiran- 
Addo  praeterea,  etiamsi  in  bono  sensu  conce-  dum  refert  quidem  iham  ad  Patrem,  non  ta- 
datur  totus  prior  discursus,  vel  syUogismus  :  men  ad  Spiritum  sanctum,  sed  refertur  ad  il- 
falsam  esse  secundam  minorem  subsumptam,  him  per  relationem  quasi  resuhatem  ex  pro- 
et  ideo  nihil  referri.  Negoigitur  iUam  relatio-  cessione  quse  eadem  omninoestcum  spiratione 
nem^  quee  consequitur  immediate  ad  divinita-  Patris,  ut  supra  visum  ost.  Nuha  est  ergo  uni- 
tem^  ut  essentiahter  dihgentem,  esse  spiratio-  ca  relatio,  quse  constituat  personam  spiran- 
nem  activam  :  nam  hsec  solum  consequitur  ad  tem,  vel  spiratorem  communem  subsistentem 
ipsam  actualemspirationem,  sedesseeamdem-  relative,  sed  sola  est  relatio  referens  Patrem 
met  Paternitatem,  quaj  Patrem  constituit,  non  et  Fihum  ad  Spiritum  sanctum,  quos  suppo- 
sohim  in  ratione  principii  quod  generandi,  nit  immediate  producentes  eumdem. 

sed  etiam  spiraudi.  Non  dico  constituere  ip- 

sum  in  ratioue  jam  spirautis,  quasi  actuahter,  GAPUT  V. 

neque  habere  rationem  formai  referentis  il- 

lum  ad  Spiritum  sanctum,  sed  solum  comple-  sit-ne  in  patre  et  filio  una  et  eadem  spirandi 

re  principium,  quod  spirare  potest  et  esse  coii-  VIRTUS. 

ditionem  sufficientem ,  ut  divinitas  ihi  con- 

juncta  sit  principhim  quo^  nou  sohim  gene-        4.  Sensus  qumtionis  exponitur.  —  Unumex 

randi,  scd  etiam  spirandi.  Cum  ordine  tamen  praicipuis  argumentis ,  quod  Groeci  adversus 

connaturah,  cum  quo  tale  principium  neces-  Latinos  semper  objeceruut,  est,  quia  si  Spiri- 

sario  exit  in  actum  generandi^  prius  ratione,  tus  sanctus  a  Fiho  et  Patre  procederct,  duo 

quam  iu  actum  spirandi.  haberet  principia,  quod  et  divin»  simphcitati, 

9.  Ex  quo  ordine  sequitur  duplex  differcn-  et  personarum  consubstantiahtati  rcpugnare 
tia  intra  illam  proprietatem,  ut  complet  prin-  videtur.  Ut  ergo  Ecclesia  Romana  ihis  respon- 
cipium  generandi,  vel  spirandi.  Uua  est,  quia  deret,  ac  satisfacerct,  docuit  tam  iii  Conciho 


CAP.  V.  AN  PATER,  ET  FILIUS  SINT  UNUS  SPIRATOR.  769 

Lugdimensi,  in  oapitc  unico  dc  Summa  Trini-  propter  illa  vitanda  definiunt,  utramque  per- 

tate  in  6,  quam  in  Concilio  Floreutino,  ses-  sonam  esse  unum  principium.  Si  vero  dicatur 

sione  24,  Spiritum  sanctum  procedere  a  Patre,  secundum,  scilicet,  illas  virtutes  essc  totales, 

ctFiliotanquam  ab  uno  principio.  Quod  dogma  apertc  scquitur  duas  personas  csse  duos  spira- 

in  lioc  capitc  a  nobis  cxplicandum  cst.  Tria  torcs  substantivc,  quia  ad  multiplicationem 

etiam  puncta  postulat.  Primum,  an  in  Patre  ct  substantivi  nibil   amplius   rcquiritur ,  quam 

Filio  sit  una,  et  cadem  virtus  spirandi,  et  quo-  quod  persona;,  et  formai  multipliccntur.  Prse- 

modo  nccessaria  sit.  Secundum,  quomodo  dua-  terca  ex  unitate  actus,  seu  originis,  et  tcrmini 

litas  personarum  concurrat,  vel  necessaria  sit  adaiquati  rectc  ctiam  coUigitm'  una  virtus  tali 

ad  Spiritus  sancti  productionem.  Tertium,  an  actui  proportionata,  et  ada?quata.  Dcnique  ra- 

cum  hoc  stet  vcra  unitas  spiratoris,  seu  prin-  tio  a  priori  est,  quia  liaic  virtus  non  cst  aliud, 

cipii  Spiritus  sancti.  quam  vohmtas,  seu  amor  Patris,  ct  FiUi,  ut 

2.  DuMtandi  ratio. — Circa  primum  igitur  in  Ubro  primo  et  sccundo  dictum  est,  constat 

ratio  dubitandi  cst,  quia  vel  est  scrmo  de  uni-  aiitem  ex  dictis  in  Ubro  quarto  vohmtatem,  ct 

tatc  rcaU,  seu  numerica,  vcl  sohun  dc  unitate  dilcctioncm  esse  camdem  numcro  in  Patrc,  ct 

rationis  :  hoc  posterius  dici  non  potest,  aUoqui  FiUo,  ergo  et  virtus  spirandi  est  una.  Qua;  ra- 

Pater,  et  FiUus  non  essent  rcipsa  unum  prin-  tiones  non  sohim  probant,  hanc  virtutcm  in 

eipium,  sed  phii-a.  Primum  autem  non  videtur  re  esse  unam,  sed  etiam  ostendunt,  talcm  uni- 

possiljile,  quia  virtus  spirandi  cst  quid  notio-  tatem  hujus  virtutis  pcr  se,  et  ex  intrinseca 

nale  :  nihil  autem  notionalc  unum,  et  idem  ratione  taUs  productionis  csse  necessariam , 


secundum  rem  est  commune  Patri,  et  FiUo, 
ergo.  Major  clara  est,  quia  illa  virtus  nou  est 
communis  omnibus  pcrsonis.  Minor  autem  vi- 
detur  afUrmari  a  BasiUo,  Epist.  43,  dicentc  : 
Filius  nuUam  prorsus  notionum  communicatio- 
nem  secundum  proprietateni  suam,  tam  cum 
Patre,  quam  cum  Spiritu  hahet.  Ratione  etiam 
ostenditur,  quia  Ucet  relatio  spirationis  activse 
communis  sit  Patri,  et  FiUo,  tamen  iUa  est 
cousequcns  actum  spirandi,  et  consequenter 
suppouit  virtutem  spirativam  :  ergo  hffic  vir- 
tus  non  includit  iUam  rclationcm  :  ergo  ratio- 


tum  propter  unitatem  simplicissimam  actus, 
et  termiui  cjus,  tum  ctiam  cpiia  intrinsece  re- 
quiritinfinitatem  simpUciter,  et  ideo  illavirtus 
multipUcaliiUs  non  est. 

4.  Ad  rationem  duMtandi.  —  Aliquorum 
responsio.  — Ad  difficuUatem  autem  in  prin- 
cipio  positam,  quod  attinet  ad  testimonium 
BasiUi,  jam  dictum  est,  iUum  loqui  de  notio- 
nibus  convenientibus  pcrsonis  secundum  pro- 
prietates  pcrsonales,  ut  constat  ex  illo  vcrbo 
secundwn  proprietatem  suam.  Quod  vero  per- 
tinet  ad  rationem,  aliqui  convicti  iUo  argu- 


nc  iUius  non  est  virtus  spirandi  communis  se-    mento  dicunt,  spirationem  activam,  Ucet  vi- 


cundum  rcm  Patri,  ct  FiUo,  ergo  sohim  potcst 
esse  communis  secundum  rationem  quantum 
ad  iUud  notionale,  quod  inchidit. 

3.  Resolutio. — Niliilominus  dicendum  cst, 
in  Patrc,  ct  FiUo  unam  tantum  esse  virtutem 
spirandi,  eamdcm  numcro,  ct  utrique  reaUter 
communcm.  Est  rcs  ccrta,  et  in  ea  conveniunt 
omncs  theologi  rcferendi  capite  sexto  et  septi- 
mo,  quia  necessario  sequitur  ex  pradicto  dog- 
mate  tradito  in  dictis  Conciliis.  Nam  si  Pater, 


deatiu"  conscqui  origincm,  quatenus  exercet 
ofiicium  referendi,  tamen  secundum  se,  et 
prout  est  proprietas  qusedam,  antccederc  ori- 
ginem,  et  complerc  virtutem  spirandi  quantum 
ad  id  notionale,  quod  includit.  Quia  aUas  virtus 
iUa,  quantum  ad  id  totum,  quod  inchidit,  non 
cssct  reaUter  communis.  Item  quia  sine  iUa 
non  potest  inteUigi  notionaUs  amor  per  quem 
Spiritus  sanctus  prochicitm'. 

5.  Rejicitur.  —  Hwc  vcro  sententia  est  ma- 


et  FiUus  cum  distinctione  personaU  Uabcrcnt    nifeste  contra  D.  Thomam,  cj[Uffist.  40,  art.  4, 


etiam  virtutcs  spiraudi  reahter  distinctas,  ni- 
hil  supercssct,  propter  quod  dici  posscut  unum 
principium  vere,  ac  iu  re  ipsa,  prout  dicta 
Concilia  loquuntur.  Itcm  aut  virtutcs  iUa?  es- 
sent  partialcs,  aut  totalcs.  Primum  dici  non 
potest,  alias  qua^libet  earum  imperfccta  esset, 
ct  ncutra  persona  esset  simpliciter  principium 
Spiritus  saucti,  scd  cx  utraque  cpiasi  pcr  col- 
lcctionem  quamquam  coalesccrct  intcgrum 
principium  Spiritus  saucti.  At  Iicec  sunt  plane 
absurda,  quai  Grceci  inferebant,  et  ConciUa 


et  repugnat  his,  quae  diximus  capite  pra;ce- 
denti.  Unde  et  ex  illis  ctiam  impugnari  potcst, 
ob  quam  iUa  relatio  constitucns  priucipium 
producendi,  necessaria  sit  ad  virtutemspirandi, 
et  hoc  non,  quia  non  complct  formahter  vir- 
tutem  amandi,  et  quia  in  libro  primo  osten- 
sum  est,  amorem  notionalem  non  iucludere 
formaliter  relationem,  quod  etiam  de  virtutc 
productiva  ad  intra  ostendimus  Ubro  scptimo. 
Vel  est  ncoessaria  solum  ut  couditio  requisitaj 
et  hoc  etiam  dici  non  potest,  quia  nec  neces- 


768 


LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIMTUS  SANCTI. 


saria  est  ad  constituendam  personam  Patris, 
vel  Filii^  supponuntiir  enim  constitutaj  suis 
proprietatibus ,  neque  etiam  ut  se  mutuo 
amant,  nam  ad  hoc  sufEcit  infmita  voluntas. 


qualibet  persona,  neque  in  duabus  simul  per- 
fectior  est,  quam  in  singulis,  ergo  ad  spiran- 
dum  accideutarium  illi  est,  quod  sit  in  duabus 
personis :  quia  virtus  seque  perfecta,  seque  ope- 


in  qua  subsistunt,  nec  denique  ut  se  amando  rari  potest^  sive  sit  in  uno,  sive  in  multis  sup- 
producant,  nam  ad  hoc  etiam  satis  est,  ut  in  positis.  Et  confirmatur  primo,  nam  ob  hanc 
eadem  vokmtate  personaUter  subsistant  abs-    causam  ad  creandum  non  requiruntur  per  se 


que  origine  per  eamdem  voluntatem,  nam 
quidquid  ultra  requiritur^  sine  causa^  vel  ra- 
tione  dicitur. 

6.   Vera  respotisio.  —  Dico  ergo,  virtutem 
spirandi  de  formali  dicere  absolutum,  scilicet, 


pkira  supposita,  quia  virtus  creandi  seque  per- 
fecta  est  in  singulis.  Unde  confirmatur  secun- 
do,  nam  si  per  impossibile  Pater  non  produ- 
ceret  per  intellectum  et  kaberet  voluntatem 
foecundam,  sicut  nunc  kabet_,  posset  producere 


voluntatem,  vel  amorem.  (Quod  absokitum  est    amorem ,  qui  esset  Spiritus  sanctus ,  ergo  quod 


per  se,  ac  formale  principium  quo,  taks  pro- 
ductionis)  connotare  autem  relationem  perso- 
nalem  tanquam  conditiouem  uecessariani  in 
principio  quod,  productivo  Spiritus  saucti. 
Hsec  ergo  conditio  non  est  una,  et  eadem  se- 
cundum  rem  in  Patre,  et  in  Fiko,  cjuia  in  Pa- 
tre  est  Paternitas,  et  in  Filio  Fikatio,  utraque 


nunc  non  sokis  ,  sed  cum  Fiko  producat  Spi- 
ritum  sauctum  non  ideo  est,  quia  per  se  requi- 
ritur  concomitantia  akerius  personae  ad  iUam 
productionem,  sed  quia  akas  ex  foecunditate 
intekectus  divini  necessario  supponitiu'  simul 
cum  Patre  aka  persona.  Tandem  confirmat 
Scotus,  quia  si  propter  aliquid  essent  uecessa- 


enim  sufficit  ad  complendam  virtutem  spiran-    riee  duae  personaj,  maxime  quia  Spiritus  sauc- 
di,  ut  in  superioribus  fuse  explicatum  est,  vi-    tus  procedit,  ut  nexus  et  mutuus  amor  Patris 


delicet,  quateuus  inter  se  conveuiunt  in  hoc^ 
quod  utraque  est  absqne  productione  per  vo- 
luntatem :  lioc  enim  satis  est,  ut  queelibet  iUa- 
rum  personarum  possit  esse  principium  per 
vokmtatem  producens,  imo  unum  ex  akero 
necessario  sequitur.  Neque  inde  fit,  ut  virtus 
spirandi  non  sit  una,  et  eadem  realiter  in 
utraque  persona,  quia  virtus  non  dicit  condi- 
tionem  suppositi,  sed  formam,  cpise  est  priu- 


et  Filii,  juxta  Augustinum  6,  de  Triuitat., 
cap,  5,  at  lioc  non  refert,  quia  iUa  locutio  so- 
lum  addit  denominationem  rationis,  quee  nul- 
lam  perfectionem  addit ,  nec  potest  esse  ne- 
cessaria  conditio  ad  spirandum,  Unde  sine 
iUa  posset  integre  et  perfecte  produci  Sphi- 
tus  sanctus. 

2.  Secunda  opinio. — Contrariam  senteutiam 
tenent  communiter  discipiUi  D.  Thomse,  quam 


cipium  producendi,  ut  si  unamet  albedo  esset    bene  tractat  Cajetanus  1,  p.,  queest.  33,  art.  4, 


in  duobus  subjectis,  vel  superficiebus  unicum 
esset  formale  principium,  et  una  virtus  dis- 
gregandi  visum  in  utraque  superficie,  licet 
liaberet  dupkcem  extensiouem,  quai  est  condi- 
tio  necessaria  ad  disgregandum  visum. 

CAPUT  VI. 

AN  PATER,  ET  FILIUS  SPIRENT  UT  DU^  PERSON^ 
AD   SPIRANDUM   PER   SE   REQUISIT^. 

1.  Prima  opinio. — Ftmdamcnhm. — MuUi 
tkeologi  seutiunt,  Spiritum  sanctum  procedere 
a  Patre,  et  Fiko,  ut  unum  suiit,  et  plurakta- 


ubi  etiain  Torres,  et  aki,  Ferrariensis  4,  con- 
tra  Gentes,  cap,  25,  Capreolus,  in  1,  dist.  i% 
cpisest.  1,  concl.  4,  et  idem  sentit  MarsUius,  in 
4,  cpiaist.  15,  art,  3,  Henricus,  1  part.,  Sum- 
mse,  art,  54,  qusest,  6,  Favet  D.  Tkomas,  in  1, 
dist.  11,  qusest,  1,  art.  2  et4,  ad  2.  Nam  in  koc 
poiiit  aUcpiod  discrimen  iiiter  emanationem 
Spiritus  sancti  a  ckiabus  personis,  et  creatiira- 
rum  a  tribus.  Et  1  part.,  qusest.  36,  art.  4, 
ad  1,  dicit :  Spiritum  sanctum  procedere  a  Pa- 
tre,  et  Filio,  quatenus  plures  personce  simt , 
indicans  iUam  pkiraktatem  akquo  modo  per 
se  rcquiri  ad  talem  productionem. 

3.  Prima  ratio.  —  Hcec  seiitcntia  suaderi 
tem  illain  personarum,  licet  ox  parte  natm^ce  potest,  quia  productio  amoris  per  se  suppoiiit 
divinge  sit  per  se,  tameu  productionem  Spiri-  productiouem  per  inteUectum  et  amor  ipse  per 
tus  sancti  esse  cjuasi  per  accidcns  personarum    se  procedit,  et  ab  inteUigente,  et  a  Yerbo  con- 


Trinitas.  Ita  sentit  Scotus,  in  1,  distinctionc 
duodecima,  cjuajstione  prima,  articulo  primo 
et  secundo,  et  Dm'andus,  distinctionc  undeci- 
ma,  qua;stione  tcrtia,  licet  iii  modo  cxplican- 
di  aUcpio  modo  dilTcrant,  Fundamentum  est. 


cepto,  ergo  cum  Spiritus  sanctus  procedat  ut 
amor,  ejus  processio  per  se  supponit  processio- 
iiem  Ycrbi,  et  ipse  Spiritus  sanctus  perse  pro- 
cedit  a  Patre  et  Yerbo,  ut  distiucti  sunt,  Hoec 
vero  ratio  non  convincit,  Recte  cnim  respou- 


quia  tota  virtus  spirandi  perfectissima  est  in    dct  Scotus  ad  priorem  pai-tem,  kcct  amor  sup- 


CAP.  VI.  AN  DU.E  PERSON/E  PEU  SE  SPIRENT.  7G9 

ponat  pcr  sc  intclligcntiam :  tamcn  quod  amor  rc  .scntio^  aliud  essc  loqui  formalitcr,  ac  pra;- 

foceundus,  seu  productivus  suppouat  etiam  in-  cisc  de  productione  amoris,  vel  Spiritus  sancti 

tclligcntiam  f(T;cundam,  non  est  pcr  se,  seu  ut  sic,  aliud  vcro  dc  productione  hujus  tcrtiai 

conscqucns  pcr  locum  intrinsccum,  ut  aiunt.  personaj  in  individuo^  quatcnuspcr  banc  pro- 

Nam  si  pcr  impossibilc  fmgamus  voluntatcm  prictatcm  pcrsoualcm  coustituitm-  cx  vi  suai 

essc  magis  foccundam  quam  intcllcctum,  ut  proccssionis.  Primo  crgo  asscro  ad  productio- 

posset  dari  productio  pcr  vobmtatem,   satis  uem  amoris,  vcl  Spiritus  saucti  per  se  non  esse 

cssct  supponcre  intclligcntiam,  quamvis  steri-  neccssariam   pbu^abtatcm   pcrsonarum.    IIoc 

lcm  (ut  ita  loquar)  et  tunc  productio  amoris  videntur  mibi  convincerc  tam  rationes  facta; 

cssct  ab  uno  ct  uon  a  (biolnis.  Undc  quod  di-  pro  opinione  Scoti^  quam  cx  bis,  qua;  dicta 

ccbatur  de  productionc  amoris  a  Vcrbo,  tunc  suntcircarationcssccuuda^opinionis.Hocctiam 

non  babet  locum,  quia  non  essct  proprium  vidcntur  milii  supponerc  sanctus  Tbomas,  Sco- 

vcrbum  productum,  scd  couccptus  esscntiabs^  tus  et  omnes,  qui  interrogaut,si  Spiritus  sanc- 

et  ideo  non  cst  formabtcr  dictum,  quia  amor,  tus  non  procedcret  a  FUio,  an  distingueretur 

vcl  productio  amoris  pcr  se  non  suppouit  di-  ab  illo  ;  supponunt  enim  iu  tali  bypotbcsi  pro- 

ccrc,  scd  intclbgcrc,  quod  pcr  sc  loqueudo  essc  ccssionem  a  solo  Patre  mente  couccptam,  ac 

potest  iu  eo,  qui  uou  producit  verbum.Et  prre-  subiude  quod  sit  ab  una  tautum  persona.  De- 

tcrca,  in  uobis  juxta  vcriorem  scutcutiam ,  nique  ex  crcaturis  possumus  argumentum  su- 

vcrbum  nou  est  priucipium  activum  et  pro-  mere  :  nam  iueiscst  processioamoris  etverbi, 

ductivum  amoris  ,   et   in   Trinitate  divinum  et  utraque  est  ab  una  pcrsoua  tantum,  prop- 

Verljum  uon  est  priucipium  Spiritus  sancti  cx  terea  ,    quod  verbum  productum  a  creatura 

eo  praicise,  quod  cst  Verbum  productum,  sed  impcrfectum  est,  ueque  est  persoua  amaus, 

ex  eo,  quod  cst  Verbum  iuteUigens  et  conse-  nec  intcUigcns,  quod  ergo  in  Deo  processio 

qucntcr  est  simul  cum  Patre  amans.  amoris  sit  a  duabus  personis,  non  est  formab- 

4.  SecAmda  ratiu.  —  Sed  additur  secuuda  ter,  ac  prtficise  ex  perfectione  amoris,  sed  ex 

ratio,  quia  boc  ipsum  est  de  intriuseca  ratioue  eo,  quod  verbum  productum  est  perfectum,  ac 

ct  notione  Spiritus  sancti,  sciiicct,  quod  pro-  personalitcr  subsisteus  ct  eadem  vobuitate  cum 

ccdat  a  duabus  persouis  invicem  se  amautibus.  Patre  amans. 

Tum  quia  est  amor,  non  utcumque,  sed  ut        6.  Sccwula  assertio. — Secundo  niliilominus 

nexus  duorum,  ut  ex  Augustiuo  refcrebam  et  assero  ad  productionem  Spiritus  sancti  in  bac 

tradit  ctiam  D.  Tliomas,   1  part.,  quoest.  37,  numero  persouab  proprletatc  quam  nunc  ba- 

art.  1,  et  dicemus  infcrius.  Tum  etiam,  quia  bet,  conditiouem  necessariam  fuisse,  ut  virtus 

Spiritus  sauctus  est  amor  pcrfectus,  pertinct  spirandi  prius  i-atioue,  seu  origiue  in  duabus 

autem  ad  pcrfectionem  amoris,  ut  sit  per  mo-  personisPatris,  et  Fibi  persoualitcr  siU)sisteret. 

duni  amicitiffi,  et  concordise  inter  pbires,  ut  Probatur  ex  priucipiis  positis ,  quia  Spiritus 

late  prosequitur  Ricbardus  de  sancto  Victore,  sanctus  prout  uunc  procedit,  ex  vi  suk  pro- 

lili.  3,  de  Triuit.,  cap.  7,  et  sequentibus.  Ve-  prietatis  dicit  babitudincm  relativam  ad  Pa- 

rumtameu  bsec  ratio  couviucit  quidcm  dc  fac-  trem,  et  ad  Filium,  ergo  per  se  rcspicit,  et  re- 

to,  Spiritum  sanctum  procedere  a  duabus  per-  cpiirit  utramque  personam  ad  suam  produc- 

souis  :  quia  de  facto  est  nexus  duorum,  non  tionem.  Autecedeus  constat  ex  supra  dictis, 

vero  probat,  boc  per  se   conveuire  Spiritui  quia  Spiritus  sauctus  non  procedit  immediate 

saucto  ex  vi  suse  proprictatis  persouabs.  Quan-  ab  abquo  subsisteuti  commuui  Palri,  et  Fibo, 

do  enim  Augustinus  dicit  Spiritum  sanctum  scd  ab  ipso  Patre,  et  Fibo,  ut  coustitutis  pro- 

esse  nexum,  uon  dicit,  deuominationem  banc  prns  rclationibus.  Et  ideo  recte  dicit  Cajcta- 

iUi  conveuire  sub  iUa  formabtate,   seu  per-  nus,  loco  proxime  citato,  Spiritum  sanctum 

seitate,  sed  solum  de  facto  ita  esse.  Neque  etiam  procedere  a  Patre,  et  Fibo,  quatenus  Pater, 

boc  formabter  pertinet  ad  rationem,  vel  per-  et  Fibus  sunt,  ita  boc  intelbgendo,  ut  illa  par- 

fectiouem  amoris,  amor  cnim  Patris  quateuus  ticula,  quatems,  rcduplicet  conditiouem  ne- 

dibgit  se  ipsum,non  minus  perfectus  est,(piam  cessariam  ad  spiraudum.  Consequeutia  autem 

sit  amor  Patria  et  Filu,  quateuus  se  mutuo  di-  utraque  probatm-,  quia  terminus  relationis  pas- 

bgunt,  ergo  si  esse  posset  Pater  prima  persona  sivse  originis  est  iUud  ipsum  quod  est  princi- 

se  ipsam  dibgens,  absque  Fibo,  non  miuus  es-  pium  talis  processiouis,  quatenus  proxime  con- 

set  productiva  pcr  amorem,  quautum  est  ex  stituitur  aptum  ad  talem  productiouem.  Item 
perfectione  amoris.  quia  rclatio  per  se  recipit  suum  terminum  adee- 

5.  Prima  asseriio,  —  Ego  breviter  in  hac  quatum,  neiiue  secundum  hanc  habitudincm 

I.  49 


770  LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITUS  SANCTI. 

potest  illi  convenire  aliqnid  per  accidens^  cum  que  persona  simul  et  in  singulis,  et  lioc  satis 

formalis  ejus  ratio^  et  veluti  quidditativa  in  esse,  ut  quselibet  earum  per  se  sit  Spirator,  et 

tali  habitudine  consistat.  Ergo  idemmet  ter-  principium  Spiritus  sancti  perfectum  et  inte- 

minus  adeequatus  talis  relationis  est  per  se  grum,  quia  lisec  perfectio  maxime  sumitur  ex 

principium  ejus,  sicutestper  se  terminus  ejus.  virtute,  et  formali  principio  producendi,  et 

Unde  sicut  non  potest  esse  talis  relatio  sine  quia  relatio  Spiritus  sancti,  tota  respicit  singu- 

reali  termino^  ita  etiam  nec  sine  tali  princi-  las  personas,  et  utramque  simul, 

pio.  9,  Nihilominus  tamen   verum    etiam    est, 

7.  Hoc  tandem  potest  ex  creaturis  declarari^  quod  Gajetanus  dixit,  conditionem  requisitam 
in  quibus  res  absoluta  procedens  ab  ahqua  ad  lianc  productionem  Spiritus  sancti^  prout 
causa,  tanquam  terminus  actionis  ejusintelligi  in  re  est,  non  esse  in  singulis  personis,  sed  in 
potest,  non  procedere  ab  alia;,  quin  possit  ab  utraque  simul,  quia;,  ut  ostendimus ,  utraque 
alia  procedere,  tamen  ipsamet  actio,  quia  for-  persona  necessaria  est  ad  talem  productioncm. 
maliter  constituitur  pcr  habitudinem  ad  talem  Et  declaratur  in  hunc  modum  :  nam  Spiritus 
causam^  non  potest  eadem  numero  ab  aha  sanctus  per  suam  indivisibilem  relationem  res- 
causa  fluere.  Sic  ergo  in  Deo,  quia  persona  picitPatrem  et  Fihum,  et  quamvis  ab  utroque 
procedens  non  constituitur  proprietate  abso-  habeat  relationem  illam,  tamen  non  posset 
luta,  sed  ipsamet  relatione  ad  suum  princi-  per  illam  respicere  Fihum,  nisi  ab  iUo  proce- 
pium,  ideo  ab  iUis  personis  per  se  procedit,  deret,  etiamsi  procedereta  Patre^  nequee  con- 
quas  per  se  etiam  relative  respicit :  ergo  Spi-  verso,  ergo,  ut  illa  relatio  habeat  integram,  et 
ritus  sanctus,  sicut  sua  proprietate  immediate  adeequatam  suam  habitudinem,  necessaria  con- 
respicit  Patrem^  et  Filium,  quatenus  tales  sunt,  ditio  ex  parte  principii  producentis  est  duplex 
ita  ab  illis  per  se  procedit.  Et  in  hoc  est  aper-  relatio,  quaj  constituat  adeequatum  terminum 
tum  discrimen  inter  processionem  Spiritus  illius  relationis.  Neque  hoc  est  uUum  incon- 
sancti  a  duabus  personis^  et  creaturarum  a  tri-  veniens^  quia  hsec  conditio  non  addit  perfec- 
bus,  nam  ad  producendum  Spiritum  sanctum,  tiouem  simphciter,  quia  in  ipsa  essentia  emi- 
non  satis  est  hic  Deus  subsistens,  sed  necessa-  nenter  non  contineatur^  sicut  non  est  conve- 
ria  conditio  est^  ut  per  proprietatem  persona-  niens^  quod  hic  Deus,  ut  sic^,  non  possit  gene- 
lem  incommunicabihter  subsistat^  et  ideo  ter-  rare,  sed  conditio  necessaria  sit  prima  proprie- 
minus  processionis  Spiritus  sancti  immediatus  tas  personahs. 

est  persona  ipsa^  vel  personae  a  quibus  imme- 

diate  procedit,  et  idem  est  principium  per  se  CAPUT  VII. 

ejus.  Ad  produceudam  autem  creaturam,  per 

se  sufTicit  hic  Deus  subsistens  essentialiter,  qui  AN  pater  et  filitjs  sint  unus  spmATOR ,  unum- 

per  suam  essentiam  distinguitiu'  a  creaturis^  que  spiritus  sancti  principium. 

unde  ad  illum^  ut  sic  per  se  terminatur  relatio 

creaturse^  et  ideo  ad  illam  non  ita  per  se  re-        1 .  Varict'  opiniones.  —  In  hoc  puncto,  quod 

quiritur  personarum  Trinitas.  in  hac  materia  unuin  ex  prsecipuis  est,  temere 

8.  Una  vero  superest  objectiOj  quam  recte  profecto  loquuntur  nonnulli  scholastici.  Nam 
attigit  Cajetanus.  Nam  sequi  videtur,  nec  Pa-  Durandus^  in  i,  dist.  29,  qusest.  2,  et  Grego- 
trem,  nec  Filium  sigillatim  esse  principium  rius,  dist.  12,  qucest.  \,  dicunt,  in  rigore  Pa- 
perfectum  et  totale  Spiritus  sancti;,  prout  est  trem,  et  Filium  non  esse  unmn  principium, 
talis  persona,  sed  solum  Patrem  et  Filium  si-  sed  potius  duo,  licet  propter  periculum  aliter 
mul.  Consequens  videtur  inconveniens ,  nam  Patres  loquantur  ad  declarandam  unitatem 
derogat  perfectioni  singularum  personarum,  et  virtutis,  quse  est  in  utraque  persoua,  et  unita- 
dicendum  esset,  unamquamque  illarum  per  se  tem  termini  et  productionis  :  JSt  ideo  (inquit 
tantum  esse  principium  partiale,  quod  dici  Durandus)  non  absolute  dicunt  Concilia  esse 
non  potest.  Rcspondco,  nonnullos  theologos  iinum  principium,  sed  Spiritum  sanctim  pro- 
et  inter  cos  D.  Thomam,  ut  statim  referam,  cedere  ah  illis,  tanquam  ab  uno  principio.  Ga- 
ita  loqui,  ut  dicant,  principium  Spiritus  sancti  briel  vero  et  Ochamus,  et  alii  dicunt  posse  vo- 
esse  Patrem  et  Filium  simul;,  et  non  licere  al-  cari  unum,  et  duo  principia,  divcrsis  respec- 
teram  eorum  determinate  designare  per  prin-  tibus. 

cipium  Spiritus  sancti.  Sed,  quidquidsitdehoc        2.  Vera  resohitio. — Dicendum  vero  est,  Pa- 

modo  loquendi  ( dc  quo  statim )  veritas  iu  rc  trem  et  Fihum  proprie ,   ac  simpliciter  osse 

ipsa  est,  totam  virtutem  spirandi  esse  in  utra-  unum  Spiritus  sancti  principiimi  et  non  plura. 


CAP.  VII.  AN  PATER  ET  FILIUS  SINT  UNUM  PRINCIPIUM.  771 

Ita  D.  Thomas,  dicta  qnoest.  36,  art.  A,  et  Bo-  dcsigncs,  falsa  crit  locutio,  quia  ncutra  pcrsona 

navcntura,  Uiohardus,  ct  fcre  ahi,  dist.  12,  uhi  potcst  dc  utraquc  siinul  pra^dicari.  1'roptcr  hoc 

ctiam  conscntit  Scotus.  Nam  hcet  dicat  quas-  multi  putant  nccessarium  esse  dari  subsistcn- 

tioncm  cssc  dc  modo  loqucndi,  non  tamcn  tcm  communcm  in  activa  spiratione,  qui  sit 

exchidit,  quin  sit  fundata  in  re  ipsa,  nec  pu-  hic  spirator  et  unum  principium,  quod  de  Pa- 

tat  cssc  parvi  momenti,  cum  cxverhis  inordi-  trcct  Fiho  praidicctur.  Ita  scntiunt  Gahricl  ct 

naric  prolatis  incurratur  hffircsis,  et  idco  ita  ahi  citati  capite  quarto.  Scd  ihi  ostcnsum  cst, 

loqucnchim  sit  de  mysteriis  fidci,  sicut  Conci-  iUam  scntentiam  essc  falsam.  Quod  autcm  non 

lia  loquuntur.  Hsec  autem  sine  duhio  est  mens  sit  necessaria  ad  veritatcm  illius  locutionis  cx- 

Concilii  Lugdunensis  et  Florentini,  quoe  citavi,  idicandam,  supra  libro  quarto  declaratum  cst, 

et  illa  particula,  tanguam,  non  diminuit,  scd  ct  patcbit  ex  dicendis. 

explicat  veritatcm  rci,  sicut  est  illa  Joannis  1 :  5.  Secmida  et  tertiaresponsiones. — Secimda 

Quasi  unigeniti  a  Patre.  Alias  Gonciha  chcta  ettertiacontradictiones. — Aliiergore.spondent, 

nec  satis  explicassent  fidem,  nec  Grsecis  sati.s-  pradicatum  ilhid  hahere  vim  tcrmini  coHectivi, 

fecissent.  Et  ob  eamdem  causam  non  tantum  et  idco  supponcre  pro  Patre  et  Filio  simul. 

dcfiniunt,  esse  unum  principium,  sed  etiam  Quod  vidctur  doccre  D.  Thomas,  dicta  q.  30, 

negant  esse  duo.   Et  codcm  modo  loquitur  art.  4-,  ad  argumcnta.  Et  fcre  in  idem  redit, 

Augustinus  5,  dc  Trinitatc,  cap.  13  et  14,  cpiod  Cajctanus  ihi,  et  Capreohis,  in  l,distinc- 

Hilarius,  lib.  4,  de  Trinitate,  Anselmus,  libro  tioncs  septima  et  duodecima,  cjueestione  prima, 

de  Processionc  Spiritus  sancti,  cap.  iO.  Ratio  chcunt,  prsedicatum  illud  supponere  confuse  ct 

est  supra  late  tractata,  disputando  dc  unitate  immobihtcr,  rationc  illius  particulse,  et,  positse 

personarum  in  Deitate,  uhi  ostcndimus  ad  uni-  ex  parte  subjccti,  sicut  dialectici  dicunt  de  hac 

tatem  substantivi  sufiicere  unitatem  formffi,  propositione,  Parisiis  et  Romce  tenditur  jriper. 

etiamsi  supposita  immediata  multiplicentur,  Sed  prior  responsio  (hfficilis  est,  quia  sequitur, 

hic  autem  priucipium  Spiritus  sancti  substan-  Patrem  solum  vel  Filiura  solum  non  posse  dici 

tivum  quid  est,  et  ostendimus,  formam,  seu  spiratorem  vel  principium  Spiritus  sancti,  quia 

virtutem  ejus  esse  unam,  ergo  principium  est  terminus  collectivus  non  potest  de  singulis  per- 

unum,  licet  illa  virtus  sit  in  pluribus  sup-  souis  pra^dicari.  Gonsecjuens  autcm  falsum  est, 

positis.  ut  constat.  Posterior  etiam  responsio  in  termi- 

3,  Patrem  et  Filium  esse  unum  spiratorem.  no  singulari  locum  non  habet,  Patcr  autem  et 

— Undc  fit,  idem  dicendum  esse  de  uno  Spira-  Filius  sunt  Iiic  spirator  seu  unum  principium 

tore,  licet  D.  Thomas,  in  1,  dist.  11,  ahter  de  siugularc,  imo  idem  principium,  ergo  aliquid 

iho  locutus  fucrit,  in  quam  partem  ctiam  in-  sub  illo  tcrmino  posito  cx  parte  prredicati  de- 

clinat  Durandus  supra,  q.   3,  quia  dc  nomine  signarc  liccbit.  Itcm  de  Patrc  et  Filio  sigillatim 

Spiratoris  tanquam  de  adjectivo  judicant.  Ta-  prredicatur  Spirator,  ergo  tunc  nulla  cst  sup- 

men  D.  Thomas  scntcntiam  rctractavit  in  1  p. ,  positio  confusa  vel  immobilis :  at  idem  spirator 

c]Ui3est.  36,  art.  4,  ad  7.  Et  mcrito,  quia  juxta  cst,  qui  de  Patrc  ct  Filio  simul,  et  de  quolibet 

communem  usum  nomcn  spirator,  sulistanti-  eorum  sigillatim  preedicatur,  ergo  idem  sub 

vum  cst,  unde  cum  de  formali  unam  dicat  for-  illo  termino  dcsiguari  hccbit. 

mam,  al)  alia  sumit  unitatem.  Nec  refcrt,  quod  0.   Vera  responsio. — Dico  ergo,  Spiratorem, 

illa  forma  sit  actus  spirandi,  nam  etiam  creator  immcdiate  ac  determinatc  supponere  pro  sub- 

dicit  de  formali  actum  crcandi,  et  tameu  trcs  sistentein  hac  virtute  spirandi,  itaut  ex  partc 

pcrsonffi  sunt  unus  creator.  Secus  vero  cst  de  virtutis  dicat  singularitatem :  ex  parte  vero 

nomiuc  spirantis,  nam  hoec  significat  adjectivc,  subsistentiee,  commuuitcr  et  confuse  dicat  .sub- 

et  idco  Pater  et  Filius  recte  dici  possuut  duo  sistens  in  illa  virtute  cum  conditione  sufficienti 

spirantcs.  Quomodo  exponendus  est  Hilarius  ad  spirandum.  Et  idco  potest  de  Patre  ct  Filio 

cum  2  lib.  de  Trinitatc,  dixit :  Patrem  etFilium  tam  simul  cjuam  sigillatim  pra;dicari,  quamvis 

esse  auctores  Spiritus  sancti,  ut  divus  Thomas  de  Patre  et  Filio  sindul  nulla  persona  detcrmi- 

supra  notavit.  nate,  ut  talis  cst,  possit  praidicari.  Quod  non 

^.  Duhium.  —  Prima  responsio  rejicitur. —  obstat,  quia  Spirator,  ut  sic,  vcl  princi^num 

Una  tamen  superest  interrogatio  seu  objectio  Spiritus  sancti  neutram  pcrsonam  hoc  modo 

vulgaris,  pro  quo  supponat,  vel  quid  designari  siguificat,  sed  abstracte  ex  parte  suppositi,  id 

possit  sub  illo  unoprincipio,  yoispiratore,  qui  cst,  personam  habcntem  talem  virtutem  seu 

de  Patre  et  Inlio  proedicatur,  cjuia  nihil  vidctur  spiratioucm.  Nisi  fortas.sc  Spirator  sumatur 

designari  possc.  Nam  sive  Patrem,  sive  Filium  pro  iho  principio,  quod  iucluclit  non  solum  to- 


772  LIB.  X.  DE  PRINCIPIO  SPIRITU  SANCTI. 

tam  virtutem,  sed  etiam  omuem  couditiouem  tus  generandi  et  spirandi  in  re  non  sunt  plurcs, 
adaequate  necessariam  iu  priucipio  Spii-itus  quia  in  re  uou  distiuguuutm"  actualiter^  nec 
saucti,  sic  enim  procederet  quod  D.  Thomas  Filiiis  ut  spirator  distiuguitur  in  re  a  Patre,  ut 
dixit,  supponere  tunc  pro  Patre  et  Filio  simul,  Pater  est,  quia  est  idem  spirator  cum  illo,  et 
propter  ea ,  quse  iu  capite  prsecedenti  dicta    spiratio  nou  distiuguitur  iu  re  a  Paternitate, 

uude  Pater  ut  Pater  uou  distiuguitm'  iu  re  a 
Fnio  ut  spiratore,  quia  uon  oppouitur  illi  ut 
sic,  et  iu  divinis  omnia  sunt  uuum,  ubi  non 
obviat  relatiouis  oppositio.  Ergo  Pater  et  Filius 
iu  re  uou  suut  duo  pruicipia  etiam  respectu 
distiuctoriun  termiuorum.  Ex  his  vero  eisdem- 
que  priucipiis  coustat  esse  duo  virtute,  et  se- 
cimdum  ratiouem,  nam  ex  parte  suppositorum 
est  major  distinctio,  quam  necessaria  sit  ad 


sunt. 

7.  An  Pater  et  Filius  sint  duo  principia.  — 
Alia  objectio  fieri  potest.  Quia  si  Pater  et  Filius 
sunt  uuum  principium  propter  unam  virtutem, 
Pater  erit  duo  priucipia,  scilicet  Filii  et  Spui- 
tus  sancti,  propter  duplicem  virtutem  et  pro- 
cessiouem.  Aliqui  respoudent^  nou  dici  duo 
priucipia,  ue  distinctio  realis  siguificaii  videa- 
tur,  secuudum  ratiouem  vero  dici  posse,  sicut 


suut  duce  viiiutes.  D.  Thomasautem,  1  part.,     hanc  phirahtatem,  et  ex  parte  formse  vel  \Tr- 


quffist.  36,  art.  \,  negat  simphciter,  Patrem 
esse  duo  priucipia.  Et  idem  absolute  negaut 
tam  Latini  quam  Greeci  iu  Gonciho  Florentiuo, 
sessione  ultima,  et  ita  mihi  seutieudum  et  lo- 
queudum  videtiu".  Uude  ueganda  est  ihatio, 
quia  hcet  ad  uuitatem  sid.istautivi  sufficiat  uui- 
tas  formEB,  ad  phuahtatem  nou  sufficit  pliu-ali- 
tas,  nisi  etiam  multiphcentiu"  supposita.  Quia 
quoties  uumerantur  coucreta  iu  plurah,  etiam 
supposita  umnerautiu,  ut  ex  commmii  modo 
loqueudi  coustat.  Et  ratio  est^  qiiia  uuio  tahum 
formai'mu  iu  uuo  supposito  sufficit  ad  uuitatem, 
in  commimi  deuomiuatione  sumpta  a  tahbus 
formis,  sicut  est  imus  Eirtifex,  qui  plures  artes 
habet,  de  qua  relatius  supra,  et  in  materia  de 
Incarnatione  dictum  est. 

8.  Objectioni  occurritu/'. — Dices,  ergo  saltem 
Pater,  ut  est  priucipium  Filii,  et  FUius,  ut  est 
principium  Sphitus  saucti,  erimt  duo  principia, 
quia  et  sunt  duo  supposita,  et  per  vu-tutes  pro- 
duceudi  formahter  cUversas  producunt,  et  ita 
.ibi  et  suppositmu,  et  forma  multipheautur, 
quod  satis  est  ad  plmahtatem  substautivi.  Cou- 
sequens  autem  nou  admittit  Ansehnus,  libro  de 


tutis  est  saltem  phuahtas  virtuahs  et  rationis. 
9.  RepHca.  —  Responsio.  —  Instabis ,  hoc 
satis  esse,  ut  absolute  dicautm-  duo  priucipia. 
Nam,  supposita  distinctione  suppositorum,  iu 
cseteris  videtur  esse  eadem  ratio  de  concretis, 
qiife  est  de  abstractis  :  sed  Pateruitas  et  spua- 
tio  dicuutur  simphciter  duse  relationes,  quam- 
vis  iu  re  solmn  virtute  et  per  rationem  distin- 
giiautm*,  ergo  simihter  concreta  illai'um  rela- 
tiouum  etiam  substantive  sumpta,  multiphca- 
bimtm"  simphciter ,  saltem  respectu  distiucta- 
rum  persouarmu,  Patris  et  Fihi.  Respoudeo, 
instautiam  hanc  solum  esse  de  modo  loqueudi, 
de  quo  dicimus  receptum  esse  iUum  modimi 
loquendi  in  abstractis  relationum,  non  vero  iu 
concretis,  et  ideo  nou  esse  simphciter  usurpau- 
dimi  siue  declaratioue.  Addo  pra?terea,  nomen 
principii  (sicut  uomeu  caus»)  imo  modo  non 
dicere  de  formali  relationem  secundum  esse, 
sed  vu*tutem  ageuch ,  seu  principimn  quo  pro- 
ducendi,  et  hoc  esse  absolutimi  in  chviuis  per- 
sonis  quoad  formale,  et  ideo  hcet  conuotet  re- 
latiouem,  sequi  couLhtionem  termini  absoluti, 
qui  uou  midtiphcatur  simphciter,  lusi  midti- 


Processioue  Sphitussaucti,  cap.  10:i\>c/aweM  phcata  m  re  forma  absoluta.  Et  hic  v-idetur 

(ait)  duo  confiternurprincipia,  nnum  Patreni  ad  usus  ilhus  vocis  Principium,  cum  Patri  et  Fiho 

Filium,  alterum  Patrem,  et  Filium  ad  Spiri-  attribuitm\  Et  ita  Anselmus  ex  imitate  formai 

tum  sanctum.  Sicut  noncredimusalium  Deum,  absolute  probat  imitatem  principu.  Quod  si 

de  quo  est  Filius,  et  alium  Deum  Patrem,  et  Principium  sumatm-,  ut  formahter  denomina- 

Filium  de  quo  est  Spiritus  sanctus,  quamvis  de  tur  a  relatione,  fortasse  m  bouo  seusu  posseut 


eodem  Deo,  sive  de  eodem  principio  suo  quisque 
modo  sit.  Respoudeo,  iUa  uou  posse  dici  duo 
priucipia  actu  iu  re  ipsa^  tameu  vu'tute  esse 
duo,  et  ita  ratione  etiam  posse  considerari  et 
distiugui,  ut  duo.  Probo  simul  hsec  omuia  ex 
illa  regida,  quod  substantr\a  nou  multiphcan- 
tur,  nisi  multiphcatis  suppositis  et  formis :  sup- 
pouoque  Principium  substautivmn  esse,  ut  est 
persedaium.  lu  pr«seuti  ergohcet  iu  remid- 
tiphceutur  supposita  Patris  et  Filu,  tameu  vu- 


dici  duo  priucipia  sicut  duo  relata.  Tamen 
propter  ambiguitatem  et  periculiun  caveuda 
est  tahs  locutio  siue  Ulo  addito,  quod  suut  duo 
secuudum  ratiouem  quoad  relationem. 

10.  Atque  hinc  tandem  intelhgitur,  super- 
vacaneam  esse  cpitestiouem  huc  remissam,  au 
priucipium  chcatm'  uuivoce,  de  Patre  et  Fiho 
iu  diviuis.  Quia  ubi  non  est  plmahtas  sub  com- 
muui  teruiiuo,  ueeiue  aualogia,  neque  uuivo- 
catio  proprie  lociuu  habet,  sed  uuitas,  eo  ta- 


CAP.  I.  DE  NOMIMBUS  SPIRITUS  SAIICTI,  ET  AMORIS.  773 

men  modo,  qiio  snnt  plura  secnndum  rationein    constat,  ct  dc  Pcrsona,  ct  Rclationc  dictmn  est 
univoce  sunt  prinoipium,  ut  cx  dictis  satis    supra. 


FINIS  LlBRl  DEOMl  DB  TRLMTATE. 


INDEX  CAriTUM  LIBRI  UNDECIMI 

DE  TRI!^ITATE. 


CLvp.   I.  De  nomimbus  Spiritiis  sancti,  Cvp.  IV.  An  Spiritus  sanctus  sit  Do- 

ctamoris.  num. 

Cap.    II.  Ex  quannn  rcrum  amorc  pro-  Cvp.  V.   Cur  Spiritus  sanctus  non  sit 

ccdat  Spiritus  sanctus.  Filius. 

Cvp.  III.  An  Patcr,  ct  Filius  diligant  se  Cvp.   VI.   Cur  Spiritus  sanctus  non  sit 

Spiritu  sancto.  Imago. 


LIBER  UXDECniUS. 

DE  TERTIA  TRINITATIS  TEESONA 

QUiE  SPMTUS  SANGTUS  NOMINATUR. 


TRIA  sunt  nomina,  quibus  solct  tertia  pcr-  tione  et  cimi  de  relationibus  divinis  agercmus, 

sona  Trinitatis  in  Scriptura  siguiticai-i,  ojusque  tcrminum,  fundamentum,   et  ratiouom  fun- 

proprietasuobisdcclarari,  scilicct,  nomeu/S';;/-  dandi  hujus  rclatiouis  dcclaravimus,  De  modo 

ritus  sancti,  .^wjw^etZ^ow^subquibus  dcilla  item  proccssionis  bujus  pci*sona;  in  primo  11- 

tractavit  D.  Tbomas,  1  pait.,  qufest.  30,  37  et  bro  abquid  attigimus.  Tamcn,  quia  ba^c  pro- 

38.  Nam  per  nomen  Spiritus  sancti  indica-  cessio  minus  nota  nobis  cst,  ut  D.  Tbomas, 

tiu"  relatio  ad  suum  priucipium ,  per  nomen  dicta  qtia^st.  30,  art.   1,  notavit,   curabimus 

amoris  modus  processionis  ,  pcr  nomen  Doni ,  bic  ampHus  illam  dcclararc.  Utcmiu-que  duo- 

qutedam  relatio   ad  creatm'am.    Quocirca  dc  bus  iUis  modis,  quibus  obscuriora  Dei  invcsti- 

primo  et  secundo  nominc  pauca  a  uobis  di-  garc  solenius,  scilicet,  vel  per  connotationcm 

cenda,  supersuut,  quia  propria  Spiintus  sancti  aUquam,  seucomparationem  ab  aba,  prKcipuc 

rclatio  simul  cum  relatioue  spii-atiouis  et  cum  ad  proccssioncm  A'crbi,  vcl  pcr  negationes  ali- 

bis,  quai  de  spiratorc  diximus,  fcre  expbcata  quas,  qua^  in  Spii-itu  saucto  ctiam  per  compa- 

est,  quia  correlativa  ut  sic,  simt  simul  cogui-  ratiouem  ad  Filium  cousiderari  possuut.  De- 


774  LIB.  XI.  DE  .TERTIA 

iiique  de  respectu  peculiari  hujus  personse  ad 
creaturas  uihil  hactenus  tractatum  est,  nec 
videtur  faciUs  ad  expHcandum  talis  respectus, 
et  ideo  hoc  etiam  praecipue  nobis  superest  ad 
inquirendum  de  hac  persona. 

GAPUT  I. 

AN  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA  RATIONE  SU^ 
PROCESSIONIS  RECTE,  AC  PROPRIE  SPIRITUS^  ET 
AMOR  APPELLETUR,  ET  EX  QUARUM  RERUM  A- 
MORE  PROCEDAT. 

1 .  Tertiam  hanc  personam  per  vohmtatem, 
atque  adeo  per  modum  amoris  procedere^  su- 
pra  hbro  primo,  contra  Durandum  ostensum 
est,  quia  processionem  et  terminum  ejus  ins- 
tar  ilhus,  quam  in  nostra  voluutate  utcumque 
experimur ,  nominamus  et  apprehendimus. 
Unde  quia  etiain  in  nobis  ipsis  processio  haec 
obscurior  est,  pauciora  habemus  nomina,  qui- 
bus  iUam  significemus,  quam  in  processione 
intellectus,  sed  vere  unica  voce  amoris,  vel 
dilectionis,  totam  iUam  significamus.  Hinc  er- 
go  factum  est,  ut  ad  significandam  tertiam 
Trinitatis  pcrsonam,  ejusque  relationem  quse- 
dam  nomina,  ahas  communia,  vel  essentiaha 
accommodata  sint,  et  quasi  de  novo  imposita 
ad  illam  significandam. 

2,  Be  iiomine  Spiontus  sancti. — Primo  ergo 
vocatur  S^nritus  sanctus,  estque  nomeii  ejus 
maxime  proprium.  Videturque  ab  ipso  Christo 
impositum,  unde  illoususestMatthoeus,  uhimo. 
Baptizantes  eos  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et 
Spiritus  sancti,  ubi  tacite  declaravit  muha 
aha,  quae  de  Spiritu  dixerat,  preesertim  in  ser- 
mone  caenaj,  de  hac  divina  persona  esse  intel- 
hgenda.  Quam  etiam  Joannes  \,  Ganonica, 
cap.  5,  hac  voce  personahter  appehavit,  di- 
cens  :  Tres  sunt,  qui  testimonium  dant  ifi  ccelo, 
Pater,  Verbuon  et  Sfiritus  sanctus.  Hationem 
vero  nomiuis  hujus  ex  modo  processionis  per 
voluntatem  suminus  cum  sanctis  Patribus. 
Namvox  Spiritus,  soletmotionemquamdam, 
vel  impulsum  significare,  seu  rem  subtihssi- 
mam,  qua:>,  facile  huc,  ihucque  agitur  et  impel- 
htur,  ac  penetrat,  sicque  solcmus  ventum  spi- 
ritumappellare,  et  indcvox  Spiritus,  ad  sub- 
stantias  incorporeas  significandas,  inde  trans- 
lata  est.  Ahunde  vero  id,  quod  per  dilectio- 
nem  procedit,  tanquam  impulsum  quemdam 
concipimus,  imo  saspe  ita  iUam  nominamus, 
sicut  cnim  rein  procedentem  per  intcUcctum 
verbum  vocamus,  ita  illam,  quaj  per  vohmta- 
tem  amantem  proccdit,  impulsum;  seu  impe' 


TRINITATIS  PERSONA. 

tum  appellamus.  Unde  etiam  dicimus,  volun- 
tatem  per  amorem  ferri  in  rem  amatam,  et  in 
eam  transformari,  eique  uniri,  quasi  per  sub- 
tihssimam  amoris  penetrationem.  Hinc  ergo 
tertia  persona  a  Deo  procedens,  spiritus  meri- 
to  appellatur,  quia  per  modum  amoris,  etim- 
pulsus  procedit,  simulque  iUa  voce  significa- 
tum  est,  esse  amorem  substantialem,  summe- 
que  incorpoream  et  immaterialem.  Quoniam 
vero  iUe  amor  purissimus  et  mundissimus  est, 
ideo  addita  est  vox  Sanctus,  quse  exceUentiam 
iUius  processionis  declarat,  simulque  indicat, 
personam  esse  sanctam  per  essentiam,  quia  ex 
dilectione  summa  summi  Spiritus  procedit. 

3.  Unde  intelhgitur  (quod  notavit  D.  Tho- 
mas  supra,  ex  Augustino  5,  de  Trinitate,  cap. 
11  ,  et  hb.  15,  cap.  19,  et  sumitur  etiam  ex 
BasiUo,  hb.  5,  contra  Eunomium)  voces  iUas 
secundum  se  respectas  essentiales  esse,  et  com- 
munes,  nam  et  DeusSpiritus  purus,  et  sanctus 
est,  et  Pater,  et  Fihus  simihter.  Tamen  ut  sic 
per  iUam  vocem  Spiritus ,  non  significatur 
relatio.  Apphcatum  ergo  est  nomen  Spiritus 
sancti,  ut  personale  est,  ad  significandam  re- 
lationem ,  procedentis  per  modum  impulsus. 
Vel  etiam   (ut  notavit  Augustinus)  appUcata 
est  vox  communis  Patri,  et  Fiho,  ad  signifi- 
candam  personam,  quse  per  mutuum,  et  com- 
munem  amorem   Patris ,   et  FUii  procedit. 
Atque  hinc  etiam    relationem  ipsam  ,   novo 
nomine    ex    Spiritu    abstracto     spirationem 
vocamus,  vel  (quia  haec  vox  magis  videtur  ac- 
tionem  significare)  vocamus  generaU  nomine 
processionem,  vel  nomine  complexo  passivam 
spirationem.  Denique  adnotavit  divus  Thomas 
nomina  Spiritus  et  sanctus ,  et  vocem  com- 
plexam  ex  iUis  essentiaUa  esse,  et  communia 
Patri,  et  FiUo  :  nomen  autem  Spiritus  sanctus 
sumptum  in  vi  unius  vocis  incomplexse  esse 
proprium  tertiee  personffi.  Non  quidem,  quod 
iUa  vox  incomplexa  non  potuerit  etiam  esse 
communis  ,   si  rem  tantum  spiritualem ,  et 
sanctam  significaret  ,  nihil  enim  obstabat , 
quominus  potuisset  sic  imponi,  sed  quod  vel 
nunquam  ita  legatur  imposita ,  aut  usurpata, 
vcl  quod  ex  usu  Ecclesiaj  (ita  enim  divus  Tho- 
mas  loquitur)  ita  fuerit  accommodata.  Et  for- 
tasse  hoc  significavit  Augustinus,  Ubro,  11,  de 
Givitate,  capite  10,cum  dixit:  Spiritus  Patris, 
et  Filii,  Spiritus  sanctus  propria  quadam  notio- 
ne  hujus  nominis  in  sacris  litteris  nuncupatur. 

4.  Be  nomine  amoris.  —  Gu'ca  nomen  Amo- 
ris  iion  habemus  tam  expressa  Scriptiuai  loca, 
in  quibus  tertia  haic  persona  relative,  ac  per- 
sonaUter,  seu  propria  quadam  notioue  amor, 


CAP.  I.  DE  NOMINIBUS  SPIRITUS  SANCTI  ET  AMORIS.  775 

vcl  dilectio  appellatur.  Nam  licet  \,  Joan.  4,    constituit  formaliter  amantcs,   et  formaliter 

dicatur  :  DilecHo  ex  Deo  est,  ct  divusAugusti-    voluntatcm  inclinat,  ct  impcillit  in  rem  ama- 

nus,  libro  15,  dcTrinitate,  capite  17,  pcr  dilec-    tam.  Nam  actio,  qua  ille  terminus  producitur, 

tionem  ex  Deo  Spiritum  sanctum  intelligat ,    magis  essct  dicenda  amatio,  quam  amor,  sed 

tamen  non  iude  suflQcicnter  colligitiu-,  nomen    quia  prior  vox  usitata  non  est,  dicitur  etiam 

amoris  esse  proprium  Spiritus  sancti.   Sicut    amor,  vel  dilectio.  Mcrito  ergo  vox  Iikc  impo- 

licet  Filius  dicatur  Deus  de  Deo,  non  sequitur    sita  etiam  est  ad  significandum  amorem  intra 

nomen  Dci  essc  proprium  Filii,  sed  solum  per    Dcum  productum^  qui  solus  Spiritus  sanctus 

particulam  De  tralii  supponeudum  pro  Filio,    cst.  Verum  est,  per  nomen  amoris  etiam  in 

ita  ergo  particula  ex  potuisset  trahere  nomen    creaturis  non  significare  formaliter  relationem 

dilectionis  (si  per  illud  nomen  dilectio  signifi-    producti,  sed  qualitatem  ipsam,  quse  produci- 

carctur  Dcus  ,   co  modo  quo  ibidem  dicitur    tur^  in  quo  difFert  vox,  Amor,  a  nomiue,  Ver- 

Deus  charitas  est)  ad  supponendum  pro  Spi-    lim,  et  ideo  potest  amor  in  Deo  dici  essentia- 

ritu  sancto.  Addo  non  esse  nccessarium,  vo-    liter,  sicut  intelligere.   Nibilominus  tamen , 

cem  illam  intelligere  de  dilectione  per  essen-    quia  potest  amor  esse  productus  etiam  in  Deo, 

tiam,  scd  de  creata,  ita  ut  particula  ex  non  di-    ideo  potuit  illa  vox  accommodari  ad  signifi- 

cat  dimanationem  ad  intra ,  sed  extra,  ut  ex-    candum  illum  amorem  secundum  eam  pro- 

ponunt   idem  Augustinus ,  lib.  1 ,  de  Gratia    prietatem,  et  ita  factum  est,  idcoque  sub  illa 

Christi,  cap.  21,  et  Concilium  Milevitanum,    siguificatione  nomen  illud  personale  est  Spi- 

Canon.  4.  Ut  inde  probant,  dilectionem  nos-    ritus  sancti. 

tram,  qua  justificamur,  et  salvamur,  ex  Dei  6.  Addit  D.  Thomas,  in  illo  articulo  1,  ter- 
gratia  manare^,  ac  proinde  itam  dictum  esse,  tiam  significationem  illius  vocis  amor  in  divi- 
Dilcctio  ex  Deo  est,  sicut  alibi  a  Paulo  dictum  nis,  quia  non  solum  significat  actum  essentia- 
est,  charitas  Dei  diffusa  est  in  cordibus  nostris  lem  amandi,  nec  solum  personam  productam 
fer  Spiritum  sancttim  qui  datus  est  noiis.  Et  per  vohiutatem,  sed  etiam  actum  notionalem, 
contextus  ipse  Joannis  hoc  magis  postulat.  per  quem  producitur  illa  persona.  Hic  enim 
Dixerat  enim  fideles ,  et  qui  rccte  ambulant ,  actus  ratione  distinguitur  ab  amore  essentiah, 
ex  Deo  esse,  et  subdit :  Charissimi  diligamus  quia  non  convenit  Spiritui  sancto,  Hcet  essen- 
nos  invicem,  quia  charitas  ex  Deo  est,  loqui-  tiahter  amet  :  rationc  etiam  distinguitur  a 
tur  ergo  de  charitate,  quam  Dcus  nobis  infun-  persona  Spiritus  sancti ,  quia  est  veluti  origo 
dit ,  ut  nos  invicem  dihgamus.  ihius,  ergo  potcst  nomine  amoris  significari, 

5.  Nihilominus  ex  usu  sanctorum  Patrum,    cum  sit  productio  amoris,  et  non  habeamus 
ac  Theologorum,  Spiritus  sanctus  secundum    aham  vocem^  qua  iUum  significemus.  Item 
propriam,  et  peculiarem  notionem  suam  Amor    hoc  significamus ,  cum  dicimus ,  Patrem,  et 
appcllatur ,  non  sohim  per  appropriationem    Filium  producere  Spiritum  sanctum  per  amo- 
nominis  cssentiahs,  sed  etiam  per  pecuharem    rem,  quia  nec  potest  intehigi  ipse  Spiritus 
iUius  vocis  significationcm ,  et  impositionem.    sanctus,  cum  non  producatur  per  se  ipsum, 
Ita  ut  vox  iUa  jam  sit  muUiplex,  seu  sequivoca,    nec  solus  essentiahs  actus  amoris,  cum  commu- 
et  uno  modo  essentiahs  sit,  alio  personaUs  ut    nis  sit  Spiritu  sancto.   Denique  hoc  declarat 
docuit  D.  Thomas,  dicta  qusest.  37,  art.  \,  et    D.  TIi)mas  proportione  ad  inteUectum ,  ubi 
significavit  Augustiuus,  hbro  dccimo  quinto^  de    sunt  tres  voces,  intelligere,  dicere,  et  Verbum, 
Trinitate,  capite  decimo  septimo,  et  sequenti-    quarum  prior  significat  actum  essentialem  in- 
bus.  Habetque  hoc  fundameutum,  tam  in  modo    teUigendi,  secunda  originem  activam,  seu  ac- 
processionis  Spiritus  sancti ,   quam  in  voce    tum  inteUigendi  notioualem,  tertia  terminum 
Amor.  In  processione,  quia  sicut  FiUus  recipit    productum  per  intehectum  :  haec  ergo  tria  iu- 
a  Patre  ea  omnia,  quse  formahter  pertinent    veniuntur  etiam  in  voluntate,  et  propter  no- 
ad  intcUectum  ,  ut  esse  Verbum,  sapicntiam,    miuum  penuriam  eadem  voce  omnia  significa- 
etc,  ita  Spiritus  sanctus  recipit  ea,  qute  per-    mus.  Hkc  doctrina  vera  est,  sed  cavenda  est 
tinent  ad  voluntatem,  ut  esse  charitatem,  et    interpretatio  eorum,  qui  hinc  coUigunt,  esse 
amorem.  In  voce  autem,  quia  omnis  amor  ex-    in  Patre  duphcem  dilectionem ,  unam  absolu- 
tra  Deum  productus  est,  et  vox  amoris  non  so-    tam,  aUam   relativam.    Hoc  enim  neque  D. 
him  significat  actionem ,  quaj  intcrvenit  in    Tliomas  dixit,  nec  verum  est,  ut  hbro  primo 
amando,  sed  etiam  terminum  per  iUam  actio-    ostendi.  Nam  amor  notionahs  ,  si   significet 
ncm  productiun.  Imo  vox  amoris  maxime  vi-    proximum  principium  quo  producendi  Spiri- 
detur  terminum  ipsum  significare,  qui  nos   tum  sanctum ,  formaUter  est  amor  essentiahs. 


776  LIB.  XI.  DE  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA. 

at  proinde  absolutiis  :  connotat  vero  relatio-  ergo  divinitas  non  solum  est  amata  per  illum 
nem  Patris^  et  Filii,  ut  conditionem  necessa-  amorem  ut  fo^cundum^  sed  etiam  est  quasi 
riam  ad  exercendam  talem  rationem  principii:  primarium  et  essentiale  objectum  illius,  neces- 
si  vero  significet  activam  originem,  non  est  sariumqueomninoadfoecimditatemejus.Unde 
proprie  actus  amandi ,  sed  est  relatio  ipsa  ,  obiter  intelliges,  quantum  errent,  qui  amorem 
prout  est  quasi  in  via ,  et  actuali  influxu  pro-  illum  ut  foecundum  et  productivum  ut  quo  dis- 
ducentis,  et  ideo  ad  tollendam  eequivocationem  tinguunt  ab  amore  essentiali,  in  ratione  amo- 
non  solemus  jam  hanc  originem  significare  ris,  quia  non  distinguuntur  illi  amores  etiam 
nomine  amoris,  vel  dilectionis,  sed  nomine  ratione  in  objecto  primario  et  essentiali,  neque 
spirationis.  Quaj  omnia  ex  doctrina  tradita  in  adsequatione  ad  illud  :  quomodo  ergo  dis- 
in  primo  et  septimo  li])ro  perspicua  sunt,  ibi-  tingui  possunt  in  ratione  amoris  ?  Est  ergo 
que  sufficienter  probata^  nec  nova  difiicultas  amor  ille  foecimdusipsemet  essentialis,  seuper 
occurrit.  essentiam,  ut  antecedit  originem,  cujus  ipse 

est  principium  quo,  estque  notionalis,  ut  est  in 
CAPUT  II.  aliqua  persona,  quaj  possit  esse   principium 

quod  talis  originis,   seu   productionis.  Unde 

EX  QUARUM  RERUM  AMORE  SPIRITUS  SANCTUS       etiam  addo,  hoc  objectum  et  adaequationem 

PROCEDAT.  ad  iUud,  suiiicere  ut  dictus  amor  liabeat  suam 

foecunditatem,  quia  illa  est  summa  et  infini- 

1.  ExfonitiiT  UMus.  — Sicut  in  superiori-  ta  perfectio,  a  qua  provenit  hsec  foecunditas, 
bus  exposuimus,  ex  quarum  rerum  cognitione  unde,  si  necesse  est  ut  attingat  etiam  aha  ob- 
Filius  procedat,  ita  hic  oportet  cum  propor-  jecta  re,  vel  ratione  distincta,  solum  est  in 
tione  declarare,  ex  quarum  rerum  amore  Spi-  quantum  cum  adoequata  dilectione  talis  objecti 
ritus  sanctus  procedat,  seu  quarum  rerum  amor  liabent  necessariam  connexionem. 
sitprincipium,  quoproduciturSpiritussanctus.  3.  Semnda  assertio.  —  Dico  ergo  secundo, 
Cum  enim  necessario  esse  del^eat  amor  alicu-  Pater,  et  Filius  producunt  Spiritum  sanctum 
jus  objecti,  quod  per  illum  ametur  et  Spiritus  se  ipsos  dihgeudo ,  id  est,  unusquisque  illorum 
sanctus  procedat  per  amorem ,  necesse  est,  dihgendo  se  et  ahum,  producit  Spiritum  sanc- 
amorem  ilhim  esse  alicujus  objecti.  Cumque  tum.  Fortasse  Scotus  non  admitteret  hanc  as- 
actus,  qui  versatur  circa  aliquod  objectum,  non  sertionem,  nam  similem  videtur  de  Verbo  ne- 
possit  sine  illo  exacte  cognosci  ad  intehigen-  gasse  et  solet  argumentum  sumere  a  produc- 
dum  melius,  quomodo  Spiritus  sanctus  pro-  tione  Spiritus  sancti  ad  productionem  Verbi. 
ducatur  per  amorem,  declarare  oportet,  qua-  Sed  in  hoc  non  loquitm^  aperte,  et  dum  ita 
rum  rerum  ille  amor  sit.  Amant  autem  Pa-  argumentatur ,  de  creaturarum  amore  loqui- 
ter,  et  Fihiis  et  divinitatem  suam,  et  suas  tur.  Quidquid  vero  ille  senserit,  conclusionem 
personas,  et  pcrsonam  Spiritus  sancti,  et  suam  ut  certam  supponunt  theologi,  qui  qua?runt, 
rclationem  ad  Spiritum  sanctum,  et  creatu-  an  Pater,  et  Filius  diligant  se  Spiritu  sancto, 
ras  :  de  his  ergo  omuibus  breviter  dicendum  ut  sequenti  capite  tractabimus.  Unde  omnes 
est,  locutiones   Patrum ,  quas  ibi  commemorabi- 

2.  Priona  assertio.  —  Dico  primo  :  Pater,     mus,  ad  minus  continent  hanc  sententiam  ; 

et  Filius  diligendo  divinitatem  suam  produ-    Pater,  et  Filius  diligenclo  se  invicem  prodiicunt 

cunt  Spiritum  sanctum.  Est  certa,  et  commu-     Spiritim  sanctum.  Ratione  patet  facile,  quia 

nis  assertio,  et  probatm-  primo  ex  proportione    imprimis  unaquasque  illarum  personarum  pro- 

amoris  ad  intellectiouem,  nam  Pater  amando     ducit  Spiritum  sanctum  diligendo  se  ipsam, 

suam   essentiam  producit  Verbum ,  ergo   et    unaquseque  enim  persona  maxime  naturaliter 

amando  eamdem,  producit  Spiritum  sanctum.     dihgit  se,  illse  autem  personse  produeunt  Spi- 

Patet  consequentia,  quia  sicut  Verbum  ibi  non    ritum  sanctum  per  dilectionem  sibi  maxime 

producitur  ex  indigentia  intelhgeutis,  sed  ex    natmalem  et  omnino  primam  (ut  sic  dicam), 

foecunditate,  ita  et  amor.  Non  est  autem  mi-    id  est,  per  dilectionem,  quai  est  in  tali  persona, 

nus  foecundus  amor  divinitatis  in  sua  quasi    in  primo  signo  originis,  in  quo  dilectio  essen- 

specie,  quam  inteUectio   ejusdem  divinitatis    tialis  intelligitiu' esse  in  Ula,  eo  autem  ipso,  quo 

in  sua.  Prffiterea  amor  iUe  est  foecundus,  qua-    divina  essentia,  et  consequenter  cssentialis  di- 

tenus  est  simpliciter  infinitus  ctiam  in  genere    lcctio  inteUigitm'  esse  in  Patre,  intelligitm'  se 

cntis,  hoc  autein  habet  ex  eo,  quod  est  amor    ipsum  amare,  quia  lioc  cst  iUi  maximc  coimatu- 

totalis  (ut  ita  dicam)   adMquatus  divinitati,    rale,idemquc  cstcumproportiouedeFilio.Ne- 


CAP.  II.  EX  QUARUM  RERUM  iSJIORE  PROCEDAT  SPIRITUS  SANCTUS.  777 

quc  ulla  ratio  prioritatis  ctiam  sccundum  ratio-  crgo  et  diligcndo  Spiritum  sanctum.  Aliam 
nem  potcst  in  hoc  cxcogitari,  crgo  non  potcst  rationcm  statim  subjiciam. 
intolligi,  Patrcm,  vcl  Filium  producerc  aliquid  5.  Quarta  assertio.  —  Dico  quarto  :  Patrom 
per  illam  dilcctioncm,  quin  id  producat  unus-  ct  Filinm  produccre  Spiritum  sanctum  dili- 
quisqucillorumdiligcndosc.Ethinccolligitur,  gcndo  ctiam  suam  spirationcm  activam.  Pro- 
etiamuiuunqucmquciUorumdihgcudoaltcrum  batur  cx  prfecedcnti  assertione,  cum  principio 
produccre  Spiritum  sanctum,  quia  dilcctio  sui  supra  posito,  quod  relativa  sunt  simul  dilec- 
est  necessario  connexa  cum  dilectionesuicorre-  tione  :  si  ergo  Pater  et  FiUus  producunt  Spiri 
lativi,  cum  sinc  iUo  non  possit  consistere.  Unde  tum  sanctum  diligcndo  ipsum,  etiam  produ- 
etiam  quoad  hxc  possunt  dici  correlativa  cssc  cunt  iUum  diUgcndo  se  ipsos,  ut  spirantcs 
siniui  dilcctiouc,  Quomodo  cniui  potest  Patcr  ipsum,  atque  adeo  ut  habcntes  ad  ipsum  rea- 
vcUe  essc  Patcr,  nisi  velit  habere  FiUum,  et  e  lcm  respectum.  Secundo  hoc  pertinet  ad  per- 
converso  ?  Deinde  est  etiam  optima  ratio,  quia  fcctam  dilcctionem,  quia  ipsa,  se  ipsosdiligunt. 
iUa  dUectio  foccunda  debet  perfectissima  in  Tertio  pertinet  ad  perfectum  vinculum  et  con- 
omni  ratione  :  ergo  inchidit  perfectissimam  ncxioncm  divinarum  pcrsonarum.  Quarto  per- 
rationem  amicitia;,  qugs.  inchidit  ncxum  et  re-  tinet  ad  comprclieusivum,  seu  totalcm  amo- 
damationcm  :  ergo  Patcr,  et  FiUus  se  mutuo  rem  divinitatis,  non  enim  totaUter  amarctur, 
diligendo  producunt  Spiritum  sanctum.  AUam  nisi  omnia,  quae  in  ipsa  formalitcr  simt,  simul 
rationcm  adjicicmus  capite  scquenti.  amarentur.  At  Pater  et  FiUus  producunt  Spi- 

4.  Tertia  assertio.  —  Dico  tertio  :  Patcr  et    ritum  sanctum  ex  amore  perfectissimo  divini- 
FiUus  producunt  Spiritum  sanctum  diligendo     tatis,  ergo  et  ex  amore  relationum  omnium 
ipsum,  atque  ita  Spiritus  sanctus  ctiam  ex  sui    rcaUum,  quai  in  ipsa  sunt. 
dilectione  procedit.  Non  possunt  hanc  asscr-        6.  Ohjectio. — Prima  responsio. — Rejicitnr. 
tionem  admittere,  qui  ncgant,  Patrem  produ-    — Vera  solutio. — Hic  vero   occurrit  iterum 
cere  Verbum  ex  cognitione  Spiritus  sancti,     objcctio  in  superioribus  tacta,  quomodo  possit 
timi  quia  est  sequaUs  ratio,  tum  etiam  quia    Spiritus  sanctus,  vel  spiratio  amari  pcr  cam- 
juxta  illam  sentcntiam  Spiritus  sanctus  prius    dcm  dilcctionem,   qua  producitur,  quia   esse 
ratione  producitm-,  quam  cognoscatur,  ergo    supponitiu"  ad  amari,  et  Spiritus  sanctus  non 
prius  etiam  ratione  producetur,  quam  amctur,     inteUigitur  csse,  nisi  postquam  jam  est  pro- 
quia  non  amatur,  nisi  cognitus,  ergo  non  pro-     ductus.  Propter  hoc  fortasse  aUqiiis  cogitct, 
ducetur  ex  amore  sui.  At  fundamentum  iUud    amorem  iUum  notionalcm  erga  Spiritum  sanc- 
falsum  est,  et  ex  hoc  inconvenicnti  falsum  esse    tum  non  esse  per  modum  complaccntise  in 
comprobatur,  nam  asscrtio  posita  communis    bono  praisenti,  et  jam  existenti,  sed  per  mo- 
est  Patrum  et  theologorum,  quos  referam  ca-    dum  complacentioe  in  bono  prsesenti  et  jam 
pite  sequenti,  nam  in  eo  sensu,  in  quo  docent,    existenti,   sed  per  modum    desiderU    futuri 
Patrem  et  FiUum  dihgere  se  Spiritu  sancto,    boni,    quia  Ucet  hsec    non  possint  attribui 
docent  etiam  Patrem,  et  Fihum  diUgere  se,  et    Deo  secundum    ordinem  durationis,    secun- 
Spiritum  sanctum  Spiritu  sancto,  signatimque    dinn    ordinem   originis  non   videntur    posse 
Bcrnardus,  sermone  tertio  Pentecostcs,dixit :    negari,  quia  in  eo  signo  prseciso,  in  quo  Pater 
Spiritum  sanctmi  procedere  tanquam  firmis-    FiUum  producit,  nondum  inteUigitur  Spiri- 
simum  vinculum  Trinitatis.  Ratio  sumi  potest    tus  sanctus  existens,   ergo  debet  concipi,  ut 
ex  adffiquatione  iUius  amoris  cum  divina  na-    futurus  in  aUo  signo  originis,  ergo  non  po- 
tura :  dici  enim  potest  suo  modo  comprehen-    test    pro  eo  signo  dihgi,    ut  jam    existens, 
sivus,  non  cst  autem  hujusmodi,  nisi  Pater  et    sed  ut  futurus.  At  lisec  cogitatio  aUena  est  a 
FiUus  pcr  iUum  amarent  omnem  perfectio-    divina  perfectione,  quia  rei  omnino  necessa- 
nem  iUius  naturffi.  Una  autem  perfectio  ilUus    ria,  et  ab  intrinseco,  rcpugnat  futuritio,  quo- 
naturce  est,  esse  in  tribus  suppositis,  non  po-    cumque  modo  cogitctm*,  quia  si  talis  res  vere 
tcst  autem  hoc  modo  amari,  nisi  amentur  e-    cogitatur,  ut  ens  actu  per  essentiam  cogitari 
tiam  ipsa  supposita,  habet  crgo  iUa  dilectio    debet,  et  ordo  origiuis  non  debct  concipi  pcr 
hac  rationc  intrinsccam  connexionem  cum  per-    signa,  in  quorum  uno  persona  sit  tantum  fu- 
sona  Spiritus  sancti,  ita  ut  non  possit  per  il-    tura,  et  in  aho  jam  existat,  quia  non  est  prio- 
lam  diligi  perfecte  Divinitas,  nisi  etiam  diU-    ritas  in  quo,  sed  a  quo.  Dico  ergo  amorem  il- 
gatur  Spiritus  sanctus.  At  Pater  et  FiUus  pro-    him  non  esse  per  modum  desiderii,  aut  vohm- 
ducunt  Spiritum  sanctum  dUigcndo  pcrfectis-    tatis  futm"i  boni,  sed  per  modum  complacen- 
sime  et  oinnino  adajquate  suam  divinitatem :    ti»^  et  beueYoleutia)  boui  preeieutis  iu  re,  Ucet 


778  LIB.  XI.  DE  TERTIA 

per  ipsammet  dilectionem  accipiat  esse,  quo 
prsesens  constituitiir.  Cujus  rci  vestigium  in 
nostro  amore  habemus,  nam  producendo  il- 
lum,  amamus  non  solum  objectum,  sed  etiam 
amorem  ipsum,  qui  nobis  per  se  ipsum  volun- 
tarius  est,  ut  supra  dicebamus,  Quamvis  hic 
modus  amandi  amorem  in  nobis  non  sit  tam 
expressus^  et  formahs  (ut  sic  dicam)  quam  est 
amor  Patris,  et  Filii  ad  Spiritum  sanctum^  quo 
iUum  producunt,  quia  est  longe  perfectior,  et 
immaterialior,  et  ex  cognitione  clariori  pro- 
cedit. 

7.  Qiiinta  assertio . — Ultimo  dicendum  est, 
Spiritum  sanctum  non  procedere  ex  amore 
creaturarum  in  se  ipsis,  sed  tantum  secundum 
eminentiam,  quam  habent  in  Deo.  Declaratur, 
nam  tribus  modis  possunt  a  nobis  concipi 
creaturse^  ut  existentes  in  mente  Dei  ex  seter- 
nitate.  Primo,  ut  sunt  ahquo  modo  in  Deo 
ipso  secundum  existentiam  realem,  actualem^ 
et  seternam,  et  hoc  modo  non  sunt  aliud^,  quam 
ipsa  creatrix  essentia,  quatenus  emiuenter 
continet  creaturas.  Secundo  modo  consideran- 
tur  creaturffi^  ut  sunt  ex  se  possibiles,  quia  in- 
telhguntur  esse  tales  essentia?;  quibus  non 
repugnat,  habere  existentiam.  Tertio  conside- 
rantur  ut  futurse  in  ahqua  differentia  temporis 
secmidum  existentiam  realem,  quam  habent 
objective  pra3sentem  in  mente  Dei.  Si  loqua- 
mur  de  ilhs  primo  modo  consideratis,  nuUum 
est  dubium,  quin  Spiritus  sanctus  procedat  ex 
amore  creaturarum,  ut  habentium  tale  esse. 
Quia  hoc  modo  Deum  amare  creaturas,  non 
est  aliud,  quam  amare  se,  et  essentiam  suam, 
quia  creaturae,  ut  sic  spectatse  non  habent  esse 
creatum,  sed  increatum :  et  amare  creaturas 
sic  consideratas  non  est  ahud,  quam  amarc 
eminentias  creaturarum,  vel  rationes  earum, 
quse  sunt  in  essentia,  et  mente  Dei.  Heec  autem 
omnia  necessario  amat  Deus  dihgendo  se,  et 
consequenter  etiam  Pater,  et  Fihus,  cum  pro- 
ducunt  Spiritum  sanctum. 

8.  Spiritus  sanctus  non  procedit  ex  amore 
creaturaruni  existentium. — De  creaturis  autem 
tertio  modo  spectatis,  quidquid  ahqui  moder- 
ui  contendant,  dicimus,  Spiritum  sanctum  non 
procedere  ex  amore  creaturarum.  Quoe  fuit 
sententiaScoti,  in  primo,  distinctione  31,  quam 
Cajetanus,  primaparte,  qusestione  34,articulo 
tertio,  et  ibi  ahi  communiter  sequuntm*.  De- 
claraturque  in  huuc  modum,  quia  non  inteUi- 
gitur  Deus  amare  hoc  modo  creatm-as,  donec 
actus  amoris  Dei  necessarius  terminatus  sit  h- 
bere  ad  amandam  creatm^am  aliquam,  sed  non 
hajjct  iUe  actus  talem  terminatiouem  Uberam, 


TRINITATIS  PERSOM. 

donec  actu  sit  in  tribus  personis,  ergo  non  po- 
test  processio  tertise  personee  esse  ex  tah  amore 
Dei,  ut  sic  jam  terminato  ad  creaturas,  ergo 
non  potest  esse  ex  amore  creaturarum,  ut  fu- 
turarum,  seu  secundum  reales,  et  actuales 
existentias  earum.  Major  evidens  est,  quia  nec 
potest  ahter  distingui  amor  Dei  erga  creaturas 
futuras  ab  amore  earumdem,  ut  tantum  pos- 
sibiles  sunt :  neque  etiam  amor  Dei  erga  crea- 
turas  in  se,  et  ad  extra  existentes  potest  in 
alio  consistere,  cum  non  addat  Deo  reahtatem 
aUquam.  Minor  probatur,  tum  quia  termina- 
tio  iUa  est  Ubera,  et  naturaha  in  Trinitate  sunt 
priora  Uberis,  tum  etiam  quia  iUa  Ubera  ter- 
minatio  eo  modo,  quo  est,  est  communis  Spi- 
ritui  sancto  cum  aUis  personis,  nam  sicut  ope- 
ra  ad  extra  sunt  indivisa,  ita  et  Ubera  decreta, 
ut  supra  dictum  est.  Consequentiee  vero  sunt 
evidentes,  quia  non  supponit  terminum  ori- 
ginis,  et  est  ab  iUo  eo  modo,  quo  esse  potest, 
non  potest  esse  ipsamet  origo,  vel  quasi  prin- 
cipium  ejiis.  Et  confirmatur  ratione  supra 
facta  de  Filio.  Quia  Pater,  et  FiUus  omnino 
necessario  producunt  Spiritum  sanctum,  ergo 
non  producunt,  nisi  ex  amore  illarum  rerum, 
quas  necessario  amant :  at  creaturas  iUo  modo 
perfectas  non  necessario  amant,  ergo  non  pro- 
ducunt  ex  iUo  amore  Spiritum  sanctum.  Res- 
pondent  aUqui,  satis  esse,  quod  eodem  actu, 
quo  Ubere  amant  creaturas,  producant  Spiri- 
tum  sanctum.  Sed  hoc  non  est  ad  rem,  quia 
sic  quasi  materialiter  tantum  siunitur  Ule 
amor,  et  nuUus  dubitat,  quin  iUomet  actu  a- 
moris,  quo  necessario  producunt  Spiritum 
sanctum  nidla  reaU  additione  ibi  facta,  dUi- 
gautur  creaturee  Uberse :  sed  quod  inquirimus, 
est,  an  iUe  actus  inteUigatur  termiuari  ad 
creaturas  futuras,  cum  Pater,  et  FUius  per 
iUum  producunt  Spiritum  sanctum,  et  sic  con- 
vincit  ratio  facta,  non  posse  Spiritum  sanctum 
produci  per  iUum,  ut  sic  terminatum,  cum 
terminatio  iUa  Ubera  sit. 

9.  An  sit  Spiritus  sanclus  ex  amore  rerum 
possiUlium. — De  creaturis  autem  tertio  modo 
cousideratis  est  nonnuUa  controversia,  quia 
divus  Thomas,  quaist.  37,  art.  2,  ad  3,  ajqui- 
parat  Verbum,  et  Spiritum  sanctum  in  hoc, 
quod  procedunt,  cum  respectu  rationis  ad 
creaturas,  ergo  oportet  inteUigi  de  creaturis 
possibiUbus,  saUem  iUo  secundo  modo  spec- 
tatis,  uam  ad  creaturas,  ut  futuras  non  habet 
Spiritus  sanctus  respectum  neccssarium.  Uude 
Cajetanus,  quast.  34,  art.  3,  ad  1,  Scoti,  quoad 
hoc  dicit  esse  camdem  rationem  de  amore 
creaturarum,  et  de  coguitioue  necessaria  illa- 


CAP.  III.  AT*  PATER,  ET  FILIUS  DILIGANT  SE  SPIRITU  SANCTO.                            779 

rum  iii  Deo.  Ratione  potest  probari,  quia  si-  aliud,  quam  amare  id,  quod  cst  in  Deo.  Et 

cut   Pater   neeessario   intelligit  creaturas,  ut  ideo  thcologi,  licet  distinguant  scientiam  Dei 

possibiles  comprehendendo  suam  cssentiam,  de  creaturis,  in  scientiam  simplicis  intelhgen- 

ita  Pater,  et  FiUus  nccessario  dihgunt  creatu-  ti»  et  visionis^amoremcreaturarum  nuuquam 

ras,  ut  possibiles  dihgendo  se,  quia  dihgunt  proportionah  modo  distinxerunt.  Hac  ergo  ra- 

omnipotentiam  suam  qua;  sinc  creatmis  in  tiouc  dixi,  Spiritum  sanctum  non  procedere  ex 

esse  possibiU  esse  uon  potest,  Praeterea  Deus  amore  creaturarum  in  se  ipsis,  sed  tantum  se- 

cognoscendo  se,  et  creatm'as  possibiles  neces-  cundum  essc,  quod  habent  in  Deo.  Quid  autcm 

sario  complacet  in  ilUs,   ergo  ex  iUo  amore  vohicrit  divus  Thomas  in  citato  loco,  qutestionc 

complacentiai  crcatui'arum  producitur  Spiritus  trigcsima  septima,  dicemus  in  finc  scqucntis 

sanctus.  In  contrarium  vero  est,  quia  Deus  ni-  capitis. 
hil  extra  se  amat  necessario,  quod  secus  est  de 

cognitionc,  quia  per  scientiam  trahitur  res  ad  CAPUT  III. 
scientem,   et  cognoscitm",  prout  in  iUo  est, 

amor  vero  fertur  ad  rem  amatam  in  se,  Deus  an  pater  et  filius  diligant  se,  vel  alia 

autcm  non  fertur  ex  necessitate  ad  ahquid  spiritu  sangto. 
extra  se.  Item  divus  Thomas,  1  part.,  quaist. 

20,  art.  2,  plane  sentit,  Deum  non  amare,  nisi  1.  Prima  opinio. — Cum  dictum  sit,  Patrem 

existentia,  quia  amor  Dei  dat  esse,  et  ita  in-  et  FiUum  producere  Spiritum  sanctum   dih- 

fundit  bonitatem  iu  rebus,  quia  sine  esse  nuUa  gendo,  dilhcuUas  oritur,  an  ipse  Spiritus  sanc- 

est  bonitas,  ut  ipsemet  divus  Thomas  docet,  1  tus  possit  dici  amor,  quo  Patcr  et  Fihus  dih- 

part.,  quaest.  6,  art.  3.  Unde  qu83st.  14,  art.  9,  gunt,  et  prsesertim,  an  sit,  id,  quo  se  dihgunt, 

ad   3,  hanc  differentiam  videtur  constituere  ut  significari  videtur  per  iUam  propositionem 

inter  voluntatem,  et  scientiam  Dei  quod  scien-  Pater  et  Filius  diligmit  se,  Spiritu  sancto.Be 

tia  non  est  tantum  de  rebus  futuris,  sed  etiam  qua  disputant  theologi  communiter,  divus  Tho- 

de  possibihbus :  vohmtas  vero,  quia  est  proxi-  mas,  i  part.  ,  qusest.  7,  art.  2,  Alexander 

mior  causa  rerum,  non  est  proprie,  nisi  de  his  Alensis,  1   part.,  quoest.   3-i,  memb.  2  ct  3, 

quse  aliquando  futura;  sunt.  Ergo  sentit,  circa  art.  3,  Marsilius,  in  i,  quaest.  14  et  35,  rehqui 

respossibUes  non  dari  inDeo  voluntatis  actum  scholastici,  in  1,  dist  32,  ubi  praecipuc  Dona- 

necessarium.  Ratio  autem  est,  quia  amare  est  ventura,  Scotus,  Durandus  et  Capreolus.  Est 

veUe  alicui  bonum,  Deus  autcm  uullum  bonum  autcm  fere  communis  ipsorum  sententia,  lo- 

vult  creaturis  possibilibus,  ut  sic,  ergo.  cutionem  illam  esse  et  veram,  et  propriam,  et 

10.    Hsec  controversia  (ut  in  Metaphysica  fundantur  prsecipue  in  auctoritate  Augustini, 

tetigi)  est  fortasse  de  modo  loquendi  et  pree-  cujus  putant  fuisse  illam  locutionem,  in  quo 

senti  instituto  non  multum  refcrt,  quia  satis  cum  eis  convenit  Richardus  de  sancto  Victore, 

est  diccre,  Patrem  et  Filium  non  producere  in  tractatu  quodam  de  variis  difiQcultatibus  ad 

Spiritum  sanctum  pcr   amorem  liberum,   si  Bernardum. 

autem  ahqnem  habcat  necessarium  circa  crea-  2.  Fundamentum.  — Apud  Augustinum  au- 

turas,  exiUo  etiam  producere.  Mihi  vero  nunc  tem  solum  reperio,  quod  6,  de  Trin.,  cap.  5, 

placet,  constituendam  essc  in  hoc  aliquam  dif-  Spiritiun  sanctum  vocat :    Unitatem,  charita- 

ferentiam  intcr  scientiam  et  voluntatem.  Quia  tem  et  sanctitatem  Patris  et  Filii,  et  amorem 

pcr  scientiam  revera  reprsesentantiu'  creaturee  quo  genitus  a  gignente  diligitur,  generatorem- 

secundum  suas  proprias  essentias  ct  naturas,  que  suum  diligit.  Et  infra  sic  ait :  Non  amplius, 

quatenus  concipiimtur  distinctae  essentiaUter  quam  tria  sunt.  Unus  diligens  eum  qui  de  ipso 

ab  esscntia  creatoris  ct  ut  sic,  terminant  ob-  est;jilius  diligens  eum,  a  quo  est,  etipsa  dilec- 

jective  ipsam  scicntiam  simpUcis  intcUigcntise  tio.   Et  simiUa  fcre   habet  Hieronymus,   in 

Dci,  et  cx  tali  scientia  ut  sic  terminata  inteUi-  Psal.  17,  in  princ.  :  Spirittis  sanctus  (inquit) 

gitiu-  proccdere  Verbum  divinum,  quod  etiam  nec  Pater  est,  necFilius,  sedipsa  dilectio,  quam 

necessario  repraescntat  omncs  creaturas  possi-  lialet  Pater  in  Filio,  etFilius  in  Patre.  Bcr- 

bUes,  ctiam  ut  condistinctas  esscntialiter  a  nardus,  etiam  serm.  3,  Pentecostes^  inquit: 

Deo,  et  in  hoc  sensu  in  sc  ipsis.  Amor  vcro,  Spiritum  sanctum  procedere  tanquam  firmissi- 

quo  Dcus  necessario  se  amat,  non  ita  termina-  mum  et  indissoluhilevinculum  Trinitatis,  unde, 

tur  ad  creaturas  secundum  se,  sed  solum  ut  serm.  8,  in  Cantic. ,  vocat  Spiritum  sanctnm 

sunt  in  Deo,  ct  ut  denominantur  possibiles  ab  Osculum  Patris  adFilium.  Et  simiha  habet  in 

omuipotentia  Dei,  quod  totum  vere  non  est  lib.  deamoreDei;  c.  7  et  8,  ubi  vocat  Spiiitum 


780  UB.  XI.  DE  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA. 

sanctum  amorem^  Patris  ad  Filium,  et  Filii  ad  quod  spirare^  et  sic  inepte,  et  falso  construi- 

Patrem:  Denique  Guidmundus,  in  confessione  tur  cum  illo  relativo^  se,  quia  sic  diligere  no- 

de  sancta  Trinitate^  in  tom,  6  Bibliotliecse :  a  tionaliter  est  producere,  Pater  autem  et  Filius 

Patre  (inquit)  procedit  amor  ad  Filium,  et  a  non  producunt  se,  unde  non  poss^int  dici  spi- 

Filio  ad  Patrem,  et  hic  amor  est  Spiritus  sanc-  rare  se.  Impropriissime  etiam  dicerentur  Pater, 

tus,  qui  ah  utroque  procedit.  Confirmari  potest  aut  Filius  spirare  Spiritu  sancto^  sed  Spiritum 

hsecsententiaasimili,  nam  Pater  dicit  se  Verbo  sanctum,  ergo  nec  dici  potest  notionaliter  di- 

suo,  ergo  eadem  ratione  Pater  et  Filius  dili-  ligere  Spiritu  sancto,  si  hsec  sunt  idem.  Quod 

gunt  se  Spiritu  sancto.  In  explicando  autem  si  dihgere  notionale  non  dicat  actualem  origi- 

sensu  ilhus  locutionis  muUum  variant  prsedicti  nem^  sed  principium  quo  :  sic  etiam  inchidit 

auctores,  propter  diflficuhatem  statim  propo-  ahquo  modo  respectum  ad  terminum,  unde 

nendam  in  sequenti  opinione :  et  ideo  iUam  reflecti  non  potest  supra  principium  produc- 

varietatem  mehus  postea  attingemus.  tionis  cum  additione  ipsius  termini.  Quia,  quod 

3.  Secunda  opinio.  —  Prima  ratio.  —  Aliis  illa  dilectio  sit  notionahs  formahter,  non  habet 

ergo  theologis  difficihs  valde  visa  est  iha  locu-  a  termino,  sed  a  propriis  relationibus  Patris, 

tio,  putant  enim  in  sensu  proprio  et  rigoroso  et  Fihi.  Quod  autem  sit  dilectio,  habet  ex  eo^ 

falsam  esse,ideoque  in  ahquo  sensu  miuus  pro-  quod  est  ipsamet  dilectio  essentiahs.  Ac  si  di- 

prio  esseinterpretandam.  Quod  tenuit  Godfre-  ligere  sumitur  essentiahter,   manifestum  est 

dus,  ut  rehqui  scholastici  referunt,  et  ex  mo-  falsam  esse  locutionem  ( in  quo  omnes  conve- 

dernis  Torres  in  commentariis  dicti  articuh  niunt)  quia  Spiritus  sanctus  nec  producitur 

secundi,  et  putant  priorem  sententiam  virtute  per  dilectionem  essentialem  ut  sic^,  neque  est 

retractatam  esse  ab  Augustino,  quando  retrac-  forma  constituens  Patrem,  aut  Fihum  dihgen- 

tavit  illam,  Pater  est  sapiens  sapientia  genita,  tem.  Denique  in  lioc  sensu  manifeste  sequipa- 

nam  arbitrantur  esse  eamdem  utriusque  ratio-  ratur  haec  locutio  cura  iha  aha,  Pater  est  sa- 

nem.  Sed  fortasse  melius  dicere  potuissent  il-  piens  sapientia  genita. 

lam  locutionem,  quantum  ad  Spiritum  sanctum        5.  Primum  assertum.  —  Mihi  in  hac  re  duo 

attinet,  non  inveniri  formahter  in  Augustino,  breviter  dicenda  occurrunt.  Primum  est,  locu- 

de  quo  infra  ahquid  dicam.  Ratione  tamen  non  tionem  iham  in  ea  verborum  forma,  neque  iu 

male  argumentantur  ex  dicto  exemplo,  quia  Scriptura  reperu^i,  neque  in  sanctis  Patribus 

Pater  intehigit  se  Verbo  suo,  quia  nou  est  sa-  adeo  clare,  ut  propter  illam  in  omni  proprie- 

piens  sapientia  genita :  ergo  nec  Pater,  nec  Fi-  tate  defendendam  muhum  contendendum  esse 

lius  dihgunt  de  Spiritu  sancto.  Probatiu'  conse-  videatur.  Prior  pars  de  Scriptura  certa  est  a- 

quentia  primo,  quia  sicut  intehigere  se  habet  pud  omnes,  nuhum  enim  aflfert  testimonium 

ad  intehigentem  et  producentem  per  intehec-  ad  eam  probandam.  Utaltera  pars  declaretur, 

tum,  ita  dihgere  ad  dihgentem  et  producentem  advertO;,  has  locutiones  esse  in  rigore  diversas, 

per  vohmtatem,  et  sicut  Verbum  est  terminus  Pater  et  Filius  diligunt  se  amore,  qui  est  Spi- 

productionis,  et  non  aliter  comparatur  ad  Pa-  ritus  sanctus,  vel,  diligunt  se  Spiritu  sancto. 

trem,  ita  Spiritus  sanctus  est  terminus  produc-  Nam  in  hac  posteriori  Spiritus  sanctus  signi- 

tionis  suae,  et  non  ahter  ad  Patrem  et  Fihum  ficatur,  ut  forma  constituens  Patrem,  et  Fihum 

comparatur.  dihgentes,  et  in  hoc  consistit  ejus  difficultas, 

4f.  Secunda  ratio. —  Secundo,  quia  ideo  Pa-  quia  non  videtur  posse  hoc  habere  verum  sen- 

ter  non  est  sapiens  sapientia  gcnita^  quia  sa-  sum.  In  priori  vero  solum  denotatur  identitas 

pere  est  ahquid  in  Patre  et  Pater  nihil  recipit  inter  Spiritum  sanctum,  et  dilectionem,  quse 

a  suo  genito  nec  formaliter,  nec  eflfective,  quas  constituit  Patrem,  et  Fihum  formahter  dihgen- 

liabitudines  significare  potest  ablativum  illud.  tes^  ut  manifeste  indicat  dictio  iha,  Qui  est, 

Sed  hsec  ratio  eisdem  terminis  apphcari  po-  et  ad  summum    etiam   indicatur  ,   Spiritum 

tcst,  ct  cum  eadem  certitudine  ad  Spiritum  sanctum  ex  vi  processionis  suae  formaliter  ha- 

sanctum,  et  dilectionem,  crgo.  Minor  pcr  sc  bcre  iham  idcntitatem:  utrumque  autem  ve- 

nota  videtur,  quia  etiam  dihgere  dicit  forma-  rum  est,  et  facile  ut  supra  in  simih  dictum  est 

lem  perfectionem,  et  intrinsecam,  quam  nuho  de  sapientia  genita.  Augustinus  autem,  et  Hie- 

modo  possunt  Pater,  aut  Fihus  a  Spiritu  sanc-  ronymus,  et  ahi,  si  attente  considerentur,  ma- 

to  habere.   Quod  ita  etiam  exphcatur,  nam  gis  priorem  locutionem,  quam  posteriorem  in- 

cum  Pater,  et  Fihus  dicuntur  se  dihgere  Spi-  dicant,  solum  enim  dicunt  Spiritum  sanctum 

ritu  sancto  aut  verbum  diligere  sumitur  no-  esse  dilectionem,  qua  Pater  diligit  Filium,  et 

tiouuliter,  pro  ipsa  orisiue,  ita  ut  sit  idem,  Filius  Patrm,  Quo(l  aoii  solum  est  vermn  pec 


CAP.  III.  AN  PATER,  ET  FILIUS  DILIGANT  8E  SPIRITU  SANCTO.  781 

appropriationem,  ut  Durandus  putavit,  scd  e-  calefactionc,  postcriori  autcm  modo  dicimus, 

tiam  pcr  quamdam  proprietatem,  quatenus  si-  arborem  florere  floribus,  Atque  hoc  posteriori 

gnificat  Spiritum  sanctum  esse  illam  dilectio-  modo,  inquit  U.  Thomas  ;  Pater,  et  Filius  di- 

uem^  ex  vi  sua;  proccssionis,  sicut  ctiam  de  ligtcnt  Spiritu  sancto  tanquam  termino  dilec- 

Sapientia  cum  proportioiie  loquimur.  Atque  iu  tio7ds  prodactiva',  sicut  Pater  dicit  Verbo  tan- 

hunc  sensum  videtur  reducere  illam  locutio-  quam  tertnino  dictio7iis.  hi  intellcctu  enim  ha- 

nem,  Pater,  et  Filiusdiligunt  se  iSpiritusanc-  bcmus  voces  distinctas,  in  vohuitatc  autem 

io ,  Alexander  Alcusis  supra ,  id  est ,  diligunt  eamdem  accommodamus  ad  notionalem,  et 

se  dilectione,  qiice  est  Spiritus  sanctus,  vcl  quod  cssential(im  actum  sigiiificandum. 
pcrindc  cst,  dihgendo  sc,  producunt  Spiritum        8.   Propter  argumcntum  autom  factum  in 

sanctum,  ct  suam  dilectionem  iUi  communi-  sccunda  opinionc  constituit  D.  Thomas  difle- 

cant.  rentiam  inter  Vcrbum  spirandi,  et  diligendi, 

6.  Secundum  assertum.  —  Secundo  asscro,  quod  Vcrbum  spirare  habet  vakle  gencralera 
posse  iham  locutioncm  formahter  sumptam  in  significationem,  sicut  Verbum,  prodiicere,  vel 
sensu  magis  proprio  dcfendi.  Omissis  autem  generare,  et  non  inchidit  in  suo  conccptu  defi- 
variis  sensibus,  quos  D.  Thomas  supra  rcfert,  nitum  terminum  :  et  ideo  non  tribuitur  spi- 
et  facile  rcfutari  possunt;,  duo  videntur  habere  ranti  cum  denominatione  ab  ipso  termino, 
majus poudus.Prior  est  RichardusdesanctoVic-  quod  secus  est  in  Verbo  diligendi.  Clarius  vero 
torc_,  loco  citato,qui  his  verbissensumdeclarat:  dici  posset,  Verbum  spirandi  esse  ex  his^,  quae 
Dicitur  Pater  Spiritu  sancto  diligere,  non  quud  tantum  siguificant  simphcem  habitudincm  ad 
per  eum  amorem  habeat,  sed  qiwd  exhibeat,  non  termiuum,  quaj  non  construuntur  cum  illo, 
quod  per  eum  amore^n  accipiat,  sed  impendat.  nisi  iu  accusandi  casu,  per  quem  significatiu' 
Uude  significat  ilhid  verbum  diligere  aquivo-  terminus  ut  sic,  scihcct,  spirat  Spiritum  sanc- 
cum  csse,  nam  uno  modo  significat  csse  forma-  tum.  Diligere  vero  non  solum  dicit  habitudi- 
hter  dihgentem,  et  ita  uon  verificatur  illa  pro-  nera  ad  terminum,  sed  ctiam  ad  objectum,  scu 
positio ;  alio  modo  siguificat  producere  ahum  materiam  circa  quam,  et  ideo  potest  reilecti 
dilcngeutcm  :  et  hoc  modo  dicit,  esse  veram  supra  ipsum  principium,  si  sub  objecto  dilcc- 
propositionem.  Et  comparet  iUam  cum  hac,  tiouis  contiucatur,  et  dicitur  :  Patrem  diligere 
Pater  dicit  Verbo,  quse  est  vcra,  hcet  illa  sit  fal-  se,  et  potest  construi  cum  suo  termino  in  casu 
sa  intelligit  Verbo,  quia  intelligere  non  admit-  ablativo,  seu  efi"ectivo,  quod  indicat  denomi- 
tit,  uisi  priorcm  significationem.  Unde  etiam  uatiouem  formalem.  Ita  ergo  dicuntur  Pater, 
iufert,  Patrem  dihgere  se  ipso,  sumpto  verbo,  et  Fihus  dihgere  se  Spiritu  saucto,  sicut  etiam 
diligere  in  priori  significatione,  et  tliligere  Spi-  posset  arbor  dici  fiorerc  se  (si  Vcrbum  ihud 
ritu  sancto  iu  aha  significatione  jam  (hcta.  active  sumatm-),  fioribus,  quia  se  vehiti  ador- 
Quam  ita  etiam  iuterpretatur ,  diligit  se  per  nat  floribus. 

