Skip to main content

Full text of "R.P. Francisci Suarez ... Opera omnia"

See other formats 


I 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/rpfranciscisuare10su 


R.  P.  FRANCISCI 


SUAREZ 


E   SOGIETATE  JESU 


OPERA  OMNIA. 


TOMUS  DECIMUS  COMPLECTENS 

COMMENTARIA  AC  DISPUTATIONES  IN  PRIMAM  SECUND;G  D.  THOMiE,  DE  GRATIA. 

ULTIMUM  LIBRUM  DE  GRATIA  HABITUALI,  HOCCE  TOMO, 
NECNON  DUAS  APPENDICES  REPERIES, 

CUU  IMDICIBUS  NECESSARIIS. 


CiEN.  —  IMPRIMERIE   B.    I'OISSON. 


R.  P.  FRANGISGI 


SUAREZ 


E  SOCIETATE  JESU 


OPERA  OMNIA 


EDITIO  NOVA,  A  CAROLO  RERTON, 

CATnEDRALIS  ECCLESI^  AMBIANENSIS  VICARIO, 

INNUMERIS    PENE    VETERUM   EDITIONUM  MENDIS    LIRERATA,    ADNOTATIONIBUSQUE 
IN  ULTIMUM  TOMUM  RELEGATIS  ILLUSTRATA, 

REVERENDISSIMO  ILL,  DOMINO  SERGENT,  EPISCOPO  CORISOPITENSI,  DICATA. 


TOMUS  DEGIMUS. 


10 


m$^ 


PARISIIS 

APUD  LUDOVIGUM  VIVES,  BIBLIOPOLAM  EDITOREM, 

Via  vulgo  dicta  Cassette,  23. 


MDCCCLYIII. 


IHE  INSTiTUTE  OF  fJlEDtAEVAL  STUDIES 

10  EL^^SLEY  PLACE 

TORONTO  5,  CAr<ADA, 

DEC23  1931 

^970 


Ce  que  nous  disions,  il  y  a  quelques  mois,  des  difficultes  du  huitieme 
volume,  peut  sappliquer  en  toute  rigueur  au  dixieme.  Nombreux  sont  les 
contre-sens,  nombreuses  les  lacunes  qui  ont  exerc^  notre  patience,  et  Tont 
mise  parfois  a  de  rudes  epreuves.  Tel  monosyllabe,  qui  complete  ou  rectifie 
une  phrase  mutilee,  ne  s'est  laisse  deviner  qu'au  prix  de  longues  fatigues. 
Que  dire  des  lignes  ajoutees?  Le  tome  vingt-huitieme,  en  les  signalant  et 
en  les  justifiant,  ne  fera  pas  soup^onner  ce  quavait  d'epineux  pour  un  ddi- 
teur  le  texte  ou  elles  manquaient. 

Le  lecteur  seplaindra  peut-etre  d'avoir  a  attendre,  si  longtemps  encore, 
rindication  des  passages  modifies  ou  restitues  dans  cette  edition,  indication 
qui  seule  peut  le  mettre  a  meme  d'apprecier  notre  labeur.  Pour  Taider  a 
prendre  patience,  et  a  supporter  ce  delai,  qui  nous  pese  plus  qu'a  tout  au- 
tre,  nous  donnons  ici  un  specimen  des  corrections  qu'a  reques  de  nous  le 
present  volume. 

P.  226,   1.  8  de  n.    11,   totam l\y  ^xmitam. 

P.  330,   1.  12  du  chap.   5  ,    pejorem priorem. 

P.  345,   1.  5  du  chap.  7par  \a.  fin,  nihilominus.      .      .  nihil. 

P.  345,  1.  14  de  coL,  2,  nos non. 

P.  398,   1.  1  de  col.  l  ^ax  \eh^s ,  peiscrutemus .      .      .  jjiyesej^einus . 

P.  399,   1.  3  decol.  2,  adcequato quarto. 

P.  399,   1.  13de  col.  2par  le  bas,  MicZ^^emi^ia.      .      .  differentia. 

P.  402,   1.  13  de  col.  1,   secundco sei-vandce. 

P.  402,   1.  2h  &QCo\.\,  perfectiorem pei-fectionem . 

P.  403,   1.  20decol.  2,  indicium judicium. 

P.  405,   1.  8  de  col.  2,  affectihus efectibus. 

P.  406,   1.  15  de  col.  2,  ajoute   non 


VI 

P.  409,   1.  4  de  chap.  24,  illam II  y  avait  ?i?<Z/am. 

P.  409,  1.   18  de  col.  2  par  le  bas,  extrinseca.     .      .  intrinseca. 

P.  410,   1.   8  decol.  1  par  lebas,  seu sed. 

P.   412,   1.    15  de  col.  1,   dicit .      .  dicit. 

P.  414,   1.    19  de  col.  2,  non nos. 

P.   414,   1.  derniere,  sinatur sciatur. 

P.  422,   1.   2«r  de  col.  1,  'projyortione jpropositione . 

P.  424,   1.   2  de  col.    2,  vitalitate utilitate. 

P.  426,   1.   32   de    col.    2,    totum tantum. 

P.  570,  1.  22  de  col.  1  par  le  bas,  quanquam.      .      .  nunquam. 

P.  546,  1.    19  de  col.  1,  par   le  bas,  oportuit.      .      •  potuit, 

P.  436,  1.   15  de  col.  2,  usiim •  visum. 

P-  414,  1.   27  de  col.   2,   ajoute  non  avant  possit. 

Voici  maintenant  quelques-uns  des  passages  restitu^s  : 

P.  436,  1.  14  de  col.  1,  ajoute  :  Sed  ait  non  sequi  quod  consentire  nonest 
in  mea  libera  potestate.  —  P.  428,  1.  20  de  col.  1,  ajoute  :  necessariam  esse 
ut  applicetur  actus  primus  ad  agendum,  non  solidius  est.  — P.  423,  I.  26, 
ajoute  :  Duplex  ibi  intervenit  immutatio  voluntatis.  —  P.  462,  1.  16,  de  col. 
1,  ajoute  :  Quoad  speciem,  etnon  extendartur.  —  P.  463,  1.  24  de  col.  2 
par  le  bas,  ajoute  :  Illi  proportionatas  et  removere  causas  de.  —  P.  502,  1. 
5  de  col.  1,  bas,  ajoute  :  Vocationi ,  non  sufficit  ut  possit  carere.  —  P. 
539,  1.  20  de  col,  2,  ajoute  :  Absoluta  meritorum  ex  solis  viribus  liberi 
arbitrii ;  in  quo  dupliciter  errabant ;  tum  quia  praBdestinatio  non  potest  esse 
nisi  ex  praescientia. 

Nous  prenons  ces  corrections  au  hasard  au  miheu  de  beaucoup  d'autres, 
que  lon  constatera  plus  tard  dans  les  memes  pages.  Loin  de  nous  la  preten- 
tion  davoir  toujours  devine  juste.  Au  moins,  ce  que  Ton  discutera  dans  notre 
oeuvre,  ne  sera  pasjuge  nuisible  au  sens,  comme  etaient  ces  innombrables 
pieges,  que  le  lecteur  dorenavant  ne  trouvera  plus  sur  son  chemin.  Faire 
davantage,  dans  les  memes  conditions,  ne  se  pouvait.  Dun  cote,  la  rapidite 
de  rimpression,  qui  obligeait  a  reflechir  vite,  de  Tautre,  le  grand  nombre 
des  enigmes  qu'il  fallait  resoudre,  nous  tiraillaient  en  sens  contraires,  et 
produisaient  une  complication  d'obstacles ,  contre  lesquels  nous  devions 
lutter  sans  aide  nitreve,  embarrasse  toujours,  indecis  jamais. 

Ceci  soit  dit,  non  du  volume  entier  qui  voit  le  jour,  mais  de  Fouvrage  qui 
en  occupe  la  meilleurepart.  Sur  la  vraie  notion  du  secours  efficace  [De  vera 
intelligeaiia  aMxilii  efficacis),  tel  est  le  titre  de  ce  livre,  imprime  pour  la  pre- 


VII 

miere  fois  en  1655,  k  Lyon,  et  qui  est  comme  unc  defensc  des  pr(^c(^dents 
ecrits  de  Suarcz  sur  la  graceefficace.  Pour  s'assurcr  qu'il  est  authentique, 
et  pour  connaitre  les  circonstances  qui  en  ont  rendu  la  publication  si  tardive 
(et,  a  cause  de  cela  peut-etre,  si  imparfaitc) ,  il  suffira  de  lire  la  preface  la- 
tine  dupremicr  6diteur.  Cetouvrage,  a  ce  qu'il  semble,  est  le  dernier  qu'ait 
compos^.  Suarez.  Bien  differents  en  ccla ,  les  opusculcs,  quc  contient  le 
tome  suivant  sur  le  meme  sujet,  ont  ^t^  ^crits  avant  les  six  prol^gomenes 
et  les  douze  livres  sur  la  grace,  lcsquels,  deja  si  pleins,  se  trouvent  ainsi 
completes  par  un  prologue  et  un  ^pilogue. 

On  voit  que  rordre  suivi  par  Tedition  de  Venise  n'est  pas  inattaquable. 
Nous  Tavons  garde  cependant,  pr^occupe  que  nous  etions  d'etablir,  entre 
cette  ^dition  et  la  notre,  des  differenccs  plus  urgentes.  Seulcmcnt,  pour 
^viter  que  le  ncuvieme  et  le  dixieme  volumc  fussent  trop  inegaux,  nous 
avons  place  dans  cclui-ci  une  partie  du  trait^  de  la  gracc  habituelle. 

Deux  mots  nous  restent  a  dirc  sur  une  lacunedes  plus  singulieres,  et  que 
nous  avons  du  laisscr  telle  qu'elle  etait.  Lc  chapitre  30  de  rouvragc  sur  la 
grace  efficace,  chapitrc  ou  Tauteur  expose  ct  refutc  succcssivcment  toutes 
Ics  raisons  dc  ropinion  opposec  a  la  sicnne,  se  tcrmine  par  Tanal}  sc  detaill^e 
d'une  objection.  Une  reponsc  dcvait  suivre,  ct  le  lectcur  s'etonne  qu'clle 
manque.  Dcuxhypotheses  pcuvcnt  etre  hasardees  :  ouTautcur  n'a  pas  eu 
le  temps  d'achevcr  ce  chapitre,  qui  forme  comme  un  ouvrage  a  part,  ou  la 
fin  de  son  travail  s'est  egaree.  Dans  Tun  et  Tautre  cas,  il  n'y  a  place  pour 
un  ^diteur  qu'a  des  regrets.  Disons  pourtant  que  Suarez  a  repondu  ail- 
Icurs  a  cctte  objection,  notammcnt  dans  le  second  prolegomenc  du  sep- 
tieme  volume  Et  peut-etre,  la  oii  nous  voyons  une  lacune,  sc  bornait-il 
a  renvoyer  a  ce  prolegomene,  par  un  signe,  par  une  abreviation,  que  des 
3^eux  distraits  n'auront  pas  remarquee  sur  le  manuscrit. 


c^: 


A2. 


w 


INDEX  LIBRORUM  ET  CAPITUM 


HUJUS  VOLUMINIS. 


LIBER  DUODECIMUS. 


DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATIjE  SANCTIFIGANTIS. 


Cap.  I.  Utrum  hommes  viatores  posshil  apud  Deum 
aliquid  simplicHer  seu  de  condigno  mereri  ?  5 

Cap.  II.  Vtrum  ad  merilum  apud  Deum  aliquis  actus 
hominis  necessarius  sit  ?  12 

Cap.  111.  Ulrum  libertas  actus  necessaria  sil  ut  ille  sit 
meritorius?  15 

Cap.  IV.  Utrum  solus  actus  moraliler  boiius  possit  esse 
merilorius  apud  Dcum  ?  20 

C.\p.  V.  Utnm  ad  meritum  requiratur  opus  superero- 
(jationis  seu  consilii,  vel  possit  esse  eliam  in  opere 
praicepto  ?  25 

Cap.  Vl.  Ulrum  solus  actus  inlernus  vohintatis  sit 
merilorius,  vel  etiam  externus  ?  28 

Cap.  VII.  Utrum  actus  meritoriusdebealesse  superna- 
turalis,  et  ex  aliqua  actuali  gratin  profcctus?        37 

Cap.  Vlll.  Utrum  solus  actus  elicitus  a  charitate  sit 
meritoriui  de  condigno  apud  Deum  ?  42 

Cap.  IX.  Ulrnm  actus  eliciti  a  virtutibus  infusis  sint 
merilorii  de  condigno  sine  pecuUuri  relatione  chari- 
tatis?  /i8 

Cap.  X.  Utrum  actus  virlutum  moralium  acquisitn- 
rum  de  se  suffxcianl  ad  meritum  de  condigno,  vcl 
relationem  supernaturalem  requirant,  et  quce  illa 
sil  ?  52 

Cap.  XI.  Utrum  in  actibus  intemis  voluntatis  imperante 
et  imperato,  sil  phis  meriti  quam  in  imperanle  solo, 
el  consequenter  an  actus  imperatus  habeat  suum 
proprium  meritum  distinctum  a  merito  aclus  impe- 
rantis?  63 

Cap.  XII.  Utrum  intentio  obtinendi  prcemium  sit  su[- 
ficiens  vel  necessaria  ad  meritum  de  condigno,  vel 
potins  illi  repugnet  ?  72 

Cap.  XIII.  Ulrum  modus  operandi  ex  melu,  et  neces- 
sitate  vitandi  aliquod  damnum,  admeritum  sufficiat 
vcl  illud  cxcludat?  78 

Cap.  XIV.  Utrum  status  graticB  inoperanle  sitconditio 
ad  meritum  de  condigna  necessaria?  81 

Cap.  XV.  Utrum  ad  meritum  necessarium  sit  hominem 
esse  viatorem  ?  89 

Cap.  XVI.  Utrum  admeritum  de  condigno  necessarium 
sit  ut  aliquis  sibi  mereatur,  vel  possit  eliam  alleri 
communicari?  97 

Cap.  XVII.  Utrum  diinna  ordinatio  ct  quasi  lex  posi- 
tiva  Dei  sit  ad  meritum  de  condigno  necessaria  ?    103 

Cap.  XVIII.  Utrum  de  necessitato  meriti  de  condigno 


apud  Deum  sit,  ut  in  promissione  Dei  sub  conditiont 
operum  fundetur?  110 

Cap.  XIX.  Utrum  merita  justorum  in  peculiari  appli- 
calione  et  imputatione  meritorum  Christi  nitantur, 
vel  inde  specialem  valorem  aut  dignitatem  ha- 
beanl?  H5 

Cap.  XX.  Unde  habeanl  opera  justorum  ut  magis  me- 
riloria  sint  ?  123 

Cap.  XXI.  Ulrum  duratio  scu  continuatio  actus,  ccele- 
ris  paribus,  cjus  merilum  augeat?  125 

Cap.  XXII.  Ulrum  circumstantia,  seu  dignitas  per- 
sonce,  cceleris  parihus,  meritum  opcris  augeat?    134 

Cap.  XXIII.  Utrumex  parte  Dei  aut  Ciirisli  polucrit 
meritum  bonorum  operitm  augeri?  138 

Cap.  XXIV.  An  poasit  cdtquis  de  condigno  primam  gra- 
tiam  vel  remissioncm  peccati  mereri?  139 

Cap.  XXV.  Utrum  homo  jam  justificalus  augmenlinn 
graticB  de  condigno  mereri  possit,  et  quando  aut 
qumiodo?  154 

Cap.  XXVI.  Utrum  justus  conservationem  gratice,  sen 
usque  ad  mortem  perseverantiam  in  gratia,  aliave 
gratiw  auxiHa  seu  prcesenlis  vilce  subsicha  ad  salu- 
tem  ceternani  conducentia  ,  de  condigno  merea- 
tur?  157 

Cap.  XXVII.  Utrim  homo  possit  de  condigno  mereri 
reparationem  post  lapsum?  172 

Cap.  XXVIll.  An  justi  priniam  gloriam  seu  totam  glo- 
riam  a  primo  gradu  de  condigno  mereantur  ?      174 

Cap.  XXIX.  An  alia  dona  glorice  sub  merilum  de  con- 
digno  cadant?  189 

Cap.  XXX.  An  Deus  ex  verapropria  etspeciali  justiiia 
proemium  mcritis  Sanctorum  de  condigno  retribwtt, 
ita  quod  essct  injustus  si  illa  non  retribueret  ?     196 

Cap.  XXXI.  Utrum  in  beatitudine  novus  gradus  gratice 
aut  glorice  sine  ullo  merito  de  condigno  illis  Iri- 
buatur?  213 

Cap.  XXXII.  An  sit  aliquod  merilum  de  congruo  dis- 
linctum  amerito  de  condigno,  quod  sit  verum  ho- 
minis  meritum  apud  Deum?  222 

Cap.  XXXIII.  QucB  conditiones  admeritum  de  congruo 
nccessariae  sint,  vel  sufficiant  ex  parte  ipsius  actus 
mcritorii  ?  227 

Cap.  XXXIV.  Utrum  ex  parte  personcB  merentisaliqua 
specialis  condilio  cul  merilum  dc  congruo  requi- 
rulur  ?  232 


X 


INDEX  LIBRORUM 


Cap.  XXXV.  Ah  nierilum  dc  congruo  sit  tanlum  re~ 
spcclu  merenlis,  vel  ctiam  respeclu  alionm?        238 

Cap.  XXXYI.  Utrum,  ad  meritum  dc  congruo,  ex  parte 
Dci  requiratur  promissio?  242 


Cap.  XXXVII.  Quid  possit  homo  non  justificatus  sibi 
de  congruo  mcreri  ?  246 

Cap.  XXXVIII.  Quid  possit  justus  sibi  vel  aliis  de  con- 
gruo  mereri  ?  258 


— tr-r-Te::ie::^i?^c2::^5-3r>^ 


APPENDIX  PRIOR. 


TRACTATUS  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICAGIS,   EJUSQUE  CONCORDIA   GUM  LIBERTATE 

VOLUNTARII  CONSENSUS. 


PrO(Emium.  303 

Cap.  I.  Supponitur  dari  auxHium  efficax,  et  divisio 
gratice  in  efficacem  et  sufficienlem  breviter  defendi- 
tur.  304 

Cap.  II.  Be  puncto  ct  stalu  controversicc  qum  est  in 
efficacitale  prcevenicntis  gralioe  explicanda.         309 

Cap.  III.  Delerminationcm  voluntatis  ad  co7isensum  li- 
berum,  liccl  a  solo  Deo  non  fiat,  non  fieri  a  solo  libero 
arbilrio.  314 

Cap.  IV.  Quamvis  sola  gratia  non  prwdeterminet  vo- 
lunlatem  humanam  ,  nihilominus  physice  efficerc 
consensum  ejus  et  delerminationem  ad  illum.        326 

Cap.  V.  Inilium  salutis  non  tribui  libero  arbitrio 
juxla  senlentiam  de  vocalione  congrua,  sed  Deo  vo- 
canti.  330 

Cap.  VI.  Qiio  sensu  Catholico  expectet  Deus  volunla- 
tem  humanam,  vel  7ion  expecteljuxta  senleiLtiam  de 
vocatio7ie  congrua,  el  plu7'a  ex  cano7ie  4  Concilii  II 
Arausica7ii.  336 

Cap.  VII.  Gratiam  prwveniontem  no7i  solum  in  intel- 
leclu  esse,  sed  etiam  m  voluntatc,  juxta  se7itentiam 
de  vocalione  congrua.  341 

Cap.  Vlil.  Refellunlur  alii  errorcs  qui  ex  se7ite7itia 
de  vocalione  congruu  77iale  ab  adversariis  iiifcruii- 
lur.  345 

Cap.  IX.  Yocationem  divinam,  etiam  sufficie^item  tan- 
tum,  non  in  solo  i/itellectu,  sed  etia77i  in  voluntate  re- 
cipi,  7iuUar7ique  esse  cui  resisti  no?i  possil.  350 

Cap.  X.  Libe7-um  arbitrium  no7i  mereri  gratiam  pri- 
ma77i,  elia^nsi  determi/iatio  ad  conse/iliendum  graiice 
voca7iti  sine  illo  no7i  fiat.  352 

Cap.  XI.  Quo  vero  sensu  cxplicari  possil  qui  dixe/it 
graliw  auxiliuni  dari  infalUbiliter  bene  co/ianti  per 
liberum  arbitrium.  357 

Cap.  XII.  Cu/n  sententia  de  vocatio/ie  co/igrua  opti/nc 
consentire  om/iia  quw  de  prwdeslinatio/ie,  provide/i- 
tia  ac  prwscientia  divi/ia,  vera  Theologia  docet.  364 

Cap.  XIII.  Eleclionem  ad  gloriam  a/ite  prwvisa  me- 
rila.  cum  effw.acia  vocatio/iis  congruw  optimc  cohw- 
7-ere.  370 

Cap.  XIV.  Prwdefinitio/iem  actus  liberi  el  certiludi- 
nem  prwscie/iiiw  ex  illa,  optime  consistere  cum  ef- 
fxcacia  vocaUonis  congruw.  372 

Cap.  XV.  Ablata  prwdeterminatione  phijsica,  no/i  mi- 
nui  divinw  provideniiw  perfeclionem.  374 

Cap  XVI.  Qualein  providentiam  gratice  circareprobos 
cogantur  ponere  auctores  qui  phtjsicam  prwdete7-mi- 
7ialio7iem  ad  singulos  actus  pulant  esse  necessa- 
ria/n.  377 


Cap.  XVII.  Rcfellitur  quidam  modus  evadendi  prwce- 
de/itcm  difficullale/n,  et  in  alium  exlremum  errorem 
i/iclinare  oste/iditur.  382 

Cap.  XVIII.  Efficax  auxilium  non  dari  ex  /wgativa 
dispositio7ie  libera.  386 

Cap.  XIX.  A/i,  salva  libertate,  possibilis  sil  prwdeter- 
mi/iatio  plnjsica  et  modus  providentiw  crga  prwdes- 
ti/iatos  quem  auctores  illius  sententiw  doce/it.       393 

Cap.  XX.  Sente/itia/n  de  prwdelermi/iatione  physica 
solidum  fu/ida/noitum  /lon  habere,  ac  propte7-ea  de~ 
fimsores  ejus  in  eo  /lon  co/ive/iire.  398 

Cap.  XXI.  Auxilium  efficax  no/i  ad  solam  perfectam 
dispositionem  ad  gratia/n,  sed  ad  onmes  actus  sn- 
pc7'naturales  requiri.  400 

Cap.  XXII.  Auxilium  efficax  esse  proprium  ordmis 
gratiw.  403 

Cap.  XXIII.  Auxilium  efficax  non  requiri  propter  in- 
di/fere/iliam  voluntatis,  imo  cum  illa  pug/iare  si  prw- 
delerminans  sit.  405 

Cap.  XXIV.  De  vera  intellige/itia  sensus  composili  et 
divisi,  ad  doclrinam  supe/icris  capitis  comprehen- 
denda/n  nccessaria.  409 

Cap.  XXV.  Supposiiio/iem,  cui  per  liberum  arbitrium 
resisti  polcsl,  /lon  infeire  infaUibililer  actum  libe- 
ru//i,  7usi  sit  aliquo  /nodo  consequens  mcdia  prw- 
scie/ilia.  411 

Cap.  XXVI.  Expe/iditur  alia  ratio  sumpta  ex  dete7'7ni- 
7iaiio>ie  ad  aclum  malum.  415 

Cap.  XXVII.  Prwdele7'77ii7ialioncm  voluntatis  humanw 
7iec  consursu77i  Dei  csse  posse  /icc  aliquid  prwvi/im 
ad  ilhn/i.  418 

Cap.  XXVIII.  Solvitur  objectio,  ct  obiter  expe/iditur  a 
quo  proximo  super/iaturali  pri/icipio  proccditnt  ac- 
tus  super/iatiiralcs  qui  /lon  cliciunturabhdbitibusA^iS 

Cap.  XXIX.  Conclusiosuperioris  discursus;  coroUaria 
quw  ex  illo  infcru/itur.  430 

Cap.  XXX.  Conferu/itur  utriusque  sentenUw  rationes 
summaii/n  propositw.  432 

Pri/nui/i  caput  argumcntorum,  ex  subordinatione  causw 
secundw  ad  pn?najn. 

Spcu7idum  caput,  ex  indifferc/itia  liberi  arbHrii. 

Tertium  caput,  ex  i/isuffioie/itia  a7-bitrii  ad  opus  gi-a- 
liw. 

Cap.  XXXI.  Expe/uluntur  sacrw  Scriphurw  testimonia 
quw  addncuntur  ab  auctoribus  utriusque  senten- 
tiw.  471 

Cap.  XXX il.  Afferu/itur  decreta  Pontificum  et  Conci- 
lioru77i  quw  utraque  se/itentia  in  suiim  favoi-em 
afjerl.  493 


ET  CAPITUM. 


XI 


Cap.  XXXIII.  De  anjumcnto  snmpto  ex  errore  Pelagii 
el  ex  libris  S.  Aurjusiini  de  Gralia  el  libero  arbi- 


trio. 


511 


Cap.  XXXIV.  Dc  argimenlo  sumplo  ex  errore  Semipe- 
lagianorum,  el  ex  libris  Aiiguslini  de  Frwdcstina- 
lione  Sanctorum  et  de  Dono  perseverantice,  cum 
epistolis  Prosperi  et  lldarii.  521 

Cai'.  XXXV.  De  argumcnto  sumpto  ex  dono  perseve- 
rantice  et  ex  libris  Augustini  de  Dono  perseveranticB 
et  de  Correptione  et  gratia.  526 

Cap.  XXXVI..  Expenditur  sententia  Augustini  in  quces- 
tione  2,  libro  1  ad  Simplicianum,  cuiiiam  diclarum 
opinionum  faveat.  547 

Cap.  XXXVIl.  Conferuntur  ccelera  ac  prcBcipua  Augus- 
tini  teslimonia  ex  variis  ejus  operibus  in  favorem 
uiriusque  sentenliw  simpta.  557 

Cap.  XXXVIII.  Expenduntur  eorum  Patrum  lestimo- 
nia  qui  Augustinum  prwcesserunt,  et  cuiiiam  opi- 
nioni  revera  faveant  expenditur.  570 

Cap.  XXXIX.  Conferuntur  testimonia  Palrum  Au- 
gustino  posleriorum,  quce  ab  ulriusque  sententice  pa- 


tronis  afjeruntur.  583 

Cap.  XL.  QuidinhaccontroversiaD.  Thomas  docueril 
aul  senserit.  691 

Cap.  XLI.  Expendwitur  teslimonia  et  locutiones  divi 
ThonuB,  in  quibus  sentit  repugnare  libertati  physicam 
determinationem,  el  efjicaciam  prcevenientis  gratice 
consislere  in  congrua  vocatione.  612 

Cap.  XLll.  Qaidinprcedictacontroversiasenserinlalii 
aniiqui  Scholastici,  praisertim  Bonaventura,  Scolus 
et  Thomislce.  615 

Cap.  XLIII.  De  modernis  auctoribus,  prcBsertim  qui 
contra  haireticos  scripserunt.  627 

Cap.  XLIV.  Rcspondelur  ad  quasdam  objectiones  quae 
vulgo  circumferuntur  contra  Doctorcs  qui  physicas 
prcedetcrminationes  impngnant.  633 

Cap.  XLV.  Salisfit  nonnullis  objectionibus  specialiter 
faclis  conlra  nonnuUa  loca  nostrorum  librorim  de 
auxiliis.  645 

Cap.  XLVI  Aliquot  propositionibus  solulio  totius  ope~ 
ris  summatim  comprehenditur .  653 


APPENDIX  ALTERA. 


DISSERTATIO  rRO    FRANCISCO   SUARE  DE   GRATIA   iEGRO  OPPRESSO   GOLLATA. 


Causa  Scribendi.  667 

Cap.  I.  Quid  et  quotuplex  sit  confessio  epistolaris.  669 

Cap.  II.  Quod  confessio  sumpta  pro  inlegro  pcenitentiai 

sacramento  epislolaris  esse  non  possit,  certa  sen- 

tentia.  671 

Cap.  III.  PccnitcntiCB  sacramentum  ne  cx  parte  qui- 

dem  expressionis  peccalorum  posse  esse  epistolare, 

qui  censuerint.  675 

Cap.  IV.  Expressionem    sacramentalem  peccatorim , 

in  summa  necessitale,posseesseepistolarem,  Suaris 

senlentia  varris  Docloribus  probala.  678 

Cap.  V.   Concilia  et   Poniifices  pro  sentenlia  propo- 


sita.  681 

Cap.  VI.  Rituale  Romanum  pro  eadem  sentenlia.  687 
Cap.  VII.  Ralio  congrua  in  ejusdem  sententiw  confir- 

mationem.  691 

Cap.  VUI.  Ad  argumenta  in  contrarium  posita  punc- 

10  tertio.  693 

Cap.  IX.  Sigillatim  ad  argumenlum  ex  decreto  Cle- 

mentis  VIII  conlra  confessionem  per  lilleras  vel  in- 

ternuncium.  696 

Cap.  X    De  aliis  modis  subministrandi  parlem  mate- 

rialem  sacramenti  pcenitenticB  per  internuncium  aut 

litleras.  756 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  DUODECIMI 


DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATIi^  SANGTIFIGANTIS. 


Cai>.  I.   Utrum  liomines  viatores  possint 

apiid  Deum  aliquid  simpliciter  seu  de 

condigno  mereri  ? 
Cap.   II.  Ulrum  ad  meritum  apud  Deum 

aliqnis  aclus  liominis  necessarius  sit? 
C\p.  III.  Utrum  libertas  aclus  necessa- 

ria  sit  ut  ille  sit  meritorius  ? 
C\P.   IV.  Utrum  solus  actus   moraliter 

bonus  possit    esse    meritorius    apud 

Deum  ? 
Cap.   V.  Utrum  ad  meritum  requiratur 

opus    supererogationis  seu   consilii  , 

vel  possit  esse  etiam  in  opere  prcecep- 

to? 
<Cap.  YI.  Utrum  solus  actiis  internus  vo- 

luntatis  sit  meritorius,  vel.  etiam  ex- 

ternus  ? 
Cap.  VII.  Utrum  actus  merilorius  debeat 

esse  supernaturalis,  et  ex  aliqiia  ac- 

tuali  gratia  profectus? 
Cap.  VIII.  Utrum  solus  actus  elicitus  a 

charitate  sit  meritorius  de  condigno 

apud  Deum  ? 
Cap.  IX.  Utrum  actus  eliciti  a  virtuti- 

bus  infusis  sint  meiitorii  de  condigno 

sine  peculiari  relatione  cliaritotis  ? 
Cap.  X.    Utrum  actus  virtulum  mora- 

lium  acquisitarum  de  se  sufficiant  ad 

meritum  de  condigno,  vel  relationem 

supernaturaiem  requirant,  et  qua3  illa 

sit? 

X. 


Cap.  XI.  Utrum  in  actibus  internis  vo- 
limtatis  imperante  et  imperato ,  sit 
plus  meriti  quam  in  imperante  solo, 
el  consequenter  an  actus  imperatus 
liabeat  suum  proprium  merilum  dis- 
linctum  a  merito  actus  imperan- 
tis? 

Cap.  XII.  Ulrum  iiitentio  obtinendi  prce- 
mium  sit  sufficiens  vel  necessaria  ad 
meritum  de  condigno,  vel  potius  illi 
repugnet? 

Cap.  XIII.  Utrum  modus  operandi  ex 
metu,  et  necessitate  vitandi  aliquod. 
damnum,  ad  meritum  sufficiat  vel 
illud  excludat  ? 

Cap.  XIV.  Utrum  status  gratice  in  ope- 
rante  sit  condilio  ad  meritum  de  con- 
digno  necessaria  ? 

Cap.  XV.  Utrum  ad  meritum  necessa- 
rium  sit  liominem  esse  viatorem  ? 

Cap.  XVI.  Utrum  ad  meritum  de  con- 
digno  necessarium  sit  ut  aliquis  sibi 
mereatur,  vel  possit  etiam  alteri  com- 
municari  ? 

Cap.  XVII.  Utrum  divina  ordinatio  et 
quasi  lex  positiva  Dei  sit  ad  merilum 
de  condigno  necessaria  ? 

Cap.  XVIII.  Ulrum  de  necessitate  mc- 
riti  de  condigno  apud  Deum  sit,  ul  in 
promissione  Dei  sub  conditione  ope- 
rum  fundetur? 


2  LIB.  XII.  DE  MEUITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATLE  SANCTIFICANTIS. 

CiP.  XIX.    Ulnim  merila  justorum  in  seii  totam  gloriam  a  primo  gradu  de 

peculiari  applicatione  et  imputatione  condigno  mereantur  ? 

meritorum  Christi  nitantur,  vel  inde  C.\.p.  XXIX.  An  alia  dona  glorice  sub 

specialemvalorem  aut  dignitatem  lia-  meritum  de  condigno  cadant? 


beant? 
Cap.  XX.  Unde  habeant  opera  justorum* 

iit  magis  meritoria  sint  ? 
Cap.  XXI.  Utrum  duratio  seu  continua- 

tio  actus,  cceteris  paribus,  ejus  meri- 

tum  augeat  ? 
Cap.   XXII.    Utrum  circumslantia,  seu 

dignilas    personce ,    coeteris  paAbus, 

meritum  operis  augeat  ? 
Cap.  XXIII.    Utrum  ex  parte  Dei  aut 

Christi   potuerit    meritum    bonorum 

operum  augeri  ? 


Cap.  XXX.  A71  Deus  ex  vera  propria  et 
speciali  justitia  prcemium  meritis 
Sanctorum  de  condigno  retribuat,  ita 
quod  essel  injustus  si  illa  non  retri- 
bueret ? 

Cap.  XXXI.  Utrum  in  beatitudine  no- 
vus  gradus  gratice  aut  glorim  sine  ullo 
merito  de  condigno  illis  tribuatur  ? 

Cap.  XXXII.  An  sit  aliquod  meritum 
de  congruo  distinctum  a  merito  de 
condigno,  quod  sit  verum  hominis  me- 
ritum  apud  Dcum  ? 


Cap.  XXIV.  An  possit  aliquisde  condi-  Cap.  XXXIII.  Qme  conditiones  ad  me- 

gno  primam  gratiam  vel  remissionem  ritum  de  congruo  necessarioi  sint,  vel 

peccati  mereri?  sufficiant  ex  parte  ipsius  actus  meri^ 

Cap.  XXV.   Utrum  homo  jam  justifica-  torii? 

tus  augmentum  gratioi  de  eondigno  Cap.    XXXIV.  Utrum  ex  parte  personce 

mereri  possit,  el  quando   aut   quo-  merentis  aliqua  specialis  conditio  ad 

modo  ?  meritum  de  congruo  requiratur  ? 

Cap.  XXVI.  Utrum  justus conservationem  Cap.  XXXV.  An  meiitum  de  congruo  sit 

gratice,  seu  usque  ad  mortem  perse-  tantum  respectu  merenlis,  vel  etiam 

veranliam  in  gratia,   aliave   gratioe  respectu  aliorum? 

auxilia  seu  prcesentis  vitce  subsidia  Cap.   XXXVI.   Utrum,  ad  meritum  de 

ad  salutem  ceternam  conducentia,  de  eongruo,  ex  parle  Dei  rcquiratur  pro- 

condigno  mereatur  ?  missio  ? 

Cap.  XXVII.  Utrum  homo  possit  de  con-  Cap.  XXXVII.    Quid  possit  homo  non 

digno  mereri  reparationem  post  lap-  justificatus  sibi  de  congruo  mereri  ? 

sum?  Cap.  XXXVIII.  Quid  possit  justus  sibi 

Cap.  XXVIIL  An  justi  primam  gljrinm  vel  aliis  de  congruo  mereri? 


LIBEH  DUODECIMUS 


DE  MERITO 

OUOD  EST  EFFECTUS  GRATI^  SANGTIFIGANTJS. 


PR^LUDIUM. 


1.  Effectiis  gratifs  physims,  vel  moralis. — 
De  effectilus  physicis  gratice  hic  7ion  trac- 
tandum.  —  Hactcnus  quoe  ad  essentiam,  gc- 
ncrationem,  conservationem,  augmeutum  et 
perfectionem  gratice  habitualis  spectant,  per- 
tractavimus,  ejusque  caasas  et  formalem  ef- 
fectum  exposuimus  ;  solum  ergo  superest  ut 
de  eflectibus,  quorum  principium  cHiciens 
esse  potcst,  et  praesertim  de  merito,  qui  prai- 
cipuus  et  proprius  hujusloci  est,  disseramus. 
EfTectus  enim  gratise,  generatim  sumptus,  in 
physicum  et  moralem  distingui  potcst.  EiTec- 
tum  pliysicum  voco  non  omnem  illum,  qui 
veram  et  pliysicam  entitatem  habetj  namhoc 
comraune  est  eflectibus  moralibus,  sed  illum, 
qui  per  propriam  et  per  se  efficientiam  a  gra- 
tia  procedit ;  moralcm  autem  effcctum  appel- 
lo,  qui,  licet  in  sc  res  vera  et  physica  sit,  a 
gratia  tantum  morali  modo  proccdit,  ita  ut 
illa  denominatio  non  ex  modo  entitatis,  sed 
ex  modo  emanationis  sumatur.  Prior  efTectus 
gratise  in  superioribus  est  a  nobis  sufficienter 
explicatus  ;  consistcre  enim  videtur  in  solis 
actibus  supernaturalibus  ;  illi  enim  propric  et 
physice  fiuntvel  a  gratia  habituali  per  virtu- 
tcs  infusas,  vel  ab  auxiliis  gratiffi  actualibus, 
vel  a  Dco  per  seipsum  in  nobis  operantc,  vel 
nobiscum  cooperante,  qupe  omnia  in  libris 
superioribus,  prsesertim  in  3,  5  et  6,  declara- 
ta  sunt.  Praeter  hos  autem  actus,  coetcra  do- 
na  gratioe  habitualia  non  sunt  eflectus  physi- 
ci  alterius  gratioe  crealae,  sed  a  solo  Deo 
immediale  infunduntur,  ac  physicc  produ- 
cuntur,  conservantur  et  augentur,  ut  dictum 
etiam  cst.  Atque  ita  explicando  causas  om- 
nium  gratiarum,  effectus  ctiam  physicos  to- 
tius  gratiffi  declaravimus  ;  nihil  crgo  de  illis 
dicendum  superest. 


2.  Moralis  triplex.  —  Neque  universim  de 
illo  effiictu  morali,  qiii  est  satlsfactlo.  —  Mo- 
ralis  autem  efFectus  gratiffi  triplex  esse  vide- 
tur,  quantum  ex  communi  modo  loqucndi 
Theologorum  et  Patrum  colhgere  possumus, 
scilicet,  satisfactio,  impetratio  et  meritum. 
Quiljus  addi  posset  conservatio  et  augmen- 
tum  ejusdem  gratia",  nam  quia  est  princi- 
pium  vitce  spiritualis,  ideo  ad  modum  viven- 
tium  quasi  vitalitcr  nutrilur,  conservatur  ct 
augetur.  Sed  hi  effectus  et  explicati  jam  sunt 
in  duobus  libris  proxime  preeccdentibus,  et 
ad  meritum  reduci  possunt,  ut  videbimus. 
Satisfactio  autem,  si  sit  pro  culpa  mortali, 
non  pertinet  ad  hos  effcctus  gratiffi,  quia,  si 
sit  perfecta,  non  potest  gratia  puri  hominis 
cssc  principium  ejus;  si  vero  sit  imperfecta, 
non  est  eflectus  gratiai  habitualis.  Unde  eo 
modo  quo  est  possibilis,  ad  causam  dispo-. 
ncntem  pertinet,  ut  supra  visum  est,  et  ad 
imperfectum  mcritum  reducitur.  Si  vcro  ta- 
lis  satisfactio  sit  pro  culpa  veniali  separata  a 
raortali,  cst  quidcra  eflcctus  gratia;  habitua- 
lis,  sed  reducitur  ctiara  ad  raeritum,  ut  infra 
videbimus.  Et  de  illo  effectu  ex  professo  dis- 
scrui,  tcrtia  parte,  tomo  1,  disput.  4,  in  fine, 
ct  latius  in  tom.  4,  disp.  12.  Satisfactio  dcni- 
que  pro  poena  leraporali,  cujus  reatus  raanc- 
rc  solet  post  rcmissam  culpara,  cffectus  qui- 
dcra  est  habitualis  gratiae,  quia  opera  nostra, 
uisi  ex  gratia  proccdant,  ad  hujusraodi  rc- 
corapensationem  valorcm  non  habent ;  quia 
vero  haec  satisfactio  pars  est  pcenitentia.',  ideo 
in  dicto  tom.  4,  disputatione  37,  explicatus 
est. 

3.  Neqiie  rursus  de  altero  efectu  morali,  id 
est,  impetratione  proprie  sumpta.  —  Irapetra- 
tio  interdum  late^  interdum  vero  specialiter 


LIB.  XII.  DE  MEIUTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


sumi  solet.  Priori  modo  irapetrare  nihil  aliud 
est  quam  rationc  alicujus  opcris  vel  obscquii 
aliquid  ab  alio  obtincrc,  in  quo  sensu  cuilibet 
opcri  mciitorio  potest  impetratio  tribui  ;  ct 
prcescrtim,  quando  mcritum  cst  iraperfectum, 
quod  a  Theologis  de  congmo  nominatum  cst, 
solet  juxta  phrasim  Augustini  mcritum  impe- 
tralorium  appellari,  ut  postea  videl)imus.  Et 
sic  ctiam  dixit  Concilium  Tridcntinum,  scss. 
14,  cap.  4,  contritioncm  impetrare  a  Deo  ve- 


dla  faciet  locum  unicuique  secundim  yneritum 
operum  suorum.  Jam  vero  usu  a  Theologis  re- 
ceptum  est,  ut  meritum  simphciter  dictum 
in  bonam  partcm  sumatur  pro  mcrito  praj- 
mii ,  nam  meritum  supphcii  vocari  solet  de- 
mcritum,  vel  cum  addito  malummeritum,  ut 
appellat  Augustinus,  hbr.  de  Grat.  et  hber. 
arbitr.,  cap.  5  ct  6,  vel  mcritum  supphcii,  ex 
codem  in  hljr.  83  Qurestion.,  qua^st.  G8.  Quo- 
circa  meritum  gcneratim  sumptum  describi 


niam  peccatorum.  Impetratio  ergo  in  hoc  sen-     potest,  ut  sit  opus  aptum  ad  obtinendum  ah- 


su  accepta  sub  merito  inchiditur,  et  de  illa 
in  scqucntibus  dicemus,  praiscrtim  de  merito 
congrui  disputando.  Alio  vcro  modo  magis 
proprio  ct  speciali  impetratio  attribuitur  ora- 
tioni,  tanquam  proprius  efTectus  ejus,  quia 
in  ea  non  considcratur,  ex  parte  impctrantis, 
meritum  vel  aliud  obsequium  pra'tcr  p(^ti- 
tionem,  quse  principaliter  innititur  bouilati 
Dei,  a  quo  hoc  postulamus.  Atque  hoc  etiam 
modo  sumpta  impetratio  est  sine  dubio  mo- 
ralis  effcetus  gratiai' ,  quia  pctitio  moralitcr 
tantum  obtinet  suum  eirectum,  et  ut  ad  hoc 
valeat  apud  Deum,  necessarium  cst  ut  a  gra- 
tia  procedat,  quia  nemo  polest  petere,  quse- 
rere  aut  pulsare  sicut  oportet  sine  Spiriius 
sancti  inspiratione  et  adjutorio ,  ut  definit 
Conciliuni  Arausicanum,  canon.  G.  Quia  vero 
gratia  hunc  etiectam  specialitcr  operatur  per 
orationem,  quse  cst  actus  religionis,  ideo  de 
hoc  effectu  spccialiter  disputatum  est  in  tomo 
sccundo  de  Religione,  tractatu  primo,  libro 
primo,  capite  vigesimo  tertio. 

4.  De  merito  tractatio  instituitur.  —  Mcriti 
definitio.  —  Solum  ergo  superest  nobis  hoc 
loco  dicendum  de  merito,  prout  est  peculia- 
ris  gratiai  effectus.  Ilatio  enim  meriti  proprie- 
tatem  quamdam  significat,  propriam  huma- 
norum  operum,  sub  ihis  angelica  etiam  ope- 
ra  comprehendendo,  cjuatenus  cumratione  ct 
et  libertate  fiunt,  nam  talia  opera  sunt  aliqua 
retributione  digna,  et  ideo  meritoria  dicun- 
tur,  ut  notavit  D.  Thomas  1.  2,  qua^st.  21, 
art.  3.  Unde  fit  ut  nomen  moriti  de  se  hidif- 
ferens  sit  ad  bonum  et  malum  opus,  quia 
utrumque  aliqua  retributione  dignum  est  apud 
Deum,  de  quo  proptcrca  scriptum  est  quod 
reddlt  uiiicuique  secundum  opera  sua ;  et  iu 
Scriptura  dicitur  homo  per  peccatum  mereri,  nis  fit,  et  solum  humanum  veltemporale  prte- 
vel  iram  Dei,  ut  Job.  6  :  Utinavi  appenderentur    mium  meretur. 


quod  prajmium  ;  vel  si  rationcm  meriti  quasi 
in  abstracto  dcscribcre  velimus,  erit  conditio 
vel  valor  opcris,  rationc  cujus  aliquod  prse- 
mium,  seu  alicujus  boni  retributio  iih  corrcs- 
pondet. 

5.  Meritim  apid  Deim  duplex  :  naturale  et 
gratuitum.  —  Sic  autem  sumptum  mcritum 
communc  cst  merito  apud  homines  et  apud 
Dcura,  nara  respectu  utriusque  potest  iha 
conditio,  seu  valor  prasmii  seu  mercedis  in 
humano  opcre  invcniri,  uam  meritum  apud 
homines  insinuavit  Paulus  ad  Rom.  4,  di- 
cens  :  Si  Ahraham  ex  operihus  justificatus 
est,  hahct  gloriam,  sed  noii  apud^Deum.  Insi- 
nuat  enim  dari  posse  meritum  apud  homines, 
quod  in  opcre  mcre  humano  fundatur.  Unde 
hoc  meritum  non  pertinet  ad  effcctus  gratice, 
ct  idco  in  prsescnti  non  considcratur,  sed  dc 
solo  merito  apud  Deum  agimus.  Ulterius  vero 
subdistingui  potest  hoc  meritum  in  naturale 
ct  gratuitiim.  Naturalc  est  quod  in  bonis  ope- 
libus  morahbus  et  ordinis  naturalis  invcniri 
potest.  Nam  talia  opera  de  se  meritoria  sunt 
ahcujus  prferaii,  etiara  apud  Deum,  ut  sentit 
D.  Thomas  \.  2,  qusest.  21,  art.  4,  et  inferius 
incidcnter  vidcbimus,  ct  tale  mcritum  per  se 
non  est  effectus  gratia^,  pcrtinct  enim  ad  or- 
dinem  et  providentiam  naturalem,  possetque 
iu  horaine  creato  in  puris  naturalibus  inveni- 
ri ;  imo  Augustinus  solet  interdum  gentilibus 
aliqua  bona  operantibus,  ut  Romanis,  illud 
tribuere.  Est  autem  hoc  meritum  valdc  im- 
perfectura,  ut  infra  videbiraus,  et  ideo  racri- 
tum  humanura  solet  ab  Augustino  appellari, 
et  insinuatur  a  Concilio  Arausicano,  d.  c.  6. 
Dicitur  autem  humanum  ,  non  quia  non  sit 
apud  Dcum,  sed  quia  et  sohs  viribus  hmiia- 


peccata  onea,  quihus  iraon  merui,  vel  supplicium 
et  prenam,  ut  ad  Hebr.  10 :  Quanto  magis  puta- 
tis  deteriora  mereri  supplicia,  qui  filium  Dei 
conculcaverit.  De  raerito  autera  bonorura  ope- 
rum  dicitur  Ecclesiast.  16  :  Omnis  misericor- 


6.  Meritum  gratuitum  Mc  tractandum  prce- 
ciptie.  —  Ejiis  tarii  modi.  —  Aliud  cst  ergo 
mex'itum  gratuitum,  quod  dici  etiam  potest 
divinum  et  supernaturale,  quia  divina  tan- 
tum  et  supernaturali  virtute  perfici  potest,  et 


CAP.  I.  UTRUM  HOMINES  YIATORES  POSSINT  APUD  DEUM,  ETC. 


5 


quiade  sc  tcndit  ad  supernaturalcm  finem,  ct 
solum  supcrnaturalis  pra^mii  dignum  essc  po- 
tcst,  ct  talc  mcrilum  cst  proprius  effcctus 
gratice,  de  quo  liic  agimus,  et  solum  illud  no- 
minc  meriti  dignum  censemus.  In  hoc  autem 
merito  latitudo  eliam  et  varietas  invenitur,  ci 
primum  ac  pra?cipuum  locum  tcnet  illud, 
quod  dici  potcst  mcritura  cxccllcntia;,  vcl;,  ut 


quamvis  nomen  meriti  admittant ,  sempcr 
ncg^ant  essc  proprium  mcritum  in  dignitate 
opcrum  fundatura,  scd  in  sola  voluntate  ct 
acccptatione  divina,  ct  hoc  ipsum  meritum 
nolunt  cssc  viloe  Getcrnfie  aut  salutis,  sed  alio- 
rum  pra^miorum  infcrioris  ordinis.  Ita  fcre 
rcfcrunt  Bcllarminus,  iibr.  5  de  Justificat., 
cap.  1  ;  Lindanus^  hh.  3  Pnnoplim,  capit.  20; 


a  honis  Theologis  appellatur,  meritum  dc  ri-    Siapletonius,  Hb.  10  dc  Justificat.,  in  princi- 


gore  justitiffi,  quod  cst  proprium  Christi  Do- 
mini,  quia  in  gratia  unionis  fundatur,  ct  ideo 
dc  illo  dictura  est  in  tora.  i  tertiee  partis,  par- 
tim  in  disp.  4,  partim  in  39  ct  sequcntibus. 
Aliud  ergo  est  mcritura  commune  seu  inferio- 
ris  ordinis,  quod  in  pcrsona  creata  pcr  gra- 
tiam  adjuta  invcniri  polest^  ct  hoc  tandcra 
subdistinguitur  a  Thcologis  in  mcritura  de 
condigno  ct  de  congruo  :  prius  est  racritujn 
simplicitcr  ct  de  justitia  ;  posterius  est  meri- 


pio,  et  capit.  octavo;  Tilctanus,  in  Apologia 
pro  decrctis  Concilii  Tridentini ;  Vega ,  in 
OpuscuJ.  de  Justificat.,  qufcst.  4.  Fundamenta 
hffireticorum  siuit  :  primum,  quia  in  hominl- 
bus,  etiam  justis,  nullum  est  opus  bonum  sim- 
pficitcr,  scd  omnia  sunt  peccata,  ac  proinde 
non  solum  nullo  prremio  digna,  sed  etiam  de 
se  digna  supplicio,  nisi  Dcus  ex  miscricordia 
sua  illa  non  imputct.  Dc  quo  fundaracnto  dic- 
tum  sufficienter  est  in  fibro  primo,  a  capite  3, 


tura  secundum  quid,  et  ex  quadam  dcccntia.     usque  ad  7,  et  in  capitc  20,  25  ct  seqq.,  et  in 


Unde  distinctio  illa  analoga  cst,  idcoque  nihil 
de  racrito  in  comrauni,  ut  ah  illis  duobus  abs- 
trahit,  scd  dc  utroquc  racmbro  sigiliatim  di- 
cendum  erit ;  nara  illa  ostendcndo  ac  dccla- 
rando,  ct  partitionem  comprobabimus,  et  to- 
tam  mcriti  rationcm  cxponeraus.  Diccraus 
ergo  prius  de  mcrito  condigni,  quia  meritura 
pcr  habitudiuora  ad  illud  coguosci 
debet,  quia  cst  vcluti  qufedam  participatio 
ejus,  ab  illius  perfectione  dcficicns.  Circamc- 
ritum  autcra  de  condigno  prius  explicnbiraus 


libro  decimo,  tractando  de  conservatione  gra- 
tise  multa  dixiraus,  quro  illud  fundaracntum 
evertunt,  et  plura  videri  possunt  in  BcUarmi- 
no,  libro  4  dc  Justificatione,  capit.  20  et  21  ; 
ct  Stapletonio,  in  dicto  libr.  10,  capit.  7;  ct 
Vega,  lib.  H  in  Tridentinum,  a  cap.  20.  Ahud 
firadamentum  hoercticorura  cst ,  quia  Scri- 
ptura  damnat  eos,  qui  de  suis  operibus  con- 
fidunt,  et  cx  iUis  justificari,  sivc  obtincndo, 
sivc  augcndo  justitiam,  cxistiraant,  et  ita  in- 
telligunt  illud  ad  Romanos  quarto  :  Si  Abra- 


an  sit,  simulque  apud  Deum  esse  ostendcmus;     Mm  ex  opcrihiis  justificatus  est,  Mlet  gloriam. 


postea  quid  sit^  quasve  conditioncs  requirat; 
tertio,  quid  sub  meritum  condigni  cadat;  ac 
denique  quo  jure  ac  titulo  tale  prsemium  dc- 
bealur. 

CAPUT  I. 

lUTRUM  IIOMINES  VIATORES  POSSINT  APUD  DEUM 
ALIQUID  SIMrLICITER  SEU  DE  CONDIGNO  PROME- 
RERI? 

1 .  Error  hcereticorim  negans,  et  eorum  va- 


sed  noii  apud  Deurn ;  ct  illud  ad  Ephes.  2  : 
Non  ex  operibus,  ne  quis  glorietur;  et  illud  ad 
Galat.  3  :  JIoc  solum  a  toUs  toIo  discere,  ex 
operihus  legis  spiritum  accepistis,  an  ex  audittc 
fidei  ?  sic  stultl  estis  ut,  cum  spiritu  cceperitis, 
nunc  carne  consummemini.  Unde  infra  subjun- 
git  :  Quicumque  ex  operihus  legis  sunt,  suh 
maledicto  sunt.  Quasi  sensus  sit,  raaledictum 
esse  illura  qui  in  operibus  suis  confidit,  cum 
per  ea  nunquara  possit  Icgi  satisfacere.  Et  hoc 
confirniant  cx  Augustino,  concion.  2  in  Psal. 
70,  diccnte  :  JSuppUcium  tibi  debetur,  et  cum 
rietas.  —  Primum  erroris  fundamentum,  quod    pramium  tenerit,  sua  dona  coronabit  Deus,  non 


simul  excluditur.  —  Secundum  fundamentum. 
—  Tertium.  —  In  hoc  puncto  controvcrsia  est 
cum  hsercticis,  et  aliqua  exparte  inter  Catho- 
Hcos.  Hoeretici  enim  omnino  negant  possc  ho- 
miucs  mereri  apud  Deum,  et  multi  quidem 
nullo  modo  vel  ipsum  nomcn  raeriti  in  opcri- 
bus  justorura  adraittunt,  pra^serlira  in  ordinc 
ad  salutera  et  vitara  aeternam.  Et  hoec  fuit 
sententia  Lutheri,  quem  Calvinus  et  aiii  se- 
cuti  sunt.  Posteriores  vero  iUorum  sectatores, 


onerita  ttia.  Et  serm.  15  de  Verb.  Apost.,  circa 
princip.,  tractans  illud  :  Pro  nihilo  salvos  fa- 
cies  illos,  inquit :  Prorsus  gratis  das,  gratis 
salvas,  quia  nihil  invenis  in  eis  unde  salves, 
ct  multum  invenis  unde  damnes.  Tertmm  fun- 
damcntum  est,  quia  injuria  fit  racritis  Christi, 
ca?tcris  horainibus  merita  tribuendo  ;  singu- 
laris  enim  excellentia  et  gloria  Christi  est, 
quod  ipse  solus  potuit  apud  Deum  mercri, 
et  ideo  solus  est  ca^eris  hominibus  auctor  sa- 


6 

lutis 


LIB.  XII.  DE  MEUITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.^E  SANCTIFICANTIS. 


et    glorice;  ergo  qui  sibi   merita  attri- 


buunt,  gloriam  Christi  cx  parte  usurpaiit,  et 
inter  merita  Cbristi^  et  propria  merita  parliri 
volunt,  ct  non  totum  Cliristo  tribuere,  quod 
summce  ingratitudinis  est.  Atquc  bis  addunt 
alia  quoQ  postea  circa  mcritum  gloria?  cxpen- 
demus. 

2.  Quornmdajn  cathoUcorum  sententia  in 
prcvsenti  quccstione. — Secundo,  licet  Catholici 
omnes  merita  justorum  apud  Deum  simplici- 
tcr  fateantur,  nihilominus  aliqui  eorum  ne- 
gant  posse  nos  mereri  de  condigno,  prrescr- 
tim  gloriam.  Ita  sensit  Durandus,  in  2,  dist. 
27,  quffst.  2,  ubi,  num.  12,  distinguit  duplex 
mcritum  de  condigno :  unum  improprium  et 
iarge  dictum,  ex  divina  ordinatione  et  ac- 
ceptatione  proveniens ;  aliud  proprium,  quod 
inducit  debitum  et  justitise  obligationem  ob 
dignitatem  ipsius  operis,  et  prius  meritum 
admittit,  ac  postcrius  negat.  Quem  imitatur 
Burgcns.  ,  in  Addit.  ad  Lyram,  in  Ps.  53, 
dum  absolute  negat  aliquem,  secundum  le- 
gem  ordinariam,  mereri  de  condigno  vitam 
aetcrnam  ;  Waldensis  etiam  non  parum  illi 
sententiffi  favet,  tom.  3  de  Sacramentaliljus, 
cap.  7.  Nam,  licet  videatur  loqui  contra  Pcla- 
gianos,  ut  magis  exponit  cap.  9,  excedit  nihi- 
lominus  in  modo  loquendi,  et  carpcns  Scho- 
lasticos  eo  quod  simplicitcr  meritum  de  con- 
digno  admittant.  Citatur  etiam  pro  hac  scn- 
tentia  Marsilius  in  2,  quffist.  18,  art.  4,  con- 
cius.  1.  Sed  in  2  videtur  moderari  senten- 
tiam,  quam  infra  exponemus.  Imo  etiam  ali- 
qui  tribuunt  hanc  sententiam  D.  Thomse  , 
quia  in  quffist.  14,  art.  1,  dicit  in  nobis  non 
esse  meritum  apud  Deum  simplicitcr,  sed  sc- 
cundum  quid.  Et  similitcr  loquitur  Caietanus, 
tom.  3  Opusc,  tract.  H ,  c.  6,  §  Verumtamen. 
Sed  alius  est  sensus  utriusque,  ut  postea  ex- 
plicabimus. 

3.  Primum  argumenttm  prceccdentis  senten- 
tiie. — Evasionis  impugnatlo,  seu  secundum  ar- 
gimentum.  —  Fundamcnta  hujus  sententioe 
sunt :  primum  cst  illud  adRom.  8  :  Non  sunt 
condignw  passiones  Tiujus  lemporis  ad  futuram  mo  vcro  diccndum  est  homines  posse  vere  et 
gloriam  quce  reveldbitur  in  7iolis,  ubi  aperte  proprie  ac  simpliciter  apudDeum  mereri,  ex 
videtur  excludere  dignitatem  nostrorum  ope-  gratia  seu  per  gratiam  operando.  Haec  con- 
rum,  et  rationem  videtur  explicare  2  ad  Co-  clusio  sub  his  terminis  est  de  fide,  ut  late 
rinth.  4,  quia  qxiod  momentajieum  est,  et  lete  probant  Vega,  Tilctanus,  Bellarminus  et  Sta- 
trihdationis  nostrw,  ceternnm  glorice  pondus  pletonius ,  locis  allegatis,  Hosius  in  confes- 
operatur  in  nobis.  Quod  si  quis  respondeat  sion.,  cap.  73.  Ex  quibus  breviter  probatur 
Paulum  loqui  de  condignitate,  seu  aequalita-  assertio,  primo  ex  Scriptura ,  quoe  operibus 
te  rei  ad  rem  secundum  substantiam  earum,  hominum  meritum  tribuit,  Ecclesiastic.  16  : 
non  vero  excludere  sequalitatem  proportio-  Misericordia  faciet  unicuique  locum  secundum 
nis,  contra  hoc  objicit  secundo  Durandus ,    meritum  operum  suorum.  Nec  refert  quia  grai- 


quia  si  qua  esset  hujusmodi  dignitas  propor- 
tionis  in  nostris  opcribus,  maxime  proveniret 
ex  eo  quod  talia  opera  fiunt  ex  gratia,  et  cx 
Spiritus  sancti  motione ;  sed  hoc  non  satis 
cst;  crgo.  Major  supponitur.  tum  cx  com- 
muni  sententia,  tura  etiam  quia  nihil  aliud 
cogitari  potest.  Minor  probatur  ,  tum  quia 
Spirilus  Sanctus  est  extrinsecus  motor  a  quo 
talis  dignitas  sumi  non  potest,  nam  etiam 
intcrdum  movet  Spiritus  Sanctus  peccatorem 
ad  benc  opcrandum,  ct  non  propterea  dc 
condigno  mcretur:  tum  etiam  quia  gratia  so- 
lum  metaphorice  dicitur  semen  gloriae,  etideo 
nunquam  potest  operibus  tribucre  sufficien- 
tem  proportionem  seu  condignitatem  ad  glo- 
riam. 

4.  Tertium  argumentum. — Tertio  argumen- 
tatur,  quia  meritum  simpliciter  ac  de  condi- 
gno  est  illud  opus,  cui  ex  justitia  debctui 
merces,  itaut  si  is,  apud  quem  alius  merctur, 
mcrcedem  neget,  sit  simphciter  injustus;  sed 
impossibile  est  esse  tale  meritum  hominis  ad 
Deum;  ergo.  Majorem  supponit  Durandus, 
tum  in  loco  citato,  tum  in  1,  distinction.  17, 
quoest.  2,  n.  13,  ct  in  3,  d.  20,  quaest.  1,  nu- 
mcr.  4,  tanquam  certam  ex  communi  scnsu 
ct  significatione  istarum  vocum.  Minorcm 
autem  probat,  primo  quia  non  potest  homo 
faccre  Deum  sibi  dcijilorcm  cxjustitia,  quia 
ncc  condignas  gratias  illi  agere  potest  pro 
bcneficiis  acceptis  ;  ergo  multo  minus  potest 
illum  ex  justitia  obligare.  Secundo,  quia  a- 
lias  non  posset  Deus  etiam  dc  potcntia  abso- 
luta  negarc  gloriam  liomini  mercnti  illam, 
quod  sentire,  ait  Durandus,  est  temerarium 
seu  blasphcmum.  Et  sequela  patet,  quia  non 
potest  Deus  esse  injustus  per  quamcumque 
potentiam.  Tertio,quia  quicquid  homo  habet, 
est  cx  libcrtatc  Dei  acccptum,  ct  sempcr 
manet  sub  dominio  Dei,  magis  quam  ipsius 
hominis  ;  ergo  nullura  opus  potest  esse  in 
homine,  quod  sit  condignum  mcritum  prae- 
mii    apud  Deura. 

Assertio  priyna  affirmatur  de  fide.  — Pri- 


5. 


CAP.  I.  UTRUM  HOMINES  VIATORES  POSSINT  APUD  DEUW,  ETC.  7 

ce  solum  dicatur,  seciondum  opera  sua,   nam  hanc  coronam  esse  pra?mium  laborum  seu 

intcrpres    verum   sensum   declaravit ,  juxla  certaminis,  quam  nomine  etiam  hraiii  signi- 

sententiam  Pauli :  Si  ex  operibus ,  jam  non  ficat,  dicens  :  Nescitls  quod  ii  qui  in  stadio 

est  gratia,  ad  Romanos  i\,  quiameritum  in-  currunt,  omnes  quidem  currunt,  sed  unus  ac- 

tercedit.Confirmathoc  Pauhis  ad  Hehr.  13  di-  cipit  Iravium  ;'sic  currite  ut  comprehendatis. 

ccns  :  Beneflcentim  et  covimunionis  nolite  oili-  Quod  etiam  declarat  exernplo   corum  qui  in 

msci,  talibus  enim  hostiis  promeretur  Deus.  agone  contendunt,  et  sabdit  :  Et  illi  quideni 

Ubi  verbum  activum  passive  positum  est,  sen-  ut  corruptihilem  coronam  accipiant ,  nos  au- 

sus  vero  est :  Taliljus  operibus  promeremur  tem  incorruptam.  De  qua  etiam  dicit  ad  Phi- 

Deum,  qui  est  morces  nostrorum   operum,  hpp.  3  :  Ad  destinatum  persequor  hravium  su- 

yri.i^\Yi\i6.(jiQ.we?,.\1  :  Fgo  protectoriuus  sum,  pernce  vocationis.   Ac  dcnique  Tob.  4,  cum 

et  merces  tua  magna  nittAs ,  ut  ibi  notavit  pater  consuluissct  fdio  :  Qiiomo(?o  jao^wer/.?^  iYci 


esto  misencors,  sul)jungit  :  Prctmium  enim 
iomcm  tibi  thesaurizas  in  die  necessilatis ; 
pra^mium  autem  evidenterdicit  relationem  ad 
mcritum.  Unde  Sapicnlia?  4  dc  casta  genera- 
tione  dicitur  :  In  pcrpetunm  coronata  trium- 
phat  incoinquinatorum  certaminum  prxmium 
tincens. 

7.  Ex  locis  aliis  agentihus  de  correlatito 
meriti.  —  Ultimo ,  hoc  evidenter  confirmant 
illa  Scripturre  testimonia,  in  quibus  homines 
judicandi  a  Deo  dicuntur  secundum   opcra 


D.  Thomas,  lection.  2,  in  fine.  Unde  confir- 

matxn%  quia  merces   respondet  merito  ;   sed 

Scriptura  docct  opcribus  justorum  responde- 

re  mercedem  apud   Deum ;  ergo  in   eisdem 

locis  satis  exprcssc  tri])uit  mcritum  operilms 

justorum.  Major  exteiminis  satis  clara  est  in 

usu  Latinorum,  qui  nomen  etiam  mercedis  a 

merendo  derivant.  Probari  vcro  etiam  potest 

ex  Paulo,  ad  Roraanos  4  dicente  :  Ei  autem 

qui  operatur,  merces  non  imputatur  sectmdtim 

gratiam,,  sed  secundum  debittim ;  et  ex  Augus- 

tino,  epist.  105,  dicente  idem  esse  mercedem    sua,  juxta  descriptioncmultimi  judicii  a  Chri- 

operanti   quod    stipendium   mihtanti.  Minor     sto  Domino  factam,  Matth.  25,  et  a  Paulo  si- 

autem  ex  dicto   loco  Gcnes.  17  sufficienter     guificatam,  cum  dixit,  2  Corinth.  5  :  Omnes 

probatur.  Nam  sicut  Abraham  a  Paulo  pro-    nos  manifestari  oportet  ante  trihunal  Christi, 

ponitur  tanquam  exemplar  justificationis  per    ut  referat  unusquisque  propria  corporis ,  site 

gratiam,  ita  potest  a  nobis  proponi  ut  exem-    bonum,  sive  malum ;  et  in  Apocalyp.^  c.  2,  ait 

plum,in  quofacta  est  omnibus  mercedis  pro-    pcr  Joannem  Dominus  :  Ego  sum  scrutans 

missio.  Generaliter  vero  Sapientise  5  :  Justi 

in  perpetuum  vivent,  et  apud  Bominum  est 

merces  eorum;  et  Christus  Dominus^  Matth. 

5   :  Merces  vestra  copiosa  est  in  ccelis ,   et 

Matth,  10  :    Qtd  recipit  justum ,  in  nondne 

justi,  mercedem  justi  accipiet. 


renes  et  corda,  et  dabo  unicuique  vestrum  se- 
cundum  opera  sua.  Dicitur  autem  dari  secun- 
dum  opera,  seu  ex  operibus,  cjuod  ex  merito 
illorum  datur,  ut  ex  Paulo  retuli,  et  satis  de- 
claratur  Apocalyps.  22  cum  dicitur  :  Ecce 
tenio  cito,  et  onerces  mea  mecum  est,  reddere 
6.  Secundo  prohatur  ex  aliis  Scripturw  ver-    unicuique  secundum  opera  sua.  Et  in  eodem 


Ms  a^quipollentihus. — Simile  argumentum  su- 
mitur  ex  alhs  nominibus  mercedi  a^quivalen- 
tibus.  Unum  est  nomen  coronaj ,  nam,  ut 
dixit  Augustinus,  lib.  50  Homiharum,  in  li  : 
Coronajustitia  merces  est;  ait  autem  Paulus, 
2  ad  Timoth.  4  :  Superest  mihi  corona  justi- 
ticp,  quam  reddet  mihi  Dominus  in  illa  die 
jnstus  jitdex,  et  addit  :  Non  solum.  autem  mi- 
hi,  sedet  Ms  qui  diUgunt  adventum  ejus.  Dixe- 
rat  autem  in  capite  2  :  Non  coronahitur,  nisi 
qui  legitime  certaverit ;  et  Jacobus,  capite  1 
de  justo  dicit :  Cum  prohatus  fuerit,  accipiet 
coronam  vitce ;  et  Apocalyps.  2  :  Esto  fidelis 
usque  ad  mortem,  et  daho  tihi  coronam  vitce ; 
et  capite  tertio  :  Tene  quod  habes,  ut  nemo  ac- 
cipiat  coronam  tuam:  et  in  eisdem  locis  hoc 
meritum  et  pramaium  ejus  describitur.  Deni- 
que  Paulus,  1  ad  Cor.  9,  evidenter  declarat 


sensu  cap.  14,  de  his  qui  in  Domino  moriun- 
tur,  dicitur  :  Opera  enim  illorum  sequuntur 
illos.  Et  propterea  etiam  id  quod  proptcr  ope- 
ra  confcrtur,  non  donari,  sed  retribui  in  Scri- 
ptura  dicitur ;  retributio  enim  non  liberalem 
donationem,  sed  recompensationem  aliquo 
modo  dcbitam  significat,  juxta  illud  Pauh  ad 
Rom.  1 1  :  Quis  prior  dedit  illi,  et  retrihtcetur 
ei?  et  juxta  verbum  Christi  Luc.  14  :  Cum  fa- 
cis  couvivium,  voca  pauperes,  dehiles,  claudos 
et  ccccos,  et  heatus  eris,  quia  non  hahent  retri- 
buere  tihi,  retribuetur  enim  tibi  in  resurrec- 
tione  justorum.  Quam  retributionem  inspicie- 
bat  David,  cum  diccbat  Psalm.  118  :  Inclina- 
vi  cor  meum  ad  faciendas  justificationes  tuas  in 
ceter^ium  propter  retrihutionem  :  et  Psalm.  17  : 
Retrihuet  mihi  Dominus  secundum  justitiam 
meam ,  et  secundum  puritatem  manuum  mea- 


8 


LIB.  XII.   DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^  SANCTIFICANTIS. 


rum,  etc.  Ac  denique  Iisec  rctributio  expresse 
vocatur  remuneratio,  ad  Hobr.  10:  Nolite 
amittere  confidcntiam  vestram,  quw  magnam 
habet  remunerationem ;  non  habct  autem  lo- 
cum  remuncratio,  nisi  ubi  meritum  interce- 
dit. 

8.  Citati  loci  intelliguntur  de  vero  et  pro- 
prio  mcrito  absque  metaphora.  —  Ex  quibus 
locis  inter  se  collatis,  et  comm  multitudine, 
cvidenter  colligitur  has  locutiones  Scriptura» 
non  csse  metaphoricas ,  sed  de  vero  ac  pro- 
prio  raerito  esse  intelligendas,  quia  et  gcne- 
ralis  ac  vera  ratio  interpretandi  Scripturam 
hoc  postulat,  cum  nulla  sit  necessitas  vel  auc- 
toritas  quaj  permiltat,  neduni  cogat,  ad  rae- 
taphoi-as  confugere  in  tam  multa  et  clara  lu- 
ce  testimoniorum,  et  materia  ipsa,  qua;  mo- 
ralis  est,  et  ad  convenientem  Dei  providen- 
tiam,  et  ad  excitandos  homines  ad  bene  ope- 
randum  pertinet,  proprium  et  simplicera  ser- 
monem  requirit.  Et  ideo  merito  Ecclesia 
semper  in  hoc  sensu  Scripturam  intellexit, 
ut  ex  traditione  Patrum  late  pi-obant  mo- 
derni  locis  supra  citatis,  prffisertim  Bellar- 
minusc.  4;  Valent.,  disp,  8,  qua^st.  6,  punct. 
2  ;  et  traditur  acdefinitur  aConciliis  :  Arausi- 
cano,  can.  18,  dicente  :  Debetur  merces  honis 
opsribus  si  fiant,  sed  gratia,  qucc  non  debetur, 
pracedlt  ut  fiant.  hiem  tradit  Goncilium  La- 
teranense  in  cap.  Firmitcr,  do  Summa  Tri- 
nit.,  et  Fiorentinum,  in  littcris  unionis  ,  et 
expressius  ac  latius  Tridcntinum,  sess.  6,  c. 
■16,  et  can.  33,  ubi  spccialitcr  notanda  sunt 
illa  verba,  in  quibus  dicitur  nihil  deesse  ope- 
ribus  justorum,  quce  in  Deo  sunt  facta,  quo- 
minus  vitam  seternam  vere  promcruisse  cen- 
seantur. 

9.  Quarto,  accedit  ratio.  — Ratio  hiijus 
veritatis  raaximc  pendet  ex  his  quse  de  con- 
ditionibus  ad  propriura  raeritura  requisitis 
dicturi  sumus.  Et  ex  dicendis  in  assertione 
seqiienti  ha^c  probabitur.  Nunc  solura  pos- 
suraus  congruentiam  rcddere,  quia  bona 
opera  humana,  sicut  ex  natura  sua  sunt  dig- 
na  laude,  ita  etiara  habent  tanquam  proprie- 
tatem  connaturalem,  quod  meritoria  sint , 
id  est,  ut  aliqua  retributio  eis  dcbeatur  ab 
eo,  in  cujus  commodura  vel  honorcm  ordi- 
nantur;  ergo  hoc  raaxime  convcnit  operibus 
gratiffi,  quae  superioris  rationis  bonitatera 
habent.  Aliunde  vero  etiara  ex  parte  Dei 
maxime  congruum  cst,  ut  hujusmodi  opera 
ad  aliquod  prwmium  ordinavcrit  ;  tum  quia 
alia  opera  in  ipsius  obsequium  raaxime  fiunt, 
et  in   ejus  gloriam  redundant  ;   tum   etiara 


quia  hoc  fuit  maxirae  necessarium  in  omni 
republica  bene  gubernata,  ut  merabra  ejus 
spe  prajraii  ad  bene  operandum  alliciantur  ; 
Deus  autem  est  supremus  hominum  guber- 
nator,  et  ejus  providentia  est  perfectissima, 
et  maxime  in  ordine  ad  finem  supernatura- 
lem  ;  ergo  maxime  decuit  ut  etiam  in  illo 
ordine  horainibus  proposita  essent  pra^raia, 
quffi  raereri  possunt;  timi  denique  quia  Deus 
pra^ordinavit  supplicia  qua;  raalis  raeritis  res- 
ponderent ;  ergo  etiam  habere  debuit  ratio- 
nom  bonorum  meritorum  ,  quibus  preemia 
prwpararet. 

40.  Assertio  secunda,  affirmatitade  merito 
de  condigno  ac  certa  Theologice.  —  Secundo, 
dicendum  est  posse  homines  mereri  apud 
Deura,  absoluteloquendo,  de  condigno  ct  se- 
cundura  aliquara  justitiffi  sequitatera.  Haec  as- 
sertio  non  est  de  fide,  quia  sub  his  terrainis 
non  est  definita;  est  taraen  omnino  vera,  et 
valde  consentanea  principiis  fidei  et  testimo- 
niis  supra  allegatis,  ideoque  conclusio  est 
Theologica  satis  certa,  quam  comraunitcr  ap- 
probant  Thcologi:  D.  Thomas,  ct  Cajeianus 
in  d.  art.  1,  quorum  mentcm  infra  latius  ex- 
plicabimus,  et  ita  etiam  opinantur  ibi  Medi-  ■ 
na  et  alii  moderni  expositores  ;  et  Yalent., 
disp.  8,  qufest.  6,  punct.  1  et  2  ;  Altisiodo- 
rens.,  lib.  3  Summai,  tract.  16,  qua^st.  2  ; 
Alens.,  3  p.  qucest.  16,  membr.  5,  prsesertim 
art.  2  ;  Bonaventura  in  2,  dist.  27,  art.  2, 
quaest.  3;  et  ibi  Gabriel,  q.  1,  art.  2,  concl. 
1  ct  3  ;  et  ibidera  Richardus,  art.  2,  quaest. 
3,  junctis  quai  docct  in  4,  dist.  -46,  art.  1 , 
qua^st.  4  ;  et  Scotus  in  1,  d.  17,  q.  2,  §  Ad 
solutionem  hujus  qua'stionis ;  Marsil.,  q.  illa 
18,  art.  4,  conc.  2;  Soto,  lib.  3  de  Natur.  et 
grat.,  cap.  7;  Franciscus  Roraeus,  lib.  dc  Ne- 
cessit.  operum,  verit.  22;  Bellarminus  et  Ve- 
ga  supra  qua^st.  5,  et  ahi  etiam  supra  alle- 
gati. 

11.  Probatur  ex  sacra  pagina.  —  Probari 
potest  primo  ex  locis  Scripturai  superius  ci- 
tatis,  pra^-sortim  ex  illis  vcrbis  ad  Roma- 
nos,  quarto  :  Ei  qui  operatur,  overces  non 
hnp2itatur  secundum  gratiam,  sed  secundum 
dehitum.  Unde  ipsura  noraen  raercedis  ali- 
quam  ralioncm  justitiai  et  condignitatis  po- 
stulat.  Quara  etiam  indicant  verba  retribuen- 
di,  vel  reddendi  secundum  opcra.  Itera  hoc 
confirmat  ipsaforma  judicii,  in  quo  unusquis- 
que  refert  propria  corporis,  prout  gessit,  sive 
bonura  sive  raalmn  ;  crgo  tam  in  relributione 
bonorum  quam  in  supplicio  raalorura  serva- 
tur  sequitas  proportionis  et  condignitatis  ope- 


CAP.  I.  UTOL'M  HOMINSS  VIATOR 

iMim,  et  stipendii  coriim  ;  ergo  sicut  in  ma- 
lis  opcribus  scrvatur  condif^nitas,  juxta  illud 
Apocalyp.  18  :  Quantum  glorificavit  se  in  de- 
liciis,  tantum  date  ei  tormentonm,  ita  etiam 
in  preemio  bonorum,  eequitas  proportionis  ct 
condignitatis  ad  mcrita  observatur.  Idcoque 
Paulus,  1  ad  Timoth.  4,  dicit  Dcum ,  ut 
justwnjudicem,  bonis  esse  redditurum  prse- 
mium,  et  ipsum  prsemium  vocat  coronam 
justitice,  et  ad  Hebr.  sexto  ait :  Non  est  injus- 
tus  Deus  ut  oUiviscatur  operis  vestri.  Et  hoc 
cliam  confirmat  nomen  mcrcedis  et  stipendii; 
nam  in  illo  proportio  ad  laborem  observatur, 
et  si  quid  liberahus  datur,  non  censctur  sub 
mcrcede  vel  stipcndio  comprchendi.  Undc 
ad  hoc  ctiam  induci  potcst  parabola  opera- 
riorum  in  vinea,  ubi  paterfamiHas  dispensa- 
tori  suo  dixit :  Voca  operarios,  et  da  illis  mer- 
cedem,  ct  postea  uni  ex  operariis,  qui  con- 
qucrebantur,  dixit :  Nonne  ex  denario  coiive- 
nisti  mecim  ?  tolle  quod  liium  est,  et  vade  , 
de  qua  parabola  plura  in  sequentibus.  Dc- 
nique  interdura  Scriptura  utitur  nomine  dig- 
nitatis  ad  meritum  justorum  declarandum, 
utSapient.  3  :  Deus  tentavit  eos,  et  invenit 
illos  dignos  se  ,  et  Paulus,  ad  Coloss.  1 :  Non 
cessamus  (  ait )  pro  volis  orantes,  etc,  ut  am- 
huletis  digne,  Deo  per  omnia  placcntes.  Et 
infra  :  Gratias  agentes  Deo  Patri,  qui  dignos 
nos  fecit  in  partem  sortis  sanctonim,  etc,  et 
2  ad  Thessal.  1  :  In  omnihis  persecutionibus 
vestris  et  trilulationihus ,  quas  sustinetis  in 
exemplum  justi  Judicii  Dei,  ut  digni  Jiabea- 
mini  in  regno  Dei,  pro  quo  et  patimini ;  et 
addit  :  Si  tamen  ( pro  siquidem,  ut  recte  ait 
Cajetanus,  imo  ut  alia  liltera  habet,  tcste  D. 
Thoma  )  justum  est  apud  Deum  retrihuere  tri- 
iulationem  his  qtti  vos  trihulant,  et  vohis,  qui 
trihulamini,  requiem  nohiscum.  In  utroque  er- 
go  aL'quitas  justitiro,  ac  proinde  proportio  et 
condignitas  obscrvatur.  Dcnique  Apocalyp.  3 
de  sanctis  dicitur  :  Amhulabunt  mecum  in 
alhis,  quia  digni  stcnt  .•  qure  dignitas  ex  ope- 
ribus  consideratur,  ut  inferius  cap.  16  indi- 
caturi  et  ibidem  ratio  sequitatis  justi  judicii 
Dei  ex  iha  rcdditur. 

42.  Fidem  favet  multum  Tridentinum.  — 
Prffiterea  ,  quamvis  Concihum  Tridentinum 
veritatem  hanc  non  definiat,  ncc  verbis  digni 
vel  condigni  utalur,  tamen  non  paiiim  favet 
huic  sentcnliaj  in  dicto  canon.  32,  utcns  ilhs 
verbis,  tere  mereri  gratirv  augmentum,  etc. 
Non  enim  sine  causa  addidit  illam  particu- 
lam  vere,  sed  ut  significaret  hoc  meritum 
plus    esse  quam  cujusdam  congruitatis  ,  et 


E3  rOSSINT  APUD  DEUM,  ETC.  9 

idco  dixit  esse  augmenti  gratia?,  ut  tacite 
excludcrct  simile  meritum  respcctu  prima» 
gratia>,  quamvis  in  illa  locum  habeat  meri- 
tum  de  congruo,  ut  infra  dicemus.  Et  simiH 
modo  in  canon.  26  dcfinit  debere  justos  pro 
pro  l)onis  opcribus,  quse  in  Deo  fuerint  fac- 
ta,  oeternam  rctributioncm  a  Deo  sperare  ; 
et  in  capit.  16  in  confirmationem  Imjus  ve- 
rilatis,  adducit  testimonia  Scripturae  supra 
allcgata,  ct  pra-scrtim  illa  quce  hanc  indi- 
cant  esse  justitiffi  rctributioncm.  In  eodcm 
ergo  sensu  se  loqui   indicat. 

13.  Favent  et  Patres.  —  Et  simili  modo  fa- 
vet  Augustinus  dicta  epist.  105  scribens,  sicut 
dixit  Pauhis  :  Stipendium  peccati  mors,  ita 
etiam  vcrc  diccre  potuisset :  Stipendiumjus- 
titice  vita  ccterna,  quia,  sicut  mcrito  peccati 
tanquam  stipendium  redditur  mors,  ita  me- 
rito  justitiffi  tanquam  stipendium  vita  seterna; 
et  infra  declarat,  recte  stipendium  dlci,  quia 
dehetur ,  quia  digne  retrihuiiur ,  quia  merito 
redditicr.  Et  quamvis  in  his  verbis  loquatur 
de  stipendio  peccati,  tamcn  jam  dixerat,  in 
re  idcm  esse  verum  de  slipendio  boni  me- 
riti.  Additque  Pauhim  nohiissc  ita  simplici- 
tcr  loqui  dc  stinendio  vitfe  a^terna'  sicut  de 
stipendio  peccati,  ne  homines  superbi  occa- 
sionem  sumerent  ita  sibi  attribuendi  meri- 
tum  vitiB  aeternfe,  sicut  demeritum  poenffi  , 
et  ideo  vitam  a^tcrnam  potius  gratiam  appcl- 
lasse.  Unde  ipse  ait :  Cui  dehetur  vita  crterna, 
xerajustitia  est ;  si  autem  vera  Justitia  est , 
ex  te  non  est.  Et  iterum  infra  :  Vita  aterna 
Justitia.'  quidem  stipendium,  sed  tihi  gratia 
est,  cui  gratia  est  et  ipsa  Jiistitia.  Similia 
habet  in  Enchir.,  cap.  17,  ct  in  lib.  de  Grat. 
et  lib.  arbitr.,  cap.  7,  8  et  9,  ubi  eodem 
modo  exponit  illud  Psalm.  102  :  Qui  coronat 
te  in  miseratione  etmisericordia,  scilicct,  quia 
ejus  miseratione  bona  operamur,  quibus  co- 
rona  reddetur.  Similia  habet  tractatu  3  in 
Joann.,  tractans  verba  Pauli :  De  corona  Jus- 
titice  quam  reddet  Justus  Judex ;  nam,  ut  sus- 
ciperet  ( inquit  )  gratiam,  misericordem  Pa- 
trem  opus  hahehat ;  ut  prcfmium'gratice,Judi- 
cem  Justum.  Et  similia  habct  in  lib.  dc  Per- 
fection.  justit.,  et  sa?pe  alias.  Et  cum  Cypria- 
nus  epistola  25 ,  ad  quosdam  confessores 
scripsisset,  cos  laudans,  et  ad  confessionem 
fidci,  pcr  quam  eos  Dominus  ad  coronam  pa- 
rabat,  exhortatus  essct  in  cpist.  26,  sic  ipsi 
rcspondcnt :  Reddet  tihi  Dominus  pro  ipsatua 
charitate  mercedem,  et  htcjus  tam  honi  operis 
reprcesentahit  debitam  frugem,  non  minus  enim 
coronce   mercede  condignus  est  qui  hortatus , 


10 


LIB.  xn.  i;e  merito,  quod  est  effectus  grati.-e  sanctificantis. 


quam  qui  et  passus  est.  Et  Hieronymus,  in 
cap.  49  Isai.,  de  Deo  dicit.-  Potentiavi  suam 
nostro  arhitrio  dcreliqidt,  t(t  juste  voluntas 
pr^emium  conseqnatiir.  El  codem  modo  loqui- 
Im-  IHlarius  in  Psal.  114,  et  Ambrosius  scrm. 
3  et  14  in  Psalra.  118,  ct  alia  refcruntur  a 
Bellarmino  et  aliis  modernis  auctoribus  supra 
allegatis. 

14.  Accedit  tandem  ratio.  —  Ultimo  pos- 
sumus  ralioncm  addcrc,  quia  gratia  facit  ho- 
mines  dignos  vita  setcrna  ;  ergo  opera  qure 
cx  illa  procedunt,  ratione  illius,  seu  ex  vir- 
tute  illius,  sunt  merita  digna  vitse  setern». 
Antecedens  notum  est  ex  supra  dictis  de  na- 
tura  gratice,  nam  est  tam  singularis  parti- 
cipatio  naturffi  divinos,  ut  ei  sint  connaturales 
participationes  illorum  actuum,  quibus  Deus 
beatus  cfiicitur,  qui  sunt  visio  et  amor  sui, 
in  quorum  participationc  vita  Eelcrna  consis- 
tit,  et  ideo  vcrissime  dicitur  gratia  faccre 
homincm  dignum  vita  iEtcrna,  tanquam  per- 
fectione  et  beatitudine  sibi  connaturali,  sicut 
homo,  ex  vi  rationalis  animae,  dignus  est  in- 
tcUectuali  cognitione,  et  maxime  Dei.  Con- 
sequentia  vei^o  probatur,  quia,  sicut  gratia 
habet  proportionem  cum  vita  a3terna  tan- 
quam  cum  ultimo  fine,  ita  opera  gratiffiha- 
bcnt  proportionem  ct  condignitatcm  cum  eo- 
dcm  finc,  tanquam  mcdia  illi  maxime  pro- 
portionata,  et  conscquenter  ut  merita  cjus 
condigna.  Nam,  suppositis  aliis  couditionibus 
ad  raeritum  neccssariis,  *nulla  major  pro- 
portio  ad  condignitatem  meritorum  conside- 
rari  potest,  ut  in  solutionibus  arguraentorum 
raagis  dcclarabitur.  Et  liac  rationc  dicitnr 
gratia  fons  aqu»  salientis  in  vitam  ajtcrnam , 
iitique  natura  sua,  et  per  opera  sua.  Et  ea- 
dem  ratione  dicitur  seraen  glorise  ;  nam,  li- 
cet  '.'Cl-c  attributio  ex  parte  metaphorica  sit, 
ut  Duz\indus  respondet,  nihilominus  in  eo  un- 
de  raetaphora  surapta  cst  sufficiens  proprie- 
tas  invenitur  ;  nara,  sicut  semen  natura  sua 
habet  connaturalem  propoi-tioncra  cum  vi- 
vente,  ita  et  gratia  cum  gloria,  ad  quam  pcr 
opera  sua  hominem  pcrducit.  Et  confirma- 
tur  ex  alia  proportione,  quia  naturale  cst 
homini  ut  per  bona  opera  beatitudinem  con- 
sequatur,  et  ideo  homo,  etiara  in  sua  pura 
natura  spectatus,  sicut  habcret  aliquara  bea- 
titudinera  suse  naturse  proportionatara  ,  ila 
per  bona  opera  moralia  illam  consequeretur, 
taliaque  opera  merito  dici  posscnt  tali  prse- 
mio  digna^,  et  illi  proportionata.  Non  raino- 
rem  autem  proportionem  et  condignitatcm 
Jiabet  gratia  respectu  gloriae,   quam  habcat 


natura  rcspectu  beatitudinis  naturalis  ;  sunt 
ergo  opera  gratiffi  sufficientia  ad  condignum 
mcritura  glorioe,  si  alice  conditiones  necessa- 
n!P,  concurrant. 

15.  Ad  ftmdameJitnm  hcreticoriim  in  num. 
2. —  Ad  secundmn. — Snpercstul  ad  contiaria 
fundaraenta  rcspondcamus.  Omisso  autem 
prirao  fundaracnto  haereticorura,  fundato  in 
crrore,  quod  in  justis  non  sint  bona  ope- 
ra,  quod  et  pcr  sc  falsura  ct  incrcdibile  est, 
et  satis  in  superioribus  impugnatura,  hoc 
(  inqaam  )  omisso  fundamcnto ,  ad  secun- 
dum,  sumptum  ex  illo  principio,  quodjus- 
tificatio  non  est  ex  operibus,  respondetur, 
principium  illud  duobus  modis  pofsc  intcl- 
ligi.  Primo,  ut  opora  quasi  pcr  antonoraa- 
siara  dicantur  illa,  quge  honio  viribus  suis 
sine  gratia  facit ;  ct  sic  verum  est  illud  :  Non 
ex  operihus  ne  quis  glorietur,  utique,  de  suis 
viribus  se  cxtollendo,  et  apud  horaincs  glo- 
riam  quffirendo.  Quo  sensu  dixit  etiam  de 
Abraham  Paulus  :  Si  ex  operilus  justifica- 
tus  est,  hahet  gloriam,  sed  non  apud  Dcum. 
Et  in  codcm  sensu  loquitur  Augustinus  in  lo- 
cis  ibi  allcgatis,  ct  in  aliis  sirailibus,  in  qui- 
bus  humana  merita  excludere  videtur  ;  agit 
enim  de  illis  qua;  gratiam  omnino  antecede- 
rc  putantur,  ut  ipsc  cxplicuit  in  aliis  locis 
allegatis  ex  epistola  105  dc  Grat.  et  lib. 
arbitr.,  cap.  G,  ct  scquentibus,  ct  ahis  locis 
infra  refercndis.  Alio  modo  vox  illa,  ex  ope- 
rihiis,  intelligi  potest  de  operibus  ctiam  ex 
gratia  factis,  ct  in  hac  significatione,  cura 
dicitur  justificatio  non  esse  ex  opcribus,  si 
particula  ex  dicat  habitudincra  seu  causa- 
litatera  proprii  raeriti  de  condigno ,  tunc 
scrmo  est  de  prima  justificatione,  quee  non 
cst  ex  tali  mcrito,  ut  infra  diccmus.  An  vero 
cxcludat  etiam  mcritum  dc  congruo,  infra 
ctiam  disputabitur.  Quod  vero  non  exclu- 
dat  dispositioncm  seu  pra?parationem  volun- 
tatis  per  opera  gratife,  in  libro  octavo,  ca- 
pite  decimo  scptimo,  dictura  est.  Denique 
probabilc  est  interdum  Paulum  per  illum 
modum  loquendi  cxcludcre  opera  legis  ve- 
teris,  quocumquc  modo  facta,  tanquara  ne- 
ccssaria  ad  justitiam,  et  de  illis  sine  dubio 
loquitur  in  citato  loco  ad  Galat.  tcrtio,  ubi 
contra  illo  tcmporc  judaizantcs  agcbat,  qui 
opcra  legis  ad  justitiam  requirebant;  et  de 
illis  ait :  Qnicimque  ex  operihus  legis  sunt, 
suh  maledicto  sunt.  Frustra  crgo  ct  inepte 
inducuntur  illa  verba  conlra  meritorura  as- 
scrtionera.  Et  quanquam  permiltatur  accom- 
modatio,  ut  sub  maledicto  esse  dicantur  om- 


CAI».  I.  UTRUM  IIOMINES  VIATORES  rOSSINT  APUD  DEUM,  ETC. 


11 


ncs  qui  de  suis  mcrilis  confidunt,  intclli- 
gcndum  essct,  jaxta  primam  dcclarationcm, 
de  iis  qui  de  nicritn  opcrum,  qua:!  suis  solis 
virihus  sinc  gratia  faciunt,  gloriantur  ;  non 
vcro  dc  iis   qui  de  divino   auxilio  principa- 


et  ab  illa  dignitatcm  et  valorem  accipiunt. 
Hoc  est  enim  quod  prius  dixeriit  :  Quicum- 
que  spiritu  Dei  agimtur,  hi  sunt  filii  J)ei; 
ct  infra  :  Si  autcm  filii  et  lueredes ,  luioredes 
Dei,  cohwredes  autem  Christl  .•  si  tamen  com- 


liter  confidunt ;   nam  per  illud  et  legi  satis-    i)athnur  (ulique  ut  consortcs  et  fratrcs  ejus 


facere   et  digne  mcreri  apud  Deum  possu- 
mus. 

16.  Ad  tertium,  ex  Bellarmino.  —  Ad  ter- 
tium  fundamcntum,  rccte  dicit  BcUarminus, 
lib,  5  de  Justification.,  cap.  5,  in  fine,  quanto 
ab  bcereticis  magis  rbetorice  seu  tragicc  am- 
plificatur,  tanto  inanius  inveniri.  Tantum 
enim  abest  ut  ex  merito  noslro  meritum 
Cbristi  obscuretur,  ut  potius  extollatur  et  am- 


per  gratiam),  ut  et  conglorificemur ;  ct  tunc 
adjungit :  Existimo  enim,  quod  non  sunt  con- 
dignre  passiones  hujus  temporis  ad  futuram 
gloriam,  qum  reveldbitur  in  nolis ;  nimirum, 
nisi  spiritu  Dci  moti  tanquam  Filii  Dci  illas 
toleremus.  Quod  autcm  passioncs  illa;  in  se 
spectatfe  non  babeant  illam  condignitatcm, 
explicatur  a  Paulo  in  alio  citato  loco  2  ad 
Cor.  4,  quia  passiones  sunt  leves  et  momen- 


plificetur  magis.  Quia  non  solum  potuit  pcr     tancse,  pondus  autcm  glorifc  magnum  est  ct 


se  mercri,  sed  etiam  suis  mcritis  nobis  vir- 
tutem  ad  merendum  obtinere.  Sicut  quod 
causoe  naturales  possint  aliquid  efficere,  non 
derogat  infinitffi  potentioe  et  eflicientioe  Dci, 
sed  potius  illius  virtutem  ostendit;  quia  non 
solum  virtutem  ciiiciendi  habet,  scd  etiara 
potest   alios  cfficicntes  cfficere,   scrvata  sibi 


cetcrnum.  Ita  fere  rcspondcnt  Ruardus,  art. 
II;  et  BellarminuSj  lib.  5  de  Justificat.,  cap. 
3,  in  6  argum.;  ct  Romeus  supra  ,  dicta  ve- 
rit.  22;  estque  oplima  responsio. 

18.  Ad  secundum  ihid. — Ncque  contra  illam 
obstat  secundum  fundamcntum  Durandi,  quia 
major  ab  illo  assumpta  falsa  cst,  nam  opcra 


nihilominus  semper    propria  excellentia  pri-    nostra  exvirtute  gratiee  babcntcondignitatem 


moe,  et  universalis,  ac  indcpendentis  causoe. 
Ita  ergo  nostrum  meritum  ostendit  quidem 
efficaciam  mcriti  Christi,  ejus  vcro  exccl- 
lentiam  nullo  modo  minuit,  quia  semper  est 
veluti  prima  causa  in  genere  meriti,  et  uni- 
ca  in  excellentia  infiniti  meriti,  et  de  rigore 


proportionis  ad  gloriam,  ut  jam  declaravi- 
mus.  Et  ad  primam  impugnationem  respon- 
deo,  licct  Spiritus  Sanctus  sit  extrinsecus  mo- 
tor,  nihilominus,  cum  in  justis  per  gratiam 
babitat,  illos  rcddcre  intrinsece  proportiona- 
tos  et  dignos  gloriee,  et  consequenter  dare  il- 


justitise,  et  universalis  in  sua  causalitate,  quia     lis  intrinsecam  dignitatcm  et  virtutem,  pcr 


ab  ipsius  merito  omnia  aliorum  merita  pen- 
dent,  et  in  omnibus  meritis  ipse  Cbristus 
actu  influit  per  meritum  suum,  ut  infra  vi- 
debimus.  Et  lioc  est  quod  ipse  dixit  Joan. 
15  :  Ego  siim  vitis,  vos  po.hnites ;  ct  :  Sicut 


quam  faciant  opera  tali  proemio  digna.  Undc 
non  accipiunt  mcrita  lianc  condignitatcm  ab 
Spiritu  Sancto,  tanquam  a  forma,  ut  sic  di- 
cam,  vel  immediato  motore,  sed  a  gratia,  ct 
tanquam  a  forma,   et  tanquam  ab  interno 


palmes  non  potest  ferre  fructum  a  semetipso,  principio,  a  quo  habcnt  actus  interni,  in  qui- 
itaetvos,  nisiin  me  manseritis ;  et  qui  rnanet  bus  est  proprium  meritum,  substantiam  ct 
in  me,  et  ego  in  eo,  hic  (ert  fructum  multum,     perfectionera  proportionatam  gloriBe.  Et  idco 


et  simuia  ;  ac  propterea  pcr  nostra  merita 
non  dividimus  gloriam  inter  nos  et  Chris- 
tum,  quia  tota  gloria  meritorum  nostrorum  in 
ipsum  rcdundat.  Sicut  beatitudo  ejus  non 
minuitur  ex  eo,  quod  nos  illius  participes  in- 
feriori  modo  efficiat. 

17.  Ad  tertium  argumentum  Catholicorum 
in  num.  3.  —  Ad  fundamenta  Catholicorura 
respondctur,  et  iraprirais  ad  illud  Rora.  8 : 
Non  sunt  condigna;  passiones  hujus  temporis 
ad  futuram  gloriam ,  rcspondetur  Paulum 
loqui  de  operibus  hujus  vitee,  et  praesertira 
de  passionibus  cxternis  secundura  se  con- 
sideratis ;  nam  ut  sic  non  liabcnt  condigni- 
tatem  cum  prffimio  gloriaj ;  habent  autcm 
illam  ,  quatenus  cum  gratia  conjuncta  sunt, 


non  est  siraile  de  actu  pcccatoris  cx  motione 
Spiritus  Sancti  facto,  quia  non  est  a  Spiritu 
Sancto,  ut  inhabitante,  et  idco  saltcm  illi  de- 
est  dignitas  gratiffi.  Altcra  vero  irapugnatio 
Durandi  in  superioribus  soluta  est,  ubi  expli- 
culmus  mctaphoram,  qua  gratia  dicitur  se- 
men  glorice,  et  quanto  deserviat  ad  propriam 
condignitatera  racritorura  probandam  decla- 
ravimus.  Augustinus  vero,  in  Praefat.  ad  Psal- 
raum  102,  et  inEnarrat.  Psal.  125,  non  solum 
gratiam  ipsam,  sed  etiam  opera  quge  ab  ea 
proceduut,  semina  vitce  fetcrnaa  vocavit,  de 
illis  optirae  intelligens  verba  illa  :  Q«i  semi- 
nant  in  lacrymis,  in  exultalione  metent,  etc, 
et  illa  Pauli,  2  ad  Corinth.  9  :  Qui  parce  semi^ 
nat,  parce  ei  mctet;  et  ad  Galat.  6  :  Qace  semU 


12 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


varerii  J/omo,  Tkcc  et  metet ,  et  infra  :  Be  sjn- 
ritu  7netet  xitam  cctemam;  nam,  sicut  scmcn 
virlute  continet  arborem  vel  fructum,  ita  ope- 
ra  gratire  virtute  continent  gloriam  ad  quam 


2.  Fi0idamentuin  meriti  est  actus  voluntatis 
creatce.  —  Primum  crgo  statuimus  necessa- 
rium  esse  ad  meritum,  ut  in  aliquo  actu  vo- 
luntatis  humanee  seu  creatffi  fundctur.  Quia 


tenclunt,  ct  ideo  dicuntur  babere  dignitatem  proprium  meritum  dicit  ordinem  ad  retrilui- 

proportionis  cum  illa.  tionem,  propter  obsequium  abcui  exbibitum, 

19.  Ad  tertium  in  mm.  A.  —  Tertium  fun-  vel  propter  opus  in  utilitatem  ejus  factum, 

damentum  Durandi  magnam  postulat  quses-  quod  non  fit  sine  actu.    Neque  obstat  quod 

tionem,  an  ex  tali  merito  de  condigno  redun-  aliquando  dicitur  res  aliqua  mereri  proprie- 

det  in  Dco  verum  et  proprium  debitum  justi-  tatem  aliquam,vel  accidentalem  perfectionem 

tioe  ad  reddendum  prsemium.  Cujus  qua^stio-  propter   excellentiorem  naturam  seu  esscn- 


nis  dccisio  multa  postulat ,  qua3  paulatim 
tractanda  sunt,  et  ideo  nunc  illam  inferius 
tractandam  rcmittimus.  Brevitcrque  dicimus 
posse  intelligi  condignitatem  in  merito  re- 
spectu  prsemii,  quidquid  sit  de  obligatione 
justitise  ex  parte  Dci  ad  rcddendum  illud. 
Quia  condignitas  in  hoc  solum  spectatur,  quod 


tiam,  sicut  rationalis  natura  ratione  suoe  per- 
fectionis  dici  potest  mereri  a  Deo  majorem 
scu  specialiorem  'providentiam ;  hoc  ( in- 
quam )  non  obstat,  quia  ille  est  improprius 
seu  metapboricus  modus  loquendi,  quo  tan- 
tum  significatur  proportio  quaedam,  seu  na- 
luralis  connexio  inter  talem  naturam  et  pro- 


opus  habeat  proportionem  et  moralem  valo-  prietatem,   aut  intluentiam,  quam  ex  natura 

rom   respectu   tahs    praemii.   Potestque   per  sua  postulat.  Proprium  autem  meritum  ultra 

obligationcm  justitiae   quasi  liypothetice   ex-  id,  quod  naturale  est,  vel  ab  aho  rcceptum, 

phcari,  quia  de  se  sufiiciens  cst  ad  obligatio-  dicit  aliquid   exhibitum  ab  ipso  mercnte,  et 

nera  justitife  ex  parte  reddentis  prsemium,  si  ideo  necessario  rcquirit   actum  hominis,  in 

persona  ejus  talis  obligationis  capax  sit.  Hac-  quo  fundetur,  ut  sumitur  ex  D.  Thoma,  1.  2, 

tcnus  crgo  solum  probavimus,  dari  in  justis  qurest.  21,   art.    3,  et  aliis    auctoribus  infra 


hoc  modo  meritum  de  condigno.  Argumenta 
vero  in  dicto  fundamento  a  Durando  propo- 
sita  procedunt  contra  obligationem  cx  parte 
Dci,  eorumque  vim  postea  expendemus. 

CAPUT  II. 

UTRUM    AD    MERITUNf    APUD  DEUM    ALIQUIS  ACTUS 
nOMlNIS  NECESSARIUS  SIT  ? 

1 .  Recensentur  condittones  meriti.  —  Ter- 
minata  qua^stione,  an  sit  in  hominibus  meri- 
tum  de  condigno  apud  Deum,  tractanda  sc- 
quitur,  quid  tale  meritum  sit  ;  qufe  non 
potcst  a  nobis  melius  explicari  quam  condi- 
tiones  ad  tale  meritum  requisitas  explicando. 
Ha3  autem  conditiones  ex  quinque  capitibus 


citandis. 

3.  Angesti  opinio  negans.  —  Dubitari  au- 
tem  potest  an  hoc  sit  proprie  et  in  rigorc 
intelhgendum  de  actu  positivo,  vel  possit  ex- 
tendi  ad  aliquid  aliud,  quod  proprie  actus 
non  sit.  In  quo  puncto  Angestus,  in  Morali- 
bus,  capite  decimo,  §  antepenult.,  et  in  se- 
quenti,  tria  distinguit  in  usu  libero  voluntatis 
humanoe,  qua;  sunt :  actus  positive  elicitus  ab 
illa  ;  omissio,  seu  carentia  liberi  actus,  quce 
sine  positivo  actu  potcst  cssc  indirecte  volun- 
taria;  et  conatus  ad  agendum  vel  volendum, 
qui  non  habet  eflFectum  proptcr  occurrens  im- 
pedimentum.  Hunc  enim  conatum  ponit  ut 
medium  inter  actum  et  privationem  cjus,  quia 
putat  esse  aliquid  positivum,  et  in  hoc  a  pri- 
vatione  seuomissione  actus  distingui,  et  nihi- 
requiri  possunt;  primo,  ex  parte  actus  capacis    lominus  non  pervcnit  ad  actum,  quia  vel  Deus 


meriti ;  secundo,  ex  parte  persouffi  merentis; 
tcrtio,  exparte  ejuscuihomo  de  coiidignome- 
reri  potest;  quarto,  expartcDei,  aj3ud  quem 
meretur;  quinto,  ex  parte  Christi,  per  quem 
meremur.  De  quibus  suo  ordine  dicendum 
est,  quia  in  ipsomet  actu  quo  meremur  mul- 
ta  concurrunt,  scilicet,  generahs  ratio  actus, 
et  modus  ejus,  utique  ut  liber  sit,  et  prajte- 
rea  species  seu  qualitas,  scilicet,  quod  sit 
bonus,  supernaturalis,  internus  vel  extemus, 
ct  si  quid  aliud  est  simile,  ideo  singula  distin- 
guenda  et  expendenda  sunt. 


non  vult  ad  illum  concurrere,  vel  aliud  impe- 
dimentum  conanti  voluntati  resistit.  Hac  igitur 
partitione  supposita,  dicit  in  omnibus  illis 
posse  inveniri  meritum  proprium  et  de  condi- 
gno,ac  proinde  cum  dicitur  meritum  esse  ac- 
tum,  intelligendum  essc  late  de  proprio  actu, 
vel  de  quolibet  alio  moraliterilli  ffiquivalente, 
ut  sunt  moralis  privatio  vel  conatus.  Ad  eum 
modum  quo  D.  Thom.  1.  2,  quaist.  71,  art.  6, 
explicat  definitionem  peccati,  qua  dicitur  esse 
dictuni,  vel  factum,  tel  conciipitum  contra 
legem  Dei,  dicens  sub  illis  terminis  significau- 


CAP.  II.  UTI\UM  AD  MEUITUM  APUD  DEUM  ALIQUIS  ACfUS,  ETC. 


43 


libiis  acliones,  subintclligendas  csse  opposi- 
las  omissioncs ;  nam  peccalum  cliam  esse 
potcst  non  dictum  vel  factum,  vel  non  con- 
cupitum  secundum  logem  Dci. 

4.  Ratio  prccdictce  opiaionis.  —  Confirmattir 
primo.  —  Secu7ido.  —  Ratio  secunda.  —  At- 
que  hinc  suraitur  primum  fundamentum  hu- 
jus  sententiai  ;  nam  mcritum  poense  potest 
esse  sine  actu  ;  ergo  et  meritum  preemii.  An- 
tecedens  supponitur  ex  D.  Thoma,  supra  art. 
5,  dicente  posse  inveniri  peccatum  sine  aU- 
quo  actu,  sicut  in  eadem  1.  2,  quaest.  6,  art. 
3,  dixerat  posse  inveniri  vohuitarium  sine 
actu :  omne  autem  pcccatum  est  meritorium 
pocna?.  Consequentia  vero  probatur  a  paritate 
rationis,  quia,  sicut  oraittere  bonum  debitum 


tem  hanc  sententiam  probemus,  imprimis 
excludendum  est  iUud  medium  inter  actum, 
et  privationem  actus ,  quod  Angestus  fmgit, 
et  conatum  appellat,  quia  in  voluntate  nuUus 
conatus  moralis  ct  voluntarius  intelhgi  po- 
tcst  sine  ahquo  actu  positivo  ab  iUa  ehcito, 
hcet  bonus  actus  vohmtatis  possit  esse,  et 
appeUari  conatus  ad  ahum,  quem  fcrtassc 
perficere  non  potest.  Utrumque  simul  decla- 
ratur  et  probatur  ;  nam  vel  actus  ad  quem 
voluntas  conatur,  est  externus,  id  est,  aUe- 
rius  potentia)  a  voluntate;  vel  ab  ipsa  volun- 
tate  ehciendus.  Si  actus  sit  externus,  et  homo 
possit  exequi  illum,  tunc  si  voluntas  vcre  ct 
efficaciter  conetur,  habebit  effectum,  et  ita 
non  erit  sine  actu,  ad  quem  conatur.  Si  vero 


malum    est,   ita  abstinere  a  malo  prohibito,     executio  vohintatis  non  est  in  hominis  potes 
bonum  et  laudabilc  est,  et  sicut  priraura  po- 


test  fieri  sine  actu,  ita  et  sccundum  ;  ergo, 
sicut  primum  est  meritorium  poense,  ita  ct 
secundura  est  mcritorium  prtemii.  Et  confir- 
matur;  nam  Eccles.  31  beatificatur  iUe,  qui 
inventus  est  sine  macula;  et  de  iUo  subditur: 
Quipotuit  transgredl,  et  non  est  transgressiis, 
facere  mala,  et  non  fecii ;  ct  additur :  Ideo 
stabilita  sitnt  lona  illius  in  Domino  ;  ergo  illa 
abstinentia  a  malo  digna  cst  retributione 
apud  Deum.  Confirraatur  sccundo,  quia  duae 
sunt  partcsunivcrsalis  justitia;,  scihcet,  face- 
re  bonura,  et  declinare  a  raalo,  teste  divo 
Thoma  2.  2,  quoest.  79,  artic.  \,  et  Aristotele, 
3  Ethic,  cap.  5,  et  sumitur  ex  iUo  Psahn. 
446  :  Declina  a  malo,  et  fac  lonum,  et  inhabita 


tate,  quia  vel  DEUS  non  vuU  ad  talem  actum 
concurrcre,  vel  potentia  hominis  executiva 
ahter  est  impedita,  tunc  conatus  vohmtatis 
non  est  nisi  aliquod  desiderium,  scu  aUectus 
ad  exequenduni  talera  actum,  si  possit,  et 
tunc  conatus  iUe  meritorius  csse  potest  sine 
actu  qucm  pro  objecto  habct,  quia  tunc  vo- 
luntas  pro  facto  reputatur  ;  non  tamen  pro- 
pterea  tale  meritum  est  sine  actu  absohite  et 
simphcitcr,  quia  conatus  illc  ahquis  actus 
est  ab  ipsa  vohmtatc  elicitus  ;  nam  est  deside- 
rium  et  actualis  atfcctus  ejus. 

6.  Urgetur  argumentum  factum.  —  Idem- 
que  argumentum  fiet  si  voluntas  dicatur  co- 
nari  ad  actum  a  se  ehcitum  vel  eliciendura. 
Nam  si  tidis  actus  est  in  potcstate  voluntatis, 


in   smculum  sceculi :  sed  mcritum  respondet  et  illum  non  elicit,  profecto  ad  illum  non  cffi- 

justitiffi ;  ergo  in  utraque  partc  justitia)  praj-  cacitcr  conatur,  secl  ad  summum  inefficaci- 

cise  spectata  potest  meritum  inveniri.  Alte-  ter,  et   tunc  conatus  non  est,    nisi   simplex 

rum  fundaraentum  hujus  scntentioe  sumitur  aliquis  atfectus,  seu  veUeitas  (ut  vocant)  quasi 

exparte  conatus,  quia  potest  voluntasconari,  rcflexa  super  aliura  iraperfcctc  araatum,  seu 

et  nou  facerc,  proptcr  impcdimentum  ;  crgo  dcsideratum.    Unde  si  in   tali  conatu  potcst 


si  conatus  sit  ad  bene  operandura,  solus  suffi- 
cit  ad  meritum  sine  actu,  cum  per  voluntatem 
non  stet,  quominus  cum  conatu  simul  ctiam 
actum  habeat. 

5.  Vera  sententia.  —  Nihilominus  vera 
sententia  est,  ad  raeritum  prairaii  apud  Deum 
requiri  proprium  et  positivum  actum  vo- 
luntalis.  Hoec  cst  communis  Theologorum 
doctrina,  quam  expresse  tradit  D.  Thomas 
1 .  2,  qusest.  91,art.  5,  ad  1,  et  in  2.  2,  qua;st. 
79,  a.  1,  ad  2,  ct  a.  3  ad  4;  Altisiodoren.,  lib. 
2  Sum.,  tract.  29,  cap.  1,  quaest.  1,  ad  2 ;  Du- 
randus  in  2,  d.  31 ,  qurest.  2,  ad  2,  et  ex  profes- 
so  traditMajor  in  2,dist.  38,  q.  1 ;  Cumcl,  1.2, 
qusest.  114,  art.  3,  disp.  5  ;  alii  vero  Theologi 
id  potius  supponunt  quam  disputant.  Ut  au- 


esse  aliquod  meritum,  illud  non  est  sine  ali- 
quo  actu  ehcito  voluntatis,  licet  impeifecto  et 
reflexo.  Quod  si  voluntas  ita  conetur  ad  ac- 
tum  elicitum,  ut  exequatur  illum,  tunc  cona- 
tus  voluntatis  non  est  aliquid  distinctum  ab 
effectione  ipsiusraet  actus,  nequc  in  iUo  conatu 
est  aliud  meritum  quam  sit  in  ipso  actu.  Er- 
go  propter  meritum  conatus  non  oportet  fin- 
gere  meritum  sinc  actu,  cum  conatus  ipse 
non  possit  csse  in  voluntate  sine  aliquo  actu 
ab  ipsa  clicito.  Quocirca,  licet  inter  aliquem 
particularem  actum  et  privationcm  ejus  co- 
gitaripossit  conatus  quasi  quidmediam  inter 
utrunupic,  nihilorainus  inler  actum,  ct  priva- 
tioncm  actus  generatim  suuiptam,  non  po- 
test  hiteUigi  conatus  medius,  quia  nou  potest 


14 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


fingi  conatus  positivus,  et  distinctus  ab  actu 
prirao,  qui  non  sit  actus  elicitus  ub  ipsa  vo- 
luntatc  ,  quia  per  illum  conatum  actualiter 
movetur  voluutas  volendo  seu  desiderando 
alium  actum  internum  vel  externum ;  illa  au- 
tem  motio  actualis  voluntatis  aliquid  positi- 
vura  in  ipsa  est,  distinctum  ab  actu  primo,  et 
illi  additum,  et  pendens  ab  efBcicntia  ipsius 
voluntatis,  cum  voluntas  ipsa  libere  conetur, 
et  consequenter  pendens  etiam  a  concursu 
Dei ;  erit  ergo  aliquis  actus  ab  ipsa  voluntate 
elicitus.  Igitur  ex  hac  parte  non  potest  dari 
meritum  sine  actu. 


hffic  ratio,  quia  abstinere  ab  actu  malo  non 
potest  esse  meritorium,  nisi  sit  voluntarium, 
alioqui  mereretur  homo  dum  dormit,  quia 
nihil  maU  operatur.  Non  potest  autem  esse 
voluntarium^  quin  ahqua  sufficiens  considera- 
tio  proecedat,  quia  nihil  vohtum  quin  pra^co- 
gnitum.  At  vero  posita  sufficienti  cogitatione 
inducente  ad  actum  malum^  homo  non  se 
continet  ab  ilhus  executione  nisi  volendo ; 
ergo  tahs  omissio  mah  actus  non  est  merito- 
ria,  nisi  ratione  boni  actus,  quo  vult  homo  a 
tah  malo  abstinere.  Dices  non  esse  necessa- 
rium  ut  id  veht  per  actum  positivum,  sed  sa- 
7.  RejioituT  etiam  pura  omissio  a  fundando  tis  esse,  si  voluntas  suspendat  omnem  actum 
merito. — Id prohatur  a  D.  Thoma. — Superest  tam  nolendi  quam  volendi  malum  actum,  seu 
nt  probemus  in  sola  carentia  actus  mah  non  objectum  sibi  propositum.  At  profecto  muhi 
posse  meritum  inveniri  sine  actu.  Quod  im-  putant  hoc  csse  simphciter  impossibile,  quod 
primis  probant  dicH  auctores,  prsesertim  di-  nou  est  improbabile ;  verumtamen  saltem  est 
vus  Thomas,  ex  ditierentia  inter  meritum  et     certum  id  esse  morahter  difficihimum,  et  non 

contingere,  nisi  homo  cum  magna  reflexione 


demeritum,  nam  meritum  habet  rationem  bo- 
ni,  demeritum  autem  rationera  mah ;  bonum 
autem  consurgit  ex  integra  causa,  mahim  ve- 
ro  ex  quocumque  defectu,  et  ideo,  hcet  ad 
peccatum  seu  demeritum  sufficere  possit  non 
facere  quod  quis  tenetur,  nihilominus  ad  me- 
ritum  non  satis  est  pura  negatio  actus  mah, 
sed  necessaria  est  positiva  voluntas,  qua  quis 
velit  aut  non  agere  quod  proliibitum  est,  aut 
tentationi  resistere,  quia  sine  voluntate  per- 
fecta  et  propria  non  potest  esse  meritum.  Ita- 
que  ad  demeritum  sufficere  potest  vohmta- 
rium  indirectum  seu  interpretativum ;  ad  me- 
ritam  autem,  quod  perfectius  est,  requiritur 
voluntarium  perfectum  et  directum,  quod  sine 
actu  voluntatis  esse  non  potest,  ut  ex  1.  2, 
qusest.  6,  suppono.  Potestque  hoc  confirmari 
ex  doctrina  D.  Thomae  in  eadem  quffistione, 
art.  3,  ubi  ait  omissionem  actus  non  esse  in- 


ad  id  attcndat,  ut  suam  experiatur  hbertatem 
etiam  circa  susponsionem  actuum.  At  vero 
usus  iahs  potestatis,  et  suspensio  actus  boni, 
quo  homo  refutet  actum  mahim  sibi  per  co- 
gitationem  oblatum,  non  est  laudabihs,  sed 
otiosa,  imo  et  morahter  periculosa;  ergo  talis 
modus  non  operandi  malum  non  potest  esse 
meritorius ;  ergo  ut  homo  mereatur ,  non 
operando  malum^  necesse  est  ut  directe  velit 
ihud  non  facere,  vel  ut  velit  facere  aiiud  bo- 
num  incompossi])ile  cum  iUo  malo,  et  ita  non 
cst  hoc  mciitum  sine  actu. 

9.  Secunda.  —  Quod  ahter  comprobatur  ex 
aha  diflerentia  inter  bonam  et  malam  volun- 
tatem,  nam,  ut  homo  male  veht,  non  est  ne- 
cesse  ut  velit  malum,  quia  makim,  id  enim 
repugnat,  sed  satis  est  quod  vclit  malum  suf- 
ficienter  cognitum,  etiamsi  ex  motivo  bono 


directe  ac  morahter  voluntariara,  nisi  quando    indiscretc  ihud  velit,  quia  malum  ex  quocum- 


horao  potest  et  tenetur  ahquid  facere ,  et 
sciens  ac  videns  illud  non  facit.  Hoc  autcm 
accidere  potest  in  omissione  bonorum  actuum, 
non  autem  in  omissione  malorum;  nara  in 
bonis  actibus  potest  supponi  potestas  et  obh- 
gatio  faciendi;  in  mahs  autem,  hcet  suppona- 
tur  potestas,  non  potest  supponi  obhgatio ;  et 
ideo,  licet  omissio  boni  actus  possit  esse  mo- 


que  defectu.  At  vero  ut  homo  bene  ac  meritorie 
velit,  non  satis  estut  veht  bonum,  sed  oportet 
ut  velit  quia  bonum,  seu  ex  lionesto  motivo,  ut 
suppono  ex  1.  2,  q.  18,  et  statim  cap.  4  attin- 
gam.  Hinc  ergo  est  ut  ad  demerendum  satis 
sit  omissio  boni  actus  debiti,  etiamsi  per  pu- 
ram  privationem,  et  indirecte  tantum  volunta- 
riam,  esse  supponatur,  quia  iha  privatio  boni 


raliter  voluntaria  tantum  indirecte,  ita  ut  ho-  actus  est  mala  quocumque  modo,  vel  ex  quo- 
mini  ad  deraeritum  tribuatur,  niliilominus  cumquemotivositvolita.  Atveroomissioactus 
cmissio  mali  actus  non  potest  ita  esse  volun-    mali  non  sufficit  per  se  ad  honestatem  actua- 


taria  morahter  et  indirecte,  ut  ad  meritum 
tribuatur,  sed  oportet  esse  directe  volitam 
per  aliquem  actum. 

8.  Auctoris  proiatio  prima  ad  idem.  —  De- 
claratur  praeterea,  et  variis  modis  confirmatur 


lem  voluntatis,  quiapotest  essevohta  exbono 
et  ex  malomotivo;  ergo,  utsimphciter  sitlio- 
nesta  et  meritoria,  necessarium  est  ut  sit  vo- 
luntaria,  seu  intenta  ex  aliquo  honesto  moti- 
vo;  non  potest  autem  esse  sic  intenta,  sine 


CAP.  III.  UTRUM  LIBERTAS  ACTUS  NECESSARIA  SIT  UT  ILLE,  ETC. 


i5 


posilivo  aclu  voluntatis,  ut  pcr  sc  nolum  vi- 
detur,  quia  intcntio  dicit  positivum  actura,  et 
quia  non  poicst  disccrni  inter  motivum  lio- 
ncstum,  ac  turpc  vel  indiffcrens,  nisi  pcr  po- 
sitivum  motum  voluntatis;  ergo  ad  meritum 
in  non  agcndo  malum  necessarius  est  positi- 
vus  actus  voluntatis,  quo  id  velit  ex  honesto 
motivo. 

10.  Tertia. — Et  confirmatur,  quia  meritum 
apud  Deum  debct  in  gloriam  ejus  aliquo  mo- 
do  referri,  quia  de  ratione  meriti  in  communi 
cst_>  ut  sit  obsequium  vel  commodum  ejus, 
apud  quem  est  tale  meritum.  At  vero  pura 
carentia  actus  mali  non  refertur  in  gloriam 
Dei,  quia  rieque  intrinsece  habet  illam  rela- 
tionem,  cum  de  se  sit  indifFerens  ut  bene  et 
male  appctatur;  ncque  ctiam  ex  rclatione 
operantis  ,  quia  supponitur  nullum  habcre 
actum;  ergo  tahs  pura  carentia  non  potest 
esse  meritoria  apud  Deum.  Denique  per  me- 
ritum  tendit  homo  in  beatitudinem;  per  illara 
autem  negationem  actus  homo  non  tendit  in 
bcatitudincm,  scd  ad  summum  ab  illa  non  re- 
cedit ;  ergo  non  sufficit  illa  negatio  ad  mcri- 
tum ;  ergo  semper  necessarius  est  aliquis  po- 
sitivus  actus  in  quo  meritum  fundetur. 

U .  Ad  o"ationem  pro  Ancjcsto  in  num.  4.  — 
Ad  confirmationem.  —  Atque  cx  his  solutum 
manct  fundamentum  contrariai  scntenliae. 
Quidquid  cnim  sit  de  peccato  seu  demerito, 
multi  cnim  putant  ctiam  ihud  liabcri  non 
possc  sinc  positivo  actu,  ctiamsi  nunc  contra- 
rium  admittatur,  non  refcrt^  quia  longe  di- 


CAPUT  III. 

UTRUM  LIBERTAS    AGTUS  NECESSARIA   SIT   UT  ILLE 
SIT  MERITORIUS  ? 

1.  Assertio  prima  affirmans.  —  Ilffic  quajs- 
tio  disputari  potest ,  vel  secundum  lcgem 
ordinariam  rerum  naturis  conscntaneam  , 
vel  etiam  secundum  absolutam  Dei  poten- 
tiam.  In  priori  sensu,  certissimum  est  de  ra- 
tione  actus  meritorii  esse,  ut  sit  Hbcr ,  li- 
bertate  utique  propria  ,  quse  inditferentiam 
ad  volendum  contraria,  vel  saltem  ad  volen- 
dum  et  non  volendum  requirit,  ideoquc  ne- 
cessitati  opponitur,  et  non  tantum  coactioni, 
ut  in  proleg.  2,  c.  I  et  2,  latc  declaravimus. 
Atque  lioc  in  sensu  veritatcm  hanc  doccnt 
communiter  Tlieologi  in  3,  d.  18,  tractantcs 
de Christi merito  :  Bonaventura,  art.  l,quaist. 
l,ad  3;  Scotus,  quwst.  unic,  §  £^si  igitur,  ct 
in  solut.  ad4.;  Albeitus,  art.  2,  ad  1  ct  2; 
Richardus,  art.  1,  qusest.  1;  Almainus,  quajst. 

4  ;  Durandus,  quaist.  2,  n.  5,  et  in  2,  d.  5, 
quffist.  3,  ad  1,  et  dist.  27,  circa  litteramMa- 
gistri,  ubi  aUi  Thcologi  idem  sentiunt;  et 
Ocham.,in  1,  d.l7,  quffist.  2;  Alcx.  Alens.,  3 
part.,  quse.st.  17,  memb.  2,  art.  2_;  Marsil.,  in 
3,  queest.  12,  art.  1  ;  Soto,  lib.  3  dc  Nalur.  ct 
grat.,  c.  7;  Vega,  lib.  15  in  Tridentin.,  c.  1C; 
Hosius,  in  Confcss.,  c.  37;  Bellarminus,  lib. 

5  de  Justif.,  c.  10.  Et  sine  dubio  fuit  scnten- 
tia  divi  Thomse  in  1.  2,  quoest.  21,  art.  3,  ubi 


versa  ratio  cst  in  bono  quam  in  malo  merito,     rationcm  mcriti  ct  demeriti  ponit  ut  proprie- 


ut  satis  explicatum  est.  Et  humano  ac  morali 
modo  id  est  evidens;  nam  ad  offcndendum 
Deum,  et  demercndum  apud  ilhim^  satis  est 
non  facere  voluntatcm  cjus;  ad  merendam 
autem  rctributionem,  non  satis  est  illum  nou 


tatem  actus  moralis  et  humani,  dc  cujus  ra- 
tione  est  libertas.  Unde  'in  solut.  ad  2,  docet 
hominem  esse  dominum  illorum  actuum,  per 
quos  meretur,  ct  art.  3,  ad  2,  sic  ait :  Ilomo 
sic  movetur  a  Deo  ut  instrumenturi) ,  quod  ta- 


offcndcre  ,  sed  aliquid  etiam*  in  obsequiura    men  non  excludit  quin  moveat  seipsum  per  lihe- 


cjus  facere  nccesse  est.  Unde  ad  primam 
confirmationcm,  respondemus  laudari  et  pra?- 
mio  affici  justum  qui  potuit  transgredi,  ct 
non  est  transgressus,  propter  voluntatcm 
obcdicndi  Dco  in  non  transgrediendo  volun- 
tatera  ejus.  Et  similiter  ad  secundam  confir- 
mationem  dicitur  cum  D.  Tlioma,  dicta  qures- 
tione  79,  art.  1,  ad  2,  quod  dcclinare  a  malo, 
secundum  quod  ponitur  pars  justitia;,  non  im- 
portat  negationem  puram,  quod  est  non  facere 
malum,  lioc  enim  non  mereiur  prcemium,  sed 
solum  vitat  panam.  Importat  autem.  motum 
vohmtatis  repudiantis  malum,  ut  ipsum  nomen 
declinationis  ostendit.  Ad  alteram  partem  de 
conalu,  satis  responsum  est. 


rum  arhitrium,  et  ideoper  suum  actum  meretur, 
xel  demeretur  apud  Deum.  Et  idcra  supponit 
dc  mcrito  Cluisti  in  3  p.,  qusest.  19,  art.  3  et 
4,  juncto  art.  4,  quaest.  18. 

2.  Prohatur  assertio  ex  locis  Scripturcs , 
ubi  lihertas  arhitrii  nostri  traditur.  —  Potest 
autem  haec  assertio  probari  cisdcm  Scripturaj 
locis,  quibus  libertas  arbitrii  demonstratur ; 
nara  in  eisdem  significatur  ideo  hominem 
esse  prseraii  et  pcense  capacera,  quia  liberta- 
tcm  arbitrii  in  suis  operibus  et  elcctionibus 
habet.  Hoc  patet  manifcste  ex  vulgari  loco 
Ecclesiat.  15:  Deus  ah  initio  constituit  homi- 
nem  in  manu  consilii  sui,  etc,  usque  ad  iUud : 
Ante  hominem  vita  et  mors,  bonum  et  malum, 


16  LIB.  Xlf.  DE  MEniTO,  QCOD  EST  EFFECTUS  GRaTI.-E  SANCTIFICANTIS. 

giiod  placuerU,  dahiUcr  illi ;  ulique  lanquum  missaprcemiaperveniret.  Et  inferius  ait,  cum 

])ffiua  vel  proemium.  Et   eamdcm  vim  liabet  David  eum  bcatum  praedicat,  cujus  voluntas 

illa  conditionalis  :  Si  xolueris  mandata  ser-  fuit   in  lege  Domini,  satis  indicare  hominem 

vare,  conservabunt  te.  Simili  modo  Ecclesiast.  voluntate  sua  in  lege  Dei  consistere,  quia  ui- 

31  dc  justo  dicitur :  Quisest  hic,  et  laudadl-  mirum  si  illud  non  esset  positum  in  bominis 

miis  emn,  fecit  enim  miraUlia  in  vita  sua,  qui  voluntate  et  potestate,  non  jam  esset  prGemio 

probatusest  inillo,  et  perfectus  est,et  eritilli  bcatitudinis  dignus.  Et  ideo  ctiam  dixit  Ber- 

gloria  aterna ;  et  statim  additur  :  Qui  potuit  nardus,  inl.  de  Grat.  ct  lib.  ai-bitr. :  Tolleli- 

transgredi,  et  non  est  transgressus,  facerema-  lenim  arlitrium,  et  non  erit  quod  salcetiir ;  et 

lum  et  nonfecit;  quia  sine  bac  bbertate  nibil  serm.  8  in  Cantic.  :   Ubi  non  est  liherlas,  nec 

essct  admiratione  vel  prsemio  dignum  in  ope-  meritum.  Quod  optime  confirmari  potest  illis 

ribus  justorum,  quod  satis  declarat  Sapiens,  Scripturae  locis,  in  quilms  dicitur  Deum  judi- 

ciuu  adjungit :  Ideo  stahilita  simt  hona  illius  caturumunumqucmqucsecundumopera  sua, 

in  Domino,  d  eleemosynas  illius  enarrahit  om-  tam  quoad  prsemium  ])onorum,  quam  quoad 

nis  Ecclesia  Sanctofum.  Idem  ostendi  potest  poenam  malorum  ;  non  judicantur  autem  bo- 

ex  verbis  Pauli,  1  ad  Cor.  9  :    Si  volens  Tioc  mines,  nisi  de  opcribus  Hberis,  ut  manifcstum 

ago,  mercederrvliabeo ;  quoddevoluntate  libere  cst,  quia  ncc  laudatur  quis  proptt-r  illa  quoj 

operautc  merito  expouit  Augustinus,  lib.  dc  necessario  agit,  ncc   etiam  vituperatur  pro- 

Grat.   et  lib.  arbitr.,  cap.    2.  Significat  ergo  ptcr  ea  quaj  agere  aut  vitarc  non  potest.  Er- 

Paulus  tunc  solum   esse  locum    mercedi  et  go  cum  opus  meritorium  sit  propria  materia 

pra>mio,  quando  opus  libcra  voluntate  fit,  et  divini  judicii,  et  justitise  praemiativse   (ut  sic 

ideo  de  se  dicit,2  Timotb.  4:   Bonum  certa-  dicam),   sicut  pcccatum  cst  materia  justitio^ 

men  certavi,  cursumconsummavi,  fidem  serva-  vindicativse,   utrumqiie  esse  debet  opus   mo- 

vi,inrcliquo  reposita  est  mihi  coronajustitiiP,  rale  ac  liberum.    Et  hac   ratione   prsemium 

q^iam  reddet  onihi  Dominus  in  illo  die  justus  justorum  dicitur  fructus  adinventionum  ipso- 

judcx,  non  solum  autem  mihi,  sed  et  his  qui  rum,  juxta  illudlsai.  3:  Dicitejusto  quoniam 

diligunt  adventum  ejus.  Corona  autem  libcr-  bene,  quoniam.  fructum  adinrentionim  suarum 

tatcm  opcrum  supponit,   quia,  ut  dixit  Hie-  comedet ;  ^?«fl  (ut  ibi  ait  D.  Hieronym.us)  ^2;<5 

ronymus, lib.  2contra  Jovin. :  Ubi  necessitas,  seminaterit  homo,h(vc  c^  we^e^,  ad  Galatas 

nec  corona  nec  damnatio  est ;  yyn(!iQ,  x^QVix^^v.-  sexto  ,    ct  it-iusquique  onus  suum  portabii. 

lus,  2  ad  Timoth.  2,  dixit:  Non  coronabitur,  Nec  potuil  melius  cxplicari  libcrtas  operum, 

nisi  qui  legitime  certaverit;  ubi  verbum  legi-  quibus  tabs  fructus  acquiritur,  quam  vocaudo 

time   idcm  significat  quod,  sccundum  pra^s-  illa  justorum  adinventioncs,  sicut  dc  impio 

criptum  legis,  ideoque  libertatcm  supponit,  ibidem  subjungitur:    F^  impio  in  malum, 

quam  legis  observatio  requirit.  quia  retributio  manuum  ejus  fictei;   quam 

3.  Et  ex  locis  Patrum,  in  quibus  eamdem  ponderationem  illorum  vcrborum  insinuavit 

Khertatem    demonstrant.     -■  Ex    Tridentino  D.  Thomas  dicta   qua\st.  21,  art.  3,  in  argu- 

tandem    confirmatur.  —  Quapropter   merito  mcnto /S^f^^co^i^r^.  Eique  adjungi  potcst  quod 

possumus  hanc  veritatem  confirmare  testi-  hac  ratioae  merita  justorumdicuntur  proprie 

moniis   Patrum,  qui  inde   maximc   probare  opera  ipsorum,  id  est,  proprie   humana,  in 

solent  hominem  esse  liberi  arbitrii,  quia  est  quibus  homo  non  tantum  agitur,  sed  etiam  se 

capax  pra^cepti,   praemii  et  pcenoe,  ut  in  dis-  agit  et  detcrminat;    ct  ideo  dicitur  Apocal. 

put.  de  Libero  arbitrio  ex  professo  traditur  a  14:  Beati  mortui  qui  in  Domino  moriuntur, 

Bellarmino,  1.  5  de  Grat.  et  lib.  arbitr.,  quae  amodo  jani  dicit    Spiritus,  tit  requiescant  a 

compendiose  idem  refert  lib.  5  de  Justificat. ,  lahorihus  suis,   opera  enim  illorum  sequuntur 

c.   10,  et  nos  aliqua  diximus  in  dicto  prole-  illos.  Denique  confirmari  hoc  potest  cx  Con- 

gom.   2,  et  in  lib.  5,  c.  4.   Suppouunt  enim  cilio  Tridentino,  quod  iu  opcribus  gratia^   et 

Patres  in  illis   testimoniis  quod,   sicut   uon  salutis  libertatem  rcquirit,  sess.  6,  cap.  5,  et 

possent  opera  hominis  mala  esse  poina  digna,  sequentibus.  Nam,  licct  exprcssius  ibi,  et  in 

nisi  essent  hbera,  ita  neque  bona  fore  digna  canone  quarto,   loquatur  de   actibus  quibus 

prsemio ,  nisi    essent  in   potcstate    hominis  disponimnr  ad  justitiam,  nihilominus  et  ratio 

constituta.   Et  ideo  dixit  Augustiuus,  lii).   de  est  eadcm   de   ca^tcris    operibus    mcritoriis, 

Grat.  et  lib.  arbitr.,  c.  2:  Ipsa  divina  prcpcep-  quai  simul  sunt  morales  dispositioncs  ad  se- 

ta  homini  non  prodessent,  nisi  haberet  liberum  cundam    justificationem  ,    seu    augmentum 

voluntatis  arbitrrum,  quo  ea  faciens   ad  pro-  gratiaj,   et  ad  gloriam  suo  tempore  obtinen- 


CAP.  III.  UTRUM  LIBERTAS  AGTUS 
dam.  Et  ita  eodem  modo  de  caiteris  operibus 
meritoriis  loquitur  toto  c.  40,  H,  13  et  16,  et 
in  can.  31  et  32. 

4.  A7i  saltem  de  potestate  ahsoluta  possint  me- 
reri  Jionnnes  per  actus  toluntatis  non  liberos  ? 
—  Opiiiio  prima.  —  FJns  fundamentum  pri- 
mum  ab  exemplo  meriti  Christi  Bomini.  — 
Dicet  fortasse  aliquis  bis  omniLus  rationibus 
et  argumentis  solum  proLari,  de  facto  et  se- 
cundum  ordinariam  legem  non  mereri  liomi- 
nes,  nisi  per  opera  libera,  quia  Deus  ita  sta- 
tuit,  vel  quia  nou  vult  alia  opera  ad  pra^mium 
acceptare,  nou  tamen  inde  sequi  boc  esse 
tam  intrinsecum  merito,  ut  non  potuerit  Deus 
aliud  instituere  et  ordinare,  si  velit.  Quaj  ob- 
jectio  postulat  etpropriam  ac  intrinsecam  ra- 
tionem  assertionis  catbolicse  jam  probatse,  et 
resolutionem  qua^stionis  in  secundo  sensu 
supra  proposito  de  potentia  Dei  absoluta.  In 
quo  puncto  aliqui  Scbolastici  docuerunt  pos- 
se  esse  verum  meritum  apud  Deum  per  opus 
non  liberum  a  necessitate,  sed  coactione  tan- 
tum^  id  est^  per  opus  tantum  voluntarium, 
preesertim  cum  perfecta  cognitione  et  adver- 
tentia  rationis  factum.  Ita  sentit  Major  in  3, 
d.  18,  quaest.  1,  ubi  admittit  boc  esse  possi- 
bile  dc  potentia  absoluta,  non  tamen  de  lege 
ordinaria,  in  qua  nullam  videtur  admittere 
dispensationem.  Idem  tenet  GalDriel  ibidem, 
art.  i,  notab.  5,  et  art.  3,  dub.  1;  et  Olchot., 
ibidem,  qusest.  1,  art.  4,  et  citatur  etiam  Pe- 
ti'us  de  Aliaco ;  qui  etiam  de  facto  admittunt 
aliquam  dispensationem  illius  legis  saltem  in 
Cbristo,  quem  meruisse  putant  per  actum 
fruitionis,  seu  beatificaj  diiectiouis  omnino 
necessarium,  vel  quia  forte  existimarunt  in 
Cbristo  non  fuisse  actus  liberos  a  necessitate, 
vel  quia,  licet  alios  actus  liberos  babuerit, 
debuit  nihilominus  per  illum  perfectissimum 
actum,  quamvis  necessarium,  mereri.  Et  boc 
esse  potest  primum  illius  sententiaj  fmida- 
mentum. 

5.  Semndmi  fundamentum  apriori. — Ter- 
tium. —  Ultimum. — Fundamentum  sccundum 
a  priori  ejusdem  sentenlia?,  esse  videtur,  quia 
Doctores  allegati  existimant  meritum  non  esse 
proprietatcm  operis  ex  natura  rei,  sed  conve- 
nire  illi  solum  ex  institutione,  et  acceptatioue 
divina,  ut  infra  videbimus.  Hinc  ergo  infe- 
runt,  sicut  nunc  Deus  voluit  ad  meritum  ac- 
ceptare  opera  libere  facta,  ita  potuisse  acce- 
ptare  vokmtarium  araorem,  verbi  gratia,  etiam 
ex  necessitate  factum,  quia  hoc  pendet  ex  vo- 
luntate  Dei,  qui  potuit  promiltere  pra?mium 
sub  conditionc  operis  voluntarii,  sicut  nunc 

X. 


NECESSARIA  SIT  UT  ILLE,  ETC.  17 

promisit  sub  conditione  operis  Uberi.  Tertio, 
potest  hoc  suaderi  quia  prasmium  debetur  lio- 
ncstati  operis,  ut  infra  diceraus ;  sed  eadem 
honestas,  quse  est  in  opere  Iibero,  potest  esse 
in  opere  necessario,  ut  patet  in  actu  charita- 
tis  vi;e  et  patriae;  habet  enim  eamdem  boni- 
tatem,  quia  habet  idem  objectum,  licet  aliter 
appiicatum;  bonitas  enim  ex  objecto  sumitur, 
non  cx  applicationc ;  ergo  potest  Deus  iilum 
actum  propter  earadem  bonitatem  ad  prfe- 
mium  acceptare,  sive  necessario,  sive  hbere 
fiat.  Accedit  tandem  quod  libertas  in  actu, 
nihil  est  nisi  denominatio  a  potcntia,  quas  re- 
spectu  actus  extrinseca  denominatio  est;  ergo 
propter  solam  illam  non  potest  actus  ita  fieri 
dignusprffimio,  ut  sineilla  essenon  possit,  seu 
a  Deo  acceptari,  etiam  de  absoluta  potentia. 

6.  Assertio  secunda  omnino  negans  posse 
actum  non  liherum  esse  meontorium.  —  Nibilo- 
minus,  secimdo  dicendum  est  propriam  liber- 
tatem  actus,  vel  quoad  specificationem,  vel 
saltem  cjuoad  exercitium,  ex  natura  rei  et  es- 
sentialiter  esse  necessariam  ad  proprium  me- 
ritimi,  ita  ut  sine  illa  inveniri  non  possit,  etiam 
de  potentia  absoluta.  Ita  sentiunt  communiter 
Theologi  allegati,  idemque  supponunt  sancti 
Patres,  quando,  ex  meritoactuum,  illorum  li- 
bertatem  cohigunt;  nam  si  necessitas  liberta- 
tis  ad  meritum  non  esset  intrinseca  ex  natura 
rei,  sed  ex  institutione  et  acceptatione  di-s^ina, 
posset  facile  responderi  opera  hominum  esse 
meritoria,  non  quia  libera  sint,  sed  quia  Deus 
acccptare  illa  voluit ;  contrarium  vero  sancti 
Patres  supponunt,  nimivum  ideo  bona  opera 
hominum  digna  esse  posse,  ut  acceptentur  ad 
meritum,  quia  libera  sunt.  Quod  optime  potest 
a  contrario  confirmari,  quia  non  potest  opiis 
esse  meritorium  pcenaj,  nisi  sit  liberum.  Quo 
sensu  dixit  Augustinus,  libr.  de  Vera  rehg., 
c.  14,  et  1.  1  Retract.,  c.  13  :  Usque  adeo pec- 
catum  toluntarium  malum  est,  %it  nullo  modo 
sit  peccatum  si  non  sit  toluntari^im ;  et  Aris- 
toteles,  3  Ethicor.,  cap.  o,  similiter  dixit  nou 
reprehendi  hominem  propter  naturalem  de- 
fectum,  sed  propter  ea  quae  per  inertiam  vel 
otium  committit,  et  ratio  ipsa  naturalis  docet 
esse  injustissimum  punire  aliquem  propter  id 
quod  vitare  non  potest;  ergo  simili  modo  non 
potest  opus  esse  pr;i.-mio  dignum,  si  absque 
libertate  ex  necessitate  fiat;  nam  oppositorum 
eadem  est  ratio. 

7.  Confirmatio  a  contrario.  —  Confirrnatio 
secunda.  —  Denique  probatur  a  priori ,  quia 
csse  meritorium  vel  demeritorium  cst  pro- 
prictas  quccdam  morahs,  et  ideo  necessario 

2 


18 


LIB.  X!I.  DE  MIlP.ITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GKATLE  S.^NCTIFICANTIS. 


ac  cssenlinliter  supponit  in  actu  esse  morale, 
sine  quo  iiitelligi  non  potest  proprietas  mo- 
ralis;  at  veroactus  moralis  primario  et  quasi 
formaliter  coustituitur  per  esse  liberum,  ut 
cx  I.  2   suppono;  ergo  non  potest  inteUigi 
meritum  in  actu,  nisi  liber  sit.  Et  confirma- 
tur,  nam  ob  similem  rationcm  non  laudamur 
nec  vituperamur  propter  ea  quffi  naturalia 
sunt,  sed  propter  bonos  vel  malos  mores,  qni 
libertatem  requirunt;  nam  actum  esse  lauda- 
bilem  vel  vituperabilem,  est  proprietas  mo- 
ralis  ejus,  et  idco  supponit  in  eo  esse  libc- 
riim,  quod  est  esse  morale;  idem  ergo  est  de 
merito  ;  nam  meritum  supponit  actum  csse 
laudabilem,  et  addit  respectum  ad  alterum, 
apud  .qucm  cst  meritorius,  propter  aliquod 
morale  obsequium  illi  exbibitum.  Et  confir- 
matur  tandem,  quia  qui  meretur  apud  alium, 
oportet  ut  sit  dominus  sui  operis,  ut  possit 
alternm  obligare    ad  preemium    reddendum 
secundum  aliquam  justitiffi  rationem,  quo?  in- 
ter  meritum  et  pra>miam  necessario  interve- 
nit;  sed  homo  tantum  est  dominus  operum 
quae  libere  exercet ;  ergo  non  potest  opus  in- 
telligi  dignum  prsemio ,  vel  aptum  ad  mcri- 
tum  ,  nisi  sit  bberum  ,  vel  ( quod  idem  est ) 
sub  dominio  operantis.   Dixi    in   assertione, 
tcl  saltem  quoad  exercUium  actiis,  quia  ha?c 
sufficit  ad  dominium  actus.  Unde  constat  non 
esse    necessariam    ad    meritum    hbertatem 
quoad  specificationem  inter  bonum  et  ma- 
lum,  seu  (quod  idem  est)  non  esse  necessa- 
riam  potestatem  ad  peccandum ,  ut  vidctur 
sensisse  Abulens.,  Matth.  23,  quffist.  566,  (U- 
cens  beatos  non  posse  mereri,  quia  non  ha- 
Lent  hberum  arbitrium  flexibile  ad  mahim ; 
illa  enim  ratio  supponit  hbcrtatem  ad  malum 
esse  necessariam  ad  merendum,  quod  plane 
falsum  est;  ahas  Christus  mereri  non  potuis- 
sct,  quia  hbertatem  ad  malum  non  haljuit. 
Et  idem  erit  de  confirmatis  in  gratia,  si  for- 
tasse  aliquis  ita  est  intrinsece  confirmatus, 
ut  sublata  ei  sit  potentia  peccandi,  ut  fuit 
fortasse  beatissima  Virgo.  Denique  nuUa  est 
ratio  cur  ad  rcerendum  sii  necessarius  iUe 
modus  hbortatis,  cum  libertas  quoad  exerri- 
tium,  vel  etiam  quoad  specificationem  inter 
diversa  bona,  vera  libertas  sit,  et  operantem 
consiituat  verum  dominum  sui  actus.   Talis 
enim  est  hbertas  Dei,  qua  nobis  libere  benc 
facit,  et  satis  est  ut  propterea  omni  laude, 
et  gratitudinc  dignus  sit ;  crgo  eadem  in  crea- 
turis  sufficiet,  non  sohim  de  potentia  absolu- 
ta,  sed  etiam  ex  natura  rei,  ut  suis  operibus 
merccde  dignpe  efficiantur. 


8.  Ad  primim  fundajnentum  ab  exemplo 
Christi  in  num.  A. — Ad  fundamcntum  con- 
trariee  sententia',  quatenus  ex  Christi  mcrito 
sumitur,  tanquam  certissimum  statucndum 
est,  Christum  Dominum  habuisse  opera  hbc- 
ra,  per  quffi  mereri  potucrit,  et  de  facto  me- 
ruerit,  neque  de  hoc  potcst  csse  inter  catho- 
hcos  controvcrsia,  quamvis  in  solvendis  diffi- 
cultatibus,  quee  in  exphcanda  illa  libertate 
occurrunt,  sit  inter  eos  varietas,  ut  in  1  tom. 
tcrtiee  partis,  tota  disp.  37,  late  tractavi.  An 
vero  Cbristns  meruerit  per  actum  amoris  bca- 
tificum,  inter  eos  controvertitur;  nos  autem, 
cum  supponamus  actum  illum  etiam  in  Ghris- 
to  fuisse  necessarium  quoad  exercitium,  con- 
sequenter  affiimamus  non  magis  mcruisse 
Cliristum  per  illum  actum,  quam  per  visio- 
nem  beatiticam,  vel  per  ipsam  unionem  hy- 
postaticam.  Nam  ccrto  si  actus  omnino  ne- 
cessarius  potest  esse  meritorius,  vix  potest 
ratio  probabilis  rcddi  cur  non  meruerit  ctiam 
per  ipsam  visionera,  vel  gratiam  unionis.  At 
vero  his  tribuere  proprium  meritum  impro- 
babihssimum  et  inauditura  est.  Nam  (ut  su- 
pra  dicebam)  interdura  extenditur  vcrl^um 
merendi  ad  quodlibct  jus,  vel  rationcm  de- 
biti  fundatam  in  dignitate,  vel  in  aha  condi- 
tione  persona?  mere  naturali,  seu  nccessa- 
i'ia,  ut  si  quis  dicat  Christum,  quia  erat  fihus 
Dci  natimalis,  meruisse  habere  a  principio 
gratiam  consummatam  per  beatam  visionem; 
in  quo  modo  loquendi  vei^bum  meruisse  non 
significat  proprium  meritum,  sed  condignita- 
tem  proportionis  sufficientis  ad  fundandura 
aliquod  jus  vel  rationem  meriti,  non  tamen 
potest  signilicare  proprium  meritum,  de  quo 
tractamus.  Ad  emndem  ergo  modum  permitti 
posset  illa  locutio,  quod  Christus,  proptcr 
immensum  amorem  Dei,  etiam  beatificum, 
meruerit,  id  est,  dignus  fuerit  quocumque 
alio  bono  crcato,  vel  in  se,  vel  in  suis  mcm- 
bris  recipiendo,  non  tamen  potuit  in  illo  amo- 
re  esse  proprium  meritum,  quod  in  proprio 
et  morah  obsequio  fundari  debet.  Neque  hoc 
est  contra  perfectionem  meriti  Christi,  quia 
habuit  alios  perfectissimos  actus ,  aliumque 
amorem  Dei  liberura  pcr  quera  meruerit. 

9.  Ad  secundum  fundamcntum  in  num.  5. 
—  Ad  aliud  fundamentum,  sumptum  cx  ac- 
ceptatione  divina,  imprimis ,  licet  daremus 
raeritum  hominis ,  etiara  quoad  dignitutcm 
seu  valorem,  pendere  ex  oidinatione  vel  ac- 
ceptatione  Dei,  posset  negari  consequentia. 
Nam  Scotus,  Durandus  et  alii  admittnnt  mc- 
ritum  ex  acceptatiouc,  et  nihilominus  negant 


{ 


€AI'.  III.  UTP.UM  LIDEP.TAS  ACTUS 
possc  Deiim  pro  merito  acccptare  opus  non 
libcrum,  in  quo  non  suntsibi  contrarii  (quid- 
quid  aliqui  eis  imponant).  Quia  ,  licet  accc- 
ptatio  vcl  ordinalio  Dei  sit  neccssaria,  et  ali- 
quid  conferat  ad  meritum,  quicquid  illud  sit, 
nibilominus  ex  parte  operis  debet  supponere 
capacitatem,  ut  possit  ad  illud  genus  dignita- 
tis  seu  causalilatis  ordinari,  vel  assumi  (  ut 
sic  dicam);    hofc  autem  capacitas  in   operc 
mere  naturali  et  non  libero  nec  morali  non 
invenitur.  Quapropter  non  potest  Deus  magis 
acccptare  ad  mcritum  actum  naturalem,  id 
est  nccessarium,    quam   babitum  cbaritatis, 
vel  quam  pulchritudincm,  vel  abquid  simile. 
Quapropter,  si  Deus  promitteret  dare  tale  bo- 
num  babenti  actum  aUquem  necessarium,  il- 
]ud  bonum  non  baberet  rationem  pra:'mii,  scd 
Hberalis   doni   sub  tali  conditionc  bbcraUter 
promissi.  Sicut  si  rcx  promittat  talem  bono- 
rem  liomini   nato  ex  parentibus   nobibbus , 
non  propterea  acccptaret  nobilitatcm  ut  me- 
ritum  iUius  bonoris,  sed  tantum  ut  conditio- 
nem   UU  proportionatam.  Ulterius  vero  res- 
pondemus  falsum  esse  assumptum,  inteUec- 
tum  de  merito,  quoad  valorem  et  dignitatem 
operis ;  quia  iUam  non  accipit  propric  cx  ac- 
ceptationc  Dci,  scd  potius  ideo  aDeo  accepta- 
tur,  quia  dignum  cst,  ut  infra  videbimus.  Una 
autem  ex  conditionibus  a  qua  maximc   pcn- 
dct  dignitas  operis  meritorii,  est  libertas,  quia 
(ut  dixi)  est  dignitas  moraUs,  quai  essc  mo- 
rale  supponerc  debct. 

d  0 .  Ad  tertiim  fundamentum .  —  Ad  uUimam 
suasionem.  —  Ad  tertium  respondetur,  pra3- 
mium  debcri  bonestati  operis,  non  tantum  se- 
cundum  sc  scu  pbysice  spectatse,  sed  quate- 
nus  potest  moraU  modo  attriimi  operanti, 
quia,  licet  pra^mium  proportionetur  operi,  ni- 
bilominus  ipsi  operanti  tnbuitur  rationc  ope- 
ris,  ct  idco  necesse  est  ut  ci  possit  imputari ; 
sicut  etiam  D.  Tbomas  J .  2,  qucest.  2l_,  art.  2, 
cum  Aristotcle  jam  citato,  dixit  tunc  actum 
essc  laudabilem  vel  viiupcrabilcm,  quando 
potcst  imputari  agenti,  quiaipsc  est  qui  prin- 
cipaUtcr  biudatur  vel  vituperatur.  Actus  au- 
tem  non  imputatur  operanti,  nisi  quando  est 
in  potestate  ipsius^  ita  ut  babeat  dominium 
cjus,  ut  ibidem  dixit  D.  Tbomas;  nam  qui 
sinc  libcrtate  operatur,  magis  agitur  quam 
agat,  et  ideo  non  tam  ilU  imputatur  opus 
quam  natm^ffi,  vel  ejus  auctori.  Quapropter, 
Ucct  in  amore  Dci  necessario  et  Ubcro,  pby- 
sicc  ac  rcaUtcr  sit  eadcm  bonitas,  tamcn,  quia 
[  modus  operandi  non  est  idcm,  et  amor  liber 
attribuitur  amanti,  tanquam  sc  determinanti, 


NECliSSARIA  SIT  UT  ILLE,  ETC.  19 

in  amore  autem  necessario  determinatur  ab 
aUo,  ideo  amor  Uber  est  capax  mcriti,  non  au- 
tcm  nccessarius.  Neque  refcrt  quod  ultimo 
loco  addcbatur,  quia  Ubertas  actualis  non  di- 
cit  aliquid  intrinsccum  actui  libero;  nilnl  enira 
hoc  obstat,  nam  satis  cst  quod  in  operante 
supponat  realcm  ct  intrinsecam  potestatem 
non  babendi  talcm  actum,  vel  baljcndi  con- 
trarium,  pcr  quam  est  bomo  dominus  sui  ac- 
tus,  ratione  cujus  dominii  potest  homo  acqui- 
rere  vel  amittere  aliquod  jus  morale  per  ac- 
tum  suum,  quod  sccluso  tali  dominio  facere 
non  possct.  Sic  enim,  quamvis  dominium  bu- 
manum  circa  res  extrinsecas  nibil  pbysicum 
addat  vcl  domino,  vel  rei  cujus  est  dominus, 
nibilominus  ad  morales  ctrectus  et  contractus 
plurimum  valct.  Ita  ergo  hoc  dominium  ac- 
tuum  liberorum  nccessarium  esse  potest  ad 
meritum,  etiamsi  nibil  pbysicum  addat  actui, 
prajter  relationem  ad  potentiam  talem  potes- 
tatem  habentem,  nam  in  rebus  moralibus  bu- 
jusmodi  dcnominationes  vel  habitudines  ma- 
gni  momenti  sunt. 

11.  An  qucBcumque  lihertas ,  etiam  imper- 
fecta,  sufficiat  ad  meritum  ?  —  Arguitur  pro 
affirmativa  parte.  —  Arguitur  pro  negativa. 
—  Ultimo  dubitari  potest  circa  banc  liberta- 
tem,  quanta  csse  dcbeat  ut  ad  meritum  sufU- 
ciat.  Et  ratio  dubitandi  est,  quia  plurcs  dan- 
tur  gradus  libertatis  in  actibus  bumanis ;  ali- 
qui  enim  sunt  plene  et  perfecte  liberi  ac  de- 
liberati,  quia  cum  perfecta  advertcntia,  et 
plcno  consilio,  ac  libertate  fiunt ;  alii  sunt 
quidem  sufficienter  liberi,  quia  cum  adver- 
tentia  suiUciente  ad  potestatem  moralem 
agcndi  et  non  agendi  fiunt,  quamvis  non  fiant 
cum  plena  deliberatione  et  consilio  ;  alii  de- 
niqae  sunt  non  omuino  neccssarii,  tamen  im- 
perfectissime  libcri,  quia  sine  sufficiente  mo- 
rali  considerationc  ex  aUqua  subita  appreben- 
sione  sequuntur,  ita  ut  vix  possint  contineri. 
Dabium  ergo  cstan  quilibct  istorum  graduura 
libcrtatis  ad  mcritum  sufficiat  ?  iNam  pars  af- 
firmans  vidctur  suaderi,  quia  in  malis  actibus 
quoebbet  ex  his  libertatibus  sufficit  ad  deme- 
ritum ;  ergo  etiam  in  bonis  sufficiet  ad  meri- 
tum.  In  coutrarium  autcrn  videtur  solus  pri- 
mus  gradus  sufficere,  quia  bonum  cx  integra 
causa,  Ucet  ad  malum  miuor  sufficiat. 

42.  Decisionis  pars  prima.  —  Nihilominus 
racdiam  viamtenendo,  diccndum  est  perfec- 
tani  libcrtatcm,  qua^  saltcm  incladat  aclua- 
lem  advertcntiam,  qua3  ad  moralcm  potcsta- 
tem  agendi  et  non  agcndi  sufficiat.  ueccssa- 
riam  esse  ad  meritum  apudDcum,  prapsertim 


520 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QIOD  EST  EFFECTUS  GRATI.i:  S.\NCTIFICANTIS. 


gratiae  et  vitcG  seternoe,  qiiod  solum  est  pro- 
prium  meritum  de  condigno,  de  quo  nunc 
tractamus.  Ita  sentiunt  Ttieologi  citati,  et  ex- 
pressiusaltigit  Cumel.,  1.  2,  qua^-st.  \  14,  art.  1, 
disp.  d,  dub.  peuuU.,  ante  difficultatcm  2, 
juncta  disp.  3,  qua?st.  113,  art.  3.  Et  proba- 
tur  primo  ratione  insinuata,  quia  meritum, 
dc  quo  agimus,  cst  magnum  et  cxcellens  bo- 
num  morale ;  ergo  ex  parte  principii  requirit 
causam  perfectam  et  plenum  dominium.  Se- 
cundo,  quia  ad  dispositionem  ultimam  gratife 
requiritur  propria  libcrtas,  et  usus  ejus  ita 


fecta.  Item  bac  ratione  Angelus  mereri  potuil 
in  primo  inslanti,  quamvis  non  potuerit  tunc 
uti  sua  libertate  cum  tanta  deliberatione, 
quantam  in  sccundo  instanti  babuit,  ut  nunc 
suppono.  Idemque  est  proportionaliter  in  bo- 
mine,  ut  supra  tractando  de  gratia  operante 
et  cooperante  diximus.  Prseterea  credibile  non 
est  communem  modum  operandi  justonnn 
non  esse  sufficientem  ad  meritum  ;  cur  enim 
Deus  viam  sakitis  ita  restringeret,  ut  libertas, 
qu«  sufficit  ad  peccandum  mortaliter,  non 
sufficiat  etiam  adjuta  per  graliam  in  illo  gradu 


perfectus,  ut  sit  in  moraU  potestate  voluntatis  ad   mei  itimi  ?   Sed  justi   in  ordinario   modo 

converti  et  non  converti ;  ergo  ad  meritum  de  operandi  virtutem  non  semper  babent  sum- 

condigno  non  minor  bbertas  necessaria  est.  mam  advertentiam  vel  deliberationem ;  satis 

Antecedens  in  superioribus  sufficienter  trac-  ergo  est,  si  operentur  bonum  cum  ea  liberta- 

tatum  est,  praesertim  in  bb.  3,  4  et  5,  et  non  te,  quse  operando  malum  ad  peccandummor- 

obscure  sumilur  cx  Concilio  Tridentino,  sess.  taliter  sufficeret.  Sicut  dici  solet,  libertatem, 

6,  cap.  5,  et  can.  A  et  5.  Et  breviter  ostendi  quee  sufficit  ad  peccandum  mortabter,  suffi- 

potest,  quia  ad  pcccandum  mortaliter  neces-  cere  ad  votum,  vel  professionem,  aut  contrac- 

saria  est  bujusmodi  libertas  ;  ergo  multo  ma-  tum;  nam  simili  fere  ratione  jequalis  Ubcrtas 

gis  eritnecessaria  ad  conversionem  excbiden-  sufficit  ad  jus  justitise  acquirendum,  quod  in 

tem  tale  peccatum,  saltcm  dispositive  :  tiun  merito  invenitur.  Denique  similis  libertas  suf- 

quia  debet  scrvari  proporlio ;  tum  etiam  quia  ficit  ad  agcndam  poenitentiam  qua?  sit  suffi- 

multo  difiicilior  et  gravior  est  actus  convcr-  ciens  dispositio  ad  justitiam,  quia  sufficit  ad 

sionis ;  tum  denique  quia  in  illo  aclu  priiici-  moralem    conversiouem  ,    aversioni    peccati 


pabter  operatur  gratia,  qua;  illuminando,  et 
dirigendo,  ac  juvando,  nnn  pcrturbando  ra- 
tionem  operatiir.  Et  binc  facile  probatur  pri- 
raa  consequentia,  quia  opus  meritorium  de 
condigno  apud  Deum,  etiam  est  principaliter 
opus  gratise,  ut  videbimus,  et  est  dispositio 


mortabs  contrariam;  ergo  eadem  bbertas, 
juxta  proxime  dicta,  ad  meritum  sufficict. 
Neque  in  boc  puucto  gravior  aliqua  difficuUas 
occurrit. 

11.  Duhitationes  aVun  alio  rcmittuntur. — 
Uiterius  poterat  hic  quffiri  an  ad  meritum  re- 


ad  novam  gratiam  cum  majori  jure  ad  obti-  quiratur  Hl)ertas  a  neccssitatc  prrecepti.  Item 
nendam  illam,  ct  suo  tempore  gloriam  ;  crgo  an  requiratur  bbertas  a  morali  coactione  per 
non  minor  bbertas  reqiiiritur  ad  meritLun  extrinsecam  poenam  vel  comminationem  im- 
quam  ad  dispositionem  primse  gratise.  Tertio,  missam.  Sed  ba^c  in  cap.  5  et  13  tractabun- 
quia  meritum  consistit  in  obscquio  volunta-  tur. 
rio;  non  est  autem  simpbcitcr  ct  sufficientcr 
voluntarium,  nec  Deo  potest  simpbciter  pla- 
cere  aut  satisfacere,  nisi  fiat  ex  plena  delibe- 
ratione  et  potestate ;  ergo  talis  usus  libertatis 
requiritur  ad  meritum  apud  Deum. 

13.  Decisionis pars  altera. — Proiatur  rariis 
mediis  et  exemplis.  —  Addendiun  vero  est  bu- 


CAPUT  IV. 

UTRUM    SOLUS    ACTUS     MORALITER    BONUS    POSSIT 
ESSE  MERITORIUS  APUD  DEUM? 

1.  Asscrtio  affirmans.  —  Prolatur  p^imo  cx 


jusmodi  libertatis  usum  cum  adjutorio  gratiaB     Scriptura. — In  principio  bujus  bbri  diximus, 


csse  sufficicntem  ad  meritum,  neque  esse  ne- 
cessariam  debberationem  omni  ex  parte  pcr- 
fectam.  Probatur  primo,  quia  nuUa  est  ratio 
vel  fundamentum  sufficiens  ad  exigendam 
tantam  perfectionem  libertatis  in  opere  meri- 
torio;  nam  sine  illa  potest  esse  voluntarium 
simplicitcr  perfectum.  Item  cx  parte  volunta- 


licet  raeritum  de  se  in  bonam  et  raalam  par- 
tem  accipi  possit ,  nibilominus  in  praesenti 
per  antonomasiam  accipi  pro  merito  prannii, 
et  distingui  a  demerito  seu  mcrilo  pffiuffi. 
Hoc  ergo  posito  fundamento,  per  se  notum 
cst  opus  meritorium  bonum  esse  debere,  quiai 
malum  opus  non    est  pramio   dignum,  scdi 


tis  non  requiritur  summa  applicatio  vel  cona-  poena.  Et  ideo  Scriptura  docet  in  judicio  divi- 
tus;  ergo  neque  ex  parte  intellectus  necessa-  no  distinguendos  esse  homines  sccundum 
ria  est  consultatio  et  advertcnlia  omnino  pcr-     opcra ,  tit  unusquisque  referat,  prout  ges3it> 


CAP.  IV.  UTRUM  SOLUS  ACTUS 

sive  ionun;,  sive  malum,  2  ad  Corinth.  5 ;  et 
Cliristus  Dominus  satis  distincte  id  proposuit, 
Matlh.  25.  Unde  Paulus,  1  ad  Timot.  6,  mo- 
net  ihum  :  Divitihws  Imjus  saculi  p^ecipe  no7i 
suUime  sapere,  neque  sperare  in  incerto  cliii- 
tiarum,  sedin  Deo  vlvo  iene  agere,  divites  fieri 
in  bonis  operibus,  facile  trihuere,  communica- 
re,  thesaurizare  sihi  fmdamentum  honum  in 
futurum,  ut  apprehendant  veram  vitam.  Ergo 
sola  bona  opera  sunt  quibus  homines  thesau- 
rizant  in  vitani  ceternam,  utique  merendo  il- 
lam.  Unde  Concilium  Tridentinum,  sess.  6, 
cap.  16,  volens  doctrinam  dc  meritis  justo- 
rum  tradcre,  dicit  propouenda  illis  esse  vcr- 
ba  Apostoli  :  Ahundantes  ahundate  in  omni 
opere  hono, '  scientcs  quodlahor  xester  non  est 
iitanis  in  Doynino,  1  ad  Corinth.  15.  Undc  in- 
hiiius  subdit  :  Atque  ideo  hene  operantihus  tts- 
queinflnem,  et  in  Deo  sperantihits ,  proponen- 
da  est  tita  aierna;  ct  infra  :  Tanquam  merces 
'X  ipisius  Dei  promissio7ie  honis  ipsorum  ope- 
\rihus  et  meritis  fideliter  reddenda.  Et  in  dis- 
cursu  illius  capitis,  saspe  repetit  bona  opcra 
csse  quffi  merccdcm  apud  Deura  mercntur, 
juod  etiam  docet  in  cap.  11,  ubi  inter  alia 
'idducit  illud  2  Petr.  1  :  Satagite,  ut  pcr  hona 
opera  certam  vestram  vocationem  et  electio- 
iiem  faciatis .  Atque  idem  tandem  definit,  can. 
24  et  26,  31  et  32. 

2.  Prohatur  secundo  ratione.  — A  divisione 
ratio  conflatur.  —  Ratio  vero  hujus  veritatis 
lest,  quia  malum  opus  non  est  dignum  prtc- 
mio,  sed  poena;  ergo  solum  superest  opus 
bouum  quod  possit  essc  pr<Tmio  dignum. 
Quia  indifferens  opus  vel  nullum  est  in  indi- 
viduo,  secundum  probabiliorcm  sententiam, 
judicium  autem  operum  et  retributio  fit  dc 
iUis,  ut  in  individuo  fmnt ;  vel  certe  si  opus 
indiffcrens  in  individuo  admittatur,  non  est 
cur  potius  sit  praimio  quam  pocna  dignum  ; 
tiam  si  non  meretur  poenam  quia  carct  ma- 
litiaj  etiam  non  merctur  prsemium  quia  caret 
bouitate ;  imo  recte  dicerc  possumus,  co  ipso 
quod  bonitate  caret,  mereri  carcntiam  pra:;- 
mii,  quod  potius  cst  demereri  quam  mcreri. 
Et  confirmatur  hajc  ratio  spccialiter  in  meri- 
to  apud  Deum,  nam  omne  meritum  apud  ali- 
qucm  debet  csse  opus  redundans  aliquo  mo- 
do  iu  obscquium  cjus,  vel  saltcm  in  obedicn- 
liam  et  complemcntum  voluntatis  cjus  ;  crgo 
ct  nostra  opera  dcbcnt  hanc  habitudinem  ad 
Dcum  haberc,  ut  apud  ipsum  meritoria  sint. 
Non  possunt  autem  illam  habere  nisi  sint  ho- 
nesta  scu  moraliter  bona,  quia  nostra  opera 
uon  possunt  aliquam  utilitatcm  vcl  commo- 


MORALITEU  CONUS  1'OSSIT,  ETG.  21 

dum  Dco  afi^crre,  sicut  inter  homincs  contin- 
git,  sed  solum  possunt  in  gloriara  ct  hono- 
rem  cjus  redundare  ,  vcl  voluntatem  ejus 
implere,  quod  nisi  per  bona  opera  ficri  non 
potest. 

3.  Repugnat  opus  malum  esse  meritorium. 
—  Similiter  opus  indifferens.  —  Diccs  po- 
tuisse  Deum  acceptare  ad  pra?mium  opus  ho- 
minis,  etiam  non  bonum,  quia  hoc  non  in- 
volvit  repugnantiam,  ct  cx  Ii])eralitate  ejus 
pcndet.  Respondco  :  si  opus  sit  malum,  divi- 
na3  bonitali  rcpugnat,  illud,  ut  tale  cst,  ad 
mcritum  acceptare,  vcl  propter  illud  prnemiura 
promittcre,  quia  hoc  cst  vel  invitare  liorai- 
nera  ad  raalum,  vel  saltem  in  raalo  compla- 
cerc,  ct  illud  velle  quod  rectitudini  divinae 
voluntatis  repugnat ;  si  vero  fmgatur  opus 
nec  bonum,  nec  malum,  praiterquam  quod 
hoc  rcpugnat  rationali  naturoe ,  ut  tanquara 
probabilius  supposui,  raulto  raagis  repugnat 
divince  sapicntise,  propter  illud  prreraium  pro- 
mittere,  quia  csset  provocare  liomines  ad 
modum  opcrandi  vanum,  et  non  secundum 
rcctam  rationem.  Quod  quidem  intelhgcn- 
dum  cst  de  opere  inditfercnte,  in  sua  indif- 
ferentia  manente  ;  nara  si  Deus  prteciperet 
horaini  opus  alias  de  se  indifFercns,  tunc  op- 
time  posset  propter  tale  opus  beatiludinem 
promittcre  ,  tanquam  proptcr  verum  meri- 
tura,  quia  jara  tale  opus  factum  ad  volunta- 
tem  Dei  implendam,  non  cssct  indifterens, 
sed  bonitatera  saltera  obedientioe  participa- 
ret.  Manente  autera  opere  indifterente  in  iu- 
dividuo,  non  est  capax  meriti  apud  Dcum, 
quia  nullam  ratioucra  obsequii  habet  respec- 
tu  Dci,  neque  aliquid  dignitatis  unde  illi  mo- 
raliter  placere  possit,ideoque,  ut  dixi,non  est 
consentaneum  sapientiai  Dei,  propter  illud, 
qua  tale  est,  prffimium  promittere,  imo  nec 
tale  opus  postulare,  ut  nccessariam  conditio- 
nera  ad  bouura  aliquod  ab  ipso  obtinendum. 
Quod  si  per  impossibile  id  facerct,  adbuc  non 
esset  in  tali  opere  vera  ratio  meriti,  quia 
nullum  habcret  moralera  valorera,  nec  digni- 
tatera  ob  quam  opus  essct  laudabilc,  aut  prae- 
mio  dignum.  Unde,  illa  hypothesi  data,  es- 
sct  illa  conditio  de  se  quidem  impertinens, 
voluntarie  tamen  postulata  ad  liberalem  pro- 
missionem  seu  donationcm ,  sicut  super  de 
opcre  necessario  diccbaraus.  Est  ergo  boni- 
tas  raoralis  intrinscca  et  essentialis  conditio 
operis  raeritorii,  non  rainus  quam  libcrtas. 
Neque  in  Iioc  disscntientem  Theologura  nec 
difiicultatcra  alicujus  momenli  invenio. 

4.  An  actus  mcritorius  aliquam   2^<^tiatnr 


LIB.  XII.  DE  MERiTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI/E  SANCTIFICANTIS. 

Suadetur  pars  affirmans.  —    primce  questioni.  —  Vide  auctorem  in  tract.  de' 

Bonit.  ct  malit.,  disp.  8.  —  In  prima  crgoi 
quaesiioue  milii  semper  longe  probabilius  vi-i 
sum  est  non  posse  eumdem  actum  esse  for-] 


22 

malitiam  ? 

Dubitari  autem  solet  circa  veritalem  hanc, 

utrum  ad  meritum  rcquiratur  tam  pura  bo- 

nitas  moralis,   ut  nuUa  sil  in  actu  malitia? 


Conlingere  enim  posse  videtur  ut  opus  ex  ob-  maliter  bonum  et  malum,  sed^  eo  ipso  quod! 

jecto   bonum  malitiam  aliquam  ex  circums-  male  fit  ex  quocumque  capite,  simpliciler  ma-' 

tantia  babeat,  ut  si  quis  oret  in  loco  inde-  lum  esse,  nullamque  bonitatem  moralem  ob-j 

cente  vel  tempore  importuno,  vel  si  det  elee-  tinere,   quantumvis  objectiun  moraliter  bo-i 

mosynam,  aut  jejunet,  observando  quidcm  num  et  honestum  habere  videatur.   Hsec  cstj 

mcdium  misericordice ,  aut  temperantiae  ,  ex  sententia  D.  Thoma;,  1.  2,  qusestion.  18,  art.! 

attcctu  tamen  alicujus  gloriBe  vanse.  Nam  in  quarto,  ad  terlium,  et  quajstion.  19,  artic.  7,! 

his  et  simihbus  opcribus  secerui  potest  boni-  ubi  de  liac  re  ex  professo  disputatm-.  Nunc: 

tas  a  malitia ;  ergo ,  sicut  propter  malitiam  autem  breviter  declaratur,  supponendo  to- 

accidentalem  operis  homo  est  dignus  aliqua  tam  formalem  maUtiam  vel  bonitatem  actus; 

poena,  ita  propter  substautialcm  bonitatem  Immani  esse  intrinsece  in  actu  intcriori  vo-j 

crit  digims  aliquo  pramiio.  Confirmatur  pri-  luntatis,  in  exteriori  autem  solum  pcr  deno-| 

mo,  quia  interdum  legimus  iu  Scriptura  dc-  minationem  ab  interiori ,  a  quo  imperatur,; 

disse  Deum  pr^emium  propter  malum  opus  sicut  etiam  de   merito  paulo  post  dicemus., 

bona  intentione  factum,  ut  de  obstetricibus,  Unde  fit  ut  actus  exterior  imperatus  ab  unoi 

Exod.  1 ,  et  de  Raab,  Josue  2  et  6,  et  ad  Hcbr.  actu  intcriori  non  possit  esse  simul  bonus  et 

11.  Idem  de  regc  Babylonis,  cx  Ezechiel.  29  malus,  si  intcrior  talis  esse  non  possit.  Quod 

sumitur.  Confirmatur  sccundo,  quia  alias  vcl  autcm  interior  non  possit  esse  simul  bonus 

nulla  vcl  rara  justorum  opera  csse  possent  ct  habcre  malitiam,  probatur  quia,  ut  inte- 

meritoria  apud  Dcum,  quia  vix  est  qui  bo-  rior  actus  sit  bonus,  non  satis  est  velle  bo- 

num  aliquod  opus  siue  aliqua  negligentia  aut  num,  nisi  intendatur  quia  bonum  et  honcs- 

levi  culpa  faciat,  juxta  illud  Isai.  64  :  Qt{asi  tum  est,  quia  internus  actus  non  accipit  spe- 

pannus  rncnstruatu',  iiniversoe  justitice  nostrce;  ciem  a  materiali  objecto,  sed  a  formali.  Si 

consequens  autem  videtur  difficile  creditu,  autem  finis  vcl  objectum  bonum  intendatur 

ct  alienum  a  benignitate,  imo  ct  justitia  Dei,  quia  bonum  et  honestum  est,  non  potest  in 

ad  quam.  pcrtinct  exacte  dis('erncre  inter  bo-  actu  esse  aliqua  malitia,  quia  ncque  objectum 

num  ct  malum,  et  unicuiquc  parti  tribucre  est  simpliciter  bonurn,  nisi  omnibus  circum- 

quod  suum  cst.   Atque  ita  vidcntur  sensisse  stantiis  debitis  sit  aftectiim,  quia  bonum  ex 

aliqui  Theologi ,  ut   refert   et  scquitur    Al-  intcgra  causa,  sicut  non  est  pukhrum  cui  de- 

main.,  tract.  1  Moral.,  c.  12,  qui  tam  de  bo-  ficit   aliqitid   ad   pulchritudinem  requisitum, 

nitate  et  'malitia  quam  de  mcrito  disputat.  juxta  Augustinum,  octavo  de  Trinit.,  capitc 

5.  Varice  questiones  in  proposito  duhio  in-  tertio;  ncquc  ctiam  intcntio  honesta,  et  in 

xolvuntur.  —  Unde  ad  hujus  dubii  resolutio-  motivo  honesto  vcre  fundata,  potest  imperarc 

nem  varias  quEestiones  hic  distinguere  opor-  aliquid  turpe,    neque   voluntarie   admitterc 

tet.  Aliud  enim  est  quoerere,  an  idem  actus  circumstantiam  pravam;   ncque  dcniquc  ju- 

humanus  simul  esse  possit  bonus  et  malus  ex  dicium  prudcntiie,  quo  rcgulatur  omnis  actus 

diversis  capitibus,  et  est  prima  qurestio.  Aliud  quatcnus  talis  cst,  potcst  in  eodem  actu  inor- 

vero  est  quserere  (et  est   secunda   qua?stio)  dinationem  admittere.                                      S 

an,  ex  hypothesi  quod  talis  sit,  possit,  qua-  7.  Assertio  tertia  in  ordine.  —   Prolatwi 

tcuus  bonus  est,  esse  prsemii  meritorius  apud  frimo  ratione,  dcinde   tariis    testimonlis.  — 

Deum.  Deinde  tertio  loco,  aliud  est  qurerere,  Hoc   ergo   fundamcnto  posito,  clara  est  ah 

an  idem  actus  possit  esse  meritorius,  etiainsi  soluta  dubii  in  numcro  quarto  positi  in  ha 

aliqua  ex  parte  sit  peccaminosus ;  et  aliud,  parteresoIutio,nimirumactumexcircumstar 

an  ia  eodem  momeuto  in  quo  aliquis  per  ac-  tia  malum  non  posse  esse  meritorium  apui 

tum  bonum  merctur,  simul  possit   aliquem  Deum.  Probatur,  quia  tahs  actus  est  simpU' 

malum  actum  exercere,  qui  vel  circa  aham  citer  malus^  et  non  bonus;ergo  non  est  capa^l 


materiam,  vel  etiam  circa  ipsummet  bonum 
actum  internum  vel  cxtcrnum  versetur,   et 
nihilominus  meritum  ejus  non  impediat,  quro 
est  quarta  ct  ultima  quaestio. 
6.  Assertio  secunda,  isi  ordinc,  respondens 


meriti ;  nam  ostcnsum  est  de  rationc  merit! 
esse  ut  sit  opus  bonum.  Potestque  ulteriufi 
hoc  probari  ex  verbis  Christi,  Matth.  sexlo  ] 
Attenditc  ne  j ustitiam  vestram  faciatis  coraiv- 
hominil/us,  ut  videaniini  ab  eiSy  alioqui  merce\ 


CAP.  IV.  UTRUM  SOLUS  ACTUS 

dem  non  habehitis  apiid  Patrem  zestnim,  qid 
in  ccclis  est.  Et  infni  de  facienti])iis  elecmo- 
syuaixi,  vel  orantibus  publicc,  ut  videantur  vel 
honorentur  ab  hominibus ,  et  de  jejunanti- 
bus  simiii  modo  dicit  :  Rece])erunt  mercedem 
suam,  utique  o])tiuendo  bona  tcmporalia,  quai 
intcuduut,  ut  tacite  exponit  Augustinus  li])ro 
quinto  de  Civit.,  capit.  decimo  quinto;  omuia 
autera  illa  opera,  de  qui])us  loquitur  Cluis- 
tus,  sunt  bona  ex  objecto  seu  materialiter 
sumpta,  et  niliilominus  propter  malitiam  cx 
circumstantia  nuliius  sunt  meriti  apuclDcum, 
et  ita  notant  ibi  omnes  Patres.  Undc  optimc 
dixit  Prosper,  libro  tertio  de  Vita  contemplat., 
capit.  decimo  quarto ,  in  ultima  examina- 
tione  ,  non  quid,  sed  propter  qtdd  faciamus, 
quserendum  essc  ;  non  quodnon  sit  ctiam  ad- 
mittcndum  quid  faciamus,  sed  quod  unum 
sine  altcro  non  suUiciat.  Undc  idem  Prosper, 
in  cpistola  ad  Demctriad.,  circa  fmem,  ait 
quod  inflatio  ct  ambitio  possunt  destrucrc 
eiecmosynas,  et  evacuare  martyria ,  et  ideo 
vcram  Immilitatera  esse  omuium  virtutum 
iuexpug"na])ilem  fortitudinem,  quia  nimirum 
disponit  hominem  ad  scrvandam  in  suis  ope- 
ribus  rcctam  intentioncm,  sine  qua  nec  vera 
virtus  ncc  meritum  apud  Dcum  esse  potest. 
Unde  estillud  Gregorii,  homil.  duodecima  dc 
Evangel.,  de  paraI)oIa  decem  virginum  :  Com- 
2)ellor  dicere  nt  bona  qiice  agitis  ctcm  magna 
cautela  teneatis,  nec  per  hoc  quod  a  vobis  rec- 
tum  geritur  fazor  aut  gratia  liumana  rcquira- 
tur,  ne  appetitus  laudis  subrepat,  et  quod  foris 
ostenditur  intus  a  mercede  evacuetur. 

8.  Probationes  adductoe  concludmit  de  qiia- 
vis  mala  circumstantia  actus. — Dices  ha'c  tes- 
timoniasolum  pro])are  de  circumstantia  fmis. 
Respondeo  camdcm  csse  rationem  de  qua- 
cumque  alia  quM  interiorcm  actum  malum 
reddat,  quia  finis  malus,  etiamsi  sit  extrinse- 
cus  (qualis  est  ille  qui  cst  propria  circum- 
stantia  opcris)  ideo  privat  opus  omni  mcrito, 
quia  conferendo  operi  malitiam  suam,  privat 
illud  omni  bonitate;  sed  hoc  ipsum  facit  om- 
nis  circumstantia  quae  internura  actum  malum 
reddit,  juxta  principium  positum;  ergo  simi- 
litcr  privat  actum  omni  merito.  Et  coufirma- 
tur  ac  declaratur,  quia  circumstantia  non  dat 
actui  iuteriori  malitiam,  nisi  quatenus  aliquo 
modo  transit  in  rationem  objecti,  quia  opor- 
tet  csse  volitam  ;  objectum  autem  vel  ha])et 
rationcm  finis  intrinscci,  vel  ccrtc  non  minus 
cst  cflicax  ad  inficiendum  actum  quam  sit 
fiuis  extrinsecus ;  ergo  si  fmis  malus  extrin- 
secus  ita  inficit  actum,  ut  cvacuet  illum  omni 


MORALITER  BO.N'US  POSSIT,  ETG.  23 

merito,    idem  facit   quadibct    circumstantia 
mala  conjuncta  proximo  olyccto. 

9.  Expeditur  dnbium  in  confuso  positum 
num.  A.  —  Denique,  supposito  dicto  vcro  fun- 
damento  de  malitia  morah,  quod  omnem  ]jo- 
nitalcm  moralem  in  actu  interiori  destruat, 
ccssat  principale  seu  totalc  dul)ium  proposi- 
tura,  quia  in  ipso  cjus  titulo  falsum  suppoui- 
tur,  cum  actus  moralis  non  possit  esse  simul 
bonus  et  malus  moraliter,  etiam  ex  diversis 
capitibus,  ut  dictum  est.  Unde  quaudo  dici 
solct  actum  cx  objccto  bonum  fieri  malum  ex 
circumstantia,  ut  vcrus  sit  serrao,  non  cst  ac- 
cipieudus  in  sensu  composito  (ut  sic  dicam), 
scilicet,  quod  idcm  actus  intcrnus,  retinens 
])oniiatem,  quain  posset  habcre  cx  o])jecto, 
fiat  ex  circurastantia  malus;  Iioc  enim  impro- 
baviraus ;  sed  debet  accipi  in  sensu  diviso, 
scilicet,  quod  actus,  qui  ex  objecto  posset  esse 
bonus,  vel  esset  bonus  si  raala  circumstantia 
careret,  illa  adjuncta  fit  malus,  ct  desinit  esse 
bonus ,  quia ,  licet  versetur  circa  olyectum 
materialitcr  bouum^  non  tendit  in  illud,  qua 
honestum  est;  nara  si  hoc  modo  tenderet, 
non  admitteret  circumstanliam  malara.  Undc 
fitetiam  (quod  notandum  cst)  ut,  cum  diciiur 
actum,  bonum  ex  objecto,  ex  circumstantia 
fieri  malum,  non  esse  intelligendum  de  uno 
ct  eodera  actu  interiori  in  individuo  qui  male 
fit,  sed  confusc  de  actu  qui  circa  tale  objec- 
tum  materiale  ficri  potest.  Nam  loquendo  de 
actibus  internis,  actus  bonus  ex  objccto  nou 
potcst  idcm  numero  fieri  malus,  quia  bonilas 
est  illi  substantialis,  et  ideo  amissa  bonitate 
mutatur  totus  actus,  ut  latius  in  proprio  loco 
dictura  est,  et  ideo  de  hoc  puncto  ha.'c  in  praj- 
scnti  sufliciunt. 

10.  Assertio  quarta  in  ordine ,  respondens 
qucestioni  secundce  positce  in  num.  5.  —  Ad 
majorem  autem  confirmationera  veritatis  in- 
tcntaj  in  3  assertione,  respondendo  ad  se- 
cuudam  hypotheticam  quajstionem ,  addimiis 
quod,  hcet  idera  actus  numcro  internus  ha- 
beret  ex  interno  bonitatcm  raoralera  cum  ma- 
litia  ex  circumstantia,  aut  e  contrario,  non 
esset  meritorius  de  condigno  apud  Deum. 
Primo,  quia  omnibus  pensatis,  talis  actus  uou 
habcret  diguilat(MU  qua  posset  Dco  placere, 
et  ab  ipso  acceptari  :  Mundi  enim  sunt  ocidi 
Dei,  et  ad  maluni  respicere  non  potest,  Haba- 
cuc  1,  et  ideo  neque  ad  bonura  illud  qucd 
aliquo  malo  foedatum  est  rcspicerc  potest,  ita 
ut  illi  placeat,  vel  adprffimium  illud  acceptet. 
Secundo,  quia  nulium  pr(pmium  prornissura 
cst  a  Dco  proptcr  tale  opus,  ut  ex  testimoniis 


Lm.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


niis  assertlo  posita  prohari  potcst  in  hunc 
modum.  Duohus  enim  modis  intelligi  potest. 
Primo,  ut  intelligatur  operi  meritorio  posse 
admisceri  dcmeritum,  non  secundum  eam- 
dcm   partem  seu  indivisihilem  durationem, 


51 

allcgatis  constat;  ergo  signum  est  non  esse 
accoptahilc  a  Deo  ad  prBemium.  Quin  potius 
scriptura  legimus,  Jcrem.  48  :  Maledlctus  qui 
facit  Dei  opus  negligenter.  Unde  Basilius,  lihr. 
seu  serm.    2   de  Baptism.,  cap.    8,  uhi  ex 

professo  prohat  non  esse  acceptum  Tieo  opus  sed  secundum  diversas,  et  veluti  per  quam- 

pra^cepti  non  competenter  seu  legitime  fac-  dam  operis  meritorii  intcrruptionem,  et  sic 

timi,  declarat  autem  illud  non  ita  fieri,  quod  est  res  clara.  Nam  si  opus  meritorium  habeat 

vel pra4erlocum  dehitum,  tel  pr^ter  temporis  successionem,  ut  est,  verhi  gratia,  recitatio 

opportunitatem,  vel  prceter  fersonce  decorum,  unius  Horai,  fieri  potest  ut  oratio  optimo  me- 

xel  prwter  causam.,  tel  prreter  mensiiram.,  aut  rito  inchoetur  et  paulo  post  per  neghgentiam 

pra'ter  ordinem,  sive prwter  animi  propositum  venialem   aliqua    vana    cogitatio   misceatur, 

agitur.  Similia  videri  possunt  in  Chrysosto-  itcrumque  statim  rejiciatur,  et  oratio  dehito 

mo,  Homil.   13  in  Matth. ,  in  Imperfecto.  Et  modo  continuetur;  tunc  ergo  orationis  mein- 

potest  tertio  idem  confirmari,  quia  tale  opus  tuni,  quod  in  principio  hahuit,  non  perditm' 

non  potest  dici  opus  pietatis,  et  consequenter  propter  suhortam  venialem  culpam  ,  neque 

nequc  est  opus  gratice ;  ergo  nec  meritorium,  etiam  illa  impedire  potest  quominus,  illa  re- 

nam,  ut  ostendemus^  non  sunt  meritoria  ope-  jecta,  ad  orationis  meritum  redeatur,  ut  est 

ra  nisi  quae  sunt  ex  gratia.  Quarto  denique,  si  pcr  se  cLarum.  Aho  modo  intelhgi  potest  as- 

idem  opus  posset  esse  honum  ex  ohjecto,  et  sertio  pro  eadcm  omnino  duratione,  et  sic  in 

mahim  ex  circumstantia,  posset  esse  non  so-»  ea  supponitur  posse  homincm  simul  hahere 

hrm  veniale,  sed  etiam  mortale  peccatum,  re-  duos  actus,  quorum  unus  non  sit  circumstan- 

tenta  eadem  honitate  ex  ohjecto,  ct  ita  idem  tia  alterius,   etiamsi  unus  hahitudinem  afi- 

actus  de  se  possetmereri  damnationem  seter-  quara  ad  alterum  habeat.  Quod  quidera  per 

nam,  et  simul  mereri  pra^mium  apnd  Deum,  se  et  ex  principiis  philosophia?.  est  satis  pro- 

quod  ahsurdissimum  cst.  Sit  ergo  certum  ?o-  hahile,  et  experimento  videtur  posse  compro- 

lum  opus  sinccre  et  pure  honum  (ut  sic  di-  bari ;  nara  qui  facit  bonuui  opus,  verbi  gra- 

cam  )   essc    mcritorium   de    condigno   apud  tia,  comraunicat  corara  aliis,  potest  id  non 

Deura,  et  opus  simpliciter  malum,  quale  est  facere  ut  videatur  ah  afiis,  sed  optima  inten- 

omneilludquodhabetaliqucramoraleradefec-  tionc,  et  debito  tempore,  loco,  et  modo,  ac 

tum,  esse  tantum  demeritorium  apud  Dcum,  proinde  actura  i'cfigionis  simplicitcr  bonum 

sive  ifii   malitiee  possit   esse  admista   aliqua  ac  meritorium  efiiccre.  Et  nihilominus  siraifi 


honitas  in  eodem  actu,   sive  non  possit,  ut 
probabilius  est. 

\\.  Assertio  iiltima  resolvens  quwst.  3  et 
A  positas  in  num.  5.  — Prohatur  assertio. — 
Addo  vero  ultirao  accidere  interdura  posse  ut 


ot  eodem  tempore  potest  insurgere  cogitatio 
ct  delectatio  quod  propter  illum  actum  ho- 
nus  ab  aliis  reputctur,  et  quod  in  ifio  actu 
morose  et  voluntarie  complaccat ,  non  sine 
vcniali  culpa.  Nam  hi  actus  non  rcpugnant 


actui  simpliciter  hono  et  meritorio  simul  con-  esse  simul,  ex  eo  solum  quod  plures  sunt ; 

jungatur  afiquis  actus  leviter  malus,  qui  non  suppono  enira  ex  afiis  locis  philosophiffi  et 

destruet  in  actu  concoraitante  rationera  me-  theologise  posse  animum  simul  plui-ilms  in- 

riti,  Jicet  ipse  per  se  poenara  aliquam  raerea-  tendere,  quando  et  attcntio  ipsa  m.inor  est 

tur.  H«c  asscrtio  potest  sumi  ex  D.  Thoma  in  singulis,  ct  prajcipuc  si  fila  inter  se  ali- 

2.  2,  quffist.  83,  art.   13,  pra^sertim  ad  1,  quam  hahitudinem  ohservent ;  utrumque  au- 

quatenus  ait  meritum  ejus,  qui  ex  instinctu  tcm  in  prasenti  facile  potest  concurrere.  Nam 

Spiritus  Sancti  ad  orandum  accedit,  durare  actus  meritorius  non  seraper  est  ita  inlensus, 

quaradiu  orando  ex  cadem  intentione  persc-  qnin  det  locum  alteri  cogitationi,  cujus  mate- 

Ycrat,  ficet  attcntionem  amittat,  ct  ex  aliqua  ria  ct  ohjectum  sit  ipsemet  actus  honus ;  po- 

infirmitate  mens  ejus  evagetur.  Si  tamen  di-  tcrit  ergo  tunc  voluntas  de  eodem  actu,  aut 

vus  Thomas  attente  legatur,  non  loquitur  de  de  laude  et  opinione  ejus  vane  complacere. 

mcntis  evagatione  culpabifi  ex  negligcntia,  Neque  etiam  repugnant  simul  isti  actus  pro- 

sed  inculpahili  ex  infirmitate,  ut  in  solution.  pter  peculiarcm  oppositioncm  quam  intcr  se 

ad  3  declarat,  uhi  potius  addit  quod,  si  quis  hahcant.  Nam,  licet  unus  sit  honus,  ct  afier 

ex  proposito  in  oraiione  mente  evagetur,  pec-  malus,  sunt  omnino  disparati,  sicut  assensus 

cat,  et  oratioiiis  fructum  amittit,  cura  tamen  verus  et  falsus  diversorum  objectorum,  ct  ac- 

peccatum  illud  solum  sit  veniale.  Nihilomi-  tus  malus  non  est  circumstantia  actus  honi, 


CAP.  V.  UTRUM  AD  MERITUM  REQUIRATUR  OPUS,  ETC. 


2.^ 


quia  non  est  finis  ejus,  ut  supponimus,  nc- 
que  aliu  circumstantia  ibi  locum  hatDct;  nani 
potius  actus  malus  supponit  bonum  cum  suis 
circumstantiis,  et  bic  est  quasi  olijectum  al- 
terius,  quod  etiam  non  rcpngnat,  quia  ipsa 
virtus  potest  esse  materia  circa  quam  malus 
actus  versetur.  Hoc  ergo  modo  non  lepugnat 
cum  actu  bono  simul  esse  aliquod  deineri- 
tum  ratione.  alterius  concomitantis  actus. 

12.  Ad  stcasionem  positam  inmmero  quar- 
to.  —  Ad  'primam  confirmationem.  —  Ad 
sccwidam.  —  Atque  lioc  ad  summum  pro- 
])at  ratio  dubitandi  in  principio  posita ;  nam 
quando  actus  sunt  distincti,  optime  discerni- 
tur  bonum  a  malo,  et  opus  gratire  a  defcctu 
naturae,  vel  tentatione  deeraonis.  Necessarium 
autcm  est,  ut  mahim  non  transcendat  ma- 
titiam  venialis  peccati,  quia  si  peccatum  mor- 
tale  sit,  destruet  gratiam  et  charitatem,  et 
cousequenter  tollet  radicem  meriti  de  con- 
digno,  etiamsi  cum  actu  bono  simul  esso 
possit,  ut  voluntarius  actus  fidei  intcrnae  po- 
test  simul  esse  cum  voluntate  negandi  illnm 
exterius,  quse  peccatum  mortale  est  ct  ideo 
tollet  meritum  tahs  fidei ;  si  autem  quis  si- 
mul  cum  fide  intcrna  liaberet  vohintatcm 
confitendi  iham  propter  lionorcra  huraanura, 
licct  in  Iioc  peccaret  venialiter,  non  amit- 
teret  meritura  interna'  fidci.  Ad  exempla 
vero  adducta  in  priraa  confirmatione,  res- 
pondctur  in  illis  omnibus  nullum  fuisse  me- 
ritura  de  condigno  ;  an  vero  fucrit  aliquod 
mcritura  de  congruo,  postea  videbiraus,  et 
videri  etiara  potest  D.  Thoraas,  infra,  quaest. 
dl4,  art.  10,  ad  2,  ubi  exemplum  de  obs- 
tctricibus  exponit  juxta  quartam  assertionem 
nostram,  nara  potueruut  haberc  duas  vo- 
luntates  :  unam,  qua  timuerunt  [Deura  nc 
occiderent  parvulos  Hebroeorura  ;  alterara, 
qua  mentitai  smit,  quffi  non  fuit  circurastan- 
tia  prioris,  et  ideo  potuit  in  priori  esse  rac- 
ritum,  non  obstante  posteriori.  Idemque  de 
Raab  dici  faciie  potest,  ut  ex  historia  con- 
stat.  In  rcgc  autem  Babylonis  revera  nul- 
lum  fuit  meritum,  ut  D.  Thoraas  etiam  si- 
gnificat,  quia,  iu  ipsomet  actu  dcbellandi 
Tyrum,  Nabuchodonosor  pravara  intentio- 
nem  habuit,  quia,  non  ut  Deo  serviret.  sed 
ut  per  vim  dominaretur,  Tyrum  impugua- 
vit.  Deus  autem  dicitur  retributioacm  scu 
mercedem  ipsi  ct  exercitui  ;ejus  tribuisse, 
non  pcr  comparationem  ad  mcritum  regis, 
sed  pcr  comparationem  ad  suara  motioncm  , 
ut  ait  D.  Thoraas,  id  csl,  ut  ostendcret  sibi 
placuisse  supplicium   Tyriorum^   etiamsi  ad 


ihum  usus  fuerit  peccato  regis  Babylonis  , 
non  instigando,  sedpcrmittendo.  Ad  ultimara 
confirmationera  respondetur  imprirais,  pro- 
bare  ultimam  assertionem  ;  deinde  dicitur, 
forte  ita  esse,  quod  multa  putantur  racrita 
apud  homincs,  quro  apud  Deum  talia  non 
suut,  et  ideo  neccssarium  csse  justis  cura 
tiraore  et  treraorc  et  magna  circumspcctionc 
suara  salutera  operari.  Tandem  vero  dicimus 
in  justis  frcquenter  esse  posse  opera  pure 
bona  sine  ulla  malitia,  ut  contra  ha;rcticos 
hujus  temporis  Concilium;,  Tridentinum  do- 
cuit,   et  supra  1.  1   et  10  diximus. 

CAPUT  V. 

UTRUM  AD  MERITUM  REQUIRATUR  OPUS  SUPERERO- 
GATIO.MS  SEU  CONSILII,  VEL  POSSIT  ESSE  ETIAM 
IN  GPERE   PR^CEPTO? 

1.  Opinio  Cisterciensis'  excludens  a-merito 
opiis  prwceptum.  —  Ejus  fundamentum  pri- 
mim.  —  Secundmn.  —  Tertinm.  —  In  hoc 
puncto  fuit  quffidain  singularis  opinio ,  di- 
cens  opera  prteceptorura  non  esse  mcritoria 
apud  Deuin  de  condigno  ac  justitia,  scd 
tantuin  opera  bona ,  qxia;  spontc  sua  homo 
facit  sine  obligatione  pra^cepti.  Ita  tenuit 
Dionysius  Cistercien.,  iii  3,  quffist.  2,  art. 
3,  sub  initium,  et  quasst.  3,  art.  2,  concl. 
8,  et  nullus  alius  quem  viderira.  Fundari  po- 
tuit  primo  in  verbis  Luc.  17  :  Cim  feceritis 
omnia  qua;  precepta  sunt  ijolis,  dicite :  Scrti 
imitiles  sumus.  Sccundo,  potcst  inde  formari 
ratio,  quia  scrvus  nihil  meretur  apud  do- 
minum,  eo  quod  pra?cepta  ejus  implcat,  nec 
debitor  aliquid  apud  creditorem  meretur, 
rcddendo  illi  quod  suum  est,  quia  revera  ni- 
liil  illi  confcrt  de  suo ;  ergo  neque  homo, 
implendo  praeceptura  divinura,  potest  per  il- 
luinmet  actura  mereri  aliquid  apud  Deum, 
quia  id  plusquam  ex  justitia  debitura  Dco 
est.  Siraili  cniiu  ratione  utitur  Durandus  iii 
2,  d.  27,  qua^st.  2,  ut  probet  apud  Deum 
non  posse  esse  meritum  de  condigno,  cui 
merces  ex  justitia  debcatur,  quia  quidquid 
Dco  offertur,  magis  est  illius  quam  hominis 
operantis,  et  multo  niagis  urgct  quando  ac- 
cedit  debitum  ex  prsecepto.  Tertia  ratio  addi 
potest,  quia  praeceptum  interdum  tollit  om- 
nem  libertatcm,  ut  in  his  qui  proeceptura 
transgredi  non  possunt,  ut'in  Christo,  Bcata 
Yirginc,  ct  aliis  in  gratia  confirmatis,  in  qui- 
bus  ihud  locum  non  habet :  Potuit  transgredi, 
et  noH  est  transgressus  ,  et  consequcnter  ne- 
quc  illud :  Ideo  stabilita  sunt  hona  ejus  in, 


20 


LIB.  XII.  DE  MEP.ITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATLE  SANCTIFICANTIS 


Inm,  tJinquam  coronam  justitiae,  tcste  Paulo, 
2  tid  Timotli.  4,  et  non  coronaUhir,  nisi  qui 
legitime  certaverit,  ut  idcm  Apostolus  in  ca- 
dcm  epistol.,  cap.  5,  adjungit.  Ratio  vero  a 
priori  est  ,  quia  homo  non  raerctur  apud 
Deum  eo  quod  aliquid  faciat,  quod  Dco  sil; 
utile,  aut  in  commoditatcm  cjus  ccdat,  sed 
qnia  propria  zohmtate  id  facit  quod  dehet ,  ut 
dixit  D.  Tliomas,  \.  2,  quoest.  14,  art.  l,  ad  1, 
ct  consonat  illud  Ecclesiast.  31  :  Qjii  proha- 
tiis  est  in  illo,  et  perfectus  est,  erit  illa  gloria 
consensus  Theologorum,  quos  proptcrca  rc-  (vternd;  qui  potuit  transgredi  et  non  est  trans- 
ferre  non  cst  ncccssc.  Deinde  tota  Scriptura,  gressws,  facere  mala  et  non  fecit,  ideo  stalilita 
ut  quidam  vir  doctus  et  pius  dixit,  docct  ob-  sunt  hona  ejus  in  Domino  ;  sed  qui  implet  prce- 
servationi  mandatorum  promissam  csse  vitre  ccptum ,  propria  vohmtate  facit  quod  debet, 
<Tternfo  mercedcm.  Nam  Matth.  5  suffercnti-  et  de  illo  maxime  dicitur  :  Potuit  transgredi, 
bus  persccutionem  proptcr  Chi^istum,  quam-  etnon  est  transgressus.^i  simihtcr  qui  volun- 
visadidexprfficcpto  tcneantui,  dicitur  :  Gau-  tarie  superat  tcntationcm,  volcns  non  facere 
dete  et  exultate,  quoniani  merces  vestra  copiosa  quod  prohibitum  est,  vdhmtarie  facit  quod 
est  in  coelis.  Item  dilectio  inimicorum  in  praj-  debet,  ct  tunc  proprie  potuit  facere  mala,  et 
(■cplo  est,  Matth.  5,  ct  tamcn  de  illa  dicitur,     non  fccit;  ergo  pcr  hos  artus  merctur  glo- 


Domino;  imo  potius,  idco  stabilita  sunt,  quia 
peccare  non  possuut.  In  aliis  vcro,  hcct  prte- 
ceptum  non  aufcrat  naturalem  hbertatcm, 
aufert  moralem ;  sed  haic  videtur  essc  ma- 
ximc  necessaria  ad  meritum,  quod  (  ut  dixi- 
mus )  morale  quid  est,  et  plenum  dominium 
operis  rcquirit ;  crgo. 

2.  Pra'ccdens  o^nnio  ut  erronea  impugna- 
t/ir. — IIa3c  vcro  sentcntia  non  solum  teme- 
raria  est,  scd  etiam,  ut  cgo  existimo,  crro- 
nca.  Nam  imnrimis  contrarius  cst  communis 


Luc.  6  :  Diligite  inimicos  vestros,  et  erit  mer- 
ces  testra  multa  nimis.  Pauhis  ctiam,  ad  Ti- 
molh.  4,  dixit  :  Fidem  servavi,  quod  sine  du- 
bio  prseccptum  est,  et  tamen  subdit  :  In  re- 
Uquo  reposita  est  mihi  corona  justitice.  Et 
ahis  locis  indiffcrcnter  laborantibus  et  bcno 
operantibus  praemium  promittitur  ,  ut  prima 
ad  Gorinthios,  tertio ;  ad  Galatas  6 ;  Apoca- 
lyps.  11  ct  14,  quam  promissionem  ad  opera 
non  pra^ccpta  hmitarc  magims  crror  est, 
prffisertim  cum  Sciiptura  sa^pe  addat  distri- 
butionem  :  Unusquisque  qiiodcumque  fecerit 
lonum ,  lioc  rccipiet  a  Domino,  ad  Galat.  0. 
Dcnique  Concihum  Tiidentinum,  sess.  0,  ca- 
pit.  16,  docct  nihil  justificatis  deesse,  quomi- 
%us  plane  illis  quidem  opcrikcs,  qucc  in  Deo 
sunt  facta,  divince  legi  pro  kujus  titcB  statu 
satisfecisse,  et  vitam  wternam  vere  promeruis- 
se  censeantur.  Ubi  non  distinguit  duo  gencra 
opcrum:  aha,  quibus  praeccpta  implcmus,  et 
aha,  quibus  vitam  a^tcrnam  mcrcmur  ;  sed 
eisdem  operibus  utrumque  a  nobis  ficri  ma- 
nifeste  docet,  juxta  illud  Mattli.  19  :  ,Si  vis 
advitam  ingredi,  serva  mandata.  Unde  potcst 
novum  confici  argumcntum,  nam,  si  adultus 
mandata  scrvet  usquc  ad  mortem,  ct  nuUum 
ahud  opus  bonum  non  prceceptum  faciat, 
consequetur  vitam  eeternam,  ut  cx  dictis  vcr- 
bis  Cluisti  constat,  ct  quia  id  faciens  non  pec- 
cabit  mortalilcr;  ergo  pcr  opcra  praicepto- 
rum  meretur  vitam  seternam.  Probatur  con- 
sequentia,  quia  aduUi,  qui  bene  et  inale  ope- 
rari  possunt,  non  acquirunt  beatitudinem  si- 
ne  propriis  meritis,  quia  omues  recipiunt  il- 


riam  a?tcrnam,  et  ut  stabihantur  bona  ejus 
iu  Domino. 

3.  Coo^ollarium  primum. — Ohligatio  prcrcepti 
non  wiinuit  meritum. — Unde  coUigitur  primo, 
tantum  abesse  ut  obhgatio  praiccpti  tohat 
meritum,  ut  nequc  cxtenuet  illud  ncc  mi- 
nuat;  quia  praiccptum  nec  minuit  libertatem 
in  operando,  nec  minuit  opcris  honestatem  ; 
cur  ergo  minuit  meritum?  Antccedens  quoad 
utramque  partcm  ccrtissimum  est,  quia  prai- 
ccptuin  non  infcrt  vim  voluntati,  ncque  im- 
rautat  raodum  proprium  operandi  cjus,  sed 
quasi  extrinsece,  scu  ex  parte  objecti  illam 
excitat,  et  de  se  bonum  est,  et  bona  operis 
conditio  seu  circumstantia  ;  crgo  non  est  un- 
de  possit  minucre  meritum  operis. 

4.  Corollarium  secundum :  opus  prceceptum 
est  magis  oneritorium  quam  non  prceceptum, 
cceteris  parihus.  — Quin  potius  hinc  vidctur 
concludi  opus  prwccptum,  caitcris  paribus, 
magiscsse  mcritoriumquam  non  praiccptura, 
ac  proinde  praeccptum  ,  per  se  loquendo  , 
confcrre  ad  meriti  augmentum.  Probatur, 
quia  opus  prfficeptum,  cseteris  paribus,  me- 
lius  est,  quia  addit  circumstantiam  obedieu- 
tiffi  formalis,  scu  virtualis,  quffi  bonitatcm  au- 
get;  ergo  et  mcritum.  Itcm  opus  factum  ex 
voto,  ca'teris  paribus,  raagis  meritorium  cst, 
ut  cum  D.  Thoinaj  Cajetano,  et  aliis  auctori- 
bus  diximus  in  tom.  2  de  Relig.,  lib.  1  dc  Vo- 
to,  capit.  17,  et  tameu  votum  facit  opus  ma- 
gis  debitum,  imo  facit  essc  in  prtecepto,  quod 
fortasse  antea  noii  erat;  ergo  simili  ratioue 
opus  prfficeptum,  cajtcris  paribus,  raelius  est 


CAP.  V.  UTRUM  AD  MERITUM  REftUFP.ATUR  OPUS,  ETC. 


27 


non  prsecepto ,  ut  rccte  sensit  Anselmus  in 
libr.  de  Similitud.,  cap.  82  ct  84.  Dico  autem 
sempcr,  ca-teris  paribus ;  nam,  si  in  aliis  con- 
ditioniLus  sit  iutequalitas ,  non  est  dubium 
quiu  possit  inde  compensari,  vcl  etiam  supc- 
rari  observatio  pra^ccptorum.  Potest  autcm 
id  variis  modis  contingere.  Primo  ,  si  quis 
minus  voluntarie,  et  quasi  invitus  opus  prai- 


conditionis  essc  vidcantur,  ct  ex  parte  prae- 
cepto  nccessaria  non  sint,  quando  bcne  mo- 
ralitcr  fiunt,  mcritoria  cssc.  Qiiod  vidctur  sa- 
tis  probari  ex  illa  univcrsali  locutione  Scri- 
pturtc  :  Unusquisqne  quotlcumque  fecerit  bo- 
num,  hoc  recipiet  a  Domino.  Et  optimc  idcra 
confirmat  id,  quod  pondcrat  Concilium  Tri- 
dcntinura,   dicto  cap.  \Q  :  In  sacris  littcris 


ceptum  iinplcat,  alius  vero  magna  voluntatc,     usque  adeo  honis  operihus  tribui,  nt  etiam  qui 


ct  majori  forlasse  iutcnsionc  faciat  opus  non 
prseceptum.  Et  quia  in  opcribus  non  proecc- 
plis  solct  essc  major  occasio  ostcndcndi  hanc 
liberalcm  voluntatem,  idco  solent  ctiam  cx 
hac  partc  prasfcrri  sccundum  quid  opcra  uon 


uni  ex  minimis  stcis  potum  aquce  frigidce  de- 
derit,  promittat  Christus  eum  non  esse  sua 
mercede  cariturnm.  Nam  hoc  univcrsahtcr  vc- 
rum  est,  ctiamsi  tale  opus  fiat,  quando  nce 
proeccptum  cst,  nec  est  melius  cffitcris  opc- 


prseccpta.  Et  ideo  etiara  interdum  abstinctur  ribus  qure  tunc  fieri  possent,  dummodo  bcne 

a  praiccpto,  ut  illud  facihus  locum  habeat  :  et  studiose  fiat.  Idcra  ergo  est  de  quocuraque 

Non  ex  tristttla,  aut  necessitaie,  Idlarefn  enbn  simih.   Ratio  autcm  fundata  in  ipso  opere, 

datorein  diligit  Deus,  ad  Corinthios  9.  Idcm-  praeter  promissionem  Dei,   cst  quia,  co  ipso 

quc  insinuavit  idcm  Paulus  scribcns  ad  Plii-  quod  bonum  est  et  hberum,  habct  ahquara 

lcraoncm  :  Multam  fiduciam  liabens  in  Christo  dignitatcm  moralem,  ratione  cujus  et  cst  di- 

JESTJ imperandi  tibi,  quod  ad  rem  pertinet,  gnura  laude,  ct  quatcnus  bcne  fit,  ccdit  ah- 

propter  charitatem  magis  obsecro,  etc.  Secun-  qao  modo  in  gloriam  Dei,  quatenus  consen- 


do,  si  opus  consilii  cx  suo  genere  melius  sit, 
.ut  amor  non  prfficcptus  jejunio  prtecepto. 
Tertio,  si  opcribus  prseceptorum  opera  con- 
siliorum  addantur,  quomodo  castitas  simph- 
citer  raagis  meritoria  est,  quara  conjugalis. 
Quoraodo  dicere  solent  Patres,  opera  consi- 
liorum  magis  raeritoria  essc  ,  quara  opcra 
prfficeptorura,  sicut  loquitur  Augustinus,  hb. 
dc  S.  Virgin.,  cap.  14,  ubi  ait  multa  essc  fa- 
cicnda  hbenter,  non  jubente  lege,  et  ea  sunt 
in  nostris  ofBciis  gratiora,  utique  cum  ilhs 
adduntur  quai  jubentt  lege  fmnt ;  ct  Ambro- 
sius,  1.  40,  epist.  82  ad  Vercencns.,  ct  Chry- 
sostoraus  optime,  homil.  22  in  1  ad  Corin- 
thios. 

5.  Tcrtium  coroUarium :  opus  bomm  potest 
esse  meritorium,  esto  nec  prwcepti  sit,  neque 
C07isilii. — Ultimo  addo  non  tantum  opus  pra;- 
ceptum  et  opus  consihi,  sed  ctiam  in  univcr- 
sura  opus  bonum,  licet  ncutram  ex  dictis 
conditionibus  habeat,  cssc  aptum  ad  mcri- 
tura,  scumcritorium,  si  ahEe  conditiones  con- 
currant.  Hoc  adnoto,  quia  non  omnia  opera 
bona  non  prsecepta  possunt  dici  opcra  consi- 
hi,  ut,  verbi  gratia,  opus  matrimonii  dc  se 
bonum  est,  non  tamen  cst  in  consiho,  licct 
non  sit  prreccptum,  et  multa  opcra  moraha 
possunt  csse  simiha  ,  quee,  licet  bona  sint, 
non  sunt  tamen  optima  ncc  mchora  aliis, 
quibus  simul  rcpuguant ;  opus  autem  consihi 
dicitur  quod  melius  cst  alio  opcre  bono  sibi 
repugnautc,  licct  prasccptum  non  sit.  Dici- 
mus  ergo  taha   opcra  bona,  etiamsi  infimae 


tanee  fit  ad  voluntatem  ejus,  eo  ipso  quod 
recte  fit. 

6.  Ad  primum  fimdamentum  innum.  1. — 
Superest  ut  fundamentis  contraria?  sententia? 
satisfaciamus  ;  et  ad  verba  Christi,  Luc.  17, 
quae  lia^retici  contra  omuia  hominum  mcrita 
detorqucnt,  faciie  respondcri  potest  Christum 
non  dixisse  :  Cum  feceritis  omnia  quce  pra?ce- 
pta  sunt  vobis,  dicite :  Nihil  meruimus,  vel : 
Nulla  merces  dcbetur,  sed  dixissc  :  Servi  inu- 
tiles  sumus,  quia,  servando  prsecepta,  nullam 
ulihtatem  Dco  affcrimus,  quod  niliil  obstat 
mcrito,  quia,  ut  dixi,  non  fundatur  in  cora- 
moditate,  vel  utihtate  qupe  Deo  accrcscat,  scd 
in  voluntaria  honestate  quoe  ex  se  cedit  in 
gloriam  Dci.  Et  quod  ad  prsescntem  quastio- 
nem  attinet,  illa  verba  Christi,  etiam  in  ope- 
ribus  consiliorura,  vera  sunt,  eisque  uti  de- 
bemns ;  nara  etiam  cum  feccrimus  orania  quai 
Deus  nobis  consulit,  dicerc  deberaus  :  Scrvi 
iuutilcs  suraus.  Undc  non  mihi  displicct  com- 
munis  illorum  vcrborum  intcrprctatio,  quam 
ex  multis  Patribus,  quos  aUegat,  Maldonatus 
ibi  refert,  iUa  verba  esse  dicta  a  Christo  ad 
humihtatem  nobis  commendandam ,  quia  , 
quantumvis  ahquis  benc  operari  videatur, 
uon  dcbet  dc  suis  meritis  prsesumere,  vel 
quia  semper  potest  formidare  an  taha  sint , 
juxta  illud  :  Nihil  mihi  conscius  sum,  sed  non 
in  hocjustificatus  sum  ;  qui  autem  judicat  me, 
Domimis  est,  1  ad  Cor.  4  ;  vcl  quia,  ctiamsi 
ci  constarct  opcra  csse  digna  merito,  non 
posset  prcesumcre  de  se,  ac  si  ahquid  utilita- 


28  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  El- 

tisDco  attulisset;  iino,  ut  Concilium  Trideu- 
tinum  supra  monuit,  ncquc  posset  in  se  g!o- 
riiui,  et  non  in  Domino,  cujus  tanta  est  in 
homines  bonitas,  ut  eorum  velit  esse  merita 
quse  sunt  ipsius  dona,  ut  etiam  dixit  Ccelesti- 
nus  Papa,  in  epistol.  1  ad  Episcop.  Galliai, 
capit.  duodecimo.  lUis  ergo  verbis  cxaggcrat 
Christus  misericordiam  Dei ,  qui  merccdcm 
promitlitpro  operibus  quee  ipse  donat,  et  ipsi 
ntilia  non  sunt ,  sed  operantibus  ,  Deoque 
multis  aliis  titulis  dcbentur,  sive  cx  praecc- 
pto,  sive  cx  gratitudine,  sive  ex  cliaritate,  aut 
rcligione.  Et  consequenter  humilitatem  com- 
mendat,  ut  diximus.  Ac  denique  insinuat 
eum  qui  tantum  prfficepta  implet,  nihilque  li- 
beralc  seu  superogationis  accnmulat,  non 
mercri  a  Deo  speciahora  subsidia,  non  qui- 
dem  quod  promissam  mercedem  non  me- 
reatur,  sed  qnod  ultra  illam  nulhim  ahum 
pecuHarem  favorem  dignus  sit  a  Domino  ob- 
tinere.  Et  hoc  uhimum  maxime  accommoda- 
tum  videtur  parabola},  ut  dictus  auctor  egre- 
gic  prosequitur. 

7.  Ad  secundim  fimdmientum  in  eodem 
fdm.  1. — Ad  rationcm  rcspondetur,  illam 
in  omnibus  operibus,  etiani  non  praeceptis, 
habere  locum  ;  undc  ad  summum  probat 
nostrum  meriLum  apud  Deum  non  esse  de 
rigore  justitiae,  quia  mercmurper  dona  ipsius 
Dei  et  per  opera  quaj  illi  sunt  multis  titulis 
debita  ;  imo  magis  illius  sunt  quam  homi- 
nis.  Non  tamcn  probat  illa  ratio  nostra  ope- 
ra  nonpossG  esse  simphciter  meritoria,  etiam- 
si  prrecepta  sint,  quia  prpeceptum  solum  ad- 
dit  quamdam  obligationcm,  qure  non  magis 
impedit  meritum,  quam  qiia?hbct  alia  ratio 
debili.  Neque  est  similis  ratio  de  merito 
apud  Deum  et  apud  homines;  nam  inter  ho- 
mines  considcratur  valor  opcris,  juxta  quan- 
titatem  laboris  in  utilitatcm  alterius  impcn- 
si  ;  apud  Dcum  autem  moralis  bonitas  prm- 
cipue  spectatur  ex  parte  operis,  quia  Deus, 
ut  ait  D.  Thomas,  ex  bonis  nostris  non  qu.ie- 
rit  utihtatera,  sed  gloriam,  qufe  ex  bonitate 
operum  resultat,  et  a  nobis  dari  Deo  cen- 
sctur,  quatenus  propria  voluntate  ea  libere 
facimus,  quod  non  minus  locum  habet  in 
operibus  preeceptis  quam  in  non  proeceptis, 
ut  ostendi.  Ad  alteram  rationem ,  respon- 
dctur  in  priori  ojus  partc  falsum  assumi, 
quia  nequc  Christo  pra:>ccptum  abstulit  libcr- 
tatis  usum,  ut  in  tom.  1  tertiffi  partis  os- 
tensum  est,  ct  a  fortiori  ncque  Yirgini,  ne- 
que  aliis  confirmatis  in  gratia,  qui,  licet, 
supposita  speciali  providentia  auxihi  congrui 


FEGTUS  GRATI.E  SANGTIFICANTIS. 

illis  specialiter  promissi  seu  collati,  infalli- 
biliter  non  peccent,  nihilominus  simpliciter 
pcccare  possunt,  ut  ex  dictis  supra  de  auxi- 
lio  eflBcaci  facile  intehigi  potest ,  et  iterum 
de  dono  etiam  perseverantia;  diximus.  In  al- 
tera  vero  parte,  falsum  est  quod  prceceptum 
tollat  libertatcm  moralem,  nam  libcrtas  mo- 
ralis  non  in  hoc  consistit  quod  aliquid  pos- 
sit  tam  fieri  quara  omitti  impune,  seu  sine 
culpa,  sed  in  hoc  quod  sit  facultas  agcndi 
et  non  agendi  per  intrinsecum  rationis  usum, 
sive  actio  vcl  oraissio  licita  sit,  vel  non  sit; 
et  in  hoc  consistit  dominium  ad  moralitatem 
actus  sufficiens ;  quamobrem  in  eo  sensu  im- 
merito  distinguitur  naturalis  libcrtas  a  mo- 
rah.  Quod  si  quis  per  libcrtatem  moralcm 
intclligat  libertatem,  seu  potius  hberationcm, 
aut  exemptionem  ab  obligatione  seu  ncces- 
sitate  praecepti,  sic  negamus  talem  liberta- 
tem  esse  necessariam  ad  moralcm  actio- 
nem,  vel  moralcs  proprietatcs  ejus,  ut  est 
evidens  in  actibus  peccaminosis  et  dcmeri- 
toriis,  idemque  cst  in  meritoriis,  ut  osten- 
sum  est. 

CAPUT   VI. 

UTRUM    SOLUS   ACTUS   INTERNUS    YOLUNTATIS    SIT 
MERITORIUS,   VEL  ETIAM  EXTERNUS  ? 

1.  Tractandiv  qiiwstionis  ratio.  —  Vidcatur 
etiam  atictor  in  tractatn  de  Bonitate  et  malitia 
actus  Immani,  disp.  10.  —  Similis  qusestio 
tractari  solet  a  Theologis  dc  bonitate  et 
malitia  humani  actus,  \.  2,  quffist.  20,  art.  3 
ct  4,  et  in  2,  d.  41,  ct  cum  illa  videtur  prte- 
sens  qucestio  de  merito  connexa ,  quia  meri- 
tum  ex  parte  actus  in  ejus  bonilate  funda- 
tur;  nihilominus  tamcn  mihi  visa  est  hoc 
loco  necessaria ,  quia  et  propriara  dilhcul- 
tatcm  habet,  et  ad  alias  conditioncs  meriti 
cxplicandas  viam  parat  et  utilis  est.  Adverto 
igitur  actura  intcrnum  hic  appellari,  solum 
illum  qui  a  voluntate  elicitus  est,  quia  solus 
ille  est  formaliter  libcr.  Actus  ergo  externi 
imprlmis  sunt  omiics  illi  qui  pcr  externa 
mcmbra  corporis  exerccntur,  deinde  etiam 
illi  qui  in  interiori  sensu,  vcl  appctitu,  vel 
etiam  in  intellectu  cx  motionc  seu  imperio 
vohmtatis  fieii  possunt.  Imo  cliam  in  ipsa 
voluntate,  licet  omncs  actus  ejus,  quatcnus 
ab  ea  sunt  eliciti,  sint  proprie  intcrni,  nihi- 
lomlnus,  quatenus  eadem  voluntas  pcr  unum 
actura  sibi  irapcrat  aliura,  imperatus  vocatur 
a  multis  actus  externus  respectu  imperantis. 


CAP.  VI.  UTRUM  SOLUS  ACTUS  INTERNUS  VOLUNTATIS,  ETC. 


29 


tioncm  vol  pas.sioncra.  Nam  papsio  Cliristi 
non  fuit  ab  iilius  voluntate  priori  modo  impc- 
rata,  quia  non  fuit  actio  ejus,  et  niliilominus 
fuit  meritoria,  quia  fuit  libere  acccptata  ;  ct 
idcm  est  dc  passionibus  Marlyrum  et  similibus 
afflictionibus  quas  quidcm  homo  in  se  non 
efficit,  sed  paticntcr  ac  voluntario  sustinct. 
Ideraquc  in  pravis  motibus,  vel  delectationi- 
bus  quas  horao  interdum  ab  extrinseco  patitur, 
et  nihilominus  peccaminosfe  fiunt,  ac  meri- 
toriae  supphcii,  si  conscnsu  sufficienter  hbcro 
acccptentur.  Ratio  autem  hujus  dcnomina- 
tionis  cx  diccndis  'patebit. 

3.  Semmda  suppositio.  —  Unde  suppono 
sccundo  actum  cxternum  et  hbere  factum , 
simphciter  loquendo,  csse  mcritoriura.  In  hoc 
conveniunt  oranes  Theologi  statim  citandi , 
et  est  certissimura,  quia  Scriptura  non  sohs 
])onis  vohmtatibus  ,  sed  etiam  bonis  operibus 
et  laboribus  ,  etiara  corporahbus  ,  prreraium 
proraittit,  juxta  illud  Paidi,  2  ad'Corint.  5  : 
Omnes  nos  manifestari  oportet  ante  trihiinal 
denominative,  cuni  non  impcrctur  a  potcntia     Christi,  tit  referat  umisqidsque  propria  corpo- 


ctliicdicitur  propricetpurc  internus.  Verura- 
taraen,  juxta  communcm  usum,  actus  extor- 
nus  est  actus  alterius  potenti.e  a  voluntatc, 
ct  in  hoc  sensu  nunc  loquimur.  Nam,  et  ihe 
est  externus  maximc  proprie,  et  propriam 
etiam  ^habct  difficultatem.  De  actibus  vcro  a 
vohmtatc  elicitis,  quatcnus  unus  ab  aho  im- 
perari  aut  ordinari  potest,  infcrius  tractando 
de  ])onitate  actus  interni,  quop,  ad  raeritum 
confert,  commodius  diccraus. 

2.  Prima  suppositio.  —  Pra^terea,  ut  cer- 
ta  ah  incertis  secernamus,  et  punctum  diffi- 
cultatis,  rcraota  c[U8estione  de  nomine,  attin- 
gamus,  supponendum  iraprimis  est  nuhuni 
actum  alterius  potentise  a  voluntate  esse  me- 
ritorium,  nisi  a  voluntate  impcretur.  Hoc 
manifeslum  est  ex  principio  posito  in  cap.  4, 
quia  non  est  meritorius  actus  nisi  sit  tiber  ; 
sed  nullus  actus  alterius  potentiee  a  voluntate 
non  imperatus  a])  illa  est  ]iber,  quia  non  im- 
mediate  seu  forraaiiter  talis  est,  cura  non  eli- 
ciatur  a  potcntia  iibera;   nec  raediate    seu 


libera,  ut  supponitur;  ergo  nuho  raodo  est 
meritorius.  Potestque  confirmari,  quia  simih 
raodo  nutlus  actus  externus,  quanturavis  raa- 
]us  ve]  prohijjitus  sit,  est  demeritorius,  nisi 
aliquo  raodo  a  iibera  voluntate  sit;  ergo 
idem  estin  merito.  Unde  est  iila  vulgaris  sen- 
tentia  Augustini,  Tohmtatem  esse  qua  pecca- 
tur,  aut  recte  mtitur.  Neque  in  hoc  diver- 
sitatem  opinionum  invenio.  Soium  possct 
a]]egari  Durandus,  quatcnus  opinatur  intel- 
iectum  esse  potentiam  formatiter  liberam, 
sicut  est  voiuntas;  nara,  si  id  verura  est, 
cessat  ratio  facta  et  optime  defcndi  potcst, 
irao  consequenter  dicendum  erit  in  actu  in- 
tehectus  etiara  non  iraperato  a  voluntate 
posse  esse  meritum,  utin  actu  fidei.  I]]a  vero 
opinio  Durandi  faisa  est,  et  jam  communi 
sensu  rejecta.  Siraili  modo  posset  in  contra- 
rium  referri  opinio  tri])uens  appetitui  scnsi- 
tivo  forma]cm]ibertatera.  Sed  illa  etiara  opi- 
niofalsa  cst.  Prseterquam  cjuod  il]a  etiamnon 


m,  prout  gessit,  sive  iomi^n,  sive  malum  ;  et 
d  ad  Corint.  15  :  Abundate  in  omni  opere  hono, 
scientes  quodlahor  vcster  non  est  inanis  in  Do- 
mino.  Et  Matt.  10,  dare  potum  aquoe  frigidce 
dicitur  non  cariturura  racrcede,  et  idera  dici- 
tur  de  externa  confessione  Christi  ibidem , 
et  de  passionibus  propter  Christum  tolera- 
tis  ibidera,  et  secundo  ad  Corinth.  quarto, 
moraentaneum  et  teve  tribulationis  nostrae 
setcrnura  giorice  pondus  dicitur  operari  in 
nobis,  utiquc  si  voiuntarie  toieretur.  Ratio 
autem  est,  quia  actus  externus,  voiuntarie  fac- 
tus,  est  simpiiciter  actus  tiumanus  et  bonus,  et 
cedit  in  obscquium  et  gioriam  Dei,  et  ab  iilo 
ve]  preecipitur,  vel  considitur,  vel  approba- 
tur;  ergo  de  se  est  capaxmeriti,  etiam  apud 
Deum.Sicut  etiara  actus  raaius,  etiara  exter- 
nus,  est  vere  peccatura,  ct  suppiicio  dignus, 
unde  etiara  cst  neccssaria  confcssionis  mate- 
ria,  si  peccatum  mortaie  sit. 
4.  Proponitur  qwestio  pnesentis  capitis. — 


admittit  in  appetitu  libertatem  perfectam  qua^     Opinio  affirmans. — His  ergo  suppositis,  quses- 


postuiat  indiiFerontiam  inter  honcstum  ct 
turpe,  scd  inferiorcm  quoe  ad  meritum  non 
sufficit.  Et  fortasse  quippiam  simiie  dicere 
posset  Durandus  de  ]ibertate  intehectus.  So- 
lum  ergo  superest  in  hoc  puncto  adverten- 
dum,  nomine  imperii  voluntatis,  compretien- 
dendam  essc  non  so]ura  raotionem  activara 
voiunlatis,  quara  in  rigorc  significare  vidc- 
tur  i]]a  vox  volunfati  attributa,  sed  etiam  vo- 
luntalera   iibere   acceptantem  exteruani  mo- 


tio  de  re  superest,  an  actus  externus  liabeat 
proprium  racritura  distinctura  a  nicrito  volun- 
tatis,  ita  ut  raajus  prasraium  utri([uc  actui  si- 
mui  respondeat,  quam  soti  actui  voiimtatis, 
sive  meritura  actus  interni  et  externi  dicantur 
simpticiler  duo  racrita ,  sive  unum  tantum 
quasi  compositum  ex  iliis  duobus  ;  hoc  enim 
spectat  ad  qua^stionera  de  noraine ;  nani  res 
cadcm  est ,  si  in  actu  externo  ponitur  intriu- 
secimi  meritum  distinctum  amerito,  quod  est 


30  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

in  actu  voluntatis,   licet  ex  ntroque  compo-     siqnum  est  augeri  bonitatcm  ct  difficultatcm 


naiur  unum  majus  meritum.  Est  ergo  pri- 
ma  opinio  affirraans  actum  externum  a  bo- 
na  Toluntate    imperatum  habere   suum  pro- 


operis  pcr  ipsum  actum  extcrmnii,  alias  non 
esset  cur  majus  gratim  auxilium  ad  illum 
postularetur.  Tertio,  martyrium  re  ipsa  tole- 


prium  meritum  ,    ratione    cujus   simpliciter    ratum  majoris  meriti  cst  quam  sub  vokmtatc 
apud  Dcum  magis  meritorium  esl    velle  et    desideratum;  ergo   eadcm  est  ratio  de  aliis 


facere  quam  solum  velle  ,  etiamsi  utrum- 
que  velle  aequale  sit,  ita  enim  est  compa- 
ratio  facicnda.  Ita  tenuit  Scotus,  quodlib. 
dccimo  octavo,  artic.  3,  quia  idem  sensit 
de  bonitate  morali.  Unde  simpliciter  docet  in 
actu  extcriori  esse  peculiare  mcritum,  et  in 
interiori  ac  exteriori  simul  csse  majus  meri- 
tum  quam  in  solo  interiori,  vel  potius  esse 
duo  merita,  sicut  sunt  duse  bonitates,  et  duffi 
imputabibtates,  ut  ipse  loquitur.  Unde  cum 
simpliciter  et  sine  distinctione  loquatur,  vide- 
tur  profecto  loqui  de  merito,  etiam  in  ordine 
ad  prsemium  essentiale.  Ad  banc  scntentiam 
ex  parte  accedit  Durandus  in  secundo,  dist. 
42,  qufcstion.  secunda,  diverso  tamen  modo  ; 
nam  cum  ipse  non  cognoscat  meritum  de 
condigno  apud  Deum,  sed  de  congruo  ,  addit 
congruum  esse  ut  magis  remuneret  volunta- 
tem  cum  opere  quam  sineillo,  quiaplustrans- 
fert  in  Deum,  ut  ipse  loquitur,  id  est,  plus  illi 
servit,  qui  vult  et  operatur,  quam  qui  tantum 
desiderat.  Addit  vero  hanc  inffiqualitatem  esse 


actibus  meritoriis.  Antccedens  sumitur  ex 
communi  sententia  Theologorum,  qui  solos 
illos  reputant  veros  Martyres,  et  peculiari 
gloria  dignos,  qui  re  ipsa  externam  mortcm 
passi  sunt,  quod  certe  non  ita  esset  nisi 
majoris  esset  meriti.  Unde  etiam  Bernar- 
dus,  epist.  77  ad  Hugon.,  indubitanter  putat 
ad  mcriti  cumulum  martyrium  accedere. 
Quarto,  solent  ab  incommodis  sumi  argu- 
menta,  quia  sequitur  eum  ,  qui  toto  conatu, 
quantum  potest,  desiderat  infinite  amare 
Dcmu  ,  tantumdem  mereri  ac  si  re  ipsa  infi- 
nite  amaret  ;  et  illum,  qui  simihter  cuperet 
infinitos  homines  a  miseria  peccati  liberare , 
vel  infiuitas  divitias  pauperibus  erogare,  per- 
inde  mereretur  ac  si  reipsa  et  exterius  illa 
opera  fecisset.  Ac  dcnique  qui  cuperet  me- 
reri  apud  Deum  vel  servire  illi ,  quantum 
Apostoli,  aut  Beata  Virgo  meruit  vel  servivit, 
per  illum  atfectum  possct  a'quare  illorum  mc- 
rita,  quae  per  se  satis  absurda  sunt.  Quin- 
to,  possumus  a  contrario  argumentari;  nam 


in  praemio  accidentali,   non  essentiali,  quod    peccatum,  executioni  mandatum  quoad  opus 


soli  divinai  ordinationi  tribuit. 

^.Ejus  ratio  prlma. — Secunda. — Tertia.— 
Quarta.—Qtciiita.—Rodc  sententia  suaderi  po- 
test  primo,  quia  actus  exterior  habet  suam  pro- 
priam  bonitatemacdifficultatem,  atque  etiam 
utilitatem  inordine  ad  obsequium  et  gloriam 
Dei,  et  est  actus  simpliciterliber ;  ergo  etiam 
habet  suum  proprium  meritum  distinctum  a 


externum,  majoris  poena:;  meritorium  est ; 
ergo,  etc.  Antecedens  patet,  tum  ex  usu  Ec- 
clesitfi ,  qiire  punit  censuris  ct  irregularitati- 
bus  peccata  externo  opere  coraplela  et  non 
alia ,  et  legum  eivilium,  quai  alitcr  puniunt 
externa  malefacta  completa  qnam  attcntata; 
tum  ex  Augustino,  quem  Scotus  rcfert,  hb.  13 
de  Trin.,  c.  5,   dicente  :  Mala  toluntate  vel 


merito  voluntatis.  Neque  obstabit  quod  suam     gQi^  quisque  miser  efficitur,  sed  miserior  potes- 


hbertatem  habeat  ab  imperio  voluntatis,  tum 
quia  hoc  non  obstat,  quominus  illa  libertas  sit 
distincta;  nam  licet  proveniat  ab  eadem  racUce, 
diverso  tamenmodo,  quod  satis  estut  sit  dis- 
tincta  in  utroque  actu;  tum  etiamquia,utmeri- 
tum  augeatur,  satisest  quod  plures  conditiones 
meriti  augeantur,  licet  non  augcantur  omnes, 
ut  per  se  est  satis  notum,  et  infra  etiam  videbi- 
mus;  ergo,  utmei-itumaugeatur  ratione  actus 
exterioris,  satis  est  quod  augeatur  bonitas 
saltem  extensive,  et  difficultas  operis  et  obse- 
quium  Dei,  etiamsi  non  multiplicctur  libertas. 
Et  secundo  confirmatur  haec  ratio,  quia  majus 
auxilium  gratiae  necessarium  est  ad  volendum 
et  exequendum  opus  pietatis  quara  ad  volen- 
dumtantum,  ut  constat  ex  Augustino,  de  Grat. 
et  lib.  arbit.,  c.  17,  et  in  Enchirid.,  c.  32;  ergo 


tate  qua  disiderium  malce  roluntatis  impletur; 
ergo  executio  malre  voluntatis,  quse  non  est 
nisi  externus  actus,  hominemmiseriorem  facit 
teste  Augustino,  ac  proinde  majori  prena  di- 
gnum;  ergo  executiobona}  voluntatisfacitho- 
minem  feliciorem,  seu  majori  beatitudinc 
dignum. 

(j.  Secundaopinio,  scu  assertio  negans  ctcom- 
ojnmiter  recepta.  —  Varii  tamen  casus  dantur 
in  quihus  majus  meritum  accedit  actui  interno 
ex  occasione  externi.  —  Nihilominus  contraria 
sententia  coramunis  est  Thoologorum.  Eam 
tenetD.  Thoraas  1.  2,  qurest.  20,  art.  i,  nam, 
licet  de  bonitate  et  maliiia  loquaiur,  in  fine 
corporis  ariiculi,  de  meriio  tam  boni  cjuam 
mali  operis,  dicit  non  minui  propter  dcfec- 
tum  actus  externi,  quando  illc  non  est  in  po- 


CAP.  VI.  UTRUM  SOLUS  ACTUS 
lcstatn  volontis.  Et  ita  scquuntiir  ibi  Conra- 
dus,  Cajetanns,  Medina,  ct  alii  Moderni  intcr- 
prctcs;  et  Caprcolus  in  1,  dislinct.  42,  q.  I, 
ait.  1,  conclus.  A,  ct  ad  5  contra  illam;  et 
ibidem  Gabriel,  quaist.  unic^  a.  2,  conclus.  1; 
et  ibidem  Gregorius  qua-st.  unic,  concl.  7; 
Bonavcntura,  art.  d,  quffist.  2,  ubi  loquilur  de 
opere  maJo,  et  idem  docuerat  dist.  -40,  art.  i, 
qua^st.  3.  Idem  Richardus,  in  2,  d.  42,  art. 
i,  quoest.  J,  ad  4;  cilatur  ct  Hugo  de  Sanct. 
Victor.  in  tom.  3,  bb.  2  de  Sacram.,  4  p.,  c. 
G  ,  apud  Vazqucz  1.  2,  disp.  16,  c  2.  Et  cst 
sine  duljio  vera  sententia.  Quoe  imprimis  in- 
tclligenda  est,  supposita  sequalitate  in  actibus 
voluntatis.  Nam,  si  conjunctione  ad  actum  ex- 
teriorem,  actus  ipse  interior  crescat,  vcl  in 
fcrvore  et  intensione,  vel  in  majori  continua- 
tione  aut  similibus  circiuustantiis,  tunc  qui- 
dcm  majus  meritum  crit  iu  exequente  opus 
quam  iu  volente  tantum ;  tunc  autem  augmen- 
tum  meriti  non  est  proptcr  externum  actum, 
scd  propter  id  quod  additur  interno.  Compa- 
ratio  crgo  facicnda  est  ca:'teris  existcntibus 
paribus  in  intcrno  actu  voluntatis,  et  sic  di- 
cimus  solum  actum  externum  non  addere  ali- 
quod  meritum. 

7.  Castis  alter  ad  iclem.  —  Atque  binc  in- 

fcrtur  rcgula,  quotiescumquc  opus  extcrnum 

bonum   est  in  hominis  potestate,  non  posse 

essc  ocquale  meritum   in  sola   vohmtate  non 

cxequcnte  opus,  ct  in  exequente  iUud.  Ratio 

cst,   quia  tunc  non  est  a^quahs   vohmtas  in 

utroque,  nam    in  uno  cst  etiicax,  et  non  in 

aho.    Quia    de   ratioue  voluntatis   cst,  ut  id 

exequatur  quod  vult,  si  ipsa   est  efilcax,    et 

executio  est  in  ejus  potestate;  undc,  e  con- 

trario,   si  actus  est  iu  potestate  volentis,  et 

nihilominus  non  facit,    signum   evidcns    est 

non  eliicaciter  velle,  sed  tantum  per  deside- 

rium  ineflicax,  quod  simplex  affectus  dicitur, 

vel  conditionata  voluntas,  vclpotius  vellcitas. 

Et   tunc  habct  locum   quod  monet  Joaunes, 

cpistol.  -1,  capit.  3  :  Non  diligamiis  verho  ne- 

quGlingua,  sedopere  et  veritate ;  ct  quod  dixit 

Gregorius  iu  Psalm.  7  Pccnit.  :  Non  sufficit 

hene  velle,  nisi  sequittir  et  facere ;  et  Aml^ro- 

sius,  libro  secundo  dc  Oflic,  capit.  30:  Non 

satis  est  hene  velle.,  sed  opus  est  hene  facere, 

utiquc  cum  possumus.  Sic  ergo  comparando 

duos  luibentcs  potcstatem  exterius    ])enefa- 

ciendi,  et  voluntatem,    quorum   unus   cxte- 

rius  opcrctur ,    et  non    aitcr  ,    sine   dubio, 

per  sc  loqucndo  ,   et  cx  parte   actus ,  ma- 

gis  meretur  exterius  operans  quam  interius 

tantum  desiderans;  e.\cessus  autem  non  est 


INTERNUS  VOLUNTATIS,  ETC.  31 

in  solo  exlerno  actu,  sed  in  mcliori  interno. 

8.  Instantla  contra  prcecedentem  casum 
sive  o-egtdam.  —  Sohitur.  —  Diccs:  inter- 
dum  aliquis  potens  et  desiderans  audire  Mis- 
sam,  verbi  gratia,  vel  facere  elcemosynam, 
potest  omittcre  actum,  propter  tam  justam 
causam,  ut  non  minuat  meritum  voluntalis 
cjus;  ergo  non  est  cerla  dicta  regula,  quia 
tuuc  ille  nou  minus  mercbitur  quam  altcr 
qui  operetur.  Respondctur  imprimis  tunc 
posse  aliunde  corapensari  mcritum,  scili- 
cct,  ex  alia  justa  voluntate,  quK  illum  ab 
executione  talis  actus  detinet ;  nos  autcra 
locuti  sumus  per  se,  et  rebus  eodem  modo 
se  liabentibus  in  illis  duobus.  Unde  secun- 
do  dicitur  in  illo  casu  intcrveuirc  in  eo,  qui 
ex  justa  causa  exlcrnum  actum  omittit, 
quamdara  moralem  impotentiam  exequendi 
voluntatcm,  quia,  licet  habeat  physicam  fa- 
cultatera,  habet  taraen  iilam  morahter  liga- 
tam,  vel  prajcepto,  vel  consiho  prohibente 
tunc  voluntatis  suffi  executionem,  et  inde 
heri  optime  potest  ut  voluntas  non  minus  sit 
prompta  in  uon  operante  quara  in  operante. 
Regula  ergo  posita  intelligitur,  quaudo  actus 
estsimplicitcr  ct  ffiqualitcr  possibilis,  tam  phy- 
sice  quam  moraliter,  et  sic  est  ccrtissima  et 
communitcr  recepta  ab  auctoribus  utriusque 
seutentiai,  quia  ratione  facta  convincitur. 

9.  In  prwdictis  casihus  semper  stat  veritas 
assertionis  negativw.  —  Quamvis  autcni  in 
dicto  casu  cl  comparationc,  is  qui  operatur, 
cum  vult  ct  potcst,  magis  mcreatur  quam 
alter,  qui  cnm  siraili  potestate  non  operatur, 
licet  ahquam  liabeat  voluutatem,  nihiloraiuus 
totus  excessus  meriti  est  in  actu  iuteruo,  ac 
proinde,  si  in  ipsomct,  qui  opcratur,  nicnte 
distiuguaraus  interiorem  voluntatem  alj  actu 
externo,  et  consideremus  actuminteruum,  ut 
liabentera  prius  natura  suum  meritura,  sicut 
et  prius  natura  liabet  suum  esse,  quaudoqui- 
deui  est  causa  cilicicus  actus  extcrni,  sic 
actus  externus  posterius  natura  existcns  ni- 
Iiil  meriti  addit,  seu  nuUum  internum  raeri- 
tura  secura  afiert,  sed  potius  ab  interiori  actu 
cxternus  raeritorius  denominatur,  vel,  quod 
pcriude  est,  sicut  ex  actu  externo  et  intcruo 
unus  aclus  moi^ahs  componitur,  cujus  veluti 
tota  forma  in  esse  moris  est  actus  internus, 
ita  etiam  cx  utroquc  actu  compouitur  unus 
actus  raeritorius,  cujus  lota  forraa  in  essc 
racriti  est  internus.  Hic  ergo  est  Icgitiraus 
sensus  secuudffi  sentcntiai  D.  Thoma ,  ct 
coramunis,  quam  verissimam  judicavimus. 

10.  Ejus  fnndamentum  primm  exvanis  lo- 


32 


LIB.  XII.  DE  MERirO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATl.f;  SANCTIFICA-NTIS. 


cis  Scriptur(P.  —  Et  proLatur  primo,  rpiia  cst 
conscntanea  Scriptiiris.  Dicit  enim  Cliristus  , 
ISIatt.  5:  Qui  viderit  nuilicrein  ad  concupis- 
ccndameam,  jam  mcecliaius  est  in  corde  suo. 
Undc  AugustinuSjl.  l  dc  Libcr.  arb.,  c.  3,  hoc 
tacito  cxplicans  addit  :  Si  cui  non  continf/at 
facultas  concuihandi  cum  conjuge  aliena,  fla- 
num  tamen  aliquo  modo  sit  id  eum  cuvere,  et 
si  potestas  detur  facturum  csse,  non  minus 
reus  est  quam  si  in  ipso  facto  deprelienderctur. 
Hinc  etiam  ait  Bernardus,  epist.  77,  mani- 
fcste  probari  voluntatem  pro  facto  rcputari, 
ubi  illud  excludit  nccessitas,  tam  in  bonis 
quam  in  malis  :  Nisi  forte  (iuquil)  putetur 
in  malo  quam  in  hono  efficacior  inteniri  vo- 
luntas  apud  Deum,  quce  charitas  est,  et  prom- 
pttior  csse  ad  idciscendum,  quam  ad  remune- 
randum  reputetur  misericors  et  miserator  Bo- 
minus  ;  ergo  in  bonis  sicut  in  malis  voluntas 
rcputatur  pro  facto  apud  Deum.  Idera  fere  eo- 
dem  modo  coUigit  Cassianus,  1.  8  de  Institut. 
renunt.,  c.  19,  ex  illo  i  Joan.  3  :  Qui  fratrem 
suum  odit,  homicida  est,  intclligens,  licct  non 
scquatur  elfectus,  esse  liomicidam  affectu  apud 
Deum,  et  subdit :  Qtci  non  solum  pro  opera- 
tionis  effectu,  sed  etiam  pro  xoluntatis  ac  zoti 
desiderio,  aut  progmium  reddet,  aut  poenam. 
Quod  optime  ctiam  confirmat  excmplum 
Abrahoe,  Gcn.  22,  qni  non  minusmcruit  apud 
Dominum,  impeditus  ab  Angclo  ne  occiderct 
fdium,  ac  si  cxtcrius  illum  sacrificassct,  uti- 
quc  proptcr  dcfinitam  voluntatcm,  rationc 
cujus  dictum  est :  Quia  fecisti  rem  hanc,  et 
non  pepercisti  fllio  tuo  propter,  ctc.  Sic  igitur 
quoties  factum  excludit  ncccssitas,  tantum 
merctur  sola  voluntas  quantum  raerctur  vo- 
luntas  operans,  si  posset ;  ergo  operatio  non 
addit  raeritum  voluntati,  pcr  se  loquendo,  et 
ccetcris  paribus. 

\i.  Fundamentum  secundum  ex  xariis  lo- 
cis.  — Sccundo,  Marc.  12,  et  Luc.  21,  dc 
vidua  paupcremittente  in  gazophylaciura  duo 
minuta ,  dixit  Dorainus  :  Vidua  hcc  pauper 
plus  quam  omnes  misit  ;  quod  duplici  ratio- 
ne  Patres  exponunt:  primo,  secundum  quan- 
titatem,  non  absolutam ,  sed  rcspectivara  , 
quia,  licct  divites  majorcm  c[uantitatera  pc- 
cuniarum  offcrrent,  taraen  per  comparatio- 
nem  ad  facultatera  dantis,  plus  pauper  vi- 
dua  offcrcbat  quam  Phai^isseus  dives;  secun- 
do,  ex  quantitate  affcctus,  quia  vidua  ma- 
jori  affectu  offercbat.  Et  unum  sequitur  cx 
alio  ;  nam,  ut  inquit  D.  Thoraas  2.  2,  qusest. 
32,  art.  4,  ad  3,  quia  vidua  plus  dedit  se- 
cundum  suam  proportionem,  inde  pensatur 


in  ipsa  major  charitatis  affectus.  Idcmque 
scnsit  Ambrosius,  1.  2  Oflicior.,  c.  30,  di- 
cens  :  Buo  cera  viducB  illius  divitum  m.une- 
rihus  pratulit,  quia  totum  illa  quod  habuit 
cotitulit,  illi  autem  ex  dbundanti  partem  cxi- 
guam  contulcrunt .,  undo  infert  :  Affectus  igi- 
tur  diiitcin  collutionem  aut  pauperem  facit, 
ct  pretium  rehus  imponit.  Idcm  sensit  iibro 
de  Viduis,  ante  medium,  diccns  :  Uberior 
est  nummus  e  parvo  quam  thesaurus  e  ma- 
xirno,  qicia  non  quantum  detur,  sed  quanlum 
resideat  expenditur .  Undc  inferius  colligit  : 
Non  ergo  quid  fastidio  expicas,  sed  quantum 
devotione  conferas  a-stimandum  est.  Ex  quo 
non  leve  sumitur  argumentum,  quia  in  cx- 
terno  actu  plus  facit  divcs  quam  pauper, 
et  tamen  non  plus  mcretur,  imo  minus,  si 
voluntas  pauperis  major  sit,  vel  sequalitcr, 
si  considerata  proportione  voluntas  paupe- 
ris  requalis  censeatur  ;  crgo  signum  est  to- 
tum  raeritura   ex  voluntate  mcnsurari. 

12.  Applicaticr  amplius  exemplum  de  vidua 
paujpere  pro  assertione.  —  Et  inde  ulterius 
optima  proporlione  colligitur,  si  aliquis  sit 
ita  pauper  ut  nihil  offerrc  possit,  et  aequa- 
lcm  habcat  voluntatera  ofiVrcndi,  apud  Deuni 
non  minus  oiferrc,  nec  uiinus  niercri,  quia 
eadera  proportio  in  eo  spectari  potcst,  quia 
sicut  illi  ffiqualiter  offerunt ,  quia  offcrunt 
quod  possunt,  licct  plus  vel  minus  offerant, 
ita  liic  offert  quantum  potcst,  scilicct,  affec- 
tum,  seu  extcrnum  actum  in  dcsiderio.  Quam 
doctrinara  confirmat  Gregorius  ,  homilia  5 
in  Evang.,  dicens  :  Ante  Dei  oculos  nunquam 
est  vacua  manus  a  omoiere ,  si  fuerit  arca 
cordis  repleta  hona  voluntate ;  et  affcrt  illud 
Psal.  55  :  2n  me  sunt  Deus  vota  tua,  quce 
reddam  landaliones  tibi ;  et  exponit :  Ac  si 
aperte  dicat :  Et  si  exterius  muyiera  offeren- 
da  non  habeo,  intra  memetipsum  tamen  inve- 
nio,  quod  in  ara  ticce  laudis  impono,  quia  qtii 
nostra  datione  non  pasceris,  oblatione  cordis 
melius  placaris.  Et  eodem  modo  cxpendit 
illam  Christi  sententiam  D.  Bonaventura,  Luc. 
21,  ubi  aha  in  ejus  confirmalioneni  addu- 
cit,  et  similiter  Chrysostomus,  homilia  tertia 
in  cpist.  ad  Tiraoth.,  dicens  :  Yidua  illa, 
qiue  duo  minuta  miserat ,  pro  alacritate  vo- 
luntatis  nihil  minus  divitibus  intidit,  et  Cy- 
prianus  in  tract.  de  Operc  ct  elecraosynis, 
curadera  I-.;cimi  tractans  dicit :  Dominus  non 
de  patritnonio,  sed  de  animo  opus  ejus  exa- 
minans  et  considerans,  non  quanticm,  sed  ex 
quanto  dedisset,  dixit :  Vidua  ista  plus  misit 
in  dona  Dei. 


« 

CAP.  VI.  UTRLM  SOLLS  ACTUS  INTLRNUS  VOLUNTATIS,  ETC.  33 

13.  Fundamentum   tertium  ex   loco  Pauli  niis,  Angustinus,  Clirysostomus ,  Grogorius, 

non  satis  fersfccto  alii  a/fcrunt.  —  Tertio,  Amhrosius,  Bernardus  ct  Cassianus,  in  locis 

solnnt  ad  lioc  confirnuuuUim   adduci  vorba  allcgatis. 

Paul.,  2  ad  Corinth.  8  :  Si  toluntas  prompta  lo.  Externum  opus  ad  toluntatem  diipHci- 

est,  secundmi  id  quod  hahet  accepta  est,  non  ter  comparatus.  —  Ratione  prohatur  vlterius 

secundum  id  qiiod  non  Tiahet ;  ac  si  sensus  sit :  assertio.  —  Confirmatur  primo.  —  Secundo. 

Non  minus   acceptatur  a  Deo  ejus  prompti-  —  Tertlo.  —  Ut  rationc  proljctur  assertio, 

tudo,  etiamsi  pauca  operctur,  quam  si  mag-  advertere  oportct  opus  externum  duobus  mo- 

na,  quae  vult,   operaretur,  quia  non  potcst  dis  comparari  ad  voluntatem  internam,  sci- 

majora   operari.  Sed  revera  non  est  hic  sen-  licet,  et  ut  objectum,  et  ut  eQeclum  ;  et  priori 

.«^us  Pauli ;    imo  vero   colligere   inde   posset  ratione  cst   actus  exterior  prior  hdentione, 

aliquis  voluntatem  non  acceptari,  uisi  quan-  sub  altera  vero  ratione  cst  posterior  in  cxe- 

tum   ad  id  quod  potest  exequi,   ut  ibi    ob-  cutioue.  Undc  actus  exlernus  priorem  ratio- 

jicit  Cajelanus;  hortatur  ergo  ibi  Pauhis  Co-  nem  retinet  respectu  voluutatis,  sive  iii  ac- 

rinthios  ad   quasdam  eleemosynas  conferen-  tum   externum  prodeat,   sive  nou   prodeat ; 

das,  et,    quia  promptam   voluntatem  in  eis  posteriorem  autem  rationem  non  habet ,  nisi 

scnserat,    ad  xWavsi   exequendam  monet,  di-  quando  in  rc  seu  in  cxecutione  conjungilur 

cens  :  Hoc  enion  xohis  utile  est,  qui  non  solum  voluutati.  Jam  ergo  ai'gumcntor  ui  hunc  mo- 

facere,  sed  et  velle  coepistis  ah  anno  priiri,  dum,  nam  si  actus  exterior  considcrelur  ut 

nunc  vero  et  facta  perficite,  et  quemadmodum  praibcns  bonitatem  vcl  diguitatem  actui  in- 

2)romptus   est  animus    toluntatis ,  ita  sit  et  tcrno  in  suo  genere  causae,  tantam  dignita- 

perfciendi,  et  quoacl  hoc   adhiljet  limilatio-  tem  ad  meritum  illi  tribuit  quaudo  in  re  uon 

nem,  dicens,  ex    eo  quod  hahctis,  quia   ni-  fit,  quantam  tribuit  quando  fit ;  si  vero  con- 

mirum,  licet  voluntas  sit  prompta,  non   ac-  sidtu'etur  actus  exterior  pure  ut  etrectus  vo- 

ccptatur,  id  est,  non  postulatur,  seu  non  exi-  luutatis,  nihil  per  se  addit  conferens  ad  mc- 

gitur  ab   ea  ut  plus  faciat  quam  possit.   Et  ritum ;  ergo  totum  mex"itum  est  in  voluntate 

ita  cxponunt  ibi  Chrysostomus  et  Grrcci,  et  ut  lcrminata  ad  actum  cxternura  per  raodum 

indicant  etiam  Ambrosius  et  alii.  objccti,  efTectus  autem  subsecutus  nihil  addit 

14.  Fx  tero  illo  sensu  prohabiliier  arguitur  merili.  Prima  pars  antcccdenlis  raauifesta  est, 

tertio  loco  pro  assertione.  —  Nihilominus  ex  quia  uterque  actus,  ut  objicitur  voluntati, 

hoc  vero  sensu  probabile  sumitur  argumen-  fcquc  bonus  est,  et ,  ut  supponimus  ,  etiara 

tum ;  nam  Deus  approbat  et  acceptat  promp-  voluulas   a^que    tendit   in    utrumque  ;    ergo 

titudinem    voluntatis,  qme  extenditur   ultra  a-qualem  bonitatem  vel  dignitatem  moralem 

id  quod  potest,  duraraodo  impleat  quod  po-  ai)  utroque  accipit.  Altcra  vero  pars  proba- 

test.  Unde  cum  Paulus  ait :  Si  toluntas  prom-  tur,  quia  imprimis  actus  exterior,  sub  ratione 

pta  est,  secundani  id  quod  hahet  accepta  est,  etfectus  consideratus,  nihil  confert  actui  in- 

etc. ,   non    est    scnsus  ,    Deum  non   habere  terno,  quia,  ut  sic,  non  est  causa,  sed  efiec- 

gratam  et  acceptam  majorem  promptitudi-  tus  ejus,  neque  est  prior,  scd  posterior  illo. 

nem,  hoc  cnim  alienum  est  a  bonitate  Dei;  Deinde  neque  actus  exterior  per  se  ac  forma- 

est  crgo  sensus ,   Deo  acceptam  esse  totam  liter  spectatus  augcre  potest  moralem  digni- 

illara  voluntatera,  licet  ab  ea  non  exigat  ut  tatcni  totius  operis  ut  composhi  ex  actu  in- 

exequatur  nisi  cjuod  potest;  ergo  etiam  in  eo  tcrno  et  extcrao,  quia,  supposito  actu  inter- 

quod  non  potest,  eeque  accepta  cst ,   si  est  no,  in  eraanatione  actus  externi  ab  iuterno 

feque  prorapta,  etianisi  illud  nou  perficiat,  nulla  est  moralitas,  quia  nulla  est  indilferen- 

et  consequenti  ratione  si  a^que  prompta  est  tia  seu  libertas,  sed  necessitate  omnino  na- 

voluntas,  eliamsi  niliil  faciat ,  quia  nihil  po-  turali  sequitur  actus  externus  posito  interno; 

test,  aeqne  erit  grata  et  acccpta.   Atquc  hoc  crgo  actus  exteruus  ptr  se  nullam  conditio- 

modo  videtur  exponcre  locum  illura  Gypria-  ueni  moralem  addit  actui  interiori ,  ratioue 

uus,  1.  3  ad  Qnirin.,  ubi  cum  dixissct  in  opc-  cujus  actus  ex  iho  compositus  magis  merito- 

rc  et  elecmosynis,  etiamsi  per  mediocritatem  rius  esse  possit.  Confirmatur  et  declaratur; 

miuus  fiat,  ipsam  voluntatem  satis  csse,  id  nam  sifingamus  homincm  sola  voluntate  pos- 

coniirmat  pra^dicto  tcslimonio  Pauli.  Ex  qui-  sc  iramediate  movere  baculura,  sicut  Ange- 

bus  obitcr  ostcnsura  est  hauc  scntcutiam  nou  lus  movel  coelum,  tunc  certe  motusbacuii  ex- 

solum  Scriptura3,  sed  etiara  Patribus  esse  con-  ternus  niliil  merifi  vel  moralitatis  addcre  pos- 

sentaneam  ;  nam  illi  multum  favent  Gypria-  set  voluntati  movendi  illnm,  sicut  si  Angelus 

X.  3 


43  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.F:  SANCTIFICANTIS. 

mereretur  movcndocochiin,  non  plusmercre-  manent  a^.qualis  meriti.  Respondetur  negan- 

tur  movcndo  quara  volendo,  quia  ipsc  non  do  primam  conscqueniiam,  quia,  ut  mcritum 

plus  agit;  ergo  similiter  non  plus  meretur  actus  interni  sit  eequalc,  non  satis  est  quod 

homo  movendo  membra  extcrna  quam  volen-  objectum  sit  sequale,  sed  oportet  ut  modus 

do,  quia,  hcct  fortasse  movendo  proprii  cor-  attingcndi  sequahs  sit,  quod  in  praedicto  casu 

poris  mcmbra,  plus  ahquid  efficiat,  ihud  non  non  invcnitur,  sicut  ab  eflectu  evidenter  pro- 

est  morahter,  sed  ad  summum  physice  ,  ac  batur,  ut  in  principio  exphcuimus. 
necessaria  consecutionc,   quod  ad  meritum         17.  Replica.  —  At  enim  statim  rcplica  oc- 

non  sufiicit.  Ahter  etiam  potest  idem  decla-  currit,  quia  sequitur  etiam  in  duobus,  quo- 

rari,  nam,  quando  homo  non  agit  exterius,  rum  alter  sit  potens,  alter  impotens  ad  exe- 

sed  patitur,  meretur  tamen  vohmtarie  accep-  quendara   voluntatcra  ,   fieri    non    posse    ut 

tando  passionem,  tunc  nemo  dicet  passioncm  aequale  sit  mcritum  voluntatis  in  operante, 

addere  speciale  meritum  volunlati,  cum  non  ct  non  operante ,  quod  assertioni  repugnat. 

sit  ab  iila,  sed  oranino  ab  aiio,  imo  etiam  pro  Sequeia  vero  patet,  quia  nunquam  actus  in- 

ihomet  tempore  supponatur  prius  facta  quam  terior  voiuntatis  esse  potest  in  uiroque  sequa- 

acceptata,  et,  ut  sic,  non  potuerit  esse  merito-  iis   quoad  modum   attingendi   actum   exter- 

ria^  sed  tantum  ut  acceptata,  quod  habet  so-  uum  pcr  modum  oljjecti ;  nam  iiic  qui  potcns 

lum   per  denominationem   a  voiuntate ,    ac  est,  vuit  actum  externum  pcr  efficacem  ac- 

proinde  non  potest  esse  majoris  raeriti,  quam  tura,  quem  per  lioc  verbum  wlo  expiicamus; 

sit  ipsius  voluntalis ;  ergo  etiam  in  artibus  aiter  vcro  impotens  non  potest  liabere  tam 


extcrnis  impcratis  a  voiuntatc  non  est  mnjus, 
seu  novum  ct  partiaie  meritura ,  quia  ,  iicet 
\h\  interveniat  aliqua  activitas  intcr  unura  et 
aiiura  actum,  iha,  prout  est  aiiquid  distinc- 
tum  ab  interna  determinatione  iibera  volun- 
tatis,  est  tantum  naturalis  qusedam  physica 
emanatio  ,  aut  sympathia,  quse  non  magis 
potest  ad  novum  meritum  conducere  quara 
mera  passio.  Unde  tandem  confirmatur  con- 


perfectum  actum,  sed  quera  velleitatem  ap- 
pcllant,  quia  per  lioc  vcrbum  explicatur,  xel- 
leni,  inter  quos  actus  prior  cst  multo  pcrfec- 
tior.  Imo,  inter  duos  qui  habent  potestatem 
agendi,  si  unus  operatur,  et  non  alius,  iicet 
utcrque  liaiieat  aliquam  voluntatem ,  inde 
colligimus  csse  inaiquaics ,  quia  in  uno  est 
Tolo,  ct  in  altero  est  tellem;  sed  eadem  diffe- 
rentia  invenitur,  licet  aitcr  sit  irapotens  ad 


tra  Scotum,  quia,  licet  actus  internus  et  ex-     operandum;  ergo  semper  voiuntas  ejus  est 


ternus  piiysice  duo  sint ,  tamen  ,  quatcnus 
unus  est  aij  alio,  et  secundus  necessario  sc- 
quitur,  posito  primo,  sic  unam  habent  irapu- 
tabilitutera;  ergo  et  unam  rationem  meriti, 
ac  proinde  non  erit  majus  meritum  in  utro- 
que  simui  quara  in  primo.  Consequentia  cia- 
i^a  cst,  quia  meritum  non  est  iu  actu  secun- 
dum  se,  scd  ut  imputari  potest  horaini  ra- 
tione  iibertatis,  ut  jam  ostensum  est.  Antcce- 
dens  vero  probatur,  quia  in  utroque  actu  uni- 
cus  est  usus  libcrtatis,  ct  unica  dcterminatio 
voiuntatis  ad  voiendum,  ex  qua  jam  non  ii- 
bere,  scd  necessitate  naturah  sequitur  cxtci-- 
nus  actus. 

46.  Instantia  contra  superiorem  discursum. 
—  Bissohitur  primo.  —  Sed  instaliit  aliquis, 
nam  ex  discursu  facto  sequitur ,  etiam  in 
duobus  iiabcntiiius  potestatera  facicndi,  tan- 
tura  esse  meritum  in  volcnte  et  non  facicn- 
te,  quantura  in  perficientc  ;  quod  est  mani- 
feste  falsura,  et  contra  dicta.  Sequeia  proba- 
tur,  quia  in  utroque  actus  extcruus  eet  o]> 
jectum  voiuntatis;  ergo  in  liac  parte  sequaie 
liabent  meritum,  et  aiiunde  ex  actu  externo 
non  crescit  meritum  operantis;  ergo  sempcr 


minus  pcrfecta  ,  ac  proindc  minoris  mcriti. 
Quod  aiiter  etiam  explicatur:  nam  iilc,  qui 
cst  potens,  habet  internura  actum  voluntatis, 
qui  dicitur  usus  activus ,  quo  cfficaciter  ap- 
plicat  externas  facuitatcs  ad  operandura  ; 
iumc  autera  actum  iiabere  non  potest,  qui 
cst  impotens;  ergo  non  potcst  halDere  tam 
perfectam  voluntatem,  ac  proinde  nec  aequa- 
ie  meritum. 

18.  Quid  imprimis  dicendum  ad  replicam. 

—  Deinde  rcspondetur  ipsi  difficultati  repli- 
cce.  —  A  posteriori  tandem  probatur  assertio. 

—  Respondetur  imprimis,  iicet  per  impossi- 
biie  lioc  ita  esset,  nihiiominus  sempcr  iliud 
esse  vcriun ,  quod  in  operante  totum  meri- 
tura  cst  in  voiuntate,  et  quoties  cxccdit  non 
opcranteni  (ut  profecto  frcquentissimc  con- 
tingit),  id  non  esse  propter  externum  actum, 
sed  propter  aiiquam  majorcm  perfectionem 
interioris  actus  voiuntatis.  Deinde  ad  pun- 
ctura  difficuitatis,  respondco  atlectum  ope- 
randi  posse  essc  eequaicra  vcl  majorem  in  co 
qui  est  impotens  ad  exequendam  volanta- 
tem  ,  ac  in  exequente.  Et  ratio  est ,  quia, 
quando  defectus  efficacioe  voluntatis  est  ex 


CAP.  VI.  UTRUM  SOLUS  ACTUS 
sola  impotentia  actiis,  non  obslat  quominus 
aOectus  voluntatis  et  determinatio  ejus  sit 
a^qnalis  volitioni  efficaci  alterius.  Quia  reve- 
ra  voluntas,  quantum  est  ex  se,  toto  aflectu, 
atque  ita  efficaciter  ex  partc  sua  appetit  ex- 
teriium  actum,  solumque  illum  non  efficit, 
quia  non  potcst,  quocl  non  minuit  ejus  atfec- 
tum,  et  icleo  nec  meritum.  Quod  optime  cx- 
plicari  potest  exemplo  actus  poenitentife,  qui 
cfficax  est  quoad  avertendam  voluntatem  a 
peccato  commisso,  quamvis,  propter  impossi- 
bilitatem  faciendi  ut  non  fucrit  factum  quod 
praetcritum  esse  supponitur,  semper  actus 
ille  ex  parte  objecti  aliquam  conditionem  in- 
cludat ,  ut  in  A  tom.  tertiai  partis,  disp.  3, 
sect.  3,  explicavi.  Ita  ergo  in  prffiscnti  vo- 
luntas,  verbi  gratia,  dandi  elecmosynam, 
cum  non  possum,  ex  parte  voluntatis  efficax 
et  omnino  determinata  esse  potest,  etiamsi 
proptcr  impotentiam  conditionera  in  objccto 
includat.  Unde  ad  argumentum  respondetur, 
isto  modo  posse  esse  ffiqualem  volimtatem 
non  operantis,  voluntati  operantis,  quia,  licet 
sint  inaequales  in  efficiendo,  non  tamen  in 
atTicicndo,  et  hoc  satis  est  ad  tequalitatem 
meriti  ex  parte  actus,  nam  actu  efficere  vel 
non  cfficere  actum  ad  extra  non  addit  actui 
interiori  perfectionem.  Praesertim  quod  in  eo 
qui  non  facit,  carentia  non  provenit  ex  vo- 
luntate,  sed  ex  impotentia.  Et  in  hoc  cerni- 
tiu"  magnum  discrimen  inter  eum  qui  non 
operatur,  cura  possit,  et  eura  cjui  non  ope- 
ratur,  quia  non  potest ;  nara  in  illo  defec- 
tus  actionis  provenit  a  voluntate,  in  hoc  vero 
minirae,  sed  ab  impotentia.  Unde,  Ucet  utrius- 
que  actus  explicctur  pcr  vellem,  niliilominus 
est  longe  diversiis  in  perfectionc  et  affcctu, 
potestcjue  diversitas  explicari  ex  conditione 
inclusa  in  objecto  ;  nam  in  illo,  qui  est  po- 
tens ,  conditio  inclusa  non  est ,  Si  possem, 
cum  illa  in  re  sixbsistere  supponatur,  sed  est, 
Si  non  esset  arduum,  vel  insuavc,  vel  aliquid 
simile;  conditio  vero  alterius  pura  est,  Si  pos- 
sem,  et  ideo  in  priori  talis  est  conditio,  ut 
suspendat  cftectum,  etiam  data  potestate,  et 
posito  tali  atiectu ;  in  altero  vero  potestatc 
carcnte,  talis  est  alfectus,  ut  si  conditio  illa, 
Si  possera,  subsisteret,  revera  haberct  effcc- 
tura.  Quaravis  enira  horaincs  fortasse  lateat, 
quando  atfectus  illc  attingat  hunc  gradura 
perfcctionis  ac  dcterminationis ,  non  est  ta- 
men  dubium  quin  esse  possit,  et  Deo  mani- 
festus  sit;  ergo  dignus  est  ut  ab  eo  accepte- 
tur  ad  jequale  meritum,  non  minus  quam  si 
extornum  actum  perficcret.  Tandem  a  pos- 


INTERNUS  VOLU.NTATIS,  ETC.  33 

teriori  seu  ab  inconvenienti  solet  assertio 
confirmari,  quia  alias  sequitur  posse  unum 
hommem  ab  alio  cogi,  seu  per  vim  impediri 
nc  aiqualiter  mcrcafur;  hoc  autem  est  valde 
absurdum ;  ei'go ,  etc.  Sequela  patet ,  nam 
posset  quis  ligare,  verbi  gratia,  manus  divi- 
tisj  ne  posset  eleemosynam  exterius  dare; 
ergo  posset  impedire  aliquod  meritum  ejus, 
etiamsi  eamdem  vel  gequalem  haberet  volun- 
tatem.  Hoc  autcm  consequens  absurdum  esse 
ostendit  D.  Thomas^  d.  art.  4,  cjuia,  sicut  in- 
voluntaria  operatio  nec  prcemium  nec  poenam 
meretur,  ita  neque  involuntaria  carentia  ope- 
rationis  potest  hominis  bonam  voluntatem 
habentis  meritum  minuere.  Quod  certe  in 
peccatis  nerao  negare  polest ;  nara ,  si  quis 
solura  invite  detentus  Missa?  assistat,  perse- 
veraus  interius  in  voluntate  non  audiendi, 
nihil  meretur,  et  prreterea  peccat;  ergo  pari 
ratione  qui  per  vim  cogitur  non  facere  elee- 
mosynam,  si  in  voluntate  sequali  perseverat, 
nihil  de  merito  suo  amittit.  Ideoque  mcrito 
sancta  Lucia,  tyranno  minanti  :  Juleho  te  ad 
lupanar  duci,  sapienter  respondit :  Si  imitam 
jusseris  tiolari,  castitas  mihi  dtiplicaljitur  ad 
coronam,  quia,  nirairum,  nec  meritum  casti- 
tatis  minuetur,  ncc  amittetur  am-eola  virgi- 
nitatis,  et  utrique  addetur  meritura  et  corona 
martyrii. 

19.  Ad  primam  rationeni  opinionis  con- 
trarue  i/i  num.  5.  —  Ad  rationcra  contrariae 
sentcntise,  respondctur  exteriorera  actura  ex 
se  tantum  habere  bonitatem  objectivam,  quai 
naturalis  est,  non  moralis.  Et  illara  eequa- 
liter  araplectitur  voluntas,  cjuoe  propter  ira- 
potentiara  non  operatur.  Non  habet  autem 
exterior  actus,  quamdiu  exercetur',  ahara 
moralem  bonitatem  preeter  eam,  quae  cst 
in  interno  actu  voluntatis  a  quo  imperatur. 
Idcm  dicendum  est  de  difficultate  externi 
actus  ;  illa  enim  in  tantum  coufert  ad  me- 
ritum,  in  quantum  voluntatc  vincitur,  ita  ut 
non  impediat  afiectum  voluntatis  de  se  effi- 
cacem.  At  vero  difficultas  eadem,  in  elfectu 
superata  per  exteriorem  actum,  non  auget 
meritum  iuterioris  voluntatis,  per  se  loqucn- 
do,  id  est,  nisi  forte  experimentura  ipsius 
difficidtatis  sit  occasio,  ut  intcrior  voluntas 
augeatur  ;  tunc  enim  jam  non  erunt  ceetera 
paria  cx  partc  interioris  actus,  et  ideo  mi- 
rum  nou  est  quod  illius  meritum  augcatur, 
Denique  idcra  dicendum  cst  de  libcrtate , 
quia  non  est  duplex  in  actu  intcruo  et  ex- 
terno,  scd  una  tantum^  ut  ostensum  cst. 
Nec  rcfert  quod  interior  actus  sit  immcdiatc 


36  LIB.  XII.  DE  MEUITO,  QUOD  EST  EFFECTCS  GRATl/E  SANCTIFICANTIS. 

liber,  exterlor  autem  mcdiate,  qviia  non  est  spondetur,  ex  parte  Iiorninis,  vel  (ut  ita  lo- 

intelligendum  actura  exteriorera  fieri  liberum  quamur)  ex  opere  operantis,  tantuni  meritum 

per    novum  usum   libertalis,  scd  per  deno-  esse  posse  in  martyrio  in  voto,  sicut  in  mar- 

minationem  mediatam  ab  illo  unico  usu  li-  tyrio  in  re,  ut  omnia  adducta  probant.  Dicunt 

bertatis,  quo  fit  actus  interior,  ad  quam  de-  vero  aliqui  hoc  esse  intelligendum  quoad  prse- 

nominationem,   sufficit  quod  actus   exterior  mium  essentiale,  nam  quoad  accidentale  ali- 

naturaliter   et  necessario  manet  ab  interiori.  quid  illi  accrescet  ratione   actus  exterioris, 

Imo  ideo  illa  deuominatio  mediata  est,  quia  nempe  aureolam  seu  gaudium  quod  Martyr 

proxima   emanatio  actus  exterioris  ab  inte-  de  sua  passione  habebit,  c[uod  alius,  qui  re- 

riori  non  est  libera  ;    nam  si  illa   esset  li-  ipsa    passus  non   est,   habere    non  poterit, 

bera    ab  illa  exterior  actus  proxime  et  im-  cjuantumcumque  voluntatem  paticndi  Iiabue- 

meditte   liber  denominaretur;  nunc   autem  rit.  Quod  si  hoc  verum  est,  non  tantum  in 

quia  illa  emanatio  libera  non  est,  ideo  actus  Martyribus,  Doctoribus  et  Yirginibus  locimi 

exterior  solum  denominatur  liber  ab  eadem  habebit,  sed  etiam  in  facientibus  eleemosy- 

libertate,    qua  interior    actus    liber    est,    et  nam,  vel  quoecumque  alia  opera  externa.  At- 

ideo    tantum  est  ibi  una  libertas  ;   quod  ita  que  ita  concedunt  Richardas,  Capreolus  et 

etiam  potest   declarari,    quia   libertas  actus  Cajetanus,  dicentes  semper  opus  bonum  ex- 

consistit  in  potestate   continendi  illum ;   vo-  ternum  addere  aliquod  meritum  quoad  prae- 

luntas  autem  immediate  potest  continere  ac-  mium  accidentale,  quod  prcemium  solum  in 

tum  suura  interiorcm  ;    at  vero   exteriorem  illo  gaudio  constituunt.  At  vero  si  rationes 

in  tantum   suspendcre   potest,  in    quantum  supra  factee  efiicaces  sunt,  de   omni  mcrito 

potest  non  velle   exteriora  membra  movere  ;  proprio  cujuscumque  praemii  procedunt,  quia 

est  ergo  eadem  utriusque  actus  hbertas,  quse  etiam  meritum  accidentalis  prsemii  requirit 

revera  non  augctur  ex  perfectione  actus  ex-  suam  libertatem.  Neque  illud  gaudium  est 

terioris,   sed   quasi  extensive    augetur  ejus  proprium  pra^mium,  sed  est  effectus  necessa- 

denominatio,  ut  sic  dicam,  quod  nihil  refcrt  rio  consequens  ex  tali  objecto  et  statu,  sicut 

ad   meritum,  ut  exphcavi.  Et  ideo  propter  etiam  amicus  gaudcbit  de  bonis  operibus  ami- 

nullam  illarum  trium  conditionum  actus  ex-  ci.  De  martyribus  autem  aliquid  amplius  di- 

terior  per  se  auget  interioris  meritum.  cendum  est,  idcmque  suo  modo  de  Virgini- 

20.  Ad  secundam  rationem. — Ad  secundum  bus  et  Doctoribus,  nimirum  ex  peculiari  pri- 
respondetur,  cum  dicitur  majorcm  gratiam  vilegio  et  ordinatione  divina,  aliqua  dona  vel 
esse  necessariam  ad  volendum  et  perficien-  prsemia  esse  promissa  ex  hberalitatc  divina 
dum  opus,  quam  advolendum  tantum,  id  dici  actui  externo  martyrii,  quasi  ex  opere  opera- 
ratione  perseverantise  in  proposito  voluntatis,  to,  quos  non  dantur  proptcr"solam  voluntalem 
quod  moraliter  sempcr  antecedit  executio-  martyrii,  etiamsi  magnam  et  magis  raerito- 
nem,  et  sa?pissime  conlingit  ut  prius  homo  riara  esse  contingat.  Et  hoc  est  quod  Theolo- 
voluntate  proponat,  et  postea,  oblata  occasio-  gi  docent,  et  in  eodem  sensu  locutus  est  Ber- 
ne  ■operandi,  deficiat.  In  hoc  ergo  sensu  dicit  nardus,  cujus  veram  mentem  ex  eadem  epis- 
Augustinus  majorem  gratiam  seu  aliam  esse  tola  satis  ostendimus.  Et  ideo  non  fit  recte 
necessariam  ad  perficiendum  opus,  quam  ad  argmnentum  ad  alia  opera;  tum  quia  revera, 
volendum  tantum.  Tunc  autem  non  tantum  etiam  in  martyrio,  hoc  non  est  meritum  ma- 
additur  externum  opus  voluntati,  sed  additur  jus  operantis;  tum  etiam  cjuia  ex  speciali  pri- 
nova  voluntas,  vel  nova  perseverantia  in  prio-  vilegio  non  licet  generalem  legem  inferre.  Et 
ri  voluntate.  Et  ita  tunc  optime  poterit  augcri  simile  de  baptismo  aquai  vel  de  comraunione 
merilum,  quia  jam  non  sunt  cstera  paria  cx  Eucharistioi;  nam  si  j3ra?cise  spectctur  meri- 
parte  voluntatis.  At  vero  si  comparctur  actus  tum  operantis,  tantum  esse  potest  in  baptismo 
interiorvoluntatisadsolumexterioremactum,  in  voto,  sicut  in  baptismo  m  rc,  et  in  sum- 
qui  ab  eo  immediate  proccdit  pro  eodem  in-  piione  Eucharistiffi  mcre  spirituali,  ac  in  sa- 
stanti,  vel  eadem  tcmporis  duratione,  sic  non  cramentali  dignc  facta,  et  uihilomiuuscwteris 
est  necessaria  major  gratia  ad  actum  exter-  paribus,  plus  gratia"!  et  gioriffi  confertur  reci- 
num  quam  ad  internum,  sed  una  et  eadem  ad  pienti  exterius  sacramcntum  quam  non  reci- 
utrunique  simul  datur,  quia  et  uterque  com-  pienti;  quiavero  illud  est  specialc  privilcgium 
ponunt  unum  actum  moralem,  et,  interiori  sacramenti ,  et  opus  operatum ,  nihil  indc 
posito,  naturaliter  ab  eo  manat  exterior.  contra  doctrinam  datam  inferri  potest;  idcm 

21.  Ad  tertlam  rationcm. —  Ad  tcrtium  re-  eigo  est  de  martyrio. 


CAP.  VII.  UTRLM  ACTUS  MEUlTORIUS  DEBEAT,  ETC. 


37 


^2.  Ad  quartam  rationcm.  —  Qnartum 
argumontum  aliquibus  visum  cst  diflicilc  , 
sed  revera  non  est ;  ncganda!  enira  sunt 
omnes  sequela^  quie  In  iilo  fiimt.  Et  ratio 
est,  quia  in  illis  omnibus  exemplis  voluntas 


vcl  etiam  augendi  et  mulfiplicandi  peccata, 
ut  cxperientia  s;itis  docct.  Quod  quidcm  etiara 
contingere  potest  in  bonis,  sed  iu  illis  rarius 
cst,  quia  sa?pe  ex  abundantia  extcrnarura  re- 
rum  vcl  potestatis  sumunt  homines  occasio- 


intcrior  nou  cst  commcnsurata  objccto,ncqnc  nem  male  potius  quam  l)enc  operandi,  ctiam- 

in  rc  cst  tam   elUcax,  eliam  do  sc,  quanta  si  cisdcm  facultatilms  possint  bonas  ct  pias 

fuisset,  si  conditio,  sub  qua  fertur,  potuissct  excqui  voluntatcs.  Et  ideo  non  ita  dixit  Au- 

explcri,  aut  esset  expleta,  quod  facile  expli-  gustinus  csse  feliciorem ,  qui  potest  bonam 

catur  in  singulis  exemplis ;  nam,  in  primo,  dc-  vobmtatcm  implcre,  sicut  dixit  csse  miserio- 

sidci'ium  amnndi  infinite  Dcum  babct  pro  ob-  rcm,  qui  malam  vobmtatcm   excqui  potcst. 

jecto  infinilum  amorcmDci,  et  idco,  quanto-  Addere  item   possumus,  prseter  id  quod  ad 

curaque  conatu  in  pra^senti  fiat,   nunquam  Dcum  spectat,  in  ordine  ad  homines  et  ad 

potcst  esse  adaequatus  lafi  objecto,  neque  ha-  pra?sentem  vitam  humanam,  raiseriam  pecu- 

bere  illam  vim   quam  ille  araor  haberct  ad  liarem  esse,  posse  malam  voluntatem  imple- 

araandum  Dcimi,  si  in  rc  poncrctur,  sed  in-  re,  quia  ex  usu  illius  oritur  sa^pe  proximo- 

finitc  distat  ab  illo,   ct  idco  talc  desiderium  rum  scandalum  ,  ct  propria  infamia ,  et  per 

nec   a^quale  nec  infinilum    meritum  habcrc  camdcm  fit  peccator  apud  homines   dignior 

potest.  Idem  est  in  secundo  excmplo,  in  quo  prtMia  ;  nam  homincs  vident  ca  quse  parent, 

etiam  sumitur  objectum  infinitum,  cui  prce-  Dcus  autem  intuctur  cor,  ct  ideo  homines  ju- 

sens   desiderium  non  potost  ada^quari,  nec  dicant  de  iis  qua;   cxterius  fiunt,  non  pcr  se 

eliara  actui,  vcl  actibus  quos  aliquis  cxerce-  de   internis  alloctibus.  Et  proptcr  hoc  ctiam 

ret,  si  de  facto  infinitas   divitias  haberet,  et  ex  lcgibus  humanis,  sive  Ecclesiasticis,  sive 

illas  effunderet.  Denique  in  Iiis  duobus  exera-  civihbus ,    non  rccte    sumitur  argumeutum, 

plis  interior  affectus  est  de  re  simpliciter  im-  quia  non  dubitaraus  quiu  opcra  externa  au- 

possibili,   qui   nccessario   cst  raiuus   efficax  geant  moritum  apud  homines,  qui   non  tam 

quam   voluntas  de  actu  externo   simplicitcr  bonitatcm  quam  utilitutem  vcl  comraoditatcm 

possibili  ,    cui   potest    esse    coraraensurata,  huraanarareraunerant;  hanc  autem  accipiunt 

etiamsi  ex  accidenti  desit  potestas  illam  exe-  cx  operibus  externis  et  laboribus,  non  ex  pu- 

quendi.  In  tertio  vero  exemplo,  licct  raei^ita  ris  affcctibus  intcrnis.  Quod  simtcrdum  in  re- 

Apostolorum,  aut  Bcatissimro  Yirginis,   qujB  mimerando  opcrc,  illius  virtutcm,  ut  fortitu- 

sunt  objecta  illius  affectus,  non  sint  quid  in-  dinis,  prudentiffi,  aut   alterius  similis  excel- 

finitum    simpliciter,    includunt    nihilominus  lentiam  respiciunt,  solum  ex  externis  actibus 

plurimos  et  perfcctissimos  actus  internos  vo-  de  illo  judicium  ferunt,  quse  omnia  in  merito 

luntatis,  quibus  impossibile  estillumaflectum  apud  Deum  longe  divcrsa  sunt,  et  idco  non 

in  clficacia  bcne  operandi  aut  volendi  ada?-  rccte  Durandus   a  merito  humano  ad  divi- 

quari.  Unde  non  comparatur  ille  affectus  ad  nura  argumentura  sumpsit. 
illa  raeritu,  sicut  actus  internus  ad  exter- 
num,  qui  de  se  adsequari  possit,  sed  com- 
paratur  sicut  actus  ad  objectum  ita  emincns 
et  quasi  immensum ,  ut  illi  adoequari  non 
possit. 

23.  Ad  qidntam  rationem.  — Ad  quintura, 
ncgatur  antcccdens,  jam  cnira  ostensura  est 
voluntatom  pravam,  quse  propter  impotcn- 
tiara  non  implctur,  ffique  domcritoriam  osse 
apud  Doum,  ac  si   exterius  explcrctur.   Hoc 


CAPUT  VII. 


UTRUM  ACTUS  MERITORIUS  DEBEAT  ESSE  SUPER- 
NATURALIS,  ET  EX  AIIQUA '  AGTUALI  GRATFA 
PROFEGTUS? 

\ .  Prima  opinio  negatita.  —  Primum  ejus 
argumentum. — Secundim. — Tertium. — Soto, 
lib.  3  de  Natur.  et  grat.,  c.  4;  Medina,  \.  2, 


autcra  non  obstantc,  merito  dixit  Augustinus,    qua;st.  18,  art.  9,  duh.  penult.,  et  quast.  1 14, 


ad  infelicitatcm  quamdani,  et  ad  cumulum 
miscria:'  pcrtinere,  posse  pravara  voluntatem 
implcrc  ,  non  quia  actus  cxtcrnus  prcecise 
spcctatus,  ac  caitcris  paribus,  augcat  offcn- 
sionem  Dei  aut  poenui  rcatum,  scd  quia  cst 


art.  4.  — Multi  cx  Thcologis,  qui  putant  ora- 
nera  actum  moralitcr  bonura,  et  virtutis  ac- 
quisitai,  csse  mcrilorium  gratia^  ct  gloriai 
apud  Deum,  conscquonter  dixcrunt  necessa- 
rium  non  esse  ut  actus  meritorius  sit  super- 


occasio  vcl  ardcntius  peccandi,  vol  majoris    naturalis,  nequc  ut  procedat  ex  proprio  im- 
moraj   in  ipsa  actuali   commissione  peccati,     xilio  gratise    actualis.   Fuudamcntum    hujus 


38  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GHATI^  SANCTIFICANTIS. 

opinionis  est,  quia  justus  non  indiget  auxilio  lominus  contrariam  sententiam  omnino  ve- 
gratiae  actualis  ad  unum  vel  alium  actum  bo-  ram  censeo,  quam  breviter  duabus  assertio- 
num  moralem  exercendura,  ut  in  primo  libro     nibus  explicabo.  Prima  est,  ut  opus  sit  meri- 


ostcnsum  est.  Ex  quo  principio,  sequitur  hu- 
jusmodiactum,  etiam  factura  ab  homine  jus- 
to,  esse  merenaturalem.  Quodautcm  illeme- 
ritorius  sit  in  homine  justo,  videtur  probari 
primo  ex  Scripturis,  in  quibus  his  operibus 
prffimia  fcterna  promittuntur,  ut  danti  potum 
aquce  frigidae ,  vel  eleeraosynam  aut  aha 
opera  misericordiae  facienti ;  hae  autem  pro- 
missiones  non  nisi  justis  fiunt,  ut  infra  vide- 
bimus.  Imo  finale  judicium  ex  his  operibus 
maxirae  nobis  proponitur  futurura,  Matth.  25. 
Unde   spcundura  argumenlura   sunii   potest, 


toriura  sirapliciter  apud  Deura,  id  est,  de  con- 
digno,  et  de  justitia,  et  vita;  aiternse,  vel  ali- 
cujus  doni  quod  ad  illam  conferat,  necessa- 
rium  esse  ut  ab  actuali  gratia  procedat.  Lo- 
quor  de  actuali  gratia,  quia,  licet  habitualis 
nccessaria  etiam  sit,  ut  infra  videbiraus,  imnc 
diciraus  illara  non  suflicere,  sed  nccessariam 
esse  actualcm.  Ita  sentiunt  quaraplures  ex 
modernis,  qui  de  gratia  contra  heereticos  hu- 
jus  teraporis  scripserunt,  quos  paulo  post  re- 
ferara.  Yideturque  probari  eflicaciter  ex  Con- 
cilio  Tridentino,  sess.  6,  cap.  16,  ubi  postquam 


quiaraala  opera  moralia  ex  se  merentur  poe-  docuit  justos  suis  bonis  operibus  mereri  vitam 

nam  seternam,  etiam  darani  et  carenlise  visio-  a^ternam,  rationem  rcdclit  his  verbis  :  Ciim 

nis  bcata? ;  ergo  et  moralia  opera  bona  me-  e7iim  ille  ipse  Christus  Jesiis  tanquam  caput 

rcntur  seternam  visionem,  si  alioqui  persona  inmemhra,  et  tanqnamxitis  in palmttes in  ipsos 

digna   et  justa  sit.  Probatur  couscquentia,  j^istificatosjugitervirtiitemin/lnat^qucBTirtus 

tura  quia  Deus  est  pronior  ad  prffimiandura  ;  hona  eorum  opera  semper  antecedit,  et  coniita- 

tura  ctiam  quia  oppositorum  est  eadem  seu  ttir,  et  subsequitur,  et  sine  qtia  7iullo  pacto  Deo 


proportionalis  ratio.  Terlio,  fieri  solet  argu- 
mentum  ,  quia  alias  posset  dari  in  boraine 
justo  opus  indiflerens  quoad  raeritura  et  de- 
meritura;  consequens  non  videtur  adraitten- 
dum  ;  ergo  neque  id  cx  quo  sequitur.  Se- 
quela  probatur,  quia  si  homo  justus  faciat 
opus  bouum  morale  mere  nalurale  sine  au- 
xiUo  gratia?,  non  demeretur;  ergo  velpcr  illud 
meretur  apud  Deura,  quod  intenditur,  vel  il- 


grata  et  meritoria  esse  possent,  nildl  ipsis  jtis- 
tificatis  amplius  deesse  credendum  est,  quomi- 
nus  ritam  ccternam  promendsse  censeautur.  In 
quibus  verbis  posset  aliquis  dicere,  per  virtu- 
tcra,  quam  Cliristus  jugiter  in  justiflcatos  in- 
lluit,  intclligere  tantum  gratiam  sanctifican- 
tem,  et  virtutes  infusas,  quas  Christus  in  jus- 
tiflcatos  seraper  influit,  saltem  eas  conser- 
vando.  Sed  hoc  alienum  certe  videtur  a  mcn- 


lud  opus  ncc  raeritoriiira,  nec  demeritorium     te  Concilii,  et  a  proprictate  verborum ;  nam, 


est,  quod  est  esse  inditrercns  in  genere  me- 
rid.  Hoc  autem  consequens  adraittcndura 
non  esse  probatur,  quia  juxta  veriorem  doc- 
trinam  non  datur  opus  in  individuo  incflfle- 
rens  in  ratione  boni  vel  mali;  ergo  neque  in 
ratione  meriti  admittendum  est;  videtur  enim 
esse  eadem  ratio,  pra^cipue  iUa,  quod  talis 
actus  otiosus  et  inutilis  reputandus  est,  cum 
ad  vitam  aiternam  non  conducat,  unde  non 
videtur  aliqua  morali  deformitate  carere.  Uu- 
de  pro  hac  sententia  referri  possunt  omnes 
auctores,  qui  sentiunt  non  possc  dari  in  ho- 
mine  justo  opus  indiflerens  in  gencre  meriti, 


cura  dicit  illam  virtutera  seraper  anteccdcre, 
coniitari  et  subscqui  bona  opera  justornra, 
apciie  alludit  ad  auxilia  pra^vcnientia,  comi- 
tantia  et  subsequentia  ,  de  quibus  in  libro 
tertio  dictum  est.  Item  cum  dicit  Christum  in- 
lluere  hanc  virlutem,  sicut  vitis  in  palmites, 
plane  loquitur  de  influxu  auxilii  actualis,  ut 
ex  verbis  Christi,  a  quibus  illa  mctaphora 
surapta  cst,  infra  ostendemus;  ergo,  juxta 
hanc  interpretationera,  necessarium  seraper 
est  ad  opus  meritorium  auxiUum  actuale  gra- 
tia;. 

3.  Fjusdcm  capitis  verba  alia  pondcrantur 


ac  proinde  omne  opus  moraliter bonum,  fac-    pro  assertione. — Pondero  praeterea  aUa  verba 


tum  ab  homine  justo,  etiam  ductu  rationis 
naturalis,  et  solis  viribus  libcri  arbitrii,  esse 
meritorium  de  condigno  vitae  aiternae,  quaj 
dicitnr  fuisse  opinio  Victoriae,  et  eam  sequ  m- 
tur  Soto  et  Medina,  et  nonnulU  alii  moderni 
Thomistce. 

2.  Ass';rtio  prima  .•  opus  meritorium  debet 
ah  actuali  gratia  procedere.  —  Prohatur  primo 
ex  Coiicilio  Tridentino,  sess.  6,  c.  16.  —  P^ihi- 


ejusdem  capitis,  ubi  dicit,  licet  bonis  operibus 
justorura  merces  aetcrna!  gloria^  promittatur : 
Absit  tamen  ut  Christianus  homo  in  scipso  vel 
confidat,  vcl  glorictur,  et  non  in  Domino,  cujus 
tanta  est  erga  omnes  homines  bonitas,  ut  eorum 
velit  esse  merita,  quce  sunt  ipsitis  dona.  Et  in 
eis  primura  expendo  quod,  si  horao  jara  gra- 
tus  posset  per  solas  virtutes  naturales  meri- 
torium  opus  efficere,  posset  aUqua  ex  parte 


CAP.  YII.  UTRUM  ACTUS 

in  seipso  confidere,  quia  jam  suis  viribus  sine 
auxilio  g-ralia;  possct  mercri.  Sicut  si  creatura 
possct  post  receptam  virtutem  a  Dco  sine 
concursu  cjus  opcrari,  merito  posset  dc  sua 
virtute  confidcre.  Itcm  Iiabcrct  liomo  aliquid 
undc  possct  in  se,  et  non  in  Doniino  gloriari. 
Nam  juxta  Pauli  doctrinam,  i  ad  Corintli.  4, 
tunc  aliquis  in  se  gloriatur,  quando  dc  aliquo 
bono  gloriatur  quasi  non  acccpcrit;  et  sancti, 
pra^scrtim  Augustinus,  cxponunt  ita  gloriari 
in  sc,  quicumque  pra^sumit  posse  suis  viribus, 
et  sine  actuali  auxilio  gratise,  quod  ad  vitam 
eeternam  conducat.  Unde  etiam  est  pondc- 
randum  quod  omnia  opera,  quffi  Deus  vult 
esse  nostra  mcrita,  dicit  csse  ipsius  dona  ; 
non  vocantur  autem  opera  specialiter  dona 
Dci,  nisi  quia  fiunt  per  auxilium  gratia?.  Sic 
cnim  ex  eo  quod,  ad  Pbilippcns.  1,  dicit  Pau- 
lus  :  VoMs  donatim  est  pro  Christo,  ut  creda- 
^i,y,  colligcrc  solet  Augustinus,  ad  credendum 
esse  necessarium  auxilium  gratia;. 

4.  Eodem  w.odo  Incutus  antea  fiierat  Cceles- 
timis  Papa.  —  Acccdit  qnod  scntcntia  illa 
sumpta  cst  a  Cffilcstino  Papa,  qui  in  prajdiclo 
sensu  illam  exposuit.  Nam  in  Epistol.  1  ad 
Episcopos  Gallia?,  cap.  8,  cum  dixissct,  omnia 
studia,  et  omnia  opera,  etmerita  Sanctorum 
ad  Dci  gloriam  csse  refcrenda,  rationem  sub- 
jungit,  dicens  :  Quia  nemo  aliunde  ei  placef, 
nisi  ex  co  quod  ipse  donavit.  Qiiomodo  autcm 
donet,  dcclarat  in  fme  capitis  diccns  :  Ideo 
utique,  quia  pra;paratur  voluntas  a  Domino, 
et  ut  honi  aliquid  agant,  paiertiis  inspirationi- 
his  suorum  tangat  ipse  corda  jidelitim,  etc. 
Ergo  si  omnia  mcrita  sunt  dona  Dei,  omnia 
isto  modo  donantur  ab  ipso,  ac  subinde  in  illis 
verum  est,  quod  ibi  concludit  :  Quotquot  spi- 
ritu  Dei  aguntur,  hi  filii  Dei  sunt,  ut  nec  nos- 
trum  deesse  seniia>}ius  ariltrlum,  et  i7i  honis 
quihusque  volmitatis  humance  singulis  motihus 
magis  illius  valere  sentiamus  auxilium;  et  in 
eodem  sensu  repetit  in  cap.  12  :  Ut  omnium 
honorum  affectuum,  atque  opertm,  et  omnium 
studiorum,  oinniumque  tirtutum,  quihus  ah  ini- 
tio  fides  attenditur,  Deum  profiteamur  aucto- 
rem,  et  non  duhitemus  ab  ipsius  gratia  omnia 
kominis  merita  prceteniri,  per  quem  fit  ut  ali- 
quid  honi  et  velle  incipiamus,  et  facere,  quo 
utiqtce  auxilio  ct  munere  Dei,  non  aufertur  li- 
hcrum  arhitrium,  sed  liheratur ,  et  tandcm 
subjungit  :  Tanta  enim  est  erga  homines  hotii- 
tas  Dei,  ut  nostra  velit  esse  merita,  qum  sunt 
ipsius  dona,  et  pro  his  qucc  largitus  est,  wterna 
prwmia  sit  donaturus.  Cum  ergo  Concilium 
Tridentinum  sententiam  ct  vcrba  Coclestini 


MERITOIUUS  DEBEAT,  ETC.  39 

usurpet,  dubitari  non  potest  quin  in  eodem 
sensu  dixerit  nostra  merita  esse  dona  Dei, 
quo  Coclcstinus  id  cxplicavit,  utique  ratione 
spccialis  gratia?  auxilii. 

5.  Pondcrantur  et  aliacx  sess.  14,  cap.  8. — 
Can.  20  ex  Augustino,  lib.  Icontra  duas  Epis- 
tolas  Pelag.,  c.  8.  —  Can.  22  ex  Augustino, 
tracf.  19  inJoan.,  sumptus. —  Optimum  prai- 
terea  argumentum,  ad  veritatem  banc  con- 
firmandam  ,    sumimus   ex   eodem  Concilio  , 
scss.  14,  cap.  8,  ubi  ad  faciendum  opcra  sa- 
tisfactoria  pro  pcena  tcmporali,  quse,  rcmissa 
culpa,  manct,  requirit  non  tantum  babitua- 
lcm  gratiam  (imo  de  bac   nibil  expresse  di- 
cit),  sed  actuale  auxilium  ;  sic  enim  ait  :  Ke- 
que  tero  ita  est  saiisfactio  hwc,  quam  ptro  pec- 
catis  exoltimus,  uf  non  sit  per  Christum  Je- 
sum,  nam  qui  ex  nohis,  tanquam,  ex  nohis  nihil 
possumus,  eo  cooperaute  qui  nos  confortat  om- 
nia  possumus,  ita  non  habct  hoiuounde  glorie- 
tur.  A  satisfactionc  autem  ad  mciitum  sumi- 
_  tur  argumentum,  tum  quia  magis  est  mercri 
vitam  ffiternam  quam   satisfaccre  pro  poena 
tcmporali ;    unde  potest  quis  pro  altero  con- 
dignc  satisfaccre,  non  tamcn  alteri  graiiam 
vel  gloriam  de  condigno  mcrcri ;  tum  etiam 
quia  non  magis  potest  homo  gloriari  in  pro- 
prio  mcrito   quam  in  satisfactione.  Denique 
etiam  illationem  potsumus  ex  Concilio  con- 
firmarc,  nam  subdit   statim  :  Omnis  gloria- 
tio  nostra  in  Christo  est,  in  quo  vivimus,  in 
quo  m,eremur,  in  quo  satisfacimus.  Tandcm 
addcre   possumus  Concilium   Arausicanum , 
canon.  8,  dicens  :  Dehefur  merces  honis  operi- 
hus,  si  fiant,  sed grutia,  quce  non  dehetur,prcc- 
cedit  ut  fiant.  Loquitur  autem  de  gratia  auxi- 
fiante,  ut  ex  discursu  caiterorum  canonum 
constat,  ct  praesertim  ex  20,  dicentc  :  Multa 
in  homiiie   hona  fiunf,  quce  non  facif  homo ; 
nulla  tero  fadt  homo  hoiia,  quce  non  pnrstct 
Deus  ut  faciat  homo ;  pra?stat  hoc  Dcus  per 
auxilia  specialia,  et  necesse  est  intebigi,  sal- 
tem  de  operibus  pietatis,  inter  qua3  dubium 
non  est  quin  omne  opus  meritorium  de  con- 
digno    numeretur .    Similiter    induci    potest 
canone  22,  quia,  per  omne  opus  mcritorium 
servit  homo  divinai  voluntati ;  quoties  autem 
sic  servit,  voluntas  ejus  a  Domino  prapara- 
tur,   utiquc  pcr  spcciale   aliquod  auxilium ; 
ergo  nunquam   merctur   bomo  apud  Dcum 
sinc  tali  auxilio.  Major  nota  cst   ex  ipsa  ra- 
tione  meriti;  minor  a  Concilio  in  illo  canone 
traditur ;  ergo  virtute  docet  consequens,  quod 
indc  sequitur. 

6.  Prohatur  secundo  asserfio  cx  plcrisque 


i6 


LIB.  X!I.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


aJiis  auctoritatihus  sacris.  —  UiKle  ulterius 
probari  polest  assertio  omnibus  testimoniis 
Scripturaj,  Conciliorum  et  Patrum,  quibus 
supra,  lib.  'I,  ostensum  est  ad  singula  opera 
pietutis  nccessnriiim  esse  anxilium  actuule 
gratia?,  non  solum  injustis,  sed  ctiara  justis. 
Nam  quodlibet  opus  meritoriuro  de  condigno 
est  opus  pietatis,  qiiia  ad  justitiam  apud 
Deum  et  vitam  aeternam  conducit;  ergo  ad 
omne  opus  merilorium  necessarium  est  ac- 
tuale  auxilium  gratia?.  Atque  boc  modo  fun- 
datur  optimo  assertio  in  verbis  Cluisti,  Joun. 


illud  2  ad  Corintb.  3  :  Non  sumus  sufficientes 
cogitare  aliquid  ex  noMs,  quasi  ex  noMs,  nam 
ut  argumentatur  Augustinus  in  libr.  de  Pra?- 
destinat.  Sunctor,,  iu  prineipio,  opus  meri- 
torium  non  fit  sine  pia  cogitationc;  ergo  si 
pia  cogitalio  non  potest  huberi  sine  auxilio 
gratiai,  multo  minus  poterit  sine  illo  fieii  op"S 
meritorium,  ideoque  recte  dixit  August.Epist. 
J06,  non  longe  a  principio  :  Nos  non  spiri- 
tum  Imjus  mundi  accejnmus,  scd  spiritnm  qui 
ex  Dco  est,  ut  sciamus  quis  a  Deo  donata  sint 
noMs,  ac  per  hoc  et  ipsum  hominis  meritum  do- 


\f>  :  Ego  sum  zitis,  xos  palniites ;  qui  manst  in    num  est  gratuitum.  Atque  ad  bunc  modum 


me,  et  cgo  in  eo,  Mc  fert  fructum  multum;  qui 
quidem  fructus  in  meritis  maxime  consistit. 
Addit  autem  Cbristus  Dominus  rationem  : 
Quia  sine  v:e  nihil  potestis  facere ;  nibil,  scili- 
cet,  quod  inter  illos  frnctus  computari  possit; 
ergo  sine  Cbristo  nibil  meriti  facere  possn- 
mus.  lilud  autcm  sine  mc,  intelligunt  Conci- 
lia,  et  Patres  dicto  loco  citati,  id  est,  sine 
sine  auxilio  meo,  sine  cxcitalione  et  coope- 


multa  alia  testimonia  in  dicto  loco  citata  in- 
duci  possunt.  Ratio  vero  assertionis  ex  se- 
qucnti  sumenda  est,  et  in  multis  ex  capitum 
sequentium  doctrina  est  dcclaranda. 

7.  Assertio  secunda  :  actus  meritorius  deiet 
esse  modo  aliquo  supernaturalis .  —  Prohatur 
primo  ex  Scriptura.  —  Secundu  ergo  assertio 
est,  omnem  actum  mcritorium  apud  Deum 
esse  alicpio  modo  supernaturalem.  Dixi  ali- 


ratione  mea ;  ergo  quodlibet  opus  meritoi^ium     quo  modo,  quia  non  contendo  esse  debere 


sub  illa  sententia  Cbristi  comprcbenditur.  Si- 
raile  argumcntum  sumitur  ex  sententia  Pauli 
ad  Pliilip.  2 :  Cum  metu  et  tremore  testram 
salutera  operandni ;  et  subjungit  mirabilcm 
rationem  :  Deus  est  enim  qui  in  vohis  opcra- 
tur,  et  relle,  et  ferficere  pro  lona  voluntate. 
Quotics  ergo  opcrumur  sulutem,  Deus  incipit 


supernaturale  quoud  substuntiura,  sed  vcl  is- 
to  vel  alio  niodo,  sive  absobito,  sive  respcc- 
tivo,  sive  pbysico,  sive  raorali.  Et  ita  possunt 
pro  bac  asscrtione  rcferri  omnes  auctores, 
qui  docent  actum  virtutis  moralis  non  esse 
meritorium  sine  i^elatione  cburitatis,  cjuse  si- 
ne  dubio  supernuturulis  est.Quum  opinionem 


et  perficit  opus,  quod  ud  auxilia  actualis  gra-    graves  Tbcologi  tcncnt ,  quos  infra  referc- 


tiee  pertinct ;  sed  per  quodlibet  opus  raerito- 
rium  operamur  salutom;  ergo  in  omni  opere 
meritoino  Deus  incipit  et  perficit  per  auxilium 
actuale.  Eodem  modo  expendi  potest  illud 
4  Corintb.  3  :  Ego  plantavi,  Apollo  rigavit, 
Deics  autem  incrementum  dedit ;  nam  quodli- 
bet  opus  meritorium  de  condigno  est  uliquod 
gratise  et  sanctitatis  incrementum ;  crgo  Dcus 
est, 'qui  omne  bnjusmodi  incremcntum  dat. 
Et  nibilominus  addit  Puulus  :  Unnsquisque 
prnpriam  mercedem  accipiet  secundum  smim 
laborem,  Dei  enim  sumus  atfjutores,  ac  si  di- 
ceret  laborem  bominis  dignum  esse  raercede, 
quia  non  solus  ipse  operatur,  sed  adjuvat 
Deura  in  se  operantera  ;  ergo  in  omni  opere 


mus ;  et  intcrim  videri  potcst  Bellarminus, 
libr.  5  de  Justificat.,  capite  15  et  sequenti- 
bus,  nam  in  eis  multa  adducit,  quoe  assertio- 
nem  coufirmant.  O^iidquid  taraen  sit  de  pro- 
pria  rclatione  cbaritutis,  necessarium  ccnseo 
ut  actus  fiat  aliquo  modo  supernaturali,  de 
quo  quis  vel  qualis  sit  posteu  iuquiram;  nunc 
sobim  probo  ita  esse.  Primo,  quia  quoties 
Scriptura  promiitit  prreraiura  nostris  operi- 
bus,  vel  loquitur  de  actibus  in  se  supernatu- 
ralibus,  ut  sunt  actus  fidei,  spei  et  cbaritatis, 
vel  cura  de  raoi'uIibus  loquitur,  illis  uddit 
aliquid  quo  supernaturulem  raoduni  indicet, 
quale  est  illud  Mattb.  10  :  Qui  recipit  Pro- 
plietam  in  nomine  Prop]ieta>,  merccdem  Pro- 


bono  non  est  homo  principalis  operator,  sed  phettn  accipiet ;  et  qni  recipit  justum  in  nomine 

cooperator  Dei,  principaliter  operantis.  Unde  justi,  inercedem  justi  accipiet ;  et  qui  potum 

optirae  Augustinus  ,    sermon.    10  de   Verb.  dederit  uni  ex  mi)nmis  istis  cnlicem  aqua' fri- 

Apostol.  :  JIlo  modo  possumus  exigere  Domi-  gidtr,  tantum,  in  nnmine  discipuli,  non  perdet 

num  nostrumut  dicamus  :  Rcdde  quod  promi-  mercedcm  suam.  Murcus  autcm  capitc  nono 


sisti,  q\ua  fecirnus  quod  jussisti,  et  hoc  tu  fe- 
cisti,  qui  lahorantes  jutisti.  Et  idera  confir- 
niutLeo  Papa,  serra.  7  Quadrag.,  cujusverba 
postea   tractubimus.   Taudem   induci  potest 


dixit  :  Quictwique  dcderit  voMs  calicem  aquce 
in  nnmiie  meo,  quia  Christi  estis.  Qute  omnia 
significunt  aliquam  relationem  operis  sujicr- 
naturalera  ;  imo  in  vcrbis  Mattbiei 


signitica- 


CXV.  VII.  LTRUM  ACTUS  MERITOUIUS  DEBEAT,  CTC.                                        .i| 

tur  mcrcedora  fuhiram  esse  proportionatam  tum  de  condigno  non  est  nisi  vitoo  seternaj  vol 

tali  modo  operandi.    Qiii  modus  solet  ctiam  gratia? ,  sub  gratia  comprehendendo  orania 

significari  a  Christo  por  pnrticulara  propter  auxiha  quse  ad  vitara  oitcrnam  condiicunt,  ut 

me,  Matth.  dccimo  ;  \c\  propfernomeii  meum,  postea  videbimus,  et  e  converso  vita  ffitcrna 

Matth.  decimo  nono;  vel,  i7i  iiomine  meo,  ut  non  datur,  per  se  loquendo,  his  qui  mcreri 

Luc.  nono  :  Quicimqiie  susceperit  puerum  is-  possunt,  nisi  mediante  merito ;  ergo  meritum 

tum  in  nomine  meo,  me  recipit ;  et  ideo  Pau-  sorapcr  esse  dobet  aliquod  opus  ejusdora  or- 

his,  ad  Colossons.  tortio,  raonet  :  Omne  quod-  dinis  cura  illo  fino,  ac  proindo  supcrnaturale. 

cimque  facitis  in  verho,  aut  in  opere,  omnia  in  Qua;  illatio  confirmari  potest,  nara  siraili  dis- 

nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi  facite,  ni-  cursu  probatum  est  esse  aUquos  actus  super- 

mirum,  ut  sint  ad  vitam  a3ternam  utiha.  naturales,  et  dispositiones  ad  gratiam  debe- 

8.  Prohatur  secnndo  quod  assertlo  Jucc  con-  re  essc  supernaturalos,  et  ad  priraum  auxi- 
sequatur  ex  prcccedenti. — Secundo,  soquitur  hura  gratia^  non  posse  disposilionera  pr.Tcco- 
hajc  assortio  ex  pra?ccdcnti  ,  nara  quando  dorc,  quia  dcbcret  esse  naturalis ;  orgo  non 
opus  tale  est  ut  semper  et  in  singulis,  et,  ut  minus  ccrta  debet  in  proposito  ccnscri.  Et 
ita  dicara,  por  se,  necessarium  sit  auxilium  quidem  in  hoc  sensu  vidctur  locutus  D.  Tho- 
gratiffi  adillud  pcrficiendum,  signum  est  tale  raas,  qua^st.  109,  arlic.  5,  ad  raerendura  nc- 
opus  esse  suponyilurak^ ;  sed  ostcnsura  ost  ccssariara  esso  gratiani,  et  loqnitur  non  so- 
tale  esso  quodhbet  opus  raeritoriura,  nt  por  him  do  actuali,  sed  otiara  de  liabituah ;  uti- 
se,  ac  sempor,  et  in  singulis  auxihum  gratice  turque  ista  ratione,  quod  actus  perducentes 
ad  illud  requiratur;  ergo  signum  est  talc  ad  finem,  debent  esse  fmi  proportionati ;  et 
opus  seraper  ossc  debere  supernaturale.  Ma-  siraili  raodo  loquitur,  quKst.  lli,  artic.  2  ;  et 
jor  in  hb.  1  et'2  latc  probata  est,  quia  quan-  conscntire  vidotur  Cajetanus,  1  part.,  quoest. 
do  opus  cst  raere  naturalo,  por  se  fieri  po-  G3,  art.  6,  in  sohit.  ad  3,  dub.  1.  Consentit 
test  pernaturalia  principia  ct  auxiha;  quod  Waldons.,  tora.  3  do  Sacramentahbus,  cap. 
si  interdum  fieii  non  potest  sine  auxilio  gra-  9;  Osius,  in  Confessio.,  cap.  60;  Lindan., 
ti.X',  est  quasi  ox  accidcnti,  propter  ditRculta-  lib.  3  Panopha',  cap.  20,  et  alios  in  sequen- 
tos  vol  impediraenta  ox  poccato  oxorta.  Un-  tiims  capitibus  rofcroraus,  et  in  ois  particula- 
de  quia  iUoe  dillicultates  possunt  intcrdura  in  ribus  diificultatibus  occurrentibus  satisfacic- 
particulari   cessare,  non  est  illa  necessitas  raus. 

tanta,  ut  non  possit  aliquis  tahs  actus  sine  10.  Adprimum  argumentum  inmm.  \. — 

auxiho  gratiffi  intordum  fieri.  Cum  crgo  lioc  Ad  secundum. — Arguraenta  vero  in  piincipio 

in  operc  racritorio  non  contingat,  signura  ost  posila   nunc   l)revitor  oxpcdioraus.    Ad  pri- 

neccssitatem  auxilii  provenire  cx  aliqua  su-  mum,  concediraus  justos  raereri  de  condigno 

pornaturahtatc  opcris  ad  mcritura  rcquisita.  por  opcra  raorahtcr  bona,  sicut  in  Scripturis 

Unde  confirmatur  oplime.  quia  etiam  in  An-  citatis  significatur ;  dicimus  tamon  oportere 

gehs  et  in  horainc  in  statu  innoccntiai  fuit  ne-  ut  ahquo  raodo  supornaturali  fiant,   quod  in 

cessariura  anxiliura  gratia;   ad  nieritura,  ut  ilhs  locis  non  negatur,  et  in  aliis  dockiratur, 

superius  adduchi  probant;    at  vero  in  ilhs  ut  vidiraus  ;  quis  autcra  sit  istc  raodus  ex  dis- 

non    erat   necossariura   auxilium   gratise  ad  cursu  sequentium  capitum  constabit.  Ad  se- 

opera  naturalia,  vel  naturales   proprictates  cundum,  in  quo  cx  demerito  fit  iUatio  ad  me- 

eorura  ;  crgo   signura    est  ad  raoritura  esse  ritum,  respondctur  ineptissimam  esse  iUatio- 

nocossariam  aliquara  conditioncra  superna-  ncm ;  nara  homo  suis  viribus  potost  gratiam 

turalom  actus,  rationo  cujus  crat  illis  ncces-  ct  gloriam  pcrdcre,  non   taracn  acquirore, 

sarium    actualc   auxilium  gratiae    ad  mcri-  quia  longe  facilius  est  deficere  a  bono  quam 

lum.  illud  perficcrc;  sicut  otiara  supra  de  oraissio- 

9.  Prolatur  tertio  ratione  a  priori. — Ulti-  ne  pura  diximus,  etsi  fortasse  posset  ad  de- 
mo  ,  addoro  possumus  rationom  a  priori ,  moritum  vitce  reterna;  sufficere,  non  tamen 
qufc,  hcet  ex  ordinationc  divina,  in  Scripturis  ad  meritum. 

declarata,  prajcipuc  sumenda  sit,  taraen  in  11.  Tractatur  qua;stio  in  tertio  argumento 

ipsa  reinatura  habet  congruitatem  et  funda-  inclusa.  — Pars    negans  immerito  tribuitur 

mentum  ;  nani  modia  dobent  csse  fini  pro-  D.Tliomw. — Jam  solvitur,  quod  tertio  argu- 

portionata;  meritum  autcm  est  unum  cx  po-  mento  opponelatur .  — Tertium  argumontum 

tissinus  raodiis  ad   consoquondara  boalitudi-  pctit  quffistionem,  qua;  ab  aliis  latc  tractari 

iicra   supernaturalcm,  quia  proprium  meri-  solet^  au  in  liomine  justo  possit  dari  actus 


CAPUT  vm. 

UTRUM   SOLUS   ACTUS   ELICITUS   A   CIIARITATE 
MERITORIUS    DE   GO^'DIG.NO    ArUD  DEUM? 


42  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

jndifferens  in  ratione  mcriti,  id  est,  nec  me- 

ritoriiis,  ncc  demeritorius,  esto  non  possit  in 
individuo  dari  actus  indiiicrens  in  ratione  bo- 
ni  vel  mali.  Aliqui  enim  partem  negantem 
D.  Tliomce  attribuunt  in  1.  2,  'queest.  18,  ar- 
tic.  9,  et  qua?st.  21,  art.  A,  sed  immerito, 
nam  in  priori  loco  non  agit  de  merito,  sed  de 
honitate  et  malitia  ;  nos  antem  jam  supponi- 
mns  lioc  posteriori  modo  non  dari  actum  in- 
ditrerentem.  In  altero  vcro  loco  imprimis  D. 
Tliomas  non  tractat  de  merito  de  condigno, 


SIT 


1.  Tres  virtiitum  ordines.  —  Diximus  opus 
meritorium  non  tantum  bonum,  sed  etiam 
aliquo  modo  supernaturale  esse  debere;  se- 
quitur  explicandum  qualis  esse  debeat  Iiaec 
bonitas ,    et    quanta  Iisec    supernaturalitas , 


sed  de  merito,  secundum  quamdam  genera-  quod  prsestabimus  discurrendo  per  tres  ordi- 

lem  rationem,  quae  potest  in  omni  actu  bono  ues  virtutum.  In  primo  ponimus  solam  cliari- 

salvari,  ut  postca  videbimus.  Unde,  quod  no-  tatem,  tanquam  summe  perfectam,  et  aliquo 

tandum  est,  D.  Thomas  non  tractat  speciali-  modo  principium  et  radicem  totius  meriti ;  in 

ter  de  operibus  justorum,   et  discursus  ejus  secundo  ponimus  virtutes  et  dona  per  se  in- 

£eque  procedit  in  operibus  bonis  peccatorum.  fusa  ;  in  tertio  reliquas  virtutes  morales  infimi 


Dico  ergo  nullum  esse  inconvenicns  dari  in 
justo  opus  bonum,  ac  proinde  non  demerilo- 
rium,  quodnec  meritoriura  de  condigno  sit, 
quia  illaduo,  scilicet,  mcritum  et  demeritum, 
ncc  de  se  sunt  immediate  opposita,  quia  non 
includunt  immcdiatam  contradictionem,  sed 
quasi  moralem  oppositionem  contrariam,  in 
qua  potest  inveniri  medium  per  carentiam 


ordinis ,  seu  acquisitas.  Et  imprimis  circa 
actus  charitatis  supponimus  tanquam  per  se 
notum,  actus  elicitos  a  charitate  maxime  esse 
per  se,  et  intrinsece  meritoi'ios  de  condigno 
apud  Deum ,  quia  nulli  sunt  excellenliores 
actus,  nec  Deo  gratiores  ;  et  idco  in  Scriptura 
maxime  promittuntur  pra^mia  dihgcntibus 
Dcum,  et  Paulus  dixit,  Dominum  redditurum 


ulriusque  contrarii,  ncc  potest  assignari  di-     coronam  justitiaj  non   solum  ipsi  qui  fidein 


vinum  prseccptum,  vcl  ordinatio,  vel  ahud 
principium  extrinsecum,  ex  quo  talis  ncces- 
sitas ,  vel  immediata  oppositio  oriatur.  Et 
huic  scntentise  favet  divus  Thomas,  quaest. 
114,  artic.  3,  quatcnus  dicit  opus  bonum, 
quatenus  cst  a  libcro  arbitrio,  csse  merito- 
rium  tantum  de  congruo,  nam  incle  recte 
coUigimus,  si  in  homine  justo  sit  opus  bo- 
num  a  solo  libero  arbitrio   proccdens ,   ad 


scrvaverat,  scd  etiam  omnibus  qui  diUgunt 
advcntum  ejus,  2  ad  Tiinoth.  quarto ;  et  ad 
Galat.  quinto,  apud  Deum  tantum  valere  fi- 
dcm,  quffi  pcr  charitatem  operatur;  et  1  ad 
Corint.  13,  omnia  cliaritati  tribuit. 

2.  Perperam  limitatur  ad  certam  intensio- 
nem  vel  durationem  vis  charitatis  ad  meren- 
dum.  —  Solum  posset  in  hoc  puncto  qua?ri 
an  hoc  sit  verum  de  omni  actu  charitatis  iii- 


summum  esse  posse  meritorium  dc  congruo.  difltcrenter;  non  enim  dcfuerunt  qui  aliquam 

Neque   contra  hoc  obstat  quod  objiciebatur,  limitationem  in  hoc  posuerunt,  vel  ex  parte 

quia  talis  actus,  quatcnus  inutilis  ad  vitam  durationis,  vel  ex  parte  intensionis,  postulan- 

seternam,  non  videtur  aliqua  deformitate  ca-  tes  ahquem  certum  gradum^  vel  minimura 


rere.  Respondemus  enim  primo,  deformita- 
tera  illara,  si  qua  est,  solura  esse  imperfcctio- 
nem  negativam,  non  privativam,  ct  ideo  non 
reddere  actum  malum,  sed  non  pcrfectum. 
Secundo,  dicimus,  licet  talis  actus  non  sit  per 
se  utilis  ad  vitam  seternam,  juvat  saltem  tan- 
quam  removens  proliibcns ,  quia  impedit 
peccatum,  et  hoc  satis  est  ut  possit  esse  bo- 
nus,  si  objectum  et  circurastantias  debitas 
habeat.  Et  hsec  resolutio  ex  his,  quse  postea 
de  merito  morahum  actionum  dicemus,  ma- 
gis  confirmabitur. 


terminum,  infra  quem  actus ,  ctiamsi  cliari- 
tatis  sit,  non  sit  meritorius ;  ad  eura  utique 
modura  quo  aliqui  Scholastici  dixerunt,  non 
oranem  actura  araoris  vel  contritionis  suffi- 
cere  ad  obtinendam  justitiam  et  remissionera 
peccati,  nisi  certara  intensionera  habeat,  vel 
tanto  tempore  durct.  Sed,  sicut  illa  sentcntia 
omnino  falsa  cst,  ct  hoc  tempore  improbabi- 
lis,  uttora.  4  tertioe  part.,  disputat.  4.  sect.  4 
et  5  ostendiraus,  ita  in  prsesenti  illud  asse- 
rere  esset  incptissimum,  quia  rationes  ibi 
factne,  hic  etiam  vim  halicnt,  et  quia  e?t  limi- 
tatio  quaedam,  pra'tcr  absolutum  et  indcfini- 
tum  modura  loquendi  Scripturee,  sine  ullo 
probabiU  fundamento  rationis  vel  auctori- 
tutis. 


CAP.  VIII.  L'TRUM  SOLUS  ACTUS 

3.  Proiatur  de  duratione  dhisihUl.  —  Et 
quidem  de  duratione  nerainem  dixisse  inve- 
nio,  esse  neccssarium  ut  actus  aliquo  dc- 
tcrminato  tcmporc,  ctiam  minimo,  durct.  Non 
dcfuerunt  taracn,  qui  dixcrint  neccssarium 
esse  ut  pro  tcmpore  durent,  indefinite  ta- 
men,  quia  quoelibet  tcmporalis  duratio,  quan- 
turacuraque  miimatur,  suUQcict;  moti  prrcci- 
pue  vulgari'sophismatc  dc  continuationc  ac- 
tus.  Verumtaracn  milii  lioc  ctiam  iraproba- 
bile  est,  quia  in  uno  instanti  liabet  actus 
charitatis  totam  suam  perfectioncra  substan- 
tialcm  ct  intrinsccam,  cum  suliicicntc  usu  ]i- 
bcrtatis ;  et  ita  malus  angchis  in  primo  ins- 
tanti  suoe  crcationis  vcrc  mcruit,  licet  pro 
solo  illo  in  gratia  pcrseveraverit,  ut  commu- 
nior  opinio  fert.  Et  Christus  Dominus  in  pri- 
mo  instanti  suae  conceplionis  pcrfectissime 
mcruit,  et  non  minus  quam  iu  ahquo  vitai 
tempore,  quia  infmitc.  Sed  de  hoc  punctoite- 
rum  in  c.  21  occurret  sermo. 

4.  Prolatur  de  intensione.  —  De  intensionc 
vero  actus  ncmineminvcnio,  qui  admcrilum, 
absohitc  loqucndo,  ccrtam  quantitatcra  abso- 
hitam  intcnsionis  postulet,  etiam  miniraam. 
Alicjui  vero  illam  requirunt  quasi  respccti- 
vam;  volunt  enira  necessariura  esse  ut  actus 
sit  intcnsior  haljitu,  quia  alias  niliil  novi  rae- 
rcbitur,  saltem  in  pra?mio  esscntiah.  Scd  hanc 
opinionem  satis  supra  impugnavimus  in  1.  9. 
Quaproptcr  indistincte  supponimus ,  omnem 
actum  elicitum  a  charitatc,  quantum  cst  ex 
parte  actus,  esse  mcritorium  dc  condigno. 
Dico  autem,  quantum  est  ex  parfe  actus  (quod 
scmpcr  in  scqucntibus  subintelligendura  est), 
quia  ex  parte  pcrsonse,  cst  necessarius  status 
gratia',  et  alia  infra  tractanda.  Et  quamvis  si 
actus  sit  actu  clicitus  ab  habitu  jam  supponat 
statum  gratire,  fieri  tamcn  potcst  ut  actus  si- 
milis  non  sit  elicitus  ab  babitu,  scd  ab  auxi- 
lio,  et  tunc  potest  deesse  conditio  cx  parte 
operantis.  Quomodo  autem  hoc  contingat,  et 
quahtcr  intelligendum  sit,  in  scquentibus  ex- 
plicabitur. 

5.  Qacejtionis  sensus.  —  Prima  opinio  af- 
firmans.  —  Hac  crgo  universali  affirmationo 
supposila,  pra^sens  quajstio  est  de  altera  par- 
te  exclusiva,  scilicct,  an  solus  actus  elicitus 
a  charitalc  sit  meritorius  apud  Deum  de  con- 
digno  pra^niii  substantialis ,  id  cst ,  gratiic 
sanctificantis,  et  visionis  Dci ;  hoc  enim  nunc 
vocamus  simplicitcr  racritum  de  condiguo  ; 
nam  meritum  accidcntalis  pra.'mii  parvi  mo- 
mcnti  aut  consideraiionis  esset,  nisi  essct  an- 
nexum  substautiali  praMuio  quod  suppoueret. 


ELICITUS  A  CHARITATE,  ETC.  43 

In  hac  ergo  queestione  est  prima  opinio  affir- 
mans,  solos  actus  elicitos  a  charitate  essc 
mcritorios  de  condigno  proemii  substantialis, 
acius  vcro  aliarum  virtutum,  licct  a  charitatc 
iraperentur,  non  addere  ihis  raeritura  pra-mii 
substantialis ,  sed  accidentalis  tantum.  Haec 
opinio  videtur  habere  magnum  fundamen- 
tum  iuD.  Thoma,  1  p.,  qua^st.  93,  art.  4,  ubi 
sic  ait  :  Quantitas  meriti  ex  duohus  potest 
pensari :  uno  modo  ex  radice  charitatis  et  g^M^ 
tice,  et  talis  quantitas  meritirespondet  prcemio 
esentiali,  qiiod  consistit  in  Dei  fruitione ;  alio 
modo  considerari  potcst  quantitas  meriti  ex 
quantitate  operis,  quce  qnidem  est  duplex,  scili- 
cct  ahsoluta  et  ^yoportionalis,  et  tamen  v.tra- 
que  resjwndet  pnemio  accidentali ,  cjuod  est 
gaudiim  de  iono  creato.  Eamdera  opinionem 
vidctur  satis  expresse  doccre  Bonavcnt.  in  2, 
dist.  40,  art.  2,  q.  3,  ubi  iutcr  alia  dicit, 
quatenus  aliquid  valet  ad  mcritum,  quia  per 
illud  meretur  horao  majorem  gloriam,  hoc 
modo  raajorera  charitatem  valere  ad  perfec- 
tum  meritum,  reliqua  vero  virtutum  opcra 
solum  proficcrc  ad  hoc  mcritum,  quia  vel 
disponunt  ad  profcctum  charitatis,  vcl  ad  con- 
scrvatioucm  et  perseverantiam  ejus,  remo- 
vendo  impcdimcnta,  unde  coucludit,  non  au- 
geri  raerccdcm  praimii  substantiahs  propter 
multiplicationem  talium  opcrum.  Et  hanc 
opinioncm  raaxirae  dcfeudit  hoc  tcrapore 
Bannez,  2.  2,  q.  24,  a.  6,  dub.  5. 

6.  Suadetur  ex  Scriptura.  —  Fundatur 
praicipue  in  aliquibus  locis  Scripturee,  quibus 
soli  charitati,  seu  dilcctioni  Dei  vidctur  pro- 
mhti  essentiale  pr«raium.  Nara  Christus , 
Joan.  -14,  dixit :  Si  quis  diligit  me,  diligetur 
a  Patre  meo,  et  ego  diligam  eum,  et  manifes- 
taho  ei  meips um, ■  eiVmiius,  ad  Rom.  3,  hac 
ratione  dixit  :  Plenitudo  legis  est  dileclio ;  et 
■1  ad  Cor.  13,  non  solum  illam  pra-fert  omni- 
bus,  sed  ctiam  illi  tribuit  omnium  virtutuni 
officia,  quia  ab  illa  habent  quod  meritoria 
sint,  et  sine  illa  niliil  valent,  et  ideo  ad  Co- 
loss.  3  :  Super  omnia  (iuquit)  charitatem  ha- 
hcte ,  quod  est  vinculum  'perfectionis ;  et  ad 
Ephcs.  3  :  In  charitate  radicati  et  fundati,  ut 
possitis  comprehendere,  etc;  ac  denique  ad  Ga- 
lat.  5  :  In  Christo  Jesu  neque  circumcisio  ali- 
quid  valet,  nec  prceputium,  sed  fides,  quce  per 
charitatem  operatur.  Totus  ergo  valor  nostro- 
rmu  operum,  pra^sertirr  in  ordine  ad  substan- 
tiale  proemium,  in  cbaritate  positus  cst.  Quod 
potcst  etiam  confirmari  ex  iUo  I  ad  Cor.  2  : 
Oculus  non  zidit,  neqtieauris  audivit,  ct  in  cor 
hominis  non  ascendit,  quce  prceparavit  Deus  dl- 


A{  LIB.  XII.  I>E  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GR.VTI.E  SANCTlFiCANTlS. 

ligeiUihus  se ;  illud  ergo  praemium  essentialc  est  in  se;  ergo  sola  illa  habet  dictam  propor- 

soli  amori  prreparatur,  imo  et  ilii  soli  promit-  tionem.  Tertio,  in  beatitudine  sola  fruitio  seu 

titur.  Ait  enim  Jarobus,  c.  1  :  Beatus  tir  qui  visio  est  quasi  substantia,  in  rjna  etiam  amor 

sufj^rt  tetdatloiiem,  quoniam,   ciim  prohatus  includitur  ;  reliquce  autem  virtutes  sunt  quasi 

fuerit,  accipiet  coronam  zitre ,  quam  repro^tii-  accidcntia.  Simili  autcm  modo,  servata  pro- 

sit  Deus  diUgentihus  se.  Ac  denique  propterea  portione,  se  habet  amor  in  via  ad  reliquos 

vidctur  dixisse  Pavdus  ad  Rom.  5,  spem,  qua3  actus  virtutum,  quia  in  amore  est  quasi  sub- 

principaliter  cst  de    essentiali  pra?raio,   non  stantialis  vita  anima? ,  cui  ceetera  accidunt ; 

confundcre,  qiiia  charitas  Dei  cHjfusa  est  iii  crgo  optima  proportio  est,  ut  amori  respon- 

corclihus  nostris.  deat  essentiale  prsemium,  caeteris  autem  vir- 

7.  Ex  Patrihus.  —  Secundo,  potest  simili  tutibus  accidentalia.  O-uaJ^t^^?  in  omnibus  opc- 
niodo  hsec  sententia  fundari  in  sententiis  Pa-  ribus  hujus  vita?  invenitur  magna  imperfcc- 
trum,  qui  ubique  tribuunt  charitati  rationem  lio,  et  iucequalitas,  si  ad  prffimia  beatituili- 
meriti,  ct  justitia3  nostrai  apud  Deum.  Nota  nis  comparentur ;  ergo  optima  proportio  est, 
qnidem  est  illa  sententia  Augustini ,  1.  de  ut  perfectissimo  actui  viee  respondeat  opti- 
Nat.  et  grat.,  c.  42  :  Charitas  est  rerissiwa,  mum  pra^raium  patriae ,  csetera  vero  inferio- 
plerdssima,  perfectissimaque  justitia;  ci  c.  70  ribus  actibus.  Denique  angmcntum  pisemii 
ejusdem  libri  :  Charitas  iiichoata,  inchoata  essentialis  correspondet  augracnto  graiiaj,  ct 
justitia  cst;  charitas  provecta,  provectajusti-  consequenter  etiam  augmento  charitatis;  sed 
(iaest;  charitas  magna,  magna  justitia  est ;  charitas  non  augctur,  nisi  suispropriis  acti- 
charitas  perfecta ,  perfecta  justitia  est ;  scd  bus,  tum  quia  nuhus  habitus  augetur  nisi  per 
charitas  de  corde  puro,  conscientia  hona,  et  fide  actns  suos;  tum  etiam  quia  omnes  actus  alia- 
noii  ficta.  Ex  qua  sententia  potest  ratio  for-  rum  virtutum  sunt  minus  perfecti,  ac  proindc 
mari ,  quia  essentiale  praimium  respondct  etiam  improportionati  ad  meritura  de  condi- 
iiostraj  justitiffi  apud  Deura ;  sed  hsec  justitia  gno  talis  augmenti;  ergo  multo  minus  pro- 
est  sola  charitas ;  ergo  solura  opus  proprium  portionati  sunt  ad  augmentum  preemii  essen- 
charitatis  est   opus  jnstitise  apud  Deum   ad  tialis. 

substantiale  prteraium  pronierendura.  Et  idco        9.  Seciinda  opinio  negatira  et  vera.  — Pro- 

1.  15  de  Trinit.,  c.  18,  dixit  idera  Augustinus,  hatur  pririto  plusquam  prohahiliter  ex  Scriptu- 

solara  charitatera  dividere  inter  fdios  Dci,  et  ra.   —   Nihilominus   opinionera   hanc    nullo 

perditionis ;    ct  Prospcr,    1.   3  do   Vita  con-  modo   probandam  aut  tolerandam   censeo  , 

tcmpl.,  c.  14  et  15,  charitati  omnem  ratio-  quia  parum  consentanea  videtur  Scripturis, 

ncra  et  valorem  lucritornm  tribuere  videtur;  ct  commnni  scnsui  Ecclcsiai  et  Patrum,  ni- 

ct  Gregor.,  homil.  7  in  Evang.,  charitatem  raiuraque  coarctat  raerita  Sanctorura,  prtcter 

omnium  meritorum  radicera  cssc  dicit.  Dci  raagnificcntiara,  et  largitatcm,  ac  conve- 

8.  Ex  ratione.  —  Tertio,  ex  intrinseca  na-  nientera  providentiam.  Dico  ergo  justos  non 
tura  meriti  de  condigno  potest  licec  opinio  solum  mcreri  prajmiura  substantiale ,  suis 
ratione  suadcri  :  nam,  ut  opus  sit  merito-  operibus  promissum ,  per  actus  clicitos  a 
rium  de  condigno,  necesse  est  ut  sit  ita  pro-  charitate  ,  sed  ctiara  per  actus  aliarum  vir- 
portionatura  pra?mio  ,  ut  aliquam  a^qualita-  tutum.  Hkc  assertio,  quam  etiam  attigi  in 
tem  ad  illud  habere  videatur  ;  sed  solus  amor  Relect.  de  Reviv.  merit.,  disp.  2,  sect.  ult., 
Dei  ex  charitate  habet  hujusraodi  proportio-  n.  54,  est  comraunis  sentcntia  Theologorum 
nem  cura  fruitione,  scu  visione  bcatifica,  in  quos  infra  refercmus.  Disputant  enim  an  ac- 
qua  substantiale  preemium  nostrorura  raeri-  tus  aliarum  virtutum  indigeant  relatione  cha- 
torum  consistit.  Consequentia  cst  clara ,  ct  ritatis,  ct  sint  hoc  modo  meritorii,  et  qui- 
major  supra  probata  est.  Minor  autem  dccla-  dam  affirmant,  alii  negant,  ut  postea  videbi- 
ratur,  quia  fruitio  bcata  pcrfcctisslmc  unit  mus  :  omncstaraen  supponunt  csse  nicritorios 
hominem  Dco,  quantum  in  termino  fieri  po-  ejusdcra  praimii,  cujus  cst  raeriforius  actus 
test:  charitas  autem  sola  perfecte  unit  ani-  charitatis.  Rem  dispulando  de  augmento  me- 
mam  Deo,  quantum  in  via  fieri  potest ;  ergo  riti,  illud  tribuunt  mufiitudini  operum ,  et 
sola  charitas  cst,  quae  cum  illa  fclicitate  ha-  perfeclioni  eorum,  vel  cx  objccto,  vel  aliis 
bet  proportionem  necessariam  ad  meritum  moralibus  circumstantiis,  ut  infra  videbimus. 
de  condigno.  Secundo ,  illud  pra?raiura  cst  Et  hoc  solum  est  a  nobis  probandum  ;  nam 
consecutio  Dci,  proat  est  in  se;  sola  autem  quod  isti  actus  sint  mcritorii,  etiam  de  con- 
dilectio  est  tendentia  iu  eumdem  Deura  prout  digno  ,   alicujus    coilestis    et    supernaturahs 


CAP.  VIII.  UTRUM  SOLUS  ACTUS 

prccmii,  nullu.s  catliolicus  negarc  ausus  nst. 
Prohatnr  ergo  do  pra^mio  csscntiali.  Piinio 
ex  forma  judicii,  in  qua  Cliristus  dixit  Maltli. 
2S  :  Venite,  lenedlcti  Patris  mei,  possidete 
paratum  vohis  regnuin  a  constitutione  mundi : 
esiirivi  enim,  et  dedistis  mild  manducare^  elc. 
Ubi  vcrisimilc  non  est,  Christum,  nominc 
regni  coolorum,  quod  Dcus  clcctis  pra^para- 
vit ,  signiticare  solum  aliquod  accidentalc 
praimium,  uf  patct  ex  similibus  Scripturre  lo- 
cis,  Joan.  3  :  Nisi  quis  renatus  fuerit  cx 
aqua  et  Spiritu  Sancto,  non  potest  introire  in 
regnwn  Dei,  et  ilio  :  Rr-gnum  ccelorum  vim 
patitur,  et  violenti  rapiunt  illud,  et  similibus. 
Dicit  autem  Christus  se  dalurura  in  die  ju- 
dicii  hoc  regnum  propter  opera  misericor- 
diro  ;  crgo  valde  aUenum  est  a  justitia  iUius 
judicii  negarc  his  opcribus  meritum  ihius 
rcgni  ac  substantialis  pra^mii.  Atque  ita  pro- 
Lant  hanc  verilatcm  omnia  loca,  in  quibus 
Deus  dicitur  judicaturus  homines,  cisquc  da- 
turus  locum  vcl  merccdem  secundum  opcra 
sua,  Matth.  16,  Rom.  2,  1  Cor.  3,  2  Cor.  9, 
Psal.  61,  Eccles.  16,  et  similia  sunt  multa. 
Pra?terea  Christus,  Mattli.  19,  intcrroganti  : 
Qidd  honi  faciam,  ut  haljeam  vitam  (Hernam  ? 
respondit :  Si  zis  ad  zitam  ingredi,  serva  man- 
data,  et  statim  cnumerat  mandata  moralia  ; 
ct  Joan.  5,  de  resurgcntibus  generaliter  dici- 
tur  :  Procedent,  qui  hona  fecerunt,  in  resur- 
rectionem  vitce,  \\\n  non  dc  sola  charitate,  sed 
de  bonis  operibus  fit  mentio,  et  iiUs  promitti- 
tur  resurrectio  ad  vitam  a?ternam.  Prseterea 
eleemosyna  opus  est  virtutis  moralis,  ct  ta- 
men  de  illa  dicit  Paulus,  1  ad  Tim.  6  :  Divi- 
tihus  Imjus  sceculi  prcvcipe  hene  agere,  divites 
fieri  inhonis  operihus,  facile  trihucre,  comniu- 
nicare,  tliesaurizare  sihi  fundamentiim  honum 
infuturum,ut  apprehendant  vitam  a4ernam  ; 
ergo  etiam  illa  opera,  cx  fide  viva  facta,  sunt 
fundamentum  et  ratio  apprehendendi  vitam 
Eetcrnam,  per  quam  certe  non  prcemium  ac- 
cidentale,  sed  esscntiale  significatur.  Unde 
Paulus  ad  Rom.  13  :  Beneficentice  (inquit)  et 
communionis  nolite  ohlicisci,  talihus  enim  hos- 
tiis  promeretur  Z^eM/Dous  autem  non  est 
accidcntale  prauuium,  scd  est  prrecipua  mer- 
ccs  magna  nimis,  seu  est  denarius  diurnus 
promissus  laborantibus  in  vinca. 

10.  Prohatur  secundo  vehem£7iter  ex  Tri- 
dentino.  —  Ex  his  ergo  modis  loquendi  Scri- 
ptura:,  qui  passim  obvii  sunt,  assertio  posita 
plus  ccrte  quam  probabililcr  colUgi  videtur. 
Atque  ita  iUam  valde  confirmat  Concilium 
Trid.,  dicta  sess.  6,  cap.  16^  absolute  doccns, 


ELICITUS  A  CIIARITATE,  ETC.  if) 

hene  operantihus  usc/ue  in  finem,  et  in  Deo 
sperantihus ,  proponcndam  esse  vitam  ceter- 
nam,  et  tanquam  graliam,  fdiis  Dei  per  Chris- 
tum  Jesum  misericorditer  promissam.  et  tan- 
quam  mercedem,  ex  ipsius  Dei  promissione  ho- 
nis  ipsorum  operihus  et  meritis  fidcliter  red- 
dendam.  Ubi  evidcns  est,  nominc  vitse  a^tcr- 
na^.  significari  essentialc  pra^mium,  nam  pro- 
pria  hffircditas  filiorum  Dei  est  essentialis 
bcatitudo,  et  hanc  ipsam  dicit  Concilium  csse 
merccdem  ncni  soUus  charitalis,  scd  bono- 
rura  operum  ,  quae  ad  alias  etiam  virtutcs 
pertinent.  Unde  id  contlrmat  ex  iUo  4  ad 
Corintli.  45  :  Ahundate  in  omni  opere  hono, 
scientes  guod  lahor  vester  non  est  inanis  in 
Domino.  Et  infra  expresse  dicit,  illis  opcribus 
Jjonis  in  Dco  factis,  quibus  divin;E  legi  pro 
hujus  vitse  statu  satisfacimus,  promcreri  jus- 
tos  vitam  a!ternara.  At  vero  prfeceptis  di- 
vinis  non  satisfacimus  per  solum  actum  cha- 
ritatis,  sed  necessarii  sunt  etiam  aliarum  vir- 
tutum  actus  ;  ergo  illis  etiam  actibus  vere 
et  proprie  meremur  vitam  aeternam.  Ac  de- 
niquc  in  can.  32,  absolutc  dcfmit,  justifica- 
tum,  bonis  operibus  ex  gratia  factis,  vere 
mereri  gratiee  augmentum,  vitam  a^tcrnam, 
ct  augmentum  gloriaB,  ubi  uec  gcneralius  de 
bonis  operibus  ,  nec  clarius  de  essentiali 
proemio  loqui  potuit. 

41.  Prohatur  tertio  rationihus. — Prima. — 
Tertio  argumcntor  rationc,  quia  imprimis  cum 
charitas  ipsa  duos  liabeat  principalcs  actus, 
scilicet,  dilcctionem  Dei  et  proximi,  inter- 
rogo  an  sola  dilectio  Dci  sit  meritoria  de 
condigno  substantialisprcemii,  vcl  etiaradilec- 
tio  proximi.  Primum  profecto  credibile  non 
est ;  nam  cum  Pauhis  dicat  ad  Rora.  43: 
Qui  diligit  proximum ,  legem  implevit,  et  alibi 
dicat,  factores  legis  justificari  apud  Deum, 
quoraodo  credibile  est  hanc  dilectionera  non 
csse  meritoriam  gratia^,  ct  gloriGe  essentia- 
lis  ?  Et  hoc  confirmat  quod  ibidera  Paulus 
subdit,  quod  plenitudo  legis  est  dilectio, 
et  quod  ait  Joannes,  4  canon.,  cap.  4  :  Qui 
piligit  fratrem  suum,  in  lumine  manet;  et  cap. 
3 :  Nos  scimus  quoniam  translati  sumus  de 
morte  ad  xitam,  quoniam  diligimus  fratres. 
Denique  ille  actus  est  elicitus  a  charitate, 
et  virtute  continet  dilcctionera  Dei ;  cur  ergo 
non  erit  raeritorius  iUius  pra^raii?  Si  autem 
primura  admittatur,  scilicct,  actura  dilectio- 
nis  proximi  habere  propriura,  et  (  ut  sic  di- 
cam  )  substantiale  mcritura  distinctura  a  me- 
rito  amoi'is  Dei,  hinc  iraprirais  enervantur 
fere  orania  fundamenta   prioris    sententia^, 


46 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.-E  SANCTIFICANTIS. 


qiiia  amor  proximi  non  est  tam  pcrfcctus 
actiis,  sicut  amorDei,  neque  attingit  directe, 
et  tanquam  ohjectum  qiiod,  ipsum  fmcra  ul- 
timum,  et  idco  non  cst  super  omnia,  sicut 
dilectio  Dei  ;  ergo  non  est  de  ratione  meriti 
pra?mii  essentialis,  quod  sit  perfectissimus 
actus,  nec  quod  directe  tendat  in  ipsum 
Deum,  qui  est  objectum  heatificum.  Ac  dc- 
nique,  licet  illa  dilectio  proximi  eliciatur  a 
charitate,  qua?  est  virtus  Theologica,  nihilo- 


scntiale  retrihui,  ut  vidcre  hcct  in  Hicrou}'- 
mo,  hh.  2  contra  Jovinian.;  et  Augustino, 
Hh.  de  Sancta  Virginit.,  per  multa  capita ;  et 
Gregorio,  hb.  4  Moral.,  cap.  ultim.,  ct  ahis 
quos  retuli,  dicto  hbr.  de  Visionc  Dci,  cap.  *20 ; 
quibus  addi  possunt  vcrha  Prospcri  hb.  2  de 
Vocat.  gent.,  nbi,  hcet  ahud  agcns,  inquit  : 
Implend(e  tohmtatis  Dei  ita  est  prceordinatus 
effectus ,  ut  per  laborem  openm,per  instan- 
tiam  supplicationum,  per  exercitia  virtutum, 


minus  in  se  non  est  actus  proprie  et  forma-     fant  incrementa  meritorum,  ei  qui  hona  gesse- 


hter  theologicus,  sed  morahs,  quatenus  pro- 
xime  ac  directeversatur  circa  materiam  crea- 
tam  ;  ergo  eadem  ratione  poterunt  ahi  ac- 
tus  morales  esse  meritorii,  cum  etiam  ficri 
popsint  propter  Deum,  et  multi  in  individuo, 
et  fortasse  etiam  in  specie  possint  esse  me- 
hores,  ut  actus  religionis  vel  poenitentisE'. 

12.  Confirmatur  primo.  —  Et  confirmatur, 
quia  si  amor  proximi  meritorius  est,  etiam 
actus  misericordiae  et  bcneficentiai  proximo- 
rum  erunt  meritorii  cssentiahs  pra-mii,  quia 
virtuahter  continent  ipsum  amorem ,  quam- 
vis  ordinarie  sine  proprio  actu  interno  amo- 
ris  proximi  elicito  a  charitate  exerccantur, 
sed  immediate  pcr  actum  elicitum  misericor- 
dia:",  qaae  vel  non  minus,  vel  satis  supcrque 
pLacet  Deo,  et  est  qusedam  dilectio  in  opere 
et  veritate.  Et  absohite  id  prohari  potest, 
quia  his  operibus  ,  ut  opera  misericordia; 
sunt,  promittitur  in  Scriptura  merces  a^tcr- 
uoe  vitse ,  ut  vidimus.  Ac  denique  confirma- 
tur,  quia  ahas  in  omnibus  operibus  vitoe  ac- 
tivffi  nuhum  esset  substantiale  meritum,  nec 
per  ea,  ut  talia  sunt,  augeretur  vera  justitia 
et  sanctitas  apud  Deum.  Consequcns  autem 
absurdum  est,  et  incredibile,  et  contra  com- 
munem  Ecclesise  sensum,  parumque  homi- 
nes  justos  ad  hujus  vitse  exercitia  aUicit;  con- 
trarium  autem  legimus  fecisse  Christum,  cum 
dicebat  :  Beati  misericordes  ,  quoniam  ipsi 
misericordiam  consequentur ;  leati  'pacifici, 
quoniam  filii  Dei  vocahuntur;  et  Paulus,  cum 
aiebat  :  Fidem  servavi ;  ideo  reposita  est  mihi 
corona  justitiw ,  non  intellexit  esse  sibi  red- 
dendam  solum,  quia  dilexit  Deum,  contem- 
plando  ct  oraudo,  sed  etiam  quia  munus 
suum  implevit  evangehzando ,  ct  pro  salute 
proximorum  lahorando.  De  qua  re  vidcri  po- 
test  Bernardus,  hb.  dc  Grat.  et  liber.  arbitr., 
circa  fmcm,  et  Augustiuus  tract.  51  in  Joan., 
ubi  exphcat,  quid  sit  et  quanti  meriti  sit  mi- 
nistrare  Christo  in  obsequiis  proximorum  ;  et 
ahi  Patres,  contra  Jovinianum  docentes  pro 
mcritorum  muhitudine  majus  praimium  es- 


rint,  non  solum  sectindum  propositum  Dei,  sed 
ctiam  fecimdum  sua  merita  coronentur.  Addo 
dcnique  sententiam  hbri  de  Ecclesiast.  dogm.  : 
Ahstinentihus  a  vino  vel  carnihus,  pro  amore  cas- 
tigandi  corporis ,  nihil  credere  mcriti  accres- 
cere,  non  lioc  Christiani,  sed  Joviniani  est. 

13.  Ruitevasio.  — Alvarez,  lih.  7  de  Atixi- 
liis,  disput.  60,  iiuni.  22.  —  Nec  satisfacict 
qui  dixcrit  opcra  vitse  activse  fieri  debere  ex 
amore  Dei,  et*inde  hahere  prasmium  essen- 
tialc,  hoc,  inquam ,  non  satisfacit,  nam  cx 
hoc  ipso  scquitur  pra;mium  csscntiale  non 
augeri  proptcr  taha  opera,  quod  ccrtc  nimium 
avcrteret  vohmtatcs  ab  usu  ct  cxcrcitio  illo- 
rum  ;  tura  ctiam  quia  potius  taha  opcra  impe- 
dirent  augmcntum  ilhus  pnemii,  quia  mora- 
hter  efiiciunt  ut  actus  interiores,  et  ehcili 
amoris  Dei  nec  tam  frcquentcs  sint,  ncc  tara 
intcnsi  ;  tum  ctiam  quia  scqucrctur  non  essc 
raajoris  racriti,  pcr  se  loquendo,  dare  raa- 
gnara  quar.titatcm  in  eleemosynam,  quam 
parvam,  neque  essct  magis  mcritorium  orarc 
quam  legcrc,  verbi  gratia,  cx  honesto  raoti- 
vo,  et  sic  de  ahis  aclibus  raorahbus  pcrfectio- 
ris  vel  rainus  perfectaj  virtutis.  Scquela  pro- 
batur,  quia  ista  orania  possunt  ficri  cx  ffiquah 
amore  Dei  actuah;  quod  enim  contingat  me- 
lius  opus  morale  ex  majori  araore  Dei  pro- 
cedere,  neque  est  neccssariura,  aut  pcr  sc 
rcquisitum,  ut  per  se  constat,  neque  etiam 
cst  ordinarium,  aut  nimium  frcquens,  ut  qui- 
dara  fingunt.  Nam  sa>pe  contingit  hos  actus 
fieri  sine  actuah  araore  Dei.  Unde  eodcm 
modo  cor.Iinget  ficri  cum  aequah  araore  ac- 
tuah,  vel  ctiam  in  virtute  unius  ct  cjusdcm 
actus  pz'ceccdentis.  Conscquens  autem  mul- 
tum  rcpugnat  Scripturis  allcgatis,  imo  qui- 
dam  raodernus  Thomista  dixit  esse  contra 
loca  cxpressa  Scriptura?,  ct  ahcgat  qua;  addu- 
ximus,  et  nonnuna  aha ,  qua^  postca  nos  pon- 
dcrabimus,  quia  pertincntad  particulares  vir- 
tutcs,  in  quibus  haecveritasmagisprobahilur. 

14.  Secunda  ratio  principalis,  et  a  priori. 
—  Ratio  autcm  a  priori  assertionis  est,  quia 


CAP.  VI!I.  UTRUM  SOLUS  ACTUS  ELICITUS  A  CHARITATE,  ETC. 


47 


neqiie  ex  natura  rci,  neque  ex  aliqua  Uei  lc- 
ge  ostendi  potest  hanc  conditioncm,  scilicct, 
quod  actus  sit  elicitus  a  cliaritate,  esse  neccs- 
sariam  ad  meritum  de  condigno  ipsius  beati- 
tudinis  essentialis,  et  alioqui  in  actibus  alia- 
rum  virtutum  inveniri  possunt  omnes  aliffi 
conditioncs  necessarice  ad  meritum,  ut  per  se 
notum  est;   crgo.  Major  quoad  posteriorem 


in  actibus  aliarum  virtutum,  sed  in  solo  aclii 
cbaritatis.  Quia  liajc  proportio  non  consistit 
in  a^qualitate  pcrfectionis  ;  nam  hsnc  ctiam 
inter  actum  charitatis,  et  visionis  beatee  for- 
tasse  non  invenitur,  ncque  etiam  ad  sufli- 
cientem  proportioncm  neccssarium  est,  ut  ac- 
tus  mcriti  directe  ct  immediate  attingatDeum 
ipsum,  qui  cst  substantiale  prcemium  raerito- 


partem  de  lege  Dei  satis  probatur,  quia  nulli-  rum,  per  visionem  sui  seu  comprehcnsionem 
bi  ostendi  potest;  et  efficacius,  quia  contra-  obtinendum,  quia  hoc  spectat  ad  quamdam 
ria  lex  in  Scripturis  allcgatis  invenitur.  Quoad     a^qualitatem  rci  ad  rem,  quae  necessnria  non 


alteram  vero  partem  probatur,  quia  actus 
aliarum  virtutum,  licet  immediate  non  attin- 
gant  Deum  ipsum,  cedunt  in  gloriam  ejus,  et 
sunt  media  ultimo  fmi  consequendo  propor- 
tionata,  ut  in  capitibus  sequcutibus  magis  de- 
clarabitur.  Et  utraque  pars  respondendo  ad 
fundamenta  contrarice  sententiae  fiet  evi- 
dentior. 

15.  Ad  loca  Scripturce  in  num.  6.  —  Ad 
Patres  in  num.  7.  —  Testimonia  ergo  Scriptu- 
rte  primo  loco  allegata,  probant  quidem  di- 
lectioni  charitatis  promitti  essentiale  prce- 
mium,  non  tamen  probant  illi  soli  promitti. 
Ilcra  aliqua  ex  iilis  probant  sine  charitate 
iiiillura  esse  meritum  de  condigno ,  et  esse 
uliqio  modo  radicem  totius  meriti,  et  ad  sum- 


est.  Unde  neque  in  amore  proximi,  nequc  in 
voluntate  colendi  Deum,  neque  in  similibus 
actibus,  qui  ad  meritum  sufiicieutissimi  sunt, 
invenitur.  Sufiicit  ergo  quod  opus  bonum  sit, 
ct  in  Deum,  ut  supernaturalem  Cnem,  tendat; 
nam  hac  proportio  est  quasi  viae  ad  termi- 
num,  vel  medii  ad  finem ;  actus  autem  bo- 
nus,  eo  ipso  quod  ad  illum  terminum  tendit 
tanquam  ad  fraem  ultimum,  est  proportiona- 
tum  medium,  et  quasi  via  recta  ad  illum.  Et 
ita  responsum  est  ad  priraam  et  secundam 
probationem.  Ad  tertiam,  respondetur  nihil 
referre  proportioncm  illam.  Pra^sertim  quia 
omnes  virtutes  operativa?,  etiam  charitas  in 
via,  comparantur  ad  gratiam,  tanquam  acci- 
dentia  intrinseca  seu  proprietates  ad  essen- 


mum  ahquam  relationera  charitatis  ad  hujus-     tiam,  et  ita  omnia  liabent  cura  gratia  propor- 


niodi  meritura  postulari,  inde  taraen  non  se- 
qiiitur  totum  essentiale  meritum  in  solo  actu 
cliaritatis  formaliter  inveniri.  Unde  divus  Tho- 
mas  1.  2,  qusest.  114,  art.  4,  inde  solura  in- 
liiht  quod  meritum  vitce  aierncB  prlmo  per- 
ti/iet  ad  charitatem,  ad  alias  autem  virtutes  se- 


tionera ,  ut  illi  ad  consequendam  visionem 
beatam,  per  quam  consummatur,  deserviant. 
Praesertira  quia  etiam  in  beatitudine  amor  est 
quasi  proprietas  consequens  visionem,  et  ni- 
iiilominus  illam  in  via  meretur.  Addo  acci- 
dentia,  licet  per  se  tantum  sufiiciant  ad  si- 


cundario,  secunclum  quod  earum  actus  a  chari-  milia  accidentia  producenda,  tamen,  ut  con- 

fe^(?  m^eraw^^^r.  Neque  plus  probant  tcstimo-  juncta   formas  substantiali^  esse   posse  apta 

nia  Patrum  secundo  loco  adducta.  Charitas  instruraenta   ad   producendam  substantiam ;  ■ 

enim  dicitur  esse  ipsa  justitia,  quasi  formalis  ergo,  servata  ahquali   proportione,  licet  ac- 

et  essentialis,  cum  illa  gratiam  comprehen-  tus  aliarum  virtutum  per  se  spectati  solum 

dendo,  et  in  suo  gradu,  fidem  et  spem,  ut  in  valerent  ad  prsemia  accidentalia  (quod  for- 

hb.  8  explicuiraus ;  non  est  autem  necesse  ut  tasse  voluit  divus  Thomas  in  priori  loco  cita- 

omnia  opera  justitiee  et  mcritoria  de  condi-  to),  nihilorainus,  ut  conjuncli  gratise  et  cha- 

gno  immediate  procedant  ab   essentiali  seu  ritati,  erunt  satis  apti  ad  substantiale  meri- 

principali  justitia,  sed  satis  est  ut  ab  aliis  fa-  tura.  In  quarta  probatione ,  si  sermo  sit  de 

cultatibus  ejus  eliciantur,  ut  in  secpenti  ca-  imperfectione  privativa,   falsum   est  assum- 

pitc  jnagis  cxplicabiraus.  Neque  Prosper  aut  ptum,  quia  in  actibus  aliarum  virtutum  nulla 


Bernardus  aliud  dixerunt,  nisi  charitatem  csse 
nccessariam  ad  raeritum,  et  esse  radicem 
cjus,  quffi  vcra  sunt,  etiamsi  non  sit  charitas 
proximum  principium  omnium  actuum,  qui- 
bus  de  condigno  mcremur. 

IG.  Adrationem  in  num.  8.  —  Ad  rationem 
tertio  loco  positam,  respondctur  concedendo 
esse  necessariam  proportionem  ad  meritum 
de  condigno,  et  negando  hanc  non  invcniri 


talis  imperfectio  invenitur.  Si  vero  sit  sermo 
de  imperfectione  negativa,  nulla  est  illatio, 
quia  jam  dictum  est  non  esse  necessariam 
aiqualitatem  perfectionis  inter  actus  pra?mii, 
et  meriti  de  condigno.  Denique  in  ultiraa  pro- 
batione  falsum  assumitur;  nam  gratia  per 
omnes  suos  actus  augetur,  et  consequenter 
omnes  ejus  virtutes,  ut  in  libr.  9  tractatura 
reliquimus. 


A8 


LIB.  XI!.  DE  MEIUTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRAT1.£  SANCTIFICANTIS. 


CAPUT  IX. 


UTRU.M  ACTUS  ELICITI  A  VIRTUTIBUS  INFUSIS  SINT 
MERITORII  DE  CONDIGNO  SINE  PECULIARI  RELA- 
TIONE  CHARITATIS  ? 

-1.  Enodatio  tituli  Imjus  capitls.  —  Relatio 
giiintuplex  actus  charitatis  communiter  tra- 
dita. — tSimiU  quippiam  habetur,  tom.  Ade 
Panitent.,  disput.  2-2,  scct.  5,  num.  20.  —  Ex 
dictis  habemus,  hos  actus,  cum  studiosc 
fiant  et  Uberi  sint,  de  se  aptos  esse  ad  meri- 
tum  de  condigno  ex  parte  suoi'um  objecto- 
rum,  et  bonitatis  quam  ab  iUis  sumunt ;  su- 
perest  nunc  expUcandum  an  ex  parte  uUimi 
fmis  aUquam  aUam  bonitatem,  vel  moralera 
conditionem  ad  hoc  meritum  requirant,  et 
quia  taUs  relatio  propria  est  charitatis,  quaj 
in  ipsum  uUimum  finem  propter  se  tendit, 
ideo  an  sit  necessaria  taUs  relatio,  vel  quaUs 
sufiiciat,  inquirimus.  Ut  autem  punctum  dif- 
ficultatis  attingamus,  prEemittenda  est  com- 
munis  distinctio  Tlieologorum  de  triplici  rela- 
tione  actus  a  cliaritate,  scUicet  liabituali , 
actuali  et  virtuaU.  Prima  consistit  in  sola 
existentia  liabitus  in  supposito,  quando  aU'ud 
bonum  opus  operatur ;  actualis  consistit  in 
actuali  motione.  quae  fit  per  actum  cliaritatis 
actu  existentem,  et  moventem  ad  actum  aUe- 
rius  virtutis,  quem  iii  fmem  suum  ordinat ; 
tertia,  seu  virtuaUs,  diversis  modis  explica- 
tur.  Quidam  putant  sulficere  quod  actus  chari- 
tatis  prajcesserit,  quo  liomo  se  et  omnia  opera 
sua  refert  in  finem  charitatis,  etiamsi  multo 
antea  elicitus  fuerit,  ita  ut  nec  ejus  memoria 
tunc  occurrat,  neque  alia  virtus  movens  ad 
operandum  ex  iUo  sit  relicta,  dummodo  actus 
iile  preecedens  retractatus  non  sit,  quia  hoc 
satis  esse  putant,  ut  virtus  ejus  moraliter 
semper  moneat.  Alii  vero  existimant  lioc  non 
satis  esse  ad  rekitionem  virtualem,  sed  ne- 
cessarium  esse  ut  prsecedens  actus,  me- 
diante  aliquo  aUo  actu,  qui  nunc  sit,  influat 
aliquo  modo  in  prsesentem  actum.  Et  sine 
dubio  ad  propriam  relationem  seu  intentio- 
nem  virtualem  lioc  necessariuni  est,  ut  in 
tertio  tomo  tertise  partis,  disputat.  decima 
tertia,  sect.  3,  latius  dixi,  tractando  de  inten- 
tione  virtuali  inministro  sacramenti  requisita; 
nam  ad  actionem  liumanam,  saUem  talis  in- 
tentio  necessaria  est,  et  ideo  in  liac  significa- 
tione  semper  illa  voce  utemur.  Tamen,  quia 
aUera  relatio  per  actuni  universalem  omnino 
prKteritum,  aliqualis  relatio  est  major  quam 
mere  liabituaUs,  et  miuor  quam  actuaUs  vel 


virtuaUs,  possumus  addere  quartum  mem- 
Lrum,  et  ut  Ua]:)eamus  terminos,  quibus  sine 
ajquivocatione  utamur,  vocemus  illam  rcla- 
tionem  objectivam,  quia  de  illa  est  specialis 
controversia.  Ac  dcnique  addimus  quintum 
membrum  relatiouis,  quam  vocare  etiam  so- 
lent  virtualem,  nos  autem  supra,  lib.  l^ut 
Uaberemus  distincta  noinina,  innatam,  vel 
quasi  connaturalem  actui  vocavimus.  Et  in 
pra^senti  est  iUa  quce  non  nascitur  ex  prsece- 
denti  actu,  sed  ex  necessaria  connexione  in- 
ter  aliquam  virtutem  cum  virtute  charitatis, 
et  consistit  in  naturali  inclinatione  seu  pon- 
dere  alicujus  actus  alterius  virtutis  a  charitate 
in  finem  ipsius  charitatis.  Ad  eum  modum  res 
naturales  dieuntur  in  suis  actionibus  inten- 
dere  assimilationem  Dei. 

2.  Ut  actus  sit  meritorius  de  condigno,  re- 
quiritur  persona  grata,  sive  ea  relatio  habitua- 
lis  dicenda  sit,  site  non.  —  Hac  distinctione 
supposita,  de  prima  relatione  nuUa  movetur 
quaistio;  nunc  enim  supponimus  nullum  ac- 
tum  bonum  esse  meritorium  de  condigno , 
nisi  persona  sit  grata,  quod  infra  probandum 
est.  Unde  fit  etiam  esse  necessarium  Uabitum 
cliaritatis  in  persona  opcrantc,  ut  actus  sit 
meritorius  de  condigno,  etiamsi  sit  fidei,  vel 
qualiscumque  alterius  viriulis  infusa?.  Ergo 
liffic  relatio  habitualis  ut  necessaria  suppo- 
nenda  est,  si  tainen  relatio  ipsius  actus  in 
talem  finem  appellanda  est.  Aliqui  enim  ne- 
gant  illam  o?se  vocandam  relationem  actus, 
quia  per  habitum  sola  refertur  persona  seu 
potentia,  non  vero  actus,  in  cjuem  habitus 
non  influit,  sed  tantum  cum  illo  concomitan- 
ter  se  Uabet.  Alii  aliqualem  relationem  illam 
esse  putant  propter  peculiarem  relationcm, 
quam  charitas  habet  ad  Deum,  tanquam  ad 
ultimum  Unem  super  omnia  diligendum, 
unde  consequenter  et  habitualiter,  et  de  se 
refert  in  eumdem  finem  omnia  referibilia  in 
ipsum,  quEe  in  Uabente  charitatem  inveniun- 
tur.  Nam  ipse  charitatis  habitus  dicitur  infor- 
mare  fidem,  et  alias  virtutes,  et  vitam  quasi 
liabitualem  iUis  tribuere,  etiamsi  actus  non 
prajcesserint.  Sed  hsc  controversia  est 
de  modo  loquendi ,  et  parum  refert  vocare 
illam  relationem  habitualem,  dummodo  intel- 
ligatur  nullara  moralem  bonitatem  accrescere 
actui  ex  tali  relatione ,  imo  neque  aliquam 
moralem  dignitatcm,  seu  oxistimationem 
pertinentem  ad  valorem  meriti ,  prastcr  eam 
qure  ex  Uabituali  gratia  personai  nascitur,  ut 
infra  videbimus. 

3.  Opinio  requirens  actualeni  relationem  in 


CAP.  IX.  UTP.UM  ACTUS  ELICITI 

actibus  infusis.  —  Rejicitur.  —  De  secunda 
rclatione  actuali,  aliqui  dixerunt  esse  neces- 
sariam  ad  meritum  cujuscumquo  actus  , 
etiam  virtutis  iufusffi,  quod  videtur  scntirc 
Durandus  in  3,  distinctione  23,  qucestione  8, 
loqucns  de  actufidei,  etextendens  sermonem 
ad  caiteras  virtutes,  quarum  actus  dicit  esse 
mcritorios,  quia  imperantur  a  charitatc,  sinc 
qua  non  essent  mcritorii ;  quamvis  enim  ex- 
presse  non  declaret  se  loqui  de  impcrio  per 
actum  formalem  et  coexistentem,  indicat  ta- 
men,  ct  cum  eo  sentit  Paludanus  ibi,  qucfist. 
4,  artic.  3;  etad  eum  modumloquuntur  non- 
nuUi  alii  Theologi.  Sed  nobis  hoec  opinio  non 
probatur,  prsesertim  quoad  virtutes  per  se 
infusas,  quod  a  fortiori  constabit  ex  his  qure 
deacquisitis  in  capitescquenti  dicemus.  Nunc 
suiiiciens  probatio  sit,  quod  talis  relatio  nullo 
sufiicienti  fundamcntoprobatur,  utvidebimus, 
et  alioqui  est  difficillima  iu  singuiis  virtutum 
opcribus,  et  ita  sine  causa  justorura  merita 
multum  diminuit.  Et  proptcr  idem  fundamcn- 
tum  idem  censeo  de  propria  relatione  vir- 
tuali,  quam  alii  sine  causa  requirunt.  Sed 
quiageneraliter  loquunturdevirtutibus,  com- 
preliendendo  etiam  acquisitas,  ex  his  quae 
de  illis  dicemus,  hoc  a  fortiori  probabitur. 
Quin  potius  necrelationem  objectivam  per  ac- 
tum  praecedentem  existimo  esse  necessariam 
in  liis  virtutibus,  quia  ante  quemlibet  actum 
elicitum  a  charitate  possunt  actus  eliciti  ab 
his  virtutibns  esse  meritorii  de  condigno  ,  ut 
jam  ostendam. 

4.  Assertio.  —  Dico  ergo  actus  virtutum 
iufusarum  factos  ab  homine  grato,  esse  me- 
ritorios  de  condigno  supcrnaiuralis  beatitu- 
dinis,  ex  vi  suoebouilatis  et  connaturalis  pon- 
deris  seu  relationis  in  illum  finem,  absque 
alia  relatione,  quasi  extrinseca,  quee  per  ac- 
tum  charitatis  praeteritum  vel  prsesentem  illis 
adveniat.  Hrec  assertio  a  fortiori  probabitur, 
ex  Iiis  qua?  scquenti  capite  de  actibus  acqui- 
sitis  virtutum  moralium  dicemus,  et  ibi  auc- 
tores  referemus.  Nunc  breviter  probatur  cx 
propriis;  nam  isli  actus  sunt  intrinsece  boni 
bonitate  supernaturali,  sunt  enim  quoad  sub- 
stantiam  supcrnaturales  ;  ergo  ex  intrinseca 
natura  sua  habcnt  ut  proccdant  a  Deo,  tan- 
quam  a  primo  agente  supernaturali ,  et  mo- 
vente  hominem  per  actuale  auxihura  gratite 
pr»vonientis,  quod  auxiliura  de  facto  per 
Chrislum  datur,  ij^iia;  omnia  in  suporioribus 
ostensa  sunt ;  crgo  nuUam  aliam  relationcm 
rcquirunt,  ut  sint  raerilorii  do  condigno  in 
porsoua  grata. 

X. 


A  VmTUTIDUS  INFUSIS,  ETC.  49 

5.  Q,U(B  a  Deo  ut  ef/iciente  procedunt,  ad 
ipsum  ut  finem  redeunt.  —  Prima  consequen- 
tia  probatur,   quia  omnia  qute  procedunt  a 
Doo,  ad  eumdom  redeunt,  tanqiiam  ad  ulti- 
mum  finem,  naturali  pondere  et  inclinatione 
naturffi  ;  crgo  qua;  procedunt  a  Dco,  ut  auc- 
tore  supcrnaturali,  ordinantur  ad  ipsum,  ut 
supcrnaturalcm  finem,  intrinscca  ct  naturali 
ordinatione,  nam  uUimus  finis  scmper  pro- 
portionatur  pryno  principio.  Unde  in    supp- 
rioribus  diccbamus  quod,  sicut  natura  intcl- 
lectualis  per  se  tendil  in  Deum,  ut  naturalem 
finem^  quia  ab  illo  ut  prima  causa  naturali 
procedit,  ita  gratia   sanctificans  natura   sua 
tcndit  in  Doum  fincra  supernaturalcm.  Unde 
cliam  dixunus  actum  acquisitum  virtutis  mo- 
ralis  natura  sua   roferri   ad  Dcum,  ut  natu- 
ralcm   iincm  ultimum,    ideoque  esse  posse 
simphciter  bonum  sine  aha  relatione,  quam 
illi  operans   adjiciat;    ergo   simili  modo,  ot 
scrvata  proportiono,  actus  supcrnaturalis  per 
sc  et  natura  sua  tendit  in  Deum  finem  supcr- 
naturalem,  etiamsi  ab    operante  pcr  aliura 
peculiarera  actura   non  referatur.    Ideraquc 
dicendum  est  de  ipsis  virtutibus  infusis;  nam, 
licet  non  omnes  immediate  Deum  attingant 
tanquam  objectum ,    nihilominus   omnos   in 
eura  tendunt  ut  supornaturalem  finem  ;  nam 
proportionantur  gratiae,  a  qua  suo  raodo  di- 
manant,  et  ideo  in  euradera  finom  tendunt , 
sicut  etiam  potentia;  anirase  eumdem  liabent 
naturalom  finem  ullimum  cum  ipsa  anima. 
Imo  aniraa  por  substantiam  suam  quasi  re- 
mote,    proxime  vero    pcr  potentias  suas   in 
illum  fincm  tondit.  Simili   ergo  proportione 
virtutes  infusa;  ad  gratiam  comparantur  ros- 
pectu  siipornaturalis    finis    ultimi ;    crgo   ct 
actus  talium  virtutura  per  se  et  ex  intrinsoca 
ratione  sua  in  euradeni  finera  referuntur. 

6.  Excluditur  alia  omnis  relatio,  puv- 
terquam  quod  sit  persona  grata.  —  Primo 
quia  non  consiat  cx  Deo  ordlnatvjne. — Aliora 
consoquontia  principalis  rationis  probatur 
primo,  ralione  supra  tacta,  quia  altora  rclalio 
sine  fuudamonto  postulatur,  quia  ncquc  ox 
divina  ordinatione  speciali  postulatur,  neque 
ex  natura  rei  ostendi  potest  ncccssaria.  Prior 
pars  probatur  primo,  quia  ex  nullo  loco  Sorip- 
turae  ostonditur,  ut  ex  solutionibus  argumcn- 
torura  et  ex  dicendis  in  capite  sequenti  raani- 
fostura  fiet.  Secuiido,  probalur  ex  Concilio 
Tridonlino,  di.to  cap.  16,  dicente  :  Cum  dlc 
ipse  Christus  Jesus,  tanq^iam  caput  in  mem- 
hra,  et  tanquam  titis  in  palmites,  in  ipsos  Jus- 
ti/icatos  Jug  ter  rirtutem  in/luat,  quce  tirtus 


;o 


Llb    XII.  DE  JIERITO,  OUOD  EST  EFFECTUS  GRATLE  SANCTIFICANTIS. 


loiia  ipsormi  operasemper  anteccdit,  ct  comi-  cienlcm    proportioncm    ad   illud    meritum, 

tatiir,   ct  snhsequitur,  et  sine  qua  miJlo  pacto  juxta  dicta  iu  canite  prff-cedenti ;  ergo  ex  na- 

Deo  (jrata  et  meritoria  esse possent,  nihil  ipsis  tura  sua  aliam  relationem,  tanquam  simplici- 

justificatis  amplius  decsse  credendum  est,  quo-  ter  necessariam ,  non  requirunt.  Potest  etiam 

minus  plene  illis  quidem  operihus,  quce  in  Deo  confirmari,  quia  si  homo  conderetur  in  statu 

sunt  facta,  dizinx  legi  pro  liujus  vlt/e  static  puroe  natura^,  actus  naturales  virtutum  mora- 

satisfecisse,et  titam  aternam  tere  promemisse  lium  essent  mcdia  satis  proportionata  ad  na- 

censeantur.  Ubi  Concilium  nuUam  prfficedcn-  turalem   beatitudinem  consequendam,  et  in 

tem  vel  comitantem  relationem  operantis  re-  suo  ordine  essent  illa  digni ;  ergo  idem  cura 

quirit,  et  sine  illa  habent  istia^tusomniaquffi  proportione  dicendum   cst  de  actibus  bonis 

Conciliumexparte  illorum  requirit;  namsunt  supernaturalibus,  cujuscumque  virtutis,   seu 

actus  virtutis  quam  inlhiit  Ciiristus  in  justifi-  speciei  sint. 


catos,  etc.  Ergo  nihil  ilUs  deest  necessarium 
ad  meritum,  etiamsi  illa  rclatio  desit.  Diccs 
Concilium  indicare  illam  relationem  in  verjjis 
ilhs  :  Qiicp  in  Beo  sunt  facta.  Sed  hoc  gratis 
dicitur,  quia  illa  verba  gcnerahora  suut.  Sa- 
tis  enim  in  Deo  fit,  quod  in  gratia  ct  ex  gra- 


8.  Prohatur  ulterius  asserlio  iyiductione  om- 
nium  virtutum  infusarum,  ao  primum  theologi- 
carum. — -De  fide.  — Addere  tamen  possumus 
inductionem  quamdam.  Nam  imprimis  actus 
fidei  de  se  mcritorius  cst  de  condigno,  si 
ahoqui  persona  sit  grata,  sine   aha  reiatione 


tia  fit,  et  ad  quod  Deus  speciaiiicr  promovet  ad  Deum,  pra^ter   illara  quam   ex  vi  sui  ob- 

et  adjuvat,  etquodnaturasuainDeum  tendit,  jecti  et  voluntariae  perfectionis  includit.  Hoc 

et  in  gloriam  ejus  cedit.  videtur  milii  docere  divus  Thomas  2.  2,  q.  2, 

7.  Drohalur  ampVms  iUud  non  constarc.  —  artic.  9,  uhi,  quarens  an  actus  fidei  sit  raeri- 

Secundo  quia  nec  constat  ex  ipsa  rei  naiura.  torius,  respondet  atfirmando,  quia  est  actus 

—  Confirmatur  primo.  —  Undc  ctiam  potcst  intellectus  assentientis  veritati  divince  ex  im- 

iha  prior  pars  ex  posteriori  probari,  nara  si  perio  voluntatis  a  Deo  motoi  per  gratiam,  et 

ha?c  relatio  non  est  ex  natura  sua  neccssaria  sic  suhjacet  lihero  arhitrio  in  ordine  ad  Deum. 

ad  raeritum,  non   est  cur  gratis  dicamus  cx  In  quiiius  verhis  solum  pondero,    in  ipsa  vo- 

lege  Dei  positiva   factam   esse  necessariam.  luntate  credendi  divinre   veritati,   esse  suffi- 


Quia  Deus  non  postulat  ad  raeritura  quidquid 
raehus  vel  perfectius  est,  sed  sulficienti  chgni- 
tate  operis  contcntus  cst,  hoc  enim  ad  h])era- 
htatera  ct  suo  modo  ad  justitiamoptirai  Impe- 


ciens  fundamentura  raeriti  ex  parte  actus, 
ct  sufficientera  relationera  ad  Deura.  Etiu 
sohit.  ad  Ijdicit  quod,licel  actus  fidei  non  sit 
meritorius  sinc  cliaritate,tamen,  charitatesu- 


latoris  spectat.  Prohauda  verosuperest  altcra     perveniente,  eo  ipso  fit  raeritorius.  Unde  col- 


pars,  nirairum,  illara  relalioneni  non  esse  ex 
natura  rei  necessariara  ;  qu£e  probalur,  quia 
nulla  ratio  afTerri  potost,  ob  quam  duplex  rcla- 
lioejusdem  actus  in  eumdcm  finem  sit  neces- 
saria ;  osteudimus  autem  in  his  actibus  esse 
intrinsecam  velationem  ad  supernaturalcm 
finem ;  ergo  ex  natura  rei  non  est  alia  neces- 
saria.  Dices  illara  relationem  intrinsecara  ac- 
tui  esse  naturaleui,  et  ideo  non  sine  causa 
postulari  aliara,  qua;  sit  raoralis  per  actum 
moralem  operantis.  Respondeo,  hcet  illa  re- 
latio  sit  connaturalis  actui,  tamcn,  quia  ipse 
actus  moralis  est  respectu  operantis  ,  idco 
etiara  illa  relatio  est  moralis,  et  libcrc  facta 


ligo,  primura  actura  fidei,  elicitura  ab  horai- 
ne  jara  justificato,  esse  raeritoriura  augraenti 
gratiK,  etiamsi  actus  charitatis  non  prse- 
ccsserit  ,  neque  simul  cum  actu  fidei  eli- 
ciatur,  quiaprocedit  afideformata,  etper  se 
est  raagnura  Dei  obsequiura,  cui  captivat  in- 
tellectura.  Itera  quia  est  dispositio  valde  pro- 
portionata  essentiali  prsemio,  propter  quod 
dici  solct  a  Theologis,  quod  fidei  vire  respon- 
det  visio  in  patria,  ut  videre  licet  in  D.  Tho- 
ma  \.  2,  quffistion.  3,  articul.  3.  Et  potest 
confirmari  cx  illo  Gcnes.  15:  Credidit  Ahra- 
ham  Deo,  ct  reputatum  est  illi  ad  justitiam. 
Quihus  significatur  illum  actum  fidei  fuisse 


ab  operante,  non  quidem  libcrtate   distincta     meritoriumde  condigno  augmenti  justitiai,ut 


ab  illa  qua  fit  actus,  sed  eadcm ;  nam,  co 
ipso  quod  liberc  vult  operari  actum,  qui  na- 
tura  sua  lendit  in  Deum  supernaturalem  fi- 
nem,  vult  etiam  operari  proptcr  illura  finem. 
Unde  etiam  confirmatur,  quia  ihi  actus  ex  se 
sunt  mcdia  proportiouata  ad  tcndendum  in 
illum  fincm  ;  ergo  etiam   ex  sc  habent  sufTi- 


sensit  Jacobus,  capite  secuudo,  et  explicuit 
Conciiium  Tridentinum,  sessione  6,  cap.  10. 
Et  quaravis  verum  sit  Scripturam  non  dicere 
illura  actum  fidei  Abiahffi  non  fuisse  ex  imperio 
charitatis  formaii  vel  virtuali,  per  actura  ab 
ipsa  elicitura,  taraen  neque  illud  iraperium 
requirit,  et  potius  significat  ipsura  actura  fi- 


CAP.  IX.  UTRUM  ACTUS  ELICiTI 
dei  fuisse  sufficientem  ad  meritum  propter 
cgregiam  bonitatem  suam,  quam  ponderavit 
PaulusadRom.  4,  dicens  :  QiU  contra  spem, 
in  spem  credidit;  et  ad  Hebr.  H ,  in  obedientia 
Abrahoe  maxime  ponderat  fidcm,  quia  unigeni- 
tura,  in  quo  accepcrat  promissionem,  ol)tulit, 
arbitrans  quia  et  a  mortuis  suscitare  potens  est 
Deus.  Illa  ergo  fides  et  obedentia  fuit  suili- 
ciens  ad  secundam  justificationem  Abraha3, 
etiamsi  actus  imperans  charitatis  non  prse- 
ccssisset,  ut  fuit  possibile  sine  ulla  contro- 
versia.  Atquc  liac  ratione  moveri  potuit  P. 
Vasquez  \.  2,  disp.  210,  cap.  5,  ad  dicen- 
dum,  licet  actus  fidei  solus  ad  primam  justi- 
ficationem  nunquam  sufficiat,  posse  sufficerc 
ad  secundam ;  quod  mihi  verissimum  vide- 
tur.  Nam  si  homo  baptizatus  in  infantia,  per- 
veniens  ad  usum  rationis,  incipiat  bene  ope- 
rari  credendo,  et  in  illis  actibus  pcr  aliquam 
moram  se  exerceat  priusquam  amet,  satis 
pie  operatur,  et  sc  ac  mentcm  suam  Deo  sub- 
jicit  ;  quapropter  pcrsuaderi  non  possum 
quin  statim  de  condigno  mereri  incipiat. 

9.  De  spe.  —  Idem  sentio  dc  aclu  spei,  si 
fiat  ab  homine  justificato  ante  actum  charita- 
tis^fere  propter  casdem  rationcs,  quia  est  ac- 
tus  valdc  ailuiis  fidci,  et  participans  firrnita- 
tem  cjus,  et  subjeclionem  ad  Deum,  quem 
etiam  imraediatc  attingit,  et  est  adeo  propor- 
tionatus  prsemio  essentiali,  ut  in  beatitudine 
dicatur  ei  correspondere  comprehensio,  ex 
divo  Thoma  supra.  Et  hoc  etiara  optime  con- 
firmat  illud  1  Joann.  3  :  Qiii  hahet  lianc  spem., 
samtificat  se,  quod  non  solum  de  prima  justi- 
ficatione,  sed  etiam  de  secunda  optime  intel- 
ligitur,  ut  ibi  intcrpretes  notant.  Addo  praj- 
terea  spem  suo  modo  tendcrc  in  Deum,  ut  in 
ultimum  fiuem;  nam,  licet  id  non  faciat  sub 
pcrfectissima  ratione,  facit  tamcn  sub  hones- 
tissima,  qugc  non  solum  ad  meritum  tahs  ac- 
tus,  sed  etiam  ad  meritum  moralium  actuura, 
si  cx  tali  relatlone  fianl,  satis  esse  potest,  ut 
infra  ostcndam. 

10.  Pergit  inductio  ad  virtutes  morales,  gic/F 
attingu7it  Deiim.  —  Juxta  ha^c  discurri  potest 
de  illis  virtutibus  moralibus,  quai  Deum  ali- 
quo  modo  immediatc  attingunt,  saltem  ut  ob- 
jectum  cui.  Hujusmodi  est  obedientia,  de  qua 
jam  aliquid  attigimus,  ponderando  meritum 
Abraha^.  Et  prseterea  considerari  potest  quod, 
licet  sit  virtus  minus  perfecta  theologalibus, 
est  tamen  propinquissima  charitali,  et  iili  ma- 
xime  conformis;  conlinet  etiam  quasi  formale 
Dci  obsequium,  et  illi  maximc  gratum;  quo- 
modo  ergo  non  est  per  sc  proportionata  ad 


A  VIRTUTinUS  INFUSIS,  ETG.  Sl 

meritum   gloriai,  si   per   se   respiciat  Deum 
ctiam  ut  supcrnaturalem  legislatorem.  Altcra 
virtus  ex  his  est  religio,  quoe  cullum  Dei  pro- 
xime  respicit,  et  idco  satis  est  proportionatn, 
ut  ab  ipsomet  Deo,  et  ipsummct  Deum  pra;- 
mium  mereatur.  Quod  de  actu  orationis,  qui 
est  unus  ex  proecipuis  hujus  virtutis,  docuit 
D.  Thomas  2.  2,  qua^st.  8,  artic.  15,  ubi  dicit 
oportere  ut  illud  meritum  radicetur  in  chari- 
tatc,  quia  neccsse  est  ut  persona  orans,  ct 
ejus  rehgio  sit  charitate  formata,  non  tamen 
dicit  oporterc  ut  immediate  iraperetur  a  cha- 
ritate,  sicut  non  requirit  imperium  liumilila- 
tis,  vel  aliarum  virtutum  quas  ibi  enumerat, 
ut  orationem  perfectam  comitantes.  Idemque 
considcrari  potest  in  actibus  sacrificandi  ct 
vovcndi,  ct  similibus,  ad  hanc  virtutcm  perti- 
nenlibus.  Denique  poenitentia  eliam  ad  hunc 
ordinem  virtutum  pertinet,  ejusque  actus  esae 
potest  in  homine  justo  ante  actum  charitati.s, 
ut  si  contingat  detestari  perfecte  peccatura, 
priusquaai   de  diligendo   Deo  cogitet,  sicut 
esse  possibUe  supra  diximus,  vel  si  pceniten- 
tia  sit  imperfecta,  et  homo  per  sacramentum 
justificetur,  et  postea  si  in  eo  actu  perduret, 
vel  alium  sirailem  efficiat.  Inter  hos  vero  duos 
casus  notanda  difFerentia  intercedit;  nam  in 
priori  casu  actus  ille  poenitontise  est  a  cliari- 
tate  elicitus,  et  ideo  de  illo  fortasse  concede- 
tur  esse  meritorium  de  condigno ;  nara  revera 
non  potest  probabihter  negari,  saltem  quando 
procedit  a  supposito  jam  grato;  tum  quia  est 
actus  elicitus  a  charitate,  ut  dixi;  tum  etiam 
quia,  cjuando  est  prior  natura  quam  gratia, 
est  sufficiens  dispositio  adillam;  ergo,  si  al) 
iha  postea  eliciatur,  non  solum  disponct  ad 
augmcntum  cjus,  sed  etiara  de  condigno  iilud' 
merebitur.  NihUominus  tamen  cx  hoc  argu- 
mentum  sumimus,  simile  illi  quod  de  amore 
proximi  facimus,  quia  hic  actus  non  est  tam 
perfectus   sicut  propria  dilectio   Dei,  ncquo 
haliet  illam  proportionem  cum  essenliali  bca- 
titudine,  C[uam  habet  proprius  dilectionis  ac- 
tus,   et  immediate  versatur  circa  materiam 
creatam,  quamvis  proptcr  Deum,  et  nihilomi- 
nus  est  meritorius  de  condigno ;  ergo  etiam 
in  ahis  actibus  supernaturalium  virtutum  po- 
test  simile  meritum  invcniri.  At  vero  in  alio 
casu  pcenitentia  imperfecta  est  alicujus  infe- 
rioris  virtutis.  Et  de  illo,  accedente   sacra- 
mento,  cicdimus  quod,  licet  non  sit  merito- 
rius   dc  condigno ,   ut  antecedit  infusionem 
gralise,  statim  ac  pcr  iilam  foimatur,  essc 
perfecte  meritorium,  vel  glorite,  in  eodemin- 
stanti  in  quo  fit  justificatio,secundum  opinio- 


52  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  ESf  EF 

nem  D.  Thomse,  et  mnltorum  TJiomistarum, 
qui  addunt  non  possc  horaincm  justificatura 
in  a3tate  adulla  conscqui  gloriara,  nisi  pcr 
meritum  de  condigno,  vel  saUem  in  tempore 
proxirae  sequenti  ,  vel  per  continuationem 
ejusdem  actus,  vel  pcr  rcpctitionem  similis; 
et  ita  sentire  vidctur  Richardus  in  -4,  dist.  14, 
artic.  G,  qusest.  1,  ad  i,  Et  ratio  cst,  quia, 
licet  non  prsecedat  actus  charitatis,  actus  ille 
suflicienter  formatur  per  gratiam ;  ergo  si  ille 
idera  actus  informis  habuit  proportionem  suf- 
ficientera  ut  subjectura  disponeret  ad  infusio- 
nera  gratia?,  saltem  cum  sacramento,  idcm 
jam  formatus  habebit  sufBcientem  proportio- 
nem  ad  raeritum  de  condigno. 

i  1 .  E xtenditur  inductio  ad  alias  morales  vir- 
tutes  infusas  minus  j^erfedas.  —  Tandcra  ex 
liis  potcst  fieri  indnctio  ad  ahas  virtutes  mo- 
rales  per  se  infusas.  Nam,  licet  non  sint  tam 
perfectfe  sicut  prspcedentes,  neque  ita  imme- 
diate  attingant  Deura,  etiam  ut  objectum  cui, 
nihilominus,  cum  cx  dictis  constet  non  esse 
neccssarium  ad  raeritum  de  condigno,  ut  sit 
aetus  pcrfectissimus,  ncque  ut  attingat  Deum 
ut  objectum  quod,  nec  ut  habcat  summam 
proportionem  cum  prsemio  beatitudinis,  ex 
quadam  paritate  gcuerali  recte  coUigimus 
etiam  actus  aliarum  virtutura  moraliura  pcr 
se  infusarum  esse  aptos  ad  idcra  raeritum, 
quia  sunt  ejusdera  ordinis,  et  quia  sunt  me- 
dia  proportionata,  et  quasi  viee  tendentes  ad 
illura  finem  ac  terminum ;  nara,  hcct  non  sint 
vise  ita  directse,  ut  sic  dicara,  inde  inferri  non 
potest  esse  incapaces  tahs  meriti ,  etiamsi 
per  se  ac  prwcise  fiant,  sed  ad  summum  nou 
esse  tanti  meriti  secundum  species  siias. 
Quod  idco  addo  quia  in  individuo  intcrdura, 
omnibus  pensatis,  possunt  esse  majoris  me- 
riti,  ut  paLct,  si  actus  lieroicus  fortitndinis, 
castitatis,  justitire  aut  raisericordiEe,  ad  reniis- 
sura  actura  charitatis  comparctur;  nam  ccrte, 
secundum  ffistimationem  moi^alem,  plus  apud 
Deum  valebit,  cum  ab  amico,  et  cx  motivo 
supernaturali  hat;  ratio  autem  meriti  atten- 
dcnda  est  secundura  moralem  actus  a^stima- 
tioncm;  non  est  crgo  cur  isti  actus  pcr  se,  et 
seclusa  aha  relatione  quasi  extrinseca,  non 
sint  meritorii  de  condigno.  Objectiones  au- 
tem,  qu»  contra  hanc  partem  fieri  possunt, 
in  sequenti  capite  dissolvemus. 


FECTUS  GRATI^  SANCTIFICANTIS. 
CAPUT  X. 

UTRUM  ACTUS  VIRTUTUM  MORALIUM  ACQUISTTARUM 
DE  SE  SUFFICIANT  AD  MERITUM  DE  CONDIGNO, 
VEL  RELATIONEM  SUPERNATURALEM  REQUIRANT, 
ET  QU^  ILLA  SIT  ? 

1.  Vasquez  aliter  guam  cceferi  opinionem 
Jianc  tuetur.  —  Supponimus  sermonem  esse 
de  his  actibus,  quantum  est  ex  parte  ipso- 
rum,  et  concurrentibus  ahis  conditionibus 
requisitis,  et  praisertim  gratia  ex  parte  per- 
sonaj  operantis.  Quo  supposito,  est  prima 
sententia ,  afiirmans  omnes  actus  virtutura 
morah'um  acquisitarum  esse  meritorios  de 
condigno  in  liorainc  justo,  etiarasi  fiant  sine 
supernaturah  relatione  vel  motione  non  so- 
lum  charitatis,  sed  etiam  cujuscumque  alte- 
rius  virtutis  infusre.  Ita  tenet  Soto,  Hb.  3  de 
Natur.  et  grat.,  cap.  4;  et  sequitur  Medina 
\.  2,  quoest.  18,  art.  9,dub.  penult.,  ct  quaest. 
114,  art.  4;  et  tribui  etiam  solet  Victoria?, 
imo  et  divo  Thomai  et  antiquis  Thomistis,  de 
quDous  postea  dicemus ;  et  pro  illa  acriter 
pugnat  Vasquez,  1.  2,  disp.  207,  cara  tamen 
modo  longe  diverso  dcfcndit.  Nam  priores 
auctores  supponerc  videntar  ad  meritum  de 
condigno,  non  esse  por  se  ac  simphciter  ne- 
cessarium  auxilium  gratise  actuahs,  sed  suffi- 
cere  liabitualem  gratiam,  quffi,  dignificando 
personam,  dignificat  etiam  oranes  bonos  ac- 
tus  ejus,  et  reddit  illos  gratos  et  acceptabiles 
Deo,  ideoque,  licct  inferioris  ordinis  sint,  cle- 
vat  illos  ut  sint  apti  ad  mcritum  dc  condigno, 
ctiam  essentialis  praBinii.  Unde  quod  Conciha 
et  Patres  dicunt,  omne  opus  meritorium  esse 
ex  influxu  gratioe,  putant  sufficienter  salvari 
per  hunc  quasi  moralem  inlluxum  habitus 
gratia?  in  hujusraodi  actus.  At  vero  P.  Vas- 
qucz  ncgat  hoc  suflicere  ;  putat  vcro  luijus- 
raodi  actus  fieri  non  posse  unquara  sine  ac- 
tuah  auxiho  gratise,  quod  ex  hac  parte  ad 
mcrituin  de  condigno  sufiiciat ;  in  reliquo  ve- 
ro  dicti  auctores  conveniunt. 

2.  F undamentum  utrisque  commune. —  Fun- 
damentum  iUis  commune  est  iUud  ferc  quod 
nos  supra  adduximus,  ad  probandum  hsec 
nioraiia  opcra  esse  meritoria  de  condigno, 
quia  illis  promittilur  beatitudo,  et  cx  iUis  pro- 
ponitur  nobis  forma  futuii  judicii.  Cui  funda- 
mento  additur  quod  Scriptura  non  restringit 
has  promissioncs  ad  actus  morales  virtutum 
pcr  se  infusarum,  ut  cx  absoluto  modo  lo- 
quendi  Scripturce  constat ;  non  est  ergo  nobis 


( 


CAP.  X.  UTRUM  ACTUS  VIRTUTUM  MORALIUM  ACQUISITARUM,  ETC.  Y>3 

licitum  illam  restrictioncm  addcrc,  cum  nc-  sertira  ad  3  ot  9,  ubi  ad  rationcni  meriti  re- 
que  a  Conciliis,  ncquo  a  sanctis  Patribus  qnirit  in  actibus  virtutum  moralium  infornia- 
addatur.  Pronsertim  cum  de  bis  virtutibus  tioncm  cbaritatis,  scntit  autom  sufficere  in- 
moralibus  infusis  vix  aliquid  apud  sanctos  formationcm  per  ipsummct  babitum,  vel  ad 
Patres  reperiatur,  ct  inter  Scbolasticos  incer-     summum  per  aliquem  gencralem  actum  ip- 


tum  sit  utrum  dcutur  ;  crgo  cum  certum  sit 
hos  actus  morales  esse  meritorios,  non  est 
ad  fundaracntum  incertum  de  ilbs  virtutibus 
revocandum.  Et  simib  argumento  excbidunt 
necessitatem  alterius  rclationis,  quia  neque 
ex  Scriptura,  vel  ex  aliis  principiis  fidei,  ne- 
que  ex  naturarei,  seu  ratione  naturalinecessi- 
tas  ilbus  relationis  ad  meritum  ostendipotest. 
3.  Opinio  secunda  panim  discrepans  a 
priori.  —  Videatur  insuper  Capreolus,  d.  40^ 


sius.  Et  banc  opinionem  in  re  scquitur  Valcn- 
tia,  2  tora.,  disp.  8,  qua^stione  sexta,  puncto 
tertio,  §  PooTO,  cura  scquentibus,  ubi  sub  dis- 
junctione  ait,  vel  quod  antea  illc  actus  uni- 
versabs  prrecesscrit,  vel  c{uod  operans  sit  ita 
affectus  erga  Deum,  ut  quicquid  boni  facit, 
sine  diiUcultatc  in  Deum  rcferret,  si  in  memo- 
riam  veniret. 

4-.   Fundamentim   ejus  triplex.  —  Funda- 
mentum  liujus  sententiai  imprimis  supponit 


art.  1.  —  Secunda  opinio,  parum  diirerens  a     abquam  relationem   cbaritalis,  ab   operante 


prsecedenti,  docet  bos  actus  possc  quidcm 
csse  meritorios  de  condigno,  negat  tamen  ad 
hoc  suflicere  babitualcm  gratiam,  vel  cbari- 
tatem  personffi,  sed  neccssarium  esse  ut  ab- 
quo  modo  per  cbaritatcm  referantur,  propter 


factam,  esse  necessariam  ad  meritum,  in  quo 
convenit  cum  sequenti  sententia,  ubi  ilbus 
probationes  afTeremus.  Deinde  addit  lianc  re- 
lationem  generalcm  seu  objcctivam  esse  suf- 
licicntem,  quod  suaderi  potest  primo,  quia 


fundamenta  qu?e  statim  in  abis  opinionibus  ille  actus  pra?cedens   sufflcit,  ut  boni  actus 

refcremus.  Addit  vero  lia?c  opinio  sufbccre  postea  facti  in  supernaturalem  finem  referan- 

relationem  per  aliqucm  actum  universalem  tur;  nam  juxta  doctrinam  divi  Tbomre  i.  2, 

etiam  omnino  pra^teritum,  quam  nos  objecti-  qua-st.  1,  artic.  6,  ad  3  :  Virtus  primce  inten- 

vam  vocavimus.  Ita  sentit  Caprcolus  in  2,  d.  tionis,  quce  est  rcspectu  ultimi  finis,  onanet  in 

41,  qurest.  d,  art.  1.  conc.2;  etCajctanus  1.2,  quolihet  appetitu  ctijuscumque  rei,  etiamsi  de 

quaest.  21,  art.  3,  quatenus  sentit  in  bomiue  ultimo  fine  actu   non  cogitetur ;  ergo  etiam 


justo  omnem  actum  esse  meritoriura  vel  de- 
raeritorium.  Addit  vero  boc  pendere  ex  alia 
qua?stione  de  prpecepto  cbaritatis,  quam  re- 
mittitin  qusest.  iOO,  ubi  in  artic.  dO  iterum 
illam  remittit  in  2.  2,  quaest.  44,  artic.  4,  ubi 


prima  intentio  bominis  justificati,  qua  se  con- 
vertit  in  Deum,  se  ct  omnia  sua  in  illum  re- 
fereudo,  sufficiet  ut  omnia  bona  opera  subse- 
queutia  ex  vi  illius  intentionis  in  finera  ejus 
referantur.   Secundo,  potest  boc  confirraari, 


nibil  de  ea  dixit.  In  prioribus  autera  locis  si-  quia  illa  voluntas  de  se  est  efficax,  et  non  cst 

mul  sumptis  indicat  sufficerc  ad  meritum  ope-  retractata,  ut  supponitur ;   ergo  sufficiet  ad 

rura  aliarum  virtutum,  quod  bomo  implcverit  moralem  relationem  subsequentium  actuum, 

cbarilatispra?ceptura,  quia(72w7iJf^(inquit)/i«-  etiamsi  nulla  ejus  memoria,  vel  abus  pbysi- 

lens  charitatem,  ex  hoc  ipso  quod  est  in  charita-  cus  effectus  perseveret ;  nam  bsec  relatio  rao- 

te,  diliglt  Demnextotocorde,halensipsuin pro  raliter  potius   quam  pbysice  pensanda   est. 

ultimo  fine,  ac  per  hoc  sui  ipsius,  et  consequen-  Tertio,  favet  buic  sententiae,  quod  mitigat  ri- 

fer  suorum  omnium  fineni,  alioquiin  chantato  gorcm   eorum,  qui  majorem  relationem  re- 

non  esset.  Ft  idcirco  (addit)  no^  oportet  pias  quirunt,  ct  sati.sfacit  Scripturis,  vel  Patribus, 

mentes  scrupulo  agitari,  quomodo  prwceptum  qui  aliquam  relationem  postulare  videntur, 

impleant,ut  omnia  in  gloriam  Dei  faciant.  In  ac  denique  quia  boc  satis  est  ut  taba  opera 

quibus  verbis  videtur  vel  cum  prima  opinio-  aliquo  modo  supernaturab  fiant. 

ne  sentire,  vel  ad  summum  postulare  tantum  5.  Opinio  tertia  asserens  non  sufficere  rela- 

unum  aclum,  qui  ad  implendum  cbaritatis  tionem  ohjectivam,  sedvirtualem. — BcUarmi- 


prfficeptum  sit  sufficiens.  Unde  etiam  1.  2, 
quaistione  109,  art.  9,  sentit  posse  bomincm 
justum  facere  aliquod  opus  l)onum  ct  mcrito- 
rium  sine  auxibo  gratiffi.  Et  buic  sententice 
favct  eliam  divus  Tbomas  in  2,  dist.  40, 
qufest.  1,  art.  5  ad  3,  quamvis  ad  6  aliquan- 


nus,  lib.  5  de  Justific,  c  to;  Lorca,  disp.  48 
de  Grat.  —  Tertia  sententia  supponit  etiam 
neccssariara  esse  ad  raeritum  operum  mora- 
lium  relationem  cbaritatis,  et  nibilominus  do- 
cct  illamobjectivamrclationcra  non  sufficere, 
unde  concludit  esse  necessariam  relationera 


tulum  recedere  videtur,   et  qua^st.  2  de  Vir-    virtualcm.  Hanc  opinionem  sequuntur  aliqui 
tutibus,  seu  unica  de  Cbajitate,  art.  3,  prai-     moderni,  et  in  hunc  modum  interpretantur 


5t  LIB.  \II.  DE  MElliTO,  QUOD  EST  EFFECTL'S  GRATLE  SANCTIFICANTIS. 

scntentinm  D.  Tlionice  ct  antiquorum  Theolo-  ctiam  illerespectupreescntis  operisniliil  addit 

gorum,  qui  rclationem  actualcm   charilatis  hahituali  dispositioni.  Sicut  in  cxcmpJo  ad- 

postuhire  videntur.  Ex  quibus  Bonaventura  ducto  de  gentih,  etiamsi  in  illo  prsecessisset 

in  2,  d.  41,  art.l,  qurest.  3,  ad  ult.,  satis  ex-  simihs  relatio  universalis  ad  idola,  si,  eo  tcm- 

presse  ita  suam  sententiam  exphcat,  et  indi-  pore  quo  fit  operatio,  nullo  modo  movet  adil- 

cant  ahi  statim  citandi.  Et  quidem  si  relatio  hira,  necper  se  necpervirtutcmrehctam,non 

charitatis  supponatur  necessaria  per  actum  rcddit  actum  demcritorium,  ut  supra  hb.  1 

nhquem  operantis,satis  potest  haec  sententia  cst  probatum.  Igitur,  data  hypothesi  quod  re- 

pcrsuaderi  contraprsecedentemQuia  si  actus  latio  operantis  ex  charitatc  est  necessaria  ad 

fuit  universalis,  et  ita  prtEcessit  ut  nec  iiie-  meritum  boni   operis    morahs,    vcrissimum 

moria,  nec  virtus  ahqua  ejus  rehcta  sit,  nihil  profecto  est  iUam  relationem  ohjectivam  uon 

omnino   intluit  in   actura    particularem   qui  sufhcere. 


nunc  fit,  et  idco  tahs  intentioextrinseci  Cnis 
r.on  suflicit  ad  dandam  actui  novam  speciem 
l)onitatis  vel  mahtiffi  ex  tali  fine,  quia  revera 
non  fit  propter  illum  finem.  Ergo  simihter  in 
pra^scnti  talis  intentio  non  sulficit  ad  meritum, 
si  alioqui  intentio  operantis  necessaria  est. 
Et  confirmatur,  quia  ille  homo  perinde  se  ha- 


G.  Prohatnr  primo.  —  Superest  ergo  pro- 
bandura  id  in  quo  hoe  duoe  sententice  con- 
veniunt,  scihcet,  ad  lioc  mcritum  necessa- 
riam  esse  relationem  cliaritatis  ex  parte  ope- 
rantis.  Quod  probatur  primo  ex  communi 
scntenlia  Theologorum ;  nam  D.  Thomas , 
dicta   qujest.  114,  art.  4,  dicit,  ineritumTitrc 


bet  in  pra^senti  terapore  in  ordine  ad  prffisen-  (pter)vp primo  pertinere  ad  charilatem,  ad  aJias 

tem  operationem,  ac  si  prfficcdens  actus  non  autem  virtutes  sccundario,  secundum  quod  ea- 

praecessisset,  sed  tantum  liaberet  charitatcm  rum  actus  a  charitate  imperantur ;  et  in  3,  d. 

in  habitu,  quia  iUe  prffiteritus  actus  solura  in  30,  art.  5,  ad   1,  dicit  gratiam   esse  princ'- 

habitu  manet,  quem  fortasse  auxit;  ergo,  ti  pium  merendi  remotum,  charitatcm  vero  esse 


Eolus  habitus  charitatis,  etiara  iutensus,  ad 
meritum  actus  non  suflScit,  profecto  neque 
actus  iUe  preecedens  sufficiet,  vel  si  uUra  ha- 
bitum  non  est  necessaria  virtuahs  relatio  , 
neque  iUe  primus  actus  necessarius  est.  Mul- 
toque  minus  suflacere  potest  illa  dispositio 
operantis,  qua;  per  Ulam  conditionalem  exph- 
catur,  quia  ita  est  affectus  ad  Deum,  ut,  si 
memoriae  occurrerel,  statim  ad  illum  referrct 
opus  quod  facit.  Hoc,  inquam,  non  sufiicit,  si 


principium  merendi  proximum  ,  et  qurest. 
26  de  Yerit.,  art.  6,  ad  8,  dicit  radicem  me- 
riti  esse  charitatcra  ;  irao  addit  illi  respon- 
dere  prairaiura  essentiale,  operi  autera  ex 
suo  genere  respondere  praeraium  acciden- 
talc  ;  et  qusest.  2  de  Verit.,  seu  unica  de 
Char.,  art.  2,  ad  9,  dicit  omues  virtutes  ha- 
bcre  quamdara  foruiara  coramunera  a  cha- 
ritate,  secundani  quara  sunt  meritoriae  vitaj 
a>ternpc.    Et  quoest.  6    de   Potent.,  art.   9  , 


ultra  habitum  requiritur  alia  relatio  ex  partc     dicit,  omnes  tirtutes  hahere  efficaciam  meren- 
operantis,  quia  Deus  non  judicat  homineni  ex    di  a  charitate,  qu,(B  nos  unit  Deo,  a  quo  me- 


his  quae  facturus  esset,  si  hcec  vel  illa  occasio 
occurreret,  ut  supra,  lib.  1  et3,contra  Serai- 
pelagianos  ostensum  est;  ei"go  neque  illa 
dispo^itio  hypothetica,  ut  sic  dicam,  potest 
faccre  actum  meritoriura  apud  Deum ,  ncc 
supplere  defectum  relationis,  quee  necessaria 
supponitur.  Sicut,  licet  gentilis  ita  sit  affectus 
ad  idola,  quod,  simcraoriae  occurreret,  quan- 
do  dat  eleeraosynara,  illara  rcferret  ad  idola, 
non  ideo  eleemosyna  esset  dcmeritoria  apud 
Deum,  tanquam  relata  ad  idola;  ergo  multo 
minus  potest  suflicere  similis  dispositio  ad 
meritum  praemii  apud  Deum,  quia  raajor  per- 


remtir,  et  perficit  voluntatem,  per  quam  me~ 
remnr.  Etplura  similia  loca  apud  D.  Thomara 
inveniuntur.  Idem  sentit  Alensis  ,  2  part., 
quaest.  86,  merab.  3,  art.  2,  et  3  part.,  quaest. 
24,  memb.  4,  articul.  5,  ahas  qua?st.  61  , 
merab.  6,  art.  3,  ad  ultira.,  et  4  part.,  qua?st. 
101,  raerab.  3,  art.  3;  ct  idera  sentit  Bo- 
naventura,  loco  supra  citato,  ct  Scotus,  et 
Gabricl,  in  eadera  dislinct. ;  et  Durandus, 
distinct.  40,  quaestion.  2,  et  in  3,  dist.  23, 
quoest.  8,  et  ibi  Paludanus,  quoest,  4,  art. 
3,  et  Almain.,  dist.  48,  qusest.  1, 
7,   Secundo  ex  Scriptura.  — Secundo  pro- 


fcctioad  meritum,  quam  ad  dcmeritumrcqui-  batur,   quia   in   Scriptura  proraissio  bcatitu- 

ritur.  Unde  perindc  estdiccre  illam  dispositio-  dinis  praecipue  fit  charitati,   ut  in  cap.  8  al- 

nem  sufficere  ad  meritum^  ac  dicere  solum  legatum  est;   ergo,  cum  non  tribuatur  cha- 

habitum  gratiffi  et  cliaritatis  satis  esse.  Nec  re-  ritati,  ut  elicienti  tantum,   oportet  ut  saltera 

fertquodcumiUadispositione  conjungatur  ac-  ad  illam  pertineant  aliquo  modo,  scihcct,  vel 

tus  gcneralis  cmninopra'tcritus,  quia,  utdixi,  elicientem,  vcl  saltem  imperantcm.  .\d  hoc 


CAP.  X.  LTRUM  ACTLS  VmTLTUiM  MORALIUM  ACQUISiTARUM,  ETC. 


ciiini  videlur  alluderc  Aposlolus,  dicens  1  ud 
Cor.  IG  :  Charitas patlcnsest.  heivgnaest,  elc, 
et  udjunf^cns  :  Si  charitatem  non  hahcam,  ni- 
Ml  stim,  nihil  vnhi  prodest,  quod  dc  cluiritale 
non  solum  inh.Trcnlc,  ct  quasi  otiosa,  «^cd  dc 
opcrantc,  vcl  clicicndo,  vcl  saltcm  inipcran- 
do.  £t  hoc  rccte  confirmat  illud  ad  Galat.  5  : 
In,  Christo  Jesu  neque  cirmmcisio  aliqitid  ra~ 
let,  neque  prccpiUitm,  sed  fides,  quce  per  cTia- 
ritatem  operatur.  Oportct  crgo  ut  fidcs  exci- 
tet  charilatcm,  et  per  illam  alias  virtutcs  mo- 
veat.  Denique   Jacobus,  cap.  1  :  Beatiis{'m- 


non  S2irgit;c[  adducit  vcrba  PauU  ad  Galat.  5 
supra  (itata;  ct  lib.  dc  Morib.  Ecclcsiaj,  cap. 
ii)  :  Spiritus  (inquit)  ad  hcatarii  vitam  nos 
ducit ,  nikil  omnlno  zirtutcm  esse  affir,naxe- 
rim,  nisi  summxm  amorcm  Dei.  Et  indc  con- 
sequcntcr  virtutcs  onmcs,  uliquc  ad  promc- 
rcndam  bcatitudinem  fructuosas,  per  amo- 
rem  Dci  dcfinit,  quod,  cum  de  amore  elicicn- 
te  intclligi  non  possit,  necessario  videtur  ia- 
tclligcndum  saltcm  dc  amorc  impcranlc. 

9.   Quarto  rationihus.  —  Quarto,  addi  pos- 
sunt  rationcs.  Prima,  quia  ista  opera  niora- 
quit )  vir  qui  suffert  tentationem,quoniam,     ha  natura  sua  non  tendunt  in  proprium  fi- 


cum  prohatus  fuerit,  accipict  coronam  tit'e  , 
guam  repromisit  Deus  diligcntihus  se.  Uiji 
proptcr  patientia;  opus  dicit  dandam  cssc 
coronam  dihgcntibus  promissam,  quia  tunc 
patientia  est  illo  praemio  digna,  quando  cx 
charitatc   exhibctur. 

8.  Tcrtio,  ex  Patrihus. — Tcrlio,  idem  sen- 
tire  vidcntur  Palrcs,  quotics  dc  nostris  mc- 


nem  charitatis ;  crgo,  ut  in  illum  tcndant, 
necessc  est  ut  ab  opcrante  pcr  cliaritatcm  in 
illum  refcrantur ;  ergo  eadcm  rclatio  est  ad 
meritimi  talium  operum  nccessaria.  Probaiur 
hffic  ultlma  conscqucnlia ,  quia  ut  opus  sit 
proportionatum  tali  mcrilo,  oportet  ut  tcndat 
in  illud  Ijonum,  quod  est  maxima  mcrccs, 
tanquam  medium  iu  suum  finem.  Secunda, 


ritis  vcl  piis  operibus  ad  vitam  a'tcrnam  con-  quia  hoc  mcritum   dc  condigno  maxime  fun- 

duccnti])us    loquunlur  ,    nam    lioc    tribuunt  daiur  in  amicitia  supcrnaturali  intcr  Deum  ct 

tantum  opcribus,  quai  proccdunt  ahqao  mo-  homincm,  ut  infra  vidcbimus ;  scd  hoec  mo- 

do  a  cluiritatc,  quam  Spirilus  Sanclus  in  cor-  ralia  opcra  non  sunt  actus  amicitioe  ,  nisi  ab 


dibus  nostris  infundit.  Quod  quidcm  probari 
imprimis  potcst  iilis  tcstimoniis,  quilms  supra 
probavimus  actualem  inlluxum  gratife  Christi 
ad  singula  meritoria  opera  ucccssarium  es- 
se ;  hoc  enim  maxime  solet  a  Patrlbus  pro- 
bari,  quia,  ad  diligcndum  Dcum,  hujusmodi 
auxilium  necessarium  esl,  ut  vidcrc  licet  in 
Conciho  Milevitano,  c.  4,  et  in  Augustino, 
Hb.  de  Gratia  Christi,  c.  18,  ubi  contra  Pela- 
gium  ait  non  csse   camdem  radiccm   bono- 


ipso  amorc  supcrnaturali  aliquo  niodo  pio- 
ccdant ;  crgo  indigcnt  hujusmodi  relatione. 
Terlia  ratio  cst  supra  tacta,  quia  pcr  hoc  mc- 
litum  augetur  gratiacf  cliaritas;  sed  illa  nou 
augentur  nisi  pcr  opcra  quaj  sint  aliquo  mo- 
do  sua;  non  possunt  autcm  csse  a  charitate, 
nisi  ab  illa  aliquo  modo  procedant,  saltem 
per  imperium  seu  rclationem,  et  consequen- 
tci-  neque  a  gratia  sanctificantc  esse  possunt 
siuc  tali  impeiio  charitatis,  quia  ncc  proce- 


rum  et  malorum  operum,  nam  illorum  est  dant  ab  aliis  virtutibus   connaturalibus  ipsi 

cupiditas,  teste  Paulo,  ad  Timoth.  4,  uhi  ad-  giatia.',neque  gratia  ipsa  immediate  iu illa  in- 

monet  (inquit)  debere  intelligi  radicem  lono-  fluit. 

rum  omnium  esse  charitatem;  diximus  autem  10.  Ojnnio  quarta  requirens  prcrdictam  re- 

supra  hoc  esse   iuteiligcndum  de   opcrilnis  lationem  quando  opus   fnciendum   est. — Im- 

pictatis,  intcr  quse  maxiine  opcra  mcriloria  merito  Iribuitur  Durando. — Et  Gahrieli. — At- 


computantur.  Undc  in  lib.  do  Corrept.  ct 
grat.,  cap.  2,  explicando  quomodo  hffic  gia- 
tia  sit  nccessaria  ad  omne  bonum,  ait,  noii 
solum  nt,  monstrante  ipsa,  quid  fnciendum  sit 


qu.c  ex  his  tcslimoniis  et  rationibus  orta  est 
quiuia  opiuio,  atlirmans  non  sutlicere  relatic- 
ncm  pcr  aclam  pra^tciitum  charitatis,  ctiamsi 
proxiaie  piajccsserit,  et  in  parliculari  fucrit 


sciant,  verum  eticm  ut,  pra-stante  ipsa,  faclant  de  tali  opcrc,  desidcrando  vcl  propoucndo  il- 

cum  dilectione  quod  sciunf.  Et  idco  in  lib.  do  lud  facere  examoreDei,sed  oportcrc  ut  actus 

Grat.  et  lib.  arb.,  cap.  17,  charitatem  ponit  amoris  simul  cum  morali  opcro  concurrat,  ct 

ut  radiccm  omnium  bonorum  operum,  ct  in  ad  illud  movcat,  ipsumque  in  ullimum  fincra 


illa  maximc  ncccssilalem  gralia}  ad  Ijcnc 
opcrandum  constituit ;  ct  lib.  de  Spir.  ct  litt., 
c.  ii,  in  finc,  cum  dixissct,  mandatum  noii 
servari  [\x[u[\-\Q  h-\xci\xo^Q),  nisi  fiat  ex  amore 
justitin',  rationem  subjungit ,  diccns  :  Non 
crdm  fructus  est  honus  qui  de  charltutis  radicc 


rcfcrat.  QwK  scntcntia  solet  tribui  Durando 
in  2,  d.  40,  qua'st.  2,  quia  dicit  ad  mcritum 
nou  sufticcre  quod  actus  possit  ordinari  in  fi- 
ncm  charilatis,  sed  quod  dc  facto  ordinctur. 
Sed  hoc  sutiicicnter  potest  intclligi  de  ordi- 
nalionc  vjrtiudi,  nrm  multi  cx  aliis  auctori- 


5(5 


LIB.  X!I.  DE  i^IERlTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.-E  SANCTinCANTIS. 


Lus  eodem  modo  loquuntur,  ct  idom  Duran- 
diis  in  3,  dist.  23,  qua;st.  8,  similiter  dixit 
actus  csse  meritorios  ,  quia  imperantur  a 
charitate,  quod  non  oportct  intcliigi  de  im- 
perio  immcdiato  per  actum  formalem  chari- 
tatis,  qui  tunc  existat;  nam  sufficienler  inlel- 
ligitur  de  actu  praiterito,  si  tunc  virtute  im- 
pcrct.  Tribuitur  etiam  haec  opinio  Gabrieli 
in2,  d.  41,  art.  3,  dub.  2.  Sed  oppositum  ex- 
presse  docet,  distinguens  relationem  virtua- 
lem  ab  actuali,  et  diccns,  licet  sit  certius  ac- 
tualem  conferre  ad  hoc  meritum,  tamen  esse 
valde  probabile  virtualem  sufficere. 

dl.  Est  sine  auctore  et  improiaMlis.  — 
Unde  nullum  invenio  Thcologum  qui  hanc 
quartam  sentenliam  docucrit,  etideo  non  so- 
lum  minus  probabilem,   ut  indicat  Gabricl, 


meritum. — Prseter  has  opiniones,  essc  potest 
quinta,  doccns  nullam  relationem  churitatis 
etiam  actualem,  cadentem  in  opera  moralia 
virtutum  acquisitarum,  sufficere,  ut  illa  ha- 
bcant  proprium  aliquod  meritum  de  condi- 
gno.  Quam  opinionem  tenent  auctorcs  alle- 
gati  in  c.  8,  in  prima  opinionc,  et  illi  soli.  Et 
qaamvis  eorum  opinio  non  possit  de  aliis  ac- 
tibus  extra  charitatem  in  universum  defendi, 
ut  ibi  ostcndimus,  nihilomiuus  in  his  actibus 
acquisilis  vidctur  posse  habcre  aliquam  pro- 
babilitatis  speciem,  quia  ista  opcra  sunt  ex 
sua  specie  et  substantia  inferioris  ordinis,  et 
ideo,  quantumvis  ab  operante  referantur  , 
nunquam  possunt  esse  proportionata  super- 
naturali  tini,  maxime  quoad  meritumde  con- 
digno  consecutionis    scu  retributionis    ejus. 


sed  etiam  improbabilem  iilam  judico,  quia     Et  dcclaratur  in  hunc  modum,  quia  quando 
nec  probabili  auctoritate  nititur,  ut  dixi,  nec     quis  facit  eleemosynam ,  referendo  illam  in 


eliam  vidco  probabile  illius  fundamentum. 
Solum  enim  excogitari  potest  alterum  cx  duo- 
bus.  Unum  est,  quod  hsec  relatio  virtualis 
impossibiiis  sit,  aut  insufficicns  ad  moralem 
raodum  operandi.  Et  hoc  est  omnino  impro- 


tinem  charitatis,  vorum  quidem  est  mereri  de 
condigno  per  iilam  relationcm  charitatis , 
quia  illa  est  actus  charitatis  extrinsece  deno- 
minans  actum  eleemosyna;,  tamen  inde  nou 
potest  effici  meritorius  ipse  actus  eleemosy- 


babile.  Omncs  enim  Thcologi  et  philosophi     na;  intrinsece  (ut  sic  dicam)  et  per  proprium 


moralcs  hanc  virtualem  relationcm  admit- 
tunt;  item  expcrientia  satis  illam  ostendit. 
Unde  dixitGabriel  supra,  facile  posse  unum- 
quemque  de  se  cognoscere  an  ex  formali  vcl 
virtuaii  intentione  alicujus  finis  oporetur ; 
item  quia  alias  oporteret  in  conficiondis  sa- 
cramentis,  in  contractibus,  et  aliis  similibus 
actionibus,  habere  semper  intentionem  for- 
malem  et  actualem,  quod  diccre  absurdissi- 
mum  est,  quia  cum  illud  sit  moraliter  impos- 
sibile,  plures  etfectus  sacramentales,  vel  mo- 
rales,  qui  ex  intentione  hominis  pendent,  in 
dubium  revocarentur.  Denique  quia  in  aliis 
causis  non  repugnat  aliquid  fieri  in  virtute 
alicujus  causa?  quoe  pra^cessit;  cur  ergo  id  ro- 
pugnabit  in  humano  impcrio  seu  intentionc? 


ac  distinctum  mcritum,  quia  neque  illud  ex 
se  habet,  ut  supponitur,  neque  actus  impe- 
rans  potest  illud  dare ,  tum  quia  nihil  in- 
triusecum  illi  communicat,  sed  solam  extrin- 
secam  denominationem ;  tum  etiam  quia  non 
potcst  unum  ct  idem  imperium  charitatis,  et 
per  se  mereri  suum  pra^mium,  et  simul  con- 
ferre  alteri  actui,  ut  novum  pra-mium  me- 
reatur. 

43.  Quid  in  proxima  opinione  in  prrvsenti 
statuatiir. — Circa  hanc  autem  opinionem  ad- 
vertcre  oportet,  aliud  esse  quserere  an  mo- 
rales  actus  acquisiti  imperati  a  charitate  sint 
mcritorii  vita?  a^tcrnee  simpliciter  loquendo  ; 
aiiud  vero  csse  interrogarc  quale  sit  illud 
meritum,  vel  quid  addat  intcrno  actui  chari- 


AUud  fundamentum  illius  sententiae  esse  pos-     tatis.  Nam   haic  posterior  qusestio   difficilior 


set,  quod  virtualis  rclatio  charitatis,  licet  sit 
possibilis,  non  sufficiat  ad  moritum.  Et  hoc 
etiam  improbabile  cst,  quia  conditiones  ne- 
cessarite  ad  meritum  ex  doctrina  Ecclcsi;e 
juxta  Scripturas  sacras  accipiendcie  sunt;  sed 


cst,  et  resolutioncm  liabet  minus  certam,  et 
ideo  de  illa  spcciale  caput  institucmus.  Nunc 
solum  prius  punctum  tractamus,  in  quo  ha?c 
ultima  opinio  nullo  modo  admiltcnda  est ; 
quid  vero  dc  omnibus  sentiamus  per  sequen- 


omnia  quae  Scripturse  ac  Patres  docent  de  ne-    tes  assertioncs  exponemus. 


cessitate  charitatis  ad  moritum,  satis  supcr- 
que  verificantur,  si  relatio  virtualis  intcrce- 
dat;  imo  minor  etiam  potcst  sufficere,  ut  vi- 
debimus ;  ergo  alienura  est  ab  omni  ratione 
majorem  exigere. 

d2.  Opinio  quinta  statvens  mdlam  omni^w 
relationem  sufficere  virtutibus  naturalibus  acl 


4  4.  Assertio  prima  commimis:  actus  virtutis 
naturalis,  si  modo  aliquo  supernaturali:entur, 
sunt  meritorii. — Dico  ergo  primo  :  actus  mo- 
ralium  virtutum  acquisitarum ,  excrciti  ali- 
quo  modo  supernaturali  a  justis,  sunt  meri- 
torii  de  condigno  vita;  aeterneT.  De  hac  as- 
scrtione,  ut  dixi  et  censeo,  dubitari  non  po- 


CAP.  X.  UTRUM  ACTUS  VIRTUTU 
tcst,  nam  in  illa  conveniunt  omnes  Scholas- 
tici,  qui  absolutc  id  atfirmant  de  actu  elce- 
mosyna^,  vcl  alio  simili,  si  aliquo  suificienti 
modo  ex  gratia  et  cluiritate  fiat,  sicut  fieri 
posse  supponitur.  Et  niliil  distinguunt  de  ac- 
tibus  elicitis  a  virtutibus  per  sc  infusis  vel 
acquisitis  ;  imo  plures  illorum  virtutcs  mora- 
les  pcr  se  iufusas  non  admittunt ;  et  qui  illas 
agnoscuntj  indifferenter  loquuntur,  quod  est 
signum  de  omnibus  loqui.  Et  idem  argumen- 
tum  fieri  potest  de  Scriptura  et  Patribus,  ac 
de  Concilio  Tridentino.  Ratio  vero  propria 
pendct  ex  declaratione  hujus  meriti,  et  ideo 
nunc  solum  utimur  generali  ratione,  quia 
isti  actus,  sic  facti,  suntboni,  etcx  vera  gratia 
libere  facti ;  ergo,  supposito  statu  gratiaj  in 
persona  operante,  nihii  illis  deest  ad  mcri- 
tum  de  condigno,  juxta  sententiam  Concilii 
Tridcntini  supra  in  simili  inductam.  Et  con- 
firmatur,  nam  actus  externi,  si  a  sufficienti 
interno  imperantur,  sunt  simpliciter  merito- 
rii;  ergo  multo  magis  actus  interni  harum 
virtutum  dicendi  sunt  simpliciter  meritorii, 
si  ex  imperio  supernaturali  fiant. 

15.  Assertio  secunda:  non  supeniaturalizan- 
tur  ex  solo  suhjecto.  —  Rcsponsio  aliorum  ut 
Vazquez,  etc,  ad  prohationem  factam  impti- 
gnatiir.  —  Dico  secundo  :  ut  hiijusraodi  actus 
morales  sint  meritorii ,  non  satis  est  quod 
fiant  ab  homine  grato,  si  non  fiant  ex  ali- 
quo  motivo  et  imperio  supernaturali.  Pro- 
batur ,  quia,  si  aliter  fiat  tale  opus  ,  scili- 
cet,  ex  pura  ratione  et  honestate  naturali, 
sine  actuali  infiuxu  gratise  fieri  potest ;  crgo 
id  non  satis  est  ut  sit  meritorius  de  con- 
digno.  Probatur  consequentia,  quia  osten- 
sum  jam  est  nuUum  actum  raeritorium  fieri 
posse  sine  speciali  auxilio  gratias.  Unde  non 
video  qua  probabilitate  Soto  et  alii  auctores, 
qui  concedunt  posse  justum  aliqua  moralia 
opcra  ordinis  naturalis  facere  sine  auxilio 
gratia>,  conccdant  talia  opera  esse  meritoria 
de  condigno  ;  hoc  enim  ex  principio  posito 
in  c.  7  vehementer  improbatnr,  et  ex  mox 
dicendis  amplius  impugnabitur.  Alii  vero 
auctores,  qui  ncgant  talera  actum  bonum 
posse  fieri  ab  homine  justo  sine  auxilio  gra- 
tire,  putant  sc  effugere  vim  rationis,  negan- 
do  illius  antecedens,  quia  talis  actus  ficri 
non  potcst  sine  cogitatione  congrua,  quani 
verum  gratiae  auxilium  esse  putant.  Verum- 
tamcn  in  lib.  1  ostensum  est  illam  non  csse 
gratiam,  nisi  nomine  tenus  ,  sicut  bonum 
ingcnium  et  temperamentum  corporis  aptuni 
ad  virtutcra  dici  potest  gratia  ;   non  est  au- 


M  MORALIUM  ACQUISITARUM,  ETC.  57 

tcra  jlla  gratia  quK  per  inspirationcm  pe- 
cuUarcm  Spiritus  Sancti  datin-,  de  qua  Con- 
ciha  et  Sancti  loquuntur.  Undc  addo  quod, 
licet  ifia  cogitatio  congrua  delur  aliquando 
ex  speciali  providentia  Dei,  ullra  id  quod 
d(.'betur  generali  ordini  causarum  natura- 
lium,  ct  tanc  majorcm  habeat  rationera  gra- 
tiffi,  nihilorainus  iilara  solara  non  satis  esse 
ut  actus  ab  illa  procedcns  sit  racritorius  de 
condigno  alicujus  meriti  supernaturalis.  Pro- 
batur  primo,  quia  talis  actus  in  horaine 
impio  vcl  pcccatore  non  est  meritorius  de 
congruo  alicujus  auxilii  vcl  doni  supernatu- 
rafis,  ut  in  eodem  lib.  1  et  tertio  contra  eos- 
dera  auctores  o-stendiraus ;  ergo  nec  in  ho- 
mine  justo  sufficit  ad  meritura  de  condi- 
gno  supernaturalis  prasraii ;  nam  cadcra  est 
proportio,  ut  ex  diccndis  infra  de  raerito  de 
congruo  constabit.  Secundo,  quia  ille  actus, 
licet  procedat  ex  cogitatione  congrua  libe- 
raliori  raodo  data  ex  parte  Dei,  non  est 
morahter  melior,  nec  iu  majorem  laudem 
hominis  operantis  cedit,  quam  esset,  factus 
ex  simili  cogitatione  congrua,  orta  ac  debita 
ex  solo  generali  cursu  causarum  naturalium, 
ut  contingere  potest,  vel  in  alio  homine  jus- 
to,  vel  in  eodem  in  alia  occasione ;  sed  quan- 
do  cogitatio  congrua  habetur  hoc  posteriori 
modo,  actus  non  est  meritorius,  ut  ex  jam 
probatis  supponimus  ;  ergo  nec|ue  priori 
inodo  factus.  Major  satis  nota  est  ex  dictis 
libro  primo  ,  quia  illa  major  liberalitas  ex 
parte  Dei  non  est  circumstantia  operis  ut 
ab  hominc  procedit,  sed  est  raodus  operandi 
Dei,  qui  non  immutat  modum  operandi  ho- 
minis,  neque  iUi  aliquid  addit.  Consequentia 
vero  probatur,  quia  meritum  fundari  debet 
ex  parte  actus  in  bonitate  operis,  et  in  mo- 
rali   modo  operandi  hominis. 

16.  Ostenditur  tertio,  ac  tota  ipsa  assertio 
confirmatur  primo.  —  Tertio,  raoveor  maxime 
tam  ad  hanc  partcm  quam  ad  totam  asser- 
tionem  confirmandam,  quia  dc  ratione  operis 
merilorii  est,  ut  sit  ex  fide  ;  illa  autcra  cog;- 
tatio  congrua  alioqui  raere  naturalis,  sive  pro- 
veniat  tanquam  debita  aliquo  modo  ex  com- 
muni  cursu  causarura  naturalium,  sive  cx 
aliqua  Dci  liberalitate,  non  est  fides,  ut  per 
se  patet ;  crgo  actus  ex  vi  illius  tantum  fac- 
tus  non  est  ex  fide ,  ac  subinde  non  est 
meritorius  de  condigno.  Solura  superest  pro- 
banda  raajor  p]"oportio  ,  qua?  videtur  suffi- 
cienter  probari  ex  illo  ad  Galalas  5  :  In 
CHRISTO  JESU,  neque  circumcisio  aliquid 
valety  nfque  prceputium ,  sed  fides ,  quce  per 


58  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

cJiaritatem  opcratur.  Sicut  enim  ex  eo  quod  tione  quoad  augmentum  justitice,  et  de  mc- 

Apostolus  dixit,  1  ad  Corintliios  13,  loquens  rito  proprio,  ut  exposuit  Concilium  Tridenti- 

de  quocumque  opere  virtulis  :  Si  charitatem  mim,  scss.  6,  cap.  dO.  Dicit  autem  JacoLus 

iion  haleam,  nihil  mihi  prodcst  ,  recte  colli-  illa   opcra   Abrahoc  liahuisse  tale  mcritum, 

gimus  nuUum  opus,  quantumvis  aliunde  bo-  quia  fides  viva  illis  cooperabatur.  Et  aperte 

num,  sine  charitate  factuni,  esse  meritorium  sentit  hoc  fuisse  necessarium  ad  talem  justi- 

dc  condigno,  ita  quia  Paulus  dicit  in  Chrislo  ficationem  ex  operihus,  nam  illam  causalcm 

nihil  valere,  nisi  quod  fidcs  opcratur,  recte  addidit  Jacohus ,    ut   tacite    cxphcarct  quse 

colligimus,  omne  opus  virtutis,  non  factumex  opera  non  justiQcent,  etiamsi  in  homine  fideli 

fide,  non  esse  meritorium  de  condiguo  apud  etjusto  inveniantur,  juxta  sententiam  Pauli. 

Deum.   Imo  inde  etiam  coUigimus  non  satis  Atque  hoc  ipsum  notavit  Cardinalis  BcUarmi- 

csse  Iiaberc  fidcm,  etiam  vivam,  nisi   fides  nus,  lib.  2  de  Justif.,  cap.  19,  §  Respondeo, 

ipsa  opcretur;  nam  Paulus  de  fide  opcrante  diccns  Abraham  justum  jam  fuisse  eo  tem- 

aperte  loquitur.  porc,  cum  dictum  fuit  reputatam  csse  ejus  fi- 

47.   Confirmatur  secundo.  —  Secundo,  hoc  dem  ad  justitiam,  et  nihilominus  dicere  Pau- 

ipsum  non  minus  confirraat  alter  locus  Pauli  lum,  illum  non  fuisse  justificatum  ex  operi- 

ad  Roman.  4,  ubi  de  Abraham  duo  simul  di-  bus,  sed  ex  fidc,  quia  opcra  ejus  ex  fide  pro- 

cit,  quai  apparent  repugnantia,  nisirecte  dis-  ccdcbant  :  Excludit  autem  (inquit)  Apostolus 

tinguantur.  Negat  cnim  fuisse  justificatum  ex  opera  quce  Alraham  facere  potuisset,  non  ex 

operibus,  ct  affirmat  fuisse  justificatum  cx  fide.  Nam  etiam  M,  qui  fidem  hahent,  aliquan- 

fide,  juxta  illud,  quod  de  illo  scriptum  est  :  do  opcrantur  non  cx  fidc,  iit  cum  peccant  aut 

Credidit  Ahraham  Deo,  ct  rrputatum  est  iUi  cum.  faciunl  opcra  pure  moralia,  et  addit  de 

adjusiitiam,  quod  de  quadam  secunda  justi-  talibus  etiam  operibus  verificari,  quod  Paulus 

ficatione  Abrahse  dictum  est,  Gen.  15,  ut  su-  ait  :  Si  Airaham  jwstifcatus  esi  ex  opcribus 

pra    hbr.    8    tractatum    est ;  ergo    intclligit  (utique  non  procedentibus  ex  gratia  fidei), 

Paulus  etiam  sccundam  sanctificationem  non  hahd  gloriam,  sed  non  apud  Deum.  Possemus 

fieri  cx  opcribus,  utiquc  a  fide  non  procedcn-  taudcni  ad  hanc  doctrinam  confirmandam  af- 

tilms  ;  de  liis  enim  in  illa  propositione  nega-  ferre   tcslimonia    Scriplura',   Concilionnn  et 

tiva  loquitur,  ut  cum   Augustino  in  eodem  Patrum,  proesertim  Augustini,  dicenlium  fi- 

lib.  8  probavimus.  E  contrario  vero  aflirmat  dem  esse  initium  omnis  justilise  etmeriti  apud 

talem  sanclificationem  fieri  cx  fide,  sub  qua  Deum,  qua^  adduximus  in  lib.  1,  cap.  16  et 

etiam  opera  quae  a    fide  procedunt  comprc-  19,  ct  ideo  illa  nunc  omitto.  Videri  tamcn  po- 

hendit;  nam  ct  ipsa  fides  opus  quoddam  est  iest  Auguslinus,  epist.  lOo,  ctprtefat.  in  Psal. 

quod  Christus  postulabat,  cum  dicebat  Joan,  31.  Ex  his  ergo  concludo  cogitationcm  con- 

G  :  Operamini  non  cihum  qui  perit,  ut  ilji  Au-  gruam  mere  naturalem,  sive  appellelur  gra- 

gustinus  pondcrat;  crgo  nulla  opera  bona,  tia,  sive  non,   sed  natura^  debita,   supposito 

etiamsi  in  Iiomine  justo  existant,  sunt  mcri-  talium  causarum  ordine,  non  posse  cfsc  suf- 

toria  de  condigno  ;  alioqui  mcrercntur  aug-  ficicus  fundamcntum  mcrili  apud  Deum  ex 

menturn  justitice,   et  ita  il!a  esset  quwdam  parte  intellectus,  hoc  cnim  tcstimonia  adduc- 

justificatio  ex  operibus.  Neque  enim  possunt  ta  convincunt.  Et  ratio  sulficiens  est,  quia  si- 

vere  dici  talia  opcra  esse  ex  fide,  solum  quia  ne  fide  impossibile  est  piaccre  Deo,  quod  non 

in   persona   supponitur    habitus   fidei ;    tum  solum  de  persona,  sed  etiam  de  siiiguUs  acti- 

quia,  ut  in  dicto  loco  lib.  8  ponderavi,  paiti-  bus  ejus,  proporiione  scrvata,  Sancli  intcUi- 

cula  ex,  ncc  temporis  ordincm.  nec  solam  gunt,  et  inde  eliam  iuferimus  etiam  ex  parte 

concomitantiam  dicit ;   tuni   etiam   quia  res-  voluntatis  requiri  ad  opus  meritoiium  majus 

pccfu  taliiim  opcrum  fides  illa  otiosa  est,  ct  auxiliuui  graiia",  quam  soli  cogitalioni  natxx- 

perinde  se  habet  ac  si  non  esset.  rali   correspondere  possit,  ut  jam  probavi- 

18.  Confrmatur  tertio.  —  Unde  possit  con-  mus. 

firmari  quario.  —  Conchiditur  cogiCationem  19.  Assertio  tertia  :  actvs  prcrdicti  dchent 

congruamnonposse  fundaremeritum. — Tertio,  admcrtum,  fieri  ex  motivo  supernaturali, 

contiimat  hoc  ipsum  tcslimonium  Jacohi  cap.  et  id  satis  est  si  operans  sit  in  graiia.  —  Unde 

2,  nam  vciuti  exponens  Paulum,  ut  Augusli-  prclctur  assertionis  pars  prior.  —  Dico  crgo 

nus  notavit,  dicit,  Ahruham  ex  opcrihusjusti-  tcrllo  acium  virlutis   acquisila^  dcbere   fieri 

licatum  esse,  quoniam  fides  cooperahatur  operi-  proptcr  aliquem  supernaturalem  fmem ,  seu 

J)US  illius.  Ubi  evidentius  loquitur  de  justificii-  ex  motivo  aliquo  superiiaturali,  ut  possit  csse 


CAP.  X,  UTRUJ!  ACTUS  YIP.TUTUM  MORALIUM  ACQUISITARUM,  ETC. 


59 


mcritorius  de  condigno;  qiiod  si  homo  jus- 
tus  ita  operetur,  id  satis  erit  ut  per  talem  ac- 
tura  de  condigrxO  mereatur.  Prior  pars  hujus 
assertionis  suiiicientcr  sequi  videtur  ex  pra- 
cedenti,  tum  quia  si  actus  virtutis  acquisit^e, 
et  consequenter  bonus  ex  solo  motivo  natu- 
rali,  nonsulficit  ad  meritum,  profcclo  neces- 
sarium  erjt  ut  bonitas  superioris  ordinis  illi 


ccdcntia  vocat  ccRlestia,  id  est,  digna  coelesti 
mcrilo ;  de  aliis  vero,  quse  tcrrestria  vocat, 
solum  dicit  habere  suam  laudem,  utique  apud 
homiues,  non  apud  Deum,  quoad  spiritualia 
scilicct  prffimia.  Idem  sentit  Augustinus,  vcl 
auctor  lib.  de  Ecclcsiast.  dogmat.,  c.  Gi,  di- 
ccns  :  Melior  est  continentia  (scilicet,  quam 
nuptiaj),  sed  non  sili  swfficit  ad  ieatiludine/n. 


addatur ;  hajc  autem  addi  non  potest  sine  ali-  si  pro  solo  amore  pudicitice  relinetur,  sed  si 

quo  superiori  motivo  ;  tum  etiam  quia  si  ex  et  curn  affectu  caiisa  vacandi  Domino  cligatur. 

parte  intellectus  est  necessaria  fides  ad  me-  Est  autem  ratio  generalis  supra  tacta,  quia  in 

ritum,  ut  probatum  est,  etiam  ex  partc  vo-  actu  mere  naturali  non  est  proportio  ad  su- 

luntatis  necessaria  erit  aliqua  supernaturalis  pernaturalem  finem ,  et  ideo  necesse  cst  ut 

intcntio;  nam  istse  potentise  cum  proporfione  ad  illum  ordincm  elevelur,  quod  sine  aliquo 

elevantur  ad  operandam  vel  merendam  jus-  fiue  aut  motivo  supernaturali  fieri  nou  po- 

titiam,  neque  aha  ratione  requiritur  fidcs  ad  test.  Undc  D.  Thomas  in  2,  dist.  27,  qusest.  1 , 

operationem   meritoriam  voluntatis,  nisi  ut  art.  3,  recte  dixit  meritum  et  praemium  hanc 

proponat  ei  objcctum  aliquo  modo  superna-  proportioncm  servare  dcbere,  ut  saltem  sint 

turali,  et  modo  conscntanco  ad  supernatura-  cjusdem  ordinis,  ita  ut  si  praemium  exccdit 


liter  opcrandum.  Dcinde  probant  hanc  par- 
tem  hujus  asscrtionis  tcslimonia  quce  dicto 
cap.  7  induximus  ad  probandara  necessita- 
tera  auxilii  gratiffi  et  supernaturalis  actus  ad 
meritum,  ponderando  illas  particulas  a  Chris- 
to  additas ,  cum  talibus  opcribus  pramium 
promisit,  scilicet,  in  nomine  meo,  propter  no~ 
oiien  meum,  in  nomine  justi,  PropJietce,  aut 
disciptcli.  Nam  ha?c  et  similia  motivum  ali- 


facultatcm  natura?,  ita  etiam  et  meritum.  Et 
in  prima  parte,  quKstione  62,  articulo  quar- 
to,  ad  priraum  et  secundum,  dixit  Angclum 
non  moruisse,  nisi  per  bonum  opus  superans 
naturales  vircs  ejus. 

20.  Posterior  pars  assertionis.  —  Hinc  aii- 
tcm  facile  probatur  altera  pars  assertionis. 
Primo,  eisdem  Scripturaj  testimoniis,  quia 
dum  promittunt  mercedem  sic  operantibus, 


quod  supernaturale  significant.  Et  hoc  con-  non  requirunt  ad  meritum  verum  et  proprium 

firraat  illud  Matth.  5  :  Si  diligitis  eos  qui  vos  altiorem  modura  operandi.  Unde  si  justus  sic 

diligunt,  quam  mercedem  Jiahehitis?  nara  his  operetur  per  virtutes  moralcs  sine  alio  impe- 

verbis  significavit  Christus  dilectionemj  natu-  rio  supcrioris  virtutis ,  praeterquam  illius  ad 

ralera  ex  sola  huraana  amicitia  vel  gratitudi-  quara  pertinct  finis ,  seu  motivura  superna- 

ne,  eliamsi  bona  sit,  non  habere  mercedem  turale  propter  quod  operatur,  implet  condi- 

apud  Deura,   sed  nccessariam  esse  dilectio-  tionera  sub  qua  proraissa  est   merccs  ;  ergo 

nem  aliquo  modo  supernaturalem.  Undc  est  meretur  illara,  et  suo  terapore  illara  canse- 

illud  Gregorii,  homil.  27  in  Evangel.  :  Sunt  quetur,  cum  Christi  promissio  non  possit  dc- 

nonnulli  qui  diligunt  proximos,  sed  per  affec-  ficere.  Secundo,  probari  potest  assertio  testi- 

tum  cognatlonis  et  carnis^quibus  tamcnin  hac  moniis  et  rationibus,   quibus  capite  prsecc- 


dlectione  sacra  eloquia  non  contradicunt,  sed 
dliudest  quod  sponte  impendifur  naturce,  aliud 
qtiod  prccceptis  Dominicis  ex  charitate  dehetur 
ohedientice ,  et  addit,   quod  ad  rem  nostram 


denti  probavimus  actus  morales  per  sc  infu- 
sos  non  indigere  alia  relatione  extrinseca  ad 
raeritum,  nara  eoedem  applicari  possunt  ad 
actus  virtutum  moraliura  acquisitarura  factos 


spcctat  :  Ili  nimiru77i  et  proximum  diligunt,     ex  aliquo  supernaturali  finc,  quia  eo  ipso  vir- 


et  tamen  illa  suhlimia  dilectionis  prteynia  no7i 
assequuntur.  Quod  ceite  eadera  vel  raajori 
ratione  de  caeteris  actibus  ex  solo  motivo  na- 
turali  factis  dici  potest.  Et  suraitur  etiam  ex 
Leonc  Papa,  scrraon.  7  Quadrag.,  cap.  se- 
cund.,  ubi  de  opcribus  misericordioe  ait  :Non 
sunt  fraudanda  sua  laude,  si  propter  naturce 
communicationem  fiant ;  sed  quia  non  ex  fidei 
fonte  procedit,  ad  prawJa  ccterna  non  pervenit, 
ideo  alia  est  condltio  operuni  ccelestium,  alia 
icrrestrium.  Ubi  sola  bona  opera  ex  fidc  pro- 


tualiter  ordinantur  ad  fiucm  ultimuni  super- 
naturalem ,  non  quidem  relatione  virtuali 
proveniente  ex  alio  priori  actu  voluntatis  eli- 
cito,  sed  rclatione  inclusa  illomet  actu  respi- 
ciente  motivum  supernaturale ;  ergo  est  in 
tali  actu  sufliciens  proportio  ad  meritum,  si- 
milis  illi  quaj  in  actu  infuso  invenilur.  Ter- 
tio,  probatur  assertio  quia  in  tali  actu  inve- 
niuniur  omnes  conditioucs  necessario?  adme- 
ritum,  supposito  statu  gratio?  in  persona  ope- 
rautc.  Et  ad  Uoc  possuut  iterura  ponderari 


()0 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SA^?CT1FIC.\NTIS. 


verba  Concilii  Tridentini  in  capitc  15,  ubi, 
positis  fere  liis  conditionibus  ex  parte  actus, 
qnod  sit  bonns,  et  ex  intluxu  Cbristi  in  inoin- 
brum  sibi  conjnnctnm,  sicut  vitis  in  palmi- 
tem,  addit  :  Nihil  amplius  illis  deesse  creden- 
dim  est,  etc. ;  ergo  ille  modus  operandi  ad 
proprium  mcritum  talium  operum  sufTicit. 


mali  vel  naturali  charitatis  fiat,  nibilominus 
cssc  necessarium  quod  illc  cbaritatis,  univer- 
salcm  rclationem  cwterorum  operum  conti- 
nrns,  prreccdat,  ut  bomo  possit  cssc  justus, 
et  conscqueuter  ut  abus  actus  possit  esse  bo- 
minis  justi.  Atboc  non  recte  dicitur.  Primo, 
quia  illo  modo  confunditnr  conditio  nccessa- 


21.  ProiatuT  impugnando  omnem  aliam  re-    ria  ex  parte  personce  merentis  cum  conditio- 


lationem.  —  Quarto,  specialiter  boc  proI)atur 
excludendo  necessitatem  alterius  relationis, 
quae  per  proprium  actum  cbaritatis  et  dilec- 
tionis  Dei  fiat.  Quia  dupliciter  cogitari  potest 
quod  actus  cbaritatis  prKcedens  lempore,  vel 
natura,  sit  necessarius  ad  boc  meritum.  Pri- 
mo,  quia  est  simpIiLiter  necessarius  ut  bomo 
possit  operari  ex  motivo  supei^naturali ,  vel 
quia,  licet  non  sit  necessar-ius,  ut  abus  actus 
fiat  ex  alio  inferiori  motivo  snpernaturali, 
ultra  boc  neccssarium  est,  admeritum,  ut  fuit 
ex  motivo  ipsius  finis  ultimi  super  omnia  di- 
lecti ;  neutrum  aulem  borum  dici  potest;  er- 
go.  Prima  pars  minoris  probatur,  prinio, 
quia,  licet  justus  non  babucrit  actum  cbari- 
tatis,  potest  per  fidcm  cogitare  dc  aliis  moti- 
vis  supernaturalibus,  verbi  gralia,  de  redemp- 
tione  suorum  peccatorum ,  de  excellentia 
prsemii ,  spe  illius ,  et  similibus  qua"!  per  se 
sufficiunt  movcre  voluntatem,  etiamsi  ab  al- 
tiori  motivo  bonitatis  Dei  nunc  non  excitetur, 
neque  per  actum  praesentera,  neque  per  vir- 
tutem  ab  co  relictam  ;  ergo  potest  voluntas 
ex  illis  motivis  supernaturalibus  imperare 
sibi  actus  naturalcs,  qnia  cogitari  possunt 
media  ad  illos  fmcs  utilia ;  ergo  non  est  nc- 
cessaria  alia  superior  relatio,  ut  illi  actus  tali 
modo  supernaturali,  quamvis  minus  perfccto, 
fiant.  Et  confirmatur,  nam  isto  modo  polcst 


ne  requisita  ex  parte  actus,  quoad  supcrna- 
turalitatem  ejus,  vcl  relationem  in  fniem  su- 
pernatui^alem.  Nam  illa  necessitas  dilectionis 
Dei,  si  qua  cst,  sobim  est  ut  disponat  bomi- 
nem  ad  justificationcm.  Unde  si  hoc  serael 
faciat,  ad  meritum  alterius  actus,  in  quem 
nullo  modo  moraliter  inlluit,  nibil  confcrre 
potcst,  ut  supra  satis  ostensum  est.  Deinde 
in  rigore  falsum  est  quod  sumitur ;  nam  in- 
fansbaptizatus,  perveniens  ad  usum  rationis, 
non  indigct  tali  actu  cbaritatis,  ut  justifice- 
tur,  nam  ad  illum  statum  justus  pervcnit, 
ct  potest  incipere  operari  per  fidem  et  alias 
virtutes  priusquam  per  cbaritatem  operetur. 
Similiter  adultns  justificatus  per  sacramen- 
lum,  cum  sola  attritione ,  potcst  ex  pictate 
fidci  dare  elecmosynam  alteri  fidei  vel  Reli- 
gioso,  priusquam  actum  elicitum  dilectionis 
Dci,  vel  relationcm  universalem  suorum  opc- 
rum  in  ipsum  faciat;  imo  etiam  extra  Sacra- 
mcntum  potest  interdum  bomo  justificari  per 
contritionem  sine  illa  formali  relatione,  et 
ante  illam  postea  dicto  modo  opcrari;  ergo 
ille  actns  dilectionis,  vel  illa  relatio  non  est 
simplicitcr  necessaria  ut  possit  bomo  justus 
luTC  opcra  facere  cx  alio  fine  supcrnaturali 
minus  perfccto. 

23.  Im.pugnatiir  deinde  prcedicta  actualis  re- 
latio  tanqnam  necessariaut  exilla  cvadat  opus 


intcrdum  opcrari  fidelis  in  peccato  existcns,     merito  dignum.  —  Superest  probanda  altcra 


dando  eleemosynam  proptcr  aliqucm  extrin- 
secum  finem  supcrnaturalem  ,  licet  nondum 
Denm  supcr  omnia  diligat.  Et  intra  ordinem 
naturffi  potest  bomo  boneste  opcrari,  et  pro- 
pter  intrinsccam  honcstatcm  objecti,  et  ordi- 
nando  illam  ad  alium  finem  honestum,  cjus- 
dem  ordinis,  quamvis  Deum  etiam  ut  aucto- 
rem  natura;  nunquam  super  omnia  dilexcrit, 
neque  in  ipsum  retulerit,  vel  omnes  actus 
suos  in  generali,  vel  illos  in  particulari;  ergo 
etiam  in  ordine  gratiie  non  repugnat  illc  mo- 
dus  operandi  sine  alia  superiori  relatione, 
qua?  in  priori  aclu  ipsius  operantis  fundetur. 
22.  Effiigiiim.  —  R"fatatitr.  —  Sed  dicunt 
aliqui  quod,  licet  sit  verum  prseccdentem  ac- 
tum  cbaritatis  non  postulari  proptcr  ipsum 
actum  iufcriorem,  ut  ex  proprio  imperio  for- 


pars,  scilicet,  non  esse  neccssiriam  propter 
mcritum.  Et  imprimis  satis  constat  non  esse 
necessariam  propter  solam  relationem  objec- 
tivam,  cum  illa  nibil  morale  addat  actui,  qui 
postca  fit  sine  aliquo  infiuxu  illius,  ut  satis 
probatum  cst.  Dcinde  certum  judico  non  esse 
necessariam  formalcm  relationcm,  ut  ex  sen- 
tentia  ferc  ab  omnibus  Tbcologis  reccpta  os- 
tcndimus,  atque  etiam  probavimns  nulla  auc- 
toritate  vel  probabili  ratione  id  suaderi.  Imo, 
incrcdibile  videbitur,  si  quis  considcrct  illum 
modum  operandi  non  esse  communem  justo- 
rum,  sed  magnam  pcrfcctionem  postularc, 
ideoque  dici  posse  singulare  perfectorum. 
Cum  autem  Cbristus,  non  solum  perfectis  et 
pcrfecte  operantibus,  sed  ctiam  oranibus  man- 
data  servantibus,  vitam  ffiternam  promiserit, 


CAP.  X.  UTRUM  ACTUS  VIRTUTUM 
non  est  vcrisimile  postulasse  ad  meritum  glo- 
liie  singularcm  modum  operandi  pcrfccto- 
rum.  Denique  quod  nec  virtualis  etiam  rcla- 
tio  necessaria  sit,  non  parum  persuadet  ratio 
proxime  facta,  quia  etiam  ille  modus  exer- 
cendi  alias  virtutes  cst  valde  perfcctus,  et  sa- 
tis  rarus,  saltem  in  frcquenli  operatione  vir- 
tutis ;  unde  neque  est  praeceptus,  ncque  ulla 
sulEcicnti  ralione  aut  auctoritate  probatur  ne- 
cessarius  ad  meritum,  ut  ex  solutionibus  ar- 
gumentorum  patcbit.  Imo,  si  attcnte  pondc- 
rcntur  loca  Scripturffi  supra  allcgata,  in  qui- 
bus  vila  aitcrna  promittilur  bene  moraliter 
operantibus  ex  motivo  aliqao  supernaturali, 
valde  probabiHter  cx  illis  colligitur  illum  mo- 
dum  operandi,  et  quodcumque  ex  illim  osti- 
vis  sufficere  admcritum,  sive  motivum  perti- 
neat  ad  obedientiam  fidci,  sive  ad  fiduciam 
spei,  sive  ad  cxdtum  Cbristianae  rebgionis,  sive 
ad  placandum  Deum,  sive  ad  specialem  aficc- 
tnm  Cbristi,  imo  et  Yirginis,  vel  alicujus 
Sancti,  vel  abo  simili,  etiamsi  ex  altiori  mo- 
tivo,  vel  actu  cbaritatis,  neqiie  actu  neque 
virtute  proccdat.  Cura  ergo  Scriptura  non 
araplius  requirat,  et  boc  sufficiat  ut  opus  sit 
proportionatum  ad  mcritum,  non  est  cur  Dci 
blicralitatem  ct  promissiones  restringamus, 
cura  magis  sit  consentaneum  divina^  provi- 
denliffi,  ut  modo  accommodato  humance  fra- 
gilitati  et  conditioui  btec  omnia  ordinaverit. 
24.  Ad  Scholasticos  antiquos  in  num.  6.  — 
Ad  testimonia  Scri^itiirw  in  num.  7.  —  AdPa- 
tres  in  num.  8  addnctos.  —  Solum  superest  ut 
ad  motiva  in  contrarium  adducta  respondea- 
mus.  Et  imprimis  de  antiquis  Scbolasticis,  di- 
cimus  soknn  intendere  necessarium  esse  ad 
meritum,  ut  opus  aliquo  raodo  pertineat  ad 
SLipernaturalcm  cbaritatcm,  et  in  illa  funde- 
tur  ct  radicetur  ;  boc  autem  habet  eo  ipso 
quod  fit  cx  motivo  quocumque  supernatura- 
b,  dimimodo  fiat  ab  amico  Dei,  quia  est  pro- 
porlionatum  amicitiffi  divina^ ,  et  de  se  tcn- 
dens  in  fincni  cbaritatis,  qua;  in  operante  sup- 
ponitur.  Neque  plus  probant  testimonia  Scri- 
pturae,  ut  ex  abis  teslimoniis  ejusdem  Scri- 
pturaj  probatum  cst  ;  nara  optimus  modus 
exponendi  Scripturam,  est  ut  qua!ilam  loca 
pcr  alia  expliccntur.  Unde  quoties  iUe,  qui 
habet  fidem  cbaritate  formatam,  opcratur  ex 
supernaturali  motivo  consentaneo  ipsi  chari- 
tati,  dici  potcst  fidera  per  cbaritatem  opcrari, 
quia  operatur  sccundum  proecepta  et  rcgulas 
cbaritatis,  ct  quia  omncs  virtulcs,  quai  pro- 
xime  operantur  in  taU  merito,  ab  ipsa  cliari- 
late  origincm  ducunt  et  in  ipsa  radicantur. 


MORALIUM  ACQUISITARUM,  ETC.  61 

Simili  modo  satisfit  testimoniis  Patrum  ,  in 
quibus  cst  pra:!tcrea  advcrtcndum,  cum  dicunt 
ad  diligendum  Dcum  csse  necessarium  auxi- 
hura  gratia^,  non  solum  loqui  de  affcctu  in- 
tcrno  dilectionis,  scd  includere  etiam  dilec- 
tionem  cxcrcitam  (ut  sic  dicara)  ipso  opcre 
et  observatione  mandatorum  ;  proptcr  hanc 
enim  dixit  Joanncs  prima  canon.,  capite  ter- 
tio  :  Diligamus  opere  et  veritate.  Unde  qui  fa- 
cit  aliquid  etiam  bumanum,  quale  est,  verbi 
gratia,  obedire  priiicipi,  vel  domino  terapo- 
rali,  quia  sic  cst  voluntas  Dei,  ut  dixit  Pelrus, 
priraa  canon.,  capitc  secundo,  racrito  dici 
potcst  diligere  Deura  ipso  opere,  et  ad  illum 
modum  diligendi  est  etiam  gratia  raaxime  ne- 
cessaria.  Et  in  boc  sensu  maxirae  loqui  solct 
Augustinus.  Adeo  ut  aliqui  putaverint,  nomi- 
ne  cbaritatis  ipsura  intclligere  non  solura  af- 
fectum  Dei  aut  proximi,  sed  etiara  queralibet 
amorem  justitiae,  prsescrtim  supcrnatQralis, 
ut  in  superioribus  vidimus,  quod,  generaliter 
loquendo,  non  probaviraus,  in  uno  autera  vel 
alio  loco  potest  tolerari,  preesertim  ubi  gene- 
ralius  loquitur  de  amore  justitise,  ut  indicat 
libro  de  Spirit.  et  litter.,  capitulo  32,  et  libro 
21  de  Civitat.  Dei,  capit.  26,  ubi  de  victoria 
vitiorum  dicit,  non  fieriveraciter,  atque  since- 
riter,  nisi  verce  delectatione  justitice,  quce  est  in 
fide  Christi,  et  taraen  subjungit  :  Tunc  victa 
vitia  deputanda  simt,  ctm  BEI  amore  vincun- 
tur,  quod  potest  intelligi  de  amore  Dei,  quod 
in  ipso  opere  et  aflfectu  implendi  voluntatem 
Dei,  vel  colendi  ipsum,  vel  alio  siraili  inclu- 
ditur,  quamvis  etiam  possit  intelligi  de  pro- 
prio  araore  Dei  super  orania,  sine  quo  integra 
vitiorum  victoria  esse  non  potest. 

25.  Solutio  primce  rationis  in  num.  9.  — Ad 
secicndam.  —  Ad  tertiam.  —  Ad  primam  ra- 
tionem,  respondetur  solura  probare  opus  rao- 
rale  non  esse  proportionatura  raerito,  nisi 
sub  aliqua  relatione  supernaturali  ex  parte 
opcrantis  fiat;  non  probat  autem  quod  pricter 
hanc  relationcra  sit  necessaria  propria  rclatio 
cbaritatis  proccdens  aliquo  raodo  ab  actu  eli- 
clto  ejus,  quia  prior  sufficitut  actus  sicfactus 
sit  proportionatus  ultirao  fini  supernaturali, 
et  tanquani  raediura  pcr  se  et  ab  intrinscco 
tendens  in  iUum.  Ad  secundam;,  conccdimus 
mcritum  Iioc  fundari  in  amicitia  hominis  cum 
Deo,  quara  facit  cbaritas  simul  cum  gralia, 
proptcr  quod  optime  dicitur  omne  meritura 
radicari  in  charitale.  Dico  tameu  raoralia 
opcra  facta  ex  supernaturali  raotivo,  ex  se  ct 
ex  vi  illius  inodi  quo  fiunt,  esse  opera  istius 
amicitioe  in  actu  exercito,  ut  sic  dicam,  etiarasi 


62 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.f:  SANCTIFICANTIS. 


a  proprlo  et  elicito  actu  amoris  non  impc- 
rentur.  Sicut  inter  liomincs,  qui  heneficia 
confert  filio  amici,  solum  quia  filius  ejus  est, 
verum  opus  amicitise  exercet,  etiamsi  tunc 
non  cliciat  internum  actum  amoris  circa  ami- 
cum,  neque  talis  actus  praicesserit,  aut  ad 
bencficium  confercndum  moverit.  Ad  ter- 
tiam,  similiter  respondeo,  sicut  opera  sic 
facla  sunt  apta  ad  meritum,  ita  esse  apta  ad 
augendam  gratiam,  quia  non  augent  illam 
physice,  sed  meritorie,  et  ad  hoc  satis  est  ut 


relalionem  charitatis,  nos  ampfiamus  ad  om- 
ncm  relationem  supcrnaturalem,  ac  subin- 
de  ad  relalionem  cujuscumquc  virtutis  infu- 
sre;  nuUa  est  enim  relatio  supernaturabs^ 
quffi  ad  ahquam  virtutem  infusam  non  pcr- 
tincat,  qua^  fortasse  non  est  contradictio,  sed 
ilhus  sentcntia?  commoda  explicatio,  quate- 
nus  omnis  supernaturahs  aflcctus  bonus 
virtute  includit  atTectum  et  rehationem  cha- 
ritatis. 

27.  Corollarium  :  oonnem  actiim  pietatls  in 


ab  iha  proccdant,  mcdia  ahqua  virtute  per  se    Jiomine  jtisto  esse  meritorium  cle  condigno.  — 


infusa,  saUem  ut  referente  et  ordinante  tales 
actus  ad  ahquem  fmem  supernaturalem. 

26.  Ohjectio.  —  Diluitur.  —  Sed  objici  po- 
test^  quia  hinc  videtur  scqui  sohnn  tribui  hoc 
merilum  actibus  virtutum  infasarum,  ct  non 
morahbus  actibus  virtutum  acquisitarum. 
Probatur  sequela,  quia  actus  morahs  si  fuit 
ex  motivo  supernaturah,  eo  ipso  est  actus 
virtutis  infusfc,  nam  in  hoc  sohim  distingui- 
tur  ab  acquisita  ;  ergo  si  hoc  requiritur  ad 
meritum,  sol«s  actus  infusus  et  non  acquisi- 
tus  erit  meritorius.   Respondetur   ex    dictis 


Atque  hinc  inferimus  non  dari  in  homine 
justo  actum  ex  vcra  gratia  factum  indiffcren- 
tem  ad  meritum  vel  carentiam  ejus,  sed  om- 
ncm  actura  pietatis  in  homine  justo  esse 
etiam  mcrilorium  de  condiguo.  Hoc  aperte 
sequitur  ex  doctrina  data,  nam  si  darentur 
ahqui  actus  sic  indiflferentes,  maxime  illi  qui 
fumt  a  justo,  vel  antequam  ehciat  actmn 
amoris  Dci  super  omnia  ,  vel  quando  tanto 
antea  pra?cessit,  ut  nec  formahter  nec  virtu- 
te  in  ahud  opus  intluat ;  sed  ostensum  cst 
hoc  non  impedire  meritum  tahum  actuum, 


supra  de  virtulibus  infusis,  et  ex  probabihori     sed  in  cis  manere  sufficicntcm  proportionem 

doctrina  de  specificationc    bonorum  actuum 

4mmanorum,  duobus  modis  posse  voluntatem 

opei^ari  circa  materias  moralium  virtutum  ex 

motivo  supcrnaturah  :   primo,  ut  illud  moti- 

vum  sit  proximum,  et  constituens  proprium 

formale  objectuni  talis  actus,  qui   etiam   dici 

solet  finis  intrinsecus  cjus  ;  secundo,  ut  illud 

motivum  sit  tantum   remotum,  et  non  exclu- 

dens  proximum,  sed  ihud  ad  se  refcrat,  tan- 

quam  adfinem  extrinsecum.  Dico  ergoadvir- 

tutes  infusas  morales  pertinere  ehcere  actus 

suos  circa  materias  morales  priori  modo,  et 

de  his  actibus  locuti  sumus  in  capite  prfficc- 

denti.  Nunc  vero  addimus  posse  virtutem  in- 

fusam,  intendendo  suum  proprium  finem  seu 

motivum,moverevirtutcm  acquisitam  ad  ope- 


ad  mcritum  ;  ergo  nunquam  dari  possunt 
hujusmodi  actus  indiffercntcs  scu  carcntes 
merito  in  homine  justo.  Sicut  etiam  homo 
justificatus  per  sacramentum  pocnitentifc 
cum  sola  attritionc,  si  statimfaciat  opcra  pce- 
nalia,  vel  miscricordia;  ex  atfcctu  pcenitcntia!, 
vere  satisfacit  de  condigno  pro  rcatu  pcence 
temporalis,  ct  illa  censetur  satisfactio  ami- 
cabilis  (ut  sic  dicam),  licet  ex  actuamoris  non 
processerit,  neque  ille  antecesserit.  Sic  ergo 
omnes  similcs  actus  erunt  in  tali  hominc  me- 
ritorii  de  condigno.  Et  in  peccatore ,  qui  su- 
bito  rapitur  ad  confessionem  martyrii  contin- 
gere  polest  ut  justificetur  per  detestalionem 
suorum  p^ccatorum  ,  priusquam  actum  dilec- 
tiouis  Dei  super  omnia  eliciat,   et  tunc  non 


randum  proxime  et  immcdiatc  propter  hones-^  videtur  posse  negari  quin  siatim  mereriinci- 


tatcm  naturalem,  ordinando  simul  iilum  ac- 
lum  ad  suum  finem,  sibi  quidcm  proprium, 
extrinsccum  autem  actui  virtutis  acquisita^ 
sicut  potcntia  infusa,  vcrbi  gratia,  potcst 
imperare  actum  eleemosyna^  etiam  factum 
ex  misericordia  acquisita.  Et  hoc  modo,  scr- 
vata  distinctione  inter  actus  morales  acquisi- 
tos  et  infusos,  dicimus  ad  mcritum  actuum 
acquisitorum,  necessarium  esse  ut  ex  motivo 
supernaturali,  non  intrinseco,  sed  ut  ex  fme 
extrinseco  fiant.  Et  in  hoc,  generatim  loquen- 
do,  cum  secunda  sententia  convenimus  ;  dif- 
ferimus  tamen,  nam  quod  ipsa  restringit  ad 


piat,  fortiter  sustinendo  tormenta  ex  affectu 
fidei;  imo  si  ita  moriatur  sine  formali  actu 
amoris,  quia  memoriffi  non  occurrit,  erit  vere 
martyr,  non  ex  solo  privilegio,  sed  ex  proprio 
merito,  obtinendo  pra^mium  martyrio  debi- 
tum ,  tam  ut  est  confessio  fidei,  quam  ut  est 
insignis  actus  fortitudinis,  sive  infusa? ,  sive 
acquisitos  imperata;  ab  affectu  religionis  aut 
fidei;  nihil  enini  inter  haicEccIesia  distinguit. 
Similisquc  inductio  in  aliis  operibus  fieri 
potcst. 

28.  Fides  ne  an  cliaritas  magis  regidratur 
ad  incritum. —  Judiciim  auctoris.  —  Uitiuio  , 


CAP.  XI.  UTRUM  IN  ACTIBUS  INTERNIS  VOLUNTATIS  IJIPEUANTE,  ETC. 


63 

in  hoc  fore 


ox  dictis   expediri    potest    dubium   incidens 

dc  comparatione   inter  fidem  cfcharitatem, 

quff!  illarum  magis  nccessaria  sit,   magisve 

coopcrelur  ad   merilum   de  condigno.  Nam 

Altisiodorcnsis  ,  lib.  3  Summae,  tract.  16,0. 

unic,  qucest.  1,  dixit  meritum  prius  et  princi- 

palius  a  fide  quam  a  charitate  pendere;  illius 

vero  sententiam  graviter  reprehendit  Bellar- 

minus,  Iib..5  de  Justificat.,   cap.  13,  in  prin- 

cipio,  quia  non  parum  favere  videtur  errori- 

])us  hsereticorum  hujus  temporis,  et  quiasunt 

apertissima  Scripturae  testimonia,  quaj  potius 

charitati  meritum  tribuunt.  Valentia  tamen, 

dicta  disp.  8,  quKst.  6,  punct.  9,  solum  dixit 

Altisiodorensem  sine  fundamento  censuisse 

fidem  esse  principale  principium  meriti.  Sed    qucfst.  \.  — Hffic  qusestio  similis  est  illi,  quam 

in  verbis  AUisiodorensis  solum  illud  verbum     supra  de  actibus  externis  tractavimus ;  nam, 

principalius.1  sive  potius,  oITendere  potest,  si    ut  ibi  advertimus,  actus  interior  intellectus 

absolute  et  simpliciter  accipiatur;  si  vero  tan-     cjuodammodo  eam  proportionem   servat  ad 

tum  secundum  quid,  pie  potest  exponi.  Si  er-    imperantem,   quam  servat  externus  ad   in- 

goinnecessitate  coraparentur,qu8edam  eequa-     ternum  a  quo  procedit.   Est  tamen  notanda 

litas  inter  cas  invenitur,  quia,  siciit  non  potest     differentia  inter  queracumque  actum  elicitum 

esse  meritura  condigni  sine  charitate,  ita  nec     a  voluntate,  et  actus   elicitos  aliarum  poten- 

sine  fide,  et  c  converso    Sivero  comparentur     tiarum,  quse  motioni  voluntatis  subduntur; 

in  actuali  influxu  per  suos  actusin  opus  meri-    nam  isti  actus  exteriores  nunquam  fieri  pos- 

torium,sic  inrigore  magisnecessarius  est  in-    sunt   voluntarie   et  libere,   nisi  per  motio- 

fluxus  fidei,  quia,  ut  ostendimus,  sinc  actuali     nem  et  denominationem  ab  actu  realiter  dis- 


etiam  de  gratia  dicemus,  nara 
aequiparantur. 

CAPUT  XI. 


UTRUM  IN  ACTIBUS  INTERNIS  VOLUNTATIS  IMPE- 
RANTE  ET  IMPERATO  SIT  PLUS  MERITI  QUAM  IN 
I.MPERANTE  SOLO  ;  ET  GONSEQUENTER  AN  ACTUS 
IMPERATDS  HABEAT  SUUM  PROPRIU.M  MERITUM 
DISTLNCTUM  A   MERITO  AGTUS  LMPERANTIS  ? 

\ .  Per  se  loquendo,  acfus  voluntaiis  impe- 
rans  et  imperatus  possunt  in  utium  coincidere, 
nonsic  vero  quando  aliis  potentiis  imperat.  — 
Vide  auctorem  in  tract.  de  voluntario,  disp.  \, 


intluxu  fidei  nullum  est  meritum,  et  valde 
probabile  est  non  sufficere  virtualem  influxura 
pcr  actum  prgeteritum,  sed  requiri  quasi  for- 
malem,  per  actuin  intellectus  ad  fidera  perti- 
nentem,  qui  duret  quamdiu  duratactuale  me- 
ritum,  quod  inferius,  tractando  de  continua- 


tincto,  et  interius  a  voluntate  elicito.  At  vero 
actus  elicitus  a  voluntate,  ut  voluntario  ac 
hbere  fiat,  per  se  non  pendet  ex  alio  actu 
ejusdem  vol  untatis  realiter  distincto,  quia 
actus,  elicitus  a  voluntate,  per  seipsum  est 
intrinsece  voluntarius,  et  virtualem  reflexio- 


tione  meriti,  accuratius  expendemus;  influxus     nem  includit,  rationc  cujus  qui  vult  objectum 


autem  charitatis  per  proprium  actura  a  se  eli- 
citum,  non  est  ita  necessarius  ad  omne  me- 
ritum,  ut  vidimus,  vel  saltem  non  est  ne- 
cessarius  per  actum  coexistentem  merito, 
Et  in  ipsoraet  actu  fidei,  et  voluntate  cre- 
dendi  hominis  justi  inveniri  potest  meritum 
de  condigno  sine  interventu  actus  charitatis, 
saltem  tunc  existentis;  e  contrario  vero  inipso 
actu  charitatis  non  posset  esse  meritura  sine 
actuali  influxu  fidei.  Et  ratio  est,  quia  in  suo 
esse  magis  pendet  charitas  a  fide  quara  fides 
a  charitate.  Nihilominus  tamen,  si  compara- 
tio  fiat  formaliter  in  dignitate  et  valore  meriti, 
sic,  absolute  loquendo,  principalius  pcndet 
meritum  a  charitate  quam  a  fide,  quia  a  fide 
solum  pendet,  ut  ab  excitante  et  moraliter 
adjuvante  ad  ipsum  actum;  a  charitate  vero 
pendet,  ut  a  forraa  dante  vitam  ipsi  fidei  et 
omnibus  virtutibus ,  quas  veluti  minislrant 
charitati,  et  ideo  ipsa  est  qua^  omnibus  acti- 
bus  dat  praicipuum  valorem  meriti,  ut  infra 


aliquod,  eo  ipso  vult  veUe,  et  qui  amat,  ipso 
amore  vult  amare.  Nam  si  semper  csset  alius 
actus  necessarius  ad  hoc  voluntariura ,  vel 
procederemus  in  infmitura,  vel  sisteremus  in 
aliquo  primo  actu  non  voluntario,  a  quo  ca^- 
teri  subseqnentes  haberent  esse  voluntaiium, 
quod  manifeste  repugnat,  ut  latius  traditur  \ . 
2,  qusest.  G.  Et  simili  ratione,  quia  actus  in- 
ternus  elicitur  a  potentia  libera,  per  imme- 
diatam  habitudinem  ad  illam  csse  potest  liber 
sine  denominatione  ab  actu  distincto.  Quando 
ergo  voluntas  operatur,  et  quodammodo  sibi 
imperat,  voluntaric  ac  Ubcre  se  appUcando 
ad  aetum,  non  Uabet  locum  qusestio  propo- 
sita,  quiaibi  tantum  simplex  actus  intercedit; 
et  ideo,  sive  considcretur  ut  directe  tendens 
in  objectum,  sive  ut  virtuaUter  retlcctens 
in  seipsura,  unicam  bonitatem,  libertatem  ac 
moralitatem  Uabet,  et  ideo  unicum  tantum 
meritura  iUi  respondet. 
2.  Sa.'pe  tameii  intraipsam  toluntatem  acius 


64 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.-E  SANCTIFICANTIS. 


prcedicti  reipsa  distinguuntur.  —  Praeter  hunc 
autem  modiira  operandi  habet  volimtas  a- 
hum,  quo  unum  actum  a  se  elicitum  vult 
pcr  ahum  actum  reflexum  et  reahter  distinc- 
tum.  Quamvis  enim  voluntas  absohite  non 
indigeat,  ad  amandum,  habcre  alium  actum 
quo  veht  amare,  ut  dictum  est,  tamen  pro 
sua  hbertate  et  amphtudine  potest  id  facere, 


Quocumque  tamen  modo  id  fiat,  semper  illa 
detestatio,  prout  vohmtarie  sequilur  ex  vi 
prioris  intentionis,  habet  rationem  electionis ; 
sicut  vohmtas  detcstando  vult  detestari,  ita 
virtute  ehgit  iUudmedium.  Unde  etiam  in 
hoc  raodo  operaudi,  intentio  habet  rationcm 
actus  iraperantis,  et  electio  impcrati,  quate- 
nus   pcr  intentionem   voluntas  efficaciter  se 


si  velit,  quia  unus  actus  bonus  est  objectum  movet  et  apphcat  ad  detestationem  seu  elec- 

araabile,  et  ideo  potest  voluntas   proprio  et  tionem. 

spcciah  actu  ahum  vehe,  sicut  potest  veUe  3.  Notaiiones.  —  In  hoc  igitur  operandi 

actum  inteUectus  vcl  aUerius  potenticC.  Quan-  modo  habet  Jocum  quoestio  proposita;  suppo- 

do   ergo  voluntas  sic   operatur,  prior  actus  nimus  enira  tam  actura  iraperatum  quam  im- 

rcflexus  dicijur  imperans,  et  actus  vohtus  di-  pcrantem  esse  honestura,  et  fieri  ex  motivo 

citur  imperatus;  nam  hoc  imperium   vohm-  ahquo  supernaturali  cura  auxiho  gratia?.  Un- 

tatis  solum  est  raotio  eflicax,  qua  potentiam  de  etiara  supponimus  actura  imperantem,  qui 


apphcat  ad  opus,  ct  sic  dicitur  iraperarc 
fideminteUectui,  quia,  volendo  credere,  cfh- 
caciter  apphcat  inteUectura  ad  actum  fidci ; 
hanc  autem  efhcaciam  habet  voluntas  pri- 
mo  et  per  se  circa  seipsam,  et  ideo  quan- 
do,  per  unum  actum  volendi  amare,  se  apph- 
cat  ad  ahum  actura  araandi,  tunc  prior  voh- 
tio  est  iraperans ,  et  araor  est  imperatus  ab 
illa.  Dcinde  prseter  hunc  modura  considerari 
potest  alius  raodus  iraperii  seu  motionis  vo- 
hmtatis  intra  seipsam,  per  actus  distinctos, 
qui  non  comparentur,  tanquara  actus  refle- 
xus  et  directus,neque  unus  sit  objectura  alte- 
rius,  sed  uterque  sit  actus  directus  ,  unus 
taraen  sit  intentio  finis,  et  alter  electio  medii ; 
nara  inter  hos  actus  est  etiam  naturalis  quee- 
dam  connexio,  ratione  cujus  intentio  movet 
voluntatem  ad  electionera,  quia,  hcet  intentio 
non  sit  formahs  vohtio  electionis,  nihilomi- 
nus,  si  est  vera  et  absoluta  intentio,  virtute 
inchidit  vohtionem  mediorum,  et  ideo  eihca- 
citer  ad  electionem  apphcat  voluntatem.  Et 
hsec  connexio  potest  inter  actus  internos 
ahquando  reperiri,  ut,  si  peccator  efhcaciter 
intendat  expellere  a  se  peccatum,  et  statim 
mcnti  occurrat  racdium  accommodatum  iUi 
intentioni  esse  detestari  peccatum,  statim  ex 
vi  ilhus  intentionis  sequetur  detestatio,  quai 
etiara  est  actus  elicitus  a  voluntate,  etpotcst 
immediate  sequi  sine  aha  volitione  detestan- 
di,  qua;  sit  reflexa  respectu  detestationis , 
prorumpcndo  statim  in  actum  detestandi,  ex 
aiio  principio  posito^  quod  voluntas,  ad  eli- 
ciendum  unum  actum,  uon  indiget  aho  actu, 
quo  exprcsse  altcrum  veht,  quaravis  non 
repugnet  quin  possit  voluntas  Ulum  habere, 
si  velit,  quia  ex  libertate  ejus  pendet,  et  tunc 
conjungetur  prior  modus  imperii  cum  secun- 
do,   quod   nuUum    etium   inconveniens  cst. 


cst  veluti  principium  et  radix  sequentiura  ac- 
tuum,  esse  meritorium,  quia  in  iUo  primo 
concurrunt  dictse  conditiones,  et  quia  si  iUe 
non  esset  meritorius,  nec  sequentes  esse  pos- 
sent.  Sicut  si  actus  internus  non  esset  meri- 
torius,  externus  etiam  cssc  non  possct.  Unde 
fit  uUerius  ut  actus  imperatus,  quatenus  ab 
imperante  inforraatus,  meritorius  etiam  sit, 
sicut  de  actu  externo  diximus.  His  ergo  sup- 
positis,  quod  inquirimus  est,  an  in  iUo  modo 
opcrandi  totum  raeritum  sit  in  actu  intcrno 
imperante,  et  in  imperatis  etiam  internis  so- 
lura  per  denorainationem  ad  iUum,  an  vero 
singuh  actus  eliciti,  .etiam  imperati;,  suum 
proprium  et  intrinsecum  meritum  liabeant, 
ideoque  ra;ijus  meritum  sit  in  actu  iraperante 
siraul  cura  imperato  quam  in  solo  imperante. 
4.  De  quo  sit  qucestio.  —  Arguitur  jam  pro 
parte  negativa  ex  capite  libertatis,  quoadutruvi- 
que  modum  imperii.  —  Ratio  dubitandi  ex  du- 
plici  capitc  oriri  potest,  ex  libertate  scilicet  et 
bonitate.  Primo  cx  hJjertate,  quia  in  actu  im- 
perante  ct  imperato,  etiam  intcrnis,  tantum 
est  una  hbertas;  ergo  tantum  unum  meritura. 
Consequentia  ex  diclis  supra  de  actibus  ex- 
tcrnis  satis  manifesta  cst.  Antecedons  autem 
probatur,  quia  quando  voluntas  sibi  imperat 
actura  internum,  non  rainus  necessario  facit 
actura  impjratum,  supposito  imperante  effi- 
caci,  quara  faciat  aclura  extcrnum  aUerius 
potentiae,  supposito  actu  interno  eflicaci;  er- 
go,  sicut  in  actu  externo  non  est  liberlas,  ita 
neque  in  actu  interno  impeiato.  Antecedens 
probatur  facile  in  priori  raodo  imperii  per  ac- 
tum  rcflexum,  quia  quod  voluntas  absolute 
vult  facci'c,  ct  potcst,  nccessario  facit,  suppo- 
sita  vohmtate  efhcaci ;  actus  autcm  impera- 
tus,  ctiam  internus,  cst  in  potestatc  volunta- 
tis  muito  magis  quam  exlernus;   crgo,  si  ab- 


C\P.  XI.  UTRUM  IN  ACTIDLS  INTtUNIS  V0LUNTATI5  IMPERANTE,  ETC. 


65 


solutc  vult  illum  actum,  necessario  facit  illum 
ex  suppositioue  talis  voluntalis ;  ergo,  licct 
ulerquc  actus  sit  simpliciter  liber,  tamcu 
utriusque  libertas  una  cst,  quoe  in  primo  actu 
est  formaliter,  in  secundo  vcro  pcr  denomi- 
nationem  ab  illo  ;  ergo  quoad  boc  externo  ac- 
tui  ffiquiparatur.  In  secundo  etiam  modo  opc- 
randi  iuvcnitur  similis  ncccssitas,  quando  mc- 
dium  ad  fincm  unicum  ct  nccessarium  cst,  ct 
ut  tale  considcratur,  juxta  doctrinam  divi 
Tboma3  communiter  receptam  i .  2,  qua?st.  43, 
art.  6  ;  crgo  saltcm  tunc  non  eritnovum  mc- 
ritum  in  clectione,  seu  potius  volitione  talis 
mcdii. 

5.  Arguitur  item  ex  capiie  bonitatis  guoad 
primum  modiim  imperii.  —  Altera  pars  de 
bonitate  probatur  imprimis  de  priori  modo 
impcrii,  quia  in  actu  amoris  clicito  sine  foi- 
mali  voluntate  rcflexa  volendi  amarc,  una 
tantum  est  bonitas,  sive  ille  actus  considere- 
tur  ut  est  amor  objecti,  sive  ut  cst  amor  seu 
voluntas  suiipsius,  quia  utruraque  cst  pcr 
modura  unius  tcndentiaj  ad  idera  objcctum 
bouum;  ergo  etiamsi  quis  araet  volendo 
amare  per  voluntatem  rcflexam,  unica  erit 
bonitas  utriusque  actus ,  quatcnus  ex  utro- 
que  quasi  integratur  unica  tendentia  volunta- 
ria  in  talc  objcctum,  iu  qua  illa  rcalis  multi- 
plicatio  actuum  materialitcr  tantum  se  babere 
videtur,  respectu  bonitatis  moralis  voluntatis. 
Et  confirmatur  primo,  quia  in  moralibus  impli- 
citum  et  explicitum  «quivalent,  si  cura  fequa- 
li  cognitione  et  libertate  fiant ;  ergo  tam  bo- 
nus  est  anior  Dei ,  verbi  gratia,  seipso  tan- 
tum  voluntarius,  quod  voluntarium  est  quasi 
implicitum,  sicut  est  aequalis  amor  explicite 
volitus  per  renexum,  gctum.  Et  confirmatur 
secundo  ;  nam  si  in  voluntate  amandi  ct  amo- 
re,  quando  suut  actus  distincti',  esscut  dis- 
tinctce  bonitates,  deberet  esse  major  in  actu 
imperante  quam  in  imperato,  quia  ille  est  is- 
tius  causa  ;  ergo  in  voluntate  amandi  Deum 
essct  major  bonitas,  ac  subindc  majus  meri- 
tum  quam  in  ipso  amore  Dci,  quod  videtur 
incrcdibile,  cura  amor  Dei  sit  actus  perfec- 
tissimus,  et  radix  totius  merili;  ergo  signum 
cst  iu  utroque  actu  unam  tantum  esse  boni- 
tatcm,  scilicct  amoris  Dci,  a  qua  et  amor  ipsc 
et  voluntas  ipsius  boni  denominantur.  Idem- 
que  est  in  similibus. 

6.  Deinde  qmad  secundmn  modim  imperii. 
—  Dc  alio  vcro  modo  irapcrandi  facilc  idem 
probatur,  quia  clectio  mcdii  non  Iiabct  boni- 
tatem,  nisi  ex  fine;  ergo  iu  illa,  ut  imperata 
ab  iutcnlione  finis,  nou  est  alia  bonitas  ab 

X. 


illa,  quffi  in  ipsa  intentione  finis  invenitur. 
Uude,  ctiam  in  malis  actibus,  non  est  alia  ma- 
litia  vcl  aliud  demcritum  in  voluntate  acci- 
picndi  cnscm,  vcl  egrcdicndi  domo  ad  occi- 
dcndum  aliura,  quam  sit  in  intentione  clii- 
caci  occidcndi  illura.  Unde  cx  hac  parte  non 
solum  quando  clectio  cst  necessaria  unici 
mcdii,  scd  ctiani  quando  cst  libcra  intcr  plura 
media,  non  vidctur  babcrc  distinctum  meri- 
tum  vel  dcmeritum  ab  intentionc,  quia  non 
babet  aliam  bonitatem,  vel  malitiam  ab  illa. 
Quod  si  boc  verura  est  in  electionc  medii 
extcrioris,  idcm  crit  in  aclu  intcriori,  quod 
simul  est  et  electio  et  mediura  electum  modo 
supra  explicato ,  cst  cnim  eadera  ratio.  Et 
confirmatur  tandcra  utraque  pars,  nam  vo- 
luntas  eflicax  a-quivalct  opcri  pcr  illara  voli- 
to  ;  crgo  ctiam  voluntas  cfficax  interioris  opc- 
ris  scu  actus  aquivalet  tali  operi,  et  eadem 
ratione  intentio  clficax,  qua3  virtute  saltem, 
vel  in  generali  includit  voluntatem  medii, 
aequivalet  illi,  ac  proiude  quicquid  ex  tali  in- 
tcntione  vel  voluntate  necessario  sequitur, 
nou  auget  meritura  vcl  moralem  bonitatera 
voluntatis.  Cujus  signura  esse  potest,  quia,  si 
voluntas  volens,  aut  intendens  cfficaciter,  ex- 
trinsccus  impediretur  ne  actum  imperatum 
eliceret,  non  minuerctur  meritura  ejus,  ut  si 
Deus  nollet  concurrcrc  ad  eliciendura  actum 
amoris  Dei  cura  illo  qui,  ignorans  impedi- 
mentura,  efficacitcr  id  vult,  nibil  rainueretur 
cjus  meritum,  juxta  illud  principiura,  quod 
voluntas  pro  facto  rcputatur;  ergo  signum 
cst  actura  impcratura  nlbil  racriti  addere. 

7 .  Assertio  prima  .■  actus  elicitus  a  Tohcntate, 
utrovis  modo  imperetur,  Jiahet  distinctum  meri- 
tum  ah  imperante.  —  Nibilominus  dicendura 
ccnseo  in  actibus  intcrnis,  etiarasi  imperati 
sint,  csse  proprium  mcritum  distinctum  a  me- 
rito  actus  imperantis,  et  illi  additum,  dummodo 
actus  imperatus  aliquo  modo  supernaturafis 
sit,  ct  ex  gTatia  factus.  Hffic  assertio  non  tra- 
ditur  cxpresse  a  Theologis,  quia  punctum 
hoc  disliuctc  non  disputant,  quod  ego  vide- 
rim  ;  videtur  tamen  ab  oranibus  supponi , 
quia  de  solis  actibus  externis  proprie  sum- 
ptis,  id  est,  aharum  potentiarum  a  voluntate, 
negant  haberc  proprium  meritum  quod  ad- 
dant  merito  voluntalis,  et  rationes  quas  af- 
ferunt  non  liabent  locura  in  internis  actibus 
voluntatis.  Unde  supponunt  veluti  sine  con- 
trovcrsia  inlcrnum  actum  voluntatis  sempcr 
addcrc  propriura  meritum,  etiamsi  pcr  alium 
impcratus  sit.  lili  vero  Theologi,  qui  eliam 
ab  externis  aclibus   aliquod  proprimn  meri- 


CG 


LID.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.-E  SANCTIFICANTIS. 


tum  non  excludiint,  multo  magis  et  perfcc- 
tiu5  intcrnis  actibus  impcratis  illud  tribuent. 
Probanda  est  autem  assertio  ,  ostendcudo 
inesse  his  actibus  illas  duas  conditiones  liber- 
tatis  et  bonitatis,  ad  proprium  meritum  ne- 
cessarias  ;  nam  si  has  habcant,  de  CcTtcris 
nulla  est  dubitatio,  et  ita  de  illis  tantum 
difficultates  objiciebantur.  Assumptum  pro- 


quia  non  elicitur  ab  illa  nuda,  sed  ab  illa, 
ut  jam  afiecta  priori  voluntate  retlexa  ,  ac 
subinde  non  clicitur  ab  illa,  ut  indiffcrente, 
sed  ut  jam  determinata  ad  unum;  ergc  jam 
non  elicitur  libere  nova  libertate.  Igitur  non 
rccte  infertur  esse  actum  per  se  liberum , 
quia  elicitur  immediate  a  voluntate,  quia  non 
omnis  actus   voluntatis  in  se  ac  per  se  liber 


babimus,  prius  de  actu  imperato  priori  modo  est,  sed  tantum  ille  qui  est  a  voluntate  non- 

per  voluntatem  reflexam,  postea  de  impe-  dum  determinata.  Et  propterea   etiam   non 

rato    per   modum    electionis   ex   intentione  recte  sumitur  argumentum  ex  alia  conditione 

finis.  voluntarii,  quia  ab  actu  voluntatis  clicito  non 

8.    Prolatur  assertio  posita  guoad  actum  potest  separari  quin  si  intrinsece  voluntarius, 

imperatum  priori  modo ,   atque  imprimis  ex  potcst  autem  separari  ne    sit  per  se   libcr, 


cainte  lihertatis.  —  Triplex  discrimem  quoad 
lilertatem  inter  actum  imperatnm  intcrnnm 
et  externuni  roluntatis.  —  Dicimus  ergo^  in 
actu  interiori  impcrato  ab  alio  actu  volitio- 
nis  reflexffi,  csse  propriam  libertatem  ad  pro- 
prium  et  distinctum  meritum  talis  actus  suf- 
ficientcm.  Probatur  primo  ex  differentia  ma- 
nifesta  inter  actum  internum  et  cxtcrnum  , 
quia  actus  extcrnus  non  nascitur  immediate 
ex  potcntia  libera,  et  ideo  non  potest  ab  illa 


nt  patet  in  amore  Dei  beatifico,  et  aliis  mo- 
tibus  voluntatis  non  liberis  ;  et  ratio  est, 
quia  actus  cst  voluntarius  solum  ut  est  a 
voluntate,  ut  voluntas  est,  scu  ut  prsecise 
habet  potestatem  appetendi,  sive  habeat  il- 
lam  determinatam  ad  unum,  sive  non,  quffi 
habitudo  et  emanatio  non  potest  scparari  ab 
aclu  clicito  voluntatis.  At  vcro  actus  cst  li- 
bcr  per  habitudinem  acl  voluntatem,  ut  in- 
difterens  est,    scu  nt   cum  potestate   agendi 


habere   propriam  libertatem,  sed  tantum  per  haliet  expeditampotestatem  non  agendi,  quoe 

denominationcm  ab  actu  voluntatis,  At  vcro  habitudo  potest  separari  ab  actu  voluntatis, 

actus  internus,  etiamsi  imperatus  sit,  sempcr  ut  ctiam  patet  in  amore  beatifico,  ct  in  nos- 

elicitur  immediate  a  potentia  libera,  et  ideo  tro  etiam  casu  videtur  separari,  licet  ex  alio 

semper  potest  habere  propriam  libertatem  capite,  ut  videtur  probare  argumentum  fac- 

per  immediatam  habitudinem  ad  illam.  Dein-  tum.   Deniquc  propter  eamdem  causam  pa- 


de  manifeste  cernitur  ha?c  diffcrentia  ex  alia 
condilione  voluntarii;  nam  actuscxternus  nun- 
quam  cst  voluntarius  scipso,  sed  tantum  per 
denominationem  ab  actu  voluntatis  impcran- 
tis  ;  actus  vcro  internus,  verbi  gratia,  amoris 
Dei,  licet  sit  volitus  per  actum  rencxum  , 
nihilominus,  cum  fit,  seipso  et  intriuscce  est 
voluntarius,  quia  a  voluntate  immcdiate  eli- 
citur  cum  cognitione  ;  idem  ergo  est  de  li- 
bertate.  Denique  ratio  a  priori  esse  videtur, 
quia  actus  externus,  saltem  huraanus,  per 


rum  referre  videtur  quod  actus  elicitus  a 
vohmtatc  ,  generaliter  considcratus,  per  se 
non  pendeat  a  volitione  rcflexa  impcrante, 
quia  libertas  actus  non  est  consideranda  in 
genere,  sed  in  individuo,  et  consideratis  om- 
nibus  hic  et  nunc  prffisuppositis  ad  actum, 
et  in  illum  influentibus,  ut  in  prolegom.  1 
dixiraus.  Sic  autem  considerando  actum  in- 
tcrnura,  quamvis  per  se  non  postulet  actum 
reflexum,  tamen  cum  de  facto  ex  illius  im- 
pcrio  fit,  jam  ita  pcndet  ex  illo  ut  non  possit 


se   ac  nccessario  pendct  ex  actu  ehcito  vo-  non   sequi  illo  posito;  ergo  hic  et  nunc  non 

luntatis  ;   at  vero   actus  intcrnus  per  se  non  potest  habere  novam  libcrtatem. 
pendet  necessario  ac  per  se  ex  actu  reflcxo         10.   Dissolvitur  argun/entum  iii  casu  quo 

imperante  ,    sed  a  sola  potcntia  immediate  actus  imperatus  cst  posterior  duratione  quam 


elici  potest  voluntarie  aclibere,  et  idco  quam- 
vis  accidentalitcr  ci  conjungatur  actus  re- 
flcxus,  suam  iibertatem  non  amittit. 

9.  Instatur  argumento  jam  posito  iti  num. 
A.  —  Sed  instare  possumus  argumento  prius 
facto,  quia  ille  actus  est  nccessarius,  saltem 
ex  suppositione  actus  reflexi,  et  ideo  non 
potcst  habcre  aliam  libertatcm,  prsetcr  eam 
quse  est  in  actii  reflexo.  Uude  non  est  satis 
qncd   ille    immediate   eliciatur  a  voluntate, 


imperans.  —  Nihilominus  verissima  est  asser- 
tio  posita  ;  ut  autem  difficultati  satisfacia- 
mus,  adverto  duobus  raodis  posse  intclligi 
voluntatcm  reflexam  de  actu  interno,  verbi 
gratia,  voluntatem  elicicndi  actum  amorisDei. 
Primo,  nt  respiciat  tcmpus  futurum,  ct  sit 
dcsiderium  aut  propositum  postea  cliciendi 
amorem  Dci,  vcl  in  designato  temporc,  vel 
quamprimum  possil.  Secundo,  ut  voluntas 
sit   eilicax  et  executiva   pro  eodem  instanti 


f 


CAP.  XI.  UTKUM  IN  ACTIBUS  INTERNIS  VOLUNTATIS  IMPEHANTE,  LTC.  G7 

pro  qno  habelur.   In  primo  modo,  faciiiime  rem  expressionem  sui  atfectus  (ut  sicdicam) 

intelligitur  libertas  ,    et    solvitur  difficultas,  illam  formalem  voluntatera  amandi  habcrc, 

quia  ,   si    dcsiderium   illud   non   sit    cflicax  volcndo  simul  amorem  per  expressum  actum, 

per   absolutum  volo,   sed  per  affectum  zel-  non  cst  necessarium  concedcre  iliam  volun- 

lern,  cx  illo  non  neccssario   scquitur  actus  tatcm    esse    priorcra  et    impcrantem    amo- 

desidcratus,  ut  pcr  se  constat,   et  idco,  licet  rem;    sed  potius  amor  vidctur  csse   prior, 

postea  fiat  insligantc   etiam   illo  desiderio,  et  alia  voluntas  ordine  naturre  posterior,  quia 

nihilominus  libcre  fit.  Potest  autcm  illa  vo-  non  habetur  ad  determinandam  voluntatcm 

luntas   esse   absoluta  et  efficax  dc   actione  ut  amet,  quia  ad  hoc  superllua  est,  ut  dixi, 

futura,   quantum  cst   ex  parte   propositi,  ct  scd,    si  habetur,est  ad  complaccndum  ma- 

ex  modo  quo,  in   instanti  quo   fit  talis  ac-  gis   expresse  in  ipso  amore,  tanquam  in  bc- 

tus,  voluntas  determinatur,  ad   eum  scilicct  no   proesente,  ct  ita  supponit  illum  tanquam 

modum,  quo  ad  dispositionem  justificatioiiis  objcctum  prsesens.  Et  tunc  optinie  intelligi- 

propositum   efficax    mutandi  vitam  postula-  tur  propria    libcrtas    utriusque  actus,    quia 

tur.  Onamvis  ergo    talis  sit   voluntas  aman-  neque  amor  est  a  priori  voluntate,  scd  im- 

di,  nihilominus    actus  amandi,    qui  ex   illa  mediate  a  voluatate  indiirercnte,  neque    ex 

voluntate  sequitur,  est  in  se  formahtcr  liber ,  amore  sequitur  necessario  illa  voluntas,  quia 

quia  licet,  perseverante  illo  proposito,   ne-  solum  potest  comparari  ad  illam,  ut  objec- 

cessario  sequatur  actus  pro  suo  tempore,  si  tura  movens,  non  nccessitans.   Quod  si  quis 

sit  in  potestate  voluntatis,  nihilominus  scrn-  tamcn  contendat,    eliam  in   eodcm   instanli 

pcr  est  liberura  voluntalimutare  propositum,  possc  voluntatcm   incipcre  a  volitione  amo- 

ac  proinde,   quando  propositum  exequitur,  ris,    et   per  iilam   quasi   se  excitare   et  co- 

libera  voluntate  illud  facit,  non  minus  quam  gere  ad  am.orem,  quamvis  non  videam  quo- 

si  propositum  non  habuissct.   Nam  qui  facit  modoid  pcrsuadcri  possit;,nihiIorainus,  etiam 

votura,    cfficax  propositura  habct   iraplendi  illo  posito,   diccndura  esset  utimnque  actura 

illud,  et  nihilominus  nova  hbertate  illud  im-  esse  verc  liberura,   quia,  hcct  araor  neces- 

plet.  sario  sequatur  posila  illa  voluntate,  ut  natu- 

U.  Diluitur   deinde   in  casu  quo  non  cst  ra  priori,  nihilominus    ncccssario  antecedit 

posterior,  idque  tripUciter.  —  Diflicultas  vcro  cogitatio  utriusque  actus,  et  connexio  unius 

est,  quando  voluntas   amandi,   verbi  gratia,  cum  alio,  et  idco  quando  voluntas  se  deter- 

est  pro  statim,  ut  sic  dicara,  ac  proinde  cst  rainat  ad  unum,   simul  se  libere  dcterminat 

determinans    voluntatem  ad   eliciendum    in  ad  utrumquc,  quamvis  cura    ordine  eorura 

eodcra  instanti  actura  araoris.  Et  tunc  ira-  inter  se,  et  ideo  scmpcr  manct  intcgra  liber- 

pvimis  dico  probabilissimum  esse  nunquara  tas  utriuscjue  actus,  quia,  licct  sccandus  vi- 

vohmtatera  id  facere  per  actus  realitcr  dis-  deatur  nccessarius  ex    suppositione,  taraen 

tinctos,  quia  cura  efficientia  actus  amoristota  suppositio  cst  libera,    et  non  est  libcre  vo-' 

sit  a  voluntate,  ct  sit  in  immediata  potestate  lita,  nisi  ut  habens  connexionem  cum  altero 

ejus,  non  melius  potest  etficaciter  velle  pro  actu.  Atquc  ita  ex  parte  libertatis  scmper  iu 

hoc   instanti   amare  quara  slatini  araando  ;  utroque    actu  sufficiens    ad  propriura  meri- 

et  cum,  amando ,   sufficienter  vclit   amarc ,  tum  invenitur. 

superUuum   est,   ac  proinde  secundura  rao-         12.  Prohatio  ccepta  in  nnm.  8  progredltuT 

dum  connaturalcm  impossibile,  aliara  volun-  jam  ex  caplte  honitatis.  —  lit  quoad  prccdic- 

tatera  amandi  distinctara  siraul  habere,  quia  tum  cnput  solmtur  etiam  argimcntum  mim.  5. 

natura   abhorrct   quod   supcrlluura    est  ,  ct  — Ad primam  confirmationem. —  Altcra  vcro 

(  ut  aiunt )  frustra  fit  per  plura,  qnod  suffi-  pars  dcbonitatc  faciUiraa    cst ;   supponimus 

cienter  fit  per  pauciora.  Et  certe  non   facile  cnim  actura  dircctura  seii  impcralum  ex  ob- 

intelligitur   quomodo    possit    voluntas    tunc  jeito  esse  honestum,  et  bonum,  apturaque  ad 

velle   sc  applicarc   ad  amandum  per  actum  meritnm,   qualis  est  actus  araoris   Dci,   vel 

distiuctum,  cura  illa  non  indigeat  tali  appli-  alius  sirailis;  sed  illc  actus  non  amittit  boni- 

cationc,   cura  immcdiate   habeat   in  sua  po-  tatcm  quam  habcrct  per  se^  et  sinc  alio  ira- 

testate  applicare  se  eliciendo  iramcdiatc  ip-  perantc  faclus,  non,  inquara,  auiittit  iilam  eo 

sura  actura  amoris  ;  quaproptcr  vclle  eifica-  quod  per  actum  refiexum  imperelur,  quia  non 

citcr  pro  hoc  instanti  amare,  nihil  aliud  esse  amitlit,  nec  mutat  suara  spccicm,  cum  ci;ca 

vidctur    quam  ipsum  amarc.  Quod   si   quis  idcm  objcctum  versctur.  Dcinde  actus  impc- 

contcndat  posse  voluntalcm  simul  ad  majo-  rans  etiam  est  bonus,  quia  habet  pro  objecio 


68 


LID.  ■MI.  DE  MI^RITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


ipsummet  actiim  directnm,  qni,  sicut  in  ra- 
tione  actus  honcslus  est,  ita  etiam  in  ratione 
o])jecti ;  crgo  etiam  actus  rellexus  est  ex  ob- 
jecto  bonus,  et  potest  fieri  cum  deljitis  cii- 
cumstantiis,  ut  per  se  patet;  imo  ita  ficri  sup- 
ponimus,  cum  de  merito  tractamus  ;  ergo  si- 
cut  illi  sunt  duo  actus  humani,  et  per  se  h- 
beri,  ita  ctiam  habent  duas  bonitates  ;  ergo 
ex  utroque  capite  hbertatis  ct  bonitatis  unus- 
quisque  illorura  habct  suum  proprium  meri- 
tum,  et  in  utroque  simul  est  majus  meritum 
cxtensive  quam  in  altero  tantum.  Et  hrec  ra- 
tio,  hcet  sit  evidentior  in  his  actibus   quando 
vohmtas  rellcxa   cst   tantum  propositum  in 
futurum,  et  postea  sequitur  propositi  execu- 
tio,  niliilominus  convincit,  etiamsi  actus  re- 
flexus  intelhgatur  ut    imperans  pro   eodera 
instanli  actum  amoris,  verbi  graiia,  si  tamcn 
supponantur  esse  distincti  actus.  Nam  si  sup- 
ponimus  vohmtatem  amandi,  ita  cfBcacem  ut 
simul  habeat  conjunctum  amorem,  nunquam 
esse  distinctam  ab  ipso  actu  amoris,  cessat 
qua?stio,  quia  ibi  non  sunt  actus  impcrans  et 
impcratus  formalitor,  sed  virtute  tantum,  et 
ita  sicut  non  sunt  ibi  duo  actus,  ita  nec  duae 
bonitatcs  vel  dua  morita,"sed  unum  intimc  ac 


clTectus  vel  obligationcs  possint  sequivalcre  in 
morahbus,  et  proesertim  in  mahs,  quce  faci- 
h'us  et  ex  quocumque  defectu  coraraittuntur, 
nihilominus  non  semper  illa  duo  requaha 
sunt,  prffisertim  in  bonis  et  in  meritis,  quse, 
muUiphcatis  actibus,  muHiphcantur.  Qiiamvis 
etiara  dici  possit  quod,  licet  amor  Dei  non 
fiat  in  se  raagis  meritorius,  eo  quod  sit  re- 
flexa  vohnitate  vohtus,  niliilominus  volunta- 
tem  illam  ahquid  meriti  adderc,  non  propter 
difterentiam  imphciti  et  exphciti,  sed  quia  est 
novus  actus  moi^alis  et  honestus. 

i3.  Ad  seaindam  confirmaUonem  in  eodem 
mim.  5.  —  TollHiir  ohstaculum.  —  Ad  altcram 
autera  confirraationera,in  qua  petiturquisnam 
ihorum  actuum  magis  meritorius  sit,  an  amor 
Dei,  verbi  gratia,  vel  voluntas  amandiDeum, 
diccndum  est ,  sino  dubio  raehorera  et  ma- 
joris  raeriti  esse  araorera  Dei,  per  se  loquen- 
do,  quia  est  de  mehori  objecto;  mehor  enim 
est  Deus  quam  amor  ejus  a  voluntate  creata 
eiicitus,  ut  per  se  notum  est.  Neque  hinc  se- 
quitur  a  ])onitate  araoris  Dei  denominari  ex- 
trinsece  lionam  voluntatera  illius  araoris,  si- 
cut  non  seqnitur  a  bonitate  Dei  extrincece 
denorainari  bonum  amorem  ejus,  scd  solum 


ncccssario  includcns  voluntatem  ipsiusactus,  sequitur  vohmtatera  amandi   babere  bonita- 

et  olijecti  cjus.  Si  autem  admiltatur  actuuni  tem  suam  pcr  luibitudinem  ad   araorcm  ut 

di.stinctio,  etiamsi  simul  sint,  suas  distinctas  proximura  o])jcctum  suum  ,   sicut  amor  Dei 

bonitatcs  retinelnmt,  cumpropria  uniuscujus-  ab  ipso  Deo,  ut  oi^jecto,  bonitatem  sumit, 

que  hbertate,  ac  subinde  cum  proprio  merito.  quara  proinde  majorem  esse  necesse  est.  Ne- 

Et  ideo  non  recte  proccdit  ratio  in  contrarium  que  ol^stat  quod  voluntas  amandi  sit  quasi 

supra  facta,  argumentando  a  virtuali  volun-  iraperium  respectu  actus  araandi,  quia  non 

tario  incluso  in  simplici  actu  ad  voluntarinra  est  nisi   per  quaradani  apphcationem  ,  qua 


reflexum  per  actum  distinctum;  est  enim  lon- 
ge  diversa  ratio,  quia  voluntarium  imphcitum 
est  indistiuctura  ab  actu,  et  est  de  intrinscca 
ratione  forraahs  bonitatis  actus  eliciti  a  vo- 
luntate,  ct  idco  nequo  illam,  neque  raeritum 
augere  potest,  scd  potius  (ut  ita  dicam)  ilhul 
suo  modo  constituit.  At  vcro  expressura  vo- 
luntariura  per  actura  rcflexura  est  extrinsc- 


voluntas  per  unum  actum  se  movet  et  appli- 
cat  ad  eliicicndum  alium;  applicatio  autem 
potest  esse  minus  perfecta  quam  actio,  quoe 
ad  illam  sequitur,  quia  solura  est  causa  per 
accidens,  physice  loqucndo,  licct  moraliter 
possit  cssc  pcr  sc;  ita  enira  actus  credendi 
intcllectus  perfectior  est  quam  voluntas  cre- 
dendi,  licct  ab  illa  iraperetur,  et  voluntas  po- 


cum  actui  volito,  et  addit  pcculiarcm  usum     test  silii  imperare  per  inferiorera  virtutera 


voluntatis  et  Iil)«rtatis  ,  et  ideo  propriam 
bonitatcm  addit,  distinctara  a  bonitatc  actus 
voliti.  Cnjus  etiara  raanifestum  signum  cst, 
quia  bonitas  actus  voliti,  verbi  gratia,  amo- 
ris  Dei  ,  sumitur  ex  objccto  ,  nempe  1)0- 
nitate  Doi,  et  directa  tendenlia  in  ipsam;  bo- 
nitas  autom  volitionis  rellexfe  ipsius  araoris 
sumitur  ab  ipso  amore,  tanquam  ab  objecto; 
sicut  ergo  illa  objecta  distincta  sunt,  ita  et 
bonitates  illorura  actuura.  Et  ita  ctiara  res- 
ponsum  est  ad  primara  confirraationem,  nam 


actum  superioris  virtutis,  ut  in  scquenti  punc- 
to  dicam.  In  cxemplo  autem  de  voluntate 
amandi  et  amore,  uterque  actus  ad  earadem 
virtutcm  charitatis  pertinet,  cpiando  motivum 
ilhus  voluntatis  cst  ipsa  honcstas  amoris, 
nam  unaqurequc  virtus  suam  honestatcm  di- 
hgit.  Et  hoc  raodo  dixit  divus  Thomas  2.  2, 
qurest.  23,  artic.  2,  quod  charitas  charitate 
diligitur,  quia  amor  ex  natura  potentia',  cujiis 
cst  actus ,  halct  ut  possit  supra  seipsum  re- 
/lecti.  Ab  codera  autcm  liabitu  charitatis  pos- 


licet  imphcitum  et  cxplicitnm  quoad  aliquos     sunt  esse  plures  actus,  quorura  unus  sit  per- 


CAP    XI.  UTUCM  IN  ACTIBUS  INTERNIS  VOLUNTATIS  IMPERANTE,  ETC. 


69 


fectior  alio,  ut  constat  de  amore  Dei  et  proxi- 
mi,  et  sic  voluntas  amandi  Deum  actus  est 
minus  pcrfeclus  cpiam  ipse  amor,  et  idco  mi- 
uu3  cUam  est  meritum  ejus  quam  amoris. 

14.  Cicr  imperium  effLcax  non  contineat  to- 
tum  meritum  actus  imperati.  —  Undc  si  ali- 
quis  quoerat  cur  voluntas  efficax  araandi  non 
contincat  totum  mcritum  amoris,  cum  volun- 
tas  pro  facto  rcputetur,  ex  eadcm  docLrina 
duta  reddenda  est  ratio.  Primo  quidem  illud 
principium  habet  verum,  quando  factum  vo- 
litum  non  habet  per  se  libertatem  propriam, 
sed  tantum  ex  denominatione  voluntatis  ;  in 
pra^scnli  autem  amor  est  pcr  se  liber,  ui  de- 
claravi.  Secundo,  etiam  est  necessarium  ut 
volilio  contineat  perfectam  habitudincm  ad 
objcctum  a?que  honeslum,  quod  etiam  inve- 
nitur  in  actu  intcriori  rcspectu  extcrioris,  non 
autem  in  inlerna  voluntate,  quffi  esse  potcst 


peccatis,  imperare  potest,  ut  medium,  actum 
justitia»,  reslituendi  alienum  ,  non  solum  quo- 
ad  exteruum  actum,  sed  ctiam  quoad  inter- 
nam  voluntatem  justiiiai;  et  eodem  modo 
poicst  eiigerc  actum  temperantitB,  quse  sunt 
inferiorcs  virtutes  quam  poenitcntia.  Et  ultc- 
rius  eadcm  virtus  pcenitcnlice,  ut  est  specialis 
virtus  disliucta  a  charitate,  potest  efficacilcr 
inicndcre  satisfacere  Dco  pro  offensa,  quan- 
tum  potuerit,  et  ex  vi  iJlius  intcntionis  potest 
eligere,  utmcdium,  actum  contritionis,  etiam 
a  charitate  eliciendum.  Item  potest  quis  vo- 
vere  actum  internura  amoris  Dei,  et  postea 
ex  intenlionc  implendi  voium  actum  amoris 
clig-ere  et  imperare.  Sic  ergo  constat  omni- 
bus  iUis  raodis  fieri  posse  ut  actus  internus 
eligatur,  ut  medium  ad  finem  per  aliam  vir- 
tutera  intentura.  Et  ratio  cst,  quia  in  re  ipsa 
unus  actus  interior  potest  csse  proportiona- 


de  actu  intcrno  magis  perfecto,  ut  in  volun-    tum  medium  ad  fmem  intentum  per  earadera 


tate  araandi  et  araore  explicatum  est.  Et in  pro- 
posiio  ctiam  ctlicaci  servandi  raandata  ctiam 
est  manifcstum;  non  eniiu  habct  tautam  bo- 
niiatem  vel  tantum  meritum ,  quanium  eiit 
in  observatione  mandatorum,  quatenus  a  no- 


vel  aliam  virlutem,  tam  magis  quam  mmus 
perfectam  ;  ergo  nulla  est  rcpugnaniia  in  hoc 
genere  elcctionis  seu  imperii.  Item  in  viliis 
et  peccatis  idem  invenitur.  Denique  rece- 
piissimum  est  apud  Theologos  et  Philosophos 


bis  aclibus  liberis  et  per  se  bonis  fieri  debet.     morales  posse  eumdem  actum  virtutis  etuim 


Imo  ahquis  actus  observandi  aliquod  preecep- 
tum  contentura  in  objecto  illius  universaiis 
proposiii  potest  esse  perfcciior  et  raajoris  rae- 
riti  quam  ipsum  propositum,  quia  potest  esse 
melioris  objecti  et  virtutis,  sicut  in  aciu  arao- 
ris  Dei  declaratura  est. 

15.  Be  secimdo  modo  imperii  posito  iii  num. 
2  prolatiir  etiam  assertio.  —  Opinio  Vaz- 
quez  2.  2,  disp.  51,  c.  5,  et  disp.  1,  c.  10.  — 


intcrnura  esse  bonura  essentialiter  ex  objcc- 
to,  ac  accidcntalitcr  ex  fme  extrinseco.  Quee 
doctrina  supponit  actum  internum  posse  eligi 
ut  medium  ad  alium  finem,  estque  hujusmodi 
doctrina  maxime  necessaria  ad  meriium  mo- 
ralium  actuum,  ut  ex  dictis  intelhgi  potest, 
et  magis  in  hoc  puncto  declarabitur. 

16.  Exceptio  quorumdam  de  charitate.  — 
Refutatur. —  Vide  auctor.in  tract.  A,  disp.  3. 


Inter  actics  ejusdem  virtutis,  et  inter  actus  di-    aucest.  1,  et  specialiter  de  fide  in  ejus  tractatu. 
tersarum  quarumxumque  potest  ititervenire  se-    disp.  6,  sect.  1,  a  num.  10.  — Aliqui  vero  ab 


cundus  modus  imperii.  —  Secundo  loco  dicen- 
dum  est  de  altero  imperandi  genere ,  quo 
unus  actus  interior  per  modum  intentionis 
efficacis  finis  potest  alium  etiam  internum 
imperare,  tanquam  mediura  ad  finem.  Quam- 
vis  enim  aliqui  hoc  negare  tentaverint ,  nos 
id  nullo  modo  negare  possumus.  Imo  credi- 
mus,  et  intra  eamdem  virtutem,  et  inter  di- 
vcrsas,  et  in  perfectiori  respectu  minus  per- 
fectoj,  et  in  minus  perfecta  rcspectu  perfec- 
iioris  invcniri  posse.  Quai  omnia  membra 
breviicr  exemplis  declarantur.  Nam  eadera 
charitas  intendens  vel  augere  vel  firraare 
magis  divinam  amicitiam,  potest  in  virtute 
hujus  actus  cligere,  ut  medium  ad  inum  fi- 
ncm,  iteratum  odiura  peccalorum,  quod  sit 
actus  elicitus  ejusdem  virtuiis.  Itera  virtus 
pocnitentiM ,    intendens  satisfacere  Deo  pro 


hac  doctrina  excipiunt  actum  charitatis  Dci, 
tum  propter  perfectionem  ejus ,  tum  etiam 
quia  si  in  aliura  fmem  extra  Deum  referre- 
tur,  jam  amaretur  Deus  propier  alium  finem, 
et  non  propter  seipsum  ;  tum  denique  quia 
alias  posset  acius  interior  charitatis  male  fie- 
ri  ex  intentione  mali  fmis.  Sed  non  est  vera 
nec  necessaria  exceptio,  quia  etiam  aclus 
charitatis  potest  esse  medium  ad  honestos 
fines  ;  ergo  potest  cx  illorum  intentione  pru- 
denter  eligi  et  honeste  fieri.  Est  enira  dilec- 
tio  Dci  medium  neccs?arium  ad  saiutem  ;  cr- 
go  potest  quis  ex  propriffi  salutis  intentione, 
quse  est  actus  spei,  eligere  amare  Deura. 
Itcm  cst  mcdium  ad  rcmissionem  peccato- 
rum  consequendam,  ad  satisfaciendum  ali- 
qualiter  Dco  pro  culpa,  et  ordinari  potest  in 
cultum  Dci,  ut  aUbi  dixi,  vel  etiam  ad  im- 


10  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOO  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

plendum  votnm,  ut  paulo   antea  dicebam  ;  instanti,  in  quo   est  intentio,  sicut  ordinarie 

ergo  ex  intentione  iTligionis ,   aut  poeniten-  contingit,  et  vix  potest  humano  modo  aliter 

tio3,  aut  alia  simili,  potest  imperari,  et  eligi;  Ceri ,   quin  intentio  pro   aliqua   morula  vel 

nam,  supposita  capacitatc  ohjectorum,  ex  li-  reali  duratione   antecedat  electionem ,   quia 

hcrtate  vohmtatis  hoc  pendet.  Neque  hoc  est  dehet  intercedere  consultatio  ahqua,  et  simili 

contra   perfectioncm    actus   charitatis  ,  tum  modo  executio   semper  est  posterior  electio- 

quia,  ut  dixi,  acfus  perfectior  potest  a  minus  ne,  cpiia  electio  fit  in  instanti,   execntio  ad 

perfecto  imperari ;  tum  etiam  quia,  licct  or-  summumsolet  fiein  in  tempore  proximo.Quo- 

dinetur  ad  finem   proximum  minus  perfec-  ties  ergo  intentio  duralione  prascedit,  quan- 

tnm,  totum   semper  refertur   in  Deum   ulti-  tumvis  medium   sit  unicum  et  necessarium, 

mum  fmem.  Neque  etiam  sequitur  quod  ac-  electio  manet  libera ,  quia  liberum   est  vo- 

tus  charitatis  sic  imperatus  non   sit  dilectio  luntati  ab  intentione  desistere,  ne  ad  volen- 

Dei   propter  seipsum,  quia  actus  dilectionis  dum  tale   medium  astringatur.   Denique   si 

Dei,  quando  eligitur  ut  medium,  non  priva-  tanta  fingatur  necessitas,  ut  pro  eodem  ins- 

tur  suo  ohjecto,  alias  privaretur  suo  esse,  et  tanti  in  quo  primuni  hahetur  intenlio  ,   ne- 

cons.equenter  destrueretur  sufficientia  et  uti-  cessaria  sit  unici   raedii  electio,   tunc   qua- 

litas  ejus,  propter  quam  eligitur  ut  medium,  si  uno   impetu  libero   determinahitur  volun- 

quod   aperte  repugnat,   et  est  contra  inten-  tas   ad  utrumque  actum  intendendi  et    eli- 

tionem  eligentis.  Dum  ergo   eligilur  dilectio  gendi,  cum  mutua  connexione  eorum  inter 

Doi  ad   ahquem  finem ,   hoc  totum  eligitur,  se  ;  supponiraus  enira  nunc,  ut  ditficultati  dc- 

scilicet,qnod  diligatur  Deus  propter  seipsum,  tur  locus,  illos  actus  esse  distinctos,  quamvis 

quia  hoc  ipsum  utile  est  ad  alium  finem,  et  probahile  sit  posse  in  unum  coincidere,  tunc 

ita  retento  objecto  dilectionis,  ipsa  scu  exer-  autem  multo  clarius  est  totum  actum  esse 


citium  ejus  ad  alium  finem  ipsi  extrinsecum 
ordinatur,  quod  nihil  repugnat,  imo  etiam  in 
aliis  virtutihus  communiter  ita  fit.  Denique 
non  sequiUir  posse  diiectionem  Dei  male  fie- 
rl,  quia  non  potest  talis  actus  ad  pravum  fi- 
nem  utilis  esse,  quod  non  solum  de  actu  cha- 
ritatis,  sed  etiam  de  quolibet  actu  virtutis 
interno  verissimutn  censeo,  et  in  aho  tomo 
in  1.  2,  Deo  dante,  dicam;  non  est  ergo  cur 
heec  exceptio  charitatis  fiat. 

17.  Proiatur  jam  dt  actu  inperante,  idest, 
da  intentione. — Prohatur  demde  de  actu  im- 
perato,  sen  electo  ut  medlo  intentionis  finis.  — 
Quoad  libertatem. — Hoc  ergo  supposito,  ma- 
nifestum  est  actum  internum,  imperantem 
alium,  propter  hoc  suum  meritumnon  amit- 
tere,  nec  remittere,  quia,  cum  sitprior  quam 
actus  imperatus,  omnino  libere   fit,  et  cum 


liberum.  Si  tamen  actus  imperatus  suppona- 
tur  esse  distinctse  virtutis  ab  imperante , 
etiamsi  simul  fiant,  semper  erunt  distincti,  et 
tunc  dicimus  etiam  actum  imperatum  esse  in 
se  liberum  ,  quia  tunc  inter  inlentionem  et 
electionem  non  potest  intercedere  consulta- 
tio,  sed  oportet  ut  prcevideatur  utriusque  ac- 
tus  et  objecti  difficultas,  et  connexio  eorum 
inter  se,  ut  sic  voluntas  simul  ad  utrumque 
determinetur  cum  duplicato  (ut  itadicam) 
usu  libertatis,  ad  eumdem  fere  modum  quo 
superius  punctum  explicavi.  Est  ergo  in  hu- 
jusmodi  actu  imperalo  sufficiens  libertas  ad 
meritum. 

18.  Pro  honitate  ostendenda  notatio  duplicis 
honitatis.  —  Bonitas  in  actu  aut  est  ex  ohjecto. 
—  Aut  ex  fine  extrinseco.  —  Altera  pars  erat 
dc  bonitate  ad  distinctum  meritum  nccessa- 


supponatur  honestus   ex  fine   suo,  eligendo  ria.  Circa  quam  adverto  duohus  modis  posse 

etiam  honestum  medium,  ejus  bonitas  minui  actum  internum  eligi  ut  medium  ad  fincm 

non  potest;  ergo  neque  meritum.  Nunc  vero  alterius  actus.   Primo  ,  ut  talis  actus  sit  in- 

addimus    etiam    actum    imperatum    addere  trinsece  honestus  ex  proprio  objecto  et  moti- 

suum  propriura  meritum,  quod  eodem  modo  vo   suo,  et  secundum  illum  bonitatem  eliga- 

probandum  est,  quo  in  priori  puncto  usi  su-  tur  ut  medium  ad  alium  finem,  ut  patet  faci- 

mus,  scihcet,  quia  talis  actus  sic  imperatus  le  in  exemplis  supra  adductis.  Dixiraus  enim 

hahet  suam  propriam  libertatem   et  bonita-  actum  charitatis,  ut  est  amor  Dei  super  om- 

tem.   Prior  pars  manifesta  est,  quando  me-  nia,   posse  ut  medium  assumi  ad  expellcn- 

dium  cpiod  eligitur  non  est  unicum,  quia  in-  dum  peccatum,  ad  quem  finem  est  utile  pro- 

ter  plura  hbere  fit  electio.  Similiter  res  clara  pter  bonitatem  intrinsecam  quam  hahet;  er- 

est,  quando,  licet  medium  sit  unicum  et  ne-  go  secundum  illam  eligitur.  Idem  cernere  li- 

cessarium,  nihilorainus  neque  executio,  ne-  cet  in   actibus  internis,   qui   circa  externos 

que  eicctio  illius  est  necessaria  pro  eodem  versantur,  nam  ilU  etiam  ehgi  possunt  ut  me- 


i 


CAP.  XI.  UTRUHI  IN  ACTIIJUS  INTERNIS  VULUNTATiS  IMPEKANTE,  ETC.  71 

diu ;  ut,  si  qiiis  eligat  elecmosynam,  ut  est    tcr  Dcura  proplcr  se,  ct  proximum  proptcr 
opus  misericordia; ,   ad  placaudum   Dcum  ,     Dcum  ,  actus  eril  magis  mcrilorius  quara  so- 

lus  Dei  amor,  ccctcris  paribus.  At  vero  quan- 
do  actus  iutcrior  imperalus  est  bonus  cx  ob- 


tunc  nou  solum  eligit  malerialera 


actum  cx- 
ternum,  sed  etiam  Jxrailatem  moralem  mise- 
ricordiie ,  quK  in  tali  actu  cssc  potcst,  ad 
quam  necessaria  cst  iutcrior  voluutas  facicn- 
di  talem  actum  proptcr  talem  honcstatem, 
ac  proinde  illa  etiam  eligitur  iu  tali  mcdio. 
Neque  hoc  repugnat  iu    hujusraodi  actibus 


jecto,  tunc  non  solum  ratione  intcntionis  cx- 
triuseci  fmis,  sed  etiara  raliouc  bonitatis, 
quam  talis  actus  habet  ex  proprio  objecto 
mcritum  crcscit.  llalio  cst,  quia  illa  electio 
et  operalio  simpliciler  est  melior  quam  si  ille 


uam,   licct  respectu  proprii  objecli  sint  pcr  actus  impcratus  csscl  ex  objcclo  indifrercns, 

modum  intcntionis  aut   amoris  alicujus  boni  raajor  aulem  bonitas  ca^teris  paribus  augct 

honcsti  proptcr  seipsum,  nihilorainuspossunt  meritum.  Estque  hocevidcns,  quando  talis 

per  aliam  intentioncra,vel  electioncm,  adex-  actus  etiam  ex  objccto  est  supernaturalis  et 

trinsecum   fmem    ordinari.   Aliquando   vcro  infusus.  Nam,  si  talis  actus  per  se  solus  fie- 

potcst  actusintcrior,  qui  eligitur,  iion  habcre  rct  sinc  relatione  ad  extrinsecum  fraera,  ha- 

propriara  bonitatem  raoralcm  ex  objccto  suo,  beret  suum  proprium  moritum;  Iioc  autem 

scd  solum  quam  accidcutaliter  rccipit  ex  fme  non  auferlur  propter  relationem  ad  aliura 

extrinseco,  ad  quera  ordinatur,   ut  in  actibus  bonura  fraera  ;  ergo  ex  utroque  capite  simui 


ex  objecto  iudiifercntibus,  ct  ad  fmem  ho- 
nestum  utilibus  videre  licel.  Hic  autem  pos- 
terior  modus  vix  invenietur  nisi  in  actibus 
voluntatis,  qui  vcrsantur  circa  actus  exter- 
nos,  in  quibus  inveuitur  ilkiutilitas  ad  hones- 
tosfiucs,  etiamsi  ipsi  inditrcrcntcs  sint;  iu  ac- 
tibus  autom  voluntatis,  qui  mere  intcrius  con- 
suramantur,  vix  illa  indiii'erenlia  cum  utilitale 
ad  alium  fmem  honestum  invenictur ;  sed  de 
hoc-  ahas,  parura  enira  ad  pra?sens  rcfert. 


crcscit  meritum.  Unde  ad  majorem  clarita- 
tem  distiuguo  ibi  tres  actus  (sive  seraper  in- 
tercedant  rc  ipsa  distiucti,  sive  interdum  vir- 
tute  tantum) :  unus  estintentio,  verbi  gratia, 
colendi  Deum,  alius  voluntas  amandi  ipsum 
ad  hunc  fracm,  tertius  est  araor.  Dico  ergo 
in  his  omnibus  rcperiri  aliquod  meritum,  et 
ita  ex  oranibus  coaiescerc  unura ,  cui  raajus 
pra^raiura  rcspondet  quam  singuUs  partibus 
cjus.  In  actibus  autem  internis  impcratis,  qui 


19.  Proiaturjam  de  actu  iviperaio.,  seii,  elcc-  ex  objecto  habent  quidera  bonitatera  raora- 

to,  tanquam  medio,  ac  priyno  de  liabente  honi-  lera,  sed  ordinis  tantum  naturalis,  habct  hoc 

tatem  solum  ex  fine  extrinseco. —  Medin.  1.  2,  aliquam  diflicultatcm,  propter  quam  distinc- 

gurest.  20,  art.  ^.  —  Tum  de  hahente  honita-  tius  explicandam  caitera  exposui  quae  in  hoc 

tem  supernaturalem  ex  ohjecto.  —  lu  utroque  capite  dixi. 


ergo  modo  operandi  inveuitur  aliqua  bonitas 
in  actu  iraperato  ad  raeritum  sulliciens,  cum 
aliqua  tamcn  divcrsitate.  Nara  si  actus  irape- 
ratus  non  habeat  ex  objecto  bonitatera,  per 
se  non  augebit  meritum,  id  est,  ex  vi  sui  ob- 
jecti;  i'ihilominus  tamen  negandum  non  est 
quiu  augeat  mcritum  in  bouis,  et  cum  pro- 
porlione  dcraeritum  iu  malis  (quaravis  ali- 
qui  contrariura  seutire  videantur)^  quia,  licet 
radix  bonitatis  sit  una  et  eadera,  nerape  idera 
fmis,  nihilorainus  in  actu  iraperato  diversi- 
raode  participatur,  et  sicut  multiplicantur  ac- 
tus,  ita  etiam  multiplicatur;  ergo  saltem  ex- 
teusive  meritura  augetur,  sicut  pcr  raultipli- 
cationera  opcrura  virtutis ,  vel  cjusdcra  ,  vel 
diversa3,  raeritura  augetur.  Irao,  licct  contiu- 
gat  intentiouera  talis  fniis,  ct  electionem  ta- 
lis  raedii  (si  fieri  potest),  uno  simplici  actu 
fieri,  ilie  erit  raagis  meritorius  quam  sola  in- 
tentio,  quia  siraplicitcr  cst  raclior  ct  diihci- 
lior,  et  plures  erainenter  contiucns.  Sicut, 
etiamsi  pouamus  eodcra  actu  amari  formali- 


20.  De  hahente  vero  honitatem  ex  ohjecto 
moralem,  pars  negans  prohari  videtur.  —  Ra- 
tio  autem  difllcultatis  est,  quia  actus  virtutis 
acquisitee  non  habet  bonitatem  intrinsece 
proportionatam  ad  meritum  glorice ;  per  im- 
periura  autera  vel  ordinationem  ad  fmem  su- 
peruaturalem  illa  bonitas  in  sc  non  fit  melior, 
scd  solura  ilh  additur  alia  bonitas  accidenta- 
ria  ex  fine  supernaturali,  ac  proiude  ordinis 
supernaturalis,  et  proportionata  ad  raeritum ; 
ergo  solum  ratione  ilhus  poterit  iuferior  ac- 
tus  acquisitus  denominari  meritorius ,  nun- 
quara  taraen  habebit  propriura  racritum,  ra- 
tiouc  sure  bonitatis  naturalis.  Confirmatur  ac 
declaratur,  nara  actus  acquisitus  moraliter 
bonus,per  sespectatus,  indiiferens  estad  me- 
ritura  vcl  dcracintum,  etiara  in  homine  justo, 
ut  supra  dictura  est ;  nam  si  illum  faciat  sine 
ulla  relatione  seu  modo  supernaturali,  ncu- 
trum  habcbit;  ergo  quando  fit  meritorius, 
ratioue  supcrnaturalis  modi  ei  superaddili, 
totum  racritura  est  ab  iilo  addito,  ct  nihil  a 


n 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATIE  SANCTIFICANTIS. 


propria  bonitate.  Sicut  si  actus  indifferens 
secunduni  speciem  in  ratione  boni  et  mali, 
quando  postea  in  individuo  fit  bonus,  totam 
bonitatem  habet  ex  fine ,  et  ad  illam  nihil 
confert,  nisi  materiahter,  species  indifferens 
quam  ex  se  habet.  Et  tandem  possiimus  a 
contrario  argumentari,  quia  si  actui  moraU 
relato  ad  finem  supernaturalcm  responderct 
aliquid  meriti,  rationc  suaj  bonitatis,  et  ali- 
quid  adderetur  ex  illa  relatione,  sequeretur 


diantur  paulo  ante  ohjectain  num.  20.  —  In 
hoc  puncto  dicendum  mihi  videtur  bonita- 
tem  moralem  hujusmodi  actuum  aliquid  con- 
ferre  ad  meritum  de  condigno.  Quamvis  enim 
res  hsec  minus  sit  certa  quam  qua>  hactenus 
diximus,  possitque  non  improbabiliter  susti- 
neri  illam  bonitatem  non  augere  meritum 
essentialis  beatitudinis ,  sed  ad  summum 
propter  illam  tribui  aliquod  pramiium  acci- 
dcntale,    nihilominus   quod  diximus  videtur 


quod  sine  ista  relatione  aliquid  meriti  in  se     probabilius,   propter  ea    quse   supra  adduxi- 


retineret,  et  ita  posset  esse  meritorius  sine 
ullo  modo  supernaturali,  quod  est  contra  dic- 
ta,  quia,  sive  sit  magnum,  sive  parvum  me- 
ritum,  sine  illo  fieri  non  potest  sine  quo  nihil 
fieri  potest,  ut  argumentatur  Augustinus. 

21.  Pars  tamen  affirmans  suadetur.  — In 
contrarium  vero  est,  quia  sequitur  actus 
internos  virtutum  moraliam  acquisitarum 
non  esse  magis  meritorios  quam  siut  actus 
externi,  scilicet,  per  denominationem  ex- 
trinsecam  a  superiori  actu  imperante ;  con- 
sequens  non  videtur  admiltendum ;  ergo. 
Probatuj-  sequela,  quia  actus  acquisitus  non 
constituitur  in  accidentaria  specie  superna- 
turali,  nisi  per  denorainationem  moralem  cx- 
trinsecam  ab  alio  actu  supernaturali  a  quo 
imperatur,  vel  ordinatur  in  finem  superna- 
turalem  ;  eodem  autem  modo  denominatur 
actus  externus ;  ergo  eequiparantur,  sive  dc- 
nominatio    sit  seque  immediata,  sive  ad  ac- 


mus,  c.  10,  ad  probandum  haec  opera  moralia 
esse  meritoria  vitae  seternffi,  quod  meritum 
in  voluntate  talium  operum  principaliter 
constituitur;  ei^go  absolute  tota  voluntas  in- 
tcrior,  quae  ad  similia  opera  externa  concur- 
rit  cum  propria  libertate  ct  bonitate,  confert 
etiam  ad  meritum  illiusprsemii,  quod  in  Scri- 
ptura  dicitur  tribui  propter  talia  opera  ;  hoc 
autem  est  ess3niialis  beatitudo,  ut  ostendi- 
mus.  Declaratur  praeterea  ex  diiferentia  inter 
actum  internum  virtutis  acquisitse  et  mere 
externum,  nam  in  actu  externo  non  est  for- 
maliter  propria  bonitas  moralis,  sed  tantum 
objectiva,  quaj  per  se  et  intrinsece  non  cons- 
tituit  meritum,  sed  specificat  bonitatem  actus 
meritorii;  in  actu  vero  interiori  inest  formali- 
ter  propria  bonitas  moralis,  quee  imputatur 
homini  libere  operanli ,  et  placet  Deo.  Et 
quamvis  nude  sumpta  non  placeat  Deo  in 
ordine  ad  finem  supernaturalem,  nihilominus 


tum  externum  perveniat,  mediante  interno  ;  aptitudinem  habet   quasi  obedientialem,   nt 

hoc  enim  ad  prffisens  nihil  refert,  sed  satis  conjuncta  moraliter  relationi  supernaturali, 

est  quod  denominatio  meriti  sit  extrinseca,  componat  unum   actum  moralcm  consenta- 

nam  hoc  cst  quod  videtur  inconveniens,  ut  in  neum  fini  supernaturali ;  ergo  hoc  modo  bo- 

minori  dicitur.    Quae  probatur  primo,   quia  nitas  ejus  confert  ad  meritum  illius  finis  non 

alias  non  magis  augeret  mcritum  bonitas  in-  tantum  per  modum  objecti,  sed   etiam  per 

terioris    actus  virtutis   quam    exterioris,    ac  modum  actus   conslituentis  aliqua  ex  parte 

proinde  non  esset  majus  meritum  in  voluntate  illud  meritum.  Et  hoc  confirmant  argumenta 

dandi  majorem    cleemosynam   quam  mino-  posteriori  loco  posita,  ct  non  obstant  priora, 

rem,  sirelatiosupernaturalis,  qusecumqueilla  quia,  licetbonitas  illa  per  se  sola   non  suffi- 

sit;  sit  a?que  bona,  et  sic  de  cffiteris  actibus  ciat  ad  meritum,  nihilominus  potest  esse  ap- 

virtutum  acquisitarum.   Imo  etiam  sequilur  ta  ut,  elevata  ad   superierem  fincm,  possit 

non    csse  magis   meritoritim  actum  virtulis  concurrere  ad  componendum  tale   meritum, 

acquisitffi,  factum  ob  aliquem  finera  superna-  aliquid  exparte  sua  ad  illud  conferendo. 
turalem,  quam  actura  de  se  indifferentem,  et 


Beque  utilem,  et  aeque  ordinatum  ad  eum- 
dem  fincm,  qure  omnia  vidcntur  absurda. 
Ac  tandem  videtur  hoc  modo  coincidi  in  opi- 
nionem  negantem,  hos  actus  morales  acqui- 
sitos  esse  meritorios,  quia  revera  illis,  ut  ta- 
lcs  sunt,  nuUum  pra>mium  respondet,  sed 
solis  actibus  supernaturalibus,  a  quibus  in- 
formantur. 


CAPUT  xn. 

UTRUM  INTENTIO  OBTINENDI  PRyEMlUM  SIT  SUFFI- 
CIENS  VEL  NECESSAIVIA  AD  MEllITUM  DE  CON- 
DIGNO,  VEL  POTIUS  ILLI  REPUGNET? 

1.  Qucpstlonis  ntilitas — Quamvis  dictum  sit 
quamcumque  inlentionom  supcrnaturalem  ad 


22.   Quce  et  eligitur  et  declaratm-jUt  expe-    meritum  sullicere,  et  intentio  pra^mii  sub  illo 


CAP.  XU.  UTP.llM  INTENTIO  ODTINENDI  PR.EMIUM  FIT  SUFFICIENS 

ordine  coniincatiir,  nihilominusproptorlicpre-     tosm  ccterna  tahernacitla 

ticos  luijus   tempoiis,    et  proptcr  specialcm 

dillicultatem  cpiam  habetj  ahquid  de  illa  di- 

cere  necesse  est.  In  titulo  autcm  proposito 

tria  continentur  :  primum,  an  hsec  intentio  re- 

pug-net  merito  ;  secundum,  an  sit  necessaria 

ad  ihud  ;  tertium,  an  sufhciat? 

2.  Primim  punctum  :  an  intuitus  mercedis 
oistet  merito,  cui  harctici  affirmaiive  respon- 
dent. —  Eonmi  fundamentum. — Circa  primum 
hrerctici  hujus  tcmporis  talcm  intentionem 
rcprobant,  dicuntque  indignum  csse  mercede 
apud  Dcum,  qui  intuitu  iUius  Deo  servit,  aut 
bene  operatur.  Ita  refert  ex  Calvino  et  ahis 
Bellarminus,  L  5  de  Justif.,  c.  8.  Fundamen- 
tum  solum  esso  potuit,  quia  operari  intuitu 
mercedis,  servile  est,  et  ex  amore  mercenario 
proccdens.  Mercenarius  autem  amor  cxchidit 
amorem  charitatis,  sine  quo  non  est  mcri- 
tum  ;  ergo  hsec  intentio  lucri  et  mercedis  ex- 
chidit  verum  meritum  apud  Deum.  Minor 
habetur  imprimis  apud  D.  Thomam  2.  2, 
quaest.  19,  art.  4,  ad  3,  ubi  dicit  amorcm 
mercenarium  secundum  se  charitati  esse  con- 
trarium ;  ct  Bernardus,  hb.  de  Diligcndo 
Deo  dixit,  charitatem  non  esse  mercenariam. 
Et  ratione  probatur,  quia  charitas  chhgit 
Deum  propter  se,  et  omnia  opera  bona  diri- 
git  in  ipsum  propter  gloriam  ejus  ;  amor  au- 
tem  mercenarius,  et  intentio  proprii  commo- 
di,  quoe  ex  iUo  nascitur,  omnia  traliit  ad  ip- 
sum  operantem  ,  et  in  eo  sistit ;  ergo  tahs 
intentio  excludit  amorcm  charitatis,  sahem 
ab  operibus  sic  factis ;  ergo  consequenter  ab 
ilhs  meritum  exchidit.  Imo  videtur  etiam  ab 
ipsa  persona  excludere  charitatcm,  quia  pcr 
talem  intentionem  videtur  horao  Deum  ad  se 
refeiTe,  ct  in  se  tanquam  in  ultimo  fine  sis- 
tcre,  quod  est  peccatum  mortale. 

3.  Pars  negatita  est  de  fide.  —  Prolatur 
ex  Script.  et  cx  Tridentino.  —  Sed  nihilomi- 
nus  dicendum  est  hanc  intentioncm  non  re- 


ETC.  73 

Et  simiha  haben- 
turMatth.  3,4,  5,  6  et  40.  Deinde  in  eadcm 
Scriptura  habemus  excmpla  Sanctorum,  nam 
dc  se  dicit  David ,  Psal  .118:  IncUnavi  cor  meum 
ad  faciendas  justificationes  tuas  propter  retri- 
hitionem;  et  de  Moyse  dicit  Paulus  ad  Heb.  1  \ , 
fidc  elegisse  aflligi  cum  populo  Dei,  quia  aspi- 
cieiat  in  remunerationem ,  et  de  Abraham  et 
aliis  Patribus  ait:  Qui  enim  licec  diamt ,  signi- 
ficant  se  patriam.  inquirere.  Et  de  se  ait  idcm 
Apostohis  :  Ad  destinatum  perseqiior  ad  hra- 
tium  supervM  tocationis.  Unde  ad  Gahat.  6,  ad 
omncs  dicit  :  Bonum  facientes  non  deficiamus, 
tempore  enim  suo  metemus ;  et  2  ad  Corinth.  9  : 
Q,ui  parce  seminat,  parce  et  metet ;  ct  qui  se- 
minat  in  henedictionitus,  de  henedictionihus  et 
metet.  Ex  quibus  et  infinitis  aliis,  quae  passim 
occurrunt,  manifeste  constat ,  Scripturam 
verbo  et  exempHs  hanc  intentionem  appro- 
barc,  quee  non  induceret  omnes  ad  bene  ope- 
randum  proposito  pramiio,  si  illius  intentio 
mcritum  impediret.  Et  aha  ad  hoc  confir- 
mandum  attigimus  supra  lib.  2,  c.  13,  in  ulti- 
ma  probatione  nostrse  sententise.  Ex  Patribus 
etiam  ahquarecitat  Bellarminus,  essetque  fa- 
cile  plura  congerere  ;  sed  ilLa  omitto,  quia  res 
est  clara  et  definita  in  Concilio  Tridentino, 
sess,  6,  c.  11,  ubi  docet  eos  adversari  ortlio- 
doxce  fidei,  qui  dicunt  justos  in  omnibus  ope- 
ribus  peccare,  si  in  illis,  suamipsorum  socor- 
diam  excitando,  et  sese  ad  currendum  in  sta- 
dio  cohortando,  cum  hoc  ut  imprimis  glorifi- 
cetur  Deus,  mercedem  quoque  intuentur  geter- 
nam.  Et  in  can.  31  brevius  definit  :  Si  qtiis 
dixerit  justificat^m  peccare,  dum  intuitu  ceter- 
nw  mercedis  hene  operatur,  anatliema  sit. 

A.  Paiione  stahilitur.  —  Ex  quibus  potcst 
etiamratio  formari.  Nam  haic  intentio  operan- 
di  proptcr  supernaturalem  mercedem  in  se 
non  cst  mala,  imo  est  ex  objecto  bona ;  ergo 
per  se  non  exchidit  charitatem;  ergo  non  est 
cur  merito  repugnet,  aut  ihud  impediat.  Ha-c 


pugnare  merito  de  condigno  apud  Deum,  imo     secunda  conscquentia  manifesta  cst,  quia  me- 


esse  posse  valde  utilem  ad  excitandum  homi- 
nem  ad  bcne  operandum,  ac  propterea  con- 
sulendam ,  saltem  imperfecfis  et  incipicnti- 
bus.  Assertio  est  de  fide  certa.  Primo,  quia  in 
Scriptura  expresse  habetur,  nam  imprimis 
Deus  saepe  excitat  homines  ad  virtutem  pro- 
missione  prsemii,  ut  Ecclesiast.  {%  :  Ne  te- 
rearis  iisque  ad  mortem  justificari,  quoniam 
merces  Dei  manet  in  a^ternum ;  et  Christus, 
Malth.  \Si:  Si  ris  ad  titam  ingrcdi,  serva  man- 
data;  et  Luc.  10  :  Facite  vohis  amicos  de  mam- 
mona  iniquitatis,  ut  cum  defeceritis,  recipiant 


ritum  fundatur  in  bonitate  actus ;  ergo  nuUa 
bonitas  actus  potest  per  se  excludere  meri- 
tum,  aut  repugnare  ihi,  sive  ad  iUud  sufliciat, 
sive  non.  Probatur  ergo  primum  antecedens, 
quia  beatitudo  superuaturahs  est  vcrum  et 
magnum  bonum,et  maxime  consentaneum 
naturiE  intehectuali,  ac  subinde  est  honestis- 
simum  objectum,  ut  amari  et  desiderari  pos- 
sit  propter  bonitatem  quam  in  se  habet ;  sed 
iutcntio  conscqucndi  iham  beatitudinemfun- 
datur  in  hoc  amore,  et  in  vera  existimatione, 
qua  crcditur  pcr  viam  meritorum  pervenien- 


74 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL-E  SANCTIFICANTIS. 


cliim  esse  ad  illum  torminum;  ergo  talis  in- 
tentio  eliam  est  ex  objecto  honesta,  ct  elec- 
tio  talis  medii  est  prudens  et  honesta,  etiam 
ex  paite  mediorura ;  ergo  niliil  maliti?e  iu 
tali  actu  invenitur  per  se  loquendo.  Et  hinc 
evidcns  etiam  cst  prima  illatio,  nam  charitati 
non  repug-nat,  nisi  peccatum  ;  sed  in  hoc  mo- 
do  operandi  nuUum  est  peccatum  ;  ergo  non 
repugnat  charitati.  Item  bonum  non  est  bono 
contraiium  ;  sed  hoec  intentio  est  bona ;  ergo 
non  est  contraria  charitati,  qua?.  ctiam  bona 
est.  Item  opcrari  proptcr  salutem  vel  susten- 
tationem  corporis  non  repugnat  charitati , 
multoque  minus  illi  repugnat  orare  Deum 
propter  aliquod  bonum  spirituale  per  oratio- 
nem  consequendum,  vel  recipere  Sacramen- 
tum  propter  animai  sanitatem;  ergo  multo 
minus  repugnare  potest  charitati  operari  pro- 
pter  vitam  seternam,  quK  est  maximus  fruc- 
tus  et  salus  animarum  nostrarum. 

5.  ObJ3ctio.  —  Eesponsio.  —  Dicet  ahqnis 
his  argumentis  recte  probari  hunc  modum 
operandi  non  excludere  habitualem  chaiita- 
tem,  nihilominus  tamen  excludere  propriam 
rclationem  charitatis  tam  actualem  qu;im  vir- 
tualcm,  ct  hoc  satis  esse  ut  merito  repugnct, 
et  iilud  a  tali  opere  excludat.  Sed  hoc  attin- 
gittertium  punctum  tractandum,  scilicet,  an 
heec  intentio  sutiiciat  ad  meritum,  quodpaulo 
post  videbimus.  Et  ideo  brcviter  responde- 
mus,  aliud  csse  opus  sic  factum  pra^scindcre 
ab  actii  charitatis,  tam  praesenti  quam  prffitc- 
rito,  id  ost,  sine  illo  esse  posse ;  aliud  vero  est 
hunc  operandi  modum  excludere  actum  cha- 
ritatis,  id  est,  cum  iUo  essc  non  posse.  Pri- 
mum  est  verum,   quia  potest  hoino ,  prius- 


dit  alium,  quanlum  cst  ex  parte  ipsorum,  si 
potcntia  valeat  simul  utrique  intcndere,  et  ad 
utrumque  conari.  Imo  ctiam  potest  homo 
ex  amore  charitatis  Dei  propter  ipsum  vellc 
sibi  beatitudinem,  et  illam  per  sua  opera  pro- 
curare,  quia,  diligendo  sibi  bonum  beatitudi- 
nis  ut  proximum  objcctum,  non  excludit  re- 
lationem  ejus  in  Dcum  ut  ultimum  fmem,  et 
idco  eliam  potest  ex  amore  Dei  illum  ope- 
randi  modum  sibi  imperare. 