Spiritum  sanctum,  quem  producit  dilectorem,        9.  Objectio.  —  Semper  tamcu  difiicile  potest 

et  dilectioneon  sui.  Uude  etiam  concech  dcbet  cxponi,  cpiahs  sit  haic  denominatio :  quam  Pa- 

in  hoc  sensu  :   Pater  spirat  Filio,  id  cst,  per  ter,  et  Fihus  accipiunt  a  Spiritu  saucto,  ut  a 

Filitm,  quia  iUum  producit  cum  virtute  spi-  termino  productiouis,  ut  ratione  iUius  possit 

raudi.  Quare  hcet  hic  seusus  sit  pius,  et  pro-  tahs  locutio  iu  rigorc  vcrificari.  Quotiesciun- 

babUis,  nescio,  au  fueril  intentus  ab  Augusti-  que  cnim  tcrminus  actionis   construitur  iUo 

uo,  et  ahis,  cpiia  iUa  duplex  siguificatio  iUius  modo  cum  Verbo  siguificante  productioncm, 

verbi  non  videtur  ita  usitata.  siguificatur,  ut  forma  ejus  cui  accommodatm', 

7.  Sententia  D.  Tliomw  exponitur. — Ahcr  et  ideo  oportet,  ut  det  iUi  deuomiuatiouem 
sensus  est,  cpiem  D.  Thomas  late  declarat  iu  formalem,  vel  intrinsecam,  et  propriam :  ut 
Ulo  art.  2,  et  Caprcohis,  Cajetanus,  et  ahi  ex-  in  hac  :  Ignis  calefacit  lignum  calore  producto, 
ponuut,  a(' defeuchmt  ab  impugnatiouibus  Sco-  vel  per  adjaceutiam  ahtpiam,  cpio  modo  est 
ti,  et  ahorum.  Summa  est,  diligere  in  ea  lo-  vera  iUa  locutio  :  Arbor  /lorescit  jloribus;  c[uia 
cutionc,  sumi  pro  actu  uotiouah  producendi  fiores  maneut  iu  arborc,  et  oruaut  iUam,  vcl 
amorem.  Nomen  autem  significans  actionem,  pcr  extriusecam  dcnominationem,  seu  reprae- 
iuquit  D.  Thomas,  cum  ordine  ad  definitum  ter-  sentationcm,  quo  modo  vera  est  iUa  locutio  : 
miuum  solet  dcnominare  agens,  seu  iribtci  agen-  Pater  dicit  se  rel  aliaVerbo.  Hicautemnec  de- 
ti,  non  solum  cwn  reficxione  aciionis  per  mo-  nominatio  potest  csse  intrinseca,  et  formahs, 
dum  forma;,  sed  etiam  cum  replicatione  termini.  ut  coustat,  neque  cxtrinseca  apparet,  cpiia  Spi- 
Nam  priori  modo  dicimus,  ignem  calefacere  ritus  sanctus  uec  repreesentat,  neque  atljacet. 


782  LIB.  XI.  DE  TERTIA 

seu  ornat,  ut  ita  dicam,  Patrem,  et  Filium  pro- 
ducentes  ipsum. 

40.  Responsio.  —  Ad  hoc  tamen  breviter  di- 
cendum  occurrit,  denominationem  lianc  esse 
posse  unionis  cujusdam  effective  :nam  ea,  quse 
se  diligunt,  uniuntur  affectu  :  et  ideo  recte 
dici  possunt  uniri,  et  dilectione  ipsa,  tanquam 
ipsa  unitione,  et  termino  producto,  tanquam 
eo,  in  quo  uniuntur.  Gontingit  enim  aliqua 
uniri  in  tertio,  seu  in  termino  aliquo,  et  tunc 
non  tantum  denominantur  ab  ipsa  unione,  seu 
actione,  quia  uniuntur,  sed  etiam  a  termino, 
quomodo  linea;  dicuntur  uniri  puncto^  seu  cen- 
tro  :  et  duse  naturse  in  Christo  dicuntur  uniri 
una  substantia  :  sic  ergo  Pater,  et  FiUus  di- 
cuntur  uniri  Spiritu  sancto,  non  informative, 
sed  terminative.  Quo  sensu  vocant  Patres  Spi- 
ritum  nexum,  et  unitatem  Patris  et  Filii,  et 
quia  illa  unio  affectiva  est,  recte  per  Verbum 
diligencli  significatur:  sic  ergo  dicuntur  se  di- 
hgere  Spiritu  sancto,  ubi  verbum  diligendi  no- 
tionaUtcr  sumitur,  significat  autem  produc- 
tionem  termini  cum  unioue  quadam  producen- 
tium  in  ipso. 

11.  lUatio.  —  Unde  intelligitur  ipsum  Spi- 
ritum  sanctum  non  posse  in  hac  significatione 
dici  dihgere  ahas  personas,  se  ipso,  quia  neque 
ahas  personas  neque  se  producit,  neque  habet 
dilectionem  notionalem.  Sumpto  autem  Verbo 
dihgendi  essentiahter,  recte  dicitur  dihgere  se 
ipso,  ut  D.  Thomas  chxit,  in  2,  dist.  31,  q.  i, 
art.  2,  ad  uhimum,  et  Marsihus,  et  ahi  adno- 
tarunt :  quia  dihgit  suo  amore,  qui  est  ipse- 
met  Spiiitus  sanctus,  et  quia  hcet  respectu  sui 
non  sit  terminus  productus,  est  tamen  objec- 
tum  ejusdem  dilectionis,  per  quam  a  Patre,  et 
Fiho  producitur,  et  ita  est  nexus,  et  unio  non 
tantum  Patris,  et  Fhh,  inter  se,  sed  etiam  cum 
ipso. 

12.  A7i  Pater  et  Filius  diligant  creaturas 
Spiritu  sancto.  —  Ultimo  inteUigitur  facile  ex 
diotis,  an  possit  Pater,  et  Fihus  recte  dici  dih- 
gere  creatiuas  Spiritu  sancto.  Scotus  enim, 
dicta  dist.  31,  hanc locutionem  non  putantad- 
mitteudam  :  quia  Spiritus  sanctus  non  produ- 
citur  ex  dilectione  creaturarum,  unde  per  se 
non  videtur  esse  nexus  amoris,  scu  unionis  af- 
fectivffi  Dci  ad  creaturas,  D.  Thomas  autem, 
dicta  quffist.  37,  art.  2,  ad  3,  concedit,  Patrcm, 
et  Fihum  dihgcre  nos  Spiritu  sancto,  sicut 
Pater  dicit  crcaturas  Verbo,  quamvis  ex  iUa- 
rum  cognitionc  non  proccdat.  Loquitur  autem 
darc  D.  Thomas  dc  crcatmis  futuris,  ct  non 
taiitum  dc  possi]jih])us,  et  putat,  tam  Vcrl)um, 
quam  Spiritum  sanctum  diccrc  relationem  ra- 


TRINITATIS  PERSONA. 

tionis  ad  creaturam.  Quod  inteUigo  de  respectu 
non  tam  actuah,  quam  aptitudinah  (ut  ita  lo- 
quar).  Quia  Verbum  necessario  procedit  aptum 
ad  repraesentandas  creaturas  etiam  existentes, 
et  ideo  hcet  absoluta  necessitate  non  reprsesen- 
tet  iUas  futuras,  tamen  ex  suppositione,  c|uod 
futuree  sunt  necessario  reprsesentat  iUas  quod 
satis  est,  ut  ipso  verbo  dicantur.  Sic  etiam 
Spiritus  sanctus  necessario  inchidit  proportio- 
nalem  relationem,  nam  hcet  absoluta  necessi- 
tate  non  oporteat  creaturas  dihgi,  seu  (quod 
idem  est),  Patrem  et  Fihum  iUis  effective  uni- 
ri,  cum  producunt  Spiritum  sanctum,  si  tamen 
creaturoe  chhgendce  sunt  a  Deo,  iUo  eodem  a- 
more  dihgendse  sunt  quo  Spiritus  sanctus  pro- 
ducitur.  Et  hoc  satis  esse  vohiit  D.  Thomas  ut 
iUffi  creaturse,  quee  de  facto  dihguuntiu',  di- 
cantiu*  dihgi  Spiritu  sancto.  In  hoc  ergo  sensu 
potest  iUa  locutio  probaliihter  defench  :  fateor 
tamen,  non  esse  ita  propriam,  sicut  prseceden- 
tem,  nec  facile  usurpandam  siue  sufficienti  de- 
claratione. 

CAPUT  IV. 

UTRUM  SPIRrrUS  SANGTUS  EX  VI  SU^  PROCESSIO- 
NIS  PROPRIE  AG  PERSONALITER  HABEAT  ESSE 
DONUM. 

1 .  Prima  opinio. — De  hac  re  muUa  scribunt 
D.  Thomas  et  ejus  interpretes,  1  parte,  q.  38, 
et  scholastici,  in  1 ,  dist.  18,  prgesertim  Bona- 
ventura,  Scotus,  Durandus,  Gabriel,  et  Cajireo- 
his,  Marsihus,  in  qusest.  21,  inter  cpiosDuran- 
dus  prsecipue  negat,  hoc  nomen  Donum  esse 
proprium  Spiritus  sancti,  sed  appropriatum. 
lUe  vero  semper  procedit  ex  illo  falso  errore, 
quod  hae  processiones  personarum  non  sunt 
proprie  per  inteUectum  ct  voluntatem,  nam 
inde  consequenter  negat  quidquid  proprie  tri- 
l^uitur  unicuique  persona3  procedenti  ratione 
sua3  processionis,  ut  est  inteUectus  vel  vohm- 
tatis,  inter  qu£e  numeratur  hoc  nomen  Donum. 

2.  Vera  sefitetitia.  —  Rehqui  ergo  theologi 
conveniunt,  Spiritum  sanctum  ex  vi  sufe  ori- 
ginis  procedere  ut  Donum  :  atque  ita  hanc  ap- 
peUationem  in  aUquo  sensu  esse  iUi  propriam, 
et  personalem.  Sumpserunt  autem  hoc  ex  Au- 
gustino,  qui  saipe  dicit,  nomen  DoJii  importa- 
rc  relationem,  et  originem  Spiritus  saiicti,  et 
eo  esse  Dommi,  quo  Spiritimi,  et  a  Fiho  distiii- 
gui,  quod  Filius  procedit,  ut  natus,  Spiritus 
ut  datus,  id  est,  dabilis,  seu  donabilis,  ut  in- 
fra  dicam.  Sumuntur  vero  lia^  locutiones  ex 
h]jro  4,  deTrinit.,  cap.  20,  et  hbr.  Ti,  cap.  11, 
iisquc  ad  15,  et  libr.  lo,  cap.  19,  et  habent 


CAP,  IV.  AN  SPIRITUS 

funclamentum  in  illo  Act.  2 :  Accipietis  Do- 
num  Spiritus  sancti,  ct  cap.  8 :  Pecunia  tua 
iecum  sit  in  perditione,  quia  Donum  Dei  exis- 
timasli  pecunia  possideri.  In  modo  autcm  cx- 
plicantli  hanc  denominationem,  variant  inter 
se  dicti  tlicologi,  sed  mihi  non  videtur  res  di- 
gna,  ut  in  ea  permultum  opere  collocetur, 
quam  ideo  breviter  cxponam. 

3.  Conditiones  Dotii. — Advertendum  est  er- 
go  cx  divo  Thoma,  et  Cajctano,  in  nominc 
Doni  tria  inehidi,  scilicct,  rcm,  quaj  donum 
denominatur,  relationem  ad  cum,  a  quo  dona- 
tur,  vcl  donari  potcst,  et  relationem  ad  eum, 
cui  donari  potest.  Donatio  autcm  ipsa,  ut  Aris- 
totelcsdixit  A,  Topicorum,  capite  A,  est  gra- 
tuita,  et  liberalis,  seu  ut  ipse  loquitur,  est  da- 
tio  irredihilis  :  ilhid  enim  propric  donatur, 
quod  hberahter  tribuitur,  ct  uon  propter  rc- 
compcnsationem.  Deinde  est  advcrtendum , 
hsec  omnia  posse  in  Deum  convcnire.  Nam  im- 
primis  ipse  maxime  donare  potest,  imo,  ut 
dixit  divus  Thomas,  ipse  sohis  est  proprie,  et 
pcrfccte  hberalis,  quia  non  propter  suum,  sed 
propter  ahorum  commodum  donat.  Maxime 
vero  exercet  donationem  liberam  et  gratuitam 
circa  creaturam  rationalcm,  ut  dixit  Augusti- 
nus  4,  coutra  Juhanum,  capite  tertio,  quia 
creatura  irrationahs  non  est  proprie  capax 
gratiaj,  aut  hberahtatis,  sicut  etiam  non  est 
capax  rccompensationis,  aut  gratitudinis.  Est 
item  Deus  aptus  donari,  ita  enim  Scriptura  lo- 
quitur  quod  Deus  dat  se  ipsum  nobis  :  Ad  eum 
veniemus,  et  mansionem  apud  eum  faciemus, 
Joannis,  decimo  quarto,  capitc  tertio,  sic  Deus 
dilexit  mundtwi,  ut  Filium  suum  unigenitum 
daret,  et  cap.  4,  si  scires  donum  Dei,  et  quis 
est  gui  loquitur  tecum.  Ad  Romanos,  quinto, 
sed  non  sicut  dilectum,  ita  et  donum.  Ratio 
vero  cst,  quia  in  hac  appellatioue  nulla  iuchi- 
ditur  imperfcctio,  non  enim  dicitur  Deus  ahcui 
donari,  quia  sub  dominio  cjus  constituatur, 
vel  impcrfecto  modo  possideatur,  sed  ut  in  eo 
sit  novo,  et  speciah  modo,  ct  proecipue  ut  spi- 
rituah  vinculo  tcucatur.  Sic  dicitur  Deus  do- 
uari  homini  justo,  quia  in  eo  incipit  esse  spe- 
ciah  modo  tanquam  in  templo,  et  amico  suo, 
ut  objectum  intimse  cognitionis  ct  amoris.  Et 
ita  etiam  hujusmodi  donatio  nuham  in  Deo 
dicit  mutationem,  scd  denominationem  a  mu- 
tatione,  auai  in  creatura  fit.  Unde  pra^terca 
iutehigiiur,  respectu  Dei  dari  ahquid,  seu  ah- 
quem,  cui  ipse  donari  possit,  scihcet,  creatu- 
ram  rationalcm,  quai  est  capax  donationis  gra- 
tuita»,  ut  dixi,  ct  est  etiam  capax  Dei  omnibus 
modis  explicatis. 


SANCTUS  SIT  DONUM.  783 

4.  Deus  est  proprie  donum.  —  Ex  his  crgo 
recte  conchiditur,  hoc  nomen  Donum  proprie, 
et  sine  metaphora  Deo  convcnire.  Convenit  e- 
nim  non  cx  tcmpore,  sed  ex  £Bternitate.  Non 
quia  intra  Deum  ipsum  donctur,  ut  sensisse 
vidcntur  Scotus,  et  Gabriel  supra,  dicentes, 
Patrem  donare  Fiho  Spiritum  sanctum,  et  e 
converso.  Quibus  favet  Hilarius,  hbro  octavo, 
de  Trinilate,  circa  medium,  dum  ait :  Essen- 
tiam  Divinam  esse  Donum,  quod  Pater  dat  Fi- 
lin,  quod  non  rejicit  D.  Thomas,  dicta  quwst. 
38,  articulo  2,  ad  4 .  Nihilominus  tamcn  iha 
non  vidctur  propria  signihcatio,  quia  ut  ex 
Aristotele  dixi,  et  ex  communi  etiam  modo  lo- 
quendi ,  donatio  dicit  hbcram  largitiouem  , 
non  naturalem,  et  neccssariam  communica- 
tionem  :  at  vero  intra  Deum  omnis  communi- 
catio  naturahs ,  et  nccessaria  est.  Nec  Pater 
dat  Filio  naturam  ex  amorc,  quod  ad  rationem 
doni  proprie  sumpti  necessarium  est,  hcct 
communicet  iUam  cum  amore,  seu  voluntate 
concomitante ,  ut  supra  exphcatum  est.  Pro- 
prie  igitur  cst  Dcus  ex  ffiternitate  donum  res- 
pectu  creaturam  rationahum,  quia  quantum 
est  ex  se,  donalHhs  eis  semper  fuit,  donum 
autem  (ut  notavit  Augustinus  5,  de  Trinit., 
cap.  15,  et  cx  iho  D.  Thomas  supra)  non  dicit, 
quod  actu  donctur,  sed  quod  sit  aptum  donari : 
et  ideo,  hcet  Deus  in  tcmpore  donetur,  ex 
seternitate  est  donum.  Quod  maxime  habet 
(ut  Cajetanus  ex  D.  Thoma  supra  notavit)  qua- 
tenus  supernaturaUter  communicabilis  est , 
quia  donum  est  supra  facultatcm  ejus  cui  do- 
natur ,  et  ex  libera  oranino  voluntate  con- 
fcrtur. 

o.  Donum  tripliciter  de  Deo  dicitur.  —  Do- 
num  quo  modo  essentiale.  —  Donum  quo  onodo 
notionale  cnmmune  Filio.  —  Secundo,  respon- 
dendo  simul  ad  qurestionem,  colligo  cx  dictis, 
donum  tribus  modis  dc  Deo  dici  posse.  Primo 
essentialiter,  seu  absolute.  Secundo  notionali- 
ter  notione  communi,  saltem  secundum  ratio- 
ncm.  Tertio  proprie,  ac  personaliter.  Primo 
ergo  modo  dicitur  de  omuibus  personis  :  se- 
cundo  modo  dc  Filio,  et  Spiritu  sancto  :  tertio 
vero  modo  de  solo  Spiritu  sancto  :  Explico  sin- 
gula  breviter,  nam  imprimis  ratio  doni  quo  ad 
rem  donabilem,  et  quoad  respectum  rationis  ad 
eum,  cui*donari  potcst,  commuuis  est  omni- 
bus  personis,  nam  ipsa  divinitas  est,  quaj  pri- 
matio  communicatm'  per  gratiam  sanctificau- 
tem,  vel  per  gloriam  :  consequeuter  autem 
omnes  persona3.  Quoad  respectum  vero  ad 
eum,  qui  donare  potcst,  advcrtit  D.  Thomas, 
dicto  art.  \,  ad  1,  ahquando  solum  importare 


784  CAP.  XI.  DE  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA. 

nomine  doni  respectum  identitatis,  nam  potest  ratione  esscntii^e,  Quod  alii  multi  disputant. 

aliquis  donare  seipsum^  est  ergo  donabilis  a  se,  Resolutio  tamen  est,  ratione  utriusque  simul 

quia  est  idem  sibi,  et  quasi  sui  juris  :  hoc  ergo  aliquo  modo  convenire,  Nam  si  in  dono  con- 

modo  donum  commune  est  omnibus  personis  sideretur  respectus  ad  donantem,  manifeste 

juxta  illud^  Ad  eum  veniemus.  Sic  ergo  etiam  convenit    Spiritui    sancto  per  proprietatem 

Pater  donat  se  ipsum,  et  quamvis  intelligere-  suam,  ut  recte  docet  D.  Thomas,  in  1,  d,   18, 

musinDeo  esse  unam  tantum  personam,  pos-  art,  4,  et  Augustinus  5,  de  Triuit.,  cap.  11. 

set  Deus  esse  donum.    Ahquando  vero  do-  Nequc  hoc  ulhis  theologorum  negat,  nec  ne- 

num    dicit   respectum   ad   donantcm  reipsa  garc  potest,  quia  iUa  cst  hal)itudo  originis.  Et 

distinctum,  quia  vcl  est  posscssio  ejus,  vel  ideo  hcct  nomen  doni  hoc  modo   persoualc 

liabet  ahquam  aliam  sirfficientem  habitudi-  sit,  non  multiphcant  cx  hac  parte  proprictatcs 

nem  ad  ipsum.   At  vero   intra    Deum   una  Spiritus  sancti,   quia  eadem  omnino  relatio 

persona    dicitur   esse    altcrius   solum    ratio-  importatur  per  hoc  nomen,  hcet  sub  divcrsa 

nc  originis  ,  propter  hunc  ergo   rcspectum  considerationc,  Si  autcm  in  dono  consideretur 

persona  procedens  donari  potest  ab  aha,  a  qua  ratio  donandi,  quee  est  amor,  hsec  convenit 

proccdit ,  sicut  potest  ab  aha  mitti ,  ut  infra  Spiritui  sancto  formahter  per  cssentiam,  nou 

dicemus.  Hinc  crgo  nascitur  secunda  signifi-  secuudum  sc,  et  nude  spcctatam,  sed  ut  accep- 


catio,  quam  notionalem  vocavimus,  quia  ori- 
ginem  passivam  denotat  in  ipso  douo,  et  idco 
non  potest  Patri  convenire;,  est  autcm  commu- 
nis   Fiho ,  et  Spiritui  sancto  non   secundum 


tampervoluntatem,  Atquc  ita  connotat  etiam 
relationem  talem,  ut  conditionem  nccessariam 
ad  habendum  iUum  amorem  ex  vi  processio- 
nis,  Quod   eadem    proportione   exphcandmn 


rem,  quia  non  deuotat  in  illis  ahquam  unam  est,  qua  similem  cpisestionem  de  Vcrbo  termi- 
relationem  realem,  sed  secundum  rationem,  nabimus.  Et  ita  etiam  constat,  quomodo  Spi- 
quia  in  hoc  convcniunt-,  quod  uterque  est  alte-  ritus  sanctus  dicat  ad  creatm^as  relationcm 
rius  pcr  originem.  donabihs,  quse  rationis  est,  et  ideo  non  mul- 

6.  Donim  qiio  modo  fersonale  solms  Sinri-    tiphcantur  proprietatcs.  Et  per  hanc  relatio- 
tus  sancti.  —  Ad  exphcandam  autcm  tcrtiam    nem   ad  crcatiu-as  exphcatur   iUa,  quam  D, 
significationem,  quam  prcecipuc  inqummus,     Thomas  posuit,  et  cxphcuimus,  in  finc  capitis 
addendum  est,   primam    rationem    donandi    prsecedentis. 
ahquid  hberah  iUa,  et  perfecta  donatione,  de 

qua  loquimur,  csse  amorem,  quia  hoec  donatio  CAPUT  V. 

sohim  est  ad  benefaciendum  alteri  cx  vohmtate 
libera.  Quando  ergo  res  ahqua  non  solum  do- 
nabihs  est,  sed  etiam  intrinscce  iuchidit  amo- 


CUR  SPIRITUS  SANCTI  PROGESSIO  NON  SIT  GENERATIO, 
NEC  EJUS  PROPRIETAS  FILIATIO. 


rem,  singulari  modo  inehidit  rationem  doni. 


Hoc  ergo  modo  convenit  Spiritui  sancto  ex  vi  \.  Assertio  fidei. —  Hactenus  Spiritus  saucti 

suffi  proccssionis,  ut  donum  sit,  quia  nou  so-  proccssioncm  pcr  ejus  attributa  positiva  decla- 

hiin  proccdit  ut  rcs,  qua3  douari  potest  a  pro-  ravimus,  nunc  per  duas  negationes,  qute  iUi 

ducente,  quod  etiam  habet  Fihus,  sed  etiam  etiam  attribuuntur,  exphcandusamphusa  no- 

proccdit  ut  amor;  et  ideo  intrinscce,  ac  for-  bis  est  ejus  processionis  modus,  atque  proprie- 

mahtcr  inchidit  rationem  douandi.  Nec  refert,  tas,  nimirum,  per  hoc,  quod  uec  Filius   est, 

quod  Pater  etiam,  et  Fihus  includant  iu  suo  ncc  imago  Patris,  ct  Fihi  esse  censetur.  De 

essc  amorcm :  quia  Pater  includit  sine  proccs-  priori  diccmus  iu  hoc  capitc,  de  posteriori 

sione,  Filius  non  ex  vi  processionis  formaliter,  vero  agimus  iii  sequcnti.  Est  ergo  fidei  dog- 

scd  concomitautcr,  ut  supra  cxphcatum  est :  at  ma ,  Spiritum  sanctum  nou  essc  Filiuin,  non 

vero  Spiritus  sanctus  iucludit  formalissime,  ct  sohun  in  hoc  sensu,  quod  est  pcrsoua  rea- 

ex  vi  processionis  suaj.  Proptcrea  ergo  mcrito  htcr  distiucta  a  secunda  persona  Fihi,  scd  ctiam 

dixitAugustinus,  Spiritumsanctumproccderc,  quia  secundum  suam  propriam  et  distinctam 

ut  datum  non  actu,  scd  aptitudine,«quod  cst  ratiouem  non  est  Fihus,  neque  in  Trmitate 

procedere  ut  donuin.  In  hoc  crgo  scnsu  haic  sunt  duo  Fihi,  sed  etiam  est  uuicus  uaturalis 

vox  personahs,  ct  propria  cst.  Fihus  Dci,  ncquc  solum  est  genitus,  sed  etiam 

7.  Spiritus  sanctus  an  sit  donum  ratione  unigeuitus  .  juxta  iUud  Joaunis  1  :    Vidimus 

sucf  proprietatis.  —  Ex  quilms  taudem  facile  gloriam  ejus,  gloriam  quasi  unigeniti  a  Patre, 

intclhgitur,  an  haic  doni  appeUatio  conveuiat  ci \tcnim,DeumuemoviditU7iquam,7inige)iitus, 

Spiritui  sancto  rationc  sua;  proprietatis,  vel  qui  est  iu  sinu  Patris,  ipse  narravit,  ctc. :  Sic 


CAP.  V.  CUR  SPIRITUS  SANCTUS  NON  SIT  FILIUS.  785 

Deiis  dilexit  mmdim,  tit  Filium  stmm  unige-  Qiiac  dilTicultas  adco  insoliiljilis  visa  cst  multis 

nitum  darct,  1  Joann.  -4  :  Filium  suum  unige-  Patriljus  ct  nonnullis  scliolasticiS;,  ut  nullam 

nitum  misit.  rationcm  putavcrint  in  lioc  negotiocssc  inqui- 

2.  Occurritur  ojectionibus. — Diccs.  Aliquan-  rendam,  scd  simplicitcr  crcdcndum.  Undc  Da- 

do  vocatur  ctiam  primogcnitns,  ad  Colos.  4  :  mascenus,  lib.  1,  dc  Fide,  cap.  10,  fatctur  se 

Primogenitus  omnis  creaturce,  intcrdum  etiam  rationcm  ignorare.  Atlianasius,  dialogo  3,  con- 

ille,  qui  fratrcs  liabet,  si  primogenitus  sit,  vo-  tra  Anomaios,  dicit  esse  mysterium  investiga- 

catur  in  Scriptura  unigcnitus,  ut  lcgimus  de  hile.  Idem  ferc  Basilius,  homilia  2,  contra  Sa- 

Salomonc,  Provcrb.  4.  Rcspondco  ad  priorcm  bcllianosctAnomajos,  Nazianzcnus,  orationcS, 

partem  cum  Ambrosio  l,dc  Fide,  cap.  4  :  Cum  de  Theologia,  ahas  37.  Idem  Augustimis,  1.  3, 

Verium  dicitur  primogenitmn,  genitum  dici  contra  Maximinum,  cap.  14-,  et  Acatius,  in  E- 

propter   consuhstantiaUtatem  primo,   propter  pist.  ad  Cyrilhim,  quaj  cst  d 5  inter  Epist.  Gy- 

«'^<??w7rt^m.  Vohiit  enim  Ambrosius  vocem  il-  riUi.  Imo  Anastasius  Synaita,  hbro  de  Rcctis 

lam  exphcare  de  Christo,  ctiam  ut  Dcus  cst.  iiAai  Cio^maXihw?,,  (\.\cii  7ion  esttutumJioc  inqui- 

Communior  tamcn  cxpositio  est :   Christum  o'ere,  quod  soli  Trinitati  cognitim  est.  licrnar- 

vocari  unigenitum  ut  Deim,  primogenitum  ut  dus  vero,  sermonc  1  Pentecostes,  liuic  mysterio 

Jwminem.  Sic  CyriUus  Alcxandrinus,  in  Epist.  accommodat  iUud,  Posuit  tenehras  latihulum 

ad  Joanncm  Antioclienum  habetur  in  Conciho  suum.Ei  eodem  modo  procedit  Magister,  in  I, 

Ephesino,  tomo  5,  cap.  9.  AUera  vcro  locutio  distinctionc  dccima  tertia,  quem  Major  et  Ga- 

locum  habet  in  hominc,  vel  quia  primogenitus  briel  imitantur.  Nec  muUum  discrepat  Scotus, 

fuit,  pro  ahquo  tcmpore  unigcnitus  fuit,  vel  dixit  enim  processioncs  Verbi  et  Spiritus  sancti 

per  metaphoram,  ad  exaggerandum  eximium  essc  primo  diversas  et  scipsis  ita  differre,  ut  una 

et  singularem  amorem  parentum  crga  ilhim.  sit  generatio  etnon  aha,  et  ideo  noncsseaham 

Ncutra  antcm  ratio  locum  habct  in  Vcrbo  di-  rationcm  quairendam.  Nihilominus  tamcn  ii- 

vino ,  quia  ct  aitcrnitate,  et  dilectione  iUi  est  dem  Patrcs  tentarunt  ahquam  rationcm  hu jus 

ffiquahs  Spiritus  sanctus.  Dicitur  crgo  unige-  mysterii  reddere :  nam  licct  non  sit  curiose 

nitus  cum  omni  proprietate.  El  idco  in  Sym-  scrutandum,   neque   existimandum  exphcari 

bolis  et  Concihis  pcr  expressam  negationem  posse  ratione,  quse  omnino  satisfaciat,  ah^pia 

haic  vcritas  exphcatur,  nam  in  Symholo  Apos-  vero,  quoe  pro  magnitudine  mystcrii  et  capaci- 

tolorum  dicitur  de  Filio  genitus,  non  factus,  in  tate  nostra  congrua  sit,  pic  ac  mcrito  inquiri 

symbolo  autem  Atlianasii  dicitur  de  Spiritu  potest. 

sancto,  71071  factus,  nec  genitus,  sed  procedens.  4.   Variw  ratio7ies  cur  Spi7'itus  sanctus  7ion 

Et  idem  habetiu'  in  Conciho  Toletano  1  et  11,  sit  Filius. — Uatio  D.  TJionup.  exponitur. — Af- 

et  in  ahis  supra  citatis  libro  octavo,  capite  feruntur  autem  rationcs  multai  tam  a  sanctis 

secundo,  docentibus ,  Spiritum   sanctum  nec  Patrilms  in  locis  indicatis  et  rcferendis,  cpiani 

ingenitum,  nec  genitum  esse.  Et  in  cadem  ve-  ab  scholasticis  in  1,  dist.  13,  (juas  omncs  pro- 

ritatc  assercnda  omncs  Patrcs  convcniunt.  So-  poncre  et  examinarc  prohxum  csset,  et  parum 

lum  possunt  esse  aicpiivoca  verba  Isidori,  lib.  1 ,  utihtatis  afferret ;  breviter  tamen  eas  attingam, 

de  Simimo  Bono,  cap.  3,  ubi  dicit :  i^i/wm  quis  ahcujus  momenti  sunt,  quia  ad  eam  ratio- 

esse  tertiam  personain  Trinitatis.  Scd  non  nu-  nem  sunt  revocanda},  quam  explicabo,  ut  in 

merat  iUas  sccundum  ordinem  originis,  scd  fmc  iUius  dicam,  ahas  autcm  refutabo  in  se- 

£ohim  absoluta  ct  vohmtaria  numeratioue,  ac  queuti  puncto  dc  imaginc.  Ratio  ergo  com- 

si  dicerct,  esse  unam  ex  tribus  personis.  Quae-  munior  inhac  materia  est,  quam  tradit  D.  Tho- 

dam  etiam  verba  Basilii,  hb.  5,  contra  Euno-  mas,  dicta  qusest.  27,  art.  4,  et  4,  contra  Gcn- 

mium,  cap.  12,  obscuriora  suut,  iUa  vero  in  tcs,  c.  11  et  19,  ubi  dicit,  Vcrbum  csse  Fihum, 

sequentibus  pcrspicua  rcddemus.  quia  procedit  in  simUitudine  natm'a3  secundum 

3.  Dif/icultas  qiiwstio7iis  aperitur.  —  Hujus  rationem  suse  processionis,  Spiritum  sanctum 

autem  mystcrii  tota  diihcuUas  posita  est  in  red-  autem  non  esse  Filium,  cpiia  non  procedit  se- 

denda  ratione  cur  potius  Verbum,  quam  Spi-  cuudum  ratiouem  simihtudinis,  quia  procedit 

ritus  sanctus  Filius  sit.  Et  ratio  difficultatis  est,  per  modiun  amoris.  Quam  rationem  Capreohis 

quia  Filius  in  communi  dcscribi  potcst,  cpiod  Cajetanus,  Ferrariensis  et  caiteri  Thomistai  iu- 

sit  persona  vivens,  procedens  a  vivente  conjimc-  tellcxcrunt  de  simUitudine,  qute  consistit  in 

to,  in  similitudinem  natura>,  ut  libro  nono,  ca-  unitate  naturje,  et  revera  apcrta  cst  mcns  div^ 

pite  primo,  traditum  a  nobis  est,  tota  autem  Thomae,  ne  aequivoce  procedat.  Suniit  enim 

ha;c  ratio  in  Spiritum  sauctum  conveuit,  ergo.  de  ratione  generationis  essc,  ut  sit  sccundum 

I.  50 


786  LIB.  XI  DE  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA. 

rationem  similitudinis  in  natura  ejusdem  spe-  tuni  sanchm  avtem  non  esse  Filium,  quia  non 
ciei,  subsumit  autem  Verbum  habere  hanc  si-  itaprce  se  fert  similitucVmem.  Quo  sensu  etiam 
mihtudinem  ratione  processionis  suse,  non  au-  divus  Thomas,  4,  contra  Gentes,  capite  unde- 
tem  Spiritum  sanctum,  ergo  loquitur  de  prse-  cimo^  utitur  attributo  imaginis  ad  declaran- 
dicta  simiUtudine.  dam  fiUationem  Verbi,  probat  autem  esse  ima- 

5.  Ad  argumentum  autem ,  quia  Spiritus  ginem,  quia  procedit  secundum  rationem  si- 
sanctus  etiam  habet  hanc  simihtudinem,  res-  mihtudinis.  Quocirca  hsec  ratio^  quatenus  da- 
pondent  prsedicti  auctores,  non  habere  ex  vi  tur  ut  diversa,  a  ratione  D.  Thomae  intellecta 
processionis,  sicut  Verbum :  ita  enim  exponunt  eo  modo,  quo  a  Thomistis  veteribus  exphcata 
illud  verbum  D.  Thomae,  secundum  rationem  est^  et  prout  distinguit  inter  haec  duo,  scihcet^ 
similituditiis.  Ratio  vero  eorum  est^  quia  pro-  procedere  ut  imaginem  et  procedere  ut  simile 
cessio  intellectus  per  se  ac  formahter  tendit  ad  ew  vi  processionis ,  neque  habet  fundamentum 
assimilationem,  et  ideo  perfectissimus  intellec-  in  Patribus,  nec  intehigi  satis  potest,  ut  la- 
tus  vi  sua  profert  perfectam  simihtudinem.  tius  capite  sequenti  ostendam.  Et  praeterea  in- 
Voluntas  autem  non  operatur  per  modum  as-  terpretatio  iUa  habet  hsec  iucommoda.  Primo 
similationis^  sed  per  modum  unionis  aut  incli-  enim,  ratio  sic  exposita  sumitur  ex  re  minus 
nationis,  et  ideo  etiam  perfectissima  vohmtas  certa,  certius  enim  est,  Spiritum  sanctum  non 
non  profert  simihtudinem  vi  sua,  quasi  for-  esse  FUium^  quam  non  esse  imaginem.  Secundo 
mah,  sed  tantum  quasi  materiah  ex  eo,  quod  sumitur  ex  re  seque  obscura,  de  qua  simihs 
quidquid  intra  Deum  producitur^  Deus  neces-  ratio  postulatur.  Tertio  sumpta  imagine,  qua- 
sario  esse  debet.  tenus  actu  reprsesentat  (ut  ab  eis  sumitur) 

6.  Ratio  alia.  —  Contra  hunc  discursum    nou  ideo  FiUus  est  FiUus^  quia  est  imago^  sed 
muha  objecta  sunt  ab  antiquioribus  quse  col-    e  converso,  quia  Fihus  est,  ideo  est  imago. 
ligit  et  urget,  quantum  potest  Torres,  q.  27,     Quarto  Augustinus,  hbro  Quffistionum  in  Deu- 
art.  2,  in  4  parte  Commentarii.  Quse  omnia  eo    teron.,  quoest.  4,  sic  inquit :  Si  Patri  Filius  si- 
tendunt,  ut  probent  etiam  Spiritum  sanctum    milis  sit,  etiam  imago  recte  dicitur :  impossi- 
procedere  similem  in  natura  Patri  et  Fiho  ex    bile  ergo  est,  aUquem  habere  totam  simUitu- 
vi  processionis  suse.  Quod  ipse  quidem  audet    dinem  ad  Fihum  suflicientem  ex  vi  processio- 
expresse  concedere,  non  tamen  solvit  argu-    nis,  et  carere  ratione  imagiuis  _,  quse  vel  in 
menta,  nec  defendit  rationem,  sed  aham  ad-    Filio  necessaria  est,  vel  processionem  ejus  co- 
ducit.  Aliqui  vero  moderni  UUs  et  aUis  argu-    mitatur.  Gonstat  autem  in  FiUo  quocumque  ut 
mentis  convicti ,  fatentur  Spiritum  sanctum    fiUus  sit,  solam  simiUtudinem  specifice  naturae 
procedere  similem  in  natura  ex  vi  processionis.    viventis  postulari,  ergo  qui  hanc  recipit  ex  vi 
Dicunt  tamen  non  esse  Fihum,  quia  non  pro-    processionis,  consequenter  habet,  quidquid  ne- 
cedit  per  modum  imaginis,  quse  fuit  etiam  ra-    cessarium  est  ad  rationem  imaginis,  quod  la- 
tio  Torrensis.  G\ir  autem  Verbum  sit  imago,  et    tius  capite  sequenti  ostendam.Undeetiam  cons- 
non  Spiritus  sanctus,  sohim  expUcant  liac  ra-    tabit,  muUa  supponi  in  hac  ratioue,  quse  falsa 
tione,  quia  Verbum  procedit  ad  reprsesentan-    sunt,  scilicet,  de  ratione  imaginis  esse  actu  re- 
dum,  et  non  Spiritus  sanctus,  quse  a  nobis  in    prsesentare  et  quod  in  divinis  Fihus  in  re  ipsa 
sequenti  capite  examinanda  est.   Referuntur    aUquid  reprsesentet,    quod   non  reprsesentat 
vero  pro  hac  sententia  Nazianzenus,  orat.  36,     Spiritus  sanctus,  et  quod  simiUtudo  imaginis 
circa  finem,  et  Athanasius,  in  Epist.  de  decre-    increatse  non  consistat  in  unitate  natiu-ah.  De- 
tis  Nycense  Synodi,  circa  medium,  Augustinus,    nique   argumenta ,   quse  a   dictis  auctoribus 
cap.  ult. ,  hbro  ultimo  de  Trinitate,  Anselmus,    fiunt,  non  tam  rationem  superiorem,  quam 
in  Monolog. ,  cap.  53,  et  Richardus  de  sancto    mysterium  ipsum  impugnant,  et  consequenter 
Victore,  Ub.  5,  de  Trinitate,  cap,  10  et  sequen-    contra  eorum  rationem  converti  possunt,  ut 
tibus.  Qui  omnes  dicunt,  Verbum  esse  FiUum,    videbimus. 

quia  est  imago,  quod  non  habet  Spiritus  sanc-        8.  Ohjectiones  contra  rationem  divi  Thomo?. 
tus.  —  Vis  ergo  argumentorum  est,  quia  Spu-itus 

7.  Rejicitur.  —  Verumtamen  omnes  hi  Pa-  sanctus  procedit  Deus  ex  vi  suse  processionis, 
tres  non  distinguunt  quoad  hoc  inter  imaginem  ergo  simiUs  in  natura  diviua,  sicut  qui  proce- 
et  similitudinem  halitam  ex  processione.  Unde  dit  homo,  ex  vi  processionis  procedit  necessa- 
Anselmus  in  eodem  discursu  ita  utitur  his  ter-  rio  simUis  in  natura  humaua.  Probatiu-  antc- 
minis,  ut  dicat  :  Verhum  esse  Filium,  quia  cedcns  primo,  quia  quidquid  est  Deus  per  sc, 
statim  fm  se  ferl^  rationcm  imaginis,  Spiri-    ac  formaUter  est  Deus,  nam  iu  Deo  nihU  per 


CAP.  V.  CUR  SPIRITUS  SANCTUS  NON  SIT  FILIUS.  787 

accidcns,  nihil  matcrialitcr  invcniri  potcst,  10.  Qiiod  vcroaliquidicnnt,  convenircFilio, 

ergo  quidquid  procedit  Dcus,  per  se  ac  forma-  quod  reprMscntct  ratione  sum  proprictatis  per- 

litcr  proccdit  Ucus,  crgo  ex  vi  processionis.  sonalis,  si  intclligant  formalitcr  coavcnirc  pcr 

Sectmdo,  quia  Spiritus  sanctus  per  se  proce-  ipsam  relationem,  tanquam  per  formam,  quoe 

dit  ex  amore  divino^  et  amor  divinus  per  se  sit  ratio  rcprasscntandi,  falsum  cst,  et  supra  sa- 

est  substantialis  ct  increatus ,   nam  hae  non  tis  impugnatum,  quia  sicut  rclatio  non  cst  ratio 

sunt  difTerentiae  accidcntales  rerum,  ergo  Spi-  intenigcndi,  ita  neque  est  ratio  intellcctuahter 

ritus  sanctus  pcr  sc  proccdit  substantia  in-  rcprffisentandi.  Si  autem  intclligant  convenire 

creata,  ergo  Dcus  et  consubstantialis  princi-  rationc  proprietatis,  ut-conditionis  ncccssarioe 

pio  suo,  ergo  perfectissime  similis  in  natura  ad    habcudam    illam  repraj.scntationcm  tali 

sua.  Tertio,  quia  nulla  cst  major  ratio,  ob  modo,  hoc  repugnat  eorum  dictis.  Nam  ad 

quam  Verbum  prooedat  similc  cx  vi  proces-  hoc  ncccssarium  cst  ut  Fihus  cx  vi  proccssio- 

sionis,  (luam  quia  intclhgcrc,  per  quod  pro-  nis  suaj  habcat  esscntiam,  ut  repraisentativam, 

cedit,  est  ipsum  essc  Dci,  ut  D.  Tliomas  sump-  seu  ut  rationcm  rcprcesentandi,  uon  vero  Spi- 

sit,  sed  etiam  vcllc,  per  quod  procedit  Spiri-  ritus  sanctus ,  cujus  oppositum   seqnitur  ex 

tus  sanctus  est  ipsum  esse  Dei,  ergo.  ilhs  rationibus,  ut  o.stcndi.  Nece.ssario  crgo  in 

9.  Ohjectiones  snnt  cnntra  mysteriim.  — H(e  omni  opinionc  conceden(Uim  est,  ahquid  ha- 

rationcs,  nt  dixi,  tam  divi  Thomre  discursum,  bere  unam  personam  ex  vi  processionis  sua?, 

quam  ipsum  mystcrinm  fidei  impugnant,   ct  quod  non  habet  aha,  non  sohim  quantum  ad 

idco  ab  omnibus  catliohcis  solvcnda?  sunt.  Dc-  rclationes ,  sed  etiam  quantum  ad  ea,   quai 

claratnr  assumptum,  nam  si  quid  efficcrent,  habent  ratione  esscntioe,  imo  hinc  provenit, 

consequcnter  probarent,  quidquid  ex  vi  pro-  qnod  relationes  ipsae  diversoe  rationis  sint. 

cessionis  commnnicatur  uni  personai,  commu-  11 .  Primum  notabile.  —  Duo  ergo  nobis  dc- 

nicari  aUeri  et  e  convcrso  :  lioc  autem  repu-  claranda  supcrsunt^  quibus,  ut  cxistimo,  (hf- 

gnat  mysterio.  Major  patct  primo,  quia  juxta  ficuhatcs  omnes  dirimentur.  Unum  cst,  qnid 

illas  rationes  utrique  personae  product®  com-  sit  ihud,  quod  unaqua3que  persona  habet  ex 

municatur  per  se  primo,  et  ex  vi  suse  proces-  vi  processionis ,  et  quid  significet  hoc  ipsum 

sionis  essentia  divina,  ut  tahs  est,  ergo  tam  cx  vi  processionis.   Altcrum ,  quomodo  hinc 

sapientia,  amor  intcUigerc,  vche,  ac  denique  sequatur,  unam  pcrsonam  esse  Filium,  et  non 

alia  attributa  a^quahtcr  communicautur  utri-  aliam.  Circa  primimi  adverto,  quamvis  divina 

que  personse,  et  juxta  dictam  senteutiam  aeque  attributa  in  re,  non  distinguantur  actu,  tamen 

formahter  ex  vi  processionis.  Patet  consequen-  formaliter  inveniri  in  Deo,  et  habere  emincn- 

tia  primo,  quia,  cui  communicatur  aliqna  na-  tem,  seu  virtualcm  distinctionem,  quce  satis 

turaper  se,  ac  formahter,  quatenus  tahs  essen-  est,  ut  unum  possit  csse  principium  quo  unius 

tia  cst,  communicantur  omnes  proprietates,  actionis,   et  non  ahud  formahter  loquendo, 

vel  attributa  codem  modo  et  ordine,  quo  na-  quamvis  reahter  unum  in  ahero  inchidatur. 

tiu-am  iUam  comitantur,  seu  ilh  convcniunt.  Quomodo   in    actionibus  ad    extra  dicimus , 

Secundo,  quia  Spiritus  sanctus  dicitur  proce-  Deum  cum  sublevat  miseriam  ,  operari  per 

dere  ffifpie  similis  ex  vi  proccssionis,  ac  Fihus,  misericordiam,  non  per  justitiam,  et  e  con- 

ergo  ex  vi  ejusdcm  proccssionis  procedit  seque  verso,  quando  punit,  operari  per  justitiam, 

similisinsapientia,  iutenigentia,  etquacumque  non  per  misericordiam ,  nisi  quatenus  ahquid 

repra?scntatione  inteUectuah  :  nam  perfecta  si-  ex  poena  remittit.  In  processionibus  item  ad 

militudo  hsec  omnia   includit ,  et  prajsertim  intra  est  hoc  certissimum,  nam  prima  persona 

(juia  Spiritus  sanctus  dicitur  procedere  vi  sua  producit  secundam  inteUigendo,  non  autem 

similis  iu  esse  Dei,  ergo  in  intcUigere,  quia  amando ,   et  e  convcrso  producit  tertiam  a- 

hoc  estformahter  esse  Dei.  Minor  autem  pro-  mando,  non  vero  inteUigendo,  ut  in  primo 

batur,  quia  tunc  nuUum  discrimen  assignari  hbro  probatum  est.  Sic  ergo  ex  parte  termini 

potest  inter  has  personas  in  formah  ratione  producti  ad  intra  potest  idem  inveniri.  Potest 

terminan(h  processiones  suas.  Unde  nec  intel-  ergo  terminus  unius  proccssionis  formaliter 

Ugi  potest    cur  una  potius  dicatur  Verbum,  produci  sub  ratione  unius  attributi,  et  non  al- 

quam  aha,  si  ex  vi  processionis  a;que  recipit  terius,  quia  non  est  major  repugnantia  ex 

ipsum  intcUigere  producentis,  et  consequenter  parte  terminorum ,  quam  principiorum  quo, 

nec  ratio  imaginis,  nec  reprasentatio  intellec-  et  ahoqui  est  eadem  ratio,  seu  proportio,  nam 

tuahs  potest  F^iho  magis  tribui,  quam  Spiritui  iUud,  quod  est  ex  parte  produceutis  princi- 

sancto.  pium  formale  producendi,  est  etiam  forma  per 


788  LIB.  XI.  DE  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA. 

se ,  et  formaliter  commimicata  tcrmino  pro-  et  esseiitialiter  perfectionem  omnium  attribu- 
ducto,  ut  ex  divo  Thoma  sumitur,  qusestione  torum ,  quid  interest  ad  illius  perfectioncm 
41,  articulo  5,  et  in  libro  septimo  late  di-  quod  secundum  formalitatem  hujus,  vel  illias 
ximus.  attributi  illam  habeat?  Adde,  quod  isti  auc- 

12.  —  Quid  sit  Tiabere  aliquid  ex  vi  proces-  tores  dicunt  essentiam  divinam  non  esse  de  es- 
sionis.  —  Habere  ergo  aliquid  ex  vi  processio-  sentia  attributorum,  vel  relationum,  et  tamen 
nis,  est  habere  illud  tanquam  formalem  ter-  non  negabatur,  quodlibet  attributum  esse  in 
minum,  seu  rationem,  sub  qua  talis  processio    re  ipsa  enssumme  perfectum,  et  verum  Deum. 

ad  illum  tendit,  et  hoc  modo  habet  FiHus  sa-  Ergo  a  fortiori  fateri  debent  non  esse  contra 
pientiam,  et  intelhgentiam  Patris,  ex  vi  pro-    perfectionem  personse  accipere  divinitatem  sub 

cessionis  suee,  ut  satis  ex  supra  dictis  constat :  hac,  vel  illa  formaUtate  processionis. 
Spiritus  sanctus  autem  habet  dilectionem,  seu        14.  Solutio  tertii  argumenti. — Circa  secun- 

charitatem  Patris,  et  FiUi.  Quia  vero  in  uno  dum  punctum  communis  modus  expUcandi 

attributo  divino  reliqua  includilntur ,  conse-  hanc  rationem  ex  illo  principio  est,  quem  su- 

quenter  uterque  eorum  habet  rehqua  omnia,  pra  retuH  ex  Cajetano,  et  aUis,  quem  ipsi  late 

et  hac  ratione  dicuntur  habere  iUa,  quasi  ma-  expUcant,  et  defendunt,  et  ideo  pauca  de  illo 

teriaUter,  non  quia  habeant  tanquam  ex  ma-  dicam.  Omnes  enim  fere  objectiones,  quse  mul- 

teria  aliqua  ex  qua,  vel  circa  quam,  sed  ad  tis  verbis  proponuntur  a  Torres,  et  aUis,  redu- 

eum  modum,  quo  objectum  dicitur  materiaU-  cuntur  ad  tertiam  objectionem  supra  proposi- 

ter  comparari  ad  rationem ,  sub  qua  attingi-  tam,  quse  mihi  haud  magni  ponderis  videtur. 

tur.  Et  eodem  modo  id,  quod  datur  ex  vi  pro-  Quia  non  est  de  ratione  iUius  productionis, 

cessionis,    dicitur  per  se  communicari,   non  quse  est  vera  generatio,  ut  secundum  quacum- 

quia  aha  communicentur  per  accidens  ,  nam  que  rationem  suam  communem,  et  analogam 

etiam  dantur  per  se  perseitate  rei  (ut  sic  di-  habeat  completam  rationem  generationiS;,  vel 

cam)  sed  quia  non  ita  formaUter  communi-  quod  producat  simile  in  substantia,  nam  etiam 

cantur,  Quod  etiam  exemplo  sumpto  ex  crea-  in  generatione  creata  hoc  non  invenitur,  ut 

turis   declarari  potest,    nam   eadem    entitas  patebit  facile,  si  concipiatur  secundum  aUquam 

formae,  verbi  gratia,  potest  fieri  per  genera-  rationem  communem  substantiee,  et  acciden- 

tionem,  et  per  creationem  sub  diversa  forma-  tis.  Satis  ergo  est,  quod  productio  Verbi  secun- 

Utate,  nam  iUse  sunt  actiones  diversa,  et  ad  dum  communem  rationem  inteUectionis  ten- 

illas  consequuntur  in  re  producta  diversai  re-  dat  formaUter,  ad  simiUtudinem,  ut  in  parti- 

lationes  :  et  tamen  entitas  facta  eadem  est.  culari  taUs  inteUectio  formaliter,  ut  sic  dicam, 

Distinguuntur  ergo  actiones,  quia  una  dicitur  contracta  intra  latitudinem  inteUectionis,  vim 

attingere  ens  in  quantum  ens,  aUa  in  quantum  habeat  perfecte  assimilandi,  et  consequeuter 

tale  ens,  et  ideo  magis  per  se  fit  per  unam  attingat  veram  rationem  generationis. 
iUarum  actionum  ipsa  ratio  entis,  quam  per        15.  Instantia.  —  Responsio.  —  NonnuUam 

aUam,  quamvis  in  re  non  distinguatnr  ratio  vero  ingerit  difficultatem,  quod  videtur  in  eo 

entis ,  et  taUs  entis.  Quid  ergo  mirum  ,  quod  discursu  quoidam  aequivocatio  committi,  tran- 

in  Divinis  processionibus  inteUigi  possit  dis-  seundo  a  similitudine  intentionaU,  quam  per 

tinctio  simiUs ,  quasi  formaUs,  ex  formaUtate  se  tantum  requirit  inteUectio  ad  simiUtudinem 

terminorum.  naturalem,  quam  postulat  generatio.  Dici  vero 

13.  Solvunlur  duo  prima  argumenta.  —  Et  potest,  inteUectionem  ex  genere  suo  tendere 

hffic  suffioiuut  de  primo  puncto,  per  quai  duo  ad  assimilandum,  ideoque  perfectissimam  si- 

priora  argumenta  soluta  manent.  Fatemur  e-  miUtudinem  postidarc,   ut  perfectissima  sit. 

nim  per  utramque  processiouem  per  se  com-  Quod  vero  frequentius  fiat  per  solam  reprai- 

municari  totam  natiu-am  divinam,  et  omnia  sentationem  intentionalem,  esse  aut  ex  imper- 

attributa  ejus,  considerata  re  ipsa,  quce  com-  fectione  inteUigentis,  aut  ex  imperfectione  rei 

municatur,  non  tamen  communicari  «que  for-  inteUectai.  Quando  vero  tam  objectum  inteUi- 

maUtcr  secundum  omuem  rationem  suam,  et  gibUe,  quam  iuteUigens  perfectissima  sunt, 

hoc  modo  non  omuem  termiuum  ibi  produc-  tunc  perfici  pcr  natm-alem,  et  perfectam  simi- 

tum  haberc  simUitudinem  cum  produccnte,  Utudinem.  Vel  etiam  dici  potest,  in  Deo,  seu 

quoad  omnia  ex  vi  processionis.  Neque  hoc  Verbo  diviuo  reprsesentationem  intencctualem 

impcrfcctioucm  involvit,  autcm  minuit  in  ali-  esse  per  proprium  esse  substantiale,  et  ideo 

quo  pcrfectioncm  aUcujus  person»  productM.  productionem  iUam,  dum  formaUter  tcndit  ad 

Si  cnim  quseUbet  earum  in  re  habet  per  se,  simUUudincmreprtesentativam.etiam  ueccssa- 


CAP.  V.  CUR  SPIRITUS  SANCTUS  NON  SIT  FILIUS.  789 

rio  tendere  ad  similitudinem  naturalem.  Ha^c  ex  ratione  sua  est,  tanquam  quid  conscqucns 

ergo  videntur  suflicere  ad  probabilitatem  illius  intellectioncm.  Sicut  in  universum  appetitus 

rationis,  quamvis  intcllcctum  non  convincaut,  coascquitur  esse  rei,  et  ideo  formalitcr  non 

hoc  enim  in  tanto  mysterio  spcctandum  non  censetur  constituere  naturam  rci ,  sed  illam 

est.  Et  phira  de  illa  rclatione  dicemus  capite  constitutam  comitari.  Quod  vcro  hoc  ctiam  lo- 

sequenti.  cum  habeat  in  Deo,  non  obstante  idenditate 

16.  Alius  modus  explicandi  rationem. — Oc-  intcr  divina  attributa,  variis  modis  exphcare 
currit  tamcn  aUus  modus  colhgendi  rationem  possumus.  Primo  ex  ipsis  proces.sionibus,  ut 
hanc  ex  illo  priucipio,  quod  Vcrbum  produci-  supra  in  simih  argumcntabamur.  Nam  hsec 
tur  ex  vi  intellcctionis  patcrn»,  ut  sic,  et  non  prioritas  rationis  cum  fmidamcnto  in  rc  suffi- 
Spirihis  sanctus.  Nam  inde  imprimis  infero,  cit^  ut  processio  per  intcUcctum  prior  sit  ori- 
communicari  Verbo  ex  vi  processionis  suae  di-  gine,  ergo  etiam  sufficiet,  ut  intclligamus,  in- 
vinam  essentiara^  ut  primario  constitutam  in  tellcctionem  esse  primam  rationem  formahter 
csse  talis  essentia3,  et  naluroe,  Spiritui  sancto  constituentem  iUam  naturam,  amorem  vero 
autem  non  ita  communicari  ex  vi  i>rocessionis,  esse  quasi  consequentem  :  Ucet  propter  pcrfec- 
sed  quatenus  pcr  identitatem  in  amore  inclu-  tionem,  et  simpUcitatem  ilUus  naturse  ab  iUa 
ditur.  Quod  sine  dubio  satis  est,  ut  prior  pro-  non  distinguatur.  Secundo,  quia  hoc  modo  ve- 
ductio  habeat  vcram  rationem  generationis,  re  assignamus  in  Deo  unum  attributum  tan- 
non  autem  posterior,  quia  generatio  est  for-  quam  rationem  aUerius,  adeo  ut  haic  causahs 
malis  communicatio  naturse,  ut  natura  est,  vera  censeatiu',  Quia  Deus  intellcctiialis  est, 
nam  et  Aristotelcs  naturalissiimm  opus  viven-  ideo  amat,  in  unaquaque  autem  natura  iUud 
tis  generationem  vocavit.  Prior  relatio  quoad  censetur  esse  maxime  essentiale,  quod  est  ve- 
priorem  partem  facile  declaratiu-,  quia  divina  hiti  primum,  ante  quod  non  inteUigitur  talis 
natura  formalissime,  et  essentialiter  est  natura  natura  in  .suo  particulari  esse  constituta,  et 
vivens,  ergo  eodem  modo  est  essentialiter  vi-  quod  est  veluti  radix,  aut  ratio  caeterorum,  ita 
vens  in  determinato  gradu  vitse  et  pcrfectissi-  vero  se  habent,  iUa  duo  attributa  in  prassenti. 
mo,  ac  subinde  in  gradu  intellectuaU.  Omnis  18.  NotaUle. —  Quod  potest  tertio  declarari 
enim  natura  creata  in  taU  gradu  constituta  se-  ex  attributo  Omnipotentise  (nam  ad  haic  tria 
cundum  differentiam  intellectualem  formahter  omnia  divina  attributa  particularia,  et  positiva 
constituitiu",  vel  specificatur,  in  Deo  autem  h-  reducuntur).Omnipotentiaenimutsicnoncen- 
cet  non  sit  species,  tamen  eo  modo,  quo  in  il-  setur  formaliter  constituere  essentiam  Dei,  ma- 
lo  concipimus  constitutionem  essentialem,  nul-  xime  quatenus  videtur  involvere  habitudinem 
la  potest  esse  prior,  nec  magis  formalis,  ut  in  ad  extrinseca,  nam  quia  Deus  est  ipsum  esse 
primo  tractatu  expUcatum  reUquimus.  Est  au-  per  essentiam,  ideo  quasi  consequenter  habet, 
tem  differentia  inter  naturam  divinam ,  et  ut  possit  ad  extra  se  communicare,  ita  ergo  in 
crcaturas  inteUectuales,  quod  iUa  est  taUs  per  prcesenti  facile  inteUigi  potest.  Oecurrit  ta- 
essentiam,  et  tanquam  purus  actus,  aUee  per  men  liic  uotanda  differentia  intcr  Omnipoten- 
participationem .  Unde  fit,  ut  natura  creata  tiam,  et  amorem,  quia  Omnipotentia  habet 
dicatur  inteUectualis,  quasi  per  habitudinem  suum  quasi  objectum  adsequatum  sohim  extra 
ad  actualem  inteUectionem,  quia  est  capax  il-  Deum,  et  ideo  secundum  illam  non  est  pro- 
Uus,  et  radicale  principium  ejus.  Divina  autem  cessio  intra  Deum.  Amor  vero  (sicut  et  in- 
natura  est  inteUectuaUs  per  summam  actuaU-  teUectio)  habet  suum  proprium  objectum  in- 
tatem  inteUectionis.  Unde  manifeste  concludi-  tra  Deum  ipsum,  et  ideo  foecunditas  iUius  amo- 
tur,  ipsam  actualem  inteUectionem  esse  quasi  ris  est,  ut  sit  principium  quo  persona  per  il- 
formale  constitutivum  Ulius  naturse.  Ostendi-  lum  amorem  non  producta,  intraDeum  produ- 
mus  autem,  Verbo  divino  formalissime  com-  cat  subsistentem  amorem  personaliter  distinc- 
municari  intellectionem  ipsam,  ut  inteUectio  tum.  Unde  processio  iUa  ideo  non  est  genera- 
est,  eo  ipso,  quod  per  inteUectionem  produci-  tio,  quia  non  est  per  modum  natm-se,  sed 
tur,  tanquam  Verbum.  Ergo  ex  eodem  princi-  amoris,  est  tamen  productio  Dei,  quia  est  in- 
pio  recte  concludimus  formaliter  etiam  com-  tra  Deum  ipsum. 

municari  ipsi  naturam  illam  secundum  pro-  19.  Ali^  rationes  explicantur.  —  Et  juxta 

priam  rationem  formalem  talis  essentise,  et  na-  rationem  hanc  potest  exponi,  quod  multi  theo- 

turaa  ex  vi  suae  processionis.  logi  dixerunt,  Verbum  esse  Filium,  quia  pro- 

17.  Quoad  aliam  vero  partem  ex  hoc  suffi-  ccdit  per  modum  naturae  ;  Spiritum  sanctum 
cienter  declaratur  discursus  factus,  quod  amor  autem  non  esse  Filium,  quia  procedit  per  mo- 


790  LIB.  XI.  DE  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA. 

dum  voluntatis.  ItaAlexander  Alensis,  1  parte^  mitterentur,  in  infinitum  multiplicari  posse 

qunest.  A3,  memb.  1 ,  circa  finem^  Bonaventura,  videantm*.  Illa  vero  ratio,  ut  sit  elEcax,  intel- 

in  l,  distinctione  13,  art,  l,  q.  2,  ad  i,  et  ibi  ligenda  est  formaliter  de  communicatione  na- 

Richardus,  art.  l^qucest.  3.  Quod  ipsi  amplius  turse,  ut  natura  est,  nam  alias  probaret  uon 

non  explicarunt ,  non  potest  tamen  liabere  esse  in  Deo,  nisi  unam  processionem  substan- 

alium  congruum  sensum,  JVam  procedere  per  tialem.  Denique  non  est  alienus  ab  hac  sen- 

onodum  naturce,  significare  potest  idem,  quod  tentia  D,  Tliomas ,  dicta  qusest.  27 ,  art.  2 , 

procedere  necessitate  naiuree,  et  lioc  tam  con-  probans,  Verbum  esse  Filium,  quia  intelligere 

venit  Spiritui  sancto,  quam  Filio ,  ut  supra  est  esse  Dei,  et  in  quaest.   35,  probans,  esse 

ostendimus,  vel  significare  potest  procedere,  imaginem,  quia  procedit  simile  in  forma  Dei. 

non  per  actum  immanentem,  sed  ex  imme-  Neque  contra  dictam  sententiam  occurrit  diffi- 

diata  emanatione  naturse  ,  ut  alias   dicebat  cultas  alicujus  momenti. 
Durandus,  et  hoc  nec  Fiho,  nec  Spiritui  sancto 

convenire  potest.  Ergo  sohim  in  sensu  a  nobis  CAPUT  VI. 

declarato  potest  illa  sententia  vere  inteUigi. 

Et  ideo  ilU  auctores  non  distinguunt  proces-  cur  spiritus  sanctus  non  procedat,  ut  patris 
sionem  per  modum  naturee,  et  per  modum  in-  et  filii  imago. 

tellectus,  quia  modus  intellectus   est,  quasi 

constitutivus  ilhus  naturae.  i  •  Rafio  duUtandi.  —  Ratio  dubitandi  est, 

20.  Rationes  Augustini.  —  Et  fortasse  hoc  quia  Spiritus  sanctus  procedit  a  Patre,  et  Fi- 

idem  vohiit  Augustinus  5 ,  de  Trinit. ,  capit.  ho,  et  est  atque  simihs  ihis,  ac  Filius  Patri, 

14,  cum  dixit,  Verhum  esse  Filium,  quia  pro-  quia  simihtudo  hoec  attenditur  ex  unitate  na- 

cedit ,  ut  natus,  Spiritum  sanctum  non  esse  turae,  in  qua  tam  sunt  unum  Pater,  et  Fihus, 

Filium,  quia  procedit,  ut  datus.  Quem  imita-  et  Spiritus  sanctus,  sicut  Fihus,  etPater;  ergo 

tur  Hugo  de  sancto  Victore  ,  in  Summa  sen-  tota  ratio  imaginis  superius  assignata  in  Spi- 

tentiarum,  tractat.  1,  capit.  7.  Ut  enim  iha  ritum  sanctum  convenit.  Propter  quam  ratio- 

verba  non  coincidant  cum  assertione  ipsa,  non  nem  Patres  Grseci,  ut  D.  Tliomas  notavit,  ab- 

videntur  posse  in  aho  sensu  exphcari.  Aham  solute  vocant  Spiritum  sanctum  imaginem  Fi- 

rationem  habet  idem  Augustinus  IS  ,  de  Tri-  hi,  ut  patet  ex  Athanasio,  epistola  ad  Sera- 

nitate,  capit.  26  et  27 ,  scihcet :  Verbum  esse  pionem  Episcopum,  post  medium,  Basilio,  1.  5, 

Filium,  quia  procedit  ab  una  persona,  Spiri-  contra  Eumonium,  cap.  12,  et  hb.  de  Spiritu 

tum  sanctum  non  esse,  quia  a  duabus.  Quam  sancto,  Damasceno,  hb.  1,  de  Fide,  cap.  18,  et 

etiam  habet  Anselmus,  in  Monologio,  cap.  53.  (quod  amphus  est)  Gregorio  Nysseno,  in  vita 

Est  tamen  difficihs,  ut  iterum  dicam  capite  se-  Gregorii  Thaumaturgi  refert,  hunc  Gregorium 

quenti.  Durandus  vero  in  1,  distinctione  4,  ex  divina  revelatione  accepisse  quoddam  sym- 

qusestione  1,  et  distinct.  6,  quaest.  etiam  1,  bohim  fidei,  quod  per  traditionem  perpetuam 

iUam  videtur  accommodare  ad  superiorem.  in  ejus  Ecclesia  retentum  est :  in  quo  Spiritus 

Quia  quod  procedit  ab  una  persona,  procedit  sanctus  vocatur  imago  Fihi.  Et  ex  scholasticis 

per  modum  naturse  ;  quod  vero  a  duabus  per  Aureohis,  in  1,  dist.  27,  qusest.  2,  in  hanc  sen- 

modum  vohnitatis  :   ipse  vero  hoc  exphcat  tentiam  inchnat,  et  Durandus  ibidem,  eo  mo- 

modo  potius  metaphorico,  quam  proprio,  nam  do  in  quo  imago  esse  potest  in  divinis  perso- 

procedit  ex  falso  principio  circa  has  emana-  nis,    dicit,  seque  proprie  convenire  Spiritui 


tiones,  quod,  scilicet,  non  sint  per  inteUectum, 
et  voluntatem.  Denique  Athanasius,  in  epis- 
tola  ad  Serapionem  Episcopum,  dicit,  Spiri- 
tum  sanctum  non  e.sse  FUium,  quia  divina 


sancto  quam  per  accommodationem  appropnc- 
tur  Fiho. 

I.Assertiovera. — Nihilominusdicendumest, 
Spiritum  sanctum  non  esse  imaginem  Patris, 


natura  per  unam  generationem,  perfectissime  aut  Fihi,  ac  proinde  in  Trinitate  solum  divi- 

et  totaliter  communicatur,  et  ideo  generatio  num  Verbum  esse  proprie  imaginem.  Ita  do- 

in  Deo  multiplicari  non  potest :  nam  in  hu-  cet  D.  Thomas,  dict.  qusest.  35,  art.  2,  et  con- 

manis  ideo  multiplicatur,  quia  per  unam  ge-  sentiunt  reliqui  scholastici  citati  in  superiori 

nerationem  non  tota  natura,  sed  pars  naturse  libro,  capite  ultimo.  Patres  etiam,  (pos  ibidcm 

communicatur.  Ad  quam  rationem  revocan-  retuli,  prasertim  Augustinus  ct   Ambrosius, 

dum  cst,  quod  Basilius  dixit,  5,  contra  Eu-  imo  et  Athanasius  in  iUis  prioribus  locis  ita 

nomium,  capit.   12,  Spiritum   sanctum  non  Ioquuntur.IdemsensitAnseImus,inMonoIogio, 

dici  FUium,  nc,  si  duo  FUii  iii  Trinitate  ad-  cap.  37,  et  sequeutibus,  Rupertus,  lib.  %  dc 


CAP.  VI.  CUR  SPIRITUS  SANCTUS  NON  SIT  IMAGO.  791 

Trin.,  cap.  2,  et  Richardus  de  S.  Victorc,  lib.  5.  Secunda  ratio.  —  Aliter  crgo  Rnpertus 

6,  de  Trin.,  cap.  19.  supra  rcspondet  Filium  esse  imaginem,  Spiri- 

3.  Hsec  vero  assertio  non  est  tam  ccrta,  si-  tum  sanctum  autem  esse  solum  similitudinem, 
cut  altera  capitis  praicedcntis,  nam  illa  nititur  quia  imago  \mius  est,  similitudo  vero  potest 
testimoniis  positivis  Scriptura),  liic  vcro  solum  esse  plurium  :  Filius  autem  procedit  ab  uno, 
liabemus  ex  Scriptura  argumentum  negati-  Spiritus  sanctus  a  duobus.  In  qua  ratione  vi- 
vum.  Nam  Filius  sapius  vocatur  imago,  at  dctur  Rupcrtus  insinuare,  imaginem  praiter 
Spiritus  sanctus  nunquam,  ergo  signum  est,  similitudinem  dicere  imitationem,  quai  unius 
illud  esse  proprium  Filii.  Quod  ai-gumentum  tantum  esse  videtur  et  non  plurium.  Sed  ad- 
licet  absolute  non  sit  efficax,  tamen  quando  vertere  oportet,  Spiritum  sanctum  procedere 
prior  affirmatio  est  frequens,  et  alterius  nul-  a  Patre  et  Filio,  ut  ab  uno  principio;  et  ita 
lum  indicium  datur,  est  magna  conjectura,  esse  similem  illis,  non  ut  sunt  duo,  sed  ut  sunt 
maxime  accedente  interpretatione  Patrum.  unum,  hoc  autem  modo  repugnat,  imaginem 
Addere  etiam  possumus  positivum  argumen-  esse  pliu-ium  materiaUter  (ut  sic  dicam)  forma- 
tum  ex  Scriptura  sumptum,  media  assertione  Uter  autem,  quatenus  unum  sunt.  Nam  etiam 
capitis  praecedentis,  quia  si  Spiritus  sanctus  est  in  creaturis,  si  ponamus  duos  homines  omnino 
propria  imago,  vix  inteUigi  potest,  cur  non  similes  in  facie,  posset  optime  depingi  una 
sit  etiam  FiUus  :  constat  autem  ex  Scriptura^  imago  ex  intentione  repreesentandi  utrumque, 
Spiritum  sanctum  non  esse  secundum  FiUum,  quse  vere  esset  utriusque  imago  artificiaUs, 
ergo  nec  imago  est,  quia  utrique  esset  simiUs  et  ab  utroque  proce- 

4.  Primo  ratio.  —  Rationcm  autem  hujus  deret,  ut  ab  objecto  cognito  :  ergo  simiUter, 
veritatis  reddere,  et  solvere  dubium  proposi-  inprsesenti  cum  majori  unitate  etperfectione. 
tum  difficile  est.  Richardus  igitur  de  S.  Victore  6.  Tertia  ratio.  — Tertio  ergo  respondet  D. 
supra,  quem  D.  Bonaventura  imitatur,  ait,  Thomas,  FiUum  esse  imaginem,  quia  non  so- 
Spiritum  sanctum  non  esse  imaginem,  quia  hun  in  re  procedit  simiUs,  sed  etiam  formaU- 
non  procedit  ita  similis  Patri,  sicut  Verbum,  ter  ex  modo  processionis  suiae,  quia  nimirum 
nam  Verbum  procedit  a  Patre  cum  virtute  procedit  per  inteUectum,  qui  per  se  tendit  ad 
producendi  ad  intra,  non  autem  Spiritus  sanc-  assimUationem  :  Spiritus  sanctus  autem,  U- 
tus.  Hanc  vero  rationem  merito  refeUit  sanc-  cet  in  re  sit  simiUs,  quod  negari  non  potest, 
tus  Thomas,  quia  simiUtudo  inter  divinas  per-  non  tamen  procedit  formaUter  et  ex  vi  proces- 
sonas  non  est  attendenda  secundum  proprie-  sionis  suse  tanquam  simUis,,  quia  procedit,  ut 
tates  notionales,  aUoqui  nec  Verbum  ipsum  amor.  Atque  ita  interpretatur  Patres  Grsecos, 
esset  perfecta  imago  Patris,  quia  in  relatione  nam  sumpserunt  imaginem  pro  perfecta  simi- 
FiUationis  non  procedit  ilU  simiUs,  neque  ac-  Utudine,  quae  est  latior  et  minus  propria  signi- 
cipit  a  Patre  virtutem  generandi,  virtus  autem  ficatio  iUius  vocis,  nam  ad  proprietatem  et 
spbandi  notionem  involvit,  ergo,  quod  sub  ea  rigorem  imaginis  necesse  est,  ut  for  aUter 
ratione  Spiritus  sanctus  non  accipiat  iUam,  procedat  tanquam  simUis,  quod  supra  in  de- 
non  exch.idit  ab  iUo  pei-fectam  simiUtudinem,  scriptione  imaginis  insinuavi,  dicens,  debere 
ergo  nec  rationem  imaginis;  et  confirmo  hoc  esse  similem  ex  vi  processionis.  Eanc  rationem 
ampUus  :  nam  in  virtute  spirandi  duo  inclu-  latedefendunt  etdeclarant  Gajetanus,d.,q.  35, 
duntm",  unum  formaUter,  quod  est  essentia,  et  q.  27,  art.  2,  Gapreohis,  in  1,  dist.  27,  q.  2, 
et  voluntas  divina,  et  quoad  hoc  ita  communi-  Ferrariensis  -4,  contra  Gentes,  cap.  H,  et  fere 
catur  Spiritui  sancto  sicut  FiUo ;  aliud  de  con-  aUi  recentiores  Thomistse.  In  summa  vero  so- 
notato,  quod  est  proprictas  aUqua  prior  ori-  lum  dicunt,  per  actum  intelUgendi,  ut  sic, 
gine  Spiritu  sancto,  et  hanc  quidem  accipit  produci  simUitudinem  rci  cognitse,  et  ideo  Ver- 
FiUus,  non  tamen  omnino  similem  proprietati  bum  divinum  considerata  formaU  ratione  suae 
Patris,  sed  sohim  quoad  iUam  proprietatem  processionisexviiUiusproduceresimile,  etcon- 
originis,  nam  taUs  proprietas  in  FiUo  est  Fi-  sequenter  esse  imaginem,  per  actum  vero  amo- 
liatio,  et  in  Patre  Paternitas,  ut  supra  dixi,  ris,  ut  sic,  non  produci  simiUtudinem,  sed  pro- 
quia  relatio  spirationis  activse  non  pertinet  ad  duci  incUnationem  ad  objectum ,  atque  ita 
virtutem  spirandi,  sed  consequitiu"  productio-  Spuitum  sanctum  qui  per  amorem  producitur 
nem  Spiritus  sancti,  ergo  etiam  in  iUa  virtute  ex  modo  processionis  suse  non  habere  simiU- 
non  est  inter  Patrem,  et  FiUum  speciaUs  simi-  tudinem,  et  ideo  non  esse  imaginem. 
Utudo,  quse  ad  ratiouem  imaginis  quidquam  7.  Prima  difficuUas.  —  Jiesponsio.  —  Tres 
conferat.  vero  difficuUates  supersunt  circa  hanc  ratio- 


792  LIB.  XI.  DE  TERTIA  TRINITATIS  PERSONA. 

nem.  Prima  est^  quia  non  apparet  ratio,  ob  rii,  recedit  in  lioc  a  Thomistis,  et  a  D.  Thoma 

quam  ad  imaginem  necessarium  sit^  quod  cum  fateturque  etiam  Spiritum  sanctum  ex  vi  suse 

tanta  formalitate  recipiat  similitudinem  ;  satis  processionis  procedere  similem,  unde  conse- 

enim  videtur,  quod  re  ipsa  fiat  perfecte  simi-  quenter  negat  ad  rationem  imaginis  sufFicere 

hs.  Nam  in  artificiali  imagine^  verbi  gratia,  similitudinem  ex  vi  processionis,  sed  preeterea 

velsigillo^quamviscasu_,  et  prseter  intentiouem  necessarium  esse  dicit^  ut  imago  procedat  si- 

accidat,  quod  figura  imprimatur,  si  in  re  ipsa  milis  ad  repraesentandum,  et  ideo  Verbum  esse 

perfecta  existit,  existimatur  vera  et  propria  imaginem,  quia  et  simile,  et  ad  reprsesentan- 

imago.  Ad  lioc  autem  facile  dicitur^  conditio-  dum  procedit,  nam  proprium Verbi  est  reprse- 

nem  illam  et  pcr  se  esse  valde  probabilem,  et  sentare ,  Spiritum  sanctum  autem  non  esse 

exdoctrinaAugustini^etcommuniconceptione  imaginem,  quia,  licet  procedat  similis  ex  vi 

imaginis  non  obscure  colligi.  Quia  imago  de-  processionis  suae,  non  tamen  ad  repreesentan- 

bet  esse  ad  imitationem  prototypi  et  ab  illo  dum,  cum  Verbum  non  sit. 
alicpio  modo  derivari,  et  ideo  necesse  est,  ut        10.  Tmprohatur.  —  Hanc  vero  rationem  ne- 

vel  ex  intentione  agentis,  vel  ex  natura  et  mo-  qne  intelligere,  nec  probare  possum,  non  enim 

do  actionis  fiat  ad  imitandum  exemplar.  Cum  intelligo,   quid  sit  illud  repraBsentare,  quod 

autem  in  naturali  imagine  non  sit  necessaria  prseter  formalem  simiHtudinem  in  imagine 

specialis  intentio  agentis,  superest,  ut  imitatio  postulatur.  Aut  enim  estilla  propria  reprajsen- 

et  similitudo  debeat  esse  ex  natura  actionis,  tatio,  quse  formaliter  fit  per  actum  intelligen- 

et  hoc  est  esse  ex  vi  processionis.  Et  in  exem-  di,  aut  aliqua  alia  :  primum  dici  non  potest, 

plis  adductis  semper  lioc  salvatur,  nam,  licet  secundiim  invenietur  in  omni  re  perfecte  simili 

videatur  figura  casu  fieri  respectu  intentionis  ex  vi  processionis,  quamvis  Verbum  non  sit, 

proximi  agentis,  tamen  ratione  habita  ad  ip-  ergo  illud  repreesentare  nOiil  est,  quod  ad  rem 

sam  actionem,  semper  fit  ex  vi  et  intentione  prsesentem  conferat,  neque  ex  defectu  illius 

illius,  alioqui  non  est  propria  imago,  In  prse-  potest  Spiritus  sanctiis  excludi  a  ratione  ima- 

senti  autem  materia  divinarum  productionum  ginis.  Minor  quoad  priorem  partem  patet  evi- 

non  est  attendcnda  ratio  ex  intentione  produ-  denter  in  Filio  alicujus  hominis,  iUe  enim  est 

centis,  quia  nuUa  procedit,  sed  sunt  ex  ffficun-  propria  imago,  ut  Torres  fatetur  et  non  habet 

ditate,  et  quasi  propensione  talis  naturse,  ideo-  reprsesentationem  illam  per  modum  Verbi,  aut 

que  merito  semper  consideratur  formalis  ratio  actus  intelligendi,  non  est  ergo  lisec  necessaria 

et  vis  processionis.  ad  imaginem  naturalem.  Unde  licet  divinum 

8.  Secunda  et  tertia  diffiadtates.  —  Secmi-  Verbum  illam  habeat,  ad  summum  inde  con- 

da  et  gravior  diflficultas  est  supra  tacta,  quo-  cludi  poterit,  esse  imaginem  speciali  modo  et 

modo  verum  sit,  Verbum  divinum  ex  vi  pro-  ratione,  non  tamen  poterit  excludi,  quin  Spi- 

ccssionis  esse  simile  propria  similitudine  et  ritus  sanctussitimago  tamperfecta,quam  esse 

substantiali,    secundum   quam  diximus   esse  solet  queehbet  imago  natmalis,  quse  intentio- 

imaginem,  nam  per  intellectionem,  ut  intel-  nahs,  seu  intellectuahs  non  sit. 
lectio  cst,  non  procedit  hiijusmodi  similitudo,         11.  Eo  vel  maxime,  quod  licet  Spiritus  sanc- 

sed  solum  intentionalis,  ut  patet  in  omni  alia  tus  non  procedat  per  modum  Verbi,  in  re  ipsa 

intellectione,  ergo  est  manifesta  sequivocatio  habet  totam  reprffiseutationem  intellectualem, 

in  ratione  illa.  Quod  si  forte  dicatur,  sicut  su-  quam  habet  Verbum,  quia  habet  idem  intelh- 

pra  etiam  insinuavi,  in  illa  intellectione  divina  gere  cum  Patre  et  Verbo  :  imo  ad  perfectam 

similitudinem  intentionalem  esse  substantia-  similitudinem  cum  illis  eam  requirit,  quia  est 

lem,  et  ita  coincidere  in  Deo  illa  duo,  tunc  in-  per  substantiam  et  essentiam  eorum,  ergo  si 

surgit  tertia  difScultas,  quia  hoc  modo  etiam  ex  vi  processionis  habet  simihtudinem  perfec- 

Spiritus  sanctus  erit  similis  ex  vi  processionis,  tam,  etiam  ex  vi  processionis  habet  hanc  re- 

quia,licet  amor  communi  ratione  sua  non  dicat  preesentationem.  Unde  aliquando  a  Basiho  vo- 

similitudinem,  sed  inclinationem,  tamen  amor  catur  Spiritus  sanctus  Verium  Filii,   contra 

divinus  ncccssario  dicit  suljstantialem  inclina-  Eunomium,  cap.  10.  Ergo  juxta  iUam  senten- 

tionem,  ctitaiUaetiamduo,incUnatioctsimili-  tiam   niliil   deest  Spiritui  sancto,   quominus 

tudo  ibi  coincidunt,  Quia  Deus  charitas  est,  uti-  imago  sit.  Altera  vero  minoris  pars  probatirr, 

quc  substantialiter,  crgo  Spiritussanctus  procc-  petendo  ahud  genus  repraisentationis,  nuUum 

dcns  ut  charitas,formahssimc  procedit  ut  similis.  cnim  aliud  ego  intelhgo,  nisi  reprajsentationem 

0.  Quarta  ratio.  —  Propter  lianc  difliculta-  quasi  objectivam,  quatenus  in  rc  una  coguita, 

tem  Torrcs,  q.  27,  art.  2,  iu  4  p.  Gommeuta-  alia  ooguoscitur,  lumc  vcro  habet  imago  uatu- 


CAP.  VI.  CUR  SPIRITUS  SANCTUS  NON  SIT  IMAGO.  793 

ralis  ex  eo  prsecise,  quod  procedit  ciim  pcr-  si  niillus  sit,  qui  aliqua  imaginc  utatur  (ut  sic 

fecta  siniilitudine.  Quod  patet  eodcm  exemplo  dicam)  ad  repraescntandum,  neque  ullus,  qui 

filii  humani,  nam  ille  procedit  ut  similis  ad  re-  in  illa  cognoscat :  id  extrinsecum  est  ad  ratio- 

prffisentandum,  ut  etiam  adversarii  fatcntur :  nem  imaginis,  nec  illam  aufcrt,  quia  non  est 

in  eo  autcm  nullum  aliud  genus  rcpraescnta-  de  ratione  imaginis,  quod  actu  rcproesentet, 

tionis  ex  vi  proccssionis  ejus  intelligi  potcst,  scd  quod  sit  reproesentativa,  quamvis  fortasse 

ergo  si  Spiritus  sanctus  procedit  ex  vi  sute  ori-  nulli  actu  repra^sentet,  quia  vel  accipit  cogni- 

ginis  perfecte  similis,  procedit  etiam  ad  repra;-  tionem  ab  illo,  quse  repraisentat,  ut  de  Spiritu 

sentandum,  hac  reprasentatione  objectiva,  er-  sancto  dicere  ahquis  posset,  vel  nuUus  asse- 

go  erit  imago.  cpiitur  pcrfectionem  cjus,  quod  in  creaturis 

12.  Occurritur  ohjectioni. — Seddicunt,  non  ctiamrespectuimaginiscreata;accidcrepotest. 
omue,  quod  procedit  similc  ex  yi  processionis,  Addo^fortasse  verius  esse  etiam  Spiritum  sanc- 
reprajsentare  suum  principium,  nam  ignis  pro-  tum  objective  reprsesentare  suum  principium, 
cedit  simihs  ab  igne,  et  tamen  non  repraesentat  qiiia  sicut,  qui  videt  Fihum,  videt  et  Patrem, 
ihum,  neque  est  imago  ejus,  quia  non  est  si-  ita  qui  videt  Spiritum  sanctum,  videt  Spirato- 
mihor  iUi,  quam  ahis.  Vcrumtamen  non  est  de  rem,  et  ita  Pater,  et  Fihus  vident  se  non  tan- 
ratione  imaginis,  quod  sit  similior  suo  princi-  tum  in  se,  sed  etiam  in  Spiritu  sancto  non 
pio,  quam  ahis  :  nam  unus  homo  potest  esse  tanquam  in  termino  producto  per  cognitionem, 
seque  simihs,  vel  simihor  fratri  suo,  quam  pa-  quod  est  proprium  Verbi,  sed  tanquam  in  quo- 
tri,  et  tamen  est  imago  patris,  et  non  fratris.  dam  suo  correlativo,  et  in  objccto  omnino  si- 
Unde,  ut  imago  reproesentet  suum  principium  mih  in  natura,  et  in  tota  intellectuah  reproe- 
in  particulari,  non  sola  simihtudo,  sed  proces-  sentatione. 

sio  attendenda  est,  et  ex  hac  parte  ignis  pro-        14.  Defenditur  ratio.  — Ratio  igitur  discri- 

ductus  magis  reprsescntat  eum,  a  quo  produc-  minis  quoad  hoc  inter  Verbum,  et  Spiritum 

tus  est,  quam  ahos.  Et  praterea,  quamvis  de-  sauctum  ex  formahtate  processionis  sumenda 

mus,  rationem  imaginis  juxta  communem  u-  est,  ut  in  simih  dictum  est  capite  praecedenti, 

sum  non  attribui  rebus  homogeneis,  loquendo  et  ssepe  in  superioribus  tractando  de  propriis 

de  imagine  naturah  propter  iham   causam,  attributis    secunda;  personse  insinuatum  est. 

quod  ex  natura  rei  omnes  sunt  eeque  similes,  Est  ergo  ratio,  quia  Verbo  ex  vi,  et  modo  pro- 

nihilominus  in  rebus  viventibus,  et  perfectis,  cessionis  suse  communicatur  divina  natura, 

nihil  invenitur  procedens  perfecte  simile  suo  ut  intehectuahs  est,  atque  adeo  secundum  pro- 

principio  ex  vi  processionis,  quod  non  sit  ima-  priam  rationem  essentialem,  secundum  quam 

go  ejus.  Si  ergo  Spiritus  sanctus  ita  procedit,  attendi  debet  natiu^ahs  simihtudo  in  Deo  :  at 

cum  sit  vivens  perfectissimum,  erit  imago,  vel  vero  Spiritui  sancto  communicatur  essentia 

declarandum  est,  quid  iUi  desit.  divina  solum  sub  ratione  amoris,  quae  non  ita 

13.  Respondent  tandem,  Spiritum  sanctum  formahter,  ac  per  se  primo  constituit  essen- 
nuUi  'reprcesentare  Patrem,  et  Fihum,  non  e-  tiam  Dei,  propter  quod  non  procedit  simihs  in 
uim  ipsis,  quia  iUi  non  cognoscunt  se  iu  Spi-  natura  ex  vi,  et  formahtate  processionis  suse. 
ritu  sancto.  Eademque  ratio  est  de  ahis.  Sed  Quam  rationem  declaravi  late  capite  prsece- 
hoc  etiam  non  evacuat  difficuUatem,  nam  denti.  Nam  in  hoc  eadem  ratio  6st  de  natiu-ah 
imago  non  ideo  imago  est,  quia  actu  reprae-  imagine  inter  viventes,  quse  est  de  fihatione. 
sentat,  sed  potius  ideo  actu  reprsesentat ,  Et  ita  ex  ibi  dictis  objectiones  superius  factse 
quantum  est  ex  se,  quia  imago  est.  Quod  solutae  sunt. 

FINIS  UBRI  UNDEGIMI  DE  TIUNITATE. 


^      frs      (iiiH      nS      ^ 


(o"  ®  'c) 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  DUODECIMI 

DE  TRINITATB. 


Cap.  I.  Qiiid  sit  Missio.  Cap.  IV.   De  Missione  visibiii,  et  invi- 

Cap.  II.  Quce  personce  mittantur.  '  sibili. 

Cap.    III.     Quce    personce    mitlant  a-    Cap.  V.  De  Missiotie  invisibili. 
lias.  Cap.  VI.  De  Missionibus  visibilibus. 


LIBER  DUODEGIMUS. 


DE  MISSIONE  DIVINARUM 


PERSONARUM. 


oUOO  <MJfn 


Opera  Trinitatis  ad  extra  esse  indivisa. — Ex-  dunt  Concilium  Lateranense;,  in  capite  Firmi- 

plicuimus  liacteuus  preedicata  omnia  propria,  ter,  et  capite  Damnamus,  de  summa  Trinitate 

seu  notionalia,  quee  divinis  personis  secundum  et  Fide  Catliolica,  etsexta  Synodus,  actione  4, 

se  et  ad  intra,  atque  adco  ex  seternitate  con-  in  epistola  Agathonis  papiB,  et  in  synodica  sug- 

veniunt :  solum  superest  explicandum  prsedi-  gestione  centum  viginti  quinque  Episcoporum 

catum  notionale^  si  quod  est,  quod  de  illis  di-  ibidemrelata  et  confirmata  in  actione  17.  Item 

catur  ex  tempore,  et  cum  rclatione  ad  creatu-  Concilium  Toletanum  6  et  11,  in  principio.  Ex 

ras,  fundata  in  aliqua  mutatione  ad  extra  facta  quibus  sumptum  est  illud  Catholicum  dogma, 

in  ipsis  creaturis,  Nihil  enim  potest  de  Deo,  Opera  Trinitatis  ad  extra  sunt  indivisa.  Quod 

vel  divina  persona  ex  tempore  dici,  nisi  per  Iate[^expUcatDionysius,capitesecundo,  deDivi- 

denominationem  aliquam  extrinsecam  a  mu-  nis  nominibus,  ostendens,  heec  nomina,  cpiee  ab 

tatione  vcl  inceptione  creatiu-se,  ut  nuuc  sup-  operibus  sumuntiu',  communia  esse  et  quasi 

pono.  Sunt  autem  multa  proedicata,  quse  hoc  essentialia  ratione  fundamenti,  quod  in  perso- 

modo  dicuntur  de  divinis  personis  ex  tempore,  nis  habent,  quia  semper  est  unum  et  idem  in 

utcreare,  dominari,essecreatorem,  Dominum^  illis,  scihcet,  unus  intellectus^  una  voluntas  li- 

etsimilia;  tamen  hffic  non  sunt  notionalia,  nec  bera,  una  potentia.  Ut  late  etiam  tractat  Au- 

pertinent  ad  praesentem  tractatum,  quia  non  gustinus,  libro  sexto,  de  Trinitate  a  principio, 

conveniunt  personis  ratione  proprietatum,  sed  et  supra  libro  quarto  satis  multa  de  hac  veri- 

ratione  unius  naturoe,  et  ita  omnibus  insepa-  tate  ac  vera  unitate  diximus. 
rabiliter  conveniunt,  ut  de  creatione  attingit        Omissis  ergo  his  pradicatis  communibus  et 

divus  Thomas,  1  part. ,  quoest.  45,  art.  6.  Est-  quasiessentialibus^solamissioathcologisponi- 

que  cadcm  ratio  de  cajteris,  ut  explicare  tra-  tur  inter  prsedicata  notionalia,  licet  ex  tcmpore 


J 


CAP.  I.  QUID  SIT  MISSIO.  795 

de  divinis  pcrsoiiis  dicatur,  ct  liac  rationc  de  illa  3.  Du2)liciter  persona  denominatiir  missa. — 

disputarunt,  inrinchujusmateriai,  D.  Thomas,  Est   autcm   advcrtendum   sccundo,    divinam 

1  part. ,  quffist.  43,  Alcnsis,  1  part.,  a  q.  71  personam  dupliciter  denominari  missam,  pri- 

usque  74,  rcliqui  scholastici  cum  Magistro,  in  1 ,  mo  ratione  assumptaj  naturaj  per  communica- 

dist.  14  et  15,  MarsiUus,  quaist.  17  ct  18.  Duo  tionem   idiomatum,   secundo,  ut  divina   ipsa 

vero  sunt  hujus  disputationis  prascipua  capita,  persona  sccundum  se  mitti  etiam  dicatur.  Si- 

scilicet,  quid  sit  missio  et  quotuplcx :   unde  guificavit  hanc  distinctioncm,   Augustinus,  4 

constahit,  quomodo  divinis  pcrsonis  tamactive  dc  Trinit.,  capite  20,  dicens:  Non  tantum  di- 

quam  passivc  conveniat,  quomodo  ctiam  ahcui  citur  missus  Filius,  quia  Verhum  caro  factum 

pcrsonaj  proprie  couveniat  respectu  alterius.  est,sedetiamterhumestmissum,utcarofieret. 

Taudemque  de  variis  missionibus  pcrsonarum,  Significavit  etiam  Cyrilhis,  Hb.  4,  in  Joannem, 

quas  factas  esse  legimus,  et  pra?sertim  de  ah-  cap.  42,  dicens  :  Non  servilis  hwc  missio  est, 

quibus,  quai  principahores  sunt,  ahquid  dice-  quamvis  ita  dicipossit,  quia  formam  serviac- 

mus.  cepit,  sed  mittitur  etiam,  ut  Verhum  ex  mente, 

et  splendor  ex  sole,  in  quo  significat,  missionem 

GAPUT  I.  attributam  Christo  ut  homini,  et  per  commu- 

nicationem  idiomatum  Verbo,  posse  esse  pro- 

QUU)  srr  Missio  DrviNARUM  PERSONARUM.  priam,  et  cum  imperfectionibus,  quai  humani- 

tati  non  repugnant,  et  circa  iUam  tantum  ver- 

1.  Personas  milti  supponitur . — Supponimus  santur,  sic  enim  Christus,  et  Verbum  dicitur 
tanquam  certum,  divinas  personas  mitti,  ita  moveri  locahter,  ascendere,  et  descendere :  at 
enim  seepc  loquitur  Scriptura,  Joannis,  octavo :  vero  missionem  attributam  immcdiate  divinae 
Ego  et  qui  misit  me  Pater  ;  et  decimo  quinto  :  personse  non  posse  sumi  cum  hac  proprietate, 
Quem  ego  mittam  vohis  a  Patre  ,  et  aha  statim  sed  significare  egressum  unius  personae  ab  aha 
referam.  Est  crgo  in  divinis  pcrsonis  missio,  sccundum  aUquam  operationem,  seu  ahquem 
nam  abiha  denominatur  persona  missa.  Sicut  effectum,  seckisis  imperfcctionibus.  Sictribui- 
autem  distinguitur  origo  in  activam  et  passi-  tur  missio  Spiritui  sancto,  non  enim  potest 
vam,  ita  etiam  potest  missio  distingui ,  nam  tribui  ratione  assumptae  naturse  cum  iu  illo 
omni  passioni  cum  proportione  rcspondet  ac-  nulla  sit.  Sic  etiam  dicitur  Fihus  missus,  et 
tio ;  et  missum,  ac  mittens  correlativa  sunt.  factus  ex  muhere  ad  Galatas,  quarto.  Et  eodem 

2.  Missio  activa  et  passiva.  —  Ut  autem  ex-  modo  de  se  loquitur  Glu^istus,  Joaun.  5,  di- 
pUcemus,  quid  sit  missio  tam  activa,  quam  cens :  Ut  omnes  Jwnbrificent  Filium,  sicut  ko- 
passiva,  proprietas  hujus  vocis  declaranda  norificant  Patrem :  quinon  honorificat  Filium, 
est.  Nam  missio  in  hominibus  significat  mo-  non  honorificat  Patrem,  qui  misit  illum.  Ubi 
tionem,  aut  regressum  ahcujus  ab  ahquo,  in  exmissionecolligitsequahtatcm;  tantumabest, 
ordine  ad  ahquem  terminum,  vcl  locum,  aut  ut  imperfectioucm,  vel  infcrioritatem  indicct, 
effcctum ,  quse  motio  inter  homines  fit  pcr  ut  notavit  Hilarius,  9,  de  Trinit.,  satis  a  prin- 
imperium,  vel  consihum,  vel  per  impetum,  cipio. 

sicut  dicitur  mitti  lapis,  vel  sagitta.  Hgec  au-  4.  Quidsitmissio? — Opinio  prima. — Exhoc 

tem  missio  cum  hac  proprietate  sumpta  ha-  vero  intulcrunt  ahqui  (ut  refert  Magistcr,  in  1 , 

bet   admixtas  plures  imperfectiones,   scihcet  dist.  15)  missioncm  nihil  ahud  esse,  quam  ip- 

mutationem  rei  missse,  et  saepe  etiam  mitten-  sam  processioncm  unius  pcrsouoe  ab  aha,  ita 

tis,  ct  separationem  unius  ab  aho  secundum  ut  sicut  arbor  dicitur  mittere  flores,  sic  Pater 

locum.  Gertum  est  ergo  (ut  notarunt  Athana-  dicatur  mittere  Fihum,  generando  illum.  Sed 

sius,  oratione  in  iUud  :  Deus  de  Deo,  circa  fi-  hcet  hi  ahquid  verum  dixerint,  non  satis  rem 

nem,  et  Augustinus,  2,  hb.  de  Trinit.,  a  cap.  5,  exphcarunt,  quia  proccssio  est  seterna,  missio 

et  ahi  Patres  frcquenter)  non  attribui  perso-  temporahs,  juxta  iUud,  Postquam  vero  tempo- 

nis  divinis  missioncm  cum  hac  proprietate,  ut  ris,  misit  Detis  Filium  smmi,  ad  Galatas,  quar- 

ha^retici  intcUexisse  videntur,  ex  missione  col-  to,  et  iUud :    Vos  autem  haptizahimini  Spiritu 

ligentes  imperfcctioncm  ahquam  in  pcrsona  sancto  non  post  multo  hos  dies.  Ergo  necesse 

missa,  cujus  opposiium  in  superioribus  osten-  essc,  ut  missio  ahqiiid  addat  prseter  seternam 

sum  est,  et  ex  Scriptura,  et  Patribus   statim  processionem.  Undc  Augustinus,  dicto  hb.  4, 

constabit.  Tribuitur  ergo  missio  divinis  pcr-  de  Trinit.,  cap.  20,  inquit:  Non  eo  ipso  quod 

sonis  per  quamdam  metaphoram,  seclusis  im-  de  Patra  natus,  missus  dicitur  Filius,  sed  vel 

perfectionibus.  ea,  quod  apparuit  huic  mundo   Vcrhnm  caro 


796  UB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

factum,  vel  quod  ex  tempore  cujusque,  mente  natio  qua^dam  claritatis  Dei  sincera.  Expresse 

percipitur,  sicut  scriptum  est,  mitte  illam,  ut  id  docet  Gregorius,  homil.  26,  in  Evangelio, 

wec^m^i^,  ^^m^c?»;e/a^or^^,Sapientise,septimo.  Beda,  lib.  2,  homiliarum,  homil.  2,  Hilarius 

5.  Opinio  secunda  Magistri.  —  Propter  hoc  8,  de  Trinitate,  ait:  Spiritum  sanctum  mitti 
autem  Magister  in  primo,  distinctione  decima  a  Filio  nihil  esse  aliud,  quam  ab  illo  accipere. 
quinta,  in  contrarium  extremum  inchnat,  di-  Denique  CyriUus  supra,  et  hb.  12,  Thesauri, 
cens,  missionem  nihil  ahud  esse,  quam  opera-  cap.  5,  sic  ait,  Missum  se  Filius  a  Patre  dicit, 
tionem  ahcujus  temporahs  efFectus,  quia  mis-  non  mutatione  locorum,  sed  sicut  calorem  ab 
sio  temporahs  est,  et  ex  tempore  denominat  igne,  vel  splendorem  a  lumi^ie.  Ratio  etiam  est 
personam.  Hanc  sententiam  secutus  est  divus  clara  (quse  ex  eisdem  testimonium  cohigitur) 
Thomas,  ibi  quaistione  tertia,  articulo  primo,  quia  missio  includit  egressum  missi  a  mitten- 
cum  hac  hmitatione,  ut  missio  dicat  tempora-  te,  inter  divinas  autem  personas  non  est  egres- 
lem  actionem,  quatenus  est  a  persona  proce-  sio,  nisi  secundum  processionem,  ergo  necesse 
dente  ab  alia,  vel  eam,  ut  sic,  manifestat.  est^missionempersonseiUiusesseprocessionem. 
Idem  tenent  Bonaventura,  dicta  distinctione  7.  Secunda  pars  probata  rehnquitur  ex 
decima  quinta,  prima  parte,  quaestione  tertia  dictis  contra  priorem  opinionem  Magistri,  et 
et  quarta,  Scotus  et  Gabriel,  distinctione  de-  utraque  confirmatur  ex  duabus  conditionibus 
cima  quarta,  Marsilius,  primo,  qusestione  de-  missionis,  nam  debet  esse  notionahs,  alias  non 
cima  octava,  etfavet  Augustinus,  secundo,  de  distingueretur  ab  attributis  communibus:  et 
Trinit.,  dicens:  Hcec  operatio  visihiliter  ex-  cum  respectu  temporah  ad  extra,  ahas  non 
pressa,  et  oculis  oblata  mortalibus,missio  Spi-  distingueretur  a  notionibus  mere  internis,  et 
ritiis  sancti  dicta  est,  et  hbro  quarto,  capite  seternis,  ergo  ratione  prioris  conditionis  ne- 
vigesimo,  Sicut  natum  esse  est  Filio,  quod  a  cesse  est,  ut  includat  internam  processionem, 
Patre  sit.  Verumtamen  hsec  etiam  sententia,  ratione  vero  posterioris  conditionis  addat 
vel  in  rigore  falsa,  vel  diminuta  saltem  est,  temporalem  effectum.  Quod  egregie  decla- 
quia  nec  accommodat  metaphoram  missionis,  ratur  ex  verbis  Christi  Domini,  Joannis  16 : 
sic  enim  potius  effectus  productus  diceretur  Exlvi  a  Patre,  et  veni  in  mundum.  Nam  iUe 
missus,  quam  divina  persona,  neque  etiam  ex-  exitus  per  divinam  processionem  fuit,  ut  ex- 
phcat  egressum  missi  a  mittente,  quem  ver-  ponit  ibi  Augustinus,  tract.  102,  et  Hilarius 
bum  mittendi  importat,  Unde  fieret,  quam-  libro  9,  de  Trinitate.  Non  tamen  habuit  ra- 
cumque  personam  mitti,  et  mittere  se,  et  tionem  missionis,  donec  in  tempore  Fihus 
aliam  eo  ipso,  quod  talem  effectum  producit,  venit  in  mundum. 

quod  consequenter  concedit  Magisterde  Filio,        8.  Missio  cur  temporalis. — Et  ob  hanc  cau- 

et  Spiritu  sancto :  de  Patre  autem  non  audet  sam  (ut  Magistro  respondeamus)  non  repu- 

concedere,  quod  mittatur  propter  Augustini  gnat,  missionem  esse  temporalem,  quamvis 

auctoritatem,  nuUam  autem  rationem  reddit :  includat  processionem  eeternam,  nam  si  ex  re 

divus  Thomas  vero  ahquam  reddit,  quam  pos-  seterna,  et  temporali  ahquid  in  tempore  coa- 

tea  attingemus.  Alii  tandem  distinguunt  de  lescit,    compositum  iUud   temporale   est,    ad 

missione  propria,  et  impropria.  Sed  de  hac  hunc  autem  modum  se  habet  missio.    Quod 

distinctione  dicemus  infra,  nunc  de  propria  ita  etiam  exphcatur,  nam  hsec  missio  non  di- 

tantum  missione  tractamus.  cit  tantum  exitum  a  mittente,   sed  includit 

6.  Vera  resolutio.  —  Dicendum  est  ergo,  etiam  (ut  sic  dicam)  perventionem  ad  termi- 
Missionem  divince  personae,  esse  processionem  num,  seu  effectum :  quia  ergo  effectus  in  tem- 
ejus  cumhabitudine,  seuconnotatione  tempo-  pore  fit  missio  absolute  temporahs  est ,  ut 
rahs  effectus.  Hsec  est  divi  Thomae  sententia,  recte  D.  Thomas  et  ahi  docuerunt.  Unde  tan- 
articulo  primo,  secundo,  et  tertio,  sequitur  dem  inteUigitur,  missionem  duas  relationes 
Durandus,  in  primo,  distinctione  decima  quin-  importare  in  divinis,  miam  realem  missi  ad 
ta,  Cajetanus,  dicto  articulo  primo,  et  octavo,  mittentem,  quse  non  est  aha  a  proprietatc  per- 
Ferrariensis,  quarto,  contra  Gentes,  capite  vi-  sonsemissse.  Et  ideo  recte  dicunt  theologi,  nou 
gesimo  tertio.  Et  prior  pars  de  processione  esse  in  missione  aliam  processionem  prseter 
aeterna  sumitur  ex  Augustino,  tertio,  contra  ajternam,  Bonaveutura,  1,  dist.  14,  art.  2, 
Maximinum,  capite  14,  quatenus  dicit:  Missio  quffist.  2,  Durandus,  quajst.  2.  Aha  relatio  est 
non  est  iiuequalitas  substantiw,  sed  ordo  natu-  ad  crcaturam,  liac  est  rationis,  et  non  augct 
rce :  et  quarto  de  Trinitate,  capite  vigesimo.  proprietates,  ncc  processioncs:  tamen,  quia 
Filius  mittitur,  non  quia  minor,  sed  quia  ema-  temporahs  est,  missio  etiam  temporahs  est. 


CAP.  II.  QU^  PERSONyE  MITTANTUR.  797 

quis  donare  sc  ipsum,  si  sit  omnino  liber  ut 

CAPUT  II.  maxime  est  Patcr.  Hic  intclligimus,  ha;c  verba 

Teniendi,  dandi,  aut  donandi  in  dicta  signifi- 

QuiBus  rrviNis  personis  mitti  conveniat,  et  an  catione  nou  esse  notionalia,  sicut  vcrlmm  mit' 

PATER  mitti  POSsiT.  tendi ,  sed  magis  cssc  qnasi  essentialia,  vel 

potius  transcendentalia,  quia  et  communia 

1 .  Pater  non  mittitur.  —  Omnes  personce  ve-  sunt  omnibus  personis,  et  buic  Deo  secundum 
niunt. — Ex  dictis  in  praeccdenti  capite  facilem  se,  ut  a  relationibus  abstrahit^  possunt  conve- 
resolutioncm  habet  proposita  qusestio.  Nam  nirc.  Nam  Deus  se  donat  nobis  secundum  es- 
imprimis  certum  videtur  personam  improduc-  sentialia  et  personalia,  et  licet  inteUigercmus 
tam,  ut  Patrem,  mitti  non  posse,  ut  rccte  tradit  in  DEO  unam  personam  tantum,  illa  esset  suf- 
Augustinus  A,  de  Trin,,  cap.  20.  Probo,  quia  ficiens,  ut  ad  nos  veniret,  et  se  nobis  daret, 
missio  involvit  originem,  vel  illam  principali-  mitti  autem  non  posset. 

ter  dicit,  ergo  mitti  passive  involvit  passivam  3.  Objectio.  —  Objicies,  quia  Verbum  mittit 

originem,  ita  ut  mitti  sit :  Procedere  cum  re-  se  ipsum,  teste  Augustino,  2  lib.  de  Trinit., 

latione  ad  terminum ,  ad  quem  mitti  dicitur,  cap.  5,  quem  imitatur  Concilium  Toletanum 

ergo  persona,  quse  non  procedit,  non  potest  41,  in  Confessione  fidei,  imo  ita  loquitur  Hi- 

mitti.  Unde  Augustinus  2,  de  Trin.,  cap.  5,  ginius  papa,  Epist.  1.  decret,  ergo  et  Pater  po- 

adnotavit,  de  Patre  nunquam  in  Scripturis  le-  test  mittere  se  ipsum.  Patct  consequentia,  quia 

gi,  quod  mittatur.  Potest  quidcm  Pater  dici  si  Verbum  mittit  se,  ergo  missum  non  neces- 

venire,  juxta  iUud  Joan.   lA  :  Ad  eum  venie-  sario  dicit  relationem  realem  ad  mittentem : 

mus,  et  mansionem  apud  eum  faciemus,  utique  hoc  autem  admisso,  nihil  est,  cur  Pater  non 

Pater,  et  ergo,  prajcesserat  enim  :  Et  Pater  possit  se  ipsinn  mittere.  Respondco,  Higinium 

m,eus  diliget  eum.  Nam  verbum  venire  nou  di-  id  dixisse  solum  de  missione  Verbi  per  incar- 

cit  respectum  ad  alium,  a  quo  proveniat  ille  nationem,  de  hac  enim  ibi  loquebatur.  Uude 

adventus,  verbum  autem  mitti  dicit  hujusmodi  loquuntur  de  Cliristo  secundiim  diversas  na- 

respectum ,  ideo  personai  omnes  venire  dici  turas,  ita  ut  quatenus  homo  dicatur  missus  a 

possunt,  non  tamen  omnes  mitti,  ut  notavit  seipso,  utDeus  est.  Sicenimibidem  aitAugus- 

Athanasius  in  Epistola  ad  Serapionem  :  ubi  tinus,  Filium  ut  hominem  esse  minorcm,  non 

significat,  nunquam  unam  personam  vcnire  solum  Patre,  sed  etiam  se  ut  Deo.  Atque  hoc 

sine  aliis,  quia  veniunt  per  operationem  (ut  modo  est  vera  locutio  etiam  in  sensu  proprio, 

infra   dicemus)  et  opera  Trinitatis  ad  extra  cxistimo  enim  ad  relationem  realem  ex  parte 

sunt  indivisa ,  mitti  autem  unam  pcrsonam,  naturse  createe,  snfilcere  distinctionem  secun- 

licet  non  mittantur  omnes^  quia  nou  omnes  dum  naturam,  etiamsi  persona  eadem  sit,  ut 

procedunt.  alibi  dixi.  Ha2c  autem  missio  Chi-isti  ut  homi- 

2.  Omnes  donantur.  —  Deus  se  donat.  —  Et  nis  non  est  illa,  dc  qua  nunc  loquimur,  ut  su- 
eadem  ratio  est  de  Verbo  dandi,  vel  donandi,  pra  declaravi,  nec  potest  hac  ratioue  persona 
nam  in  aliqua  propria  significatione  potest  Patris  mittere  se,  cum  non  assumpserit  natu- 
Pater  dici  douari,  licet  non  possit  dici  mitti.  ram,  in  qua  mitti  possit  illo  modo. 

Quia  verbum  etiam  dandi,  vel  donandi  non  4.  Hanc  autem  fuisse  Higinii  mentem,  cla- 

dicit  necessario  respectura  realem  ad  eum,  qui  rum  cst,  quia  solum  intendit  ostendere,  Chris- 

donat,  ut  in  quarto  capite  prgecedcntis  libri  tum  venissc,  ut  vcrum  Dcum,  loquiturque  de 

adnotavi.  Nec  refert,  quod  iu  Scriptura  sacra  missione  rigorosa,  quae  fit  cum  aliqua  muta- 

nunquam  lcgamus  cxpresse ,  Patrem  donare,  tione,  et  sic  negat,  Christum  ut  Deum  fuisse 

aut  dare  se  ipsum,  satis  est  eiiim,  quod  in  si-  missum  ab  ahquo  etiam  a  Patre,  uthominem 

mili  habcatur  in  Scriptura ;  tum  quia  dicitur  vero  fuisse  missum  non  solum  a  Patre,  sed 

venire  et  manere  in  nobis ;  tum  etiam  quia  ctiam  a  se.  Augustino  vero  non  facile  accom- 

Deus  charitas  est,  quam  charitatcm  donat  no-  modatur  hic  scnsus  :  quia  inde  tantum  probat, 

bis  Patcr  sufiicit  etiam,  quod  urgeuti  ratione  Verbum  se  ipsum  misisse,  quia  fecit  simul  cum 

ex  sacris  htteris  coUigatur,  nam  ex  Scriptura  Patre  incariiationem,  per  quam  missum  est. 

habcmus,  divinam  personam  esse  donabilem,  Sic  autem  non  dicitur  Verbum  missum  ut  ho- 

seu  dabilem,  ergo  ex  hac  parte  repugnat  Pa-  mo,  sed  ut  est  tahs  persona  divina.  Unde  dici 

tri  dari.  Ncc  vero  rcpugnat  cx  parte  habitudi-  potcst,  esse  improprie  usum  Augustinum  ver- 

nis  ad  donantem,  quia  hffic  potest  esse  reflcxiva  bo  mittendi,  pro  eo,  quod  est  elficere  effcctum, 

(ut  italoquar)  sed  identitatis,  uude  potestali-  ratioue  cujus  Fihus  dicitur  missus.  Ait  eiiim 


798  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

ibidem  Aiigustinus,  eo  ipso  Filimi  fuisse  mis-  mea,  sed  ejus,  qui  misit  me,  quod  probabiliter 

sum,  quo  factus  est  caro,  juxta  illud  ad  Gala-  cum  Augustino,  et  aliis  intelligimus  dictum, 

tas  4,  Misit  Deus  Filiim  suum  factum  ex  mu-  propter  communicationem  doctrinse  per  essen- 

liere.  Quia  ergo  Filius  fecit  se  ipsum  carnem,  tiam,  quam  per  generationem  accipit  Filius. 

ideo  dicit  misisse  se.   Facilius  tamen  conclu-  Sicut  ergo  persona  procedens  dicitur  audire, 

deret,  dedisse  se,  aut  venisse  ad  humanitatem,  et  discere  per  seternam  processionem,  ita  po- 

neque  aliud  probatm-  ex  indivisibili,  seu  inse-  test  dici  mitti,  sed  illa  dicuntur  ex  ffiternitate, 

parabili  operabili  operatione  PatriS;,  et  Filii.  quianonconnotantactualemeffectumadextra. 


Sed  de  illo  usu  verbi  mittendi  plura  in  capite 
sequenti.  Hic  vero  addo,  etiam  secundum  il- 
lum  modum  non  extendi  verbum  mittendi  ad 
Patrem  cum  reflexione  supra  se,  ita  ut  dicatiu" 
mittere  se ;  neque  enim  apud  Augustinum,  vel 
alium  gravem  auctorem  talis  locutio  reperitur. 
Et  ratio  reddi  potest,  quia  quoties  Verbum  se 
donat,  mittitur  proprie  ab  aliquo,  scilicet  a 
Patre,  unde  efliciendo  donationem  sui  efficit 
saltem  id,  quod  est  niissio,  quasi  materialiter 
svunptum,  et  ideo  quodammodo  intelligi  po- 
test,  licet  satis  improprie,  quod  se  mittat :  Pa- 


sicut  Verbum  mittendi  denotat. 

6.  Objectio. — Dices.  Ut  unus  homo  mittat 
ahum,  non  satis  est  dare  virtutem  eundi,  sed 
necesse  est,  imprimere  illi  aliquo  modo  vohin- 
tatem  eundi,  seu  impellere  illum,  ut  eat. 
Alias  ubicumque  iret  Filius  inter  homines, 
diceretur  Pater  ejus  mittere  illum,  quia  dedit 
illi  virtutem  eundi,  quod  tamen  non  ita  est, 
sed  oportet,  ut  impellat  ilhim  ahquo  modo, 
dando  ilh  voluntatem  eundi  per  imperium,  vel 
consilium,  aut  preces,  etc.  Ergo  in  divinis, 
ut  persona  non  satis  est,  quod  producat,  quia 


ter  autem,  dum  venit,  aut  se  donat,  a  nuho  per  productionem  non  dat  alteri  voluntatem 

proprie  mittitur,   et  ideo  mdlo  modo   eflicit  eundi,  sed  solam  potestatem.   Nam  potestas 

missioncm,  nec  se  mittit,  etiam  improprie,  naturahs  est,  voluntas   autem   libera  :  unde 

5.  Dico  secundo.  Filius,  et  Spiritus  sanctus,  potestatem,  etvohmtatemquasiin  actu  primo, 

mitti  possunt.  Est  res  certa  ex  Scriptiu-a,  ut  seu  indifl"erenter  in  ordine  ad  externa  objecta, 

principio  capitis  prsecedentis  notavi,  et  addi  dat  persona  producens  personae  productae;  vo- 


potest  de  Fiho  ihud  ad  Galatas  proxime  cita- 
tum,  Misit  Deiis  Filium  suum,  et  de  Spiritu 
sancto  iUud  Joannis  14  :  Qioem  mittet  Pater 
in  nomine  meo.  Ratio  autem  est,  quia  in  utra- 
que  iUarum  personarum  potest  esse  vera  ha- 
bitudo  ad  mittentem  propter  relationem  ori- 
ginis.  Dices.  Quid  refert  proccssio  ad  intra  ad 
externum  cfl^ectum,  ut  propter  iUam  processio- 
nem  possit  dici  persoua  procedens  mitti,  quan- 


huitatem  autem  hberam  iUi  non  dat^  imo  il- 
lam  habet  a'que  primo  persona  procedens  cum 
persona  producente,  ergo  non  satis  est<,  quod 
persona  producat,  ut  mittere  dicatur.  Et  in 
hoc  est  differentia  inter  doctrinam,  et  missio- 
nem,  quod  scientia  naturahs  est,  et  ideo  per 
productionem  necessario  communicatur;  quod 
cst  verum  suo  modo  etiam  de  iUa  seientia, 
quoe  maxime  videtur  hbera,  ut  est  scientia  vi- 


do  talem  effectum  operatur,  vel  se  ipsam  do-  sionis,  quia  in  se  non  est  hbera,  sed  tantum 

nat?  Resijondeo,  per  processionem  accipere  ex  parte  objecti,  tamen  objecto  posito  in  esse 

personam  procedentem,  et  potestatem  operan-  scibUis,  statim  necessario  reprseseutatur  per 

di,  et  auctoritatem  se  constituendi  novo  modo  scientiam  naturalem,  et  ideo  secundum  iUam 

alicui,  quia  accipit  omnipotentiam,  ct  hberam  merito  dicitur  scire,  et  audire  persona  proce- 

voluntatcm  ab  eo  a  quo  procedit.  Mitti  autem  dens  a  producente.  At  terminus  missiouis  (ut 

niliil  aliud  est,  quam  ire  vel  venire  ad  aliquem  sic  dicam)  liber  omnino  est,  et  in  eo  est  om- 

locum  pcr  virtutem  alterius,  impressam  ali-  nino  sui  juris,  et  dominii  (ut  ita  loquar)  per- 

quo  modo  ci,  qui  mitti  dicitur,  ut  inter  homi-  sona  procedens,  et  ideo,  ut  dicatur  mitti  talis 

nes  imprimitur  per  imperium,  vel  consilium :  persona,  quando  hbere  venit_,  non  videtur  sa- 

rebus  autem  irrationalibus  per  aliquem  im-  tisquodaccipiatpotestatem  aproduceute,cum 

petum,  vel  contractum.  In  divinis  auteni  ha^c,  non  accipiat  liberam  voluntatis  suce  determi- 

quffi  imperfecta  sunt,  locum  uon  habent,  sed  nationem. 

per  naturalem  productiouem  communicatur,  7.  Responsio.  —  Respondeo  primo,  divinas 

et  quasi  iuiprimitur  Ula  virtus,  ct  ideo  tahs  personas  ita  inter  se  comparari  in  ordine  ad 

processio  per  Vcrbum  mitteudi  optime  impor-  decreta  libcra,  \\i  non  possit  uua  aliquid  veUc, 

tatur.  Sicut  Christus  dixit  de  Spiritu  sancto  :  quin  id  vclit  quffilibet  alia,  et  nihilominus  qua?- 

Non  loquetur  a  semetipso,  sed  quwcumque  au-  libet  earum  estliberrima  in  volendo,  quianon 

diet,  loquetur.  Ubi  processionem  ipsam  audi-  detcrminatur  ab  alia,  scd  omucs  sinnil  se  de- 

tionem.  Et  de  se  dixit :  Mea  doctrina  non  cst  tcrminant  per  unicam,  quam  communem  ha- 


CAP.  III.  Q\]JE  PERSON^E  MITTANT  ALIAS.  799 

bcnt,  voluntatem.  Undc  in  liis  dccrctis  libcris 

formalitcr,  ct  in  sc  spcctatis,  vcrum  sinc  dubio  CAPUT  III. 

est,  non  scrvari  ordincm  origiuis,  scd  omnes 

personas  simul,  quasi  uno  impetu  (ut  me  ex-         qujenam  rERSONA  possit  aliam  mittere. 
plicem)  sesc  libere  determinare  ad  hoc,  vel 

illud  objectum  ad  cxtra  sinc  ulla  sui  mutatione.         1 .  Resolutio.  —  Rcsolutio  est  facilis  ex  dic- 

Nihilominus  tamcn  proptcr  ordiucm  originis,  tis.  Dico  ergo  primum.  Omnis  pcrsona  produ- 

quem  iutcr  sc  babciit ,  intelligitur   pcrsona  cens  potest  ctiam  mittcre,  atquc  illa  sola,  et 

producens  primario  vellc,  quidquid  omnes  vo-  ita  Patcr  ct  Filius  possunt  mitterc,  Spiritus 

hmt,  non  sohim  quia  persona  procedcns  habet  sanctus  autcm  non  potest  mittere.  Probantur 

a  pro(hiccnte   ilhimmet  actum  quoad   totam  omnia  cx  illo  principio,  quod  missio  diviuse 

suam  reahtatem,   quo  hberc  vult,   scd  ctiam  personai  inchidit  proccssionem,  pcr  quam  per- 

quia  ex  vi  originis  iuteUigitur  pcrsona  proce-  soua  missa  accipit  virtutcm  et  auctoritatcm 

dens  accipcrc  ihum  actum  cum  taU  concordia  opcrandi,  seu  faciendi  id,  ad  quod  mittitur. 

ad  persouam  producentem,  ut  necessario  voh-  Unde  argumcntor  in  huncmodum.  Omnis  per- 

tura  sit,  quidquid  altcra  voluerit.  Undc  etiam  sona  divina  produccns  aham,  dat  illi  virtutem 

in  exhibenda  ipsa  libera  detcrminatione  (nos-  et  inclinationcm  cundi  aliquo  eo  modo,  quo 

tro  loquendi,  et  intclhgendi  more)  intehigitur  ire  potest,  scilicct,  pcr  opcrationem,  vel  aliam 

pcrsona  prior  origine  habere  quasi  primarias  uniouem  ad  aliquam  creatm'am,  ergo  potest 

partes   respcctu  alterius   origine   posterioris,  mittere  illam.  E  contrario  vero  pcrsona,  quse 

nam  iUa,  quse  non  est  ab  alia,  scmpcr  inteUi-  non  producit,  non  dat  hujusmodi  virtutcm, 

gitur  esse  quasi  fons  illius  determinationis,  vel  auctoritatcm  alicui  pcrsouee,  ergo  nuUam 

atque  hoc  satis  est,  ut  etiam  quoad  volunta-  potest  mittcre. 

tem  eundi  dicatur  mittere.  2.  Potest  vcro  liic  objici :  nam  sequitur  e- 

8.  Exemplum  optimum  est  in  productione  tiam  homines  posse  mittere  personas  divinas 

Spiritus  sancti,  quce  licet  sit  ajque  primo  et  im-  imprimendo  eis  (ut  ita  loquar)   affectum  ve- 

mediatc  a  Patre  ct  Filio,  nihilominus  Pater  niendi,  licet  facultatem  non  tribuant,  quod 

iutelligitur  esse  quasi  primarius  auctor  ejus,  in  non  scmper  necessarium  est,  ut  unus  alium 

quantum  non  solum  per  se,  sed  ctiam  pcr  Fi-  miltat,  sed  primum  sufficit,  ut  inter  homines 

lium  spirat,  et  ipse  Filius  a  Patre  habet  amo-  constat.  Sequela  probatur,  quia  pcr  operatio- 

rem  illum,  per  quem  spirat.  Et  ideo  ipsemet  ncm  saltem  potcst  vohmtatem  ejus  inclinare, 

Filius  Patri  attribuit,  quod  ipse  mittat  Spiritum  ut  veniat,  quin  potius  etiam  ipsum  Patrem 

sanctum  cum  ait,  CumvenerelParachUis,  queni  posset  hoc  modo  mittere,  Alio  item  modo  pos- 

ego  ndttam  vohls  a  Palre.\5m\caL.({CiOGXior\sLi?,Q  set  dici  de  ministro,  quod  mittat  Spiritum 

proprius  et  clarius,  quotics  Filius  ct  Spiritus  sanctum ,  cum  absolvit ,  vel  cum  confirmat_, 

sanetus  ad  nos  veniunt,  venire  ex  naturali  quia  dat  illum,  non  autem  dat,  nisi  quatenus 

propcnsione  bonitatis  suee,  et  ex  prudentissimo  exhibendo  talem  actum,  movet  Spiritum  sanc- 

consilio  sapicntiai  sua;,  quod  totum  Iiabcut  a  tum,  ut  veniat.  Quamvis  enim  voluntas  Spi- 

Patrc,  et  Spiritus  sanctus  habet  ctiam  a  Filio,  ritus  sancti  non  possit  liabere  propriam  cau- 

atque  hoc  satis  est,  ut  dicatur  persona  proce-  sam,  talem  potest  liabere  rationcm,  quateuus 

dens  habere  a  produccute  voluntatcm  liberam  cx  praivisione  alicujus  effectus,  vel  actus  de- 

veniendi,  etiamsi  non  habcat  ab  iUa  decretum  tcrminatur  ad  aliquid  volcndum,  vel  facien- 

liberum  quoad  ipsam  formalcm  determinatio-  dum.  Et  quia  ex  promissione  Ghristi  est  infal- 

nem,  quia  satis  est,  quod  habcat  propensioncm  libilc,  ut  excrccntc  sacerdote  talcm  actum,  de- 

ad  iUudperacceptam  bonitatemetsapientiam.  tur  Spiritus  sanctus  juxta  iUud  Act.  8:  C^m 

Nam  inter  homines,  cum  unus  alium  mittit,  videret  auteni  Simon,   qiiia  per  impositionem 

non  imprimit  iUi  immcdiate  voluntatem  eun-  manus  Apostolis  daretur  Spiritus  sanctus.  Si 

di,  aut  physicam  determinationem  voluntatis  ergo  per  actionem  hominis  datur  Spiritus  sanc- 

suse  ad  iUum  actum,  sed  satis  est,  quod  tribuit  tus,  crgo  talis  homo  dat  Spiritum  sanctum, 

moralem  impulsum  per  imperium  vcl  consi-  item  Episcopus,  cum  alium  sacris  ordinibus 

lium.  initiat,  dicit  in  pcrsona  Christi.  Accipite  Spi- 

ritum  sanctum,  verba  autem  sacramcntalia  ef- 
ficiunt,  quod  significant :  crgo  homo  dat  Spi- 
ritum  sanctum,  ergo  mittit  illum,  quia  facit 
illum  venire  ad  liomines,  et  hoc  est  mittere. 


800  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

unde  etiam  concludi  potest,  qiiod  homo  mittat  instrumentum  ad  gratiam  efficiendam.  Unde 

Trinitatem.  licet  ad  prsesentiam  Sacramenti  quasi  movea- 

3.  Hoc  argumentum  tetigit  D.  Thomas ,  1  tur  Deus  ad  veniendum  in  hommem ,  non 

p.,  q.  A3,  art.  8_,  argumento  tertio,  et  respon-  propterea  Mini.ster  Sacramenti  mittit  Deum 

det,  homines  non  mittere,  vel  dare  Spiritum  in  animam^  sed  in  vi  promissionis  suae  ipse 

sanctum  :  quia  nec  sunt  principium  personse  Deus  venit.  Sicut  qui  praesentat  ahcui  Chiro- 

Spiritus  sancti ,  nec  effectus  gratise  possunt  graphum^  quo  promisit  ahquo  ire,  non  prop- 

causare.  Sed  contra  hanc  secundam  partem  tereamittitihum.  Denique  etiam  verbiun  mzY- 

facit,  quod  sacerdos  vere  absolvit^,  et  remittit  tendi  importat  quamdam  auctoritatem  in  per- 

peccata,  et  confert  gratiam ,  ut  diximus ,  3  sonam  missam ,    quam  minister  Sacramenti 

p.,  q.  Q^,  art.  l,  causat  ergo  illam.  Item  aUi  non  habet.  Inde  potius  ipse  mittitur  a  Spiritu 

homines,  et  si  gratiam  proprie  causare  non  sancto^  ut  suum  adventum  disponat  aho  medio 

possint,  possunt  eam  impetrare,  etconsequen-  ab  ipso  preeparato. 

ter  movere,  et  inducere  Deum,  ut  gratiam  5.  Secunda  condusio.  —  Secundo  dicendum 

conferat  quod  est  ahquo  modo  illam  causare  est,  non  quamhbet  personam  producentem 

juxta  doctrinam  ejusdem  D.  Thomse  2,  q.  83^  posse  mittere  quamhbet,  sed  solum  eam^  quam 

art.  1.  Eo  igitur  modo,  quo  potest  homo  esse  producit,  quia  respectu  alterius  non  habetcam 

causa  gratise,  poterit  etiam  mittere  divinam  auctoritatem  vel  habitudinem^  quam  verbum 

personam.  Nam  consulens  ahcui,  ut  eat,  mit-  mittendi  importat^,  unde  fit,  Patrem  posse  mit- 

tit  iUum,  cur  non  etiam  rogans?  Dicendum  tere  duas  personas,  Filium  unam,  Spiritum 

vero  est ,  D.  Thomas  loqui  de  causa  propria ,  sanctum  nuUam :  atque  ita  in  sacra  Scriptura 

et  principali,  nam,  ut  aliquis  dicatur  dare  de  Patre  et  Filio  utrumque  legitur  respective, 

Spiritum  sanctum,  oportet^  ut  illo  modo  sit  de  Spiritu  sancto  non  legitur,  quod  aUquam 

causa  gratise.  Quia  dare  importat  quamdam  personam  mittat.  Ha3C  omnia  constant  ex  hac- 

auctoritatem  in  dante  circa  rem,  quam  datur,  tenus  dictis :  estque  doctrina  Atlianasii^  epistola 

ut  sit  sua  ahquo  modo,  vel  per  identitatem,  ad  Serapionem,  circa  fmem :  et  eamdem  sup- 

vel  per  originem,  nemo  autem  potest  hanc  ponunt  omnes,  qui  probant^  Spiritum  sanctum 

habitudinem  habere  ad  Spiritum  sanctum  ,  procedere  a  Filio  ex  eo,  quod  ab  iUo  mittitm, 

nisi,  qui  etiam  sit  causa  simpliciter^  ac  prin-  quos  supra  retuU.  Adde,  non  solum  non  posse 

cipaUs  gratise.  Homo  autem  non  potest  Uoc  unam  personam  mittere  iUam^  quam  non  pro- 

modo  esse  causa  gratise^  ut  constat.  Et  ideo,  ducit^  verum  etiam  nec  dare  iUam;  quod  ex 

licet  deprecative ,  vel  ministeriaUter  ad  iUam  sententia  Patrum  Graecorum  notavit  D.  TUo- 

cooperetur  aliquo  modo ,  non  propterea  dici  mas^  opusc.  \,  contra  errores  Graecorum.  Et 

potest  mittcre  divinam  personam.  Imo  neque  ratio  est^  quia  verbum  dandi  requirit^  ut  per- 

inter  homines  omnis ,  qui  rogat  aUerum ,  ut  sona^  quse  datiu",  sit  aliquo  modo  dantis^  quod 

eat  aUquo,  dici  potest  iUum  mittere^  sed,  qui  inpersona  divinaesse  nou  potest,  nisi  velper 

rogat  cum  aUqua  auctoritate ,  cujus  preces  identitatem  cum  dat  se,  vel  pcr  originem  cum 

Ecquivalent  jussioni,  ut  sunt  preces  parentis^  dat  aUam. 

aut  principis.  At  qui  orat,  ut  inferior^  et  cum  6.  Objectio. — Prima  expositio  refeUittir. — 

submissione,  ut  Uomo  orat  ad  Deum,  cum  pe-  G-ermana  expositio.  —  Hic  vero  objici  possct, 

tit^  ut  ad  se,  vel  aUum  veniat^  Ucet  id  obti-  quia  FiUus  dicitur  mittere  se.  Sed  hoc  expedi- 

neat,  non  propterea  potest  dici  mittere  Deum^  tum  jam  est  in  capite  superiori.  Aliter  ergo 

quin  potius  Deus  prius  ilU  immisit  spiritum  objicitur  ex  loco  Isaiee  48  :  £^t  timc  Dominus 

precum,  ut  illo  medio  adventum  suum  ad  ip-  misit  me  et  spiritus  ejus.  Fuit  quidem  Hebraio- 

sum  disponeret.  rum  expositio,  iUud  pronomen  me  intelUgen- 

4'.  Minister  Sacramenti  solum  se  liahet  ut  dum  esse  de  ipsomet  propUeta  Isaia,  qui  de  se 

applicans  instrumentim.  —  Et  simiU  ratione  ipso  ibi  loquebatur  et  dicebat^  se  esse  missum 

Minister  Sacramenti  nuUo   modo  dici  potest  a  Deo^  et  spiritu  ejus  ad  propUetandum,  et  lo- 

mittcre  Spiritum  sauctum,  non  solum  quia  il-  quendum,  quam  expositionem  aliqui  Catholici 

lum  non  dat^  scd  ctiam  quia  solum  se  habct  sequuntur.  Fuit  etiam  expositio  Cyrilli,  vcrba 

ut  applicans  instrumentum,  quo  DEUS  efllcit  illa  dc  Kege  Cyro  esse  intelUgenda.  Nihilomi- 

per  gratiam^  pcr  quam  vciiit  in  animam.  Nam  nus  tamcn  communis  expositio  Patrum  est, 

in  effectione  gratii,e  nuUam  aliani  actioncm  sermoneni  ibi  csse  de  Cluisto^  ipsumque  csse, 

habet  Minister  Sacramenti ,  nisi  cffectionem  qui  pcr  os  propUetai  dicit :  Dominus  misit  me 

ipsius  Sacramcnti^  quod  est  proximum  Dei  et  spiritus  ejtis.  Ita  Hieronymus,  ibi  et  Ambro 


CAP.  III.  QVJE  PERSON.^  MITTANT  ALIAS.  801 

sius,  lib.  2,  de  Spiritusancto,  cap.  i,  Chrysos-  Thomas)  tota  Trinitas  mittit  personam  mis- 

tomus,  homil.  de  sancto  et  adorando  Spiritu,  sam.  Quae  doctrina  colhgi  potest  ex  Augusti- 

Augustinus  2,  de  Trin.,  c.  5  ct  15,  Eusebius,  no,  dicto  cap.  5,  secundi  hbri  de  Trin.,  qua- 

1.  SjdeDemonstrat.,  c.  6,  Anastasius  Synaita,  tcnus  de  Fiho  ait,  eo  esse  missum,  quo  fachis 

libro  de  rectis  Fidei  dogmatibus.  Ac  tandem  est  ex  mitUere,  ct  indc  infert,  proinde  milti  a 

ita  etiam  exposuit  Concihum  Toletauum  11,  Patre  sine  Spiritu  sancto  non  potuit.  Et  in- 

in  Confessione  fidei.  Ergo  juxta  hanc  exposi-  ferius  adjungit,  etiam  a  se  ipso  missum  esse 

tionem  invenitur  jam  in  Scriptura,  Spiritum  Filium,  quia  ille  conceptus,  et  parttis  operatio 

sanctum  etiam  mittcre.  Trinitatis  est^  Ergo  missionem  vocat  produc- 

7.  Expositioauctoris. — Rospondco,  admissa  tioucm  efTcctus  secundum  quem  attcnditiu* 
illa  cxpositione,  Christum  Dominum  ibi  iutro-  missio.  Unde  in  fine  capitis  apcrte  subjungit 
duci  loquentem  ut  hominem,  et  sic  merito  de  missioue  Spiritus  sancti.  Htcc  operatio  vi- 
dicere  se  esse  missum  a  Spiritu  sancto,  cjuia  sibilitcr  expressa,  et  oculis  oblata  mortalibus, 
Spiritus  sanctus  illum  sanctificavit,  et  unxit  missio  Spiritus  sancti  dicta  est. 

oleo  divinitatis,  quando  in  Virginem  super-  9.  Rejicitur  expUcatio  Verbi  mittendi  signi- 

venit,  et  ill^id,  quod  ex  ea  natum  est  sanctum  ficationis.  —  \n  hac  D.  Thomai  distinctionc,  et 

(Luc  1)  de  purissimis  cjus  sanguinibus  forma-  doctriua  nihilest,  quod  de  re  ipsa  dubitemus. 

vit,  et  ad  redimcndos,  et  ihuminandos  homi-  Scd  quod  attinet  ad  significationes  vcrbi  mit- 

nes  misit,  juxta  iUud  Isaia3  6l:  Spiritus  Bo-  ^e^^/i,  non  video  suflicientem  causam  ihas  mul- 

oninisuperme,  eo  quodunxerit  me,adevangeU-  tiphcandi,  nam  revera  non  potest  prsescindi 

zandum  pauperibus  misit  me.  Sicut  ergo  Ver-  ab  habitudine  ad  personam  mittentem.  Et  aho- 

bum  ut  homo  a  Spiritu  saucto  procedit,  quia  qui  per  iUam  distinctiouem  muUum  enervan- 

de  Spiritu  sancto   cst,  juxta  iUud  Mattli.  1 :  tur  iUa  testimonia,  in  quibus  dicitur  Filius 

Q7iod  in  ea  natum  est,  de  Spiritu  sancto  est,  mittere  Spiritum  sanctum,  quatenus  ex  eis 

ita  etiam  ab  eo  missum  est.  Ula  tamen  missio  probant  Patres  processionem  Spiritus  sancti  a 

non  est,  de  qua  nunc  loquimur,  ut  ssepe  dixi,  FiUo,  uam  per  iUam  distinctionem  ehidi  pos- 

quia  iUa  non  cadit  iu  divinam  personam,  ut  sent.  Quamobrem  censeo  distinctionem  iUam 

divina  est,  cum  uon  fiat  sine  mutatione  ahqua  non  esse  in  usu  Scripturee  admittendam,  vel 

ejus,  qni  mittitur :  nos  autem  loquimur  de  quia  semper  verbum  mittendi  involvit  distinc- 

missione  divinse  personae,  ut  divina  est.  Et  sic  tionem,  et  ahquam  processionem  realem  missi 

nunquam  legitur  in  Scriptura,  quod  Spiritus  a  mittente,  vel  quia  aha  significatio  impropria 

sanctus  ahquam  personam  mittat.  Unde  Hie-  est,  et  Scriptura  cum  proprietate  est   inteUi- 

ronymus  in  Isaiam  48,  ita  exponit  priorem  genda,  ubi  aUud  nou  constat.  hi  Augustiuo 

locum :  Egojuxta  fragiUtatem  carnis  assunip-  autem  faciUus  posset  admitti,  tamen  etiam  non 

t(B  dico,  quod  Dominus  Deus  miserit  me,  etspi-  censeo  necessarium.  Quia  imprimis  nunquam 

ritus  ejus.  apud  ilUim  legi,  quod  Spiritus  sancfiis  se  ip- 

8.  D.  Thomas  exponit  Augustinum.  —  At  summittat :  dicit  quidem  15,  de  Trin.,  c.  19, 
vero  hcet  ha>c  pro  Scripturffi  testimonio  satis-  quod  Spiritus  sanctus  se  ipsum  dat,  aut  do- 
faciant,  niliilominus  D.  Thomas,  dicta  q.  43,  nat.  Sed  hoc  longe  diversum  est,  ut  de  Patre 
art.  8,  ahter  inteUexit  Augustinum,  cpiod  (sci-  supra  diximus.  Uude  cum  Augustinus  ait , 
Ucct)  docuerit,  Verbum  ut  Verbum  missum  operationem  visibilem  esse  missionem,  non 
esse  a  Spiritu  sancto :  imo  etiam  tribuit  Au-  addit  exchisivam,  cjuod  sit  sola  iUa,  sed  ita 
gustiuo,  quod  dixerit  :  Ips7m  etiam  Spiritum  loquitur,  quia  per  Ulam  operationem  comple- 
sanctum  mitti  a  se,  et  aFiUo.  hi  cjuo  Spiritu  tur  missio. 

sancto  non  possumus  distinguere  locutioncm  10.  AUoqui  vero  sa?pe  docet  Augustinus, 

illam  secundum  diversas  naturas,  quia  iUas  eisdem  locis,  processionem  involvi  in  missione, 

non  habet.  Et  propterea  D.  Thomas  in  Augus-  ut  supra  retuh.  Unde  4,  de  Trinitate,  cap.  20, 

tini  gratiam  distinguit  Verbum  miitendi.  Quia  ait,  eatenus  Fihum  mitti  a  Patre  :  Quatemcs 

iuterdum   denotat    persouam    mittentem   ut  FiUus  a  Patre  est,  et  non  Pater  a  Filio.  Idem- 

principium  personce  missjE,  et  sic  verum  est  que  docet  de  Spiritu  sancto  respectu  Patris  et 

nullam  personam  mittere  aliam,  ut  divinam,  Filii.  Unde,  quod  ait,  Filium  mitti  ab  Spiritu 

nisi ,  quaj  producit  illam  :  aliquando  autem  sancto,  optime  de  Clu-isto  homine,  et  secuudum 

verbum  mittendi,  solum  significat  personam  humauitatem  inteUigitur.  Ait  enim  in  princi- 

mitteutem  ut  principium  iUius  effectus,  secun-  pio  ejusdem  cap.  20,  ciuarti  lib.    de  Triuit., 

dum  quem  fit  missio,  et  hoc  modo  (ait  divus  Patrcm  mittere  Filium  :  Kon  quiu  iUe  major 

h  51 


802  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

est,  Mc  minor,  sed  quia  ille  Pater,  Mc  Filius,  citiir  essc  in  rebus  tribus  modis  :  Per  essen- 

ille  a  quo  est,  qui  mittitur  .-  ille  qiii  est  ab  eo,  tiam,  prc&sentiam  et  potentiam  :  non  dicitur 

qui  mittit.  Et  subdit  statim,  secundum  hocjam  autem  persona  mitti,  nisi  quando  incipit  esse 

potest  intelligi,  non  ideo  tantum  dici  missus  novoquodammodo,qui  solum  estper  gratiam. 

Filius  :  quia  Verbum  caro  factum  est,  sed  ideo  3.  Quod  ita  explicari  potest,  nam  per  pri- 

missus,ut  Verhm  caro  fieret.  Et  per  prcesen-  mam  rerum  creationem  non  dicuntur  perso- 

tiam  corporalem  illa,  quce  scripta  sunt,  opera-  nse  proprie  mitti,  quamvis  incipiant  esse  in 

retur,  id  est,  ut  non  tantum  homo  missus  intel-  rebus,  quse  antea  non  erant,  quia  missio  pro- 

ligatur,  quod  Verlum-  caro  factum  est,  sed  esse  prie  dicitur  in  ordine  ad  rem  praeexistentem. 

Verbum  missum,  ut  homo  fieret,  etc.  In  quibus  Et  consequenter  non  dicuntur  etiam  mitti  per 

verbis  expendo,  in  missione  Verbi,  ut  Verbum  conservationem,  vel  gubernationem  pertinen- 

est,  importari  secundum  Augustinum  proces-  tem  ad  ordinem  naturae,  quia  haec  sunt  veluti 

sionem  seternam  a  Patre,  et  ita  non  posse  debita  ex  vi  prioris  actionis,  et  ideo  ratione 

missiouem  Verbi  alteri,  quam  Patri  attribui,  illarum  non  censetur  Deus  existere  novo  modo 

solamque  missionem  Verbi,  ut  hominis,  attri-  in  rebus.  lUud  ergo  primum  membrum  a  Du- 

bui,  aliis  personis^  non  quia  per  verbum  mit-  rando  positum  rejiciendum  est.  Alia  vero  duo 

tendi  non  importetur  habitudo  ad  principium  sub  una  missione  per  gratiam  sanctificantem 

personee  missae,  sed  quia  Christus,  ut  homo  a  D.  Thomacomprehenduntur,  nec  immerito, 

non  a  solo  Patre,  sed  etiam  ab  aliis  personis  quia  gloria  est  gratia  consummata.  Quomodo 

producitur,  et  causatur.  Nec  ex  hb.  2,  de  Tri-  autem  sub  hac  generaU  ratione  aUae  particu- 

nit.,  cap.  5,  aUud  colUgi  potest.  lares  missiones  comprehendantur,  ex  dicendis 

constabit,  ubi  etiam  explicabitur  aUud  mem- 
brum,  quod  ibi  addi  posset  de  missione  per 
gratiam  unionis. 

^.  Alia  divisio.  —  Tertio  ergo,  ac  principa- 
Uter  dividitur  missio  ex  parte  modi  in  invisi- 
bilem,  et  visibilem,  invisibiUs  dicitur,  quse  in- 
terno  et  spirituali  modo  sit  :  visibilis  autem 

\ .  Triplici  modo  dicitur  missio  divina.  —  quando  ad  sensibilem  terminum  fit,  vel  per 

Tribus  modis  potest  dici  hsec  divina  missio ;  aUquod  sensibile  signum  manifestatur  utrum- 

primo  ex  parte  personse  missee,  et  consequen-  que  autem  missionis  modum  ex  Scriptura  col- 

ter  etiam  mittentis,  et  sic  qusedam  est  missio  Ugimus.    Nam  de  invisibiU  recte  inteUigitur 

FiUi,  aUa  Spiritus  saucti,  illa  est  a  solo  Patre,  iUud  ad  Rom.  5  :  Charitas  Dei  diffusa  est  in 

heec  a  Patre  et  FiUo,  quse  satis  patent  ex  dic-  cordibus  nostris,  per  Spiritum  sanctum,  qui 

tis.  Quomodo  autem  vel  distinguantur,  vel  con-  datus  est  nobis.  Nam  cum  Spiritus  sanctus  da- 

jungantuf  Uce  missiones,  ex  dicendis  patebit.  tm%  etiam  mittitur  :  sicut  autem  infusio  cha- 

2.  Missio  dividitur.  —  Secundo  dividi  po-  ritatis  invisibiUs  est,  ita  etiam   missio,  quse 

test  missio  ex  parte  efFectus,  seu  termini,  ad  cum  Ula  fit.  De  visibUi  autem  missione  est  il- 

quem  tendit,  et  sic  posset  accipi  divisio,  quam  Uid  ad  Galatas  4-  :  Misit  Deus  Filium  suum 

insinuat  Durandus  in  \,  d.  14,  q.  3,  ubi  ait,  factumex  muUere,  et  simiUa. 

missionem  aliquando  fieri  secundum  dona  na-  5.  Duplex  dubium  occurrit.  —  Ad  expUcan- 

turse :  aUquando  per  dona  gratiee,   interdum  dam  autem  utriusque  missionis  rationem  duo 

per  dona  giorise,  et  primam  dicit  esse  imper-  dubia  prius  discutienda  sunt.  Primum  est,  an 

fectam,  secundam  perfectam,  tertiam  perfec-  Usec  duo  membra  sint  ita  inter  se  condistiuc- 

tissimam.  Verumtamen  D.  Thomas,  Alensis,  ta,  ut  neutrum  aUud  in  se  incUidat,  vel  po- 

et  cseteri  scUolastici  cum  Magistro  non  admit-  tius  distinguantur  tanquam  includens  et  in- 

tunt,  missionem  fieri  sccundum  dona  natura-  clusum.  Quidam  enim  existimant,   distingui 

lia,  quia  Scriptura  nunquam  ita  loquitur,  scd  hoc  posteriori  modo  ;  quia  invisibilis   missio 

soUim  dicit,  personam  divinam  mitti  in  ordiue  cst  iUa,  qure  fit  per  effectus  invisibiles  ct  cxtc- 

ad  aliquem  elfectum  supcrantem  naturai  ordi-  rius  nuUo  modo  apparct,  ut  quando  impletur 

nem  et  pcrtinentcm  ad  ordincm  gratia3,  in  his  iUud  :  Qui  diligit  mc,  mandata  mea  servabit  et 

autem  divinis  rebus  servare  debemus  phrasim  ad  eum  veniemus :  nam  iUe  adventus  invisibi- 

Scripturai.  Hatio  etiam  rcddi  potcst  exD.  Tho-  hter  omnino  fit,  nunquam  autem  veuiunt  pcr- 

ma,  dicta  q.  43,  art.  3,  ct  cadem  1  p.,  q.  8,  sonoi  omncs,  quin  procedcntes  mittautur.  Vi- 

art.  3.  Quia  pcr  dona  naturoe  Deustautum  di-  sibiUs  autem  missio  fit,  quando  interna  et  iu- 


CAPUT  IV 

AN  QU^DAM  MISSIO  DIYIN^  PERSON^  SIT  INVISIBILIS, 
ET  ALIA  VISIBILIS,  ET  DE  UTRIUSQUE  RATIONE  ET 
MODO. 


CAP.  IV.  DE  MISSIONE  VISmiLI  ET  INVISIBILI.                                         803 

visibilis  missio  ita  fit,  ut  per  aliqiia  cxtcriora  ita  loquar )  scd  cst  unitiva  et  sanctificativa  pcr 

signa  dcmonstretur,  sicut  ad  Apostolos  facta  actionem  valdc  internam,  spiritualem  et  di- 

est  in  die  Pentccostcs.  Ratio  rcddi  potcst,  quia  viiiam.  Quia  vero  terminatur  ad   pcrsouam 

visibilis  missio  fit  ad  dcmonstrandam  invisi-  compositam  visibilem  ratione  assumptaj  na- 

bilcm,  ut  bominibus  iunotescat  :  crgo  visil)ibs  tura;,  bcet  vcrbum  ad  eam  missum  sit  invisi- 

missio  inchidit  invisibilcm  ct  quasi  componi-  bilc,  ideo  illa  missio  visil)ilis  cst.  Unde  per 

tur  ex  invisibili  effcctu,  et  signo  visibili,  sicut  illam  non  tantum  anima,  scd  etiam  caro  illa 

liomo  cx  anima  et  corporc.  visibilis  sanctificata  est,  licet  sanctificatio  fue- 

6.  Resolutio.  —  Effugium.  —  Rejicitur.  —  rit  invisibilis. 

Dicendum  vero  cst,  lias  duas  missioncs  esse  8.  Refcllitur.  —  Alio  tandcm  modo  potcst 

condistinctas  et  pcr  sc  loquendo  necessarium  cogitari,  quod  ibi  fuerit  conjuncta  missio  invi- 

non  esse,  ut  simul  invisibilis  missio  fiat,  quo-  sibilis  cum  visibili,   quatcnus    tota  Trinitas 

ties  fit  vii5ibilis.  Probatur  inductione  prius  in  unioncm  illam  operata  est.  Nam  licet  solaper- 

praecipua  missione  visibili  Verbi  divini,  deinde  sona  Verbi  illam  terminaverit,  et  ideo  solum 

in  missionibus  Spiritus  sancti.  Primum  igitur  Verbum  caro  factum  sit  :  tamen  omnes  per- 

in  Filii  Dei  Incarnationc  visibilis  ejus  missio  sonoe  illam  effcccrunt,  et  ea  ratione  peculiari 

factacstsine  ullainvisibili.  Respondent  aliqui,  modo  esse  caeperunt  in  illa  liumauitate.  Quia 

tunc  in  eodem  momento  factam  esse  invisibi-  Deus  peculiari  modo  est,  ubi  pcculiariter  ope- 

lem  missionem  ad  Virginem,  per  insignia  Spi-  ratur.  Unde  ad  Beatam  Virgiuem  dictum  est  : 

ritus  sancti  dona.  At  lioc  extrineecum  est  ad  Spiritus  sanctus  superveniet  in  te,  etc.  Recte 

illam  missionem,  nam  illa  missio  invisibilis  ergo  dicitur  missus  ad  humanitatem  Verbo 

ad  Virginem,  nec  fuit  significata  pcr  visibi-  unieudam,  quae  missio  invisibilis  dici  potest. 

lem  Verbi  missionem,  nec  fuit  terminus  illius.  Et  cum  Spiritu  sancto  venit  Pater,  licet  non 

Facilius  dici  posset,  in  illa  missione  visibili  di-  missus,  venit  etiam  Filius  a  Patre  missus,  non 

vini  Verbi  missum  esse  invisibiliter  Spiritum  solum  ut  terminus,  sed  etiam  ut  effector  illius 

sanctum  ad  animam  Cliristi  per  gratiam  sanc-  unionis.  Sed  hoc  etiam  solum  declarat,  invc- 

tificantem.  Sed  haic  raissio  invisibilis  non  ma-  niri  ibi  duplicem  rationem  missionis,  scilicet, 

nifestatur  per  se  per  illam  visibilem,  neque  terminationem  et  efficientiam,  unam  propriam 

includitiu*  in  illa,  tanquam  per  se  et  intrin-  Filii,  ratione  cujus  singulariter,  ac  proprie  di- 

sece  componens  illam.  Et  licet  ad  illam  con-  citur  missus,  ut  in  ea  humanitate  subsistit  : 

sequatur  aliquo  modo,  inde  non  fit,  non  esse  aliamcommunemper  singularemefficientiam, 

coudistinctas  modo  declarato.  ratioue   cujus  vere   dici  potcst  tota  Triuitas 

7.  Alius  modus  respondendi.  —  Alitcr  vero  pcculiari modo  esse  in  illa  humanitate  ut  omit- 
dici  posset,  ipsam  Verbi  conjuuctionem  ad  tam  etiam  per  quamdam  concomitautiam  ibi 
humauitatem  intrinscce  esse  invisibilem  mis-  adesse,  licet  illi  non  uniatur  personalitcr,  ut 
siouem,  quatenus  est  illius  humanitatis  altis-  iu  primo  tomo  de  Incarnatione,  et  in  3  de  Eu- 
sima  sauctificatio.  Sed  oportet  advertere  illam  charistia  diximus.  Tamen  inde  non  fit,  unam 
sauctificationem  GHRISTI  hominis  per  unio-  exillismissionibusformaliter  componi  ex  alia, 
ncni  humauitatis  ad  Vcrbum  et  assumptionem  vel  fieri  visibilem  pcr  aUam ,  imo  si  attcnte 
hypostaticam  ejusdem  humanitatis,  non  cons-  cousiderentur,  ambw  sunt  visibiles  in  suo  ge- 
tituereduasmissiones,unaDainvisibiIem,aliam  nere.  Propria  enim  missio  Verbi  visibilis  est, 
visibilem  ejusdem  Verbi.  Quia  illi  non  sunt  quia  per  illam  constituitur  visibilis  persona 
duo  modi  existeudi  Verbi  in  humanitate,  sed  sub  humanitate.  Altera  vero,  quse  est  per  effi- 
est  unica  simplex  unio,  qu»  ratione  a  nobis  cicutiam,  visibilis  etiam  est,  quia  fit  per  actio- 
distinguitur,  quatcnus  est  suppositatio  et  qua-  uem  terminatam  ad  rem  sensibilcm,  nempe 
tenus  est  sanctificatio  :  qua3  distinctio  non  sa-  hunc  homiuem  Deum,  et  quia  ratione  illius 
tis  est  ad  multiplicandam  missionem,  quse  so-  pecidiari  modo  habitat  Trinitas  in  humanitate 
lum  attenditur  secundum  novum  modum  exis-  et  in  ejus  corporc  sensibih, 

tendi  Dei  in  crcatura.  In  quo  etiam  conside-  9.   Missiones  msibiles. — Aliquor^m  resjton- 

randum  est,  quod  Ola  missio  non  dicitur  visi-  suni.  — Refutatur. — Vcnio  nunc  ad  missioucs 

bilis,  quia  vcrsetur  circa  signum  visibile  re-  visibdes   Spii-itus  sancti.  Inter   cpias  una  ex 

prsesentans  aliquid  invisibile.  Actio  enim,  per  prsecipuis  fuit  in  die  Baptismatis  CHRISTI  Do- 

quam  sit  illa  missio,  nou  est  tantum  reprffi-  mini ,  quando  Spiritus  sanctus  iu  ipsum  dcs- 

scntativa  (ut  .«ic  dicam)  nec  etiam  est  visibi-  ceudit  in  specie  columbaj,  uam  ille  desceusus 

lis  in  se,  vel  in  formalLssimo  termiuo  suo  ( ut  Spiritus  sancti  non  fuit  sine  missioue  ipsius  a 


304  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

Patre  et  Filio,  et  tamen  niilla  missio  invisibi-  operibiis  insignibus,  ad  quffi  semper  recipiebat 

lis  tunc  facta  est,  quia  nuUum  gratise  cffectum  Spiritus  sancti  auxilium,  saltem  quantum  ad 

operatus  est  tunc  Spiritus  sanctus  in  Christo  actualem    concursum.  Nulla   ergo  singularis 

Domino ,    quia  nullum   gratia?    augmentum  missio  invisibilis  facta  est  ad  Gln-istum  in  bap- 

recipere  potuit.  Respondent  aliqui,  eo  tempore,  tismate. 

quo  Spiritus  sanctus  visibiliter  descendit  supra  H.    Respondendi   difficidtati   divi    Tlwmce 

Christum,  invisibiliter  descendissein  Joannem,  modas  assignatur.  —  Unde  tandem  divus  Tho- 

quem  in  eo  actu,  et  mysterio   in  gratia  cre-  mas  docet,  non  esse  quidem  necessarium,  ut 

visse  credendum  est.  At  boc  extrinsecum  et  eomet  tempore,  quo  missio  visibilis  Spiritus 

accidentarium  est,  quia  nec  illa  sanctificatio  sancti  fit,  fiat  etiam  invisibilis,  sed  quod,  vel 

invisibilis  Joannis  per  visibilem  illam  signifi-  tunc  fiat,  vel  saltem  preecesserit,  et  tunc  per 

cata  est,  nec  Spiritus  sanctus  dicitur  descen-  visibilem  missionem  indicatur,  atque  ita  fac- 

disse  ad  ipsum,  sed  ad  Christum,  neque  etiam  tum  esse  in  illa  missione  Spiritus  sancti,  quia 

est    cur  dicamus,  fuisse  specialem  sanctifica-  columba  illa  descendens  super  Christum,  et 

tionem    quasi  ex  opere  operato,  sed  solum  supra  ilkim  aliquantulum  perseverans,  signi- 

eam   quam  per  novos  actus  vivse  fidei,  et  con-  ficavit  descensum  invisibilem  Spiritus  sancti 

lessionis  ejus,  prsedicando,  et  confitendo  Chris-  in  animan  Christi,  quee  tempore  conceptionis 

tum    tunc  meruit.  Quomodo  etiam  multi  ex  ejus  prgecessit,  et  perseveranter,  atque  immo- 

liis    qui  tunc  aderant,  potuerunt  credere,  et  biliter  facta  est,  Quod  etiam  significatum  est 

sanctificari,  et  verisimile  etiam  est,  ad  multos  per  illa  verba,  quai  tunc  audita  sunt  :  Hic  est 

alios  descendisse  tunc  Spiritum  sanctum  invi-  Filius  meus  dilectus,  in  quo  mihi  bene  compla- 

sibiliter.  Omnia  tamen  illa  sunt  accidentaria,  cui.  Ostenduut  enim  non  tunc  incepisse  com- 

et  extrinseca  ad  illam  missionem  invisibilem.  placere,  sed  a  principio   complacuisse,  licet 

10.  Alius  modus  respondendi  difficultati. —  tunc  id  fuerit  specialiter  significatum.  Quse 

Refellitur.  — Aliter  dici  posset,  quamvis  tunc  doctrina  verissima  est,  tamen  ex  ea  recte  con- 

non  descenderit  Spiritus  sanctus  invisibihter  cluditur,  invisibilem  missionem  tantum  com- 

in  Cbristi  animam  per  dona  gratise  habitualis,  parari  ad  visibilem,  ut  objectum  ejus,  seu  tan- 

descendisse  per  dona  gratise  actualis,  excitando  quam  signatum  ad  signum,  ac  subinde  esse 

illam  sanctissimam  animam  ad  mirificos,  et  illas  duas  missiones  condistinctas  inter  se,  si- 

insignes  actus  charitatis  Dei,  et  hominum,  et  cut  exemplar,  et  imago.  Imo  etiam  esse  tem- 

ad  iUum  insignem  bumihtatis  actum.  Hanc  pore  separabiles,  cjuandoquidem  prius  invisi- 

enim  internam  motionem  ipsemet  Christus  il-  bilis  facta  esse  supponitur,  et  posteanotificatur 

lis  verbis  significavit,  cum  ad  Joannem  dixit :  per  aliam  visibilem.  Non  est  ergo  una  pars  al- 

Sine  modo:  sic  enim  decet  nos  implere  omnem  terius,  nec  necessario  una  in  alia  includitur." 

justitiam.  At,  licct  verum  sit,  exercuisse  tunc  Et  ita  probata  relinquitur  assertio  posita.  Et 

Christum  ut  liominem  viatorem  novos,  et  spe-  ratio  ejus  reddi  potest  ex  proxime  dictis,  quia 

ciales  actus  virtutum,  non  est,  cur  dicamus,  hai  duce  missiones  comparantur  sufiicienter  ut 

descendisse  tunc  Spiritum  sanctum  novo,  aut  res,  et  signum  rei,  quse  inter  se  condistinguun- 

peculiari  modo  invisibiliter  in  ipsum.  Quia  il-  tur,  licet  signum  dicat  habitudinem  ad  rem 

los  actus  operabatur  Christus   ex  baliitibus  signatam. 

perfectissimis,  quos  habebat  sine  uUo  illorum  12.  Oritiir  duMim-.  —  Hinc  vero  nascitur 

augmento,  et  ad  illos  sese  potcrat  excitare  ex  secundum  dubium,  quia  sequitur,  divisioucm 

interna,  et  connaturali  sibi  virtute,  et  ex  per-  illam  sufficientem  non  esse ,  dari  enim  potest 

petua  consideratione  supernaturalium  rerum,  tcrtium  membrum  missionis  quasi  compositre 

qua  nunquam  carebat,  non  sohmi  per  scien-  ex  visibih,  et  invisiljili.   Erit  ergo  quwdam 

tiam  beatam,  sed  etiamper  infusam,  solumque  missio  purc  invisibilis,  alia  pure  visibihs,  aha 

indigeliat  actuali  concursu  supernaturah  Spi-  composita  ex  utraque.  Probatur,  quia  negari 

ritus  sanctiadillos  pra^standos.  Propter  solum  non  potest,  dari  aliquas  missiones  visibiles, 

autem  illum  concursum  non  fit  nova  missio  in-  quce  intrinsece,  ac  per  se  involvunt  invisibiles. 

visibilis,  quia  est  debitus  ratione  prioris  gra-  Ut  fuit  imprimis  missio  Spiritus  sancti  in  dic 

tia;,  ct  Christo  erat  speciali  titulo,  connaturalis  Pcntecostes  ad  Apostolos  :  tuuc  enim,  et  ipsi 

ratione  uuionis.  Alioqui  dicendum  essct,  Spi-  sunt  repleti  gratia  invisiljili ,   et  est  de  fide 

ritum  sanctum  missum  fuisse  ad  Cliristi  ani-  certum,  quia  propterca  dictum  cst  dc  Aposto- 

mam  invisibihtcr  fere  continue  pcr  totam  vi-  Us,  Act.  2  :  Repleti  sunt  omnes  Spiritu  sancto, 

tam,  quia  nunquam  ccssavit  ad  his  virtutum  ct  missio  illa  invisibiUs  visibiU  siguo  mauifes- 


CAP.  IV.  DE  MISSIONE 

tata  est.  Unde  non  solum  concomitauter  con- 
cnrrcrunt  ibi  dufe  missiones  visibilis,  et  invi- 
sibilis,  ut  supra  de  missione  Verl)i  pcr  Incar- 
nationem  dicebamus,  scd  pcr  se  sunt  ita  con- 
nexae,  nt  luiam  quasi  compositam  clDciant. 
Nam  per  signum  illud  visibile  indicatur  Spiri- 
tus  sanctus,  ut  descendens  ad  actualem  sanc- 
tificationem  invisibilem  prajstandam ,  quoe 
tunc  fit  in  co,  ad  quem  tunc  visibilitcr  mitti- 
tur  :  et  idco  ad  vcritatem  ct  compleraentum 
illius  missionis  duo  requiruntur,  scilicet,  in- 
terna  sanctificatio,  ct  exterior  illius  significa- 
tio  :  est  ergo  una  quasi  composita.  Idcm  vidc- 
rc  licet  in  missionc  visibili  Spiritus  sancti, 
quando  Christus,  Joan.  20,  insufflavit  in  Apos- 
tolos,  dicens  :  Accipite  Spiritum  sanctum, 
tunc  enim  sub  specie  illius  flati  visibilis  mis- 
sus  est  Spiritus  sanctus  invisibiliter  ad  Aposto- 
lorum  animas,  ct  ideo  unica  fuit  missio  ex 
utraque  composita. 

13.  Rcsponsimi.  —  Respondeo,  omnino  ve- 
rum,  et  certum  esse  dari  aliquas  missiones  visi- 
biles,  quse  sine  interna  sanctificatioue  non  sunt, 
et  consequenter  nec  sine  Spirituali,  et  intima 
Spiritus  sancti  missione,  nam  hoc  convincuut 
adducta  exempla.  Et  ratio  est,  quia  Deus  po- 
test  descendere  prout  vokierit,  taUs  autem 
missionis  modus  possibihs  est,  et  valde  perfec- 
tus ,  imo  fortasse  nunquam  ahter  Spiritus 
sanctus  missus  est,  excepta  duntaxat  missione 
visibUi  ad  Ghristum  in  ejus  baptismo,  propter 
singularem  rationem  in  Christo  inventam. 
Nam  ad  ilhim  missus  est  Spiritus  sanctus  ut 
ad  sanctificatorem,  et  ex  se  sanctum  per  natu- 
ram,  et  personalem  diguitatem,  ad  ahos  vero 
homines  mittitur  ut  ad  indigentes  actuah 
sanctificatione,  quse  interdum  ad  communcm 
profectum  ordinatur,  et  idco  cum  fit,  pecuhari 
signo  visibili  manifestatur.  Unde  etiam  verum 
ccnseo,  in  hoc  genere  missionis  visibilis,  uni- 
cam  tantum  fieri  missionem  inchidentem  in- 
ternam  missioncm  cum  exterua  ilhus  demous- 
tratione,  et  ex  hac  duplici  ratione  quasi  com- 
poni  uuam  missionem.  Quia  totum  illud  fit 
per  modum  unius  actionis,  et  cum  quadam 
connexione  iUarum  partium  iuter  se,  ut  in 
ratione  dubitaudi  declaratum  est. 

14.  Divisionem  esse  snfficientem  prohatur. 
—  Nihilominus  hinc  uon  fit ,  divisionem  esse 
diminutam.  Primo  quidem,  quia  interna  illa 
missio,  quse  fit  iu  Iiac  visibili  missioue  eo  ii>so, 
quod  fit  ut  per  se  conjuucta  cum  tali  signo 
visibili,  et  per  modum  unius,  jam  uou  cst 
omnino  invisibilis ,  sed  visibilis  saltem  per  a- 
liud.  Sicut  de  coutritionc  dici  solet  in  Sacra- 


VISIBILI  ET  INVISIBILI.  803 

mcuto  Poenitentiie,  ut  coujunctam  signo  scn- 
sibili  esse  aliquo  modo  seusibilem ,  et  ita  esse 
partem  Sacramenti,  et  Christus  Domiuus,  hcet 
sit  in  Eucharistia  per  se  invisibilis,  uihilomi- 
nus  ut  conjuuctus  visibilius  speciebus  Sacra- 
mentum  aliquo  modo  sensibilc.  Secundo,  quia 
subslantia,  verbi  gratia,  sufilcienter  dividitur 
in  immatcrialem,  ct  matcrialem,  etiamsi  homo 
cx  anima  immateriali ,  et  corporc  matcriali 
constet,  quia  nihilominus  illa  composita  .sub- 
stantia  materialis  est,  et  corporea.  Sicut  supra 
etiam  dicebaraus,  missionem  personai  divinai 
simpliciter  csse  teraporalem,  quia  licet  iuchi- 
dat  aitcrnam  processiouem ,  tamcn  non  signi- 
cat  illam  secundum  se,  nec  pro  illa  sola  sup- 
ponit,  sed  ut  componit  uuum  quid  cum  tcm- 
porali  actione,  quod  compositum  temporale 
est.  Ita  ergo  hsec  missio  simpliciter  visibilis 
est,  quia  per  signura  visibile  quasi  consum- 
matur,  et  constituitur,  etiamsi  includat  totum 
id,  quod  pura  missio  invisibilis  contiuet,  imo 
ssepe  cum  majori  etiam  perfectioue,  et  ex- 
cellcntia. 

15.  CoroUarium.  — Potest  autem  ex  dictis 
orauibus  colhgi,  et  ratio  utriusque  raerabri,  ct 
difl^crentia  eorum  intcr  se,  ct  subdivisio  altc- 
rius  membri.  Primura  patct,  quia  de  ratione 
missionis  invisibilis  duo  suut,  unura  positivum, 
alterum  ncgativum,  ut  nomen  ipsum  pree  se 
fert.  Positivura  estaliquis  specialis  DeicfFcctus, 
ratione  cujus  dicitur  DEUS  speciali  raodo  csse 
de  novo  in  creatura,  ad  quam  mittitur.  Et  ra- 
tio  hujus  est,  quia  missio,  dcscensus,  adveutus, 
et  similia  verba  dicunt  ordinem  ad  terrainum 
quasi  localcm  de  novo  acquirendum  ct  obti- 
ncndum.  Deus  autem  nou  potest  incipere  esse 
de  novo  ahcui  per  sui  mutationem,  uec  etiam 
potest  csse  novo  modo,  ubi  autea  uon  crat,  per 
modum  novum,  quem  in  se  acquirat,  quia  pcr 
hoc  etiam  mutaretur :  ergo  solum  possunt  om- 
nia  iUa  dici  dc  DEO  per  mutatiouem  creaturse, 
ergo  ad  orauera  missionera  diviuai  persouae 
(nara  de  visibili  etiara  probat  h^c  ratio)  ne- 
cessarium  est,  ut  Deus  incipiat  esse  novo  mo- 
do  in  crcatura  per  mutationem  crcatura^.  Quia 
alias  impossibile  est  iuteUigere,  uude  denomi- 
uetur  DEUS  quasi  de  novo  ibi  existens,  aut  cur 
nunc  dicatur  Spiritus  sanctus  mitti,  potius 
quam  autea,  crgo  necesse  est,  ut  aliqua  realis 
actio  intercedat,  per  quam  fiat  aliquid,  iu  quo 
talis  denominatio  fundetur.  Quid  autem  iUud 
sit,  et  quomodo  fundet  hanc  denominationem, 
in  capite  sequenti  cxplicabimus.  Altcrum  ue- 
ccssarium  ad  missionem  invisibilcm  est,  ut  iUe 
uovus  modus  existendi  Dei  in  creatura,  ncque 


806  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

sciisibilem  terminiim  habeat,  nec  sensibili  ali-  dum  propriam  rationem  non  ultra  dividitur, 

quo  signo  manifestetur.  Hoc  constat  ex  ipso  quia  sanctificatio,  secundum   quam  sit  talis 

nomine  Missio  invisibilis.  Et  quia  non  potest  missio^  ejusdem  rationis  in  omnibus  est,  licet 

in  alio  sufficienter  distingui  a  visibili.  Et  quia  secundum  quamdam  appropriationem  subdi- 

per  se  notum  est^  posse  missionem  divinse  per-  vidi  possit,  ut  capite  sequenti  declarabo.  At 

sonce  separari  a  tali  signo,  cum  ipsa  persona  visibilis  missio  multiplex  esse  potest  pro  ra- 

invisibilis  sit^  et  per  invisibilem  effectum  pos-  tione  terminorum  aut  signorum  sensibilium, 

sit  novo  modo  alicubi  esse.  Neque  in  hac  pos-  sub  quibus  fit,  Duse  autem  partitiones,  quoe  ex 

teriori  parte  est  ulla  difficultas.  Circa  priorem  dictissubinferuntur^peculiariternotandaesunt. 

vero  dubitant  aliqui^  quia  Deus  potest  sancti-  Una  est,  quia  queedam  missio  visibiUs  est  sub- 

ficare  hominem  de  novo  per  beneplacitum  suse  stantiaUter  (ut  sic  dicam)  seu  in  essendo,  al- 

vokuitatis  sine  reah  mutatione  hominis^  ergo  tera  est  sensibihs  in  significando  et  reprsesen- 

potest  fieri  missio  Spiritus  sancti  invisibihs  sine  tando.  Prius  membrum  pono  propter  mis.sio- 

rcah  effectu  vel  actione  Dei,  sed  de  hoc  dicam  nem  Verbi  per  Incarnationem,  nam  illa  non 

commodius  capite  sequenti.  est  per  se  ordinata  ad  significandum  vel  repree- 

16.  Qiiid  sit  de  ratione  missionis  msiMlis . —  sentandum^  sed  ad  essendum:  Unde  Verbum 
De  ratione  autem  missionis  visibilis  est,  ut  ali-  non  est  missum,  quia  reprsesentatum  per  hu- 
qua  divina  persona  procedens^  novo  modo  vi-  manitatem,  sed  quia  est  illi  realiter,  substan- 
sibili  acsensibiliincipiat  esse  in  creatura^  cum  tialiter  ac  personaliter  unitum;  et  ideo  dixi, 
aliqua  habitudine  ad  sanctificationem  rationa-  illam  missionem  esse  visibilem  substantiahter, 
lis  naturse.  Hanc  ultimam  particulam  addo^,  ut  alise  vero  sunt  visibiles  tantum  repraesentative. 
significemus  missionem  visibilem  divinse  per-  Unde  etiam  est  alia  difFerentia  notanda  inter 
sonse  proprie  non  fieri^  nisi  in  ordine  ad  sanc-  illas,  quod  in  priori  intervenit  non  solum  ef- 
tificationem^  ui  in  sequenti  capite  explicabo.  fectio,  sed  etiam  realisunio  et  terminatio  Ver- 
Missio  enim  visibilis,  aut  per  se  sanctificativa  bi  ad  humanitatem^  et  humanitatis  ad  Verbum, 
est,  aut  semper  fit  cum  habitudine  ad  invisi-  ratione  cujus  dicitiu' visibiliter  missum  singu- 
bilem,  seu  ad  illam^  quatenus  sanctificativa  est^  lari  modo^  absque  alia  repreesentatione.  In  ahis 
manifestandam,  ut  constat  ex  dubio  preece-  vero  missionibus,  praeter  effectionem  aliquam 
denti^  et  ex  dictis  circa  secundam  Durandi  di-  solum  intervenit  peculiaris  repraesentatio  sen- 
visionem  intelligi  etiam  potest.  Quia  per  crea-  sibilis  personse  missee,  ut  postea  videbimus. 
tionem,,  conservationem  et  gubernationem  re-  Recte  igitur  dividitur  visibilis  missio^  ut  aliqua 
rum  corporahum  et  sensibilium,  incepit  Deus  talis  sit^  quia  terminatur  ad  personam  divinam, 
esse  in  illis  modo  aliquo  sensibili;  invisibilis  quam  quodammodo  facit  realiter  sensibilem  et 
enim  ejus  praisentia  per  ea,  quai  facta  sunt,  visibilem;,juxta  illud,  Verium  caro  factum  est, 
con.spici  quodammodo  potest^  et  tamen  per  il-  et  illud,  Quod  audivimus  et  vidimus,  et  manus 
lum  praisentise  modum  nou  dicitur  persona  nostrce  conirectaverunt  de  Verbo  mtw ,  altera 
divina  mitti,  ut  dictum  est^  ergo  ad  missionem  vero  sit  visibilis  in  reprsesentando  visibihter 
etiam  visibilem  necessaria  saltem  est  habitudo  diviuam  personam_,  ut  venientem  ab  alio  ad 
ali(jua  ad  superiorem  modura  existendi  Dei  iu  hominem  sanctificandum. 

creatura  per  illius  sanctificationem.  Hac  ergo         18.  Hsec  vero posterior  missio  visibilis,  quam 

parte  supposita^  alise  clarai  sunt.  Quia  etiam  ad  reprsesentativam  appellare  possumus,  ulterius 

Iianc  missionem  necessaria  est  actio  personas  dividitur,  quia  quaedam  est  pure  reprseseuta- 

missse  et  mittentis_,  in  qua  fundetur  iUa  deno-  tiva  seu  notificativa  missiouis  invisibilis  jam 

minatio  vel  perveutio  ad  talem  terminum :  ille  factse,  altera  vero  esse  videtur  non  solum  re- 

autem  modus  debet  esse  aliquo  modo  visibilis,  prsesentativa^  sed  etiam  effectiva  internse  sanc- 

ut  per  hoc  distinguatiu*  hsec  missio  ab  invisi-  tificationis  et  missionis,  vel  saltem  ita  iUam 

bUi.  Recte  ergo  ita  explicatur  ratio  visibilis  reprffisentat,  ut  tunc  fieri  indicet.  Nam  utroque 

missionis,  et  ex  utriusque  ratione  satis  constat  modo  fieri  potest^  et  ita  posset  fortasse  poste- 

difFerentia  inter  Ulas,  et  quomodo  adsequate  di-  rius  iUud  membrum  in  duo  subdividi.  Nam 

vidaut  missionem,  nam  distinguuutur  pcr  dif-  visibUis  missio,  quse  prseseutem  et  actualcm 

fercntias  quasi  contradictorias  et  immcdiate  sanctificationem  indicat,  per  hoc  distinguitur 

oppositas.  a  priori  menibro,  in  quo  sanctificatio  antea  jam 

17.  Colligilur  suhdivisio  missionis  visibilis.  facta,  nmic  per  visibilem  missionem  notifica- 
— Taudem  ex  dictis  colhgere  hcct  subdivisio-  tur.  Et  rursus  prior  missio  intcrdum  ita  fit,  ut 
ueni  visibUis  missionis.  Nam  invisibihs  secuu-  per  scusibUem  osteudutur  tautum  iutcruus  ef- 


CAP.  V.  DE  MISSIONE  INVISIBILI.  807 

fectus,  ut  videtur  accidisse  in  dic  Pentectostes,    tus  ille ,  secundum  qucm  attcnditur  hfcc  mis- 
interdumverononsolumsiguificatur,sedetiam    sio,  est  quasi  terminus  ad  quem  liujus  missio- 


fit  visibili  signo,  ut  fortasse  contingit,  quando 
Christus  insufHando  dedit  Spiritum  sauctum 
ApostoUs,  Joan.  20.  De  quibus  omnibus,  ct  de 
signo  visibih  uecessario  ad  missioncm  visibilem 
reprffisentativam  in  capite  sexto  dicemus. 

\  9 .  Dubium .  —  Enodatur. — Hic  vero  inter- 
rogare  potcst  ahquis,  an  visibihs  missio  pure 
reprsesentativa  possit  fieri  in  ordiue  ad  futuram 
repra^scntationem,  sicut  fit  ad  praiteritam  no- 
tificandam.  Item  an  fieri  possit  in  ordiuc  ad 
sanctificationem  prius  factam,  quai  jam  non 
perseverat,  an  vero  oporteat,  ut  duret  ac  con- 
servetur  eo  tcmpore,  quo  sit  visibihs  missio. 


nis,  et  ideo  tota  ihius  cognitio  ex  iUo  peudet 
Convenunit  autem  theologi ,  missionem  lianc 
fieri  secundum  doua  gratiai,  et  tantum  se- 
cundum  iUa,  cujus  rationem  superius  in  se- 
cunda  divisioue,  et  in  cxphcauda  descriptione 
hujus  missionis  insinuavimus.  Quia  debct  liaec 
missio  fieri  per  ahqua  doua,  et  non  fit  pcr 
dona  naturae,  ergo  fit  per  dona  gratioe. 

2.  Varii  errores. —  Primus. —  IIiij^is  erroris 
fundamentum.  —  Alius  crror.  —  Postremus 
error.  —  In  hac  autem  veritate  cxpUcanda 
varii  errores,  falsffique  opiuiones  cavendae 
sunt.  Priraus  error  est  eorum,qui  dixerunt  per 


Respondeo  breviter  incipiendo  a  posteriori  in-  dona  gratise  non  dari  revera  persouam  ipsam 

tcrrogatione,  necessarium  essc,  ut  perseveret,  divinam,  sed  sohun  doua  creata,  ac  subiude 

ut  in  cxemplo  hujus  missionis  patet,  quod  uni-  sohim  dici  dari,  aut  venire  tunc  Deum  ad  lio- 

cum  habcmus  in  descensu  Spiritus  sancti  in  minem  justum ,  quia  datur  per  participatio- 

specie  Colunib»  super  Christum  baptizatum.  uem  specialem  divinse  naturse,  quse  est  gratia. 

Et  ex  iUo  coUigi  potest  ratio  generaUs,  quia  Fundamentum  essc   potuit,  quia  non  potest 


necesse  est,  ut  per  hanc  missioncm  ostcndatur 
persona,  ad  quam  fit  missio,  ut  facta,  ct  in  qua 
Spiritus  sanctus  inhabitat.  Nam  dona  Dei  suut 
sine  pceniteutia.  Unde  si  prius  facta  est  missio 
invisibilis  Spiritus  sancti  ad  talcm  Personam, 
in  qua  nunc  non  persevcrat,  id  esse  non  po- 
test,  nisi  propter  iniquitatem  tahs  personae, 
quse  jam  indigna  cst,  ut  ad  eam  fiat  missio  vi- 
sibilis  Spiritus  sancti.  Et  ideo  non  fit  missio  ad 


Deus  cxistere  in  crcatura,  nisi  per  esseutiam, 
preesentiam,  ct  potentiam  (seckisa  hypostatica 
unionc)  his  autcm  modis  existebat  Deus  in 
anima  prius,  quam  iUi  gratiam  infundat.  Et 
quoniam  iUam  infundit,  etiam  in  illa  est  per 
esseutiam ,  prsescntiam  et  potentiam ,  sicut 
quoniam  illuminat  aerem,  etiam  est  eisdem 
modis  in  himinc  producto,  nec  propterca  dici 
potest  substantia  ipsa  Dei  dari  aeri  de  novo. 


repraesentandam  sanctificationem  factam,  nisi  Unde  juxta  hanc  seuteutiam,  non  solum  haic 
ut  perscverantem.  Atque  eadem  rationc  non  missio  fit  per  dona  gratise ,  sed  omnino  nihil 
fit  proprie  ad  reprffisentandam  futuram  signi-  ahud  est ,  quam  productio  tahum  efi^ectuum. 
ficationcm,  quia  per  eum  moduni  sancta  effecta  Ahi  vero  censucrunt,  pcr  lianc  missioncm  dari 
est  persona,  ad  quam  oportet  talem  missioncm  pcrsonam  Spiritus  sancti  solam,  non  vero  alias 
fieri,  quse  omnia  ex  dicendis  capite  sexto  ma-  personas,  ut  S.  Bonaventura  refcrt,  ct  impu- 
gis  elucescent.  gnat,  in  \,  dist.  17.  Movebantur  fortassis,  quia 

hsec  missio  passiva  pecuUariter  attribuitur  in 
sacra  Scriptura  Spiritui  sancto.  AUi  tandem 
dixeruut,  hanc  missioncm  fieri  de  facto  sccun- 
DE  'NVisiBiLi  MissiONE  DiviNARUM  PERSONARUM  ,    dum  doua  gratiac,  de  absoluta  vero  potentia 
ET  OMNiBUS^  QUiE  AD  ILLAM  PERTiNENT.  Dei  non  cssc  neccSsaiia  talia  dona  ad  hanc 

missionem.  Quia  non  sunt  simphciter  ueccssa- 
Unum  cst,  quod  pracipue  hic  declarari    ria  ad  justificationem  liominis,  nam  possct 

per  extriusecam  Dei  beuevoleutiam  justificari, 
et  ad  gloriam  acceptari  sine  reah  mutatione 
sui,  ergo  eodem  modo  posset  ad  homiuem 
mitti  Spiritus  sanctus  sine  his  donis  creatis. 
Ita  seasit  Gregorius,  in  1,  d.  1-i.  q.  1.  concl.  3. 
3.  Resolutio.  —  Dicendum  vero  est  primo. 


CAPUT  V. 


1. 

potest,  et  ex  quo  cajtera  pendent,  scilicet,  se- 

cunduin  quam  actiouem,  vel  cfFectum  Dei  hsec 

missio  fiat,  quo  declarato,  mehus  intcUigitur, 

quomodo  persona  ipsa  mitti  dicatur,  et  quae- 

nam  mittatur,  et  ad  quam  personam  ,  seu  ad 

quem  locum  mittatur.  Significatur  enim  hajc 

missio  per  moduin  cujusdam  motus,  cujus  co-     nou  posse  fieri,  nec  inteUigi  specialem  missio- 

gnitio  potissima  pendet  ex  termino,  ad  qucm     nem  Spu'itus  saucti  ad  animam  hominis  sine 

tendit,  uude  et  CHRISTO  Domino  dicebat  Tho-    reah  mutatione  facta  in  ipso  homiuc.  Hajc  as- 

mas  :  Domine,  tiescimus  quo  vadis,  et  quomodo    sertio  non  pertinet  ad  dogmata  fidei  :  est  ta- 

possumus  uam  scire  ?  In  preescnti  autem  effec-    mcn  probabili&sima  et  vera,  quam  coutra  Gre- 


808  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

gorium  tradit  Capreolus,  in  clicta  dist.  2-4,  ad  donationem,  quia  per  solam  condonationem 

argnmenta  Gregorii  contra  A  conclusionem.  ut  sic,  non  rccipit  liomo  Spiritum  inliabitau- 

Ratio  est  jam  tradita  capite  praecedenti.  Quia  tem,  nisi  etiam  dona  realiter  sanctificantia  re- 

divina  persona  non  potest  donari,  aut  mitti  cipiat.  Quia  per  solam  illam  negationem  quasi 

per  extrinsecam  denominationem  suam^  ergo  moralem  non  intelligitur  Spiritus  sanctus  pe- 

per  extrinsecam.  Ergo,  si  de  novo  potest  talis  culiari  modo  existens  realiter  iu  tali  homine. 

denominatio  divinae  personse  attribui,  necesse  Imo  ex  vi  solius  condonationis  posset  homo  re- 

est,  ut  ex  ahqua  reah  mutatione  circa  creatu-  duci  ad  statum  in  puris  naturahbus,  et  nuno 

ram  facta  resuhet.  Uude  parum  in  prsesenti  modo  esse  supernaturahter  justus. 

urget  argumentum  Gregorii,  quod  sic  habet.  5.  Secunda  assertio. — Dico  secundo.  Missio 

Res  donabihs  potest  donari  sine  quocumque  invisibihs  propria,  et  perfecta  non  fit  sine  gra- 

aho  dono  extrinseco ,  sed  Spiritus  sanctus  est  tia  sanctificante,  cpiEe  inchidit  charitatem,  et 

donabihs ,  et  gratia  creata  est  ihi  extrinseca  :  fidem,  ac  spem  vivam  cum  ahis  virtutibus,  et 

ergo  potest  donari  sine  illa.  Major  enim  pro-  donis  per  se  comitantibus  gratiam.  Heec  asser- 

positio  habet  fortasse  verum  in  re,  quse  per  tio  est  D.  Thomee,  dict.  q.  43,  art.  3,  et  in  re 

intrinsecam  mutationem  donatur,  non  vero  communis  theologorum,  hcet  in  modo  loquen- 

in  ea,  quee  sohim  per  extrinsecam,  quia  ad  ta-  di  sit  ahqua  varietas,  ut  slatim  adnotabo.  Pro- 

lem  denominationem  forma  ahqua  necessaria  batur,  quia  est  necessaria  reahs  mutatio,  quse 

est.  Unde  hcet  gratia  sit  extrinseca  Spiritui  superet  ordinem,  et  debitum  naturse,  ut  os- 

sancto  secundum  se,  non  tamen  ut  actuale  tensum  est,  ergo  debet  esse  mutatio  per  gra- 

donum  est.  Sicut  humanitas,  et  unio  creata  in  tiam,  sed  ha?c  non  est  perfecta,  nisi  fiat  per 

iha  existens  extra  Verbum  omnino  sunt,  ni-  gratiam  sanctificantem,  ergo  haec  necessaria 

hilominus    tamen  non  potest  Verbum  mitti  est.  Declaratur  chscursus.  Quia  imprimis  hic 

iho  gcnere  missionis,  sine  iUa  reah  unione,  a  non  agimus  de  missione  per  gratiam  unionis, 

qua  unitum ,  ct  datum  denominetur.   Sicut  quia  missio,  quse  secundum  iham  fit,  visibihs 

ergo  ibi  est  necessaria  substantiahs  unio,  ita  est,   ut  supra  dixi.  Sub  gratia  vero  compre- 

hic  accidentahs,  quee  per  mutationem  creatu-  hendimus  mutationem  per  gloriam,  nam  iUa 

ree  fit.  supponit  missionem  factam  per  gratiam  vioe, 

4.  Nec  vero  sufficit  extrinseca  benevolentia,  et  si  ahquid  ei  aclditur  in  termino  viae,  est  qua- 

aut  acceptatio  Dei :  Non  quidem  quia  non  pos-  si  consummatio  preecedentis,  et  ita  etiam  iUud 

sit  Deus  de  potentia  absoluta  hoc  moclo  remit-  est  vera  gratia,   et  consequenter,   si  ibi  sit 

tere  peccatum,  tum  quia  contrarium  est  satis  missio,  per  gratiam  sit.  Nam  gratia  Dei  vita 

probabile,  tum  etiam  quia  reduci  potest  argu-  (ctema  :  non  enim  nunc  rigorose  considera- 

mentum  ad  hominem  creatum  sine  culpa  ori-  mus  gratiam,  ut  gratis  datur,  sed,  ut  elevat 

ginah,  et  donis  gratiffi  inhserentis,  quem  Deus  hominem  ad  peculiarem  statum  supernatura- 

acceptet  ad  gloriam  persohimextrinsecum  be-  lem.   Loquimur  vero  hic  de  gratia  viatoris, 

neplacitum,  quod  nemo  negat,  posse  Deum  fa-  quae  in  fide  fuudatur  :  idem  vero  a  fortiori  in- 

cere  per  decretum  seternum,  quo  acceptet  ta-  teUigendum  est,  si  visionem  habeat  conjunc- 

lem  hominem  pro  tah  tempore,  et  anteriori.  tam.  Si  ergo  detur  homini  gratia  sanctificans 

Dico  ergo,  iUam  acceptationem  etiam  sic  con-  ( sive  cum  iUa  detur  gloria,  sive  non  detur ) 

sideratam  non  sufiQcere,  ut  Spiritus  sanctus  certum  est,  iUam  sufficere  ad  hanc  divinam 

chcatur  mitti  ex  eo  tempore,  quo  ille  homo  de-  missionem,  quia  cpii  hanc  gratiam  recipit, 

nominatur  acceptus  ad  gloriam,  quia  Spiritus  mandata  Dei  servat,  et  de  iUo  scriptum  est, 

sanctus  non  incipit  esse  in  iUo  novo,  et  reah  Ad  eum  veniemus,  et  onayisione^n  apud  eum  fa- 

modo  ex  tunc,  sed  ad  summum  est  iUa  vehiti  ciemus.  Joan.  14.  Item  cum  hac  gratia  con- 

quffidam  promissio,  quod  Spiritus  sanctus  mit-  juncta  est  charitas,  de  qua  dicitur  Rom.  5  : 

tetur  ad  talem  hominem,  quando  ei  conferetur  Charitas  diffusa  est  in  cordibus  nostris  per 

gloria,  et  ita  est  potius  acccptatio  ad  missio-  Spiritwn  sanctum,,  qui  datus  est  noiis.  Et  d, 

ncra,  quam  missio.  Sicut  autem  non  potest  ta-  Joan.  4:  Qui  manet  in  charitate,  in  Deo  manet, 

lis  homo  clevari  ad  beatitudinem  sine  ahcpia  et  Deus  in  eo.  Quomodo  autem  per  hoec  dona 

mutatione  reah,  quahs  erit  saUem  ipsa  visio  fiat  missio,  mox  explicabimus. 

Dci,  ita  nec  Spiritus  sanctus  potest  mitti  ad  6.  An  gratia  sanctiflcaiis,  sit  necessaria  ad 

iUum  sine  reali  mutatione  ejus,  ad  quem  mit-  missionem.  —  Quod  autem  gratia  ipsa  sanctifi- 

titur.  Idemque  dicendum  crit,  etiamsi  intelli-  cans  sit  necessaria  ad  hanc  missioncm,  non 

gamus  remiiti  peccatum  por  extiinsocam  con-  omnes  admittunt.Nam  Cajctanus,  dicto  art.  3^ 


CAP.  V.  DE  MISSIONE  INVISIBILI.  800 

docet,  milti  etiam  personam  Filli  per  donum  pcr  hanc  Spiritus  sanctus  habitatin  illo,  et  illa 

fidei  informis.  Aliidixerunt,  Spiritum  .sanctum  ablata,  discedit,  ac  proinde  per  eamdem  gra- 

mitti  per  inspirationes  divinas,  qua^  tcmpore  tiain,  mittitur  in  animam.  Unde,  cap.  6,  ite- 

antecc(hmt  gi^atiam  sanctificantem.  AUi  dixe-  rum  ait  Paulus:   Ncscitis,  qiioniam  corpora 

runt,  etiam  per  gratiam  gratis  datani  mitti  vestra  memhra  sunt  Christi  ?  tollens  ergo  mem- 

Spiritum  sanctum.  Cum  enim  CHUISTUS  dixit  bra  Christi  faciam  memhra  meretricis  ?  Et  ite- 

Mattha.'i  20:  Accipite  Spiritim  sanctum,  pra^-  rum  An  nescitis,  quoniam  memhra  vestra  tem- 

cipue  dedit  iUum  ad  potestatem  remittendi  plum  sunt  Spiritus^sanctiqui  invobis  estquem 

peccata,  quse  per  se  non  sanctificat  habentem,  habetis  a  Deo,  et  non  estis  vestri  ?  Et  supra  dixe- 

sed  est  ad  modum  gratiai  gratis  datffi,  et  cum  rat :  Qtii  adhreret  Deo,  imus  Spiritus  est  cum 

Christus  dedit  Apostohs  potestatem  ejiciendi  eo.  Quk  omnia  dcmonstrant,  tunc  habere  ho- 

da>monia,  et  curandi  iufnmo&,  ete.  Luc.  12.  minem  Spiritum  sanctum,  quando  ilU  adha;rct 

Spiritum  sanctum  eis  dedissetestatur  Leo  papa,  per  amorem,  et  quando  ipsum  praifert  omnibus 

serm.  2.  Pentecostcs.  Unde  Bonaventura,  in  \,  rebus,  ut  ea  ratione  homo  dicatur  esse  totus 

d.  15,  2  parte  ilhus,  art.  1,  q.  1,  dicit  per  hffic  Spiritus  sancti,  potius  quam  sui  juris,  et  quod 

dona  dari  Spiritum  sanctum  secundum  quid.  Spiritum  sanctum  amittit,   cum   peccat.   Ita 

7.  Resolutio.  —  Nihilominus  dicendum  est,  etiam  loquuntur  Patres,  quos  jamjam  refere- 

proprium  donum  sanctificantis  gratiee  neces-  mus.  Ratio  vero  ex  dictis  facile  colhgi  potest, 

sarium  esse,  ut  Spiritus  sanctus  detur  et  sim-  et  ex  sequenti  assertione  clarius  percipietur, 

phciter  mittatur.  Ita  docet  D.  Thomas,  dicta  et  quid  de  aUis  sententiis  sentiendum  sit^  in- 

q.  43,  art.  3;,  et  1  part.,  q.  8,  a.  3,  et  Alensis,  teUigetur. 

1  part.,  q.  73,  memb.  4,  art.  2  et  3,  Bonaven-  8.  Tertia  conclusio.  —  Dico   ergo  tertio. 

tura  supra,  quatenus  ait,  simpUciter  fieri  hanc  QuandoDeus  infundit  animaj  dona  gratiffi  sanc- 

missionem  secundum  donum  gratiaj  gratum  tificantis,  non  sohim  creata  Dona,  sed  ipsa^met 

facientis,  quod  etiam  sentit  in  1,  dist.  14,  a.  2,  divina;  personse  homini  dantur,  et  animam  ejus 

q.  1,  etibi  communiter  theologi.  Et  Ucet  for-  inhabitare  incipiunt,  et  ideo  taUum  donorum 

tasse  sit  qusestio  de  modo  loquendi,  hic  est  ma-  interveutu  Spiritus  sanctus  invisibihter  mitti- 

gis  consentaneus  modo  loquendi  Scripturee  et  tur.  Ita  docent  doctores  scholastici,  adeoquc 

Patrum.  Nam  Spiritus  sanctus  proprie  dicitur  certam  reputant  hanc  veritatem,  ut  D.  Tho- 

mitti,  quando  nobis  datur,  ut  in  nobis  sit  et  mas,  1  p.,  q.  43,  art.  3,  argumento  \',  errorem 

mhabitet,juxta  VerbumChristi  Joan.  \k:  Ego  appeUaverit  sententiam  dicentium,  non  dari 

rogabo  Patrem  et  alium  Paracletum  dahit  vobis,  Spiritum  sanctum,  sed  ejus  dona.  Idem  sensit 

ut  maneat  vobiscum  in  wternum.  Et  infra :  Ad  Alensis,  1  part.,  qusest.  73,  memb.  4,  art.  \, 

eum  veniemus  et  mansionem  apud  eim  faciemus .  et  aUi  theologi,  in  1,  dist.  44  et  15.  Estque 

At  Spiritus  sanctus  non  inhabitat,  nec  manet,  communis   sententia  Patrum.    Videri  potest 

nisi  in  justis  et  sanctificatis  per  gratiam  juxta  Leo,  sermone  2,  Pentecostes,  Ambrosius,  L  1, 

modumloquendiScriptm-ai,  Sapientise  enim  1 ,  de  Spiritu  sancto,  c.  4  et  5,  Augustinus  5,  de 

dicitm'  quod  Spiritus  sanctus  disciplina  effu-  Trin.,  c.  26,  et  tract.  32  et  74,  in  Joan.  Ratio 

giet  fictim.  Et  ibidem  dicitur  :  In  malevolam  pra^cipua  est,  quiaita  loquitur  expresse  Scrip- 

animam  non  introibit  sapientia,  nec  habitahit  tura,  ut  patet  ex  testimoniis  preecedenti  con- 

in  corpore  subdito  peccatis.  Et  cap.  7,de  eadem  chisione  citatis.  Prsesertim  sunt  optima  verba 

divina  sapientia  dicitur  :  Infinitus  thesaurus  \\\a.VdM\\  \,Q,ovm\..Q:  Memhravestratemplum 

est  hominibus,   quo  qui  usi  sunt,  participes  sunt  Spiritus  sancti,quiin  vobis  est,  quem  ha~ 

facti  sunt  amicitia'  Dei.  Et  infraloquens  aperte  betis  a  Deo.  Quse  non  possunt  iuteUigi,  de  do- 

de  eadem  sapientia  increata  subjungit  sapiens:  nis  creatis,  tum  quia  de  ipsa  persona  Spiritus 

Cum  sit  una,  omnia  potest  et  in  se  permanens  sancti  sermo  est,  tum  etiam  quia  temphim  soU 

omnia  imiovat,  et  per  notiones  in  animas  sanc-  Deo  dicatur,non  donis  creatis,  quse  accidentia 

tas  se  transfert,  et  amicos  Dei  constituit.  Pree-  quaedam  sunt :  unde  ex  hujusmodi  locis  solent 

terea  de  divino  Spiritu  ait  Pauhis  1,  Cor.  3  :  Patres  communiter  Spiritus  sancti  divinitatem 

Nescitis  quia  templuni  Dei  esiis  et  Spiritus  Dei  probare.  Est  etiam  insigue  testimonium  Uhid 

habitat  in  vohis,  scihcet,  quando  estis  justi  et  ad  Rom.  5  :  Charitas  Dei  diffusa  est  in  cordi- 

sancti,  imde  subjungit :  Si  quis  autem  templum  hus  nostris  per  Spiritum  sanctum,  qui  datus 

Dei  violaverit,  disperdet  illim  Deus.  Templum  est  nobis.  Ibi  enim  donum  charitatis  creatum 

enim  Dei  sanctum  est,  quod  estis  vos.  Sanctitas  ab  Spiritu  sancto  distinguitur,  diciturque  esse 

autem  TempU  hujus  in  gratia  consislit,  ergo  effcctum  Spiritus  saucti  nobis  dati.  Et  1,  Joan- 


810  UB    XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

nis  4,  dicitur :  Qui  manet  in  Charitate,  in  Deo  pr8esantantemDeiim,ratione  cujusdiciturDeus 

manet,  et  Deus  in  eo.  Qui  ergo  in  charitate  ma-  esse  intra  liominem,  sicut  cognitum  in  cognos- 

net,  non  solum  liabet  donum  creatum,  sed  illo  cente,  vel  fieri  in  voluntate  hominis  superna- 

mediante  ita  Deo  conjungitur,  ut  vere  Deus  turalem  quemdam  impetum  amoris  in  Deum, 

sit  in  eo,  juxta  illud  Joannis  14  :  Ad  eum  ve-  ratione  cujus  et  homo  ipse  dicitur  esse  in  Deo 

niemus,  etc.  Et  iUud  :  Apiicl  vos  manehit  et  hi  tanquam  in  termino  suge  inclinationis  et  Deus 

vobis  erit :  Hee  igitur  et  similes  locutiones  fre-  in  eo  tanquam  trahens  ipsum.  At  vero  totum 

quenter  in  Scriptura  repetitai  verificari  non  hoc  non  excedit  existentiam  Dei  in  homine  per 

possunt  per  solam  infusionem  gratise  creatse  :  doua  creata  cognitionis  et  amoris,  nam  ab  iUis 

ergo  oportet  fateri  aUquo  modo  magis  proprio  extrinsece  denominatur  Deus  sic  existens  in 

ipsammet  personam  divinam  mitti.  homine.  Nam  quod  in  homine  vere  etreaUter 

9.  DuMum. — Responsiim. — DifficuUas  vero  existit,  non  est  aUud,  quam  conceptus  mentis 

est  in  expUcando,  quis  possit  esse  iste  modus,  et  impidsus  voluntatis.  Si  vero  sit  sermo  de 

quo  persona  ipsa  divina  dari  dicatur  idtra  do-  aUo  modo  existendi  soUim  ut  objectum  cogni- 

na  sua.  Quia  quod  attinet  ad  realem  et  inti-  tum  et  amatum;,  sic  multo  evidentius  est,  illam 

mam  existentiam  in  anima,  certum  est,  neque  esse  denominationem  extrinsecam,  qnae  non 

acquiri^  quia  persona  divina  non  movetur  et  requirit  vi  sua  existentiamDeiintrahominem. 

anima  supponitur  prfficxistens,  neque  etiam  Sic  enim  etiam  objectum  longissime  distans 

augeri  ex  parte  Dei,  propter  eamdem  immu-  esse  potest  in  me  tanquam  cognitum  et  ama- 

tabiUtatem,  neque  ex  parte  animse,  quia  iUa  tum.  Et  si  Deus  per  immensitatem  suam  non 

indivisibilis  est,  et  toti  Deo  est  totaliter^,  et  in-  esset  intra  hominem,  sed  in  coelo  tantum  et  in 

time  prsesens  secundum  essentiam,  nec  in  eo  homine  fieret  cognitio  et  amor  Dei :  esset  Deus 

modo  prsesentiae,  vel  existentise  Dei  in  re  ali-  in  homine  ut  cognitum  in  cognoscente  et  ama- 

qua  potest  dari  magis,  vel  rainus.  Quo  suppo-  tum  in  amante.  Et  tunc  non  esset  illa  ratio 

sito  solum  videtur  adjungi  major,  vel  minor  sufficiens,  ut  diceretur  Deus  ipse,  quoad  suam 

effectus  Dei  in  anima,  quod  totum  videtur  per-  personam  et  substantiam  dari  homini.   Imo 

tinere  ad  dona  creata  et  eorum  infusionem,  etiam  homo  in  puris  naturalibus  existens,  si 

non  vero  ad  peculiarem  donationem  ipsiusmet  ejus  cognitionem  et  amorem  naturalem  acqui- 

personse  increatse.  Ad  hoc  respondet  D.  Tho-  reret,  diceretur  Iiabere  Deum  ut  objectum  cog- 

mas,  4  p.,  q.  8,  a.  3,  et  q.  43,  a.  3,  dari  mo-  nitum  et  amatum,  et  tamennon  propterea  di- 

dura  specialera,  quo  Deus  est  in  creatura  ra-  ceretur  Deus  ipse  quoad  substantiam  suam  dari 

tionali,  sicut  cognitum  in  cognoscente  et  sicut  se  tali  Iiomini,  aut  esse  in  iUo  proprio  et  spe- 

amatum  in  amante.  Nam  creatura  rationalis  ciali  modo. 

attingit  ad  Deum  ipsum  per  hanc  operationera        11.  Opinio  quorumdam. — Propter  haec  mo- 

cognitionis  et  araoris,  et  ideo  dicitur  Deus  esse  derni  aliqui  concedunt,  hunc  raodum  existendi 

in  ipsa,  et  habitare  in  ea  tanquara  in  templo  Dei  in  creatura  iationali,  non  esse  talem,  ut  ex 

suo.   Intelligit  autera  D.  Thoraas  Deura  esse  vi  iUius  Deus  sit  realiter  et  per  essentiam  in 

hoc  modo  in  horaine  per  cognitionera  et  amo-  illa,  quia  solura  cognitione,  et  aflfectu  actuali, 

rem,  non  sigillatira,  sed  siraul  et  conjunctira,  vel  habituali  in  illo  esse  dicitur.  Quod  si  infe- 

et  ita  concludit  esse  per  gratiam,  per  quam  ratur  secundum  hunc  modum  non  dari  perso- 

liorao  perfecte  cognoscit  et  araat  Deura,  reci-  naraSpiritussancti,seddonaejus;  respondent, 

pitque  potestatera  fruendi  Deo  in  se  existeu-  dari  Spiritura  sanctura  solum,  quia  ibi,  ubi 

tera,  quantum  in  hac  vita  potest,  per  quod  antea  erat  per  immensitatera  etfectus  gratise 

disponitur  ad  perfecte  fruendura  iu  alia.  operatur.  At  profecto  hoc  non  trancendit  mo- 

40.  Inde  insurgit  difficuUas.  —  Sed  adhuc  dum  existendi  Dei  in  creatura  per  potentiam, 

superest  difficultas,  quia  objectum  cognitum  qui  modus  quasi  extensive  augetur  per  novum 

et  amatura  duplici  ratione  dicitur  esse  in  a-  efiectura  :  et  per  extrinsecam  denorainationera 

mante,  et  cognoscente  :  uno  raodo  secundum  ab  illo.  Unde  non  fit,  Deura  incipere  esse  novo 

esse  rcprffisentativum,  quod  habet  in  Verbo,  modo  in  anima,  qui  sit  distinctus  ab  Ulis  tri- 

quo  cognoscitur  et  per  modura  cujusdara  im-  bus.  Nec  videtur  sufficere,  ut  Deus  ipse  venire 

pulsiis  per  amorera.  Alio  raodo  tantura  objec-  aut  mitti  dicatur,  cum  ex  vi  talis  modi  uon 

tive.  Si  ergo  sit  sermo  de  priori  modo,  Deum  constituatur  ibi  Dei  substautia  pra;scns,  uec 

esse  in  anima  i;t  objectura  cognitum  et  ama-  novo  titulo  ibi  ad  sit,  secundura  suammet  pcr- 

tuni,  nihil  aliud  est,  quam  fieri  in  homine  vel  sonani.  Denique,  si  ad  raissioncni  satis  essct 

couceptuni  qucradam  supcruaturali  modo  re-  iUe  uovus  effectus^  posset  Deus  mitti  ad  crea- 


CAP.  Y.  DE  MISSIONE  INVISIBILI.  811 

turas  irrationales,  ctiam  sine  iinioue  hyposta-  vcro  ha)c  iinio  ita  cst  amicitia;,  ut  tamcn  non 

tica  ct  ad  peccatores,  et  ad  Daimones  aliquid  sit  omniuo  inter  asquales,  sed  cum  debita  pro- 

miraculosum  in  eis  opcrando,  portione,  idco  ex  vi  ilhus  manct  Deus  in  ho- 

12.  Videtur  igitur  mihi  satis  probabilitcr  et  mine,  ut  protector,  et  rector  ejus,  cujus  Deus 
pic  scntire,  qui  dicunt,  taUa  csse  dona  gratia;  curam  gcrit,  non  sohim  titulo  gcncrahs  pro- 
gratum  facicntis,  ut  vi  sua,  vcl  quasi  connatu-  videntia;  suai,  scd  pcculiari  titulo  amicitiaj. 
rali  jure  postulcut  iutimam,  rcalcm,  ac  pcrso-  Dcnique  quia  in  hac  amicitia  semper  habenda 
nalem  praisentiam  Dei  in  anima  per  taha  dona  est  ratio  divinaj  majestatis,  ideo  ita  ex  vi  ilHus 
sanctificata.  Quod  per  hanc  conditionalem  op-  manet  Spiritus  sanctus  in  liomine  ut  in  amico, 
time  dedaratur.  Quia  si  per  impossibile  fmga-  cui  intime  unitur,  ut  simul  maueat  ibi  tan- 
mus  Spiritum  sauctum  nou  csse  ahas  rcahtcr  quam  amicus  summa  reverentia  ct  vcneratio- 
prffisentem  nitra  animam  co  ipso  quod  anima  nc  colcndus,  ideoquc  manct  ctiam  ibi  prsesens 
tahbus  donis  afficeretur,  ipscmet  Spiritus  sanc-  tanquam  in  templo  vivo,  quod  ipse  sibi  ornat, 
tus  veniret  ad  illam  per  prajsentiam  persona-  et  praparat  per  dona  creata,  ut  in  illo,  et  ab 
lem,  et  in  ea  esset,  et  mancret,  quamdiu  gra-  illo  adoretur.  Atque  hunc  certe  prffisentise  et 
tia  in  illa  durarct.  Atquc  hac  rationc,  hcet  inhabitationis  modum  indicant  sacrai  htterae 
nunc  alias  habeat  illam  pra?sentiam  ratione  in  locis  citatis. 

suaj  immensitatis,  et  potentiae,  merito  dicitur  1 4.  Nec  est  ahenus  ab  expUcatione  D.  Tho- 

nunc  habere  illam  speciah  titulo,  ratione  gra-  mas,  sed  quajdam  declaratio  illius.  Nam  per 

tise,  et  charitatis,  et  ideo  mcrito  dicitur  venire,  gratiam  et  cliaritatem  manet  Deus  in  anima 

vel  mitti  ad  animam  mediantibus  his  douis.  ut  objectum  cognitum  etamatum,  uon  utcum- 

Sic  cnim  inteUigimus  missionem  Verbi  divini  que,  sed  per  modum  amici  intime  dilecti,  qui 

ad  humanitatem,  quam  assumpsit,  quia  hcet  nonutcumqueobjectivedicituresseinamante? 

fingercmus,  Verbum  non  esse  per  immensita-  sed  tanquam  bonum  intime  prsesens  et  intra 

tem  praesens  illi  humanitati,  co  ipso,  quod  iUi  ipsum  amantem  existens,  ut  eum  pecuUariter 

hypostatice  uniretur,  ex  vi  unionis,  et  ad  illam  custodiat,  et  regat,  et  ab  eo  in  corde  suo  cola- 

terminandam  oporteret  fieri  intime  prcesens,  tur,  et  adoretur.  Quod  potest  etiam  declarari 

et  ideo  ratioue  uniouis  dicitur  nunc  esse  in  iUa  exemplo  Beatorum  :  nam  ex  vi  hmiinis  glo- 

humanitate  reaUter,  et  iutime  speciaU  modo.  rice  habent  Deum  pecuUari  modo  suis  menti- 

Ad  hunc  ergo  modum  dicimus  Spiritum  sanc-  bus  prsesentem  in  ratione  objecti  visibiUs  inti- 

tum  dari  animse,  et  speciaU  modo  esse  in  iUa  me  cpiodam  modo  unitam  ipsis  Beatis,  ut  per 

intime,  acreaUterratione  gratisesanctificantis.  se  ipsum,  et  absque  aUo  medio  videatur.  Ubi 

Hoc  autem  inteUigitur  evidentius  in  exemplo  lumen  gloriai  non  facit  quidem  per  se  ipsum 

adducto,  quia  iUa  uuio  reaUs,  ac  physica  est,  novam  unioncm  pliysicam  inter  inteUectum  et 

ac  ita  substantiaUs,  ut  ex  iUa  unum  per  se  con-  Deum,  ut  eo  modo  dicatur  iUum  facere  prae- 