6.  Pro  dirueiido  fundamento  hcreticoruw, 
oiotatio  duplicis  amoris  onercenarii.  —  Et  per 
hoec  responsum  est  ad  fundamentura  con- 
trai'ii  erroris,  in  quo  nomQw  iWwdi  amoris  mer- 
cenarii  accurate  distingucndum  est,  sicut  de 
timore  servili  alibi  diximus  ;  nara  ex  genera- 
li  et  quasi  primiEva  significatione^  amor  mer- 
cenarius  nihil  aliud  signiOcat  nisi  araorem 
laborandi  propter  raercedem,  et  hic  amor^ 
licetnon  sit  perfectus.  nec  sit  amor  amicitice 


aut  bcnevolentife  erga 


alium,  scd  erga  seip- 


quam  actu 


diligat 


Deum,  actu  dil 


igere 


seip- 


sura,  et  potest  prius  diligere  Deura  sibi  quam 
Deum  propter  se,  in  quo  ordine  nullum  pec- 
catiim  intcrvenit,  quia  de  ordine  temporis  in- 
ter  hos  actus  non  est  datum  speciale  pra'cc- 
ptum,  nec  pra^ccptum  dilectionis  Dci  obligat 
pro  semper,  vel  pro  prirao  tempore,  irao  hoec 
prsecepta  obhgant  modo  acccommodato  ho- 
mini,  cui  connaturale  est  ab  imperfecto  ad 
pcrfcctum  procedcre.  Ex  hoc  autem  non  sc- 
quitur  talem  opcrandi  modum  excluderc  rac- 
ritum,  ut  in  tertio  puncto  declarabimus.  In 
secundo  autemsensu  falsura  est  hunc  moduni 
operandi  excludcre  actum  charitatis,  sive  con- 
coraitantem ,  sive  imperantem ;  nam  potest 
homo  Deum  simul  ddigere,  et  propter  se,  et 
pibi,  si  utroque  modo  bonitatem  Dei  actu  con- 
piderct,  quia  illa  duo  ex  partc  objecti  iutcr  se    non  id  quod  honum  est probitatis  studio  perse- 


sum,  nihilominus  pcr  se  non  est  malus^  si  ex 
circumstantiis  non  vitietur ,  alioqui  omnis 
amor  sui  esset  malus.  In  hac  ergo  generali  si- 
gnificationc  non  omnis  mcrcenarius  in  domo 
Dei  reprehenditur,  nam  Luc.  15  filius  pro- 
digus  ad  se  rcversus  dixit :  Quanti  merccnarii 
in  domo  patris  mci  abundant  panibus,  quod 
de  bonis  mercenariis  intellexit  Beda,  ibi  di- 
cens:  Mercenarii  patris  ahundant  panibus , 
quia  qul  fnturtv  mercedis  intuitu  digna  operari 
satagunt ,  qiiotldianis  superwv  gratlce  refi- 
ciuntur  alimoniis ;  et  Arabrosius,  lib.  7  in 
Luc,  circa  eadem  verba,  licet  mercenarios 
absolute  dictos  in  alia  significatione  repre- 
hendat,  nihilominus  addit :  Sunt  etiam  mer- 
cenarii  gui  condtccuntur.  Bonus  mercenarius 
Pdrus,  Joannes^  Jacobus,  quibus  dicitur :  Ve- 
nite,  faciam  tos  piscatores  hominum ;  et  infra : 
Si  iios  quoque  mercenarios  digneris  conducere. 
Igitur  merccnarii  nomen  gcneraliter  sum- 
ptum  non  est  turpitudinis  aut  vitii  nomen, 
sed,  juxta  qualitatem  mercedis,  ct  modum 
intcndendi  iham,  vel  vitiosum  vel  honestum 
esse  potcrit.  Quia  vero  modus  opcrandi  pro- 
pter  mercedem  ex  gcncre  suo  imperfcctus 
est,  ideo  frequenti  usu  accommodata  est  illa 
vox  ad  significandum  vilium  aliquod  in  rao- 
do  operandi  intuitu  mercedis.  Unde  prwcipue 
appcllari  solent  mercenarii  in  Ecclesia,  qui 
temporalia  lucra  in  suis  actionibus  inten- 
dunt,  et  sic  dixit  Ambrosius  supra  :  Merce- 
narii  qui  sunt,    nisi  qui  ad  mercedem  serttunt. 


Bon  repugnant: 


ergo 


ncc  unus  actus  exclu-    quentes,  nec  virtutis  gratia,  sed  utilliatis  studio 


CAP.  Xll.  UTRUM  IMENTIO  OBTI.NENDI  rR.OIUM  SIT  SUFFICIENS,  ETC. 


75 


provocatl?  et  Gregorius,  homilia  \Am  Evang.: 
3/ercenarius  tocatur,  ait,  qui  non  pro  amore 
iiitimo  otes  Dominicas ,  sed  ad  tempora^es  mer- 
ccdes  pascit,  terrenis  commodis  inl/iat,  ctc. 
Unde  D.  Thoraas  in  loco  allcgato  sic  inquit: 
Amor  mercenarius  dicitur,  qid  Deum  diligit 
propter  hona  temporalia ;  ct  hunc  dicit  scm- 
per  esse  malum,  utique  si  in  amore  tcmpora- 
lium  propter  se  sistat  intcntio.  Hic  ergo  amor 
mercenarius  alienus  est  a  virtute  charitatis. 
Multoque  gravius  rcprehenditur,  quando  vel 
opera  ipsa  qua^  per  se  pertinent  ad  virtuiem 
et  scrvitiura  Dci,  vel  ministeria  spiritualia  et 
ad  animarum  salutcm  inslituta,  vel  omnino 
vcl  principaliter  propter  temporalia  lucra 
fiunt  vcl  procurantiir,  et  hos  proecipuc  mer- 
cenarios  vocavit  Christus,  Joan.  10,  ut  Grcgo- 
rius  supra  declarat ;  et  videri  potest  Augus- 
tinus,  tract.  46  in  Joan. ;  et  late  Bernardus, 
in  serm.  ad  Pastores  in  Synodo  congregatos. 
7.  Jam   ad  fundamentnm  hcereticorum.  — 


amctur  vel  intendatur,  eo  ipso  tendit  in  Deum 
ut  in  ultimum  finem,  et  ideo  nec  charitati 
repugnat,  ncque  illam  excludit,  licct  possit 
interdum  ab  ejus  actu  formali  praescindere, 
ut  esplicatum  est. 

8.  Seciindum  punctum :  an  e  contra  prcc- 
dictus  intuitus  requiratur  ad  meritum,?  pars 
affirmans  suoxletur.  —  Secundum  punclum 
erat,  an  haic  intentio  sit  necessaria  ad  mcri- 
tum.  Et  ratio  dubitandi  pro  parte  afiirmante 
est,  quia  ad  merendum  necessaria  est  spes, 
juxta  illud  l  ad  Cor.  9  :  Dehet  in  spe,  qui  arat 
arare,  et  quitriturat,  in  spe  fructus  percipiendi; 
sed  spes  nihil  aliud  est  quam  intentio  conse- 
quendi  bonum  quod  speratur  ;  ergo  ad  me- 
rcndum,  nccessarium  est  hanc  intentionem 
habere.  Prceterea  Christus  Dominus,  Matt.  6, 
sic  pra^cipit  :  Primum  qucerite  regnuoi  Dd ; 
ergo,  ad  consequendum  illud,  hcec  debet  esse 
prima  nostrorum  operum  intentio ;  sed  ope- 
rari  propter  mercedem  seternam,  nihil  aliud 


H;ic  crgo  distinctione  supposita,  facile  est  ad     est  quamquoerere  regnumDci,  ete  converso. 


fundamentum  haireticorum  respondere.  Cura 
enim  dicitur  opusfactum  intuitu  oeternse  mer- 
ccdis  procedere  ex  amorc  mercenario,  si  id 
intelligatur  de  amore  mercenario  quasi  per 
antonomasiam  sumpto,  falsum  est  quod  as- 
sumitur,  quia  tale  opus  non  procedit  ex  amo- 
re  mercedis  temporalis  seu  terrenorum  bo- 
norum,  neque  ordinat  spiritualia  bona  ad 
tcmporalia   commoda,  sed   spiritualia  media 


non  ahtcr  quffiritur  regnum  Dei  quam  ope- 
rando  propter  illius  consecutionem ;  ergo  ha}c 
intentio  cst  imprimis  ad  meritum  necessaria. 
Et  hoc  etiam  esse  videtur  quod  Paulus  monet, 
4  ad  Corint.  6  :  Sic  currite  ut  comprehenda- 
tis.  Et  ex  simihtudine  quam  ibi  adducit,  po- 
test  apparens  argumentum  sumi ;  nam  qui  in 
stadio  currunt,  necesse  est  ut  primum  inten- 
dant  bravium  obtinere  ;   sic  autem  nos  per 


ad  proprium  spiritualemfinem,  juxtaillud  ad     opera  advitamsetcrnara  tanquam  ad  bravium 
Rom.  6:  Hahetis  fructum  Tcstrum  in  sancti-    tendimus;  ergo  ad  illius  meritum  necessaria 


ficationem,  finein  vero  titam  CBternam.  Deinde 
ha?c  merccs  talis  est,  ut  non  excludat  stu- 
dium  operandi  virtutem  gratia  probitatis,  ut 
solet  facere  turpis  amor  mercenarius,  ut  de 
Ambrosio  notavimus.  Quin  potius  talis  est 
illa  merces  ut  non  tribuatur  nisi  virtuli,  ut 
virtus  est,  et  ideo  ex  se  ad  talem  modum 
opcrandi  inducit,  et  ad  custodiam  mandato- 
rura  excitat,  aniraumque  a  peccalis  avertit. 
Denique  hcec  ipsa  raerces  non  ita  intenditur, 
quin  ad  Dei  gloriara,  vel  ab  ipso  operante 
referatur,  vel  saltem  ex  se  tendat  et  ab  ope- 
rante  non  excludatur.  Si  vero  illa  major  pro- 
posilio  intelligatur  de  omni  amore  et  intuitu 
mercedis,  falsa  est ;  et  in  ejus  probationem 
maleaUegantur  Bernardus  et  D.  Tliomas,  qui 
in  alio  sensu  de  amore  mercenario  loquun- 
tur,  ut  ostendimus.  Ratio  enim  est  parvi  mo- 
mcnti,  quia,  licet  araor  proprii  comraodi  ex 
se  sistat  in  amante,  tanquam  in  proximo  ob- 
jecto,  qui  vult  bonum  tamen,  si  bonum  seu 
commodum  amatmn  bonestum  sit,  ct  ut  talo 


imprimis  est  intentio  illam  per  opera  conse- 
quendi. 

9.  Assertio  cerfe  negatita  osfendittir.  — 
Nihilominus  dicendum  est  hujusmodi  inten- 
tionem  mercedis  ab  operante  elicitam  non 
esse  ad  meritum  necessariam.  Assertio  est 
omnino  certa,  quia  hoec  intentio  non  est  ne- 
cessaria  ad  bonitatem  operis  proportionatam 
praemio;  ergo  non  est  cur  ad  meritum  requi- 
ratur.  Consequentia  ex  dictis  facile  probari 
potest,  quia  non  sunt  multiphcandffi  condi- 
tiones  meriti,  qube  vel  revelatoe  non  sint,  vcl 
ad  valorem  operis  non  probentur  necessaria?. 
Anteccdcns  vero  probatur,  primo,  quia  sine 
illa  intcntione  possunt  haberij  et  verus  amor 
Dei,  et  opera  ex  charitate  facta,  imo  regula- 
riter  hoc  raodo  pcrfectius  fiunt,  nec  praiterea 
talia  opera  sua  mercede  carebunt.  Sic  enim 
dixit  Bcinardus,  libr.  de  Dihgend.  Dco  :  JVon 
sine  pramio  diligitur  Deus,  etsi  ahsque prcemii 
intuitu  diligendus  sit,  utique  ut  magis  pure 
propter  se  diligatur.  Itcm  siue  tali  intentione 


76 


L!B.  XII.  DE  MEKITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^  SANCTIFICANTIS. 


potest  justus  ex  auxilio  divinoe  gratise  per 
Christum  dato  eflicere  multabona  opera,  qui- 
bus  pnecepta  divina  impleat,  ut  videtur  per 
se  notum,  quia  talia  opera  non  pcndent  cx 
illa  intentione,  imo  potest  justus  illa  facere 
ex  sola  intentione  implendi  voluntatern  Dei, 
quce  est  honestissima  et  sufficientissima;  ergo 
tunc  mcrehitur  pcr  alia  opcra  sine  inten- 
tione  mcrcedis,  ac  proinde  illa  non  esl  neces- 
saria.  Probatur  consequentia  verbis  Concilii 
Tridentini,  cap.  10,  saepe  ponderatis  :  Cum 
Christus  JESUS,  tanquam  xitis  in  palmltcs 
in  ipsos  justificatos  jugiter  xirtutcm  influat, 
etc.,  7ii]dl  ipsis  justlficatis  amplius  dcessecre- 
denchm  est,  quominus plene  illis  operibus,  quce 
in  Deo  sunt  facta,  legi  Dei  satisfecisse,  et 
vitam  a'ternam  rere  promcruisse  censeantur. 
Dcnique  operari  virtutem  in  gralia  ct  ex  gra- 
tia,  non  solum  esso  potest  sine  intentione 
mercedis,  sed  etiam  sine  illius  cognitione, 
vel  saltem  cogitatione;  ergo  et  meritum  esse 
potcst  sine  illa  cogitatione  vel  intentionc. 
Consequentia  et  ex  dictis  patet,  ct  a  contrario 


tanquam  raerces  operis.  Spes  enim  primo  ct 
per  se  hal^enda  est  propter  exccllentiam  sui 
objecti,  innitcndo  divina;  potenti®  et  promis- 
sioni ,  et  ita  haberi  potest  sine  intentione 
mercedis,  formaliter  ut  merces  est,  licet  non 
sit  sine  intentione  illius  boni,  quod  in  prae- 
mium  promissum  est ;  respectu  vero  aliorum 
operuni,  quibus  justus  meretur,  est  actus  spei 
optima  dispositio  ex  parte  persona;  operan- 
tis,  ut  facilius  et  suavius'ad  operandum  in- 
clinctur,  non  est  tamen  necesse  ut  imperet 
opus  mcritoriura,  ut  propter  raercedera  obli- 
ncndara  fiat,  quod  magis  ad  iraperfectioncra 
quam  ad  perfcctionera  spcctat.  Secnnda  ratio 
suraebatur  ex  verbis  Christi  :  Primum  quop- 
rite  regnitm  Dei.  Sed  inde  non  seqnitur  pri- 
rao  cssc  quffirendura  ex  araore  concupisccn- 
tia:',  aut  esse  necessariura  operari  propter  ii- 
lud  sub  forraali  ratione  raercedis  aut  pra^mii, 
nara  potest  primo  quseri  propter  gloriara  Dei, 
et  ex  amore  amicitiee  ipsius,  estque  id  perfec- 
tius  ct  raagis  augens  meritura.  Unde  quod 
ibi  subsumitur,  non  aliter  quairi  regnura  Dei 


declarari  potest,  quia  peccator  aiternara  ignis     quara  operando  proptcr  illius  conseculionera. 


pcenam  meretur,  etiamsi,  cum  pcccat,  illara 
ignoret  vel  de  illa  non  cogitct.  Antccedcns 
vero  patct,  quia  ficri  potest  ut  aliquis  justus 
et  Christi  tidem  habens  ignoret  prcemiura  esse 
promissum  bonis  operibus,  si  non  omnino, 
saltera  quoad  muita  accidentalia  pr»raia,  vel 
quoad  vcrara  perfectionera  et  essentiam  ejus, 
et  nihilominus  omniaillaracrebitur  bene  ope- 
rando,  mulloque  facilius  accidere  potest  ut 
de  mercede  non  cogitet,  cum  bene  opcratur, 
quod  non  reprehensibile,  scd  potius  lauda- 


si  intelligatur  forraaliter  sub  ratione  prwmii 
et  mercedis,  falsura  est ;  si  vero  intelligatur 
cle  consccutione  prout  sub  aliis  rationibus  in- 
tcndi  potest,  sic  nihil  inde  infertur,  quia  po- 
test  alia  intentio  perfectior  sine  mercenaria 
sufficere.  Neque  plus  probant  verba  Pauli, 
aut  cxeraplura  ejus  de  currentibus  in  stadio 
ut  bravium  obtineant,  quia,  licct  intentio  vic- 
toriffi  neccssaria  sit,  taraen  sub  altiori  ratio- 
ne  sufficienter  liabeii  potest. 

\  1 .  Tertitim  punctum  :  an  prcedictus  inttii- 


bile  est;  ergo  non  propterea  carebit  raercede.     tus  sufficiat  ad  meritum?  —  Suadetur  pars  ne- 


■10.  Ad  primam  rationem  in  num.  8.  —  Ad 
secu7idam  rationein.  —  Neque  obstant  priores 
rationes.  Ad  priraam  de  spe,  dicitur  imprimis 
actum  spei  esse  per  se  necessarium  ad  salu- 
tera,  ut  suo  tempore  habeatur  juxta  divinam 
ordinationera ,  non  taracn  esse  nccessarium 
ad  singula  opera  nieritoria ,  neque  ut  talia 
opera  a  tali  actu  procedant,  vel  formaliter, 
vel  virtute  relicta  ex  actu  pra?cedenti,  quia 
in  homine  justo  potest  interdum  esse  actus 
dilcctionis  Dci  sine  prrecedenti  actu  spei,  vel 
quaravis  pra^cesserit,  potest  oranino  prate- 
riisse  ,  ita  ut  nulla  virtus  ejus  raaneat,  et 
nihilominus  dilectio  illa  crit  meritoria,  ut  pro- 
bant  orania  adducta.  Deinde  dicitur,  quam- 
vis  actus  spci  suo  terapore  sit  necessarius, 
nunquam  tamen  esse   necessarium  operari. 


gans.  —  Jam  vero  succedit  tertia  interroga- 
tio,  an  hajc  intentio  possit  ad  meritum,  tam 
cjus,  quam  operis  quod  ex  illa  fit,  sufficerc. 
Pars  enim  negans  videtur  plane  sequi  ex  opi- 
nionc  raultorum,  dicentium  nullum  csse  me- 
ritum  quod  ex  charitate  Dei  actu  vcl  virtute 
non  procedat;  sed  haic  inteutio  proxime  non 
procedit  a  charitate,  et  consequenter  opus, 
quod  ab  illa  tantum  ducit  originem,  nullam 
inde  habet  relatiorem  charitatis;  ergo  illa 
sola  non  cst  satis  ad  meritura.  Et  potest  hoc 
confirmari  ex  Concilio  Tridcntino,  dicto  c.  11, 
ubi  solum  opprobat  operationcm  quae  fit  mer- 
cedera  intucndo  aeternam  cura  hoc  addito  : 
Ut  impri^nis  glorificetur  Deus.  Ex  quibus  ver- 
bis  aliqui  coliigunt  non  tantura  nec  pra?cipue 
amore   mercedis  operandum  esse ,  scd  pri- 


vel  ipsam  spem,  vel  aliquid  aliud,  ex  illa  in-    mum  propter  gloriam  Dei,  deinde  etiam  pro- 
tentione  consequendi  bonum,  quod  speratur    ptcr  mcrcedem  fehcitatis  ceterna;. 


CAP.  XII.  UTRUM  INTENTIO  0T5TINENDI  PR.EMIUM  SIT  SUFFICIENS,  ETC. 


77 


15.  Pars  affirmans  asseritur  ct  explicatur. 
—  Niliilominus,  juxta  principia  positu  in  c.  9 
et  10,  dicendum  cst  lianc  intentionem  debito 
modo  conceptum  esse  sufficientem  cx  parte 


propter  beatitudinem,  utmercedem;  ercjo  il- 
la  intentio  potest  intcrdum  ad  meritum  sufE- 
cere.  Consequentia  est  clara.  Mnjor  etiam  per 
se  videtur  evidcns,  ut  supra  tactum  esl,  quia 


opcrantis  ad  mcritum,  tam  ipsius  intentionis  justificatus  per  Sacramenlum,  vel  in  infantia 
quam  operis  quod  ex  illa  fit.  Dixi,  dehito  moclo  sinc  actu,  vcl  in  a>tatc  adulta  cum  sola  attri- 
coiiccptam,  quia  imprimis  agimus  dc  iiitcn-  tione,  priusquam  diligat  Dcum  propter  se,  et 
tione  mercedis ,  quai  ct  spiritualis  sit,  et  ad    priusquam  tempus  occurrat  pro  quo  ad  illara 

dilcctionem  teneatur,  potest  Deum  sibi  dili- 
gere,  vcl  suam  beatitudinem  appetcre,  ac  sua 
opcra  et  tanquam  iliorum  merccdem  eam 
procurare.  Nam ,  curn  ille  modus  operandi 
per  se  non  pendeat  ex  priori  actu  charitatis, 
potest  homo  pro  sua  hbertate  ab  illo  inchoa- 
re.  Hoc  crg-o  posito,  probatur  minor  ex  prin- 
cipiis  positis,  narn  ille  amor  Dei ,  etiamsi  sit 
concupiscentiffi,  bonus  et  supernaturalis  est, 
ut  supra,  1.  2,  c.  d3,  dixi,  et  a  posteriori  ibi 
hoc  probavi,  ex  eo  quod  tahs  actus  est  me- 
ritorius ,  et  ad  hoc  etiam  ostendendum  aliqua 
adduxi.  Nunc  autem  a  priori  ex  eo  quod  ille 
actus  ex  vi  sui  objecti  bonus  et  supernatu- 
ralis  est ,  inferimus  esse  meritorium  ,  quia 
jam  probatum  est  in  liomine  justo  nullam 
aUam  conditionem  requiri  ad  meritum  ex 
parte  actus  liberi.  Atque  eodem  raodo  pro- 
bamus  intcntionera  consequendi  beatitudi- 
nem  sic  amatam,  et  ut  stipendium  bonorura 


bonura  anirare  pertineat,  ac  proinde  sit  etiara 
supernaturalis,  qualis  est  vita  aeterna,  et  gra- 
tia,  vel  sanctificans,  velaliquo  raodo  adjuvans 
ad  supernaturalera  beatitudincra  consequen- 
dara.  Deinde  ne  in  raodo  etiara  hujusraodi 
intentionis  seu  afFcctus  proprii  coraraodi  sit 
nimietas  et  inordinatio,  id  est,  ut  non  plus 
amet  homo  gloriam  suara  quani  Dei  ;  nara 
hoc  esset  magis  se  amare  quam  Deum,  quod 
semper  inordinatum  est  et  charitati  Dei  con- 
trarium.  Nunquara  taracn  in  amore  verae  bea- 
titudinis  proprise  potest  hic  excessus  interve- 
nire  aut  agnosci,  nisi  homo  forraali  affectu, 
aut  in  actu  signnto  (ut  sic  dicara)  hujusraodi 
coraparationera  faciat,  qua3  esset  inordinatis- 
sima.  Nara  alias,  cessante  illa  veluti  reflexio- 
ne ,  anior  beatitudinis  ut  coraraodi  proprii, 
vel  desiderium  a^terna!  raerccdis,  quantura- 
vis  sit  intensus  et  fervens,  de  se  non  potcst 
araori  Dei  super  orania  opponi,  neque  obser- 
vationi  praeccptorura  ejus,  cum  ha^c  ad  con- 
sequendara  iUara  raercedera  raaxirae  neces- 
saria  sit.  Solura  video  posse  fingi  casum,  in 
quo  aliquis  ex  nimio  araore  augendi  raerce- 
dera  illara  incumbat  actibus  qui  sibi  meliores 
videntur,  quaravis  pnecepti  non  sint,  et  orait- 
tat  illos  qui  ex  praecepto  sunt  necessarii,  quia 
minus  pcrfecti  ipsi  vidcntur,  Sed  hic  casus 
fingi  magis  potest  quam  raoraliter  evenire, 
nam  involvit  apertara  contradictionera  cfTica- 
citcr  iutendere  aeternara  beatitudinera,  volun- 
tarie  oraittendo  observationera  praeceptorura, 
velper  opus  quod  sit  hujus  omissionis  causa  ; 
unde  neccsse  est  ut  vel  intcrcedat  ignorantia 
inviucibilis  pra^cepti,  et  tunc  omissio  non  est 
nisi  raaterialis,  qua3  nihil  irapedit ;  vel  si  talis 
ignorantia  non  intervenit,  irapossibile  est  ha- 
bero  iilara  intcntionera  purara,  et  supernatu- 


operura ,  esse  sirailiter  raeritoriam ,  quia 
etiam  est  actus  bonus  et  supernaturalis,  cum 
sit  de  objecto  lionesto  et  supernaturali,  et  ad 
virtutera  spei  per  se  pertineat. 

14.  Concluditur  vitentum.  —  Ad  rationem 
contrariam  in  num.  11.  —  Atque  hinc  tan- 
dem  concludimus  iilara  intcntionem  esse  suf- 
ficientera,  ut  opus  bonura  ex  illa  factura  me- 
ritorftmi  sit,  quia  illa  sufficit  ut  illud  opus-  vel 
supernaturale  sit,  vel  supernaturali  modo  et 
per  auxilium  gratiffi  fiat ,  quod  ad  meritum 
satis  esse  jara  etiara  ostensura  est.  Neque 
contra  hoc  obstat  ratio  dubitandi  proposita, 
quia  licet  nulla  prsecesserit  relatio  charitatis 
facta  per  specialera  actura  operantis,  nihilo- 
rainus  actus  ipse  est  de  se  conforrais  chari- 
tati,  et  illi  doserviens,  ac  de  se  tendens  in 
gloriara  Dei,  ac  proinde  virtute  includens  re- 


—  Asscrtio  ergo  sic  de- 


ralem,  ct  ex  motivo  vere  honesto,  qualis  esse     lationera  charitatis,  quod  satis  cst  ad  raeri- 

tura,  quaravis  non  sit  surarae  perfectura.  Et 
ita  ad  Conciliura  Tridentinura,  dicere  irapri- 
rais  possuraus,  posuisse  id  quod  mclius  et 
perfectius  est,  vel  docuisse  quod  certura  et 
extra  controversiara  inter  Catholicos  esse  de- 
bet ;  non  taraen  propterea  totum  illud  esse  ne- 
cessariura  definivisse.  Dcnique  dici  potcst;,  co 
ipso  quodjustus,  operando  debito  cthonesto 


debet  intentio  de  qua  loquiraur 

13.  Jam  prolatur 
clarata  probatur,  quia  potcst  justus  habere 
dictara  intcntioncm  ,  et  ex  illa  bene  operari 
antcquara  habcat  actura  ahquera  charitatis 
Dei  super  orania  dilecti;  scd  tunc  nihilorai- 
nus  ra(>rebitur  tam  per  aflcctura  ipsum  ad 
beatitudinera ,  quaui  per  opera  ex  illo  facta 


78 

modo  ,  morcedem  iutuetm^  ffiternam  ,  impri- 
mis  etiam  iutendere,  saltem  virtualiter,  ut 
glorificetur  Deus,  quia  totum  illud  in  gloriam 
Dei  cedit,  et  iu  illum  tanquam  in  ultimum 
finem  ordinatur. 

CAPUT  xin. 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GR.VTI.E  SANCT1FIC.\NTIS. 

ritiim,  quia  et  lonitatem  lialet.—  Ut  quEestioni 
respondeamus,  oportet  distinguere  de  quo 
timore  sermo  sit.  Esl  enim  daplcx  raalum, 
culpce,  scilicet,  etpocnoe;  hic  autemnonpotest 
esse  sermo  de  priori,  namtimor  culpa?  filialis 
est  et»optimus,  et  nascitur  cx  amore  Dei,  cu- 
jus  otFensio  est  culpa.  Quod  si  non  sub  ea 
ratione  consideretur  cuipa,  qua  est  Dei  ofTen- 
sa,  sed  quatenus  habet  moralem  malitiam, 
quamvis  timor  iilius  non  sit  ita  perfectus  si- 
cut  prior,  est  nihilominus  morahter  bonus  sim- 
pliciter,  et  ex  amore  honestatis  et  illius  vir- 
Arguitur  non  sufficere  ex  defectu  honita-    tutis  nascitur  cui  tale  malum  opponitur.  Unde 


UTRUM  MODUS  OPERANDl  EX  METU  ET 
TATE  'VITAISDI  ALIQUOD  DAMNUM  AD 
SUFFICIAT,  VEL  ILLUD  EXCLUDAT  ? 


\. 


KECESSI- 
MERITU.M 


tisin  ialimodo  operandi.  —  Qua^stionem hanc 
superius  attigi,  et  in  hunc  locum  remisi,  ut 
simul  omnia  quae  in  ea  dubitationem  facere 
possunt,  et  qufe  ad  completam  exphcationcm 
hbertatis  ct  bouitatis  actus  mcritorii  neces- 
saria  videntur,  simul  tractarem,  Ex  illo  enim 


dubium  non  est  quin  in  opere  quod  fit  ex  ti- 
more  talis  mali,  et  ad  vitandum  illud,  sit  suffi- 
ciens  bonitas  ad  meritum,  eo  modo  cpo  in 
ahis  operibus  virtutum  esse  potest.  Quia,  licet 
vitare  malum,  ut  sic^  non  sit  agere  bonum, 
tamen  velle  vitare  hoc  malum  est  facere  a!i- 


dupKci  capite  ratio  dubitandi  in  praesenti  oriri  quod  bonum  ex  ea  parte  sufficiens  ad  meri- 

potest.  Nara  iraprirais  in  taU  modo  operandi  tura,  ut  supra,  c.  10,  dictum  est.  Neque  ex  vi 

non  videtur  esse  bonitas  ad  merilura  suffi-  talis  metus  potcst  actui  deesse  sufficiens  li- 

ciens,  nara  qui  sic  operatur,  per  se  non  in-  bertas,  quia  raetus  ipse  omnino  fiber  est,  sicut 

tendit  facere  bonum  ,  sed  vitare  malum,  quia  est  amor  honesti  ilfi  malo  contrarii.  Unde,  fi- 

propter  quod  unumquodque  tale  et  ifiud  ma-  cet  contingat  afiquem  ita  coactum  necessitate 

gis  ;  sed  qui  sic  operatur,  solum  id  facit  ut  preecepti  afiquid  vefie  vel  nofie  agere,  solum 


evitet  raalum;  ergo  hoc  est  quod  maxirae 
vufi;  ergo  per  se  non  vuU  bonum;  ergo  nec 
operatur  bonum  eo  modo  quo  ad  meritum 
necessariura  est.  Confirmatur  et  expficatur, 
nam  qui  sic  operatur,  ita  est  affectus  ut,  si 
necessitas  vitandi  mahmi  noncogerct,  bonum 


quia  non  potest  alitervitare  cidpam,  et  simul 
habcnsillam  conditionatam  voluntatem,  quod, 
si  prteceptum  non  interveniret,  oppositum 
ageret  (quod  saltem  in  prceccptis  positivis 
sine  peccato  fieri  pote.st) ,  lioc  totum  nilul 
obstaret,  quorainusin  tali  actu  esset  sufficicns 


non  faceret;  cum  enira  adffquata  causa  tunc     voluntas  ci  fibertas  ad  meritura^  quia  semper 


operandi  sit  necessitas  vitandi  malum  ,  ut 
supponitur,  recte  cofiigimus  ,  cessante  tafi 
causa,  cessatm-um  eftectura ;  ergo  in  ifio  raodo 
operandi  virtute  includitur  dicta  conditiona- 
fis;  ergo  tale  olDsequiura  non  videtur  diynura 
praemio,  neque  habere  bonitatem,  quae  apud 
Deum  inspectorcm  cordis  ad  ilfiud  sufficiat. 
Et  hinc  facile  probatur  aUera  pars  de  liber- 
tate,  quia,  licet  fibertas  intercedat,  est  tamcn 
valde  imperfecta,  et  quai  plus  habet  neccssi- 
tatis  ;  ergo  non  est  satis  ut  Deus  tale  opus  in 
meritum   acceptet,   quia  nequs  est   propter 


ibi  intervenit  vokmtasabsoluta  servandi  prse- 
ceptum,  et  vitandi  malum  contrarium,  quse 
simpliciter  et  omnino  fibera  est,  et  in  illa 
fundatnr  totura  subsequens  mcritum,  quod 
cst  in  tafi  modo  operandi. 

3.  Item  tmor  pcejiof,  qucB  sit  nocumentum 
loni  supjrnaturalis ,  si/fficit  ad  meritum  cx 
omni  parte.  —  Rursus  inalura  poeuGe  du- 
plcx  etiam  est,  scificet,  reterno?  et  temporafis, 
et  sub  setcrua  inckidcre  possumus  omncm 
spiritualem  pcenam ,  quoe  afiquo  modo  mi- 
nuit  auxifiantem  Deigratiam,  et  de  se  recUm- 


ifium  factura.  necpe  coacta  obsequia  illi  sunt     dare  potest  in  afiquod  nocuraentura  in  bonis 


pkicita.  Et  utruraque  videtur  confirraari  ver- 
bis  illis  Pauli,  2  ad  Corinth.  9  :  Nonex  tristitia 
aut  ex  necessitate,  Jdlarem  enim  datorem  dili- 
(jit  Deus ;  et  sententia  ifia  Augustini  apud 
Prosper.,  Sentcnt.  178:  Kemo  invitus  leae 
facit,  etamsi  honum  est  quod  facit,  quia  ni- 
hil  prodes'  spiritus  timoris,  uhinon  est  spiri- 
tus  charitatis. 


a^tcrnis^  quatenus  potest  esse  aliquo  modo 
occasio  horaini,  vel  araittendi  gloriara  ajter- 
nara,  vel  minoremconsequendi.  Et  de  tiraore 
hujus  pceufe,  seu  de  opere  facto  proptcr  vi- 
tandam  talem  poenam ,  nullam  moveraus 
qua.'stionora,  nam  supponiraus  de  fide  ccr- 
tum  timorem  hujus  poenffi  esse  bonura  ct 
supernaturalem ,  ct  ex  divina  inspiratione 
2.  Si  demetu  culpce  agatur,  sufficit  adme-    procedentem,  ut  Concilium  Tridentinura  tra- 


CAl'.  XIII    UTRDM  MODUS  OPERANDI  EX  METU  ET  NECESSITATE,  ETC. 


79 


dit,  sess.  6,  cap.  6,  et  scss.  14,  cap.  4,  et  in 
preecedentibus  ,  prscsertim  lib.  2  et  8,  scnpe 
diximns,  et  laiins  in  tom.  4  dc  Poenitcnt., 
di.eput.  S,  sect.  2.  Ex  quo  principio  aperte 
sequitur,  bonumesse  opus  quodextali  tiraore 
fit,  etiamsi  tale  opus  ad  vitandum  tale  malum 
tanquam  in  finem  proximum  ordinetur^  quia     bus  casibus  juxta  communem  sensum  Eccle- 


sus  ex  timore  mortis  eleemosynas  facit  ut 
vitam  impctret,  non  propterea  eleemosyna- 
rum  meritum  amittit.  Idem  est  de  eo  qui 
in  naufragio  votum  facit,  ut  evadat  pcricu- 
lum,  nam  illud  votum  nihilominus  merito- 
rium   est.   Idemque    est  in   omnibus    simili- 


ille  finis  bonus  et  supernaturalis  ordinis  est, 
et  ad  illum.  deservire  non  potest  nisi  opns 
bonum,  vel^  quod  perinde  est,  fuga  voluntaria 
alicujusmoralis  mali.  In  hoc  ergo  opere  et  vo- 
luntate  sine  dubio  est  bonitas  de  se  ad  mcri- 
tum  sufficiens.  Neque  etiam  de  sufticiente  li- 
bertate  dubitari  potest,  quia  ibi  nulla  intervenit 
necessitas,  nisi  quam  sibi  ipsiinfertlibera  vo- 
luntas,  ita  diligendo  vitam  feternara,  vel  spi- 
ritualia  bona,  ut  efficaciter  timeat  contraria 
raala,  et  inde  ad  aliquod  bonura  operandura 
cxcitefur,  quae  non  est  necessitas,  sed  plena  , 
ct  ut  ita  rem  explicem,  constans  et  efficax 
libertas.  De  hoc  ergo  modo  operandi  eadem 
est  ratio  quae  de  alio  in  praicedenti  capite 
tractato,  et  ita  dicta  de  illo  possunt  ad  preeseu- 
tera  applicari. 

4.  Pro  rclatione  de  timore  'poence  tempora- 
lis  notatio  7nultiplicis  timoris.  —  Solum  ergo 
de  timore  poense  temporalis  superest  quees- 
tio.  Hic  autem  timor  duplex  distingui  solet : 
unus  imraissus  a  Deo,  et  alius  ab  horainibus. 
Sub  priori  membro  includitur  omnis  timor 
temporahs  mali,  qui  a  causis  naturalibus 
provenit,  quia  non  est  ab  horainibus  imrais- 
sus,  nec  sine  Dei  providentia  venit,  ut  est 
timor  raortis  in  infirmitate,  vel  naufragii  in 
tempestate,  et  similibus.  Timor  autem  hu- 
manus  interdum  directe  incuti  potest  ad  co- 
gcndura  hominem  ut  tale  opus  faciat,  verbi 
gratia,  quod  det  eleemosynam,  vel  tale  vo- 
tura  faciat,  vel  quid  simile.  Aliquando  vero 
non  ea  de  causa  timor  immittitur,  sed  alia 
interdum  justa,  interdum  injusta,  et  ille,  qui 
timorera  patitur,  ad  bonum  opus  faciendum 
inde  inducitur,  ut,  cum  quis  timens,  ne  ab 
inimico  occidatur,  Deum  orat,  vel  eleeraosy- 
nam  facit,  etc. 

5.  Assertio  prima  :  operari  lene  ex  timore 
poan/v  temporalis  a  Deo  immisso,  non  ohstat 
meriio.  —  Primo  ergo  dicendum  est,  qium- 
do  quis  operatur  bonum  ex  timore  tcmpo- 
ralis  raah  a  Deo  immisso,  illum  timorem, 
quantum  est  de  se,  non  irapedire  meritum 
operis,  si  alioqui  debitis  circumstantiis  fiat, 
prout  fieri  potest,  non  obstante  tiraore.  Hoc 
certissiraura  est,  potestque  imprirais  usu  et 
excmplis  ostendi.  Nam  qui  infirmitate  oppres- 


sia3  et  fideliura.  Ratio  autem  est  ,  quia 
in  illo  opere  non  deest  sufficiens  liber- 
tas,  nam  timor  ille,  licet  excitet  et  indu- 
cat,  non  tamen  necessitatem  infert,  quse  ab- 
solutam  libertatera  impediat,  licct  aliquan- 
tulum  illam  minuat.  Et  patct  facile,  quia  vo- 
tum  sic  factum  validum  est,  tenetque  dona- 
tio,  et  transfert  dominium  eleemosyna  sic 
facta ,  quffi  taraen  valere  non  solent  sine 
consensu  libero.  Idera  patet  a  contrario  , 
quia  opus  malum  factum  ex  simih  metu 
peccatum  est  etiam  mortale,  si  materia  sit 
capax.  Ratio  denique  clara  cst^  quia  potest 
homo,  si  velit,  non  uti  illo  medio  ad  eva- 
dendura  periculum  mali,  sed  alio  vel  nullo 
pro  sua  libertate. 

6.  Qmntum  ad  lonitatem  ostendi  zidetur 
in  eo  casu  deficere.  —  Prohattir  tamen  dari 
etiani  honitatem.  — Magis  potest  dubitari  de 
bonitate  actus  sic  facti,  nara  hoc  tempore 
malum  quid  indifferens  est  ;  ergo  intentio 
vitandi  ihud  de  se  non  est  bona  ;  ergo  ne- 
que  opus  ex  iha  factum  videtur  habere  bo- 
nitatem  aptara  ad  meritum,  quia  hoBc  esse 
debet  bonitas  honesta  ;  haec  autem  neque  ex 
fine  indifTerente  accipi,  neque  ad  illum  recte 
ordinari  potest.  Nihilorainus  dicendum  est 
Iioc  non  obstare,  quominus  tale  opus  boni- 
tatem  habeat  merito  non  improportionatara. 
Nara  imprimis  fieri  potest  ut  timor  ille  non 
constituat  finem  operi,  sed  tantum  sit  oc- 
casio  ad  illud  faciendum  excitans,  sicut  de 
poenitentia  diximus  in  tom.  4,  loco  citato,  et 
tunc  si  opus  sit  bonum  ex  objecto,  potest 
ex  proprio  raotivo  honesto  fieri,  et  ad  Dei 
gioriam  vel  ad  aniraee  salutera  aliquo  modo 
ordinari,  non  obstante  tiraore,  qualiscuraque 
ille  sit,  quia  non  est  circumstantia  operis, 
sed  occasio  extrinseca  et  accidentaria.  Dein- 
de,  licet  evitare  malura  quod  fimefur  sit 
finis  proxiraus,  propter  quem  fit  tale  opus, 
nihilominus  potest  illa  intentio  esse  hones- 
ta,  et  bonum  opus  in  illum  finem  pruden- 
ter  referri,  quia,  licet  malum  illud  tempo- 
rale  sit,  potest  bonum  illi  contrarium  ho- 
neste  appeti,  vel  quia  per  se  est  consenta- 
neum  naturoe  rafionah,  ut  est  vita,  vel  sa- 
nitas,   vel  alia  similia  bona,   quje  cum  de- 


80 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


bita  modcratione  propter  se  appeti  possunt, 
vel  quia,  licet  bonum  illud  sit  de  sc  indif- 
ferens,  potest  ad  ulteriorem  finem  hones- 
tum  ordinari  ;  crgo  etiam  carentia  mali 
contrarii  potest  sub  ea  ratione  per  aliud  bo- 
num   opus   procurari. 

7.  Assertio  secunda  idem  statuens,  quando 
timor  ab  Jiomine  immittitur,  non  ad  extorquen- 
dum  ipsum  honum  opis  directe.  —  Secundo, 
idcm  dicendum  est  etiam  si  timor  sit  ab  ho- 
mine  incussus,  non  directe  ad  extorquendum 
bonum  opus,  scd  ob  aliam  causam.  Ratio 
eadem  potest  ad  hoc  probandum  apphcari, 
quia  etiam  ille  timor  non  aufert  libertatem 
operis,  nec  per  se  inducit  circumstantiam 
quai  bonitatcm  aufcrat  quam  vel  ex  objccto. 


voluntas  absokita  et  sufficienter  hbera  sit  ; 
deinde  potcst  homo  pro  sua  libertate  non 
habere  iJIam  conditionatam  voluntatem,  quia 
ncquc  ad  illam  cogitur ,  aut  inde  habet  nc- 
cessitatem  ;  imo  potest  homo,  si  velit,  con- 
trarium  propositum  habere,  scilicet  :  Etiam 
si  non  cogerer ,  faccrem.  Addo  pra?terea , 
quamvis  homo  illam  conditionalcm  volunta- 
tem  actu  habeat,  non  ideo  privari  merito  al- 
terius  boni,  si  supponamus  tale  opus  tunc 
non  cadere  sub  prfficeptum  ;  sic  enim  illa  vo- 
luntas  conditionalis  tunc  dc  sc  non  est  pec- 
caminosa,  et  ideo  impedire  non  potest  vel 
bonitatcm,  vel  meritum  alterius  absolutse  et 
efficacis  voluntatis  quam  homo  habet  effi- 
cicndi   in  tali    occasione  tale   opus   bonum. 


vel  ex  aliquo  bono  fine  tale  opus  habere  po-     Multis  cnim  aliis  exemplis  ostendi  potcst  si- 


test ,  et  hoc  totum  semper  est  in  libertate 
opcrantis,  non  obstante  metu.  Addo  etiam 
quod,  licet  ille  mctus  relatus  ad  causam  pro- 
ximam  sit  humauus,  et,  prout  ab  hominc  ma- 
le  fit,  non  sit  per  se  ex  suggestione  divina, 
nihilominus  relatus  ad  Deum  non  fit  sine  ip- 
sius  permissione  ac  providentia,  et  ideo  sub 
hac  consideratione   a^quiparatur  cuicumque 


milcm  conditionatam  voluntatem  meritum 
non  impedire,  ut,  si  quis  velit  absolute  serva- 
re  praeccptum  jcjunii,  ctiamsi  hanc  habeat 
voluntatcm  :  Si  non  essct  prccceptum,  non  je- 
junarem,  mciitum  sunm  non  amittit. 

9.  Prohatur  deinde  interzenire  quoque  boni- 
taiem.  —  Et  hinc  facile  patct  altera  pars  de 
bonitate,  nam,  etiamsimetus  sit  ea  intentione 


periculo   alicujus  tcmporalis  mali,  quod  ab  immissus,  non  dcstruit  in  opere  sic  facto  bo- 

intrinseco  vcl  ab  cxtrinsccis  causis  naturali-  nitatem  objccti  cjus,  ncc  addit  actui  aliquam 

bus   provenire   potest ;    ergo  eadem  ratione  malam  circumstantiam ,  nam  illud   malum, 

potestjustus  illo  timore  poenoe  uti,  vel  tan-  quod  caveriintenditur,  faciendo  opus  bonum, 

quam  occasione,  vel  tanquam  fine  proximo  ejusdem  rationis  est,  otiamsi  tali  intentione, 

ad  opus  bonum  ac   meritorium  faciendum.  vel  alia,  coactio  infcratur.  Et  cxcmplis  facile 

Quod  etiam  facile  potest  exemplis  supra  in-  potcstdecIarr;ri,namfilius,veIfamuIus,quiau- 

ductis  et  cum   proportione  applicatis  confir-  dit  Missam  ne  incurrat  comminatam  poenam, 

mari.  si  non  audicrit,  nihilominus  si  id  faciat  mo- 

8.  Assertio  tertia,  quando  directe  immitti-  do  dcbito,  ct  in  cultum  Dci,  nihilominus  opus 

tur  ad  extorquendum.  — Prohatur  intervenire  virtutis  ac  mcritorium  facict.  Quod  sifortassc 

etiam  tunc  Uhertatem,. — Denique  addo  tertio,  simul  habcat  hanc  dcliberationcm,  quod  non 

ctiam  si  metus  sit  directe  immissus  ab  liomi-  audiret,  si  non  timcret  poenam ,    ct  coactio 

ne  ad   extorqucndum   ab   altero  tale   opus,  fiat,  et  ab  i!^o,  qui  non  potest  sub  prseccpto 

hoc  nihil  obstarc  cjuominus  possit  talc    opus  obhgare  ad  Missam,  et  eo  tempore  pro  quo 

mcritorie   fieri.    Probatur   eodcm   discursu  ,  non  est  in  praiiccpto,  tunc,  ut  dixi,  iha  vo- 


nam  supponimus  opus,  ad  quod  fit  coactio, 
de  se  bonum  csse,  aut  posse  bene  fieri,  quan- 
do  sine  coactione  fit ;  sed  coactio  vcl  timor 
non  potcst  cfficaciter  auferre  a  tali  opcre  il- 
las  duas  conditiones  ad  meritum  necessarias, 
fibcrtatera,  scilicet,  et  honestatem.  Probatur 
prior  pars  de  libertate,  quia  etiamsi  metus 
directe  immittatur  propter  tale  opus,  simpli- 
citcr  non  cogit  volunlalcm  ut  faciat,  ut  per 
se  notum  est;  ergo  simpliciter  manet  opcra- 
tio  libera.  Nequc   obstat  involuntarium  sc- 


luntas  per  se  non  est  mala,  ct  quamvis  facile 
possit  esse  otiosa,  non  tamcn  cst  circumstan- 
tia  alterius  opcris,  scd  ad  sunimum  conco- 
mitans,  et  idoo  non  augct  altcrius  actus  bo- 
nitatcm,  et  ideo  neque  meritum  simpliciter 
impedit,  quamvis  possit  illud  minuere  ,  vo- 
luntatem  seu  conatum  ejus  minuendo. 

10.  Ad  argumentwm  in  num.  2. — Atque  ita 
facilis  est  responsio  ad  rationem  dubitandi ; 
jam  enim  ostensum  cst  quomodo  in  illo  ope- 
re  nec  bonitas  nec  libertas  sufficiens  dcsit. 


cundum  quid,  quod  ibi  miscetur,  et  illa  con-  Nam,  licet  tale  opus  fiat  proptcr  vitandum 
ditione  explicatur :  A^isi  cogerer,  non  faccrem,  aliud  malum,  nihilominus  ficri  potcst  propter 
quia  imprimis  hoc  non  excludit  quominus  illa     intrinsccam    bonilatcm  ,    si    iliam    habcat  , 


CAP.  XIV.  UTUUM  STATUS  GP.ATl.E 

quia  mctus  non  impedit  talem  modum  volen- 
di  ot  operandi.  Quod  si  opus  non  sit  ex  ob- 
jocto  bonum,  dummodo  turpc  non  sit,  polcst 
ad  honostum  fiuom  ordinari,  quia  ipsa  vitatio 
mali,  proptcr  quam  fit ,  polest  ex  bonesta 
causa  intcndi,  ut  declaravi.  Noque  obstabit 
conditionata  voluntas,  ut  dixi ;  tum  quia  po- 
tost  interdum  non  baberi ,  et  sola  priTsum- 
ptio,  vel  ovjcntus  sub  conditione  futurus  non 
refert  ad  meritum  vel  demeritum,  si  proesens 
voluntas  desit ;  tum  etiam  quia,  licet  de  facto 
habeatur,  potest  non  esse  mala,  nec  impedi- 
re  voluntatem  bonam,  ut  ctiam  dcclaravi. 
Quod  si  contingat  voluntatem  illam  csse  de 
actu  pro  tunc  praecepto,  ac  proindc  malam, 
illa  ex  aho  capito  impediet  mcritum,  quia  et 
est  gravc  peccatum,  et  rcpugnal  bonitati  opc- 
ris ;  nam,  hcct  matcriaUtcr  bouum  sit,  noii 
potcst  cum  tah  voluntate  ficri,  (lualenus  ho- 
nestum  est.  Denique  ad  alteram  par'cm  dc 
hbertatc  negatur  illum  modum  bbcrtatis  vcl 
bonitatis  non  suificcre,  ut  Deo  sit  acceplabile 
meritum;  tum  quia  illud  non  est  obsequium 
simphciter  coactum,  sed  ad  summum  secuu- 
dumquid;  tum  ctiam(quod  notandum  est ) 
quia  coactio  humana  etiam  secundum  quid 
ct  per  metum  non  cadit  in  actum  intcrnum, 
nisi  quasi  matcriahtor,  ut  sic  dicam,  vel  ge- 
neratim  ad  actum  vohmtatis,  qui  ad  iUum  ac- 
tum  externum  sufficiat,  sive  bonus  sive  malus 
sit.  Quod  ei'go,  stante  metu,  homo  dobito  et 
honesto  modo  voht  facerc  iUud  opus,  hoc 
corte  mere  hbcrum  ct  vokmtarium  est ,  et 
ideo  qui  sic  operatur,  non  potost  dici  omni- 
no  ex  nocessitate  aut  invitus  bone  operari. 
Per  quod  etiam  testimonus  inductis  satisfac- 
tura  est. 

CAPUT  XIV. 

UTRUM   STATUS  GRATI^   IN  OrERANTE   SIT   COXDI- 
TIO   AD    MERITUM   DE   CONDIGNO   IsECESSARIA? 

1.  Falsa  Baii  opiiiio.  —  Ex  quo  alio  errore 
processerit. — Hactenus  exphcuimus  conditio- 
nes  ex  parte  operis  ad  hoc  moritum  necessa- 
rias  ;  nunc  diccndum  soquitur  de  conditioni- 
bus,  quffi  cx  partc  pcrsona^  oporantis  postu- 
lantur,  e  quibus  dua3  sunt  prfficipnre,  scihcct, 
status  gratia?,  et  status  viae ;  dc  quibus  in  hoc 
et  sequcnti  capitc  dicemus.  In  quasstione 
igitur  proposita  ,  fuit  nova  opiuio  Michachs 
Baii,  ut  supra  retuhmus,  prolcgom.  6,  capitc 
secundo,  cujus  propositio  docima  terlia  hffic 
erat :  Pelagii  sententia  est  :  Opus  l)ouum,  ci- 

X. 


IN  OPLRANTE  SIT  CONDITIO,  ETC.  81 

tra  gratiam  adopfio7iis  factum,  non  est  rcgni 
ccelestis  meritorium ;  et  in  \o  dicit,  rationem 
meriti  non  consistere  in  eo  quod  qui  lene  ope- 
ratur,  haheat  gratiam  et  inhahitantcm  Spiri- 
tum  Sanctum,  sed  in,  eo  solum,  quod  ohediat  di- 
zinw  legi ;  et  in  18  dicit,  sentire  cum  Pelagio, 
qui  dicunt  esse  nccessarium,  ad  rationem  me- 
riti,  ut  homo  per  gratiam  adoptionis  suhlime- 
tur  ad  statum  Deificum.  Et  eamdem  doctri- 
nam  sa^pe  repetit  in  suis  libris,  ut  in  BuUa 
Gregorii  XIII   contra  iUum  refertur.  In  qna 
sentontia  pra^ter  novitatem,  singularitatem  et 
falsitatem    doctrinai ,    illud  admiratione    di- 
gnum  vidcri   potest,  quod  dixcrit  cum  Pela- 
gio  sentire,  qui  statum  gratise  et   adoptionis 
fiUorum  Dei  ad  meritum  de  condigno  postu- 
lant.  j\am  Polagius  non  solum  non  tribuobat 
luiic  gratia?  mcritum  vitffi  a_'tcrna3,  vcrum  po- 
tius  neque  iliam  agnovit,  ncque  etiam  auxi- 
Uantem  gratiam  ad  tale  meritum  necessariam 
csse  crcdidit,  ut  supra  prolcgom.  5  vidimus. 
Baius  tamcn  proccdit  ex  alio  errore  tacto  su- 
pra,  prologom.  quarto,  capite  primo;  puta- 
vit  cnim  homini  non  fuisse  necessariam  gra- 
tiam,  nisi  ratione  culpffi,  nam,  sccluso  pec- 
cato,  credidit  natura;  bumanae  ex  vi  suse  pri- 
mse  creationis  esse  dcbitam  vitam  cetcrnam, 
ita  ut   acceptari  ad  illam  non  sit  gratia  seu 
gratuita  adoptio,  scd  naturale  donum,  et  quia 
Pclagiani  non  adeo  errarunt,  ut  negarent  es- 
se  necessariam  parvuUs  adoptionom,  quam- 
vis    negarcnt  habere   peccatum ,  ideo   dixit 
cum  Pelagianis  sentire,  qui  hanc  adoptionem 
gratiaj  dicunt  esso  ad  mcritum  necessariam. 
Ipse  enim  ex  contrario  priucipio  intulit,  bo- 
minem,  in  pura  natura  conditum ,  potuisse 
mereri  vitam  seternam  sine  gratia  adoptionis, 
ct  (quod  gravius  est)  idem  nunc  dicit  do  ho- 
mine  pcccatore ;  ait  enim  de  catochumcno, 
in  propositione  19,   mereri  de  condigno   vi- 
tam  aiternam,  priusquam  remissioncm  pec- 
catorum  obtinoat,  quamvis  iUam  non  sit  con- 
socuturus,  nisi  prius  proecedcntium  poccato- 
rum  impcdimonta  toUantur.  Polagius  vero , 
Ucet  gratiam  adoptionis,  quatenus  per  Baptis- 
mmn  datur,  aliquo  modo  concesserit,  ut  con- 
stat  cx  Augustino,  libro  sexto  contra  Julian., 
capito  quinto,    alias  nono,  tanicn  in  adultis 
non  vidotur  credidissc  illam  gratiam  essc  ne- 
cessariam  ad  meritum  ,  sed  potius  crcdidit 
posse  comparari  per  meritum  operum,  quaj 
solis  viribus  liberi  arbitrii  ficri  posse  cxisti- 
mavit.  Scd  contra  hunc   errorcm,   quatonus 
ncgabat  nccessitalcm  auxiliorum  gratiio,  sa- 
tis  dictum   cst   in  supeiuoribus ;  nunc    vci  o 


82 


LID.  XII.  DE  MEUITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^  SANCTIFIGANTIS. 


tantum  dc   necessitate  gratice   liabitualis   ad 
meritum  tiactamus. 

2.  Fitndamentum  pro  Baio.  — Confirmahir 
primo.  —  Secundo.  —  Potcst  autem  illa  son- 
tentia,    quatenus  necessitatem  hujus  gratia; 


esse  potest  in  homine  lapso,  sivc  per  ori- 
ginalc,  sive  per  actuale  peccatum,  vcl  qua- 
tonus  in  homine  in  natura  sine  peccato  con- 
dita,  vel  in  Angclo  essc  potest.  Quia  non  vi- 
detur  in  utroque   merito  assertio  a^que  cer- 


ad  mcritum  nogat,  fundari  primo,  quia    ad     ta.   In    primo  ergo  sensu  tractatur  quajstio 


meritum  solum  consideranda  est  justitia  ope- 
ris,  et  bonitas  ojus,  ut  habet  quamdam  pro- 
portionis  ffiquahtatem  ad  prajmium ;  opus  au- 
tem  eamdem  bonitatom  et  proportionem  ha- 
bet  ad  prEemium,  sivc  fiat  ab  hominc  pec- 
catorc,  sive  justo  ;  ergo  eeqne  meritorium 
erit.  Et  confirmari  hoc  potest  primo  ex  Scri- 
pturis,  quffi  operibus  ipsis  pramiium  pro- 
mittunt  sine  ullo  respcctu  ad  statum  gratia^ 


prsecipue  a  Theologis,  et  ita  probatur  pri- 
mo  eorum  auctoritate  ;  nam  iham  tradit  D. 
Tliomas,  in  dicta  qua^st.  il4.  artic.  2,  quam 
ibi  omncs  moderni  scriptores  scquuntur,  et 
rohqui  Scholastici  amplectnntur  in  secundo, 
distinct.  24,  27  et  29  ;  quffi  consensio  ma- 
guam  coititudincm  ostondit.  Seoundo,  pro- 
batur  auctoritatc  Pii  V  et  Gregorii  XIII,  sen- 
tcntiam  Baii  damnantium.  Prajterea  probari 


operantis,  ut  ad  Rom.  2:   Factoreslegis  jus-  potest  cx  ConciUo  Arausicano,    can.  18,  di- 

tificaluntur  ;    et   ibidem  :   Reddd    imicuique  ccnte  :  Debetur  merccs  ionis  operiius  sifiant, 

secundum  opera  ejus,  ct  ahis  qua;  infra  tra-  sed  gratia  prcecedit  nt  fiant.  Sed  in  hoc  tos- 

ctando   de   hac   promissione   refcremus.   Et  tiraonio  incerlum  esse   potest   an  de  gratia 

iu   eis  ponderari  potest  quod  eodcra  tenore  habituah  loquatur,   nam  videtur   potius    de 

bonis   et  mahs  operibus  prtemium  vel  poena  auxihante   loqui,   quamvis  non  videam    cur 

repromittitur  ;  sed  in  mahs   opcribus  dcme-  non  possit  de  utraquc  intolligi.    Et  ex  no- 

ritum   consideratur  ex  quahtate  operis,  sivc  mine  mercedis,   potost    non  leve   argumon- 


porsona  sit  justa,  sive  iujusta;  ergo  idcm 
dicendura  est  de  bono  merito.  Secundo  ad- 
debat  Baius  quadam  loca  Augustini  in  Euai 
sontcntice  confirraationcm.  Unus  csl  in  hbro  1 
de  Libcr.   arl^itr.,  cap.  6,  id^i  ait   pra-mium 


tum  sumi,  ut  infra  dicam.  Pra?cipuc  vero 
probatur  assertio  ex  Concilio  Tridentino  , 
nam  earadom  veritatem  supponit  ct  confir- 
mat  in  dicta  sess.  6,  cap.  10,  ubi  acturus 
dc   morito     sic   incipit  :    Ilac  igitur   ratione 


et  psenara  operum  ex  ea  lege  naturali  dos-  justificatis  Jiominibus  proponenda  sunt  Apos- 

condere,   qua  justum   cst  ut  onmia  sint  or-  toli  verba :  Alundate  in  omni  opere  lono,  etc. 

dinatissima,  nam   ad  hunc  bonum  ordincm  Ubi  aperte  supponere  vidctur  solura  horai- 

pcrtiuet  ut  ])onis  oporiljus  pra'mium,  ct  malis  nem  justificatum  essc   capacem  veri  meriti 

poena  retribuatur.  llwc   autera  lcx  adeo  na-  sirapliciter,   dc  quo  ibi   loquitur,  qualc  tan- 

turalis  est,  ut  ex  adoptione  filiorum  Dei  non  lum  est  meritum  de  condigno.  Doinde  cos- 


pendeat,  scd  prior  sit  illa.  Alius  locus  ost 
ex  Hbro  de  Natura  et  gratia,  capitc  socun- 
do,  nbi  Augustinus  ait  quod,  si  homo  lapsus 
posset  suis  viribus  et  sine  fidc  adiraplcre 
lcgem,  et  id  faceret,  posset  de  pra^mio  vi- 
lee  aeternae  esse  securus,  quia  non  cst  inju- 
stus  Deus,   qui  justos  fraudet  mercede  jus- 


dem  justificatos  intelligit,  cum  inforius  sub- 
dit,  lene  opcrantihus  usque  ad  finem  propo- 
nendam  esse  vitam  wteruam,  ut  ha-rodita- 
tom,  et  ut  merccdem  ac  coronam  justitia-. 
Quod  satis  declarat  infeiMus  dicons  :  Cum- 
que  ille  ipse  Christics  Jesus,  tanquam  capnt 
in  memhra,  ef  tanqnam  vitis  in  palmites,  in 


titife  ;  ergo  intollexit  Augustinus  sola  opera  ipsos  justificatos  jugiter  xirtutem  infiuat,  qu(c 

suliicere  ad  praunium,  si  fiant  ctiam  ab  ini-  tirtus  lona  corum  opera    semper   antccedit , 

quo.    qualis   est   homo  lapsus.  Quod  si  Au-  ct  comltatur,  et  suhsequitur,  et  sine  qua  nullo 

gustinus  illam    scntentiam  profert   ex    sola  pacto  Dco  grata  et  meritoria  esse  possent , 

hypothesi   observationis  lcgis,   etiarasi   solis  nihil  ipsis  justificatis  amplius  deesse  credcn- 

viribus  libeii  arbitrii  ficret,  raulto  magis  oam  dum  est,  etc.  ;   cx  quo    contcxtu    manifeste 

doceret   de   opcrilius  factis  cx  spiritu  fidoi,  constat  in    solis  justificatis   agnoscere  Con- 

etiamsi  ab  homine  pcccatore   fiant.  cilium  omnia  ad  mcritum  requisita,  et  pri- 

3.  Catholica  assertio  affirmat,   ejusque  du-  mura,  ac  veluti  fundaraentura  illorura,  ,esse 

plex  sensus.  —  Nihilominus  veritas  certa  et  quod  sint  uniti   Christo   tanquara  vitcs   pal- 

Cathohca  est,  sine  statu  gratia;  non  essc  in  miti,  qua3  unio  pcr  fidcm  vivam  atquc   idco 

homine  meritum  de  condigno,  pra^scrtim  vi-  per  gratiara  fit.    Denique  in  canone  32,  so- 

tee  setcrnaj ;   ut  autem  illa  distinctius   pro-  lum  definit   horainis  justificati  bona  opera, 

bemus,  distinguamus  hoc  merilum  quatenus  ita    esse  dona  Dei^  ut  sint  ctiam  ipsius  ju- 


\ 


CAP.  XIV.  UTRUM  STATUS  OnATI.E  IX  OPEnANTE  SIT  CONDITlO,  ETC.  83 

slificati  mcrita.  Non  crgo  aj^noscit  Concilium  rcditas,  quia  solis  filiis  promittitnr;  crgo  me- 
meritum  nisi  in  opcribus  hominis  justifica-  ritum  ctiam  illius  gloriaj  debet  ncccssario  in 
ti ;  nam,  licct  non  addat  cxprcssc  cxclusi-  gratia,  ct  fiiiatione  divina  fundari.  Probatnr 
vam,  cum  tamen  doctriuam  Catliolicam  Ira-  consequcntia,  tum  qiiia  boc  meritum  cliani 
dcndo  et  dcfinicndo  scmper  cum  illa  limi-  fundatur  in  promissione  divina,  ut  infra  di- 
talione  loquatur,  pro  bis,  qui  catbolicc  scn-  cam ;  tinn  etiam  quia  meritum  debct  esso 
tire  volunt,  satis  profecto  aperte  docet  non  proportionatum  mcrcedi;  si  crgo  in  pra?miiim 
posse  bominem  mereri  apud  Deum,  nisiprius  promittitur  ba^reditas,  eliam  mcritum  debet 
iustificetur.'  essc  fiHorara,ut  tales  sunt;  lum  maxime  quia 

A.  Fx  Scripturis.  —  Prospcr,  l.   3  de  Vit.     alias  oporteret  bominem  rncreri   ipsam  filia- 
contempJat.,  cap.  \3.  —  Quarlo,  probanda  est    tioncm  divinam,  quod  impossibile   est,  Se- 
ba'c  veritas  cx   Scripturis,  nam  cx  i!Hs  sine     qucla  declaratur,  quia  si  potest  aliquis  mereri 
dubio    Conciiia  ct  Tbeologi  banc    vcritatem     eeicrnam  vitam,  priusquam  sit  in  filium  Dei 
acccperimt,    ct  in  primo    probari  potcst    cx     adoptivus,  vcl  mcretur  adoptionem  per  quam 
illo  ad   Galat.  5:  la  Christo  Jesu,  negue  cir-     ad  wternam  vitam  acceptetur,  et  ila  sequitur 
cnmcisio  aliquid  ralet,  neque  prceputium,  sed    illatum  inconveniens,  quod  quam  sit  absur- 
/ides,   quce  per   charitatem   operatur  ;  et  cx    dum  postea  videl)imus ;  si  aulem  non  mere- 
illo   l    ad  Corintb.    13  :    iSi    cliaritatem    non    tur  adoptionem,  babrbit  jus  ad  vitam  peter- 
haheam,  nihil  sum,   ct  quicquid  fecero,  nihil    nam,  ctiam  si  non  babet  jus  baMcditarium  ad 
mihi  prodcst.  Ex  bis  cnim  ct  similibus  locis     illam,  quod  est  contra  Scripturas  citatas.  Et 
colligunt   Patres    ct  Tneologi,    quos  snpra,     praHcrea  in   statu  naturte    lapsa;  babet  boc 
cap.  7,  citavi,  cbaritatem  esse  omnis  meriti    peculiarem  repugnantiam,  quia  inter  statum 
fundamcntum,  seu,  ut  dixit  Prosper,  esse  ani-     peccati  et  gratiffi  non  est   mcdium ;  crgo   si 
onam  sanctarim  mentium,  et  causam  merito-    potcst    quis   acquircre  jus  meriti   ad  vilam 
rum  honorum  ;  at  vero  cbaritas  esse  non,po-     aBternam   sine   gratia,  et    sine   merito  illius, 
tcst  sine  gratia  ;  ergo.  Prteterea  est  optimus     erit  simul  peccator  et  babebit  jus  ad  vitnm 
locus  ad  Rom.   8,  ubi  Paulus  inquit  :   Spi-     seternam,  quod  repugnat.  Quod  peccator  cx 
ritus  testimonium  reddit  spiritui  nostro,  quod    mcrito  suo  dignus  cst  privari  vita  aitcrna ; 
sumus  filii  Dei ;   si  autem   filii,  ct  hcercdes;     ergo  fieri  non  potcst  quod  simul  acc[uirat  jus 
hceredes  quidem  Dei,  cohccredes  autem  Chris-    justitice  ad  vitam  retcrnara. 
ti;  subjungit  tamen  conditionem,  dicens  :  Si        6.  Quinto,  prohatur  ratione  collecta  ex  dic- 
iam.en  compatimur,  et  ut  conglorificemur,  per    tis.  — Et  ita  est  obiter  explicata  ratio  ad  banc 
quam  docet  quod,  licet  justificatis   debeatur    partem  probandam  suflQciens,  quia  bomo  ca- 
illa    bsereditas  tanquara    filiis,    nilnlominus     rens  gratia  est  in  pcccato,  ac  proinde  in  odio 
oportcre  ut   illam    ctiam  tanquam  coronam    Dci ;  non  potcst  autem  mercri  de  condigno 
justitiiB    promereantur.    Ut  autem    ostendat    remissionem  peccati  sui,  neque  etiam  polcst 
lioc  etiam  esse  proprium  filiorum,  adjungit:     simul  mercri   vitam  aeternam  et  manere   in 
Bxistlmo  enim  quod  non  sunt  condignce  pas-    peccato,  ut  probalum  cst;  ergo  nullo  modo 
siones  hujus  temporis    ad  futuram  gloriam,,     potest  mcreri  vitam  oeternam  de  coudigno. 
quce   rezelahitur  in  nohis.   In   quibus  verbis    In  qua  ratione   supcrest  probanda  illa  prior 
causam  reddit,  ob  quam  nullus  potcst    de    pars  minoris,  quod  peccator  non  possit  me- 
condigno   mereri  gloriam  futuram,  nisi  qui    reri  dc  condigno  rcmissionem  peccati  morta- 
fuerit    in   filium  adoptatus,   nimirum,    quia    lis.  Sed  de  illa  assertione   multa   dicta  suut 
passiones   bujus   tcmporis    per    se  spectatai     libro  septimo,  ostendendo  non  posse  pecca- 
non  liaberent   condignilatcm  ad   illam   glo-     torcm  suis  actibus  sanctificari,  ct  libro  octa- 
riam,  revelandam  in  eis  qui  spiritu  Dei  acti    vo  declarando  quomodo  pcr  iilos  disponatur, 
(ut  ibidem  dicit)  Cbristo  compatiuntur.  Sentit    et  infra  de  hoc  puncto  proprium  caput  insti- 
ergo  Paulus  neccssariam  csse   gratiam,  per    tuemus.  Adbuc  tamen  instabit   aliquis  ,   hoc 
quam  justi  adoptantur  in  filios  Dei  ad  mercn-     discursu  ad  summum  prol^ari  non  posse  pec- 
dum  dc  condigno.  catorem  mereri  de  condigno  vitam  asternam, 

5.  Accedunt  ad  qitartam  prohationem  divi-  neque  illa  beneficia  gratise  quoe  cum  peccaio 
nce  promissiones. — His  addi  possunt  omnes  esse  non  possunt;  supersunt  tamen  alia  quae 
promissioncs  vitaj  ceterna:',,  qua;  in  Scriptura  poterit  de  condigno  mereri,  ut  augmcntum 
frequeutcr  fiunt ;  nam  illre  solum  justificatis  fidei  vel  spei,  aut  alia  auxilia  quai  peccator 
fiunt,  et  hac  rationc  vita  ffitcrna  vocatur  ha:-    potest  recipere,    Rcspondeo  imprirais   hanc 


84 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QliOD  EST  EFFECTUS  GRATI.-E  SANCTIFICANTIS. 


rcgulam   generaliter  esse  Teram   :   Qui  non 

potest  mereri  de  condigno  vitam  cpternam,  ni- 

hil  aliunde  de  condigno  mereri  posse ;  ct  simi- 

liter   aliam  regulam  esse  veram   :    Quisquis 

meretur  aliquid  de  condigno,  eodem  actu  mere- 

tur  vitam  ceternam.  Quas  cluas  regulas,  trac- 

tando  de  pra?miis  meritorum,  fusius  declara- 

biraus.  Nunc  autem  breviter  declarantur,  quia 

quidquid  mereri  possumus  de  condigno  prae- 

ter  vitam  a^ternam,  id  est  preeter  beatitudi- 

nem  essentialem,  vel  est  aliquid  accessorium 

ad  illam^  ut   est  in  universum  omnis  gloria 

accidentalis,  vel    est   aliquid  prairequisitum 

seu  conducens  ad  consecutionem  illius,   ut 

est  omnis  gratia  quae  in  statu  vise  datur,  vcl 

ut  pro  illo  juvet  ad  conseculionem  beatitudi- 

nis,  vel  ut  in  ipsa  etiam  beatitudine  perma- 

neat.  Nemo  autem   potest   mereri  accesso- 

rium  ad  vitam  seternam,  nisi  hanc  etiam  pos- 

sit  mereri,  quia  accessorium   sequitur  prin- 


aperte  loquitur  de  justitia  inhajrente,  quoe 
cst  principium  opcrandi,  ac  proinde  de  gra- 
tia  habituali,  dicitque  esse  neccssariam  ad 
operandam  justitiam ,  non  quia  ad  rectara 
operationera  faciendam  necessaria  sit,  sed 
quia  ad  merendum  de  justitia  apud  Deum 
est  necessaria.  Atque  ita  profecto  iuielle:dt 
Prospcr,  ad  cap.  Gallorum,  cap.  6,  ubi  sic 
inquit  :  Justificatus  liomo  ( id  est,  ex  impio 
pius  idiQXws  ) ,  nullo  pracedente  lono  merito  , 
accipit  donum,  quo  medio  acquirat  et  meri- 
tum.,  et  idem  late  prosequitiir  libro  secun- 
do  de  Vocat.  gent.,  cap.  8,  alias  secundo : 
Datur  ( inquit )  tinicuique  sine  merito,  unde 
tendat  ad  meritum;  et  in  fme  capitis,  expli- 
caudo  quid  sit  illud  quod  datur,  dicit  esse 
scmen  Dei,  pcr  quod  fructum  atferre  pos- 
sumus;  hoc  autcm  semen  maxime  est  ipsa 
gratia,  ut  sumitur  ex  primae  Joannis  tertio; 
de  profectu  autem,  id  est,  de  merito,  ita 
cipale,  et  sicut  non  fit  vel  datur  quasi  per  se,     Prosper  sulijungit  :   Qui  quidem  profectus  db 


sed  confit,  ut  ita  dicam,  seu  datur  ut  conse- 
quens  vitam  a^ternam,  ideo  non  cadit  sub 
meritum  nisi  ut  consequens  ad  meritum  il- 
lius.  Similiquc  modo,  sicut  omnis  gratia  da- 
tur  propter  vitam  aitcrnam,  ideo  uullus  potest 
mereri  gratiam,  qui  non  possit  mercri  vitam 
ceternam,  et  ideo  ostendendo  sine  gratia  non 
posse  aliquem  mereri  de  condigno  vitam 
seternam,  sufficienter  probatur  nihil  posse 
de  condigno  mereri.  Addi  prceterea  potest 
alia  sufliciens  ratio,  qua;  in  hoc  statu  directe 
probat  de  quocumque  pra^mio  gratise  com- 
municabilis  peccatori.  Nam  aliud  est  esse 
capacem  in  illo  statu  alicujus  doni  gratiae, 
aliud  vero  est  habere  jus  justitioe,  ut  sibi  tale 
donum  conferatur.  Et  primum  non  repugnat 
peccatori  etiam  in  statu  pcccati  maneuti,  ut 
in  objectione  assumitur,  et  per  se  clarum  cst; 
secundum  autem  repugnat,  quia,  cum  pec- 
cator  ratione  pcccati  sit  dignus  privatione 
omnis  boni,  et  justissime  possit  a  Deo  illo 
privari,  non  potest  simul  coraparare  jus  jus- 
titiffi,  ut  aliquid   hujusraodi  sibi  confcratur. 


illo  est,  qui  dat  incrementum,  sed  terra  ti- 
xens,  et  de  gratiw  jam  iynhre  fmcunda  habet 
quod  ah  ipsa  expectetur ,  ad  id  quod  accipit 
augendum.  Atque  ad  hunc  sensum  et  sen- 
tentiam  confirmandam  optima  sunt  verba 
CyriUi  Hierosolymitani,  cateches.  16,  ubi 
tractans  verba  Domini ,  Joannis  4  :  Aqua 
quam  ego  dabo  ei  fiet  in  eo  fons  aqucn  sa- 
lientis  invitam  ceternam ;  et  Joau.  7  :  Qid 
credit  in  me,  fluinina  de  venire  ejus  exibunt 
aquce  vipcp,  late  declarat  cur  gratia  per  rae- 
taphoram  aquge  significetur ,  et  in  suraraa 
in  hoc  ponit  analogiam,  quod  aqua  de  coelo 
descendens,  una  cum  sit,  varios  et  admi- 
rabiles  fructus  profert,  et  addit  :  Sicut  Spi- 
oitus  Sanctus,  cum  sit  unus,  et  idem,  et  non 
ditisibilis,  unicuique  ditidit  gratiam  prout  vult, 
et  quemadmodum  ariduni  lign^mi  acquaparti- 
cipans,  flores  mittit,  sic  et  anima  peccatrix 
per  pcenitentiam  Spiritu  Sancto  digna  red- 
dita  justitioi  racemos  progenerat;  ubi  post 
pcenitentiam,  utique  auxilio  Dei  factara,  ne- 
cessarium  existimat  Spiritum  Sanctum  per 


Cura  ergo  meritum  de  condigno  hoc  jus  se-     gratiam  inhabitantem   ut  homo  opera  justi- 


cum  afferat,  repugnat  esse  in  peccatore. 

7.  Tandcm  confirmatur  ex  Patribus.  — At- 
que  hac  de  causa  potest  confirraari  conclu- 
sio  ilUs  testimoniis  Augustini,  in  quibus  di- 
cere  solet  non  posse  nos  opcrari  justitiam, 
nisi  prius  justificemur,  ut  lib.  de  Spiritu  et 
litter.,  cap.  3,  8  et  9,  et  29,  et  libro  dc  Fi- 
de  et  operibus,  cap.  44,  ct  concion.  26  in 
Psalm.  118,  et  in  ahis  locis  soepe  in  supe- 
rioribus  allegalis  ;  nam  in   aliquibus   corum 


tiai  apud  Deum  pcrficere  valeat.  Denique  hac 
rationc  Thcologi  orancs  opera  omnia  etiam 
supernaturalia ,  qute  sine  gratia  habituaU 
fiunt,  mortua  vocant,  quia,  cum  per  gratiam 
nou  vivificentur,  etiam  non  possunt  vitam 
a^ternam  apud  Deum  mcreri,  de  quibus  mul- 
ti  intelligunt  illud  Apocal.  3  :  Scio  opera 
tua,  quia  nomen  habes  quod  vivas,  et  mor- 
tuus  cs ;  csto  vigilans  ,  et  confirma  ca'iera 
qucD  moritura  erant,  non  enim  inveni  opera 


CAP.  XIV.  UTRUM  STATUS  GRATI.fl 

tua  plena  coram  Deo  meo.  Ubi  omnGs  inlel- 
ligunt  episcopum  illum  Sardcnsem,  quem 
Dominus  rcprehcndit,  non  fuisse  justum,  et 
ideo  raortuum  appellari,  ac  proptcrea  rcprc- 
hcndi  quod  habcret  opcra  non  plena  coram 
Dco,  quia  vacua  crant  merito  apud  Dcum. 
Ut  ergo  opus  etiam  bonum  apud  Dcum  sit 
merito  plenum,  nece^sarium  cst  ut  homo 
non  sit  mor-tuus,  ac  proinde  ut  per  gratiam 
vivat. 

8.  In  secundo  sensu  posito  in  num.  2,  non 
tideri  procedere  assertionem. — Scd  jam  supe- 
rcst  expendcnda  altera  pars  de  hominc  in- 
noceute,  ut  fuit  ante  peccatum  et  antcquam 
justificaretur,  sive  talis  fuerit  ordine  tempo- 
ris,  sive  naturse  tantum,  eademque  ratio  est 
de  Angelo.  In  ilhs  enim  non  vidctur  procc- 
dere  ratio  facta,  et  consequenter  nec  tcsti- 
monia  quse  de  hominibus,  prout  nunc  nasci- 
mur,  loquuntur.  Quia  in  illis  personis  inno- 
centibus,  licet  fuerit  necessaria  gratia  auxi- 
lians  ad  opus  meritorium  faclcndum ,  non 
tamen  ita  videtur  necessaria  habitualis  gra- 
tia.  Et  ratio  cst,  quia  auxilii  necessitas  est 
per  se,  et  abstrahens  ab  hoc  vel  illo  statu 
pcrsonse,  ut  opussit  proportionatum  proemio, 
ut  supra  probatum  est.  At  vero  gratia  habi- 
tualis  in  nobis  maxime  videtur  necessaria,ut 
tollat  indignitatem  peccati  et  reatum  poense 
«ternre,  cum  quo  non  potest  simul  conjungi 
mcritum  de  condigno ;  in  personis  autem, 
de  quibus  nunc  tractamus,  cessat  haec  ratio ; 
ergo  etiam  cessabit  necessitas  hujus  gratise 
ad  meritum.  Neque  refert,  si  quis  dicat  in 
his  personis  non  posse  inveniri  meritum  de 
condigno  pro  aliquo  momento,  in  quo  non 
habeant  sanctificantem  gratiam.  Nam  esto 
hoc  ita  sit,  nihilominus  in  eis  crit  gratia  ha- 
bitualis  ex  merito,  et  non  meritum  ex  gratia. 
Probatur  et  declaratur  ( in  hoc  enim  cardo 
difficultatis  versatur),  nam  in  his  personis, 
consideratis  prius  tcmpore  vel  natira  quam 
juslificentur,  ut  mereri  incipiant,  intelligi  de- 
bcnt  incipere  etiam  se  disponere  ad  justi- 
tiam ,  quia  supponimus ,  sccundum  legem 
communem  ilhs ,  ratione  utentibus  non  in- 
fundi  habitualem  justitiam  sine  propria  illo- 
rum  dispositione.  Ad  hanc  autem  dispositio- 
nem  non  pra3cedit  gratia  habitualis,  sed  auxi- 
hans,  et  actus  ab  hac  gratia  px-ocedens  prior 
natura  est  habituali  gratia,  ut  supra  proba- 
tum  est.  Tunc  ergo  concluditur  argumcntumj 
quia  talis  actus  in  tali  pcrsona  est  merito- 
rius  de  condigno  gloriae ,  etiam  ut  est  prior 
natura  quam  habitualis  gratia ;  ergo  ad  tale 


IN  OPER.VNTE  SIT  CONDITIO,  ETC.  8.j 

meritum  non  est  neccssaria,  gratia ,  sed,  si 
statim  datur,  erit  ratione  illius,  nam  qui  me- 
retur  gloriam,  meretur  etiam  acceptari  ad 
illam.  Autcccdcns  probatur,  quia  actus  ille 
pcr  sc  spectalus,  et  ut  est  a  motione  Spiritus 
Sancti,  est  proportionatus  glorise  ;  ergo  etiam 
de  se  sufficit  ad  mcritum  de  condigno,  et  ex 
parte  talis  personse  nihil  cst  quod  huic  merito 
repugnct,  cum  sit  innocens,  et  aliundc  fa- 
ciendo  quod  in  se  est  cum  divino  auxiho, 
videtur  sufficienter  operari  ad  merendum 
prffmium  suo  actui  proportionatum. 

9.  Occurritur  i^icommodo  quod  afferri  pos- 
set.  —  Neque  videtur  inconvcniens,  quod  ta- 
hs  homo  vel  Angelus  in  tali  statu  primam 
habitualem  gratiam  de  condigno  mereri  po- 
tuerit  (  ut  ex  dicto  discursu  apertc  sequitur  ) 
quia  illa  non  erat   prima  gratia  simphciter, 
prsecesscrat  enim  prima  gratia  prsevenientis 
et  adjuvantis  auxihi  ;   non  est  autem  incon- 
vcniens  per  priorem  gratiam  mereri  de  con- 
digno  subsequentem,  quando  ex  parte  per- 
sonse   non     est   repugnantia.    Et    ita    etiam 
non  videtur  obstare  quod  Augustinus  in  En- 
chirid.,  capite    106,  dicit,  in  statu  innocen- 
tiaj    sine   gratia   nullum   meritum  esse    po- 
tuisse,   nam   statim    gratiam   illam  divinum 
adjutorium   esse   declarat.   Unde  cum,  cap. 
107,  dicit  vitam   aeternam,   licet  sit  merces, 
vocari   ab  Apostolo  gratiam,  quia  est  gratia 
pro  gratia,  indefinite  intelligit  pro  gratia  suf- 
ficicnte  ad  opus  condignum,  sive  illa  sit  ha- 
bitualis,  sive  actualis  gratia.  Et  simihter  12 
de  Civitat.,   capite  nono,    cum  dicit  Deum 
creasse  Angelos   cum  amore  casto  quo   il- 
li   adha^rent,   simul  in  eis  condens  naturam, 
et  largiens  gratiam,  aperte  loquitur  de  gra- 
tia  divini    adjutorii,   de    quo    prius    dixerat 
non  potuisse  Angelos  sanctos,   Deo  non  ope- 
raiite.,  in    se  facere   voluntatem  bonam,   et 
postea  dicit  Angelos  sanctos  plus  fuisse  ad- 
jutos,    ut   beatitudinem  conscquerentur.    Et 
in   eodem  sensu  videtur  dicere  inferius,  non 
tantum  ad  homines,  sed  ad  Angelos  perti- 
nere  illud :   Charitas  Dei  dlffusa  est  in  eis 
per  Spiritum   Sanctum,  qui   datus  est  eis ; 
nam  per  charitatcm  ibi   nihil  aliud  intelli- 
gere  videtur  quam  bonam  iUam  voluntatem, 
per  quam  Deo  adhaeserunt.   Unde  potius  in- 
dicat  per   illam  potuisse  beatitudinem   me- 
reri. 

10.  Assertionem  tamen  in  secundo  etiam 
sensu  procedere  suadetur  pritno,  auctoritate. — 
Nihilominus  dicendum  est  non  potuisse  vcl 
Angelum  vel  hominem  in  dicto  statu  bca- 


8G 


LID.  XII,  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTLS  GRATI.E  S.VNCTIFICANTIS. 


liliidinem  mereri,  nisi  prius  gratia  habitua- 
li  forraatos.  Ila  plane  sentit  D.  Tomas  1. 
2,  qu£est.  109,  art.  5,  nam  de  gratia  liabi- 
tuali  loquitur,  cum  dicit  non  possc  hominem 
mereri  vitam  seternam  sine  gratia,  ut  ex 
discursu  quaistionls  et  articulorum  manifeste 
constat.  Et  quamvis  non  loquatur  dislincte 
cle  homine  in  natura  integra,  nihilominus 
ex  eo  quod  indistincte  loquitur  de  liomine, 
recte  colligimus  idem  asserere  de  homine  in 
ulroque  statu  ;  tum  quia   in  ceeteris  articu- 


toe,  et  ideo  ad  mcritum  illius  necessnria  sunt 
opera  ejusdcm  ordinis  divini;  crgo  etiam 
rcquiritiu'  gratia,  quce  est  talium  operum 
principiura.  Nam  de  his  dixit  Dionysius,  de 
Eccles.  Hierar.,  cap.  2,  part.  d,  non  posse 
hominem  facerc  divina,  nisi  prius  ipse  divi- 
nus  etiiciatur  ;  et  Augustinus,  lib.  1  contra 
duas  Epist.  Pelag.,  c.  2,  homines  non  recte 
vivere_,  utique  in  ordine  ad  illam  beatitudi- 
nem,  nisi  sint  elFecti  filii  Dei.  Sed  instari  po- 
test,  quia  hrec  ratio  probat  optime  nccessita- 


lis    distinguit  illos  status,  quando  rcsponsio     tora  ahcujus  gratire  operantis  supernatm-ale 

opus  iUi  fini  proportionatum.  Cum  autem  h£ec 
gratia  esse  possit  vei  actuaUs  vel  habituahs, 
non  videtur  inde  sufficientcr  concludi  neccs- 
sitas  dcterminata  gratioe  habituahs,  quam  in- 
quirimus.  Hanc  vcro  difficultatem  facile  etfu- 
gient,  qui  dicunt  dispositioncm  ad  gratiam 
procedere  ab  ipsa  gratia  ;  sic  enim  optime 
concludit  ratio  de  gratia  habituali,  quia  ipsa 
est  principium  necessarium  operis  mcritorii. 
Nos  autem  non  possumus  juvari  hac  senten- 
tia,  quia  de  dispositione  ad  justificationem, 
proiit  nunc  fit,  falsam  esse  supra  probavi- 
mus,  Ub.  8,  cap.  12,  et  rationes  ibi  factoe 
non  minus  probant  de  justificatione  pura  , 
scd  quoe  non  fit  ex  statu  peccati,  si  disposilio 
taUs  est  ut  vere  praeparet  subjectum  ad  for- 
mam  gratiae,  sitque  vera  causa  iUius  in  suo 


non  est  commums  utriquc  ;  tum  etiara  quia 
ratio,  quam  aflcrt,  comraunis  est  utrique 
statui.  Unde  postea,  qua?st.  114.  art.  2,  ex- 
presse  distinguit  utrumquc  statiim  et  duas 
rationes  necessitatis  gratioe  ad  lioc  meri- 
tura  :  unam  ex  peccato,  aUam  ex  excellen- 
tia  finis  vitoe  asterna?  ;  et  lianc  posterio- 
rem  dicit  esse  communem  utrique  statui 
hominis,  imo  et  omni  natura;  crcat».  Et  ita 
in  prima  parte,  qua?st.  62,  eamdem  necessi- 
tatem  in  AngeUs  ponit,  si  art.  3  et  4  si- 
mul  conjungantur.  Et  idem  sentiunt  com- 
rauniter  coeteri  Theologi,  et  ex  raodernis, 
distinguendo  etiam  utrumque  statum,  BeUar- 
minus,  lib.  5  de  Justificat.,  cap.  12,  et  Vaz- 
quez  1.  2,  disput.  216,  cap.  1.  Fateor  tamen 
sola   ratione  non  satis  aperte  convinci. 

11.  Secundo,  suadetur  ab  incommodo.  — 
Prima  ratio  sumitur  ab  inconvenienii,  quia 
alias  posset  creatura  mereri  dc  condigno  di- 
vinam  fiiiationem  adoptivam ;  consequens  est 
absurdum ;  ergo.  Sequela  profecto  cvidens 
est,  ut  probat  discursus  in  contrarium  factus. 
Sed  falsitas    consequentis   solum  probatur , 


gcnere. 

13.  Modus  alius  solvcndi  prolalilis,  sedval- 
de  incertus  dc  facto.  —  Posset  autem  negari 
primam  justificationem  Angcli  vel  hominis 
innocentis,  factam  esse  hoc  modo,  media 
dispositione  pra-parante  personam  ad  gra- 
tiara ,  sed  dispositione   potius   comitante   ct 


quia  in  Scriptura  gloria  vocatur  merces,  non     ornante,pcr  quam  pcrsona  volunlarie  accep- 


autera  gratia,  ut  notavit  Augustinus,  cpist. 
105.  Hoec  autem  probatio  et  so!a  auctoritate 
niUtur,  et  pra?terea  responderi  posset  Srri- 
pturam  ct  Augustinum  loqui  de  hominibus 
lapsis.  Nihilominus  tamcn  iUud  principium, 
quod  prima  liabituaUs  gratia  non  cadat  sub 
meritum  de  condigno,  receplissimum  cst,  ut 
infra  vidcbimus,  idcoque  iilud  pro  nunc  sup- 
ponendo,  recle  ei  iUo  principio  a  posteriori 
coUigitox  nuUum  actum  antccedenlem  ad 
gratiam  habitualem,  sive  tcmpore,  sive  natu- 
i-a,  posse  iUam  de  condigno  mereri.  Sed  hu- 
jus  rationera  qua-rimus. 

12.  Tertlo,  a  priori.  —  InstanHa.  —  Se- 
cunda  ratio  a  priori  est,  quam  tradit  D.  Tho- 
mas,  et  sequitur  BeUarmimus  cum  aliis,  quia 
finis  setern»  beatitudinis  excedit  naturaiem 
facuUatem  omnis  inteUectuaUs  natura^  crea- 


tat  graliam  sibi  coUatam,  per  eamdem  ope- 
rando.  Et  hoc  posito,  optime  procedit  ratio, 
quia  tunc  habitualis  gratia  est  principium  ac- 
tus,  a  quo  potcst  in  tali  persona  incipere  rae- 
ritum.  Et  ideo  ctiam  dici  potcst  illa  gratia 
necessaria  ad  meritum  in  tali  persona,  sal- 
tem  secundum  legcm  ordinariam,  fundatam 
in  ipsa  rei  natura,  qure  per  se  postulat  ut 
elevatio  iuferioris  natur*  ad  opera  superioris 
naturffi  seu  divini  ordiuis  fiat  per  intrinsecam 
participationem  superioris  naturse.  Quod  si 
nunc  aliter  fit  in  justificatione  peccatoris,  id 
contingit  propter  impedimcntum  peccati,  a 
quo  horao  adullus  prius  debet  avcrti,  ut  gra- 
tiam  possit  recipere.  Et  hic  modus  probabi- 
Us  est,  et  in  rigore  sufficiens  ad  salvandam 
hanc  necessitatem  de  lege,  supposito  iUo 
principio.  Verumtamen  illud  priucipium  val- 


CAP.  XIV.  UTRUM  STATUS  GUATI.E  IN  GPERANTE  SIT  COXDITIO,  ETC. 


87 


dc  inccrtum  cst;  ([uia,  licct  non  sit  ita  ccrtum 
Angelos,  ct  homincm  in  statu  innocentice  , 
justificiitos  fuisse  per'  propriam  dispositio- 
nem  pra^parank m  ad  IiaLiliialem  gratiatn,  ct 
suo  modo  causantcm  iilain,  sicut  nunc  e;^t  in 
justificatione  peccatoris,  nihilominus  est  for- 
tasse  probabihus  quam  oppositum,   quia  ille 


ideo,  licct  eleventur  per  auxilium  ad  super- 
naturaliter  operandum ,  quantum  ex  sc  cst, 
non  confert  opcii  condignitatcm  respcctutam 
excclsi  prffimii.  Et  hoc  confumant  illa  testi- 
monia  Scriptura;,  quibus  probavimus  neml- 
nem  posse  mcreri  de  coudigno  vitam  ffiter- 
nam,  quinon  supponatur  filius  et  hseres  ejus- 


modus  pra-parationis  ctjustificationis  cst  val-  dcm  vitre  a?terniB ,  quia  cum  in  se  non  ha- 
tle  consentaiieus  naturffi  intcllertuali  ct  libc-  bcat  naturam  illi  fini  proportionatam ,  non 
ra"",  et  est  etiam  consonus  suavi  providentite     habct  dignitatcm  pcrsona?  tali  mcrito  propor- 


Dci,  ac  dcnique  estvalde  reccptus  a  Theolo- 
gis,  ut  cx  1  part.  constat,  et  nihilominus  con- 
cedendum  non  cst  cx  illa  scntcntia  sequi, 
Angclos  vcl  hominem  in  dicto  statu  habuisse 
meritum  de  condigno  ante  gratiam,  etiam 
ordinc  naturae,  aut  quod  inde  necessario  sc-' 
quilur  meruisse  de  condigno  ipsam  gratiam. 
1-4.  Verior  soliitio  dictce  instantvp.  — 
Qaamobrcm  conandum  est  rationem  rcdderc, 
propter  quam  primus  actus  supcrnaturalis 
factus  ab  Angclo  vcl  homine  in  illp    statu, 


tionatam.  Et  hoc  magis  in  sequcnti  dubiia- 
tione  dcclarabitur. 

■15.  Duhhim  an  necessitas  gratlw  TiaUtualis 
ad  meritum  sit  onmimoda?  —  Qua^^ri  enim  hic 
solct  an  haec  neccssitas  gratiffi  habitualis  ad 
meritum  de  condigno  vitae  oeternffl  intclligen- 
da  sit  tanquam  de  legc  ordinaria,  seu  ex  na- 
tura  rci,  vcl  ctiam  de  potentia  absoluta.  Ali- 
qui  enim  absolute  afBrmant  utroquc  modo 
esse  intelligcndum ,  cjuod  sentit  Ferrar.,  4 
contra  gent.;,  cap.  157,  in  finc,  ita  intcrpre- 


prius  natura  quam  haberet  gratiam  habitua-    tans  divum  Thomam,  et  citans  Capreolura  in 


lem,  non  potuit  cssc  mcritorius  dc  condigno 
vitaj  a?tcrnai.  Ratio  autcni  quai  occurrit,  so- 
lum  cst,  quia  talis  actus  ctiamsi  supcrnatura- 
lis  sit,  adhuc  non  est  satis  proportionatus  illi 
fini  supcrnaturali.Quod  ut  probcm,  suppono 
moralcm  actum  valorcm  ctiam  ct  dignitatcm 
moralcm  accipere  a  conditione  persona^  opc- 
rantis.  Hoc  patct  primo  ex  morali  philoso- 
phia,  quia  persona  operans  est  una  cx  cir- 
cumstantiis  operis,  qua;  bonitatera  ejus  vcl 
malitiam  aggravare  solet.  Sccundo,  habcmus 
ccrtum  thcologicum  excmplum  in   opcribus 


d,  distinct.  17.  Potcstque  ha?c  opinio  fundari 
in  discursu  facto,  quia  gratia  cst  quasi  forma 
complcns  opcris  condignitatcra  et  proportio- 
nem ;  ergo  sine  illa  non  potest  esse  opus  pro- 
portionatum,  ncque  habere  valorera  ad  mcri- 
tum  de  condigno.  Alii  vcro  absolute  ncgant 
esse  gratiam  habitualcra  ncccssariam  ad  hoc 
meritum  de  potentia  absoluta,  quodtenct  Ca- 
jctanus  1.  2,  quaest.  11-4,  articulo  secundo ;  et 
sumitur  ex  Scoto  in  1,  distinct.  17,  qucest.  2; 
et  Gabriel.,  ibidem,  quffist.  2  ;  et  Marsil.,  in 
1,  qucest.  20^  qui  gencraliter  loqui  videntur, 


Christi  Domini,  nam  cx  dignitate  pcrsona-  Iia-     eliam  de  operibus  non  factis  ex  auxilio  gra- 


buerunt  proportionera  et  infinitura  valorem 
ad  merendum.  Tcrtio,  hac  ratione  dictum  vi- 
detur  Genes.  4  :  Respexit  Dominus  ad  Ahel  et 
ad  muncra  ejus,  ad  indicandum,  ut  ait  Gre- 
gorius,  22  Moral.,  rap.  8,  alias  12,  non  Abel 
cx  muncribus ,  sed  ex  Abcl  munera  oblata 
placuisse.  Et  intcr  homincs  etiam  constat 
qualitatem  pcrsonw  multum  rcfcrre  ad  resti- 
mationcm  doni,  bcncficii  aut  obsequii  ab  illa 
oblati.  Hoc  ergo  principio  supposito,  dicimus 
ad  mcritura  de  condigno  vitae  seternoe  non 
satis  essc  quod  opcratio  in  se,  et  (ut  sic  di- 
cam)  in  sua  substantia  considerata  propor- 
tioncm  habeat  cum  vita  feterna,  scd  necessa- 


tiic,  et  factis  ab  homine  qui  antea  erat  in  pec- 
caio,  ct  solura  videntur  fundari,  quia  Deus 
ordiuatione  et  acceptatione  sua  potest  sup- 
plcre  id,  quod  nunc  per  gratiara  creatam  con- 
fert.  Nos  vero  nunc  loquimur  de  operibus 
procedentibus  ab  auxilio  gratia?,  et  ex  subs- 
tantia  seu  qualitate  sua  habentibus  cum  prse- 
mio  proportionem,  nam  de  operibus  inferio- 
ris  ordinisinfra  dicemus, 

16.  AitctuHs  judicium  distinguens.  —  Sic 
ergo  distinguendum  censeo  juxta  duos  sen- 
sus  asscrtionis  positffi  in  num.  3.  Nam,  si 
homo  supponatur  in  stalu  peccati,  et  re- 
missionem  ejus  ficri  formalitcr  per  inhaercn- 


rmm  etiam  esse  ut  proccdat  a  pcrsona  illi  fini  tcm  gratiam  habitiialem,  ct  non  aliter,  sic 

proportionata,  atque  adeo  quod  etiam  ex  ho-  ccnseo   non  posse  talem  horainera  etiara  de 

bitudinc  ad  persouara  operantera  habeat  con-  potentia  absoluta  mereri  de  condigno  vitam 

dignitatcm  ad  illum  finem  quasi  complclam.  seternam  sine  habituali  gratia  ;  quia  sinc  illa 

NuIIa  autera  creatura  intellcctualis  purc  sum-  non  aufertur  peccatum,  ut  supponitur  ;  quam- 

pta  habet  proportionem  cum  oe.terna  vita,  ct  diu   autem  manet   homo    sub  peccato,    est 


88 


LIC.  XII.  DE  ^IEF.ITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATl.-E  SANCTIFICANTIS. 


prorsus  incapax  meriti  de  condigno  apud 
Dcum,  propter  rationem  factam,  quod  non 
potest  simul  esse  ex  rigore  justitiffi  dignus 
indignationc  Dei  et  carentia  beatitudinis  , 
et  simul  araorem  Dei  et  beatitudinem  de 
justitia  mereri.  Dixi  autem  suppcncndum 
esse  peccatum  auferri  per  iliabitualem  gra- 
tiam,  et  non  aliter;  nam  si  supponatur  quod 
Deus  alio  modo  vere  auferat  peccatum,  tunc 
judicandum  esset  de  tali  hominc,  sicut  de 
innocentc,  qui  nunquam  peccasset.  Loquen- 
do  ergo  juxta  secundum  sensum  assertionis 
de  liomiae  vel  Angelo  innocente,  existimo 
necessitatem  graliee  habitualis  ad  meritum 
non  esse  intelligendam  de  potentia  absolu- 
ta,  sed  de  ordinata,  et  attenta  talium  rerum 
natura.  Ratio  est,  quia,  supposita  in  tali 
persona  conversione  supernaturali  cx  auxi- 


tandi  circa  hanc  posteriorem  partem  a  nobis 
propositis.  Negamus  enira  esse  in  actu  etiam 
supernaturali,  seclusa  gratia  personae  ope- 
rantis,  sufficientem  proportioncm  et  valorera 
moralem  ad  meritum  de  condigno.  Idem- 
que  responsum  evidentius  apphcatur  ad  fun- 
damentum  Baii ;  negamus  enim  tantam  pro- 
portionem  esse  in  actu  peccatoris  ad  me- 
ritum,  quanta  est  iu  opere  justi,  etiamsi  ex 
parte  operis  sit  fcqualitas  in  his  quee  ad 
substantiam,  vel  lioncstatem,  aut  libertatem 
actuum  pertinent,  solumque  sit  chversitas 
in  conditione  personse,  ut  jam  probatum  est. 
Ad  loca  vero  Seripturae,  respondemus  ini- 
primis  non  oportere  ut  Scriptura  in  sin- 
gulis  locis  explicet  omncs  conditiones  ad 
meritum  necessarias,  et  ita  in  iliis  locis,  li- 
cet  tantum  exprimatur    necessitas   operum, 


lio  gratise,  solum  deest    tali  operi  quaedam     non  excludi  necessitatem  gratiai,  qua?  in  aliis 


moralis  dignitas,  quam  liaberet  cx  habitudi- 
ne  ad  personam  opcrantcm,  si  csset  sanc- 
tificata  per  gratiara  ;  haec  autera  carentia 
perfectiouis  vel  non  est  tanta,  quin,  sup- 
posito   pacto    et   promissione  Dci   sub   con- 


locis  docetur.  Deindc  addimus  opcra  esse 
quasi  proximum  (  ut  ita  dicam)  subjectum 
meriti  et  demeriti  ;  nam  illa  quasi  forma- 
litcr  constituunt  homincm  dignum  prcemio 
vel  poena,  et  ideo   merito  dicuntur  homines 


ditione  talis  operis,  in  illa  sufficiens  propor-    judicari  secundum  opera.    Hoc    autem   non 


tio  et  condignitas  invcniatur,  quamvis  non 
esset  undequaque  perfecta  et  quasi  conna- 
turalis,  vel  certe  posset  Deus  sua  extrinse- 
ca  ordinatione  illum  quasi  defectum  suffi- 
cienter  supplerc ,  qiiia  neccssario  elevaret 
hominem  illum  ad  eum  statura,  in  quo  con- 
sequi  posset  vitam  Eeternara,  si  quod  in  se 
est  faceret  cura  auxilio  sibi  prceparato  ;  ille 
autera  status  ad  dignitatcm  moralcm  tahs 
personai  pertincre  censeretur,  irao  ad  quam- 
dam  illius  sanctificationera.  Nara  in  superio- 
ribus  ostendimus  hoc  totum  posse  Deum 
facere  de  potentia  absoluta  sine  habitibus 
inhserentibus,  vel  per  solos  actus  ;  ergo  id 
etiam  satis  esse  posset  ut  actus  supernatu- 
rahs  a  tali  horaine  factus  reddcret  illura 
dignum  vita  seterna,  et  conscquenterut  csset 
meritum  illius.  Et  hanc  partera  sequuntur 
frequentius  moderni  Thomistae  in  d.  c[uffist. 
114,  art.  2.  Et  inde  tandem  intelligitur  cur 
dicatur   gratia   habituahs,  cx  lege  ordinaria 


obstat  quorainus  ipsa  opera  ex  circurastan- 
tiis  personse  operantis  augcri  possint  vel  mi- 
nui  in  valore  morali  ad  meritum  vel  derac- 
ritura  necessario.  Unde  in  comparatione , 
quse  ulterius  fit  inter  mcritum  et  demeri- 
tum,  partim  falsum  assumitur,  partim  non 
recte  colligitur.  Absolute  naraque  falsum 
cst  conditionem  persouffi  non  conferre  ad 
merilum,  nam  peccatum,  comraissum  a  per- 
sona  publica  vel  digniori,  ex  ea  parte  gra- 
vius  esse  solet.  Deinde  non  est  eadem  ra- 
tio  de  merito  et  demerito,  quia  meritum 
habet  rationcra  boni,  ct  ideo  plura  et  per- 
fcctiora  requirit,  et  quod  omnia  simul  con- 
currant,  quia  bonum  ex  integra  causa  ;  ad 
deraeritura  auteni,  quod  habet  rationera  raa- 
li,  quilibet  defcctus  sufficit.  Et  ideo  ad  de- 
nicritura  necessarium  non  est  ut  persona 
supponatur  justa  vel  injusta,  quia  in  ipso 
actu  peccati  est  suffiricns  defectus  ad  ex- 
pcllendara  justitiara,  si  preeerat,  vel  ad  au- 


et  quasi  connaturali,  esse  neccssaria  ad  hoc     gendam  iujustitiam,  si  jam  pra^cesscrat ;  in 


meritum,  quia  nimirum  nec  sanctificatio  per- 
soufe,  neque  ordinatio  cjus  ad  beatitudincm 
secundum  statura  pra3scntis  teraporis  fit  rao- 
do  connaturali,  nisi  per  inhffirentera  gratiara 
habitualem,  ut  in  lib.  7  visum   est. 

17.  Ad  Baii  fiindamcnUm  in  num.  1.  — 
Ad  prima^n  confirmationem  ex   Scripttcra.  — 


merito  autem  speciali  ratione  dignitas  per- 
sonae  requiritur,  ut  diximus  ;  eo  vcl  maxi- 
me  quod  Iiomo  per  se  ad  pcccandum  suffi- 
cit,  ad  mercndum  autcm  minirae,  nisi  prius 
a  Deo  sanctificctur. 

18.  Ad  secundam  confirmationem  cx  Augus- 
tino.  —  Ad  priraura  teslimoniura  Augustini, 


Et  per  hoec  satisfactum  cst  rationibus  dubi-    respondetur  ipsum,  in  illo  cap.  6,  non  loqui 


CAP.  XV.  LTRUM  AD  MERITLM 

dc  logc  naturuli,  prout  diciluressc  in  natu- 
rali  lumine  rationis,  sed  dc  lege  incommuta- 
bili  et  a^tcrna,  prout  est  in  mcnte  Dei,  qure 
complcctitur  ctiam  illam  legera,  quam  dicere 
possumus  esse  connaturalcm  gratia?.  Unde 
pcr  illam  legem  absolute  et  generaliter  sta- 
tulum  cst  ut  dcbite  prffimia  condignis  mcri- 
tis  redd;mtur ;  tamen  illa  eadem  lex  aliud 
mcritum,  ct  cum  aliis  conditionibus  statuit 
necessarium  ad  prffimium  vitse  geternoe,  quam 
ad  aba  inferiora  et  humana,  atque  ita  est  ad 
singula  juxta  uniuscujusque  conditionem  ap- 
plicanda.  Ad  aliud  vero  testimonium,  ex  lib. 
dc  Natur.  et  grat.,  cap.  2,  respondctur  in- 
tcntionem  Augustini  eo  loco  esse  ostendere 
contra  Pelagianos,  non  posse  hominem  pcr 
suce  naturae  vires  totam  lcgcm  implcre,  et 
omnia  peccata  vitare,  quia  alias  Christus 
gratis  mortuus  esset,  quam  illationem  cum 
Paulo  fecerat  in  cap.  1 .  Illam  autem  probat 
in  secundo,  supponcndo  illam  hypotheticara 
propositionem,  quod  si  homo  potest  sibi  suf- 
ficere  ad  servandam  totam  legcm  et  implen- 
dam  justitiam,  ctiam  sibi  sufficiet  ad  pra^.raium 
vitae  Eetcrnee  obtinendum.  Unde  falso  putatur 
scnsisse  Augustinum  obscrvationcm  legissinc 
gratia  sufficercad  meritum  vitse  aeternoe,  cum 
potius  hoc  inferat  tanquam  inconveniens  con- 
tra  Pelagium,  supponendo  aliud  principium, 
quod  ex  verbo  Christi  certura  est,  servan- 
tcm  mandata  ad  vitam  ingredi  sempilernam  ; 
tamen  hoc  ideo  est,  quia,  ut  serventur  man- 
data,  preeccdit  gratia,  ut  idem  Augustinus 
dixit,  lib.  2  contra  duas  Epist.    Pelag.,  cap. 

2,  et  in  aliis  locis  supra  citatis. 

CAPUT  XV. 

UTRUM  AD  MERITUM    NECESSARIUM    SIT   HOMINEM 
ESSE  YIATOREM  ? 

1.  Communis  sententia  affirmans.  —  Quo- 
modo  Scriptura  prolcticr.  —  Couveniunt  fcre 
omnes  Theologi,  unara  cx  conditionibus  ne- 
ccssariis  ad  raeiitum  ex  parte  personoe  me- 
rcntis  esse  statum  viatoris.  Ita  docet  D.  Tho- 
mas,l  p.,qua^st.  62,  art.  9,  et  3  part.,  quaest. 
\,  art.  3;  Alcxand.  Alens.,  3  p.,  qusest.  17, 
art.  2,  in  corpore,  et  communiterTheoIogi  in 

3,  distinct.  18,  tractando  de  Chiioti  merito  ; 
Bonaventura,  artic.  1 ,  qna^st.  2,  ad  ult. ; 
Scotus,  quffist.  unic,  in  fine  corporis,  ante  § 
Est  igitUT;  Durandus,  quoest.  2;  Gabriel, 
quasst.  \,  art.  \,  notab.  2,  hcet  addat  limita- 
liones  quas  infra  expendemus.  Idem  repctit 


NECi:SSARIUM  SIT  IIOMINEM,  ETC.  <S0 

artic.  3,  dub.  1,  ad  3,  et  dub.  \.  Idem  Al- 
beit.,  ibi  artic.  2,  ad  1  ct  3  ;  Richardus,  art. 
\,  qua'st.  1  ;  Almain.,  Argentin.,  et  alii ;  et 
Marsilius,  quasst.  12,  artic.  1.  £t  restringendo 
quajstionem  ad  homines,  prout  nunc  mereri 
possunt  de  condigno  apud  Deum,  colligitur 
ha'c  resolutio  cxillisScripturiE  locis,in  quibus 
dicitur  judicandos  csse  homines,  et  acccp- 
pturos  prsemium  vel  pcenam,  secundum  ope- 
ra  quoe  in  corpore  fecerunt.  Itera  illa  qnce 
monent  ante  raortem  vel  usque  ad  raortcm 
justificari,  seu  opera  justitiai  faccre,  ut  Eccle- 
siast.  11,  14  et  18,  et  aliis  similibus,  quoe 
cum  testimoniis  Patrura  retuli,  3p.,tom.  1, 
disput.  39,  sect.  3,  post  3  conclus.,  quibus 
addi  potest  Hieronymus  in  Epist.  151  ad  AI- 
gasiam,  quaest.  6,  ubi  tractat  parabolam  de 
villico,  Luc.  16,  et  colligitur  ex  verbis  illis 
conclusionis  paraboloe :  Facite  vobis  amicos 
dc.  mammona  iniquitatis,  ut,  cum  defeceritis, 
recipiant  vos  in  cvterna  tdbernacula ;  et  idera 
Hieronymus,  Eccl.  9,  tractans  illa  verba  :  Me- 
lior  est  canis  vivens  leone  mortuo,  sic  exponit: 
Donec  vivunt  homines,  posse  fierijustos;  post 
mortem  vero  nullam  boni  operis  dari  occasio- 
nem ;  et  iterum  infra.-  Viventes  possunt  bona 
opera  perpetrare,  utiquc  meritoria,  mortuite- 
ro  nihil  valent  ad  id  adjicere,  quod  semel  secum 
tulerede  vita;  et  apud  Prosperum  est  senten- 
tia  Augustini  172  :  Frustra  sibi  homo  post  hoc 
corpus promittit ,  quod  in  hoc  corpore  comparare 
neglexlt.  Et  proptcrea  etiara  videtur  Christus 
Doininus  dixisse,  Joan.  9  :  Venit  nox,  quando 
nemo  potest  operari,  utique  merilorie,  et  cura 
fructu;  pernoctera  enira  raortem,  seu  statum 
post  raortem  intclligit ;  dixerat  naraque  :  Me 
oportet  operari  opera  ejus,  qui  misit  me,  donec 
dies  est,  ubi  per  diem  intefiigit  tempus  proe- 
sentis  vitoe  suoe  mortalis,  ut  cum  Augustino 
et  aliis  ibi  notat  Maldonat.,  in  qua  etiara  ipse 
tantum  meruit.  Undc  in  eodera  scnsu  adjun- 
git  generalein  sententiam,  nemincra  posse  in 
nocte  operari.  Vide  Chrysotomura,  horail.  2 
dcLazaro,  et  liorail.  73  in  Matt.  Ratio  autera 
hujus  veritatis  pendet  ex  sequenti  dubit.a- 
tione. 

2.  Ut  ratione  probetur,  discutitur  qu^dsta- 
tus  xice  sit.  —  Oportct  igitur  exponcre  quid 
per  statum  via?.  intelligendum  sit ;  nam  si 
hoc  non  constet,  ueque  ratio  propria  reddi 
potcst  cur  talis  status  ad  mcritum  requiratur, 
nec  ctiara  explicari  potcrit  quantum  durct 
tempus  merendi,  quod  per  hanc  conditionein 
proecipue  intenditur.  Igitur  generalitcr  lo- 
quendo  de  via  ct  tcrmino,  tempus  via^  pro- 


90  Lin.  XH.  DE  MCRITO,  QUOD  EST  EFFECTLS  GUATLE  SANCTlFlC.iNTIS. 

prie  durare  dicitur,  quamdiu  non  est  perven-  illius  capax,  vel  etiam  aliquando  iliud  conse- 

tam  ad  terminum,  quod  maximc  verum  cst,  cutara  sit.  Probatur  exemplis ,  nam  animte 

qnando  via  successionem  habet ,   ut  est  in  ])cata5  carent  unione  et  gloria  corporum,  et 

prsesenii.  It^,  ergo  status  vioe  in  proesenti  di-  tamen  non  sunt  in  statu  merendi  illam,  quia 

cetur  totnm  tompus,  in  qno  non  est  perven-  de  facto  illam  non  merentur,  ut  est  verior  et 

tum  ad  terminum.  Slatim  vero  interrogan-  coramnuior  Tlieologorum  opinio.  Item   ani- 

dum  occurrit  quis  sit  iste  terminus?  Ad  quod  moe  purgatorii  carent  visione  beata,  et  sunt 

primo  responderi  potest,  non  csse  unum  ter-  capaces  illius,  imo  aliquando  illam  habebunt, 

minum  singularem  et  absolute  dcsignabilem,  et  tamen  certura  est  non  posse  jara  raereri 

sed  respoctive  esse  accipiendum.  Nam  omae  illam;  ergo  illa  conditio  non  sutlicit  ad  cons- 

prsemium  alicujus  meriti  est    terminus  res-  titncndum    statum  via;   aptum   ad  meritum, 

pectu  iilius,  quia  meritum  est  via  ad  prfe-  etiam  in  illo  respectivo  modo.  Item,  de  An- 

mium.  Unde  respectu  uniuscujusque  pra?raii,  gehs  (ideraque  est  de  aliis  beatis)  probabi- 

tamdiu   dicetur    ahquis   esse  in    statu   vire,  lius  est  non  mcreri  sibi  ipsis  gloriara  ,  etiara 

qnamdiu  prremiura  non  ol^tinuit,  nec  factus  accidentalera,  neque  esse  in    statu  via?  res- 

est  incapax  illins,  et  ita  respectu  visionis  bea-  pectu  ilUus,  qnamvis  interdum  illa  careanf, 

tee  dicentur  csse  in  via,  qui  illam  obtinere  ut  D.  Tbomas,  snpra  in  I  part.,  docet.  Imo 

possunt,  et  nondum  obtinuerunt;  et  respectu  etiam  de  Christo  Domino  probavimus  in  dicto 

alicujus  augmenti  gratise,  qui  illnd  non  obti-  tom.  1,  loco  citato,  post  mortera  nec  sibi  ne- 

nuit   dicetur  esse  in  statu  vire  respectu   il-  que  aliis  meruisse  esscntialia  vcl  accidenta- 

lius,  secus  vero  erit  de  illo ,  qui  talem  gra-  lia  pra?mia,  neque  effectus  illos  gratife  aut 

dum  augmenti  consecutus  est,  jara  enim  non  glorise,  qui  ut  mcritum  ejus  postea  facti  sunt; 

est  in  via  respectu  illius,  etiamsi  aliquid  aliud  ergo  iUa  carentia  pr.Tmii  obtinendi  non  suf- 

mercri  possit.  Et  juxta  Inmc  sensum  facile  ficit  adstatura  via?,  etiam  respectivum,  cons- 

patet  ratio  hnjus  conditionis,  nimirum,  quia  tituendum. 

meritum   debct  antecedere    pra?mium  ,  uec        4.  Evasio.  —  Prcvcliiditur.  —  Dices  in  his 

potest  quis  mereri  quod  jara  habet.  Et  I;ac  omnibus  exemplis  prsecessisse   saltem  meri- 

ratione  utitur  Durandus,  supra,  in  qua  hnnc  tum  preeraii,  et  hoc  etiam  obstare  statui  vire 

scnsum   indicat.   Gabriel  etiam    ubi    supra,  in  oixline  ad  mcritum  ejusdem  prremii ,  sicut 

iude  infcrt  beatos  non  essc  in  statu  raerendi,  nunc  non  potest  horao  sibi  raereri  gradnro. 

respectu  beatitndinis  quara  jam  habent,  ta-  gloria?,   quem  jara  meruit,  etiamsi  nondura 

raen  ex  se  adhuc  esse  in  statu  raerendi,  vel  iUud  preeraium  receperit.  Sed  neque  hoc  sa- 

sibi  vel  aliis,  qiia?  non  habent.  Et  in  codem  tisfacit,  quia   ex  parte  status   non  repugnat 

sonsu  videntur  fnndati  Alens.,  Bonaveutura  mcreri  itcrura  atque  iterum  idem  pra^miura , 

et  alii,  qni  dixonnit  sanctos  Angelos  et  liomi-  ut  in  Christo  Domino  manifestum   est.  Qnod 

nes  non  posse  mereri  beatitudinera  essentia-  si  iu  nobis  non  contingit,  utvcrior  habet  doc- 

lera,   posse  autem  accidentalem,  quia  res-  trina,  non  est  qnia  persona  sit  extra  statum 

pectu  illius  jam  snnt  in  terraino,  cum  illara  morondi,  sed  quia  potest,   ct  ex  se   intendit 

liabont,  et  augeri  non  possit;  respectu  vcro  novum  pra?raiura  mereri.  Deinde  illa  respon- 

alterius,  adhuc  sunt  in  via,  quia  nondum  il-  sio  non  potest   ad  animas  purgatorii  accom- 

lam  habent,  et  illara  possunt  acqnirere  por  modari.  Quaravis  enim  non  possint  raereri 

aUqua  opera,  vel  rainisteria,  qua>  extra  bea-  eamdera  gloriara  quam  in  hac  vita   merue- 

titudinem  exercent.  Etdeclarari  potest  exeni-  runt,  cur  non  possunt  augraentum  illius  me- 

plo  Christi  Doraini,  qni,  respectu  sna?  visio-  rcri?  profecto  non  nisi  quia  non  sunt  in  statu 

nis  beatifica? ,  a  principio  fuit  extra  staium  merendi    essenliale  prannium  vel   augracn- 

viae,  et  ideo  iUara  mereri  sibi  non  potuit,  et  tura  ejus,  etiarasi  raoritum   ejus  in  vita  non 

nihilominus  respectu  gloriae  sui  corporis  et  habuerint.  Aliud  exeraplura  alferri  potest  de        [| 

aliorura  fuit  in  statu  vise.  Elia  et  Enoch,  qui,  licet  beati  nunc  non  sint,        ' 

3.  Prccdicta  explicatio  Tariis  exempUs  con-  non  merentur  neque  idem  pra^minra  ,  quod 

futatur.  — Nihilominus  hffc  explicatio  milii  prius  raeruerant  hic  vivcntes,  necnovura,  dc 

non  placet,  quia  carentia  alicujus  perfectlo-  quoexeraplo  plura  inscquentibus.  Igitur,  for- 

nis,  quae  aliquando  potest  per  meritum  ac-  raaliter   loquendo,   esse  in  statu  viu?  uon  cst 

quiri,  non  est  snfficiens  ratio  ad  constitucn-  esse  in  statu  in  quo  nondum   habetnr  pra?- 

dura  statum  via?,  scu  quod  idera  est,  statum  mium  ,  sive  simpliciter,  sive  cum  iUo  addito  , 

jnerendi  illud  pra;mium  ,  etiarasi  persona  sit  quod  ncc  raeritura  cjns  factum  sit.  Et  revera 


II 


CAP.  XV.  UTUUM  AD  HElilTUM  NECESSaIUUM  SIT  HOMINEM,  ETC.  91 

divcrsce  qua?stioncs  sunt,   an  ad  mcrcndum  complctam  gloriam  quam  unitte  corporibus 

rcquiralur  status  vi»,   et   an   aliquis  possit  habehunt.  Et,  licetdilfcranl  ab  aniraa  Clnisti 

mcrcri  quod  jam  habet,    aut  denuo  mcrcri  quoad  statum  via:;  ipsius,  quia  non  sunt  unitae 

quod  jam  meruit ,   qua^    coufundendcne  non  corporibus  mortahbus,  sicut  illa  fuit,  hoc  pa- 

sunt ;  et  tertiamquidem,  iib.  9,  cap.  3,  trac-  rum  referre  videtur,  qula  mcritum  non  cst 

tando  de  auginentograliffi,  tctigimus;  secun-  in  corpore,  sed  per  se  in  sola  anima  esse  po- 

dam  vero  infra  tiactabimus ;  hic  vcro  circa  tcst.  Vidctur  crgo  ncccssario  diccndum  illud 

primam  tantum  versamur.  fuisse  singulare  privilegium  animae  Clirisli  ob 

5.  ConcliuKtur  contraprimiC7nmod'tmea;pU-  cxcellentiam   unionis  ejus  ad  Vcrbum.  Sc- 

candi,  et  proponitur  seciuidns.  —  Concluditur  cunda  exceptio  erit  de  animabus  antiquorum 

ergo  ex  diciis  statum  via;  non  essc  respcctive  Patruni  in  Hmbo,   quaj   ncquc   ad   ultimum 

exphcandum,  sed  absohite   assignare   opor-  tcrminura  pcrvencrant,  ncque  erant  jam  in 

tcre  ahquam  vel  aliquas  conditioncs,  quibus  stcitu  merendi.  Ergo,  licet  ex  generah  regula 

status  termini  constituatur,  in  quo  persona  carentia  visionis  sit  necessaria  adstatum  me- 

consequenter  sit  extra   statum  mcrendi.  In  rcndi,  non  tamen  illa  conditio   suiiicit,  sed 

dcclaranda  igitur  liujusmodi  conditione,  po-  ah'quid  aliud  addendum  est.  Et  tcrtia  cxccp- 

tcst  esse  sccundus  modus  dicendi,   slatura  tio  de  animabus  purgatorii  idcm  probare  vi- 

tcrmini  in  bono,  loqucndo  absolute  acsimpli-  detur,   nam  est  praecedcnti  simihs,  et  fere 

citer,  in  omni  natura  iutellectuali  esse  statum  ejusdem  rationis. 

visionis  beatificffi,  ad  quam,  tanquam  ad  ulti-  7.  Snpplementmn  pro    secundo    v.iodo.  — 

mum  terminumtenditur.  Cum  ergo  via  oppo-  Addi  crgo  potest,   in  liominibus  statum  via 

natur  termino^status  viffi  erilstatusilhus  tem-  compleri  per  hoc  quod  anima  sit  conjuncla 

poris,  in  quo  nondura  ad  illum  tcrminima  per-  corpori  corruptibili.  Nam  eo  ipso,  ct  exnatura 

ventumest,  etideoinstatuilliusterminiccssat  rci,  est  etiam  extra  statum  beatitudinis,  quia 

etiam  status  merendi,  ct  consequenter  totum  anima  in  corpore  corruptibdi,  ex  natura  talis 

antccedcns  tcmpus  dicctur  status  vice  ,  et  dc  status,  non  est  capax  visionis  bcata^.  Et  licet 

se  aptus  ad  mcritum.  Et  vidctur  hoc  esse  con-  ex  privilegio  et  excehcntia  Christi  aliud  fuerit 

scntaneum  locis  Scripturce  supra  allegatis,  ia  cjus  auimae  concessum,  illud  non  mutat  na- 

quibus  judicium  dicitur  esse  futurum  secun-  turam  talis  status  ;  est  ergo  de  se  status  viffi. 

dum  opera  hujus  vitre.  Juvat  etiara  quodPau-  Et  aliunde  est  etiam  aptissimus  ad  meritum, 

his  ail  2ad  Corinth.  5  :  C?m  .s?W2?w  wi  c^Jr^cire,  quia  et  connaturale  est  anima^  huraana^,  ut, 

■j}eregrhiamiir  a  Domiuo,  per  fidcm  eiiim  ambu-  mediante  corpore,  suara  perfcctionem  acqui- 

lamus,  et  no7i  per  speciem ;  idem  ergo  est  sta-  rat,  ctin  iI!o  plurcs  haljct  occasiones  mcrcndi 

tus  lidei,  quic  visionem  excludit,  quod  status  et  pugnandi  pro  bravio  beatitudinis  compa- 

viai.  Item  juvat  qnod  in  malis,  tunc  cessat  rando.  Et  hoc  maxime  confirmant  illa  testi- 

status  dcmcrendi,  quando  ad  nltimimi  termi-  monia,   qure  dicunt   in  raortc  ilniri  tempus 

num  damnationis  pcrvcnitur,  ct  toto  pra?ce-  merendi,   idcmquc   confirmant  exempla   de 

dcnti  tempore  durat  status  demereudi  ;  ergo  animabus  purgatorii  et  lirabi. 

eadcm  proportione  loquendura  est  in  bono.  8.  Instantia  de  Elia  et  Enoch.  —  Sola  una 

G.  Pradictus  secimdus  modus  partlmproha-  superest  instantia,  quae  est  de  Elia  et  Enoch, 

tur,  partim  impngnatur. — Hic  modus  diceudi  nom  illi  adhuc  vivuut  in  corpore  mortali,  ut 

proxinie  ad  veritatcra  accedit,  nam  aliquid  suppono,  et  nihilominus  ab  co  tcmpore,  quo 

vcrum  et  neccssarium  ad  statum  viai  conii-  translati  sunt,  non  racrentur;  ergo  non  sunt 

net,  non  tamen  integre  rem  explicat,  vcl  in  statu  merendi ;  absurdum  est  enim  diccre 

ccrte  exceptiones   patitur.  Et  priraa  est  dc  esse  in  statu  mcrendi,  et  nonmereri;  ergo 

Christo  Domino,   cujus  anima  ab   initio  con-  ad  constituendum  statum  mercndi,  uon  suffi- 

ceptionis  fuit  in  termino  visionis  bcatifica',  et  ciunt  cpia;  diximus.  Verumtamen  illud  quod 

nihilominus  fuit  in  statu  merendi,   quamdiu  in  hoc  excmplo  assumitur,  non  est  certura  ; 

in  hac  vita  mortali  vixit.  Dicetur  quod,  licet  a  namBenedict.  Pereir.,Iib.  6  iuGenes.,  disput. 

principio  Christus  fuerit  beatus,   aou  lamen  dcEuoch.,  quwst.  5,  utraraque  partcm  pro- 

plene  quoad  corpus  ct  aniraara,  ct  idco  sccun-  babilcm  existimat,  scilicct,  mereri  nunc  Eliara 

clum  corpus  fuisse  in  statu  vi*,  quia  anima  et  Enoch,  vcl  non  raercri.  Ego  autem,  intom. 

erat  unita  corpori  mortali.  Scd  replicari  po-  2  tertia?.  part.,   disput.  55  ,   sect.    1,   proba- 

test,   quia   hac  ratione   etiam   animae   uunc  bilius  dixi  eos  non  mereri,  quia  iu  tara  longjv 

beatoe  mcreri  posscnt,  quia  nondum  habeut  duratione  ct  muitiphcationc  meritorum  poss: 


92  LIB.  XII.  DE  MEP.ITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.f:  SA?s'CTlFICANTlS. 

sent    in  praemio    bcatitudinis     qiioscumque  allegari,   quia  lioc  ipsum  quod  supponitur, 

sanctos  multum  cxcedere.  Postca  vcro  con-  scilicet,  Eliam  et  Enoch  essc  nunc  in  statu 

trarium  cum  magna  exaggcrationc   scripsit  viatorum,  nulkrauctoritatc  Scripturoe  vel  Ec- 

Vicgasad  cap.  M  Apoc,  commcnt.  5,  sect.  4,  clesiae  firmari  potest.  Nam  licct  ex  Scriptura 

num.  A.  Movetur,  quia  illi  adhuc  sunt  viato-  et  ex  doctrina  Ecclesise,  habeamus  homines 

rcs,  nam  contra  Scripturam  et  contra  Ecclc-  mortales  pcr  fidem  ambulantcs  csse  viatores, 

sia5  doctrinam  est,  vel  poncre  iiomincm,  qui  loqnitur  Scriptura  et  Ecclcsia  dc  hominibus 

nondum  obierit,  extra  statura  viae ;  vel  asse-  mortahbus    sub   conditione  ,   lege  ,    et  statu 

rere  aliquem  viatorem,  qui  adlmc  a  Domino  mortalitatis  viventibus,  in  quo  numero  Elias 

peregrinatur,  ct  ex  fide  vivit,  esse  extra  sta-  et  Enoch  coraprchendi  non  possunt.    Sicut 


tura  mercndi;  non  est  autcm  alo  liac  regula 
rccedendum  sine  sufficientc  auctoritate  vcl 
ratione  cogentc;  neutrum  autem  in  prEesenti 
invcnitur.  Nam  auctoritas  non  allegatur,  ct 
ratio  a  mo  adducta  non  cogit,  quia  respectu 
Boatissimni  Virginis  facile  potuit  Dcus  prffides- 
tinare  Eliam  et  Enocli  ad  magnam  quamdam 
gloriam  per  morita  totius  illius  tcmporis  lon- 
goevi  consequendam,  et  nihilominus  ad  majo- 
rem  gloriam  Virgincm  prffidesfinarc.  Res- 
pcctu  vero  aliorum  Sanctorum,  non  censct 
inconvcniens  concedcre  pcrvcnturos  esse 
Enoch  et  Eliara  ad  excellcntiorcra  gloriam, 
quara  sit  in  reliquis  Sanctis  omnibus.  Non 
tamen  audet  conccdcre  quod  nunc  Elias  et 
Euoch  intcnsiores  actus  charitatis  eliciant, 
quam  Joannes  Baptista  aut  Paulus  elicucrunt. 
Unde  ctiam  addit  dici  posse  cos  usque  adeo 
parum  mcreri,  eo  quod  careanl  carnis  rcbel- 
lione  operandique  difficultate,  ut  multi  co- 
rum  actus  ad  unum  sivc  Baptistffi  sivc  Pauli 
non  perveniant,   atque  adco  ad  corum  gra- 


etiara  docet  Ecclesia,  et  significat  Scriptura, 
horaines  viatorcs  filios  Adee,  quando  in  hoc 
mundo  vivunt,  cssc  subjectos  rcbcllioni  car- 
nis,  et  difiicultatibus  corporis  in  opcratione 
virtutis,  ut  in  lib.  9  ostcndimus,  ct  nihilorai- 
nus  non  tiraet  dictus  auctor  conccderc  Eliam 
ct  Enoch  viverc  sine  rebellionc  carnis ,  et 
sine  molcstiis  corporis,  qure  opcrationera  vir- 
tutis  diificilera  reddant ;  crgo ,  licct  Elias  et 
Enoch  raortales  sint,  non  raortaliter  vivunt, 
iit  sic  dicara.  Unde  punctura  quod  nunc  trac- 
taraus  cst  an  ad  statura  viatoris  propriura  ho- 
rainis  filii  Adoe  pertineat,  non  solura  in  cor- 
pore  mortali,  sed  ctiam  conditione  mortali 
vivere.  De  quo  puncto  nihil  Ecclesia  hactenus 
docuit,  ncc  tractavit,  scd ,  ut  dixi,  viatorcs 
judicat  omncs,  qui  lege  et  modo  coramuni  in 
corporc  mortali  vivunt.  Imo  sicut  omnes  ho- 
mines  viventes  in  corpore  mortali  censet  esse 
viatorcs,  ita  c  contrario  omncs  viatores  (uno 
tantum  exccpto  specioli  privilegio  Virginis) 
censct  esse  fomiti  et  rebellioni  carnis,  et  im- 


tiam  vel  charitatem  niraquam  perventuros.  pedimcntis  corporis  mortalis  aggravantis  sen- 

Deniquc  addit  congrucntiam,  quia  non  con-  suni  multa  cogitantcm  subjcctos,   ct  conse- 

gruit  divinse  bonitati  et  libcralitati,  irao  indig-  qucnter  omncs  viatorcs  homines  non  solum 

num  videtur  divinae  munificcntiai  illos  sanc-  cssc  mortalcs,  scd  ctiam  conditionibus  raor- 

tissimos  viros  rairaculose  tanto   terapore    in  talitatis  subjectos;  ergo  non  raagis  obest  doc- 

hac  vita  detinere,   et  sine  fructu  meriti  eos  trince  Ecclcsiae,  Eliam  et  Enoch  ab  statu  via- 

visione  beatifica  privari.  Hanc  vcro  opinio-  torum  cxcipere ,  quam  cosdcra  a  subjcctione 

ncra,  nostram  scquendo,  postca  impugnavit  fomitis  et  diflScuItatibus  mortahs  corporis  exi- 

Vazquez  in  loco  infra  citando.  mcrc.  Imo  unum  ad  aliud  satis  consequens 

9.  Atcctoris  judicimn.  —  EnervaUir  inoti-  essc  vidctur. 


vum  pro  Vieg.  allatum.  —  Ego  vcro  in  hoc 
puncto  non  contentiosc  agara ,  scd  unum- 
quemquc  in  su.o  sensu  abundarc  permittam, 
nam,  ut  dixit  Augustinus,  lib.  1  Gencs.,  ad 
liltcr.,  cap.  18   :  In  obscuris ,  atque  a   nos- 


10.  Enervatur  amplius.  —  Deindc,  quam- 
vis  liberiim  sit  unicuique  opinari ,  ctiam  sta- 
tura  illum  Enoch  et  Elioe  esse  viatorum^  et 
in  co  mcreri,  recurrcndo  ad  prredestinatio- 
nem  divinam,  qua  fieri  potuit  ut  illi  viri  elec- 


tris  ociilis  remotissimis ,  si  qua  inde  scripta  ti  ad  certum  gradum  glori»,  ncque  infiraum, 

etiam  divina  legerimus,  quce  possint,  salva  fi-  neque  nimium  excellentem,  sed  moderatum, 

de  qua  imhuimur,  aliis  atque  aliis  parere  sen-  illum,  permcrifa  tam  longo  tcmpore  consum- 

tentiis,  in  nullam  earum  nos  praciplti  affir-  raata  et  ab  ipso  Deo  cum  proportione  proeor- 

matione  ita  projicimus,  ut,  si  forte  diligentius  dinata  ,    et  non   majorem   conscquercntur  , 

discussa  veritas  eam  recte  labefactaverit,  cor-  quamvis  hoc,  inquam,  sine  rcpugnantia  co- 

ruamns,  etc.  Dicam  tamen,  immerito  in  hoc  gitari  possit,  considerandum  nihilominus  est 

puncto  Scripturffi  vcl  Ecclesioe  auctoritatera  an,  cousequenter  loquendo,  possit  hoc  rertc 


CAP.  XV.  UTRUM  AD  MERITUM  NECESSARIUM  SIT  IIOMINEM,  ETG.  93 

consistere  cum  aliis  principiis  de  augmcnto  flcaccm,  pcr  quam  suis  temporihus  illas  sedes 

sanctitatis  per  merita.  Quis  cnim  dicat  illos  conscquercntar.  Quod  vero  hoc  fiat  tempori- 

sanclissimos  viros  ,  si  mcreri  possunt  sccun-  hus  continuis  vel  discrelis,  diuturnis,  authrc- 

dum  communes  regulas   aliorum   viatorum,  vihus,  hoc  non  minuit  Dei  honitatem  et  lihe- 

in  tam  longo  tempore  parum  meruisse,  so-  ralitatem,  sed  ad  altiora  consilia  sua:',  provi- 

lum  quia  rehellionem  carnis,  et  difficultatem  dentice  pertinet.  Neque  etiamhocfit  sine  com- 

corporis  non  sentiunt,  ac  si  exccUentia  mc-  modo  et  utilitatc  horum  justorum ;  nam,  li- 

riti  vel  omnino  vel  prsecipue  ex  his  circum-  cet  visio  Dei  illis  differatur,  recompcnsatur 

stantiis  orii^etur.   Sic   enim  colligere    posset  maxime  spe  martyrii  et  futurorum  merito- 

aliquis  meritum  Beatissimae  Virgiuis  non  fuis-  rum  cum  magno  glorise  augmento,  et  interim 

se  excellentissimum ,  quia  ncc  fomitem,  nec  felicissime  vivunt  in  perpetua  Dei  contem- 

difficultatem  in  opere  virtutis  ex  parte  cor-  platione  et  dilectione,  et   in  eo  statu  magna 

poris  sentiebat,  sed  solum  illam,  quse  in  uno-  gratiae   et   consolationis  heneficia  recipiunt, 

quoque  opere  virtutis  ex  ohjecto  inerat.  Dein-  quatenus  sunt  illi  statui  consentanea. 

de  ad  excellentiam  meriti  sufficit  excellentia  12.  Assertio:  mcritum  requirit  statumvue 

amoris,  et  promptitudo  voluntatis.  Non  video  per  fidem  vitamque  mortalem  actam  ordinario 

autem  qua  prohahilitatc  dici  possit  illos  sanc-  modo,  qtd  non  a  sola  rei  natura,  sed  a  divina 

tos  mereri  ac  meruisse  semper  augmentura  simul  ordinatione  prcescriMtur.  —  Ostenditur 

charitatis   diligendo   Deum  ,    et  nihilominus  ex  prima  conditione  vice.  —  Hanc  ego  partem 

nunquam  pervenisse  ad  perfectionem,  in  qua  sustinendo,  dicendum  consequenter  est  sta- 

possint  tam  intense  dihgere  Deum  uno  actu,  tum  merendi  esse  quidem  statumfidei  invita 

quam    Paulus    vel  Joannes  Baptista  in    via  mortali,  quae  secundum  communem  et  ordi- 

potuerunt^  nam  totum  augmentum  charitatis,  nariam  legem  in  hoc  mundo  agitur,  et  idco 

quod  merentur,  statim  illis  datur,  et  semper  qui  extra  hanc  legem  et  altiori  modo  hic  vi- 

diligunt,  quantum  per  charitatem  habitualem  vunt^  ad  hunc  statum  viatorum  pro  tunc  non 

possunt,  quia  sine  difficultate  vel  repugnan-  pertinere.  Ex  quo,  et  ex  omnihus  dictis  ulte- 

tia  amant;  ergo  incredihile  est  quod  semper  rius  colligimus,  hunc  statum  vise  non  posse 

haheant  actus  adeo  imperfectos,  ut  multi  il-  ex  sola  rei  natura  defmiri,  sed  ex  consilio  et 

lorum  uni  actui  Pauli  vel  Joamiis  non  sequi-  ordinatione  divina  pendere.  Sicut  in  exemplo 

valeant.  de  currentihus  in  stadio,  quo  ad  hoc  expli- 

\  i .  Responsio  ad  instantiam  juxta  aiccto-  candum  utitur  Paulus  1  ad  Corinth.  9,  tempus 

ris  sententiam,  etiam  nunc  retentam.  —  Qua-  cursus  et  certaminis  defmitum  est,  ita  ut  ne- 

propter  rem  hanc  considerando  suh  prsede-  que  antea,  neque  post  illud  aliquis  possit  pro- 

slinatione  divina,  ut  non  immerito  fit,   sua-  mereri  bravium  ;  illius  autem  temporis  deter- 

vius  dici  videtur  elegisse  quidem  Deum  viros  minatio  ad  Principem  vel  rempuhlicam  prse- 

illos  ad   eam  excellentiam  glorise,  quse  ipsi  mia  proponentem  pertinet.  Ita  ergo  in  hoc 

placuit,  ita  vero  preeordinasse  et  quasi  distri-  coelesti  certamine,  Deus  solus  est  qui  potest 

buisse  merita,  per  quae  illam  consequerentur,  tempus  vise  definire;  quamvis  enim  in  hac  de- 

ut  partim  in  tempore  quo  ante  translationem  terminatione  naturis  rerum   sese  accommo- 

in  hac  vita  mortali  vixerunt,  partim  in  alio  det,  necessarium  semper  est,  ut  "juxta  consi- 

tempore  ,   quando  in  fme   mundi   preedica-  lium  voluntatis  suae  aliquid  addat,quod  brevi 

hunt  etmartyrium  patientur,  consummentur,  discursu  amplius   declaro.   Nam    imprimis  , 

etiamsi  totoillotempore  intermediosint  quasi  quia    decrevit  Deus  ut  nulla   pura  creatura 

suspensi  a  mcrito,  et  extra  communem  sta-  nisi  per  fidem  ad  visionem  perveniret,  ideo 

tum  viatorum  constituti,  et  ideo  verisimilius  secundum  legem  communem  prima  condi- 

videtur,  ex  quo  translati  sunt,  noncrevisse  in  tio  status  vise  est,  ut  sit  status  fidei,  ita,  sci- 

augmento  hahitualis  gratiee  vel  charitatis,  sed  licet,  ut  vel  haheatur,  vel  haheri  dcheat,  quia 

ex  tota  iUa  semper  ct  adoequate  Deum  dilige-  per  fidem  amhulamus,  seu  amhulare  dehe- 

re,  et  ideo  hactcnus  non  pervenisse  ad  per-  mus ;   nam    infideles    etiam    viatores    sunt, 

fectionemdilectionis  Pauli  vel  Joannis  Baptis-  quamvis  actu  fidem  non  habeant.  Ha?c  autem 

tffi.  Neque  propterea  hoc  mirahile  consilium  conditio,    hcet  magnam  congruentiam    ha- 

Dei  csse  contra  ilhus  liheralitatem,  aut  illis  hcat,  ut  creaturse  intellectuales  quasi  creden- 

Sanctis  infructuosum.  Deus  enim  satis  lihera-  do  addiscant,  etut  prius  intellectum  Deo  sub- 

liter  egit  cum  iUis,  cos  ad  tales  thronos  glo-  mittant,  quam  ad  ilhid  videndum  cleventur, 

riai  cligendo,  ct  distrihueudo  illis  gratiam  cf-  nou  est  ita  necessaria  ad  mcritum,  quin  pos- 


94  LI3.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  E 

sit  Deus  per  alium  modura  cognitionis,  etiam 
supernaturalis ,  creaturas  intcUectuales  in 
statu  mcrendi  constituorc  ,  sicut  in  Christi 
mcrito  videmus  non  fuisse  fundalum  in  fide. 
Sic  ergo  status  viae  quoad  hanc  couditioncm 
ex  divina  ordinatione  pendet. 

d3.  Ut  ex  secunda  conditione.  —  Et  ex  hac 
couditione  positiva  sequitur  alteia  negativa, 
nam  quia  fides  et  visio  non  possunt  esse  si- 
mul,  ideo  sicut  fides  est  necessaria  ad  statum 
viffi,  ita  etiam  et  carentia  visionis  ;  hsec  cst 
enim  proxima  et  formalis  ratio  propter  quam 
illa  carentia  visionis  ad  statum  mcrendi  eam- 
dem  visionem  neccssaria  cst,  nam  solus  ordo 
vel  causahtas  inter  meritum  et  praemium  per 
se  non  sulliceret,  ut  infra  ostendam ;  oportet 
ergo  loqui  dc  mcrito  in  fide  fundato.  Et  ideo 
merito  communiter  rejicitur  opinio  Cajetani 
ct  aliorum,  qui  dixeruntin  Augelis  fuisse  si- 
mul  meritum  visionis  et  visionem,  viam  ct 
termiuum ;  nam  hoc  repugnat  in  via  et  me- 
rito  fundato  in  fide.  Utraque  autem  heec  ne- 
cessitas  in  Clnisto  Domino  cessavit,  quia  non 
hahuit  visionem  Dei,  ut  hcereditatcm  fihatio- 
nisadoptivee,  comparandam  per  merita  ut  co- 
ronam  justitia^,  sed  habuit  illam  ut  primara 
proprietatem  connaturalem  latione  filiationis 
natuvalis,  et  ideo  neque  indiguit  fide  ad  illam 
consequendam,  imo  ncque  eam  habere  po- 
tuit,  nec  visionem  mereri,  neque  etiam  ejus 
meritum  potuit  in  fide  fundari,  sed  in  altiori 
genere  cognitionis,  et  propterea  ad  statum 
viatoris  his  conditionibus  non  indiguit. 

1-4.  Item  ex  tertia  condltlone  tifp  Angclonm 
atque  hominum  ante  lapstim.  —  Prseterca  ne- 
cessarium  fuit  statum  viae  sub  ahqua  certa 
et  finita  duratione  concludi,  alias  nunquam 
posset  ad  tcrminum  pervcniri.  Quantitas  au- 
tem  hujus  durationis  non  potest  in  sola  re- 
rum  natura  sufficienter  fundari.  Quod  patet 
primo  in  Angelis,  nam  quia  sunt  immortales, 
satis  incertum  est  quanta  fucrit  mora  vite  il- 
lorum.  Et  quamvis  cx  modo  dehbcrandi  ipso- 
rum,  et  permanendi  in  voluntate  scmel  pcr- 
fecte  deliberata,  probabihter  conjectantThco- 
logi,  qui  mehus  sentiunt,  post  primum  instans 
creationis  solo  alio  momento  viam  illorum 
durasse  ,  nihilominus  nemo  negare  potcst 
quin  hcec  tantum  sit  qusedam  congruentia, 
potuisseque  Deum  diuturniorera  viam  ilhs 
concedere,  nihil  contra  illorum  naturara  dis- 
poncndo.  Idemque  dicendum  est  consequcn- 
ter  de  quacumque  designata  duratione  :  rc- 
vocanda  ergo  res  est  ad  liberam  Dei  volun- 
tatem.  Quod  evidentius  ccrnitur  in   homini- 


FFEGTUS  GRATI.^E  SANCTlFICANTIS. 

bus,  si  status  innocentiae  duraret ;  nam  etiam 
tuuc  duraret  via  ambulandi  per  fidem  pro 
aliquo  certo  tempore  vise  tcrrestris  (ut  sic  di- 
cam),  et  in  tcrmino  cjus  transferrenlur  pcr- 
sevcrantes  in  justitia  ad  coelestem.  Quai  igi- 
tur  ratio  tahs  termini  ex  parte  hominum  red- 
di  potest  ?  profccto  nulla  :  penderet  crgo  cx 
sola  divina  ordinatione.  Unde  si  csset  idera 
terminus  durationis  seu  retatis  pra:;fixus  pro 
omnibus,  sine  dubio  ex  mera  Dei  libcrtate 
pendcret ;  si  autem  esset  ina?qua]is,  posset 
quidem  proxime  fundari  in  hoc,  quod  unus 
citius  quam  alius  consummaret  merita,  pra?- 
mio  ad  quod  unusquisque  pi'a3dcstinatus  cst 
ada^quata ;  nihilominus  tamcn  radicaliter 
proveniret  ex  libera  voluntate  Dei,  eligcntis 
hunc  ad  majorem  gloriam,  quara  aliura,  vcl 
volentis  breviori  tempore  dare  huic  majo- 
ra,  vcl  congruentiora  auxilia  ad  magis  mc- 
rcndum ,  quam  alteri.  In  utrisque  autcra, 
tara  Angelis  quam  hominibus,  in  dicto  statu 
status  via'  finiretur  in  eo  momento  in  quo  vi- 
sionem  essent  recepluri,  tum  quia  cx  tunc 
carerent  fide,  tum  etiam  quia  jam  in  ipsa  vi- 
sione  proficcre  non  possent.  Et  propterea 
etiam  racrito  iraprobatur  communiter  opi- 
nio  dicentium,  Angelos  beatos  adhuc  esse 
viatorcs  quoad  meritum  augmcnti  cssentiahs 
beatiludinis  ,  licet  sint  in  termino  quoad 
substantiam  ejus,  et  ita  posse  in  illa  perfice- 
re,  vcl  pro  tempore  a  Dco  dcsignato,  vel  in 
Gelernum,  ^iDeus  ita  disposuit.  Quamvis  enim 
hoc  non  implicet  contradictionem,  ct  ideo  cx 
hac  parte  etiam  hoc  pcndeat  ex  ordinatione 
divina,  est  tamen  proeter  naturam  illius  vi- 
sionis  ,  tum  quia  de  se  est  immutabilis,  tura 
etiam  quia  est  beatitudo ,  de  cujus  ratione 
est  ut  sit  ultimus  tcrminus,  ct  constituat  in 
statu  jam  perfecto  et  consumraato,  rcspectu 
habentis.  Hoc  ergo  modo,  in  illis  pcrsonis  et 
statibus  determinatio  viiE  necessario  futura 
esset  ex  ordinatione  diviua,  cum  aliquo  fun- 
damcnto  in  naturis  rerum,  saltem  quoad  ali- 
quas  conditiones,  seu  generales  rationes. 

15.  Vi(c  denique  post  lapsum.  —  At  vero  in 
hominibus  lapsis  et  mortalibus  valde  con- 
sentance  ad  naturam  hominis  prffifixus  est 
terminus  viae  in  puncto  mortis  proptcr  con- 
gruentias  supra  adductas.  Non  cst  autem 
hoc  ita  naturale,  scu  naturse  debitum,  maxi- 
me  in  ordine  ad  finem  supcrnaturalcm,  quin 
possct  Dcus  vel  intra  cerlum  tempus  vitae, 
etiara  ante  raortem ,  viam  seu  statura  me- 
rendi  limitare,  et  etiam  post  mortem  aliquod 
tciupus  ad  merendum  conccdere;  quod  crgo 


CAP.  XV.  L'TRUM  AD  HERITUM  NECESSARIUM  SIT  H0:\1INEM,  ETC.  93 

ila  non  fcccrit,  cjus  libcrre   ordinationi  tri-    prrrcipite  raiio  termini  vitcB  aternrp. — li'x- 


tKicndum  est.  Est  autem  in  lioc  statu  spccia- 
lc,  ut  ctiam  moricntcs  in  gratia  non  trans- 
cnnt  immcdiiitc  a  statu  ct  tcrniino  vire  ad 
slalum  g-loriai,  scdpotcst  finiri  via  priusquam 
dcfur  visio  bcata,  quod  in  Angelis  non  po- 
luit   contingere,  quia  qui   salvati  sunt,  niliil 


ceptio.  —  AlquG  ita  satis  constat,  quomodo 
status  vire  cx  ordinatione  Dci  pcndcat,  et  lc- 
gc  divma  prffscriptus  sit.  Quoe  divina  ordi- 
nalio,  licct  in  ordine  ad  mcritum  vita)  a'tcr- 
noe  a  nobis  declarata  sit,  niliilominus  intclli- 
Dfcnda  est  absolute  de  statu  mercndi  dc  con- 


pcccarunt,  ct  idem  cum  proportione  esset  in  digno    quodcumque  prsemium  apud  Dcum; 

stalu  iimocchliaj.  Ntmc  autcm  salvautur,  qui  nam  qui  silji  mcreri  non  potcst  de  condigno, 

fucrc  pcccatorcs.  Unde  fit  ut  possiut  in  ter-  ncque  aliis   proi^ecto  potest ,  ut  a  fortiori  ex 

mino  via)  inveniri  sinc  pcccato  perpctuo  cx-  capitc    scquenti  patebit.   Et  qui  non  est  in 

cludcnte  a  beatitudine,  ct  cum  aliquo  tcm-  statu  merendi  sibi  vitam  aeternam,  nihil  aliud 

porali  impcdimento  prius  purgando,  seu  tol-  sibi  potest   de  condigno   mcrcri  ,   quia  viia 

lcndo,  quam  Deum  videant.  Hinc  ergo  fit  ut  aitcrna  cst  (ut  sic  dicam)  quasi  objectum  adte- 

sliitus  animarum  non  vidcntium  Deum  ultra  qiuitiun  meriti  dc  condigno,  vel  in  rccto,  vel 

stalum  via^  et  merendi  prorogetur.  Verumta-  in  ol)liquo,  quia  nibil  cadit  sub  tale  meritum 

mcn  Iioc  ctiam  sine  dubio  fuit  depcndcns  cx  pra;ter  vitam  aeternam,  nisi  vel  quod  ad  il- 

ordinationc  divina  ;  potuit  enim  Deus  vel  ali-  lam  confcrt,  vcl  quod  ad  illam  conscquitur, 

tcr  tollcrc    illud  impcdimcutiun   in  ipsomet  ut  supra  tetigi,  et  infra  latius  dicturi  sumus. 

tcrmino  vi*,  vcl  etiam  concedcrc  potcstatcm  Hccc  autcm  dc  puris  bominibus  dicta  intclli- 


mcrendi  omnibus  animabus  justis  non  viden- 
tibus  Deum,  quamvis  justissimis  de  causis 
non  fccerit,  et  una,  csse  polest,  ne  ex  defccti- 
bus  in  bac  vita  commissis  commodum  rcpor- 
tarc  vidcrcntur  ,  tunc  cnim  dilatio  visionis 
cum  potestate  et  certitudine  augcndi  illam, 


gantur,  quia  Cbristus  Dominus,  licet  non  fue- 
rit  viator  ad  merendam  sibi  essentialem  glo- 
riam,  quia  illam  habuit  in  corpore  passibili, 
nihilominus  ob  singularem  suam  excellcn- 
tiam  ct  dispcnsationcm,  per  quam  conjunc- 
tum  habuit  statum  viatoris  cum  statu  com- 


commodum  potius  quam  poena  vidcri  possct.     prchensoris,  potuit  et  aliis  mercri  vitam  retcr- 


Itcm  quia  illoe  animoe  non  possunt  amplius 
dcmercri ;  crgo  ncquc  in  statu  mcrcndi  rc- 
liuqui  dcbucrunt;  cur  enim  generali,  ct  ccrla 
Icge  omnes  confirmarentur  in  gratia,  si  ad- 
huc  in  statu  mcrcndi  essent  permansurse. 
Ob  has  ergo  et  similes  causas  in  hominibus 
quoad  animas  separatas  status  medius  intcr 
statum  mcrcndi  ct  statum  ultimi  proemii  in- 
vcnitur.  An  vero  in  homine  aliquo,  seu  ani- 
ma  unita  corpori  mortali  similis  status  inve- 


nam,  gratiam,  etc,  et  sibi  gloriam  corporis, 
ct  alia  cxtrinseca ,  vel  accidentalia  dona , 
quibus  in  hac  vita  ex  quadam  dispensatione 
caruit. 

17.  Ohjicitur  ex  Vazquez,  contra  dicta  de 
divina  ordinatione  ad  constituendmi  staluni 
tiiv.  —  Contra  ea,  qua?,  in  hoc  capite  tradidi- 
mus,  videntur  militare  multa,  quse  dispu- 
tat  Vazquez  1.2,  disput.  216,  c.  4,  ubi  in 
summa  distinguit  meritum  vitoe  ajternse  quo- 
niri  possit,  solum   propter   Eliam  ct  Enoch     ad  pra^mium  csscntiale^  et  meritum  alicujus 


controvcrti  potcst;  nam  in  hominibus  mor- 
talibus,  sccundum  communem  et  ordinariam 
lcgcm  vivcntibus ,  certum  est  non  posse. 
Utrum  vero  in  illis  hominibus  ad  aliud  genus 
vita3  translatis  status  mcrendi  servctur,  ncc- 
nc,  res  cst  inccrta  ,  ut  dixi,  ct  sine  dubio 
pcndct  ctiam  cx  divina  ordinatione  ;  utroque 
enim  modo  potuit  Deus  hunc  statum  insli- 
tuerc,  ut  per  se  notum  mihi  videtur.  Est  au- 
tcm  satis  consentancum,  et  mortali  hominis 
conditioni,  ct  ordini  divinee  providcntise,  ut 


glorioe  accidcntalis.  Et  de  priori  docet,  sta- 
tum  viffi  ad  tale  meritum  non  csse  ex  ordi- 
natione  divina,  quasi  addita  naturis  rcrum, 
neque  cx  promissione,  aut  pacto  Dei,  scd  cx 
ipsa  rci  natura,  quam  in  bcatis  ei  visione 
Dei  sumit,  per  quam  putat  distmgui  sufficicn- 
ter  statum  merendi,  seu  via?,  ab  statu  tcrmi- 
ni,  scu  proemii,  licet  non  ada?quate,  ut  statim 
dicam.  Quia ,  eo  ipso  quod  aliquis  videt 
Dcum,nuIIum  opus  ejus,  quodcumque  illud 
sit,  dignum  est  gloria  essentiali,  vel  augmcn- 


lex  generalis  prsescribcns  hominibus  statum    to  cjus,   respcctu   ejusdem   pcrsonae.    Quod 


meriti   pro  vita  mortali,   intelligatur  secun- 
dum  communem  cursum  et  statum   talis  vi- 
tie,  quia  generalcs  leges  non  rcspiciunt  ex- 
traordinarios  casus. 
10.  Car  in  designando  statio  vice  liahita  sit 


adeo  verum  putat,  ut  etiam  in  Christo  opcra 
cjus  non  fuerint  digna,  nec  proportionata  dc 
se  ad  tale  meritum,  licct  respectu  aliorum 
fueriut  mcritoria  gloriai  essenlialis  proptcr 
cxcellenliam    talis  pcrsonoe.    Fundamenlum 


9C 

cjus  est 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GI\ATI.€  SANCTIFICANTIS. 


quia  dig-nitas  opeiis  non  pcndet  ex 
pacto  aut  promissionc  Dei ;  ergo  opera  Lea- 
torum  non  idco  non  sunt  meritoria  de  con- 
digno  augmenti  glorise,  quia  Deus  non  ordi- 


supcrnaturalia,  nec  minus  bona  ctlibern,  ncc 
a  persona  minus  grata,  quam  facta  invia;  sed 
opcra  non  habent  proportioncm  ad  meritum 
de  condigno,  nisi  ex  illis  conditionibus;  ergo 


navit  illa  ad  meritum,  nec  promisit  illis  praj-  de  se  illa  opcra  non  sunt  minus  digna.  Acce- 

mium,  sed  quia  ex  se  condignitatcm  non  ha-  dit  quod  visio  beata  non  est  circumstantia  ta- 

bent ;  ergo  quod  ille  status  non  sit  status  me-  bum  opcrum,  scd   tantum  concomitantcr  se 

riti,  non  est  cx  divina  ordinationc,   sed  ex  babet  in  eadem  persona ;  quod  ut  sit  certius, 

intriuseca  natura  ejus,  et  ex  conditione  ope-  ponamus  talia  opera  non  fundari  in  ipsa  vi- 

rum,  quse  in  illo  fiunt.  Antecedens  supponit,  sione,sedin  alia  cognitione  supernaturali  ex- 


et  infra  est  a  nobis  tractandum,  et  secunda 
consequentia  nota  est.  Primam  autem  pro- 
bat,  quia  absonum  est  dicere  beatos,  quoti- 
die  dignioi"es  fieri  majori  praemio  aeternce 
gloriae,  et  Deum  negare  illis  renumeratio- 
ncm,  nec  vellc  illis  eam  promittere.  De  statu 
autem  mercndi  gloriam  accidcntalcm  sibi , 
vel  aliquod  bonum  alteri,  censet  illum  etiam 
in  beatitudine  permanere,  quia  status  viae,  ut 
opponitur  statui  beati,  nihil  ad  lioc  confert, 
sed  satis  est  status  pcrfectse  justitiffi  cum  ca- 
rcntia  illius  praemii,  quod  per  opus  bonum 
et  liberum  comparari  potest. 

i8.  Confutatur  primo.  —  Sed  in  primo 
puncto,  quamvis,  ut  dixi,  satis  connaturale 
sit  visioni  beataj  constituere  hominem-in  ter- 
mino  exchidente  statum  araplius  merendi  il- 
lud  esscntiale  praemium ,  nihilominus  non 
censeo  excludendam  esse  divinam  ordinatio- 


tra  Verbum,  quam  beati  habent ;  ergo  v."sio 
ut  sic,  sicut  non  confert  dignitatem  illis  ope- 
ribus,  ita  ncque  aufcrt,  nam  opus  morale  so- 
lura  ex  objecto  et  circurastantiis  suamdigni- 
tatem  accipit,  et  ita  solum  ex  defectu  illarum 
eamderc  amittit.  Denique  aUas  ctiam  opera 
Christi  de  se  non  haberent  dignitatcm,  et  suf- 
ficientiam  ad  mercndura  de  condigno  aug- 
mcntura  gratise  aniraae  suae,  etiamsi  Deus  ad 
illud  praemium  illa  ordinare  voluisset,  quod 
ego  ccrte  dicerc  non  auderem.  Et  sequela, 
consequenter  loquendo,  manifesta  est,  quia, 
juxta  illam  sententiam,  etiam  opera  Christi 
non  ideo  de  facto  non  meruerunt  illud  aug- 
mentum,  quia  non  fuerunt  ad  illud  meren- 
dum  ordinaia,  sed  quia,  supposita  visione, 
etiamsi  ficrent  a  tali  persona,  jam  non  erant 
digna  talis  augmenti. 
19.    Urgetur  apertius  exemplis  animarum 


nem,  ct  promissionem  tahs  praemii  sub  con-    purgatorii,  et  Flice  atque  Enoch.  —  Magis  au- 


ditione  operumhujus  vitse,  et  non  illius;  infra 
cnim  ostendam  hanc  promissionem  esse  ne- 
ccssariam  ad  proprium  et  consummatura  rae- 
ritura  de  condigno.  Neque  etiam  probo,  quod 
opera  bona  hbere  facta  a  beatis,  eo  ipso  quod 
a  videntibus  Deum  fiunt,  quamvis  non  fiant 
ab  illis,  ut  beati  sunt,  non  solura  non  esse 
actu  meritoria,  sed  etiara  de  se  non  esse 
digna  tali  praemio,  id  est,  proportionata,  et 
apta  ad  tale  meritum,  si  Deus  llla  ordinare 
voluisset.  Nam  alias  sequeretur  non  potuisse 
Dcum,  etiamsi  vcUet,  opera  illa  ad  essentiale 


tem  hoc  declaratur  in  exemplis  tractatis  de 
animabus  purgatorii,  et  Elia  ct  Enoch  ;  nam 
iUi  non  sunt  extra  statum  via?  proptcr  visio- 
nera  ;  ergo  non  ex  natura  rei.  Dictus  vero 
Auctor  virtute  negat  consequentiara,  et  ita 
sentit,  ut  dixi,  visionem  esse  sufficientera  ra- 
tionem  excludendi  statum  mcrendi  praemium 
esscntiale,  nou  tamcn  ada^quatara.  Si  autem 
quaeratur  quid  sit  in  illis  personis^  quoad  ani- 
mas  purgatorii  rationem  reddit  liic  auctor  his 
tantum  verbis  :  Non  permanent  in  statu  me- 
rendi,  quiajam  sunt  extra  statum  vice,  et  ago- 


pr.nemium  augmenti  gloriae  ordinare  tanquam    nis  sua  natura  destinati  in  tale  pramium.  Hffic 


illius  meritoria  de  condigno.  Seqnela  patet, 
quia  si  opus  in  se  non  liabet  condignitatcra, 
et  proportionem  ad  praimium,  non  potcst 
Deus  sola  sua  voluntate  efficcre  ut  sit  di- 
gnura,  ut  idem  Auctor  late  docet,  et  infra  vi- 
debimus,  et  ita  existimo  facile  concessurum 
esse  sequclam.  Mihi  autem,  ut  verum  fatear, 
conscqucns  videtur  valde  absurdum,  quia  non 
est  tam  facile  negandum  potentiai  divinae, 
quod  uequc  apparentcm  iraplicationem  con- 
tradictionis  habet.  Et  ratio  a  pricri  cst,  quia 
illa  opera  facta  in  bcaiiludine  uoii  suut  rainus 


autera  ratio  petit  principium ;  hoc  est  enim 
quod  hic  agimus,  cur,  scilicet,  sohis  status 
anima3  conjuncta?  corpon  corruplibili  sit  na- 
tura  sua  destinatus  ad  viam  et  statum  me- 
rendi,  et  non  status  auima;  separatai  non  vi- 
dentis  Deum.  Itera  non  minus  hic  urget  ratio 
facta,  quod  opera  animarum  purgatorii  sunt 
ex  fide,  et  auxilio  gratia^  ctc. ;  cur  crgo  de 
se  non  sunt  condigna  et  apta  ad  talc  mcri- 
tum  ?  Naui  solum  difTcrunt  iu  hoc,  quod  ani- 
ma  sit  conjuncta  ,  vcl  scparata  a  corporc, 
qua_^  non  est  circumstautia  de  sc  iiugens,  vcl 


CAP.  XVI.  LTP.UM  AD  MCRITUM 
miauGns  valorem  opcris.  Ac  dcniqne  ex  ca 
parte,  qna  talia  opcra  snnt  cx  fidc,  incrcdil)i- 
lius  cst  non  poluissc  Dcum  ,  cliamsi  vcllct, 
conccdcre  illud  lcmpus  animabus  purgatorii, 
vcl  animabus  Patrum  in  sinu  Abraha?,  ad  mc- 
rcndum  dc  condigiio  aiigmcntum  graliae  ct 
gloria^  libcre  ct  cum  graLia  Dci  beno  ope- 
rando.  Nara  si  id  potuit  Dcus,  cum  sola  sua 
volunlate  nou  possit  faccre  ut  sint  digna  ope- 
ra  quse  digna  uon  crant,  nccessario  sequitur 
nunc  opcra  talium  animarum  digna  cssc,  vcl 
fuisse,  et  ita  ruit  fund.imculum  illius  scnteu- 
tia?;  diccrc  autcm  id  fuisse  impossibiie  Dco, 
incrcdil)ilc  cst.  Dcniquc  cvidens  esse  videtur 
in  Enocli  ct  Elia,  de  quibus  otiam  ille  auctor  fa- 
tclurcsse  extra  statum  mcrcndi  dc  coudigno 
vitam  a^crnam,  ct  niliilominus  iu  lioc  pcrsis- 
tit,  quod  illudctiam  sitcx  natura  rei,  ct  con- 
sequentcr  quod  opera  illorum  uon  snnt  digna. 
Unde  etiam  fit  consequcns,  ut  etiam  dc  po- 
tentia  absoluta  non  potuerit  Deus  illis  liomi- 
nibus  conrcdere  statum  mcrcndi,  simul  cum 
illo  modo  vivcndi,  qucm  nunc  babcnt,  quod 
multo  certe  est  incrcdibilius,  cum  illa  diveisi- 
tas,  quffi  est  inter  illos  ct  nos,  sit  valdc  cx- 
trinseca,  et  accidentaria,  et  non  sit  circum- 
stantia  pcrsc  pertinens  ad  valorcra  vel  digni- 
tatem  operum .  Ncquc  etiam  est  uUa  ratio 
quee  probct  hunc  modum  vivendi  in  vita  mor- 
tali,  connaturalem  illi,  essc  ita  essentialcm 
ad  meritura  de  condiguo,  ut  sine  illo  non 
possit  in  homine  moilali  etiam  de  absoluta 
Dei  potcntia  invcniri.  Ncque  dictus  auctor 
aliara  rationcra  affcrt,  nisi,  quia  peculiari  Dei 
ordinatione  in  eo  statti  et  loco  extra  commu- 
nem  modum  reservantur,  ut  novis  opcrihus  nihil 
amplius  mercantur.  In  quibus  vcrbis  non  so- 
lum  pctit  priucipium,  ut  dixi,  scd  ctiam  ex 
sola  divina  ordinatione  rationera  sumit,  ip- 
sius  rei  profecto  ncccssitate  coactus,  quia  re- 
vera  non  potcst  aliunde  vera  ratio  dcsumi. 
Inconveniens  autcm  quod  saepius  rcpetit  el 
exaggcrat  ,  scilicet  ,  quia  illa",  personce  suis 
opcribus  fiercnt  dignae  majori  gratia  vcl  glo- 
ria,  et  Deus  nollet  illara  darc,  laborat  in  aiqui- 
vocatione  iHius  verbi  digncp;  si  cnira  intclliga- 
tur  dc  dignitatc  actuali ,  quai  jus  justitio?  tri- 
buat,  nihil  tale  scquilur,  quia  luxc  dignitas 
sine  promissione  et  pacto  divino  non  iuveui- 
tiu',  ut  infra  ostcndam.  Si  vcro  sit  scrrao  de 
dignitate  (ut  ita  dicam)  aptitudinali  quai  so- 
lum  dicit  suflicicntiam  quamdam  et  propor- 
tioncm  ex  parte  ipsorum  opcrura,  sic  nuUura 
cst  iuconvenicus  quod  infcrtur,  sed  potius  cst 
suis  lemporibus  sccundum  convenientera  Dei 


DE  CONDIGNO  NECESSARIUM,  ETC.  97 

pi'Ovidcntiam  ncccssarium,  ut  cvidcnter  os- 
tcndi  potcst  in  opcribus  Christi  Domini  etiam 
in  statu  viffi,  quia  dc  se  sntiicienti.i  crant  ad 
majorcra  gloriam  anima!  promcrcndajn,  ct 
nihilominus  sccundura  convenientera  Dei  pro- 
vidcutiam  ad  illam  ordinata  non  fuerunt. 

20.  Confutatur  secundo.  —  lu  alio  punclo 
indistinctc  loquifur  illc  auctor  de  merito  con- 
digno  et  congruo ;  nam  loquitur  de  potcstate 
mcrendi,  tara  sibi  quam  aliis  ;  ccrtum  cst  au- 
tcm  nullam  puram  creaturam  possc  aliis  de 
condigno  mercrij  ut  capitc  scqucnfi  diccmus. 
Nos  autcm  in  prffisenti  solum  de  mcrito  cou- 
digno  fractamus,  ct  respcctu  illius  nihil  inter 
praimiura  accidcntalc  vel  speciale  distinguen- 
dura  putamus,  ct  idco  absolute  diciraus,  sta- 
tum  viffi  nccessarium  ad  mcrcndum  pra.'- 
mium  essenfialc  essc  etiam  ncccssarium  ad 
merendum  de  condigno  praeraiura  accidcn- 
frdc.  Et  ideo  longe  verius  esse  credimus  bea- 
tos  non  mereri  de  condigno  accidentalia  pra^- 
raia,  sicut  ncquc  anima;  bcijtce  mcrcntur  de 
condigno  rcsurrecfioncra  vcl  gloriOcationcm 
suorura  corporura,  ut  omnes  Theologi  doccnt. 
Quid  vcro  de  mcrito  congruo  diccndum  sit, 
postea  videbiraus. 

CAPUT  XVI. 

UTRUM  AD  MERITUM  DE  CONDIGNO  NECESSARIUM 
SIT  UT  ALIQUIS  SIBI  MEREATUR  ,  VEL  POSSIT 
ETIAM  ALTERI  TALE  MERITUM   COMMUiN'IGARI  ? 

\ .  Quemqiie  siU  mereri  posse  osienditur.  — 
Hfec  qua?stio  partim  pertinet  ad  conditiones 
necessarias  ex  parfc  mercntis,  parfira  postu-. 
lat  explicafioncni  alferius  tcrraini,  scu  pcr- 
sona!  ad  quam  potest  racrituni  rcferri,  ut  in 
cara  ejus  ctrectus  seu  proeraium  conferatur. 
Est  aut3ra  certura  posse  unuraquemque  sibi 
mereri ;  tura  quia,  sicut  mcritura  fundafur 
prsecipue  in  actu  immauentc  volunfatis,  ita 
ipsum  etiam  est  quasi  iunnanens,  et  ipsiiuet 
operanti  laudera  etutihtatem  seucoraraodura 
atfcrt ;  tum  etiara  quia  ipse  operans  justissi- 
me  potcst  sibi  intcndcre  prauniura  per  opera 
sua  ;  imo,  ut  supra  dixi,  etiamsi  hanc  forma- 
lem  intcutiouem  non  habeat,  pcr  se  et  intrin- 
secc  imbibitur  in  ipso  opcre,  si  non  excluda- 
tur;  tum  dcnique  quia,  licet  causa  meritoria 
ad  cfficicntcm  rcducafur,  non  cst  tamcn  cau- 
sa  physica,  sed  moralis,  qua;  ab  alio  expcc- 
tat  conferendum  prffimium ,  et  ideo  inter 
personam  merenteni  et  cui  meretur,  non  re- 
qui)'ifur  distinctio.  Potest  crgo  unusquisque 


98 


LIB.  XII.  DE  HERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATl.f:  SANCTIFICANTIS. 


sibi  mereri,  quod  etiam  ex  Scripturis,  ct 
tcstimoniis  allegandis  a  fortiori  convincitnr, 
ut  videbiinus. 

2.  Quoclet  alteri  possit,  argiciticr  primo. — 
Semndo.  —  Vide  tomo  de  Pcxnit.,  dlsp.  48, 
sect.  3.  —  Arguitur  tertio.  —  Diilicultas  ergo 
cst  an  ha?c  conditio  sit  necessaria,  vel  possit 
ctiam  unusquisque  justus  aliis  de  condigno 
mereri.  Et  ratio  dubitandi  esse  potest  primo, 
quia  justus ,  merendo ,  quodammodo  facit 
suum,  id  quod  meretur;  nam,  licetillud  non 
statim  recipiat,  acquirit  in  illud  quoddam  jus- 
titisejus  apudDeum,  quod  moraliter  dominio 
et  possessioni  oequivalet ;  ergo  potest  efiicaci- 
terillud  alteri  donare,  namhoc  ei  liberum  est 
et  nulla  lege  probibetur ;  crgo  si  justus  ope- 
rans  inteudat  alteri  de  condigno  mcrcri,  et 
quasi  jus  suum  in  ilhid  transfcrre,  revera  illi 
merebitur.  Secundo,  suadetur  boc  exjcmplo 
satisfactionis  pro  temporah  poena,  nam  po- 
test  unus  justus  pro  aho  condigne  satisfaccre, 
juxta  doclrinam  sanam  ct  ccrtam,  quam  cx 
materia  de  poenitcntia  suppono  ;  ergo  ct  mc- 
rcri.  Piobatur  consequentia,  nam  ideo  potest 
satisfaccre  pro  aho,  quia  est  vehiti  dominus 
ilhus  pccnce,  quam  ad  satisfacicndum  vohui- 
taric  surait,  ct  potest  alteri  illam  donare  ;  scd 
in  hoc  videtur  esse  eadem  ratio  dc  merito  et 
prcemio,  ut  propositum  est ;  ergo.  Tertio, 
argumentari  possumus  exemplo  Christi,  qui 
gioriam  auima?,  quam  sibi  mcreri  non  potuit, 


refert  propria  corporis,  prout  gessit,  sive  io- 
nv.m,  sixemalum,  ut  dicitur  2  ad  Corinth.  5; 
vel  quod  unnsquisque  pro  se  rationem  reddet. 
Et  speciahter  de  justis  dicitur  Apocal.  14: 
Opcra  cnim  illorum  sequuntur  illos ;  crgo 
quoad  preemium  bcatitudinis  nuhi  prosunt, 
nisi  opcra  propria  cx  gratia  facta,  et  meritis 
Christi  conjuncta.  Ha-c  cnim  Cluisti  merila 
nunquam  excludimus,  ncquc  etiam  agimus 
de  illa  gloria,  qure  correspondct  gratise  jus- 
tis  coUatffi  ex  opcre  opcrato,  propter  sohim 
Christi  meritum  ;  nam  iha  gloria  non  cst  pro- 
prium  pra?mium  nostrorum  mcritorum,  sed 
est  prsemium  meritorum  Christi  nobis  apph- 
eatorum,  et  ita  ihud  rccipiunt,  non  pcr  judi- 
cium  suorum  operum,  sed  per  judicium,  ut 
sic  dicam ,  applicationis  factai  mcritorum 
Christi,  ctjuxta  gratiam  pcr  talem  apphca- 
tionem  ex  opere  operato  cohatam  ;  scclusa 
erga  hac  gratia  et  gloria  ihi  i^spondentc, 
ad  tribuondum  unicuiquc  homini  prwmium 
glorias  in  divino  judicio  sola  uniuscujusquo 
hominis  opcra  pondcrantur,  ut  cx  pra?citatis 
locis  constat,  ct  ex  forma  judicii,  Matth,  25  ;. 
ergo  unusquisque  per  sua  opera  sibi  soli  es- 
scntialc  pra-mium  mcretur.  Secundo,  proba- 
tur  cx  doctrina  Ecclcsia?,  nam  hic  cst  com- 
munis  sensus  ejus,  et  ita  universalitcr  pro- 
ponitur  fidchbus  judicium,  ct  retributio  suo- 
rum  operum.  Et  satis  aperte  docuit  Conci- 
lium  Tridentinum,  sess.  C,  cap.  16,  diccns  : 
aliis  mcruit,  quasi  donando  illis  merita  sua  ;  Atqueideo  hene  opcrantihus  usqiie  in  finem,  et 
cur  ergo  non  poterit  idem  facere  unusquis-  in  Deo  sperantihus  proponenda  est  tita  a-ter- 
que  justus  ?  Nam,  licet  meritum  Christi  in  na,  et  tanquam  gratia  filiis  Dei  per  Christum 
aliis  infinite  excedat  propter  dignitatem  per-  JESUM  misericorditer  promissa,  et  tanquam 
souffi,  quoad  hoc  tamen  videtur  esse  cadcra  mercesex  ipsius  Dei promissione  honis  ipsorum 
ratio,  quia  hcec  potestas  non  videtur  fundata  opcribus  fideliter  reddenda.  Ubi  rclativum  il- 
in  excellentia  personap,  sed  in  sola  libertate     lud  ipsorum  respective  seu  cum  proportione 


donanch,  et  jus  suum  in  alium  transferendi. 

3.  Asscrtio  ncgativa.  —  Prohatur  primo  ex 
Scripticra.  —  Sccundo  ex  doctrina  Ecclesice. 
—  Nihilominus  dicendum  est  neminem  jus- 
tum,  sive  Angelum,  sive  purum  hominem, 
posse  ahis  mereri  dc  condigno,  sed  sibi  tan- 
tum.  Ita  sumitur  exD.  Thoma,  dicta  qurest. 
113,  artic.  G,  ubi  expositores  id  tanquam 
certum  supponunt.  Idemque  communiter  do- 
centin  3  part.,  qusest.  1,  art.  3,  et  quaest.  19, 
et  rcliqui  Theologi  in  3,  d.  20,  tractantes  de 
Christi  mcrito ;  doccnt  cnim  proprium  et  sin- 
gulare  inipso  fuisscaliis  de  condigno  mercri. 
Et  probatur  primo  ex  Scriptura.   Ubicumque 


accommoda  accipiendum  cst ,  id  cst ,  tan- 
quam  mcrces  unicuiquc  promissa  secundum 
mcrita  ipsius  ;  sicut  loculus  est  Paulus,  quem 
statira  Coucilium  ahcgat,  2  ad  Timoth.  4,  di- 
cens:  Bonum  certamen  certavi,  ctc,  in  reli- 
qiio  rcposita  est  mihi  corona  justitice,  quia 
nimirum  cam  sibi,  non  aliis,  suo  cursu  et 
ccrtamine  promeruit.  Dcclarat  autem  idem 
futurum  esse  de  reliquis,  cum  ait :  Ncn  so- 
lum  autem  mihi,  sed  et  iis  qui  diligunt  adven- 
tum  ejus.  Atquc  hoc  modo  docet  infcrius 
idera  Concilium,  csse  factam  promissionem 
mcrcedis  aUcrnre,  scilicet,  ut  qui  tcl  potiim 
acquce  frigidce  dederit,  uon  sit  sua  mercede  ca- 


euim  loquitur  de  pra^mio  justorum,  dicit,  tini-  riturus.  Ncque  unquam  invenietur  promissio 
cuique  esse  dandum  secundum  opera  sua,  ut  illius  beatitudinis  propter  merita  alterius. 
dicitur  Apocalyps.  ult.;  vcl  quod  ««K5^?a^(^?ie     Undc  rcctc   Hieronymus ,    Matih.    23,  circa 


CAP.  XVI.  UTRUM  AD  MEniTlM  DE  CO.NDIGNO  NECESSARIUM,  ETC.  00 

parabolam    de  dcccra  Virginibus  ,   et  circa  stat.  Undc   gratis  commontatur  quidam   di- 

Yesi)onsum])mdoAitum:  Ne  /brie  710)1  sicf^cicU  vam  Thomam  non  intcUexisse  per  laudalji- 

nobis,  etc. :  IIoc  (inquit)  noii  de  avaritia,  sed  lem,  esse  laude  dignum,  sed  esse  studiosum. 

de  iimore  o-cspondeni.   Unu^quisque  eiiim  pro  Imo  hoc  etiam  vorl)is  D.  Thomfje  repugnat, 

operibus  suis  mercedem  recipiet,  ncque  i)i  die  nam  inquirit  an  actus  bonus  sit  laudabilis ; 

judicii  aliorum  tirtutes  possmit  aliorum  xitia  quis  cnim  quau-at  an  actus  bonus  sit  studio- 

sullevare.  Sic  eliam  dixit  Ghrysostom.  homil.  sus,  cum  illa)  voccs  in  moralibus  synonymce 

13  ad  populum,  circa  finem,  unum  non  mc-  siut?  Inquirit  ergo  an  ex  bouitate  habeat  ac- 

rcri  aliis,  scd  unumquemque    sibi,   quia  dc  tiis  quod  sit  dignus  laude,  et  deinde  inquirit 

factis  suis  unusquisque  judicandus  cst.  Prte-  de  merito  tanquam  dc  proprictatc  distincta. 

tcrea  Augiistiuus,  lib.  \     de  Pcccat.  merit.,  Dcindc  rcspondendo  utrique  quaestioni,   oas 

capit.  1-4,  oL  tract.  4  et  5  in  Joan.,  docct  pro-  cx  divcrsis  habitudiuibus  distinguit;  nam  l)o- 

primn  Ghristi  cssc,  sanctificare  alios,  utiquo  nus  actus  dicitur  laudabilis,  quia  est  imputa- 

merendo  illis  gratiam  vcl  rcmissioncm  pcc-  bilis  operanti,  meritorius  autem  per  ordincm 

catorum,  sine  quibus  non  potest  gloria  merc-  ad  relributionem.  Undc  notari  potest  duplcx 

ri.  Accedit  quod  idcm  D.  Augustinus,  tract.  alia  ditrcreutia  :  una  est,  quod  actus  non  dici- 

83  et   102   in   Joau.,  docct  ncmincm   posse  tar  laudabilis  rcspectu  alicujus  parliculuris 

orando  pro  alio  infallibihter  pro  illo  impe-  personoe  superioris ,  infcrioris,  vel  aiqualis, 

trare ;  ergo  a  fortiori  sentit  non  possc  unura  scd  generaliter  respectu  cujuscumque  recte 

altcri    de  condigno  mcreri,   quia  merito  de  judicantis;  mcritura  autem  dicitur  respectu 

condigno   praimium   infallibilitcr  rcspondct.  dclcrminatQe  persona?,  apud  quam  quis  mc- 

Dcnique  communis   vox  sanctorum   Patrum  retur,  quoe  ordiuarie  superior   et   potcnlior 

ost,  quod  in  beatitudine  Sancti  meritorum  di-  esse  solet.  Alia  diflerentia  est,  quod  laus  non 

versitate  fulgcbunt,  alius  magis,  alius  minus,  respicit  rationem  seu  obligationem  justitire, 

utait  Augustinus,  scrm.  59  de  Tempore,    ct  sed  solum  dignitatem  quamdam,  seu  propor- 

supra,  lib.  9,  latc  diximus,  de  augmcnto  gra-  tionem,  et  ideo,  licct  opus  bonum  sit  lauda- 

tiai  tractando  ;  ergo  illud  praeraium  unicuique  bilc  a  quocumque  ,  nemo  tamen,  pcr  se  lo- 

tantum   secundum   meritum  reddendum  est.  quendo,  tenctur  iUud  laudare,  nisi  aliunde 

■4.  Prima  ratio  quorumdam  pro  cadem  as-  obligatio  proveniat,  vel  ex  suppositione,  quod 

sertione.  —  Rejicitur  primo.  —  Vasquez  \.  2,  dc  tali  opere  loqui  velit;  meritum  autem  dici- 

disp.  11,  c.  3,  d.  213,  c.  5.  —  Rejicitur  secun-  tur  per  ordincm  ad  retributionem,  quae  fit  se- 

do. — Ratio  hujus  veritatis  multiplex  rcddi  so-  cundum  justitiam  ab  eo ,  in  cujus   commo- 

Ict.  Prima  esse  potest,  quia  operationem  csse  dum  vel  honorem  factum  est  opus,  ut  divus 

meritoriam  nihilaliud  est  quam  esse  laudabi-  Thomas  dixit;  aliud  ergo  est  moritura  quara 

lem  ;  sed  non  potest  unus  reddere  alterura  dignitas  laudis.   Praiterea   est  evidens  ratio, 

laudabilera  sua  operatione,  scd  tantura  scip-  quia,  si  meritura  nihil  aliud  esset  quara  digni- 

sum;  ergo  nec  potcst  alteri  mcreri,  scd  tan-  tas  laudis,  praunium  raeriti  nihil  aliud  essct 

tum  sibi.  Consequentia  cura   minori  per  se  quara  laus,  nam  dignitas  laudis  sola  laude  sa- 

notoe  sunt.  Major  autem  probatur,  quia  ratio  tisiit.  Cousequcns  autem  admitti  nullo  modo 

meriti  idco  quasi  connaturaliter  scquitur  ex  potest,  quia  bealitudo  est  potissimum  pra^- 

actionc  morali  ctbona,  quia  cst  digna  laudc  ;  mium  raeriti.   Respondet  irao  beatitudinera 

ergo  signura  est  rationcra  meriti  consistere  in  habere  propriara  ac  veram  rationera  laudis. 

quadam  dignitate  laudis,  qua;  laus  vicem  ha-  Sed  hoc  etiam  novum  est  et  incredibilc,  nnm 

beat  remuuerationis.  Hkc  tamen  ratio  mihi  laus  est  bonum  extrinsecum  quod  non  inhav 

non  probatur,   quia  falsum  principium  sinc  rct  laudato,  ut  videtur  per  se  notum,  nam 

fundamento    assumit.   Qn^iinvis  enim   aliqui  proptcrca  etiam  ipsi  Dco  potest  ex  temporc 

moderni  totam  rationem  mcriti  in   dignitate  advcnire  laus;  beatitudo  autem  est  bonum  in- 

laudis  constituant,   non  satis  vidco  qua  ra-  trinsecum  et  inhaerens  beato.  Item  ahas  gra- 

tione  vel  probabilitatc  ratio  mcriti  ita  consis-  tia  quoad  augmentum  esset  laudalio,  quia  est 

tct.  Primo,  quia  D.  Thomas  1.  2,  quffist.  21,  proemium  mcrili,  et  sic  de  ca^teris  bonis  qua; 

artic.   2  ct  3,    distiuguit  in  actu  bouo  csse  propter  mcrilura  dantur  operanti,  non  ut  lau- 

laudabilera  vel    esse   meritoriura ,   tanquara  dcturtantum,scdutpcrficiatur,  ethocmaxime 

duas  proprietates  distinctas  ;  esse  autem  ac-  respicit  meritum.  Dcuique  si  illa  ratio  in  pro- 

tiouem  laudabilem,  idem  est  quod  essc  laudo  posito  vera  csset,  neque  dc  potentia  absolu- 

dignam,  ut  cx  ipsa  vcrborum  proprietatc  con-  ta  posset  unus  mercri  alteri  de  condicno.  Sc- 


100  LIB.  XII.  DE  MEniTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATl.-E  SANCTIFICANTIS. 

quela  patot,  qni.i  repngnat  aliqnem  landari  tamen  sine  liac  non  potest  esse  ada?qnata, 

dignc  propter  opus  alterius.  Et  ralio  est,  quia  vel  suflieicns  ratio,  ut  ex  diccndis  pateLit. 

actus  est  landabilis ,  quatenus  cst  imputalji-  Unde  imprimis  falsum  est  opcra  unius  justi 

lis  operanti;  ncmini  autem  ^ere  imputari  po-  non  hahere   suiricicntcm   condignitatem,    et 

tcst  opus  alicnum,   sicut  etiam   nenio  essc  proportionem  cum  gloria  alterius,  vel  g;ratia, 

potcst  vituperabilis  proptcr  opus  alicnum.  Si  in  proportionato  gradu  sumpta.  Nam  gloria 

ergo  niliil  aliud  est  meritum  quam  dignitas  eo  quod  sit  propria,  vcl  alterius,  iii  se  non 

laudis,  non  minus  repugnabit  mereri  alteri,  est  major  aut  minor,  si  cffitera  sint  paria  ; 

quam  illum   constituere  laude   dignum   pcr  ergo,  si  opus  justi   ex  charitate  profeclum 

opus  ahcnum.  Consequcns  autem  est  falsum,  habet  condignilatcm  cum  aliqua  gloria  ope- 

ut  ctiam  de  puris  homiiiibus  stalim  diccmus;  ranti  reddenda,  eamdem  habcret  cum  simiii 

idera  autem  in   Christo  Domino  sequeretur,  gloria,   etiamsi   essct  reddenda  alteri,   nam 

quia  non  potuit  immcdiate  et  formaliter  fa-  quod  est  aiquale  uni  exduobus  inter  se  a'.qua- 

ccre  laude  dignos  suis  operibus,  bcetpotue-  hbus,  etiam  est  sequale  alteri.  Neque  obstare 

rit  nobis  mereri  auxilia,  quibus  opcra  laude  potcst  quod  gratia  quasi  ex  naturali  inclina- 

digna  faciamus,  quia,  ut  dixi,  ncmo  est  pro-  tionc  tendat  ad  propriam  beatitudincm  ha- 

pria  laudc  dignns  nisi  propriis  operibus.  Unde  bentis  illam,  et  non   alterius,   quia  hoc  est 

etiam  vidctur  cx  illo  principio  inferri,  nunc  verum  de  appetitu  innato ,   seu  de  connatu- 

etiam  justum  non  posse  mereri  de  congruo  rali  dcbito.  Hoc  autem  solum  non  sufiicit  ad 

altcri,  quia  etiam  illud  meritum  consistet  in  meritum  de  condigno,  sinc  divina  ordinatio- 

aliqua  dignitatc  laudis,  quai  non  polest  altcri  ne,  ut  capite  sequenti  diccmus.  E  contra  vc- 

tribui,  ut  dcclaravi.  ro,   si  diviiia  oidinatio  ponatur,  illa  suflicict 

^.Ratlo  aUcrn.  qncr  pro  assertionc  potest  af-  sinc  illa  peculari  habitudine,  scu  connatura- 

ferri.  —  Secunda  ratio  assertionis  principalis  litate  ,  si  alioqui  in  opere    ipso  dignitas  ct 

rcddi  potcst,  quia  mcritnm  dc  condigno  radi-  proportio  invcniatur,  ut  magis  statim  dccla- 

catur  izi  gratia  sanctiticante,  ut  diximus;  gra-  rabo. 

tia  autcm  sanctificans  uniuscujusque  perso-        T.  Propria   assertionis   ratio  cst  prcpdicta 

nre  ex  natura  sua  solum  tcndit  ad  beatitudi-  ordinatio.  —  Dico  crgo  adeequatam  rationem 

nem  cjusdcm  pcrsona?,  et  solum  habcntcm  essc,  ob  qiiam  unus  justus  nou  potest  alteri 

constituit  ha^rcdcm,  sicut  solura  illum  consti-  gloriam  mercri  dc  condigno,  quia  Deus  non 

tuit  filium ;  ergo  gratia  uniuscujusque  pcrso-  ordinavit,  nec  proposuit  alicui  ut  pramiium 

nae  solum  potcst  esse  principium  merendi  de  gloriam  alterius,  sed  tantum  propriam ;  nemo 

condigno  vitam  a^ternam  persona;  cui  inest,  autem  in  stadio  currens  potest  mereri  ahud 

non  vero  aliis.   Probatur  consequcntia,  tum  bravium,  nisi  quod  a  supremo  gubcrnatore 

quia  supra  diximus  juslum  solum  posse  mc-  iii  pra?mium  cst  vincentibus  propositum.  Et 

rcri  illam  coronam  justiti;e,  quae  sit  etiam  hae-  ha?c   est  sentcntia  communis  Thcologorum, 

reditas;  tum   etiam  quia  opera  a  tali  gratia  quos  allegavi  supra,  ct  disputat.  4  de  Incar- 

procedentia  non  possunt  habere  valorem  et  nat.,  sect.  7,   et  in  particulari  sequitur  Me- 

condignitatcm  cura  gloria  altcri  confcrcnda,  dina,  dicta  qua?st.  124,  art.  G,  ct  ibi  alii  mo- 

cum  non  possint  ad  illam  ordinari  tanquam  dcrni,  etValcnt.,  punct.  ultim.  totius  tom.  2. 

adhffireditatemdebitam  mcrenti,  rationcsure  Congruentia  autem  hujus   divinee  ordinatio- 

gratiai.  In  quo  potest  aliquod  discriraen  inter  nis,  prceter  insinuatam  in  ratione  secunda, 

Christum  et  alios  puroshomines  considcrari;  scihcet,  quod  gratia   creata    unius  hominis 

nam  Christo  propter  gratiara  unionis  debita  non  inlluit  cx  natura  sna  in  alios,  ncc  consti- 

erat  tota  congregatio  justorum  tanquara  ejus  tuit  unura  homiucm  caput  aliorum,  reddi  po- 

hBereditas,  juxta  illud  Psalm.  2  :  Postula  a  tcst  alia,  qua?  sumitur  ex  D.  Thoraa  in  4, 

me,  et  dabo  tihi  gentes  hcereditatem  tiiam;  ct  d.  20  et  43,  quia  raeritum  de  condigno  csse 

ideo  potuit  tara  Angelis  quam  hominibus  gra-  dcbet  quasi  dispositio  conveniens  ad  propriam 

tiam  mereri;   cst  enim  gratia  unionis  cx  vi  sanctificationcm  cjus,  cui  gloria  confcrenda 

suai  excenentiae  gratia  capitalis  (iit  sic  dicam)  est;  nullus  autem  potest  rcctc  disponi  per  ac- 

et  universahs  in  inlluendo,  quod  non  habct  tiones  alterius,  qula  dispositio  esse  debet  af- 

ulla  gratia  pcrsona' creatae.  fectio  intrinseca  ejus,   qui  disponitur.  Unde 

6.  Ejus  insufficientia,  si  divina  ordinatio  sicut  nemo  potest  ficri  studiosus  per  opcra 

noii  adjungatur.  —  Atquc  hsec  quidem  ratio  alterius,  ita  neque  disponi  ad  majorem  sanc- 

optima  congruentia  est  divinai  ordinationis ;  titatem.    Ha^c   autem   congrucntia    inaximc 


fl 


CAP.  XVI.  UTRUM  AD  MERITUM 
habct  looum  rcspectu  adultorum,  non  vero 
videlur  ita  ellicax  respoctu  parvulorura,  ct 
idco  Christiis  liis  mcruit  gratiam  daudam  siuc 
disposilione  corum ,  pcr  instrumentnra  ab 
ipso  institutiira,  adultis  vero  non  meruit  gra- 
tiam,  nisi  merendo  siniiil  dispositionem,  ct 
auxilium  ad  illam.  Nihiiominus  tamen  ad 
utrosque  potest  ratio  accoramodari,  quia  ope- 
ra  justorum  non  raercntur,  nisi  simul  dispo- 
nendo  ad  praeraium  glorise,  et  ideo  non  mc- 
rcntur  parvulo,  quem  non  possunt  dispone- 
re,  ncquc  etiam  mcrentur  de  condigno  adulto 
aliara  dispositionera,  quia  ctiam  justus  non 
meretur  sibi  novam  dispositionem,  sed  per  se 
bcue  dispoucndo ,  ct  afiicicndo  persouara, 
pranniura  ctiam  sil)i  proportionatum  mcrcn- 
tur.  Dcmum  addi  potcst  alia  congrucntia, 
qucTe  hanc  raagis  dcclarat,  quia  mcritum  cu- 
jusbbet  justi  finitum  cst  ,  idcoque  cuihbet 
operi  ejus  defmitum  prepmium  glorise  et  gra- 
tia^  rcspondet,  idcoquc  non  possct  quis  de 
condigno  alteri  gloriara  mcreri ,  quin  simili 
gradu  gratiai  et  gloriai  scipsum  privarct,  quia 
ficri  non  potest  ut  aliquis  simul  ct  sibi  mc- 
reatur  totam  gloriam  condigne  rcsponden- 
tcm  opcri  suo,  et  aliara  gloriara  altcri;  sic 
enim  pra3mium  cxccdcret  proporlioncm  opc- 
ris;  ergo ,  ut  alteri  possct  mereri  gloriam, 
deberct  scipsura  simili  gloria  privare.  Hoc 
autcra  per  se  statim  apparet  indcbitus  ordo, 
et  minime  conscntancus  chariiati,  nec  affcc- 
tui,  qucm  ad  propriam  sanctitatcni  et  gra- 
tiam  corara  Deo  unusquisque  habere  tcne- 
tur.  Mcrito  ergo  ita  Deus  ordinavit  esscntiale 
pra'miura  mcritorum  ,  ut  unusquisque  sibi 
soli  illud  possit  mcreri. 

8.  Ad  primum  argumentuni  i)i  n.  \.  —  Ad 
secundum. —  Ad  tertium.  — Atque  in  hunc 
modum  exphcata  ratio  hujus  veritatis,  faciic 
dissolvit  rationes  dubitandi  in  principio  po- 
sitas.  Ad  primara  enim  dicimus,  non  sulliccrc 
quod  jus  ad  pra-miura  sit  ahquo  modo  pro- 
prium  bene  opcrantis,  quia  illud  jus  ex  di- 
vina  ordinationc  defmituni  cst  ad  propriam 
gloriam  mcrcntis.  Unde  etiam  dici  potcst 
prohil)itam  csse  alienationcm,  vel  libcralcm 
donationcm  talis  juris;  tum  qiiia  esset  contra 
debitum  ordincm  cliaritatis ;  tum  ctiara  quia 
esset  ultra  modum  ct  ordincra  a  Deo  statu- 
tum,  nam  cssct  postulare  pra?mium  opcribus 
non  promissura.  Ad  sccundum  dc  compara- 
tione  mcriti  ad  satisfaclioncm,  respondctur 
etiam  ex  dictis,  non  esse  similem  rationcm, 
nam  rcmissio  poenoe  temporahs,  pi'o  qua  Ct 
satisfactio,  non  pertinet  per  se  ad  majorem 


DE  CO.XDIGNO  NECESSARIUM,  ETC  iOl 

vel  minorem  sanctilatcm  animce,  sicut  jusfi- 
ficatio,  vel  nova  acceptatio  ad  gloriam,  quae 
scmpcr  in  sanctitate  intrinseca  fundalur.  Et 
ideo,  ([uamvis  in  merito  de  condignonon  fue- 
rit  conveniens  esse  communicationem  inter 
justos,  nihilorainus  mcritiim  ordinavit  Deus, 
ut  in  satisfactionibus  esse  possct,  ita  ut  pos- 
sit  unus  justus  suam  satisfactionem  pro  altcro 
efficaciter  offerre,  et  seipsum  privare  remis- 
sione  illius  tali  satisfactioni  correspondcnte, 
ut  altcri  prosit,  cjuia  reatus  poeme,  qui  manet 
rcraissa  culpa,  non  minuit  sanctitatem,  ncc 
jam  pcrtinet  ad  malum  culpa),  sed  ad  malum 
poena;,  ct  ideo  non  cst  contra  charitatem  Dei, 
vel  sui,  se  privare  pro  tunc  illa  remissione 
poena}.  Neque  etiam  ex  parte  altcrius  hoc 
repugnat,  c[uia  rcmissio  poenffi  non  fit  per 
dona  intrinseca,  nec  ^per  augmentura  sanc- 
titatis  ;  utruraque  autem  longe  aliter  in  nie- 
rito  invcnitur ,  ut  jara  explicavi ,  et  dixi 
etiam  in  i  tomo  de  Poenitcnt.,  dispat.  47, 
sect.  2.  Tertium  erat  dc  exem[Dlo  Christi;  ex 
dictis  etiara  cohigitur  multiplex  diversitas, 
nam  in  Christo  certissime  constat  de  diviua 
ordinatione,  quia  missus  est  ut  esset  aliorura 
sanclificator  etrcdcmptor:  dcinde,  illa  ordi- 
natio  habet  altius  ct  specialius  fundamcntum 
in  Christo,  quam  habere  posset  in  quacunque 
persona  creata,  propter  gratiam  unionis,  et 
meriti  iniinitatem ;  hinc  denique  tale  me- 
ritum  pro  aliis,  nuUum  incommodura  potuit 
Chrislo  aflerre,  sed  magnam  gloriam  et  di- 
gnitatem ;  tum  quia  ille  non  fuit  justificatus, 
vel  glorificatus  ex  meritis,  sed  ut  propriam  et 
connaturalem  gloriam  et  sanctitatcm  habuit,  . 
et  ita  donando  aliis  sua  merita,  nullo  se  bono 
ppirituali  privavit;  tum  ctiam  quia  mcritum 
cjus  fuit  infmitum,  et  ideo,  quamvis  per  pro- 
piium  meritura  esset  consecuturus  essentia- 
lcm  gloriara,  possct  illam  sibi  et  aUis  integre 
mcrcri ;  nuUa  est  ergo  comparatio  seu  simi- 
litudo. 

9.  An  extendatur  assertio  hactenus  probata 
ad  quodvis  aliud  prtemium  ab  assentiali?  — 
Rcsponsio  affirmans. —  Duo  vero  brevia  dubia 
explicanda  supcrsunt.  Primura  est,  an  hoc 
quod  diximus  de  merito  essentialis  pra^mii 
gloria?  intclligendum  etiam  sit  de  quocumque 
alio  dono  gratiai,  et  de  quovis  pra-mio  acci- 
dcntah.  Ad  quod  breviter  respondeo,  asser- 
tionem  esse  universalitcr  intclligendam.  Ita 
sentit  D.  Thomas  in  dicto  artic.  5,  et  rcliqui 
Theologi,  qui  et  absolute  negant  posse  unum 
justum  mereri  alterl  de  condigno,  et  quoties 
affirmant  unum  posse  raereri  aliquid  alteri, 


dC2  LIB.  XII.  DE  ilERITO,  QUOD  EST  EFrECTLS  GRATI.E  SANGTinCAjSTIS. 

quicquid  illud  sit,  de  raerito  de  congruo  illud     dcrni  ncganthocfieri  posse  etiam  de  potcnlia 

aLsoluta  proptcr  fundamentumsupra  tactum, 


declarant.  Ratione  declaratur  breviter  ex  dic- 
tis,  quia  de  liabituali  gratia  vel  augmento 
ejus  eademratio  est  quae  de  gloria  ;  tum  quia 
ct  gloi-ia  rcspondet  gratioe,  et  non  acccptatur 
quis  ad  gloriam,  vel  majorem  gloriam,  nisi 
per  infusionem  vel  augmentum  gratite,  et  ideo 
nemo  meretur  etiam  sibi  augmentum  glorise, 
nisi  merendo  gratia^  augmentum,  quse  omnia 
in  1.  9,  cap.  2,  ostensa  sunt.  Unde  etiam  e 
contrario  non  potest  sibi  mereri  gratiam,  vel 
augmentura  ejus,  quin  simili  modo  gloriam 
mereatur.  Ergo  multo  magis  respectu  alte- 
rius  non  potest  quispiam  ei  mereri  gratiam;, 
cui  non  potest  mereri  gloriam.  Htec  autemra- 
tio,  quce  immediate  de  gratia  sanctificante  pro- 
ccdit,  conscquenter  idera  probat  de  charitate, 
quse  eamdem  omnino  proportionem  servat 
cum  gratia,  et  consequenter  de  aliis  virtuti- 
bus  et  donis  per  se  connexis  cum  charitatc 
et  gratia,  ut  in  eodemlib.  9,  c.  i-,  declaratum 
est.  Ulterius  vero  idem  dicendum  est  de  habi- 
tibus  fidei  et  spei ;  non  enim  potest  unus  ju- 
stus  alteri  mereri,  ut  habitus  fidei  ejus  augea- 
tur  sine  actu  fidci  vel  proprio  merito  aite- 
rius,  quia,  licet  illi  habitus  non  sint  ita  con- 
nexi  cum  gratia,  quin  sint  separabiles  abilla, 
nihilominus  pertinent  ad  substantialem  justi- 


quod  merilum  dc  condigno  non  pendet  ex  or- 
dinatione  divina,  scd  ex  intrinseca  dignitate 
operis,  quam  Dcus  sola  sua  voluntate  supplere 
non  potest,  si  actui  secundum  se  spectalo  non 
insit;  scd  aclus  unius  justi  non  habet  condi- 
gnitatem,  et  proportionem  cum  prsemio,  pra^- 
sertim  glorie?  vel  gratia,  alterius;  ergo.  Con- 
firmari  hoc  potest  illa  congruentia,  quod  tale 
meritum  esset  repugnans  ordini  charitatis; 
quod  autem  hujusmodi  est  etiam  rcpugnat 
ordinationi  divinoe  ;  nam  quai  a  Deo  sunt,  or- 
dinatissima  sunt.  Assumptumdeclaratur,nam 
in  casu  illo  de  potentia  absoluta,  vel  Dcus 
statueret  ut  homo  eodem  actu  sibi  mererctur 
adajquatum  prffimiura,  et  simul  mereretur 
alteri,  et  hoc  esset  supra  dignitatem  operis, 
et  sic  non  esset  de  condigno  ;  vcl  stalueret 
ut  homo  alteri  posset  dare  pramiium  suorum 
operum,  et  seipsum  illo  privare,  et  hoc  esset 
coiitra  ordinem  charitatis ,  ct  rectam  ratio- 
nera. 

12.  Vera  rcsponsio. —  Nihilominus  resolvo 
potuisse  Deum,  si  vellet,  hanc  rationcm  me- 
rendi  dc  condigno  inter  homines  iustituere, 
et  dare  uni  dignitatem,  et  vires  gratiee  suffi- 
cientes  ad  merendum  alteri  gratiam,  et  glo- 
tiam  ,    et   bonam  suscipientis  dispositionem    riara,  et  reraissionera  peccalorum  de  condi- 


postulant,  ideoque  eadcm  cst  de  illis  ratio. 
Neque  etiam  potest  unus  justus  alteri  mereri 
de  condigno  auxilia  gratia},  quia  hgec  non 
dantur  nisi  in  ordine  ad  vitae  Eeternae  conse- 
cutionem,  et  ideo  qui  non  potest  alteri  illura 
fnicm  dc  condigno  raereri,  nec  racdia  ad  il- 
hmi  tinem  eidem  mereri  potest.  Ac  deniquc 
eadem  ratione  non  potest  quis  mcreri  alteri 
de  condigno  accidentalem  gloriam,  quia  ha?c 
non  datur  nisi  ut  proprietas  consequens  glo- 
riam  essentialem,  et  idco  supponit  meritum 
ejus,  ut  supra  in  simili  argumentatus  sum. 

10.  Ratio  factan.  1 ,  ad  pnesens  institutmn 
applicattir.  —  Ultirao  habet  hic  locum  pi-inci- 
palis  ratio  supra  facta,  quod  ad  omne  meri- 
tum  dc  condigno  necessaria  est  divina  lex, 
quai  unum,  tanquam  meritum,  ad  aliud  tan- 
quam  pra3mium  ordinaverit ;  in  pr»senli  au- 


gno.  Hffctractatur  latius  in  tertia  parte,  quocs- 
tione  prima,  aiticulo  secundo,  ubi  disput. 
quinta,  sectionc  septima,  id  docui,  et  divi 
Thoma;  ct  antiquorum  Theologorura  doctri- 
nara  esse  ostendi,  quos  nunc  propterca  omit- 
to.  Idcra  sequuntur  moderni  expositores  divi 
Thoma',  ad  iihun  art.  6,  quwst.  H-4.  Sicenim 
senlit  Medina,  dub.  8,  cum  ait  in  homine 
justo  inveniri  dignitatcm  opcrantis,  et  pro- 
portionem  operis  cum  preemio,  dcesse  autem 
divinam  ordinationem  respectu  altcrius.  Nam 
ex  hoc  principio  sequitur  evidenler  rcsolutio 
posita,  quam  in  3  art.  idem  auctor  tradiderat. 
Item  Cumelius,  dicto  art.  7,  §  Dixi  in  siipe- 
rioribus,  ubi  tpquiparat  illud  mcritura  condi- 
gnum  de  polentia  absolula  cura  nierito,  quo 
nunc  unusquisque  sibi  meretur.  Idem  tenet 
Lorca,  dicto  art.  6,  dicens  non  raagis  exce- 


tem  nulla  est  talis  ordinatio  divina,  ueque  os-    derc  valorem  operum  gratife  gloriamalterius, 


tendi  potest. 

1 1 .  An  procfidat  priedkta  asseriio  etiard  de 
potentia  ahsolutal  et  affirmant  aliqui.  —  Se- 
cundura  dubium  est,  an  id,  quod  diximus, 
unum  justum  non  posse  mereri  alteri  de  con- 
digno,  verum  sit  tantum  de  potcntia  ordina- 
ria,  vel  etiam  de  absoluia.  Ahqui  enim  mo- 


quam  gloriam  opcrantis.  Idem  Valentia,  dicto 
punct.  ult..  quictiam  addit  potuisse  Christura 
de  potentia  absoluta  mcreri  hominibus  gra- 
tiam  et  modum  quo  unus  posset  alteri  dc 
condigno  mercri. 

13.  Ejws  ratio.  —   Fundamentum   hujus 
resolulionis  iu  dictis  circa  rationem  sccun- 


CAP.  XVir.  UTRUM  DIVINA  ORDINATIO  ET  QUASI  LEX  POSITIVA,  ETC.  103 

dam  couliiietar,  scilicet,  quod  nec  cx  paite  postca  concedere  adracrcndumpro  aliis.  Imo 

pcrsona^   mcrcntis  ,   ncc    ex    partc    opcriim  ctiam   (iicct  difliciiius  apparcat ),   postquam 

cjns  invenitur  dcfcctus  proportionis,  aut  con-  juKlificavit  liomincm,  liljcrani  facultalcm  illi 

dignitatis,  sed  solius  tantinn  ordinis  conna-  faccrc,  vel  mcrendi  silii  augmentum  gralim 

tui'a!is ,  qucm  facilo   potrst  Deus  sua  ordi-  et  .«iloriro,  vel  merendi  aliis,  ct  tunc,  licct  ta- 

*  nationc  snpplcre.    Undc    cx  liac  parte  non  lis  liomo  mercudo   aliis,  ct  privando  se  illo 

invcnitur  repugnantia,  ut  dixi.  Et  licet  sola  augmcnto,  uimis  libcralitcr  agcrct,non  la- 

cxtrinseca  voluntas  Dci  non  detopcri  diguita-  mcn  pcccarct;  tum   quia   non   tcnctur  quis 

tcm,  niliilominus  opus  cx  sc  dignum  potest  sempcr  suis  opcribus  in  gratia  crcscere ;  tum 

ad  lioc  vcl  illud  prsemium,  connaturalem  lia-  etiam  quia  in  casu  supponitur  divina  facul- 

bcns  proportionem,  vcl  omnino  cxtrinsccum,  tas,  seu  licentia  sic  opcrandi ;  crgo  talc  opus 

dummodo  non  cxcedat  valorcm  opcris,   pro  esset  verc  mcritorium  alteri,  quia  nulla  in- 

suo  arbitrio  ordinarc,  imo  etiam  posset  opus  tcrvcniret  malitia ,  qua".  iUud  impcdirct.   Ex 

quantumvis  dc  sc  dignum  ad  nullum  prre-  his  ergo  omnibns  conclndilur  communis  ra- 

miinn  ordinare ,   ut  in  scqucntibus  capitibus  tio  in  his  qneestionibus  de  potcntia  absoluta, 

vidcbimus.  Ncquc  etiam  est  repngnantia  cx  quia  ubi  non  ostcnditur  implicatio  contradic- 

partc  alterius ,    cui   dandum   cst  pra^mium.  tionis,  ncque  aliud  rcpugnans  rcbus  ipsis, 

Nam  si  ille  sit  justus,  facilc  posset  alter  illi  vcl  divinre  Sapientiffi,  aut  aliis  attributis  Dci,- 

mercri  augmentum  gratioe,  quod  posset  Deus  non  cst  ncgandum  fieri  posse  a  Deo,  ut  cx 

ilH  conferre  sine  propria  di.spositionc  pcr  ac-  ipsius  omnipotentia  evidens  cst ;  scd  in  hoc 

ium  prnprium,  quia^  licct  hic  modus  augmcn-  operc,  dc  quo  tractamus.  ncc  implicatio,  ncc 

ii  gratiaj  congrucntior  vidcatur,  posset  Deiis  talis  rcpugnantia  invenitur,  ut  discursu  faclo 

illura  non  obscrvare  secundum  aliud  consi-  ostcnsum  cst;  crgo  sinc  dubio  potest  a  Dco 

lium  voluntatis  suce  ;  vcl  ctiam  possct  non  fieri,  et  rationibus  in  contrarium  factis  n.  11 

reddcre  illud  pra^mium  nsquc  ad  statum  glo-  satis  responsum  est. 
rifc,  idii  nova  dispositio  non  postulatur.   Si 

autcm  ille  altcr,  cui  justus  merctur,  csset  in  CAPUT  XVII. 
pcccato  mortali  (ut  originale  omittam),  non 

posset  sine  novo  rairaculo  unus  mereri  pri-  utrum  divina  ordinatio    et  quasi   lex  posi- 

mam  gratiam ,  nisi  merendo  ci  sim.ul  dispo-  TiVA  dei  sit  ad  meritum  de  coNDirxNO  ne- 

sitionem  ad  illam,  et  ad  remissionem  pecca-  CESSARIA? 
ii;  possct  autem  facile  cliam  ad  talcm  dispo- 

sitionem  meritum  ordinare ,  si  Deus  vcllct.  1.  Ordinatio  et  promissio  nonidem. — Ex- 

Vcl  cum  de  potcntia  absoluta  possit  Deus  re-  plicatis    conditionibus   ad  mcritum  necessa- 

mittcrc   peccatum  per   infusionem   habitus,  riis  ex  parte  operum  et  personai,  vel  perso- 

sinc   actuali   disposilione   peccatoris  ,    ctiam  narum  merentium,  ct  quibus  merctur,  supcr- 

possct  ad  hunc  modum  remissionis  sub  con-  c:-t  cxplicandum    quid  ex  parte  Dei,    apud 

ditione  mcriti  altcrius  sc  obligarc.  Nec  deni-  qucn:i ,  ct  a  quo  meremur,  necessarium   sit 

quc  cx  ordine  charitatis,  vel  ex  aliqua  aha  ut  nostra  opera  habeant  vira  et   efricaciam 

indeccntia,  qna?  in  tali  institutione  invenia-  meriti  de  condigno.  Duo  autem  tantum  pos- 

tur,  ulla  repugnantia  recte  cogitatur;  nam  sunt  in  pra^senti  cogitari.  Unum  cst  ordinatio, 

imprimis  possct  Dcns  ahcui  homini  excellen-  scu  institutio  divina,   qua  voluerit  tale  opus 

tem  aliquem  gradum  gratioe  conferrc  gratis,  ad  tale  prceraiura  ordinare.  Aliud  cst  divina 

ct  sine  ilhus  merito,  prsedestinando  illum  ad  promissio,  qua  se  obligaverit  ad  dandum  tale 

tantam  gratiam,  et  non  majorem,  et  obligare  pncmium  sic  operanti.  Imo  Theologi  vix  in- 

illum  ad  mercndum  aliis.  In  Iiac  vcro  insti-  tcr  hoec  distinguuntj  ideoque  sub  una  quses- 

tutionc,  nihil  cst  cx  parte  Dei  quod  non  de-  tione  utrumque  concludunt,  tamen  in  rigore 

ccat  bonitatem  cjus  et  justitiam,  nec  ex  partc  diversa  sunt;  nam  possct  esse  ordinatio  sine 

hominis  esset  aliqua  inordinatio,  quia  ipsc  proraissione,  statuendo  conditioncs  sufficien- 

supponitur  jam  esse  gratus  Deo,  quantum  tes  ad  meritura,   et  nihilominus  non  se  obli- 

Deus  voluit  et  ordinavit ;  ergo  nihil  prwter  gando  ad  dandura  pramiiura ,  sed  liberalitati 

cliaritatem  propriam,  ct  inultum  juxta  proxi-  sua?  hoc  rcservando,  quamvis  c  contrario  non 

mi  charitatcm  agerct  pro  aliis  mcrendo.  Si-  possit  esse  promissio  pr»mii  sine  praivia  or- 

mili  modo  possct  Dcus  homini  praifigere  ccr-  dinatione  meriti,  si  ad  substantiam  ejus  nc- 

tum  tcmpus  ad  raerendum  pro  se,  ct  aliud  ccssaria  est;  ct  ideo  ad  majnrcm  claritatem 


J04  Lm.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  5A^-CTIF1C.\NTIS. 

visum  esi  de  illis   duabus  conditionibus  dis-    scu  a?stimationem  matciia?  pcr  se  spcctata^ 

tincte  diccre,  incipicndo  ab  illa  quaj  naturai     Item  in  ccttaminc,  co  ipso  quod  bravium  prc- 


ordine,  scu  in  subsistendi  conscquentia,  prior 
est,  ut  declaravi. 

2.  Prima  opiiiio  reqicirens  Dei  ordinatio- 
nem  aclmeritum.  —  Positw  opinio7ds  sensus 
(lujylex.  —  In  qu»stione  crgo  proposifa, 
duae  vidcntur  esse  sententiai  exlrcme  contra- 


pomtur  pro  vinccntibus  in  cursu,  quantumvis 
pretiosum  sit  bravium^  in  velocissimo  cursu 
est  sufficicns  meritum  ejus,  quamvis  cursus 
per  se  spcctatus^  et  secluso  certamine ,  non 
csset  tanla  mcrcede  dignus ;  accrescit  ergo 
illi  valor  ex  impositione,  scu  extrinseca  ordi- 


rice.  Prima  est,  nullam  operis  perfectionem  ,  natione.  Et  ratio  reddi  potest,  quia  iste  valor 

vel  personai  creata^  dignitatem,  etiam  gratise  non  est  aliquid  pbysicum  et  reale  quod  inbffi- 

et  sanctitatis,  ad  meritum  de  condigno  suffi-  rcat  actui ,  sed  est  quid  morale  consistens  in 

ccrc,  nisi  divina  ordinatio  talis  operis  ad  tale  bumana  a-slimatione,  quse  circumstantiis  cx- 

prtemium  intcrcedatT  Ita  sentit  Scotus  in  3,  trinsecis  sa^pe  augetur;  ergo  maxime  augcri 

d.  18;  qusest.  unic,  §  In  ista  quwstione ,  ulu  potest   ex  divina    imposilione.    Atque    binc 

hac  ratione  defmit  meritum  per  ordinem  ad  etiam  colligunt  dicti  auctores,  prsesertim  Du- 

acceptationem,  diccns,  csse  aliquid  accefta-  randus,  necessitatcm  bujus  divinre  ordinatio- 


tum  vcl  accejitandum.,  pro  quo  ab  accejitaute 
est  aliquid  retrihuendum ,  etc.  Et  postea  sub- 
dit  in  Deo  nihii  esse  acceptandum  quod  non 
sit  acccptatum,  et  idco  defmiendo  meritum 


nis,  quia  sine  illa  non  putant  opera  bominis 
posse  babere  valorem  ad  prtemium  gloriae 
sufficientem,  et  ad  boc  inducunt  illud  Pauli 
ad  Rom.  G  :  Existimo  quod  non  stmt  condi- 


apud  Dcum,  satis  esse  dicere  ,  esse  aliquid    gnce  passiones  Jmjus  temporis  ad  futuram  glo- 


acceptatum,  eic.  Acceptatio  autcm  Dci  li- 
bera  est,  et  ordinationem  ejus  requirit.  Idcm 
docuerat  in  1,  d.  17,  qua-st.  2,  in  fme  art.  1, 
§  iSed  tunc  est  ulteriits,  etc.,  cum  bis,  quai 
docet  art.  2;  et  scquuntur  ibi  Ocbam,  q.  2; 
Gregorius,  q.,  art.  2;  et  Gabriel,  q.  5,  art.  3, 
dub.  2,  etin  2,  d.  26,  q.  unic.,  per  totam ;  el 
Durandus,  in  1,  d.  17,  q.  2,  n.  13,  et  in  2, 
d.  27,  q.  2,  n.  12,  et  in  3,  d.  20,  q.  1  et  2; 
Marsil.,  in  2,  q.  18,  art.  4;  Supplcm.  Gabr., 
in  4,  d.  49,  q.  4,  art.  2;  Castro,  contr.  baires., 
vcrb.  Meritum;  Vega,  q.  5  de  Justificat.,  ad 
1  et  3.  Ex  his  vero  auctoribus,  antiquiores 
non  solum  putant  esse  necessariam  ad  mcri- 
tum  apud  Deum  ipsius  ordinationem  ,  sed 
cliam  illam  sufficcre  ut  opus  fiat  meritorium, 
si  alioqui  sit  opus  liberum  et  laudabile.  Alii 
vero  aliquid  amplius  requirunt  ex  parte  ope- 
ris,  nibil  autem  sufficere  putant  sine  pra^dicta 
ordinatione.  Et  in  hoc  posteriori  sensu  vide- 
bimus  infra  luijus  sententice  fundamcnta. 

3.  Prioris  sensus  fundamentum.  —  Excm- 
flis.  —  Statuitur  ratione.  —  lu  priori  au- 
tem  sensu,  fundamentum  est  quia  opera  non 


riam  qua;  revelahitur  in  nohis  ;  iuteUigi  enim 
oportet  non  esse  condignas  per  se  spectatas, 
ct  nisi  Deus  ilias  acceptare  voluissct,  ct  ordi- 
nasset. 

h.  Secunda  opinio  non  requirens  dictam  or- 
dinationem.  —  Vide  Cajetanum  tom.  3  Opus- 
cul.,  opusc.  10,  c.  6.  —  Secunda  sentcntia 
est  extreme  contraria,  nimirum,  supposita  di- 
vina  gratia,  sanctificante  pcrsonam,  et  jiivaii- 
te  ad  supernaturalia  opera  perficicnda,  non 
esse  neccssariam  aliam  divinam  ordinalio- 
nem  extrinsecam  Dei,  quasi  positiv  a  lege  su- 
peradditam.  Ita  sentit  Cajetanus  1.  2,  q.  114, 
art.  3,  ubi  opinionem  Scoti  improbat,  dicit- 
que  actum  meritorium  ordinari  quidem  ad 
pra^mium,  non  per  superadditam  ordinatio- 
nem,  sed  per  ipsara  gratiam ;  et  hanc  scn- 
tentiam  sc(|uitur  Solo,  I.  3  de  Natur.  et  grat., 
c.  7  ;  fortasse  tamen  in  alio  sensu  locuti  sunt, 
ut  capite  scquenti  atliugam,  alia  ipsorum  les- 
tlmonia  rcferendo.  Fundauientum  est,  quia 
gratia  ex  natura  sua  est  ordinata  ad  beatitu- 
diuem  supernaturalem^;  ergo  opera,  qua^  ex 
illanascuniur,  ex  natura  sua  babcnt  eumdcm 


gnitat( 


ergo  nou  indigeut  aliqua  extrinscca 
ordinatione. 

"^    Imo  reputans  inutilem,  et  cur.  —  Imo 


o. 


tantum  babcut  vel  babere  possunt  moralcm     ordinem   cum  deliita   proporiione  ct  condi- 

valorcm  ex  natura  sua,  seu  ex  conditiouibus 

sibi    intrinsecis ,   sed   etiam    ex   impositione 

principis ;   crgo  multo  magis  poterunt  opera 

bominis  baberc  valorem  cx  impositione  Dci, 

quai  iilis  adjuugitur  ,  co  ipso  quod   ad  talc 

prsemium  ordinantur,  et  adillum  accepiabilia 

redduntur.  Antecedens  patet  excmplis  buma- 

nis,  nam   moneta  accipit  valorem  ex  imposi- 


addunt  aliqui  non  solum  non  csse  necessa- 
riam  hanc  ordinatioucm,  sed  etiam  essc  inu- 
tilcm,  quia  per  se  nibil  potest  actui  admcri- 
tum  conferre,  neque  cliam  potcst  cfficcre  ut 
actus,  qui  non  esset  meritorius  de  condigno 
tione  principis,  etiamsi   sit  ultra   qaalitatiun     alicujus  prsemii,  proptcr  solara  divinam  or- 


CAP.  XVil.  UTnUM  DIVI.NA  ORDINATlO  ET  QUASl  LEX  TOSITIVA,  ETC. 


105 


dinationcm  iHucl  mercatur,  quia  intriuseca  or- 
diualio  uiliil  diguitatisaddit  aclui,  quia  uou  est 
circumstautia  cjus,  ct  actus  totum  suum  valo- 
rcm  et  diguitatem  ex  oljjecto  el  circumstan- 
tiis  desumit ;  ergo  ordinatio  cxtrinseca  facere 
non  potest  ut  actus  sit  meritorius,  si  ex  se 
idnonhabeat,  ncquo  mno^js  mcritorius  quam 
ex  se  postulet,  quia  meritum  ex  valore  ct 
dignitate  actus  condignitatem  ludjct.  Ergo 
non  est  cur  sit  necessaria  ad  meritum  talis 
ordinatio.  Ex  quo  ulterius  concludunt,  quam- 
vis  potuerit  Deus  non  dare  visioncm  beatam, 
eliam  bene  operanti   cx   gratia,  nihilomiuus 


in  priucipio  hujus  hbri  etiam  notatum  cst, 
quia  medium  proporlionatum  ad  conscqucu- 
dum  ahqucm  tinem,  si  morale  sit,  etiam  est 
moraliter  dignum  illo  fine.  Ouod  etiam  a  si- 
mili  exphcavi  ex  bonis  operibus  naturalilnis 
factis  ab  homine  in  pura  natura  creato,  et 
sinc  pcccato  exi^tenti,  nam  tahs  homo  pcr 
laha  opcra  coudigne  teudcret  in  bealitudi- 
nem  naturalcm,  qu»  est  finis  naturaliter  pro- 
portionatus  tah  naturee  ;  eadem  ergo  propor- 
tio  est  in  operibus  gi^atiae  respectu  beatitudi- 
nis  supcrnaturaiis.  Quod  autem  hffic  intrinse- 
ca  dignitas   et  proportio   supponcnda  neces- 


non  potuisse  facere  quin  iham  de  condigno     sario   sit  ad  meritum  de    condigno,  probant 


mereretur,  quia,  supposita  gratia,  ct  quali- 
tate  operis,  dignitas  prwmii  necessario  inest 
ojjeri,  sive  ,  propter  liberam  voluntatem  cx- 
trinseci  ageutis,  dandum,  sive  negandum  sit 
pra?mium.    Sicut  enim  operans   est   digiius 


sufficicnter  fundamenta  ejusdem  secundoe 
sententia'.  Quia  revera  licct  Deus  dccrevisset 
dare  gloriam  propter  opus  iufimum,  et  de  se 
omnino  improportionatum  ad  tale  prjemium, 
illa  potius  esset  hbera    douatio,  quam  retri- 


hiude  ratione  operis  boni,  etiamsi  nunquam  butio  pro  condigno  merito.  Nam  etiam  nunc 

hiudandus  sit,  ita  etiara  cst   dignus  prremio,  Deus   ordinavit    contritionem   peccatoris   ad 

ctiamsi  nunquam  pra^mium  recepturus  sit.  dandam    ilh  primam  gratiam  ,   ct  rcmissio- 

Et  explicatur  tota  liajc  opinio  ex  contrario,  nem  peccati,  imo  promisit  illam  poenitentiam 

nam  oppositorum  eadcm  cst    proportionalis  agenti,  et  nihilominus  peccator  non  meretur 

ratio;  at  vero  opus  malum,  ut  sit  meritorium  de  condigno  primamgratiam,  et  rcmissionem 

poena?,  non  eget  ordinationc  extrinseca ;  non  peccati,  ut  infra  vidcbimus,  nec   potcst   alia 


cnim  est  dignum  pneua,  quia  ordinatur  ad  il- 
lam,  sed  potius,  quia  diguum  est  poena,  orih- 
natur  ad  illam.  Et  quamvis  nunquam  ordiua- 
retur,  8eque  esset  poena  dignum  ratione  sua; 
malilia?;  ergo  idem  dicendum  est  de  mcrito 
boni  operis. 


ratio  rcddi,  nisi  quia  in  tali  opere,  ut  fit  a 
tali  persona,  suthciens  proportio  et  condigni- 
tas  non  invenitur.  Denique  ipsamet  vox,  seu 
differentia  ultima  mcriti  de  condigno  per  se 
postulat  ajqualilatem  aliquam  iuter  opus  me- 
ritorium  et  pra^mium,  et  in  hoc  distinguitur 


6.  Assertio  prima.  —  Prolatiir.  —  In  hoc     talc  mcritum  ab  omni  alio  imperfecto  merito, 
puncto  vitanda  censeo  extrcma,  et  aliquid  in     quod  illud  gradum  peifcctionis  non  attingit, 


utraque  scntentia  verum  esse,  ex  quo  simul 
sumpto  raedia  et  vera  sententia  consurgit. 
Difo  ergo  prirao,  ad  meritum  de  condiguo, 
primum  oranium  in  opcre  requiri  fuudamen- 
tam  condignitatis  et  proportionis  cum  prae- 
mio ,  ct  hanc  proportionera  ac  dignitatcm 
nunc  habere  opera  justorura,  eo  ipso  quod 
talia  sunt,  eta  gratia  procedunt,  non  ex  or- 
diuatione  cxtrinseca,  scd  ex  natura  sua.  In 
hoc   sequiraur   sccundara  sententiara,  quam 


neque  illa  imperfectio  potest  per  solam  ex- 
trinsecara  ordinationera  suppleri ,  ut  recte 
probatum  cst. 

7.  Assertio  secunda. — Prcemium  intrinse- 
cum,  tel  extrinsecum. — Dicosecundo  :  etiam- 
si  in  operibus  dignitas  et  proportio  suppona- 
tur,  nihilominus,  ut  sint  actualitcr  meritoria 
de  condigno  talis  pr»mii,  necessaria  est  divi- 
na  ordinaiio,  per  quam  gloria,  verbi  gratia, 
proposita  sit  ut    prauuiura  per  talia   opera 


ctiara  scquuntur  BcIIarminus,    Vega,    ct  alii  consequcndum,    et    qua  statuerit  Deus  talia 

supra  allegati,    dcfcndcntcs  verura  racritum  opera  in  meritum  talis  gloriffi   acceptare.   In 

de  condigno  contra  hujus  tcmporis  luTreticos.  hac  asscrtionc  sequimur  primam  sentcntiam, 

Et  cxplicari  potest  imprimis  ex  his,  quoe  I.  8  et  a  fortiori  probabitur  latius  ex  chccndis   in 


diximus,  quod  gratia  natura  sua  habet  pro 
ultirao  fine  visionem  Dci  ciaram,  nam  hinc 
optime  sequitur  quod  bona  opera  ab  ipsa 
procedentia  habcant  conuaturalcm  habitudi- 
nem,  et  proportioucm  ad  camdem  vita.m 
flpternam,  ac  pr-^.inde  quod  ex  se  habcant 
cUgnitatem  proportionis  cum  iUo  praimio,  ut 


cap.  sequenti.  Nunc  autcm  declaratur  brevi- 
ter,  distinguendo  duplex  prremiimi,  cimi  quo 
meritorium  opus  habcre  potcst  sufficientcm 
proportionem,  ct  condiguitatem  ;  unura  ex- 
trinsccum ,  aliud  intrinsccura  appcllari  po- 
test,  juxta  duplicem  habitudinem,  quffi  inter 
opus,  quod  est  meritnm,  et  rem,  qufe  est  prre- 


100 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QL'OD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


mium,  intervenirc  potcst.  Una  liabitudo  est 
solius  proportionis  oequalitatis,  quoe  potest 
inter  duas  res  repcriri,  sine  alia  naturali 
connexione  inter  ipsas.  Altera  liabitudo  est 
naturalis  connexionis  unius  cum  alia,  seu 
ordinis  unius  ad  aliam  pra?ter  proportionem 
fequalitatis.  Ex  quibus  habitudinibus  prima 
est  necessaria  ad  meritum  dc  condigno,  ut 
in  prcecedenti  assertione  probatum  cst ;  se- 
cunda  vero  non  est  ita  necessaria,  saltem  de 
potentia  absoluta,  ut  in  fme  capitis  praece- 
dentis  probatum  est.  Quando  vero  opus  me- 
riti  et  pra?mium  ita  se  habent,  ut  praeter 
a^qualitalis  proportionem ,  aliam  connexio- 
ncm  non  habeant,  pra^mium  dici  potest  ex- 
trinsccum,  et  ideo  in  illo  evidens  est  lia?c  sc- 
cunda  asscrtio,  quia  cum  ilia  duo  ex  natura 
rei  non  liabeant  ordinem  medii  ad  finem,  vel 
alium  similem,  ut  possint  in  ratione  prsemii 
etmeriti  comparari,  necessaria  est  ordinatio 
extrinscca,  qua  unum  tanquam  pra^mium  al- 
terius  constituatur,  ut  in  gloria  unius  respec- 
tu  meriti  alterius  superiori  capite  dictum  est. 
Praemium  ergo  intrinsecum  appcllamus , 
quando  inter  opus  ipsum  ct  prffimium  non 
solum  est  a^qiialitas  moralis,  sed  etiam  na- 
turalis  connexio  ,  quia  unum  ad  aliud  ex 
natura  sua  ordinatur,  et  talc  cst  meritum 
nostrum  apud  Deum,  secundum  ordinariam 
lcgem,  et  rebus  ipsis,  et  perfectioni  meriti 
magis  conscntaneam.  Et  ideo  in  tali  merito 
majorem  dillicultatem  Iiabet  assertio,  quia 
cum  ibi  invcniatur  intrinsecus  ordo,  non  vi- 
detur  necessaria  extrinseca  ordinatio.  Pro- 
pter  quod  aliqui  dixerunt,  ordinationem  ex- 
trinsecam,  licet  interdum  nccessariasit,  non 
tamcn  essc  mcrito  essentialem. 

8.  Prohatur  qmque  de  prcpmio  intrinseco  ; 
primo,  ratione.  —  Nihilominus  etiam  in  hoc 
merito  ct  pra^mio  conclusionem  et  nccessita- 
tcm  dietffi  ordinationis  intclligimus.  Et  pro- 
bamus  primo,  quia  de  facto  intervenit  hoec 
ordinatio  divina  in  nostris  meritis  apud 
Deura;  ergo  signum  est  esse  necessariam  ad 
propriam  ct  perfectam  rationem  mcriti,  quia 
Deus,  suaviter  et  sapienter  omnia  providens, 
non  addit  ea,  quae  necessaria  non  sunt.  An- 
tecedens  autem  sumo  ex  illa  antiqua  senten- 
tia  Coelestini  Papa%  epist.  1,  cap.  42;  et  Au- 
gustini,  cpistol.  105;  ct  inter  opera  Cliry- 
sostomi,  hom.  de  Adam  et  Eva,  tom.  1,  sci- 
licet,  tantam  csse  misericordian  Dei,  ut  nos- 
fra  toluerit  essc  merita,  qu(£  sunt  dona  sua, 
quam  sententiam  Concilium  etiam  Tridcnti- 
jiium  usurpavit,  sess.  6,  cap.  16,  In  eaque  in- 


telligo  dupliccm  misericordiam  Dei  in  nos- 
tris  bonis  opcribus  commcndari :  una  cst, 
quod  nobis  donat  ipsa  opcra,  dando  auxilia 
sufficientia  et  congrua  ad  illa  pra?standa ; 
alia  est,  quod  eadem  opera  vult  esse  merita 
nostra,  atque  istum  sensum  sumo  ex  Conci- 
lio  Scnonens.,  c.  16,  et  Concilio  Moguntino, 
c.  8^  quorum  sententias  in  capite  sequenti 
commodius  referam.  Deus  autem  non  aliter 
voluit  ut  opera  nostra  essent  ctiam  merita, 
nisi  ordinando  illa  ad  hoc  vcl  illudpramiiura; 
ergo  hajc  ordinatio  dc  facto  intervcnit  in  nos- 
tris  racritis,  et  est  distinctum  bcnciicium  a  to- 
ta  gratia,  quro  ad  cflicicnda  talia  opera  no- 
bis  confcrtur,  vcl  otiertur. 

9.  Secunda  ratio.  —  Sccundo  ostenditur 
ha^c  ncccssitas  quasi  a  posteriori,  quia  in 
omnibus  elTectibus  Dei  et  nostris,  ut  ficri 
possint,  rcquiritur  determinatio  circumstan- 
tiarum  inpondere  ac  mensura,  ut  sic  dicam  ; 
sed  in  merito  et  pra^mio  nostro  non  potest 
intelligi  talis  detcrminatio,  sine  praidicta  or- 
dinatione;  ergo  illa  est  necessaria.  Miijor  et 
consequentia  notoe  sunt.  Minor  probatur 
primo,  ex  dictis  supra,  cap.  15,  de  statu  et 
tempore  mcrcndi ;  nam  ha>c  non  habent  ex 
natura  rci  certam  dctcrminationem ;  ergo  ut 
illam  recipiant,  divina*Iex  seu  ordinatio  ne- 
cessaria  est,  non  cnim  superest  aliud  princi- 
pium,  a  quo  illam  habere  possint.  Antece- 
dens  patet  cxemplis  supra  tractatis  dc  Ange- 
lis,  de  hominibus  in  statu  innoccntia?,  et  evi- 
dcntius  de  Elia  ct  Enoch,  si  nunc  non  mc- 
rentur,  ut  est  probabilius,  et  in  animabus  se- 
paratis  justis,  et  non  vidcntibus  Deum,  ct 
nihilominus  non  mercntibus,  etiamsi  habeant 
opcra  libera  Bequc  bona,  ac  mcliora  quam  in 
corpore,  et  de  se  habentia  eamdcm  habitu- 
dinem  ad  supernaturalem  beatitudincm,  et 
fmem  ultimum.  Etspccialitcr  in  anima  Christi 
Domini^  quse  separata  a  corpore  statim  me- 
rcri  cessavit,  ut  in  3  part.,  q.  19,  ostendi, 
cum  tamen,  et  in  corpore  liaberct  eamdem 
Adsioncm  Dei,  ct  extra  corpus  haberet  eam- 
dera  dignitatem  gratia?  unionis ,  ct  eosdem 
actus  liberos  amoris  Dci  ct  proximi,  quos 
in  corpore  habcat.  In  his  ergo  omnibus  , 
et  similibus  qua3  facile  cogitari  possunt,  et 
in  illis  detex^minatio  temporis,  vel  status  me- 
rentis  in  corpore ,  vel  cxtra  corpus ,  vel  in 
corpore  morlali  hujus  vel  illius  conditio- 
nis,  non  potest  cx  sola  rci  natura  ficri,  idco- 
que  ad  ordinationem  divinam  necessario  re- 
currcndum  est.  Unde  in  eis  etiam  videmus 
scparari  rationem  actualis  meriti   ab  opcro 


CAP.  XVII.  UTRUM  DIVINA  ORDINATIO  ET  QUASI  LEX  POSITIVA,  ETC.  107 

habcnlc  camdem    dignitatem   cx  pnrtc   ]jo-  illi.s   de  facto  mcrucrit,  vel   non  mcruerit; 

uitatis   sua3  et  sanclitatis  personae,  ct  cara-  ergo  sine  ordinatione  determinantc  tale  praj- 

dem    conncxioncm    cum  bcatitudinc  ,   quas  mium,  non   cst  in  operibus   completa  ratio 

cst  csscntialc  praMuium,  per  naturalem  ha-  mcriti  respectu    illius.    Deinde   certum    cst 

bitudinem  ad  illam  ;  qure  scparatio,  quam-  fuisse  in  CHIIISTI  operibus  valorcm  ad  me- 

vis  detcrminationc  circumstantiarum  oriri  vi-  rcndum  hominibus  intcnsiorem  gratiam   ct 

dcatur,  nihilominus  nobis  ostcndit,  divinam  gloriam,  quam  sit  maxima,  qua'  de  facto  illis 

ordinalioncm  csse  neccssariam  ut   opus  bo-  est  confcrenda,   et  nihilominus  de  facto  non 

num  in  ratione  mcritorii  complcatur.  meruit  illam,  quod  non  est  nisi  quia  de  facto 

10.  Tertla  ratio.  —  Vazqiiez,   quccst.  114^  non  est  illi  major  gratia  in  prxmium  propo- 

circa  litteram,    art.  6.  —  Exasio  oistridtiir.  sita  per  divinam  ordinationem. 

—  Itcm  potest  haec  ncccssitas  declarari  cx  H.  Alice  evasiones.  —  Potest   tamen   ad 

parte  pra^mii,  quia  non  sempcr  est  ccrtum  et  ha?c   et  similia   rcspondcri ,    hoc  pra?mium 

dcterminatum    ex  sola  rei    natura ;   indigct  mcritorum  Christi  esse  extrinsccum,   et  non 

crgo  detcrminatione  pcr  legcm  extrinsecam  habens    cam    connexionem    cum    bcneficiis 

l)ei.  Consequentia  nota  est  ex  dictis.  Antece-  aliis  confercndis,  quam  habcnt  opera  unius- 

dcns  vcro  imprimis  probatur  cvidenti  excm-  cujusque  justi   cum   ipsiusmet  beaiitudine, 

plo  Christi  Doraini,  qui  cst  exeraplar  oranium  et  idco  cx  hac  parte  non  esse   similcra  ra- 

dc  DEO  beuc  raerentiura ,  nara  Christi  ope-  tioncra  ,    juxta  id,   quod   in  principio  nota- 

ra,  licet  infiniti  valoris  essent  ad  raeritura,  vimus.   Unde   etiam  dici  potest  hanc  deter- 

iion  habuerunt  ccrtum,  et  determinatum  prre-  minationera   pra?raii    non   fuisse   ex    divina 

miura   ex  natura  rci.   Quod  patet,  quia,   co  ordinatione,  sed  intentionc  ipsiusmet  Christi 

ipso  quod  crant  infiniti  valoris ,  non  poterat  opcrantis,  et  per  illara  applicantis  suum  me- 

illis  respondere  dctcrrainatura  pr»raiura,  scd  ritum  ad  tantum  et  tale  prajmium  tali  per- 

mnjus  ct  majus  in  infinitum  rcspondere  po-  sonae    conferendum.    Sed    neutra  responsio 

tuisset ;   ergo  oportuit  certum  prajraium  lcgc  cnervat  exemplum  ;  nam  contra  priorem  par- 

divina  praifiniri.  Deiude  hinc  factnm  cst  ut  tcm  obstat,  quod  Christo  ratione   dignitatis 

merueritremissionem  pcccati  hominibus,  non  personae  suae  tam  iutrinsccum  et  connaturale 

Angclis,  ut  omncp  etiam  tradunt  tertia  parte,  fuit  posse  nicrcri  aliis,  sicut  unicuique  alio- 

quaistion.  19,  artic.  quarto,  et  quaestion.  oc-  rum  est  posse  mcrcri  sibi.  Unde  licet  opera 

tava,  artic.  quarto;  id  tamcn  referri  non  po-  Christi  non   haberent   eam   habitudinem  ad 

test ,   nisi   in   divinam   ordinationera.    Diees  gratiara   vel   gloriara    Angelorum    et  horai- 

CHRISTUM  non  raeruisse   pro  da^monibus,  num,  quam  habent  opera  uniuscr.jusque  ho- 

quia  non  olitulit  pro  illis  opera  sua,  sed  po-  minis  vel  Angeli  ad  ipsiusmet  beatitudinem, 

tius  ab  omni  irapetrationc  sua  illos  exclusit.  habebant  niliilominus  aliam  habitudinem  al- 

Respondeo    hanc    esse    optiraara   rationem  terius  rationis  et  ordinis,    qualis  est  vel  ca- 

proximam  ;  primara  autera,  ct  radicalera  esse  pitis    in  membra,  vel  domini  in  servos,  aut 

ordinationem,  ac  voluntatem,  quia  non  misit  principis    in  subditos ;  nam   Christo   ratione 

CIIRISTITM  in  raundura,  ut  Angelos  redime-  unionis   connaturale  est  esse  caput,  domi- 

rct,  sed  homines-,   quia  noluit  Angelis  pec-  num  ac  principcra   cajterorum,  et  ideo  opc- 

cantibus  locum  aut  raodum  pcenitcntia?  con-  ra  cjus  habent  quasi  conuaturalem  vim   ad 

cedere,  sicut  coucessit  hominibus :  quod  licct  mcrendum    aliis  ;   ergo    cx   hac   parte    tale 

habcat  fundam.entum  in  diversa  conditione  praeraiura  non  est  cxtrinsccum,  respcctu  ta- 

utriusque  naturae,  cx  divina  voluntate  sim-  lium  operura,  sed  intrinsecam  connexionem 

pliciter  fuit  depcndens  ,  et  in  re  ipsa  ostendit  habet  cum  illis  ;    crgo  ex  hac  parte  non  de- 

pendere  ex  ordiuatione   divina,  quod  idem  ficit  exemplum,  sed  eadeni,   vel  raajor  ratio 

opus  sit  vel  non  sit  meritorium  talis  praMuii.  in  illa  reperitur.    Nequc    ctiam  altcra   pars 

Idcmque  arguraenlura  suraitur  ex  opinione,  cvasionis  infirraat  cxcraplura,  scd  potius  con- 

quae  ncgat  Christumsanctis  Angelis  meruisse,  firraat,  quia  si,  ad  merendura  aliis,  ultra  to- 

quod  licet  de  facto  verum  non  putemus,  fuit  tam  dignitatem  operis,  tam  ex  bonitate  ejus, 

tamen  possibile,  et  illo  posito  nihil  sequitur  quam   ex  sanctitate    operantis  desumptam  , 

impossibile,  et  nihilominus  ccrtissimum   est  neccssaria    est  intentio  operantis,  ct   suura 

fuisse  in  operibus  CHRISTI   suthcientiara  ad  raeritum   pro   lioc,  vel  iUo   otferentis  ,  quid 

mercndam  gratiara  et  gloriara  Angelis  ;  ergo  mirum   est,   quod  etiam  requiratur  intentio 

ex  divina  ordinatione  primario  pendet,  quod  seu  voluutas  Dei    ordinantis   ex  parte    sua 


108  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


talcs  acliones  ad  tale  meritum  ?  Nam  inten- 
tio  illa  Ciiristi  ofTcrcntis  suiim  mcriium  pro 
hoc  vel  illo,  et  ad  Imnc  vel  illmn  etrcctum, 
quasi  extrinsece  comparatur  ad  meritum,  et 
operis  dignitatem  non  auget ;  nam  in  se 
a^qnalis  valoris  est  opus,  licet  absque  illa 
intcntionc  fiat.  Unde  illa  intentio  solum  est 
vcluti   proxima    applicatio   operis    mcritorii 


minm  ordinari,  salva  morali  ffiquitate  ;  ergo, 
cnm  certnm  sit  omnia  lio^c  esse  de  facto  in 
certo  pondere  ac  mensura  definita,  non  pos- 
sumus  hoc  tribuere  soh  naturae  operum  abs- 
qne  pra^ordinatione  divina.  Potestque  hoc 
exphcari  ex  muUis  dubiis,  quaj  a  Tlieologis 
de  augmenlo  moventur,  ut,  verbi  gratia,  an 
actus  SBqualcs  liabitui  gratiffi  mcreantnr  au- 


ad  talem   personam   vel  eflectum,  sine  qua     gmentum  ejus;  nam,  si  ad  conditioncm  taUs 


apphcatione  absohite  non  essct  meritorinm 
ejus  :  ergo  simih  modo,  vel  potiori  ratione 
csse  poterit  nccessaria  ex  parte  Dei  delcr- 
minatio  talis  pra^mii,  ut  opus  actu  esse  pos- 
sit  meritorium  ejus,  nam  toluni  hoc  nego- 
tium  magis  pendet  ex  vohmtate  Dei,  quam 
cx  quacumqne  volnntatc  creata,  ctiam  Chris- 
ti,    nam    voluntas  etiam    Christi  liabet    pro 


opcris  respiciamus,  ncutrum  potest  cx  sola 
rei  natura  dcterminari;  nam ,  secundum 
qnamdam  con?idcrationem,  vel  physicam , 
vcl  etiam  moralem,  videtur  talis  actus  non 
habere  proportionem  cum  augmento;  secnn- 
dum  aliam  vero,  quia  est  novum  opus  ct  no- 
vum  obsequium,  iUam  habere  vidctur;  crgo 
necGssaria  cst  institutio  Dei,  quce  certum  ah- 


regula   divinam   voluntatcm,    ct  ideo  Chris-  quid  statuat.  Idem  est  de  iUa  qua-stione,  an 

tus   sua  merita  pro   hoc  vel   iUo  ofFercbat,  soli  actus  ehciti  a  charitate   mercantur  prse- 

quia  divinse  ordinationi  aut  voluntati  id  con-  mium   essentiale ,   vel   etiam  actns  aliarum 

sentanenm   esse  scicbat.  virtutum.  Item  an  hoc  mcritum  sit  sccundum 

12.  Ratio.  —  Exemplo  exponitur  ratio.  —  totam  latitndincm  actus,   et  ad  a-qualitatcm 

AUo  itcm  modo  exphcari  potcst  necessitas  omninm  graduum,  vel  sccundum  aliqnem  cx- 

hujus    determinationis  ,    quia  ,   licet    opcra  cessum,  aut  aliam  proportioncm,   et   quaiis 

procedcntia  a  gratia  habeant  cx  virtute  gra-  hoec  sit  in  operibns  magis  vel  minus  pcrfcctis 

tiai  quamdam  proportioncm  cum  gloria,  ni-  in  spccie  in  ordinc  ad  idcm  prcemium  essen- 

hilominus  ex  sola  rci  natura  non  potest   in-  tiaie,  et  aliis  similibus.  Quamvis  cnim  ccrlum 

tcUigi  sufficiens  determinatio,  qna3  sempcr  in  sit   lioec   omnia   esse  dcfinita  in  mcnte  Dci, 

particulari  necessaria  est  ad  rationem  meriti  non  cst  autem  vcrisimile  illud  esse  per  sohim 

et  prsemii,  et  priBsertim  quoad  omncm  mo-  scientiam  intellectus,  quffi   in  ipsis  opcribus 

dum  de  facto  in  nostris  operibus  invcntum.  omnia  iUa,  tanquam   cx  natnra  rci  dcfinila, 

Declaratur  hoc  imprimis  ex  rebus  ct  actioni-  intueatur,  sed  in   voluntate  sua,   certum  et 

bus  liumanis.  Nam  res  intcr  homincs  vena-  definitum  modum  ac  mcnsuram  praemii  ac 

lcs,  scclusa  lege  taxante  pretium,  nunquam  mcriti  in  omnibus  ilUs   circumstantiis  consti- 

habent  ex  sola  rei  natura,  vel  communi  a>sti-  tnente. 

matione,  justum  pretium  omnino  determina-  13.  Quinta  ratio. — Ultimo  probari  potest 

tum,  et  indivisibile,  scd  cum  aliqua  latitudi-  assertio  ex  gencrali  ratione  praemii  et  mcriti; 

ne,  quam  per  voluntatem  contralientinm  de-  nam  relatio,  quam  inter  se  dicnnt,  non  fun- 

terminari  necesse  est.  Et  similiter  si  laborcs  datur  in  sola  dignitatc  opcris,  vel  rei  qua?  in 

militum  in  praiho  non  habcant  cx   lege  ali-  pra;mium  designatur;  nam,  licct  hsec  suppo- 

quod  certum  praemium  statutum,  non  potcrit  ncnda  sint  tanquam  fundamenta  remota  il- 

ex  sola   qualitate ,  vel   conditione  opcrum ,  lius  relationis,  nihilominus  non  sulficiunt  ut 

preemium  sp.qnale  indivisibiliter  illis  prffiscri-  rclatio  insurgat,  sed  requiritur,  quasi  proxi- 

bi  ,  et   ideo    arlntrio    principis   determinari  ma  ralio  fundandi,  aliqua   Icx,  vel  pactum 

oportet.  Sic  ergo  cum  in  prajmio  gratiae  vel  intcr  merenlcm,   et  pj^a-miantem  ;  nam   iUa 

gloriffi  varii  sint  gradus,  quamvis  opcra  gra-  r(;latio  non  cst  rei,  scd  rationis,  vel  (ut  pro- 

tia'.  gcncratim  liabeant  propoitioncm  cum  illo  prius  dicam)  non  est  physica,  scd  moralis,  et 

prsemio,  non  est  verisimile  quod  ex  sola  rei  ideo  fundamentum  morale  proximum  requi- 

natura  illa  proportio  sit  ita  indivisibiiis  ac  dc-  rit  ut  insurgat,  quod  non  potest  esse  aliud, 

terminata,  ut  talc   opus   sit    dignum  tanta^  nisi  vcl  pactum,  vel  lex  habcntis  potestatcm. 

gratise  vcl  glorise,  ut  Deus,  etiamsi  vclit,  non  Quod   ex  rebus  humanis  dcclaratur  ,    sicut 

possitmajus  vcl  minus  conferre,  scrvata  con-  Paulus  rcm  hanc  declarat  prima  ad  Corinth. 

dignitate ;  sed  longe  verisimilius  cst  in  illa  nono,  diccns  :  Nescitis  quod  hi,quiin  stadio 

condignitate  esse  moralem  latitudinem,  intra  curricnt,  omnes  quidem  currunt,  sed  unus  ac~ 

quam 'possit  opus  ad  majus  vel  minus  pra;-  cipit  bratium;  c.l  subdit   :  Sic  currite,   ut 


CAP.  XVII.  UTRUM  DIVINA  ORDINATIO  Ef  QUASI  LEX  POSITIVA,  ETC.  109 

compreJiendatu ;  in  illo  enim  cxemplo  liuma-  cedat,  qnia  sufficit  illa  roterna  lcx  (ut  loqui- 

no  a  Paulo  proposito,  neque  in  cursu  posset  tur  Augiislinus,  \  de  Libcr.  arb.,  c.  6),  quae 

inlelligi  ratio  meriti,  neque  in  alia  re  propo-  docct   expedire   in  rcpublica  benc  instituta, 

sita  ralio  bravii,  nisi   publica  lcge  vel  juicto  ut  pracmia  bene   oporantijjus  in  obsequium 

esset  ccrtamen  illud  propositum,  ct  taiis  rcs  reipublita;  tribuantur.  Unde  f^nljcrnator  rci- 

dcstinata  in^prtemium  veiocioris  cursus.  Ita  pul)lica3  ex  vi  sui  muneris  ad  bujusmodi  rc- 

crgo   voluit  ""Paulus  explicarc    nobis  mcrita  tributionem  lenctur,    ct   optima    gubernatio 

apud  Dcum.  Similiter   in  republica  humana,  postularct  ut  boc  cssct   in   particulari  proe- 

videraus  quffidam  csse  bona  destinata  in  prffi-  scriptum  ac  determinatum.  Quod  antem  non 

mia  militum  ,   ct    alia    in  prfcmia  litterato-  ita  fiat,  impcifcctionis  est.  Et  idco  in  ordine 


rura,  etc,  et  e  contrario  unam  actionem  csse 
destinatam  ad  obtinendum  unum  prseraium, 
et  aliam  act  aliud,  ct  sine  hujusmodi  ordine 
nullum  intelligi  proprium  meritum  ,  quod 
quidem  non  oritur  ex  aliqua  imperfcctione 


providcntis!  divin»,  et  ad  pcrfectam  ratio-- 
ncm  meriti,  vel  praemii  apud  Deum,  qui  nulla 
lege  obligatur,  necessaria  fuit  peculiaris  de- 
tcrminatio  libcra  voluntatis  ejus,  pcr  quam 
certus  modus,  ct  ordo  meritorum  ct  pra-mio- 


bumana,  sed  ex  gcncrali  ratione  mcriti,  quse  lum  prBescriberetur,  quod  ex  dicendis  in  ca- 

moralis  est,  et  hujusmodi  fundamentura  et  pitc  sequenti  magis  confirmabitur. 

determinationem  requirit.  15-  -^d  fundamentum  primo!  opinionis   in 

1-4.  Objectio. —  Solntio.  —Biccs:  o])vsho-  num.   3.— Exhis  facile   est  respondere    ad 

num,  eo  ipso   quod  est  utilc  rcipublicffi   vel  fundamenta  aliarum  opinionum.   Ad  prioris 

cedit  in  obsequiura  altcrius,  est  meritorium  opinionis  fundamentum  respondetur,  quam- 

prcemii  ex  natura  sua,  juxta  doctrinam  D.  vis  verura  sit  impositionera  principis  deter- 

Thoraai  1.  2,  q.  21,  art.  3  et  4;  ergo  non  cst  minare  valorem  rei,  aut  monetse,  non  fieri 


necessaria  alia  positiva  lcx  ad  rationem  me- 
riti^  unde  in  quavis  republica  bene  inslituta 
studiosi  censentur  digni  pra^mio.  Quod  si  il- 
lud  non  sit  lege  praescriptnm ,  ad  guberna- 


tamen  sine  aliqua  proportione  ct  ffiquitate, 
considerata  qualitate  rei  vcl  operis,  ut  cx  cis- 
dem  exemplis  humanis,  qua?  ibi  adducuntur, 
manifestum   est;  ita  ergo  dicimus  in  merito 


torera  reipubhcoe  pertinet  illud  justo  arbitrio  apud  Deum,  ut  perfectum  esse  intclligatur, 

dcterminare  ct  coufcrre;  crgo,  ex   generali  supponi  proportionera  ex  partc  opcris,  ct  ad- 

latione  meriti,  nulla  videtur  necessaria  po-  jungi  quamdam  determinationem,  seu  desti- 

sitiva  preeordinalio  ;  crgo  ncc  in  merito  apud  nationem  proemii  ex  parte  Dci.  Non  dicitur 

Dcum  crit  nccessaria.  Respondetur  bonum  autem  proprie  opus  accipere  dignitatem  vel 

opus  absolute  spectatum,  quia  in  se  bonum  valorem  ex  cxtrinseca  ordinatione  Dei,  quia 

ct  rcclura  cst,  de  sc  non  mcrcri   aliud  prre-  illa  cxtrinseca  ordinatio  non  est  circumstan- 


mium  pra^tcr  laudcm,  ut  D.  Thomas  in  citato 
loco,  art.  2,  cmn  scqucnlibus  scntit.  Si  au- 
tem  consideretur  opus  bonum,  ut  alteri  ali- 
quo  raodo  proficuura,  sic  habet  quidem  ali- 
quam  rationera  meriti.  Vcrumtaraen,  si  nulla 
pra^ordinatio  et  designatio  certi  prffimii  ante- 
ccdat,  ex  hac  parte  imperfecta  est  ratio  meri- 
tij  et  diminuta  circa  illud  providentia,  quod 
in   meritis  justorum  admitti  non  potest.   Et 


tia,  vel  objectum  operis,  sed  propric  dicitur 
dcterminari  valorem,  vel  dignitatem  ejus,  ut 
dc  facto  sit  meritum  hujus  prremii,  et  ad  il- 
lud  conferat  aliquod  jus,  ut  paulo  post  dicc- 
raus.  Potcstque  explicari  ex  habitudine  mc- 
dii  ad  finem.  Nam  licct  fides,  vcrbi  gratia,  de 
se  sit  aptissimum  medium  ad  beatitudinem^ 
tamen  de  facto,  ut  sit  medium  necessarium, 
oportet  ut  a  Deo  fuerit  sub  ea  ratione  pecu- 


deinde  si  commoditas  boni  opcris  sit  respec-  liariter  ordinatum.  Imo  univcrsalius  loqucn- 

tu  privatffi  personro,  et  ex  solo  arbitrio  opc-  do,  licet  aliqua  actio  sit  de  se  aptum  raedium 

rantis  fiat,  ad  summum  racrebitur  recompen-  ad  ahquem  finem,  non  habet  actualcm  ratio- 

sationem  aliquam  bcneficii   ex  gratitudine ,  nem  medii,  nisi  ad  illud  actu  ordinctur,  seu 

non  vero  propriam  retributionem  per  raodura  eligatur,  quaravis  per  illam  electionem  non 

prferaii,  vcl  raerccdis;  hic  autera  raodus  re-  accipiat  proportionera  ad  finem,  vcl  virtntcm 

compensationis   non  habet  locum  in  Deo,  ut  comparandi   illum,    sed  moralem  quamdam 

infra  dicam.  Si  vcro  bonum  opus  cedit  in  uti-  habitudinem  ad  illum.  Ita  crgo  opera  justo- 

htatem  reipublicai  et   boni  communis,  tunc  rum  per  ordinationem  divinam  non  accipiunt 

aliqua  major  ratio  racriti  intercedit,  etiamsi  proportionem,  vel  diguitatera,  sed  raoralcra 

positiva  et  particularis  lex  ejusdem  rcipubli-  habitndincm  ad  talc  pra?mium,  tanquam  ad 

ca)  designantis  definitum  prtemium  non  praa-  mcrccdera. 


liO 


LIR.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL>E  SANCTIFICANTIS. 


16.  Ad  fimdamentim  szciDulce  opmionis  i)i 
^mm.  A  et  ^.  —  Ad  fundameiitum  altcrius 
sententiae,  quatenus  probat  meritum  justo- 
rum  ex  intrinseca  natura  gratia?  liabere  ali- 
quom  ordinem  ad  prannium  gloriae,  illud  ad- 
mitlimus  ;  quatcnus  vero  excludit  necessita- 
tem  alterius  ordinationis  providcntiasDei,  re- 


ad  opus,  nam  ha?c  non  facit  opus  merito- 
rium,  sed  supponit ,  sed  de  antecedente , 
quK  non  potest  esse,  nisi  vel  voluntas,  vel 
promissio  acceptandi  opus,  si  fiat ;  vel  etiam 
quia  ordinatio  ad  preemium  nihil  aliud  cst 
quam  lex  veluti  cujusdam  certaminis,  pra?- 
miis  propositis  ;  h«c  autem  lex  non  videtur 


spondemus  negando  primara  consequentiam,     posse  intelhgi  sine   promissione  dandi  prffi- 
quia,   hcet  divina  ordinatio  non   addat  operi     mium  operanti,  juxta   conditiones  proposi- 


bonitatem,  nec  proprium  valorem  intrinse- 
cum,  nihilominus  addit  pecuharem  habitu- 
dinem  ad  prsemium,  qute  necessaria  est  ut 
opus,  de  se  proportionatumtah  prsemio,  esse 
possit  actuale,  et  determinatura  raeritum 
ejus.  Unde  ad  alterara  partem  de  absohita 
potentia,  respondemus,  quamvis  non  possit 
fieri  quin  opus  bonum  ex  gratia  factum  sit 
de  se  proportionatum  prairaio,  et  aptum  ad 
merendura  ihud,  si  ad  id  ordinetur,  nihi- 
lorainus  posse  fieri  ut  ihud  de  facto  non 
mcreatur,  quia  non  est  per  divinam  ordi- 
nationera  in  statu  merendi  constitutus,  ne- 
que  positus  ad  currendura  in  stadio,  ut  sic 
dicam,  et  supra  in  Eha  et  Enoch  explica- 
vi,  et  familiari  exeraplo  deckirari  potest.  Nara 
poeraa,  verbi  gratia ,   optime   compositura  , 


tas  in  lege  certaminis.  Et  revera  morahter 
ita  esse  videtur,  quod  hffc  duo  non  scpa- 
rantur;  nihikiminus  taraen,  quia  in  rigorc 
proraissio  addit  ahquid  ,  ut  supra  dixi,  ct 
habet  pecuharera  rationem  dubitaudi,  et  hoc 
tcmpore  est  speciahter  controversa  ,  ideo 
pauca  de   iha   addcnda  sunt. 

2.  Primum  fundamentum  pro  parte  negan- 
te.  —  Secundim.  —  Quod  ergo  tahs  prorais- 
sio  necessaria  non  sit ,  ut  ahqui  auctores 
moderni  defendunt,  suadcri  potest  primo, 
quia  tahs  promissio  non  est  de  rationc  me- 
riti  in  corarauni,  id  est,  ut  abstrahit  a  me- 
rito  apud  Dcum  vel  apud  horaines  ;  ergo 
neque  est  necessaria  in  merito  de  condig- 
no  apud  Deum.  Probatur  conscquentia,  quia 
nuha  speciahs   ratio   in  merito  apud   Deum 


a?qualis  ingenii  aut  artis   est,   sive  fiat  extra     assignari  potest.    Antecedens  probari  potest 


occasionera  certaminis,  sive  tempore  certa- 
minis,  et  propositis  prsemiis,  et  nihilominus, 
sub  hac  lege  factum,  est  raeritorium  pisemii, 
non  vero  absque  iha.  Ita  ergo  in  proposito 
de  mcritis  apud  Deura  censemus.  Ad  uHi- 
mara  vero  partem  de  comparatione  pecca- 
torura,  ct  bonorura  operum  quoad  mcritum 
ct  dcmcritura,  ncgamus  simihtudincm ;  in 
quo  autem  disparitas  sit  ,  in  capite  sequenti 
exphcabimus. 

CAPUT  XVIII. 

TJTRIJM  DE  NECESSITATE  MERITI  DE  CONDIGNO  ArUD 
DEUM  SIT,  UT  IN  PRO.MISSIONE  DEI  SUB  CONDl- 
TIONE    OPERUM  FUNDETUR  ? 


inductione   in  merito    apud  homines,   quia, 

hcet  ego  nihil  proraiseiira  bcncfactori  meo, 

nihilominus  bencficiis  in  me   sponte  cohatis 

ahquid  a  me  promeruit.  Et  merabra  reipu- 

blicffi,  iUam  vohratarie  defendentes,  vel  aho 

modo  juvantes,  bene  de  iha  ac  de  ejus  prin- 

cipe   mercntur,    etiamsi  pactum  vel  promis- 

sio  non   antecesscrit ;   idera  crgo   erit  apud 

Deura.  Et  ratio  reddi   potest,   quia   benefi- 

ciura  vel  obsequium   ex   vi  sua   inducit  aU- 

quara    obhgationem    retributionis  ,    etiamsi 

proraissio   non  proecesserit.    Secundo,    si  ob 

aliquam  rahonem  esset  necessaria  hsec  pro- 

missio,  maxirae  ut  pcr  racritum  acquireretur 

jus  justitise    ad  prsemium  ex  parte  meren- 

tis,  et  in  prsemiante  obhgatio  justitiaj  ad  ihud 

reddendum  ;  sed  hoc    titulo   non    sohim  in 

1.  Ordinationem  et  promissionem   cur  dis-    merito  ap-id  Dcura  non  est  necessaria  pro- 

tinguamus. — Haec  qusestioadeoest  atiinisprce-    missio,   sed  etiam  ihi  repugnat,   quia  tahs 

cedenti,  ut  ab  auctoribus  non  distinguantur,     obhgatio   non   esset  sine    imperfectione,   et 

nam   qui    negant   necessitatera  divinse  ordi-     quasi  subjectione  Dei  ad  creaturam  ;  ergo. 


nationis,  a  fortiori  negant  necessitatera  pro- 
missionis,  quia  promissio  intrinsece  ordina- 
tionera  inchidit ;  e  contrario  vero,  qui  di- 
vinara  ordinationera  seu  acceptationem  ne- 
cessariara  existiraant,  sub  iha  promissioncra 
includei^e  videntur,  vel  quia  non  loquuntur 


3.  Tertimi. — Tertio,  quando  promissio  re- 
quiritur  ad  raeritura,  necessarium  est  ut  in- 
notescat  his,  qui  merituri  sunt  pra;miura,  aho- 
qui  nihU  potest  eorum  voluntatem  immutarc, 
neque  aliquara  moralem  conditioncra  opcri- 
bus  eorum  tribuere,  ut  etiara  intcr  homincs 


de  acccptationc,   ut  sic  dicam,   subsequento     in  exemplo  sKpc  posito  dc  operaniiJjus  pro- 


CAP.  XVHI    UTRUM  DE  NECESSITATE  MERITI  DE  CONDIGNO,  ETC.  111 

ptfir  Lravium  obtinendum  vidcre  licet;  sed  ad  ri  nunc  supponimus  non  sufficcre  solam  pro- 

nicrendum  de  condigno  coram  Dco,  non  ost  missioncm,  nisi  in  opcrc  similem  capacitatcm 

ncccssaria   coguitio   talis  promissionis,  nam  seu  fundamcntum  supponat,  nam  rationcs  ibi 

multi  sunt  jusli  simpliccs,  qui  illam  ignorant,  facto:!  non  minus  hoc  probant.  Et  cxcmphim 

ct  nihilominus  suis  operibus  vitam  aetcrnam  de  romissione  peccatorum  id  convincit,  nam 

mcrcntur.  Et  pra^terca  pcrindc  cst  illam  non  illa  promissa  cst  sub  conditione  alicujus  ope- 

considcrarc,  ac  illam  non  cognosccrc;  sa-pis-  ris,  quod  nihilominus  proptcr  aliquem  dcfec- 

simc  autcm  opcrantur  justi  etiam  sapienlcs  tum  dignitatis  vel  proportionis  non  est  meri- 

et  perfecti  sine  ulla  advcrtcntia  talis  promis-  torium  ejus  dc  condigno.  Et  infra,  agentes  de 

sionis,  neque  proptcrca  minus  digne  meren-  merito  de  congruo,  ostendcmus  vcl  scmpcr 

tur;  ergo  signum  cst  non  csse  nccessariam  vel  seepe  fundari  in  promissione,  ct  nihilomi- 

talem  promissioncm.  nus   esse  distinctum  a  merito  de  condigno; 

4.  Quartum.  —  Quintum. —  Quarto,  urget  ergo  signum  est  promissionem  non  sufficcre 
ctiam  hic  ratio  supra  facta,  quod  opus  nou  fit  ad  specificam  rationcm,  ut  ita  dicam,  meriti 
dignius  aut  majoris  valoris  proptcr  promis-  de  condigno.  Et  simile  argumcnlum  cx  impe- 
sioncm,  scd  dignitatcm  supponit,  ct  solum  tratione  orationis  sumi  potest;  fundatur  cnim 
pra^bct  majorcm  sccuritatcm  pra^mii,  undc  maxime  in  promissione,  et  nihilorninus  nou 
solum  se  tenet  ex  parte  operantis  qucm  obli-  scmper  cst  meritoria  de  condigno  rei  postu- 
gat;  crgo  ex  partc  mercntis  necessaria  non  latsc. 

cst.  O'iiiito,  hoc  etiam  confirmat  comparatio  G.  Prolatur  a^ictoritate  Scholasticomm.  — 

facta  intcr  mcritum  ct  dcmcritum;  nulla  enim  Hoc  crgo  supposito  fundamcnto,  pro  hac  sen- 

promissionc  scu  comminatione  obligatur  Deus  tentia  de  necessitate  promissionis  merito  ai- 

ad  puniendum  hominem,  si  peccaverit;  potcst  legari  potest  D.  Thomas,  dicta  quaest.  114, 

enim,si  velit,  gratis  rcmittcre  totam  pcenam,  artic.  2,  quamvis  ibi  non  promissionis  ,   sed 

ct  nihilominus  homo  pcccando  de  condigno  ordinationis  nomine  utatur ;  in  artic.  autcm  3 

mcretur  illam.  Et  in  hoc  excmplo  cernitur  ostendit  in  operibus  esse  condignitatcm  ra- 

major  ratio,  nam  in  peccatis  sine  dubio  pccu-  tione  gratifc  ;   in  articulo  vcro  2  utrumque 

liari  providentia  ordinavit  pcenas  peccatorum  ponit,  scilicct ,  et  proeordinationem  divinam, 

deputando  talem  specicm  poenae  pro  tali  pcc-  et  proportioncm  operis  ;   tamen  sine  dubio 

cato,  et  aliam  pro  alia,  et  magis  vel  minus  loquitur  de  prreordinatione  qua^  promissio- 

gravem,  servata  proportione,  juxta  consilium  nem  includit,  nam  ,  ut  dixi,  moraliter  non 

sapienti»  et  voluntatis  sua^,  et  nihilominus  scparantur,  ct  statim  ostendam  hanc  pra?or- 

propriam  promissionem  non  adjunxit,  quia  dinationem  divinam  non  aliter  esse  factam ; 

necessarianon  erat;  crgo  non  est  curin  bonis  ct  lect.  3  ad  Hcbr.,  dicit  meritum  condigni 

mcritis  sit  nccessaria  talis  promissio.  inniti  justitiffi  ;  haec  autem  sine  promissione 

5.  Communis  sententia  affirmans. —  Nihilo-  intelligi  in  Dco  non  potest;  ct  ita  sentiunt  ex 
minus  communis  sentcntia  Theologorum  cst,  mcnte  D.  Thom»  Gonradus,  Medina  et  alii 
ad  mcritum  de  condigno  apud  Deum,  neces-  moderniibi,  et  idem  sentit  Capreolus  in  2, 
sarium  esse  ut  praicedat  promissio  divina  fac-  d.  17,  artic.  3,  ad  8  et  9,  ubi  ad  hoc  meritum 
ta  tali  opcri,  vcl  (quod  idem  est)  homini  sub  requirit  legcm  divinam  justam  de  reddendo 
conditioue  talis  operis.  Quam  tencnt  Scotus,  prgemio,  quam  non  sit  fas  violarc,  et  pcr  il- 
et  alii  allegati  in  capite  prcecedcnti  in  opinio-  lam  dicit  complcin  rationem  mcriti.  Imo  ctiam 
ne  prima,  qui  fere  omnes  in  hoc  excedunt,  Soto,  libr.  2  de  Natur.  et  grat.,  capit.  4,  licet 
quod  solam  promissionem  putant  sufficere  ad  dicat  Dcum  non  esse  debitorem  proprie,  ni- 
meritum  de  condigno,  etiamsi  in  opere  se-  hilominus  ait  nostrum  meritum  csse  dc  con- 
cundum  se  spectato  nulla  dignitas  vcl  pro-  digno  apud  Deum,  quia  legem  statuit  ccrtis- 
portio  cum  pra?mio  supponatur,  proitcr  ho-  simam,  ut  jussa  sua  facicntibus  pra^mium  re- 
nestatera  moralem,  ad  summum  liberam.  In  tribueret;  hujusmodi  autem  lex  sine  dubio 
quam  sententiam  inclinare  vidctur  Scotus  ibi-  promissionem  includit,  vcl  idem  est  quod 
dem  allegatus,  quamvis  nunquam  satis  ex-  promissio.  In  quo  videtur  non  consequenter 
prcssc  cum  cxclusione  loquatur.  Nos  autem,  loqui  ad  ea  qute  capite  pra)cedenti  citaviraus, 
sicut  ibi  dixiraus,  ad  ordinationem  divinam,  nisi  explicctur,  ut  in  alio  loco  libr.  3  cjusdem 
supponendamcsseproportionataradignitatera  operis  non  excluserit  ordinationem,  vel  accc- 
in  opcre,  respcctu  prajraii,  ut  possit  esse  pro-  ptationcra  Dei,  nisi  quatenus  illa  ab  aliis  pos- 
priura  cjus  meritura  dc  condigno,  ita  a  forlio-  tulatur  ut  sufficicns,  sine  proportione  operis, 


112 


LID.  XII.  DE  MERITO,  QLOD  EST  EFFECTLS  GRATI.E  SANLTIFICANTIS. 


imo  ad  SLipplendain  illam.  Et  idom  dicimus 
dc  Cajolano,  nani  in  tom.  3  Opusculor., 
tract.  II,  c.  6,  dicit  quod  ratio  meriti  potost 
iuvoniri  in  operibus  nostris  relatis  ad  illud 
prKmium,  de  quo  conventio  facta  est  cum 
Deo.  Et  eamdem  sontontiam  tonet  aperle 
Bonaventura  in  2,  dist.  27,  art.  2,  qua^st.  3, 
etibidom  Richardus,  artic.  etiam  2,quoest.  3; 
et  late  Bellarminiis,  libro  quinto  de  Justifi- 
cat.,  capit.  ii;  Hosius,  in  Confess.,  c.  33; 
Driedo,  de  Captivitate  et  redompt.  gener. 
human.,  tractat.  2,  capit.  2,  part.  3,  art.  3; 
Cumel.,  dicta  qua?st.  144,  artic.  1,  disp.  i, 
difficult.  2  et  3,  et  art.  3,  disp.  3  et  4,  et  alii 
modorni  in  illura  locum. 

7.  Prolatur  ratione  primo.  —  Fundamon- 
tura  hujus  sontontioe  est,  quia  meritura  dc 
condigno  hominis  apud  Deura,  est  raeritura 
justitiae,  ita  ut  justus  ratione  operis  sui  ali- 
quod  verum  jus  ad  pra^mium  acquirat;  sed 


quod  promisisti,  qula  fecinms  quod  jussisti,  et 
hoc  tu  fccisti,  quia  laboraiitcs  juvisti.  Tertio, 
pro]:»atur  ex  Concilio  Seuonens.,  in  Decretis 
fidoi,  capii.  16,  dicente,  justiiiam  nostrorura 
raeritorum,  non  fundari  in  ahsoluta  condigni- 
tate  nostrorum  operum.  sed  magis  in  Hherali 
et  gratuita  promissione  Dei,  qua,  comentione 
facta,  conduxit  operarios,  etc,  et  fere  idem 
habot  Concilium  Moguut.,  cap.  8,  quatenus 
ulramque  conditionom,  condignitatem  sciii- 
cot  et  promissionom,  in  nostris  nieritis  con- 
siderat  ad  justitiam  illorum  fundandara.  Et 
eodera  raodo  favet  raultum  Coucilium  Tri- 
dentinum,  sess.  6,  c.  10,  quatenus  dicit  jus- 
tis  bcne  operantibus  proponendara  esso  vi- 
tam  Klcnuim,  tanquam  mercedem  ex  ipslus 
Dei  promissione  honis  ipsorum  operihus  et  me- 
ritis  fidelitcr  reddendam,  ubi  ad  declarandara 
rationem  raerccdis  promissionera  interposuii, 
et  statim  adjungit  :  Rcec  est  enim  illa  corona 


hoc  meritum,  ut   tale  sit,  intrinsece  requirit  justitice,  etc. 

proraissionera  divinara  sub  conditione   talis         9.   Eadem  minor  propositio   suadetur   ra- 

opcris,  vel  (quod  perinde  est)  sub  loge  et  tione.  — Ratione  probatur  cadera  minor  pro- 

pacto  cui  innitatur;  ergo  talis  proraissio  ad  positio ;  nara  meritura  de  justitia,   sicut  dat 

tale  mcritura  neccssaria  est.  Major  inferius  jus  mcrenti,   ita  constiluit  dcbitorera  illum 

est  a  nobis  late  tractanda,  et  supra  in  c.  I  apud  queni  merelur,  quia  illa  relatio  est  re- 

multa  adduximus  quffi  illam  confirmant,  nunc  ciproca;  repugnat  enira  rae  habere  jus  jus- 

sufiicit  ilhid  2  ad  Tira.  4  :  Superest  mihi  co-  titise  respectu  altcrius,  nisi  alius  ad  illud  jus 


Tona  justitirc ;  et  illud  Matth.  20  :  Voca  ope- 
rarios,  et  redde  eis  mercedem.  Nam  nomen 
morcodis,  ut  ibi  ponderavimus,  doljitum  jus- 
titiae  includit,  ot  idera  est  de  norainc  stipen- 
dii  ot  aliis,  quoe  ibi  notaviraus.  Unde  notat 
Augustinus,  epist.  105,  gioriara  vocari  in 
Scriptura  mercedora,  non  vero  ita  vocari  gra- 
tiam,  quia  cui  debetur  vita  a^terna  vera  jus- 
iitia  est,  gratia  autera  nunquam  ex  justitia 
debetur.  Undc  lib.  4  contra  duas  epistol.  Pe- 
lagian.,  capit.  G  :  Si  gratia  (inquit)  esset  ex 


reddendum  mihi  obhgetur.  Unde  merilo  dixit 
Paulus  ad  Roman.  4  :  Ei  qui  operatur,  mer- 
ces  non  imputatur  securodum  gratiam,  sed  se- 
cundum  debdam ;  quod  ergo  redditur  ut  raer- 
ces,  debitum  est.  At  qui  ex  iustilia  raerctur, 
facit  sibi  debitum  praemium ;  ergo  ab  aliquo 
facit  doljilum,  ropugnat  enim  aliquid  csse 
dcbiium  alicui,  quin  ab  aliquo  debcatur.  Sod 
non  ab  alio,  nisi  ab  eo  apud  quem  quis  me- 
retur,  quin  mcritum  per  se  nt>n  dicit  rclatio- 
nem  ad  alium;   ergo  meritum  justiti»  apud 


meritis ,non  esset  gratia  quia  redderetur  dehita.  Deum,  ipsum  constituit  debitorem.Et  ita  sine 

8.  Proximrc  rationis  minor  propositio  sua-  ulla  ha?sitatione  loquuniur   Sancti.    Cypria- 

detur  auctoritate. —  Minor  autera  probatur,  nus,  hb.  de  Opere  et  eleemosyna  ,   in  fine, 

primo  ,   ex  illis  verbis  Christi ,  Maith.   20  :  inter  aha  raulta  dicit  :  Promeretur  Christum 

Nonne  ex  denario  conrenisti  mecum,  tolle  quod  judicem,  Deum  computat  dehitorem;  et  Augus- 

ttium  est,  et  xade,  ulji  totam  rationera  ffiqui-  tinus,  Ps.  'o'^,  in  fmc,  tractando  vorba  Pauli: 

tatis  ot  justitiffi  inter  laborcm  et  raerccdera  Quam  reddet  mihi  Dominus  in  illadiejustus 

posuit  Christus  Dorainus  in  conventiono,  qua?  judex  ■  Indulgentiam  (inquit)  donahit ,  coro- 

idem  est  quod  pactum,  seu  promissio   sub  nam  reddet ;  donator  est  indulgentice,  dehitor 

conditione  laboris.  Sccundo,  probatur  ex  Au-  coronce;  et  infra  ponderat  Paulum,  diccndo 

gustino,  sermon.  16  de  Vorb.  Apostoli ,  ubi  reddet,  profitori  so  habore  Dcum  debiiorem, 

tractans  an  possit  homo  diccrc  Dco  :  liedde  nnm  quid  lihi  reddet,  nisi  quod  tihi  dehet?  Et 


I 


mihi,  prius  dieit  nos  ex  nobis  non  habere, 
unde  ista  voce  exigamus  dehitorem  Deum;  et 
statim  adjungit  :  Hlo  ergo  modo  possumns  exi- 
gere  Domimim  nostrum,  nt  dicamus  .■  Redde 


similia  habet  tract.  3  in  Joan. ;  et  Fulgentius 
in  Pra?fationc  lib.  adMonimum,  ac  Bcrnar- 
dus,  dc  Grat.  ct  lil).  arb.,  et  Chrysostomus, 
hom.  3  iu  Mallh. 


CAP.  XVIII.  UTP.UM  DE  NECESSITATE  MEniTI  DE  CONDIGNO,  ETC. 


H3 


iO.  Bms  non  est  deUtor,  nisi  promittat. — 
Prohatur  secundo  eadem  commums  sententia. 
—  Arguineniim  ex  D.  Augustini  doctrina.  — 
Non  potest  autcrn  cx  parte  Dei  intclligi  talc 
debitum,  nisi  cjus  proinissio  prEeccssorit,  ct 
ideo  iaterdum  Theologi,  etiara  D.  Thomas, 
negant  Deum  essc  dcbitorcra,  quia  nirairum, 
Deura  absolute  et  per  se  considerando,  re- 
pugnat  essc  dcbitorera  ahcui,  cura  ipse  sit 
supremus  omnium  dominus,  et  ideo  a  ncrai- 
ne  possit  .obUgari,  nisi  ipse  veht.  Et  hac  ra- 
tionc  dixit  Auguslinus,  in  scrm.  10  dc  Verb. 
Apost.  de  Deo  loqucns  :  Delitor  factus  est, 
non  aliqnid  a  nohis  accipiendo ,  sed  aliquid., 
quodei  placuit,  promittendo.  Aliter  enim  dicl- 
mus  homini :  Dehes  mihi,  quia  dedi  tlhi ;  ct 
aliter  dlcimus  :  Debes  mild,  quia  promisisti 
mihi.  Qo.se.  statira  ad  Dcura  applicat,  osten- 
dens  non  posse  a  Dco  petere  debita  priori 
raodo ,  sed  tantum  postcriori.  Et  cx  illius 
doctrina  optimc  coUigitur  ratio  ad  proban- 
dura  quod  intcndiraus,  nara  aUquis  tantum 
constituitur  debitor  altcrias,  accipiendo  vel 
promittendo;  sed  Deus  non  potcst  constitui 
debitor  noster  accipiendo;  crgo  solum  potcst 
ficri  debitor  promittendo,  seu  cx  suppositio- 
ne  promissionis  cjus.  Majorem  supponit  Au- 
gustinus  ut  notara  cx  tcrrainis.  Soluraque 
oportet,  circa  iUara,  advertcre  in  liorainibus 
addi  tertiura  raerabrura,  vcl  priraum  illud  in 
duo  distingui ;  nam  liorao  constituitur  dcbi- 
tor  accipiendo  juste,  vel  etiara  accipicndo 
injuste,  sub  qua  acceptatione  omne  damnum 
injustura  coraprehcndimus,  ctiarasi  qui  dani- 
nura  infcrt ,  nihil  sibi  accipiat ;  quia  tamcn 
totura  hoc  debitura,  quod  cx  injuria  nascitur, 
in  Deo  locura  non  hai^ct,  cjuia  injustus  esse 
non  potest,  ideo  sufficientissirae  Augustinus 
de  Dco  loqucns  oranera  rationem  debiti  in 
illa  duo  membra  distinxit. 

11.  Proximi  argumenti  minor  propositio 
prohatur  ex  S.  Augustino.  —  Minor  autcra 
propositio  probatur  ab  Augnstino  diccnte  : 
Quid  dedimus  Deo,  quando  totum  quod  sumus 
et  quod  hahemus  honi  ah  illo  hahemiis?  nihil 
ergo  ei  dedimus,  non  est  queiJtadmodim  ista 
toce  exigamus  dehitorem  Deum ,  maxiiite  di- 
cente  Apostolo  :  Quis  prior  dedit  ei,  et  retri- 
huciur  illi?  Ex  suprerao  ergo  doraiuio  Dei, 
optirae  probatur  nerainem  posse  Deura  fa- 
cere  debitorera  ex  sc,  ct  (ut  ita  dicam)  ex  ef- 
ficacia  actionis,  vel  ol)sequii,  aut  officii ,  per 
quod  aliquid  Dco  confert,  cum  totum  hoc  sit 
magis  ipsius  Dei  quani  creaturffi,  ct  quatenus 
creatura>.  est,  sit  a  Deo  acceptum,  et  multis 

X. 


tituUs  iUi  debitura.  ReUnquitur  crgo  nt  si  aU- 
quo  niodo  potest  creatm-a  habere  debitorcra 
Deura,  necessario  supponi  deljeat  proraissio 
ejus.  Quod  in  aUis  rauUis  locis  inculcat  Au- 
gustinus,  ut  coucion.  2  in  Psal.  3^2  :  Kihil 
promiltit,  ef  non  reddit,  fidelis  ille  factus  est 
dehltor ;  ct  cnarrat.  in  Psahn.  109  :  Fidelis 
Deus  qui  se  nostrum  dehitorem  fecit,  non  ali- 
quid  a  nohis  accipiendo,  sed  mnlta  nohis  pro- 
mittendo.  Et  hac  ratione  Ub.  1  Confess.,  c.  4, 
ad  Dcura  loqucns,  ait :  Supererogatur  tihi  ut 
deheas,  et  quis  hahet  qnicquam  non  tuum?  d- 
nas  dehita,  nihil  perdens ;  reddis  dehita,  nulli 
dehens.  Ex  quibus  ultirais  verljis  coUigunt  aU- 
qui  Deura  quidera  esse  dcbitorera,  non  ta- 
raen  nobis  seu  aUis  a  se,  sed  sibi  ipsi,  quo- 
modo  videtur  interdura  D.  Thoraas  loqui. 
Veruratamen  de  hoc  puncto  latius  dicemus 
infra  tractando  dc  justitia  nostrorum  meri- 
torum.  Nunc  sutficiunt  nol)is  Augustini  verba 
proxirae  prfficcdentia ,  quibus  Deum  vocat 
debitorera  noslrura,  et  alia  in  quibus  sa^pe 
dicit  nos  exigere  debitorera  Deum ;  nerao 
autera  potest  exigere  ab  aUquo,  ut  a  debi- 
tore,  nisi  sibi  debeat ;  ait  autera  Augustinus, 
in  d.  serm.  IG  :  Possumus  exigere  Domlmim 
nostrum,  ut  dicamus  :  Redde  qiiod  promisisti, 
quia  fecimus  quod  jussisti ;  et  in  d.  Ps.  83,  in 
fine  :  Quid  tihi  reddet,  nisi  quod  tlhi  dehet? 
Nec  certe  proprium  debitura  intcUigi  potcst 
sine  relationc  ad  altcrura,  cui  alius  sit  debi- 
tor,  sicut  non  potcst  intclUgi  justitia  ad  se, 
scd  ad  alterum.  In  illo  ergo  loco  Confessio- 
nura,  ubi  Augustinus  dicit  Dco  :  Reddis  de- 
hita  nulli  dehens,  subintclUgit,  ex  te,  et  abso- 
hite,  ac  nuUa  suppositionc  facta ,  nuUius  cs 
debitor,  sccus  autem  est  ex  suppositione  pro- 
missionis.  ReUnquitur  ergo  proraissionera  es- 
sc  nccessariara  ad  iUud  raeritura  nostnim, 
quo  Deiun  debitorem  nostrum  constituimus. 
12.  Ad  contrariim  fundamentum  in  num. 
2.  —  Ad  primim.  —  Tom.  1  in  3  p.,  disp.  A, 
sect.  5,  post  mediim.  —  Ad  priraum  ergo 
fundaraentum  contrariro  sententife  ,  in  quo 
assumitur  proraissioncm  non  esse  necessa- 
riara  ad  debitura  in  corarauni,  ut  abstrahit 
a  Deo  et  liorainibus,  respondcmus  negando 
antecedens  ;  nam  loquimur  de  merito  per 
quod  proprium  jus  justitiJB  acquiritur.  Al. 
vero  ctiara  inter  liomincs  non  meretur  ali- 
quis  de  juslitia  apud  aliura  aliquid  agcndo, 
vel  operando  in  gratiara  iUius,  nisi  ex  pacto 
seu  promissione  mcrcedis  factum  sit,  vel 
nisi  lege  pubUca  ahud  sit  statutum,  ut  aUbi 
ciiara   chxi,  aUas  obhgaretur  aliquis  d^  jus- 

8 


114 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GR.VTI.E  SANCTIFICANTI3. 


legis 
orgo 


titia  pcr  privutam  voluntatem  et  actioncm 
alterius ,  sine  proprio  consensu  vcl 
auctoritate,  quod  al)surdum  cst.  Est 
illa  promissio  neccssaria  ad  omne  meritum 
de  justitia,  etiam  inter  homines.  Probatio- 
nes  autem  quce  in  contrarium  fiebant,  pro- 
cedunt  ad  summum  de  dc])ito  gratitudinis, 
quod  polest  resultare  ex  beneficio  acccpto 
absque  preevia  promissione  ,  scd ,  ut  jam 
dixi,  illud  non  est  proprium  meritum  ,  de 
quo  tractamns  .  Dices  :  ergo,  saltcm  hoc 
modo,  potcst  quis  mcreri  apud  Deum  ,  ct 
ipsum  faccre  dcbitorem,  nulla  prffiexistcnte 
promissione.  Rcspondeo  :  ita  concedunt  ali- 
qui,  mihi  tamen  etiam  hoc  falsum  videtur, 
et  contra  Augustinum  in  locis  citatis  ,  qui 
absolute  negat  posse  nos  facere  Deum  dcbi- 
torera  nostrum,  nisi  in  virtute  promissionis 
ejus.  Itcm  cst  contra  ejusdcm  Augustini  ra- 
tionem,  quia  Dcus  est  supremus  dominus 
omnium  personarum  ct  actionum,  ct  omnia 
obsequia  illi  sunt  aliis  titulis  dcbita  ;  crgo 
nullo  modo  ficri  potcst  dcbitor,  etiam  ex 
gratitudine  ex  vi  actionis  creatura>,  nisi  pa- 
ctum  pra^cesscrit.  Non  est  ergo  in  hoc  a^qui- 
parandus  Dcus  cura  horainc,  tuni  quia  unus 
horao  potcst  altcri  bcncficiura  spontaneum 
et  sine  pacto  conferre,  et  ideo  qui  bcncfi- 
cium  recipit,  est  capax  debiti  gratitudinis , 
cujus  materia  seu  objectum  est  beneficium 
receptura  ;  crcatura  autem  non  potcst  Dco 
bcneficium  conferrc,  scd  potius  ab  illo  ac- 
cipcre,  eique  obscquiura  preestare;  turaetiam 
quia  unus  homo  potcst  aliquid  boni  in  al- 
terura  conferre,  quod  ei  nullo  modo  dcbeat; 
at  vcro  quicquid  servitii  vel  obscquii  horao 
Deo  exhibeat,  vix  potest  dcbito  raodo  gra- 
tum  animura  osfendere  pro  bcneficiis  ac- 
ceptis  ;  quomodo  ergo  poterit  obligare  Deum 
sibi  etiara  ex  gratitudine,  ad  aliquod  bonura 
sibi  conferendura,  nara  ctiam  inter  honiincs, 
dum  unus  bencfactori  bcncficiura  ad  aqua- 
litatem  rependit,  non  obligat  illum  ex  gra- 
titudine  ad  novum  beneficium  sibi  prsestan- 
dum. 

13.  Ad  secundmn. —  Ad  tertlum.  —  Ad 
secundum,  admittiraus  rationcm  in  raajori 
propositione  tactam  ,  et  negamus  minorem, 
nimirum,  hoc  debitum  justitia?  Dco  repugna- 
re,  supposita  cjus  promissionc  sub  conditione 
condigni  operis ;  nara  eo  ipso  quod  talis  pro- 
missio  supponitur,  qua3  Deo  voluntaria  om- 
nino  ac  liberalis  est,  oranis  cessat  imperfec- 

tio^  ut  ex  diclis  non  difiicile  intchigi  potest,     quod,  licet  hoec  vera  sint,  considerata  prrecisa 
et  infra  ex  professo  tractandum  cst.  Ad  ter-    ratione  raeriti   ct  promissionis ,  nihilorainus 


tium  respondetur ,  in  privatis  contractibus  , 
qualcs  sunt,  qui  inter  horaines  fiunt,  neces- 
sariam  esse  cognitionem  promissionis,.  vel 
pacti,  ut  oriatur  obhgatio ;  taracn  in  his  qure 
per  legem  publicam  statuuntur  vel  promit- 
tuutur,  non  cst  necessaria  illa  notitia.  Quia 
ctiam  inter  homines  si  publica  lege  esset 
propositura  prifimium  facicnti  tale  opus,  qui 
illud  faceret  cum  ignorantia  prsemii  pro- 
raissi,  jus  ad  praimium  acquireret,  quia  jus 
ad  pra-raiura  non  nascitur  ex  speciali  vo- 
luntate  operantis,  acquircndi  jus  et  consti- 
tuendi  aliura  dcbitorcm  sibi,  scd  ex  ipso  opc- 
re,  supposita  voluntate  alterius  qui  promisit; 
et  ideo  ncque  cognitio  promissionis  aut  prse- 
raii  est  neccssaria  in  operante ;  nam  si  esset. 
maxime  proptcr  voluntatcra;  si  ergo  voluntas 
non  est  necessaria,  nec  notitia  erit.  PraBter- 
quam  quod  quamvis  aliqua  voluntas  essetnc- 
ccssaria,  vel  gcnei^alis  vcl  ctiam  virtualis 
sufliccrct,  quia  unusquisquc  ccnsetur  vellc 
suis  opcribns  acquirere  quicquid  potcst.  Quai 
rcsponsio  et  doctrina  multo  magis  habet  lo- 
cinn  in  pacto  scu  promissione  Dei,  nam  est 
a  Deo  facta  per  modum  cujusdam  legis  uni- 
vcrsalis,  et  divina  voluntas,  quse  suprema  est, 
potuit  sola  sua  auctoritate  illam  Icgem  con- 
dcre,  seu  promissionem  facere,  cum  condi- 
tione  talis  operis ,  indcpendenter  a  notitia 
talis  legis  in  alio  operante.  Quod  potest  a 
contrai-io  pcrsuaderi,  quia  peccator  etiamsi 
ignorct  poenara  cssc  pro  pcccato  a  Deo  sta- 
tutam,  reatum  ejus  incurrit ;  ergo  e  contrario 
ignorans  promissionem  pra>mii,  bene  operan- 
do,  jus  ad  illud  aequircre  potest.  Item  Adam 
ex  lege  Dei  et  pacto  fuit  ita  constitutus  in  ca- 
pul  suse  posteritatis,  ut  rationc  illius  omnes 
in  illo  peccaverint,  et  tamen  illud  pactum  ha- 
buit  efflcaciam  ex  sola  voluntate  Dei  inde- 
pcndcntcr  a  voluntate  Adffi  quoad  conscnsum 
in  tale  pactura,  et  consequenter  ut  pcccatura 
Adai  alios  inficcret,  non  fuit  per  se  necessa- 
rium  ut  Adam  habuerit  notitiam  explicitam 
talis  pacti  (quicquid  de  facto  de  hujusmodi 
notitia,  an  illara  Adara  habucrit,  necne,  ve- 
rurasit);  ergo  raulto  magis  in  raeritis  libe- 
ralis  Dei  voluntas  et  generalis  proraissio  suf- 
ficit.  Accedit  quod  iu  superioribus  ostcnsura 
cst,  quod  ad  meritum  de  condigno  apud  Deum 
non  cst  necessaria  intcntio  praeraii ;  crgo  ne- 
quc  erit  necessaria  voluntas  acquircndi  illud, 
vel  jus  ad  illud ;  ergo  ncque  est  cur  notitia 
promissionis  sit   necessaria.    Addo    dcnique 


CAP.  XIX.  UTRUM  MERITA  JUSTORUM  IN  PECULIARI,  ETC.  11.') 

qui  bene  apud  Deum  merentur,  non  possunt    fundamentum  talis  debiti  preecedat,  quod  est 


omnino  ignorare  hanc  promissionem,  qaia 
nerao  potesl  racreri  apnd  Dcum  sine  fide  ad 
salutcra  necessaria ;  docct  autcm  Paulus  ac- 
cedentcra  adDcum  oportere  crederc  quia  cst 
etinquirentibus  sc  rcmunerator  sit.  Per  hanc 
ergo  fidem  Dei  rerauneratoris  habetur  sufli- 
ciens  notitia  divini  pacti  seu  promissionis, 
quaravis  fortasse  a  praraiio  proraisso,  et  dc 
modo  promissionis  expressa  seu  distincta  nc- 
titia  non  habeatur. 

14.  Ad  quartum.  —  Ad  quartum,  quod 
opus  non  fit  dignius  ex  promissione  Dci,  ca- 
dera  responsio  apphcanda  est,  c[U3e  in  supo- 
riori  capite  de  divina  ordinationo  data  cst. 
Concediraus  enimpromissionemnon  esse  ne- 
cessariara  ut  actus  mcritorius  sit  proportiona- 
tus  pra^mio,  et  ideo  pa:nm  rcfcrre  quod  a 
promissione  dignitateni  non  accipiat.  Hoc  ta- 
men  non  obstat  quominus  proraissio  nccessa-     rum  requiratur,  ahqua  similitudo  admitti  po- 


promissio  sub  conditione  operis.  Deinde  hu- 
jus  discriminis  rcddi  potcst  optima  ratio_, 
C|uia ,  Hcet  homo  per  quodcumquc  bonum 
opus  Deo  praibeat  obsequium,  semper  reddit 
quod  alias  Dco  debct ;  irao  cum  ipsummet 
opus  a  Deo  accipiat,  vix  reddit  quod  pro  illo 
solo  beneficio  debet,  et  idco  ex  se  non  babet 
imde  faciat  sibi  debitum  aliquod  pra^mium  a 
Deo  reddendum ;  at  vero  peccatum  est  in- 
juriosum  Deo  ex  sc,  et  ex  propria  conditione 
talis  operis,  ut  ab  horaine  manat ,  estque 
contra  obligationem  et  debitum  hominis  ad 
Deum,  idcoque  per  se  potest  inducere  debi- 
tum  ex  parte  ipsius  hominis,  et  Deo  jus  con- 
ferre  ad  suam  injuriam  vindicandam.  Quoacl 
promissionem  ergo  nulla  est  sequiparatio.  Ni- 
hilominus  tamen  quoad  aliquam  lcgem  vel 
ordinationem,  quoe  in  poenis  etiam  peccato- 


ria  sit  ut  per  actum  acquiratur  jus  ad  prai- 
mium,  quod  fierisine  promissione  non  posset, 
quia,  ratione  promissionis  sub  conditione 
operis,  habctopus  sic  factum  pccuharem  con- 
nexionem  et  habitudinem  cum  retributore 
prsemii,  et  cum  ipso  pramio,  quam  ex  sola 
rei  natura  non  halieret,  ut  explicatura  cst. 
Neque  refert  quod  promissio  sit  cxtrinseca 
actui,  quia  niliilominus  actus  innititur  ihi,  et 


test,  quia  hcet  peccatum  ex  se  sit  dignum 
poena,  tamen  ex  sola  natura  rei  non  determi- 
nat  sibi  certam  specicm  vel  modum  poenffi, 
praBsertim  sensus,  ut  quod  sit  in  hoc  loco,  vel 
in  illo,  in  igne,  vel  in  aUa  re,  etc.  Et  quoad 
hoc,  esse  potest  necessaria  pecuharis  ordina- 
tio  ex  hbera  providentia,  et  lege  Dei  taxantis 
unicuique  culpse  proprium  modum  poense , 
qua  lege  supposita,  unumquodque  peccatum 


habet  peculiarem  conforraitatem  cum  volun-    merebitur  talem  pcenam  ,  et  non  aham.  Sed 
tate  preemiantis,  quara  sine  tali  promissione     hoc  ad  praesens  non  refert,  sed  ad  materiam 


non  haberet;  et  hoc  satis  est  in  materia  mo- 
rah  ,  ut  actus  inde  baljeat  pecuharcm  vim 
obhgandi  ahum,  seu  acquircndi  jus  ad  prae- 
mium.  Nam  hsec  vis  moi^ahs  potius  est  quam 
physica,  et  ideo,  hcet  in  actu  habeat  aliquod 
fundamentum,  potest  moraliter  compleri  per 
extrinsecam  promissionem,  seu  per  habitudi- 
nem  moralera  quee  ex  illa  nascitur,  ut  exph- 
catum  est. 

15.  Ad  quintim.  —  Ad  ultimum  de  aequipa- 
ratione  intcr  meritum  et  demeritum,  rcspon- 
detur  imprirais  esse  disparera  rationem,  C]uia 
per  peccatum  non  fit  debitor  Deus,  neque 
obligatur  ad  puniendum,  sed  fit  debitor  ipse     ritis  hominum  apud  Deum  considerari  potest, 


de  peccatis  pertinet,  et  in  tractatu  de  Purga- 
torio  ahquid  tetigimus. 

CAPUT  XIX. 

UTRUM  MERITA  JUSTORUM  IN  PECULIARI  APPLICA- 
TIONB  ET  IMPUTATIONE  MERITORUM  CIIRISTI  NI- 
TANTUR,  YEL  INDE  SPEGIALEM  VALOREM  AUT 
DltJNITATEM  HABEANT? 

1 .  ffcec  meriti  conditio  ex  natura  rei  non  re- 
quiritur.  —  An  vero  defacto  interveniat  inqui- 
ritur.  —  Hoec  est  uHima  conditio,  quae  in  me- 


peccator  et  pceufe  obnoxius,  ct  Deus  veluti 
acquirit  jus  ad  puniendum  peccatorem  pro- 
ptcr  injuriam  acceptam.  At  vero  iu  merito 
Deus  est  qui  fit  debitor,  et  quasi  obligatur, 
et  homo  acquirit  jus,  et  ideo  sicut  a  se  tau- 
tum  halict  tjuod  peccet,  ita  ex  se  et  sine  pro- 
missione  Dci  potest  se  constituere  debitorcm 
et  pcena3  obnoxium,  nou  tamen  ita  potest  fa- 
cere  debitorem  Deuin,  a  quo  habet  ipsum  bo- 
num  opus  quod  operatur,  nisi  ex  parte  Dei 


de  qua  supponimus  ex  intrinseca  rerum  na- 
tura,  co  utique  modo  quo  in  his  rebus  mora- 
libus  considerari  potest,  non  esse  hanc  con- 
ditionem  necessariam  ad  meritian  de  con- 
digno  apud  Deum,  sicut  etiam  non  crat  ne- 
cessarium  gratiam  vel  remissionem  peccato- 
rum  nobis  per  Christum  confcrri,  sed  id  fac- 
tum  et  institutum  cst  ex  singulari  et  excel- 
lentiori  providentia  Dei.  Unde  multi  putant 
raeritum  Angelorum,  quod  s:ne  dubio  dc  cou- 


110 


LIR.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATIiE  SANCTIFICANTIS. 


digno  fuit,  non  fuissc  in  Christo  fundatum;  et 
in  statu  innoccnliiv,  si  durasset,  futura  fuisse 
merita  justorum  sine  Christo,  quee  sine  du- 
Lio  esscnt  de  condigno ;  idemque  potuisset 
Deus  instituere  in  natura  lapsa  sine  Ghristo, 
si  voluisset.  Tractamus  crgo  de  conditione  se- 
cundum  ordinem  providcntiae  et  lcgem  a  Deo 
statutam,  an,  scilicet,  supposita  Dci  volunt;i- 
te,  qua  decrevit  ut  omnis  redemptio  et  sanc- 
titas  non  nisi  per  Cliristum  nobis  communica- 
retur,  simul  etiam  ordinaverit,  iit  merita  nos- 
tra  in  Christi  mcritis  proxime  nitantur.  Dico 
autcni  proximc,  quia  remote  seu  mediate  cer- 
tissimum  est  in  illis  fundari,  quatenus  gratia, 
et  auxilia,  per  quce  fiunt^  et  a  quibus  digni- 
tatem  et  valorcm  haljput,  propter  Christi  me- 


Christum;  hoc  autcm  ha^reticum  esse  satis  in 
superioribus  probatum  est.  Item  in  illo  modo 
dicendi  revera  continetur  et  asseritur  Deum 
non  remunerare  opera  nostra  ,  sed  opera 
Christi  in  nobis,  sicut  ca  remunerat  in  par- 
vulo,  quando  illum  propter  Christum  sanctifi- 
cat,  vel  in  nobis,  quando  prajter  omne  meri- 
tum  nostrum  dat  nobis  gratiam  ex  opere 
operato  propter  Christum ;  hoc  autem  h*re~ 
ticum  esse  constat  ex  supra  dictis ,  et  in  se- 
qucntibus  ostendetur,  tractando  debonis  quae 
justi  de  condignomcrentur. 

3.  Proximi  argumentl  assumptum  prohatur. 
—  Assumptum  patet,  quia,  si  nostra  opera  in 
se  non  habent  valorem  mcriti ,  revera  non 
propter   illa   datur  proemium ,    sed   propter 


rita  a  nobis  dantur.  Quaestio  ergo  est  de  alia     opera  Christi,  in  quibus  est  totus  valor.  Dice- 


immediata  applicatione  vel  imputatione  meri- 
torum  Christi,  quce  ita  nostris  operibus  fiat, 
ut  per  illam  vel  rationem  meriti  accipiant, 
vel  complemcntum  meriti  de  condigno,  vcl 
aliquam  aliam  excelleutiam  scu  dignitatem. 
2.  Primus  error  prtpcaTendus  circa  lianc 
mateoiam.  —  Et  ex  sufradictis  expugnari 
potest.  —  Additur  argumcnium  aliud.  —  In 
quo  primum  omnium  cavcndi  errores,  et  doc- 
trina  calholica  supponenda  est.  Primus  enim 
orror  cavendus  est  hpereticorum,  dicentium 
nostra  opera  non  habere  meritum  in  se  , 
scd  constitui  formalitcr  in  esse  meritorio  per 
nicritum  Christi  illis  applicatum  ,   mcdiaute 


re  autem  quod  uostra  opera  habent  mcritum 
Christi  applicatum  per  fidem,  et  ut  sic  dici 
meritoria  quasi  apprehensive,  hoc  nihil  aliud 
in  re  est,  quam  dicere  Deum  proptcr  Chris- 
tum  velle  ad  pranuium  acceptare  illa  opera, 
ac  si  essent  meritoria,  re  tamen  vera  prcc- 
miura  non  propter  illa  dari ,  sed  propter 
Christum.  Et  expHcatur  alio  exemplo,  cjuod 
sinc  novo  errore  negari  non  possit;  nam  pri- 
ma  gratia,  quaj  datur  peccatori  se  disponenti 
per  contritionem,  sine  dubio  datur  ex  meri- 
tis  Christi,  interveuiente  aliquo  actu  ipsius 
peccatoris,  et  tamen  id  non  satis  cst  ut  pcc- 
cator  ipse  de  condigno  primam  gratiam  me- 


fide.  Sicut  enim  dicunt  hominem  fieri  justum  rcatur,  quia  opus  sic  factum  a  pcccatore  non 

denominatione  tantum  exti"inseca  pcr  appH-  habet  valorem  ad  meritum  de  condiguo  pri- 

cationem  justitia}  Christi  per  fidem  ita  ap-  nige  graticE,  ct  tamen  si  sufficeret  apprehcnsio 

prehensa^,  sic  dicerc  potuerunt  mcritum  ope-  fidei  vcl  imputatio,  etiam  peccator  posset  rae- 

rum  nostrorum  non  esse  in  ipsis  intrinsecc,  rcri  de  condignoprimam  gratiam,  quia  potest 

sed  csse  ipsum  meritum  Clu-isti  illis  applica-  apprehcndere  suam  dispositionemut  accepta- 

tum  per  fidei  apprehensionera.  Hunc  modum  bilem  per  Christi  merita,  ac  subinde  ut  aftcc- 


fingendi  merita  nostra  invenio  Lutheranis  at- 
tributum,  non  invenio  autem  proprium  ejus 
auctorem  nominatum  aut  rclatum;  imo  Lu- 
therus  non  solum  absolnte  negavit  nostra 
merita,  sed  etiam  nomen  mei-iti  justorum 
prorsus  abhorruit,  et  sequaces  ejus  eodera 
modo  locuti  sunt.  Faciletamen  potucrunt  ali- 


tara  scu  vestitara  Christi  raeritis.  Et  eadem 
rationc  cum  hbera  sumptio  Sacramenti  opus 
justi  sit,  sine  quo  gratia  sacramenti  non  da- 
tur,  diccndi  esseut  justi  mereri  de  condigno 
totam  gratiara  quse  per  sacramentum  datur, 
cjuod  dici  non  potest.  Sequcla  probatur,  quia, 
licet  illa  gratia  valorera  illius  operis  secun- 


qui  eorum  errarc  ioquentcs  dc  merito  justo-     dum  se  spcctati,  prout  est  opus  ipsius  reci- 


rum  per  analogiam  et  proportioucm  ad  jusli- 
ficationem ;  tamen  sicut  illud  fundamentura 
haereticum  est,  ita  sententia  illa  de  merito 
ha^reticaest.  Quia  sicut  in  priori  errore  dc  jus- 
tificatione  nilhl  aliud  dicitur,  nisi  justos  non 
esse  justos,   sed  reputari,  et  acccptari  ac  si 


pientis,  excedat,  non  cxcedit  valorem  merito- 
rum  Christi,  qute  ibi  applicantur,  et  propter 
quce  Deus  pra^ljct  tantara  gratiara  mcdiante 
tali  operc.  Ergo  e  contrario,  sicuthomo  lumc 
nou  merctur  de  condigno  gratiam,  quae  per 
Sacraraentura  datur  ex  opere  operato,  licet 


essent  justi,  ita  in  alio  errore  perinde  dicilur    detur  mcdiante  opere  horainis,  tanquam  con- 


opera  justorura  non  esse  raeritoria,  sed  repu- 
tari  et  acceptari  ac  si  talia  essent,  propter 


chtione,  vel  causa  alio  modo  ncccssaria,  quia 
iu  illo  opcre  adillamgratiaranonconsideratur 


CAP.  XIX.  UTltUM  MEUITA  JUSTORtM  IN  rECULlAr.I,  ETC. 


valor  cjus,  sed  valoi'  meritorum  Cliristi,  ita 
plane  si  nostra  opera  non  liaberent  valorem, 
nos  non  mereremur,  sed  propter  solum  Christi 
mcritum  immcdiate  graliam  vel  gloriam  rc- 
cipcremus,  quod  h»reticum  est. 

4.  Error  secundus.  —  Refellitur.  —  Altcr 
crror  in  lioc  puncto  esse  posset,  si  quis  pu- 
tarct  nostra  opera,  etiam  prout  a  gratia  pro- 
ccdunt,  non  habere  in  sc  et  ex  vi  gratire  jara 
rcccptffi  condignilatem  ad  pree.raium  vitre 
selerniB,  nisi  id,  quod  illis  decst,  per  apph- 
calionem  meritorum  Cluisti,  quasi  partiaUtcr 
supplcatur,  At  hic  dicendi  modus  licet  cx 
partc  reccdat  a  proecedenti,  quatcnus  ahqucra 
valorcm  nostris  opcrihus  conccdit,  niliilomi- 
nus  ex  parte  illi  consentit,  quatenus  meritum 


puncto  modernus  quidam  gravis  partcm  ne- 
gantem  constantcr  defenilit,  negans  accres- 
ccre  nostris  op(,'rihus,  cx  rclationc  vcl  con- 
jimclionc  ad  Christum  ct  cjus  mcrita,  ali- 
(juam  dignital.'miu  ordinc  ad  pra^miura,  prw- 
tcr  eam  quam  liabent  mcdiautc  gratia  ipsis 
per  Christum  communicata,  ac  subinde  non 
licri  in  nostris  mcritis  pcculiarcm  mcritorum 
Christi  apphcationem  vel  imputationcra,  prre- 
ter  cam  qua3  fit  in  ipsius  gratiai  iufusionc, 
vel  auxihorum  ejus  donatione.  Probat  autcm 
dictus  auctor  suam  sententiara  hoc  raodo  : 
quia  si  opcribus  nostris  ex  gratia  factis  ac- 
crescit  nova  dignitas  cx  racritis  Christi,  vel 
illa  dignitas  accrescit  ctiara  nostrse  gratiffi, 
prout  est  ex  meritis  Christi,  ct  per  illamcom- 


nostrum  de  condigno  vult  conflari  cx  nostro 


municatur  operibus;  vel  additur  ipsis  opcri- 
et  Christi  mcrito,  ita  ut  ipsum  mcritura  Chri-  bus  prfetcr  totara  dignitatem,  quam  habent  a 
sli  saltcm  sit    quasi  partialis  forma    consti-     gratia,  scu  persona  grata  a  qua  proximc  ch- 


tuens  nostrura  opus  in  rationc  meriti  dc  con- 
digno,  quod  ex  vi  gratise  in  nostris  meritis 
csse  supra  demonstravimus.  In  illoergosensu 
cerlissimura  est  applicationcm  meritorura 
Christi,  ut  conipleant  pcr  se  ct  quasi  forraali- 
tcr  merita  nostra  de  condigno,  neque  ncces- 
saiiam  essc,  ncquc  fieri  in  meritis  justorum. 


ciuntur;  ncutrum  dici  potest;  ergo.  Major 
cx  suflicicntia  partitionis  nota  est.  Minor 
quoad  priorera  partera  dcclaratur  et  proba- 
tur;  nara  duobus  raodis  potcst  intcUigi  gra- 
tiara  esse  digniorera,  co  quod  pcr  Christum 
detur.  Uno  raodo,  quia  intcnsior  datur  quoad 
habitum,  vel  abundantior,  frequentior,  et  co- 


Quod  non  sit  necessaria,  patet  ex  dictis,  tum  piosior,  aut  eflicacior,  seu  congrucntior  quoad 

quia  gratia  et  charitas  cum  divino  auxilio  cx  actuaha  auxilia  data  per  Christum,  quara  sme 

natura  sua  sunt  suflicientia  principia  proxima  Christo  darctur.  Et  hic  sensus  facile  admittilur 

mcriti  simpliciter  et  de  condigno,   ut  supra  a  dicto  auctore  et  omnibus.  Sed  non  servit 

probatum  est;  tum  ctiam  quia  in  Adam  vel  instituto,  quia  tunc  opera  etiam  ipsa  erunt  in 

Angelisfuit  verum  meritum  de  condigno^  sive  se  meliora  et  digniora  ratione  raajoris  gratiae 

habucrint  gratiara  cx  Christo,  sive  non  habue-  a  qua  procedunt,  taraen  iramediate  a  Christo 

rint.  Quod  vcrotahs  appHcatio  non  fiatde  fac-  non  habebunt  specialem  dignitatem,  imo  ct 


to,  satis  videtur  probari  ex  eoquodneccssaria 
non  est,  quia  eo  ipso  est  superflua,  et  sinefun- 
damento  fingeretur.  Maxime  vero  convincitur, 
quia,  eo  ipso  quod  nostiva  opera  in  se  et  ex 
proprio  principio  habeut  proportionatum  va- 
lorem  admeritura  glorite  de  condigno,  irapos- 


gratia  ipsa  erit  dignior,  quia  entitative  ct 
physice  est  magis  intensa,  vel  sa^pius  multi- 
plicata,  quam  majorem  perfectionem  habcbit 
quidem  a  Christo,  tanquam  a  causa  extrinsc- 
ca  efliciente,  vel  physice,  vel  raoraliter,  seu 
meritorie,  non  tamcn  habcbit  illam  immc- 


sibile  cst  iUis  apphcari  meritum  Christi,  ut  in  diate  et  quasi  formaliter  ex  alia  extrinscca 

illa  dignhate  et  proportione  compleantur.  An  applicatione  vel  imputatione  meritorura  Chri- 

vcro  cum  iUis  possit  sub  alia  ratione  vel  ad  sti.  Alio  ergo  modo  dici  potest  gratia  nostra 

alios  eflcctus  applicari,  statira  diccraus.  specialem  dignitatem  haberc,  cx  eo  prfficise 

5.  Opinio  prima  negans  in  proposita  quccs-  quod  per  Christura  habctur,  ita  ut,  cffitcris 

tione.  —  Vasquez,{.  I.disp.  214^  6,  3et  1. —  paribus  in  intensione,  vel  alia  reaU   el  in- 

Ejus  ratio. —  Seclusis  crgo  his  erroribus,  et  trinseca  quantitate,  seu  pcrfcctionc,  dignior 


supposilo  quod  nostra  opcra  ex  gratia  ha- 
bcant  intrinsecara  dignitatcm  et  proportiona- 
tam  ad  meritum  simplicitcr  et  dc  condigno, 
qnam  haberent  etiamsi  illa  gratia  non  cssct 
ex  Christo,  diilicultas  supcrest  inter  Catholi- 
cos,  an  prastcr  illam  quasi  comuituralem  di- 
gnitatem  aliquid  ihis  cx  mcritis  Christi,  vcl 
ex  conjunctione  ad  Christum  accedat.  In  quo 


sit  gratia  qufe  datur  pcr  Christura  (^nam  qutB 
datur  sinc  Christo.  Et  in  hoc  sensu  proposi- 
tio  videtur  planc  falsa,  quia  gratia,  sive  habi- 
tualis  sive  actualis,  in  se  ejusdem  specici  ct 
rationis  est,  sivc  sit,  sive  non  sit  data  per 
Christum  ;  nam  incrcdibile  ct  imiprobabile  est 
fiugcre  distinctionerain  ipsis  gratiis  solura  ex 
eo  quod  habeant  vel  non  habcant  illum  rcs- 


1!8  LIB.  XII.   DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATl.E  SANCTIFICANTIS. 

pcctum  ad  merita  Christi.  Unde,  licet  Tlieo-    justorum,  qui  sunt  membra  ejus,  et  fortasse 


logi  disputcnt  an  gratia  fuerit  data  per  Cliri- 
stum  Angclis,  ycI  primo  liomini  in  statu  inno- 
centia]!,  nihilominus  de  eadem  numero  gratia 
loquuntur,  quia  pcr  Christum  et  sine  Christo 
dari  potuit ;  ergo  cum  in  se  sit  omnino  ea- 
dem,  nulla  dignilas  inde  illi  accrescit.  Et  si- 
mili  fere  ratione  probatur  altera  pars  de  ope- 
ribus  a  gratia  procedentibus,  nam  iila  iu  se 


nimis  illum  exaggcrat,  ut  videbimus.  Et  eo- 
dcm  modo  de  satisfactione  nostra  locutus  fue- 
rat  in  3  part.,  qua^st.  1,  articulo  2,  ad  A  dub. 
Et  de  salisfaclione  idem  tradit  Soto,  in  4, 
dist.  19,  qusest.  1,  art.  2,  conclus.  3.  De  me- 
rilo  vero  idem  docet  expresse  Ruardus,  artic. 
11,  §  //i  particula  secunda,  circa  fmem,  ubi 
dicit  in  Adamo  et  Angehs,  etiamsi  credantur 


non  sunt  mehora  ex  eo  quod   ex  gratia  per  non  habuisse  gratiam  per   Christum,  fuisse 

Cliristum  procedant,  aut  acceptentur  propter  vera  merita  de  condigno  ,  nostra  vero  opera 

Christum ;   ergo  nec  fmnt  digniora   ad  prse-  plus  gratice  apud  Deum  Jialere,  quod  Christus 

mium.  Antecedens  patet,  quia  ille  respectus  ea  in  noUs  operari  dignatur.  Et  infra,  §  Oc- 

ad  causam  extrinsecamnonest  circumstantia  currunt  Mc  difficultates ,  in  prima  et  secunda, 

operis,  ut  ejus  bonitatem  possit  augere.  Con-  hoc  idem  magis  declarat  et  exaggerat.  Et  in- 

sequentia  autem  probatur,  quia  aiquale  opus  fra,  respondcns  Calvino,  proxime  post  prima 

ex  favore  extiinseco  non  fit  dignum  prannio,  Calvini  veiba,  camdem  doctrinam  late  trahit 

si  ex  se  non  habet  illam  dignitatem  et  pro-  Hosius,  in  Confess.,  cap.  73,  §  TJnde  igitur, 


portionem,  ut  supra  visum  est ;  crgo  neque 
opus  de  se  minus  dignum  potest  fieri  dignius 
ex  illo  respectu  vel  favore   extrinseco.  Nec 


cum  sequenti,  et  expresse  Vega,  qucest.  5  de 
Justificat.,  ad  3.  Idem  tamen  in  lib.  15  in  Tri- 
dent.,  cap.  15,  videturin  sentenliam  contra- 


rcfcrt,  quodChristus  dicatur  in  nobis  operari,     riam  inchnare,  dum  negat  fieri  justis  novam 


et  nos  operari  ut  membra  ejus,  et  ut  sumus 
unum  cum  illo,  morah  modo,  tanquam  mem- 
bra  cum  capitc:  hoc  (inquam)  non  satis  est, 
quia  per  iham  metaphoram  solum  significa- 
tur  inlluxus  gratia^  in  nobis  per  Christum  et 
propter  ipsum;  tamen  in  re  opus  mcritorium 
non  fit  immediatc  a  Christo,  tanquam  a  per- 
sona  proxime  operante,  et  ideo  non  potest 


meritorum  Cliristi  imputationem,  cum  beati 
fiunt.  Sed  ibi  in  aho  sensu  locutus  est,  ut 
postea  tractando  de  remuneratione  meritorum 
videbimus.  Prseterea  pro  hac  sententia  cita- 
tur  Jacobus  Payva,  libr.  C  Orthodox.  inter- 
prctation.,  §  No7i  solum  autem,  ubi  solum  ait 
nostra  opera  cx  Cliristo  habcre  dignitatem  ad 
meritum,  postea  vero  solum  id  explicat  ra- 


augere  chgnitatem  operis  ultra  eam  quamha-    tione  gratiffi,  et  quia  fiunt  spiritu  Christi.  Ci- 

bet  ex  persona  grata,  sic  ex  gratia  operantc.     tantur  praitcrca  (quos  viderc  nuncnon  potui) 

Et  confirmatur,  quia  alias  opera  nostra  si  ha- 

bcrent  specialcm  dignitatem  a   Christo ,  ut 

operante  in  nobis,  essent  infiniti  valoris  ac 

meriti,  et  de  rigore  justitiae,  et  non  solum 

sibi,  sed  etiam  ahis,  quia  Christus  opcrans  ita 

dignificat  sua  opcra  ;  consequens  autem  plane     placet,  quia  optima  ratione  explicari  et  facile 

falsum  est ;  ergo  signum  est  nostra  opera  non    intelligi  potest,  et  sic  intellecta,  Christi  glo- 


Alphons.  Virvesius,  Philipp.  4  contra  Luthe- 
rum  ;  Lindan.,  libro  3  Panopl.,  capit.  vige- 
simo,  §  Cceterum,  quod  (?oc^n«a ;  Horanti., 
hbro  2  de  Locis  Cathol.,  cap.  72,  sub  fi- 
nem.  Et  mihi  quidem   hffic  sentcntia  valdc 


accipere  ahquam  dignilatem  a  Christo,  sed 
tantum  a  persona  eliciente  illa,  seu  proxime 
opei-ante. 

6.  Opinio  secunda  affirmans.  —  Proxima 
oplnio  affirmans  ab  auctore  admittitur.  —  Se- 
cunda  sentcntia  gravium  auctorum  est,  nos- 
tris  mcritis  accrcscere  aliquam  dignitatem 
ex  conjunctione  ad  Christum  et  ejus  merita, 
et  in  hoc  sensu  peculiari  modo  applicari  me- 
ritum  Christi  nostris  meritis  seu  operibus, 
non  ut  per  illud  in  esse  meriti  de  condigno 
constituantur  vel  corapleanlur,  sed  ut  qua^- 
dam  major  dignitas  vel  pcrfcctior  justitiae  ra- 
tio  in  eis  inveniatur.  Ita  scnsit  Cajetanus,  3 
tora.  Opusc,  tr.  9,  cap.  9,   ubi  variis  modis 


riam  et  meritum  illustrat ,  et  nihil  de  ve- 
ritate  meriti  justorum  detrahit,  verum  po- 
tius  illius  proprietatem  et  dignitatem  exag- 
gcrat. 

7.  Notatlo  pro  ea  prohanda.  — Notatio  al- 
tera  dupUcis  sensus  prwdicUe  secundce  opi- 
nionis.  —  Ut  ergo  hanc  vcram  doctrinam  de- 
clarem  ac  suadcam,  distinguo,  quod  supra 
jam  tetigi,  in  operibus  justorum,  dignitatem 
et  valorcm  moralem  quem  ad  meritum  dc 
condiguo  habcnt,  et  elficaciam  quam  habent 
ad  inducendam  rationem  justitioe  respectu 
praemii  obtincndi.  Et  sub  utraquc  ratione  as- 
sero  merita  justorum  digniora  tieri  cxunione 
ad  Christum,  vcl   cx  meritis  ejus.  Haec  enim 


explicat  iufiuxum  specidem  Christi  in  merita     duo  mihi  etiam  distinguenda  videntur.  Duo- 


;aP.  XIX.  UTRLM  MERITA  JUSTORUM  IN  PECULIARI,  ETC. 


119 


])us  cnim  modis  intolligi  potest  quod  ac- 
crcscat  dignitas  aut  valor  operibus  justorum 
cx  Cluislo.  Uno  modo,  ex  vi  naturalis  digni- 
tatis  Chrisli  et  conjunctionis  justorum  cum 
ipso  pcr  fidem  vivam  ejiis_,  quasi  per  na- 
turalem  consecutionem,  ctiamsi  non  inti'!li- 
gatur  mcritum  CilRISTI  spccialiter  ordina- 
tum  ad  cam  dignitatcm  spocialem  justis  pro- 
mcrendam,  sed  solum  ad  obtinendam  illis 
gratiara,  qua  ipsi  uniantur,  et  sic  eo  ipso  il- 
lam  obtineant  cum  speciali  dignitatc  qure 
operibus  eorum  conscquenter  communica- 
tur.  Alio  modo  intclligi  potest  ba^c  nova 
dignilas  spccialilcr  provcnicns  cx  voluntatc 
et  meritis  Christi,  qui  voluit  ut  nostra  me- 
rita  aliquam  mnjorem  dignitatcm  vcl  cffi- 
caciam  habcrcnt,  ad  quam  nobis  promcrcn- 
dam  sua  opcra  ordinavit.  Et  utrumque  mo- 
dum  vcrum  ccnseo ,  priorem  vero  melius 
arcommodari  ad  augmentum  valoris  et  di- 
gnitatis  opcrum  justorura,  posteriorem  vcro 
ad  augendani  in  eis  justitifc  rationera,  et 
cllicaciam  obtincndi   prremiura. 

8.  Prohatur  jam  quoad  priorem-  sensiim. — 
Jixemplis  illustratur.  —  Ex   Scriphira  con- 
firmatur.  — Probo  ergo  priorcm  partem,  quia 
gratia  justorum ,   ex   eo  quod   sit  in    nobis 
per  Christura,  licct  non  sit  major  intensione, 
vcl  in  cntitate   physica,   nihilorainus    habet 
indc   pcculiarcm  dignitatcm  moralcm  ;  crgo 
cx  illa,  tanquam  ex  radice,   habent  opera, 
quai   cx   illa    raanant,    quamdam   raajorcra 
a^stimationem  apud  Dcum  ;   crgo  ctiam  ha- 
bent    ahquara    majorem   dignitatem.    Ante- 
cedens    declaratur,    quia    pcr    gratiara    sic 
acceptara,  non   solura   sancti  cfficimur  ,    et 
digni  vita  ffiterna,    quod    etiam     csscmiis , 
etiamsi  gratia  non  esset  ex  meritis  Christi 
data ;  scd    etiam    efficimur  pcculiari   modo 
fratres  Christi ,    ct  ipsius  raembra,  et  unum 
corpus    cum  ipso.   Quara  unioncm    cgregie 
ipse  Dominus  pcr  parabolam  vitis   et  palmi- 
him,   Joannis   decimo  quinto ,    explicuit,   et 
Paulus,   ad  Ephes.    ^k,  per  mctaphoram  cor- 
poris  ct  capitis,    dicens  :   In  charitate  crcs- 
camus  in  illo  per  omnia,  qui  est  caput,  Chrif.- 
tus,  ex  quo  totum  corpus  compactnm  et  con- 
nexum,   etc;  et  1   Corinth.    12  :    Vos  autem 
estis  corpus  Christi  et  memhra  ;  ct  ad  Rom. 
8  :  Haredes    quidem  Dei,   cohceredes    autem. 
Christi.  Ex  hac  crgo  unione  et  singulari  so- 
cictate,   et  quasi  propinquitate  cum  Christo, 
fieri  non  potest  quin  redundet  in  fidelcs  , 
Christo  per  fidcra  vivam  conjunctos,  aliqua 
pccuharis  dignilas,  id  cst,  spcciahs  ratio,  pro- 


pler   quam  et  Deo   amabiliores  sint,    et    in 
majori    pretio  habeantur.  Nara  filius  amici, 
licct  aMas  sit   per  se  amaljilis  proptcr  pro- 
prins   qualitates,  peculiari  modo  placet,  qnia 
filius   araici   est ;    et  mulicr  per  se  nobilis, 
si  rcgi,    vcl   homini   habenli   altiorera  nobi- 
litatis  gradum,   nubat,   nobilior  reddi'ur,  et 
sic  de  coetcris,  quaj  secundum  raoralcra  «s- 
tiraationem  magis  quam  secundum  cntitates 
physicas  considcrantur.  Et  sic  etiamresom- 
ncs^pcrtactumad  personas  sanctas  quamdam 
sanctitatcm  participare  censentur,  et  vestes 
sanctorura  dignoe  speciali  rcligione  ccnscntur 
proptcr  Sanctorura  excellentiam.  Ergo  simili 
modo  liomiues  justificati  per  Christum,  licet 
proptcr  intrinscca   dona   grati  Deo  sint,  ni- 
hilorainus  quatcnus    tali   raodo  illa   partici- 
pant,    ut   per   illa   speciali   modo    uniantur 
Christo,   qui  a  Patre  altiori  ac  singulari  mo- 
do    diligitur,  ipsi  ctiam  sunt   Patri    gratio- 
rcs ;  ergo   cx  hac  conjunctione  cum  Cliristo 
per  se,  et   quasi   ex  natura  rei,   sine   nova 
vcl  peculiari  applicatione  mcritorum  Christi 
resultat  in  justis,  et  eorum  gratia,  b£Bc  pe- 
culiaris  dignitas.  Et  confirraatur  ,  nara  hac 
ratione  docent  Sancti  Patrcs  naturara  huma- 
nam,  per  unionem  ad  Verbum,  in  tota  spc- 
cie  et   oranibus    individuis    fuisse    peculiari 
modo  nobililatam.  Nam,  ut  Paulus  ad  Hebr. 
2  :    Q;uia  imeri    communicaverunt   carni    et 
sangulni,  ct  filius  Dei  participatit  eisdem , 
propter  quod  non  confunditur  eos  fratres  xo- 
care,   dicens :  A^unciabo  nomen  tuum  fratri- 
hus  meis,  Ps.  21.  Et  aliqui  etiam  ex  Patribus, 
c.  J9et22  Apocal.  exponentes,  dicunt,  cum 
Joannes  Angelum  adorarc   vellct,  ipsum  re- 
nuissc,    neque  se   adorari  ab  homine  sancto 
permisisse,  propter  incarnationem  Filii  Dei, 
et   in  pccuharem   reverentiam    humanitatis 
assumpt?e,  propter  quam  Angeli  plus  multo 
hominibus  dcfcrant   quam    antea  solercnt  , 
preesertim  his  qui  Christo  per  gratiam  et  fi- 
dem   fonjuncti    sunt,   ut  ibi  notant  Ambro- 
sius,  Rupertus,  Beda,   et  alii,  et  late  Grego- 
rius,    hom.  8   in  Evang. 

9.  Modics  concipiendi  prcedictum  sensum 
hujus  opinionis  secundce.  —  Modus  alter.  — 
Quod  si  interroges  quoraodo  hsec  dignitas  ju- 
storum  ad  eorum  merita  conferat,  respon- 
dco  duobus  modis  posse  conferre.  Primo  , 
quia  CKteris  paribus,  opus  procedens  a  gra- 
tia  et  fide,  qua  Christo  ut  capiti  tanquam 
viva  membra  unimur,  amplioris  preemii  di- 
gnum  est,  et  ad  majorem  gloriam  est  a  Deo 
ordinatura   et   acccptum  ;   non   tautum  pro- 


120 


LIB.  XII,  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


pter  Cbristi  merita,  lisec  enim  alia  consi- 
dcratio  est,  nec  tantum  ex  libertate  ,  ba^c 
enim  non  essct  mcriti  rctributio  ,  sed  ex 
proportione  operis  facti  a  persona  grata  illo 


niquc  illa  promissio  magis  quodammodo  ipsi 
Christo,  et  in  gloriam  ejus  facta  est,  et  ideo 
cst  facta  sine  cjus  mcritis,  juxta  illud  Ps. 
2  :  I^ostula  a  me,  ct  ddbo  tibi  gentes  hcvre- 


speciali  modo  dignificata  ;  nam  eo  ipso  mo-  dltatem   tuam,  et  possessionem  tiiam  termiuos 

rabter  dignius  est  opus,  ac  subinde  propor-  terrce.  Et  ilbid  Isai.  :   Si  posiierit  pro  peccato 

tionatum  ut  ad  majus  pra^mium  ordinetur.  animam  suam,   tidelit  semeii  longtevum. 

Quod  potest  intcUigi   dc  prffimio  tantum  ac-  M.  Prohatur  secundo.  —  Secundo,  est  si- 

cidcntab,    et   sic  est  facibus,  vcl  dc   essen-  mibs   ratio,    quia   non  solum  meruit   nobis 

tiali,  ct  sic  etiam  est  satis  probabile,  ncque  Cbristus  promissionem  antecedcnter  se  ha- 

babet  abcujus   momcnti  difiicultatcm,  ut  sta-  bentem   ad  nostra  merita,  scd  etiam  accep- 

tim  dicam.    Secundo  ,  id  expbcari    potcst ,  tationem  subscqucntcm    nostro    intcUigendi 

etiamsi    non    conccdatur    augeri    pncmium  modo,   ut   supra    cxpbcavi.  Nam,    bcct   iUa 

ex  bac    circumstantiaj  scd  multipbcari  ra-  acceptatio,  supposita  promissione,  jam  esset 

tionem  conferendi  idem  prwmium,   nam  lioc  debita  nostris  operibus  ex  justitia,  nibilomi- 

ipsum  ccdit  in  majorem  abquem   bonorcm  nus  etiam  est  debita   Cbristi    meritis ,    quoe 


bominis  rccipicntis  praemium,  ct  cx  parte 
Dci,  nostro  modo  intelligcndi,  augct  bencYO- 
lcntiam  ct  vokmtatem  remuncrandi  bomi- 
nem  justum,  non  tantum  quia  justus  est,  sed 
etiam  quia  mcmbrum  Cbristi  est,  et  sicut 
opus  ejus  in  gloriam  Cbristi  cessit,  ita  ejus 


ad  lioc  ipse  obtulit  et  ordinavit,  ut  rigoro- 
sa  etiam  justitia  in  acceptatione  nostrorum 
meritorum  intercederet.  Tertio,  addere  pos- 
sumus  ctiam  concurrere  Cbristimi  ad  nostra 
merita,  offerendo  illa  Patri,  ut  ab  illo  non 
solum  libentius  acceptentur,  sed  etiara  ma- 


remuncratio  in  ejusdem   Cbristi  gloriam  re-    jori   quodammodo   obbgotione   acceptentur , 


dundat. 

10.  rrolatur  deinde  secunda  opiiiio  quoad 
posteriorem  sensum.  —  Superest  explicanda 
et  probanda  altcra  pars,  qua  diximus  au- 
geri  eliam  posse  justiliam  nostrorum  meri- 
torum  ex  pecubari  modo,  quo  nituntnr  in 
meritis  Cbristi,  quce  ad  bunc  etiam  bncm 
speciabter  ordinata  ct  applicata  fuerunt.  Pro- 
batur  autem  primo,  quia,  ut  diximus,  jus- 
titia  nostrorum  meritorum  fundatur  ex  parte 


nam  iUa  Clmsti  oblatio  et  auget  rei  obbUae 
dignitatem  seu  acceptabiblatem  ,  et  licct  , 
prout  nunc  fit  a  Cbristo  in  ccelo,  non  ba- 
bcat  novum  mcrilum,  quatcnus  vcro  in  prffi- 
ccdentibus  Clu-isti  mcri  is  nititur,  rationem 
justitioe  in  nostris  mcritis  augct  et  pcrficit. 
Quod  doctrinam  sumere  mibi  videor  ex  Con- 
cibo  Tridentino,  sess.  14,  capitulo  8,  ubi, 
agens  de  nostra  satisfaclionc,  etiam  ad  me- 
rita  sermonem  extendit  ac  dicit  :  Ncque  vero 


in  divina  promissione;  bcec  autem  promissio  ita  nostra  est  satisfactio  luvc,  quampro  pec- 

cx  meritis  Cbristi  facta  nobis  est  ;    ergo,  ex  catis  nostris  exsohim^is,  ut  nonsit  per  Chris- 

ea    parte,   nostra   merita    nituntur    meritis  tum  Jesum.  JVam  qui  ex  noMs  tanquam  ex 

Cbrisli,  ct  majorem  quanidam  justitia?  ratio-  nolis  nihil  posstmus,   eo    cooperante  qui  nos 

nem   ab  ilbs  partitipant ;  nam   si  promissio  confortat,  omnia  possimus ;  ita  non  hahet  ho- 

confcrt  ad  justitiam,  si  promissio  ipsa  non  mo  unde  glorietur,  sed  omnis  gloriatio  nostra 

sit  omnino  gratis  facta,  sed  ex  justitia,  ma-  in  Christo  est,  in  quo  xivimus,  in  quo  mere- 


jor  quidem  justitioe  ratio  in  nostris  mcritis 
invcnictur.  Probatur  ergo  minor  ,  tum  ex 
Concilio  Tridentino,  scss.  6,  c.  16,  ubi  di- 
cit  vitam  cetcrnam  per  Cbristum  Jcsum  essc 
justis  promissam,  et  tanquam  gratiam  mi- 
sericorditer  illis  tribucndam ,  et  tanquam 
merccdem  bonis  opcribus  reddendam ;   tuni 


miir.  in  quo  satisfacimus,  facicntes  fructus 
dignos  posnitentur ,  qui  ex  illo  vim  habent,  db 
illo  oferuntur  Patri,  et  per  illum  acceptantur 
a  Patre.  Ubi  Coucibum  apcrlc  docct  nostra 
merita et  satisfactiones non  solum  inniti  Clui- 
sto,  tanquam  danti  virtutcm  et  gratiam  per 
quara  operamur,   sed   etiam  ut  danti  nostris 


etiam  quia   illa  promissio  fuit  magnum  Dci     operibus  spccialem  vim  satisfacicndi  et  me- 


beneficium  graluitum  ,  omnia  autem  taba 
beneficia  propter  Cbristum  liominibus  col- 
lata  sunt ,  juxta  ibud  Paub  ad  Epbcs.  1  : 
Benedixit  nos  omni  benedictione  spirituali  in 
ccelestlhus  in  Christo.  Hoc  cnim  totum  cjus 
meritis  dcbebatur,  et  iUo  modo  Dci  mise- 
ricordia   et  justitia  magis  ostenditur.  Ac  de- 


rendi,  quatenus  ct  in  suis  meritis  nituntiir,  et 
ab  iilo  offeruntur,  et  pcr  ipsum  acccptan- 
tur.  Multum  ergo  favet  Concibum  buic  doc- 
triua^,  quce  profecto  per  se  spcctata  valde 
conscntanea  est  exccUentiai  Cbristi  et  cbari- 
tati  ejus  erga  bomines,  et  abundantia^  ac 
perfectioni    meritorum   ejus  ,   et   inde    non 


CAP.  XiX.  UTUUM  MEi;ITA  JUSTORUM  IN  PECULIARI,  ETC.  121 

mhiuuntur,  scd  perficiuntur  nostra  mcrita ;  quatcnus  possunt  habcrc  suam  causalitatcm 

non  cst  ergo  cur  dc  vcritate  hujus  doctrinoi  supra  nostra  mcrita,  possc  etiam  eiliccrc  ut 

dubitetur.  ex  perfccliori  justitia   retributio  illis  debea- 

d2.  Ai  fundamcntum  frimcB  opinionis   in  tur,  ut  satis  explicatum  est, 

mm.^.  —  Magis  autem   hoc  confirmabitur,  13.  Ad  confirmationemineodem  n.  5,  circa 

rcspondcndo  ad  fundamentum  contrariffi  scn-  finem. — Unde  ad  contirmationem,  quia  inde 

tentia);  quod  crit  facilc    cx  dictis.  Dicimus  sequcretur  inveniri  in  nostris  mcritis  omncs 

enim  dilemma  in   ratione  propositum  ( quia  perfectiones,  qua;  in  propriis  cjusdcm  Chrisli 

vel  hffic  dignilas   accrescit  ipsi  gratice  justi-  meritis  inventa;  sunt,  negatur  sequela,  quia 

ficatorum  in  Christo,  vel   immediate  eorum  si  considcrctur  dignitas  proveniens  justis  ex 

operibus  scii  meritis)  quoad  utrumquc  vcrum  conjunctione  ad  Christum,  serapcr  est  infc- 

csse,  cum  proportione  apphcatum.  Ad  impro-  rioris  rationis,  sicut  dignitas  matris  Dci  ma- 

bationem  autcm  prioris  membri,  rcspondc-  gna  quidem  est,  scd  longc  infcrior  quam  sit 

mus   solum   piobare  gratiam  pcr  Christum  dignitas  Filii  Dci.  Et  in  universum  ex  parti- 

non  cssc  in  sua  entitate  mcliorem,  aut  altc-  cipatione  perfcctionisnonpotestinferri  aqua- 

rius  rationis  vcl  intcnsionis  quara  gratia  si-  litas.  Sic  enim,  licet  filius  rcgis  dignitatem 

milis  sinc  Cliristo  data.  Non   taraen  probat  ejus  participet,  cx  eo  pra-cisc  quod  fiiius  cjus 

camdcm  gratiara,  proptcr  rcspectum  et  unio-  cst,  non  tamcu  ad  ffiqualitatem  in  dignitate 

nem  ad  Christum,  non  fieri  morahter  dignio-  ascendit,  unde,  licet  filius  diligatur  et  hono- 

rcm,  et  (ut   ita  dicam)  chariorcm,  seu  ama-  rctur  propter  patrem,  non  oportet  ut  a.>que 

l)iHorem.  Nam  quod  ha!c  moralis  dignitas  si-  dihgatur  seu  honoretur  ac  patcr.  Et  simili- 

nc  physico   augraento  possibilis  in  rcbus  liu-  tcr,  licct  horao  participet  pcrfcctioncra  Dci, 

manis  sit,  est  evidcns,  et  idemfundamcntum  non  scquitur  quod  possit  ad  illam  pcrtingcre. 

habet  in  divinis,  ut  variis  exeraphs  ostensum  Proprictatcs  ergo  et  perfcctiones  singularcs 

cst ;  quod  vero  in  hac  particulari  raateria  in-  meriti  pcrsonai  Christi  ex  co  pra?cise  oriun- 

tcrcedat,  cx  rc  ipsa  ct  sirailitudinc  rationis  tur,  quod  pcrsona  proxirae  operans  erat  sira- 

ostcnsum  est.  Ad  probationcm  vcro  altcrius  pliciter  infinita;    exccllcntiai  ,  ct  idco,   sicut 

partis  dilemmatis  respondetur  prirao,  co  ipso  justi  Christo  conjuncti  nunquam  pcrvcniunt 

quod  gratia   mcrabrorum  Christi   specialcm  ad  illam  personalem  dignitatera,  licet  aliqua- 

dignitatem  habet  cx   peculiari  habitudine  et  Icm  ex  tali  conjunctione  participent,  non  se- 

conjunctionc  adChristum.  inde  conscquenter  quitur  posse  in  suis  racritis  haberc  a^qualcm 

augcri  operum  cjus  dignilalem  aliquo  cx  rao-  perfectioncm,  neque  illatio  est  alicujus  mo- 

dis  supra  declaratis.    Neque  oportct  ut  hoc  menti.  Multoquc  minus  sequitur  illud  incon- 

augracntura  sit  in  raorah  bonitatc  operis,  sed  veniens,   considerando  influxum  meritorum 

in  valore  ,   vel  proportione  ad  merendum  ;  Christi  in  nostra  mcrita  quasi  immediatum  in 

nam  hoec  duo  distincta  sunt,  et  ex  divcrsis  suo  gcncre,  quia  Cliristus  non  ordinavit  sua 

capitibus  oriuntur,  ut  in  Christo  Domino  vi-  raerita,  ut  nostra  racrita  suis  essent  ffiqualia, 

dcre  licct.   Et  ad  rcplicam,  quod  opus  non  ncque  ut  dc  justitia  pro  aliis  quam  pro  opc- 

sit  meritorium,   et  consequenter  nec  magis  rantibus   acccptarentur ,   aut  aliquid  simile. 

mcritorium  ex  favore  extrinseco,  responde-  Et  quamvis  Christus  considcretur  ut  ofi^crcns 

mus  imprimis  hoc  augmcntum,  quod  in  gra-  nobiscura  nostra  raerita,  ut  Concilium  dixit, 

tia  per  Christum  el  operibus  ab  ca  proccdcn-  non  idco  habebuut  inde  infinitatem  racriti, 

tibus  considcratur,  non  csse  ex  favore  cxtrin-  non  solum  quia  Christus  nunc  non  cst  in  sta- 

seco,  sed  ex  conditione   raorali^   quae  pcrso-  tu  mcrendi,  sed  raaxime  quia  nostra  merita 

nam  Christo  spiritualitcr  conjunctam  speciali  nunquam  sunt  propria  actio  Christi,  sed  po- 

modo  ac  titulo  amabilem  ac   moralitcr  wsti-  tius  ad  illura   coraparantur  ut  rcs  oblata ,  et 

timabilcm  rcddit,  ct  conscqucnter  ctiam  opus  ideo  non  habcnt  ab  illo   infinilatem  racriti, 

ejus.  Unde  non  obstat  quod  talia  opera  non  seu  valoris,  licct  in  ordinc  ad  acccptationem 

sint  imraediate  a  Christo,  ut  iraraediate  eli-  aliquam  majorcm   efficaciam  accipiant.  Quee 

ciente,  et  per  scipsum  operantc_,  nam  salis  omnia  optimc  declarantur  exemplo  orationis, 

cst  quod  sint  iramcdiate  a   membro  Christi,  quce,  a  nobis  facta  proptcr  Christum,  eflica- 

pcr  unionem  ad  ipsum  speciali  modo  noln-  cior  cst,  magisque  acccptabilis  apud  Dcum, 

litato.   Deinde  dicimus  Christi  merita,    licet  nunquam  tamen  potcst  orationi  faetre  ab  ip- 

nobis  sint  extriuseca,  et  ut  sic  non  augeant  somet  Christo  in  eisdem  proprietatibus  adaj- 

valorcm  nostrorura    opcrum  ,   nihilominus ,  quari. 


122  LIB.  Xll.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  S.\NCTIFICANTIS. 

14.  Expcnduntitr  dicta  quorumdam  aucto-    Altcravcroparsaffirmans,  J/er(?/«r«meCAn- 


o-um  secundce  opimonis. — Atque  cx  his  judi- 
cium  ferendum  est  de  aliquibus  propositio- 
nibus,  seu  raodis  loquendi  auctorum  supra 
allegatorum,  prascrtim  Cajetani  et  Hosii , 
quos  aliqui  rcprehcndunt,  et  ahi  benigne  in- 
tcrpretantur.  Unus  est,  in  quo  modus  ille 
loquendi  Pauli  ad  Galat.  2  :  Vivo  ego,  jam 
non  ego,  sed  vivit  in  me  Christus ,  accoramo- 
datur  ad  mcritum  justi ;  nam  ut  Cajetanus 
ait,  in  simih  forma  diccre  polest  justus  :  Me- 
reor  ego,  jam  non  ego,  sed  meretur  in  me 
Christus.  In  quo  loqucndi  modo  non  est  ma- 


stus,  obscurior  videri  potest ,  quia  Christus 
nunc  nou  raeretur,  quia  non  est  in  statu  me- 
lendi ;  crgonec  meretur  in  rae.  Unde  hoec  est 
diflerentia  inter  propositionemPauli:  Vivit  in 
me  Christics,  quia  pcr  A'erbum  vivendi  tribui- 
tur  ahquid  Christo,  quod  simphciter  ilh  con- 
venit.  Et  idem  est  de  his  locutionibus :  Chris- 
tus  operatur  in  me,  sicut  Deus  dicitur  operari 
omnia  in  omnibus  ;  vel  :  Christus  loquitur  in 
noljis,  sicut  Paulus  2  Corinth.  13,  dicit  :  An 
expcrimentum  quwritis  ejus  qtii  in  me  lo(juitur, 
Christus?  Namoperari  et  loqui  acliones  sunt, 


gna  difficuhas  in  illa  ncgatione,y«;m  non  ego,     qua^possunt  simphcitcr  Christo  nunc  attribui; 
namcumpran^edat  affirmatio,  j^zer^or  ego,  cla-     at  vcro  mereri  non  potest  sirapliciter  attribui 


rum  cst  alteram  partem  negantem  non  sumi 
in  sensu  contradictorio ,  ac  proinde  non  ne- 
gari  absolute  quodjustus  mereatur,  sed  quod 
non  solus  sine  Christo,  vel  quod  non  sua 
principali  virtutc  mercatur;  sicut  in  alia 
propositione  Pauli,  cum  dicit,  jam  non  ego, 
non  negat  se  vivere  ;  sed  si  prior  affirmatio, 
rico  ego,  de  vita  corporali  intelhgatur,  in  se- 
qucnti  negatione  significat  non  esse  illam 
prrecipuam  vitara,  qua  vivit,  nec  qua3  nomcn 
vitSe,  spirituah  modo  loqucndo,  simpliciter 
mcreatur,  scd  aliam  qua  per  Christum  vivit. 
Si  autem  priraa  affirmatio  de  spirituaU  vita 
intclligatur,  per  negationcm  significat  illam 
viiara  non  esse  a  se,  et  magis  esse  Christi 
quam  suara.  Sicut  etiam  dixit  Christus,  Mat- 
thffii  10  :  Babitur  volis  quid  loquamini,  non 
enim  xos  cstis  qui  loquimini,  sed  spiritus  Pa- 
tris  vestri  qui  loquitur  in  volis  :  ubi  non  ne- 
gat  discipuios  cssc  qui  loquuntur,  utconstat, 
ct  prsecedens  promissio  :  Dahitur  enim  volis 


Christo,  et  ideo  nec  vidctur  dici  possc  :  Me- 
retur  in  me  Christus.  Quam  ditrerentiam  no- 
tavit  Soto,  hb.  3  de  Natur.  et  grat  ,  cap.  8, 
inter  illa  verba,  loqui,  seu  operari,  etmereri; 
nam  rectc  dicitur  Deus,  vcl  Spiritus  Sauctus 
loqui  aut  operari  in  me,  non  tamen  sic  dici- 
tur  mereri  in  me,  quia  loqui  aut  operari  non 
involvunt  imperfectionera  Deo  repugnantcra ; 
mereri  autem  illam  includit,  quia  dicit  actio- 
nemsubditi,  scu  infcrioris.  Idcm  autcm  vide- 
tur  csse  dc  Christo  extra  statum  mercndi 
constituto.  Et  confirmatur,  quia  per  iihim 
modum  loquendi  significari  videtur  nos  tan- 
tum  mercri,  quatenus  mcritum  Christi  nobis 
imputatur,  quod  accedit  ad  errorem  hsereti- 
corum  hujus  temporis,  et  ideo  cavendum 
vidctur. 

16.  Exponitur  tamen  et  admittiturin  sensu 
mctaphorico.  —  Ad  confirmationem.  —  Htec 
taracn  ita  ohjiciuntur,  ac  si  locutio  illa  in 
scnsu   proprio   et  rigoroso ,  et  iion  in   me- 


quid  loquamini,  satis  ostendit ;  sed  negat  eos    taphorico  usurpetur.  Quod  est  contra  men- 


futuros  esse  principales  auctores  sui  sermo- 
nis,  sed  spiritum  Dci,  qui  per  eos  loqucba- 
tur.  Estque  simillima  illa  locutio  Pauli,  primo 
Corinth.  15  :  Aiundaniius  omnibus  lahoravi, 
non  ego,  sed  gratia  Dci  mectm ;  ubi  dicens 
non  ego,  non  negat  quod  affirmaverat,  se  la- 
borasse,  sed  negat  fructura  laboris  sui,  vel 


temdictorum  auctorum,  et  contra  vim  ver- 
borum,  sccundum  usitatum  loquendi  mo- 
rcm.  Nara  dicti  auctores  iUara  locutionera  ex- 
phcant  per  alias  in  Scriptura  frequcntes,  in 
quibus  passiones  vel  actiones  corporis  tribuun- 
tur  capiti,  et  c  converso,  juxta  vulgatam  rc- 
gulam  Ficonii ,   ut  Actor.  9  :  Saule,  Saule, 


cfficaciam  et  sanctitatem  operis  sui  fuisse  ab    quid  me  persequeris  ?  At  vcro   in  illo  sensu 


ipso,  sed  a  gratia.  In  hac  ergo  parte  non  est 
quod  scrupulose  dubitctur,  dummodo  pars 
iha  negans  non  simpliciter  profcratur,  diccn- 
do,  verbi  gratia  :  Non  mercor  cgo,  quia  sic  in 
rigore  scnsura  erroneum  habet,  quem  corri- 
git  et  tolht  affirmatio :  Mereor  ego,  et  idco 
conjungi  debet  sive  antecedenter,  ut :  Mereor 
ego,  sed  non  ego,  vel  consequenter,  ut :  Kon 
^go,  sed  gratia  Dei  mecum. 


metaphorico  non  significatur  Christum  in 
propria  persona  mereri,  sed  in  membris  suis; 
sic  autem  non  repugnat  Christo  raereri,  quia 
sic  Christus  non  est  omnino  extra  statum  me- 
rendi,  quia,  licet  in  persona  sua  sit  extra 
statum,  non  secundum  omnia  membra  sua. 
Sicut  etiam  de  illo  nunc  dici  potest,  persecu- 
tioncs,  passiones,  ac  tormenta  nunc  pati. 
Deinde   in   hujusmodi    locutione  aha   meta- 


J3.  Coiitra posteriorem  partem  arguifur. —    phora  considerari  potest  ctiam  valdc  usitata. 


CAP.  XX.  IJNDE  HABEANT  OPERA  JUSTORUM,  ETC 
in  qua  nimirum   propositio ,  quoB    solum  in     moritorum  applicatis 


sensu  causali  vera  est,  in  formali  simpliciter 
profertur;  est  optimum  excmplum  in  illa 
sententia  Pauli  :  Spiritus  postulat  pro  nohis 
gemitihis  inenarraUlihus ;  qui  auteni  scrutatur 
corda ,  scit  quid  desideret  Spiritus,  qui  secun- 
dum  DcuDi  postulat  pro  Sanctis.  Uiji  Spiritiis 
dicitur  postulare  et  dcsidcrare,  quia  deside- 
lare  ct  postulare  nos  facit.  Et  secundum 
eamdem  mctaphoram  optimo  intelligitur  illa 
scntentia  Pauli  :  Vitit  in  me  Christus ,  quia 
ipse  me  vivificat,  et  ego  vivo  vita  ipsius,  non 
qiiam  formaliter  in  se  habet,  sed  quam  in 
nie  facit ;  ergo  eadem  metaphora  optime  di- 
citur  Christus  in  me  mereri,  non  formalitcr, 
sed  causalitcr,  Et  ad  hunc  scnsum  parum 
etiam  refert  qaod  Christus  sit  extra  statum 
mcrendi,  quia  in  illo  statu  potest  in  me  elTi- 
cere  principaliter  meum  meritum.  Et  in  eo- 
dem  sensu  non  est  cur  Deo  illa  propositio 
negctur,  quia  si  Spiritus  Sanctus  dicitur  orare 
in  Sanctis,  vel  postulare  pro  nobis,  cur  non 
dicetur  etiam  mereri  in  nobis  ?  non  enim 
minus  dicit  subjectionem  vel  submissionem 
orare  quam  mereri.  Unde  ad  confirmatio- 
ncm  non  video  cur  per  illam  propositionem  : 


i23 

Addit  vero  Cajetanus 
aliam  notandam  propositionem,  qua3  ad  hoc 
declarandum  videtur  excogitata.  Eamque 
proponit  constituendo  diffcrentiam  inter  pai'- 
vulos,  et  adultos  qui  ingratia  moriuntur,  nam 
parvulis  datur  gloria  ex  solis  meritis,  quee 
Christus  in  propria  persona,  et  in  hac  vita 
raortali  habuit ;  adultis  vero  datur  duobus 
tituhs ,  scilicet,  et  propter  eadem  merita 
Christi  in  propria  persona  et  vita  morlali,  et 
proptcr  meritum,  quod  nunc  Christus,  ut 
caput,  in  adulto  et  per  adultum  meretur. 
Quod  etiam  confirmat  exemplo  Christi,  qui 
(ut  ait)  habuit  suam  gloriam,  et  titulo  unionis 
porsonalis,  et  propter  moritum  obedientite  ; 
unde  nos  conformiores  illi  erimus,  si  duplici 
etiam  titulo  gloriam  habeamus.  Atque  ha^c 
quidem  sententia  probabilis  est,  non  tamcn 
videtur  necessaria,  nisi  modo  superius  posito 
explicata.  Non  enim  videtur  necessarium  ut 
corona  gloria^  detur  adnltis  illam  merentibus, 
propter  meritum  Cliiisti,  et  proprium,  tan- 
quam  propter  duas  causas  proximas  ot  im- 
mediatas,  sicutdatur  gratia  et  gioria  parvulis 
propter  meritum  Christi ,  tanquam  propter 
causam   proximam  ,    et  quasi  particularcm. 


Mcretur  in  me  Christus,  significetur  meritum     quia  non  cst  necessarium  multiplicare  hujus- 


jioslrum  solum  consistcre  in  imputatione 
meritorura  Christi ,  raagis  quara  per  illam  : 
Vivit  in  me  Christus,  denolctur  nos  vivere 
(utique  spiritualiter)  per  solam  imputationem 
vitae,  seu  gratiffi  Christi.  Addo  vero,  sicut  in 
priori  parte  illius  sententiaj  dixi,  hanc  dimi- 
diatam  sententiara  per  se  prolatara  .•  Mere- 


raodi  causas  circa  euradcra  cflectum,  et  quia 
non  est  promissa  beatitudo  adultis  propter 
Christi  meritum,  quasi  propter  causam  tota- 
lcm  et  integram,  ut  condistinctum  a  raerito 
ipsius  adulti.  At  vero  si  raeritum  considcretur 
per  raodum  causw  universalis,  influens  cum 
meritis  nostris  ,  eo  quod  ipse  Christus  raeruit 


tur  in  me  Christus,   suspicioncra  illam  posse     ut  nostra  merita  acceptarentur  ad  pra^mium 


inducere  et  ideo  vitandara  esse,  conjunctam 
vcro  prcecedeutibus  :  Mereor  ego,jam  nonego, 
omnem  cessare  suspicionem ,  quia  sensus 
metaphoricus  patentissimus  est.  Nam  illa 
prima  affirmatio  :  Mereor  ego,  cxcludit  hrere- 
ticorum  errorem,  et  ncgatio  subjuncta  decla- 
rat  me  non  ita  raereri ,  ut  sim  principalis 
auctor  mei  meriti,  et  consequenter  illamet 
conjunctio  adversativa,  qua?  sulijungitur,  di- 
ccndo  :  Sed  meretur  in  me  Christus,  declarat 
id  solum  attribui  Christo,  tanquam  principa- 
hori  causK  raci  raeriti. 

17.  Alia  propositio  prohahile,  sed  non  ne- 
cessaria  ad  institutum.  —  Adverto  autera 
propositionem  iflam,  cum  in  his  taiitum  sen- 
sibus  raetaphoricis  vera  sit,  non  multum 
conferre  ad  probandum  vcl  declarandum  spe- 
cialem  effectum,  vel  dignitatem,  quam  nostra 
morita  habeant  ex  mcritis  Christi,  ut  speciali 
modo   ad  valorem  vcl  justitiara  nostrorura 


propter  eadcm  sua  mcrita  illis  promissum, 
sic  recte  intelligitur  gioriara  dari  adullis,  non 
tantum  propter  meritura  proprium,  sed  etiam 
propter  meritura  Cbristi  diversa  ratione  spec- 
tatum.  « 

CAPUT  XX. 

UNDE  HABEANT    OPERA   JTJSTORUM    UT    MAGIS 
MERITORIA    SINT  ? 

1.  Merita  justorum  vKpqualia  posse  esse 
supponitur.  —  Suppono,  quod  per  se  notura 
videtur,  ct  de  fide  certura  est,  raerita  justo- 
rum  esse  ina^qualia,  non  solura  in  diversis 
justis,  sed  etiam  in  eodem.  De  diversis  id 
satis  probatum  est  supra  lib.  9,  ubi  osten- 
dimus  gratiam,  vel  priraara,  vel  secundam, 
et  conscqucnter  etiara  gioriam,  esse  in  di^ 
versis  justis  inajqualcra.   Eadcm   enim  raficj 


124  LIB.  XII. 

cst  dc  inocqualitate  mei'itorum,  quia  si  in 
dispositionil)us  ad  gratiaro  potest  esse  infc- 
qualitas,  et  ideo  gratia  insequalis  infunditur, 
etiam  in  operibus  meritoriis  diversorum  lio- 
minum  potcst  esse  ina^qualitas,  nam  est  ea- 
dem  ratio.  Et  similiter  si  preemia  inrequa- 
lia  sint,  ctiam  merita.  Dc  eodcm  autcra 
justo  pro  divcrsis  temporibus  vel  actibus 
eadem  est  ratio,  ct  ex  dicendis  evidentius 
declarabitur.  Hoec  ergo  inaiqualitas  merito- 
rum  consisterc  potest,  vel  in  raultitudine  et 
paucitate  operum,  vel  in  eodcmnumero  ope- 


DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.^  SANCTIFICANTIS. 


absokite  et  secundum  suum  csse  rcale  spcc- 
tatis.  In  alio  vcro  sensu  interrogatio  aliquam 
dubitationem  babet. 

3.  De  posteriori  sensw  opinio  prima. — FJtcs 
ratio. — Confirmatio. — 0"idam  enira  Theologi 
moderni  dixerunt,  boc  augmcntura  bonorum 
opcrum  non  conducere  ad  pra;mium  intensi- 
ve  perfectius  obtinendum,  ac  proinde  non 
posse  dici  intensivum,  scd  tantum  extensi- 
vum,  sub  quacuraque  rationc  consideretur. 
Ita  sentiunt  qui  dicunt  pkira  opera  fequalia 
non  augere  intcnsive  prKmiura,  vel,  si  inse- 


rum,  seu  in  duobus  operibus  inter  se  colia-     qualia  in  intensione  sint,  praemium  commen- 
tis,  seu  (quod  perinde  est)  in  eodem  opcre  lia- 
bcnte  plures  vol  pauciores  conditioncs  meriti. 


2.  Assertio  prima. — Duhium  (lujMcem  sen- 
sum  haiens.  —  Resolvitur  in  priori  sensu. — 
Primo  ergo 


dicendum  est  multitudinem  bo- 
norura  operum  per  se  confcrre  ad  augmen- 
tum  meriti,  si  csetera  sint  paria,  seu  si  no- 
vum  opus  prsecedentibus  mcritis  addatur. 
Probatur,  quia  raajus  est  totum  sua  partc  ; 
sedmajornumcrus  bonorum  operum  corapa- 
ratur  ad  minorem,  sicuttotum  ad  partem,  in 
ratione  raeriti  ;  ergo  in  majori  raultitudine 
bonorura  opcrum,  cffiteris  paribus,  est  majus 
meritum,  ac  proinde  ex  augmento  opcrum 
sccundum  nuraerum  augetur  merilum,  si  cae- 
tera  paria  sint  ;  ut  cvidenter  patet,  quando 
pra^ccdcntibns  mciitis  novum  opus  mcrito- 
rium  additur,  nr.ra  tunc  prseccdcns  ciraiulus 
fitmajor  per  additionem  novi  operis  boni,  et 
boc  opus  pcr  se  affert  novum  meritura,  nam 
supponiraus  esse  meritorium ;  ergo  augetur 
inde  totura  racritum.  Quamvis  autem  lioc  vi- 
deatur  per  se  satis  evidens,  exponendum  ni- 
bilominus  est  an  hoc  augraentem  merili  ex- 
tensivura  tantum,  vel  ctiam  intensivum  ccn- 
sendum  sit.  Quk  interrogatio  intelligi  potest 
duplicitcr  :  uno  niodo,  cx  parte  actuum  qui- 
bus  fit  meritura,  illos  absolute  et  socundura 
esse  phj^sicura  ac  reale  considerando.  Alio 
modo  fieri  potest  interrogatio  de  ipso  merito 
raoraliter  considerato,  seu  in  esse  meriti,  ct 
pcr  comparationcm  ad  prcemium.  In  priori 
sensu,  nullam  habet  quaestionera ;  tum  quia 
illud  augmentum  fit  pcr  multiplicationcm 
meritorum,  quod  augmentum  multitudinis 
extensivum  est,  sccundum  modura  quantita- 
tis  discretaj ;  tura  etiam  quia  ex  raullis  acti- 
bus  meritoriis  non  fit  unus  intensior  singulis, 
sicut  ex  multis  caloribus  remissis  non  fit  unus 
intensior ,  quia  non  uniuntur  inter  se  ad 
unura  intensiorera  calorem  componendum. 
Idcm  ergo  cst  de  pkmbus  actibus  meritoriis, 


surandum  esse  intensiori  operi  tantum,  ac  su- 
binde  alia  non  augere  intensivc  pra^mium, 
ct  consequcuter  neque  meritum.  Fundari 
potest  primo,  quia  ffiqualia  opera  non  augcnt 
intensive  habitum,  vel,  si  sint  insequalia,  non 
possunt  habitum  augere  ultra  gradum  intcn- 
sioris  actus;  crgo  ncquc  possunt  proemium 
augcre  intensive.  Confirmatur,  quia  in  meri- 
to  de  condigno  servanda  est  proportio  pra^raii 
ad  meritum  :  at  intensio  praimii,  vcrbi  gra- 
tia,  visionis  beatae,'  cxccdens  perfectioncm 
singulorum  actuum  meriti,  est  improportio- 
nala  singulis  actilnis;  ergo  ctiam  toti  coilec- 
tioni  eorum.  Probatur  consequenlia,  quia  in 
tota  coUectione  actuum  ut  quatuor,  verbi 
gratia,  non  cst  aliquis  gradus  proportiona- 
tus  quinto  gradui  addcndo  in  praimio ;  maxi- 
rac  cum  in  philosophia  ])robabile  sit  gradus 
intensionis  esse  aliquo  niodo  diversarum  ra- 
tionum,  ita  ut  qualitas  ut  quatuor  non  possit 
lieri  ut  quinque  per  additionem  alterius  quar- 
ti  gradus,  sed  solum  per  cum,  qui  secundum 
proprium  ordincra  quintus  est ,  ct  quartuni 
per  se  supponit.  Et  indc  est,  ut  plura  calida 

possint  cfficere  unura  calo- . 
cadcm  autera  iraproportio 

plura  mcrita,   ct  pra^mium 


ut  quatuor  non 
rcm  ut  quiuque 
reperitur    inter 


iraura  iutcnsius  omnibus  illis 


ergo 


raeritum 


de  condigno  non  potest  hoc  modo  intensivo 
augcri  cx  sola  multitudine  operum  bonorum. 
Dicit  ergo  haic  opinio  augracntumillud,  etiam 
pcr  comparationera  adpraimium,  esse  exten- 
sivum,  quia  vel  plura  mcrita  illis  operibiis 
respondent ,  vel  unum  diversis  titulis,  non 
vero  in  se  raajus. 

4r.  Befutattir  opinio  prcpcedens.  — Haec  vero 
opinio  virtute  est  in  supcriorioribus  repro- 
bata ;  ostondimus  enira  pcr  singula  opcra 
meritoria,  sive  intensiora,  sive  acqualia,  sive 
remissiora  sint,  mercri  hominem  esscntialo 
praemiura.  Dc  quo  sinc  dubio  loquitur  Pau- 
lus,  !  ad  Corinth.  3,  cum  dicit:    Unusquisque 


CAP.  XX.  UNDE  HABEANT  OPERA  JUSTORLM,  ETC.  125 

propriam  mercedem  acdp'et  secundnm  suum  hus,  ita  ctiam   ox  multitudine   actuum;  ergo 

Idborem^  utibioptinic  D.  Tiiomas.  lcct.  2,  ex-  potcst  Ijmc  multitudo  csse  tanta,  ut  supcrct 

ponit,  ct  in  supcriorijjus  probatum  cst.  Et  dc  valorcmintensionis,  cumillefinitussit.  Estque 

eodcm  loquitur  Cliristus,  Matth.  23,  cum  di-  hoc  per  se  spcctatura   valde    consentaneum 

cit  ad  clcctos:  Venite,  benedicti  Patris  mei,  rationi,et  divina.^jastitia!,ac  providentia?,  sub 

possidete  paratum  vohis  rcgnum  a  constitutio-  qua  lia^c  moralitcr  considcranda  sunt,  ct  non 

nemundi,    et  statim   numcrat  multitudinem  tantum  sccundum  physicam   proportioncm. 

opcrum,  pcr  quffi  prffimium  illud  obtinctur.  Et    ideo   fundamcntum  contrariae   sententiae 

Et   de   eodera  loquitur  Concilium   Tridcnti-  nullius  momenti  est.   Nam  principalis   ratio 

num,  sess.  6,    can.  32,   cum  defmit  justum,  falsum  sumit,  nam  in  lib.  9  ostcnsum  est  per 

per  sua  bona  opera  vitam  ffitcrnam   cjusque  actus  remissos  possc  habitum  meritorie   au- 

augmcntum  mereri.  E.x  hoc    ergo   principio  geri.  Confirmatio  autcm  proccdit  tantum  se- 

concludimus,  per  multitudinem   operum,  seu  cundum  phj-sicam  proportionem,    qua;   non 

pcr  additioncra  cujuscumque  operis   raerito-  est  necessario  in  re  raorali  servanda,  prfescr- 

rii  dc  condigno,  augcri  nicritum  intcnsive  in  tim  cum  actus,  non  solura   in  cadera  spccic 

cssemeriti,  scn  (quod  pcrindc  cst)  in   ordino  remissior,  scd  etiarain  specie  ipsa  ignobilior, 

adprKmium,  quod  intensivcperfectiustali  cu-  possit    idem   esscntiale  prsemiura   vel    aug- 

mnlo  meritorum  rcspondebit.  Probatur,  quia  mentum  cjus  de  condigno  raereri.  Unde  dici- 

pr;Tpmium  csscntiale  rcspondens  oranibus    et  mus  gradum  majoris  intensionis   in  visione 

singulis  opcribus  justorum  meritoriis  dc  con-  bcata,  verbi  gratia,    quintum  gradum,  posse 

digno,  unum  cst,  vel  objective   rcspcctu  om-  essc  proportionatum  preemium    unius  actus 

nium,  vcl,  quod  ad  rem  magis  spectat,  for-  meritorii,    ctiamsi  in   suo   esse   non  attingat 

maliter  in  singulis,  cjuia  in  omnibus  cst   una  quintum  intensionis  suse  gradum,  quia  me- 

divina  cssentia,  in  singulis  vcro    etiam  una  ritum  non  consistit  in  gradu  intensionis,  sed 

gloria,  seu  una  visio  beata,  cum  amore,   de-  in    valore  raorali  actus,  qui   cx   multis  aliis 

lcctationc,  ct  aliis  quasi  propriclatibus  comi-  capitibus   consurgit,  ut  jam  diximus,  et  ra- 

tantibusillam.  Hocergo  prseminm  non  potest  tione  illius  valoris  cst  actus  quasi  eequivalens 

augcri  cxtensive  secundumraultitudincm,  seu  pretium  talis  mercedis. 

extcnsionera  discretam,   ut  sic  dicam ;    ergo  6.  Assertio  secunda.  —  Ejus  ratio.  —  Con- 

augcndum  cstintensive  propter  multitudincm  firmatur.  — Secundo,  diccndum  est  in  uno  et 

meritonmi.   Cuni  cnira  in  illo  prffimio    duo  codem   actu   augeri  meritura    ex   augmento 

sint,  scilicct,    objectum   et  actus  ,  cx  parte  proprietatum,  seu  conditionura  quaj  ad  mcri- 

objccti  sccundum  se  non  estmagis  neque  mi-  tum  decondigno  concurrere  possunt  aut   de- 

nus,    quia  tolum   omnibus  clatur,  licet  non  bent.  Hcec  ctiam  assertio  certissima  est,  su- 

tolalitcr,   quod  provcnit  cx  parte    actus,  et  miturquecx  D.  Thoma  2.  2,  qurest.  104,  art. 

quasi  per  dcnominationem  ab  illo  ;  ergo  ma-  3,  ct  quodlib.  6,  art.  J 1,  ubi  dicit  actum,  mi- 

jus  augmentum  prremii  illius  tantum  in  actu  nus  meritorium  ex  genere  suo,   esse  magis 

ipso,  vel  consequcnter  etiam  in  habitu  inveni-  raeritorium    ex    aliis   circumstantiis  ;  et  la- 

ri  potest.    At  vcro  prEemium  illud  intensive  tius  1  Corinth.  3,  lect.  2.  Et  ratio  clara  est, 

tantum  augcri  potcst,  quia  dcbct  esse  verum  quia   valor  operis  ad  meritum  consurgit  cx 

augmentura  in  ipsomet  actu,  alias  non  esset  variis   conditionibus,   ut    hactenus  vidimus  ; 

augmentum  in  essentiali  prsemio ;    crgo  ne-  ergo  quo  actus  plures  vel  meliores  conditio- 

cesse  est  ut  multa  opera  meritoria  quasi  co-  nes  ex  illis  habuerit,  co  erit  raajoris  valoris 

pulentur,  et  ex  eis  consurgat  unura  raeritura  ad  meritum,  ac  subinde  dignius  meliori  prre- 

dignum  essentiali  pra^mio  perfcctiori  intensi-  mio.  Et  confirmatur,  nam  duo  opcra  merito- 

vc;  et  in  hoc  sensu  dicimus  hoc  augraentum  ria  possunt  esse  inaiqualia  in  mcrito  ;  hffic  au- 

esse  intcnsivum  in  esse  racriti.  tera  ineequalitas  non  potest  provenire,  nisi  ex 

5.  Consectarium  quod  etiam,  institutum  de-  ina;qualitate  in  conditionibus  ad  raeritura  re- 

clarat.  —  Unde  fit,  quod  etiam  rera  declarat,  quisitis.  Ex  quo  enim  alio  capite  oriri  potest? 

ut  mcritum  plurium  actuum   in   ordine    ad  Ergo  ex  illis  conditionibus  augetur  meritum, 

praMuium  tantffi  pcrfcctionis  intensive   aequi-  vel  in  uno  eodcm  opcrc  in  divcrsis  tcmpori- 

valere  possit,  vel  etiam  excedere   meritura  bus,  vel  in  divcrsis  opcribus  in  codem  tera- 

imius  actus  superantis   in  intcnsione   omnes  pore,  saltem  in  diversis  personis,  nara  in  ea- 

actus  illius  raultitudinis,  quia  sicut  ex  inten-  dem  vix  possunt  simul  inveniri,  quaravis  non 

sionc  actus  augetur  pra^mium,  ca^teris  pari-  rcpugnet. 


m 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRAT1.«  SANCTIFICANTIS. 


7.  OstendiUir  praterea  indicctione  facta  per 
aliquas  conditiones  meriti.  —  Fx  prima  con- 
ditione.  —  Ex  secunda.  —  Ex  tertia.  —  De 
aliquibus  ergo  conditionibns  concurrentibus 
in  actu  meritorio,  vel  ad  meritum  requisitis, 
facile  intelligitur,  et  extra  controversiam  est, 
quod  augeant  meritum  actus,  si  caetera  paria 
sint.  Primum  id  constat  de  excellentia  actus 
studiosi  ex  specie,  seu  objecto  suo,  ut  testa- 
tur  D.  Thomas  in  dicto  quodlib.,  et  in  dicto 
ctiam  lib.  9  ostensum  est.  Quia  cum  funda- 
mentum  meriti  ex  parte  actus  sit  bonitas 
ejus,  quo  heec  major  fuerit  in  ipsamet  essen- 
tia  et  specie  actus,  eo  dignius  erit  praemio, 
si  in  coeteris  sit  ajquahtas.  Secundo,  probat 
hfec  ratio  idem  esse  dicendum  de  omnibus 
circumstantiis  augentibus  moralem  dignita- 
tem  operis,  sive  augeant  illam  quasi  inten- 
sive  intra  eamdem  bonitatis  speciem,  sive  ex- 
tensive,  addendo  novam  accidentalem  spe- 
ciem.  Quia  priori  modo  est  augmentum  qua- 
si  intensivum  in  morah  bonitate  operis  ;  pos- 
teriori  autem  modo  est  quasi  extensivum,  et 
lequivalens  multitudini  operum.  Tertio,  erit 
hoc  augmentum  longe  certius,  si  fuerit  in  re- 
latione  charitatis,  nam  quo  haec  fucrit  major, 
tanto  crescet  ex  eo  capite  meritum  operis, 
ct  ideo  actualis  seu  formalis  relatio  magis 
auget,  quam  sola  virtuahs,  et  intensius  chari- 
tatis  imperium,  seu  cx  ardentiori  aficctu  pro- 
ccdens,  magis  quam  remissius.  Et  eadem  ra- 
tione  quodhbet  imperium  distincta3  virtutis 
augebit  actum  alterius  in  mcrito,  magis  qui- 
dem,  vel  minus,  juxta  suae  pcrfectionis  gra- 
dum,  et  secundum  modum  in  superioribus 
declaratum.  Et  hac  ratione  dixit  divus  Tho- 
mas  2.  2,  queest.  88.  art.  G,  opus  ex  voto  fac- 
tum  caeteris  paribus  magis  meritorium  esse, 
quam  sine  voto  factum. 

8.  Ex  quarta.  —  Ex  quinta.  —  Ex  sexta. 
—  Quarto  ctiam  diflticuhas,  quw  ex  objeclo 
nascitur,  merilura  opcris  auget  juxta  doctri- 
nam  D.  Thoma^  1.  2,  qusest.  \  14,  art.  4,  ad  2; 
et  2.  2,  q.  2,  art.  10,  ad  3 ;  et  in  dicta  lect.  2. 
Et  ratio  est,  quia  tahs  difficultas  per  se  au- 
get  operis  bonitatera.  Quinto,  raeritum  non 
parura  augetur  ex  augmcnto  voluntarii,  quod 
omnes  etiam  fatentur,  nam  quo  actus  magis 
fuerit  voluntarius,  eo,  csetcris  paribus,  est 
magis  meritorius.  Loquimur  enim  de  volun- 
tario,  prout  forraahter  distinguitur  a  libero, 
et  sic  magis  voluntariura  dicitur,  quod  ma- 
jori  affectu  et  conatu  voluntatis  fit ;  at  vero 
quod  fit  majori  conatu  ct  atfcctu,  fit  etiam 
actu  vohmtatis  intensiori,  quia  cx  majori  co- 


natu  oritur  major  intensio ,  nec  iha  major 
affectio  potest  in  aho  augmcnfo  ipsius  actus 
consisterc.  Ergo  iitud  magis  voiuntarium  au- 
get  meritum,  quia  intensio  actus  ex  se  me- 
ritum  auget,  quia  auget  ipsara  entitatem  ac- 
tus,  ct  consequpnter  etiam  honcstatera.  Addo 
vcro  sexto,  etiam  majorem  libertatcm  actus 
augcrc  meritum  ejus ,  si  ccetcra  paria  sint, 
quod  videtur  ctiam  extra  controversiam  esse; 
tura  ex  iUa  reguia,  quod  sicut  simpliciter  ad 
sirapliciter,  ita  raagis  ad  magis;  at  hbertas 
multum  conducit  ad  meritum,  irao  ad  iilud 
est  siraplicitcr  neccssaria  :  ergo  niajor  liber- 
tas  de  se  augcbit  mcritum;  tum  ctiam  quia 
major  hbertas  pcr  se  auget  laudem  bene  ope- 
rantis,  sicut  e  contrario  in  operc  malo  auget 
culpam,  seu  demcritum  ejus,  ct  facit  peccan- 
tera  magis  reprehensibilem,  et  minus  venia 
dignura.  Sicut  etiam  ignorantia  aliquo  modo 
excusat,  quia  minuit  hbertatcm.  Cum  ergo 
hee.c  certa  et  clara  sint,  dc  aliquibus  aliis 
circumstantiis  actus  sunt  particularia  dubia, 
quff'.  iu  sequcntibus  capitibus  prosequemur. 

CAPUT  XXI. 

UTRUM  DURATIO  SEU   CONTINUATIO  ACTUS,  C.ETE- 
RIS  PARIBU3,    EJUS  MERITUM  AUGEAT? 

1.  Prima  duUtandi  ratio.  —  Sectmda.  — 
Opinio  Bannez.  —  Ilatio  dubifandi  potest  csse 
duplex.  Prhna  veluti  a  priori,  quia  raeritum 
consistit  in  actu  interno,  ut  supra  visum  est; 
duratio  autem  nihil  addit  actui  intcrno ;  ergo 
nec  raeritumilh  addit.  Minor  probatur,  quia, 
physice  rem  spectando,  illa  duratio  nihil  ad- 
dif  actui,  quia  non  cst  succcssiva,  sed  perraa- 
nens,  et  ita  nihil  addit  actui,  sed  est  omnino 
actus  pcrraanens,  sicut  Angelus  durans  per 
horam,  nihil  amplius  habct  quam  in  primo 
insfanti  recepit.  Moralitcr  item  Ioqucndo,nihil 
videtur  esse  in  illa  duratione  dignum  majori 
merito ,  quia  volunfas  ncc  plus  conatur,  ncc 
nova  vcl  majori  libertate  utitur,  dum  in  eodera 
acfu  pers  'verat.  Altera  ratio  ab  inconvenien- 
ti  est,  qui  alias  in  quolibet  actu  continuato 
per  aliquod  tempus  essct  racritum  infraitum, 
quod  nuhus  admittef.  Probatur  autem  seque- 
la,  quia  meritum  est  tahs  proprictas  actus, 
ut  in  instanfi  perfici  possit,  sicut  et  ipse  ac- 
tus,  unde  in  prirao  instanti,  in  quo  fit  actus, 
liabet  ceitum  meritura ,  eique  responderet 
certura  praemiura,  etiarasi  araplius  non  dura- 
ret;  ergo  si  duratio  temporis  auget  merifum 
ejus,  tanturadera  merebitur  in  quolibct  ins- 


CAP.  XXI.  UTRUM  DURATIO  SEU  CONTINUATIO  ACTUS,  ETC. 


127 


tanti  illius  tcmporis,  quantum  in  primo,  quia 
non  cst  major  ratio  de  uno  quam  de  alio ;  at 
vero  in  iali  tempore  sunt  infinita  instanlia ; 
crgo  in  iilis  mercLitur  talis  actus  infinitos 
gradns  vel  partes  ffiquales  intonsionis  pra5- 
mii  (ut  sic  rcm  declarcm),  ct  inter  se  non 
communicantcs ,  nam  in  quolibot  instanti 
mcretur  aliquid  omnino  distinctum  ab  aliis ; 
ergo  erit  in  tali  prtemio  infinita  intensio, 
quia,  ut  jam  diximus,  multitudo  illa  merito- 
rum  partialKim  respectu  praemii  est  intensi- 
va,  et  illud,  in  quo  sunt  infinitiB  partes,  vel 
quasi  partcs  sequales,  et  intcr  se  non  com- 
municantcs,  est  infinitum  simpliciter,  et  in 
actu ,  ut  ex  pliilosopliia  manifestum  est.  Ilis 
argumentis,  preecipue  hoc  secundo  convicti, 
aliqui  Thcologi  ncgant  augcri  meritum  ex 
continuatione  actus,  Bannez  2.  2,  qucest.  24, 
art.  6,  dub.  5.  Alii  vero,  licet  non  id  negent 
de  omni  duratione,  necessarium  tamen  pu- 
tant  de  aliqua  minima  id  negare,  intra  quara 
mcritum  non  augcatur,  ut  in  solutione  sc- 
cundi  argumenti  mclius  explicabimus. 

2.  Assertio  commmiiief  recepta.  —  Prima 
ratio  pro  assertione.  —  Secunda.  —  Tertia. — 
Qnarta.  —  Vcra  nihilominus  sentcntia  est, 
quamcnmque  durationem  actus  interni  me- 
ritorii  augere  aliqua  ex  parte  meritum,  seu 
prwmium  illi  respondens.  Hsec  assertio  com- 
muniter  recepta  nuuc  est ,  eamquc  docent 
communiter  moclerni  \.  2,  qucest.  -114,  et  do- 
cuit  Victoria  in  Relect.  de  augment.  charita- 
tis,  p.  \ ,  in  fme.  Eamdcm  suppouit  Corduba, 
lib.  4  Quoestion.,  q.  9,  in  fme,  in  resolutione 
opiniouis  quintae,  ubi  asquiparat  continuatio- 
nem  unius  actus  multiplicationi  plurium  ac- 
tuum  similium,  in  hoc  quod,  sicut  plures  ac- 
tus  remissi  possunt  ffiquivalere  iu  merito  uni 
actui  mtenso,  ita  et  uuus  actus  minus  inten- 
sus  et  magis  durans  possit  sequivalere  in  me- 
rito  actui  magis  intenso,  et  minus  continuato. 
Et  allcgat  Scotum  in  3,  d.  27,  art.  3,  ubi  nihil 
invenio,  et  in  2,  d.  6,  q.  \,  ubi  id  quidem  di- 
cit  dc  actibus  remissis  multiplicatis,  de  con- 
tinuatione  autem  nihil  attingit.  Citat  etiam 
Gabricl  in  2,  dist.  5,  art.  1,  ubi  etiam  loqui- 
tur  de  actuum  multiplicatione ;  aliquid  vero 
de  continuatione  indicat,  cum  infert  ad  ma- 
gnitudinem  meriti  non  requiri  longitudinem 
temporis  in  merendo  ;  in  hoc  enim  significat 
utilcm  esse  posse ,  licct  necessaria  nou  sit. 
Ratione  probatur  primo,  quia  perseverantia 
in  bono  opcre  est  quaidam  proprietas  operis 
honesla,  ct  libcra,  et  in  gloriam  Dei  redun- 
dans;  crgo  apud  Deum  est  digua  prsemio; 


ergo,  ca^tcris  paribus,  auget  mcritum  actus ; 
at  continuaiio  ejusdcm  actus  est  qua-dam 
persevcranlia,  quoe,  licct  possit  esse  magna 
et  parva,  tamen  cum  proportione  habet  cam- 
dcm  honestatem  ;  ergo  cum  proportione 
etiam  augct  meritum.  Secundo,  quia  unus 
actus  diuturnus  moralilcr  a^quivalet  pluribus 
similibus  actibus  eodem  tempore  factis;  scd 
illi  plures  actus  augent  meritum ;  ergo  ct 
continuatio  actus.  Tertio,  in  operibus  exter- 
nis  videtur  certe  id  manifestum;  quis  enim 
neget  diuturnam  orationem  esse  magis  me- 
ritoriam  quam  brcvem,  et  sic  de  aliis  ;  meri- 
tum  autem  talis  operis  consistit  in  actu  inter- 
uo  voluntatis  substantialiter,  qui  sane  ac- 
tus  internus  potest  esse  idem  eodem  modo 
persevcrans ,  neque  inde  profecto  minuitur 
mcritum,  quin  potius  cceteris  paribus  potcst 
id  esse  melius ;  ergo  in  eodem  actu  iuterno 
per  ipsius  continuationem  mcritum  crescit. 
Quarto,  juxta  communcm  scnsum  omnium 
hominum  prudcutium,  majori  laudc  dignus 
est,  qui  in  eodem  actu,  verbi  gratia,  araandi 
Deura,  diu  perseverat,  quamqui  subito  et 
quasi  transitorie  illum  elicit,  et  statim  omit- 
tit;  ergo,  eadera  ratio.ne,  est  majori  pra?raio 
dignus,  ac  subindc  continuatio  raeritum  au- 
gct.  Dcnique  in  ipsa  actus  contiuuatione,  per 
sc  et  ex  natura  sua  est  aliqua  difiicultas,  quse 
libere  et  propter  Deum ,  seu  propter  hones- 
tatem  vincitur ;  cur  ergo  non  augebit  mcri- 
tum  ?  Nulla  profccto  est  ratio  probabilis,  utcx 
solutionibus  argumentoi^um  magis  constabit. 
3.  Sohitur  primaduhitandi  ratioin  num.  1. 
—  Et  prima  quidem  ratio  dubitandi  ex  dic- 
tis  manet  soluta.  Quidquid  onim  sit  de  phy- 
sica  additione,  negamus  continuationem  ac- 
tus  nihil  addere  morahter  affectioni  ejus.  Ne- 
mo  enim  negare  potest  quin  conservatio  re- 
rum  permanentium ,  etiam  immortaliura , 
seu  incorruptibiliura,  sit  continuum  bencfi- 
ciura  Dei,  semperque  majus,  etiamsi  pcr  il- 
lam  nihil  physicum  seu  reale  addatur  rei  in 
principio  factse,  quia  ratio  beneficii,  qute  mo- 
ralis  est,  crescit  per  rei  permauentiam  in  eo- 
dem  esse,  quamvis  nulla  entitas,  vel  modus 
realis  ac  physicus  illi  addatur.  Ita  ergo  cres- 
cit  moraliter  obsequium  crga  Deum  per  con- 
tinuationem  ejusdem  operis,  licet  physica  ad- 
ditio  nuha  fiat,  quia  meritum  morale  quid 
est,  et  moraliter  augeri  potest.  Unde  cura  di- 
citur  voluntas  conservando  actum  non  plus 
conari,  \\\\x(\.  ^iUts  a?quivocum  est,  quia  potcst 
intelligi  intensive,  et  ita  verum  sumitur_,  tamen 
illud  non  cst    necessarium   ad  augmentum 


Iil8  Lin.  XII.  DE  MKRITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

raeriti ;  vel  plus  extensive,  et  sicfalsum  assu-    nisi  ex  eo  quod  in  tam  brevi  mora  non  potest 


mitur,  quia  ipsa  major  continuatio  in  conatu 
major  quaidam  extensio  est,  non  quidem 
realis  per  realem  successionem,  sed  virtualis, 
qua3  per  cocxistentiam  ad  succcssioncm  a  no- 
bis  percipitur.Eademque  distinctio  ad  volunta- 
rium  seu  liberum  usum  applicanda  est,  nam, 
licet  cx  vi  solius  continuationis  non  sit  major 
intensive,  crescit  extensive,  quod  ad  aug- 
mentum  meriti  satis  superque  est. 

4.  Ad  secundam  rationem  duUtandi  quid 
Nominales  dicant.  —  Propter  vitandum  in- 
conveniens  illatum  in  secunda  ratione,  aliqui 
Nominales  limitant  assertionem  positam  ,  ut 
non  procedat  de  omni  continuatione  actus, 
sed  dc  illa,  qure  libera  cst,  et  nova  adverten- 
tia  facta,  Dicunt  enim  actum  voluntatis  libere 
elicitum,  per  aliquem  brevem  moram  neces- 
sario  durare,  et  in  illa  non  crescere  meritum, 
quod  in  primo  instanti  actus  habuit.  Quo  po- 
sito,  facile  solvitur  argumentum,  quia  illaj 
morulffi  sunt  in  numero  fmito  ,  et  ita,  licet  in 
omnibus  sequaliter  augeatur  meritum,  non 
scquitur  infinitum  augmentum.  Ita  docet  ex- 
prcsse  Grcgorius,  in  2,  dist.  3,  qua:ist.  1,  art. 
2,  ad  4.  Quod  si  interroges,  an  illa  mora  neces- 
sarise  continuationis  sit  certa3  ac  determinatse 
quantitatis,  seu  temporis,  Gregorius  nihil  ex- 
prcsse  dicit ;  tamen,  ex  verbis  ejus  colligi- 
mus  satis  clare,  illum  sensisse  morulam  illara 
cocxisterc  determinata^  parti  nostri  temporis. 
Nam  ita  loquitur  :  Fst  dare  lempus  ita  breve 
infra  quod  nullo  modo  potest  desistere  db  actu. 
Certe  hoc  non  dicitur  congruo,  nisi  de  tem- 
porc  dctcrrainato.  Deindc  post  illud  tcmpus, 
dicit  dari  aliquod  tcmpus,  pro  qm  zoluntas 


operans  scientcr  advcrtere  ad  liberara  conti- 
nualionera  actus,  ut  possit  etiam  hbere  ab 
illo  cessare,  si  velit.  Unde  expresse  animad- 
vcrtit,  hoc  non  esse  impossibile  simpliciter, 
sed  quantura  est  ex  naturali  modo  operandi. 
Nara  si  Deus  (inquit)  infunderet  notitiam  adeo 
perfectam,  pro  singulis  instantibus,  ut  ope- 
rans  posset  in  singulis  eorum  actum  rautare 
scienter,  tunc  cessaret  necessitas  continuandi 
actum  per  aliquam  morulara.  IIIo  autera  casu 
posito,  concedit  meritura  continui  teraporis 
esse  infinitum  simpliciter,  et  illi  respondere 
prffimium  'rafinitum  in  actu,  quod  non  putat 
csse  impossibile.  Atque  in  hunc  modum  in- 
tellexit  hanc  opinioncm  Gregorii  Almain. , 
tract.  1  Moral.,  cap.  9,  et  in  Dictatis  super 
Olcot.,  quaest.  3,  circa  7  artic.  in  arg.  3  se- 
cundai  opinionis ;  ipse  taraen  non  scquitur 
opinionera  Grcgorii ;  sed  aliam  reputat  pro- 
babiliorem,  ut  in  priori  loco  exprcsse  dicit. 
5.  Improhantur  dicti  Nominales.  — Et  mihi 
quidera  haec  opinio  iraprobabilis  est,  quoad 
illud  fundaraentura  de  continuatione  actus  li- 
beri  necessaria  per  morulara  definiti  tem- 
poris  quanlumcunquc  brevis.  Quia  in  nullo 
instanti  signabili  post  primum  instans  in  quo 
actus  fit,  potest  assignari  causa  necessitaus 
voluntatem  ad  conscrvationem  talis  actus  , 
quia  vel  hffic  est  caasa  cxtrinseca,  et  ha-c  fingi 
non  potest,  tum  quia  nullum  est  taiis  fictionis 
fundamentum,  cur  cnim  magis  talis  causa  in 
progressu  actionis,  quam  in  priucipio  neces- 
sitatera  inferret?  tum  eliara  quia  solus  Dcus 
posset  esse  talis  causa;  Deus  autcra,  eodem 
concursu  perseverante  conservat  actura  vo- 


non  est  lihera  ad  cessandum  db  actu,  et  post    luntatis,  quo  ad  illura  producendum  cura  iila 


illam  brcvera  morulara  dari  instans ,  in  quo 
potest  voluntas  jam  libere  desistere  ab  actu; 
at  vero  raora  interclusa  inter  duo  instantia 
definita  est,  cura  inler  duos  certos  terminos 
claudalur.  Ex  quo  etiam  constat,  quicquid 
P.  Vasqucz  dicat,  docuisse  Gregorium,  actum 
illura,  licet  in  productione  fuerit  liber,  in  illa 
continuatione  cssenecessariura;  nara  expres- 
se  dicit  illam  continuationem  actus  non  pro- 
desse  ad  augmeutura  meriti,  quce  non  est  li- 
bera,  ct  consequenter  dicere  debuit,  post  pri- 
mura  instans  productionis  actus  usque  ad  iu- 
staus  in  quo  illa  mora  desinit,  ct  sccuuda  in- 
cipit,  in  omnibus  interraediis  inslantibus  non 
esse  in  potestate  voluntatis  desisterc  ab  actu, 
quia  iu  hoc  cousistit  illa  uecessitas.  Unde  au- 
tem  oriatur  illa  necessitas  permauendi  iu  libero 
actu  per  talera  moram  uou  explicat  Grcgorius, 


concurrit,  ct  si  majorcm  impulsum  prseberet, 
id  cxtraorJinarium  et  miraculosum  csset.  Vel 
illa  causa  est  intrinseca,  ct  hffic  ctiam  facile 
cxcluditur.  Quia  imprimis  talis  causa  non  est 
ipsa  voluutas,  nara  illa  dc  sc  tara  doraiua  est 
sui  influxus  ad  couservaudum,  quara  ad  effi- 
cieudura  actum,  quia  influxus  in  re  idem  est, 
et  voluntas,  prffibendo  illum  ,  uou  abstulit  a 
se  potestatem  suspendcudi  ilium,  quara  de  se 
habebat,  prffisertim  cura  mutabilis  sit,  et  ab 
intriuscco  possit  iu  se  mutatiouem  elBcere 
tam  ab  actu  ad  non  actum,  quam  a  non  actu 
in  actum.  Ncque  in  hoc  est  aliaratio  in  brcvi 
quam  in  longo  tcmpore,  quantura  cst  ex  partc 
voluutatis.  Deiude  neque  iutellectus  potest 
esse  talis  causa  (ut  raagis  Gregorius  indicat), 
quia  caradcm  advertcntiam  quam  intellcctus 
habet  iu  primo  instauti ,  quo  voluutas  clicit 


CaP.  XXI.  LTRLM  DLRATIO  SEU  CO.NTINUATIO  ACTUS,  ETC. 


120 


actum,  habcre  potost  facile  m  illa  morula,  ot 
in  singulisinstanlibus  ejus;  crgosicut  suilicit 
illa  advertculia,  ut  actus  libore  fiat,  et  cum 
potestate  nou  faciendi  illum,  ila  sufficit  ut  li- 
bcre  in  lllo  pcrseveret,  et  cum  potestalo  do- 
sistondi  ab  i!lo  in  quolibct  instanti  signabili  in 
illa  brcvi  morula, 
6.  UrqentuT  iti  Christo,  Beatlssima  Virgine 


mcriti  cum  proportionc  ;  instanlibus  autom, 
lam  primo  quam  cacteris,  vel  nihii  meriti  de- 
terminati,  vol  saltcm  nuUam  partem  divisi- 
biiem  prsemii  rospondcrc,  et  ideo  ex  dura- 
tione  pcr  infinita  iustantia  non  sequi  aug- 
mentum  mcrili,  vol  prwmii  infinitum.  Et  hauc 
opinionom  de  necessaria  continualionc  actus 
voluntatis  por  tempug  indeterminatum ,  ma- 


rtAiigelis.  —  Atquehocmaxime  urgetin  Chri-    gis  vidctur  probare  Almain.  supra,  et  illam 


sto  Domino,  qui  summa  adverteutia  et  consi- 
deratione  oporabatur,  sive  inchoando  actus, 
sive  pcrseveraudo  in  iihs  pro  quacuraquo  mo- 
ra.  Et  in  suo  gradu  idcm  videtur  certissimura 
in  Beatissima  Virgine  ;  imo  in  Angelo  videtur 
cvidens,  quia  intuitive  intuctur  suum  actnm, 
ot  potest  etiam  actu  contomplari  coexistcntiam 
ojus  ad  tempus  coutinuum,  sive  existcns,  sivc 
possibile,  ot  quod  sit  in  manu  sua,  plus  vel 
minus  in  illo  actu  durare  pro  sua  libortate  ; 
ergo  ex  parto  advertcntia;  intellectus  libere 
perseverare  potest  in  illo  actu  pro  quacum- 
que  mora,  vel  instanti  quod  ia  eo  cogitari  pos- 
sit.  Eo  vel  maxime  quod  ad  libertatem  conti- 
nuationis  noncst  necessaria  tanta  reflexio  in- 
tellectus,  scd  satis  est  perscverare  in  illa  ad- 


rcfoi't  ex  Okam ,  et  ex  quodam  antiquo,  Cly- 
moton  vocato ;  ipse  tamcn  non  omuino  in  ea 
porsistit,  sod  hinc  inde  argumenlando  rem 
indecisam  rclinquit,  licet  in  hanc  partem  ma- 
gis  inclinet.  Fundamenta  horum  Doctorura 
intcr  se  videntur  esse  contraria.  Vasquez 
fundatur,  quia  res  permanens,  seu  iudivisi- 
bilis,  et  quffi  habel  totum  esse  simul,  non 
potest  durare  per  solum  instans  ;  actus  au- 
tcm  amandi,  verbi  gratia,  est  res  permanens 
nou  habens  in  se  intrinsecam  successioncm ; 
orgo  nou  potest  durare  pcr  solum  instans ; 
crgo  necessario  durat  per  tempus,  saltem  iu- 
determinatum.  Consequentia  optima  est,  et 
minor  supponitur  ut  clara.  Majorcm  autem 
probat  ille  auctor,  quia  res  pcrmaucns  non 


vortoutia  intellectus,  per  quam  objcclum  lalis     potost  dosincre  per  ultimum  sui  esse,  sed  per 


actus,  Iicetrcpra3senLctur  ut  couvemens,  nou 
tamen  ut  neccssarium,  Deniquc  cum  Grego- 
rius  admittat  possibilcm  csse  de  potentia  ab- 
soluta  advertenliam,  qua;  ad  hanc  hbcrtatera 
sufficiat,  non  video  quo  probabili  fundamcu- 
to  negari  possit,  vcl  Augelos  ex  perspicacia 
sui  intcllectus  totam  illam  advertentiara  ha- 
bere  posse,  vel  nulli  sanctorum  hominum, 
etiam  Beatissiniffl  Virgini,  communicatam  fuis- 
so.  Admitlorc  autcm  in  his  omnibus  mcriLum 
sirapliciter  infinitura  in  actu,  improbabile  cst 
omnino.  Imo  etiam  de  potentia  absoluta  vide- 
tur  vanum,  propter  solam  illam  advertentiam 
tribucre  actui  infinitum  meritum ;  unde  nullus 
Thcologus  ex  eo  capite  ipsi  etiam  Christo  tri- 
buit  mcritum  infinitum. 

7.  Quiil  respondeat  Vazguez  ad  prcedictam 
rationem  diihltandi.  —  Ei  favet  Almain.  ali- 
qiiantulim.  —  Fundamentiim  Vazquez.  —  Ali- 
tor  crgo,  ox  eadem  conlinuatioue  actus  alio 
modo  declarata,  difficultatem  illius  arguraon- 
ti  expedit  Vasquez  1.  2,  disp.  54,  c.  3,  et 
disp.  219,  cap.  2,  nura.  11) ;  supponit  enira 
acluni  voluntatis  non  posse  per  solum  ins- 
tans  nostri  temporis  durare,  ex  quo  iufcit  ex 
vi  ilhus  iustantis,  in  quo  actus  primo  fil,  nul- 


priramn  non  csse,  et  ideo  necesse  est  ut  du- 
ret  per  aliquod  terapus,  quod  necessario  in- 
tercedit  iuter  illa  duo  iustanlia,  quia  non  pos- 
sunt  essc  iraraediata.  Quai  illatio  optima  est. 
Assumptum  vero  dicit  se  probasse  late  in 
1  p.,  disput.  229,  cap.  10,  ubi  imprimis  ait, 
illud  csse  axioma  comraunitcr  a  philosophis 
rcccptura,  ot  in  speciali  allegat  Grogorium 
ct  Alraainuni  in  locis  citatis,  qui  de  illo  prin- 
cipio  nihil  ibi  dicunt,  noque  in  ilio  fuudau- 
tur,  ut  de  Grcgorio  retuli,  et  de  Almaino  sta- 
tim  dicara.  Ratione  id  probat,  quia  si  res 
permanens  desincret  por  ultimum  sui  esse, 
ipsum  non  esse  rei  inciporet  pcr  ultimum 
non  esse,  ac  proinde  successive ;  hoc  autcm 
rcpugnat,  quia  non  esse  rei  indivisibilis  est 
totura  simul,  et  ideo  non  potest  successive 
incipere;  ergo  debct  necessario  incipere  in 
instanti,  quod  sit  primum  non  esse  rei  per- 
mancntis,  ac  proinde  rcs  pcrmaucns  non  po- 
test  desincrc  pcr  ultimuni  sui  essc.  At  vero 
Almainus  fundamcntum  longe  diversum  re- 
fort  ex  illo  Clymeton,  scilicet,  quod,  licet  vo- 
huitas  possit  actum  producore  in  instanti, 
nou  tamen  corrumpere.  IIoc  autem  non  iude 
colligit,  quod  rcs  pormanons  non  possit  de- 


lum  dctcrminatum  meritum  illi  rospondere,  sinere  pcr  ultimum  sui  esse,  sed  ex  hoc  quod 

sed  toli  durationi  cjus  certum  gradum,   ct  productio  rei  indivisibilis,  verbi  gratia,  acius 

singulis  partibus  durationis  singuks  partes  amaadi,  fit  sine  rcsistentia,  quia  solum  pice- 

X.  9 


130  LB.  XII.  DE  JlEP.iTO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATI.E  SANCTIFIGANTIS. 

cedit  non  ossc  illius,  quod  productioni  non  gcncrationis  incipiat  in  tempore  immcdiato 

resistit,  ct  idco  potest  in  instanti  fiori.  Cor-  post  instans  ipsius  gencrationis,  ac  proinde 

ruptio  autcm  rei  productae  non  fit  sine  resis-  fit  iit ,  secundum  coexistentiam  ad  nostrura 

teniia  ejusdem  rei  jam  productae,  quia  sup-  tempus,  ipsum  non  esse  generationis  incipiat 

ponit  rem  existentem,  et  unaqutcque  res  ap-  extrinsece  per  suum  ultimura  non  esse,  si  ita 

petit  conservari  in  esse,  et  ideo  resistit  cor-  licet  loqui,  nara  cum  duaj  negationes  'afBr- 

rumpenti  :  ergo  illa  corruptio  non  potcst  in  mcnt,  lale  ultimura  non  esse  planius  vocahi- 

instanti  fieri.  Unde  videtur  hic  auctor  cou-  tur  ultimum  esse  generationis,  Idemque  pos- 

trario  fundaraento  niti,  quoad  hoc  quod  non  set  contingere  in  creatione  pro  arhitrio  Dei, 

csse  actus  producti  a  voluntate  non  potest  in  ut  dixi,  imo  et  in  re  crcata,  qua;  lougissirao 

instanti  incipero,  sed  successive  fieri.  teraporo  duret,  potest  fieri  ut  Deus  illara  con- 

8.  Refutatur  totasnperlor  doctrina.  —  Tota  servet  usque   ad  unura  instans  intrinsecuni 

vcro  hffic  doctrina  raale  fundata  est  in  philo-  sui  esse,  et  imraediate  post  illud  non  conser- 

sophia,  et  in  Tlieologia  non  caret  graviorihus  vot,   ac  proinde  incipiat   non  esse  talis  rei 

incomraodis.  Primura  ergo,  quod  res  indivi-  iramcdiate  post  ultimum  instans  ejusdem  rci. 

sibilis  possit  por  unum  tantum  instans  du-  Deniquc  ille  auctor  non  audet  negare  quiu 

rare,  duhitari  non  potest ;  nara  ipsaraet  ins-  de  potentia  ahsoluta  possit  operatio   volun- 

tantia  indivisihilia  sunt,  et  uno  raomento  sin-  tatis  desiuere  por  ultimura  esse  ;   ergo   ne- 

gula  durant;   generatio,  etiara  suhstantialis,  cessc  est  ut  fateatur  ex  parte  rei  non  esse 

qua?  in  dcterrainata  pnrto  matorise  fit,   in  ius-  repugnautiam.  Nara  si  quse  essct  repugnan- 

tanti  fit,  ctpro  solo  illo  instunti  durat,  quo  fit;  tia,  profocto  etiara  de  potcntia  ahsoluta  pro- 

creatio  etiara  rei  in  moraento  fit,   et  potest  cederot.    Nara    si    quai    esset   repugnantia, 

pro  codem  instanti  tantum  durare.  Nam  licet  maxirac  quia  si  res,  qure  tota  simul  est,  seu 

de  facto  eadera  actio,  qua  res  crealur,  perse-  fit ,  inciperet   imracdiate   post    afiquod  ins- 

veret,   quamdiu  res  por  illara  conservatur,  taus,  soquoretur  incipere  succcssivc ,   quia 

taraen  possct  Dcus,   pro  sua  libertato,  rem,  per  ultimum  non  esse;  at  voi^o  incipcre  suc- 

quara  creat,  non  conservarc,  sed  immcdiate  cessive  repugnat  rei  indivisihili  et  pcrmanen- 

post  instans  crcationis  influxum   suum   sus-  ti;   ergo.  At  vero  ha^c  ratio  si  vera  sumit, 

pendere,  et  tmic  creatio  per  instans  tantum  etiam  in  ordine  ad  potontiam  ahsolutara  pro- 

duraret.  Yel  etiam  possct  Dcus  rom  a  se  solo  cedit,  quia  rom  indivisihilcra  fiori  succcssivc 

crcatam  iramediate  post  per  aliquara  causam  et  per  partcs,  contradictiouera  iraplicat;  er- 

secundara  conservare,  ac  proinde  per  novara  go  e  contrario,  si  Dcus  potest  id  facerc,  non 

aciioncm,  priori  actione  creandi  statim  ces-  est  vora  illa  repugnantia,  et  in  mala  illationc 

sante.  Ad  haec  exerapla,  saltera  de  iustanti-  fundatur.  Nam,  ficet  res  incipiat  imracdiate 

JDUS  et  de  generatione,  quia  negari  non  pos-  post  aliqnod  instans ,  potest  tota  simul  inci- 

sunt,  respondent  advcrsarii  assignando  spe-  pere ,  cooxistcndo  intrinsece  tcmpori  imme- 

ciales  rationes,  propter  quas  ille  modus  du-  diato  post  instans,  non  ita  ut  pars  illius  rei 

rationis  indivisihilis  iu  rchus  iliis  sit  nocos-  coexistat  parti  temporis,  et  tota  toti,  sod  ita 

sarius.  Sed  nunc  non  oportet  rationes  illas  ut  tota  coexistat  toti ,  et  tota  singulis  parti- 

expendere,  quia  sive  ex  hac,  sive  ex  alia  ra-  bus  et  instantihus  talis  temporis.  Et  iia  nulla 

dice  ille  raodus  essendi  et  transcundi  nasca-  cst  in  modo  illo  incipicndi  aut  dcsinendi  rei 

tur,  nobis  satis  est,  quod  rei  indivisihili  non  perraanentis  rcpugnantia. 
repugnat  invisibiliter  durare  per   solum  in-         10.  Ad  prohationem   majoris  propositionis 

divisibile  momentum.  Hoc  enim  exempUi  ad-  ex  Almaino  in  num.  7.  —  Undc  ulterius  ad- 

ducta  convincunt,  nara  si  repugnarct,  nun-  diraus  quod,  si  ex  parte  rei,  ct  in  ordine  ad 

quara  possct  id  ficri  propter  quamcumque  divinam  potentiam  ,    talis  ropugnantia   non 

cansam  vel  rationera.  invenitur,  nulla  etiara  cst  iu  actibus  liheris 

9.  Ees  permanentes  per  nllimum  sui  esse  \n  ordine  ad  naturalcra  potentiara  libori  ar- 

desinere  non  rcpugnat. — Atque  hinc  ulterius  hitrii.   Nara  irapiimis   illa,   quara  Almainus 

concludiraus,  non  ropugnarc  rci  perraanenti  scu.  Clyraotou  considcrant  cx  rosistentia  ip- 

desiucre  per  ultimum  sui  esse.   Prohatur  in  sius  actus,  frivola  est,  quia  actus  voluntatis 

exemplo  de  generatione  ,   nara   illud  idom,  non  desinit  pcr  aliquam  actioncm  contrariam 

quod  est  pnmum  instans  sui  csso,  cst  ulti-  iu  ipsura,  cui  ipse  possit  resistcrc,  sed  potest 

mum  essc  ejusdora,  quia  immodiate  post  il-  dosiuore   por  solam  susponsiouom  influxus 

lud  ncn  cst.  Uiule  eliam  fit  ut  non  essc  talis  voluntalis  in  ipsum ,  cui   susponsioni   actus 


C\V.  XXI.  UTP.UJI  DURATIO  SEU  CONTINUATIO  ACTUS,  ETC.  431 

ipsc  non  potcst  magis  rcsistcrc,  qnam  possit  tcs,  in  rc,  quce  incipit  tota  simnl,  assignan- 

crcatura  rcsistcrc   factori  suo  ,    si  vclit   in-  dum  nccessario  essc  intrinsccum  tcrminum 

Uuxum,   quo   illam  conservat,  snspcndcrc,  ipsius  cssc,  quo  a  pra?ccdcnli  non  csse 'divi- 

quia  ad  hoc  sufficit  libertas  causffi,  quam  cf-  datur.  In  hoc  cnim  pctitur  principium,  nam 

fcctus  ipsius  impcdirc  non  potest.  Dcindc  po-  lioc  est  qnod  negamus.  Nam  sicut  potest  tota 

tcst  ctiam  voluntas  corrumpcre  unum  actum  rcs  permanens  cocxistcre  toli  horte,  et  non 

suum,  cfficicndo   ahura,   cui  cfficicntiee  non  cxistcrc  in  ultimo  instanti,   seu  primo  noa 

potest  prreexistcns  actus  resisterc,  quia  totus  csse  illius  lior»,  ncc  cx  ea  partc  datur  tcrmi- 

est  pcndcns  ex  dominio  vohintatis,  qufc  scm-  nus  intrinsecus  ultiraus  in  rc,  quoe  dcsinit.  scd 

pcr  manet  libcra,  ut  totum  suum  influxum  extrinsecus  pcr  primum  non  esse,  ita  potest 

in  alium  aptum  sul)ito  transfcrat.  Et  pra^ter-  cadcm  rcs  pcnnanens  coexistcre  toti  hora?,  ct 

ea,  licct  cx  partc  actus  considcrari  possit  aii-  non  cxisterc  in  pvimo  instanli,  quod  fuit  uUi- 

qua  rcsistentia,  ad  summum  inducot  aliquam  mum  non  esse  cjusdcm  horec,  ncc  oportet  ex 

difficnltatcra  in  illa  rautationc  facienda  pro-  ca  partc  dari  instans  intrinsecum  in  re,  quae 

pter  inchnationcm  formalcm  actus  semel  fac-  sic  iucipit,  scd  extrinsecum  per  ultimum  non 

ti ;   non  tamcn   potcst  csse   tahs   rcsistcntia  essc. 

qure  cogat  corrumpcrc  actum  pra^cxistcntcm  12.  Illatio  advcrsariorum  impugnatur.  — 

successivc  ct  non  totum  siraul,  vcl  in  tcrapo-  EL  idco  etiam  non  rcctc  iufcrtur  :  Rcs  incipit 

re,  ct  non  in  inslanti;  nam  primum  cst  im-  tota  simal;  ergo  incipit  in  instanti,  scu  pcr 

possibilc,  et  rcpugnans  tali  actui,  ut  est  rcs  primnm  sui  csse,  utique  sccundum  coexisten- 

permanens,  ct  de  sc   indivisibihs;  secundum  tiam  ad  nostrum  tcrapus.  Nam  in  hoc  etiam 

autcm  cst  evidcntcr  falsum,  nam  postquam  sa^pc  laboralur  in  a^quivoco.  Aliud  cst  cnim 

voluntas  clicuit  unnm  actum ,   sive   parura,  loqui  de  durationc  intrinseca  rci  perraancn- 

sivc  raultum  tcmporis  in  eo  duret,  postca  in  tis,  aliud  de  extrinscca  mensuratemporisnos- 

uno  instanti  inchoat  novum  actura,   ac  pro-  tri,  vcl  instantis,  cui  cadcm  rcs  permancns 

indc  non  in  tcmpore,  nec  succcssivc ;  ergo  cocxistit ;  nam  prior  duratio  cst  pcrmanens, 

rcsistcntia  actus  non   potcst   impcdirc  quo-  ct  tota  simul,  sicut  cst  rcs,  cujus  est  duratio, 

minus  voluntas  ita  subito  et  in  momcnto  cor-  et  idco  in  sc  est  instans  Angciicum ,  vcl  illi 

rumpat  suum  actum,  sicut  illum  clicuit,  PIus  requivalens,  dc  cujus  rationc  non  est  coexis- 

videri  potest  resistcre  actus  per  horam  con-  tcrc   soli  instanti  transcunti  nostri  tcmporis, 

tinuatus,  quara  in  raomcnto  factus,  ct  nihilo-  scd  potcst    ctiam   per  tcrapus    pormancre  , 

minus  ille  totus  siraul  relinquitur  a   volun-  quamvis  hoc  etiam  non  scrapcr  ncccssarium 

tate  ;  ergo  ctiam  momentancus  actus  potest  sit,  sed  pcndcat  cx  arbitrio,  vel  modo  agcndi 

statim  corrumpi.  causos  conservantis.  Et  ratio  est,  quia  coexis- 

\i.  Ad prodationem  al)  inconvenienti,  ex  Vas-  tcntia  ad  extrinsccam  mensuram  solum  dicit 

quez  ihidem.  —  Deindc  non  cst  fortior  altcra  rcspcctum  ad  altcram  durationem  simul  exis- 

ratio  svmipta  ab  inconvcnienti,  quia  non  essc  tentcm  ,   quod  contiagcns  ct  accidontarium 

actusficret  succcssive;  negatur  cnim  scqucla,  cst,  ct  idco  cjusdcm  rationis  est  intrinseca 

quia  fit  totum  simul,  sicut  quando  per  poten-  duralio,  sivo  altcri  coexistat,  sive  non.   Hinc 

tiam  Dci  ponitur  actus  voluntatis  desinere  pcr  crgo  fit  ut  omnis  rcs ,  quaj  tota  simul  et  ira- 

ultimum  csse,  ipsum  non  esse  actus  intrinse-  partibilitcr  incipit  secundum  intrinsccam  du- 

cc  spectatum  non  incipit  successive,  quia  non  rationcm,  in  instanti  incipiat,  ac  subinde  pcr 

fit  per^partcs,  sed  totum  simulfit;  idcm  ergo  primumsuicsse.Nihilominustaracnpcrcoexi- 

esse  poterit,  ctiamsi  non  esse  talis  actus  per  stcntiam  ad  nostrura  torapus  potest  incipcre 

fiberlatcm  solam  voluntatis  incipiat.  Nec  sc-  pcr  ultimum  non  csse,  id  est,  non  coexistcn- 

quitur,  incipit  intrinscce  pcr   coexistentiam  do  ahcui  instanti  signato  nostri  tcmporis,  scd 

ad  tempus,  crgo  succcssive  ;  quia  totum  est  cocxistcndo   tcmpori,   quod  immcdiatc  post 

in  tcmporc,   et  totum  in    qualibet  partc  ct  aliquod  talc  instans  scquilur;  nara  cum  utra- 

instanti  illius  temporis.  Sicut  eadem  ctiam  rcs  quc  coexistcntia  sit  accidcntaria,  imo  et  alio 

conservatur  in  tcmporc  coexistendo  illi  non  modo  acciderc  potcst.  Et  sicut  Dcus  potest 

per   successionem ,   scd  existcndo  totam  in  id  faccrc  in  suis  oporibus,  ita  et  libcrum  ar- 

tcmpore  toto,  in  qualibct  parte  et  moracnto  bitrium  in  suis  actibus,  sinc  ullo  miraculo  vcl 

cjus.  Idcra  ergo  est  de  inceptionc,  nam  pro-  difficullate,  sed  utcndo  suo  uaturali  doraiuio, 

fecto  est  eadem  ratio,  ctiamsi  aliquam  divcr-  quod  in  suos  actus  habct.  Et  sicut  hoc  modo 

sitatcm  adversarii  assignare  conentur,  diccn-  rcs  pcrmancns  potcst  iucipere  pcr  nllimum 


132  LIB.  XII    DE  MEP.ITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.€  SANCTIFiCANTlS. 

iion  esse,  secundum  coexistcntiam  ad  instan-     sioncm,  ex  partc  coexislere   inter  se  ;  quod 

tia  nostri  temporis,  ita  potest  etiara  alia  res     falsura  est,  ut  ostendi.  Et  quod  claritatis  gra- 


similis  dcsinere  per  ultiraum  sui  esse,  nam 
hsec  duo  mutuo  sese  consequuntur,  tum  ob 
rationis  paritatera ,  tura  ctiam  quia  desitio 
unins  ex  productione  allerius  sequi  solet, 
cum  non  possint  esse  simul;  tum  etiam  quia 


tia  dictum  cst  de  aclibus  positivis,  quorum 
unus  sucLcdit  alteri,  quasi  per  mutationem 
a  contrario  iu  contrarium,  dicendum  est  de 
existcutia  et  non  existentia  cjusdem  actus, 
quatenus  una  alteri  immcdiate  succedit,  sive 


hoc  etiam  non  repugnat  in  ordine  ad  poten-     carentia  existcntise  prBccedat,  et  sequatur  im- 


tiam  Dci ;  ergo  neque  in  ordine  ad  potentiam 
liberi  arbitrii. 

13.  Duersam  rattonem  conatiir  afferre  Vaz- 
quez.  —  Illa  tamen  nec  satis  inteUigitur.  — 
Nec  vim  liabet  ad  institutum.  —  Conatur  au- 
tem  P.  Vasquez  rationem  diversitatis  in  boc 
assignare.  quam  non  satis  capio,  sic  enim 
ait  :   Quamvis  cle  potentia  Dei  possit  operatio 


mediate  existentia  pcr  primum  esse  actus, 
sive  e  contrario  prsecedat  existentia,  et  im- 
mediate  sequatur  ejus  carenlia  per  ultimum 
esse  actus;  in  neutro  euim  raodo  invenilur 
coexistcntia  ex  pai^te,  sed  successio.  Et  prce- 
terea  illa  ratio  non  magis  habet  locura  in  ac- 
tu,  qui  per  potentiam  Dei  desinit  per  ulti- 
numi  sui  esse,  quara  in  eo  quem  dicimus  de- 


desinere  per  idtimuin  sui  esse,  tamen  ipsa  vo-  sincre  posse  eodem  modo  per  potestatem  li- 

luntas  et  intellectus  creatiis  ex  se  cessare  ne-  beri  arbitrii.  Nam  si  in  priori  casu  datur  suc- 

queunt  ah  operatione  per  ultimum  esse  illius.  cessio  inter  unam  moram  et  aliam ,  sine  co- 

Ratio  vero  est  (iuquit),  quia  instantia  seu  mo-  existentia^  etiam  ex  parle,  inter  actus  qui  in 

rce  in  hoc  temporeita  debent  assiffnari,utuna  illis  fiunt ,   cur   non    erit  sirailis  successio, 

alteri  omnino  succedat ;  ea  tero  operatio,  quie  etiamsi  desitio  sit   per  potestatem  liberi  ar- 

alteri  ex  parte  coexistit,  ipsi  non  dicitur  suc-  bitrii?  Vel  e  contrario,  si  in  posteriori  dcsi- 

cedere ;  erffo  nec  divcrsum  instans  aut  moram  tione  per   vira  libertatis  non  cst  vera   suc- 


al  ea  constituere  dicitur.  Hujus  (inquam)  ra- 
tiouis  neque  scnsum  neque  vira  satis  capio. 
Nara,  cura  dicimus,  unura  actum  voluntatis 
creatoe  posse  desinere  per  ultimum  sui  esse, 
incipiente  alio  per  ultimum  nou  esse  in  or- 
dine  ad  nostrum  tempus,  non  dicimus  imura 
illorura  actuum  alteri  ex  parte  coexistere. 
Quis  euim  hoc  unquam  cogitavit  aut  cogita- 


cessio,  sed  coexistentia  ex  parte,  cur  in  prio- 
ri  modo  non  erit  idem  dicendum?  Non  vi- 
deo  sane  quid  responderi  possit,  vel  quae 
i^atio  ditfcrentise  assignari  valeat,  cum  effcc- 
tus  sit  idera ,  eademque  successio  vel  co- 
existentia,  sive  majori,  sive  minori  potentia 
fiat. 

1-4.  Philosophica  doctrina  non  militat  con- 


re  potuit,  cum  illi  actus  partes  non  habeant,  tra  auctorem.  —  Et  hsec  quidem  dicere  coac- 

neque  uUo  modo  simul  sint?  Nam  sicut  iu-  ti  sumus  de  puncto  philosophico,  quia,   sine 

stans  coutinuans  tempus  non  coexistit  tcm-  illo,  punctum  Theologicum,   de  quo  tracta- 

pori  proxime  prfecedenti,  nec  immediate  sub-  mus,  iutelUgi   non   poterat.  Nec  philosophi 

sequenti,  sed  est  iraraediate  post  unura,  et  nobis  contrarii   sunt,  quia,  cura  negant  res 

proxime  ante  alterum,  ita  actus  etiam  desi-  perraanentes  desinere  per  ultimura  sui  esse, 

nens  per  ultimum  esse  non  coexistit,  vel  in  loquuntur  de  rebus,  quoe  per  naturalem  cor- 

totum,  vel  ex  parte,   actui  proxirae  subsc-  ruptionera  consequcntcm    ad  generationem 

quenti  per  uitimum  non  esse ;  sicut  eliam  physicam  desinunt  esse ;  namque  hoec  gene- 

extra  controversiam  est,  actum,  qui  desiuit  ratio  fit  in  tcrmino  motus  prfecedentis.  Unde 

per  primum  non  esse,  non  coexistere  actui  uecesse  est   ut  illud   etiam  sit  primum  non 

iucipienti  per  primiim  sui  esse  in  instanti,  esse  rei  corruptcc,  quia   gcneratio  unius  est 

ante  quod  praicessit  alius    actus,  qui  imme-  corruptio  alterius.    Sccus  autem  est  de  aclu 

diate  autca  erat.  Denique  per  illamet  verba,  indivisibili  depeudentc   a  causa   libera,  nara 


immediate  ante,  vel  immediate  post,  excludi- 
tur  coexistentia  actuum  sibi  succedentium 
illo  raodo.  Propterea  ergo  dixi  rae  non  salis 
concipcre  vim  illius  ratiouis.  Quia  si  sumatur 


ex  se  non  determinat  certum  modum  iucep- 
tionis  vel  desitionis  secundum  coexistentiam 
ad  nostrum  tempus,  qua?  (ut  dixi)  illis  acci- 
dentaria  est ,  et  ideo  pro  libertate  operanlis 


in  vi  unius  syliogismi,  praemissa^  non  coha;-  uno  vel  aliomodo  iucipere  possunt,  ut  etiam 

rent,  et  quatuor  terminos  habent;  si  vero  ac-  moderni  scriptorcs  iu  7  Physicor.   notaruut. 

cipiatur  tanquara  virtute  continens  duas   il-  Et  suraitur  ex  his  quce   late  disputat  Grego- 

lationes,  sic  tacite  subsurait  actus  illos,  cpios  rius  in  d.  17,  quajst.  2,  art.  2,  et  docuit  ex- 

dicimus  habcre  inter  sc  imm"ediatam  succes-  pressc  Scotus,  d.  5,  quwst.  1,§   D:;  secundo, 


CAP.  XXI.  UTUUM  DLRATIO  SEU  CONTLNUATIO  ACTUS,  ETC. 


133 


et  in  3,  d.  3,  quKst.  l,  §  Adquwstioneni,  cum 
sequentibus,  utalios  nunc  oraittum. 

15.  Contra  impugnatam  vero  responsionem 
Vasguez  clito  onilitant  Theologica  incommoda. — 
Primitm  incommodum. — Tlieologice  vero  rem 
considerando,  duo  incommoda  cxilla  scnten- 
tia  seqmmtur  :  unum  est,  quia  multum  dero- 
gatlibertati  voluntatis.  Daplicem  enim  neces- 
sitatem  sine  fundamento  illi  tribuit  :  una  est 
incipiendi  actum  suum  in  instanti  nostri  tem- 
poris,  et  non  aliter;  alia  est,  continuandi 
talem  actum,  seu  permanendi  in  illoper  ali- 
quam  moram  nostri  temporis ;  et  potest  addi 
iertia  ncccssitas,  scilicet,  ut  in  illa  mora  tem- 
poris  in  qua  voluntas  perseverat,  amando, 
verbi  gratia,  non  possit  usque  ad  instans  ali- 
quod  intrinsecum  pervcnire,  sed  necessario 


rcm  in  primo  instanli  conlritionis  su.e  iml- 
lam  determiualam  gratiam  impetrare  ;  conse- 
quens  est  absurdum  ;  ergo.  Sequela  patet  ex 
confessione  adversariorum ;  dicunt  enim  nul- 
lum  certum  meritum  vel  gradum  gratiai  res- 
pondere  actui,  ut  duranti  per  unum  instans 
primum,  ut  evitent  calculationem  procedcn- 
tera  usque  ad  infinitum.  Minor  autem  proba- 
tur,  quia  si  nulla  gratia  determinata  respon- 
det  actui  ut  existenti  in  primo  instanti,  nulla 
ctiam  gratia  dabitur  in  eodem  instanti,  quia 
non  potest  in  instanti  fieri  gratia  indetermi- 
nata,  atque  ita  non  justificabitur  peccator  in 
inslanli  in  quo  primo  habetcontritionem,  nec 
augebitur  ciiaritas  in  codem  instanti  in  quo 
elicit  actum  etiam  intensiorem.  At  ha3c  non 
audent  dicli  auctores  concedere,  et  idco  res- 


debeat  cessare  ab  aetupro  illo  instanti,  quod    pondent  praividere  Ueum,  quantum  sit  talis 


est  illius  morffi  terminus.  Quorum  omnium 
cum  nulla  ratio  ex  parte  ipsius  actionis  reddi 
possit,  ut  ex  dictis  patct,  in  diminutionem  li- 
bertatis  voluntatis  redundant.  Omissis  autem 
prima  et  tertia  necessitatibus,  dc  quibus  jam 
dictum  est,  secunda,  de  continuatione  actus, 
habet  majorcm  absuixhtatem,  quia  est  qua> 
dam  necessitas  quoad  cxercitiumex  sola  sup- 


actus  duraturus,  et  juxta  dcterminatum  meri- 
tnm  in  tanta  mora  futurum,  dare  detcrraina- 
tam  gratiam  in  illo  primo  instanti.  At  hoc 
facile  eteiiicaciter  impugnatur,  nam  vcl  to- 
tum  meritum  illius  actus  datur  in  primo  in- 
stanti  in  quo  fit,  vel  non  est  tunc  tolum,  scd 
per  moi-am  temporis  complendura  est.  Pri- 
mum  est  contra  bypotliesim,  in  qua  conveni- 


positione  extriuseca.  Nam,  ex  eo  quod  volun-    mus,  scilicet,  continuationem  actus  ejus  me- 


tas  ehcucrit  actum  in  aliquo  instanti  nostri 
temporis,  cogitur  perseverare  in  illo  pro  ali- 
quo  tempore.  Neque  satisfit,  respondendo 
hoc  tempus  esse  indetcrminatum,  quia  ratio- 
nes,  supra  factaj  de  tempore  determinato  , 
a^que  ostendunt  nullam  dari  posse  causam 
illius  necessitatis,  etiam  pro  indeterminato 
tempore.  Sed  aiunt  nullam  ibi  cssc  necessi- 


ritum  augere.  Unde  etiam  adversarii  fatentur 
actum  illum,  tanto  majorem  impetraturum 
esse  gratiam,  quo  majori  mora  fuerit  duratu- 
rus.  Si  autem  totum  mcritum  illius  actus  non 
est  completum  in  primo  instanti,  absurdum 
est  dicere  in  eo  instanti  dari  totum  pra?mium 
ejus,  quia,  secundum  legem  Dei  ordinariam, 
non  datur  prieraium  ex  merito  futuro  prseviso, 
tatem,  quia  in  quolibet  instanti  signato  potest  sed  meritum  anteccdit  prceraium,  saltera  ut 
voluntas  ab  actu  cessare  ,  ac  proinde  tota  prseexistens  ordine  natur».  Et  siraiiiter  for- 
continuatio  actus  libera  est.  Hoc  vero  non  ma  gratise  non  infunditur  secundum  futuram 
satisfacit,  tum  quia  si  voluntas  omnino  non  dispositioncm ,  sed  secundum  praesentem. 
potest  non  continuare  actum ,  quomodo  est  Alias  sequeretur  ,  ex  duobus  peccatoribus 
libcraad  conlinuandum,  cumlibertasrequirat  habentibus  sequalem  contritionem,  uniinfun- 
potestatem  ad  oppositum,  et  iUa  necessitas  di  majorem  gratiam  quara  alteri  iu  primo 
continuandi  sit  mere  naturalis,  juxta  illam  instanti,  solum  quia  unus  magis  duraturus 
sententiam,  supposita  productione  actus?  est  in  actu  contritionis  quam  alius;  conse- 
tum  etiam  quia  intelligi  non  potcst  ut  volun-  quens  autem  falsum  est,  quia  unus  in  eo  ins- 
tas  nou  possit  non  durare  in  suo  actn  in  tem-    tanti  non  est  melius  dispositus  quam  alius, 


poris  mora,  et  tamen  quod  in  omnibus  ins- 
tantibus  totius  raoraj  sit  hbera  ad  rehuquen- 
dum  actum. 

16.  Secundum  incommodum.    —  Alterum 
inconvcniens  illius  sententiae  est,  quia  sequi- 


ct  gratia  infunditur  secundum  propriam  cu- 
jusque  dispositioncm,  ut  Concilium  Tridenti- 
num  dixit ;  nam  futura  mora  vel  continuatio 
non  est  dispositio  ad  primara  gratiara  ;  imo 
per  accidens  se  habet  respeclu  ilhus.  iLcm 


tur  hominem  in  primo  instanti  nostri  tempo-  sequitur,  in  instanti  justificaliouis  semper  in- 

ris,  in  quo  actum  contritionis  vel  amoris  Dei  fundi  gratiara  intensiorem,  quam  sit  contri- 

elicit,    nuUura  certum    gradum   gratise    vel  tio  miUo  instanti,  quia  aliqaid  additur  gratiee 

et  simUiter  peccato 


augmeuti  ejus  mereri, 


ratione  futurfflcontinualionis.  Imo  contingerc 


431 


LIB.  XII.  DE  MEKITO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATL-E  SANCTIFICANTIS. 


potcst  iit  honio,  perscveraiido  in  actii  contri- 
tionis  pcr  aliquod  tempus,  iu  toto  illo  inteu- 
dat  continuc  suum  actum  ;  absurdum  autem 
est  dicere  totam  gratiee  intensionem  respon- 
dcntem  illi  intensioni  actus  dari  in  prirao  ins- 
tanti  justificationis  ;  crgo  falsum  est  etiam  di- 
ccre ,  dari  in  illo  instanti  iniensioncm  gra- 
tiee  per  continuationem  actus  comparandam. 
Pra?.terea  est.optiraum  argumentum,  quia 
tota  priraa  gratia  datur  sine  merito  de  condi- 
gno,  ot  augmcntum  qnod  respondet  conti- 
nuationi  actus  datur  de  condigno  ;  ergo  non 
daturinprimo  instanti,  sed  successive,  prout 
continuatio  actus  tcmpori  successivo  coexis- 
tit.  Alias  px'ima  gratia  non  omnino  gratis  da- 
retur,  nara  quod  datur  ratione  continuationis 
futurae,  non  datur  gratis,  scd  ex  merito  pro- 
prio,  ut  postca  vidcbiraus.  Dcnique  actus  illc, 
jn  uno  instanti  factus,  est  perfectus,  et  deter- 
minatus  in  suo  esse  et  intensione ;    cur  ergo 


augctur  raeritum  continuationis  actus  ,  sed 
terminatur  vel  copulatur,  prout  cx  parlibus 
successivis  constat. 

18.  Dihdtur  ohjectio.  —  Objici  vcro  solet, 
quia  inter  instans  et  tempus  non  est  propor- 
tio  ;  ergo  ncque  intcr  racritum  primi  instan- 
tis  ct  raeritum  continuationis  erit  proportio, 
ac  subinde  unum  excedet  aliud  infmite.  Sed 
rcspondetur  facile  primum  non  ideo  clici  in- 
stans  esse  iraproportionatura  tempori,  quia 
ab  illo  infmite  cxccdatur,  scd  quia  instans  est 
indivisibile,  et  ideo  non  potest  esse  pars  con- 
tinui,  ct  consequcntcr  ncc  servare  ad  iilud 
proportionem  partis,  quam  vocant  aliquotam. 
Et  deinde  in  hoc  ipso  non  fit  recta  compara- 
tio  ad  mcritura.  Quia  racritum  primi  instan- 
tis,  licet  sit  indivisibile  qucad  productioncm, 
quffi  est  tota  simul,  nihilominus  tamen  meri- 
tum  talis  actus  est  certse  quantitatis  et  perfec- 
tionis  ,  quae   a   nobis  considerari  potcst  ut 


illi,  ut  sic,  non  respondcbit  detcrminatus  gra-     quid  indivisibile  secundum  valorem  et  intcn- 


dus  mcriti  et  gratiai,  sive  in  ordine  ad  nos- 
trum  tcmpus  amplius  duraturus  sit,  sive  non 
sit? 

17.  Vera  tandevi  responsio  ad  semndam  ra- 
tionem  dulitandi  in  n.  1.  —  Dieo  ergo  in  actu 
mcritorio  facio  in  iuptanti,  et  continuato  pcr 
aliquod  tempus ,  distinguenda  esse  duo : 
unum  est,  productio  actus  quoad  substantiam 
ejus  ;  aliud  est  perseverantia  in  illo  actu  per 
morara  teraporis,  quse  cst  veluli  circurastan- 
tia  illius  actus.  Illi  crgo  actui,  ratione  libera! 
productionis  quoad  substantiam  ejus,  respon- 
det  certum  raeritum  et  definilum  praimium, 
scu  gradus  gratiw,  ut  probant  omnia  adduc- 
ta.  Neque  indc  recte  infcrtur  tantumdemme- 
riti  respondere  singulis  instantibus  ojusdcm 
actus,  prout  cocxistentis  singuUs  instantibus 
ejus  temporis  cui  coexistit ,  quia  in  omnibus 
illis  instautibus  non  producitur  novus  actus 
raeritorius,  sed  pcrseveratur  in  eodcm,  iindc 
nou  cst  idem  modus  opcrandi,  ncque  idcra 
usus  h])ertatis.  Nihilominus  tamen  ratione 
continuse  permanentise  in  eodem  actu  aliquid 
moralis  valorisaccrcscit  illi  actui  in  ordine  ad 
meritura;  illud  tamen  augmentum  non  fit 
in  instauti,sed  successive,idcoqucnon  cstin- 
flnitura,  quia  fmito  temporc  fit,  ct  per  partes 
illius  temporis  crescit  cura  proportione  ad 
illas ,  et  conscqucntcr  etiara  per  instanlia 
non  adduntur  illi  partes  raeriti ,  scd  in  cis 
continuatur  meritum  cum  eadcm  propor- 
tione  quasi  per  mutata  esse  indivisibilia,  ct 
ideo  etiam  ex  instantibus  non  consurgit  infi- 
nitas,  quia  ex  vi  singulorum  instantium  non 


sionem,  et  ita  illi  potest  correspondere  gratia 
ut  duo,  vel  ut  quatuor,  etc,  juxta  pcrfcctio- 
nem  actus.  Et  hac  ratione  potest  illud  meii- 
tum  servare  proportionem  ad  meritura  totius 
continuationis  ,  et  intcrdum  essc  raajus  in 
momcntanca  productione  actus,  quamin  con- 
tinuatione,  si  parva  sit  vel  remissa  ;  aliquan- 
do  vcro  poterit  excedcre  meritum  continua- 
tionis,  siraagnasit,  etpra^cipuesisitconjuncta 
cura  raajori  intcnsionc  ipsius  actus,  quia  jam 
additur  actui  nova  circunistantia  augcns  me- 
ritum.  Verumtamen,  quamvis  contingat  ac- 
tum  continue  intendi  toto  tempore  quo  du- 
rat,  non  potest  etiam  inde  colligi  augmcn- 
tura  infmitura,  quia  ex  utroquc  capite  intcn- 
sionis  ct  continuationis  mcritum  successive 
crescit  quasi  per  partes  proportionales,  et  in 
singulis  instantibus  solum  est  continuatio 
cjusdem  racriti,  ct  idco  cura  solum  duret  au- 
gmcntum  pro  tempore  finito,  finitum  scmpcr 
cst,  et  cerlis  terminis  clausura.  Ethanc  cara- 
dem  responsioncm  ad  illam  difUcuItatcm  plu- 
ribus  vcrbis  declaravi  et  confirmavi  in  dicta 
relectione,  ctideonon  videnturhoc  loco  plura 
necessaria. 

CAPUT  XXU. 


UTRUM  CmCUMSTANTIA,    SEU  DIGNITAS    PERSON^, 
C.ETERIS  PARIBUS  ,  MERITUM  OPERIS  AUGEAT  ? 

1 .  Prinmm  argumentum  pro  parte  negati- 
va.  —  Secundum.  —  Tertium.  —  Quartum.  — 
Quintum. — lla;c  qua^stio  prsecipue  moveri  so- 


CAP.  xxn.  i;TniM  circlmstantia,  seu  dignitas  person.-e,  etc.  iX\ 

]vl  dn  (ligniliUc  gralire  habitualis.  Fiori  enim  liariim  mcretur;  consequens  csl  incrediiiile  ; 

l)()tcst  ut  duojusli,  habentes  in.Tqaales  habi-  crgo.  Sequela  patct,  quia  si  gratia  habituahs 

lus   gratioe,  fequalitcr  iiunc   opcrentur ;    cst  per  se  dignificat  actum,  sccundum  se   totam 

ergo  duJ)ium  an  ilh^  actus  sit  ejusdcra  nicriti  augebit  illum  ;   ergo  tantum  augebit  quanta 

iu  utroque,  vcl  majoris  in  co  qui  intcnsiorcm  ipsa  est.  Unde  etiam  ficret  ut,  si  gratia  ope- 

luibitum  gratia3  habct.  Et  videtur  sane  nou  rantis  essct  infinite    intensa,  quilibct  actiis, 

cresccre  iude  mcrilum.  Primo,   quia  haijitus  etiam  minimus,  hominis  haljcnlis  talcm  gra- 

gratia;  pcr  se  non  confert  ad  meritum,  sed  tiam,  esset  infinile  meritorius,  sicut  fuit  om- 

tantum  ut  actu  opcrans,  quia  habitibus   nec  nis  actus  Christi  Domini,  quod  etiam  cst  iu- 


mercmur  nec  dcmeremur ;  sed  haljitus  gra- 
tiaj  non  plirs  oporatur  in  eo,  in  quo  est  iii- 
tcnsior,  quam  operetur  minor  gratia  in  al- 
tcro,  quia  supponuntur  aiquahler  operari ; 
crgo  gratia  illa,  ficct  sit  in  sc  major,  non 
augctmcritum.Expncatur  amphus,  quia  tunc 
gratia  uou  cst  circumstautia  opcris,  scd  quasi 
materiahtcr  et  concomitanter  se  habet  in  tali 
persona.  Secundo,  augelur  difficultas,  quia 
illc  qui  cum  minori  gratia  asqnalitcr  opera- 
tur,  non  rainori ,  imo  quodaramodo  majori 
vidctur  laudc  dignus,   quia   cura  miuoribus 


crcdiljilc.  Propter  quas  rationcs,  vcl  earum 
aliquas  hanc  scntcntiam  dcfcnditMcdina  1.  2, 
qua'st.  114,  ai-t.  8,  et  refcrt  iilam  docuissc 
Magistrum,  Cai^.o,  ct  alios  sui  ordhiis  viros 
doctissimos.  Et  solet  etiam  pro  illa  rcfcrri 
Gerson,  tract.  de  Mcrito,  littcr.  R.  Sed  nec 
traclatum  illius  tituli,  ncc  sentcntiam  ipsam 
in  opcribus  cjus  invenio.  Estquc  opinio  hcec 
satis  probabilis. 

2.  Pa7's  affirmans^  quam  seqiiitur  auctor 
cum  alils. —  Contrariam  sentcntiam  docuisse 
Victoriam  rcfcrtMcdina  supra,  et  adiht  ctiam 


gratiai  habitualis  viriljus  a?que  bcne  ac  alius     P.  JoaimemPcnna,  ejusdem  ordinis  insigucm 


operatur,  ct  idco  vcl  iste  magis  mcxetur,  vcl 
ccrte  unius  diguitas  cum  altcrius  diligcntia 
compensabilur,  ut  non  plus  alter  mercatur. 
Tertio  facit  gencralis  Dcilcx^  quod  unusquis- 
que  rccipiet  secundum  opera  sua,  scu  secun- 
dum  suum  laborem  ;  ergo  si  opcra  utriusque 
sequalia  sunt,  aiquale  recipient  prjpmium,  ct 


nostri  temporis  Thcologum,  quos  egosccutus 
sum  in  tom.  1  tcrtjfc  part.,  disp.4,scction.  4, 
§  Ad  primum.,  solctque  atlribui  Almaino, 
tract.  2  Moral.,  capit.  10.  Scd  licet  circa  fi- 
nem  capitis  aliqua  dicat,  quoe  ad  hanc  par- 
tcm  applicari  possuut,  rc  tamen  vera  illam 
non  dcfeudit ;  imo   cx  discursu  cjus  contra- 


ita  a^qualis  erunt  mcriti,  etiamsi  unus  habi-  rium  colligi  potcst.  Nara  supponit  ad  actum 
tualiter  sit  sauctior  alio.  Quarto,  possumus  meritorium  scmpcr  charitatcm  active  con- 
argumentari,  quia  alias  hic  ctiam  videtur  sc-     currcrc,  et  indc  iufcrt  posse  actum  esse  ma- 


qui  quidam  processus  in  infinitum  :  suppono 
cnim,  ex  supra  dictis,  augmentum  gratiaj, 
quod  jvistus  merctur,  stathn  dari,  ac  proindc 
justura,  qui  opus  facif  meritorium,  in  codcm 
instanti  fieri  habitualiter  sanctiorem  ;  ergo  si 


gis  meritorium  ex  majori  influxu  charitatis, 
licet  voluntas  non  plus  conetur,  vel  inter- 
dum  etiamsi  minus  conetur.  Quai,  sive  sint 
vera,  sive  falsa,  ad  prassentcm  causam  non 
pertinent ;  semper  tamen  supponit ,   actum 


major  sanctitas  habituahs  auget  meritum,  co  magis  meritorium  esse  in  se  majorem,  seu 

ipso  quod  persona  facta  est  sanctior,  in  co-  intensiorcm  cx  conatu  voluntatis  vel  charita- 

dcm  instanti  augcbitur  mcritura  talis  opcris,  tis,    et  ita  potius  significat  actura  ffiqualem 

quia  jam  cst  a  pcrsona  sanctiori.  Unde  ulte-  nunquam  esse    magis    meritorium  ex   sola 

rius  ratioue  opeiis,  jam  facti  majoris  racriti,  quasi  assistcntia  intensioris   habitus  gratia^, 

iterum  gratia  augebitur,  ct  ex  illa   crescet  vel  charitatis.  Rcfertur  etiam   pro  hac  sen- 

idera  racritum,  et  sic  iu  iufinitum.  Ad  vitan-  tcntia  Victor.,  libr.   1,  qujest.  9,  ubi  nihil  de 


dum  ergo  simile  absmxlum,  dicendum  potius 
est,  sanctitatcm  habitualem  non  confeirc  ad 
mcritum ,  nisi  quatcnus  actu  operatur,  ac 
proinde  idem  opus  proptcr  majorcm  gratiam 
habitualcm  non  csse  magis  meritorium. 
Quinto,  argumcutor,  quia  alias  sequcrctur  in 
omui  opcre  raeritorio  tantuui  augcri  nicri- 


hoc  puncto  dispuiat ;  obitcr  tamcn  videtur 
huic  scntcntia^  faverc  in  dub.  1,  ad  3,  quatc- 
nus  ait  charitatis  intensionem  non  tantum 
conferrc  ad  majorem  intensionem  actus,  scd 
ctiam  ad  majorem  dignitatcm  et  meritum 
cjus.  Allcgat  autcm  qua;dam  D.  Thoma;  tcsti- 
monia,qua3  ad  rcm  non  faciunt.  Solcntctiam 
tum,  quautum  est  intensa  gratia  ipsius  ope-  pro  hac  opinione  citari  qufedara  D.  Thoraae 
rantis,  ita  ut  si  gratia  sit  ut  quatuor,  actus  loca,  in  quibus  dicit  opus  csse  magis  mcrito- 
mereaturtot  gradusgrafire,  praiter  illos  quos,  rium,  quod  proccdit  ex  majori  charitatc,  ut 
rationc  sua;  bonitatis  ct  aliarum  circumstan-     1  part.,  quo.'st.  95,  art.  4,  ct  quodlib.  6,  art. 


136  LID.  XII.  DE  HERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  CRATLE  SA^XTIFICANTIS. 

11,  ct  l  Corinth,  3,  lect.  2.  Sed  in  illis  locis  vam  indutit  probabililatem,  qiiia  pergratiam 

non  satis  constat  an  de  habituali  vel  de  ac-  fit  liomo  filius  Dci  adoptivus,  et  Dcus  per  par- 

tuali  charitate  loquatur.  Magis  videtur  favere  ticipationcm,  ct  quicquid  operatur  in  ordine 

in  2,  d.  29,  qusest.  1,  art.  4,  quatenus  dicit  ad  placandum  Deum,  ut  Patrem  suum,  seu 

meritum  ex  gratia,  voluntate  et  oLjecto  men-  in    ordine  ad   vitam  aeternam,    qute    hoere- 

surari  posse;  unde  addit  :  Quanto  rnfljorigra-  ditas  filiorum  Dei  est,  consequendam,  mora- 

tia  actus  informatur,  tanto  magis  est  merito-  htcr  operatur  ut  Dei  filius^  et  ut  elcvatus  ad 

H^is,   utique  CEeteris   paribus.  Dicitur  autem  esse  divinum  participatum  ;  et  ideo  etiam  in 

actus  informari  gratia,  eo  ipso  quod  est  in  his  opcribus  morafiter  censetiu"  gratia  con- 

subjecto  grato,  sicut  habitus  virtutum  et  cha-  currere,  ut  dignificans  personam.  Potestque 

ritatis  ipsa   gratia  informantur,  ut  in  supe-  hoc  ulterius  expUcari  ex  multorum  Theolo- 

rioribus  ex  doctrina  ejusdcm  D.  Thomai  dixi-  gorum    sententia,    asserentium    in    homine 


mus. 

3.  Snadettir  ratione.  —  Item  exemplo  mUi- 
tis  noiilis.  — Et  exemplo  iiifinitce  nohilitatis., 
seu  dignitatis  Christi.  —  Ratione  potest  ho^c 
sententia  suaderi,  quia  dignitas  persona?  ope- 


justo  omnia  moraha  opera  bona,  quomodo- 
cumque  fiant  honeste,  esse  meritoria  vitse 
a!tern?e  ratione  gratise  habitualis,  quce,  digni- 
ficando  pcrsonam,  ct  elevando  ifiam  ad  su- 
pcrnaturalcm  slatum  et  finem^  cum  ifia  dig- 


rantis  est  una  ex  conditionibus  quse.   augent  nificat  omnes  bonas  actiones  ejus  aptas  ad 

valorem  operis  in  ordine  ad  meritura,  etiamsi  supernaturalem  finem  referri;  ergo  juxta  hos 

ex  parte  opcris  ccetera  aequalia  sint ;  sed  gra-  auctores  haec  dignitas  gratiae  sufiicit,  ut  opus 

tia  constiSuit  personam  dignam  ad  meren-  ex  non  digno  fiat  dignum  ;  ergo  major  ctiam 

diim  apud  Deum;    ergo  major  gratia  magis  gratia  satis  erit,  ut  opus  dignius,  ac  subinde 

dignam;  ergo  eo  ipso  major  gi^atia  merilum  majoris  meriti  censeatur,  Et  nos  supra  illam 

auget,  etiamsi  ahas  opus  sit  ajquale,  Major,  sententiam  approbavimus  quoad  bona  opera, 

communiter  recepta,  videtur  tanquam  prin-  quoe  aliquo  modo  supernaturalia  simt,  in  qui- 

cipium  quoddara  morale  per  se  notum  mo-  bus  certe  majorem  vcrisimilitudincra  et  pro- 

raliter,  quia  opus  maxime  placere  solet  ra-  portionem  habet  ratio,  et  comparatio  facta, 

tione  personse,  juxta  illud  Gen.  4   :  Respexit  quia  talia  opera,  iit  connaturali  modo  fiunt, 

Dvminus  ad  Abel  et  admunera  ejus;  ita  intel-  per  se  pertinent  ad  hominem  deificatum  per 

lexisse  videtur  Gregorius,  1.  22  Moral,,  c.  8,  gratiam  et  ejus  virtutem  ;  ergo  quo  diguitas 

alias  12,  dicens  :  Omne  qiiod  Deo  datur,  ex  personoe  in  illo  ordine  fucrit  major^  eo  crit 

dantis  mente  pensatur  ,   quod  explicans   ad-  opus  majori  acceptatione  dignum. 


dit:  Iram  judicis  placare  nescit  oUatio,  nisi 
cx  munditia  placeat  o/fercntis,  Deinde  potcst 
dictum  axioma  variis  exemplis  quasi  induc- 
tione  persuaderi,  et  primum  ex  rebus  huma- 
nis  non  temere ,  sed  prudenter  ffislimatis. 
Nam  in  militia,  majoris  sestimationis  haben- 
tur  ffiquales  labores  et  vigiliai  viri  nobilis  , 
quam  vulgaris,  et  servata  aequilate  majori 
pra^mio  rcmunerantur.  Item  in  merito  apud 
Dcum  veluti  supremum  exemplar  'Gst  Ghris- 
tus  Dominus,  et  meritum  ejus,  quod  ex  di- 
gnitate  pcrsonffi  infinitum  fuit.  Fateor  autem 
Gsse  masrnum  discrimen  non  solum  in  excel- 


5.  Tandem  confrmatur  ex  doctrina  D.  Tho- 
mce.  —  Denique  hac  ratione  docet  D.  Tho- 
mas  primam  contritioncm,  qua^  non  est  meri- 
toria  gratiae  de  condigno,  co  ipso  quod  gratia 
informatur ,  mereri  gioriam  de  condigno ; 
uude  censet  gratiam,  eo  ipso  quod  dignificat 
personam,  ahquid  valoris  moralis  actui  su- 
pernaturali  tribuere ;  ergo  sicut  simpliciler 
ad  simpliciicr,  ita  magis  ad  magis.  Et  confir- 
mari  hoc  potest ,  nam  opcra  amicorura  in 
majori  ffstimatione  habentur,  et  quo  ami- 
cus  intimior  cst,  co  donum  pluris  habetur, 
et    intcrcessio   ejas   efficacior    est.    Et   hinc 


lentia  dignitatis,  sed  in  co  maxirae,  quod  in  in  Scriptura  usitatura  cst  in  orationibus  ad 

Christo  illa  dignitas  suppositi  operantis  erat  Deum  commemorare   personas   singulariter 

substantialis,  et  constituens  ipsum  supposi-  illi  dilectas,  ut  earum  intuitu  et  benevolen- 

tum  per  se  operans,  quod  non  habet  gratia  tia  oratio  fiat  Deo  gratior.  Sic  Daniel  c.  3  : 

ci-eata,  quog  accidentalis  cst,  et  ideo  dici  po-  Fropter  Ahraliam  dilectumtuum.propter  Isaac 

test  se  habere  concomitantcr,  et  non  digni-  servv.m  tmoin.,  ct  propier  Jaah  sanctrm  tuum, 


ut    est    principium 


o' 

talis 


ficare  pcrsonam 
operis. 

-4.  Proximum    Cltristi   exe.>/plum    sustine- 
iur.  —  Sed  niliilomiuus  exemplum  non  par- 


etc.  ;  ergo  signum  est  fieri  opus  magis  Dco 
gratum  ex  morali  conjunctione  ad  persoiiara 
gratiorera,  eiianisi  inse  majusnon  ti[.  Alquc 
eodcmmodo  orationes  insigniumjustormiijCt 


CAP.  XXII.  UTP.UM  CIRCU^ISTAiSTIA,  SEU  DIGMTAS  PEUSON.E,  ETC. 


137 


qui  a  Deo  magis  diligunlur^  efficacioics  suut 
apud  Doum,  nt  patet  ex  vaiiis  locis  ScripturjRj 
in  quibus  orationos  et  intcrcessiones  justo- 
rum  nuiximc  comincndantur.  Unde,  Job  ult., 
amici  ejus  jubentur  eumdem  adirc,  ct  inter- 
ccssorem  adhibere,  et  addit  Deus  :  Job  serviis 
meus  orabit  pro  xoUs,  faciem  ejus  siiscipiam  ; 


unicuique  mercedera  secundum  opera  sua, 
spcctando  tamcn  in  singulis  omnes  eorum 
conditioncs,  quoe  ad  corum  valorem  et  a^sli- 
mationera  meriti  mcraliter  confcrre  possiint^ 
inter  quas  una  est  dignitas  personse  opcran- 
tis.  Scd  instat  Medina,  quia  merces  esse  de- 
bet  secundum  proportionem  opcris ;  ergo  si 


cur  crgo  non  idem  diccmus  dc  opere  merito-  dignitas  operantis  non  facit  opus  esse  mnjus, 
rio,  Dcum  nimirum  respiccre  ad  gratiam  ope-  non  auget  ejus  meritum.  Respondctur  taracn 
raniis,  ut  juxta  pcrsonos  qualitatcm  et  digni-  vcl  laborari  in  ffiquivoco,  vel  faisum  assumi; 
tatera  opus  ejus  adproportionatum  praimiura  nam,  si  antecedens  intclligatur  de  entitate 
acceptet?  Atque  magis  ex  rcsponsione  ad  ar-  pbysica  operis,  falsum  sumit,  ct  ex  parabola 
gumenta  confirmabitur,  nam  doctrina  hajc 
pcr  se  spectata  est  valde  consentanca  digni- 
tati  gratia,  et  suavitati,  ac  (Eqiutati  provi- 
dcntia?.  Dci;  ergo  si  nihil  est  qaod  repugnct 
pra-fcrcnda  est. 

G.  Ad  privnm  argwinentum  in  nmi.  1. — 
Ad  secundum. —  Ad  tertium. — Instantiw  res- 


vincse  ct  operariorum,  ac  denarii  diurni  con- 
trarium  colligitur,  et  ex  Gregorio  supra,  et 
est  per  se  notum ;  si  autera  intelligatur  de 
pioportione  operis  moraliter  considerati  quo- 
ad  valorem  suum,  sic  quidem  verum  ^st  an- 
tecedens,  tamen  in  eodem  sensu  falsa  est 
propositio  subsumpta  in  consequcnte  inclusa; 


poidctur.  —  Ad  quartmn.  —  Ad  primam  ergo    nam  dignitas  personffi,  licet  non  augeat  opus 
rationem  con{rario3  sentcntise,   rcspondetur    pliysice,  auget  moraliter,  ut  declaratum  est. 


hoc  augraentum  meriti  noii  esse  forraalitcr, 
ut  sic  dicara,  ab  habitu,  non  cniin  dicimus 
ipsum  habitum  csse  meritoriara,  sed  actum, 
qui  a  persona,  digniori  facta  per  habitum, 
procedit.  Et,  licct  habitus  nihil  intluat  phy- 
sice  in  actum,  et  ideo  nou  reddat  illura  in- 
tensiorcm,  nihilominusinlluit  moraliter,  quia 
juslus  operans  se  totum  submittit  Deo  in  ob- 


Illudque  argumentum  in  merito  Christi  ostcn- 
ditur  esse  omnino  invalidum.  Ad  quartum 
negatur  sequela,  qula  illud  gratice  augmen- 
tum,  quod  ratione  actus  meritorii  denuo 
iiifunditur  ,  non  auget  meritum  cjusdem 
actus,  quia  non  est  circumstantia  ejus,  ne- 
que  actus  procedit  a  persona  ut  sic  dig- 
nificata  ,    sed   potius   est  ratio     illius    aug- 


scquium  ejus,  ideoque  tale  opus  majoris  cesti-    menti,  ideoque  inde  non  augctur  meritum. 


raationis  et  valoris  apud  Dcura  est.  Unde  non 
vere  dicitur  habitualis  gratia  ibi  tantum  ma- 
terialiter  et  concoraitantcr  se  habere;  nam 
etiam  concurrit  ad  meriiura  ut  circurastantia 
personae  operantis^  sicut  concurrit  ad  impe- 


alioqui  idem  actus  csset  sibi  causa  sui  meriti, 
seu  augmenti  cjus,  quod  perinde  est;  id  au- 
tem  esse  non  potest,  ideoque  cessat  proces- 
sus  in  infinitum. 

7.  Replica  non  olstat.  —  Ad  quintum  res- 


trationem  et  satisfactionem,quoesinedubioco  pondetur  negando  primara  scquelam,  quia 

plus  valet  apudDeum,  quo  persona,  se  aflli-  gratia  personae  non  ita  diguificat  actum  ejus, 

gcns  et   humilians  in  conspectu  Dci,   et  in  sicut  sanctificat  personam  ipsam,   nimirum 

obsequium  ejus,  sanctior  est,  et  dignior  apud  inforraando  illam,  eique  inhoerendo,  scd  so- 

ipsuni.  Ad  sccuudum,  respondetur  non  teneri  lum  per  quamdem  habitudinem  et  moralem 

eum  qui  majorem  habct  gratiam  habitualera,  respectum.   Et  ideo  non  sequitur  tantura  va- 


operari  semper  secundum  totam  lalitudinem 
ejus  quoad  intensionera ,  vel  meliori  modo 
quoad  operis  perfectionem,  et  ideo  si,  juxta 
occurrcntem  occasionem,  vel  aclualem  Dei 
raotiouera,  convenicnti  modo  opcretur,  cir- 
cumstantia  illa  secundura  totam  iatitudinem 
habitus  vel  iufra  illam  non  est  circumstantia 
per  se  augensvel  minuens  meritum,  nisi  qua- 
tenus  auget  vel  minuit  realiter  seu  intensive 
ipsum  actum.  At  vero  excessus  in  dignitate, 
quera  major  gratia  confert,  cst  specialis  cir- 
cumptantia  operis  meritorii,  quiB,  per  se, 
ac  caiteris  paribus,  ejus  valorem  auget.  Ad 


lorem  conferre  actui  ad  merendam  gratiam  , 
quanta  ipsa  est.  Vcrum  igitur  est  totam  gra- 
tiam  personse,  et  omnes  gradus  ejus  conferre 
ad  valorem  actus,  non  taraen  secundum  illam 
eequalitatem,  sed  secundum  quamdara  pro- 
portioncra,  qua?  prudenti  arbitrio  definienda 
est,  et  in  ordine  divinoe  providcntia?  est  jam 
pra?deGnita.  Sicut  est  ccrtura  in  quolibet  ine- 
ritorio  actu  augeri  meritum  ex  intensione 
actus ,  et  consequcnter  cst  certum  oranes 
gradus  intcnsionis  ,  qui  sunt  in  actu,  con- 
currere  ad  tautum  mcritum  cjusdem  actus 
et  tamen  inde  non  scquitur  pcr  qucmUbet  ac- 


tcrtiura,  rcspondetur  Dcum  quidem  rcddcre     tura  mcritoriuia  mereri  operaiilem  tot  gradus 


138  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL4^.  SANCTIFIGANTIS. 

gralitE,  quot  sunt  gradiis  intensionis  iu  actu,  certa  sunt,  sutilcere  vidcutur  quoe  de  digni- 
scd  secuudum  aliquam  proportionem  diviuo  tate  Matris  DEI  alibi  dixi ,  et  quoe  de  altcra 
arbitrio  determinandam  ;  idcmque  cst  fere  dignitate  memljrorum  Christi  in  capite  pra2- 
in  caiteris  omnibus  circumstantiis  ;  idem  cedenti  tetigi.  De  aliis  vero  prserogativis  aut 
ergo  erit  in  hac  circumstantia  personse.  dignitatibus  Ecclesia3 ,  certum  existimo  non 
Neque  obstat  replica  Medinai  objicientis  hoc  conferre  ad  substantiale  augmentum  meriti, 
gratis  dici,  quia,  si  quee,  rationes  probant  nisi  quatenus  esse  possunt  circumstantise 
meritum  augeri  ex  majori  gratia  personpe  ,  morales  operis  bonitatem  augeutes,  quia  pcr 
probant  a?que  augeri;  vel,  si  nou  probant,  se  non  liabent  aliam  proportiouem  cum  subs- 
absolute  invalidai  sunt.  Verumtamen  discur-    tantiaii  pra?m.io  meritorum.  Idemque  de  di- 

gnitatc  status  innocentia?  dicendum  est,  ut 
in  proprio  loco  dicam. 


sus  factus  satis  ostendit  hoc  non  gratis  dici ; 
quin  potius  illalio  illa  ab  augmcnto  ad  ma- 
gnitudinera  augmenti  in  cequali  gradu  nullo 
fundamento  nititur,  nam  et  in  aliis  circum- 
stantiis  actus  manifeste  dcficit,  et  in  merito 
inter  homines  est  cvidens  condilionem  por- 
sonee  augere  meritum  operis,  licet  non  au- 
geat  usqae  ad  meritum  seqnalis  dignitatis. 

8.  Satisfit  illafioni.  —  Ad  ultimam  vcro 
illationem  de  gratia,  si  esset  infinita,  respon- 
deo  iraprimis  argumentura  procedere  ab  im- 
possiljili,  et  ex  impossibili  non  essc  inconve- 
niens  sequi  aliud  impossibile.  Deinde  vero 
addimus  ncgari  posse  sequelam,  quia  gratia 
creata  non  ita  auget  meritum  actus,  ut  ad 
ffiqualem  gratiam  promerendam  valeat.  Po- 


CAPUT  XXIII. 

UTRUM   EX   rARTE   EEl  AUT   CHRISTI   rOTUERlT 
MERITUM   BONORUM   OrERUM   AUGERI? 

i.  Resolmtur  primo  ex  parte  Dei  promit- 
tentls  odvenire  nostris  meritis  ef[^xaciam  ad 
prccmium  dbsolute.  —  Ulliminn  dubium  circa 
hoc  augmentum  meriti  in  opcribus  justo- 
rura  esse  potest  circa  aliam  conditionem,  ex 
parte  Dei  requisitara  ad  meritum  de  condi- 
gno,  scilicct,  promissionem  vel  ordinationem 


tcst  taraen  instari,  quia  si  meritum  illud  esset     divinam,  an  cx  ea  parte  possit  meritum  ope- 


finitum^  fieri  consequenter  posset  ut  idcm 
actus,  seu  in  caL'teris  omnibus  a?qualis,  esset 
seque  meritorius  in  persona  habente  gratiam 
finitara,  ac  in  habente  gratiam  infinitam.  Et 
ideo  ex  illa  hypothesi  oportet  fatein  talc  mc- 


ris  augeri.  Sed  resolutio  hujus  interrogatio- 
nis  ex  dictisin  c.  d7  et  18  nota  est,  ibi  enira 
distinximus  inter  proporlionem  opcris  cum 
pra^mio,  et  valorem  seu  efficaciam  operis  ad 
exigendum  cx  justitia  pra^mium.  Et  hoc  se- 


ritum  esse  aliquo  modo  infinitum,  id  est,  su-  cundum  diximuscomplcri  in  opere,  alias  pro- 

pcrans  omne  augmentura  possibile  fieri  per  portionato,  per  proraissionera  sub  conditiouc 

gratiam  finitam,  etiamsi  in   infinitum  proce-  talis  operis  factam.  Undc  si  comparetur  opus 

datur.  Nihilomiiius  tamen  illud  augmentum  cx  promissione  factura  cura  opere  facto  sine 

tantum  essct  secundum  quid  infinituni,  nec  promissione,  sine  dubio  in  illo  priori  augetur 

esset  sutficiens  ad  mercndam  hypostaticam  aliquo  modo  clficacia  et  proprictas  meriti  ex 

unionera,  sicut  fuit  raeritum  Christi.  Et  pra?-  promissione.  At  vero  si  comparentur  opcra 

terea  illamet  infinitas  non  esset  ex  eo  quod  quibus  facta  est  promissio,  in  ilhs  non  potest 

gratia  augeat    meritum  ad   sequalitatcm  in  in  hac  parte  magis  vel  minus  inveniri  ratio- 


sensu  declarato,  sed  ex  eo  quod  infinitum 
excludit  omncm  proportionem,  ct  idco,  si 
illud  conscquens  absurdum  csse  creditur  , 
non  sequitur  ex  eo  quod  gratia  augeat  me- 
ritum,  sed  ex  eo  quod  gratia  infinita  suppo- 


ne  promissioms,  quia  promissio  aique  certa 
ct  infallibilis  est  in  omnibus,  et  ita  a^qualem 
vim  prsebct  unicuique  operi  respectu  sui  pro- 
portionati  praemii.  Proportio  autem  seu  di- 
gnitas  operis  meritorii  respectu  pra^mii  non 


nitur,  quod  raajus  absurdum  est.  Poterat  hic     confcrtur,  nec  proprie  completur  per  promis- 


consequentcr  quoeri  an  alire  dignitates  pcr- 
sonse;  qufE  non  spectant  ad  gratiam  gratum 
facientem,  per  se  ac  cffiteris  paribus  ad  au- 
gmcntum  meriti  conferant.  Quod  imprimis 
qufcri  potest  de  dignitate  Matris  Dei,  item  dc 
dignitatc  morali,  qure  provenit  hominibus  ex 
unione  hypostatica,  et  speciali  conjunctione 
spirituali  cum  CHRISTO.  Sed  quia  ha;c  in- 


sionein  ,  scd  potius  ad  iilam  supponitur,  ut 
ibi  diximus.  Et  ideo  in  hac  partc  non  vidc- 
tur  augeri  mcritum  cx  divina  promissione 
vel  ordiuatione ,  ut  iljidem  confra  antiquos 
Nominalcs ,  ct  Yegam  ac  Castrum  diximus. 
2.  Deinde  ohtenlre  efficadam  ad  ilUtdma- 
jiis  prumiwm  quam  guod  ex  rigore  jiromitti 
posset.   —  Nihilomijaus  tamcn  ad  majorem 


CAP.  XX!II.  UTUUM  EX  PARTE  DEI  AUT  CH!\ISTI  POTUERIT,  ETC.  139 

claritatcm,   distingui  potest  intcr  proportio-  promisissct,  iii   illis  opcribus  non    cssct  clc 

ncm  seu  dignitatcin  opcris,  quasi  aptitudi-  facto  actualc  mcritum. 
nalcm  ad  mcritum,   ct  ipsum  actuale  mcri-        4.  ResolrAtiir  quoqite  ex  parte  ctiam  Chrl- 

tum.  Et  quoad  primimi,  vcrum  cst  non  possc  sti  obvenire  nostris  meritis,  ut  pro/nissioWjc- 

valorcm    opcris    crcscerc    cx  promissionc  ,  ralior  supra  dicta  eis  fierct.  —  Atque  hinc 

quia  promissio  non  cst  circumstantia  opcris,  tandem  potest   intclligi ,   ex   mcritis    Cliristi 

scd.  supponit  quaiitatem  et  capacitatem  cjus,  de  facto  aucta  fuisse  nostrorum  mcritorum 

saltcm  in  mentc    promittcntis.    Nihilominus  pra^mia,  ac  proindc  ctiam  ipsa  mcrita,  pjoiit 

tamcn  quoad  actualcm  rclationcm  et  effica-  habitudincm  actualcm  liabcnt  ad  majora  pra;- 

ciara    ad    dcterminatum   praimium ,    potcst  mia.   Nam  cum  promissio  prffimiorum  pro- 

opus  meritoriiim  augeri  ex  pacto,  per  quod  ptcr  Christum  nobis  facta   sit,  ut  supra  vi- 

ad  majus  vel    minus   praimium    ordinatum  dimus,    optima    et   congrucntissima  ratiouc 

cst.    Hoc    Late    explicuimus   supra   excmplo  crcdi  potest  ob   eadcm   Cliristi  merita   nobis 

mcriti    Christi,    quod  cx  se  infinitum  valo-  conccssum  csse,  ut  respcctu  esscntialis  prae- 

rcm  habuit,  et  nihilominus  dc  facto  fmitum  mii  promissio  fuerit  libcralissima  et  maxi- 

tantum   praemium  raeruit,    quod  sine  dubio  ma,  quse  intra  capacitatem  talium  opcrum 

majus  csse  potuisset,  si   Deus  ita  ordinare  a  tali   gratia  Christi  procedcntium  esse  po- 

ac  pcrmittcre  voluisset.  Fuitquo  id  nccessa-  tcrat,   et  respectu  accidcntaUura  prKmiorum 

rium  in  iilo  mcrito,  co  ipso   quod  infmilum  essct  etiam  copiosior  et  abunduntior,  quam 

erat,  quianec  poterat  liaberc  pra^miumffiqua-  sine   Cliristo  fuisset.    His  ergo  modis  potest 

lc,  ct,  quocumque  dato  vcl  promisso,  crat  operum  meritum  ex  omnibus  meriti   condi- 

majoris    capax.    At   vcro    quando    opus   cst  tionibus  augeri. 
meriti  finiti,  potest  liabere   prffimium  sura- 

mum,    et  ita  adaiquatum,  ut,   si  majus  olic-  CAPUT  XXIV. 

ratur,    sit  ultra  condignum.    Et  tunc  si  po- 

natur   tale  prajminm    esse    promissum  tali  an  possit  aliquis  de  gondigno  primam  gratiam 
opcri,  non    potcst  ulterius  augci^  ex   pro-  vel  nEMissiONEM  rECGAXi  mereri  ? 

missione  ampliori,  quia  jam  exccderet  ope- 

ris  capacitatem,   ct  ita  quoad  illum    exces-        1.  Be  prfemio,  quocl  teriia  pars  est  hujus 

sum  esset  liberalis  donatio,  non  justa  retri-  libri,  varia  gencra  distingmmtur.  —  Hactcnus 

butio.    Nihilominus   tamen    etiam    rcspcctu  de    mcrito  in   sc   spcctato   tractavimus  ,    ct 

merili  finiti  potest  intelligi  in  hoc  aliqua  va-  illud  esse,  et  quid  sit,   quasque  conditioncs 

rietas  rationc  -promissionis.  rcquirat  ut  de  condigno  esse  ccnscatur,  os- 

3.  Itcmque  in  ipsis  nostris  meritis. — Pri-  tcndimus  ;  nunc  de  pra^mio,  vel  dc  pra;miis, 

mo  quidera   respectu  prasmii  quasi  couna-  quoe  sub  tali  mcrito    cadei^e   possunt,  quod 

turalis  et  proportionati,  seu  ejusdcm  ordinis,  in  principio  hujus   libri  tcrtio  loco  inquiren- 

quia,  ut  supra  dixi,  probabile  cst  ctiam  hoc  dum  proposuimus,  dicendum  supcrest.  Om- 

prremium  non  esse  omnino  defiuitum  quasi  nia  vero  hcec  pra^mia  ,  vel  ad   gratiam ,  vel  • 

indivisibiliter  ex   sola  rci  natura  ,  scd  cssc  ad  gloriam   rcducuntur,    ut    vidcbimus ,   et 

posse  aliquantulum  majus    vel  minus  intra  intcr  illa  dona  priora  sunt  dona  gratiBe,  intcr 

latitudinem  (  ut  sic    dicam  )  justi  pretii,   ac  quserursus  ordo  invcnitur,  nam  qufedamdona 

proinde  possc  promissioncm  Dei  confcrrc,  ut  gratiffi  priora  sunt  ahis,  orania  vero  sub  pri- 

quanto   intra  illani  latitudinem   cst  dc  ma-  mam  ct  sccundam   gratiam  comprehcndun- 

jori   prsemio,  tauto  sit  opus  majoris  actualis  tur,    et  idco  primum  omnium  diccndum  cst 

raeriti.  Sicut  in  mcrcibus  vel  stipcndiis  hu-  de  mcrito  primai  gratioe,  postea  de  reliquis. 

manis  ex  pacto  fit  ut,  propter  rem  vel  opus,  Ut  autera  punctum  prKsentis  qua?stionis  at- 

majus  pretinm  vel  stipendium  dcbeatur  in-  tingamus ,   supponimus    sermonem  csse   de 

tra  latitudinem    »quitatis.  Sccimdo,   possct  prima  gratia  sanctificantc,   et  consequcntcr 

id  aceidcre  in   praiuiiis  extrinsct  ;s,    si  sint  de  remissione  peccati  raortalis  vel  originahs, 

infcrioris  ordinis,  ct  in  prairaiis  accidcntalis  quod  per  illain    formalitcr  expellitur.   Nam 

gloriae  optime  potest  intelligi  ;  nam  martyr,  dc   prima   gratia  auxiliantc  non   oportet  hic 

verbi  gratia,  nuuc  mcrctur  de  condigno  au-  qua^stioncm  moverc,  tum  quia  in  libro  tertio 

reolam   a  Dco  dcsignatam  ct  proraissara,  ct  late   ostcnsura    est,  contra  Scniipclagianos  , 

pauper  spiritu  racrctur  habcre   scdcra  in  ju-  illam   esse  donuin    omnino    gratuitum  ,  cui 

dicio ,   et  tamen  si  Dcus  hajc  prKmia  non  meritum   de  coudigno  maxime  opponitur  ; 


diO 


LIB.  XI!.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATLE  SANCTIFICANTIS. 


tum  etiam  quia  infra  ostendemus  neque  sub 
meritum  de  congruo  cadere  posse.  Unde  a 
fortiori  constabit  multo  minus  sub  meritum 
de  condigno  cadere  posse.  Est  ergo  sermo 
de    prima  gratia    habituali.    Dicitur  autem 


bet^  non  potest  illam  jam  mereri ,  saltcm 
quoad  infusionem  et  donationem  ejus.  Alte- 
rius  vero  ratio  est,  quia  principium  merili 
non  potest  cadere  sub  idem  meritum  ,  quia 
uon  potest  idcm  esse  causa  et  effectus  res- 


prima,  quoties  illa  infunditur  in  persona  cui  pectus  ejusdem  in  eodem  genere  causse.  Et 

datur^  etiamsi  contingat  ssepius  infundi,  quia  ideo  non  potest  primum  auxilium  gratife  ca- 

saepius  depcrditur :  semper  enim  est  prima,  dere  sub  meritum  ejusdcm  actus,  qui  ab  illo 

ita  ut  ab  augmento  gratise  distiuguatur,  non  procedit,  ut  contra  Semipelagianos  in  supe- 

ab   alia  gratia,  quse  fortasse  in   aliquo  prce-  rioribus  traditum  est,  cum  Augustino,  1.  de 

cedente  tempore  data  fuit.  Praidest.  Sanct.,  capit.  undecimo,  et  libro  se- 

2.  Prima  assertlo  pra^ria,  personam  crea-  cundo  contra  duas  epistol.  Pelagianor.,  cap. 
tam  alterinon  mereri.  —  Praeterea  ut  certum  septimo.  Est  ergo  boc  certum  saltem  ex  na- 
statuo  nullam  personam  creatam  posse  hu-  tura  rei,  et  ex  lege  ordinaria.  An  A^cro  de  po- 
jusmodi  gratiam  alteri  mereri  de  condigno,  tentia  absoluta  aliter  ordinari  potuerit,  nunc 
etiamsi  maxime  justa  sit.  Hoc  secundum  le-  non  refert,  et  in  materia  de  Incarnat.  dispu- 
gem  Dei  ordinariam  certum  est,  ex  alio  ge-  tatura  est. 

nerah    principio   supra   demonstrato ,   quod        4.  Tertia  assertio,  pnevia  etiam.  —  Cardo 

in  personis  creatis  una  ex  conditionibus  ad  qurpstionis.  —  Denique  suppouo  nullum  ho- 

meritum  de  condigno  requisitis ,  est  ut  sibi  minem  peccatorem  posse  sibi  de  condigno 

unusquisque  mereatur.  Unde  non  solum  de  mereri  primam  gi-atiam  sanctificantem,  prius 

hac  gratia,  et  dc  ipsa  peccati  remissione,  scd  tempore  quam  justificctur,  seu  per  actus  qui 

etiam  de   gratia   vocationis,   et  de  qualibet  tcmpore  prsecedunt  infusionem  gratia^  habi- 

aha  est  certa  hoec  suppositio.  An  vero  de  po-  tualis,  Hoc  etiam  est  certum  ex  doctrina  Con- 

tentia  absoluta  aliudDeus  instituere  potuerit,  cilii  Tridentini,  sess.  6,  c.  8  et  16,  quam  sta- 

in  tomo  primo  tertise  partis ,  disput.  4,  sec-  tim  amplius  ponderabimus.  Item  ex  alio  prin- 

tion.  7,  late  tractatum  est ;  ubi  etiam  ostcn-  cipio  supra  posito,  quod  gratia  sanctificans 

dimus  aliud  esse  de  pci^sona  increata  per  na-  estnccessaria  ad  meritum  de  condigno,  quia 

turam  hypostatice  unitam  merente  ;  nam  illa  inimicus  Dei  non  potest  Deum  ipsum  ex  con- 

propter  tantae  persona?  dignitatem  non  solum  digno  et  justitia  sibi  facere  debitorem.  Qufe 

de  condigno  ad  gequalitatem ,  sed  etiam  de  ratio  non  solum  convincit  opera  peccatoris, 

toto  rigore  justitioe,  et  cum  infinito  excessu  temporeprfecedentiajustificationem,nonesse 

potest  aliis  mereri  gratiam ;  atque  ita  de  facto  meritoria  de  condigno  gratice  sanctificantis, 

Christum  hominibus  promeruisse  non  solum  verum   etiam  neque  alicujus  alterius  doni, 

gratiam  sanctificantem,  sed  etiam  auxihan-  auxilii  aut  praemii,  quia  in  quacumque  eadem 

tem,  a  prima  usque  ad  ultimam.  Neque  so-  ratio  mihtat.  Tota  ergo  qua^stio  revocatur  ad 

lum  personis  jam  gratis,  sed  etiam  peccato-  instans  ipsum,  in  quo  gratia  prima  sanctifi- 

ribus,  pro  eorum  culpis  plenissime  satisfa-  cans  infunditur,   et  ad  illum  actum,  qui  est 

ciendo.  ultiraa  dispositio  ad  gratiam  et  remissionem 

3.  Secunda  assertio,  etiam  prcevia.  —  Uite-  peccati,  etiam  extra  Sacramentuni.  Quod  ad- 
rius  suppono  neminera  posse  mereri  sibi  pri-  do,  quia  de  attritione,  quce  cum  Sacramcnto 


raam  gratiara,  seu  justificationera,  per  opera 
subsequentia  justificationem.  Ita  docet  divus 
Thomas,  dicto  artic.  primo,  ad  ult.,  et  con- 
sentiunt    ca?teri  Theologi.   Habetque  verum 


potest  impetrare  gratiara ,  etiara  procedit 
quod  supponiraus  de  aliis  actibus,  qui  jnsti- 
ficationem  tempore  pra^cedunt,  quia  illa  attri- 
tio  est  a?que  imperfecta,  et  de  se  preecedit 


« 


tam  de  operibus  ordine  temporis  posteriori-  ctiam  tempore  justificationem,  et  valde  acci- 

bus,  quam  de  illis  qua3  ordine  naturee  gratiara  dentarium  illi  est  quod  ratione  sacramenti  in- 

subsequuntur,  vel  secundura  suum  esse  abso-  terdura  illi  conjungatur  in  eodera  terapore 

lute,  vel  utmeritoria  de  condigno  sunt.  Ratio  vel  momento,  quod  ex  dicendis  evidentius 

prioris  partis  est,    quia  sicut  nerao   sperat  fiet. 

qucd  jam  possidet,  ita  nemo  meretur  quod  6.  Btiiitatioproprie  7i'c  disciitienda.  —  Pri- 

jam  possidet,  sibique  simpliciterdonatura  est.  mtm  argtmentmn  affirmantis  partis  ex  loco 

Deus  autem,  cui  gratiara  confert,  absolute  Panli.  —  Solum  ergo  superest  dubitandum 

etiam  donat ,  independenter   a  futmns  ejus  de  ipsa  contritione  perfecta,  seu  de  dilectione 

operibus^  et  ideo  qui  illara  prius  tempore  ha-  Dei  super  omnia,  an  per  illam  homo  pecca- 


CAP.  XXIV.  AN  POSSIT  ALIQUIS  DE 
tor,  ciim  ad  Dcum  convcrtitur,  infusionem 
gratia;  luiLitualis,  et  consequcnter  remissio- 
ncm  pcccali  mortalis  de  condigno  mereatur? 
Pars  cnim  affirmans  videtur  posse  probabiliter 
suadcri.  Primo,  quia  si  aliquid  obstaret  buic 
mcrito^  maxirae  essct  quod  in  Scriptura  dici- 
tur  homo  justificari  gratis,  cui  gratia;  maxime 
rcpugnat  condignum  meritum  ;  sed  hoc  non 
obstat;  ergo  non  est  cur  ncgetur.  Probatur 
minor,  quia  cum  Paulus  dixit  hominemjusti- 
ficari  gratis,  non  loquitur  de  solo  termiuo  (ut 
sic  dicam)  JListificationis,  id  est,  de  infasione 
gratiee  formahter  excludentis  peccatum,  sed 
comprehendit  totam  mutationem  justificatio- 
nis^  ab  ejus  exordio,  quod  per  vocationcm  fit, 
usque  ad  pcccati  remissionem  ;  sed  ha^c  jus- 
tificatio  sic  'accepta  semper  fit  gratis,  etiamsi 
homo  per  contritionem  mereatur  de  condi- 
gno  infusionem  gratiae  habituahs;  ergo,  cx 
vi  iUius  principii,  quod  homo  gratis  justifica- 
tur,  non  scquitur  non  mcreri  de  condigno 
gratiam  sanctificantem.  Consequcntia  optima 
est,  ct  minor  etiam  vidctur  clara,  quia ,  ut 
justificatio  iUo  modo  sumpta  fiat  gratis,  satis 
est  cjuod  initium  ejus  sit  ex  sola  gratia ,  et 
nuho  modo  ex  opcribus,  juxta  doctrinam 
frcquenter  ab  Augustino  repetitam  contra  Sc- 
mipehigianos.  Ex  eodem  principio  probatur 
major  propositio  ,  quia  secimdura  Augusti- 
num  ideo  dicitur  homo  justificari  gratis,  quia 
non  ex  operil)us,  sed  ex  fide  justificatur,  qute 
fides  Dei  donum  est,  quod  sine  uUo  merito 
datur,  et  ideo,  licet  fides  inchoet  meritura 
justificationis,  nihilominus  justificatio  gratis 
fit,  et  quicquid  postea  datur,  hcet  cx  ahquo 
merito  detur,  semper  cst  gratia  pro  gratia, 
et  ita  tota  justificatio  gratis  datur ;  ergo. 

6.  JSecundum  argumentim  ex  locis  Jacobi  et 
Joannis.  —  Secundo  ,  argumentari  possumus 
ex  verbis  Jacob.  2  dicentis ,  Abraliam  fdsse 
justificatum  ex  operihus  ,  nam  idcm  cst  justi- 
ficari  exoperibus,  quod  jastificari  ex  merito 
proprio  et  de  condigno.  Item  ex  verbis  1 
Joann.  1  :  Si  confiteamur  peccatanostra,  fide- 
lis  et  justus  est,  ut  remittat  nohis  peccata  nos- 
tra;  crgo  ipsa  pcccatorum  remissio,  et  con- 
sequenter  etiam  prima  gratia  ex  justitia  con- 
ceditur,  ac  subindc  meritum  de  condigno 
prsecedit.  Potestque  hoc  testimonium  confir- 
mari  ex  Augustino,  in  1.  Expositionis  inchoa- 
tse  epist.  ad  Rom.,  circa  illa  verba,  Qratia  et 
}mx,  ubi  intcr  alia  dicit  quod,  licet  peccata 
rcmitlantur  ex  misericordia ,  non  tamen  id 
fieri  sine  justitia :  Quia  justum  est  (ait)  apud 
Dcmn,  nt  ii  quos  peccatorim  suorum  posnitet, 


CONDIGNO  PRIM.VM  GP.ATIAM,  ETG.  1-41 

misericorditer  separentur  ah  Jiis  qui  conzerti  no- 
lunt ;  ct  infra  :  Justum  est  apud  Deum,  ut 
ignoscantur  talibus  qurjecumque  antea  commi- 
serunt;  et  iterum  :  Justa  est  ergo  raiio  Dei, 
cf  gratajustitia,  cum  in  eo  qitoque  etiam  pceni- 
tentis  meritum  gratia  pnecedlt.  Et  simih  mo- 
do ,  epist.  47,  dicit  gratiam  non  secundura 
mcrita  noslra  dari,  non  quia  nullum  sit  mcri- 
tmn,  sed  quia  misericordia  et  gratia  contertit 
Jtominem,  dc  quapsalmus  dicit :  Deus  meus,  mi- 
sericordia  ejus  prwvenit  me  utjustificetur  im- 
piuy,  Jioc  est,  ex  impio  fi.at  justus,  et  incipiat 
Jiabere  meritum  honuni,  etc.  In  quibus  verbis 
sentit,  in  illa  justificatione  peccatoris,  per 
quam  cx  impio  fit  justus,  justitiam  interce- 
dcrC;,  quia  mcritum  poenitentia;  priEcedit,  ct 
nihilominus  eamdcra  justificationcm  gratiara 
esse,  quia  iUud  poenitentise  meritum  inpra^ce- 
dcnti  gratia  fundatum  est.  Ambrosius  etiam, 
1.  1  de  Pcenitent.,  c.  17,  docet  poenitentise  rc- 
tribui  gratiam  et  remissioncm  peccati  ex  pro- 
missione  divina,  ut  ex  Jiujus  vitce  retributione 
discat  Jiomo  sperare  futuram.  Et  in  alio  libro 
de  Poenitentia  Ambrosio  attributo  dicitur  vc- 
rcndum  non  esse,  ne  apudjudicem  merces  con- 
triti  cordis  pereat.  Ubi  peccati  remissio  mcr- 
ccs  contritionis  appellatur.  Imo  etiam  Augus- 
tinus,  hb.  de  Praedestinat.  Sanctor.,  c.  2, 
augraentum  fidei  vocat  mercedem  fidei  in- 
choatiB;  ad  augmentum  autem  fidei  de  quo 
ibi  tractat,  pcrtinet  maxime  vivificatio  fidei 
mcdia  poenitentia  ;  at  mcrces  proprie  dicta 
merito  dc  condigno  respondct. 

7.  Tertium  argtimentum  ex  ratione.  —  Fta- 
sio. — Contra  illam  instatur. — Tertio,  pos- 
sumus  ratione  argumcntari,  quia  contritio 
orcline  naturae  prsecedit  infusionem  gratiaj 
habitualis,  ut  supra  ostensum  est  ;  ergo  ex 
bac  parte  sufficit  ad  meritum  ejus.  Nam , 
ut  infra  ostendemus,  meritum  et  prcemium 
possunt  esse  simul  tempore,  duramodo  na- 
tura3  ordine  meritura  antecedat.  Aliunde  au- 
tem  actus  contritionis  est  maxime  propor- 
tionatus  gratise,  quae  ratione  illius  infundi- 
tur  ;  ergo  ex  hac  parte  habct  suificientem 
foqualitatem  cum  illo  pra>mio  ;  intervenit 
ctiam  in  illo  opere  promissio  divina,  qua  verc 
poenitentibus  gratia  ct  remissio  peccati  pro- 
mittitur  ;  ergo  nihil  ibi  deest  ad  meritum 
dc  condigno.  Dices,  actus  contritionis^  ut 
aulccedit  infusionem  liabitus  gratise  ordine 
naturai,  procedit  ab  hominc  non  grato,  scu 
pcccatore,  et  ita  exhac  parte  deest  illi  condi- 
tio  ncccssaria  ad  meritum  cle  condigno  ex 
parle  persona;  merentis,  vidchcct,  ut  saucta 


d42 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QVOH  EST  EFFECTUS  GP.ATI.E  SA^XTIFICANTIS. 


sit.  Scd  contra,  quia  licet  ille  actus  non  pro- 
cedat  ab  liomine,  ut  jam  sanctificato,  nilii- 
lominus  non  procedit  ab  illo  ut  peccatore, 
sed  nt  efficaciter  a  Deo  moto  et  adjnio,  nt 
contra  suum  peccatum  raoveatur ,  ct  idco 
neque  in  illa  duratione  reali,  id  est,  in  in- 
slanti,  in  quo  taiem  actum  elicit,  jam  est  in 
peccato ,  cum  illudmet  instans  sit  primum 
non  esse  ipsius  peccati ;  ergo  absolute  lo- 
quendo  non  elicitur  ille  actus  ab  homine 
peccatore,  et  alioqui,  sicut  ille  bomo  prius 
natura  elicit  actum  contritionis,  cjuam  ei  ba- 
bitus  gratise  infundatur,  ita  etiam  prius  na- 
tura  recipit  in  se  suum  actum,  et  eo  infor- 
matur  quam  babitum  rccipiat,  vel  illo  in- 
formetur;  ergo  prius  etiam  natura  est  sanc- 
tificatus  per  ipsummet  actum  quam  infusum 
liabitum  rccipiat ;  crgo  in  illo  priori  est  suf- 
ficienter  justus  et  sanctus,  ut  per  eumdem 
actum,  quo  sanctificatur,  habitum  de  con- 
diono  mereatur. 


Dei  ;  ergo  constituit  illum  dignum  vita  a-ter- 
na,  non  solum  ut  lifereditaie  fdii,  sed  etiam 
ut  corona  jnstitiaj  ;  ergo  in  illo  priori  jam 
mereretur  de  condigno  vitam  eeternam;  orgo 
etiam  primam  gratiam.  Probatur  hffic  ulti- 
ma  consequcnlia,  quia  gratia  liabituabs  cst 
per  se  necessaria  ad  eeternam  beatitudinem, 
et  ideo  quando  non  supponitur  ad  merilum 
vitse  seterna;,  nccessario  cadit  sub  idcm  me- 
ritum,  sub  quod  cadit  vita  a^terna.  Undc  con- 
sequcnter  sentit  dictus  auctor  non  csso  con- 
tra  sanam  doctrinam,  noc  improbabilem,  opi- 
nionem  asserentem  mereri  hominem  vere 
poenitentem  primam  gratiam  et  remissionem 
peccali  morlalis  de  condigno  ,  quia  neque 
hoc  favet  Pelagio,  nec  repugnat  Conciliis , 
quae  contra  illum  docuerunt;  et  aboqui  se- 
quitur  exprincipiisprobabilibus.  Nihilominus 
tamen  ipse  non  audet  illara  sententiam  sim- 
pliciter  probare ,  sobraique  fundatur  in  illo 
contrario  principio,  quod   ultima    dispositio 


8,    Confirmatur   ex   Ricliardo  ,  hjpothetice    ad  gratiam  effective  a  gratia  habituah  pro- 
loquendo.  —  Vazquez  Jiypothesim  Richardi  de    cedit. 


facto  admittit.  —  Unde  Richardus  in  4,  d. 
47,  art.  1,  quajst,  7,  ex  liac  liypothesi,  quod 
contritio  formata  pra5cedat  ordinc  naturae 
reraissionem  peccati,  dicit  recte  sequi  homi- 
ncm  per  contritionera  raereri  reraissionera 
peccati  raortalis  de  condigno ,  quia  nuba 
conditio  ad  tale  raeritura  nccessaria  ibi  decst, 
data  illa  hjfpotliesi.  At  vero  ,  juxta  proba- 
bilera  opinionem,  contritio  semper  ost  forma- 
ta,  quia  per  seipsam  et  essentiahter  formata 
est,  imo  et  formare  potest,  id  est,  forraaU- 
ter  constituere  sanctara  personara  cui  inest. 
Et  antccedit  ordine  naturee  infusioncm  ha- 
bitus  gratiae.  Ergo  crit  meritoria  dc  con- 
digno  prirate  gratise,  saltera  secundum  pro- 
babilera  opinionem.  Nara  ex  principiis  pro- 
babibbus  non  potest  sequi  conclusio  non 
probabilis.  Atque  ita  P.  Vazquez  1.  2,  disp. 
29,  c.  1  ,  fatetur  veram  esse  conditiona- 
lem  propositionera  Richardi ;  opinatur  enira 
actura  contritiouis  perfectum  ,  vel  dilectio- 
ncm  Dei  super  omnia  ,  esse  actura  pcr 
se  formatum  ,  et  forraara  sanctificantera  , 
ideoque  optime  sequi  putat  quod  ,  si  tahs 
actus    non    procedit    elTective  ab   liabitibus 


9.  Quarta  assertlo  negativa.  —  An  S.  Tho- 
mas  pro  assertione  stet,  ohscuruon  est.  —  Di- 
ccndura  niliilorainus  esthoraincra,  rcsurgcn- 
tera  a  pcc  ato,  non  mereri  primara  gratiam 
de  condigno,  etiam  per  amorem  Dei  supcr 
omnia,  vel  contritionera,  qua  se  ultimo  seu 
proxime  ad  primam  gratiam  liabitualera  dis- 
ponit.  Hkc  est  sentcntia  coniraunis  Theolo- 
gorura.  niara  docet  D.  Thomas,  dicta  q.  H4, 
art.  5.  In  iilo  tamen  articulo  duo  sunt  obs- 
cura  :  unum  est,  de  quo  mcrito ;  aliud,  de 
qua  priraa  gratia  loquatur.  De  raerito  qui- 
dcra,  quia  indiffercnter  loquilur.  Unde  vide- 
tur  omne  meritura  tam  de  congruo  quam  de 
condigno  exchulere.  Scd  dc  mcrito  de  con- 
gruo  infra  cap.  37  dicam;  nunc  satis  est  a 
fortiori  loq  li  D.  Tiiomara  de  raerito  de  con- 
digno,  si  etiara  alterum  excludit.  Vcrnmta- 
men  in  solutione  ad  2  cxpresse  loquitur  de 
raerito  de  condigno,  et  illud  excludit.  Quoad 
alterara  vcro  partom  videtur  magis  loqui  dc 
gratia  prima  auxiliante  quani  de  babituah, 
ut  patet,  tum  ex  discursu  corporis  articuh, 
quem  reducit  ad  hoc  principium,  quod  gratia 
est  principitm  cujuslibet  loni  operis  in  nohis, 


gratiffi,  esse  meritoriura  de  condigno  prirace     ut  cliam  liabot  in  solutione  ad  3,  quod  prin- 


gratioe  habitualis.  Quia,  licet  non  intclligalur 
procedere  ab  liomine,  ut  prius  jam  consti- 
tuto  amico  et  justo,  satis  est  quod  per  so, 
et  (  ut  ita  dicam )  in  suo  terraino  intrinscco 
constituit  hominera  justura  ot  sanctura,  ac 
subinde  Dei  filium,  obedientera,  ct  amatorem 


cipiran  ost  verum  de  gratia  auxiliante,  non 
dc  liabituali,  ut  in  libr.  1  visum  est.  Unde  sic 
infert  in  f  ne  articuh  D.  Thomas  :  Si  tero 
aliud  donum  graticc  aliquis  mereatur  tirtute 
graVcp  pr(pcedentis,  jam  non  erit  prima;  unde 
manifestum  est  quod  non  potest  homo  sihi  me- 


CAP.  XXIV.  AN  POSSIT  ALIQUIS  DE  CONDIGNO  PRISIAM  GRATIAM,  ETG.                      iiS 

nrlprhnam  gratlam.  Qiiae  ill.-ilio  bona  ost  dc  Thcologi  iu  1,  d.  47,  el  in  2,  d.  27,  ubi  Bo- 

loLa  i^ratia  absoliile,  iion  vcro  dc  prima  ha-  navealura,  art.  2,  qua^st.    \  ;  ot  Richardiis, 

l)iliian,  si  qiiis  dicat  liomincm  illam  mercri  artic.  2,  quoest.  2;  et  Ga])ricl,  quuist.  unic, 

in  virtute  prioris  gratioQ  auxiliantis.  Tum  pra;-  concl.  2;  ^Egid.,  qua3st.  2,  art.   1;  Argcnt., 

tcrca,  quia  in  solutione  ad  1   ita  subinfcrt  :  art.  3;  Scotus,  in  i,  d.  1-4,  qutcst.  2,  §  De  se- 

/S'i  supponatur,  skut  fidei  xeritas  liahet,  quod  cundo. 

viitium  fidei  sit  in  nohis  a  Deo,  jam  ipsc  actus  1 1 .  Quo  gradu  certa  sit  assertio.  —  Qui  pu- 

fidei  conseqidtur  primam  gratiam ,  et  ita  non  tant   esse  de  fide.  —  Prius  vcro  quam   asscr- 

polest  esse  tneritoritis  primce  gratia;.  At  vcro  tionem    probcmus,  intcrrogare  libct  in  qiio 

argumcntatio  hcec,  dc  habituali  gratia  intcl-  gradu    certitudinis    tcncnda    sit ,    ut    simul 

lccta,  valdc  frivola  essct,  quia,  licct  initium  ulrimiquc  juxta  noslram  scntcntiam   ostcn- 

fidci   sit  cx  gratia  prima ,  non  est  ex  prima  danuis.  Aliqni  ex  dictis   modcrnis   absolute 

habituali,  scd  cx  prima  anxiliantc.  dicuntesse  de  fide,  maxime  Valcntia,  Medina 

dO.    Ita   tamen  Sanctum    Thomistce   acci-  ctCumel.  Ncquo  ab  hac   scntentia  discrepat 

piunt.  —  Nihilominus   Thomistffi  communi-  multum  Vcga,  dicto   cap.  10,  dum  ait,  cum 

ter  articulum  illum  dc  gratia  sanctificantc  et  Patrcs  aliquod  mcritum  tribuunt  dispositioni- 

hnbiluali  intclligunt,  ut  Conradus,   liccl  ne-  bus,    rcspcctu  gratiaj  prima^  non  loqui  dc 

garc  non  potuerit ,  quin  D.  Thomas  attingat  mcrito  de  condigno,  quia  multum  a  Pelagio 

ctiam,  grcctiam,  quce  est  gratiw  motio,  ut  dieit  disscnticbant.  Itaque  censet  contrariam  scn- 

iu  cxpositione  articuli,  circa  finem.  Cajcta-  tcntiam  Pclagianam   csse,  et  ccrtc  Soto  ex- 

nus  vcro,  licet  ibi  nullum  commcntarium  ad-  cludcns  ctiam  mcritum  dc  condigno  idcm  in- 

dat,  vidctur  euradcm  sensum  ct  scntcntiam  dicat.  Et  hi  auctorcs  fundantur  in  tcstimonio 

ut  manifcstam  supponere,  ut  patct  ex  art.  2  Pauli,  ct  in  dclinitionibus  Conciliorum  contra 

ejusdcm  quKstionis.   Idcm  Capreolus,  iu  A,  Pclagium,  qua3  mox  ponderabimus.   Nonnulli 

d.  14-,  qua^st.  2,  art.  3,  ad  argumenta  Hcn-  vero  noviorcsThcologiscntiunt  non  pcrtincre 

rici ;   Soto,   lib.   de  Natur.  et  grat.,  cap.  4;  osscrtionem  hanc  ad  doctrinam  fidci,  vclcon- 

Mcdina,  dicta  qua3st.  il4,  artic.  S;  et  ibi  Cu-  trariam  ad   errorcs   Pclagii.    Quia   Pelagius 

mcl.,  disp.  1 ;  Valcntia,  tom.  2,  disp.  8,  q.  7,  fribuebat    meritum    gratise    operibus  solius 

puncto  4,  §  2;  Vcga,  libr.  8  in  Trident,,  ca-  libcri  arbitrii  sinc  auxilio  gratiae  factis,  et  in 

pit.  10  etll,ct  quaestion.   sexta  de  Justifi-  hoc  solum  damnatus  est,  idcoquc  si  asseratur 

cat.;  Rcllarminus,  libr.  1   dc  Justificat.,  ca-  meritum  gratia^  habitualis  fundatum  in  priori 

pit.  21,  et  libr.  5,  cap.  21,  ct  libr.  1  dc  Poc-  gratia,  nuUum   errorem   Pelagii  approbari  ; 

nit.,  cap.  5  ct  0,ubi  in  §  Nono,  ctc,  ita  etiam  nec  dc  modotalis  meriti,  an  sit  de  congruo, 

cxponit  D.  Thomam,  et  lib.  2  de  Pcenitent.,  vel  decondigno,  aliquid  defmitum  esse,  ncquc 

cap.  12.  Quarc  diccndum  ccnsco  dc  utraquc  ctiam    Paulum  aliquid  contra  tale  meritnm 

gratia  prima  locutum    csse  D.  Thomam   in  docuisse.  Nam  cum   ait  hominem  non  justi- 

dicto  articulo,  nam  omnia  quaj  in  ejus  dis-  ficari  ex  opcribus,  loquiturdc  opcribus  puris, 

cursu  pondcravimus,  attcnte  spectata,  con-  id  est,  condistinctis  a  fide,  et  a  spiritugratiae, 

viacuut  principalilcr  esse  locutum  D.   Tiio-  ac  subinde  factis  ex  soHs  libcri  arbitrii  viri- 

mam  dc  prima  gratia  auxiliante  ,   et  conse-  bus.  Cura  vero  dicit  homincra  gratis  justifi- 

quentcr  etiani  dc  mcrito,  quod  a  tali  gratia  cari,  idco  dicit,  quia  priraum  gratiae  auxilium 

non  procediL.  Nihilominus  tamcn  in  princi-  graLis  datur,  ut  in  argumentis  objectum  est. 

pali  ratione  articuli,  et  in  solutione  ad  2,  ad  Unde  concludunt  assertionerasolum  esse  pro- 

gratiam  etiam  habitualera  scrmoncm  extcn-  babilioremconclusioncm  theologicamexprin- 

dit,  et  quoad  illam  tantum  de  merito  de  con-  cipiis  opinabilibus   dcpendentem,    ut    eliam 

digno  loquitur,  ut  aperte  dcclarat,  et  paLcbit  argumcntando  tactum  cst. 

ex   diceudis.   Atque  hic    sensus  manifcsLus  12.   Judicium   auctoris.  —  Ego  vero  non 

ctiara  est  ex  eodcra  D.  Thoma,  lib.  3  contra  audco    quidem   dicere   assertionem  essc  de 

Gcnt.,  c.  liO  et  iriO,  nam  in  priori  ex  profes-  fide,   quia  non  invcnio  illam   tara   cxpresse 

so  probat  non  posse  auxiliura  gratiaj  cadcre  defuiitani,  aut  traditam  inScriptura,  vel  Con- 

sub  raeritura,  ct  in  postcriori  sub  lioc  auxilio  ciliis,  quin  pcr   apparcntes  expositioncs  pos- 

ctiara  habitualcm  gratiam  comprchcndi  vult.  sint  tcstimonia  eludi.  Nihilominus  censco  as- 

Nos  aulcm,  ut  dixi,  do  prima  gratia  auxi-  scrtionem  esse  omnino  certam  et  indubita- 

liante  non  agimus,  sed  solnm  de  habituali,  tam,  ct  reipsa  in  Scriptura  contentam,  ct  a 

ct  ita  ctiam  in  assertione  conveniunt  omncs  Conciliis  ac  Patribus   intcntam.  Et  raoveor 


\u 


LID.  Xil.  DE  MERiTO,  QUOD  E3T  EFFECTUS  GRATI.5  SA^XTIFICANTIS. 


maxime  auctoritate  Tneologorum  ;  nunquam 
cniraveritatera  lianc  in  dubitationem  adduxe- 
runt,  sed  tanquam  dogma  certum  illud  Ira- 
dunt  vel  supponunt,  et  ex  illo  srepe  argu- 
mcntantur  ab  inconvenienti,  inferendo  falsum 
essc  quicquid  illi  dogmati  videtur  esse  con- 
trarium,  et  ita  illud  semper  supponunt,  tan- 


Jiomine  nondim  grato  fada  exchidit  in  citatls 
TerMs.  —  Unde  non  videtur  universaliter  vc- 
rum,  quoties  Paulus  tradit  gratiam  non  esse 
cx  operibus,  solum  excludere  opera  ex  so!o 
libero  arbitrio  sino  gratia  facta.  Nam,  licet 
h?ec  a  fortiori  et  principaliter  excludat,  tamen 
quando  vult  omnino  disting-uere  opus  gratice  a 


quam  in  Theologia  certissimum,  Hsec  autcm     propria  rctributione  justilia?,  etiam   excludit 


tanta  consensio  non  potuit  ahundc  oriri  , 
quam  ex  eo  quod  veritatera  illam,  tanquam 
Catholicam,  et  Pelagiano  errori  contrariam, 
susceperunt.  Cujus  etiam  signum  est,  quia 
ad  .  confirmandam  illam  testimonia  Pauli  in- 
ducunt ,  ita  nimirum  illa  intelligentes  ;  non 
potest   autem    sine  audacia  nimia  cogitari , 


opera  omnia,  quai  fiunt  ab  homine  nondum 
grato.  Et  idco  distinguenda  sunt  testimonia, 
et  attenle  consideranda  est  materia,  et  occa- 
sio,  modusque  locutionis,  ut  juxta  exigentiam 
illius  vera  interpretatio  tribuatur.  In  loco  er- 
go  citato,  Roman.  11  :  Sicergo  ct  in  Jioc  tem- 
pore  secundum  electionem  gratice  reliqiiice  fact(c 


Thcologos  ex  carentia  cognitionis  erroris  Pe-  si(,nt ;  si  autem  gratia,  jam  non  ex  operibus., 
lagii,  et  ex  mala  intelligentia  Scripturarum  et  alioqui  gratiajam  non  est  gratia,  omnia  opcra 
ConciUorumin  eam  sententiam  cum  tanta  cei'-  Paulus  excludit;  nam  electio  gratise,  ut  Pau- 
titudine  conspirasse.  Dico  ergo  assertioncm  lus  loquitur,  nec  ex  operibus  naturee,  nec  ex 
essc  Catholicam  veritatcm,  ct  ex  eis  quGe  se-    operibus  gratia?  esse  potest,  cum  sit  fons  to- 

tius  gratiae;  ergo  cum  Paulus  dicit :  Non  ex 
operihus,  omnia  opera  eicludit.  Sicut  ctiam  2 
ad  Tim.  1  cum  ait  Paulus  :  Vocavit  nos  voca- 
tione  sua  sancta,  non  secundum  opera  nostra, 
sed  secundum  propositum  suum  et  gratiam, 
aperte  cxcludit  opcra  solius  liberi  arbitrii, 
nam  antc   vocationem  Dei  aha  intelHgi  non 


cundum  certitudinis  gradum  in  Theologia  ha- 
bent,  licct  aperte  de  fide  non  sit. 

13.  Prohatur  jam  dicta  assertio  ex  Paulo, 
addito  Tridentino  ConciHo.  —  Probatur  ergo 
primo  ex  Paulo,  ad  Roman.  3,  dicente  homi- 
nem  justificari  gralis  per  fidem,  addita  de- 
claratione  Concilii   Tridentini,  sess.  6,  cap. 


8,   dicentis:   Gratis  justi/icari  a  Beo  dicimur,  possunt.  Item  adTit.  3,  cum  ait:  Kon  exope- 

quia  nihil  eorum  qiice  justificationem  prwce-  rihus  justitia?  quce  fecimus  nos,  scd  secundum 

dnnt,  sive  fides,  sive  opera,  ipsam  justifica-  suam  misericordiam  sahos  nos  fecit  per  laxa- 

tionis  gratiam  promeretur.  In  quo  loco  Con-  crum  regenerationis,  etc,  per  oj^era  justitice 

cihum  de  justificatione   formah,  quge  fit  per  non  intellisittantum  opera  justitise  humana^, 

infusionem  gratia^   habitualis,    loquitur  ,   ut  et  liberi  arbitrii  suis]  viribus  operantis,    sed 


supra  1.  7,  c.  14,  in  posteriori  cjus  parte 
diximus.  Ubi  ex  illo  textu  probavimus  homi- 
nem  non  satisfacere  ad  a^qualitatem,  scu  de 
condigno  pcr  contritioncm  pro  culpa  mor- 
talis  peccati.  Et  ita  intellexerunt  verba  illa 
Bellarminus  et  Vega  supra.  Qui  consequen- 
ter  recte  dicunt  Concilium  loqui  de  merito 


simplicitcr  omnia  opera  justitia?  quocumque 
auxilio  facta,  quia  per  nuUa  omnino  opera 
nos  mereri  potuimus  donum  redemptionis  vel 
regenerationis,  de  quibus  Paulus  loqnitnr. 
At  vero  ad  Ephes.  2,  cum  ait :  Gralia  estis 
salvati  per  fidem,  ct  Jioc  non  ex  vohis,  Dei 
enim  donum  est,  non  ex  opcrihus,  nt  ne  qiiis 


simpliciter,  quod  est  meritum  de  condigno,     glorietur,  specialitcr  excludit  opera  antece- 


et  de  fide  ac  operibus  etiam  ex  auxilio  gra- 
tise  faclis,  sive  tempore,  sive  tantum  natura 
infusionem  gratiaj  antecedant,  et  hinc  con- 
sequcntcr  habctur  illam  particulam,  gratis, 
non  tantum  excludere  meritum  quodcumque 
operum  naturalium,  sed  etiam  merilum  jus- 
titia?,  seu  de  condigno  operum  supernatura- 
Iium,respcctu  priniiE  justificationis  a  peccato 


dentia  fidem,  ac  proinde  illa  opera  excludit, 
quce  ex  naturali  libertate  et  ratione  proce- 
dunt ;  unde  singularitcr  ait :  Et  Jioc  non  ex 
tohis,  id  est,  non  vestris  viribus,  quia  fides 
donum  Dci  est,  et  idco  non  cx  operibus,  uti- 
que  anlecedentibus  fidem,  et  sine  speciaU 
Dei  dono  factis. 

15.  Neque  in  dispositione  proxima  agnoscit 


mortali  quoad  infusionem  prima)  gratire  san-  Paulus  meritum  simpliciter  respcctu  gratiie 

ctificanlis.  Quod  conscquenter  confirmat  Con-  proxime  sanctificantis .  — Quocirca,  licet  ne- 

cilium  cx  aliis  verbis  Pauh  :  Namsiestgra-  gari  non  possit  Paulum ,   in  epist.  ad  Ro- 

tia,jam  non  ex  operihus,   alioqui  gratia  jam  man.  ,  prKcipne   intcndcre   contra  Juda>os , 

non  est  gratia,   ad  Rom.  11.  juslificalioncm  nostram  non  in  lege,  ncquc 

1  i.  Paulus  opera  eliam  supernaturada  ah  in  operibus  cjus  ,  aut  liberi  arbitrii  suis  vi- 


CAP.  X}vIV.  AiN  rOSSIT  ALIQUIS  DE 
ribtis  operantis,  ct  custodicntis  legem  ,  sed 
in  fide  Christi  fundatam  cssc,  et  ideo  ex  gra- 
tia  Dci,  ac  donum  Dei  essc,  niliilomiiius  si- 
mul  eliam  docct  ipsammet  formalcm  justifi- 
cationem,  quai  nobis  pcr  graliam  datiir,  gra- 
tis  simpliciter  dari,  non  tanlum  rcmote  et 
radicalilcr,  ratione  sui  initii  gratuiti ,  sed 
etiara  in  se,  et  imm^cdiate,  prout  per  fidem 
vivara  illara  impctramus,  quia  ctiani  ex  sup- 
positionc  talis  fidci  ct  dispositionis,  nunquam 
datur  ut  dcbila  simpiicitcr,  neque  ut  mcrces, 
scu  corona  justitiae,  sed  ut  magna  Dei  miseri- 
cordia  Et  hic  est  sensus  Pauli  ad  lloman.  3, 
ubi  cum  di.\.issct :  Justitia  Dei  per  fulem  Jesu 
Christi  in  omnes  et  super  omnes  qui  credmt 
in  etm,  subdit  :  Justi/icatl  gratis  per  gra- 
tia/ii  ipsius,  id  cst,  pcr  infusioncm  gralioe 
suse,  quee  dicitur  justitia  Dei,  non  qua  ipse 
justus  est  (  ut  ait  Augustinus  de  Spirit.  et 
litter.,  c.  9),  sed  quam  nobis  ipsc  infundit,  et 
per  quam  nos  justificat,  id  est,  justos  facit 
gratis,  quia,  licet  perfidemillamobtineamus, 
niliilominus  gratis  nobis  infunditur,  non  so- 
lum  quia  fidcs  gratis  nobis  data  cst,  scd  quia 
in  se  novum  donum  gratuitura  est,  id  est, 
non  ex  debito  justilia;  ,  ac  proindc  nec  cx 
mcrito  dc  condigno  datura,  ut  rcctc  et  con- 
formitcr  ad  Concilium  Tridcntinum  exposuit 
ibi  Tolctus,  annot.  20, 

16.  Iil  confirmatur  ex  eodem  Paulo.  —  Et 
hunc  scnsuni  confirraat  discursus  cjusdeni 
Pauli  statim  in  c.  -4,  ubi  adduccns  verba  illa 
Genes.  i5  :  Credidit  Ahraham  Deo,  et  reputa- 
tum  est  illi  ad  justiliam ,  maxime  ponderat 
( ut  supra  vidiraus )  vcrbura  reputatum  est, 
ut  inde  colligat  non  ita  fuisse  Abraham  pcr 
fidem  justilicatum,  ut  justitia  fuerit  data  ex 
dcbito,  et  tanquam  merces  fidei ;  nam  mer- 
ces  ( ait )  non  imputatur  secundum  gratiam, 
sed  secundum  debitum;  fides  autem  reputata 
est  Abraliam  ad  justitiam,  secundum  propo- 
situm  gratiffi  Dei.  Atque  hoc  modo  uislinguit 
credcntem  ab  operante  ,  quia  ,  bcet  ipsum 
credere  sit  etiam  opus  horainis,  niliilominus 
lides  ,  ad  justitiam  et  rcmissioncra  pcccato- 
rum  obtinendam,  non  considcratur  ut  opus 
hominis,  nec  ut  meritura,  sed  reputatur  ad 
justitiam  secundum  propositum  gratiaj  Dei, 
volcntis  illam  fidem  et  gratiam  acceptare  ut 
suflficicntem  disposilionera  ad  justitiara  , 
etiamsi  ipsa  fides  cum  aUis  disposilionibus 
non  faciat  debitam  gratiam  ipsara  et  rcmis- 
sioncm  peccati,  tanquam  mcrcedem  justitia3. 
Et  in  eodcm  sensu  cxpcudit  statim  Paulus 
vcrba  Ps.    31  :    Beati  ([uorum  remissce  suat 

X. 


CONDIGNO  TRIMAM  GRATIAM,  ETC.  \  45 

iniqultates,  et  quorum  tecta  stint  peccata,  et : 
Beatus  tir  cui  non  imputazit  Dominus  pecca- 
tum,  ut  in  libr.  7,  c.  10,  satis  declaravimus. 
Deniquc  illa  duo,  niniirum,  quod  haljitualis 
gratia,  et  in  radice  fidci  et  aliarum  disposi- 
tionum  quK  nccessari»  sunt  et  pcr  fidcm 
exhibentur,  et  in  sc  ctiam  gralis  detur,  ct 
ulroquc  modo  veram  rationem  gratiae  habeat, 
inter  se  non  rcpugnant,  ut  est  per  sc  no- 
lum,  et  utrumque  est  conscntancum  vcrbis 
Pauli,  et  simul  juncta  magis  commcndant 
gratice  Dei  abundantiam,  et  neccssitatem  le- 
demptionis  Christi,  quia  non  solum  fuit  ne- 
ccssaria  ut  nobis  fidcs  ct  pffinitentia  darclur, 
scd  etiam  ut  credcntibus  et  poenitcnliljus 
gratia  sanctificans  et  cxcludens  pcccatum  ia- 
funderetur  ;  ergo  non  cst  aij  hoc  vcro  sensa 
Pauli  rcccdendum. 

17.  Scriptitris  aliis  roloratiir.  —  Accedit 
quod  huic  sensui  ac  veritati  alioe  Scripturce 
promissioncs  et  testimonia  consonant.  Unum 
est  iliud  Isai.  55  :  Omnes  sitientes  zenite  ad 
aquas,  et  qui  non  Jialetis  argentum,  emite , 
et  comedite,  venite,  et  emite  ahsque  argento , 
et  ahsque  ulla  commutatione ,  vinum  et  lac. 
Ubi  Propheta  non  vocat  infidelcs  ut  crcdant, 
sed,  ut  llicronymus  ibidem  ait  :  Vocat  cre- 
dentes  ut  lihant  aquam  illam,  de  qua  dixit 
Christus,  Joan.  4:  Si  scires  donum  Dsi,  et 
quis  est  qui  dicit  tihi :  Da  mihi  hibere,  tupe- 
tiisses  ab  eo,  et  dedisset  tihi  aquam  zicam. 
Aqua  quam  ego  dabo  ei,  fiet  in  eo  fons  aqurs 
salientis  in  vitam  oeternam ;  ct  c.  7  :  Si  quis 
sitit,  veniat  ad  me,  et  hihat.  Qui  biherit  de 
aqua,  quam  ego  dedero  ei,  fiumina  de  ventre 
ej^is  fiuent  aquce  rivce.  Significans  ( ait  Hic- 
ronymus  )  Spiritum  Sancttm,  quem  accepturi 
erant  credentes,  id  cst ,  sanctificantcm  gra- 
tiam,  ut  in  eisdem  locis  cceteri  omucs  expo- 
nunt;  ergo,juxta  intcnlionem  PropheLce,  etiam 
crcdentcs  non  possuntcondigno  pretio  emere, 
nec  afiquid  sequivalens  pro  illius  commu- 
tationc  otferre  valent ;  vocantur  crgo  ut  gra- 
tis  Ulam  accipiant.  Unde  subdit  ibidem  Hie- 
ronymus  :  Nec  timeant  paupertatem,  si  ar- 
gentum  forte  non  Jiahcaiit,  sed  audiant  Apos- 
tolum  dicentem:  Gratia  cstis  salvati  per  fi~ 
dem,  ad  Eplies.  secundo.  Et  iu  eodem  sensu 
optime  intcHigietiam  potest  illud  Apocalypsis 
22  :  Qui  sitit,  veniat  ;  et  qui  vult ,  accipiat 
aquam  vita^  gratis.  Hoc  enim  proprie  de  gra- 
tia  ipsa  dicitur,  et  non  de  gloria,  nisi  ra- 
tione  gratiae  sanctificantis,  ut  infra  dicemus. 

18.  Secundo  prohatur  a  quilusdam   asscr- 
tio  ex  Conciius.  —  2\on  tamen  in  citato  loco 

10 


i' 


LIB    XII.  DE  METUTO,  QUOD  EST  EFFECTLS  GRATl.E  SAInCTIFICaNTIS. 
traditur. —  Scciindo,  potcst  lioec    perfoctc  placcainus,  scd  ad  summum  imper- 


Arausicani 

vei-itas  cx  Conciliis  ct  Patribus  confirmari.  Et 
quidcm  Mcdina  supra  refert  Concilium  Mile- 
vitanum  et  Arausicauum,  dicens  in  illis  esse 
veritatcm  hanc  dcfinitam.  At  vero  in  Milc- 
vitano  nullum  verbum  de  liac  re  invcnitur. 
In  Arausicano  vero  solum  ad  rem  pra^sen- 
tcm  aliquid  faccre  potest  canon.  18,  qui  sic 
habet  :  Deletur  lonis  opcrihus  merces  ,  si 
fiant ;  sed  gratia  pricccdit,  ut  fiant.  Ibi  au- 


fectc  et  sccundum  quid. 

20.  Loc2ts  Tridentini  suadet,  sed  non  certo. 
—  Allegant  praeterca  auctores  nonnulli  c.  5, 
et  canon.  1  et  2,  scss.  5  Concilii  Tridcntini. 
Sed  ibi  Concilium  loquitur  contra  Semipela- 
gianos,  et  necessitatcm  gratiai  ad  omnem 
piam  operationem  seu  meritoriam  quoraodo- 
cumque  et  ad  exordium  justificationis  tradit. 
Unde  vel  loquitur  de  actuali  gratia,  vel  indif- 


tem  non  explicat  Concilium  de  qua  gratia  ncc  ferenter  de  gratia,  qua^cumque  illa  sit.  Solum 
de  quo  mcrito  loquatur.  Et  certe  in  omnibiis  ergo  doctrina  ejusdera  Concilii,  in  cap.  8, 
pr8ecedenti])us  canoniljus,  in  quibus  de  neces-    maxime  ad  rem  prsesentem  facit,  prout  a  no- 


sitate  gratiffi  ad  bene  operandam  tractat,  non 
de  habituali  gratia,  scd  actuah  ,  id  est,  de 
divina  inspirationc,  illuminationc  ct  adjuto- 
rio  locutum  fuerat,pra?cipueque  intcndit  con- 
tra  Semipelagianos  excludere  omne  meri- 
tura,  sive  de  condigno,  sive  de  congruo,  res- 
pectu  tolius  gratia3,  scu  initii  justificationis, 
et  idco  ex  illo  canonc  sokun  est  certum  gra- 
tiam  Dci  aiiquam  prajcedere  ad  omne  me- 
ritum,  ac  subinde  gratiam  absolute  non  posse 
cadcre  sub  mcritum  quod  absolute  gratiam 
etiam  prteccdal.  Et  quamvis  iilecanon  possit 
cum  parlitione  accominoda  intclligi,  adsigni- 
ficandum  gratiain  auxiliantcm  prcecedere  mc- 
ritum  de  congruo,  gratiam  vero  habitualem 
pra?cedere  mcritura  de  condigno,  et  distinctio 
sitoptima,  sanamqae  ct  catholicara  doctrinara 
contlneat,  nihiloininus  dicimus  ibi  non  esse 
traditam  distinctionera,  et  idco  neque  mem- 
bra  cjus,  praisertim  secundum,  ibi  esse  dc- 
finita. 

19.  Neque  in  loco  c.  25.  —  Utcumque  ta- 
men  inde  sumitur  ratio.  —  AUcgari  eliam  so- 
lct  quod  in  c.  25  idem  Concilium  dicit:  Dis- 
plicentes  amatl  sumus,  iit  fieret  in  nohis  unde 
placeremus.  Nam  tunc  amamur  a  Deo,  quan- 
do  nobis  charitatcm  et  gratiam  sanctificantera 
infundit,  ut  statim  significat,  dicens:  Diffian- 
dit  enion  charitatem  in  cordihus  nostris ;  ergo 
ante  illam  non  habet  homo  unde  placeat,  ne- 
dura  de  condigno  mereri.  Sed  hffic  in  eodera 
sensu  dicta  sunt;  nara  etiara  dicimur  amari 
a  Deo,  quando  iu  peccato  existentcs  ab  ipso 
vocamur,  illuminamur  et  inspiramur,  nara  ra- 


bis  in  I.  7,  cap.  I^,  ponderata  et  intellecta 
est.  Tamcn  quia  illa  expositio  non  est  certa, 
ideo  dicere  quidcm  possumus  tlieologice  op- 
tirae  probari  assertionem  illo  testiraonio,  non 
taraen  ad  certitudinera  fidei,  imo  neque  ad 
absolutam  certitudinera  theologicam  solum  il- 
lud  testinionium  snlticcre,  licct  cum  aliis  cir- 
cumstantiis  multuin  conferat.  Nam  docet  Con- 
cilium  particulam  illain  gratis,  ita  semper  in 
Ecclesia  fuisse  intellectara;  at  traditio  et  con- 
sensus  oraniura  Thcologorum  ostendit  hunc 
fuisse  sempcr  EccIesiiB  sensum,  quod  parti- 
cula  gratis  excludat  mcritum  de  condigno, 
respectu  formalis  justificationis  etremissionis 
peccati;  ergo  hoc  etiam  voluit  docere  Gonci- 
hum.  Et  juvat  qund  idera  Concilium,  infra, 
cap.  16,  et  can.  32,  agens  de  merito  de  con- 
digno,  solura  homini  jiistificato,  et  Christo  ut 
vivura  raerabrura  unito  illud  tribuit.  Et  ideo 
solum  docet  mereri  de  condigno  augraentura 
gratia?,  cum  tamen  de  merito  glorise  ahter  lo- 
quatur,  ut  infra  expendemus. 

21.  Nec  recte  affiertur prohatio  ex  Augusti- 
no  inepist.  103. —  Vide  de  Grat.  etlih.  arhitr., 
cap.  20  ^^  21 . — Inducuntur  prseterea  innurae- 
ra  Augustini  tcstimonia,  qme  nimis  turaul- 
tuarie  alleganfur,  quia  sine  dubio  frequentis- 
siinc  loquitur  de  prima  gratia  auxiliante,  et 
exciudit  omne  raeritura  cjus,  sive  pcrfectum, 
sive  impcrfectum.  Uiidc  consequenter  loqui- 
tur  de  raerito  fundato  in  quocuraque  opere, 
quod  ex  vero  auxilio  gratia;  non  procedat.  Ac 
donique  quando  in  lioc  sensu  negat  posse  ho- 
minem  mereri  suam  justificationem,  non  lo- 


tione  iiiius  gratiiB  verum  est  illud :  Quis  prior     quitur  de  solo  termino  ( ut  sic  dicara  )  justifi- 


dedit  ei,  et  retrihuetur  ei  ?  et  illud  .•  Non  quasi 
nos  dilexerimus  prius,  sed  quia  prior  ipse  di- 
lexit  nos.  Polcst  lainon  inde  surai  congrua  ra- 
tio,  quia  ille  araor  Dei  est  quasi  inchoatus, 
consuramatur  autcm  in  sanctificatione  et  in- 
fusione  justiticT;  ideo  prior  Dei  amor  nnn  siif- 
ficit   ut   fiat  in  nobis  undc  ilh   condianc  ct 


cationis,  sed  de  tota  rautatione  ab  initio  voca- 
tionis  ad  fidem  et  pa^nitentiam  usque  ad  re- 
missionem  pcccatorura,  cujus  signuin  raani- 
festura  est,  quia  quando  iu  ipsa  justificatione 
distinguit  intor  inilium  ejus  et  terminum,  id 
est,  inler  fidein  cuni  cjus  initio,  et  rcinissio- 
ncra  pcccatorum,  faietur  rcinissioncm  pecca- 


CAP.  XXIV.  AN  POSSIT  ALIQUIS  DE 

torum  cadcrc  sub  aliquo  mcrllo,  quamvis  di- 
scrto  non  cxplicct,  qualc  illud  sit.  Hic  scnsus 
Auguslini  manifcstus  cst  cx  cpist.  103,  uhi, 
cum  prius  neget  posse  liominem  mcreri  siiam 
justiGcationcm,  postea  conccdit  posse  homi- 
ncm  per  fidem  mereri  remissioiicm  peccalo- 
rum,  ct  addit  hoc  non  obstare  quominus  rc- 
missio  pcccatorum  gratis  fiat,  quia  ilhid  rae- 
ritum  gratia  prBercssit,  ut  fierct;  vcrba  ejus 
non  longe  a  principio  ilhus  cpisloloe  suni : 
Kulla  iglhir  sunt  merita  justorum?  Sunt  pla- 
ne,  qiiiajustisunt.  Sedut  justl  fierent,  merita 
non  fuerunt.  Justi  enim  factl  sunt.,  cumjustl- 
ficati  sunt;  secl  sicut  dicit  Apostohcs,  justifi- 
catl  gratis  per  gratiamij)sius  ;  ctiufra  loqucns 
dc  grafia,  quam  Apostolus  commcndat,  in- 
qnit :  Ea  est  enim  qua  justificatur  impius,  id 
est,  fit  justus,  qui  priics  fuerat  impius,  et 
ideo  percipiendce  Imjus  gratiw  merita  nulla 
prceccdunt.  Eccc  ubi  gratire  sanctificantis  om- 
iiia  merita  cxcludere  vidctur.  At  statim  paulo 
post  subdit :  Possu)it  qicidem  dicere  remissio- 
nem  peccatorum  esse  gratiam,  qua  mcllis prce- 
cedentibus  meritis  datur.  Quid  enim  honi  me- 
riti  Jiahere  possunt  peccaiores?  Sed  nec  ipsa 
o'e>iiissio  peccatorum  sine  aliqico  merito  est,  si 
fides  hanc  ivipetrat.  Keque  enim  mcllum  est 
mcritum  ficlei,  qua  ficle  ille  dicehat :  Beus  pro- 
pitius  esto  mihi  peccatori,  et  descendit  justifi- 
catus  merito  fidelis  hicmilitatis.  Unde  ad  con- 
cihandara  hanc  postcriorcra  scntcntiam  cum 
priori,  subjungit :  Restat  igiticr  ict  vpsamfidem 
no)i  huma)io  trihuamus  a)'hitrio,  nec  icllis  prcv- 
cedentihus  meritis,  quonia)n  i)ide  i)icipiu)it  ho- 
na  quaxtcmque  merita,  sed  gratuitum  do)mm 
esse  fateamur,  si  gratiam  tera))i,  id  est,  si- 
ne  meritis  cogitamus.  Ex  quo  discursu  con- 
stat,  cum  Augustinus  dicit  non  cssc  nuritum 
ante  justificationem,  loqui  de  tota  justifica- 
tione,  etiam  inchoata;  respectu  vcro  justifica- 
tionis  quoad  terminum  cjus,  scihcet^  rcrais- 
sionem  peccatorum,  qua^pcr  priraam  gratiam 
habitualeui  fit,  adraittere  meritum,  fundatum 
tamcn  iu  priori  gratia  inchoante  justificalio- 
nem,  quod  satis  csse  credit,  ut  ipsa  etiam  pcc- 
catorum  reraissio  gratis  dari  dicatur.  Et  co- 
dcm  modo  paulo  post  subdit,  in  oratione, 
qua  irapctratur  rcmissio  pcccaloriim  ,  csse 
ahquod  meritura,  sed  ilhid  ctiam  essc  cx 
priori  gratia  Spiritus  Sancti ;  ct  infra  :  Quod 
est  merituDi  homhiis  ante  gratiam,  quo  merito 
pcrcipiat  gratiam,  cum  omne  meritum  nostncm 
non  in  )iohis  faciat,  nisi  gratia  ?  Et,  quod  dif- 
ficihus  cst,  eodem  raodo  statira  loquitur  de 
vita  aeterna,  dicens  dari  ex  mcrilis,  ct  uihilo- 


CO^-DIGNO  PP.IMAM  GRATIAM,  ETC.  147 

minus  ait  gratiam  vocari^  ad  Rom.  6,  ac  sub- 
inde  graiis  dari,  quia  ipsa  mcrita,  proptcr 
qufc  datur,  sunt  cx  gratia.  Ita  ergo  conscro 
vidctur  dc  remissione  peccatorum;  unde  pau- 
lo  infcrius,  quid  sub  gratia  justificationis, 
quce  anle  omne  meritum  datur,  intclhgat,  sic 
exponit :  Nec  fquisqua))i  liheraiur  ac  justifica- 
tur,  nisi  gratia  Dei  per  Jesum  Christicm  Dumi- 
nu)n  nostrum  )ion  solicm  re)nissio)ie  peccato- 
run ,  sed  pritcs  i)ispiratio)ie  fidei  ac  timoris 
Dei,  hnpartito  saluhriter  oratio)iis  affeciu  et 
effectu. 

2:2.  Kec  item  ex  epistola  lOG. — SimiU  mo- 
do,  in  cpist.  tOG,  parum  ab  initio,  prius  sic 
inquit :  Si  aliquid  bo)ii  operaticr  homo,  ict  grn- 
tia))i  mereatur ,  no)i  ei  merces  imputatur  se- 
cundum  gratiam,  sed  secundwn  dehitum,  etc. 
Undc  statim  conchidit  :  Si  aicton  crcdit  in 
eum  qui  justificat  i))ipium,  ut  deputetur  fides 
ejus  ad  jicstitiam ,  profecto  antecquam  grutia 
justificetur ,  id  est,  justus  efficiatur ,  impius 
quidest  nisi  i))ipius?  id  est,  supplicio  diguus. 
Et  nihilominus  subdit  statim  :  Sl  quis  autem 
dixerit  quod  gratiam  be)ie  operandi  fides  me- 
reaticr,  negare  non  possicmus,  imo  vero  gra- 
tissime  co)ifitcmur  ;  ct  responsioncra  insi- 
nuans,  adjungit  :  Qid  hahoit  fidem,  qua  im- 
petroit  jicstificcationon ,  per  Dd  gratlam  per- 
te)iern)it  ad  legon  Justitice,  quasi  dicat  iUud 
mcritura  fidci  non  repugnarc  gratuittE  justi- 
ficationi,  quia  fundatur  in  gratia ;  ct  infra  eos 
tantum  iu  hoc  puncto  crrare  significat ,  qui 
suis  mcritis  prccmia,  tanqica))i  dehita  expec- 
tant,  nec  ipsa  me)'ita  Dei  gratice  t)ibuu)it , 
sfdriribics  proprite  tohoitatis  ;  et  infra  iterum 
olijiricns  :  Si  ex  fide,  cquomodo  gratis?  res- 
pondet :  Cwn  Deus  unicuique  partiatur  moi- 
suram  fidei,  non  gratia^n  ahciuid  meriti  prie- 
ceclit  humcoii,  etc.  Eamdem  doctrinam  habet 
cpist.  4G,  ubi  merita  tantum  humana,  id  ost, 
sine  gratise  auxiho  facta  daninat,  non  vcro 
merita  pioiimi  :  Qicia  gratia  (inquit)  et  m^se- 
ricordia  Dei  co)irertit  hominem,  ict  jicsiificetur 
impiics,  hoc  est,  ex  impio  fiat  justus,  et  inci- 
P'at  hahere  'nieriturn  bo)iuni  quod  Deus  corona- 
bit,  cum  judicahitur  mundus.  Et  in  eodcm 
sonsu  in  aliis  locis  soluui  daranat  Pelagium, 
quod  prioribus  mcritis  mcrc  huraanis  tribuo- 
rot  subsequcntia  gratia^  dona ,  non  vero  si 
tribuantur  prioribus  meritis  de  gratia,  ut  vi- 
dcre  hcet,  1.  do  Grat.  Christi,  c.  22,  23;  ct 
1.  contra  duas  cpist.  Pclag.,  c.  0  et  10;  ct  Proe- 
fat.  ad  Psal.  31;  ct  1.  de  grat.  ct  lib.  arb., 
c.  6;  et  I  dePrKdest.  Sanctor.,  c.  o,  15  et  21; 
ct  lib.  3  Hypoguost.,  c.  6,  7  et  10;  et  in  En- 


448 


LIB.  XII.  1)E  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^E  SANCTIFICANTIS. 


chir.,  c.  108  ;  et  107  ;  1.  8:]  Qaa^stion.,  q.  76  ; 
lib.  dc  Patient.,  c.  20;  et  serm.  \o  de  Verb. 
Ap.,  c.  %  et  13. 

43.  A^ec  (X  aliis  ejus  sententiis. — Prsnterea 
juxta  eumdcm  sensum  sapissime  repclit  Au- 
fjustinus,  sicut  Paxilus  dixit  :  Si  cx  lege  justi- 
tia,  crgo  graiis  Christus  mortnus  cst,  ila  dici 
posse  :  Si  ex  natura  justitia  ,  crgo  gralis 
Christus  mortuus  est ;  et  sicut  Paulus  dixit  : 
Exacuati  estis  a  Christo,  qui  in  Jegejustifica- 
m'ni,  ita  dici  posse  :  Evacuati  estis  a  Christo, 
qui  in  natura  justitioamini,  a  gratia  excidis- 
tis.  Ita  habet  lib.  de  Natur.  et  grat.,  cap.  40, 
et  lib.  de  Grat.  et  liber.  arbitr.,  c.  13,  et  de 
Spirit.  ct  htter.,  c.  9.  Ex  qui])us  non  solum 
appaiet,  ex  doctrina  Augustini  probari  non 


ter  vitam  retcrnnm  et  justitiam ,  quod  vita 
wterna,  Hcet  interdum  in  Scriptura  vocetur 
gratia,  frequenter  vocatur  merces,  ct  potest 
vocari  stipcndium  justitiae  ;  at  fides(inquit) 
vel  justitia  nunquam  appellata  cst  merces, 
quia  justitiai  vel  fidei  redditur  merces,  et 
hoc  cst  merccs  operanti,  quod  militanti  sti- 
pendium.  Sic  crgo  nos  argumcntari  possu- 
mus,  quia  nunquam  in  Scriptura  remissio 
peccatorum  appellalur  merces,  nec  promitti- 
tur  sanctificatio  prima,  tanquam  stipendiura 
operis,  scd  merces  dicitur  csse  propria  justo- 
rum. 

25.  Zocus  alius  Augustini  ponderatur. — 
Tertio,  est  similis  locus  in  dicto  1.  de  Grat. 
et  hb.  arbitr.,  cap.  6,  ubi,  cum  dixissct  per 


posse,   primam  gratiam  habitualem  non  ca-     Dci  gratiam  inchoari  bonum  meritum  in  no- 


dere  sub  meritum  ultimee  dispositionis  ad  il- 
lam,  veriim  potius  oppositum  posse  ex  mente 
ejus  suadcri;  tum  quia  in  citatis  locis  ex- 
prcsse  dicit  homineni  mereri  remissionem 
peccatorum ,  nihil  de  merito  distingucns  ; 
tum  etiam  quia,  tract.  ^i  in  Joan.,  de  pubU- 
cano,  qui  oculos  in  tcrram  demittens,  et  pec- 
tus  suum  pcrcutiens,  dicebat  -.Deus,  propitius 
csto  mihi  pcccatori,  ait :  Ft  ista  confcssio  mc- 
o-uit  jusiificationcm ;  tum  dcnique  quia  tale 
meritum,  etiamsi  dicatur  esse  de  condigno, 
semper  erit  fundatum  in  ahqua  priori  gra- 
tia,  et  hoc  satis  esse  putat  Augustinus  ut  gra- 
tias  non  repugnet. 


bis,  nihilominus  tractans  inferius  illud  Pauli : 
Bonum  certamen  certavi,  etc.  :  Ista  (inquit) 
merita  sua  hona  commemorat,  ut  post  bona  me- 
rita  consequatur  coronam,  qui  post  v.ala  me- 
rita  consecutus  est  gratiam ;  et  infra  :  Cui 
redderet  coronam  justus  judex,  si  nondonas- 
set  gratiam  miscricors  pater  ?  Ul)i  nomine 
gi'atia^,  non  solam  auxihautcm  ,  sed  etiam 
sanctificantem  et  excludentem  peccatum  in- 
tclligit,  ut  vcrba  etiam  sequentia  declarant  : 
Et  quomodo  esset  ista  corona  justitice,  nisi 
p)rceccssisset  gratia  qucB  justificat  impium  ? 
Undc  videtur  mihi  sub  nomine  gratio^  et  jus- 
titife,  qua;  ad  perfectum  meritum  supponit, 


24.  Nihilominus  Tariis  in  locis  stat  Augus-  quasi  coUective  comprehendere  Augustinum 

tinus  pro  assertione. — His  vero  non  obstanli-  totam  praeparationem  ad  gratiam  justifican- 

bus,  dicendum  censeo  sentcntiam  Augustini  tcm,  includendo  ifiam,  et  remissionem  pecca- 

fuisse  non  dari  in  homine  perfcctum  justiliai  torum,  et  ante  hanc  gratiam  completam  non 


meritum  ,  donec  sit  vere  juslificatus,  id  est, 
ex  impio  justus,  et  amicus  Dei  factus;  licet 
ante  consummatam  justificationem,  post  illam 
inchoatam,  esse  possit  in  homine  aliqua  in- 
choatio  meriti,  quod  nunc  meritum  de  con- 
gruo  appellamus.  Hanc  postcriorem  partem 
probant  omnia  adducta,  et  de  illa  inferius  in 
posteriori  parte  hujus  Ubri,  cap.  37,  redibit 
sermo.  Prior  vero  imprimis  colhgi  potest  ex 
citatis  epistohs ,  in  quibus  ita  loquitur ,  ut 
sicut  fidei  tribuit  initium  salutis,  ita  tribuat 
inchoationcm  meriti ,  et  sic  ctiam  1.  \  Re- 
tract.,  c.  23,  approbat  quod  supcr  cpistolam 
ad  Rom.  dixerat  :  Fides  inchoat  oncritum , 
dummodo  intelligatur  illud  meiitum  esse  ex 
gratia,  quod  prius  negaverat.  Nunquam  au- 


inveniri  meritum,  cui  corona  justitiai  respon- 
deat,  licet  inter  ea  qure  in  illa  collectione  in- 
cluduntur,  inchoatio  quoedam  meriti  interce- 
dat.  Et  ideo  comparatione  vitse  ceternae  illa 
vocat  gratuita,  cum  subdit  :  Quomodo  ista  (id 
cst  vita  ffitenia,  scu  corona  justitise)  tanquam 
dclita  redderetur,  nisi  ^rius  illa  gratuita  do- 
narentur  ?  Ubi  pondero,  quam  in  singulari 
gratiam  sanctificantera  vocaverat,  hic  in  plu- 
rali  vocare  dona  gratuita  ,  quia  illa  gratia 
collective  una  est,  taraen  multa  includit,  in 
quibus  nullum  est  meritum,  respectu  alte- 
rius,  quod  dici  possit  corona  justitise,  quia 
non  est  condignum  et  justiiia?,  licet  aliqua 
inchoatio  mcriti  inter  ea  possit  intercedere. 
26.  Pondcrantur  item  alii  ejus  loci.  — 
tem  Augustinus  tribuit  fidei  per  se  spectatffi  Quarto,  ad  hoc  ponderari  possunt  multa  loca, 
pcrfectum  meritum,  sed  quamdam  cjus  in-  in  quibus  Augustinus  dicere  solet  meritum 
choationem.  Sccundo ,  in  dicta  epist.  105,  justilia»,  id  est,  perfectum,  et  de  condigno, 
paium  antc  medium,  discrimcn  constituit  in-     non  pra^ccdcre  justificandum,  scd  sequi  justi- 


CAP.  XXIV.  AN  POSSIT  ALIQUIS  DE 

ficatum.  X:im  meritum  fidei,  vel  solius,  vol 
cum  aliis  dispositionibus  neccssariis  ad  infu- 
sioncm  gralia.'  sanctificantis,  scmper  est  mc- 
ritum  hominis  justificandi,  id  cst,  existentis 
in  via  ct  quasi  in  fieri  ut  jusfus  evadat ;  ergo, 
cx  senteulia  Augustini,  in  iilo  homine,  ut  sic 
operantc,  nondum  cst  pcrfectum  meritum 
justitiiB,  sed  tantum  in  opcribus,  qua:;  consc- 
quuntur  homincm  jam  juslificatum.  lilo  au- 
tem  modo  loquitur  Augustinus  in  ea  verba 
Psalm.  liO -.'Confessio  et  magnificentla  opus 
ejus  ;  sic  enim  inquit:  Jiistiiiam  liomo  non 
operutiir,  nisi  justi/icatus ;  ct  iufra  :  Unde  er- 
go  illa  confessio  ?  sciJicet,  publicani  pcccato- 
ris;  rcspoudet:  Nondum  quidemopiisjustitire, 
sed  delicti  improhatio.  Sed  qiioquo  modo  se  ha- 
ieat,  nec  in  ipsa  de  te,  homo,  glorieris.  De  ilia 
autem  confessione  dixerat  (ut  supra  notavi ), 
tract.  44  in  Joan.,  pcr  illara  meruissc  pubh- 
canum  peccatorum  vcniam;  quid  est  ergo 
quod  nunc  ait,  nondum  fuisse  opus  jusiitue, 
nisi  quia  nondum  crat  opus  perfccti  mc- 
rili  cx  justitia,  co  quod  non  cssct  opus  homi- 
nis  jam  justificati,  scd  tendentis  ad  justitiam. 
Et  in  eodem  sensu  dixit,  1.  dc  fide  et  operi- 
bus,  cap.  14:  Sequuntur  opera  legis  justifica- 
tum,non  antecedunt  justificandum.Et  verba 
sirailia  habct  hb.  dc  Spirit.  et  Utter.,  cap.  29, 
suntque  ( ut  in  superioribus  tetigi )  cum  par- 
titione  accommoda  intelhgcnda  ;  nam  opera, 
quse  sunt  praeparationes  ad  justitiam,  sequun- 
tur  cx  quadam  inchoatione  justiti»,  et  ahquo 
modo  anteccdunt  perfectionera  ejus;  opcra 
autemperfectsejustitiffi  sequuntur  absolute,  et 
simpHcitcr  justificatum.  Et  huc  etiam  perti- 
nct,  quod  lib.  1  ad  Simphc,  qua^st.  2,  in  prin- 
cipio,  dicit :  Fiunt  inchoationes  q^uccdam  fidei 
conceptionibus  similes,  non  tamen  solum  conci- 
pi,  sed  etiam  nosci  opus  est,  ut  ad  vitam  per- 
teniatur  a'ternam.  Nihil  tamen  horum  sine 
gratia  misericordice  Dei,  quia  et  opera,  si  qua 
sunt  bona,  consequuntur  illam  gratiam,  non 
prcccedunt.  IUaj  ergo  opcrationes,  quae  Ucet 
auxiliantera  gratiam  sequantur,  sanctifican- 
tera,  ct  rcgeneranlem  gratiam  antecedunt, 
solum  sunt  inchoationes  quffidam,  tam  justi- 
ficationis  quam  meriti,  quia,  ut  in  aliis  locis 
citatis  dicit,  sunt  ab  Spiritu  Sancto  raovcntc^ 
nondum  tamcn  inhabitante  :  et  idco  non  po- 
test  illud  meritura  esse  perfectum,  et  ex  justi- 
tia,  nec  ad  vitam  setcrnara  sufiicicns,  donec 
homo  vcre  justus  fiat,  et  Spiritura  Sanctum 
inhabitantera  liabeat,  quod  necesse  est  ficri 
sine  tali  merito,  cum  ad  illud  antecedcre  de- 
beat.  Et  cum  eadem  proportione  accipiendum 


CONDIGNO  PRIMAM  GUATIAM,  ETC.  ]40 

cst  quod  infra  dicit:  Quomodo  pote^t  quisjuste 
vivere,  qui  non  fuerit  justificatusl  et  caetera, 
qa.'C  ibi  prosequitur. 

27.  Accedit  Prosper,  tt  Patres  alii.  — Au- 
gustinum  iraitatus  cst  ubique  Prospcr,  unde  in 
eodera  scnsu  accipiendum  est  quod  ad  Gal- 
los,  cap.  6,  dicit:  Justificatus  homo.  idest,  ex 
impio  piits  factus,  nullo  pr(scedente  hono  me- 
rito,  accipit  donum  quo  medio  ucquirit  et  me- 
ritum,  ut  quod  in  iUo  inchoatum  est  per  gra- 
tiam  Chrlsti,  et  per  industriam  liberi  augeatur 
arhitrii.  Unde  in  epigrammatc  dc  Justitia  ct 
gratia,  sic  inquit : 

Justilice  merces  (jeminn  est,  vel  cum  tona  rectis, 
Ycl  pravisdijne  cum  mala  restituit. 

Salvalrix  autem  cunctorum  cjriitia  Chrisli, 
Non  pensans  merilum,  dirutt  omne  malum. 

Deniquc  alii  etiam  Patrcs  absolute  de  mcrito 
loquentcsillud  a  justificatione  excludunt.  Hic- 
ronymus,  dialog.  2  contra  Pclag.,  versus  fi- 
ncm  :  Pro  nihilo,  inquit,  salvos  facies  illos, 
haud  dubium ,  quin  Justos,  qui  non  proprio  me- 
rito,  sed  Dei  saloantur  clementia.  Sic  etiam 
Gregorius,  lib.  18  Moral.,  cap.  22,  alias  24,  de 
gratia  Christi  interpretatur  illud,  quod  de  di- 
vina  sapientia  scriptum  est :  Nescit  homo  pre- 
ti?im  ejtis ;  et  ait:  IIuJics  sapientiie  pretium 
nescire,  est  digni  operis  meritum,  quo  illam 
percipiat,  noninvenire;  et  infra,  itaconcludil: 
Uominis  quippe  meritum  divina  gratia  non  ut 
veniat  invenit ,  sed  postquam  venerit,  facit ; 
atque  ad  indignam  mentem  veniens  Deus  di- 
gnam  sihi  exhibet,  veniendo,  etfacit  in  ea  meri- 
tum,  quod  remuneret.  Et  lib.  4  Reg.,  suo  c.  4, 
circa  cap.  6  verba:  Si  forte  revelet  manum 
S2(am  a  voMs,  dicit  pcr  illa  significari  dilficul- 
tatera  reconciliationis  pcr  poenitentiara  :  Quce 
profecto  reconciliationis  difficultas  (inquit )  si 
in  pcenitentium-  cestimatione  tenetur,  apud  om- 
nipotentem  Deum  nequaquam  invenietur,  etc. 
Et  optime  Ambrosius,  Roman,  II,  circa  id  : 
Si  gratia,  Jam  non  ex  operihus :  Manifestum 
^5^(inquit)  quia  gratia  donum  Dei  est,  non 
dehita  merces  operihus,  sed  gratuita  ratione, 
ndsericordia  interveniente  concessa.  Quodinfra 
magis  cxponcns,  ait :  Quia  veniam  dare  pec- 
cantibus ,  non  aliud  quam  gratia  est  his  qui 
non  requirunt,  sed  offertur  illis  ut  credant. 
Duplex  ergo  gratia  est,  et  hoc  competit  Deo,  ut 
quis  abundet  misericordia,  ct  ut  requirat  qnos 
gratiscuret.  Et  videri  eliam  potest  Bernaidus, 
serm.  67,  in  fine,  cura  scrm.  68  in  Cantic. 