.surgat,  quod  intelUgi  non  potest  sine  mutua,  sentem,  tamen  est  taUs  dispositio,  quse  natura 

ac  intima  preesentia  eorum,  quae  uniuntm*.  At  sua  postulat  talem  praesentiam,  etiam  praecisa 

in  hac  unione  per  gratiam  uon  intercedit  tam*  consideratione  immensitatis,  cur  ergo  non  po- 

evidens  ratio,  nam  est  magis  unio  afi^ectiva,  terit  gratia,  et  charitas  esse  simUis  dispositio 

quae  accideutaUs  dici  solet,  quia  mediis  acci-  aUo  titulo  jam  dcclarato  ?  Denique  declaratur, 

dentibus  fit.  et  confirmatur  ampUus  ex  doctrina  Dionysii, 

13.  Nihilominus  reddi  potest  sufficiens  ratio  c.  4,  de  Div.  nom.,  expUcata  a  D.  Thoma,  1, 
moraUs,  quae  rem  hanc  satisdeclaret.  Namper  2,  q.  28,  art.  1,  dicente,  amofem  dupUcem 
gratiam,  et  charitatcm  perfectissima  quaidam  efficcre  unionem,  realem  et  efiectivam,  et  prio- 
amicitia  inter  Deum,  et  hominem  coustituitur.  rem  dicit  esse ,  cum  amatum  praeseutiaUter 
Amicitia  vero  ex  se  petit  unionem  inter  ami-  adest  amauti :  Et  hanc  (inquit)  facit  amor  ef- 
cos,  non  soUim  per  conformitatem  afiectuum,  fective,  quia  movet  ad  desiderandum ,  et  qum- 
sed  etiam  per  inseparabilem  praesentiam,  et  rendum  prwsentiam  amati  quasi  sibi  conve- 
conjunctionem,  quoad  fieri  possit.  Uude  ami-  wim^u  .Afl^ertque  Augusliuum,Ub.8,  de  Trin., 
citia  perfectissima  et  maxime  spiritualis,  ac  di-  cap.  10,  dicentem  :  Q,uod  amor  est  vehU  junc- 
vina  suo  jme,  ac  debito  postulat  iutimam  Dei  tura  diio  aliqua  copulans,  vel  copulare  appe- 
prsesentiam  in  homine ;  quem  sibi  hoc  modo  tens.  Et  exponitD.  Thomas  quod  dicit  copidans 
amicam  constituit  per  realem  existentiam  iu-  referri  ad  unitatem  afiectus,  quod  dicit  copu- 
tra  ipsum  ex  vi  taUs  amicitiae,  ita  ut,  quam-  lare  appetens,  pertiuere  ad  unionem  realem. 
vis  aUo  titulo  ibi  uou  esset^  hicsufllccrct.  Quia  Quia  ergo  Deus  perfecte  amat^  quos  sanctifi- 


812  UB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

cat  et  quia  qiiod  intendit^  assequi  potest,  ideo  D.  Thomae^  in  dicto  articulo  sexto,  eo,  quod  in 

ex  vi  talis  amoris  auimoe  unitur  secundum  fme  corporis  dixerit,  ad  missionem  invisibi- 

prsesentiam  realem.  lem  requiri  innovationem  quamdam  per  gra- 

45.  Atque  ita  intelligitur  optime  propria  ra-  tiam.  Sed  immerito  lioc  illi  tribuitur,  nam  e- 

tio,  ob  quam  persona  Spiritus  sancti  non  da-  tiam  in  argumento  gratiee  est  quaedam  iu  no- 

tur,  nisi  per  hsec  dona  divina,  quse  inckidunt  vatio,  ut  ipse  ad  secundum  explicuit,  AUi  (ut 

gratiam  sanctificantem  et   charitatem.  Ratio  divus  Bonaventura  refert)  dixerunt,  cum  gratia 

autem  est,  quia  sine  his  donis  non  contrahitur  imperceptibihter  augetur ,   non  fieri  novam 

vera^  et  reahs  amicitia  inter  Deum  et  homi-  missioncm  ;  si  autem  augeatur,  perceptibihter 

nem.  Ex  quo  etiam  facile  patet,  quid  de  ahis  fieri.  Verba  tamen  heec  ambigua  sunt,  nam  si 

sententiis  supra  relatis  sentiendum  sit^  nam  dicatur  augeri  perceptibihter,  id  est,  sub  si- 

uno  verbo  dicendum  est^  in  iUis  omuibus  mo-  gno  aliquo  visibih,  ut  factum  est  in  die  Pente- 

disnon  dari  pecidiari  modopersonam  Spiritus  costes,  sic  non  est  ad  rem,  quia  tractamus  de 

sancti,  sed  dari  ahquod  speciale  donum  ejus,  missione  invisibUi,  et  ita  omne  augmentum 

ut  fides,  inspiratio,  vel  gratia  gratis  data.  Et  gratise  imperceptibUe  est.  Si  veroaugmentum 

quia  haec  dona  smit  ordinis  superioris  uUra  dicatur  imperceptibile,  quia  sensim  et  paula- 

naturee   ordinem,  ideo  potest  dici  Deus,  vel  tim  fit,  et  notabihter  non  immutat  modum 

Spiritus  sauctus  esse  pecuhari  modo  iu  homine  operandi,  perceptibUe  autem  dicatur,  quando 

ratione  iUorum,  qui  tamen  modus  non  exce-  est  adeo  extraordinarium  et  exceUens,  ut  per 

dit  modum  existendi  per  potentiam,  sed  intra  efi^ectus  possit  ahquo  modo  percipi.  Sic  certa 

iUum  dicit  quamdam  majorem  perfectionem.  distinctio  iUa  valde  accidentaria  videtm"  ad  ra- 

Sic  etiam  dicitiu-  interdum  Deus  esse  pecidiari  tionem  missionis.Unde  ipse  Bonaventura,  in  1, 

modo  in  aUquo,  ut  eum  iUuminet,  vel  dirigat,  dist.  15,  qu^st.  lUt.  sentit,  per  nuUum  aug- 

ut  in  Propheta,  et  sic  etiam  dicitur  assistere  mentum,  quod  sit  tantum  intensivum  gratiee, 

pontifici,  vel  Conciho  in  definieudis  rebus  fidei,  mitti  divinam  personam,  propter  rationem  jam 

vel  scriptori  sacro,  ut  canonice  scribat,  vel  factam,  quod  non  incipit  ibi  esse  uovo  modo, 

principi,  utregat.  Tamen  hfec  omnia  solum  in-  per  augmentum  quasi  extensivum,  quo  exten- 

teUiguutur  secundum  pccuUarem  respectum  ditur  gratia  ad  novum  operandi  modum  per 

divinse  providentiee :  unde  in  tantum  requi-  novum  douum,  verbi  gratia,  hnguarum,  vel 

runt  realem  praesentiam  DEI ,  in   quantum  per  novum  auxUium,  ut  in  augmento,  quod 

DEUS  non  separatur  a  rebus,  quibus  providet,  fitper  Sacramentum  Confirmationis,  tunc  fieri 

vel  quatenus  operari  non  potest,  nisi  ubi  est.  missionem,  quia  jam  est  ibi  Spiritus  sanctus 

Et  ita  continentur  sub  illis  modis  existendi  novo  modo.    Quam  opinionem   docuit  prius 

DEI  in  rebus  per  essentiam,  prsesentiam  et  po-  Alensis,  1  part.,  qua^st.  73,  memb.  4,  art.  3, 

tentiam,  non  tamen  attingunt  pecuUarem  il-  in  corpore,  licet  in  solutione,  ad  2,  non  videa- 

lum  modum  et  titiUum,  quo  Spiritus  sanctus  est  tiu"  omnino  in  ea  persistere.  Ait  enim,  dupli- 

in  justis  ratione  gratise  et  charitatis.  cem  esse  sanctificationem   animse:   primam, 

16.  Objectio.  —  Prima  opinio.  —  Seamda  'quai  est  per  infusionem  gratiae  et  secundam, 

opinio. — Superest  vero  objectio,  nam  sequitur  quae  cst  per  augmentum,  et  per  utramque  fie- 

ex  dictis,  Spiritum  sanctum  proprienon  mitti,  ri  missionem,  licet  magis  proprie  per  primam. 

nisi  cum  gratia  significans  primo  infunditur,  Et  utrumque  censet  probabile  Corduba,  iibro 

non  vero  quando  postea  per  intensionem  au-  primo,  qusestionarii,  q.  Ai,  in  fine. 

getur.  Consequens  videtur  contraD.  Thomam,  17.  Opinio  B.  Thomce. — Resolutio.  — Divus 

dicta  queest  43,  art.  6,  ad  secimdum,   ergo.  Thomas  vero,  in  dicto  art.  6,  ad  2,  absolute 

Seqiiela   probatur ,   quia    postquam    Spiritus  docet,  secundum  profectum  virtutis,  aut  aug- 

sanctus  jam  est  in  anima  per  gratiam,  licet  mentum  gratiai  fieri  missionem  invisibilem, 

postea  gratia  augeatur,  non  incipit  esse  novo  praecipue   vero   attendi   quoad  augmentum, 

modo  in  Ula,  ergo  non  mittitur  ad  illam,  quia  quando   aliquis    proficit   in  aUquem  novum 

ncmo  mittitur,  nisi  ubi  non  erat,  vel  saltem  statum  gratise,  ut  in  gratiam  miraculorum, 

non  erat  illo  modo,  quo  recipit  esse  per  mis-  aut  prophetiae,  aut  ex  fervore  charitatis  ag- 

sionem.  Circa  hoc  varie  loquuntm'  theologi.  greditur   insigne    opus  virtutis  ut  martyrii, 

Quidam  negant  absolute,  Spiritum  sanctum  abrenunciationis  seeculi.  Imo,  quod  diflloilius 

mitti  invisibiliter  ad  homincm  jam  justifica-  mihi  est,  addit  in  sohitione,  ad  3,  etiam  iu 

tum,  quantumvis  in  gratia,  vel  in  donis  gra-  Beatis  fierinovas  missiones  invisibUes,  i)ra>ter 

tia;  iulLiisive,  aut  extensive  crescat.  Tribuitur  eam,  quce  in  priucipio  beatitudinis  lacta  est, 


CAP.  V.  DE  MISSIONE  rNVISmiLI.  813 

per  novas  rclationcs.  Quia  licct  gratia  eis  non  sonam  sinc  alia  cx  liis,  qnai  mitti  possunt. 

intcndatur,     rccipit    qnoddam    augmcntum  Ita  D.  Thomas,  dicta  qusest.  43,  art.  5  ct  1, 

quasi  ostcnsivum.  Milii  vcro  placct  imprimis  IJonavcntura   supra,   ct  latc  Corduba,    dicta 

per  omnc  augmcutum    gratiai   sanetificantis  quaist.   Ai.  Rationc  ita  dcclaratur,  quia  non 

ficri  missioncm.   Quia  majoris  momcnti  est,  mittuntur  pcr  illa  dona,  nisi  ut  conncxa  sunt 

magisquc  pcrtinet  ad  unionem  cum  Deo  hoc  cumgratiasanctificantc,etsicnon  scparantur. 

augmentum,  quam  omnc  augmcutura  cxten-  Secundo,  quia  quodUbet  donum  estabutraquc 

sivum,  si  non  inchidat  intensivam  ipsiusmet  pcrsona,  et  ratione  illius  utraquc   cst  novo 

sanctificantis  gratiffi.  Et  ita  sentit  Durandus,  modo  in  crcatura,  ct  aUoqui  utraque  est  pro- 

in  I,  dist.  5,  qusest.  -4,  in  finc,  cum  ait,  mis-  ccdcns,  crgo  utraquc  mittitur,  et  cumiUisPa- 

sioncm  ficri  per  dona  gratuita  vcl  augmentum  tcr  vcnit  juxta  iUud  Joannis  14 :  Ad  eum  venie- 

corum.   Ncc  objcctio  in  contrarium  (sciUcct  mus,  etc,  Ucet  non  mittatur,  quia  non  proce- 

quod  pcrsona  divina  jamanteaibicrat)  urget:  dit.  Dcnique  per  hanc  missioncm  non  fit  unio 

quia   sicut  ille   liomo  novum  acoipit  gratiae  hypostatica  alicujus  divinaj  pcrsonoj  cum  ani- 

gradum,  ita  pcrsona  divina  incipit  esse  ibi  ma,  ut  dc  fidc  constat,  unio  autcm  per  gra- 

novo  modo  magis  perfecto,  tum  ctiam  quia  tiam  communis  ncccssario  cst,  tum  in  cflicien- 

quilibet  gradus  gratise  est  de  se  sufficiens,  ut  tia,  tum  quia  est  participatio  divinse  natura3, 

secum  afFcrat  diviuam  personam,  unde,  quod  et  ita  primario  convenit  ratione  essentise.  At 

antea  sit,  est  quasi  per  accidcns.  vero  Alensis  supra,  mcmb.  2,  art.  3,  existimat 

18.  Dcindc  assero,  quando  gratia  ita  auge-  posse  Filium  sinc  Spiritu  sancto  mitti,  et  e 

tur  cxtensivc  ad  peculiares  cflectus,  ct  actus,  contrario,  quia  eff^ectus  potest  uni,  et  non  al- 

sive  ejusdcm  gratioe  sanctificantis,  sive  gratis  teri  appropriari.  Dicitur  enim  Filius  speciali- 

datffi,  aut  specialis  potestatis  supernaturalis,  ter  mitti  secundum  dona  iutellectus;  Spiritus 

ut  specialiter  sanctificctur  persona  in  ordine  sanctus  secundum  dona  voluntatis  ex  Augus- 

ad  tales  actus,  tuuc  ad  iUam  fit  propriissime  tino,  4,  de  Trinitate,  cap.  20,  et21.  Recte  vero 

missio,  etiamsi  prius  facta  fuerit.  Sic  facta  rcpondet  D.  Thomas  utraque  dona  est  neces- 

missio  ad  Apostolos  et  octavo  die  post  resur-  sario  connexa  cum  gratia  gratum  facientc,  et 

rectionem,Joaunes20,  etindie  Pcntecostes,  ut  ideo  missionem  etiam  utriusque  personse  esse 

bene  exponit  Leo,  papa,  sermone  2,  Pentecos-  necessario  conjunctam.  Non  negamus  tamen, 

tes.  Sie  etiam  fieri  existimo  per  Sacramcnta,  quin  per  antonomasiam  illa  missio,  in  qua 

quai  sanctificant  homincm  in  ordine  ad  pecu-  majora  dona  amoris  communicantur,  specia- 

liares  actus,  dando  simul  spceialia  auxilia,  et  liter  tribuitur  Spiritui  sancto,  et  illa  Verbo, 

gratias  sacramcntalcs.  Tandem  vero  existimo  quee  in  donis  sapicntise  prseeminet. 

solam  coUationem  novi   doni   gratise  gratis  20.  Corollariim. — Ultimo  constat  ex  dictis 

date,  vel  auxilii  praivenieutis  sine  augmento  missionem  Iianc  solum  fieri  ad  creaturam  ra- 

gratia;  sanetifieantis,  nou  sulficere  ad  propriam  tionalcm,  quia  sola  illa  est  capax   gratise,  et 

missionem   pcrsonse  divinas.  Nam,   ut  supra  fruitionis  Dci.  Quse  ratio  coneludit,  etiam  ad 

dictum  cst,  hcec  dona  dc  se  non  sufficiunt  ad  aiigclos  factam  esse  hanc  missiouem,  ut  late 

propriam  missioncm,  ergo  lieet  dentur  ho-  Alensis  supra,  et  ad  Patres,  et  Justos,  qui  fue- 

mini  justo,  non  sufficiunt,  quia  non  afleruut  runt  ante  Cliri.stum  Domiuum,  ut  docet  etiam 

novum  titulum  de  se  sufficientem  ad  spceialem  D.  Tliomas,  et  cxprcsse  Lco  papa,  sermone  2, 

prscsentiam  persona}  divince  prretcr  eam,  quse  Pentceostcs,  cap,  3,  ct  Augustiuus,  4,  de  Trin., 

cst  per  poteutiam.  Uiide  iu  beatis  probabile  cap.  20,  et  Hicroujmus,  epist.  9,  adEdibiam. 

existimo,  nou  fieri  novas  missiones,  sicut  nou  Qui  omiies  exponunt  illa  verba  Joann.    7: 

sit  gratia3  sanctificantis  augmentum.  Maximc,  Nondim  erat  Spiritus  datus,    quia  nondum 

quia  ille  revelationes  sunt  quasi  eonnaturales  erat  Jesus  glorificatus,  iutelligi  de  missione 

iUi  statui,  etcx  vi  illius  singularis  prffiscntise,  speciali,  et  visibili  facta  in  die  Pentecostes, 

et  exi.stentise,  quam  Dcus  habct  in  beatis,  con  uoii  vero  de  invisibili,  quse  omni  tempore  a 

feruntur.  Unde  ego  dicerem,  DEU^I  existen-  creatione  mundi  ad  augelos  et  homiues  facta 

tem  in  beato  operari  in  illo  convenienter  ad  est. 

prffisentiam,  quam  in  illo  habet,  et  ex  vi  prio-  CAPUT  VL 

ris  missionis,  potius  quam  de  novo  ad  iUum  ^^  missionibus  visibilibus  spiritus  sangti. 
mitti. 

19.  Atque  hinc  tandcm  intelligitur,  in  hac  1.  Non  sine  causa  D.  Thomas,  qusest.  43, 

missioue  invisibili  nunquam  mitti  uuam  pcr-  ssepe  citata,  art.  7,  solum  de  visibili  missione 


8U  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

Spiritus  sancti  disputavit.  Quia  licet  visibilis  fert  ipsummet  Christum    vidisse    columlam 

missio  divini  Verbi   praecipua  fuerit,  tamen  descendentem,  et  venientem  super  se,  et  non 

illa  est  altioris  ordinis,  et  considerationis,  quia  propterea  negat  Joannem  etiam  vidisse.  Non 

non  ad  repraesentandum,  sed  ad  subsistendum  est  autem  verisimile,  Christum  habuisse  visio- 

in  visibiU  natura  facta  est,  juxta  ilkid  Galat.,  nem,  seu  revelationem  imaginariam,  quia  et 

4; :  Misit  Deus  Filium  suum  factum  ex  muliere,  imperfecta  est,  et  illa  non  indigebat.  Vidit 

etc.  De  qua  propterea  singulariS;,  et  copiosa  ergo  oculis  corporeis^  non  ut  inde  acciperet 

disputatio  in  tertia  parte  ingtituitur.  Et,  quod  cognitionem,  sed  quia  illa    cohimba  revera 

huic  materiee  necessarium  existimari  posset,  exposita  fuit  ocuhs  omnium,  qui  ibi  aderant, 

in  capite  quarto  tactum  est.  Ubi  advertimus,  et  ita  omnes  illam  viderunt  quantum  ad  cor- 

distingui  posse  missionem  visibilem  in  eam,  poralem  speciem.  Quod  magis  declaravit  Lu- 

quse  est  subsistendum  in  natura  corporaU  et  cas,  cap.    3,  dicens :  Et  descendit  Spiritus 

visibih,  ctineamquse  est  adreprsesentandum.  sanctus  corporali  specie  quasi  columla  inip- 

Prioris  modi  fuit  missio  Verbi,  quam  hic  prse-  sum.  Non  tamen  omnes  significationem  Co- 

termittimus.  Altera  vero  vel  pecuHaris  est,  vel  lumbte,  et  causam  descensus  ejus  intelhge- 

magis  propria  Spiritus  sancti,  et  de  hac  nunc  rent,  et  sub  ea  ratione  pecuhariter  promissum 

consideramus,  exponemus  tamen,  aninterdum  fuit  Joanni  ihud  signum.  Denique  tunc  etiam 

hsec  missio  ad  divinum  etiam  Verbum  perti-  additum  est  signum  vocis  Patris  rectificantis. 

nuerit.  Jiic  est  Filitcs  meus  dilectus,  quam  vocem, 

2.  H(pc  missio  est  realiter  msihilis. — Pri-  certum  est,  fuisse  factam  per  realem  sonum, 

ma  missio  fuit  in  specie  columlw.  —  Primo  qui  sensu,  et  auditu  corporis  perciperetur,  hoc 

ergo  de  hac  missione  statuendum  est  esse  vi-  enim  vocis  nomen  proprie  significat.  Eamque 

sibilem  non  tantum  imaginaria  visione,  qua-  Christus  ipse  audivit,  ut  ex  verbis  Marci,  cap. 

hs  frequenter  solebat  esse  prophetica  revela-  \,  apertius  colhgitur,  refert  enim  illa  verba 

tio,  sed  quia  externis  sensibus  objecta,  et  pro-  quasi  speciahter  dicta  ipsi  Christo,  Tu  es  Fi- 

posita  est  per  ahquod  signum,  quod  ipsos  sen-  lius  meus  dilectus.  Tamen  quia  etiam  sunt 

sus  externos,  videhcet  oculos,  vel  aures  mo-  dicta,  ut  omnes   audirent,  ahi   Evangehstee 

vere  posset.  Ita  docet  Augustinus  de  Trinit.,  referunt  sub  iUis  verbis,  Hic  est  Filius  oneus 

cap.  5  et  6,  estque  indubitatum  apud  omnes.  dilectus,  signum  ergo  hujus  missionis  exter- 

Potestque  facile  inductione  ostendi  ex  missio-  nis,  sensibus  expositum  fuit. 

nibus  visibihbus  Spiritus  sancti,  quas  in  E-  3.  Signum  sub  qiio  apparuit  Spiritus  sanc- 

vangeho  legimus.  Prima  omnium  fuit,  quando  tus  fuit  nules.  —  Secundum  signum,  sub  quo 

descendit  in  specie  cohmibse  in  baptismo ;  de  legitur  Spiritus  apparuisse,  fuisse  nubes  hicida 

qua  Joannes  Baptista,    Joannis   \,  testatur:  in  die  traiisfigurationis,  iham  enim  nubem 

Quia  vidi  Spiritum  descendentem  quasi  colum-  Spiritum  sanctum  reprcesentasse  testatur  divus 

lam  de  ccelo,  et  mansit  super  eum.  At  dicere  Thomas,  3  part.  q.  45,  art.  4,  adsecundum  et 

potest  ahquis,  verbum  videndi  ibi  referri  posse  significavit  Augustinus,  epist,  102,  ad  Evo- 

ad  visionem  imaginariam,    sicut   ohm  Deus  dium,  ideoque  tunc  missum  fuisse  Spiritum 

dictus  est  visus  a  Prophetis,  non  corporeis  sanctum  sub  specie  nubis,  docuit  idem  divus 

ocuhs,  nec  in  sua  substantia,  nec  semper  in  Thomas,  1  part.,  q.  -43,  art.  7,  ad  6.  Nam  si- 

ahqua  imagine  corporeis  ocuhs  objecta,  sed  cut  per  cohimbam  significata  est  plenitudo 

in   figura  ahqua  imaginaria.   Quod  maxime  gratise  Christi  communicando  homiuibus  per 

fiet  probabile,  si  verum  est,  cjuod  ahqui  dixe-  baptismum,  ita  per  uubem  siguificata  est  ple- 

runt,  referente  Chrysostomo,  homiha  61,  in  nitudo  gloria^  Christi  participanda  in  claritate 

Joannem,  sohim  Joannem  vidisse  cohimbam.  et  refrigerio  glorife,  quse  per  nubem  lucidam 

Nam  hoc  videtur  ipse  significasse,  cum  dixit,  significata  etiam  est,  ut  D.  Thomas  ait  in  dicta 

iham  visionem  sibi  fuisse  pecuhariter  promis-  sohitione,  ad  2.  Aut  certe  per  iham  nubem  si- 

sam,  et  in  se  impletam.  Sed  huic  expositioni  gnificata  est  cxuberantia  doctrina3  Clu'isti,  ut 

Patrcs   omnes,   et   expositores   contradicunt,  idem  D.  Thomas  ait  in  aha  sohitionc,  ad  7. 

intehiguntquc  verbum  videndi  de  visioue  cx-  Vcrum  cst,   in  Scriptura  non  legi  uubem  il- 

terna,  et  corporaU,  juxta  suam  proprietatem,  lam  rcpreesentasse  Spiritus  sancti  personam, 

quai  semper  tenenda  est,  dum  aUquid  uon  et  ideo  fortassc  neque  Augustinus  iu  Ubris  % 

constet.  Prffitcrea  Ucet  ipse  Joanncs  Baptista  3  et  4,  dc  Trin.,  ubi  dc  his  niissionibus  cx 

tautum  rcferat,  se  vidisse  cohimbam,  non  ne-  professo  tractat,  hanc  non  posuit  intcr  missio- 

gat  ahos  vidisse,  uam  aiatthceus,  cap,  3,  re-  ncs  visibiles  Spiritus  sancti.  Posset  cuim  iu- 


CAP.  VI.  DE  MISSIONIBUS  VISimLIBUS.  845 

tclligi,  nubem  illam  rcprcescntassc  Tlironum  5.  Qiiarta  missin.  —  QuartTim  signum  fuit 

gloriae  et  majcstatis  DEI  Patris  latentis,  seu  .  in  die  Pentccostes,  quo  dic  facta  est  prfficii^ua 

sedentis  in  nube,  juxta  illud  Ps.  96:  Ntihes  et  missio  visibilis  Spiritus  sancti,  quam  Lucas, 

caligoincircuitueJMS,  etibidem,  Amictus  lu-  Act.  2,  bis  verbis  narrat  :  Cum  complerentur 

mine,  sicut  vestimento.  Nam  referunt  Evange-  dies  Pentecostes,  factus  est  repente  de  ccelo  so- 

Ustffi,  vocem  Patris  de  nube  exiisse  tanquam  nus  tanquam  advenientis  Spiritus  vehementis, 

de  throno  majestatis  ejus,  sed  nihilominus  nu-  et  replevit  totam  domum,  uhi  erant  sedentes  et 

})em  illam   Spiritum  sanctum  reprsesentasse  apparuenint  illis  dispertitfs  lingwe  tanquam 

his  verbis  docet  Ecclesia  in  Officio  transfigu-  ignis ,  seditque  supra  singulos  eorum,   et  re- 

rationis :  In  splendenti  nule  Spiritiis  sanctiis  pleti  sunt  omnes  Spiritu  sancto,  et  cceperunt 

visiis  est.  Quare  etiam  illa  dici  potcst  Spiritus  loqui  variis  linguis ,  proiit  Spiritus   sanctus 

sancti  missio,  de    qua    etiam   constat ,  nu-  <?«^i«^  ^^^mH^/w.  Ubi  tria  signa  ilhus  missio- 

])cm  iUam  visibilem  fuisse  ocuhs  corporeis  et  nis  referuntur  sonus  et  commotio  s^nritus   ve- 

hicem  ejus  simihter  fuisse  visibilem,  imo  et  hementis;  id  est,  aeris  vehementer  concitati  et 

quodammodo  palpabilem,  nam  Lucas  9,  refert  lingucE  ignece,  nam  hcet  loqui  variis  hnguis 

timuisse  discipulos  :  Intrantihus  (inquit)  illis  fuerit  etiam  signum  sensibile  adventus  Spiri- 

in  nnhem,  siguiticans  etiam  corporahter  iUos  tus  sancti,  tamen  fuit  potius  signum  conse- 

circumdasse  et  obumbrasse,  quia,  hcet  esset  quens  ex  missione  jam  facta,  quam  ostendens 

hicida,  vix  poterant  claritatem  ejus  sustinere,  iham  dum  fieret.   Missio  autem  constituitur 

et  fixis  ocuhs  concipere.  visibihs  proprie  per  ihud  signum,  sub  quo  fit, 

4.  Tertia  missio. — Tertium  signum  missio-  De  souo  ergo  indubitatum  cst,  fuisse  sensibi- 

nis  visibihs  Spiritus  sancti  fuit,  quando  post  lem  per  externum  auditum,  quia  verba  iUa,  et 

resurrectionem  Christus  intonuit  ad  Discipu-  factus  est  repente  de  ccelo  sonus,  in  proprietate 

los,  et  in  eos  insufflavit,  et  dixit  eis,  Accipite  hoc  significant  et  non  possunt  ad  imaginariam 

Spiritum    sanctum,  Joannis    20.   Nam  quod  reprsesentationem  referri.  Nam  id,  quod  sola 

iUa  fuerit  missio  visibihs  Spiritus  sancti  dubi-  imaginatione  repraiscntatur,  non  potest  dici 

tari  non  potest,  docetque  Augustinus  4,    de  simphciter  factum  esse,  sed  apparcre,  aut  vi- 

Trinitate,  cap.  20,  sub  fin.,  et  D.  Thomas,  dic-  deri,  vel  quid  simile,  iUe  autem  sonus  dicitur 

ta  qusest.  23,  art.  7,  ad  6,  et  omnes.  Manifes-  simphciter  factus.  Fuit  ergo  sine  dubio  audi- 

tum  autem  est,  flatum  Uhim  fuisse  corporalem,  tui  corporah  objectus,  tanquam  sensibile  pro- 

et  sensibUem,  ut  verbum  ipsum,  insufflavit  prium  ejus.  Sicut  etiam,  cum  data  fuit  lex 

satis  ostendit.  Unde  Augustinus  supra  inde  col-  Moysi,  sonitus  audiebatiu-  exterius,  ut  constat 

ligit  emanationem  Spiritus  sancti  a  FUio.  Ne-  Exod.  20.  Deinde  commotio  Spiritus,  seu  venti 

que  enim[i\\i)  flatus  ille  corporeus  cmn  sensucor-  vehementis,  quse  vidctur  fuisse  proxima  causa 

poraliter  tangendi  procedens  ex  corporea  suh-  elficiens  Uhus  soni,  etiam  fuit  exterius  et  cor- 

stantia  Spiritus  sancti  fuit,  sed  demonstratio  porahter  facta,  ut  ex  eflfectu  soni  coUigi  po- 

per  congruam  significationem  non  tantum   a  test.  Et  ex  proprietatc  etiam  verborum,  maxi- 

Patre,  sed  etiam  a  Filio  procedere  Spiritum  me  cum  subdatur  statim,  vcutum  iUum  ( qui 

sanctum.\d.&m  habet,  tract.  12i.,in  Joannem.  nomine  Spiritws  ^i^wiixcaXnv)  replcvissc  to- 

Fuit  ergo  iUa  missio  cum  sensibiU  satisque  ex-  tam  doraum,  quod  siue  dubio  non  in  phanta- 

pressa  significatione  processionis   ffiternai  ip-  sia  tantum  imagiuaria,  sed  proprie,  ut  sonat, 

sius    Spiritus   sancti,  et    cum    significationc  factum  est.   Quia  Verbum,  replevit ,  (ut  aha 

etiam  effectus  tcmporahs,  ad  quem  mittebatur  prsctercam )  ahud  non  pcrmittit. 

quia  sensibiha  vcrba  Accipiie  eic,  exprcssius  6.  Dubium. — Resolutio. — De  hnguis  autem 

reprsesentarunt,  fuisse  tunc  missum  Spiritum  ignitis  dubitat  Augustinus,  dicto  1.  2,  c.  6. 

sanctum  ad  sanctificandos  ministros  Sacramen-  Utrum  corpore,  an  Spiritu  visae  sint.  Quia  non 

torum,  daudo  simul  eis  potestatem  remittendi  dicitur,  Viderunt  linguas  divisas  velut  igneni, 

pcccata.  Quamvis  et  ipse  flatus  significare  so-  sed,  visfe  sunt  eis.  Quaj  duo  putat  Augustinus 

leat  virtutcm  expcUendi  da^mones,  nt  contin-  haberc  diversas  significationes  in  ommi  ver- 

git  in  cxorcizatis,  sicut  notavit  CyriUus,  cate-  borum  proprictate.  Nam  cum  dicitur,  Vidi  hoc, 

chesi  10.  Hicetiam  accommodare  possumus,  significatur  cum  omni  proprietate,  visum  esse 

quod  ahas  dixit  Augustiuus,  sermon.  188;  de  corporeo  oculo,  cum  autcm  dicitur,  visum  est 

Tcmpore,  Flatus  ille  a  carnali  palea  corda  mihi,  potest  iu  rigore  inteUigi  de  re  sohim  ap- 

mimdahat.  Fuit  itaquc  iUa  missio  visibihs  per  parente,  et  imaginaria.Ycrumtamcncxistimo, 

signum  cxtcruum,  ac  corporahtcr  scusibile.  non  esse,  quod  de  hoc  dubitemus.  Primo,  quia 


816  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  PERSONARUM. 

licet  verbum,  apparmrunt  illis,  videri  posset  fiebant  in  initio   Evangelicse   praedicationis, 

ambiguum,   tamen   frequentius   sumitur  pro  quando  ad  confirmandos  fideles  dabatur  Spiri- 

apparitione  sensibili  ad  oculos  carnis,  nisi  ad-  tus  sanctus  per  impositionem  manuum  Apos- 

datur  vox  aliqua  distrabens  verbum  ab  illa  si-  tolorum^  nam  illa  donatio  Spiritus  sancti  visi- 

gnificatione^  ut,  apparuit  in  somnis,  vel  quid  bifis  erat  et  consequenter  erat  missio  visibifis. 

simile.  Sic  enim  ipsemet  Lucas^  capite  ultimo  Quod  enim  visibiUter  daretur,  cofiigi  videtur 

sui  Evangefii  refert^  dixisse  discipulos,  surrexit  ex  Act.  8,  ubi  dicitur  :  Cum  mdisset  autem  Si- 

Dominus  vere  et  apparuit  Simoni.  IntelUgenies  mon,  quod  per  impositionem  manunm  Aposto- 

sine  dubio  ocuHs  ejus  objectum,  et  visum  lorum  dareiur  Spiritus  sanctus.  'Exlnsia.men 

fuisse^  et  cap.  22,  ait  de  Cbristo   orante  in  verbis  non  constat,  tunc  Spiritum  sanctum 

borto  :  Apparuit  ei  angelus  confortans  eum,  datum  esse  cum  signo  visibili,  in  ipsamet  col- 

quod  omnes  intefiigunt  de  apparitione  in  for-  latione,  sed  ex  effectibus  videri  potuisse,  quia 

ma  visibifi  ad  oculos  carnis,  sicut  etiam,  capite  ifii,  qui  accipiebant  Spiritum  sanctum,  loque- 

nono, aitapparuisse 3fo7/sem et Bliamin Trans-  bantur  finguis,  vel  afias  insignes  ostensiones 

figuratione.  Quomodo  afii  etiam  Evangefistse  recepti  Spiritus  sancti  faciebant.  Sic  enim  ca- 

loquuntur  et  nufius  dubitat,  quin  ocufis  cor-  pite  decimo  refertur  vidisse  Judseos  Spiritum 

poreis  visi  fuerint.  sanctum  fuisse  datum  Cornefio,  et  afiis  Genti- 

7.  Denique  quod  addit  Lucas,  Act.  2  :  Sedit  fibus,  prsedicante  Petro.  Quomodo  autem  vi- 

supra  singulos  eorum,  ostendit  apparitionem  sus  fuerit,  declaratur,  dum  subditur  :  Audie-' 

ifiam  fuisse  sensil)ilem  et  externam.  Quod  e-  bant  enim  illos  loquentes  linguis  et  magnifi- 

nim  aliqui  verba  ifia  referunt  ad  Spiritum  cantes  Deum.  Niliilominus  probabile  fit,  etiam 

sanctum,  qui  sedit  spiritualiter  supra  singulos  ante  effectum  linguarum  descendisse  tunc  Spi- 

Discipulorum,  eo  quod  singulare  verbum,  ^e^i^,  ritum   sanctum  sub  signo  visibili,  ex  verbis 

non  possit  ad  linguas  in  plurali  positas  referri,  Petri,  cap.  11,  qui  referens  factum  iUud  ait: 

mihi  verisimile  non  est,  tum  quia  nuUa  de  Cecidit  Spiritus  sanctus  super  eos,  sicut  et  in 

Spiritu  sancto  praicesserat  mentio,  sed  tantum  initio.  Unde  multi  volunt,  etiam  tunc  appa- 


de  Spiritu  aereo  et  de  linguis  igneis,  tum  quia 
ibi  Lucas  non  narrat  effectum,  seu  terminum 
missionis,  sed  signum,  sub  quo  facta  est.Eflec- 
tum  vero  et  terminum  statim  refert,  dicens  : 


ruisse  linguas  igneas  :  vel  aliquod  indicium 
per  ostensionem  ignis  visibilis.  Quod  est  pro- 
babile,  sed  incertum.  Si  autem  ita  factum  est, 
constat  etiam,  ibi  intervenisse  visibile  signum 


Et  repleti  sunt  omnes  Spiritu  sancto.  Verbum  externis  sensibus  expositum.  Est  ergo  boc  de 

ergo  sedit,  ad  linguas  igneas  referendum  est,  ratione  hujus  visibilis  missionis.  Ratio  autem 

vel  legendo  in  plurali  sederunt,  vel  subiutel-  non  e.st  alia,  nisi  quia  ita  fuit  haec  missio  or- 

ligendo  aliquid,  ^U  sedit  unaquaque,  aut  quid  dinata  per  divinam  providentiam  ad  Ecclesiae 

simile.  Vel  (quod  probabilius  videtur)  construi-  suae  vel  eruditionem,vel  sedificatiouem  et  con- 

tur  cum  igne  et  in  eumdem  sensum  redit,  nam  solationem  :  unde  in  hac  missione  uon  fit  pro- 

ifie  ignis  non  erat  alius,  quam  lingui^e  ignitse  phetica  revelatio,  ut  imaginaria   sit,  sed  sit 

ct  in  eis  erat,  quasi  in  plures  partes  distribu-  communis  qusedam,  ac  publica  demonstratio, 

tus,  et  ita  potuit  secundum  illas  partes,  seu  et  ideo  per  externum  siguum  omnibus  cernen- 

linguas  sedere  super  singulos  Discipulorum.  da  proponitur. 

Hsec  autem  sessio  aperte  demonstrat,  appari-  9.  Duhium. — Resolutio. — Jam  vero  superest 

tionem  fuisse  sensibilem  et  externam.  Imo  Ly-  ulterius  inquirendum,  quale  debeat  esse  hoc 

ranus  putat,quando  Petrus  cocpit  ifio  die  prsB-  signum.  Ubi  non  possumus  inquirere,  ex  qua 

dicarepopulo,adhuchabuissefiuguaraigncam.  materia  aut  sub  qua  forma  sensibifi,  vel  ad 

quasi  capiti  suo  insidentem,  et  ideo  dixisse  quem  sensum,  utproprium  ejusobjectum  pcr- 

Petrum  ad  populum  :  E ffudit  liunc,  quem  vi-  tincrc  debeat.  Nam  ex  natura  rei  uuUa  in  hoc 

detis  et  auditis.  Quanquam  possuut  haec  vcrba  fieri  potest  determinatio,  pendct  cnim  ex  di- 

referri  ad  signa,  quK  proxime  pra^cesserant.  viua  voluntate,  et  providcntia.  Tamen  consi- 


Denique  nuUa  est  ratio,  cur  ca^tcra  signa  il- 
liusmet  missionis  objecta  credantur  sensibus 
cxternis  ct  non  hoc,  quod  potissimum  fuit, 
exprcssiusque  repra?sental.)at  effcctus  illius  mis- 
siouis. 


derando  eas  missiones,  qua}  facta'  suut,  inve- 
nicmus,  eas  factas  csse  sensibiles,  vel  per  au- 
ditum,  qui  est  sensus  fidei,  ct  discipliua},  vel 
pcr  visum,  qui  cst  perfectissimus  omuium,  ct 
maxime  accedens  ad  spiritualem  cognitiouem. 


8.    Quinta  missio.  —  Quinto  loco  poncre    Habemus  ctiam,  materiam  talium  signorum 
possumus  iuter  has  missioncs  visibilcs,  quoe    (ordinaric  saltem)  fuisse  acrcam,  vcl  ilU  afli- 


CAP.  VI.  DE  MISSIONIBUS  VISIDILIBLS. 
neni,  nt  snnt  vapores,  vel  cxhalationcs,  quia    Concionilms   Pcnlcoostcs 


talis  materia  cst  facilior  caiteris  ad  caitcras 
transmutationcs,  qnaj  in  hujnsmodi  signis  ex- 
hibcndis  intervcninnt.  Forma  vero,  qnoad  sen- 
sibiha  propria  fuit  color  ahquis^  aut  hix,  et  so- 
nns;  qnoad  commmiia  vcro  scnsibiha,  fuit, 
vcl  motns,  vel  formatio  humanai  vocis,  vcl  fi- 
gura  ahqua  apta  ad  intcntam  significationem, 
id  est,  habcns  ahqnam  proportionem,  vel  ana- 
logiam  cum  re  significanda.  Ut  in  baptismo 
Spiritus  sanctus  apparuit  in  spccic  Cohimbse 
desccndentis,  et  mancntis,  quia  in  proprictati- 
bus  ihins  animahs  invcniuntur  muUai  aptissi- 


817 

Lco,  Augustinus  , 
Bcrnardus  ct  ahi,  Andjiosius,  hb.  2,  dc  Spiri- 
tu  sancto,  cap.  2,  Cyrilhis  Hierosolymitanns, 
Catechcsi  17,  Isidorus  Peleusiota,  1.  1,  Epist, 
AdA,  Bernardinus  Scuensis,  scrm.  dc  scptem 
donis  Spiritus  sancti. 

41.  Addit  praiterea  Angustinus,  2.  de  Tri- 
nitatc,  cap.  6,  in  fine,  ncccssarium  esse,  nt 
hnjusmodi  signnm  visibile  non  sit  res  antea 
preecxistens  sub  ea  forma,  et  modo,  qno  ap- 
parct,  scd  ut  pecuhari  providcutia  ad  cum  ef- 
fectum  formatnm  sit.  Undc  ait  Augustinus, 
non  sic  posse  dici  Spiritum  sanctum  Cohnn- 


moe  ad  significandam  Christi  Domini  purita-  bam,  quiain  cjusspeciedcsccndit,  sicut  Chris- 

tcm,  innoccntiam,  mansuetudinem,  ct  dilec-  tus  dictus  est  Petra  :  illa  enim  petra  (inquit) 

tionem  erga  Ecclcsiam,  et  quomodo  per  bap-  jam  erat  in  creatura ,  et  per  actionis  modum 

tismum  essct  similcs  virtutes,  ct  Spiritus  sancti  nuncupata  nomine  Christi,  quem  significahat, 

dona  suis  fidehbus  communicaturus,  ut  trac-  sicut  Isaac  Christus  erat,  cim  ad  se  immolan- 

tantPatrcsinMatth.,prsescrtimChrysostomus,  dumligna  portahat.  Accessit  istis  actio  quce- 

homil.  12,  Augustinus,  tract.  C,  in  Joannem,  damsignificativajamexistentibus,  non  aiitem 

et  hb.  10,  Gen  ,  ad  htteram,  c.  5,  et  hb  4,  de  sicut  illa  Columha,  et  igiiis  adhtec  tantummo- 


Trinit.,  c.  20,  et  hb.  etiam  13,  c.  24,  Grego- 
rius,  hom.  30,  in  Evangeha,  Cyrihus  Hiero- 
solymitanus,  Catechesi  7,  et  D.  Thomas,  3  p., 
qua;st.,  39,  art.  6. 

10.  In  die  vero  resurrcctionis  datus  est  Spi- 


do  significanda  repente  extiterunt.  Siguificat 
crgo  Augustinus  ad  missioncm  visibilium  ne- 
ccssarium  esse,  ut  res  sensibihs  significans 
non  prseexistat,  sed  ad  eum  finem  tunc  fiat,  et 
conscquenter  etiam  non  dnret,  nisi  dum  si- 


ritus  Apostohs  in  specie  flatus,  quia  dabatur    gnificat.  Et  ratio  reddi  potest,  quia  missio  vi- 


ad  rcmittenda  peccata  ex  Christi  Domini  me- 
ritis,  et  ideo  datus  est,  ut  intime  ab  iho  pro- 
cedens,  nt  supra  ex  Angustino  notatum  est. 
Item  dabatur,  ut  Spiritus  vitai ,  ad  restituen- 
dura  hominem  in  spiritualcm  vitam,  sicut  in 
principio  insufflando  etiam  inspiravit  in  homi- 
nem  spiracuhmi  vitse,  ut  notarunt  Athanasius, 
q.  64,  ad  Antiochum,  ct  Cyrihus,  12,  in  Joan., 
c.  56,  et  optime  cxphcat  Basihus,  1.  de  Spiritu 
sancto,  cap.  17,  et  Ambrosius,  serm.  20,  in 
Psalm.  118.  At  in  die  Pcntccostes  datum  est 
signum  ingentis  soni ,  quia  incipiebat  lex 
Evangelica  promulgari  quasi  ad  excitandos 
homines ,  ut  ad  iUam  audiendam  venircut, 
sicut  Exod.   20,  datus  est  sonitus  buccinae. 


sibihs  sit  fit  semper  novo  ,  et  cxtraordinario 
modo,  et  ideo  fieri  debet  sub  novo  signo,  ct  ad 
hunc  finem  pecuhariter  facto. 

12.  Atque  hanc  doctrinam  sequitur  divus 
Thomas,  dicta  quaest.  4-3,  art.  7,  ad  2.  Et  ex  iUa 
coUigit,  non  esse  faotas,  nec  fieri  missiones  vi- 
sibiles  sub  signis  Sacramentahbus  Veteris  ct 
Novi  Testamenti,  quia  in  eis  res  qusedam  prai- 
existentes  assumuntur  ad  ahquid  significan- 
dum.  Quanquam  de  hoc  potest  ctiam  aha  ratio 
reddi,  Quoad  vctera  quidcm  Sacramenta,  quia 
non  contiucbantgratiam,  nccsignificabant  sub 
eis  dari,  sed  praenuutiabant  futuram,  et  ita  non 
significabant  missionem  Spiritus  sancti,  quK 
tunc  fieret.  Quoad  nova  vero  Sacramenta,  quia 


Itcm  missus  est  Spiritus  vchcmcns,  qui  totam  nec  missio  ad  ipsa  fit,  neque  ad  reoipientem 

domum  replcret  ad  significaudam  abundan-  iUa.  Non  quidem  ad  iUa,  quia  licet  gratiam 

tiam,  vututem,  et  efficaciam  Spiritus,  uni-  coutineant  et  conferant,  tamen  sohim  conti- 

versse  Ecclesise  Christi  communicandam.  Ac  nent  tanquam  instrumenta  ad  iUam  eflicieu- 

denique  hnguse  etiam  ignese  apparnerunt  ad  dam,  non  quod  in  eis  proprie  sit,  et  ideo  ad 

significandum  donum  hnguarum,  et  ardorem  ipsa  Sacramcnta  non  mittitur  Spiritus  sanctus 

Charitatis.  Quoniam  Apostoh  futuri  erant,  et  ut  idem  D.  Tliomas  docuit,  art.  6,  ad  4   nec 

verhis  proflui,  et  charitate  feriidi,  ut  in  hym-  etiam  ad  eos,  qui  Sacramenta  rccipiunt,  quia 

no  dicit  Ecclesia.  Et  fortasse  etiam  significa-  sohim  dant  gratiam,  quaudo  obcx  uon  appo- 


tum  est,  Ecclesiam  ex  omnibus  linguis  et  lia- 
tionibus  in  nno  spiritu,  et  igne  fuissc  congre- 
gandam.  Pra-tcr  ahas  innumeras,  convenien- 
tesquc  analogias,  quas  Patres  considerant  in 


nitnr,  et  convenicns  dispositio  adcst,  et  ideo 
non  omnino  infaUibiliter  significant  pra^scn- 
tiam  gratia?,  ct  invisibilem  descensum  Spiritus 
sancti,  scd  quasi  sub  conditiouc,  si  recipiens 


I. 


52 


81  g  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  DIVINARUM  PERSONARUM. 

sit  dispositus,  et  prseterquam  quod  quiaipsius  quod  non  possent  facere,  nisi  essent  aliquae 

Sacramenti  veritas  et  existentia  Sacramentalis  verse  res.  Unde  etiam  constat  oportere  esse 

ex  intentione  Ministri  pendet.  At  signum  seu-  vera  res  quoad  qualitates  sensibiles  necessarias, 

sibile  missionis  visibilis  tale  esse  debet,  ut  certo  ut  seusu  externo  percipiantur.  Quare  si  signum 

et  infallibiliter  ostendat  Spiritus  saucti  inhabi-  sit  sonus^  sine  dubio  est  verus  et  realis  sonus, 

tationem  vel  descensum,  quod  nou  habet  ul-  ahas  non  posset  auditum  immutare.  Si  autem 

lum  signum,  vel  praiexistens,  vel  etiam  ordi-  dicitur  esse  vox,  non  est  necesse,  ut  habeat  il- 

narialegeimpositumadsignificandum,  et  ideo  lam  proprietatem  vocis,  qute  est,  immediate 

esse  debet  novum,  et  ad  eum  fmem  in  ipsa  et  procedere  ab  anima  media  imaginatione  seu 

pro  ipsa,  missione  efFectum.  phantasia,  quia  hffic  proprietas  non  percipitur 

13.  Unde  etiam  necesse  est,  ut  a  Deo  ipso  sensu  auditus,  necesse  vero  est,  ut  sit  sonitus 
pecuUariter  fiat,  quia  cum  personse  divinee  formatus  ad  instar  veree  vocis  articulatse,  ahas 
desceusus  a  divina  vohmtate  dependeat,  non  nec  vox  dici  posset,  nec  significare  id,  ad  quod 
potest  certo  et  infalhbihter  significari,  nisi  per  significandum  vera  vox  imposita  est.  Deinde  si 
siguum  ab  eodem  Deo  factum  et  institutum.  signum  sit  ahqua  res  hicida  vel  ignita,  neces- 
Nou  est  autem  necesse,  ut  semper  miraculoso  sarium  erit,  ut  veram  hicem  habeat,  quip,  ahas 
modo  fiat.  Nam  cum  Christus  insuflQavit  ad  non  posset  visum  immutare,  cum  ibi  non  in- 
dandum  Apostohs  Spiritum  sanctum,  videtur  terveniat  ahquis  color  verus,  ut  supponitur. 
flatus  iUe  factus  sine  speciah  miraculo:  nisi  Non  oportebit  autem,  ut  sit  verus  ignis  aut 
fortasse  miraculum  censeatiu',  corpus  glorio-  ahquid  simile,  quod  per  se  percipi  non  possit, 
sum  insufflare:  re  tamen  vera  miraculum  pro-  ut  statim  dicemus. 

prie  non  est,  Ucetpossit  dici  extraordinarium  15.  Atque  eadem  ratione  dicendum  censeo 

opus,  ac  mere  vohmtarium,  quia  hcet  corpus  de  sensibihbus  communibus,  quse  etiam  per 

gloriosum  non  indigeat  respiratione ,  potest  se  percipiuntur.  Et  maxime  quando  vel  tanta 

autem  emittere  aerem,  si  vuU,  et  cum  eo  im-  facihtate  vere  fieri  possunt  sicut  apparenter, 

pulsu,  qui  ad  insufflandum  sufficiat.  Tamen  vel  quando  sunt  necessaria  omnino  ad  consti- 

quia  iUe  modus  operandi  et  conversandi  gio-  tuendam  rem  sub  tali  specie  tam  vera,  quam 

riosi  corporis  cum  mortahbus  est  valde  ahenus  apparente,  sub  qua  dicitur  apparere  in  ratione 

a  statu  gioriosi  corporis,  ideo  opus  iUud  extra  signi.  Qua  ratione  quoties  motus  ahquis  loca- 

ordinem  appeUamus,  et  certe  dici  potest  aUquo  Us  in  tanto  signo  fieri  dicitur,  realem  et  ve- 

modo  miraculosum.  In  aUis  vero  missionibus  rum  motum  esse  inteUigo,  quia  faciUimo  ne- 

semper  facta  sunt  signa  prseter  totum  naturse  gotio  ficri  potest,  et  quia  sic  potest  optime  visu 

ordinem,  ac  plane  divina.  Non  vero  oportet,  ut  percipi,  vel  auditu  et  per  solam  apparentiam 

immediate  facta  sint  a  solo  Deo,  nam  flatus  iUe  non  veram,  vix  potest  inteUigi.  Idem  sentio  de 

per  humanitatem  factus  est.  Aha  vero  signa  figura,  quee  est  etiam  per  se  sensibihs  et  quasi 

Golumbse,  vocis,  Spiritus  vehementis  ac  Un-  forma  per  se  constituens  sub  taU  nomine  :  Ut, 

guarum,ministerioangelorumcredunturfacta,  verbi  gratia,  cum  Unguse  dicuntur  apparuisse, 

jnxta  doctrinam  Augustini,  1.  3,  de  Trinitate,  linguee  figuram  habuisse,  necesse  est :  idem- 

a  principio,  prsesertim  cap.  4,  5,  9  et  10,  et  que  est  de  figura  Gohimbae :  ahas  non  apparet, 

D.  Tliomas,  dicta  qusest.  43,  art.  7,  ad  5,  ex  quomodo  Ula  signa,  hnguae,  vel  columba  pos- 

ratione  generaU  suavis  providentise,  quae  utitur  sent  appellari. 

causis  secundis,  quoad  fieri  potcst.  Quia  vero  16.  De  veritate  autem  talium  rerum  quoad 

angeU  tantum  sunt  ministri  divinae  vohintatis,  sulDstantiam  earum  res  est  magis  ambigua. 

et  quia  Deus  ipse  semper  est  principale  ope-  Videtur  autem  satis  verisimilis  hsec  regula. 

rans :  iUi  enim  sohim  liaec  operantur  per  cor-  Quando  corpora,  quse  in  his  signis  assumun- 

porales  motus,  et  apphcando  activa  passivis,  tur,  sunt  ex  his  corporibus  simplicibus,  aut 

ideo  Deus  ipse  dicitur  esse,  qui  hsec  signa  priu-  iUis  proximis,  quse  versantur  in  liac  aeris  re- 

cipaUter  operatur.  gione,  suntque  in  communi  usu  hominum, 

14.  DifficuUas  insurgit. — Fnodatur, — Hic  credendum  est,  vera  taha  esse,  (piaha  uomi- 
vero  qua3ri  solet,  an  oporteat,  res  iUas,  quaj  iu  uautur,  ut  si  dicitur  esse  aer,  aut  veutus,  vel 
liis  signis  apparcnt,  tales  revera  esse,  quales  quid  simile.  Ratio  est,  quia  hsec  corpora  sunt 
apparent.  In  quo  non  quairitur,  an  oporteat  vehiti  prima  materia,  ex  qua  aUa  appareutia 
esse  vcras  aUquas  res:  hoc  enim  jam  in  primo  corpora  fieri  solent,  ergo  cum  ipsa  (hcuntur 
puncto  dilfinituui  est.  Diximus  enim,  csse  res  assumi  in  signa,  non  sunt  apparentia,  scd  ve- 
viieibilea  seu  perceptibiles  sensiJjus  cxternis,  ra.  Qua;  ratio  fortius  de  aere  coududit,  (juam 


CVP.  V.  DE  MISSIONIDUS  VISIDILIDUS.  8^9 

denubibus  et  aliis  similibusmixtisimpcrfectis,  dendum.  Nec  dictio,  tanquam  ob.stat,  quia  non 

tamen  etiam  de  illis  credo,  esse  veram  regu-  videtur  posita  ad  minuendam  significationem 

lam,  quando  ita  simpliciter  nominantur,  prop-  vocis,  spiritus,  sed  ad  declarandum  sonum  il- 

ter  facilitatem  summam,  qua  ex  aere  fiunt,  lum  talem  fuissc,  qualis  fieri  solet  ex  vehe- 

imo  quia  vix  potest  aer  ita  condensari,  ut  talia  menti  Spiritu.  De  linguis  denique  certum  est, 

corpora  apparcant,  quin  etiam  vcrc  talia  sint.  quoad  substantiam  non  fuisse  carneas  et  verius 

Quod  non  ita  est  in  ignc,  ct  ideo  non  sumus  crcdo,  non  fuisse  verum  ignem,  proptcr  ratio- 

de  illo  locuti,  ct  quia  verus  ignis  propter  mag-  nem  supra  insinuatam,  et  quia  bttera  non  co- 

nam  activitatem  suam  vix  posset  sine  novo  git,  cum  dicam,  tanquam  ignis.  Quamvis  enim 

miraculo  ad  usum  talium  signorum  assumi.  non  neccssario  excludat  veritatem  ignis,  satis 

At  vero  quando  corpora,  quai  apparere  dicun^  est,  quod  non  cogat  et  quod  ad  mysterium 

tur,  sunt  substantiaj  magis  perfectffi,  tunc  per  perinde  sit,  illas  linguas  fuisse  valde  hicidas 

se  necessaria  non  est  veritas  tahum  substan-  et  ignitas,  ut  sunt  cometse.  Unde  credibile  est, 

tiarum  ad  usum  taUum  signorum,  ut  per  se  fuisse  exhalationes  aliquas,  vel  aerem  conden- 

constat,  quiaillai  substantiai  non  percipiuntur.  satum  sufficienter  ad  ihum  usum. 

Unde  si  verba  Scripturoe,  aut  circumstantia;  19.  Atque  ex  his  uUerius  admonet  Augus- 

eorum  non  cogant,  non  est,  cur  tales  esse  sub-  tinus,  hb.  2,  de  Trinitate,  cap.  6,  ct  in  Epis- 

stantiahter  reputentur.  tola  102,  res  illas,  quse  in  hvijusmodi  signis 

•17.  Ex  his  principiis  facile  est,  quid  de  sin-  apparent,  non  fuisse  ab  Spiritu  sancto  hypos- 

guhs  missionibus  visibihbus    Spiritus  sancti  tatice  assumptas.  Gujus  oppositum,  de  Colum- 

sentiendum  sit,  exponere.  De  quarum  prima,  babaptismi  sentit  TertuUianus,  hb.  de  Garnc 

sciUcet  de  Columba,  quae  in  baptismo  apparuit,  Ghristi,  cap.   3^  imo  sunt,  qui  putent,  etiam 

late  tractavi,  in  secundo  tomo,  tertia  parte,  idemsensisseipsuniAugustinum,  Ub.  deAgone 

disputatione  vigesima  septima,quem  inlocum  Christiano,  cap.  22.  Sed  ibi  sohim  affirmat_, 

lectorem  remitto,  et  videri  etiam  potest  dispu-  corpus  iUud  Cohimbae  fiiisse  verum  et  reale, 

tatione  decima  quarta,   sectioue  quinta.  De  indicatque,   fuisse   veram   Cohunbam  :   quod 

statu  vero  a  Christo  Domino  emisso  in  secunda  autem  fuerit  assumptum  ab  Spiritu  sancto  iu 

missione  (prasterea  cnim  transfigurationem,  de  unioue  hypostatica  non  dicit  imo  nec  affirmat, 

qua  etiam  in  eodem  tomo  secundo^  dixi)  de  fuisse  corpus  vivum,  sed  verum  et  reale  cor- 

iUo,  inquam,  statu  non  dubium  est,  quin  ve-  pus  cum  figura  Golumbae,  quale  sine  anima 

rus  fuerit.  Nam  Ghristi  insuffiatio  vera,  corpo-  esse  potuit,  ut  idem  sanctus  recte  dixit,  Epis- 

raUs  et  vitaUs  fuit,  verumque  modum  localem  tola  102,  per  quem  locum  aUer  egregie  decla- 

fecit  in  aere  oris  Christi,  quem  versus  Apos-  ratur. 

tolos  emisit,  hffic  autemtantum  sunt  de  ratio-  20.  Unde  sententia  TertuUiani  ab  omnibus 

ue  veri  status,  nec  necessaria  ibi  erat  aUqua  rejecta  est,  quia  non  est  profecto  verisimiUs. 

fictio,  etiam  materiaUs  (ut  sic  dicam)  imo  vix  Imprimis  propter  omues  rationes,  quibus  theo- 

poterat  intercedere.  logi  ostendunt,  nou  esse  conveniens,  ut  Deus 

18.  Rursus  de  spiritu  vehementi,  qui  reple-  assumeret  naturas  irrationales,  uedum  inani- 

vit  totam  domum  in  die  Pentecostes  non  est,  mes.  Deinde  quia  ad  fiuem  tahum  signorum 

cur  dubitemus  fuisse  verum  aerem,  vere,  ac  id  necessarium  non  est.  lu  quo  est  optima  dif- 

realiter  commotum  et  ingressum  fuisse  do-  ferentia,  quam  Augustinus,  S.  Tliomas,  et  ahi 

mum  iUam  corporalem,  saUem  csenaculum.  considerant  inter  Yerbum  et  Spiritum  sanc- 

An  vero  fuerit  in  omni  phUosophico  rigore  ve-  tum.  Verbum  enim  missum  est,  ut  esset  auc- 

rus  ventus,  non  muUum  curandum.Nou  enim  tor  gratise  per  meritum  et  satisfactiouem  ve- 

repugno,  quiu  potuerit  esse  solum  aer  vehe-  ram,  et  ideo  in  rationah  natura  venire  necesse 

menter  commotus,  nam  etiam  iUum,  vulgari  fuit,  et  iUam  sibi  hypostatice  unire.  At  Spiri- 

loquendi  modo,  ventum  appeUabimus,  potest-  tus  sanctus  solum  mittitur  visibiUter,  ut  quasi 

que  in  rigorem  per  vocem  Spiritus  significari.  testimonium  visibile  pra^beat  sanctificaUoni  et 

Prffiterquam  quod  Act.  2,  addita  est  dictio,  invisibili  missioni  jam  factaj,   aut  quge  tunc 

tanquam  Spiritus  vehemcntis,  quaj  proprieta-  fiat,  ad  quem  finem  necessaria  nou  est  uuio 

tem  significationis  minuere  potest.  NihU  tameu  hypostatica.  Solum  ergo  habuit  Spiritus  sanc- 

impedit  juxta  regulam  positam,  quod  verum  tusquasiaccidentalemuuionemadtalesignum, 

veutum  iUum  fuisse,  etiam  quoad  sidjstantiam  ideoque  officio  significationis  irapleto,  mox  es- 

suam,  scntiamus  :  quia  faciUime  concitari  po-  se  desiit,  ut  in  dicta  epist.  102,  Augustinus 

tuit,  eratque  aptior  ad  souitum  maguum  red-  dixit. 


g20  LIB.  XII.  DE  MISSIONE  DIVINARUM  PERSONARUM. 

21.  Duplex  difficidtas  oriUir.—  Prima  opi-    miilti  Patres  prsecipue  Grseci  miiltas  appari- 


tiones  Veteris  Testamenti  attribuunt  Verbo  di- 
vino,  ut  est  vulgare  et  in  materia  de  Angelis 
latius  tractatur,  Quod  si  verum  est,  eas,  appa- 
ritiones  missiones  vocare  non  erit  magnum 
absurdum.  Ego  vero  probabilius  credo,  in  Ve- 
teri  Testamento  non  legi  personam  aliquam 
missam  secundumpropriam  proprietatem,  quia 


^iiQ^  —  Duse  vero  difficultates  hinc  nascuntur; 
una  est,  cum  hsec  corpora  sensibiha,  sub  qui- 
bus  hsec  missio  visibiHs  fit,  ab  omnibus  perso- 
nis  fiant,  cur  dicatur  haec  missio  propria  Spi- 
ritus  sancti  et  non  sit  communis  Fiho,  et  cur 
in  ca  non  dicatur  etiam  venire  Pater,  Hcet 
non  mittatur.  Per  Incarnationem  enim  dicitur 
solus  FiHus  missus,  quia  sohis  ille  humanitati  nec  unio  hypostatica  facta  est,  ut  per  se  cons- 
fuit  hypostatice  unitus,  at  seclusa  personah  tat,  nec  etiam  per  signum  ahquod  externum 
unione,  rehqua  omnia,  quse  reaha  sunt,  vel  una  persona  potius,  quam  aha  manifestata  est, 
dicunt  operationem  ad  extra,  omnibus  iUis  ut  late  prosequitur  Augustinus,  hb.  2,  3  et  4, 
eommunia  sunt  :  ergo  nuha  ratio  superest,  ob  de  Trinitate.  Nec  credo  ostendi  possein  Veteri 
quam  hae  missiones  propriee  Spiritus  sancti  Testamento  reprsesentationem  ahquam  sensi- 
censeatur.  Propter  Cor(hiba,  dicta  qusest.  41,  bilem  factam  in  persona  Dei,  in  qua  constet, 
docet,  missiones  has  non  tribui  Spiritui  sancto,  unam  Trinitatis  personam  potius,  quam  aham 
ut  proprias,  sed  ut  appropriatas,  et  ita  in  ri-  loqui,  aut  pra^sentari.  Quare  si  ratione  ihius 
gore  et  proprietate  concedit,  esse  communes  repreesentationis  missio  admittenda  est,  dicen- 
Fiho,  ut  misso,  et  Patri  ut  venienti  cum  ahis,     dum  est,  Deum  per  se  primo  venire,  aut  appa- 


rere  sohtum,  et  consequenter  omnes  etiam 
tres  personas  venisse,  ac  subinde  duas  iUarum 
fuisse  missas,  sicut  dicimus  de  missione  invi- 
sibih.  Addimus  vero  cum  D.  Thoma,  dict. 
queest.  43,  art.  7,  ad  6,  Augustino,  lib  2  de 
Trinit.,  cap.  17,  quamvis  ante  Incarnationem 
factse  fuerint  apparitiones  ahquse  divinarum 
personarum,  non  tantum  habuisse  rationem 
missionis,  neque  ita  appeUari,  quia  non  fue- 
runt  factae  ad  significandam  inhabitationem 
divinae  personse  per  gratiam  :  potius  ergo  iUa 
munem  toti  Trinitati.  Nam  sicuthacvoce  Spi-  apparitio  erat  umbra  qusedam  futurse  missio- 
ritus  sanctus  ( ait  optime  Augustinus )  signi-  nis.  Quod  si  quaeratur,  an  post  Incarnationem 
ficatur  tertia  persona  et  non  ahaj,  ita  per  Go-  faerit  divinum  Verbum  iterum  ahquando  mis- 
huiibam  potuit  repraiseutari  Spiritus  sancti  sum.  Dicendum  est,  non  esse  missum,  nisi 
persona  et  non  Patris,  nec  Filii  :  propter  hauc  fortasse  ratione  humanitatis,  quomodo  etiam 
ergo  singularem  reprajsentationem  tahs  missio  dici  potest  mitteudum  esse  ad  judicaudum.  In 
est  propria  Spiritus  sancti,  quia  sub  iUo  signo  cousecrationem  item  Sacrosanctse  Eucharistia?, 
singulariter  apparere  dignatus  est,  et  ut  ita  ap-  quotidie  quodam  modo  mittitur  ;  illa  vero  mis- 
pareret,  Pater  et  Fihus  eum  miserunt.  Neque    sio  visibihs  non  est,  quia  hcet  mittatur  sub  for- 


hcet  non  ut  misso. 

22.  Contraria  opinio  Augustini  et  D.  Thomce. 
—  Sed  contrarium  docuit  Augustinus  et  cum 
iUo  D.  Thomas  et  cseteri  theologi.  Ratio  autem 
et  responsio  ad  propositam  objectionem  est, 
quia  missio  hsec  visibihs  non  attenditur  secun- 
dum  efficientiam  illius  formse,  vel  signi  sub 
qua  missio  fieri  dicitur  :  quse  efficientia  com- 
munis  est  tribus  personis,  sed  attenditur  se- 
cundum  repraesentationem  et  significationem 
tahs  formse,  quam  non  est  necesse  esse  com- 


liic  habet  locum  axioma  iUud  :  Opera  Trini- 
tatis  ad  exira  sunt  inditisa,  quia  reprsesentari 
per  tale  signum  non  est  opus  ad  extra,  sed  est 
qusedam  denominatio  extrinseca,  seu  relatio 
rationis,  c|ualem  etiam  missio  importat  ex  ea 
parte,  qua  tcmporahs  est. 

23.  Altera  difficultas. — ResohUio.  — AUera 
difficuUas  est,  nam  hinc  sequitur,  Verbumnon 
semel  tantuni  missum  fuisse  visibihter  per  lu- 
carnationem,  sed  etiam  ssepius  per  rcprsesen- 
tationem.  Quamvis  enim  in  Novo  Testamento 
hse  Vcrbi  missiones  non  lcgantur,  inVeteri  le- 
gitur  ssepius  apparuisse  in  forma  visibili.  Ergo 
diceudum  est,  ante  adventum  in  caruc  ssepius 
fuisse  mi.^^sum.  Ad  hoe  rcspondeo  primo,  non 
csse  magnum  absurdum  id  Cjoucedcrc^  nam 


ma  visibih,  tamen  non  ibi  formatur  visibilis 
forma,  sed  sub  iUa  Verbum  Incarnatum  in-vi- 
sibiliter  constituitur. 

24.  Atque  hinc  ulterius  .concluditur,  anti- 
quiores,  generahores,  magisque  inter  se  cou- 
nexas  ct  in  majori  numero  esse  missiones  in- 
visibiles,  quam  visibiles.  Nam  ut  supra  dice- 
bam,  invisibiles  non  in  sohs  hominibus,  sed 
etiam  in  angehsfactse  sunt:  visibiles  autem  in 
solis  hominibus  :  invisibiles  in  omni  tempore 
et  lege  fuerunt :  visibiles  in  adventu  Christi  ia- 
cepcrunt  et  parvo  tempore  durarunt,  nec  con- 
stat,  an  iterum  fient.  Cum  enim  ordinatse  fue- 
rint  adfidei  dcclaratiouemetconfirmationem, 
postquam  fidcs  sulficioutcr  mauiic.-^tata  cst, 
cessaruut.  Prcetcrea  invisibUes  missioucs  ex 


CAP.  VI.  DE  MISSIONIBUS  YISIBILIBUS.  821 

parte  personarum,  qiiai  mittuiitur,  councxio-  personam,  vel  naturam   intellectualcm   ficri 

nem  liuhent :  visibiles  autem  minime,  ut  jam  debet.  Unde  potiusdiccrem,  Si^iritiim  sanctiim 

explicatum  est.  Deniquc  invisibilcs  toties  mul-  missum  esse  sub  spccie  Cokimba)  quam  ad  Co- 

tiplicataj  sunt,  quoties  intcllectuales,  vcl  ratio-  lumbam.  Missum  autcm  esse  vel  ad  Joannem, 

nales  creatur»   sanctificata)  sunt.   Etideous-  vel  ad  totam   bominum  multitudincm,   quaj 

quc  ad  fincm  mundi  (hu-abunt,  quia  ad  ho-  ibiadcrat,  ut  cis  cxccllentiam  personaj  Christi, 

miinnu  sanctificationem  necessariiu  sunt,  vi-  et  gratiai    ejus  manifestaret.   Et  ad  eumdcm 

sibiles  autem  in  parvo  sunt  numero.  Qnamvis  modum  discurrendum  est  de  altera  missiont 

in  hoc  possit  differcntia  qua^dam  considerari,  sub  specie  Nubis,  de  qua  tractavi  in  secundo 

quia  invisibiles  missiones  sobim  multiplican-  tomo,  ad  qua?stionem   quathagesimam  quin- 

tur  sccundum  nuincrnm,  visibih^s  vcro  phis,  tain  D.  Tboma.  In  tcrtia  vero  ufira  ea,  quae 

quam  spccie.  Nam  missio  Verbi  altioris  midto  diximus,  sohim  desiderari  potest,  ut  dc  cffectu 

rationis  est,  quam  Spiritus  sancti  missiones,  ejus  dicamus.  In  illa  missione  sine  dubio  Spi- 

ut  per  se  notum  est,  et  ex  dictis  constat.  Mis-  ritus  sanctus  ad  apostolos  missus,  ut  illos  pe- 

siones  ctiam  Spiritus  sancti  inter  se  specie  suo  cubari  modo  sanctificaret.    Quis   autcm   ille 

modo  distinguuntur,  non  quidcm   ex   parte  modus  fuerit,  ct  qum  potestas   ilhs  data,  in 

pcrsonoi  reprffiscntata?,  sed  ex  parte  signorum,  quarto  tomo,  tractando  de  institutione  Sacra- 

et  ex  partc  effectuum  gratias,  quos  repra.'sen-  menti  Pcx^niteutia^,  explicatum  est. 

tant,  vel  efliciunt ,  ut  ex  omnibus  dictis  fa-  26.  Tandem  circa  principalem  missionem 

cile    constare    potest.    Unde    ctiam    visibilis  visibilem  Spiritus  sancti ,  Actor.  2 ,  videndi 

missio  Verbi  semel  tantum  facta  est,  et  nulh  sunt  expositores  ibi ,  ad  quos  magis  hoc  spec- 

alteri    naturoe   communicata   est.    Missiones  tat,  quam  ad  doctrinam  Scholasticam,  et  prse- 

vero    Spiritus    sancti    multiphcatse    sunt   in  terea  quod  expectat  ad  signa  visibiha,  quai 

eo  numero,   qui  ad  earum  finem  ,  juxta  di-  tunc  apparuerunt,  satis  sunt  :   quffi  diximus. 

vinae  sapientiai  providentiam  sufficiens  judi-  Circa  effectum  vero  iUius  missionis  certum  est, 

catus  est.  datum  esse  Apostohs,  et  Discipuhs  magnum 

25.  Ad  quot  capita  revocentur  missiones.  —  sanctificantis  gratiae  augmentum  ,  quia  hoc 

Omnes  vero  Spiritus  sancti  missiones  ad  tres  promiserat  Christus,  Joan.   14  et  15.  Et  boc 

vel  quatuor  reducuntur,  in  specie  Cohimbse,  erat  imprimis    necessarium    ad    finem  ihius 

Nubis,  Flatus  a  Christo  emissi,  et  hnguarum  missionis.  Non  tamen  oportuit,  hunc  effectum 

ignitarum  cum  sono  spiritus  vehementis :  nam  esse  sequalem  in  omnibus,  sed  vel  pro  ratione 

alia,  quffi  in  primitiva  Ecclesia  fiebat,  quando  dispositionis,  vel  pro  ratione  officii,  et  minis- 

fidehbus  post  baptismum  imponebantur  manus,  terii,  vel  etiam  pro  ejusdem  Spiritus  vohmtate, 

vel  non  erat  propria  mis.sio  visibihs,  vel  ad  eam  fuisse  distributum.  Cum  hoc  cflectu  conjuncta 

reducitur,  quae  in  Pentecostes  die  facta  est,  nam  fuerunt  aha  dona  ,  et  gratise  gratis  data;,   ut 

fuit  vehiti  quaidam  extensio  et  duratio  ihius.  donum  linguarum,  et  fortasse  donum  Prophe- 

Et  ihis  ergo  quatuor  missionibus  primam  trac-  tiae,  vel  virtutis  miraculorum ,  creditur,  item 

tavi  in  secundo  tomo,  tertia  parte,  circa  quffis-  data  Apostohs  confirmatio  in  gratia ,  quamvis 

tiouem  trigesimam  nonam  D.  Thoma; :  in  ea-  enim  ex  sola  narratione  Lucge  id  satis  non  col- 

que  sohim  est  cavendum,  ne  putetur  Spiritus  ligatur,  tamen  ex  Ecclesiai  traditione  habetur. 

in  ea  datus  invisibiliter  Christo :  id  enim  fieri  Et  fnndari  potest  in  promissione  Christi,  Joan, 

non  potiiit,  cum  gratia  in  Christo  nec  tunc  in-  14  :  Alium  Paracletum  dahit  vobis,  ut  maneat 

ceperit,  nec  auferri  potuerit,  ut  in  dicto  loco  vobiscum  in  wternum.  Data  est  etiam  Apostolis 

est  tractatum,  et  notat  Toletus  exponens  aliqua  intclhgentia  mysteriorum  Fidei,  juxta  pro- 

loca  Patrum,  Joan.  1,  Annot.  71.  Ex  qua  in-  missionem  etiam  Christi,  Joan.  14  et  15.  Et 

tclligi   potest,    Spiritum   sanctum   tunc   non  ibi,  ut  existimo,  etiam  acceperunt  assisten- 

fuisse  proprie  missum  ad  Christnm,  quia  ne-  tiam  Spiritus  sancti,  ut  in  docendo  totam  Ec- 

que   proptcr  ihum  pra?cipue  missus  est,  cum  clesiam,  sive  verbo,  sive  scripto  non  errarent. 

ille  non  indigucrit  illa  rcpra?sentatione  sensi-  Tunc  denique  omnia  auxilia  convenientia  mu- 

bili,  nec   in   Scriptura   legimus,  descendisse  neri  Apostohco  receperunt,  quasi  in  habitu  : 

Spiritum  sanctum  ad  ihum,  sed  super  illum.  haec   enim  omnia,  vel  expresse,  vel  virtute 

Quod  si  inquiras,  adquera  tunc  fuerit  Spiritiis  Christus  promiserat.  Unde  notari  potest  dis- 

sanctus  missus.  Quidam  censent  missum  esse  crimen  inter  missionem  Verbi  absque  merito, 

ad  Columbam.  At  certe  missio  intcllectualis  sola  Dci  charitatc  facta  cst,  juxta  illud  Joan.  3. 

personaj,  et  pra'sertim  tauta?  excellentiaj,  ad  sic  Deus  dilcxit  Mundum,  ut  Filium  suum  uni- 


LIB.  XII.  DE  MISSIONE  DIVINARUM  PERSONAMJM. 
missio  autem  Spiritus  sancti    Joan.  U,  dicens  :  Fffo  rogalo  Patrm,  d  alium 
ex  merito  Verbi  facta  est  :  ideo  enim  non  fuit    Paradetum  daUt  voUs.  Gui  gloria  et  honor 
Spiritus  datus ,  donec  Jesus  fuit  glorificatus,     sit  in  ceternum. 


822 

genitum  daret 


nNlS  LIBRI  DUODECIMI  DE  TRINITATE. 


INDEX  LOGORUM 

SAGR/E  SGMPTURiE. 


EX  (.ENESI. 

1.  In  principio  creavil  Deus,  etc,  pcr  principium  Fi- 
liuni  inlelligi.ninllorum  estasscrtio,  3,  lib.  1,  cap  2, 
num.  6.  Pagina  537 
Creavil.  Unitalcm  cssentia)  dcsignat,  ibid.  642 

Ibid.  Faciunivs  hominem  ad  imatjinem,  el  similitndi- 

nem,  elc.  Pluralilas  i)ersonarum  ostcndilur,  3,  lib. 

1,  cap.  2,  nuiri.  6.  537 

Ilem  faclus  est  homo  ad  simililudincm  Dei  secundum 

animam,  non  vero  corpus,  ibid.  537 

Ibid.  ViditDcns  cuncta  quw  fccerat,el  eranlvaldebona. 

Scicnlia  approbalionis  in  Deo  oslenditur,  qute  vi- 

sioni  scienli*  applicalur,  1,  lib.  3,  c.  4,  n.  11.  209 
Item  ea,  qua"  in  particulari  distincte  creaturas  om- 

nes  in  omni  temporis  diflcrenlia  cognoscat,  ibid. 

cap.  3.  num.  1.  202 

2.  AdduxH  ea  ad  Adam,  ut  videret  quid  vocaret  ea.  Ne- 
que  enim  imponcre  potuisset  nomina  rebus,  nisi  ip- 
sas  cognovisset,  1,  lib.  2,  cap.  31,  num.  5.         183 

3.  Genuisse  Sctli  ad  imaqinem,  et  similitudinem  suam. 
De  vera  imagine  loquitur,  3,  lib.  9,  cap.  8,  n.  3. 744 

A.  Possedi  hominem  per  Deum,  idest,  Genui,  3,lib.  2, 
cap.  4,  num.  9.  582 

17.  E(jo  Deus  omnipotens.  Omnipotentia  divina  com- 
mendatur,  1,  lib.  3,  cap.  9,  num,  1.  224 

19.  Pluit  Dominus  a  Domino.  Processionem  Filii  Dei- 
tali  non  opponi,  locus  demonstrat,  3,  lib.  2,  cap.  2, 
num.  2.  576 

32.  Cur  quceris  nomen  meum.  Quia  nullum  est,  quod 
Deum  quidditalive  signiticet,  cum  fit  infaillibilis, 
1,  lib.  2,  cap.  3l,num.  10.  184 

50.  Num  Dei  possumus  resistere  voluntati  Pldest,  effi- 
caci,  1,  lib.  3,  cap.  8,  num.  9.  224 

EX  EXODO. 

3.  Ejo  sum,  qui  sum.  Credimus  Deum  esse  testimo- 
nio  ipsus  Dei  dicentis,  1,  lib.  l,cap.  num.  5.         2 

Item  signitlcalur  permanentia  divini  csse  per  hanc 
absolutam  appcllationem,  ibid.,  num.  6.  2 

Item  independeniia  in  ipso  esse,  cum  ex  se  habeat, 
quod  sit,  ibid.,  num.  11.  3 

7.  Constituile  Deum  Pharaonis.  Idest,  judicem,  l,lib.2, 
cap.  32j  num.  19.  192 

15.  Omnipotens  nomen  ejus.  Nomcn  potest  imponi 
Deo,  quod  ipsum  aliqua  ratione  signitlcet,  1,  lib.  2, 
cap.  31,  num.  22.  187 

22.  Diisnon  de^ra/ies.  Idest,sacerdolibus,  et  judicibus, 
1,  lib.  2,  cap.  32,  num.  19.  192 

30.  Loquebatur  autem  Dominus  ad  Moysem  facie  ad  fa- 
ciem  sicul  solet  amicus  ad  amicum.  Cum  adeo  fami- 
iiariter,  et  frcqucnter  Deo  sil  coUoculus,  non  vi- 
detur  essenliam  illi  oslendisse,  1,  lib.  2,  cap.  30, 
num.  14.  181 


33.  Non  videbil  me  liomo,  ct  vivet.  Dc  hommibus  m 
hac  vila  degcnlibus  sermo  est,  1,  lib.  2,  cap.  7, 
num.  14.  67 

Ibid  Ostcndam  tibi  omne  bonum.  Omnis  perfectioDeo 
debetur,  ideo  omne  bonum  se  appellal,  1,  lib.  1, 
cap.  8,  num.  11.  24 

EX  NUMERIS. 

12.  Si  quisfuerit  inter  vos  prophela  Domini,  in  visione 
apparebo  ci,  sic  scrvus  nteus  Mo(jses,qui  iii  omni  do- 
mo  mea  fidelissimus,  ore  enim  ad  os  loquar  ei,  et 
palam,  et  non  per  cenitjmata  et  fiijuras.  Summa  fa- 
miliarilale  Moysescum  Dco  loquebalur,  non  lamen 
tanla,  ut  esscnliam  videret,  ul  ipsa  summa  familia- 
rilas  in  re  tanti  momeuli  probare  videlur,  1,  lib.  2, 
cap.  30,  num  14.  181 

13.  Non  cst  Deus  quasi  homo  nl  mentiatnr,  neque  ut 
Filius  /(om/u/s,  w<muJe<»r.Immutabilitas  Dci,  etiam 
in  proposito  suae  voluntatis  oslendilur,  1,  lib,  2, 
cap.  3,  num.  1.  54 

EX  DEUTERONOMIO. 

4.  Dominus  ipse  est  Deus,  et  non  est  alius.  Divinae 
naluric  unilas  ostenditur,  1,  lib.  1,  cap.  6,  n.4.     19 

Ibid.  Yocem  vcrborum  ejus  audistis,  et  formam  penitus 
non  vidistis.  Inlellige  formam  sensibilem,  1,  lib.  2, 
cap.  6,  num.  4.  62 

EX  JOSUE. 

2.  Deus  in  coelo  sursum,  et  in  terra  deorsum.  Cum 
extrema  attingat,  medium  eliam  replebit,  unde  im- 
mensitas  ejus  demonstratur. 

EX  I.  REGUM. 

2.  Non  est  sanctus,  ut  esl  Dominus,  neque  enim  estalius 
extra  te.  Deus  cum  sibi  maxime  adhsereat,  per  An- 
tonomasiam  sanctus  dicitur,  1,  lib.  1,  c.  8,  n.  17.  26 

Neque  est  alius  extra  tc.  Unitas  ipsius  comprobatur, 
1,  lib.  1,  cap.  6,  num.  4.  19 

EX  II.  REGUM. 

20.  Dominus  prcecepit  illi ,  utmaledicat,  et  si  forte  res- 
picianl  Immilitatem  meam.  Permisit  Deus  iliud  pec- 
calum  Semei,  ul  patientia  Davidis  el  humilitas  elu- 
ceret,  2,  lib.  3,  cap.  8,  num.  5.  476 

23.  Dixit  Dcus  Israel  mihi.  Hoc  est,  Spiritus  sanc- 
tus,  1,  lib.  3,  cap.  2,  num.  5.  197 

EX  III.  REGUftL 

8.  Si  coelum  et  coeli  coelorum  te  capere  non  possunt. 
Deus  ita  est  in  rebus,  ut  illis  non  circumscribatur, 
1,  lib.  2,  cap.  2',  num.  8.  52 

19.  Heliqui  mihi  septem  miliia  virorum.  Reliciui,  id  est, 
propria  custodivi  benevoleaiia,  2,  lib.  2,  ca,'.  23, 
num  19.  437 


su 


EX  II.  PARALIP. 


6.  Coelum  el  coeli  coelorum  non  te  capiunl.  ftuia  immen- 
silas  ejus  nullis  tcrminis  circumscribilur,  1,  lib.  2. 
cap.  2,  num.  11.  53 

16.  Oculi  Domini  contemplaniur  universam  terram. 
Crealurarum  scienlia  in  Deo  ostenditur,  quia  in  par- 
ticulari,  dislincleque  cognoscit  creaturas  omnes,  et 
earum  aclus  in  omni  temporis  differentia,  1,  lib.  3, 
3,  num.  1.  202 

EX  TOBIA. 


cap. 


9.  Qui  prcecipit  soli,  et  non  oritur,  et  stellas  claudit 
quasi  sub  signaculo.  Per  providentiam  suam  potest 
Deus  immutare  cursum  causarum  naluralium,  unde 
sequitur  quod  pro  incolumitalevitseopportunistem- 
porum  intluenliis,  et  sic  de  aliis  debeamus  Deum 
orare,  1,  lib.  3,  cap.  10,  num.  6.  232 

EX  ESTHER. 

13.  Non  est  qui  possit  resistere  voluntali  tuce,  si  decre- 
veris  salvare  nos.  Quod  probat,  prajdcstinationem, 
vel  consistere,  vel  saltem  involvere  actum  volunla- 
tis  divinaj,  2,  lib.  1,  cap.  17,  num.  7.  303 

14.  Domine  qui  habes  omnem  scicntiam,  id  est,  qua 
se,  et  creaturas  omnes  cognoscit,  1,  lib.  3,  cap.  1, 
num.  1.  195 

EX  JOB. 

11.  Ipse  enim  7wvit  hominum  vanitatem,  et  videns  ini- 
quilatem  7ionne  cojisiderat?  Quia  pr?esens  est  in  om- 
nibus  rebus  per  scientiam,  1,  lib  2,  c.  2,  n.  10.      53 

liem  videns,etc.,  scientiam  malorum  culpse,  non  ta- 
men  approbationis  dari  in  Deo  probant,  1,  lib,  3, 
cap.  3,  n.  9.  204 

11.  Excelsior  coelo,  etc.  Quia  non  circumscribitur  re- 
bus,  in  quibus  est,  1,  lib.  2,  cap.  2.  num.  8.         52 

19  Videbo  Deum  Salvatorem  meum,  quem  oculi  mei 
conspecturi  sunt.  Christi  divinilas  hinc  colligitur,  3, 
lib.  2,  cap.  3,  num.  6.  579 

21.  El  ecjo  quando  recordatus  fuero  pertimesco  et  con- 
culit  carnem  meam  tremor,  quare  ergo  impii  vivunt 
sublevali  sunl,  etc.  Prospera  impiorum  forluna,  et 
inaequalis  justorum  sors  inlideles  in  errorem,  jus- 
tos  in  admirationem  divinae  providentise  induxit,  1, 
lib.  3,  cap.  10,  num.  14.  234 

EX  PSALM. 

2.  Filius  meus  es  lu,  ego  hodie  genui  te.  De  seterna 
generatione  intelligilur,  3,  lib.  9,  cap.  1,  n.  6.      721 

16.  Satiabor  cum  apparuerit  gloria  tua.  Quia  nonpo- 
testmens  noslra  quiescere,  nisi  in  quidditativa  Dei 
cognilionc,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  12.  67 

Quse  etiam  spem  omnem  excludit,  ibid.  cap.  18, 
num.  2.  113 

17.  Qui  Deus  prceter  Deum  nostrum  ?  Unde  unitas  ip- 
sius  comprobalur,  1,  lib.  1,  cap.  6,  num.  4.         19 

23.  Quis  est  isle  Rex  glorice  ?  Ex  hoc  Angelos  diem  ju- 
dicii  ignorare  comprobatur,  ideo  propheta  illos  ad- 
mirabundos  inlroducit,  1,  lib.  2,  c.  27,  n.  3.       165 

26.  Unam  pelii  d  Domino,  hano  requiram,  etc,  ut  vi- 
deam  voluptalem  Domini.  Bcali  mirabiles  divinai 
providcntiic  raliones  in  divina  voluntalc  summa  vo- 
luplatc  vident,  1,  lib.  2,  cap.  24,  num.  6.  141 

32.  Vcrbo  Dominicoeli  firmati  sunt,  id  est,  vcrbo  divino, 
3,  111).  9,  cap.  2,  num.  6.  724 

Ibid.  lleprobat  cogitationes  populorum.  Id  cst,  de  illis 
aliler  judical,  2,  lib.  5,  cap.  1,  num.  5.  501 


INDEX  LOCORUM 

Ibid.  Qui  fingit  sigiUatim  corda  eorumqui  intelligitom- 
nia  opera  eorum  De  scientia  Dei  circa  crealuras  in 
parliculari  intelligilur,  1,  lib.  3,  cap.  3,  n.  1.      202 

34.  Dominus,  quis  similis  tibi  ?  Solus  Dcus  est  bonus 
per  essentiam,  1,  lib.  1,  cap  8,  num.  3.  22 

39.  Redemisti  nos,  Domine,  Deus  verilatis,  id  est,  qui 
mentiri  non  potes. 

48.  Eructavitcor  meum  verbumbonum.  Hoc  est,  se- 
cundam  Trinitatis  personam,  3,  1  9,  c.  2,  n.  6.  724 

49.  Omnis  pulchritudo  agri  mecum  est.  Id  est,  Omnis 
perfectio  in  eo  est^  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  11.       24 

50.  Mcdum  coram  te  feci,  id  est,  mala  culpfe  te  vidente, 
et  permittente,  perpetravi,  1,  lib.  3,  c.  3,  n.  9.    204 

52.  Dixit  insipiens  in  corde  suo,  non  est  Deus.  Dixit 
corde.quiaore  non  auderet,  coram  aliis  talem  blas- 
phemiam  proferre,  1,  lib.  1,  cap.  1,  num.  3.  1 

56.  In  lumine  tuo  videbimus  lumen.  Lumine  gloriae 
elevatur  intellectus  Beatorum  ad  videndum  Deum, 
1,  lib.  2,  cap.  14,  num.  3.  100 

67.  Benedicat  nos  Deus,  Deus  noster,  benedicat  7ios  De- 
us.  Trinitatismysteriumoslenditur,  3,  lib.  1,  cap.lO, 
num.  1.  563 

68.  Et  in  libro  tuo  omnes  scribentur.  Ibi  liber  prae- 
scientiam  Dei  signiticat,  2,  lib.  1,  c.  20,  n.  9.     315 

71.  Quam  bonus  Israel  Deus  his,  qui  recto  sunt  corde. 
Deus  est  summum  bonum  creaturarum  ,  etiam 
prout  bonum  dicilur  conveniens,  1,  lib.  1,  cap.  8, 
num.  13.  25 

81.  Ego  dixi,  Dii  estis.  Sancti  et  fideles  in  Scriptura 
vocantur  Dii,  lib.  2,  cap.  32,  num.  19.  192 

Ibid.  Deus  stetit  in  synagocja  Deorum.  Hoc  est,  Prin- 
cipum  et  judicum,  1,  lib.  2,  cap.  32,  num.  19.    192 

83.  Gratiam  et  gloriam  dabit  Dominus.  Quia  sunt  dona 
supernaluralia,  et  ejusdem  ordinis,  1,  lib.  2,  cap.  8, 
num.  5.  71 

88.  Neque  nocebo  in  veritate  mea.  Nomine  veritatis 
appellatur  verbum  Dei,  1,  lib.  1,  cap.  7,  n.  3.        20 

93.  Qui  plantavit  aurem,  non  audiet  ?  aut  qui  finxit 
oculum,  non  considerat?  Unde  omnem  perfectionem, 
quia  perfectio  est,  inDeo  esse,  demonstratur,  lib.  1, 
cap.  8,  num.  11.  24 

96.  Nubes  et  caligo  in  circuitu  ejus.  Nubes  repraesen- 
tat  thronum  gIori;ie,  et  majeslatem  Dei  Patris,  3, 
hb.  12.  cap.  6,  num.  3.  815 

101.  Tuautem  in  principio  Domine  terram  fundasli,  et 
opera  manuum  tuarum  sunt  coeli,  ipsi  peribwit,  tu 
autem  permanes.  Permanentia  aeternitatis  divinita- 
tem  Verbi  ostendit  :  ea  est  talis,  ut  communicari 
nequeal  creaturis,  1,  lib.  2,  cap.  4,  num.  8.  58 

Ibid.  Magna  opera  Domini,  exciuisita  in  omnes  vohin- 
tates  ejus.  Quia  varii  sunt,  ac  mirabiles  volendi 
modi,  qui  in  operibus  Dei  delitescunt,  1,  lib.  3, 
cap.  8,  num.  2.  222 

102.  Notas  fecit  vias  suas  Moysi,  filiis  Israel  voluntates 
suas,  idest,  praecepta  sua,  1,  lib.  3,  c.  8,  n.  1.    222 

103.  Omnia in  sapientia  fecisti,  id  est,  scientia  praclica, 
1,  lib.  3,  cap.  4,  num.  9.  208 

109.  Judicabit  in  nationibus,  implebit  ruinas.  Hoc, 
est  auxit  atque  perfecil  victorias,  quas  de  gentibus 
habuit,  vel  daimonum  ruinas  complevit,  illos  a 
cordibus  hominum,  amovendo,  2,  lib.  1,  cap.  12, 
num.  10.  285 

Ibid.  Dixit  Dominus  Domino  meo,  etc.  Ex  utero  ante 
luciferum  genui  te.  Per  ulerum  substanlia  Patris,  ex 
qua  est  Filius,  ostendilur,  3.  lib.  2,  c.  2,  n.  2.     276 

113.  Coslumcoeli  Domino,  terram  aulem  dcdit  filiis  ho- 
mimim.  Quia  speciali  quodani  modo  cst  in  cuelo, 
cum  ibi  specialitcr  adorctur,  et  manifestetur  Bealis, 


SACR.«  SCRIPTUR.^. 


82^ 


1,  lib.  2,  cap.  2,  num.  10.  53 
Ibid.  Omnid  quivcumque  voluit,  fecH.  Voluntalo,  scili- 

cet,  efticaci,  1,  lib.  3,  cap.  8,  nutn.  9.  224 

117.  Lapidcm,  quem  reprobaverunt  cBdificantes,  scpa- 
rarunl  et  abjccerunl,  2,  iib.  5,  cap.  5,  nuni.  2.      510 

118.  Bonus  cs  tu,  el  in  honitale  tua  doce  me  juslifica- 
tiones  tuas.  Rectitudinem  habelDcus  ita  connatura- 
lcm,  ut  pnplcr  illam  nihil  possit  operari,  1,  lib.  1, 
cap.  8,  num.  16.  25 

135.  Confilemini  Domino  quoniam  bonus.  Bonitatem 
inlrinsecam  habct  Dcus  prseler  quam  nihil  ope- 
ratur,  lib.  1,  cap.  8,  num.  16.  25 

138.  Ecce  Domine  tu  cognovisti  omnia,  novissima,  et 
antiqun.  Pncsentia  Doi  in  onmibusrcl)us  per  scien- 
liani  declaratur,  1,  lib.2,cap.2,  num.  10.  52 

lU.  Magnus  Dominus,  et  laudabilis  nimis,  el  magni- 
ludinis  ejus  7wn  esl  fiHis.  Infinilas  Dei  dcclaratur,  1, 
lib.  2,  cap.  1,  n.  1,  45  el  ullcrius:  Generatio  lauda- 
bit  opera  tua,  et  potentiam  tuam  pronuntiabunt.  Ut 
oslendalur,  magniludinem  illam  sine  fine,  eliam 
Divinaj  polenlia;  convcnire,  1,  lib.  3,  c.  9,  n.  3.  22  > 

EX  PROVERB. 

3.  Dominus  sapicntia  fundavit  terram,  stahilivit  coelos 
prudentia.  Unde  judicium  practicum  prudentiale 
antcccderc  liberam  Diviniie  volunlalis  dcterminalio- 
nem,  comprobatur,  1,  lib.  3,  cap.  4,  num.  7.       208 

8.  Domimis  creavil  me,ye\,  ut  vulgala  habet,possed?7. 
De  generatione  Filii  Dei,vel  de  ilio  ut  homine  intel- 
ligitur,  3,  lib.  2,  cap.  4,  num.  9  et  10.  582 

Ibid.  Cum  eo  eram  cuncta  componens.  Filium  simul 
cum  Patre  creare,  et  creavisse,  hinc  intelligitur,  3, 
lib.  2,  cap.  4,  num.  12.  583 

Ibid.  Ab  wtcrno  ordinala  sum.  .'Eternitas  Dei  demon- 
stratur,  1,  lib.  2,  cap.  4,  num.  2.  56 

Ibid.  Et  legem  ponebat  aquis  ne  transirenl  fines  suos. 
Per  legem  non  praecepium,  sed  efficaciam  Dei,  qua 
prsestat,  ut  ubi  vult,  effectus  remorentur,  inlellige, 

2,  lib.  l,cap.  16,  num.  15.  302 

15.  Infernus  et  perditio  cordm  Domino.  Quippe  qui  re- 
rum  omnium  habet  scientiam,  1,  lib.  3,  cap.  3, 
num.  9.  204 

16.  Omnes  vice  hominis  patent  oculis  ejiis.  Utostendat, 
nihil  subtcrfugere  illius  scientise  infmitae,  1,  lib.  3, 
cap.  3,  num.  1.  202 

Ibid.  Universa  propter  semetipsum  operatus  est  Domi- 
nus.  Inter  objecta  divinse  volunlatis  est  ordo  finis, 
et  mediorum,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  12.  220 

24.  Jnspector  est  cordis.  Ut  ostendat  infinilatem  scien- 
liae  divinae,  quae  profunditatem  cordium  intuelur,  1, 
lib.  3,  cap.  3,  num.  1.  202 

30.  Quod  est  nomen  ejus,  aut  quod  nomcn  fHii  ejus  si 
nosti?  Idest,  infaillibilem  esse  dignitatem  Patris,  et 
Filii,  3,  lib.  9,  cap.  1,  num.  6.  721 

Item  quia  nuUum  est  nomen  Dei,  quod  ipsum  quid- 
dilalive  significet,  1,  lib.  2,cap.  2,  num.  10.         53 

EX  SAPIENT. 

1.  Quoniam  spiritus  Domini  replevit  orbem  terrarum, 
id  est  per  sapientiam  rcplevil,  1,  lib.  1,  c.  6,  n.  4.  19 

2.  Dixerunt  intra  se  non  recle  cogitantes,  id  est,dicen- 
tcs,  3,  lib  9,  cap.  3,  num.  7.  728 

6.  Mqualiter  cura  est  illi  de  omnibus.  Providentia, 
quae  inlra  Dcum  est  ratio  leterna;  gubernationis, 
hoc  loco  dcmonstratur,  1,  lib.  3,  cap.  10,  n.  1.    231 

7.  Cum  sit  una,  omnia  polest.  Loquitur  de  potentiaDei 
absoluta,  1,  lib.  3,  cap.  8,  num.  8.  219 

S.  Altingit  a  fine  u^que  ad  finenx  fortiter,  et  disponit 


oinnia  suaviter.  Ralioncm  acternsc  gubernationis 
intraDeum  exislcnlcm  demonslral,  1,  lib.  3,cap.  10, 
num.  1.  231 

Ibid.  Quis  horum,  quoe  sunl  magis,  quam  illa,  est  arti- 
fcx.  De  Divina  scientia  loquitur  quaj  est  praclica,  1, 
lib.  3,  cap.  4.  num.  9.  208 

Ibid.  Scit  proelerita,  et  de  futuris  wstimat.  Scicntiam 
fulurorum  locusdenionstral,  1,  lib.  3.c.  3,n.l3.  205 

11.  Nihil  odisti  eorum,  quce  fecisti.  Qua3  Deus  facit 
odisse  non  potest,  peccatum,  quod  nonfacit,  odisse 
dicitur,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  5.  218 

Item  ex  vi  bonilalis  su<c  bonum  creatum  ila  diligil,  ut 
nullum  malum  ei  velit,  ibid,  num.  9.  219 

Ibid.  Omnipotens  manus  Itia,  qncc  creavit  orhem  ter- 
rarum.  Wa/u/s,  id  esl  omnipolentia,  qua;  est  vcre, 
et  proprie  effectrix,  1,  lib.  3,  cap.  5,  num.  1.      210 

Ibid.  Quomodo  aulem  pussel  aliquid  permanere,  nisi 
tuvoluisses.  Volunlale,  scilicct,  cOicaci,  1,  lib.  3, 
cap.8,num.9.  224 

Item  de  providentia  Dei  circa  omnia  locus  intelligitur, 
ib.  cap.  6,  num.  8.  216 

Ibid.  Diligit  omnia  quce  sunt.  Amorem  in  Deo  esse 
circa  creaturas,  verba  hsec  ostendunt,l.  lib.  3,  c.  7, 
num.  2.  217 

12.  Non  est  Deus  alius,  quam  tu,  Unitatcm  Dei  locus 
dcmonstrat,  1,  lib.  1,  cap.  6,  num.  4.  19 

14.  Tua  autem  Pater  providentia  gubernat,  Paternalis 
providentia  Deicirca  omnia  demonstratur^  1,  lib  3, 
cap.  10,  num.  1.  231 

EX  ECCLESIAST. 

9.  Speciem  mulieris  multi  admirati  rcprobi  fiunt.  Id  est, 
improbi,  quod  nomen  ad  electos  extcndi  potest, 
nonvero  alterum,  2,  lib.  5.  cap.  1,  num.  1.        500 

15.  Cum  amico  fideli  nulla  est  comparatio.  Sub  ca  ra- 
tione,  qua  amicus  esl  bonum  amabilc  amici,  cadcm 
Dominus  est  excellentissimomodo  hominis  bonum, 

1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  5.  29 

17.  De  negligentia  tua  purga  te  cum  paucis.  Id  est,  cum 
electis,  2,  lib.  6,  cap.  3,  num.  2.  524 

18.  Qui  vivit  in  ceternum  creavit  omnia,  aelernitas  Dei 
commendatur,  1,  lib.  2,  cap.  4,  num.  2.  56 

18.  Quis  investigabit  magnalia  ejus,  virtutem  autem 
magnitudinis  ejus  quis  enuntiabit,  aut  quis  adjiciet 
enarrare  misericordiam  ejus,  etc.  Quibus  omnibus 
indicatur  infinilas  non  minus  in  potestate  agendi, 
quam  in  perfectione  essendi,  1,  lib.  3,  cap.  9, 
num.  3.  225 

24.  Qui  creavit  me  requievit  in  tabernaculo  meo.  Per 
crealionem  significari  generationem,  probabile  est, 
3,  lib.  2,  cap.  \,  num.  8.  582 

Ibid.  De  ore  aUissimi  prodiit.  Ibi  os  intellectum  si- 
gnificat,  3.  lib.  1,  cap.  5,  num.  5.  550 

39.  Justus  cor  suum  tradet  ad  vigilandum  diluculo,  etc. 
Et  si  enim  Dominus  magnus  voluerit,  spirituinteUi- 
gentice  replebit  illum.  Ubi  condilionatam  libertatem 
Dei  in  agcndo  ostendit,  1.  lib   3,  cap.  6,  n.  11.    216 

42.  Cognovit  Dominus  ornnem  scientiam.  Per  creatio- 
nem  significari  generationem  probabile  esl,  3,  lib. 

2,  cap.  4,  num.  8.  582 

EX  ISAIA. 

6.  Audivi  vocem  Domini  mei  loquentis  ad  me,  id  cst 
Spiritus  sancti,  qui  ad  Prophetas  loquitur,  3,  lib,  2. 
cap.  5,  num.  5.  .  585 

Ibid.  Sanctus,  Sanctus,  Sanctus,  Dominus  Deus  exerci- 
tuum.  Trinitas  personarum  oslenditur,  3,  lib.  1, 
cap.  10,  num.  1.  563 


826  INDEX 

Item  per  Antonomasiam  sanctus  dicitur  Deus,  1,  lib. 

1,  cap.  8,  num.  17.  25 

7.  Ut  sciat  reprobare  malum,  et  eligere  bomm.  Re- 

probare,  id  est,  nolle  malum,  2,  1.  6,  c.  l,n.  5.  601 
Parlicula,  Ut,  non  causam  finalem,  sed  consecutionem 

significat,  ibid.  cap.  4,  num.  10.  509 

14.  Dominus  exercituum  decrevit,  et  quis  poterit  in- 

firmare?  Prsedestinatio,  vel  in  actu  voluntatis  con- 

sistit,  vel  illum  includit,  2.  lib.  1,  c.  17,  n.  7.      303 

44.  Quis  similismei?  Solus  Deus  bonus  per  essentiam, 
1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  3.  225 

45.  Vere  tu  es  Deus  absconditus ,  id  est,  incarnatus,  3, 
lib  2,  cap.  3,  num.  6.  679 

Ibid.  Faciens  pacem,  et  creans  mahm.  Creare  ma- 
lum  dicitur  Deus,  quia  malum  poenae  vult  non  tan- 
tum  permittcndo,  sedetiam  agendO;,  1  lib.  3.  cap.  7, 
num.  9.  219 

48.  Et  tunc  Dominus  misit  me,  et  Spiritus  ejus.  De 
Christo  Domino  propheta  loquitur,  3,  lib.  12,  cap.  3, 
num.  6.  800 

63.  Generationem  ejus  quis  enarrabit.  Id  est,  proces- 
sionem  aeternam,  3,  lib.  9,  cap.  1,  num.  3.  720 

60.  Non  crit  ibi  amplitis  sol  ad  lucendum  per  diem,  nec 
splendor  lunw  illuminabit  te,  sed  eril  tibi  Dominus 
in  lucem  sempiternam.  Lumine  gloriae  elevatur  in- 
telleclus  Bealorum  ad  videndum  Dcum,  1  lib.  2, 
cap.  14,  num.  3.  100 

64.  Oculus  non  vidit,  Deus  absque  te,  quce  prceparasti 
expectantibus  te.  Inde  colligitur,  visionem  beatam 
supernaturalem  esse,  1,  lib.  2,  cap.  8,  num.  5.     71 

66.  Ccelum  sedes  mea,  et  terra  scabellum  pedum  meo- 
rum.  Dei  ubique  prsesentia  comprobatur,  1,  lib.  2, 
cap.  2,  num.  8.  49 

Ibid.  Numquid  ego,  qui  alios  parere  facio,  etc,  Spi- 
ritualis  flliorum  adoplivorum  generatio  declaratur, 
3,  lib.  1,  cap.  12,  num.  9  et  10.  572 

72.  Quis  est  iste,  qui  venit  de  Edom?  Qua  inlerroga- 
tione  Angeli  ignoranliam  de  die  judicii  ingenue  fa- 
tentur,  1.  lib.  2,  cap.  27,  num.  3.  165 

EX  JEREM. 