28.  Ratio.  —  Ultimo,  probatur  ratione  as- 
sertio,  supponendo  tanquam  ccrtum ,  cpiod 


150 


LIB.  X!I.  Di':  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GIIATI.E  S.^vNCTIFICANTIS, 


siipra  probalum  est,  contritionem  vcl  pri- 
mam  clilcctionera  Dci  eupcr  omnia  esse  vc- 
rani  causam  infusionis  primffi  gTatice  pcr  mo- 
dum  ullimiB  dispositionis  ad  iilam,  ac  proin- 


dcm  gratiam  propter  rationcm  factam,  quod 
meritum  illud,  ut  perfectum,  est  subsequcns 
primam  gratiam ,  non  antecedens,  etiam  or- 
dine  naturffi,  et  ideo  non  potest  esse  talc  meri- 


de  non  per  se  ac  formaliter  sanctificare  ani-  tumrespectu  ejusdemgratiffi.  Atque  ha;c  ratio 

mam ,  sed  pra^-parare  sullicienler  illam  ,  ut  magis  cx  scquenti  asscrlionc  confirmabitur. 

pcr  subscqucntem  habitualcm  gratiam  sanc-  29.  Assertio  secitnda.  —  Sccundo  enimcon- 

tificetur,   qucd  totum  in  Conciiio  Tridentino  sequenter  ad  pra?cedentem  asscrtionemj  di- 

traditum  est,  ut  supra  declaratum  et  proba-  cendum  est  non  posse  peccatorem  de  con- 

tum  est.  Jam  igitur  argumcntor  in  hunc  mo-  digno  mereri  remissioncm  peccati  mortahs 

dum,  quia  vel  illc  actus  uUimse  dispositionis  quoad  culpam.  Quoe  assertio  non  est  mmus 

considcratur  ut   ordine    natura^.   antecedcns  certa  quam  pra^cedons.  Primo ,  quia  ex  illa 

gratiam  habitualem,  vel  ut  formatus  per  il-  seqnitur,  eum  qui  non  meretur  introductio- 

lam;  neutrum  autem  dici  potest.  Non  quidera  ncm  formse  expellentis  aliam  ,  nec  expulsio- 

primura,  quia  ille  actus,  ut  prior  gratia,  non  ncm  alterius  mereri  posse.   Secundo ,   quia 


est  formatus,  ncc  est  ob  homine  grato,  ne- 
que  per  se  reddit  illum  gratum;  crgo  non 
potest  esse  meritorius  de  condigno  apud 
Beum  ,  quia  supra  ostensum  est  unam  ex 
conditionibus  necesrariis  ad  meritum  de  con- 


magna  pars  primse  justificationis  est  remissio 
culpa?  mortalis  ;  ergo  si  peccator  non  potest 
suam  primam  justificationcm  de  condigno 
mereri,  ncc  remissionem  peccati  mortahs 
mereri  potest.  Tertio,  quia  Paulus,  cum  dicit 


digno,  csse  ut  sit  a  porsona  grata,  vel  saHem  homincm  gratis  justificari,  dc  remissione  pec- 

gratia  formata.   Neque  dici  potcst  sccundum,  catorum  potissime  et  interdum  spcciahter  lo- 

quia  actus  non  potest  esse  mcritorius  de  con-  quitur,  ut  dc  cap.  4  ad  Roman.  supra  specia- 

digno  ilhus  formse,  per  quam  in  esse  talis  liter  ponderavimus.   Et  Concihum  Tridcnti- 

meriti  constituitur  ;  scd  ultima  dispositio  si  nura,  loqucns  de  justificatione,  ut  est  trans- 

quara  habet  ralioncra  raeriti  de  condigno,  in  mutatio  ab  statu  peccati  ad   statum  gratia^, 

illa   constiluitur,    scu  complctur   per  ipsam  et  includit  tam   remissionem   peccati  quam 


primam  gratiam ;  ergo  non  potest  eamdera 
gratiam  de  condigno  mereri,  quia,  ut  suppo- 
nimus,  principiura  meriti  non  potcst  cadere 
sub  meritura,  saltem  secundum  legcm  ordi- 
nariara ,  ipsisque  rcbus  connaturalera ,  prout 
nunc  loquiraur.  Atque  hoc  modo  non  pendet 


renovationem  gratia^ ,  nullam  causam  meri- 
toriam  illius  assignat,  praeter  Dominum  nos- 
trum  Jesum  Christum,  et  a^que  gratuito  res- 
pcctu  nostri  dicit  Deum  nos  abluerc  et  sanc- 
tiflcarc.  Quarto,  quia  supra  ostendimus  ho- 
minem  pcr  actus  suos,  quantumvis  perfectos 


ha^c  ratio  vel  asscriio  ex  quaestione  illa,  an  et  a  gratia  procedentes,  non  posse  ad  sequa- 

ultima  dispositio  ad  gratiam  procedat  efFcc-  litatem  satisfacere  pro    culpa   sua  mortali  ; 

tive  ab  habitu  gratia;,  vel  charitatis,  necne;  ergo  nec  potest  de  condigno  mercri  iliius  re-' 

nam  ratio  in  utraquc  opinione  ajque  proce-  missionera.    Conscqucntia   vidctur    cvidens ; 

dit.  Quia  si  dispositio  illa  procedit  eflective  a  tum  quia  illa  duo  vel  aequivalent ,  vel  certe 

gratia,  eo  ipso  non  potest  esse  raeritoria  sui  majus  esse  vidctur  obligare  alium  de  justitia 

principii,  quod  est  ipsa  gratia  prima  ;  imo,  ut  remiltat  debitum  non  solutura,  quam  illud 

juxla  illud  fundamentum,  revera  talis  actus  solvere;  lum  ctiam  quia  eadcm  est  ratio  im- 

non  est  dispositio  pra?parans  subjectum  ad  potentia^,  nimirura ,  quod  ante  reraissionem 

habitualem  formam,  sed  est  conscqucns  il-  pcccati  persona  non  est  sancta ,  ncc  araica. 

lam,  Si  vero  (ut  veritas  habet)  non  procedit  Unde,  sicut  est  irapotens  ad  satisfaciendura, 

etrcctive  ab  habitu  gratia^,  ut  fit  ab  horaine  ita  et  ad  raercndum  dc  condigno,  et  obligan- 


pcr  solum  auxifium  ,  non  potcst  cssc  meri- 
toria  de  condigno  subsequentis  habitus,  quia 
non  procedit  ab  bomine  sancto,  et  Dci  ami- 
co ,  sed  tendit  potius  ad  sanctitatem  et  ami- 


dum  Deum  ex  justitia  ut  ofiensam  remittat. 
Quapropter  auctores  omnes  quos  in  dicto 
cap.,  hb.  8,  aUegavi,  negantes  satisfactionera 
sequalem  pro  culpa  mortah  esse  possibilera 


citiam  obtinendara,  et  ideo,  ut  sic,  nonpotest  ei  qui  illam  coraraisit,  pro  hac  etiara  asser- 

meritura  perfcctum  habcre.   An  vero  possit  tionc   allogari  possunt ,  ct  omnia  ibi  in  pro- 

in  ea  proprielate  mcriti  perfici  pcr  gratiam,  bationcm  adducta  illam  confirmant. 
quw  ratione  illius  disposilionis  in  eodcm  ins-        30.  Nec  ex  opinione  quod  contritio  pellit 

tantiinfundiiur,  postea  videbimus;  nune  sufii-  foTmallter  pecratitm,   conclusio  lalefactatiir. 

cit  quod  noupotestitaperficiinordineadeam-  —  Ncque  nova   objcctio   hic   occurrit ,   nisi 


CAP.  XXIV.  AN  POSSIT  ALiaUIS  DE  COXDIGNO  PIUMAM  GR.^TI.V.M,  ETC.  151 

forte  jiixtii  opinionem  quoi  dicil  coulriLioncin  dere    ordiae   natura;    expul.sioncin   peccali  , 

perrcclam  .scu  dilectionera  Dci  supor   omnia,  quia  actus  non  fit  nisi  in  potontia,  ct  ex  ipsa, 

per    seipsam    expellcrc    culpam   mortalem  ,  el  idco  nonpriuscst  quaminformet  potenliam 

etiamsi  non  ab  habilu,  sed  ab  auxilio  gratiai  et  suum  contrarium  cxpellat;    ergo^  posita 

procedat ;  nam  tunc  videtur   homo  satis  cou-  iila  liypothcsi,   non   est  possibile  tale  mcri- 

dignc  promcrcriremissionempeccati.  Vcrnm-  tum  remissionis  culpa?.  Vcruratamen  ex  hoc 

tamcn  ilia   scntcnlia  falsa  cst,   et   a  doctrina  ipso   soquitur  pcccalum    quoad  culpam  non 

ConciUi  Trideutini  dissona  ,  ut  in  dicto  loco  tolli  per  reniissioncm  Dei,  sed  per  solam  op5- 

ostendi.  Deinde  eliamiilius  opinionis  sectato-  rationem  hominis  cum  priori  auxilio  factam, 

res  non  audent  concedere  peccatorem  raereri  ac  proindc  in  remissione  pcccati  quoad   cul- 

dc  condigno'  rcmissionem    peccati  mortalis.  pam,  nuUam  aliam  gratiam  ex  partc  Dei  ne- 

Ilationem  aiitem  reddunt,  quia  tale  moritum  cossariam    esse   pra.'ter   donationem  auxilii. 

nccessario    siipponit    gratuitam   collationom  Hoc  autera  magnura  a1j?urdiim  est,  et  Scrip- 

auxilii  ad  contritionem  neccssarii,  quae  gra-  tiuis  contrarium,  ut  ibidem  ostendi.  Et  ideo 

tuita  donatio  incUidit  remissionom  debiti  ca-  persistenduni  cstin  iUa  ratione,  quodtaUsac- 

rendi  taU  auxiUo,  quod  per  pcccatura  Uomo  tus,  factus  ex  auxiUo  a  taU  pcrsona,  sempor 

contraxerat.    Sed  Uanc  rationem  supra  refu-  deficit  a  ratione  meriti  dc  condigno,   proplcr 

tavi  ,   quia    esto    supponatur  iila   gratia   ct  personce  couditionem. 

remissio  cujusdam  pamse  debitfe  ratione  pec-  32.  Riirsus  nec  lalefactatur,  esto  ponamus 

cati,  non  ideo  rcmissio  ejiis  peccati  supponi-  dictam  contrliionem  ah   halitu  procedere.  — 

tur,  quia  longc  aliud  est  non  exequi  omnem  Quin  potius,  licet  quis  dicat  iUum  actum  ef- 

pamam  quani  culpam  romilterc,  ct  priinum  fective   procedere  ab   ipsa  gratia  UabituaU', 

stat   optime  sine   secundo.    Nam  etiam  per  adUuc  non  possct  dici  peccator  pcr  iUum  ac- 

peccalum  merotur  Uomo  privari  omni  divina  tum  mcreri  de  condigno  remissionem  peccati, 

inspiratione    et  iUuminatione,    et   ita   quan-  quia  vel  gratia  expcUit  peccatum  prius  natu- 

do  Deu.s  pcccatori  sanctum  dcsidcriiira  ins-  ra  quara  actum  eiUt  iat,  et  ita  non  potest  ho- 

pirat,  aUquid  quidcm  de  rigore  poena?  gratis  rao  per  eamdera  gratiara  operando   moreri 

reraittit  ,   non  tamcn  ideo  cuipamdimitl.it;  qiiod  jamfacturacst ;  vel  econtrario  priasna- 

crgo,  si,  facta  iUa  priori   gratia  concessionis  tura  elUcit  actum,  quam  expeilat  peccatum, 

auxilii  ,  actus  ab  Uomine  cum   auxilio   fac-  et  sic  non  est  ille  actus  a  persona  plene  sanc- 

tus  ost   sufUciens  per  se  sine  aUa  gratia  ad  tificata  et  amica  Dei,  ideoquc  noque  ad  mc- 

expellendam  culpam,    illa  prior  gratia   non  rendum  de  condigno  est  apta.  Quaj  ratio  lo- 

obstabit  mcrito  de  condigno  rcmissiouis  cul-  cum  Uabet,  etiamsi  supponatur  contritio  non 

pa),   etiarasi  obstet  remissioni  toUus  pcena3,  proccdere  ab  habitu,  sedabauxilio,quia  tunc 

saltom  quantum  ad  iUam  veluti  partialcm,  ordine  naturse  simpliciter  prajcedit  contritio 

qune  dimissa  supponitur.  tam  infusionera  gratiasquamreraissionerapec- 

31.  Iivo  juxtatalcm  op>nionem  absurde  di-  cati.  Quod  si  inter  Uoec  duo  aliquis  ordo  consi- 

cendum  esset  j^cccatorem  contritvm  non  egere  dcrclur,  ita  ut  prior  sit  gratiffi  infusio  quam 

heneficio  rcmissionis.  —  Unde  m.agis  conse-  remissio  peccati,  adUuc  nou  intelUgetur  con- 

quonter  in  illa  opinione'dici  posset  hominem  tritio  meritoria  do  condigno  remissionis  pec- 

tunc   non  morori  rcraissionera  peccati ,  sed  cati   pro  aliquo   priori  signo ;  tura  quia   ille 

potius  non  indigere  illa,  quia,  suppositaprio-  ordo   magis    cst   rationis    quam  causalitatis 

ri    gratia,   et  romissione    iUius   pamre,   ipso  rcalis,  et  mutuo  inter  iUa  duo  considoraripo- 

Uomo  cura  illo  auxilio  a  so  cificacitcr   expol-  tost,  ut  supra  lib.  8  dixi ;  tum  maxime  quia, 

lit  culpam,  qua  expulsa  non  Uabet  locum  re-  quandiu  persona   non  intolligitur  a  peccato 

missio,  ot  idco  non  ost  quod  illam  racroatur.  libora,  non  inlelUgiiur  sulficicntcr  ct  integre 

Nani  fieri  non  poto?t  ut  actus  suura  elfoclum  sanctificata,    ut  possit  osse   principium  rac- 

formalera  more;itur,    quia   praemium   meriti  rendi  de  condigno ;  ct  idco  nunquam  potcst 

expectatur  ab  alio,  apud  quem  Uomo  mere-  talo  moritum  prajccdere  rcmissioncm  peccati, 

tur,  eQocfus  autera  formalis  actus  non  expcc-  ac  proindc  noque  illius  esse  causa.   Et  ideo 

tatur    ab  alio,  sed  per  se   et  naturaUter  ab  illa  ctiam  conditionalis  a  RicUardo  posita  :  Si 

ipsoaclufit;  ergo  si  actus  contritionis  for-  contritio  fiormata  antecedit  re»iissionem  pecca- 

malitor  expcUit  culpam,  non  meretur,  sed  fa-  ti,  meretur  illam  de  condigno,  admittenda  non 

cit  cxpulsionem  peccati.   Accedit  quod  ctiain  cst,  qiiia  si  contritio  intelligatur  formata  per 

tunc  non  polest  mcritum  talis  actus  antece-  solum  Uabilum  gratia!  praicise  spcctatum,  ul 


1 


m 


Lir.  XI!.  DE  SICrvITO,  nUOD  EST  EFFECTUS  GUATI.E  SANCTIFICANTIS. 


aflicicntem  animam  aute  expulsionera  pecca- 
ti,  sic  non  est  plene  forniata,  ncc  sufficienter 
ad  mcritura  dc  condigno,  ut  ostensum  cst. 
Si  vero  intelligatur  plene  formata  per  inte- 


tum  est ,  conciliando  testiraonia  Pauli  et 
Jacobi,  quae  in  specie  vcrborum  conlraria  vi- 
debantur.  Aliud  vero  Joannis  testimonium 
primo  ct  fortisse  ad  litteram  dc  peccatis  ve- 


gram  hominis  sanctificationem,  jam  supponi-  nialibus  intelligitur,  nam  proxime  dixerat :  Si 

tur  remissa  culpa,  ernon  habet  locum  meri-  dixerimus  quonimn  peccatim  nonhahemus,ipsi 

tura  ejus.  Atquc  ita  in  ipsamet  bypothetica  nos  sed/ccimus,  etTcritas  innoLis  nonest.  Qiiod 

propositione  iraplicatio  involvitur.  de  peccatis  venialibus  intelligendura  est,  ut 

33.  Asseriio  ultima.,  ex  Scriptura  et  Patri-  univcrsahter  verum  de  lege  sit,  ut  supra  vidi- 

lus  prohanda.   —  Et  ratione  /irmat-ur.   —  mus.  Peccatorum  autem  venialium  remissio, 

IJltimo,  dico  non  posse  hominem  mercri  de  quando  per  sc  fit  sine  mortalibus,  recte  jus- 

condigno  remissionem  a^terna?  pcen».    Hoc  titise  Dci  tribuitur,  quia  corum  rcmissionem 

a;que  certum  cst  ac  pra^ccdentia,  et  eodcm  potest  justus  de  condigno  mercri,    ut  tom.  1 

mcdo  probari  potest  c\  Scripturis  et  Patribus,  tcrtia:'  part.,  disput.  -4,  sect.  1 1 ,  tractavi.  Atque 

quia  eodcm  modo  de  remissione  aetcrnae  pce-  ita  exposuit  illud  testimonium  August.,  hb. 

nae  et  culpre  mortalis  loquuntur,  et,  sicut  poe-  de  Corrept.  et  grat.,  cap.  13.  Secundo,  licet 

nitentibus  oQertur  peccati   remissio,  non  ex  vcrba  illa  generaliter  intelligantur  de  pecca- 

justitia,  sed  ex  misericordia,  ita  etiam  simul  tis,   cum  partitione   accoramoda  possunt  ad 

indulgentia  aiternae  pffiuoa  promittitur.  Et  ra-  mortalia  ct  venialia  applicari.  Nam  quia  Deus 

tio  est,  quia  reatus  ffitcrnge  pcenoe  est  radica-  est  jQdeHs,  rcmittit  pcccata  mortaha  poeniten- 

tus  in  ipsa  culpa;  imo  Scotus  etalii  existima-  tibus,   et  quia  est  justus,  veniaha  justis  ea 

runt   esse  oranino    idera,   ex    quo  principio  conGtentibus   dimittit,   ut  in  4  tora.  tertife 


oplirae  scquitur  earadcm  esse  utriusque  re- 
riissionem ,  et  consequenter  eodem  modo 
gratis  ac  sine  merito  concedi.  Tamen,  quia 
vcrius  est  illam  esse  ahquo  modo  distinctam. 


part.,  disputat.  11,  sect.  1 ,  exposui.  Tcrtio, 
dicunt  aliqui  fidelitatem  csse  partera  justitise, 
et  ita  interdum  vocari  justitiam,  et  quia  Dcus 
promisit    remissionem    peccatorura    morla- 


addimus  culpam  ipsam  esse  veluti  essentiam  lium  pffinitentibus,  ideo  justitiara  in  illo  loco 

cLradicem,  realura  autem  a'ternse  poenas  csse  pro  fidclitato  surai.  At  voro  cum  Joanncs  dis- 

veluti  proprictatem  manantcm  et  dcpenden-  tinctc  dicat :  Fidcl is  est  etjtcstus,  ayiqnid.ultra 

Irm  a  forraa,   et  quasi  raraum  a  radice  exor-  fidclitatem  nom.ine  justi  intellcxisse  videtur, 


tura.  Unde,  sicut  succisa  arbore  in  trunco  vel 
radice  nccessario  rami  cadunt,  et  exclusa  for- 
ma  aufcruntur  passioue?,  ita,  reraissa  culp.-i, 
consequenter  ct  neccssario  aufcrri  reatuni 
selernee  poenre,  ct  ideo  jam  non  habcre  locum 
mcritum  remissionis  ejus.  Quia  (ut  ita  dicam) 
non  per  se  remittitur,  sed  cura  culpa  ipsa 
conremittilur. 

34.  Solritur  ratio  duUtandi.  —  Ad  ratio- 
nes  dubitandi   in  principio  positas  facilis  est 


et  ideo  potest  etiam  Deus  in  remissione  pec- 
catorum  mortaliura  servare  justitiam ,  vel 
propriara  et  rigorosam,  respectu  Christi  et 
mcritorum  ejus,licct  non  respectu  peccatoris, 
ut  ibi  Cajetanus  dixit;  vcl  certe  exjustitiave- 
ra,  licetminus  rigorosa,  rcspectu  ipsius  pec- 
catoris,  non  quidom  quoad  culpam  vel  a^tcr- 
nam  poeuam,  scd  quoad  tcmporalem  poenai 
reatura. 

35.  In  culpa  mortali  remittenda  quemdam 


cx  dictisresponsio.  Ad  primara  respondcmus  pistUiiv  modum  Deus  serrat.  —  Denique  dici 

negando,  per  illam  cxclusivam  univcrsalcm,  potest  servare  Dcum  quemdara  justitia?  rao- 

Pauiumsolumdocerejustificationcrafieri  gra-  dum  in  rcmittcnda  culpa  mortali ,   etiamsi 

tis  ratione  sui  initii,  nam  etiam  dicit  fieri  gra-  non  sit  tani  propria  quantum  est  in  rctribu- 

tis  in  suo  termino,  gratis  (inquam)  ex  miseri-  tione  meritorum  de  coudigno ,  nimirum ,  ut 

cordia  et  coudonatione  Dei,  et  non  exjustitia,  dicit  quaradam  a?quitatcm  et  convcnicntem 

neque  cx  proprio  dobito.  Et  in  codem  scnsu  providcntiaj  modura.  Quomodo  dixit  Anscl- 

locutus    est  Augustiuus,  ut  satis  declaratura  mus ,  Prosolog.,   cap.  9  ct   10  :  Justum  est, 

est.  In  secundo  argumento,   priraura  Jacobi  cum  punis  malos,  quia  illorum  meritis  conte- 

testimoniura  nihil  ad  rem  facit,  quia  Jacobus  nit ;  cum  tcro  parcis  malis ,  Justum  est,  non 

loquitur  dejustificatione   quoad  augraentura  quia  illorum  meritis,  scd  bonitatl  ttire  conde- 

jastitia^,  ct  ila  ex  eo  loco  probat  Couciliura  cens  est ;  ci  \nha  :  Ita  Justus  es,  non  quiared- 

Tridcntinum  mereri  justos  perfecte  augraen-  das  delitum,  sed  guia  facis  quod  decet  te,  sum- 

tum    gi-atia? ,   non   ipsam   gratiara   primam.  one  honum.  Et  ju.\ta  hanc  doctrinam  Anselmi 

Quod   in  dicto   libro    octavo   latius    tracta-  intelligi  possunt  vcrba,  quse  in  eodem  secun- 


CAr.  XX[V.  AN  P0S3IT  ALIQUIS  I)E 
do  argumonto  cx  Augustino  o])jiciuntur,  ni- 
mirura  dc  justitia  large  sumpta  pro  illa  partc 
providcnlia?,  qua  Dcus  statuit  veniam  darc 
peccatoribus ,  quro  cst  ajquissima,  ct  consc- 
qucnter  justitia  secundum  deccntiam  ct  pro- 
portioncm  ad  divinara  bonitatcra.  Sed  est 
obscrvandiim  discrimen  etiam  in  hoc  gene- 
rc  justitia;  rcspcctu  justificalionis  peccatoris 
quoad  initium  cjus,  vcl  quoad  progressura 
aut  tcrminum ;  nara  in  pra^bcndo  pcccatori- 
])us  spatio  pocnitendi,  ct  initio  !justificationis, 
solum  potcst  considerari  justitia  iatissimc 
sumpta.  Quia  (ut  ait  Ansclraus)  Deus  ope- 
rando  justus  cst,  secundum  se,  non  secmidum 
nos,  id  cst,  nuUam  rationera  vocandi  vcl  ex- 
pcctandi  peccatores  ex  eorum  operibus  su- 
mit,  sed  tanlura  ex  se,  et  ex  plcnitudine  boni- 
tatis,  quia  facit  quod  decet  ipsum  summe 
bonum.  At  vcro  in  prcgressu  justificationis 
post  inii.ium  ejus,  etiara  servat  interdura  Deus 
aliquara  rationera  justitiffi  sccundum  nos,  id 
cst,  sumcndo  rationem  miserendi  cx  opcri- 
bus  pcccatoris  ex  priori  auxilio  gralice  factis, 
quamvis  ctiara  hajc  iato  modo  dicatur  justitia 
rcspectu  illius,  quvs  in  prsemio  racriti  de  con- 
digno  scrvatur.  Et  de  iiac  loquitur  Augusti- 
nus  in  ultimis  veriiis  prioris  testiraonii,  ct  in 
sccundo  ac  tcrtio  tcstiraonio,  ut  ia  discursu 
supra  facto  cxplicatura  cst ,  et  itcrura  infra 
dicetur,  tractando  de  merito  de  congruo. 
Idemque  fuit  sensus  Ambrosii,  et  eodem  ra.o- 
do  locutus  cst  D.  Thoraas,  1  part.,  quffist.  21, 
artic.  i,  ad  1. 

36.  Solutio  qxiadam. — Circa  tertiura  ar- 
gumentum,  aliqui  negant  Dcura  promisissc 
vcniam  aut  gratiara  suam  poeniteutibus,  sed 
tantum  propositum  suum,  et  decretum  ira- 
rautabiieraanifcstasse,  et  ita  iniocis  inquibus 
Dcus  iilud  propositum  suum  rcvciat,  non  con- 
tinere  pactum,  vcl  propriam  promissionera 
sub  conditionc  opcris,  sed  tantura  assertio- 
ncm  rei  certo  futurce,  ut  horao  ccrtus  rcd- 
datur  venia^.  oijtincndee,  si  poenitcntiam  ege- 
rit.  ItaBcllarminus  dicto  libr.  1  de  Justificat., 
cap.  21,  §  Adillud  autem,  cura  scqucnt.  Scd 
iioc  nec  diflicultate  caret,  necvidelur  ncccs- 
sarium,  nisi  commodc  explicetur.  Difficultas 
iraprimis  nascilur  ex  modo  loqucndi  Scrip- 
turre.  Dicitur  cnim  Isai.  \  :  Laravnni,  etc, 
et  venite,  et  arguite  me,  dicit  Doviimts  ;  si 
fuerint  peccata  restra  ut  coccvmm,  sicut  nix 
dealbabuntur,  ctc.  Ul)i  non  alitcr  Deus  pro- 
mitlit  bona  bene  oporanliiDus,  quara  pnenani 
pcccantibus  eorarainatur,  sed  tantum  persi- 
railes  conditionalcs  loculiones.  Et  simili  mo- 


CONDIGNO  PraMAM  GRATIAM,  ETC.  53 

do  pondcrari  possunt  verba  Ezecii.  is, '  cim 
proraissoria  quam  corarainatoria,  et  ex  cap. 
33  addi  pofest  Dcum  jxiramcnto  confirmasso 
illara  asscrtiouem,  diccns :  ViTO  cgo,  dicit 
Dtminus,  nolo  mortem  peccatoris ;  nitcsiaiio 
autcm  jurata  de  praistando  Jicncficio,  pro- 
missioncm  contincre  solet.  Deinde  in  novo 
Testaracnto  spccialis  promissio  facta  cst  poe- 
nitcntibus  sacraraentaliter,  Joan.  20 :  Quo- 
rum  remiseritis  peccata  ,  remittuntur  eis  ; 
nam  sicut  cwtera  sacramenla,  ita  ct  confes- 
sio  certam  de  suo  efTectu  promissionem  lia- 
bet,  si  cum  debito  doiore  fiat  ;  est  autcm 
etfectus  illius  sacramenti  pcccalorura  remis- 
sio  ;  cst  ergo  in  novo  Testamento  tafis  pro- 
missio  confcssioni  facta,  ut  idcm  BcUarmi- 
nus  fatetur,  libr.  3  de  Poenitent.,  cap.  -4. 
Undc  colfigcre  possumus  earadera  promis- 
sionera  habere  nunc  contritioncra  perfectara 
cum  voto  sacramenti,  quia  eumdem  fiabct 
efrectum,  juxta  Concilium  Tridentinum  ,  et 
probatlate  idem  auctor,  libr.  1  dc  Pcenitent., 
cap.  13.  Ex  quo  tandcm  verisimiiius  fit  si- 
milem  promissioncm  liabuisse  contrifioncm 
afjsque  voto  sacramenti  ante  illius  sacramcnti 
institutionem,  juxta  docfrinara  ejusdcm  Con- 
ciiii,  sess.  44,  cap.  4.  His  addi  possunt  multa 
quibus  in  Rclcct.  1,  disputat.  2,  scct.  2,num. 
40,  et  pcqucntibus,  ostcndi  absolutam  Dei 
promissiouera  pra-standi  aliquod  bencficium 
futurum,  praesertim  juramento  confirmafam, 
vim  simplicis  promissionis  habere. 

37.  Vera  solutio. — Ad  arguraentum  con- 
ccdo  proraisisse  Deura  peccatoribus  remis- 
sionem  peccatoi^um  sub  illa  conditione,  si 
vcram  poenitentiam,  et  juxfa  modum  a  Dco 
prsescriptura  agant.  Neque  inde  sequitur  tale 
racrifum  esse  de  condigno,  et  idco  dixi  non 
csse  necessariura  negare  illara  promissionem 
ad  satisfaciendum  illi  arguracnlo,  quia  ad 
meritum  de  condigno  non  sufficit  sola  pro- 
missio,  efiam  sub  conditione  alicujus  operis, 
ut  Sofo  supra  sensisse  videtur ;  scd  rcqui- 
ritur  ut  opus  in  conditione  positum  sit  pro- 
porfionafum  praeraio,  fara  ex  parfe  suse  pcr- 
fccfionis,  quam  ex  condifione,  seu  dignifatc, 
et  slalu  operantis,  ut  iu  supcrioribus  osten- 
sum  esf.  Cum  igifur  in  nostro  proposito,  con- 
difio,  sub  qua  falis  promissio  fit,  non  sit  pro- 
porfionafa  pra>mio  salfem  ex  defcctu  et  in- 
capacitate  persona»  operantis,  illa  nihil  obs- 
faf  mcrifo  dc  congruo,  nec  ex  illa  sola  mc- 
rifura  dc  condigno  inferri  potest.  Majoris  fa- 
men  cfarifafis  grafia  disfingui  potest  dupfcx 
promissio,  una  includens  pactum,   et  quam- 


154  LIB    XII.  DE  MEP.ITO,  QUOD  EST  EFFECTIS  GRATI.E  SANCTIFIC.VNTIS. 

dam  jusiitise   seqxTalitatem  cx  utraquc  paite,  justos  mereri  de  condigno  suflc  gratiae  aug- 

qua^  dici  potest   promissio  juslitife  seu  con-  meutum.  Ka  docet  D.  Thomas,  dicta  quast. 

ventionalis  ;  alia   dici  potest   promissio  sim-  1 14,  articul.  8,  ubi  expositores  omnes,  ct  alii 

plex,  quse  interdum  absoluta   est,   intcrdum  Theologi,  in  3,  distinct,  27  et  '-28,  veritatera 

subaliquaconditione,  nontamen  EDquivaleutis  hanc  tanquam  certam  et  indubitatam  doccnt. 

operiSj  quee  propterea  obligationem  justitiee  Et  colhgitur  quidem  ex  Scriptura,  nam,  licet 

inducere  non  valct.  De  priori  ergo  recte  nc-  in  illa   non  fiat  expressa  mentio  meriti  de 


gatur  antccedens  in  argumento  sumptum ; 
posteriori  autem  admissa,  recte  negatur  con- 
sequentia,   ut  declaratum  est. 

CAPUT  XXV. 

UTRDM  nOMO  JAM  JUSTIFICATUS  AUGME^'TUM  GBA- 
TLE  DE  CO.NDIGNO  MERERI  POSSIT^  ET  QUOMODO 
AUT   QUANDO? 

1 .  Siipponitur  ex  fide  justos  mereri  migmen- 
tum  gratice,  duMtatitr  tero  an  de  condigno.  — 
Opinio  prima  negativa.  —  Post  infusionem 
^ratiae  babitualis  sequi  solet  ejus  augmen- 
tum,  de  quo  proinde  conscquenter  sequitur 
dicendum.  Et  imprimis,  id  quod  notum  est  et 
de  fide  certura,  supponimus  posse  justos  suce 
justitiae  augraentum  apud  Deum  mereri.  Quod 
magna  ex  parle  in  libr.  9  ostensum  est,  ct  a 
fortiori  probabitur  ex  diceudis.  Dubiura  ergo 


condigno ,  nihilominus  docet  liominem  jus- 
tum  justificari  amplius  apud  Deuui  ex  operi- 
bus,  sicut  Jacobus  de  Abraham  dixit,  cap.  2 
Epistol.  suffi;  et  Paulus,  ad  Roman.  G,  justos 
monet  :  EscJdhete  memlra  zestra  servire  justi- 
tice  iii  sanctificationem;  ct  adjungit  :  Lihcrati 
a  peccatOy  scrxi  autem  facti  Deo,  habetis  fruc- 
tum  vestrum  in  sanctificationem,  finem  autem 
vita-n  aternam.  Ubi  sanctificationem  appcllat 
gratiiB  et  sanctitatis  augmentum,  quod  dicit 
esse  fructum  justorum,  quia  cst  merccs  ope- 
rum  eoium  in  ordine  ad  vitam  a-ternam,  ut 
mox  explicabimus.  Et  2  ad  Cor.  9,  dixit  per 
opera  misericordice  augere  Deum  incrementa 
frngum  justifite,  adduccns  illud  Psalm.  112  : 
Dispersit,  dedit  pauperihus,  justitia  ejus  ma- 
net  in  sceculum  sceculi.,  et  alia  multa  adduxi- 
mus  supra  de  augmento  grafia:"  fractantcs.  Ex 
qnibus  Concilium  Tridentiuum,  sess.  6,  cap. 
16,  et  canon.  32,  docct  ac  dcfinit,  justos  me- 
solum  est  de  modo  seu  perfectionc  raerifi.  In  o'eri  vere  augmentum  graticp,  et,  licet  non  ad- 
quo  D.  Bonaventura,  in  2,  distinct.  27,  arti-  dat  de  condigno,  taraen  id  satis  significat  in 
cul.  2,  quo?sf.  2,  negatjustos  mei-eri  augmen-    parficula  vere,  ut  supra,  cap.  2,  num.  8,  pon- 


tum  gratioe  de  condigno,  scd  de  digno,  quocl 
meritura  dicit  contineri  sub  mcrifo  de  con- 
gruo ,  et  in  iUo  genere  perfecfissimum.  Et 
hanc  opininioncm  sub  problemate  defendit 
ibi  Richardus,  artic.  2,  qua?st.  2.  Fundamen- 
tuin  ejus  est,  quia  illud  raeritura  procedit  ab 
habifu  remissiori;  ergo  ex  capartc  non  habet 
proporfionera  ,  seu  commensurationcm  cum 
iiitensiori  habifu;  ergo  illud  mcritum,  licet 
possit  dici  de  digno  ,  propter  personae  digni- 
tatera,non  taraende  condigno,  propter  infcrio- 
ritafem  gradus  in  gratia  seu  dignitate  perso- 
nffi.  Confirmat  hoc  in  ferfio  argamento  cum 
solutione,   quia   grafia,    quse    supponitur  ad 


deraviraus.  Et  dum  conjungit  vifam  ffitcrnara 
et  augmenfum  ejus  ,  safis  aperfe  docet  non 
esse  minus  pcrfcctum  et  de  condigno  meri- 
fum  hoc  circa  gratise  augmentum,  quam  circa 
vitam  JBfernara,  ejusque  augracntum.  Unde 
concludiraus,  ex  mente  Concilii ,  si  aliquid 
merefur  jusfus  de  condiguo,  maxirae  justi- 
tia3  augmcntum,  quod  Concilium  primo  loco 
ponif;  ergo  quara  est  cerfura  meritum  justo- 
rum  apudDeum  esse  de  condigno,  quod  su- 
pra  ostensum  est,  fam  est  certum  augmen- 
tum  justitire  sub  mcritum  dc  condigno  ca- 
dere. 

3.   Accedit  optima  ratio.  —  Prteterea  est 
hoc  merifum,  et  augmenfura  ejus,  sunt  cjus-    optima  ratio,  quia  justus  merctur  de  condi- 


dem  rationis  seu  nafurw,  et  iUa  grafia  qure 
supponilur,  cst  rainor  quam  futura  sit  post 
augraentum ;  ergo  non  pofcst  esse  priucipiura 
meriti  de  condigno  sui  augmcnfi.  Probafur 
consequentia,  quia  Deus  rcmunerat  opus  sc- 
cundiim  quantitatem  radicis,  et  idco,  si  ali- 
quid  ulfra  addit,  erif  do  congruo  cum  digni- 
fafe  ex  parfe  operantis,  non  vero  simplicifer 
de  condigno. 

2.  Assertio  affirmans. —  Dicenduui  vero  cst 


gno  augmenfura  gloria",  ut  ex  codeni  Conci- 
lio  sumitur,  ct  infra  dicefur ;  gloria  aufcra 
correspondct  grafiK,  et  ad  raajorcm  gloriam 
non  acccpfatur  homo,  nisi  per  raajorera  gra- 
tiam,  nara  pcr  grafiam  fit  infrinsece  dignus 
gloria,  cique  proporfionafus,  eadcmquc  ra- 
fione  per  majorem  grafiam  proxime  coapta- 
tur  majori  glorice;  si  ergo  justus  raeretur  glo- 
riae  augmenfum,  ideo  est  quia  eodem  merito 
cresoit  in  grafia.  Q\xo(\  amplius  cxplicatur ; 


CAP.  XXV.  UTP.UM  IIO?-IO  JAM  JUSTIFICATLS  AUGMEXTUM  GRATI.F.,  ETC.  l5o 

nam  gloiia  cpt  veluli  Iioercditas,  gratia  vcro  gnantiam  involvit,  nam  id  quod  pcr  racritum 

est  adoptio  seu  filiatio  cui  dcbctur  lia'iodilas  ;  acquircndum  est,  illi  supponi  non  dcbct,  vcl 

crgo  si  per  opcra  crescit  jus  ad  htercditatcm,  potius  non  potcst.  Qiiocirca,  licot  liabitus  gra- 

necessc  ci^t  ut  codcm  mcrito  et  cum  aHpiali  tia^  pcr  mcritum  intcnsior  fiat,  tamcn  id  qnod 

ejus  pcrfcctione  crescat  adoptio   ct  filiatio.  illi  additur,  aliquid  minus  csse  potcst,  ct  cum 

Idcmque  argumcntum   sumitur  cx  eo  quod  il!o  tantum   ^ratice  gradu  ^   qiii   pra^existens 

angmcntum  illud  pcrtinet  ad  coronam  justi-  siipponitur,  debct  actus  mcritorius  de   con- 

tia',  quam  rcddct  justus  jndcx  bis  qui  diligunt  digno  commcnsurari ;  ergo  optime  et  faciie 

ipsum;  crgo  etiam  augmcntum  gratiai  radi-  intelligitur  a^jualitas  inter  actum  moritorium 

caliler  (ut  sic  dicam)  ad  illam  coronam  justi-  et  gradum  gratise  ,  qui  praeexistenti  additur, 

tiae  pertinet.  Ac  proinde   sicut  ex  co   quod  etiamsi  tota  gratia  coalescens  ex  prffiexistenti 

bcatitudo  est  corona  justitiai  quam  bcnc  opc-  gratia,  ct  gradu  illi  addifo,  ipsum  actum  cxcc- 

rantibus  rcddet  justus  judcx,  optimc  infcrtur  dat.   0'^''^  potius  accidcre  potcst  ut  aliquis 

cssc  pra^mium  mcrilorium   de  condigno,  ita  opcrans  cx  gratia  reraissa  tam  fcrventem  ac- 

cx  eo  quod  augmentum  gratiee,  ut  est  funda-  tum  eliciat ,  ut  plus  gratise  per  ilhmi  actum 

mentum  et  intrinsecum  jus  majoris  beatitu-  mereatur,   quam  antoa  habebat;,  ncque  hoC 

dinis,  comprehcnditur  sub  illa  corona  justi-  rcpugnabit  a'.qualitati  mcriti,  quia  hcec  aqua- 

tioe,  apcrte  concluditur  cadcre  sub  mcritum  litas    non   debet    csse    intcr   gradus    gratia^ 

de  coadigno.  prosexistcnlis,  ct  subsequentes  ad  meritorium 

-i.  Altera  ratio.  —  Sohitur  fundamentum  actum,  sed  inter  actum  et  gratiara  ratione  il- 

ex  Bonaventura,  in  num.  1.  —  Dcnique  ratio  lius  additam,  ct  hoc  modo  potest  actus  adfo^ 

a  priori  est,  quia  in  hoc  mcrito  concurrunt  quari  majori  gratiai   quam  proracreatur,  ct 

condiliones  omnes  ad  racritum  de  condigno  exccderc  gratiara  a  qua  protluit,  quia  non 

necessariaj ;  nam  cx  partc  opcrum,  cum  libe-  ab  illa  sola  fit,  sed  ctiam  ab  auxilio  gratice, 

ra,  bona,  et  supernaturalia,  seu  ex  gratia  cssc  ratione  cujus  actus  potest  esse  multo  inten- 

supponantur,  est  maxima  proportio  et  ceqna-  sior  habitu,  et  sic  habcre  ex  parte  sua  pro- 

lilas,  et  ex  parte  person»  mcrentis  dignitas  portioncra  ad  m.ajus  prai^ra.iiim,  ad  qnam  ex 

pcrsono:^  supponilur,  qnia  cst  Dei  amicus,  ct  parte  personce  morentis  satis  est,  quod  sit  in 

in  gratia,  eademque  supponitur  ex  parte  il-  gnilia,  licet  non  sit  in  tanta  gratia,  (ul,  sic  di- 

lius ,  cui  meretur,   quia  sibi  racretur,  et  ex  cam)  quanta  est  illa,  quee  ratione  meritorii 

parte  Dei  intercedit  promissio,  juxta  verbum  actus  ei  accrescit.  Undc  multo  minus  neces- 

Christi,  Joan.l  i  :  Si  qvAs  diligit  mc,  mandata  sarium,  imo  impossibile  est  ut  gratia,  quce  ad 

mca  scrvaUt,  et  ego  rogaho  Patrem,  ct  alium  mcrendum  de  condigno  supponitur,  dcbeat 

Paracletum  dabit  vohis.  Circa  qua^  vcrba  du-  esse  tanta  quanta  cst  tota  gralia  in  ipso  ter- 

bitat  Augustinus,  ibi,  tract.  74,  quomodo  pro-  mino  meriti,  quai  cx  pra^existente  et  super- 

miltat    Christus   Spiritum  Sanctum  servanti  veniente  coalescit.  Ncganda  est  ergo  conse- 

mandata,  et  diligcnti,   cum  non  possit  sinc  quentia  utriusque    arguracnli  Bonavcnturoj. 

Spiritu  Sancto  diligere,  ot  respondct  :  Restat  Noc  est  vcrum  quod  Deus  reraunerat  opus  se- 

ut  intelligamus  Spiritum  Sanctu  ■i  hahere  qui  cundura  quantilatcm  radicis,  si  ca.'tcra  paria 

diligit ,  et  liabcndo  mcreri  ut  plus  habeat,  et  non  sint,  sed  rcmunerat  secundum  quantita- 

2)lus  habendo plus  diligat.  ^ihil  cr^o  ihi  decst  tcra  ipsius  operis  in  valore  morali,  qui  non 

ad   pcrfcctum   meritum   de  condigno.   Nam  ex  so!a  radice,  sed  ex  multis  conditionihus 

quod   Bonavcntura  objicit,  quia  pcrsona  ha-  consurgit.  Eo  vel  maxime  quod  non  sola  gra- 

bct  rcmissiorcm  graliam  ut  principium  mc-  tia  habilualis  est  radix  meriti,  sod  eliam  ac- 

riti,  quam  habebitin  termino,  non  video  quid  tualis  gratia,  et  motio  Spiritus  Sancti,  ex  qua 

valcat  ad  convincendum  aliquid  dc  coudigni-  dignitas  actus  multum  potest  augeri. 

tate  meriti,  quia  condignitas  raeriti  non  cst  5.  CoroUaritcrn  quo  extenditur  assertio  ad 

proprie  in  habilu  ,  prout  supponitur  ad  ac-  hahitus  gratiam  consequentes.  —  Atque  hinc 

tum,  sod  est  in  ipso  actu  prout  habft  bonila-  colligitur    asscrtioncm    hanc    intoUigendam 

tera  talera  ac  tantara  cum  cseteris  conditioni-  esse  non  solum  do  habitu  gratioe,  qui  est  in 

busrcquisitis;  ut  autcmactushabcathancron-  essentia  animai,  sed  ctiam  de  habitu  chari- 

dignitalora,  non  oportet  ut  habitus  a  quo  pro-  tatis,  et  de  oranibus  virtutibus  ac  donis   in- 

ccdi!,  sit  tantce  intensionis,  quanta  futura  cst  fusis.  Quia,  ut  lib.  9  diximus,  gratia   et  cha- 

ratioue  ipsius  merili ;  tum  quia  nuUa  csl  ra-  ritas  a?qualilatem  ac   proportionem   intcr  se 

tio  iliius  conditionis;  tum  etiam  quia  rcpu-  servant,  ut  unum  amicitia)  viucolum  perfoctc 


■136  LIB.  Xil.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATI.-E  SANGTIFICANTIS. 

compleant.   Reliqnce  autem  virtutcs  et  dona    tur,  ct  regulariter  non  durat  in  illo  per  so- 


for- 


augmcntum 


commensurantur  gratiije ,  ut  proprietas 
mce,  et  ideo  justus  ,  merendo 
gratiae,  consequenter  aliorum  donorum  au- 
gmcntum  promcretur.  Quod  univcrsaliter  ha- 
bet  locum  in  virtutibus  moralibus  et  Spiritus 
Sancti  donis,  idemque  erit  in  fide  et  spe,  nisi 
supponantur  esse  intensiores  quam  gratia 
ipsa,  quod  sa^pe  contingerc  poterit,  quia  vel 
possunt  manere  valde  intcnsai,  amissa  gra- 
tia,  vel  etiam  augeri  possunt  extra  statum 
gratise ,  juxta  dicta  supra  in  libr.  9.  Tunc 
autem  non  videtur  necessarium  ut  augeantur 
simul  cum  gi^atia,  quia  ncc  pcr  se  intcndun- 
tur  per  omnes  actus  meritorios,  nec  con- 
sequenter  ad  gratiam,  quia  hsec  consecutio 
non  est  nisi  sccundum  ajquahtatem  intensio- 
nis.  Et  hinc  etiam  est  ut  non  sit  ultra  qua- 
htatem  meriti  de  condigno,  quod  tot  liabitus 
per  unum  actum  augeantur,  et  interdum  per- 
fectiores  virtutes  per  actum  virtutis  inferio- 
ris.  Quia  in  merito  non  consideratur  aequa- 
htas  physica  in  perfectione,  essentia  ,  aut 
numcro  qualitatis,  sed  proportio  a?qualitatis 
secundum  moralem  valorem,  quaj  proportio 
primo  inter  gratiam  et  meritum  spectanda 
est,  rehqua  vero  per  modum  unius  pramii 
conjunguntur ,  quia  qui  merctur  formam  , 
omnia  qua;  ad  illam  consequuntm^  prome- 
retur. 

6.  Satisfit  illi  particulcp  tituli,  quomodo. 
—  Item  illi  quando.  —  Quan'endum  vero  su- 
pererat  hoc  loco  pcr  quos  actus  fiat  hoc  aug- 
mcntum,  ct  quando  confcratur.  Sed  hoc  in 
hhr.  9  satis  tractatum  est ,  ubi  resolvimus 
justos  mereri  hoc  augmentum  per  omnes 
actus  meritorios  de  condigno,  et  ordine  na- 
turai  prfficcdentes  tale  augmcntum,  illudque 
dari  statim  ac  homo  ihud  merctur  ,  quia 
ex  parte  status  homo  est  capax  ejus,  et  nnl- 
lum  habet  impedimcntum,  et  habet  jus  ad 
ihud,  et  ideo  statim  persolvitur  ab  sequissimo 
patrcfamilias  tanquam  justum  stipendium  ad    opus  mercatur  augmentum  graticV' 


lum  instans,  in  quo  fit  justificatio;  ergo  im- 
mediate  post  illud  instans  incipit  illc  actus 
essc  meritorius  dc  condigno  augmcnti  gra- 
tioe,  et  consequenter  etiara  immediate  post 
illud  instans  incipit  gratia  augeri.  Antece- 
dens  quoad  utramque  partem  notum  cst. 
Consequentia  vcro  probatur,  quia  continua- 
tio  actus  augct  meritum  ejus  ;  seduximediafe 
post  illud  instans  est  major  vel  nova  conti- 
nuatio  actus  ;  ergo  incipit  ille  actus  mereii 
majorem  gratiam,  seu  augmentum  ejus.  Quia 
respectu  augmenti  habitus  ,  jam  illc  artus 
prajccdit  non  tantum  natura,  sed  etiam  du- 
ratione,  saltem  per  instans,  et  aliaj  conditio- 
nes  necessarire  ad  meritnm  de  condigno  illi 
non  desunt.  Et  confirmatur,  nam  homo  jam 
justificatus,  elicicndo  novum  actum  in  uno 
instanti,  meretur  ccrtum  gradum  augmcnti 
gratiiw  preecxistentis,  et  immediate  post  per- 
sevcrando  in  iilo,  auget  meritum,  ct  con- 
sequenter  habitum  ;  ergo  similiter  qui  pcr 
suum  actura  in  cjus  primo  instanti  justifi- 
catur  in  ccrto  gradu  gratiae,  immediate  post 
perseverando  in  codcm  actu  augmentum 
cjusdcm  grati»  meretur.  Diccs  inveniri  dis- 
crimen,  quia  actus  hominis  justificati  estme- 
ritorius  gratia?  de  condigno  in  eodem  in- 
stanti  in  quo  fit  ;  actus  autem  hominis  qui 
justificatur,  non  est  ita  meritorius  in  primo 
instanti.  Respondetur  parum  hoc  referre  ad 
meritum  subsequens  immcdiatc  post  illud 
instans.  Quia  in  illo  primo  instanti  actus  ille 
non  cst  meritorius  de  condigno  gratiae,  so- 
lum  quia  non  supponit  gratiam  inpersona; 
immediatc  autcm  post  illud  instans  jam  gra- 
tia  supponitur  actui  ut  perseveranti,  seu  con- 
tinuato,  et  ideo  meritum,  quod  tunc  tantum 
erat  de  congruo  respectu  grati»  primse,  im- 
mcdiate  post  incipit  esse  de  condigno  quoad 
augmentum  cjus. 
7.  Cur  justus  non  semper  immediate  post 

—  Dixi  au- 


viam  transigendam,  vcl  neccssarium,  vel  op- 
portunissimum.  Specialitcr  vero  hic  inquiri 
potest,  quando  incipiat  tale  augmentum  ct 
meritum  cjus.  Ad  quod  brcviter  respondeo 
fere  sempcr  incipere  immediate  post  pri- 
mum  instans  justilicationis  adultorum.  Dc- 
claratur  ct  probatur  ex  quodam  principio 
supra  posito,  quod  meritum  actus  de  con- 
digno  per  continuationem  seu  perseveran- 
tiam  augetur.  Ex  quo  sic  arguracntor,  nam 
adultus  ordinariejustificatur  per  aliquam  dis- 
positionem  quam  actu  habet,  cum  justifica- 


tem  hoc  accidere  fere  semper,  ct  non  scmper 
absolute.  Primo,  quia  interdum  potest  defi- 
cere,  vcl  injustificatione  extra  sacramentum, 
si  fingamus  contritionem  tantum  durare  per 
iustans,  quod,  humano  modo  loquendo,  vix 
contingere  potest,  vel  in  ptima  justificatione 
per  sacramcntum  ,  si  contingat  hominem  pa- 
rum  antea  attritum  baptizari ,  vel  absolvi 
quando  jam  est  dormiens,  vel  omnino  dis- 
tractus,  ita  ut  in  ipso  instanti  justificationis 
aclualem  dispositioncm  non  habcat;  tunc 
cnim  noa  hicipiet  mereri  gratioe  augmentum, 


CAP.  XXVI.  UTUUM  JUSTUS  CONSERVATIONEM  GRATl/E,  ETC.  \")1 

donoc  incipiat  ex   gratia  operari.    Secundo,  ctcndo. — Tcrtio. — Primo  ac  proecipue  propter 

posui    limitationcm   illam ,    quia  contingcrc  pcrseverantiae  donum  ha^c  quffistio  proponi- 

polcst   ut  in  eodem    instauti    justificationis  tur,  conscquentcr  vero  de  aliis  auxiliis  dice- 

lionio    incipiat    angmentum    gralice   mcreri.  mus,  quia   cx  eisdem  principiis  pendet ,  ct 

Quamvis  enim  hoc  rarissimum  sit,  non  tamen  ideo  conncxa  sunt.  Circa  perseverantiam  au- 

cst  impossibile.  lutelligendum  cst  autcm  non  t(!m  prima   ratio   dubitandi  cssc  potcst,  quia 

per  cumdcm  actum,  quo  se  ad  graliam  pri-  pcrscvcranlia  gratioe  consi.stit  in  gratite  con- 

mam   disposuit.   Quia  gratia  prima,  qufe   ra-  scrvatione;    pcr  hoc  cnim   unusquisquc  in 

tiouc  illius  actus  ut  dispositionis,  vel  mcriti  gratia  perseverat,  quod  Deus  in  illo  gratiam 

de   congruo,   in  illo  instanti  infunditur,    est  conservat ;  sed  homo  potcst  mereri  dc  con- 

commensurata,  et  quasi  adffiquata  illi  actui ,  digno,  ut  Deus  gratiam  quam  sibi  scmel  de- 

et  idce  non  potcst  pro  eodcm  instanti  ad  no-  dit  in  ipso  conscrvet;  ergo.  Probatur  miuor, 

vum  gradum  gratice  promercndum  ordinari  tum  quia  plus  est  augcri  gratiam  quam  con- 

aut  valere.  Potest  autem  contingere  ut  homo  servari;  sed  homo  de  condigno  meretur  au- 

vcl  Angclus  justificatus  pcr  unum  actum,   in  gmcntum  suce  grati»  ;  cur  ergo  non  merebi- 

eodcm  instanti  novum  actum  habere  incipiat,  tur  conservationcm  ?  tum   etiam  quia  homo 

verbi  gratia ,   actum  graliarum  actionis,  vel  dc  condigno  meretur  gloriam  et  ffiternitatcm 

spci  gloriffi,  vel  ahum  similem ;  hoc  enim  nul-  ejus ;  crgo  et  gratiam  ,  quffi   neccssario  ad 

lam  rationcm  repugnantiae  includit,  quia  non  gloriam  supponitur.  Secundo,  quia  in  operi- 

rcpugnat  habere  simul  temporc  duos   actus  bus  justorum  est  proportio  sufBciens  ad  me- 

quorum  unus  natura  sit  prior,   ct  dispositio  rcndum    de   condigno   perseverantiam   tan- 

ad  gratiam  suflicicns ;   alter  vero  in  eodem  quam  illorum  prwmium ;    ergo  non  est  cur 

instanti  per  ipsara  gratice   infusionem  cum  negemus  etiam  ex  parte  Dei  intervenire  quic- 

nova  divina  motione  excitctur.  Tunc  ergo  iste  quid  ad  tale  meritum  necessarium  cst.  Pro- 

postcrior  actus  crit  meritorius  novrc   gratise  batur  consequentia,  quia,  si  justitiam  et  libe- 

de  condigno,  qure  in  eodem  instauti  tempo-  ralitatcm  Dci  spcctemus,  consentaneum  ra- 

ris,  posterius  vero  natura  infundatur.  Dices  tioni  est  ut  ex  sc  paratus  sit  ad  retribuendum 

rcpugnare  ut  qualitas  iu  eodem   instanti   in-  justis  omnc  prcemium  eorum  operibus  pro- 

fuudatur  et  intendatur.  Respondeo,  ab  eadcm  portionatum.  Si  autem  Scripturas  aut  Eccle- 

causa  quasi  naturaliter  agcnte,  scu  cum  ca-  si»  definitiones  consulamus,   nihil  invenie- 

dcm  dispositione ,   non  posse   quidem  in  eo-  tur  quod  huic  merilo  contradicat ;  cur  ergo 

dem  momento  infundi  prius  natura,  et  simul  negabitur?  Tertio,  quia  si  aliqua  ratio  obsta- 

intendi,  quia  a  priucipio,  et  quasi  unico  im-  ret,  maxime   quia  justi  in  hac  vita  possent 

petu,  agit  quantum  potest ;  tamcn  multipli-  reddi  securi  de  sua  perseverantia,  quod   re- 

cata   causa,  vel   dispositione   proxima,   non  pugnat  Scripturis.  At  hoc  non  sequitur,  tum 

repugnare  gratiam ,  quoe   ratione  unius  dis-  quia  non  possunt  csse  certi  quod  meruerint 

positionis  tanta  infusa  est,  addita  in  eodem  pcrseverantiai  donum,   et  consequcntcr  ne- 

iustanti  nova  causa  dispositiva  simul  et  rae-  que  quod  illud  habeant;  tum  quia  si   pona- 

ritoria,  augeri,  pra?sertim  ab  agente  Hbero,  raus  justum  posse  mereri  de  condigno  per- 

ut  cst  Deus  qui  actionem  suam  accommodat  sevcrantiara,  non  est  nobis  certura  per  quos 

juxta  recipientis  dispositionera  ac  meritum.  actus  illam  mereri  possumus,   neque,  si  id 

In  hoc  ergo  nulla  apparctrepugnantia,  quam-  scireraus,  esset  nobis  ccrtum  quod  illos  actus 

vis  in  hominibus   illa   multiplicatio   actuum  sicut  oportet   faciamus ;   tum   deuique  quia 

scu  dispositionem  cum  illo  causalitatis  ordine  justus  non  cst  certus  de  sua  justitia  ;  ergo 

raro  aut  nunquam  contingerc  videatur.  nec  de  suo  merito  de  condigno  ;  ergo  multo 

minus  potest  certo  scire  quod  suam  pcrseve- 

CAPUT   XXVI.  rantiam    promcruerit.    Sicut    probabile    cst 

posse  justum  iufaliibiliter  impetrare  a  Deo 
pcrseverantiam,  orando  sicut-Dportet,  et  ni- 
liilominus  non  potest  esse  ccrtus  quod  illam 
obtenturus  sit,  quia  non  potest  certo  scire  se 

SUBSIDIA  AD   SALUTE.y  ^TERNAM  CONDUCENTIA,  •      i              .    x         i     -ii 

DECONDIGNOMEREATUR?  °^'^"'''    '^^"^    ^P^^"^*^^     ^^     ^^^^^^    infalhblhter 

iiupetrandam. 

\.  ArguHur  primo  pro  parte  af/irmante  2.  Prima  asssrtio  negans. — Falsura  funda- 

quantiim  ad  pcrsevcrantiam. — Arguitur  se-  mentum.  —  Xihiiomiuus  dicexiduin  cst  priuio 


UTRUM  JUSTUS  CONSERVATIONEM  GRATIjE,  SEU  US- 
QUE  AD  MORTEM  rERSEVERANTIAM  IN  GR.VTIA, 
ALIAVE  GRATIjE  AUXILIA,   SEU  TRiESENTIS  VIT^ 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFlCANTiS. 


158 

non  posse  justum  aliqucm  mereri  dc  condi- 
gno  pcrseveranliam  iu  gratia.  Sumitur  ex 
D.  Tlioma,  dicta  qua^st.  114,  art.  9,  et  ex 
aliis  Theologis,  qui  qusestionem  attigerunt 
in  2,  distiuct.  27  ct  28,  nam  mulli  ex  illis  in- 
tactam  reliquerunt,  ut  Scotus,  Gabriel,  Du- 
randus,  Bonaventura,  Albcrlus,  vEgidius,  Ar- 
gentinus,  et  fere  alii  antiqui  ,  ut  Altis.  , 
Alens.,  etc.  Latius  lioc  tradiderunt  novi  Theo- 
logi,  et  assertionem  de  fide  esse  docuerunt, 
proesertim  Medina,  Cumel.  in  diclo  artic.  9. 
Unde  operee  prffitiura  erit,  hunc  certitudinis 
gradum  expendere,  ut  paulatim  ad  veras  et 
solidas  probationes  assertionis  perveniamus. 


dassc  videntur  in  alio  errore,  qui  ibi  quarto 
loco  ponitur,  quod  perfecti  in  hac  vita  per- 
vcniuat  ad  omnem  gradum  perfectionis  , 
quem  sancti  habent  in  patria.  At  vero  per  do- 
num  perseverantiffi  non  assequitur  horao  gra- 
dum  perfectionis  patripe,  nec  fit  penitus  im- 
pecca];>ilis,  licct  uon  perraittatur  poccare,  ut 
supra  visum  est ;  ergo  licet  aliquis  dicerct 
posse  aliquera  in  hac  vita  raereri  de  condi- 
gno  perseverantia;  donum,  nullo  modo  in  il- 
hmi  damnatum  errorem  incideret.  Etenim 
uegandum  non  cst  Deum  ahquibus  in  hac  \ita 
hoc  donum  conccdere,  et  tamen,  hcet  id  fa- 
ciat  gratis,  neque  gratis  facit  illos  impecca- 
Quod  ergo  assertio  sit  certa  de  fide,  probari    biles,  aut  seque  perfectos,  acsunt  beati;  ergo, 


solet  primo  ex  Scriptmns,  quoe  docent  hujus 
vitai  perscverantiam  semper  esse  incertam  ; 
ideo  enim  monet  Paulus,  1  Corinth.  10  :  Qui 
se  stare  cxistimat ,  videat  ne  cadat ;  et  ad 
PhiHppens.  2  :  Cnm  timore  et  tremore  testram 
salutem  operamini ;  Apocnlyp.  3  :  Tene  quod 


licet  daret  idem  donura  ex  merito,  non  ideo 
cx  taU  raerito  faceret  illos  impeccabilcs,  aut 
ita  perfectos. 

4.  Tertio  quoque  ex  Tridentino  non  cogitur. 
—  Tertio,  afTertur  Concilium  Tridentinum  , 
sess.  5,  cap.  U  et  13.  Sed  neque  ex  illo  aU- 


Jiales^  ne  alius  accipiat  coronam  iuam ;  et  Ec-    quid  efticacitcr  probari  potest.  Quod  ut  de- 


cles.  27  :  Nisi  in  tim.ore  Domini  contlnveris  te 
instanter,  cito  subvertetur  domus  tua.  Ex  qui- 
])us  iocis  et  siraiiibus  putant  dicti  auctores 
co]]igi  assertionem  esse  de  fide  certam,  quia 
si  liomo  raereretur  dc  condigno  pcrscvcran- 
tise  donum,  non  esset  quod  jam  timeret.  Scd 
illatio  haec  non  est  formaiis,  ut  tertia  ratio 
dubitandi  ostendit  ;  et  quia  atias  probaret 
etiam  non  posse  justos  mereri  de  congruo, 
aut  irapetrare  perseverantise  donum,  quod 
infra  faisum  esse  ostendemus.  Igitur  ex  il]is 
locis  tantum  conjectura  probal^ilis  sumitur. 
Nara  cum  status  via  semper  sit  status  formi- 
dinis  et  timoris  de  propria  infirraitate  et  fra- 
gilitate,  nullum  est  fundamcntum  ad  ponen- 
dum  meritum  de  condigno  obtinendi  a  Deo 
donum  quo  infallibiliter  perseveratur.  Con- 
jecturse  seu  illationis  elficacia  ex  dicendis 
explicaliitur. 

3.  Secu/idum  fundamentum  etiam  rejicitur. 
—  Etcnim  nonurget.  —  Secundo,  probatur  ex 
Conciliis,  et  primo  inducitur  Concilium  Yien- 
nense  in  Clement.  Ad  nostrum,  de  Ha:ret., 
quatenus  in  ea  damnantur  Beguardi,  dicen- 
tes  homines  posse  justos  in  hac  vita  ad  eum 
statum  perfectionis  pervenire,  in  quo  sint 
impeccabiles,  nam  hoc  videtur  sequi,  si  ho- 
mo  perseverantiam  infallibilera  raereatur. 
Sed  ex  illo  Concilio  nullum  argumcntum  ad 
rera  pra-scntem  assumi  potest,  nam  iln  dam- 
nantur  hseretici,  dicentcs  hominem  in  hac  vi- 


clarctur  ,  duo  distinguere  oportet ,  scilicet , 
posse  perseverare  per  donura  utique  suffi- 
ciens  tantum  ad  pcrseverandum,  et  actu  per- 
severare  per  donum  efficacis  perseverantiaj. 
De  priori  t.actat  Concilium  in  priori  capite, 
ct  solum  docet  dari  omnibus  justis,  quia 
quantum  est  ex  parte  Dei,  auxilium  ut  per- 
severare  possint  oranilxis  justis  datur  seu 
offertur,  etDeus  justumnon  deserit,nisi  prius 
deseratur  ab  ipso.  An  vero  lioc  auxilium 
sufficiens  dclur  justis  mere  gratis,  etiam  sup- 
posita  eorura  justificatione,  vel  illud  possint 
liomines  jam  justificati  mcreri  de  condigno, 
Concilium  neutrura  docet,  nec  atfingit.  Et 
ideo  neutrura  censeo  perfincre  ad  fidcm,  sed 
in  mera  opinione  esse  positum ;  quid  autem 
verisirailius  sit,  stafira  dicara.  De  posferiori 
proprio^  ef  perfccfo  pcrseveranfioe  dono  trac- 
tat  Concilium  in  alio  cap.  13,  et  duo  defiuif. 
Umnn  esf,  donum  illud  aliunde  haheri  non 
fosse,  nisi  ab  eo  qui  j^otens  est  eum  qui  stat 
statuere,  ut  j^ersereranter  stet.  Aliud  est,  de 
hoc  dono,  neminem  sibi  certi  aliquid  absoluta 
certitndine  polliceri  posse.  Ex  ncufro  aufem 
isforum  scquifur  nemiaem  posse  talc  donum 
dc  condigno  mereri.  Non  quidem  exprimo," 
quia  augmentura  a  solo  Deo  dari  potest,  et 
nihilominus  non  datur  sine  mcrito  de  condi- 
guo,  per  se  loqucndo,  ac  seclusis  sacramen- 
fis;  crgo,  licet  donum  perseverantiffi  a  solo 
Deo  detur,  non  sequifur  sempcr  dari  gratis. 


ta  inlerdura  ad  eura  statum  perfecfionis  posse     et  non  posse  etiam  sub  meritum  de  condigno 
venire,  ut  sit  penitus  irapcccaljilis.  Quod  fun-    cadere.  De  secundo  vero  jamid  osfensum  est, 


CAP.  XXVJ.  UTRUM  JUSTUS  CONSEPVATIOXEM  GRATI.E,  ETC.  do9 

quia,  llcct  liomo  possct  de    condigno  mcrcri  iuferalur,    scmpcr   ac  ncce?sario   rationcm  , 

pcrscvorantiara  in  pratia,  inccrtus   essct  de  ( ur  persevcrantire  donum   dctur  huic  juslo 

suo  merito;  ergo  etiam  csset  inccrtus  de  do-  i^olius  quam  illi,  sumendara  esse  ex  merito 

no,  ac  proindc  non  posset  illud  sibi  absolula  altcrius,   ncgatur   sequela,  quia  ficri  potest 

certiludine  poUiceri,  scd  tantum  sub  condi-  ct  saipe  fit  ex  sola  voluntate  Dei.  Si  vero  sen- 

tionc,  si  illud  mcruerit,  aut  Deus  illud  gra-  sus  illationis  sit,  aliquando  posse  rationera 

tis  dare  voluerit.  illius  discretionis    sumi   ex    mcrilo    altorms 

5.  Quartuin  fundamentmn  ah  hiconvenien-  justi,  nullum  videtur  inconvenicns.  Nam  de 
tibus. — Primum. — Non  cogit  primum  esse  as-  mei'ito  de  congruo  mulli  id  admittunt^  et  de 
sertionem  de  fide.  —  Ouaito,  afferuntur  ridio-  impetratione  est  multo  probabilius,  ut  infra 
nes  ab  inconvcnientij  sumpta^  ex  aliis  princi-  diccmus  ;  et  taraen  quoad  hoc  est  eadem  ra- 
piisfidei.  Una  est,  quia  scquitur  cum  qui  sc-  tio  ;  quia  etiam  tunc  ratio  aliqua  diversilatis 
inel  est  justus,  infallibiliter  salvari,  quia  si  suniitLir  ex  parte  hominis  ;  quod  autem  hrec 
meruit  ~de  condigno  perseverantiae  donum,  ratio  sit  majorvcl  minor,  non  habetpeculiare 
infaliibiliter  illud  Iiabebit,  quia  meritum  de  inconveniens  contra  fidem.  Addi  vero  potest, 
condigno,  si  absolutum  sit,  non  frustratur  licct  tunc  detur  ratio  aliqua  proxima  ex  parte 
suo  pra'mio;  at  vero  mcritum  luijus  doni,  si  hominis,  illam  esse  fundatam  in  priori  gratia 
sit  de  condigno,  non  potcst  includcre  condi-  Dci ,  atquc  ita  rationera  illius  discriminis 
tionem  aliquam,  qure  inccrtum  rcddat  proe-  ultimate  resolvi  in  gratiam  Dei,  et  hoc  est 
mium,qualis  cst,  si  per  horainem  nonsteterit,  quod  Augustinus,  in  libr.  de  Bono  perscver. 
aut  si  non  peccaverit,  quia  ipsum  donura  ex-  intondit,  nam  scraper  intcndit  excludere  me- 
cludit  talcra  conditioncra,  nam  per  illud  in-  ritum  non  fundatum  in  gratia ,  nou  tamen 
fallibilitcr  fit  ut  non  peccctur  ;  3rgo  qui  me-  illud  quod  in  priori  gratia  nitatur. 

ruerit  de  condigno  illud  donum,  infallibilitcr  7.  Jndicium  D.  Tho^nce  et  aliorum  de  certi- 

illud  obtinebit;  ergo  infallibilitcr  salvabitur.  tudine  assertionis.  — D.  Thomas  ergo  simpli- 

Altera  jatio  est,  quia  si  Iiomo  possct  de  con-  citer  asscrtionera  positam  docuit  ut  Theolo- 

digno  mcreri  donum  pcrseverantia^,  ratio  cur  gicam  conclusioncm,  tantumque  abest  ut  tan- 

ex  duobus  justis  unus  perseveraret,  et  non  quam    certam    de   fide  illara   tradiderit  ,   ut 

[alius,    suraenda  csset  cx  parte  homiuis  mc-  abstractc    dc    nierito  perseverantiai  locutus 

rentis,  et  non  ex  parte  Dci  ;   conscqucns  cst  fuerit,  satisque  incertura  sit  an  solum  meri- 

repugnans  fidci,  ut  in  libro  de  Pcrscvcr.  late  tura  de  condigno ,  vel  etiam  dc  congruo  ne- 

Augustinus  ostendit ;  ergo.  Verumtamen,  li-  gare  volucrit,  cum  taracn  raulti  Thcologi  me- 

cetlia^  rationes  valde  probabiles  sint,  ad  con-  ritum  de  congruo  admittant   respectu  perse- 

firmandam  rera  de  fide  non  sufficiunt.  Nam  verantia?,   ut   postca    suo  loco    dicemus.  Et 

prior  licet  probet  illos  justos,  qui  semel  mc-  codera  modo  locutus  est  Antonius,   4  part., 

rucrint  de  condigno  Iioc  donura,  infallibilitcr  tit.  9,  cap.  7,  §  in  fine,  et  Cajetanus,  Conra- 

salvari,  non  taraen  id  sequitur  absolute  de  dus  et  Valentia  circa  dictum  articulum;    Vi- 

omnibus  semcl  justifieatis.  Quia,  licct  assera-  guer.,  cap.  3,  §  5,  vers.  8,  et  BcIIarminus, 

tur  hoc  raeritum  esse  possibile  aliquibus  jus-  lib.  5  de  Justificat.,  cap.  22.  Ut  vero  distincte 

tis,  non  est  necessarium  asserere  de  omni-  illam  probemus ,  duo  ad  perseverandum  in 

bus ;  vel,  licet  dicatur  aliquem  actum  posse  gratia   necessaria  distinguenda  sunt.   Unum 

csse  ita  insignom,   ut  tali  mcrito  sit  propor-  est  iufluxus  physicus,  quo  Deus  gratiam  pcr 

tionatus,  non  ideo  cst  eadera  ratio  de  omni-  se  et  immediate  conservat;  aliud  est  carcntia 

bus.  Vel  etiam  dici  potest  tale  praemium  nou  obicis  seu  impediraenti,  quod  ex  parte  horai- 

esse  uni  actui  propositum,  vcl   promissum,  nis  prwdictae  conservationi  divinee  potest  ap- 

sed  alicui  collectioni  meritorum  quam  solus  poni.  Unde  cum  haic  duo  sint  ad  perseveran- 

Deus  novit.  dum  ncccssaria,  ut  homo  mereatur  de  condi- 

6.  Non  etiam  cogit  secundmn.  —  Ad  alte-  gno  pcrseverantiai  donum,  oportet  ut  utruni- 
ram  vcro  rationera  responderi  potest  pri-  quc  mereatur,  quia  ununi  sine  altcro  non 
mo,  licct  hoc  meritura  sit  possibile,  non  ta-  sutficit.  Quia  vero  Deus  gratiam,  quam  dedit, 
men  esse  necessarium  in  omnibus  qui  donum  paratus  cst  seraper  conservare  ex  parte  sua, 
perscverantiai  recepturi  simt ,  nam  potest  idco  praecipua  dilficultas  est  de  altcro  neces- 
Deus  illum  dare  sine  tali  merito  gratis  om-  sario  ex  parte  hominis,  et  ideo  primo  ac  prai- 
nino.  Et  fortassc  frcquentius  ita  facit.  Unde  cipue  vidcndum  est  cur  non  possit  homo  rae- 
distingucnda  est  seqnela  argumenti,  nara  si  reri  dc  condiguo,  ut  nunquara  conscr^afioni 


<60  LIB.  XII.  DE  MEP.ITO,  QUOD  EST  EF 

gratioc  peccando  obicem  ponat ;  supponi- 
mus  autem  non  posse  hominem  justificatum 
perseverare  actu  sine  peccato,  nisi  specia- 
li  et  efficaci  auxilio  gratise  prffiveniatur  ;  et 
idco  punctum  qurostionis  cst  in  lioc  auxilio, 
cur  non  possit  homo  illud  de  condigno  me- 
reri. 

8.  Aclultorum  irijjlex  perseveranth^  nwdas. 
—  Resohitio  de  primo  modo.  —  Ad  hoc  ergo 
explicandum ,  advertendum  est  adultorum 
persevcrantiam  (nam  in  illa  sola  locum  habet 
quaestio)  tribus  modis  posse  contingere  ;  pri- 
mo,  sine  novo  actu,  vel  auxilio  positivo  post 
primam  justificationem;  secundo,  per  unum 
tantum  auxilium  eflicax  post  primam  justifi- 
cationera ;  tertio,  per  plures  actus,  pliiraque 
auxilia  efiicacia  post  primam  justificationem, 
in  quo  tertio  raembro  potest  csse  varietas  in 
majori  vel  rainori  numero  auxiliorum  ,  scd 
quod  ad  prsesens  attinet,  eadem  est  ratio  de 
merilo  illius  collectionis,  sivc  major,  sive  mi- 
nor  sit.  In  primo  modo  manifestum  est  non 
posse  hominem  sic  perseverantem  donum 
perseverantice  sua;  moreri,  quia  pcr  actum, 
quo  fuit  justificatus,  non  meruit  de  condigno 
grotiam;  ergo  nec  perseveranliam  in  illa; 
sed  post  justificationem  nullum  alium  habuit 
actum  bonum,  vel  raalum,  ut  in  casu  suppo- 
nitur  ;  ergo  nec  post  justificalionem  potuit 
perseverauliam  raereri.  Explicatur  araplius 
tahs  perseverantice  modus  et  auxilium.  Sic 
enim  perseverat  aliquis,  quando,  statira  ac 
baplizatur,  verbi  gratia,  vel  absolvitur,  vel 
conteritur  de  peccato  in  quo  jacebat,  irarae- 
diate  post  raoritur,  antequam  peccet ,  vel 
bene  operetur.  Unde  donum  perseverantice 
in  hoc  solum  tunc  consistit ,  quod  Deus  ex 
singulari  providentia  rapit  hujusraodi  homi- 
nem,  ne  malitia  mutet  intellectum  cjus.  Non 
potest  autem  homo  mereri  de  condigno,  ut 
Dcus  secura  talem  providentiam  liabeat,  ma- 
xime  per  solam  disposiliouem  ad  primara 
gratiara,  qure  comraunis  est  omnibus  qui  jus- 
tificantur,  neque  in  uno  potest  esse  magis 
meritoria,  quam  in  aliis.  Unde,  cum  certum 
sit  uon  habere  taie  meritum  in  omnibus,  ccr- 
tum  est  in  nullo  illud  habere.  Quod  etiam  ex 
sequenti  puncto  a  fortiori  confirraabilur. 

9.  Resolutio  de  secicndo.  —  Prohatio  hi- 
onemhris.  —  Iriclpit  prohari  primim  mem- 
brum.  —  Praiterea ,   in   secundo  modo   per- 

s   .verandi  per  unum  actum  meritorium  dc 

,'■■^10,  certum  ctiam  est  non  posse  jus- 

t      "    ':?reri  suam  perseverantiara.  Probatur, 

q   \ia  illud  douum  perseverantiije   in  duobus 


FECTUS  GUATI.-E  SANCTIEICANTIS. 
consistit ,  nimirum  ,  in  auxilio  praiveniente 
efiicaci,  seu  vocatione  congrua,  quae  ad  il- 
lum  actum  infallilrliter  efllciendum  dntur, 
et  in  hoc  quod  post  talem  actum  justus  ra- 
piatur,  priusquam  raalitia  rautet  mcntcm 
ejus.  Quffi  duo  in  hoc  continentur,  quod  illa 
vocatio  datur  in  tempore  opportuno ,  non 
solura  ad  bcne  agendum ,  vel  servandum 
mandatum,  aut  vincendam  tentationem,  sed 
etiara  ad  non  peccandum  fmaliter,  quffi  est 
spccialis  gratiffi  provideutia.  Qualis  intelligi- 
tur  esse  in  co  qui  statim  post  Baptismum 
coram  tyranno  fidcm  confitetur,  et  martyr 
eiiicitur,  et  extra  raartyrium  facile  etiam  ac- 
cidere  potest.  Ncutrum  autera  illorum  potest 
cadere  sub  meritum  de  condiguo  talia  ])cnc- 
ficia  recipientis.  Dc  priori,  seu  auxilio  ipso 
probatur,  quia  illud  auxilium  est  prima  voca- 
tio  efiicax  ad  facicndum  opus  meritorium  de 
condigno  ;  ergo  non  potcst  cadcre  snb  me- 
ritum  de  condigno.  Antecedens  notum  cst, 
quia ,  licct  antc  illam  prfficesserint  alia^  vo- 
cationcs  cfiicaccs,  illa?  non  fuerunt  ad  me- 
rcndum  de  condigno  ,  sed  ad  se  disponen- 
dum  ad  primam  gratiam,  et  si  fortasse  post 
justificatioucm  prfficesserunt  alice  vocationes, 
nulla  earum  fuit  efiicax ;  nam  si  aliqua  efii- 
cax  fuisset,  al^  illa  processisset  opus  mcri- 
torium  de  condigno ,  ct  tunc  illud  fuissct 
prius ,  ac  proinde  altera  vocatio  non  cssct 
ad  primum  opus  meritorium  de  condigno, 
ut  suppo:i:^batur ;  ergo  loquendo  de  voca- 
tione  eflicaci,  quro  post  justificationem  da- 
tur  ad  faciendum  unicmn  opus  meritoriura 
de  condigno,  pcr  quod  perseveratur  in  gra- 
tia  usque  ad  mortem,  necessc  est  u  tpost  jus- 
lificationem  iha  sit  priraa  vocalio  efiicax  ad 
digne  operandura. 

10.  Trogrediticr  ^^'''ohatio.  —  Effiighm. — 
Jam  ergo  probatur  cousequentia  ,  quia  im- 
possibile  est  primura  auxiliura  ad  raercndum 
cadcre  sub  merilura  ejusdem  operationis  et 
ejusdem  pcrsonaj,  ut  patet  in  mcrito  de  con- 
gruo ;  nam  priraum  auxilium  ad  primum  ac- 
tuni  merlioriura  de  congruo,  non  potest  esse 
ex  merito  de  congruo  cjusdera  recipientis 
auxilium,  quia  vel  esset  ex  illo  merito,  cujus 
cst  priucipium,  et  Iioc  repugnat,  ut  saepe  dic- 
tum  est ,  vel  ex  priori  mcrito  congruo ,  et 
tunc  vel  illud  mciitum  essct  ex  priori  auxi- 
lio,  ct  sic  ahud  non  esset  primum,  ut  sup- 
ponebaliu',  vcl  esset  sine  auxilio  gratia?,  et 
hoc  repugnat  gratia;  ct  fidei.  Hic  autem  dis- 
cursus  eodem  modo  vel  fortius  applicatur  ad 
merilura  de  condigno,  quia  illud  prinmni  au- 


CAP.  XXVI.  UTRUM  JUSTUS  CONSERVATJONKM  GRATL-E,  ETC.  dCl 

xilium,  qiiod  ad  talo  mcritum  datur,  non  po-  actus  ad  summum   csso  potest  do  congruo 

tost  ox  codom  morito  dari,  quia  ost  postorius  primoe  gratiffi,  et  de  condigno  priraro  gloria'; 

illo,  cum  ipsum  auxilium  sit  principium  talis  orgo  vol  imllo  modo  osse  potorit  meritum  do 

moriti.  Neque  etiam  potest  dari  proptor  prius  condignoalteriusofficacisvocationis,vcl,utcs- 

meritum  do  condigno  ,  quia  jam  falsa   essct  set,  ncccssariafuisset  cxtrinsecaDci  ordinatio 

suppositio,  quod  illud  essot  primum  meritum  et  promissio,  do  qua  non  constat^  ncque  cum 

de  condigno,  vel  quod  illa  esset  priraa  voca-  fundamcnto  alllrmari  potost.  Imo  a  posteriori 

tio  efficax  ad  illud.  Qnve  ratio  non  solum  lia-  convinci  potest  non  dari  tale  meritum,  neque 

bet  vim,  quando  taJis  vocatio  non  solum  est  divinam  ojus  ordinationcm.  Qaia  certissimum 

prima,  sed  etiam  ultima,  et  ideo  induit  ratio-  cst  non  omnes  qui  justificantur  mercri  do 

nem  doni  porseveranticne,  sed  etiam  quotics-  condigno  altoram  vocationom  sihi  dandam  ad 

cumque   vocatio   ost    prima    in   illo   ordino,  aliud  opus  racritorium  dc  condigno  officion- 

etiarasi  ultiraa  non  sit,  quia  ratio  a^que  pro-  dum;  nam  contingore  potcst  ut  is,  qui  p.'r 

ccdit.  Solum  vidco  supcresse  subterfugium,  talem  dispositionem  justificatur,  vol  nulhmi 

si  quis  dicat  vocationom  officacem,  quse  prse-  postoa  haboat  mcritum  aut  demcritum,  si  sit 

cessit  ad  contritionom,  seu  dispositionom  ad  prredestinatus  ad  solam  iUam  gratiam  et  glo- 

primam  gratiam ,  simul  osso  vocationom  ad  riam,  ut  in  prirao  modo  porscverandi  dixi- 

raoritum  de  condigno,  saltom  modiate,  ut  sic  mus ;  vol  otiam  ut  tantum  Iiabcat  dcmcrita, 

dicam,  quia  ipsa  contritio,  licot  non  sit  mo-  si  sit  reprobus.  Ubi  enim  a  Dco  cst  statuta 

ritoria  de  condigno  primae  gratiae,  est  meri-  lex,  ut  nullus  sit  justus,  qui  postea  non   ha- 

toria  primse  gloria^ ;  etita,  licct  subsequons  beat  alia  merita?  crgo  contritio  per  so  non 

vocatio  sit  prima  ex  his  quoe  suhsequuntur  mcrctur  de  condigno  novam  vocationem  po- 

juslificationem  consummatam,  non  tamen  cst  stca   dandam;   nam  si  illara  mcroretur,  om- 

simpliciter  prima ,  etiam  respectu  meriti  de  nes  contriti  illam   raercrentur,  et  oranes  11- 

condigno.  lam  recipcrent,  ut  supra  in  simili  efficacitcr 

H.  AHMl  odstat.  —  Ad  idem  ratio  optima.  probatum  est  in  sccundo  argumento  in  prin- 

—  Scd  hoc  nihil  obstat,   quia  ipsa  contritio,  cipio  posito.  Nec  ctiam  dici  potest  in  quibus- 

etiam  formata  per  gratiam,  non  est  meritoria  dam  osse  sic  racritoriam  de  condigno,  ct  non 

de  condigno  alterius  vocationis  eflicacis  ad  in  aliis,  quia  ct  hoc  gratis  diceretur,  ct  osset 

mercndum  iterum  de  condigno,  sive  illa  con-  contra  rationem   meriti  do   condigno,  quod 

tritio  sit  meritoria  prima^  glorioe  do  condigno,  fundamentum  haherc  dobet  in  ipso  opcro  ct 

sivc  non  sit,  quod  postca  cxpendemus.  Quia  dignitato  oporantis,  et  ideo  idcm  opus  non 

si  non  est  meritoria  de  condigno  primse  glo-  potcst  in  uno  osse  meritorium  de  condigno 

riae,  eadem  rationc  non  erit  condigne  merito-  unius  praemii,  et  non  in  aliis,  si  cffitera  paria 

ria  subsequentis  auxilii  cfficacis,  quia  mino-  sint. 

rcm  habet  cum  illo  proportionom,  ot  ex  partc         12.   Prohatur  alterum    membrum  positum 

principii  hahct  eamdcm  diflicultatem,    quia  in  num.  9.  —  Supcrest  prohanda  pars  altcra 

non  procedit  ab  habitu  gratia^.Et  saltemccr-  de  illa  cireumstantia,  qufe  auxilium  illud  of- 

tum  est  non  semper  intcrvenirehoc  meritum,  ficax  in  ratione  doni  perseverantife  complot, 

quia  saepe  fit  ut,  in  instanti  in  quo  homo  jus-  quatonus  nou  solum  datur  ut  officax  ad  vi- 

tificatur,  jam  actus,  quo  se  disposuit,  non  sit,  tandum  unum  peccatura,  scd  ctiam  ad  finale 

ut  supra  notavi.  Si  vero  illa  contritio  cst  mc-  pcccatum  vitandum,   quia  post  illum  aclura 

ritoria  dc  condigno  primae  gloriae,  co  ipso  non  infallibilitcr  raorictur  justus,  priusquam  aliam 

est  meritoria  altcrius  vocationis  cfficacis,  qua  occasionem  peccandi  habcat ;   nara   si  auxi- 

infallihilitor  fiat,  ut  ipsa  gloria  augoatur  vcl  liura  illud  cum  talicircumstantianon  daretur, 

etiara  consurametur,  quia  hoc  essct  raeritum  non  essct  perscvcrantia',  donura,  nt  perseno- 

ultra  condignum.  PrKtcrca  cst  optima  ratio,  tum  cst ;  nam  raulti  post  primam  justificatio- 

quia  illa  contritio  ex  se,  et  natura  sua  non  ncm  accipiunt  auxiliuracfficax  ad  racrondum 

tcndit  ad  altcram  suhscqucntem  vocationcm,  de  condigno,  non  tantum   scmel,  scd  etiam 

sed  immcdiate   ad  primam  gratiara,  ct,  mc-  saepius,  qui  donum  perseverantiae  non  reci- 

diantc  illa,  ad  gloriara  tali  gratiaB  proportio-  piunt ;    ergo  illud   auxiliura  primum  datum 

natam ;  hic  enim  ordo  cst  connaturalis ;  quod  priccisc  ad  merendum  de  condigno,  nou  cst 

autem    post   justificationom  scquatur  altera  perseverantiffi  donum,  nisi  ei  addatur  altera 

vocatio,  estmerc  accidentarium  ct  contingcns;  circumstantia,  et  consequeuter,  licet  daremus 

ergo,  considerala  rci  natura,  meritum  talis  posse  justificatum  homineraraereriilludauxi- 

11 


I 

1 


^62  Lin.  XII.  I>E  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFiCANTIS. 

lium,  soliimutcsl  prmcipium  cflicax  ad  viii-  qua  pcr  longum  tempus  ab  aliqua  justifica- 

cendam  unara   tentationcm,   vel   faciendum  tionc  prima  usque  ad   mortem  sine  peccato 

primum  aclum  meritorium  de  condigno,  si  mortali  vivitur,  quod  donum  in  collectione 

nou  mereretur  de  condigno  illam  aliam  cir-  pUirium  auxiliorum  cfTicacium  ad  vinccndas 

cumstantiam,  profecto  non  morcrctur  de  con-  omues  pcccandi  occasioncs  post  primam.  jus- 

digno  donum  pcrsoverantia;,  Quod  igitur  ju-  tificationemoccurrcntcsconsistit,  ut  supra  ex- 

stus  elficicndo  illum  primum  actum  mcrito-  plicatum  est.  Unde  fit  ut,  ad  merendum  de 

rium  de  condigno  augmenti  grati<ie  et  gloriffi,  condigno  tale  perseverantiffi  donum^  neces- 

pcr  iilum  non  mereatur  dictam  circumstan-  sarium  sit  totam  illam  collectioncm  auxilio- 

tiam,  probatur  facilc.  Primo,  quia  illud  pen-  rum  mereri  de  condigno,   quia  donum  illud 

det  partim   ex  speciali   prsefmitioue   divina,  est  tota  illa  collectio,  et  quicquid  ab  illa  de- 

quffi  singulis  bominibus  terminos  dierum  suo-  mas,  non  erit  perseverantiee  donum ;  ergo  ad 

rumtaxavit,  partim  cx  universali  providentia  raerendum  tale  donum  perseverantire ,  opor- 

Dei  ordinanlis  cursum  omnium  causarum  ex  tet  totam  illam  collectionem  mereri.  liinc  er- 

quibus  vita  ct  morspondet,  et  intordum  etiam  go  prima  demonstratio  concluditur,  quod  ne- 

permittontis  violentam  justi  mortom,qu;e  sine  mo  possit  de  condigno  illud  donum  pcrseve- 

alterius  peccato  non  fit;  bsec  autem  causarnm  rantia^  mercri,  quia   nemo  potest  sic  mereri 

ordo  vel  permissio  divina  est  altcrius  ratio-  totam   illam  auxiliorum  collcctionem.  Quod 

nis,  et  valde  extrinseca  respectu  hominis  di-  probatur,  quia  saltcm  non  potest  mcrcri  de 

ligcntis  Deum,  vel  alium  similem  bonum  ac-  condigno  primum  auxilium  etfu-ax  illius  col- 

tum  operantis,  ut  possit  sub  ejus  meritum  de  lcclionis,  neque  ultimum  ut  ultimum  cst.  Prior 

condigno  cadere.  P''''!'^  declaratur  et  probatur,  advertendo  auxi- 

13.  AppUcantiir  rationes  alice. —  Secundo,  bumeflicax,  quodanteceditadjustificationem, 

quia  ostensum  est  bomiuom,  qui  post  justifi-  et  datur  ad  ultiraam  dispositioncm  ejus  effi- 

cationem  primam    immediate   moritur,   non  ciendam,  non  computari  in  auxiliis  justifica-    _ 

potuisse  per  actum,  quo  se  ad  justitiam  dis-  tionis  intrinsece,  quia  non  datur  ad  conser-    ■ 

posuit,  mereri  de   eondigno,   ut  statim  post  vationem  justitii3e,  sed  ad  productionem  ;  un-    j| 

justitiam  comparatam  decederet,  quia  neque  de  sicut  productio  rei  non  pertinet  intrinsece 

actus  ille  de  se  ad  boc  ordiuatur,  neque  ex  ad  conservationom  ejusdem  rci,  sed  est  quasi 

intentione  operantis,  ncque  ex  lege  Dei,  qus  extrinsecum  initium  ejus,  cjuia  tunc  non  con- 

verisimiliter  ostendi  possit.  At  hse  rationes  servatur,   et  immediate  post  conservabitur , 

omnes  inveniuntur  fequaliter  in  primo  actu  ita  vocatio  efficax  ad  conversionem,  ct  con- 

meritorio   de   condigno  post  justificationcra  sequenter  ad   infusionem  justitia:;,   nondum 

facto  ;  ergo.  Tertio,  quia  non  omnes,  qui  post  pertinct  intrinsece  ad  auxilia  perseverantiae, 

justificationera  habcnt  taie  meritum,  mercn-  scd  quasi  extrinsece,  quia  post  illud  necessa- 

tur  circurastantiam  illam,  ut  est  evidens,  quia  ria  sunt  ut  pcrseverctur.  Hinc  vero  fit  primura 

si  omnes  illud  beneficium  mererentur  de  con-  auxilium  efflcax,    quod   post  justificationem 

digno,  omnes  illud  reciperent,  quia  meritum  completam  datur  ad  perseverandum  in  illa, 

illud  esset  absolutum,  nam  in  tali  prffimio  in-  intrinscce  computari,  ct  includi  in  collectione 

volvitur  ablatio  impedimenti  ex  parte  bomi-  auxiliorum,  quibus  donum  perscvcrantia3  con- 

nis,   et  prffiventio,  qua   homo  caveatur  ab  flatur,  quiajam  illud  auxilium  datur  ad  gra- 

omni  occasione  ponendi  obicem,  et  ita  non  tiai  conservationem,  ct  non   productionera. 

posset  illud  raeritura  fraudari  tali  prtemio.Est  Sed  ostensura  est  illud  primura  auxiliura  ef- 

autera  evidens  non  oranes  bal)entes  sirailem  ficax  post  complctara  justificationem  datum 

actum  reciperc   tale    beneficium ;  ergo  non  non  cadcrc  sub  raoritum';  ergo  ex  ea  parte 

omnes  merentur  illud ;  ergo  nullus  illud  me-  tota  collectio  auxiUorum,  ac  subinde  perseve- 

retur  de  condigno,  quia  hoc  raeritura  in  ora-  rantioe  donum  non  potest  sub  meritum  con- 

nibus  «que  opcrantibus  a?quale  est  et  unifor-  digni  caderc. 

me,  ut  per  se  clarura  est.  Exutroque  ergo  ca-  15.  Objectio. —  Diccs  ad  donura  perseve- 

pite  evidens  est  bunc  secundura  perseveran-  rantioe,  ut  tale  est,  solura  pertincre  illa  auxi- 

tice  modura  non  posse  sub  rneritum  de  condi-  lia,  quae  ad  vitandura  peccatura  mortale,  et 

gno  cadere.  consequenter  ad  scrvauda  prsecepta  confe- 

1-4.  Resolutio  de  tertio  modo  perseverantice.  rnntur,  quia  ad  persevcrandum  pcr  se  ac  in- 

—  Yenio  ad  tertiura   donum   perseverantiaj  trinsecc ,  solum  est  necessariura  vitare  pcc- 

magis  diuturnoe,  ac  proindemagis  propriu3,in  cata,  et  conscquenler  illa  bona  efflcere,  quoe 


I 


CAI>.  XXVI.  UTRUM  JUSTUS  CONSERVATIONEM  GP.ATI.^,  ETC.  163 

d  servanda  prseccpla  alliimativa  nccessaria  pcrtincrc;  ergo  perseverantise  donum  quoad 

unt.  Ficri  aulcm  potest  ut  primum  auxilium  suum  inlrinsccum  initiura  non  cadit  sub  me- 

tlicax  post  jastificationcm  non  dctur  ad  ca-  ritum  dc  condigno  rccipicntis,  quod  est  in- 

cndum  pcccatum  ,  vcl  ad  scrvaudum  pree-  lculum.  Si  vero  justus,  per  illud  prius  auxi- 

;oplum,  sed  ad  facicndum  opus  consilii,  vcl  lium  datum  ad  bcnc  operandum  uitia  obscr- 

IMias  bonum  ;  ergo  illud  auxilium  non  com-  vanliam  praiceptorum,  meretur  auxilium  ef- 

)utabitur  iutrinscce  in  perseverantiio  dono  ;  ficax,  ut  incipiat  scrvare  proecepta,  vcl  ut 

jrgo,  licct  illud  gratis  dctur,  potcst  exmcrilo  primam  tcutationcm  occurrcutcm  vincat,  co 

»jus  inclioari  postca  pcrsevcrantia!  donum,  ipso  illud  prius  auxilium  iutrinsecc  pertinct 

.;t  sic  cx  parte  initii  non  rcpugnabit  mcrcri  ad  initium  pcrscvcrantia?,  quia  datur  ad  me- 

le  condigno  totam  collcctioncm  auxiliorum  rcndum  auxilium,  quo  proxime  perseveran- 

3fiQcacium  intrinsece  pertincntium  ad  donum  tia  incboatur.  Sicut  auxilium  ctUcax  datuni 

perscvcrantiae.  ad  pctcndam  perseverantiam  ,  sicut  oportct, 

iQ.  Solutio.  —  Respondco  imprimis  ad  pcr-  ct  irapctrandam  illam,  sine  dubio  cst  initiura 

everautiae  donuni  non  tantum  pcrtincre  au-  intrinsccum   doni  persevcrauliae.    Sic    cnini 

iilia  quibus  immcdiatc  servantur  prfficcpta,  Concilium  Arausicanum  ct  Augustinus  con- 

vcl  vitantur  pcccata ,  scd  illa  c[uibus  bomo  tra  Scmipclagianos  dicunt  inspirationem  vo- 

Lul  ulrumque  illorum  pra^standum  mclius  dis-  luntatis   aut  orationis,  qua   desidcratur  aut 

ponitur,  sicut  ad  auxilia  justificationis   non  pclitur  vera  fidcs,  ad  initium  fidci  et  graticC 

solum   pcrlinet  illud   quo  proxime   disponi-  ad  illam   requisitaj    pcrtinere  ;    simili    ergo 

lur  bomo  ad  justitiam  ct  remissioncm  pec-  modo  dicendum  est  desidcriura  aut  pctitio- 

cati,  sed  etiara  illa  quibus  remote  prcepara-  ncm  perseverandi,  et  auxilia,  qua;  ad  hos  ac- 

tur.  Et  ideo  omne  auxilium  cfficax  ad  bcne  tus  excitant,  ad  donum  pcrscvcrautite  pcrti- 

operandum,  post  justificationcra  datum,   in-  ncre;  crgo  multo  magis  auxiliura  efficax  ad 

trinsece  pcrtinct  ad  persevcrantioe  donum,  actura  pium,  c[uo  justus  meretur  aliud  auxi- 

quia  pcr  omnc  bonum  opus  disponitur  ho-  liura ,    quo   priraam  tcntationem  vincat ,   et 

mo,  ct  facilior  rcdditur  ad  receptam  gratiam  perseverare  iucipiat ,  ad  donum  perseveran- 

conscrvandam,  quod  non  obscurc  Concilium  tia3  pertinet.  Quocuraque  ergo  modo  illa  pri- 

Tridcnlinum^  iu  dicto  cap.  13,  scss.  6,  signi-  raa  vocalio  efficax  data  justo  ad  inchoaudum 

ficavit.  Deinde  nullum  est  momcntum  in  quo  mcritura  de  condigno  cogitetur,  ncccsse  cst 

homo  bene  operans  non  posset  malc  opera-  ut  cx  parte  initii  donum  perseverantiae  non 

ri,  vel  ipsum  opus  ex  genere  suo  bonum  ma-  possit  sub  racritura  de  condigno  cadcrc. 

]c  facicndo,  vel  loco  illius  pravum  aIit[uod  17.  Pcrgitresolmtio.  —  Altcra  pars  dc  ulti- 

desidcrium,  vcl  quid  siraile  habendo.  Hinc  mo  auxilio   cffi^aci,  quo  pciseverantia  con- 

ergo  est  ut  omne  auxilium  clficax  bcnc  ope-  suramatur,    cx   dictis  in  primo   et  secuudo 

randi  sit  etiam  auxilium  cfficax  ad  persevc-  pcrsevcrandi  modo  facile  probari  potest.  Quia 

randum ,  quia  iu   illo  auxilio  includitur,  ut  in  illo  auxilio  duo  considerari  possunt :  unum 

tunc  non  occurrat  objectum  cxcitans  pravara  est  quod  sittale  donum  gratiae,  et  quoad  hoc 

cogilationcm  ,    ncc  occasio    aliqua   addendi  dubitari  potcst  an  possit  justus  illud  mereri , 

operi,  quod  facit,  pravam  aliquam  circum-  dc  quo  statira  dicam ;  aliud  cst  quod  tale  au- 

stantiam  ctiam  mortalem ;  nam  hoc  totum  ad  xiiiura  sit  ultimura,  ac  proinde  efficax  non 

gratiae  auxilia  pertinet ,  ut  supra  lib.  2  vidi-  solum  ad  bcnc  operandum,  servandum  prae- 

mus,  et  quando  ita  datur  ut  eHcctum  habcat,  ccptum,  ct  cavendum   pcccatum,  sed  ctium 

intcr  auxilia  eflicacia   computatur.   Denique  ad  haec  praestanda  finalitcr,  ct  sub  hac  ratio- 

dc  iUo   primo  auxilio  dato  ad  bene  mcren-  ne   non  potcst  iliud  ultimum    auxilium   sub 

dum  extra  observationem  proeccptorum,  in-  raeritum  de  condigno  cadere,  quia  non  potest 

terrogo  an  actus  ifie  mcreatur  de  condigno  justus  dc  condigno  mercri,  ut  talc  auxilium 

primum  auxilium,  quod  postea  datur  ad  scr-  sit  ita  idtimum,   ut  post  illud  vcl  homo  am- 

vandum  praeceptuni ,  nccue.  Nam  si  justus  plius  non  vivat,   vel  nt-n  sc  ofFerat  occasio 

per  talem  actum  non  meretur  de  condigno  pcccati ,    ad  quam  vinccndam  novo   auxilio 

subsequens  auxilium  efficax  ad  servandum  indigeat.  Nam  rationes  quibus  lioc  in  secun- 

pra^ccptum ,  vel  pcccatum  vitandum ,   ergo  do  modo   pcrscverandi  probavimus   de   iilo 

hoc  poslcrius  auxiliura  datur  sine  merito  de  auxilio  efficaci,   quod  post  justificationem  est 

condiguo,  ct  ab  iUo  iucipit  persevcrantitc  do-  primum,  et   simul  uliimum,   id  probant  de 

num,  nam  prius  ncgatur  ad  pcrsevcrautiara  quocumque  suLsequenti   auxilio,  sive  sit  se- 


46i 


LIB.  Xir.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTLS  GRATl/E  SANCTIFIC.VNTIS. 


cundura  ,  sivc  tortiutn,  vel  quartum,  aut  in 
quocumque  alio  numero.  Quia  quocl  sit  in 
tanto,  vel  tanto  numcro,  respicit  prajterita ; 
quod  autem  sit  ultimum  modo  explicato , 
P(nidet  a  futuris,  quffi  ut  hoc  vel  iiio  modo 
eveniant,  non  a  merito  hominis,  sed  ex  divina 
ordinationc  ac  providentia  pendent. 

18.  DuMim,  an  salteni  intermedla  aicxilla 
mereatur .  —  Pars  affirmatita  prolatiir,  pri- 
mo.  —  Secundo.  —  Tertio.  —  Superest  vero 


ab  illo  extraneum,  quia  actus  in  quo  tale 
meritum  fundatur,  cst  ejusdcm  ordinis,  et 
procedit  ex  gratia  et  Spiritus  S.mcti  motionc, 
et  primus  actus  quasi  naturaliter  ordinatur 
ad  secundum,  ct  secundus  ad  tertium,  ct  sic 
de  ca;teris,  ut  per  eos  tandem  ad  ultimum 
finem  pcrveniatur;  nihil  ergo  ilU  deest  ad 
condignum  meritum  scqucntis  auxilii  per 
actum  proecedentem.  Undc  argumcntor  tcr- 
tio,  nam,  si  non  possent  hoc  modo  auxilia  ef- 


dubium   an  possit  saltcm  juslus  mereri  de     ficacia  ad  perseverandum  cadcre  sub  mcri- 


condigno  donum  perseverantiae  quoad  totam 
collectionem  vocationum  cfBcacium  et  au- 
xiUorum  ,  qua?  ad  perseverandum  dantur, 
exccpto  solum  primo  auxilio  eflicaci  post  com- 
pletam  justificationem  dato ,  ct  illa  circum- 
stantia  ultimi  auxilii ,  qure  non  in  positivo 
auxilio   distincto  consistit ,  sed  in   sola    ne- 


tum  de  condigno,  ncc  auxiUa  sufficientia  et 
ad  posse  perseverare  necessaria  cadere  pos- 
sent  sub  simile  meritum ;  conscquens  non  vi- 
detur  admittendum ;  ergo.  Sequela  patet, 
quia  vel  est  eadcm  ratio,  quia  omnia  ista 
auxilia  sunt  cjusdem  ordinis,  ct  in  suo  esse 
possunt  esse  wqualia,  et  omnia  sunt   princi- 


gatione  subsequentis  temporis  vel  occasionis     pia  sabsequcntium  actuum ;  vcl  certc  cst  ma- 


amittendi  gratiam.  Yidctur  cnim  nullum  esse 
inconveniens  tribuere  ju.stis  hoc  meritum  de 
condigno,  quia  ex  illo  non  scquitur  meritum 
^de  condigno  totius  pcrseverantite,  quia  scclu- 
so  initio  intrinseco,  et  ultimo  complemento 
perseverantise,  quod  relinquitur  non  est  sim- 
pliciter  perseverantise  donum  ;  ergo,  licet  jus- 
tus  illud  mereatur,  non  ideo  meretur  perse- 
verantise  donum.  Secundo,  directe  probatur 
ita  essc,  quia  justus  per  aliquem  actum  me- 
reri  potest  de  condigno  aliquod  auxilium 
efficax  ad  vincendam  aUquam  tentationem  ; 
ergo   qua   rationc  potest  per  victoriam,  verbi 


jor  ratio  in  illationc,  quia  quo  auxilia  suf- 
ficicntia  sunt  magis  connaturalia  gratife,  et 
magis  debila,  eo  in  illis  est  minus  necessa- 
rium  meritum  dc  condigno,  et  e  contrario 
efficacia  auxilia  minus  debita  sunt,  et  clYcc- 
tus  ultimae  salutis  ex  eis  maxime  pendct, 
ideo  illorum  merltum  condignum  maxime 
nccessarium  esse  videtur. 

19.  Secunda  assertio  —  Duplex  senstcs  asser- 
tioni  contrarius.  —  Ivipugnatur  prior. —  Ni- 
hilominus  dico  secundo  non  posse  hominera 
mercri  de  condigno  totam  seriem  auxiUorum 
efficacium  qua,  post  primum  auxilium  eificax 
gratia,  primaj  tentationis  mercri  dc  condigno    liomini  justificato  datum,  ad  perscverandura 
auxilium  ad  vincendam   sccundam  ,   eadcm    usque  in  finemncccssariasunt.  Hanc  assertio- 
potest  per  secundam  victoiiam  mereri  au-     nem,  ut  opinor,  intendunt  etiam  D.  Thomas 
xiUum    contra  tertiam ,    et   sic  de   oranibus     et  alii  Theologi  supra  citati,   estque    longe 
subsequentibus   in  quocumque  numcro,  do-    pi'obabiIior  quara  contraria,  licet  non  sit  tam 
nec   pervcniatur  ad  illara,   quara  Deus  sua     ccrta,  sicut  pra?cedcns,  ut  argumenta  facta 
providcntia  ultimam  esse  decrevit ;   ergo  ita     suadent.   Probatur  autem   in  hunc  modum, 
successive  ab  uno  actu  ad  alium  proceden-    nam  dupliciter  intelligi  potest  justus  mereri 
do,   potest  tandem  totam  coUectlonem  illo-     de    condigno    omnia  auxilia  cfficacia  prster 
rum  auxiliorum,    primo  tantum  excepto,  de     primum  post  justificationem  datum,  scilicet , 
condigno  mereri.  Heec  posterior  conscquentia     ut  vel  pcr  unum  aliqucm  actum  raereatur  to- 
per  se  nota  est,  et  prior  fundatur  in  paritate     tam  collcctioncm  scquentium  auxiliorum ;  vel 
rationis;   nuUa   enim  major   ratio  assignari     quod  per  coUcctioncm  actuum  mereatur  col- 
potest  de  primo  actu  respectu  secundi,  quam     lcctionem  auxiliorum,  per  primum  merendo 
de  secundo  respcctu  tertii,  et  sic  de  cteteris     sccundum  auxilium  ,  ct  pcr  secundura  actura, 
conscqucnter.  Primumautemantccedens  pro-     racrcndo  tcrtium  auxiliura,  et  sic  procedcndo 
batur,  quia  tale  meritura  unius  auxilii  eifica-    pertotara  auxiliorum  seriem  modo  declarato  ; 
cis  proxime  subsequentis,  per  actum  praece-     neutcr  autem  modus  subsistere  potest ;  ergo. 
dentem,   non    repugnat    gratia; ,    quia    tale     De   priori  probatur  primo  ab  inconvenienti, 
meritum  supponit  gratiam  sanctificantcm,  et     quia  sequitur  posse  hominem  justum  in  liac 
prius  auxilium  efficax  vel  sine  tali  merito  da-    vita  per  unumactum  meritorium  ex  vi  sui  rae- 
tum,  vel  quod  ad  iUud  tandera  reducatur  ;     riti  quasi  confirmari  in  gratia,  scu  conslitui  in 
nec  etiam  est  improportionatum  proemio,  aut    statu,  in  quo  infallibiliter  non  sit  amplius  pec- 


CAr.  XXVI.  UTRUM  JUSTUS  CONSERVATIONEH  GRVTI.E,  ETC.  iG5 

caturus,  nc  quopcccare  possil  iii  sciisu  com-  actus,  sive  ordiuarius,  sive  insignis  ct  licroi- 

posito  exsola  suppositiono  talis  actus,  et  se-  cus,  ex  natura  sua  ordinatur  ad  beatitudinem 

cundum  logcs  divinaejustiliffi,  quibusinoritum  reternam,  et  consoquenter  ad    perfoctioncm 

dc  condigno  nititur.  Consequens  est  valde  fal-  ojus  ct   divinae   amiciliai  ac   gratia^    augcn" 

sum  et  absurdnm  ;  ergo.  Scqucla  per  sc  clara  dam,  ct  m  hoc  habet  pra^mium  condignum  et 

est.  Minor  autcm  probatur,  quia  ost  novum  proporlionatum,  ct  ideo  solum  illud  ost  pro- 

ct  inauditum  iiiEcclcsia  ,  imo  otvaldo  alienum  missum  in   Scriptura  actibus  justorum  tan- 

a  modo  loquendi  Scriptura'  et  Patrum  de  in-  quam  ossentialc  pra;'mium;  sed  collcctio  auxi- 

certitudine  pcrscverantia!,  et  de  illius  dopcn-  liorumefficacium  ad  perseverandum  in  sancti- 

dentia  a  gratuita  Dei  voluntate.  tatccstinsigne  bcncficium  omninodistinctum, 

20.  Jiatlo  optmci. — Progreditur  proxima  ctaUcriusrationis,quod  ox  naturareinon  ha- 

impugnatio.  —  Prffitorea  ,   quia  consequens  bct  connexionem  cum  prsecedonti  actu,  qua- 

illud  cxpoiicnti»  repugnat.   Nam  ad  exclu-  liscumque  ille  sit ;  ergo  tale  beneficium  non 

dcndam  hanc  falsam  imaginationera  vel  prai-  cadit  sub  mcritum  dc  condigno  alicujus  sin- 

sumptionom  ,   Dcus  pcrmisit   cadoro  justos,  gularis  actus,   cujuscumque  porfectionis  aut 

imo  ct  damnari  post  varios  status  sanctitatis,  gradus  cogitetur.    Patct   conscqucntia  ,  tum 

in  qui])us  vol  phircs,  vcl  pauciorcs,  vcl  com-  quia  alias  pra^mium  scmpor  ossct  ullra  con- 

munos,  vol  porfectos,  aut  ctiam  porfoctissi-  dignum  etiam  in  hac  vita  ;   tum  ctiam  quia 


mos  actus  mcritorios  dc  condigno  exercuc- 
rant ,  quod  csse  non  possot,  si  tak;  moritum 
praicossissot,  quia  pcr  ilhul  mcruissont  de 
juslilia,  ut  Deus  talom  hipsum  non  pormit- 
torct;  nam  in  mcrito  auxilii  efficacis  hoc  in- 
cluditiu'.  Uude  optima  consurgit  ratio,  quia 
vcl  illud  mcritum  cst  tribuendum  cuicumque 
actui  mcriiorio  de  condigno  post  justificatio- 
ncm,  et  hoc  diccre  crroneum  ossct,  quia  sc- 
qucrelur  homincm  justificatum,  pcr  quom- 
cumquc  primum  actum  mcritorium  dc  con- 
digno  postca  factum,  ita  firmari  in  gratia,  ut 


nulla  de  tali  praemio  extat  promissio,  ncc  ni- 
trinseca  proportio,  ncc  cxtrinscca  Doi  ordina- 
tio.  Et  hKc  ralio  codcm  modo  procodit  do 
quacumque  multitudino,  quia  unumquodque 
opus  babot  proportionatum  ot  condignum 
prajmium  sine  perseverantia,  ct  ex  omnibus 
illis  aclibus  simul  sumptis  rcsultat  proportio 
ad  aliud  prajmium  eitra  cumulum  pra^mio- 
rum  correspondcntium  actibus  singulis.  Po- 
tcstque  hoc  a  contrario  confirmari,  quia  pec- 
cator  non  pcrsingula  pcccata,  nccpor  eorum 
coUectionem,    quantumque    illa  multiplicct, 


infalliljile  sit,  amphus  non  casurum,  ad  cum  mcrctur  de  condigno  privari  in  liac  vita  om- 

vidclicct  modum,  quo  Angclus  per  meritum  nibus  auxiliis  efficacibus  ad  bene  opcrandum, 

plenc  deliberatum  in  secundo  instanti  firma-  volad  suam  convcrsioncm  ;    ergo  est  idcm  in 

tur  in  gratia,  quod  dc  hominibus  affirmarc  bonis  servata  proportione.  Solum  possct  ficri 

orroneum  cst;  nam  prreter  dicta  scqucrctur  objcctio  dc  actu  Martyrii,  quiapost  illud  com- 

omucs    semol  justificatos  ,    qui   postea  pec-  plctum  non  rclinquitur  locus  cadcndi.  Sed 

cant   mortalitor ,     nunquam    habuisse    vcra  omissis  aliis  Martyrii  prffirogativis,  qiix.  per- 

merita  dc  condigno,   nec   augmeutum  gra-  tinent  ad  divinam  gratiam,  ct  liberalitatem, 

tioe,  ctc.  Quod  valde  symbolum  cst  orrori  Jo-  perseverantia,  dc  qua  nunc  agimus,  ct  qua3 

viuiani,  qui   dicebat  cum,  qui  peccat,  nun-  cum  illo  conjuncta  est,  non  provcnit  ex  me- 


quam  fuissc  vorc  justificatum.  Vol  illud  mc- 
riturn  non  tribuitur  cuilibct  actui,  sed  ahcui 
insigni  ct  hcroico,  ct  hoc  voluntarium  cst, 
quia  non  habct  fundamcntum  in  ipsa  roi  na- 
tura,  sivc  ex  parte  hominis  ct  mutabilitatis 
cjus  considcrctur,  sivc  cx  partc  ipsius  actus 
qui  aliud  habet  proportionatum,  asqualc ,  ot 
quasi  connaturale  pra.'mium,  ut  statim  oston- 
dam;  ncquc  in  divina  institutione  et  positiva 
ordinatione,  quia  ncquc  rcvelata  cst,  nequc 
illius  indicium,  aut  vostigium  habemus;  quin 
potius  cxpcrientia  dicla  contrarium  non  obs- 
cure  ostcmdit. 

21.  Impugnatio  altera  a  priori.  —  Tandcm 
Cst  opfima  rutio  a  priori,  quia  unusquisquo 


rito  ;  imo  ncquc  ex  uova  subscquentc  gratia 
distincta  ab  illa,  quae  ad  sustinendum  marty- 
rium  data  est.  Sed  provenit  ex  natura  rci, 
quia  talis  cst  ille  actus,  ut  per  mortcm  con- 
sunimetur,  post  quam  mortem  ncqueunt  me- 
rila  mutari,  ut  dixit  Ambrosius,  lib.  8  in 
Luc,  in  ultimis  forc  verbis  supcr  cap.  IG. 

22.  Impugnatur  jam  posterior  sensus  in, 
n.  19  indicatus.  —  Etasio.  — Et  hiuc  facilc 
probatur  altcra  pars  de  posteriori  raodo  mc- 
rcndi  dc  condiguo  pcrscverantiam,  saltcm  so- 
cundum  vocationom  oflicaccm  post  prinnmi 
actum,  ct  sic  conscqueuter  pcr  totara  scriem 
et  collectioncm  vocationura  cfficaciura  et  ac- 
tuum  raeritoriorura  ;  nam  dictee  duce  rationos 


lOG  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GUATLE  SANCTIFICANTIS. 

a  priori  et  a  posteriori  popsiint  cum  propnr-  est   termiuus    ejus ,   non  vcro  id  quod    est 

tione   applicari.   Nam   imprimis   ctiam    liinc  principium  mcrendi;  scd  douum  perseverau- 

sequitur    infalliLilis  perseverantia  ,   eo  ipso  tisR  datur  ut  principium  merendi,  seu  bene 

quod  homo   incipit   post  justificationem  de  operandi;  ergo  non  cadit  sub   meritum   de 

condigno  mercri.  Nam  pcr   primum   actura  condigno.  Ha>c  autem  ratio  difficultatem  p.a- 

merebitur  efficacem  vocationem  ad  non  pec-  titur,  quia  videtur  niti  in  illo  axiomate,  quod 

candum  in  prima   orcasione   postea   occur-  principium  meriti  non  cadit   sub  meritinu  ; 

rente  ;    ergo    infallibiliter    obtinebit    iliam  hoc  autem,  ut  constans  sit,  respective  intelli- 

vocationem,   et  vincct  primam  occurrentem  gendum  est,    quod  nullus  actus  potest  esse 

tcntationem  ;  ergo  per  illam  victoriam  me-  meritorius  suiprincipii,  a  quo  habct  quod  sit, 

rebitur  alteram  prcemotionem  eificacem  pro  vel  quod  mcritorius   sit ;  absohite  vero,   seu 

victoria    afierius    occasionis   seu   tentationis  respcctu  divcrsorum  non  esset  verum  tale 

primo  occurrentis,  ct   sic  de  caeteris  conse-  principium,    scilicet,  quod  actus  non  possit 

quenter  ;    ergo    isto  modo  erit  iufallibihtcr  esse  meritorius  prremii,  quod  sit  principium 

connexa  perseverantia  cum  primo  actu  meri-  alterius  actus  ;  tum  quia  nihil  rcpugnat  idem 

torio   de   condigno   post  justificationem ,   et  esse  principium  unius,  et  terminum  alterius, 

consequenter  sequitur  idem  absurdum.  Nc-  sicut  in  punctis  et  instantibusestraanifestiim, 

que  potest  hoc  vitari  constituendo  hoc  mcri-  et  in  causis  et   etfcctibus ;  nara  unus  homo, 

tum,  non   in  oranibus   actibus  meritoriis  de  verbi  gratia,  non  potest  esse  pater  sui  patris, 

condigno,  sed  in  quibusdam,  vel  propter  per-  potest  tamen  esse  pater  ejus,  qui  sit  alterius 

fectionem  eorum,  vcl  propter  divinam  ordi-  patcr.  Et  iu  prwsenti,  liomo  raeretur  de  con- 

nationem,  nam  hoc  a?que  iraprobatum  raanct  digno  aliquod  gratiee  augmcntum,  quod  pos- 

in  discursu  facto.  Dcinde  altera  ratio  directe  tea  est  principiura  alterius  meriti,  et  in  meri- 

cstensiva  similiter  habct  locum,  quia  unus-  to   dc  congruo  est  id  evidentius,   ut  postea 

quisque  actus  justi  habet  suura  proportiona-  vidcbimus;  ergo,  licct  donum  perseveranliai 

tum    et  condignum  praeraium   in  augmenlo  consistat  in  raotione  divina,  qu»  est  prinf^i- 

gratiae  et  gloria?,  ad  quam  dicit  intrinsccam  pium  boni  operis,  quo  pcrseveratur,  nihilo- 

habiludinem  conna  turalem ;    nova    vcro  vo-  minus  poterit  cadere    sub   meritum   prioris 

catio    efficax  ad   subFequentem    actura,    est  actus,  cujus  non  est  principium. 

novum  donum  omnino  distinctum,  ct  valde  24.    Exponitur  dicta  D.  Thomw  ratio.  — 

extrinsccum  respeciu  preecedcntis  actus;  crgo  Posterior  D.  Tliomcp  ratio  prodest,  nou  ohest. 

ex  natura  rei  est  oranino  extra  mcritnm  ejus,  —  Niliilominns  tamen  ratio  D.  Thoma^  solida 

et  ultra  condignum  prpemium  ejus,  et  alias  est.  Primo  quidem  respectu  totius  collcctio- 

nullum  in  divina  ordinafione  aut  promissione  nis  divinarum  motionum,  in  quibus  donum 

fundaraentura  habet.  Et  declaratur  lioc  am-  perseverantia>  consistit,  quia  illa  collcctio  in- 

plius,  quia  pra-senfi  actui  extrinsecum  valde  cipit  a   raotione   divina,  et  ratione  illius  est 

est,  quod  post  illura  durct  tenipus  vitffi,  vel  principiura   totius    doni   persevcrantire  ,    ac 

quod  occasio   peccandi  futura  sit,  vel  non  proinde  non  potcrit  cadere  sub  meritura  fun- 

sit;  ergo  non  potest  sub  meritum  talis  actus  datum  in  actibus  quibus  perseveratur,  quia 

cadere  novura  auxilium  cfficax  ad   non  pec-  illa  reducuntur  ad  illara  raotionem  fanquam 

candum.   Dices   non    cadere    absolute  ,   scd  ad  principium.  Et  quoad  hoc  fundatur  ratio 

sub  conditione,  si  vita  duraverit,  vel  sub  dis-  in  illo  principio,  quod  principium  raeriti  non 

junctione,  quod  vel   non  perraittatur  occur-  cadit  sub  mci'itum,  etiam  respective  intellec- 

rcre  peccandi  occasio,  vel  quod,  si  occurre-  tuni  de  principio  ejusdcm  meriti.    Supponit 

rit,  detur  auxilium  elficax  ad  vincendam   il-  aulern  ratio,  motionem  gratia>,  qure  antccedit 

lam.  justificationem,    non  posse   esse  principium 

23.  Suadetur  evasio  ex  duplici  ratione  D.  merendi  de  condigno  pcrseverantiam  vel  ini- 

Thomre.  —  Affertikr  prior  ratio  et  applica-  tiura  ejus,  quod  per  se  safis  evidens  est,    ut 

tur.  —  Et  ad  utramque  partem  hujus  evasio-  ostendi.  Sccundo,  potest  ratio  extendi  ad  alias 

nis  confirmandam  applicari  possunt  dua;  ra-  motiones  cfficaces,  qua>  post  primara  raotio- 

tiones   divi   Thomaj   in  dicto  articulo  nono,  nem  dafam  ad  inrhoandam  peiseverantiara, 

quoe   subobscura^  sunt,  et  ideo  varie  a  disci-  ad  iliam  continuandara   danfur.    Et  sic  non 

[!uiis  ejus  explicantur;  mihi  autcm  vidcntur  estfundanda  inillo  principio,quodpriucipium 

juxfa  discursurafactum  expIicandff.Piior  est,  moriti  non  cadit  sidD  idem  mcritum,  nam  ad 

quia  sub  meritum  de  condigno  cadit  id  quod  hoc  non  recte  applicafur,  ut  ratio  facta  cou- 


CAP.  XXVI.  UTHUM  JUSTUS  OONSERVATIONEM  GPATI.E,  ETC.  \G1 

\iiicit.  Sctl  fundalur  in  altcro  principio,  quod    porfoctioncm  sanctitalis  et  Ijcatiludinis  ordi- 


nantur.  Undc  non  rccte  dicitur  primus  actus 
ordinari  ad  sccundum,  ct  secundus  ad  tcrtium 
ordinc  causalitatis,  aut  meriti,  vcl  mcdii  ad 
fincm,  scd  tantumordinc  succcssionis  ettcm- 
poris,  qui  ordo  ad  rationcm  meriti  accidenta- 
rias  ct  insufliciens  est. 

26.  Pro  responsioiie  prohationis   terfm  in 
eodcm  n%m.  18  prwmittmtur  aliqua  certa.  — 
Pctitur  autem  in  tertio   argumento  an  possit 
justus  de  condif^iio  mereri  saltem  auxilia  suf- 
ficicntia  ad  actus  subsequcntes.  In  quo  dis- 
tingucndumcst  intcr  anxilia  sufficientia.  Nam 
quaxlam  sunt  simpliciter  ncccssaria  ad  potcs- 
tatem  perseverandi,  alia  non  sunt  sic  necos- 
saria,  licctsintutilia.  Deprioribus  nonnulium 
estdubium,  scdpotcst  jjreviter  expediri.  Sup- 
ponimus  enim  lirec  nccessaria  auxilia  omni- 
bus  infallibiliter  dari,  quod  nou   solum   de 
justis,  sed  eliam  dc  omnibus  viatoribus  vc- 
rum  est  in  aliquo  sensu,  ut  in  libro  tertio  late 
tractavi.  Taudcm  de  bis  auxiliis,  quai  pccca- 
toribus  dantur,  nulla  cst  in  pra;senti  contro- 
versia,  quia  de  omnibus  auxiliis,  quoe  pecca- 
tivw  in  num.  48.  —  Ad  secundam.  —  Neque    tori  dantur,  ut  justificetur,  vel  etiam  de  illo 
contra  boc  obstant  proxime   oljjecta  contra     quod  datur  in  ipso  instanti  inlrinseco  in  quo 
secundam  asscrtioncm.  Ad  primum  enimrcs-    justificatur,  vel  potest  justificari,  si  velit,  cer- 
pondotur,  esto  non  scquatur  ex  contraria  as-    tum  estnon  cadcre  sub  meritum  de  condi<rno 
sertione  inconveniens  ibi  illatum,  sequi  alia,     illius,  cui  danda  sunt,  quia  ante  justificatio- 
vel  non  minora,  vel  satis  gravia,  priBterquam    nera  non  datur  status  merendi  de  condigno. 
quod  conclusio  non  asseritur  tantum  propter    Alia  vero  sunt  auxilia  necessaria  post  justifi- 
vitanda  incommoda,  scd  etiam  quia  per  se  et    cationem  ad  perseverandum  aut  bene  ope- 
directe  sufficicntor  ostenditur.  Ad  sccundum,     randura.  Et  intcr  li8ec  considerari  possunt  ali- 
ncgatur  assumptum,  nara  rationes  factiE  con-    qua  auxilia,  quae  postjustificationcmneccssa- 
vincunt  non  posse  justum  per  actum  prsete-    ria  sunt  ad  novum  opus  meritorium  incboan- 
ritum,  vel  in  prsesenti  factum,  mereri  de  con-     dum,  seu  primo  efliciendum.  Et  de  his  etiam 
digno  aliquod  auxilium  cfiicax  soquenti  tera-    certum  est  uou  cadere  sub  meritura  de  con- 
pore  ad  aliura  actura  prcestandum.  Ad   pro-     digno;  tum  quia  ante  talia  auxilia  nullum 
bationcin   autem  in  contrariura  respoudco,     pra;cedit  meritum  de  condigno  gratiee,  sicut 
esto  tale  racritura  nonrepugnct  gratiaiin  boc    supra  de  auxilio  efficaci  arguraentati  sumus, 
sensu,  quod  non  tribuitur  naturae  suis  viribus     nara  quoad  hoc  eeque  proccdit  discursus  in 
opcranti,  scd  pcr  gratiara,  et  ideo  non  perti-     auxilio  sufficiente,  ut  illud  tertium  argumen- 

tum  probat;  tum  etiara  quia  hffic  auxilia  ne- 
cessaria  dcbentur  ipsi  gratia?  habituali  debito 
connaturalitatis,  sicut  unicuiquc  rei  aut  po- 
tcntice  debetur  concursus   illi   connaturalis. 


nicritura  de   condigno   ex  natura  sua  solum 

ordinatur  ad  id^  in    quod  actus  raoritorius 

quasi  ab    intrinsoco  ^tcudit  tanquain  ad  tcr- 

miuum.  Hoc  autcm  raodo  non    tondit   unus 

actus  meritorius  ad  motionom,   quae  est  prin- 

cipium   alterius,    et  ideo  etiam  ex  lege  vel 

promissione  divina  unus  actus  prceccdons  non 

cst  mcrilorius  motionis  otficacis  ad  actus  sub- 

sequontes,  ut  cxplicatum  est.  Et  hoc   ipsum 

confirmat  D.  Tliomas   altora  rationo,  in   ar- 

guraento  Sed  contra,    quia  si  horao  morcre- 

tur  de  condigno  pcrscvorantiam,  rcciperet  il- 

lam  infallibilitor^   noquc  iili   irapediinontura 

pouere  pormitli  posset,  quia  hoc  ipsura  per 

tale  raeritura    exciuderctur;  hoc  autera  est 

contra    cxperiontiara.    Qua}     ratio    supponit 

caradcra  rationom  talis  mcriti  csse  vcl  non 

csse  in  omnibus  actibus  raeritoriis  de  condi- 

gno  a  gratia  proccdentibus,  nec  posse  ratio- 

nabilitor  ad  hcec  opcra   magis  quam  ad  illa 

limitari.  Et  ita  est  ctiam  ratio  efficax,  ut  satis 

dcclaratura  ost. 

25.  Ad  primam  prolationem  partis  affirma- 


neat  ad  crrorcm  Pelagii,  nihilorainus  in  alio 
sonsu  ropugnat  gratiee  ct  personoe  creatse  pcr 
illam  operanti,  quia  excedit  vires  et  capaci- 
tatem  ejus.  Sicutquod  purus  homo  justus  rae- 
rcatur  de  condigno  alteri,  non  repugnat  gra-    Unde  nomo  potcst  merori  de  condigno  haec 


ti:K  in  priori  sensu,  repugnat  autom  in  poste- 
riori,  quia  gratia  unius  per  so  non  ordinatur 
ad  salutem  vcl  bcatitudincra  alterius.  Sic  ergo 
per  unam  raotionem  gratiae,  sou  actum  ojus, 
mercri  do  condigno  alium  scquenlem  actum, 
vel  motionera  olUcacera  ad  iliura,  exccdit  vi- 
res  gratiae,  quia  pcr  sc  non  cst  ordo  intcr  il- 
los  actus  vel  illas  motiones,  sed  omnes  ad 


auxilia,nisiquiraftrcturdc  condigno  gratiam; 
cum  ergo  priraa  gratia  non  cadat  sub  meri- 
tum  de  condigno,  neque  ista  priraa  auxilia, 
quae  rationc  illius  dantur,  possunt  sub  talc 
nicrilura  cadorc. 

'^l .  Respondetur  jam  ad  dictam  probationem 
quoad  sii fflcientia  et  necessaria.  —  At  voro  de 
auxiliis  suificieutibus  ac  necessariis,  quae  post 


lOS  T.IB.  XII.  DK  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

aliquod  meritum  dc  condigno  augmenii  gra-  de  condigno,  ut  dixi,  et  idco  illa  secunda  se- 

tise  dantur  vel  otTcruntur,  probabile  est  con-  quela  neganda  est. 

comitanter  cadere  sub  idcm  meritum  de  con-  29.  Deinde  res^iondetur  quoad  anxllia  uti- 

digno  augmenti  gratise,  nam  qui  meretur  de  Ua  tantum.  —  De  posterioribus  vero  auxiliis 

condigno  aliquam  formam,  meretur  quicquid  suificientibus,  quae  simpliciter  necessaria  non 

connaturaliter  sequitur  cx  tali  forma,  vel  ei  sunt,  sed  Deus  pro  suo  beneplacito  copiose 


connaturaliter  debctur,  sicut  supra  de  aug- 
mento  omnium  donorum  et  virtutum  diceba- 
mus;  sed  hopc  auxilia  necessaria  delientur 
gralife  et  cuilibet  gradui  ejus  ;  ergo  qui  me- 
retur  de  condigno  gratia;  augnienlum,  conse- 
quenter  etiam,  et  eodem  modo  lisec  auxilia 
meretur.  Neque  contra  hoc  obstat  ratio  facta, 
quia  heec  auxilia  dantur  ut  principia  subse- 
quentium  operationum,  quia  dantur  ut  prin- 
cipia  actualia  connexa  priori  principio  habi- 
tuali,  et  quia  illud  principium,  saltem  quoad 
augmenium  ,  est  terminus  prioris  meriti , 
ideo  eiiam  illa  auxilia  sub  hac  ratione  pos- 
sunt  etiam  esse  terminus  proximus,  vel  (ut 
iia  dicam)  conterminus  pra?cedentis  meriti  dc 
condigno.  Et  utraque  pars  confirmatur  opti- 
mo  Augustinitesiiffionio,  enarration.  in  Psal., 
circa  illa  verba  :  Justum  auxilium  meum  a 
Domino,  ubi  ait  hsec  csse  verba  hominis  justi- 


aliquibus  confert,  ut  non  solum  possint,  sed 
etiam  facilius  et  mehus  possint  perseverare 
et  bcne  operari,  si  velint,  absoluie  dicendum 
existhno  non  cadere  sub  meritum  de  condi- 
gno.  Raiio  esi  supra  iacta  in  dicio  argumen- 
to  tertio,  cujus  sequelam  quoad  hanc  partem 
admittimus.  Quiii  talia  auxiiia  non  nccessa- 
ria  non  sunt  per  se  connexa  cum  habiluah 
gratia,  nec  cum  augmenio  illius;  ergo  non 
comparaniur  uUo  modo  ad  praecedens  meri- 
tum,  uttcrminus  ejus,  sed  tantam  sunt  prin- 
cipia  qua^dam  aliorum  actuum  subsequen- 
tium,  quia  non  sunt  per  se  connexi  cum  prae- 
cedeniibus,  ratione  ipsorum,  et  ratione  aug- 
menii  gratise ,  quod  merentur.  Confirmatur 
ac  dcclaraiur,  quia  primus  aeius,  verbi  gra- 
tia,  factus  post  primam  justificationcm,  per 
se  primo  et  adaiquate  solum  mcretur  aug- 
mentum  gratiae  et  glorise,  cum  his  quae  per 


ficati,  et  loqui  de  auxilio,  quo  vita  gratise  con-     se  illud  conscquuntur,  vel  ratione  illius   de- 


servaiur.  Et  de  conservatione  pcccaioris  snb- 
dit :  Ibl  mlsericors  auxilium,  quia  nullum  ha- 
iet  meritum  peccatur.  Ilic  autem  justum  est 
auxilium,  quiajamjusto  trihuitur. 

28.  Ohjectioni  respondetur.  —  Dices  :  ergo 
potest  homo  mereri  de  condigno,  non  tantura 
auxilium  excitans  necessarium ,  sed  etiam 
concomitantcm  concursum,  quia  etiam  est 
necessarium  auxilium.  Aliqui  formidant  hoc 
concedere,  sed  non  video  causam.  Uirumque 
ergo  admiitodc  sutliricntc  intellectum,  et  con- 
sequenter  de  concursu  tantum  in  actu  primo 
sub  conditione,  si  per  hominem  non  steterii, 
quiaut  sic  est  necessarius,  et  ordinis  graiiee, 
eique  connaturalis.  Sed  dices  rursus  :  ergo 
potcst  justus  pcr  unum  actum  bonum  mercri 
dc  condigno  habere  alium,  quia  quimeretur 
auxilium  ad  aliquem  actum,  meretur  ipsuni 
actum.  Respondeo  :  posset  non  esse  hoc  ma- 
gnum  inconveniens,  quia  ipsi  actus  meritorii 
dicuntur  a  Patribus  esse  dona  Dei ;  crgo  non 
est  inconvenicns  quod  unus  sit  donum  datum 
in  pra^mium  alterius.  Sed  licet  hoc  in  merito 
de  congruo  locum  habeat,  ut  infra  dicam,  in 
raerilo  de  condigno  non  est  necessarium, 
qiiia  ad  mcrendum  soqucntem  acium,  opor- 
tetmcreri  non  soiura  auxilium  suihciens,  sed 
ftiam  congruura,  sine  quo  actus  non  fiet;  il- 
lud  auiem  auxilium  non   cadit  sid)  meritum 


bentur ;  ergo  si  aliquid  amplius  datur  ex  di- 
vino  bcneplacito,  illud  est  extra  meritum  de 
condigno ;  cujus  signum  evidens  est,  quia 
non  omni,  mcrenti  augmentum  graiise  de  con- 
digno,  daniur  illa  copiosiora  auxilia  aciualia; 
et  nihilominus  omnes  rccipiunt  condignam 
mercedem;  crgo  signum  est  talia  auxilia  non 
dari  ex  merito  de  condigno.  Denique  tale  me- 
riium  nec  in  ipsa  rei  naiura,  nec  in  extrin- 
seca  Dei  ordinaiione,  aut  lege,  dc  qua  per 
revclationem,  vel  pcr  aliura  raodum  probabi- 
lem  nobis  constet  fundari  potest;  ergo  assc- 
rendum  non  est. 

30.  Contra  proximam  doctrinam.  —  Contra 
hoc  vcro  objici  potesi,  quia  inter  hffic  auxilia 
graiiai  computantur  etiam  bona  teraporalia, 
quaienus  dantur  cum  liabitudine  ad  vitam 
seternam,  vel  quatenus  inicrdura  ad  illam 
consequendam  uiilia  sunt ;  sed  jusii  possunt 
mereri  decondigno  haic  bona  cxterna,  quate- 
nus  ulilia  sunt  ad  vitam  ffiiernara  ;  ergo  a 
fortiori  poteruntmereri  auxilia  inicrna,  eiiam- 
si  necessaria  non  sint,  sed  tantum  utilia.  Mi- 
nor  probatur  ex  D.  Tlioma,  dicta  qua^si.  J 14, 
ubi  expresse  docet,  licet  jusii  non  mereantur 
proprie  ac  sirapliciier  bona  teraporalia,  abso- 
lute  et  secundum  se  speciata,  niliilomiuus 
mereri  illa,  ut  sunt  utilia  ad  opera  virtutum, 
quibus  ducimur  in  vitam  ceternam.  Et  videtur 


CAP.  XXVI.  UTRUM  JUSTUS  CONSERVATIONEM  GRATI.E,  ETC  169 

apcrto  loqrii  de  mcrito  de  condigno  ;  tnm  quia  noc  provonit  ex  impotentia,  scd  ex  voluntate, 

dicit  directe  et  simplicitcr  cadere  svb  meritum;  cujus  futuram  dcterminationera  Deus  pra-no- 

tum  etiam  quia  additcomparationem,  dicons  :  vit,  uec  obligari  potest  ex  juslitia,  ut  ilhim 

Sicut  augmentum  gratiie,  et  omnia  illa  quihus  non  permittat,  ut  jam  dixi,  et  aliis  modis  po- 

Jiomojuvatur  ad  perveniendumiiiieatitudinem  test  dare  auxilia  sufficientia  ad  non  peccan- 

post  pnmam  gratiam  ;  tum  dcuique  quia  ad-  dum  in  iliis  eventibus,  noc  tenetur  darc  effi- 

dit  lia'c  bona  secundum  sc  spoctata  caderc  cacia  tanquam  debita  ex  mcrito  de  condif,aio, 

sub  mcritum  sccundum  quid,  quod  e.^t  meri-  ut  etiam  dictum  est.   Undc  vidctur  absolutc 

tum  dc  congruo.   Et  potest  hoc  confirmari,  concludi  temporalia  auxilia^  etiara  in  ordine 

quia  liaec  temporaliar  bona,  ut  ad  spiriiualia  ad  spiritualem  salutem,  nunquam  cadere  sub 

conferunt,  ad  spiritualeni  ordiuem  elovantur,  mcritum  de  condigno. 

et  hac  ratioue  proporlionem  habent  cum  su-  32.  Ad  locum  D.  Thomce  in  ipsa  objeciione 

pcrnaturali  merito,   et  sub  eodem  respectu  num.  30.  —  Ad  D.  Thomam  respondeo,  il- 

promissa  videutur,  Psal.  33  :  Inquirentes  au-  hira  tam  in  dicto  articulo  quara  in  aliis,  indi- 

tem  Domimm,  non  defident  omni  hono;  Matth.  stincte  loqui  de  raerito  vero  et  proprio,  et  sub 

6  :  Qucerite  primum  regnum  Dei,  etjustitiam  illo  racritumdc  condigno  et  de  congruo  cora- 

ejus,  et  licec  omnia  adjicientur  tobis ;  1  ad  Ti-  proheudore,  atquo  illudmeritum  sic  abstracte 

moth.  A  :  Promissionem  liahens  xitie  quic  nunc  sumptum  a  mcrito  metaphorico.  et  simiiitu- 

est  et  futurce;  ergo  nihil  ibi  deest  ad  meritura  diuario,  ut  ita  dicam,  distinguere.  Quod  patet 

dc  condigno.  manifesto    ex  ilio   artic.    10,   quatenus  dicit 

31.  Responsio.  —  Ad  objectionem  rospon-  temporalia  bona  secundum  sc  spccfata  tan- 

deo,  couccdondo  idem  sentiendum  esse  dc  tum  esse  bona  sccundum  quid,  ct  idco  ncn 

auxiJiis  extornisquod  de  intornis,  ideraque  de  cadero  sub  merilura  sirapliciter.  Quod  do  me- 

meritobonorum  temporalium,  quatenus  uiler  rito  de  condigno  est  cortissimum,  et  ab  om- 

externa  gratia^  auxilia  computantur,  quod  dc  nibus  receptum.  Existimo  autem  etiam  esse 

ca'teris  auxiliis;   nam  sine  dubio  eadora  est  verura  de  merito  do  conc:ruo,  ut  infra  de  illo 

raiio,  ut  argumcntum  probat.  Quaproptor  oa-  tractando  ostendam,  et  iude  a  fortiori  raeri- 

dem  distinctiono  utondum  est  de  teraporaii-  tum  de  condigno  ab  illis  bonis  sic   spectatis 

bus  bonis,  vel  simphciter  necessariis  ad  per-  excludotur.   Unde    addit   D.   Thomas  solum 

severandum  in  gratia,  vel  de  conducentibus  posse  cadere  sub  raerito  secundura  quid.  Ex- 

ct  juvantibus  ad  id  facilius,  vel  cum  minori  plicando  autem  hoc  raoritura  secundum  quid, 

poriculo  prajstandum.  Et  de  prioribus,  si  talis  dicit  esse  posse  in  oporibus  ot  laboribus  ho- 

casus  accidcre  possit,  concedo  posse  cadero  rainuminiquorum  aut  infidoliura,  etiam  prava 

sub  meritum  de  condigno ;   de  posterioribus  intentione  factis.  De  quo  raerito  supra  osten- 

autem  uego,  sed  ad  summum  de  congruo,  ut  diraus  non  esse  verura,  sed  ita  per  analogiam 

postea  dicam.   Utrumque  satis  probatur  ex  nietaphoricum  appoUari,  quia  Dous  ita  vide- 

dicta  paritato  rationis.  Dixi  autera  :   Si  talis  tur  pro    his   operibus  aliquom  teraporalom 

casns  accidere  possit,  quia  vix  cogitari  potost  mcrcodom  retribuere,  ac   si  illara  merereu- 

occasio,  in  qua  toraporalia  bona  neccssaria  tur,  cum  tamen  non  propter  vorum  meritura, 

siut  ad  persevcrandum  in  gratia,  cura  ad  hoc  sed  propter  alias  rationes  suoe  providontise  id 

sola  voluntas  sufficiat ,    quando    ex  dofoctu  faciat.  Ergo  sub  mcrito   huic  opposito  com- 

tomporalium  bonorum  impotentia  interccdit.  prchondit  D.  Thoraas  omne  vcrum  raoritum, 

Diccs  :  quamvis  in  re  ipsa,  et  (ut  ita  dicam)  sive  sit  de  congruo,  sive  dc  condiguo,  uam 

in  sensu  diviso  uon  inveniatur  talis  necossi-  ctiara  illud  vocat  meritum  simpliciter,  quod 

tas,  nihilorainus  in  priiescientia  Dei  et  in  sen-  respective  seu  comparatione  altcrius  intelli- 

su  coniposilo,  potost  intordura  esse  necessa-  geudura  est.  Et   siraili  modo   accipienda  cst 

riura  temporale  subsidium  alicui  justo,  ne  ca-  comparatio   cum  augmcuto   gratia?,   ct  aliis 

dat,  vel  nc  iu  a^tcrnum  porcat ;  quia  Dous  auxiliis,  qua}  ad  salutom  juvaut.  Nara  vel  su- 

praevidit  illura  occasione  paupertatis  pecca-  mcnda  cst  comparatioin  gcnerali  ratioue  vori 

turum,  nisi  ci  subvcniatur,  vel  pcr  impation-  meriti,  non  in  ejus  perfectione ;  vel  sumenda 

tiam  aut  diiUdcntiani  casurura,  si  regrotot,  cst  cura  parlitione  accorauioda,  nara  ctiara  in 

doleat,  vel  alitor  allligatur.  Respondoo  hanc  aliis  intornisseu  spiritualibus  auxiliis,  pro  ra- 

necessitatera  uon  satis  esse  ut  quis  raereatur  tiono  neccssitatis  vel  utilitatis,  congruura  vel 

de  condigno  temporalia  auxilia,  quia  illa  non  condignura  auiihura  intervenire  potest.  Idera 

est  necessitas  simpliciter,  Redsecundum  quid,  crgo  est  cum  proportione  in  temporaUbus,  ul 


no 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFIC.\>"TIS. 


nd  si)ii'iiuali;i  ordinantiir.  Affirmalio  namque 
D.  Thomce  in  hnc  parte  inditlercns  ct  gcncra- 
lis  est,  et  ideo  apphcanda  est  juxta  matcriffi 
capacitatem;  nam  si  habitudo  hsec  tempora- 
lium  bonorum  ad  spirituaha  tantum  sit  pura 
utihtas,  etadmehus  esse,  caderc  poterunt  sub 
mcrito  dc  congruo,  non  de  condigno.  Si  au- 
tcm  fingatur  casus  in  quo  illa  utihtas  in  abso- 
lutam  necessitatem  transeat,  tunc  tale  meri- 
tum  de  condigno  admitti  poterit.  Yix  tamen 
(ut  dixi)  tahs  casus  iu  homine  jam  justiQcato 
cogitari  potest ,  nam  in  impio  ct  infidcli 
fortasse  non  est  impossibilis,  quod  nunc  non 
rcfert. 

33.  Ad,  confirmationem  ex  raiione  in  eodem 
mim.  30.  —  Atque  eodera  modo  expedienda 
est  ratio  inducta ;  nam,  licet  lisec  temporaUa 
subsidia  sub  iho  rcspectu  spirituaha  repu- 
tentur,  iion  tamcn  omnia  auxiha  spirituaha 
cadunt  sub  meritura  de  condigno,  sed  pro  ra- 
tionc  necessitatis  et  connexionisquasi  conna- 
lurahs,  quara  habcnt  cum  habituah  gratia, 
vcl  augmcnto  ejus,  ut  declaratum  est ;  ergo 
majori  ratione  id  servandum  est  in  tempora- 
libus  subsidiis,  etiam  sub  iho  rcspectu  consi- 
dcratis.  Eodemquemodo  accipicndffi  sunt  gc- 
neralcs  promissioncs  horum  Ijonorum,  quan- 
quara  in  allegatis  tcstimoniisnonsemper  pro- 
priam  promissioncra  intclhgere  necessariura 
sit,  sed  exactam  ac  sapientem  Dci  providen-  iit  in  patria  pcrsevcrat,  non  est  nisi  productio 
tiara,  qute    sempor  pr;x^sto  est  tiraenlibus  ac     conlinuata. 

dihgentiljus  ipsum,  ct  ideo  dicitur  cis  adji-  35.  Vera  responsio  imprimis  quoad  conser- 
ccre  lifcc  bona  temporaha,  quantura  ihis  cx-  zationem  gratice  aisolnte.  — Dico  crgo  duph- 
jicdit,  non  ex  promissioue,  aut  rigoroso  rae-  citer  inteUigi  possc  mcrcri  conservationcm 
rito,  sed  ex  fequissima  providentia.  Vidc  D.  gratiae  perpetuam,  quam  physicam  chiritatis 
Thomam,MattliaM  sexto,  ct  Augustinum,hbro  gratia  appcUamus  :  uno  raodo  absolute,  et 
sccundo  de  Scrmone  Domini  in  mont.,  capi-  aljsque  subintenccta  conditione ;  aho  modo 
tul.  2-4,  et  super  dicta  verba  Psahni  trigcsimi  sub  condilione:  Si  homonon  posucrit  obicera, 
tcrth,  quee  de  bonis  spirituahbus  intehigit,  seu  :  Quantum  est  ex  parte  Dei.  Priori  modo, 
vcl  de  bono  teraporah  ad  vitam  necessario.  diconon  posse  justummereri  perpetuam  con- 
Eodera  modo  ultimam  promissioncra  dc  vita     scrvationrra  gratiffi  pro  statu  vioe,  hcet  possit 


tur,  et  in  virtute  ad  hoc  probandum  ihara  indu- 
cit.  Nam  in  hunc  modum  argumcntatur.  Con- 
servatio  gratioe  est  principium  omnis  raeriti 
de  condigno  ;  sed  principiura  racriti  non  cadit 
sub  meritum ;  ergo  nec  iha  gratise  conservatio 
potcst  sub  meritura  dc  condigno  cadcrc.  Ma- 
jorcm  probat  hoc  modo :  conservatio  gratiaj 
nihil  aliud  est  quam  productio  gratiai  conti- 
nuata  seu  non  interrupta,  nuUum  h;ibens  tcr- 
minura  novura  ;  sed  productio  gratiai  cst 
principiuni  oranis  raeriti  de  condigno  ;  ergo 
ct  conscrvatio  est  principium  oranis  cjusmodi 
meriti :  crgo  non  magis  potcst  conservatio 
gratise  cadere  sub  meritum  dc  condigno  , 
quam  ejusdera  productio.  Et  confirraatur, 
quia  gratia,  ut  conservata,  non  cst  terrainus 
sui  ipsius  ut  produttoe,  sed  est  una  et  cadcm, 
quia  gratia  non  terminat  ahter  conservatio- 
nem  sui,  sed  codera  modo  se  habens;  er- 
go ,  ut  conservata ,  non  potcst  cadere  sub 
mcritum  de  condigno  ab  iUa  procedens,  quia 
id  quod  cadit  subracritura  de  condigno,debet 
esse  tcrmiuus  rcspectu  gratioe,  quaj  est  taUs 
meriti  principium.  At  enira  si  hic  discursus 
et  scnsus  rationis  D.  Thomee  legitiraus  est, 
ctiam  proljat  non  possc  perseveranliam  p;i- 
tri;\^  cadcre  sub  mcritum  dc  condigno,  quia 
etiam  iUa  perseverantia  nihil  aliud  erit  quam 
conservatio  gratise ;   quoe  conservatio,  etiam 


longgeva  sccundura  quaradara  congrucntiam, 
ct  sub  eadem  conditione  intehigit  divus  Tlio- 
mas  2.  2,  quoestione  lll,  articulo  5  ad  quar- 
tum,  et  lect.  2  in  i  Timoth.  quarto.  Ubi  viden- 
dus  est  Sahner.,  disput.  13. 

34.  Ad  argumentum  primum  in  n.  1  quid 
respondeat  Cajctanus  cx  D.  Tlioma.  —  Su- 
perest  ut  ad  rationes  dubitandi  respondeamus. 
Petitur  autem  in  prima  earura^  an  possit  ju- 
stus  de  condigno  mereri  physicam  conscrva- 
tionem  gratise  su.t,  in  perpctuum.  Quod  du- 
bium  virtute  attingit  C;ijctanus  in  dicto  arti- 
culo  nono,  et  in  partera  negantem  inchnat,  et 
juxtaiUam,  rationem  divi  Thomae  intcrpreta- 


iUam  mcreripro  statu  patrioe.  Prior  pars  pro- 
batur  Gx  dictis,  quia  ad  mercndara  conscr- 
vationera  gratia;  Ulo  modo,  id  est,  absolute, 
necesse  est  mereri  de  condigno,  ut  pro  toto 
statu  vice  non  apponatur  impcdimcntum  con- 
scrvationi  gratire  ;  scd  hoc  non  cadit  sub  tale 
mcritum  ;  ergo.  Probatur  minor,  quia  ilhid 
esset  mereri  de  condigno  perseverantise  do- 
num,  quod  fieri  non  potest,  ut  ostensum  est. 
Posterior  pars  sumitur  ex  divo  Thoraa,  di- 
ccnte  raercri  justura  de  condigno  persevc- 
rantiam  patrice  ;  nam  ad  pcrsevcranliara 
rcquiritur  per  se  primo  pliysica  gratice  con- 
servatio  ;   crgo  hanc  pro  statu  patria)  juslj 


cw.  XXVI  uTnrM  justus  consetwationem  grati.t:,  etc.  iti 

mcrontiir.  Dicuntur  niUem  i!!am    morori  ab-  ojusdom   gratia^   impotrarc,  licct  illam   non 

solute,  quia  moronlur  visioncra  boatam,  cum  impotravorit,   ut  est  evidcn.',  quia  potest  pro 

qua  impossibilc   cst  poncrc  obicem  conser-  consorvationc  oraro,  licct  productioncra  non 

valioni  gratia^,    ct  ita  mcrcntur  justi  porvc-  petiorit,  ut  iti  parvulo    baptizato    et  postca 

nirc  ad  statum,  in   quo  non   possint  poncre  adulto  manifcstum  est.  Et  eadem  rationc  , 

obiccm  conservationi  gratiae;    ct  ita  mercn-  si  gratias  apat  pro  bcneficio  baptismi    sus- 

tur  persoverantiam  patriop,  ct  cura  illa  con-  cepto,  per   illum  actum   morori  potorit  con- 

scrvationcm  gratia;  absoluteporpctuam.  Quo-  scrvationem   gratia;  saltom  de    congruo,   ut 

modo  autem  contra  boc  non  obstct  Cajctani  cst  per  se  notum,  cnm  tamon  ctiiim  in  im- 

discursus,   statim  dicam.  petratione  ct  merito  congruo  ficri  non  possit 

36.  Deinde  quoad  conserrationem  sxib  con-  ut  principium  impetrationis  aut  meriti  cadat 

ditione.  —  Proximaresponsio  imprimis  repn-  sub  eamdera  impetrationom  ;  ergo  eadcm  ra- 

(jnantiam  non   continet.  —  At  vero  de  posto-  tione  est  inter  iliaduo,  productionom  scilicet 

riori  modo  mcrendi   dc  condiano  conscrva-  ct  consorvationem,  sulliciens  distinctio  mora- 

lionem  pbysicam  gratise  sub  conditionc:  Si  lis,  ut  una  possit  esse  principium  mcriti,   ct 

bomo  non  ponat  obicem^   seu,  quantum  cst  alia  terminus. 

cx  partc    Dei,  dico  posse  lioc  modo   conscr-  37.  Deinde  de  facto  teram  esse  ostcnditur. 

vationem  gratite  cadore  sub  mcritum  decon-  — Supposila  vero  non  rcpugnanlia,  proba- 

digno   bominis  justi,  ot  de  facto  ita  cadoro,  tur  intercedore  posse  tale  meritum  respoctu 

vel  immediate,  vel  saltcm  mcdiate,  seu  ra-  conservationis  gratiai  somol  productce.  Nam 

tione  augmenli ,  vel  visionis  beat®.  Decla-  gratia»,  jam  productae  dcbetur  conservatio  ex 

ratur  ct  probatur  imprimis,  quia  ex  boc  me-  parte  Doi  dcbito  connaturabtatis  fundato  in 

rito  nulla   scquitur  repugnantia,    quia  ,   il!o  ipsa  gratia  ,  ut  jam  producta  ;  ergo   cadem 

non  obstantc,  potest  bomo  perraitti  cadore  ratione  potcst  oadimi  conservatio,  cadem  sup- 

in  peccatum,   ut   per  se  patct.  Deinde  buic  positione  facta ,  dari  debito  justitia?  rationc 

merito  non  obstat  identitas  pliysica  produc-  alicujus  actus  ab  eadcm  gratia  producti  vcl 

tionis  ct  conservationis,  quam   expcndit  Ca-  informati ;   ergo   ita   dc  facto  conccdcndura 

jetanus,   qnia,    illa  identitate   non  obstante,  cst.  Probatur  conscqucniia  ,   quia  i!li;d  prffi- 

sunt  duo  bencficia  divina  ,  moraliter  valde  raium  ost  maxime  proportionatum  tali  me- 

distincta,  et  ideo,  licct  unum  non  cadat  sub  rito,  ct  fundatura  non  sohim  in  prora.issione, 

moritum,    potcst    cadcre  aliud.  Itcm  etiam  scd  ctiam  vcluti  in  naturab  lege  et  intrinseca 

physico  loquendo,  licct  illa  duo  sint  realiter  conditione  ipsius  gratia?,  qua>  suam  conser- 

et  absolute  idem,  tamcn   formalitcr  et   se-  vationom  maxime  intendit,  sicnt  et  rcs  ca-tc- 

cundum  rospcctivam  considerationom  distiu-  ra? ;  ergo  niliil  deest  ad  verum  raeritum  de 

guuntur  ;    nam  conservatio    cocxistit  mulfo  condigno.  Dixi  antcm  :  Vel  immediate,xel  saJ- 

tcmpori,  cui  non  cocxistit   productio,  et  ba-  tem  mediate,  ctc,  quia  duoljus  modis  potcst 

bct  virtualiter   dnrationom  quamdam  quasi  boc  mcritum  intclligi.  Unus  cst,  si  horao  jus- 

succcssivaraquam  nonhabctproductio.  Quod  tus  per  suura  primura  actura  racritoriura  de 

autem   lirec   distinctio   sutficiat  ad   raoritura  condigno,intoIligatur  ctiam  primura  omnium 

conservationis  ,    sinc   mcrito    productionis  ,  mereri  conscrvationcragratia?infusa3  cxparte 

probatur  cxcmplis,  nam   productio  non   do-  Doi  porpctuam,  idquc  immediatc,  et  pcr  so, 

botur  rci  antcquam    producatur  ,  quia  nihil  sive  per  illum  actura   ahquid   aliud  racrca- 

cst ;  conscrvatio  autora  dobctur  rei  scu  gra-  tur,  sive  non.  Et  hic  raodus  ncc  rcpugnan- 

tia?  jam  productic  ,  dcbito   utique  connatu-  tiam  involvit,  ncc  magna  probabilitate  caret. 

ralitatis,    ratione   cujus   Deus   ox  lege  ordi-  Altcr  raochis  est,  f[uia  borao  justus  nieretur 

naria  nuUi  rei  nogat  infiuxum  necessariura  de  condigno  gloriara,  ut  diccraus,  ct  conse- 

ut   conscrvetur,    nisi   ahnnde    coriTimpafnr ,  qucntcr  etiara  raorelur  pcrpcfuifatcra  gloria^ 

quod  do  gratia  supcrius  dixiraus.  Dcinde  illa  saitcm  sub  illa  conditiono,  Si   in  gratia  dc- 

distinclio  sutficit  ut  pcrscvcrantia  seu  conti-  ccsserit,  qure  illi  a^quivalcl,  Si   obiccra   non 

nuatio   cjusdcm   actus  sine   ufia    nuitatione  posuerit;  non  potest  autcm  gloria  essc  per- 

augcat  mcritura  ipsiusmet  actus,  ut  supia  vi-  petua,  nisi  gratia  perpetuo  conservetur ;  cr- 

sum  est ;  crgo   sulfiriot  ut  gratia,  ut  conser-  go  ncccssc  cst  ut,  saltera  racdiatc  ct  rationc 

vata,  possit  csse  tcrminus  scu  pra.'raiura  ali-  glorije,  racroatur  borao  conscrvationera  per- 

cujus  raeriti.  Prffiterea  qui  est  in  gratia,  pcr  potuara  sub  cadem  conditione.  Siraile  est  de 

orationera  sequenlera  potest  conscrvationcm  gratioe  augmcnto  ,  nam  justus  mcretur  de 


172  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTrS  GRATI.E  S.\NCT1FIC.VKTIS. 

condigno  augmentiim  gratiaj,  et  conscquen-  an  possit  mereri,   ut,   si  peccavcrit,  efficaci- 

ter  meretur  illud  ut  perpetuo  duraturum  et  ter   convertatur  a  Deo  ad  pa'nitentiam  ,   ut 

conservaudum,   quantum  est   ex  parte  Dei,  itcrum  jusiiticctur.  Ex  dictis  autem  eviden- 

nisi  ipsemct  peccando  obicem  conservationi  ter   sequitur  non  posse   dari  tale   meritum. 

apponat.   Non   potest  autem   conservari  au-  Primo,  quia  magis  est  resuscitare  mortuum 

gmentum,  nisi  gratia  ipsa  conservetur ;  crgo  quam  conservare  viventem ;  ergo    si  justus 

consequenter  meretur  totius  gratise  conser-  non  potest  absolute  sccundum  mereri ,   mi- 

vatioucm  sub   eadem    conditione.   His    ergo  nus  poleritmcrcri  primum.  Secundo,  quia  in 

modis  potest  conservatio  graiiai  sub  meritum  discursu  prajcedenti,  ostensum  est  non  posse 

de  condigno  cadere.  justum  mereri  vocationem  ad  observanda  in 

38.  Ad  Cajetamm  in  mm.  34  allatum. —  futurum  prsecepta,  et  vitanda  peccata,   nec 

Ad  secundum  argmnentim  prlncipale  in  jam  omnia,  nec  aliqua;  ergo  multo  minus  poterit 

viemorato  nnm.  \.  —  Ad  tertium. — llatio  au-  mereri,  ut  delur  sibi  postea  vocatio  cfficax 

tem  in   contrarium  ex  Cajetano   sumpta  ex  ad  contriiionem.  Tertio,  quia  vcl  boc  mcri- 

dictis  soluta  relinquiiur.  Nec  ratio  D.  Thomffi  tum  debet  fundari  in  actibus  quos  justus  fa- 

ita  explicanda  est,  sed  alio  modo,  quem  jam  cit,   dum  justus  est  vel  in  actibus  quos  post 

tradidimus.  Alia  vero  duo  argumenta  in  prin-  lapsum  operatur.  Hoc  posterius  facile  rejici- 

cipio  posita  ex  dictis  manent  expedita.  Nam  tur,  qiiia  illi  actus  j;im  non  sunt  ab  homine 

in  secundo  argumento  falsum  est  antecedens  grato,  et  ideo  non  possunt  esse  meritorii  de 

quod  assumitur;   ita   enim  ostensum  est  in  condigno.    Nec  enim  sufficit  fuisse   gratum, 

actu  meritorio   non  esse  proportionem    aut  quia  dignitas,  qua3  jam  non  est,  non  potest 

rationem  illam  merendi  de  condigno  auxilia  actus  dignificare,  prresertim  cum  obstet  pr;e.- 

congrua,  efficacia  ad  actus  futuros.  lu  lertio  sens  pcccaium.  Neque  etiam  dici  potest  pri- 

vero  argumento,  negari  potest  prima  propo-  mum,    quia  priora  merita   pcr   subsequens 

sitio  assumpta  ;  quia  potissima  ratio  ob  quam  peccatum  mortificantur,    quam  mortificatio- 

negamus  meritum   de  condigno  doui  perse-  nem  D.  Tliomas  vocavit  interruptionem  divi- 

verantise  ,  non   est  propter  vitandum  incou-  na>  motionis,  per  quod  cessant  dubitationes 

veniens  illud  de  certitudine  et  securitate  per-  Cajetani.  Neque  potest  justus  mcreri  ul  non 

severantise,  nam  illud  fortasse  in  rigore  non  raortificetur,  licet  peccet,  quia  hoc  necessario 

sequitur,  sed    est  propter  alias  rationes  di-  sequitur  ex  ipsa  malitia  et  demerito.  Quia  (ut 

recte  ostensivas,  et  propter  aha  incommoda  supra  dixi)  repuguat  cum  qui  cst  in  peccato 

vitanda,  et  proptcr  communem  auctoritatem,  mortali   babcre  jus  justitia;  coram  Deo,   ut 

ut  cxplicuimus.  Deinde  addi  potcst,  licet  non  supra  dictum  est;   ergo  postquam  labitur  in 

sequatur  absoluta  certitudo  perseverandi  in  peccatum,  non  potest  retinere  jus  justitia*  ad 

gratia,   sequitur   saltem   liypothetica ,  nimi-  resurgendum,  scd   omnes  justitiffi  ejus  non 

rum,  quod  si  justus  liabuit  aliquos  actus  me-  recordaljuniur  amplius,  ut  dicitur  Ezecliiel. 

ritorios  de  condigno,  potest  esse  securus  et  18,  su]j  qua  universaH  etiam  hoc  particulare 

certus   se  perseveraturum,  et  conscquenter  comprehcnditur.  At  tandem  lioc  conDrmant 

sequitur  tanta  morali  certitudinc  posse  esse  omnia  Scripturse,  Concihorum  et  Patrum  tes- 

de  sua  perseverantia  securum,  quanta  crcdit  timonia  ,  quK  remissionem  peccati  mortahs 

se  aUquando  fuisse  justificatum,    et  aliquid  dicunt  ficri  gratis,  et  ex  misericordia,   nam 

de  coudigno  apud  Deum  mcruisse;  liKC  au-  indilTcrenter  loquuntur,  sivc  nulia,  sivc  pau- 


tem  satis  absurda  sunt. 

CAPUT  XXYH. 

UTRUM  IIOMO   rOSSIT   DE   CONDIGNO    MERERI  RErA- 
RATIOISEM  POST  LAPSUM  ? 

1 .  Propositio  qua^stionis  ejusque  expositio. 


ca,  sive  multa  merita  prrecesserint. 

2.  Resolutio  facta  commicnis  est. — Est  ergo 
certissima  hajc  resolutio,  et  ideo  etiam  est 
communis  D.  Thoma^,  dicto  art.  7,  et  ibi  om- 
nium  ;  et  Ah^ns.,  3  p.,  qua-st.  61,  mcmb.  5, 
art.  2,  §  2  ;  Gabriclin  2,  d.  M,  q.  unic,  art.  3, 
dub.  3,  et  ibi  Dionyslus  Cister.,  q.  nnic,  art. 
d,concl.  5,  qui  optime  id  confirmat,  tum 
—  Tractatur  lia^c  qua\stio  a  D.  Thoma,  dicta  quia  justus  non  potest  de  condigno  mercri 
q.  1 15,  art.  7,  facileque  ex  dictis  in  cap.  pra^-  ut,  si  peccaverit,  vivat  aliquo  tempore  post 
cedenti  expediri  potest.  Periude  enim  est  lapsum  ;  tum  ctiam  quia  eo  ipso  quod  justus 
quferere  an  justus  possit  de  condigno  repa-  pcccat  mortaliter,  fit  indignus  vita  aetcrna,  et 
rationem  post  lapsum  mereri  ,   ac  quferero     absolute  dignus  poena  a>terna ;  ergo  ex  toto 


CAP.  XXVII.  UTRUM  IIOMO  POSSIT  DK  C()ND1GN0  MERERl,  ETC.  173 

ligoro  jusULicC  potcst  statim  liac  pccna  puni-  luni  ilji  commcinorare,    scilicct,  pra:!tcrita  ct 

ri,  ct  nullo  modo  disponi  itcrum   ad  vitam  prfcsontia,  ut  ostcndunt  illa  vcrba,  ministra- 

ajtcrnam.  Nam  cum  indignus  sil  il!a,  ctiam  tls,  ministrastls;  ct  dc  prsetcritis  eliam  opc- 

cst  indignus    omni  prffj^arationc  ad  illam ,  ribus    dixcrat :    Operis  testri ,    et  dilectionis 

(]ua!is  pcr  justificationcm  fit.    Et  boc  ctiam  quam  ostendistis  in  nominc  ipsitis.  Oniisso  au- 

suppouunt  omncs  auctorcs,  qui  in  hoc  casu  tcm  pro  nuuc  vcrijo  prajsonlis  lcmporis,  mi- 

ctiam   moritum    dc    congruo    ncganl  ;   imo  ^w^rfl^w,  quod  postcaagcntcs  dc  merito  con- 

ctiam   qui   illud  admiltunl,    supponunt    non  gruo  expendcmus,  circa  alia  verba  de  prw- 

posse  esse  de  condigno  ;  utrosque  vero  rcfc-  teritis  operibus  uno  verbo  respondeo,  priora 

rcmus  in  fiue   hujus  matcrice,  tractantes  de  verba  :    Non  est  injustus  Deus  ,  ut  ollivis- 

merito  coiigrui,  ubi  ditricultatcs  utrique  me-  catur   operis  testri,    et  dilectionis  quam  os- 

rito  communcs  cxpcdieraus.  tendistis,  habcrc  imbibitam  condilionem,   si 

3.  Ohjectio. —  Potcst  vcro  hic  objici  illud  resipiscatis,  et  pcenitentiam  egsritis,  ut  rccio 
Pauli  ad  Hcbraeos  0  :  Non  est  vijustus  Deus  attigit  Gratianus  de  Poenitent.,  dist.  2,  post 
ut  oMiviscatur  operis  vestri,  et  dilectionis  qtiam  cap.  Jslon  est  tam,  c.  29,  §  Operis,  inquicns  : 
ostendistis  in  nomine  ipsius,  qui  ininistratis  Quasi  dicerct  :  Olim  multa  operati  estis,  pro 
sanctis,  et  ministrastis.  Qnic  verba  ad  com-  quibus,  si  pwniteatis  de  malis,  henefacict  xohis 
probanda  justorum  merita  allegat  Concibum  Deus.  Qua'  verba  cx  Anselmo  in  iilum  locum 
Tridcntinum,  et  in  eis  loquitur  Paulus  ad  sumpta  videntur,  nam  in  illo  etiam  leguutur 
fideles,  qui  prius  justi  fuerant,  et  bona  opera  et  in  Glossa.  Hoc  autem  posito,  respondet 
ex  charitate  fcccraut,  ct  postca  lapsi  fucrant,  D.  Thomas  ibi,  lectione  tcrtia,  loqui  Pau- 
et  de  illismet  operibus  ait  non  fore  injus-  lum  de  justitia  late,  ut  invenitur  in  merito 
tum  Deum  ut  talium  obscquiorum  oblivis-  de  congruo,  ut  ipse  ibi  admittit  in  operibus 
catur  ;  ergo  esset  injustus  Deus,  nisi  intLiitu '  prwteritis  factis  in  statu  justitiai  ad  resipis- 
talium  meritorum  liomincs  sic  lapsos  in  gra-  ccndum  postea  de  peccatis  commissis.  Sed 
tiam  suam  rcvocarct  ;  ergo  illi  lioc  mcruc-  de  hoc  merito  postca  videbimus,  nam  illi 
runt  de  coudigno.  Et  confirmatur  ratione,  loco  quoad  hanc  partem  non  recte  adapta- 
quia  opus  bonum  hominis  justi  etiam  post  tur.  Respondemus  ergo  Paulum  non  dicere 
lapsum  manet  meritorium  vitoe  cetcrnas ;  ergo  fore  injustum  Deum,  si  justum  post  bonaope- 
etiam  potcst  raancre  meritorium  rcparatio-  ra  lapsum  a  pcccato  non  rcvocat,  scd  fore  in- 
nis  post  lapsum.  Cousequcntia  probatur  ,  justum,  ut  obliviscatur  operum  horainislapsi, 
quia  plus  videtur  esse  meritum  vitse  ffiterufe  ut  licet  convertatur  et  poenitentiara  agat,  illa 
durare  cum  peccato,  quam  meritum  rcpara-  pra^terita  opera  non  remuneret.  Ac  proinde 
tionis  post  lapsum.  vult  Paulus  ad  justitiam  Dei  pertinere  remu- 

4.  8olutio  quorumdam. — Legitima  solutio.  nerare  illa  merita,  si  homo  a  pcccato  resi- 
—  Ad  vcrba  Pauli  rcspondcnt  aliqui  loqui  piscat,  quamvis  ipsara  resipiscenliam  et  poe- 
Paulum  ad  Hcbrseos  fideles  et  justos,  qui,  nitentiam  tantum  ex  misericordia  consequa- 
licet  remisse  et  iraperfccte  viverent,  non-  tur.  Hajc  enini  duo  repugnantia  non  sunt, 
dum  taraen  justitia  exciderant,  sed  in  gra-  nam  priora  mcrita  non  fuerunt  extincta,  sed 
tia  et  bonis  operibus  pcrscvcrabant,  ut  ver-  mortificata  ct  impcdita  pcr  supervoniens  pcc- 
bura  illud  de  prrescnti,  ct  ministratis  ,  in-  catum.  Et  quamvis  illa  non  mcrcanlur  hujus 
dicat.  Quam  cxpositionem  attigit  Cajctanus  irapediraenti  ablationem  ,  sed  ex  nova  Dci 
et  late  dcfendit  Riljcra,  et  multum  indicat  raisericordia  tollendura  sit,  niliilominus,  illo 
Ghrysostomus  oration.  10,  qnem  Thcophy-  gralis  ablato,  statim  priora  merita  suam  vim 
lactus  imitatur,  cxpendcns  illa  verba  :  Con-  recuperaut,  et  justitiara  exercent,  quia  sub 
fidiwAis  aulem  de  vohis,  ctc,  quai  expositio  hac  tantum  conditione  suum  prtemium  mc- 
probabilis  cst,  et  illa  supposita,  cessat  ob-  rucrunt,  videlicct,  si  homo  in  gratia  deces- 
jectio.  Nihilominus  tamcn  admittimus  loqui  serit,  quee  implctur,  ctiamsi  homo  ex  mi- 
Paulum  cum  his  qui,  post  statum  juslitiai  ct  sericordia,  et  non  ex  justitia  resurgat  ,  ut 
bona  opera  in  ipso  facta  ,  lapsi  in  pcccato  latius  in  spcciali  disp.  de  Reviviscentia  me- 
fuerant.  Id  cnim  et  contcxtui  magis  conscn-  rilor.  tractavi. 

taneum  est,   et  a   Conciho  Tridcntino  supra  5.  Instantia  sohitur.  —  Sed  tunc  instat 

non  leviter  insinuatur,  et  docent  Anselmus,  altcra  objcctio ,  ad  quam  facile  respondetur 

D.   Thomas  ct  Glossre  ibi.  Hoc  ergo  posito,  opus   factum    ab    homine   in   statu  justitice, 

advertero   oportct  duo  geucra  operum  Pau-  principio  fuisse  mcritorium  vila^  a;terna} ,  et 


474  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.F.  SANCTIFICA^TIS. 

ideo  idem  meritum  potest  in  ipso  secundum    justorum  meritura,   snpra   cap 


se  spectato  permancre,  ctiamsi  peccatum  su- 
perveniat ;  non  sic  autem  meruisse  a  princi- 
pio  reparationem  post  lapsum,   et  ideo  nihil 
est  meriti  quod  in  eo  mancat  respectu  ejus- 
dem  reparationis,   postquam  peccatum  com- 
mittitur.  Deinde  a  priori  est  optima  differen- 
tia,  qunm  tetigit  Gajetanus  in  dicto  aitic.  7, 
nam  justus  meretur  vitam  ffiternam  sibi  justo 
reddendam,  nam  si  non  sit  justus  saltem  eo 
tempore  quo  recepturus  est  pra?mium,  non 
recipiet  prsemium   ex  vi   talis  meriti.    Quia 
non  potest  quis  mereri  de  condigno,  ut  de- 
tur  sibi  pra^mium,  etiamsi  in   illo  statu  indi- 
gnus  sit.  Et  ideo ,  licet  D.  Tliomas,  in  dicto 
art.  7,    dicat  justum  non  mereri  prremium 
vitai  ffiternae  ,  sub  conditione  si  perseveret, 
sed  absolute ,  nihilorainus  non  est  ita  abso- 
lutura  raeritum,  quin  includat  conditioncm  : 
Si  in  gratia  decesserit,  ut  Concilium  Triden- 
tinum  supra  dixit,   quee  conditio  minor  est 
quam  illa  :  Si  perseveret,   quia  potest  quis 
non  perseverare ,  sed  gratiam  amittere  post 
multa  merita,  et  nihilominus  postea  graliam 
amissam  recuperare,  et  in  ea  decedere,  quod 
necessarium   est  ut  prsemium  vitaj    ajternffi 
consequatur,  quia  alias  erit  indignus  taii  pra3- 
mio.  At  vero  si  quismereretur  reparationcm 
post   lapsum ,   mereretur  aliquod   pra^mium 
sibi    indigno  reddendura,   quod  justitia)    et 
merito    de    condigno  repugnat ,  ct    ideo  in 
operibus  justi   non  proecedit   tale  meritum. 
Assumptum  clarum  est  ex  dictis,  cjuia  mere- 
retur  de  condigno,  ut  sic  in  peccato  mortah 
existenti,  ac  subinde  indigno  daretur  vocatio 
efficax  ad  resipiscendum.  Et  ideo  non  est  si- 
milis  ratio  in  merito  seterna)  vitse  et  resipis- 
centioe  post  lapsum. 

CAPUT  XXVIII. 

AN    jrSTI   PRIMAM   GLORIAM    SEU   TOTAM   GLORIAM 
A   PRIMO   GRADU  DE   CONDIGNO   MEREANTUR? 

{.  GJoria  cadit  sub  merifo  de  co7idigno.  — 
Cum  gratia  ejusque  opera  ad  a^ternam  vitara 
principahter  ordincntur,  non  solura  in  proe- 
senti,  sed  in  illa  proecipue,  praeraium  merito- 
rum  habere  debet,  et  ideo,  explicatis  hnjus 
vita?  praL'miis,  de  recipiendis  post  hanc  vitam 
dicendum  suporest.  Inter  ilia  autem  pra-ci- 
puum  est  essentialis  beatitudo ,  quam  nunc 
noraine  glorioe  intelligimus.  De  qua,  simphci- 
ter  loquendo ,  certum  est  cadere  snb  vez-um 


1  ostensum 
est.  Et  testimonia  ibi  ex  Scriptura  et  Patri- 
bus  adducta  simul  probant  ultimam  illius 
meriti  mcrcedem  esse  vitam  a-ternam,  juxta 
illud  ad  Gal.  G:  Qiii  seminat  in  spiritu,  de  spi- 
ritii  metet  vitam  aiernam ;  ct  illud  Jacob.  1  : 
Oum prohatus  fnerit,  acclpiei coronamtitce  (uti- 
que  aiterniB),  quamrepromisit  Deus  diligentibus 
se.  Unde  intclligimus  ipsam  vitam  seternam 
esse  illam  coionam  justitia:-,  quam  Paulus  di- 
cebat  sibi  et  oranibus  diligentibus  ad  adven- 
tum  Domini  esse  reposiLam,  2  Timot.  4; 
eadcm  autem  vita  ajterna  cst  gloria,  quse 
Matth.  20  denarium  diurnum  et  merces  ope- 
i'ariorum  appellatur.  Quam  igitur  certum  est 
meritum  prfficipuum  justorum  esse  de  con- 
digno,  tani  est  certum  illos  mereri  de  condi- 
gno  gloriara.  Et  ita  docct  Conciliura  Triden- 
tinum,  sess.  6,  cap.  IG,  et  can.  32.  Et  ratio- 
nes  in  codera  cap.  1  factai  idem  probant. 
Ncque  huic  mcrito  obstat  quod  vita  ffiterna 
gratia  vocatur  ad  Rom.  6 ;  non  enim  dicitur 
gratia,  quia  non  sit  ex  merito,  sed  quia  me- 
ritura  illud  fundatur  in  gratia ,  ut  in  eodem 
cap.  1  ex  Augustino  late  dixi ,  et  in  capitc 
sequenti  alias  rationes  addam. 

2.  Divisio  glorvv  notatur  pro  resolutione 
qU'1'Stionis .  —  Ralio  duhii  pro  utrague  parte 
adducitur.  —  Ut  autem  distinctius  et  Theolo- 
gico  raore  veritateni  hanc  expliceraus ,  dis- 
tinguere  oportet  gloriara  in  cssentialem,  quoe 
est  visio,  ct  accidentalcra  ;  et  suo  ordine  de 
illis  dicendum  cst.  Proeterea  cssentialis  glo- 
ria  in  priraam  et  secundam  J3er  proportio- 
nem  ad  gratiam  distinguenda   est.  Vocatur 
autem  prima  gloria  non  quidem  aliquis  ccr- 
tus  vel  minimus  gradus   gloria^ ,   quia    non 
oportet  primam  gloriam  esse  Eequalem  in  om- 
nibus  beuiis,  sicut  nec  primara  gratiam,  nam 
gloria  grati*  respondct.  At  gratia  priraa  vo- 
catur,  quoe  in  piima  justificatione  scu  trausi- 
tu  ab  statu  peccati  ad  statum  gratise  infun- 
ditur,  sive  magna,  sive  parva  sit,  juxta  men- 
tem  Concilii  Tridentini,  sess.  G,  cap.  7.  Ita 
ergo  illa  vocatur  prima  gloria  ,  ad  quam  ex 
vi  priniffi  gratioe  homo  acceptatur;  gloria  au- 
tcm    secunda   dici   poterit  quodlibet   gloriaj 
augmentum ,   quod  etiam   augmento   gratia3 
rcspondet.  In  hoc  ergo  sensu  de  sola  priraa 
gloria  in  prwsenti  capitc  tractaraus.  Solum- 
que  versotur  quoestio  dc  adultis,  nam  infan- 
tes  nec  capaces  sunt  merili,  nec  in  eis,  per 
se  loquentlo,   distinctio   primse  et   secundoe 


justitiffi  meritum  justorum,  quod  a  Theologis     gralia>  vcl  glorioe  locura  habet.  In  adultis  ve- 
de  condigno  appellatur.    Xam  quod  tale  sit    ro  ratio  dubitandi  circa  propositam  qua.'stio- 


CAP.  XXVIII.  AN  JUSTI  PRIMAM  GLORIAM  SEU  TOTAM  GLORIAM,  ETC. 


173 


nem  ex  proximc  dictis  oritiir.  Nam  prima  glo- 
ria  rcppondet  primaj  gralia? ;  sed  prima  gra- 
tia  non  cadlt  sub  meritum  de  condigno ;  er- 
go  ncc  prima  gloria.  Probatur  consecpientia, 
quia  cx  vi  ipsius  pnma  gratiee  acceptatur 
liomo  ad  primam  gloriam;  ergo,  eo  ipso  quod 
gratis  afiicitur  gratia,  gratis  eliam  accepta- 
tur  ad  gloriam;  repugnat  autem  fieri  ex  mc- 
rito  de  condigno,  quod  gratis  fit.  In  contra- 
rium  est,  quia  adulti  non  sunt  ad  beatitudi- 
ncm  admittendi,  nisi  juxta  opcra  sua,  ut  sce- 
pe  Scriptura  loquitur,  ct  specialiter  in  sen- 
tentia  finalis  judicis  declaratur,  Matth,  25  ; 
ergo  nullam  gloriam,  sive  primam,  sive  se- 
cundam,  liomines  conseqnentur,  nisi  ex  mc- 
ritis  ;  ergo  ut  primam  gloriam  obtincre  pos- 
sint,  necesse  est  ut  illam  dc  condigno  me- 
reantnr. 

3.  Opinio  prima. — FJus  prioium  argumen- 
tum. — Secundum. — In  lioc  puncto  variae  sunl 
sentcntia! ;  prima  gcneralitcr  negat  homincm 


rito  dcbet  supponere  mcritum  ;  sed  in  illo 
instanti  non  ['Otcst  supponi  mcritum  de  con- 
digno,  quia  toto  tempore  pra?cedenti  homo 
fuit  in  peccato ;  ergo.  Secundum  argumen- 
tum  esse  potcst,  quia  horao  non  meretur  p;  i- 
mnm  gratiam,  ut  supponitur ;  ergo  nequc 
primam  gloriam.  Conscquentia  probatur  , 
quia  gratia  est  acceptatio  ad  gloriam  ;  ergo 
qui  gratis  gratiam  accipit,  gratis  acceptatur 
ad  gloriam  ;  crgo  non  potest  simul  acceptari 
ex  meritis,  nam  illa  duo  repngnant,  tcste 
Paulo. 

4.  Tertium  ar(jumenlu7n  et  prcccipimm. — 
Tertio  ac  pra^cipue  argumentor,  quia  homo 
non  potest  mereri  primam  gloriam  per  opera 
anteccdcntia  justificationem  duratione ,  ut 
pcr  sc  notum  cst,  quia  illa  non  sunt  lioniinis 
grati,  nec  per  opera  facta  post  instans  justi- 
ficationis,  quia  illa  jam  merentur  de  condi- 
gno  augmcntnm  gratia?,  et  consequenter  an- 
gmentum    gloria^ ;  non  potest  antcm  simul 


mereri  do  condigno  primam  gloriam,  scd  ad     primam  gloriam  et  augmentura  ejus  mercri ; 


illam,  sicut  ad  primam  gratiam  gratis  scmper 
acceptari,  et  postea  etiam  gratis  conferri  res- 
pectu  recipientis,  licet  respcctu  Christi  cx 
meritis  ejus  confcratur.  Hanc  sententiam  de- 
fcndit  Vcga,  Opusc.  de  Justificat.,  qua^st.  6, 
ad  9,  qucm  scquitur  Petrus  Lorca  1 .  2,  quast. 
214-,  art.  5,  disp.  49  de  Grat.,  in  dubio  inci- 
dente.  Allegatur  etiara  Paludanus  in  4,  d.  14, 
c]UKst.  3,  sed  nihil  dicit.  Item  allegatur  ibi 
Gabriel,  qua^st.  \ ,  art.  2,  ct  Gregorius  in  \ , 
d.  17,  quffist.  I,  art.  2.  Sed  nihil  etiam 
dicunt,  et  potius  ex  principiis  eorum  conlra- 
rium  colligi  posset,  ut  dicam.  Denique  alle- 
gatur  Ruardus,  art.  9,  contra  Luthcrum,  qui 
in  §  Ad  primam  aliquid  insinuat.  Objecerat 
cnim  de  primo  latrone  quod  nulla  prorsus 
merita  haberet,  et  nihilominus  beatitudinem 
speraverit  ex  sola  gratia  et  raisericordia  Dei. 
Ideraque  proponit  de  peccatoribus,  quos  in 
fine  primura  poenitct  suorum  peccatorum. 
lu  responsione  autem  utrumque  admittere 
vidctur ;  ait  enim  non  esse  necessarium  ut 
cxpcctatio  bcatitudinis  semper  sit  ex  merilis. 


tum  quia  augmentum  suppomt  rem  augcn- 
dara ;  tuni  etiara  cjuia  esset  praeraiura  ultra 
proportionem  et  capacitatem  actus.  Nec  de- 
nique  potest  hoc  mcritum  esse  in  eodem  in- 
stanti  justificationis,  quod  sic  ostendo.  Quia 
tribus  modis  posset  id  intelhgi  :  primo,  per 
actus,  quibus  liomo  disponitur  ad  remissio- 
ncm  peccati,  ut  ordine  naturse  antecedunt 
infusionem  gratise  ;  secundo,  per  eosdem  ac- 
tus,  ut  pcrmancnt  cum  gratia,  et  ab  illa  in- 
formantur  in  posteriori  naturse  ;  tertio,  per 
ahquem  actum  in  eodem  instanti  a  gratia 
habituali  elicitum;  nihil  autem  istorum  dici 
potesl;  crgo.  Minor  quoad  priraara  partera 
ccrtissima  cst,  c[uia  iUe  actus  ut  sic  non  est 
raeritorius  primaj  gratise ;  ergo  nec  primfe 
glorire.  Probatur  consequentia ,  tum  qnia  cst 
eadem  ratio,  scilicet,  quod  ille  actus,  ut  sic, 
non  est  hominis  grati,  nec  peccatum  remis- 
sum  supponit;  tum  etiam  quia  actus  non  est 
mcritorius  gloriee,  nisi  vel  gratiam  suppo- 
nat,  vel  illam  mereatur,  sicut  nullus  potest 
dcsiderare  finem  efficaciter,  nisi  vel  mcdia 


scd  quando  opcrandi  tcrapus  et  opportunitas     desideret,  vel  jam  habcat. 


adest,  non  autem  quando  decst.  Sit  ergo  hoc 
primum  pro  hac  scntentia  arguraentum.  Quia 
peccator  non  potest  expectare  beatitudinem 
ex  meritis  in  eodem  instanti  in  quo  convcr- 
titur  et  justificatur ;  crgo  ncc  post  illara  de 
condigno  raereri,  Probatur  consequentia  , 
quia  si  posset  habere  tale  meritum,  posset 
etiam  ponere  spem  in  illo  in  suo  gradu.  An- 
tecedens  vero  patet,  quia  expectatio  ei  me- 


5.  Secunda  pars  ejusdem  minoris  proba- 
tur  primo,  quia  ut  actus  sit  meritorius  de 
condigno  gloripe,  dcbet  esse  elicitus  ab  ho- 
mine  jam  grato,  et  consequcnter  ab  habituali 
gratia ;  sed  ille  actus  ctiam  in  sccundo  in- 
stanti  naturaj  non  est  elicitus  a  gratia,  licet 
concomitanter  sit  cum  illa  ;  ergo  id  non  satis 
est  ut  ille  actus  fiat  meritorius  de  condieno. 
Major  videtur  imprimis  esseD.  Thoma^,  dicta 


476 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL-E  SANCTIFICANTIS. 


qusest.  114,  art.  2,  dicentis  naturam  huma- 
nam  nou  essc  sufliciens  principium  actus 
meritorii  sine  dono  gratise;  et  4  p.,  qu8E>st.62, 
arL  2,  ad  3,  ubi  dicit  ad  conversionem  in 
Deum  per  amorem  meritorium,  necessariam 
esse  gratiam  habitualem,  quoe  cst  mercndi 
principium.  Et  ibidcm  distinguit  hanc  con- 
versionem  in  Deum ,  ab  illa  qua  se   aliquis 


de  novo  actu  chcito  in  codem  instanti  pcr 
gratiam  habitualcm  probatur,  quia  esto  pos- 
sit  dari  in  illo  instanti  tale  meritum  de  con- 
digno,  illud  nou  esset  moritum  prim»  glo- 
riae.  Probatur,  quia  esset  mcritum  augmenli 
gratiffi ,  ut  supra  probatum  est;  ergo  esset 
etiam  merilum  aiigmenti  gloria^,  quia  hoc 
semper  respoudet   augmento   gratiae ;    ergo 


praeparat  ad  gratiam  habendam.  Unde  sentit     non  potcrit  simul  esse  primae  gloriae,  ut  jam 


hanc  non  esse  meritoriam.  Deinde  probatur 
sccundo,  quia  actus  hominis  non  cst  merito- 
rius  de  condigno  ex  perfcctione  extrinsecus 
recepta,  sed  ex  ea  quam  habet,  prout  ab  ho- 
mine  tit ;  at  vero  idtima  dispositio  ad  gra- 
tiam,  prout  ab  homine  fit,  non  est  melior  in 
secundo  instanti  naturse  quam  in  primo,  quia 
homo  non  plus,  neque  ahter  ilh  cooperatur. 


etiam  tactum  est.  Confirmatur  ac  declaratur, 
quia  si  tahs  aclus  mcritorius  dc  condigno, 
qui  ponitur  ficri  in  eodcm  primo  instanti, 
fieret  post  ahquod  terapus ,  mereretur  dc 
condigno  augmentum  glorise,  ut  cap.  seq.  di- 
cemus,  et  conscquenter;  ergo  idcm  mcrctur, 
hcct  in  eodcm  instanti  cum  eadcm  emana- 
tioue  a  gratia  jam  recepta  fiat.  Probatur  con- 


Si  qure  vero  perfectio  iUi   additur  pcr  intro-  sequentia,  quia  cst  actus  ejusdem  rationis  ct 

ductionem  habituahs  gratia?,  a  solo  Deo  fit,  valoris,  et  sola  temporis  distantia  nuUam  va- 

ipso  homine  tantum  passive  sc  habente  quoad  rietatcm  in  co  facere  potest. 

eam  partem.  Unde  illa  etiam  perfcctio  res-  7.  Opinio  sectmda.  —  Nihilominus  est  sc- 

pcctu  actus  dispositionis  non  est  circumstan-  cunda  sententia  afiirmans  justum  suis  bouis 

tia  ejusdem  actus,  ut  actio  est,  sed  tantum,  opcribus  primam  gloriam  de  condigno  rae- 

ut  quid  receptura  in  homine,  qui  nova  per-  reri.  Ha?c  est   sententia   divi  Thomae   1.   2, 


fectione  inforraatur,  quse  pcr  extrinsccam  ra- 
tioncm  seu  denominationcm  rcdundat  in  ta- 
lem  actum  ;  ergo  id  non  satis  cst  ut  iUe  ac- 
tus  fiat  inde  raagis  aut  ahter  raerilorius.  Tcr- 
tio  probatur,  quia  si  actus  iUe  cresceret  in 
valore  racrcndi  pcr  inforraationera  gratia? , 
potius  racrcretur  augmcntum  gratia?  quam 
gloriam;  tum  cpiia  Concihum  Tridcntinum, 
universe  dixit  justos  per  sua  opcra  mereri 
augmentum  gratise;  tum  quia  si  opus  habct 
novum  valorcm,  secundum  iUura  proportio- 
natur  gratia^,  et  alioqui  racrita  immcdialius 
ad  gratiam  quam  ad  gloriam  refcruntur,  ct 


qu»st.  J12,  art.  2,  ad  1,  et  idem  sentit  1  p., 
quffist.  62,  nrt.  A,  et  qusest.  63,  art.  5,  ad  2 
et  3,  quatenus  ait  Angelos  crcatos  in  gralia 
in  codem  primo  instanti  meruisse  beatitudi- 
nem,  ficct  neget  primam  gratiam  mcruisse, 
ut  habct  art.  2,  ad  3.  Sequuntur  hanc  scn- 
tcntiam  Thomistffi  omncs ,  Conradus,  Cajeta- 
nus  et  Mcaina,  in  iUura  articuhnn  ;  Soto  in 
A,  d.  l-i,  qua^st.  2,  art.  2,  ct  d.  16,  quaest.  2, 
art.  1,  ct  hb.  2  de  Nat.  et  grat.,  cap.  18,  in 
fiue  ;  Cano,  Rclect.  de  Poenit.,  p.  1,  in  fine, 
hcet  immerito  dicat  esse  qua^stiouem  de  no- 
mine,  ut  vidcbiraus.  Scquuntur  etiara  Valen- 


cum  iUa  habent  propinquiorem  proportio-  tia,  tom.  2,  disput.  8,  quffist.  6,  punct.  A,  §  3, 
nem;  tum  denique  quia  homo  iUe  jam  liabet  ad  1  ;  naui,  hcct  sub  disjunctione  loquatur, 
jus  ad  primam  gloriam  per  primam  gratiam  ;     hanc  partcm  al)solute  firmat.  Et  codcm  mo- 


ergo  si  potest  denuo  mcreri  de  condigno, 
potius  intendit  ultra  tendere,  et  novum  jus 
ad  novura  prseraium  acquirere,  quara  idcm 
quod  habebat  novo  titulo  confirmare  ,  (juia 
sic  non  solum  in  gratia  scd  ctiam  in  gloria 
crescct.  Quarto,  idcm  probatur,  quia,  quan- 


do  proccdit  Vazquez,  disp.  219,  cap.  2.  Tc- 
net  ctiara  BcUarminus,  lib.  5  de  Justif.,  c.  20; 
Mcndoza,  quodJib.  2  Scholastico  ;  et  pro  ea- 
dem  sententia  allegari  potest  Antonin.,  4 
part.,  tit.  9,  cap.  4,  §  1,  ait  enim  dispositio- 
nem  ad  gratiam  esse  raeritoriara,  non  gra- 


do  justus  mcretur  augmentum  gratia,  quod  tise,  qnsi  jam  habetur,  sed  graticp  (aU)  giue 

statim  illi  datur,  per  illud  augmentum  non  non  hahetur,  id  est,  aiigmentationi s  ejus;  ha^c 

tit  opus   ejus  magis  meritoriura,  quia  alias  enim  vcrba,  ne  improbabilia  sint,  non  pos- 

proccdcretur   in  infinitum ,   ut  supra  visura  sunt  inlcUigi  de  augmento  intensionis  post 

est ;  ergo  ncc  dispositio  per  quara  quis  justi-  instans  J!;stificationis  confcrendo,  ex  vi  me- 

ficatur,  fit  magis  meritoria  per  supervenien-  riti  de  condigno  ejusdcm  ultimK  dispositio- 

tera  gratiara  quam  antea  erat,  quia  est  eadcm  nis  prout  habitffi  in  ipso  instanti  justificatio- 

propoHio.  nis,  hoc  enim  nuUam  verisiraililudiucm  ha- 

6.  Tertia  denique  pars  in  principio  posita  bet_,  ut  cx  dictis  est  evidens,  quia  in  illo  ins- 


CAP.  XXVIII    AN  JUSTI  PRIMAM  GLORIAM  SEU  TOTAM  GLORIAM,  ETC.  ill 

tanti  datur  tota  gratia  tali  dispositioni  pro-  nec  temeritatem  concede7is ;  sed  digne  et  rere 
portionata,  ut  etiam  ex  dicendis  anaplius  pa-  suscepta  promittit  non  solum  indulgentiam, 
tcbit.  Pcr  augmcntationem  crgo  futuram  gra-  sed  etiam  prc^mium;  indulgentiam  uliquc  pcr 
tia^  vidctur  Antonius  intellexisse  consumma-  gratiam ,  quse  illi  ut  dispositioni  rcspondet, 
tionem  ejus  in  statu  gloriaj  per  beatitudinem     pra?mium  autcm  pcr  gloriam,  qua)  illi  per 


essentialcm.  Itcm  potest  allcgari  Gabriel  in 
4,  qusest.  1,  art.  2,  post  conclus.  5,  versic. 
Sic  ergo,  circa  finem ;  ait  enim  actum,  qui 
cst  ultima  dispositio  ad  gratiam,  ut  est  prior 
natura  quam  gratia^  non  esse  meritorium  de 
condigno,  sed  ut  continuatus  (ait)  est  m,erito- 
rius,  quia  charitas  et  gratla  continuationem 
prcrveniunt .  Qua!  verba  possunt  intelligi  de 
continuationc  durationis  rcabs ,  et  sic  non 
juvant,  ut  infra  dicam ;  intellecta  vero  de 
coutinuatione  secundum  instantia  naturffi  sa- 
tis  juvant,  vidcturque  probabilc,  juxta  priora 
verba,  qua3  sunt  de  instaniibus  natura^.  Ue- 
nique  Gregorius  supra ,  et  alii ,  qui  pommt 
condignitatem  meriti  in  acceptatione  divina, 
satis  consequenter  dicere  possunt  vel  debent, 
licct  Deus  gratis  acceptet  illam  dispositionem 
ad  gratiam,  eamdem  jani  informatam  gratia 
acceptare  ad  gloriam ,  tanquam  illa  condi- 
gnam. 

8.  Suadetur  ex  Scriptnra.  —  Patres.  — 
Probat  hanc  sententiam  Bellarminus  ex  Scri- 
ptura,  in  qua  non  tantum  augmentum  glo- 
riK,  sed  ipsa  gloria  secundum  totum  suum 
esse,  et  (ut  ita  dicam)  sccundum  substan- 
tiam  suam,  tanquam  merces  meritorum  pro- 
mittitur,  et  ideo  corona  justitiaj  et  denarius 
diurnus  vocatur,  ut  patet  Mattb.  9  et  20,  2 
ad  Timoth.  4,  Jacob.  1  ;  estque  optimum  tes- 
timonium  Pauh  ad  Coloss.  .'{  :  Scientes  quod 
a  Domino  accipietis  retributionem  Juereditatis , 
Doniino  Christo  servite.  Nam  gloria  est  ha3re- 
ditas  secundum  se  tota ,  et  ita  prima  gloria 
sinc  dubio  jure  lia?rcditatis  confertur;  ait  au- 
tem  Paulus  eamdem  hffireditatem  dari  in  re- 
tributionem ;  ergo  etiam  prima  gloria  est 
prKmium,  sicut  ha^rcditas.  Et  ita  possunt  in- 
duci  multa  testimonia ,  in  quibus  vita  ipsa 
Kterna  ut  merces  promittitur,  quaj  supra  c.  2 
allegata  sunt.  Idemque  fere  est  de  testimo- 
niis  Sanctorum  ibi  aUegatis,  qua;  omnia,  h- 


gratiam  formatffi  debetur. 

9.  Item  ex  Tridentino. — Et  hffic  omnia,  qme 
per  se  valde  probabiha  sunt,  muUum  confir- 
mantur  auctoritate,  ct  quasi  interpretatione 
Concilii  Tridentini,  sess.  C;nam,  cap.  16,  ab- 
sohite  tradit  justis  proponendam  esse  vitam 
a>ternam,  et  tanquam  gratiam  fihis  Dei  per 
Christum  Jesum  miscricorditcr  promissam,  ct 
tanquam  mercedem  ex  Dei  promissione  bonis 
operibus  rcddendam.  Quae  verbaeodemmodo 
quo  supra  expendimus  verba  Pauh,  ad  Cokis- 
sens.  3,  pondcrari  possunt.  Sed,  quod  caput 
est,  in  can.  32  defiuit :  .Tustificatum  honis  ojye- 
riljus,  q7iw  db  eo  per  Dei  gratiam  et  Jesu  Chri- 
sti  meritum,  cujus  vivum  memhrum  est,  fiunt, 
vere  mereri  augmentum  gratice,  utam  ater- 
imm,  atque  etiam  glorice  augmentum.  Qui  mo- 
dus  alitcr  loqucndi  de  gratia  quam  dc  gloiia, 
profcctomagnce  considcrationis  cst.Non  enim 
dixit  mereri  gratiam  et  augmentum  gratia', 
ne  primam  gratiam  sub  meritum  cadere  do- 
cere  videretur.  De  gloria  autemnon  fuit  con- 
tentus  dicere  mereri  justos  augmcntum  glo- 
rioe,  ne  primam  gloriam  excludere  viderctiir; 
ergo  hoc  significavit,  cum  dixit  mereri  ju- 
stos  vitam  £eternam  et  augmentura  glorife. 
Quid  enim  ahud  movere  Concihum  potuit  ad 
mutaudum  modum  iUum  loquendi  in  merilo 
gratiffi  et  glorice,  aut  quid  ahud  distinctum  ab 
augmento  gloria?  potuit  pervitam  a'teruam  si- 
gnificare,  nisi  primam  gloriam?  At  cnim  dicet 
aliquis  Concihum  non  dixisse  mereri  primam 
ghiriam.  sed  absolute  vitam  ffiteruam,  id  est, 
gloriam,  quss  al^strahit  a  prima  et  secuuda, 
addidissG  autem  augmcntum  gloria),  ne  ali- 
quis  putaret  omnes  mcreri  eamdem  seu  aequa- 
lem  gloriam,  ut  ha?retici  etiam  fingunt.  Scd 
hoc  non  enervat  vim  testimonii,  tum  quia  di- 
cendo  vitam  seternam,  totam  includit;  et  cum 
addit  ct  augmentuni  glorice,  satis  declarat  per 
vitam  setcrnam  intcUexisse  ipsam  substan- 
cet  non  omnino  cogant,  satis  probabilia  sunt.     tiam  gloria?  ab  initio  ejus,  quod  idem  impor- 


Qualc  est  iUud  Augustini,  hb.  de  Liber.  ar- 
bitr.,  c.  6  :  Cui  redderet  coronam  justus  ju- 
dex,  si  non  donasset  mise7'icors  Pater?  et  ahis 
similibus,  in  quibus  siguificat,  supposita  gra- 
tia,  totam  gloriam  esse  coronam  justitire.  Et 
nolari  potest  verbum  in  hbro  Augustin.  at- 
tributo,  de  Veia  et  falsa  poenit.,  c.  uU.  :  Pce- 


tat  ac  prima  gloria,  ut  supra  decharavi.  Nec 
Concihum  ibi  agebat  contra  haereticos  negan- 
tes  varios  gradus  ffiterna)  gloria),  sed  contra 
negantes  merita,  ct  ideo  distincte  exphcat  es- 
sentiaha  prsemia  mcritorum.  Quod  si  ad  ilhim 
tautum  errorem  rcpellendum  addit  augmen- 
tum  gloriiB,  melius  illum  refutasset,  diccudo 


nitsntia  omnibus  utilis  est,  nec  spem  aufcrcns,     sohim  mcrcri  justos  augmentum  gloriae,  sicut 
X.  12 


# 


178  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

cxplicat  satis  dari  in  justis  yarios  gratia^  gia-  dici  potest  virtute  cujus  meriti  gloriam  reci- 

dus,  licet  solum  dixerit  justos  de  condigno  piat.  Sod  miror  doctum   virum  in  hoc  diffi- 

augmentum  gratia;  mereri.  Revera   testimo-  cultatem  sensisse.    Quis    enim   duljitet   non 

nium  est  valde  urgens.  minus  recipcre  gloriam  in  virtute  meritorum 

dO.  Suadctar  deinde  ratione  a  posteriori,  Christi,  qui  justificatur  per  contintionem  sine 

gu^p  Jdnc  i)ide  impugnatiir,  et  usqiie  ad  num.  sacraraento,  quam  cum  qui  per  sacramentum 

12. — Alvarez,  lib.  7  de  Aiixil.,  disp.  60,  n.  salvatur?   Nam  hcet  mcdia  seu  instrumenta 

5.  —  Ratione   a  posteriori  scu    ab  inconve-  sint  diversa,  in  utroque  fit  apphcatio  merito- 

nienti  probant  aliqui  conclusionem,  quia  se-  r-am  QA\v\?X\,ncqi(eenii.^  est  aliudnomen  datum 

ffuitm^  aliquos  liomines  aduUos,  et  capaces  hominibus,   in  quo  oporteat  nos  salvos  fieri. 


meritorum,  accipere  beatitudinem  sine  meri- 
tis,  ut  patet,  si  ponamus  ahquem  justificatum 
mori  immediate  post  suam  justificationem. 
Conscquensautem,  ait  quidam,  plus  est  quam 
falsum,  quia  Concilium  Tridcnt.  defiuitjus- 
tificatum  mereri  gloriam  per  sua  bona  opera. 
Aiii  vero  saltem  putaut  esse  falsura  propter  ge- 


sive  cum  sacramento,  siye  absque  iUo  salve- 
mur.  Unde  prima  gratia,  quce  datur  liomi- 
ni,  quando  per  solam  contritionem  justifica- 
tur,  sive  nunc,  in  voto  sacramenti,  sive  ante 
legem  gratiae,  absque  tali  voto,  gratia  illa 
quai  liomini  cx  parte  ipsius  gratis  datur,  ex 
parte  Clu'isti  proptcr  merita  cjus  datur;  ergo 


neralesreguiasScriplurce,!  Corinth.4,etahbi,  et  gloria  datur  propter  merita  Cliristi,  sive 
quod  unusquisque  mercedem  recipiet  secuur  interccdat  rccipientis  meritum,  sive  nuhum 
dum  suum  laborem,  vel  quod  unusquisque     existat.  Unde  Vcga  iUud  consequens  adductae 


referet,  prout  gessit  in  corpore,  et  quod  judi- 
candi  sunt  ex  operibus.  Nara  ha  regula?,  cum 
generales  sint,  sicut  ad  solos  aduUos  perti- 
neut,  ita  omnes  sine  exceptione  compre- 
hendunt  Et  in  hoc  argumcnto  magnam  vim 
faciunt  Cano,  et  ahi  noviorcs.  Sed  instari  po- 


rationis  a  posteriori  facile  admittit,  nec  putat 
inconvcniens  alicujus  momenti  continere.  Sed 
nilhlominus  potest  discrimcn  constitui  inter 
justificatos  per  sacramentum,  vcl  sine  illo, 
quod  priqi-es  possunt  nullum  actum  bonum 
habcrc  in  instanti  iu  quo  juslificantur,  quia, 
test,  quia  muUi  adulti  possunt  salvari  sinc  ul-  ut  sacramcntum  cx  opere  opcrato  det  gra- 
lo  nicrito  de  condigno  propriae  gloriai,utcon-     tiam,  sufticere  polest  dispositiopra?cedens;  at 


tingcre  potest  in  his,  qui  per  sacramentum 
cum  sola  attritione  justificantur,  et  statim  sine 
ullo  novo  opere  meritorio  moriuntur.  Dices 
iUos  etiam  nicreri  gloriam  pcr  actura  attri- 
tiouis  iu  instanti  justificationis.  Sed  quid  de 


vero  extra  sacramentum  ncmo  justificatur 
sinc  actu,  qucm  in  ipsomet  instanti  justifica- 
tionis  eliciat,  quia  cum  tali  actu  simul  fit 
justificatio,  et  ita  quoad  justificatos  extra 
sacramentum  non   caret  sua  vi  testimonium 


his  qui  in  eo  instanti  mdlum  actum  habcut,  Concilii  Tridentini,  quia  de  omnibus  justifi- 
vel  quia  proxime  ante  absolutionem  vel  bap-  catis  bene  operantibus  loquitur,  ut  infra  pon- 
tismum  fuerunt  attriti,   et  in  instanti  in  quo     derabimus. 


sacramentura  dat  eifectura  suum,  sunt  dis- 
tracti,  vel  dormicntes,  vcl  ita  ffigritudine  op- 
pressi,  ut  extra  mentem  sint,  et  statim  post 
receptum  sacramentum  moriuntur?  Respon- 


12.  Unde  potest  alitcr  respondcri  negando 
sequclara,  quia,  sive  res  physice,  sive  mo- 
raliter  consideretur,  non  potest  primum  jus- 
tificationis  instans  esseultimura  vitro  hominis. 


dent  illos  justificari  per  sacramentum,  argu-     Quia  justificatio  per  contritioncm  in  instanti 


mcntum  autemprocedere  de  hisqui  extra  sa- 
cramentura  justificantur. 

H.  Mendocarespondct.  —  Sed  contra,  quia 
nulla  ratio  diversitatis  vel  majoris  incom- 
raodi  intcr  adultos  hoc  vel  illo  modo  justifi- 
catos  assignari  potest,  nam  utiisque  potcst 
repcntina  mors  subvcnirc,  ut  post  justifica- 


fit,  juxta  communcm  doctrinam  ct  ordina- 
riura  procedendi  raodura;  instans  autera  non 
est  ultimum  esse  hominis,  ut  etiara  Philoso- 
phia  docct ;  ergo  ncmo  justificatur  in  fine 
vitsB,  qui  non  aliquo  tcmpore  post  instans 
justificationis  vivat,  quia  raoriturus  est  per 
primura  sui  non  esse,   et  intcr  instans  justi- 


tionem  opera  boua  non  habeant.  Respondet    ficationis,  et  primum  non  esse  hominis,  ali- 


Mendoca  eum  qui  per  sacramcntum  justifi- 
catur,  recipere  gloriam  propter  merita  Chris- 
ti  sola,  quando  non  habct  propria.  At  vcro 
(inquit)  dc  illo,  qui  pcr  contritioncm  sine  ac- 
tuaii  sacrameuto  justificatur,  si  per  contri- 
tionem  non  meretur  gloriam,  non  ita  facilc 


quod  tempus  intcrccderc  nccesse  est,  quod 
sempcr  erit  dctcrmiuatum,  licet  possit  cssc 
brevissimum,  et  quocuraque  signato  possit 
esse  brcvius.  In  illo  autcni  tcmpore  moraliter 
loqucndo,  aut  permanebit  homo  in  eodem 
actu  contritionis,   quia,  moraliter  loquendo, 


CAP.  XXVIII.  AN  JUSTI  PRlMAM  GLOni.VM  SEU  TOTAM  GLORIAM,  ETC. 


170 


non  durat  por  solum  instans,  vel  etiam  liabc- 
bitalios  actus  pclitionis,  vcnice,  aut  dcsidcrii 
salutis  ffiterna^,  aut  similes,  ct  ulrocpic  raodo 
mcrel)itur  gloriam,   si  non   primam,  saltcm 


confcssus  csl ,  alteri  latroni  respondcndo, 
jam  crat  pcr  internam  fidcm  vivam  justifica- 
tus,  ideoque  per  illam  confessioncm  multum 
dc  condigno   promeruit.   De   ca?teris  autcra 


augraentum  ejus,  quod  satis  crit  ut  juxta  sua  juslificatis   in  fine  vitffi,jam  declaratum  est 

opera  conjuncta  meritis  Cliristi  judicetur,  ct  quomodo  non  tam   subito   ac  celcritcr  post 

praemium  accipiat.  Vcrumtamcn  cum,  abso-  inslans  justificationis   moriantur,   quin  ali- 

lute  loqucndo,  non  sit  impossibilis,  sed  con-  quamvel  l)revissimam  tcmporis  moram  ha- 

tingens  casus,  qui  in  argumento  supponitur,  beant,  in  qua  et  mereri  possint,  ct,  moraliter 

non  carct  argumentum  probabilitate,  si  vcra  loqucndo,  saltcra  in  aclu  conlritionis  perse- 

cst  ctuniversalis  regula,  quod  oranis  justifi-  vcrando,  aliquid  gloriffi  racrcantur. 

catusextrasacramcnturahabctaliquaraerita,  t4.  Ratio  a  prion  inguiritur,  et  imprmis 

de  quibusjudicctur  etretributioncra  accipiat.  statuitur  de  sola  nltima  disposilioiie  ad  gra- 

13.  Ratio  altera  etiam  aposteriori.  —  Pra?-  tiam  posse  sententiam  veri/icari.  —  Sed  prin- 

ter  hoc  vcro  sequitur    aliud   inconvenicns  ,  cipalitcr  probanda  est  assertio  a  priori,  decla- 


quod  majori  videtur  consideratione  dignuni. 
Nara  scquitur  cx  illa  scntcntia,  nullum  homi- 
ncm  vel  angelura  consequi  totam  gloriara  ut 
coronam  justitiffi,  scu  cx  meritis,  sed  omni- 
bus  dari  substantiam  glorioe  (ut  sicdicam) 
gratis,  ct  tantura  solam  aliquam  accessioncm 


rando  pcr  qucm  actum  aut  quoraodo  possit 
justificatus  primam  gloriam  mercri.  Et  pri- 
nmra  in  discursu  prioris  sententiae,  in  num. 
4,  priraum  membrum  admittiraus,  scilicct, 
non  racrcri  illam  per  actus  prfficedentes  jus- 
tificationem  tempore,  seu  reali  durafionc,   ut 


dari  aliquibus  ex  meritis.  Sequcla  probatur,  rccte  ibi  probatum  est.  lutefiigcndum  autcm 

nam  in  oranibus  qui  salvantur,  prsecessit  ali-  hoc  est  de  iUis  actibus,  ut  anteccdentes  sunt, 

qua  justificatio   prima  ;   vel   ergo  justificati  nam  si  durent  usque  ad  instans  juslificationis 

sunt  sine  propria  dispositione,  et  sic  non  po-  inclusive,  ex  tunc  aliud  erit  diccndum,  ut  ex- 

tucrunt  gloriam  corrcspondentcm  gratia?  me-  plicabimus.  Deinde  admittimus  etiam  alterum 

reri ;    si    vero   per   propriam   disposilionem  membrum  cjusdcm  discursus,  nimirum,  non 

justificati    sunt,  per  illara   et  in  eo  instanti  mcreri  justum  primam  gloriara  pcr  actus  sub- 

existentem  dicuntur   non   raeruisse   primam  sequentes    justificationem ,  quod   etiam  ibi 


gloriara,  sicut  nec  primam  gratiam.  Sed  post 
illud  instans  ifiara  raereri  non  potuerunt , 
quia  si  nova  merita  habuerunt,  per  illa  gra- 
tiffi   augmentum ,   ac   subinde   non    primara 


rccte  probatum  est.  Et  probatio  cogit  ut  intel- 
ligatur  non  solum  dc  actibus,  qui  ficri  inci- 
piunt  in  alio  instanti,  vel  tempore  post  in- 
stans  jastificationis ,  sed  etiarasi  in  eodem 
gloriam  meruerunt ;  ergo  nullus  est  qui  to-  instanti  incipiant,  duramodo  justificationcm 
tam  gloriam  ex  merito  consequatur.  Et  licet  consunnnatam  supponant,  et  a  gratia  habi- 
Vega  facilc  etiam  hoc  illatura  admittrt,  mihi  tuali  jam  infusa  proccdant,  ut  in  nura.  6  ar- 
taracn  certe  vidctur  parum  consentanenm  gucbatur ;  nam  illi  jam  suut  mcritorii  aug- 
Concilio  Tridentino.  Quamvis  enim  Concilium  mcnti  gratioe  et  glorife,  et  consequcnter  non 
non  dicat  omnes  adultos  mereri  gioriara  et  priraaj  gioriis,  ut  ostensura  est.  Superestergo 
augmcntum  gloriK,  saltcra  dicit  oranesadul-  ut  hoc  raeritura  prinice  glorice  iu  sola  ultima 
tos  justificatos,  et  post  justificationcm  bene  dis])Ositione  ad  gratiara  possit  conslitui ;  quo- 
opcranles  ,  mereri  gloriara   et   augraentum     modo  autem  id  possit  intelligi  ac  subsistcre, 


gloriffi,  ac  subinde  totam  gloriara,  ut  expli- 
cavi.  Unde  clare  supponit  posse  esse  aliquos 
justos  ita  bcne  operantes,  ut  totara  gioriam 
raereanlur,  et  cx  merito  consequantur,  si  in 
gratia  dccesscrint;  ergo  non  est  tam  facile 
admittcndum  esse  impossibile  omuibusjustis. 


variis  modis  juxta  varias  sentcntias  dc  eraa- 
nationc  contritionis ,  scu  prima;  dilectionis 
Dci  supcr  omnia,  explicatur.  Sunt  enim,  ut 
vidimus  I.  8,  a  cap.  12,  duee  celebrcs  opinio- 
ncs  de  ultima  dispositione  ad  gratiam  :  una 
aifirraans  proccdere  ab  illa  cffective,  alia  ne- 


altcnlo  modo  quo  sccundum  legcm   ordina-  gans,  juxta  quas  diverso  modo  est  fundanda 

riamjustificantur,  totam  gloriam  de  condigno  asserlio  ;  imo  in  utraque  illarum  opinionum 

mcreri.  Minus  autcm    probabile   est,   quod  sunt  in  pra^senti  varii  modi  tam  defendendi 

Ruardus  dicit,  de  facto,  vclbonum  latronem,  quam  probandi  asserlioncm. 

vcl  alium  quemlibet  in  ultimo  vita;  momcnto  15.  Inte?'  cosqui  dicunt  ultimam  dispositio- 

justificatura,  consequi  totam  gloriam  sine  ul-  uem  procedere  a  grat'a  habiiuali,  quam  ratlo- 

lis  mejitis.  Nam  bonus  lalro,  cum  Ghristum  iiem  aferat  Varque::  quod  mereatur  primam 


HSO  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATl.-E  S.S.NCT1FIC.\.NT1S. 

gjoriam.  —  Primo  cnim   ex  liis  anctoribus,     meretm- homo  ulteriorem  gratiam  et  gloriam, 
qui  doceut  contntionem  procedere  al)  h;iLi- 
tuali  gralia  eflective,  Tazquez  1.  2,  disp.  211, 
c.  3,  conscquenter   docet  contritioncm  non 


esse  dispositionem  pr»parantem  hominem  ad 
infusionem  prima3  gralise,  neque  esse  in  co 
genere  causnm  ejus,  ita  ut  non  sit  vcrum  di- 
cerc  :  Qmti  homo  conteritur,  ideo  illi  gratia 
infunditur;  vel :  Quia  magis  amat  seu  per- 
fcctius  convertitur,  ideo  perfectior  gratia  illi 
infunditur,  sed  solum  sit  contritio  finis  pro- 
ximus  infusionis  gratia?,  ut  ita  vere  dicatur : 
Homini  nifunditur  gralia  ut  conteratur,  et 
major  gratia  ut  pcrfectius  contcratur.  Hanc 
ergo  doctrinam  rcpctit  in  disp.  219,  c.  2, 
15,  et  ex  illa  reddit  rationcm  prsesentis 


num 


et  non  cst  cur  mercatur  id  quod  jam  habet  vel 
in  re,  vcl  in  jure  haercditario  et  certissimo. 
Quamvis  enim  absolute  non  repugnet  eam- 
dem  gloriam  esse  hsereditatem  et  pra?mium 
meriti,  nihilominus  quando  homo  potest  per 
actus  suos  novura  pra^mium  obtinere,  non 
est  cur  dicamus  mcreri  idcm  novo  titulo, 
et  non  potius  ulterius  ad  nova  pra-mia  ac- 
ceptari. 

17.  Impngnatur  amplius  exemplis. — Expli- 
catur  et  confirmatur  exemplo  supra  posito, 
nam  si  quis  in  eodem  instanti  justificationis 
post  consummatam  justificationem  per  pri- 
mum  Dei  amorem  et  infusionem  gratiffi,  ac 
rcmissionem  peccati,   cfiiciat  novum  actura 


assertionis.  Quia  primus  actus  dilectionis  et    humilitatis  vel  gratiarum  actiouis,  ut  in  An- 


contritionis  est  de  se  actus  valde  propoiiiona- 
tus  primge  glorite  promerenda' ,  ct  alioqui 
procedit  a  persona  jam  grata  pcr  habitum 
infusum,  qui  in  ifia  praesupponitur ,  et  a  quo 
actus  illo  formatus  proccdit,  neque  alitcrin 
ullo  signo  natura;  existit ;  ergo  nihil  illi  dcest 


gelo  potest  facile  intclligi,  et  in  homine  non 
est  impossibilc,  tunc  pcr  illum  actum  proce- 
dentem  a  gralia  non  meretur  primam  glo- 
riam,  ad  quam  per  graliam  acceptus  jam  erat, 
licct  in  eodem  instanti,  sed  mcretur  novum 
gradum  gratia^,  ut  probavi,  et  consequcnter 


ergo 


quominus  sit  mcritorius  de  condigno  ;  et  non     gloriae;  sed  juxta  dictam  scntentiam  ita  se  ha- 

bet,  qui  in  instanti  omnino  prfevenitur  per 
habitualem  gratiam,  et  ex  illa  elicit  primum 
dilectionis  actum,  nam  ille  tam  supponitur 
justus  ad  primum  actum  quam  ad  secundum, 
ct  utrumque  elicit  ex  habitu  ;  ergo  aeque  ten- 


primae    gratiae,    quia  illam   supponit ; 
primaj  gloriDe. 

16.  Impugnatur. — Sed  ha^c  ratio  maxi 
me  nobis  displicct  in  fundamcnto  suo  ;  puta- 
mus  enim  negari  nullo  modo  posse,  quin  con- 
tritio  seupeccatoris  perfecta  conversio  sitvera  dit  in  ulteriorem  gradum  gratise  per  primum 
dispositio  ad  gratiam,  et  causa  ejus  in  illo  ge-  actum,  sicut  per  secundum.  Possumusque 
nerc,ita  ut  vcrissimc  dicatur  Deum  infuudcre  alio  exemplo  uti:  si  ponamus  hominem  antea 
gratiam  peccatori  intuitu  contritionis  in  illo  attritum  baptizari,  et  in  instnnti  in  quo  con- 
pra.'existentis  ordine  natura;,  atque  adco  quia  summatur  baptismus,  et  justificatur,  jam  non 
contritus  est.  Ncque  tutum  esse  credimus  hoc    habere  actum  attritionis,  et  potius  in  eodem 


inslanti  per  gratiam  baptismalem  ad  novum 
propositumbcnevivendi  excitari,ille  profecto 
per  talem  actum  non  merebitur  primam  glo- 
riam,  sed  novum  augmentum  gratiae  et  glo- 
rise,  quia  ille  actus  omniuo  est  posterior  justi- 
ficationc,  et  non  aliter  est  meritorius,  quam 
si  postcrius  tcmpore  in  alio  instanti  fieret ; 
ergo  pcrinde  est  de  contritione  judicandum, 
si  nullo  modo  est  causa  primae  justitise,  nisi 


negare,  quia  in  Scriptura  et  Patribus  maxime 
fundatum  est,  et  ex  illis  fere  expresse  id  do- 
cet  ConciliumTridentinum,  ut  in  lib.  8  late 
tractavimus.  Ueinde,  posito  illo  fundamento, 
non  satisfacit  ratio  quoad  ultimam  consequen- 
tiam.  Nam,  licet  ex  illo  principio  recte  infe- 
ratur  illum  actum  esse  mevitorium  de  condi- 
gno,  non  tameu  recte  aut  cificacitcr  ulterius 
infertur  esse  meritorium  primie  gloriae  res- 
pondentis  primee  gratia»,  a  qua  dicitur  talis  finalis,  et  ab  illa  jam  omnino  prsesupposita 
actus  procedere  ;  videtur  euim  magis  conse-  procedit.  Denique  declarari  potest  exemplo 
quenter  in  illa  sententia  concludi,  quod  sit  meriti  de  congruo  pcr  actum  procedentcm  ab 
meritorius  augmenti  gratise,  et  conscquentcr  auxilio.  Nam  quia  illud  auxiiium,  verbi  gra- 
gloriai.  Probatur  assumptum,  quia  juxta  il-  tia,  primum,  a  quo  primus  actus  meritorius 
lam  sententiam  prima  gratia  suppouitur  data  de  congruo  procedit,  ad  talem  actum  omnino 
horaini  absolute  et  simplicitcr,  et  nullo  modo  supponitur,  et  solum  datur,  ut  ille  fiat,  et  non 
i-atione  contritionis  ut  facta},  sed  tantum  ut  cjuia  ille  fit,  ideo  actus  ille  cst  meritorius  no- 
fiuis,  propter  (\\xcm  proxime  datur;  ergo  ac-  vi  auxilii,  quod  iutcrdum  posset  dari  in  eo- 
tus  ille  est  quidam  bonus,  ac  liber  usus  gra-  dem  instanti  tcmporis,  et  posterius  natura, 
tine  jam  receptae  et  possessoe ;  ergo  per  illum     estque  tanquam  augmenlum  gratioc,  co  modo 


CAP.  xxvnr.  an  jrsii  PRniAM  gloriaii  seu  totam  glori.vm,  etc.  181 

fjiio    iu  jiuxiliis  gruliii)  potcst  cssc  aiigracn-  nitio    involvit  crrorem  ct  raola[)liysicum   et 

tum,  ct  quo  Angustinus  dixit :  Gratia  raeretur  thcologicum,  postcrior  vcro   ipsara   paititio- 

augeri,  ut  aucta  mereatur  et  perfici;  crgo  nem  (.lestruit  ;    ergo.  Prior  pars  miuoris  pro- 

pari  modo,  si  haJjitus  gratice  eequc  supponitur  batur,   primo  ,   quia  non    potest   talis  actus 

ad  actum  contritionis,  tanquam  auxilium  ne-  concipi,  ut  piius  in  aliquo  signo  naturae  clici- 

cessarium  ad  illum    efiicicndum  ,   contritio,  tus  a  solo  libero  arbitrio  quam  abaliquo  prii- 

quge  per  illum  liberc  fit,  erit  meritoria  illius  cipio  gralifc,  sive  illud  sit  actualc  auxilium, 

augmcnti,  cujus  iUa  gratia  capax  cst,  et  nou  sivc  aliquis  gratioe  hubitus.Ouia  libcrum  arbi- 

priiuffi  gloria;,  sed  augmenti  ejus,  ctita  ccnseo  triiim  pra-cise  sum[)tum  non  cst  sulDcienspriu- 

in  illa  sentcjitia  magis  consequenter  dici;  ta-  cipiura  contritionis,  ut   ex  fide  constat;  neii 

racn  quia  fiindamentura  ruinosum  est,  lola  potest  autcm  actio  csse  al)  uuo  principio  in- 

machina  ruit.  sufliciente,    ct  quasi  partiali,   prius    natiira, 

18.  Quani  rationem  affcrant  Thomistirj. —  quam  ab  alio  compriucipio,  quod  integrum 
Sccundo  igitur  alii  auctores,  prajscrtim  Tho-  priucipium  comi^Iet.  Quod  maxime  verum  e&t 
mistffi,  licet  omnino  defendant  illum  actum  in  praisenli,  qiiia  liberum  arbitiium  compa- 
etrcctive  ficri  ab  habitu  graticX'  ,  nihilomi-  rationc  gratiaj  cst  minus  principalc  priuci- 
uus  ncgare  non  audeut  quin  sit  dispositio  pium,  quod  agcre  non  potest,  nisi  a  gralia 
pra'parans  peccatorcm  ad  gratiam  recipien-  molum,  et  quasi  instrumentum  ejus.  Et  con- 
dam,  et  vcra  cansa  in  eo  gcnere  dispositio-  firmalur  ,  quia  non  potest  intelligi  liberum 
nis  scu  matcrialis  causce  infusionis  primai  arbitrium  ut  eliciens  contrilionem,-prius  na- 
grati»,  et  ideo  communitcr  utuutur  illa  dis-  tura  quam  intelligatur  Deus  ut  cooperans 
tinctione,  quod  in  gencre  causffi  materialis  illi,  tuin  ut  causa.prima  ordinis  supernatu- 
pra^cedit  gratiam,  licct  in  gcnere  elficicntis  ralis  coopcrans  per  concursum  pcrtinentem 
ab  illa  procedat,  et  sit  posterior.  Hanc  crgo  ad  ordincra  gratiw,  et  ut  dans  principium 
distinctionerapra^seuti  rationiapplicant,  quia,  proxiraum  gratia»,  vcl  supplcns  illud  ;  ergo 
licet  ille  actus  ,  quatenus  antecedit  ut  dis-  illa  consideratio  contritionis  est  impossibilis. 
positio,  non  sit  raeritorius  de  condiguo,  ta-  Et  pra^terea  illa  admissa,  contritio  sic  con- 
men  cum  in  rc  ipsa  procedat  eircctivc  a  gra-  cepta  non  solum  mcritoria  non  esset,  verum 
tia,  ac  proinde  ab  homine  grato,  in  pos-  etiam  ncc  dispositio  ad  gratiam,  quia  Ubc- 
teriori  signo  erit  mcritorius  de  condigno,  non  rum  arbitrium  prsecise  spectatum  uon  po- 
autcm  primffi  gratia»,  quia  illam  supponit  et  tcst  se  ad  gratiam  disponerc  sccundum  fi- 
ab  illa  habct  rationcm  mcriti  tanquam  a  suo  dem,  ut  contra  Pelagium  et  reliquias  ejus 
principio,  ncquc  ctiam  augmenti  primai  gra-  satis   in  lib.  3  ct  8  probatum  cst. 

ti»,  quia  jam  prima  gratia   data  est  intuitu        20.    Vd  seipsam  dcsimat.  —  Probatur  jam 

iUius,  et  proportionata  iUi  ;  ergo  priraai  glo-  altera  pars  minoris,  quia  si  in  primo  membro 

ria;.   Qiiam  rationcm  magis  ex[Dlicans   Soto  distinctionis  est  sermo  de  actu  ita  procedente 

in  /(,   d.    16,  qua?st.    6,  ct  quaest.  2,  art.  1,  a  Ubero  arbitrio,  ut  cliam  a  gratia  simul  pro- 

dicit  contritioncm  posse  cousiderari,   vel  ut  cedat,  instatur  alio  dilemmate.  Nam  vel  cst 

cst  prius   natura  a  libero   arbitrio  quam   a  scrmo  de  libero  arbitrio  ,  ut  operante  cum 

gralia,    vcl  ut    a    gratia  efficitur,  et  est  na-  solo  auxilio  actuali  gratiffi,  vel  ut  cooperante 

tiira  poslerior.  Et  priori  modo  dicit  non  essc  cumhabituali  gratia.  Prius  membrum est con- 

meritoriam,  sed  tantum   esse   dispositioncm  tra  ipsumSotum,  qui  putatactum  contritionis 

malerialem  ad  primam  gratiam,  at  vero,  pos-  uon  elici,  ut  a  priucipio  proximo,  a  voluntatc 

tcriori  niodo  spectatam,  esse  mcritoriam  pri-  cumsolo  actuali  auxilio,  sedabhabituali  gra- 

ma^  glorire,  rationc  jam  facta.  tia.Namhinc  fit  ut  contritio  non  possit  cssc 

19.  Confiitatur  proxima  ratio;  quodtel  coii-  prius  natura  a  libcro  arbitrio  illo  modo  consi- 
tiiieat  errorcm.  — Vcrumtaraen  distinctio  hoec  derato,  cpiia  quod  in  re  non  cst,  ncc  prius 
sic  dcclarata  muUa  indiget  considerationc  ,  natura  est,  nec  sub  ea  ratione  concipi  potest. 
quia  vcl  errorcra  involvit,  vel  non  potest  Posterius  autem  membrura  destruit  primam 
subsistcre.  Cum  enim  in  priori  raembro  Soto  distinctionem  ipsius  Soti.  Quia  non  potcst 
considerat  contriUoncm  ut  procedentem  a  li-  esse  contritio  prius  natura  a  libero  arbitrio 
bern  arbitrio,  vel  pra^ci.se  loquitur  de  libcro  quam  a  gratia  illa ,  cui  ipsum  liberum  arbi- 
arbitrio,  excludendo  omncm  grati*  inUuxum  trium  coopcratur,  ut  jam  ostensum  est ;  ergo 
et  coopcrationem,  vel  loquitur  do  libero  ar-  si  illa  gratia  est  habitualis,  non  prius  est  con- 
bitrio  ut  cooperanlc  gratia;  ;   prior  conside-  tritio  a  libero  arbitrio  quam  a  gratia   habi- 


182  LIB.  XIF.  DE  MERITO,  QL'OD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SAKGTIFICANTIS. 

tuali,   et   conscquentcr  nec  potest  contritio     halitii  gratice  non  procedere  aiunt,  quam  ratio- 

piius  natura  esse  vel  fieri  quam  gratia  habi-    nem  quidam  afferant  quod  mereatur  primam 


tualis  sit ,  quia  non  potest  gratia  habitualis 
prius  natura  facere  quam  esse.  Atque  hitic 
infertur  in  universum,  contra  hanc  opinio- 
nem,  illam  dupliccra  considerationem  esse 
impossibilem,  ut  suprahb.Slatius  dixi,  et  illa 
posita  non  minus  esse  meritorium  illum  ac- 
tum  in  uno  signo  naturse  quam  in  aho.  Pro- 
batur  hffic  illatio,  quia  in  utroque  instanti 
naturffi  ab  eodem  principio  gratia}  habitualis 
procedit,  quia ,  in  quocumque  signo  naturaj 
dispositio  illa  consideretur,  debet  necessario 
concipi  ut  procedensabahqua  gratia;  ergonc- 
cessario  concipicnda  est,  utprocedcns  a  gratia 
habituah^  quia  non  aliter  procedit,  ut  supponi-    instanti  temporis,  sed  prout  durat  in  tempore 


gloriam. —  Ahter  ergo  sustinenda  cst  assci^tio, 
ejusque  ratio  reddenda  ,  supponendo  aliam 
sententiam,  quam  verissimam  credimus,  de  ef- 
ficiente  principio  ihiusprimi  actus,qui  est  dis- 
positio  ad  primam  gratiam  liabitualem,  nimi- 
rumproximum  principium  gratuitum  ejus  non 
csse  ipsammet  primam  gratiam,  seu  habitum 
ejus,  sed  esse  actuah)  auxihum,  pcr  quod 
Deus  supplet  efhcientiam  habitus.  Et  lioc 
principio  posito  ,  duobus  itcm  modis  potest 
asscrtio  dcfcndi,  ctratio  ejus  reddi.  Prior  est, 
si  dicamus  ihum  primum  actum  esse  merito- 
rium  prima^  gloria?,  non  tamcn  pro  ihomet 


tur,  quia  si  verc  concipiatur,  ita  concipienda 
est,  sicut  in  re  fit;  ergo  in  quocumque  signo  na- 
tura3  existat,  mcritoria  crit  de  condigno.  Item 
ihe  aclus  non  minus  est  formatus  pcr  gratiam 
inprimo  signo  quamin  quocumque  alio  ;  ergo 
non  est  minus  meritorius.  Antccedens  patet , 
quia  repugnat  actum,  pcr  gratiara  habitua- 
lcm  factura,  esse  vel  concipi  inforraem,  cum 
per  ipsuua  gratiro  habituahs  influxum  forrac- 
tur;  in  iUa  autem  sentcntia^  ut  dixi,  non  po- 


immediate  scquenti  post  ihud  instans.  Ratio 
prioris  partis  est,  qua?  in  principio  capitis  est 
l^osita,  quia  pro  iUo  instauli  actus  non  est 
ab  habilu  gratia^  quod  requiritur  ad  meritum 
de  condigno,  et  licet  in  ihomet  instanti  ah- 
quo  raodo  formetur,  est  tantura  quasi  passive 
ct  concomitanter,  quod  non  satis  cst  ad  mcri- 
tum  de  condigno.  Ratio  vero  postcrioris  par- 
tis  est,  quia  in  tcrapore  immediatc  post  ins- 
tans  jam  ihe  actus  conservatur  per  habitum 


test  ihe  actus  concipi,  ut  in  re  ipsa  fictus  ab     gratia,  etiam  physice,  vel  saltera  morahtcr. 


homine,  nisi  ut  proccdcns  ab  habituah  gra- 
tia.  Nam  si  fieret  a  voluntate  cura  solo  alio 
nuxifio  acluah,  tunc  non  posset  fieri  rursus 
ab  habituah  gratia,  quia  non  potest  fieri  si- 
raul  a  duphci  principio  proxirao  totah  in  suo 
ordine,  ncc  duphci  actionc,  quorura  altcra 
prior  natura,  alia  postcrior  natura  sit.  Ha^c 
crgo  sententia  in  iho  fundaraento  procedens 
exphcare  certe  non  potest  quomodo  contritio 
sub  una  ratione  sit  raeritoria  de  condigno,  et 
non  sub  aha,  ct  consequcnter  vix  potcst  ex- 
phcare  cur  non  sit  raeritoria  non  tantum  glo- 
rise,  sed  gratiae,  ut  posterius  natura  ratione 
tahs  actus  inditfe,  quia  si  infunditur  ratione 
tahs  actus,  et  ihe  jam  est  formatus,  ct  raeri- 
torius  de  condigno,  infundctur  propter  raeri- 
tum  ejus.  Quod  si  dicas  hoc  rcpugnarc,  quia 
supponitur  gratia  esse  principium  talis  actus, 
fateor  repugnantiam,  dico  tamen  hanc  sequi 
ex  iha  sententia,  si  illa  dispositio  supponatur 
proccdcre  ab  liabituali  gratia.  Nisi  dicatur 
bis  procederc ,  et  a  duphci  principio  suih- 
ciente  et  totah  in  suo  ordine,  scihcct,  prius 
ab  ahquo  auxilio,  quod  cura  sola  voluntate 
sudicit  ad  chciendum  talem  actura,  et  itenmi 
al)  oadrm  volantate  cum  habitu,  quod  non 
minus  repugnans  et  vanum  cst. 


et  est  al)  homine  jam  grato  quoad  continua- 
tionera  seu  conscrvationcni ;  ergo  id  satis  est 
ut  ihe  actus  incipiat  esse  raeritorius  de  con- 
digno,  intrinsece  quidera  ipso  tcrapore,  ex- 
trinsece  vero  et  quasi  per  uUimura  non  esse 
tahs  meriti  in  primo  instanti ;  ergo  sic  erit 
mcritorius  prima;  gloria?  dc  condigao.  Quod 
si  instes,  quia  potcst  contingcre  quod  ihe  ac- 
tusnon  continueturpostUlud  instans,  respou-  ■ 
dendum  erit  conscqucnter  ad  lianc  senten- 
tiam,  ex  iha  hypothcsi  talcra  horainera  non 
habilurum  gloriam  ex  merito  proprio,  sed  ut 
haeredilatcm  ad  quara  admittitur  ex  merito 
Christi.  Neque  ihud  csset  inconveniens ,  ut 
supra  dixi.  Quia  vcro  casus  rooralitcr  et  hu- 
mano  modo  non  contingit,  ideo  raodura  il- 
lum  merendi  primam  gloriara  satis  esse,  ut 
absolute  etsimphcitcr  dicere  possimus  justos 
mereri  primara  gloriam  per  actilra,  quo  se 
perfccte  ad  gratiara  disponunt.  Et  hunc  rao- 
dum  insinuat  Bellarminus,  dirto  cap.  20,  cura 
in  fme  iihus  ita  concludit  :  Q^iLod  si  concedatur 
rem  eamdem  multis  titulis  ^iosse  deieri,  sine 
duhio  ultima  dispcsitio,  post  infusionem  gra- 
tice  continuata,  meritoria  erit  vita;  (vternce. 
Idem  Gabriel  in  4,  ubi  supra,  nam  de  actu 
dilectionis,  qui  est  dispositio  ad  giatiara.  sic 


21 .  later  eos,  qui  ultimam  dispositlonem  ah    inquit:  Ut  pra^cedcns  non  estproprie  meritorius 


CAP.  XXVIII.  AN  .irSTI  PltniAM  GLORIAM  SEU  TOTAM  GLOUIAM,  ETC.  181 

lU  condigno,  quia  non  ed  a  chariiate  cUcitus,        ;2'J.  Quarto.  —  Qui./to.  — Etaslo  non  satis- 

scd  ut  continuatus  est  meritorius,  quia  gratia  faciens.  —   Eo  vel  inaxinio  (  estque    quarta 

et  charitas  continuationem  prcrveniunt.  Et  in-  ratio)  quod  moritum  solius  continuationis  pa- 

fra  cxprcsse  negat  actum  illum  esse  merito-  rum  est,  ut  dixi  supra,  respectu  ipsius   ac- 

rium  in  primo  instanti,  scd  in  se^iucntibus.  tus,  prout  in  principio  fit  quoad  sidjstantiam 

22.  Impugnaturtamen  primoillorumratio.  ct  existenliam  suam  ;  crgo  non  potest  csse 

—  Impugnatur  secundo.  —  Tertio.  —  Nihilo-  sufliciens  ad  merendum  de  condigno  tolum 

minus  liic  modus  nobis  non  satisfacit.  Primo,  primam  gloriam,   prffiserlim  iramcdiate  post 

quia  non  defendit  universaliter  assertionem,  instans  justificationis,  sed  oportet  continua- 

et  (ut  ita  dicam)  per  se  ex  vi  perferta^  dispo-  tionem  essc  midti   temporis,    et  in  illo   non 

sitionis  ad  gratiam,  sed  est  quasi  accidcnta-  augeri  gratiam  ncque   gloriam,  quod  absur- 

rium,  ct  in  rigorc  contingens,  quod,  p(;r  se  dum  est.  Potcstque  quinlo  explicari  et  con- 

loquendo,  posset  deficere.  Secundo  ac  praeci-  firmari,  quia   si  ponamus,    quod  impossibile 

]mc,  quia,  licet  vcrum  sit  illum  ut  continua-  non  cst,  voluntatem  desistere  ab  actu,  quo 

tum  baberc  novum  mcritum  dc  condigno,  ta-  sc   disposuit  ad  gratiam,  immediate  post  in- 

mcn  illud  cst  meritum  augmcnti  gratia;,  ut  in  stans  justificationis  ,   ct  in   codcm    tcmpore 

superioribus  prol)avi;   ergo  consequcnter  est  eliccre  novum  actum  mcritorium,  ccrte  pcr 

meritum  augmenti  gloriaj ;  ergo  non  est  me-  illuni  non  mereretur  primam  gloriam,    scd 

ritum  primae  glorice,  quia  non  potest  utrum-  augmcntum  gratise,   ut  vidctur   per   se  no- 

que  cadcre   sub  idcm  mcritum,  servata   de-  tum;  ergo  eadcm  ratione  contritio,   ut  con- 

bita   sequabtate.    Tertio  ,    quia  si    actus   ille  tinuata  post  primum  instans  justificationis, 

sohnn  est  meritorius  primre   glorioi  rationo  cum  gratia;  augmcntum,  et  consequcntcr  glo- 

continuationis,  non  potest  mereri  de  condi-  riffi  mereatur,  primam  simul  gloiuam  mcrcri 

gno   totam  gloriam   correspondentem  prima;  non  potcst.   Dices  fortasse,  cum  totus  actus 

gratire  hifusa}  cjusdem  actus,  ut  in  primo  ins-  post  primum  instans  pcrseverat,  non  mcrrri 

tanti  fuit   dispositio  ad  ilkmi  ;   ergo  non  cst  tantam  gloriam,  ratione  sohus    continualio- 

mcritorius  de  condigno  primai  gloria^.  Proba-  nis,   sed  etiam  ratione  sua  entilatis,  scu  se- 

lur  consequcntia,  quia  prima  gloria  est  tota  cundum  se  totum.  Sed   hoc  non   satisfacit  , 

ilia  ad  quam  ratione  primae  gratiee  homo  ille  quia   ille   actus  nunquam  procedit  a  gralia 

acceptatur.  Undo  sicut  prima  gratia  non  dicit  habituali  secundum  entitatem  seu  productio- 

aHquamminimam  gratiam,  ncc  cumdem  gra-  nem  suam,  scd  solum  sccundum    continna- 

dum  gratiae  in  omnibus,  scd  totam  illam  quae  tionem   scu  conservationem  ;   ergo  si  ad  mc- 

primo  infunditur  juxta  dispositionem    reci-  ritum  de  condigno  necessarium  est,  ut  actus 

pientis,    ita   prima  gloria  est  tota  illa  quce  procedat  a  gratia  habituah  quam  supponat, 

primae  gratia)  debctnr.    Hanc  ergo   gloriam  nunquam  potest  esse  meritorius  dc  condigno 

non  potest   moeri   actus  illc  rationc   solius  gloriai ,   nisi  ratione  solius    continuationis  , 

contiuuationis,  Quodprobatur,  quia  iUa  conti-  prout  aliquam   circumstantiam   mcriti  addit 

nuatio,  quffi  immediate  sequitur  post  instans  actui  jam    producto.    Vel   certe  e  contrario 

justificationis,   non   est  definita,   sed  potest  si  actus  iUe  immediate   post  instans  justifi- 

esse  raajor  vel  minor,  et  quocumquc  instanti  cationis  potest  csse  meritorius  de  condigno 

bignato  post  primum,    antea  fuit,  et  conse-  ratione  gratiffi  supervenientis   ipsi,    et  infor- 

quenter  etiam  ejus  meritum  non  est  dcfini-  mantis  illum^  hcct  ab  iUa  non  prodierit,  pro- 

tum,  donec  certa  dnratio  inter  duo  instantia  fccto  idem    mcritum   glorise   habere   potcst 

signata  determinctur  ;  ergo  non  potest  imme-  et  debet  in  primo  instanti  justificationis  pra- 

diatc  post  instaus  jnstificationis  esse  defini-  ciso  spectato,   etiamsi  ampHus   non  duret. 
tura  mcritum  tantae  glori.np,  quanta  respondct        2i.  Explicatur  ja^n  zera  ratio  de   meiito 

primffi  gratia;,  sed  successive  ficret  et  cres-  jjrimce  gloriw,  quodnonsit  contritio  prius  na- 

cerct ,  donec  tanto  teinpore  durarct,  quan-  tm'a    quam    formetur    a  gratia.  —  Est   cr- 

tum  esset  neccssarium  ut  perveniret  ad  illum  go  vera  et  r  ommunis   explicatio  hujus  me- 

gradum.  Unde  rcvolvimur  in  rationcm  jara  riti  secunduin  communcm  scntcntiam,  quce 

factam,  quia  pcr  totam  illam  duiationem  au-  in  iUo  actu  duo   instantia  natura^  distinguit. 

gcbitur  gratia,  et  gloria,  cum  adtequaliono  ad  Primum,  in  quo  oHcitur  a  libero  arbitrio  moto 

merilum  additum  per  continuationem ;  ergo  a  Spiritu  Sancto  per  solum  speciale  auxi- 

iUudmet    non    potcst   csse   mcritum  primaj  lium ;   sccundum,  in  quo  gratia  ratione  ta- 

gloriaj.  Jis  dispositionis   infunditur,   pcr  quam  per- 


m 


LIB.  X!I.  DE  MErUTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.^  SANCTlFIGANTiS. 


'  sona  sanctificatur ,  et  consequenter  omnes 
ejus  boni  actus,  qui  in  eodem  instanti  mo- 
raliter  consanctificantur  et  formantur.  Con- 
tritio  ergo  priori  modo  spectata  non  meretur 
de  condigno  primam  gloriam,  tum  quia  ut 
sic  non  est  a  gratia  habituali,   nec  per  iilam 


et  supra  etiam  probatum  est.  Ha^c  ergo  vir- 
tus  et  antecedit  bonum  contritionis  opus  per 
auxilium  efficax  prseveniens,  et  comitaturper 
auxilium  adjuvans  seu  concomitans,  et  sub- 
sequitur  per  gratiam  sanctificantem  et  for- 
mantem  talem  actum.  Unde  verissime  dicitur 


adhuc  formatur  ;  tum  etiam  quia   non  sup-  in  Deo  factura   et   Deo   gratum  ;   ergo  nihii 

ponit  primam  gratiam,  neque  iilam  de  con-  ilii   deest,   juxta  doctrinam   Concilii,   ut  sit 

digno    mcrctur;   ergo  nec  meretur  primam  meritorium  de  condigno.    Ergo  est   sic  mc- 

gioriam.  Dicunt  aliqui   ipsam   contritionem,  ritoriura  primae  gloriee.    Probatur  ha^c  con- 

vel  actum   dilectionis  Dei  per  se  facere  ho-  sequentia,  tum  quia  uuUura  proemium  raagis 

minem  dignum  prima  gloria,  etiarasi  a  gra-  proprium  illiiis  meriti  et  operis  assignari  po- 

tia  non  procedat,  nec  illa  informetur,  et  ita  test,  cum  non  possit    esse  meritum  gratiae, 

mereri  illam  de  condigno,  vel  independenter  quse  supponitur  ut  principium  ejus,  saltera 

a  gratia  habituali  sanctificante,  |Vel  merendo  constitucns  illud  in  esse  meritorii  de   con- 

etiam  iUam  de  conchgno.   Sed  ha?c  doctrina  digno,  ad  primara  autera  gloriara  non  com- 

satis  est  in  superioribus  refutata,  nititur  enim  paretur  ut  ad  principium,  sed  ut  ad  termi- 

in  fundamento  valde  falso,   quod  solus  actus  num  ;  unde  iham  non  supponit,  imo  ncc  ac- 


forraaliter  expeUat  peccatum  ,  et  hominera 
sanctificet,  et  filiura  Dei  adoptivum  intrinscce 
constituat.  Respondetur  ergo  negando  as- 
sumptum,  quia  in  lib.  7  satis  improbatum 
est. 


ceptationem  ad  illam,  ut  statim  dicam  ;  tum 
etiam  ex  verbis  Concilii,  quod  ibi  specialit  t 
vitara  seternam  exprcssit ,  et  fortasse  non 
sine  mysterio.  Expendi  etiam  potest  quod  in 
canon.  32  absolute  definitConcilium,  kommis 


25.  Sit  autem  in  posteriori  naturoe ,   cim    justificatihona   opera  ita  esse  dona  Dei,  ut 
jam  formata  intelUgitur  — Suadetur  ex  Tri-    sint  etiam  merita  ipsius  justificati. 


dejitino.  —  Altero  vero  modo  spectata  con- 
tritio,  ut  jam  formata  per  gratiam  in  poste- 
riori  signo  naturffi  ,  esse  potest  raeritoria 
prirase  gloriffi.  Ad  quod  suadendura  induci 
possunt  vcrba  Concihi  Tridentini  dicto  cap. 
1 6  :    Cim  ipse  Christus  Jesus  tanquam  caput 


26.  Suadctur  deinde  ratione.  —  Declaratur 
expendendo  triplicem  modum  necessitatis  gra- 
ticB  ad  merendum.  —  Ratio  autera  assertio- 
nis  est,  quia  non  est  de  ratione  operis  meri- 
torii  de  condigno,  ut  ad  illud  anteccdat  gra- 
tia  habitualis  terapore  vel  natura  in  genere 


i/i  memhra,    et  tanquam  vitis  in  palmites  iii  causa?  efficientis ,  quia  sufficiens  principium 

ipsos   justi/icatos  jugiter  virtutem  influat ,  efficiens  talis  operis  esse  potest  motio  divina, 

qtia;  virtus  hona  eorum  opera  semper  antecedit,  quae  quidem  cum  sit  ab  ipso  Spiritu  Sancto 

comitatur.et  suhseqidtur,  etsinequa  Deo  grata  movente,  licet  nondura  inhabitante,  ex  parte 

et  meritoria  esse  non  possent,  nikil  ipsis  jus-  principii  efficientis  est  sufficieus  ad  meritum, 

tificatis  amplius   deesse  crcdendwn  est ,  quo~  si    aliunde   ca^tera?    conditiones  concurrant ; 


minus  plene  illis  quidem  operihus,  quce  in  Deo 
sunt  facta,  ditirife  legi  pro  kujus  titfe  statu 
satisfecisse,  et  vitam  aternam  suo  etiam  tem- 
pore,  si  tamen  in  gratia  decesserint,  conse- 
quendam,  vere  promeruisse   censeantur.  Hac 
enim  omnia  integre  ac  omnino    in  justifica- 
tis  ,   et  contritione    eorura   a  primo  instauti 
intrinseco  justificationis    inveniuntur ;    ergo 
nihil    illis  deest,  quominus   per  ipsam  con- 
tritionem   vitam    a^ternam  ( id  est,    primam 
gloriam,   ut  supra  exposui  et  probavi  )  vcre 
ac  de   condigno   promereantur.   Minor  pro- 
batur,   cjuia  in  illo  instanti   vere    est   homo 
justificatus,  et  Christus   in  eum  virtutem  in- 
fluit   tanquam    vitis    in   palmitem.   Ubi    no- 
raine  virtutis  non   solum  habitus,  sed  etiara 
auxiliura  et  oranedonum  gratiee  sanctificantis 
intelligitur,   ut  ex  subjunctis  verbis  constat, 


sed  iu  eo  actu  concurrunt  coeterse  conditio- 

nes,  nara  in  eodera  instanti  est  actus  horainis 

justi,  et  cst  formatus  per  gratiam   sanctifi- 

cantem;  de  cseteris  autem  res  est  clara ;  ergo 

nihil  ibi  deest.  Declaratur  amplius  vis  hujus 

rationis,   quia  gratia  habitualis,  ut  sancfifi- 

cans  personom  raerentem,  tribus  modis  po- 

tcst  cogitari,  ut  conditio  ncccssaria  ad  meri- 

tum  de  condigno.  Prinio,  ut  principium  phy- 

sice  eliciens  actum  meritorium,  et  hoc  titulo 

sine  dubio  non  est  necessaria,  ut  ostendit  ra- 

tio  facta,  quod  illa  eflicientia  cura  a?quali  bo- 

nitate  et  sanctitate  actus  potest  per  auxilium 

suppleri.  Unde  multi  putant  gratiara  habitua- 

lem,  quce  est  in  essentia  animae,  nullara  effi- 

cientiara  physicam  habere  in   actus  merito- 

rios,  et  nihilominus  esse  necessariam  ad  me- 

ritum.   Alii  non  admittunt  virtutcs  moralcs 


CAP.  XXVm.  AN  JUSTI  PRIMA.".!  CLORIAM  SEU  TOTAM  GLORIAM,  ETG.  18.) 

infu.siis,  cl  nihiloininus  dicunt  actus  ipsos  Cum  cr^o  ita  adsit  gnilia  conlritioni  in  ))rimo 
moralcs  ub  liominc  grato  factos  cssc  mcrito-  cjus  insfanti,  et  ex  parto  principii  supplcatur 
rios  de  condigno,  ctiamsi  a  gratia  luibituali     pcr  auxilium  quid([uid  ncccssarium  csl  ad 


talc  mcritum  ,  nibil  dccsse  crcdendum  cst 
contritioni  sic  formata',  quominus  primffi  glo- 
j'ioe  dc  condigno  mcritoria  sit.  Quod  solutio- 
nc  argumentorura  magis  confirmabitur. 

27.  Ad primum  argumentum  in  num.  3.  — 
Ad  primum  de  expectatione  piima?  gloriic  cx 
morito,  respondetur  peccatorcm,  priusqiiam 
justificctur,  non  possc  al^solutc  sperare  glo- 
riam  cx  merito,  cum  illud  non  luibcat;  post 
justilicationem  vcro  posse  illam  sperare  ex 
merito  in  ipsa  justificatione  liabito.  Unde  non 
solum  potest  Iianc  spcm  habere  post  juslifica- 
tioncm,scdin  ipsomct  instanti  justificationis, 
si  ordine  saltem  naturai  post  consummatam 
sancta,  ct  digna.  Et  hoc  modo  potest  quidem  juslificationcmstalimhujusmodi  spem  conci- 
gratia  conducere  ad  meritum,  vel  ad  majo-  piat.  Et  pra?tcrea  etiam  ante  justificationcm 
rem  valorcm  et  ffistimationem  cjus,  non  ta-  potcst  peccalor  quasi  sub  conditionc  speraro 
men  esl  conditio  simplicitcr  nccessaria  quoad  gioriam  cx  merito  ipsiusmet  pffinitentifc,  si 
iliam  antecessionem,  quia  actus  non  babct  pcr  illam  ad  justificationcm  perveneiit,  seu 
principalcm  suum  valorem  a  persona  proxi-  potest  sperarese  acturum  talem  poenitentiam, 
me  operante,  scd  a  Spiritu  Sancto  movcnte  qua  et  justitiam  ex  misericordia ,  et  giori;mi 
pcr  auxilium,  et  dante  actui  bonitatem  illius     ex  merito  consequatur.  Nibil  cnimborum  pcr 


vel  habitibus  cjus  physice  non  fiant.  Imo 
etiam  admissis  virtutibus  moralibus  per  sc 
infusis,  actus  cliciti  ab  acquisitis  possunt  es- 
se  mcritorii,  vcl  sempcr,  si  sint  in  homine 
justo,  ut  aliqui  volunt ,  vel  aliquando,  si  ex 
auxiiio  supernaturafi  aliquo  modo  fiant;  er- 
go  cx  Iiac  partc  non  est  necessaria  gratia  ha- 
bitualis  ad  lioc  mcritum,  ncque  defcctus  ta- 
lis  efficientiffi  obstabit,  quominus  contritio  sit 
mcritoria  de  condigno.  Sccundo,  potest  gra- 
tia  concurrere  ut  dignificans  moraliter  pcr- 
snnam  operantem,  antecedenler  ad  opus  ip- 
sum,  ita  ut  ipsum  opus  in  primo  signo  natu- 
rai,  in  quo  fit,  intclligatur  prodire  a  persona 


valoris  ct  meriti  capaccm.  Tcrtio ,  requiri- 
tur  gratia,  ut  tollens  obstaculum  pcccali,  et 
constituens  personam  capacem  justitiae  apud 
Dcum,  ita  ut  illum  sibi  obligare  et  dcbitorcm 
suum  cllicere  valcat.  Et  Iioc  titulo  cst  gratia 
simpliciter  neccssaria  ad  meritum  de  condi- 
gno.  Quod  recte  distinxit  Cajetanus,  dicta 
qufBst.  114,  art.  7,  dicens  gratiam  duplicitcr 


se  repugnat,  neque  in  argumento  impugna- 
tur. 

28.  Adsecundum.  —  Ad  sccundum  dc  a^qui- 
paratione  gratice  ct  gloria^,  ncgatur  conse- 
quentia,  quia,  licct  nemo  acccptetur  ad  gio- 
riam,  nisi  per  gratiam,  ct  ideo  ncmo  merca- 
tur  gloriam  sine  gratia,  non  est  taraen  neces- 
sarium  ut  simul  gratiam  mcreatur,  nisi  tunc 


requiri  ad  meritum  dc  condigno,  scilicct,  ut  solum  quando  gratianon  supponitur.  Si  vero 

constitucns  hominem  in  statu  remuncrabili,  gratia  supponitur  gratis  infusa,  potest  quis 

vei  ut  principium  actus  meritorii.  Et  primum  mereri  gloriam,  licet  non  mercatur  gratiam. 

quidem  cst  simplicitcr  ncccssarium,  quia  si  Undc  ad  rcplicam,   quia  si  gratia   est  gratis 

quis  sit  indignus  rcmuncratione,  non  potest  infusa,  etiam  acceptatio  ad  gioriam  gratis  fac- 

cssc  capax  mcriti  de  condigno  talis  remune-  ta  supponitur,  cum  per  ipsam  gratiam  fiat, 

rationis.  Ac  propterca  non  potcst  quis   sibi  ct  ideo  rcpugnat  fieri  cx  raerilo,  respondetur 

morcri  de  condigno  reparationem  post  lap-  imprimis   distingui  posse   acceptationcm  ad 

sum,  quia  tale  meritum  dicerct  ordinem  ad  gloriam  ab  ipsa  gloria  vcl  redditione  cjus. 

statum,  in  quo  quis  sit  indignus  pra^mio,  iit  Nam  ex  parte  gloriffi  non  repugnat  simul  du- 

supra  dictum  est.  Secundum  autem  intcUec-  plici  titulo  dari,  scilicet,  ut  hffireditas  filiatio- 

lum  de  principio  physico  non  est   necessa-  ni  adoptiva*  dcbita,  ct  ut  corona  merito  res- 

rium,  ul  dixi ;   intellcctum  vero  dc  morali,  pondens,  tum  quia  Christus  habuit  gloriam 


licct  ordinarie  sit  anleccdenter  necessarium 
quoad  merita  quibus  aliqnod  gratiae  aug- 
mentum,  vcl  aliquod  donnm  gratia^,  dejusti- 
tia  fit  mercnti  dcliitum,  non  tamc  n  cst  sim- 
plicitcr  nccessarium  ut  gi-atia  procccdat  per 
moduni  principii  active  influentis ,  scd  sutfi- 
cit  ut  adsit  gratia  in  instanti  ipsius  meriti, 
ct  dignificct  actum,  sanctificando  pcrsonam, 
el  constituendo  illam  in  statu  remuncrabili. 


corporis  utroque  titulo,  magisquc  rigoroso  ; 
tum  etiam  quia  inter  illos  duos  titulos  non 
cst  rcpugnautia,  et  unus  addit  pcrfectionem 
altcri.  Ex  parte  vcro  acccptationis  distingui 
potcst  duplcx  acceptatio,  juxta  duplex  funda- 
mentum  ejus,  una  ratione  gratioe,  altera  ra- 
tione  operis  meritorii,  ct  ita  facile  intelligitur 
xmam  esse  gratuitam,  et  aliam  rcmnnerati- 
vam ;  quia  cmn  sint  distincta^  sccundura  ra- 


186  LIB.  XII.  DE  MEKITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI^  SANCTIFICANTIS. 

tioncm  formalem,  possunt  diverso  modofieri.  do  condigno,  idco  ibi  gratinra  etiam  sanctifi- 

Et,  licct  illi  duo  modi  sint  repugnantes  res-  cantem  requirit,  sed  noii  dicit  nccessariam 

pectu  ejusdem  acceptationis,  non  tamen  re-  csse  ut  principium  ipsius  actus,  sed  ut  prio- 

pugnat  illas  duas  acceptatlones  cum  diversis  rem  ipso  merito  in  ratione  meriti  de  condi- 

respectibus  in  eamdem  gloriam  cadere;  cjuse,  gno,  scilicet,  ut  sanctificct  personam,  rcddal- 

absolute  loqucndo,  non  potest  dici  dari  gra-  que  illam  capacem  talis  meriti.  Et  in  eodcm 

tis,  sed  simul  ut  corona,  et  ut  brereditas,  ut  modo  intelligendus  est  iu  allero  loco  primai 

Concilium  dixit.  Quod  si  quis  nolit  duas  ibi  partis,  non  est  enim  sibi  contrarius,  scd  for- 

acceptationes   distinguere  ,  sed  unam  simul  maliter  loquitur.  Nam  cum  dicit  ad  conversio- 

factam  duplici  titulo,  etiam  sccimdura  ordinom  nera  in  Deum,  per  quam  aliquis  se  ad  gratiam 

naturiB,  facile  potest  id  etiam  hitelligi.  Nam  pra?parat,  non  esse  necessarium  babitum  gra- 

Deus,  cum  iufundit  gratiam ,  supponit  in  bo-  tite,  inteUigit  non   esse  necessarium  ad  cffi- 

raine  contritionem  de  se  informem,  et  ita  si-  ciendum  lalem  actum  in  esse  pliysico  et  rea- 

mul  et  quasi  unico  voluntatis  actu  acceptat  li;  cum  vero  ait  ad   conversionem  merito- 

bominem  ad  gloriara,  tura  propter  gratiam  riam  bealitudinis  esse  necessariura  habiium, 

quam  gratis  infundit,  tura  propter  contritio-  loquitur  dc  eadem  conversione,  ut  meritoria 

nem,  quam  ut  actum  bonum  borainis  justifl-  est,  nam  debet  formari  per  gratiam  babiiua- 

cati  intuetur ;  et  ideo  simul  acceptat  talcm  lem,  et  ea  ratione  dicitur  esse  merendi  prin- 

bomincm  ad  gloriara,  ut  filiura  haereditatem  cipiura,  quia  constituitpersouam  instatume- 

paternam  bene  merentera.  Et  idcotalis  etiam  rendi  de  condigno,  quamvis  aliter  id  faciat  in 

acceptatio  ad  gloriam  non  fit  omnino  gratis,  prima  conversione,  quam  in  sequentibus,  ut 

sed  fit  gralis  respectu  hominis  sccundum  se  dictum  cst.  Ad  secundara  vero  probationem, 

spectati,  fit  autem  ex  debito  juris  hajredita-  qua3  ibi  adjungitur,  respondetur  grntiam  su- 

rii  respectu  gratia? ,  ct  ex   debito  meritorio  pervenientcm  actui,  et  ratione  illius  humini 

et  dejustitia  respectu  actus  contritionis  for-  infusam,  non  augere  quidcra  bonitatem  ejus 

matae  pcr  gratiam.  nec  mcritura  quoad  proportionem  quam  ha- 

'^d.  Ad  tertmm  in  num.  4. —  Ad  primam  bet  actus  cum  tali  praimio,  nihilominus  ta- 

proiationem  in  num.  5.  — Ad  secundam  iUd.  mcn  augere  perfectionem  meriti  in  virtute 

—  Ad  tcrtium  concedimus  mcmbra  illa  de  obligandi  et  merendi  dc  justitia;,  constituendo 

duratione  antecedente  vel  consequente  justi-  personam  in  statu  capaci  talis  condignitatis  ad 

ficotionem,  quia  hoc  meritum  non  fit  per  ac-  pri.i'mium,  et  ad  hoc  nccessarium  non  est  ut 

tus  duratione  pra^ccdentes  vel  sequentes  jus-  gratia  habitualis  antecedat  actura  quoad  esse 

tificationera,  sed  per  actum  concomitantem  ilUus  in  genere  principii  efficientis,  sed  satis 

illam.  Et  ad  primara  probationem  in  contra-  cst  quod  in  genere  causae  forraalis  antecedat 

rimn,  negatur  major,  scilicet,  ad  meritum  de  actum  ut  meritorium  de  condigno,  licet  supcr- 

condigno  csse  necessarium  ut  habitualis  gra-  veniat  illi  prius  natura  facto.  Neque  etiam 

tia  tanquam  principiura  actus  mcritorii  sup-  oportetut  homo  novam  cooperationemhabeat 


ponatur,  quia,  ut  ostendimus,  potest  haec  ra- 
tio  principii  per  auxihum  speciale  suppleri,  et 
ita  potcst  merilum  de  coudigno  per  habitua- 
lem  gratiam  supei'venientem  ordine  naturae, 
et  informantcra  complcri,  ut  recte  sentit  Bo- 
uaventura  in  4,  d.  17,  qurest.  1,  artic.  2 
ad  1,  et  indicat  Cajetanus  1.  2,  qua^st.  21, 
art.  3,  quatenus  ait,  si  ex  parte  actus  sit  apti- 
tudo  ad  meritum  vitoe  reternffi,  ex  parte  per- 
sonai  solum  requiri  ut  sit  in  statu  gratia?. 
D.  Thoraas  aulem  ibi  allegatus  ,  cum  dicit 
gratiam  esse  merendi  principium,  abstracte 


ad  hanc  gratia^  dignitatem  recipiendam  ;  suf- 
ficit  enira  prior,  quara  habuit,  se  ad  illam 
cum  auxilio  gratia?  disponcndo,  ut  illa  ob- 
tenta,  dignitas  etiara  et  efficacia  merendi  glo- 
riara  eidcm  dispositioni  accrescat. 