2.  Opus  artificum  universa  hoec,  Dominus  autem  Deus 
verus  est.  Deus  habct  veritatem  essentialem  verus- 
que  dicitur,  ut  distinguatur  a  falsis,  1,  lib.  1,  cap.  7, 
num.  5,  20 

10.  Qui  fecit  terram  in  fortitudine  sua  proeparat  or- 
bem  in  sapientia  sua ,  et  prudenlia  sua  extendit  cce- 
los.  Quo  probatur  judicium  prudentiale  antecedere 
liberam  Dei  determinationem,  1,  lib.  3,  cap.  4, 
num.  7.  208 

12.  Juslus  quidem  tu  es,  Domine,  si  disputem  tecum, 
verumtamen  juxta  loquar  ad  te,  quare  via  impiorum 
prosperabitur,  etc.  Insequalis  justorum,  et  infide- 
lium  sors,  ac  fortuna  hos  in  errorem,  illos  in  ad- 
mirationem  divinse  providentise  induxit,  1,  lib.  3, 
cap.  10,  num.  14.  234 

17.  Pravum  est  cor  hominum,  et  inscrulabile,  etc.  Hic 
locus  de  scientia  Dei  circa  creaturas  in  qualibet 
ditferentia  temporis  intelligitur,  l,  lib.  3,  cap.  3, 
num.  1.  202 

22.  !Si  occultabitur  vir  in  abscondito,  et  ego  non  vi- 
debo  eum?  dixit  Dominus,  etc.  Numquid  non  calum 
et  terram  ego  impleo  ?  Per  prnesentiam  scilicct  di- 
citur  Deus  implcre,  1,  lib.  2,  cap.  2,  num.  10.      53 

Itcm  pra'sentia  cognitionis  ad  scienliani  spectat,  non 
ad  immensitalcni,  ibid.,  cap.  23,  num.  4.  134 

23.  Et  hoc  cst  nomcn,  qnod  vocabunt  curn,  Dominus 


LOCORUM 

Deus  noster.YWn  divinitasexplicatur,  8,  lib.  2,cap.  8, 
num.  2  678 

Ibid.  Ccelum  et  terram  ego  impleo  Immensitas  Dei 
secundum  quam  rebus  omnibus  est  praesens  osten- 
ditur,  1,  lib.  2,  cap.  2,  num  3  49 

30.  Incomprehensibilis  cogitatu.  Beati  non  vident  om- 
nia  consilia,  etrationes  voluntatis  divinae,  1,  lib.  2, 
cap.  8,  num.  5.  70 

EX  THRENIS. 

3.  Bonus  est  Dominus  sperantibus  in  eum.  AnimcB  quoe- 
renti  illum.  Deus  est  summum  bonum  creaturarum, 
etiam  ut  bonum  dicitur  conveniens,  1,  lib.  1,  cap.  8, 
num.  3.  22 

EX  BARUCH. 

3.  Magnus  est,  et  non  habet  finem,  excelsus,  et  immen- 
sus.  Infinitas  Dei,  ejusque  immensitas  demonstra- 
tui',  1,  lib.  2,  cap.  2,  num.  1.  48 

EX  DANIEL. 

12.  In  illo  tempore  salvabitur  populus  qui  inventus 
scriptus  fuerit  in  libro  vitce.  Nomine  libri  praescien- 
tiam  Dei  intellige,  %,  lib.  1,  cap.  2,  num.  9.         339 

13.  Deus  oelerne,  (jui  nobis  omnia ,  antequam  fiant. 
Scientia  futurorum  demonstralur,  1,  lib  3,  cap.  3, 
num.  13.  203 

Ult.  Non  sola  idola  manu  facta,  sed  Deum  viventem, 
etc.  Deus  vivens  dicitur,  ut  distinguatur  a  falsis 
diis,  1,  lib.  1,  cap.  3,  num.  11.  11 

Ibid.  Dominum  Deum  meum  adoro,  ipse  est  vivens,  elc. 
Vivens  dicitur,  quia  vivit  immortali  vita  per  essen- 
tiam,  1,  lib.  1,  cap.  3,  num.  11.  11 

EX  OSEA 

1.  Salvabo  eos  in  Domino  Deo  suo.  Hoc  est  in  Christo 
Domino  vero  Deo,  3,  lib.  2,  cap.  3,  num.  6.         579 

EX  AMOS. 

3.  Si  erit  malum  in  civitate,  quod  Dc^minus  non  fecerit? 
Mala  culpse  Deus  permittit,  mala  vero  poenae  inferre 
dicitur,  l,Iib.3,cap.  3.num,9.  204 

Item.  cap.  7.  num.9.  219 

EX  HABACUG. 

1.  Mundi  sunt  oculi  tui,  ne  videant  malum.  Hoc  est  ad 
probandum,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  10.  220 

EX  MALACH. 

3.  Ego  Dominus,  et  non  mutor.  Quia  natura  sua  im- 
mutabilis  est  Deus,  1,  lib.  2,  cap.  3,  num.  1.         54 


EX  TESTAMENTO  NOYO. 

EX  MATTH.EO. 

4  In  qua  mensura  mensi  fueritis ,remetietur  vobis.  Nec 
mali  erunt  aequales  in  pocna,  necjusti  in  praBmio, 
1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  5.  120 

5.  Beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  videbunt. 
Visio  Dei  est  verum,  et  principale  prasmium  Beato- 
rum,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  2.  64 

6.  Nemo  potest  duobus  Dominis  servire,\d  cs{,sn[\re- 
mis,  unus  est  cnim  ultimus  finis,  1,  lib.  1,  cap  6, 
num.  6.  19 

6.  Respicitc  volatilia  coeli,  clc.  Providentia  Dei  circa 
omnia  dcmonslratur,  1,  lib,  8,  c.  10,  n  1.         231 


7.  Arcla  enl  via,  quw  ducil  ad  vitam,  pauci  minl,  qtii 
inveniuul  eam.  Qiiia  nmjor  est  nuiricrus  reprobo- 
nini,  2  lib.  6,  cap.  3,  nuin.  2.  524 

9.  Dixentnt  intra  se,  hoc  csl,  cogitarunt,  3,  lib,  9, 
cap.  3,  num.  7.  728 

10.  Unus  passer  non  cadit  super  terram  sine  Palre  ves- 
tro.  Divina  providcntia  conimendalur,  cnjus  volun- 
fati  omnia  parcnt,  1,  lib.  3,  cap.  10,  num.  6.       232 

11.  Ila  pater,  qnoniam  sic  fuit  placitum  ante  te.  Quia 
omnis  voluntas  Dci  beneplacilum  cjus  dici  potcst, 
l,lib.  3,  cap  8,  num.  3.  222 

Ibid.  Omnia  mihi  Iradita  sunt  a  Patre  meo.  Chrislo  ut 
homini  tradita  sunt,  quorum  Dominus  esl  Deus,  3, 
lib.  $,  cap.  2,  num.  1.  589 

Ibid.  Nemo  novit  Filium,  nisi  Pater,  neque  Patrem  quis 
novit,  nisi  Filius,  etc.  Trinitatis  mystcrium  non 
posse  investigari  declaraiur,  3,  lib.  1,  cap.  11, 
num.  5.  566 

12.  Mulii  suntvocati,  paucivero  electi.  Electi  pauci  di- 
cuntur,  si  inter  vocatos  numerentur,  qui  Christia- 
norum  nominc  gloriantur,  2,  lib.  6,  c.  3,  n.  5.      525 

13.  Si  vis  ad  vitam  ingredi,  serva  mandata.  Pro  ra- 
tione  meriti  promittitur  praemium,  et  in  eo  confe- 
rendo  servatur  ratio  justitiae  distributivae,  1,  lib.  2, 
cap.  10,  num  5.  79 

16.  Caro  et  san(juis  non  revelavit  tibi,  etc.  Trinita- 
tis  mysterium  non  posse  investigari  declaratur,  3, 
lib.  1,  cap.  11,  num.  5.  566 

18.  Semper  vident  faciem  Patris  mei.  Qualis  sit  visio 
beata  declaratur,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  2.  64 

Item  cum  angeli  ad  nos  vcniunt,  visioncm  Dei  non 
intermittunt,  i,  lib.  2,  cap.  27,  num.  10.  168 

19.  Nemo  bonus,  nisi  solus  Deus.  Intellige  per  essen- 
tiam,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  3.  22 

Ibid.  Si  vis  perfectus  esse,  vade,  etc,  et  habebis  thesau- 
rum  in  coelis.  Pro  ratione  meriti  promittitur  prse- 
mium,  et  in  eo  conferendo  servatur  juslitia  distri- 
butiva,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  5.  120 

20.  Eruntprimi  novissimiet  novissimi  primi.  Ostendi- 
tur  praemium  gloria^  non  mcnsurari  antiquilate  vo- 
cationis,  nec  diuturnitate  laboris,  sed  habere  apud 
Deum  aliam  ralionem  altiorem,  salva  semper  justi- 
tia,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  12  et  18.  122 

Item  de  occasione  ad  legem  gratiae  loquitur.  Primos 
vocat  Judaeos  antc  adventum  Christi  vocalos,  novis- 
simos  Genliles,  quos  vocabal,  vel  vocandi  erant, 
ibid.,  num.  19.  123 

Ibid.  Pares  illos  nobis  fecisti.  Ingequalitas  praemii  cst 
ratione  meritorum.  Unde  novissimi,  si  aequan- 
tur  in  praemiis  aequales  fuerunt  in  meritis,  ibid., 
num.  13.  122 

Ibid.  Murmurabant  adversus  patremfamilias.  In  ju- 
dicio  Dei  nulla  erit  querimonia,  scd  admiratio  cau- 
sala  ex  ignorantia  efficacis  grati.ieDei,  ob  quam  in- 
troducuntur  operarii  vi  meritorum  solo  teinpore 
pensantes,  non  tam  obmurmurare,  quam  admirari 
aequalitatcm  praemii,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  16.  122 

Ibid.  An  non  licet  mihi,  quod  volo  facere?  Ut  personae 
decorcmservet,  facti  rationem  operario  non  reddit, 
velgratiam,  et  libcralitatem  commendat,  ibid.,num. 
17.  123 

Parabola  vineae  explicatur  a  n.  8,  usque  ad.  20,  cap. 

20.  121 

22.  Non  sicut  ego  volo,  sed  sicut  tu.  Deum  operari  per 

voluntatcm  ostcnditur,  1  lib.  3,  cap.  6,  num.  8.  216 
24.  De  dieilla  nemo  scit,  neque  Angcli.  Ignoranl  an- 

geli  diem  judicii,  1,  lib.  2,  cap.  27,  num.  3.  165 
Ibid.  Proptcr  electos  breviabuntur  dies  illi,  singularem 


SACR^  SCRIPTUR^..  827 

Dcus  ostendit  providcntiam  circa  prandcstinatos,  2, 
lib.  6,  cap.  4,  nuin.  7.  527 

Ibid.  Ut  in  errorcm  inducantur,  si  fieri  possit,  etiam 
electi.  Eadem  providcntia  apparct,  ibid.  527 

26.  An  non  putas,  quia  possum  rogare  Patrem  meum 
et  cxhibebit  mihi  plusquam  dccem,  etc.  De  potcnlia 
absolula  loquitur,  1,  lib.  3,  cap.  9,  num.  18.       229 

De  ordinata  vcro  cum  statim  subdil :  Quomodo  ergo 
implebuntur  Scripturce  ?  Ibid.  229 

Ultim.  Data  est  mihi  omnis  potcstas  in  ccelo,  ct  in  terra. 
Christo  omnia  traditasunt,  quorum  Dcus  est  pro- 
prie  Dominus,  3,  lib.  3,  cap.  2,  num.  2.  589 

Ibid.  Baptizantes  eos  in  nomine  Palris,  ct  Filii,  etc. 
Trinitas  personarum  ostcndilur,  3,  lib.  1,  cap.  3, 
num.  7,  el  cap.  10,  num.  2.  540  et  563 

EX  MARCO. 

8.  Oportet,  illum  multa  pali,  et  reprobari  a  gentibus 
Reprobari,  id  est,  abjici,  2,  lib.  5,  c.  1,  n.  2.     500 

10.  Multi  autem  erunt  primi  novissimi,  et  novissimi 
primi.  Novissimos  cos  significat,  qui  ab  ipso  vocan- 
tur,  et  excellcntia  praemiorum  futuros  csse  primos 
docet,  et  praeferendos  esse  vocatione  iis,  qui  primi 
videbantur,  quos  proinde  vocat  novissimos,!,  lib.  2, 
cap.  20,  num.  19,  123 

13.  De  illa  hora  nemo  scit,  neque  angelus,neciue  Fi- 
lius,  nisi  solus  Pater,  etc.  Ibi  Christus  ut  homo  ne- 
scire  dicitur  horam  judicii  ultimi,  2,  lib.  2,  caj).  4, 
num.  5.  327  et  581 

EX  LUCA. 


1 .  Non  erit  impossibile  apud  Deum  omne  verbum.  Sermo 
est  de  omnipotentia  Dei,  1,  lib.  3,  c.  9.  n.  1.       224 

Ibid.  Bcncdictus  Dominus  Dcus  Isracl,  etc.  Sicut  locu- 
tus  est  peros  Sanctorum.  Ibi  Deus  Spirilus  Sanctus 
csf,  3,  lib.  2,  cap.  5,  num.  5.  585 

5.  Coeperunt  cogitare  dicentes:  cogitare,  dicere  cst,  3, 
lib.  9,  cap.  3,  num.  7.  728 

10.  Gaudete,  quia  nomina  vestra  scripta  sunt  in  ccelis, 
Ibi  figurala  locutione  nomine  coclorum  Dei  essen- 
tia  significatur,  2,  lib.  1,  cap.  20,  num.  10.         316 

Ibid.  Omnia  mihi  tradita  sunt  a  Patre  meo.  Paternita- 
tem  excipe,  3,  lib.  3,  cap.  2,  num.  1.  589 

12.  Considerate corvos,  quianon  seminant,  etc.  Et  Deus 
pascil  illos.  Considerate  lilia  agri,  quomodo  crescunl, 
etc.  De  providentia  physica,  et  nalurali  sermo  est, 
non  vero  morali,  juxta  quam  ita  cum  rebus  con- 
currit,  ut  sine  ipso  nequeant  autesse,  aut  operari. 

13.  Sunt  novissimi,  qui  erant  prinii,  et  sunt  primi,  qui 
erant  novissimi.  Aperte  loquitur  de  Israclitis  ante 
vocatis,  quos  vocat  primos,  et  de  vocandis  ex  orbe 
universo,  quos  vocat  noy/ssimos,  1,  lib.  2,  cap.  20, 
num.  10.  121 

14.  Qui  non  odit  patrem  suum,  etc.  Id  est,  qui  illos 
non  amat  minus,  quam  me,  2,  lib.  5,  c.  4,  n.  9.    509 

18.  Quid  me  vocas bonum?  nemo  bonus  nisi  solus  Deus. 
Nomine Dei  tota  Trinilas  intelligilur,  3,lib.  2,  cap.  4, 
num.  5.  582 

EX  JOANNE. 

1.  Deum  nemo  vidit  unquam.  Id  est,  oculis  corporeis, 
quibus  invisibilis  cst,  1,  lib.  2,  cap.  6,  num.  1.  61 
Nemo  ilem  vidit  intuitive  esscntiam  divinam  in  via, 
lib.  2,  cap.  30,  num.  1.  178 

Ibid.  Erat  lux  vera  quce  illuminat  omnem  homincm. 
Claritas,  et  evidentia  scienticC  divinae  comprobatur, 
1.,  lib,  3,  cap.  1,  num.  3.  193 

Ihld.  Omnia  per  ipswn  facta  sunt.  Id  est,  pcr  verbum 


828 


INDEX 


virtute  communicata  a  Patre,  3,  lib.  2,cap.  4,  num. 


12 


583 


Ibid.  Umgemtus,  qui  esl  in  sinu  Patris,  ipse  narruvit. 

Ea  visione  viderat  Christus,  qua  nuUus  alius,  prop- 

terea  oculatus  teslis  potuit  enarrare,  1,  lib.  2,  cap. 

7,  num.  5.  65 

Item  nullus  viator  ante  Christi  adventum  essentiam 

vidit  intuitivam,  1,  lib.  2,  cap.  3,  num.  15 
Ibid.  Quod  fuclum  est  in  ipso,  vita  erat.  In  habitudi- 

nem  causae  dicit,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  11.     24 
Item  crealura  in  Dco  formaliter  est  ipsa  crealrix  es- 

senlia  ratione  cujus  ea  est  in  Deo  eminenter,  1,  lib. 

2,  cap.  25,  num.  1.  144 
Ibid.  Etgratiam  pro  gratia.  De  Christo  intcllige,  prop- 

tcrcujusgraliam,  omncmaliam  recipimus,""^,  lib.  1, 

cap.  19,  num.  9.  313 

Ibid.  Et  Yerhwn  erat  apud  Beum,  id  est  apud  Patrem, 

3,  lib.  2,  cap.  1,  nuni.  6.  575 
El  Deus  erat  Verbum.  Verbum  Deus  est,  cum  inter 

Deum  nihil  esse  possit,  quod  Deus  non  sit,  3,  lib. 

2,  cap.  2,  num.  4.  576 

Ibid.  Ut  simus  in  vero  Filio  ejus.  Verbum  vocatur  verus 

Filius,  3,  lib.  9,  cap.  1,  num.  7.  721 

3.  Sic  Deus  dilexit  mundum,  ut  Filium  suum  unigeni- 
tum  daret.  Deus  bonilatem  creatam  amat  in  creatu- 
ris,  1,  lib.  3,  cap.  6,  num.  9.  216 

4.  Ego  sum,  qui  loquor  tecum.  Samaritanae  de  sc  tes- 
timoniumperhibuitChrislus,l,Iib.  l,c.  l,n.5.        2 

bid.  Yenit  hora,  et  nunc  est,  quando  veri  adoratores 
adorabunt  Patrem  in  spiritu  et  veritate.  Ex  adora- 
tione  ad  certum  locum  non  definita  Dei  ubique  pree- 
senlia  demonstralur,  1,  lib.  2,  cap.  2,  num.  3.      49 

5.  Paler habetvitaminsemelipso,  ideslnon  participa- 
tam,  1,  lib  1,  cap.  3,  num.  U.  11 

Ibid.  Hic  est  verus  Deus.  Verus  dicitur,  ut  distingua- 
lurafalsis,  1,  lib  1,  cap.  7,  num.  5.  20 

Ibid.  QucBcumque  Pater  fucit,hcec  et  Filius  similiter  fa- 
cit.  Filii  omnipotenlia  aequalis  Patri  ostenditur,  3, 
lib.  2,  cap.  4,  num.  12.  583 

6.  Hunc  enim  Pater  signavit,  id  est  designavit  Chris- 
tum,  3,  lib.  2,  cap.  1,  num.  6.  575 

8.  Ego  ex  Deo  processi.  Perpende  personae  processio- 
nem  non  contradicere  divinitali,  3,  lib.  2,  cap.  2, 
num.2.  576 

10.  Non  rapial  eas  quisquam  de  manu  mea.  Indica- 
tur  providentia  circa  electos,  2,  lib.  6,  cap.  4, 
num.  7.  627 

14.  Patermajorest,  non  natura,  sed  origine,  vel  quoad 
humanitatem,  3,  lib.  2,  cap.  4,  num.  6.  682 

Ibid.  Ad  eum  veniemus,  etc.  Personarum  pluralitas 
ostenditur,  3,  lib.  1,  cap.  2,  num.  7.  537 

Ibid.  Ego  rogabo  Patrem,  et  alium  Paracletum  dabit 
vobis.  Mysterium  Trinilatis  docetur,  ibid.,  cap.  10, 
num.  2.  563 

Ibid.  Spiritus  qui  a  Patreprocedit,  tanquam  a  princi- 
pio,  3,  lib.  10,  cap.  1,  num.  1.  753 

Ibid.  Qui  diiigit  me,  manifestabo  ei  meipsum.  Visio 
beata  promittilur,  lanquam  proprium  prajmium  su- 
pernaturaiium  operum,  i,  lib.  2,  cap.  8,  num.  5.  71 

Ibid.  Dabitvobis,etc.,  Spiritum  veritatis.  Id  est,  qui 
mentiri  non  potest,  1,  lib.  1,  cap.  7,  num.  2.      205 

14.  Egosumvia,  veritas  et  vita.  Cum  habeat  essen- 
tialcm  vitam,  vila  dicilur  potius,  quam  vivens,  1, 
lib.  1,  cap.  3,  nuni.  11.  11 

15.  Deinde  Dcus  est  sua  veritas,  ibid.,  cap.  7,  n.  10.  22 
Ibid.  In  domo  Patris  mei  mansiones  multce  sunt.  Per- 

fectio  visionis  bealic  non  est  in  oinuibus  ;equalis, 
propterea  multas  dixit,  quia  inKquales  eruntacva- 


LOCORUM 

riae,  1,  lib.  2.  cap.  20,  num.  3.  119 

Ibid.  Philippe,  qui  videt  me,  videt  et  Patrem  meum,  non 

credis,  quia,  etc  Visio  intuitiva  essentise  necessario 

est  etiam  personarum,  1,  lib.  2,  cap.  23,  num.  11. 

16.  Omnia,  quce  Pater  hubet,  mea  sunt.  Praeter  pater- 
nitatem,  3,  lib.  3,  cap.  2,  num.  1.  135 

Ibid.  De  meo  accipiet,  et  annuntiabit  vobis.  De  Spiritu 
sanclo  loquitur,  3,  lib.  10,  cap.  1,  num.  5.  754 

17.  Omnia  tuameasunt.  Paternitale  excepta,  3,  lib.  3, 
cap.  2,  num.  1.  589 

Ibid  Ut  cognoscant  te,  solum  verim  Deum.  Palris  divi- 
nitas  ostenditur,  3,  lib.  2,  cap.  1,  num.  6.  575 

17.  Hcec  est  vita  celerna,  ut  cognoscant  te  sohim  Detm 
verum,  ct  quem  misisti  Jesum  Christim,  etc.  Beati 
Deum  trinum,  et  unum  vident,  1,  lib.  2,  cap.  23, 
num.  10.  )35 

19.  Yeni  ut  testimonium  perhibeam  veritati.  Veritas  ver- 
bum  Dei  dicilur,  1,  lib.  1,  cap.  7,  num.  3.  20 

21.  Accipite  Spiritumsanctum,  etc.  Id  est,  a  me  proce- 
dentem,3,  lib.  10,  cap.  1,  num.  7.  745 

EX  ACTIS. 

5.  Cur  mentitus  es  Spiritui  sancto  non  es  mentitus 
hominibus,  sed  Deo.  Spiritus  sanctus  divinitas  doce- 
tur,  3,  lib.  2,  cap.  5,  num.  5.  585 

10.  Yerbum  misit  filiis  Isruel  Evungelizans  pcr  Jesum 
Christum.  De  verbo  divino  intelligitur,  3,  lib.  9,  cap. 

1,  num.  9.  721 

13.  Qui  fuciet  omnes  voluntotes  meas,  id  est  praeccpta, 
vel  opera,  qufe  voluera,  1,  lib.  3,  cap.  8,  num.  1.  222 

14.  Non  sine  testimonio  reliquit  semetipsum,  duns  ei 
p/wt>/as,e«c.,etricaxtestimoniumutignorantesDeum, 
et  ipsum  non  colenlcs,  inexcusabiles  sint,  l,  lib.  1, 
cap.  1,  num.  18.  4 

16.  Spiritus  Jesu,  id  est  Spiritus  a  Filio  procedens,  3, 
lib.  10,  cap.  1,  num.  7.  754 

17.  Deus,  qui  fecit  mundum,  et  omnia  quce  in  eo  sunt . 
Hic  coeli  et  lerrce  cum  sit  Dominus.  Tam  efficaxcrea- 
lurarum  est  teslimonium,  ut  Ethnicos  non  posse  ei 
conlradicere  Paulus  crediderit,  1,  lib.  1,  cap.  1, 
num.  18.  4 

Ibid.  Non  longe  est  ab  unoquoque  nostrum,  ratione 
providentise,  et  praesentiae  cognilionis,  1,  lib.  2, 
cap.  2,  num  10.  53 

Ibid.  Ab  ipso  enim  vivimus,  movemur,  elsumus.  In  ha- 
biludinem  causae  dicit,  secundum  Deum  respici- 
mus,  ul  conservatorem,  etultimum  finem,  1,  lib.  1, 
cap.  8,  num.  11.  24 

Item  immensitatis  attributum  docetur,  1,  lib.  2,  cap. 

2,  num.  4.  *  50 
20.  Posriit  vos  Spiritus  sanctus  regere  Ecclesiam  Dei 

quam  acquisivit  sanguine  suo.  De  Filio  vero  Deo  pos- 
teriora  verba  intellige,  3,  lib.  2,  cap.  3,  num.  8  580 
Ult.  Spiritus  sanctus  locutus  est  per  Isaiam  Prophetam. 
Spirilus  sanctus  est  ille  Deiis,  qui  per  ora  Prophe- 
tarum  loquebatur,  3,  lib.  2,  caj».  5,  num   5.        585 

EX  EPIST.  PAULI  AD  ROMANOS. 

1.  Swpe  proposui  venire  ad  vos,  ut  uliquem  fruclum 
hubeum  in  vobis,  sicut  et  in  ccetcris  gentibus,  ibi  per 
gentes  viventes  in  praeputio  intelliguntur,  2,  lib.  2, 
cap.  12,  num.  3.  382 

2.  Teslimonium  reddente  illis  conscientia  ipsorum. 
Ibi  te.-itimonium  aclualem  notitiam  rerum  omnium 
in  hac  vila  gestaruin  signiticat,  2,  lib.  1,  cap.  20, 
num.  6.  314 

3.  Churitus  Dei  difl'usa  est  in  cordibus  nostris  per  Spi- 
ritum  sanctum  qui  dafus  est  nobis.  Distingui  Spiri- 


SACR.E  SCRIPTUR.*;. 


829 


lum  sanclum  a  suis  donis  colligc,  3,  lib.  2,  cap.   5, 
num.  4.  585 

4.  Vocal  ca  quce  non  sunl,  tanquam  ea,  quce  mnl.  Im- 
pcrio  vidclicel  cnicicuUs,  non  pnccipicnlis,  2,  iil).  1, 
cap.  16,  num.  15.  302 

Itcm  scicnlia  Dci  dc  rebus  omnibus  possibilibus  os- 
tcndilur,  1,  iib.  3,  cap.  2,  n.  1.  196 

5.  Habctis  fniclfim  veslrum  in  sanctificationem,  fmeni 
autem  vitam  ccternam.  Nomine  vita;  ceternai  signiti- 
calur  bcatitudo,  qua;  in  visionc  pnccipuc  consistit, 
1,  lib  .2,  cap.  8,  num.  5. 

6.  Stipendium  peccati  mors,  ijratia  autem  Dei  vita 
cEt$rna.  Pamam  vocal  stipendium,  qu;c  in  rigore 
juslitiae  debetur:  vitam  cetcrnam,  vocat  graliam, 
quia  est  supcrnaluralcm  donum,  1,  lib.  2,  cap.  8, 
num.  5.  70 

8.  Quos  prcedestinavit  conformes  fieri  imaqini  Filii  sui. 
Non  tantum  in  gratia,  scd  eliam  in  gloria,  2,  lib.  1, 
cap.  8,  num.  34.  268 

Ibid.  Inter  nos  gemimusadoptionemfiliorumDei  expec- 
tantes,  ibi  adoptio  pcrfccta  ct  pcr  gratiam  consum- 
mata  intclligilur,  2,  lib.  3,  cap.  3,  num.  3.  461 

Ibid.  Quos  prccdestinavil ,  hos  eljuslificavit.  Indistincle 
dc  quavis  justificationc  ctiam  de  illa  quae  per  bap- 
tismumdalur,  communiler  locus  intelligitur,  2,1.  3, 
cap.  4,  num.  5.  463 

Ibid.  Diligenlibus  Deum  omnia  cooperantur  in  bonum 
his,  qui  sccundum  propositum  vocali  sunt,  etc.  Ibi 
I)ropositum  non  bominis  esl,  sed  Dei,  ct  de  homi- 
nis  electioncctlicaxest  intenlioadgloriam^  2,  lib.l, 
cap.  6,  num.  2.  249 

Item  distinguit  prasdestinalioncm  a  prcEScientia  tan- 
quam  volunlatem,  2,  lib.  1,  cap.  17,  num.  7.      303 

8.  Quos  prcescivit,  et  prwdestinavil.  Unum  verbum  per 
aliud  cxplicari  vidctur,  atque  adco  pra^destinatio- 
ncm  in  actu  intellectus  collocarc,  2,  lib.  1,  cap.  17, 
num.  3.  303 

9.  Jacob  dilexi,  ctc.  Pra:>destinationcm  dilectionem 
vocat,  2,  lib.  6,  cap.  4,  num.  6.  527 

Ibid.  It  ostoidercl  Deus  divilias  gratioe  sua^  in  vasa 

misericordice,  suslinuit  in  multa  patientia  vasa  irce, 

id  cst,  ut  maniicstam  reddcret  suam  gloriam,  ct  sa- 

picntiam,  peccala  quiie  pcrniisit,  sustinuit,  2,  lib.  3, 

c.  8,  num.  5.  476 

Ibid.  7/1  l)Oc  ipsum  cxcitavi  te,  ut  oslendam  in  te  vir- 

tulem  meam.  Ibi  virlus  poienliam  signiticat,  2,  1.  5, 

cap.  3^  num.  2.  503 

Ibid.  Qui  est  super  omnia  Deus  benedictus  in  scecula. 

De  Filio  vcro  Deo  loquilur,  3,  lib.  2,  c  3,  n.  8.    580 

Ibid.  Yoluntati  ejus  cjuis  resistet,  id  est,  eflicaci,  1,  lib. 

3,  cap,  8.  num.  9.  2i',4 

11.  Nonrepuiit  Deus  plebcmsuam,  quam  prcescivit,  id 

est,  inqua  sibi  complacuit,  1,  lib.  3,  c.  4,  n.  11.  209 

Itcm  quam  pra^deslinavit,  2,  lib.  1,  cap.  17,  n.  3.    303 

Ibid.  Ex  ipso,  etin  ipso,  el  per  ipsum,  clc.  In  habitu- 

dinem  causse  dicit,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  11.      24 

13.  Quceaulem  sunt  a  Deoordinata  su)it.  Inter  objecla 

voluntatis  divinic  est  ordo  linis,  ct  mcdioruni,  i, 

220 
cst, 
est, 
374 
Del 
56 


lib  3,  cap.  1,  num.  12. 
14.  Omne  quod  non  est  ex  fide,  peccatum  esl.  Id 

oninc,  quod  cst  contra  conscicntiam  peccatum 

2,  lib,  2,  cap.  10,  num.  3. 
16.  Secundum  prwceplum  ceterni  Dei.   /Eternitas 

docctur,  1,  lib.  2,  cap.  4,  num.  2. 

EX  EPIST.  AD  COIUNT.  I. 


Oculus  non  vidit,  neque  auris  audivit,  neque  in  cor 
hominis  ascendit  quce  prceparavit  Dcus  diiigcntibus 


se.  Visio  bcala  supernaturaiis  esse  demonstratur, 

1,  lib.  2,  cap.  8,  num.  5.  71 
Ilem  invisibililas   Dei  prtcsertim  oculis  corporis,  ib. 

cap.  6,  num.  1.  ci 

Ibid.  Spirilus  enim  oninia  scrutatur  etiam  profunda 
Dei.  Ex  comprchcnsionc  Spirilus  sanctus  ipsius  di- 
vinilas  comj^robalur,  scrutari  cnim  cst  compre- 
henderc,  1,  lib.  2.  cap.  8,  num.  7.  60 

Item  divina  scientia  Spiritui  sancto  tribuitur,  3,  lib. 

2,  ca[i.  5,  num.  4.  ggS 
3.  Quis  enim  hominum  scit,  quoi  sunt  hominis,  nisi 

spiritus  hominis,  et  itaet  quce  Dei  sunl,  nemo  cogno- 
vit,  etc,  sicut  cogitationcs  hominis  alios  lalent,  et 
soli  ipsi  sunl  nota;,  ita  divina  consilia  soli  Dco  sunt 
manilesla,  1,  lib.  2,  cap.  24,  num.  5.  171 

Item  nemo  novit,  nisi  spiritus  Dei,  id  cst,  nemo  com- 
prehendil,  1,  lib.  2,  cap.  5,  num.  7.  60 

3.  Unusquisque  propriam  merceilem  accipiet  secundum 
suum  laborem.  Pro  rationc  mcriti  datur  pra'mium 
sccundum  justitiam  distribulivam,  1,  lib.  2,  cap.20, 
num.  5.  120 

Ibid.  Omnia  vc^tra  sunt,vos  aulem  Christi :  Christus 
vero  Dei.  Dc  elcctis  inlclligcndum  est,  ad  quorum 
saluicm  totam  divinam  providcntiam  lcndcre  signi- 
ficat,  cl  hos  ad  Chrisli  gloriam,  ct  omnes  ad  glo- 
riam  Dei  cum  ipso  Christo  ordinari,  2,  lib.  1,  c.l8, 
num.  4.  306 

Ibid.  Omnia  sunt  prcedestinatorum,  scu  electorum. 
Quia  omnia  sunta  Deo  crcata  in  hunc  tincm,  2, 1.  6, 
cap.  4,  num.  8.  527 

4.  Quidhubes,quod  non  accepisli  ?  ctc.  De  acceptione 
per  donationcm  perfcclam  summcque  libcralcm 
omne  natune  debilum  superantcm  intclligendum 
est,  2,  lib.  2,  cap.  6,  num.  38.  343 

8.  Etsi  sunt,  quidicantur  dii,  sive  in  coelo,  sive  in  ter- 
ra,  etc.,nobis  tanien  unus  est  Deus.  Nomen  Deus  in 
Scrij)turis  transfertur  etiam  ad  eos  significandos, 
qui  non  sunldii,  1,  Irb.  2,  cap.  32,   num  19.     192 

9.  Numquid  de  bobus  cura  est  Dso?  l:ion  ea  providcn- 
tia  curat  Deus  irrationalia,  qua  ralionalibus  pro- 
videt,  1,  lib.  3,  cap.  3,  num.  3.  303 

Ibid.  Siccurrite,  ut  comprelwndalis.  Bealiludo  intelli- 
gitur  quffi  est  ullimus  lerminus,  1,  lib.  2,  cap.  5, 
num.  1.  53 

Ibid.  Castigo  corpus  meum,  etc,  ne  ipse  reprobus  ef- 
ficiar.  De  improbitate,  vcl  non  elcctionc  probabi- 
liter  inlelligi  polest,  3,  lib.  5,  cap.  1,  num.  1.      500 

12.  Divisiones  gratiarum,  elc.  Gralias  non  ad  sancti- 
ficalionem,  sed  ad  aliorum  pertincntcs  utiliiatem 
intelligc,  2,  lib.,  2,  cap.  11,  num.  6.  379 

Ilem.  Idem  aulem  Spiritus,  a  suis  donis  Spiritussanc- 
tus  scjungitur,  3,  lib.  2,  cap.  5,  num.  4.  585 

Ibid.  Dividet  singulis,  prout  vult.  Libera  Spiritus 
sancti  voluntas  patcfil,  3,  lib.  2,  cap.  5,  n.  4.       585 

13.  Videmus  nunc  per  speculum,  in  wnigmate,  tunc  au- 
tem  facie  ad  faciem.  Yisio  beata  fidei  respondel,  et 
ea  videnda  sunt  in  patria,  quae  in  viacreduntur,  1, 
lib  2,  cap.  23,  num.  10.  135 

Ibid.  Tunc  cognoscam,  sicut  etcognilus  s«m.  Yisio  bea- 
ta  cxcludit  obscuritatem  fidei^  cum  sit  clara  Dei 
manircslalio,  1,  lib.  2,  cap.  18,  num.  2.  113 

Ibid.  Ex  parte  cognoscimus,  etc.  Cum  autem  venerit, 
c/uod  perfectum  est  evacuabitur,  quod  ex  parte  est. 
Eadcm  quie  jicr  lidcm  crcdidimus,  revelata  facie  in 
verbo  cognosccmus,  1,  lib.  2,  cap.  8,  num.  2.       70 

15.  Sicut  steila  dijferl  ah  shlUi  in  claritale,  ita  erit  re- 
surreclio,  ctc.  Comparauiur  corpora  Dealorum  in- 
lerse  qua3  inoBqualia  crunl  in  imperfcctionibus  glo- 


830 

rise,  1,  lib,  2,  cap.  20,  niim.  4. 
Ibid.  Vnusquisque  autem  in  suo  ordine,  elc.  De  ordlne 

resurrectionis,  et  personarum  sermo  est,  cum  mar- 

tyr  in  ordine  Martyrum,  virgines  cum  virginibus 

resurgenl. 
Item  juxta  merilorum  rationem  prsemia  conferentur, 

i,  lib.  2,  cap.  20,  num.  4.  120 

EX  II.  CORINT. 

3.  Nos  aulem  revelata  facie  gloriam  Domini  speculan- 
tes,  in  eamdem  imaginem  transformamur  a  claritate 
in  claritatem.  In  lege  graliae  cxpressius  cognoscun- 
tur,  qute  in  veteri  erant  adumbrata,  et  in  gloria  cla- 
rius  intuebimur,  quai  in  via  obscura  crcdidimus, 
1,  lib.  2,  cap.  28,  num.  4.  171 

5.  Dum  sumus  in  corpore,  peregrinamur  a  Domino. 
In  hac  vita  de  lege  ordinaria  non  potest  Deus  intui- 
tive  videri,  1,  lib.  2,  cap.  30,  num.  4  179 

9.  Qui  parce  seminat,  parce  et  metet,  etc.  Pro  ratione 
meriti  datur  praemium,  servala  justilia  distributiva, 

1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  5.  120 

EX  EPIST.  AD  GALAT. 

4.  Misit  Deus  in  corda  nostra  Spiritum  Flii  sui.  Id  est, 
Spirilum  sanctum  a  Filio  procedentem,  8,  lib.  10, 
cap.  1,  num.  7.  754 

5.  Qui  vos  impedivit,  veritati  non  ohcdire.  Veritatis 
nomine  appellaturverbum,  1,  lib.  1,  c.  7,  n.  3.    20 

EX  EPIST.  AD  EPHES. 

1.  Cum  audissetis  verbum  veritatis.^Homme  \er\la.l\s 
appellatur  verbuiii  Dci,  l,  lib.  1,  cap.  7,  num.  3.   20 

Ibid.  Instaurare  in  CHRISTO.  Id  est  per  illum  honii- 
nes  ad  sedes  Angelorum  evocare,  vcl  in  illo  tan- 
quam  supremo  capite  eosdem  homines  conjungere, 

2,  lib.  1,  cap.  12,  num.  9.  285 
Ibid.  Qui  operatur  omnia  secundum  consilium  volun- 

tatis  suw.  Libertas  Dei  in  agendo  ostenditur,  1,1.3, 
cap.  6,  num.  11.  216 

Item  ratione  voluntalis  efficacis,  dicitur  Deus  non  ope- 
rari  aliqua  sine  voluntate.ibid,  cap.  8,  n.  9.        224 

Ibid.  Eleijit  nos  in  ipso  ante  mundi  constitutwnem,  ut 
essemus  sancti.  Id  est,  ut  sanctitalem  consequere- 
mur,  non  quia  eam  haberenms,  2,  lib.  2,  cap.  20, 
num.  24.  424 

Item  ut  indicaret  ordinem  mediorum  ad  finem  in 
Deo,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  12.  220 

Item  dc  polenlia  ordinaria  ibi  est  sermo,  secundum 
quam  libertalis  humangeterminosDeus  nonexcedit, 

1,  L  3,  cap.  9,  num.  17.  228 
Ibid.  Prwdestinavit  nos  in  adoptionem,  etc. ,  per  Jesum 

Christum.  Id  est,  per  merita  Christi,  2,  lib.  2,  c.  3, 
num.  5.  326 

Ibid.  In  quo  7ios  forte  vocati  sumus.  Sors  electionem 
signilical,  ibid.  326 

4.  Alienati  a  via  Dei  per  ignorantiam  quw  est  in  ipsis 
propter  cwcitatem  cordis  ipsorum.  Id  esl,  propter 
ipsorum  culpam,  non  propter  Deum  nolentem  ipsos 
vocare,  2,  lib.  4,  cap.  3,  num.  20.  326 

EX  EPIST.  AD  PHILIP. 

3.  Si  quomodo  comprchendam ,  etc.  Id  est,  vitam  aeter- 
nam,  qu3C  csl  ultimus  terminus,  1,  lib.  2,  cap.  5, 
num.  1.  58 

Ibid.  Vt  in  notescat  Principihus,  et  polcstatihus  per  Ec- 
clesiam  muliiformis  sapicntia  DEI.  Angeli  i)cr  Ec- 
clcsiam  mulla  dc  divinis  mystcriis  addiscunt,  1,  lib. 

2,  cap.   7,  num.  3.  64 


INDEX  LOCORUM 

120     4.  Quorum  nomina  sunt  in  libro  vitce.  De  praedcstina- 


tis  intelligendum  est,  2,  lib.  l,  cap.  20,  n.  9. 
EX  EPIST.  AD  COLOSSEN. 


315 


1.  Inipso  condita sunluniversa.  7;i  habiludinem  causae 
dicit,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  11.  24 

Ibid.  Primogenitus  omnis  creaturce,  genitus  propter 
consubstantialitatem,  primo  propter  aiternitalem  : 
vel  vocari  unigenitum  ul  Deum,  primogenitum  ut 
hominem,  3,  lib.  11,  cap.  5,  num.  2.  785 

Ibid.  Imago  Dei  invisibilis.  De  vera  imagine  Patris  lo- 
quitur,  3,  lib.  9,  cap.  9,  num.  7.  748 

EX  EPIST.  AD  THESSAL.  1. 

1.  Conversi  estis  ad  Deum  a  simulacris  servire  Deo 
vivo,  et  vero.  \ivus  dicilur^  quia  habet  vitam 


sentialcm,  verus,  ut  distinguatur  a  falsis,  1, 


es- 
lib.  1, 

cap.  7,  num.  5.  20 

4.  Hcec  esl  voluntas  Dei  sanctificatiovestra.  Deus  amat 

inrcbus  bonitatem  creatam,  1, 1.  3,  c.  6,  n.  9.    216 

EX  EPIST.  AD  TIMOT. 

1.  Regi  autem  scBculorum  immortali  invisibili,  etc.  In- 
visibilitas  Dei  pra3sertim  corporalibus  oculis  doce- 
tur,  l,  lib.  2,  cap.  6,  num.  1.  6 

Ibid.  Tradidi  illum  Satance,  ut  discat  non  blasphemare. 
Non  corporis,  sed  animi  vexatio  signiflcatur,  2, 1.3, 
cap.  8,  num.  5.  476 

2.  Deus  vult  omnes  homines  scdvos  fieri,  non  solum 
omnes,  quos  praidestinavit,  sed  quotquot  creavit 
salvare  vult,  2,  lib.  4,  cap.  1,  num.  2  et  5,  pag.  486, 
volunlate  scilicet  ineflicaci,  l,  lib.  3,cap.  8,  n.ll, 
pag.  224,  sccundum  quam  datur  in  Deo  deside- 
rium  boni,  quod  alicui  vult,  nec  tamen  compara- 
bit,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  4.  218 

6.  Uex  regum,  et  Dominus  dominantium,  qui  solus  ha- 
bet  immortalitatem.  Id  est  immutabilitatem,  solus 
quianeminieam  potest  communicare,  1,  lib.  2,  c.6. 
numero  6.  pag.  63^  et  lucem  habitat  inacncssibHem, 
id.  est.,  per  vires  natura^,  ibid.,  cap.  8,  n.  6.       71 

Item  claritas  et  evidentia  divinfie  scientise  lucis  no- 
mine  comprobalur,  1,  lib.  3,  cap.  1,  num.  3.      195 

Quem  nullus  hominum  viclet,  sed  nec  videre  potesl.  In- 
visibilitas  ipsius  docetur,  1,  lib.  2,  c.  6,  n.  1.       61 

EX  EPIST.  AD  TIMOT.  II. 

1.  Vocavit  nos  vocalione  sua  sancta  non  secundum  me- 
rita  noslra,  sed  secundum  propositum  suum,  et  gra- 
tiam.  De  proposito  hominum  salvandorum  sermo 
est,  2,  lib.  3,  cap.  6,  num.  2.  469 

2  Omnia  sustineo  propter  electos,  ut  ipsi  salutem  con- 
sequantur.  Nam  palicnlia  etvoluntas  Pauli  ad  labo- 
rcs  perferendos  erant  effectus  praedestinationis  eo- 
rum,  qui  mediis  illis  salvabuntur,  2,  lib.  3,  cap.  5, 
num.  17.  468 

EX  EPIST.  AD  TITUM. 

2.  Expeclantes  beatam  spem,  et  adventum  gloricemagni 
Dei.  Filii  divinilas  ostenditur,3,  L  2,c.  3,  n.  8.  580 

EX  EPIST.  AD  HEBR. 

1.  Et  tu  Domine  in  principio  terram  fundasti,  et  opera 
manuitm  tuarum  sunt  caHi.  Filio  ha^cverba  tribuun- 
tur  a  Paulo,  3,  lib.  2,  cap.  4,  num   12.  583 

Ibid.  Portiins omniaverbo virtutis sua',  id  est,impcrio 
suo,  3,  lib.  9,  caj).  1,  num.  11.  721 

Item  oslcndilur,  Dcum  esse  in  rebus  per  polcnliam, 
1,  lib.  2,  cap.  2,  num.  4.  50 


/ 


SACILt:  SCRlPTURiE. 


IhxA.Imago  suhslantice  Dei.  Palris  scilicet,  selcrni,  3, 
lib.  9,  eap.  9,  luiin.  7.  l/,i 

Ibid.  MuUifdriayn  miillisque  modis  olim  Deus  loqucns, 
Loqui  vidoUir  de  Palre,  ciii  per  qiiamdain  appro- 
prialionein  nomen  Deus  applicalur,  3,  lib.  9,  c.  9, 
nuin.  7.  747 

4.  Non  esl  tiUa  creaturamvisibilis  iii  conspectu  ejus, 
omuia  atitem  nuda  et  aperla  sunl  oculis  ejns.  Vrx- 
scnlia  ha-c  cognilionis  csl,  cl  ad  scienliani,  non 
vero  ad  imniensilalein  spcclat,  1,  lib.  2,  cap.  2, 
num.4.  •        50 

Unde  a  rorliori  dari  in  Dco  scientiam  creaUirarum 
comi^robaUir,  1,  lib.  3,  cap.  2,  num.  1.  196 

Ibid.  Vivus  esl  enim  sermo  Dei,  et  efficax.  Hoc  esl  vcr- 
bum  ailcrnum,  3,  lib.  9,  cap.  2,  num.  7.  724 

10.  Sine  fide  impossibile  est  placere  Deo.  Inlellige  per 
0|;era  sine  tidc  ad  bcaliludincm  adipisccndain  or- 
dinata,  2,  lib.  2,  cap.  10,  num   3.  374 

11.  Fidesest,etc.,  aryumentum  non  apparentium,  etc, 
coliigi  myslcriuni  Trinilalis  nalurali  dcmonslra- 
tione  haud  quaquani  jjossc,  3, 1.  1,  c.  11,  n.  5.    566 

Ibid.  Fide  intelliijimus  aptata  esse  swcula  verbo  Dei  ut 
ex  invisibilibus  visibitia  fierint,  id  cst,  ut  rc3,  quse 
in  suis  ideis  erant  invisibilcs,  ex  illis  ut  c.xcmpia- 
ribus  lierinl  visibilcs  per  creationem.  210 

Item  ex  invisibiiibus,  id.  cst,  non  enlibus,  scu  ex  ni- 
hilo,  1,  lib.  3,  cap.  5,  n.  2.  210 

12.  Pacem  sequimini  cum  omnibus,  et  sanctimoniam, 
sine  qua  nemo  videbit  Deum.  Visione  scilicet  clara, 
et  inluitiva  non  vero  oenigmalica,  ad  hanc  enim  non 
necessario  requiritur  sanctilicatio,  1,  lib.  2,  cap.  3, 
num.  1.  61 

EX  EPIST.  JACOBI. 

1.  Apud  quem  non  est  transmulalio,  nec  vicissitudi- 
nis  obumbratio.  Immulabilitas  Dei  vel  cliam  in  pro- 
posilo  suae  voluniatis  oslenditur,  1.  lib.  2,  cap.  3, 
num.  1.  54 

EX  EPIST.  PETRI.  II. 
1.  In  quem  desiderant  Angeli  prospicere.  Ul  intelliga- 


tur  satietas  angelonim  sinc  fastidio,  1,  lib. 
num.  13. 

EXEPIST.JOAN.  I. 


831 

C.  2, 


1.  Quodfuit  ab  inilio,  quod  audivimus,  clc,  de  Verbo 
vitoi.  De  Vcrbo  divino  Joanncs  loquilur,  3J.  9,  c.  1, 
num.  12.  722 

2  Qui  nalus  est  ex  Deo  non  peccat,  nec  peccare  polest. 
Si  ut  talis  operctur,  vel  quamdiu  juslitiam  conser- 
vat,  nec  pcccal,  nec  peccare  polest,  iila  rclcnla,  2, 
lib.  3,  caj).  9,  num.  3.  480 

Ibid.  Non  erant  ex  nobis,  si  enim  fuisscn'  ex  nobis  , 
clc  Id  esl,  abcrrantes  a  vcritalis  via  cx  cleclorum 
numero  non  sunt,  si  tamen  fuissent,  absquedubio 
gloriam  consequcrenlur,  2,  lib.  1,  c.  20,  n.  17.    318 

3.  Major  est  Deus  corde  noslro,  et  novit  omnia.  De 
scicntia  Dci  clara,  ct  distincla  circa  creaturas  lo- 
quilur,  1,  lib.  3,  cap.  3,  num.  1.  202 

Ibid.  Similcs  ei  erimus,  quia  videbimus  eum  sicuti  est. 
Qualis  fulura  sit  visio  demonslralur,  1,  lib.  2,  c  7, 
nuni.  4,  i)ag.  65,  ctcap.  8,  num.  2.  70 

Itcm  similes  ct  in  ])articipatione  luniinis  ad  vivcndum 
ipsum,  1.  lib  2,  c  14,  nuni.  3.  loo 

5.  SpirHuscst ,quiteslificatur ,quia  Chrislus  estveritas. 
Veritas  summa,  et  maxima  Dei  ipsius  lestinionio 
declaratur,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  10.  24 

EX  APOCALYPSI. 

1.  Testimonium  perhibuit  Verbo  et  testimonium  Jesu 
Christi.  Id  cst,  Vcrbo  divino,  3,  I.  9,  cap.  1,  num.  6 
Cl  12.  721 

3.  Tene,  quod  habes,  ne  alius  accipiat  coronam  luam. 
Minilalur  amissioncm  corona),  vcl  reprobo,  dum 
justus  cst,  vcl  justo,  ne  improbus  sit,  2,  lib.  1, 
cap.  12^  num.  14.  286 

20.  Qui  non  est  inventus  in  libro  vitce  scriplus,  mis- 
susestin  slagnumignis,  de  reproborum  damnalione 
sermo  est,  2,  lib.  1,  cap.  20,  num.  15.  317 

Ult.  Ego  sum  Alpha  et  Omega.  Est  enim  Deus  jirin- 
cipium  tolius  esse,  et  linis  ultimus  rerum  omnium, 
praescrlim  jnteileclualium,  l,  lib.  1,  c.  6,  n.  6.     19 


FINIS  INDICIS  LOCORUM  SACR^  SCRIPTURi^E. 


21CS 


■  iiii  1 1  ii  I  rfirr- 


INDEX  EERUM 


PU.ECJPUAUUM,  QUiE  IN  HOG  TOMO  GONTINENTUPi, 


ABSTRACTUM   ET   ABSTRAHO. 

1.  In  abslracto  vere  de  Deo  praedicantur  attribula 
posiliva,  et  absoluta,  1,  lib.  l,cap.  14,  num.  3.    41 

2.  Quae  productionem  significanl  in  Deo  possunl  dici 
de  concrelis,  non  dc  abstractis,  1,  lib.  1,  cap.  14, 
num.  9.  43 

Secus  vero  de  actibus  esscntialibus,  ibid.  43 

3.  Aliqua  praedicataabslracte  sumpta  sunt  perfectione 
simpliciter,  qu?e  in  concrelo  imperfectionem  invol- 
vunl,  1,  bb.  2,  cap.  7,  num.  7.  65 

4.  Visio  Dei  in  hac  vita  possibilis  est  quin  animam  a 
sensuum  operalione  abstrahat,  1,  Ub.  2,  cap.  30, 
num.  9  el  10.  180 

Vide  CONCRETUM. 

ACCIDENS. 

1.  Accidens  abstrahii  ab  absoluto  et  respeclivo,  3, 
lib.  7,  cap.  8,  num.6.  706 

2.  Per  accidenlium  species  substantiae  cognoscuntur 
in  hac  vita,  1,  lib.  2,  cap.  31,  num.  12.  184 

3.  Accidentium  idese  danlur  in  Deo,  lib.  31,  cap.  5, 
num.lletl2.  212 

4.  Potcst  nalura  inferior  per  accidentia  superaddita 
participare  id  quod  esl  propriumnaluraisuperioris, 
1,  lib.  2,  cap.  9,  num.  15.  77 

5.  Accidenlia  quae  ab  intrinseco  veniunt  non  com- 
mensuranlur  imperfectioni  subjecti,  1,  lib.  2,  c.  9, 
num.  15.  77 

ACTIO. 

I.  Aclionessuntsuppositorum,  3,lib.  6,cap.7,  n.  3.  686 
2    Aclio  gubernationis  divinai  in  creaturis  esl  tran- 

>    sicns,  2,  lib.  1,  cap.  19,  num.  6.  311 

3.  Actioncs  Dei  ad  extra  cur  sint  indivisse,  3,  lib  4, 
cap.  10,  num.  5.  637 

4.  Actionem  verba  adjectiva  significantia  ,  reddunt 
sensum  fornialem  in  Deo;  3,  bb.  6,  c.  7,  n.  3.    686 

5.  Aclio  duplex  circa  noslra  opera  graliae  versatur,  2, 
lib.  3,  cap.  5,  num.  10.  467 

6.  Qutfinam  actio  ordine  naturse  nostram  cooperatio- 
nem  antecedat,  ibid.  467 

7.  Actio  sine  lermino  dari  non  potest,  1,  lib.  2,  c.  11, 
num.  8,etiam  de  potenlia  Dei  absoluta,  ib.,n.  9.  84 

8.  In  aclione  duo  referunlur,  1,  1.  3,  c.  9.  n.  21.  229 

9.  Actiones  omnes  quae  non  involvunt  repugnantiam 
possunt  fieriab  omnipolenlia  Dei,  1,  lib.  3,  cap.  9, 
num.  21.  229 

10.  Actio  dicitur  naturalis  proul  distinguitur  a  super- 
naturali,  vel  i^rout  distinguitur  a  libera,  1,  lib.  2, 
cap.  17,  num.  1.  Hl 

II.  Actioncs  ejusdem  speciei  possunt  aliquando  oriri 
a  principiis  specie  divcrsis,  1, 1.  2,  c.  19,  n.  7.    118 

12.  Aclionos  ejusdem  s})eciei  oririnonpossunl  aprin- 
cipiis  si)ecic  diversis,  si  illa  opercnlur  qualenus 
sunl  diversa,  1,  lib.  2,  cap.  19,  nuin.  7.  118 


13.  In  actionibus  instrumentorum  melius  potesl  inve- 
niri  distinclio  actionis  quoad  substantiam,  el  quo- 
ad  modum  in  visione  beata  nequaquam,  i,  lib.  2, 
cap.  21,  num.  14.  127 

14.  Actiones  ad  extra  in  divinis  indivisa^sunt^  3, 1  4, 
cap.  10,  num.  5.  637 

15.  Actio  visionis  beatae  immediate  tendit  in  verbum 
creatum  ut  a  se  productum,  ad  Deum,  ut  ad  objec- 
tum,  1,  lib.  2,  cap.  11,  num.  10.  85 

16.  Actio  visionis  beatae  non  unit  mentem  pcrfecte 
Deo,  1,  lib.  2,  cap.  11,  num.  10.  85 

Vide  verbum  processio,  num.  3.  85 

ACTUS  DEI  AD   IKTRA. 

1.  In  actu  praedeslinationis  duplex  est  necessitas,  2, 
lib.  1,  cap.  3,  num.  2.  238 

2.  Actus  primus  divinae  vohintatis  circa  praedestina- 
tos  fuit  dilectio,  ibid.,  cap.  8,  num.  32.  268 

3.  Unico  aciu  volunlalis  Deus  diligil,et  eligit  praedes- 
tinalos,  2,  lib.  1,  cap.  11,  num.  7.  282 

4.  Actuum  diversitas  circa  idem  objectum  in  DGo  ex 
diversis  motivis  intelligi  potest,  2,  lib.  1,  cap.  14, 
num.  4,  pag.  291,  vel  extendentia  in  tale  objectum, 
ibid.,  num.  6.  291 

5.  Actuum  duplex  ordo  considerari  potestinvoluntate 
divina,  2,  lib.  l,cap.  19,  num.  8.  312 

6.  Qui  actus  praedestinationi,  qui  gubernationi  inser- 
viant,  ibidem.  812 

7.  Actus  liber  Dei  duplicem  habet  considerationem,  2, 
lib.  2,  cap.  22,  num.  1.  429 

8.  Acms  intelligendi  est  proxima  ratio  per  quam  Paler 
communicatFilio  essentiam,  3, 1.  1,  c.  8.  n.  2.     559 

Idem  de  actu  amandi  intellige,  ibid.  501 

9.  Actus  immanens  in  Deo  non  est  nisi  intellectus  vel 
voluntalis,  2,  lib.  5,  cap.  1,  num.  5.  261 

10.  Actui  libero  Dei  non  necessario  convenit  mutatio 
Physica  in  objeclo,  scd  objcctiva  sufTicil,  2,  lib.  1, 
cap.  8,  num.  5.  554 

11.  Verbum  et  actus  intelligendi  in  sancto  esse  non 
est  unum  prius  alio,  nec  causa  allerius,  3_,  lib.  1, 
cap.  6,  num.  11.  554 

12.  Per  actum  inteliigendi,  ut  talis  est,  procedit  Ver- 
bum  divinum,  ibid.,  1,  cap   6,  num.  5.  553 

13  Actus  notionales  in  Deo  necessarii  sunt,  3,  lib.  6, 
cap.  3,  num.  1.  678 

14.  Idcm  actus  esi  vel  spirare,  ei  spirare,  3,  lib.  6, 
cap.  4,  num.  10.  681 

15.  Actus  spirandi,  et  generandi  non  sunlliberi,ibid., 
num.  11.  681 

16.  Ad  aciusnotionales  in  divinis  perfcctionis  est  po- 
lentia,  3,  lib.  6,  cap.  5,  num.  i.  682 

17.  Aclus  notionales  propriissimc  pra^dicantur  de  sin- 
gulis  persunis,  ibid,  cai».  7,  nuni.  2.  685 

18.  Aclus  nolionales  non  prffidicaulur  de  proprielali- 


INDEX 

bus  in  abslraclo  significatis,  3,  1.  6,  c.  7,  n.  3.  685 

19.  Actus  notionales  rcctc  pr.nodicantur  dc  DEO  sigui- 
ticalo  i)er  noniina  cssentialia  in  concrelo  sunijila, 
ibid.,  nuin.  '».  687 

20.  Aclus  notionales  proprie,  el  in  rigorc  non  pra^di- 
cantur  dc  Dco,  ut  signilicato  in  abstracto  pcr  tcr- 
niinum  csscntialcm;  3,  lib.  6,  caj).  7,  num.  10.    688 

21.  Cum  actus  notionalis  vcrc  pra'dicatur  de  DEO  sub 
alicpio  nomine  non  potesl  de  codem  vere  negari, 
ibid.,  num.  14.  689 

22.  Actus  libcros  non  supponentes  peccatum  Deiis  ab- 
solute  vult,  si  vero  supponant  non  nisi  poslpeccali 
scieniiam,  2,  lib.  1,  cap.13,  nuni.  11.  290 

23.  Actus  intelligcndi  el  aniandi  in  DEO  csl  oninino 
idem  sccundum  rem,  3,  lib.  10,  cap.  2,  n.  13.    760 

24.  Actus  voluntatis,  cl  intcllectus  divini  Ires  habet 
proprietates  incomnmnicabilcs  crcalo,  1,  lib.  2, 
cap.  24,  num.  10.  l',i 

25.  In  actu  volunlalis  divinai  unite  conlincnlur  om- 
nes  rationcs  formales  plurium  actuuin  voluntatis 
humana^  seclusis  imperfeclionibus,  i,  lib.  3.  cap.  7, 
nuni.  1.  217 

26.  Acius  creandi  quatenus  in  Deo  est  ab  aiterno  est 
rcs  absolula,  1,  lib.  2,  cap.  25,  nuin.  24.  152 

Vide  vcrba  notio,  processio,  productio^  deus. 

ACTUS   SUPERNATURALIS. 

1.  Actus  supernaturales  non  solum  quantum  ad  in- 
tluxum  divintC  gratia^,  scd  ctiam  quanlum  ad  liberi 
arbilrii  cooperalionem  sunl  praideslinalionis  effec- 
tus,  2,  lib.  3,  cap.  5,  num.  7.  466 

2.  Actus  fidei  omnes  sunl  aequaliter  perfecti,  l,  Iib.2, 
cap.  2,  num.  6.  51 

3.  Actum  quemlibet  supcrnaluralem  a  pncdcstinato 
clicitum,  dum  vila  fruiiur^  verisimile  esl  prsedes- 
tinationis  cffeclum  esse,  2,  lib.  3,  cap.  5^  n.  6.  465 

4.  Aclus  omnis  supernaluralis  medio  quopr;cdeslina- 
tus  graliam  aliquam  habitiialem  consequilur,  est 
pra-destinationis  effcctus,  ibid.,  num.  12.  467 

5.  Actus  conlritionis  prius  ratione  pra^finilur,  quam 
medium  ad  illum^  2,  lib.  1,  cap.  13.  num.  12.     290 

6.  In  uno  aclu  convcrsionis  ad  Deum  Angelorum  pcr- 
sevcrantia  consistit^  2,  lib.  1,  cap.  9,  num.  2.      274 

7.  Actus  imperfectus  fidei  sine  gratia  esse  potest^  2^ 
lib.  2,  cap.  6,  num.  7.  337 

8.  Actus  quos  pra?destinalus  etficit  bifariam  sumun- 
tur,  2,  lib.  2,  cap.  6^  num.  1 .  335 

9.  Actus  omnes  meritoriidc  condigno  augmenti  gra- 
tiiie  sunt  eflcctus  pra'deslinationis^  2,  lib.  3,  cap.  5, 
num.  13.  467 

10.  Ad  actum  hominis  duplex  gralia  concurrit^  2^  I.  3, 
cap.  5^  num.  10.  467 

11 .  ActusThcoIogicarum  virtulum,  quoad  subslantiam 
sunt  supernaturalcs,  1,  lib.  2^  cap.  8,  num.  11.    72 

12.  Actus  producli  ab  habilibus  infiisis  connaturalitcr 
ab  illis  fiunl^  1,  lib.  2,  cap   15,  num.  3  et  4.        102 

13.  Ad  aclum  supernaluralem  rccipicndum  intellec- 
tus  habct  sufticicnlem  capacitatem,  1,  lib.  2,  c.  15, 
num.  27.  ,         109 

14.  Actus  fidei  et  charitatis  sscpe  fiunt  sine  habilU;, 
sed  ex  particulari  auxilio,  \,  1.  2^  cap.  16,  n.  6.  611 

15.  Actus  visionis  beatae  esi  necessarius  quoad  spe- 
ciem,  et  quoad  cxcrcitiumj  1,  lib.  2,  capilc.  17, 
num.  5  ct  6.  112 

16.  Respectu  aclus  inlelligendi  fides,  ctvisionon  sunt 
accidenlarii  modi,  sed  diffcrcntite  esscnliales,  1, 
lib.  2.  cap.  8,  num.  11. 

17.  Actus  visionis  beataj  quo  videntur  libcra  decreta 

I. 


RERUM.  833 

Dci  est  numero  dislinclus  ab  eo,  quo  vidclur  essen- 
lia  sine  illis,  1,  lib   2,  cap.  24,  num.  12.  143 

18.  Aclus  (pio  videnlur  decrcla  est  majoris  perfcctio- 
nis  (luam  ille  quovidclur  cssenlia  sineillis,!,  rib.2, 
cap.  24,  num.  12,  el  co  posilo  necessario  vidcnlur 
consilia,  et  decreladivina,  num.  13.  143 

19.  Actus  divinio  voluntatis  videndus  cst  cum  objccto 
ad  quod  terminalur,  et  illa  dcnominatio  qua3  inde 
rcsullat,  cl  totum  hoc  in  se  ad  hoc  ut  dccreta  divina 
cognoscantur,  1,  lib.  2,  cap.  24,  num.  14.  143 

20.  Actus  liberi  cum  a  licatis  vidcntur,  non  videntur 
respcclus  ralionis,  sed  omnia  in  quibus  ille  rcspec- 
tus  fundatur,  1,  lib.  2,  cap.  24,  num.  15  et  16.    143 

21.  Aclus  visionis  creatus  quovidcantur  Dcus,  el  crea- 
tunc,  a^que  primo,  el  pcr  concomitantiam,  imi)Os- 
sibilis  cst,  1,  lib.  2,  cap.  25,  num.  40.  157 

22.  Actus  visionis  beataiestindivisibilis,  ib.,n.44.  158 

ACTUS   NATURALIS. 

1.  Acfus  voluntalis  potesldici  naturalis,  3,lib.6,  c.  4. 
num.  13.  682 

2.  Actus  secundus  cssenlialitcr  supponil  primum^ib., 
num.  13.  682 

3.  Actus  imperii  a  Cceteris  nccessario  dislinclus  non 
esl,  2,  lib.  1,  cap.  16.  num.  4.  29« 

4.  Actus  liber  clicitus  a  voluntate  se  ipso  voluntarius, 
3,  lib.  6,  cap.  4,  num.  8.  680 

5.  Aclus  aliarum  facullatum  a  voluntate  se  ipso  vo- 
luntarii,  ibid.  680 

6.  Aclus  moralcs  boni,Iicct  ordinis  naturalis  si  con- 
ducunt  ad  aiterna!  vitaj  consccutionem,  sunl  effcc- 
tus  [jra^deslinalionis,  2,  lib.  3,  cap.  7,  num.  1.    471 

7.  Actum  liberum,  ut  sic,  pra;destinationis  eflectum 
csse  non  repugnat,  2,  lib.  3,  cap.  5,  num.  6,       465 

8.  Aclus  bonus  moralis  nalune  viribus  ncc  proxima 
dispositio  ad  auxiliantcm  graliam,  ncquc  remola  ad 
sanctificantem  esse  potest,  2,  lib.  2,  c.  7,  n.  22.  363 

Non  esl  nccessaria  disposilio  ad  primain  graliam 
obtinendam,  ibid.,  num.  15.  360 

9.  Actusnatufalissive  intellectus,  sivevolunlatis  nun- 
quam  est  sufiTicicns  disposilioad  gratiam  justifican- 
tem,  2,  lib.  2,  cap.  7,  num.  11.  358 

10.  Actus  bonus  moralis  per  solas  vircs  libcri  arbilrii 
factus  non  esl  sufTiciens,  et  prima  disposilio  ad  cf- 
fectum  pra'destinalionis,  2,Iib.  2,  caj).  7,  n,  21,  362 

Et  magis  physice ,  quam  moralilcr  disponit,  ibid., 
num.  32.  366 

11.  Aclus  qui  vel  physice  disponunt  ad  gratiam,  et 
si  sine  gratia  ordinis  supcrnaluralis  propria  fieri 
possint,  non  tamen  sine  concursibus  aliquo  modo 
graluilis,  2,  lib.  2,  cap.  7,  num.  32.  366 

12.  Idem  aclus  etiam  sit  a  voluntate  non  potest  simul 
esse  liber,  et  ab  intrinseco  necessarius,  3,  lib  6, 
cap.  4,  num.  8.  680 

13.  In  actu  primo  quomodo  intcllectus  constituatur 
perobjectum  sibi  unitum,  1,  lib.  2,  cap.  12,  n.  10 
ct  12.  88 

14.  Ad  quos  actus  nonpendeal  intelleclus  a  volunlate, 
1,  lib.  2,cap.  17,  num.  7  et  8.  H2 

15.  Actus  quo  Angcliis  seipsum  cognoscit,  est  neces- 
sarius,  1,  lib.  2,  cap.  17,  num.  7.  112 

16.  In  aclu  proprie  est  repnfsenlalio  inlcnlionalis,  ab 
eoque  iil  in  gcnere  causa;  formalis,  1,  lib.  2,  c.  12  ct 
13,  num.  1  et  13.  88  et  97 

17.  Aclus  vitalis  cxlrinseca  ralionc  iioslulal  ut  pra;- 
ccdal  a  priucipio  intrinseco,  et  vitali,  l,lib.2,  c.  10, 
num.  5  et  7.  79 

53 


834 


INDEX  RERUM. 


18.  Aclus  liboros  Angeli  non  possunt  vidcre,  1,  lib.  2, 
cap.  24,  num.  3  et  4.  140 

19.  Actus  uno  potest  Angelus  cognoscere  plura  per 
unam  universam  speciem,  1,  lib.  2,  c.  25,  n.  3.  145 

20.  In  actu  visionis  corporalis  non  dicimur  videre 
unum  in  alio,  sed  immediale,  et  dirccte  ulrumque, 
ibid.  145 

21.  Actus  nequaquam  repr^esentat  secundum  unam 
sui  partera  hoc  objectum.et  aliud  secundum  aliam, 
ibid.  145 

22.  Actu  eodem  plura  objecta  tribus  modis  cognosci 
possunt,  ibid.  145 

23.  Actus  qui  habeat  evidentiam  scientise,  etcerliludi- 
nem  fidei  impossibilis  est, l,lib.  1,  cap.  1,  n.  22.  5 

ADJECTIVUM. 

1.  Adjectivum  nomen  ut  pUiraliter  prcedicetur,  sat  est 
quod  i)lura  sint  supposita,  3,  lib.  3,  c.  11,  n.  13.  613 

2.  Adjective  sumpta  attributa  divina  recte  praedican- 
tur  de  divinis  personis,  ibid.  num.  12.  613 

3.  Verbum  adjeclivum  significans  aclionem  facit  sen- 
sum  formalem  in  Deo,  3,  lib.  6,  cap.  7,  num.  3.  686 

4.  Adjectivum  nomcn  significat  formam  per  modum 
adjacentis  alleri,3,  lib.  3,  cap.  11,  num.  13.       613 

ADULTUS. 

1.  Adultis  omnibus  Deus  providit  media  aliquo  modo 
sufTicientia  ad  salutem,  2,  lib.  4,  cap.  3,  n.  2.      191 

2.  In  adultis  peccatum  originale  inlerdum  est  partialis 
reprobationis  causa,  et  quomodo,  2,  lib.  5,  cap.  6, 
num.  7,  et  lib.  6,  cap.  3,  num.  3.  514  et  524 

3.  Adulti  omnes  habcnt  pro  aliquo  tempore  hujus 
vitse  auxilium  sufiTiciensad  justilicationem,  itaut  per 
eos  stet,  si  ad  gloriam  non  perveniant,  2,  lib.  4, 
cap.  3,  num.  9.  493 

4.  In  adultis  reprobationis  causa  est  peccatum  ad  fi- 
nem  usque  perseverans,  2^  lib.  5,  cap.  6,  n.  8.    514 

5.  In  adultis  qu?o  pcccata  sint  reprobationis  causa, 
ibid.  514 

MQVAUTAS. 

1.  Joviniani  errorac  Lutheranorum  de  sequalitate  vi- 
sionis  beatpe,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  1.  119 

2.  Impetrationem  justitise  Christi  in  nobis  esse  ccqua- 
lem,  in  vobis  vero  nullam  esse  justitiam  nequc  me- 
ritum  Lutherani  docent,  1,  lib.  2,  cap.  20,  n.  1.  119 

3.  Non  est  neccsse  omnes  homines  esse  ?equales  in 
visione  beata,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  7,  imo  necesse 
est  essc  inppquales,  num.  3,  4  et  5.  120 

4.  Infantes  baptizali,  et  ante  usum  rationis  demortui 
sequales  sunt  in  gratia,  et  visionc,  ibid.,  num.  7. 

Ilem  omncs  marlyrcs  innoccntes,  ibid.  120 

5.  /Equalescssc  nuiltos  angclos  in  visione  probabilius 
est  quam  oppositum,  ibid. 

6.  Si  irquale  sit  lumen,  quanlumvis  detur  ina^qualitas 
in  potcntiis,  ffiquales  erunt  visiones,  1,  lib.  2,  c.  2, 
num.  5,  6  et  7.  51 

jETERNITAS,    et  ^ternum. 

1.  iflternum  libero  non  contradicit,  2,  lib  1,  cap.  3, 
num.  11.  242 

2.  .-Etcrnitas  cur  non  multiplicetur  in  divinis,  3,  1.  3, 
cap.  11,  num.  6.  611 

3.  j^iltcrnilas  fere  niliil  addit  immulabilitali,  1,  lib.  2, 
cap.  4,  num.  1,  ct  quomodo  ab  ea  distiiiguatur, 
niim.  2.  55  ct  56 

4.  .'Elcrnitas  est  duralio  pcrscvcrans,  ct  immutabilis, 
1.  lib.  2,  cap.  4,  num,  2.  56 


5.  .4^lernum  esse  Dcum  de  fide  est,  et  Scripturae  tes- 
timoniis  comprobalur,  1,  lib.  3,  cap.  4,  n.  2.      206 

6.  Per  peternilalem  Dci  durant  qucC  intra  Deum  sunl 
etiam  actus  liberi,  1,  lib.  2,  cap.  4,  n.  3  et  4.        56 

7.  In  PRtcrnilatc  quomodo  omnia  cssc  dicantur,  1, 1.  2, 
cap.  4,  num.  7.  57 

8.  ^ternitas  quomodo  incommunicabilis  creatur?e, 
1,  lib.  2,  cap.  4,  num.  8.  58 

9.  In  ceternilate  non  cst  prcieteritum,  neque  futurum, 
sed  solum  pcr  denominationem  extrinsecam  rerum 
existentium,  1,  lib.  3,  cap.  3,  num.  13.  205 

VidC   INJiQUALITAS. 
AMOR. 

1.  Amoris  vox  non  solum  significat  aclioncm,  quse 
intervenit  in  amando,  sed  maxime  terminum,  qui 
nos  formaliter  constiluit  amantes,  3,  lib.  11,  cap.  1, 
num.  5.  775 

2.  Amor  vere,  et  sine  metaphora  Deo  allribuitur,  1, 
lib.  3,  cap.  7,  num.  2.  217 

3.  De  variis  significationibus  amoris,  3,  lib.  11,  c  1, 
num.  5  ct  6.  775 

4.  Amor  dividitur  in  amorem  benevolcntiae^  et  con- 
cupisccnli?e,  i,  lib.  3,  cap.  7,  num.  3.  217 

5.  Amor  significat  actum  notionalem  per  qucm  pro- 
ducilur  tertia  persona,  3,  lib.  11,  cap.  l,  num.  5 
Ct  6.  775 

6.  An  amor  notionalis  distinguilur  a  persona  Spirilus 
sanctus,  ibid.  775 

7.  Amor  notionalis  ratione  distinguitur  ab  essenliali, 
ibid.  775 

8.  An  amor  ut  cst  productivus,ut  quo,  distinguatur  ab 
amore  esscntiaii,  3,  lib.  11,  cap.  2,  num.  1. 

9.  Amor,  quo  producilur  Spiritus  sanctus,  non  est 
per  modum  dcsidcrii,  sed  complaccntiiB,  3,  lib  11, 
cap.  2,  num.  6.  776 

10.  Spirilus  sanctus  non  prccedit  ex  amore  creatura- 
rum  in  seipsum,  3,  lib,  11,  cap.  2,  num.  8.         778 

11.  Spiritus  sanctus  secundum  ])cculiarcm  notionem 
suam  amor  appellatur,  3,  lib.  11,  cap.  l,num.  5.  775 

12.  Pater  et  Filius  non  producunt  Spirilum  sanctum 
peramorem  liberum,  3,  lib,  11,  cap.  2,  num.  10.  779 

Vide   SPIRITUM   SANCTUM. 
ANGELI  AD  SUPERNATURALIA   COMPARATI. 

1   Angcli  salvi,   ct  prnedcstinati  sunt  per  Christum, 

2,  lib.  1,  cap.  12,  num.  4.  283 

3.  Angelorumomnia  scripla  suntin  libro  vitfe,  ib.  283 

3.  Angelorum  fuerint  ne  plures  praedestinati,  quam 
rcprobi,  2,  lib.  6,  cap.  3,  num.  1.  524 

4.  Angeli  an  ex  omnibus  ordinibus  sint  praedestinati, 
2,  lib.  1,  cap,  3,  num.  7.  340 

5.  Angeli  omnes  anlc  pmevisa  mcrita  efficaci  volun- 
tate  a  Deo  sunt  elccti,  2,  lib.  1,  cap.  9,  n.  6.    276 

6.  Angelis  vocatio  congrua  fuit  ncccssaria,  2,  lib.  1, 
cap.  9,  num.  9.  277 

7.  Angclorum  perseverantia  consistit  in  uno  aclu  con- 
vcrsionis  in  Deum,  2,  lib.  1,  cfip.  9,  num.  2.        274 

8.  Angcli  ncc  credere  ncc  operari  quidquam  potuc- 
runt  absque  Dei  adjutorio,  2,  lib.  1,  c.  9,  n.  7.    276 

9.  Angclos  csse  omnes  in  visio  in?cquales,  est  incer- 
tum,  verosimilius  est  plcrosquc  adultos  essc,  l.lib. 
2,  cap.  20,  num.  7.  120 

10.  Angclos  cxcedit  Chrislus  Dominus  in  visionc,  et 
r.t  l;catitudo  cst,  cl  ut  visio  csl,  i,  lib.  2,  cap.  19, 
num.  13,  119 


INDEX 

11.  Angolis,  ct  hominibus  {rquc  supcrnaUiralis  cst 
gralia  cl  gloria,  2,  iil).  1,  caii.  9,  nuui.  6.  276 

12.  I)e  angclorum,  ct  houiiiuiin  cicclionc  cadcni  cst 
ralio,  2,  V\b.  l,cap.  9.  nuin.  6.  276 

13.  Augdoruui,  ct  honiinuiu  discrinicn  quoad  pcrsc- 
vcranliam,  2,  hh.  1,  cap.  9,  num.  2.  275 

14.  Antc  angclorum  peccalum  prff!visum  hominum 
elcctio  facia  cst,  2,  lib.  1,  cap.  12,  num.  5,  cl  pcr 
sc  prinio  ex  primaria  inlentione  et  pra^desiinalione, 
ibid.  284 

15.  Visio  bcala  hominum,  ct  angclorum  est  ejusdem 
spccici,  i,  lih.  2,  cap.  19,  num.  4  cl  5.  117 

16.  In  angclis,  othominibus  cjusdcm  spccici  cst  gra- 
tia,  elciiarilas  infusa,  1,  lib.  2,  cap.  9,  num.  4.     74 

17.  Angclis  innoluit  Trinilaiis  mysfcrium  pcr  rcvcla- 
lionem  cum  primum  bcali  cliccli  sunt,  3,  lib.  1, 
cap.  12,  num.  2.  570 

18.  Angcli  cum  in  minislcrium  iiominuni  mitlunlur, 
non  intcrmittunt  visioncm  Uci,  sed  potuis  vidcnt 
in  Verbo  quye  annuntiant,  1,  lib.  2,  cap.  27,  num.io 
ctll.  168 

19.  Angcli  supcriorcs  illuminanl  inferiores  de  iis  quae 
in  Verbo  vident.  1,  lib.  2,  cap.  27,  num.  10.        168 

ANGELI   AD   NATUUALIA   COMPARATI. 

1.  Angoli  habent  omncs  modum  essendi  ejusdem  ra- 
lionis,  1,  lib.  2,  cap.  9,  num.  12.  76 

2.  In  angelis  dalur  composilio,  l,  lib.  2,  cap.  9,  num. 
12.       "  76 

3.  Angcli  etsi  iufcqualcs  sint  in  perfcctionc  natura?,  et 
gratia!  in  modo  lamen  operandi  sunl  a^qualcs,  2, 
lib.  1,  cap.  9,  num.  5.  275 

4.  Angoli  subslanlia  sc  intclligcnlis,  ojus  inlcllcctum 
dctcrminal,  ct  constituit  in  actu  primo,  1,  lib.  2, 
cap.  12,  num.  15.  89 

5.  Angclus  magis  cst  ad  imagincm  Dci,  quam  spccies 
il)sius  Dci,  1,  lib.  2,  cap.  13,  num.  21.  99 

6.  Actus  quo  angclus  seipsum  cognoscit  est  necessa- 
rius.  1,  lib.  2,  cap.  17,  num.  7.  112 

7.  Angelus  uno  aclu  potest  cognoscerc  mulla  pcr  uni- 
vcrsalem  specicm,  1,  lib.  2,  cap.  25,  num.  3.      145 

8.  Angcli  pcr  simpliccs  aclus  judicanl  de  quacumqne 
veritate,  sive  in  se  simplcx  sit,  sive  complexa,  1, 
lib.  2,  cap.  18,  num.  8.  115 

9.  Angeli  possunt  reflecti  super  suos  actusquin  com- 
ponant,  1,  lib.  2,  cap.  18,  num.  9.  115 

10.  Angelica  intcUcctio  naturalis  ejusdem  objecti, 
privstal  intcllcctioni  humana^  cjusdcm,  licet  multo 
magis  sit  ncccssaria,  1,  lib.  2,  cap.  19,  n.  8.        118 

11.  Angeli  non  loquuntur  per  signa  significantia  ad 
placilum,  sed  suos  conceptus  manifcstando,  1,  lib. 
2,  cap.  31,  num.  4.  182 

12.  Angelus  naturali  virtute  directe,  ct  in  sc  ipso  per 
mcdium  incognitum  Trinilalis  myslerium  cognos- 
ccre  non  valcl,  3,  lil).  1,  cap.  11,  num.  14.  569 

13.  Angcli  per  dcmonstrationem  cvidentem  persona- 
rum  pluralilalcm  cognoscere  non  possunt,  3,  lib.  1, 
cap.  11,  num.  5  ct  13.  566  ct  568 

14.  Angeli  myslcrium  Trinilatis  absque  revelatione 
divina  ncc  dcmonstrarc,  ncc  ut  possibilc  cogilare 
valcnt,  3,  lib.  1,  cap.  11,  num.  10  ct  11.      157  ct  158 

15.  Angelus  codem  lumine  quo  rem  singularem  co- 
gnoscit  possibilcm  ctiam  vidct  cxistenlem,  i,  lib.  2, 
cap.  27,  num.  13.  168 

16  Angcli  non  semper  cognoscunt  ctiam  opera  cx- 
lcrna,  (puc  possunl,  id  lamcn  uon  cx  dcfeclu  polcn- 
tiic,  scd  altcnlionis,  1,  lib.  2,  cap.  28,  n.  14.        173 

17.  Ad  statum  Angcli  custodis  non  spectal  vidcrc  om- 


RERUM.  835 

nia,  quic  cvcnlura  sunt,  aUpie  Deus  disposuit  circa 
homincm,  sibi  comniissum,  1,  lib.  2,  cap.  28,  num. 
19.  174 

18.  Angcli  simplici  inluilu  concliisionos  in  principiis, 
et  iiropriclalcs  in  cssenliis  vidcnl,  1,  lib.  2,  cap.  25, 
num.  5,  ilem,  num.  25.  145  et  152 

19.  AngelusinlucndosuamesscntiamcognoscilDcum, 
ut  causain  sui  essc,  ibid.  num.  21.  151 

Vide  BEATITUDO,  visio. 
ANIMA. 

1.  Anima  Christi  Domini  vidct  in  Vcrbo  omnia  qufc 
Dcus  cx  scicnlia  visionis,  1,  lib.  2,  cap.  27,  num.  5 
Ct  10.  166  ct  168 

2.  Animam  Christi  probahile  cst  pcr  scicntiam  infu- 
sam  cognoscerc  cvidcnlcr  futura  contingcnlia  in  se 
ipsis,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  1.  64 

3.  Anima  Christi  vidct  in  Vcrbo  uno  actu,  el  non  suc- 
cessivc  res  inlinitas,  1,  lib.  2,  cap.  27,  n.  10.      168 

4.  Anima  Christi,  et  Bcatec  Virginis  cognoscunt  om- 
ncs  spccios  rcrum  quic  contincntur  in  virtute  cau- 
sarum  qua)  factne  sunt^  1,  lib.  2,  cap.  28,  num. 
11-  172 

5  Anima  Chrisli  vidcl  omnia  dccrcla,  et  consilia  vo- 
luntatis  divinse  scicntia  visionis,  idque  cx  spcciali 
privilegio,  1,  lib.  2,  cap.  24,  num.  3.  140 

6.  Anima  Chrisli  visio  repricscnlaf  omnia,  qmv  Deus 
facere  decrevit,  nihilominus  si  ab  8elcrno  habuissct 
alia  decrela,  per  hanc  visionem  non  posset  repr<E- 
scnlari,  1,  lib.  2,  cap.  24,  num.  17.  144 

7.  In  anima  Christi  scicntia  pcr  sc  infusa  cst  scientia 
crcaturarum  in  proprio  gcnerc,  qu<«  data  est  Christo 
ralione  unionis  hypostaticse,  et  visionis,  \,  lib.  2, 
cap.  25,  num.  2.  144 

8.  Animas  sanctas  non  est  certum  extra  coelum  ince- 
dcrc,  1,  lib.  2,  cap.  28,  num.  14.  173 

9.  Animse  sancta?  non  habuerunt  in  sinu  Abrah<Te  in- 
ditasspecies  rerumquasinpatriahabucrunt,ib.  173 

10  Anima>  sancfse  cognoscunt  facla  mortalium  per 
species  inditas,  non  vcro  prsecise  ex  praescntia  ip- 
sorum,  ibid.  173 

11.  AnimiX!  informatio  quoad  subslantialem  unioncm 
ejusdem  rfvtionis  csl  in  corporc  mortali,  ct  immor- 
tali,  1,  lib.  2,  cap.  30,  num.  7.  179 

12.  Anima  non  separalur  a  corpore  ex  vi  visionis  di- 
vin<ie,  ibid.  nuni,  6  et  7.  179 

13.  Anima  magis  est  ad  imaginem  Dei  quam  species 
ipsius  Dei,  1,  lib.  2,  cap.  13,  num.  21.  99 

14.  Anima  non  est  tcrminus  formalis  sccundum  sc, 
sedquatenusunita  materiae,  3,Iib.6,cap.  6,num.  4. 

685 

15.  Animarum  substantias  csse  Dei  naturam  impium 
cst,  insanum,  el  contra  fidem,  1,  lib.  1,  cap.  5,  num. 
1  ct  2.  15 

APOSTOLUS. 

1.  Quo  pacto  Apostoli  sunl  primi,  et  novissimi,  1,  lib. 
2,  cap.  20,  num.  13.  122 

APPETITUS. 

1.  Appctitus  vilalis,  ct  innatus  in  Deo  sunt,  1,  lib.  3, 
cap.  6,  num.  2  et  3.  214 

2.  Appetitum  hominis  csscntia  sinc  rclationibus  divi- 
nis  satiarc  potcst,  1,  lib.  2,  cap.  23,  num.  2.         133 

3.  Appctilus  innatus  <id  beatitudincm  non  daiur  in 
nobis,  1,  lib.  2,  cap.  8,  num.  4.  -  70 

4.  Ex  appctitu  innalo  bcalitudinis,  quo<id  speciem 
nccessario,  probabilitcr  colligitur  possibilitas  vi- 


836 


INDEX  RERUM. 


sionis  beatcG,  non  vcro  evidenter,  1,  lib.  2^cap.  7, 
niim.  10.  66 

5.  Appetilus  ad  visionem  bcatam  nc  ad  minimum  qui- 
dem  gradum  illius  in  nobis  est  completus,  scd  ad 
sumnmm  inchoatus,  1,  lib.  2,  cap.  21,  num.  9.    125 

6.  Appelitum  naluralem  ad  bealitudinem  non  habe- 
mus,nec  ulvisioest,necutintclIcctio,  ib.,n.ll.  126 

7.  Ex  appelitu  elicito  nalurali,  non  infertur  possibili- 
tas  objecti,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  10.  66 

8.  Appetitus  elicilus  naturalis  potest  esse  de  re  im- 
possibili,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  10.  66 

9.  Appetitus  naturalis  boni  siipernaturalis  non  potest 
esse  efficax,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  11.  66 

10.  Appetitus  ad  beatitudinem  est  necessarius  quoad 
speciem,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  10.  66 

11.  Appetitus  elicito  naturali,  el  cfficaci  non  possu- 
nius  unionem  hypostaticam  desiderarc,  scd  per 
simpliccm  solum  complacentiam,  1,  lib.  2,  cap.  7, 
nuni.  11.  66 

12.  Ex  appetilu  proximo  scicndi  colligitur  visuros 
beatos  in  Verbo  objecta  naturalia  crcata,  1,  lib.  2, 
cap.  28,  num.  8.  171 

13.  Appctitus  sciendi  determinatur  ad  cognoscendas 
rcs  in  particulari,  1,  lib.  2,  cap.  28,  num.  12.       )72 

14.  Ex  appetitu  naturah,  ct  ordinalo  colligitur  videre 
beatos  in  Verbo  cx  actibus  libcris,  et  contingentibus 
effectis,  quee  ad  cujusquc  pcrtinent  statum,  1,  lib. 
2,  cap.  28,  num.  15.  173 

15.  Appetilus  beatorum  non  potest  satiari  nisi  infi- 
nito  bono  qua  tali,  atque  adco  quidditaliva  Dei  co- 
gnitione,  1,  lib.  2,  cap.  22,  num.  17.  132 

ARGUMENTUM. 

1.  Quando  argumentum  negativum  habetvim,  3,  lib. 
11,  cap.  6,  num.  4.  791 

ARS. 

1.  Ars  Intellectus  divini  gubernationis  directiva,  est 
ipsa  gubernatio  acliva  ratione  connotati  ab  ea  diffe- 
rens,  2,  lib.  1,  cap.  19,  muTi.  7.  118 

2.  Crcatura  prout  in  Deo  est,  est  ipsa  vita,  ct  Ars  Dei, 
1,  lib.  2,  cap.  25,  num.  12.  148 

3.  Impossibile  csl  arlem  cognosci  quin  simul  artifi- 
ciatum  cognoscatur.  ibid.,  num.  14.  149 

4.  Gubernatio  divina  potest  dici  etiam  ars  divini  In- 
tellectus  quse  dirigit  actionem  gubcrnativam,  1,  lib. 
l,|cap.  59,  num  5.  311 

Vide  iDEAM. 

ATTENTIO. 

Attentio  in  actu  visionis  est  effectio  ipsius  visionis,  l, 
lib.  2,  cap.  26,  num.  5.  159 

ATTRIBUTA  DIVINA   COMPARATA   CUM  ESSENTIA   AC   SECUM 
IPSIS. 

1.  Attributorum  Dci  duplexacceptio,  3,  lib.  3,  cap.  11, 
num.  1.  610 

Eorum  vari?e  divisioncs.  ibid.  num.  4et  9.  611 

2.  Attributa  divina  sunt  una  simplicissima  perfectio, 
1,  lib.  2,  cap.  22,  num.  17.  132 

3.  Attribula  omnia  a>que  sunt  de  esscntia  divina,  1, 
lib.  2,  cap.  22,  nuni.  9,  pag.  130,  cadciriquc  est  dc 
csscnliaatlributorum,  1,  lil).  l,  cap.  12,  n.  3.    36 

Attribula  divinasunl  pcrfcclio  simi^Iicissima.licct  pcr 
ordincm  ad  orcaluras  conlineanl  infinilos  gradus 
perfectionis  qui  in  creaturis  excogitari  possunt,  1, 

,   hb.2,  cap.  22,  num.  17.  132 


4.  In  simplicissimo  attributo  non  est  fotum,  ncc  pars, 
nec  gradus,  aut  modus  distinctus,  ibid.  132 

5.  Atlributa  licet  in  sc  non  distinguanlur,  habent  ta- 
mcn  virtualcm  distinclionem,  3,  lib.  1,  cap.  11, 
num.  2.  565 

6.  Attrihuta  Dei  propria  absoluta,  ct  positiva  pra^di- 
canlurdc  DcoessentiaIitcr,l,  lib.  1,  cap.  11,  n.  2.  33 

7.  Attributa  affirmativa  quot  modis  sint,  1,  lib.  1, 
cap.  9,  num.  16.  30 

8.  Quot  altributa  ncgativa  ex  Scripturis  colligantur, 
1,  lib.  2,  in  prooemio.  45 

9.  Attribula  rcspecliva  aliaab  aeterno.aliaex  tempore 
Dco  conveniunl,  1,  lib.  1,  cap.  9,  num.  14.  30 

10.  Ad  attributa  non  conveniunt  proprie  relationes 
ad  intra,  1,  lib.  1,  cap.  9,  num.  12.  30 

11.  Attributainvicem  seessentialiter  includunl,  1,  lib. 
1,  cap.  13,  num.  1.  38 

12.  Atlribula  ratione  inter  sc  distinguuntur,  ibid., 
num.  2.  38 

13.  Attributorum  mutua  inclusio  non  repugnat  dis- 
tinctioni  ralionis,  1,  lib.  1,  cap.  13,  n.  8  etio.      40 

14.  Attributa  Dei  absoluta  sunt  intellectus,  et  volun- 
tas,  et  solum  dicunt  relationem  secundum  dici,  3, 
lib.  3,  cap.  11,  num.  1.  610 

15.  Attributum  absolutum  Dei  est  scientia,  ibid.     610 

16.  Attributa  positiva  non  multiplicantur  realitcr  in 
Deo,  3,  lib.  8,  cap.  11,  num.  5.  611 

17.  Attributa  omnia  sunt  de  essentia  singularum  per- 
sonarum,  earumque  relationum,  non  aulem  e  con- 
vcrso,  3,  lib.  3,  cap.  9,  num.  3.  603 

18.  Attrihutum  unum  uni,  et  alterum  cur  alteri  per- 
sona:!  accommodctur,  3,  lib.  3,  cap.  11,  n,  6.        611 

^9.  Quot  modis  comparentur  attributa  divina,  1,  lib. 
1,  cap.  14,  num.  1.  41 

20.  Nomina  quibus  attribula  significantur  nec  res- 
pectu  nostri,  nec  beatorum  synonyma  sunt,  1,  lib. 
l,  cap.  13,  num.  10  el  cap.  14,  num.  2.  41 

21.  Attributa  in  concreto  proprie  affirmanturde  Dco, 
et  inter  se,  1,  lib.  1,  cap.  14,  num.  2.  41 

22.  Altributa  positiva,  et  absoluta  vere  in  abstracto 
de  Deo  pn^dicanlur,  1,  lib.  1,  cap.  14,  num.  6.    42 

23.  Attributa  divina  esscntialia,  et  positiva  de  se  invi- 
ccm  vcre  affirmantur,  1,  lib.  1,  cap.  14,  num.  7, 
Ct  8.  42 

24.  Attribula  positiva  non  prsedicanlur  substantive  in 
plurali  de  divinis  personis,  3,  lib.  3,  cap.  11,  num. 
8,  bcnc  tamen  adjeclive,  ibid.  num.  12.  612 

25.  Attributum  privativum  cur  substantive  sumptum 
in  singulari  tantum  praedicctur,  3,  lib.  3,  cap.  12, 
num.  1.  613 

26.  In  attributis  divinis  distinctio  rationis  per  ordi- 
nem  ad  quid  frequentius  sumatur,  3,  lib.  4,  cap.  4, 
num.  17.  627 

27.  Attributa  divina  ipseque  Deus  in  concreto  recte 
pra^dicantur  de  abstractis,  1,  lib.  1,  c.  14.  n.  6.      42 

ATTRIBUTA   DIVINA   PER    ORDINEM   AD   INTELLECTUM 
CREATUM. 

1.  Bcatos  non  i»osse  viderc  Dcum  secundum  omnia 
attributaquiopinati  sunt,  1,  lib.2,  cap.  22,  n.2.  128 

2.  Attrihuta  omnia  videri  posse,  sed  non  ita  necessa- 
rio  ut  csscntia  sine  illis  videri  nequcat  qui  existima- 
runl,  1,  lib.  2,  cap.  22,  num.  6.  129 

3.  Allributa  omnia  possc  Beatos  viderc,  scd  non  possc 
omnem  modum  uniuscujusquc  qui  existiniarunt, 
1,  lib.  2,  cap.  22,  num.  4.  128 

4.  Supposita  visione  per  quam  videatur  essentia,  et 
Altribula  per  alium  actum,  posse  videri  unum  at- 


INDEX 

tribulumsinealio,  ([ui  clcfcndunt,  1,  lib.  2,  cap.  22. 
nuui.  7.  129 

5.  Attril)ula  divina  non  oporlct  ul  videanlur  a  healis 
per  nioduui  piuriuui,  scd  ut  sunt  siuiplc.x  pcrfectio, 
1,  lib.  2,  cap.  22,  nuui.  10.  130 

6.  Atlribula  divina  ita  videntur  distincle  a  Beatis,  ut 
non  sit,  ncc  csse  possit  distinclis  visionibus  inadie- 
quate  atlingcnlibus  ipsa,  1,  lib.  2,  cap.  22,  nuin. 
10.  ^      130 

7.  Allribula  licet  a  Ccatis  distinctc  cognoscantur  non 
vidcnlur  lamcn,  ut  distincta  in  rc,  1,  lib.  2,  cap.  22, 
num.  11.  130 

8.  Allribula  ila  a  Dcato  videri  possunl,  ut  cognoscan- 
tur  ratione  distinguibilia  ab  infcriorc  inlcllcclu,  1, 
lib.  2,  cap.  22,  nuni.  11,  non  csl  lamcn  ncccsse, 
num.  13.  130 

9.  Atlribula  non  cst  necesse  ut  videanlur  a  Bealo 
cum  omni  habiludinc  ad  creaturas,  1,  lib.  2,  cap. 
22,  num.  11  cl  19.  132 

10.  Allributa  divina  non  esse  plura  quam  (}ua3  a  no- 
bis  cognoscuntur,  probabiliusest,  1,  lib.  2,  cap.  22, 
num.l4ell5.  131 

11.  Allribulorum  qui  cognoverit  existenliam,  et  quod 
sint,  cognoscat  necesse  est  quiddilatem,  et  quid 
sint,  1,  iib.  2,  cap.  22,  num.  17.  132 

12.  Atlribulum  (juodvis  non  potest  videri  sine  alio  nec 
per  verbum  inadiequatum,  1,  lib.  2.  cap.  22,  num. 
20,et21.  133 

13.  Attribula  necessario  videbit  qui  videt  esscntiam, 
non  vcro  visa  essentia,  divinae  volunlalis  decrela 
neccssario  videbuntur,  1,  lib.  2,  cap,  24,  n.  4.     140 

14.  Attribulum  unum,  ad  hoc  ut  prius  alio  intcliigatur 
quid  sufliciat,  2,  lib.  1,  cap.  7,  num.  7.  255 

15.  Altribula  adeo  ncccsse  est  videre  qui  videt  esscn- 
tiam  ut  posila  visionc  nec  depotentia  absoluta  aliud 
lieri  possit,  1,  lib.  2,  cap.  22,  num.  8  et  9.  129 

Vide   SlNGUL.i   DEI   ATTRIBUTA. 
AUCTORITAS. 

1.  Ab  auctorilale  duplex  argumentandi  modus  de- 
si.mitur,  2,  lib.  2,  cap.  13,  num.  1,  et  cap.  14, 
num.  1.  386  et  388 

AUDACIA. 

1.  Audacia,  et  timor  non  sunt  proprie  in  Deo,  1,  lib. 
"   —   " "  218 


3,  cap.  7,  num.  6. 


AUGMENTUM. 


1.  Per  omne   augmentum   grati?e  justificationis  fit 
msnlio  invisibilis,  3,  lib.  11,  cap.  5,  num.  7.       786 

AUXILIUM. 

1.  Auxiliuin  speciale  Dei  neccssarium  est  ad  perseve- 
randum  in  gralia,  2,  lib.  4,  cap.  3,  num.  6.         492 

2.  Auxilium  ad  perseverandum  in  gratia  vocatur  do- 
num  perscveranliie  quod  ex  partc  Dei  paratum  est 
omni  facienti  quod  in  se  esl  cum  illo,  3,  ibid.      492 

3.  Auxilium  majus,  et  majus  beneficium  inter  se 
maximeditferunt,  2,  lib.  6,  cap.  1,  num.  8.         522 

4.  Auxilia  prajvenicntia,  et  excilanlia  pnedeslinatis 
collata,  sunt  praedestinationis  effectus,  2,  lib.  3, 
cap.  6,  num.  5.  469 

5.  Lumen  gloriae  vel  aliquod  specialc  auxilium  nc- 
cessarium  est  ad  visionem  beatam,  i,  lib.  2,  cap. 
16,  num.  5.  111 

6.  Actus  tidei,  et  charitatis  ssepe  fiunt  slne  habilu,  sed 
cx  spcciali  auxilio,  ibid.,  num.  6,  111 


RERUM.  837 

7.  Spccialc  Dci  auxilium  neccssarium  est  ad  perscve- 
rantiam  in  gratia,  1,  lib.  3,  ca[).  4,  num.  6.        463 

BEATITUDO. 

1.  Esl  corona,et  merces,  1,  lib.  2,  cap.  21,  n.  0.    120 

2.  Bcatiludo  objectiva  esl  Deus,  Deatitudo  formalis 
visio,  1,  lib.  2,  cap.  9,  num.  6.  74 

3.  Bcaliludofornialis  quomodooperatio  appellalur,  1, 
lib.  2,  cap.  11,  num.  10.  85 

4.  Ad  bcatiludinem  supernaturaicm  non  datur  in  no- 
bis,  appclilus  innalus,  1,  lib.  2,  cap.  8,  n.  4.        70 

5.  In  bealiludinc  cssenliali  dalur  in;oquaIilas,  ipsa 
vero  incr([ualitas  non  cst  essentialis,  1,  lib.  2,  cap. 
19,  num.  12.  118 

7.  Denarius  diurnus  Matth.Ti  20,  est  bcatiludo,  qute 
pro  ralione  merilorum  conferlur  opcrariis,  1,  lib.2, 
cap.  21,  num.  15.  122 

7.  In  BcaliUuline  servatur  ralio  justili<e  dislributiv;ie 
in  conferenda  gloria,  1,  lib.  2,  cap.  20,  n.  5.        120 

8.  Hominem  esse  capacem  supernaturalis  beatitudi- 
nis  dcmonstrari  naluraliter  potest,  1,  lib.  2,  cap.  7, 
num.  11.  66 

9.  Ad  bealitudinem  non  sunt  assumpti  homines  oc- 
casione  peccali  angelorum,  sed  ex  primaria  Dei  in- 
tentione,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  7.  120 

10.  Ad  bealiludincm  ciuid  per  sc  ordinetur,  2,  lib.  1, 
cap.  4.  num.  8.  244 

Vide  BEATI   VISIO,   APPETITUS. 
BEATUS. 