30.  Ad  tertiam  ihid.  —  In  tertia  probatio- 
ne,  petitur  an  ultima  dispositio  mereri  pos- 
sit  augmentum  gratiae  ,  et  cur  non  potius 
illud  quam  primam  gloriam  mereatur.  Qui- 
dam  enim  propter  argumentura  factum  hoc 
probabile  censent.  Sed  revera  vcrisimile  non 
est,  ut  recte  dixit  Mendoca  supra,  concl.  2. 


loquitur  de  gratia,   ut  adjuvat  natu-ram   ad  Et  ratio  propria  cst,  quia  prima  gratia  data 

bene  et  pie  operandum,  quod  per  auxilium  est  intuitu  talis  dispositionis,  et  proportionata 

et  per  habitum  fieri  potest,  ut  patet  ex  dicta  illi,  et  ideo  actus  illc  jara  babuit,  circa  illam 

qusest.  114,  artic.  2,  in  ratione  prima,  et  ex  primam  gratiam,  totam  causalitatem,  quam 

solutionibus  ad  1  et  2.  Qma  vero  ibi  loquitur  habere   potuit  in   gencre   dispositionis ,   vel 

dc  merito  vitae  eeterna;,   quod  non  cst  nisi  etiam  meriti  de  condigno,  ut  postca  videbi- 


CAP.  XXVIII.  AN  JUSTI  PRIMAM  CLORIAM  SEU  TOTAM  GLORIAM,  ETC.  I  S7 

mus,  idcoque  non  polcst  por  solam  gratiai  in-  graliaj,  ct  couscqucntcr  ncquc  mnjori  g]or;;e, 

forinatiouom   fieri  meritoria  augmcnli  ejus-  qaam  illi   prima^  graliic  connaturaliter  rcs- 

dcm  gralia!,  quia  lioc  cxcedit  proportionem  pondeat.    Posterior   ergo  modus   vcriis   est, 

ejus,  quod  cst  contra  rationcmmcriti  de  con-  nam  iila  dispositio  secimdum  se,  et  ut  anlc- 

diguo.   Quod  magis  dcclaratur  a  posteriori,  ccdit,  solum  dispositivc  et  secundum  quani- 

quia  si  liomo  pcr  illam  dispositionem  ut  for-  dam  congruitatcm,  postulat  tnntam  gratiam  ; 

matam  gralia  mereretur  augmentum  gratia;,  co  autcm  ipso  quod  gi-atia  informatur,  quasi 

mcrerctur  ctiara  augmentum   gloriffi  ,  juxta  fortificatur   et  dignificatur,   ut  majori  vi  et 

dicenda  in  capite  sequenti.  At  lioc  cst  ultra  ol:)ligatione    gloriara    exigat  ,  quamvis    non 

condignitatcm  talis  actus,  quia  ille  actus  dc  aliam,  neque  majorem ,  quam  tanta;  gratiai 

se  non  est  proportionatus,  uisi  tant»  gloria3j  proportionalam,  poslulare  possit.  Unde,  licet 

quanta  correspondet  cum  proportionc  perfcc-  coutritio,  pcr  sc  spcclata,  ct  ut  proccdit  al) 

tioni  talis  actus,  et  gratiai  a  qua  proccssit,  vel  auxilio,  immcdiate  gratiam  respiciat  per  mo- 

per  quam  informatus  est;  ergo  non  est  capax  dum  dispositionis,  niliilominus  secundum  al- 

meriti  ulterioris  gloriai.  Denique   si  a?qualis  tcram  posteriorera  ralioncm  immediate  res- 

coutritio  esset  secunda,  id  cst  abhoraine  jara  picit  gloriam,  et  non  gratiam,  quia  sub  liac 

justificato  elicita,  non  respondcrent  ilii  gra-  ralione  jam  supponit  gratiam  totnm,  a  qua 

dus  gloriffi,  nisi  secundum  proportionem  ad  liabct  illam  vim  perfecte  merendi.   Et  ideo 

tantam   intensioncm    ejusdcm    contrlLionis  ,  non  procedit  altera  confirmatio   ibi   addita, 

suppositis  aliis  conditionil)us  ad  mcritum  glo-  quod  operans  plus  intendit  crcscere  in  gra- 

riai  requisitis;   ergo  a  fortiori  ffiquali  contri-  tia  et  gloria,  quam  camdera  gloriam  ad  quanl 

tioni  prima?  nou  possunt  plures  gradus  gloriaj  jus  filiationis  jam  liabet,  novo  titulo  prorac- 

respondcre,  sed  tota  illa  gloria  est  prima  rc-  rcri.  Est  enira  id  verum ,   quando  opus  tst 

spectu  tantai  gratiffi,  ct  corrcspondet  illi  con-  proportionatum  iUi  augmcnto  ,  ut  coutiugit 

Iritioni  ut  elicitiB  in  primo  instanti ;  ergo  non  in  illo  qui  sine  proprio  actu  justificatus  est 

potest  illamet  pro  eodcm  instanti  esse  raeri-  per  sacraraentura,  et  postea  bene  operatur ; 

tnra  augraenti  gloria;,  et  consequcnter  ncquo  illc  enira  quamvis  in  sua  juslificatione  non 

gratia),  quia  lia?,c  duo  scniper  coujuncta  suut  mcrucrit  priraam  gloriam,  illara  postea  non 

in  merito,  ut  dicemus  in  capite  scquenti.  raeretur,  scd  augracntura  gloria' ,  quia  prior 

31.  Vera  sohitio. — Ad  confirmatloneon. —  justitia  nullo  raodo   data  fuit  ralione  actus 

Ad  illam   ergo  tertiam   probationem  negatur  postea  subsecuti,  et  ille  actus  de  se  tendit  ad 

scquela,  et  ad  testiraoniura  Concilii  Triden-  ulteriorem  gratiam  ;  secus  vero  est,  quando 

tini  prirao  loco  inductura,  respondeo,    cum  juslificatio  fit  per  proprium  contritionis  vcl 

Concilium  dicit  justificatum   bonis  operibus  dilcctionis  actum;  tunc  cuim  actus  ille  iraaie- 

mereri  augmentum  gratia?,  vitam  aiternam,  diate  ordinatur,   ct  quasi  adajquatur  gratia^, 

ct  gloria;  augmentum,  non  dicere,  neque  in-  quoe  ratione  ipsius  datur,  et  idco  non  tendit 

tclligere  justos  ha^c  omnia  raereri  pcr  singu-  ad  ulleriorera,  sed  iraraediate  ad  gloriam  ta- 

la  bona  opera,  sed  indefiuite  per  opera  bo-  li  gratia;  correspondentem,  idcoquc  solum  ad 

na,  per  qua^dam  raerendo  augmentum  gra-  illam  primam  gloriam  promerendam  propor- 

tia3  et  gloria;,  per  aliquod  ipsam  vitam  ater-  tionatus  est. 

nnm ;   quomodo   autcm  sit  unicuique   opcri  32.  Ad  quartam  prolationem  in  fine  ejus 

sinim  prauniura  attribueudura,  nou  declarat  num.  5.  —  Ad  quartam  et  ultimara  probatio- 

Concilium,  scd  Theologis  secundum  rcctam  nem  principalcm,  sumptam  ex  comparationc 

rationem ,  et  uniuscujusque   opcris   propor-  inter  primam  gratiam  et  augmentum  ejus, 

lionem  cxplicandum  relinquit.  Ad  rationem,  respondetur  probare   optime  quod  diximus, 

rcspondctur  dupliciter  posse  intclligi  contri-  nirairum  per  gratiam  supcrvcnientem  actni, 

lioncm  per  iuformationcm  gratia;;  croscere  in  cujus  intuilu  datur,  non  augcri  meritura  ac- 

virtute  mcriti  :  uuo  modo,  quia  crescit  in  or-  tus  extcnsive,  seu  in  ordine  ad  raajus  pra^- 

dine  ad  inojus  pra^.raiura;  alio  modo,  quia  in  mium ;   alioqui  recte  proccdit  arguraeutum, 

ordine  ad  idenr   prsemium  recipit   mnjorem  quod  si  dispositio  ad  gratiam  per  superve- 

vim,  eflicaciam,  el  pcrfecliorem  modum  nie-  nientcm  gratiam  fieret  meritoria  majoris  gra- 

rcndi ;  ct  prius  nugmeutum  extensivura,  se-  liw,  oliam  nctus  meritorius  augmeuti  grntia^, 

cuudum    autcm    iuleusivum    vocari    potest.  per  ipsamraet,  et  in  eodcra  instanti,  ct  pos- 

Prior  ergo  raodus  falsus  est,  quia  illa  dispo-  terius  natura  auctam,  fieret  meritorius  ma- 

sitio  ad  gratiam  nou  fit  proportionata  majori  joris  prajmii  ct  uovi   augmcnti  gratise;   est 


188  LIB.  Xll.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATI.E  SANCTIFIGA.NTIS. 

onim   oadem  proportio  ;    conscquens   autcm  (ut  infra  ostcndam)  qui  juslificatur  cura  sola 

cst  falsum,  ut  satis  probat  argumentum  fac-  attritione    per    sacramcntum    non   merctur 

tum,  ct  supra  etiam  dictum  est.  Non  proce-  ctiam  de  congruo  primam  gloriam,  quae  pcr 

dit  autem  argumentum  contra  mcritum  de  sacramentum  datur;   ergo  ncc   mcretur   de 

condigno  primre  glorioe.  Nec  quoad  hoc  est  condigno  primam  gloriam  illi  gratice  rcspon- 

similis  ratio.  Nam  actus  per  qucm  mcrctur  dentcm.   Probatur  conscquentia ,  quia  siciit 

justus  augmcntum  gloriee ,  a   principio   (  ut  illa  gratia  non  datur  uUo  modo  intuitu  talis 

sic   dicam)    seu    primo    signo   natura^   pro-  actus,  sed  prsecise  intuitu  meritorum  Christi, 

ductionis   suoe,  est    meritorius    de  condigno  ita  etiam  tota  illa  gloria  non  datur  ut  corona 

uugmenti  gratiw,  quia  jam  supponit  gratiam,  justitia;  dcbita  tah  homini,  scd  propter  sola 

a  qua  potest  illam  perfectionem  meriti  habc-  nierita  Cliristi,  tamen  corrcspondcns  gratia^, 

re,  et  ideo  gradus  gratife  per  tale  meritura  quas  propter  eadem   raerita  data  est.  Dices, 

additus   nullam  pcrfectionem   eideni  merito  imo  illam  gratiara  dari   intuitu   tahs  actus, 

addere  potest.  At  vcro  actus,  quo  prima  gra-  nam  dc  attritione   dicit   Concilium   Tridenti- 

tia'  dispositive  obtinctur,  ut  pr.a?cisc  procedit  num,  quod  impctrat  gratiara  in  sacramcnto  ; 

ab  auxilio,  non  potcst  habere  perfcctam  ra-  ergo  illc,  a  quo  impctrat,  confert  gratiam  in- 

tionem  raeriti ,  quia  non  supponit  pcrsonam  tuitu  et  ratione  talis  actus.  Et  in   sess.   6, 

capacera  juris  justitiai  apud  Deura,  et  idco  cap.  7,  docet  pro  ratione  dispositionis  dari 

per  supcrvcnientem  gratiara  potest  in  ea  ra-  gratiara  justificantem.  Quod  verum  est  etiam 

tione  pcrfici ,  quia  per  gratiam  constituitur  in  justificationc,  quaj  virtute  sacramcntali  fit, 

persona  capax  juris  justitia;  apud  Deum.  eliam  quoad  gratiam  illara,  qure  cx  opere  opc- 

33.  Quwsitmn  primum. — Secundum. —  Sed  rato  datur,  ut  est  coraiuunis  opinio  Theologo- 
quseri  tandera  in  hoc  puncto  potest,  an  qui  rura,  et  inraateriade  Sacraraentis  a  nobistra- 
justificatur  per  sacraraentura  cum  soki  altri-  ditura  est;  ergo  etiam  infunditur  talis  gralia 
tione,  quara  actu  habcre  supponitur,  raerca-  intuitu  illius  actus  attritionis  tanquara  dispo- 
tur  priraara  gloriam  per  illam  attritioncm  ut  sitionis  nccessaria' ;  orgo  hoc  satis  cst  ut  illa 
gratia  formatara.  Videtur  enim  illam  racreri,  dispositio,  inforraata  per  gratiara,  mereatur 
quia  ille  actus  est  bonus  et  supernaturalis,  gloriam  illi  respondentem.  Rcspondco  attri- 
et  horainis  justi ;  ergo  raeritorius  de  condi-  tionem  ifiara  dici  irapetrare  gratiam,  non  per 
gno  ;  et  non  gratia',  quia  illara  supponit;  er-  spccialcra  modura  orationis,  ncc  pcr  pro- 
go  priraffi  gloritt'.  Et  ad  ideni  vidontur  cum  priura  mcritum  dc  congruo,  ut  infra  osten- 
proportione  posse  applicari  omnia  dicta  do  dara,  sed  quia,  illa  posita,  ex  lege  Dei  datur 
contritionc.  Itera  potcst  interrogari  an  actns  gratia;  hic  autera  modus  irapctrandi  esse  po- 
fidei  et  spei,  qui  forte  proeccsserunt  ante  in-  test,  ctiamsi  conditio  ex  lege  Dei  postukita 
stans  justificatiouis,  durarunt  tamen  intrin-  nullo  niodo  sit  talis  ut  cjus  intuitu  dctur 
sece  usque  ad  instans  justificationis,  vel  in  co  cflbctus,  scd  tantura  intuitu  promissionisDci, 
simul  inceperunt  cum  actu  charitatis,  ut  in  et  meriti  Christi,  propter  quod  facta  cst.Undc 
Angelis,  an  ilh  sint  meritorii  primse  gloria;  ad  alterara  parteradicitur,  illamnon  esse  dis- 
de  condigno.  Videntur  cnira  non  esse  meri-  positionera  ex  sc  proportionatam  cfFectui  , 
torii  dc  condigno  ,  quia  omnino  antccodunt  scd  cx  Icgo  Dei  roquisitam  magis  ad  rcrao- 
terapore  vol  saltcra  natura  actuni  charitatis,  vcndura  obicora  pcccati,  saltcm  quoad  ratio- 
et  ita  non  ordinantur  per  illum  in  finem  cha-  nera  voluntarii,  quara  positivc  prajparantcm 
ritatis,  noc  forraaliter,  ncc  virtute;  ergo  non  subjoctura;  cujus  signum  est,  quia  ubi  pcc- 
potuerunt  esse  meritorii  dc  condigno,  sive  catura  non  supponitur  voluntarium  propria 
gratiffi,  sive  gloria?.  voluntate  pcrsona?  recipientis  sacramonlum, 

34.  Resolutio  primi  q^Kesiti. — Instantia  ex  talis  dispositio  ncccssaria  non  est,  ct  in  aliis 
Concilio  Tridentino. — Dissolvitur. — Ad  prius  satis  est  quod  pra^ccsserit  et  virtute  perscve- 
quaesitura  ,  respondeo  iraprirais  attritionora  ret,  quia  hoc  satis  est  ad  rcraovendura  volun- 
non  raereri  primara  gloriam  totara,  quae  rcs-  tariura  circa  pcccatura.  Et  propterea  non  est 
pondct  primre  gratia',  quoe  ratione  tantum  sa-  talis  illa  dispositio,  ut  ejus  intuitu  propric 
cramcnli  datur.  Probatur,  quia  talis  actus  loquendo  dctur  sacraraenti  cffectus,  id  cst, 
imperfectus  est,  et  de  se  improportionatus  quod  ratione  illius  infundatur  gratia,  nisi 
tantse  glori®.  Addo  deinde  nihil  illius  gloria?,  valde  per  accidens,  et  ex  sola  extrinseca  Dci 
quse  gratiffi  sacraracntali  respondet,  caderc  ordinatione,  et  idco  nec  acceptatio  ad  talem 
sub  raeritura  illius  attritionis.  Probatur,  quia  gloriara  fit  ullo  modo  ralione  talis  dispositio- 


CAP.  XXIX.  AN  ALIA  DONA  GLOP.I.-E  SUD  MERITUM,  ETC.  180 

nis,  ideoque  illa  non   cst  mcritoria  de  con-  tar,  qiiam  si  solura  haberet  unum  vel  aliiim 

dit,nio  talis  grufia;.  actum.  Ut,  verbi  gratia,   si  unus  disponitur 

35.  Ahsolvitur  primi  qwrsiti  resolutio.  —  pcr  solum  amorcm  super  omnia,  quia  non  oc- 
Niliilominus  tamcn  ccnsco  illam  attritioncm  currcrit  cogitatio  doloris,  vcl  propositi,  alius 
formatam  csse  meritoriam  alicujus  gradus  vcroduos  vel  trcs  simul  habeat,  majorem  pri- 
gloria?,  ultra  totam  gloriam  correspondentcm  mam  gratiam  percipit,  ct  ita,  etiam  si  habeat 
gratia;  sacramentali  ut  hwrcditatcm,  ct  non  spei  ct  fidei  actus,  iutuitu  omnium  simul  da- 
ut  coronam,  ct  conscqucntcr  ctiam  mercri  tur  intcnsior  prima  gratia.  Qua?  omnia  consc- 
aliqucm  gradumgratioeultra  totam  sacranicn-  quuntur  ad  doctriuam  ConciJii  Tridentini , 
talcm.  Prior  parsprobaturoptime  ratione  du-  quod  unicuique  infunditur  gratia  juxta  illius 
bitandi  supra  posita,  quia  ille  cst  actus  super-  dispositioncm.  Ex  quo  ultcrius  concludimus 
naturahs  liominis  justi,  et  conscquenter  me-  omnes  illos  actus  esse  mej'itorios  prim»  glo- 
ritorius  vita^  ffilernae,  vcl  augmcnti  cjus  juxta  rioe,  non  quidcm  singulos  totahtcr,  scd  par- 
gencralcm  rcgulam  Concilii  Tridentini.  Pos-  tialiter,  seu  cnm  proportionc.  Et  inhoc  sensu 
tcrior  vero  pars  scquitur  ex  priori,  quia  glo-  recte  dixerunt  aliqniTlieologi,  primumactum 
ria  non  crcscit,  nisi  aucta  gratia,  ncque  po-  fidei,  si  in  illo  instanti  duret,  vel  fiat,  ct  or- 
tcst  aliquis  mereri  gradum  glorise  ;  nisi  vel  dine  naturte  antcccdat  non  solum  gratiam, 
habere  supponatur,  vcl  mcreatur  proportio-  sed  etiam  actum  charitatis,  ficri  mcritorium 
natum  gradum  gratiffi,  sed  ibi  non  supponi-  primffi  gloria^,  quia  ex  se  est  proportionatns 
tur  talis  gradus  gratiGe,ut  constat;  ergocadit  ad  hoc  meritum,  et  non  indiget  alia  relatione 
sub  idem  meritum.  Unde  fit  ut  ille  actus  sit  cliaritatis,  sed  sola  informatione  per  gratiam, 
meritorius  augmenti  gratiee,  et  conseqQcntcr  qu»  in  codcm  instanti  accedat,  et  ita  nihil  ibi 
secundse  glorise,  ct  non  prima;.  Et  hinc  fit  dcest  ad  hoc  meritum  de  condigno,  scrvata 
ut  majorem  gratiam  recipiat,  et  ad  majorcm  proportione  jam  dicta. 

gloriam  acceptetur,  qui  habet  actum  attritio- 

nis  prffisentem,  quando  justificatur  per  sa-  CAPUT  XXIX. 
cramcntum,  quam  ille  qui  prius  habuit,  et 

ab  illo  cessavit,  quia  ille  merctur  augmentum  AN  alia  dona  glori^  sub  meritum  de  condigno 

gratite  et  glorise  de  condigno,  quod  alter  non  cadant? 
raerctur.  Et  eadem  ratione,  qui  meliorem  at- 

trifionem  elicit,  majorem  fructum  gratite  ct  \.  Exquatuor  prccmiis  a  Trident.  recensitis 

gloria^  consequitur,  quia  habet  actum  melio-  explicatur  tertium . —  Concihum  Tridentinum, 

rcm,  qui  cffiteris  paribus  magis   est  merito-  sess.  iS,  capit.  32,  ad  cxplicandum  prajmium 

rius.  Quod  si  quis  velit  diccre  totam  illam  gra-  mcriti  de  condigno  justorura,  quatuor  enurae- 

tiani  majorcra  ct  auctiorcm  simul  nalura  in-  ravit  :  augracntum  gratise,  vitam  seternam, 

fundi  ex  efficacia  sacramenti  in  homine  dis-  consecutionem  ejusdera  vitce  setenise,  et  glo- 

posito,  et  ita  nullura  gradura  gratioj  tribui  cx  riai  augmentura.  Ex  quibus  duo   priraa   ex- 

merito  de  condigno,  facile  potcst  id  dcfcnde-  plicaviraus  hactenus.  Circa  tcrtiuin  vcro  tra- 

re.  Nihilominus  tamen,  illo  etiara  dato,  non  ctari  potcrat  hoc  loco  gravis  quaistio  de  re- 

ccnsco  illura  mcreri  de  condigno  totam  glo-  viviscentia    meritorum  ,  quse   per   superve- 

riara  respondentcm  ilh  gratijE,   sed  ad  suin-  nicns  peccatum  mortificata  fuere.    Sed  quia 

muin  illnd  augraentura  gIoria>  respondcns  illi  disputatio  illa  in  tractatu  de  Poenitentia  pro- 

augmcnto  gratiae,  quod  ratione  talis  disposi-  priara  scdcra  habct,  et  nos  peculiarcin  dc  illa 

tionis  datuin  est,  quia  cuni  illo  habct  aliquain  re  disputationem  inter  alia   opuscula  cdidi- 

proportionem,  supposita   gratuita   collatione  mus,  idco  ab  illa  controversia  nunc  abstinc- 

tantffi  glorise,  non  taracn  cura  tota  gloria,  ut  bimus.  Solum  ergo  advertere  oportet  vitam 

ratio  supra  facta  probat.  ffitcrnam,  ct  vita3  cetcrnee  consccutionem,  non 

36.  Qiuesitum  secundum  diluitur.  —  Ad  esse  duo  prEEinia  distincta,  quia  increri  iner- 
aliud  qna?situm  rcspondco,  quotics  homo  in  ccdem,  ct  soIutioncmmerccdis,non  sunt  duie 
instanti  justificationis  per  plures  actus  supcr-  mercedcs,  quia  res  ipsa  iion  cadit  sub  meri- 
naturales  actu  disponitur,  mclius  disponi  coc-  tum,  nisi  quatcnus  retribuenda  est  operanti, 
teris  paribus.  quia  pcrfectio  dispositionis  non  et  e  contrario  meritiim  eo  tciidit,  ut  obtinea- 
tantura  ex  intcnsione  actus,  scd  ctiara  cx  raul-  tur  praiininm.  Conciliuin  vero  illa  duo  dis- 
titudiue  acluura  consurgit.  Undc  fit  iit  ratione  tincte  posnit,  ut  explicaret  quoinodo  vita 
talis  thspositionis  intcgrai  major  ilU  gralia  dc-  £Btcrua  sub  mcritum  de  condigno  cadat.  Nara 


iOO 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTlFICANTiS. 


quia  illud  prfcmium  non  stalim  dutur,  ncquc 
omnes  qui  illud  merentur,  illud  consequun- 
tur,  explicare  oportuit  quo  modo  meritum  il- 
lud  ccrtissimum  et  infallibile  sit,   utpote  iu 


quibus  nunc  non  tractamus  an  omnia  distin- 
cta  intcr  sc  sint,  vcl  quo  modo,  ncquc  an 
para  esscntiabeatitudinis  in  omnibus  illis,vcl 
corum  pluribus,  vel  in  uuo  tantum  consistat, 


divina  promissione  fundatum.  Ad  hoccrgo  de-    sed  solum  supponimus  illa  esse  ita  conjuncta 


clarandum   addidit  Concilium  mereri  justos 

vitam  aetcrnam,  non  statim,  neque  omnibus 

aliquando   infallibiliter  reddeudam  absoluta 

infallibilitate,  sed  sub  conditione  :  Si  in  gratia 

decesserint.  Quia  sub  hac  conditione  etnon  ali- 

tcr  propositum  ct  promissum  est  illud  prse- 

mium.  Notantcr  autem  non  dixit  Concilium  : 

/Si  a  gratia  non  ceciderint ;  vel :  Si  non  pec- 

caverint,  sed :   Si  in  gratia  decesserint,  quia    bitus  supernaturales,  vel  proprios  patrice,  vcl 

post  multa  merita  potest  quis  peccare,  et  gra-     in  illa  speciali  modo  consummatos,  a  quibus 

tiam  amittere,  ct  nihilominus  in  gratia  dcce-     illce  opcrationes  connaturaliter  procedunt,  ut 


in  beatitudiue  substantiali,  ut  cx  natura  rci 
inseparabilia  sint,  et  proportionem  in  aug- 
mento  seu  intcnsionc  servcnt.  Undefit  utom- 
nes  hos  actus  sub  nomine  glorise  essentialis 
comprehendamus,  et  consequenter  sub  aug- 
mento  essentialis  glorioe  eorumdcm  actuum 
augmcntum  comprehcndimus.  Hinc  vero  ex- 
tendi  solet  nomen  gloriee  ad  significandos  ha- 


dere,  quod  satis  erit  ut  pra^nium  vitae  reter- 
na),  quod  meruerat,  consequatur.  Et  ideo  in 
initio  cap.  \(S.  docuerat:  Jiistlftcatis  o.nnibns 
sive  acceptatam  gratiam  perpetuo  conservave- 
rinf,  site  amissam  reciiperaterint,  proponenda 
esse  Apostoli  terla.,  etc.  Et  in  hac  Concilii 
doctrina  fundatur  optirae  reviviscentia  meri- 
torum,  quoad  praemiura  essentiale  vitse  ceter- 
nse,  quia,  eo  ipso  quod  resurgit  aliquis  a  pec- 
cato,  in  quod  post  bona  merita  cccidcrat,  ct 
in  statu  justit'£e  moritur,  implctur  conditio 
sub  qua  promissum  est  prffiraiura,  et  ita  ilhul 
infallil)diter  consequitur,  unde  fit  ut  priorem 
etiara  gratiara  recuperet;  quando  vero  talis 
gratia  amissa  restituatur,  et  quomodo  id  in- 
telligendum  sit ,  in  citato  loco  tractavi,  et 
ideo  circa  tertiam  illam  partem  verborum 
Concilii  nihil  amplius  hic  dicerc  necesse  est. 
2.  Explicatur  etiam  qiiartum. — Suljquarto 
ergo  membro  a  Concilio  posito,  comprehendi  prehcnduntur.  Augmentura  ergo  quod  fit  in- 
merito  possuut  omnia  alia  dona  gloria;  qu?e  trinsece  in  prioribus  donis  esscntiale  voca- 
sub  hoc  meritum  cadunt;  nam  orania  illa  ad  mus ;  quod  in  postcrioribus  donis,  est  acci- 
aliquod  glorioe  augraentum  pertinent.  Hoc  dentale.  riide  primura  augmentum  semper 
ergo  augraentura  duplex  esse  potest,  essen-  est  intcnsivura,id  est,  inperfectionealiqua  in- 
tiale  videlicet  et  accidentale.  Essentialc  est  trinseca  eorumdera  actuum  vel  habituum  ad 
quod  lit  in  ipsa  essentia  glorice ;  accidentale  essentialem  beatitudinem  pertinentiiun;  se- 
vero  nunc  dicitur  quod  lit  per  quGecumque  cundum  autem  potest  esse,  aut  per  intensio- 
alia  dona    substantiali    gloriaj    supcraddita.     ncm  earumdera  perfectionum,  sicut  erit,  vcrbi 


sunt  lumen  gloriae,  charitalis,  et  si  quod  est 
aliud  principium  proximum  intrinsecum,  ac 
perraanens  beatiticorum  actuum.  Nam  prin- 
cipia  ista  quoad  intensionera  et  intrinsecam 
perfectioncm,  tam  iuter  se  quam  cum  ipsis 
actibus  proportioncm  servant,  et  idco  ad  glo- 
riara  substanlialera  pertinere  censentur.  Ac 
denique  gratia  ipsa  quse  est  in  essentia  ani- 
mse,  qua?  in  via  est  inchoata,  prout  in  patria 
est  consumraata,  solet  e  Thcologis  pcr  anto- 
nomasiara  yloria  appellari,  quia  est  veluti  es- 
seutialis  forma  a  qua  et  ipsK  operationes  bea- 
tffi,  et  principia  proxima  earum,  ettotus  bea- 
tiiicus  status  diraanat.  Csetera  vero  dona 
beatitudinis ,  sive  sint  anima:-  seu  spiritus, 
quoad  inte^lectum  et  voluntatera  (nara  in  ani- 
mai  esscptia  suppouo  nullura  addi,  pra3ter 
gratiam),  sive  sint  futura  in  corpore  glorioso 
et  potentiis  ejus^  sub  gloria  accidentali  com- 


Quia  vero  nomen  glorise  sequivocum  est,  et 
interdum  extrinsccam  bonre  faraa;  claritatera, 
interdura  vero  intcrna  et  inhsercntia  dona 
heatitudinis  gloria?  significat,  supponimus  hoc 
posterJori  modo  inprsesenti  sumi,  non  priori; 
deinde  inter  hsec  intrinseca  dona  glorise  quw- 
dani  sunt  quse  ad  beatitudinem  forraalem 
substantialiter  pertinent,  ut  suut  visio  beatu, 
coraprehensio,  seu  intentio,  aut  possessio  ob- 
jecti  beatifici,  amor  immutabilis  ejusdem  ob- 
jerti  proptcr  seipsum,  et  diviua  fruitio  ;  do 


gratia,  in  eisdem  dotdnis  corporis  gloriosi 
vel  in  scientia  pcr  se  infusa,  vel  in  revela- 
tioue,  scu  iUumiuationeearuradera  veritatum; 
aut  per  additionem  plurium  perfectionum,  ut 
fit  pcr  aureolas,  aut  per  novas  revelationes. 

3.  Circa  gloriam  csseniialem  assertio  prima 
deftde  videtur,  ex  Tridentino. — Fx  aliis  Con- 
ciliis  et  ratrihus.  —  Accedit  ratio. — De  hoc 
ergo  augmeuto  sic  deciarato  ,  dico  raereri 
juslos  augmcntum  glorise  cssentialis.  Hoc 
ccnseo  de  fide    certum,  quia  de  liac  indubi- 


I 


CAP.  XXIX.  AN  ALIA  DONA 

tantcr  loquitur  Concilium  Tridentimim  cum 
(lcfinit  mcrcri  justos  g!oria3  augmenlum,  ([uia 
nominc  gloriffi  absolutc  dicta;  csscntialis  l)ca- 
tiludo  intclligilur.  Itcra  de  hac  gloria  Conci- 
lia  ctSancti  loquuntur,  cum  sccundum  fidcm 
doccnt  gloriam  Sanctorum  csse  insequalcm, 
ct  lianc  iuffiqiialifatcm  esse  ex  ina^qualitate 
mcritorum;  crgo  signum  cst  augmcnlum  glo- 
riffi  csse  ex  merito.  Dcnique  ostcnsum  cst 
mercri  justos  de  condigno  augmcntum  gra- 
tiai  ;  inde  autcm  fit  nccessario  ut  etiam  au- 
gmcntum  glorioe  mcrcantur,  quia  omni  gra- 
dui  gratiffi  corrcspondct  aliquis  gradus  glo- 
rise  et  omuis  gradus  gloria?  fundatur  in  ali- 
quo  gradu  gratifie  dantc  jus  ad  talcm  gradum 
ha^rcditatis  (ut  sic  dicam  ),  et  quia  tota  illa 
lia:rcditas  cst  ctiam  corona  meritorum  in 
adultis,  idco  etiam  omnis  gradus  gloria?  ali- 
cui  merito  respondct.  Quocirca ,  si  nominc 
gloriai  intelligatur  gratia  consummata,  mereri 
augmcntum  glorise,  et  mereri  gratiae  sancti- 
ficantis  augmcntum,  in  idem  fere  recidunt. 
Quia  gralia  liabitualis,  qua;  est  in  esscntia 
anima; ,  non  est  capax  alterius  augmenti  , 
prffiter  intcnsivi ;  totum  autem  augmentum 
intcnsioris  gratia!,  quod  quis  in  via  meretur, 
statim  illi  triljuitur,  ut  1.  9  ostendimus,  et  si 
fortassc  illud  augmcntum,  vcl  quod  pcr  sa- 
cramenta  datum  cst,  pcr  subsequcns  pccca- 
tum  interrumpatur,  per  subsequentem  poeni- 
tentiam  statim  restituitur,  et  ita  justus,  qui 
iu  statu  gratise  moritur,  cum  toto  augmcnto 
gratitie  in  via  comparato  ad  terminum  via; 
permanct ;  illi  autcm  augmento  nullum  no- 
vum  additur,  vel  in  purgatorio,  ubi  nullum 
cst  novum  meritum,  vel  in  ingressu  Patriw, 
ubi  non  fit  talis  gratire  liberalitas  sine  rcs- 
pectu  ad  merita  vcl  sacramenta,  quia  boc 
nec  sinc  rcvelationc,  aut  gravissimo  tcstimo- 
nio  libere  afiirmari  potcst,  cum  sit  res  mere 
supernaturalis,  nequc  babet  inScripturafun- 
damcntum  ,  imo  cst  parum  conscntancum 
illis  gcneralibus  rcgulis,  quod  Deus  rctribuct 
unicuique  secundum  opera  sua,  ut  in  matc- 
ria  de  bcatitudine  dixi,  csseque  rcm  certissi- 
mam  nuperrimc  scripsit  ^Egydius  a  Pra^scn- 
tatioue  in  lib.  A  dc  Bcatitudiue  ,  quwstionc 
tertia  ,  num.  20.  Ergo  augmcntum  gloria^, , 
quod  in  gratia  consummata  permanet,  idcm 
omnino  est  cum  augmento  gratiae,  quod  bo- 
mo  mcrcndo,  vcl  quolibet  alio  modo  in  via 
consecutus  est ;  ergo  non  potcst  quis  au- 
gmcnlum  gratiai  mcreri,  quin  augmcntum 
cliam  gloria^,  in  liac  significationc  sumplte, 
mereatur. 


GLORI.-E  SUD  MERITUM,  KTC.  dOl 

A.  OhjecUo. —  Sohitio.  —  Diccs  :  gloria  boc 
modo  sumpta  dicit  gi-atiam  consinnmatam;  at 
vcro  gratia  consummata  aliquid  addit  toti  gra- 
tiffi  via',  quia  in  via  non  fuit  consummata,  ct 
idco  neccssc  cst  ut  illa  consummatio  pcr  ali- 
quid  illi  additum  fiat,  quod  profccto  ad  aliquod 
augmentum  cjusdem  gralice  pcrtincbit.  At  in 
via  non  mcretur  liomo  lioc  augmcntum  ;  crgo 
nec  meretur  homo  glorire  augmcntum.  In  boc; 
puncto  explicando,  scilicct,  [quid  addat  gloria 
seu  gratia  consummata  toti  gratia^,  multum 
labor;itidcm  ^gydius  loco  citato,  a  num.  17, 
ct  optime  docct  ac  probat  non  addcre  in  es- 
pcutia  anima?  quahtatcm  aliquam  a  gratia 
distinctam,  neque  addere  gradum  intensio- 
nis,  ncque  aliquam  aliam  novam  entitatcm, 
aut  modum  realcm  positivum  ac  intrinsccura 
ipsi  gratiop,  nihil  enim  horum  aut  cum  funda- 
raento  aflirmari,  aut  satis  intclligi  valet.  Ad- 
dit  vero  inde  consumraationem  illam  addcre 
ncscio  quid  vigoris,  quia  in  ingressu  patrise 
gratia  illa  vigoratur,  ut  iufluat  in  divinam  vi- 
sioncra,  ct  actus  bcatificos,  tanquam  sibi  con- 
naturales.  Quo  proposito,  respondendum  es- 
sct  ad  argumentum,  horaincra  in  via  racreri 
vigorcraillura,  non  tamen  in  via  dandura,  scd 
in  ingressu  patrino,  si  in  gratia  dcccdat,  quia 
ille  vigor  magis  ad  gloriam  quam  ad  gratiam 
talis  vel  talis  intcnsionis  pertinet.  Nam  in  pur- 
gatorio  habct  gratia  totam  intcnsioncm,  et 
tamcn  non  dicitur  consumraata. 

5.  Existimo  tamen  illis  verbis  niliil  rei  sub- 
csse,  nihilquc  rcalc  positivum  ct  intrinsecum 
posse  significari.  Quicquid  illud  sit,  si  estreale 
ct  intrinsecum  ipsi  gratise,  repugnat  priori  doc- 
trina;  verissimoe  ,  quod  illa  con.suramatio  non 
addit  rcm  vel  raodura  realcni  intrinsccum  gra- 
tia?.  At  verosi  dicatur  esse  tantum  denominatio 
cxtrinseca,  sivc  <ab  ordinatione  divina,  sive  a 
quocumque  alio  actu,  non  potest  dare  gratioe 
aliqucm  vigorem  adagendura  vel  influendum, 
si  tamcn  agit  vcl  influit  pcr  sc  in  actus,  nam  id 
ctiaminccrtum  cst,  licct  fortasse  verum.  Un- 
de  dico  gratiam  consummatam  antecedentcr 
ad  visionem  beatam  nihil  addcrc  priori  inten- 
sioni,  pr»ter  ordinationera  divinara,  nisi  ne- 
gationes  quasdara;  una  est,  quod  gratia  illa 
jara  non  est  in  statu  mcrcndi,  ct  quoad  hanc 
partcm  ctiam  in  aniraa  purgatorii  gratia  dici 
potest  consummata,  quia  in  tali  persona  pcr- 
vcnit  ad  terrainum,  ultra  qucm  crescerc  non 
potest  secundum  ordinationem  divinam,  ct  ita 
dicitur  consummata  de  facto,  ct  dc  legc  ordi- 
naria,  quicquid  sit  de  absoluta  potentia.  Alia 
negatio  csse  potest  carentia  omnis  culpie,  ct 


192 


LIB.  XI[.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATf.^E  SANCTIFICANTIS. 


reatus  poenee  in  subjccto  talis  gratise  jam  ex- 
tra  viam  existenlis.  Nam  ex  divina  etiam  or- 
dinatione  illi  statim  debetur  visio  bcata,  et 
consequenter  alii  etiam  actus  beatifici ;  quam 
consummationem  non  habet,  quamdiu  anima 
est  in  purgatorio ;  incipit  autem  illam  habere 
in  ingressu  patriee,  prius  etiam  natnra  quam 
visionem  rccipiat.  Et,  licet  in  illo  priori  natu- 
rre  sit  apta  ad  influendum  in  visioncm  bea- 
tam  per  modumprincipii  remoti,  non  est  quia 
vigorem  aliquem  accipiat  in  se ,  et  ante  hi- 
nicn  gloriee;  per  quid  enim  ihum  accipiet,  si 
iiihil  entitatis  vcl  rcahs  modi  in  se  recipit?  Ex 
se  ergo  et  ratione  suse  entitatis  et  intensionis 
illum  habet  vigorem,  totumque  illum  jam 
habebatin  purgatorio,  vel  etiam  in  via,  non 
tanicn  poterat  illum  rcducere  in  actum,  quia 
nondum  habebat  conjunctum  himen  gioriffi, 
quod  est  principium  proximum  primi  actus 
bcatifici.  Ratio  autem  cur  illi  nondum  conjun- 
gebaturlumen  glorise,  nou  est  quia  aliquem 
minorcm  vigorcm  in  se  habcbat,  sed  pcndet 
ex  ordinatione  divina  naturis  talium  rerum 
conscntanea.  Nam  statuit  Dcus  non  dare  lu- 


augmcntum,  ut  satis  declaratum  est ;  ergo 
qui  meretur  augmcntum  gratia^  in  hac  vita, 
mcretur  etiam  augmentum  gloria;  in  alia. 
Sub  gratia  autem  comprehcnduntur  omnes 
habitus  infusi  qui  illam  comitantur,  quia 
cinn  proportione  augentur  in  via,  et  cum  ea- 
dcm  proportione  manent  in  patria.  Idemque 
est  cum  proportionc  dc  luminc  gioria^,  nam 
infundendum  est  gratiae  proportionatum,  et 
ideo  qui  meretur  gratise  augmentum  in  hac 
vita,  merctur  ut  in  alia  vita  lumcn  glorice  in- 
tcnsius  infundatur,  et  hoc  est  mereri  au- 
gmentum  ejus.  Atque  eadem  ratio  cst  de  au- 
gmento  gioria)  essentialis,  si  gioria  pro  ipsa 
visione  Dei  seu  formali  beatitudine  sumatur. 
Quia  illa  gloria  actualis  futura  cst  propor- 
tionata  gloriie  habituali,  ut  sic  dicam ;  ergo 
qui  meretur  augmentum  gratiffi,  sicut  mc- 
retur  augmentum  gIori;e  habitualis,  ita  con- 
scquenter  meretur  augmentum  actuahs  glo- 
ria;,  non  solumquoad  actum  primarium  ejus, 
qui  cst  visio,  sed  etiam  aliorum  actuum  bca- 
tificorum,  qui  vel  ad  substantiam  beatitudi- 
nis  perlinent,  vel  sunt  quasi  intimae  et  inse- 


men  glorise,  nisi  et  post  perfecta  omnia  me-    parabiles    proprietates   ejus.   Denique   con- 


rita,  et  post  pcrfectam  purgationem,  quia  lu- 
men  illud,  ct  datur  ut  principium  cssentialis 
prsemii  tantum,  et  nou  datur  nisi  mundissi- 
mis  et  omni  macula  carentibus.  Et  ideo , 
qaando  gratia  habet  in  subjccto  suo  duas 
conditiones  conjunctas,  dici  potest  consum- 
mata,  etiam  ut  concipi  potcst  prior  natura, 
quam  lumen  giorise  infundatur.  Sed  illa  con- 
summatio,  ut  ex  declaratione  facta  patet,  nihil 


summatio  gratice  habitualis ,  prout  ordine 
naturff!  intelligi  potest  antecedere  visionem 
beatificam  vel  infusionem  luminis  glorioe 
non  indiget  speciali  merito,  quia  (ut  exphcui) 
illa  consummatio  nihil  perfectionis  positivae 
iUi  addit,  sed  tantum  negationes  quasdam, 
ex  quibus  cnusurgit  ut  anima  sit  jam  omnino 
extra  viam,  et  in  perfecto  tcrmino  ejus,  a 
quo  statim  gratia  denominatur  consummata. 


addit  gratiffi',  praeter  dictas  negationes  et  ordi-  Et  hsec  de  gloria  essentiali. 
nationem  divinam.  Pcr  additionem  vcro  lumi-        7.  Circa  gloriam  accidentalem.  —  Assertio 

nis  ct  visionis,  dici  potest  peifectius  consum-  secunda.   —  Prohatiir  primo.  — Secundo.  — 

mata  quoad  statum,  ct  quoad  actualem  influ-  Prohatur  tertio  de  illa  gloria  accidentali  quce 

xum  in  actum,  quo  ab  intrinseco  fit  suomodo  oritur  ex  essentiali  per  se.  —  De  accidentali 

inamissibilis,  supposita  etiam  ordinatione  seu  gloria,  breviter  diccndum  est  justos  in  hac 

pactionc  divina ;  nam  hrec  omnia  ad  illam  vita  moreri  de  condigno  accidcntalem  glo- 


consummationem  concurrunt. 

G.  Concluditur  intentum  primce  assertiords. 
—  Ex  his  ci'go  optimc  infcrtur  et  declaratur 
quomodo,  si  gloria  sumatur  pro  gratia  con- 
summata,  mereii  augmentum  gratise  et  glo- 
riiDe,  vel  idem  sint,  vel  ita  conjuncta,  ut  alte- 
rum  ab  altcro  separari  non  possit.  Quia  qui 
meretur  gratise  augmentum,  meretur  illud  ut 
perpetuo  duraturum,  quantum  cst  cx  partc 
Dei,  seu  sub  illa  conditionc,  si  pcr  hominem 
nonstcterit;  at  vero  augmentum  gratiee  iu 
via  obtentum,  eo  ipso  quod  pcrvcnit  ad  ter- 
mium  ultimum  vise,  qui  perfectam  etiam  ani- 
mffi  purgationem  includalj   trausit   in  glorite 


riam.  Hoc  cxtra  controvcrsiam  est,  et  proba- 
tur,  quia  multa  pra?mia  accidentalis  gloriae 
sunt  promissa  in  Scripturis,  quai  sunt  valde 
proportionata  mcritis  justorum ,  ut  statim 
vidcbimus  ;  tura  etiam  quia  justi  noii  solum 
merentur  nudam  csscntiam  bealitudiuis,  sed 
mercntur  simpliciter  st;itum  beatificinn,  qui 
cst  status  omnium  bonorum  aggregatione 
pcrfectus.  Et  ideo  non  solum  mcretur  beatus 
visionem  proportiouatam  suis  meritis  in  gra- 
du  intensiouis,  scd  ctiam  accommodatam  eis- 
dem  in  niodo  videndi  ex  parte  objecti,  seu  iii 
rebus  visis  in  Vcrbo,  quia  imusquisque  ea  vi- 
debit  qusi  suut  statui  suo  proportionata,  ut 


CAP.  XXIX.  AN  ALI.V  DONA 
Thcologi  doccnt,  et  ideo  secundum  eam- 
dcm  proportionem  unusquisrpie  propriam  vi- 
sionem  mcretur;  ergo  simili  modo  mcretur 
unusquisque  justus  omnem  pcrfectionem  glo- 
rise  etiam  accidentalem,  quse  ad  statum  il- 
lum,  ut  sit  undique  perfectus,  dcsiderari  po- 
test.  Et  ita  recte  dixit  divus  Thomas  in  A, 
distinctione  decima  secunda,  quffistione  se- 
cimda,  articulo  primo,  qusestiuncul.  secunda, 
quod  gloria,-  quse  est  sanctorum  prffimium, 
comprehendit  essentialo  gaudium  de  divini- 
tate,  etaccidentale  de  ahis  bonis  creatis.  Ut 
autem  hoc  amphus  declaretur,  adverto  duo- 
bus  modis  posse  intchigi  hoc  mei-itum  acci- 
dentahs  gloriiB.  llno  modo,  ut  sit  idem  cura 
merito  glorioe  essentiahs,  ita  ut  accidentahs 
gloria  sit  quasi  secundarium  prwmium  con- 
sequens  ex  primario.  Sicut  in  Philosophia 
dicitur,  qui  dat  formam,  dare  conscquentia 
ad  formam,  ita  qui  merctur  essentialem  glo- 
riam,  eisdem  operibus  mereatur  accidentia 
gloriffi  consequentia  ad  ipsam.  Et  hic  modus 
ccrtissimus  est,  et  optime  probatur  ratioue 
proxime  facta,  et  inductione.  Nam  hoc  modo 
prsetcr  visionem  Dei  meretur  in  intcllectu 
scientiam  rerum  in  proprio  genere,  et  revc- 
lationem  suo  statui  proportionatam,  et  in 
vohmtatc  praiter  dilectioncm  et  gaudium  de 
ipso  Deo,  meretur  gaudia  de  bonis  creatis 
divino  gaudio,  et  amori  consentanea.  Et  si- 
mih  modo  eisdem  actibus,  quibus  unusquis- 
que  meretur  gloriam  corporis  consequentcm 
ad  gloriam  anima;,  et  ita  etiam  meretur  om- 
nesdotes  corporis  gloriosi,  etgaudium  ac  sta- 
tara  vitse  sensibihs  tah  glorice  animaj  propor- 
tionatura. 

8.  Idem  prolari  videtar  de  gloria  accidentali 
non  connexa  citm  essentiali.  —  Aho  vero  mo- 
do  intehigi  potcst  accidentalem  gloriam  per 
sc  primo  cadere  sub  raeritum  de  condigno, 
tanquara  pra;mium  nullo  modo  connexura 
cum  prEemio  cssentiah,  sed  per  se  intentura 
ac  scparabile  a  prffimio  essentiali  respectu 
cjusdem  meritorii  actus.  Atquc  hic  raodus 
vidcri  potcst  etiam  vcrus,  quia  interdum 
ah(]uis  racrctur  majorem  cssentialera  glo- 
riara,  ctminoremaccidentalem,  ctcontrario: 
ut  coufessor  ahquis  potcst  mcrcri  majorcm 
gloriara  csscntialcra  quam  Martyr,  ct  nihilo- 
mus  Martyr  scmper  habet  accidentalcm  glo- 
riara  majorcm,  ut  docet  D.  Thoraas  qua>st. 
26  de  Veritat.,  artic.  8;  crgo  meretur  Martyr 
spccialera  gloriara  accidentalera,  non  ut  an- 
nexara  cssentiah,  sed  pcr  se  propter  pcrfec- 
tioucm  suara.  Item  argumentum  fieri  potcst 
X. 


GLORI^  SUI5  MERITUM,  ETG.  193 

de  ahis,  quibus  speciaha  prceraia  accidentaha 
promissa  sunt,  licct  fortasse  in  esscntiali  in- 
fcriores  sint ,  ut  paiipcribus  promittitur  se- 
des  in  judicio :  Sedehltls  super  sedes  ,  et 
virginibus  ac  Doctoribus  specialis  aurcola 
promissa  est.  Atque  hoc  argumentum  confir- 
raari  potest,  ex  eo  quod  interdum  acciden- 
tale  prsemium  datur  propter  externum  opus, 
et  non  proptcr  interuum  solum,  etiamsi  sit 
ooqualis  bonitatis  et  essentialis  mcriti,  ut  de 
aureola  martyrii  comrauniter  docetur  4.2, 
quaast.  20,  artic.  4,  et  tradit  divus  Thomas, 
quaist.  2  de  Malo,  artic.  2,  ad  8  ;  tunc  cnim 
pra^miura  illud  videtur  respondcrc  pcr  se 
actui  externo,  hcct  illi  essentiale  praemium 
non  speciahter  respondeat.  Pi^ffitcrea  pnc- 
miura  essentiale  respondetcharitati,  accidcn- 
tale  vero  bonitati  raorali  ad  aliud  genus  vir- 
tutis  spectanti ,  ut  docet  D.  Thoraas  citato 
loco,  et  \  part.,  quajst.  93,  artic.  4;  ergo 
non  meretui^justus  prseraiura  accidentale  so- 
lura  ut  connexura  essentiaU  et  conscqucns 
illud,  sed  per  se,  quatcnus  tali  bonitati  actus 
proportionatus  est.  Denique  intcrdum  mcrelur 
justus  de  condigno  pra^mium  accidentalc,  ut 
pcr  bona  opera  moraha  non  relata  in  Deuni; 
ergo  talis  gloria  accidentalis  non  cadit  sub 
raeritura  ratione  ahcujus  gloriai  esscntialis 
sed  per  sc  tantum  ac  directe. 

9.  Assertlo  tertia,  contrarium  statusns.  — 
Scotus  illam  insufficienter  prohat.  —  Nihi- 
lorainus  dicendura  imprimis  censco ,  nun- 
quam  justum  mereri  de  condigno  acciden- 
talem  gloriam,  quin  simul  esscntialem  vel 
augmentum  ejus  ac  graliffi  mereatur.  Ita  do- 
cet  Scotus  in  4^,  distinct.  2-2,  quo^st.  1,  art. 
2,  §  Adhoc  dico.  Quod  probat,  quia  quicum- 
quc  habet  talc  meritum,  habebit  aliquera  gra- 
dura  beatitudinis  csseutiahs,  ultra  eara,  quai 
soh  gratisc  absque  tali  raerito  respouderct,  ut 
si  adultus  baptizatur  in  infantia  cumquocura- 
que  actumeritorio,  de  condigno  habebit  per- 
fectiorcm  visioncm  bcatificam,  quara  infans 
cura  sola  gratia  ])aptisraali  raortuus ;  crgo 
sicrnura  cst  omnera  actura  raeritoriura  de  con- 
digno  ahcujus  gloriae,  simul ,  vel,  primum 
omnium  mercri  esscntialcm  gloriam,  vel  ah- 
quem  gradum  ejus.  Sed  bffic  ratio  vidctur 
pctcrc  principium  ;  nam  qui  dicuutbona  ope- 
ra  nioraha,  ut  taha  sunt,  quomodocumque 
fiant,  tantum  mcreri  gloriam  accidentalcm, 
consequcntor  negabunt  in  iho  casu  adultum 
essc  magis  bcalara  esseutiahtcr  infante,  scd 
tiintum  accidcntalitcr.  Cujus  contrarium  Sco- 
tus  sinc  probationc  sumit,  cum  tamen  ncque 

13 


194  LID.  X!I.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  CRATI.i:  SANCTlFICANTlS. 

ceita  fidc  aut  tcslimonio  constet^  ncc  probari     potest  naeritum  dc  condigno  absque  merito 

latione  possit^  nisi  exassertione  quam  probare    glorife  essentialis.  Respondeo  primo  etiam  in 


patria  esse  illud  gaudium  talium  operum  me- 
re  naturale^  nam  etiam  memoria  talium  ope- 
rum  potest  essc  naturalis;  ergo  ct  complacen- 
tia  seu  gaudium  illorum,  et  ita  illud  gaudium 
non  est  supernaturale  praemium,  nec  proprie 
pertinet  ad  augmentum  accidcntale  superna- 
turalis  beatitudinis  vel  ad  gloriam  accidenta- 
lcm,  scd  pertinet  ad  integram  perfectionem 
natura;,  qu3e  illi  gloriae  supponitur.  Quod  si 
Quia  omnia  talia  opera  tendunt  in  Deum  ut  quis  instet ,  quia  illamet  naturalis  perfectio 
finem  supernaturalem,  quod  ex  parte  ipso-  est  necessario  conjuncta  cum  statu  beatifico 
rura  satis  est,  ut  sint  meritoria  consecutionis  supernaturali,  et  illi  suo  modo  debita,  res- 
talis  fmis,  in  qua  consecutione  cssentia  beati-    pondeo  hoc  ipsum  non  nasci  ex  opere  natu- 


intendimus. 

tO.  Lcgitima  ratio  dictce  asseHioms.  —  Ratio 
ergo  assertionis  pctenda  est  ex  dictis  supra 
de  conditionibus  requisilis  et  sutiicientibus 
ex  parte  actus  ad  meritum  de  condigno.  Ubi 
diximus  omnem  actum  nioraliter  bonum  et 
supernaturalcm,  vel  supernaturaliter  exvcra 
gratia  factum ,  esse  mcritorium  de  condigno 
essentialis  beatitudinis,  vel   augmenti  ejus. 


tudinis  consistit.  Unde  cum  alias  in  persona 
supponitur  sanctitas,  quia  de  meritis  juslo- 
rum  loquimur,  et  Deus  his  omnibus  vitam 
seternam  promiserit,  nihil  decst  his  operibus 
(ut  Concilium  Tridentinum  scntit)  quominus 
vere   et  condigne    meritoria   si«t  essentialis 


rali  in via  facto,  sed  ex  merito  de  condigno  alio- 
rum  operum,  nam  ratione  illorum  debetur 
ille  status  omnium  bonorum  aggregatione 
pcrfectus,  idcoque  illud  gaudium,  si  quo  mo- 
do  sub  meritum  de  condigno  cadere  potcst, 
non  esse    ex  merito  ipsius   operis  moralis, 


glorise.  Hoc  ergo  principio  posito,  concludi-    de  quo  beatus  gaudet,  sed  ex  merito  aliorum 


tur  ratio.  Quia  justus  non  mcretur  de  condi- 
gno  gloriam  accidentalem,  nisi  per  actum  su- 
pcrnaturalem  ex  lide,  et  gratia  profectum  ; 
sed  per  talem  actum  meretur  prsemium  es- 
sentiale ;  ergo  nunquam  meretur  accidenta- 


operum ,  quibus  essentialcm  bcatitudinem 
promeruit.  Unde  rcspondeo  sccundo,  conce- 
deudo  illud  gaudium  posse  esse  supernatura- 
le,  et  ex  illuminatione,  vel  scientia  infusa  ac 
supernaturali,  etnegando  dari  tale  gaudium 


lcm  gloriam  quin  essentialem  etiam  merea-     ex  merito  ejusdem  operis,   de  quo  est  tale 


tur.  Consequentia  clara  cst ,  et  minor  pro- 
bata  est.  Probatur  ergo  major,  quia  gloria  ac- 
cidentalis  supernaturalis  est;  nullum  autcm 
est  meritum  supernaturalis  praimii,  nisi  per 
gratiam  saltem  auxiliantcm,  ac  subinde  per 
actum  aliquo  modo  supcrnaturalem,  ut  con- 


gaudium,  sed  pcr  quamdam  consccutionem 
esse  exmerito  de  condigno  ipsius  praimii  es- 
sentialis.  Quia,  illo  dato,  quasi  connaturale 
est  illi  statui  posse  liujusmodi  opcra  etiam  in 
proprio  genere  supernaturaliter  cognoscere, 
et  de  illis  similitcr  gaudcre,  quod  patct  aper- 


tra  Semipelagianos  saepe  dictum  et  probatum     te,  nam  beatus  non  tantum  gaudebit  de  tali- 


cst;  crgo. 

11.  Objcctio.  —  Confirmatio.  — Prima  sohc- 
tio.  —  Soltitio  secuiida.  —  Diccs  opus  natu- 
rale  antc  omnem  gratiam  factum  non  posse 
esse  mcritorium,  et  lioc  solum  contra  Semi- 
pelagianos  probatum  est^  et  ideo  est  verum 
non  tantum  de  mcrito  de  condigno,  sedetiam 
congruo.  At  vero,  supposita  gratia  sanctiii- 
cante,  bonum  opus  morale  et  omnino  natu- 
rale  posset  esse  meritorium  alicujus  prcemii 
supenuituralis,   saltem  accidentalis   gloriae. 


bus  bonis,  quae  in  gratia  fecit,  sed  etiam  dc 
iis  quae  fecit  in  statu  peccati,  sicut  etiam  de 
perseverantia  in  fide,  licet  informi,  gaudobit, 
et  nihilominus  non  meruit  dc  condigno  illud 
gaudium  pcr  talia  opera,  ncque  per  fidom  ; 
meruit  ergo  illud  pcr  opera  digna  in  statu 
gratiae  facla ;  idem  ergo  crit  de  gaudio  bono- 
rum  operum  in  statu  gralioe  factorum  ,  si 
quae  forte  sunt  quae  praemium  essentialo  non 
mcroantnr. 
12.  Assertio  quarta  Upartita,  statueiis  (jlo- 


quia  ad  hoc  suliicit  dignitas  personaj ;  ergo  riam  accidentalem  mereri  propter  dictain  con- 

talis  actus  poierit  csse  meritorius  dc  condi-  junctionem  cum  essentiali.  —  Prohatur  pars 

gno  prtemii  accidentalis,  licct  non  sit  praemii  prior.  —  Posterior  pars,  id  est,  connexio  acci- 

esscntialis.  Et  confirmatur  ac  doclaratur,  quia  dentalis  glorice  cum  essentiali  declaratur  in- 

justus  faciens  talia  boua  opera,  licet  non  me-  ductione.   —  Hinc   ergo   ulterius  addo   acci- 

reatur  magis  de  Deo  gaudcre,  mcretur  saltem  deutalem  gloriam  non  cadcre  sub  meritum 

magis   gaudere    de   tahbus   operibus,    quod  de  condigno,  nisi  quatenus  aliquo  modo  con- 

gaudium  ad  gloriam  accidentalem  etsuperna-  juncta  est,  et  quasi  annexa  gloriai  essentiali, 

turalem  pertinet ;   ergo  isto  modo  inveniri  sivc  hsec  annexio  ex  nalura  rei  nascatur,  sive 


CAP.  XXIX.  AN  ALIA  DONA  GLOIlI.E  SUB  MERITUM,  ETC.  495 

in  ea  fundamentum  habeat ,  ct  complcalur  divinam  ordinationem  et  congruam  providen- 

pcr  ordinationem  divinam,  sivc  ex  sola  ordi-  tiam  compleantur,  ut  sunt  in  anima  revela- 

nationc  divina  orta  sit.  Ilatio  prioris  partis  tiones  speciales  quas  extra  Verbum  rccipiunt 

cst,  quia  in  uno  actu  mcritorio  non  videnlur  beali,  unusquisque  juxta  peculiarem  ct  indi- 

esse  plura  mcrita  de  condigno  ,  scd  unum  viduam  conditionem  sui  status,  ut  de  variis 

tantum,  cui  unum  prffimium  condignum,  et  eventibus  in  hoc  inferiori  mundo  contingen- 

quasi  adeequatum  respondet ;  ergo  si  plura  tibus,  et  accidcntaUa  gaudia ,  quse  inde  per- 

prsemia   illi  rcsponderc  videntur,   non  sunt  cipiunt,  et  similia.  In  corpore  vero  dctermi- 

per  modum  plurium,  sed  per  modumunius;  nalio   ad  talcs  quahtates  vel  dotcs  corporis 

ergo  oportet  ut  vcl  sint  prajmia  partialia  so-  ex  ordinatione  di^ina  sine   dubio   manavit, 

lura  concomitanter  adjuncta  ,  vel  unum  sit  supposita  tamen  corporis  naturali  impcrfec- 

principalc,  ct  aUud  accessorium  tanquam  al-  tione  et  multiplici  necessitate.  Dcnique  aliai 

teri  annexum.  Non  possunt  autcm  esse  par-  videntur  esse  accidentales  perfectiones  glo- 

tlaha,  quia  essentialis  gloria  immcnsi  valoris  rise,  per  solam  Dei  vokmtatem  juxta  divinas 

est,  ct  pcr  se  condignissimum  prtemium  hu-  suoe  sapientice  regulas  ordinatse.  Et  hnjusmo- 

mani  meriti  ex  gratia  facti ;  ergo  necessc  cst  di  esse  videntur  quoedam  dona  accidentalis 

ut  accidcntalis  gloria  ,  tanquam  quid  conse-  glorice,  quaj  Deus  quibusdam  speciahbus  opc- 

quens  et  annexum ,  ad  essentialem  gloriam  ribus  quasi  ex  singulari  privilegio  promisit, 

confcratur.   In  altcra  vero  parte   assertionis  ut  sunt  aureolffi  Martyrum,  Virginum  et  Doc- 

dcclaratur  hffic  annexio.  Dicimus  enim  tri-  torum,  et  pcculiaris  pruerogativa  sedcndi  cum 

bus  modis  posse  intelhgi.  Primo,  ex  natura  Christo   in  judicio   Apostolis   promissa,  vel 

rei,  quodnon  opo»tct  intelligi  in  rigorc  physi-  etiam  omnibus  voluntariam  paupcrtatem  pro- 

co,  ita  ut  gloria  accidentaUs  ex  cssentiah  per  ptcr  Chrislum  profitentibus  ,  ct  alia  fortassc 

propriam  clhcientiam  resultct,  hoc  enim  ne-  multa  simiha,  quie  in  thesauris  diviuffi  sa- 

que  necessarium  est,  nisi  fortasse  inter  ah-  pientia)  et  providentire  ordinata  sunt,  nos  ve- 

quos  actus  beatificos,  ut  inter  amorem   et  ro  latent.  In  his  autem  omnibus^  supposila 

gaudium  de  Deo  ipso,  vel  inter  visionem  Dei  divina  ordinatione  et  promissione,  qui  mere- 

et  ejus  nccessarium  amorem  (juxta  aliquo-  tur  de  condigno  praemium  essentiale  taliura 

rum  opinionem),  sed  de  his  actibus  nunc  operum^  merctur  conscquenter  accidentalcm 

non  loquimur.  lUos  enim  supra  ab  acciden-  gloriam  ilU  annexam.  Quia,  licct  meritum  il- 

tah  gloria  distinximus,  quia  suo  modo  ad  lud  unum  sit  et  finitum,  et  essentialis  gloria 

substantiam  beatitudinis ,  vel  ejus   comple-  iUi  posset  sufficcre  in  pramium  justissimum, 

mcntum   intrinsecum    pcrtinent.  Igitur   sub  non  est  tamen  ha^c  proportio  ct  quasi  aiqua- 

hoc  membro   constitui  potest   summa   pax,  lilas  ita  dcfinita  ,  quin ,  salva  sufficienti  pro- 

quam  et  unusquisque  beatus  in  se,  ct  omnes  portione  ad  mcritum  de  condigno,  possit  ali- 

inter  se  habebunt  in  statu  gloriffi  ;  item  ma-  quo   cx   dictis  modis  accidentale   prtemium 

gna  pcrfectio  intellectus  et  voluntatis,  quam  tanquam  accessorium  illi  adjungi. 

recipient,  ut  circa  crcaturas  omnes,  ct  maxi-  13.  Ad  prhmim  argumentam  in  num.  18. 

me  ut  unusquisque  circa  seipsum,  ct  omncs  — Acl  semtndum. — Ad  tcrtium. — Ad  quartum. 

intcr  Sfc  pcrfectissime  cxerccre  valcant,  juxta  — Neque  contra  h»c  urgcnt  rationcs  in  prin- 

uniuscujusque  excellentiam  et  mcnsurara.  Et  cipio  factce.  Nam  imprimis  non  obstat  quod 

in  hoc  ordine  collocari  potest  gloria  corpo-  aUquis  beatus  inferior  in  gloria  essentiali  ha- 

ris  ,   quatcnus    ex  gloria    animai   redundat.  beat  aliquod  donum  gloriw  accidcntalis,  quod 

Quamvis  enim  liKC  redundantia  non  sit  per  ahas  in  essentiali  beatitudinc  supcrior  non 

naturalcm  sequelam  cum  propria  eificientia,  habet,  quia  sicut  infcrior  substantia  corpo- 

nihilominus  ,    supposita   conditione   naturali  ralis  seu  naturalis  habet  interdum  connatu- 

animoe  humanai ,  et  unione  cjus  ad  corpus,  ralem  virtutcm  accidentalem  singularem  cl 

et  supposita  elevatione  animai  ad  .visionem  mirabilem,  quam  non  habct  alia  res  in  cs- 

beatam,  tam  necessaria  est  gloriosa  disposi-  scntia  pcrfcctior,  ita  potuit  alicui  giorioe  es- 

tio  corporis  ad  perfcctum  statum  glori®  ani-  scntiaU,  ut  est  pra^raium  talis  opcris,  ex  di- 

mai,  ut  possit  dici  connaturaUter  debita,  ct  vina  ordinationc  conjungi  prajmium  alterius 

ita  suo  modo  ex  natura  rei  conscquens  illam.  operis,  etiamsi  in  substantia  majus  et  perfec- 

Alioe  vcro  sunt  pcrfecliones  gloriai  acciden-  tius  sit.  Et  hoc  niodo  dicitur  martyrium  ha- 

talis  habcntcs  fundamentum  in  substantiali  bere  quamdara  specialcra  gloriani  accidenta- 

gloria,  non  tamen  ita  necessarium,  quin  per  lem,  quam  non  habet  longa  vitaConfessoris, 


m 


LIB.  Xli.  DE  5IER1T0,  QUOD  EST  EFFECTl'S  GR.ATI.E  SANCTIFICANTIS. 


ciiamsl  majoris  mcriti  sit.  Qaia  vero  aureola 
martyrii  non  respondet  actui  intcrno  marty- 
rii,  quanturavis  perfcclo,  si  non  conjimgatur 
cxicriori,  ut  D.  Tiiomas  docct  ct  coramuniter 
creditur,  ideo  de  iila  corona^  et  si  qua  est 
alia  similis,  dicendum  est  non  dari  prrecise 
utpr»mium  meritorum,  sed  ut  specialis  prre- 
rogativa  cx  Dci  voluntate  conccssa  pro  tali 
opere ,  non  solum  ut  rneritorium  est,  sed 
ctiam  ut  exterius  morte,  vel  saltem  per  le- 
iiialia  vulnera  consummatum  cst.  Quod  au- 
tem  addehatur  tertio  loco ,  quod  prffimium 
essentiale  respondet  charitati ,  accidentale 
honitati  operis,  quara  hahct  ex  ohjecto  crca- 
to,  sano  modo  intelligendura  est  sokim  per 
quamdam  accommodationem ;  nam  simplici- 
ter  verum  cst  actus  etiam  virtutum  morahum 
cx  gratia  factos  mercri  augmentum  esscn- 
tialis  gloria;.  Et  e  contrai^io  actus  charitatis 
non  solum  essentialem,  scd  etiam  acciden- 
talera  gloriam  sihi  proportionatam  meretur. 
Ex  illa  ergo  scntentia  nihil  contra  prfesentem 
doctrinam  colhgi  potest,  quia,  Hcet  demus 
cidcm  actui  accomraodari  gloriara  essentia- 
lem  et  accidentalem  secundum  diversas  ra- 
tiones^  sicut  illae  rationes  connexionem  ha- 


ritatem  illustrare,  quantum  assequi  possu- 
mus,  intendimus.  Et  quoniam  in  citatis  locis, 
auctores  de  hac  materia  tractantes,  et  eorum 
opiniones  satis  retuhmus,  statim  quam  credi- 
mus  veram  sententiam  esse  proponemus. 

2.  Notatio  pro  illius  decisione.  —  Primum 
vero  omnium,  ut  punctum  quasstionis  ape- 
riaraus,  supponimus,  licet  attrihata  Dei  in  re 
una  perfectio  simplicissiraa  realiter  ac  forma- 
liter  sint,  nihilominus  ita  a  nobis  distingui  ra- 
tione  cum  fundamcnto  in  re,  ut  non  omnia 
opera  Dei  ad  extra,  quse  a  virtutihus  in  eo 
formaUter  existcntihus,  et  ratione  distinctis 
proveniunt,  ah  oranihus  illis  secundum  om- 
ncm  rationem  procedant,  sedqufedam  dicun- 
tur  Gsse  opcra  justitice,  aha  miscricordiae, 
aha  fidehtatis,  ut  docuit  D.  Thomas,  in  l, 
distinc.  6,  qua^st.  unica,  artic.  3.Et  quamvis 
idem  opus  phnihus  attrihulis  atlrihui,  et  ab 
cis  procedere  possit,  semper  tamen  sub  di- 
versis  rationihus  consideratur,  ut,  vcrhi  gra- 
tia,  opus  creationis  omni}ictcnti3e  et  miseri- 
cordioe  opus  est ;  scd  ihius  quatenus  est  phy- 
sica  productio  ex  nihilo,  hujus  vero  in  quan- 
tura  est  actio  morahter  hona ,  ex  vohmtate 
suhlcvandi  miseriam  proveniens.  Cum  ergo 
bent  in  eodem  actu,  ita  gloria  accidcutalis  et  rcddere  prsemium  mcritis  sit  et  opus  physi- 
essentialis  iham  inter  se  habere  potcrunt.  Ad  cum  (ut  sic  dicara) ,  quia  est  reahs  productio 
ultiniura  jam  dictum  cst  bona  opera  moraha^  tahs  rci  quai  in  pramiium  datur,  et  sit  bo- 
si  supernaturaU  modo  fiant,  esscntialem  glo-  num  opus  morale  rectffi  rationi  consenta- 
liam  primario,  ct  secundario  ahquam  acci-  neum,  in  pra.'senti  non  priori  ratione  consi- 
dcntalcmmereri ;  si  vero  opus  sit  mere  natu-    deratur,  sic  enim   clarum  est   esse  insigne 


rale,  ncutrum  proprie  mereri. 
GAPUT  XXX. 

AN  DEUS  EX  VERA,  rHOrRIA  ET  SrECIALl  JUSTITIA 
rH/EMIUM  MERITIS  SANCTORUM  DE  CONDIGNO  RE- 
TRIBUATj  ITA  QUOD  ESSET  INJUSTUS  SI  ILLA 
NON  RETRIRUERET  ? 

1.  Ratio  tractaiidce  qiicpstionis . — De  hoc 
puncto  et  dc  justitia  Dci  in  retribucndo  me- 
ritis  prsemio  disputavi  in  tom.  1  tcrtiffi  part., 
disput.  4  ,  ct  postca  in  speciaU  opusculo , 
idcoque  posset  hoc  loco  pra-termitti ,  quia 
niliil  fcrc  ahcujus  momcnti  addendum  occur- 
rit.  Tamcii  proptcr  hujus  matcrite  comple- 
mentura,  visum  est  brevi  compcndio  et  ma- 
jori  claritate  ac  rcsolutione  nostram  scnten- 
tiam  itcrum  prcponere,  obiterque  novis  opi- 
nionibusac  objectionibus,  quae  nunquam  nou 
succrescant ,  satisfacicmus  ,  magna  tamen 
moderationc  ct  brevitate ,  quia  nec   apolo- 


opns  omnipotcntia:!  Dei  ,  et  consequenter 
etiam  sapicntiiB  dirigentis,  et  voluntatis  po- 
tentiam  apphcaniis,  ut  nostro  more  loqua- 
mur.  Consideratur  ergo  posterio"i  modo,  et 
prcecise  inquiritur  a  quo  attributo  seu  virtute 
moraU  Dei  formaUter  et  quasi  per  se  primo 
procedat. 

3.  Assertio  prima  certa.  — Prolatur  primo 
ex  Scriptura. — Bellarmimis  in  lilr.  4  de  Jns- 
tific,  cap.  4,  20  e^  22;  Valentia,  disp.  8, 
quwst.  2,  pnnct.  2. — Secundo,  ex  Conciliis. — 
Tertio,  ex  Patrihus.  — Quarto,  ex  ratione. — 
Dicimus  itaqne  primo  prasmium  reddere  mc- 
ritis  justorum  de  condigno,  esse  opus  divinee 
justitige.  De  hac  conchisione  sub  his  terminis 
non  credo  esse,  nec  posse  csse  controvcr- 
siam,  quia  Scriptura  passim  ita  loquitur  de 
prcemio  ct  mcrito  justorum,  ut  supra  cap.  \ 
ct  18  notavi.  Et  patet  ex  iUo  2  ad  Tim.  4  : 
Superest  mihi  corona  justiticc,  quam  reddet 
milii  Domhms,  justus  jiidcx ;  non  cnim  potuit 
Paulus  vcl  pluribus  vel  formahoribus  verbis 


giam  Ecribere,  nec  contcutiose  agere,  sed  ve-    docere  et  expUcare  ad  quam  virtutem  divi- 


CAP.  XXX.  AN  DEUS  KX  VERA,  PROPRIA  ET  SPECIALI  JI'ST1TIA,  LTC. 
iKim  retribuerc  preemia  mcritis  pcrtincat; 
nam  quia  cst  quasi  objectum  scu  cllcctus  jus- 
titice,  vocat  illam  coronara  justitiffi,  ct  quia 
est  actus  justilite,  dirit  cssc  a  Dco,  quatcnus 
justus  judex;  hanc  enim  vim  habct  illa  dctcr- 


197 
Quarto,  cst  hic  communis  modus  loqucndi 
Scholasticorum,  nam  D.  Thomas  1.  2,  q.  21, 
artic.  3,  dc  merito  generatim  loquens,  dixit 
ordincm  dicerc  adretributioncm,  quai  fit  sc- 
cundum  justitiam,  et  artic.  A  addit  tale  esse 
minatio,  ahas  ffique  dicere  posset,  quam  red-  mcritum  hom.inis  apud  Deum,  et  qucest.  114, 
dct  mihi  Deus  misericors  Patcr,  vel  omnipo-  art.  1,  mcrccdem  reddi  merilo  quasi  quod- 
tens  Dominus.  Ad  idem  pondcrari  possunt  dam  prclium  ipsius,  ct  sicut  reddere  prelium 
vcrba  Matth.  20  :  Voca  operarios,  ct  redde  il-  debitum  pro  re  acccpta  est  actus  justitiffi,  ita 
lis  mercedem,  nam  in  omnibus  ilhs  vocibus,  etiam  reddcre  pra^mium  pro  merito.  Et  idera 
operarios,  rcdde  merccdem,  inculcatur  justilia ;  habcnt  Conradus,  Cajetanus  et  ahi  in  eisdem 
ct  simiha  sunt  illa  Pauli,  1  Coriulh.  3  :  Uims-     locis,  itemque  Cajctanus  tom.  3  Opusc,  tract. 

11  dc  Fidc  ct  operibus,  cap.  6.  Et  communi- 
ter  Scholastici  in  2,  distinct.  27,  ubi  Bona- 
ventura,  artic.  2  fere  toto  ;  Durandus,  qusest. 
2;  Gabriel,  artic.  l^vEgidius,  qua^st.  2,  art.  3; 
Argentin.,  queest.  unic,  art.  4  ;  Richardus, 
art.  2,  quffist.  3,  et  in  'i,  dislinct.  46,  art.  1, 
quoest.  1 ,  ubi  etiam  Scotus,  quaist.  1 ,  ct  iu  1 , 
distinct.  17,  qusest.  2,  §  Sed  tunc ;  Soto,  lib.  3 
de  Natur.  et  Grat.,  cap.  7 ;  Vega,  hb.  8  in  Tii- 
dent.,  cap.  10;  Hosius,  in  Confcss.,  cap.  73  ; 
Ruardus,  artic  10,  §  Tertia  difficultas  ;  Bcl- 
larminus,  hb.  5  de  Justificat.,  cap.  4,  14  et 
IG.  Uhimo,  potest  liaec  assertio  ratione  de- 
monstrari,  sed  exphcatur  mehus  ex  sequen- 
tibus  asscrtionibus. 

4.  Assertio  secunda.  —  Conglohatio  dicto- 
7'um.  —  Secundo  ergo  dicendum  est  rctribu- 
tionem  meritorum  in  Deo  non  esse  actum 
justiticB  universahter  dictse,  sed  ahcujus  par- 
ticidaris  justitice  ab  ahis  attributis  ratione  dis- 
tinctffi.  Hfec  etiam  assertio  certa  et  clara  cst, 
si  tcrmini  intehigantur.  Est  ergo  supponen- 
dum  ex  Aristotele,  5  Ethic,  cap.  1,  et  divo 
Thoma,  2.  2,  qusest.  58,  artic.  6,  justitise  no- 


quisque  propriam  mercedem  accipiet  secnndum 
suum  laborem,  ut  omittam  alia  quoi  de  verbis 
rciribuendi  ct  remunerandi ,  et  secundum 
opera  Judicandi  in  dicto  cap.  1  ponderavi. 
Sccundo,  codem  modo  expendi  possunt  Con- 
cihorum  verba ,  quorum  virtute  Scripturam 
expiicarunt.  Hujusmodi  sunt  illa  Concihi  Arau- 
sicani,  can.  18  :  Dehetur  merces  lonis  operi- 
ius,  sed  gratia,  quce  non  dehelur,  pra;cedit  iit 
fiant.  Ubi  verbumd  ebendi,  et  mercedis,  jus- 
titiam  indicat,  ct  idco  merces  a  gratia  distin- 
gnitur.  Et  latius  Concihum  Tridcntinum , 
sess.  6,  cap.  16,  vitam  seternam  ait  propo- 
nendam  esse  justis,  ct  tanquam  gratiam,  et 
tauquam  merccdem  :  Hccc  cst  enim  (ait)  co- 
■  rona  justitiw,  quam  aiehat  Apostolus  a  justo 
judice  esse  reddendam,  non  solum  sihi,  sed  et 
omnihus  qid  diligunt  adventum  ejics.  Et  simiha 
habet  Concilium  Senonens.  in  Decret.  fid., 
cap.  16.Tcrtio,  eodem  modoloquunturSanc- 
ti,  prffisertim  Augustinus,  hb.  de  Grat,  et  li- 
ber.  arbitr.,  cap.  A,  5  et  6,  et  Epist.  105,  et 
hb.  de  Perfect.  justit.,  respons.  17,  et  hb.  de 
Morib.  Eccles.,  cap.  25  :  Vita  (inquit)  (eterna 
est  totum  prccviium,  cujus  promissione  gaude-  men  intcrdum  sumi  iu  generaU  quadam  si- 
mus,  nec  pramium  potest  j^ra-cedere  merita,  gnificatione ,  tribuiturque  omni  virtuti ,  qua- 
et  prius  Jiomini  dari,  quam  justus  est.  Quid  tenus  omnis  virtus  ahquam  sequalilatem  ser- 
enim  est  hoc  injustius  et  quid  justius  Beo  ?  vat,  et  hoc  modo  justitia  idem  est  quod  vir- 
Ubi  aperte  sentit  prsemium  vitae  aeternse  ex  tus,  unde  est  veluti  genus  ad  omnes  virtutes. 
justitia  dari.  Et  tract.  3  in  Joan.,  ubi  ponde-  Haic  autem  acceptio  justitiee  valde  impropria 
raus  verba  Pauh  de  corona  justitiae  a  Dco     est,  ac  proindc  prsescnti  iuslituto  non  servit. 


reddenda,  inquit  :  Jam  dehitum  fiagitat,jam 
dehitum  exigit ,  nam  tide  sequentia  :  Quam 
reddet  mihi  Don.inus  in  illa  die,justus  judex. 
Et  Gyprianus,  Epistol.  56,  in  fine,  ahas  lib.  4, 
Epistol.  6,  ad  Deum  ut  justum  judicem  per- 
tinerc  ait,  mercedem  fidei  et  devotionis  exsol- 
vere.  Et  Hieronymus,  Isai.  49,  ait  concessisse 
nobis  Deum  hberum  arbitrium,  ut  juste  vo~ 
luntas  pr/xmium  consequatur.  Et  Chrysosto- 
mus,  tom.  2,  homil.  4  dc  Lazaro,  circa  me- 
dium  :  Si  jnstus  est  Deus  (ait),  et  his  et  illis 
rcddet  pro  meritis,  ct  aha  iufcrius  afTereraus. 


Propric  igitur  justitia  significat  spcciale  ge- 
nus  virtutis  ab  ahis  distinctum,  cujus  muuus 
est  jus  seu  debitum  suum  aUeri  redderc.  Jus- 
titia  autem  etiam  Iioc  modo  sumpta  non  est 
infima  specics,  scd  gcnus,  ct  non  unum  tau- 
tum,  sed  multiplcx,  seu  eequivocum,  ideoque 
est  ulterius  advertendum,  virtutem  moralem 
appetitus  gencratim  distingui  in  virtutem, 
quffi  circa  seipsum,  id  est,  circa  subjectura 
propriura  versatur,  et  virtutera,  qua  ad  al- 
tcrura  ordinatur,  scu  qme  cii'ca  passiones  vcl 
operationes  versatur,  ut  constat  cx  D.  Tho- 


m 


LIB.  XII.  DE  MEniTO,  QUOD  f:ST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


ma  i.  2,  quoest.  59,  art.  A,  et  q.  GO,  art.  3. 
Virtutes  ad  se,  scu  circa  passiones,  sunt  tem- 
peranlia  et  fortitudo,  virtus  vero  ad  alterum, 
quffi  ei  debitum  reddit ,  appcllatur  justitia, 
prout  in  generali  divisione  virtutum  Cardina- 
lium  a  tempcrantia  et  fortitudine  distingui- 


obJGcto  et  causalitate,  et  dicitur  etiam  justi- 
tia  legalis.  Unde  e  contrario  justitia  specialis 
dici  potest,  vel  respcctivc  qucelibet  minus  ge- 
neraiis  respectu  superioris,  vel  absolute  de 
tribus  ultimis  speciebus  numeratis,  vel  inter 
eas  distributiva,  et  commutativa  solet  specia- 


tur,  ut  in  tom.  1  de  Reb'g.,  lib.  3,  cap.  4,  no-    L's  juslitia  vocari;  et  ita  in  scquentibus  loque- 

tavi.  Hinc  alia  divisio  jiistitise  oritur,  nam  in- 

terdum  sumitur  prout   communis   est   omni 

virtuti,  quffi  alteri  reddit  quamcumque  debiti 

rationcm,  aliquando  vero  specialiter  dicitur 

prout  attendit    pcrfectam   rationera    debiti , 

quod  secundum  a^quivalentiam  potest  resti- 

tui.  Distinctio  et  vcrba  sunt  D.  Thomas  1.  2, 

qusest.  60,  artic.  3,  ad  l ;  et  quaest.  61,  art.  3, 

dicit  priorcm  acceptionem  justitire  esse  usi- 


mur,  ct  nonnullara  m.ajorem  notitiam  illius 
trademus. 

5.  Posita  assertio  de  justitia  particulari 
procedlt.  —  In  asscrtione  igitur  posita  dc  jus- 
titia  particulari  loquimur,  ut  ab  universali 
primo  modo  distinguitur,  abstrabendo  nunc 
ab  ultima  specie  ejus,  de  qua  paulo  post 
dicemus.  Et  sic  assertio  est  clara,  quia  jus- 
titia  universalis  dicto  modo    sumpta  omnes 


tatam  a  sacris  Doctoribus,  posteriorem  vero  virtutes  morales,  quse  in  Deo  formaliter  in- 

esse  jam  usu  rcccptam.  Unde  sub  priori  jus-  veniri  possunt,  complcctitur,  ut  sunt  mise- 

tilia  est  genus  ad  omnes  virtutes,  quae  alteri  ricordia,  liberalitas,    et  similes.  At  vero  ita 

debitumreddunt,  et  sicgratitudo,rebgio,etc.,  dicitur  retribuere   praemia  meritis  per  justi- 

crunt   species   seu  partcs   subjcctivee  illius.  tiara,  ut  non  retribuat  pcr  miscricordiam  vel 

Sumpta  vero  justitia  postcriori  modo  spccia-  liberalitatem,  autabamvirtutcmsimilem.Ergo 

liori,   alia?   quee  aliquo    modo   deCciunt  ab  retributio  illa    non  universali  justitiffi  dicto 


ffiqualitate,  vel  perfeclione  debiti  aut  habitu- 
dinis  ad  altcrum,  solent  vocari  partes  poten- 
tialcs  justitire ,  ut  patct  exD.  Thoma,  2.  2, 
qua^st.  80.  Ulterius  vcro  scire  oportet  etiam 
hanc  juslitiara  specialiorera  non  esse  speciera 
ultimam  ,  scd  genus  proximum  seu  ultiraum 
(ut  sic  dicam),  quod  sub  se  tres  species  jus- 
titia)  continct,  scilicet,  commutativam,  distri- 


modo  sumptae,  sed  alicui  speciah  tribuitur. 
Confirmatur,  quia  Patres  et  Doctores  supra 
ciiati,  irao  et  Scriptura',  reque  dicunt  Dcura 
retribuere  proemia  meritis  ex  justitia,  et  dig- 
nas  peccatis  poenas  rcddere  ;  sed  justitia,  pcr 
c{uam  Deus  punit  malos,  non  est  universalis 
in  dicto  sensu,  sed  est  aliqua  particularis  , 
quffi   vindicativa  dicitur,   et  a  misericordia, 


hulivara  et  legalem,  quse  quidem  sunt  parti-  liberalitate,  et  similibus  altributis  distingui- 
culares  species  respectu  sui  generis,  tam  pro-  tur  ;  ergo,  servata  proportione  et  raateriaj 
ximi  quara  remoti.  Inter  cas  vero  etiamjus-    capacitate  ,  retributio  meritorum   ab  aliqua 


titia  legahs  solet  generalis  justitia  vocari,  non 
in  prffidicando,  scu  per  modum  gencris,  sed 
in  causando,  seu  pcr  modum  supcrioris  vir- 
tulis  imperantis,  ut  dixit  divus  Thoraas  2.  2, 
qua^st.  58,  artic.  5  et  6.  Vocatur  enim  legahs 


justitia  particulari  dimanat,  sive  illa  iraica 
tanlum  sit,  sive  multiplex,  quod  postea  vi- 
dcbimus.  Tandem  ex  objccto  et  materia  talis 
artus  est  id  manifeslum  ;  nam  hoec  actio  rc- 
tribucndi  meritum,  et  est  ad  alterum,  et  res- 


justitia  quaedam  virtus,  qum  jus  comraunita-    picit  aliquod  jusalterius,  et  sequitatcm  quam- 


tis  et  bonum  illius  coramune  obscrvat  ac  red- 

dit,  et  ad  hunc  rmcm  uti  potcst  omnibus  vir- 

tiuibus,  imperando  et  ordinando  actus  earum 

ad  suura  fincm,  et  ideo  generalis  vel  univcr- 

salis  justitia  dicitur,  licet  in  se,  ut  dixi,  spe- 

cialis  virtus  sit.  Quocirca,  ut  nominis  aequi- 

vocatio  tollatur,  quatuor  modis  dicilur  gene- 

ralis  juslitia  :  primo,  universalissime  et  quasi 

mctaphorice  pro  omni  virtute ;  secundo,  ge- 

neraliter  ac  proprie,  prout  est  genus  ad  om-    tione  bonorum,  et  ultirao  supplicio  malorum, 

nes  virtutes  ad  alterum  ;  tertio,  generice,  id     Deum  et  misericordiam  et  juslitiam  exercerc; 

est,  ut  specics  suballerna  hujus  gcncris,  et     quod  si  misericordiam   excrcct,  etiam  libe- 

genus  proximura  ad  tres  proprias  species  jus-    ralitas,   et   alire  virtutes  similes  in   illo  actu 

titioe ;  quarto,  prout  est  quaedam  specics  ulti-     infiuxum  ahquem  habere  possunt ;  ergo  recte 

ma  justiiioe ,   quae  univcrsalitatem  habct  in     dicilur  esse   ab  universali  justitia,  cum  om- 


dam  illi  servat  ;  hoc  autem  munus  particii- 
lare  est,  ct  ad  oranes  virtutcs  non  perlinet ; 
crgo  est  alicujus  particularis  justitice. 

G.  Ohjectio.  — Soluiio.  — Dicet  fortasse  ali- 
quis  hanc  retributionem  etiam  tribui  misc- 
ricordiae,  juxla  illud  :  Qni  coronat  te  vi  mi- 
sericordla  ct  oniserafionibus,  ct  juxta  com- 
munera  doctrinara  Theologorura,  dicentium 
in  omnibus  operibus  Dei,  etium  in  glorifica- 


CAP.  XXX.  AN  DEUS  EX  VERA,  PP.OPRIA  ET  SPECIALI  JUSTITIA,  ETC.  199 

ncs  virlutcs  ad  illum  concurrant.  Rosponderi     et  formalis  justitia  ;  alterius  vero  partis  con- 

sequenler  sumitur  a  sufficienti  partium  cnu- 
raeratione,  quia  remuncrarc  merita  actus  est 
juslitia),  ut  dictum  cst,  ctauctorcs  hujus  scn- 
tcntia?.  admittunt ;   et  non  cst  ab  aliqua  pro- 


•unico  verbo   potcst ,  actum  prromiandi  sub- 
slantialitcr   (  ut  sic  dicam  )  csse  a  justitia  , 
non   vcro   a  misericordia  ,  quamvis  non  sit 
sine  aliquo  usu  vel  affectu  misericordia?,  ct 
ideo  simpliciter  dicitur  csse  a  justitia  parti- 
culari,  ut  a   misericordia  ct  similibus  virtu- 
tibus  distinguitur.    Hoc  dcclarabitur  amplius 
capitc  sequcnti,  cxplicando  axioma  Theolo- 
gorum,   quod  DEUS  reddit  prcemium  ultra 
condignum,  ct  idoo  in  illo  actu  justitiee  mi- 
scricordiam   miscct,  quia,    eo  quod  condig- 
num  pr^mium  reddit,  justitia  ntitur  ;  in  eo 
vcro  quod  ultra  condignum  tribuit,  miscri- 
cordia  vel  ]il)erahlate  utitur,  in  quocumque 
tandcm  sensu  id  intclhgatur,   quod  infra  vi- 
dcbiraus.  At  vcro  hic  cxccssus  accidentarius 
cst  a^quifali  justitia^  ;  imo  formahtcr  loquen- 
do,  non  pcrtinet  ad  sohitionom  scu  retribu- 
tionem  mcritorum,  et  ideo  dicendum  retri- 
butionem  substantiahter  esse  a  justitia,  quam 
misericordia  comitatur  ct  exaltat.   Sicut  pu- 
nitio  malorum,  ut  talis  cst  ,   a  justitia  csl  ; 
quatcnus  vero  est  citra  condignum,  a  mise- 


pria  et  essenliali  justitia,  ut  in  priori  parte 
sumitur  ;  crgo  neccssario  csse  debct  ab  ali- 
qua  parte  potentiali  justitiee,  quia  in  tota 
latitudine,  seu  in  cohectionc  virtutum  ad  jus- 
titiam  pertinentium,  nuhus  ahus  modus  par- 
ticuharis  justitiaj  invenitur. 

8.  Expenditur  qrirc  sit  iUa  poientiaJis  jus- 
titia.  —  Quomodo  exponat  Vasqiiez  dlctam  re- 
soluiionem  de  graiiiudine.  —  Prior  pars  hujus 
sententiae  commodiusanobistractal)itur,  exa- 
minando  prius  postcriorcm  partcm ,  et  nos- 
tram  sentcntiam  confirmando.  Et  idco,  circa 
illam  partcm  secundam  ,  inquircndum  supcr- 
est  qucC  sit  iha  virtus  et  pars  potentialis  ju.s- 
titia^,  per  quara  Deus  praimia  meritis  retri- 
buit.  Nam  modcrni  hujus  scntentioe  dcfcnso- 
rcs  dicunt  csse  virtutem  gratitudinis.  Ita  Vas- 
qucz,  ct  frcquentcr  rcpelitin  tota  hacmatcria 
de  Merito,  disput.  213,  disput.  214  et223, 


ricordia   est;  ut  sic  vero  potius  est  remissio    per  totum  illarum  discursum,  et  disput.  218, 


quam  punitio. 

7.  De  qiianam  farticulari  procednt  ?  — 
Opinio  prima  Upartita,  quod  non  ajustitia  sui- 
jeciiva,  sed  poteniiali.  —  Jara  vero  punctum 
controvcrsioe  est,  a  qua  justitia  particulari  ex 
tribus  supra  numeratis  hsec  actio  diraanet. 
In  quo  puncto  est  qucedam  opinio  diccns  a 
nulla  cx  illis  virtutibus  justitiaj  formaliterseu 


cap.  4,  etin  1  part.,  disput.  83,  84  ct  91,  pra;- 
sertim  cap.  15.  Et  in  hac  partc,  prjctcr  con- 
suotudinem  suam,  ihum  scquitur  Lorca,  dis- 
putat.  44  de  Grat.  Ut  autcm  eorum  sententia 
et  in  ca  varietas  vel  concordia  intelligatur, 
advertendum  cst  mcritum  hominis  apud 
Deum,  aliquando  inveniri  posse  nuha  pra;cc- 
dcnte  promissionc  ex  partc  Dci,   aliquando 


cssentialiter  sumptis  procedere  hunc  actum,     vcro  antcccdcnte  promissione.  Hoc  posterius 


sed  ab  aliqua  virtute  annexa  alicui  ex  dictis 
justitiis  tanquam  parte  ejus,  ex  his,  quoe  po- 
tcntialcs  aTheologis  dicuntur.  Quamvis  enim 
tantum  illa}  trcs  justitice  supra  numcratse  pro- 
priam  ct  cssentialcm  rationem  justitiffi  ha- 
beant,  nihilominus  ad  illam  reducuntur  qua»- 
dam  alise  virtutcs,  qua;  in  reddendo  alteri 
dcbito  illam  imitantur,  licet  integram  ejus 
rationem  non  asscquantur,  ut  censcntur  esse 
religio,  pictas,  obscrvatio,  gratitudo,  et  simi- 
lcs,  et  ideo  partes  potcntialcs  justitise  vocan- 
tur  ;  ct  interdum  nomine  justitise  compre- 
hcnduntur  omncs  virtutes  morales  volunta- 
lis,  quse  sub  fortitudine  et  tcmperantia  nullo 
modo  contincntur.  Hoc  ergo  intehccto,  di- 
cit  hajc  opinio  Deum  non  retribucre  proemia 
mcrilis  per  justitiam  formalem  seu  essentia- 
lem  ( ut  sic  dicam  ),  sed  pcr  aliquam  virtu- 
tem,  quffi  inter  partcs  potcntialcs  propriai 
justitioe  numcranda  sit.  Fundamcntum  prioris 
partis  est,  quia  in  Deo  non  invenitur  propria 


certissimum  cst,  nam  de  facto  tale  cst  justo- 
rum  meritum  condignum  apud  Deum,  ut  Con- 
ciliumTridentinum  docet,  et  supra  cap.  4  pro- 
bavimus.  Primum  vero  inde  probatur,  quia 
promissio  est  libera  Dco,  unde  possct  illam 
non  faccre ,  et  nihilominus  dare  hominibus 
gratiam  et  auxilia  ad  bene  operandum,  et 
conscqucnter  ad  mcrendum,  quia  dignitas  et 
proprietas  meriti  ex  natura  rci  scquitur  boni- 
tatem  opcris  ut  ad  allerum  relatam,  sicut 
dixit  D.  Thomasl.  2,  qna>st.  21,  artic.  3. 
Undc,  cum  talia  opera  in  Dci  gloriam  ccde- 
rent,  ad  eum  pertincrctillaremuncrarc,  quod 
pro  sua  libcrtale,  ct  bonitate  sine  pra^via  pro- 
missione  faccre  posset.  Ait  crgo  Vasqucz  ad 
rationem  meriti,  etiam  de  condigno,  promis- 
sionem  Dci  cxtrinsccam  et  accidentariam  cs- 
se ;  ideoquc  sine  lali  promissionc  esse  pos- 
se  in  Deo  affcctum,  et  voluntatem  reddcndi 
condignum  priemium  talibus  meritis ,  et  de 
hoc  affectu  ait  per  sc  ad  gralitudinem  per- 


200  LIB.  XII.  DE  MERiTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.-E  SAISCTIFICANTIS. 

tinere.  Unde  addit,  quando  Deus  adjungit  tudo  prflemii  conferendi,  nihilominus  proptcr 

promissionem ,  non   insurgcrc   oLligationem  gratitudinis  debitum  potest  esse  necessaria/ 

justitiffi,  sed  solius  fidelitatis,   ac  proinde  ra-  et  consequenter  etiam  requiritur,  ut  opera 

tionem  gratitudinis  non  toUi,  ncc  variari  prop-  veram  et  completam  rationem  meriti  haLeant, 

ter  adjunctam  oLligationem  promissionis,  sed  eisque  merces  debeatur.   Nam  si  promissio 

tunc  illud  deberi  duplici  titulo  gratitudinis  et  (inquit)  vel  pura  et  absoluta,  vel  sub  condi- 

fidelitatis,  sempcr  tamen  prsemium,  ut  prse-  tione  ina?qualis  operis  liat,  non  ex  operibus, 

mium,  per  se  deberi  titulo  gratitudinis,   cx  sed  ex  fidelifate   oriretur  obligatio  reddendi 


fideiitate  vero  deberi  ut  rem  quamdam  pro- 
missam,  cui  accidentarium  est  quod  simul  ut 
praemiura  debeatur. 

9.  Ex  sua  expositione  colligit  Vasguez 
primo.  —  Colligit  secundo.  —-  Atque  hinc 
prirao  colhgit  Vasquez,  disput.  214,  cap.  4  et 
5,   quod,   hcet   Deus  non  promisisset  vitam 


promissum  ,  et  ila  non  sufliceret  ad  ve- 
rum  meritum;  quando  vcro  promissio  fit 
exigendo  opera  tequalia ,  tuuc  non  ex 
sola  fidehtate ,  sed  etiam  ex  gratitudine 
tenetur  Deus  implere  promissum ,  et  ideo 
facta  tah  promissione,  completur  vcra  ratio 
mcriti,  quffi  sine  illa  non  subsisteret.  Unde 
seternam  justis  bene  operantibus,  nihilomi-  videtur  supponere  hic  auctor  quod,  hcet  Deus 
nus  possent  iUi  de  condigno  mereri  apud  sit  capax  debiti  gratitudinis,  nihilominus  il- 
Deum,  quia  promissio  non  facit  condignila-  lud  non  insurgit,  nisi  supposita  promissione 
tem  in  merito,  sed  supponit  illam,  nam  pro-  exigente  opus  (equale.  Cur  autem  illa  promis- 
missio  illa  est  de  remuneratione,  et  non  tan-  sione  facta  oriatur  hoc  debitum,  et  sine  illa 
tum  de  hberali  donatione ;  nihilominus  tamen  non  oriatur,  nec  probat  nec  declarat. 
noii  oportet,  ut  ait,  quod  Deus  teneretur  ex  H.  Expv.gnatiir  Lorcain  eo  quod  dlffert  a 
justriia  iUis  prcemium  reddcre,  nam  satis  est  Vasqnez.  —  Inter  hos  autem  diccndi  modos 
quod  ex  gratitudinc  deberet  pra^^mium  condi-  hoc  invenio  discrimen,  quod,  licet  prior  in 
gnum  seu  a^quale  secundum  proportionem.  aUquibus  rebus  hberius  loquatur,  magis  ta- 
Secundo,  infert  in  disp.  218;  c.  3,  n.  33,  §  Tcr-  men  consequenter  ioquitur ;  posterior,  vide- 
tia  ratio,  et  1  p.,  disp.  91,  c.  15,  quamvis  du-    tur,  dum  studet  adhoerere  ahquibus  sententiis 


plex  sitmeritum  hominis  apud  Deum,  scUicct 
de  condigno  ct  de  congruo,  nilhlominus  utri- 
que  respondere  prffimium  ex  sola  gratitudiue, 
et  non  ex  justitia,  et  utrique  posse  etiam  esse 
adjunctam  promissionem,  ac  subinde  obliga- 
tioncm  fidehlatis;  ac  proinde  in  hoc  non  dif- 


communioribus  et  magis  fundatis,  minus  pro- 
fecto  conscquenter  in  reliquis  loquitur.  Quod 
brevitcr  dcclaro,  ut  mehus  id  in  quo  convc- 
niunt  examinemus.  Si  ergo  supponamus  in 
Deo  esse  posse  propriam  gratitudinis  obhga- 
tionem,  remunerationem  et  afiectum,  frustra 


ferre,  sed  iu  hoc  solum  quod  meritum  condi-  profectodicitur  hanc  pendereexpromissione, 

gnum  dicitur  respectu  praemii  sequahs  secun-  aut  in  illa  fundari,  multoque   magis   conse- 

dum  connaturalem  proportionem  ;  raeritura  quenter  dicitur  sine  iUa  esse  posse,  et  ex  vi 

autem  de  congruo   dicitur  respectu  prajmii  opcris  juxta  suam  proportioneraoriri.  Proba- 

inasqualis,  seu  excedenlis  dignitatem  operis,  tur,  quia  veritas  et  gralitudo  non  solura  sunt 

hcet    cura  Ulo    aliquara    congruentiara    vel  diversae  virtutes,  sed  etiara  quasi  disparatre, 

convenientiam     habeat.     Utrumque     autcra  quia  una  in  altera  non  fundatur;  at  vero  obli- 

potest  ad  gratitudinem  spectare ,   quia  ha^c  gatio  promissionis  ad  verilatera  seu  fidclita- 

virtus  non  solura  sequale,  sed  etiara  abun-  terapertinet;  ergo  promissio,  per  se  loquen- 

dantius  retribuit.  Idemquc  est  dc  fidelitate,  do,  impertinensestadgratitudinem.  Secundo, 

quiapotest  Deus  aequalem  vel  abundantiorera  obligatio  gratiludinis   oritur  ex  vi   beneficii 

remuuerationem  promittere.  accepti;  ergo,  si  beneficium  est  aequale,  pa- 

10.  Quomodo   exponat   Lorca.  —  At  vero  rum  ad  gratitudinem  refert  quod  promissio 

Lorca,  licet  in  hoc  consentiat,  quod  Deus  cx  prwcesserit,    nccne.   Imo,   quando  praicedit 

sola  gratitudine  rcddit  prcemia  meritis,  non  promissio  sub  condifione  sequalis  operis,  mi- 

tam.en  negat  aliquem  modura  justitiae  Icgalis,  nor  obhgatio  gratiludinis  oriri  videtur,  quia 

scu  legali  simUem,  ut  inquit,  quod  nunc  ad-  rainus    liberaliter  videtur  fieri  beneficiura  , 

mittimus,  et  infra  explicabiraus.  Deinde  non  cum  tamen  quo  liberalius  fit,  eo  major  obli- 

negat  fundari  hoc  meritum  de  condigno  apud  gatio  grati  animi  oriatur.  Tertio,  quia  propter 

Deum  in  pacto  ct  in  proraissione  Dei.  Ratio  lias  rationes,  inter  horaines,   ad  meritum  ex 

quara  indicat  cst  quia,  hcct  ex  promissione  gratitudine,  necessarium  non  estut  promissio 

Dei  non  orialur  obhgatio  justitiaj,  sed  ccrti-  praicedat;  et  consequenter  nec  ad  obligatio- 


CAP.  XXX.  AN  DEUS  EXVERA,  PROPRIA  ET  SPECIAU  JUSTITIA,  ETC.  201 

ncm  similcm  ex  partc  remimerantis,  ut  idem    potest  Deo  convenire.  Consequentia  nola  cst. 


auctor  late  dixcrat,  disput.  43,  memb.  2; 
ergo  supponcndo  in  Dco  capacitatem  gratitu- 
dinis  ct  obligationis  cjns,  nulla  potcst  assi- 
gQari  spccialis  ratio,  ob  quam  ad  hiijusmodi 
obligationera  prajvia  promissio  sub  condi- 
tionc  operis  ffiqualis  nccessaria  sit.  Rcspon- 
dent  idco  necessariam  esse  promissioncm  in 
Deo,  quia  creatura  non  potest  Deum  sua  ac- 


Antecedcns  autem  probare  possumus  primo, 
cx  objecto  tam  formali  quam  materiali  gra- 
titudinis,  ejus  cnim  ofiicium  est  beneficicm 
acccptum  rccompcnsare,  ut  ait  D.  Tliomas 
2.  2,  quKstione  iOG,  articulo  \,  in  corp. , 
et  ad  3.  Unde  rcspicit  alterum  ut  benefac- 
torem,  nt  ex  Cicerone  et  Sencca  latc  do- 
cet  D.  Thomas  2.  %  qua:'slionc  80,   et  qua?s- 


tione  obligare,  nisi  ejus  promJssio  prwcedat.  tionc  106,  art.  \,  et   sequentiljus.  At  Dcus 

At  vcro  haec  ratio,  si  probat  absque  promis-  non  potest  rcspicere  hominem  ut  bencfac- 

sione  non  esse  in  Deo  obligationem  gratitu-  torcm  sui,  ncque  homo  gloriari  potcst  quod 

dinis,  consequcnter  probat  etiam  post  pro-  bcncficium  aliquod  Deo  contulerit,  ut  videtur 

missionem  non  esse;  nam  promissio,  ut  talis  pcr  se  notum,  et  significatur  in  illo  Psalmi : 

est,  non  inducit  obligationem  gratiludinis,  si  Bgo  dixi:  Deus  meus  es  tu,  quoniam  ionortim 

illam  non   supponit,  ut  probat  ratio   facta,  meorum  non  eges.  Secundo,   in  Deo  non  po- 

quod  tota   ralio  gratitudinis   est  bencficiura  test  cssc  religio,  pietas,  aut  obscrvantia  ;  er- 

acceptum,  non  promissio  accipientis  benefi-  go  neque  gratitudo.  Antecedens  supponilur 

cium.  Unde  etiam  inter  homincs  promissio  ut  notum  ;  consequcntia  probatur,  quia  vir- 


gratitudinis  obligationem  gratitudinis  suppo- 
nit,  non  facit,  sed  ei  obligatiouem  fidelitatis, 
veritatis,  aut  justitise  adjungit. 

12.  Assertio  tertia  contra  utriusque  auctoris 
communem  resolutionem  de  gratitudine. — Sua- 
detur  primo  auctoritate  negativa  Theologonm 
et  Scrifturtff.  —  Suadetur  secundo  ratione. — 
Jam  vero  contra  id,  in  quo  dicti  auctores 
conveniunt,  scilicet,  Deum  retribucre  pra^- 
mia  ex  gratitudine  ,  dicendum  censeo  vir- 
tutera  gratiludinis  proprie  ac  forraaliter  in 
Deo  non  reperiri,'ac  proinde  neque  obliga- 
tionera  ejus  Deo  compctere,  neque  remu- 
nerationem  meritorum  a  tali  Dei  attributo 
formaliter  procedere.  Hoc  imprimis  probatur 
auctoritate  ncgativa,  quia  neque  in  antiquis  religionem,  quse  respicit  pmnmum  debitum 
Theologis  invenio   tale  attributum  gratitudi-    Deo,  et  pictatem,  qufe  respicit  debitum  patcr- 


tus  gratitudinis  non  solum  participat  impcr- 
fectionem  illarum  trium  virtutum,  sed  etiam 
inferiori  modo  illam  continet.  Imperfeclio 
cnim  quam  illae  virtutes  supponunt,  et  pro- 
pter  quam  Dco  formaliter  et  proprie  conve- 
nire  non  possunt,  cst  quod  lespiciimt  alium 
ut  superiorem  et  excellentcm  ,  quod  Deo 
plane  repugnat.  At  gratitudo  simili  modo 
rcspicit  benefactorem  ut  superiorom  et  ex- 
cellentera  ,  nara,  ut  D.  Thomas  ait,  dicta 
quffist.  106,  art.  2  :  Benefactor,  in  quantum 
Tiujusmodi,  est  causa  leneficiati ,  et  ideo  be- 
neficiatus  ad  bcncfactorem  convertitur  ,  ut 
ad  principium  suum  aliquo  modo,  ut  ibidcm 
ait  D.  Thomas,  et  ideo  dixit  in  art.  \,  post 


nis  formaliter  attributum  Deo,  cura  tamen 
de  veritate,  fidclitate,  justitia,  misericordia, 
liberalitate,  raunificentia,  seu  magnificentia, 
beneficentia,  dilcctione,  et  sirailibus  frcquen- 
ter  loquantur  ;  tum  etiam  quia  ncque  in  Scri- 


num,  quod  est  maximura  quod  a  creatura  esse 
potest,  et  observantiam,  quEe  respicit  excel- 
lentiam  persona3  creatse  ,  constitui  gratitu- 
dincra,  quae  respicit  pcculiarcra  benefacto- 
rem  :   Et  ideo  (  ait )  distinguitur  a  prcedictis 


pturis  rae  legissc  memini  Deum  essc  gratum     tirtutibus,  sicut  posterius  disiinguitur  a  prio- 


horainibus,  ctiam  pic  viventibus  ,  aut  fore 
ingratum  si  bcnc  viventibus  non  bcnefa- 
ciat,  vel  quid  simile.  At  profecto  si  grati- 
tudinis  alfcctus,  opus  ,  vel  obligatio  possct 
ra  Deum  cadere,  aliquod  profecto  ejus  rci 
vestigium  in  his  libris  ,  per  quos  Dei  no- 
titia  ad  nos  pervenit,  inveniretur.  Unde  Scri- 
ptura  non  ad  bencfaciendum  Dco  ,  scd  ad 
illi  sertiendum  nos  ubiquc  adraonet,  Deute- 
ron.  6,  7,  et  iufinitis  aliis  locis,  ex  quibus 
ratio  propria  elicitur.  Nam  virtus  gratitudinis 


ri  ,  tanquam  ab  eo  dcficiens.  Qui  ergo  licri 
potest  ut  talis  virtus  secundum  propriam  ra- 
tioncm  formalem   Deo  tribuatur? 

13.  Tertio.  — Unde  sic  possumus  adrcm, 
de  qua  agimus,  argumentari  tertio.  Nam 
raeritura  hominis  apud  Deum  non  est  bcncfi- 
cium  quod  horao  Deo  fariat,  sed  ad  sumraum 
csl  obscquium  et  scrvitium  illi  debitum  ; 
crgo  r(!muneratio  mcriti  horainis  apud  Deura 
non  potest  csse  ex  gratitudine.  Conscquen- 
tia  patet  ex  dictis  ,  quia  ubi  deficit  matc- 
in  proprio  conccptu  formali  imperfeclionera  ria  virtutis,  versari  non  polcst  virtus.  An- 
supponit  in  persona  illius  capaci  ;  crgo  non    teccdcns   autem  videtur  ccrtc    pcr   se    no- 


202 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  fiUOD  EST  EFFECTUS  GUATI.E  SANCTIFICANTIS. 


tum  ex  Dei  majestate  ,  et  bonorum  abun- 
dantia,  qui  sibi  sufficiens  est  ,  et  omniura 
benefactor,  et  nullius  beneficii  indigens  aut 
capax ,  prout  ipse  per  Prophetam  ,    Psalm. 


ut  ibidem  ait  D.  Thomas ,  ubi  in  affectum 
amici  transit,  incipit  vocari  beneficium.  Rcs- 
pondeo  imprimis ,  saltcm  hinc  sequi  opcra 
prfficcpta  non  esse  meritoria  apud  Deum  ex 


49,  profitetur   dicens  :  Ai(dl,  popiihis  meus,     gratitudine ,  quia  illa  sunt  nccessaria  obse- 


et  loquar,  Israel,  el  Ustificabor  tibi ;  Deus  , 
Bcus  tuus  ego  sum  ,  non  accipiam  de  domo 
tua  titulos,  neque  de  gregihis  tuis  hircos,  etc, 
meus  est  enlm  orlis  terrce,  etc.  Idemque  iios 
Christus  Dominus  docuit  Luc.  17,  diccns : 
Ciim  feceritis  omnia  quce  prcccepta  sunt  vo- 
his,  dicite  :  Serriinutiles  simus.  Quibus  evi- 
denter  nos  Christus  instruit  ut  non  solum 
nos  aliquidDeo  contulisse,  aut  dignos  ahqua 
Dci  gratitudine  propler  servitia  illi  cxhibita 
non  reputemus,  verum  polius  nos  servos  inuti- 


quin,  quffi  a  scrvo  Dei  exigi  solent;  ergo  vel 
omnino  meritoria  non  sunt ,  quod  dici  non 
potest,  vel  ex  aha  virtute  Dci  remuneranda 
sunt;  omnia  autem  merita  de  condiguo,  sive 
sint  opcrum  prfficcptorum,  sive  consihorum, 
eadem  virtute  rcmuncrantur. 

15.  Altera  dilutio.  —  Dcinde  scrvitus  ho- 
minis  ad  Deiun  longe  aUior  est  et  major, 
quam  sit  hominis  ad  homincm,  nam  liomo, 
licct  ut  servus  hominis  sit  inferior  illo,  ut  ho- 
mo  est  ilU  ajqualis,  unde  non  est  sub  domi- 


les  esse  sentiamus.  Undein  verbis  prceceden-    nio  ejus  quoad  vitam  et  membra,  ncc  quoad 


tibus  expresse  hanc  gratitudinem  a  Deo  ex- 
chidcre  videtur,  dum  affcrens  exemplum  de 
dcmino  humano,  cui  servus  ad  nutum  obc- 
dit,  intcrrogat :  Numquid  gratiam  liabet  servo 
Uli,  quia  fecit  quod  ei  imperaveratl  Et  res- 
pondet :  Non  puto.  Et  adjungit :  Sic  et  tos 
ciim  ficeritis  omnia  quce  prcvcepta  sunt  toUs, 
diciie:  Servi  inutiles  sumus,  id  est,  nihil  Deo 
prffistitimus,  quod  sibi  dcbilum  ,  imo  quod 
suum  non  esset.  Unde  Cyrilhis  ibi,  in  Cate- 
na  D.  Thomce  :  Considera  (  inquit )  quod,  qui 


omnes  omnino  actiones,  sed  quoad  illas  quai 
et  sunt  proporlionatJB  humano  servitio,  et 
commoditati ,  et  convcnienter  exliibcri  pos- 
sunt.  At  vcro  rcspectu  Dei  homo  est  servus 
quoad  omnia,  quia  ct  quoad  vitam,  et  corpo- 
ris  integritatem,  ct  quoad  animum,  et  omncs 
ejus  actioncs  est  sub  dominio  Dei ;  ita  ut,  li- 
cct  nunc  quasdam  actioncs  honiini  prajci- 
piat,  et  non  ahas,  posset  omnes  bouas  actio- 
nes  prsecipcre  et  exigere ,  si  vellet.  Et  idco 
in  rigore,  attcnto  dominio  Dei,  et  ipsius  res- 


ajntd  nos  dominantur  ,  non  refcrunt  gratias    pcclu,  nulhim  est  opus  ultra  necessilatis  exi- 


cum  aliqui  sulditorum  statuta  sihi  prosequun- 
tur  ohseqida,  etc.  Et  eodcm  modo  expendunt 
verba  illa  ibi  Theophyl.  et  ahi.  Exquotalc 
conficitur  argumentum  quasi  a  minori  :  quia 
inter  homincs  scrvus  non  cst  benefactor  do- 
mini,  et  idco  non  tenctur  dominus  ei  gra- 
tuBT  se  ostendcre,   nec  debitum  cratiludinis 


gcntiam,  vcl  formahter,  vcl  radicahtcr,  ut  ex 
Euthymio  notavit  Maldon.1t.  in  id  Luc.  M  : 
Scrti  inntiles  snmus ,  qui  merito  ctiam  ad- 
dunt,  opera  consilii,  seu  qn.-B  superogationis 
dicuntur,  hcet  non  sint  debita  Deo  ex  pr.ne- 
ccpto  quoad  exercitium  (ut  sic  dicam),  sunt 
tamen  dcbita  debilo  gratitudinis  ,  n.am  lioc 
in  co  locum  habel ;  ergo  multo  minus  potest    dcbitum  nunquam  potest  liomo  exliaurire  aut 


Deus  ex  gratitudine  obhgari  ad  liominem  ad 
bencficium  recompcnsandum  ;  ergo  neque 
rcmuneratio  meritorum  apucl  Deum  est  ex 


debito  gratitudinis. 

\^.  Instantia  ex  D.  Thoma  et  Sencca.  — 
Prima  responsio.  —  Dicet  aliquis  polius  inter 
liomines  posse  dominum  cx  graliludine  scrvo 
obhgari.  Nam  D.  Thomas  2.  2,  qua'st.  dOG, 
art.  3,  ad  4,  cum  Sencca,  lib.  3  de  Benefic, 
cap.  21,  sic  iuquit  :  Quamdiu  servus  prcpstat 
quod  a  servo  exigi  solet,  ministerium  est;  uH 
plus  quam  a  servo  necesse  cst,  lcneficium  est. 
Et  ideo  servis  ultra  delitum  facientihus  gra-  lium  opcrum  gratitudo  propria  in  Dco  locum 
ticB  sunt  habendo'.  Ergo  pari  modo,  cum  ho-     habct. 

mo  sit  Dei  servus ,  quando  uhra  dcbitum,  16.  Alteri  tacita;  instantia^  occurritur. — 
quod  ab:  eo  exigitur,  Dco  scrvit,  ilh  gratia  Snadctur  quarfo  positaassertio. — Neque  satis 
seu  gratitudo  habcri  potcrit  et  debebit,  prffi-  cst  quod  per  gratiara  taha  opera  ex  affectu 
scrtim  quando  affectu  amici  Deo  servit;  nam,     amicitiae  divinse  fiant,  quia  nunquam  potest 


*explere.  Et  ideo  sunt  debita,  ut  obsequia  in 
honorcm  et  reverentiam  benefactoris  exhibi- 
ta,  hoc  enira  cst  gratitudinis  munus,  ut  divus 
Thoraas  supra  docet.  Et  ultra  haec  illa  eliam 
opora  aliquo  modo  fiunt  juxta  prseceptum  Dei 
saltem  conditionatum ,  seu  quoad  specific.i- 
tioncm  ;  nam,  licet  non  tcneatur  homo  illa 
faccre,  tamen,  si  faciat,  tcnctur  illa  recte  ct 
lioneste  ac  in  gloriam  Dei  faccre,  et  sub  ca 
tantum  rationc  meritoria  sunt.Unde  non  sunt 
ulira  debitum,  quod  vel  aliquo  modo  exigi- 
tnr,  vel  exigi  potcst,  ct  ideo  ncc  rcspcctu  ta- 


CAP.  XXX.  AN  DEUS  EX  VER.-N,  PROPP.I.V  ET  SPECIALI  JUSTITIA,  ETC. 
ab  eis  scparari  ralio  obscquii  debiti ;  imo  ille     dorainus    servo   ex  gratitudine  ; 


203 


imo ,   licct 


eliam  operandi  modus  potcst  a  Dco  exigi  pcr 
modum  servitii  et  debiti  obsequii.  Pra'tcr- 
quam  quod  ex  gratitudinc  iili  debitus  cst, 
quod  sccusest  in  humana  scrvitute.  Undc  no- 
vum  insurgit  argumentum,  quia  quicquid  ho- 
mo  bcne  opcratur,  vcl  opcrari  potest,  dcbct 
Dco  ex  maxiraa  gratitudinis  obhgatione,  cui 
nunquam  potest  ad  aiquahtatem  satisfacere, 
tum  proptcr  infmitum  excessum  majcstatis 
bencfacientis;    tura  ctiam  quia   cnm  ipsomct 


obhgalio  justitia;  major  vidcalur,  in  hoc  dif- 
fert  ab  obhgatione  ex  gratiludine,  quod  ilia 
potest  oriri  ex  voluntate  debitoris,  saltem  ra- 
dicaliter,  quatcnus  voluntate  voluit  promit- 
tcrc  autpacisci ;  at  vero  obligatio  gratitudinis 
non  lundatur  in  voluntate  recipientis  bcncfi- 
cium,  sed  necessitate  quadam  ex  beneficio 
oritur,  et  idco  ex  bac  parte  magis  Deo  rc- 
pugnat.  Deinde  solct  negari  justitia  com- 
mulativa    Dco ,   quia   constituit  oequalitatcm 


bono  opere,  quod  novum  Dci  beneficium  cst,     in  datis  et  acccptis,  qu,Te  non  habet  locum  in 


crcscit;  ergo  fieri  non  potest  ut  ex  talibus 
operibus  in  obsequium  Dei  factis  gratitudinis 
debitum  in  Deo  resultet.  Probatur  consequen- 
tia,  quia  ex  solutione  debiti  etiara  fequali  non 
oritur  nova  obligatio  similis  in  eo  cui  satis- 
factio  fit,  multoque  minus  oriri  poterit  ex 
ina^quab.  Unde  D.  Thomas,  dicta  quaest.  i06, 
artic.  6,  argum.  2  cum  solutione,  ait  quando 
inter  homincs  recompensatio  bcneficii  non 
exccdit  bcneficium  acceptum,  nullum  grati- 


Deo ;  at  vcro  gratitudo  etiara  ponit  a^quali- 
tatem ,  vel  excessum,  inler  rccompensatio- 
ncm  et  acceptum  beneficium  ,  quod  multo 
magis  rcpugnat  Deo.  Respondent  posse  in 
defmitione  gratitudinis  accipi  beneficiura  non 
stricte,ut  sonat,  scd  abstractius,  ut  significat 
opus  alteri  gratum.  At  enim  si  hoc  eis  licet, 
cur  nobis  non  licebit  requalitatcm  dati  et  ac- 
ccpli  non  materialifer,  ut  sonat,  sed  altiori 
modo  conccptam  juslitise  divinoi  attribuerc? 


tudinis  debilum  in  priori  benefactore  resulta-  Accedit  quodad  gratitudinis  dcbitum  non  satis 
rc ;  si  autem  recompensatio  exccdat,  tunc  cx  est  opus  altcri  gratum  efiicere,  alias  quoties- 
illo  excessu  posse   in  priori  bcnefactore  oriri     cumque  alius  opus  facit,  quod  mihi  est  gra- 


obligationem  graliam  recompcnsandi,  et  sic 
non  esse  inconvcniens  procedi  in  infmiiura 
in  mutua  gratiarum  actione.  At  vcro  benefi- 
centia  inter  Deum  et  hominem  necessario  de- 
bet  inchoari  a  Dco  :  Qius  enim  prior  dedit  illi, 
et TetriMietur  ei?  Ethomo  nunquarapotestad- 
tcquate,  nedum  supcrabundanter  recompcnsa- 
re  Deo  acceptum  bencficium.  Ergo  nunquam 
potest  ex  opere  hominis   gratitudinis   debi- 


tum,  seu  mihi  placct,  tencrcr  ego  ex  grati- 
tudine  ilii  gratiam  referre,  quod  falsum  esse 
constat.  Oportet  ergo  opus  transire  in  verara 
beneficii  rationera,  ut  vera  gratitudo  locura 
habeat. 

-18.  Unde  frustra  laborant  dicti  auctores  in 
accoramodanda  ad  Deum  doctrina,  quam  do 
gratitudine  inter  homines  D.  Thomas  tradit 
2.  2,  quoest.  106  et  107,  ubi  distinguit  grati- 


tura  in  Deo  reperiri.  Eo  velmaxime  quod,  ut  tudinem,  quatenus  rccompensat  bcncficium, 

Concilium  Arausicanum  ait,   in  omni   opere  a  justitia,  quia  haec  solvit  dcbilum  lcgale,  illa 

bono  nos  non  incipimus,  ct  ideo,  quicquid  in  recorapensationem  ex  honestate  debitam  pro- 

Dei  obsequium  faciamus,  Deus  ipse    incipit  ptcr  beneficiura  retribuit  ;  item  quia  justitia 

bcncfacicndo  nobis,  et  ideo  respectu  cujus-  respicit  acceptura    cum    stricta    obligatione 

curaque  aciionis  horainis  ad  Dcum  compara-  rcddendi,  ut  in  mutuo,  et  similibus  ;  gratitudo 


tx.  illud  locum  habet :  Quis  prior  dedit  illi, 
et  retrihietitr  ei?  Ergo  ex  opere  hominis  nun- 
quam  potest  Deus  ad  gratiam  habcndam 
obligari. 

17.  Suadetitr  qiiinio.  — Vasquez  1.  2,  disp. 
iilt.,  c.iilt.,infine. — UUiraoargumentari  pos- 
sumus  ad  homiuem  contra  hos  auctorcs,  qui 
Deo  tribuunt  debitum  et  retributionem  ex 
gratitudine,  ne  juslitiam  veram  illi  tribuanl. 
Nam  argumenta  quibus  conantur  ostendere 
in  Deo  non  esse  justiliara,  si  cura  proportio- 
ne  appliccntur^  multo  magis  in  Dco  non  esse 
gratitudinem  ostendunt.  Hujusmodi  est  illud 
quo  dorainusnon  obligatur  servo  exjustitia, 
nam,  ul  ostendimus,  multo  minus  obhgatur 


autem  respicit  bencficium  gratis  impensum, 
ut  illud  rccompenset ;  et  illa  tantum  respi- 
cit  efTectum,  ut  sequale  reddat,  haec  vero 
rcspicit  affectum  ut  abundantius  tribuat.  Fru- 
stra,  inquam,  hrec  in  pra?senti  causa  affc- 
runtur,  nam,  licet  inter  homines  vera  sint, 
ad  Deum  et  ad  merita  hominum  apud  ipsum 
non  bene  accommodantur ,  quia  ex  altera 
parfe  dcficit  fundamentum  debiti  gratitudinis 
in  Deo,  quia  nec  homo  polcst  bencficium 
gratis  Deo  impcndcre,  nec  Deus  est  capax 
illius.  Unde,  licct  in  mcrilis  humanis  aliquse 
conditiones  considercntur ,  qure  gratuito  bc- 
neficio  sunt  communcs,  ut  quod  magis  ex  af- 
fectu  pendcant  quam  ex  effectu,  ct   quod 


204  LIB,  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GHATI.E  SANCTIFICANTIS. 

spoutanea  volimtate  exhibeantur,  inde  infer-  tionata  et  respicicnte  mcrita  quibus  rcliibu- 
ri  non  potest  mcrita  nostra  esse  materiam  tioncm,  vel  bencficium  aliquod  proraittit,  si 
gratitudinis,  cum  dcficiat  ratio  beneficii  non    fiant.  Et  hajc  rursus  duplex  esse  potcst,  vel 


debiti,  quod  est  quasi  substantia  seu  unicum 
fundamentum  gratitudinis.  Quomodo  autcm 
illa;  condiliones  juslitioe  non  obstent ,  paulo 
post  explicabimus. 

19.  Corollarmn  primum  contra  secundam 
partem  opinionis  positce  in  mm.  7.  —  Corol- 
larium  sccundum  contra  primam  partem  ibi-    mcrita   absque  promissionc  antcccdcnte,  in 


sub  conditione  operis  iufequalis,  s&u  imper- 
fecti,  vel  perfecti  et  condigni,  ct  dc  bis  omni- 
bus  sigillatim  dicendura  cst. 

2 1 .  Assertio  cjuarta  in  ordine,  ac  Upartita. 
—  D.  Thomas  2.  2,  qucest.  47,  art.  10,  11  et 
12,  etc.  —  Dico  prirao :  si  Dcus   rerauncret 


dcm.  —  Ex  his  ergo  concludiraus  primo,  jus- 
titiara,  per  quara  Deus  pra^raia  meritis  tri- 
buit,non  esse  aliquara  virtutcm,  quae  sit  pars 
potentialis  justitiffi  ;  nam  si  quae  esset,  aut 
gratitudo,  aut  fidclitas  esse  deberet,  nara  aliiB 
aut  non  versantur  circa  ahquam  rctributio- 
nem,  vcl  recompcnsationem,  aut  debiti  solu- 


cjua  ipsa  fundcnlur,  tunc  rctributio  fict  ex  ju- 
stitia  quadam  lcgali,  quara  etiara  rcraunera- 
tivam,  scu  providentialcra,  aut  gubcrnativam 
appellare  possumus,  non  vero  ex  corarauta- 
tiva,  scu  ex  proprio  dcl)ito  justitia:'.  Hanc  as- 
sertionem  traclavi,  explicavi,  et  probavi  in 
dicta  disputatione   spcciali   de   Justitia    Dei, 


tionem,  ut  hberalitas,  veritas,  et  si  quse  |sunt  sect.  9,  per  totam,  tam  ditfuse,  ut  nihil  fere 

hujusraodi,  vel   si  ahquo   modo   persolvunt  addendum  occurrat.  Quia  quod  in  Dco   talis 

debitum,  est   cura  infcrioritate  et  ina:>quali-  virtusformaUtersit,  et  quodratione  distingua- 

tate  ex  parte  debitorum,  ut  sunt  reh"gio,  pie-  tur  a  CtTteris,  non  vidctur  possc   dubitari, 

tas  et  observanlia,  et  ita  de  aliis  partibus  po-  quia  et  speciale  habct  objcctum  et  motivura, 

tcntiahbus  justitise  nuha  est  controversia ;  sed  ac  operaudi  raodura,  et  necessaria  est  in  prin- 

neutra  ex  ilhs  duabus  cssc  potest,  nam  de  cipe,  et  maxirae   in   suprerao    gubcrnatore. 

gratitudine  id  osiensum  est.  De  fidchtate  ve-  Ilem  in  intcUectu  divino  recte   inteUigimus 

ro  advcrsarii  id  supponunt,  sed  putant  ejus  prudentiam  illara,  quam  morales  philosophi 

obhgationeraesse  extrinsecara  et  adventiiiam  poUticam  vocant,  quia  bonum  comraunitatis 

ad  raeritorum  retributionera,  quia  pcr  se  non  procurat,  non  taraen  poUtico,  seu  civili  modo, 

rcspicit  opus  aUerius,  sed  actura  ipsius  debi-  sed    aUiori,  juxta  doctrinara  D.  Thomffi,  1 

toris,  qui  cst  j)roraissio;  nos  autem  id  proba-  part.,  qusest.  21,  arf.c.  1,  ad  1.  Possumusque 

raus,  quia  fidehtas  in  proraissione  fundatur ;  iUara  prudentiam  cura  Aristotele,  6  Ethic, 

promissio  autem  ,    si   sit  absoluta  seu  sim-  architectonicam  vocare,  dumraodo  in  intel- 

plex,  non  respicit  raeritura,  ct  de  iUa  procedit  lectu  Dei  suprcmi  gubernatoris  in  summaper- 

ratio  proxirae  facta.  Si  vero  transcat  in   vira  fectione  et  pcr  essentiara  reperiatur,  in  cfete- 

pacti,  inducit  obUgationera  juslitia;,   et  non  ris   vero   gubernatoribus  analogice,    et  per 

soUus  fidelitatis,  et  ideo  si  in  racritis  interve-  quamdam  participationem  reperiri  inteUiga- 

niat,  iUa  remuucrare  non  erit  officium  fideU-  gatur;    ergo  huic  inteUectuaU  virtuti  divinoe 

tatis.  Unde  sccundo  concludimus  justiliam,  aUqua  virtusinvoluntaterespondet,perquam 

per  quara  Deus  prseraia  meritis  hominum  re-  secundum  talera  prudentiamregere  et  guber- 

tribuit,  csse  aliquam  cx  his  quffi  partcs  sub-  nare  possit,   unicuique  rei  tribucndo  quod 

jectivrE  justitia:;  dicuntur,  quatcnus  formaliter  illi  suo  modo  debitum  ct  proporlionatum  cst, 

quidera,  crainentiori  taracn  modo   quam  in  ut  inde  bonum  totius  univcrsi  resultct,  con- 

crcaturis,  possuntin  Deo  reperiri;  quae  autcm  servetur,  aut  promoveatur.  Et  hanc  vocaraus 

illa  sit,   et  quoraodo  Deo  sine  inconvcnienti  justitiam  legalcm,  quia  in   nobis  prudentiffi 

tribuatur,  nobis  explicandum  supercst.  politicee  justitia  legalis  rcspondet,  ut  D.  Tho- 

20.  Notatio  pro  statuenda  propria  jusiitia  mas  cum  Aristotele  docct,  et  ita  nos  concipi- 

in  De.o.  —  Supponimus  autcm  imprimis  ct  ad-  mus  ctiara  in  Deo  justitiam  iUara  ad  modum 

raittimus   duplicem   illura    modum   mcrcndi  legalis  justiti»,   quia,   Ucet  sit  longe  exccl- 

apud  Deum,  scilicct,  vel  nuUa  prsemissa  pro-  lcntior  quarahumana,in  hac  gencrah  ratione 

missione  ex  partc  Dei  quasi  ex  sola  vi  ipsius  convenit,,  quod  ff quitatem  scrvat  cum  omni- 

opcris,  raoralis,  ac  liberi,  et  prsesertim  facti  bus  in  ordine  ad  comraune  bonura,  singulis 

ex  aliquo  gratia?  auxilio,  ut  nunc  loquiraur,  distribueudo  quod  unicuique  proportiouatum 

vel  prsemissa  proraissionc,  non  quidem  ora-  et  quodamraodo  debitura  est.  Neque  Uoc  no- 

nino  siraplici  et  absoluta,  nara  hanc  non  po-  vum  inventum  nostrum  est,  ut  ahqui  nobis 

stulat  meritum,  ut  per  se  constat,  sed  condi-  objiciunt,  uam  de  iUa  passim  Sancti  Patres  ct 


CAI>.  XXX.  AN  DEUS  EX  VI,R\,  rnOPRIA  ET  SPECIALI  JUSTITIA,  ETC.  205 

Theologi  loquuntur,  cum  divinam  providen-  bernandam,  et  ideo  ad  justitiam  illam,  quai 

tiam  ejusquc  aiquitatem  declarant.  Et  eam-  publicum  regimen  cx  partc  afFectus  modcra- 

dcm  agnoscit  D.  Thomas,  1  part.,  qua^st.  21,  tur,  pertinet;  idcm  crgo  est  dc  rcmuncratio- 

ct  1.  2,  quajst.  21,  artic.  A,  dum  ait  ad  justi-  ne  bonorum,  est  enim  cadcm  ratio.  Dcnique 

tiara  Dci  pertinere  nulhim  bonum  opus  irre-  in  humano  principe  justitia  legahs  est,  quae 

muneratum  relinquere.  Non  ergo  nova  cudi-  hujusmodi  actum  ehcit;  cur  ergo  non  idem 

mus;  sed  antiqua,  quantum  pcr  divinam  gra-  cnni  majori  excchentia  Deo  tribuemus ,  cum 

tiara  possumus,  ex  Thcologise  ct  Philosophise  ad  pcrfectioncm  pertincat,  nuUamquc  imper- 

principiis  exphcare  conamur.  fectionem  includat? 

22.  Smdetur  jam  assertio  qnoad  primam  23.  Secunda  pars  conclusionis  prolatur.  — 

pariem,  intervenire,  scilicet,  dictam  justitiam  Altera  vero  pars  negativa  assertionis  proba- 

in  Tctrihutione  meritomm.  —  Supposito  crgo  tur,  quia  justitia  comrautativa  non  potest  in- 

in  Deo  hoc  attributo  justitire,  probatur  prior  tchigi  in  Dco,  ni&i  preeccdat  ejus  promissio 

pars  afhrmans  assertionis.  Quia  ex  dictis  sa-  et  pactum ;  quia  tunc  actus  dicitur  esse  cx 

tis  constat  hunc  actum  retribucndi  proemia  commutativa  justitia,  quando  ex  obbgationc 

hujusmodi  meritis  ad  ahi|uam  justitiam  per-  ejus  procedit,  ita  etiam  in  precsenti  loquimur ; 

tinere;  nuha  autem  potest  intchigi  magis  pro-  Deus  autem  non  est  capax  hujus  obhgationis 

portionata  ihi  actui,  quam  hffic  justitia  lcga-  nisi  cx  pacto  suo  vokmtario,  ut  in  dicta  dis- 

hs  scu  providentiahs;  ergo.  Probatur  rainor,  putatione  ostendi,  ct  in  scquenti  assertione 

tum  quia  rcddcre  pra?mia  pro  raeritis  cst  ac-  dicara.  Dices  :  saltem  distributiva  justitia  po- 

tus  ad  convenientem  hominum  gubernatio-  tcst  a  Deo  esse  absque  prasvia  promissione  ; 

nem  maxime  neccssarius ;  ergo  pertinet  ad  ergo  ha!c  prairaiorum  retributio  ab  illa  pro- 

iham  justitiara,  qu?e  huic  muneri  principah-  ccdit,  etiamsi  mcrita  in  promissione  nonfun- 

tcr  iutcndit;  tum  etiam  quia^  sicut  per  hanc  dcntur.  Imo  hanc  justitiam  raaxime  videtur 

justitiam  Dcus,  ut  natura^  auctor,  scrvat  na-  scrvare  Deus  in  suoe  providentise  dispositio- 

turalem  proportionem,  et  quasi  debitum,  in  ne,  ut  D.  Thoraas  tradit,  1  part.,  qua^st.  21, 

conferendo  singuhs  rebus  accidentales  per-  art.  l,incorpore,  et  ad  3.  Respondeo,  cx  his 

fectioncs  singulorura  naturis  proportionatas,  quse  in  dicta  disputat.,  sect.   3,   docui,  justi- 

ct  unicuiquc  causffi  sccundse  facultates,  con-  tiara  distributivam  iude  denominatara  essc  , 

cursum,  scu  auxiliura  ad  connaturalcs  cjus  quod  in  distributione  et  distinctione  corarau- 

operationcs  necessariura,  ita,  ut  moralis  gu-  nium  bonorura  proportionem  inter  plures  ser- 

bernator  agentium  liberorum,  retribuit  uni-  vat.  Hffic  autem  sola  ratio,  nisi  fundetur  in 

cuiquc  juxta  operum  suorum  moralcm  cxi-  speciali  jurc,  ac  debito  proprio  illius  justitice 

gentiam  et  proportioncra;  crgo  remuneratio  particularis,  quoe  per  antonomasiara  dicta  cst, 

mcritorura  ab  hac  justitia  per  se  procedit.  Et  non  sufficit  ad  constituendara  specialem  vir- 

confirmatur  prirao,  quia  in  hac  parte  eadem  tutem,  scd  multis  virtutibus  communis 'est. 

est  ratio  de  punitione  raalorum  et  rctribu-  Nam  ctiara  coramutativa  justitia  interdum  il- 

tione  bonorura  operura ;   sed  punitio  raalo-  lam  proportionera  servat,  et  misericordia,  et 

rum  ab  hac  justitia  procedit;   crgo  et  pree-  gratitudo,  et  observantia;  irao  et  charitas,  si- 

mium  bonorum.  De  rainori  propositione  seu  cut  in  propriis   servat  dcbitum  ordincm ,  ita 

viudicativa  justitia  dixi  late  in  dicta  disputat.,  etiam  in  beneficentia,  prout  secundum  ordi- 

scct.  6 ,  ubi  ostendi  in  privata  persona  non  nem  charitatis  necessaria  est.  Dico  crgo  in 

essc  spccialem  virtutem  distinctam  a  reliquis,  hac  rerauncratione  raeritorura,  de  qua  loqui- 

quia  propulsare  injuriara  vcl  punilionem  ejus  raur,    licet    a  justitia   gubernativa   eliciatur 

procurare,  non  est  actus  habcns  cxobjecto  quoad   substantiam  (ut   sic   dicam),  servare 

spccialem  lioncstatcra ,  quia  non  est  per  se  Deura  raodum  et  proportionem  distributivai 

araabile,  scd  tantum  ut  remedium  ad  tuen-  justitiai:  vcl  quia  ex  co  quod  unicuique  tri- 

duin   proprium  bonum,  vcl  cavenda  similia  buit  juxta  meritum,  seu  dcbitum  suum,  re- 

mala,  ct  idco  ex  frae  accipit  honestatera,  et  sultat  conscquenter  illa  proportio  inter  plu- 

ita  ad  illara  virtutera  pertinet,  ad  quara  frais  res  ;  vcl  quia  etiam  illa  proporlio  pcrtinet  ad 

honestus  spectat.  Ut  autem  modo  etiam  recto  pulchritudinera  etcommune  bonum  universi, 

fiat ,  justitia  coramutativa  illum  moderatur,  et  ita  illara  etiam  observat  Deus  ex  vi  suae  sa- 

ut  ibi  explicuit.  At  vero  in  persona  publica,  picntia?,  ctjustitiae  rerummoderatricis,  neque 

et  maxime  in  Deo,  punitio  malorum  est  ratio  ibi  estneccssaria  alia  specialisjustitia.  Nec  di- 

pcr  se  necessaria  ad  rempublicam  recte  gu-  vus  Thoraas  aliud  intendit,  si  attente  doctri- 


206 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


na  corporis  articuli  cum  soluliono  ad  3  con- 
fcratiir. 

24.  Explicatio  amplior,  qmre  merita  citra 
promissionem  noi  sint  de  condlgno.  —  Atque 
haec  assertio  ct  doctrina  communis  est  omni- 
bus  meritis,  quse  non  attingunt  perfectionem 
meriti  de  propria  justitia,  quee  per  antono- 
masiam  dicitur  de  condigno,  propter  specia- 
lem  perfectionem  moralcm  quam  liabet,  a 
qua  reliqua  deficiuiit  quaj  de  congruo  dicun- 
tur,  sive  sint  imperfecta  per  comparatioucm 
ad  prffimium,  sive  sint  praemio  proportiona- 
ta,  careant  tamen  pacto,  et  sufEcicnli  promis- 
sione  divina,  nam  si  quaj  talia  cssont,  non  es- 
sent  ex  propria  justitia  apudDeum,  idcoque 
non  haberent  ab  ipso  praemium,  nisi  ad  sum- 
mum  ex  vi  hujus  generis  justitiaj  quara  expli- 
cuimus.  Ac  subindc  non  essent  merita  simpli- 
citer  de  condigno  apud  Dcum,  sed  possentdici 
de  congruo,  quia  non  ex  proprio  justitioe  de- 
bito ,  sed  ex  illa  congruitate  quam  generalis 
justitia  attendit,  illis  prajmium  redderetur. 
Quia  non  suflicit  quod  in  opere  sit  requalitas  et 
condignitas  respectu  prffimii,  si  in  illo  non  sit 
vis  moralis  ad  obligandum  Dcum.  Unde  aliud 
est  opus  esse  dignum  prtemio  absolute,  aliud 
esse  meritorium  de  condigno  apud  aliquem, 
quia  ad  primum  sufFicit  proportio  inter  me- 
ritum  et  prremium  ,  ad  secundum  autcm  nc- 


finnant,  quos  supra  c.  d9  recensui.  Atque  hoc 
modo  potest  confirmari  ex  Concilio  Tridonti- 
no,  sess.  6,  c.  IG,  ubi  cum  promissioncs  di- 
vinas  factas  opcribus  justorum  ex  Scriptura 
retulisset,  subdit :  Atque  ideo  lene  opcrantibus 
usqice  infinem,  etin  Deo  sperantibits  proponen- 
da  est  vita  wterna,  ef  tanquam  gratia  fillis  per 
Christtm  Jesum  misericordlter  promissa ,  et 
tanqmm  merces  ex  ipsiits  promissione  bords 
ipsoram  operihics,  et  mcritis  fideliter  reddenda, 
lucc  est  enim  illa  corona  justitice,  etc.  Ulji 
duos  titulos  et  ratioues  distinguit  sperandi 
beatitudinom ,  ut  hsereditatem  filiorum,  et 
coronam  justitiffi,  et,  juxta  illos,  duas  etiam 
videtur  promissiones  Dei  docere  :  una  est, 
qua  promittitur  ut  gratia,  id  est,  ut  hreredi- 
tas  gratise  respondcns,  juxia  illud  :  Si  filii, 
el  heredes,  ot  ut  morces,  id  est,  ut  corona 
justitiffi.  Ergo  scntit,  ox  posteriori  promissio- 
ne,  quffi  est  sub  conditioue  operum,  majus 
justitiai  debitum  quara  ex  priori  simplici  et 
absoluta  promissione  oriri.  Unde  cum  ex 
priori  oriatur  fidelitalis  debitum,  nccosse  cst 
ut,  ex  posteriori,  conditione  operum  implcta, 
major  et  proprior  justitiae  ratio  nascatur. 

26.  Corroloratur  multipliciter .  —  Deinde, 
px  testimoniis  qua}  Concilium  allegat  potest 
idem  corroborari.  Prajsertim  ex  illo  ad  Hebr. 
6   :  Non  est  i^ijtostus  Deus  ,  ut  obliviscatur 


cessarius  est  speciaHs  respectus  ad  talem  por-    operis  vestri,  inde  enim  colligimus  talem  esse 
sonam,  propter  quam  ad  tale  pra^mium  red-    justitiam  hominis  ad  Deum  ratione  merito- 


dendum  ex  justitia  obligetur.  Sicut  miles  me- 
returde  se  tantum  stipendiura,  sod  non  apud 
quemlibet  rcgem,  sed  apud  illum  cui  scrvit, 
vel  cum  quo  pactum  fecit.  De  merito  ergo  de 
coudigno  in  hoc  rigore  surapto  dicenduni  su- 
perost. 

25.  Asseriio  qninta  in  ordine.  —  Prohatur 
auctoritate.  —  Dico  secundo  :  quando  meri- 
tum  est  proportionatum  et  aequivalens  prai- 


rum  de  condigno,  quod  esset  Deus  injustus, 
si  praemium  eis  denogaret,  nullo  posito  obice 
ex  parte  justorum.  At  vero  justitia  prior  le- 
galis  seu  providentialis  non  est  talis,  nara, 
licet  Deus  interdum  nolit  secundum  eam  de- 
bitum  reddere,  non  erit  injustus;  ut,  verbi 
gratia^  si  vellet  peccatoros  non  punire,  vel 
meritis  de  congruo  retributionem  denegare, 
ut  in  d.  disp.,  sect.  5,  cum  Scoto  notavi ;  ergo 


mio,  etfit  sub  pacto  Doi,  seu  promissione  sub    illa  justitia,  qua  dcbetur  praeraium  meritis  de 
conditionc  tahs  oporis,  tunc  Deus  roddit  pra-     condigno,  alterius  ralionis  et  majoris  debiti 


mium  ex  peculiari  virtute  justitiae  vera  ac 
propria,  et  a  justitia  generali  per  modum 
diversi  attributi  ratione  distincta.  Hanc  as- 
sorlionem  tractavi  late  in  dicta  disput.,  sec- 
tion.  2,  dcclarando  in  Doo  hunc  justitiae  mo- 
dum.  Eamque  tribuo  omnibus  Doctoribus, 
qui,  ad  meritum  de  condigno  et  de  juslilia, 
Dei  pactum  seu  proraissionom  sub  conditio- 
ne  talis  operis  requirunt.  Nam,  si  ex  vi  talis 
promissionis  modus  justitiae  non  cresceret  in 
raerito,  nec  alterius  rationis  esset,  frustra  di- 
corent  tale  pactum  esse  necessarium,  praeser- 
tim  propter  mcritorum  justitiam,  ut  iidem  af- 


est.  Nec  satisfaciot  qui  dixerit  verba  inter-^ 
pretauda  esse,  JVon  est  injustus,  id  est,  non 
est  infidelis  ;  tum  quia  non  oportet  Scripturce 
verba  impropric  interprctari ,  quando  nulla 
subost  nocessitas,  quaj  hic  non  subest,  ut  mox 
videbimus;  tum  ctiam  quia  Concilium  Tri- 
dentinum  in  sensu  magis  proprio  videlur 
verba  illa  inducere,  cum  ex  illis  colligat  ma- 
jorem  rationem  justitioe  in  meritis  justorum, 
quam  ex  sola  simplici  promissione  oriatur  ; 
tum  praeterea  quia,  si  Paulus  de  sola  fideli- 
tate  et  simplici  proraissione  loquerctur,  po- 
tius  dixisset  :  Non  est  injustus  Deus,  ut  sui 


CAP.  XXX.  AN  Di:US  EX  YERA,  PROPP.IA  ET  SPECIALl  JUSTITIA,  ETC 


207 


vcrLi  obliviscatur ;  non  sic  autem  dixit,  scd, 
ut  oUkiscatur  operis  vestri,  significans  non 
solura  contra  fidclitatem  promissionis,  scd 
contra  justitiam  ipsorum  mcritorum  futurum 
fuisse,  si  Deus  illorum  oblivisceretur.  Undc 
Augustinus,  lib.  dc  Nat.  et  grat.,  cap.  2  : 
JS^on  est  injustus  Deus,  ut  justos  fraudet  mer- 
cede  justilite ;  ct  I.  4  contra  Julian.,  cap.  5  : 
Deus  ipse,  quod  ahsit,  erlt  injustus,  si  ad  ejus 
regnum  verus  non  admittititr  justus.  Deniquc 


tum  pro  tanto  retrihiatur ,  sed  ad  virtutem 
gratitiulinis  retrihutio  pertinet,  qucc  fit  ex  solo 
dehito  Jionestatis,  quam  scilicet  aliquis  sponte 
facit.  Omissa  autcm  hac  posteriori  partc,  dc 
qua  jam  dictum  est,  et  dc  rctributionc  pro 
bencficio  susccpto  intelligenda  est ,  prior  est 
quse  nostro  deservit  instituto.  Ex  illa  ergo 
doctrina  sic  concludo  :  retributio  meritorum 
dc  condigno  ,  quam  Deus  facit,  firmata  cst 
pacto  intcr  nos  ct  ipsum,  ut  supra  visum  cst; 


lioc    confirmat   usitatus    et    frequentissimus     ergo  fit  secundura  debitum  legale,  nam  dc- 


Scripturffi  loquendi  modus,  cjuia  nominibus 
propria3  justilia;  ulitur,  quoties  de  merccde 
jiistorum  loquitur,  ut  in  dicto  capite  allega- 
vi,  et  prafsertim  ponderavi  duo  tcstimouia. 
Uiuim,  illud  Pauli  :  Superest  mihi  corona  jus- 
titifc,  quam  reddet  miJii  in  illa  die  justus  ju- 
dex,  quia  non  contentas  Apostolus  appcllasse 
coronam  justitiai,  iterum  commemorat  jiidi- 
ccm  justum,  ut  significarct,  etiam  ex  parte 
retribuentis ,  justitiae  debitum  inlervenirc. 
Quod  debitum  aliis  locis  explicat  per  compa- 
rationcm  ad  bravium,  1  Corinth.  9,  et  ad  dc- 
positum,  secundce  ad  Timoth.  primo,  quse 
quidcm  ex  justitia  dcbentur.  Aliud  testimo- 
nium  cst  verbum  Christi  in  parabola  mcrcc- 
nariorum  vineae  :  Nonne  ex  denario  conve- 
nisti  mectim  ?  tolle  quod  tuum  est,  ubi  cxplica- 
tur,  et  obligatio  ex  parte  patrisfamihas,  orta 
cx  conventione,  quoe  ad  justitiam  pertinct, 
et  jus  proprium  mercenarii,  cum  ei  diciiur  : 
Tolle  quod  tuum  est. 

27.  Prohatur  secundo  exratione. — Tandem 
addimus  rationera,  quia  in  meritis  nostris  de 
condigno  respcctu  Dei  reperitur  quicquid  ad 
veritalem  et  proprietatem  particularis  justi- 
tise  necessarium  est,  et  talis  justitia  potcst  in 
Deo  rcperiri  sine  ulla  imperfectione,  et  aliun- 
dc  auget  pcrfectioncm,  ct  fiduciam  nostro- 
rura  meritorum;  ergo  non  est  neganda,  scd 
Deo  ac  nobis  respcctivc  tribucnda.  Conse- 
qucntia  videtur  evidcns,  tum  quia  nulla  per- 


bitum  non  dicitur  legale,  quia  ex  lege  vel 
prrecepto  oriatur,  nec  D.  Thomas  ita  illud 
delinivit,  scd  vocatur  legale,  quia  non  cst 
ita  spontaneum,  sicut  debitum  honestatis  seu 
gratitudinis,  sed  cum  majori  necessitate  et 
obligalione,  qualis  solet  ex  lege  provenire  , 
vel  qualis  ex  pacto  oritur.  Unde  D.  Thomas 
ad  hoc  legale  debitum  sufficere  arbitratus 
cst,  quod  pacto  firmetur.  Ergo  cum  retribu- 
tio  meritorum  apud  Deum  pacto  ejus  firmata 
sit,  ci'it  sccundum  debitum  legale.  Rursus  in 
ea  tantum  pro  tanto  retribuitur,  ut  constat 
cx  supra  dictis  dc  sequalitate  meritorum  de 
condigno  cum  pra^raio  ctiam  vitffi  setcrnoe  ; 
crgo  illa  rctributio  est  secundum  veram  et 
propriam  justitiam  particularem,  Minor  au- 
tem  propositio  duphciter  probari  potest :  pri- 
mo  ostcnsive  cx  ipsa  majori,  quia  quod  Deus 
rctribuat  pra^raium  eequale,  seu  tantum  pro 
tanto,  cum  aequalitate  proportionis,  et  quod 
id  faciat  ex  pacto  firmato,  nidlam  includit 
imperfectionem,  quia  ex  Scriptura  et  ex  doc- 
trina  catholica  de  facto  ita  facit,  et  nihil  per- 
fcctionc  ctmajestate  sua  indignum  facit;  sed  . 
id  sufiicit  ut  cx  vera  justitia  faciat ;  ergo  rc- 
tribucre  merita  ex  justitia,  nullam  imporfcc- 
tionem  involvit.  Secundo,  id  probari  potcst 
cxcludendo  imperfectiones  qua;  solent  contra 
hanc  justiliam  opponi,  quod  latc  in  dicta  dis- 
putatione  fecimus,  et  nihil  de  novo  objeclum 
invcnio,  quod  novam   difficultatem  ingerat, 


fcctio,  quoe  sine  imperfcctione  inveniri  potest    ut  paulo  post  breviter  attingam. 


ia  Deo,  ncganda  cst  illi  formaliter  ac  proprie, 
quia  taUs  est  perfectio,  quam  siuipliciter  sini- 
pliccm  vocant;  tum  etiam  quia  cum  Scriptu- 
ra  tam  frcquentcr  totque  modis  de  justitia 
ista  loquatur,  si  commode  potest  propric  iu- 
tclligi,  non  est  ad  improprios  sensus  detor- 
qucnda.  Probatiu-crgoraajor,  namutD.  Tho- 
mas  ait  2.  2,  qiuTist.  lOG,  art.  1,  ad  2,  in  hoc 
distinguilur  justitia  a  gratitudine,  quod  re- 
trihutio  proportionalis  pertinet  ad  justitiam 
com-mutativam ,  quando  attenditur  secundum 
dehitum  legale,  puta  si  pacto  firmetur,  ut  tan- 


28.  Duhium.  —  An  de  justitia  commutativa 
vel  dc  distrihutiva  loquatur  assertio.  — Rcsol- 
vitur  de  utraque  justitia  dehere  intelligi.  — 
Ad  majorem  enim  hujus  rationis  evidcntiam 
ct  assertionis  declarationcm,  necessarium  est 
prius  communc  dubiura  cxpendere,  dc  qua 
scilicet  justitia  particulari  assertio  inteUigen- 
da  sit,  an  de  commutativa  vel  distributiva  ? 
Nam  ratio  facta  videtur  concludei'e  de  com- 
mutativa,  cura  tamen  pauci  Thcologi  illam 
in  rcmuneratione  meritorum  admittant,  etD. 
Thoraas,    1   p.   q.  21,   art.  1,  cam  simplici- 


208  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GP.ATI.E  SANCTIFICANTIS. 

ter  Deo  negare  videatur.  Dico  vero  utram-    ratlo^icm.  Aliter  enim  dehetur  alkuiidquoclest 

que  justitiam  in  lioc  opere  suum  looum  ha-    commune,  ct  aliter  id  quod  est propriu7n.  Igitur 


bcre,  ct  ulramque  habere  locum  in  Deo,  rc- 
motis  imperfectionibus,  quamvis  fortasse  ne- 
cessarium  non  sit  eas  in  Deo  distinguere  tan- 
quam  duas  virtutes,  vel  duo  attributa  ra- 
tione  distincta,  sed  unam  eminenter  conti- 
ncntem  quidquid  est  pcrfectionis  in  justitia 
commutativa  et  distributiva,  quffi  in  homini- 
bus  distinctaj  virtutes  csse  supponuntur.  Ne- 
que  hsec  eminentia  exchidit  formalitatem  per- 
fectionis  utriusque  virtutisin  De©,  seddenotat 
altiorcra,  et  simpliciorem  modum  iUius  for- 
malitalis.  Sicut  in  Deo  una  est  virtus  intel- 
lectuahs,  qua  prima  principia,  et  conclusio- 
ncs  in  ipsis  intuetur  ,   eminenter  continens 


justitia  commutativa  respicitjns  proprietatis, 
seu  dominii,  vcl  quod  illi  aiquivaleat,  quia 
licet  non  possideatur,  morahter  in  bonis  pro- 
priis  computatur,  juxta  1.  Meorum,  et  1.  Id 
apud,  143,  fF.  de  Verbor.  signific.  Sicut  e 
contrario,  qure  ex  justitia  distriliutiva  deben- 
tur,  moraliter  non  computantur  in  bonis,  ar- 
gumento  1.  Venisse,  eodem  tit..  et  1.  Quod 
evincitur ,  151,  ff.  de  Regul.  jur.  At  vero 
distributiva  respicit  quidem  jus  etiam  pro- 
prium  alterius,  non  tamen  ita  rigorosum, 
siciit  est  ahud  ad  commutativam  pertincns, 
quia  neque  est  jus  in  re ,  seu  dominiura 
cjus,  nec  moraliter  illi   a?quivalens,   sed  est 


perfectiones  habituum  principiorum,  etscien-    jus  ad  rem,   fundatiim  in  dignitate,  vel  con- 


tice,  qua^  in  nobis  distincta'  virtutes  sunt,  et 
nihilominus  Dcus  formaliter  in  se  habet  scien- 
tiam  principiorum  et  couclusionum,  abstra- 
hendo  in  nomine  scientiee  ab  impcrfectioni- 
bus  cognoscendi  per  discursum,  vel  sine  illo, 
per  medium,  vel  sine  medio.  Sic  ergo  dici- 
mus,  in  Deo  esse  justitiam  commutativam, 
et  distributivam  formaliter,  etiamsi  inter  se 
non  formaliter  vel  ratione  distinguantur  , 
tanquam  duo  distincta  attributa  ,  scd  sint 
unum  attributum  justitia^,  illam  utramque  ra- 
tionem  simplicissime  et  eminentissime  com- 
prehendens,  a  qua  retributio  meritorum  de 
condigno  procedat. 

29.  Pro  assertione  proxima  suadenda.  — 
Ut  autcm  hanc  resolutionera  declarcmus , 
suppono  duobus  modis  possc  in  nobis  distiu- 
gui  justitiam  commutativam  et  distributivam. 
Nam  cum  conveniant  in  comrauni  ct  essen- 
tiali  ratione  justiliaB,  ct  ideo  utraque  sit  ad 
alterum,  etjus  alterius  respiciat,  illudque  rcd- 
dat ,  vel  inviolatum  servet  cum  ffiqualitate, 
distingui  possiint  primo  in  motivo  aiqualita- 
tis  ,  quam  in  reddendo  debito  observant. 
Quia  justitia  commutativa  servat  aiqualitatem 


ditione,  ut  est  raembrum  reipubliccp,  vel 
communitatis,  cujus  bona  iuter  ejus  raem- 
bra  hanc  vel  illam  conditioncm  habentia  dis- 
tribuenda  sunt,  ut  in  dicta  disput.,  scct.  3, 
late  declaravi.  Ubi  etiam  dixi  hunc  poste- 
riorera  raodum  distinguendi  has  virtutes  esse 
raaxirae  forraalera  et  essentialem,  utpote 
sumptum  ex  proprio  objectojustitia%  quod  est 
jus;  priorcm  vero  modura  esse  sumptum  ex 
modo,  qui  ordinarie,  et  quasi  ex  vi  talium  ju- 
rium  in  rcddendis  eoriim  debitis  observatur. 

30.  Prohatur  ultima  assertio  quoad  jus- 
titiam  commutativam  de  (equitate  rei  ad  o^em. 
—  Hoc  ergo  supposito,  dicimus  in  remune- 
randis  racriiis  de  condigno,  prirao  ac  per  se 
inveniri  rationem  et  formam  commut;itivifi 
justitiiB,  tum  in  servanda  aiqualitatc  rei  ad 
rem,  tum  in  reddendo  jure  proprio,  et  aequi- 
valenti  dorahrio  ac  proprietati.  Prior  pars 
expresse  asscritur  a  D.  Tlioma  2.  2,  q.  61, 
art.  4,  ad  1 .  Et  probatur,  quia  forma  commu- 
talivai  justitiffi  est,  ut  unicuique  tantum  pro 
tanto  reddatur,  scu  ut  quantum  habet  juris 
ct  actionis ,  tantum  illi  tribuatur ;  sed  hoc 
raaxime  scrvat  Deus  iu  rctribuendo,  quia  tan- 


rei  ad  rcm,  quam  arithmeticam  vocavit  Aris-  tum  prfemium  judicat  unicuique  tribuendum, 

toteles,  5  Ethic,  c.  4.  Distributiva  vero  cons-  quantum  suis  meritis  proportionatum  et  fficjui- 

tituit  ffiqualitatem  geometricam,  seu  propor-  valcns  sit,  juxta  illud  Matlh.  16,  et  Rom.  2  : 

tionalem  inter  plures,  qualis  observatur  in  Reddet  tinicuiqiie  secundum  opera  ejus ;  1  ad 

distributione    bonorum   comraunium ,    intcr  Corinth.  3  :  Unusquisque  mercedem   accipiet 

partes   reipublicEe  ,   dando   unicuique    juxta  secundum  suum  laborem,  et  similia  sffipe  cita- 

gradmn   suum.    Secundo  ,  possunt  distingui  ta.  Altcra  pars  probatur,  quia  jus  acquisitum 

haj  virtutes  ex  diverso  jurc,  quod   in   altcro  ad  projmiura  pcr  proprios  laborcs  et  opcra 

respiciunt,  ut  illud  non  violent,  scd  expleant  proportionita,  et  in  suo  ordine  a^qualia  pra^- 

aut  reddant.  Nam,  ut  ait  D.    Thomas  2.  2,  q.  mio,  ct  fundata  in  pacto  ct  conventione  :  Ba- 

01,  art.  1,  ad  5  :  Justitia  commutativa  et  dls-  ho  si  feceris,  est  jus  proprium,  quod  morali- 

trihutiva  non  solum  distinguuntur  secundum  ter  jjcquivalet  possessioni,  seujuri  in  re;  ergo 

wiuin,  et  multa,  sed  secundum  diversam  dehiti  in  redditioue  tahs  iuris  ctiam  servatur  ex  hac 


CAP.  XXX.  AN  DliUS  EX  YERA  PROPUIA  ET  SPECIALl  JUSTITIA,  ETC.  209 

parte  forma,  vol  cliam  substantia  commuta-  proportioncm  meriti  ad  prrcmium  uniuscu- 

tivai  justitice.  Et   lioc  confirraant  verba   illa  jusque.  Respondeo  verum  quidem  esse,  pri- 

Mattl).  10  :  Tolle  quodtinm  est,  et  tade.  Item  mo  et  per  se  ad  justitiam  meritoram  perti- 

vim  liabent  illi  modi  loquendi  Christi  Domi-  nere  sequalitatera  illam,  quae  iuter  mercedem 

ni  :  Beati,  qid  persecutlonem  patiuntiir  pro-  et  laborem  servatur,   et  ideo  diximus  hanc 

pter  justitiam,  quordam  ipsorujn  est  regimm  justitiam  vehiti  su])stantiahter  esse  commu- 

ca^&rwm.  Ubi  pondcro,  dici,  esse  iilorum  pro-  tativam.  Fatemur  etiam ,  supposita  muitUn- 

pter  eiBcaciam  meriti,  et  juris  per  ilhid  ac-  dine  pra?miandorura  ,  servata  in  unoqnoque 

quisiti,  de  quo  infra  dicitur  :  Qaudete  et  exul-  proportione  prsemii  ad  merita,  necessario  sc- 

tate,  quoniam  merces  vestra  copiosa  est  in  cce-  qui  aheram  proporlioncm  omnium  inter  se. 

lis.liQm  iilud  Pauli  :  Certus  suni  quia  potens  Nara,  ut  aliqui  Theologi  doclc   adnotarunt, 

est  depositum  meum  serxarein  illurn  diemjiis-  illa  proportionaUtas  inter  beatos  uon  oritur 

tus  judcx,  2  ad  Tim.  1    ubi  dcpositum  suum  cx  insuliicientia  prffimii,  ut  dividendum  pute- 

appehat  iham  coronam  justitiffi,  quam  c.  4  tur  cum  proportione  inter  multos,  quia  sin- 

dicit  sibi  esse  repositam  in  ihum  diem,  quara  gulis  non  sufficit  ad  aiqualilatem,  ut  in  dis- 

propter  jus  justitiK,  quod  in  illam  habcbat,  tributionibus  humanis  sffipe  contingit.  Nam 


suam  jam  appellabat.  Ex  his  ergo  duobus 
capitibus  ratio  commutativai  justitiae  in  hac 
meritorum  retributione  sufficienter  exphca- 
tur. 

31.  Prolatur  deinde  quoad  justit.  distrihut. 
—  Quod  vero  ad  juslltiam  distributivam  per- 
tinet,  non  minus  servatur  in  hac  remunera- 


Deus  infinitum  habet  thesaurura  ad  reddenda 
pra^mia,  quia  in  infinitura  potcst  gratiam  et 
gloriara  augere  tam  in  multitudine  quam  in 
intensione,  et  ideo  in  infinitum  posset  red- 
dcre  singulis  aequale  suis  mcritis  prGemium, 
etiamsi  homines  beati  in  sanctitate  et  numero 
plures  et  plures  essent.  Oritur  ergo  illa  pro- 


tione  eequalitas  proportionalitatis  inter  ipsos    portio  ex  ipsa  rei  natura,  quia  ex  una  sequa- 


beatos,  quam  in  unoquoquc  inter  meritura 
ejus  et  prfflmiura  oequahtas  servetur.  Nara  eo 
ipso  quod  unusquisque  beatus  recipit  praj- 
mium  suis  meritis  ajquale,  necessario  fit  ut 
quantura  merita  unius  alterius  merita  exce- 
dunt,  tanto  ihius  pra?mium  hujus  prremium 
superet,  quia  quam  proportioncm  servat  me- 
ritum  ut  quatuor,  vcrbi  gratia,  ad  prsemiura 
ut  quatuor,  earadem  servat  meritura  ut  octo 
ad  pra^mium  ut  octo,  et  sic  de  cseteris;  ergo 
servalur  in  illo  opere  tota  ajqualitas  distri- 


litate  necessario  resultat  aha,  supposita  pcr- 
sonarum  multitudine  et  praimiorum  varie- 
tate. 

33.  De  prhna  conditione  hujus  justiti^r.  — 
Nihilominus  taraen  hoc  non  obstat,  quomi- 
nus  Deus  per  se  etiam  ac  directe  intendat 
hanc  etiara  proportionalem  aupialitatem,  quia 
in  illa  potest  considerari  pulchritudo  et  ho- 
nestas,  quam  Deus  in  illo  opere  intendat.  Eo 
vel  maxime  quod  Deus  per  se  intendit  multi- 
tudinem  beatorum ,  ct  varietatem  illorum  in 
butiva?  juslitise.  Et  hanc  etiam  proportionem     tali  numcro,  pondere  etmensura;  ergo  etiam 


significant  testimonia  citata  Scripturoe,  in  qui- 
bus  dicitur  Deus  reddere  unicuique  secun- 
dum  opera  sua,  Apocalyp.  ult.,  et  quod  de 
mahs  dicitur  Apocalyp.  18  :  Quantum  glori- 
ficavit  se  in  deliciis,  tantum  date  illi  tormen- 
torim,  eadem  ratione  et  proportione  in  prai- 


per  se  intendit  pulchritudinem  illam  ct  nequi- 
tatem,  quai  in  toto  iho  corpore  mystico  cce- 
lestis  Jerusalcm  ex  illa  varietute  et  propor- 
tione  consurgit.  Quamvis  autem  hoc  ita  sit, 
niliiiominus  dico  hanc  intentionem  pertinere 
ad  justitiam  providentialcm,  ut  commune  bo- 


miis  reddcndis  scrvalur.  Et  ita  in  parabola    num  univcrsitatis  respicit,  ct  ideo,  ad  illam 


talentorum,  sicut  qui  lucratus  est  aha  quin- 
que,  totidem  civitatibus  pra^fectus  est,  ita  qui 
duo  comparaverat ,  duarum  civitatum  regi- 
mcn  rcccpit;  ct,  sicut  dans  justo  elccmosy- 
nam  in  nomine  justi,  mercedem  justi  accipit. 


requalitatem  etiam  ex  directa  intentione  con- 
stituendani ,  specialcm  justitiam  dist]'ibuti- 
vara  necessariam  non  esse,  sed  intendi  per 
legalem  justitiam,  et  executioni  mandari  per 
commutativam  quasi  motam   et  dii^ectam  a 


ita  qui  dat  illam  Prophetoe  in  nomine  Prophe-  providentiali  justitia.  Quanquam  ipsa  etiam 

toe,  merccdcm  Prophetoj  accipit;  servatur  er-  justitia  commutativa  possit  per  se  velle  illam 

go  ibi  proportio  inter  plures,  et  consequenter  proportionem  ,  quatenus  iu  ea,  respeclu  to- 

ctiam  inter  omnes.  tius  exercitus  ccelestis,  ut  est  unum  corpus 

32.  Exasioni  satisfit.  —  Dices  iUara  pro-  mysticum,  quoBdam  oequalitas  rei  ad  rem  in- 

portionem  non  esse  per  se  intentam,  sed  esse  venitur.  Sicut  sanitas  totius  corporis  uua  in- 

quasi  necessario  consequentem  ad  priorem  tcntionc,  ct  per  unam  viriuiem  potcst  intcn- 
X.  14 


210 


LIB.  Xll.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^  SANCTIFICANTIS. 


di,  quamvis  sanitas  lotius  includat  proportio- 
ncm  ad  unumquodque  membrum,  et  propor- 
lionalitatem  omnium  mcmbrorum  inter  se. 

34.  Tractatur  i,e  jicre  quale  in  tali  justi- 
tia  inteiiin  potest.  — Altera  conditio  justitiae 
distributivse,  quce  (ut  ego  opinor)  magis  pcr 
se  illam  distinguit  a  commutativa,  est  spe- 
cialis  modus  juris,  quod  inalio  respicit  et  ob- 
servat.  Et  quoad  hanc  etiam  partem  potest 


totelem  locutum  essc  dejustitia,  prout  illam 
communiter  homines  accipiunt,  quatenus  in 
humana  et  civih  repubhca  est  in  usu,  et 
dici  potest  justitia  humana.  Ratio  autera 
justitiaj  secundum  se  spectatse  abstractior 
est,  et  potest  versari  in  altiori  et  spirituali 
materia,  ut  de  justitia  etiam  inter  homines 
docuit  D.  Thomas  2.  2,  quo^st.  73,  art.  2, 
ubi  etiam  generalem  tradit  regulam ,  quando 


considerari  ahquid  justitiee  distributivte  in  illa  spirituaha  bona  superant   materiaha  ,  tanto 

speciah  justitia  Dei,  qua  munera  rcmunerat.  raajorem  esse    obhgationem    justitiae,    quse 

Quia  licet,   supposito  pacto,   et  conventione  circa   spirituaiia   versatur.    Eademque  ratio 

ex  parte  Dei,  justi  per  sua  merita  verum  jus  est  de  comrautativa  justitia,  quia  potest  quis 


justitise  ad  prsemium  acquirant,  nihilorainus 
iilud  jus  deficit  ab  illo  jure  justitiae  quod  in- 
tcr  horaines  reperitur,  quia  fundatur  in  ope- 
ribus  quae  raagis  sunt  ipsius  Dei  quam  homi- 
nis  raerentis,  nara  Deus  illa  vult  esse  racrita 
in  nobis  apud  ipsum  quse  sunt  ipsius  dona ; 
et  ita  sunt  dona  ejus,  ut  semper  sub  ejus 
supremo  doraino  maneant ;  nihil  enim  potcst 
Deus  a  suo  dominio  abdicarc.  Unde  ctiam 
ipsa  gloria,  et  quidquid  juris  homo  habet  ad 
illam,  magis  est  sub  Dei  quam  sub  hominis 
dorainio.  Ex  hac  ergo  parte  jus  illud  ex  parte 
horainis  dcficit  a  rigore  justitiffi  commuta- 
tiv»,  quaeinter  homines  intervcnit;  et  conse- 
quenter  dici  potest  participare  aliquid  de 
raodo  juris  distributivoe  justitice.  Ac  subinde 
divina  justitia  specialis  cminenti  modo  distri- 
butiva  erit,  continens  formaliter  quicquid 
perfectionis  est  in  ipsa,  considerando  in  rc- 
muneratione  personre  dignitatera,  et  jus  quod 
in  illa  et  meritis  ejus  fundatur,  etiamsi  vim 
etiam  pacti  et  ffqualitatis  rei  ad  rem  atten- 
dat,  atque  ita  utriusqiie  justitioe  rationem 
formali  ac  eminenti  modo  complcctatur. 

35.  Ohjectio  conira  traditam  doclrinam  de 
propria  justitia  meritorum. —  Responsio. — Ex 


obligari  de  justitia  ad  orandum,  vel  ad  fa- 
ciendum  sacraraentura,  et  in  spiritualibus 
bonis,  seclusa  Ecclesiae  prohibitione ,  potest 
csse  commutatio  unius  pro  alio,  ut  alibi  dixi, 
et  in  iUa  sine  dubio  debet  servari  ffiqualitas, 
ct  pactum  seu  obhgatio  ex  conventione  sus- 
ccpta.  Ergo  ex  parte  materiffi  non  repugnat 
inveniri  justitia  in  Deo  ad  retribucnda  prffi- 
mia.  Ut  omittam  posse  etiam  Deum  prorait- 
tere  tcmporale  pra?mium  pro  labore  propor- 
tionato,  si  velit.  Adhiberi  potest  instantia  ex 
D.Thoma  2.  2,  qua^st.  17,  art.  2,  ubi  ait  ma- 
tcriam  liberalitatis  esse  pecuniam,  seu  tem- 
poralia  bona,  quoe  homines  inter  se  corarau- 
nicarepossunt;  et  nihilominus  1  p.,quaest.  21, 
art.  1,  ad  1,  dixit  jiberalitatcra  proprie  tribui 
Dco  circa  actiones  Deo  convenicntes. 

36.  Secunda  objectio.  —  Respondetur.  — 
Scd  instant,  quia  nullus  obligat  ex  juslitia 
alterum,  nisi  aliquid  faciat  in  ejus  coramo- 
dura  et  utihtatera.  Homo  autera  nihil  potest 
facere  in  Dei  utilitatem,  est  enim  servus  inu- 
tihs,  Luc.  17.  Unde  dicitur  Job.  22:  Quid pro- 
dest  Deo,  si  justus  futris,  aut  quidconfer$,si 
immaculata  fueritvita  tua?  eic.  35  :  Sijuste 
egeris,  quid  donalis  ei,  aut  quid  de  manu  tua 


quibus  attente  perpensis,  facile,  ut  existimo,     acdpiet?  ergo  non  potest  obligare  Deum  de 


expediet  unusquisqQC  Theologus  objectiones 
qure  contra  hanc  resolutioncra  factae  sunt,  in 
quibus  nihil  fcre  additum  invenio  ad  ea  quae 
in  dicta  disputatione  de  Justitia  Deipertracta- 
vimus.  Seraper  enim  magna  vis  in  hoc  fit, 
quod  raatcria  justitiae  non   habet  locum  in 


justitia.  Major  praeterquam  quod  est  Aristo- 
telis,  5  Ethicor.,  c.  4,  probatur,  quia  si  unus 
alteri  nihil  tribuit,  ncque  ab  eo  in  bonis  suis 
damnificatur,  non  est  unde  possit  oriri  obli- 
gatio  justitiae,  pra^sertim  commutativae,  ne- 
que  in  quo  possit  cjus  aequalitas  fundari,  prop- 


Deo,  quia  est  materialis,  et  tantumcirca  tera-     tcr  quod  dicitur  ha^c  justitia  in  datis  et  accep- 


poralia  bona  huraana  versatur,  quae  sunt  vel 
pecunia  sub  qua  bona  externa  orania  prctio 
Eestimabilia  comprehenduntur,  ut  tradit  Au- 
gustinus,  lib.  de  Disciplin.  Christian.,  capite 
sexto,  vel  honor,  et  fama,  vel  vita  et  salus 
corporis,  ex  Aristotele,  5  Ethicor. ,  capite  se- 
cund.,  et  D.  Thoma  2.  2,  quaest.  58,  art.  3, 
ct  1  p.,  qiiaest.  21,  art.  1.  Respondetur  Aris- 


tis  versari.  Respondeo,  concipiendo  justitiam, 
etiara  coramutativara  verara  et  propriara 
theologice,  prout  re  vera  concipienda  est, 
abstrahendo  a  creata  et  increata,  raateriara 
ojus  non  limitari  ad  bona  utiha,  vel  conirao- 
ditatera  huraanam  afferentia,  sed  extendi  ad 
honorem,  obsequium,  cultum,  ct  in  univer- 
sura  ad  actiones  quoe  altcri  seu  Deo  placent. 


TAP.  XXX.  AN  DEUS  EX  VERA  PROPRIA  ET  SPECIALI  JUSTITIA,  ETC.  2!  l 

Quod  jam  supra  ostendi  argumento  ad  liomi-  juslitia  Immana    habet  sensum    materialem 

ncm,  nam  ipsi  dicunt  ad  gratitudinem  sutli-  quem  verba  prae  se  ferunt.  respectu  vero  Dei 

cere  opus  gratum,  licet  non  sit  bencticium,  sullicit  obsequium  illi  exhibitum  dictis  modis; 

ncc  ntilitatem  atlerat ;  cur  ergo  non  sulliciet  nam  Scriptura    ita   loquitur,   cum   dicit    ad 

ad  justam  rctributionem ,   quantum  est   ex  Dcum  :  Qucb  de  manu  iua  accepimus,  reddi- 

parte  materiae,  etiamsi  utilitatem  vel  commo-  mus  tibi.  Et  in  hoc  sensu  in  ahis  locis  citatis 

ditatem  non  affcrat  ei,  in  cujus  gratiam  fit,  et  dicimur  nihil   posse  nos  Dco  ti'ibuere,    quia 

secundura  ejus  voluntatem  velmandatum  fit?  quicquid  ilh  offerimus,  ab  ipso  et  ipsius  est; 

Simile  argumentum    absohite   sumere   pos-  et  nullam  propriam  utilitatem  affert,  hcet  ex 

sumus  ex  matcria  promissionis.  Nam  certe  parte  no.stra  illi  donetur  eo  modo ,  quo  illi 

inter  homirics  materia  promissionis  obligan-  placet,  quod  satis  est  ut  sit  materia  justitise. 

tis  semper  est  aliquod  bonum  utile  ei  cui  fit  Unde  D.  Thomas  2.    2,   qua?st.  61,  articulo 

promissio,  et  similiter  in  amiciliahumanama-  primo  ,   abstractius   de  justitia  commutativa 

teria  communicationis  est  aliquid  utilc,  vel  locutus  est,  dicens,  consistere  in  his,  qucc  wm- 

commodum  altcri  amico,  et  nihilominus  pro-  tm  sunt  inter  duas  personas  ad  invicem,  ct  q. 

missio  Dco  facta  propriissima  est,  et  rigoro-  03,  art.  1,   ad  3,  generaliter  dixit  ad  justi- 

sam  obligationem  inducit,  quia  est  de  re  illi  tiam  pcrtinere  dare  alicui  quod  el  dehetur,  uti- 

grata,  esto  utihs  ei  non  sit;  et  similiter  opera  que    dcbito  legali    et  stricto;  sic  autem  nos 

facta  in  gloriam,  et  beneplacitum  Dei,  sunt  damus  Deo  opera  nostra  summo  justitiai  et 

verc  opera  amicitise,  ct  communicationis  bo-  dominii  titulo  ihi  debita ;  id  ergo  satis  est,  ut 

norum,  exparte  hominis  adveram  amicitiam  ut  sint  materia  justitise. 

sufhoientis;   cur  ergo  non  cum  proportione  38.  Tertia  ohjectio  tripliciter  impugnat. — 

dc  divina  justitia  loquemur  ,  ita  ut  non  desit  Sed  instant,  tertio,  quia  esto  in  opcribus  jus- 

ex  parte  nostra  sufficiens  materia  justitise  ad  torura  sit  capacitas  et  dignitas  justi  prceraii, 

Deum,  siex  parteDei  possit  intervenire  justa  ex  parte  Dei  est  incapacitas  obligationis  jus- 

compcnsatio?  tilia?  propriae  ad  illud  reddendum.  Probatur 

37.  Progreditur    data  responsio.  —  Ratio  hocprimo,  quia  talisobligatio  nou  potest  pro- 

deniquc  est,  quia,  licct  nostra  opcra  non  sint  vcnire  nisi  ex  aliqua  lege  justitiae,  cum  tale 

Dco  utiha,    quatenus  utile  dicit  mediura  ad  debitura  legale  sit.  Deus  autem  nuUius  legis 

aliquod  bonum  acquirendum,  sunt  nihilomi-  est  capax.   Secundo,   quia  illa   obligatio  est 

nus  honorifica  Deo,  et  reddunt  iUi  obedien-  diminutio  qua?dam  dominii  Dci  ad  faciendum 

tiam  debitam,  et  suprerai  dorainii  recognitio-  de  creatura  quod  voluerit,  nam  talis  potestas 

nem,  ac  deniqne  dignarade  iUoaestiraationem  quasi  ligatur  per  iUam  obligationera,  ut  non 

indicant  in  operante,  et  in  ahis   generant,  possit  Deus  justis  non  dare  tale  pra^raiura, 

Unde,  sicut  honor  et  fama  dicitur  extrinse-  aut  eos  in  nihilura  redigere,  si  voluerit.  Ter- 

cura  bonura,  ita  lato  modo  possunt  hoec  opera  tio,  quia  repugnat  aliquem  obligari  ex  justi- 

dici  uUlia  ad  Dei  honorera  et  gloriara.  Itera  tia  ad  comraunicandum  alteri  bona  quoe  a  se 

quatenus    placent  Dco,  dici  possunt  aflcrrc  alienare  non  potest,  aut  propter  acceptionem 

Deo  honesUssimara  voluptatem,  saltem  per  eorum  quee  sua  sunt  magis  quam  cujuscum- 

modura  objecti  exterui,    in  quo   divina  vo-  quealterius:  Deus  autera  est  dominus  glorire 

luntas  libere,    simpliciter  ct  connaturaliter,  et  omnium  actionum  quai  pro  iUa  ipsi  offerri 

supposito    tali  objecto  ,  coraplacet ;  et  hffic  possunt;    ergo    repugnat   Deura  obligari  ex 

efiam  est  quicdara  extriuseca  coraraoditas  (ut  justitia  ad  illara  hominibus  corarauuicandam. 

sic  dicam),  omni  impcrfectione   semota.  Po-  39.  Dissolviticr .  —  Ad  objectionem  respon- 

tcst  ctiara  alius  respectus  in  justorum  operi-  deo,  negando  inveniri  in  Deo  incapacitatem 

bus  considerari,  quatcnus  sunt  utilia  proxi-  omnimodam  debiti  justitiae.  Argumenta  vero 

mis,  nam  eo  ipso  dici  sano  raodo  possunt  uti-  quibus   id  probatur,    solum  ostenduut   fieri 

lia  Deo,  non  in  se,  sed  iu  fiUis  suis  et  familia  non  posse  ut  Deus  ab  alio  obligetur  sine  fun- 

sua.  Hsec  crgo  satis  sunt  ad  verara  materiara  daracnto  consensus  voIuntaUs  ejus,  et  in  vi 

justitiaj  apud  Deum,  sicut  sunt  sufficicntia  ad  promissionis  ipsius;  secus  vero  est  in  vi  pacti 

raatcriara  pacti  et  conventionis  cura  ipso,  ct  et  proraissionis  cjus.  Nam  hoc  modo  quicum- 

consequcnter   est  siifficicns    fundamentum  ,  quc ,  quanturavis  supremus  dominus,  etiam 

in  quo  possit  o?qualitas  justitioe  fundari.  Cum  Deus  ipse  ,  obligari  potest ,  vel  ex  fidelitate, 

ergo  dicitur  justitia  versari  in  datis  et  acccp-  vel  ex  justitia,  juxta  modum  voluntatis,  ct 

tis,  cumproportione  accipicndum  est;  namin  promissionis  ejus.  Sic  Cyprianus  de  viro  mi- 


212 

sericordc  ait 

scrmon.  de  Elcemosvn.;  ct  Augustinus,  ser- 
mon.  18  de  Verb.  Apost.  :  DcUtor  (inquit)  m- 
Us  factus  est  Beus ,  non  aliqidd  acciplendo, 
sed  quod  ei  placuit promitteiido,  etc.  Et  infra: 
Possumus  exigere  Domimim  Deum  nostrum: 
Redde  quod  protnisisti,  quia  fecimus  quodjus- 
sisti,  et  hoc  tu  fecisti,  quia  lahorantes  juvisti. 
Sic  ctiam  dixit  Dco  idem  AHgustinus,  libro 
primo  Confession.,  capite  quarto  :  Reddis  de- 
Uta,  nulli  delens,  utique  ex  te  et  sine  voluu- 
tatc  tua.  Sicque  dixit  Fulgentius,  in  Prologo 
librorum  ad  Mouim.  :  Sua  largitate  dignatus 
est  se  facere  dcUdorem.  Undc  optime  dixit^  de 
prasmio  justorum  Bernard.,  Hbr.  de  Grat.  et 
liber.  arbitr.  :  Promissum  quidem  ex  miseri- 
cordia,  sedtamen  ex  jnstitia  persohendum.  Et 
sic  ctiam  intelligendus  est  D.  Tbomas,  dicta 
q.  111,  art.  i,  cum  dicit  Deum^  cum  dcbitor 
vocatur^  non  nobis,  sed  sibi,  suaBque  dispo- 
sitioni  dcbitorem  esse ,  est  cnim  id  verum, 
quautum  ad  radicem  seu  originem  deljiti; 
formalitcr  autem  debitum  illud  ad  cos  tcrmi- 
natur,  quibus  solvendum  est;  et  quando  est 
debitum  justitise,  in  eis  habet  aliquam  proxi; 
mam  rationem  et  causam,  ex  Dci  vohnitatc 
et  promissione  requisitam  ,  scilicet ,  eoriim 
meritura.  Undc  in  Iioc  cst  magna  differcntia 
intcr  debitum  promissionis  siraplicis,  vel  per 
raodum  conventionis  ffiqualis  sub  conditione 
operum;  nam  prior  inducit  solum  debitum 
fidclilatis,  quia  in  solo  actu  Dei  fundatur; 
posterior  vcro ,  impleta  conditione ,  inducit 
justitiae  debitum,  quia  non  tantum  in  veritate 
Dei,  sed  etiam  in  pacto  mutuo  :  Facio,  ut  fa- 
cias ;  vel  :  Faciam,  si  feceris,  fundatur ;  ser- 


Llli.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GR.VTI.f:  SANCTIFICANTIS. 

Dcicm  siU  computat  cleUtorem,     est  supra  non  ita  vocari,  quia  obligatio  oria- 

tur  ex  lege,  sed  quia  est  perfecta  obbgatio, 
quara  lcges  et  jura  custodiunt.  Et  quicquid 
sit  de  norainis  impositione  inter  bomincs, 
necesse  non  est  ut  illa  etymologia  in  signifi- 
cato  forraab  norainis  includatur.  Ad  secun- 
dam,  negatur  per  lioc  diminui  divinura  do- 
miniura,  sicut  non  dirainuitur  pcr  obbgatio- 
ncm  fidebtatis,  vel  sicut  non  diminuitur  liber- 
tas  Dei  per  immutabiUtatem  sui  decreti.  Ad 
hanc  enim  immutabihtatem  pertinet  lisec  obli- 
gatio,  nam  quia  proraisit,  ct  sic  proraisit,  se- 
ipsum  negare  non  potcst,  et  implendo  pro- 
missum  suam  vohmtatem  maxirae  implet,  et 
sua  potestate  utitur,  prout  vuh.  Unde  potes- 
tatem  integram  retinet,  non  vult  autem  aliter 
ea  uti,  nequc  unquam  volet,  quia  ita,  et  sub 
taU  conditione,  et  ratione,  ac  honcstate  de- 
crevit.  Ad  tertiam,  dico  repugnare  quidem 
supremum  et  universalem  dominura  ab  alio 
virtute  ipsius  obhgari ;  non  autera  repugnare 
obhgari  i;i  virtute  sua;  proraissionis  ct  pacti. 
Ncquc  obligatur^  quia  bonis  ejus  aUquid  ac- 
crescat  per  actioncm  alterius,  sed  qina  per 
actioncm  iUara  voluntas  ejus  et  conditio, 
quam  iu  pacto  suo  posuit,  explctur  cum  suf- 
ficienti  proportionc  ct  adeequatione  ad  pra""- 
mium  promissum.  Et  hoc  satis  cst  ad  veram 
rationem  justitise,  quamvis,  ut  dixi,  aUquid 
ex  iiac  parte  diminuatur  jus  creaturse,  ct  ideo 
baec  justitia  ex  eodem  capite  aUquid  de  rigo- 
re  commutalivffi  rcmittat,  et  ad  distributivam 
accedat,  ut  sic,  et  omni  umbra  impcrfectio- 
nis  careat,  et  omni  ex  parte  perfeclissima  sit. 
41.  Ulti/na  oijectio. — Taudcm  instatur, 
quia  patris  ad  filium,  domini  ad  scrvum  non 


vare  aut.^m  a;quaUtatem  in  bujusmodi  pactis,     potest  esse  vera  justitire  obUgatio,  prsesertim 


opus  est  justitice  commutativse,  ut  inter  ho- 
mines  est  manifestum,  et,  semotis  imperfec- 
tionibus,  proporUonalera  rationera  in  Deo 
habet,  ct  2  Esdroe  9,  dicitur  :  Tu  ipse,  Domi- 
ne  Deus ,  qui  degistl  Ahraham,  et  invenisti 
cor  ejus  fidele  coram  te,  et  percussisti  cum  eo 
fcedus,  ut  dares  ei  tcrram  Amorrhcei  et  Jelu- 
sa  i,  et  implestl  terha  tua,  quia  justus  es. 

40.  Ad primam  impugnationem  in  n.  38. — 
A^d  secundam.  —  Ad  tertiam.  —  Ad  priraam 
igilur  impugnationem,  respondeo  hoc  debi- 
tum  in  Dco  non  provenire  ab  ahqua  lcge  ex- 
trinseca,  vel  imperante,  sed  ex  inlegra  recti- 
tudine  voluntatis  divinse,  quffinaturaUter  est 


commutativte  ;  Dcus  autem  est  suprcmus  do- 
minus,  et  pater  hominis  justi  raodo  specia- 
liori ;  ergo  non  potest  iUi  ex  vera  justitia  aU- 
quid  reddere.  Conscquentia  cura  minori  nota 
sunt.  Major  est  AristoteUs,  5  Ethic,  c,  6,  et 
D.  Thoma;  2.  2,  quoest.  57,  art.  A,  et  ratione 
patet,  tum  quia  vera  et  propria  justitia  est 
ad  aherum;  fdius  autem  non  est  alter  a  Pa- 
tre,  quia  est  veluti  pars  cjus;  nec  servus  est 
aUer  a  Domino,  quia  totus  cst  ejus;  tum 
etiam  quia  quicquid  liabet  fiUus  aut  servus, 
magis  cst  patris  aui  domini  quam  suum ;  ct 
quia  debita  in  bonis  coraputantur,  quod  de- 
bctur  filio,  aut  servo ,  magis  debetur  patri 


determinata  ad  omne  id  quod  lionestum  est.  aut  domino  quam  iUis,  atque  ita  perinde  es- 

Sicut  etiam  debitum  fideUtaUs  et  veritatis  est  set  patrem,   aut  domiuum  obUgari  filio  aut 

in  Dco,  non  ex  lege,  sed  ex  natura.  Quod  au-  servo,  quod  obligari  sibi,  quodquidem  iu  obli- 

tem  hoc  debitum  legale  vocetur,  jam  dictum  gatione  justititerepugnat. 


CAP.  XXXI.  UTRUM  IN  I5EATITUDINE  N0VU5  GRADUS  GRATI.E,  ETC.  213 

42.  Dissohitur  imprimis. —  Ulterius  dissol-  ncm  ot  Dcum,  jus  simpliciter  vocavit,  quod 

zit^ir. — Rcspondco  imprimis  argumcntum  ad  cgo  iu  dicta  disp.  dc  Justit.,  ct  lom.  \,  m  3 

summum  pro])arc  non  possc   dominum  aut  p.,  clisp.   4,  latc  cxplicui.  Hoc  crgo  jus  cum 

patrcm  obligari  a  suis  corrclativis,  ita  ut  ab  uaiurarum,  vcl  pcrsonarum  distinctione  suffi- 

ipsis  obligatio  incipiat,  ut  ita  rcm  cxpliccm,  cit,  ut  verum  pactum  possit  intcr  Dcum  ct 

id  cst,  ut  filius  non  emancipatus  (ita  cnim  lo-  bomincm  intcrccdere,  et  consoquontcr  ctiam 

quimur)  dando,  vel  agendo  abquid  in  bcnc-  vcra  justitia,  bcct  altioris  rationis  quam  bu- 

ficium,  scrvitium,  vcl  obsoquium  patris,  aut  mana   sit.  Ncquc  illi  obstabit  quod  omnia , 

rci-um  suarum,  illum   cx   justitia   obligot   :  qua?  babct  homo,  sint  Dei,  quia  eiiam  sunt 

idcmquc   cst   dc  s^rvo.  Non    tamon   probat  ipsius  hominis,  et  Deus  voluit  se  obligarc  ad 

quin  ex  vobintato  patris  possit  interccdorc  communicandum  bomini  talia  bona,  bcct  sua 

obligatio    ad  filium,  incboantc  ipso  pactura,  siut,  ct  dominiura  illud  a  se  non  soparot.  Un- 

seu  promissioncm  sub  conditionc  oporis  coii-  de  illa  obligatio'sub  ca  rationc,  sicut  ct  di^i- 

digni,  ct  idem  est  de  servo  :  talc  enim  pac-  na  promissio,  vel  donatio,  ut  tabs  est,  ad  bo- 

tum  cx   natura  rci  ( quidquid  sit  de  disposi-  minera  tanlum  terminatur,  licct  in  Dei  glo 

tionc  bumanarum  lcgum)  validum  est,  et  cx  riam  rcdunclot,  quod  nihil  justitiffl  dcrogat. 

illius  complcmcuto  cx  altcra  pnrte  obbgatio-  43.  Cui  merito  nonex  propria  justitia  pric- 

nom  justilia3  in  altcram  inducoret.  Et  ita  sunt  miim  detur,  ctiam  promissim.  —  Ex  quibus 

Aristotcles  et  D.  Tbomas  intelligcndi,  et  ces-  omnibus  tandem  concludimus_,  si  quai  sunt 

sat  objcctio.  Unde  ad  rationcm  rcspondetur,  merita  babentia  Dci  promissionem,  ultra  co- 

loqucndo  inter  bomincs,  quamvis  pater  ct  fi-  rum  valorem  moralcm  ,   vel  condignitatom, 

lius,  dominus  ct  scrvus,  consideratione  qua-  illis  non  dobori  pra-mium  cx  propria  justitia, 

dam  buTuana  scu  civili  rcputeniur  ut  unura,  scd  alio  modo.  Id  vidcre  licoi  in  prima  gra- 

ot  idco  intcr  eos  non  interccdat  rigorosa  jus-  tia  justificantc  ct  remittente  peccatum,  quaa 

titia  bumana,  qure  communi  raodo  acccpta  contritioni  promissa  est,  et  nihilominus  non 

rcquirit  aequalitatcm  et  omniraodam  distinc-  ex  justitia,  sed  ex  fidelitaic  dcbeiur  ;  nec  11- 

tionera,  nibilominus    interccdcre  rigorosum  luct  moritum  est  de  condigno,  iit  infra  vidcbi- 

dcbitum,  circa  quod  altior  qusedara  justiiia  mus.  Etratio  cst,  quia  ibi  non  scrvatur  ffiqua- 

vcrsari  potest,   ad  quod  peisouarum  distinc-  litas  c[ua3  ad  justitiam  necessaria  est;  et  ita 

tio  sufficit,   de  quo  vide  Molin.,  tract.  4  dc  manetilla  promissio  in  vi  simplicisproraissio- 

Justit.,  disput.  7.  Addo  insupcr  ficri  optime  nis,  et  ex  sola  fidelitatc  obligat.  Scd  de  boc 

pcsse  ut,  per  pactum  vel  alium  modum,  ille  puncto,  quia  mcritum  de  congruo  attingit,  in 

respectus  conjunctionis    separetur  ,  et  vera  seciuentibus  ex  professo  dicturi  sumus. 
justitia  intercedat.  Et  consequenter  in  eo  casu 

cx  vi  pacti  debitum  patris  aut  domini  ita  tcrmi-  CAPUT  XXXI. 
nabitur  ad  altcrum,  filiura  aut  servum,  ut  ad 

patrom,   vel   dominum  non  revoriaiur  aut  tjtrum  in  beatitudine  novus  gradus   gratle 

trausoat.  At  voro  rcspcctu  Dei,  quamvis  nec  aut  GLORiiE  sine  ullo   merito  de  condigno 

inaiqualitas  contrahentium,  nec  eorum  con-  illis  tribuatur? 
junctio  separabilis  sit  per   contractum  ,  vel 

alio  modo,  nihilorainus  ipsa  personarum  dis-  1.  J^atio  diihii  al)  axiomate  Theologorim.  — 

tinctio  sufficit  ut  vcra  justitia,  licct  altioris  et  Non  recte  confirmatur  dictmn  axioma  ex  Bulla 

perfoctioris     rationis  ,    intorccdat.    Quamvis  Pontificim.  —  Solum  boc  dubium  suporost 

enim  jusiitia  humana  illam  conditionom  ad  circa  pnomia   dc   condigno  tractandum,   et 

alterum  in  illo  rigore  postulet,  ut  in  suo  gra-  conjungimus  gratiam  cum  gloria,  quia  gloria 

du  plcnc  constiiuaiur,  et  in  divina  justitia  si-  csscnlialis  non  nisi  servaia  proportione  cum 

ve  Dci  ad  homincm,  sive  hominis  ad  Dcum,  gratia  potost  connatui^ali  modo  ot  sccunduni 

cum  iUa  proprictatc  non  inveniaiur,  nibilo-  poieniiam   orclinariam  augeri.   Ratio  autcm 

minus,  absolute  loquendo,  justitia  divina  et  dubitandi    oritur  ex    quodam   Theologoruni 

vera  et  perfectior  est :  ex  parte  quidem  ho-  axiomate,  quod  Deus  pra?mium  ultra  condi- 

minis,   quia   cxcclloniius  jus  Deo  servat,  et  gnum,  ot  pocnam  citra  condignum  roiribriit. 

per  nobilioros  actionos,  oi  propier  graviores  Qnod  cpndora  quoad  posteriorcm  partom  tra- 

iitulos  ;  proptor  quod  ciiam  e  contrario  inju-  diditMagister  in  4-,  distinct.  40,  ciD.  Thomas, 

ria,  quam  bomo  Deo  irrogat,  gravioris  ordi-  \  p.,  qua^st.  ^l,  art.  4,  ad  primum;  in  dicta 

nis  esi.  Et  idco  recie  Molina  jus  inior  homi-  voro  disiinct.  4Gquarti,   qnrest.   2,   art.   2, 


2!  i  LIB.  XII.   DE  MEniTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

iitrumque  conjungit,  quaerens  an  Deus  in  lioc  dicat-Non  sunt  condigncB,  etc.  Quamvis  statim 

scmpcr  misericordiam  exhibeat,   quod  punit  addat  aliud  responsum,  quod  illa  gloria  dici- 

citra  condignum,  et  remuncrat  ultra  mori-  im  m\?,Qvicov^\u.,  qidapro  illis  operihus  datur, 

tum,  et  respondct  his  verhis  :  Deus  sempor  qucc  sine  prceventu  misericordiw  Dei  nemo  as- 

dat  ultra  condignum  de  ionis,  et  semper  mala  scquitur.  Simili  fere  modo  loquitur  Fulgcn- 

fcencs  irrogat  citra  condignum.  Bonaventura  tius,  1.  1  ad  Monim.,  cap.  20,  tractans  locum 

vero  ibi,  art.  2,  qusest.  2,  dixit  in  rctributio-  Pauh  Roman.  6  :  Gratia  Dei  vita  (eterna,  post 

nc  bonorum  servare  Dcum  justitiam  et  mise-  expositionem  Augustini,  quod  gloria  dicitur 

ricordiam,  quia  non  retribuit,  nisi  merenti,  ct  gratia,  quia  meritis  gralise  redditur,  addit  : 

supra  illud  quod-meruit,  et  cum  proportione  Crratia  autem  etiayn  non  injuste  dicitnr,  quia 

ahud  membrura  exphcat ;  et  fere  idem  habet  7ion  solum  donis  suis  Deus  dona  sua  reddit,  sed 

Richard.,  art.  2,  qo?st.  3;  Scotus,  qua^st.  4,  quiatanium  etiamiii  gratia  ditinm  retrihutio- 

art.  4,  cnm  ultimis  vcrbis  solutionum  argu-  nis  exulerat,  ut  incomparaliliter  atque  ine/fa- 

mentorum,  et  in  \,  d.  17,  post  q.  3,  respon-  hiliter  omne  meritum,  quamvis  ioncc  ex Dco  da- 

dendo  adprimam  qucestionem,  sub§  Sed  tunc,  t(e  voluntatis,  atque  etiam  operationis  excedat. 

versic.  Respondeo  in  hoc,  etc.  Et  idcm  admit-  Quod  confirmat  ex  iho  Roman.  8  :  N^on  sunt 

tit  Cajetanus  eidcm  Scoto  rcspondens,  dicta  condignce  passiones  liupis  temporis  ad  futu- 

q.  114,  a.  3.  Et  in  confirmationera  hujus  sen-  ram  gloriam ;  et  sccundaj  Corinth.  4  :  Quod 

tcnti£e  solet  atferri  Bulla  Pii  V  et  Greg.  XIII,  momentaneum  est ,  et  leve,  etc. ;  et  Hilarius,  in 

in  qua  damnantur  propositiones  Baii,    inter  Psahn.  51,  in  fine,  exponens  ihud  :  T^^r/o  «M^m 

quas  i4,alias  13,  erat:  Opera  hona  justorum  sicut  oliva  friictifera  in  domo  Dei  speravi  in 

non  accipient  in  die  judicii  ampliorem  merce-  misericordia  tua  supcr  vitas,  dictum  esse  ait  : 

dem,  quamjusto  Deijudicio  merentur  accipere.  Quia  quamvis  prohabilis  per  justitire  operatio- 

Hkc  autem  propositio,  si  pra-cedens  ct  sub-  nes  vitajustorum  sit,tamenpcrmisericordiam 

sequcnsconsiderentur,  nondaranaturquiane-  Dei  plus  meriti  consequetur .  Ad  hoc  cliam  vi- 

garet  prseminm    ullra   condignum   respectu  dctur  ahudcre  Basihus,  homiha  in  Psalm.  14, 

operum,  prout  a  gratia  procedunt,  sed  quia  nam  exponens  verba  iha  :  Misericors  Domi- 

dicebat  ille  auctor  opera  non  remunerari  se-  nns,  etjustus,  inquit  :  Uhique  Scripiurami- 

cundum  valorera,  quem  habebant  cx  Spiritu  scrationihus  Deijustitiam  conjungit,  nos  pla- 

adoptionis  et  gratise,  ut  in  praecedcnti  propo-  7ie  erudiens  quemadmodum    nec  misericordia 

sitione  dixerat ,  et  repetit  in  sequcnti,  et  in  Dei  sine  judicio,  nec  judicium  sine  misericor- 

in  hoc  sensu  dicit  in  illa  15  quod  in  dic  judi-  dia  sit.  Sed  cum  miseretur,  etiam  cum  judicio 

cii  non  recipicnt  mercedem,  nisi  juxta  meri-  miserationes,  suasiis  qtcidigni  sunt,admensu- 

tum,  quod  ex  se  et  ex  bonitate   sua  morali  rct,  et  cum  judicat,  commensuratum  quoque 

habent ;  quod  merito  damnatur,  quia  nimium  nostrce  infirmitati  judicium  inferat,  benigni- 

ad  Pelagianura  dogma  accedit.  Et  ideo  illo-  tatis  nos  affectu,  potius  quam  wqui  compensa- 

rum  Pontificura  judicium  nihil  ad  praesentem  tione  nos  plectens,  ubi  de  retributione  poena- 

causam  facit.  rura  loqui  videtur,  sed  est  raajor  ralio  de 

2.  Fundatu,r  tamen  in  Patrihus.  —  Habet  pra^raiis  :  unde  inferius  circa  illa  vcrba  :  Con- 

taraen  axioraa  illud  Theologorura  in  Sanctis  vertere,  anima  mea,  in  requiem  tuam  :  Manet 

Palribus  fundamentnm.  Nam  Gregorius  ,  in  (inquit)  requies  sempiterna  illos,  qui  in  hac 

Psalm.  142,  qui  est  scplimus  Pcenitentia^  cir-  vita  legitime  certaverunt,  non  tanquam  dehi- 

ca  illa  verba  :  Auditam  fac  mihi  mane  miseri-  tmn  opcrihus  redditum,  sed  oh  munificentissi- 

cordlam  tuam,  per  mane  intelligit  dicra  trter-  mam  Dci  gratiam,  in  quo  sperazerunt,  exM- 

nilalis,  vcl  extrcrai  judicii,  in  quo  justi  voccni  hita.  Ubi  certe  non  negat  justitiara  praeraio- 

illara  audicnt  :  Venite,  henedicti  Patris  mei,  vum,  sed  abundantiara,  et  excessura  confir- 

quam  dicit  esse  vocem  miscricordiaj ;  et  sta-  mat.   Bernardus  eliam,   sermone  primo  de 

iiin  objicit  :  Quod  si  illa  Sanctorum  fclicitas  Annunliat.,  eodcm  modo  loquitur.  et  in  co- 

misericordia  est,  et  non  meritis  acquiritur,  uhi  dcm  sonsu  vidctur  intcUigendus,  ne  iUi  error 

erit  quod  scriptum  cst :  Tu  reddes  unicuique  tribuatur.  Ait  enim  unumquemque  credere 

Sfcundum  opera  stia?  Et  respondct  illam  glo-  doheve,  quodater7iam  vitamnullis  potest  ope- 

riam  dari  quidem  secundum  opera,  sed  exce-  rihus  promereri,  nisi  gratis  detur,  et  illa;  ubi 

dcre  opera,  cl  in  hoc  esse  raisericordiam.  Illi  vcrbum  operibus,  stricte  et  rigorose  accipien- 

enim  heatce  vit^e  nullus  (inquit)  potest  wquari  dum  est,  ut  a  gratia  distinguitur.  Et  in  eo- 

labor,  nulla  opera  comparari,  ctm  Apostolus  dem  sensu  subdit :  Neque  talia  sunt  hominum 


CAP.  XXX[.  UTRUM  IN  DEATITUDINE  NOVUS  GRADUS  GRATl/E,  ETG.  213 

merita,  ut  propterea  vita  octerna  deleatnr  ex  liic  etiam  addi  potest  congruentia,  quia,  ut 

jnre,  aut  Deus  injuriam  aliquar,i  faceret-,  nisi  Dcus  sc  ostendat  suprcmum  doraiuum,  qui 

cam  donaret.  Id  vi;ro   cxplicans  concludit   :  lcgibus  justitiae  non  arttatur,  ncque  ea  tan- 

Nam  ut  taceam  quod  merita  omnia  dona  Dei  tum  reddit  hona  qusemeritisdebentur,  neque 

sunt,etitaJiomo  propter  ipsa  magisDeo  deUtor  camdem  libcralitatem  cum  omnibus  exercet, 

est.,  qicam  Deus  hoo.ini,  quid  sunt  merlta  om-  sed  sicut  vult. 

nia  ad  tantam  gloriam.  Addc  Cluysostomum,  4.  Assertio  prima.  —  Assertionis  ratio  U- 

bomilia  37  in  Gcncs.,  diccntcm,  Deum  im-  partita. — Prima  pars prolatur. — Ego  vcro  in 

mensam  suam  Uleralitatem  in  eo  noUs  osten-  hoc  puncto^  imprimis  censeo  non  posse  cum 

dere,  qiwdvel  minimis  operlhus  provocatus,  nos  fundamento  affirmari  juslis  plene  purgatis  in 

dbsque  mora  magnis  donis  remuncrat  si  /l-  primo  suse  glorificationis  instanti  dari  aliquos 

dem  sinceram  et  munitam  mentem  habeamus.  gradus  intensionis  gratise,  aut  gloria;  mere 

3.  Opinio  priina  iii  hoc  capite  affifmans. —  gratis,  et  ultra  omne  meritum   quod  justus 

Confirmatur  primo   ex  Scriptura.  —  Confir-  in  via  habuerit.  Ut  hoc  probetur,  circa  gra- 

matur  secundo  ex  conjccturali  ratione.  —  Bel-  tiam  imprimis  abstinendum  est  ab  aliis  quses- 

larmini   limitutio.  —  Propter  heec   dixerunt  tioniljus,  an  gratia  per  peccatum  pcrdita  tota 

aliqui  Dcum ,   in    rcmuncratione  juslorum,  restituatur  statim,  quando  peccaturo  rcmitti- 

pra^ler  omnes  giadus  glorise,  qui  eorum  me-  tur,  et  an  homini  merenti  augmcnfum  gra- 

ritis  de  condigno  rcspondent,  aliosex  sola  sua  tice,  statim  in  via  totum  tribuatur,  vel  aliquod 

munificentia   superaddere.  Ad   quod  consc-  in  ingressu  patriffi  dandum  reservetur;  hwc 

qucns  est  ut  diccre  cliam  teneantur,  ultra  enim  nihil  ad  prcesens  referunt,    dummodo 

omncm  intensionem  graliae,  quam  in  via  ho-  asseratur  dari  per  modum  proemii  nondum 

mo  habuit,  et  ultra  omne  illius  augmontum^  soluti,  hoc  enim  est  quod  prfficipue  intendi- 

quod  viator  promeruerit,  ex  pura  Dei  libe-  tur.  Quia  vero  non  credimus  totum  augmen- 

ralitate  novum  ac  peculiare  augmentum  per  tum  gratiae,  quod  quis  promeretur,  statim  ei 

aliquot  gradus   intensionis  ex  sola  Dei  libe-  dari,  et  si  quod  forte  peccando  amisit^  cum 

rafitate   rctipcrc,    ut  hoc  modo  gratia  glo-  reviviscit,  statim  restitui,  ideo  absolute  dici- 

ria  commeusuretur.  Atque  in  hoc  sensu  iu-  mus  non  posse  cum  fuudamento  alfirmari  in 

telligunt  illud   axioma,  quod  Dcus  praimiat  ingressu  patrise   aliquos   gradus  intensionis 

ultra  condignum,  illudque  nonnullis  Scriptu-  gratia^  gratis  superaddi,  sive  omnibus,  sive 

ra3   testimouiis   confirmant.    Prtecipuum   est  afiquibus  beatis.  Et  hoc  est   quod  prsecipuc 

illud  Lucffi  6  :  Mensuram  honam,  et  confer-  docuit  Vcga,  q.  5  de  Justific,  ad  2,  et  con- 

tam,  et  coagitatam,  et  superef/luentem  in  si-  sentiunt  alii  infra  citandi.  Et  probatur,  quia 

num  vestrum.  Nam  per  haec  siguificari  vide-  donatio  tafis  augmenti  gratioe  opus  est  mere 

tur  mensuram  glorige,  non  tantum  sequalcm  supernaturale,  et  pendens  ex  libero  benepla- 

racrilis,  sed  supcrabundantcm  futuram  csse.  cito  voluntatis  Dei ;  sed  hsec  voluntas  non  po- 

Et  fortasse  ideo,  Matthaji  quinto,  copiosa  mer-  test  ratione  ostendi,  ut  per  sc  notum  est,  quia 

ces  appellatur.  Et  hKC  testimonia  pro  omnibus  ex  nuUis  principiis  fidei  necessario  colligitur, 

bcafis  facere  vidcntur.  Et  potest  addi  con-  nequc  etiam  est  nobis  rcvelata,  vel  in  Scri- 

jectura,  quia   dccet  magnificos  vcl  liberales  ptura,  vel  cx  Patrum  traditione ;  ergo.  Prior 

rcgcs,  ultra  promissum  vel   eequale   stipen-  pars  probatur,  quia  ex  principiis  fidei  duas 

diuni,  aliquid  liberaliter  conferre  strenue  mi-  tantura  haberaus  vias   comparandi   gratiam 

litiiulibus,  aut  laborantibus.  Addit  vero  Bel-  sanctificantem^   de   qua  tractaraus,   scilicet, 

larminus    hoc    auctarium    ultra   condignum  aut  sacramcnta,   aut   opera  ex  gratia  facta, 

non  dari  ex  sequo,  neque  omnibus  beatis,  id-  quce  vel  ad  primam  gratiam  coraparandam 

que  confirmat,  tum  ex  parabola  vinese,  ubi  sutficicnter  disponant,  vel  ifiam  jam  compa- 

dominus  jussit  intcgrum  denarium  dari  non  ratam  mcritorie  augeant,  ex  quibus  principiis 

pcr  inlcgrum  dicm  laborantibus.  Quod  non  nihil  profccto   de   augmcnto  gratioe  in  statu 

ex  justitia,  scd  ex  fiberalitate  fecisse  oslcndit,  glorioe  cofiigi  potcst. 

cum  dicit :  A71  non  licet  mihi  quod  volo  facere'?  5.  Secunda  parsostenditicr  expUcando  loca 

etc. ;  tum  cx   alia  parabola  talcntorum,  ubi,  iScriptura' in  contrarium. — Altcra  vcro  pars 

ei  qui  strcnuc  uegotiutus  fucrat,  ultra  coudi-  dc  revclatione,  scu   tcstificatione  authcntica 

guum  prcemium  significatum  per  impcrium  in  et  iramediata  illius  dogmatis,    scu  augmcnti, 

deccra  civitates,  datur  iiberalitcr  talentum,  quantura  ad  Patres  spectat,  probabitur  sta- 

quod  ab  alio  negligcntc  fuerat  ablatum.  Et  tim  in  n.  11,  explicando  prius  axioma  illud 


2!G  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  ErTECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 

de  redditionc  prgemii  ultra  condignum.  Quoad  Addo  etiam  in  his  locis  sa?pe  tantum  indicari 

tcstimonia  vero  Scripturoe  facile  probari  po-  excellentiam  operis,  propter  magnitudincra 

test.  Quia  vero  illa  testimonia,  qute  adducun-  prsemii  daudi  proptcr  tale  cpus,  ut  dicto  cap. 

tur,  de  mensura  beatitudinis  loquuntur,  sup-  6  Lucse,  de  his  qui  propter  Christum  multa  et 

ponimus  eamdem  esse  rationem  de  beatitu-  gravia  mala  patiuntur,    dicitur  :  Gaudete  et 

dine  seu  gloria,  quae  de  gratia,  quia,  ut  ssepe  exnltate,  qtioniam  merces  vestra  copiosa  est  in 

dixi,  hac  servant  inter  se  proportioncm.  Un-  coelo.  Et  de  his  sermo  est  Matlh3e.i  quinto,  cum 

de,  si  graiia  vise  non    angetur  gratis  iu  in-  eis  copiosa  merces  promittitur.  Et  simihter  in 

gressu  patrise,  neque  visio  major  datur,  quam  eodem  Luc.  6  de  diligentibus  inimicos,  et  de 

respondeat  gratiae  in  via  obtenta! ;  et  ita  nul-  iis  qui  ahis  bene  faciunt,  nihil  ab  eis  speran- 

lum  augmentum  beatitudinis  gratis  superad-  tes.  In  quo  solum  signillcatur  taha  opera  esse 


ditur.  Item  si  habitus  gratiee  non  crescit,  ncc 
habitus  charitatis  crescit;  ergoncc  amorbea- 
titicus  est  intensior  quam  habitus ;  ergo  ne- 
que  lumen  glorige  aut  visio  intensiora  sunt. 
Jam  ergo  probatur,  ex  testimoniis  Scripturse 
allegatis  non  colligi  tale  beatitudinis  au- 
gmentum.  Nam  imprimis  beatitudinis  pra- 
mium,  etiamsi  non  excedat  rigorem  merito- 
rum  de  condigno,  dici  potest  mensura  hona, 


valde  pcrfecta,  idque  a  posteriori  cx  magni- 
tudine  praemii  ostenditur.  Quod  tamen  non 
dicitur  magnum  aut  multum,  quia  aliquid 
ultra  meritum  gratis  addatur,  hoc  enim  pcr- 
fectioncm  operis  non  ostenderot^  sed  libera- 
htatem  dantis.  Dicitur  ergo,  quia  comparatio- 
ne  aliorum  operum  illahabebuntmajorapraB- 
raia.  Et  eodem  modo  illud  de  mensura  bona, 
conferta,  ctc,  referri  potest  non  ad  prffimium 


coiiferta,  coagitata,  et  sv.pereffluens,  vcl  co  mo-    omnium  operum  absolute,  sed  illorum  qucie  ibi 


do  quo  ad  Rom.  8  dicuntur  passiones  hujus 
vitoe  non  essc  condignce  ad  futuram  gloriam, 
utique  vel  comparando  prsemium  ad  opera 
secundum  se  spectata,  vel  comparando  ea 
secundum  id  quod  formahter  habent;,  scili- 
cet,   durationem  unius  cum  duratione  alte- 


Christus  commendabat,  nimirum  :  Dimittite, 
ut  dimittamini ;  date,  et  dabHur  tolis,  et  si- 
milia,  quse  comparatione  aliorum  meliorem 
proemii  mensuram  habent.  Et  juxta  hunc  sen- 
sum  tacite  exposuit  Maldonat.,  in  Luc.  17, 
vers.  iO,  verba  illa  capitis  6,  mensuram   bo- 


rius,  perfectionem  operum  via3  cum  perfec-    nam,  de  cumulato  prffiraio,  quod  non  tantum 


tione  actuum  patria?,  aut  dolorem  viae  cum 
gaudio  beatitudinis.  Sic  enim  mensura  pra^!- 
mii  nimium  supereffluit  in  esse  rei  (ut  sic 
dicam),  licet  in  csse  prsemii  non  excedat  rae- 
ritura ;  vel  ctiara  dici  potest  illa  raensura  coa- 
gitata,  ctc,  quia,  cura  in  pra^raio  justo  possit 
esse  latitndo  (ut  supra  dicebam)  intra  quam- 
dam  moralem  Eequalitatem,  rcddctDeus  praj- 
mium  summum  intra  illam  latitudinem , 
etiarasi  nihil  illius  ultra  condignitatera  et 
prsemium  justorum  conferatur.  Quia  promis- 
sio  facta  justis  bene  operantibus  cum  illa 
munificentia  et  periectione  facta  est.  Et  hoc 
etiam  satis  superque  est,  ut  justorum  raer- 
ces  copiosa  in  ccelo  esse  dicatur.  Est  enim 
copiosa  tura  in  excellentia  perfectionis  abso- 
luta,  quam  in  esse  rei  habet,  tum  compara- 
tione  ad  opera  moritoria  sccundum  forma- 
lcra  eorum  perfectionem,  tura  denique  intra 
latitudinem  justa^  merccdis  in  supremo  gra- 
du  confcrtur,  raodo  explicato.  Et  hanc  expo- 
sitionem  indicant,  qui  verba  illa  non  tantum 
de  pra?miorum,  sed  etiam  de  poenarum  racn- 
sura  interpretantur,  quia  iMa  erit  eliam  cu- 
midata,  si  cum  operibus  hujus  vita;  formali- 
ter  comparctur,  ut  ibi  aitTheophylactus. 
6.  Enucleatio  alia  locorum  Scripturcp.  — 


prfecepta,  sed  etiam  consilia  observantibus 
rctribuctur.  Alii  vero  omnibns  illis  verbis 
nihil  aliud  quam  excellentiam  prsemii  coeles- 
tis,  comparatione  omnium  terrenorum  bono- 
rum  ac  pra^miorura,  significatam  csse  putant, 
quod  plane  sensit  Augustinus,  lib.  2  Quffist. 
Evangel.,  qua^st.  8,  et  sequitur  ibi  Maldona- 
tus,  et  Jansenius,  cap,  4-3  Concord.,  qui  ita 
exponit  :  Ddbitur  xolis  copiosissima  et  ahin- 
dans  remuneratio,  proportionata  tamen  restrw 
liheralitati.  Ad  hoc  enim  significandim,  remu- 
nerationem  vocavit  mensuram.  In  quo  ultimo 
verbo  indicat,  ex  ipsaract  metaphora  qua  Do- 
miiius  utitur,  colligi  pcr  i!la  verba  noluisse  li- 
beralem  aliquara  donationem  ultra  remunc- 
rationem  condignam  significare,  sed  excel- 
lcntiam  et  abundantiam  pramiii,  intraracnsu- 
ramveroaliquamjustae  remunerationis,  exag- 
gcrarc  voluisse. 

7.  Enod/mtur  etiam  parabola;  Scripturw. 
—  Neque  plus  probant  adductae  parabolae, 
circa  quas  imprimis  advcrto,  ctiam  si  quis 
voluntaric  assercre  velit,  dari  sanctis  in  pa- 
tria  aliquod  gloria3augmcntum,  ultraid  totum 
quod  ex  raeritis  debetur,  imprimis  non  de 
quibusdam  tantum,  sed  de  omnibus  id  asse- 
rcro  oporlere,  alias  nimis  esset  voluntaria  et 


CAP.  XXXI.  UTRUM  IN  BE.\TITUDINE  NOVUS  GP.ADUS  GRATI.E,  ETC. 


217 


piiiffularis  asscrtio,  tum  quia  Theologi  diccn- 
tcs  Dcum  prcpminm  dare  ultra  condignum, 
non  de  quibusdam,  scd  dc  omnibus  quibus 
illud  proemium  datur,  aflirmant;  tum  cliam 
quia,  si  quaj  cst  conjectuva  ad  id  assercndum, 
cx  munificcntia  et  largitatc  praemiantis,  quae 
ad  omncs  bcatos  gcncralis  cst,  sumitur.  Dein- 
dc  consequcnter  oportebit  etiam  asserere  il- 
lum  exccssum  nec  esse  tcqualem  in  omnibns 
absoluta  sequalitate .  nec  dari  inaequaliler 
solo  arbitrio,  et  sine  ullo  respcctu  ad  opera, 
scu  excellcntiam  eanctitatis,  scd  essc  inaequa- 


facere?  licct  proptcr  dcnarii  a?qualilatcm  seu 
praimii  inrc({ualilatem  dicta  videantur,  nihi- 
lominus  proptcr  radicem  gratiae  dicta  fuissc, 
et  ita  intelligenda  esse,  quia  inde  orta  fuit 
distributio,  seu  solutio  stipcndii,  de  qua  mer- 
cenarii  concjuercbantur,  cpiorumos  voluitpa- 
tcrfamilias  uno  verbo  obstrucrc^  ct  ideo  ita 
rcspondit,  quamvis  rcvcra  tota  ratio  dandi 
talem  mcrcedcm,  ct  tali  raodo,  ex  gratia,  a 
qua  merita  prfficipuum  valorcm  habcnt,  di- 
manasset,  Idem  evidentissimum  cst  in  alia 
parabola  de  talentis  apud  Matthseum,  seu  de 


lem  simplicitcr  cum  quadam  aequalitate  pro-  minisapudLucam;  quia  pertalcnta,  nondona 

portionis.  Ita  docui  in  primo  toto  primce  par-  gloria>,  sed  gratiae,  quce  in  via  dantur,  signi- 

tis,  tract.  2,  lib.  2  de  Attribut.  negativ.  Dei,  ficata  sunt,  sive  illa  sint  gratiffi  gratis  data:', 

cap.  20,  num.  14,  et  notavit  Vega,  et  quidem  sive  gratum  facicntis.  Nam  'illa  talenta  data 

prudenter  et  valdc  consentance  ad  Scriptu-  sunt  ad  negotiandum  et  mcrendum,  et  juxta 

ras,  docentes  unumquemque  hominum  recc-  bonum  illorum  nsum  praemia  data  dicuntur ; 

pturum  gloriam  secundum  opera  sua,  quae  ergo  talentum  ablatum  a  scrvo  pigro  ct  otio- 


in  rigore  significare  videntur  nihilgloriee,  nisi 
cx  meritis,  dari  his  qui  secundum  opera  ju- 
dicantur;  si  tamen  admittatur  aliquod  aliud 
augmentum,  credcndum  cst  dari  etiam  cum 
aliqua  proportione  ad  opera,  ut  proprietas  et 
veritas  illorum  verborum  melius  subsistat , 
nam  unicuique  dabilur  majus  aut  minus  li- 
bcrale  augmentum  secundum  proportionem 
ad  majora  vel  minora  merita.  Ex  his  ergo 
coUigo  non  posse  parabolas  supra  adductas 
de  illo  cxccssu  gratuito  in  prsemio  in  bonis 
beatificis  intelligi,  cum  ex  illo  sensu  infera- 
tur  hoc  augmentum  non  omnibus  clari,  neque 
cum  aliqua  proportione,  vel  rcspectu  ad  ope- 
ra,  sed  quibusdam,  et  pro  solo  Dei  arbitrio  ; 
ad  hoc  enira  probandum  parabolae  sic  ex- 
positae  inducuntur ;  illa  autem  distributio  Dei 
ita  voluntaria  non  pcrtinct  ad  gloriam,  scd 
ad  gratiam,  non  in  statu  bcatitudinis,  scd 
viae.  Et  ita  communiter  paraboloe  illae  expo- 
nuntur. 

8.  Parabolce  derinea  amplior  expositio. — 
Atcjue  ita  late  in  1  p.,  tract.  2,  1.  2  de  Attri- 
bnt.  negat.  Dei,  c.  20,  a  n.  8,  exposuimus 
parabolam  de  raercenariis  laborantibus  in  vi- 
nea,temporo  et  labore  ina^c[uali,  et  postea  in- 
icgrum  clenarium  rccipientibus;  et  ostcndi- 
inus  cos  ncc  reccpissc  a^quale  praemium , 
nec  eos  ,  qui  majus  praemium  rcccperunt, 
gratis,et  non  juxta  proportionera  raeritorura, 
illud  reccpisso,  quaravis  ex  inaeqiiali  gratia, 
in  hac  vita  laborantibus  conccssa,  orta  fucrit. 
A  qua  etiara   oritur,  ut  in  minori  tcmporo, 


so  non  fuit  talentum  gloriae ,  sed  gratia^. 
Quod  autem  additur,  illud  talcntum  datum 
esse  alteri,  qui  strenue  negotiatus  fuerat,  Mal- 
donatus  exponit  non  oportere  ad  litteram 
accomraodari  ad  rcm  per  parabolam  intcn- 
tam,  nimirum,  gratiaraDei  dari,  ut  per  illam 
mereamur,  et  unumqueraque  accipcrc  pra- 
miura,  juxta  opera  cx  gratia  facta  ;  qui  vcro 
gratia  bene  non  utitur,  illa  cjusque  praemio 
privari.  Quod  autem  illa  gratia  dctur  altcri, 
nec  necessarium  est,  nec  id  videtur  faccre 
Deus ;  taraen,  quia  horaines  soleut  id  faccre, 
quasi  ad  materialc  complcmentura  parabolae 
id  adjectum  est.  Dico  vero  quod,  licct  neccs- 
sariura  nonsit  ab  uno  gratiara  auferre  quan- 
do  vult  alteri  dare,  solcre  nihiloniinus  quan- 
do  unus  male  utitur  donis  suis,  prccscrtira  ad 
aliorum  utilitatera  datis,  illura  abjicere,  ct 
loco  illius  aliura  assumere  qui  bene  et  utili- 
ter  gratiam  ministret,  et  hanc  gratiam  saepe 
addit  alteri,  quijam  raulta  bona  rccepcrat. 
Utcuraquc  vero  id  explicetur,  serrao  est  de 
dono  gratiaj  in  hac  vita  dato  ut  principio  me- 
rendi,  non  de  augmento  gloriae,  et  ideo  nihil 
ad  rem  prajscntcm  parabola  facit.  Nec  inve- 
nio  aliquem  qui  parabolam  illara  aliter  intel- 
lexcrit. 

9.  Assertio  secunda. —  Vazquez  aliter  sentire 
videtur.  —  Unde  dico  sccundo :  verisimilius 
multo  cst  nec  gratiam,  nec  gloriam  dari  libc- 
ralitcr  in  patria  ultra  omnia  merita.  Ita  scnsit 
Vega,  quffistionc  quinta  de  Justification.  ad 
sccund.,  ubi  de  opposita  sentcntia  solum  ait 


vel  cum  inaequali  etiam  externo  labore  majus  gratis  dici.  Idemque  videtur  sensisse  Vazquez 
praeraiura  aliquis  promereatur.  Et  ita  verba  prima  secunda^,  disputatione  octava,  capite 
illa  patrisfamilias  :  Aii  non,  licet  mihi  quod  volo    secuudo,  numero  dccirao ,  quatenus  ait  gra- 


218  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRAT1.«  SANGTIFICANTIS. 

tiam  iii  patria  non  consumrauri   per  addilio-    cuiqite  semndum  opera  ejiis.  Dicunt  aliqui  so- 

nem  alicujus  cntitatis  in  ipsa,   sed  per  solam    lum  loqui  Paulum  de  partitione  veluti  gene- 


additionem  visionis  heata?,  quod  verum  non 
esset  si  aliqua  nova  intensio  gratiffi  in  ingrcs- 
su  beatitudinis  fieret.  Postea  vero,  disputatio- 
ne  215,  capite  4,  numer.  21,  dicit  se  iiljentcr 
concedere  Deum  ex  afiluentia  gralitudinis 
aliquid  magis  addere  glorise,  quam  merita 
Sanctorum  condigne  postulent,  quia  pium  est 
hoc  credcre  de  divina  bonitate.  Undenecesse 
est  ut  pie  eliam  crcdat  gratiam  in  patria  non 
consummari  sine  additione  alicujus  modi  iu- 


rali  intcr  bonos  ct  malos,  quia  illis  reddet 
secundum  opera  vcl  prsemium  vel  poenam. 
Sed  non  placent,  dixerat  enim  Pauius  :  Se- 
cundum  durltiam  tuam  et  impasnitens  cor,  the- 
saurizas  tihi  iram  in  die  irw  et  revelatioiiis 
justi  judicii  Dei.  Tlicsaurizarc  autem  iram, 
ut  notavit  Gregorius,  homii.  13  in  Ezechicl, 
nihil  est  aliud  quam  augendo  deiicta  augcre 
poenam  et  meritum  ejus.  Cum  ergo  subdit 
Paulus  :  Qui  (scilicet  Deus)  reddet  uuicitique 


tensivi,  seu  entitatis  realis  per  aliquos  gradus    secunditm  opcra  ejus^  non  solum  intelhgit  in 


intensionis.  AtveroiEgydius  a  Preesentatione, 
Hbro  quarto  de  Bealitudine,  quKstion.  3, 
numer.  20,  certissimum  esse  dicit  gratiam  iu 
Pcitriai  ingressu  non  intendi,  illam  vero  certi- 
tudinem  solum  ex  eo  colligit,  quia  visio  beata 
non  augetur  ultra  opera,  quoniam  solum  da- 
turpermodum  prsemii  etcoronce  justitise;  gra- 
tia  autem  non  augetur,  nisi  cum  proporlionc 
advisionem.  Haicvero  ratio  nonconvincittan- 


gcnere  secundum  opera  bona  vel  mala,  sed 
eliam  in  gradu,  seu  proportione  ad  opera, 
eorumque  quantitatem  malitia^  vel  bonitatis, 
alias  non  recte  inde  ostenderet  peccalorem 
secundum  duritiam  suam  thesaurizare  sibi 
iram.  Ncque  Imic  sensui  verba  sequentia  re- 
pugnant,  sed  potius  illum  confirmant.  Sequi- 
tur  enim,  et  dicit  :  lis  quidem  qiti  secundum 
patientiam  boni  operis,  gloriam,  et  liortorem.,  et 


tam  certitudinem,  quia,  licetScxiptura  doceat    incorruptionem  qtta^runt.,  zitam  wternam,  iis 


aiitem  qui  sunt  ex  contentione,  eic,  iraet  indi- 
gnatio.  Ubi  quodait,  secundum patientiam  loni 
operis,  non  tantum  significat  vitam  Oitcrnam 
esse  rcddcndam  patienter  quffircnliims  illam, 
scd  ctiam  significat  esse  reddcndam  secuu- 


vitam  seternam  dari  ut  corouam  justitise  et 
proemium  meritorum,  non  ita  expresse  negat 
aliquod  augmentum  vitre  ffitcrnse  dari  cx  sola 
misericordia  et  munificcntia  Dei.  Prffiscrtim, 
quia  in  lioc  ipso  augmcnto,  quamvis  hbcrali, 
potest  servari  aliqua  proportio  ad  merita,  ut  dumgradumet  modumpatientise,  et  bonorum 
paulo  antea  diccbani,  uimirum ,  majori  li-  operum,  hanc  cnim  vim  habet  illa  particula 
berahtate  utendo  cum  co  qui  potiora  habet  secundum,  ut  cx  contcxtu  ct  intcntione  Pauli 
merita  ;  sic  enim  verum  erit  quod  Deusuni-  manifcstum  est,  et  ex  loco  Psalm.  Gl,  ex  quo 
cuique  reddet  secundum  opera  sua,  sivc  Paulus  illam  scntentiam  snmpsil :  Tu  reddes 
pra?mium  reddat,  sive  gratiam  superaddat,  u?iicuiq2ce  Jttxta  opera  sua,  xe\  cciic  cwcrhis 
utrumquc  enim  faciet  cum  aliquo  respectu  ad    Christi,  Mattli.  16  :  Filius  hominis  teniet  in 


opcrum  proportionem,  unum  pcr  rcspectum 
justilise,  aliud  pcr  respeclum  congruilatis  et 
decentiae.  Sicut  dicunt  Theologi  Deum  punire 
citra  condignum,  ct  nihilominus  in  poenis 
rcddcndis  proportionem  scrvare,  quia  in  poe- 
narum  mitigatione  etiam  servat  proportio- 
nem  ad  opcra. 

10.  Verisimilior  opinio  negans. — Ejus  ratio 
ex  Rom.  2. — Responsio  ad  locum  citatum  non 
satisfacit.  —  Quamvis  autem  ha^c  ita  sint,  ni- 
hilominus,  quantum  conjectura  uti  licet,  vcri- 
similius  ct  probabilius  judico  uon  dari  sanc- 


gUria  Patris  S7ii,  et  tunc  reddet  unicuique  se- 
cundttm  opcra  cjus.  Et  simile  cst  quod  dicitur 
Apocalyps.  22  :  Eccc  ego  venio  cito,  et  merces 
mca  mecjim  est,  reddere  itnicuique  secundum 
opera  ejus.  Idque  magis  explicans  Paulus  1 
Corinth.  3,  ait :  Unusquisque  propriam  merce- 
dcm  accipiet  sccundum  suum  laborem,  ct  2  ad 
Corinth.  5  :  Omnes  nos  manifestari  oportet 
ante  trihunal  Christi,  ut  rcferat  unusquisque 
p'opria  corporis,  prout  gessit,  sixe  honum,  sive 
malum. 

11.  Concluditur  non  sohcm  daturum  Deitm 


tis  tale  augmcntum  gloriai  gratuitum,  ct  con-  cuique  secundum  opera,  sed  non  daturum  plus. 
sequentcr  nec  gratiae  intcnsionem  ultra  rece-  —  Ex  his  ergo  et  simihbus  testimoniis  toties 
ptam  in  via.  Ratio  est,  cjnia  non  solum  non 
habemus  in  Scriptura  vel  Ecclesiastica  tradi- 
tione  fundamcntum  ad  hoc  assercndum,  scd 
potius  habemus  iu  Scriptura  frequentcm  lo- 
quendi  modum  non  parura  repugnantem,  ut 
pst  ills  Pauli  ad  Roman.  2  :  Qui  reddet  uni- 


in  Scriptura  repetitis,  non  solum  alfirmativam 
rcgulam  colligimus,  daturum  scilicet  Dcum 
vitam  ajtcrnam  cum  perfecta  et  condigna  mc- 
ritorum  retributione,  sed  etiam  cxclusivam 
(  ut  ita  dicam  )  regulam  accipimus,  nimirum, 
merila  hujus  vitae  esse  unicam  et  adffiquatam 


CAP.  XXXr.  UTRUM  IN  BEATITUDINE  NOYUS  GRADUS  GRATI.E,  ETC.  219 

illud,  Dcum  darc  prcemium  ultra  coudignura, 
potest  cnim  plurcs  hahere  scnsus  vcros , 
ctiamsi  gratia  vcl  gloria  cssentialis  ultra  mc- 
rita  non  augcatur.  Primus  sensus  est,  pr»- 
mium  illud  esse  ultra  condignum,  quia  in 
mcritis  justorum,  etiam  ut  a  gratia  procc- 
dunt,  nuUa  cst  eequalitas  vel  condigna  pro- 
portio  cum  illo  prannio,  scd  ex  sola  Dci  ordi- 
natione  et  acceptatione  rcdditur,  ac  si  talis 
proportio  interveniret.  In  hoc  sensu  loquun- 
tur  multi  ex  Schoiasticis  citatis,  proesertira 
Durandus  et  Scotus,  ct  aliqui  modcrni  supra, 
capit.  1  et  17,  allcgati.  Inter  quos  notari  po- 
test  discrimen.  Nam  Durandus,  etiam  posita 
ordinaticie  Dci,  negat  meritum  esse  condi- 
gnum,  juxta  quam  sententiam  ahsohite  ve- 
rum  est  Deum  etiam  nunc  darc  praemium  ul- 
tra  condignum.  Alii  vero  putant  opus,  quod 
ex  se  non  essct  condignum,  per  Dci  ordina- 
tionem  fieri  condignum,  et  ideo,  posita  ordi- 
natione,  jam  non  prcemiare  ultra  condignum, 
hcetrespectu  operis  secundumtotam  suamdi- 
gnitatem  spcctati  piKmiet  ultra  condignum. 
Et  hoc  sentiunt  Scotus  et  aliqui  Nominales,  d. 
cap.  17  ciiati,  et  Vega,  d.  qua^st.  5,  ad2.  Unde 
consequenter  dicit,  si  Deus  certa  lege  statuis- 
sct  acccptare  justorum  opera  ad  raajorcm 
gloriam,  quam  nunc  acceptat,  non  magis  fu- 
turum  fuissc  prffimiura  ultra  condignura, 
quam  nunc,  quia  ante  Dei  ordinationcm 
utrumque  exccdit,  post  illam  vero  utrumque 
est  conchgnum.  Sed  haic  licet  consequentcr 
dicantur,  falso  fundamcnto  nituntur,  ut  d.  c. 
1  et  17  ostensum  est. 

13.  Secunda  responsio.  —  Tertia  responsio. 
—  Secundus  sensus  axiomatis  est,    ut  in  illo 


rationem  proximam,  proptcr  quam  gloria 
confcrtur,  ita  ut  nihil  iilius  conferatur,  nisi 
juxta  proportionem  meritorum  viai ;  quando 
enim  Sciiptura  ahquid  dcfinite  tradil  suh  ali- 
qua  certa  mensura,  numero,  aut  alia  simifi 
ratione,  sempcrquc  tali  prseciso  modo  loqui- 
tur,  non  solum  aftirmationem  continere  solet, 
sed  etiam  praicisionera  ct  exclusionem  alte- 
rius  modi,  Ut,  quia  docet  tres  esse  personas 
in  Trinitate,  simul  docere  censetur  non  esse 
phares.  Et  quia  docet  sanctificari  homines  in 
hac  vita  per  sacramcnta,  vel  opera  ex  gratia 
facta,  rectc  inlclhgimus  etiam  docere  non  es- 
se  alium  modum  saurtificalionis,  neque  Deum 
secundum  lcgcm  ordinariam  dare  viatoribus 
sanctitatem ,  vel  augmentura  ejus  ex  mera 
voluntate,  sine  aliquo  ex  dictis  mcdiis.  Sic 
crgo,  quia  nunquam  Scriptura  docet  glorise 
modum  aut  cjuanlitatcm  dari,  nisi  per  pro- 
portionem  ad  mcrita  vilte,  mcrito  intelligi- 
mus  illam  esse  unicam  mensuram  gloria?,  et 
virtute  exchidi  libcrale  augmentum  glorice 
sine  ullo  rcspcctu  ad  merita  vitee,  saltera  se- 
cundura  orchnariam  legem^  per  quam  Deus 
non  arctalur,  quominus  possit  privilegia  spc- 
cialia  concedere,  quamvis  de  his  etiam  nihil 
possit  a  nobis  tcracre  et  sine  fundamento 
affirraari.  Ethoc  ctiam  confirmat  illud  Apos- 
toli,  2  Corinth.  9  :  Qui  parce  seminat,  parce 
et  metet,  et  gui  seminat  in  hencdictionihus ,  de 
hencdictioniMs  et  metet.  Et  iUa  parahola  mna- 
rum,  Luc.  19,  ubi  pia^miura  redditur  cum 
proportione  ad  lucrum,  nam  qui  mna  acccpta 
dccem  lucratus  fuit,  potcstatem  super  deccm 
civitates  accepit,  et  qui  lucratus  est  quinque, 
totidcm  civitatibus  pi-ffificitur ;  significat  ergo 


Dominus  in  gloria  retribuenda  proportioncm  dogmate  comparatio  fiat  inter  prffmium  glo- 

ad  mcrita  omnino  scrvari.Cura  aulem  de  me-  rise,   et  opera  ac  labores  et  passiones  hujus 

ritis  in  hac  resolutione  loquiraur,  non  exclu-  vitee  secundnm  se   spectata  ,   ut  sunt  opera 

dimus  quin  mulli  in  coelo  habituri  sint  glo-  quaidam  humana  et  libera.  Et  hoc  modo  mc- 

riam  sine  propriis  meritis,  sed  loquimur  de  rito  dicitur   pra?mium  iUud  esse  ultra  condi- 


iis  qui  propria  mcrita  habcre  potuerunt,  et 
propter  ea  gloriara  recipiunt.  Cum  propor- 
tiouc  autcm  intclligcnda  cst  doctrina  de  reli- 
qnis,  qui  propter  sola  Christi  merita  sibi  ap- 
plicata  salulem  accipicnt;  nam  illi  etiam  non 
accipient  gloriam  in  futura  vita,  nisi  juxta 
mcnsuram  gratia",  quani  in  via  per  applica- 
tionem  meritorum  Christi  rcceperunt,  quia 
solus  status  viffi  et  solus  sacramentorum  usus 
ad  illum  sanclificationis  modum ,  et  illam 
meritorum  Christi  applicationcm  concessus 
est. 

12.  Ad  axioma  iniiio  allatim  prima  respon- 
sio.  —  Ncquc  huic  rcsolutioni  obstat  axioma 


gnum,  non  solum  in  esse  rei  (  ut  sic  dicam), 
sed  etiam  in  esse  raeriti  ac  prffmii,  quia  ope- 
ra  sic  spcctatanon  habent  proportioncm  cura 
tali  prsemio ,  ut  in  superioribus  visum  cst. 
Et  sic  opponitur  iUa  sententia  errori  Baii , 
dicentis  Deura  in  judicio  non  reddere  opcri- 
bus  majus  pra^mium,  quam  ipsa  ex  se,  qua- 
tcnus  sunt  qua;dam  legis  obedientia,  merean- 
tur  accipere.  Fundatur  autem  in  ino  sensu 
axioma  iUud  in  testimonio  Pauli  ad  Roman. 
8  :  Non  sunt  condigna' passiones  Imjus  tempo- 
ris  ad  futnram  gloriam  ;  et  2  ad  Corinth.  -4: 
Qiiod  momentaneum  esi  et  lete  iribulationis 
nostra-,   cetcrnum  gloritc  pondus  operatur  ifi 


220 


UB.  XII.  DE  MEP.ITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI/E  SANCTIFICANTIS. 


noUs.  Ha>c  enira  loca  ila  communiter  ab  ex- 
positoribus  ibi  intelliguntur.  Tertius  scnsus 
axiomatis  est  ,  ut  ibi  comparatio  fiat  inter 
gloriam  et  opera  justorum  etiam  ut  sunt  a 
gratia,  et  ab  Spiritu  Sancto,  et  sic  proemium 
dicitur  essc  ultra  condignum,  si  comparetur 
ad  opera  mcritoria  in  esse  rei,  id  est,  quoad 
formales  proprietates,  qua  in  gloria  et  in  ope- 
ribus  meritoriis  inveniunfur,  non  tamen  inde 
fit  ut  sit  supra  condignun,  si  in  ratione  prje- 
mii  et  meriti  ccmparentur,  nam,  licct  in  pro- 
prictatibus  realibus  ac  pbysicis  ,  id  est,  in 
specie  virtutis,  vel  in  intensione,  duratione, 
vel  in  comparatione  doloris  ad  gaudium,  et 
similibus,  opus  meritorium  inferius  sit,  nihi- 
lominus  in  proportione,  et  valore  morali  ad 
mcritum  requisito,  potest  esse  condignum, 
ut  in  ipsamet  Christi  passione  videre  licet ; 
nam  si  dolor  ejus  vel  ignominia  cum  gaudio 
et  clarilate  coelestis  glorise  compareiur,  pro- 
fecto  cxcedit  magnitudo  gloria;  accrbitatem 
passionis.  Et  nihilominus  in  valore  meriti  non 
solum  exajquat  ,  sed  etiam  infinite  excedit 
Christi  passio  gloriam  omnium  boatorum.  Ita 


ut  omnes  doccnt.  Quia  lex  illa  ex  absoluto 
Dei  decreto  definita  est,  et  ideo  non  mutatur, 
juxta  ilhid  Matthffii  quinto  :  JVon  exies  inde, 
donec  reddas  novissimiim  quadrantem  ;  et  Ja- 
cob.  2 :  Judiciim  sine  misericordia ,  ei  qui 
non  facit  misericordiam.  Et  ita  est  res  ccrta 
de  lege,  in  qua  possct  quidera  Deus  dispen- 
sare  ex  privilegio,  si  vellet,  tamen  id  fecisse 
sine  tcmeritate  afSrmari  non  potest,  nisi  ex 
revelationc  constct.  Nihilominus  tamen  poena 
quam  de  facto  singulis  peccalis  taxavit,  justa 
et  condigna  est,  quia  brec  poence  sequalitas 
non  est  indivisibiHs,  sed  moralem  babet  la- 
titudincm  et  varietatcm,  ideoque,  licet  mi- 
tior  pa:ina  taxata  sit,  potcst  moraliter  justa 
et  condigna  csse,  et  ita  diversis  rcspcctibus 
erit  digna,  et  citra  condignam  ;  ergo,  servata 
proportione,  potest  dici  meritum,  licct  con- 
dignum  sit,  esse  ultra  condignum  compara- 
tione  minoris  prannii,  quod  possetctiam  esse 
suflicicntcr  dignum.  Et  fortasse  D.  Thomas, 
Bonavcntura  et  Richardus,in  quarlo,  in  boc 
scnsu  locuti  sunt. 
i5.  Quinta  responsio.  —  Quintus  sensus 


crgo  opera  justorura,  ut  a  gratia  proccdunt,  essc  potcst,  ut  prremium  reddatur  ultra  con- 
hcet  informali  et  quasi  physica  comparatione  dignura,  non  quoad  essentialia,  id  cst,  quoad 
infcriora  sint,  in  proportione  et  valore  meriti     augracntum  gratia".;  vel  essentialis  beatitudi- 


condignitatcm  liabent,  ut  in  principio  hujus 
hl:>ri  declaratum  est. 

44.  Quarfa  responsio.  —  Quartus  sensus  il- 
lius  axiomatis  esse  potest,  quqd  Deus  prae- 
mium  det  ultra  condignum,  intra  latitudinem 
tamen  justitioe.  Nam  si  is  qui  emit,  cum  possit 


nis ,  sed  quoad  accidcntalera  gloriam.  Dat 
enim  Deus  beatis  plura  dona  pertinentia  ad 
perfectionem  accidentalcm  status  beatifici, 
sine  quibus  possct  sufiicienlissime  pra^miare 
merita  per  solam  sui  visionem ,  amorcra  et 
frnitionem,  quse  quidem  dona  per  se  magna 


rem  raitissimo  prelio  comparare,  velit  solvere     sunt,  ct  insignium  opcrum  prtemia  condigna 
rigorosum  et  summum  ,  mcrito  dici   potest     csse  posscnt,  ct  ideo  ratione  illorum  potest 

simphcitcr  dici,  Deum  confcrre  prGemium  ul- 
tra  condignnm.  Qui  sensus,  sive  sit  a  Scbo- 
lasticis  allcgatis  intentns,  sive  non,  per  sc 
probabilis  est.  Oportet  tamen  advertere  dona 
gloriae  accidcntahs  non  esse  ita  extrinseca, 
ct  gratis  addita  essentiaU  gloriue,  quin  ahquo 
raodo  sint  ilh  debita,  saltcra  ex  quadam  dc- 
centia,  ita  ut  possint  dici  illi  connaturalia  ; 
nam  animai  vidcnti  Deum,  eumque  perfecte 
diligenti,  debetur  omnis  decens  ornatus,  et 
perfectio  voluntatis  ct  intellectus,  et  aniraa! 
sic  gloriosGe  corpus  ctiam  gloriosum  debctur, 
ct  corpori  glorioso  locus  etiam  proportiona- 
tus  prasparari  debuit,  et  sic  de  caiteris.  Et 
quamvis  iu  hac  etiam  perfectione  accidentali 
possct  considcrari  eliam  latitudo  et  vaznctas, 
ila  ut  posset  minor  ornatus  glorise  acciden- 
talis  esse  sulficicns,  nihilominus  id  totum  de- 
coris  et  accidentalis  perfectionis,  quod  Dcus 
cssentiali  gloriaa  conjunxit,  proportionem  de- 


et  summum  ,  mcrito  dici  potcst 
ultra  condignum,  id  est,  ultra  cequitatis  dcbi- 
tum  rem  solvcre  voluisso.  Sic  ergo  Deus  po- 
tuit  fortasse  intra  latitudinem  illius  prairaii 
minori  gloria,  vel  minori  gi'atice  augracnto 
condignerctribuere  raeritis  justorura,  nihilo- 
minustamcnvoluit  raensurarabonam,  et  coa- 
^itatam,  ac  supereffluentem  illis  promittere, 
inira  latitudinem  tamen  justffi  mensuraj,  ut 
supra  explicabamus,  et  ipsa  mctaphora  indi- 
cat ;  hoc  ergo  satis  esse  poterit  ut  ultra  con- 
dignum  pra;raiura  conferre  dicatur.  Suade- 
rique  potest  hic  sensus  ex  alia  parte  illius 
axiomatis,  quod,  Deus  piinit  citra  condigmm. 
Nara  optimc  in  hunc  modum  explicatur  quod, 
cum  Deus  posset  juste  pro  singulis  pcccatis 
graviores  poenas  taxare,  nihilominus  ex  be- 
nignitate  mitigavit  illas,  ct  minus  graves  im- 
posuit ;  et  hac  ratione  dicitur  punire  citra 
condignam,  quam  taxare  potuisset,  non  vero 
aliquid  diminuendo  de  poena  quaj  taxata  est. 


CAP.  XXXF.  UTRUM  IN  BEATITUDINE  A'OVUS  GRADUS  GP.ATI^,  ETC. 


221 


bitam  cura  essentiali  gloria  non  cxcedit.  Un- 
de  fit  iit  ipsa  accidentaiis  gloria  dici  non  pos- 
sit  omnino  cxtra  mcritum  condignum  justo- 
rum,  quia  mercndo  ossenlialcm  gioriam,  con- 
scqucnter  accidcntalem  mcruerunt,  ut  supra 
declaravi,  ideoque  non  potest  de  facto  ita 
ultra  condignum  existimari,  ac  si  omnino  li- 
bcralitcr  ct  sine  rcspeclu  ad  condigna  merita 
conferalur;  scd  tantum  quia  potuissct  Deus, 
salva  justitia,  minorem  vcl  ctiam  nullum  glo- 
riaj    accidentalis    ornatum    cssentiali    glorioe 


missionc  anteccdcnti  consistit,  illa  enim  non 
potcrat  esse  hominum  operibus  debita,  cum 
sit  prior  illis,  ncquc  sinc  illa  potuisscnt  nos- 
tra  opera  Dcum  cx  justilia  obligare,  ut  supra 
ostcndimus  :  illa  autcm  posita,  verum  jus 
justitire  acquirimus,  et  idco  ex  hypothcsi,  seu 
in  scnsu  composito^  ctiam  in  hoc  servatur 
condignitas,  Hcet  simplicitcr  in  hbcralitate 
fundctur.  Quod  ad  explicanda  nonnulla  Sanc- 
torura  ct  Thcologorura  dicta  notai  i  potest. 
il.  Expedmntur  Patrum  dicta  innum.  2. 


conjungerc.  Et  hic  sensus  ad  praicedcntem    —  Supercst  crgo  ut  ad  tcstimonia  Sanctorum 


rcducitur,  solumquc  difTcrt  quia  in  accidcn- 
tali  gloria  considcrat,  quod  in  illo  quarto  sen- 
su  etiam  de  gradibus  essentialis  gloriae  dice- 
batur. 

•16.  TJltima  responsio.  — Sexto,  potcst  ahus 
scnsus  excogitari,  vidclicct,  ut  Dcus  dicatur 
prsemiare  ultra  condignum ,  non  tantura  in 


Patrum,  quatenus  contra  assertionem  princi- 
palcra  aUcgari  possunt,  respondeamus.  Et 
imprimis  Gregorius  et  Fulgentius  sine  dubio 
in  secundo  vel  tertio  sensu  locuti  sunt,  ut  ex 
contcxtu  corum,  et  ex  eo  loco  Pauh,  qucm 
allegant,  manifcstum  cst.  Atque  eodcm  modo 
aliqui  Hilarium  cxponunt,   et  est  probabihs 


quahtate  vel  quanlitate  pra^mii,  sed  etiara  in    expositio,  prsesertira  si  postreraa  ejus  verba 


raodo  se  obhgandi  ad  conferendura  ihud.  Hoc 
enim  et  ad  dignitatcm  meriti  et  ad  moralem 
a3stimationem  confcrre  vidctur.  Dcclaratur, 
quia  homo  etiam  in  gratia  constitutus  nun- 
quara  posset  Deura  suis  operibus  sibi  debito- 
rera  facere,  eumve  ad  confcrcndum  prsemium 
condignum  ex  justilia  obhgare,  nisi  Deus 
ipse  sua  bcnigna,  ac  libcrali,  et  anteccdcnti 
promissione,    seu  pacto^  liominibus  obligari 


statim  citanda  spectentur.  Quia  vcro  non  di- 
cit  :  Plus  prcemii,  sed  :  plus  meriii  conseque- 
tur,  respouderi  aliter  potest,  Hilarium  nou 
dicere,  quod  ex  misericordia  Dei  prreraium 
excedat  raeritura,  sed  quod  licet  vita  justo- 
rum  per  justitiiE  operationes  probabilior  sit, 
pcrDei  miscricordiara,  id  est,  per  gratiam  Dei 
plus  meriti,  quam  ex  industria  vel  diligcutia 
ipsorum  justorum  consequetur,  vcl  quia  plus 


voluisset,  sub  conditione  operum  illis  certam    valoris  habet  a  gratia,  quam  a  voluntate  jus- 


et  condignam  raercedem  promittendo.  Ergo 
raerito  dici  potest,  in  modo  reddendi  proe- 
mium,  condignitatem  operum  excedere.  Imo 
consequenter  hoc  reduudatin  ipsumpraimium, 
utex  gratia  quadam,  ac  subindc  ultracondig- 
num  dari  censeatur.  Potuisset  eniraDeusora- 
nia  hominum  opcra,  tanquara  obsequia  sibi 
debita,  nullo  praimio  pro  cis  dato,  recipere, 
inio  ex  ipsismet  bonis  operibus,  tanquam  ex 


torum,  vel  quia  Deus  ex  sua  raisericordia 
eum,  qui  probabiliter  vivit  ex  priori  gratia, 
plus  scmper  excitat  et  adjuvat,  ut  plus  me- 
riti  consequatur  ,  utique  in  hac  vita.  Unde 
paulo  ante  dixerat  qaod,  jtcstitice  opera  ad  per- 
fectce  heatitudinis  meritum  non  sufficiunt,  nisi 
misericordia  Dei  etiam  in  hac  justitice  volun- 
tate  humanarum  demutationum  ct  motuum  vi- 
tia  non  reputet.  Ubi  clare  loquitur  dc  miscri- 


donis  a  se  datis  gratiam  postulare,  et  ideo  ul-    cordia,  quam  Deus  in  hac  vita  justis  confert, 


tra  condignura  fuit,  se  ad  reddendum  pro  illis 
pra^raium  obligarc.  Et  hoc  significavit  Gceles- 
tinus  Papa,  cpistola  prima,  capitulo  duode- 
cimo,  ct  suraitur  cx  illo  GoncihiTridentini, 
scssione  sexta,  capite  dccimo  sexto,  dicentis, 
tantam  esse  Dei  honitatem ,  nt  nostra  velif 
csse  merita,  quce  sunt  ipsiics  dona.  Quatenus 
crgo  prnjmium  iUud  cst  ultra  dcbitum,  dici 
potcst  ultra  condignum.  Hoc  autem  in  scnsu 
diviso  (ut  sic  dicam) ,  non  in  coraposito,  intel- 
hgcndum  est,  id  est,  considerando  praBcise 
nostrorum   operura,  etiam  ut  a 


vcl  eorura  venialia  peccata  reraittendo,  vel 
corum  neghgentias  et  animi  remissionera  to- 
leraudo,  et  ita  dissimulando  ut,  illis  non  obs- 
tantibus,  eos  ad  proficicndum  in  mcritis  pro- 
vocet  et  adjuvet.  Et  liinc  ait  dictura  esse  a 
Propheta  :  Melior  est  misericordia  tua  super 
titas,  et  tunc  subjungit  verba  allegata:  Quia., 
qtcamvis  prohahilis  perjustitia^  operationem  vita 
justorum  sit,  tamen  per  misericordiam  Dei  plus 
oneriti  consequcttir .  Et  operationem  justitice  in 
tantum  misericordia  Dei  muneratur ,  utmise- 
rans  justitiie  voluntatem,  wternitatis  quoque 
gratia  proficiscentium,  praiciso  divino  pacto,  suw  justum  quemque  trihuat  esse  participem. 
nara  illo  adjuncto  jara  scrvatur  condignitas.  In  quibus  vcrbis  indicat  etiara  priorera  seu- 
Et  ita  totus  cxcessus  scu  liberalitas  in  pro-    sum,  videhcct,  quod  illa  tcternitatis  parlici- 


dignitatem 


222  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.f:  SANCTIFlCANTiS. 

patio,respectutemporalis  voluntatishiimanfe,     plicat,  quod  illa   raerita  sunt  dona  Dei,  quae 
quamvis  justce,  excedens  csse  videatur,  nisi     nos  potius  faciunt  Deo  del^itorcs,  quam  Deura 

nobis.  Quod  totum  verum  est,  si  merita  ilia 
ex  parte  nostra,  et  praecisa  promissione  di- 
vina,  attendantur,  in  quo  sensu  Bernardus 
loquitur  ;  secus  vero  si  considerentur  ut  in 
divino  pacto  fundata  ,  ut    diximus.   Dcinde 


nisi 

ille  excessus  per  gratiam  Dei  suppleatur,  ipsis 
nimirum  operibus  condignum  valorem  meriti 
tribuendo.  De  aliis  autem  Patribus  et  Docto- 
ribus  paulo  post  dicam. 

■18.  Ad  D.  Basilhm — Ad  Basiliiim,   res- 


pondeo    in   prioribus   verbis  loqui    de  judi-  quod  dixerat,  non  posse  nos  mereri  a.'tcrnam 

cio,  et  misericordia,   quse  Deus  in  hac  vita  \iiam,nisigratis  deiu7'  et  illa,  ambiguum  est, 

misericordibus  exhibet ;  sic  cnim  ait,  erudiri  nam  relativum  illud,  et  illa,  non  videtur  ad 

nos  fcr  Scripturas,  qucmadmodum  nec  mise-  ipsam  vitam  seternam  rcfercndum,  scd    ad 

ricorJia  Dei  slne  judicio,  nec  judiciiim  sine  reraissionem  pcccatorum,  de  qua  loqui  ince- 

misericordia  fit,  quia  nostro!  iafirmitati  com-  perat,  et  ita  sensus  est  planus.  Nam  fatetur 

memuratur,  et  henignitatis  affectu  nos  casti-  Bernardus  condigna  merita  vitce  seternoe,  ne- 

gat.  Non  loquitur  ergo  de  retributione  futura,  gat  autem  posse  taha  merita  baberi,  nisi  gra- 

sed  de  hujus  vita.^  providentia.  Qaod  si  sen-  tia  gratis  data  pra^cesserit,  quod  certissimum 

tentia  illa  referatur  etiam  ad  futuram  retri-  est.  Verumtamen,  licet  relativum  illa,  vitam 

butionem,  coincidit  cum  illa  generali  Theo-  eeternam  referat,  in  eumdem  sensum  revol- 

logorum  sententia ,    quod    Deus,    etiam    in  vitur,   et  ab  eodem  Bernardo  exponitur  per 

puniendis  malis  et  prffimiandis  justis,  miseri-  id,  quod  postea  dicit,  nt  taceam,  quod  merita 

cordiam  simul  cum  justitia  servat,  qua?  mul-  omnia  Dei  dona  sunt.   Nam  ratione   illorum 


tis  rationibus  vera  est,  etiam  in  prsemio  justo- 
rum,  etiamsi  meintum  non  excedat,  ut  satis 
ex  dictis  intelligi  potest.  In  ultimis  autem 
verbis,  in  quibus  aperte  loquitur  de  justorum 
futura  retriljutione,  ultimum  sensum  a  nobis 
expositum  aperte  indicat.    Dicit   enim    prce- 


potest  dici  ipsa  vila  aetcrna  gratis  dari,  quia 
ipsa  merita  gratis  donantur,  ut  saepe  cum  Au- 
gustino  diximus.  Et  hoc  modo  pertinct  illa 
sententia  ad  sextum  scnsum  supra  positum. 
In  eo  vcro  quod  Bernardus  addit  :  Quid  sunt 
merita  omnia  ad  tantam  gloriam,  secuudum 


mium  illud  non  reddi  ut  operibus  dcbitum,     sensum  indicat,   et  juxta  illum  cst  intcrro- 


utique  ex  virtute  ipsorum  operum,  sed  ex 
muniricentissima  Dei  gratia,  quae  hberalem 
promissionem  tanti  prremii  suae  gratiffi  ad- 
junxit;  illa  enim  est  munificentissima  gratia, 
cui  (ut  ait)  spes  justorum  de  Deo  bene  me- 
rentiura  innititur.  Quse  expositio  est  faciUima, 
juxta  translationem  Godofredi  Tilmani,  quam 
in  nostro  latino  codice  habemus  (Anluerp. 
1369).  Juxta  aliara  vero  translationem,  loco 
illorum  verborum :  Non  tanquam  delitum  ope- 
rihus  redditum,  habetur  :  JVon  oi  eorum  me- 
rita  factorum,  quce  verba  obscnriora  sunt, 
quia  non  solum  debitum  vel  condignitatem, 
sed  omnino  meritum  videntur  excludere,  quod 
ahenum  est  a  veritate,  et  a  doctrina  ejusdem 
Basihi,  ut  constal  ex  homiha  prima  Exame- 
ron,  et  aliis  locis.  Ideoque  iUa  verba  vel  tra- 
henda  sunt  ad  eumdem  sanum  sensum,  vel 
potius  vitanda  sunt,  cum  in  graeco  exemplari 
non  habeantur. 

•19.  Ad  D.  Bernardum  in  num.  3.  — Ad 
Chrysostomumihidem.  — Bernardus  autem  se- 
cundum  et  sextum  sensum  siraul  videtur  am- 
plexus,  ut  iu  ultimis  verbis  declaravit.  Nam 


gatio  illa  accipienda.  Denique  Chrysostomus, 
in  loco  citato,  non  tractat  de  remuneratione 
vitffi  futuraj,  scd  de  abundantia  divini  auxi- 
lii  in  prasenti  vita,  ut  ex  verbis  ipsis  ma- 
nifestum   est. 

CAPUT  xxxn. 

AN  SIT  ALIQUOD  MERITUM  DE  CONGRUO  DISTIXCTUM 
A  MERITO  DE  CONDIGNO,  QUOD  SIT  VERUM  ME- 
RITUM   IIOMINIS  APUD    DEUM  ? 

1.  Prima  opinio  Soti  negans.  —  Medina  illi 
adhxret. — Distinximus  in  |hujus  libri  initio 
meritum  in  duo  membra,  et  hactenus  pri- 
mum,  quod  de  condigno  appehatur^prosecuti 
sumus ;  i  cliquum  est  ut  de  altero  membro, 
quod  de  congruo  vocant,  disputcmus.  Et  quo- 
niam  aliqui  Theologi  hoc  genus  merili  reji- 
cere  vidcntur,  inquirendum  primo  est  an  sit ; 
postea  vero  quid  sit  et  quod  praemium  illi 
correspondeat  declarabimus.  Ex  Scholasticis 
igitur,  Soto ,  libro  2  de  Natura  et  gratia  , 
capitulo  quarto,  ex  professo   conatur  osten- 


imprirais  quod  dixerat,  merita  hominumnon  dere,  in  nostris  operibus  nnllum  esse  meri- 
esse  talia  utjus  tribuant,  quod  si  Deus  de-  tum  decongruo,  quod  in  principio  probatde 
negaret,  esset  injustus,  postea   per  hoc  cx-     operibus  bonis  moralibus   tantura ,   et  sine 


CAP.  XXXII.  AN  SIT  ALIQUOD 

auxilio  gralioe  faclis.  Dcinde  vcro,  a  §  Sed 
iitmm  saltem.,  ctc,  idcm  tradit  dc  oporil)iis 
factis  cx  motionc  graiise.  Veriim  cst,  ibi  obi- 
tcr  admittcrc  meritum  de  congruo  in  homi- 
nibus  justis  i'cspectu  aliorum  ,  quia  justus 
(  inquit  )potest  mercri  alteri  primam  gratiam 
dc  congruo,  ]icct  non  dc  condigno ;  undc 
quando  negat  mcritum  de  congruo,  vcl  lo- 
quilur  dc  opere  quo  quis  sibi  mcretur,  for- 
tasse  ductus  boc  argumcnto,  quod,  si  homo 
cst  justus^  mcrctur  sibi  de  condigno  ct  non 
tantum  de  congruo  ;  sl  vero  est  injustus, 
ctiam  sibi  non  potcst  de  congruo  mereri ; 
vcl  ccrte  solum  intendit  excludcre  meritum 
de  congruo  ab  homine  ante  justificationcm ; 
tamen  ca,  qua?  ad  hoc  suadendum  adducit, 
si  vaUda  sunt,  absolute  in  quocumque,  et 
respectu  cujuscumque,  meritum  de  congruo 
impugnant.  Unde  etiam  Mcdina  \.  2,  quoest. 
114,  art.  6,  absolute  dixit  hoc  meritum  de 
congruo,  neque  verum,  ncque  proprium  csse. 

2.  Primim  Sotl  fimdamentum,  etc. — Fun- 
damcntum  quod  sffipius  Soto  repctit ,  est, 
quia  antiqui  Patres,  et  prsesertim  Angusti- 
nus,  nunquam  hujusmodi  meriti  distinctio- 
ncm  tradidcrunt ,  neque  ahud  agnoverunt 
meritum,  nisi  cui  merces  respondct,  quod 
est  tantum  meritum  de  condigno.  Unde  Au- 
gustinus ,  de  Prsedestinatione  Sanctorum,  a 
principio,  ex  co  quod  in  Concilio  PaljEstino 
Patrcs  tradiderunt  gratiam  non  secundum 
mcrita  nostra  dari,  infert  non  solum  Pela- 
gilnn,  sed  etiara  Semipelagianos  illa  sententia 
fuisse  damnatos.  Hsec  autem  illatio  non  es- 
sct  bona,  si  admiltenda  esset  distinctio  me- 
riti  de  condigno  vel  de  congruo,  quia  sine 
dubio  Pclagius  de  merito  condigni  locutus 
cst,  et  ita  de  eodcm  esset  illa  sententia  Con- 
ciiii  intelligenda,  et  consequenter  non  recte 
contra  S^^mipelagianos  applicaretur,  cum  ilH 
de  merito  imperfecto  locuti  fuerint ,  ut  in 
prolegomeno  quinto,  c.  6,dub.  7,  vidimus. 

3.  Secundim  fmdamentum  ex  eodem  Aii- 
gnstino.  — Secundo  argumentatur  Soto,  quia 
in  homine  peccatore  ante  justificationem  nul- 
him  omnino  est  meritum,  sccundum  Augus- 
tinum ;  ergo  contra  cjus  doctrinam  est  attri- 
buere  peccatori  meritum  de  congruo,  ac  pro- 
inde  distinctio  illa  supervacanea  est,  et  con- 
tra  mcntcm  Augnstini ;  imo  ad  hoc  solum  vi- 
dctur  invcnta,  ut  Augustini  sententia  cluda- 
tur.  Autcccdens  probat  pluribus  testimoniis 
Augustini.  Primum  est  hbri  tertii  Hypognos- 
tic,  capite  quinto  :  Prcstenitur  liomo  medi- 
cina,  id  est,  Dei  gratia,  nt  sanetur.  Quaj  vcr- 


MERITUM  DE  CO.XGRUO.  ETC.  223 

ba  de  gratia  sanctificantc  intelligii,  et  sen- 
sum  c?se,  antc  hauc  gratiam  nullum  bonum 
opus  ah'quo  modo  meritorium  esse  posse.  Se- 
cuudum  est  in  hb.  de  Correptione  ct  gratia, 
cap.  1,  ubi  sic  ait  :  In  lono  (utlque  merito- 
rio)  liher  esse  nullus  potest,  nis'  fuerit  llde- 
ratus  ah  eo,  qul  dixit  •■  Si  zos  fHius  Uberave- 
o-it,  tere  liheri  eritis  ;  intcUigit  autcm  lioc  de 
Uberatione  a  peccato,  nam  subdit :  JVec  ita 
iif  cum  quisque  fuerit  a  peccati  damnatione 
liheratus,  jam  non  indigeat  sui  liheratoris  au- 
xilio,  ctc.  Tertium  est  in  Epist.  lOG,  ubi  ge- 
ncraUter  ait  :  Si  aliguid  honi  operatur  homo, 
nt  gratiam  mereatur,  non  ei  merces  imputa- 
tur  secuudum  gratiam,  sed  secundum  dehitum; 
et  infra  :  Si  autem  credit  in  ciim,  qui  justifi- 
cat  impium,  ut  deputetur  fides  ejus  ad  justi- 
tiam  ,  profecto  antequam  gratia  justificetur , 
id  est,  justus  efficiatur,  impitis  quid  est,  nisi 
impius  ?  quasi  dicat  in  impio  nihil  raeriti  prce- 
cedere  posse. 

4.  Tertio  ex  ratione.  —  Secunda.  —  Ter- 
tia. — Tertio  adhibet  rationem,  quia  qui  me- 
rctur,  acquirit  jus  ad  id  quod  meretur,  et  si 
hoc  jns  non  acquiritur,  nuUum  est  meritum ; 
scd  jus  non  acquiiitur  nisi  per  meritum  de 
condigno ;  crgo  nuUum  est  etiam  meritum, 
nisi  sit  de  condigno.  Item  merito  respondet 
proemiura  debitum ;  sed  id  quod  tanlum  est 
dandum  ex  aUqua  congruitate  ,  non  potcst 
vcre  dici  debiium;  ergo  nec  meritum  de  con- 
gruo  potest  esse  verum  meritum ,  nam,  eo 
ipso  quod  additur  de  congr^w,  destruitur  ratio 
meriti.  Tertio,  addi  potest ,  quia  Deus  non 
potest  fieri  debitor  ad  reiribuendum  aUquod 
pro  opcre,  nisi  promissio  sub  conditione  ope- 
ris  proecedat ;  ergo  sine  hac  promissione  non 
potcst  esse  meritum.  At  vcro  si  talis  promis- 
sio  intercedat,  jam  debitum  est  de  justitia, 
et  raeritum  de  condigno,  quia  (inquit  Soto) 
iutcr  nos  et  Deum  nuUa  est  aUa  jusiiiia  vel 
debitum,  nisi  lex  ipsa  Dei,  qua  firmissime 
statuit  jussa  sua  implentibus  pra3mium  rctri- 
bucre. 

5.  Vera  sententia  affirmans  ef  commuriis 
Thcologorum. — Nihilominus  dicendum  cst  da- 
ri  inliominibusrespcctuDei  aUquod  mcritum, 
quod  perfectioncm  mcriti  de  condigno  non 
altingit,  ct  nihilominus  in  suo  ordine  verum 
cst  mcritum,  quod  de  congruo  non  immerito 
appclUitur.  Hajccsi  coramunisscntentiaTheo- 
logorum,  et  proptcrca  Guillehmis  Parisiensis, 
tractat.  de  Meritis,  in  principio  ,  dicit  illam 
esse  partitionem  Magisirorum ;  et  tractat.  de 
Virtutibus,  in  capite  quod  incipit  :  Niinc  au- 


224  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.^E  SANCTiFICANTIS. 

tem  revertem^cr,  noii  longe  a  piincipio,  ait  cs-  congruo.  Sccundo,  Semipelagiani,  tribuentes 

sc  aliquod  meritum,  quod  non  est  de  condi-  liominibus  mcritum  initii  gratiffi,  seu  primte 

gno,  ct  usiialiter  de  congruo   appellatur.  Et  gratios  auxiliantis,  non  contendcbant  de  me- 

ita  dicta  divisione  sub  eisdem  vocibus  utun-  rito  de  condigno,  sed  de  quocumque  etiam 

tur  omnes  antiqui,  D.  Thomas,  dicta  quast.  minimo  et  imperfecto,  quod  Dcc  saltem  occa- 

\  14,  artic.  6  et  sequentibus  ;  Altisiodorcnsis,  sionem  tribuendi  gratiam  pra;beat,  ut  in  dicto 

lib.   tertio   Summee,    tractat.   octavo,    capitc  prolegomeno  quinto  visum  est ;  ct  nihilomi- 

quinto,  quaestione  sexta,   adjunctis  iiis  qua3  nus  Augustinus  non  impugnat  Semipelagia- 

addit  tractat.  16,  queestione  secunda  et  ter-  nos,  eo  quod  nullum  sit  tale  meritum,  sed  eo 

tia,  ubi  admittit  aliquod  meritum,  quod  non  quod  etiam  repugnet  gratia?,  si  solis  viribus 

est  de  condigno  ,  quamvis  non  appellet  illud  liberi  arbitrii  tribuatur,  et  e  contrario  admillit 


de  congruo,  neque  illa  voce  utatur.  At  vero 
Alensis,  tertia  parte,  quaestione  Cl,  membro 
quinto,  articulo  secundo,  admittens  divisio- 
nem,  voces  illas  confundit,  et  tertiam  indueit. 
Nam  meritum ,  quod  nos  vocamus  de  con- 
gruo,  ipse  interpretativum  vocat,  et  aliud 
meritum  perfectum  indifferenter,  vel  de  con- 
gruo,  vel  de  condigno  nominat.  Tamen  ea- 
dera  distinctione  et  sub  illis  vocibus  utuntur 
Scholastici  in  secundo,  distinctione  17,  ubi 


illud  in  actibus  ab  auxilio  gratiai  proccdcnli- 
bus,  ut  est  actus  fidei,  et  similes.  Utrumque 
manifestum  est  ex  libro  de  Praidestinatione 
Sanctorum,  capitulo  secundo,  ubi  ait:  Q,uis 
dicat  eitm,  quijam  ccepit  credere,  al)  eoin  quem 
credidit,  nihil  onereri?  quod  certe  non  potest 
de  merito  de  condigno  intelligi,  qxiia  nec  Se- 
mipelagiani  de  illo  loquebantur,  nec  potest 
tribui  peccatori  impetranti  per  fidem,  cum  ta- 
mcn  in  illo  eliam  locum  habeat  dicta  proposi- 
specialiter  videndus  Bonaventura,  articulo  se-    tio  Augustini,  scilicet,  credi  non  posse  illum 


cundo,  qurestione  secunda.  Itcm  in  distinc- 
tione  27,  ubi  specialiter  divus  Thomas,  arti- 
culo  quarto,  ad  quartum,  et  in  tertio,  dist. 
quarla,  ubi  etiam  Bonaventura,  articulo  se- 
cundo,  C[Uijestionc  secunda,  et  in  4,  distinct. 


qui  credit,  ab  eo  in  quem  credit,  nihil  mere- 
ri.  Quod  etiam  ipse  expresse  fatetur  Epistol. 
105,  dicens :  JVec  ipsa  o-emissio  peccatoricm  si- 
M  aliquo  ViCnto  est,  si  fides  eam  impetrat,  ne- 
que  enim  nuUum  fuit  meritum  illius,  qui  dice- 


14,  ubi  Scotus  specialiter,  et  in  secundo,  dist.     lat:  Deus,  propitius  esto  mihi  peccatori ;  et 


28;  Abulcnsis,  super  Matth.,  capitulo  quinto, 
quKstionc  171,  rem  quidem  docet,  cum  prffi- 
ter  mcritum  hominis  justi  ponat  etiam  mcri- 
tum  peccatoius;  Gerson.,  parte  quarta,  AI- 
phabet.  10,  litter.  R,  sub  eisdem  vocibus  di- 
visionem  tradit  ;  idem  etiam  Corduba,  lib. 
primo  Qua^stionar.,  cjusestion.  3,  notab.  A, 
inferius  in  opinion.  quinta,  conclus.  secun- 
da.  Ac  denique  apud  modernos  auctorcs 
et  in  Scholis  cst  nunc  hoec  sententia  com- 
muniter  recepta,  quam,  ut  dixi,  iiec  Soto 
omnino  negat,  cum  doceat  justos  posse  me- 
reri  aliis  gratiam  de  congruo,  et  non  de  con- 
digno ;  an  vero  possit  esse  in  peccatoribus, 
pcrtinet  ad  conditiones  hujus  meriti  infra 
tractandas. 

6.  Prohatur  ex  Augustino.  —  Probatur  au- 
lcin  haic  sententia  primo,  ex  mente  Augusti- 
ni,  nam,  hcet  noii  fuerit  usus  illa  yocQ.,de  con- 
gruo,  sine  dubio  rem  docuit;  nam  infra  osten- 
demus  posuisse  iu  fide  et  contritione  aliquod 
meritum  remissionis  peccatorum,  et  gratite 
sanctificantis,  etibidem  monstrabimusfrivolas 
csse  evasiones,  quibus  Soto  ulitur  ad  negan- 
dum  illam  esse  Augustini  sentcntiam.  At  vero 
meritum  illud  noii  potest  esse  de  condigno, 
juxta  superius  dicta ;  ergo  erit  meritum  dc 


Epist.  106:  Si\qids  {hu{w\i)  dicat  quod  gra- 
tiam  hene  operandi  fides  mereatur,  negare  non 
possuinus,  imo  gratissime  confiteniur. 

7.  Inteuiu  a  Augustlrd  contra  Semipelagia- 
nos.  —  Atque  ex  hoc  principio  putat  Augus- 
tinus  se  concludere  contra  Scmipelagianos, 
fidem  non  solum  quoad  perfectionem,  vel 
augmentum,  sed  etiam  quoad  inchoationem 
etinitium,  csse  donum  Dei  gratuitum,  quia 
alias,  inquit,  inciditur  in  dogma  damnatum, 
scilicet,  gratiam  secundum  merita  nostra  dari, 
sicut  in  dicto  cap.  2  argumentatur;  nam,  si 
initium  fidei  est  ex  nobis,  et  non  ex  gratia, 
fit  utjam  merenti  ccelera  dicantur  addi  retri- 
buiione  divina,  ac  per  hoc  gratiam  Del  secun- 
dum  merita  nostra  dari.  Quod  argumcntum 
cst  evidens,  si  supponatur  aliquod  meritum 
dc  congruo  in  ipso  initio  fidei,  scu  voluntate 
credendi,  et  iUud  non  iribuatur  gratia^,  prout 
Semipelagiani  sentiebant.  At  vero  supponen- 
do,  secundum  CathoUcam  fidem,  illud  etiam 
esse  donum  Dei,  cessat  objcctio,  inquit  Au- 
gustinus,  non  quia  in  ipsa  fide  vel  initio  cjus 
non  sit  aliquod  meritum,  sed  quia  illud  ipsum 
meritum  non  est  ex  natura,  sed  ex  gratia;  ct 
ideo  in  cap.  3  retractat  quod  aliquando  dixc- 
rat,  fidein  uon  esso  ex  gratia,  ut  fides,  ait, 


CAP.  XXXII.  AN  SIT  ALIQUOD 

unde  incipmnt  omnia  merita,  donum  sit  J)ei, 
ne  gratia  non  sit  gratia,  si  aliquid  eam,  pro- 
pter  quod  trihuatur,  antevenit.  Quum  scnlcn- 
liam  notavit  Prosper  ad  excerpta  Genucns., 
dub.  tertio,  et  in  ca  cst  valde  notandus  ille 
modus  loqucndi:  Si  aliquidprcecedat gratiam, 
propter  quod  trihuatur ;  nam  id  putatur  suili- 
cere  ad  vcrum  racritum,  quod  cxcludat  gra- 
tiam,  si  non  sit  ex  gratia,  cum  tamen  sine  du- 
bio  ad  meritum  de  condigno  ilhul  non  sufii- 
ciat.  Et  codem  modo  argmncnlatur  idcm  Pro- 
sper,  c.  6,  conlra  Collator.,  diccns:  Non  po- 
test  haberi  nulVms  meriti  petentis  fides,  quw- 
rentis  pietas,  pulsantis  instantia.  Et  indc  con- 
cludit,  si  baec  fiant  sinc  gratia,  graliam  non 
cssc  giatiam,  scd  cx  meritis  dari.  Constat  au- 
tcm  in  illis  actibus,  qui  scepe  anteccdunt  gra- 
tiam  sanctificantem,  non  esse  mcritum  de 
condigno  ;  ergo  loquitur  de  imperfectiori  me- 
rito,  quod  in  illis  actil)us,  ut  ab  auxilio  gra- 
tia;  proccdiint,  rccognoscit.  Atque  eodcm  mo- 
do  dc  mcrito  loquuntur  imitantes  Augustin., 
Fulgcnt.  in  libro  de  Incarn.  ct  grat.,  capit. 
decimo  octavo,  et  Petr.  Diacon.,  in  lib.  cjus- 
dcm  tituli,  capit.  octavo. 

8.  Non  cst  crgo  dubium  quin  pra?ter  mc- 
ritum  perfectum  tiliorum  Dci,  quod  dc  con- 
digno  vocamus,  agnoverint  sancti  Patres  me- 
ritum  minus  perfcctum,  quod  Tbeologi  pos- 
tca  de  congruo  vocarunt.  Hoc  autcm  esse 
verum  meritum  ex  corumdem  Patrum  scn- 
tcnlia  probatur,  quia  includit  aliquam  ratio- 
ncm  dcbiti ,  quod  suHicit  ad  excludendum 
liberalem  et  omnino  gratuitam  donationcm ; 
ergo  includit  ctiam  abquam  veram  rationcm 
meriti.  Probatur  consequcntia,  quia  de  ra- 
tione  mcriti  solum  cst  ut  sit  opus  cui  rclri- 
butio  aliquo  debito  respondcat,  ut  cx  eisdem 
tcstimoniis  Patrum,  et  ex  argumento  quo  ad- 
versus  Seuiipelagianos  utuntur,  manifestum 
est.  Idcmquc  probari  potcst  ex  illo  Pauli  ad 
Roraanos  11:  Si  ex  operibus,  jam  non  est 
gratia,  nam  illud  :  Si  ex  operibus,  idcm  valct. 
quod :  Si  ex  meritis,  et  absolute  de  omnilnis 
mcrilis,  sivc  pcrfectis,  sive  imporfcctis,  a  dic- 
tis  Patribus  intcUigitur.  Et  ideo  dixit  Au- 
gustinus  in  dicto  capitulo  sccuudo,  sigralia 
Dci  dicatur  dari  secundum  merita  nostra  quo- 
libet  modo,  co  ipso  non  esse  gratiam,  ubi  mul- 
tum  pundcranda  cst  illa  particula,.  quolibet 
modo,  addita  cnim  est  ad  excludcndum  onmc 
genus  meriti,  etiam  iilud,  quod  tidci  Scmi- 
pelagiani  tribnebant.  Et  rationrm  declarat 
his  verl)is  :  Rcdditur  namque  hoc  modo  delita, 
non  donatur  gratis,  debetur  enim  credenti,  etc. 

X. 


MKRITUM  DE  CONGRUO,  ETC.  225 

9.  Ad  primum  f^mdamentum  in  num.  2.  — 
Atque  ex  bis  facilc  cst  ad  motiva  contrariaj 
scntcntiic  lespondere.  Ad  primum  cnim  ne- 
gamus  antiquos  Patres,  prcesertim  Augusti- 
num  ,  et  qui  ejus  doctrinam  professi  sunt , 
hoc  meritnm  ignorasse ,  aut  nullam  ejus 
mcntioncm  fccissc  ;  conlrarium  enim  ostcn- 
dimus  quoad  rem  ipsam,  nam  de  voce  non 
contendimus.  Unde  cum  Augustinus  dcfmi- 
tionem  Concilii  Palffistini,  conlra  Pelagianos 
factam,  ad  confutandos  Semipelagianos  indu- 
cit,  non  tam  argumcntatur  a  merito  de  con- 
digno  ad  meritum  de  congruo,  quam  cxpli- 
cat  definitioncm  Concilii  Paioestini,  quod  gra- 
tia  non  datur  sccundum  mcrita,  etiamsi  facta 
fucrit  contra  Pclagiura  tribucntem  meritum 
de  condigno  operibus  solius  libcri  arbitrii, 
non  esse  fundatam  in  illa  speciali  pcrfectione 
mcriti  ,  scd  in  absoluta  et  generali.  Unde 
quod  Soto  dicit,  Patres  non  agnovisse  ralio- 
ncm  meriti,  ubi  non  subsit  ratio  debiti  et  jus- 
titia',  vcrum  quidcm  cst  quoad  rationcm  dc- 
bili,  non  vero  quoad  altcram  particulani  et 
justiticc,  illam  cnim  non  addunt  Patres,  quo- 
ties  loquuntur  de  mcrito,  ut  in  dictis  locis  vi- 
dcri  potcst.  Addo  argumcntum  lioc  roque 
proccdere  contra  eumdcm  Sotuni,  admittcn- 
tcm  meriturn  de  congruo  in  justis  respectu 
aliorum,  tum  quia  si  Patres  boc  meritum 
ignorarunt,  non  magis  respectu  sui,  c]uam 
rcspectu  aliorum  illud  tacucrunt,  tum  ctiam 
quia  si  dc  ralione  oranis  mcriti  cst,  ut  indu- 
cat  dcbitum  jnslitiff',  nullum  crit  mcritum  in 
uno  justo  respcctu  alterius,  C[uia  ibi  non  in- 
tcrvenit  justitiaa  dcbitum^  ut  supra  dictum 
est. 

10.  Ad  secundum  in  mm.  3  quanium  ad  duo 
priora  loca  Augustini.  —  Ad  secundum,  re- 
spondcmus  imprimis  nunc  non  tractari  in 
quibus  pcrsonis  possit  meritum  de  congruo 
invcniii,  scd  absolute  an  sit,  et  idco,  dato 
antcccdcnte  quod  boc  mcritum  in  boniine 
pcccatore  esse  non  possit,  ncgabilur  conse- 
quentia,  quia,  ut  subsistat  hoc  mcritum,  ct 
divisio  supra  data,  satis  est  quod  vel  in  lio- 
minc  justo  talc  mcritum  invcniri  possit.  Se- 
cundo,  rcspondcraus  ncgando  assnraptura, 
infra  cnim  ostendemus  dari  hoc  meritum  in 
pcccatorc,  etiam  rcspectu  priraai  sanciifica- 
tionis.  Ncquc  Augustinus  in  locis  in  argu- 
racnto  citatis  contrarium  scnsit,  nam  ncgat 
sine  gratia  esse  possc  aliquod  mcritum,  non 
dc  sola  gratia,  quam  sanctificantcm  vocamns, 
qux  formalitcr  excludit  peccatum,  sed  abso- 
lute  de  tota  gralia,  c[uie.  propter  sanctificatio. 

15 


22G 


LIB.  XII.  DE  MEmTO,  QUOD  EST  EEFECTUS  GRATI.E  SANCTTFIC.^NTIS. 


nera  datiir,  ct  proccipiie  de  aiixiliantc  loqui- 
tur.  Id  facilc  constahit  attente  eadcm  loca  le- 
gcnti;  nam  in  primo  ex  libr.  3  Hypognost., 
cap.  5,  postqiiam  dixit :  Pravemtur  homo  me- 
diciua,  id  est,  Christi  graiia,  ut  sanetur,  addit : 
Et  reparetur  in  eodem  titiata,  atque  pra-pa- 


justificationcm,  ita  concedit  mcritum,  ut  ita 
dicam,  divinum,  idcst,  ex  gratia  prsecedens, 
quo  scilicet  meretur  augeri.  Ubi  non  loqui- 
tur  de  augmento  intensivo,  sed  extensivo  per 
additionem,  seu  multiplicalionem  novse  gra- 
ti»,  quffi  dicitur  gratia  pro  gratia  ;   sic  euim 


retur  voluntas,  qum  semper  indigens  adjuto-  gratia  fidci  merctur  augeri  per  gratiam  cha- 
o-io  illuminante,  gratia  Salvatoris  possit  tam  ritatis,  seu  justificationis,  et  remissionis  pec- 
Deum  cognoscere,  qiiam  secundum  cjus  vivere 


catorum.  Et  eodem  modo  dixit  idem  Augus- 
tinus,  dicta  Epist.  \0o:  Si  dixerimus  fidem 
pnrcessisse,  in  qua  esset  meritum  grati(e,  qidd 
mcriti  homo  habelat  ante  fidem,  ut  acciperet 
fidem?  Et  dc  Corrcpt.  et  Grat.^  capit.  13, 
illam  dicit  esse  gratiam  pro  gratia,  qua3  datur 
pro  his  meritis  qure  contuht  gratia.  Et  eam- 
dem  doctrinam  habet  in  hbro  de  Grat.  et 
hb.  arb.,  cap.  8  et  9;  et  Fulgent.,  hbr.  \  ad 
Monim.,   cap.    10. 

12.  Ad primam  rationem  in  n.  4.  —  Ad  pri- 
mam  ralioncm  dici  potcst  primo  quod,  hcet 
mcritum  de  congruo  dicatur  essc  vcrum  me- 
ritum,  quia  non  metapliorice,  scd  pcr  ah- 
quam  proprietatem  tale  est,  nihilominus  adco 
cst  imperfectum,  ut  analogice  tantum  meri- 
tum  sit,  non  quidcm  aualogia  quasi  extriu- 
scca  et  metaphorica,  scd  intrinscca,  per  im- 
pcrfectam  quamdam  mcriti  participationcm, 
ad  eum  modum  quo  accidens  dicitur  esse 
aualogice  ens.  Cum  eadem  ergo  proportione 
loqucndum  est  de  jurc,  quod  merito  corres- 
poudet.  Nam  jus  simphcitcr  dictum  solum 
dicitur  de  iho  quod  ad  justitiam  spectat,  et 
hoc  modo  non  estde  rationecujushbet  meriti 
probant,  nam  in  illis  docet  Augustinus,  quo-  dare  jus,  sed  tantum  ihius  meriti,  quod  sim- 
cumquc  modo  opus  mcritorium  pra^ccdat  gra-  phciter  tale  est,  id  est,  perfecti,  et  de  con- 
tiam,  non  imputari  secundum  gratiam,  scd  digno.  At  vero  latius  loqucndo  de  jure  pro 
secundum  debitum.  Loquitur  autem  Augusti-  quacumque  actione,  seu  titulo  ad  obtinen- 
nus  de  bono  opere,  quod  totam  gratiam  etiara  dura  ahquid  ratione  ahcujus  operis,  sic  ctiam 
auxiliantem  pra?ccdat,  ct  simphciter  de  meri-  mcritum  de  congruo  dici  potcst  dare  aliquod 
to  sive  perfecto  sive  imperfccto  sentcntiam  il-    jus.  Sicut  ctiam  ssepe  Augustinus  contra  Se- 


voluntatem.  Illumiuatio  autcm  divina  gratia 
auxihans  cst,  qua;  sub  mechcina  gratia:;  sa- 
nantis  comprehenditur,  quia  inchoat  sanita- 
tem  ab  iufirmitate  bene  operandi,  ut  ad  sani- 
tatem  a  culpa  tandcm  perducat.  Idem  facile 
intchigi  potest  cx  aUcro  loco  dc  Correplion. 
et  Grat.,  capit.  primo,  nam  paulo  antea  dixc- 
rat :  Adjuvat  nos  ut  dcclinemus  a  malo,  et  fa- 
ciamus  bomm,  quod  mdlus  potest  sine  sjnritu 
gratiie.  Et  paulo  inferius  addit :  Ac  per  hoc,  et 
desiderare  auxilium  grafui',  initium  gratue 
est,  et  postca  subjuugit  vcrba  in  argununto 
citata,  post  quse  iterum  subdit  gratiam  remis- 
sionis  peccatorum  non  sulBcere  sine  liberato- 
ris  auxilio.  Undc  cum  dixit  :  Nisi  fuerit  libe- 
ratus  ah  eo  qui  dixit  :  Si  vos  filius  Vibcratit, 
sub  hberantc  gratia  non  comprehcndit  lan- 
tum  eam,  qiue  a  peccato  formahtcr  liberat, 
sed  etiam  iilam ,  quse  liberat  ab  infirmitate 
pie  operandi,  et  dat  vires  voluntati,  ut  ad  in- 
tegram  sanitatem  se  disponat. 

11.  Ad  locum  postremum  Augustini  in  eo- 
dem  num.  —  Dcnique,  ex  verbis  tertio  loco 
citatis   cx   Epistola  106  ,   priora   contrarium 


lam  profert.  Nam  paulo  post  subdit  :  Si  quis 
autem  dixerit  quod  gratiam  lene  operandi  fi- 
des  mereatur,  negare  non  possumus,  imo  gra- 
tissime  confitcmur,  hanc  enim  fidem  volumus 
haleant,  qua  impetrent  charitatem.  Undc  con- 
statloqui  dc  fidc,  qum  antecedit  charitatcm  ; 
meritura  ergo  quod  ilh  tribuit,  non  potcst 
esse  de  condigno  ;  est  ergo  de  congruo  ;  sed 
iUud  ait  non  rcpuguare  gi\itia%  quia  ad  eara 
fidem  per  Dei  gratiam  pci^vcnitur,  unde  iu- 
ferius  addit :  Cum  fides  impetrat  justificatio- 
nem,  non  gratiam  Dei  aliquid  meriti  prcecedit 
humani,  scd  ipsa  gratia  meretur  augeri,  ut 
aucta  mereatur  et  perfici.  Ubi  manifeste  sicut 
negat   meritum  humanum  ,    quod  prasccdat 


mipelagianos  dicit,  quod  cx  tali  merito  da- 
tur,  non  donari,  sed  retribui.  Imo  interdum 
raercedcm  vocat  id  quod  sic  rctribuitur,  ut 
patct  ex  capit.  secundo  libri  de  Preedestinat. 
Sanctorum.  Atque  eadcm  rcsponsio  appll- 
canda  cst  ad  sccundam  rationem,  nam  ea- 
dera  ratio  in  debito  militat,  est  cnim  quod- 
dam  debitum  rigorosum,  et  de  justitia,  quod 
inducitur  per  solum  meritum  de  condigno, 
polest  tamen  esse  aliquod  debitum  secundum 
quid,  quod,  si  ex  operc  nascatur,  ad  ahc[uara 
rationera  raeriti  sufficiet;  sic  enim  disposi- 
tioni  aliquo  modo  debetur  forma,  et  bono 
operi  debetur  laus,  de  quo  plura  in  scquen- 
tibus.   Sic  etiam  patet  responsio  ad  tertiam 


CAP.  XXXIII.  Qil^.  (;O.NDITIONi:S  AD  MERITCM  DE  CONGUUO,  ETC.  227 

rationom.  Nam  Dcus  non  fit  debitor  ex  jus-  bus  sine  duhio  comprebendit  meritum,  quod 

lilia,   nisi  in  vi  promissionis  sua3  sub  condi-  in  posteriori  loco  vocal  d/gni,  nam  illo  modo 

tione  operis  condigni  seu  proportionati  ;  ni-  dicit  mernissc   Virgincm  matcrnitatcm  Dei, 

hilominus  tamen  secundum  quid   et  imper-  quam   de  congruo  sine  du])io   meruit.  Nam 

fccte  potcst  abis  modis  fieri  debitor,  non  tam  quia  meritum  de  congruo  interdum  esse  po- 

aliis  quam  sibi  et  suee  providentia:!.  Sicut  di-  test  cum.  dignitate  personse  merentis,  et  ejus 

citur    quodammodo  dcbere    conservationem  cui  meretur,  quamvis  non  omnes  aVm  con- 

rcbus  quas  condidit,  vel  generalem  concur-  ditiones    ad  meritum  justitiffi  rcquisiio!  con- 

sum  causis  quibus  virtutem  operandi  tribuit.  currant,  interdum  vero  esse  potest  sinc  tali 

Quaudo  ergp  hoc  genus  debiti  iu   operibus  dignitate,  idco  primum  vocat  meritum  con- 

horauiis  fundatur,  potest  ad  meritum  de  con-  grui  digni,  ut  sic  dicam,  posterius  vocat  tan- 

gruo  suflQcere.  Addo  insuper  interdum  posse  tum  meritum  congrui.  Et  ita  non  crescit  di- 

meritum  dc   congruo   supponere  promissio-  visio,  et  doctrina  est  vera,  si  bcne  explicc- 

nem  Dci,  ncquc  solum  promissionem  ad  dc-  tur,   et  apphcetur,  ut  in  scquenlibus  dicam. 
bitum  ex  justilia  sufiiccre,  ut  iu  superioribus 

tactum   est,  et  iterum  in   sequentibus  dice-  CAPUT  XXXIII. 
mus. 

13.  Ditisio  meriti  ex  dictis  consiirgens  sta-  Qu^  conditio^"es  ad  MEniTUM  de  coxgruo  ise- 

lllitur.  —  Atque  ex  his  conckiderc  possumus  cessarle    sint    vel    suffigiant   ex    parte 

divisionemillammeriti,  in  condignum  etcon-  ipsius  ACTUs  meritorii? 
gruum,  suflicientemesse,  quiaomne  meritum 

vel  est  perfectum  et  de  justitia,  vel  ad  illam  1.  Meritum  congrui  et  condigni pnrtim  con- 

pcrfoctionem  non  attingit.  Pjius  est  meritum  zeniunt.  —  Ostendimus  esse  aliquod  mcritum 

de  condigno ;  omne  autem  ahud  est  de  con-  de  congruo,  declarandum  consequcater  se- 

gruo   ;    est  crgo   sufficiens   divisio.  At  vero  quitur  quidillud  sit,  quod  facileprosstaljimus, 

Alexand.  Alensis,   loco  supra  citato,  addere  exphcando   condiliones   ejus  per  quamdam 

videtur   meritum  interprctativum.  Verba  ta-  pvoporlionem,   vel    potius    decUnationem   a 

men  cjus  sunt  :  Duplex  est  meritum,  scilicct,  pcrfcclione  mcriti  de  condigno.  In  hoc  cnim 

meritum  interpretativum ,  et  meritum  congrui  hajc  duo  mcrita  conveniunt,  quod  utrumquc 

Tcl  condigni.    Cum  ergo    dicat  dwplex,  etc,  est  veluti  proprictas  qusedani  operis  humani 

manifestum  est  solum  intendere  bimembrem  juxta  doctrinamD.  Thomce  in  1.  2,  cjucest.  2!^ 

divisionem  tradcre.    Et  ideo   dixi   supra,   in  art.  3  ct  4,  ubi  sub  hac  gencrahtate,  et  abs- 

uum,  5,  videri  per  interpretativum  iUud  me-  traliendo  ab  utroque  merito,  hanc  proprieta- 

rilum  inteUigcre,  cjuod   est  de  congruo,   et  tcm  actibus  humanis  altribuit.  Et  liinc  mani- 

cxempla  quibus  postea  illud  mcmbrum  de-  festum  esse  videlur,  neque  omues  conditio- 

chirat,  hunc  sensum   confirmant.  Undc  ne-  nes,  requisitas  ad  meritum  ds  condigno,  ad 

cesse  est  utmeritum  perfcctum  simul  de  con-  mcritum  de  congruo  necessarias  esse,  nequo 

digno  et  dc  congruo   appcUet,  quia  sinc  du-  etiam  actum  esse  posse  meritorium  de  con- 

bio  in  operc,  quod  condignum  cst,  maxima  gruo  si  omnibus  iUis  careat.  Prior  pars  clara 

congruitas  et  quasi  per  antonomasiam  repe-  est,  quia,  si  actus  habet  omnes  conditiones 

ritur.   In  aho  tamen  sensu  posset  dici  meri-  necessarias   ad  mcritum  de  condigno,  nihil 

tum  interpretativum,  quod  non  fundatur  in  supererit   in  quo  possit  ab  iUo  ditferrc,  nec 

opcre  ipsius  personai,  sed  iu  ahqua  ejus  qua-  ratio  reddi  cur  tale  meritum  perfectum  non 

htate,   sicut  dicitur  persona  hominis,  vei  in-  sit.  Cum  ergo  meritum  de  congruo  tanquam 

gcniosa  opera  lioc  vcl  iUud  mereri.  lUud  au-  imperfectum  a  perfecto  ditferat,  non  potest 

tcm  non  est  verum  meritum,    scd  metapho-  omnes  ejus  conditiones  tanquam  siln  neces- 

licum,   ut  in  principio  Inijus  materire  dixi,  sarias  postulare.   Altera  vero  pars  contraria 

ideo   tale   mcritum  non  pcrtinct   ad  dictam  rationc  probatur,  quia  si  actus  moraUs  non 

divisionem,  nec  ejus  mcmbramuUipiicat.  AU-  liabcat  saitcm  aUquas  ex  conditionibus  me- 

tcr  vero,  D.  Bonaventura  in  2,  distinct.  27,  riti  de  condigno,  nuUam  veram  rationem  me- 

et  in  3,  distinct.  quarta,  artic.  2,  quaistion.  riti  participarc  potcrit ;  undc  enim  iUam  lia- 

2,  intcr  iUa  duomcmbra  ponit  mcritum  digni.  beijit?   Igitur  cxpUcandum   est  quoenam   cx 

Verumtamcn   in  priori  loco   prius  ponit   bi-  conditionibus  mcriti  de  condigno  ad  Iioc  me- 

mcmbrem   divisionem,  et  postea  varios  mo-  ritum  neccssariaj  siut  vel  sutliciant,  quod  fa- 

dos  meriti  dc  congruo  subdislinguit,  sub  qui-  cile  expediemus  discurrendo  per  quatuor  ca- 


228  LIB.  XH.  DE  MEUITO,  QUOD  EST  EI' 

pita  supra  por4ta,  scilicct,  vel  ex  parte  actus, 
vcl  ex  parto  persona;  mcrcntis,  vel  ex  parte 
ejus  cni  quis  meretur,  vcl  ex  partc  DEI,  quia 
hic  solum  dc  racrito  apud  Dcum  agimus. 

2.  Deprima  conditione  meriti  congrui  asser- 

tio  prima  fripartita.  Dcclaratur  prima  pars. 

—  Declaratur  secimda.  —  Igitur  ex  partc  ac- 

tus  in  priniis  necessarium  est  ut  actus  mc- 

ritorius  de  congruo,  actus  realis  seu   positi- 

vussit,  acliber,  etin  aliqua  temporis  difieren- 

tia  existcns.  Prior  pars  ponitur  ad  excludeu- 

dam  meram  oraissionem,  seu  carentiam  actus 

mali,   nam  illa   per  se   non   liabet  moralem 

habitudincm  positivam  ad  prsemiura,   sed  ad 

summum  dicit  non  rcpugnantiam  seu  caren- 

tiam  obicis,  in  qua  nullum  est  verum  meri- 

tum.  Nam  is  qui  recipit    sacramentum  sine 

obice,  praicise,  et  ex  illo  capite  dici  non  po- 

test  mereri  de  congruo  gratiam  sacramenti. 

Et  rationes,  quibus  supra  probavimus,  hanc 

conditionem  esse  neccssariam  in  mcrito  con- 

digni,  idcm  in  prrescnti   probant.    Sccuuda 

pars  de  hbertate  etiam  est  certa  ex  doctrina 

D.  Thoma:>,  dicta  qurostion.  vigesima  prima, 

ubi  rationem  meriti   dicit  cssc  proprietatcm 

actus  humani  morahs  ac  liberi ;  loquitur  au- 

tem  ibi  de  mcrito  abstracte,  ut  declaravi.  Un- 

dc  etiam  ratio  communis  est,  quia  etiam  hoc 

meritura  de  congruo  est  quid  morale,  et  idco 

supponit  esse  libcrura,  quod  est  fundaracn- 

tura  oranis  raoralitatis.  Itcra,  quia  etiara  hoc 

meritum  debet  iraputari  operanti ;  non  potcst 

autem  ei  imputari,  nisi  dorainiura  sui  actus 

habeat.  Denique  quia  si  actus  sit  oranino  nc- 

ccssarius,   non  magis  potcst  csse  meritorius 

quam  pulchriludo,  nobilitas,  aut  alire  natura- 

les  quahtates,  qnre  interpretative.  aut  meta- 

phorice  dicuntur  aliquid  mereri,  non  autcm 

vcre  ;  mei^itum  autcm  de  congruo  verum  me- 

ritum  est,  licet  iraperfectura. 

3.  Declaratur  tertio.  —  Tcrtiara  particu- 
lara  addiraus  propter  errorera  Seraipclagia- 
norura,  qui  dixerunt  opcra  bona  nunquara 
futura  absohite  ct  sirapUcitcr,  qure  taracn  fu- 
tura  essent,  si  li»c  vcl  illa  conditio  implcrc- 
tur,  esse  ita  mcritoria  apud  Dcum,  ut  aliquod 
pra?raiura  pro  ilUs  retriljuat;  sic  cnira  aic- 
bant  dare  Deum  fidem  vcl  baptismum  par- 
vulo  statim  moriluro,  quia,  si  vixisset,  bona 
opera  facturus  fuissct.  Unde  sequebatur  taha 
opera  esse  nunc  meritoria.  Loquebantur  au- 
tem  ille  de  quodara  niinirao  raerito  et  imper- 
fecto.  Unde  raaxime  circa  racritura  de  con- 
gruo  crrasse  videntur.  Ita  suraitur  ex  liis 
quae  Prosper  et  Hilarius  in  epistoUs  ad  Augu- 


FECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 
stinum  refcrunt.  Et  ita  illura  crrorera  acriter 
irapugnat  Augustinus  in  libr.  dc  Pia^deslina- 
tioneSanctorum,  capite  duodecimoet  sequen- 
tibus,  et  libr.  de  Dono  perseverant.,  capit. 
nouo  et  duodecimo,  ct  sffipius  in  aUis  locis. 
Et  ratio  est,  quia  quod  neque  est,  neque  un- 
quara  futurum  est  nihil  revera  est ;  ergo 
nuUum  racritum  fundare  potest,  quod  jara 
nunc,  vel  in  ahquo  reali  teraporc  talem  ra- 
tioncm  habeat,  sed  sohmi  quod  habcret  si 
taUs  actus  fieret.  Nam  sicut  conditionaUs  iUa 
nihil  ponit  in  ipso  esse  taUs  actus,  ita  nequc 
iu  merito  ejus.  Item  quia  taUs  actns  non  po- 
test  vere  et  moraliter  nunc  vel  in  aliqua  du- 
ralione  rcali  imputari  operanti ;  ergo  nec 
potcst  fundarc  meritura,  quod  in  praesenti 
vcrara  congruitatera  tribuat  retributioni.  Si- 
cut  e  contrario  racritura  malura,  si  nunquara 
futurura  cst,  etiarasi  aliqua  conditione  posita 
futurura  esset,  uullara  justara  aut  congruara 
vindictara  fundare  potest.  De  qua  rc  iu  supc- 
rioribus  et  in  materia  de  Praidestinatioue 
phu"a  dixiraus.  Et  addere  possuraus,  com- 
muue  etiam  esse  huic  merito  cum  merito  de 
condigno,  ut  secuudura  realcra  cxistentiam 
pra^ccdere  dcbcat  collationcm  praraii,  saltcra 
ordine  natura?,  nara  quoad  hoc  utriusque  est 
eadera  ratio,  quia  etiara  raeritura  de  congruo 
est  causa  sui  praeraii,  non  finalis,  sed  raora- 
liter  efiicicns;  oranis  autcra  causaprffiter  fina- 
lcra  supponitur  suo  effectui  secuudum  realera 
existentiam  saltem  ordiue  naturoj. 

4.  Traclatur  secunda  conditio  meriti. —  Du- 
lium.  —  De  alia  vero  conditione  actus  mcri- 
torii,  scilicct,  quod  sit  absolutc  et  sirapliciter 
raoralitcr  bonus,  dubitari  potest  an  sit  sirapli- 
citcr  necessaria  ad  raeritura  de  congruo.  Sed 
ut  separemus  certum  ab  incerto,  distinguere 
oportet  de  prffimio  hujus  meriti ;  nam  potest 
csse  aliquid  supernaturale ,  et  ad  salutera 
aniraai  confcrens,  aut  aliquid  naturale,  seu 
teraporale  coraraodura  hujus  vitse.  Et  in  prse- 
senti  quidera  de  merito  prsecipue  tractaraus 
ut  relato  ad  prteraiura  supernaturale.  Et  de 
hocmcritoccrtissimum  censeo,  nullum  actum 
esse  possc  raeritoriuni  dc  congruo  talis  pra3- 
mii,  nisi  absohite  ct  sirapliciter  sit  moi^aliter 
bonus.  Ncc  in  hoc  aliqucra  ex  Theologis  con- 
tradiccntera  invcnio.  Etratioest,  quia,  si  opus 
non  sit  ])onura^  vel  est  raalura,  vel  indiUc- 
rcns  ;  ncutrura  esse  potest  illo  raodo  merito- 
riura;  crgo.Demalo  actuprobatur  rainor,  tum 
quia,  cum  talis  actus  sit  peccarainosus,  displi- 
cct Deo  tara  ex  parte  opcris  quam  ex  parte  ope- 
rantis,  quia  opus  cst  ipsius  Dci  offensio,  el  ope- 


CAP.  XXXIII.  QU.E  CONDITIONES 
rans  vcl  oslpeccator,  vcl,  licot  contingat  alias 
cssc  jiisliim,  non  bcnesuajustitia  utitur ;  tum 
etiam  quia  rcpugnat  idcm  opus  affcrrc  spiri- 
tualenocumentum  cinimffi,  ct  ad  salutem  ejus, 
et  supcrnaturalia  dona  oblincnda  confcrrc. 
Item  rcpui^nat  csscdignumsupplicio  divino  ct 
spiritiiali  (ut  sic  dicam),  ct  simul  oirerre  con- 
gruitatem  vel  proportionem  aliquam  cum  spi- 
ritualibus  donis,  ut  intuitu  talis  opcris  etiam 
de  congruo  conferantur.  De  actu  vero  indif- 
ferentc  idem  facile  probatur,  tum  quia  rc- 
vera  non  datur  actus  moralis  in  individuo  in- 
diffcrcns,  tum  etiam  quia,  licet  daretur,  esset 
actus  inutilis  ct  improportionatus  ad  promo- 
vendam  virtutem  ;  ergo  multo  magis  ad  pro- 
morcndum  quocumque  modo  supcrnaturalia 
dona. 

r>.  Qiddam  limitant  secundam  assertionem 
ad  meoiium  respcctii  prcemii  supcrnatura- 
lis.  —  Eorum  ratio.  —  At  vcro  si  racritum 
tantum  refcralur  ad  praimium  tcmporalc  , 
aliqui  putant  non  csse  banc  conditionem 
nccessariam  ad  mcritum  dc  congruo.  Quia, 
licet  opus  sit  malum  ex  uno  capitc,  vcrbi 
gratia,  cx  fmc,  potest  cx  objccto  aliquam 
bonitatcm  babero,  et  e  converso  opus  ex 
oljjccto  pravum  potest  bona  intcntione  ficri 
et  indc  aliquam  bonitatem  participare  ;  de- 
cct  autem  ac  congruum  est  ut  Dous  neque 
aliquam  bonitatem  actus  irromuneratam  re- 
linquat;  orgo  in' actumalo,  quatcnus  aliqua 
cx  partc  bonus  est,  potcst  invcniri  meritum 
dccongruo,  saltem  respectu  naturalis  ettem- 
poralis  prajmii.  Quam  scntcntiam  vidctur  ap- 
proljare  Medina  d.  2,  qua3st.  H^,  articul. 
quarto,  et  exprcssius  Abulensis  in  capit. 
scxto  Mattb.,  qucestion.  duodccima.  Nouter 
autem  in  illa  sententia  persistit,  quamvis  di- 
cant  sinc  inconvenicnti  posse  dofendi,  etMc- 
dina  ad  illam  confirmandam  inducit  quaxiam 
loca  Scripturee  et  Patrum  supra  a  nobis  trac- 
tiila,  capit.  quarto,  ut  de  obstotricibus,  Exod. 
1,  ot  dcRaab,  Josue  2et6,  ct  de  rege  Babylo- 
nis,  Ezccbiel.  29,  juncto  testimonio  Gregorii, 
18  Moral.,  capit.  sccundo,  alias  quarlo,  di- 
crntis  rcdditum  csse  prajmium  obstctricibus 
occultantibus  exploratorcs  per  mendacium, 
quod  vidctur  probare  D.  Thomas,  dicta  quajst. 
114,  artic.  dccimo,  adquarlum,  etfavct  etiam 
Augustinus,  libr,  contr.  Mcndacium  ,  capit. 
decimo  quinto,  et  quffist.  prima  in  Exod., 
et  5  dc  Civitat.,  cap.  dccimoquinto,  quate- 
nus  dicit  Dcum  non  rcliquisse  Romanos  sinc 
prforaio  tcmporali  proptcr  bona  ipsorura 
opcra,  licct  ab  illis  non  bcne  ficrcut,   sed 


AD  MERITUM  DE  CO.NGRLO,  ETC.  229 

proptor  amorcm  laudis  liumana:',  quod  etiam 
sensit  D.  Thomas,  lib.  3  de  Regim.  Princip., 
cap.  4,  5  et  6. 

6.  Dicta  limitatio  excludenda.  —  Nihilomi- 
nus  dico  neccssarium  csse  actum  simplicitcr 
bonura  moraliter,  ut  apud  Deum  sit  merito- 
rius  de  congruo  ctiam  pra^mii  tcmporalis. 
Hanc  partem  magis  probant  dicti  auctores, 
ct  communitcr  inoderni  Tbcologi,  dicta  qua?s- 
tion.  H4,  articul.  decimo,  ubi  D.  Thomas, 
in  solut.  ad  4,  contrarium  non  scntit,  ut  in- 
fra  dicam,  et  in  quoestion.  vigesima  prima  , 
articul.  quarto,  ubi  absolute  dicit  actum  bo- 
num  esse  meritorium  apud  Dcum  ,  malum 
vcro  demeritorium  ,  nam  actus  malus  nou 
rcfcrtur  in  Dcum,  ncquc  cjus  honorcm  scr- 
vat,  et  ideo  nullius  mcriti  apud  ipsum  esse 
potcst.  Tunc  enim  aliquis  apud  alium  mere- 
tur,  quando  proptcr  illum  aliquo  modo  ope- 
ratur,  quia,  ut  recte  dixit  D.  Thomas ,  in 
eadcm  quasstion.  vigcsima  prima,  artic.  3, 
mcritura  dicit  habiiudinera  ad  alterura  sc- 
cundura  retributioncm  justitise  aliquo  modo, 
et  idco  non  est  meritum  apud  aliquera,  nisi 
proptcr  illura  fiat  opus,  quod  ipsi  aliquo  mo- 
do  placeat,  vcl  placere  debeat.  At  vero  opus 
pcccaminosura  non  fit  proptcr  Deum,  neque 
cst  capax  taiis  relatiouis,  ncc  Deo  placet ; 
ergo  Tiullius  raeriti  esse  potest  apud  Deuni. 
Et  ideo  Christus,  Matth.  6,  de  operantibus 
propter  humanara  laudem  dixit :  Receperunt 
mercedem  suam,  utique  apud  homines,  nam 
apud  Deum  nullam  babent.  Et  confirraatur, 
nara  non  est  mcritorium  opus  quod  non  est 
laudabile  ,  nara  ,  ut  D.  Thomas ,  in  eadcm 
quoest.  21,  scntit,  dignitas  meriti  supponit 
iu  opere  dignitatem  laudis  ;  quomodo  onim 
rcmunerabile  sestimari  potest  quod  laudabile 
non  cst  ,  sed  potius  vituperabile  ?  at  vcro 
peccatura  non  est  laudabile,  sed  potius  rc- 
prehensibile ,  et  idco  poena  dignum  ;  ergo 
non  potest  simul  esse  de  se  dignum  prcemio, 
neque  ad  illud  congruitatem  habens,  ctiamsi 
temporale    sit. 

7.  Ad  rationem  adversarionm  in  num.  3. 
—  Vide  Augustinum ,  lib.  contra  Mendac.  , 
c.  15  et  16,  et  q.  1  in  Exod.  — Ncquc  obslat 
ratio  in  contrarium  inducla  ;  nara  vel  in  iiia 
est  sermo  dc  physica  seu  naturali  bonitatcoc- 
tus,  vcl  de  moraU.  Prior  non  sufficit  ad  ullum 
meritum,  quod  in  bonitate  morali  fundari 
debet,  alias  omne  opus  indiffcrcns  essct  rac- 
ritoriura,  imo  et  omne  peccatura  ,  etiamsi 
sit  iutrinsece  malum,  quia,  ut  actus  positi- 
vus  cst,  semper  habct  bonitatem  naturalcra. 


230 


LILi.  XII.  DE  MEPxlTO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GP.ATl.E  SANCTiriC.\NTIS. 


Si  aulem  sit  sermo  de  bonitate  morali,  sic 
falsum  assumilur  in  argumcnto,  quia  ex  quo- 
cumque  capile  actus  male  fiat,  nullam  mo- 
ralem  bonitatem  retinet,  etiamsi  sit  de  ob- 
jecto  de  se  sufficiente  ad  dandam  bonitatem 
actui,  si  prout  oportet  intcnderetur,  et  ideo 
in  tali  actu  nibil  vere  remunerabile  rebn- 


8.  Tradatur  tertia  condltio  de  superiiatic- 
o'alitate  meriti.  —  Assertio  tcrtia  •■  no7i  requi- 
ritur  dicta  conditio  ad  meritum  temporalis 
prccmii.  —  Simili  modo  dubitari  potest,  de 
alia  condilione  ad  meritum  de  condigno  re- 
quisita,  scilicet,  quod  sit  opus  supernaturale 
ex  auxilio  gratice  procedens,  et  in  supernatu- 


quitur.  Neque  etiam  obstant  exempla  in  con-    ralem  iinem  aliquo  modo  ordinatum,   an  sit 
trarium  adducta  ;  nam  quod   supra  dixi  de 
Raab   ad   obstctrices  potest   applicari,   quia 


potucrunt  babere  duos  actus  :  unum  bonffi 
voluntatis  libcrandi  parvulos^  in  quo  potuit 
aliquod  meritum  de  congruo  fundari ;  alium 
mendacii,  in  quo  nullum  mcritum  habuerunt; 
potuit  tamen  cum  hoc  demerilo  simul  con- 
sistere  prius  meritum,  quia  posterior  actus 
non  fuit  circumstantia  prioris,  neque  infecit    Deum  ut  naturalem  finem,  est  sufficiens  pro- 


ctiam  ad  meritum  de  congruo  necessaria?  In 
quo  imprimis  locum  habet  distinctio  data  in 
n.  5,  dc  merito  temporalis  prKmii  vel  spiritua- 
hs.  Nam  de  priori  certum  est  non  esse  ne- 
cessarium  supernaturalem  actum  vel  relatio- 
nem  in  supcrnaturalem  finem  ad  meritum  de 
congruo  temporalis  pra^mii ;  nam  in  actu 
moraliter  bono,  et  convenienter  ordinalo  ad 


iUum,  et  concomitanter  in  diversis  actibus 
possunt  simul  esse  meritum  et  dcmcritura, 
ut  supra  etiam  de  merito  de  condigno  dixi. 
Addi  eiiam  posset  potuisse  obsteirices  per 
ignorantiam  excusari  a  culpa  mendacii,  vel 
etiam  ob  ahquam  amphibologiam,  quod  eiiara 
de  Raab   dici  potcst,  quamvis  utrumque  in- 


certum  sit.   Ad  ahud  vero    de 


rege 


Babv- 


portio  respcctu  praemii  temporahs ;  ergo  ex 
eo  capiie  non  est  necessarium  auxilium  gra- 
tiffi  ad  tale  mcritum,  si  alioqui  supponamus 
ahquem  actum  simphciter  bonum  moraliter 
posse  fieri  sine  auxiho  graiise.  Unde  D.  Tho- 
mas,  in  i.  2,  dicta  q.  21,  artic.  3  et  4.,  hanc 
proprietatem  meriti  etiam  apud  Deum  posuit 
ut   comitantem  bonitaicm   moralcm    actas , 


lonis,  jam  supra  dictum  est  nuhum  meritum    abstracte  ei  gencraiim  loquendo,  tam  de  na- 
etiam  de  congruo  in  iUo  fuisse,  qula  ex  pra-    iurali  quam  de  supernaiurah  aciu.  Denique 


eliam  in  siaiu  purae  naiurae  periineret  ad  pro- 
vidcntiam  Dei  punire  malos  actus ;  ergo  et 
prsemiura  bonis  rcddcre,  quod  iunc  esset  or- 
dinis  naiuralis,  quia  uirumque  posiulat  per- 
fccia  providentia ;  in  illo  autem  siatu  non 
esset  necessaria  propria  et  supernaturalis 
gratia ;  ergo  per  se  necessaria  non  est  ad 
mcritum  iemporalis  preemii. 
9.  Assertio  quarta :  requiritur  tamenadprce- 


va  intentione  orania  operatus  est,  nuhamque 
piara  vohantaiera  aut  inteniionera  bonoris  di- 
vini  ha]juit,'nihilominus  tamen  Deum  voluisse 
exercitui  ejus  ahquod  vehiii  stipendium  la- 
boris  conferre,  non  ut  prcemium  mcriti,  sed 
ex  ahis  raiionibus  suse  providentiie,  scilicet, 
ut  osienderet  effectum  illum  sibi  placuisse, 
et  a  se  fuisse  inientura,  quaravis  modus  non 
faerit  ex  motione  ejus,  sed  ex  pcrmissione. 

Et  ita  eiiam  dici  poiest  retributionera  illam  mitm  snpernaturale. — Secus  vero  dicendum 

potiusfuissepermissamquamredditam.Idem-  est  de  merito  etiam  imperfecto  et  congruo 

que  dici  potest  de  Romanis,  nam  Deus  non  alicujus  doni  scu  pra^mii  supernatm^alis.  Sed 

illis  contuht  imperium  tam  ordinaiione  sua  C|uia  hoc  non  est  ffique  certum  dc  homine  sic 

quam  permissione.  Addi  vero  potest  Roma-  opcrante  in  staiu  pcccati,  vcl  in  siatu  graiiiB, 

nos,  licet  frequeniius  vana  inteniione  opera-  ideo  de  uiroque  membro  sigillaiim  dicendum 

reniur,  poiuisse  ahqua  opera  facere  ex  zelo  est.   Ei  imprimis   certura  existimo  hominem 

justitia^,  quffi   Deus  ex  sua  liberali  providen-  cxistcntera  in  slatu  pcccati  mortalis  nihilsu- 

tia  temporahtcr  rcmunerare  voluit,   quia  in  pcrnaturale  mcreri  de  congruo  apud  Dcum, 

illis   aliqua  congruiins  meriti  incsse  poterat.  pcractum  nonprocedentem  ab  aliquo  auxilio 

Vel  certe  credibile  csi  Deura,  ex  provideniia  gratioe,  etiamsi  raorahier  bonus  sit.    Probaiur 

generali  hsec  temporalia   bona  confcrrc  iis,  primo,   quia  in  horainc  nullum  est  mcritum 

qui  minus  injuste  agunt,   etiamsi  nihil  bcne  in   ordinc  ad  sahitem  a^ternam,  sive  perfec- 

opercntur ,  idque    non   propier  mcriium  ip-  ium,  sive  imperfectum,   quod  non  sit  funda- 

sorum,  nullum  est  enim,  sed  proptcr  bonum  ium  ingratia;  sedtale  opus  in  nulla  gratia  est 

universi,  ut  minora  mala  iii  illo  fiani,  vcl  ut  fundatum;  ergo  nec  de  congruo  meritorium 

homines  subditi  minus  opprimantur,  vel  pro-  csse  potest  in  ordine  ad  salutem  aeternam,  ac 

ptor  alias  similes  Cousas,  qua^  facile  inhujus-  subinde    ncc  alicujus   doni    supernaturalis  , 

modi  provideutia  diviua  ccnsiderari  possuut.  nam  hffic  duo  vei  suat  idcm,  vel  omuino  suut 


CAP.  XXXIII.  QU.E  CONDITIOXES 
conjuncta.  Major  certissima  est  ex  dictis  siipra 
contra  Seraipelagianos,  et  supra  in  lioc  libro, 
cap.  24\,    multa   ex   Scriptura  et  Auguslino 
adduximus,  quibus  illa  vcritas  planc  confir- 
matur.  Minor  autem  probatur,  quia  ille  actus 
non  est  ab  actuali  gratia,  ut  supponitur,  ne- 
que  etiam  informatur  gratia  liabituali,  quia 
ponimus  fieri  ab    bomine  in  statu   pcccali; 
crgonulJo  modo  est  a  gratia.  Unde  possumus 
secundo  ab  inconvenienti  argumentari,  quia 
sequitur  posse  horainem  infidelem  mcreri  de 
congruo  primum  auxilium  gratise  pcr  bonum 
opus  raorale,  quod  ad  errorcm  Semipelagia- 
ncium  pertinet.  Sequela  patet,  quia  si  tafis 
actus  potest  esse  meritorius  de  congruo  aficu- 
jus  doni  supernaturafis,  profecto  nulfiim  ma- 
gis  accommocbtTun  excogilari  potest   quam 
aliquod  primum  auxiJium  gratiee.  Simili  mo- 
do  iufcrri   potest  possc  fidelcm  peccatorcm 
per  morafia  opera  bona  siue   auxilio  gratia; 
facta  mereri  de  congruo  auxifium  supernatu- 
rale  ad  veram  poenitcntiam    agendam,  quod 
essc  omniuo  falsum  constat  ex  dictis  supra 
fib.  8,  et  in  tom.  4  de  Pcenit.,  et  late  etiam 
probat   Soto,  2  de  Natur.    et  Grat.,  capit.  A, 
ct  Medin.  1.  2,  quaest.  109,  art.  6,   crui  tamen 
univcrsafius   lcquuntur^   eliam  dc    opcrilnis 
gratia;  ;  sed  in  eo  excedunt,  ut  infra  vidcbi- 
mus.  Ultimo  est  propria  ratio  a  priori,  quia 
opus  mere   naturale   cst  improportionatum 
omniprfemio  supernaturali,   cum  sit  orcfiuis 
infcrioris  ;   ergo  de   se  neque  congruitatcm 
babct,  ut  ad  tale  prffimium  ordinetur  ;  neque 
ctiam  liabet  illam  ex  aliqua  extrinseca  ordi- 
natione  divina,  quia  mdla  talis  invenitur,  nec 
rura  fLmdamento  alBrmari  potest ;  nec  deni- 
que   illam  accipil   ex  couditione    operautis, 
cura  in  peccato  esse  supponatm^ ;  ergo. 

10.  A}t  stifficiat  supernaturalitas  in  perso- 
na,  licet  noii  in  operej  — Batio  duUtandi.  — 
Hiuc  vero  nascitur  dubium  de  tafi  actu, 
quanclo  fit  a  persona  existente  in  gratia  , 
quamvis  actus  ipse  ex  auxilio  gratiffi  nou 
fiat,  sed  modo  mcre  naturali.  Et  ralio  dubi- 
tandi  est,  quia,  licet  ille  actus  ex  se  non  ha- 
beat  congruitatcm  ad  tale  proemium,  videtur 
illam  participare  ex  dignitate  persouffi  ope- 
rantis,  quia  gratia  fiabitualis,  dignificans  pcr- 
souam,  consequenter  dignificat  aliquo  modo 
omncs  bonos  ,actus  ejus ,  sicut  persona 
CHRISTI,  sanctificando  naturam  assumptam, 
consanctilicavit  omnes  actus  ejus.  Confirma- 
tur,  quia  raulti  ob  banc  ratiouem  tribuuut 
bis  actibus  justorum  raeritum  de  condigno, 
etiam  vit»  ceternce ;    ergo  saltcm  adnutten- 


AD  MERITLM  DE  CONGRL'0,  ETC.  231 

dum  erit  meritum  de  congruo,  vel  alicujus 
auxilii  supcrnaturalis  dandi  in  bac  vita,  vol 
aiirujus  gloria;  accidcntalis  vitoj  futurffi.  Ni- 
bilorainus  probabiliusccnseo  etiam  inbomine 
justo  actum  moralcm,  qui  non  est  ex  auxilio 
gratioe,  non  essc  merilorium  etiam  de  con- 
gruo  supernaturalis  pra^mii,  ac  proinde  lianc 
couditionera,  nirairum,  quod  actus  sit  aliquo 
modo  supernaturalis  et  ex  auxilio  gratia?,  non 
minus  necessariara  esse  ad  meritum  de  con- 
gruo  supernaturalis  prajmii,  quam  ad  mcri- 
tum  dc  condigno.  Ratio  est,  cjuia  talis  actus, 
ficct  conromitantcr  sit  cum  gratia,  non  tamon 
est  ex  illa  vel  immediate,  vel  saltera  median- 
te  aliquo  auxilio,  quod  ratione  ipsius  gratiic 
conferatur,  et  ita  ifia  concomitantia  est  quasi 
per  accidens,  ac  propterea  non  sufficit  ut  ac- 
tus  liat  proportionatus  ad  tale  meritum,  cum 
gratia  ncc  sit  circumstantia  operis,  nequc 
ullo  modo  principium  ejus.  Secundo,  decla- 
ratur  amplius,  quia  talis  actus,  licet  sit  in 
lioraine  fideli ,  non  taraen  est  ex  fide  ;  quod 
autem  non  est  exfide,  non  potest  esse  super- 
naturaliter  meritorium,  tum  quia  fides  cst 
qua)  omne  meritura  in  nobis  inchoat,  teste 
Augustino  in  locis  supra  citatis ;  tum  etiam 
quia  quod  Paulus  dixit  ad  Hcbr.  11  :  Sine  fide 
impossillle  est  flactre  DEO,  sicut  est  vernm 
de  pcrsonisin  oixline  ad  superuataralem  finem , 
ita  etiam  est  verumde  singulis  actibus  in  ordi- 
ne  ad  eumdem  finem,  ut  supra  etiam  ex  Patri- 
bus  ostendi.  At  vcro  actus  mere  naturalis  per 
se  ac  formalitcr  dici  potest  sine  fide  factus, 
quia,  licctin  operante  non  desit  fides,  itafacit 
actura  ac  si  illam  non  haberet ;  ergo  tafis  actus 
non  placet  Deo  in  ordine  ad  finem  superna- 
turalcm;  ergo  ncquc  congruitatcm  ad  super- 
naturale  prremium  habet.  Tertio,  explicatur 
araplius,  quia  sinc  influxu  Christi  niliil  utilc 
ad  salutem  facere  possmit  bomines  ctiam  jus- 
ti,  ut  sumitur  cx  Concfiio  Tridentino,  sess.  6, 
cap.  16  ;  ille  autcm  actus  non  fit  ex  influxu 
Christi,  tum  quia  influxus  Christi  in  actum 
non  est  nisi  per  auxilium  gratiae;  tum  etiara 
quia  in  illo  actu  uon  operatur  homo  utmem- 
brura  Christi^  qiua,  ut  dixi,  in  illo  non  opera- 
tur  horao  per  fidera,  per  quam  primo  elfici- 
tur  racmbrum  Christi.  Denique  in  libr.  1 
ostensum  cst  nullum  opus  pictatis,  seu  coufc- 
rens  ad  salutcm  fetcrnam,  posse  fieri  sine 
actuali  gratia;  auxifio;  ergo  e  contrario  opus 
factum  sine  tali  auxilio  non  potest  esse  quale 
esse  oportet,  ut  ad  pietatem  seu  salutcm 
«•tcrnam  conferat ;  ergo  non  potest  esse  me- 
rilorium  de  congruo  superuaturalis  prcemii. 


232 


LIB    XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


Prnbatur  consoquentia,  quia  opus  sic  merito- 
rium  non  est  parum  utile  ad  salutcm  onter- 
nam.  Propter  quamrationem  alibi  etiamdixi- 
mus  orationem  mere  humanam,  idest,  factam 
siue  spiritu  fidei  et  gratise,  non  esse  impctra- 
toriam  donorum  gratiae ;  ergo  eadem  ratione 
nec  moritoria  de  cougruo  talium  donorum 
esse  potest.  Et  similis  ratio  fieri  polest  de 
disposilione,  quiaactus  naturalisnon  disponit 
per  se  ad  supernaturalia  dona;  ergo  uullo 
raodo  meretur  illa ;  est  onim  vol  eadcm,  vel 
major  ratio^  quia,  sicut  in  ratione  dispositio- 
nis  est  inferioris  ordinis,  ita  etiam  in  ratione 
meritiest  quid  merenaturale,  et  ideo  non  ha- 
bet  habitudinem  etiam  congruitatis  ad  prffi- 
raium  f^upornaturole.  Et  pcr  hsec  liquct  con- 
traria  ratio  dul^itandi,  ojusque  confumatio. 

11.  Compendmm  dictonm  de  conditionihus 
meriti  congrui  exparte  actus.  —  Concludimus 
ex  parte  actus  tres  condiliones  esse  neces- 
sarias  ad  meritum  dc  congruo  supernatu- 
ralis  pra?raii,  quod  Christianum  seu  Theolo- 
gicum  meritum,  licet  imporfectum,  appellare 
possumus,  nimirum,  quod  sit  hber,  bonus  et 
supernaturalis.  Quseri  autem  potest  an  prai- 
tcr  has  condilioncs  aliae  requirantur.  Nam 
quidara  putant  oportere  ut  sit  opus  supero- 
rogationis.  Sed  non  est  vcrum,  nam  in  obser- 
vatione  mandatorum  potest  esse  magna  con- 
gruitas  ad  prffimiura.  Nam  si  potest  esse 
condignitas,  ut  supra  cap.  5  ostensum  est, 
tur  non  etiam  vel  multo  magis  poterit  esse 
congTuitas?  Unde  de  hac  conditione  idem 
scnticndura  est  de  merito  de  congruo,  quod 
de  mcritode  condigno  in  dicto  loco  diximus. 
Et  simiU  modo  quffi  in  capit.  7,  11  et  se- 
quentibus,  de  actibus  internis  et  externis,  et 
de  modo  libertatis  in  operibus  de  condigno 
meritoriis  diximus,  ad  meritura  de  congruo 
applicari  possunt ;  nam  eadcm  ratio  interce- 
dit,  ut  legenti  ct  considcranti  faciic  patebit. 
Addunt  vero  tandem  ahqui,  sicut  ad  meri- 
tum  de  condigno  necessarla  est  qusedara 
ffqualitas  saltcm  proportionis  operis  ad  prffi- 
niium,  ita  e  contrario  ad  mcritura  dc  con- 
grao  necessariura  esse  ut  in  opere  tahs 
aiqualitas  non  inveniatur,  quia  sicut  aequali- 
tas  illa  est  necessaria  ad  perfectionem  raeriti, 
ita  imperfectio  meriti  ex  improportione  operis 
consurgit.  Sed  haic  ratio  solum  probat  inter- 
dum  esse  necessariam  hanc  iraperfectionem 
operis,  ut  meritura  sit  de  congruo  et  non  de 
condigno  ,  nimirum  quando  nulla  cx  aliis 
conditionibus,  nccessariis  ex  aliis  capilibus  ad 
meritum  de  condigno,  deesset,  nam  tunc  si 


ex  parte  ciiam  operis  sufiicicns  proportio 
concurrcrct ,  jam  meritura  non  essct  de 
congruo,  sed  de  condigno.  Fieri  autem  po- 
test,  ut  ex  parte  personae  operantis,  vel  alia- 
rum,  meritura  a  condignitate  deficiat,  ut  raox 
videbiraus,  et  tunc  non  procedit  ratio  facta, 
nara  poterit  esse  raeritum  de  congruo,  etiam- 
si  ex  parte  operis  inveniatur  aequalitas,  quia 
ex  quocumquc  defectu  erit  moritura  iraper- 
fectura,  etiamsi  in  opore  per  se  spectato  non 
inveniatur.  I)ico  txwXevn  per  se  spcctato,  quia 
si  dignitas,  aut  valor  operis,  seu  efiicacia  ejus 
ad  raeritura  consideretur  morali  modo  ,  et 
quatenus  consurgit  ex  habitudine  ad  condi- 
tionem  personae  raerentis,  vel  cui,  vel  apud 
quera  raeretur,  sic  clarura  est  non  posse  opus 
babere  proportionera  ex  his  oranibus  consur- 
gentem,  et  esse  meritoriura  tantum  de  con- 
gruo.  Taraen  juxta  hanc  considerationem 
conjunguniur,  ct  quasi  confunduntur  condi- 
tiones  requisitoe  ex  parte  operis  cum  concur- 
rentibus  ex  aliis  capitibus.  Igitur  praecisc  sis- 
tendo  in  condilionibus  operis,  fieri  potest  ut, 
licet  ex  ea  parte  habeat  suliicientem  propor- 
lionera,  ex  aliis  dcfectibus  sit  tantum  meritum 
de  congruo,  ut  in  raerito  primse  gratia?,  vel 
rcspectu  sui,  vel  respectu  aliorum,  et  in  aliis 
exemplis  ex  doctrina  sequentis  capitis  mani- 
fcstum  fiet. 

CAPUT  XXXIV. 

UTRUM  EX  PARTE  PERSONiE  MERENTIS  ALIQCA 
SPECIALIS  CONDITIO  AD  MERITUM  DE  CONGUUO 
REQUIRATUR  ? 

1.  Primiim  duhiim,  an  ad  hocmeritum  re- 
quiratur  status  gratice  ? — Opinio  primaunirer- 
saliter  affirmans.  —  S^iadetur  cx  Paulo.  — 
Scciindo  db  inconvenienti.  —  Tertia  ratio  a 
priori.  —  Post  conditiones  requisitas  ad  rae- 
ritum  de  congruo  cx  parte  actus,  diccndum 
scquitur  de  rcquisitis  ex  parte  personffi  rac- 
rcntis,  de  qua  duo  tantum  dubia  occurrunt. 
Primum  cst,  utrum  iu  hoc  raerito  ncccssarius 
sit  status  gratiai  ex  parte  personai  raerentis. 
Et  loquiraur  de  raerito  in  ordine  ad  praj- 
miura  supernaturale,  nam  de  naturali  et  par- 
va  est  difficultas,  et  parum  ad  rem  Theolo- 
gicara  rcfcrt,  obitor  tamen  illud  etiam  attin- 
gemus.  Prixna  crgo  sontentia  docet  statum 
gratise  esse  necessarium  ad  omne  meritum 
de  congruo  apudDeura,  acproinde  horainem 
existentem  in  statu  peccati  mortalis,  non 
possc   mereri   quidpiam    de   congruo    apud 


CAP.  XXXIV.  UTRUM  EX  PARTE  PERSON.E  MERENTIS  ALIQUA,  ETC.  233 

Deum.  Ita   tonet  Soto,   lib.  2  de  Natur.    ct  gratiain,  illam  promcretiir,  ct  similitcr  Scri- 

Grat.,    c.    4,    qucm  scquitur  Medina  1.  2,  ptura  dicit  elecmosynam  cxtingucrc  pcccata ; 

qutest.  21,  art.  4,  dub.  2,  ubi  admittit  in  ope-  ergo  si  fial  spiritu  fidci,  ct  pcr  auxilium  gra- 

ribus  peccatoris  vim  impetrandi,  non  autcra  tise  a  peccatore,  erit  utilis  saltem  permodum 

merendi  ullo  modo  ;   ct  qusest.  109,  art.  G,  meriti  de  congruo  ad  pcrfcctam  pcenitentiam 

dub.  3,  ex  professo  impugnat   meritum  dc  obtinendam.    Dc  quorum  cxcmplorum  veri- 

congruo  peccatoris,    idemque  scquuntur  ali-  tale  paulo  post  plura  dicemus.    Nunc  ralio  a 

qui    moderni.    Fundantur    primo   in  verbis  priori  est,  quia  ad  mcritum  de  congruo  non 

Pauli  1  ad  Corint.  i3  :  Si  charitatem  non  ha-  requiruntur    omnes   conditiones   necessarite 

buero,  nihil  sum,  nihil  mihi  lirodest.  Nam  si  ad  meritum  de  condigno,  ut  per  se  notum  est; 

opera  facta  in  statu  pcccati  esscnt  meritoria  ergo  sufEcient  conditiones   illa? ,   in  quibus, 

dc  congriio  supcrnaluralium  bonorum,  mul-  sccundum  rcctam   rationem    ac    prudcntcm 

tum    prodesscnt,    ctiamsi   absque    charitate  providcntiam,  aliqua  sufficiens  congruitas  ex 

facta  fuerint,  quod  vidctur  repugnarc  vcrbis  parte   opcris   et  operantis  fundari  possit,  ut 

Pauli.  Secundo,  ab  inconvenienti,  quia  alias  rationc   talis  opcris  aliquod  speciale  bcncfi- 

sequitur  posse  peccatorem  mereri  saltem  de  cium  opcranti    reddatur  ;   scd  licet  operans 

congruo    suam  justificationem   et  remissio-  non  sit  justus,   potcst  sufficicns  ratio  hujas 

nem  peccati,  et  ita  justificatio  csset  ex  ope-  congruitatis  inveniri ;   ergo  non  cst  cur   illa 

ribus,  etnoncsset  omnino  gratuita,  quod  re-  conditio  sanctitatis  person»  ad  hoc  meritura 

pugnat  Paulo    in   tota  epistola  ad  Rom.  Se-  semper  necessaria  sit.  Probatur  minor  (caite- 

quela  patet,   quia  si  status  gratiee   non  est  ra  enim   omnia  clara  sunt),    quia   imprimis 

nccessarius  ad  mcritum  de  congruo  ,  nihil  ex  parle  actus  potcst  esse  pcrfectio   supernn.- 

deest  peccatori ,    quominus    possit    habere  turalis  satis  proportionata  alteri  dono  super- 

tale   meritum  respectu   gratise  et  remissio-  naturali   cjusdem  ordinis,    ad   cura  modum 

nis  peccatorum,  quia  habct   auxilium   gra-  quo  actus  est  proportionatus  habitui,  vel  unus 

tia?,    quo  potest  convenienter   ad  illud  prse-  actus  alteri,  etc.  Ex  parte  vero  opcrantis,  li- 

mium  opcrari.  Tcrtio,  est  ratio  a  priori,  quia  cct  sanctitas  non  praeccdat,    in  hoc  invenitur 

pcccator   carcns   gratia    non   potest   facei-c  magna  congruitas,   quod  facit    quantum  in 

Deura  sibi  debitorem  alicujus  boni,  quia  ra-  ipso  cst,  seu  quantum  in  tali  statu  potcst  ac 

tione  pcccati   meretur  privari  omni    bono;  debet  cura  auxiiio  divino.  Hanc  cuim  propor- 

ergo  non  potest  ullo  modo  etiam  imperfecto  tionem  etiam  in  mcritis  justorura  D.  Thomas 

mcreri  apud  Deum.  Probatur  consequentia,  considcravit,  quajst.  114-,  art.  3,  etquoadbo- 

qiiia  omne  meritum  juxta  gradum  suum  con-  num  et  supernaturalem  usum  libertatis  aeque 

stituit  dcbitcrera  eura  apud  quem  raeretur;  invenitur  in  opere  pcccatoris,  quamvis  digni- 

nam  meritura  dicit  habitudinera  ad  remune-  tas  cx  parte  pcrsonse  illidesit;  eigo,  licet  ex 

rationem,  seu  mcrccdera  cum  proportione.  hac  partc  deficiat  opus  peccatoris  a  perfcc- 

Hac  ergo  rationc  pcccator,  cum  sit  Dci  inimi-  tione  meriti  de  condigno,  nihilominus  ex  aliis 

cus,  vidctur  incapax  omnis  prajmii  et  rcmu-  capitibus  sufficientcm  rationera  ad  mcritum 

nerationis ,  ac   proinde  etiam  cujuscumquc  de  congruo  retinet.   Accedit  quod,  licet   ad 

meriti.  hoc  meritura  non  supponatur  gratia  sancti- 

2.  Scmndaopinio  simpliciternegans  appro-  ficans ,    nihilominus   supponitur  fidcs ;   ha^c 

latur.  —  Nihilominus  verius   censeo  statura  cnira,  ut  dixi,  fundamcntura  est,    et  inchoat 

graliaj  non   esse  sirapliciter  nccessariura  ad  supernaturale  raeritum,   ut   cum  Augustino 

incritura   de   congruo.   Hecc  fuit  comraunis  sa^pe  diximus :  at  vero  fides,  licet  sola  non 

scnteiitia  antiquorum  Thcologorum,  quos  sc-  sanctificct  pcrsonam,  nihilominus  initiat  sanc- 

quciili  capite  refcremus,  intcr  quos  cst   D.  tificationem  cjus,  proptcr  quodfidcles  omncs 

Thomas,  in  2,  d.  27,  qusest.  l,  artic.  4;   te-  solent  interdum  in  Scriptura  Sancti  vocari; 

nent  efiam  late  BcIIarminus  et  Vega  ibidem  ergo  ha^c  etiam  condilio  ex   parte  personae, 

citandi,  qui  ex  antiquis  Patribus  illam  confir-  cura  aliis  quas  pondcraviraus,  ad  supernatu- 

raant,  quos  ibi  etiam  commodius  aiTcremus.  ralc  mcritura  dc  congruo  sufticcre  polerit. 
Nara   hajc   assertio   potissime    suadcnda  est        3.  Ad primnm  ex  Panlo  in  7imn.  l. — Ad  sc- 

excmplis  ibi  tractandis,   quia  peccator,  bcno  cnnduvi. — Ad  tertium. — Ncque  obstant  vcrba 

utens  aliquo  auxilio  divino,  potest  aliud  raa-  Pauli   in  contrarium  inducta,  non  cst  eniin 

jus  a  Dco  promercri  saltem  de  congruo,  et  scnsus  Pauli  pcccatorem  nihil  facere  posse, 

pari  rationc,  sc  sufficicntcr  disponendo  ad  quod  sibi  sit  aUquo  raodo  utile  et  commodum 


231  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  E 

iu  ordine  ad  vitam  ffiternam,  alias  neque  ora- 

rc  posset  sicut  oportct,  ncque  aliquid  impc- 

trare,  nequc  sc  disponere,  saltem  remote,  ad 

remissionem  peccati^  hffic  enim  omnia  aliquid 

sunt,  et  non  parum  prosunt ;  ergo  sicut,  non 

obstantibus  verbis  Pauli,  potcst  ha?c  facere 

peccator,  ita  etiam  poterit  mereri  de  congrao. 

Sensus  ergo  Pauh  est  sine  charitate  opera 

nihil  valere  per  se   et  immediate  ad  vitam 

seternam  obtinendam,  et  similiter  nihd  pro- 

desse,  nisi  per  ea  tandem  ad  charitatem  per- 

Ycniatur.  Propter  quod  talia  opera  a  Theolo- 

gis  mortua  vocantur,  quamvis  ad  vitam  obti- 

nendam  ahquid  conferre   possiut,   sive   per 

modum  remotai  dispositionis,  sive  per  modum 

impetratlonis,  sive  per  modum  meriti  de  con- 

gruo.   Ad   secundum,    ex   iUo   inconvenicnti 

sumptum,  quod  posset  peccator  suam  justifi- 

cationem   mereri   de  congruo,  distingucnda 

est  sequela,  nam  vcl  cst  sermo  de  tota  justifi- 

catione  ab  initio  usque  ad  lerminum  ejus,  et 

sic  negatur  sequela,  quia  in  peccatorc  jam 

supponitur  ahquod  initium  justitia^  pcr  fidera, 

ct  ahqua  pia  opera  ab  ilhi  procedentia.  Si 

vero  sit  sermo  de  solo  tei-mino  justificationis 

vel  ahqua  intermedia  dispositione  ad  illam, 

concedimus   sequelam  ,    estque    consequcns 

verissiraum,  nt  jam  tctigi,  et  infra  ostendam.. 

Ad  tertium,  distingucndum  est  de  debito  jus- 

titiae,  vei  decentios  seu  congruitatis,  nam  de 

priori  vernm  est  peccatorem  non  posse  Deum 

facere  sibi  debitorem ;  de  posteriori   antem 

cst  falsum,  quia,   hcet  peccator   ex  justitia 

mereatur  privari  omni  bono,  ex  decentia  po- 

test  mereri  remissionem  sui  debiti ;  maxime 

cum  supponatur  ex  parte  Dei  ahqua  benevo- 

lenlia  mere  gratuita,  tum  in  confcrendo  ali- 

quod  auxilium,  cujus  erat  indignus  ;  tum  in 

offerenda  plcniori  rcmissione,  si  illo  auxiho 

bene  utatur.  Eadcmqne  distinctio  adhibenda 

est  de  remuneratione,  seu  mercede,  non  enim 

propria  rcmuncratio  justitia'',  scd  alicujus  de- 

ccntiffi  ct  congruitatis  locum  in  pcccatore  ha- 

bere  potest. 

4.  Bublum  secundum,,  an  ad  hoc  meriiim 
requiratur  statiis  vicp. — Prima  opinio  negans. 
—  Secuudo,  dubitari  potest  de  altera  condi- 
tione  ex  parte  merentis  requisita,  scihcct,  ut 
sit  viator,  an  sit  ctiam  ad  mcritum  dc  congruo 
nccessaria.  Nam  cx  modernis  Theologis,  Vas- 
qiiez,  disp.  216,  cap.  4,  affirmat  beatos  posse 
sibi  et  ahis  mereri  congrue  et  impctratorie 
ahqua  dona  grati»,  vel  accidentahs  giorise,  ct 
)ta  revera  negat  necessitatem  ihius  conditio- 
fiis,  quamvis  dicat  beatum,  quatenus  sic  mc- 


FFECTUS  GRATI/E  SANCTIFICANTIS. 
rctur,  esse  ahquo  modo  viatorcm,  vel  quia 
caret  illo  bono  quod  meretur,  vel  quia  sic 
meretur,  quatenus  exercet  actionem  viatoris, 
id  est^  quse  versatur  circa  proximos,  et  non 
circa  Deum.  Et  hsec  quidcm  fuit  de  Angciis 
beatis  antiquorum  Theologorum  opinio,  quam 
tcnuit  ahquando  divus  Thomas  in  2,  dist..  5, 
qusest.  2,  artic.  2;  et  in  4,  dist.  50,  quast.  2, 
art.  \ ,  qua-stiunc.  6,  generaliter  ideir  dicit  de 
bcatis,  scd  pra?cipue  de  Angehs.  De  quibus 
idem  sentiunt  Bonaventura  in  2,  distinct.  \  I, 
artic.  2,  qua^st.  2,  et  in  3,  dist.  48,  articul.  1, 
quff-stion.  2,  ad  2;  et  Gabriel  eisdem  locis. 
Idcmque  sccutus  estSoto  in  4,  dist.  50,  c[U£est. 
unic,  articul.  4,  post  tertiam  conclusionem, 
ubi  idem  de  animabus  beatis  affirmat.  Et 
quod  bcati  aliis  de  congruo  mereantur,  tenet 
etiam  Palatius  in  3,  distinct.  18,  disp.  1,  circa 
fincm.  Suaderique  potest  hcec  sentcntia,  quia 
beati  impetrant  nobis  auxiha  gratia?,  et  alia 
bona,  ut  cst  certum;  ergo  mcrentur  hla  sal- 
tcm  de  congruo.  Probatur  conscquentia,  tum 
quia  impetratio  ipsa  est  quoddam  mcritum, 
quod  impetratorium  vocari  potest,  juxta  men- 
tem  Augustini,  qui  fidei  tribuit  aliquod  justi- 
ficationis  meritum,  quia  illam  impetrat,  ut 
patet  ex  epistoh  105,  et  aliis  locis  supra  cita- 
tis ;  tum  etiam  quia  non  ahtcr  justus  viator 
meretur  alteri  de  congruo,  nisi  quia  pro  illo 
impetrat;  sed  beali  impetrant  ahis;  ergo  ihis 
de  congruo  merentur.  Atquc  eadem  ratione 
poterunt  sibi  mereri  dc  congrilo,  quia  etiam 
sibi  ahquid  deccns  postulare  possuut,  et  con- 
scquenter  illud  impetrare  ac  promcrcri.  De- 
nique  quoad  bona  accidentalia  beatitudinis, 
quse  nondum  receperunt,  nuUa  apparet  ratio 
cur  illa  mereri  de  congruo  non  possint,  cum 
sint  amici  Dei,  et  opera  conscntanea  ihis 
pra^miis  facere  possint,  et  quatcnus  ilhs  ca- 
rent,  quodam  modo  seu  accidentaliter  defi- 
ciunt  a  perfectione  beatitudinis,  quatenus  esse 
debet  status  omnium  bonorum  aggregationc 
perfectus. 

5.  Decisio  affirmativa. — Prohainr  imprimis 
leatos  nikil  nereri  sibi.  —  Nihilominus  milii 
semper  D.  Thomse  senlentia  placuit,  nimirura, 
])catos,  sive  Angelos,  sive  homines,  nihilsibi 
vel  ahis  mereri  posse.  Ex  qua  sententia  ma- 
nifestc  sequilur  statum  vise  necessarium  esse 
ad  meritum  etiam  dc  congruo.  Per  statum 
autem  vise,  ut  verborum  sequivocatio  tohatur, 
intehigimus  statum  non  videntium  Dcum,  et 
loquimur  de  pcrsonis  creatis;  nam  de  Chrislo, 
quatcnus  fuit  simul  viator  et  comprehensor, 
alia  fuit  peculiaris  ratio.  Docuil  autem  ihan^ 


C  \P.  XXXIV.  UTRTJM  i:X  PAIITE  PEP.SON.E  MCP.ENTIS  ALIQUA,  ETC.  2.13 

sentcnliam  D.  Thomas,  1   pait.,  quccst.  62,  rimt  in  via,  ct  ideo  non  indigcnt  novo  merito 

art.  9,  loquens  de  Angclis  beatis,  ct  in  solut.  ut  aliquara  accidentalem  perfectionem  pro- 

ad  2  et  3  declarat  niliil  sibi  mereri,  ciiam  priffi  bealitudinis  obtincant.  Dcclaratur  hivc 

quoad  accidcntalem  bcatitudincm,  et  in  2.  2,  ralio,  quia,  ut  supra  dixi,  accidentalis  gloria 

quaest.  83^  artic.  H,  ad  1,  docet  quod,  licet  non  cadit  per  so  sub  raeritum,  sed  tanquam 

beati  orent  pro  aliis,  eorum  orationes  babcnt  quid  consequens   ad  essentialem  beatitudi- 

cfliraciam  impetrandi  ex  pro^cedentibus  eo-  nem;  ergo  codcm  merito  quo  in  via  raeruc- 

riim  mcritis,  uliquc   in  via;  undc   sigiiiOcat  runt  beati  tantam  et  talem  bcatitudinem  es- 

per  illas  orationes  etiam  aUis  non  denuo  mc-  sentialem,  merueruut  etiam  accidentalem  ad 

rcri.  Et  hanc  sententiara  sequuntur  in  illis  lo-  illam  conscquentem,  seu  il!i  consentaneara 

cis   coramuniter   interpretes  ,    et   specialiter  tempore  opportuno  confcrendam ;  et  e  con- 

Vasqucz"in  i  p.,  disputat.  20,  cap.  2,  quan-  verso,  sicut  in  beatitudinc  nuUo  modo  mc- 

lum  ad  meritum  bcatorum  pro  seipsis,  nam  rentur  essentialem  beatitudinem,  ita  nequc 

pro  aliis  oppositum  docet  in  c.  1,  el  Medina  accidcntalcra.  Unde  non  rcfert  quod  prius  il- 

1.  2,  qua?st.  lli,  artic.  6.  Et  idcm  sentit  Alti-  lam  non  habeanl,  et  postea  in  illa  crescant. 


siodorcnsis,  libr.  3  Summ.,  tractat.  8,  cap.  5, 
quoest.  6,  quod  ad  homines  attinet,  nam  dc 
Angelis  aliter  sentit ,  quse  sane  differentia 
nulla  probabili  ratione  fundari  videtur,  et 
ideo  absolute  et  sinc  distinctione  hanc  sen- 
tentiam  secutus  sum  in  t.  2  de  Rehg.,  libr.  1 


quia  illud  augmentum  non  est  (ut  ita  dicam) 
ab  extrinseco,  sed  ab  intrinseco.  Nam  ad  l;oc 
necessarium  non  est  ut  qua^libet  accidentalis 
gloria  simul  cum  essentiali  incipiat,  sed  juxta 
status  exigentiam.  Unde  illa  perfectio  status 
bealifici,  quffi  est  perraanens  et  quasi  habitua- 


de  Orat.,  cap.  11  et  22.  Et  imprimis  probatur    hs,  ab  initio  beatitudinis  datur,  neque  post 


asscrtio  quoad  meritum  pro  scipso :  nam  si 
bcatus  posset  sibi  mereri  accidcntalem  per- 
fectionem  glorise,  quain  nondum  est  consecu- 
tus,  nonvideo  cur  illud  meritum  reputandum 
cssct  de  congruo,  et  non  potius  de  condigno, 
quia  ex  parte  operis  et  personre  operantis  in- 
vcnitur  ibi  tota  perfectio,  quie  in  meiito  de 


neque  amplius  augetur.  Illa  vero  qua;  in  aciu 
secundo  consistit,  ct  est  quasi  transiens,  ut 
est  iliuminatio,  gaudium  et  similes  actus,  ob- 
lata  occasione,  et  existente  novo  objecto,  vcl 
ab  ipso  beato  fit  ex  vi  donorum,  quffi  liabi- 
tualiter  possidet,  cum  concursuDEIsibi  dcbi- 
to,  vel  a  DEO  immittitur,  non  tanquam  novum 


coudigno   purae  creaturse   desiderari  potest.  prsemium,  sed  tanquam  perfectio  debita  ra- 

Ncque  est  verir-imile  ibi  deesse  promissionem  tione  talis   status   et  meriti  pra?cedentis.   Et 

et  pactum  cx  parte  Dei,  si  alioqui  ex  partc  ideo  merito    dixifD.  Thomas  omnes  beatos 

bcatorura  durat  status  mercndi  rcspcctu  ta-  vidcntcs  DEUM  esse  simpliciter  in  termino,  ct 

lium  pranniorum,  maxime  cum  status  mcrcn-  non  in  via,  non  solum  respectu  visionis  DEI, 

di  ex  divina  oi-dinatione  pendeat,  ut  supra  sed  etiam  respcctu  accidentalium  perfectio- 

ostensum  est.  Ergo  si  status  ille  beatitudinis  num,  quia,  licet  non  omnes  illas  simul  ha- 


non  excludit  statum  mercndi  sibi  bonum  non- 
dum  habilum,  non  cst  cur  excludat  mcritum 
de  condigno  ejusdem  pra^mii,  nulla  cnim  ma- 
jor  ratio  assignari  potcst.  Quia  si  ad  mcritura, 
abstracte  loquendo,  sufiicit  cx  parte  status 
merentis,  ut  careat  bono  illo,  quod  est  futu- 
rum  praemium  mcriti,  non  minus  suflicict  lia:'^ 
cnrcniia  ad  merendum  illud  bonmii  de  condi- 


beant,  omnes  sunt  fructus  preecedentium  me- 
ritorum,  qui  ab  essentiali  beatitudine  tanquam 
a  radicc  et  arbore  puUulant. 

6.  Instantia.  —  Vasquez,  3^.,  qiuest.  19, 
disp.  76. — Replicatiir  contra  illam. — Respon- 
dcri  potest  hinc  solum  probari,  non  csse  nc- 
ccssarium  hoc  mcritura  gloria;  accidcntalis, 
non  tamen  probaii  non  csse  possibile,  cmia 


guo  quam  de  congruo,  si  aliundc  ex  aliis  ca-  non  repugnat  idem  phiribus  titulis  deberi, 
pilibus  necessariai  conditiones  concurrant.  quandiu  res  ipsa,  qua3  debetur,  tradita  non 
Cum  ergo  supra  ostensura  sit  non  possc  bea-     est.  Sic  enim  Christus  dc  justitia  meruit  glo- 


riam  corporis,  qua3  ex  vi  glorim  anima?,  et  ex 
vi  unionis,  illi  dcl)cbatur.  Ila  ergo  bcatus, 
quamvis  in  via  mcruerit  accidentalcm  gio- 
riam,  poterit  eam  raereri  in  patria,  quandiu 
tradita  non  est.  Contra  hanc  vero  instantiam 
rcplicatur  prima  ratio  factn,  quia  si  cfficax 
cst  hiTc  objectio,  ctiam  probat  beatos  sibi  mc= 
propter  meritum  de  condigno,  cfuod  habue-    rcri  posse  de  condiguo  augmeutura  glorigj 


tos  aliquid  sibi  mereri  de  condiguo,  conse- 
qucnler  diccndum  est  neque  de  congruo  sibi 
mereri  possc,  ac  proinde  statum  vise  ad  me- 
rcndura  sibi  de  congruo  necessariura  esse. 
Ratio  autera  est,  quani  attingit  D.  Tliomas, 
quia  beati  rccipiuut  omnera  pcrfcctioncm  glo- 
ria},  tam   accidentalcm   quara   csscntialcm , 


236 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFIC\NTIS. 


accidentiilis,  qiiia  sic  pluribus  tilulis  pevfec- 
tioribus  illam  mercrentur.  Unde  consequenter 
etiam  animffi  beatai  mererentur  nunc  de  con- 
digno  resurrectionem  et  gloriam  corporum 
suorum,  prcesertim  cum  illam  a  Deo  instanter 
petant,  ut  in  Apocalypsi  dicitur.  Qnin  eliam 
scquitur  Christum  nunc  in  ca:ilo  mereri  gra- 
tiam  et  gioriam  hominibus,  qui  nondum  illam 
receperunt,  ut  pluribus  titulis  ct  actionibus 
illam  mereatur,  quod  falsum  est,  ut  tom.  1 
tertiffi  partis  ostcndi,  et  dicti  auctores  faten- 
tur.  Ideoque  respondcnt  Cliristum  non  ita 
mmc  raereri,  non  quia  de  absoluta  potcntia 
non  posset,  scd  quia  non  offert  in  coelo  pro 
nobis  opera  libcra,  quffi  ibidem  facit,  quia 


respectu  ahorum  ,  de  quo  Medina  ct  non- 
nulli  ahi  moderni  censcnt  esse  qusestionem 
de  nomine.  Quia  negare  non  possumus  quin 
beati  impetrent  ahis,  ut  cx  materia  dc  ora- 
tione  supponimus.  An  vero  impetrare  dicen- 
dum  sit  ahquo  modo  mereri  ,  qua^slio  de 
modo  loquendi  essc  videtur.  Et  ccrte  divus 
Augustinus,  in  dicta  epistola  105,  sentire 
videtur  impetrationem  merilum  quoddam  es- 
se,  ita  enim  infeit  :  Nec  ipsa  remissio  pecca- 
torum  sine  aliquo  merito  est,  si  fides  hanc 
impctrat.  Quae  certe  illatio  bona  non  essct, 
nisi  impetrare  esset  mereri  ahquo  modo  sal- 
tem  de  congruo.  Et  idem  sentit  idem  Augus- 
tinus,  lib.  de  Prffidestinatione  Sanctorum,  ca- 


esset  superfluum,  cum  jam  suflicicnter  fuerit     pitulo  secundo.  Nihilomimus  D.  Thomas,  se- 


consummata  rcdcmptio.  At  enim  cur  non  idcm 
dicent  de  cffiteris  beatis  ?  Nam  liomines,  verbi 
gratia,  qui  in  hac  vita  consummarunt  meri- 
tum  glorirc  animoe,  etiam  consummarunt  me- 
rilum  gloriai  corporis,  ct  consequcnter  resur- 


cunda  sccundaj,  qua^slionc  83,  articulo  de- 
cimo  quinto,  accurate  distinxit  inter  impe- 
trationem  et  merilum,  et  ideo  distincte  ora- 
tioni  tribuit  virtutem  mercndi  ct  virtutcm  im- 
petrandi,   ct  in  corpore  articuli  differcntiam 


rcctionis  suae;  ergo  superfluum  cst  cogitare  constituit,  quia  meritum  procedit  ex  radice 

quod  ad  hoc  praimium  consequendum  nunc  charitatis,  impetratio  autem  habetur  ex  gra- 

in  ccelo  ofTerant  opera   sua.  Idemque  argu-  tia  Dei  quem  oramus,  et  qui  nos  ad  oran- 

mentum  fieri  potest  de  qtiacumque  gloria  ac-  dum  inducit.  Unde  in  solutione  ad  3  ait  im- 

cidentali,  quia  mcritum  ejus  in  via  consum-  petrationem  principahtcr  innili  fidei.  Secun- 

marunt.  Ideoquc  mcrito  dixit  Augustinus,  22  dam  difierentiam  insinuat  in  solutione  ad  pri- 


de  Civitate  Dei,  cap.  30,  statum  vise  csse  ad 
comparandum  meritum,  patriae  ad  recipicn- 
dum  prffimiura. 

7.  Ad  argumentum  in  num.  prwcedenti. — 
Unde  ad  arguraentura  diciraus  quod,  licct 
contingat  idcra  fieri  debitura  pluribus  fitu- 
lis,  et  diversarura  rationura,  ut  de  titulo  fi- 
liationis  et  raeriti  paulo  post  dicemus ,  ot 
ostendit  argumentura  in  Christo  factura,  ni- 
hilominus  id  non  contingit  in  titulis  cjusdcm 


mum,  quia  oratio  sine  gratia  gratum  facientc 
non  est  raeritoria,  cum  taraen  sit  irapetrato- 
ria,  ut  docct  in  articulo  dccimo  sexfo.  Ter- 
tiam  insinuat  in  solut.  ad  2,  quod  impctra- 
tio  solura  cst  rci  postulata?,  racritura  autcm 
potest  essc,  et  rcgularitcr  cst  alterius  prae- 
mii.  Unde  nos  quartam  diflcrentiara  addere 
possuraus,  quia  irapctratio  proprie  dicta  cst 
proprius  cfrcctus  solius  oralionis  quoad  ejus 
propriissiraara  partera.   quae  est  petitio,  seu 


rafionis,  ut  simt  raerita  generatim  loquendo,     postulatio;  meritura  autera  coraraune  est  ora- 


prffisertim  postquara  est  jus  jusfitiai  plcne 
acquisitura  per  mcritum  pcrfectura  et  con- 
sumraatura.  Nara,  quicquid  sit  de  potentia 
absoluta,  secundum  legera  ordinariara  natu- 
ris  taliura  rerura  conscntaneara  id  non  fif, 
quia  esset  superfluura,  ut  dixi,  et  quia  mo- 
raliter  perinde  esset,  post  consuraraatura  me- 
ritum  justitiffi,  itcrura  rcra  earadera  raereri, 
ac  rcm  suam  et  jam  habitam  denuo  mcrcri; 
denique  quia  hoc  non  pertincf  ad  pcrfectio- 
nem  status  beatitudinis,  qui  est  status  tcr- 
raini,  et  non  via',  ad  quara  racritura  prai- 
serlira  propriae   pcrfeclionis    pcrfinct. 

8.  Prohatitr  deinde  heatos  nihil  onereri  aliis. 
—  Discriminat  D.  Thomas  tripliciter .  —  Dis- 
crimen  quartum  additur.  —  Intellectus  D. 
Thom.  —  Supei^est  alia  pars  de   hoc  merito 


nibus  bonis  operibus,  .si  aliae  conditiones  con- 
currant.  Unde  ipsamct  oralio  non  habet  quod 
sit  meritoria,  ex  co  quod  petifio  est,  scd  ex 
co  quod  est  bonum  quoddara  opus  factura 
sicut  oportet,  in  obsequiura  Dei.  Et  ideo  di- 
citur  irapetraiio  fundari  in  fide,  vel  genc- 
ralius  loqucndo  ,  ut  orafioncm  Bealorum 
coraprchcndamus,  in  firrao  et  indubitato  as- 
sensu  do  omnipotentia.  niiserirordia  ac  ve- 
ritatc  Dei ;  racritum  autcra  dicifur  fundari 
in  charitatc,  quia  fundafur  in  dignifate  ct  bo- 
nitate  operis,  quaj  ex  charitatc  et  gratia  ope- 
rantis  provcniunt.  Undc,  juxta  haec  intelli- 
gendum  est  quod  divus  Thomas  ait ,  cum 
dicit  irapetrationera  haberi  ex  gratia  Dei  , 
quasi  distinguens  in  hoc  irapetrationera  a 
raerito.  Id   enim  non  est  intelligendura   dc 


C.\P.  XXXIV.  UTRUM  EX  PARTE 
gratia  Dci  ,  quoe  forraalitcr  nos  sanctificat  , 
nam  haic  multo  magis  necessaria  est  ad 
meritum  de  condigno  quam  ad  impclratio- 
nem.  Nequc  ctiam  intcUigendum  est  de  gra- 
tia  Dei,  quatcnus  nos  excitat  vel  adjuvat 
ad  bene  opcrandum,  nam  ha?c  etiam  gratia 
tam  neccssaria  est  ad  merendum  quam  ad 
impctrandum.  Intclligi  ergo  debet  de  gra- 
tia  Dci,  ut  dicit  puram  benevolcntiam  ac  li- 
beralitatcm  ipsius  Dci.  Nam  vis  orationis  ad 
impetrandunitotafundatur  in  hujusmodi  gra- 
tia  ct  bonitate  Dei.  Itaque  impetratio  non 
rcspicit  Deum  ut  retribuentem,  sed  ut  do- 
nantem ;  meritum  autem  fundatur  in  boni- 
tate  operis,  quatenas  aliquo  modo  cedit  in 
bonum  ( ut  sic  dicam  ),  licet  extrinsecum  , 
seu  in  obsequium  ipsius  Dci,  et  ideo  respicit 
ipsum  ut  remunerantem,  et  loqucndo  de  me- 
rito  de  condigno,  justitiai  potius  quam  mi- 
scricordiffi  innititur.  Quod  si  aliquando  ora- 
tio  fit  propter  merita,  vel  Christi,  vel  aliorum 
Sanctorum,  vel  ipsius  pctentis,  tunc  non  in- 
tcnditur  pura  et  simplex  impetratio  postula- 
tionis,  sed  etiam  quasi  exactio  et  retributio 
meritorum,  quoa  in  oratione  aHegantur.  Et 
ita  tunc  quasi  miscentur  impetratio  et  me- 
ritum,  quod  ad  rationem  impetrationis  ac- 
cidentarium  est. 

9.  Corollarium  :  meritum  ab  impetraiione 
separarl.  —  Hinc  ergo  inferimus  quod,  sicut 
potest  separari  meritum  ab  impetratione,  ita  e 
contrario  potest  impetratio  a  merito  separari. 
Prior  pars  manifesta  est  in  omnibus  operibus 
meritoriis,  quae  non  sunt  petitio ;  quia,  ut  dixi, 
impetratio  proprie  sumpta  per  solam  petitio- 
nem  fit.  Nam  impetrare  idem  est  quod  pre- 
cibus  obtinere,  ut  ex  vi  verbi  et  communi 
usu  constat.  Et  in  ipsa  oratione  respective 
sallem  iJla  duo  distinguuntur,  ut  D.  Thomas 
recte  dixit ;  nam  ille  qui  petit  salutem  sibi 
vel  alteri,  ex  charitate,  et  prout  oportet,  im- 
pctrat  salutem,  quam  de  condigno  non  mere- 
tur,  etmeretur  gloriam,  quam  ex  vi  petitionis 
non  impetrat.  Unde  frequenter  contingit  ut 
orans  non  impetret  quod  petit,  quia  non  ex- 
pcdit,  et  nihilominus  mcreatur,  quia  petendo 
opus  refigiosumfacit.  Posterior  vero  pars  pro- 
batur  :  iuiprimis,  juxta  niultorum  Theologo- 
rum  probabilem  opinionem,  peccator  orando 
impetrat  sibia  Deo  aliquod  supernaturale  au- 
xilium,  quod  non  mereatur  juxta  sententiam 
divi  Thomffi,  dicta  quajstione  H4,  articulo 
nono,  ad  primum,  quam  aliqui  etiam  de  me- 
rito  de  congruo  intelligunt,  eisequuntur,quo- 
rum  opiiiio  licet  fortasse  vera  non  sil,  nihilo- 


PERSON^  MERENTIS  ALIQUA,  ETC.  237 

minus  supponit  impetrationem  esse  scparabi- 
lem  a  proprio  merito,  ct  in  hoc  non  improba- 
tur,  sed  quia  in  illa  particulari  materia  sufli- 
ciens  ralio  separationis  non  invcnitur,  cum 
pcccator  capax  sitalicujus  meritide  congruo, 
ut  in  pra^cedenti  dubio  dictum  est.  Deinde  in 
beatitudine  Christus  Dominus  oratpro  nobis, 
juxta  veriorcm  sententiam,  et  divinis  Scrip- 
turis  magis  consentaneara ;  nara  cum  alii 
beati  orcnt  pro  nobis,  cur  ipsc  non  orabit, 
cum  per  se  capax  sit  orationis,  et  magis  nos 
diligat,  et  nunc  etiam  in  coelo  advocatus  sit 
noster,  teste  Joanne,  Epistola  8,  capit.  2,  ct 
Paulo,  ad  Romanos  8,  dicente  de  Ghristo  : 
Qid  est  ad  dexteram  Dei,  qui  etiam  interpellat 
pro  noUs?  Christus  ergo  orando  pro  nobis  im- 
petrat,  nam  ad  hoc  orat,  et  tamen  non  mere- 
tur  nobis,  ut  in  priori  puncto  dixi,  nam  si 
mereretur,  non  certe  de  congruo,  sed  de  toto 
rigore  justitiae  mereretur,  et  consequenter 
adhuc  redemptionem  nostrara  operaretur, 
quod  dici  non  potest.  Dcinde  alii  beati  non 
solum  pro  aliis,  sed  etiam  pro  seipsis  orant, 
utlate  dixi,  dicto  libro  primode  Oratione,  ca- 
pite  undecimo,  anumero  nono,  et  ex  clamore 
animarum,  Apocalyps.  6,  constat,  et  tamen 
non  sibi  raerentur,  ut  etiam  ostensum  est, 
quia  alias  non  de  congruo,  sed  de  condigno 
mererentur.  In  illa  ergo  oratione  separatur 
impetratio  a  merito. 

10.  Co7ichiditur  ieatos  et  de  possibili  et  de 
facto  impetrare  et  no7i  mereri.  —  Hinc  ergo 
concludimus  beatos,  licet  pro  afiis  orent  et 
impetrent,  nihilominus  posse  id  facere  sine 
novo  merito,  et  de  facto  ita  rera  se  habere. 
Prior  pars  de  potestate  patet,  tum  ex  dictis 
dc  separabilitate  impetrationis  a  merito,  tum 
etiam  ex  dictis  de  impetratione  pro  seipsis, 
quia  si  possunt  sibi  impetrare  sine  novo  me- 
rito,  cur  non  aliis  ?  Altcra  vero  pars  cle  facto 
probatur  etiam  :  primo,  ex  paritate  rationis  ; 
secundo,  quia  hoc  est  magis  consentaneura 
illi  statui,  in  quo  bcati  jam  sunt  omnino  in 
tcrmino,  et  idco  nihil  operantur,  vel  postu- 
lant  ut  aliquid  denuo  mereantur,  neque 
etiam  oflerunt  actioncs  suas,  ut  raoreantur 
aliis,  scd  solum  utfamiliarcs  et  domestici  Dei, 
eique  conjunctissimi  propter  praecedentia 
merita ,  pro  afiis  intercedunt.  Tertio,  quia  si 
quid  mcrerentur  beati  orando  pro  afiis,  illud 
idcm  mererentur,  etiamsi  non  impetrent  quod 
poslulant ;  nam  interdum  contingit  etiam  bea- 
tum  non  impetrare  quod  petit,  sicut,  Daniel. 
10,  dixit  Angelus,  qui  pro  populo  Dei  orabat : 
Princeps  regiii  Persarum  restitit  mihi  xiginti 


LID.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^  SANCTIFICANTlS. 


238 

et  uno  diehus.  Si  ergo  illa  oratio  eral  merito- 
ria,  omnilius  illis  diebus  merebatur  Angelus; 
hoc  autcm  dici  non  potest,  quia  nec  mere- 
hatur  sibi,  ut  jam  dictum  est,  neque  populo, 
pro  quo  orabat,  quia  pro  illo  non  impetrabat; 
siguum  ergo  est  impetrationem  nou  consis- 
tere  in  merito  orationis,  sed  in  boc  solum 
quod  Deus  illam  acceptet  ad  concedendum 
beneficium,  quod  potest  facere  sine  merito 
ipsius  orationis. 

\\.  De  anima picrgatorii  quid ?  —  Vide  Aht- 
lens.,  Mattli.  25,  q.  27  etl(),et  qiue  dixi  4 
tom..,  disp.,  21,  sect.  -4,  num.  13  et  14. —  Con- 
cludimus  ergo  hanc  conditionem  st^itus  via", 
id  est,hujus  vitae  mortalis,  inqua  non  videtiu" 
Deus,  esse  necessariam  etiamad  meritum  de 
congruo.  Quanquam  de  statu  animarum  pur- 
gatorii  possit  esse  aliqua  dubitatio,  eo  quod 
Deuni  non  videant,  et  consequenter  nondum 
sint  in  termino.  Nihilominus  idem  de  iUis  di- 
cendum  existimo,  ut  dicto  capite  undecimo, 
hbro  primo  de  Oratione,  dixi,  quia,  hcet  ora- 
re  possint;,  et  impetrare  ex  misericordia  Dei, 
vel  per  respectum  ad  Clmsti  merita,  vel  ad 
propria,  quffi  in  hac  vita  habuerunt;,  nihilo- 
minus  non  impetrant  propter  novum  meri- 
tum,  quia  ille  status  quasi  pure  poenalis  non 
est  accommodatus,  et  ideo  nec  destinatus  ad 
merendum  ahquid  apud  Deum,  et  quasi  ad 
obhgandum  ilhnn,  licet  ad  rogandum  sufii- 
ciat.  Neque  contra  dicta  obstat  testimonium 
Augustini  supra  citatum,  ex  epist.  105,  u])i  cx 
impetratione  fidei  cohigit  meritum,  nam  im- 


nerc  hoc  mcritum  in  oratione,  ahoqui  rcspon- 
deri  facile  posset  eum,  qui  incipit  credere, 
posse  niliil  mereri,  quia  potest  niliil  petere. 
Ponit  ergo  liujusmodi  meritum  in  ipsamet 
fide,  eo  ipso  quod  voluntaria  et  siipernatu- 
ralis  cst,  et  i\atione  illius  dicit  ahquid  impe- 
trare  posse  apud  Deum ;  loquitur  ergo  dc  im- 
petratione  late  sumpta,  prout  tribui  poiest 
cuicumque  operi  vel  dispositioni,  qure  Deum 
movere  potcst,  ut  ratione  ilhus  aliquid  homi- 
n'  tribuat.  Denique  responderi  potcst  Augiis- 
tinum  loqui  de  viatoribus,  quales  sunt,  qui 
per  fidem  amlmlant  ,  in  qui])us  impetratio 
ctiam  propria  semper  iiabet  conjunctum  ali- 
quod  meritum  modo  in  capite  sequenti  ex- 
plicando. 

CAPUT  XXXV. 

AN   MERITUM  DE   CONGRUO   SIT   TANTUM  RESPECTU 
MERENTIS;,    VEL  ETIAM   RESPEGTU   ALIORUM  ? 

1 .  Argiiitur  primo  non  posse  quempiam  me- 
reri  alteri  de  congruo.  —  Arguitur  secundo.  — 
Diximus  in  superioribus  unam  ex  conditioni- 
ijusadmeritum  de  condigno  requisitis,  esse  ut 
sibi  unusquisque  etnon  aliismereatur,  ct  ideo 
exp]icand;.m  superest  an  eadem  sit  ratio  de 
merito  de  congruo.  Et  videtur  quidem  esse 
eadem,  ideo  enim  non  potest  aiiquis  mereri 
aiiis  de  condigno,  quia  non  potcst  sccundum 
ordinem  ciiaritaiis  seipsum  privare  spiritua- 
hbus  iDonis,  ut  aliis  ea  triiouat ;  vei  etiam  quia 
meritum  dlcit  ordinem  ad  prsemium,  quod  sit 


primis  dici  potest  ioqui  de  merito  late  et  im-    veluli  tcstimonium  virtutis  operanlis,  ct  ideo 


proprie^  ut  muiti  exponunt,  quos  infra  refere- 
mus  tractando  de  merito  congruo  priniK  gra- 
tiffi,  ubi  rem  ipsam  expendemus.  Deinde  et 
fortassc  probalsiiius  dici  potest  loqui  Augus- 
tinum  de  impetratione  impropria  ct  late  sum- 
pta ;  nam  quia  oratio  impetrat  movendo  Deura 


mcritum  supponit  laudem,  quam  unusquis- 
quc  mcretur  proptcr  sua  opcra,  non  propter 
alicna  ;  sed  ha3  rationes  eodcm  modo  in  me- 
rito  de  congruo  locum  habcnt,  quiameritum, 
de  quo  tractamus,  etiam  respicit  prsemium 
alicujus  ppirituaiis  })oni,  et  supponit  dignita- 


ad  faciendum  quod  petitur,  ideo  quffiiibet  bo-    tcm  laudis ,  et  unicuique  datur  quasi  in  tcsti- 


na  dispositio  obtinens  a  Deo  aliquod  liene- 
ficium ,  vei  perfectioncm,  impetrare  dicitur, 
quomodo  dixit  Concilium  Tridentinum,  ses- 
sion.  '1.4,  cap.  4,  attritionem  irapetrare  gra- 
tiam  in  saci-amento.  Sic  ergo  cura  Augusti- 
nus  non  loquatur  de  oratione,  sed  cle  fide 
ipsa,  quoe  est  veluti  prima  dispositio  remota 


monium  virtutis  ejus;  ergo.  Sccundo,  argu- 
mentor  in  hunc  modum,  quia  vel  hoc  meri- 
tum  de  congruo  est  in  hominc  justo,  vel  in 
pcccatore.  In  pcccatore  csse  non  potcst,  ut 
paulo  post  dicam,  quia,  cum  sit  Deo  odiosus 
ct  invisus,  vix  potest  sibi  mereri,  nedum  ai- 
teri  ;  si  vcro  sit  jusius,  ut  mcreatur  aiteri. 


juslitia;,  non  loquitur  de  propria  impetratione     neccssarium  est  ut  faciat  opus  Ijonum,  et  aii- 


orationis,  sed  de  generali,  quai  conjunctara 
iialjet  rationem  meriti,  ut  in  altero  toco  de 
Praedest.  Sanctorum,  capite  sccundo,  idem 
Augustinus  sentit,  cum  interrogat  :  Quis  di- 
cat,  etm  quijam  coepit  credere,  ab  eo  quem  cre- 
didit  niliil  mcreri  ?  Nam  hinc  conslat  non  po- 


quo  modo  supernaturale,  ac  propter  Denm  : 
ergo  per  tale  opus  sibi  mcrel)itur  de  condi- 
gno  ;  eigo  nihii  merebitur  alteri  etiam  de 
congruo,  Probatur  haec  ultima  consequcntia, 
quia  qui  per  meritum  acceptatur  ad  condi- 
gnum  prKiuium,  nullo   modo  potest  aJiquid 


C.vr.  XXXV.  AN  I\It;i\lTL'.M  DE  CONGUUO  SIT  TAXTUM  RESPECTU,  ETC.  239 

ullra  condignuni  uiercri,  sod  illi  justc  dici  po-  nostra  gravassent  ne  diUgamiir  a  Dco,  relevari 
tcrit :  Tolle  qiiod  taum  est,  et  vade,  quia  pcr  nos  apud  Deum  illoncm  meritis  posse,  quos 
prcemium  condignum  integre  solvitur  totum  Z^c/.?  (^/%zY.  Pra3terca  idcm  docct  Ambrosius, 
oporis  mcritum,  ac  proindc  non  potcst  in  co-     lil).  5,  ad  caput  .">  Luc,  circa  illa  verba  :  Q«o- 


dcm  opcre  aliud  meritum  ctiam  dc  congruo 
rationabiliter  cogitari. 

2.  Communls sententia. —  Nihilominus  com- 
munis  sententia  Theologorum  est,  posse  essc 


rum  fulem  ut  vidit,  diccus:  Magmis  Dominus, 
qai  allorum  merito  ignoscit  aliis,  et  dum  alios 
prohat,  aliis  relaxat  errata.  Cur  apud  le  homo 
collega  non  valeat,  cum  apud  Deuni  serms ,  et 


inter  ridcles  vel  justos  communicationcm  me-    interreniendi  meritum,  et  jus  haheat  impetran- 


ritorum,  saltem  dc  congruo,  ac  proinde  illam 
conditioncm  merciidi  sibi  non  cssc  ncccssa- 
riam  in  merito  de  congruo,  quia  potest  unus 
mcrcri  alteri.  Ita  docct  D.  Thomas,  dicta 
quffist.  H4,  art.  6,  ubi  loquitur  in  corporc 
de  mcrito  primoe  gratiae,  et,  in  solut.  ad  pri- 
mum,  de  merito  salutis.  Unde  a  fortiori  potc- 
rit  esse  tale  meritum  de  cffiteris  bonis  ad  sa- 
bitom  conducentibus.  Et  idem  ibi  docent  Con- 
radus,  Cajetanus  et  alii  recentiores,  etreliqui 
Scholastici^  distinct.  2G  ct28,  et  in  3,  distinct. 


di?  Et  infcrius  codem  libro,  circa  initiura  ca- 
pilis  scplimi :  Videte  (inquit)  cecouomiam,  pro~ 
hatur  ftdes  domini,  et  servi  sanitas  rohoratur  ; 
potest  ergo  onerito  domini  etiam  famulis  suf- 
fragari.  Trita  etiam  est  (ut  Lorin.  dixit)  Ec- 
clcsiffi  sententia,  Stcphanum  orando  Paulum 
acquisivissc,  ut  Actor.  scptimo,  Oecumcnius 
et  ahi  notant,  et  Patres  communiter  in  Ser- 
monibus  de  Sancto  Stepliano,  qui  frequenter 
dicunt  Stephanum  impetrasse  vocationem 
PauH,  ahquando  vero  etiam  verbo  merendi 


18  ct  19,  quos  supra  retuli  cap.  32,  tractando  utuntur,  ut  Fulgentius^  scrm.  4  de  Stcphano  : 
an  detur  mcritum  de  congruo.  Unde  etiam  Charitatis  virtute  suhnixus  vicit  Savlemcrude- 
Soto  et  Medina,  qui  negant  meritum  de  con-    liter  Sfevientem,  et  quem  hahuit  in  terra  perse- 


gruo  respcctu  ipsius  operantis,  respectu  alio- 
rum  illud  admittunt.  Et  sumitur  ex  Augustino 
hbro  20  contra  Faust.,  capit.  21 ,  quatcnus  di- 
cit  nos  colere  Sanctos^  ut  meritis  eorum  con- 
sociemur.  Ubi  non  loquitur  de  meritis  quffi 
Sancti   in   bcatitudine  opercntur ,  tum  quia 


cutorem,,  in  coelo  mencit  hahere  consortem.  Au- 
gustinus  vero  de  ea  re  loquens  sa-pe  dicit  quod, 
si  Stephanus  non  orasset,  Ecclcsia  Paulum  non 
haberet;  non  tamen  dcclarat  an  tantum  im- 
petrando,  vel  etiam  merendo,  illum  lucratus 
fuerit,  ut  videre  licct  serm.  1  et  4  de  Sanct.  ; 


illa  nulla  sunt,  ut  dixi;  tum  etiam  quia  dis-    tamen  in  sermon.  99  de  diversis,  cap.  11,  sic 

dum  addit  :  Bt  eo-    inquit  :    Veniam  meruit  inimicis,  gaudere  me- 


ncit  in  ccelis  de  amicitiis  Beati  Pauli  suhse- 
quentis,  etc. 

3.  Ratio  pro  eadem  commicni  sententia.  — 
Tandem  probatur  ratione.  Prima  et  commu- 
nis  est,  quia  oratio  unius  pro  aho  impetrat 
illi ;  ergo  ctiain  meretur  illi,  saltem  de  con- 
gruo.  Hscc  vero  ratio  infirmari  potest  ex  dic- 


tinguit  illa  ab  orationibus, 

rum  orationihus  adjuvemur.  Sociari  autcm  me- 

ritis  Sanctorum  nihil  aliud  est  quam  ahquo 

modo  participare  fructum  illorum  ;  ergo  me- 

rita  unius  Sancti  possunt  ahis  saltem  de  con- 

gruo  prodesse.  Et  hoc  modo  loquendi  sa?pe 

Patres  utuntur,  dicentes  nos  adjuvari  mcritis 

Sanctorum,  qui  cum  Christo  regnant,  ut  vi- 

dere  licet  in  Lcone  Papa,  serm.  1  de  ApostoL     tis,  quia  impetratio  et  meritum  diversa  sunt, 

Pctro  et  Paulo;  Augustino,  21  de  Civit.,  cap.     et  neutrum  babet  necessariam  conncxioucm 

27,  etahis  alibi  citatis  ;  intelligendi  enim  sunt     cum  abo.  Unde  peccator  potest  pro  aho  orare 

de  meritis,  quse  in  hac  vita  Sancti  habuerunt,     ct  impctrare,  ut  in  Ub.  primo  de  Orat.,  cap. 

ut  dixi,  et  nobis  de  congruo  prodesse  possunt,     2o,  juncto  27,  dixi ;   et  tamen  fortassc  non 

potest  pro  alio  merori  de  congruo,  utstatim 
dicam.  Scd  nihilominus  quando  oratio  fun- 
ditur  ab  homine  justo  et  viatore,  illatio  est 
optima,  quia,  ut  oratio  impetrct,  debet  bcne 
ficri,  ct  cx  fide  et  auxilio  gratiw,  et  ideo  est 
opus  de  se  placens  Deo  Unde  si  persona  sit 
grata,  non  est  cur  non  sit  mcritoria.  Adhuc 
vcro  instari  potest,  cjuia,  hcet  inde  inferatm" 
talcm  orationcni  esse  mci'itoriara  de  condigno 
ipsi   opcranti,    non   inde    sequitnr  quod  sit 


ut  significavit  etiam  D.  Thomas  in  4,  dist.  45, 
quoest.  3,  art.  3,  ad  quartum,  et  ibidem  Soto, 
quoest.,  3,  art.  1,  act  quartum.  Pra^terca  de 
justis  hic  viventibus  idem  sumitur  ex  Augus- 
tiuo,  hbro  Quasstionum  in  Exod.,  queest.  149, 
ubi  dicit  racritum  Moysi  apud  Dcum  tantum 
vakiissc,  ut  gratia  ilhus  dicerct  ilii  Dcus  : 
Sine  me,  et  iratus  conteram  eos.  Et  iufra  ad- 
jungit  :  Qicihus  verhis  signifcavit  Deus  p^nri- 
omcm  apud  se  profuisse  illi  populo,  qicia  sic  ah 


illo  viro  diligehantur ,  quem  sic  Domimcs  dili-    ctiam  mcritoria  de  congruo  altcri,  pro  quo 
gehat,  ut  co  modo  admoneremicr,  cum  merita    oratur.  Et  idco  neccssario  ad  koc  principium 


240 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^  SANCTIFICANTIS. 


deveniendum  cst,  quod  opus  justi  bonum,  et 
de  se  meritorium  apud  Deum,  relatum  ad 
alterum,  ut  illi  prosit,  ex  pio  aflectu  et  desi- 
derio  operanlis,  etiam  potest  esse  alteri  me- 
ritorium  de  congruo.  Unde  cum  oratio,  co 
ipso  quod  pro  altcro  fit,  ad  bonum  ejus  rcfe- 
ratur  ex  aflcctu  orantis,  inde  consequenter  fit 


cstutunus  alteri,  saltem  de  congruo,  merca- 
tur.  Propter  quod  fuit  liic  modus  meriti  ad 
charitatem  inter  ipsos  fideles  promovendam 
raaxime  conveniens,  et  divinro  ordinationi  ac 
providentice  conscntaneus,  sicut  de  satisfac- 
tione  unius  pro  alio  alibi  diximus.  Alterum 
considerandum  est  cx  parte  Dei;  nam,  licct 


iit  in  viatore,  non  tantum  impctratoria  sit,  sed  hoc  meritum  non  sit  fundatum  in  promissione 

ctiam  meritoria    alteri   de   congruo  ,   sicque  divina,  quianon  nititur  in  lege  justitiae,  habet 

inielWgi  dehciiWudJiXCoh.^  :  Orateproinvicem  niliilominus  magnum  fundamcntum  ia  legc 

tit  salvemini ,  multum  eiiim  valet  deprecatio  amicitioe,  quia  secundum  lcgem  araicitia;  con- 

Justi  assidua.  gruum  est  ut  amicus  vohmtatem  amici  lio- 

4.  Prwdictim  principium  ostenditur  primo.  neslam  faciat,  et  ita  hoc  potest  dici  dcbitum 

—  Supei"est   probandum    illud   priucipium,  operibus  et  obsequiis  amici  ex  congruitate 


amicitiffi.  Cum  ergo  inter  Deum  et  homincm 
amieitia  intercedat,  diccntc  Christo  Domino  : 
Jam  non  dicam  vos  scrvos,  sed  amicos,  mag- 
num  profecto  fundamentum  est  in  opcrilius 
justorum,  ut  ad  benefaciendum  ahis  Dcus 
bcnigne  proptcr  amicorum  opcra  inchnetur, 
et  hoc  ipsum  est  illa  esse  meritoria  de  con- 
gruo  respectu  ahorum. 

6 .  Primum  discrimen  mcriti  adse  tel  alium . 
—  Ex  his  autcm  cohigi  potest  ahquod  discri- 
men  inter  hoc  meritum  dc  congruo  rcspectu 
aherius  et  respectu  sui,  nimirum,  quod  ad 
merendum  sibi  dc  congruo  non  nccessario 
supponitur  status  gratise  in  mercnte;  ita 
enim  procedunt  ct  inteUigenda  sunt  quaj  su- 
tcm  quatenus  sunt  ejusdem  ordinis  superna-    pra  de  hoc  puncto  dixi.  At  vero  ad  mcren- 


quod  opus  meritorium,  factum  a  justo  in  bo- 
num  aUerius,  etiam  rcspectu  iUiiis  mcrito- 
rium  sitaaquo  modo.  Hoc  autem  ostendi  po- 
test,  primo,  ratione  supra-tacta,  quia  ad  me- 
ritum  de  congruo  non  sunt  neccssariffi  om- 
nes  conditiones,  quce  ad  meritum  de  condi- 
gno  ;  ergo  si  plurcs  ,  ct  prsecipuae,  et  (ut  ita 
dicam)  quasi  cssentialcs  cx  generah  ratione 
meriti  concurrant,  ihae  sufiiciunt  saltem  ad 
meritum  de  congruo,  etiamsi  ahqua^  dcsint. 
Ita  vero  est  in  prffisenti,  nam  imprimis  cx 
parte  actus  supponitur  bonitas,  et  emanatio  a 
fide  et  auxilio  gratioe,  et  consequcntcr  inter- 
ccdit  etiam  magna  proportio  intcr  talem  ac- 
tum  ct  bonum  quod  ahcri  procuratur,   sal- 


turahs.  Ilem  ex  parte  pcrsonce  supponitur, 
quod  sit  in  statu  mcrcndi,  quod  ad  omne 
meritum  maxime  necessarium  est.  Identitas 
autem  inter  pcrscuiam  cjuai  mcrctur  ct  cui 
mcretur  non  est  necessaria  exgencrah  ratione 
raeriti,  ut  etiam  inter  homincs  servari  vidc- 
mus,  sed  pecuhari  ratione  in  merito  de  con- 
digno  apud  Dcum  in  persona  creata  poslula- 
tur,  quia  actus  ejus  ex  natura  sua,  et  quasi 
intrinseca  lcge  ,  ad  bonum  tantum  ipsius 
operantis  ordinantur,  et  ideo  tantum  respectu 
ilhus  facta  cst  promissio,  et  quasi  pactum 
justitiae  ;  ergo,  hcet  ha3c  conditio  dcsit  rcs- 
pcctu  altcrius,  potcrit  actus  unius  altcri  esse 
meritorius  de  congruo. 

5.  Ostenditur  secundo.  —  Ostenditur  tertio. 
—  Accedunt  duo  maxime  consideranda  in  lioc 
merito:  unum  est,  quod,  licct  is  quimeretur  ct 
cui  mcreturnon  sint  una  persona  physica  seu 
naiurahs,componunttamenunumcorpusmys- 
ticum,  et  sunt  invicem  mcmbra  rationc  unius 


dum  aliis,  necessarius  videtur  status  gratiffi 
in  mcrentc  ;  ita  cnim  ex  allegatis  Patribus 
colhgitur,  nam  sohs  justis  hoc  meritum  tri- 
buunt.  In  quo  differcntia  est  inter  impetra- 
tionem  et  mcritum,  nam  impetratio  per  se 
tantum  nititur  in  misericordia  et  hberahtate 
ejus  qui  oratur,  vcl  etiara  in  fidehtate  pro- 
raillentis,  ct  ideo  potcst  ctiam  pcccator  aliis 
impctrarc;  at  vero  meritum,  etiam  de  con- 
gruo,  nititur  ahquo  modo  in  conditionc  rac- 
rentis  ct  operis  ejus,  ct  idco  sanctitas  pcr- 
sonoe  maxime  necessaria  csse  vidctur.  Et 
fortasse  idco  dixit  Jacobus:  Orateprohivicem, 
ut  salvemini,  multum  enim  valet  deprecatio 
justi  assidua,  quia  non  sohira  ad  impetran- 
dum,  scd  etiam  ad  merendum  ahis  valet. 
Ralio  vero  esse  potest,  quia  hoc  mcritum 
magna  cx  parte  fundatur  in  lcge  amicitise 
inter  Dcum  et  opcrantcm;  crgo  supponere 
debctcliaritatcm  in  ipso  operantc.  Unde  dixit 
Amljrosius  :  Si  diligis  Domimm  Deum  tuum, 


fideiet  cliaritatis,  per  quas  in  Chrislo  uniun-  nonsolum  t'M,  sed etiam  aliis  poteris  emereri. 

tur;  ergo,  secundum  hanc  raoralcm  considera-  Tandcm  ex  differentia  inter  mcritum  rcspectu 

tionem,  dum  unus  alteri  mcretur,  sibi  quod-  sui  vel  alterius  idcm  confirraari  potcst ;  nam 

dammodo  merctur;  crgo  ex  hac  parte  sulis  peccator  ideo  potest  sibi  aliquid  dc  cougruo 


CAP.  XXXV.  AN  MEIilTUM  DE  CONGRUO  SIT  TANTUM  RESI>ECTU,  ETC.  241 

mereri,   quia  potest  per  auxilium  gratise  se  tualiter  sufficere,    earaque    maxime   requiri 

aliquo   modo   disponcre  ad  ulteriorem  gra-  ad  promerendum  alteri  aliquod  speciale  do- 

tiam,  et  ita  illud  meritura  non  fundalur  in  num,   aut  beneficium ;  tunc  enim  urget.ratio 

conditionc  pcrsonai,  scd  iu  proportionc  ope-  facta,  quod  non  potcst  aliunde  tale  opus  ad 

ris  cjus  pcr  modum  disposilionis  congrua3  ad  tiilc  bcncflcium  promercndum  in  particulari 

aliam  formam  seu  gratiam ;  ha^c  autcm  pro-  dctcrminari.    Potest    autcm  inlelligi  ,   quod 

portio  non   intervenit  nisi  in  ordinc  ad  idein  umis  justus  mcreatur  aliis  de  congruo  divi- 

suijjccliira,  et  idco  cessat  hoc  fundamentum  num  favorem,  et  beneficeutiam,  absolute  et 

in  mcrito  dc  congrao  rcspcctu  aitcrius,   quia  gcncralim,  detcrminatioacm  cjiis  divinne  sa- 

actus   uuius   uon  disponit  alium,   ut  pcr  se  picntioe  ac  providcntiffi  committcndo.  Et  ad 

constat.  Cuurergoin  pcccatorc  ccssat  eliam  huncmodummercndi,  non  vidctur  neccssaria 

congruitas,  vcl  (ut  Bonaventura  loquitur)dig-  specialis  intentio   aut  oblatio  opcrantis,  sed 

nitas  ex  partcpersonaj  operantis,  nullum  fun-  sufiicit  gcneralis  et  quasi  connaturalis,  quam 

damcntum  meriti  dc  congruo  respectu  alte-  includunt  obsequia  pro  amico,  aut  pro  rege, 

rius  in  illo  rclinquitur,  quod  secus  est  in  pei'-  vel  republica,  et  multo  magis  pro  Deo  facta, 

sona  justa,  ut  pcr  se  constat.  nam  ex  vi  illorum   mcretur  justus,  ut  Deus 

7.  Secundum  discrimen:  Meritum  adse  non  benefaciat  aliis,  prsesertim  conjunctis  et  pro- 

exigit  peculiarem  relationem,  meritum  vero  ad  piuquis  justorum  sibi   servientiura  ,  ctiamsi 

aliummaxime.  — Aliud  discrimcn  assignari  foj-tassc  ipsi    de   hoc  non  cogitavcrint,  quia 

potest,   quod  ad  mercndum  sibi  de  congruo,  implicitum  seu  proesumptum  eorum  desidr- 

non  estnccessaria  spccialis  rclatio  vcl  volun-  riura  ad  hoc  sufficit.    CouGrmatur  hoc,  quia 

tas  operantis,  qua  suum  opus  ofierat,  et  or-  merita,  quse  sancti  habuerunt  in  hacvita,  nos 

dinet  ad  tale  bcncficium  obtinendum,    quia  possunt  nunc  adjuvare  de  congruo,  ut  supra 

ipsum  opus  ab  intrinscco  tendit  ad  bonum  el  dixi,  et  ex  usu  Eeclesias  coUigitur;   hac  enim 

commodum  ipsius  operantis.  At  vero  ad  me-  ratione  a  Deo  petimus  precibus  Sanctorum 

rendum  alteri    de  congruo  ,   necessaria   est  adjuvari  ;  quia  non  solum  in  orationibus  pri- 

specialis    oblatio    operantis  referentis   opus  vatis,  sed  etiam  in  publicis  collectis  frequcn- 

suum  in  commodura  altcrius  propter  contra-  ter   petit  mei^itis  Sanctorum  adjuvari,  et  in 

riam  rationera,  quia  opus  bonum    ex  se  non  Tcstamento  veteri  saepe  antiqui  Patres  in  hunc 

rcfertur  ad  commodum  altcrius,    sola  excc-  modum  orabant,  ut  Daniel  3  :   Propier  Abra- 

pla  oratione,   quando   pro  alio  fit,   propter  ham  dllectumtuum,  et  Isaac  sermm  twum,  et 

specialem  modum  suum ,  ut    supra    tetigi.  Israel  sanctum  fuum.ElHcus  ijise  sx^ercve- 

Utruraque  autem  merabrum  declaratione  in-  labat  sealiquidfacturum  propter  ipsorum  me- 

digct :   nam  primum   habet  maxime   vcrum  rita  ;  et  Gencs.  48  lcgirausostendisse  se  Deum 

quantum  ad  meritum  de  congruo  illiusbenc-  paratum  ad  parcendum  civitatibus  Sodomo- 

ficii,  quod  vel  ex  natura  rei,  vel  ex  spcciali  rum  proptcr  deccm  justos,  si  inter  eos   in- 

ordinationc   divina,  cum  opere  sic  meritorio  vcnti  essent.  Quse  omnia  et  similia  fiunt  in- 

conncxionem  habet,  ut  est  in  attritione,    vel  tuitu  mcritorum  justorum,    etiamsi  illi   sua 

elccmosyna  in   ordine  ad  promcrendam  de  opcra,  ad  illos  efiectus  promerendos,  pecu- 

congruo  remissioncm  peccatorum.  At  vero  si  liari  alfectu  non  obtulcrint ;   ergo  signum  est 

beneficium  promerendum  sit  omninodisjunc-  ad  mcrendum  hoc  modo  satis   esse  gcncra- 

tum,  seu  non  connexum  cum   opcre  merito-  lcm  afTectura  charitatis,   quo    cupiunt  justi 

rio,  neccssaria  erit  specialisrelatio  operantis,  suis  meritis  prodesse  omnibus,   quantum  in 

vel  ad  promerendum  de  congruo,  verbi  gra-  ipsis  cst. 

tia,donumcontinentia)percIeemosynam,  quia  9.  Duhium  de  conditione  ejus  cui  meritum 

tale  opus  bonum  de  se  nou  disponit  nec  ju-  de  congruo  applicatur.  —  Decisio  lifida.   — 

vat  ad    aliam  virtutcm ,  quasi    disparatam ;  Prima  pars  suadetur.   —  Secunda  exemplo 

ergo,  ut  juvct  per  modum  nicriti,  oportet  ut  declaratur.  —  Taudem  in  hoc  puncto   quaeri 

per  intcntionem    opcrantis  detcrminctur,   et  potest   an  ex  parte   ejus  cui  alter  meretur, 

ita  in  hoc  a^quiparatur   merito   de  congruo  ncccssaria  conditio   sit,   quod  ille  sit  in  statu 

respectu  alterius.  grati»,  vel  saltem  quod  sit  fidelis,  ut  altcrius 

8.    Virtualis  intentio  sufficit  admeritum. —  meritum  illi  prodesse  possit.   Nam  videri  po- 

Confirmatio.  —  Circa  illud  vcro  cst  ulterius  test  hoc  necessarium,  tum  quia  hoc  meritum 

advcrtcndum ,    illam   intcntioncm  particula-  fundatur    in   unionc  talium   personarum   in 

rem  non  sempcr  rcquiri  actualiler,  scd  vir-  Chrislo,   seu  in  cjus   corporc  myslico,  cnjus 

X.  46 


242 


LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


sunt  membra,  qua3  unio  per  charitatem  per- 
ficitur,   et   per  fidem  inchoatur;    tum  quia 
existens  in  peccato   mortali  videtur  ponere 
obicem  fructui  talis  meriti,  sicutquando  unus 
jusius  pro  aHo  satisfarit,  si  ille  alius  sit  in  pec- 
cato  moi'tali,  non  prodest  ilh  satisfactio  alte- 
rius.  Nihilominus  dicendum  est  talem  condi- 
tionem  prodcsse  quidem  posse,  ut  Deus  faci- 
lius,    ac  libentius,    ac    proinde   frequentius 
propter  unius  justi  meritum  alteri  bcnefaciat; 
iion  tamen  esse  illam  conditionem  simpHciter 
necessariam.  Prior  pars  suadetur  sufEcienter 
priori  ratione  proposita,  et  est  per  se  notum, 
quia    personae   sanctitas  vel  bona  dispositio 
sine   dubio  auget  congruentiam  et  proportio- 
nem  inter  meritum    et  ipsam.   Altera  vero 
pars  sufiicienter  probatur  exemplo  Stepliani 
et  Pauli,  nam  Paulus  nec  justus  nec  fidehs 
erat,   quando  Stephanus  vocationem  illi   de 
coiigruo  meruit.  Et  ratio  est,  quia  hoc  meri- 
tum  non  fundatur  in  aliqua  dignitate  vel  dis- 
positione  ejus  pro  quo  offertur,  sed  offez^entis, 
et  potius  ad  iioc  ordinatur,  ut  alter  per  auxi- 
hum  gratiffi  ad  meliorem  statum  convertatur, 
cujus  auxihi  non  est  incapax,  etiamsi  pecca- 
tor  vcl  infidelis   sit.  Et  ideo  adtale  meritum 
non  est  semper  necessarium  ut  actuahs  unio 
pcr  rharitatem  vel  fidem  inter  tales  personas 
supponatur,  sed  satis  est  ut  is  cui  alter  mere- 
tur,  sit  capax  tahs  unionis,  et  quod  meritum 
ad  iUam  impetrandam  ordinetur.    Sic  cnim 
etiam  potest  unus  alteri  impetrare  fidem  vel 
charitatem.  Neque  est  simile  de  communica- 


stipendium  a  principe  recipiat,  niliilominus 
si  strenue  mihtet,  censetur  mercedem  ali- 
quam  saJtem  de  congruo  filiis  mereri.  Igitur 
quamvis  justus  apud  Deum  sibi  de  condigno 
mereatur,  boc  non  obstat  quorainus  simul 
possit  aliis  de  congruo  mereri,  sicut  etiam 
potest  impetrare.  Neque  hinc  sequitur  (ut  in 
eodem  argumento  insinuatur)  unum  laudari 
ex  merito  alterius,  sed  sequitur  unum  hono- 
rari  vel  ditari  ex  mcrito  et  labore  alterius, 
quod  non  solura  inconveniens  non  est,  verum 
potius  est  maxime  rationi  et  amicitioe  consenta- 
neum .  Neque  tunc  praemium  est  testimonium 
virtutis  ejus  cui  datur,  ut  per  se  notum  est, 
et  per  ha>c  ad  secundum  etiam  argumentum 
sufficienter  responsum  est. 

CAPUT  XXXVI. 


UTRUM   AD   MERITUM    DE  COXGRUO    EX  PARTE 
REQUIRATUR  PROMISSIO  ? 


DEI 


1 .  Opinio  prima  Soti.  —  FJns  fundamm- 
tum.  —  Diximus  de  persona  merente  et  cui 
meretur,  supcrest  ut  dicamus  dc  conditione 
rcqnisita  ex  parte  Dei,  qute  solum  esse  po- 
test  ordinatio  vel  promissio,  juxta  supra  dict.i 
de  merito  de  condigno.  Circa  hanc  ergo  con- 
ditionem  duo  possunt  esse  modi  dicendi  ex- 
treme  contrarii.  Primus  est,  repugnare  pro- 
missionem  sub  conditione  talis  operis  merito 
de  cougruo.  Ita  sentit  Soto,  lib.  2  de  Natur. 
et  grat.,   cap.  4,  quatenus   ait  meritum  non 


tionc   satisfactionis,    quia  illa  fit  pcr  modum  esse  de  condigno,  nisi  quia  Deus  certissimam 

sokitionis  justffi,  ita  ut  propter  satisfactionem  legcm   statuit   tribuendi   prwmium   servanti 

unius   de  justitia  remittatur  poena  alteri  de-  mandato;  hffic  enim  lex  nihil  aliud  est  quam 

bita;  ifie  autem,  qui  estin  peccatomortali,  est  promissio  ;  ergo,   eo  ipso   quod  meritum  in 

incapax  tahs  rcmissionis  et  justitia",  utdixi  in  promissione  fundatur,  cst  de  condigno;  ergo 

tom.  4,  disp.  48,  section.  7,  etdisp.  37,  sect.  promissio  repugnat  cum  mcrito  decongruo. 


2,  a  num.  10. 

10.  Adprhmm  argimentim  in  mim.  1.  — 
Adsecundum.  — Adargumentum  primum  in 
principio  qua^stionis  positum,  rcspondemus 
iraprimis  meritum  de  congruo  pro  alio  nulla 
ex  parte  minuere  prremium  de  condigno  de- 
bitum  justo  proptcr  eadem  opera,  quia   hoc 


Et  ita  illo  argumento  contendit  Soto  exclu- 
dere  meritura  de  congruo,  nam  supponit 
aliud  principium,  quod  apud  Deum  non  po- 
test  esse  verum  meritum,  nisi  in  promissione 
fundatum.  Hanc  eliam  opinionem  indicatBel- 
larmiraus  hb.  \  de  Justific,  cap.,  21  §  Quare, 
etc,  ubiait:  Si  meritum  de  congruo  fundare- 


meritum  non  inducit  dcbitum  justitise  respec-    tur  in  promissione  cum  conditione  operis,  essct 


tu  alterius,  et  ideo  simul  esse  potest  cum  in- 
tcgro  merito  justitice  ipsius  operantis.  Sic 
cuim  Sancti  beati,  quamvis  jam  reccperint  in- 
tegrum  prsemiura,  quod  de  condigno  merue- 
runt  quoad  animam,  nihilominus  suis  meritis 
nos  de  congruo  juvant,  aliquid  intuitu  illorum 
pro  nobisposlulando.  Et  inter  horaines  vide- 
mus  quod,  licet  miles  laboris  sui  condignnra 


meritumex  justitia,  ct  de  condigno  potius,  licet 
hnperfecte,  quam  de  congnto  nominandim.  Et 
ideo  consequenter  negat  factam  csse  a  Deo 
promissionem  dandi  primam  gratiam  pecca- 
tori,  si  conteratur,  ne  meritum  de  condigno 
primffi  gratiffi  inde  inferatur. 

2.  Opinio  secunda.  —  Zorca,  disp.  43  de 
gratia.  — BJus  fundamentum.  —  Alter  modus 


CAP.  XXXVI.  UTUUM  AD  MERITUM  DE  CONGUUO,  EX  1>ARTE  DEI,  ETC.                      243 

extreme  conlraiias,   est,  promissionem  esse  platio.  Prior  ordinatio  in  hoc  merilo  dc  con- 

omnino  necessariam  ad  meritum  de  congruo  gruo  nccessaria  non  est;  imo  nec  in  eo  locum 

apud  Dcum.  Qufe  opinio   ctiam  sequitur  cx  liabct.  Quia  lioc  mcritum  solum  consideratur 

fundamento  Soti,  saltem  cx  hypotliesi    quod  in   actu  secundum   congruitatcm,    quam  ex 

merilum  de  congruo  admiltenduni   sit,  quia  intriuscca  Ijonitatc  et  ahis  suis  circumstantiis 

non  potest  esse  apud  Deum  verum  mcritum  ad  lale  vel  tale  prainiium  hahet,  cui  coiigrui- 

sine  promissione.   Et  hanc  sententiam  sequi  tali  nihil  addere    potest  extrinscca  ordinatio. 

videntur  nonnulli  moderni,  qui  distinctionem  Et  quamvis  contingat  talc  raeritum  csse  in- 

faciunt  inter  meritum  erga  hominem  et  erga  diffcrens  ad  hoc   vel  ilhid  pnemium,   vel  ad 

Deum,  quia  apud  hominem  non  putant  esse  hanc   aut  illam  personam  cui  pra-mium  sit 

sempcr  necessariam  promissioncm,  vel  pac-  conforendum,  hffic  indifrcrcnlia  dcterminaii 

tum  ad  omne  mcritum,  quia  sallem  ad  meri-  sulllcicntcr  potest  per  ordinationem,  scu  in- 

tum  ex  gralitudine  non  requiritnr  pactum  vel  tentioncm  ipsius  operantis,  ut  in  praecedcnti 

promissio  ;  in  Deo  autem  dicuut  prffisupponi  capite  tactum  est.   Quod  si  ha^c  etiam  deler- 

oportere  pactum  vcl  promissionem,    ut  possit  rainatio   cx  parte  operantis   dcfuerit^   dcter- 

h('mo  apud  ipsum  mercri;  crgo  sentiunt  ad  rainari  poterit   (ut  ihidem  insinuavi)  pcr  vo- 

omne  meritum  apudDeum,  sive  sit  exjustitia,  hmtatem   Dei  acceptantis  hoc  meritum,    ad 

sive  ex  gratitudine,  ut  ipsi  loquuntur,  neces-  conferendum  hoc  vel  ihud  heneficium,  potius 

sariam  esse  promissionem,  alias  nulla  esset  quam  ahud,    et  huic  vel  ihi  pcrsonaj  potius 

diversitas;  meritumauteradecongruo  subah-  quam  altcri.  Hoec   autem  determinatio  tunc 

quoiUorummembrorumcontinetur;  ergo  ne-  non  est  per  modum   antecedenlis  ordiuatio- 

cesse  estutetiamadmeritura  de  congruopro-  nis,  sed   per  raodura  subsequentis  accepta- 

niissionemrequirant.  Potestquehaec  sententia  tionis,   ut  ex  re  ipsa  bene  considerata  mani- 

fundari,   qnia  per  orane  raeritum,  etiam  de  fcstura  est.  Quocirca  hsec   acceptatio  in  hoc 

congruo,  fit  prwmiura  ahquo  modo  debitura  merito  pecnhari  ratione  semper  est  neccssa- 

operi;  ergo  si  mcritum  est   apud  Deura,  ne-  ria,  ut  meritum  sit   cfiicax  et  actuale,  ut  sic 

cesse  est  ut  Deus  cx  ahqua  virtute  obhgetur,  dicam.  Quia   retributio  hujus  mcriti  non  cst 

velsaUem  inchnctur  ad  rctribuendura  prav  ex  justitia,  neque  est  ita  debita  ut  sit  contra 

mium  tah  operi  ;   scd  nulla  esse  potest  talis  ralionem  vel  contra  aliquod  Dci  attributum 

virtus,   nisi    pra:!cedat  promissio ;    ergo   nec  non    acceptare    tale  meritum ,    nec    propter 

meritum  esse  potest.    Probatur  rainor,  quia  iliud  rctributionem  dare,  et  ideo  talis  rctri- 

illa  retributio  non  erit  ex  justitia,  quia  non  butio  seraper  est  gratuita  simplicitcr,  cliam 

est  meritum  de  condigno,  neque  ex  fidelita-  supposito  tali  merito.  Et  ideo,  hcet  actus  dici 

te,  quia  non  est  facta  promissio,  neque  ex  possit  de  se  meritorius  ante  acceptationem, 

misericordia,  quia  ha^c  non  respicit  opus,  sed  nihilominus  in  esse  actualis  mcriti  (ut  sic  di- 

indigcntiam,    ncc  ex  liberalitate,    quia  ha!C  cam)  et  in  efficacia   sua  per  acceptationem 

etiam  non  fundatur  in  opere  recipientis,  sed  consummatur.  Sicut  oratio,  licet  de  se  impe- 

ex  sola  voluntate  dantis;  ergo  sub  nuha  ra-  tratoria   sit,   actualem   impetrationem  habet 

tione  virtutis  potest  tale   mcritum  inducere  ex  acceptatione  divina. 

debitum  anud  Deum,  si  ejus  ordinatio  et  pro-  4.  De  pron.issione  autem  ditina  ad   idtm 

missio  non  prcecedat.  mcritum  slt  prima  ass-rtio. —  Circa  promis- 

3.  De  ordinatlone  divina  ad  meritum  de  con-  sionem,  dicendura  cst  prirao  non  sempcr  re- 

gruo  notatio.  —  Nihilominus  mcdia  via  nobis  pugnare  quod  ante  tale  meritum  prcecedat 

tenenda  videtur.   Quia  vero  supra  ordinatio-  promissio  sub  conditione  talis  opcris.  Proba- 

ncm  talis  meriti  ad  tale  prajmium  ex  volun-  tur  prirao,  exemplo  ultiraa!  dispositionis   ad 

tale  divina,  a  rigorosa  promissione  divina   iu  primam  graliam,  nam  meretur  illam  de  con- 

nicrito  de  condigno  distinxinnis,   et  iha  duo  gruo,  ut  capite  sequenti  ostendam,  et  nihi- 

I  possunt  ad  meritum  de  congruo  applieari,  id-  lominus  facta  est  promissio  gratiae  et  remis- 

1  circo    prius    circa    ordinationcm    advertere  sionis  peccati  peccatori,  si  converlatur  sicut 

oportet  ihara  duplicitcr  spectari  posse,  ut  ibi  oportet,  ut  in  superioribus,  et  in  materia  de 

etiam  dixi,  scilicet,  vel  antecedenter,  ut  ac-  Pamitcntia  satis  ostensum  est.  Simile  excm- 

tusmeritorius  possit  referriad  tale  pra^mium,  phim  est,   verbi  gratia,    de   elecmosyna  vel 

potius  quam  ad  aliud,  vel  consequcnter,  ut  oratione,  nam  illis  promissa  est  aliquo  modo 

aclus  de  facto  ad  tale  prasraium  acceptetur.  remissio  peccatorum,  saltem  mediante  auxi- 

Unde  hajc  postcrior  potius  dicenda  est  acce-  lio,  quo  possit  homo  ad  iilam  pcrvcnire,   si 


2U  LlB.  Xll.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GJ\ATL4i  SANCTIFICANTIS. 

velit,   ut  ex  innuraeris  Scripturte  locis  colli-  riti  de  condigno,  ut   saepe  dictum  esl;  ergo 

gitur,  et  nihilominus  meritum  quod  in  illis  neque  ista  conditio  particularis  promissionis 

actibus  est,  ad  summum  de  congiuo  esse  po-  est  semper  necessaria.  Probatur  consequen- 

tcst.  Ratio  vcro  est  supra  tacta,  quia  ad  me-  tia,  primo,  quia  aon  potest   major  ratio  ne- 

ritum  de  condigno  non  sufficit  sola  promis-  cessitatis  in  hac  quam  in  aliis  conditionibus 

sio,  ctiam  sub  condilione  operis,  sed  oportet  assignari.  Sicut  ergo  stante  promissione  po- 

ut  suppouut  operis  condignitatcm  secundum  test  essc  mcritum  de  congruo,  quia  aliqua 

Eequalitatem  propoitionis  ;  ergo   si  fiat  pro-  alia  conditio  ad  condignitatem  necessaria  de- 

missio  sub  conditione  operis,  cui  talis  propor-  ficit,  ita  e  contrario  propter  alias  conditiones 

tio  deficiat,  licet  aliquam  congruitatem  ha-  actus    potest   esse  meritorius   de    congruo , 

beat,  non  statim  resultabit  mcritum  de  con-  etiamsi  promissio  dcsit.  Uiide  argumenior  se- 

digno;  ergo  ciim  tali  promissione  esse  po-  cundo,  quia  ut  actus  sit  meritorius  de  con- 

terit  meritum  de  congruo.  gruo,  satis  est  quod  in  se  habeat  bonitatem 

5.  Confirmatio. — Ad  fundanientim  positum  aliquara  proportionatam,  ut  ratione  talis  ope- 

i)i  num.  \. — Et  confirmatur,  quia  ex  tali  pro-  ris,  seu  ejus  intuitu,merito  possit  Deusbene- 

missione  non  resultat  proprium  justitia;   de-  ficium  aliquod  liomiui  rcddere;  sed  actus  po- 

bilum,  quale  ex  mcrito  de  condigno  resultat,  test  esse  hujusraodi,  etiarasi  non  habcat  pro- 

ut  supra  vidimus,  sed  tantum  fidehtalis  cum  raissionem  talis  prffmii,  quia  illa  conditio  seu 

quadam  majori  oljligatione  in   illo   ordine  ;  c]ualitas  actus  est  illi  intrinseca,  et  rcspicit, 

ergo  illa  subsistere  optime  potest  cum  mcri-  ut  sic  dicam,  solam  aplitudiucm  tali  pnemio 

to  de  congruo,  quia  non  est  per  modum  pacti  proportionatam  ;  promissio  autem  est  extrin- 

a^quahs,  sicut  esse  debct  ad  meritum  de  con-  seca,  et  respicit  potius  actualem  redditionem 

digno.  Sicut  etiam  in  oratione  praiccdit  pro-  pra^mii,  qua;  sine  promissione  etiam  fieri  po- 

niissio  dandi  sub   ea  conditione  :  Si  petatur  test,  si  Deus  vclit,  per  gratuitam  acceptatio- 

sicut  oportet,  et  nihilominus  in  illa  impeira-  neni ;  ergo  non  est  unde  promissio  sit  abso- 

tione  non   interccdit  justitia  ,    sed   fidelitas.  lute  necessaria  ad  lioc  meritura.  Et   confir- 

Haec  enim  virtus  inducere   potest   obligatio-  matur  primo,  quia  proraissio  tantum  est  ne- 

nera  ex  vi  promissionis,  non  solum  ad  dona-  cessaria,  vel  ut  in  merito  locum  habeat  pro- 

tionem  ahas  oranino  hberalem,  ut  contingit  pria  justitia,  vel  ut  mcrcedis  retributio  iu- 

quando  proraissio  fit   al)solute   et   sine   ulla  fallibilis  sit;  sed  ncutrum  horum  est  neces- 

condilione,  sed  etiam  ad  redditionera  aliquo  sarium  in  racrito  de  congruo,  nam  obhgatio 

modo  onerosara,  quando  vel  onus  est  leve,  justitiai  nequc  in  eo   desideratur,  neque  in 

vel  beneficiura  proraissum   conditionem    et  rigore  esse  potest ;  infallibilitas  autem  retri- 

statum  personoe,    cui  fit  promissio,  nimium  butionis,  licet  ad  fiduciam  merentisconducat, 

exccdit.  Et  ita  satisfactum   est   fundamento  ad  congruitatem  mci'iti  necessazia  non  est. 

prioris  scntentiae.  Negamus  enim  illud  prin-  Unde,  licct  possit  non  sequi  retributio  ex  li- 

cipium  ,  quod  omne    meiitum  fundatum  in  bcralitate  Dei,  nihilominus   si  ex  eadem  vo- 

promissione  sub  conditione  operis  sit  de  con-  luntate  fiat,  retributio  erit  in  operis  congrui- 

digno,  id  enim  non  est   verum,  nisi  quando  tate  fundata;  ergo  tali  operi  inest  hoc  meri- 

opus  est  proportionatum.  Ex  quo  soluui  in-  tum,  sive  retributio  sequatur,   sive  non  se- 

ferri  potcst,  ciuando  ex  parte  operis  et  ope-  qualur,  et  sivc   infariibihter  fulura  sit,  sive 

rantis  supponuntur  orania  neccssaria  ad  rae-  non  sit.  Tandcm  confirmari  potcst  inductio- 

ritum  dc  condigno,   tunc  repugnare  ut   ad-  ne,  quia  in  bonis  operibus  ordinis  naturalis 

juncta  proraissio  sub  conditione  talis  operis  est  aliqua  ratio  meriti,  cum  tamen,  praecise 

meritum  sit  de  congruo,    quod  verissimum  sistendo  in  pura  nalura,  nulla  promissio  Dei 

est,  quia  tunc  nihil  deest  ad  raeritum  de  con-  intercedat.   Doinde  iu   supernaturali  ordine 

digno.  At  vero  si  dignitas  operis  aut  opcran-  opera    justorura     essent     de    se    racriloria 

tis  aliunde  deficiat,  non  est  cur  meritura  de  apud  Deum  alicujus  proemii  supernaturalis, 

congruo  cum  promissione  consistere  non  pos-  c|uaravis  Deus  illud  non  promisisset,  quia  de 

sit.  se  habercnt  aliquem  ordinem  et  liabitudinem 

6,  Asscrtio  secunda  q^ia  directe  satisfit  ti-  ad  illud,  et  taraen  tunc  non  essent  meritoria 

tulo. — Secundo,  dicendum  est  promissioncm  de  condigno,  juxta  superius  dicta;  ergo  iilud 

non  esse  neccessariara  ad  meritum  de  con-  meritum  esset  dc  congruo  sine  promissione. 

gruo.  Probatur,  quia  ad  meritura  de  congruo  Item  nunc  de  facto  non  constat  csse  promis- 

jion  STUit  ncccssnria;  omnes  condilioiics  mc-  fioncm  factara  oranibus    dispositionibus  re- 


CAP.  XXXVF.  UinUM  AD  MERITUM  DE  COXGRUO,  EX  PARTE  DEI,  ETC.                       2i5 

molis  ad  jiistitiam,  qiias  pencator  per  auxilia  merito  do  congruo  posse  magis  et  minus  re- 

gratiae  eflicere  potcst,  et  niliilominns  proba-  periri,  nam  qno  plures   conditiones  vel  me- 

bilius  estillas  essc  mcritorias  de  congruo  ali-  liores  ex  requisitis  ad  meritum  de   condigno 

cujus  prffimii,  ut  vidcbimus.  Et  ccrte  Augus-  actus  habuerit,  eo  babcbit  majorem  congrui- 

tinus  quando  fidei  et  similibus  actibus  tribuit  t  )tem  ad  meritum,  vel  habebit  congruitatem 

aliquod  meritum,  non  fundat  illud  in  speciali  ad  majus  prfemium. 

promissioue,  sed  in  bonitate  et  obedieniia  ta-  8.  Ad  quod  attributnm  spectet  rctrihctio  me- 

lis  actus  ex  gratiae  auxilio.  Dcnique  a  simili  riti  de  congruo^  sive  i/itercedat  j^romissio,  sive 

declaratur  ex  oratione,  qua"  impctratoria  es-  no'/i.  —  Superest  ut  fundamento  secunda;  sen- 

se  posset,  etiamsi  promissionem  non  suppo-  tentiai  respondeamus  ;  in  eo  enim  petitur  ad 

neret,  et  interdum  (ut  credibile  est)  de  facto  quam  virtutem  seu  attributum  Dei  pertineat 

impetrat,  ctiamsi  condilio  promissionis  non  rctributio  meriti  de  congruo.  Quod  ibi  spe- 

integre  implcafur ;  ergo  idem  est  de  merilo  ciahter  po-etulatur,  quando  meritum  hoc  non 

congrao  conscndum  est.  habet  promissionem    adjunctam,  re   tamen 

7.  Corollarium :  iinde  nascuntur   ditisiones  vera  eadem  qufestio  locum  habet,  quamvis 

meriti  congrui.  —  Atque   hinc  obitev  coliigi-  promissio  intercedat,  quia  etiam  tunc  meri- 

mus  meritum  de  congruo  non  scmper  esse  tum  dc  congruo  non  fundatur  in  promissio- 

ejusdem  rationis,  sicut  est  mcritum  de  con-  ne,  sed  quasi  concomitanter  se  habet ;  nam, 

digno.  Et  ratio  est  clara,  quia  mcritum  con-  hcet  promissio  non  fieret,  m.eritum  dc  con- 

dignum  est   perfectum  ;  mcritum  autem  de  gruo  posset  subsistere  ;  ergo,  posita  promis- 

congruo  est  quasi  per  defectum  ab  illo.  Con-  sione,  meritum  ilhid  non  transcendit  ratio- 

venit  enim  cum  illo,  qnia  est  actus  sufficiens,  nem   mcriti  de  congrno  ,  quando  in   opcre 

nt   cjus  infuitn   defur  aliqua  retributio  ;  dif-  non  supponifurproportio  et  a'qnalitas  ad  jus- 

fert  vero,  quia  in  ca  non  concurrunt  oranes  titiam  snfficiens,  ut  dictum  etiam  est;  ergo, 

conditiones  perfecfi  meriti.Uude  quia  hic  dc-  licet,  addita  promissione,  manifesfura  sit   id 

fectus  potest  multis  modis  contingere,  juxfa  quod  est  promissura  refribuendum  esse  ex 

illarum  conditionura  divcrsitatem,  ideo  me-  virtute  fideUtatis,  niliilominus  explicare  onor- 

ritum  de  congruo  multiplcx  csse  potest,  ejus-  tct,  prrecisa  promissione,  ad  quara  virfutcm 

que   nonnullffi   divisioncs    breviter   adnotari  spectettale  mcritum  reraunerare.  Et  ratiodu- 

possunt.   Primo    enim  meritura  de  congruo  bitandi   in  fundamento   secundse    sententiae 

quoddam  est  habens  adjunctam  promissio-  proposita  est,  quia  evidentius  cernitur  in  hoc 

nera,  aliud  vero  esse   potcst  illa  carens,   ut  racrito,  quando  in  re  ipsa  a  promissionc  sc- 

proxime  visum  est.  Et  hinc  secundo  mcrifum  p;irafur. 

de  congruo  quoddam  est  habens  infalHbilcra  9.  Opinio  prima.   —  Rejicitiir.  —  Dicunt 

retributionem  ,  quia  saltera  sine  infidelifafe  crgo  aliqui  pra^mium  talis  meriti  ex   grati- 

negari  non  posset ;    aliud  vero  est  cujus  re-  tudine  esse  rcddendum,  quia  retribui  debet 

tributio  suspendi  aut  negari  pofest,  quia  non  sub  aliqua  ralione   debiti,  et  non   redditur. 

ex  ahqua  praL'cisa  obhgafionc,  sed  solum  cx  debitum  exjustifia  vel  fidebfafe,  utvisura  est; 

quadamdccentia  scucongruitafedatur,  quan-  ergo  soluni   esse  potest  ex  debifo  gratiludi- 

do  retribuitur.  Tertio,  dividi  potest  hoc  mc-  nis,  quia  non  superest  alia  ratio  debiti,  quoa 

ritum  in  illud  quod  habet  congruitatem  ex  huic  refributioni   accommodari  possif,   quia 

sola  condifione   actus,  ct  non  ex  conditione  non  potest  deberi  per  raodura  observantia», 

personffi,  et  illud  quod  e  convcrso  habet  con-  aut  culfus,  aut  aliquid  hujusmodi,  quia  hu- 

gruifatcm  ex  dignitate  persomp,  et  non  suf-  jusmodi  debitura  est  proprium   inferioris  ad 

ficienter  ex  condilione  actus.  Dico   autem  ,  supcriorera,  et  ideo  non  habet  locura  in  Dco 

non  snfficienter,  qnia  nullum  potcst  esse  hoc  respectu  hominis.  Hic  taraen  dicendi  modus 

meritum,  quod  in  aliqua  bonitate  scu  digni-  mihi  non  probafur,  ut  in  superioribus,  et  in 

tate  actus  non  fandcfur ;  pofest  autcm  esse  Relect.  I  de  Libertate  divina,  sect.  2,  n.  3  ct 

insufficiens,  et  ex  dignitatc  pcrsonne  operan-  sequent.  ,   et  aliis  locis   dixi  ,  quia  cxistimo 

tis  suppleri,  ut  in  superioribus  satis  explica-  non  minus  repugnare  Deo  debitum  grafitu- 

tum  est.  Et  ad  hunc  modura  possunt  ha^  di-  dinis,  quam  obscrvantiffi,  vel  cultus,  ac  proin- 

visioncs  pcrvorias  combiuationcs  vel  defecfus  de  gratitudinem  non  iuveniri  in  Deo  proprie 

dictarum  condilionum  ad  mcritum  requisita-  ac  formalitcr,  magis  quam  observantiara  vel 

rum  mulfiplicari,  ut  facile  ccnsideranti  pate-  religioncm.     Quia   gratitudo    respicit    benc- 

bit.  Ex  quo   consequenter  colligifur  in  hoc  factorcm,   et  dcbitura  cjus  in  bcncficio  ac- 


246  LIB.  Xn.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.f;  SANCTIFICANTIS. 

cepio  fundatur,  juxta   doctrinam   D.  Thomos     virtutis  a  liberalitate  distinctai 

2.  2,  quoest.  106.  Deus  autem  non  est  capax 

bcneficii ;  quis  enim  potest   esse  Dei  bene- 

factor,  cum  ab  ipso  sit  omne  bonum,  et  ipse 

nuiliiis  boni  egeat,  nec  aliquid  commodi  vel 

titilitatis   possit  ab  aliquo  accipere  ?  Dices  : 


in  illa  reddi- 
tione  consideranda  est.  Idemque  est  in  mise- 
ricordia  evidentius,  quia  solum  respicit  in- 
digentiam  alterius,  cjusque  miseriae  subleva- 
tionem.  Unde,  licet  eadem  actio  remunerati- 
va  meriti  de  congruo  possit  siniul  fieri   ex 


licet  Deus  non  sit  capax  accessionis  alicujus     raisericordia,  nihilominus,  quatenus  remunc- 


boni  intrinseci,  est  tamen  capax  novi  boni 
extrinseci,  ut  est  honor,  laus,  adoratio  et  si- 
miUa  ;  ergo  exhibitio  istorum  bonorum  po- 
tcst  suo  modo  dici  beneficium,  cui  gratitudo 
debcatur.  Respondetur  ha^c  ipsa  non  exhi- 
beri  Deo  lanquam  bencficia,  sed  tanquam 
servitia  et  obsequia  ,  ejus  excellentiae  ,  ma- 
joslati  et  dominationi  debita.  Unde,  hcet  ob- 
sequium  non  debitum  interdum  aquiparetur 
beneficio,  ut  docet  D.  Thomas,  dicta  quoest. 
d06,  art.  A,  ad  3,  nihilominus  hoc  in  Dco 
locum  non  habet,  quia  nullum  obsequium 
potest  [ipsi  exhiberi  ,  quod  non  aUis  tituUs 
vel  justitiae,  vel  reUgionis,  vel  obedientia^  , 


ratio  est,  ad  misericordiam  non  pcrtinet.  Si- 
cut  quod  oranti  conceditur  propter  vim  pro- 
missionis,  sub  ea  ratione  non  datur  ex  misc- 
ricordia,  sed  cx  fideUtate,  quamvis  simul  pos- 
sit  ex  misericordia  tribui ;  ita  ergo  in  praj- 
senti  inteUigendum  est. 

11.  Vera  responsio.  —  Quapropter  diceii- 
dum  censeo  hoc  pertinere  ad  quamdam  Dei 
justitiam,  quam  D.  Ansehnus  iu  Prolog.  , 
cap.  11,  et  scquentibus,  et  D.  Thomas  1  p.. 
qua^st.  21,  decentiam  diviuae  providentiae  ap- 
pcUant,  et  nos  alibi  tractantes  de  divina  jus- 
titia  in  pecuUari  disputat.,  sect.  4,  justitiam 
generalem,  aut  quasi  legalem,  seujustitiam 


vel  ctiam  gratitudiuis  ad  ipsum  debeatur.  Un-    providcntia   aut  providentialem  vocavimus, 


de  potcst  aUa  ratio  formari,  quia  non  potcst 
quis  aUum  ex  graliludinc  obUgare  per  ilhid 
ipsum,  quod  ipse  eidcm  pcrsonce  ex  grati- 
tudine  debet  ;  sed  quicquid  homo  potest  in 
obsequium  Dei  facere,  potest  etiam  in  sig- 
num  grali  animi  exhibere  ,  et  ex  gratitudiue 
etiam  id  debet ;  crgo  non  potest  inde  gra- 
titudinis  debitum  in  Deo  resultare. 


camque  variis  modis  ct  excmpUs  expUcui- 
mus.  Ibi  tamcn  hoc  exemplum  de  retributio- 
ne  meriti  de  congruo  omisimus;  re  tamen 
vera  hic  actus  remunerandi  meritum  de  con- 
gruo,  seu  bencfaciendi  intuitu  iUius,  et  cum 
proportiouc  ad  ilhul,  cst  liujus  justitioe  maxi- 
me  proprius.  Quia  non  atlingit  propriam  ra- 
tionem  et  obUgationcm  particuhTris  justitioe 
10.  Opinio  seciinda.  —  Etertitur.  —  Dicuut     divina?,  quam  in  rctribuendis  meritis  de  con- 

esse   cx    digno  obscrvat,  ut  supra  vidimus,  et  alioqui 


crgo  aUi  hanc  retributionem  sohim 
virtute  miscricordite  aut  UberaUtatis.  Quia 
cum  hoc  mcritum  non  inducat  proprium  dc- 
bitum,  dictis  virtutibus  et  rationibus  earum 
non  rcpugnat.  Unde,  licet  in  remissione  pcc- 
cali  meritum  de  congruo  intercedat,  ut  ca- 
pitc  sequentidicemus,  nihilominus,  absolute 
loquendo,  ex  misericordia  Dei  fit ,  ut  Scri- 
ptura  loquitur.  Et  cum  Dcus  homini  petenti 
bonum  postulatum  concedit,  Uberalitate  uti- 
tur,  etiamsi  talis  oratio  ab  hominc  viatore 
et  proesertim  juslo  sine  aliquo  mcrito  de  con- 
gruo  non  fiat.  Sed  neque  liic  modus  diccndi 
mihi  satisfacit,  quia,  licet  meritum  de  con- 
gruo  non  inducat  debitum  propriae  justitia? , 
nihilominus  inducit  tale  dcbitura,  quod  pu- 
ram  gratiam  seu  gratuitam  donationem  ex- 
chidat.  Nara  ob  hanc  causam  ncgat  Catho- 
Uca  doctrina  posse  homincm  suis  viribus  mc- 
rcri  dc  congruo  primum  gratia;  auxilium  , 
quia  tunc  non  daretur  gratis  simpliciter,  ac 
subinde  non  csset  gratia  ;  ergo  quod  reddi- 
tur  propter  mcriium  dc  congruo,  non  rcd- 
diiur  mere  liberaliter,  ac  proinde  alia  ratio 


scrvat  modura  justitice,  quatenus  respicit  ali- 
quale  debitura  in  operibus  fundatimi  ,  et 
a^quitatem  quamdam  respectu  illius  obser- 
vationis.  Nequc  in  hoc  puncto  nova  difficultas 
occurrit. 


QUID    POSSIT 


CAPUT  xxxvn. 

IIOMO    NON    JUSTIFICATUS     SIBI 
CONGRUO  MERERl? 


DE 


1.  Tituhts  elucidatur.  —  Assertio  prima. — 
Expiicato  merito  dc  congruo  ,  et  omnibus 
conditionibus  cjus,  dicendum  superest  de  re- 
bus  seu  pra^miis  quce  sub  hoc  mcritum  cade- 
rc  possunt.  Diximus  autem  hoc  meritum  esse 
in  pcccatore  et  iu  hominc  justo,  ct  intcr  eos 
discrimen  constituimus ,  quod  pcccator  sibi 
tantum,  justus  vero  et  sibi  et  aliis  potest  ali- 
quid  de  congruo  mereri ,  et  idco  dicemus 
prius  de  peccatore,  rcspectu  sui  tantura  ;  et 
postca  de  justo  ,  rcspectu  sui  et  alioruni. 
.\giraus  autera  hic  de  racrito  supernaturalis 


CAP.  XXXVII.  QUID  rOSSIT  IIOMO  NON  JUSTIFIC.VTUS  SIBI,  ETC.  247 

ordinis,  pcr  quod  aliquid  pertinens  ad  dona  d.  ii,  qua^st.  2,  et  ibi  Gabriel,  quccst.  4,  art. 

gralia)   mcreniur,  ct  ideo  solurti  de  pra^miis  2,  circa  finem,  cl  in  2,  d.  27,  qutest.  unic, 

aliquo    modo    supernaturalibus    trai  tamus,  art.  2,   concl.  4,  ct  in  art.  3,  dub.  4.  Scotus 

quanquam  obiter  de  naturaliljus  aliquid  in  fi-  autem  et  Gabriel   excedunt,    ponentes   hoc 

nc  atlingemus.  Hinc  crgo  dicimus  primo,  vel  meritum    in  dispositionc  facta  solis   viribus 

potius  ut  jam   probatum  supponimus  ,   non  liberiarbitrii.  Qui  error  Sfepe  in  superioribus 

posse  peccatorcm  mereri  primam   auxilian-  reprobatus,  in  pra^-senti  vero  materialiter  se 

tem  gratiam  de  congruo.  Hoc  probatum  est  habct ,   nam  formalitcr  in  Loc   convcniunt, 

in  libro  tertio  contra  Scmipelagianos,  ubi  tes-  quod  dispositio,  quaiiscumquc  sit,  et  quibus- 

timonia,  quibus  lioc  fit  dc  fide  certum,  rctuU-  vis  viribus  fiat,  justificationem   de   congruo 

mus.  Ratio  vero  est,  quia  opus  mere  naturale  meretur.  Et  ex  modcrnis  tenet  hanc  senten- 

ncque  cst  dispositio  proportionata  ad  supcr-  tiam   RofTensis,    artic.   1    contra  Lutherum, 

naturale  auxilium,  ncquc  cx  sc  habct   rela-  §  Primum  illa,  vcrsus  fmem  ;   et  Tiletanus, 

tionem    ad  dona   supernaturalis  ordiuis,   in  apolog.  pro  Concilio  Tridentino,  circa  caput 

qua    possit    talis   congruitas    fundari.  Undc  8  sessionis  6;  latius  id  defcndit  Vega,  lib.  8 

cum  neque  ex  conditione  personae  operantis  in  Tiidentin. ,   c.  8,  ct  sequentibus,  et  q.  7 

possit  aliqua  congruitas  oriri,   cum  suppona-  de  Justificat. ;  et  Bellarminus,  I.  1  de  Justific  , 

tur  in  peccato  ct  ante  omnem  gratiam,  ma-  cap.  21,  ct  1.  2  de  Poenit.,  c.  21  ;  Vazqucz  1. 

nifcstum  est  in  tali  actu  non  posse  csse  me-  2,  disput.  218,  per  totam,  licet  pcculiari  mo- 

ritum  de  congruo  primi  auxiiii  gratiae.  do  infra  ti-actando.  Melius,  licet  brevius,  tc- 

2.  Assertio  seacnda. — Dico  secundo  pecca-  net  idem  Molina  in  Concord.,  disp.  26,  ad  1. 

torem  divina  gratia  adjutum  posse  de  con-  3.  Ratione  prohatiir  assertio. — Probationes 

gruo   mercri   suis  actijjus   priraam   gratiam  hujus  scntcntiai  aflcremus,  declarando  illam; 

sanctificantom,  ipsamque  rcmissioncm  pec-  nunc  l.irevitcr  probatur  ratione,  quia  nihil  est 

cati  mortaiis,  Ha?c   cst  communis  sententia  quod  huic  merito  de  congruo  obstet  rcspectu 

Theologorum  cum  Magistro  in  2,  d.  27,  ubi  talis  beneficii,  quia  si  quid  obstarct,  maxime 

D.   Tiiomas,  quaest.   unic,  art.  4,  ad  4;  et  status  peccati  in  peisona  operante;  sed  hoc 

Albert.,  in  1,  distinct.  41,  art.  2,  ad2  etult.,  non  obstat;  ergo  nihil  est  quod  obstet.  Minor 

satis  obscm'e.  Clarius  ibi  Bonavcntura,  art.  1,  probata  est  supra,  c.  34,  in  gcnerali,  et  in 

qupest.    1,  ct  in  4,  d.   15,  1    part.,  art.  1,  hoc  speciali  merito  justificationis  non  intcr- 

qusest.  0,  ulji  etiam  D.  Thomas  idem  plane  venit  aliqua  singularis  ratio,  propter  quam 

docet  qurest.  i,  art.  3,  qurest.  4.  Neque  in  2.  excipiendum  sit.   Quod  patcl,  probando  ma- 

2,  qua^st.  114,  art.  5,  oppositum  docuit,  nam,  joi-cm  ct  consequentiam  argumenti,  quia  hoc 

ut  supra   dixi,  probabilissimum  est  loqui  de  meritum  fundatur  in  priori  gratia  auxiliante, 

prima  gratia  auxiliante,  prtesertim  in  corpore  ut  supponimus,  et  ex  hac  parte  recedit  om- 

articuli.  Pra?terquam  quod  de  merito  gcnera-  nino  a  Semipelagiano  errore,  juita  doctrinam 

tim  loquitur.  Unde,  licet  dicamus  loqui  de  Augustini  saepe  rcpetitam,  et  in  superioribus 

prima  gratia  in  communi,ut  abstrahit  a  sanc-  tractatam,  et  supponit  proecipuam  conditio- 

tificante  et  auxiliante  (nam  revera  utramque  nem  requisitam  ex  parte  actus  meritorii,  ra- 

attingit),  negatio  meriti   cum  partitionc   ac-  tione  cujus  habet  sufficientem  proportionem 

coramoda  erit  accipienda,  scilicet,  ut  de  pri-  cum  ulteriori  gratia  usque  ad  remissionem 

ma   gratia  auxiliante   neget  meritum,  etiam  peccati.  Et  ex  parte  liberi  arbitrii  homo  etiam 

de  congruo,  de  sanctificante  vero  tantum  de  facit  quod  iu  sc  cst  pcr  vires  auxiliantis  gra- 

condigno.  Nam,  licet  ipse  exprcsse  hoc  non  tia;;  ergo  inde  consurgit  illa  congruitas  fun- 

detei-minet ,  juxta  matcrise  capacitatem  de-  data  in  a^qualitate  proportionis,  quam  in  nos- 

terminandum  est.  Vel  certe  si  utriusque  gra-  tris  meritis  consideravit  divus  Thomas,  dicta 

Xnv.  prima^    omnc  meritum  excludit,  dc  mc-  qua>st.  1 14,  art.  3,  dicens  :  Vidctur  congruuni 

rito  non  fundato  in  prioii  gratia  inlelligendus  ut  komini  operanti  secundum  snam  xirtuttm 

est,  nam  de  hoc  loquitur  in  corpQre  articuli.  Deus  recompenset  secunduni  exccllentiam  sure 

In  aliis  vero  locis  allegatis,  loquimr  de  mcri-  tirtutis.  Qua;  congruitas  non  parum  augctur, 

to  de  congruo  fundato  in  priOri  auxilio  gra-  addita  promissione,  quaj  iujustificationc  etiara 

ti».  Et  ita  partem  hanc  tanquam  D.  Thomre  inlcrvcnit,  utin  superioribus  visum  est. 

doctrinam  dcfendit  Ferrar. ,  3  contra  gent.,  4.  Ohjecta  quatuor.  —  Primo,  ex  Rom.  3  et 

c.  l/i9,  dub.  ult.  Eamdem  tenet  Marsil.  in  2,  4;  secundo,  ex  Concilio  Tridentino ;  tertio,  ex 

qua?sf.  18,  art.   3,  concl.  4,  et  Scotus  in  4,  V.  Thoma ;  quarto,  ex  ratlone. — Contra  hanc 


248 


LIB.  XI!.  DE  MEniTO,  QLOD  EST  EFFECTUS  GRATI.E  SANCTIFICANTIS. 


assertionem  objicitur  primo  illud  Pauli  ad 
Rom.  3  :  Jnstificati  gratis,  ct  cnp.  -4  :  Non  ex 
operihus ;  sccundo-,  Concilium  Tiidentinum 
ideni  afliimans,  sess,  6,  c.  8;  tertio,  quia  gra- 
tia  est  principium  ct  fundamentum  totius  me- 
riti,  tam  de  condigno  quam  de  congruo,  ut 
sentlt  D.  Tliomas  1.  2,  quoest.  112,  art,  2,  ad 
1,  et  qua^st.  \  ii,  artic.  2  et  3,  ct  infmitis  aliis 
similibus  locis;  ergo  sub  neutrum  mcritum 
cadere  potest,  quia  principium  meriti  non 
cadit  sub  idem  meritum,  servata  proportione. 
Quarto,  quia  peccator  est  incapax  totius  me- 
rili,  quia  esl  iudignu?  omni  debiio  apud  Deum. 
Propter  quaj  argumcnta  non  pauci  Theologi 
contrariam  sententiam  tenuerunt,  ut  Capreo- 
lus  in  2,  dist.  40,  qua?st.  1,  et  in  3,  d.  14,  ad 
argum.  Henrici,  contra  2  concl. ;  Soto,  I.  2  de 
Katur,  et  grat.,  cap.  4,  et  in  4,  dist.  15,  q.  2, 
artic.  4,  in  fme;  Hosius,  in  Confess.,  cap.  73, 
in  banc  partem  raultum  inclinat,  et  Staplcto- 
nius,  I.  10  de  Jnstific,  c.  2,  et  Medin.,  dicta 
qua^st.  114,  art.  6,  aliique  moderni  ThomistM 
frequcntius  hanc  partem  sequuntur. 

5.  Ad  primum  ex  Paulo. — Ad  Tridentimm. 
—  Ad  tertium.  —  Ad  ultimum.  —  Nihilominus 
dicta  fundamenta  parum  suadent,  quia  vcr- 
hnm gratis  justifcamicr,  apudPauIum,  refcrri 
potesl  ad  totam  justificationis  mutationcm  a 
prima  vocatione  usque  ad  rcmissioncm  prc- 
catorum,  ut  saepe  ab  Augustino  contra  Semi- 
pelagianos  disputante  intclligi  videtur;  vcl 
potest  rcferri  ad  solum  terminum  justificatio- 
nis,  qui  est  remissio  peccatorum  per  infusam 
gratiam  sanctificantcm.  Priori  modo  opponi- 
tur  omni  mcrito  tam  de  congruo  quam  de 
condigno.  In  hoc  tamen  sensu  non  rectc  in 
prasenti  citatur,  quia  non  agimus  de  merito 
congruo  totius  justificationis  in  illo  sensu  ac- 
ccptee,  sed  de  solo  tcrmino  illius  justificatio- 
nis,  seu  de  infusione  gratiae  justificantis.  Si 
vero  verbum  gralis,  ad  hanc  justificationcm 
tantum  rcferatur,  sic  principalitcr  excludit 
meritum  de  condigno,  ut  exposuit  Concilium 
Tridcnliuum,  dicto  c.  8,  et  supra  dcclaratum 
cst.  Et  conseqxienter  etiam  excludit  meritum     cantcm  per  modum  dispositionis  pra-parantis 


gratia  sanctificans,  sed  sufficere  potest  auxi- 
lians,  quando  mcrilum  est  tantum  de  con- 
gruo.  Nec  D.  Thomas  oppositum  docuit,  quia 
vel  loquitur  dc  merito  de  condigno,  vcl  quan- 
do  abstracte  loquitur,  cum  partitione  accom- 
moda  intelligcndus  est,  ut  jam  insinuavi.  Ul- 
tima  vcro  objectio  in  cap.  34  soluta  est;  nam 
pcccator  incapax  est  apud  Dcum,  ut  sit  illi 
dcbitor  ex  justitia,  non  tamen  ex  congruentia 
et  decentia,  quae  non  personae  condilionem, 
sed  actionis  sanctitatem  et  proportionem,  ut 
in  ea  fundetur,  respiciat. 

6.  De  quihus  actihus  assertio  intelligatur. 
—  Supponendum.  —  Modus  primus  dicendi. — 
Ut  autem  sententia  hrec  magis  dcclaretur  et 
confirmctur,  oportct  exponere  per  quos  ac- 
tus  possit  homo  de  congruo  mereri  justifica- 
tioncm  in  dicto  sensu,  seu  remissionem  pec- 
catorum,  in  quo  supponimus  debere  actum 
esse  bonum,  liberum  et  supcrnaturalem  ;  sed 
inter  actus  hujusmodi  quidam  sunt,  qui  tem- 
pore  praeccdunt  instans  justificationis,  et  esse 
possunt  in  pcccatore  mancnte  in  peccato,  qui 
omnes  dicuntur  remotse  dispositiones  ad  jus- 
titiam  et  remissionem  peccati.  Alii  vero  sunt 
qui  simul  in  eodem  instanti  habent  conjunc- 
tam  infusioncm  gratiae  sanctificantis,  et  rc- 
missionem  pcccati,  qui  actus  includuntur  in 
ultima  dispositionc  ad  gratiam.  Est  ergo  pri- 
mus  dicendi  modus  tribuens  hoc  meritum 
prioribus  actibus  remote  disponentibus  ad 
justitiam,  et  ncgans  illud  ultiraae  dispositio- 
ni.  Ita  tcnct  Vazquez,  nara  priorera  partem 
docct,  in  dicta  disp.  218;  postcriorera  vero 
addit,  disp.  219,  cap.  1.  Quod  si  objicias  quia 
ultima  dispositio  est  melior  et  magis  propor- 
tionata  primaj  gratiae  sanclificanti ,  respon- 
dcbit,  ad  mcritum  non  satis  csse  bonitatcm_ 
vel  proportionera  operis,  sed  rcquiri  etiam 
anteccssionem,  unde,  si  hac  deiiciat,  licel 
opus  sit  melius  et  magis  proportionatura,  non 
erit  mcritorium.  Qiiia  ergo  putat  contritio- 
nera  aut  primam  dilectioncm  Dei  super  om- 
nia  nullo  modo  antccederc  gratiara  sanctifi- 


dc  congruo,  quod  in  aliqua  priori  gratia  fun- 
dalura  non  sit,  quia  illud  omni  gratia?  rcpu- 
gnat.  Non  vcro  excludit  meritura  de  congruo 
fandatum  in  priori  gratia,  quia  hoc  non  re- 
pugnat  bmni  gratice,  sed  facit,  ut  sit  gratia 
pro  gratia,  ut  Augustinus  in  locis  citandis  do- 
cuit.  Et  ita  responsum  ctiam  est  ad  Concilium 
Tridcntinum,  ctad  tcrtiara  etiara  objectionem, 
nara  licetde  ratione  omnis  meriti  sit  ut  proce- 


ad  illam ,  consequenter  dicit  non  esse  meri- 
toriam  de  congruo  cjusdcra  gratice  ;  hoc  au- 
tcra  impedimentum  cessat  in  dispositionibus 
remotis,  i|^  per  se  patet,  et  ideo,  licet  inferio- 
res  sint  in  proportione  et  bonitate,  alicujus 
meriti  sunt  capaces. 

7.  Secundus  dicendi  modus.  —  Altcr  mo- 
dus  dicendi,  cxtreme  contrarius,  esse  potest, 
per  remotas  dispositiones  nullo  raodo  mercri 


datagratia,  non  taraea  semper  est  necessaria     hominem  primam  gratiam,  pcr  ultimam  au- 


CAP.  XXXVII.  QUID  POSSIT  IIOMO  NON  JL'STinCATL'S  SIBI,  ETC.  249 

tcm  dispositioncm  illam  mercri  dc  congruo.  acliis  jnstificationcm  ipsam  immediatc  mc- 

Ratio  prioris  partis  cst,  quia,  ut  actus  sit  m3-  rcatur,   id   cst,   ut  immediate  ratione    illius 

ritorius  de  congruo   alicujus   bcneficii ,    ne-  tanquam  raeriti  de  congruo  tribuatur;  ut,  vcr- 

ccsse  cst  ut  vcl  infallibiliter  illud  obtineat,  bi  gratia,  cum  peccator  orat  sibi  remitti  pcc- 

vcl  saltcm  quod  sit  suflicicns,  ut  intuitu  il-  catum  mortalc,  non  potest  mercri   de   con- 

lius  sinc  novo  actu  vel   merito  confeiatur,  gruo,  ut  proptcr  orationcm  solam  sinc  alia 

nam  si  aliud  adminiculum  semper  necessa-  dispositione    peccatum    rcmittatar,    scd    ad 

riura  est,  profccto  talis  actus  non  est  sufli-  suraraura  mereri  de  congruo  poterit,  et  im- 

ciens  meritum.  Scd  omnis  dispositio  reraota  petrare  aliquod  auxilium,  quo  se  disponat  ad 

ad  graliam  talis  cst,  ut  non  solum  non  ha-  remissionem  peccatorum  obtinendam.  Undc 

beat   gratiam  infallibilitcr  conjunctam ,   ve-  immcdiate  mcreri  dc  congruo  gratiam  cst  il- 

riim  etiam  neque  babere  possit,  secluso  pri-  ]am  mereri  ut  dandam  immediate  rationc  ta- 

vilegio  sacramenti,  sine  mcliori  dispositione ;  lis  actus,  ct  proportionis  ejus  ad  talera  for- 

ergo  nuUa  talis  dispositio  per  se  sumpta  est  mam,  ut  sine  alio  actu  medio  propter  illum 

raeritoria  dc  congruo  prirare  gratiae.  Unde  e  dctur.  Quod  non  alitcr  probaraus,  nisi  quia 

contrario  probatur  altera  pars,   quia  ultima  illi  duo  raodi  possibiles  sunt,  ct  per  illa  verba 

dispositio  est  raaxime  proportionata,  ct  non  satis  proprie  significantur,  nihilque  ahud  nos 

sohira  sutiiciens,  sed  etiam  infallibibter  lia-  por  iUa  significare  intendimus. 

bens  conjunctam   sanctificationem  pcr  gra-  9.  Assertio  tertia  iii  ordine.  —  Dicendum 

tiam.  Nequc  illi  dcest  anteccssio,  tum   quia  ergo  iraprimis  est  actum,  qui  est  ultiraa  dis- 

juxta  doctrinani  communiter  reccptara,  ct  a  positio  ad  gratiam^  illius  infusionem  immc- 

Conciho  Tridentino  satis  clare  approbatam,  diate  mereri  ahquo  modo,  ac  proindc  de  con- 

negari  non  potest  quin  contritio  sit  vcra  dis-  gruo,  cum  supra  ostensum  sit  non  mereri  il- 

positio  pra^parans,  et  in  eo  genere  vera  causa  lam  de  condigno.  Hanc  assertionem  prajci- 

justiGcationis,  ac  proinde  antecedens  iUara  pue  intendunt   antiqui  Scholastici  in  priraa 

ordinc  naturce  sub  ahqua  rationc,  qua^  ante-  opinionc,  seu  pro  nostra  principali  assertione 

cessio  ad  mcritura  ctiani  sufiicit,  ut  in  mcri-  aUcgati,  prffiscrtim  D.  Thomas,  Fcrrar.,  Sco- 

to   augmenti   gratire    manifcstum   cst  ;    tura  tus,  Gabricl,  ctMarsil.  qui  excmpkim  adliibct 

etiam  quia  longe  probabilius   est  contritio-  in  conversione  fihi  prodigi.  De  quo  ita  etiara 

nem,  prius  natura  quam  gratia  infundatur,  loquitur  Arabrosius,  lib.  2  de  Pcenit.,  cap.  3  : 

proccdcre  ab  aliquo  auxUio  divino  excitante  Pcenitentiam  agendo,meruUstolam,  animhim, 

ct  adjuvante  sufiicientcr  liberum  arbitrium,  calceamentum ;  ct  infra  :  Snrgam,  inqidt,  et 

antcquam  habitus  charitatis,  vcl  gratise,  aut  iho  ad  Patrem  meum,  et  dicam  Vli :  Pater, 

poenitentite  ahquid  efliciat ;  et  hffic  antcces-  peccavi  in  coehim  et  coram  te.  Nonne  advertitis 

sio  cx  parte  effieicntis  etiara  est  sufficientis-  id  evidenter  jam  nobis  expositum ,  quod  me- 

sima  ad  meritum  de  congruo  gratiai  habitua-  rendi  gratia  sacramenti   ad  precandum  im- 

hs,  qua3  postcrius  natura  infunditur,  sive  ca-  pellimicr;  et  infra  :  Tam  cito  veniam  meretur, 

dcra  gratia  iterum  contritionem  cfficiat,  sive  lU  venienti,  et  adhuc  longe  posifo  occurrat  pa- 

non.  Hoc  enim  niliil  ad  prsesens  refcrt,  quam-  ter,  et  osculum  tribuat,  quod  insigne  est  sacrcv 

vis  id  affirmare  sit  vel  impossibile  vel  impcr-  pacis,  stolam  proferri  jubeat,  quce  testis  cst 

tinens,  ut  in  lil).  8  latc  dictum,  ct  supra  trac-  nnptialis,  etc.  H»c  aufcm  vcsfis  gratia  cst, 

tando  dc  mcrito  dc  condigno  tactum  cst.  quara,  juxta  scntentiam  Ambrosii,  peccafor 

8.  Modus  tertius  dicendi.  —  Tertius  modus  pcr  porfcctam  conversionera  aiiquo  raodo  ira- 

diccndi  utriquc  dispositioni,  rcmotfe  et  proxi-  mcdiate  merctur.  Unde  in  alio  hbro  de  Poe- 

mae,  hoc  meritum  tribuit;  si  tamcn  rccte  cx-  nitcnfia,  Ambrosio  in  5  tom.  attrU)uto,  c.  10, 

plicefur,  parura  ditlbrt  a  pra!cedcnti,  ct  ulcr-  do  eodom  filio  prodigo   sic  dicifur  :  Plenum 

quc  raodus  rccte  expUcafus  vcrura  pofest  ha-  patris  iii  se  provocavit  affectum,  qui  perfectum 

herc  sensum.  Pro  cujus  dcclarationc,  advcrto  hahuit  in  pa^nitendo  consilium.  Ubi  non  pofe- 

duobus  modis  posse  actum  ahquem  esse  me-  rat   melius  merifum   de  congruo  explicare, 

ritoriura  de  cougruo  primai  grafke,  scilicet,  quam    vci^bo   iUo   provocandi    affcctura  ,    ct 

mcdiafe  vol  immcdiatc.  Mediafe  voco,  quan-  postoa  majori   cum   cxaggcratione   dicitur  : 

do  infer  acfum  moritorium  cl  infusioncra  gra-  Vides  conrerso  fdio  statini  stolam  pristinam 

tiag  neccssario  interccdcrc  debct  aliquis  alius  mercim^mio  rcstitutam-,  ubi  particula  statim, 

actus,  quo  ad  infusionem  gratia;  propinquius  satis  declarat  immediafionem  intcr  meritura 

accedatur.  Nam  tunc  fieri  non  potest  ut  prior  et  stolam  gratioe,  et  verbum  mercimonio,  adeo 


250  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.f:  SANCTIFICANTIS. 

declarat  proprietalem  meriti,  ut  modcratio-  loquitm-  Gregorius,  1.  3  in  1  Reg.,  suo  cap.  4. 

ne  indigeat ;  et  lib.  10  iu  Luc,  in  fm.,  c.  22,  Solet  autcm  ab  auctoribus  contrariae  senten- 

agens  de  negatione  Petri   :  FlevH  (inquit)  tiee  ad  ha^c  testimonia  responderi,  Patrcs  late 

amarissiine  Petrus,  nt  lacrymis  posset  simm  etimproprieverbummerendiusurpasse.Quod 

lavare  dclictum;  et  si  tu  teiiiam  ms  mereri,  si  ab  eis  intelligeretur  de  merito  improprio, 

dilue  culpam  lacrymis  t'cam,  eodem  tempore,  id  est,  imperfecto,  comparatione  facta  ad  mc- 

eodem  momento  respicit  te  Christits.  Ubi  evi-  litum  de  condigno,  optima  esset  interpreta- 

denter  de  ultima  dispositione  loquitur.  Simili  tio.  Si  autem  (ut  videtur)  improprium  meri- 

modo  Tertullianus,  libro  4  contra  Marcion.,  tum  vocant,  id  est,  melaphoricum,  ut  solet 

c.  18,  agens  de  poenitentia  Magdalenffi,  lo-  attribui  etiam  proprietatibus  seu  perfectioni- 

quitur,  dicens  :  Peccatricis  pceniientia  seci/n-  bus  non  hberis,  responsio  est  ab  intentione 

dum  Creatorcm  meruit,veniampra'ponere  soli-  Patrum  satis  aliena,  ut  patet,  tum  ex  mulli- 


tum  sacriftcio,  sed  etsi pcenitentice  stimulus  ex 
fide  acciderat,  per  pcsnitentiam  ex  fidejustift- 
catam  ab  co  auditit :  Fides  tua  te  salvam  fe  - 
cit,  qui  per  Ilahacuc  pronuntiarat :  Justus  ex 
fide  sua  zivet.  Ubi  etiam  Pamelius  notat  scn- 
tentiam  vere  cathohcam  pulchre  TertuUia- 
num  exphcasse,   dum   et  poenitentiam  dicit 


tudine  testimoniorum,  tum  ex  variis  modis 
quibus  hoc  meritum  exphcant,  tum  dcnique 
ex  subjecta  materia,  ut  in  sequenti  ratione 
declarabo. 

\  1 .  t)einde  ratione  prohatnr  assertio.  —  Ra- 
tione  igitur  probatur  assertio  quoad  duas 
partes,  scihcet,  quoad  meritum  de  congruo, 


veniam  meruisse,  et  illud  fides  tua  te  salvam  et  quoad  immediatam  habitudinem  ad  talem 

fecit,  de  poenitentia  ex  fide  justificata  inter-  etfcctum.    Prior  probatur ,  quia  in  iUo  actu 

pretatur.  Et   idem  fere  repetit  Tertulhanus,  concurrunt  omncs  conditiones  requisitaj  ad 

infra  cap.  20,  et  simih  modo  in  c.  10,  dixe-  meritum  de  condigno,  una  tantum  excepta 

rat  Achab  Regem,   maritum  Jezabel,  reum  de  dignitate  personffi  merentis;  ergo  ihae  suf- 

idolohitriee  et  reum  sanguinis  Nabuthoe,  ve-  ficiunt  ut  sahem  meritum  de  congruo  in  tali 

niam  mcruisse  poenitentiffi  nomine.  AUudens  actu  inveniatur.  Antecedens  pcr  se  clarum 

ad  verbum  Domini,  3  Reg.  21,  c]uod  tractans  est  ex  dictis,  quia  iUe  actus  bonus  cst,  libcr 

Hieronymus,  epistol.  30,  C[ua3  est  epitaphium  et  supernaturalis,  et  promissionem  habet,  et 

Fabiolae,  dixit  :  0  felix  poBnitentia,  quce  ad  se  sufiicientem  antecessionem,  quatenus  cst  ab 

Dei  traxit  oculos ,  quw  furentem  sententiam  Dei  auxilio,  et  non  ab  habitu.  Conscquentia  vcro 


confesso  errore  mutavit.  Quibus  verbis  aptis- 
sime  causalitatcm  hujus  merili  significavit, 
et  ita  lib.  2  contra  Pelagianos  dixit  confcssio- 
nem  peccati  humilitate  clementiam  Salvato- 
ris  mereri. 

10.  Accedunt  Patres. — Prffiterca  Origcnes, 


probatur,  quia  ille  dcfectus  dignitatis  pcrsonai 
non  repugnat  cum  merito  de  congruo  abso- 
lute,  ut  supra  ostensum  est;  ergo  nec  respec- 
tu  talis  actus  inducit  rcpugnantiam ,  quia 
nulla  est  specialis  ratio.  Imo  quo  actus  illc  in 
se  melior  ct  sanctior  est,  ct  ex  perfectiori  mo- 


homilia  3  in  Levitic,  eodem  modo  loquitur  tione  Spiritus  Sancli  procedit,   eo  indignitas 

de  poenitentia  David,  et  verba  iha  Psal.  31  :  personoe  minus  obstabit  merito  de  congruo 

Dixi,  confitehor  adversum  me  injustitiam  meam  ejus.  Et  ne  videamur  in  quaestione  de  nomine 

Dorrdno,  et   tu  reraisisti   impietatem  peccati  versari  (ut  quidam  volunt),  explicatur  magis 

mei,  exponit  dicens  :   Vide  ergo  quia  pronun-  res  ipsa,  nam  meritum  de  congruo  tunc  est 

tiare  peccatum  remissioneyn  peccati  meretur ,  proprium,  quando  fundatur  in  actu  morali  et 

et  homiha  H  cum  generaliter  dixisset  pecca-  supernaturali,  et  ex  se  habet  perfectioncm  et 

tum  purgari  per  pcenitentiam,  subdit  :  Quam  proportionem,  qua  moveat  Deum  ut  justum 

utrum  quis  digne  gerat,  ita  ut  mereriper  eam  gubcrnatorcm  et  provisorem  in  ordine  supcr- 

veniam  possit,  videto.  Rem  Cyprianus  librum  naturali  ad  remunerandum  homincm  sic  opc- 

de  Lapsis  his  verbis  concludit,  diccns  de  vero  rantcm  tah  vel  tali  modo;  sed  ita  movet  Deum 

poenitente  :  La'tam  facit  Ecclesiam,  neo  jan  contrhio  ad  remittendum  peccatum,  et  dan- 

solum  Dei  veniam  merehitur,  sed  coronam.  Ac  dam  primam  gratiam,  ut  Sancti  citati  decla- 


denique  Augustinus,  tract.  4^4  in  Joan.,  dicit 
confcssionem  publicani  dicentis  :  Deus,  pro- 
pitius  esto  mihi  peccatori,  meruisse  justifica- 
tionem  ;  et  in  Psalm.  50  de  Ninivitis  ait  :  De 


rant,  et  res  ipsa  ostendit,  tum  quia  homo  in 
illo  actu  facit  quantum  in  se  est  cum  divina 
gratia  in  ordine  ad  ihum  cffectimi;  tum  etiam 
quia  ille  actus  est  moralis  dispositio  ex   se 


picerto  pcenitentiam  egerunt,  et  certam  miseri-    maxime  proportionata  ad  formam  gratice ;  tum 
gordiatn  meruerunt.  Et  eodem  modo  de  illis    denique  quia  est  consentaneum  divinse  ordi- 


CAP.  XXXVII.  QUID  POSSIT  IIOMO  NON  JUSTIFICATUS  SIDI,  ETC. 


251 


nationi  et  supernaturali  providenlise,  qua  sta- 
tuit  ut  liomo  viator  possit  a  peccato  rcsurgerc, 
cooperando  aliquo  modo  ex  parte  sua  divinae 
gratiro. 

12.  Confirmatio. — Et  confirmatur,  nam  hoc 
satis  est  ut  gratia  detur  intuitu  talis  operis, 
non  tantum  per  modum  petitionis,  sed  etiam 
per  modum  obsequii  et  aliqualis  recompensa- 
tionis;  ergo  hoc  satis  est  ut  justificatio  nonde- 
tur  omnino  gratis  respectu  talis  operis,  quam- 
vis  quatenus  illud  opus  etiam  fundatur  in  gra- 
tia,  detur  omnino  gratis  ;  ergo  hoc  etiam  satis 


ipso  quod  quis  accedit  ad  sacraraentum  attri- 
tus,  meretur  de  congruo  et  immediate  gra- 
tiam  sibi  per  sacramcntum  conferri.  Undc 
Concilium  Tridentinum,  sess.  14,  cap.  4,  dixit 
attritionem  ad  impetrandam  graliam  in  sa- 
cramcnto  valere,  idem  enim  esse  videtur  im- 
petrare  quod  de  congruo  mereri. 

14.  Resolutio  prohahilior.  —  Sed  licet  hoc 
possit  probabiUter  defendi,  niliilominus  op- 
positum  censeo  verum.  Oaod  imprimis  sua- 
deo  a  simili,  nam  justus  qui  recipit,  verbi 
gratia,  Eucharistiam  cum  magna  Dei   dilec- 


estut  in  tali  opere  sit  aliquale  meritura  fun-    tione,  licet  alias  de  condigno  mereatur,  non 


datum  in  priori  gratia.  Sic  autem  Augustinus 
ct  alii  Patres  contra  Semipelagianos  argu- 
mentantur,  quod,  ponentes  gratiam  dari  pro- 
pter  opera  naturce,  conscquenter  ponerent  in 
illis  operibus  aliquod  mcritura  gratice,  ac  su- 
binde  convincerentur  dicere  gratiam  non  gra- 


tamen  meretur  de  condigno  propriam  gra- 
tiam  sacramenti,  nam  ideo  dicitur  dari  ex 
opere  operato,  quia  datur  ultia  totura  racri- 
tura  operantis;  ergo  peccator  recipiens  abso- 
lutionera  attritus  non  meretur  de  congruo 
gratiam  sacramentalem,  quse  illi  datur,  esto 


tis  dari,  quia  negabant  illa  opera  esse  ex  gra-    possit  per  illum  actum  aliquid  aliud  de  con- 


tia.  Siraili  ergo  modo  nos  concludimus  quoad 
primara  illationem,  quod  in  tali  opere  sit  ali- 
quale  meritura,  et  non  sequitur  secunda  illa- 
tio  ,  quia  hoc  meritum  fundatur  in  gratia. 
Altera  vero  pars  de  imraediatione  inter  hoc 


gruo  mercri.  Probatur  consequentia,  primo 
quasi  a  comrautata  proportione  ;  quia  non 
est  rainus  efficax  dileclio  horainis  justi  ad 
meritura  de  condigno,  quam  attiitio  pecca- 
toris  ad  meritura  de  congruo,  et  aliundc,  si- 


meritura  ct  priraara  gratiara  non  indiget  nova     cut  prima  gratia  datur  attrito  ex  spcciali  or- 


probatione,  quia  nullum  raodiura  inter  ea  ne- 
cessariirai  est,  nec  inveniri  potest ,  eo  ipso 
quod  talis  actus  est  proxima  dispositio  ad  ta- 
lem  formam,  ad  quara  etiam  ex  natura  sua 
immediatara  habitudinem  dicit. 

13.  Assertio  quarta  in  ordine. —  Unde  pro~ 
hatur.  —  Dithium  et  dtthitandi  ratio.  —  Dico 
secundo  :  Nullus  alius  actus  peccatoris  me- 
retur  de  congruo  et  imraediate  primam  gra- 
tiam  vel  rcmissionem  peccati.  In  hoc  sensu 
ccnseo  secundam  sententiam  esse  omnino  ve- 


dinatione  divina,  ita  tale  augraentum  gratia: 
datur  justo  per  Eucharistiam  ex  simili  diviua 
ordinatione ;  ergo  si ,  his  non  obstantibus, 
datur  hoc  augraentum  justo  sine  merito  ejus 
de  condigno,  ita  etiara  datur  peccatori  prira.a 
gratia  sarraraentalis  sine  merito  de  congruo 
ejus.  Denique  ratio  in  utroque  membro  est 
eadem,  et  cum  proportione  applicanda,  quia 
illa  ordinatio  divina  extrinseca  est  respectu 
talium  actuum  suscipientium  sacramenta,  et 
ideo  non  auget  dignitatera  vel  proportionera, 


ram.  Sufficienterque  probatur  exdeclaratione     quam  habenl  ad  raeritura,  quia  haic  fundatur 


termraorura  superius  data,  quia  alii  actus, 
praiter  contritioneni  et  dilectionera  Dei,  de  se 
non  postulant  iramediate  primara  gratiam 
sanctificantcm,  nec  de  sc  raovent  Deura  ad  il- 
lara  statim  confercndam.  Unde  Deus,  etiam 
ut  opcrans  ut  justus  gubernator  in  ordine  su- 
pernaturali,  non  obligatar  etiam  ex  deccntia 
vel  a^quitate  aliqua  ad  dandam  grafiam  im- 
raediate  intuilu  talis  actus.  Neque  in  hoc  dif- 
ficultas  occurrit.  Solura  quKri  potcst  an  in 
justificatione,  quce  per  saoraraentnra  datui- 
attrito  ,  raereatur  poenitens  imraodiatc  pri- 
mam  gratiani  tali  modo  dandam.  Vidori  enim 
potest  id  probabilo,  nani,  licet  atlritio  ex  se 
non  sit  proxima  dispositio  ad  gratiara,  sup- 
posita  divina  ordinatione,  est  proxima  dispo- 
sitio  ad  gratiam  tali  modo  dandam  ;  crgo,  co 


in  natura  et  raorali  conditione  taUura  actuura. 
Et  idco  neque  in  justo  extenditur  meritum 
de  condigno  ad  efiectum  extrinscca  Dei  or- 
dinatione  promissura,  nec  raerituni  de  con- 
gruo  peccatoris  ad  proportionatum  etfectum 
valet,  sed  in  utroque  sacramento  efFectus  da- 
tur  ex  solis  meritis  Christi,  quatenus  ex  ea- 
dera  divina  ordinatione  aliqua  conditio  ex 
parte  pcccatoris  requiritur. 

15.  Assertio  quinta  in  ordine.  —  Dico  ter- 
tio  :  raediate  et  remotc  potest  peccator  per 
bonos  actus  morales,  ex  fide  et  auxilio  gra- 
tiai  factos,ut  per  eleemosynam,  orationem,  et 
por  alias  dispositiones  roraofas,  niereri  de 
congruo  priraam  gratiara  et  remissionera  pec- 
catorura.  Probatur  primo  auctoritate  Scriptu-: 
rce  ct  Patrura,  nara  communiter  dicunt  ha?o 


252  LID.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.^  SANCTIFICANTIS. 

opera  valere  apiul  Deuni  ad  hujusmodi  effec-  lium  ad  Tmmn  actum  gratise  magis  remotiim 

tum,  ut  dicit  Scriptura  per  eleemosynam  re-  a  formali  justilicatione,  Deus  dat  aliud  auxi- 

dimi  peccata,  et  qui  misericordiam  facit,  esse  lium  ad  actum  minus  remotum,   et  postea 

misericordiam  cansecuturum,  juxta  verbum  dat  tertium  ad  alium  propinquiorem,  et  sic 

Christi  :  Beati  misericordes,  qitoniam  ipsi  mi-  de  ca^teris,  rectissime  dicilur  gratia  justifioa- 

scricordiam  conseqnentur.  Proptcr  quod  dixit  tionis  augeri,  ut  tandem  mereatur  et  pcrfici. 

Augustinus,  Epist.  89,  qua^st.   4,   in  princi-  Et  hic  est  sine  dubio  sensus  Augustini,  ut  fa- 

pio,  quod  si  superbus  dives,  qui  indueliatur  cile  legenti  et  consideranti  patebit.  Et  de  eo- 

purpura  et  bysso,  pauperis  ulcerosi  misertus  dem  merito  remissionis  peccatorum  loquitur 

fuisset,  mereretur  et  ipse  misericordiam.  Et  in  Pra.>fat.   ad  Psahn.  31  ,   et  tractat.  44  in 

videri  etiam  potest  Ambrosius,  scrm.  35,  qui  Joann.,  ubi  cvidenter  supponit  pubHcanum 

est  in  feriam  4,  post  Dom.   1  Quadrag.  Prce-  fuisse  peccatorem,  quando  oravit :  Deus,  pro- 

terea  exemphim  orationis  habemus  in  publi-  pitius  esto,  etc.  Nani  illius  exemplo  redar- 

cano,  qui,  Luc.  18,  pcr  humilem  orationem  guit  dictum  cffici  :  Deus  peccatores  iion  exa\t- 

dcscendit  justificatus,  et  Matth.  8  rex  ille  in  dit.  Non  est  ergo  dubium  quin  Augustinus  his 

parabola  dixit  :  Serte  nequam,  omne  debitum  locis  loquatur  do  merito  hominis  fidelis  non- 

dimisi  tibi,  quia  rogasti  me.  Ac  denique  Pau-  dum  justificati.  Et  ipsa  vox  meriti  remissio- 

lus,  ad  Hebr.  13,  efficaciam  horum  operum  nis  peccatorum  id  convincit,  nam  homo  jam 

explicat  per  modum  meriti,  dicens  :  Benefi-  justificatus  non  potest  remissionem  peccato- 

centice  et  communicationis  nolite  oUivisci,  tali-  rum  mereri,  nisi  qiris  velit  de  peccatis  venia- 

hus  enim  hostiis  promeretur  Deus ;  et  Augus-  libus  ac  de  reatu  poenae  temporalis  id  inter- 

tinus,  15  de  Civit.,  cap.  5,  vertit  :   Placatur  pretari,  quod  evidenter  est  alicnum  a  mente 

Dcus.  Unde  Patres  hoc  titulo  maximc  solent  Augustini ;  nihil  enim  illud  contra  Semipela- 

hcec  opera  commendare,  ut  refert  Vega,  dicta  gianos  ei  deserviebat,  et  aperte  loquitur  de 

quaest.  7  de  Justificat.,  et  libr.  6  in  Tridcnt.,  justificationc,  qua?  ad  Dei  amicitiam,  et  rc- 

c.  6,  et  Bellarminus  in  citatis  locis.  Pnecipue  missionem  peccati  quce  illi  obstabat,  tcrmi- 

vero  Augustinus  sa^pe  docet  per  fidem  mereri  natur. 

horainem  justificationem.  Et  quamvis  negari  IG.  Primus  modus  eludendi  citatos  Patres 

non  possit  quin  saepe  loquatur  de  fide  viva,  et  refellitur  a    Vasquez.  —  Nihilominus  tamen 

conscquenter  de  merito  dc  condigno,  aut  vitte  auctores  contrari;ie  sententia^,  pra?sertim  Soto, 

feterna?,  aut  sccundce  justificationis,  ut  videre  variis  modis  conati  sunt  haec  Augustini  testi- 

licet  lib.  10  dc  Trinit.,  cap.  1 ,  et  lib.  1  de  monia  eludere,  quos  rcfcrt  et  copiose  refcllit 

Peccator.  merit.  et  remiss.,  cap.  6,  et  aliis  si-  Vazquez,  dicta  disputatione  218,   capite   3. 

milibus,  nihilominus  negari  non  potcst  quin  Unus  modus  est,  quod  Augustinus  loquatur 

ssepe  loquatur  de  fide,  quae  initiat  justificatio-  de  fide  formata,  quem  satis  refutavimus.  Al- 

nem,  et  meretur  progressum  in  illa,  vel  per  ter  est,  quod  loquatur  impropric  et  vidgari 

seipsam,  vel  per  alia  opera  qua?  excitat,  ut  modo  de  mcrito,  quem  ctiam  in  pra^cedenti 

paulatim  usque  ad  rcmissionem  pcccatorum  assertione  circa  Patrum  testimonia  impugna- 

perveniatur.   Sic   dixit  epistola  105  :  Neque  vimus,  estque  eadem  vel  major  ratio  de  tes- 

ipsa  remissio  peccatorum  sine  aliquo  merito  est,  timoniis  Augustini,  tum  quia  in  locis  ibi  alle- 

si  fides  illam  impetrat,  neque  enim  nullum  est  gatis  loquitur  sicut  alii  Patres  de  poenitcntia, 

meritum  fidei  ;  et  epist.  106  :  Si  qnis  dixerit  qua?  proxime  ad  gratiam  disponit ;  tum  ctiam 

qitod  gratiamhene  operandi  fides  mereatur,  nc-  quia  in  locis  proxime  citatis  preecipue  iagit 

gare  non possumus.  Et  cura  sibi  objicerct  :  Si  contra  Pelagianos  et  reliquias  eorum,  qui  ali- 

ex  fide,  quomodo  gratis  ?  nam  quod  fides  me-  quem  raodum  vei^i  meriti,  rcpugnantem  gra- 

retur ,  cur  non  potius  redditur  quani  dona-  titudini  vera?  gratiro ,  actibus  iidei ,  et  siraili- 

tur  ?  respondet  :  Ctcm  fides  merctnr  justifica-  bus  mcre  huraanis,  et  a  solo  libero  arbilrio 

tionem,  non  gratiam  aliquid  meriti  prwcedlt  profectis  tribuebant.  Hoc  autera  raeritura  non 

kumani,  sed  ipsa  gratia  meretnr  augeri,  vt  nogat  fidei  Augustinus,  sed  quia  fides  vcra 

aiccta  mereatur  et  perfici.  ^Jhx  noii  \oqvi\im  diQ  non  est  opus  huraanura,  sed  gratice,  negat 

gratia  habituali,  sed  de  auxiliante  ad  creden-  tale  raeritum  repugnare  gratiae  ,  ut  videre  li- 

dura,  ut  ex  contextu  constat,  et  consequentcr  cet  libr.  de  Pra^destinat.  Sanctorum,  cap.  2, 

non  loquitur  de  augmento  intensivo  habitus  et  in  aliis  locis  allegatis  ;  loquitur  ergo  de 

gratiBe,  sed  de  extensivo  per  varios  actus  ct  proprio  merito,  quaravis  imperfecto. 

auxilia  gratiae.  Quandoenim,  postunum  auxi-  17.  Alter  etiam  modus  rejicitur.  —  Unde 


CAP.  XXXVII,  QUID  POSSIT  HOMO  NON  JUSTIFICATUS  SIBI,  ETC.  253 

etiam  facile  refcUitur  altcr  modus,  quem  Solo  quiii  potius  vcrus  sensus  Augustini  in  aliis  lo- 
excogitavit,  et  multum  commcndat,  scilicct,  cis  ex  illo  confirmatur.  Quod  vero  Augustinus 
Auguslinum  triljuere  fidei  meritum,  quia  ipsa  non  solum  meritum  de  condigno,  sed  etiam 
ostendit  viam  merendi,  quod  suadere  conatur  minus  perfectum  agnoverit,  satis  est  a  nobis 
tum  ex  eodcm  Augustino,  de  Spirit.  et  littcr.,     in  superioribus  ostensum,  et  exlocis  proxime 


cap.  43;  tum  etiam  quia  Augustinus  non 
agnovit  verum  ac  formale  merilum,  nisi  de 
condigno,  Verumtamen  sciendum  est  Augus- 
linum  ita  quidem  loqui  de  fide,  ut  non  illi 
soli  formciliter  meritum  tribuat,  sed  etiam 
aliis  actibus  qui  ab  illa  procedunt ,  et  e  con- 
verso  ita  his  actibus  suum  meritum  tribuere, 
ut  proprium  etiam  meritum  fidei  doceat.  Est 
ergo  illius  sententia  fidem  esse  actum  forma- 
liter  meritorium,  et  esse  radicem  meriti  alio- 
rum  aciuum.  Primum  horum  aperte  constat 
ex  locis  citatis,  et  prsesertim  dicto  libr.  dc 
Praedestinat.  Sanctor.,  c.  1 ,  in  illis  verbis  : 
Qids  autem  dicat  eum  qui  jam  ccepit  credere, 
db  illo  in  quem  credidit  nihil  mereri  1  Ubi  lo- 
quitur  aperte  de  formali  merito,  tum  quia 
alias  posset  quis  haberc  radicem.merendi,  ct 
nondum  mereri,  quia  radix  illa  non  cx  neces- 
sitate  naturge  profert  alios  fructus,  sed  depen- 
denter  a  voluntate  libera;  tum  etiam  quia 


tractatis  est  manifestum. 

18.  Alia  qmrumdayn  evasio. — Prcccluditur. 
—  Alii  nihilominus  respondent  Augusfinum 
virtute  retractasse  istam  scntentiam ,  quod 
fides  impetrat  seu  meretur  justlficationem ,  1 
Retract.,  capit.  23,  ubi  retractat,  quod  prius 
dixerat,  initium  fidei  esse  ex  nobis;  ct  putaut 
esse  scntentiam  D.  Thomse,  dicta  qua;st.  414, 
art.  5,  ad  primum.  Sed  hoc  ncque  in  re  ipsa, 
neque  in  verbis  Augustini  habet  fundamen- 
tum,  neque  etiam  mentem  D.  Thomaj  esse 
existimo.  Ad  quod  explicandum  brcviter  , 
scire  oportet  propositionem  illam  :  Fides  me- 
retur  justificationem,  duos  posse  habere  sen- 
sus  :  unus  est,  quod  fides  mereatur  totam  jus- 
tificationcm  gratiffi  ab  initio  ejus  usque  ad 
terminum ,  et  hic  sensus  est  falsus  ct  haireti- 
cus.  Et  in  hoc  sensu  verum  est  illam  proposi- 
tiouera  esse  contentam  in  alia  :  Initium  fidei 
est  ex  nolis,  quia  cum  in  fidc  invcniatur  ali- 


Semipclagiani  hoc  modo  tribuebant  merituni     quod  mcritum,  ex  nobis  esset  meritum  to- 


fidci,  cui  alia  bona  retribuerentur,  et  hoc 
ipsum  contra  eos  assumit  Augustinus  ut  eos 
redarguat,  et  inde  concludat  etiam  initium 
fidei  esse  donum  Dei,  ut  patet,  cum  subjun- 
git  :  JJnde  fit  ut  jam  merenti  ccetera  dicantur 
addi  retrihi(,tio7ie  diiina,  ac  per  Jioc  gratiam 
Dei  secundicm  merita  nostra  dari,  utique  si 
initium  fidei  non  est  donum  Dei,  et  ideo  sub- 
jungit  :  Qmsquis  igitur  vuU  lianc  damndbilem 
ex  omni  parte  zitare  sententiam,  veraciter  in- 
telligat  dictum,  quod  Apostolus  ait  :  Vohis  do- 
natum  est  pro  Christo,  ut  non  solum  in  eum 
credatis,  etc,  ad  Philip.  2.  Altera  vero  pars, 
quod  fides  etiam  sit  radix  totius  meriti,  ab 
ipso  Soto  conceditur,  et  ejusdem  rationis  est 
cum  iUa,  quam  Goncilium  Tridentinum,  sess. 
6,  cap,  8,  tradit,  fidem  esse  radicem  justifica- 
tionis.  Hoc  autem  modo  non  dicitur  fides  me- 
reri  solum  quia  ostcndit  viam  mcrendi,  neque 
hoc  unquam  dixit  Augustinus,  qui  ubique  hoc 
potius  tribuit  legi  quam  fidei,  ut  ex  eodem 
cap.  13  de  Spirit.  et  litter.  constat,  Fidcm  au-    primam  gratiam,  et  ita  non  potest  esse  merito- 


tius  justificationis,  et  initium  ac  fundamen- 
tum  ejus,  ut  argumentatur  Augustinus  ,  in 
dicto  capite  2  de  Prffidestinat,  Sanctorum, 
Nunquam  autem  Augustinus  propositionem 
illam  in  illo  seusu  formaliter  docuit;  tamen  in 
virtute  id  asseruit,  cum  dixit  initium  fidei 
esse  ex  nobis,  et  ideo  in  eodem  tantum  sensu 
vere  dici  potest  illa  prior  propositio  retractata 
virtute  ab  Augustino,  cum  postei'iorem  retrac- 
tavit.  Et  profecto  in  hoc  sensu  locutus  est 
D.  Thomas.  Nam,  ut  supra  dixi,  iu  corpore 
iUius  articuli  pracipue  agit  de  prima  gratia 
auxiUante,  ac  proinde  de  merito  totius  justifi- 
cationis  ab  ejus  initio  loquitur,  cum  absolute 
ncgat  primam  justificationcm  cadere  sub  me- 
ritum.  In  eodem  ergo  sensu  dicit  in  solut.  ad 
primara,  alteram  propositioncra  :  Fides  pcsti- 
ficationem  meretur,  virtute  contineri,  et  dam- 
nari  in  alia  :  Initium  fidei  est  ex  nohis.  Nam 
si  viitium  fidei  (ait  divus  Thomas)  est  in  nohis 
a  Deo,  jam  etiam  ipse  actus  fidei  consequitur 


tem  dicit  in  hoc  excedcre  legem,  quia  cre- 
dendo  irapetrat  quod  lex  minando  impcrat  ; 
impetrare  autera  non  est  tantum  ostendere , 
sed  est  spiritum  bene  opcrandi  aliquo  modo 
mereri  et  obtinere,  ut  in  aUis  locis  citatis  idem 
Augustinus  dixit.  Igitur  ex  illo  loco  potius 
improbatur  responsio  Soti  quam  probetur; 


7-ius  primce  gratice.  Ubi  evidens  est  loqui  di- 
vura  Thoraam  de  prima  gratia  auxiliante , 
nam  hffic  est  quae  necessario  pracedit  fidem 
et  incUoat  illam,  ut  per  se  est  manifestum. 
Alius  sensus  illius  proposilionis  :  Fides  mere- 
tur  justificationem ,  est  ut  intelUgatur  de  fide 
supernaturali,  seu  infusa  per  gratiam  auxi- 


^M  LIB.  Xir.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI/E  SANCTIFICANTIS. 

liantera^  et  de  justificatione  non  tota,  ut  in-  remissioncm  peccatorum  petit,  aliquid  aliud 

cludit  intrinsece  initium  suum,  scd  quatenus  ex  parte  sua  adjungere  cum  divino  auxilio,ut 

ab  illo  progrcditur,  et  in  co  fundatur  seu  exaudiatur,  ut,  verbi  gratia,  cum  magna  hu- 

crescit.  Et  hoc  sensu  est  propositio  vera,  et  militate  et  propinse  indignitatis  recognitione 

CathoHca,  ac  tradita  ab  Augustino  in  citatis  veniara  petere,  nam  haec  humilitas  phirimum 

locis;  et  nullo  modo  est  retractata  in  altera  :  valct  apud  Deum.  Itera  si  cum  petitione  ad- 

Initium  fidei  est  ex  noUs,  quia  nullani  con-  jungat  remissionem  propriarum  injuriarum, 

nexionem  cum  illa  habet,  imo  ejus  contradic-  juxta  verbum  Christi  :  Dimittlte,  et  dimitte- 

toriam  supponit,  vel  etiam  infert,  supposito  wini,  Luc.  6,  et  Matth.  G,  et  sic  de  aUis ;  er- 

aho  principio  Catholico,  quod  nulla  vera  gra-  go  in  hoc  modo  orandi  et  impetrandi  ahquod 

tia  potest  esse  ex  merito  non  fundato  in  priori  mcritum  de  congruo  intervenit. 

gratia,  ut  ex  eodem  Augustino  ostendimus.  20.  Tertia  ostenditur.  — Ratio  tertiae  partis 

■19.  Ratione  quoque  prolatur  assertio,  tri-  est,    quia  supra  diximus  nulhim  actum,  qui 

hus  distincta  partibus.  —  Prima  pars  osten-  sit  tantum  remota  dispositio  ad  gratiam,  pos- 

ditur.  —  Ostenditicr  secunda.  —  Ut  ratione  se  esse  immediate  meritorium  ipsius  gratioe ; 

ostendamus  eamdem  assertionem ,  distingui  ergo  nec   remissionis  poccatorum,  quse  per 

possunt  in  ea  tres  partes  :  una  est,  quod  isti  gratiam  lit ;  ergo   ad  summum  potest  pec- 

actus  dispositionum  remotarum  ad  remissio-  calor   mediate  ac  remote  mereri  justificatio- 

nem  peccati  sint  capaces  ahcujus  meriti  de  nem  per  istosactus.  Dices  nonposse  hoc  con- 

congruo ;   secunda   est ,   quod  ahquo  modo  sistcre  cum  ratione  proxirae   facta   in  prse- 

possint  esse  meritorii   remissionis   peccato-  cedenti  puncto  ;  quia  peccator  iraraediate  pe- 

rum  ;  tertia  est,  quod  non  immediate  sed  rae-  tit   remissionem  peccatorum,  et  ad  illam  or- 

diate  tar.tum  illam  mereantur.  Priraa  pars  dinat  ctetera  quffi  facit  ut  exaudiatur,  et  ita 

eadem  ratione  probanda  est,  qua  in  superio-  iUara  irapetrat  iraraediate  ;  ergo  etiara  imrae- 

ribus  usi  sumus,   quia  isti  actus  boni  sunt,  diate  iUam  meretur.  Respondetur  potius  hinc 

et  ex  gratia  libere  procedunt;  ergo  ex  parte  confirmarirationem  factam,  nampeccator  qui 

sua  apti  sunt  ad  supernaturale  meritum ;  er-  nondum  contritus  peiit  remissionera  peccato- 

go,  licet  in  peccatore,  propter  statum  perso-  rum,sidebiteoret,nonpetitulsecundumpr8e- 

naj,  perfectum  gradura  meriti  de   condigno  sentem  statum  sibi  statim  remittantur  peccata 

attingere  non  possint,  saltera  aliquid  dc  con-  ct  gratia   infundatur;  teraeraria  enim  esset 

gruo  mereri  poterunt,  cum  status  pcccatoris  talis  oratio.  Petit   ergo   auxilium  quo  se   ad 

huic  merito  non  repugnet,  ut  etiam  ostensum  justificationem  obtinendam   disponat.    Unde 

est.  Ratio  secundoe  partis  est ,  quia  hi  actus  quamvis  in  intentionis  ordine,  ut  sic  dicam, 

veluti  ex  natura  sua,  eo  ipso  quod  ad  Deum  prius  intendat  justitiam  et  remissionem  pec- 

ordinantur,  aliquo  modo  disponunt  ad  unio-  cati  impetrare  ,    nihilorainus   in    executione 

ncm  cura  iUo.  et  ita  paulatira  prajparant  ad  necesse  est  ut  incipiat,  irapetrando  auxilium 

remissionem  peccatorum  obtincndam ;  ergo  ad  dispositionom,  et  mediante  illa   pervenit 

possunt  illam  aliquo  modo  de  congruo  mere-  ad  justificationem.  Idem  ergo  dicimus  in  me- 

ri,  praesertim  quando  ab  ipso  peccaiore   ad  rito  de   congruo   quod  cxecutionera  respicit, 

liunc  finem  referuntur;  nara  cum  secundura  et  ideo  quando  est  fundatura  in  actu  imper- 

illum  statum  faciat  quod  in  se  est,  per  auxi-  fecto  et  dispositione  reraota,  non  polest  ha- 

lium  gratise,  quod  tunc  habet,  ut  justificetur,  berc  immediatam  habitudinera  ad|justificatio- 

ct  opera  quae  facit  sint  aliquo  raodo  propor-  nem  ipsam ,  scd  ad  illud  medium  illi   pro- 

tionata  huic  fini  ,   congruitas    suUiciens  est  pinquius,  ut  magis  in  puncto  sequenti  cxpli- 

in  hujusmodi  operibus  respcctu  talis  tcrmini.  cabitur. 

Deniquc  peccator  potest  a  Deo  petere  remis-  21.  Assertio  sexta  in  ordine.  —  Fst  pro 

sionem  peccatorura,  cum   circurastantiis   ad  illa  Augustimcs  nec  dissentit  D.  Thomas.  — 

recte  orandum  requisitis,  etiam  eo  tempore  Accedit  ratlo. — Ad  hujus  ergo  meriti  et  prse- 

quo  nondum  siifficienter  se  ad  gratiam  dis-  mii  majorora  declarationem  dico  quarto:  pec- 

ponit ;  ergo  poterit  idem  mereri  de  congruo;  cator  per  unum  actum  ex  gratia  factum,  vel 

nara  licet  impetratio  et  meritura  intcr  se  dis-  minus  perfectum,  vel  magis  remotum  ab  ul- 

tinguantur,  pro  statu  viae  conjuncla  sunt,  si  tima  dispositione  ad  gratiam,  meretur  de  con- 

homo  quod  iu  se  est  faciat,  tara  ad  meren-  gruo  ac  immediate  novum  aliquod  auxilium, 

dum  eo  modo  quo  potest,  quam  ad  orandum  quo  aliura  actum  perfectiorem  vel  propinquio- 

sicut  debet.  Potest  autem  pcccator,  quando  rem  justificationi  efficiat  ;  vcl  etiam  mcretur 


CAP.  XXXVII.  QUID  POSSIT  nOMO  NON  JUSTIFICATLS  SIBI,  ETC. 


255 


de  congiuo  auxilium  ad  vitaudum  aliquod  pec- 
catura  vel  peccandi  occasionem,  qute  perfec- 
tam  conversionem  maxime  impedire  solet. 
Hffic  asscrtio,  sicut  explicat  preecedentem, 
ita  ex  illa  a  posteriori  sequitur,  quia,  juxta 
doctriuam  Scriptura;  et  Sanctorum,  peccator 
per  bona  opera  ex  gratia  facta  potest  aliquo 


istorura  est  sufficiens  proportio  cum  auxilio 
ad  ulteriorcm  actum,  et  inter  eos  est  imme- 
diata  liabitudo,  sub  actu  includendo  auxilium 
necessarium  ad  illum  ;  ergo  hoc  sufTicit  ut 
auxilium  ad  unum  actum  detur  intuitu  al- 
terius  praBcedentis ;  ergo  cx  merito  de  con- 
gruo,    quia   alioe  conditiones  necessarioe  bic 


modo  mcreri  justificationem  et  reraissionem    non  desunt,  et  solum  habituale  peccatum  non 


peccati;  scd  hoc  non  potest  fieri  immediate, 
ut  ostensum  est;  ergo  fit  merendo  per  ac- 
tum  procedentem  a  priori  auxilio  aliud  auxi- 
lium  ad  ulteriorem  actum,  et  sic  procedendo, 
donec  ad  terminum  justificationis  pervenia- 
tur  ;  ut,  verbi  gratia,  juxta  progressum  jus- 
tificationis  traditum  in  Concilio  Tridentino, 
scssione  o,  c.  6,  prima  voluntas  credendi  ex 
nullo  merito  esse  potest  ;  tamen,  illa  posita, 
per  fidem  meretur  homo  ut  vel  ad  timorem 
gehcnnse,  vel  ad  desiderium  snce  salutis  ex- 
citetur  ;  quod  si  coopcrando  huic  auxilio  su- 
pcrnaluraliter  incipiat  salutera  desiderare,  vel 
perditionera  tiraere,  per  hoc  raereturulterius 
proraoveri  ad  fiduciam  in  Deum,  vel  ad  ali- 
quam  ejus  dilectionem,  vel  ad  peccati  de- 
testationem,  saltem  imperfcctara,  ut  ita  pau- 
latim  ab  iraperfecto  ad  perfectuni  progredia- 
tur,  quod  horaini  est  counaturale,  cui  gratia 
se  accommodat,  modo  suavi  ifium  ducendo. 
Et  hanc  doctrinara  coraplexus  est  Augusti- 
nus  paucis  verbis  supra  citatis  :  Gralia  me- 
retiir  angeri,  ut  aucta  mcrcatur  et  per/ici,  ut 
supra  illa  explicuiraus.  Nec  ab  ea  cst  alienus 
D.  Thomas,  dicta  qugest.  M-i,  art.  1,  nam 
in  corpore  generaliter  dicit,  quamvis  priraa 
gralia  non  cadat  sub  meritum,  per  primara 
posse  mereri  secundara :  Qzcia  si  aliquis,  ait, 
tirtiite  gratice  prcecedentis  mereatur  aliud  do- 
num  gratuitum-,  jam  nonmeretur primam  gra- 
tiam.  Hanc  autera  doctrinara  tradi  ab  ipso 
non  solum  de  prima  gratia  [sanctificante,  sed 
etiara  dc  auxiliante  cura  partitione  accom- 
moda,  explicat  in  solut.  ad  1,  dicens  :  Si 
supponamus,  sicut  fldd  teritas  Jiabet,  quod  ini- 
tium  fidei  sit  in  nohis  a  Deo,  jam  motus  fidei 


impedit,  ut  sa?pe  dictum  est.  Et  hic  habet 
locura  arguraentura  ab  impetrationc,  nam  si- 
ne  dubio  potest  unum  auxiliura  imraediate 
iiupetrari  per  orationem  priori  auxilio  fac- 
tam  ;  ergo  mereri  de  congruo,  quia  haec  duo 
in  via  conjuncta  sunt  modo  jam  dicto. 

22.  Difficultas  et  conjectura  pro  ea.  —  Sed 
quaeres  an  possit  hoc  raodo  pcccator  mereri 
de  congruo  per  dispositionera  remotiorem 
auxiUum  ad  propinquiorera  non  tantura  suf- 
ficiens,  sed  etiara  congruum  et  efficax.  Nam 
discursus  factus  etiam  de  cfficaci  videtur 
probare ,  tum  quia  etiara  cura  illo  habet 
proportionem  prsecedeus  actus  ;  tum  etiam 
quia  alias  nunquam  merebitur  aliquis  hoc 
modo  justificationera,  quia  non  potest  perve- 
niri  ad  illam  nisi  per  auxilia  efficacia  ;  tura 
prceterea  quia  argumentura  ab  impetratione 
sumptura  hic  maxime  locum  habere  videtur, 
quia  potest  homo  auxilium  efficax  petere  et 
impetrare  ;  cur  ergo  non  etiara  de  congruo 
mereri  ?  tum  denique  quia  alias  parum  utile 
esset  hoc  meritum,  C[uia  auxilium  tantura 
sufficiens  ex  generali  providentia  gratice 
quasi  necessaria  consecutione  datur,ut  in  h- 
bro  quarto  visum  est.  Atque  haec  quidempar- 
tem  hanc  probabilem  facere  videntur. 

23.  Deciditur.  —  Nihilominus  taraen  pro- 
babihus  est  non  posse  peccatorera  de  con- 
gruo  mereri  auxihum  efficax,  seu  vocationem 
congruam  ad  perfectam  conversionem  suam , 
five  mediate,  sive  imraediate.  Quod  probatur 
primo,  quia  justus  non  potest  de  condigno 
mereri  auxilium  efficax  ad  vitandum  lapsum, 
ut  supra  visum  est ;  ergo  nec  peccator  potest 
mereri  de  congruo  auxifium  efficax,  sive  ad 


cnnsequitur  primam  gratiam.  Quod  est  verum    vitandum  novura  lapsum,  sive  ad  resurgen- 

dc  priraa  gratia  auxiliante,  non  de  sanctifi- 

cante,  ut  per  se  patet,  et  ex  solut.  ad  3,  ubi 

ait  quod  omne  bonura  opus   horainis  proce- 

dit  a  prinia  gratia,  sicut  a  principio,    quod 

de  auxilianlc  tantura  gratia  verura  est,  ut  in 

quaBst.  109  ipso  docuerat.  In  eodera  ergo  sen- 

su  infert  quod  actus  fidei  non  potest  esse  me- 

ritorius  primce  gratiiP,  indicans  procul  dubio 

posse  esse  raeritorium  secundi  auxiUi.  Ilatio 

denique  clara  est  ex  dictis,  quia  in  uno  actu 


dum  a  lapsu  ;  non  est  enim  hoc  beneficium 
miuus  quam  illud,  sed  fortasse  excellentius 
raojusque  auxiliura  postulat.  Gonsequentia 
probatur,  quia  (ut  supra  diccbara)  servata 
proportione,  non  rainus,  irao  fortasse  magis 
potens  est  justus  ad  merendum  de  condigno 
quara  peccator  ad  raerendura  de  congruo. 
Accedit  quod  multi  negant  posse  justum  me- 
reri  de  congruo  auxiliura  efficax  non  sine 
probabilitate.  Unde  res  haec  etiam  in  justo 


256  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATI.^  SANCTIFICANTlS. 

dubia  est;    ergo   peccatori  videtur   omnino  liberalitate  Dei,  quam  meritum,   saepissime 

negandum  hoc  meritum  de  congruo  respectu  fit  ut  plus  impelret  liomo  orando  quam  me- 

auxilii  efficacis.  Ratio  vero  reddi  potest,  quia  reatur  etiam  de  congruo.  Hocergo  modo  ficri 

auxiliam  efiicax,  si  quoad  executionem,  seu  potcst  ut  impetret  auxilium  cfficax,  quamvis 

actualem  efiicaciam  cousiderelur,  pcndet  ex  solum  mercatur  sufficicns.  Et  ideo  non  scqui- 

hominis  libertate,  et  ideo  ex  hac  paiie  non  tur,  quodultimo  loco  inferebatur,  parumutile 

potest  cadere  sub  meritum  ejus.  Si  vero  con-  esse  hoc  meritum.  Tum  quia  eliam  est  utile 

sideretur  quod  prffiparationem  ex  parte  Dci ,  nicreri  quod  alio  titulo  dandum  esset ;  tum 

pendet  ex  hbera  Dei  electione,  et  praedesti-  etiam  quia,  hcet  auxihum  sufficiens  omnibus 

natione  ,   ac  prsescientia,  et  ideo   est   extra  offeratur,  non  tanien  omnibus  actu  datur  sine 

omne  mcritum  hominis,  praesertim  peccato-  ahqua  pra^pai^atioue  per  prius  auxilium;  tum 

ris.  Quia  actus  ejus  de'  se  non  habet  propor-  prceterea  quia  inter  auxilia  sulficientia  est  la- 


tionem  cum  tahgenerebeneficii,  neque  etiam 
ex  conditione  pcrsonae  iham  recipit,  cum 
tanto  beneficio  indigna  sit. 

2-4.  Satisfit  Qonjccturis  in  %.  22.  —  Potest 


titudo,  et  ita  per  meritum  poterit  copiosius 
obtineri,  et  fortasse  interdum  dabit  Deus 
etiam  efticax,  addendo  congruitatem  auxilii 
ultra  omne  meritum,  proesertim  oratione  et 


Jiomo  peccator  awxiUum  efficax  impetrare,  non-   impetratione  interveniente,  ut  declaravi. 


mcreri.  —  Neque  conjecturae  in  contrarium 
obstant.  Nam  imprimis  actus,  in  quo  potest 
tale  mcritum  fundari,  non  habct  eamdem 
proportionem  respectu  auxilii  sufficientis  et 
efficacis,  quia  sufficiens  est  quasi  connaturah- 
ter  debitum  juxta  ordinem  gratiae,  non  autem 
efticax,  et  ideo  cessat  iha  ratio,  sicut  etiam 
cessat  in  merito  de  condigno  justorum.  Deinde 
cum  peccator  dicitur  mereri  de  congruo  jus- 
tificationem ,    sempcr  habet   subintehectam 


23.  Corollaria  qucedam  colViguniur.  —  At- 
quc  ex  his  infero  primo  hominem  ante  for- 
malera  justificationem  posse  mereri  de  con- 
gruo  queecumque  auxilia  gratise  actualis  suffi- 
cientia,  non  tamen  efficacia,  ex  sufficientibus 
primum  excipiendo,  quod  cum  sit  principium 
omnis  meriti,  sub  nuJlum  cadere  potest,  ut 
recte  dixit  D.  Thomas,  dicto  art.  5,  et  in  1.  3 
kite  dictum  est.  Et  liinc  etiam  fit  ut  non  pos- 
sit  de  congruo  mereriprsedestinationem  suam, 


conditionem  :  Si  ipse  non  desit  gratise  Dei ,  tum  quia  in  iha  includitur  primum  auxihum; 

resistendo  divinis   auxihis,   quoe   ihi   ex  tah  tum  etiamquia  tale  auxihura  etmulta  sequen- 

merito  dantur  ut  ad  justificationem    perve-  tia  in  praxlcstinato  oportet  ut  efficacia  sint; 

niat.  Et  ideo   si  restiterit,  non  sequitur  non  tum  deuique   quia  prsedestinatio    est    quasi 

meruisse   de  congruo  justificationem  saltem  extrinseca  et  prior  radix  talium  auxihorum, 

remote,  sed  sequitur  culpa  sua  non  obtinuisse  ct  ideo  fundari  non  potest  in  merito  quod  ab 

quod  meruerat.  Praeterea,  satis  dubia  res  est  ihis  procedit.   De  habitualibus   autem   donis 


an  possit  liomo  etiam  justus  infahibihter  im- 
petrare  auxilium  efficax,  de  quo  aliquid  dice- 
mus  in  capite  sequenti ;  muUo  vero  magis 
videtur  hoc  negandum  in  peccatore  ,  quia 
cum  in  potestate  ejus  sit  bene  operari  cum 
auxilio  sufficiente  quod  impetrare  potest, 
non  est  cur  ex  vi  orationis  auxiiium  cfficax 
infahibiliter    ei    concedatur,    quia  nunquam 


gratiffi,  jom  diximus  non  posse  cadere  sub 
lioc  raeritum  peccatoris^  nisi  mediante  aho 
auxilio  actuali.  Quod  est  clarum  ex  dictis  in 
omnibus  habitibus,  qui  gratiam  sanctifican- 
tem  consoquuntur.  De  habitu  autem  fidci  et 
spei,  probabile  est  peccatorem  per  prinium 
actum  fidci  mereri  de  congruo  et  immediate 
infusionem  sui  liabitus ,  et  cum  propoiHione 


potest  talis  oratio  Iiabere  omnes  conditiones  de  spe.  Hoc  tamen  non  est  contra  dicta,  si 
ad  infalhbilera  impetrationera  necessarias.  formalitcr  intchigantur,  quia  actus  fidei  est 
Quicquid  vero  sit  de  infahibilitate,  certum  vi-  ultima  slu  proxima  dispositio  ad  habitum 
detur  posse  interdura  peccatorera  auxiliura  fidei,  et  actus  spei  ad  suura  liabitura,  ut  iu 
efficax  impetrare  ;  nam  testimonia  Scripturas 
et  Patrura  hoc  multum  significant.  Inde  ta- 
men  non  licet  colhgcre  meritum  de  congruo 
cjusdem  auxilii,  quia,  licet  impetratio  in  via 
conjuncta  sit  cum  aliquo  merito,  non  tamen 


I 


1 


8  declaratum  est. 

26.  Postremum  corollarium  de  tnerito  hono- 
rum  iemporalitm. — Ultimo,  intelligitur  exdic- 
tis  quomodo  possit  peccator  mereri  de  con- 
gruo  temporalia  bona.  Nam,  ut  notavit  D. 
serapcr  sunt  ejusdem  rei  seu  quasi  objecti,  Thomas,  dicta  qusest.  114,  art.  19,  hsec  bona 
sed  potest  homo  mereri  unum  et  impetrare  dupliciter  spectari  possunt.  Prinio,  absolule 
aliud,  ut  supra  dixi.  Et  prsesertim  quia  im-  et  secundum  se,  prout  huic  temporali  vitse 
pctratio  magis  nititur  in  pura  miscricordia  ct    descrviunt.  Sccundo,  prout  confcrre  possunt, 


CAP.  XXXVII.  QUID  POSSIT  IIOMO  NON  JUSTIFICATUS  SIDI,  ETC.  257 

vel  etiam  esse  necessaria  ad  vitandnra  pec-    lius  remunerationis  cst  capax.  Quoe  ratio  sa?- 
catiim,  vel  salutem  consequendam.  Hoc  pos-    pe  rejecta  est,  quia,  licet  inimicus  Dei  non  sit 


tcriori  modo,  ut  supra  notavi,  computan 
possmit  haec  subsidia  temporalia  inter  auxilia 
gratiai ;  unde  eo  modo  quo  peccator  potest 
mereri  de  cong-ruo  cKtera  gratioe  anxilia,  po- 
terit  a  forliori  mereri  ha?c  tcmporalia  subsi- 
dia,  qu»,  hcet  in  se  tempoi-aUa  sint,  sub  eo 


apud  ipsum  capax  remunerationis  cx  debito 
justitise,  est  capax  remunerationis  ex  ahqua 
operis  congruitate. 

28.  Auctoris  judicium.  —  Undc  dicendum 
censeo,  si  opus  morale  sit  omni  ex  parte  bo- 
num,  de  se  essc  meritorium  de  congruo  apud 


respectu  sunt   FpirituaUa,    et  quodammodo    Dcum,  juxta  doctrinam  D.  Thoma^  4.2,qua^st. 


supernaturalia.  Ac  proinde  ad  tale  raeritum 
nccessarium  erit  ut  aclus  ex  fide  et  auxiUo 
gratise  procedat,  ct  ita  faciie  erit  invenire  in 
hujusmodi  actu  ca?teras  condilioncs  nccessa- 
rias  ad  merendum  dc  congruo  taUa  dona  sub 
tah  respectu.  Atvero  sitaUabonapriori  modo 
scu  secundum  se  spcctentur,  facilius  vidcri 
potest  posse  peccatorem  iUa  mereri  de  con- 
gruo,  quia  inferiora  sunt,  imo  non  sunt  bona 
simpUciter,  sed  secundum  quid.  Et  conse- 
quenter  ad  tale  meritum  non  erit  necessarius 
actus  supernaturaUs,  sed  naturaUs  sufficict, 
dummodo  bonus  sit,   quia  taUs  actns  habet 


21,  art.  4.  Tale  vero  racritum  sicut  non  cx- 
tenditur  uUra  naturale  scu  tcmporalo  prse- 
mium,  ita  de  se  non  indiget  gratia,  vel  au- 
xilianle,  vel  sanctificantc  personam.  Undc  si- 
ne  dubio  esse  posset  in  homine  in  puris  na- 
turalibus.  Non  est  ergo  inconvcniens  aliquod 
tale  meritum  in  peccatore  admitterc.  Fatcor 
taraen  rainus  perfectum  in  iUo  csse  cjuam  es- 
set  in  Uomine  in  puris  naturaUbus,  quia  in 
iUo  statu  dispositio  personffi  non  impediret 
ncc  minueret  congruentiam  operis,  cjuia  tunc 
carentia  gratiae  non  esset  mala,  quia  non  es- 
set  privatio,  sed  negatio  aUioris  pcrfectionis, 


sufficicntem  proportionem  cum  taUbus  donis     et  aUunde  bonitas  naturae  esset  proportionata 


tali  merito.  Nunc  autem  status  peccatoris 
multum  diminuit  congruenliam  hujus  mcriti 
proptcr  pcrsona?  indignitatem.  Et  idco  for- 
tasse  talc  meritum  in  puris  naturaUbus  ad 
plura  naturaUa  prsemia  extendcretur,  quara 
nunc  in  horaine  pcccatore,  niminim  ad  bea- 


sic  spectatis.  Et  ita  hanc  partem  sequuntur 
aUqui  moderni  1.2,  q.  IH,  art.  10,  ita  intel- 
hgcntes  D.  Thomam  ibi,  praisertim  Medina 
ibi,  et  Valentia,  disput.  8,  qucest.  6,  punct.  4, 
§  6,  in  fine. 

27.  Alii  nolunt.  —  Nihilominus  aUi  negant 
posse  peccatorem  heec  mereri  proprio  merito  iitudinera  naturalera,  vel  ad  rccipiendum  aU- 
de  congruo.  Et  in  Uunc  sGnsum  exponi  potcst  quod  auxiUum  naturaUs  ordinis  ad  ]jene  mo- 
D.  Thomas.  Nam  cum  ibi  distinguit  mcritura  raUter  operandura,  C[Uffi  in  suo  orchne  sunt 
sirapUcitcr,  et  secundum  quid  ,  sub  raerito  sirapUciter  bona,  et  nunc  non  dantnr  regu- 
simpliciter  videtur  comprchendere  omne  mc-  lariter,  nisi  ut  conjuncta  donis  gratiae,  et  idco 
ritum  proprium,  sive  sit  de  congruo,  sive  de  verisimiUus  est  peccatoreranuncilla  non  mc- 
condigno;  pcr  meritum  autemsecunduraquid    reri  de  congruo  per  hujusmodi  opera  ;  nihi- 


inteUigere  vidctur  mcritum  metaplioricura 
sen  siraiUtudinarium,  quod  attenditur  raagis 
sccundura  motionem  ct  intentionera  Dei  , 
quara  secundura  proprium  meritum  pecca- 
toris.  Quem  sensum  plane  indicat  D.  Tliomas 
in  solut.  ad  2,  conccdens  hoc  meritura  ctiam 
operibus  ex  genere  bonis  peccaminose  factis, 
quod  supra  diximus  non  posse  inteUigi  de 
vero  raerito,  etiam  de  congruo,  sed  sohira 


lorainus  taraen,  respectu  bonorura  terapora- 
Uum,  scmper  est  in  taUbus  operibus  aUqua 
proportio,  ratione  cujus  peccator  dici  possit 
illa  de  congruo  mereri  proprie,  Ucet  valde 
impcrfecte,  et  secundura  quid.  D.  Thoraas 
autem,  ut  notavit  Cajetanus  in  illo  articulo, 
meritum  simpUciter  vocavit  meritum  super- 
naturalc  fundatura  in  gratia,  sive  auxiliante 
(  ut  ego  interpretor  ),   sive  sanctificj^nte,  ct 


pcr  quaradara  externam  speciem  seu  simiU-    ita  sub  raerito  secundum  quid  comprehendit 


tudinem,  quia  Deus  ob  aUas  raliones  sucb 
providentioe  remuncrare  vult  in  ilUs  operibus 
laborem  aUquem,  vel  utilitatem  ad  fincm  a 
sc  intentum,  ac  si  bene  facta  essent.  Quod 
autcm  bona  opera  moraUa  peccatoris,  etiam- 
si  ex  omnibus  circumstantiis  Uoncste  fiant, 
non  habeant  rationcm  meriti  apud  Deum  ma- 
gis  propriam,  sohnn  probant  dicti  auctores , 
quia  poccator  cst  inimicus,  et  inimicus  nul- 


omne  mcritura  fundatuni  in  omni  opere  na- 
turali,  cp^iod  in  suo  ordine  cst  verura  raeri- 
tum,  quando  opus  est  simphcitcr  bonum,  de 
quo  loqui  vicletur  D.  Thomas  in  corpore  ar- 
ticuU,  Ucct,  in  solut.  ad  2,  ad  merilumomnino 
improprium  et  simiUtudinarium  iUud  exten- 
dat. 


a 


2o8  LID.  XII.  DE  MERiTO,  QUOD  EST  EFFEGTUS  GRATI.-E  SANCTIFIC  ANTlS. 

de  justo,  quamdiu  justus  est,  et  de  operibus 

vivis  quae  facit,  dum  justus  est.  Nam  post  lap- 

sum  jam  non  operatur  justus,  nec  facit  opera 

DE  CONGRUO     viva,  et  de  illis  jam  diximus  quantum  valere 

possunt  ad  reparationis  meritum.  Prima  er- 

go  sententia  dicit  non  minus  rcpugnare  jus- 

■1.  Prima  sitppositio.  —  Secunda  supposi-    tum  mereri  de  congruo  rcparationem  quam 

tio.  —  Suppono  quaestionem  hanc  non  posse    de  condigno.  Ita  D.  Tliomas,  dicta  q.  114, 

liabere  locum  m  prima  gratia,  quia,  cum  de     art.  7,  quem  ibi  sequuntur  Conradus,  Cajeta- 


CAPUT  xxxvm. 

QUID   rOSSIT  JUSTUS   SIBI  VEL  ALIIS 
MERERI  ? 


homine  justo  moveatur,  supponit  iu  illo  gra- 
tiam,  saltem  primam,  non  solum  auxilian- 
tera,  scd  etiam  sanctificantem,  quse  est  fun- 
damentum  meriti  de  condigno,  ideoque  con- 
sequenter  supponimus  non  cadere  sub  tale 
meritum,  ut  supra  etiam  dictum  est,  ex  illo 
principio,  quod  principium  mcriti  non  cadit 
pub  meritum.  Occurrebat  tamen  qusestio, 
utrum  per  opera  subsequentia  gratiam  pos- 
set  justus  illam  mereri.  Veruratamen  ex  na- 
tura  rei  et  secundum  legem  ordinatam  cer- 
tum  est  non  posse,  de  potentia  vero  absoluta 
ros  est  conlroversa.  Sed  ab  illa  nunc  a])sti- 
neo,  quia  illius  fundamenta  sufBcienter  trac- 
tavi  in  3  part.,  disp.  10,  soct.  3  et  4.  Dcinde 
suppono  non  habcre  locum  hanc  quaestionem 
in  augmento  gratia^ ,  neque  in  ahis  donis, 
quoe  potest  homo  justus  de  condigno  mereri. 
Quia  non  potost  idem  opus  esse  simul  meri- 


nus,  Medina  et  fere  moderni  omnes,  et  Al- 
bertus  Magnus  in  2,  dist.  28,  art.  2,  ubi  plu- 
res  ex  Scholasticis  idem  sentiunt.  Et  idem  in- 
dicat  Alensis,  3  parte,  quaestionc  mihi  61, 
ahas  69,  membro  o,  art.  2,  §  2,  ubi  absolute 
negat  meritum  ,  quamvis  non  distinguat  in 
specie  condignum  et  congruum ,  sicut  fecit 
D.  Thomas.  Fundamentum  hujus  sententioe 
est,  quia  omnia  merita  prsecedentia,  non  so- 
him  de  condit!:no,  sed  etiam  dc  conffruo  mor- 
tificantur  pcr  peecatum  consequeus;  crgo  non 
minus  repugnat  mereri  de  congruo  repara- 
tionem  post  lapsum  quam  dc  condigno.  Pro- 
batur  consequentia,  quia  in  merito  de  con- 
digno  repugnantia  oritur  ex  eo  quod  pcr  pcc- 
catum  subsequens  mortificalur ;  ergo  si  in 
merito  de  congruo  etiam  mortificatur,  eadem 
est  repugnantia.  Ratio  autcm  repugnantiai 
est,  quia  meintum  mortificari,  nilhl  ahud  est 


torium  de  condigno  ct  de  congruo  cjusdem  quam  impcdiri  nc  suum  efiectum  habere  pos- 

prannii,  quia  repugnat  simul  esse  meritum  sit,  donec  auferatur  peccatum  ,  et  ideo  ipsa 

perfcctum  et  impcrfectum  respectu  ejusdenV;  ablatio  peccati  non  potest  esse  effectus  me- 

ergo,  quotiescumque  justus  meretur  de  con-  riti  mortificati.    Primum    autem   anteccdens 

digno  augmentum  gratiaj,  vel  ahquod  hujus-  probatur  primo,  ex  illoEzechiel.  18  :  Si  aver- 

raodi,  non  potest  simul  et  eodem  opere  idem  ierit  sejustus  a  justitia  sua,  etc<,  omnes  jus- 

de  congruo  mereri.  Dices  posse,  saltem  si  titice  ejus,  quas  fecerat .,  noii  rccordahuntur; 

habeat  simul  plures  actus,  per  unum  de  con-  et  cap.  36  :  Si  dixero  justo  quod  vita  vivat, 

digno,  et  per  ahum  de  congruo  idcm  aug-  et  confisus  in  justitia  sua  fecerit  iniquitatem, 

mentum  gratiae  mereri.  Respondeo  hoc  etiam  omnes  justiticp  ejus  oUivioni  tradentur;  nul- 

repugnare ,  quia,  si  uterque  actus  sit  aptus  him  crgo  eorum  mcritum  expeditum  seu  nou 


ad  mcritum,  uterque  erit  in  liomine  justo 
mcritorius  de  condigno  augmenti  gratioe  et 
gloriaj,  ut  ex  superius  dictis  ctmstat.  Quod 
maxime  vorum  est  de  augmento  gratire,  quod 
immediate  cadit  sub  tale  meritum.  An  vero 
mediate  possit  meritum  talis  operis  extendi 
de  congruo  ad  ahud  augmentum  postea  futu- 
rum,  infra  declarabo.  Solum  ergo  relinqui- 
tur  qusestio  de  aliis  beneficiis  gratia;,  quae 
supra  diximus  non  posse  justum  sibi  de  con- 
diguo  mereri. 

2.  Primum  duhium  circa  primam  ^jflr^m 
tituU.  —  Opinio  prima.  —  Estque  primum  ac 
proBcipuum  dubium  de  rcparatione  post  lap- 
sum,  an  justus  possit  illam  sibi  mereri  de 
congruo,  ct  est  sermo  formahs  (ut  sic  dicam) 


mortificatum  manct.  Secundo,  ratione,  quia 
justus,  peccando,  et  fit  indignus  omni  bono, 
et  virtute  retractat  omnem  priorem  bonam 
vohmtatem  ;  ergo  mortificat  omne  suum  me- 
ritum,  id  cst,  obiccm  ponit  ne  ratione  illius 
aliquid  per  modum  retributionis  possit  acci- 
pere. 

3.  Sccunda  opinio. — Suadetur  a  quihisdam. 
— Minus  tamen  efficaclter. — Nihilominus  con- 
trariam  sententiam  defcndunt  ex  modernis 
Vega,  qusestione  scxta  de  Justificat.,  ad  6,  et 
Beharminus,  lib.  5  de  Justificat.,  cap.  2,  et 
favet  D.  Thomas  in  capite  6  ad  Hebr.,  lec- 
tion.  3,  circa  iha  verba  :  JSIon  enim  injustus 
Deus,  quibus  opponit  verba  citata  Ezechiehs, 
et   respoiidet  distingucndo  meritum  coudi- 


CAP.  XXXVIll.  QUID  rOSSIT  JUSTUS 

gnum  et  congruum  ;  dicitque  Deum  ralione 
subscquentis  peccati  oblivisci  praecedentium 
bonorum  operum  quoad  racritum  de  condi- 
gno,  non  vcro  quoad  meritum  de  congmo. 
Eamdcm  sentcntiam  tenetBonaventura,  in  2, 
dislinct.  28,  dubio  secundo  littorali,  in  finc, 
et  Gabriel  in  primo,  distinct.  27,  quaistion. 
unic,  art.   3,   dub.  3,  et  Scotus  in  quarto, 
dist.  2,  quffist.  1,  artic.  2,  in  fine.  Suaderique 
solet  ha;c.  sententia  ex  verbis  illis  in  Psalm. 
70  :  Cum  defecerit  Tirtus  mea,  7ie  clerelinquas 
me ;   interpretantur  enim  illam  esse    oratio- 
nem  justi  petentis  auxilium  ad  resurgendum, 
si  foiie  cecidcrit.  Adduntquc  Alensis  et  divus 
Tl;omas  testimonium  Augustini,  diccntis  ui- 
hil  justius  a  Dco  peli,  quam  quod  homo  post 
lapsum   rcparetur.   Quod   autcm  juste  petit 
homo  in  gratia   cxistcns  ,   poterit   ctiam  de 
congruo  merci^i.  Tota  autem  hrec  probatio 
parum  efficax  est.  Nam  locus  Psahni  ad  ht- 
tcram  non  inteUigitur  de  lapsu  in  peccatum, 
sed   de   quacumque  magna  tribulatione  ad 
quam  vincendam   virtus  humana  dcficit,  ct 
ideo  David  pctcbat  in  tah  ncccssitate  a  Deo 
non  dcreUnqui  sine   speciah  proteciione   ct 
auxilio.  Locum  autem  Augustini  apud  eum 
hactenus  invenirc  non  potui,  et,  exponendo 
Psahnum,  potius  locum  illum  interpretaturde 
petilione  auxihi  prffivenicntis,  ne  quis  iu  tri- 
bulatione  deficiat,  ct  non  tantum   intcUigit 
haec  verba  de  dcfectu  culpre,  sed  de  defectu 
virium  ad  sustinendam  quamcumque  tribu- 
lationem,  unde  etiam  ad  Christum  verba  illa 
accommodat.  An  vcro  oratio  illa  impetrato- 
ria  sit,  eamdem  difficultatem  habet  qufe  est 
de  mcrito  de  congruo,  et  ideo  non  potcst  ta- 
le  meritum  inde  recte   probari ,   sed  ahud 
utriusque  rei  fundamentum  qua^rendum  est. 
4.  Uatio  solidior.  —  Proprium  ergo  funda- 
mcntum  hujus  sententioe   essc  dcbct,  quod, 
hcet  per  subscquens  peccatum  mortificcntur 
bona  opcra  quoad  meritum  de  condigno,  non 
est  necesse  ut  quoad  meritum  de   congruo 
etiara  mortificcntur.    Probatur  primo ,   qnia 
pcccalum  mortalc   rcddit  hominem  incapa- 
cem  actionis  justilia?  apudDcum,  scu  ut  Dcus 
sit  illi  dcbitor  cx  propria  justitia,  non  tamcn 
reddit  ilium  incapacem  omnis  altcrius  tituh, 
scu  congruitatis  fundatge  in  operibus  cjus,  ut 
eorum  intuitu  ahquid  a  Deo  obtineat,  quod 
sutficit  ad  meritura  de  congruo;  ergo  non  est 
par  utriusque  ratio.  Sccundo  declaratur  am- 
plius  illa  ditierentia,  nam  liomo  in  peccato 
existcns    potcst    mercri    de    congruo    apud 
Deura,  etiara  auxiiia  quil)us  camdem  remis- 


Smi  VEL  ALIIS  DE  CO.NCRUO,  ETC.  259 

sionem  peccatorumconsequi  valeat ;  ergo  ca- 
dcra  ratione  opera  viva  prius  facta  possunt 
post  lapsum  hominis  retinere  rationem  ali- 
quam  meriti  de  congruo  ad  similia  auxilia 
a  Deo  obtinenda.  Respondcri  potest  esse  dis- 
similcm  rationcra,  quia  cum  pcccator  merc- 
tur  de  congruo  remissionem  peccatorum , 
non  ponit  novum  impedimcntum  suo  merito, 
justus  autem  peccando  novum  irapediraen- 
tura  ponit. 

5.  Instatur.  —  Sed  conlra  hoc  instatur, 
quia  non  minus  impediraentum  csse  videtur 
respectu  meriti  de  congruo  pcccatum  prae- 
existens,  quam  peccatum  supcrvenicns.  Nam 
tota  ratio  impediraenti  est,  quod  homo  pcr 
peccatum  fit  indignus  orani  bono  apud  Dcum, 
ct  incapax  juris  apud   eumdem,  aut  dcbiti 

'Dei  ad  ipsum,  vel  etiam  quod  ipsum  liomi- 
nem  facit  reum  amissionis  bonorum  ora- 
nium,  pra?sertim  spirituahum  ;  scd  ha!C  om- 
nia  non  minus  prcestat  peccatum  prseexistens 
quara  superveniens  ;  ergo  si  haec  non  obstant 
quominus  prseexistcns  non  irapediat  acquis;- 
tioncm  novi  racriti  de  ccngruo,  ncque  etiam 
impcdiet  quominus  in  praiccdcntibus  bonis 
operibus  aliqua  ratio  mcriti  de  congruo  con- 
scrvetur.  Et  eadem  ratione,  non  videlur  ne- 
cessarium  ut  peccator  qui  bcne  operando 
aut  recte  orando  ex  parte  sua  raeruit  de  con- 
gruo,  aut  fccit  quod  in  se  est  ad  impetran- 
dum,  si  denuo  peccet,  eo  ipso  amittat  vcl 
totam  rationem  meriti  de  congruo  preecc- 
dentium  operum,  aut  totam  vim  orationis 
factffi  ad  impetrandum,  quia,  licet  ille  indi- 
gnus  sit,  et  addendo  peccatura  indignior  fiat, 
nihilominus  ex  parteopcruraet  orationis,  quce 
in  conspectu  Dei  permanent,  semper  manet 
eadem  congruitas  vel  elficacia  ad  impetran- 
dum,  ct  ex  parte  hominis  licet  sit  aliqua  ma- 
jor  indispositio,  non  taraen  absoluta  incapa- 
citas,  ut  ostensura  est. 

6.  Acceptatur  secunda  opiuio.  —  Hkc  ergo 
sententia  raihi  satis  pia  et  probabilis  videtur, 
quia  non  video  repugnantiara  in  illa,  et  alio- 
qui  satis  deccre  videtur  divinam  justitiam 
late  sumptam,  ut,  non  obstante  supcrvenien- 
te  pcccato,  recordetm'  praiccdcntium  meri- 
torum,  ct  intuitu  illorum  peccatorera  excitet 
ut  apeccato  rcsurgat,  praesertim  quando  prte- 
cedentia  merita  insignia  fucrunt,  et  subse- 
quens  peccatum  ex  vehcmcnti  aliqua  occa- 
sione  vel  fragilitate  commitlitur.  Nec  desunt 
iu  Scriptura  hujus  providcntiae  exempla  , 
nam  2  Paralip.  19,  dixit  Jchu  Propheta  ad 
Josaphat,  regem  Juda  :  Impio  p'a'les  auxi- 


200  LIB.  XII.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATL^E  SANCTIFICANTIS. 

liim,  et  qui  oderunt  Doihinum  amiciiia  jun-  quam  ex  ignorantia  vel  infirmitate  habeat. 

gerh-,  et  idci^xo  iram  quidem  Domini  merel)a-  Solum  ergo  dicere  possumus  ex  sola  generali 

ris,  sed  hona  opera  inventa  sunt  in  te.  Ubi  ratione  talis  peccati  non  stalim  inferri,  om- 

Thcodoretus  ail :  Ifinc  dicimus  guod  minutcnt  nia   praecedentia    opera    mortificari  ,    etiam 

peccatorum  pcenas ,   qwce  prius  fuerant  rccte  quoad  meritum  de  congruo  ;  in  particulari  ve- 

facta.  Et  Lyran.  :  Mereharis  (inquit)  iram  de  ro   quando   cum  tali  peccato   consistat   tale 

rigore  justitire,  sed  propter  alia  opera  tua  ho-  meritum  ,  et  quae  opera  ad  illud  sufficiant, 

'na  pepercit  tlbi  ex  dulcore  suce  misericordia'.  nobis  incertum  est. 

Quod  non  videtur  solum  intelligendum  de  ali-         8.  Concluditur  orationem  justi  pro  lapsus 

quarum  poenarum  temporalium  remissione,  reparatione,  esse  meritoriam  de  condigno  au- 

sed  etiam  de  illius  vocatione  ad  pffinitentiam,  gmenti  gratice,  et  de  congruo  ipsius  repara- 


quara  per  illammet  Prophetae  reprehensio- 
nem  consecutus  est,  ut  ex  his  quse  ibidem 
subjunguntur  coUigitur.  Simile  videtur  esse 
quod,   Apocalyp.   2,    prius  commemorantur 


tionis.  —  Et  hinc  intehigi  potest  quid  di- 
cendum  sit  de  illa  oratione,  qua  justus  pe- 
tit  ut  reparetur,  si  ceciderit,  de  qua  dubi- 
tari  non  potest  qiiin  sit  justa  et  honesta,  ut 


Episcopi  Ephesini  bona  opera  et  laudes ,  et  aperte  docet  D.  Thomas,  dicto  art.  7,  ad  1. 
postea  subditur  :  Sed  haheo  advcrsum  te  pau-  Et  i^atio  est  clara,  quia  illa  oratio  est  justa 
ca,  quod  charitatem  tuam  primam  reliquisti,     ex  parte  objccti,  id  est,  est  petitio  rei  just» 


ubi  videtur  Deus,  non  obstante  scquenti  la- 
psu,  intuitu  priorum  bonorum  illum  episco- 
pum  ad  poenitentiam  provocasse.  Vei^um  est, 
valde  probabile  esse,  et  fortasse  probabilius, 
kipsum  ihum  non  fuisse  per  amissionem  clia- 
ritatis.  sed  per  teporem  in  operibus  ejus.  Ni- 
hilominus  tamen  in  illo  et  in  sequenti  capite 
simt  aha  exempla,  in  quibus  est  scrmo  de  la- 
psumortah,  in  quibus  Deus  eumdem  modum 


et  conformis  divinse  voluntati ,  nam  Deus 
vult  ut  qui  ceciderit  resurgat.  Item  pro- 
cedit  ex  atfectu  spiritualis  sakitis,  et  ex  pio 
desiderio  non  permanendi  in  peccato,  potest- 
que  fieri  cum  oranibus  aliis  circurastantiis 
debitis,  id  est  ex  fide,  et  cum  fiducia  ac  per- 
severantia,  et  in  nomine  Christi,  ac  denique 
sine  ullo  affectu  ad  peccatum ;  nam  conditio 
illa  :  Si  peccavero,  nullo  modo  involvit  vel 


providentioe  ct  recordationis  priorum  bono-  supponit  voluntatem  peccandi,  namconditio- 

rum  operum  ostendit.  nalis  nihil  ponit  in  esse.  Unde  fit  talem  ora- 

7.  Effugium.  —  Clauditur.  —  Dicunt  vero  tionem  in  homine  justo  esse  mcritoriam  de 

aliqui  heeo  et  similia  non   esse   intelhgenda  condigno  augmenti  gratice  et  gloriffi,  quia  in 

secundum  proprium  meritum  etiam  de  con-  illa  concurrunt  omnia  requisita,  ut  ex  dictis 


gruo,  sed  secundum  quemdam  metaphori- 
cum  modum,  quo  dicere  solemus  peccatum 
ex  ignorantia  veniam  mereri.  Sed  revera  non 
est  conveniens  simiUtudo,  quia  ignorantia 
solum  excusat  minuendo  culpam,  et  ideo  so- 
lum  dicitur  mereri  veniam  quasi  negative, 
quia  non  reddit  hominem  ita   indignum  ve- 


patet.  Nihilominus  Vazquez,  in  dicto  art. , 
sicut  negat  csse  meritoriara  de  congruo  re- 
parationis  post  lapsura,  ita  negat  esse  impe- 
tratoriara  ejusdera  beneficii.  In  quo  fortasse 
loquitur  consequentcr ;  aliunde  autera  vide- 
tur  id  esse  contra  rationem  justae  et  honestae 
petitionis,   ahquid  petere,  quod  scias  irape- 


nire.   At  bona   merita  preecedentia   positive  trandura  non  esse,  imo  quod  impetrare  per 

placent  Deo,  et  in  ejus  acccptationc  manent,  talem  orationem  rcpugnat.  Ahi  ergo  admit- 

et  ita  possunt  movere  Deum  ad  miserendura  tunt  illam  orationem  csse  impetratoriam  re- 

peccatoris  ex  positiva  decentia,  quae  ad  rae-  parationis  post  hipsura,  non  tamen  csse  me- 

ritura  de  congruo  sufiiciat.  Non  video  igitur  ritoriam  ejus  etiara  de  congruo,  quia  rainus 

cur  hoc  generaUter  negandura  sit,  quamvis  requiritur  ad  impetrandum  quara  ad  raeren- 

nec  de  quocumque  merito,  nec  de  omni  pec-  dum,  quia  meritura  innititur  justitiae,  impe- 

cato  id  videtur  universahter  affirmandum ,  tratio    vero   misericordiffi.    Ita   Alvarez ,    de 

sed  proportionem  aliquam  prudenti  arbitrio  Auxil.,  disput.  59,  n.  17,  in  princ.  Sed  ne- 

esse  observandam.  Possunt  enim  praeceden-  que  hoc  videtur  consequenter  dici,  quia  me- 


tia  raerita  csse  tara  pauca,  et  tot  peccata 
postea  multiplicata,  ut  omnino  obruant  me- 
rita,  et  eiiiciant  ut  nullo  modo  Deum  ad  mi- 
serendura  provocent ;  secus  vero  erit  si  e 
contrario  raerita  raagna  fuerint,  et  peccatum 
subsequens  et  rarum  sit,  et  excusationem  ali- 


ritura  de  congruo  non  innititur  proprie  justi- 
tiae,  sicut  meritura  de  condigno ,  sed  lato 
modo,  ut  dicit  decentiam  divinae  providentiae, 
quae  non  repugnat  peccatori.  Et  quoad  hoc 
ccquiparatur  impetrationi,  nam,  sicut  impe- 
tratio  fit  intuitu  praecedentis   petitionis,  ita 


CAP.  XXXVIII.  QUID  POSSIT  JUSTUS 
quod  fil  ex  tali  merito  de  congruo,  fit  intuitu 
prrecedentis  obsequii ;  crgo,  sicut  peccatum 
subsequens  ngn  impedit  quin  Deus  recorde- 
tur  prsecedentis  petitionis,  ita  non  impedit 
quominus  recordetur  praecedentis  obs(>quii 
tanquam  meritorii  ,  saltem  de  congruo. 
Utrumque  ergo  concedo.  Addo  vero  illam 
impetrationem  non  esse  infallibilem ,  quia  , 
eo  ipso  quod  homo  cadit,  deest  illi  perseve- 
rantia  ad  'infallibilitatem  necessaria.  Potest 
autem  interdum  oratio  impetrare  si  sit  ho- 
nesta,  et  ex  gratia,  etiamsi  carcat  aliqua  con- 
ditione  neccssaria  ut  ex  infallibili  promis- 
sione  efiicaciam  habeat. 

'.).  Duhhim  sccundum  circa  eamdem  partem 
tiiidi.  —  Opinio  prima.  —  Aliud  dubium  est 
an  possit  justus  sibi  do  congruo  mereri  per- 
severantii^3  donum.  Aliqui  modcrni  negant, 
putantque  esse  sententiam  D.  Thomoe  in  art. 
9,  quia  absolutc  negat  meritum  perseveran- 
tiw,  unde  vidctur  quodiibetmeritum  negarc. 
Nam  quando  vult  unum  tantum  meritum  ne- 
gare,  et  aliqua  admittere,  illa  distinguit,  ut 
patet  ex  artic.  6  de  merito  respectu  alterius. 
Item  ratio  D.  Thoma;,  scilicet,  quod  perseve- 
ranlia  non  est  terminus,  sed  principium,  non 
minus  de  merito  congruo  quam  condigno 
procedere  videtur.  Et  ita  profecto  videtur 
sentire  Cajetanus  in  eodem  tirticulo  9,  et  cla- 
rius  in  10,  ubi,  quod  D.  Thomfis  ait,  omnia 
quibus  homo  juvatur  ad  perveniendum  ad 
beatitudinem  cadere  sub  merito  sirapliciter, 
intelligendum  esse  dicit  de  habentibus  ratio- 
nem  termini,  ut  excipiatur  perseverantia.  In- 
terpretati  autemsumus,  mcritum  sirapliciter, 
de  quo  ibi  sermo,  omne  mcritum  grati»,  sive 
dc  condigno,  sivc  decongruo  comprehendere. 

dO.  Secunda  opinio.  —  Approbatur.  — Alii 
vero  censent  justos  posse  mereri  de  congruo 
perseverantiam  in  gratia.  Ita  tenet  Vega,  et 
inclinant  raoderni  ad  art.  9  D.  Thomae,  quem 
de  merito  de  condiguo  inlerpretantur,  cum 
negat  posse  justum  mereri  pei-severantiam, 
et  ita  pi-oposuit  conclusionem  D.  Thoraai  cum 
illo  addito,  de  condigno,  Mcdina  ibi,  et  latius 
exposuit  Vasqucz,  et  mihi  placet  expositio, 
tum  quia  ratio  D.  Thoma^  non  plus  probat,  ut 
statim  dcclarabo;  tum  etiam  quia  sicut  admit- 
tit  meritum  perseverantise  glorise,  ita  negat 
meritum  perseverantise  viaj;  sed  meritura  per- 
severantia;  gloria^  est  de  condigno  ;  crgo  illud 
tantum  negare  voluit  de  perseverantia  viae ; 
tum  etiamquia  in  solut.  ad  1,  concedit  posse 
justum  impetrare  perseverantiam ;  quod  au- 
tem  justus  viator  impctrat,  mereri  etiam  po- 


SIBI  VEL  ALIIS  DE  CONGP.UO,  ETC.  261 

test  saltem  dc  congruo,  si  aliunde  non  re- 
pugnet,  prout  de  pcrseverantia  statim  ostcn- 
demus  ;  uude  quod  ibi  ait  D.  Thomas,  posse 
homincm  impetrare  quod  mereri  non  potesl, 
de  merito  eliam  dc  condigno  intcUigendum 
est;  tum  denique  quia  in  art.  7,  ubi  D.  Tiio- 
mas  voluit  utrumque  meritura  negare  circa 
reparatiouem  post  lapsum,  utruraquc  ctiara 
in  specie  distinxil;  at  de  perseverantia  non 
ita,  sed  simpliciter  de  merito  locutus  est. 
Recte  igitur  quasi  pcr  antonoraasiam  vel  ana- 
logiam  de  merito  de  condigno  exponitur.  At- 
que  hanc  sentcntiam,  si  recte  exponatur,  ve- 
rara  esse  existimo. 

i  1 .  Notatio  pro  approiata  opinione,  quomo- 
do  justus  non  mereatur  perseverantiam. —  Ad- 
vertcndum  est  crgo,  quod  supra  dixi,  perse- 
verantiam  in  gratia  supponere  gratiara  ipsam, 
sicut  conservatio  supponit  rei  productionera, 
et  ideo  in  dono  perseverantiffi  non  includi  in- 
trinsece  auxilia  oiunia,  qure  ad  priraam  gra- 
tiam  consequendara  confcruntur,  sed  post 
gratiam  adcptam  inchoari.  Unde  fit  ut  perse- 
verantiae  donum  in  rigore  incipiat  inti'insece 
a  prinio  auxilio  efticaci,  quod  post  justifica- 
tioncm  datur  in  ordine  ad  servandum  aliquod 
praceptum,  ac  subinde  cwtera  coraplectatiu', 
qua3  discursu  tcmporis  ad  servauda  pra3i'ci)ta 
et  vitanda  peccata  usque  ad  mortera  daiitur. 
Si  ergo  donum  pcrseverantiiE  lioc  raodo  su- 
raatur,  sicut  non  potest  justus  illud  de  condi- 
gno  mereri,  ita  neque  de  congruo.  Ratio  est, 
quia  etiam  merituui  de  congruo  esse  debet 
ab  auxilio ;  ergo  priraura  raeritum  de  congruo, 
quod  homo  habet  post  justificationem,  suppo- 
nit  auxilium  eflicax  per  quod  ad  persevcran- 
durn  tendit;  crgo  illud  auxilium  est  primum, 
quod  intrinsece  donum  perseverantiae  inchoat. 
At  illud  auxilium  non  potest  cadere  sub  me- 
ritum  de  congruo  hominis  justificati;  ergo  nec 
donum  perseverantiEe,ut  illud  includit,  potest 
sub  meritum  de  congruo  cadere.  Quem  dis- 
cursum  de  merito  de  condigno  late  prosccuti 
sumus,  et  hic  potest  cum  proportione  appli- 
cari.  Eodemque  probatur  non  posse  justum 
impctrare  donurapcrsevcrantia?  sic  sumptum, 
quia  oratio  irapetrans  pcrscverantiara  suppo- 
nit  auxiliura  cUicax  ad  orandum,  quod  impe- 
tiare  non  potest,  cura  tainen  illud  auxilium 
ad  dictum  perseverantioe  donum  intrinsece 
pertineat. 

12.  Quo  item  modo  eam  mereatur.  —  Id  ex 
Augustino  suadetur.  —  £t  ratiojie  a  priori. — 
Alio  vero  modo  sumitur  perseverantia,  seu 
perseverantiai   donum  ,   quatenus  inchoatur 


2G2  LIS.  Xlf.  DE  MERITO,  QUOD  EST  EFFECTUS  CnATI.E  SANCTIFICANTIS. 

extrinsece  a  priino  auxilio  efBcaci  post  justi-  absolutam,  ita  ut  rationc  illius  infallibilitei* 
ficationera  dato  ad  perseverantiam  aliquo  efTectum  habeat.  Quod  dubium  movet  de 
modo  procurandam,  ut  ad  petendam  illam,     impetratione  Medina,   dicto  artic.  9.  Negat- 


vel  aliquod  illius  proposilum,  aut  desiderium 
habcndura,  vel  aliquid  simile.  Et  in  hoc  sensu 
sumpsit  sine  dubio  Augustinus  perseveran- 
tiam,  lib.  de  Dono  persever.,  cop.  2  et  17, 
cum  dixit  posse  nos  impctrare  orando  perse- 
verantise  donura,  sicut  donum  castitatis  ac 
?apienti£e.  Et  in  eodem  sensu  locutus  est  D. 
Thomas  in  dicto  artic.  1.  Estque  res  certissi- 
ma,  nam  petitio  perseverantiffi  justa  est,  et 
communis  fidelibus,  imo  inclusa  in  illa  peti- 
tione  orationis  Dominica? :  Et  ne  nos  inducas 
vitentationem,  vel  etiam  in  illa  :  S anctificetiir 


que  posse  justum  per  orationem  iufalUbiliter 
perseverantiam  impeti-are ;  unde  fit  conse- 
quens  ut  etrara  promissionem  neget.  Probat, 
cpiia  alias  homo  justus,  pra^sertim  post  multa 
merita_,  petens  perseverantiam,  infallibiliter 
illam  obtineret:  consequens  est  falsum,  tum 
quia  viii  sanctissirai  post  multas  similes  ora- 
tiones  ssepe  cadunt;  tum  etiam  quia  alias  jus- 
tus  sic  orans  posset  esse  sccurus,  et  absque 
timore  et  trcmorc  salutem  suam  operari , 
quod  videtur  esse  contra  Paulum.  At  vero  P. 
Vazquez,  in  eodem  articulo,  contrarium  sen- 


nomen  tuim,  ut  ex  Cypriano  supra  rcfert  Au-    tit,  fundaturque  in  generali  promissione  facta 


gustinus.  Ergo  de  se  est  impetratoria,  ut  in 
simili  supra  probatum  est,  et  late  ostendit 
Augustinus  dict.  lib.  de  Pcrsever.,  cap.  6.  De 
pcrseverantia  ergo  sic  sumpta  verissimum  est 
posse  Justum  iliara  de  congruo  mereri.  Ad 


orationi:  Pctite,  et  accipietis,  etc,  Matth.  9; 
et:  Si  g^ddpetieritis ,  etc.  Respondet  Medina 
sub  illa  promissione  non  comprehendi  perse- 
verantiara,  quia  non  est  conditio  viatoris, 
cujus  arbitriura  est  flexibile^  quamdiu  non 


quod  suadendum  est  argumentum  ex  impe-    pervenit  ad  ultimuraterminum.  Sedhocnon 
tratione,  juxta  cumdera  Augustinura  in  Epis-    videtur  adraittendura,  tum  quia  licet  perseve- 


tol.  105  et  106,  ad  hanc  argumcntandi  ratio- 
nera  a  nobis  supra  expositura.  Unde  idem 
Augustinus,  in  dicto  cap.  G  de  Dono  persever., 
verbo  merendi  usus  est.  Ratione  probatur  a 
priori,  quia  perseverantia  in  dicta  acceptione 


rantia  per  iutrinsecam  irapeccabilitatera  sit 
propria  comprehensoris,  nihilominusperseve- 
rantia  per  auxilium  Dei,  quod  non  aufert  hber- 
tatem  peccandi ,  donura  est  vife  multis  justis 
comraunicatura ;  tura  etiara  quia  alias  irra- 


supponit  gratiara  tara  sanctificantem   quam  tionabilis  esset  petitio  perseveranti»,  sicut 

auxiliantem,  qua?  possit  essc  principium  actus  esset  stultum  pctere  a  Deo  in  hac  vita  impec- 

raeritorii;  ergo  ex  hac  parte  non  rcpugnat  cabiiitatera  beati;  tum  denique  quia,  si  illa 

cadere  sub  tale  mcritura,  cura  non  sit  priuci-  ratio  solida   csset,  non  posset  irapetrari  per- 

pium  ejus.  Aliunde  vero  quamvis  ex  natura  severantia,  vel  saltcm  nonposset  cummagna 

sua  non  sit  terminus  ad  quera  gratia  per  se  fiducia  peti. 

tcndit,  hoc  etiam  non  obstat  ad  meritura  dc  14.  Notatiopro  decisione.  —  Decisionis  pro- 

congruo,  quaravis  obstet  raerito  de  condigno,  nuntiatum  primim .  —  TJndeproletur.  —  Mihi 

ut  supra  dictum  est;  ergo  nihil  est  quod  ob-  dicendura  videtur,   duobus  modis  posse  in-. 

stet,  nara  aliae  conditiones  non  desunt,  ut  per  tclligi  justum  mereri  vel  impctrare  donura 

se  constat.  Minor  probatur  iraprimis  ratione  perseverantia?.  Prirao,  per  unum  actum,   vel 

generali  sa^pe  repetita,  quod  ad  meritura  dc  per  plurcs  in  certo  terapore,  vel  usque  ad 

congruo  conditiones  pauciores  quara  ad  meri-  certum  instans  vitse  factos,  impetrando  perse- 

tura  de  condigno  requirantur;  ergo  cura  in  verantiam,  et  quasi  confirmationera  in  gratia 


prcesenti  ali;»  ad  meritura  necessariae  invc- 
niantur,  ad  raeritura  de  congruo  sufTicient, 
quamvis  haec  desit.  Deinde  deinonstratur  a 
simili,  nam  heec  etiam  conditio  deest  in  uno 


pro  reliquo  tempore  vitae.  Secundo,  succes- 
sive  per  totum  vitte  tempus  quasi  per  partes 
persevcrantiam  impctrando  ,  verbi  gratia, 
nunc  impetrando  auxihum  efficax  ad  non  ca- 


justo  respectu  altcrius,  et  tamen  potest  unus  dendum  in  praesenti  occasione,  et  post  illam 

alteri  mereri  de  congruo  perseverantiam,  ut  iterum  orando,  ct  impetrando  aliud  auxilium 

statim  dicam;  ergo  multo  magis  sibi,  quia  jam  ad  servandum  prfficcptum  iterum  occuiTcns, 

supponit  priraara  gratiam,  et  pcr  peccatum  ct  sic  consequenter  scmpcr  oraudo  et  nun- 

nondura  interruptara.  quara  deficiendo.   Dico  ergo  priorera  modum 

13.  An  meritum  perseverantice  fundetur  in  merendi  vel  irapetrandi  perseverantiara  non 

promissione  divina.  —  Quid  Medina  opinetur.  esse  infallibilcra.  Hoc  suadet  aposteriori  ar- 

—  Quid  Vazquez.  —  Potest  autcra  de  hoc  me-  guraentura  Medinre  ;  a  priori  vero  ratio   est, 

rito  quffiri  aa  habeat  ccrtam  promisssioncra  quia  nulla  extat  de  hac  re  divina  promissio. 


CAP.  XXXVIir.  QUID  POSSIT  JUSTUS 

Oiiod  quidcm  rcspectu  meriti  manifestum  est, 
quia  sub  nomine  meriti  aut  prsemii  nulla  in- 
venictur  talis  promisso.  Quoad  impctratio- 
ncm  vcro  probatur,  quia  cx  promissionc  fac- 
ta  orationitalis  infaliibilitas  colligi  non  potcst. 
Probatur,  quia  illa  promissio  facta  est  sub 
certis  conditionibus,  quibus  non  concurrcn- 
tibus  oratio  non  infallibiliter  impetrat,  ut  di- 
ximus  lib.'  1  de  Oration.,  a  capit.  23;  una 
autcm  est  perseverantia,  ut  ibidcm  diximus 
capit.  26 ;  ergo  ipsa  perseverantia  est  quasi 
principium  infallibilis  impetrationis ;  ergo  non 
polest  esse  terrainus  cjusdem  infallibilis  im- 
petrationis.  Nam  sicut  principium  meriti  non 
cadit  sub  mcritum,  ita  nec  principium  impe- 
trandi  cadit  sub  impetrationem. 

'15.  Objcctio  co7itra  proxime  dicta.  —  Res- 
pondetiir  priruo.  —  Diccs  conditioncm  pcrse- 
verandi,  rcquisitam  ad  infallibilem  impetra- 
tionem  orationis  ratione  promissionis,  non 
esse  perseverantiam  in  gratia,  nam  etiam 
in  oratione  peccatoris  illa  conditio  postula- 
tur,  cum  lamen  iJle  sic  orans  in  gratia  pcrse- 
vcrare  non  possit ;  solum  crgo  requiritur 
perseverantia  in  ipsamet  oratione ;  ergo  non 
repugnat  pcrseverantiam  in  orando ,  esse 
principium  perseverandi  in  gratia.  Respon- 
dco  primo ,  quamvis  ,  absolute  loqucndo  , 
oratio  possit  esse  impctratoria,  etiamsi  orans 
non  sit  in  gratia^  nihiiominus  banc  oratio- 
nem,  qua  pctitur  perseverantia  in  gratia,  ra- 
tione  rci  postnlata!,  qua^  intrinsece  gratiam 
supponit ,  postulare  gratiam  in  orante  ,  ut 
impetratoria  sit,  et  consequcntcr  postulare 
perseverantiam  in  gralia,  ut  infallibiliter  im- 
petratoria  sit,  quia,  ut  oratio  habeat  perse- 
verantiam  debitam  ,  perdurare  debet  cum 
illis  circumstantiis  moralibus^  quas  a  princi- 
pio  habere  etiam  dcbuit,  ut  congrue  ficret. 
Unde,  eo  ipso  quod  novum  impedimcntum 
ponitur  effectui  orationis ,  dcficit  perseve- 
rantia  in  orando,  saltem  debito  modo.  Quod 
ctiam  in  excmplo  allato  de  oratione  pccca- 
toris  explicari  potest,  quia  si  oratio  ejus  per 
novumpcccatum  mortale  interrumpatur,  dc- 
ficit  perseverantia  ad  infallibiliter  impetran- 
dum,  et  ita  etiam  in  illo  requiritur  perscve- 
rantia  in  conditione  pcrsonoe,  non  quidem 
quoad  statum  gratia>,  scd  quoad  hoc  saltcm 
ut  non  doterior  fiat.  Nam  licet  fortasse  hoc 
non  sufficiat,  ut  talis  oralio  nunquam  impe- 
tret,  ut  supra  tetigi,  sufficere  tamen  videtur, 
ut  etiam  ex  vi  promissionis  non  infallibiUler 
impetrct. 

16.  Res^ondetur  secundo,  —  Secmdum  pro- 


SIBI  VEL  ALIIS  DE  CONGRUO,  ETC.  203 

mntiatum.  —  Prolatur.  —  Secundo  respon- 
deo  concedendo  ad  infallibilem  impetratio- 
nem  ex  promissione,  formaliter  loquendo, 
esse  neccssariam  perseveranliam  in  orando, 
ct  consequenter  dico^  si  quis  oret  perseveran- 
ter  petendo  perseverantiam  in  gratia ,  infal- 
libiliter  eam  esse  impetraturum,  non  tamen 
illo  primo  modo  quem  hactenus  negavimus, 
sed  alio  secundo  modo  prius  dcclarato.  At- 
que  ita  dicimus  secundo  justum  perseveran- 
do  debito  modo  in  orationis  instantia  et  fic- 
quentia,  posse  successive  infallibiliter  obtinere 
perscverantiam  usque  ad  mortem.  Probatur, 
quia  perscverantia  in  orando,  ad  hanc  impe- 
trationem  necessaria,  non  est  tantum  duratio 
aliqua  unius  vel  alterius  petitionis  pro  ali- 
quo  tempore,  hoc  enim  nec  definiri  potest, 
ncc  cum  fundamento  affirmari.  Neque  esset 
prudens  oratio,  qua  quis  petcret  sibi  dari 
perseverantiam  pro  toto  tempore  futura?  vitae, 
etiam  sine  nova  diiigentia  procurandi  eam- 
dem  perseverantiam.  Neque  est  cur  creda- 
mus  talem  promissionem  esse  alicui  orationi 
factam.  Igitur  perseverantia  orationis,  in  tali 
materia  requisita,  est  ut  non  semel  tantum 
aut  iterum  fiat,  sed  ut  toto  tempore  vitffi  du- 
ret,  et  preesertim  ut  in  occurrentibus  occasio- 
nibus  servandi  mandata,  aut  vincendi  tenta- 
tioncs,  cum  debita  fiducia  repctatur.  Sic 
enim  fiet  ut,  procedendo  ab  uno  actu  ad 
alium,  bene  operando,  et  convenienter  oran- 
do,  infalhbiliter  perseverantiam  consequatur. 

17.  Exponitur  dictum  pronuntiatum. — Hwc 
autem  infallibililas  non  convenit  huic  merito 
decongruo  ratione  sui  (ut  ita  dicam),  sedra- 
tione  impetrationis,  quse  proprie  soli  oratio- 
ni  seu  petitioni,  uttalis  esl,  respondet,  Ratio 
est,  quia  hsec  infallibiliias  solum  fundatur  in 
promissione  divina,  quse  non  invenitur  facta 
operibus  justorum,  quateuus  meritoriis  de 
congruo,  sed  tantum  orationi.  Quare  utfruc- 
tus  hujus  meriti  certior  sit,  adjungenda  sera- 
per  est  petitio  perseverantise.  Et  eadem  ratio- 
ne,  non  solum  orandura  est  ut  non  pecccmus, 
sed  ut  in  oratione  pcrseveremus,  quia  neque 
oratio,  neque  perseverantiain  illa,  potest  sine 
gratia  Dci  fieri,  neque  sine  congrua  vocatio- 
ne  fict.  Et  ita  totum  hoc  merilum  et  impetra- 
tio  initium  habere  dcbet  a.^  aliquo  auxilio 
sine  mcrito  vel  impctratione  collato,  ut  paulo 
antea  dixi,  et  in  dicto  capite  vigesimo  sexto 
de  Orat.,  et  ita  videtur  cxplicare  hoc  meri- 
tum  perscvcrantiaj  Augustinus  in  locis  ex  hb. 
de  Dono  perscver.  allegatis. 

18.  Dubium  tertium  circa  eamdem  primam 


504  LIB.  XII.  DE  3TERIT0,  QUOD  EST  EFFECTUS  GRATLE  SANCTIFICANTIS. 

partem  tituli :  Quas  gratias  alias  sibi  merca-  tus  lioec  dona  impetrare  quam  peccator,  et 

tur  justus  ?  —  Qiiid  de  gratiis  gratis  datis. —  in  his  personis  viatoribus  ,  prsesertim  justis, 

Atque  ex  his  expeditur  tertium  dubium  quod  fit  maguum  argumentum  ab  impetratione  ad 

hic  proponetur,  an  justi  possint  sibi  mereri  meritum  de  congruo  ,  ut  saepe  dictum  est. 

de   congruo  alia  dona  gratiae.  Quod  intelligi  Unde  infero  posse  justum  mereri  de  congruo 

potest,  vel  de  donis  grati»  gratis  datoe,  vel  non  solum  auxiUa  sutBcientia,  sed  etiam.  ef- 


gratum  facientis.  De  prioribus  nihil  a  Thco- 
logis  traditum,  vel  ex  Scriptura,  aut  Patribns 
habemus.  Yidetur  autem  dicendum  has  gra- 
tias  regulariter  non  dari  ex  aliquo  merito  ac- 
cipientis,  sed  eas  dividere  Spiritum  Sanc- 
tum,  sicut  vult,  nt  Paulus  ait  1  ad  Cor.   12, 


ficacia,  nam  ad  perseverandum  in  gratia  ta- 
ha  requiruntur.  Neque  obstat  quod  ea  non 
possit  mereri  de  condigno,  ut  supra  diximus, 
quia  facilius  est  mereri  de  congruo,  quia 
pauciores  conditiones  requirit.  Dices  :  ergo 
saltem  mediate  poterit  justus  mereri  etiam 


propter  quod  quasi  per  antonomasiam  gra-     de  congruo  augmentum  gratiee,  quod  supra 


tiffi  gratis  data^  appeUantur.  Et  ratio  esse  po- 
test,  quia  cum  solum  dentur  propter  cora- 
mune  bonum  Ecclesise,  in  earum  coUatione 
non  ad  meritum  recipientis  rcspicitur,  scd 
ad  consihum  vohmtatis  divinoe  Iutc  bona  sic 
dispcnsantis.  Hoc  tamen  non  obstante,  veri- 


negavimus.  Et  sequela  patet ,  quia  merendo 
auxilium  efficax,  per  illud  consequenter  mc- 
rebitur  augmentura  gratife.  Respondetur  aug- 
mentum  illud  vere  non  dari  proprie,  et  per 
se,  nisi  propter  meritum  de  condigno  ;  non 
est  tamen  inconveniens,  quod  meritum   de 


simile  est  spepe  conferre  Deum  justo  aliquos  condigno  manet  aliquo  modo  ex  merito  de 

actus  et  cfFectus  harum  gratiarum  propter  congruo,  quod  solum  improprie  et  per  mo- 

meritum  ejus,  hoc  enim  ex  histori^s  et  factis  dum  causre  pcr  accidens  meritum  talis  aug- 

S:mctorura  sufficicnter  colligi  videtur.   Tale  menti  dici  potest. 

autem  meritum  non  est  de  condigno,  quia  20.  Quartum  duhiim  adhuc  circa  primavi 

ncque  ex  natura  rei  actus  gratise  sanctifican-  partem  tituli. —  Cap.  prcecedent.  a  mim.  26. — 

tis  ordinantur  ad  hujusmodi  prKmia,  nequc  Quartum  dubium  esse  potest,  an  justus  possit 

de  illis  liabcnt  divinam  promissionem,  de  qua  sibi  de  congruo  mereri  temporalia  boua.  Scd 

nobis  constet.  Erit  ergo  meritum  de  congruo,  hoc  ex  dictis  solvitur;  nam  si  illa  bona  consi- 

quia  congruura  est  Deum  per  Sanctos  suos  derentur  ut  utiha  ad  vitara  setcrnam,  possunt 

mirabiha  operari.  Et  ideo  ordinarie  Deus  hu-  justi  ifia  de  congruo  mercri,  sicut  alia  gratiae 

jusmodi  gratias  exccllentioribus  Sanctis  con-  auxilia,  ad  quae  reducuntur,  ut  supra  dixi- 


1'crt,  in  te^timonium  etiara  virtutis  ipsorum. 
Et  credibile  cst  quandohoc  titulo  illastribuit, 
tali  modo  eas  donare ,  ut  ad  sanctitatis ,  ac 
fidd,  et  humihtatis,  ac  gratitudinis  augmcu- 
tum  ilhs  prosint,  sub  qua  ratione  ad  dona 
gratiaj  sanctificantis  pertinebunt. 