1.  Beati  etiam  de  potentia  absoliita  videre  Dcum  non 
possuntnisi  per  Vcrbum  productum^  1,  lib.  2,  c.  11, 
num.  9.  85 

2.  Beatorum  intellectio  circa  Deum  est  similitudo  re- 
pnesentativa,  1,  lib.  2,  cap.  11,  num.  8.  84 

3.  Bcati  non  erunt  pequales  in  habitudine  esscntiali, 
■     ibid.,  cap.  20,  num.  4  et  5.  120 

4.  Corpora  beatorum  habebunt  gloriam  iuaequalcm^ 
ibid.  num.  4.  120 

5.  Bealos  resurgerein  ordine  suo,  ut  marlyr  in  ordine 
marlyrum,  et  sic  de  cseleris  Paulus  docet,  ibid., 
num.  4.  120 

6.  In  beatis  lumen  glorise,  et  dona  supernaturalia, 
ut  plurimum  sunt  ina^qualia,  1,1.  2,  c.  29,  n.  1.  128 

7.  Bcati  possunt  videre  Deum  sccundum  oninia  sua 
altributa,  sed  non  sccundum  modum  uniuscujusque 
ibid.  num.  2,  el  4.  128 

8.  Beati  visa  essentia  necessario  vidcnt  attributa,ibid 
num.  8.  129 

Non  tamen  ea  vident  distinctis  visionibus  inadee- 
quatc  atlcngentibus  ipsa,  num.  10.  130 

9.  Beatus  non  esl  necessc,  ut  videat  illam  eminentis- 
simam  esscntiee  unitatem  sub  illa  dominatione  vir- 
tualis  distinctionis,  ibid.,  num.  13.  130 

10.  Bealum  videre  distincte  omnipotentiam  cum  ha- 
bitudinc  ad  creaturas  possibiles,  non  est  dc  tide, 
ibid.,  num.  14.  131 

11.  Beatos  videre  eadem  visione  beala  objecta  secun- 
daria  non  est  de  fide,  1,  lib.  2,cap.  22,  n.  14.      131 

12.  Beati  non  possunt  saliari  nisi  infinito  bono  qua 
tali,  ibid,  num.  17.  132 

13.  Beali  vident  infinitum  non  infmite,ibid.,  num.  18, 
Immeusitatcm  non  imniensc,  ii)id.  nuni.  19.       132 

14.  Bcalos  videre  Deum  Trinum,  et  Inum  cst  de  fide, 
l,Iib.  2,cap.  23.num.  10.  135 

15.  Bcati  visa  essentia  ueccssario  personas  intuentur, 
ibid.  num.  19.  137 


838  INDEX  RERUM. 

16.  Inbeato  licet  visiones  beatfc  distinguantur^  nequa- 


quam  per  unam  videbit  pcrsonas,  et  per  aliam  es- 
sentiam  sine  illis,  ibid.  num.  23.  138 

17.  Beatus  non  potest  videre  unam  personam  non 
visis  aliis,  ibid.  num.  25.  139 

18.  Beati  non  omnes  omniaDci  dccreta  in  Deo  vident^ 
sed  singuli  pro  ratione  sui  status,  i,  lib.  2_,  cap.  2, 
num.  6.  141 

19.  Beati  in  Verbo  videntmirabiles  rationes  providen- 
tia5,  prsesertim  circa  hominum^  ac  sui  ipsorum  sa- 
lutem,  ibid.  num.  6.  140 

20.  Beati  cognoscuntporvisionembealam  volunlatem 
Dei  ut  regulam  suarum  actionum,  ibid.  num.  9.  142 

21.  Beati  non  vident  decretum  voluntatis  divinas  m 
objecto  viso,  neque  ex  olijecti  mutatione  motivum 
deprehcndunt,  1,  lib.  2,  cap.  24,  num.  8.  141 

22.  Beati  non  vident  decretum  voluntalis  divina?  modo 
quodam  inexplicabili,  ibid.  num.  11.  142 

23.  Beati  vident  decrela  divina  actu  distincto  ab  eo, 
quo  videtur  essentia  sine  decretis,  et  ille  est  majo- 
ris  perfectionis,  quam  iste,  ibid.  num.  12,  illoque 
posito  nec  de  potenlia  absoluta  cognitio  decreto- 
rum  potest  impediri,  ibid.  num.  13.  lis 

24.  Beati  non  vident  respeclum  rationis  actus  ad  ob- 
jectum,  cum  actus  ipsos  Dei  liberos  intuenlur^  sed 
ea  omnia,  in  quibus  lalis  respectus  fundatur^  ibid. 
num.  15.  143 

25.  Beati  dantur  extra  visionem  beatam  multa^  reve- 
laliones,  et  illuminationes  ratione  status,  l,  lib.  2, 
cap.  25,  num.  2.  144 

26.  Beali  vident  in  Verbo  non  solum  crcaturas  possi- 
biles,  sed  exislentes,  et  futuras  in  aliqua  temporis 
differentia,  1,  Hb.  2,  cap.  27,  num.  10,  et  quomodo 
Beati  vident  in  Vcrbo  mysleria  fidei^  ibid.  168 

27.  Beati  ad  hoc  ut  videant  creaturas  existentes  in  Deo 
non  est  necessarium,  ut  videant  futurilioncm  effec- 
tus  immediate  in  volunlate  divina  tanquam  in  eo 
operante  seu  potente  operari,  ibid.  num.  12.      168 

28.  Beatus  non  cx  eo  quod  videal  in  Verbo  rei  essen- 
tiam  necessario  videbit  existentiam  si  illam  habi- 
tura  est,  1,  lib.  2,  cap.  27,  num.  14.  169 

29.  Beati  non  vident  omnia  fulura  contingentia  earum 
rerum,quaspossibilescognoscunt,ibid.  num.  14. 169 

30.  Beati  non  vident  ullimam  circuitionem  solis  futu- 
ram,  alque  adco  nec  diem  judicii,  ibid.  num.  14. 169 

31.  Beatos  videre  in  patria,  qme  crediderunt  in  via, 
1,  lib  2,  cap.  2,  num.  2  et  3.  165 

32.  Beatos  myslerium  Incarnationis  probabilius  est 
non  posse  videre  exacle,  et  prout  in  se  est,  nisi  in 
Verbo,  ibid.  num.  14.  169 

33.  Beati  viso  Deo  nccessario  vident  mysteria^  qufe  ad 
divinilatem  speelant,  ibid.  num.  5.  166 

34.Beali  vident  in  Verbo  totam  universam  machinam 
ordinem,  et  compositionem,  alque  species  rerumex 
quil)us  constant,  1,  lib.  2,  cap.  28,  num.  8.  171 

35.  Beatos  non  videre  aliorum  cogitationes  in  Vcrbo 
probabile  est,  multo  probabilius  est  non  vidcre  in- 
fcrioresbcatoscogitationessuperiorum,  ib.  n.  16. 173 

36.  Beali  maxime  fundatorcs  religionum  vidcnt  in 
Verbo  suarum  quisquc  progressum,  et  augmcnlum, 
ibid.  num.  17.  174 

37.  Bcati  in  Verbo  ex  factis,  ct  cogilationibus  morla- 
lium  quidquid  ncccssarium  cst  ad  opcrandum  ibi 
prudcntissimc ,  et  jucundissime  vidcnl,  ibid.  2, 
cap.  28,  num.  16.  173 

38.  Bcali  nec  in  Vcrbo  vidcnt  quidquid  anima  Chrisli 
agerc  disponit,  etiam  per  volunlatem  crcalam,  ibid. 
num.  16.  173 


39.  Beati  vident  in  Verbo  ca  omnia  de  quibus  non  so- 
lum  in  via,  sed  maximcin  pairia  censentur  habere 
specialem  curam,  ibid,  num.  17.  174 

40.  Bcali  videnl  orationes  in  Verbo  qua3  ab  Ecclesia 
ad  eos  funduntur,  ibid.  num.  18.  174 

41.  Quare  in  lcge  gralia?  orationes  fundamus  ad  bea- 
tos,  in  veleri  vero  minimc,  ibid.  num.  18.  174 

42.  Beatus  non  cx  eo  quod  plura  objecta  videat  in  Ver- 
bo,  illico  melius  videbit  essentiam  quam  alius,  qui 
sanctior  cum  sit  pauciora  cognoscit,  ibid.  n.  19. 174' 

43.  Beatum  unum  ex  sola  perfectione  bealitudinis 
probabile  est  videre  omnia  illa,  qn<s  alius  ex  spe- 
ciali  ratione  sui  status,  ibid.  num.  19.  174 

44.  Bcatus  licet  infimum,  seu  nullum  habeat  meritum 
ex  dispositione  divina,  habcbit  visionem  cum  per- 
feclionc  ncccssaria  ad  videndum  mysleria  fidci,  el 
res  naturales,  ibid.  num.  20.  174 

45.  Bcatus  defcctu  meritorum^  si  nulla  ex  supposi- 
tione  objecta  secundaria  in  Verbo  videat,  videbit 
nihilominusperaccidentalem  gloriam,  ib.  n  20. 174 

46.  Beati  non  possunt  per  eamdem  visionem  bea- 
tam  modo  videre  res  has,  modo  illas,  1,  lib.  2, 
cap.  26,  num.  5.  159 

47.  In  beatis  si  varietur  attcnlio  ad  res  alias,  variatur 
visio  necessario,  ibid.  num.  7.  159 

48.  Bcali  vident  creaturas  in  essentia  ut  in  causa,  non 
vero  in  idea  ut  sic,  ibid.  num.  7.  160 

49.  Non  est  necessc  ut  Beatus,  qui  videt  Deum,  videat 
in  eo  omnes  creaturas  possibiles,  neque  individua 
omnia,  ncque  omnes  rationes  specificas,  1,  lib.  2, 
cap.  26,  num.  10.  160 

50.  Beatos  non  posse  cognoscerc  res  omncs,  possibi- 
les,  nec  de  potcntia  absoluta  probabilius  est,  1, 1.  2, 
cap.  29,  num.  12.  177 

51.  Probabile  est  Bealos  visaessentia  divinanecessa- 
rio  videre  quidquid  est  possibile  vel  Creabile  saltem 
sub  communissimo  conceptu  crcabilis  vel  possibi- 
lis,  1,  lib.  2,  cap.  26,  num.  14.  162 

BONITAS    DIVINA. 

1.  Deus  est  bonus  altiori  modo,  et  majori  excellcntia 
quamresulla  creata  bona  vocari  possil,  l,Iib.  2,c.  8, 
num.  1.  riic  aulcm  modusin  eo  consistit  quod  ipse 
solus  sit  bonus  per  essentiam,  ibid.  num.  3,  et  cum 
sit  suum  esse  essentialiter  habet  perfectionem  su<e 
entitatis,  ibid.  num.  4.  22 

2.  Deus  ideo  est  bonus  quia  habet  totum  id,  quod  re 
ipsa  necessarium  est  ad  verum  esse  per  essentiam, 
nec  potest  illa  perfectione  privari,  ibid.  num.  2.  22 

3.  Bonitas  Dei  essentialiter  habet  quod  sit  actualis,  et 
realis  et  hoc  habet  ex  vi  suse  essentiae,  et  non  ali- 
unde,  ibid.  num.  40.  24 

4.  BonitatemDeus  habet,  et  perfeclionem  qua?in  adop- 
tione  finis  esse  polest,  quamvis  ipse  ad  finem  non 
ordinetur^  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  8.  23 

5.  Bonilas,  et  perfectio  subsistendi,  quse  in  supposito 
considerari  potest,  Dco  eliam  per  cssentiam  conve- 
nil,  ibid.  num.  10.  24 

6.  Bonilas  quferesultat  ex  inlegritate  partium  inlegra- 
lium  ncgative,  et  eminenlcr  datur  in  Deo,  non  vero 
positive,  nisi  pcr  rationem,  etquomodo,  ib.  n.  9.  23 

7.  Deus  esl  summum  bonum  creaturarum,  licet  non 
omnium  eodem  modo,  cx  co  quod  esl  conveniens 
ipsis,  ibid.  num.  13  ct  14.  24 

8.  Qua>  bonilasin  Deolranscendcntalis  sil,  1,  lib.  1, 
cap.  8,  num.  18.  26 

9.  Deus  cst  bonum  creaturis,  et  conveniens  per  mo- 
dum  objecti,amici  clllcientis  caus»  sccundum  quos 


INDEX  RERUM. 

niodos  unitur  Dco,  tanquam  suprcmo  bono  suo,  il). 
inun.  15.  _  2.'S 

10.  Oiiiuia  viill  Dcus  proplor  suam  bonilalcm  lan- 
qiuiMi  itioplcr  ulliiuuin  lineiu,  1,  lib.  3,  cap.  7, 
num.  2  cl3.  471 

11.  Dcus  csl  summc  bonus  bonilalc  cliam  morali  cx 
co  qaod  hal)eal  iutrinsccaui,  cl  naluralcni  rcclitu- 
dinem  rcgulalivam  omnis  bonitalis  in  operando,  1, 
lib.  1,  cap.  8,  num.  16.  25 

12.  Uonilas  moraiis  quo  pactoconsidcrctur  in  Dco  in 
aclu  primo,  ct  sccundo,  ibid.  num.  IS.  25 

13.  Donilas  moralis  non  cslunum  atlributum  Dci;  scd 
comprchcndit  varia,  ct  (luic  illa  sinl,  ii).  n.  18.    26 

14.  Bonus  pra^cipuc  nominalur  Deus ,  quatcnus  cx 
plcniludinc  pcrlectionis  se  comnuinical  iis  quibus 
cssc  pra'slat,  quo  modo  bonilas  nihil  addit  csscn- 
ti<e  secundum  rcm,  sed  solum  sccundum  connota- 
tioncm,  ibid.  num.  18.  26 

BONtTAS   CUEATA. 

1.  Rcs  bonpc  dicuntur  (pii  sunl  in  suo  csse  pcrfccta\ 
1,  lib.  2,  cap.  8,  num.  2.  69 

2.  Roniias  poslcrior  est  quam  Vcritas,  1,  lib.  2,  c.  1, 
num.  1.  45 

3.  Bonilas  crealurae  non  esl  setcrna  ncque  simplicitcr 
ex  vi  sua?  cssentise,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  5.       22 

4.  Rcs  existentcs  sunl  bona^,  quia  participant  divinam 
bonitatcm,  ibid.  num.  5.  22 

5.  In  crcaturis  dalur  bonitas  consurgcns  ex  compo- 
sitionc  intcgrali,  ct  pulchritudine  illam  consequcn- 
tc,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  9.  23 

6.  In  substanliis  crcalis  dalur  bonitas,  ct  pcrfcctio  re- 
sultans  cx  composilionc  natura^ ,  ct  suppositi,  ibid. 
num.  10.  23 

7.  Bonum  dicitur  (luod  alicui  cst  convcniens,  ac  pro- 
inde  ci  appelibilc,  ibid.  num.  12.  24 

S.Bona  naluralia  reducunlur  ad  quinque  classcs,  2, 
lib.  3,  cap.  7,  num.  4.  471 

9.  Crcatura  rcspeclu  Dci  esl  bona  secundum  quid, 
non  simplicitcr,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  11.  24 

10.  Rcs  intellcctualcs  habcnt  bonitalcm  moralcm , 
quia  opcra  bona  moralia  cxcrccnl,  ib.  n.  16.        25 

11.  Bonilas  moralis  quando  cst  excellcns  in  homini- 
bus  solct  sanclitas  ajipellari,  ibid.  num.  17.  25 

12.  Bona  quic  rcquirunl  mala  culpai  non  sunt  cx  se 
absolute  amabilia,  imo  secundum  quid  censcnlur 
bona,  2,  lib.  3,  cap.  8,  num  13.  477 

13.  Bonaf^ua!  neccssario  pncsupponunl  pcccataDcus 
non  vuli  volunlatc  antecedcnte,  scd  supposita  ne- 
cessilaie,  hominis,  ibid.  477 

14.  Bonum  non  necessario  supponcns  pcccatum,  ct  si 
ex  illius  occasione  possit  provcnirc,  intcnlione  cffi- 
caci  a  Dco  pra-finiri  potcst  ante  absolutam  pcccali 
pr?escicnliam  ,  ibid.  num.  4.  478 

15.  Bonum  supcrnalurale  pra^dcstinatio  maxime  pro- 
pria  pro  lcrmino  habct,  2,  lib.  1,  cap.  5,  n.  8.    247 

CAUSA. 

1.  Causa  bifariam  Deo  accommodatur  a  Patribus,  3, 
lib.  2,  cap.  2,  num.  8.  577 

2.  Causse  duplex  acccptio,  2,  lib.  2,  cap.  1,  n.  3.     321 

3.  Causa;  nominc  quid  Gra'ci  significare  voluerint  in 
Dco,  3,  lib.  2,  cap.  2,num.  8.  577 

4.  CauscC  nomen  in  Deo  latini  non  admillunt,  ib.  577 

5.  Causa  finalis  pnccipua  prsedeslinalionis  est  Deus, 
2,  lib.  2,  cap.  2,  num.  2.  322 

6.  Causa  finalis  praedestinationis  certo  datur,  ca  ta- 
mcn  non  cst  in  nobis,  ibid.  cap.  2,  num.  8.        324 


839 

7.  Dari  causam  expartc  reprobi,  ob  quam  nolueril  illi 
impcrtiri  gratiam  congruam,  seu  mcdia  in  sua  pra;- 
scicutia  iiirallibiliaadsalutcm,iicccssarium  non  csl, 
2,  lib.  :>,  cap.  5,  nuiii.  8.  511 

8.  Deus  eflcctive  pot(^sl  supplerc  omncm  efticicntiam 
cx  paitc  (ibjccli,  1,  lib.  2,  cap.  12,  nuiu.  19.  91 

9.  Causaiu  Pliysicain  liabcl  circclus  (luilibcl  pncdes- 
linalionis,  2,  lib.  2,  cap.  2,  num.  1.  322 

10.  Causa  iira-destinationisrespectueflecluum  physica 
csl,  ibid.  322 

11.  Causa  cfTicicns  pra^dcslinationis  pnccipua  Dcus 
ccnscri,debct,  2,  lib.  2,  cap.  2,  num.  2.  322 

12.  Causaeffectuum  pra;dcstinalionisnuilaaIia  ncccs- 
saria  est  per  se,  et  intrinsece  i)ra;tcr  Deum,  ct  ip- 
sum  pradcslinatum,  ibid.  num.  3.  322 

13.  Causa  physica  elfecluum  pra^dcstinationis  esl 
Dcus,  2,  lib.  2,  cap.  3,  num.  1.  324 

14.  Extracausas  physicas  ex  natura  rei  requisilas  ad 
pra'destinationis  cHcctus  Dcus  aliam  si  vclil,  potest 
adhibcrc,  2,  lib.  2.  cap.  2,  num.  3.  325 

15.  Causa  pra'dcslinationis  cx  quadruplici  capite  inda- 
gari  potcst,  ibid.  cap.  1,  num.  4.  322 

16.  Causa  moralis  ad  cfficicntem  reducitur,  2,  lib.  2, 
cap.  3,  num.  2.  Ila-c  cxislcns  supponitur  aliquo 
modo,  ibid.  325 

17.  Causa  cffectuum  prffidesUnationis  quo  pacto  sit 
homo,  ibid.  cap.  2,  num.  4.  323 

18.  Causa  moralis  ciaudruplcx  esse  potest^  ibid.    323 

19.  Quid  rcquiratur  ad  causae  moralis  constilutionem, 
ibid.  num.  3.  323 

20  Causa  pra^dcstinationis  quoad  aliquos  effcclus  (juo- 
modo  possit  esse  homo  adullus,  ibid.  num.  5.    323 

Ilcm  quoad  multos  effcclus  cx  iiartc  noslra  est  cfri- 
cicns,  ibid.  cap.  2,  num.  6.  323 

21.  Remola  causa,  el  moralis  inicqualitalis  visionis 
bcala)  est  diversitas  mcritorum,  rcmotior  csl  gra- 
tia,  et  vocalio  Dci  :  rcmotissima,  cl  i^rima  divina 
pra^dcslinatio,  1,  1.  2,  c.  21,  n.  l,et  sequenlibus.  124 

Ilem  causa  proxima  physica  esl  lumen  gloria^,  et 
intellcctus  clcvalus,  ibid.  num.  4  ct  8.  125 

22.  Causa  cxemplaris  ad  cfficientem  rcducitur,  1,  1.  3, 
cap.  5,  num.  14  ct  15.  213 
Objcclum  cst  causa  proxima  actus  per  se,  vel  per 
spccicm;,l,  lib.  2,  c.  12,  num.  19.  90 

23.  Causa  formalis  non  malcrialis  est  consubstantia- 
lilas  pcrsonarum,  3,  lib.  6,  cap.  6,  num.  6.         685 

24.  Essc  quod  dat  forma  non  est  distinctum  ab  %&&, 
1,  lib.  2,  cap.  12,  num.  7.  87 

25.  Impossibiic  cst  posila  causa  formali  impcdiri 
cjus  formalcin  effcclum,  1,  lib.  2,  c.  23,  n.  20.     137 

26.  Unicuique  causa;  proxime  in  ctfectu  aliquid  cor- 
rcsponderc  quomodo  intclligendum  sit,  1,  lib.  2, 
cap.  15,  nuin.  6.  106 

27.  Duplicitcr  dicilur  causa  immediala  scilicct  imme- 
dialione  virtutis,  ct  suppositi,  3,  lib.  10,  cap.  3, 
num.  1.  761 

CERTUM,    CERTITUDO. 

1.  Cerlum  et  infallibile  connolant  habitudinem  ad 
scicnliam,  2^  lib.  6,  cap.  2,  num.  2.  523 

2.Ccrtum  non  csl  scmpcrsimpliciter  inevilabile  com- 
paralione  sute  caus*  proximaj,  ibid.  523 

Vide  sciENTiA. 

CHARITAS. 

1.  Attribuitur  hoc  nomem  Charitas  Spiritui  sancto,  3, 
lib.  11,  cap.  1,  num.  5.  774 

2.  Ncc  habitus  Charilalis,  nec  lumen  gloriae  minus 


840  INDEX  RERUM 

perfectc  infunduntur,  cx  co  quod  aliquis  habeal 
perfectiorem  naturam  quam  alius,  1,  lib.  2,  cap.  21, 
num.  7.  125 

3.  Actus  charitatis  ScCpe  fiunl  sine  habitu^  sed  ex  spe- 
ciali  Dei  auxilio,  1,  lib.  2,  cap.  16,  num.  6.  111 

4.  Habitus  charilatis  in  Angelis^   el  hominibus  est 
ejusdem  speciei,  ibid.  cap.  19,  num.  4.  117 


informationem  intellectus,  duo  csse,  3,  lib.  9,  cap. 
3,  num.  5.  727 

COGNITIO    INXRE.\TA   DE   DEO,    ET   CREATURIS. 


CHRISTUS. 

1.  Christus  ante  prsevisum  peccatum  prsdestinatus 
fuit,  2,  lib.  l,cap.  12,  num.  11.  285 

2.  Cur  Christus  ul  hic  modo  non  sit  factus  filius  Dei, 
cum  sit  pr?edeslinalus  filius  Dei,  ut  est  hic  ho- 
nio,3,  lib.  4,  cap.  24,  num.  4.  645 

3.  Christus  in  eodem  signo  rationis  ad  multa  prse- 
destinatum  esse  probabile  est,  2,  lib.  1,  cap.  8, 
num.  20.  265 

4.  Christus  in  codem  signo  prsedestinatus  est^,  ut  ho- 
mo  Deus,  et  ut  gloriosus  in  corpore,  et  in  anima, 
ibid.  num.  18.  264 

5.  In  Christo  Domino  est  veritas  essentialis  hominis, 
non  tamen  personai  humanae,  3,  lib.  3,  cap.  8, 
num.  4.  602 

6.  Christus  Dominus  cur  sit  vcrus  homo,  3,  lib.  3, 
cap.  1,  num.  5.  575 

7.  Qufe  de  Christo  Domino  in  Scrii^tura  praedicanlur , 
aliquam  imperfeclionem  respeclu  Palris  includen- 
tia,  quomodo  exponi  debeant,  3,  lib.  2,  cap.  4. 
num.  7.  582 

8.  Christus  Dominus  omnia  dona  gratia^,  quiB  prse- 
destinationis  effectus  sunt  nobis  meruit^  2,  lib.  2, 
cap.  21,  num.  2.  427 

9.  Duplex  Christi  Domini,  et  puri  hominis,  circa  cau- 
sam  praedestiuationis  hominum ,  discrimen^  ibid. 
num.  6.  428 

10.  UlChrislus  Dominus  dicatur  meruisse  nobis  prae- 
destinalionem  quid  requiralur,,  2,  lib.  2,  cap.  4, 
num.  19.  326 

Ipse  item  esl  causa  meritoria  electionis,  el  praedes- 
tinationis  hominum,  ibid.  num.  38.  327 

11.  Christus  Dominus  in  parabola  vinese  intentionem 
prsecipue  habuit  commendandi  peculiarem  graliam 
suae  vocationis,  1  Jib.  2,  cap.  20,  mim.  20.        123 

12.  Christus  viator  intuitive  vidit  divinam  essentiam. 
1,  lib.  2,  cap.   30,  num.  5.  122 

An^  ipsius  advenlum  nemovidit,  ibid.  num.  15.122 

13.  Christus  Dominus  excedit  Angelos  in  visione  bea- 
ta,  et  ut  visio  est,  et  ut  bcatitudo  est,  1,  lib.  2, 
cap.  19,  num.  13.  119 

Yide    PR.EDESTINATIO,    ANIMA   CHRISTI. 
CIRCUMINSESSIO. 

1.  Cicuminsessionis  ratio  est  in  essentise  unitate,  3, 
lib.  4,  cap.  16,  num.  6.  650 

CIRCUMSCRIPTIO. 

1.  Deus  ita  est  in  rebus,  ut  ab  illis  non  circumscriba- 
tur,  1,  lib.  2,  cap.  2^num.  8.  473 

CIRCUMSTANTIA. 

1.  Circumstantifc  nativitatis,  vel  conceptionis  ad  effec- 
tus  pra^destinationis  pertinent,  1 ,  lib.  3,  cap.  7, 
nuni.  10.  419 

COGITATIO. 

1.  In  cogilatione  causse,  si  sil  perfccta,  oritur  cogni- 
tio  efleclus,  3,  lib.  9,  cap.  6,  num.  11.  .    737 

2.  In  cogiiaiionc,  productioncm  aclus  cogitandi,  cl 


1.  Cognitio  divina  intuitiva  est  duplex,  2,  lib.  1,  cap. 
6,  num.  6.  250 

2.  Cognoscit  Deus  pr?edicata  omnia  divina,  ut  sunt 
unum  in  re,  non  vero  ut  distincta,  1,  lib.  2,  cap.  29, 
num.  6.  176 

3.  Cognitio  divina  de  veritate  Dei  supponit  ipsam  ve- 
ritatem,  1,  lib.  1,  cap.  7,  num.  7.  21 

4.  Cognitio  divina  est  eminentissime  reflectiva  sui 
ipsius  cum  summa  tamen  simplicitale,  1,  lib.  2, 
cap.  18,  num.  9.  115 

5.  Cognitio  divina  tres  habct  conditiones  incommu- 
nicabiles  creaturis,  ibid.  cap.  24,  num.  11.         142 

6.  Cognitio  divina  non  sumil  specificationem  ab  ob- 
jecto,  et  differt  a  nostra  plusquam  genere,  1,  lib.  2, 
cap.  19,  num.  10.  118 

7.  Deus  cognoscit  sine  compositione  prsedicatum  in 
subjeclo  effectum  in  causa,  conclusionem  in  prin- 
cipiis,  eteorum  uniones  inter  se,  ib.  c.  18,  n.  7.  114 

8.  Cum  Deus  cognoscit  actus  liberos  non  videtur  res- 
pectus  rationis  illorum  ad  objecta,  sed  ca  omnia 
in  quibus  illi  fundantur,  ibid.  cap.  24,  num.  15  et 
16.  143 

9.  Quomodo  Deus  distinctionem  rationis  entia  cogno- 
scat  explicatur,  1,  lib.  1,  cap.  13,  num.  7.  40 

10.  Non  potest  cognoscere  Deus  crcaturas  in  se  ut  in 
causa;  quin  cognoscat  illas  in  sua  scientia,  1,  lib.  2, 
cap.  25,  num.  27.  153 

Et  per  scientiam  constituitur  illarum  causa,  ibid.  153 

COGNITIO  CRE.4TA   SUPERNATURALIS  DE   DEO. 

1.  Supernaturalis  bcalorum  cognitio  cst  intuitiva,  et 
quiddilaliva,  1,  lib.  1,  cap.  18,  num.  4.  23 

2.  Quidditaliva  cognitio  non  potcst  non  esse  intuitiva, 
ibid  et  num.  6.  23 

3.  Qui  Deum  actu  existcntem  non  cognoscil  proprium 
illius  conccptum  non  habet,  sed  rei  fictse,  1,  lib.  1, 
cap.  1,  num.  8.  3 

4.  Dcus  cognoscitur  a  Beatis  secundum  omnia  sua  at- 
tribula,  non  vero  sccundum  modum  uniuscujusque, 
1,  lib.  2,  cap.  22,  num.  2.  128 

5.  Attributa  cognoscuntur  a  beatis  distincte,  non  ve- 
ro  ut  distincta  in  re,  1,  lib.  2,  cap.  22,  num.  11.  130 

6.  Visa  essentia  ita  neccssario  attributa  cognoscun- 
tur,  ut  nec  de  potentia  absoluta  latere  queant,  ibid. 
num.  8.  129 

7.  Cognitio  unius  personse  divinse  non  potest  non  esse 
aliarum,  1,  lib.  2,  cap.  23,  num.  10.  135 

8.  Cognitio  cssentise,  et  personarum  co  ipso  non  est 
decretorum,  ibid.  cap.  23,  num.  25.  139 

9.  Cognitione  numero  distincla  videtur  essentia  cum 
decretis,  cl  sine  illis,  ibid,  cap.  24,  num.  12.       143 

10.  Cognitio  qua  vidcnturdecreta  Dci  est  majoris  per- 
fectionis  quam  ea,  qua  videtur  essentia  sinc  illis 
numcrice,  tamen  non  specificc,  ibid.  num.  12.  143 

COGNITIO  CRE.\TA,  ET  SUPERNATURALIS  RERUM  CREATARUM 
IN  DEO. 

1.  Crcaturse  in  Deo  non  cognoscuntur  per  similitudi- 
ncm  cum  illo,  scd  sccundum  csse,  quod  ab  eo  pos- 
sunt  pariiciparc,  1,  lib.  2,  cap.  23,  num.  26.        133 

2.  Cognitionis  actus  creaturarum  in  Vcrbo  indivisibi- 
lis  estex  parle  ipsius,  l,  lib.  2,  cap.  23,  n.  54.     156 


INDEX 

3.  Non  ost  nocossc  in  Dco  viso  cognosccre  aliqiuuii 
crcatiiriirmu  iii  parliciilari  sccundiiiu  spccilicaiu 
vel  gcnericam  cjus  nadiram,  ibid.  c.  26,  n.  i:<.  1G2 

4.  Diviuic  idciP  possunt  cssc  mcdia  cognosccndi  crca- 
turas,  qiiia  illas  cmincnlcr  conlinct,  1,  lib.  2,  cap. 

25.  num.  33.  155 

5.  Ex  libcra  volunlalc  Dci  provenit,  ut  hno  potius, 
quam  ilhc  crcatuno  in  Deo  cognoscantur,  ibid.  cap. 

26,  num.  17.  163 

6.  Exenlitatc  ctiam  physicavisionis  provenit,  ut  co- 
gnoscanlur  h;o  crcalunc  potius,  quam  ilhe,  ibid. 
num.  19.  163 

7.  Cognoscere  non  possunt  beati,  vcl  ctiam  in  Vcrbo 
omnia  possibilia,  ncc  dc  polcntia  absolula,  1,  lib. 
2,  cap.  26,  num.  14.  162 

8.  Species  ctiam  rerum  ulilissimarum  cognoscuntur 
in  Vcrbo,  ibid.  cap.  28,  num.  10.  172 

9  Spccics  item  rcrum  supernaturalium  a  fortiori  co- 
gnosccntur,  ibid.  172 

10.  Cognoscuntur  in  Verbo  possibiles  rerum  species, 
qua>  conlincntur  in  virlute  earum  rerum,  quae  sunt, 
ibid.  num.  11.  172 

11.  Cognosci  in  Vcrbo  a  beatis  species  possibiles,  quiie 
solum  ejus  potcnlia  contincnlur  probabiliter  nega- 
tur,  1,  lib.  2,  cap.  28,  num.  11.  172 

12.  Beati  cognoscent  in  Verbo  ea  individua  singu- 
larum  specicrum,  quiic  sufticicnl  ad  cognosccndam 
naturam  spccilicam,  ct  variclalem  aliquam  proprie- 
talum,  qu»  haberi  possunt,  1,  lib.  2,  cap.  28,  num. 
13.  173 

12.  Beati  cognoscunl  in  Vcrboeailem  individua,  qmie 
ad  prudentiam,  et  providentiam  staiui  cujusque 
convenionlem  nocessaria  sunt,  ibid.  173 

13.  Quomodo  facla,  et  cogitaliones  mortalium  in  Ver- 
bo  vidcantur,  cxplicalur,  1,  lib.  2,  cap.  28,  num.  14, 
et  scquontibus.  173 

14.  Cognoscuntur  in  Vcrbo  mystcria  fidei,  qu»  in  via 
credunlur,  ibid.  cap.  28,  num.  2.  170 

15.  Cognoscunlur  in  Vcrbo  ea,  quorum  beati  in  via, 
et  adhuc  in  Palria  habcnl  spccialem  curam,  ibid. 
num.  17.  174 

1  ■.  Tola  univcrsalis  niachina,  compositio,  et  ordo, 
ac  omnes  rerum  species  ex  quibus  conslat  cognos- 
cuntur  in  Verbo  a  beatis,  ibid.  cap.  28,  num.  8.  171 

17.  Cognitio  malutina  esl  de  creaturis  secundum  esse 
earum  proprium^  clformale,  1,  lib.  2,  cap.  25,  num. 
11.  147 

Per  cognitionem  matutinam  cognoscunlur  creaturie  in 
Dco  tanquam  in  arle,  per  quam  faclcC  sunt,  ib.  num . 
13.  148 

Cognitio  matutina  crcaturarum  cst  pcr  visioncm 
beatam,  cl  ad  illas  tcrminatur  secundum  proprias 
earum  rationes,  ibid.  num.  14.  149 

COGNITIO  CREATA  EXTRA  VERBUM. 

1.  Primum  de  Deo  cognoscimus  esse,  1,  lib.  1,  cap.  2, 
num.  2.  6 

Deus  cognoscitur  vel  per  negaliones,  vcl  pcr  ordi- 
ncm  ad  crcaturas,  vel  pcr  convcnicnliam  addila 
ncgalione,  1,  lib.  1,  cap.  3,  num.  3.  9 

2.  Cognitio  Vcspcrtina  est  crealurarum,  cl  infcrioris 
ordinis  a  bcala,  1,  lib.  2,  cap.  25,  num.  14.        149 

3.  Cognoscunlur  a  bcatis  per  spccics  inditas  angelicis 
persimilcs  res  mulla!  in  proprio  gencre,  1,  lib.  2^ 
cap.-28,  num.  14.  173 

4.  Cognitio  rerum  singularium  pertinct  ad  intellectus 

I. 


RERUM.  84i 

])crfoctionem,  1,  lib.  2,  cap.  num.  12.  Maxime  si  sint 
incorruptibilcs,  ibid.  172 

5.  Cognitiosingulariumcorruptibilium  non  csse  ne- 
ccssaria  ad  speculalionom :  nmllum  vcro  confert  ad 
perfcctioncm  prudcntia',  ibid.  172 

6.  Ouidditaliva  cognilio  quid  sit,  1,  lib.  2,  cap.  18  , 
num.  4.  114 

7  Cognitio  inluiliva  quse  sit,  ib.  Triplex  potest  dari 
simililudo  per  quam  fit  cognitio,  1,  lib.  2_,cap.  13, 
num'  1.  92 

8.  Facilior  est  cognitio  effectus  per  causam,  quam 
cognitio  causa;  per  cffectum,  ibid.  c.  25,  n.  21.    151 

9.  Cognilio,  qua;  ad  individua  dcscendit,  csl  magis 
cxpressa  et  distincla,  ibid.  cap.  26,  num.  7.       160 

10.  Cognilio  cffectus  in  causa  non  provcnit  sempcr 
cx  nova  rccognita  in  illa,  sed  cx  pcrfcctiori  modo 
concipicndi  pcrfeclionem  ejus,  1,  lib.  2,  cap.  26, 
num.  11  161 

11.  Causa  dislinclius  cognoscitur  conjuncla  cffcclibus 
cum  repra'sentatione  clara  modorum,  quibus  ab  illa 
manare  possunl,  ibid.  161 

12.  Major  intcntio  cognilionis  sit  por  majorem  cona- 
tum  potcnlia',  ibid.  num.  20.  164 

13.  Quid  sit  rem  tolam  tolaliter  cognoscere,  explica- 
tur,  1,  lib.  2,  cap.  29,  num.  13.  177 

14.  Cognoscendi  modus  cst  proportionatus  modo  es- 
scrdi,  1,  lib.  2,  caj».  9  num.  7  cl  8.  75 

Cognilio  intuitiva  in  Deo  potest  esse  prior  duratione, 
quam  cxistcnlia  rei  cognila^,  3, 1.  9,  c.  5,  n.  8.      734 

15.  Res  absoluta  polest  esse  medium  ad  cognosccn- 
dum  alium  disliiiclam,  1,  lib.  2,  c.  25,  n.  23.     152 

16.  Rclativum  non  potest  esse  medium  cognoscendi 
suum  terminum,  ibid.  152 

17.  Medium  cognosccndi  non  esl  relaliNum,  ut  rela- 
livum,  ibid.  num.  24.  152 

Vide   DEUS,    CREATURA,    BEATI,    VISIO. 
COLUMBA. 

1.  In  coIumba3  propnetatibus  inveniuntur  multa,  quaj 
Christi  Domini  puritatem,  innoccntiam,  et  man- 
suctudinem  significant,  3,  lib.  22,  cap.  6,  n.  9.    816 

COMPLEXIO. 

1.  Complcxio  bona,  aut  natura;  dispositio,  qu<e  spe- 
cialilcr  a  Dco  providcrctur,  el  si  naluralis  prffdcs- 
tinationis,  tamen  effectus  esl  non  solum  per  mo- 
dum  subjecti,  sed  etiam  tanquam  medium,  2,  lib.  3, 
cap.  7,  num.  9.  473 

2.  Complexio  bona,  indolesve  apta  quatenus  cx  pro- 
vidcnlia  speciali  depcndet,  potesl  pra'destinationis 
effectus  dici,  ibid.  num.  10.  473 

COMPOSITIO. 

1.  Compositio  est  distinclorum  unio,  3,  lib.  4,  cap.  4, 
num.  10.  626 

2.  Compositio  ex  csse,  et  cssenlia  creaturis  convenit, 
1,  lib.  1,  cap.  4,  num.  3.  13 

3.  Composilioexnatura.etsuppositio  in  omnibus  sub- 
slantiis  creatis  esl,  ibid.  num.  4.  13 

4.  Compositioexmatcria,et  IbrmaDeorepugnat,  ibid. 
num.  5.  14 

5.  Compositio  ex  parlibus  intcgralibus  Deo  repugnat, 
ibid.  num.  5.  14 

6.  Composiiio  ex  gcncrc,  et  diffcrentia  crealuris  con- 
vcnit,  Uco  rcpugnat,  ibid.  num.  9  el  10.  15 

7.  Composilio  in  Angclis  datur,  1,  lib.  2,  cap.  9,  num. 
12.  76 

54 


842 


INDFX  RERUM. 


Vide  DISTINCTIO. 
COMPREHENSIO   ET   INCOMPREHENSIO. 


CONSTITUTIO. 


1.  Ad  comprehensionem   plus  requiritur  quam  ad 

quidditativam  cognitionem,!,  lib.  2,c.  18, n. 7.     114 

»  Comprehensio  quibus  modis  tiat,  1,  lib.  2,  cap.  5, 

'  num.  1.  S8 

3.  Deum  est  incomprehensibilem  a  crcatura  de  fide 
est,  ibid.  num.  2.  Idque  etiam  de  polcnlia  absoluta, 
ibid.  num.  6.  59 

4.  Deus  non  potest  comprchendi  nisi  per  virlutem  in- 
finitam,  1,  lib.  2,  cap.  29,  num.  13  el  14.  177 

5.  Incomprehensio  quid  in  Deo  neget,  i,  lib.  2,  cap. 
5,  num.2.  58 

6.  Deus  perfectissimo  modo  crcaluras  comprchendit 
non  solum  essentias,  et  virtules  cognoscendo,  sed 
eliam  causalitates  ac  determinationes  earum  omnes, 
ibid.  cap.  27,  num.  11.  169 

Vide  coGNiTio. 

CONCEPTUS. 

1.  Unius  conceptus  objectivi  in  alio  duplex  est  inclu- 
sio,  3,  lib.  4,  cap.  6,  num.  9.  631 

2.  Quidquid  cst  de  esscntia  conceptus  objectivi  in  for- 
mali  includitur,  et  econtra,  1,  bb.  1,  cap.  12,  num  1 
et7.  36 

3.  De  conceptu  formali  divinarum  rclalionum  est  es- 
scntia  divina,  ibid.  num.  1.  36 

Vide  VERBUM. 

CONCILIUM. 

1.  Concihum  Teiense  non  fuit  Italicum,  scd  Africa- 
num,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  6.  Et  quis  in  illo  pr?e- 
fuerit,  et  quo  tempore  celebratum,  ibid.  120 

CONCUETUM. 

1.  Ad  concretum,  el  abstraclum  in  divinis  conci- 
piendum  sufticil  distincLio  rationis  cum  virtuali 
fundamento  in  re,  3,  bb.  6,  cap.  5,  num.  3.        682 

2.  De  concretis  possunt,  dici  qu?e  productiones  si- 
gnificanl  in  Deo,  non  vero  dc  abstractis,  2,  lib.  1, 
cap.  14,  num.  9.  292 

3.  In  concreto  proprie  aftlrmantur  attributa  divina 
tam  de  Deo  quam  inter  se,  ib.  num.  2.  290 

4.  In  concrelo  Deus,  et  ejus  attrilmta  recte  prsedican- 
tur  de  abstractis,  ibid.  num.  6.  291 

Vide   ABSTRACTUM. 
CONFIRMATIO. 

1.  Conllrmatio  in  gratia,  ulfra  commune  perscveran- 
lipe  donum  aliquid  aliud  addit,  2,  lib.  3,  cap.  10, 
num.  12.  484 

CORPUS. 

1.  Corpus  qui  impie  Deo  attribuerunt,  1,  lib.  1,  cap. 
3,num.8.  10 

2.  Corpus  quantum  si  esscl  infinitum  reliqua  corpora 
lollcret;  1,  lib.  2,  cap.  1,  num.  8.  48 

3.  Corpoia  bcatorum  habcbunf  in;rqualcm  gloriam, 
1,  lib.  2,  caj).  20,  num.  4.  120 

4 .  Quando  corpora  in  signis  missionum  assumpf a  sunt 
cx  corporibus  simi^Iicibus,  aut  illis  proximis,  quai 
in  aoris  rcgione  versaniur,  sunf  vera  corpora,  3, 
lib.  12,cap.  6,  nuui.  1G.  818 

5.  Corpus  gloriosuui  iusufllaro  sine  miraculo  potosl, 
ibid.  num.  13.  818 


1.  Consfitutionem  personarum  fieri  peruniuscujusque 
proprictatcm  positivain  fanquam  pcr  formam,  3, 
lib.  7,  cap.  3,  num.  2.  694 

2.  Constitutio  si  est  ens  ralionis;  constilutum  idem 
erit,  ibid.  num.  9.  695 

3.  Constitutio  consfat  ex  essentia,  et  relatione,  ibid. 
num.  11  696 

CONSUBSTANTIALITAS. 

1.  Consubstantialitas  personarum  non  cst  maferialis 
causa,  sed  formalis,  3,  lib.  6,  cap.  6,  nuiri.  6.       685 

CREATIO. 

1.  Per  primam  creationem  rerum  non  dicuntur  per- 
sonie  mitti,  quamvis  incipianf  esse  in  rebus,  3,  lib. 
12,  cap.  4,  num.  3.  8o2 

2.  Per  creationem,  conservafionem,  et  gubernatio- 
nem  rerum  corporalium,  etsensibiliumincepitDeus 
esse  in  illis,  ib.  num.  6.  803 

Vide  ACTio. 

CREATURA. 

1.  Dupliciter  crcaturse  considerantur  in  Deo  forma- 
liter  scilicet,  et  eminenter,  1,  lib.  2,  c.  25,  n.  1.     144 

2.  NuIIa  esf  creafura,  qu<e  succcssionem  aliquam  non 
habeat,  1,  lib.  2,  cap.  4,  num.  8.  58 

3.  Creatura  i)rout  in  Deo  est,  est  i])sa  vifa,  et  ars  Dei, 
ibid.  cap.  25,  num.  12.  148 

4.  Creafurse  possibiles  secundum  suas  essentias  sunt 
distincfcC  a  Deo,  1,  lib.  2,  cap.  26,  num.  10.         160 

5.  Essentia  divina  creaturas  tam  possibiles,  quain 
exisfenfes  nafuralifer  reprfesenlat  in  actu  primo, 
ibid.  160 

6.  Creaturis  generari,  crearive  convenit  ratione  na- 
tura%  et  non  personalifatis,  3,  lib.  3,  c.  12,  n.  8.    615 

7.  Creatura  in  Dco  existens  friplicifer  concipi  pofest, 
3,  lib.  11,  cap.  2,  num.  7.  778 

8.  Creafuras  a  Deocognosci  duplicifer  inlelligi  pofesf, 
1,  lib.  3,  cap.  2,  num.  9  et  10.  198 

9.  Creaturarum  scientia  duplex  in  Deo  dari  non  po- 
fesf,  ibid.  num.  14.  200 

10.  Creafurse  tam  necessario  reprsesenfantur  in  Ver- 
bo,quamin  scientia  Dei,  3,  lib.  9,  c.  6,  n.  16.    738 

11.  Creaturae  possibiles  lanta  necessitafe  reprfesen- 
tantur,  quanta  Verbum  producifur,  ibid.  738 

12.  Ex  creaturarum,  ut  possibilium  cognitione  Ver- 
bum  divinum  simpliciter  procedit,  ib.  num.  21.  740 

13.  Ex  crcaturarum  existentium  amore  Spirifus  sanc- 
fus  non  procedit,  3,  lib.  11,  cap.  2,  num.  8.         778 

14.  Creatura  irrationalis  non  est  capax  donafionis,  3, 
lib.  11,  cap.  4,  num.  3.  783 

15.  Creatura  irrationalis  grafifudinem,  seu  recompen- 
sationem  non  reddit  proprie,  ibid.  783 

Vide   VERBUM,   SCIENTIA. 
DECRETUM. 

1.  Decretum  efllcax  salvandi,  quomodo  nccessario 
jungafur  voluntati  creandi,  2,lib.  1,  c.  3,  n.  11.  242 

2.  Dccretum  pra'dcsfinalionis  (luomodo  e.xplicafur  a 
quibusdam,  ibid.  cap.  7,  num.  5.  254 

3  Decrefum  dandi  gloriam  plura  objecta  subordinafa 
sub  se  confinet,  ibid.  caj).  8,  num.  4.  261 

4.  Dcoretum  Dei  ut  terminalum  ad  gloriam  absolutum 
ost,  ibid.  num.  5.  261 

5.  Deorelum  Doi  ad  gloiiam  oonsoquondam  non  cst 
intrinscce  nccessarium,  ibid.  nuni.  48.  273 


IWDEX 

Est  lamen  valdc  convenicns,  ct  ncccssarium  ad  dispo- 
silioiKMii  ro^ni  (urlostis,  ibid.  num.  VJ.  273 

G.  Docroiuni  iii)ciuni  circa  pncdestiiiatos  duiilex  [)0- 
nitur  ab  aliciuibus,  ibid.  cap.  15,  num.  14.  296 

7.  Dccrotuin  atlicieudi  aii^pios  ;clcrno  sui)]ilicio  quo 
scnsu  pncdestinalio  sil,  lib.  1.  cap.  5,  nuin.  3.    24G 

8.  Decretuinal)soluluin  praideslinalionein  diccre.ibid. 
nuin.  4.  260 

Dccreluin  Dci  circa  gloriani  i)ia'dcslinalis  Iribucn- 
dain  (luoinodo  vocelur  in  Scriptura,  ibid.  cap.  8, 
nuin.  1.  260 

Vide  ACTUS,  beatus. 

DEIT.\S. 

1.  Una  numcro  dcitas  cst  in  pcrsona  Filii ,  et  Spintus 
sancti,  3,  lib.  4,  cap.  1,  nuin.  2.  618 

2.  Deitas  per  adjunclas  relaliones  non  fit  perfecUor, 

3,  lib.  3,  cap.  10,  num.  7.  G09 

3.  Deilas  ex  vi  inodi  significandi  iion  supponit  pro 
pcrsonis,  3,  lib.  4,  cap.  14,  num.  17.  64.5 

4.  Quoinodo  Paler  sit  principiuin  Deilatis,  3^  lib.  8, 
cap.  3,  num.  3.  717 

Vide  DEus. 

DEMONSTRATIO. 

1.  Posse  nalurali  discursu  dcmonstrari  Deum  esse 
consonat  fidei,  1,  lib.  1,  cap.  1,  num.  13  et  scq.      3 

2.  Non  omnis  demonstralio  est  ;cque  nola,  quod  ex 
intellectus  dispositione  provenit,  ibid.  nuin.  20.     5 

3.  Dcmonstralionis  ccrliludo  minor  esl  certiludinc  ii- 
dci   ibid.  nuin.  22.  5 

4.  Demonslrari  potcst  a  priori,  et  a  posleriori  immen- 
sitas  Dei,  1,  lib.  2,  cap.  2,  nuin.  2.  49 

DENOMINATIO. 

1.  Denominatio  mutua  inter  objectum,  et  terminum 
quomodo  intcrcedat.  2,  lib.  1,  cap.  4,  num.  3.    243 

2.  Dcnominalio  prtcdestinalionis  ad  esse  vel  (ieri  im- 
propriacst,  ibid.  num.  5.  243 

3.  Delerminalio  ab  habilu  scientiiie  non  est  represen- 
lativa :  haic  enim  est  in  specie,  1,  lib.  2,  cap.  15, 
num.  10.  104 

DESCRIPTIO. 

1.  Dcscriptio  quidditatis  divinae  quomodo  utcumque 
comiileatur,  1,  lib.  l^cap.  3,  num.  15.  12 

2.  Dcus  pcr  comparationem  ad  alia  sine  ncgalione 
describi  ncquit,  ibid.  num.  16.  12 

DESPERATIO. 

1.  In  Deo  non  habet  locum,  i,  lib.  3,  c.  1,  n.  8.    219 

DETERMINATIO. 

1.  Duplex  detcrminatio  personalilatis  explicatur,  3, 
lib.  7,  cap.  8,  nuin.  10.  710 

2.  Delerminatio  voluntalis  divinae  sit  sine  addilione 
aliqua  rcali,  cl  sinc  mulatione,  l,  lib.  2_,  cap.  3. 
nuni.  4.  54 

3.  Quomodo  spccies  impressa  determinat  potentiam, 
1,  lib.  -2,  cap.  21,  num.  13.  127 

DEUS.      - 

i.  Dcum  essede  fide  est,  1.  lib.  1,  cap.  1,  num.  3.     1 

2.  Deum  esse  lestimonio  ipsius  Dei  diccntis  fides  cre- 
dil,  1,  lib.  1,  cap.  1,  num.  5.  2 

3.  Deum  esse  ens  simplicitcr,  el  omnimodo  nccessa- 
rium  naluralis,  cl  sacra  Tlicologia  doccnl,  ib.  n.    6 

Idein  tides  docel,  ib.  nuni.  6.  2 

4.  Dcum  non  essc  formam  demonslratur,  1,  lib.  1,  cap. 

4,  num.  3,  ad.  7.  13 


RERLII.  843 

5.  Crcaturis  intelleclualibus  peculiari  modo  Deus  cst 
boiium  convcnicns,  1,  lib.  1,  cap.  8,  num.  14.      25 

6.  Dcus  vore,  et  propricest  sanctus,  ib.  num.l7.Deus 
potest  inlinitis  coneeptibus,  et  modis  inada-quatis 
concipi,  1,  lib.  1,  cap,  9,  nuin.  14.  30 

7.  Dcus  continotur  sub  objeclo  adaequato  intellectus. 

1,  lib.  1,  cap.  7,  num.  20.  2f 

8.  Deus  iiotcst  supplcre  oinnem  efficienliam  ex  parte 
objecli  in  potcntiis  cognoscenlibus  effcclive,  1,  lib. 

2,  cap.  2,  num.  19.  52 

9.  Ratio  objcctiva  in  qua  convcniat  Dcus,  ct  creatura 
excogitari  non  polest,  1,  lib.  2,  cap.  25,  n.  40.    157 

10.  Deus  omnes  quos  creare  decrevit,  scu  An- 
gelos,  seu  homines  salvare  voluit,  2,  lib.  4,  cap.  1, 
num.  2.  486 

11.  Deus  voluit  in  ulroque  slatu  salvare  homines,  ib. 
num.  9.  487 

12.  Deus  habet  in  sc  proprium,  ac  formalem  actum 
volunlatis  quo  vult  omnium  hominum  salulem, 
ibid.  cap.  2,  num.  3.  488 

13.  Dcus  non  solum  mcdia,  seu  effeclus  graliae  circa 
tales  homines  futuros,  sed  eliam  fPternain  beatilu- 
dincm,  licet  cam  non  consequanlur,  dare  eis  vult, 
ib.  num.  5.  ^89 

14.  Deus  fidcm,  etcharitalcm  potuisset  dare  homini- 
bus  absque  voluntatc  producendi  illos  in  vitam 
a-lcrnam,  ibid.  num.  6.  489 

15.  Dei  voluntas  de  salule  hominum  libera,  non  nc- 
cessaria  est,  ib.  num.  8.  489 

10.  Deus  per  dona  naturse  triplicitcr  est  in  rebus,  3, 
lib.  12,  cap.  4,  num.  2.  802 

17.  Deus  est  objeclum  in  visione  bcatitica,  3,  lib.  9, 
cap.  5,  num.  5.  733 

18.  Deus  cognoscit  ex  ieternitate  creaturas  futuras,  3, 
lib.  9,  cap.  7,  num.  1.  740 

19.  Dcus  tripliciter  concipi  potest,  3,  lib.  9,  cap.  6, 
num.  8.  736 

20.  In  Deo  non  distinguunlur  (juo  est,  et  quod  est,  3, 
lib.  7,  cap.  2,  num.  6.  693 

21.  Dei  volunlas  circasalutem  hominum  est  pcr  mo- 
dum  prosecutionis,  quantum  ex  se  est  inducens  ope- 
ralionem,  id.  num.  10.  693 

22.  Dei  voluntasde  salule  omnium  est  actus  aliqua  ex 
parte  efficiens,  non  lamen  absolutus,  ibid.  n.  11.  693 

An  sit  hfcc  voluntas  bcneplaciti  necne,  ibid.         693 

23.  Dei  voluntatem  de  salute  non  clectorum  pequalem 
esse  incertum  est,  ulrumque  lamen  facile  defendi 
potest,  ibid.  num.  15.  693 

24.  Deus  nunquam  decernil  aliquos  homines  non  vo- 
care  ctiam  leinpore  opportuno,  ibid.  num.  11.  693 

25.  Deus  bifariam  prsenoscit  aliquid  esse  futurum,  2, 
lib.  1,  cap.  6,  num.  6  et  14.  250 

26.  Dei  voluntas  c^qualem  crga  pra^destinatum,  et 
reprobum  bcnevolcnliam,  habet,  ib.  cap.  7,  num. 
10.  256 

27.  Dcus  ab  aHerno  scit  mcdium  fulurum  efficax,  vel 
inefficax  per  scientiam  visionis,  ib.  num.  16.    257 

28.  Deus  curmedium  inefficax,  antequam  efficax  prse- 
bcat,  ibid.  nmn   17.  258 

29.  Ex  parte  Dei  necessaria  est  scientia  condilionala, 
ib.  num.  20.  259 

30.  Dcus  homincm  prfedestinat,  non  quiamerita,  ha- 
bet,  sedut  habeat,  ibid.  259 

31.  Deus  a^que  primo  causam,  ct  effectum  scit,  ibid. 
num.  G,  Prius  lamen  quain  cffcctus,  causa'  cogni- 
tionem  habet,  ibid.  261 

32.  Dcus  infallibiliter  esse  facit  quod  vull  cliamsi  libere 
fiat,  ib.  num.  24.  266 


844 

Hominem  gratis  eligit  ad  gloriam,  sed  illam  ei  non 
gratis  largitur,  ibid.  num.  27.  267 

33.  Deus  eligit  aliquos  ante  aljsolutam  futurorum  prse- 
scientiam,  ibid.  num.  42.  271 

34.  Absque  Dei  adjutorio  Angeli  nec  credere,  nec 
operari  quidquam  potuerunt,  1,  lib.  1,  c.  9,  n.  7.  27 

35.  Deus  ex  se,  et  per  se  dunlaxat  elegit,  quos  voluit, 
2,  lib.  1,  cap.  12.  num.  13.  286 

36.  Deus  prgeparat  hominibus  media  ab  eis  libere 
exercenda,  ibid.  cap.  13,  num.  10.  289 

37.  Deus  decreto  suo  efficaci  unam  rcm  ad  intrinse- 
cum  finem  ordinare  potesl  absque  aliqua  illius  et 
finis  mutatione  rcali,  ibid.  cap.  15,  num.  2.       293 

38.  Deusliomincm  cum  eadem  natura  etiamsi  illum 
ad  finem  supernaturalem  non  dirigeret,  creare 
posset,  ibid.  num.  3.  293 

39.  Deus  potest  aliquid  libere  velle  pr<Tcipue  in  mo- 
ralibus  absque  rei  volitaj  physica  mutatione,  ibid. 


num.  8. 


295 


40.  Deus  potesl  dare  gratiam  sine  ullo  conferendi 
gloriam  proposilo,  ibid.  num.  7.  294 

41.  Deus  extracausas  physicas  ex  naturarei  requisi- 
tas  ad  praedeslinationis  efTectus  circa  illos  (si  pla- 
cueril)  alia  uti  polest,  2,  hb.  2,  cap.  2,  num.  3.  322 

42.  Deus  est  causa  propria,  et  physica  prsedeslinatio- 
nis  effectimm,  ibid.  cap.  3,  num.  1.  324 

Quomodo  dici  queal  causa  moralis,  ibid.  324 

43.  Deus  neminem  judicat  ex  meritis  solum  conditio- 
nate  futuris,  ibid.  cap.  5,  num.  7.  331 

44.  Deicircainfantesdiversaprovidentia,ib.  n.  10.  333 
Deus   plures    per    suam  voluntalem   efficacem  ra- 

tiones  habuit,  ut  aliquos  ante  ipsorum  praBvisa  me- 
rita,  pra^destinatorum  numero  conjungeret,  ibid. 
cap.  25,  num.  2.  454 

45.  Ex  parte  Dei  aliqu»  causffi  reddi  possunt,  quare 
nec  omnes  Angelos,  nec  etiam  omnes  homines  ef- 
ficaciler  ad  salutem  prseordinaret,  2,  lib.  2,  cap.  25, 
num.  4.  4S4 

46.  Deus  propriissime  facit  nostrani  cooperationem 
cum  sit,  per  gratiam  pr?evenientem,  facitque  ut  co- 
operemur  inducendo  prius,  el  posl  juvando,  2,  I.  3, 
cap.  5,  num.  11.  -^67 

47.  Deus  omnibus  infanlibus  ex  parte  sua  voluil  sa- 
lutem  a^ternam  pr?ebere,2,  Iib.4,cap.4,num.4.  49,6 

48.  Ut  Deus  dicatur  infantium  salutem  velle,  sat  est 
institui  baplismumvoluisse,  qui  illisapplicatus  pro- 
dessel,  et  ordinasse  causas,  in  quibus  virlus  sufii- 
ciens  ad  hunc  eff"ectum  esset,  ibid.  num  6.        499 

49.  In  Deo  non  est  actus  immanens  nisi  intellectus, 
vel  voluntatis,  2,  Ub.  5,  cap,  1,  num.  5.  501 

50.  Deus  non  habuit  absolutum  decretum  excludendi 
a  Bealiludine,  aliquam  intellectualem  creaturam 
ante  prsevisum  Angelicum,  humanumve  peccatum, 
ibid.  cap.  3,  num.  6.  504 

51.  Deus  non  slatim  ab  Ada;  peccalo,  et  propter  illud 
solum,  in  illoque  rationis  signo  ejecil  a  regno  pcr 
absolutum  voluntatis  decretum  aliquem  eorum,  qui 
damnantur,  ibid.  num.  11.  505 

52.  In  Deo  est  ira,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  8.  219 

53.  Dei  voluntatis  de  prailigendo  reprobo  efficaciter 
ad  gloriam  nulla  datur  ralio,  ib.  cap.  5,  n.  5.    211 

54.  Dcus  neminem  eligit,  quia  ita  facere  leneatur,  vel 
quia  naluralis  creaturai  capacitas  id  postulel,  ibid. 
num.  6.  211 

55.  Dci  duplex  consideratur  voluntas,  ibid.  cap.  7, 
num.  13.  220 

56.  Deus  omnibus,  et  singulis  Angclis,  et  hominibus 
dilcclis  ea  mcdia  gratia^contulii,  qu»priunovit,  si 


INDEX  RERUM. 

eis  darentur,  infaillibilitereffectumhabitura,  2,1.  6, 
cap.  4,  num.  7,  5^7 

57.  Deus  in  ipso  rerum  universali  exordio,  et  guber- 
nalione  modum  elegit  convenientissimum  ad  finem 
intentum  de  salute  pniedestinalorum  consequenda, 
ibid.  num.  8.  527 

58.  Deus  non  solum  eos  Angelos,  vel  hornines,  quos 
efficaciler  dilexit,  ad  gloriam  procreare  decrevit, 
sed  plures  alios,  qui  eam  non  consequuntur,  ibid. 
num.  9.  527 

59.  Deus  in  quodam  signo  rationis,  quod  in  reprobis 
considerari  potest,  voluit  illis  providere  mediaali- 
quo  modo  sufficientia,  quibus  si  per  eos  non  stete- 
rit,  gloriam  adipiscantur,  ibid.  num.  12.  527 

60.  Dcus  in  utroque  statu  voluil  dare  media  sufficien- 
tia,  ibid.  527 

61.  Deus  in  signo  rationis  ad  executionis  ordinem 
spectante  prsevidit  singulorum  prsedestinatorum  vo- 
cationes,  cooperationes,  dispositiones,  ac  tandem 
in  eis  perseverantiam  usque  ad  finem,  atquc  tunc 
voluit  unicuique  reddere  secundum  operasua,  ibid. 
num.  14,  reproborumque  peccata,  el  obduralionem 
usque  admorlem  etiam  prsevidit,  ibid.  529 

62.  In  Deo  vere,  acproprie  secundum  propriissimum 
suum  significatum  persona  est,  3,  lib.  1,  cap.  1, 
num.  8.  534 

63.  In  Deo  plura  supposita  sunt  plures  hypostates,ib. 
cap.  2,  num.  8.  537 

64.  Deus  ut  sic  quare  vere  ac  realiter  personam  pro- 
ducere  non  possit,  ibid.  caj).  4,  num.  4.  545 

65.  In  Deo  una  tantum  est  persona  improducla,  ibid. 
num.  5.  545 

66.Deus  essentialiter  est  ipsum  intelligere  in  actu  se- 
cundo,  ibid.  cap.  6,  num.  9.  554 

67.  In  Deo  non  sunt  duo  inlelligi,  amandique  actus 
ratione  distincti,  ibid.  cap.  7.  num.  5.  557 

68.  In  Dco  unus  tantum  amor  essentialis  est^  per 
quem  Pater,  etFilius  jjroducunt  Spiritum  sanctum, 
quatenus  illum  amorem  habent  absque  voluntatis 
emanalione,  ibid.  num.l2.  559 

69.  Deus  non  potest  evidenler,  et  clare  cognosciprout 
est  in  se,  extra  quam  per  intuitivamvisionem,  ibid. 
cap.  11.  num.  16.  569 

0.  Deum  potius  ignorari  a  nobis  in  hac  vila  quam 
cognosci,  etiamsi  theologi  simus,  quomodo  verum 
sit^  ibid.  cap.,  12  num.  6.  571 

71.  Quam  dcDeo  cognilionem  habemus  in  hac  vita  cur 
Patres  ignorantiam  appellent,  ibid.  571 

72.  Deitas  per  adjunclas  relationes  non  sil  Perfectior, 
3,  lib.  3,  cap.  10,  num.  7.  609 

73.  Deus  esl  Pater.  Qualis  prsedicatio  sit,  3,  lib.  4, 
cap.  6,  num.  2.  631 

74.  Deus  esl  Trinitas.  Vera  est  proposilio^  ibid.  n.  3, 
el  per  se  secundo  modo,  ibid.  631 

75.  Dei  nomine  in  plurali  uti  non  proprius  Hebra^o- 
rum  est  usus,  ibid.  cap.  13,  num.5.  Quid  significct 
ubi  in  plurali  invenilur,  ibid.  644 

76.  Deus  in  quo  sensu  singularis  sit,  ibid.  cap.  13, 
num.  5.  644 

77.  Deus  non  rcstriclus  aliunde  ex  se  supponit  jus 
mediate  pro  hoc  subsistente  in  divinitatc,  tribus 
personis  rcaliter  communi,  ibid.  cap.  14,  num.  6 
etio.  645 

78.  Simul  etiam  si  Deus  non  rcslringatur  pro  perso- 
nis  supponit;,  ibid.  num.  7.  645 

79.  Deilas  cx  vi  modi  significandi  non  supponit  in-o 
personis,  ibid.  645 

80.  Si  Dous  restringatur  aliquo  addito  supponet  pro 


hoc  Dco,  Porsona,  vcl  pcrsonis  juxta  rationcm  ad- 
dili,  ibid.  niiiii.  8.  6'i6 

81.  Deus  sinc  addilo  ralionc  solum  pra^dicali  rcstrin- 
gilnr  ad  unam  pcrsonam.ct  non  ad  allcrani,  ib.  6/16 

82.  Dcus  pro  (juo  sujiponat,  cuni  Trinitas  de  illo  pra^- 
dicalur,  ibid.  luuu.  9.  646 

83.  Deosoli  honorem  esse,  el  gloriam  quomodo  ve- 
rum  sit,  ibid.  646 

84.  Deus  rationc  sua?  subsistcntiiie  habet  pro  quo  sup- 
ponat,  3.  lib.  6,  cap.  7,  num.  5.  C87 

85.  Deus  (jeneral  pro  quo  supponat,  ibid.  n.  6.    687 
Hic  Dcus    non  distinguilur  realilcr  ab  illa  pcrsona, 

ibid.  687 

86.  Deiis  genuit  Verbitm  quomodo  significat,  ibid. 
num.  9.  688 

87.  Deiim  gemiit  Deus,  est  vcra  propositio,  ctc.  Deus 
genuil  alinm  Deum.  Quo  scnsu  falsa  sit,  ibid.      688 

88.  Dcum  non  cssc  unitum  carni  hccrclicum  cst,  ibid. 
num.  16.  691 

In  Dco  cssc  veras  proprielatcs  pcrsonalcs,  3,  Hb.  7, 
cap.  1.  num.  3  691 

Vide  vcrbum  attributum 
in  communi,  et  singula  qua^quc  per  sua  loca. 

DICERE. 

1.  Dicere  dicit  originem  activam,  seu  actum  intclli- 
gcndi  notionalem,  3,  lib.  11,  cap.  i,  num.  6.      775 

2.  Dicerc,  ct  inleUigere  an  distinguantur,  ct  quomodo 
in  crealuris,  3,  lib.  1,  cap.  6,  num.  10.  554 

3.  Diccrc,  ct  intelligere  an  sint  inlcr  se  connexa,  ita 
ut  unum  prius  alio  sit,  ibid.  554 

Vide  INTELLIGERE. 
DIFFERENTIA. 

1.  DifTerentia  non  semper  dicit  distinctioncm  in  forma 
csscnliali,  sed  aliquando  in  personali  cam  dicere 
potest,  3,  lib.  3,  cap.  13,  num.  3.  616 

2.  Diffcrt  una  persona  ab  alia,  ibid.  Caulius  est  hanc 
vitarc  loculionem  nisi  aliquid  addas,  ibid.         616 

3.  Differentia  inter  nomcn  imaginis^  et  filii,  3,  lib.  9, 
cap.  9,  num.  6.  747 

4.  Differentia  inler  volunlatcm,  ctscienliam  Dei  poni- 
tur,  3,  lib.  ll,cap.  2,  num,  10.  779 

DILECTIO. 

1.  Dilectio  fuit  actus  priinus  divinfe  volunlatis  circa 

267 
11. 
281 
qua 
281 


INDEX  RERUM.  84f) 

modo  ad  juslificantis  graliiic  consecutionem  co- 
opcrctur,  pi-vdcslinationis  cffeclus  cst,  2,  lib.  3, 
cap.  5,  num.  14.  468 

4.  Dispositio  nalurrc,  bonave  complcxio  speciali  Dei 
cura  provisa,  cl  si  naluralis  sil,  pra-deslinalionis 
csl  eflcctus,  non  solum  pcr  modum  subjccli,  sed 
cliain  quoad  mcdium,  ibid.  cap.  7,  num.  9,       473 


2 


cap. 


pnedcstinatos,  2,  lib.  1,  cap.  8,  num.  31. 
Dilectio  Dei  bifariam  sumi  potest,  ibid 
num.  5. 

3.  Dilectio  prsedeslinati  sit  ne  major,  quam  ea, 
reprobus  in  gratiaconstitulusdiligitur,  ib.  n.  2 

4.  Non  esl  in  Palre  duplex  dilectio  una  absolula,  et 
alia  rclaliva,  3,  lib.  11,  cap.  l,  num.  6.  775 

5.  In  Palre,  ct  Filio  dicunlur  corrclativa  simul  dilcc- 
tione,  3,  lib.  11,  cap.  2,  num.  3.  776 

DISCURSUS. 

1.  Discursus  ita  est  hominis  naluralis,  utalius  modus 
cognosccndi  sit  illi  supra  naturam,  1,  lib.  2,  cap.  1, 
num.  7.  47 

DISPOSITIO. 

1.  Dispositiones  varianlur  variatis  cffeclibus  praides- 
tinationis,  2,  lib.  2,  cap.  7,  num.  3.  355 

2.  Dispositio  bifariam  accipilur,  ibid.  num.  4.        356 

3.  Disposilio  remoia  ad  gratiam  si  talis  sit,  ut  quo- 


DISTINCTIO. 

1.  Distinclioncm  significantia  sunt  in  triplici  dific- 
rcntia,  3,  lib.  3,  cap.  13,  nuin.  1.  616 

2.  Dislinctioncm  in  forma  cssentiali  diffcrentia  non 
scnipcr  dicil,  sed  aliquando  impcrsonali  diccre  po- 
tcst,  ibid.  nuin.  3.  616 

3.  Dislinctio  ralionis  in  divinis  cxccllentiam  diviiiio 
siiiqilicilalis  indical,  3,  lib.  4,  cap.  4,  num.  14.  627 

In  quoconsistal  actualilcr,  etfundamcnlalitcr,  ib.  627 
Quid  sit  ha'C  aclualis  distinctio,  ibid.  num  17.        627 

4.  Distindio  ralionis  in  allribulis  pcr  habiludincm, 
aut  proportionem  ad  effcclus,  aut  proprictales  ac- 
tualem  dislinctionem  habentcs  in  crcaturis,  ibid. 
num.  16.  627 

5.  Distinctio  rationis  qua?  in  divinis  est,  non  fit  a  Deo 
quamvis  cognoscat  csse  faclibilem  ab  inlellectu, 
ibid.  num.  17.  627 

6.  Distinctio  actualis  inter  spirationem,  et  paternita- 
tem  ratione  completur,  atque  inter  camdem  etiam 
spirationcm  ct  filialionem,  3,  lib.  5,  c.  5,  n.  6.  661 

7.  Distinclio  prsesupponilur  inler  personas,  cum  in 
alia  esse  dicilur,  3,  lib.  4,  cap.  16,  num.  6.         650 

8.  Distinctio  ul  sic,  non  dicit  formaliter  perfectionem, 
supponit  tamen  illam,  3,  lib.  3,  cap.  2,  num.  5.  590 

Hoc  modo  intra  Deum  rcpcritur,  ibid.  590 

9.  Dislinctio  in  divinis  pcrsonis  quomodo  paclo  dici 
possit  summa,  ibid.  590 

10.  Distinclio  per  solam  ralionem  non  rcpugnat  sim- 
plicitali  divina',  1,  lib.  l,cap.  4,  num.  8.  15 

11.  Distinctio  aclualis  in  rc,  aul  esl  modalis,  aut  rea- 
lis,  1,  lib.  1,  cap.  10,  num  4,  ct  scquenlibus.       32 

12.  Deus  nec  enlia  rationis,  nec  distinctioncm  fin- 
git,  1.  lib.  1,  cap.  13,  num.  6.  40 

Eam  distinctionem  quomodo  cognoscat,ibid.  n.  7.  40 

13.  Dislinclio  ralionis  ctiam  in  creaturis  dalur,  ibid. 
num.  9.  40 

14.  QuiB  sufficiant  ad  distinctionem  rationis,  ibid.   40 

DIVERSITAS. 

1.  Diversitatis  \o\  in  divinis  quare  vitetur,  3,  lib.  3, 
cap.  13,  num.  4.  616 

Vide  DISTINCTIO. 
DIVINITAS,    DIVINUM. 

1.  Divinitas  Irium  pcrsonarum  rcaliter  dislinctarum 
non  rcpugnat  unilali  Dci,  3,  lib.  3,  c.  1,  n.  5.    589 

2.  Dc  Divinilatis  cssentia  cst  esse  comnmnicabilcm 
Iribus  pcrsonis,  3,  lib.  4,  cap.  8,  num.  3.  635 

3.  In  divinis  esl  una  rcs  vcre  absoluta,  ct  vcre  rcla- 
tiva  sine  distinctionc  inter  se,  3,  lib.  4,  cap.  4, 
num.  19.  628 

DIVISIO. 

1.  Divisionis  vox  in  divinis  quomodo  admitti  possit, 
3,  lib.  3,  cap.l3,  num.  4.  616 


DONATIO. 

Donatio  datio  irrcdibilis  dicilur, 
num.  3. 


lib.  11,  cap.  4, 
783 


846  INDEX 

2.  Donatiopropriefit  increaturamrationalcin,il).  783 

3.  Donalio  reperitur  proprie  in  Deo,  ibid.  783 

4.  Creatura  irralionalis  non  est  proprie  donationis 
capax,  ibid.  '783 

5.  Ad  donationem  propriam  tria  requiritur^  ibid.  783 

DONUM. 

1.  Donum,  proprie,  et  sine  metaphora  Deo  convenit, 
3,  lib.  11,  cap.  4,  num.  4.  783 

2.  Donum  tribus  modis  deDeo  dici  potest,  ib.  n.  5.  783 

3.  Donum  cst  commune  omnibus  personis,  ibid.  783 

4.  Donum  r^uomodo  notionale  sit  Filio,  et  Spiritu 
sancto,  ibid.  783 

b.  Donum  quatenus  notionale  non  convenit  Patri, 
ibid.  num.  5.  783 

6.  Donum  quomodo  Spirituisancto  conveniat  tanlum, 
ibid.  num.  6.  784 

7.  Donum  an  conveniat  Spiritui  sancto  ratione  sua3 
proprietatis,  vcl  ralione  esscnticC,  ibid.  num.  7.  784 

8.  Per  donum  linguarum  quid  Deus  intendat;,  3, 1.  12, 
cap.  6,  num.  10.  817 

9.  Prima  radix  supernaturalium  donorum  est  visio 
beata  in  genere  finis,  1,  lib.  9.,  cap.  9,  num.  1.     73 

10.  In  flomnomine  tria  includuntur^  3,  lib.  ll^  cap.  4, 
num.  3.  783 

Vide  spiRiTus  sanctus. 

DOS. 

1.  Dotes  glorise  non  manant  physice  a  visione  beata, 

1,  lib.  2,  cap.  30.  num.  7.  179 

DURATIO.      . 

1.  Duratio  in  divinis  cur  multiplicetur,  3,  lib.  3, 
cap.  11,  num.  6.  611 

2  Duratio  et  ordinatio  in  stalu  culpfE  quatenus  ip- 
sius  culpa3  malum  includunt  reprobationis,  nec  Dei 
effectus  csse  possunt,  2  lib.  5,  cap.  7,  num.  3.    515 

EDUCATIO. 

1.  Educatio  accommodata  ad  virtutem  pr?edestinatio- 
nis  effectus  est,  2,  lib.  3,  cap.  7,  num.  10.  473 

EFFECTUS. 

1.  Effectus  utfuturus  sit,  quid  sufficiat,  2,  lib.  1,  c.  7, 
num.  21.  259 

2.  Effectibus  pra^destinationis  variatis,  variantur  dis- 
positiones,  2,  lib.  2,  cap.  1 ,  num.  3.  355 

3.  Unus  effectus  prasdestinationis  quomodo  dicatur 
causa  alterius  secundum  omnia  causarum  genera, 
juxta  rerum  pcr  causalitatem  collatarumexigentiam, 

2,  lib.  3,  cap.  1,  num.  2.  457 

4.  ElTectus  pra^destinationis  est  etiam  effectus  Dei, 
ibid.  cap.  2,  num.  2.  458 

5.  Effeclus  pr.Tdcstinationis  ad  supernaturalem  pro- 
videntiam  portinet,  2,  lib.  3,  cap.  2,  num.  3.        458 

6.  Effectus  i)ryedestinationis  non  est  necessario  mor- 
tis  passionis,  aut  redemplionis  Christi  effectus,  ib. 
num.  5.  459 

7.  Effectus  pra^destinationis  secundum  se  sumptcC 
non  includit  gratiam  per  Chrislum  datam,  ibid. 
num.  6.  459 

De  sancto  lamen  omnis  tam  Angelorum,  quam  homi- 
num  effectus  mcritorumChristi  effectus  est,ib.    459 

8.  Non  oiiinis  eflectus  gratiie.  seu  providentia?  supcr- 
naluralisesteffcctus  pra3destinalionis,ib.  n.  7.    459 

9.  Effcclus  gloria^  cst  primus  in  iulcutione,  poslrc- 
mus  vci'o  in  excculionc,  ibid.  cap.  3,  num.  1.     4G0 

10.  Ellectus  pra'dcslinationis  sunt  Gloria  csscntialis, 


RERUM. 

et  bona  omnia,  qutio  ad  iliam  in  bcatitudine  conse- 
quuntur,  ibid.  num.  2.  460 

11.  Effeclus  prKdestinalionis  est  gralia  finalis,  ut  fi- 
nalis  est,  ibid.  cap.  3^  num.  5  461 

12.  Effectus  relationis  formalis  est  referre  ad  alle- 
rum,  3,  lib.  7,  cap.  7,  num.  5.  705 

13.  Effeclus  formalis  altcrius  qufilitatis  distincta' una 
qualitas  non  potcst  csse,  1,  lib.  2,  caji.  12,  n.  7.  87 

14.  Impossibile  est  impedire  effectum  formalem  po- 
sita  causa  formali,  1,  lib.  2,cap.  23,  num.  20  et 
seq.  137 

Vide  PR^DESTINATIO. 
EFFICACIA. 

1.  Efficacia  gratiaj  bifariam  sumitur,  2,  lib.  3,  cap. 

10,  num.  484 

Qua'nam  pendeat  a  libcro   arbitrio,  ib.  484 

Qutie  autem  illi  agendi  prcebeat  virlutem,  ib.  6.     484 

ELECTIO. 

1.  Electio  Dei  duplex  distinguilur,  2,  lib.  1,  cap.  11, 
num.  7.  282 

2.  Electio  cunctorum  simul  fuit,  et  in  eodem  signo 
rationis,  ib.  cap.  12,  num.  4.  283 

In  hominibus  prKvisum  peccatum  Angelorum  ante- 
cessil,  ib.  num.  5.  284 

3.  Electio  ad  gloriam  ex  justitia  non  solum  fuit  ex 
Christi  meritis,  sed  etiam,  qua?  gratuita  cst  respectu 
clecti,  quatenus  ipsius  electi  benevolentia,  et  dilec- 
tio  est,  2,  lib.  2,  cap.  24,  num.  16.  446 

4.  Electionem  prai^destinalorum  verisimile  non  est 
faclum  esse  ex  meritis  Christi  pr.Tvisis,  illos  in  par- 
ticulari  diligendo,  separandoque  a  corruptionis 
massa,  ib.  num.  21.  447 

5.  Qua^nam  electio  stare  possit  cum  libertate,  2,  lib. 
l,cap.  10,  num.  5.  279 

Hciec  eleclio  non  repugnat  divinae  gratiae,  nec  justilia", 
ib.  num.  6.  280 

Electio  ad  gloriam  est  itrimus  actus  voluntatis  di- 
vincecirca  pra'destinatum,  2,  lib.  2,  c.  24,  n.  6.   443 

Vide  PR-EDESTINATIO. 
EMANATIO. 

1.  Ad  emanationem  realemunius  personae  ab  aliain- 
telligendus  est  influxus  producentis  in  productum, 
qui  appellatur  cictio,  3,  lib.  6,  cap.  2,  num.  8.   677 

Vide  PROCEssio. 

ENS    REALE^  ENTITAS. 

1.  Ens,  et  res  quoad  significationem  synonyma  sunt, 
idemque  illiscorrespondetmentisconceplus,  3,  lib. 
3,  cap.  6,  num.  4.  599 

2.  Ens  formaliter  non  ipsum  esse,  sed  quamcumque 
significat  entitalem,  3,  lib.  3,  cap.  6,  num.  5.      600 

3.  Entia  tria  realia  vere  sunt  persona;  divinne,  ibid. 
num.  4.  599 

4.  Deum  esse  eus  simpliciter,  et  ncccssarium  natu- 
ralis,  el  sacra  Theologia  demonstrat,  1,  lib.  1,  cap. 
1,  num.  2.  i 

5.  Omne  ens  creatum  Deus  cognoscil,  lanquam  exis- 
tens  in  aliqua  temporis  differenlia,  1,  lib.  3,  cap.  3, 
num.  2.  202 

6.  Enlilas  forma'  potest  lieri  per  generalionem,  ct  per 
crcalioncm,  3,  lib.  11,  cap.  5,  num.  12.  788 

ENS   RATIONIS. 

1.  Eutia  raiionis  Dcus  fingere  non  polesl,  1,  lib.  i, 
cap.  13,  num.  6.  40 


INDEX 

2.  Enlia  rationis  licet  Dcus  non  lingat,  oognoscil  la- 
men  prout  a  nobis  excogilari  possunl,  1,  lib.  3,  cap. 
3,  nuin.  5.  *  /.61 

Iteni,  1,  lib.  3,  cap.  13,  nuni.  7.  40 

Vide    DEUS,    COGNITIO. 
ESSE,  ESSENTIA,   ESSENTIALIA. 

1.  Divinum  esse  subslanliale  est,  ct  complelum  es- 
senlialitcr,  quod  de  iidc  est,  1,  lib.  1,  cap  3,  n.  4.     9 

2.  Esscnlia  divina  cx  vi  sua^  raliouis  csscnlialis  pos- 
lulal  terminari  pcr  rclationcs,  1,  lib.  2,  cap.  23, 
num.  18.  137 

3.  Esscnlia  divina  si  cognoscalur  ex  vi  secundum 
oinnia  pra^dicala  cssentialia,  nccessario  vidcbunlur 
persona;  non  solum  in  communi,  scd  etiam  in  par- 
liculari,  1,  lil)  1,  cap.  23,  nuui.  18.  137 

4.  Essentia  divina  de  cssenlia  attribulorum,  1,  lib.  1, 
cap.  12,  num.  3  ct  seqiicnlibus.  36 

5.  Esscnlia  divina  cst  dc  conccplu  cssenliali  divina- 
rum  personarum,  3,  lib.  4,  cap.  7,  num.  1.  ct  cap.  12, 
num.  1.  633  et  36 

Includitur  eliam  essentia  divina  in  relaiionibus,  ibid. 

num.  5.  36 

6  De  essentia  divinitatis  cst  csse  communicabilem  tri- 

bus  pcrsouis,  3,  lib.  4,  cap   8,  num.'4.  63.5 

7.  Cum  esscnlia  divina  communicabilis  dicilur,  nihil 
aliud,  quam  cjus  foecundilas  cxplicalur,  ct  inlini- 
tas  ipsius  divinitatis  illi  csscnlialis,  ib.  635 

8.  Essentialia  contracta  in  aliqua  persona  non  sunt 
priora  notionalibus  ejusdem,  3,  lib.  6,  cap.  4, 
num.  4.  680 

9.  Essentia  divina  non  est  communicabilis  per  unum 
modum,  nisi  uni  personte,  ibid.  cap.  5,  n.  8.     684 

10.  Essenliam  cssc  principium  priucipale  ulriusquc 
productionis,  intcllcctum  generationis,  voluntalem 
spirationis  proximum,  ibid.  num.  10.  684 

11.  Esscntiam  ut  communicatam  pcrson?eesse  tcrmi- 
num  formalcm,  rclationem  ut  conditionem  ncces- 
sarium  dcposccre,  ibid.  cap.  6,  num.  2.  685 

12.  Essentia  non  delcrminalur  pcr  relalionem  lan- 
quam  maleria  pcr  formam,  ibid.  num.  6.  685 

13.  Essentia  divina  ralionc  sua'  infinilatis  communi- 
cabilis  esl  realiter  mullis  suppositis,  3,  lib.  3,  cap. 
9,  num.  17.  607 

14.  Essenlia  divina  cur  a  nobis  diversis  rationibus 
concipialur,  3,  lib.  4,  cap.  4,  num.  14.  627 

15.  Essentia  divina  dicitur  radix  relationum  persona- 
lium,  3,  lib,  7,  cap.  5,  num.  13.  702 

EXISTENTIA   IN   COMMUNI. 

1.  Eyistentia  quid  sit,  3,  lib.  3,  cap.  5,  num.  8.       597 

2.  Existcntiam  ul  sic  abstrahit  ab  absoluta,  ct  respec- 
tiva,  ibid.  num.  14.  599 

EXISTENTIA   DEI   IN   SE. 

1.  Existcnlia  divina  non  dislinguitur  ab  ejus  essentia, 
1,  lib.  1,  caji.  2,  num.  3.  6 

2.  Exislcntia  Dci  proprie  ac  formaliter  est  dc  ejus  es- 
senlia,  ibid.  num.  5.  6 

3.  Deus  cx  se  habet  exislentiam  in  actu  exercilo,  in 
qua,  ut  sic,  consistit  ejus  essentia,  1,  lib.  1,  cap.  3, 
num.  2.  8 

4.  Jlodus  esscndi  Dei  in  causa  est,  ne  ipse  a  crealuris 
naturaliler  possit  cognosci,  1,  lib.  2,  cap.  9,  num. 

7  et  10.  75  et  76 

EXISTENTIA   DEI    IN    REBUS. 

1.  Dcus  per  existenliam  in  rebus  nihil  perfeclionis 
acquirit,  1,  lib.  2,  cap.  2,  num.  4.  50 


REBUM.  847 

2.  Dcus  lrii)licilcr  in  rebus  cxistit,  ibid.  quomodo  pcr 
esscntiam  Dcus  sit  in  rebus,  per  potentiam,  ib.    50 

3.  Dcux  libere  cxislil  in  rebus,  num.  5.  50 

4.  Exislcre  Dcum  in  crealuiis  pciidet  ex  aclione  ipsius 
ad  extra,  num.  6.  51 

5.  Aclualis  exislenlia  Dei  in  rcbus,  a  posleriori  ex  ac- 
lionc,  a  priori  cx  immcnsilate  colligilur,  ibid. 
num.  7.  51 

6.  Dcus  ila  est  in  rebus,  ut  ab  illis  non  circumscriba- 
tur,  ib.  uum.  52 

Subslanlialis  exislentia  Dei  indivisibilis  est  in  se  , 
et  prout  correspondct  spalio,  et  creaturis  in  quibus 
esl,  ibid.  luim.  9.  53 

7.  Rcalis  exislentia  Dei  in  rcbus.  52 

8.  Ex  Scriplura  sacracolligitur,  1,  lib.  2,c.  2,  n.ll.  53 

9.  Essc  ubiquc  quomodo  sil  proprium  Dci,  ct  com- 
municabilc,  ib.  num.  12.  53 

10.  Deus  in  coelo,  et  nullibi  quomodo  dicalur  esse,  ib. 
num.  11.  53 

Vide  VERBUM   DEUS. 
EXJSTENTIA   CREATA. 

1.  De  aliquo  existentc  in  pluribus  locis  si  in  uno  scri- 
bat  etiamsi  in  alio  id  non  facial,  verc  dicilur  quod 
scribat,  3,  lib.  6,  cap.  7,  num.  16.  689 

2.  Matcria  prima  habet  suam  propriam  exislenliam, 
1,  lib.  3,  cap.  5,  num.  1.  682 

FIDES. 

1.  DirectiB  cognitioni  de  divino  csse  fides  nihil  ad- 
dit  verilas,  1,  lib.  1,  cap.  1,  num.  2.  1 

Addit  tamcn  novam  certiludinem^  et  peculiarem  mo- 
dumcognosccndi,  ib.  num.  13.  3 

2.  Fidcs  per  cumdcm  asscnsum  credit  Deum  esse,  et 
ipsum  diccre  se  esse,  ibid.  num.  13.  3 

3.  Deum  «esse  ens  simplicitcr  neccssarium  fides  docet, 
ib.  num.  3.  2 

4.  Certiludo  demonstrationis  minor  est  ccrtitudine  fi- 
dci,  ibid.  num.  22.  5 

5.  Fidei  mysleria,  quffi  ad  divinitatem  pertinent,  nc- 
cessario  videntur,  viso  Deo^  1,  lib.  2,  cap.  28, 
num.  5.  171 

6.  Actus  fidei  sa;pe  sit  sine  habitu  ex  speciali  auxilio, 
1,  lib.  2,  cap.  16,  num.  6.  111 

7.  Fides  non  est  accidentarius  modus  actus  intclli- 
gcndi,  sed  difterentia  csscntialis,  1,  lib.  2,  cap.  8, 
num.  11.  73 

FILIUS. 

1.  Filius  est  persona  vivens  procedens  a  viventc  con- 
juncto  in  similitudine  naturae,  3,  lib.  11,  cap.  5, 
num.  3.  785 

2.  Secunda  Trinilatis  persona  est  vere  Filius,  3,  lib. 
9,  cap.  1,  num.  6.  721 

3.  Verbum,  et  Filius  idem  sunt  quoad  personam,  ib. 
num.  7.  721 

4.  Filiatio  et  generatio,  paternitas,  diverso  modo  in- 
veniuntur  in  Verbo,  et  Patre,  quam  in  creaturis,  3, 
lib.  9,  cap.  1,  num.  14.  722 

5.  Quarc  Filii  Dci  proprielas  potuit  uniri  humanilati 
Christi  Domini  non  unita  paternitate,  1,  lib.  2,  cap. 
23,  num.  25.  139 

6.  Filius  Dei,  ct  Verbum  divinum  eadem  est  persona 
simulque  Christus  Dominus,  3,  lib.  2,  cap.  3, 
num.  5.  579 

7.  Filius  non  instrumentum,  sed  prima,  et  princi- 
palis  crcationis  causa  est  cum  Patre,  ib.  cap.  4, 
num.  12.  583 


848  INDEX 

8.  Filio  attributa  prsepositio  pcr  duplicem  habet  ex- 
plicatum,  ib.  num.  13.  583 

9.  Filius  quomodo  dicalur  discere,  et  accipcre  a  Pa- 
Ire,  ib.  num.  14.  583 

10.  Filius  in  scriptura  Deus  aliquando  appellalur  ad- 
dilo  articulo,  ib.  num.  16.  584 

1.  Filio  Iribuuntur  in  Scriptura  omniailla  attributa, 
qua3  manifeslam  faciunt  ejus  divinitatem,  ibid,  cap. 

8,  num.  10.  580 

12.  Filii,  Verbique  ratio  una  est,  3,  lib.  3.  cap.  12, 
num.  7.  615 

13.  Filius  cur  generare  nequeat,  3,  lib.  4,  cap.  10, 
num.  8.  638 

14.  Fiiialio,etspiratio  virtule,  ac  fundamentaliter  dis- 
tinguuntur,  3,  lib.  5.  cap.  5,  num.  6.  661 

15.  Filatio  Paternilali  opponitur  relalive  Processioni 
tanquam  terminus  formalis,  3,  1.  7,  c.  4,  n.  9.  698 

16.  Filius  ab  Spiritu  sancto  per  Filiationem  distin- 
guilur,  ibid.  698 

17.  Filius  solum  dicit  processionem  in  similitudine 
nalurse,  3,  lib.  9,  cap.  1,  num.  13.  722 

18.  Filiatio  et  generatio,  et  Paternitas  diverso  modo 
inveniuntur  in  seterno  Patre,  et  Verbo  divino,  quam 
in  creaturis,  ib.  num.  14.  722 

19.  A  Filio  esse  processionem  Spiritus  sancti,  3,  lib. 
lO^  cap.  1,  num.  4.  754 

20.  Filius  atque  Pater  sunt  unum  principium  Spirilus 
sancli,  non  plura,  ibid.  cap.  7,  num.  2.  771 

Unusque  spiralor,  ib.  num.  3.  771 

21.  Filius,  et  Pater  dicuntur  duo  spirantes,  ibid.  771 

22.  Respectu  Filii  et  Spirilus  sancti,  non  diciturPa- 
ter  duo  principia,  ib.  num.  7.  772 

23.  Filius,  ut  est  principium  Spirilus  sancti,  etPaler, 
ut  principium  Filii,  in  re  non  sunt  duo  principia, 
sed  ratione  tantum,  ib.  num.  8.  772 

24  Filium,  et  Patrem  non  producere  Spirilum  sanc- 
tum  per  amorem  liberum,  3,  lib.  11,  cap.  2,  num. 
10.  779 

25.  Filius,  el  Pater  diligunt  se  Spiritu  sauclo,  locutio 
hsec  nec  in  Scriptura,nec  in  Patribus  invenitur,  ibid. 
cap.  3,  num.  5.  780 

26.  Filius,  et  Pater  dilicjunt  se  amore,  qui  est  Spiritus 
sanctus.  Vel  diligunt  Spiritu  sancto  in  rigore  diver- 
sae  locutiones  sunt,  ib.  780 

27.  Filius  et  Pater  diligunt  se  Spirilu  sanclo  forma- 
hter  sumpta  haec  propositio  defendi  potest,  ib. 
num.  6.  781 

28.  An  Filius  et  Pater  recte  dicantur  diligere  creatu- 
ras  Spiritu  sancto,  ib.  num.  12.  782 

29.  Filialio  non  est  spiratio,  3,  1.  5,  cap.  7.  n.  8.665 

30.  Filius  vcre  est  secunda  Trinitatis  persona,  3,  lib. 

9,  cap.  1,  num.  6.  721 
Filius  ct  Verlmm  idem  sunt  quoad  personam ,  ibid. 
num.  7.  748 

31.  Filius  est  persona  vivens  procedens  a  vivente 
conjuncto  in  similitudine  nalurse,  3,  lib.  9^  cap.  1, 
num.  4.  720 

32.  Filius  quomodo  vocetur  ab  Ecclesia  solus  Domi- 
nus,  solus  AUissimus,  3,  lib.  4,  cap.  13,  num.  2.  643 

33.  Filius  est  imago  Patris  ut  Deus  esl^  3,  lib.  9^cap. 
9,  num.  4.  746 

34.  In  Filio  imago  nondicit  novam  proprietatem,  idib. 
num.  6  748 

Filius  nonest  imago  Spirilussancli,  ibid.  num.  8.  748 

FINIS. 

1.  Finis  oslproplersc  ipsum,  2,  lib.  l,c.  8,  n.  4.     261 

2,  A  linc  inleuto  pcndcnl  mcdia  inlcnlionis  ordinc 


RERUM. 

ib.  eodem  numero  ,  sed  in  execulionis  ordine  secus 
accidit,  ib.  num.  8.  262 

3.  Finis  intentio  voluntatem  mediorum  antecedit  in 
nobis  nalurcC^in  Deo  vero  rationis  ordine,  ib.  num. 
40.  •  271 

4.  Finis  praedeslinationis,  sive  ultimus^  sive  remo- 
tus,  sive  supernaturalis  est,  2,  lib.  2,  c.  2,  n.  9.    324 

5.  Finis  a  morali  causa  discrimen,  2,  hb.  2,  cap.  3, 
num.  2.  325 

6.  Finis  causalitas  supponit  cognitionem,  3,  lib.  2, 
cap.  2,  num.  7.  577 

7.  Perfectio  quse  est  in  adeptione  finis  Deo  essentialis 
est,  1,  lib.  cap.  8,  num.  8.  23 

FORMA. 

1.  Unitas  formae  sufficit  ad  unitalem  substantivi ,  3, 
lib.  10,  cap.  7,  num.  2.  771 

2.  Ncc  omnis  forma  qua^  a  solo  Deo  fieri  potest  super- 
naturalis  est,  1,  lib.  2,  cap.  9,  num.  3.  73 

"Vide  CAusA  formalis. 

FUTURUM. 

1.  Fulurum  quomodo  extrinsece  Deo  tribuatur,  1,  lib. 
2,  cap.  4,  num.  7.  57 

Vide  BEATUS. 

■    GAUDIUM. 

1.  In  voluntate  divina  est  proprie  gaudium  de  bonis 
creaturarum,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  3  ct  4.         217 

GENERANS,    GENERATIO. 

1.  Generatio  Filii  est  actus  mere  naturalis  nullo  modo 
a  volunlale  procedens,  3,  lib.  6,  cap.  3,  num.  3.  678 

2.  Generatio  aiternaFilii  csl  aclus  Patri  volunlarius, 
ibid.  cap.  4,  num.  2.  679 

3.  Generatio  est  voluntaria  per  actum  ralione  distinc- 
tum^  spiratio  vero  seipsa;,  ib.  num.  8.  680 

4.  Generans,  et  generatio  realiter  distinguuntur,  3^ 
lib.  6,  cap.  7,  num.  10.  688 

5.  Generatio  duobus  modis  sumilur;,  3,  lib.  9,  cap.  1, 
num.  4.  720 

6.  Generationis  definitio  explanatur,  ib.  720 

7.  Generalio  vera  est  processio  Verbi  Divini,  ib.  n.  2. 

720 

8.  Generationes  rerum  numero  electorum  completo 
esse  desincnt.,  2^  hb.  l,  cap.  8^,  num.  45.  272 

Vide  PRODUCTIO. 
GLORIA. 

1.  In  gloria  duo  distinguuntur,  2,  hb.  i,  cap.  23^ 
num.  7.  439 

2.  Gloriee  effectus  primus  est  in  intentione^  postrcmus 
in  executione,  2^  lib.  3,  cap.  3,  num.  1.  461 

3.  Ad  gloriam  quid  per  se  ordinatur^  2,  lib.  1,  cap.  4, 
num.  8.  244 

Gloriane  an  gratia  prsedeslinationis  sit  terminus  ,  ib. 
cap.  5,  num.  9.  247 

4.  Ad  gloriam  adipisccndam  Dei  decretum  non  est  in- 
trinscee  necessariam,  2,  lib.  i,  cap.  8,  num.  40.  271 

5.  Gloriam  tribuendi  decrolum  plura  objccla  delermi- 
nala  sub  se  conlinet,  ib.  cap.  8_,  num.  4.  261 

6.  Gloria  cssonlialis,  el  bona  omnia,  qux  ad  illam  in 
beatitudine  conscquunlur,  sunt  pra'deslinationis 
cdfeclus,  2.  lib.  3,  cap.  3,  num.  2.  460 

7.  Gloriam  in  hoc  stalu  conscqui  naturam  humanam 
convcnienlius  judicavit  Deiis,  quam  in  slalu  Inno- 
ccntia>  cam  al)squc  peccalo  conscrvare,  i,  V\b.  1, 
cap.  3^  num.  8.  241 


Vide  BEATITUDO. 


GRATIA. 


1.  Gralia  csl  participalio  divinae  nalurye,  1,  lib.  2,  cap. 
19,  num.  5.  117 

2.  Gralia  dupliciter  accipilur,  2,  lib.  2,  c.  2,  n.  6.     323 

3.  Gralia  Iriplex  signilicalio,  2,  lib.  1,  c.  19,  n.  1.     309 

4.  Gratia  in  tota  sua  gencralitale  increala  esse  polest, 
2,  lib.  1,  cap.  19,  num.  9.  312 

5.  Non  soluin  unionis,  scd  ctiam  justificalionis  gra- 
tia,  ul  est  donum  graluilum,  increata  esse  potest, 
ibid  312 

Ha'c  datur  dono  creato  conjunclo,  ib.  312 

6.  Grati;o  Pncdcstinalionisque  duplex  discrimen,  2, 
lib.  1,  cap.  19,  num.  1.  309 

7.  Gratia  habilualis  a  solo  Deo  infundilur,  2,  lib.  2, 
cap.  2,  nuin.  6.  323 

8.  Gralia  Dei  sic  dogmaticc  appcliata  non  solum  de- 
bilum  jusliliie,  sed  eliam  connaluralilalis  excludit, 
ib.  cap.  6,  num.  34.  346 

9.  An  gralia  gloriave  sit  praedestinalionis  tcrminus, 
2,  lib.  1,  cap.  5,  num.  9.  345 

10.  Gratiie  gratis  dataj  triplex  acceptio,  2,  lib.  2,  cap. 
11,  num.  6.  379 

11  Grati.e  omnes  non  dantur  absque  noslra  disposi- 
tione,  2,  lib.  1,  cap.  8,  num.  47.  272 

12.  Gratiae  eflticacia  bifariam  sumilur,  2,  lib.  3,  cap. 
10,  num.  8.  484 

Qu?e  pendeal  a  libero  arbitrio,  ib.  aut  quae  illi  agendi 
preebcat  virtutem,  ib.  num.  9.  484 

13.  ConOrmatio  in  gralia  ultra  commune  perseveran- 
titC  donum  aliquid  aliud  addit,  ib.  num.  8.         384 

14.  Ad  gralia?  perseveranliam  nccessarium  esl  auxi- 
lium  speciale  Dei,  2,  lib.  4,  cap.  3,  num.  6.         492 

15.  Gratia  finalis,  ul  linalis  est,  praedestinalionis  esl 
effectus,  2,  lib.  3,  cap.  3,  num.  5.  461 

16.  Ut  gratia  proedestinationis  cffectis  annumeretur, 
non  est  necessemaneatin  palria,  ib.  c.  4,  n.  6.   463 

17.  Primum  grati<e  auxilium  vocatio  ul  supernaluralis 
qualiscumque  sit  non  datur  homini  in  tempore  ex 
mcritis  i^rsevisis  et  si  supcrnaluralia  futura  sint,  2, 
lib.  2,  cap.  20,  num.  17.  422 

18.  Gratia,  vocaliove  non  datur  propter  ingenium,  sed 
cst  dispositio  ut  homo  fiat  ad  graliam  idoneus,  2, 
lib.  3,  cap.  7,  num.  11.  474 

19.  Gralia  jusliliaque  amissa  posset  praedestinalionis 
effectus  esse,  licet  per  poenitentiam  non  reparelur, 
dummodo  juvaret,  ad  comparandam  bcatiludincm, 
2,  lib.  3,  cap.  4,  num.  7.  464 

20.  Gratia  est  ejusdem  speciei  in  angelis,  et  in  homi- 
n'bus^  1,  lib.  2,  cap.  19,  num.  4.  117 

21.  Ad  graliam  natura  intellectualis  solum  est  in  po- 
lcnlia  obedienliali,  ib.  num.  5.  117 

22.  In  via  est  imequalilas  in  gratia  essentiali,  non  vero 
ina'qualitas  esscntialis,  1,  lib.  2,  cap.  19,  n.  12.    118 

23.  Gratia  praevia  inlerna  indila  volunlati  ad  bona 
opera  moralia  non  est  necessaria,  2,  lib.  2,  cap.  16, 
num.ll.  400 

24.  Gratiadu])Iexad  actum  hominisconcurrit,  2,  lib.  3, 
cap.  5,  num.  10.  467 

Juxla  quam  vcrum  sil  Deum  nova  actione  in  nobis,  et 
nobiscum  nostram  eflicere  cooperationem,  ib.  467 

25.  Ex  supernaturalite  visionis  bcatie  colligilur  neces- 
sitas  gratiie,  1,  lib.  2,  cap.  8,  num.  5.  70 


INDEX  RERUM.  840 

2.  In  Dco  est  actualis  hujus  univcrsi  gubernatio,  1, 
lib.  3,  cap.  10,  num.  1.  231 

3.  Gubcrnatio  activa  Irifariam  considcrari  potest,  2, 
lib.  1,  cap.  19,  num.  6.  311 

4.  Gubcrnalio  actualis  cst  lemporalis,  1,  lib.  3,  cap. 
10,  num.  1.  23jL 

5.  Quic  gubcrnatio  Dei  a  pnrdestinatione  distingualup, 
2,  lib.  1,  cap.  19,  num.  6.  311 

VidC    PROVIDENTIA. 


1.  Gubernatio 
num.  2. 


GUBERNATIO. 

bifariam  sumilur,  2, 


lib.  1,  cap. 


19, 

310 


I.- 


UABITUS. 

1.  Habilus  infusi  virtutum  dantur  ut  earum  actus  con- 
naturalitcr  a  princiiiio  inlrinseco  tiant,  1,  lib.  2, 
cap.  15,  num.  1  el  4.  102 

2.  Sine  habitufiunt  sa^pe  fidei,  et  chariiatis  actus,  sed 
ex  spcciali  Dei  auxilio,  ib.  cap.  16,  num.  6.         111 

3.  Habilus  scienti<e  non  dctcrminat  potentiam  reprse- 
senlalive,  1,  lib.  2,  cap.  11,  num.  9.  171 

Vide   CHARITAS. 
HOMO. 

1.  Homincs  in  slalu  innocentiae  eo  modo,  quo  angeli 
praedcstinandiforcnt  juxta  quorumdam  sententiam, 
2,  lib.  1,  cap.  9,  num.  3.  275 

2.  Hominis  pcrseverantia  plures  actus  requirit,  ibid. 
num.  2.  274 

In  hominibus,  et  Angelisa^que  supernaturalis  est  glo- 
ria,  et  gralia,  ibid.  num.  6.  276 

3.  De  hominum,  ct  Angelorum  electionc  eadem  est 
ratio,   ibid.  num.  10.  277 

In  hominibus  cur  ponatur  praeeleclio  et  non  in  An- 
gelis  secundum  aliquos,  ib.  num.  13.  278 

4.  Inter  homines,  et  Angelos  quoad  perseveranliam 
discrimen  reperilur,  ibid.  num.  14.  278 

5.  In  hominibus  pra^visum  Angelorum  peccatum  an- 
tecessil  eicctio,  ibid.  cap.  12,  num.  5.  284 

6.  Hominem  cum  eadem  natura,  etiamsi  illum  ad  li- 
nem  supernaturalcm  .non  dirigeret,  Deus  creare 
possit,  ibid.  cap.  15,  num.  3.  293 

7.  Homo  adultus  qui  possit  esse  causa  praedestinatio- 
nisquoad  aliquos  effectus,  2,  lib.  2.  c.  3,  n.  5.    325 

8.  Homo  quomodo  sit  effectuum  pra^destinalionis 
causa,  ibid.  cap.  2,  num.  4.  323 

9.  Hoino  licel  gralia;  sil  capax,  ea  illi  debita  non  cst, 
ibid.  Quamobrem,  ibid.  223 

10.  Hominem  non  posse  sic  efficaciter  nunc  Deum 
amare,  sicut  in  nalura  integra,  ex  quo  proveniat, 
ibid.  cap.  10,  num.  13.  376 

11.  Homo  per  gratiam  non  restituitur  ad  eam  nalurse 
inlegritatem  quse  eral  in  statu  innocentise,  2,  lib.  2, 
cap.  10.  num.  14.  377 

12.  Homo  ante  fidem  nullam  veram  gratiam  prome- 
reri  potest,  neque  fidelis  in  peccato  constitutus,  ib. 
cap.  19,  num.  11.  417 

13.  Homo  ante  omnemvocalionem  licet  non  operelur, 
dici  nequit  resislere,  eo  quod  nihil  agat,  ibid.  c.20, 
num.  11.  420 

14.  Homo  divino  adjulus  auxilio  bonum  actum  effi- 
ciens  per  illum  potest  ulleriorem  gratiam  adipisci, 
ibid.  nuin.  14  421 

ISHomo  purus  polcstalleri  mereri  prfedestinalionem 
ctiam  quoad  itrinmm  graticC  effectum,  ibid.  cap.  21, 
num.  4.  Duobus  modis  potest  altcri  mereri  donum 
gratia%  ibid.  num.  5.  423 

16.  Homo  nullis  suis  merilis  primam  meretur  voca- 
tioncm,  ibid.  cap.  23,  num.  28.  439 

17.  Homo  purus  non  potest  mereri  alleri  divinam 
pnedeslinationem  quoad  efficacem   i)ra>ordinatio- 

55 


850 


INDEX 


nem  ad  gloriam,  vel  graliam  quoad  decretum  ab- 
solutum  dandi  illam,  ibid.  cap.  24,mim.  2.         441 

18.  Ad  honiinis  aclum  dupiex  gratia  concurrit,  2, 
lib.  3,  cap.  5,  num.  10.  467 

19.  Homines  omnes  fidei  professores  pro  aliquo  tem- 
pore  ita  sufficiens  au.Kilium  habent  ad  jusliticatio- 
nem,  ut  illis  Iribuatur,  nolle  salutem,  si  eam  non 
consequanlur,  2,  lib.  4,  cap,  3,  num.  9.  493 

20.  Homines  aliquos  non  vocare  ctiam  tempore  op- 
portuno  Deus  nunquam  decernit,  2,  lib.  4,  cap.  3, 
num.  11.  493 

21.  Homo  licet  suis  viribus  ad  divinam  vocationem 
disponi  nequeat ,  illi  lamen  peccando  resistere 
potest^  ibib.  num.  19.  495 

22.  In  hominis  potestate  nonestcum  reprobatione  ne- 
gativa  actu  componere  suam  geternam  salutem,  2, 
lib.  5,  cap.  8,  num.  8.  519 

23.  Homo  quomodo  possit  assentiri  Trinilatis  mys- 
terio  naturali  assensu  per  humanam  fidem,  3,  1.  1, 
cap.  12,  num.  7.  571 

24.  Homo  in  quo  sit  ad  imaginem  Dei  effectus,  ibid. 
num.  10.  572 

25.  Homo  faclus  est  ad  imaginem  Dei  secundum  ani- 
mam,  non  secundum  corpus,  1,  lib.  1,  c.  3  n.  8.  10 

26.  Hominem  se  beatificare  quomodo  verum  sit,  1, 
lib.  2,  cap.  10,  num.  12,  et  13.  80 

27.  Homines  non  sunt  assumpti  ad  bealiludinem  oc- 
casione  peccati  Angelorum,  sed  ex  primaria  Dei  in- 
tentione,  1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  7.  120 

HUMANITAS. 

1.  Si  humanitas  sccerneretur  a  Yerbo  Divino,  ut  in 
propria  persona  constituerelur,  id  per  effectionem^ 
aut  realem  dimanationem  fieret,  per  quam  illi  na- 
turae  tribuerclur  proprius  subsistendi  modus,  3, 
lib.  4,  cap.  4,  num.  11.  626 

2.  Humanitas  cur  non  sit  complela  existenlia  per- 
sona;  humana^,  sed  per  Verbi  Divini  personalem 
exislentiam  compleatur,  3^  lib.  3,  cap.  5,  n.  9.    597 

3.  Mysleria  qme  in  individuo  existunt,  et  creduntur, 
ut  de  humanitate  Christi,  et  beata  Virgine,  ea  in 
patria  videbuntur  in  parliculari,  et  individuo,  1, 
lib.  2,  cap.  28,  num.  7.  171 

HYPOSTASIS. 

1.  Ilypostasis  vera,  verumque  suppositum  est  in  Deo, 
3,  lib.  1,  cap.  1,  num.  13.  535 

2.  Hypostases  plures  pluraque  supposita  inDeo  sunt, 
ibid.  cap.  2,  num.  8.  537 

3.  Hypostasis  est  apta  essentiam,  et  suppositum  si- 
gnificare,  ibid.  537 

Nunc  ex  omnium  usu^,  tantum  naturse  supposilum 
significat,  ib.  537 

4.  Hyposlatice  potest  Deus  uniri,  alio  composilionis 
modo,  nec  de  polentia  absoluta^  1,  lib.  1,  cap.  5, 
num.  8  et  9.  17 

IDEA. 

1.  Idca  est  mensura  rei,  cujus  est  idea,  1,  lib.  3,  c.  5, 
num.  17.  213 

2.  Nomcn  Iden  dicit  de  forniali  relationem,  non  se- 
cunduni  cssc,  sed  secundum  dici,  ib.  num.  16.  '^.13 

3.  Idea  cst  exemplar,  ad  cujus  imilationem  artifex 
opcralur,  1,  lib.  3,  cap.  5,  num.  2.  210 

4.  In  Dco  sunt  ldea\  ibid.  num.  3.  210 

5.  ldc!T>  Diviuic  sunt  iclerna!,  immuiabiles  el  invisibi- 
les,  ibid.  num.  2.  210 

C.  idcas  diyiuas  csse  ipsunnnclVerbuaiDivinum,  scu 


RERUM. 

formalem  conceplum  esscnlialem,  quem  Deus  ha- 
bet  de  creaturis,  ibid.  num.  6.  211 

7.  Inter  has  voces  hieam,  scilicet  ralionem  ct  excm- 
plar  esse  distinclionem^  ibid.  num.  8.  211 

8.  Divinas  ideas  in  re  non  esse  plures  actu  distinc- 
tas,  1,  lib.  3,  cap.  5,  num.  14.  213 

9.  Plures  communi  usu  dicuntur  idese  divinae,  ibid. 
num.  15.  213 

10.  Ideas  Divinas  ratione  distingucre  possumus  in  or- 
dine  ad  diversa  objecta,  ibid.  num.  14.  213 

11.  Idea  prout  in  Deo  est,  res  est  absolula,  1,  lib.  2. 
cap.  25,  num.  22.  151 

12.  Deus  habet  ideas  rerum  omnium,  quas  per  se  et 
proprie  facit  aut  faccre  polest,  1,  lib.  3,  cap.  5, 
num.  9.  212 

13.  In  Deo  omnium  singularum  substanliarum  com- 
pletarum  seu  suppositorumsunl  ide;ie,  ib.  n.  12.  212 

14.  In  Deo  sunt  Ideae  accidenlium,  1,  lib.  3,  cap.  5, 
num.  13.  211 

15.  In  Deo  nec  generum  nec  specierum  Ideifi  danlur, 
ibid.  num.  11.  212 

16.  Idese  divinve  possunt  esse  medium  cognoscendi 
creaturas,  quia  iilas  eminenter  continent,  1,  lib.  2, 
cap.  25,  num.  43.  158 

17.  Per  visionem  claram  Vcrbi  ideae  creaturarum 
non  possunt  distingui  nec  ratione,  1,  lib.  3,  cap.  5, 
num.  13.  212 

18.  Impossibilc  est  Ideam  et  arlem  cognosci,  quin 
arlificiatum  cognoscatur,  ibid.  num.  14.  213 

19.  Relatio  ralionis,  sub  qua  a  nobis  cognoscitur  idea 
divina,  non  potest  esse  ratio  cognoscendi  creaturas, 
ibid.  num.  22.  213 

IGNIS. 

1.  Ignis  verus  assumi  non  potest  ad  usum  Missionum 
Spirilus  sancti  signorum  sinc  miraculo,  3,  lib.  12, 
cap.  6,  num.  16.  818 

IMAGINATIO. 

1.  In  imaginatione  posse  esse  conceptus  extremorum 
verborum,  3,  lib.  9,  cap.  2,  num.  1.  723 

2  Imaginatio  est  rationalis  in  homine  per  participa- 
tionem,  ibid.  723 

IM.\G0. 

1.  Imaginem  veram  et  naturalem  Patris  esse  verbum, 
3,  lib.  9,  cap.  8,  num.  2,  et  cap.  9,  n.  2.  743  et  746 

2.  Imago  est  Filius  ob  nalurpe  unilatem,  ib.  n.  5.  744 

3.  Imago  non  procedit  ex  re  rcpraesenlata,  ut  ex  ob- 
jecto  pripcognito,  ibid.  num.  9.  745 

4.  Imago  esse  nequit  Paler  pelcrnus  ncque  sui,  neque 
aliarum  personarum,  aul  rerum,  ibid.  nuni.  11.  746 

5.  Imaginem  sui  nequaquam  esse  verbum,  ib.  cap.  9, 
num.  3.  746 

Imaginem  Patris,  ut  Deus  est,  Filium  esse,  ibid. 
num.  4.  746 

6.  Imaginis  et  similitudinis  discrimcn,  ibid.  num.  5. 
Imago   in  Filio  non  dicit  novani  proprietatein,  ibid. 

num.  6.  747 

7.  Imago  duplicem  imporlal  respcclum,  ibid.        747 

8.  Imago  Spirilus  sancti  Filius  non  est,  ib.  n.  8.  748 

9.  lllud,  ad  irnaginem,  non  significat  excmplar  ex 
partc  Dci,  ibid.  num.  11.  749 

10.  Iniago  Patris,  aul  Filii  Spiritus  sancli  non  cst,  3, 
lib.  11,  cap.  6,  num.  2.  790 

11.  Imago  dcbct  esse  ad  in)ilalioncm  prololypi,  ibid. 
num.  7.  791 


INDEX  UERLM. 


Vide  SIMILITUDO,    VERBUM   INCREATUM. 


831 


INCREATUM. 


IMMENSITAS,    IMMENSUM. 

1.  Dcum  csse  immcnsuin  fidcs  docet,  1,  lib.  2,  cap.  2, 
nuiii.  1.  /i8 

2.  Imnic  sitas  una  est  in  (ribus  Divinis  pcrsonis,  3, 
lib.  3,  cap.  12,  luim.  9.  615 

3.  Immensilas  ab  inlinitate  dislinguitur,  1,  lib.  2, 
cap.  2,  num.  2.  18 

4.  Imir.cnsilas  ncgat  lcrminum  in  prscscntialilale  sub- 
slanliali,  ibid.  num.  1.  48 

5.  Immcnsilas  immensa  pcrfcclio  cst,  ib.  n.  2-    48 

6.  Immcnsitas  Dci  ct  a  priori,  et  a  poslcriori  dcmon- 
slrari  polesl,  ibid.  num.  2.  48 

7.  Dcum  ubicpic  cssc  de  fidc  csl,  ibid.  num.  3.         48 

8.  Immensum  dc  divinis  dicilur  singulariter  si  sub- 
slantive  accipialur,  3,  lib.  3,  cap.  2,  num.  9.      615 

9.  Immcnsilas  Dci  cst  su.e  pra'scnti<o  modus  ex  vi 
cujus  csl  inlime  i)ra"E.cns  rcl)us  omnibus,  pnvsen- 
lia  tamen  est  indivisibilis,  1,  lib.  2.  c.  22,  n.  19. 132 

IMMUTABILITAS. 

1.  Inimutabiiitas  quid  a  Deo  removeat,  1,  lib.  2,  c.  3, 
num.  3.  54 

2.  Dcuni  csse  immulabilcm  de  fide  esl,  ibid.  54 

3.  Deum  esse  immulabilcm  ratione  etiam  probari 
potest,  ibid.  num.  2.  54 

4.  Qua^  de  Deo  ex  tempore  dicunlur,  sine  illius  mu- 
tatione  dicunlur,  ibid.  num.  3.  54 

5.  Imnmtabililas  Dci  creaturne  communicari  non  po- 
lest,  ibid.  num.  5.  54 

IMPERFECTIO. 

1.  Impcrfcclio  non  est  quid  positivum,  3,  lib.  3,  c.  9, 
num.  15.  606 

IMPERIUM. 

1.  Impcrii  actus  a  ca-teris  actibus  distinctus  neces- 
sario  non  esl,  2,  lib.  1,  cap   16,  num.  4.  298 

2.  Impcrium  in  volunlalclocum  habel  secundum  ali- 
quos,  ibid  num.  8.  299 

3.  Impcrium  Divinum  efficiendi  res  ad  extra  mCa- 
phoricum  est,  ibid.  num.  15.  301 

4.  Impcrium,  quo  quis  sibi  imperat  voluntas  divina 
non  agnoscit,  ibid.  num   10.  30) 

IMPRODUCTUM. 

1.  Improduclas  esse  personas  divirtas  quomodo  cis 
conveniat,  3,  lib.  4,  cap.  9,  num.  5.  636 

Vide  PATER,  PERSONA. 
IN^QUALITAS. 

1.  Dalur  in?pqualilas  in  bcaliludinc  cssenliali,  ipsa 
vero  in?cquali!as  non  est  essenlialis,  sed  intcnsiva, 
vel  individualis,  1,  lib.  2,  cap.  19,  num.  12.       118 

2  Ina^qualitas  visionum  bcalarum,  in  reprsesenlando 
objecto  sccundario  dislinctioncm  infert,  solum  la- 
men  gradualem  et  individualem,  lib.  2,  cap.  19, 
num.  12.  118 

3.  Dabilur  in<equalitas  in  gloria  corporum  beatorum, 
ibid.  cap.  20,  num.  4.  120 

4.  Ina>qualitas  in  visione  beala,  essenlialis  non  datur 
in  Angelis  et  hominibus.  Nec  ilem  esl  verum  esse 
omnes  Angelos  in  visione  eo  modo  quo  esse  pos- 
sunt  ina'qualcs,  ibid.  num.  7.  120 

5.  Iniequalilalis  visiomim  bcalarum  moralcs  causie 
quae,  1,  lib.  2,  cap.  21,  num.  1.  124 

QuaJ  eliain  physicse,  ibid.  nuin.  4,ct  scquenlibus.  124 


1.  Incrcatum  ncgal  omnem  essenlialem  dependen- 
tiam,  3,  lib.  3,  cap.  12,  num.  4.  611 

INEFFABILITAS. 

1.  Deus  vere  ineflabilis  dicitur,  l,Iib.2,  c.  31, n.  1. 181 
Deus  humana  voce  incffabilis  nuncupaiur,  ibid. 
num.  4.  182 

2.  Deus  non  estomnino  inefiabilis,  ibid.  num.  22. 187 

INFAI.LIBILITAS. 

1.  Infallibililas  Dei  ex  duplici  capite  pensari  potest, 
2,  lib.  1,  cap.  18,  niim.  8.  307 

INFANS. 

1.  In  Infanlibus  diversa  Dei  providenlia,  2,  lib.  2, 
cap.  5,  num.  10.  333 

2.  Infanlcs  nondum  utero  excepli  nullos  actus  libe- 
ros  habent,  neque  in  illa  aetalula,  2,  lib.  2,  cap.  5, 
num.  11.  333 

3.  Infantibus,  ab  originalis  peccati  labe  non  liberis 
reprobalionis  causa  cst  ipsum  originale  peccatum, 
prout  naturalilcr  mortis  tempore  durat,  2,  lib.  5, 
cap.  6,  num.  6.  513 

INFINITAS,    INFINITUM. 

1.  Dcus  est  simpliciter  infinitus,  1,  lib.  2,  cap.  1, 
num.  1.  '■  45 

2.  Infinitas  non  ncgat  in  Deo  causam  sui  esse,  1,  lib. 
2,  cap.  1,  num.  2.  46 

3.  Nec  finitum  numerum  perfectionum.  ibid.  num.  3. 
Nec  terminum  perfeclionis,  ibid.  num.  3.  46 

4.  Infinitas  in  Deo  ncgat  ?equalem  el  supcriorem  in 
perfectione  distinctae  naturse,  i,  I.  2,  c  1,  n.  3.    47 

5.  Infinitas  Dei  communicari  creaturae  non  potest, 
ibid.  num.  7.  47 

6.  Infinilas  Dei  non  tollit  finita  entia  sicut  corpus, 
quantum  infinitum  tinita  tolleret,  ibid.  num.  8.    48 

7.  Infinitas  alia  esl  absoluta,  alia  relativa,  3,  lib.  3, 
cap.  2,  num:  7.  615 

Utra  istarum  sit,una  intribusdivinispersonis,  ib.  615 
QucC  vero  multiplcx^  ibid.  615 

Cur  multiplicelur  et  non  increata,  ibid.  num.  8..  615 

8.  Infinilas  Dei  una  est  in  tribus  personis,  3,  lib.  3, 
cap.  12,  num.  8.  615 

INGENITUM. 

1.  Ingenitum  aliquando  opponitur  creationi.aliquan- 
do  vero,  propria?  generationi,  3,  1. 1,  c.  4,  n.  2.  545 

Priori  modo  personsc  omnes  ,  posleriori  Spiritus 
sanclus  potest  dici  ingenitus,  ibid.  545 

2.  Ingenitum  excludit  omnem  passivam  i^roductio- 
nem,  ibid.  545 

Hoc  modo  Patri  tantum  convenit,  si  personis  attribua- 
tur,  sin  secus,  ctiam  naturse  divinpe,  ibid.         545 

3  Ingenilum  esse  proprium  attributum  Patris  notio- 
nale,  3,  lib.  8,  cap.  2,  num.  2.  714 

4.  Ingenili  significationcs  multae  e.xplicantur,  ibid. 
num.  3.  715 

5.  Ingenitum  privativeetnegalivedicitur.ib.n.  4.  715 

INH.ERENTIA. 

1.  Inhoerere  spcciem  intelligibilem  quo  paclo  dici 
possit,  1,  lib.  2,  cap.  12,  num.  6  et  15.         87  ot  89 

IMTUM. 

1.  Initium  salutis  quid  sit  et  quotuple.x,  2,  lib.  2,  c.  6, 
num.  12.  338 


852 


INDEX  RERIJM. 


INNASCIBILITAS. 


1.  Innascibilitas  non  est  pro[)rielas,  3,  lib.  7,  cap.  2, 
num.  2.  692 

2.  Innascibilitas  de  formali  dicit  ncgationem,  ibid.  692 

3.  Innascibilitas  inler  notiones,  ibid.  692 

INNOCENTIA. 

1.  In  Innocentise  slatu  homines  ad  gloriam  produ- 
cendi  eo  modo  quo  Angeli  prfedestinandi  forent 
juxla  quorumdam  sentcntiam,  2,  lib.  1,  cap.  9, 
num.  3.  73 

2.  Si  homines  in  innocentia  permansissent,  absque 
speciali  dono  perseveranlise  possent  perseverare, 
ibid.  73 

3.  In  Innocentipe  sfatu  quotquot  salvandi  essent,  eifi- 
caciter  ad  gloriam  prseelecli  fuissent  ex  divina  prse- 
destinatione,  ibid.  num.  11.  76 

4.  In  statu  innocentise  perseverantiam  in  gratia  ho- 
mines  non  haberent  absque  supernaturali  Dei  ad- 
jutorio,  ibid.  76 

5.  In  statu  innocentiae  posset  homo  leges  naturae 
longo  lemporis  intervallo  custodire,  2,  lib.  2,  c.  10; 
num.  11.  376 

Nunc  secus  accid  t,  ibid.  376 

INTELLECTUS. 

1.  Intellectus  et  voluntas  sunt  absoluta  Dei  attributa 
et  solum  dicunt  relationem  secundum  dici,  3,  lib.  3, 
cap.  11,  num.  1.  610 

2.  Inlellectus  et  voluntas  sunt  idem  realiter  in  Deo, 
3,  lib.  10.  cap.  2,  num.  13.  760 

3.  Verbum  dicit  terminum  produclum  per  intellec- 
tum^  3,  lib,  11,  cap.  1,  num.  6.  775 

4.  Voluntas  est  perfectio  sequens  intellectum,  1,  lib  3, 
cap.  6,  num.  1.  214 

b.  Creatus  inlellectus  quantumcumque  elcvatus,  sem- 
per  eril  finitfe  virtutis,  1,  lib.  2,  cap.  5,  num.  8.    61 

6.  Intellectum  reatum  non  posse  Deum  naluraliter 
videre  proul  in  se  est,  provenit  ex  imperfeclione 
potentise  et  perfectione  Dei,  1,  lib.  2,  c.  9^  n.  10.    76 

7.  Sub  intellectus  adaequato  objecto  Deus  continetur, 
ibid.  cap.  7,  num.  20.  69 

8.  Intellectus  beati  effective  per  suam  entitalem 
concurrit  ad  visionem  beatam^  1,  lib.  2,  cap.  10, 
num.  8.  80 

9.  Inlcllectus  elevatur  ad  visionem  beatam,  ibid. 
num.  14.  81 

10.  Intellcctus  creatus  dum  intelligit,  Verbum  produ- 
cit,  ibid.  cap.  11,  num.  1,  ct  cap.  13,  n.  6.   82et94 

11.  Intellectui  elevalo  per  lumen  gloriae  est  connatu- 
ralis  visio  bcata,  1,  lib.  2,  cap.  17,  num.  4.        112 

12.  Intelleclus  beatus  non  i)Otest  elevari  ad  compre- 
hensionem,  ibid.  cap.  25,  num.  19.  151 

Nec  ad  cognoscenda  omnia  possibilia  in  Deo,  ib.  151 
Id  lamen  non  repugnat  ex  parte  objecti,  ibid.        151 

13.  Quilibetinlelleclus  influit  in  visionem  beatam  se- 
cundum  totam  activilalem  luminis,  1,  lib.  2,  c.  2, 
num.  15.  89 

14.  Major  perfectio  intellectus  materialiter  solum  se 
habet  ct  nihil  ex  eo  magis  confert  ad  visionem  bea- 
tam,  1,  lib.  2,  cap.  21,  num.  8.  125 

15.  Intellcc.us  nec  ad  visionem  bcatam,  nec  ad  mini- 
mum  quidcm  gradum  illius  habctvirlutem  complc- 
lam,  scdad  sumnuim  inchoatam,  ibid.  num.  9.  las 

Necitcm  iiabel  innalam  virtutcm,  autulvisio  cst,  aut 
ut  inlcUeclio,  ibid.  num.  11.  126 

16.  Ad  intellectus  perfectionem  ma.\ime  confcrt  cog- 


nitio  rerum  singularum  maxime  incorruptibilium, 
1,  lib.  2,  cap.  28,  num.  12,  172 

17.  Inlellectus  adquos  actus  non  pendeat  a  volunlate, 
ibid.  cap.  17,  num.  7  et  8.  112 

18.  Intellectus  ex  se  sufficicnter  est  capax  ad  recipien- 
dum  actum  supernaturalem,  ibid.  c.  15,  n.  27.  109 

INTELLIGERE,    INTELLECTIO. 

1.  Intelligere,  ac  dicere  distinguantur-ne  et  quomodo 
in  crealuris,  3,  lib.  1,  cap.  6,  num.  2.  552 

2.  An  etiam  distinguantur  in  Deo,  ibid.  num.  8.    552 

3.  Intelligere  est  Patri  principium,  vel  ralio  dicendi, 
3,  lib.  1,  cap.  6,  num.  14.  555 

4.  Intelligere  in  Patre  et  in  omnibus  personis  unum 
tantum  est,  ibid.  cap.  7,  num.  10.  557 

5.  Pater  seternus  producit  Filium  per  intelligere, 
commune  omnibus  personis,  quatenus  illud  a  se 
et  non  per  generationem  habet,  ib.  c.  7,  n.  11.  658 

6.  Intelligere  in  divinis  non  multiplicatur,  3,  lib.  3, 
cap.  11,  num.  7.  612 

7.  Intelligere  notionale  penes  quid  dislingualur  ab 
intelligere  essentiali  in  Patre,  3,  lib.  3,  cap.  11, 
num.  7.  612 

8.  Intelligere  essentiale  prout  est  in  Palre,  non  est 
distinctum  etiam  ratione  a  notionali,  3,  lib.  6,  c.  4, 
num.  4.  680 

9.  Intelligere  et  velle  essentiale  sunt  priora  proprie- 
tatibus  personalibus,  3,  lib.  8,  cap.  1,  num.  6.    712 

10.  InlellectioAngelicanaturalis  ejusdem  objectiprae- 
stat  humanae,  licet  multo  magis  intensae,  1,  lib.  2, 
cap.  19,  num.  8.  118 

11.  Intelleclio  bcalorum  est  similitudo  repraesentati- 
va,  ibid.  cap.  11,  num.  8.  84 

12.  Inlellectio  estqualitasab  inteIIectuproducla,ibid. 
num.7  et  9.  84  et  85 

13.  Intellectio  divina  et  volitio  tres  conditiones  habet 
incommunicabiles  creaturis,  1,  lib.  2,  cap.  24, 
num.  10.  142 

Yide  coGNiTio. 

INTENSIO. 

1.  Gradus  intensionis  eum  ordinem  servant,  ut  pri- 
mus  supponat  secundum,  etc,  1,  lib.  2,  cap.26, 
num.  20.  163 

2.  Major  intensio  cognitionis  fit  per  majorem  cona- 
tum  potenliae,  ibid.  163 

IKVISIBILITAS,    INVISIBILB. 

1.  Invisibilis  Deus  quomodo  dicatur,  1,  lib.  2,  cap.  6, 
num.  6.  62 

2.  Deum  esse  invisibilem  de  flde  est,  ibid.  cap.  6, 
num.  1  el  4.  61 

3.  Videri  Deus  non  potcst  oculo  corporeo  etiam  de 
polentia  absolula,  ibid.  num.  5.  62 

4.  Invisibilem  esse  Deum  a  Creatura  elevata  Haeretici 
existimant,  1,  lib.  2,  cap.  7,  num.  1.  64 

5.  Quomodo  oculis  corporeis  Deum  visum  Scriptura 
significct,  ibid.  cap.  6,  num.  7.  63 

6.  Invisibile  aliquando  pro  incomprehensibili  usur- 
patur,  ibid.  cap.  7,  num.  14.  67 

7.  Scripturffi  loca,  quae  probare  videntur  Deum  esse 
invisibilem  explicantur,  ibid.  1.  2,  c.  7,  n.  14.    67 

Patres  qui  idem  docere  vidcnlup.  exponuntur,  ibid. 
;     num.  17  et  18.  68 

IRA. 

~1.  Propria  cst  Dco  ira,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  8.     219 


juniciUM 


1.  In  patria  Visioncmbealam  non  cssc  judioalivam  dc 
Dco,  scd  ad  summun  dc  sc  ipsa,  scnlil  D.  Donav.  1, 
lib.  2  cai).  18,  num.  8.  115 

2.  Visio  bcala  non  solum  csl  intuilio,  scd  pcrfcctissi- 
mum  judicium  quod  Dcus  sit  pcrfccle  omnipolcns, 
ibid.  115 

3.  Judicativa  notilia  cx  se  non  rcpugnat  cum  simpii- 
citate,  ibid.  115 

4.  Judicant  angcli  pcr  simpliccs  actus  dc  quacum- 
quc  veritate,  sive  in  sc  simpicx,  sivc  complcxa  sit, 
ibid.  115 

Vide   VISIO,  ET   COGNITIO. 
JUSTITIA. 

1.  Justitiam  distributivam  servat  Dcus  in  bcaliludine 
confcrcnda,  1,  iib.  2,  cap.  20,  num.  1.  119 

2.  Jusliliam  vidcre  bealum  cum  habitudine  ad  icqui- 
lalem  facicndam,  non  cst  de  fide,  1,  lib.  2,  cap.  22, 
num.  14.  131 

3.  Justitia  ad  divinam  voluntatcmperfinet,  1,  lib.  3, 
cap.  7,  num.  5.  218 

4.  In  Deo  pcrfcctior  est  misericordia  quam  Justitia, 
ibid.  num.  16.  221 

LIBER  VIT.E. 

1.  Liber  vit?e  praescientiam,  sed  mentis  notitiam  de- 
notat,  2,  lib.  1,  cap.  20,  num.  7.  315 

2.  Liber  absolute  posilus  in  Scriptura  tolam  Dei  prses- 
cicntiam  significat,  aliquando  vero  pra^scientiam 
electorum,  ibid.  num.  9.  315 

3.  Liber  vitne  quid  ratione  particula?  Yita;  significct, 
ibid.  num.  10,  ct  quid  cliam  intelligatur,  cum  addi- 
tur  liber  vitce  agni,  ibid.  num.  11.  316 

4.  Liber  vitac  agni  angclos,  et  homines  pr?edcstinatos 
includit,  ibid.  316 

5.  Libcr  pra^dcstinalorum  per  anlonomasiam  abso- 
lule  liber  appellatur,  aut  cum  addito  vit?e,  ibid. 
num.  14.  317 

6.  Liber  vitse  quomodo  distinguatur  a  libris  judicia 
contincniibus,  ibid.  317 

7.  Quomodo  hi  omnes  unus  liber  appellari  qucant,  et 
quare  plures  dicantur,  ib.  num.  14.  317 

8.  Liber  vitae  melaphorice  aetcrnam  justitiam  Dci  circa 
omnes  fcelicitalem  supernam  a  depturos  signilicat, 
ib.  num.  15.  317 

9.  Libri  vitae  cum  pr?edestinalione  collatio,  2,  lib.  1, 
cap.  20,  numl6ctl6.  317 

10.  Libcr  vilae  est  actus  Dei  internus,  aeternus  atque 
immanens,  ib.  317 

ll^  Libcr  sic  Deo  attributus  in  Intellectu  residet,  ib. 

num.  16.  318 

12.  Liber  vilac  prsedcstinationem  indissolubili  nexu 

comitatur,  ib.  318 

VidC  PR.EDESTINATIO. 
LIBERTAS,    ET   LIBERUM. 

1.  Liberlas  proprie  opponitur  necessitati,  3,  lib.  6, 
cap.  4,  num.  13.  682 

2.  Liberum  est  quod  ita  est  a  voluntate,  ul  possil  non 
essc  positis  requisitis,  ibid.  682 

3.  Liberlas  aliquando  opponitur  coactioni,  ib.  n.  13. 

4.  Ilem  actus  eliam  si  sit  a  volunlale,  non  polest  esse 
simulliber, et  ab  intrinseco  necessarius,  3, 1.6,  682 
cap.  4,  num.  11.  681 

5.  De  ratione  liberi  est,  quod  sit  a  voluntale  aliquo 
modo  aclive,  ibid.  681 


INDEX  RERUM.  8f)3 

6.  Lil)crum  aclum  ut  sic  pr?edcslinationis  cffectum 
cssc  non  repugnat,  2,  lib.  3,  cap.  5,  num.  6.        465 

Vide   ACTUS  VOLUNTAS. 
LINGUA. 


1.  An  lingufc  ignil?e  corporc,  an  spirilu  visaesinl,  3, 
lib.  12,  cap.  6,  num.  6.  815 

2.  Ante  donum  linguarum  dcscendil  Spiritus  sanctus 
sub  signo  visibili,  ibid.  num.  8.  816 

3.  In  missione  Spirilus  sancli  sub  linguis  igneis  non 
fuit  prophelica  rcvelatio,  iSid.  826 

4.  Quid  Dcus  intendil  per  donum  linguarum,  ib. 
num.  10.  817 

5.  Linguas,  quae  apparuerunl  in  die  Penlocoslcs  quoad 
subslantiam  non  fuissc  carncas,  vcrius  crcdilur, 
ibid.  num.  18.  818 

LOCUTIO. 

1.  Variae  looutioncs  ad  Trinilatis  mysfcrium  perti- 
nentes  explioantur,  3,  lib.  9,  cap.  10,  num.  8.      751 

LUMEN    INCREATUM. 

1.  Lumen  increatum  per  seipsum  non  unitur  forma- 
Hter  intellectui,  1,  lib.  2,  cap.  14,  num.  4.  loo 

2.  Lumen  de  lumine  quomodo  intelligendum  sit,  3, 
bb.  6,  cap.  7,  num.  12.  689 

LUMEN  GL0RIJ3. 

1.  Lumengloriaequidsil,  1,  lib.  2,  cap.  14,num.  8.101 

2.  Lumcn  gloriae  est  proximum  principium  visionis 
bcat;p,  non  lamcn  inlegrum,  1, 1.  2,  c.  9,  n.  13.    76 

3.  Repugnat  lumcn  gloriac  habcrc  tolam  eflicientiam 
ad  visionem  bcatam  ex  partc  objccti,  et  non  csse 
spcciem,  vel  supplere  illius  vicem,  ibid.  cap.  12, 
num.  18.  90 

4.  Lumen  Gloriae  concurrit  ad  Visionem  bealam  per 
modum  virlutis  aclivae,  non  pcr  modum  simililudi- 
nis  objcclivae,  1,  lib.  2,  oap.  13,  num.  3.  93 

5.  Lumen  gloriao  ad  hoc  dalur,  ul  confcrat  Inlcllectui 
virtutem  activam,  ct  connaturalem  ad  efficiendam 
visionem,  1,  lib.  2,  cap.  15,  num.  1  et  seq.         101 

6.  Lumini  gloriae  quid  in  visione  beatacorrespondcal, 
ib.  num.l5.  106 

7.  A  luminc  gloriae  non  est  tota  efficientia  requiritur 
ex  parte  potenliae,  ib.  num.  3.  102 

8.  Lumen  gloriae  tribus  modis  dici  potest,  quod  con- 
currat  ad  visionem,  ib.  num.  25  ct  scq.  108 

9.  Lumen  gloria^  non  habct  rationem  polentiae  recep- 
tiva^  scd  principii  effectivi,  1, 1.  2,  c.  15,  n.  27.  109 

10.  Lumen  gloriae  ab  visionem  bealam  non  est  neoes- 
sarium  potentia  absolula,  1,  lib.  2,  c.  16,  n.  5.  111 

11.  Lumen  gloritC  vcl  aliquod  specialc  auxilium  ne- 
ccssarium  est  ad  visionem  bealam,  ibid.  111 

12.  Lumcn  gloriae  in  omni  Intellectu  crcato  est  ejus- 
dem  spcciei,  1,  lib.  2.  cap.  19,  num.  5.  117 

13.  Lumen  gloria^  dalur  etiam  ut  decor  animae  pro- 
meritum  nostris  actibus,  ib.  oap.  21,  num.  7.      125 

14.  Lumen  gloriae  non  infunditur  minus  pcrfecti  cx 
eo  quod  aliquis  pcrfecliorcm  babeat  naluram,  quam 
aliup,  ibid.  125 

15.  Sccundum  totam  activitatem  luminis  Intcllectus 
quilibet  influit  in  visionem  bealam,  ib.  n.  15.    127 

16.  Eodem  luminc,  quo  angelus  rem  singularem  oo- 
gnoscit  possibilcm,  eliam  videl  cxistcntem  quando 
existit,  1,  lib.  2,  cap.  27,  num.  13.  168 

LUX. 

1.  Lux  manifestando  alia  se  ipsam  manifestat,  1,  lib. 
2,  cap.  18,  num.  9.  115 


854 


INDEX  RERUM. 


MALUM. 

1.  Deus  cognoscit  mala,  1,  lib.  3,  cap.  3,  num.  9.    204 

2.  Walum  poena^  Deus  lacit,  ibid.  204 

3.  Mala  culpte  Deus  non  facit,  sed  permitlit,  ibid.  204 

4.  Mala  pamse;  scit  Deus  non  tantum  scientia  simpii- 
cis  intellegentia^,  sed  eliam  ajiprobalionis,  ibid.  204 

5.  Mala  culpse  scit  tantum  scieniia  simplicis  inteili- 
genti:Tp,  ib.  204 

6.  Nulla  mala  Deum  latent,  ibid.  num.  9  ct  lo.      204 

7.  Blalum  in  privatione  debitae  bonitatis  formaliter 
consistit,  ibid.  204 

8.  Maliim  morale  in  carenlia  rectiludinis  debilse  lali 
actui  iibero,  ibid.  204 

9.  Malum  proxime,  et  immediate  cognoscitur  per  co- 
gnilionem  illius  formalis  bonilatis,  quia  privalur, 
ib  num.  11.  204 

10.  Deus  per  suambonilatem  cognoscil  malitiam  quali 
remole,  et  radicaliler,  ibid.  204 

11.  Malum  poena  est  in  amico  Dei  sine  ejus  volun- 
tate,  ib.  cap.  7,  num.  6.  218 

12.  In  Deo  non  potest  esse  tristitia  de  malo  culpa?  sui 
amici,  ibid.  218 

13.  Malum  culpae  nequit  esse  terminus  praedestinatio- 
nis,  2,  lib.  1,  cap.  5,  num.  2.  245 

14.  Malum  poense  non  est  terminus  praedestinationis, 
ib.  num.  3.  246 

15.  Malum  culpse  non  esl  effectus  Prsedestinationis, 

2,  lib.  3,  cap.  8,  num.  2.  475 

16.  Mala  poenaj  quando  cum  cffeclu  ad  vilam  conte- 
runt  aMernam  sunt  prcedeslinationis  effectus,  2,  lib. 

3,  cap.  8,  num.  1.  474 

17.  Malum  duplex  est,  2,  lib.  5,  cap.  4,  num.  1.      507 

18.  Malum  non  est  in  crealuris  possibilibus  non  esse, 

1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  7.  218 

MARTYR. 

1.  Martyr  in  die  judicii  resurget  in  ordine  marlyrum, 
et  sic  alii  beati  unusquisque  in  ordine  suo,  1,  lib. 

2,  cap.  20,  num.  4.  120 

2.  Omnes  marlyres  innocentes,  id  est,  infanles  acte 
usum  raliones  sequales  erunt  in  gratia,  et  visione, 
ibid.  num.  7.  120 

MATERIA. 

1.  Maleria  prima  habet  suam  propriam  entitatem  et 
proprium  actum  entitativum,  et  proprium  esse,  1, 
lib.  3,  cap.  5,  num.  1.  210 

2.  Proprio,  et  distincto  conceptu  cognoscitur  materia 
prima,  ibid.  210 

3.  Materia  prima  fit,  et  conservatur  propria  quadam 
actione  croativa  et  conservaliva,  liccl  partiali,  ib.  210 

4.  Dc  polentia  Dei  absoluta  polest  sola  produci,  ib.  210 

5.  In  Deo  esse  propriam  ideam  materiae  primae,  ib  210 

6.  Maleria  signorum  missionis  Spirilus  sancti  fuit  ae- 
rca,  3,  lib.  12,  cap.  6,  num.  9.  816 

7.  Materia  praedestinationis  quaenam  sit,  2,  lib.  1,  c.  4, 
num.  2.  242 

8.  Materia  prima  spiritualis  impossibilis  est,  1,  lib.  1, 
cap.  4,  num.  5.  14 

MEDIUM. 

1.  Deus  ab  aeterno  scit  mcdium  fulurum  cfficax,  vel 
iuctlicax  pcr  scienliam  visionis,  2,  lib  1,  cap.  7, 
num.  16.  258 

2  Cur  Dcus  mcdium  inefficax  anlcquam  efficax  prte- 
beat,  ibid.  num.  17.  258 


3.  Media  intentionis  ordine  pendent  a  fine  inlcnto, 
ibid.  cap.  8,  num.  4,  261 

Sed  in  excculionis  ordines  secus  accidit,  ib.  n.  8.  261 

4.  Finis  intenlio   voluntalem   mcdiorum  antecedil , 
ibid.  num.  4.  261 

5.  Mediorum  eleclio  ad  gloriam  procedit  ex  absoluta 
inlenlione,  ibid.  261 

6.  Medium  divinae  providentiae  ad  asportandos  homi- 
nes  in  cffilum  duplex  est,  ibid.  cap.  13,  num.  1.  287 

7.  Media  communia  sunt  priora  et  i)rimo  definita, 
ibid.  287 

8.  Mediaparticulariabifariam  sumuntur,Iib.  n.  3.  287 

9.  Media  ad  salutem  ordinem  inler  se  servant,  ibid. 
num.  7.  288 

10.  Medium  quot  modis  reddatur  inetficax,  ib.,  cap.  18, 
num.  9.  288 

Vide  coGNiTio. 

MEMORIA. 

1.  Memoria  et  Intellectus  quomodo  dislinguantur,  1, 
lib.  1,  cap.  13,  num.  9.  40 

MERITUM. 

1.  Dcus  neminem  judicat  ex  meritis  solum  conditio- 
nalc  futuris,  2,  lib.  21,  cap.  5,  num.  7.  331 

2.  Meritum  duplex  est,  ibid.  cap.  6,  num  25.        348 

3.  Quale  merilum  gratiam  excludat,  quale  vero  non, 
ibid.  num.  41.  349 

4.  Quod  meritum  primse  gralise  ex  solis  viribus  liberi 
arbitrii  rationem  gratiffi  destruil,  ibid.  num.  28.  344 

5.  Meritum  impetratorium  primae  gratiae  repugnat, 
ibid.  num.  40.  349 

6.  Meriti  de  congruo  fundati  in  sola  nalura  et  fundati 
in  motione  gratiae  discrimen  constituilur,  ibid. 
num.  54.  354 

7.  Habere  unum  majora  merila  quam  alium  tempore 
breviori  provenit  ex  gralia  Dci ,  1 ,  lib.  2,  cap.  29_, 
num.  27.  425 

MINISTER. 

1.  Minister  sacramentorum  solum  se  habef,  ut  appli- 
cans  inslrumentum,  3,  lib.  12,  cap.  3,  num.  4.  800 

MIRACULUM. 

1.  Verus  ignis  sine  miraculo  assumi  non  polest  ad 
usvmi  missionum  Spiritus  sancti,  3,  lib.  12,  cap.  6, 
num.  16.  818 

MISERICORDIA. 

1.  Misericordia  proprie  el  formaliter  in  Dco  est,  1, 
lib.  3,  cap.  7,  num.  15.  221 

2.  Ad  ralionem  formalcm  misericordiae  perlinet  afifec- 
tus  sublevandi  miseriam  alterius,  ibid.  221 

3.  In  Deo  perfectior  est  misericordia,  quam  justitia, 
ibid.  num.  16.  221 

MISSIO. 

1.  Missio  divinae  personae  est  processio  cum  habilu- 
dine  temporalis  effectus,  3,  lib.  12,  cap.  1,  n.  6.  796 

2.  Missionem  esse  lemporalem,  ibid.  num.  8.         796 

3.  Missio  divina  triplicitcr  usurpatur,  ibid.  cap.  4, 
num.  1.  802 

4.  Missio  secundo  dividitur  ex  parte  cffoclus  ibid, 
cap.  4,  num.  2.  802 

5.  Terlia  missio  osl  visibilisel  invisibilis,  ib.  n.  4.  802 

6.  Secunda  missio  fuit  sub  signo  nobis,  ibid.  cap.  6, 
num.  3.  814 

7.  Tcrlia  missio  full  visibilis  sub  tonilru,  ib.  n.  4.  815 


INDEX 

8.  Quarla  niissio  visibilis  fuil  in  dic  Pcnlccostcs,  ibid. 
num.  5.  8i;i 

9.  Quinla  uiissio  numcrari  polcsl  intor  cas,  qua;  tic- 
banl  in  iuilio  livanseiii,  ibid.  nuui.  8.  816 

10.  Ad  niissioncm  visibilcni  non  luit  ncccssariuui,  ut 
signuni  visibilc  sil  rcs  jaui  pra-cxislcns,  ibid.  n.  11 
C112.  817 

11.  ftlissio  Ycrbi  in  Huciiaristiae  sacrauicnto  non  csl 
visii)iiis,  il)id.  nuni.  23.  820 

12.  Missioncs  anliquiorcs  goncraliorcs  cl  in  nuijori 
nuuicro  sunt  niissiones  invisibilcs,  (luaui  visibiics, 
ibid.  num.  24.  820 

13.  Wissioncs  invisibilcs  non  in  solis  hominibus  scd 
etiam  in  Angclis  factic  sunl,  ibid.  8:^0 

14.  Missioncs  visibilcs  in  soiis  houmiibus  sunt  facla;, 
ibid.  820 

15.  Missioncs  invisibilcs,  in  omni  tcmporc  cl  lcge 
fucrunl,  ibid.  820 

16.  Missioncs  visibiles  in  adventu  Christi  Domini  in- 
ceperunt,  ibid.  820 

17.  Missioncs  invisibilcs  cx  parle  personarum,  quaj 
mittuntur,  conncxioncm  liabcnt,  visibiies  autem 
miuinic,  ibid.  820 

18.  Missioncsinvisibiiestolies  mulliplicatcC  sunl.quo- 
lies  intcllecluales,  vcl  ralionalcs  crealurije  sancliti- 
catajsunt,  ibid.  »  820 

19.  Missioncs  invisibilcs  durabunl  usquc  ad  fincm 
rnundi,  ibid.  820 

20.  Missioncs  invisibilcs  soluui  mulliplicantur  secun- 
dum  numerum,  visibilcs  plusquam  specic,  ibid.  820 

21.  Missiones  Spirilus  sancli  inter  se  specie  dislin- 
guuntur  suo  modo,  ibid.  820 

22.  Missiones  Sijiritus  sancli  ad  trcs,  vcl  ad  qualuor 
reducuntur,  ibid.,  num.  25.  821 

23.  In  prima  missione  non  est  dalus  Spiritus  sanclus 
invisibililer  Christo,  ibid.  num.  25.  821 

24.  In  hac  niissione  non  fuit  proprie  missus  Spiritus 
sanctus  ad  Chrislum  Dominum,  ibid  821 

25.  In  hac  missione  missus  fuit  Spiritus  sanctus  vcl 
ad  Joannem  vel  ad  mulliludinem  hominum  ibi  as- 
tantium,  ibid.  821 

26.  De  secunda  missione  idem  est  dicendum,  ib.  821 

27.  In  tcrlia  missus  cst  ad  Apostolos,  ibid.  821 

28.  Missio  invisibilis  dicitur,  quse  inlcrno  ct  spirituali 
modo  (it,  ibid.  cap.  4,  num.  4.  802 

29.  3Iissiovisibilisest,quandoadsensibiIemsil,ib.  802 

30.  Hasduas  niissiones  essccondistinctas,  ib.  n.  6.  803 

31.  Sanctiticalio  Christi  per  hyi)Oslalicam  unioucm 
non  constituit  duas  missiones.visibilem  et  invisibi- 
lcm  ejusdcm  Vcrbi,  ibid.  num.  7.  803 

32.  Missio,  qucC  facla  csl  ad  Dcalam  Virginem,  fuit  in- 
visibilis,  ibid.  num.  6  el  7.  803 

33.  Missio  S[)iritus  sanctus  pra^cipua  fuil  in  die  bap- 
tismatis  Cliristi  in  specic  Columb;ie,  ibid.  n.  9.  803 

34.  Ad  visibilcm  missionem  non  est  necessaria  mis- 
sio  invisibilis  eo  lempore,  quo  sil  visibilis,  sed 
quod  tunc  tiat  vcl  pra3cesserit,  ibid.  num.  11.    804 

35.  Dantur  aliqu?e  missioncs  visibilcs,  quie  sine  inlcr- 
na  sanclificalionc  non  tiunt,  ibid.  num.  13.         805 

36.  Missionis  visibilis  ct  invisibilis  divisio  non  est  di- 
minula,  ibid.  num.  14.  805 

37.  iUissio  invisibilis  duo  dicit,  unum  positivum  ct 
alteruui  ncgalivum,  ibid.  num.  15.  805 

38.  Posilivum  missionis  invisibilis  cst  specialis  Dci 
effcclus,  ibid.  num.  15.  805 

39.  Dc  rationc  visibilis  missionis  esl,  ut  aliqua  pcr- 
sona  procedens  novo  modo  visibili,  ac  sensibili  in_ 
cipiat  esse  in  crcatura,  ibid.  num.  16.  806 


I\ERUM.  855 

vSO.  Missio  visibilis  per  sc  sanclificativa  esl,  ibid.  806 

41.  Missio  invisibilis  mulliplcx  cssc  potcst  ,  ibid. 
num.  17.  .  806 

42.  Missio  visibilis  cst  substanlialitcr,  seu  in  essendo, 
il)i(l.  806 

43.  Missio  visibilis  est  in  signilicando  ct  rcprcesentan- 
do,  ibid.  806 

44.  Missio  Vcrbi  pcr  Incarnalionem  est  ordinata  ad 
csscndum,  ibid.  806 

45.  Missio  visibilis  rcpraescntativa  quffidam  est  pure 
repra'scntaliva,  altcra  non  solum  repra?scnlativa, 
sed  eliam  effectiva  intcrnaj  sanctiticalionis,  ibid. 
num.  18.  806 

46.  Non  polcst  fieri  missio  Spiritus  sancti  ad  animam 
hominis  sine  reali  mulalione  in  ipso  hominc,  ibid. 
cap.  5,  num.  3.  807 

47.  Missio  invisibilis  proj^ria  ct  pcrfecta  non  sit  sine 
gralia  sanclificante,  ibid.  num   5.  808 

48.  Ad  missioncm  est  necessarium  proprium  donum 


^ralia;  sanctilicantis,  ibid.  num.  7. 


809 


49.  In  missione  invisibili  nunquam  miuilur  una  i)er- 
sona  sinc  aliaex  hisquae  milli  possunt,  ib.  n,  19.  813 

50.  Missio  invisibilis  solum  ad  rationalem  crealuram 
fit,  ibid.  num.  20.  813 

51.  Missio  visibilis  est  visibilis  realiter,  ibid.  caj).  6, 
num.  2.  814 

52.  Prima  missio  visibilis  fuit  sub  specic  columbae, 
ibid.  814 

53.  In  missione  diei  Penlecoslcs  Apostolis  et  discipu- 
lis  datum  est  magnum  justificalionis  augmcnlum, 
3,  lib.  12,  cap.  6,  num.  26.  821 

54.  Hunc  eflectum  non  fuisse  aequalem  in  omnibus, 
ibid.  821 

55  Missio  distinguitur  in  activam  et  passivam,  1, 
lib.  12,  cap.  1,  num.  1.  795 

56.  Missio  quae  in  aclivam  et  passivam  distinguitur 
multas  impcrfectiones  involvit,  qua3  proinde  per- 
sonis  non  attribuilur,  ibid.  num.  2.  795 

MOllS 

1.  Mors  Marlyris  est  effeclus  praedestinationis  ejus,  2, 
lib.  3,  cap.  8,  num.  1.  474 

2.  Mors  reprobi  aliquaudo  provenit  ex  Dei  speciali 
ordinalionc,  regulariler  autcm  cx  gencralibus  cau- 
sis  obrcpit,  pcrmillente  Deo,  2,  1.  5,  c.  7,  n.  11.  517 

MOTUS. 

1.  Quotics  molus  localis  in  missionem  signis  fit,  vc- 
rus  el  realis  est,  3,  lib.  12,  cap.  6,  num.  15.        818 

MOVSES. 

1.  Moysem  Dcum  non  vidisse  in  hac  vita  probabilius 
esl,  1,  lib.  2,  cap.  30,  num.  13  ct  scq.  180 

2.  Anle  Chrisli  advcnlum  nemo  Deum  clare  vidit,  ibid. 
num.  15.  181 

MUTATIO. 

1.  Visio  bcata  fit  cum  reali  mutatione  crealurae,  1, 
lib,  2.  cap.  15,  num.  28.  109 

Sinc  muta!iouc  Dci  dicunlur  ca,  quae  de  Deo  ex  tem- 
pore  dicunlur,  1,  lib.  2,  cap.  3,  num.  3.  54 

2.  Sine  mulatione  aut  rcali  aliqua  additione  determi- 
nalur  divina  vulunlas,  1,  lib.  2,  cap.  3,  num.  4.  54 

3.  Mulalio  in  cftcclu  formali  nuiia  esse  potest,  quin 
eluim  sit  in  forma,  1,  lib.  2,  cap.  27,  num.  17.  169 

4.  Mutalio  In  visionc  bcala  rcbpeclif  objccli  secunda- 
rii  nulla  potest  dari,  quid  delur  respeclu  primarii, 
ibid.  num.  17.  169 


INDEX  RERUM. 


MYSTERIDM. 


1.  Trinrtatis  mysterium  fieri  non  polest,  ul  intellectus 
creatus  virtute  naturali  cognoscat,  3,  1.  1,  cap.  11, 
num.Sete.  566 

2.  Triniiatis  mysterium  nullo  modo  rationi  repugnat 
nalurali,  3,  lib.  11,  cap.  1,  num.  8.  569 

3  Trinitatis  mysterium  nulla  creala  specie  cognosci 
potest,  nisi  ea  clare,  et  evidenter  Deum  prout  est 
in  se  repraesenlet,  3,  lib.  1,  cap.  11,  num.  15.  569 

Fierietiam  nonpotest,  ut  Angelus,velinlellectuscrea- 
tus  virtute  nalurali  cognoscat  Trinitatis  mysterium 
direcle,  et  immediate  in  se  ipso  per  medium  inco- 
gnitum,  ibid.  num.  14.  569 

4.  IVIysleria,  quai  beati  obscure  crediderunt  in  via,  re- 
velata  facie  in  Deo  cognoscent,  1,  lib.  2,  cap.  28, 
num.  2.  170 

5.  Mysterium  incarnalionis  probabilius  est  non  posse 
exacte  videri  nisi  in  Verbo,  ibid.  num.  3.  170 

6.  Mysteria  fidei,  quae  ad  divinilatem  pertinent,  ne- 
cessario  videntur  viso  Deo,  ibid.  num.  5.  171 

7.  Beati  siculin  via  sequales  non  fuerunt  in  credendis 
mysteriis  fidei,  in  i)atria  insequalem  eorum  habe- 
bunt  visionem,  ibid.  num.  6.  171 

8.  Mysteria,  quse  in  uno  individuo  existunt,  et  cre- 
duntur  in  via  ut  sic,  ea  in  patria  videbunlur  in  par- 
ticulari  in  Verbo,  ibid.  num.  7.  171 

9.  Mysteria,  quae  in  mullis  individuis  exislunt,  utEu- 
charistiae,  et  alia,  ea  non  videbuntur  in  Verbo  in 
suis  omnibus  individuis,  sed  in  aliquibus,  ibid. 
num.  7.  171 

Vide  REVELATIO. 
NATURA. 

1.  Naturam  divinam  esse  inlelleclualem  quomodo  sit 
verum,  8,  lib.  1,  cap.  3,  num.  14.  542 

2.  Natura  inferior  polest  per  accidentia  superaddila 
participare  id,  quod  est  proprium  superioris,  l^  lib. 
2,  cap.  9,  nuni.  15.  77 

3.  Natura  humana  convenienlius  in  hoc  statu  felici- 
tatem  consequiturcelernam,  2,  lib.  1,  c.  3,  n.  8.  241 

4.  Naturadivina  imparlibilis  est,  3,1.  2,  c.  1,  n.  5.  575 

5.  In  originibus  natura  divina  nullum  habet  concur- 
sum  causai  materialis,  ibid.  lib.  6,  cap.  6,  n.  5.   685 

6.  Procedere  per  modum  naturse  esl  procedere  ne- 
cessilate  naturse,  ibid.  lib.  11,  cap.  5,  num.  19.  789 

7.  Productio  Spirilus  sancli  actus  naturalis  est,  ibid. 
lib.  6,  cap.  3,  num.  6.  679 

8.  Communicare  naturam,  et  producere  personam 
non  essc  duos  aclus,  ibid.  cap.  5,  num.  5.  683 

NECESSITAS  ET  NECESSARIUM. 

1.  Quidquid  est  necessarium  necesshale  absoluta  est 
prius  semper,  quam  quod  est  conlingens,  3,  lib.  9, 
cap.  7,  num.  9.  743 

2.  Liberlas  proprie  opponitur  necessitali,  ibid.  lib.  6, 
cap.  4,  num.  13.  682 

3.  Idcm  Actus  eliamsi  a  voluntale  sit,  non  polcst  esse 
sinmlliber,etabinlrinscco  neccssarius,  ib.  n. 11. 681 

4  Necessarium,  ct  iminulabile  dicunt  habitudinem 
ad  causalilalcm,  2,  lib.  6,  cap.  2,  num.  2.  523 

NEGATIO. 

1.  Duobus  modis  negaiio,  vel  privatio  concipi  polcst, 
1,  lib.  3,  cap.  3,  num.  8.  a04 

2.  Negalio  cognosci  polcslad  inodumsimpIicis,ib.  204 

3.  Negaliocognoscilpolcstjudicio  comi)osiliYO,ib.204 


4.  Negationes  Deus  non  cognoscit  ad  modum  simpll- 
cis,  ibid.  204 

5.  Negationes  Deus  cognoscil  per  se,  et  ex  vi  suae  co- 
gnilionis  non  discurrendo,  el  comi)onendo,  sed  ne- 
gando,  ibid.  204 

Yide  NON  ENS  SCIENTIA  DIVINA. 
NOMEN. 

1.  Nominis  substantivi  unitas  quid  requirat,  3,  lib.  3, 
cap.  3,  num.  5.  591 

2.  Nominis  subslantivi  pluralitas  unde  dignoscenda 
sit,  ibiil.  num.  6.  592 

3.  Nomen  adjectivum  ut  pluraliter  prsecidetur  sat  est, 
quod  plura  sint  supposila,  ib.  cap.  11,  num.  13. 613 

4.  Ad  multitudinem  nominis  substanlivi  personarum 
mulliplicalio  requiritur,  ib.  lib.  4,  cap.  1,  n.  2.  619 

5.  Nomen  Pater  analogum  est,  3,  I.  9,  c.  1,  n.  14.  722 

6.  Nomina  direcle  imponuntur  ad  significandas  res 
conceptas,  1,  lib.  2,  cap.  31,  num.  6.  183 

7.  Nomina  rerum  virtute  sua  in  nobis  non  possunt 
generare  intuitivamreisignihcalsecognitionem,  sed 
abstractivam,  ibid.  num.  7.  183 

8.  Significatio  nominum  mensuranda  est  ex  cogni- 
lione,  quam  in  menle  audientium  generare  possunt, 
ibid.  num.  9.  183 

9.  Nomen  non  ^test  habere  perfectionem  cognitio- 
nem,  quam  fuit  cognitio  imponenlis,  ib.  n.  13.  184 

NOMINA  dei. 

1.  Nullum  est  nomen  Dei,  quod  ipsum  quiddilative 
signiticet,  ibid.  num.  10,  184 

2.  Nomina,  quse  nobis  reprsesenlant  imperfecte  Deum. 
non  signiticant  clare  beatis,  ibid.  num.  15.         185 

3.  Deus  poleslhabere  aliquod  nomen  proprium,  ibid, 
cap.  32,  num.  2,  188 

4.  Deus  i)otesthaberenomensubstantiale,  ib.  n.4.  188 

5.  Nomina  relativa  ex  lempore  de  Deo  praedicantur^ 
ibid.  num.  9.  190 

6.  Nomina  significantia  relationem  ad  creaturas  si- 
gnificant  substantiam  Dei,  ibid.  num.  6.  189 

7.  Nomina  significantia  substanliam  Dei  qua:^dam  ne- 
cessario  conveniunt,  qusedam  libere,  ib.  n.  12.    190 

8.  Nomina  signiiicanlia  subslantiam  Dei  et  necessa- 
ria,  quoedam  significant,  quid  Deus  sit,  qua^dam, 
qualis,  ibid.  n.  14.  191 

9.  Duo  prcecipua  nomina  sunt  significantia  quid  Deus 
sit,  ibid.  n.  15.  191 

10.  Primum  nomen  Dei  est  Deus,  ibid.  n.  15.         191 

11.  Plura  nomina  Deo  attribuuiitur  in  Scriplura  , 
ibid.  191 

12.  Licet  nomen  Deus  quoad  vocem  sitcommune,  re 
tamen  singularis  esl,  ibid.  n.  18.  192 

13.  Secundum  nomen  Dei  est :  Qui  est,  ib.  n.  22.    193 

14.  Tertium  nomen  est  Jchova,  ibid.  n.  24  et  25.  Ca3- 
tera  nomina  ad  dicta  releruntur,  ibid.  n.  26.       193 

15.  Nomina,quce  dissimilitudinem,  aut  ina^qualitalem 
signiticant,  aut  indicare  possunt,  in  divinis  cavenda 
sunt,  3,  1.  3,  c.  13,  n.  4.  616 

16.  Nomina,  quibus  attribula  divina  significanlur , 
nec  respcclubealorum,  nec  nostri  synonyma  sunt, 
1.  1.  1,  c.  13,  n.  10.  -il 

17.  Nomina,  quaHlc  Deo  dicunlur,  alia  ncgaliva,  alia 
positiva  sunl,  ibid.  c.  9,  n.  4  et  5.  27 

VidC    ADJECTIVUM 


NON  ENS. 

1.  Non  cnlia  variis  niodis  dicunlur, 
n.  5. 


1,1.  3, 


C.    3, 
203 


INDEX 

2.  Non  cnlia  dicunlur  oninia  illa,  quse  licct  possibi- 
lia  siiit  nuiKiuaiii  crunt,  ibid.  203 

3.  Uicunlur  iion  cnlia  qu;r,  actu  non  sunl,  licct  aii- 
quando  Culuia  non  sint,  ibid.  n.  6.  203 

4.  Hicc  non  entia  cognoscit  Deus  ul  cntia  pcr  scicn- 
liain  visionis,  ibid.  n.  6.  203 

5.  Non  eniia  dicunlur,  qua;  ncc  sunt,  nec  esse  pos- 
sunt,  ibid.  n.  7.  203 

6.  Non  ens  ut  dicit  ncgationem  possibililalis  non 
claudilurobjcctooninipotcnlicB,  ibid.  c,9,  n.  16.  228 

7.  Non  ens  ut  ncgalionein  actualis  exislentiai  dicit, 
esl  sub  objeclo  omnipotcntia!,  ibid.  228 

NOTIO. 

1.  Notioncs  in  Dco  sunt,  3.  1.  5,  c.  9,  n.  2.  G69 

2.  Intcr  relationes  ct  notiones  discrinicn  assignatur, 
ib.  n.  7.  671 

3.  Notiones  omnes  posiiivaj,  sunt  rclationcs,  ibid., 
c,  10,  n.  3.  '  671 

4.  Notioncs  quatuor  sunt  juxla  numerum  relalionum, 
ibid.  671 

His  addilur  alia  negativa,  ibid.  n.  4.  671 

5.  Notionis  ncgaliv?e  neccssitas  declaratur,  ibidem 
n.  4.  671 

6.  Notio  negativa  non  csl  relatio  ;  ibid.  n.  5.  672 

7.  Una  notio  ncgaliva  sutilicil  ad  Palernam  dignitatein 
dcclarandam,  ibid.  n.  7.  672 

8.  Notiones  omncs  sunt  quinquc,  nec  plures,  pau- 
cioresve,  ib.  n.  9.  673 

9.  Notio  esl  signum  manifestativum  pcrsonae,  ibid. 
I   6,  c.  1,  n.  2.  674 

10.  Notionalcs  actus  in  Deo  necessarii  sunt,  ib.  c.  8, 
n.  1.  678 

Essentialia  sunl  priora  noUonalibxis,  quomodo  intel- 
ligatur,  ib,,  c.  4,  n.  6.  680 

11.  Notionales  actus  propriissime  prsedicanlurdesin- 
gulis  personis,  ib.  c.  7,  n.  2.  686 

12.  Notionales  actus  non  prcCdicantur  de  propricta- 
tibus  in  abstracto  signiticatis,  ibid.  n.  3.  686 

13.  Notionalcs  actus  rccle  pnedicantur  de  Dco  signi- 
ficato  pcr  nomina  cssentialia  in  concreto  sumpta, 
ibid.  n.  4.  687 

14.  Cum  actus  notionalis  vere  pra^dicalur  deDco  sub 
aliquo  nomine,  non  potest  de  eodem  vere  negari, 
ibid.  n.  14,  689 

Vide   ACTUS  DEI  AD  INTBA. 
NUMERUS. 

1.  In  praedestinatorum  numero  duo  considerantur, 

2.  1.  6,  C.  2,  n.  6.  523 

2.  Ex  vi  dccreti,  quoDominus  elegit  ad  gloriam  talcs 
personas,  nuinerus  pricdestinalorum  cst  futurus  in 
tanta  multiludine,  et  non  in  minori,  ibid.  523 

3.  Prsedestinatorum  ccrlus  numerus  quoad  lot  elcclos 
ct  non  plures  sumidebet  ex  voluntale  divina,  ibid. 
n.  7.  523 

4.  Numerus  rcproborum  propter  quid  ccrlus  sit,  ibid. 
n.  7  et  8.  523 

5.  Inter  prjedcstinatorum  et  rejiroborum  numerum 
discrimcn  explicatur,  ibid.  n.  8.  524 

6.  Rcproborum  numero  adjunguntur  quotquot  letha- 
lis  peccati  noia  inusti  moriunlur,  ibid.  cap.  3, 
num.  1.  524 

7.  Ueproborum  hominum  numerus  major  cst  quam 
pra^dcslinatorum  absolute  de  omnibus  loqucndo, 
ibid.  n.  2.  524 

J. 


RtRLM.  857 

8.  Rcproborum  Christianorum  numcrus  major  est 
quam  |)ra!(lcslinalonim,  si  in  hoc  numero  Apos- 
tata;  coinprchcndantur,  ibib.  n.  6.  523 

OBJECTUM. 

1.  Objccla  malerialia  in  se  sunt  intelligibilia  in  po- 
tentia,  el  pcr  spccies  liunt  intclligibilia  in  actu,  1, 
1.2,  c.  13,  n.  14.  97 

2.  Quomodo  uniatur  objcctum  potenlia;  per  spcciem, 
1, 1.  2.  c.  12,  n.  10.  88 

3.  Objcctuin  est  causa  proxima  actus  per  se  vel  pcr 
spcciem,  1,  I.  2,  c.  12,  n.  10.  88 

4.  Pnedeslinationis  objeclum  quid  appcllatur,  2,  1.  1, 
c.  4,  n.2.  243 

5.  Persona  crcala,  vcl  creabilis  tanlum  est  proprium 
objcctum  pncdcstinationis,  ibid.  n.  4.  2i3 

6.  Dcnominalio  mutua  inter  objeclum,  ct  terminum 
quomodo  interccdal,  ibid.  n.  3.  243 

7.  Objectum  per  sc  non  postuial  uniri  polentiai,  ut 
foriiia  actuans,  1,  1.  2,  c.  12,  n.  8.  87 

8.  Objectum  quo  pacto  constiluat  inlellectum  in  actu 
primo,  ibid.  n.  lo.  et  12.  gs 

9.  Rcpugnat  esscnliam  divinam  uniri  potentiicadsup- 
plcndam  spccicm,  ct  nihil  ellicerc,  ut  objcctum, 
ibid.  n.  1  7.  ^q 

10.  Objectiim  spirituale  est  extra  latitudinem  poien- 
tiarum  materialium,  ibid.  c.  13,  n.  19.  98 

11.  Objectum  primarium  specificat  visionem  bealam: 
non  vero  secundarium,  1,   1.  2,  c.  19,  n.  11.     118 

Illud  vero  non  facil  formaliter  beatum,  ibid.  n.  13.119 

12.  Proprium  et  primarium  objcclum  visionis  bealaj 
est  cssentia  divina,  relationes  consequenter,  1,1.2, 
cap.  12,  n.  24.  92 

ODIUM. 

1.  Peccatum  odio  habel  Deus,  1,  I.  3,  c.  7,  n.  5.      218 

2.  In  Deo  est  odium,  ibid.  2I8 

3.  Accidentia  odio  habentur,  ibid.  2I8 

4.  Odio  habelur  peccator  non  quatenus  homo,  sed 
quatenus  peccator  est,  ibid.  *        2I8 

5.  Quidquid  Deus  facit  non  odio  habet,  ibid.  218 

OMNIPOTENTIA    DEI. 

1.  Non  est  actus  omnipotenliae  productio  ad  inlra,  3, 
1. 4,c.  I0,n.  4.  637 

2.  Omnipotentia  ad  inlra  formaliter  perlinet  ad  intel- 
lectum  et  voluntalem  distributione  accommoda  , 
ibid.  n.  5.  637 

3.  Omnipolcnlia  est  potentia  faciendi,  ibid.  637 

4.  Omnipolenlia  formaliter  non  constituit  essenliam 
Dei,  3,  I.  11,  c.  5,  n.  8.  736 

b.  Omnipotentia  estunum  exDivinis  attributis,  1,1.  3, 
c.  9,  n.  1.  224 

Et  vcrc  est  potentia,  et  proprie  effeclrix  ct  in  objcc- 
to  suo  cst  amplissima,  ibid.  224 

6.  Hoc  attribulum  est  ralione  distinctum  a  scientia  ct 
volunlalc,  ibid.  n.  2  et  6.  224  et  226 

7.  Omnipotentia  Dei  est  infinita  simpliciter  loqucndo, 
ibid.  n.  3.  225 

8.  Omnipotcntia  Dei  est  infinila  intensive  et  cxtensi- 
ve,  ibid.  n.  4.  225 

9.  Omnipotcniiaadexlraexigit  infinilatem  simpliciter 
in  gcnere  cntis,  ibid.  225 

10.  Ex  vclociiate  agendi  non  recte  coUigitur  potcntia 
inlinila  Dci,  ibid.  n.  7,  226 

11.  E.xpUiral:tateefiectuum  in  inllnitum  non  colligi- 
tur  omni|)Olcnlia^  inlinilas,  ibid.  n.  8.  226 

12.  Inlinitas  intcnsiva  omnipotcnticC  ex  extensiva  a 

56 


858 


INDEX 


posleriori  probanda  est,  ibid.  n.  9,  a  priori  vero 

cxlensiva  cxinlensiva,  ibid.  n.  10.  227 

Sub  objeclo  omnipotenlipe  quidquid  ralione  nientis 

habet,  clauditur,  ibid.  n.  10.  227 

13.  Duplex  omnipotentiai  el  aclionis  ejus  considcra- 
tio,  ibid.  n.  18.  228 

14.  Omnipotentia  Dei  absoluta  el  ordinala  denomina- 
tur,  ibid.  228 

15.  Omncsacliones,  qupononinvolvunt  repugnantiam, 
tieri  possunt  abomnipolentia  Dei,  ibid.  n.  21.    229 

16.  Quod  factum  est,  ab  omnipotcntia  Dei  non  polest 
fieri,  quod  sil  infeclum  in  sensu  con)posilo,  ibid. 
n.  22.  229 

17.  Omnipolentia  Dei,poluil,  ct  plura,  el  alia  dislincla 
pondere,  ibid.  n.  24.  230 

18.  Omnipotentia  Dci  non  recipit  speciem  a  suo  ob- 
jeclo,  nec  relationem  ab  illo  habet,  1,  1.  2,  c.  26, 
n.  14.  162 

19.  Omnipotentia  Dei  clare  videri  non  potest,  nisi 
conjunclione  cum  objecto  possibili,  ibid-  n.  16.  163 

20.  Neccssarium  est  videnles  Deum  videre  ejus  om- 
nipolenliam,  ibid.  n.  14  et  15.  162 

21.  Omnipotentiaeslattribulum  divinae  essentiic  per 
modum  prajdicati  esscnlialis,  ibid.  n.  15.  162 

OPUS, 

1.  Opus  creationis  in  se  non  respicit  prsedestinalio- 
nem,  2,  1.  3,  c.  7,  n.  6.  472 

2.  Actio  duplexcircanostra  opcra  gralise  versatur,  2, 
1.  3,  c.  5,.n.  10.  467 

3.  Opus  virlutis  acquisitse  dupliciter  exgratia  esse  di- 
citur,  2,  1.  2,c.  19.  n.  1.  414 

4.  Opus  moralc  ex  graliafaclumlicet  ordinis  naturalis 
potesl  esse  causa  alicujus  cffectus  Prsedesiinationis, 
ibid.  A14 

5.  Opus  morale  naturae  viribus  effectum  non  potesl 
esse  prsedestinalionis  causa  quoadaliquem  effeclum 
supernaturalem,  ibid.  n.  4.  415 

6.  Opus  supcrnalurale  ex  gratia  procedens  quatcnus 
ex  illa  proccdit,  est  causa  subsequenlis  gratiae,  ib., 
c.  20,  n.  1.  417 

7.  Hoc  opus  non  potest  csse  causa  oninium  prsedesli- 
nalionis  effectuum,  ibid.  n.  1.  417 

8.  Opus  ex  gratia  procedens  trifariam  meritorium 
esse  polesl,  ibid.  num.  2.  417 

9.  Opera  supernaluralia  electorum  cum  effectu  ad  fe- 
tern?e vilffi  conseculioncm  conducenlia,  eftectus  sunt 
praedestinationis,  2,  lib.  3,  cap.  5,  num.  5.         465 

ORDO. 

1.  Ad  ordinem  rationis  consultatio  mediorum,  et  fi- 
nis  non  est  nccessaria  in  Deo,  2, 1.  l,c,  8,  n.  6.  261 

Nec  etiam  in  hominibus,  ibid.  num.  8.  262 

2.  Ordo  inlenlionis,  et  execulionis  in  divina  voluntalc 
sccundum  ralioncm  dislinguunlur,  ibid.  n.  50.  273 

3.  In  divinis  personis  quomodo  sit  natura^  ordo,  3, 
lib.  4,  cap.  15,  num.  7.  648 

4.  lii  divina  voluntate  diqilex  distinguitur  ordo,  2, 
lib.  6,  cap.  4,  num.  5.  526 

ORIGO. 

1.  Origo  activa,  c1  passiva  in  Deo  dislinguuntur  nos- 
Iro  modo  concipiendi,  3,  lib.  6,  cap.  1,  nuni.  4.675 

2.  Origo  itassiva  idciu  omnino  cst  cum  rclalione  per- 
sona;  prouuclie,  ibid.  673 

3.  Origo  acliva  idcm  esl  cum  rclatione  produceniis, 
ibid.  uuin.  5.  675 


RERUM. 

4.  Origines  activae  realiter  inler  se  non  distinguuntur, 
ibid.  num.  9.  675 

5.  In  originibus  nalura  divina  nullum  habet  concur- 
sum  causa3  matcrialis,  ibid.  cap.  6,  num.  5.       685 

6.  Origines  proprielalcs  non  sunl,  ibid  lib.  7,  caj).  2, 
num.  5.  693 

7.  Origines  non  conslituunt  formaliter  personas,  nec 
dislinguunt,  ibid.  cap.  6,  num.  6.  703 

8.  Prioritas  originis  non  est  priorilas  in  quo,  sed  a 
quo,  ibid.  cap.  5,  num.  9.  701 

9.  Relationcs  rcalcs  inlra  Deum  existentes  in  origine 
fundari  debent,  3,  lib.  1,  cap.  4,  num.  14.  548 

10.  Origines  idem  cum  essentia  sunt,  3,  lib.  6,  cap.  1, 
num.  1.  674 

11.  Origines  idem  sunl  cuui  relalionibus,ib.  n.  2,  674 

12.  Origines   inter   notiones  non   comprehenduntur 
])roj)rie  loqucndo,  3,  lib.  3,  cap.  9,  num.  3.         669 

13.  Quomodo  ex  dislinclione  intcr  Filium,  et  Spiritum 
sanctum  origo  ostcndatur,  ib.  I.  10,  c.  2,  n.  15.  761 

14.  Persona^  mulliplicantur  per  origines,  ibid.  lib.  7, 
cap.  6,  num.  6.  703 

15.  Quomodo  persona  improducla  dicatur  prius  ori- 
gine  velle,  ibid.  lib.  12,  cap.  2,  num  7  el  8.        798 

PARABOLA. 

1.  In  parabolis  non  oporlet  s^ngula  verba  ad  aliquid 
signilicandum  applicare,  1,  lib.  2,  cap.  20,  n.  18. 123 

2.  In  Parabola  vinccie  Matth.  20.  Ghristus  inlentionem 
habuit  commendandi  graliam  peculiarem  su?e  vo- 


cationis,  ac  legis,  ibid.  num.  20. 


123 


PATER. 


1.  Nomen  Pater  analogum  est,  3, 1.  9,  c.  2,  n.  14.  726 

2.  Pater  cst  Deus,  et  idem  Deus  est  Filiiis,  in  quo  sen- 
su  verum  sit,  3,  lib.  4,  cap.  13,  num.  3.  643 

3.  Deus  Pater  est  Deus  Filius,  est  falsa  propositio,  ib. 

4.  Paler  est  idem  Deus,  qui  cst  Filius,  non  aulem 
idem,  qui  Filius,  ibid.  643 

5  Patremcsse,  non  essenlialis,  sed  personalis  deno- 
minatio,  ibid.cap.  7,  num.  8.  633 

6.  Pairem  esse  improductum  non  solum  ratione  Dei- 
tatis,  sed  proprietalis  etiam  convenit,  ibid.  cap.  9, 
num.  5.  636 

7.  Innascibilitas  quomodo  sit  propria  Patris,  3,  lib.  5, 
cap.  10,  num.  8.  672 

8.  Inlelligere  essentiale  proul  est  in  Palre,  non  est 
dislinclum  eliam  ratione  a  notionali,  ibid.  lib.  6, 
cap.  4,  nuin.  4.  680 

9.  Pater  non  vult  generationem  voluntate  quasi  desi- 
derii,  sed  complacenlice,  ibid.  num.  5.  680 

10.  Pater  eodem  actu  producit  Filium,  quo  illum  in- 
telligit,  ibid.  680 

11.  Paler  per  id  formaliter  est  potens  ad  generan- 
dum  per  quod  est  tlccundus,  ibid.  cap.  5,  n.  7.  683 

12.  'Polentia  gencrandi  non  est  communis  simpiiciter 
loqucndo,  sed  Patris  propria,  ibid.  num.  8.         684 

13.  Pater  genuit  quod  ipse  est,  quo  sensu  vera  sit, 
ibid.  cap.  7,  num.  3.  686 

14.  Quomodo  veruin  sit  non  esse  proprium  Patris  pro- 
ducere  Spiritum  sanctum,  ibid.  1.  7,  c.  2,  n.  1.  692 

15.  Ingcnituu!  est  proprium  atlributum  Patris  notio- 
nale,  3,  lib.  8,  cap.  2,  num.  2.  714 

16.  Principium  gcucraliter  sumi)tum  non  esl  altribu- 
lum  Patris,  ibid.  cap.  3.  num.  4.  717 

17.  Paler  dicitur  origo  Pcrsonarum,  ibidnum.  5.  718 

18.  Palcr  variis  noiiiinibus  appcllatur,  il)id.  718 
QuomodoallribuanlurPalri  varia  nomiua,  ib.  n.O.  716 


19.  Patcr  aetcrnus  ncc  sui,  ncc  aliarum  pcrsonarum, 
ncc  roruui  aliaruin  iiolcsl  essc  imago,  3,  iii).  9, 
cap.  8,  num.  11.  746 

20  Paler  non  polcst  dici  principium  vcrbi  ralionc 
Patcrnilalis,  iliid.  cap.  9,  nuni.  8.  748 

21.  l'alrcin  i)roduccrc  immcdialc  Spirilum  sanclum 
immcdialionc  virlulis,  ibid.  iil).  in,  ca[).  3,  n.  3.  762 

22.  Palcr  cl  rilius  ii'(pic,  ct  [icr  sc  [jro.ducunt.  Spirilum 
sanclum,  il)id.  num.  8.  763 

28.  Quomodo  dicalur  Palcr  principalitcr  produccrc, 
ibid.  num.  10.  763 

24.  An  sancli  Spiritus  sit  codcm  niodo  a  Filio  quo  a 
Patre,  ibid.  num.  11.  764 

25.  In  Palrc,  cl  Filio  cst  una,  ct  cadem  numero  vir- 
lus  s[)irandi  conmiunis  utriquc  rcaliler,  ibid.  ca[).  5, 
nuni.  3.  769 

PATEBNITAS. 

1.  Patcniilas  est  Beus,  quo  sensu  sil  vera  propositio^ 
3,  lib.  6,  ca[).  7,  num.  3.  686 

2.  Palcrnilas  duplicitcr  sumi  [)0lcsi,  3,  lib.  9,  ca^).  5, 
num.  6.  7:)3 

3.  Pateniitas  gcnerat:  csl  falsa,  3,  1.  6,  c.  7,  n.  3.  686 

4.  Palcrnitas  esl  prima  Patrls  proprielas,  2,  lib.  8, 
cai).  1,  num.  1.  711 

5.  Palcrnilas  immcdiate  consequilur  divinam  natu- 
ram,  ibid.  cap.  1,  num.  7.  713 

6.  Palcrnitas  unde  tanlum  aut  majorem  peffeclionem 
habcat,  3,  lib.  3,  cap.  9,  num.  18.  607 

7.  Palernitas,  Gcneralio,  Filiatio,  diverso  modo  inve- 
niuntur  in  Verbo,  et  aelcrno  Patre,  quam  in  crealu- 
ris,  3,  lib.  9.  cap.  1,  num.  14.  722 

8.  Ingcnitum  |)ro  1'undamento  dicil  Falernitatem,  3, 
lib.  8,  cap.  2,  num.  9.  716 

9.  S[)iralionis  aPalernilalc  diffcrenlia,  3,  lib.  5,  c.  8, 
num.  10.  668 

Spiralionis  acliva  vcre,  [)ropric,  ac  simpliciler  est 
una  rcs  rclativa  simplex  Palernitati,  el  Filiationi 
idenlifica,  3,  lib.  4,  ca[).  6,  num.  5.  663 

10.  Paternitas,  et  spiratio  non  distinguunlur  in  re 
ipsa,  sed  solum  fundamentaliter,  3,  lib.  5,  cap.  4, 
num.  3.  658 

PECCATCM. 

1.  Bonum  necessario  non  supponens  peccatum,  etsi 
cx  illius  occasionc  possit  provcnirc,  cfficaci  inlcn- 
tione  a  Deo  pra;liniri  [lotesl  anle  talis  peccali  pr?o- 
scicntiam,  3,  bb.  2,  cap.  8,  num.  14.  478 

2.  Pcrmissio  pcccali  cx  quo  bonum  potest  procedcre, 
quod  licct  non  ncccssario  illud  supponal,  ut  [)ro- 
ccdat  cst  prtBdcslinalionis  eflcctus,  ibid.  478 

3.  Peccati  originalis  distinclio,  ibid.  lib.  5,  cap.  3, 
num.  11.      '  505 

4.  Peccaium  originale  non  est  adscquata  causa  repro- 
balionis  damnatonim,  ibid.  cap.  6,  num.  4.        513 

5.  Pcccalum  inler  rcprobalionis  efleclus  nullo  modo 
numcrari  polest,  ibid.  cap.  7,  num.  2.  515 

6.  Pcccali  duplex  pcrmissio  consliluilur,  ib.  n.  7.  516 

7.  Permissio  Durandi  in  peccalo  originali  usquc  ad 
mortcm  cst  rcprobationis  effectus,  ibid.  516 

8.  Rc[)rol)atio  posiliva  non  a  perniissione  peccali,scd 
a  i)oena^  qua;  proplcr  pcccalum  in  alia  vita  pernia- 
ncl,  inci[)it,  2,  lib.  6,  cap.  7,  num.  9  516 

9.  Pcrmissio  peccati  s[)ecialis,  ct  propria  borainis 
rcprobi  cst  eltectus  ncgalivic  reprobationis,  1,  ibid. 
num.  12.  517 

10.  Pcccati  permissio  duo  includit,  ibid.  517 

11.  Originalis  [^cccati,  scu  peccati   Adam  permissio 


INDKX  RERUM.  850 

vcr  c   reprobalioni  aiicujus   altribui   nequil,  ibid. 

num.  13.  518 

12.  Peccati  i)crmissio  ulilis  cssc  polest  ad  salutcni 

[)riedcstinati,  2,  lib.  3,  cap.  8,  num.  5.  476 


PERFECTIO   INCREATA. 

1.  Perfectio  du|)Icx  est,  3  lib.,  3,  cap.  10,  num.  4.  608 

2.  Perfeciio  bifariam  in  aliqiio  essc  [lOtest,  ibid. 
num.  7.  609 

3.  Omnis  perfeclio  simpliciter  est  csscnlialis  Dco,  3. 
lib. 7,  cap  5,num.  9.  701 

Et  (|ua  talis  Deo  convenit,  1,  lib.  1,  cap.  8,  n.  11.    24 

4.  Perfectionc  enlitativa  Dcus  maxime  bonus  est,  1. 
1.  8,  n.  4.  22 

5.  Perfectio  [lersonsB  in  Dco  cssentialis  est,  1,  lib.  1, 
ca[).  8,  num.  10.  24 

6.  Pcrfcctio  quam  includit  rclatio  secundum  propriam 
ralionem  esl  relaliva,  3,  lib.  3,  cap.  9,  nuin.  18.  607 

7.  Perfectio  paternitatis  tota  cst  in  habitudine  ad 
filium.  ibid.  num.  18.  607 

8.  Perfeclioncm  non  csse  simpliciter  sim[)liccm  ex 
duplici  capiteprovcnit,  3,lib.  3,  cap  10,  num.4.608 

9.  Pcrfeclioncs  naUirales  nalunc  necessitate  tali  cx 
corporc,  aniniaquc  proflucnlcs  non  sunt  specialcs 
praedestinationis  effectus,  2,  lib,  3,  cap.  7,  n.  7.  472 

Vide  BONiTAs. 

PEnjiissio. 

Vide  PECCATUM,  REPROB.UIO. 
PERSEVERANTIA. 

1.  Sine  speciali  perseverantise  dono  nullus  seternam 
conscquifur  felicitatcm,  2,  lib.  1,  cap.  8,  n,  43-   271 

2.  Persevcrantia  Angclorun  in  uno  conversionis  in 
Dcum  aclu  consislil,  ibid.  cap.  9.  num.  2.  274 

3.  Persevcrantia?  donum  est  unus  ex  praecipuis  prse- 
destinationis  cffcctibus,  2,  libid.  3,  c.  3,  n.  6.    462 

4.  Perseverantia  sublata  nullus  felicilalis  usura  frui 
[lotcsf,  ibid.  462 

PERSONA. 

1.  Personse  divinse  cur  non  prsedcsfinenfur,  2,  lib.  1, 
cap.  4,  num.  2.  242 

2.  Pcrsonae  dcfinitio,  3,  lib.  1,  cap.  l,  num.  2.       533 

3.  Persona  significat  substantiameamque  singularcm, 
ibid.  num.  1,  et  6.  533  et  534 

4.  Persona  cx  parfe  naluriB  in  qua  subsistit  specialem 
dicil  pcrfcclioncm,  ibid.  num  7.  534 

5.  In  Deo  plures  pcrsonaj  sunt,  ibid.  c.  n.  3.        536 

6.  Pcrsona  sccundum  suum  proprium  significatum 
vcre,  el  [)roprie  in  Deo  est,  ibid.  c.  1,  n.  8.         534 

7.  Persona  naturie  intcllecluali  positivum  lerminum 
addit,  ibid.  c.  3,  n.  3.  539 

8.  Pcrsonse  divina;  aliquo  positivo  inter  se  dislin- 
guunlur,  ibid.  539 

9.  Pcrsona  veriim  cns  csl,  ac  rcale,  ibid.  n.  6.        540 

10.  Persona  de  tribus  divinis  personis  univoce  dici- 
lur.  n.  8.  540 

11.  Pcrsona  immediatesignifical  comnuinem  conccp- 
tum  objeclivum  rcalem,  el  positivum  quoad  rcin 
conccplam,  cl  ralionis  quoad  communicanlcm , 
ibid.  540 

12.  Per.sona  divina  bifariam  multiplexinfclligi  potest. 
1. 1,  c.  4,  n.  1.  544 

13.  Aliqua  pcrsona  divina  nccessario  eslimproducla, 
ibid.  n.  2.  5U 

14.  Pcrsonarum  pluralitafem  in  Deo  esse  notam  divi- 


860 


INDEX 


na  relalione,  per  demonstralionem  evidentem  co- 
gnosci,  est  impossibile,  ibid.  c.  11,  n.  5.  566 

15.  Pcrsona  prima  Trinitatis  verus  est  Deus,  ibid.  1.2, 
c.l,n.  6.  575 

16.  In  personis  omnibus  quidquid  perfeclionis  in 
qualibel  earum  est,  ibid.  n.  7.  575 

17.  Persona  veri  Dei  raiionem  habens  potest  esse 
producta  vere,  ac  realiter^  ibid.  c.  2,  n.  2.  576 

18.  Persona  secunda  Trinitalis  verus  Deus  est,  ibid. 
C.  3,n.  5.  579 

19.  Person?e  divinee  in  re  ipsa  dislinctse  sunt  inter  se, 
ibid.  I.  3,  c.  1,  n.  2.  589 

20.  Personse  divinse  ita  in  sua  personali  ratione  dis- 
linguuntur,  ut  nullatenus  una  dici  possinl,  sed  plu- 
res  distinctse,  aut  tres,  ibid.  c.  3,  n.  2.  591 

21.  Personse  divinae  non  possunt  dici  una  hypostasis, 
ibid.  n.  3.  •  591 

22.  Personae  divinae  non  possunt  esse  unum  supposi- 
lum,  ibid.  591 

23.  Personae  divinfe  non  solum  in  c oncrcto  sunl  tres 
personffi  realiter  distinclffi,  verum  ctiam  tres  per- 
sonahtatesreahter  distinctas  habent,  ib.  c.  3,  n.4.  591 

24.  Personae  nomen  formalius  signiticat  pcrsonalita- 
tem,  magisque  directequam  naturam,  ib.n.  7.    592 

25.  Personae  divinae  dicunlur  et  sunt  Ires,  ibid.  c.  6, 
n.  2.  599 

26.  Personae  divinse  vere  sunt  tria  enlia  reaha,  ibid. 
n.  4.  599 

27.  Personse  divinBesunttresunitateslranscendentes, 
ibid.  c.  7,  n.  3.  601 

28.  Personee  divinse  dicuntur  tres  veritates  relativse, 
ibid.  c.  8,  n.  5.  602 

29.  In  personis  divinis  tres  sunt  subsistentiee  perso- 
nales,  ibid.  c.  9,  n.  16.  606 

30.  Quselibel  persona  continet  eminenter  omnem  per- 
fectionem  relativam,  ibid.  c.  lo,  n.  7.     -  609 

31.  Pcrsona  divina  ex  vi  sufe  relalionis  infinitatem 
habet  in  fali  genere,  vel  specie,  ibid.  n.  8.         609 

32.  Personae  divinae  sunt  unum  increalum,  ibid.  c.  12, 
n.  3.  614 

33.  Persona  qusehbet  aha  ab  altera  dici  potest  mas- 
culine,  non  vero  neutro,  nisi  aliquid  addaiurve- 
ram  efficiens  locutionem,  ibid.  c.  13,  n.  5  et  6.  617 

34.  Dc  personis  optime  in  compelcnli  numero  termi- 
ni  numerales  dicuntur,  ibid.  n.  7.  617 

35.  In  persona  Filii  et  Spiritus  sancti,  est  una  numero 
Deitas,  ibid.  1.  4,c.  1,  n.  2.  619 

36.  Pcrsona^  divin?e  sunt  unius  essentiae  ac  naturae, 
ibid.  1.  4,  c.  2,  n.  3.  619 

37.  Pcrsona  divina  non  constal  divina  essentia,  et 
proprietate  reahter  ab  illa  distincta,  ibid.  c.  2, 
n.  3.  621 

38.  Persona  divina  non  distinguitur  reahter  ab  essen- 
tia,  ibid.  621 

39.  Persona  constat  ex  essentia  et  proprietate,  ibid. 
c.  4,  n.  1.  624 

40.  Personse  divinae  non  habent  in  re  actualem  dis- 
tinctionem  ab  essentia,  sed  tanlum  fundamentum 
ut  possint  hBec  duo  concipi  ul  distincta  ,  ibid. 
n.  5.  625 

41.  Personre  divinfc  personahtatcs,seu  relationes  non 
sunt  de  Divinitatis  essentia,  nec  Dei  ul  Deus  cst,  ib. 
c.  5,  n.  2.  628 

42.  Onnies  i)erson;ie  divina:^  eadcm  nnmero  attributa, 
qua;  Deo  ut  Divinilali  conveniunt,  liabent ,  ibid. 
C.-9,  n.  2.  635 

43.  Tres  personic  sunt  idcm  Dcus,  vel  idem  naturah- 
lcr,  non  masculinc,  ibid.  c.  13,  n.  1.  643 


RERUM. 

44.  Una  persona  divina  similis  est  alteri,  ibid.  c.  15, 
n.  3.  647 

45.  In  divinis  personis  quomodo  sit  naturae  ordo, 
ibid.  n.  7.  648 

46.  Unaquseque  persona  est  ipsa  essentia,  ibid.  c.  16, 
n.  6.  650 

47.  Una  persona  pcr  sc  primo  et  secundum  se  totam 
est  in  aha,  ibid.  n.  9.  650 

48.  Unaquaequc  persona  esl  suamet  relatio  subsis- 
tens,  ibid.  I.  5,  c.  2,  n.  3.  655 

49  Actus.  quo  divina  persona  producitur,  bifariam 
accii)i  polesl,  ibid.  \.  6,  c.  1,  n.  3.  674 

50.  Persona  non  agitper  suam  personahtatem,  ibid. 
C.  5,  n.  4.  683 

51.  Persona  producta  non  distinguitur  a  principio 
quo,  sed  sufflcit  a  quod  distinguatur,  ibid.  683 

52.  Personas  divinas  vere  constitui  in  esse  personah, 
ibid.  1.  7,  c.  3,  n.  2.  694 

53.  Persona  supra  hypostasim  addit  dignitatem  na- 
tura;  rationahs,  ibid.  c.  6,  n.  3.  703 

54.  Persona  dupliciler  dicilur  distingui  per  ahquid 
tanquam  per  formam,  ibid.  n.  6.  703 

55.  Personse  muhiphcantur  per  origines,  ibid.       703 

56.  Pcrsona  divina  in  re  ipsa  et  non  denominative 
tanlum  relativa  est,  ibid.  c.  7,  n.  9.  706 

57.  Cum  persona  non  concipitur,  ut  relata  ad  aham, 
non  concipitur  proprio  conccplu,  ibid.  n.  11.      707 

58.  Prioritasinpersonis  quidsit,  3, 1.  7,  c.  8,n.  1.  708 

59.  Positivum  quod  dicit  persona  est  reale,  ibid.  708 

60.  Persona  in  recto  signillcat  quid  constitutum  ex 
natura  rationah,  et  subsistentia  incommunicabili, 
ibid.n.  2.  709 

61.  Persona  formahter  dici  personahtatem,  ib.  n.  2.  709 
Quid  pcrsona  sit,  ibid.  n.  3.  709 

62.  Personaut  abstrahit  a  creata  et  increala,  non  si- 
gnilicat  relalionem  formaliler,  ibid.  n.  4.  709 


63.  Pcrsona  divina  quid  significet,  ibid.  n.  9. 


710 


64.  Person?e  mittuntur,  3, 1.  12,  c.  1,  n.  1.  795 

65.  Persona  divina  duphciter  denominaturmissa,  ib. 
n.  3.  795 

66.  Persona  improducta  mitti  non  potest,  ibid.  c.  2, 
n.  1.  797 

67.  Omnes  personae  dici  possunt  venire,  non  vero 
mitti  omnes,  ibid.  797 

68.  Persona  Patris  in  qua  significatione  dicatur  dona- 
re,  non  vero  mitti ,  ibid.  n.  2.  797 

69.  Persona  Patris  non  mittit  se,  ibid.  n.  4.  797 

70.  Per  processionem  accipil  persona  procedens  po- 
teslatem,  et  opcrandi,  et  auctoritatem  se  consti- 
tuendi  novo  modoahcubi,  ibid.  n.  5.  798 

71.  Inter  personas  divinas  non  potest  una  velle  ah- 
quid,  quin  id  veht  quaelibet  aha,  ibid.  n.  7.         798 

72.  Quselibet  persona  divina  est  liberrima  in  operan- 
do,  ibid.  n.  7.  798 

73.  Omnis  persona  producens  potest  mittere,  ibid. 
c.  3,  n.  1.  799 

74.  Non  qufehbet  persona  producens  potesl  mittere 
quamlibet.  ibid.  n.  5.  800 

75.  Pater  potest  mittere  duas  personas,  ibid.  800 
Fihus  unam  potest,  ibid.  800 

76.  Spiritus  sanctus  nullam  pcrsonam  mittere  potest, 
ibid.  800 

77.  Quando  Deus  animpe  infundit  dona  gratiae  sancii- 
ficantis  ipsajmel  persona)  divina}  homini  dantur.  et 
animam  incipiunl  inhabitare,  ibid.  c.  5,  n.  8.     801 

78.  In  Veleri  Tcslamcnlo  non  legilur  personam  ah- 
quam  missam  esse  secundum  suam  proprictatem, 
ibid.  c.  6,  n.  23.  820 


INDEX 


PHANTASIA. 


1.  In  Phaiilasia  csl  inm}{0  ipsiiis  rci  signiiicaUc  per 
VOCCMl,  3,  1.  9,  c.  2,  n.  U.  1-26 

2.  Vcrbuni  phantasiaevocatur  idolum,  sou  phantasma 
CX|)rcssum,  il)i(l  7-25 

3.  Iloc  idolum  phantasiiP  non  vocatur  in  brutis  ver- 
bum,  ibid.  72.o 

4.  Vcrbun)  intcrnum  dividilur  in  vcrbum  ])hanlasia3 
ct  mentalc,  ibid.  725 

POENA. 

VidC     MALUM. 

PCENITENTIA. 

1.  Poenilentia  non  est  nicdium  pcr  sc,  ct  absolule 
necessarium  ad  bcalitudinem,  sed  ex  daiuni  iliati 
suppositione,  2, 1.  3,  c.  8,  n.  19.  479 

2.  Pccnitentia  commissi  ad  amiss;c  grali;Te  rcslitutio- 
ncm  ut  causa  per  accidensse  habet  impedimcnlum 
removens,  2, 1.  3,  c.  4,  n.  6.  463 

PONTIFEX. 

1.  Pontifex  habct  potestatem  ponendi  in  symbolo  quae 
credenda  sunt,  3,  1.  lo,c.  1,  n.  18.  757 

POTENTIA  INCnEATA. 

1.  Potcntia  divina  executrixab  intellectu,  et  voluntate 
rationc  distinguilur,  2,  1. 1,  c.  14,  n.  7.  292 

2.  Potcntia  in  divinis  personis  ad  aclus  notionales, 
3,  1.  6,  C.  5,  n    1.  682 

3.  Potcntia  ad  actusnotionales  distinguitur  a  potentia 
crcaliva  saltem  rationc,  ibid.  n.  2.  682 

4.  Potentia  producendi  cst  sola  natura  prout  habet  in 
produccnte  relationem  propriam,  ibid.  n.  6.      683 

5.  Potentia  gcnerandi  non  cst  coinmunis  simpliciler 
loquendo,  sed  Patris  propria,  ibid.  n.  8.  684 

6.  Dcus  formaliter  non  consliluitur  jjotens  ad  agen- 
dum  per  scientiam,  1, 1.  2,  c.  25,  n.  27.  153 

POTENTIA  NATUBALIS. 

1.  Potentia  naturalis  non  potest  impediri  nisi  ab  ex- 
trinscco,  vcl  prpeternaluralitcr,  3,1.  6,  c.5,  n.9.  684 

2.  Potenlia  materialis  sub  cujus  objecto  spiritualia 
contineantur  impossibilis  est,  1,  1.  2,  c.  6,  n.  6.    63 

3.  PolentitC  cognoscitiva?  non  habent  virtutcm  natu- 
ralem  ad  suos  actus  solum  secundum  rationem  ge- 
nericam,  sed  etiam  specificam,  i,  1.  2,  cap.  21, 
n.  11.  126 

POTENTIA   OBEDIENTIALIS. 

4.  Intellectus  est  potcntia  obedientialis  respectu  vi- 
siouis  beatse,  cl  uttalis  elevata  concurrit  ad  ipsam, 
ibid.  n.  7,et  cio,  n.  14.  125  et  81 

5.  Nulla  datur  potentia  obedientialis  in  creaturas  ad 
comprehensionem  Dci,  1,  lib.  2,  cap.  25,  num. 
19.  151 

6.  Obedientiahs  potentia  non  dalur  in  creatura  ad  co- 
gnoscenda  omnia  possibilia,  ibid.  num.  19.         151 

7.  Obedientialis  capacitas  tanta  est  in  uno  intcllectu 
quantain  alio,  neque  augetur  exaugmentonaturalis 
perfectionis,  1,  lib.  2,  cap  21,  num  13.  127 

8.  Tanta  virus  activs  potcntise  obedientialis  est  in 
uno  intellectu,  quanta  in  alio,  ibid.  127 

PR.EDESTINATIO  QUID  SIT. 

1.  Nomen  Prcpdestinatio  unde  originem  ducat,  2,  lib. 

1,  cap.  1,  num.  2,  et  3,  236 

Ea  significat  ordinem  efficaccm  alicujus  in  ullimum 


RERUM.  8G1 

finem  naluram  ejus  superanlem,  2,  lib.  1,  cap.  4, 
num.  4  el  7.  243 

2.  Praedeslinatio  an  sil  in  Dco,  2,  lib.  1.  cap.  1, 
num.  4.  237 

3.  Pra^dcstinalio  quomodo  sit  in  Dco,  2,  lib.  1,  cap. 
1,  num.  4.  237 

4.  Prnodestinalio  Deo  soli  convenit,  il)id.  num.  6.    237 

5.  Pryedestinalio  bifariam  accipilur,  2,  'ib.   1,  cap. 

1,  num  4.  237 

6.  Pradcstinationis  dcfinitio  sccundum  Augustinum, 

2,  lib.    1,  cap.  2,  num.  l,cl  cap.  3,  num.  6,  et  lib. 

3,  cap.  5,  num.  7.  237,  240  el  466 

7.  Pr«dcslinatio  cst  actus  immanens  in  Deo  ipsum 
intrinsece  dcnominans  priiedcstinanlem  :  rem  vero 
circa  (juam  vcrsatur  i^nedeslinatam  exlrinscce,  2, 
lib.  1,  cap.  2,  num.  2.  238 

8.  Pr?ndeslinatio  consistit  in  actibus  pracscicntise,  et 
volunlalis  liberifi,  2,  lib.  2,  cap.  22,  num.  1.         429 

9.  Prsedcslinalio  in  se  realis  est,  licet  a  nobis  cxplice- 
lur  nicdio  rcspeclu  ralionis,  2, 1.  1,  cap.  2,  n.  2.  238 

10.  Pracdcstinatio  est  actus  sccrnus,  ct  ab  a^lcrno  se- 
cundiim  se  totam  Dco  convenit,  ibid.  num.  3.     238 

11.  Preedcstinatio  anlecessionem  ad  effcclum  dicit, 
2,  lib.  1,  cap.  2,  num.  4.  238 

Ratione  cujus  abstrahit  ab  exislentia  rerum  prajdesti- 
natarum,  ibid.  num.  4.  238 

12.  Prsedestinatio  qualem  anlecessionem  dical,  ibid. 
cap.  5,  num.  3.  246 

13.  Praedcstinatio  quomodo  dicatur  prcparatio,  2,  lib. 

1,  cap.  2,  num.  6.  239 

14.  Praidcstinatio  simpliciter  loquendo  libere,  et  non 
necessario  Deo  convcnit,  2,  lib.  1,  cap.  3,  n.  3.  239 

15.  Praedestinalio  quomodo  Deo  neccssario  convcniat, 
ibid.  num.  6,  et  7.  240 

16.  Prfedestinatio  absolutum  decretum  dicit,  2,  lib.  1, 
cap.  5.  num.  6.  240 

17.  Prtedeslinalio  actus  futuri  requirit  conditionalam 
scienliam  ejusdcm  aclus,  2,Iib.  1,  cap.  7,  n.  7.  255 

18.  Prtedestinalio  includit  voluntalcm  dandi  gioriam, 

2,  lib.  1,  cap.  5,  num.  13.  247 

19.  Prfcdcstinatio  hujus,  vcl  illius  vialoribus  ignota 
est,  2,  hb.  1,  cap.  5,  num.  5.  246 

NoscillamenpoteritsieamDeusrevelaverit,ib.n.20.246 

20.  Ad  prKdestinationem  aclus  futuri  neccssaria  con- 
ditionata  scientia  de  eodem,  2,  1.  1,  c.  7.  n,  7.     255 

Ea  antecedit  rationis  ordine  praedestinationis  decre- 
tum,  ibid.  num.  18.  258 

21.  Priedeslinalio  sola  quomodo  includat  totam  pro- 
vidcntiam  divinam  et  maxime  supernaturalem,  2, 
lib.  6,  cap.  4,  num,  15.  529 

22.  Pr?edeslinalio  incohelur  ne  aut  perficialur  ante 
decrelum  liberum,  2,  lib.  1,  cap.  7,  num.  19.       258 

23.  Praidestinationis  ratio  providentia}  divinae  sine 
decrelo  dandi  gloriam  non  explicatur  apte,  2,  lib. 
1,  cap.  8,  num.  4.  261 

24.  Pra^deslinalionis,  et  providentiffi  duplex  conside- 
ratio,  ibid.  cap.  13,  num.  2.  287 

25.  Prcedestinatio  ratione  differt  a  gubernalione  acti- 
va  prout  dicit  execulricem  voluntalem.  2,lib.  l,cap. 
19,  num.  8.  3i2 

26.  Pra^destinationis  et  gratise  duplcx  discrimen,  ib. 
num.l.  309 

27.  Praedeslinatio  divina  sumpsil  e.xordium  ab  ef!ica- 
ci  Dci  intcntione,  2,  lib.  6,  cap.  4,  num.  6.  527 

28.  Pra'destinatos  unico  aclu  voluntatis  Deus  diligit, 
et  eligit,  2,  lib  1,  cap.  11.  num  7.  282 

Et  circa  illos  primus  acius  divinae  voluntatis  fuit  di- 
leclio,  ibid.  cap.  8,  num.  32.  268 


m 


INDEX  RERUM. 


PHiEDESTINATIONIS  OBIECTUM. 


1.  Prsedestinationis  proprium.objectum  est  persona 
creata,2,  lib.  1,  cap.  4,  num.  4.  243 

2.  Prsedestinalio  propria  substantiarum  cst;,  non  acci- 
dentium,  2,  lib.  1,  cap.  4,  num.  6.  244 

Et  quarum  illa  sit,  ibid.  num.  7.  244 

3.  Praedestinalio  personam  respicit  ,  uon  naturam^  2, 
lib.  1,  cap.  4,  num.  8.  244 

4.  Prsedestinari  dicitur  res  dupliciter,  ib.  n.  3.        243 

5.  Praedestinatio  non  cadit  in  divinas  personas,  ibid. 
num.  2. 

Possint-ne  aliquo  modo  pr?edestinari,  n.  9.  944 

6.  Prasdestinatus  fuit  Christus  Dominus  ante  praevi- 
sum  peccatum,  2,  lib.  1,  cap.  12,  nuni.  11.       285 

Etanle  omnem  occasionem  peccati  praevisam,  2,lib.  2, 
cap.  24,  num.  17.  446 

7.  Prsedestinalus  est  Christus  minus  in  eodcm  signo 
rationis,  ut  homo  Deus,  et  ut  gloriosus  in  corpore 
et  anima,  2,  lib.  1,  cap.  8,  num.  18.  265 

8.  Praedestinatum  esse  ad  multa  Christum  Dominum 
eodem  signo  ralionis  probabile  esl,  ibid.  n.  20.  265 

9.  Praedestinenlur  ne  Angeli  ex  omnibus  ordinibus, 
2,  lib.  1,  cap.  3,  num.  7.  240 

10.  Prsedestinati  sunt,  et  salvi  Angeli  per  Chrislum 
Dominum,  2,  bb.  1,  cap.  20,  num.  11.  316 

11.  Prasdestinatio  quomodo  necessaria  in  slata  inno- 
centiae,  2,lib.  1,  cap.  3,  num.  8et  10.  241 

12.  Praedeslinalionis  malcria  est  res  creata  in  tempo- 
re  futura,  2,  lib.  1,  cap.  4,  num.  2.  242 

13.  Praedeslinal  hominem  Deus  non  quia  habet  mate- 
ria,  sed  ut  habeat,  2,  lib.  1,  cap.  7,  num.  20.       256 

14.  Praedeslinalio  labe  peccati  inquinatos  accidenlarie 
respicit,  2,  lib.  1,  cap.  4,  num.  10.  245 

15.  Praedeslinaloduo  inesse  debcnt  advilam  ajternam 
consequendam,  2,  lib.  3,  cap   9,  num.  7.  480 

16  Pra^deslinalorum  numerus  ct  eleclorum,  ibid.  1, 
lib.  6,  cap.  2,  num.  6  et  7.  523 

PRJ5DESTIHATI0NIS   TERMINUS. 

1.  Preedestinationis  terminus  an  prsedestinetur,  2, 
lib.  1,  cap.  4,  num.  3.  243 

2.  Praedeslinalionis  terminus  malum  culpae  esse  non 
polest,  2,  lib.  1,  cap.  5,  num.  3.  246 

3.  Praedestinatio  maxime  propria  supernaturale  bo- 
num  pro  lcrmino  habcl,  ibid.  num.  8.  247 

4.  Praedcstinatio  quomodo  sit  de  malo  poenae,  2,  lib.  2, 
cap.  5,  num.  2.  330 

5.  Praedestinalio  terminum  et  objectum  possibile  tan- 
tum  supponit,  2,  lib.  1,  cap.  18,  num.  13.  309 

PR.EDESTINATIONIS   CAUS.E. 

1.  Praedestinationis  causa  quadruplici  ex  capite  inda- 
gari  debel,  2,  lib.  2,  cap.  1,  num.  4.  323 

2.  Praedestinalionis  divinaj  propria  non  dalur  causa, 
2,  lib.  2,  cap.  22,  num.  1.  429 

3.  Praedeslinalionis  causa  finalis  cerlo  dalur,  ca  la- 
men  non  est  in  nobis,  2,  lib.  2,  cap.  2,num.  8.  324 

4.  Prajdcslinationis  fmis  sive  ullimus,  sive  remolus 
supcrnaturalis  est,  ibid.  num.  9.  324 

5.  Praedeslinalionis  quilibel  elTeclus  causam  aliquam 
physicam  haljcrc  del)cl,  ibid.  cap.  2,  num.  1.  322 

6.  Praedcslinalionis  effecluum  causa  etficicns  princi- 
palis  esl  Deus,  lib.  2,  cap.  2,  num.  2  el  3.  332 

7.  PraKlcslinalio  ipsa  cst  causa  talium  effecluum, 
ibid.  nuni.  1.  322 

8.  Praxlcstiuationis  cffccluum  Deus  est  causa  propria 
et  physiea,  2,  lib.  2,  cap.  3,  num.  1.  o24 


9.  Praedestinationis  quomodo  Deus  dici  potest  causa 
moralis,  ibid.  eod.  num.  1.  324 

10.  Praedestinationis  causa  dalur  in  divina  volunlate 
execulrice,  2,  lib.  2,  cap.  2,  num.  6.  431 

11.  Ut  praedestinationeni  nobis  meruisse  Christus 
Dominus  dicatur  quid  requiralur,  2, 1.  2,  c.  24.  441 

12.  Praedeslinatorum  electionem  verisimile  non  est 
faclam  esse  cx  meritis  Christi  praivisis  illos  in  par- 
ticulari  diligendo,  separandoque  a  massa  corrup- 
tionis,  ibid.  num.  21.  447 

13.  Praedestinationis  et  electionis  hominum  Chrislus 
Dominus  est  causa  meritoria.  2,  lib.  2,  cap.  24, 
num,  38  452 

14.  Praedestinationem  divinam  homo  purus  non  po- 
test  mereri  alteri  quoad  eflficacem  praeordinationem 
ad  gloriam,  vel  graliam  quoaddecrelum  absolulum 
dandi  illam,  2,  lib.  2,  cap.  24,  num.  2.  441 

15.  Praedestinatio  principii  salutis  non  est  ex  merito, 
3,  lib.  2,  cap.  20,  num.  2.  423 

16.  Praedeslinalionem  homo  purus  potcst  alleri  me- 
reri  eliam  quoad  primam  gratiam,  ibid.  cap.  21, 
num.  4.  428 

17.  Praedeslinalio  ex  parte  praedestinati  neque  quoad 
primam  vocationem,  neque  quoad  aeternam  felici- 
tatem  causam  habcl,  2.  lib.  2,  cap.  23,  n.  14.      435 

18.  In  quibus  non  delur  causa  praedeslinationis  ex 
parie  hominis,  2,  lib.  2,  cap.  23,  num.  27.         439 

19.  Praedeslinalionis  effecluum  quomodo  sit  homo 
causa,  2,  lib.  2,  cap.  2,  num.  4.  323 

20.  Praedeslinationis  causa  efficiens  quoad  multos  cf- 
fectus  cx  parte  noslra  dalur,  ibid.  cap.  2,  n.  6.  323 

21.  Praedeslinalionis  reprobationis  ve  nuUam  sumi 
causam  cx  operibus  conditionate  fuluris  contra  Se- 
mipelagianos  oslendilur,  ibid.  cap.  5.  330 

22.  Ut  aliquos  praedestinalorum  numero  Deus  adjun- 
geret  anle  ipsorum  praevisa  mcrita,  praeler  suam 
volunlalem  cfficacem  plures  rationes  habuit,  ibid. 
cap.  25,  num.  2.  454 

23.  Unus  prsedeslinationis  effectus  quomodo  dicatur 
causa  altcrius  secundum  omnia  causarum  genera, 
2,Iib.  3,  cap.  1,  num.  2.  457 

24.  Unus  praedestinalionis  effectus  quomodo  forma 
aliorum  dicatur,  2,  lib.  2,  cap.  2,  num.  10.         324 

PRJJDESTINATIONIS   EFFECTUS. 

1.  Praedeslinationis  effectus  est  etiam  effcctus  Eei,  2, 
lib.  3,  cap.  2,  num.  2.  458 

2.  Quaelibet  vocatio  efiicax  praedestinali,  est  effeclus 
praedeslinalionis,  2,  lib.  3,  cap.  6,  num.  4.         469 

3.  Praedestinalionis  effectum  esse  actum  liberum,  ut 
sic  non  repugnat,  ibid.  cap.  5,  num.  6.  465 

4.  Praedeslinalionis  fcffeclus  est  permissio  pcccati  ex 
quo  polcst  bonum  procedere  quod  non  necessario 
supponit  peccatum,  ut  j^rocedat,  2,  lib.  3,  cap.  8, 
14,  num.  4  ct  5.  475 

6.  Praedestinalionis  effectus  ad  supernaluralem  pro- 
videnliam  pcrlinct,  2,  lib.  3,  cap.  2,  num.  3.      458 

6.  Priedeslinalionis  cffeclus  secundum  se  sumpla^ 
non  includit  gratiam  per  Christum  dalam,  ibid. 
num.  6.  459 

7.  Dc  faclo  omnis  effcctus  praedeslinalionis  lam  An- 
gelorum  quam  hominum,  esl  effectus  ineritorum 
Chrisli,  ibid.  459 

8.  Pra^desliuationis  unius  allcrius  pauia  potest  esse 
cffectus,  2,  lib.  3,  cap.  8,  num.  1.  474 

9.  PriBdcstinalionis  effcctus  csl  vocatio  incfVicax,  2, 
lib.  3,  cap.  num.  5.  469 


INDEX 

.  Prsedoslinalionis  cflcctus  ila  conncxi  sunl,  ul  ra- 
lionc  unius  allcr  confcralur.  ibid.  cap.  7,  n.  2.  471 
H.  !'niHicslinalionis  crtcclus  csl  toluin  cssc  pnicdcsti- 
naticiuoad  sui)slaiUiani  natunc  ct(iuoad  c.rcationcni 
cl  gencrationcni.  2,  lilj.  3,  oap.  7,  ninii.  5. 


47-2 

12.  Pra'dcsliiialionis  cllcctus  sunl  niala  pirnio,  quan- 
docuni  ciVcclu  ad  vilani  conlerunturcclcrnani,  iljid. 
cap.  8,  nuin.  1.  474 

13.  Pra'dcstinationcni  crcalionis  opus  sccundum  sc 
non  rcs[)i('it,  2,  lii).  3,  cap.  7,  nuni.  6.  47-2 

14.  Prsedcstinalionis  elTcclus  esl  mors  marlyrum,  2, 
lib.  3,  cap.  8.  num.  1.  475 

15.  Ex  pnwlcstinatione  (puciiain  ncccssario  cl  pcr  sc, 
qu?e  vero  pcr  accidcns  scquanlur,  2,  lib.  6,  cap.  1, 
num.  3.  521 

16.  Prsedcstinalionis  clfcctus  csl  Juslilicalio,  2,  lib.  3, 
cap.  4,  num.  2.  462 

Qux  sil  ncccssaria  pra)dcstinatis,  ibid.  4G2 

17.  Ex  pncdcstinationc  non  scquilur  vcra  ncccssitas 
habendi  conscrvandivc  graliam,  2,  lib.  3,  cap.  9, 
num.  7.  480 

18.  Pniedcslinationis  clTeclus  cst  quilibct  aclus  supcr- 
naturalis  priicdcstinati,  2,  lib.  3,  cap.  5,  n.  16.  468 

19.  Praedcstinationis  cffeclus  csl  cducatio  ad  virtutcm 
accommodaia,  2,  lib.  3,  cap.  7,  num.  10.  473 

20.  Prsedeslinalionis  cffeclus  dici  polest  complcxio 
bona,  bonave  indolcs,  estque  non  solum  per  mo- 
dum  subjecti,  sed  ctiam  quoad  medium  disposilio 
natura)  spcciali  Dei  cura  provisa,  ibid.  num.  9.  473 

21.  Pncdcstinationeni  respiciunt  proprietalcs  nalura- 
les  non  ut  media,  sed  ut  sulijectum  vcl  quid  nc- 
cessario  illud  consequens,  2,  lib.  8,  c  7,  n.  8.  473 

PR^DESTINATIO   COMPARATA   CUM   LIBERO   AUBITRIO. 

1.  Cum  Prsedcstinatione  libcrtas  perseverat  immu- 
nisdala  pr;\;scientia  conditionata,  2,  lib.  1,  caj).  10, 
num.  3.  279 

2.  Pra?dcstinationis  causa  ex  parte  nostra  nullam 
habcl  conncxioncm  cum  libero  arbilrio  ad  aliquod 
bonum  opus  praBstandum  sine  gratia,  2,  lib.  2,  cap. 
18,  num.  7.  414 

3.  Pra'deslinatio  itainfallibiliter  infert  graliam  et  per- 
severantiam  in  eam  neccssitate  consequenliic  us- 
que  ad  mortem,  ut  nuilo  modo  libero  arbitrio  con- 
tradical,  2,  lib.  3,  cap.  9,nuni.  10.  481 

4.  Prnedestinatio  non  impedit  libertatem  in  singulis 
actil)us  eliam  ab  illa  prajfinilis,  2,  lib.  3,  cap.  10, 
num.  6.  483 

Vide   LIBER   VIT.E. 
PRiDESTINATIO   COMPARATA   CUM   REPROBATIONE. 

1.  Erga  praedeslinatum  non  majorem,  quam  crga  re- 
probum  Dcus  benevolenliam  habel,  2,lib.  1,  cap,  7, 
num.  10.  256 

2.  Prccdestinalorum  discretio  a  reprobis  non  est  di- 
recla  Dci  intcnlione,  scd  ex  pncscienlia,  quasi  ad 
futuritioncni  cfTcctus,  conscquentc,  ibid.  n.  10.  256 

3.  Pra-deslinati  diieclio  sil-ne  major,  quam  ea,  qua 
reproljus  in  gralia  exislcns  diligitur,  2,  lib.  1,  cap. 
ll,nuin.2.  281 

4.  Pnedcslinalos  multos  in  aliquibus  donis  gralite  re- 
probus  excellere  polesl,  2,  lib   5,  cap.  1,  n.  4.  500 

5.  Pricdcstinatus  sempcr  accipit  aliquod  donum  gra- 
tia.'  nunquam  rciirobo  comniunicalum,  ib.  n.  5.  501 

6.  Pnedcstinatus  exccdit  rciirobuiii  auxiiio  actuali 
concomilante,  cum  CiEterea  a'(iuaiia  sunt,  2,  lib.  6, 
cap.  1,  num.  7,  522 


RERUM.  8(53 

7.  Pncdestinalus  non  esl  necesse  ul  cxcedat  rcpro- 
buin  auxilio  pra'venienle,  ibid.  522 

8.  Pricdcsliiiatoriim  rcprol)orumquc  numerus  cerlus 
cst,  2,  iii).  C,  cap.  2,  nuiii.  1.  523 

9.  Inlcr  pra'deslinatoruin  et  reproborum  numcruin 
discriiiicn  cxplicalur,  ibid.  nuin.  8.  524 

10.  Pncdcstinali-nc  fuerint  plurcs  Angeli,  quam  re- 
probi,  2,  lib.  6,  cap.  3,  nuiu.  1.  524 

11.  Pra;dcstinaiorum  numcrus,  quam  reproborum 
minor  cst  absolutc  de  omnibus  houiinibus  lo(iucn- 
do,  elc,  ibid.  nuin.  2.  524 

12.  Pricdestinalio  quomodo  sit  dccrctuin  afTiciendi 
aliquos  iclcrno  supplicio,  2,  lib.  1,  cap.  5,  n.  3.  246 

PR.EDETERUINATIO. 

1.  Priedeterminalione  concessa  in  voluntale  humana 
in  Angelica  concedi  oportcl,  2,  iib.  1,  c  9,  n.  8.  276 

Vide   PRiEDESTINATIO. 
PR.ii;DICATUM. 
PRJiDICATA   ENTIS   INCREATI. 

1.  In  priedicatis  analogis,  quie  in  Dco  concipiuntur, 
datur  processus  in  infinitum,  1,  lib.  2,  cap.  22, 
num.  14.  131 

2.  PriBdicala  positiva  secundum  rem,  quam  formali- 
ler  signilicant,  Deo  conveniunt  non  secundum  mo- 
dum  signiticandi,  1,  iib.  1,  cap    9.  n.  10  ct  11.    28 

3.  Pra.ner  praedicata  transcendentia  plura  Dco  conve- 
niunt,  ibid.  cap.  9,  num.  2.  26 

4.  Pra^dicala  negaliva  propric  de  Deo  dicunlur,  ibid. 
num    8.  28 

5.  Praedicata  Dci  affirmativa  in  absoluta  et  respectiva 
dividuntur,  ibid.  num.  12.  29 

6.  Pra^dicata  respecliva,  quae  necessario  Deo  conve- 
niunt  inter  absojuta  numerantur,  qu  a^contingenter 
proprie  relativa  dicuntur,  ibid   num.  11.  29 

7.  Praidicata  divina  ad  modum  diffcrentiarum  quo- 
modo  dicamus,  1,  lib.  1,  cap.  11,  num.  7.  35 

8.  Prsedicala  Dei  essentialia  non  signiiicant  quod  in 
ipso  subjccto  nod  sil,  ibid.  35 

Itcm  quo  discrimine  de  creaturis  et  Deo  dicantur, 
num.  4  el  5.  34 

PR.EDICATA   ENTIS   CREATI. 

9.  Praedieatatranscendcntaliadicuntrei  cntitalem  sub 
aliqua  ncgatione,  1,  lib.  1,  cap.  6,  num.  1.  18 

10.  Tria  lanluin  praedicata  sunl,  ad  modum  passio- 
num  cntis,  ibid.  cap.  6,  num.  1.  18 

Uc  Qua3  sinl  pra?dicala  cssentiae  adjuncta  in  intellec- 
luaiibus  substantiis,  ibid.  cap.  9,  num.  7.  27 

12.  Non  omnia  pra^dicata  propria  formaliler  sunt  de- 
suinptaa  proprietatibus,  3,  lib.  7,  cap.  2,  n.  5.  693 

PR^FINITIO. 

Vide   PR^DESTINATIONKM. 

PR^MIUM. 

1.  Pricmium  gloria;  falsum  est  dari  ullra  debilum,  1, 
lib.  2,  cap.  20,  nuni.  14.  122 

2.  Novissimi  qui  una  hora  feccrunl,  ideo  Kquale  prse- 
mium  recepere,  quia  a,'qualia  habucrunl  merila, 
ibid.  122 

PRj;PARATI0. 

1.  Prseparatio  duplex  est,  2,  lib.  1,  cap.  2,  num  6.  339 

2.  Praiparalio  quando  seterna  est,  ibid.  339 


PR.EI>0SITI0. 


1.  Prseposiiio  Per  adjecla  alicui  habitudinem  causae 


864 


INDEX  RERUM. 


cfficieniis  principalis  assolel  significarc,  3,  lib.  2, 
cap.  4,  num.  13.  583 

2.  Pra^posilio  Pei-  altributa  Filio  respcctu  Patris  du- 
pliccni  habct  explicatuin,  ibid.  num.  13.  583 

3.  Pra^positio  ab  dicit  habitudiiiem  principii,  3,  lib.  9, 
cap.  9,  num.  8.  748 

PR.i;SCIENTIA. 

1.  Prffiscicntia  conditionata  conccssa,  liberlas  cum 
praedeslinationc  pcrscveral  immunis,  2,  lib.  1,  cap. 
10,  nuni.  3.  279 

2.  Pra^scientia  futuri  peccati  bifariam  intclligi  polest 
intcntione  boni  ex  peccato  proccdentis  priecederc, 
ibid.  lib.  3,  cap.  8,  num.  5.  279 

PRINCIPHJM. 
PRINCIPIA    IN    DIVINIS. 

1.  Principium  iilud  Quoecumque  sunl  eadem  uni,  elc. 
quomodo  verum  habcat,  3,  lib.  4,  cap.  3,  n.  6.  623 

2.  In  divinis  pcrsonis  distinguitur  principium  quo  a 
principio  quod  saltem  ralione,  ibid.  lib.  6,  caj).  5, 
num   3.  682 

3.  Principium  quo  quid  sit,  ibid.  num.  7.  682 

4.  Principium  gcncralitcr  sumptum  non  est  attribu- 
tum  Patris,  ibid.  lib.  8,  cap.  3,  num.  4.  717 

6.  Pater  est  principium  sineprincipio,Filius  esl  prin- 
cipium  de  principio,  ibid.  717 

6.  Paler  estSpirilus  sancti  principium,  3  lib.  10,  cap., 
num.  1.  754 

7.  PalcrelFilius  sunlunum  principium  Spiritus  sanc- 
li,  ibid.  cap.7,  num.  2.  770 

8.  An  Pater  respcclu  Filii  et  Spiritu  sancti  sint  duo 
principia,  ibid.  num.  7.  772 

PRINCIPIA   IN  CREATIS. 

9.  A  Principiis  specie  diversis  possunl  interdum  oriri 
acliones  ejusdcm  speciei,  1,  lib.  2,  cap.  19,  n.  7.  118 

10.  A  Princijjiis  specie  diversis  non  possunt  cmanarc 
actioncs  ejusdem  speciei,  si  illa  operentur  quale- 
nus  sunt  diversa,  ibid.  118 

PRIORITAS   ET   PRIUS. 

1.  Prioritas  originis  non  excludit  simullatcm  cogni- 
tionis,  3,  lib.  9,  cap.  4.  num.  8.  730 

2.  Prioritas  originis  non  est  prioritas  in  quo,  sed  a 
quo,  ibid.  cap.  5,  num.  9.  734 

3.  Prioritas  in  divinis  personis  quid  sU,  3,  lib.  7,  cap. 
7,  nuin.  13.  708 

4.  Quomodo  dicatur  persona  improducla  prius  vellc, 
ibid.  lib.  12,  cap.  2,  nuin.  7  el  8.  798 

PBOCESSIO. 

1.  Processio  immediata  unius  personae  ab  alia  neces- 
saria  est  iiilcr  persoiias,  3,  lib.  1,  cap.  4,  n.  20.  549 

^2.  Proccssio  divina  pcr  naturam  dicitur,  ibid.  cap.  5, 
num.  7.  551 

3.  Processio  ad  intra  non  est  aclio,  ibid.  cap.  8, 
num.  5.  560 

4.  Proccssiones  divina^  bifariam  distingui  jiossunt, 
ibid.  cap.  9,  num.  3  561 

B.  Processionum  distinclio  in  activasetpassivas.ibid. 
num.  4.  561 

6.  Proccssiones  passivae  inlcr  se  realiter  distinguun- 
tur,  ibid.  561 

7.  Inler  processiones  passivas  unde  sumatur  distinc- 
tio  realis,  ibid.  num.  4.  561 

8.  Processio  in  divinis  non  est  ab  alio  Deo,  sed  ab 
alio  (jui  sil  idem  Deus,  ibid.  lib.  2,  cap.  2,  n.  5.  576 


9.  Proccssio  Spiritus  sancli  pcr  se  respicit  Palrem  et 
Filium,  ibid.  lib.  10,  cap.  2,  num.  20.  758 

10.  Quid  sit  haberc  aliquid  ex  vi  i^rocessionis,  ibid. 
lib.  11,  cap.  5,  num.  12,  788 

It.  Qmie  proccssio  sit  nccessaria  ad  iniagincm,  ibid. 
lib.  9,cap.  8,  num.  8.  745 

PRODUCTIO. 

1.  Productiones  divinse  non  sunt  immediatc  per  cs- 
sentiam,  sed  per  intellectum  ct  voluntatem,  3,  1. 1, 
cap.  5,  num.  4.  550 

2.  Produclio  in  divinis  talis  est,  ut  per  eam  idem 
esse  communicetur,  ibid.  lib.  2,  cap.  2,  n.  4     576 

US.  Productio  ad  intra  ex  nihilo  non  est,  ib.  n.  9.  578 

4.  Mutationis  est  cxpers  productio  ad  intra,  ibid. 
num.  10.  578 

5.  Produclio  Spiritus  sancti  naturalis  est,  ibid.  lib.  6, 
cap.  3,  num.  6.  679 

6.  Produclio  Spiritus  sancti  est  volunlaria  intrinsece 
cl  per  se  ijjsam,  ibid.  lib.  6,  cap.  4,  num.  7.       680 

7.  Ad  productionem  Spirilus  sancti  in  hac  numero 
personali  proprietatc,  quam  nunc  habcl,  nccessaria 
est,  ut  virtus  spirandi  prius  origine  sit  in  duabus 
pcrsonis,  ibid.  lib.  10,  cap.  6,  num.  6.  769 

8.  Conditio  requisita  ad  productionem  Spiritus  sancti 
prout  in  re  est,  non  est  in  singulis  personis,  sed  in 
utraque  simul,  ibid.  num.  9.  770 

PROPOSITIO. 

1.  Ad  verilatcm  propositionis  indcfinitae  satis  esl, 
quod  prKdicatum  verilicetur  de  quocumque  singu- 
lari^  3,  lib.  6,  cap.  7,  num.  6.  687 

PROPRIETAS. 

1.  Proprietas  absoIuta.Dci  ncquit  esse  incommunica- 
bilis  pUiribus  sui^positis,  3,  lib.  1,  cap.  4,  n.  12.  547 

Proprictalcs  incommunicabilcs  possunt  habcre  ratio- 
nem  comnuincni,  ibid.  lib.  1,  cap.  3,  num.  14.  542 

2.  Sunt  in  Deo  vcrae  proprictates  pcrsonalcs,  3,  I.  7, 
cap.  1,  num.  3.  691 

3.  Proprietatcs  rcctc  concipiuntur  et  explicantur  no- 
minibus  abslractis,  ibid.  num.  4.  691 

4.  Non  appellatur  proprietas  omnis  relatio  ,  ibid. 
cap.  2,  num.  1.  692 

Proprietas  incomniunicabilis  est,  ibld  num.  1.  692 

5.  Proprictas  formaliler  est  forma  positiva,  ibid. 
num.  2.  692 

6.  Trcs  tantum  sunl  proprietates  personales,  ibid. 
num.  3.  693 

7.  Proprictates  idcm  sunt,  quod  personalilates,  sola- 
quc  rationedistinguuntur,  ibid.  693 

8  Proprietalcs  distinguuntur  a  personis  eodem  modo 
quo  rclationcs  propri;c  ab  eisdem  persoais,quarum 
sunl  propri;c,  ibid.  num.  6.  695 

9.  Proprielas,  quie  constituit,  distinguit  personas,  ib. 
cap.  4,  num.  1.  696 

Constitutio  personarum  fit  pcr  uniuscujusquc  pro- 
I)rietalem  positivam  tanquain  per  formam,  ibid. 
lib.  7,  cap.  3,  num.  2.  694 

10.  Nullie  sunt  in  Trinilate  proprielales  absoluta', 
ibid.  cap.  5,  num.  5.  700 

It.  In  Dco  omnis  propriclas  absoluta  dicit  perfeclio- 
ncm  siinpliciler  simpliccm,  ibid.  num.  9.  701 

PROPRllM. 

1.  Proprium  in  quadam  sigivilicalione  csl  quod  alicui 
scmper  ct  ab  inlrinseco  convcnii,  licel  non  soii,  3, 
lib.  7.  cap.  2,  num.  1.  69i 


INDi:X  RERLM 


805 


Proiirinm  dicilur  [iroul  dislinguilur  contra  coin- 
niune,  ibid.  0'Ji 

PROVIDENTIA. 


1.  ?rovidentiaduplcxcsl,l,lib.  3,  cap.  10,  nuni.  2.231 

2.  Ad  Providcntiam  naluraicin  pcrlincl  Conscrvalio 
reruni  in  esso,  ibid.  2:11 

3.  Provideniia  suititonil  crcalioncni  el  addilaclionein^ 
ibid.  231 

4.  beus  habct  providenliam  moralem  cieatiirarnni 
omnium  ralionaliuia  el  operaliunum  liberaiiim, 
ibid.  uum.  8.  233 

5.  Providentia  cl  pra^dcslinalio  in  ipio  difTcranl,  2, 
lil).  2,  cai».  5,  num.  17.  235 

6.  1'rovidentiie  el  pra-deslinationis  dm»lc.\  considcra- 
tio,  ibid.  cap.  18,  num.  2.  .'il2 

7.  Providenlia  iiuamobrcm  non  dicalur  includere  in- 
lallibililalcin,  ibid.num.  8.  /iU 

8.  Pruvidentia  rerum  cst,  qua:"  futura^  supponunlur, 
ibid.  num.  12.  414 

9.  Providentia  Dci  supponil  omnium  rcrum  iiossi- 
bilium  perleclam  scicnliam,  ibid.  lib.  6,  cap.  4, 
num.  2.  526 

10.  Supponit  ctiam  providentia  conditionatam  pnc- 
scienliam  ctlccluum  lulurorum,  si  cum  iis,  vel  aliis 
circumsiantiis  ad  opcrandum  applicaretur,  ibid. 
num.  3.  526 

11.  Providentia^  divina^  ac  supernaluralis  ralio  inle- 
gia  (piomodo  cx  pra-dcstinaiiune,  ac  reprobalionc 
coalescal,  ibid.  lib.  6,  cap.  4,  num.  13.  529 

QUALITAS. 

1.  Una  qualilas  non  polcsl  cssc  cffeclus  formalis  al- 
lerius  qualilalis  dislinclai,  1,  1.  2,  cap.  12,  n.  4.    87 

QU.^NTITAS. 

1.  Diversiias  in  quantilale  non  semperfacil  ina^quale, 
3,  lib.  3,  cap.  10,  num  10.  610 

2.  Corpus  quanlum  intinilum  si  csscl,  finila  lollcrcl, 
1,  lib.  2,  cap.  1,  num.  8.  48 

QUERIMONIA. 

1.  Querimonia  opcrariorum  Mallh.  29,  obmnrmuran- 
lium  aHiualitalcm  praimii  omnibus  dali  vcram  oc- 
casionem  non  habuerunl,  sed  lanlum  apparenlem, 
1,  lib.  2,  cap.  20,  num.  16.  122 

2.  Qucrimonia  opcrariorum  repra-senlat  admiralio- 
ncm  beatorum  die  judicii  proteclam  ex  ignoranlia 
ctlicacis  Dei  gralia^,  ila  a^quanlis  novissimos  primis, 
ibid.  122 

BATIO. 

1.  Trinitalis  myslerium  nullo  modo  repugnat  ralioni 
nalurali,  3.  lib.  1,  cap.  11,  num.  18.  569 

REFLF.XUM. 

1.  Rctlcxa  nolilia  non  debct  esse  neccssario  per  coin- 
positionem,  l,  lib.  2,  cap.  18,  num.  9.  115 

2.  Reilecli  possunl  Angclisupersuos  aclus  quincom- 
ponant,  ibid.  115 

3.  Uellexiva  esl  divina  scicnlia  sui  ipsius  cmincnlis- 
siine,  el  cum  summa  simplicilaie,  ibid.  113 

4.  Ad  claritaiem,  et  cerliiudinem  scienliic  bcattespcc- 
talquudsil  retlcxiva  sui  sinc  composilionc,  1.  1.  2, 
cap.  18,  num.  9.  115 

HELATIO. 

1.  Rclalio  divina,  ul  communls  iribus  rclalionibus 
I. 


personalibus  de  furmali  non  dicit  alicpiid  ralionis, 
3,  lib.  1,  cap.  3,  iiuiii.  6.  540 

2.  Itelalio  non  cxcrcct  rationcm  ullimi  lermini  in 
communi  conceiilii  relalionis,  sed  in  tali  determi- 
nala  relationis  specic.  ibid.  nuiii.  14.  542 

3.  Relaliones  rcales  inlra  Dcum  cxistcnles  in  origine 
fimdaii  dcbcnt,  ibid.  cap.  4,  num.  14.  548 

4.  Rclaliodivina  se(  iiiiduiiicoiiceplum  pro|irium  rea- 
lem  pcrfeclionem,  aul  transccndcntalem  bonilalcm 
dicil,  ibid.  lib.  3,  cap.  9,  num.  13.  606 

3.  Relaliones  divinic  suiil  subsislenlcs,  ib.  n.  16.  606 

6.  Relalio  rcalis  inlrinsecc  in  supposilo  exislcns  dicit 
perf^Htionem,  ibid.  cap.  10,  num.  l.  008 

7.  Rclalioues  divina'  lalione  essenliic  sunl  a-quales, 
secundum  propriavero  ncca-qualcs  nec  imequalcs, 
sed  diversii',  ibid.  num.  10  cl  11.  610 

8.  Relaliones,  (pue  in  crealuris  solcnl  dislingui,  el 
fundari  in  diversis  forinis,  in  divinis  personis  sunt 
unilas,  el  in  eadcm  divina  substanlia  suo  modo  fun- 
danlur,  ibid.  lib.  4,  cap.  13,  num.  1.  646 

9.  Relalioncs  rcales  sunl  inler  divinas  personas,  ibid. 
lib.  5,  cap.  1,  num.  2.  653 

10.  Essc  aii,  unius  pcrsona?  respeclu  allcrius,  inlrin- 
sccc  perlinel  ad  Trinilalis  myslerii  unilalcm,  ibid. 
num.  6.  654 

11.  Rclationes  rcalcs  in  Dco  solum  sunl  sccundum 
originem,  ibid    cap.  2,  num.  1.  654 

12.  Relalioncs  realcs  divina;  non  sunt  plurcs  quam 
quatuor,  ibid.  num.  2.  C54 

13.  In  divinis  dislinguunlur  realitcr  tres  rclalioncs, 
ibid.  num.  3.  655 

14.  Unaiiuioquif  persona  esl  suamet  relalio  subsislcns, 
ibid.  num.  3.  655 

15.  Unaquicquic  ex  rclalionibus  divinis  suam  per- 
feclionem  in  suo  generc,  cl  propriam  ralionem 
incommunicabiliter  subsistendi  habel  ,  ibidem  , 
num.  5.  655 

16.  Rclationes  non  dislinguuntur  aclu  in  re  a  perso- 
nis,  ne^pie  cx  nalura  rei,  ibid.  cap.  3,  num.  3.    656 

17.  Spiralio  acliva  esl  relalio  realis  Palris,  el  Filii  ad 
Spiritum  sanctum  qua  illius  principium  sunl,  ibid. 
cap.  4,  num.  5.  638 

18.  Relationcs  pcrsonales  non  habent  proprium  fun- 
damentum,  in  quoquasi  nilanlur,  ib.  c.  8.  n.  8.  667 

19.  Relalioncs  pcrsonales  sunl  notiones,  ibid.  cap.  9, 
num.  3.  669 

20.  Rclatio  non  esl  aciiva,  ib.  lib.  6,  cap.  5,  n.  4.  683 

21.  Relalioncs  pra'dicamenlales  non  sunt  itroprie  en- 
tilales,  sed  modi,  el  formalilates,  ibid.  lib.  7,  cap.  4, 
num.  7.  698 

22.  Rclationes  divinfe  non  sunt  modi,  sed  sunt  res 
substantialcs,  ibid.  num.  8.  698 

23.  Rclatio  crealurie  ad  crcatorem,  postulat  distinc- 
tionem  rcalem  acrcatore,  ibid.  num.  9.  698 

24.  Relationcs  originis  creaturarum  non  sunt  per  se 
inlcnla',  sed  secundario  resullant,  ib.  hb.  7,  cap.  5, 
num.  12.  701 

25.  Relaiiones  divinse  non  indigenl  fundamento,  ibid. 
num.  13.  702 

26.  Rclationes  pcrsonales  non  supponunt  exlrema, 
qua^  rctcranl,  ibid.  num    13.  702 

27.  Relaiiones  jicrsonalcs  non  habenl  aliquid  abso- 
lulum  pro  lcrmino,  sed  scinviccm  respiciunl,  ibid. 
3,  lib.  7,  cap  5,  num.  13.  702 

28.  Rclalio  divinaconslituil  personam  sccundum  pro- 
priam  ralionem  relalionis,  ibid.  cap.  7,  num.  9.  701 

29.  Relalioncs  subsislentcs  priorcs  sunl  originibus, 
ibid.  num.  13.  70i 

r>7 


866 


REPR^SENTATIO. 


INDEX  RERUM 

4 


1 


Repraesentatio  intentionalis  propria  est  in  aclu,  ab 
eo,  qiisesit  in  genere  causae  formalis,  1,  lib.  2,  c  12, 
nom.  12,  et  cap.  13,  num.  1  el  13.  88  et  93 

2.  Res  quae  essentialifer  est  suum  esse,  potest  repra^- 
sentari  per  formam,  quoe  in  ratione  entis  non  es- 
senlialiter  existit,  1,  lib.  2,  cap.  13,  num.  19.       98 

Vide  sPECiEs. 

KEPROBATIO. 

1.  Reprobationis  causa  in  adultis  quid  sit,  2,  lib.  3, 
cap.  6^  num.  8.  /,70 

2.  Reprobaiio  aliquoseffectus  habet,  ib.  c.7,  n.  1.471 

3.  Reprobalionis  effeclus  Dei  effeclus  sunt,  ibid.    471 

4.  Reprobalionis,  et  prjedestinalionis  differentia,  ib. 
num.  2.  471 

5.  Poccatum  inler  reprobationis  effectus  nullo  modo 
numerari  potest,  ibid.  471 

6.  Reprobalionis  cfifcctus  ad  duo  capila  revocaniur, 
ibid.  num.  4.  471 

7.  Reprobationis  positivse  non  a  permissione  peccali, 
sed  a  pocna,  quse  propter  peccatum  in  aliavita  per- 
manet,  incipit,  ibid.  num.  9.  473 

8.  Reprobationis  positivte  nullus,  dum  vita  durat,  est 
effeclus,  ibid.  num.  10.  473 

9.  Permissio  peccati  specialis,  et  proprii  hominis  re- 
probi  est  effectus  reprobationis  negativae ,  ibid. 
num  12.  "  474 

10.  Permissio  peccati  quomodo  proprie  dicatur  effec- 
tus  reprobationis^  ibid.  n.  13.  474 

11.  Prsedestinationis,  reprobalionisque  multiplex  dis- 
crimen,  ibid.  I.  6,  c.  4,  n.  16.  529 

12.  Dalur  reprobatio,  2, 1.  5,  c.  1,  n.  2.  500 

13.  Reprobare  quid  sit,  ibid.  c.  1,  n.  2.  500 

14.  In  reprobatione  duo  intelligi  possunt,  ibid.      500 

15.  Reprobatio  interna  Deo  scterna  est,  et  in  Deo  so- 
lum  formaliler  est,  ibid.  n.  3.        '  500 

16.  Reprobatio  in  aliquo  immanente  actu  Dei  sita  est, 
ibid.  n.  5.  501 

17.  Reprobatio  approbalioni  opponitur,  ib.  n.  5.    501 

18.  Reprobationis  duplexdistinctio,  ib.  c.  2,  n.  1.  501 
19   Reprobandi  verbum  melius  intellectui,  quam  vo- 

luntati  atlribuitur,  ibid.  n.  2.  501 

20.  Discrimen  reprobationis  et  praedestinationis,  ibid. 
n.  4.  502 

21.  Reprobatio  positiva  prsedestinationi  ut  approba- 
tio  est,  opponitur,  ibid.  n.  4.  502 

22.  Reprobatio  est  parsprovidentise  non  proprie  sub- 
slantiva,  sedobjectiva,  ibid.  n.  5.  502 

23.  Reprobationis  negativse  nulla  ex  parte  reprobi 
causadatur,  ibid.  I.  5,  c.  5_,  n.  5.  511 

24.  Peccalum  originale  non  est  adaequala  causa  re- 
probalionis  damnatorum,  ibid.  c.  7,  n.  2.  515 

25.  In  adultis  inlerdum  est  partialis  reprobationis 
causa,  ibid.  n.  7.  516 

26.  In  infantibus  est  adsequata  causa  reprobationis, 
ibid.  n.  6.  516 

REPROBUS. 

1.  Rcprobus  in  donis  gratiae,  qua5  per  accidens  cx 
pra'destinatione  scquunlur,  mullos  potest  excellere 
pra'dcslinalos,  ibid.  1.  6,  c.  1,  n.  4.  521 

2.  Reproborum  numcrus,  quid  requirat,ut  certus,  sit, 
ibid.  c.  2,  n.  7  et  8.  523 

3.  Inlcr  pniedcstinalorum  el  reproborum  nuinerum 
discrimcn  explicatur,  ibid.  n.  8.  524 


Ex  Angelis  inter  se  fuerint  ne  plures  prsedcstinati, 
quam  reprobi^  ibid.  1.  6,  c.  3,  n.  1.  524 

: .  Reproborum  hominum  major  numerus  est,  quam 
praedestmatorum  absolute  de  omnibus  hominibus 
loquendo  praelcritis,  el  praesentibus,  et  fuluris,  ib. 
n.  2.  524 

6.  Reproborum  Christianorum  majorest,  quam  prae- 
destinalorum,  si  hic  Apostatae  includantur,  ibid. 
n.  6.  525 

Si  verotantum  Catholice  morientes  Chrislianos  intel- 
ligimus,  secus  evcnit,  ibid.  525 

7.  Tota  providentia  supernaluralis,  quam  Deus  habet 
circa  reprobos  in  reprobatione  conlinetur,  ib.  I.  6, 
c.  4,  n.  15.  529 

8.  Deus  non  praeparavit  reprobis  specialem  providen- 
tiam  gratiae,  quam  praedestinatis  confert,  ib.  I.  5, 
C.  4,  n.  6.  508 

9.  Dari  causam  ex  parle  reprobi^  ob  quam  Deus  no- 
luerit  illi  impertiri  gratiam  congruam,  scu  media 
in  i)ra3scientia  infallibilia  ad  salulem  necessarium 
non  est,  ib.  c.  5,  n.  8.  508 


BES. 


1.  Res  bifariam  denominatur  praedestinata,  2,  .  1, 
c.  4,  n.  3.  244 

2.  Rcs  ideo  praescitur,  quiafutura  est,  non  e  conver- 
so,  ib.  c.  6,  n.  7.  251 

3.  Res  divinae  quot  modiscognoscantur,  3.  1.1,  c.  11, 
n.  1.  564 

4.  Res  non  multiplicantur  simpliciter  nisi  per  rea- 
lem  distinctionem,  3, 1.  5,  c  7,  n.  3.  664 

5.  Res  quae  in  missionum  signis  apparuerunt,  non 
fuerunt  ab  Spirilu  sancto  hyposlatice  assumptae,  3, 
I.  12,  c.  6,  n.  19.  819 

6.  Res  illae,  quae  apparent  in  signis  missionum  Spiri- 
tus  sancti,  sunt  verae  quoad  qualitates  sensibiles, 
ibid.  1. 12,  c.  6,  n.  14.  818 

RESPECTUS. 

1.  Duplex  respectus  considerari  potest  in  secunda 
persona,  ut  Verbum  est,  3,  1.  9,  c.  3,  n.  5.  727 

2.  Respectus  in  crcaturas  unde  sit  in  Verbo,  ib.  I.  9, 
C.  6,  n.  22.  740 

REVELATIO. 

1.  Trinitatis  mysterium  absque  revelatione  divina 
non  solum  non  potest  demonstrari,  sed  ncc,  uL 
possibile  excogilari,  3, 1. 1,  c.  11,  n.  10, 11  el  13.  567 

2.  Trinitatis  cognilio  non  solum  non  est  naluralis 
Angelo,  sed  eliam  non  est  possibile  perdivinamre- 
velationem  distingui  a  visione  intuitiva,  ibidein 
n.  17.  569 

3.  Revelatio  Trinitatis  esse  potest,veI  obscure.vel  evi- 
denter,  vel  aliter,  ibid.  c.  12,  n.  2.  570 

4.  Reati  clara  revelatione  Trinitatis  mysterium  agno- 
scunl,  ibid.  570 

5.  Trinitatis  mysterium  innotuit  Angelis  per  revela- 
tionem  cum  primum  Reati  fuere,  ibid.  570 

6.  Revelatio  Trinitatis  non  demonstrans  eam  in  sc 
necessario  alicujus  nititur  lestimonio^  ib.  n.  3.  570 

7.  Revclatio  dujilex  cst,  ibid.  n.  3.  570 
Utraque  cst  possibilis.  570 

8.  Rcvelatio  Trinilalis  confcrt  homini  Trinitalis  ali- 
quain  cognitionem  supernaluralem,  si  revolation 
proporlionotur,  ibid.  n.  4.  571 


INDEX 

Vide  MYSTERIUB. 
SALUS. 

i.  Iniliunn  salutis  quid  sit,  cl  quotuplex,  2,1.  2,  c.  6, 
n.  12.  338 

VidC    GLORIA. 
SAPIENTIA. 

1.  Verbum  quo  scnsu  dicatur  sapicnlia  Patris,  3,  1.  9, 
c.  10,  n.  1.  749 

2.  Sapienlia  dupliciler  accipi  potest,  3, 1.  9,  cap.  lo, 
n.  1.  749 

3.  An  Pater  sitsapientia  gcnita,  ibid.  n.  3.  750 

SCIENTIA    DIVINA. 

1.  In  Deo  esse  scientiam  luniine  naturali  cognosci- 
tur,  1,  1.  3,  c.  1,  n.  1.  195 

2.  In  Deo  non  est  scientia  per  modum  actus  primi, 
sed  per  se  et  essenlialiter  in  actu  secundo,  ibid. 
n.  1.  195 

3.  Scientia  Dei  est  ipsc  actus  sccundus  non  elicilus 
vere  ab  actu  primo,  sed  per  essenliam,  et  per  se 
subsistens,  ibid.  n.  1.  195 

4.  Scientiae  divinaj,  quatenus  de  Dco  cst ,  conve- 
niunt  perfecliones  omnes  cum  summa  excellenlia, 
n.3.  195 

5.  Primarium  objcctum  scientiae  Dci  cst  ipsc  Deus, 
ibid.  n.  3.  195 

6.  Scientia  Dei,  ut  tcrminatur  ad  ipsum  est  sumnie 
nccessaria,  et  invariabilis,  n.  3.  193 

7.  Scientia  Dei  est  de  nobilissimo  objecto,  ib.  n.  3.  195 

8.  In  scientia  Dci  veritas,  claritas  ct  evidentia,  a  qua 
non  separalur  ccrtiludo,  ibid.  195 

9.  Dei  scientia  est  simplicissima,  et  compositionis 
expcrs,  ibid.  n.  4.  195 

10.  Haec  scientia  non  est  discursiva,  ib.  n.  4.         195 

11.  Scientia  Divina  nonest,  quia  nec  propter  quid, 
ibid.  n.  5.  196 

SCIENTIA   DIVIN.C   CnE.iTURARUM. 

1.  De  creaturis  possibilibus  Deus  scientiam  habet,  ut 
possibilibus,  1, 1  3,  c.  2,  n.  4.  197 

2.  Dcus,  habet  scientiam  de  omnibus,  quai  ficri  pos- 
sunt  secundum  proprias  rationes,  et  essenlias  ca- 
rum,  ibid.  n.  1.  19G 

3.  Deus  non  accipit  hanc  scienliam  a  creaturis,  ibid. 
n.  2.  196 

4.  Variis  modis  intelligi  potest  Deum  cognoscere 
creaturas  possibiics,  ibid.  196 

5.  Deus  cognoscit  creaturas  in  sc,  ib.  n.  3.  196 

6.  Deus  non  conslituitur  omnipotens  perscientiam 
formaliter  loquendo,  ibid.  n.  10. 

7.  Non  potest  dari  in  Deo  duplcx  crcaturarum  scicn- 
lia,  ibid.  n.  13.  198 

8.  Dcus  habet  creaturarum  scientiam  quasi  reflexani, 
ibid.  n.  17.  200 

9.  Deus  cognoscit  distinctc.  et  clare,  et  in  particulari 
crealuras  omnes,  et  carum  actioncs,  qu<e  sunt,  vel 
fuerunt,  vel  eruntaliquo  lempore,  ib.  c.3,  n.  1.  202 

10.  Dcus  non  tantum  cognoscit  rcs  ipsas,  scd  ctiam 
negationcs,  ct  provocationes  earum,  ibid.n.  5.    293 

11.  Quomodo  Deus  cognoscat  cns  ralionis,  ib.  n.  5, 
6  et  8.  .  203 

12.  Deus  non  tantum  cognoscit  veritatcm,  scd  ctiam 
falsilalcm,  ibid.  n.  12.  205 

13.  Scicntia  Dei  tcrminatur  ad  mala  culpa;,  et  mala 
poense,   haec  approbando,  illa  permittcndo,  ibid. 

C.  3,  n.  9.  204 


REUUM.  807 

14.  Scicntia  Dei  est  prorsus  invariabilis  etiam  prout 
lerminatur  ad  objecta  valde  mutabilia,  ib.  n.  14.  205 

15.  Scicntia  Dei  una  est,   et  simplicissima,  1,  1.  3, 
c.  4,  n.  1.  206 

16.  Scientia  Divina  variis  nominibus  in   ordinc  ad 
conccplus  noslros  inadicquatos  appcllalur,  ib.  206 

17.  Scientia  Divina  est  scienlia  Dei,  et  creaturarum, 
ibid.  n.  2.  206 

18.  Scientia  Dei  est  scienlia  simplicis  intclligentise,  et 
visionis,  ibid.  n.  7.  208 

19.  lUcc  scientia  divina  diciturscientia  abstractiva,  el 
intuiliva,  ii:-id.  n.  2.  206 

20.  Haec  scienlia  prout  terminatur  ad  creaturas  pos- 
sibiles  est  simpliciter  necessaria,  ibid.  206 

SCIKNTIA  DEI   PRACTICA   ET  SPECULATIVA. 

1.  Scicnlia  Dei,  et  est  practica,  et  speculativa,  ibid. 
n.  3,  207 

2.  Scieniia  Dei  non  potest  esse  practica,  ut  est  de  se 
ipso,  ibid.  n.  4.  207 

3.  Scicntia  Dei  prout  versatur  circa  ca,  quae  sunt  intra 
Deum,  nullo  modo  est  practica,  ibid.  n.  5.         207 

4.  Scicntia  Dei  prout  versatur  circa   crealuras  est 
praclica,  ibid.  n.  6.  207 

5.  Duplici  modo  scientia  Dei  est  practica  pcr  modum 
artis,  ib.  n.  9.  208 

7.  Scienlia  approbationis  potest  esse  practica,  ibid. 
n.  9-11.  208 

8.  Scicnlia  simplicis  inlclligenliae  sub  unarationeest 
spcculativa,  sub  alia  praclica,  ibid.  n.  12.  209 

9.  Ad  scientiam  practicam  quid  requiralui-,  ibid.  209 

10.  Scicntia  divina  practicaest  causa  rcrum  quatcnus 
est  practica,  ibid.  n.  14.  209 

11.  Scicntia  Dei  ad  rerum  effectionem  bifariam  con- 
currit,  ibid.  209 

DE   SCIENTIA    IDEARUM   VidC   IDEA. 

SeiENTlA   VISI0NI3, 

ET   SIMPLICIS   INTELLIGENTI^. 

1.  Scicntia  Dei  cst  simplicis  intelligentiae,  et  visionis, 
1,  lib.  3,  cap.  4.  num.  2.  206 

2.  Quid  sit  scienlia  visionis,  ibid.  num.  2.  205 

3.  Verbum  procedit  ex  scientia  simplicis  inlelligcnl  ae 
creaturarum  possibilium,  3,  lib.  9,  cap.  4.  n.  2.  729 

4.  Scienlia  simplicis  inicliigcntiae,  et  visionis  in  Dco 
ralione  dislinguunlur,  ibid.  num.  14.  731 

5.  Verbum  non  procedit  ex  cognilionc  creaturarum 
existenlium,  sedex  scientia  visionis,  aul  libera,  ib. 
cap.  7,  num.  3.  741 

6.  Scicntiae  visicnis  fundamcntum  est  decrelum  libe- 
rum  volunlatis  Dei,  ibid.  num.  4.  741 

7.  Discrimen  inlerscientiam  visionis,  et  simplicis  in- 


telligentiae,  ibid.  num.  6. 


74S 


SCIENTIA   CONDITIONATA. 


1.  Scientia  conditionata  ordine  rationis  decretum 
praedestinalionis  anlecedit,  2,  lib.  1,  c.  7,  n.  18.258 

2.  Quarcnon  sil  praedestinalio,  neque  illam  inlrinsece 
conlingat,  ibid.  num.  19.  258 

8.  Scientiaomncm  praedestinalionis  acfum  praecedens, 
in  Dco  supponitur,  2.  lib.  1,  cap.  6,  num.  15.      253 

4.  Scicnlia  condilionata  de  omni  cffcctu  pra^dcsti- 
nando  quomodo  neccssaria  sit  in  Dco,  ibid.  cap.  7, 
num.  4.  234 

5.  Scicnlia  condilionata  cur  sinc  pra^jfinitione  rcqui- 
ralur,  ibid.  num.  9.  256 

6.  Scicntiae  condiiionalae  necessitas  ad  pra;destinatio- 
nem,  ibid.  num.  12.  255 


868  INDEX 

7.  Scienlia  conditionala  de  aclu  fuluro  necessaria  est 
ad  praedeslinationem  talis  actus,  2,  lib.  1,  cap.  1, 
num.  7.  255 

8.  Quomodo  scientia  conditionata  conducat  ad  inten- 
tionem,  et  eleclionem,  ibid.  cap.  8,  n.  11  et  12.263 

9.  Scientia  qu?e  est  inter  voluntatem  finis,  et  medio- 
rum  in  Deo  reperiri  potest,  ibid.  nuin.  12.  263 

10.  Scientia  causse  scientiam  effectus  in  iila  contenti, 
in  Deo  rationc  praecedil,  ibid.  num.  13.  263 

SCIENTIA  FUTDRORUM. 

1.  Scientia  de  rebus  futuris  an  prsecedat  prsedestina- 
tum  quoad  ejus  prEedestinalionem,  2,  lib.  1,  cap.  6, 
num.  6.  246 

2  .  Bifariam  Deus  preenoscit  aliquid  esse  futurum,  ib. 
num.  6.  246 

SENSUS. 

1.  Quoties  de  re  singulari  aliquid  simpliciter  negatur, 
fit  sensus  distributivus,  3,  lib.  6,  cap.  7,  num.  16.689 

2.  Sensum  formalem  reddunt  verba  significantia  ac- 
tioneni;,  2,  lib.  6,  cap.  7,  num.  3.  686 

SERMO. 

1.  Sermo  significat  orationem  compositam,  3,  lib.  9, 
cap.  2,  num.  7.  724 

2.  Sermo  atlribuitur  Christo,  ut  persona  composita, 
ibid.  num.  7.  723 

SIGNIFICATIO. 

1.  Significatio  rerum,  seu  nominum  non  est  naturalis, 
sed  ad  placitum,  1,  lib.  2,  cap.  31,  num.  4.         182 

SIGNDM. 

1.  Signum  quid  sit,  1,  lib.  2,  cap.  31,  num.  4.         182 
Forma  signorum  missionum  Spiritus  sancti  fuit  quoad 

sensibilia  propria  color,  aul  lux,  et  sonus,  etc,  3, 
lib.  12,  cap.  6,  num.  9.  816 

2.  Signa  sub  quibus  fiebant  missiones  visibiles  a  Deo 
pecuiiariter  institui  necessarium  erat,  3,  lib.  12, 
cap.  6,  num.  13.  818 

3.  Signum  seniper  miraculoso  modo  fierinecesse  non 
est,  3,Iib.  12,  cap.  6,  num.  13.  818 

4  Signa  Columbse  vocis  Spirilus  vehementis,  elc.  Mi- 
nisterio  Angelorum  facta  esse  creduntur,  3,  lib.  12, 
cap.  6.  num.  13.  818 

5.  Res  illae,  quai  apparenl  in  signis  missionum  Spiri- 
lus  sancti,  sunl  res  ver?e  quoad  sensibiles  qualila- 
tes,  ibid.  num  14.  818 

6.  Si  signum  missionis  est  sonus,  cst  verus,  ct  realis 
sonus,  ibid.  818 

7.  Si  signum  est  vox,  non  est  necesse  ab  anima  media 
imaginatione,  seu  phantasia  procederc,  ibid.      818 

8.  Si  signum  fuerit  res  aliqua  lucida  vel  ignita  veram 
lucem  habere  necesse  est,  ibid.  num.  14.  818 

9.  Signa  quaedam  rationis  ad  prsedestinationem,  et  re- 
probalionem  cxplicandam  in  mente  divina  distin- 
guuntur,  2,  lil).  6,  cap.  4,  num.  4.  680 

SIMIUTUDO. 

1.  Similitudo  duplicitcr  dicitur,  3,  I.  9,  c.  8,  n.  6.  745 

2.  Simiiitudo  cx  vi  sua^  significationis  non  unilatem 
realem  in  forma,  sed  conformitatcm  requiril,  3, 1.  4, 
cap.  15,  num.  2.  647 

3.  Una  persona  divina  similis  allcri  dicitur,  3,  lib.  4, 
cap.  15,  num.  3.  647 

4.  Siniiiitudo  et  iinqualitas  (luo  ]>aclo  possint  divinis 
i)crsouis  attribui,  3,  lib.  4,  cap.  15,  num.  1.         646 


RERUM. 

5.  Yerbum  non  habet  similitudinem  cum  creaturis 
consul)stantialem,  3,  lib.  9,  cap.  9,  num.  9.         748 

6.  Triplex  potest  dari  similitudo,  per  quam  fial  co- 
gnilio,  1,  lib.  2,  cap.  13,  num.  1.  92 

7.  Lumen  glorise  non  concurrit  ad  visionem  beatam 
per  modum  similitudinis  objectivse,  sed  virtutis  ac- 
tiv?e,  ibid.  num.  3.  93 

8.  Similitudo  objectiva  Dei  impossibilis  cst ,  ibid. 
num.3.  93 

9.  Similitudo  quae  fundatur  in  unitate  ejusdem  for- 
mae  impossibilis  est  in  creatura  respeclu  Dei,  ibid. 
num.  13.  97 

SIMPLICITAS. 

1.  Simplicitas  per  se  non  addit  rei  perfectionem,  1, 
lib.  1,  cap.  8,  num.  4,  et  cap.  9,  num.  4      22  et  27 

2.  Substantiam  divinam  simplicem  esse  omnino  de 
fide  est,  1,  lib.  1,  cap.  4,  num.  1.  13 

SONUS. 

1.  In  die  Pentecostes  datus  est  Spiritus  sanctus  sub 
signo  ingentis  soni,  3,  lib.  12,  cap.  6,  num.  10.  817 

2.  Si  signum  missionis  sit  sonus,  estverus  et  realis 
sonus,  ibid.  num.  14.  818 

SPECIES. 

1.  NuIIa  species  substantia  esse  potest,  1,  lib.  2,  cap. 
13,  num.  21.  99 

2.  Species  una  per  differentiam  per  quam  constitui- 
tur,  distinguitur  ab  alia,  3,  lib.  7,  cap.  4,  n.  5.  667 

3.  Species  intelligibilis  est  accidens,  cui  per  se  con- 
venit  inhserere,  1,  lib.  2,  cap.  12,  num.  6.  86 

Eam  per  accidens  inhgerere  quo  pacto  dici  possit, 
ibid.  et  15.  86 

4.  Species  intelligibilis,  quse  numera  habeat,  1,  lib. 
2,  cap.  12,  num.  5.  87 

5.  Species  intelligibilis  ad  quid  detur,  ibid.  num.  11, 
cap.  13,  num.  14,  et  cap.  14,  num.  8.    88,  97  et  101 

6.  Species  non  habct  similitudinemformalem  objecti, 

1,  lib.  2,  cap.  12,  num.  12.  88 

7.  Species  non  solum  dicitur  repraesentare  qualenus 
est  principium  actualis  reprfesenlationis,  ibid.     88 

8.  Non  opus  est,  ut  species  inlelligibilis  sit  in  enti- 
tate  immaleralior,  quam  objectum,  1,  lib.  2,  c.  13, 
num.  14.  97 

9.  Objecla  malerialia  in  se  sunt  intelligibilia  in  po- 
tenlia,  per  species  sunt  intelligibilia  in  aclu,  1, 1.  2, 
cap.  13,  num.  14.  97 

10.  Per  ?equalem  speciem  fieri  nequit,  ut  h?ec  poten-. 
tia  melius,  quam  alia,   si  utraque  lali  specie  uta- 
tur  secundum   tolam  activitatem  illius,  1,  lib.  2, 
cap.  21,  num.  15.  127 

11.  Species  impressa  non  est  Verbum,  3,  lib.  9,  cap, 

2,  num.  9.  724 

12.  Si)ecies  et  objectum  non  sunt  ejusdcm  rationis 
specificae  in  aliquo  esse  reali,  sed  in  virlule  efficien- 
di,  1,  lib.  2,  cap.  13,  num.  20.  98 

13.  Species  imprcssaquomodo  delerminet  potenliam, 
1,  lib.  2,  cap.  12,  num.  13.  89 

14.  Species  naturalis  per  quam  Deus  videalur,  nulla 
est,  ibid.  cap.  12,  num.  1.  .  85 


SPECIES   DIVINITUS   INFUS.B. 


I 

15.  Species  intcUigibilis  pcr  quam  inlellectus  creatus 

tpossit  Deum  videre  possibilis  est,  ibid.  cap.  13, 
,^    num.  10  et  17.  96  el  98 

Jil6.  Spccics  inlclligibilis  Dci  si  darelur,  non  nalurali- 


INDEX 

lor,  sed  libere  a  Deocmanaret,  1,  lil)    2,  cap.  13, 
num.  11.  9(5 

17.  Siiecios  inlellitjibilis  Dei,  si  delur,  non  eril  com- 
preiicnsiva  ipsiiis  Dei,  ibid.  num.  11  cl  18.  96  cl  98 

18.  Minus  csl  ad  imaginem  Dei  specics  ipsius  si  cssel, 
quam  anima,  vcl  Angclus,  1,  1.  2,  c,  13,  n  21.    99 

19.  Specics  infus;c  sunl  acconnnodala?  virluli  inlolli- 
gcndi  el  actui  ad  qucm  danlur,  1,  lib.  2,  caj).  13, 
num.  11.  96 

20.  Animis  scparatis  specics  infundi  in  bealitudinc 
cerlum  csl,  non  ila  cerlum  infusas  fuissc  bcalorum 
animis  in  sinu  Abrahie,  1,  lib.  2,  cap.  28.  n.  14.  173 

SPECULATIVUJI. 

1.  Bcatam  visioncm  essc  solum  speculativam  qui 
cxistimarint,  1,  lib.  2,  cap.  18,  num.  10.  115 

2.  Visionem  beatam  essc  practicam  cl  spcculalivam 
verior  opinio,  ibid.  num.  11.  115 

3.  Spcculalivam  csse  simpliciler  bealam  visioncm,ul 
esl  de  ipso  Dco  staluilur,  ibid.  num.  12.  116 

Vide   SCIENTIAM   DEI   PRACTICAM. 
SPECULUM. 

1.  Quo  pacto  Dcus  dicendus  sit  speculum  volunlarium, 
1,  lib.  1,  cap.  24,  num.  9.  142 

2.  Visio  in  speculo  non  lerminatur  ad  imaginem,  sed 
ad  rem  ipsam,  1,  lib.  2,  cap.  2&,  num.  44.  158 

3.  Bealos  vidcrc  cssenliam  divinam  lanquam  in  spe- 
culo  quomodo  intclligcndum  sit,  ibid.  158 

SPES. 

1.  In  Dco  non  reperitur  proprie  spes,  1,  lib.  8,  cap.  7, 
num.  8.  219 

SPIRATIO. 

1.  Spiratio  activa  cst  relatio  rcalis  Patris  ct  Filii  ad 
Spiritum  sanctum,  qua  illius  principium  sunt,  3, 
lib.  5,  cap.  4,  num.  6.  658 

2.  Spiratio  et  Palornitas  non  dislinguuntur  actualiter 
in  re  ipsa,  scd  fundamcntaliter,  ibid.  c.  t,  n.  6.  661 

3.  Dislinctio  actualis  inlcr  spirationem  ct  patcrnita- 
tom  ratione  complelur,  3, 1.  5,  cap.  5,  num.  e.  661 

4.  Spiratio  cl  Filiatio-virtute,  ac  fundamcnlaliter  dis- 
tinguunlur,  ibid.  661 

5.  Spiralio  acliva  vcrc,  propric,  ac  simpliciter  cst  una 
res  relativa  simplex,  Palernilati  et  Filiationi  idcn- 
tificala,  ibid.  cap.  6,  num.  5.  663 

6.  Palornilas  ct  Spiratio  non  sunt  duse  res,  ibid.  c.  7, 
num.  3.  664 

7.  Filiatio  et  Spiralio,  ibid.  cap.  7,  num.  8.  66S 

8.  Si)iralio  in  quibus  conveniat  cum  personalibus  re- 
lationibus,  ibid.  cap.  8,  num,  2.  666 

9.  In  quibus  diffcrat,  ibid.  num.  4.  666 

10.  Spiralio  cur  communicabilitatem  repugnanlcm 
relaiioni  personali  habeat,  ibid.  num.  S.  667 

11.  Spiratio  non  habel  propriam  subsislentiam,  ibid. 
num.  6.  667 

12.  Spiratio  cst  in  Deo  quasi  per  quamdam  resulian- 
tiam,  ibid.  num.  7.  667 

13.  Spiralio  acliva  fnndamcntum  habct,ibid.  n.  8.  668 

14.  Spirationis  a  Palernitatc  differenlia,  8,  lib.  5,  c.  8, 
num.  10.  668 

15.  Inter  spirationem,  el  processionem  discrimen,  ib. 
num.  11.  668 

16.  Spiralio  acliva  cst  notio,  ibid.  cap.  9,num.  5.  670 

17.  Relalio  Spiritus  sancti  spiralio  vocatur^  3,  lib.  11, 
cap.  1,  num.  8.  775 

18.  Vocalur  gcncrali  nominc  processio,  ibid.        775 


RERUM.  869 

19.  Nomine  complexo  passiva spiralio  dicilur.ibid.  775 
SPinATon. 

1.  Palrcs,  ctFiliusdicunlur  duo  Spiranlcs,  3,  lib.  10, 
cap.  7,  num.  3.  771 

2.  Spiralor  immcdiale.acdcterminalo  pro  subsislcnte 
in  virtulo  spirandi  sujjponit,  3,  1. 10,  c.  7,  n.  6.  771 

3.  Filius  cslspiralor,  3,  Ub.  10,  cap.  3,  nuin.  7.      763 

4.  Hoc  nomon  Spiralor  dupliciler  accipi  polcst,  3, 
lib.  10,  cap.  4,  num.  6.  765 

5.  Paler,  et  Filius  suni  unus  Spiralor,  ibid.  cap.  7, 
num.  3.  771 

6.  Nomen  Spirafor  substantivum  esl,  ibid.  771 

7.  De  formali  dicit  unam  formam  Sp/rator,  ibid.  771 

SPinANDI   VinTUS. 

1.  In  Palrc,  ct  Filio  est  una  lanlum  virtus  spirandi, 
codem  numcro,  et  ulique  realilcr  communis,  3,  lib. 
10,  cap.  5,  num.  3.  767 

2.  Virtus  spirandi  dc  formali  dicit  absolulum,  scilicet 
voluntatem,  vel  amorem,  ibid.  num.  6.  768 

3.  In  virlute  spirandi  duo  includuntur,  ibid.  cap.  6, 
num.  4.  769 

SPIRITUS   SANCTCS. 

1.  Spiritus  sanctus  quarc  vocclur  amor,  3,  1.  l,  c.  5, 
num.  5.  550 

2.  Spiritus  sanctus  procedit  peractum  amandi  ut  talis 
est,  3,  lib.  1,  cap.  6,  num.  15.  556 

3.  Spirilus  sancUis  una  est  ex  pcrsonis  Trinilalis,  ve- 
rusquc  Deus,  8,  lib.  2,  cap.  5,  num.  4.  585 

4.  Spiritui  sanclo  altributa  operaque  inlcllcclualis 
substantise  tribuuntur  in  Scriplura,  ibid.  585 

5.  Spirilus  sancti  voradivinilas  ostcnditur,ib.n.  5.  585 

6.  Spiritui  sanclo  dislribulio,  ot  opcratio  gratia;  tri- 
builur,  ibid.  num.  7.  586 

7.  Quomodo  Spirilui  sancto  Spirilus  sancti  nomcn 
proprium  sit,  ibid.  cap.  6,  num.  3.  586 

8.  Spirilus  sanctus  non  solum,  dislinguitur  ab  aliis 
])ersonis  divinis,  sod  oliam  ab  omnibus  personis 
crealis,  3,  lib.  7,  cap.  4,  num.  6.  698 

9.  Processio  Spiritus  sancti  a  Filio  cst,  3,  I.  10,  c.  1, 
num.  1.  753 

IC.  An  persona  Spirilus  sancti  essel,  qvae  nunc  csl, 
si  non  procoderet  a  Filio,  ibid.  cap.2,  num.  10.  759 

11.  An  si  Spiritus  sanolus  non  procederol  a  Filio  cs- 
sol  dislincla  pcrsona  ab  iilo,  ib.  num.  3.  758 

12.  Pater  ul  esl  prinoipium  Filii,  et  Filius,  ut  est  prin- 
cipium  Spirilus  sancli,  in  rc  non  sunt  duo  prinoi- 
cipia,  sed  ralionc  tanlum,  S,  I.  10,  c.  7,  n.  8.     772 

13.  Spiriliis  ,sanc/MS,est  nomcn  proprium  tertiae  Tri- 
nilalis  porsonae,  3,  lib.  11,  cap.  1,  num.  2.         774 

14.  Hoc  nomen  Spirilas  molionom,  seu  impulsum 
significat,  3,  lib.  11,  cap.  1,  num.  2.  774 

13.  Solet  signifioare  rem  subliiissimam,  ibid.       774 

16.  Vonlus  Spiritus  appellatur,  3,  1. 11,  c.  1,  n.  2.  774 

17.  Vox  Spiriliis  ad  rcs  inoorporcas  significandas 
translata  cst,  ibid.  cap.  1 ,  num.  2.  774 

18.  Spiritus  Yocatur  quod  per  dileclionem  procedit, 
ibid.  774 

19.  Spirilus  non  significat  rclalioncm,  ib.num.  3.  774 

20.  Ha?c  vox  Spirilus  sancluo  ut  pcrsonalis  significat 
rclalionem,  ibid.  num.  3.  774 

21.  Nomina  5/)('r/7i<.s  el  sanctus  essc  communia  Palri, 
e!  Filio,  3,  lib.  11,  cap.  1,  num.  3.  774 

22.  Spiritus  sanclus  ut  esl  nomen  inconiplexum  est 
proprium  terliae  personse,  ibid.  774 


870 


23.  Spiritus  sanctus  immedialione  supposili  a  Filio 
procedit,  3,lib.  10,  cap.  3,  num.  2.  761 

24.  Pater  producit  immediate  Spirilum  sanctum  im- 
mcdiationevirtulis,  3,  lib.  10,  cap.  3,  num.  3.     762 

25.  Spiritus  sanctus  immediate  a  Patre,  et  aFilio  pro- 
cedil,  ibid.  num.  5.  762 

26.  Pater  el  Filius  feque,  «5t  per  se  producit  Spiritum 
sanclum,  3,  lib.  10,  cap.  3,  num,  8.  763 

27.  An  Spiritus  sanclus  sil  eodem  modo  a  Filio  quo  a 
Palrc,  ibid.  num.  11.  764 

28.  Non  datur  quoddam  constitutum  immediale  sub- 
sislens  constans  ex  essenlia,  cl  relatione  spiratio- 
nis  activse,  quod  sit  prius  origine,  quam  Spiritus 
sanclus,  3,  lib.  10,  cap.  4,  num.  3.  764 

29.  Paler  et  Filius  diligendo  Divinilatem  suam  pro- 
ducunt  Spirilum  sanctum,  3, 1.  11,  cap.  2,  n.  2.  776 

30.  Pater  et  Filius  producunt  Spiritum  sanctum  se 
ipsos  diligendo,  ibid.  num.  3.  776 

31.  Pater  ci  Filius  producunt  Spiritum  sanctum  dili- 
gendo  ipsum,  ibid.  num.  4.  777 

32.  Pater  et  Fiiius  producunl  Spiritum  sanclum  di- 
ligendo  etiam  Spiraiionem  aclivam,  ibid.  n.  5.  777 

33.  An  Pater  et  fdius  recte  dicanlur  diligere  creatu- 
ras  Spiritu  sancto,  3,  lib.  11,  cap.  3,  num.  12.  782 

34.  Spiritus  sanclus  ex  vi  suse  originis  procedit,  ut 
donum,  ibid.  cap.  4,  num.  2.  782 

35.  Spiritus  sanctus  non  estFilius,  ib.  c.  5,  n.  1.  784 

36.  Spiritus  sanctus  repraesentat  suum  principium  ob- 
jective^  ibid.  cap.  6,  num.  13.  793 

37.  Ut  aliquis  dicatur  dare  Spiritum  ?anctum,  debet 
esse  causagratia,  3,  lib.  12,  cap.  3,  num.  3.       800 

SHBSISTENTIA. 

1.  Subsistenlia  quid  apud  antiquos  Ecclesiffi  Patres, 
quidque  signitlcel  apud  scholasticos,  3,  1.  3,  cap.  4, 
num.  1.  593 

2.  Subsislcnliiie  personales  tres,  ac  realiter  dislincl?e 
dantur  in  divinis  personis,  ibid.  num.  3.  594 

3.  Subsislentia  non  solum,  ut  natura,  sed  eliam,  ut 
persona  subsistat,  necessarium  est,  ib.  n.  11.    595 

4.  Subsistentia  personalis  Dei  alienam  terminat  na- 
turam,  3,  iib.  3,  cap.  5,  num.  8.  597 

5.  Subsistentia  magna  perfectio  est,  3,  lib.  3,  cap.  9, 
num.  16.  606 

6.  Subsistenlia  nunc  pro  ralione  subsistendi  sumi- 
lur,  3,  lib.  4,  cap.  11,  num.  14.  641 

7.  Spiralio  non  habet  propriam  subsistentiam,  3, 1.  5, 
cap.  8,  num.  6.  667 

SUBSTANTIA  mCREATA. 

1.  Subslantia  abstraherc  polest  a  creata,  el  increata 
in  conceptucommuni,  3,  iib.  7,  cap.  6,  num.  6.  709 

2.  Divina  substantia  spiritualis  est,  1,  lib.  1,  cap.  3, 
num.  5  et  7.  9 

Et  illius  esse  dc  fide  demonstratur,  ibid.  num.  10.  11 

3.  Substantia  completa,  et  singularis  datur  iu  divina 
natura,  quaD  persona  non  cst,  3,  1.  1,  c.  1,  n.  6.  575 

4.  Unam  pcrso  am  producere  aliam  de  sua  substan- 
lia,  quomodo  inteliigendum  sil,  3, 1.  6,  c.  6,n.  b.  685 

CREATA. 

5.  Subslanlia  supernaturaiis  impossibilis  est,  1,1.2, 
ca]).  9,  num.  14.  77 

6.  Substanlia^  incorruptibiles  qnomodo  cntia  neces- 
saria  dicantur,  1,  lib.  2,  cap.  3,  num.  5.  55 

7.  In  su])slanliis  intclleclualibus,  qua'  sint  priiedicala 
cssculia:  adjuncla,  1,  lib.  1,  cap.  9,  num.  7.  27 


INDEX  RERUM. 

8.  Circa  substantias  versatur  praedeslinatio,  circaac- 
cidentia  vero  minime,  2,  lib.  1,  cap.  4,  n.  4  et  5.243 


SUBSTANTIVUM. 

1.  Ad  substantivi  multiplicationem  personarum  mul- 
tiplicalio  requiritur,  3,  lib.  4,  cap.  1,  num.  2.    618 

2.  Ad  substanlivi  nominis  unitatem  suf^icit  unilas 
formee,  3,  lib.  4,  cap.  12,  num.  4.  642 

3.  Substantiva  in  Deo  non  mulliplicantur,  nisi  mulli- 
plicala  forma,  3,  lib.  7,  cap.  2,  num.  3.  693 

4.  Ad  pluraiitatem  substantivi  non  sufficit  pluralitas 
formpe,  nisi  multiplicentur  supposila,  3,  I.  10,  c.  7, 
num.  7.  772 

SUCCESSIO. 

1.  Successio  femporum  nihil  ad  electionem  conducit, 

2,  lib.  1,  cap.  12,  num.  11  et  12.  285 

SUPPOSITIO. 

1.  Supposilionis  definitio  quomodo  intelligenda  sit, 

3,  lib.  6,  cap.  7,  num.  8.  €88 

2.  Eamdem  suppositionem  servant  termini  in  affir- 
mativa,  et  negaliva  propositione,ibid.  num.  14.  689 

3.  Quando  de  termino  communi  aliquid  prKdicatur, 
quod  solum  convenire  polest  naturse,  subjeclum  a 
prsedicato  reslringitur  ad  supposilionem  pro  illa, 
3,  lib.  6,  cap.  7,  num.  7.  687 

SUPPOSITUM. 

1.  In  Deo  verum  suppositum  utraque  hyposfasis  est, 
3,  lib.  1,  cap.  1,  num.  13.  535 

2.  In  Deo  plura  supposita  sunt,  et  plures  hypostases, 
ibid.  cap.  2,  num.  8.  537 

3.  Supposita  per  modum  realem  constituunlur,  3, 
lib.  1,  cap.  2,  num.  6.  637 

STATUS. 

1.  Ea  dicuntur  pertinere  ad  statum  cujusque  beati, 
qufe  necessaria  sunt  ad  exercendas  aclioncs  con- 
venienter  in  tali  statu,  cum  operari  debeant  pru- 
denter,  et  jucunde,  1,  lib,  2,  cap.  28,  num.  16.  173 

Vide  verbum  innocentia. 

TERMINUS. 

1.  Term.inus  prsedestinatorum  quis  sit,  2,  lib.  1,  c.  4, 
num.  3.  243 

2.  Terminus  glorise  unus  est,  gratise  autem  plures,  ib. 
cap.  5,  num.  16.  248 

3.  Terminus  solet  esse  objecfum  primum,  quod  vo- 
luntati  proponitur,  2,  lib.  1,  cap.  8,  num.  45.      272 

4.  Terminus  productus  per  dicere  in  feterno  Patre 
est  subsistens,  et  vere  Verbum,  3,  lib.  1,  cap.  6, 
num.  13.  555 

5.  Terminus  adpequatus  originum  esl  persona  pro- 
ducla,  3,  lib.  6,  cap.  6,  num.  1.  684 

6  Esscntia  ut  communicata  personte  est  ferminus  for- 
malis  supposita,  ut  conditione,  relatione,  ibid. 
num.  2.  685 

7.  Terminus  formalis  in  omni  aclione  cst  nalura  vel 
forma,  3,  lib.  6,  cap.  6,  num.  2.  685 

8.  Terminus  formalis  aliquando  polest  prKexistere 
produclioni,  ibid.  num.  4.  685 

9.  Quando  tcrminus  formalis  nec  produciiur  ncc  com- 
producilur,  supponilur  produclioni,  ibid.  n.  5.  685 

TIMOR. 

1.  Timor  non  compclil  Dco,  1,  lib.  3,  c.  7,  n.  8.    219 

2.  Timor  quid  rcquirat,  ibid.  219 


TOTUM. 


1.  Sil-ne  lolum  in  Triniiate  cl  pars,  3,  lib.  1,  cap.  10, 
num.  8.  564 

TRINITAS. 

1.  Trinilaiis  myslcrium  non  cssc  impossibile,  posilivc 
dcmonstrari  ncquit,  3,  lib.  l,cap.  2,  num.  4.      537 

2.  Trinilalis  cognilio  non  soliun  non  esl  Angcio  na- 
luralis,  scd  ncc  cliam  esl  [)Ossibile  per  divinam 
rciationcm  dislingui  a  visionc  inluiliva,  3,  lib.  1, 
cap.  11,  num.  17.  569 

3.  Trinitatis  mystcrium  nullo  modo  ralioni  repugnat 
nalurali,  ibid.  num.  18.  569 

4.  Trinilalis  rcvdalio  cssepolesl,  ib.  c.  12,  n.  2.  570 

5.  Bcali  clarc  Trinitatis  myslcrium  agnoscunl,  ib.  570 

6.  Trinilafis  myslerium  Angclis  innoluit  per  revcla- 
lioncm,  ibid.  570 

7.  Trinitalis  myslerium  fide  formalus  homo  ralioni- 
bus  probare  poiest  habcrc  convcnieniiam,  ibid. 
num.  9.  572 

8.  Trinilati  inesse  quasi  partcs  quanlilalis  discrclae 
transcendcnlalis  quomodo  inlclligalur,  3,  lib.  3, 
cap.  9,  num.  12.  605 

9.  In  Trinilate  ulcndum  est  vocibus  soiam  dislinctio- 
nem  quoad  sui^posita  signilicantibus,  3,  lib.  3,  c.  13. 
num.  1.  616 

10.  Quomodo  cum  myslerio  Triniiatis  cohaireat  illud 
principium,  qua;  sunt  eadcm  uni  tcrlio,  elc,  3,  1.  4, 
cap.  3,  num.  6  et  7.  623 

11.  Trinitas  ut  sic,  non  esl  de  er.senlia  Dei,  3,  lib.  4, 
cap.  5,  num.  2  et  3.         .  628 

Vide   MYSTERIUM,    REVELATIO. 
TRISTITIA. 

1.  In  Deo  non  est  trislllia,  1,  1.  3,  cap.  7,  num.  6.  218 

2.  In  Deo  non  potest  esse  Iristilia  de  malo  culpaj  sui 
amici,  ibid.  cap.  7,  num.  6  et  7.  218 

3.  In  Bealis  trislitia  esse  nequit,  ibid.  218 

4.  Quolics  scriplura  trisliliam  Deo  Iribuit  per  mcta- 
phoram  fil,  ibid.  218 

umo. 

1.  L'niri  Dcum  in  composilione  exlra  hypostalicam 
repugnat  etiam  de  polentia  absolula,  1,  lib.  1,  cap.  5, 
num.  8  et  9.  17 

2.  Unio  hypostalica  soli  Deo  repugnat,  ib.  n.  10.     17 

3.  Unio  Divinae  essentise  ad  visionem  beatam  cuin 
intcllcclu  bcalo  qualis,  ib.  1,  I.  2,  c.  12,  n.  15.      89 

4.  Unio  realis  terminalur  ad  reale  composilum,  ibid. 
num.  10.  88 

5.  Lnio  objecli  cum  potenlia  solum  necessaria  est  ad 
efllcicnliam,  1,  lib.  2,  cap.  12,  num.  17.  90 

6.  Informalio  animae  quoad  subslanlialem  unionem 
ejusdem  ralionis  csl  in  corpore  mortali  et  immor- 
tali,  1,  lib.  2,  cap.  30,  num.  7.  183 

7.  Unio  hyposlatica  non  concurrit  physice  ad  visio- 
nem  bealam,  nec  dat  ad  illam  capacitatem,  ibid. 
cap.  30,  num.  2.  182 

UNITAS. 

1.  Unitas  Dei  cx  quo  sumilur,  3,  1.  3,  c.  6,  n.  2.     599 
Eadem  est  maximc  in  Deo,  1,  lib.  1,  c.  6,  n.  2.        18 

2.  Unilalis  et  mullitudinis,  scu  pluralitalis  non  eadcm 
servanda  est  ratio,  3,  lib.  3,  cap.  3,  num.  9.        593 

3.  Ad  unilatcm  quid  sufllciat,  ibid.  593 
Unilas  sumi  polcsl  pro  concrelo  subslantivo,  3,  lib.  3, 

cap.  7,  num.  1.  600 


IiNDEX  RERUM.  871 

4.  Unitas,  quse  in  Divinis  multiplicalur,  nec  spccifica 
ncc  numorica  csl,  il)id.  num.  5.  601 

5.  Unum  de  Dco  duplicitcr  praxlicatur  alfirmalive,  et 
cxclusive,  1,  lib.  1,  caj).  6,  num.  2  cl  3.  18 


UNIVERSUM. 

1.  Mulla  condidit  Omnipolcnlia  Dci  in  univcrso,  quae 
mcliora  faccrc  non  polcsl  in  illo  g(  ncre,  licel  quoad 
aliqua  parlicularia  poluerit  perfectius  facerc,  1, 
lib.  3,  cap.  9,  num.  26.  230 

VELLE. 

1.  Vcllc  prout  est  communecreaturis,  vere  ac  proprie 
dicili.r  per  se  ipsum  volunlarium,  3,  lib.  6,  cap.  4, 
num.  9.  681 

2.  Non  cst  iirius  velle  spirare,  quam  spirare,  neque 
e  conlra,  ibid.  num.  10.  681 

3.  Vclle  ct  inicUigere  essenliale  sunt  priora  proprie- 
talibus  pcrsonalibus,  3,  lib.  8,  cap.  1,  num.  6.    712 

4.  Dcus  ex  neccssilalc  vult  suam  bonitalem,  1,  lib.  3, 
cap.  6,  num.  4.  215 

5.  Dcus  vult  ralionalcs  crealuras  amore  benevolen- 
tia;,  1,  lib.  3,  cap.  7,  num.  2  et  4.  217 

VERBUM   IN   COMMUNI. 

1.  Vcrbum  dividitur  in  exlernum  et  inlernum,  3, 1.  9, 
cap.  2,  num.  10.  725 

2.  Vcrbum  intcrnum  et  exlernum  quid  sil,  ibid.  725 

3.  Vcrbum  cst  et  vocale  et  scriplum,  malerialitcrque 
diflerunl,  ibid.  795 

4.  Verbum  vocale  i^roprie  est  vcrbum,  ibid.  725 

5.  Vcrbum  itcm  scriptum  propric  cst  vcrbum,  ib.  725 

6.  Verbum  internum  dividilur  in  verbum  phanlasis 
et  mcntale,  ibid.  num.  11.  725 

7.  In  vcrbo  intellectus  polest  distingui  vcrbum  vocis 
a  verbo  rei,  ibid.  num.  12.  725 

8.  Verbum  vocisvocalur  conceptus  non  ultimus,  ibid. 
num.  12.  7^5 

Verbum  rei  est  proprie  Verbum  menlis,  ibid.        725 

9.  Vcrbum  dicit  respectum  ad  naturam  ralionalem, 
ibid.  cap.  2,  num.  9.  724 

10.  Verbum  dicit  habitudinem  ad  mentem  tanquam 
ad  principium,  a  quo,  ibid.  724 

11.  Vcrbum  humanum  in  quibus  difl^eral  et  conveniat 
cum  divino,  ibid.  num.  13.  725 

12.  Vcrbum  propriissime  de  re  omnino  simplici  dici- 
tur,  3,  lib.  9,  cap.  2,  num.  7.  724 

13.  Verbum  dicit  duplicem  respeclum  rcalem  et  ra- 
lionis  ad  significatum  adaequatum^  3,  lib.  9,  c.  4, 
num.  4.  729 

VERBUM   INCREATUM. 

1.  Verbumdicitrespectum  ad  crealuras,  ib.  n.  13.  552 

2.  Verbum  et  actus  intelligcndi  in  faclo  esse,  non 
est  unum  prius  alio,  nec  causa  allerius,  3,  lib.  1, 
cap.  6,  num.  11.  554 

3.  Verbum  divinum  procedit  per  actum  inlelligendi, 
ul  talis  esl,  ibid.  num.  15.  556 

4.  Filius  estverbum,  3,  1.  9,  c.  1,  n.  1.  720 
Processio  Verbi  Divini    est  vera  generatio  ,   ibid. 

n.  2.  720 

5.  Verbum  dicit  respeclum  ad  crealuras,  ib.  n.  13.  722 

6.  Secunda  Trinitalis  persona  est  cum  omni  proprie- 
late  verbum,  ib.  c.  2,  n.  6.  724 

7.  Verbum  proprie  dicitur  de  secunda  persona,  ibid. 
c.  3,  n.  2.  724 

8.  Verbum  personaliler  dicitur  de  secunda  persona, 
ibid.  c.  3,  n.  2.  727 


872 


INDEX  RERUM. 


9.  Verbum  divinum  includit  rclalionem  realem  ad 
profcrcntem,  ibid.  n.  4.  727 

10.  Verbum  duplicem  dicit  respectum  realem,  et  ra- 
tionis,  ib.  727 

11.  Vcrbum  Divinum  non  dicit  de  formali  aliquam 
proprielatem  realem  secundae  personse  a  filiatione 
dislinclam,  ibid.  n.  5.  727 

12.  Verbuni  procedit  ex  cognilione  omnium  attribu- 
torum  absolutorum,  quse  in  Deo  sunt  formaliter, 
ibid.  c.  4,  n.  1.  728 

13.  Verbum  Divinum  per  se  procedit  ex  cognitione 
lotius  Trinilalis,  omniumque  relativorum  simul 
cum  absolutis,  ib.  n.  4.  729 

14.  Verbum  primario  procedit  pcr  cognitionem  pcr- 
sonarum,  ib.  c.  6,  n.  4.  733 

15.  Verbum  procedit  ex  cognitione  personarum  for- 
maliter,  ibid.  783 

16.  Spiritus  sanclus  non  est  principium  productionis, 
Verbi,  il).  n.  5.  733 

17.  Verbum  respectu  Patris  proceditex  cognitione  in- 
tuitiva,  ibid.  num.  7.  734 

18.  Vcrbi  productio  ex  visione  intuiliva  Spiritus  sanc- 
ti,  ibid.  n.  8.  734 

19.  Verbum  ex  vi  suse'  processionis  non  procedit  ad 
repraisentandum  Spiritum  sanctum  nisi  secunda- 
ric  ibid.  c.  9,  n.  8.  >  748 

20.  Pacr  non  potest  dici  principium  Verbi  ratione 
Pateri.italis,  ibid.  748 

21.  Verbum  non  esse  imaginem  creaturarum,  ibid. 
n.  9.  748 

22.  An  Paler  intelligat  verbo,  ib.  c.  10,  n.  4.  750 

23.  Vcrbum  generandi  solum  dicit  hal)itudinem  ad 
lerminum  productum,  ib.  n.  8.  751 

24.  Verbum  non  est  mcdium  cognoscendi  crcaturas 
secundum  esse  increatum  quod  in  illo  babenl,  1, 
1.  2,  c.  25,  n.  16.  149 

25.  Verbum  Divinum  proceditex  cognilione  compre- 
hcnsiva  Divinitalis,  3, 1.  9,  c.  6,  n.  7.  736 

26.  Verbum  Divmum  nonprocedit  ex  scientia  futuro- 
rum  conditionalorum,  3,  1.  9,  c.  7,  n.  9.  743 

27.  Verbum  est  vera  et  naturalis  imago  Palris,  ibid. 
C.  8,  n.  2.  •  743 

28.  Verbum  procedit  priusorigine  a  Patre,  quam  Spi- 
ritus  sanclus,  3,  1.  10,  c.  2,  n.  14.  760 

29.  Quomodo  Christus  et  Verbum  dicatur  moveri  lo- 
cabter,  3, 1.  12,  c.  1,  n.  3.  795 

30.  Verbum  post  incarnationem  non  est  missum  nisi 
ratione  humanilatis,  ibid.  c.  6,  n.  3.  814 

31.  In  EucharisticC  Sacramento  quodammodo  mitti- 
tur,  ibid.  n.  23.  820 

VERBUM  CREATUM. 

.  1.  Intellectus  creatus  dum  intelligit  verbum  producit, 
1,  1.  2,  c.  H,  n.  1,  et  c.  13,  n.  G.  82  ct  94 

2.  Verbum  mentis  quid  sil,  1,  1.  2,  c,  11,  n.  1.  83 

3.  Videntes  Deum  verbum  creatum  producunt  qiio  vi- 
dcant,  ibid.  n.  5  ct  7.  83 

4.  Impossibile  est  de  potentia  absoluta  Beatos  videre 
Deum  nisi  per  verburn  productum,  ibid.  n.  9.       85 

5.  Vcrbum  pcr  visionem  productum  immediale,  et 
perfecteintellcclum  unil  cum  objcclo,  ib.  n.  10.    85 

6.  Verbum  ab  intcllcctu  jjroductum  cur  sit  necessa- 
rium  in  omni  cognitionc  cliam  bcata,  ib.  n.  10.    85 

7.  Probabile  csl  Dcalos  eodem  actu,  quo  vidcnt  Deum 
videre  Verbum  ase  i)roduclum,  ib.  c.  13,  u.  6.    94 

VERITAS  DEI. 

1.  Veritas  trifariam  Buniilur,  omnibusquc  his  modis 


est  in  Deo,  qui  est  prima  vcritas,  S^  1.  3,  c.  8. 
num.  2.  602 

2.  Quid  unaquseque  sit,  ibid  602 

3.  Vcritas  in  intelligendo  quid  sit,  ibid.  602 

4.  Haec  non  multiplicatur,  sicu-tetilla,  quae  in  dicendo 
est,  ibid.  602 

5.  Vcrilas  in  essendo  multiplicatur  in  Divinis,  ibid. 
n.  3.  602 

6.  Veritas  sine  addito  Deo  attributa  pro  essentiali 
Divina  veritate  sumilur,  3,  1.  3,  c.  8,  n.  5.  602 

7.  Veritas  transcendens  non  cum  essentia,  sed  cum 
enlilate  reciprocatur,  ibid.  c.  8,  n.  4.  602 

8.  In  Christo  Domino  est  veritas  essenlialis  hominis, 
non  tamen  persona^  humanse,  ibid.  n.  4.  205 

9.  Veritatem  ct  falsilatem  Deus  cognoscit,  1,  1.  3, 
c.  3,  n.  12.  205 

10.  Veriias  prior  est,  quam  bonitas,  1,  lib.  1,  cap.  7, 
num.  1.  20 

Et  quol  modis  dicatur,  ibid.  20 

11.  Deus  habet  veritatem  essentialem  in  essendo,  1, 
lib.  1,  cap.  7,  num.  5.  20 

Independentem  ab  intellectu  creato  quae  non  consis- 
tit  in  relationc  rationis,  ibid.,  num.  6.  20 

12.  Deus  est  sua,  et  summa  veritas  in  cssendo,  et  co- 
gnoscendo,  1,  lib.  1,  cap.  7,  num.  10.  21 

VERITAS   ENTIS   CREATI  TRANSCENDENS. 

1.  Verum  quid  addat  enti,  1,  1.  1,  c.  7,  n.  8  el  9.    21 

2.  Verilas  non  consistit  in  denominatione  et  cogni- 
tione  divina,  ibid.  num.  7.  21 

3.  Veritas  essentialis  crcaturse  ex  vi  suse  essentise  ex- 
terna  non  est,  ibid.  cap.  8,  num.  5.  22 

VERITAS  MORALIS. 

4.  Veritas  moralis  quid  in  nobis  sit,  et  quodei  attri- 
butum  respondeat  in  volunlate  Divina,  ibid.  cap.  7, 
num.  2.  20 

5.  Veritas  moralis  supponitveritatem  locutionis,  quae 
in  Deo  est,  ibid.  num.  3.  20 

6.  Veritas  moralis  et  locutionis  supponunt  veritalem 
cognilionis,  quse  in  Deo  est,  ibid.  cap.  7,  n.  4.    20 

VISIO  INCREATA. 

1.  Visio  unius  personae  divinse  ilaterminatur  ad  alias 
personas,  ut  relationes  illarum  non  concurrant  lan- 
quam  principium  per  quod  ipsae  videantur,  sed  soia 
essentia,  1,  lib.  1,  cap.  4,  num.  6.  14 

VISIO   BEATA,   QVM  ET   QUALIS. 

1.  Visionem  bcatamesse  supernaturalern  omni  inlel- 
leclui  creato  de  lide  est,  1,  1.  2,  c.  8,  n.  5  et  6.     70 

Etiam  quoad  substanliam,  ibid.  num.  7  et  9.  71 

2.  Visio  beata  est  allissima  participalio  Divinae  scien- 
tiae,  1,  lib.  2,  cap.  25,  num.  20.  151 

Item  visionis  qua  Deus  se  videt,  cap.  17,  num.  8,  et 
cap.  19,  num.  10.  115  et  M8 

3.  Visio  beaia  est  evidens,  cerla  et  perfecta  scientia 
Dei,  ibid.  cap.  18,  num.  2.  113 

4.  Visio  beata  cst  inluitiva  Dei  cognilio,  ibid.  num.  4 
et  6.  113 

Eadem  est  omni  cogniiione  cvidentior,  ibid.  n.  2.  113 
Ea  item  cerlior  quam  tides,  ibid.  num.  3.  113 

5.  Visio  beata  est  simililudo  repraisenlaliva  Dei,  1, 
lib.  2,  cap.  11,  num.  8.  84 

6.  Visio  Jjcala  esl  qualitas  producla  in  intelleclu,  ibid. 

7.  Visio  bcaia  viia  dicitur  el  quarc,  ib.  c.  10,  n.  5.    84 

8.  Visio  bcala  quomodo  cx  parlc  Dei  sil  naluralis 


INDEX  RERUM. 

quoad  spccificationcm ,  libcra  quoad  cxcrcilium, 
ibid.  cap.  12,  num.^25.  9i 

9.  Visio  bcata  csl  cognilio  simplcx  sinc  ulla  composi- 
tionc  maximc  res[)ectu  primarii  objccli,  1,  lib.  2, 
cap.  18,  num.  7.  114 

10.  Visio  bcala  composilionem  continet,  cmincntcr 
lamen  el  rcspcclu  sccundarii  objccli,  ibid.         114 

11.  Visio  bcata  cst  pcrfcclissima  intuilio  pcrfoclionum 
divinarum  el  perfcctissimum  judicium  quo  Dcussit 
perfeclus,  ibid.  num..8.  115 

12.  Visio  bcata  esl  emincnter  rcflcxiva  sui  sine  com- 
positione  tamcn,  1,  lib.  2.  cap.  18,  num.  9.         115 

13.  Visiobcata,  ul  cst  dc  Dco  ost  simj^liciter  spccula 
tiva,  et  soluni  praclica  ex  vi  sccundarii  objccti  ct 
quomodo,  ibid.  lib.  2,  cap.  18,  num.  12  el  13.     116 

H.  Visio  beata  ralionc  objccli  e.xccdit  omncs  alias  co- 
gnilioncs,  quaj  Dci  non  sunl,  et  rationc  modi  difterl 
ab  aliis  ejusdem  Dci,  quibus  ipse  non  videtur  prout 
in  secst,  ibid.  cap.  19,  num.  1.  116 

15.  Visio  bcata  cst  actus  cognilionis  pcrfcclissimus 
omnium ,  qui  sccundum  ordinariam  legem  esse 
possunt,  1,  lib.  2,  cap.  19,  num.  4  cl  5.  117 

16.  Eadcm  csl  bcalitudo  formalis,  ibid.  num.  6.     117 

17.  Visio  bcata  tam  hominum  intcr  se,  quam  inlcr 
Angclos  el  bomincs  est  ejusdem  speciei,  ibid.  n.  4, 
5,  7  et  8.  '  117 

18.  Visioncs  beatse  sunt  ingequales  in  reprsesentando 
objccto  secundario,  ibid.  cap.  19,  num.  10.         118 

Non  tamcn  ila  ut  secundum  unam  sui  parlcm  repr?e- 
sentent  hoc  et  secundum  aliam  aliud  objeclum,  ib. 
num.  3.  116 

VJSIONIS   BEATJi:  CAUS^. 

1.  Visio  beata  non  fit  per  creationem,  sed  per  veram 
eductionem,  1, 1.  2,  c.  9,  n.  3,  et  c.  10,  n.  10.  73  et  81 

2.  Lumen  glorise  est  proximum  principium  visionis, 
non  lamcn  integrum,  ibid.  cap.  9,  num.  13.         76 

3.  Intellectus  beaii  efTeclive  concurrit  ad  bealam  vi- 
sioncm,  ib.  c.  lo,  n.  8,  et  c.  15,  n.  8.  80  et  103 

\4.  Intellcctus  elevatur  ad  faciendam  visionem  bea- 
tam,  ul  instrumcntum  Dci,  ibid.  cap.  10,  n.  14.     81 

5.  Quilibet  intelleclus  inlluit  in  visioncm  beatam  se- 
cundum  totam  activilatem  luminis,  1,  lib.  2,  c.  21, 
num.  15.  127 

6.  Visio  bcata  non  fit  per  crcatam  Dci  speciem,  1. 
1.  2,  c.  12,  n.  45,  c.  15,  n.  19.  92  et  107 

7.  Quo  pacto  Divina  essentia  uniatur  cum  inlclleclu 
beato  in  ratione  objecti,  1,  lib.  2,  c.  12,  n.  15.      89 

8.  Efiicienlia  ex  parle  Dei  ad  visionem  Dei  est  ex  es- 
sentia,  ex  relationibus  personalibus  esse  non  po- 
test,  ibid.  cap.  12,  num.  23.  91 

9.  Lumen  gloriiie  datur  in  bcatis,  ut  eorum  elevet  in- 
tellectus  ad  visionem  bealam,  ibid.  cap.  14,  num,  3, 
ct  cap.  15,  num.  3.  100  ct  102 

10.  Lumen  tribus  modis  concurrit  ad  visionem,  ibid. 
cap.  15,  num.  25.  103 

VISIONIS   BEAT.E  OBJECTUM. 

1.  Objcctum  visionis  beatae  primarium  cst  Deus,  1, 
lib.  2,  cap.  H,  num.  10.  85 

Et  conscquenter  relalioncs  Divinae,  ib.  c.  20,  n.  24.  123 

2.  Visio  beata,  ut  alii  aclus,  sumit  suam  speciem  ab 
objecto,  ct  a  modo  atlingendi  illud,  ibid.  cap.  19, 
num.  9.  118 

3.  Objectum  secundarium  visionis  bca'.ai  non  polcst 
illam  speciticarc,  ibid.  num.  11.  118 

I. 


873 


TISIONIS  TEIIMISUS. 

Vidc  VKnDLM. 

VITA    ET    VIVEXS. 

1.  Dcus  esl  cssentialiler  vivens,  el  csse  Dci  cst  vivere 
substantialiler,  1,  lib.  1,  cap.  1.  num.  11.  3 

2.  QuomodoDcus  vivatinlraseoperaiido,  ib.  n.  12.      3 

3.  Vila  subslanlialis  Dci  quoniodo  dilicral  a  subslan- 
tiaii  vila  crcatune,  ibid.  3 

4.  Deuiii  esscntialilcr  vivere  inlellectuali  vita  dc  iidc 
cst,  ibid.  num.  13.  3 

5.  Viia  dioilur  beala  visio  et  quare,  1,  lib.  2,  cap.  lo, 
num.  5.  78 

VOCATIO. 

1.  Primo  vocalio  et  inilium  salulis  gralis  homini  con- 
ccditur,  2,  lib.  2,  cap.  20,  num.  17.  422 

2.  Vocatio  bilariam  sumiUir,  2,  lib.  3,  c.  6,  n.  1.  468 

3.  Quinam  i)roi)rius  praideslinalionis  cffcctus  sil,  ib. 
num.  3.  469 

4.  Vocatio  qua'Iibcl  praedestinali,  quse  ad  aliquem 
cffcctum  est  etJicax,  prajdestinalionis  ejus  criectus 
est,  2,  lib.  3,  cap.  6,  num.  4.  469 

5.  Vocalio  ineflicax  in  prycdcslinatis  pr?edestinationis 
efiectus  csl,  2,  lib.  3,  cap.  6,  num.  5.  409 

6.  Vocaiio,  graliave  non  dalur  propter  ingenium,  scd 
cst  dis[)Ositio,  ut  homo  liat  ad  gratiam  idoncus,  2, 
lib.  3,  cap.  7,  num.  11.  474 

VOLUNTARIUM. 

1.  Voluniarium  bifariam  accipilur,  3,  lib.  6,  cap.  4, 
num.  2.  679 

VOLUNTAS   DEI. 

1.  Dei  voluntas  de  salute  hominum  libera,  non  ne- 
cessaria  est,  2,  lib.  4,  cap.  2,  num.  8.  489 

2.  Dci  volunlas  circa  salulem  hominum  est  pcr  mo- 
dum  [trosecutionis  quantum  ex  se  cst,  ib.  n.  10.  490 

3.  Dei  volunlas  de  salute  omnium  est  actus  aliqua 
ex  parle  eflicax,  non  lamcn  absolutus,  ibid.  cap.  2, 
num.  11.  490 

4.  An  sit  heec  voluntas  beneplaciti,  necnc,  ibid.    490 

5.  VoIuntaiemDci.de  salutenon  clectorum  a-qualom 
essc  inccrlum  cst,  utrumque  tamen  facilc  dcfendi 
[)olest,  ibid.  n.  13.  49) 

6.  Voluntas  Dci  a;que  erga  prnpdeslinatos,  et  rcjno- 
bos  bcnevolentiam  habct,  2,  I.  1,  c.  7,  n.  10.        256 

7.  Volunlas  justilice  posterior  cst  volunlale  miscri- 
cordise,  2,  1.  1,  c.  8,  n.  14.  264 

8.  Voluntas  Dci  licet  gloriam  preedcstinalis,  ul  finem 
ipsorum  velil.lanicn  hoc  ipsum  vult  lanquam  me- 
dium  ad  manifestationem  suse  bonilalis,  2,  I.  1, 
c.  11,  n.  8.  282 

9.  Unico  voluntatis  actuDcus  diligil,  ct  eligit  pra.'dcs- 
linatos,  2,  1.  1,  c.  11,  n.  3.  281 

10.  Volunlas  Dci  absolula  circa  particularem  actum 
liberlali  non  contradicit,  2, 1.  1,  c.  13,  n.  9.       287 

11.  Volunlasinlenlionis  et  execulionis  in  Deo  ratione 
distingui  ur,  ibid.  c.  14,  n.  3.  291 

12.  Quomodo  hsec  utraque  volunlas  sit  necessaria, 
ibid.  n.  8.  292 

13.  Voluntas  Dei  inefficax  salvandi  illi  naturalis  non 
est,  ibid.  c.  15,  n.  5.  294 

14.  Volunlas  Divina  non  tanlum  libere,  et  cfllcaciter 
vult  cflcctus,  sed  etiam  flnes  eorum,  uniusque  ad 
aliumordinalionem,  ibid.  n.  6.  294 

15.  Voluntalis  iibcrlas  tollatur  0|)orlcl  si  ponilur  im- 
perii  actus  ininlellcctu  a  cajtcris  distinctus,  2,  l.i, 
c.  16,  n.  6.  29S 

58 


874  INDEX 

16.  Voluntas  divina  quo  pacto  determinalur ,  ibid. 
n.  10.  300 

17.  Voluntas  creandi  et  eligcndi  praedestinalum,  una 
duntaxat  est,  ibld.  c.  18,  n.  15.  309 

18.  Voluntatis  executricis  duplex  consideratio,  ibid. 
c.  19,  n.  8.  315 

19.  Deus  plures  praeter  suam  volunlalem  efflcacem 
rationes  habuit,  ut  aliquos  anle  pra^visa  merita 
praedestinatorum  numero  conjungeret,  2, 1.  2,  c.  25, 
n.  2.  ^S* 

20.  In  ipsa  crealione  rerum  Deus  elegit  aptissimum 
modum  ad  ineffabilem  consecutionem  finis  intenli 
elcctorum,  2,  I.  5,  c.  4,  n.  8.  508 

21.  Voluntas  de  non  praeeligendo  reprobo  ad  gloriam 
efficaciternulladatur  ratio,  2,  I.  5,  c.  4,  n.  7.    508 

22.  DupIexDei  voluntatis  consideratio,  2,  1.  6^  c.  4, 
n.  5.  526 

23.  Voluntas  generandi  non  est  prior  generatione,  3, 

1.  6,  C.  4,  n.3.  679 

24.  Voluntas  generandi  posterior  generatione  est,  3, 

1.  6,  C.  8,  n.  6.  687 

25.  Quidquid  nostra  voluntas  per  duos  actus  polest, 
divina  per  unum  simplicissimum  prsestat,  ibid. 
n  9.  687 

26.  Voluntalis  actus  potest  esse  naturalis,  3,  1.  6, 
c.  4,n.  13.  682 

27.  In  Deo  est  perfecta  voluntas,  1,1.  3,  c.  6,  n.  1.  214 

28.  In  Deo  non  est  propria  et  formalis  potentia  vo- 
lendi  secundum  rem,  sed  purissimus  actus,  ibid. 
c.  6,  n.  2.  214 


RERUM. 

29.  Primarium  objectum  hujus  voluntalis  est  ipsa 
essenlia  divina,  ibid.  n.  3.  214 

30.  Volunlas  divina  unum  actum,  saltem  duos  ratione 
distinctos  circa  ipsum  Deum  habet,  ibid.  n.  7.  215 

31.  Voluntasdivina  non  solum  circaDeum,  sedeliam 
circa  alia  versatur,  saltem  ut  objectum  secunda- 
rium,  ibid.  n.  8  213 

32.  Voluntas  divina  versatur  circa  creaturas  secun- 
dum  esse  proprium  illarum,  ibid.  215 

33.  In  voluntate  Dei  est  actus,  qui  tendit  adcreaturas, 
secundum  csse  possibile^  absolute  necessarius,  ib. 
n.  10.  S16 

34.  Vult  Deus  non  necessitate  absoluta,  sed  libere 
creaturas,  ibid.  n.  11.  216 

35.  In  actu  voluniatis  qui  unus  est  secundum  rem 
continenlur  rationcs  fonr.ales  plurium  actuum 
nostrse  voluntatis,  l^  1.  3,  c.  7,  n.  1.  217 

36.  In  humana  voluntate  triplex  ordo  actuum  est, 
ibid.  n.  1.  217 

37.  In  Deo  est  voluntas  signi,  et  beneplaciii,  ibid. 
c.  8,n.  1.  221 

Et  quidsit,  ibid.  n.  3.  222 

38.  Quinque  signa  voluntatis  in  Deo  distinguuntur, 
ibid.  c.  8,  n.  1.  221 

39.  Voluntas  beneplaciti  veram  voluntatem  signifi- 
cat,  ibid.  n.  3.  222 

In  Deo  est  voluntas  antecedens  et  consequens,  ibid. 
n.  4.  222 

40.  Divinse  voluntatis  aclus  est  efflcax  et  InefiTicax,  ib. 
n.  7  etseq.  223 


FINIS  TOMl  PRIMl. 


--^e^lxf^^^ 


^^ 


f 


C.\E.\.    —    nnUI.MEP.IB   DE   E.    I OISSOX. 


I 


•d   CM 

« 
m 

«    iH 

> 
•H       • 


F 


Hfbi 


80LD  BT  i 

3CARSWELL  CO.  I 

ISHERS.  Limitedf 

lEHS.    BOOKBINDEBS.    ElO    S 

ronoKTo,  caii.      |