19.  Quid  de  gratia  sancti/icante,  tum  habi- 
tmli,  tum  actuali.  —  De  altero  igitur  mcm- 
bro  gratioe ,  nimirum  sanctificantis ,  diccn- 
dum,  cum  habitualis  vel  actualis  esse  possif, 
habitualem  non  cadcre  sub  hoc  merito  jus- 
torum,  ut  in  principio  capitis  dixi,  actualera 
vero  cadere.  Hoc  ultimum  probatur  ex  dic- 


mus.  In  quo  potest  obiter  notari  ex  his  bonis 
non  plura  mereri  eum,  qui  justior  est,  vel 
melius  operatur,  sed  in  ea  quantitate  aut  oc- 
casione  illa  mcreri,  qua  sibi  sunt  utihora  fu- 
tura.  Et  secundum  hunc  respectum  obser- 
vanda  cst  proportio  intcr  tale  meritum  cum 
tali  preemio,  non  secundum  absolutam  quan- 
titatem  talium  bonorura.  Unde  fieri  interdum 
poterit  ut  justus  potius  mereatur  de  congruo 
paupertatem  quam  divitias.  Unde  si  talia  bo- 
na  absolute  considcrentur,  non  videntur  pro- 
prie  cadere  sub  hoc  merito  supernaturali, 
etiam  de  congruo,  quia  non  sunt  simpliciter 


tis,  quia  justus  mereri  potest  de  congruo  do-  bona,  imo  in  ordine  gratiffi  sunt  veluti  indif- 

num  perseverantiae  ,  quod  quidem  in  auxiliis  ferentia,  quia  saipe  plus  obsunt  quam  prosint, 

gratiffi  sanctificantis  consistit;  ergo,  etc.  Iteni  ct  ideo  ncc  absolute  dcsideranda  nec  petcnda 

supradictum  estposse  peccatorem  perbonura  sunt,  ac  proinde  apud  Deum  non  computan- 

actum   ex  primo  auxilio  mereri  secundum,  tur  in  praemium,  sed  quando  expedit,  quasi 

et  sic  deinceps;  crgo  raulto  magis  potest  jus-  pro  coroUariis  dantur,  juxta  ihud  Matth.  6  : 

tus  mereri  haec  auxilia  ad  eumdem  modum  ;  Hcec  omyiia  adjicientur  tohis,  ut  ibi  Maldonat. 

ostensum  cst  autem  supra  non  mercri  illa  de  bcne  notavit. 

condigno;  ergo  superest  ut  de  congruo  illa  'ii.  Pro  secunda  tituli parte  ponitur  regula. 

mereatur.  Et  simile   argumentum  sumi  po-  — Ultimo,  ex  dictis  definitur  facile  altera  pars 

tcst  abampetratione,  quia  melius  potest  jus-  hujus  capitis,  quid  possit  justus  aliis  de  con- 


CAP.  XXXVIIF.  QUID  POSSIT  JUSTUS 
gruo  mereri ;  cst  ergo  rcgiila  posse  justum 
altcri  raereri  de  congruo,  quod  sibi  potest,  et 
aliquid  amplius.  Hoc  ultimum  declaratur , 
quia  potest  alteri  mereri  primara  gratiam,  ut 
dccet  divus  Thomas,  dicta  queest.  114,  art.  6, 
et  omnes  Tlieologi,  cum  tamen  sibi  non  pos- 
sit  illam  mereri.  Et  ratio  est,  quia  hoc  mc- 
ritum  supponit  primam  graliam  in  merente, 
non  tamen.in  eo  cui  meretur.  Sed  quaijri  po- 
test  de  qua  prima  gratia  hoc  intelligendum 
sit.  Respondeo  iraprimis  id  certum  esse  de 
prima  gratia  auxiliantc ,  etiam  cfficaci ,  ut 
communiter  docent  Theologi  et  Patres  de  vo- 
catione  Pauh,  quam  Stephanus  ilh  meruit. 
Et  ratio  est,  quia  illa  gratia,  licet  sit  prima 
rcspectu  recipientis  ,  supponit  gratiam  et 
sanctitatcm  in  orante,  et  idco  in  illo  con- 
currunt  omnia  ad  hujusmodi  ipcritura  ne- 
cessaria.  Idcra  sentit  D.  Thomas  in  illo  arti- 
culo,  nam  absoluto  loquitur  de  prima  gratia, 
quge  simpliciter  dicta  solet  sanctificantem  si- 
gnificare.  Et  ratio  D.  Thomffi  est,  nimirum, 
quia  congruum  cst  ut  Deus  secundura  arai- 
citise  proportionera  irapleat  justura  deside- 
rium  de  salute  alterius  hominis  justi,  qui  vo- 
hmtatem  ipsius  Dei  implet.  Estque  haec  scn- 
tentia  simplicitor  vera.  Adverto  tamen  cura 
Henrico ,  Ouodhb.  1,  qusest.  22,  non  possc 
justum  mcreri  alteri  primam  gratiam  hnbi- 
tualem  iramediate ,  ct  sine  proevia  disposi- 
tione  sufficiente  in  adulto ,  vel  sine  sacra- 
mcnto  in  parvulo,  quia  hoc  cst  contra  ordi- 
nariara  lcgera  Dci,  ac  proindc  quasi  miracu- 
losum  in  ordinc  gratise;  quod  autcm  hujus- 
modi  est ,  non  cadit  sub  ordinariura  meri- 
tum.  Dicitur  ergo  justus  posse  raereri  alteri 
primam  gratiam,  quia  potest  illi  mereri  vel 
applicationem  sacramenti ,  vel  vocationcm 
congruam,  etiam  ad  contritionem  in  adulto, 
cum  quibus  causis  est  per  se  et  infallibiliter 
conjuncta  prima  grntia. 
22.  Primmi  coroUarium  ex  dicta  regula. 

—  Seciindum  corollarium.  —  Remissio  dubii. 

—  Et  hiuc  constat  posse  justum  niereri  alteri 
reparationem  post  lapsum,  quia  non  est  diffi- 
cilior  rcmissio  secundi  pcccati  quam  primi, 
nequc  infusio  prirare  gratise,  qua?  sccuuda  vice, 
quam  quai  prius  fucrat  facta.  Accedit  quod 
ex  parte  merentis  coedem  conditiones  ad  hoc 
meritum  neccssarioe  ita  concurrero  possunt 


SIBI  VEL  ALIIS  DE  CONGIIUO,  ETC  265 

rcspectu  rcparationis  post  lapsum,  sicut  re- 
spcctu  rcmissionis  primi  peccati.  Et  alioqui 
lapsus  alterius  non  moitificat  meritum  justi 
sicut  lapsus  proprius,  et  ideo  minor  est  diffi- 
cultas  in  mercndo  altcri  rcparationpm  post 
lapsura,  quara  in  merendo  sibi  ipsi ;  et  ideo 
omnes  auctorcs  hoc  meritum  respectu  alte- 
rius  adraittunt,  quamvis  respectu  ipsiusraet 
merentis  sint  variae  opiniones,  ut  supra  vidi- 
mus.  Simili  modo  sequitur  possc  justum  me- 
reri  alteri  persevcrantiam  in  gratia,  co  saltcm 
modo  quo  potcst  illam  mercri  sibi.  Quia  po- 
tcst  justus  mereri  alteri  vocationem  effieaccm 
ad  primara  dilectionem  Dei  super  omnia,  vel 
ad  contritioncm  ;  ergo  eadem  ratione  potest 
illi  mereri  de  congruo  secundam  et  tertiom 
dilectionem,  et  auxiliura  cfficax  ad  servanda 
scrael  et  itcrura  prasccpta.  Existirao  tamen 
non  extendi  hoc  meritum  ad  merendura  al- 
teri  uno  actu  diuturnam  perseverantiam,  et 
quasi  confirraationera  in  gratia,  quia  si  justus 
non  potest  sibi  hoc  mcrcri,-  minus  poterit  al- 
teri,  quia  ratio  hujus  meriti  magis  urget  rcs- 
pectu  ipsiusraet  raercntis,  et  alioqui  inconve- 
niens,  seu  incongruitas,  quse  respectu  sui  in 
tali  merito  consideralur,  eadera  est  respoctu 
alterius.  Satis  ergo  cst  quod  possit  justus, 
repetitis  meritis  et  orationibus,  mereri  alteri 
in  singulis  opportunitatibus  auxihum  efficax 
ad  perseverandum.  Et  ad  eumdera  modum 
sentiendura  estde  mcrito  aliorum  auxiliorum, 
vel  etiam  teraporaliura  bonorum,  quatcnus 
ad  salutcm  alterius  utilia  sunt  futiu-a.  Pra- 
destinationem  autem  non  potest  purus  homo 
justus  alteri  raereri,  quia,  co  ipso  quod  tale 
mcritum  sit  mcdium  ad  alterius  prajdestina- 
tionem  exequcndam,  cst  efTcctus  proedcstina- 
tionis  cjusdem,  ut  latius  in  materia  de  Prai- 
destinatione  dictum  est.  Tandem  poterat  hic 
quoeri  an  possit  justus  viator  mereri  dc  con- 
gruo  non  solum  alteri  viatori,  sed  etiam  bea- 
to,  saltem  accidentalcm  gloriam,  vclintrinse- 
cara,  vcl  cxtrinsecara  per  honorera  ct  clarita- 
tcm  nominis  apud  alios.  Sed  hoc  punctum 
tractavi  de  impctratione,  lib.  1  de  Oration., 
cap.  14,  ct  ibi  dicta  hic  possunt  cum  propoi"- 
tione  applicari,  et  ideo  hoec  de  Merito  dixisse 
sufficiat,  atque  hic  finis  csto  univcrsoe  tracta- 
tionis  de  Gratia,  quam  nobis  etiam  finalem 
Deus  impertiat. 


FINIS  LIBRI   DUODECIMI. 


rT'.-^'^'-;-f^--'-^^il^jLiXMiJ^timiiSiuMI>LlMkMi%<'imim'\>f'r*-^ 


INDEX  LOCOllUM  SACRiE  SCRIPTURiE 


QUM  IN  LIBRIS  DE  HABITUALI  GRATIA  GONTINENTUR. 


GENES.  PROVERBIA. 

Cap.  IV,  V.  5.  Respcxil  Dominus  ab  Abel  cl  ad  niimcra  Cap.  VIII.  Prseparatur  voluntas  a  Domino,  juxla  Scp- 

cjus,  iib.  12.  cap,  14,  num.  14.  tuaginla,  lib.  8,  cap.  7,  nuni.  6. 

Cap.  XVII,  V.  1.  Ambula  coram  nie,  el  cslo  perfcclus,  Cap.  X.\.  v.  9.  Quis  polesl  diccre :  Mundum  cst  cor, 

lib.  6,  cap.  7,  num.  21.  lib.  9,  cap.  9,  nuni.  19. 

Cap.  XV,  V.  0.  Crcdidit  Abraham  Deo,  ct  rcpulalum  Cap.  XXIV,  v.  16.  Scplics  in  die  cadct  justus,  lib.  ll^ 

est  illi  ad  jusliiiam,  lalc  exponitur,  lib.  8,  cap.  22,  cap.  3,  num.  IC;  et  cap.  4,  num.  15,  16  et  18. 


a  num.  17;  ei  lib.  1,  cap.  14,  num.  43. 
DEUTER0N0I\I1I. 


ECCLESIASTES. 


Cap.  IX,  V.  1.  Ncscit  homo  utrum  amorc  an  odio  di- 
Cap.  VI,  V.  4.  Audi,  Isracl,  Dominus  Deus  noster,  elc,        Snus  sit,  lib.  9,  can.  2,  a  num.  14  usque  ad  18. 


lib.  7,  cap.  14,  num.  54. 

PRIMUS  REGUM. 


ECCLESIASTICUS. 


Cap.  V,  V.  5.  De  propitialo  peccato  noli  esse  sine  me- 

Cap.  XXXI,  V.  6.  Mortuus  cst  crc!0  Saul  proptcr  ini-        '"-  '''^-  ^'  ^^'^-  ^'  """^-  ^- 
quitates  suas,  lib.  11,  cap.  2,  a  num.  8.  ^-'^-  "^'^'l''  ^-  ^-  «"'  ^''^'^ '"  «^'cmnm.  crcavil  onmia 

simul,  lib.  8,  cap.  23,  num.  14. 
Cap.  XXXI,  V.  10.  Qui  poluit  transgredi,  clc,  lib.  10, 
cap.  7,  num.  6. 


SECINDUS  REGUM. 


ISAIAS. 


Cap  Xn,v.  IB.Peccavi  Domino,  Dominusquoquc,  elc, 

lib.  7,  cap.  13,  num.  22. 

Cap.  XII.  V  22.  Quis  scit  si  forle  donel  cum  milii  Do-  ^^^^  „       _  ^^   ^.^.^^  .                 .^^^  j^^^^^          -^^^^ 

mums,  Idx  7,  cap^  13,  num.  23.  ^,.^^,^,,^^  adinventionum  suarum  comcdcl,  iib.  12, 

Cap.  XII,  V.  25.  Ll  Dominus  dilexil  eum,  cl  vocavit  o    ^     .   o 

—                                   •                                    1        1-          rv                •                    1-1           .^                              a                     a  1%  ^110.     O.     llUlll.     O. 

nomen  ejus,  amaba.s  Dommo,  Id).  7,  cap.  1,  n.  13.  ^^^^^^^  ^   ^  Requiescel  supcr  cum  Spiritus  Domini, 


SECUNDUS  PARALIPOMENON. 


lib.  6,  cap.  10,  num.  4. 

JEREMIAS. 


Cap.  XIX,  V.  2.  Impio  praebes  auxilium,  elc  Idcirco 
iram  Domini  mcrcbaris,  sed  bona  opera  invcnla     ^ap.  I,  t.  5.  Antequam  exires  de  vulva,  sanctificavi 
sunt  m  te,  lib.  10,  cap.  38,  num.  6.  ^^^  y^^  g_  ^.^p.  1,  num.  14. 

JOB.  EZECHIEL. 

Cap.  IX,  V.  2.  Non  juslificabilur  homo  compositus     Cap.  XVIII,  v.  24.  Si  avcrtcrit  se  justus,  etc,  lib.  11 

Deo,  lib.  7,  cap.  7,  num.  1.  cap.  1,  num.  7;  etcap.  2,  num.  10  et  13;  el  cap.  3, 

num.  7. 
PSALMI.  Cap.  XXXIIL  v.  12.  Impietas  impii  non  nocebit  ci, 

lib.  8,  cap.  9,  num.  11. 
Ps.  XIV,  V.  2.  Qui  ingrcdilur  sine  macula ,  lib.   10, 

cap   1,  num.  9.  DANIEL. 

Ps.  XXXI,  V.  1.  Bcati  quorum  remissse  sunt  iniqui- 

lates,  cl  quorum  lecla  sunt  peccala,  ct  infra:  Tca-     Cap.  I,  v.  11.  Condemnabit  is  caput  meum  regi,  iib. 

tus  vir,  cui  non  impulavit  Dominus  peccalum,  lib.  7,        7,  cap.  6,  num.  12. 

cai).  10,  num.  9,  el  num.  11  usquead  16. 
Ps.  LXX,  v.  5.  Tu  es  paticntia  mca,  lib.  7,  cap.  7,  OS.-EAS. 

num.  36. 
Ps.    CX,  V.  2.   Magna   opera  Domini ,  cxquisila  in     Cap.  IV,  v.  7.  Secundum  similitudincm  ccrum ,  sic 

/Cini.acs  volunlalcs  cjus,  lib.  7,  cap.  14,  num.  45.  pcccaverunt  mihi.  lib.  7,  cap.  14,  num.  51. 


INDEX  LOt;ORL'?.I  SACR.E  SCRIPTUR.E. 


267 


Cap.  IV,  V.  10.  Fornicaii  sunt,  et  non  ccssavcrunt, 
ibid. 

MATTH.-EUS. 

Cap.  V,  V.  20.  Nisi  abundavcrit  justilia  vcslra  plus- 

quam  Pharisseorum,  clc,  lib.  7.  cap.  6,  num.  5. 
Cap.  V,  V.  25.  Qui  vidcrit  muiiercm  ad  concupiscen- 

dum  eam,  lib.  12,  cap.  6,  num.  10. 
Cap.  V,  V.  46.  Si  diligitis  cos,  qui  vos  dilisunt,  quam 

mercedem  Jiabcbiiis?  lib.  12,  ca[)  12,  num.  c. 
Cap.  Vll,  v.  21.  Non  omnis  qui  dicit  mihi:  Dominc, 

lib.  11,  cap.  5,  num.  6. 
Cap.  IX,  V.  3.  Conlide,  fili,  remitlunlur  libi  peccata 

tua,  lib.  8,  cap.  18,  num.  2;etcap.  21,num.  5. 
Cap.  IX,  Y.  3.  Vidcns  Jesus  fidem  illorum,  ibid. 
Cap.  IX,  V.  22.  Fidestua  le  salvam  fecit,  lib.  8,  cap. 

21,  num.  7. 
Cap.  X,  V.  20.  Dabilur  vol)is  in  illa  hora  quid  loqua- 

mini,  non  enim  vos  estis  qui  loquimini,  sed  spiri- 

tus,  elc,  lib,  t2,  cap.  19,  num.  14. 
Cap.  X,  v.  42.   Quicumquc  i)Olum   dederit  calicem 

aquae  frigid?e,  etc,  lib.  9,  cap.  3,  num.  3G. 
Cap.  XI,  V.  30.  Jugum  meum  suavc,  lib.  10,  cap.  1, 

num.  14. 
Cap.  XFIII,  v.  24.  Et  oblatus  est  ei  unus,  (pii  debc- 

bal,  elc,  lib.  7,  cap.  14,  num.  51. 
Cap.  XIX,  v.  17.  Si  vis  ad  vilam  ingrcdi,  lib.  lO.cap. 

I,  num.  8. 

Cap  XX,  V.  15.  An  non  liccl  mihi  quod  volo  faccrc  ? 
lib.  12,  cap.  31,  num.  8. 

LUCAS. 

Cap.  VII,  v.  47.  Rcmittuntur  ci  peccala  mulla,  quo- 

niam  dilexit  mulluin,  lib.  8,  cap.lO,  explicalur  lalc. 
Cap.  Vll,  V.  50.  Fidcs  tua  te  salvam  fccit,  lib.  8,  cap. 

21,  num.  8. 
Cap.  VIII,  V.  50.  Crcdc  tantum,  et  salva  erit,  lib.  8, 

oap.  21,  num.  9. 
Cap.  XV,  V.  17.  Quanli  mcrccnarii    in  domo  palris 

nici,  etc,  lib.  12,  cap.  12,  num.  6. 
Cap.  XVII,  V.  10.  Cum  fecerilis  omnia  qune prrccepta 

sunt  vobis,  etc  ,lib.  7,  cap.  14,  num.  55  ;ct  lib.  12, 

cap.  5,  num.  6,  ubi  lale  exponilur. 
Cap.  XXI,  V.  3.  Vidua  haic  pauper  plusquam  omncs 

misit,  1. 12,  cap.  6,  num.  11. 

JOANNES. 

Cap.  I,  V.  12.  Dedit  eis  potestalem  filios  Dei  fieri,  lib. 

II,  cap.  5,  num.  6. 

Cap.  IV,  V.  14.  Fiet  in  eo  fons  aquae  viv?e  salienlis  in 

vitam  Beternam,  lib.  7,  cap.  2,  num.  3 
Cap.  XIU,  V.  18.  Ego  scio  quos  elegorim,  lib.  10,  cap. 

4,  num.  5. 

Cap.  XIV,  V.  17.  Vos  autem  cognoscclis  eum,  lib.  9. 

cap.  9,  num.  25. 
Cap.  XV,  V.  6.  Si  (juis  in  me  nonmanseril,  etc,  lib.  8, 

cap.  13,  num.  3. 
Cap.  XIV,  V.  23.  Si  quis  diligit  mc,  clc,  ad  cum  vcnic- 

mus,  lib.  6.  cap.  8,  num.  13. 
Cap.  XV,  V.  6.  Si  manseritis  in  me,  etc  ,  lib.  11,  cap. 

5,  num.  G. 

ACTA  APOSTOLORmi. 

Cap.  !X,  V.  5.  Saule,  Saule,  quid  mc  pcrscqueris? 
lib  12,  cap.  19,  num.  IG. 


Cap.  XIIL  V.  38.  Notum  sit  vobis,  viri  fratres,  quia,  elc, 

lib.  7,  cap.  6,  num.  13. 
Cap.  XXIII,  v.  3.  Pcrculiel  te  Dcus,  lib.  9,  cap.  7, 

num  15. 

AD  ROMANOS. 

Cap.  1,  v.  17.  Justitia  enim  Dei  in  eo  rcvelalur  cx  fido, 

lib.  8,  cap.  21,  num.  12. 
Cap.  I,  V.  32.  Cum  justitiam  Dci  cognovisscnt.  non 

inlellcxerunt,  lib.  7,  cap.  6,  num.  2. 
Cap.  II,  v.  14.  Factorcs  legis  justificabunlur,  lib.  9, 

cap.  2,  num.  16. 
Cap.  III,  V.  22.  JustitiaDeiperfidem  JesuChristi,  1.  8, 

cap.  21,  num.  10. 
Cap.  IV,  V.  2.  Si  Abrabam  ex  operibus  justificatus  cst, 

lib.  7,  cap.  6.  num.  4  ,  et  lib.  3,  cap.  1,  num.  4. 
Cap.  IV,  V.  3.  Credidit  Abraham  Dco,  cl  repulalum  est 

illi  ad  justiliam,  lib.  7,  cap.  7,  a  num.  38  usque  ad 

40  ;  el  lib.  8,cap.  16,  num.  5. 
Cap   IV,  V.  4.  Ei  autem  qui  non  operatur,  merccs  non 

imputalur,  clc,  lib.  7.  cap.  10,  num.  11  usque  ad 

16;  el  lib.  12,  cap.  1,  num.  11. 
Cap.  IV,  V.  25.  Tradilus  est  proptcr  dclicta  noslra, 

lib.  7,  cap.  6,  num.  25;  ctcap.  7,  num  6;  etcap.U, 

num.  9. 
Cap.  V,  V.  5.  Charilas  Dei  diffusa  est  in  cordibus  no- 

stris,  lib.  6,  cap.  13,  num.  3. 
Cap.  V,  V.  15.  Non  sicut  delictum,  ila  et  donum,  lib. 

7,  cap.  1,  num.  37. 
Cap.  VII,  V.  23.  Video  aliam  Icgem  in  membrismcis, 

lib.  9,  cap.  7.  num.  5,  6,  ct  10  usque  ad  13;  ctnum. 

20;  etlib.  10,  cap.  2,  nun).  10. 
Cap.  VIII,  V.  1.  Nihil  ergo  damnationis  est  iis,  iib.  10, 

cap.  1,  num.  14. 
Cap.  VIII,  V.  10.  Si  autcm  Chrislus  in  vobis  cst,  cor- 

piis  quidem  mortuum  est,  lib.  7,  cap.  7,  uum.  7. 
Cap.  VIII,  V.  14.  Quicumque  enim  Spirilu  Dei  agunlur, 
hi  filii  D  ei  sunt,  lib.  7,  cap.  2,  num.  3. 
Cap.  VHI,  V.  16.  Ipsc  cnim  Spirilus  lcstimonium  rcd- 

dit  spiritui  nostro,  lib.  9,  cap.  9,  num.  26  ;  et  lib.  12, 

cap.  14,  num.  4. 
Cap.  VIII,  V.  18.  Existimo  eni)n  quodnonsunt  condi- 

gna3  passiones  hujus  tcmporis,  etc,  lib.  12,  cap.  1, 

num.  17. 
Cap.  VIII,  V.  29.  Quos  praescivit  et  praedestinavit,  lib. 

U  ,cap.  2,  num.  12. 
Cap.  VIII,  V.  35.  Quis  ergo  nos  scparabit  a  charitatc 

Chrisli?  lib.  11,  cap.  1,  num.  18. 
Cap.  VIII,  V.  38.  Cerlus  sum  enim  quia  neque  mors, 

eic,  lib.  9.  cap.  10,  num.  17. 
Cap.  XI.  V.  29.  Sine  pamilcnlia  cnim  sunt  dona  cl  vo- 

catioDei,  lib.  11,  cap.  2,  num   12. 

PRIMA  AD  CORINTIIIOS. 

Cap.  U,  V.  12.  Nos  aulem  non  spirilum  hujus  mundi, 

elc,  lib.  9,  cap.  9,  num.  27. 
Cap.  IV,  V.  4.  Nihil  mihi  conscius  sum,  lib.  7,  cap.  6, 

num.  22;et  lib.  9,  cap.  9,  nuiTi.  22. 
Cap.  VI,  V.  9.  Nccpic  fornicaiii,  ctc,  lib.  10,  cap.  1, 

num.  6  et  7  ;  el  lib.  11,  cap.  1,  nuu).  12,  et  cap.  3, 

nu)n.  6. 
Cap.  VI,  V.  11.  Ilpec  quidoTi  fccislis,  sed  abluli  es- 

tis,  ctc,,  lib.  7,  ca]).  6,  nuin.  24,  et  cap.  7,  num.  8. 
Cap.  VII,  V.  25.  Tanquam  n)isericordiamconseculus  a 

Deo,  ut  si]n  fidclis,  lib.  8,  cap.  12,  num.  3. 
Cap.  IX,  V.  17.  Si  volcns  hoc  ago,  mcrccdcm  habcQj 

lib.  12,  cap.  3,  num.  2. 


268  INDEX  LOCORUM  .SACR.R  SCRIPTUR.T: 

Cap.  IX,  V.  27.  Nc  forle  cum  aliis  pradicavero,  elc  , 

lib.  10,  cap.  8,  nuni.  12;  el  lib.  11,  cap.  1,  num.  10, 

clcap.  2,  num.  10. 
Cap.  XIII,  V.   2.  Si  habucro   omnium  fidcm,  ila  ut 

monles,  elc,  lib.  8,  cap.  17,  num.  4;  cl  bb.  11, 

cap.  5,  nuin.  5. 
Cap.  Xlll,  V.  8.  Charilas  nunquam  excidit,  lib.  11, 

cap.  1,  num.  18. 
Cap.  XV,  V.  10.  Abundanlius  omnibus  laboravi,  elc, 

lib.  12,  cap.  19,  num.  14. 


Cap.  III,  V.  9.  Spoliantes  vos  vetercm  hominem,  ct 
inducnles  novum,  lib.  7,  cap.  1,  num.  12. 

PRIMA  AD  TIMOTHEUM. 

Cap.  T,  V.  5.  Finis  praecepti  charilas,  lib.  11,  cap.  1, 
num.  9. 

SECUNDA  AD  TIMOTHEUM. 


SECUNDA  AD  CORINTHIOS. 

Cap.  I,  V.  12.  Nam  gloria  nostra  hnec  est  tcslimonium 

conscienlia;  nostrae,  lib.  9,  cap.  10,  num.  6. 
Cap.  I,  V.  22.  Unxit  nos  Deus,  qui  el  signavit,  lib.  7^ 

cap.  1,  num.  38. 
Cap.  III,  V.  3.  Epislola  estis  Chrisli  manifcslala,  lib. 

7,  cap.  7,  num.  8. 
Cap.  III,  V.  18.  Nos  aulcm  rcvelala  facie  in  eamdem 

imaginom,  lib.  7,  cap.  2,  num.  9. 
Cap.  IV,  V.  4.  Evangelii  gloriae  Chrisli,  lib.  7,  cap.  1, 

num.  6. 
Cap.  VUi,  V.  11.  Si  voluntas  prompla  esl  secundum 

id  quod  habel,  lib.  12,  cap.  6,  num.  13. 
Cap.  XII,  V.  7.  Ne  magnitudo  revelationum  extollat 

mc.Iib.  9,  cap.  7,  num.  15. 

AD   GALATAS. 

Cap.  II,  V.  20.  Vivo  ego,  'jam  non  ego,  elc,  lib.  12, 

cap.  19,  num.  14  el  16. 
Cap.  III,  V.  8.  Providcns  autem  Scriptura,  quia  cx  fi- 

de  juslifical  gcntcs  Dcus,  lib.  7,  cap.  6,  nuni.  13. 
Cap.  Ili,  v.  12.  Lex  aulem  non  esl  ex  fide,  sed  qui  fe- 

ccril  ea,  vivel  in  illis,  lib.  7,  cap.  6,  num.  7. 
Cap.  V,  V.  4.  Evacuali  eslis  a  Chrislo,  lib.  11,  cap.  6, 

num.  4. 

AD  EPHESIOS. 

Cap.  I,  V.  4.  Elegit  nos  in  ipso  anle  mundi  conslilu- 

tioncm,elc.,  lib.  8,  cap.  12,  num.  3;  ct  lib.  7,  cai». 

14,  num.  21. 
Cap.  I,  V.  0  cl  6.  Qui  prajdcslinavit  nos,  elc,  in  lau- 

dem  gloria^  graliae  suae,  lib.  7,  cap  1,  num.  11. 
Cap.  II,  v    8.  Salvali  cslis  pcr  fidem,  el  hoc  non  ex 

vobls,  etc,  lib.  8,  cap.  23,  num.  2. 
Cal.  IV,  V.  7.  Unicuiqueaulem  noslrum  dala  cst  gra- 

lia  secundum  mcnsuram_,  lib.  8,  cap.  9,  nuni.  18;  et 

lib.  9,  cap.  1,  num.  5. 
Cap.  IV,  V.  24.  Induile  novum  homincm,  qui  sccun- 

dum  Deum,  elc,  lib.  7,  cap.  1,  num.  4. 

AD  PHILIPPENSES. 

Cap.  I,  V.  fi.  Quia  qui  coopit  in  vobis  bonum  opus, 

perlicict,  etc,  lib.  10,  cap.  4,  num.  4. 
Cap.  I,  V.  29.   Vobis  donatum  est  pro  Christo,  etc. 

lib.  10,  cap.  4,  num.  18. 
Cap.  II,  V.  12.  Cum  meluel  tremorcvestram  salulcm 

operamini.lib.  10,  ca]).  4,  num.  4;  ct  Iib.  11,  cap, 

1,  num.  7;  ct  lib.  12,  cap.  7,  num.  6. 

AD  COLOSSENSES. 

Cap.  I,  V.  19.  Quia  in  ipsocomplacuit  omnem  pleni- 
tudincm,  elc,  lib.  7,  cap.  1,  num.  11. 


Cap.  II,  V.  5.  Non  coronatur,  nisi  qui  legilime  cerla- 

verit,  lib.  12,  cap.  3,  num.  2. 
Cap.  II,  V.  19.  Firmum  fundamenlum  Dei,   lib.  10, 

cap.  4,  num.  19. 
Cap.  IV,  V.  6.  Bonum  ccrlamen  cerlavi,  etc,  in  rc- 

liquo  reposila  cst  mihi  corona  justitiae,  lib.  12,  cap. 

3,  num.  2;  et  cap  16,  num.  3. 

AD  TITUM. 

Cap.  I,  Y.  16.  Confilentur  se  nosse  Deum,  factis  au- 

teni  neganl,  lib.  11,  cap.  5,  num.  23. 
Cap.  111,  V.  5.  Non  ex  operibus  juslitise,  quae  fecimus 

nos,  etc,  lib.  7,  cap.  9,  num.  17. 
Cap.  III,  V.  5.  Salvos  fecit  per  lavacrum  regencralio- 

nis,  lib.  6,  cap.  9,  num.  11. 

AD   HEBR.€OS. 

Cap.  VI,  V.  4.  Impossibile  est  enim  eos,  qui  semcl 

sunt  illuminati,  lib.  11,  cap.  1,  num.  9. 
Cap.  VI,  V.  10.  Non  enim  injuslus  est  Deus,  lib.  11, 

cap.  2,  num.  13;  el  lib.  12,  cap.  27,  num.  3;  el  cap. 

30,  num.  26. 
Cap.  XI,  V.  1.  Est  aulem  fides  sperandarum  subslan- 

tia  rorum,  lib.  8,  cap.  15,  nuni.  3. 
Cap.  XI,  V.  4.  Testimonium  conscculus  est,  esse  ju- 

slus,  lib  7,  cap.  7,  num.  17. 
Cap.  XI,  V.  6    Sine  fidc  autcm  impossibilc  esl  pla- 

cere  Deo,  lib.  8,  cap.  16,  num.  6,  latc  explicaluri 

ibid. 

JACOBUS. 

Cap.  II,  V.  10.  Quicumque  lcgem  scrvaverit,  offen- 

dal  autem  in  uno,  faclus  esl  omnium  reus,  lib.  11, 

cap.  1,  num.  12;  clcap.  3,  num.  7. 
Cap.  II,  V.  14.  Quid  iirodcrit,  si  fidem  quis  dical  ha- 

bcre?  lib.  11,  cap.  1,  num.  18. 
Cap.  II,  V.  21.  Abraham  pater  nosler,  nonne  ex  opc- 

ribus  juslificaluscst,  lib.  8,  cap.  22,  anum.  17  late; 

el  lib.  12,  cap.  10,  num.  18. 

PRIMA  PETRI. 

Cap.  IV,  V.  8.  Charitas  opcril  multiludinem  peccato- 
rum,  lib.  7,  cap.  13,  num.  4. 

SECUNDA  PETRI. 

Cap.  I,  V.  4.  Prctiosa  nobis  promissa  donavit,  elc, 
lib.  6,  cap.  12,  n.  10,  el  cap.  13,  n.  12,  ct  cap.  5, 
n.  5;  et  lib.  7,  cap.  1,  n.  18. 

C.-^p.  I,  V.  10.  Salagite  ul  per  bona  opcra,  elc,  lib. 
9,  cap.  9,  num.  29 

PRIMA  JOANNIS. 

Cap.  I,  V.  10.  Si  confiteamur  peccata  noslra,  tidelis 
est,  lib.  7,  cap.  12,  n.  17. 


INDEX  LOCORUM  SACR^  SCRIPTUR.C. 

Cap.  II,  V.  4.  Si  quis  dicil  se  nosse  eum,  lib.  7,  cap. 

18,  n.  3;ct  lib.  11,  cap.  6,  n.  23, 
Cap.  II,  V.  19.  Ex  nobis  prodierunt,  sed  non  eranl  cx 
nobis,  lib.  10,  cap.  4,  n.  5;  el  lib.   H,  cap.  2,  a 
n.  15,  laie. 
Cap.  ill,  V.  1.  Videle  qualem  charilalem  dedit  nobis 
iib.  6,cap.  13,  n.  2,  3. 
V.  2.  Nunc   filii  Dci  sumus,  lib.  6,  cad.  12, 


269 

qui  diligit,  ex  Deo  nalus  est, 


Palcr, 
Cap.  III, 
n.  10. 
Cap.  III, 

cal  se, 
Cap.  III, 


V.  3.  Omnis  qui  habel  hanc  spem,  sanclifi- 
lib.  11,  cap.  5,  n,22. 

V.  6.'  Omnis  qui  in  eo  manel,  non  peccat, 
lib.  11,  cap.  1,  n.  14,  usque  ad  17,  et  cap.  3,  n.  7. 
Cap.  III,  V.  7.  Qui  facit  jusliliam,  justus  est,  lib.  7, 

cap.  7,  n.  17. 
Cap.  III,  V.    14.  Nos  scimus   quoniam  translali  su- 

mus,  etc,  lib.  9,  cap.  10,  n.  15. 
Cap.  III,  V.  15.  Omnis  qui  odit  fratrcmsuum,  homi- 

cida  csl,  lib.  12,  cap.  6,  n.  10. 
Cap.  III,  V.  16.  In  hoc  cognovimus  charitatem  Dei, 
lib.  9,cap.  10,  num.  16. 


Cap.  IV,  V.    7.  Omnis 

lib.  6,  cap.  13,  n.  4. 
Cap.  IV.  V.  8.  Qui  non  diligil,  non  novit  Dcum,  lib. 

11,  caj).  5,  n.  21. 
Cap.  IV,  V.  10.  Non  quasi  nos  dilexerimu3,lib.8,  cap. 

13,  n.  1. 
Cap.  IV,  V.  13.  In  hoc  cognoscimus  quoniam  in  eo 

manomus,  et  ipse  in  nobis,  lib.  9,  cap.  9,  n.  28. 
Cap.  IV,  V.  18.  1'erfeclacharilas  foras  millit  limorem, 

lib.  8,  cap.  19,  n.  10. 


APOCALYPSIS. 


Cap.  2,  V.  4.  Sed  habeo  adversum  le,  quod  charita- 

lern  luam  primam  reliquisti,  lib.  11,  cap.  1.  n.  9; 

cl  iib.  12,  cap.  36,  n.  6. 
Cap.  III,  V.  2.  Scio  opera  tua,  quia  nomcn  liabes 

quod  vivas,  elc,  non  enim  invenio  opera  lua  plcna. 

lib.  12,  cap.  14,  n.  7. 


lHt.'„»rf-<-v»Jiij>a-.,jj»^-»i].iiHii«sii« 


INDEX  CONGILIORUM 


QU^  IN  LIBRIS  DE  HABITUALI  GRATIA  ALLEGANTUR. 


ARAUSICANUM  PRIMUM. 

Can.  IV.  Si  quis  ut  a  pcccato  purgemur  voluntalem 

noslram  Deum  expectare  conlcndil,  non  autem  ut 

etiam  puigari  vclimus  per  Sancti  Spiritus  infusio- 

nem,  etc,  iib.  6,  cap.  1,  num.  3. 
Can.  XVIil.  Dcbelur  merces  de  bonis  operibus  si  fiant, 

scd  gralia,  quBe  non  dcbelur,  praecedil  ut  fiant,  lib. 

12,  cap.  1,  n.  8,  et  cap.  7,n.  5,  et  cap.  30,  n.  3. 
Can.  XX.  Bluila  sunl  in  liomine  qua;  non  facit  homO;, 

lib.  6,  cap.  2,  n.  lO. 
Can.  XXI.  Sicul  ejus,  qui  volcutes  in  lege  juslificari, 

et  a  gratia  eicidcrunt,  etc,  iib.  S,  cap.  22,  n.  5. 

VIENNENSE. 

In  Clement.  unica  de  Summa  Trinit.  Nos  autem  al- 
tendenles  gencralcm  efificaciam  moriis  Ciirisli,  qua3 
licr  baplisma  applicalur,  eic,  opinioncm  sccun- 
dam,  (iu;e  dicillam  parvulis  quam  adullis  in  Dap- 
lismo  graliam  el  virlulcs  conferri,  clc,  probabi- 
liorcm  du.xinms,  lib.  6,  cap.  3,  n.  7;  iib.  7,  cap.  11, 
n.  9. 

MOGUNTINUM  ULTIMUM. 

Cap.  VII.  Cum  pcr  Chrisli  meritum,  ctc,  lib.  7_,  cap. 

11,  n.  8. 

TRIDENTINUM. 

Sess.  V,  can.  5.  Tolli  totum  id  quod  vcram  ct  pro- 

priam  rationem  pcccali  habet,  etc,  iib.  7,  cap.  12, 

n.  8. 
Sess.  V,  can.  5.  Vcterem  homincm  cxucn/cs,  cl  no- 

vum,  ctc,  induenlcs.  innocenles,  etc,  lib.  6,  cap. 

20,  n.  18. 
Sess.  VI,  can.  4.  Juslificalionis  impii  dcscriptio  in- 

sinualur,  ul  sil  Iranslalioab  eo  slatu,  elc,  lib.  7, 

cap.  11,  n.  3,  et  dcinde. 
Sess.  VI,  cap    5.  Declarat  ipsius  justificationis  e.xor- 

dium  in  adullis  a  praevenienle  gratia  sumendum, 

lib.  7,  cap.  8,  n.  6  et  7;  et  lib.  8,  cap.  7,  n.  3. 
Si;s3.  VI,  cap.  6.  Disponunlur  autem  ad  ipsam  jusli- 

tiam,  dum  cxcilati  divina  gralia,  ctc,  lib.  8,  cap. 

12,  D.  4  cl  scquentibus  .  cl  lib,  11,  cap.  7,  n.  6. 
Sf.ss.  VI,  cap.  6.  In  spem  eriguntur  fidentes,  etc,  lib. 

8,  cap.  1,  n.  6. 
Sess.  VI,  cap.  6.  Moventur  in  Dcum  crcdentcs  vera 

esse.  etc,,  lib.  8,  cap.  16,  n.  5. 
Sess.  VI,  cap.  7.  Hancdispositionem  juslificatio  ipsa 

conscquilur,  lib.  7,  cap.  8,  n.  11  el  scqucntibus. 
Sess.  VI,  cap.  7.  Pcr  volunlariam  susccplionem  gra- 

tiaj  el  donorum,  lib.  7,  cap.  8,  n.  22  ct  23,  et  cap. 

9^  n.  18. 


Sess.  VI,  cap.  7.  Hujus  justificationis  causae  sunl,  fi- 

nalis  quidem,  elc,  lib.  8,  cap.  1,  n.  1. 
Sess.  VI,  cap.  8.  Gratis  autem  justificari  ideo  dica- 

nmr,  quia  nihil  eorum,  etc,  lib.  7,  cap.   14,  n.  27, 

ct  n.  32  late. 
Sess.  VI,  cap.  9.  Sic  quilibel  in  scipso,  suamquepro- 

priam  inlirmilalem,  ctc,  lib.  9,  cap.  9,  n.  23. 
Sess.  VI,  cap.  10.  Si  ergo  jusiificali.  elc,  cuntcs  de 

virlule  in  virlutem  rcnovanlur,  lib.  9,  cap.  2,  a 

n.  4 ;  et  cap  3,  num.  16,  17,  18. 
Sess.  VI,  cap.  13.  Quod  quidem  aliundc  haberi  non 

polcst,  lib.  10,  cap.  9,  num.  5. 
Sess.  VI,  cap.  14.  Non  quidem   pro  poma  seternB, 

qucT  vel  Sacramento,  elc,  lib.  7,  cap.  14,  n.  16. 
Sess.  VI.  cap.  15.  Non  niodo  inlidelitale,  jior  quam 

il)sa  fides   amittilur,  sed  etiam   quocumque  alio 

mortali,  lib.  11,  caj).  7,  n.  9. 
Sess.  VI,  cap.  16.  Ilac  igitur  ratione  juslificatis  homi- 

nibus  proponenda  sunl  Aposloli  verba:  Abundate 

in  oinrii  c;,cre  bono,  elc^lib.  12,  cap.  l'i,  n.  3. 
Sess.  VI,  cap.  16.  Atque  adeo  bene  opcTanlibus  us- 

quc  in   finem,  etc,  iisque  ad  illa  vcrba:  ex  ipsius 

Dei  proniissione,  etc,  lib.  12,  cap.  16,  n.  3,  el  cap. 

30,  n.  25,,  usque  ad  illa  verba:  Haec  esl  corona  ju- 

stitife. 
Sess.  VI,  cap.  16.  Cumque  ille   ipse  Christus  Jesus 

tanquam  caput  in  membra,  el  tanquam  vilis  in 

palmitcs  in  ipsos  justiticalos  jugitcr  virtulem  in- 

lluat,  etc,  lib.  12,  cap.  9,  n.  6. 
Sess.  VI,  cap.  16.  Nihil  ipsis  justiticatis  amplius  deesse 

crcdcndum,  ctc,  lib.  9,  cap.  3,  n.  19. 
Sess.  M,  cap.  16.  Neque  vero  illud  omittendum,  quod 

licet  bonis  operibus  in  sacris  liilcris,  elc,  usqne 

ab  iUaverba:  non  csse  sua  mcrcede  carilurum, 

lib.  12,  cnp.  5,  n.  5. 
Sess.  VI,  cap.  16.  Absitvero,  ut  Christianus  homo  in 

seipso  vel  confidat,  etc,  lib.  12,  cap.  3,  n.  7. 
Sess.  VI,  can.  22.    Si  quis  dixerit   juslificatum  sine 

speciali  auxilio  in  justitia  perseverarc,  elc,  lib.  iO, 

cap.  4,  n.  16. 
Sess.  VI,  can.  23.  Nemo  in  tota  vila,  ctc,  lib.  9,  cap. 

8,  n.  10. 
Sess.  VI,  can.  28.  Si  quis  di.xerit,  amissa  per  pecca- 

tum  gratia,  elc,  lib.  11,  cap.  5,  n.  8. 
Sess.  VI,  can.  32.  Si  quis  dixerit  ipsum  justificatum 

bonis  operibus,  ctc  ,  lib.  12,  cap.  25,  n.  2. 
Sess.  VI,  can.  32.  Cujus  vivum  mcmbrum  csl,  clc, 

lib.  9.  cap.  3,  n.  19. 
Sess.  XIV,  cap.  4.  Fuit  autcm  quovis  tempore  ad  im- 

pctrandam  veniam,  etc,  contritionis  motus  neces- 

sarius,  lib.  7,  cap.  13,  n.  26,  lale  explicalur. 
Sess.  XIV,  cap.  4.  Attritioncm  donum  Dei  essc  et  Spi- 

ritus  Sancli  impulsum,  lib.  8,  cap.  6,  n.  12. 


INDEX  RERUM 


QU.E  IN  LIBRIS  DE  HABITUALI  GRATIA  CONTLNEiNTUR. 


— ==SS>©<ES 


ACTUS. 

1  Aclus  immanens  in  subjeclo  lanlum  cui  inhferet, 
immcdiale  habitum  jiroducit,  lib.  8,  c.  3,  n.  9. 

2  Aclus  immanens  dupliccm  rationem  formalem  in- 
cludil,  unam  qualitatis  ad  objcctum,  actionis  al- 
leram  ad  lcrminum,  lib.  6.  cap.  5,  num.  4. 

3  Actus  vilalis  sine  poleuliae  influxu  dari  nequit,  1.  6, 
cap.  5,  num.  11. 

4  Actus  cficiti  a  voluntatc  per  se  et  inlrinsece  sunt 
volunlarii,  lib.  6,  cap.  5,  num.  14. 

5  Aclus  habilum  non  producit  nisi  circa  idem  ob- 
jecluni  in  quod  ipse  tendil,  lib    8,  c.  14,  n.  8. 

6  Actus  idem  non  potest  esse  simul  tbrmaliter  bonus 
el  malus,  lib.  la,  cap.  4,  nuin.  6.  Ex  quacumquc 
circumstanlia  prava  lolus  vitialur  ibidem. 

7  Ut  actus  interior  sit  honeslus,  non  satis  esl  vcllc 
bonum,  nisi  etiam  inlendalur  qua  bonum  hones- 
tum,  ibid. 

8  Aclus  qui  csl  finis  intentio  potest  alium  imperarc 
ejusdem  vel  diversai  virtutis,  ut  medium,  hb.  12, 
cap.  11,  num.  15. 

9  Actus  virtulis  non  polest  esse  mediu.n  ad  pravum 
fincm,  lib  12,  cap.  11,  num.  16. 

10  Quid  sit  actus  internus,  quid  idem  exlernus,  1.  12, 
cap.  6.  num.  1.  Internus  polest  dupliciter  eligi  ut 
medium  ad  finem  allerius  aclus,  hb.  12,  cap.  11, 
nuni.  18. 

11  Acluum  l)onorum  vel  malorum  mulliplicalio  non 
denominat  studiosiorcm  vel  vitiosiorem,  nisi  in- 
tcndanlur  habitus,  lib.  9,  cap.  2,  num.  15. 

12  Actus  honeslus  ex  sua  enlilaie  vendicat  quoii  sit 
nieritorius,  non  autem  quod  silaequalis  inlensionis 
cum  habilu  a  quo  Ot,  hb.  9,  cap.  3,  a  num.  20. 

13  Actus  bonus  est  merilorius  secundum  tolam 
suam  intenbionem,  esto  in  hac  excedat  habitum, 
hb.  9,  cap.  3.  num.  22. 

14  Aclus  meritorius,  vide  meritoridm  et  meuitum. 

15  Aclus  liberi  ct  alise  res  permanentes  possunt  in- 
cipere  pcr  uhimum  sui  esse  in  ordine  ad  nos- 
trum  tempus,  lib.  12,  cap.  21,  num.  10  el  11.  l'os- 
sunt  iiem  desinere  per  ultimum  sui  csse,  ibid., 
num.  12. 

ACTDS  VIUTLTIS  1>EU  SE  ISFDSi:. 

1  Aclus  cujusque  virtulis  infus?e  non  procedunl  so- 
lum  ab  Sjtirilu  Sancto  et  habitu  infuso,  sed  cliam 
a  polcnlia,  hb.  6,  cap.  3,  num.  14. 
Acius  virtutis  Theologicse  nullos  habitus  efficiunt, 
lib.  6,  cap.  8,  num.  2u.  Si  lamen  habilus  produce- 
rent,  duplex  ordo  Theologalium  virUUum  admil- 


tendus  ;  unus  potenliam,  alter  facilitatem  tantum 
conferens,  ibid. 

3  Aclus  virtutum  moralium  per  se  infusarum  meri- 
torii  sunt  ex  inlrinseca  dignilate  sua,  lib.  6,  cap.  9, 
num.  7.  Acquisilarum  vero  ex  intrinseca  ord'na- 
tione,  ibid. 

4  Actus  pcr  se  infusus  est  supernaturalis,  lib.  8, 
cap.  4,  num.  8.  Aclus  per  se  infusus  eeque  super- 
naturalis  csl  ac  habilus  a  quo  producilur,  ibid. 

5  Aclus  per  se  infu.sus,  ut  connaiuraliler  fiat,  jioslu- 
iat  habitum  ficr  se  infusum,  lib.  8,cap.  4,  num.  10. 

6  Actus  per  se  infusi  non  disponunl  ad  habitus 
physicc,  sed  moraliter,  ibid  ,  num.  15. 

7  Acius  per  se  infusi  habilus  per  se  infusos  inten- 
dcre  non  possunt  physice,  lib.  8,  cap.  4,  num.  17. 

8  Aclus  volunlaiis  procedens  ex  dono  Spiritus  Sancti 
csscnlialiler  dislinguitur  ab  eo,  qui  a  virtute  in- 
fusa  efficeretur,  iib.  6,  cap.  10,  num.  2. 

9  Actus  naturaies  circa  maleriam  virlulum  infusa- 
rum  fieri  possuni,  lib.  6,  cap.  14,  num.  16  et  17. 

10  Tales  actus  habilus  nalurales  producunt,  ibid. 

ACTLS  SUPERNATDBAl.lS. 

1  Actus  supcrnaturalis  quoad  substantiam  necessa- 
rio  est  studiosus  seu  bonus,  lib.  6,  cap.  4,  num.  4. 

2  Actus  supernaturales  quoad  substantiam  negantes, 
habitus  per  se  infusos  solum  propter  aucloritatem 
Scriplune  admillunt,  lib.  6,  cap.  4,  num.  8. 

S  Actus  supernaturales  connaturaliter  ficri  nequeunl 
sine  habitibus  per  se  infusis,  lib.  6,  cap.  4,  n.  to. 

4  Actus  supernaluralcs  habent  naluralem  habitudi- 
nem  ad  subjecta  naturalia,  Iib.  6,  cap.  6^  num.  13. 
Subjecta  vero  ad  illos  non  nisi  obedicntialem,  ibid. 

5  NuUus  aclus  eliam  ex  graliae  auxilio  elicitus,  per 
scipsum ,  sinc  speciali  Dei  misericordia,  potest 
pcccatum  expellere,  lib.  7,  cap.  13,  a  num.  9  us- 
que  ad  31. 

6  Actus  supcrnaturales  non  solum  secundum  ratio- 
nem  genericam^  sed  etiam  specificam,  liunl  a  po- 
tenliis,  ibid.,  num.  14. 

7  Actus  cujusque  virtulis  TheoIogic?e  sunt  superna- 
turales  in  enlitale,  ibid.,  cap.  8,num.  6. 

8  Omnis  actus  immanens  supernaturalis  polest  ha- 
bcre  principium  intrinsecum  supernaturale  per 
modum  habilus,  lib.  6,  cap.  10,  num.  2. 

9  Actus  et  habilus  supernalurales  mutuo  sunt  sibi  fi- 
nes,  lib.  8,  cap.  1,  num.  9. 

10  Actuum  supcrnaturalium  produclio,  crealio  non 
cst,  lib.  8,  cap.  2,  num.  12. 

11  Actuum  supernaturalium  causje  materialcs  sunt 
potenliis,  in  quibus  fiunt,  lib.  8,  cap.  2,num.  13. 

12  Aclus  supcrnalurales  causai  cficctivffi  gratiic  sanc- 


27-2  INDEX 

tilicantis  non  sunt,  lib.  8,  cap.  3,  num.  9,  et  cap.  4 , 
num.  2. 

13  Aclus  supernaturalcs  habilus  supernaturales  efTi- 
core  ncqucunt,  lib.  6,  cap.  14,  num.  2. 

14  Aclus  supernaturales  nalurales  habitus  non  pro- 
ducunt,  ibid.,  a  num.  4. 

15  Actus  facililas  non  cst  aiiquis  modus  distinclus  ab 
ipso  aclu,  ibid.,  num.  3.  Unde  haec  facililas  prove- 
niat,  ibid.,  num.  6. 

16  Nuilus  actus  supernaturalis  ncc  iliorum  colleclio 
csl  pcr  sc  forma  sufficicns  natura  sua  ad  redden- 
dum  hominem  absolute  justum,  lib.  7,  cap.  8, 
num.  18. 

17  Aclus  supernaluralis  hominis  nec  partialis  causa 
jusliticalionis  cst,  lib,  7,  cap  8,  num.  31. 

18  Aclus  supernaturalis  polest  dari  minor  attritione, 
lib.  7,  cap.  24^num.  7. 

19  Actus  supcrnaturalis  non  causalur  ab  habitu  qui 
propter  illum  infundilur,  lib.  8,  cap.  12,  num.  28. 

20  Ad  aclum  supcrnaturalem  polest  homo  elevari  per 
auxiiium  gratiic  sine  ullo  habitu,  lib.  8,  cap.  13, 
num.  6. 

21  Aclus  supernaturalis  non  polesl  prodire  intensior 
suo  habilu,  nisi  aliunde  adsit  auxilium  majus  quam 
debcalur  habitui,  lib.  9,  cap.  3,  num.  22. 

ADAMUS. 

1  Adamus  fuit  in  gratia  crcatus,  vel  saltem  ante  lap- 
sum  illam  habuit,  lib.  7,  cap.  23.  num.  5. 

2  Adamus  non  solum  sibi,  sed  eliam  posteris  adultis 
et  parvulis  justiliam,  non  tantum  imputativam  et 
qua;  per  solos  aclus  haberi  potest,  sed  permanen- 
ter  inhaereniem  perdidit,  iib.  6,  cap.  3,  num.  18. 

3  Adamus  ita  ex  sola  Dei  lege  et  paclo  capul  postc- 
rilalis  cst  constilutus,  ut  raliene  illius  omnes  in 
illo  peccaverint,  lib.  12,  cap.  18,  num.  13. 

4  Hoc  pactum  habuit  efficaciam  ex  sola  volunlale  Dei, 
neque  ul  tilii  conlraherenl  originale ,  opus  crat 
Adamum  illius  pacli  habere  notiiiam,  ibid. 

5  Adamus  an  peccando  amiserit  fidem?  lib.  11,  c.  5, 
num.  26. 

6  Adamus  ad  infusionem  graliffi  per  aliquem  actum 
se  disposuisse  probabilius  csl,  lib.  8,  cap.  6,  n.  3. 

ADnLTUS. 

1  Adultis  gralia  permanens  confertur  qua  justifican- 
tur,  lib.  6,  cap.  3,  n.  7,  et  lib.  7,  cap.  8,  n.  8  et  9. 
Adulli  cum  sola  altrilione  baplizati  justificantur 
per  habitualis  gratiaj  infusionem,  ibid.,  num.  8. 

2  Adulti  originalc  iieccatum  tantum  habentes  ab  illo 
per  graiiam  habilualem  libcrantur,  supj^osita  suf- 
ficienli  volunlatis  disposilone,  quaj  poenilcnli;T!  ac- 
lus  non  sit,  lib.  7,  cap.  17,  num.  4,  et  cap.  21,  n.  1. 

3  Adultus  in  amentiam  lapsus  per  baplismum  vel 
poenilentiam  jusliticari  potcst ,  si  anlc  amcntiam 
contrilionem  conccpil  sacramenlaque  postulavit, 
lib.  7,  cap.  17,  num.  7. 

4  Adulii  possent  ab  originali  liberari  de  potenlia  Dei 
absoluta,  sine  ullo  ipsorum  aclu,  vcl  in  sacramcn- 
to,  vel  exlra  illud,  gralia  lantum  a  Deo  infusa,  lib.  7, 
cap.  21,  num.  2. 

5  Adultos  peccatum  habentes  per  aliquem  aclum  li- 
berum  ad  juslificationem  disponi  oporlere  de  fide 
est,  lib.  8,  cap.  6,  a  num.  6,  usque  ad  9. 

6  Adullis  habilus  Deus  non  infundit,  nisi  per  pro- 
prias  disposiliones  prasparenlur  ad  illos,  lib.  8, 
cap.  12,  num.  32. 

7  Adulius  extra  sacramenlum  justificatus  benc  po- 


RERUM. 

tcst  gloriam  consequi  sine  merito  illius  de  condi- 
gno,  lib.  8,  cap.  I3,num.  7. 

AMICITIA 

1  Amicitia  duo  includit,  amare  et  amari,  lib.  6,  c.  13, 
num.  2. 

2  Aniicilia  non  nisi  inler  anquale.s  datur,  ibid.  Non 
tamen  semper  requirit  absoluiam  aequalilalem, 
lib  7,  cap.  1,  num.  32.  Ad  amicitiam  cxcelientiae 
quid  sutticiat,  ibid. 

AMOR. 

1  Amor  in  Dco  est  actus  immanens,  lib.  6,  cap.  1, 
num.  13.  Es'.  prior  secundum  duralioncm  effec- 
tionc  alicujus  boni  in  objecio  amato,  ibid.  Est 
a.'ternus,  cffectio  autem  lemporalis,  ibid. 

2  Amor  in  Heo  et  bonum  confcrendum  crealurse  sunt 
simul  socundum  coexistenliam  ?eternilalis,  ibid. 

3  Amor  Dei  eHicax,  sive  condilionalus,  in  re  amala 
bonum  non  ponil;  ponendum,  si  condilio  implea- 
tur,  ibid.  Amor  Dei  graluiius  includil  habiludinem 
ad  donum  supernaturale  dandum  pro  tali  tempore, 
ibid  ,  num.  15. 

4  Anior  Dei  gratuitus  a  pure  nalurali,  in  quo  distin- 
gualur,  ibid.  Per  amorem  naturalem  confert  Deus 
esse  nalurale,  per  graluitum  essc  gratiae,  ib.,  n.  16. 

5  Rcspcclu  subjecti  dicilur  amor  benevolenlise;  res- 
peclu  gralise,  concupiscentia,  ibid.  Esl  prior  nalura 
si  in  se  consideretur  graliae  confcrcnda  :  non  ita, 
si  cum  habitudine  ad  personam  lali  lempore  dilec- 
tam  intelligatur,  ibid.,  num.  17. 

6  Non  potcil  inlclligi  Dci  dilcctio  sine  habiludine  ad 
aliquod  donum  aliquando  conferendum,  nec  sine 
proposito  dandi  illud,  ibid.,  n.  18,  el  c.  13,  n.  2. 

7  Amor  viae,  etiam  supernaluralis,  actus  liber  est, 
lib,  6.  cap.  5,  num.  13.  Non  est  liber  per  ordinem 
ad  principium  passivum,  ibid  Liber  tamen  est  per 
ordinem  ad  voluntatem,  non  ad  habitum  charita- 
tis,  lib.  6,  cap.  5,  num.  13. 

8  Polcst  Dcus  tcceplare  hominem  ad  suum  amorem 
sine  gralia  inhfcrenlc  de  potentia  absoluta,  non 
tamen  de  ordinaria,  lib.  6,  cap.  1,  num.  18. 

9  Esset  lamen  hic  amor  diversus  ab  eo  quo  de  faclo 
diligil  justos,  ibidem. 

10  Diccrciur  tunc  Deus  non  positivc  amans,  sed  de- 
ponens  odium,  ibid. 

11  Potesi  i'eus  de  potentia  absolula  non  amare  aman- 
tem  sc,  lib.  7,  cap.  4,  num.  4. 

12  Amor  in  beatis  licet  non  sit  liber,  est  tamen  vo- 
luntarius,  lib.  6,  cap.  15,  num.  13. 

13  Amor  sive  naturalis,  sive  supcrnaturalis,  est  es- 
senlialiter  volunlarius,  ibid.  num.,  14,  et  cap.  7, 
num.  9.  Talis  non  forcl,  nisi  ficrct  a  voluntate, 
lib.  6,  cap.  5,  num.  14.  Ab  alio  amore  non  im- 
pcratur,  sed  seipso  sponlanee  fil,  ibid. 

14  Acfus  amoris  excellenlior  cst  prophetica  cognilio- 
nc,  lib.  6,  cap.  6,  num.  7. 

15  Amor  amicum  conslituit,  non  filium,  lib.  6,  cap. 
12,   num    10. 

16  Amor  Dei  ul  finis  supernaluralis,  si  sit  acquisitus, 
non  polest  essc  super  omnia  simpliciler,  lib.  6,  cap. 
8,  num.  6. 

17  Actus  amoris  vel  contritionis  non  expellit  for- 
maliter  peccatum,  lib.  8,  cap.  8,  num.  18,  sed 
sunt  disposilioncs  ad  formam  justificanfem,  ibid., 
num.  19,  et  num.  31.  Si  formalifer  justificarent, 
supcrflua  forel  gratia  habitualis,  ibid.,  a  num.  19 
usque  ad  22. 


INDEX  REilUM. 


273 


18  Aclus  amoris  et  conlrilionis  praeccdunt  neccssa- 
rio  graliae  habilualis  infusionem,  lib.  7,  cap.  8, 
num.  26.  Siibscquuntur  graliam  excitanlcm,  ibirt. 

19  Actus  amoris  Dei  supcr  omnia  exclurtilur  per  pec- 
caluni  venialc,  lib  7,  cap.  8,  num.  27  ct  28. 

20  Amor  Dei  super  omnia  in  slatu  pura?  natura?  dari 
possct,  lib.  7,  cap.  22,  num.  15.  Ad  eliciendum 
hunc  amorcm  siiflicerct  auxilium  in  ordine  natu- 
rali  proporlionalum,  ibid. 

21  Aclusamoris  liberdc  se  non  est  pernianens,  lib. 

7,  cap.  S,  pum.  29.  Bealiticus  vero  perpeluus  esl, 
ibid. 

22  Actus  primus  amoris  el  pocnilentiije  non  causalur 
effcctivc  ab  habitibus  harum  virlutum,  lib.  8,  cap. 
12,  num.   31. 

23  Qualis  aclus  amoris  Dei  sil  medium  nccessarium 
ad  salutcm,  lib:  8,  cap.  20,  num.  13. 

24  Formalis  amor  Dci  est  distinctus  realiler  ab  odio 
pcccati,  ibid. 

25  Licet  amor  Dei  sit  prior  odio  peccali,  non  rc- 
pugnat  dari  prius  odium  pcccali,  ibid.,  num.  14. 

26  Amor  in  bcnefaclorem  dupicx  esse  potesl,    iib. 

8,  cap.  10,  num.  11. 

27  Amor  concupiscenlise,  seu  merccnarius,  esl  du- 
plex,  lib.  12,  cap.  12,  num  6.  Mercenarius  frcquen- 
lius  usurpatur  pro  amore  vitioso,  ibid. 


ANGELCS. 


1 


Angelis  sanclis  gralise  donum  pcrmanens  collalum 
fuit,  in  via  inchoalum,  in  patria  modo  perfeclimi, 
lib.  6,  cap.  3,  num.  18.  Quid  dc  malis  Angclis  di- 
cendimi,  ibid. 

2  Angelos  se  deposuisse  per  suos  aclus  ad  primam 
gratiam  sanclilicanlem  y)robabilius  est,  lib.  8,  cap. 
6,  nnm   3,  ct  I.  12.  cap.  14,  num.  18. 

3  Angelorum  via  post  inslans  crealionis  allcro  lan- 
tum  momenlo  duravit,  lib   12,  cap.  IS,  num.  14. 

4  Angcliinvia,  quamvis  brcvissima,  cguerunt  auxi- 
liis  ad  persevcrandum.  El  cur  ?  I.  10,  c.  9,  n.  8. 

5  Angelorum  perseveranlia  qua  indigebat  gralia?  lib. 
10,  cap.  9,  a  num.   5. 

6  Angclus  in  pura  nalura  gralus  esset  Deo,  non  ta- 
men  amicus,   lib.  7,  cap.  1,  num.  2. 

ANIMA. 

1  Anima  ralionalis  nullam  habet  i^olcntiam  nalura- 
lem  passivam  ad  rccipicndos  habilus  grali«,  sive 
alios  pcr  se  infusos,  lib.  6,  cap.  6,  num.  10.  Ncc 
item  aclivam  cliam  partialem  ad  actus  supernatu- 
ralcs  ctlicicndos.  ibid. 

2  Anima  concurrit  etfccllve  cum  potentiis  ad  aclus 
vilalcs,  lib.  16,  cap.  13,  num.  14.  Eievalur  a  gra- 
tia  sanclilicante  in  se  rccepta  ul  in  supcrnalurales 
inlluat,  ibid. 

3  Aniina  ralionalis  dc  se  esl  acceplabilis  ad  beati- 
ludiiicm  naluralcm,  lib.  7,  cap.  3,  num.  10. 

4  Anima  Christi  fuit  sanclificala  intrinsece  per  unio- 
nem  ad  Verbum,  lib.  7,  cap.  3.  num  8.  El  prius 
pcr  illam  quam  per  graliam  accidcnlalem,  ibid. 
niim.  10, 

5  Anima  ralionalis  dislinctis  actionibus  creatur  ct 
unilur,  lib.  7,  cap.  2,  num.  6. 

ATTRITIO    Cl    ATTRITUS. 

1  Aclum  attritionis  vcl  conlrUionis  in  sacramento 
pauiilcnli;e  ctricere  ut  inslrumcnlum  graliam  sanc- 
lilicaulcm,  probabilc  cst,   lib.  8,  cap.  4,  nuui.  1. 

2  Altrilio,  vidc  MEniTuu  de  condigno,  et  de  conguuo. 

X. 


3  Allriius  vcl  contritus,  Daptismum  recipiens,  vel  co- 
gilalionc  distraclus,  vel  dormiens,  vel  in  amen- 
liam  lapsus,  cffecuim  sacramcnli  conscquilur,  lib. 
6,   cap.  3,  num.   8  et  9. 

AUGEIIE  et  AUCMENTUM. 

1  Augcri  graliam  qui  negavcrinl,  lib.  9,  cap.  1,  num. 
2  ct  3.  El  rcfalaiUur,  a  n.  5. 

2  Augclur  gralia  ex  opcrc  opcrato,  ctiam  in  ulcntibus 
ratione,  lib.  9,  cap.   l,  num.  10. 

3  Augclur  gralia  ex  opere  operanlis,  quamvis  aclus 
supernalurales  non  producanl  habilus,  lib.  9^  cap. 

1,  num.  12. 

4  Aiigcri  graliam  et  habitus  virtutum  per  aclus  bo- 
nos  lalc  oslenditur,  lib.  9,  cap.  2,  a  num.  4.  Non 
fornialiter,  quasi  ipsi  actus  multiplicali  sit  ipsa 
niajor  sanclilas,  ibidem,  a  num.  8,  scd  eireclive 
moralilcr,  idque  variis  modis,  nuin.  12. 

5  Augmenlum  gralise  in  subslanlia  animaB  non  fil 
])cr  opera  naturalis  ordinis,  lib.  9,  cap.  3,  num.  1. 

G  Angmcnlum  gralipe  scmpcr  conlingit  juslis  adul- 
lis  dc  condigno,  lib.  9,  cap.  3,  num.  2.  Non  tit 
juxla  proportionem  physicam  operum  ,  ibid.  ,  a 
nnm.  23,  usqne   ad  25 

7  Augcri  gratiani  pcr  actns  rcmissos  late  ostendilur, 
lib.   9,   cap.   3,  a  num.  18. 

8  Augmcnlnm  graliie  vcl  charitatis  in  inslanli  glo- 
rilicationis  non  polcst  lunc  conlingcre  cx  dispo- 
silione  recipienlis,  lib.  9,  cap.  3,  a  num.  10. 

9  Augeri  gratiam  non  est  eamdcm  jam  habilans  no- 
vo  litnlo  mcrcri,  lib.  9,  cap.  3,   num.    16. 

10  Angmcnlum  gralias  dandum  landem  aliquando 
l^robalnr,  lib.  9,  cap.  3,  num,  23  ct  24.  Id  vcro 
dalur  slalim  ac  ponilur  mcrilum,  a  num.  25,  us- 
(pic  ad  33.  Eliamsi  mcrilum  sit  allcrius  virlniis 
a  cliarilale,  ibid.,  nuin.  37.  Augmcnlnm  graliaj,  vi- 
de  Gkatia,  num.  17. 

AUXILIUM. 

1  Auxilii  supernaturaliscarentia  per  peccatum  incur- 
sa,  pama  csl,  non  culpa,  lib.  7,  cap.  14,  iium.  30. 

2  Auxilia  sutlicientia  ad  conscrvandam  gratiam  dan- 
tur  omnibus  juslis  de  lcge  ordinaria;  non  tamen 
oninia  sunl  dcbila  corum  gralite,  lib.  10,  cap.  2, 
nuin.  11.  Scd  debila  mcriiis  Christi  ad  hoc  appli- 
catis,  lib.  10,  ca[).   S,  num.   10. 

3  Dcus  auxilia  sinc  tcrmino  intcnsa,  ut  homincs  sine 
termino  in  gratia  proliciant,  non  pneparavit,  lib. 
9,  cap.  6,  nuin.  13. 

4  Auxilium  ad  pcrsevcrandum  lam  in  bono  morali 
(piani  supcrnalurali,  mullo  majus  esl  quam  ad 
unuin  vel  allernm  opus,  lib.  10.  cap.  2,  nuin.  16. 

5  Auxilium  specialc  dnplicilcr  sumilur,  lib.  10,  cap. 

2,  num.  6.  Sumilur  cliam  triplicilcr,    lib.    9,    cap. 
8,  nam.  11. 

6  Auxilinin  spccialc  qnodnam  rcquiralur  ad  couscr- 
vaudam  diu  graliam,  lib.  10,  cap.  2,  nuin.  8. 

7  Auxiliuin  spcciale  proprie  non  rcquiri;ur  ad  sin- 
gula  opcra  supcrnaturalia  juslorum,  lib.  10,  cap. 
2,  num.  12. 

8  Auxilia  quoque  comprchendunt  1'atres  nomine 
gratia;  justilicantis,  lib.  10,  cap.  3,  num.  3. 

B 

1  Baius  negavil  ad  mcrilum  de  condigno  vitae  aelcr- 
ux  ncccssariam  esse  graliam  habiiualom  in  opc- 
ranlc,  lib.  12,  cap.  14,  uum.  1. 

18 


274 


INDEX  RERUM. 


BAPTISMUS. 

1  Ba|ilisnnis  graliain  confcrl  pcrmancnfenn,  lib.  6, 
cap.  1,  num.  6,  el  cap.  3,   num.  7. 

2  Baplisnjus  virtute  sacramcnli  gratiam  actualem 
non  caiisat,  scd  habilualcni,  ut  Chrisli  inslrumcn- 
tum,   lib.  6,  cap.  3,  num.  7. 

3  Baplismus  in  re  vel  in  voto  necessarius  est  ad  pec- 
cati  remissionem  el  gralise  asscculionem,  lib.  6, 
cap.    !13,   num.  12 

4  Tonenti  obicem  gratiae  conferlur  in  baptismo  ha- 
bitus  lidei  et  spci,  lib.  8,  cap.  23,  nuni  13. 

BEATITUDO  Gl  BEATUS. 

1  rcaliludo  naturalis  haerediiatis  nomen  non  nie- 
retur,  lib.   7,  cap.  2,  num.  7. 

2  Boaliludo  supernaturalis  csl  causa  finalis  gratise, 
sivc  noslrse  juslificalionis,  lib.  8.  cap.  1,  num.  7, 
Esl  ilem  finis  niaximc  proprius  ct  quasi  intrinse- 
cus  graliiB.  ibid.  Polcst  cliam  dici  tinis  immedia- 
tus  gratiaj,  ibid.,  num.  8. 

3  Bcatitudo  esl  linis  communis,  el  in  suo  gcncro 
ultinuis  habit.nim  qui  sub  gralia  comprchendunlur, 
lib.  8,  cap.  1 ,  num.  7.  Item  oninium  donorum 
supernaturalium,  num.  8. 

4  Polcst  Dous  de  potenlia  absoUila  Angelum  beati- 
tudinis  capacom  cfficcrc,  el  slalucre  iilam  nun- 
quam  dare,  lib.  7,  cap.  4,  num.  5. 

5  Si  Bcatus  dcpotenlia  ahsolula  gralia  habiluali  scu 
fornia  sanciilicanle  spoliarelur,  vel  ad  bcatiludincm 
sine  illa  assumcrctur,  proprie  justusnon  dicerelur, 
lib.  7,  cap.  8,  num.  19. 

6  llnus  bcatus  infcrior  in  gloriaessentiali,  alium  sibi 
superiorcm  polest  exccdere  in  dono  seu  merilo 
glorise  accidenlalis,  lib.  12.  cap.  29,  num.  13. 

BONUM. 

1  Bcnum  apparens  amari  polcsl  ab  hominibus,  a 
Doo  non  nisi  verum,  lib.  6,  cap.  1,  num,   11. 

2  Vide  ACTus. 

c 

CATECHUMENOS. 

1  Calechumeno  perfecte  contrifo,  in  volo  baplismi, 
antcquam  iilum  rocipial,  gratia  pcrmanens  con- 
fcrlur,    lib.  6,  cap.  3,  num.  12. 

2  Calechumeno  crodcnli  anle  baplismum ,  liccl  non 
sil  vcre  poeniicns,  infunditur  habilus  fidei,  lib.  8, 
cap.  23,  num.  14. 

CAUSA. 

1  Causa  supcrior  dependere  etiam  dicilur  ab  infc- 
riore,  lib.  10,  cap.  7,  num.  11.  Quamvis  illa  sil  pri- 
ma,  num.  12. 

2  Causa  dispositiva  cst  distincta  a  formaH  rcspeclu 
ejusdcm  cffeclus,  lib.  7,  cap.  8,  num.  19. 

3  Causa  formalis  subjeclo  applicata  ncccssario  illi 
suum  eflectum  communical,  lib.  8,  cap.  8,  num.  20. 

4  Si  una  causa  formalis  aliam  secum  in  eodem  sub- 
jeclo  compatialur,  nec  illius  introductionem  impe- 
diat,  ejus  effccLum  formalcm  ot  positivum  impcdire 
nequit,  lib.  7,  cap.  8,  num.  20.  Discrimen  quoad 
hoc  inlcr  causam  cfflcientem  et  formalem,  ibid. 

5  Causadisposiliva  requiritrealem  existenliam,  lib.  8, 
cap.  12,  num.  29  el  30. 

6  (^ausalilas  potcntipe  inslnimentalis  aclioni  vilali  et 
libcrae  non  repugnat,  lib.  6,  cap.  6,  num.  8. 


CERTITUDO   el   CERTUS. 

1  Cerlam  faccre  vocalionem  quomodo  verum  sil, 
lib.  9,  cap.  9,  num.  19. 

2  Certiludo  quid  et  ubi  sit,  ejusque  fundamentum, 
lib.  9,  cap.  9,  num.  2. 

3  Cerliludopropria  nonsolum  cxcludit  suspensionem 
aclus,  sed  etiam  forniidinem,saIlcin  aclualcm,ibid. 

4  Cerliludinom  cuni  evidenlia  de  noslra  juslitia  nec 
il)si  ha^rolici  ponunt,  lib.  9,  cap.  9,  num.  3. 

5  Ccrtitudo  solum  ex  parte  subjecli  cum  inevidenlia, 
fcmeraria  cst ;  ex  parlc  vero  rei  esl  vcra  et  pru- 
dens,  eodem  num.  3. 

6  Certitndo  obscura  prudons  triplex:  divina,  Theolo- 
gica,  moralis,  lib.  9,  cap.  9,  num.  4. 

7  Certitudinis  fidei  el  Theologicie  comparalio,  lib.  9, 
cap.  10,  num.  1. 

8  CertUudinem  dc  gratia  nccessariam  esse  ac  suffi- 
cere  pulanl  haeretici,  lib.  6,  cap.  9,  num.  5.  Im[iu- 
gnantur,  a  num.  13. 

9  Ccrliludo  de  jubtilicalionc  adepla  aliter  ab  ha^reti- 
cis,  alitcr  a  quibusdam  Catholicis  ponitur,  lib.  9, 
cap  9,  a  num.  6,  usquc  ad  8,  ct  num.  23. 

10  Ceriiludini  fidci  de  propria  graiia  posse  subesse 
falsum  falelur  Calherinus,  lib.  9,  cap.  9,  num.  8,  et 
cap.  10,  num.  2. 

11  Cerliludine  iafallibili  scirc  non  possumus  noslram 
juslitlcalionem  cilra  revolalionem,  I.  9.  c.  9,  a  n.  18. 

12  Ccrtiludinis  moralis  gradus  varii,  I.  9,  c.  11,  n.  2. 

13  Ccrlitudo  moralis,  imo  el  probabile  judicium  de 
implelionc  prypcci^lorum,  sufiicit  ad  pacem  aniini, 
ol  ad  acccdenduin  ad  Sacramenla,  I.  9,  c.  9,  n,  30. 

14  Ccrliludo  ex  dono  sapienliae  orta  minor  esl  ccrli- 
tndinc  fidci  divin;p,  lib.  9,  cap.  9,  num.  31. 

15  Certiludinc  Theologica,  nempe  ex  una  proposi- 
tione  de  fide,  et  altera  evidente,  scire  nos  posse 
nostrain  iuslificalioncm,qui  putent,  1.9,c.  10,an.2. 
0[iposiluin  tamen  probalur,  a  n.  6. 

16  Nec  corliludo  gratife  adoplae  \)cr  Sacramentum, 
imo  nec  valoris  Sacramenli,  dari  polesl  citra  reve- 
lationem,  lib.  9,  cap.  10,  num.  9  el  10.  Mulloque  mi- 
nus  ccrliuido  augmcnti  graliie,  ibid.,  num.  14. 

17  Cerliiudo  gralise  non  sumitur  ex  ncscientia  pec- 
cati  morlalis,  lib.  9,  cap.  10.  num.  18.  Nec  ex  longa 
praeservalionc  a  morlali,  ibid.,  num.  13. 

18  Ceniludinem  moralem  haborc  justus  aliquis  po- 
tesl  dc  sua  gralia,  lib.  9,  cap  11,  num.  4.  Proba- 
bile  vero  judicium  omnos  [)Ossunl  habere ;  irno 
tonenlur  cum  ad  sacramenta  vivorum  accedunt, 
ibid  ,  num.  3.  llli  cerlitudini  an  possil  subessc  fal- 
sum  ,  num.  9.  An  sallcm  omnem  formidincm  ex- 
cludal?  nuin.  lo.  An  tanla  csse  valeat  quanla  hu- 
jus  propositionis:  Uoma  csl.  An  quanla  harum  i^ro- 
[)Ositionum  :  Ego  sum  baptizatus  rile.  vcl  :  Ordina- 
tus,  vel  :  llla  hostia  est  consecrala?  ibid  ,  num.  12 
et  13.  An  tanlaquae  possit  jurari,  num.  14. 

19  Certiludinis  de  gratia  adepta  el  dc  perseverantia 
fulura,  ac  de  praedeslinaiione  propria  com[iaralio, 
lib.  9,cap.  11,  num.  15. 

20  Cerliludo  quod  fidem  habeas,  quanta  cssc  possit, 
vide  FiDEs,  num.  34. 

21  Cerliludo  de  habilu  fidei  inajor  ahquando  quam 
de  aclu ;  aliquando  e  contra,  I.  9,  c.  12,  n.  16. 

22  Certitudo  quod  habcas  spem,  vide  spes. 

CHARACTER. 

1  Character  est  qualilas  per  se  infusa,  non  tamen 
operaiiva,  I.  6,  c.  4,  n.  7,  et  c.  12,  n.  5:  et  1.  7,  c.  1, 
n.  38. 


2  Characler  potest  inlcr  dona  justitise  et  gratise  com- 
puiari :  sine  iiio  lamcn  polestdari  perfecla  justitia, 
iib.  6,  cap.  4,  num.  7. 

3  Characier  non  est  disposilio  ad  gratiam  habitua- 
leni,  lib.  8,  cap.  5,  num.  8. 


CHARITAS. 


INDEX  RERUM.  275 

vis  morlaie  admjtlitur,  lib.  11,  eap.  3,  n.  9.  Quam 
disposilioiiem  petat.  Vide  dispositio  necessaria. 
Charilalis  dislinctio  in  esse  qualitalis  velcharilatis. 

Vide  GRATI.E  DISTINXTIO. 

21  Ilabilus  charilalis  mcritorie  sivc  disposilive  auge- 
tur  por  ipsius  aclus,  iib.  6,  cap.  14,  n.  15. 


1  Charitas  ex  nalura  siia  non  constiluit  htcrcdem  ne- 
que  lilium  ,  sed  sulum  formaliler  amanlcm ,  1.  7, 
c.  2,  n.  5. 

2  Charitas  cst  -parlicipatio  divinae  naturae,  ul  volitiva 
esl,  ibid.,num.  5 

3  Charilas  non  csl  pnrstanlissima  forma  supernalu- 
ralium,  ibid.,  n.  9.  Charilalis  habilus  non  esl  sufli- 
ciens  forma  juslificalionis,  et  consequenler  nec 
principalis,  lib   7,  cap.  8,  n.  8. 

4  Charilas  habilualis  non  esl  forma  perfccte  et  inle- 
gre  justiticans,  iib.  7,  cap.  9.  n.  10  el  11.  Charitatem 
cum  gralia  complcre  juslincautem  formam  esl  pro- 
babilc,  n.  9  ct  12. 

5  Sola  Charilas,  eliam  supposita  fide  et  spe,  homines 
sufficionler  non  disponit  ad  iinem  supcrnaturalcm, 
iib.  7,  cap.  9,  n.  10 

6  Charilas  non  polcst  eliccre  aclus  aliarum  virlulum, 
ibidem.  L'l  carum  aclus  imperet,  non  opus  esl  illos 
conlincat  emincnlcr,  ibid. 

7  Cliarilalis  aclus  non  habet  vim  cffectivam  efficiendi 
habilum,  sive  disposilioncm  supernaluralem^  I.  7, 
cap.  15,  n.  6. 

8  Charilalis  habilus  graliam  consequitur,  lib.  7,  cap. 
10,  n.  8.  Est  [joslcrior  i)eccali  rcniissione,  ibid. 
Non  est  formalilcr  liber,  sed  dominative,  lib.  6, 
cap.  5,  n.  d3. 

9  Charilas  non  est  prima  forma  cui  caelerse  virtutcs 
debeanlur,  lib.  6,  cap.  12,  n.  7.  In  palria  minus 
l^rincipalis  est  lumine  gloriae,  ibid.  Formaiilcr  pcc- 
calum  uon  c.xpeilit,  num.  9,  ei  lib.  7,  cap.  IC,  n.  8. 
Dispositive  tamen  illud  loliil,  lib.  6,  cap.  13,  n.  4 
et  6. 

10  Charitati  gloria  non  respondet,  lib.  6,  cap.  12, 
n.  10.  Sine  gratia  non  est  perfecta  juslitia,  cap.  13, 
n.  7  ct  16. 

11  Cliariias  est  participatio  divini  amoris,  lib.  6,  cap. 
13,  n.  8. 

12  Si  charilalis  habilus  sine  gralia  infunderetur, 
opera  ab  illa  procedentia  non  essent  meritoria  de 
condigno,  eo  modo  quo  nunc  sunt,  iib.  6,  cap.  13, 
n.  17.  Si  hic  ordo  nmlaretur,  sutficerent  adaliquod 
merilum  de  condigno,  ibid. 

13  Charitas.  Vidc  vcrbum  contritio. 

14  llabitus  charilalis  lanquam  proprietas  a  gratia 
nascilur,  lib.  7,  cap.  9,  n.  14. 

15  Charitas  supcr  omnia  dicilur  inchoala  el  incipien- 
tium  respectivead  charilalem  prohcienlium  et  prc- 
fectorum,  lib.  8,  cap.  20,  n.  4. 

IG  Charitas  non  continctur  in  alia  virlule  tanquam. 
in  cfiicicnle  aequivoco,  moraliler  vero  continetur, 
ib.,  n.  18.  Noncslad  impclrandam  necessaria,  illius 
habilusdc  polcnlia  absoluta  potesl  in  homine  mor- 
laliler  pcccante  conservari,  lib.  7,  cap.  19,  a  n.  14, 
usque  ad  18. 

17  Ab  eodcm  habitu  charitatis  possunl  clici  aclus, 
quorum  unus  alio  sit  perfectior,  lib.  12,  cap.  U, 
n.  13. 

18  Charitas  quo  sensu  dicatur  prior  virlulibus  mo- 
ralibus,  lib.  8,  cap.  24,  n.  18. 

19  Chariias  a  gratia  distinguilur.  Vide  gratia,  n.  22. 

20  Charilas  eliam  dislincla  rcalitera  gralia  per  quod- 


CURISTCS. 

1  Christi  mcrila.  Vidc  meritum. 
Christi  mcrila  non  applicanlur  hominibus  [)cr  ex- 
Irinsccam  dcnominalionem  aut  imputalioncm,  scd 
pergraliam  inhaercnlem,  lib.  6,cap.  3,  n  6. 

3  Chrisli  mcritum  tam  adullis  quam  jiarvulis  per 
baptismum  applicalur,  lib.  6,  cap.  3,  n.  7.  , 

3  Chrislus  Dominus  multis  modis  est  causa,  ul  Deo 
gralissimus,  lib.  7,  cap.  1,  n.  34.  Juslificalionis  no- 
slrae  etficiens,  tinalis,  exemplaris  et  meritoria  causa 
est,  ibidem.Non  est  dicendusinlrinscca  causa,  ibi- 
dem.  Non  diccrelur  fruslra  mortuus,  licct  ejusuiC- 
rita  ct  gratia  homines  intrinsece  non  sanciifica- 
rcnl,  lib  7,  cap.  5,  num.  8.  Christus  fuit  necessaria 
causa  meritoria  nostra  justilicationis,  lib.  7,  cap.  7, 
n.  28. 

4  Chrislus  ob  remissionem  peccatorum  principaluer 
morluuscst,  principalius  lamen  vcnit  ut  homines 
tiJios  Dei  facerel,,  lib.  7,  cap.  11,  n.  21.  lllius  opera 
ul  salisfacloria  principalius  ad  remissionem  pec- 
calorum  fuere  ordinala ;  ut  meritoria  vero  ad  vi- 
tam  gratiae  et  gforiam  consequendam  oflerebanlur, 
ibid. 

5  Christi  merila  pluries  et  diversimode  nobis  appli- 
canlur,  lib.  1,  cap.  11,  n  26. 

6  Chrislus  gralior  esl  Deo  propler  unionem  hypo- 
slalicam,  quam  propter  gratiam  creatam,  lib.  7, 
cap.  20,  num.  33.  Suiiposila  hacunione,  nec  de  po- 
lcntia  absoluta  j^oluil  gralus  non  essc  Deo,  ibid. 
Ulius  impeccabililas  a  gratia  uniouis  orla  luit,  ibid. 

7  Chrislus  per  primum  aclum  bealiludiucm  mere- 
rctur,  si  beatus  ante  illum  non  essct,  lib  7,  cap. 
14,  n.  13. 

8  Christus  adhuc  in  propria  pro  nobis  Patrcm  oral, 
lib.  12,  cap.  34,  num.  9. 

cogitatio. 

1  Cogilationem  malam  speculalivam,  id  est,  non 
suadcntcm,  evilare  possumus  absque  auxilio  spe- 
ciali.  Essc  lamen  non  suadentem  ex  speciali  Dei 
protcclione  provenit,  lib.  10,  cap.  4,  num.  9. 

COGNITIO. 

1  Cognilio  actuum  supernaluralium  in  hac  vila  im- 
perfecla  est  et  naluralis,  lib.  6,  cap.  14,  num.  13. 

CONCUPISCENTITI.E. 

1  Concupiscenlise  molus  non  omnes  sunt  peccata. 
Vide  FOMEs. 

CONCURSUS. 

1  Concursus  ox  parte  Dei  ad  peccati  expulsionem  ne- 
ccssarius,  qualis  sit,  fib.  7,  cap.  12,  num.  14. 

2  Concursus  habitus  infusi  el  iiotentiae  in  actus  su- 
pcrnalurales  in  se  simplex  esl,  virlule  vero  mulli- 
plox,  lib.  6,  cap.  6,  num.  7.  Respectu  habitus  cst 
connaturalis  simpliciter ;  respcctu  potenliae,  non 
ita;  aliquo  lamen  modo,  oliamjrcspectu  illius  con- 
naluralis  dici  polest.,  ibid. 


276 


INDEX  RERUH. 


CONFIRMATIO. 


1  Confirinalio  in  gralia,  Vide  necessitas   non   pec- 

CANDI. 

2  Connrmalio  in  gratia  minns  palct  quam  perseve- 
ranliic  donnm,  lil^  10,  cap.  6,  num.  9,  et  cap.  8, 
num  5.  Rcquiril  usum  libcrlatis  ;  ideo  infantcs  et 
aaicntcs  non  sunt  confirmati,  lilD.  10,  cap.  8,  n.  1. 

3  Contlrmalio  in  gratia  et  pcrseverantia  non  consis- 
tunt  in  solo  dono  liabiluali,  ibid.,  num.  2  cl  25. 
Ncc  in  solo  actuali  intcrno,  ibid.  Sed  requiritur  cx- 
tcrna  protectio,  num.  2 

4  Confirmationem  tollcre  libertatem,  in  coquc  dis- 
lingui  a  pcrsevcrantia,  (pii  dixerint,  lib.  10,  cap.  8, 
num.  5.  Impugnanlur,  a  num.  9.  Si  libertalem  nc- 
gcnl  ad  bcne  agciidum,  admilti  possunt  si  solum 
ncgcnt  ad  peccandum,  nam.  11  ct  18.  Omnibus  la- 
men  confirmalis  id  concedere  non  placcl,  n.  12. 

5  Confirnialionis  ct  perscvcrantia'  discrimen  aliud, 
ibid.,  num.  20  Adjudicem,  num.  22,  quod  non  ad- 
millilur,  num.  24. 

6  Confirmalionis  revclalio  quando  facla  Paulo,  lib. 
10,  cap.  8,  num.  23. 

7  Confirmalio  et  perseveranlia  rcipsa  forle  non  dis- 
linguuntur,  fib.  10,  cap.  8,  num.  27  el  28.  Distingui 
videnlur  per  auxifia  abundantiora  vcl  ordinaria, 
uiraque  lamcn  congrua,  lib.  18,  cap.  8,  num.  29. 

8  Conciusionem  ex  principiis  fidci  per  evidcnlem 
illationcm  dcduclam  gravcs  Theologi  de  fidc  pu- 
lant,  lib.  9,  cap.  3,  num.  10. 

CONSERVATIO. 

1  Con^.crvalio  gratiae  a  solo  Dco  pcndet  physice,  lib. 
10,  cap.  2,  num.  1  el  2.  Vide  de  hoc  verbo  conser- 
vATio,  plura  in  verbo  gratia. 

CONTRITIO. 

1  Contritio  pcccatum  formaliter  non  expellit,  lib.  6, 
cap.  3,  num.  15,  et  lib.  7,  cap.  18,  num.  9.  Licet 
illud  formaliter  expellerel,  adiiuc  gratia  habitua- 
liter  sanctificans  neccssaria  forel,  ibid. 

2  Conlrilio  omni  tempore  fuil  disposilio  nccessaria 
ad  juslitiam,  lib.  6,  cap.  3,  num.  17.  Pcr  illam  so- 
lam  fit  pcrfecta  in  Deum  convcrsio,  iib.  7,  cap.  13, 
num.  10.  Eique  soli  salus  aniniae  infaillibililer  pro- 
mittilur,  ibid.,  num.  12. 

3  Contrilioni  ct  dilcctioni  supcr  omnia  non  soluni 
gralia  habitualis,  scd  ctiam  pcccalorum  rcmissio 
promittitur,  ibid.,nuiTi.  18,  20et21. 

4  Conlritio  etiam  pcrfeclissima  rcmissionem  pccca- 
lorum  impctral ,  noa  confert  formaliler,  ibid.,  a 
num.  26,  usque  ad  29. 

5  Per  contritiunem  vcl  dilcctioncm  homo  non  jus- 
fificalur,  nec  tilius  Dci  constiiuilur,  lib.  7,  cap.  13, 
num  28,  et  42  ct  43,  etcap.  14,  num.  71.  Ncc  de 
facto,  nec  de  possibili  contritio  vel  dileclio  Dci 
pcccalum  tollcre  potesl,  ibid.,  cap.  13,  a  num.  32, 
usque  ad  36. 

6  Contrilio  vel  dilcctio  cst  causa  ex  suo  gcnerc  suffi- 
cicns  rcmissionis  peccati,  non  vero  formalis,  ibld  , 
num  37. 

7  Pcr  conlritionem  dispositive  et  merilorie  sancti- 
ficantur  homines,  lib.  7^cap.  14,  num.  40. 

8  Conlrilio  est  sanclilas  inchoata  et  parlialis,  ibid., 
num.  42. 

9  Contritio  non  cst  3equa'is  satisfaclio  pro  mortali 
peccalu.  nuin   42. 

10  Cuutritio  non  habet  taijtam  vim  ad  hominem  or- 


dinandum  quantam  i^eccatum  ad  deordinandum  , 
ibid. 

11  Contritio  potcst  prlor  gralia  habiluali,  vei  pcr 
grafiam  jam  formala  considerari,  ibid.,  num.  5. 
Ulrovis  tamcn  modo  semper  cst  diccnda  dispositio 
ad  «raliam  habilualcm,  ibid. 

12  Conlrilio,  vcl  dilectio  gralia  habituali  formala, 
condigna  dc  facto  pro  pcccalo  salisfaclio  non  est, 
lib.  7,  cap.  14,  num.  6,  cf  a  num.  15,  usque  ad  19. 

13  Conlrilio  non  est  formala  per  gratiam  habitua- 
lcm,  doncc  per  illam  pecoatnm  rcmissum  sit, 
ibid.,  num.  8 

14  Conlrilio  pcr  sc  loqucndo  non  est  salisfactio  pro 
pama  tcmporali,  ibid.,  num.  10. 

15  Implicaf  contrifionem  essc  safisfactioncm  pro 
culpa,  et  non  esse  remissivam  illius,  ibidem,  a 
num.  15,  usquc  ad  19. 

16  Contriiio  procedcns  abauxilio,  ul  est  prior  na- 
lura  gralia  sanctificanlc,  non  cst  satisfaclio  ])ro 
])Cccato  ad  se(]ualitalcm,  cap.  14,  a  num.  23,  usque 
ad  72.  Si  essel  condigna  satisfactio  pro  peccalo,  re- 
missio  pcccati  non  foret  gratuila,  ibid.,  num.  27. 
Talis  csse  non  dcsinil  quia  a  Dco  dcbilum  carendi 
auxiliis  supcrnaturalibus  pcr  peccatum  gralis  re- 
mitlilur,  lib.  7,  cap.  14,  num.  30,  81  cl  32. 

17  Contrilio  semper  justificalionem  pricccdil  in  ra- 
lione  disposilionis,  ibid.,  num.  37.  A  gralia  habi- 
tuali  cffeclivc  non  causalur,  ibid.  Contrilio  dcficit 
aba>qualitate  jusfitia^  et  quia  muilis  tifulis  debila 
cf  quia  iujuriic  impar  cst,  ibid.,  num.  40  et  41.  Se- 
clusa  injuriai  in  Dcum  dcformilale,  conlrilio  habct 
lanlum  bonilalis  quanfum  peccafum  malifise  ha- 
buit,  ibid.,  num.  70. 

18  Anle  Icgcm  gralise  solum  habebat  justififafio  in- 
fallibilem  conncxionem  cum  contritione,  lib.  8^20, 
num.  8. 

19  Pcr  confritionem  eodem  modo  peccala  rr.orlalia 
rcmiltunlur,  sive  gravissima ,  sive  minora  sint, 
ibid  ,  num.  72.  Per  contrilionem  de  facto  non  fit 
rcmissio  omnis  pcena^  lcmiHiralis,  ibid. 

20  Conlritioni  naluralilcr  et  immcdiate  non  est  dc- 
bila  ])Cccalorum  remissio,  ibid.,num.  73  ct  74. 

21  Coniriiio  est  satisfaclio  congrua  ])ro  peccalo , 
ibid.,  num.  73.  Est  salisfaciio  sufiicicns  ad  peccati 
rcmissionem,  su]iposila  Dci  institulionc,  ibid. 

22  Conlritio  sive  dileclio  Dei  supcr  oinnia  nec  de 
poicniia  absolula  coha^rere  possuiit  cum  actuali 
pcccato  mortali,  cap.  18,  num.  3,  usquc  ad  6. 

23  Homini  contritionem  vel  dileclionem  Dei  habenti 
de  lege  ordinaria  rcmitlit  Dcus  pcccafLim,  lib.  7, 
cap.  18,  num.  7.  De  potcntia  absoluta  i)olcst  illud 
non  remilfere,  ibid.,  num.  8. 

24  Contritio  sive  dileclio  Dei  possunf  csse  simui  dc 
l)Ofentia  absoluta  cum  habiluali  peccato,  ibid. , 
num.  7  et  8. 

25  Conlritioni  rcmissio  peccati  sine  graliae  infusione 
dc  polcntia  absoluta  possct  a  Deo  concedi,  lib.  7, 
caj).  22,  num.  19,  nsque  ad  21. 

26  Contrilio  non  habet  ])hysicam  sive  formalem  0]> 
])Ositionem  cum  pcccato  habituali  vcniali ,  lib.  7, 
cap.  24,  num.  4. 

27  Conlritio  est  disposilio  ultima  ad  gratiani  cum 
vofo  sacrameuti,  lib.  8,  cap.  6,  num.  11,  et  cap.  9, 
a  num.  5. 

28  Contrifio  Magdalente  et  culpam  el  pocnam  abslu- 
lit,  ibid.,  c.  10,  num.  16. 

29  Conlritio  sive  dilcciio  effcclive  a  gralia  non  cau- 
salur,  cap.  I2!,  num.  1. 


INDEX 

30  Conlrilio  cl  dileclio  non  pofsunl  cssc  disposio- 
ncs  ultimfe  ad  rccei)tioncm  gratife,  cl  non  ad  in- 
fusioncm  iliius,  lib.  8,  cap.  12,  num.  14  cl  15. 

31  Conlrilio  uilimo  ad  graliim  disponcns  non  polest 
clici  a  libcro  aroilrio,  quin  a  gralia  excilanlc  si- 
mul  elicialur,  lib.  8,  cap.  12,  nuni.  18.  Si  a  libcro 
arbitrio  tanlum  cliccrclur,  non  essel  apla  dispo- 
sitio  ad  graliam,  ibid.^  num.  iv. 

32  Conlritio  nou  polesl  csse  prior  el  poslerior  ha- 
bitu  in  diverso  gencrc  causae,  cap.  12,  num.  23, 
ct  tolo  cap.  13.  Non  polcst  cssse  vera  dispositio  ad 
graliam,  nisi  rcalitcr  cxistat,  cap.  12,  num.  29  et 
30.  Prima  est  mcriloria  glorise  de  condigno,  1.  8,c. 
13,  num.  8.  Non  csl  plenc  formala,  donec  inlclli- 
gatur  remissum  pcccalum,  lib.  8,  cap.  24,  n.  10. 

CREATIO   ET    CREATURA. 

1  De  ralione  creationis  est  ut  esse  absolute  conferat, 
lib.  8,  cap.  2,  num.  10. 

2  Crcatio  sive  concrcatio  dupliciter  sumi  potcst , 
ibid.,  num.  14. 

3  Crcalio  rationcm  cduclionis  non  c.xcludit,  cap.  2, 
num.  15. 

4  Crcalura  pcr  amorcm  Dci  rccipil  bonilalcm,  lijj.  C, 
cap.  1,  num.  11. 

5  Nulla  crcalura  potcsl  rcmiltcre  pcccatum,  lib.  8, 
cap.  3,  num.  7. 

D 

DEBITUM. 

1  Dcbitum  si  absolute  rcmitlalur  non  potcst  jam 
pro  illo  ficri  soiutio  cx  juslitia,  lib.  7,  cap.  14, 
num.  20.  Si  pcr  inlcgram  solulioncm  lollatur,  nulla 
remissio  lunc  fit,  ibib.,  num.  27.  Debitum  carcndi 
supcrnaluralibus  auxiliis  per  peccalum  conlrac- 
lum  pccna  csl,  non  culpa,  ibid.,  num.  30.  Illud 
gratis  pcccatoribus  romillit  Deus  de  facto,  dando 
sufricicntia  auxilia,  culpa  non  remissa,  ibid. 

2  Dcbitum  cliam  voluniarie  contraclum  polcst  re- 
milli  sine  volunlale  dcbitoris  i  persona  offensa, 
ibid.  Dcbilum  habcndi  graliam  non  est  homini 
nalurale,  scd  cx  Icgc  Dci,  cap.  22,  num.  21. 

DEMERITUM. 

1  Ad  demerilum  satis  est  omissio  vel  privalio  actus 
pra^cepti,  lib.  12,  cap.  2,  n.  10. 

2  Condilio  personae  operanlis  illud  auget,  ibid.,  cap. 
14,  n.  3. 

3  Vide   MERITUM. 

DESPERATIO. 

Vidc  Spiritus,^3,  11,  13,  15  ct  19. 

DEUS. 

1  Dcus  clare  visus,  ct  ut  linis  supcrnaturalis  est,  non 
claudilur  sub  nalurali  objeclo  intelleclus  vcl  vo- 
lunlalis  crcaia^.  lib.  6,  cap.  6,  n.  13. 

2  Dcus  duplicilcr  amalur,  velul  est  in  se  summum 
bonum,  vcl  prout  cst  bonum  nobis,  lib.  6  caf).  8, 
n.  12.  Priori  modo,  charitalis,  postcriori,  objcctum 
cst  spci,  ibid. 

3  Dcus  habcl  suprcmum  dominium  in  homincs,  lam 
jurisdictionis  quam  proprictatis,  lib.  7,  cap.  14, 
n.  54  ct  56. 

4  Deus  inlcrnis  bonis  laedi  non  potcst ;  in  exlcrnis, 
fama  scilicel  et  honore,  laedi  non  repugnat,  lib  7, 
cap.  14,  n.  59.  Si  ab  co  bona  cxterna  i)cr  injuriam 
aufcraulur,  intrinscce  nou  mulalur,  ibid. 


RERUM  277 

5  Dcus,  ul  juslitiEe  fons,  ut  crcator,  ut  glorificator, 
non  scmpcr  diligitur  amorc  concupiscenliae,  lib.  8, 
cap.  20,  n.  1. 

6  Dcus,  ut  finis  ullimus  supcrnaluralis  et  bcatiludi- 
nis  objcctum,  etiam  amatur  charitatc  infusa,  ibid. 

7  Dcus  duplicitcr  omnia  proptcr  se  agere  dicilur, 
lib.  8,  cap.  1,  n.  3. 

8  Dcus  ulpote  summc  bonus  appclit  se  communica- 
rc,  ibid. 

9'Deus  rcspectu  suarum  aclionum  cst  iinis  objcclivus 
cujus  gratia,  ibid.,  n.  11. 

10  Dcus  non  potcst  ralionem  finis  cxerccre  nisi  in 
ordine  ad  aliriuam  aclioncm  ad  extra,  ibid.  Non 
opcralur  proplcr  sc  ut  pcrrcclioncm  acquirat,  scd 
ut  illam  communicet,  ibid.,  n  1.  Intcndit  gloriani 
suam  ut  fincm  quo,  ibid. 

detestatio. 

1  Dctcstatio  peccati  cl  dilectio  Dci  supcr  omnia  nc- 
ccssaria  sunt  pcr  sc  ad  justificationem  extra  sacra- 
nientum,  lib.  8,  cap.  20,  n.  9. 

2  Etlicax  dctcslalio  pcccali  ex  charilalc  supcr  omnia 
cila,  aiiquando  sine  foniiali  aclu  amoris,  polcst 
sufiiccre  ad  juslilicaiioncm  oblincndani,  ibid.,  n. 
11.  Estcficclus  dilcclionis  Dci  snper  oinnia,  ibid., 
n.  17.  Sub  dctcslalionc  pcccati  comprchendi  po- 
tcst  propositum  non  pcccandi  in  fulurum,  lib.  8, 
cap.  24,  n.  7. 

dilectio. 

vidc  amor,  charitas,  contritio  ct  detestatio. 

1  Dilectio  Dei  de  facto  in  peccalore  cum  convcrtitur 
nullai)!  causat  dispositionem  physicam  pcrinancn- 
tcm  dislinctam  ab  habitu  quem  Dcus  infundit,  lib. 
7,  cap.  13,  n.  3,  5  el  6. 

2  Dilcctio  Dci  super  omnia  est  dispositio  uliima  ad 
gratiam,  lib.  8,  cap.  9,  a  n.  5,  i)cr  tolum  caput ;  et 
cap.  10,  pcr  tolum. 

3  Formalis  dilcctio  Dci  super  omnia  nonnunquam 
pcr  accidcns  tantum  sufiicit  ad  justiticalioncm  cum 
virtuali  tanlum  detestalione  peccali,  lib.  8_,  cap.  20, 
n.  10. 

4  Dcnominatio  ab  aclu  dilectionis  praeterito  non  est 
salis  ut  homo  justus  dicalur,  lib.  7,  cap.  8,  n.  28. 

DISPOSITIO. 

Disposilio  ad  gratiam,  vide  gratia,  a  n.  69,  ad  82, 
latissimc. 

1  Disposilio  duplex  esl,  una  praeparans  ad  formam, 
altera  conscqucns,  lib.  8,cap.  13,  num.  8. 

2  Dispositio  physica  ad  formam  in  omni  rccipienle 
necessaria  est,  lib.  8,  cap.  5,  n.  7.  Quae  nccessaria 
est  ad  form;c  introductioncm.sallcm  inaliquo  gra- 
du  ncccssaria  est  ad  ejus  conservalioncm,  ibid. 

3  Intcr  ultimam  disposilionem  et  infusionem  graliae 
nullatemporis  mora  intcrcedit,  lib.  8,  cap.  23,  n.  3. 
Quae  dispositio  ncccssaria  sit  ad  conscrvalionem 
justitiae,  lib.  11,  cap.  4,  n.  20. 

DOMINICM. 

1  Discrimcn  intcr  dominium  principis  in  subditos, 
cl  vcri  domini  in  servos  constiluitur,  lib.  7,  cap. 
14,  n.  56. 

DONUM  SPiniTCS   SANCTI. 

1  Dona  Spiriius  Sancli  distincta  ab  aliis  virtutibus 
infusis,  possibilia,  lib.  7,  cap.  10,  n.  2.  De  faclo  ju- 
slis  cum  gralia  conccdunlur,  ibid  ,  n.  5  et  7.  Specic 
a  virtulibus  dislinguuntur,  ibid.,  n.  2. 


278 


INDEX 


2  Habcnt  inter  se  conncxioncm  saltem  ratione  gra- 
licC,  in  qua  radicanlur,  ibid  ,  n.  9.  lliorum  aclus 
alii  exlraordinarii,  alii  crdinarii  snnt,  n.  6.  Pcr 
priorcs,  licel  non  adaequali  sint,  tanquam  pcr  no- 
tiores  haec  dona  cxplicanlur,  ibid. 

8  Rcddunt  hominem  facilem  molioni  Spirilus  Sancii, 
ibid.  Conferunt  posse  simpliciler,  ibid.  Et  jam  in 
Beatis  pcrmancbunl,  n.  7. 

4  Neccssaria  non  sunt  simpliciler  ad  salulem,  n.  7. 
Nisi  ratione  gratiae  cum  qua  connectunlur,  n.  9. 
Vel  etiam  ralioneactuum  ad  quos  ordinantur,  ne- 
ccssaria  dici  possunl,  ibid.  Ulilia  valde  censcnda, 
ibid.  In  Christo  Domino  sempcr  fuerunl,  ibid.  An 
sint  septem  habitus  intcr  se  distincti  incerlum, 
ibid.,  n    10.  Probabilius  csse  dislinctos,  ibid. 

K  Dcnum  consilii  s  mplcx  habitus  est  circa  lotam 
n;a'.criam  moraleni,  ibid.  Haec  dona  animam  for- 
malilcr  fi;ratam  non  faciunl,  ca[).  11,  n.  1.  Amil- 
tuntur  amissagratia,  lib.  11,  cap.  3,  n.  10. 

E 

EFrECTUS. 

1  E.feclus  supornaluralis  cst  cxtra  sph^ram  causfe 
naluralis  naturali.er  op( Tanlis,  lib.  6,  cap.  6,  n.  12. 
Eflectus  pcr  se  pcndel  ab  inslrumento,  quando  ab 
illo  fil,  ib  ,  cap.  7,  n.  14. 

2  Idem  cffcclus  po'.e.>l  a  Deo  llcri  cum  inslrumonto, 
ct  sine  illo,  ibid. 

3  Effeclus  moralis  graiiae  est  triplex:  satisfaclio  scili- 
cet,  inipctratio  cl  mcriium,  lib.  12  in  praeludio. 
n.  2, 

ELIAS  ET  ENOCH. 

1  Non  mereri  artu  neque  modo  esse  in  stalu  me- 
rendi  probabilius  est,  lib.  12, c.  15,  a  n.  9. 

ENS. 

1  De  intrinscca  ratione  entis  creati  est  dependenlia, 
lib.  7,  cap.  1,  n.  28. 

EXPERIENTI.4. 

1  Experientia  actuum  noslrorum  fidei  quid  valcat  do 
illis  ostendere,  lib.  9,  cap.  12,  n.  10.  Experienlia 
osiendcre  potest  aliquid  generalc,  non  ostcnsospe- 
ciali,  lib  9,  cap.  11.  n.  12. 

5  Evidentia.  Vide  Fides,  n.  32. 

F 

PIDES. 

1  Potcst  aliquid  dupliciter  esse  de  fide,  vel  in  se,  vel 
quoad  sufTicicnleni  jjromulgalionem,  lib.  6,  cap.  3, 
n.  3. 

2  Fides  mancre  polest  sine  charitale,  ct  haec  sine  fidc 
in  patria.  lib.  6,  cap.  8,  n.  12  el  14. 

3  Fides  ul  sil  virlus  intelleciualis,  saiis  esl  quod  in 
verum  inclinel,  quamvis  illud  solum  in  tcstimo- 
nium  primae  veritatis  ostendal,  ibid.,  n.  15.  Ad  il- 
lam  duo  habilus  rcquiruntur;  unus  in  intellcctu, 
aller  in  voluntate,  ibid.,  n.  17.  Deperdilur  solum 
per  pcccatum  sibi  spccialiier  contrarium,  lib.  6, 
cap.  11,  n.  1;  ei  lib.  7,  cap.  16,  n.  2. 

4  Fides  a  gralia  roaliler  disliuguitur,  ibid.,  n.  2  Non 
tamen  cst  proprietas  illam  subsc(]ucns,  cap.  13, 
n.  19.  Nec  ab  illa  physice  producitur,  n.  20. 

&  Fidcs  actualis  csl  disiiositio  ad  jnsliliam,  lib.  7, 
cap.  9,  n.  7.  Probabile  csl  habitualem  Cose  parlem 


BERUM. 

justiliae  formaliter  sanclificantis,  ibid.  Non  csse  la- 
mcn  solam  el  inlegram  formam  juslificantem,  de 
fide  est,  ibid. 

6  Fides  acquisita  circa  mysteria  supernaturalia  non 
est  virtus,  lib.  6,  cap.  8,  n.  6.  Fidns  simpliciter 
dicla  esl  illa  quae  donum  Dei  dicilur,  lib.  6,  cap.  14. 
n.  32. 

7  Primus  actus  fidci  est  disposilio  ad  infusioncm  ha- 
bitualis  luminis  fidei  et  gralise,  lib.  8,  cap.  12,  n.  32, 
el  cap.  15,  n.  1  et  7. 

7  Fidci  nomine  frequentias  in  Scriplura  intelleclus 
a:  scnsus  si^milicalur,  ibid.,  cap.  15,  n.  2. 

9  Fides  esl  fundamenlum  fiduciie,  ibid.,  n.  4,  5  et  6. 

10  Fidei  acius,  qui  esl  assensus  iniellcclus,  cst  dis- 
posilio  ad  graliam,  ibid.,  n.  3. 

11  Trijilicem  tidcm  aslruunl  h;rretici,  miraculorum, 
hisloriarum  el  promissionum,  ibid.,  cap.  16,  n.  2. 
Reprobatur  hujusmodi  assertio  et  divisio,  ibid.,  a 
n.  3. 

12  Fides  justificans  el  Calholica  idem  habent  objec- 
lum,  ibid.,  n.  5. 

13  Omnes  fidei  vciiiates  credere explicitc  non  est  ne- 
ccssarium  ad  salulem,  ibid.,  n.  9. 

14  Fidcs  expressa  mysteriorum  Symboli,  et  reliquo- 
riim  im[ilicita,  saiis  cst  lidelibus  ad  salulcm,  ibid. 

15  Triniiaiis  fidcs  aclualis  non  esl  necessaria  ad  pec- 
catum  deiestandum,  ibid.,  n.  10. 

16  Quse  sii  proprie  fidcs  juslificans,  quae  necessa- 
ria  csl  ad  peccalorum  detcslalioncm,  ibid. 

17  Pra'lcr  ficlem  necessarius  est  aliquis  volunlatis 
molus,  quo  i)eccator  ad  salutem  sc  disponat,  cap. 
17,  a  n.  4. 

18  Fidcs  cum  spcciali  fiducia  potcsl  esse  sufficicns 
ad  impctrandum  miraculum,  lib.  8,  cap.  21,  n.  5. 

19  Fidei  cur  specialiter  tribuatur  eflicacia  impetran- 
di,  ibid. 

20  Fidcm  sine  operibus  non  juslificare  probatur  late, 
lib.  8,  per  totum,  cap.  21, 

21  Fidci  nomine  intelligunt  saepe  Palres  totam  fidei 
doctrinam,  ibid.,  num.  16. 

22  Fidci  infusae  habitus  actum  naluralem  non  potest 
elicere,  lib.  6,  cap  14,  n.  11. 

23  Fidcm  inamissibilcm  astruendo,  Calvinus  erravit, 
lib.  11,  cap.  1,  n.  3  ;  et  cap.  6,  a  n.  2.  Non  solum  in 
morle,  sed  eliam  in  vita  amitli  potest,  n.  3.  IUam 
amilli  amissagratia  haeretici  errant,  ibid.,  cap.  5, 
a  n.  1  Impugnantur  a  n  .  5. 

24  Cum  fide  numcralur  pia  affcctio,  lib.  6,  cap.  5, 
n.  11.  Probalile  lamen  esl  amiiti  non  amissa  fidc, 
ibid. 

25  Fidcs  dupliciierdicitur  vera,  I.  11,  c.  5,  n.  8.  Illius 
habilus  non  influit  in  habitum  charilalis,  ibid  ,  n. 
12.  Non  nisi  per  infidclilatem  amillitur,  ibid.,  n.  13 
et  14.  Ad  graliam  comjtaralur  simpliciter  ul  funda- 
mentum,  secundum  quid  vero,  ut  a  qua  accipil  in- 
fluxum,  sicut  et  reliqui  habitus  infusi,  ibid.,  n.  25. 
Cur  no^n  amitlantur  fides  el  sjjcs,  sicul  el  caelera 
dona  infusa  pcr  quodcumque  mortalc,  ibid. 

26  Fidem  nemo  amillii  invitus,  lib.  11,  cap.  6,  n.  5. 
In  ca  i)crscverare  non  contingit  absque  auxilio, 
quod  non  csl  infallibilc  dari,  lib.  11,  cap.  6,  n.  6. 

27  Fidci  du[)Icx  opponiiur  infidelitas,  et  qiio  paclo 
ulra^iue  excludal  idcm,  ibid.,  cap.  7,  n.  3.  Ad  inli- 
delilaiem  nonsufficil  error  etiam  culpabilisabsque 
perlinacia,  ct  cur,  n.  4. 

28  Fidei  corruptio  quomodo  fiat  ab  infidelilale, 
vide  isFiDELiTAs.  Fidci  augmenlum ,  vide  habitus 

FIDEI. 


INDEX  RERIM. 


279 


29  Fides  ei  spes  augeri  valent  non  aucla  gratia,  imo 
cl  primo  infimdi,  lib.  9,  cap.  4,  n.  10.  .Viigeniur  in 
jicocaion'  de  congruo.  Nec  in  inlensioneaul  rcmis- 
sionc  servanl  proporlionem  inier  se,  vel  cum  gra- 
lia.  aut  aliis  donis  infusis,  ibid.,  n.  13.  .\n  \n  bomi- 
nc  justo  pcr  aliarum  virlutum  acius  inlcndanuir, 
ibid  ,  n.  14  el  15 

30  Fidci  actualis  varire  recensentur  proprictatcs :  ve- 
rilas,  sciliccl,  inlailibililas,  obscuriias,  supcrnalu- 
raliias,  etc,  lib.  9,  can.  li,  n.  7. 

31  Fidei  in  nobis  cxislentis  rcvclaiio  non  mngis  da- 
tur(]uam  charilalis,  lib.  9,  cap.  12,  n.  8  ct  13. 

32  Evidcnlia  divina  tide  habila  non  siat  a  suisque 
objecli  evidcntia,  ibid.,  n.  9.  Ncijue  expcricnlia 
quod  e.xcrccamusaclum  lidei  ostendil  esse  divinam, 
ib'd.,  n.  10. 

33  Fidei  acius  in  ha^rclico  et  lideli  discerni  ncqucunt 
naturaliier,  ibid.,  n.  11. 

3i  Fidci  divinje  aclum  nos  habcre  ncc  ccrlitudine 
Theologica,  ibid.,  n.  12.  Morali  tamcn  cerlitudinc 
scire  possu;nus,  ac  majori  inlra  camdem  speciem, 
quam  qua  juslus  aliquis  crcdit  cilra  rcvcialioncm 
se  esse  in  gralia,  ibid.,  n.  14.  Fidei  indicia  piura  ct 
claiiora  dantur  in  nobis  quam  gratiae.  ibidem. 
Ouodnam  sil  oplimum,  n.  15. 

35  Fidci  ac(iuisiuv  el  i:irus;o  objcctum  tcque  ostendi 
poicst,  lib.  9,  cap.  12,  n.  13  et  19. 

36  Fidci  actus  inlcrdum  nobis  conslarc  niagis  poicst 
quam  habitus;  intordum  c  conlra,  ibid.,  n.  16 

37  liabitus  tidci  vcl  spci  intundi  potesl,  quin  intide- 
lilalis  vel  dcspcraiionis  habiluale  i)cccalum  remit- 
latur,  lib.  7,  cai».  16,  n.  3  Potcst  Dcus  ilium  con- 
servare  dc  iioteniia  absolula  in  hoerelico,  vcl  dcs- 
perante,  ibid.,  cap  9,  n.  18. 

38  Fidcm  an  habcat,  vel  an  sit  Chrislianus  quo  pacto 
dubiiarcquis  iiosscl,  ibid.,  n.  20. 

39  Aclus  tidci  libcr  dicitur,  in  quanlum  volunlalis 
impcrio  subordinatur,  lib.  6,  cap.  5,  n.  13. 

40  Fidei  habilus  Vidcn.^BiTrs,  n.  29  ct  30. 

41  Fidcs  ad  nicrilum  dc  condigno  rcquiritur,  lib.  1-2, 
cap.  10,  n.  16  et  28. 

FILICS,   et  FILHTIO. 

1  Filiatio  adopliva  divina  relationem  rcalcm  impor- 
tat.  non  item  humana,  lib.  6,  cap.  2,  n.  10.  Si  di- 
vina  tieret  pcr  solum  favorcm,  vel  acccplationem 
cxtrinsccam,  relationcm  tantum  ralionis  inferrcl, 
ibid. 

2  Filiaiio  adoptiva  cl  jus  ad  beallludineni  non  satis 
fundatur  in  habilucbarilatis  per  se  spectalo,  ciiam 
cum  tide  et  spc  conjuncto,  ibid.,  n.  4  ct  5. 

3  Filiatio  adoptiva  pcrfcclc,  et  quoad  subslanliam 
compictur  pcr  gratiam  in  hac  vita;  quoaJ  siatum 
vcro,  sive  posscssionem  hfercditaiis  non  compara- 
tur,  ibid.,  n.  8. 

4  Filiaiio  adopliva  humana  sola  acceptaiione  cxlrin- 
seca  conslare  potcst,  ibd.,  cap.  2,  n.  9. 

5  Filiatio  divina  Ibrmam  intrinsccam  postulal,  ibid., 
ct  cap.  3,  n.  16.  De  absoluta  poieniia  pcraocepia- 
tionem  extrinsecam  lieri  polest,  cap.  3,  n.  16.  Pos- 
sct  ilcm  licri  dc  polcnlia  absolula  i^cr  aclus  supcr- 
naluraics.n.lS  Nam  tam  perfecte  aclit  pcrgratiam 
habiiualem,  ibid. 

6  Filius  naluralis  constituilur  per  propriam  palris 
naluram,  lib.  6,,  cap,  12,  n.  10.  .\doptivus  quoad 
homines  ]ier  cxtrinsecam  acceiitaiionem  .  apud 
Deum  per  o.xtrinsccam  formam,  ibid. 


FIXIS. 


1  Fin's  divisio  in  ciijtis  et  cui  in  formalcm  et  objecti- 
vum,  lib.  8,  cap.  1.  n.  11. 

2  Finis  qui  non  polest  in  e.xccutione  a  fine  quo  sepa- 
rari,  ibid. 

3  Finaliscausalilasgratiae.  Yide  gr.\th,  n.  51  et  52. 

FOMES. 

<  Fomitcm  exlingui  et  omnia  omnino  peccata  viiarc 
non  sunt  idem,  lib.  9,  cap.  7,  n.  2. 

2  Foniitcm  cxtingui  posse  viribus  nalurit  qui  crrave- 
rinl,  ibid.,n.  3.  Qui  item  Calholici  pcr  vircs  graliae 
sanctilicantis  id  contingcre  [mtcnt,  ibid.,  n.  4,  us- 
que  ad  7.  Rcfutanlur,  a  n.  10,  usque  ad  13. 

3  Opera  cx  gralia  ;acla  ncc  mcrilorie  cxlinguunl  fo- 
mitcm,  lib.  9,  cap.  7,  n.  16.  Nec  elTcctive  physice, 
n.  17.  Quarc  non  tollatur  pcr  merita,  n.  21. 

4  Fomitis  ablalionem  conccssan;  Dcalaj  Virgini  iilu- 
ribus  extcndcrc  lcmcrarium,  nisi  Ibrlc  quoad  ali- 
quam  maieriam,  el  pro  ali(]uo  vitivtempore,  ui  cir- 
ca  casliiatem,  lib.  9,  cap.  7,  n  9 

5  Fomitem  vcl  cjus  aclus  posse  esse  citra  itcccalum, 
de  lide  esl,  lib.  9,  cap.  8,  n.  4.  Nec  prieceplum  da- 
lur  illo  carendi,  lib.  10,  cap.  1,  n.  16. 

6  Gratia  licet  sanet  animam,  non  tollil  fomilem,!.  10, 
cap.  2,  n.  11. 

7  Gralipe  ncccssitas  propter  fomitem  parvulos  quo- 
que  comprehcndit,  lib.  10,  cap.  4,  n.  20. 


GL0RL4. 

1  Gioria  Deo  solum  ct  crcaturisrationalibusimpendi- 
lur,  lib.  8,  cap.  1,  n.  4. 

2  Gioria'  dctinitio,  lib.  8,rap.  1,  n.  3. 

3  Quic  sil  prima  gloria,  lib.  12,  cap.  28,  n.  2. 

4  Cur  gloria  dicatur  merccs  opcrum  bonorum,  non 
verogratia,  lib.  12,  cap.  28,  n.  7. 

6  Gloria  Dei  est  causa  finalis  grali?e  habitualis,  sivo 
nostne  juslilicationis,  lib.  8,  caj).  1,  n.  2,  3,  4,  II, 
12, 13.  Similiter  etiam  gloria  Christi,  ibidem,  n.  6, 
7  et  14  Esl  eliam  causa  tinalis  omnium  donorum 
supcrnaluralium,  ibid  ,  n.  9. 

6  Gloria  cst  Deo  aliquid  cxtrinsecum,  lib.  8,  cap.  1, 
n.  12.  Non  cst  illi  ulilc,  licet  illum  maxime  dCceal, 
ibid.,  n  13.  Du|)licitcr  consideratur  rcspeotu  Dei, 
ibid. 

7  Gloria  quam  Dcus  intcndit  ex  collalione  gratise,  est 
polius  bonum  hominis  quam  Dci,  ibid. 

8  Deus  de  polcntia  absoluta  per  suam  voluntatem 
acceptare  potest  hominem  ad  gloriam,  quin  illi 
velit  gratiam  habitualem  confcrre,  lib.  7,  cap.  3, 
n.  12  et  13. 

9  Gloria  non  rcspondei  charilati,  vide  cu.^rita?,  n.  10. 
Rcspondet  graiije,  vide  gr.ktl^,  n.  24. 

10  .Vcceiiiatio  ad  gloriam,  vide  gu.\ti.\,  n.  33. 

11  Gioria  cl  prima  gloria  quomodo  c.idal  sub  meri- 
lum,  vido  MERiTLM,  a  n.  101  usque  ad  113. 

GR.\TH. 

1  GraiisR  dujilcx  significalum,  lib.  7,  caf».  1,  n.  1. 

2  Cralia  habilualilcr  permanens  hominibus  infundi- 
lur.  lib.  6,  cap.  1,  i;.  4,  el  cap.  12,  a  n.  3,  usque 
ad  12. 

3  Graiia^commnnicatio  cst  particijiatio  divime  natu- 
ije,  ul  naiura  csl,  ibid.,  n.  19,  el  cap.  2,  n.  5.  Non 
lamcn  prout  inlcllecliva  vcl  volitiva,  cap  12.  n.  2 
cl  4,  ct  cap.  13,  n.  8.  Pcr  illam  anima  dcificalur,  ei- 


280 


INDEX 


que  debentur  deificse  opcrationes,  cap.  la,  n.  2 
et9. 

4  Quomodo  gratia  naturam  divinam  participet,  lib.  7, 
cap.  1,  a  n.  26,  usque  ad  32. 

5  Gratia  cst  accidcns,  non  subslanlia,  lib.  8,  cap.  2, 
n.  4  el  5;  et  lib.  6,  cap.  2,  n.  1.  Est  accidens  super- 
naturale  in  entitate,  realc,  non  ralionis,  ibid,  n.  2. 
Est  perfectio  cxccllenlissima  et  intrinseca  anima^, 
ibid.,  et  cap.  12,  n.  2.  Est  in  sua  entitatespiritualis, 
cap.  2,  n.  4. 

6  Gratia  habet  connaturalem  habitudinem  ad  infor- 
mandam  substanliam  spiritualcm,  ibid.,  et  lib.  (^, 
cap.  6,  n.  13.  Recipitur  vero  a  subjeclo  obedicntia- 
lilcr,  ibid.  Esl  accidens  absolutum  a  respcclu  Iran- 
scendcntali  non  liberum,  lib.  C,  cap.  2,  n.  7,  ct  cap. 
12,  n.  13.  Relationem  realem  fundare  potcst,  lib.  6, 
cap.  2,  n.  7. 

7  Gratia  cxcellentius  naluram  divinam  parlicipat 
quam  substantia  spirilualis,  lib.  6,  cap.  1.  n.  5.  Eie- 
vat  naluram  ad  diligondum  et  amanduni  Dcum  per- 
fcctius  quam  ex  se  possit,  ibid.  Et  ad  alios  aclus 
supernaluralcs,  cap.  13.  n.  14  ;  el  lib.  7,  cap.  9, 
num.  14. 

8  Gratia  homines  unil  Deo  quasi  vinculum,  lib.  6, 
cap.  2,  n.  5. 

9  Gratia  ad  solum  praedicamentum  qualitatis  perti- 
nct.  lib.  6,  cap.  2,  n.  6,  7  el  11.  Sub  speciehabilus 
coUocatur,  ibid.,  n.  1. 

10  Gratiam  habitualcm  csse  distinclam  ab  habilibus 
fidei,  spei  et  charitatis,  non  est  de  fide.  Gratiam 
tamen  Dei  babere,  qui  tres  illoshabitus  habet,  fidcs 
Catholica  est,  Ilb.  6,  cap.  3,  n.  1. 

11  Opinio  negans  graliam  omnem  permanentcm 
adultis  infundi,  iniprobabilis  scmper  fuit,  et  nuUius 
anliqui  Theologi,  lib.  6,  cap.  3,  n.  4.  Contraria  vcro 
senlcntia  semper  vcrissinia,  ibid. 

12  Graliam  permanentem  dislinctam  ab  actibus,  qui- 
busjuslificamur,  infundi  aliqni  de  fide  csse  ncgant, 
ctiam  post  Tridentinum,  lib.  6,  cap.  3,  n.  5.  De  fide 
tanicn  tcnendum  est,  ibid.,  n.  6. 

13  Gratia  sanctificans  in  omnibus  esl  ejusdem  ralio- 
nis,  lib.  6,  cap.  3,  n.  7. 

14  Prima  gralia  aul  per  baptismum,  aut  per  poenitcn- 
tiam  solum,  utrumque  vel  in  re  vel  in  voto  susccp- 
lum,  comparalur,  lib.  6,  cap.  3,  n.  12.  Quovis  c.x 
his  modis  comparclur,  de  tide  esl  esse  donum  ha- 
bituale,  ibid.,n.  12  et  14. 

15  Gralia  permancns  non  cst  solum  necessaria  pro- 
plcr  pcccati  expulsionem,  scd  ut  animum  sanclum 
cfliciat,  prsecipue  confertur,  lib.  6,  cap.  3,  n  ■15. 
Peccati  expulsio  effecius  est  connaturalis,  sedacci- 
denlarius  graliae  habitualis,  ibid.  Per  se  immcdiale 
pcccalum  ab  anima  cxitellit:  a  volunlate  vero  me- 
dianle  chariiale,  lib.  6  cap.  13,  n.  16. 

16  Gratia  habitualis  adhuc  csset  necessario  admit- 
tenda.eliamsi  dilcctio  Dci  vcl  conlritio  formalilcr 
pcccalum  delercnt,  iib.  6,  cap  3,  n.  15.  Proplcr 
hos  actus  confertur  tanquam  propter  dispositiones 
uitimas,  ibid. 

17  Gratise  augmcntum  pcrbona  opera  mcremur;  hoc 
non  consistit  in  extrinseco  favore  vel  acceptationc, 
lib.  6,  cap.  3,  n.  16.  Quomodo  intelligendum  sil 
gratiam  augeri  in  essequalilalis,  lib.7,  cap.  3,  n.  15. 
Gralia  sanciificans  non  nisi  per  lelhale  peccatum 
aniitlilur,  ibid. 

18  GratiK  habitualis  descriptio.  lib.  C.  cap.  4,  n.  1. 
Ejns  divisio  in  gratiam  sanctiticantem  et  alium  ha- 
bitum  pcTsc  infusum,  lib.  6,  cap.  4,  n.  2. 


RERUM. 

19  Gralia  habitualis  sanctificans  caeteris  prsestantior 
esl,  el  radix  aliorum  habituum  supcrnaturalium, 
lib  6,  cap.  4,  n.  2 

20  Gratia  quse  fit  per  sacramentum,  sine  illo  fieri  po- 
test ;  et  quse  per  sacramcntum  fit,  sine  illo  conscr- 
valur,  lib    6.  cap.  7,  n.  14. 

21  Gratiam  omnes  virtutes  morales  por  se  infusse  co- 
mitanlur,  lib.  6,cap.  9,  n.  7.  Conqiaratione  illarum 
est  inslar  formse  substantialis,  cap.  12.  n.  2,  el  cap. 
13,  n.  8.  Non  tamcn  ilias  physice  producit,  cap  13, 
n.  20. 

22  Gralia  sanctificans  dislinguitur  a  fide  et  spe,  lib. 
6,  cap.  11.  n.  1.  A  charitatc  tamcn  non  distingui 
valdc  probabile  cst,  ibid.,  a  n.  2,  usquc  ad  9.  Pro- 
babilius  realilcr  dislingui,  lib.  6,  cap  2,  n.  1,  2  et 
15.  Charitatc  perfectior  est,  cap.  13,  n.  8. 

23  Gralia  non  est  principinm  proximum  dctcrmina- 
tse  operationis.  lib.  7,  cap,  12,  n.  2,  5  et  10,  et  cap. 
13,  n.  6.  Est  tamen  vciuli  principium  principale. 
licet  remolum  omnium  operationum  virlutum  infu- 
sarum,  lib.  6.  cap,  12,  n.  16,  et  cap  13,  n.  14. 

24  Gratia;  corrcspondot  gloria  ut  haeredilas,  lib.  6, 
cap.  12,  n.  10,  et  cap.  13,  n.  8.  De  potenlia  ordina- 
ria  illi  commensuratur,  lib.  7,  cap.  5,  n.  8. 

25  Gratia  non  in  i)Otentiis,  sed  in  substantia  animae 
immedialc  inhaerct,  cap.  12,  n.  13.  Ab  illa  mate- 
rialiler  causatur  lib.  7,  cap.  1,  n.  28. 

26  Rationc  grali;e  dicimur  a  Dco  intrinsece  amari, 
lib.  6,  cap.  13,  n.  2.  Ad  veram  amicitiam  inter  ho- 
mines  et  Deum  neccssaria  est,  ibid.,  el  lib.  1,  cap. 
1,  n,  10,  usque  ad  13. 

27  Gratia  perscipsam  fa^^il  homincm  amabilem  Dco, 
lib.  7,  cap.  1,  n.  14  et  18.  Idque  non  simpliciler, 
sed  ex  suppositione,  ibid.,  n.  22. 

28  Graliafacil  homincm  Dcum  per  participalionem, 
cjusque  filium  adoptivum,  lib.  6,  cap.  13,  n.  2  et  8, 
et  lib.  7,  cap.  2,  n.  3  et  6. 

29  Gratia  in  esscntiaii  ratione  perfectior  est  chariiate, 
lumine  gloriae  et  visione  beaia,  lib.  6,  cap.  13,  n.  8 
et  9.1miicrfcctior  tamcneslforma  subtanliali,  ibid.. 
n.  12.  Contrarium  etiam  probabilc  judicatur,  ibid. 

30  Gratiaa  charilate  naturaliter  scparari  nequit,  lib. 
6,  cap.  13,  n.  17.  Divinitus  non  repuguat,  ibid.  Sine 
charilate,  condignitatem  daret  ad  meritum,  ibid., 
n.  18. 

31  Graiia  pcr  originale  non  maculatur,  imo  illud  au- 
fert,  lib.  7,  cap,  1,  n.  37. 

32  Gratia  cst  signum  quo  justi  ab  injustis  distinguun- 
tur,  ibid. ,  n.  38. 

33  Eftcctus  formalis  physicus  ct  inscparabilis  gratiae, 
cst  facere  participem  divinae  naturae,  lib.  7,  cap.  3, 
n.  9.  llem  faccre  hominemaptiludinaliler  acceptum 
ad  gloriam,  ibid.,  n.  10. 

34  Gratia  habitualis  cst  justiiia  univorsalis,  lib.  7, 
cap.  9,  n.  14.  Sed  sola  simpliciter  et  essentialiler 
justifical,  ibid.,  n.  15  et  19.  Non  lamen  dicilur  habe- 
rc  complementum  seu  statum  justiticcsinc  aliisvir- 
tutibus,  ibid.,  n.  20. 

85  Gratia  juslificans,  tam  contra  peccatum  commis- 
sum  quam  conlra  commiliendum  juvat,  lib.  7,  cap. 
10,  n.  1. 

36  Quo  instanli  gratia  infundiiur,  stalim  peccalum 
remitlilur,  lib.  7,  cap.  14,  n.  8.  Et  quomodo,  lib.  7, 
cap.  17,  a  n.  2,  usque  ad  6. 

37  Graiia  ct  chariias  de  lcgc  ordinaria  in  homine 
aclualiter  peccaule  non  permanet,  lib.  7,  cap.  19,  a 
n.  2,  usque  ad  8,  etcap.  20,  n.  24. 

38  Gralia  ct  pcccatum  habituale  nec  physice,  nec  jiri- 


INDEX  RERUM. 


281 


valivc,  aut  conlradictorie  opponuntur,  lib,  7,  cap. 
20,  n.  7.  Possun  de  potenlia  absoluta  sintiul  mane- 
re,  ibib.,  a  n.  7,  pcr  tolum  capul.  Non  tamen  lio- 
minem  sanclum  denoniinabit,  ibid.,  n.  19.  Quem 
cl!'ectum  tunc  gratia  efficiat ,  ibid.,  ct  n.  25. 

39  Gratia  unionis  cum  peccato  cliam  veniali  de  po- 
lenlia  absoluta  essc  nequit,  lib.  7,  cap.  20,  n.  33, 
34  ct  35. 

/iO  Gratia  Chrislo  Domino  coliala  tinila  fuil,  lib.  7, 
caj).  12,  n.  15.  Jus  Gliristo  tribucret  ad  gloriam,  etsi 
gralia  babiluali  careret,  ibid.,  n.  11. 

41  Gralia  habitualis  potest  divinitus  infundi  pecca- 
tori  peccatum  non  retractanti,  cap.  21,  a  n.  15,  us- 
quc  ad  18. 

42  Quaelibet  gralia  sanctificans  salis  esl  ad  omnia 
pcccala  expcllcnda,  lib.  7,  cap.  22,  n.  18. 

43  Gratia3  privatio  de  potentia  absoluta  polest  manc- 
re  sub  ratione  pocna^  ablala  ratione  maculse  habi- 
tualis,  lib.  7,  cap,  22,  n.  20. 

44  Privatio  gratiffi  physica  sine  mutatione  aliqua  phy- 
sica  ab  homine  auferri  non  potest,  lib.  7,  cap.  23, 
n.  1. 

45  Gralia  habitualis  de  se  non  est  forma  vcnialis  pcc- 
cali  expulsiva,  lib.  7,  cap.  24,  n.  2.  Sui  lanlum  pri- 
vationem  physice  cxpellil,  ibib.,  n.  3. 

46  Gralia  in  baplismo  vel  in  sacramcnto  poenitcntiae 
comparala,  vcnialia  delcl,  si  obicem  non  invcniat, 
ibid. 

47  Gratiahabitualis  non  est  forma  nalura  suaincom- 
possibilis  cum  pcccato  veniali,  lib.  7,  cap.  24, 
n.  15. 

48  Prima  gralia  cum  sola  allrilione  non  potcst  nisi 
per  sacramentum  obtincri,  lib.  7,  cap.  24,  n.  17. 

49  Gratia  habilualis  est  qualitas  perfeclior  omnibus 
gloria3  qualitatibus,  lib.  7,  cap.  25,  n.  4. 

50  Sub  gratia  plures  habitus  comprehendunlur,  lib. 
8,  cap.  1,  n.  7. 

51  Inter  gratias  datur  finalis  causalilas,  et  aliquando 
reciproca,  lib.  8,  cap.  1,  n.  9. 

52  Gratia  est  finis  cm?  respectu  beatitudinis  superna- 
luralis,  ibid. 

53  Gralia  in  fieriet  conscrvari  malerialiter  asubjcclo 
causatur,  lib.  8,  cap.  2,  n.  4  ct  5.  Non  creatur, 
ibid.,  a  num.  8  nsque  ad  12.  improprie  tamen  dici 
potest  concreari,  ibid.,  num.  14  et  15.  Eadem  ac- 
lione  qua  producitur,  subjccto  uniiur,  ibid.,  num.  6, 
cl  cap.  4,  num.  14.  Non  prius  natura  cxistit  quam 
inha^real,  lib.  8,  cap.  12,  num.  12,  elcap.2,  num  7. 
Educitur  a  potcnlia  obedicntiali  anim«,  in  qua  im- 
mcdiale  fit,  ibid.,  num.  13. 

54  Gratiani  de  facto  hominibus  infundi,  non  potcst 
ralione  solum  naturali  convinci,  lib.  8,  cap.  3,  n.  8. 

55  Gratia  non  est  actus  secundus  el  vitaiis,  lib.  8, 
cap.  3,  uum.  4. 

56  Gratia  ab  agente  creato  nec  de  potentia  al)soluta 
fieri  potest  principaliter,  lib.  8,  cap.  3,  num.  5,  us- 
que  ad  11.  De  lacto  lamon  ab  illo  producitur  iii- 
slrumcnlalitcr,  ibid.,  num.  12. 

57  Graliaj  excitantis  motus  a  potentiis  effcctive  pro- 
cedunl,  lib.  8,  cap.  4,  num.  12. 

58  Causa  meritoria  gratije  duplex  assignatur,  lib.  8^ 
cap.  15,  num.  1. 

59  Dispositio  adgratiam  vel  cslproxima,  vel  rcmola, 
latc,  lib.  8,  cap.  6,  num.  10,  U,  12,  ct  cap.  5,  n.  2. 
Non  potcst  essc  iihysica,  sed  lantum  moralis,  ibid., 
a  num.  4,  usque  ad  7. 

60  Dispositio  qucG  est  remola  cxtra  Sacramentum, 
potcst  esso  proxinia  cum  illo  respeclu  justificaiio- 


nis,  lib.  8,  cap.  6,  num.  12.  Dispositio  proxima  du- 
plex  assignalur,  ibid.,  num.  13.  Assignatur  ctiam 
duplcx  rcmota,  ibid.,  num.  14. 
Gl  Dispositio  ad  gratiam  sanclificanlem,tam  proxima, 
quam  remota,  dcbct  csse  supernaluralis  in  onti- 
tale,  lib.  8,  cap  7,  num  2,  6  el  7.  Etiam  in  sacra- 
mcnto,  ibid.,  num.  10.  De  dispositione  proxima  est 
doctrina  de  lide,  ibid.,  num.  8.  Non  tamen  de  re- 
mota,  ibid.,  num.  9. 

62  Dispositionem  ad  gratiam  liberam  esse,  dc  fidc 
cst,  lib.  8,  cap.  8,  a  num.  13,  usquc  ad  11.  De  lide 
eliam  est  a  potentiis  elfeclivc  causari,  ibid. 

63  Gratise  excitantcs  remotissime  dicunlur  disposi- 
tioncs  ad  gratiam,  lib.  8,  cap.  8,  num.  7.  A  polcn- 
tiis  efiective  causanlur,  ibid. 

64  Dispositiones  ad  gratiam  aliae  a  solo  Dco,  aliai  ab 
homine  ctiam  prpeslantur,  lib.  8,  cap.  8,  num.  7. 

65  Gratia  operans  dupiiciter  potcst  considcrari,  lib. 
8,  cap,  8,  num.  10. 

66  Dispositio  ad  gratiam,  non  solum  ul  aclus,  scd  ut 
disposilio  cst,  proccdila  libcro  arbitrio,  lib.  8,  cap. 
8,  num.  8.  9  et  10. 

67  Disposilio  rcmola  ad  gratiam  habilualem,  lanlum 
per  accidcns  cst  causa  illius,  lib.  8,  cap.  9,  num.  1 
ct2. 

68  Dispositio  ullima  adjuslificalionem,  quae  fit  exlra 
sacramenlum,  necessario  csl  admitlenda,  lib  8, 
cap.  9,  a  num.  5,  usque  ad  11.  Haec  sufticil  lam  ad 
infusionem  prinife  gratiae,  quam  ad  pcccatoruni 
remissionem,  ibid  ,  a  num.  12,  usque  ad  14.  Est 
tantum  causa  moralis  justilicationis,  ibid  ,  a  num. 
15,  usque  ad  lincm  capilis. 

69  Eadem  dispositio  polest  essc  rcmola  ad  graliam 
sanclificantem,  et  proxima  ad  aliqucm  habitum 
gratise,  lib.  8,  cap.  11,  num.  1. 

70  Disposilio  qua  peccator  ad  gratiam  disponitur, 
nullo  modo  ab  ipsa  gratia  elTectivc  causari  polest, 
lib.  8,  cap.  12  ct  13.  Nec  intendi,  ibid.,  num.  20. 

71  Gratia  pcccatori  infunditur,  quia  est  conlritus, 
vcl  Deum  super  omnia  diligit,  lib.  8,  cap.  12, 
num.  2. 

72  Gratia  excitans  homini  datur  ut  convcrlalur,  non 
quia  converlitur,  ibid. 

73  Gralia  distribuitur  juxta  recipicntium  dispositio- 
nem,  lib.  8,  cap.  12,  num.  5  et  6. 

74  Gratia  non  potest  subjectum  informare  secunduni 
rationem  genericam,  quin  secundum  rationem 
speciticam  simul  informet,  lib.  8,  cap  12,  num.  10. 

75  Uispositio  ultima  ad  gratiam  prajparans  uon  po- 
tcst  esse  a  solo  libero  arbitrio,  lib.  8,  cap.  12, 
num.  17  el  18.  Sed  ab  illo  simul  cum  gratia  cxci- 
tanle,  ibid.,  num.  19  et20.  Ilaec  dispositio  non  po- 
test  pcr  eamdem  aclionem  ab  habitu  gratiae,  eliam 
de  polenlia  absoluta  causari,  ibid.,  num.  21. 

76  Disposilio  ad  graliam  prisparans  non  potcst  csse 
prior  ct  posterior  habitu  infufo  in  diverso  gencre 
causae,  lib.  8,  cap.  1-2,  a  num.  23. 

77  Disposilio  ullimaad  gratiam  de  congruo  illam  nic- 
retur,  cerioquc  a  Deo  impetrat,  lib.  8,  cap.  12, 
num.  23,  24  et  23.  Non  vero  dispositio  remota,  ibid., 
num.  25. 

78  Disposilio  ad  graliam,  ad  illius  eliam  proprielales 
disjionil,  lib.  8,  cap.  12,  num.  31.  Gratia  [irius  ho- 
mini  infunditur  quani  charitas,  lib.  8,  cap.  12, 
num.  31 . 

79  Disi)ositioncs  ad  gratiam,  lam  proximae  quam  re- 
motiB,  non  liunt  in  nobis  sine  infusionc  Spirilus 
Sancli,  lib.  8,  cap.  13,  num.  4  el  5. 


28-2 


INDEX  RERUM. 


80  Disposilio  diiplex  cst :  una  praeparans  ad  formam, 
altera  illam  consequens,  lib.  8,  cap  13,  num.  8. 

81  Disposilio  anlecedens,  nec  in  rebus  ])hysicis  nec 
in  moraiibus,  a  re  ad  quam  disponil,  ef^ective  cau- 
sari  polcsl,  lib.  8,  cap.  13,  a  num.  8  usque  ad  1-2. 

82  Dis]iositionem  ullimam  ad  gratiam  j)rocodere  ab 
habitu  infusocjusdeni  gratige,  nuUibi  docuit  D.  Tlio- 
mas,  iib.  8,  cap  14,  pcr  lolum. 

83  Gradus  graliae  el  meriti  an  arilhmelice,  an  geome- 
Irice  sibi  respondeanl?  lib.  9  cap.  3,  num  4G. 

84  Gratiae  dislinctio  in  esse  gralise  et  in  esse  (juali- 
tatis,  iib.  9.  cap.  3.  num.  39  et  42.  Per  idem  omni- 
no  esse  praeslat  suos  effeclus  formales,  ibid.  Per 
ideni  cliam  intenditur,  ibid.  num  40  el  41. 

85  Graliam  inaniissibilem  essc  hserelici  asserunt,  iib. 
11,  cap.  1,  nuni.  1,  2  et  3,  et  cap.  2,  num.  2.  Ejus 
amissibilitas  probatur,  cap.  1,  a  num.  7  usque 
ad  13. 

86  Graiiani  esse  tanlum  amissibilem  ad  tempus,  non 
tinaliter,  biiereticicrrant,  lib.  11,  cap.  2,  a  princi])io. 
Contrarium  probalur  in  prsedestinatis,  num.  6  et 
11,  ct  in  reprobis^  a  num.  7. 

87  Graliam  amissam  rccuperandam  esse  per  poeni- 
tenliam,  tam  incertum  quam  justum  csse  perseve- 
raturum,  lib.  11,  cap.  2,  num  11. 

88  Graliie  elcharitalis  desilio  non  est  proprie  anni- 
hfialio.  Et  undc  talis  desilio  provenial,  lib.  11,  cap. 
1,  num.  23,  24. 

89  Graliaj  jusliiicantis  nominc  non  solum  primam 
graiiam,  scd  augmentum  cjus  et  auxilia  comprc- 
hendunl  Palrcs.  lib  10,  cap.  3,  num.  3. 

90  Gratia  ab  cxtrinseco  tantum  corruiitibilis  csl,  lib. 
10,  in  prailud.,  num.  1.  Non  conscrvatur  ab  homine 
physice ,  jirajtcr^iuam  niateriali  inlluxu ,  ibid., 
luim.  2. 

91  Gratite  conscrvalionem  moralcm  a  sola  lide  pcn- 
dere  crrant  haerctici,  lib.  11,  caj).  3,  num.  5:  etlib. 
10,  cap.,  a  num.  2.  Impugnantur,  a  num.  6,  ostcn- 
dendo  rcquiri  etiam  declinarea  malo,cta  num.  s, 
oslendendo  •'cqinri  faccre  bonum, 

92  Graliaegcneralionempiuraroquirere  quamconscr- 
vationem  oslendilur,  lib.  10,  cap.  1,  num  10. 

93  Gonservalio  gralia^  jiendet  a  bonis  operibus  ul  a 
rcmovente  prohibens,  id  csl,  i^cccalum.  Infusio 
lamen  gratiie  requiritO[)Cra  in  adultis,  lib.  10,  cap. 
1,  num.  11. 

94  Ad  gralise  conservationem  non  satis  est  imi)lerc 
praeccpta  omnia  quoad  subslantiam  solum,  lib.  10, 
cap.  1,  num.  12.  Imo  moralilcr  ncccssarium  cst 
servare  consilia,  ut  gralia  diu  conservetur,  ibid. 

95  Grali;e  habituali  non  debenlur  anxilia  cRicaoia, 
quibus  diu  conservetur,  lib.  11,  cap.  2,  num.  11. 
Sed  lantum  auxilia  suflicicnlia,  lib.  10,  cap.  3,  a 
num.  2  ct  6;  ct  lib.  9,  cap.  7,  num.  2. 

96  Gralia  amissa,  cur  sola  fides  ct  spcs  remancanl, 
lib.  11,  cap.  5,  num.  25. 

97  Gratiam  ]ier  peccata  vcnialia  rcmitti,  qui  aflir- 
ment,  lib.  11,  ca]).  8,  a  num.  5.  0p])0situm  verum 
oslenditur,  ibid.,  a  num.  7. 

98  Gratia  de  se  inelinat  ad  non  pcccandum,  eiiam 
venialiter,  lib.  11,  cap.  8  in  line.  Non  tamcn  rc- 
mlllitur  pcr  i^rojiositum  jicccandi  vcnialitcr,  ibid. 

99  Graiiae  iniequalilas  in  divcrsis  hominibus  arguit 
intensibilitalem  ct  remissibilitatcm  in  codcm,  lib. 
9,  ca]i.  1,  initio,  et  num.  9. 

100  Gratia?  prima  infusio  fit  secundum  proporlioncm 
lihysicam  disposilionis,  non  ita  iniensio  sive  aug- 
mcntum,  lib.  9,  cap.  3,  nuni.  23,  24  ct  25. 


101  Gratiae  habcre  terminum  intensionis  speclata 
etiam  potcntia  absoluta,  qui  affirment,  lib.  9,  c.  5, 
num.  1.  Opposilum  probatur,  num.  5.  Qui  dicant 
naturaliler  saltcm  habcre  tcrminum,  nnm.  2.  Im- 
pugnatur,  num.  6  et  7.  Qui  dicant  ex  sola  subjccti 
capacilatc  limiiari,  num.  3.  Imjiugnantur,  nnm.  8. 
INuIIo  cx  istis  modis  habcre  tcrminum  oslenditur, 
a  num.  4. 

102  Graliae  caj^acitas  in  omni  crcatura  inlellecluali 
aequalis,  ibid. 

103  Gralia  unde  habcat  carere  tcrmino  intcnsion's, 
non  esscnliie,  lib.  9,  cap  5,  num.  9.  Unde  habeat 
quod  nulli  subieclo  possit  esse  connaturalis,  ibid. 

104  Gratia  viae  an  intcrdum  major  gratia  patriae,  I.  9, 
cap.  6,  num.  16. 

105  Gratiaj  infusio  non  semper  mundat  a  venialibus, 
lib.  9,  cap.  7,  num.  1. 

106  Grali*  indicia,  seu  signa,  quam  sint  inccrla,  I.  9, 
caj).  10.  num.  12  el  13.  Quae  sinl  haec  moralia  si- 
gna  gralia3,  lib.  9,  cap.  11,  ;i  num.  6. 

107  Gralia  cur  dicalur  fons  aquae  salientis  in  viiam 
aetornam,  cl  semcn  gloria?,  lib.  12,  cap.  1,  num.  14 
et  18. 

i08  Cur  gralia  non  dicitur  merces  bonorum  operum, 
sicut  gloria,  lib.  12,  cap.  18,  num.  7. 

109  Quae  sit  prima  gratia  cxpenditur,  lib.  12,  cap.  23, 
num.  1,  et  cap.  28,  num.  2. 

110  Quid  sil  gralia  consummata,  et  quid  addal  super 
graliam  viae,  lib.  12,  cap.  29,  num.  5. 

111  GralicC  cerliludo,  vide  certitudo,  a  num.  8,  usquc 
ad  19. 

112  Comparatio  gratiac  cum  charilafo,  vide  charitas, 
num.  4. 

113  Slalus  graliae  ad  meriium,  vido  uEniTUM. 

114  Quomodo  gralia  cjusquc  augmentum  cadat  sub 
mcritum,  vide  merituh.  num.  91,  92,  95,  139  et  l'i0. 

GRATITUDO. 

1  Gralitudinis  virlus  propric  ot  formaliter  non  repo- 
rilur  in  Dco,  nec  cx  illa  obligari  potcsl  ad  mcrila 
compcnsanda,  lib.  12,  cap.  30,  num.  12,  ct  cap.  36, 
num.  9. 

H 

HABITCS. 

1  Ilabitus  supcrnaluralis,  vidc  actus  supernaturalis. 

2  Ilabitus  supernalurales  de  polentia  absoluia  non 
sunt  neccssarii;  non  itadeordinaria,  necsecundum 
convcnientem  p.^-ovidcnliam,  lib.  6,  cap.  1,  num.  20, 
et  cap.  4,  num.  10,  fusius.  Complent  polcntias  ad 
operationem,  ibid. 

3  Ilabilus  nomine  communiler  principium  actus  in- 
telligilur ;  si  vox  lalius  sumatur,  quamcumque  qua- 
li'atem  animam  a.Ticicntcm,  quae  actus  sccundus 
non  sit  significat,  lib.  6,  cap.  4,  num.  1. 

4  Ilabitus  iiersect  jicr  accidensinfusi  distinctis,  ibid., 
num.  2. 

5  Habiius  graliae  infus»  non  est  genus  respeclu  vir- 
tiilis  infusae,  ibid. 

6  Habitus  per  se  infusus  a  nulla  causa  praetcr  Doum 
fieri  potest,  ibid.,  num.  3.  Est  delorminalus  quoad 
s]>ccicm  ad  honcstum  supernaluralis  ordinis  , 
ibid. 

7  Habitus  pcr  sc  infusus  requirilur  ad  subslanliam 
aclus,  seu  ut  fial,  qualitcr  ojiortct  ad  salutom, 
ibid.,  num.  4.  Pro  codom  ac  virtus  sumitur,  ibid. 
Nullus  unqliam  Catholicus  Theologus  eum  nogavii; 


INDEX 

charilalis  lamenhabitum  infueum  negavit  Magistcr, 
ibid.,  num.  5 

8  Habitus  per  se  infusos  operalivos  dari  Catholica 
sentcnlia  est,  iib.  6,  cap.  4,  num.  7. 

9  Si  potenlia  habitibus  infusis  carcat,  speciali  Dei 
auxilio  cgel  ad  actus  cliciendos  supernaturales, 
ibid.,  num.  15  Adhuc  sine  iliis  actus  elicitus  vila- 
iis  diccretur,  ibid. 

10  Habilus  per  se  infusi  ponunlur  ut  polestatcm  ct 
faciiitalcm  ad  opcrandum  confcrant,  ibid.,  n.  11. 

11  Habitui  in  commuui  sumpto  non  repugiiat  poies- 
talom  ad  operandum  posse  conferre,  ibid. 

12  Habitus  infusi  ab  actibus  fieri  non  possunt,  ibid. 
Essentialiter  supponunl  petentiasquibus  conferunt 
posse  operari,  ibid.,  num.  12. 

13  Sub  primaqualilalis  specic  collocantur,  ibid. 

14  Si  habilus  infusus  solus  esset  aclus  causa,  non  es- 
set  vitalis,  num.  3. 

15  Habitus  volunlatis  non  sunt  formalitcr  libcri,  scd 
donominalive,  lib.  6,  cap.  5,  num.  13. 

16  Ihdyilus  supornaluralis  influxus  sinc  influxu  po- 
lentiae  non  est  suflicicns  ad  eliciendos  actus  hbc- 
ros,  ibid. 

17  Habitus  infusi  per  se  sunt  i^roxima  et  principalia 
principia  actuum  supernaluralium.  hb.  6,  cap.  6. 
num.  1,  et  cap.  7,  num.  1.  Dcbelur  illis  propor- 
lionalus  concursus  ad  actus  supcrnaturalcs,  lib.  6^ 
cap.  7,  num.  1. 

18  Hal)ilus  infusus  polentiae  virlulem  non  immulat, 
ibid.,  num.  3. 

19  Habitus  pise  affectionis  prsecise  speclatus  virlus 
Thcologalis  non  cst,  scd  moralis,  cap.  8,  num.  17. 

20  Omnis  habilus  honeslus  generaiim  loquendo  est 
vcra  virlus,  iib.  6,  cap.  10,  num.  1. 

21  Habitus  doni  Spiritus  Sancti.  Vide  donum. 

22  Habitus  supernaluralis  est  per  se  infusus  necessa- 
rio,  lib.  6,  cap.  14,  num  2. 

23  Habitus  naluralis  acquisitus  in  materia  virtutum 
infusarum  non  est  per  se  nocessarius  ad  perfeciio- 
nem,  scu  usum  ipsarum.  ibib.,  cap.  14,  num.  18. 
Illas  lamen  suo  modo  juvat,  ibid.,  num.  19. 

24  Habilus  charitatisdc  potcntia  absolula  polest  cum 
habiluali  peccalo  simul  consisterc,  lib.  7,  cap.  20, 
num.  3,  4  et  5.  VidccuARiTAs,  num.  16,  et  contritio, 
num.  23  ct  24. 

25  Qu?e  sil  dificrcntia  inter  habilus  vise  et  palria^, 
lib.  8,  cap.  1,  num.  8. 

26  Habitus  per  se  infusus  nobilior  est  suo  actu,  1.  6, 
cap.  7,  num.  1 ;  el  lib.  8,  cap.  4,  num.  19.  Per  ununi 
aclum  conlrarium  dcperdilur,  ibid.  Habitus  quos 
homo  per  aclus  potcst  acquirere,  ordinarie  Deus 
non  infundil,  ibid. 

27  Ilabilus  gratise  potest  concurrere  ad  i^rimum  ac- 
tum  qui  non  sit  dispositio  ad  illam,  lib.  8,  cap.  11, 
nuni.  1. 

28  Habitus  infusi  formalis  effcctus  non  pst  farore 
graium,  sed  bcnc  disposilum  ad  operandum,  lib.  7, 
cap.  4,  n.  4. 

29  De  fide  esl  Ireshabitus  fidci,  spei  et  charitalissub 
his  nominibus  nobis  pcrmancnlcr  infundi,  lib.  6, 
cap.  8.  num.  14  el  15. 

30  Habitus  fidei  cl  spoi  intondi  possunl  in  neccaloro, 
lib.  9,  cap.  2,  num.  13. 

31  Habilusctiani  supcrnalurales  subordinantur  iio- 
lcnliis  in  usu,  nonquoadefiicaciam,  lib.  10,  ca  ■.  7, 
num.  12. 

32  Habitus  supernaturales  inlendi  possunt,  non  re- 
niitti,  lib.  11,  cap.  8,  num.  16. 


RERUM.  283 

33  Habilus  per  se  non  resislilaclui  habitus  contrarii, 
lib.  11,  cap.  6,  num.  6. 

34  Dous  non  nisi  habilum  bonum  ct  honestum  in- 
fnndcre  polost,  lib.  G,  cap.  7,  num.  3. 

35  De  potcnlia  absoluta  polest  Deus  habilus  infusos 
conferre  sine  gratia^  sancliiicantis  infusione,  lib.  7, 
cap.  4,  num.  4. 

H.ERETICUS. 

1  Iferelicus  quiuniarticulo  discrcdit,  quamvis  alium 
retincat,  statim  iniirmiorem  suam  scniit  fidem,  I.  6, 
cap.  14,  num.  10. 

2  Haereticus  facilitatem  habet  ox  habitn  arquisilo  et 
spociobus  reliclis  ab  objectis  anlea  crcdilis,  ibid. 

3  Hsereticus  ccnsendus  qui  conclusionem  deduclam 
per  evidenlem  consequentiam  ex  principiis  de  fide 
negaret,  lib,  6,  cap.  3.  num.  10. 

4  Hffireticus.  Vide  fides,  num.  33. 

HOMO. 

1  Homo  inpuris  naturalibus,  eo  ipso  quod  rationalis 
est,  filius  Dei  dici   potest,  lib.  7,  cap.  2,  num.  7 
Sicsumptus  tenditin  Deum  ultimum  fincm  natura- 
lem  por  suos  aclus,  ibid. 

2  Homo  per  suam  naturam  habet  connaturale  jus  ad 
bealiludinem  naluralem;  pcr  gratiam  ad  superna- 
luralcm,  ibid.,  num.  7.  ADeo  ad  gloriam  aciualilor 
acceplns  sine  gralia,  gralns  illi  exlrinsece  dicere- 
tur,  lib.  7,  cap.  3,  num.  14. 

3  Homo  fit  justus  per  gratiam  animjE  infusam,  lib.  7, 
cap.  7,  num.  4  Non  potcsl  juslus  aul  jusliorfiori 
formalilcr  el  inlrinsece,  eliam  dc  potenlia  absolula 
per  juslitiam  Dei,  vel  Christi  impulativam,  ibid., 
num.  33  et  34. 

4  Homo  ut  justus  dicalur  et  sil,  non  opus  ost  ut  ac- 
tualiter  opereiur,  sed  satis  est  graliam  habitualem 
habcal,  lib.  7,  cap.  8,  num.  31. 

5  Homo  per  sui  mulationem  ad  Deum  convertitur ; 
Deus  vero  absqueullahomincm  conversum  de  no- 
vo  diligit,  lib.  7,  cap.  13,  num.  14. 

6  Homo  non  polost  salisfacorc  de  rigore  juslilise  pro 
offensa  pcccali,  lib  7,  cap.  14,  nnm.  40  et  70.  Po- 
test  tamen  jam  gralus  de  absolula  juslilia  mereri, 
vcl  pro  poena  lemiiorali  saiisfaccre,  ibid.,  num.  40. 

7  Homo  ex  se  et  ex  vi  suarum  polentiarum  Dcum  ut 
finem  supcrnaturalem  nec  cognosccre,  ncc  amarc 
potest,  lib.  6,  cap.  8,  num.  3. 

I 

IMPETRATIO. 

1  Impetralio.  Vide  meritum,  num.  128  el  129.  Impc- 
tratio.  Vide  oratio,  num.  3. 

IMPOTENTIA. 

1  Impotcntia  moralis  ad  vitanda  omnia  peccaiacilra 
privilegium,  cst  simpliciter  impotentia,  lib.  9,  c.  8, 
num.  17,  23  ct  29. 

INCEPTIO. 

l  Incoptio,  vide  res. 

INDICIA. 

1  Oua^nam  indicia  adcplEe  grati^,  lib.  9,  cap.  1,  n.  6. 

2  Indicia  fidei,  vide  fides,  num.  34. 

3  ludicia,  sive  signa  gratiae,  vide  gratia,  num.  106. 

INFANS. 

1  Infantem  hunc,  vcrbi  graliajcsseverebaplizalum  et 


284  JNDEX  RERUM. 

graliam  habere,  quomodo  crcdamus,  lib.  9,  cap.  9,  jus. 

num.  33.  1  Jus  ad  gloriam  quod  gralia  confert,  qualitcr  inlel- 

2  Infans,  vide  PAHvuLus.  ligendum,  lib.  11,  cap.  2,  num.  13. 


INFIDELITAS. 


1  Infidclilas,  vide  fides,  pr?ecipue  num.  27  ct  28. 

2  Infideiilas  dispositive  moralilcrcorrumpil  7dem,ct 
non  solum  do  merilorie,  et  in  quo  consistal  hoc 
disponendi  munus.  lib.  11,  cap.  1,  num.  12.  Qui  pu- 
tenl  corrumpere  physice,  ibid.,  num.  11. 


INFINITUM. 


1  Infinitam  qualilatem  intensive  produci  actu  cur  re- 
pugnet,  lib.  9,  cap.  5,  num.  10. 


INFUSIO. 

1  Infusio  gratire,  vide  conservatio. 

2  Infusio  graliae^  videcRATiA,  num.  41,  54  cl  100. 

INJURIA. 

1  Injuria  crescit  ex  dignilate  pcrsonse  offensa},  1.  7, 
cap.  l'i,  num.  46.  Et  quomodo  hoc  intclligcnduin, 
ibid.,  num.  64  el  66. 

2  Licct  injuria  facla  Deo  inlensive  infinita  non  sit, 
non  idco  pura  crealura  pro  illa  de  condigno  salis- 
facere  polest,  ibid.,  num.  70. 

3  Discrimen  inler  rcmissionem  injuriiE  a  Dco  el  ho- 
minibus  faclam,  ibid.,  num.  12. 

INJUSTITIA. 

!  De  inlrinseca  ratione  injustitiaB  non  est  ut  lff'sus 
damnum  insuis  bonispaliatur,  iib.  7,  cap.  14,  n.  59. 

2  Ad  injusliliae  peccalum  commillendum  satis  cst  ali- 
qucm  jurc  sibi  debito  privarc,  ibid. 

INNOCENTIA. 

1  Innocentire  rcctitudo  in  quo  consistat,  lib.  7,  c.  22, 
num.  17. 

2  Pcr  nuilam  juslilicalionem  innocenliae  rcctiludo 
potesl  reslitui,  ibid. 

3  Innocentiee  perdiliie  restilMtio  ad  perfectam  peccali 
remissionem  necessaria  non  est,  ibid. 

instrumentum. 

1  Instrumento  propric  diclo  cum  libertale  opcrari 
non  repugnat,  lib.  6,  cap.  7,  num.  12. 

INTELLECTUSj  Ct  INTELLECTIO. 

1  Intellectus  divinus  est  p.xcellentius  attributum  vo- 
luntate,  lib.  6,  cap.  13,  n.  8. 

2  Intellcclus  se  suosque  actus  non  melius  novit, 
quam  voluntatis,  lib.  9,  cap.  12,  num.  13. 

3  Intellectio  ut  aclio  vitalis  est,  esseniialiler  pcndet 
ab  intcUcclu,  lib.  6.  cap.  13,  num.  8. 

INTENSIO. 

1  Inlcnsio  formae  ut  rcspondeat  inlensioni  disposi- 
nis,  lib.  9,  cap.  3,  nuin.  46. 

2  Inlensio  gratiae,  videcRATiA,  n.  100  usque  ad  103. 

3  Intensio  ad  meritum  non  requiritur,  lib.  12,  cap.  8, 
num.  3  et  4.  Si  dalur,  ei  merilum  corrcspondel, 
lib  9,  cap.  3,  num.  2-2. 


JDDICIUM. 

1  Judicium  probabile  potesl  el  debet  quis  habere  de 
sua  gralia,  lib.  9,  cap.  11,  num.  3. 


JUSTIFICATIO,    JUSTIFICATUS,   Cl  JUSTIFICARI. 

1  Vcrbi  justificalio,  duplcx  signiticalio,  lib.  7,  cap.  6, 
num.  10. 

2  Juslificatio  intervonlu  alicujus  graliae  creatae  et  in- 
haerentis  in  nobis  tit,  lib.  6,  cap.  1,  num.  1.  Duplox 
est,  lib.  7,  cap.  11,  num.  14.  Altera  peccatum  sup- 
ponit,  altera  non  supponit,  ibid. 

3  Quacumque  ralione  contingat,  in  lcge  nova  fil  per 
gratiam  habitualiter  inhserenlem,  lib.  6,  cap.  3, 
num.  12  et  14.  Idem  dicendum  dc  justificatis  ante 
Chrisli  adventum,  et  justificatione  Adami,  quam 
ante  lapsum  habuit,  lib.  6,  cap.  3,  num.  18. 

4  Justificatio  dividilur  in  primam  et  secundam,  1.  7, 
cap.  6,  num.  4. 

5  Juslificalio  quae  fit  per  Sacramenlum  pamitenliaedc 
perdila  gratia,  non  esl  secunda^  scd  prima,  lib.  1, 
cap.  6,  num.  18. 

6  Accidcntaliter  dici  potesl  secunda,  ibid. 

7  Secunda  justificatio  proprie  illa  cst,  in  qua  ex  gralo 
fit  quis  iiiagis  gratus  per  augmenlum  graliae,  ibid., 
num.  18.  Ilaicin  infinilum  usque  admortem  polest 
mulliplicari,  ibid. 

8  Prima  justificatio  aliquando  fit  ex  carenlia  graliae 
lanquam  cx  termino  pure  negalivo,  lib.  7,  cap.  6, 
num.  16. 

9  Justificalio  impii  peccatorum  remissionem,  el  ali- 
cujus  doni  positivi  infusionem  includit,  lib.  7,  rap. 
6,  nuni.  21,  ct  cap.  11,  num.  15.  Haec  duo  incUid  rc 
de  fidc  est,  ibid.,  et  cap.  7,  a  num.  4. 

10  Justificalio  formalis  non  polesl  csse  aliquid  cx- 
trinsccum  comparatione  juslilicati,  c.  7,  n.  15  cl  16. 

11  Justificalio  prima,  non  augmentum  cjus,  fit  juxla 
proportionem  physicam  disposilionis,  et  cur,  1,  9, 
cap.  3,  num.  43,  44  el  45. 

12  Justificatos  nos  essc  de  facto  per  Sacramentum, 
scire  non  possumus  citra  rcvclationcm,  lib.  9,  cap. 

10,  num.  10. 

13  Justificationis  noslrae  sive  gratias  habitualis  ircs 
causas  Tridcnlinum  numeravil,  lib.  8,  cap.  1,  pcr 
totum. 

14  Per  juslificationcm  quae  ex  pcccato  non  proccdit, 
unum  bencficium  fil  homini  juslificato,  lib.  7,  cap. 

11,  num.  15. 

15  Justificalio  expulsionem  peccati  de  lege  ordinaria 
nccessario  includil,  vel  inferl,  ibid.,  num.  17. 

16  In  peccaloris  justificalione  potius  animae  inlcrior 
rcnovatio,  quam  peccati  expulsio  inlenditur,  cap. 
11,  num.  20. 

17  Juslificatio  gratuitaesl,  et  si  ab  illam  homo  per 
proprios  actus  disponaiur,  lib.  8,  cap.  6,  n.  5,  et 
lib.  7,  cap.  14,  n.  41. 

18  Ad  impii  justificalioncm  ncccssariaest  praevia  dis- 
positio,  lib.  8,  cap.  6,  num.  6. 

19  Ad  justificalionem  sex  actus  numerat Tridentinum , 
lib.  8,  cap    18,  n.  1. 

20  Justilicatio  impii  non  est  majus  opus  physicum 
augmento  graliae  justo  collatae,  est  tamen  majus  be- 
neticium,  lib.  8,  cap.  25,  num.  5. 

21  Justificalio  ordinarie  opus  miraculosum  non  cst, 
lib.  7,  cap.  25,  num.  7  el  9. 

22  Asscrcre  justificationem  parvuloruin  non  ficri  i>er 
habitualem  gratiam  in  baptismo  infusam,  crro- 
neuin  in  fide  est,  iib.  7,  cap.  8,  num.  6  el  7.  Vidc 
eliam  parvulus. 


INDEX 

23  Mcm  dc  jnslificalionc  adultorum  sub  cademcen- 
sura  diccndum,  ibid.,  num.  8  el  9. 

24  Jusiificalioncm  cx  pcccato  faclam  sempcr  privalio 
graiiai  tcmpore  antcccdit,  lib.  7,  cap.  6,  num.  \5. 
Alilcr  diccndum  dc  facla  cx  carcnlia  graliac  tan- 
quam  cx  tcrmino  pure  ncgativo,  ibid. 

25  Quem  lcrminum  a  quo  habuit  juslificatio  Bcatis- 
simic  Virginis,  ihid.,  num.  16. 

26  Juslificatio  Christi  quomodo  i)cr  gratiam  fucril 
facla,  ibid. 

27  In  quo  fuit  justificatio  Adami  similis  Christi  jus- 
liiicalioni,  ibid. 

28  Juslifiratio  pcr  Baplismum  comparata  perfectior 
quoad  aliquos  effectus,  quam  qux'perpoenitentiam, 
lib.  7,  cap.  6,  num.  17. 

29  Jusiificatus  per  habilualcm  gratiam  polesl  esse 
dcbilo  poense.  Non  tamen  injuriae,  lib.  7,  cap.  14, 
num.  11. 

30  Justiiicalus  pcr  altritioncm  cum  sacramento  non 
polcst  satisfaccre  pro  iisdcm  peccalistcmpore  sub- 
scquontcm  jicr  contrilioncm,  ibid.,  num.  16. 

31  Hominem  nihil  boni  posse  opcrari  priusquam  ju- 
slificelur,  quomodo  intcUigcndum,  lib.  8,  cap.  21, 
num.  16. 

32  Jud;ci  non  justificabanlur  cx  operibus  legis,  utlc- 
giscrant,  lib.  8,  cap.  22,  num.  3.  Poterant  tamcn 
illam  servantcs  juslificari,  ibid. 

33  Paulus  diccns  homincm  non  juslificari  cx  opcri- 
bus,  expcnilur,  ibid.,  pcr  totum  fere  caput.  Et  Ja- 
cobo  conciliatur,  ibid. 

34  Tola  juslificatio  potcst  fieri  in  instanli^  lib.  8, 
cap.  23,  num.  4  ct  7. 

JUSTITIA  PROUT  VIRTUS. 

1  Juslitiaj  mulliplc^c  acceptio  ct  divisio,  lib.  12,  c.  30, 
num.  4. 

2  Juslilia  proprie  sumpta  parlilur  in  commutalivam, 
dislribulivam  et  lcgalem,  ibid. 

3  Quid  sit  justitia  legalis?  ibid.  Quid  significclur  hoc 
nomine  justitise  generalis?  quid  parlicularis?  ibid. 

4  Assignanlur  rationcs  dislinctiv?e  inter  justitiam 
commulalivam  et  distributivam,  lib  12,  cap.  30, 
num.  29. 

5  Quomodo  possit  inveniri  juslitia  inlcr  patrem  et 
lilium,  dominum  et  scrvum,  ibid.,  num.  42. 

6  Ulrum  possit  dari  justitia  inter  Deum  cl  hominem 
salisfacienlcm,  vide  uomo,  num.  6. 

JUSTITU  PBOUT  EST  AITRIBUTUM   DEI. 

1  Propria  justitise  obligatio  ex  parte  Dei  erga  homi- 
ncs  polest  dari,  lib.  7,  cap.  14,  num.  60. 

2  Deus  cx  propria  ct  peculiari  virtute  justitiae,  qu?c 
in  promissionc  fimdantur,  praemia  conferl,  lib.  12, 
cap.  30,  num.  25. 

3  Ilicc  jusliiia  esl  commutaliva,  ibid.,  num.  30.  Scr- 
vatur  etiam  ibi  justitia  distributiva,  ibid.,  num.  31. 

4  Rclribulio  mcritorum,  quoe  non  fundalur  in  pro- 
missione  Dci  anleccdcnte,  lit  ex  quadam  juslitia  lc- 
gali  seu  providentiali,  ibid.,  num.  21. 

5  Propria  obligalio  juslitiiTe  commutativas  supponit 
ali(iuam  promissioncm,  lib.  7,  cap.  14,  num.  60. 

G  Licet  justitia  ex  parle  Dei  ad  homincs  non  darctur, 
adhuc  amittcnda  cst  cx  parte  hominum  in  Deum, 
ibid. 

7  Justilia  hominis  ad  Dcum  oritur  cx  natura  rei,  et 
nulla  i)ri.iesupposita  promissionc,  lib.  6,  cap.  14, 
imin.  60. 


RERUM.  285 

8  Gralia;  augmcnlum  fit  ex  vcro  justitlse  merito,  1.  7, 
cap.  14,  num.  41. 

9  Ilomo  mcreri  potcstapud  Deum  ex  rigore  juslitiae, 
vide  MERiTUM,  num.  6. 

JUSTITIA   PROUT  EST   SANCTITAS. 

1  Justitiae  propria  significalio,  quie?  lib.  7,  c  6,  n.  2. 

2  Juslilia  in  univcrsaiem  ct  parlicularem  secatur, 
cap.  6,  num.  3. 

3  Juslilia  universalis  cst  colleclio  omnium  virlutum, 
ibid.  In  habitualcin  ct  actualem  dividilur,  ibid., 
num.  4. 

4  Juslilia  univcrsalis  actualis  consislit  in  exercitio  ac- 
tuum  omnium  virlutum,  ibid.  Habitualis  in  pcrfec- 
tione  pormanente  ad  omnium  virlulum  opera, 
ibid.  TJtraque  in  acquisilam  et  infusam  dividitur, 
ibid. 

5  Justitia  in  humanam  et  divinam  dislinguitur,  ibid. 
Humana  consistit  in  cxlerna  obscrvatione  alicujus 
legis,  ibid.  Divina  semper  veracsl,  humana  cl  vera 
et  ticla  esse  polcst,  lib.  7,  cap.  6,  num.  5 

6  Humana  in  naluralem,  seu  moralcm  et  civilcm  sub- 
distinguilur.  Naluralis  legi  nalurali  esl  consenlanea; 
civilis  legibus  humanis,  ibid.,  num.  6. 

7  Justiiia  legalis  sub  humana  comjirehenditur,  n.  6 
et  7. 

8  Justitia  divina  dicitur  interna  rectitudo  ct  sanclilas, 
num.  8.  Pcr  hano  homincs  grali  fiunt  Dco,  ibid. 
Pcr  hanc  a  malis  distinguunlur,  ibid. 

9  Probabile  est  justiliam  formaliler  hominem  sancli- 
licanlcm,  esse  simplicem  qualilatcm,  lib.  7,  cap.  9, 
num.  1  ct  13.  Hgec  cst  gratiae  gratum  faciens,  ani- 
mgeque  subslanliam  informans,  ibid.,  num.  13^ 

10  Justilia  simpliciter  dicta  prajlcr  graliam  includit 
alios  habilus  virlulum  infusos,  ibid.,  num.  20.  llla 
quee  dalur  in  via,  potcst  dici  inchoala  rcspcctu  il- 
lius  quae  datur  in  patria,  lib.  7,  cap.  7,  num.  21. 

11  Inchoala  ctiam  dici  polcst  rcspeclu  justitiae  aug- 
mcnlatse  in  vita,  ibid. 

12  Inlcgraet  essentialiter  perfecta  dicenda  absolule 
justilia,  ibid. 

13  Imperfecla  quoad  gradum  et  stalum  dici  non  re- 
pugnal,  ibid. 

14  Juslilia  inhaercns  pro  habilu  vel  aclu  sumpta  sem- 
l)cr  facit  juslum  habenlem  ex  nalura  sua,  ibid., 
num.  25. 

15  Juslitia  Dei  sive  Christi  impulaliva  ad  formalcm 
effcclum  juslificalionis  nihil  conducunl,  lib.  7,  cap. 
7,  a  num.  26. 

16  Christi  est  efficiens  et  mcriloria  causa  nostrie 
justificationis,  ibid.,  a  num.  29.  Dici  eliam  polest 
cxcniplaris,  ibid.,  nuiu.  31.  Nec  depoicnliaabsoluia 
formalilcr  et  intrinsecc  homincm  justum  dcnomi- 
nare  potcst,  ibid.,  num.  33  et  34. 

17  Enectus  formalis  jusliliiio  inhaercntis  nccdivinitus 
polcst  impediri.  Omnia  pcccala  de  lege  ordinaria 
cxcludit,  num.  37.  In  nobis  inha)rens  non  minuit, 
scd  auget  Christi  meritum,  num.  40. 

JUSTUS. 

1  Juslus  de  facto  ncmo  fit  nisi  pcr  habilualem  gra- 
tiam,  lib.  7,  cap.  8.  a  nuni.  3. 

2  Justis  de  faclo  cum  gratia  lam  virtutes  per  se  in- 
fusao,  quam  Spintus  Sancti  donaa  virtulibus  csscn- 
tialitcr  distincla  infunduntur,  lib.  '■,  cap.  10,  n.  5 
et  7. 

3  JustosamatDcus  distincto  amore  a  nalurali,  dando 
illis  gratiam  sanclilicantem  permanontcm,  lib.  6, 


286  INDEX 

cap.  1,  num.  H.  Eosdem  amat,  eliam  dum  non  ope- 
rantur  aclualiter,  lib.  6,  cap.  1,  num.  19. 

4  .luslum  de  polentia  absolula  potcst  Deus  gratia  ha- 
biluali  privare,lib.  7,  cap.  11,  num.  13. 

5  Juslis  debenlur  auxilia,  elc,  vide  gratia,  num.  95. 

6  Juslos  non  obiif^ari  prfeceplis,  vide  lex,  num.  3. 

7  Juslos,  quamvis  Sanctos,  non  vilasse  omnia  venia- 
lia,  certum  esl,  iib.  9,  cap.  8,  num.  18  usque  ad  22. 
Et  quomodo  Palres  asserentes  potuisse  ea  omnia 
vilare  intelliganlur,  ibid.,  num.  22. 

8  Quoniam  et  quale  privilegium  de  hoc  habuere  qui- 
dam,  lib.  9,  cap.  8,  num.  23. 

9  Justus  quamdiu  siare  possit  quin  cadat,  ibid., 
num.  29. 

10  Juslus  dum  vivit  sui  compos,  potest  gratiam  au- 
gere,  lib.  9,  cap.  6,  num.  4  usque  ad  7.  Infra  ler- 
minum  tamen  aliquem  prierixum,verbi  gralia.infra 
gratiam  Chrisli,  Virginis,  Apostolorum,  etc,  ad 
quem  talem  lerminum  atlingendum,  nec  sufficien- 
lia  auxilia  habet,  num.  8  el  9.  Ner,  iiem  de  facto 
crescet  ultra  terminum  sibi  proprie  a  Deo  prsede- 
stinatum,  iicet  absolule  possct  illum  transilire,  a 
num.  10  usque  ad  12. 

11  Nullus  infra  Virginem  ila  justus,  quin  aliquolies 
nc-n  cooperctur  iii  totum  divinae  vocationi,  lib,  9, 
cap.  6,  num  11.  Ssepe  etiam  cooperatur  inadae- 
quale.  Contrarium  evenit  bonis  Angelis,  ibid. 

12  Juslospossesemper  cresceredum  vivuni,et  tamen 
non  essc  pequaluros  gratiam  Virgin^s  vel  Apostolo- 
rum,  non  implicat,  lin.  9,  cap.  6,  num^  15. 

13  Justus  interdum  potesl  esse  immunis  ab  omni 
cul[ia  et  poena,  lib.  9,  cap.  7,  num.  1.  Ob  incerti- 
tudincm  tamen  mendax  erit,  si  se  immunem  dixe- 
rit,  ibid. 


LEX. 

1  Lex  inlegre  et  perseveranter  servari  non  potest, 
nisi  gratia  infundatur  el  peccatum  remittatur,  lib. 
8,  cap.  13,  num.  5.  Ad  breve  lempus  cl  quoad  ali- 
quos  aclus  sine  gratia  sanctificante  servari  non 
repugnat,  ibid. 

2  Legis  novaj  uberior  gralia  auxilians  et  habitualis, 
lib.  9,  cap.  1,  num.  7. 

3  Legem  justos  non  obligare,  quo  sensu  verum  sil, 
lib.  10,  cap.  1,  num  17. 

LIBERUM   et    LIBERTAS. 

1  Liberlasin  agendo,  non  in  recipicndo  consistil^  lib. 
6,  cap.  6,  num.  13. 

2  Libertas  sufticicns  ad  peccandum  morlaliter,  est 
sufficiensad  merendum  apudDeum.Iib.  12,  cap.  3, 
num.  13. 

5  Libera  est  reccptio  actus,  solum  in  quantum  ex  ac- 
tione  libera  pendel,  lib.  6,  cap.  5,  num.  13. 

4  Liberum  arbitrium  semel  resislcns  peccato  per 
graliam  i)Otesl  semper  rcsistere,  non  vcro  resistens 
semel  per  vires  naturte,  lib.  9,  cap.  8,  num.  5. 

6  Liberum  arbitrium  quomodo  ad  gratiam  disponat. 
Vide  GRATiA,  num.  75. 

6  Libertas.  Vide  necessitas  non  peccandi. 

7  Liberlas  ad  mcritum.  Vide  meritum,  a  num.  10, 
usque  ad  15,  el  num.  82. 

LUMEN  GLORI^. 

1  Ralio  ponendi  lumcn  gloriae  inculcalur,  lib.  8,  cap. 
5,  num.  8.  Supcrnaturale  est,  lib.  6,  cap.  5,  num. 
16.  llliuscausacffectiva  solusDeus,  ibid. 


RERUM. 

2  Lumen  gloriae  esl  proptcr  beatiludinemnon  solum 
mediatc,  sed  eliam  immediate,  lib.  8,  cap.  l,  num. 
8.  Illius  proximus  et  ultimus  linis  idem  sunt, 
ibid. 

3  Lumcn  gloriae  de  potenlia  ordinaria  necessarium 
est  ad  cliciendam  visionem  bealam,  non  absolula, 
lib.  6.  cap.  4,  nnm.  10.  Charilale  perfectius  est, 
ibid.,  cap.  13,  num.  8.  Effective  beatificat,  ibid., 
num.  9. 

4  Lumen  gloris;  non  est  totale  principium  visionis, 
lib.  6,  cap.  5,  num  2.  Neque  proximum  aut  remo- 
lum  vitale,  ibid.,  num.  12. 

5  Lumen  gloriae  est  in  entitate  excellentius  visione 
bcala,  lib.  6,  cap.  5,  num.  16. 

6  Quare  lumen  gloriae  non  possit  esse  connaturale 
alicui  subslantise  crcabili.  Vide  qualitas,  num.  3. 

7  Lumen  glorise  de  poientia  absolula  potcst  com- 
municari  personae,  non  habenti  gratiam  habilua- 
lem,  lib.  7,  cap.  3,  num.  11. 

8  Post  infusionem  luminis  gloriae  polest  Deus  de  po- 
lentia  absolula  sui  visionem  ncgare,  lib.  7,  cap.  4, 
num.  4. 

9  Lumen  gloriac  gralia  habiluali  imperfectius  esi  in 
entilate,  lib.  6,  cap.  13,  num.  8  ct  9. 


M 


M.^CULA  PECCATI. 

1  Macula  pcccali  consistit  in  ])rivationc  gratiae  cum 
habitudinead  peccalum  praeleritum,  lib.  7,  cap.  20, 
num.  14.  Non  est  lanicn  mere  privalio  physica  gra- 
tiae,  ibid.,  cap.  11,  num.  13. 

2  Macula  peccaii  supponit  ordinationem  honiinis  ad 
iinem  supernaturalem,  ibid.,  num.  8.  Et  includit 
moralcm  dcordinalioncm,  lib.  7,  cap.  11,  num.  13. 
A  Deo  positive,  ct  physicenon  pendel,  ib.,  num.  12. 
Ut  expcllalur,  pendetaDei  volunlate,  ibid. 

3  Macula  pcirali  non  potest  remitli  quin  injuria  per 
illam  Deo  facla  auferatiir,  lib.  7,  cap.  14,  num.  10. 
Non  expellilur  perconlrilionem  vel  dilectionem  for- 
maliler,  lib.  7,  cap.  13,  num.  28  et  29 

4  Macula  peccati  pcr  graliam  expellitur,  quatenus 
gratiae  remissio  peccati  dcbita  est,  lib.  7,  cap.  21, 
num.  25.  Prout  de  facto  por  pcccalum  inducla  sine 
physica  mutalione  et  habituali,  gratia  auferri  ne- 
quil,  ibid.,  cap.  23,  anum.  6.  Aliler  dcleri  posset, 
si  Dcus  alium  ordinem  diversnm  ab  isto,  qui  modo 
datur,  slatuei'Ct,  ibid.,  a  num,  6. 

5  Macula  pcccali  ablata,  non  ])otest  homo  dici  Deo 
offensus,  lib.  7,  cap.  14,  num.  10.  Sine  voluntale 
peccatoris  aufcrri  potest,  cap.  21,  num.  24. 

6  Macula  morlalis  peccati  de  polcntia  absoluta  dari 
polest  sine  gratis  privalionc,  lib.  7,  cap.  20,  num. 
8  et  13. 

7  Macula  venialis  peccati  per  nullum  hominis  actum 
physice  expellitur,  lib.  7,  cap.  24,  num.  4. 

UALUH. 

1  Actus  malus.  Vide  actus. 

2  Aclus  malus  utrum  sit  mcrilorius.  Vide  meritum, 
a  num.  16  usque  ad  21. 

3  Mali  cogilalio.  Vide  cogitatio. 

4  Mali  omissio.  Vide  ouissio. 

maria  virgo. 
1  Mariae  Virginis   gratia  a   nullo  juslo  aequabilur, 


INDEX  RERUM. 


287 


cliamsi  dum  vivit,  scmper  in  illa  crescal,   lib.  9, 
cap.  9,  a  niim.  4  usquc  ad  15. 

2  Mariic  Virginis  confirmalio  in"gralia,  qualis,  lib.  10, 
cap.  8,  a  num.  13. 

3  Maria  Vir^o  liabiiit  potcntiam  ad  pcccandum,  licel 
nunqiiam  pcccaveril,  lib.  12,  cap.  5,  num.  7. 

4  Maria.  Vide  virgo 

MARTYRIUM. 

1  Aclui  cxterno  martyrii  aliquod  prfcmium  quasi  ex 
opcre  opcralo  rcspondel,  quod  internsc  voluntali, 
ac  mcritjj  opcrantis  non  debctur,  lib.  11,  cap.  0, 
num.  21.  Idcm  diccnduui  de  prfcmio  Virginilalis 
cl  Doctoris,  ibid. 

2  Martyrii  perseveranlia.  Vide  perseverantia,  n.  ult. 

MATRIUONIUM. 

1  Malrimonium  conlrahere  est  opus  bonum,  non  la- 
men  praeceplum,  ncc  in  consilio,  1.  12,  c.  5,  n.  5. 

MERITUM,    MERERI   Ct  MERITORIUM. 

i  Mcrilum  latc  sumptum  est  vcluti  proprietas  huma- 
ni  vel  Angelici  operis  deliberali,  lib.  12,  in  praelud., 
num    4. 

2  Mcriium  ex  vi  nominis  indiffercnler  rcspicit  bo- 
num  vel  malum  opus;  ex  usu  tamen  Theologorum 
pro  mcrilo  lantnm  boni  usurpalur,  ibid. 

3  Mcrili  definilio  varic  inculcalur,  rodem  num.  4. 

4  Mcrilum  prfcvisum  sub  condilione  tantum,  non  est 
absolule  mcrilum,  nec  dignum  prsemio,  lib.  7, 
cap.  14,  num.  22. 

5  Mcriinm  apiid  Denm  duplex,  naturale  et  gratuilum, 
cl  quomodo  diffcrant,  ibid.,  n.  5  el  6.  Graluitum 
in  de  condigno  ct  de  congruo  subdividilur,  ibid. 

6  Homincs  vere  ac  propric  mercri  in  operibus  cx 
gratia  factis  de  fide  est,  lib.  12,  cap.  1,  num  5.  De 
condigno  et  secundum  aliquam  justitiae  aequalita- 
lcm  apud  Deum  morcri  possunt,  ibidem,  num.  10. 

7  Mcrita  noslra  Chrisli  incrita  nec  minuunl,  ncc  ob- 
scuranl,  imo  amplilicant,  lib.  12,  cap.  1,  num.  Ifi. 

8  Ad  proprium  mcritum  apud  Dcum  aiiquis  aclus 
volunlalis  creatte  cxigilur,  lib.  12,  cap.  2,  nuni.  2. 
Nec  satis  est  volunlarium  indireclum,  ibid.,  n.  7. 
In  sola  carcntia  seu  privatione  actus  mali  mcri- 
tum  iion  invcnilur,  ibid. 

9  DilTcrenlia}  aliqu?e  inler  meritum  et  dcmeritum  as- 
signantur,  eodem  num.  7. 

10  De  ralione  aclus  meritorii  secundum  legem  ordi- 
nariam  cst,  ul  sil  proprie  liber,  lib.  12,  cap.  3,  ii.  1. 
Imo  nec  dc  polcnlia  absoluta  potest  csse  merito- 
rius,  sine  propria  libcrtale,  lib,  12,  cap.  4,  num.  6. 

11  Mcrituiu  vcl  dcnicritum  est  proprielas  aclus  mo- 
ralis,  lil).  12,  cap.  3,  num.  7. 

12  Ad  aclum  meritorium  satis  esf  liberlas  contradic- 
tionis,  ibid.,  num.  7. 

13  Ad  mciitum  non  requiritur  potenlia  ad  pcccan- 
dnm,  ibid. 

14  Per  amorcm  bcalificum  Christus  non  meruit,  sed 
per  alium  amorem  Dci  libcrum,  lib.  12,  c.  3,  n.  8. 

15  Quam  pcrfecla  libcrtas  et  adverlenlia  ad  meri- 
lum,  pra'serlim  gralia)  el  vitse  aeterna;,  rcquiratur, 
lib.  12,  cap.  3,  num.  12. 

16  Nec  aclus  moraliler  malus,  ncc  indiffcrcns,  qua 
lalis,  sed  tanlum  bonis  meritorius  csse  potesl  apud 
Deum,  lib.  12,  cap.  4,  a  num.  1  usque  ad  3. 

17  Actus  cx  circumstantia  malus  ncq;iil  esse  merlto- 
rius  apud  Dcum,  lib.  1-2,  cap.  4,  num.  7. 


18  Actus  cx  hypothesi  honeslus,  cx  objecto  et  ex  cir- 
cumstanlia  pravus,  meritorius  apud  Deum  non  fo- 
rcl,  lib.  12,  caj).  4,  num.  10. 

19  Aclus  venialiier  malus,  quando  est  concomitanter 
cum  honesto  meritorio,  non  lollit  ab  eo  ralionem 
mcrili,  ibid.,  num.  11. 

20  Aclus  honcstus,  si  simul  sit  cum  alio  moraiitcr 
pravo,  non  csl  merilorius  de  condigno,  lib.  12, 
cap.  4,  num.  12. 

21  Mcndacium  icvc  obslctricum  ;€gypli  et  Raab,  me- 
ritum  allerius  boni  operis  non  impedivit,  ibid. 

22  Pncceptum  non  tollit  ab  operc  ralioncm  meriti, 
lib.  12,  cai),  5,  num.  2  et  13.  Imo,  ciBleris  paribus, 
opus  pra^ccptum  cst  magis  meritorium,  ibid.,  n.  4. 
Quo  sensu  dicant  Patres  oi)era  consiliorum  magis 
meriloria  esse  quam  prseccptorum,  ibid.,  num.  4. 

23  Omnc  0[)us  honeslum  habet  aiilitudinem  ad  mc- 
rilum  apud  Deum,  si  habeal  alias  condilioncs,  1. 12, 
cap.  5,  num.  5. 

24  iNuilus  actus  allcrius  potcntifc  avoluntate  est  me- 
ritorius,  nisi  ab  illa  imperetur,  I;b.  12,  cap.  6,  n.  2. 

25  Actus  cxternus  honcslus  ac  liljcr,  simpiicilcr  me- 
riforius  ^»1,  si  adsint  cajlcrse  condilioncs,  lib.  12, 
cap.  6,  num.  7.  Non  addit  tamcn  cx  se  aliquorum 
ineritiim  supra  mcritum  aclus  inlcrioris,  lib.  12, 
cap.  6,  num.  6.  Cum  hoc  lamcn  stat  quod  majus 
sil  meritum  in  voluntale  liberc  cxcqucntc  bonum 
opus  exlernum,  quam  in  non  cxcqucntc,  lib.  12, 
cap.  6,  num.  7. 

2G  Formalis  ralio  mcriti  tola  est  in  actu  voluntalis, 
malerialis  vcro  in  aclu  exteriori,  lib.  12,  cap.  6, 
inim.  9. 

27  Aclui  cxtcrno  martyrii  aliquod  pra^mium  quasi 
cx  opere  opcralo  respondcl,  quod  iulcrntc  volun- 
tali  ac  mcrito  operantis  non  dcbetur,  lib.  12,  cap. 
6,  num.  21.  Idem  diccndum  de  aureola  doctoris  et 
virginis,  ibid. 

28  Opus  merilorium  de  condigno  vilae  aelernas  vel 
alicujus  ad  illam  conducentis,  ab  acluali  gralia 
ncccssario  procedit,  lib.  12,  cap.  7,  num.  2. 

29  Quivis  actus  apud  Deum  meritorius  de  condigno 
dcbct  csse  modo  aliquo  supernaturalis,  lib.  12  , 
cap.  7,  num.  7. 

30  Non  rcpugnat  dari  opus  bonum  in  ratione  merili 
indiffercns.  ita  ut  ncc  mcritorium  sit  de  condigno, 
ncc  dcmcritorium  apud  Dcum,  lib.  12,  cap.  7, 
num.  11. 

31  Intcr  mcritorios  aclus  primum  locum  obtinent 
charilatis,  lib.  12,  cap.  8,  num.  1. 

32  Actus  mcrilorius  nullam  certam  postulat  dura- 
lionem  nec  inlenfionem,  lib.  12,  cap.8,  num.  3el4. 

33  ,Iusfi  non  solum  pcr  actus  charitatis,  scd  ctiam 
aliariim  virtutum,  possunt  bcatifudinem  de  condi- 
gno  mcreri,  lib.  12,  cap.  8,  num.  9. 

34  Actus  virfufum  infusarum  eliciti  ab  hominc  gra- 
fo,  cx  sua  fanlum  cxtrinscca  bonitafe,  absque  alia 
rclafione  c.xtrinscca  charitafis,  bcatifudincm  supcr- 
nafuralem  mcrenfur ,  lib.  12,  cap.  9,  num.  4.  In- 
ductionc  id  ostcnditur  in  singulis  virtutibus  in- 
fusis,  a  niiin.  8  usque  ad  11. 

35  Aliqui  actus  virfufis  infusae  moralis  possunl  esse 
niagis  mcritorii  quam  aliqui  charilafis,  lib.  12, 
cap.  9,  num.  11. 

3G  Aclus  moralium  virlufum  acquisifarum  excrcifi 
aliquo  modo  supcrnaturali  a  juslis,  sunf  merilorii 
do  condigno  vilserefcrn.c,  lib.  12,  ca|).  10,  num.  14. 

37  Ul  ita  sint  meritorii,  non  salis  csf  qiiod  fiant  ab 
homiac  grafo,  sed  uUcrius  dcbcnt  ficri  cx  molivo 


288  INDEX 

aliquo,  vel  impcrio  supernaturali,  lib.  12,.cap.  10, 
num.  15  ct  19. 

38  Opus  merilorium  de  condigno  debct  esse  ex  fidc, 
lib.  12,  cap.  10,  num.  16. 

39  Omnis  aclus  cx  vcra  gralia  factus  in  homine  juslo 
cst  nicrilorius  de  condigno,  lib.  12,  cap.  10,  n.  27. 

40  Fidcsne  an  charilas  magis  ad  nieritum  rcquira- 
tur,  varie  cxponitur  ac  rcsolvilur,  ib.,  num.  28. 

41  Aclus  voluntatis  impcratus  habet  dislinctum  me- 
ritum  ab  actu  imperante  ejiisdcm  potcntiae.  si  su- 
pcrnaturalis  s.il  ex  gratia,  lib.  12,  cap.  11,  num.  7. 

42  Praestanlior  etiam  in  rationc  mcrili  cst  amor  Dei, 
quam  allcr  actu  imperans  hunc  amorcm^  lib.  12, 
cap.  11,  num.  13. 

43  Cur  impcrium  enicax  non  contineat  tolum  meri- 
lum  actus  imperi.ti  expcnditur,  num.  14. 

44  An  bonilas  moralis  actus  naluralis  possit  per  se 
conduccre  ad  meritum  dc  condigno,  expendilur, 
hb.  12,  cap.  11,  num.  22. 

45  Opcrari  intuitu  merccdis  non  obstat  merito  dc 
condigno  ;  imo  utile  cst  cl  honcstum,  lib.  12,  c.  12, 
num.  3. 

46  Intcnsio  merccdis  ob  opcranle  elicila  ad  merilum 
per  se  non  esl  nccessai  ia.  lib.  12,  cap.  12,  num.  9. 
Esl  laincn  sulhciens  ut  ct  ipsa  intcnlio  el  opus  ex 
illa  faetum  sit  mcrilorium,  ibid.,  num.  2. 

47  Opcrari  ex  timore  mali  culpae  non  aufert  meri- 
tum,  imo  confcrt,  lib.  12,  caj).  13,  num.  2. 

48  Opcrari  ex  tiinorc  pffinse  scu  nocumcnti  supcr- 
naiuralis  boni  honcslum  ac  mcritorium  est,  1.  12, 
cap.  13,  num.  3.  Quid  sentiendum  sil  de  opere  ob 
timorcm  pama^  tcmporalis  excrcito,  ibid.,  num.  5. 

49  Absqiie  slalu  gralia;  non  est  in  homine  mcrilum 
de  condigno  vitse  ajternae,  lib.  12,  cap.  14,  num.  3. 
Nec  cliam  in  Angclis,  ib. ,  num.  10.  An  vero  hic 
slatus  graliffi  ctiam  de  potentia  Dei  absoluta,  respi- 
cicndo  ad  merilum,  sit  neccssarius  ,  varie  rcsolvi- 
tur,  lib.  12,  cap  14,  num.  16. 

50  Slalus  v\x  ad  mcritum  de  condigno  de  lcge  ordi- 
naria  rcquiritur,  lib.  12,  cap.  15,  num.  1. 

51  Quid  sit  stalus  \m  in  ordine  ad  mcritum  late 
discutitur,  ibid.,  num.  2  et  12. 

52  Bcatos,  imo  cl  Christuin  Dominum,  in  patria  ncc 
gloriam  accidcntalcm  sibi  mcrcri  probabilius  est, 
ib.,  num.  3. 

53  In  animabus  sc|iaralis,  prretcr  slatum  mercndi  et 
ultimi  prsemii,  mcdius  alius  csl  assercndus,  lib.  12, 
cap.  15,  num.  15. 

54  Qui  non  est  in  statu  mcrcndi  vitam  ffiternam,  ncc 
sibi,  nec  aliis,  cam,  vcl  aliquid  ad  cam  conduccns 
ct  dc  condigno  potcst  mercri,  I.  12,  c.  15,  n.  16. 

55  Alilcr  dicendum  de  Chrislo,  qui  non  sibi ,  sed 
aliis  mcruil  vitam  selernain,  ibid. 

56  Eliam  in  bealis  ex  Dei  ordinatione  provenire  po- 
tcst  ut  non  mercantur  pra^mium  cssenliale,  lib.  12, 
cap.  15,  nnm.  18.  Ex  eadem,  dcficit  tale  mcritum 
in  Enoch  ctElia,  ibid.,  num.  19. 

57  Stalus  viic  non  solum  cst  neccssarius  ad  mcrcn- 
dum  pra;miuin  essentiale,  scd  etiam  accidentale, 
lib.  12,  cap.  15,  num.  20. 

58  Bcatos  non  mcreri  de  condigno  pra^mia  acciden- 
talia,  nec  corum  animas  resurrectioncm  ct  gloriam 
corporum,  j^robabilius  csl,  lib.  12,  cap.  15,  n.  20. 

59  Unumqucmque  sibi  mercri  posse  ostenJitur  , 
lib.  12,  cap.  16,  num,  1. 

60  Nullus  justus  vcl  Angelus  aliis  de  condigno  mc- 
rcri  polest,  scd  sibi  lantum,  exceplo  Chrislo  Do- 
mino,  lib.  12,  cap.  16,  num.  3. 


RERUM. 

61  Duplex  diffcrcntia  assignatur  intcr  laudabilitatem 
ct  merilum  actns  boni,  lib.  12,  cap.  16,  num.  4. 

62  Ada3(iuala  ralio,  cur  unus  justus  dc  lege  ordina- 
ria  non  polcsl  altcri  gloriam  mereri,  in  divinam 
ordinalioncm  rcfundilur,  lib.  12,  cap.  16,  num.  7, 
el  latius  num.  9.  Congruenlise  divinae  ordinatio- 
nis,  ibid. 

63  Meritum  satisfactionis  unius,  rcmissionem  pocnae 
altcrius  digne  conscqui  potest,  lib.  12,  cap.  26, 
num.  8. 

64  De  potenlia  absoluta  potuit  Deus  elTicere  ul  unus 
justus  alteri  gratiam,  et  gloriam,  ac  remissionem 
peccati  de  condigno  mereretur,  lib.  12,  cap.  16, 
num.  12. 

65  Assignantur  varii  modi  quibus  unus  allcri  me- 
reri  possit,  posita  alia  Dei  legc,  lib.  12,  cap.  16, 
n.  13. 

66  Ad  opus  mcrilorium  ex  parte  Dei  concurrunl  or- 
dinatio  et  promissio,  quae  distincta  sunt,  lib.  12, 
cap.  17,  num.  1. 

67  Ad  mcritum  de  condigno  rcquiritur  ex  partc 
opcris  condignitas,  et  proporlio  cxnatura  sua  cum 
pra^mio,  lib.  12,  cap.  17,  num.  6. 

68  Ultra  condignitatcm  operis  requiritur  divina  or- 
dinalio  ad  actualc  mcritum  de  condigno,  lib.  12, 
cap.  17,  num.  7. 

69  Rc(}uirilur  etiam  ut  i^raeccdat  promissio  facta 
tali  operi,  seu  sub  conditione  talis  operis,  lib.  12, 
cap.  18,  num.  5. 

70  Ad  promcrendum  prsmium  lege  publica  pro- 
niissum,  non  requirilur  privata  nolitia,  elvoluntas 
opcrandi  cx  illa,  sed  tantum  qood  fial  oims  cui 
promittitur,  lib.  12,  cap.  18,  num.  13. 

71  Nostra  opcra  non  habcre  meritum  in  se,  sed 
constitui  formalitcr  mcritoria  pcr  mcrilum  Christi 
Lulhcrani  doccnl,  lib.  12,  cap  19,  num.  2. 

72  Bona  opera  ac  mcrila  justorum  cx  unione  ad 
Christum,  vcl  cx  voluntatc  et  meriiis  ejus,  digniora 
liunt,  lib.  12,  cap.  19,  num.  7. 

73  Christus  nostra  mcrita  offcrens  Patri,  illa  magis 
pcrlicit  et  dignificat,  lib.  12,  cap.  19,  num.  11. 

74  In  quo  scnsu  dici  possil  Christus  nobis  mereri , 
lib.  12,  cap.  19,  num.  6. 

75  Multitudo  bonorum  operuni  auget  meritum,  si 
bonuni  opus  pra^cedentibus  mcritis  addatur,  1. 12, 
cap.  20,  num.  2. 

76  Pcr  adilitioncm  cujusquc  operis  mcritorii  de 
condigno,  augctur  mcritum  intcnsive,  lib.  12, 
cap.  20,  num.  4. 

77  Mcritum  plurum  actuum  in  ordinc  ad  prsemium 
potest  a^quivalcrc,  scd  eliam  separare  meritum 
unius  in  intcnsione  plures  separanlcs,  lib.  12, 
cap.  20,  num.  5. 

79  Omnibus  gradibus  intcnsionis  mcrili  respondct 
lira;miuni,  esto  aliquod  jam  praemium  priiecxistat 
in  opcrantc,  lib.  9,  cap.  3,  num.  22.  Ilcm,  cslo  ac- 
tus  in  inlensione  cxcedat  habilum,  ib. 

80  Augctur  etiam  merilum  cjusdcm  aclus  cx  au- 
gmcnlo  conditionum,  quae  ad  meritum  dc  condi- 
gno  concurrunt,  lib.  12,  cap.  20,  num.  6. 

81  Difhcultas  opcris  ex  objccto  meritum  auget,  I.  12, 
cap.  20,  num.  8. 

82  Opusquo  magis  voluntarium  elliberum,co  ma- 
gis  meritorium  est,  ibid. 

83  Quiiecumque  duralio  el  pcrseverantia  actus  boni 
augct  meritum,  lib.  12,  cap.  21,  num.  2. 

84  Actus  diu  perseverans  ajquivalcl  in  merito  pluri- 
bus  aclibus,  ibid. 


INDEX  RERUM. 


289 


85  In  primo  iiislanli  reductionis  cujusque  aclus 
morilorii  rcsi)Ondel  mcrilum,  ac  prffiinium  dcfini- 
tnm  ct  ccrtum,  lib.  12,  cap.  21,  num.  17.  Non  ila 
lanicn  in  instantibus,  quibus  actus  conservalur, 
ibidem. 

8G  Operi  merilorio  asancliori  persona  excrcito,  cae- 
lcris  i)aribus,  niajus  debelur  praemium  (piam  ilii 
quod  a  minus  sancla  cxercelur  ,  lib.  12,  cap.  22, 
nnm.  2. 

87  Quo  persona  satisracicns  csl  sanctior,  eo  salis- 
faclio  magis  csl  meriloria,  lib.  12,  cap.  22,  num.  G. 

88  Actus  merilorius  clicilus  a  pcrsona  habenle  inli- 
nilam  graliam  ex  hypothesi,  merilum  infinitum 
habcrcl,  lib.  12,  cap.  2-2,  num.  8. 

89  Valor  operis  iion  crcscil  cx  promissione;  accres- 
cit  lamcn  illius  efiicacia  ad  merendum  niajus  pra3- 
n)ium,  quam  quod  cx  juslitia  sinc  illa  deberclur, 
lib.  12,  cap.  23,  num.l  el  2. 

90  Ex  merilis  Christi  iaclum  csl  ut  noslris  mcrilis 
promissio  Dei  ficret  hberalior,  lib.  12,  cap.  24, 
num.  4. 

91  Nulla  persona  crcala  de  lcge  ordinaria  potcst  de 
condigno  primam  gratiam  alteri  mereri,  lib.  12, 
cap.  24,  num.  2.  Imo  ncc  sibi  per  opera  ipsam 
subsequenlia,  vcl  anlecedentia,  ibidem,  n.  3  et  4. 

92  Homo  a  pcccato  rcsurgcns  nec  per  amorem  Dei 
supcr  omnia,  nec  per  aclum  conlritionis  primam 
graliam  de  condigno  mcrelur,  iib.  12,  cap.  24, 
num.  9.  In  qno  gradu  ccrliludinis  hsec  verilas  as- 
truenda  sil,  ibid.,  num.  12.  Ncc  item  valet  de  con- 
digno  mcrcri  remissionem  peccali  n)ortalis,  ncc 
quoad  culpam,  ncc  quoad  po^nam,  lib.  12,  cap.  24, 
a  num.  29  usque  ad  33.  El  qua  ccrtitudine  hoc  te- 
nendum  sit,  ibid.,  num.  12. 

93  ncn)issionem  vcniaiium  polest  justus  de  condi- 
gno  mereri,  lib.  12,  cap.  24,  num.  34. 

94  Ad  opus  merilorium  dc  condigno  non  sufTjcit  pra?- 
mii  ;)romissio,  lib.  12,  cap.  24,  num.  3G^ct  37. 

93  Ju?li  dc  condigno  n)erenl)ir  suae  gratia^  augmcn- 
tu)ii,  lib.  12,  cap.  25,  num.  2.  Idcm  augmentum  me- 
rcntur  in  Cfelcris  donis  infusis,  ibid.,  num.  5.  Re- 
gulariler  hoc  aug)nenluni  incipit  i)n)i)ediate  post 
primu)n  inslans  justiticationis,  ibid.,  nu)n,  6.  In- 
terdum  tamen  in  eodon  inslanti  polest  incipere, 
ibid.,  n.  7. 

96  Pert-everanliam  in  gralia  usque  in  finem  nullus 
de  condigno  potest  pronereri,  1.  12,  c.  2G  a  n.  2. 

97  Marlyrii  perseveranlia  non  provenil  ex  merito  dc 
f  ondigno,  lib.  12,  cap.  2G,  num.  21. 

98  An  sallem  juslus  pronercri  qucal  dc  condigno 
auxilia  sufficientia  ad  pe)'severandu)n?  Varie  cx- 
Itlicalnr,  lib.  12,  cap.  26,  num.  2G. 

99  Quonodo  de  condigno  increri  queat  homo  con- 
s(Tvalionem  physicam  graliee,  1.  12,  c.  26,  n.  35. 

100  Justus  non  potcst  mcrcri  de  condigno  rcpa)'alio- 
nein,  scu  vera)n  paMiilcnliam  posl  lapsum,  lib.  12, 
cap.  27,  num.  2. 

101  Justus  non  solum  dc  condigno  mc)'c!ur  absolule 
gloriai)),  scd  etia)n  jirinja)))  gloriam,  lib.  12,  cap.  28, 
a  num.  1  iisque  ad  7. 

102  Motus  conlritionis,  si  cliciatur  ex  habitu  grali?o, 
non  soIu)n  )ncrctur  de  condigno  prin)a)n  gIoria)n, 
scd  ii)sam  primani  gratiam,  1.  12,  c.  28,  n.  20. 

103  QuO]nodo  prin)a3  gloriic  merealur  de  condigno  in 
prinio  instanli  juslilicationis,  1.  12,  c.  28,  a  n.  21. 

104  Ad  mcrilum  dc  condigno  non  est  sonper  neccs- 
saria  gralia  sanclilicans,  ut  principiu)n  cffcctivc 
inlUicns,  scd  ul  for^na  digniticans,  1. 12,  c.  28,  n.  26. 

X. 


105  Non  rcpugnat  dari  sim)jl  primam  gloriam  juslifi- 
calo,  ut  ha.Tcditalcm  cl  ul  praoniu^n  condignu)n, 
lib.  12,  cap.  28,  num.  28. 

lOG  (kir  non  potius  uliima  disposilio  ad  graiiam  con- 
dignc  n)croalur  augn)eniu)n  illius  in  ipso  juslilica- 
tionis  insla))li,  qua)n  prima)n  gIoria)n,  1.  12,  c.  28, 
num.  30. 

107  Juslilicalio  qu.f  fit  per  Sacramentum  oim  sola 
allrilionc,  non  merelur  tolam  primatn  gloriamquae 
illi  prima)  gratia;  respondel,  1.  12,  c.  28,  n.  31. 

108  llla  tamen  atlrilio,  ut  ja)n  formala  alicujiis  gra- 
dus  scu  portionis,  gloria  mofiloria  cst  de  condi- 
gno,  ibid. 

109  Atlritio,  quas  cst  in  inslanti  justificalionis  per 
SacramenUiu),  est  magis  meriloria  qua)n  illa  quae 
tcmpo)'e  prreccssil,  lib.  12,  cap.  28,  num.  34. 

110  Disponens  se  per  plurcs  actns  in  inslanli  justifi- 
calionis,  majorem  pri)nam  gralia^n  g)'alis,  et  .ma- 
jorem  pri)na)n  gIoria)n  de  condigno  n^erctur,  1. 12, 
cap.  28,  num.  35. 

111  Jusli  aug)ncntum  glorise  cssentialis  dc  condigno 
mcrentur,  lib.  12,  cap.  39,  num.  3.  Mercnlur  etia)n 
accidentalem,  ibid.,  num.  7. 

112  Quoiies  i)islus  mcrctur  accidenlalem  gloria^n, 
loties  )nerclur  aliquod  augmentu)n  cssenlialis,  1. 12, 
c.  29,  n.  9.  Quonodo  accidcnlalis  gloria  cadat  sub 
meritum  de  condigno,  ibid.,  num.  12. 

113  Aliquis  bealus  inferior  in  gloria  ess.enliali  potcst 
exccdcrc  aliun)  superioron  in  )nerilo  glorise  acci- 
denlalis,  lib.  12,  cap.  29,  num.  13. 

114  Reddere  pncmium  merilis  de  condigno,  csl  opus 
diviniB  jusliliic,  lib.  12,  cap.  30,  num.  8.  H?ec  jusii- 
tia  cst  virtus  specialis  ab  aliis  attributis  raiione 
distincta,  ibid.,  num.  4. 

115  Deus  obligari  ncquit  cx  gratitudine  ad  )'clribuen- 
dum  prsonia  mcrilis,  lib.  12,  cap.  30,  num.  12. 

116  Duplex  merendi  modus  exponiiur  :  ))))us,  sup- 
posita  Dei  prmnissione;  aller  sine  illa ,  lib.  12, 
cap.  30,  num.  20. 

117  Relributio  )ncriloru)n,  quse  non  fundalur  in  pro- 
jnissione  Dci  anlccedente,  fit  cx  quadam  juslilia 
legali  scu  providcniiali,  lib.  12.  cap.  30,  nu)n.  21. 

118  Deus  cx  propria  et  peeuliari  virlute  jusliti8e..me- 
rilis  de  condigno  qme  in  promissione  fundanlur 
pra^mia  confcrl,  1.  12,  c.  30,  n.  25.  Vidc  jrsTiT].4  Dii). 

119  Quomodo  inlelligendum  sit  quod  Deus  bona  me- 
rila  ullra  condignum  reniuncrel,  mala  autcm  cilra 
condignum  punial,  lib.  12,  cap.  31,  a  num.  12. 

120  Juslis  in  pri)no  instanti  glorilicalionis  non  con- 
feruntur  aliq^ii   gradus  gratiaj  aut  glorise ,   ullra 
mcrilum  quod  in  via  habucrunl,  lib.  12,  cap.  81 
num.  4  ct  9. 

121  Ultra  )nerilum  de  condigno,  aliud  de  congruo 
ad)niticndu)n,  lib.  12,  cap,  32,  n)im.  5. 

122  Divisioncm  )neriii  in  condignujn  el  congruum  os- 
tendilur  csse  sunicicnlem,  lib.  12  cap.  32,  num. 
15.  Quid  sit  merilum  de  congruo,  1.  12.  c.  33,  n.  1. 

1-23  Quot  ct  qualcs  condilioncs  rc(iui)'anlur  cx  parle 
aclus  )ncrilorii  dc  congruo  supernalu)'alis  prae- 
mii ,  lih.  12,  cap.  33,  num.  11. 

124  Vi\  aclus  sii  )neriiorius  dccongruo  debet  esse  mo- 
ralilcr  bonus,  lib.  12,  cap.  33,  num.  6. 

125  Acius  bonus  moralis  et  naluralis  potcst  csse  me- 
ritorius  de  congruo  pra3)nii  pure  lemporalis,  1.  12, 
cap.  33,  nu]n.  8. 

126  Aclus  ]ne)'e  nalui-alis,  etiam  jusli,  prffimium  su- 
pcrnaun-alc  ncc  de  congruo  nicrctur,  I.  1-2,  c.  33, 
num.  10. 

19 


290  INDEX 

127  Slalus  gratipe  non  est  condilio  simpliciler  ncces- 
ria  ad  meritum  de  congruo,  eiiam  pra^niii  super- 
naluralis,  lib.  12,  cap.  dh,  num.  2. 

128  IJeaii  el  aniniiE  Purgalorii,  ncc  sibi,  nec  aliis, 
etiam  de  congruo  niercniur,  licel  jtro  iliis  oreut 
el  impetrenl,  lib,  12,  cap.  34,  num.  5. 

129  J.luliiplex  discrimen  inler  meritum  et  impelra- 
tionem  assignatur,  lib.  li,  cap.  34,  num  8.  Meritum 
sine  impclralione,  et  e  contra  impetratio  sine  me- 
rilo  dari  potcst,  ib.,  num.  9. 

130  Chrislus  Dominus,  et  si  adhuc  in  ccelis  pro  nobis 
orel,  non  tamenmerelursibi  aul  nobis,  1.  12,  c.  34, 
num.  9. 

131  Inter  fideles  dari  potest  commnnicatio  merilo- 
rum  de  congruo,  ita  ul  unus  pro  alio  sic  mereatur,, 
lib.  12,  cap.  35,  num.  2. 

132  Quolies  opus  meritorium  factum  a  juslo  in  bo- 
num  allerius,  eliam  meritorium  est  de  congruo 
respeclu  illius,  lib.  12,  cap.  35,  num.  3  el  4. 

133  Ad  merendum  sibi  de  congruo,  non  est  necessa- 
rius  stalus  graliae,  aliis  vero  maxime,  1.  12,  c.  35, 
num.  6.  Ncc  eliam  requirilur  in  eo  cui  hoc  meri- 
tum  applicalur,  lib.  12,  cap.  33,  num.  9. 

134  Ad  mercndum  aliis  de  congruo  necessaria  est 
aliqua  applicatio  operis  pro  illis,  lib.  12,  cap.  33, 
num.  7  et  8.  An  hsec  applicalio  ad  mcrendum  sibi 
requiratur?  Sub  distinclione  resolvitur,  ib.,  num.  8. 

135  Ordinalio  divina  ad  meritum  de  congruo  non  cst 
necessaria,  lib.  12,  cap.  36,  num.  3. 

136  1'romissio  praemii  non  cst  antccedenter  ncces- 
saria  ad  meritum  de  congruo,  1. 12,  c.  36^  n.  6.  Non 
repugnal  lamen  quod  antecedenter  detur  sub  con- 
dilione  opcris,  ib.  num.  4. 

137  In  nierilo  decongruo  multiplex  divisio,  ct  divcr- 
siias  assignalur,  lib.  12,  cap   36,  num.  7. 

138  Remuneratio  merili  de  congruo  hon  supponit 
promissionem,  misericordiam  vel  liberalilalem  di- 
vinam,  sed  ad  justitiam  quamdam  legalcm  seu 
providentialem  speclai,  lib.  12,  cap.  36,  num.  11. 

139  Peccator  nec  de  congruo  primam  gratiam  auxi- 
liantem  mereri  potest,  lib.  12,  cap.  37,  num.  1. 
Polest  lamen  tali  auxilio  adjulus  primam  graliam 
sanclilicantem,  el  remissionein  peccali  morlaiis  de 
congruo  mercri,  ib.  num.  2. 

140  llle  tantum  aclus  qui  esl  ullima  disposilio  ad 
gratiani  sancliticantem,  illius  infusionem  imme- 
diale  ct  de  congruo  meretur,  ib.,  a  num.  9  usque 
ad  13.  Alii  vcro  aclus  morales  ex  gralia  et  fide  pro- 
ccdcnlcs,  eamdem  remoie  seu  mediate  merentur, 
lib.  12.  cap.  37,  num.  15. 

141  Peccator  per  unum  acium  ex  gralia  faclum, 
eliam  remotum  ab  ullima  disposiiione  ad  gratiam, 
mcrelur  de  congruo  novum  aliiiuod  auxilium  ad 
alium  perfecliorem,  cl  gratiam  propinquiorcm, 
lib.  12,  cap.  J7,  nuni.  21. 

142  Peccalor  non  potest  mereri  de  congruo  auxilium 
efficax  ad  perfectam  conversionem,  lib.  12,  cap.  37, 
num.  2  .  Potest  tamcn  iilud  impelrare,  ib.,  n.  24. 
Poiesl  etiam  de  congruo  mereri  omnia  auxilia  ad 
justiflcalionem  suflicientia,  exceplo  primo,  ibid. , 
num.  25. 

143  Peccaior  per  primum  aclum  fidei  et  spei  de  con- 
gruo  mcretur  infusionem  suorum  habituum,  1.  12. 
cap.  37,  num.  25.  An  vero  temporaliabona  ita  me- 
rcri  valeal?  Sub  distinctione  resolvitur,  ib.,  n.  26. 

144  Opus  morale  omni  cx  parlc  bonum  capax  esl  me- 
riti  el  prfcmii  dc  congruo  in  codem  gencre  natu- 
rali,  lilj,  12,  c'ap.  37,  num.  28. 


RERUM. 

143  Idem  opus  non  potcst  simul  esse  merilorium 

de  condigno  el  de  congruo  ejusdem  prffimii,  1.  12, 

c.  38,  n.  1.  Nec  idcm  pra^mium  pcr  diversos  ac- 

lus  polest  simul  de  congruo  el  de  congruo  mereri. 
ibid. 

146  jN'on  rcpugnal  juslum  mcreri  de  congruo  suam 
reparationcm  post  lapsum  {)er  opera  lapsum  ante- 
ccdenlia,  lib.  12,  cap  38,  anum.  4,  usqueade. 

147  Oraliojusli  postulans  reparationcm  post  lapsum, 
meriioria  cst  dc  condigno  augmenti  gralise  el  glo- 
rise,  ibid.,  num.  8. 

148  Potest  eliam  juslus  de  congruo  pcrscveranliae 
donumoblinere,cumaliqualamcnIimilalionc,  1. 12, 
c.  38,  n.  10.  An  vero  hoc  mcritum  perseverantiee  et 
impclralio  illius  sit  infallibilis?  Sub  distinctione 
rcsolvitur,  ibid.,  nuin.  14. 

149  Jusli  merenlur  de  congruo  aliquos  aclus  ct  cffec- 
tus  graliae  gralis  da!se,"lib.  12,  cap.  38,  num.  18. 
Mcrcnlur  eliam  hoc  modo  graliam  auxilianlcm, 
non  tamen  sanclincantem,  ibid.,  num.  19. 

150  Bona  lemporalia,  ut  vilse  apterna!  utilia,  possunt 
jusli  de  congruo  mcrcri,  Iib.  12,  cap.  38.  num.  20. 
Non  tamcn  justior  plura,  sed  ea  quantitate  quaead 
hunc  linem  magis  conducit,  ibid. 

151  Non  solum  ea  omnia  quae  sibi  justus  mcreri  po- 
lcst  de  congruo,  polestelJam  aliis,  imo  aliquid  am- 
plius,  lib.  12,  cap.  38,  num.  21. 

N 

1  Nalurae  integrae  perseverandi  poleslas.  Vide  pehse- 

VERANTI.4. 

2  Ncccssilas  non  peccandi  polcst  stare  cum  liberlate 
bene  operandi,  lib.  10,  cap.  8,  num.  8.  Non  potest 
in  via  provcnire  ab  aliquo  habilu,  sicul  ncc  neces- 
silas  bene  operandi,  ibid.,  num.  15. 

0 


OBJECTUM. 


1  Objectum  quod  odii  in  contrilione  inclusi  cst  jiec- 
caluui,  qua  offcnsa  Dci,  Deus  vero  solum  esl  objcc- 
tum  cui,  lib.  8,  cap.  20,  num.  14. 

2  Objccti  conjunclio  cum  potcntia  potesl  csse  absque 
inhaercnlia,  lib.  9,  cap.  12,  num.  13. 

OMISSIO. 

1  Omissio  mali  potesl  esse  nccessaria,  el  boni  ope- 
ralio  iibera.  Vide  necessitas. 

OFFENSA. 

1  Offcnsae  duplex  consideratio  explicatur,  lib.  7,  cap. 
14,  num.  10. 

2  Tota  ralio  cuipaehabilualis  est  inDei  offensa,  lib.  7, 
cap.  5,3,  num.  22. 

3  Olfensam  possel  Dcus  condonare  sine  alia  doni 
collalione,  ibid.,  cap.  22,  num.  12. 

OMNIPOTENTIA    DEI. 

1  Omnipotcntiae  Dci  nihil  delrahitur,  licel  bona  cx- 
lcrua  illi  ab  hominibus  dencgcnlur,  lib.  7,  cap.  14, 
num.  59. 

opera. 

1  Opcra  viribus  nalurae  facla  non  habent  ordinem 
ad  justilicationcm,  lib.  7,  cap.  14,  num.  33. 

2  Opcra  a  jjcccatore  cx  auxilio  gratia)  elicila  non  me- 
rcnlur  justiiicalionem  de  condigno,  ibid.,  n.  38. 


INDEX  RERrM. 


2D1 


3  Operum  Dci  tres  danlur  ordines,  lib.  7,  cap.  25, 
num.  i. 

4  Of)us  Dci  nalurale  cx  modo  productionis  pcrfcclius 
cst  supernaluraii,  ibid.,  nutn,  2. 

5  Opus  unionis  hypostalirse  cxcellcnlius  csl  opcrc 
juslilicaiionis,  ibid.,  nuni.  3. 

6  Opus  justilicationis  niajus  opcre  glorificationis,  ib., 
num.  4. 

7  0[)us  miraculosum  qualcs  cl  quot  condilioncs  rc- 
quirat,  ibid.,  num.  7  el  8. 

8  Non  omnla  opera  peccaloris  pcccala  sunt,  lib.  8, 
cap.  6,  num.  5.  Conlrarium  dixcrc  hferelici,  ibid. 

9  Opcra  bona  et  incriloria,  quae  non  sunl  praecepla, 
ncc  in  consilio,  lib.  12,  cap.  5,  num.  5. 

10  Quid  sit  opus  consilii  cxplicalur,  il)id. 

11  Opcra  cujiiscunKpic  virlutis  mcriloria  sunt,  si  sinl 
cx  gralia,  lib.  9,  cap.  3,  num.  36. 

12  Operum  rclalio  formalis  in  finem  ultimum  non 
cst  ncccssaria  ad  merilum,  ibid.,  num.  19. 

13  Opcra  bona  esse  fruclus  fidci,  ct  non  rcquiri  ad 
gratiam,  crror  cst,  lib.  10.  cap.  1,  num.  17. 

OnATIO. 

1  Oratio  multum  ncccssaria  est  ad  conscrvandam 
graliam,  lib.  10,  cap.  2,  num.  7. 

2  Oralio  per  Christum  facla  efficacior  cst,  lib.  7,  cap. 
1,  num.  9. 

3  Impctralio  prcsse  sumplacst  orationis  cfiectus,  lib. 
12,  in  prseludio,  num.  3. 

4  Oralio  qua  pclimus  vilare  omnia  pcccata,  non  cst 
frustranca,  licct  non  possimus  oninia  vitare  collcc- 
tivc,  lib.  9,  cap.  8,  num.  31. 


1  Pactum  Dei  cum  Adamo.  VideAD.\Mus. 

2  Papam  aliqucm  vcrum  cssc  quo  modo  dc  fide  cre- 
datur,  lib.  9,  cap.  9,  num.  33. 

PARVULI. 

1  Parvuli  per  gratiam  inhserentem  absque  operalione 
sanctificanlur,  lib.  6,  cap.  1,  num.  7;  et  lib.  8,  cap. 
6,  num.  1  et  2;  el  lib.  7,  cap.  8,  num.  6  et  7.  Haec 
iu  baplismo  illis  infundilur,  lib.  6,  cap.  3,  num.  6. 
Aciualc  tamcu  auxilium  aut  opcralio  cssc  non  po- 
lcst  dc  Icgc  ordinaria,  ibid. 

2  Parvuli  in  originali  concipiuntur,  iib.  G,  cap.  3, 
num.  18. 

3  Quomodo  verificcnturdcparvulisquisalvantur,  illa^ 
rcgula^:  Non  coronahilur.nisi  qui  lcgilime  cerlave- 
ril]  ct  :  Qiii  non  credid'ril,  condemnabiliir,  lib.  10, 
cap.  4,  num.  20. 

PASSIO. 

1  Passio  non  dicilur  voluntaria,  nisi  pcr  voluntariani 
aclioncm  facta  vel  acccptala,  lib.  C,  cap.  5,  n.  14. 

PAX. 

1  Pax  conscicntiae,  qnalcm  Inducunl  ha^rclici,  rejici- 
tur,  lib.  11,  cap.  6,  ad  lincm. 

2  Qu8C  pax  invcniatur  in  viris  perfcclis,  lib.  9,  cap.  7, 
num.  19. 

PECCATUlt,   PR.ESEIITIM  MORTALE. 

1  Pcccatum  in  commissum  sive  actualc,  ct  in  con- 
tractum    sive  originalc  dividilur,  lib.  7,  cap.  20, 

luim.  1. 


2  Pcccati  mortaliset  vcnialis  dcscriptio,  lib,  11,  caj). 
3,  num.  2, 

3  roccatum  cx  generc  suo  non  consislit  in  forma  i)0- 
siliva,  lib,  6,  cap.  2,  num.  3.  Polcst  rcmilli  a  Deo 
sine  gralia  inhiBrcnte,  non  lamcn  sine  graluita  di- 
Icciione,  lib.  6,  cap.  1,  num.  7.  De  i.olenlia  abso- 
lula,  cum  gralia  cssc  i^otcst,  lib.  7,  cap.  11,  n.  13. 

4  Peccati  rcmissio  duplcx  cst  :  una  intcrna,  allcra 
cxtcrna,  lib.  7,  cap.  11,  n)im.  1. 

5  Pcccali  rcmissionis  muIlip>lox  acceplio,  ibid. 
Peccali    remissio    quomodo  cadat   sub    mcritum'. 
Vide  MF.RiTUM,  num.  92  ct  93. 

6  Pcccati  rcmissio  ralione  saltcm  ajustificalione  dis- 
tinguilur,  ibid.,  num.  2.  Est  quid  re  ipsa  dislinclum 
a  juslilicationis  cfleclu,  ibid.,  a  num,  G. 

7  rcccali  lola  ralio  non  consislit  in  i^hysica  carenlia 
gratice  el  jusliliiige,  ibid.,  num.  24. 

8  Pcccati  privatio  pcrgraliam  juslificantem  inducla, 
an  causa  formalis  justificalionis  dici  qucat,  ibid., 
num.  5. 

9  Pcccalum  prius  expcllit  charilalem  quam  gralJam 
sub  una  consideralione,  ct  postcrius  sub  alia,  lib. 
11,  cap.  4,  ad  fincm. 

10  Peccati  morlalis  remissio  cst  cficclus  formalis 
gralije  inhsercnlis,  lib  7,  cap.  12.  a  num.  13,  us- 
que  ad  16,  Hunc  efieclum  non  pra5slct  sine  pecu- 
liari  Dci  volunlale  concurrcnle  ad  iieccali  remis- 
sionem,  ibid.,  a  num.  12,  usque  ad  14. 

11  Pcccali  cxpulsio  concursum  n)oralcm  cx  parle  Dei 
cxigit,  ibid.  Pcccali  remissio  cst  opus  solius  Dci, 
ibid  ,  cap.  13,  num.  29,  et  cap.  14,  num.  32:  lib.  8, 
cap.  3,  num.  7;  a  Dco  absolutc  fil,  ab  hominibus 
aliquando  sub  condilione,  lib.  7,  cap.  14,  num.  12. 
Peccali  rcmissio  et  pocnaj  illi  dcbilaj  condonalio 
dislinguunlur,  ibid.,  num.  30. 

12  Pcccalum  potcsl  inlegrc  cl  gralis  rcmitti,  non 
condonala  pama  pccoalo  rcspondcnte.  ibid.  Adhuc 
gralis  remilli4ur  pcccalum.  licet  puma  illi  corrcs- 
pondcns  pcr  juslititic  opus  sit  exolvcnda,  ibid.  Vel 
tolum  vcl  nihil  illius  remittitur,  lib.  7,  cap.  14, 
num.  30. 

13  Pcccalum  mortale  est  gravis  injuria  Dci  conlra 
justiliam  illi  debilam,  ibid.,  num.  46  ct  48.  Habet 
quamdam  infinitatem  ex  persona  offcnsa.  ibid. 
/Elcrna  pocna  dignumest,  ibid.,  num.  52.Hoininem 
specialilcr  Deo  facil  dcbilorcm,  ibid. 

14  Pcccala  posse  diu  vilari,  sive  a  justis,  sive  a  pcc- 
catoribus  sine  speciali  auxilio,  crror  est,  lilj.  9, 
cap.  8,  num.  1.  Ha'C  diulurna  vitalio  non  arguit 
graliam  justiiicanlcm,  scd  auxilianlem,  lib.  9,  cap. 
1,  nuni.  13. 

15  Pcccala  vilare  tcnenlur  homincs,  non  solum  cx 
virtulc  obcdicnlise,  sed  etiam  spcciali  virtute  jus- 
tilia;  ad  Deum,  lib.  7,  cap.  14,  num.  56. 

16  Unum  peccalum  polest  csse  majus  alio,  eliam  in 
ralionc  injuri*  ct  divinae  offcnsic,  lib.  7,  cap.  14, 
num   66,  ct  nuin.  72. 

17  Peccatum  non  conlinct  inlinilam  malitiam  inlen- 
sive,  lib.  7,  cap.  14,  num.  66. 

18  Pcccali  rcmissio  coutriiioni,  non  est  connaturali- 
lcr  dcbila,  ibid.,  num.  73. 

19  Adpcccati  rcmissioncmcsscntialiternon  pertinenl 
habitus  lidei  ct  spci,  licct  rccpiiranlur  de  lege  ordi- 
naria,  lib.  7,  cap.  16,  num,  2  cl  3. 

20  Peccatum  non  cxcluditur  per  habitus  virtulum 
moralium,  ibid.,  num.  4. 

21  Tota  raiio  peccali  manerel,  etsi  virlutes  morales 
a  peccalore  non  auferreniur,  ibid. 


292  INDEX 

22  rcccatum  formalitor  cxpcllitur  per  gratiam  habi- 
tualem  a  charitale  rcalitcr  d;slinclani,  ibid.,  num. 
6.  Moralilcr  non  physice  per  aclum  opposilum  ex- 
pclliiur,  lib.  8,  cap.  5,  num.  7. 

23  Pcccati  rcmissio  sinuil  cum  infnsione  gratise  intcl- 
ligilur,  lib.  7,  cap.  IG,  num.  8.  Prior  inteliigilur 
charilalis  liabilu,  ibid. 

24  Pcccatum  pcrfccte  a  Dco  rcmitterctur,  si  gratiam 
ianlum  inrunderet  sine    habilu   charilatis,  ibid., 

,  num.  9.  INon  remillcrclur  intcgre  concesso  chari- 
'  lalis  habilu  gralia  non  infusa,  ibid.,  num.  10. 

25  Pcccalum  rcdditur  invoUtntarium  pcr  actum  illud 
dctcsianlem  ,  licet  solum  disposilive  concurrat , 
\\h.  7,  cap.  17,  a  num.  6. 

26  Pcccati  remissio  cst  liberale  Dei  beneficium,  iib.  7, 
cap.  18,  num.  9. 

27  Pcccatum  mortalepolest  cse  simul  de  potenlia  ab- 
solula  cum  habitu  charitalis,  lib.  7,  cap.  19,  a 
num.  14. 

28  Peccatum  mortale  ex  juslitia  meretur  privationem 
habitus  charilatis.  lib.  7,  cap.  19,  num.  16. 

29  Pccatum  moriale  in  puris  nalaralibns  commis- 
sum  non  haberct  gratiaj  privationem  adjunclam, 
hl).  7,  cap.  20,  num.  14. 

30  Homo  in  quo  Dcusgratiam  cum  pcccato  conscr- 
varcl,  malus  el  peccator  simpliciter  diceretur,  1.  7, 
c.  20,  n.  19. 

31  Pcccatum  non  seque  repugnal  grali?e  habiluali,  ac 
graliae  unionis,  ib.,  n.  34. 

32.  Pcccalum  cum  gratia  unionis  liypostaticfc  nec  di- 
vinilus  csse  potest;  cum  habiluali  tamon  potcst  di- 
vlnilus,  ib.,  a  n.  33  usquc  ad  35. 

33  Absquc  ulio  pcccaloris  aclu  iiotcst  Dcus  gratiam 
in''undere,  el  peccatum  condonare,  i.  7,  c.  21.  a 
n.  20  urquc  ad  26. 

34  Si  Dcus  peccalum  remitlcret  sine  Sacramento  in 
re  vel  voio  susceplo,  miraculum  non  foret,  scd  in 
divina  lcgc  dispcnsatio,  ib.,  num.  23. 

35  Si  ai)squc  dclcstalione  peccaloris  pcccatum  con- 
donaret,  miraculum  forcl,  ib. 

36  Peccalum  ab  hominc  in  puris  naturalibus  com- 
missum  posset  Dous  sine  ullo  actu  vel  habitu  su- 
pernalurali  remillere,  contcnlus  aliqua  disposi- 
tiono  congrua  ordinis  naluralis,  i.  7,  c.  2-2,  a  n.  8. 

37  Peccaturn  in  puris  naturalibus  commissum  homi- 
nem  a  Deo  linc  supcrnalurali  non  avcrlorct,  ib. 
Dignum  tamen  foret  ajtcrna  pocna,  ib.,  n.  12.  Habe- 
rcl  suam  inlinilatcm  ralione  personge  oflcnscC,  ib. 

38  Pcccatum  dupliciler  graliam  polest  expcllcre,  1.  7, 
c.  22,  n.  11. 

39  Peccatum  per  solam  formam  physioam  sine  re- 
missionc  Dci  cxpcUi  ncquit,  1.  7,  c.  22,  n.  14.  Po- 
tcrat  rcmilli  sinc  habitu  gralia^,  ibid.  num.  17. 
Quid  silcsscin  peccato?  ibid.,  a  num.  11. 

40  Pcccalumduplicem  includit  malitiam;  unam  avcr- 
sionis,  convorsionis  altcram,  1.  7,  c.  23,  n.  21. 
Peccatum  actu  transacto  solum  sub  ralione  culpa) 
manere  ccnselur,   quatcnus   injuriosum  csl  Deo, 
ibid. 

41  Si  por  impossibile  Dco  non  csscl  injuriosum,  tran- 
saclo  tactu  solum  ad  pocnam  rolinqucret  obliga- 
lionem,  ibid.,  num.  21  c  22. 

42  Dincrcntia  consliluitur  inter  pcccatum,  ut  Dci  in- 
juria  csl,  ct  ul  malum  naturse,  l.  7,  c.  22,  n.  23. 

43  Ut  peccatum  Deusde  potenlia  absolula  remitterot, 
non  esset  nocossarium  ul  ficrol  homini  involun- 
tarium,  sod  satis  tbrct  cssc  non  voluntarium  pcr 
ccssalioncm  ab  aclu  pcccati,  ibid.,  nimi.  24. 


RERUM. 

PECCATUM  VENIALE. 

1  Pcccalum  veniale  aliquando  cx  opere  opcranlis, 
aliquando  ex  operc  opcrato  per  Sacramenla  remii- 
titur,  1.  7,  c.  24,  n.  2.  AIi(iuando  cum  morlali  si- 
mul  rcmitlilur,  aliquando  jicrse  solum,  ib.  Nun- 
quam  remitlilur  per^se  solum,  nisi  homini  graliam 
habilualcm  habcnti,  ib.  lllius  romissio  non  fit  for- 
malilcr  per  gratiam  sancliticanlem,  ibid.,  num.  3. 

2  Per  peccata  venialia  graliam  non  amitli  fidcs  docct, 
lib.  7,  cap.  24,  num.  3,  ct  cap.  20,  num.  14. 

3  Mortalia  rcmitli  possunt,  quin  venialia  remittantur, 
Ibid.,  ct  Iib.9,  cap.  7,  num.  1. 

4  Vonialium  remissio  de  lcgc  ordinaria  non  concc- 
ditur  sine  actu  peecatoris,  1.  7,  c.  24,  n.  4.  Per 
alios  actus  a  contrilione  ct  dilcclionc  obtincri  po- 
tost,  si  homo  nullum  uiorlale  habcat,  ibid. 

5  Poccatum  vcnialc  pcr  nullum  acUim  homlnis,  tan- 
quam  ])or  Ibrmam  phy.^^icam  cxpclli  poiest,  ibid. 

5  Venialium  rcmissio  cx  opere  opcralo  solum  fil  per 
sacramenta,  vcl  pcr  privilogium  marlyrii,  ibid., 
num.  4  et  5. 

7  Vcnialis  pcccali  solus  adullus  cst  capax,  1.  7.  c.  24, 
n.  5.  Per  sacramentum  non  remiltilur  sine  gralia) 
infusione,  ib.  Ul  ila  rcmittainr,  non  salis  cst  ab 
illo  ccssarc,  scd  rcquirilur  sallcm  virlualis  ilUus 
dctoslatio,  ib.  Ad  talom  romissioncm  non  cst  ne- 
ccssaria  contritio,  vel  dilectio  Dei  conlrilioncm  in- 
cludcns,  n.  6.  Nec  requiritur  ad  illam  lam  cflicax 
proposilum  cavcndi  illud,  ut  rcquiritur  ad  morlalis 
romissioncm,  1.  7,  c.  24,  n.  7.  De  faclo  non  dalur 
sine  aliqua  physica  mulationc,  ib. ,  n.  8,  12  et  13. 
Dari  tamen  iiotesl  de  potentia  absoluta,  ib.,  n.  19 
cl  20. 

8  De  polentia  absoluta  polcsl  Deus  venialiarcmittere 
{icr  solius  graliiv  infusionem,  sinc  aclu^poccaloris; 
de  faclo  aliquando  pcr  solam  graiiam  romitlit,  vel 
cx  privilegio  mariyrii,  vcl  cx  particulari  bcrievo- 
lcnlia,a  num.  11  usque  ad  14. 

9  Vcniali  dc  faclo  homini  justo  pcrattritionem  rcmit- 
litnr,  ibid. 

10  Rcmissio  pcccati  mortalis  non  est  gratuita  res- 
pcclu  gratific  habitualis,  1.  7,  c.  24,  n.  15.  Rcmissio 
vcnialis  quando  conccdilur  absque  ullo  actu  csl 
merc  gratuita,  vcl  miraculosa,  aut  cx  privilegio,  ib. 
Pcr  solam  atlritionem,  si  homo  sil  in  pcccalo  mor- 
tali,  non  rcmittilur,  n.  17.  Remilti  a  Dco  posset 
sine  gratia;  infusione,  si  homo  in  statu  consiitue- 
rclur,  in  quo  solum  venialiter  pcccarc  posset,  ib. 
Homini  exislcnti  in  gralia  possct  rcmitli  dc  poten- 
lia  absolula  pcr  allriiioncm,  licel  jier  illam  novum 
augmentum  gratise  non  mereretur,  ib.,  n.  18.  De 
(acto  condonalur  sine  forma  natura  sua  cum  illo 
incompossibili,  ibid.  num.,  19. 

11  Pcccatis  vcnialibus  rcmitti  gratiam  qui  dixcrint, 
lib.  11,  cap.  8,  num.  5.  Mulla  vonialia  morlalc  non 
cniciunt  neque  graliam  remiltunt,  ibid.,  num.  7 
ct  12. 

12  Vcnialia  singulaposse  pcr  auxilia  gratia^  ordinarie 
vilari  probalur  conlra  IiaBrcticos,  lib.  9,  cap.  8, 
num.  2  cl  lalius,  num.  28.  El  vitari  eliam  colleclive 
pcr  s[iccialia  auxilia,  num.  3  ct  10.  Omnia  omnino 
viiarc  possc  cst  luopric  privilegium,  lib.  9,  cap.  8, 
num.  12.  Omnia  dclibcrala  possc  vitarc,  vel  omnia 
in  cerla  aliqua  matcria,  privilcgia  quoquc  sunl  pro- 
prie,  sed  minora,  ibid. 

13  Ad  omnia  vcnialia  vilanda  pcr  auxilia  ordinaria 
dalurin  nobis  simplicilcrimpotcntia,  lib.9,  cap.  8, 
num.  17. 


liNDEX 

14  Privilcgium  vilandi  omnia  vcnialia,  quale  et  (|ui- 
nam  sancli  liabucrinl,  Ub.  9,  cap,  8,  num.  23.  Kon 
cst  dc  fide  ncmincm  [irLClcr  Yirgincm  omnia  vi- 
lassc,  ibid.,  num  32. 

15  Vcnialia  vilandi  impolcnlia  quanluni  lcmpus  ro- 
quiral,  lib.  9,  cap.  8,  num.  29 

16  \  cniaiia  non  corrum[)cre  tolam  graliam  de  tide 
cst,  lib.  12,  cap.  3,  a  num.  14. 

17  Vcnialc  aliquod  ullimum  cslo  corrumperct  lolam 
graliam,  ob  talcm  circumslanliam  non  ticret  mor- 
lale,  ibid.,  num.  11. 

18  Vcnialia  liabcnt  aliquam  repugnanliam  cum  acli- 
bus  infusis,  il)id.,  num.  16.  Dis[)onunt  ad  morlale 
rcmolc  solimi,  ibid.,  num.  14. 

PECCATUM   ACTUALE  Cl   HABrrUALE. 

1  Pcccalum  actualc  proxime  in  volunlale  subjeclatur; 
liabiluale  usquc  ad  animam  pcrvadil,  lib.  6,  ca[). 
13,  num.  16  Illam  [uivat  vila,  [irinci[)alilerquc  in 
ca  mauet,  ibid. 

2  Pcccatum  habiluale  polesl  esse  absolute  involunla- 
rium,  et  lamcn  non  esse  condonaium,  lib.  7,  cap. 
17,  num.  7. 

3  Pcccatum  babiluale  non  cst  onlinalio  ad  pocnam, 
scd  vcrum  maluni  culi^ie,  lib.  7,  cap.  20,  num.  6. 
rormalilcr  el  pcr  se  non  includil  in  suo  conccptu 
privationem  gratitK  habilualis,  ibid.,  num,  7. 

4  Pcccalum  aclualc,  ncc  formalitcr  nec  malcrialiler 
consistit  in  carenlia  [ihysica  habilus  charilalis,  lib. 
7,  cap.  19,num.l5.  Necprivalivam,necconlrariam, 
nec  effeclivam  rcpugnanliam  habct  cum  habilu 
cliaritalis,  lib.  7,  cap.  19,  num.  15.  Gr^atiam  non  cx- 
pellil,  nisi  Dcus  concursum  quo  illam  conscrvat, 
suspcndal,  lib.  7,  cap.  20,  num.  9. 

5  IJabiluale  pcccalum  non  habct  moralem  repugnan- 
liam  per  ordinem  ad  divinam  polcnliam  cum  gra- 
tia,  ibid.,  nuu).  36.  De  Icge  ordinaria  non  remilli- 
lur  sinc  ali^iuo  pcccatoris  actu,  lib.  7,  cap.  21, 
num.  5. 

6  Peccaium  acluale  in  mortale  et  vcniale  subdividi- 
Uir,  lib.  7,  cap.  10,  num.  1. 

7  Pcccalum  morlale  habituale  non  ex|)ellit  graliam 
cfreclive,  eliam  morali  modo,  lib.  11,  cap.  4,  num. 
lete. 

8  Pcccalur.i  actuale  omissionis  vcl  commissionis  ncc 
ratione  conversioiiis  ad  crcaluram,  vel  avcrsionis 
a  Deo,  producil  aliquid  |)hysicum  incompatibde 
gralia3,  lib.  11,  cap.  4,  num.  8. 

9  Pcccalum  morlaic  acluale  non  expellit  formaliter 
physice  habilum  gratitc  vel  charilalis,  lib.  11,  cap. 
4,  num.  9  et  10.  Expcllit  tamcn  moralilcr  active 
vcl  disitositive,  ibid,,num.  11. 

10  Pcccatum  morlale  acluale  elTcclive  nioraliler  in- 
ducit  niaculam  pugnantcm  formalitcr  cum  gralia, 
lib.  ll.rap  4,  num.  12.  Eadcm  macula  prout  cst 
physica  |)rivalio  graliic  a  Deo  lil  physicc,  sus[icn- 
dendo,  scilicct,  phys^cam  graliae  conscrvaiionem, 
ibidcm. 

PECCATUM   oniGINALE. 

1  Pcccalum  originalc  dicilur  inhiierere  co  modo  quo 
privalioncs  inha'rcre  dicuntur,  lib.  6,  cap.  2,  nuui. 
3.  Est  [irivalio  gralia;,  ct  sanctilalis  animam  aflec- 
lurso,  si  non  darctur,  ibid. 

2  Dislinclio  iiilcr  privalioncm  gratia?,  quam  inducit 
[)cccalum  originale  el  aclualc,  lib.  11,  cap.  3,  n.  1. 

8  Pcccalum  originale  ila  iu  omncs  iransfundilur,  ut 
unicuique  pro[)rium  insil,  lib.  G,  cap.  3,  num.  6. 


P.ERUM.  293 

ToIIilur  omnino  a  [lueris  per  graliam  in  Ba[itismo 
collalam,  ibid.,  et  l;b.  7,  ca[).  1,  num.  37,  et  ca[).  8, 
num.  6. 

4  Peccatum  originalo  et  moriale  habcnt  convcnicu- 
liam  in  0|)posilione  ad  juslitiam  ct  graliam,  lib.  7, 
cai).  10,  num.  1. 

5  Originalis  remissionem  ex  justilia  homo  oblinere 
nequit,  lib.  7,  cap.  13,  num.  44.  Pucris  in  ba[)iismo 
remillilur  sine  uUa  i|)Sorum  dis[)Osilione,  iib.  7, 
ca[i.  17,  num.  3,  et  ca[).  21.  num.  1. 

6  Origiuale  non  possct  non  deleri,  si  Deus  gratiam 
infunderel,  lib.  7,  cap.  21,  nuin.  3  el  4. 

7  Originale  [)rout  de  faclo  contrahilur  ex  Adamo,  non 
[)Olest  remilti  sine  infusione  gralife  habilualis,  lib. 
7,  cap.  23,  num.  3  et  5.  Eo  modo  [)Osset  contrahi, 
ut  gralia  actuali  nou  indigerel,  .^ua  rcmiticrclui-, 
ibid.,  num.  4. 

8  Originale  non  tollitur  pcr  naluralcm  rcctiludiiicui, 
lib.  7,  ca[).  13,  num.  5.  Perfccte  cxtlnguitur  non 
rcsliluta  nalune  intcgrilate,  ibid. 

9  Originalis  prteservalio  majus  Dci  bcnefieium  qiuim 
[)Ost  contractionem  illius  libcralio,  Itb.  1,  caj).  2S, 
num.  5. 

10  i'cccatum  Adami  cffecUve  moralilcr  causat  in 
[loslcris  originalcm  maculatn,  qus  formalilcr  ju.  - 
liliai  originaii  o[iponilur,  lib.  11,  caj).  4,  num.  12, 

PERFECriO. 

1  Pcrfectio  bujus  \\{x,  qualis  intclligalur,  lib,  9, 
cap.  8,  num.  30  et  33. 

2  Quomodo  [)roleclio  in  Dco  formalilcr  existcns  a 
creatura  [larticipelur,  lib.  7,  cap.  1,  num.  26.  Quo- 
modo  itcm  quie  in  Dco  cmiucnlcr  contincntur,  ib. 

PERSEVERANTIA. 

1  Pcrseveranlia  quomodo  cadat  sub  merilum.  Vide 
MERiTUM,  a  num.  96,  usque  ad  99. 

2  Pcrsevcrantise  donum  non  [)Olcst  essc  habitus, 
lib.  10,  cap.  5,  num.  l.Amitli  non  potest,  ibidem, 
num.  2. 

3  Esl  acUiale  auxilium  cfTicax,  num.  3.  Imo  ordinarie 
cst  colleclio  auxilicrum,  tam  inlcrnorum  ([uam 
externorum,  ib.,  a  num.  4  usque  ad  6.  Et  per  coUec- 
tionem  auxiliorum  extcrnorum  lanlum  dari  [)o- 
test,  ut  in  parvis  et  amenlibus,  non  tamen  e  con- 
tra,  ib,,  num.  6. 

4  Perseverandi  donum  quid  addat  super  poleslalcm 
[)ersevcraudi,  lib.  10,  cap.  5,  num.  7  el  8.  Pcrse- 
vcrandi  donum  est  acluale  el  proprium  pricdcsli- 
nalorum,  lib.  10,  ca[).  6,  num.  2.  lucludit  vclle 
[.erscvcrare,  et  quo  pacto  hoc  inlelligalur,  num.  3. 

5  Perseveranlia  pcr  [iroprios  actus  ,  et  si  inciudat 
auxilia  prpevenientia  ctlicacia,  non  tamcn  [)hysice 
[jraedctcrminanlia,  ibid.,  num.  4. 

6  Perscveranli;x3  donum  scnq^cr  esl  specialc  benefi- 
cium,  non  lamen  sem[)cr  cnlilaiive  su[)ernalurale, 
lib.  10,  cap.  6,  num.  7.  INcc  csl  ila  graluitum,  ut 
cxcludal  merilum  dc  congruo,  ibid.,  num.  8.  Esl 
privilcgium,  el  quale,  lib.  9,  cap.  8,  num.  11.  La- 
tius  [lalcl  quam  conlirmalio  in  gratia,  lib.  10, 
cap.  6,  num.  9. 

7  Pcrscvcrandi  donum  consistcns  in  collcctione 
nmllorum  auxiliorum  non  tolum  pendct  a  libcri 
arbilrii  usu,  eliam  supernaturali,  lib.  lo,  cai).  7, 
a  num.  16. 

8  Pcrscvcrandi  in  gratia  modi,  scu  acccptioncs  va- 
riie  cl  gracus,  lib.  10,  cap.  2,  num,   5,  el  ca^),  4, 


294  INDEX 

num.   3,  et  cap.   6,  num.  4,  ct  cap.  6,  fcre  pcr 
lolum. 

9  rcrscvcrare  diu  in  gralia  ncquil  juslus  cum  auxi- 
lio  ordinario,  lib.  10,  cap.  2,  a  num.  7. 

10  rcrscvcranlia  in  gralia  aliud  auxilium  quam  in 
slatu  innoccnliiR  posiulat,  cl  majus,  ibid.,  n.  11. 

11  Pcrsevcrandi  auxilium  sufficieus  datur  omnibus 
juslis,  non  tanicn  ipsum  pcrseverarc,  lib.  10,  c.  3, 
num.  7.  Hoc  auxilium  non  prseparat  Dcus  sempcr 
proxime,  nec  ad  omnes  tanlaliones  vincendas,  scd 
nd  ordinarias,  ibid.   num.  10. 

12  Pcrscveranliae  cerliludo.  Vide  certitddo,  a  num.  8, 
iis(iue  ad  19. 

13  rcr.scvcrantia  usque  ad  morlem  Inclusivc  rcqui- 
rit  spcciale  auxilium,  lib.  10,  cap.  4,  a  num.  4. 
!mo  cl  diuturna  usque  ad  morteni  exclusive , 
num.  11. 

14  rorsevcrantia  majus  beneficium  cst  quam  sola 
1  olcslas  pcrscvcrandi,  etiam  usque  ad  morlem  in- 
clusive,  num.  12. 

15  Pcrseverantia  eliam  brevissiiiii  lcmporis  usque 
ad  uiortem  inclusive,  est  speciale  Dci  bcncticium, 
lib.  10,  cap.  4,  num.  13.  Et  majus  quam  longa  pcr- 
sevcrantia  usque  ad  mortem  cxclusivc,  quamvis 
in  entilate  pliysica  h?ec  sil  niajor  gralia,  ibidem, 
nnm.  14  el  15. 

16  rerscverare  dicunlur  parvuli  morientes  in  gratia 
ct  adulli,  licet  paulo  anlc  fuerint  jusliticali,  1.  10, 
cap.  4,  a  num.  17. 

17  Perseverandi  primum  auxilium  a  nobis  cst  etiam 
pliysire,  moralilcr  vcro  a  solo  Dco.  Aclus  vero 
l)crsevcrandi  a  nobis  esl  ulroque  modo,  lib.  10, 
cap.  7,  nam.  22. 

18  rcrsevcranliie  donum  quo  scnsu  amissibile  vel 
inamissibile,  ibid.,  a  num.  24. 

19  PersevcrantiEe  auxiiia  non  solum  ob  corruyitio- 
ncm  naturaj  ncccssaria,  scd  ob  arbilrii  vcrlibilila- 
lem,  lib.  10,  cap.  9,  num.  5.  ISccessaria  itcm  non 
tanlum  ob  diuturnitalem  lemporis,  sed  etiam  ob 
nmlliludinem  actuum,  quibus  pcrsevcralur  brevi 
cliam  tempore,  ibid.,  num.  8. 

20  Pcrscvcrandi  polcstas,  qua>  auxilia  poslulabat  in 
Angciis,  ct  qua»  in  nalura  bomiuis  inlcgTa,lib.  10, 
cap.  9,  num.  4.  Qua^  ilem  actualis  ipsa  perseveran- 
lia,  ibid.,  a  num.  5.  Oua  ccrtiludinc  lcncndum 
auxilia  ad  perscveranduui  fuissc  illis  ncccssaria, 
ibid.,  a  num.  13.  Qu:^^  dcniquc  auxilia  pro  natura 
lapsa,  ibid.,  a  num.  16. 

21  I'crscvcrantiie  discrimcn  inlcr  homines  ct  Angc- 
los,  ilemque  inter  naluram  lapsam  el  inlcgram,  ab 
Auguslino  saepe  tradilum  cxponitur  ,  lib.  10,  cap. 
ultimo,  num.  18. 

22  Persevcrantia.  Vidc  confirmatio. 

23  Pcrscvcrantia  marlyrii  non  provcnit  cx  mcrilo, 
lib.  12,  c.  26,  n.  21 

PffiNA. 

1  Poena  damni  respondcns  pcccalo  in  slatu  purje 
naturne  soluin  csset  carcnlia  bcatitudinis  natura- 
lis,  lib.  7,  cap.  22,  num.  12. 

2  Poena3  remissio  pro  pcccato  rclicta3  potesttleri  sine 
ulla  physica  mutalione  peccatoris,  lib.  7,  cap.  23, 
num.  19. 

3  Ad  incurrcndam  pocnam  lcge  publica  stalulam, 
non  requirilur  illius  notilia  in  trangrcssore,  sed 
lanlum  culpac,  lib.  12,  c.  18,  num.  13. 

PQLNITENTIA. 

1  PaMiilentia  lam  inccria  cst   quam  pcrscvcraniia. 


RERUM. 

Vide  GRATiA,  num.  87.  Dispositive  tollit  peccatum, 
lib.  6,  cap.  13,  num.  4. 
2  Poenilcntia  virlus  actus  infcriorum  virlutum  polest 
impcrare,  lib.  7,  cap.  9,  num.  10. 

POTENTIA. 

1  Polcntifle  vitales  ad  actus  supernaturalcs  instru- 
nicntalilcr  concurrunt,  lib.  6,  cap.  6,  num.  6,  7  ct 
8.  Qimelibct  clevari  polcst  ad  cfliriendum  allenus 
potcntife  actum  pcr  actioncm  iranseuntcm,  non 
vero  per  immanentcm,  ibid.,  num.  16. 

2  Polcnliis  solum  qualilatcs  inha^rcnl,  quse  ad  ope- 
rationcs  proxime  ordinantur  ,  lib.  6  ,  cap.  12 , 
num.  13. 

3  Contirmati  in  gralia,  licct  morlalitcr  nunquam 
pccccnt,  habent  tamen  polenliam  peccandi,  I.  12, 
cap.  5,  num.  7 

Pn.KCEPTUM. 

1  Prfcccpta  divina  scrvari  non  posse  in  singulis  oc- 
casionibus  cum  ordinaria  gratia,  crror  est,  lib.  10, 
cap.  1 ,  a  num.  13.  Secus  in  omni  occasionc  , 
ibidcin. 

2  Praeccpla  Dei  nec  supponunt  nec  causant  impossi- 
bilitatcm  in  sua  malcria,  lib.  10,  cap.  1,  num.  16. 

3  Prajccptum  non  dalur  carcndi  foinilc,  vel  moliLus 
cjus  omnibus,  ibid. 

4  Opcrari  ex  pnrccpto  non  tollit  libcrtatem  opcran- 
tis,  lib.  12,  cap.  5.  num.  7. 

5  PrKccptum  non  violare  non  sufficil  semper  ad  gra- 
liani  obtincndam,  lib.  9,cap.  10,  num.  13. 

G  Prseccplum  dalur  procurandi  gratiam,  et  conser- 

vandi  illam,  lib.  6,  cap.  10,  num.  9. 
7  Praiccplum.  Vide  meritdm,  num.  22. 

PR.EDESTINATIO,   ET   PR.EDESTINATUS. 

1  Prsedeslinalionis  ccrlitudo,  an  habcri  queat?  Vide 

CERTITUDO. 

2  Praedcslinati  eliam  cum  sunl  in  peccalo,  a  Deo  di- 
liguntur,  lib.  6,  cap.  2,  num.  14. 

3  Priiedestinatis  pro  co  tempore  quo  in  peccato  sunt, 
nullum  supcrnaturalc  donum  confertur,  ibid. 

4  Prsodcstinalum  posse  aniiltcre  graliam.  Vide  gra- 
TiA,  a  num.  85  us(iuc  ad  87. 

5  Piicdcstinatus  cum  pcrvcnit  ad  lerminum  grali?e 
sibi  dctinitum,  aut  morilur,  aul  sui  impos  lil, 
sicipie  donum  perscvcrantiae  completc  accipii,  I.  9, 
cap.  16,  num.  14. 

6  Praedeslinalum  non  posse  peccarc,  error  est,  1. 11, 
cap.  2,  num.  12. 

7  Prtcdeslinalorum  pcccala  omnia  ess2  vcnialia,  cr- 
ror,  lib.  11,  cap.  3,  num.  5. 

PR.CPARATI0. 

1  Prffiparatio  peccaloris  ad  justitiam  ordinarie  tit 
pcr  vocalioncm  Dci,  cl  aclus  ipsius  hominis  cum 
succcssionc  tcmporis,  lib.  8,cap.  23,  num.  3. 

PR.S;SUMPT10. 

1  Praesumptio.  Vide  spes,  num.  19  ct  20. 

PRINCiriUM. 

1  Principium  conflatum  ex  polcntia  et  habitu  infuso 
parlim  est  principale,  [lartim  inslrumenlale,  I.  6, 
cap.  7,  num.  7  ct  16. 

2  Principium.  Vide  gratia,  num.  23. 

3  priucipium  vilalc  duplcx  cst;  unum  radicale,  for- 
malc  ailcrum,  lib.  6,  cap.  5,  num.  4. 


PRIOniTA?. 

1  rriorilas  naliirfe  non  cxciLidit  sinniUatem  in  exis 
tcndo,  lib.  6,  cap.  1,  num.  17. 


pnivATio. 

1  Privatio  habitus  fidel  cx  peccato  intidelitatis  sccula 
non  pcrlinel  inlrinsecc  ad  habilualem  culpani  in- 
fidclilatis,  esl  tamen  pocna  talis  pcccati,  lib.  7, 
cap.  IG,  niun.  3. 

2  Pr.valio  rccliludinis  naluralis,  sivc  inlcgritalis  na- 
lurae,  est  elfeclus  originalis  pcccali,  non  pars  ip- 
sius,  lib.  7,  cap.  23,  num.  5. 

3  Privalio,  vidc  gratia,  num.  43  et  44,  et  peccatum. 

rRIVILEGIUa. 
1    Vide    PERSEVERANTIA,    nUIU.    9,    Cl    PECCATUM   VENIALE, 

num.  14. 

PROMISSIO. 

1  Promissio  Dei  ad  mcritum  dc  condigno  cst  ncces- 
saria,  lib.  12,  cap.  18,  per  lolum.  Vide  meritum. 

PROPHETIA. 

1  Prophclia  quando  non  cst  evidens,  actus  esl  liber 
quoad  asscnsum,  libcreque  a  prophcla  manifcsla- 
lur,  lib.  6,  cap.  6,  niim.  7. 

2  Prophclia,  licct  aclus  supernaluralis  sil,  non  habct 
habitum  a  quo  clicialur,  ibid.,  cap.  10,  num.  4 
et  7. 

pnosECUTio. 

1  Prosecutio  est  prior  natura  qiiam  fuga,  lib.  8,  cap. 
80,  num.  16.  Poicst  aulem  per  accidens  fuga  esse 
prior,  ibid. 

PRUDENTIA. 

1  Prudenlia  infusa  non  excludit  phanlasmala,  scu 
spccics  objectorum  scnsibilium,  lib.  6,  cap.  9,  n.  8. 

Q 

QCALITAS. 

1  Qualilassupernaturalis  quaesitcausa  effecliva  prin- 
cipalis  jrraiia\  nec  de  polcnlia  absoluladari  potesl, 
lib.  8,  cap.  3,  num.  9. 

2  Qualilaies  intensibilcs  an  lcrminum  vendicenl?  Vi- 
dc  CRATiA,  a  num.  100  usq'.ic  ad  103. 

3  Supernaluralcs  qualilalcs,  maxime  lumen  glorire, 
el  gralia,  ct  virlules  Thcologicpe,  cur  non  possunt 
csse  connalurales  alicui  subslanliae,  lib.  9,  cap.  5, 
num.  9. 

R 

1  Raab  jusiam  fiiisse  antequam  exploratores  exce- 
pisset  vcrisimilc  cst,  lib.  8,  cap.  22,  num.  15  et  10. 

REATUS. 

1  Realus  pamse  astcrna;  non  manet  culpa  rcmissa, 
lib.  7,  cap.  14,  num.  10. 

2  RcaUis  pociiie  lemporalis  non  scmpcr  tollilur  pcr 
conlritioncm,  ibid. 

3  Realus  poente  lemporalis  ex  juslitia  solvi  polcst, 
iib.  7,  cap.  14,  num.  30, 

4  Rcalum  puMiie  lemporalis  non  rcmiltil  Deus,  nisi 
per  condignam  salisfactionem,  ibid.,  num.  31. 

nELATIO. 

1  Relatio  ralionis  nihil  cst,  ncc  vcre  inhasrel,  ncc 


INDEX  RERUM.  295 

proi)rie  fil.  nec  infundi  ab  Spiritu  Sancto  dici  po- 
tesl,  lib.  6,  cap.  2,  num.  2. 
2  Relationes  pra^dcstinali,  elccti,  prsesciii,  ct  similcs, 
si  sumantur  ul  exlrinsece  proveniunl  ab  increalis 
aclibus,  Dci  sunt  rationis ;  si  vcro  supponanl  ali- 
(]Ham  formam  absolutam,  reales  crunl,  lib.  6,  cap. 
2,  num.  10. 


REMISSIO,  et  REMISSCS. 

1  Remissio  pccrali.  Vide  GRATiA,  num.  15  ct  IG,  ct  a 
num.  36  usque  ad  42. 

2  Vidc  coNTRiTio,  a  num.  3  usque  ad  13,  ct  a  num. 
19  usquc  ad  25. 

3  Remissio  peccali  mortalis.  Vidc  peccatum  mortale. 
Remissio  pcccati  veniaiis.  Vide  pecc^tum  vemale. 

4  Rcmissionem  gradualem  in  qualiialibus  infusis  non 
dari,  late  oslendilur,  lib.  11,  cap.  ult. 

5  Remissi  aclusmultiplicati  a^quarc  possunt  m.critum 
unius  intcnsi,nunquam  tamcn  jaclura  remisse  oi>e- 
raniis  compensatur,  lib.  9,  cap.  3,  num.  47. 

bepugnantia. 

1  Rcpugnant  a  physica,  moralis,  quid  sil,  lib.  7,cap. 
19,  num.  14. 

2  Qu?e  repugnanlia  detur  intcr  gratiam  et  peccalum. 
Vide  peccatum. 

BES. 

1  Rcs  permanentcs  possunt  desinerc  pcr  ultimum 
sui  esEc,  lib.  12,  cap.  21,  num.  9.  Possunt  ilem  in- 
cipere  per  ultimum  non  esse,  ibidcm. 

nESTITUTIO. 

1  Rcslilutio  adjequalitatcm  pr?eslari  polesl  siuc  ullo 
rcspcclu  ad  pcrsonam  rcsliluenlem,  non  lamen  sa- 
lisfactio,  lib.  7,  cap..l4,  num.  68. 

RESURRECTIO. 

1  Rcsurreclio  opus  miraculosum  esl,  lib.  7,  cap.  15, 
num.  8  et  9. 


SACRAMENTA. 

1  Sacramentorum  valor  a  nobis  ccrto  non  scitur, 
lib.  9,  cap.  10,  num.  9.  iVcc  ilcm  eorum  efficacia, 
ibid.,  num.  10. 

2  Sacramenla  superfluc  instiiutanon  sunt,  licet  Dcus 
de  polcntia  absolula  aliter  homines  sanctilicarc 
possit,  lib.  9,  cap.  5,  num.  8. 

3  Sacramcnta  nuHi  secundarium  effectum  daut,  nisi 
cui  primarium  conferunl,  lib.  7,  cap.  24,  num.  1. 

4  In  sacramcnlo  pccuitcnlife  fit  gratuita  remissio  cul- 
juT,  non  scmpcr  tolius  pccme,  lib.  7,  cap.  14, 
num.  30. 

5  Sacramcnta  cx  se  semper  gratiam  confcrunt,  lib.  6, 
cap.  i,  num.  7. 

6  Sacramcnli  votum  cum  conlritionc.  Vidc  contritio, 
num.  26. 

7  Sacramenlum.  Vide  attritio. 

8  Sacramcnlum.  Vide  gratia,  num.  20  el  48. 

9  Sacramenlum.  Vide  peccatum,  num.  34, 

sanctitas. 

1  Sanctitas  perfecla  tria  complcctilur,  lib.  9,  initio, 
num.  2. 

2  Sanctilas  major  nunquam  futura  qiiam  jam  fuil  in 
quibusdam,  lib  9,  cap.  7,  num.  15. 


296 


INDEX  RERUM. 


SAPIKNTI^   DONUM. 

1  Sapicnliac  donum  minus  cerlificat  quam  fides,  iib.9, 
cap.  9,  num.  3. 

SATISFACERE  Ct   SATISFACTIO. 

i  Aliud  est  satisfacere  aclu,  aliud  esse  nalura  sua 
ajitum  satisfacere,  lib.  7.  cap.  14,  num.  14. 

2  Satisfactio  de  condigno  pro  poena  temporali  polcsl 
c.xhibcri,  non  tamcn  pro  seterna,  lib.  7.  cap.  14, 
num.  16  et  40.  Crcscit  ex  dignitate  personae  satis- 
facicntis,  ibid.,  num.  46.  Quomodo  hoc  intelligen- 
diim,  ibid..  num,  67. 

3  Saisfaclio  peccatoris,  etsi  per  conlritionem  vel  di- 
lectionem  fiat,  infinitalcm  habere  nequit,  ibid. 

4  Salisfactionis  valor  non  solum  ex  persona  salisfa- 
cicnte,  sed  cx  qualilale  aclioniset  aliis  condilioni- 
bus  colligendus,  lib.  7,  cap.  14,  num.  67. 

5  Saiisfacere  ©ondigne  pro  peccatis,  finita  crcatura 
nequit,  ibid.,  num.  69. 

6  Vide  coNTRiTio,  num.  14,  15  et  16. 

7  Homo  non  potest  satisfacere  de  rigore  justilife  pro 
ofiensa  peccati,  lib.  7,  cap.  14,  num.  40  el  70. 

8  Qufe  salisfaciio  sil  proprius  effcclus  moralis  gratice 
habitualis,  lib.  12,  in  proelud.,  num.  2. 

9  Coinmuuicalio  proprise  salisfaclionis  requiril  in  eo 
cui  applicalur,  statum  graliae,  1.  12,  c.  35,  n.  9. 

SAUL,   SERVUS,  SIGNUM. 

1  ?aul  an  reprobus  sit,  iib.  11,  c.  2,  num.  8. 

2  Scrvus  tenelur  ex  justitia  doinino  parerc ,  lib.  7, 
cap.  14,  num.  55. 

3  Signa  graiiae.  VideoRATiA,  num  106. 

4  Signafidei.  Vide  fides,  num.  34. 

SPECIES. 

1  Species  rclictge  ab  actibus  infusis  non  ipsos  imme- 
diale  repraesenlant,  sed  illorum  cognilionem  expe- 
riinenlalem,  iib.  6,  cap.  14,  num.  13. 

SPES,   et  6PERARE. 

1  Sjies  si  in  flde  divina  non  innitatur,  virtus  Theolo- 
gica  esse  nequil,  lib.  6,cap.  8,  num.  6. 

2  Spes  manere  potest  sme  charitale,  lib.  6,  cap.  8, 
num.  12,  et  cap.  13,num.  19. 

3  Spes  pcr  se  amitlitur  per  peccafum  desperatio- 
nis,  ibid.,  cap.  11,  num.  1.  Eiiam  per  infidelitatcm 
pcrit,  el  quomodo,  lib.  9,  caj).  6,  nam.  7  ;  el  lib.  11, 
cap.  7,  num,  6.  A  graiia  rcaliler  dislinguilur,  n.  2. 
Non  esl  proprielas  graliam  consequens,  sed  dispo- 
silio  anteccdens,  lib.  6,  cap.  13,  num.  19. 

4  Spes  quod  objectum  matcrialc,  (piod  formale  ha- 
beat,  lib.  8,  cap.  18,  num.  4. 

5  Objcctum  spei  ad  salutem  ncccssari?e  non  est  re- 
niissio  peccaiorum  jam  facla  tenipore  pranerilo, 
vel  prKsenli,  sed  ut  fnlura,  ibid.,  num.  5  et  6. 

6  Aclus  siici  cst  necessaria  disposilio  ad  impii  jusli- 
ficaiionem,  lib.  8,  cap.  18,  num.  23.  I\'on  tanien  suf 
ficiens,  ibid.,  num.  6. 

7  Aclus  spei  circa  totam  matcriam  cjus  non  est  nc- 
ccssarius  ad  justiricalionem,  ibid.,  num.  4.  Ncc  ad 
singula  opera  meritoria,  lib.  12,  cap.  12,  num.  10. 

8  Quae  includere  dcbeat  actus  spei  ad  salutem  neces- 
sarius,  bb.  8,  cap.  18,  num.  4. 

9  Ad  justilicationem  non  est  opus  ut  spes  sit  abso- 
lula,  ibid.,  a  num.  10. 

10  Actus  formalis  spei  absolute  et  tanquam  medium 
rcipiiritur  ad  infidelis  adulti  justificalioncm,  lib.  8, 
cap.  9,  num.  39.  Non  csl  neccssc  ul  formalilcr  exis- 


tat,  quando  actu  iustificatio  pcrficilur,  nec  abso- 
hile  sempcr  exigilur  ad  justificationcm  peccaloris 
fidelis,  ibid.,  num.  4.  Ordinarie  tamen  illam  prae- 
cedil,  lib.  8,  cap.  24,  num.  2. 

11  In  desperalionem  incidens,  actum  spei  eliciat  opus 
est  anle  justificationcm,  lib.  8,  cap.  19,  num.  7. 

12  Spes  amorem  concupiscenli;ie  supponit,  ad  illum- 
que  perlinet,  1.  8,  c,  20,  n.  4,  et  1. 11,  c.  5,  n.  6. 

13  Spem  amilti  quovis  peccalo  morlali  pcnc  heereti- 
cum,  llb,  11,  cap.  5,  num.  5. 

14  Spem  nos  habere  non  magis  certum  quam  fidem, 
lib.  9,  cap.  12,  num.  17. 

15  Spes  non  tam  conncxa  cum  gratia  quam  charilas, 
lib.  11,  cap,  5,  num.  16.  Slare  poicst  cum  aclu  pec- 
candi,  nisi  sit  desperaiiovcl  intidelitas,  ibid.,  n.  17. 

16  Spcs  intcndi  potesl  in  peccalore,  1.  9,  c  2,  n.  3. 

17  Spem  sine  amore  esse  non  posse,  apud  Augusti- 
num  intelligilur  de  amore  concupiscenliai,  ibid., 
num.  20. 

18  Ad  sperandum  sicut  oportet,  non  satis  est  natu- 
rale  judicium  de  rebus,  quse  sperantur,  lib.  9,  c.  6, 
num.  7. 

19  Spei  contrarium  per  defcctum ,  dcsperalio;  pcr 
cxcessum,  pncsumptio,  lib.  11,  cap.  7,  num.  1. 

20  Spcs  non  amitlilur  quoad  habilum  pcr  pra3sump- 
lioncm,  et  cur,  ibid,,  n.  2. 

21  Spes  amitli  potcsl  manenle  fide,  1.  11,  c.  7,  n.  6. 

22  Spes.  Vide  fides,  num.  25,  26  el  29. 

SPIRITUS. 

1  Spiritus  Sanctus  est  charitas  per  essenliam  ,  vel 
causaliter,  lib.  6,  cap.  8,  num.  10. 

2  Spiritus  Sanctus,  quare  non  sil  diccndus  Filius, 
lib.  7,  cap.  2,  num.  5. 

STATUS. 

1  In  statu  purse  natur.ie  homo  non  possel  bonum  in- 
commulabile  qualis  est  Dcus,  ut  linis  supernalura- 
iis,  consequi,  lib.  7,  cap.  22,  num.  8  el  9. 

2  Statui  naturae  inlegrse  auxilia  nccessaria  sunt.  Vide 

PERSEVERANTIA,  UUm.  20  Cl  21. 

3  Sialus.  Vide  satisfactio,  num.  8. 

4  Quid  sil  stalus  viie  seu  viatoris  latc  cxpenditur, 
lib.  12,  cap.  15,  num.  2.  Vide  meritum.  a  num.  50 
usque  ad  58. 

SOBSTANTIi. 

1  Substanlia  alleri  inhaerere  nequit,  1.  6,  c.  2,  n.  1. 

2  Subslantia  supcrnaturalis  in  enlitatc  est  impossi- 
bilis,  ibid. 

3  Nulla  subslantia  creata  nec  per  se,  nec  por  natura- 
lia  accidcntia  polcsl  csse  causa  principalis  effcc- 
tiva  graiiae,  vel  actuum  su  pcrnaturalmm ,  iib.  S, 
cap.  3,  num.  7.  ■ 

SUPERNATORALITAS  Ct  "SUPERNATURALE. 

1  Supernaturales  habitus  vel  actus  non  moderantur 
per  se  proxime  passiones,  lib,  9,  cap.  7,  num.  17. 

2  Vidc  ACTUS,  et  habitcs  supernaturales. 

3  Supernaluralilas  actus  cur  non  discernatur  ab  opc- 
rantc,  lib.  9,  cap.  12,  num.  11. 


1  Tentaiio.  Vide  cogitatio  mala. 

THEOLOGIA. 

1  Si  Theologise  habilus  quoad  subslantiam  naturalis 


INDEX 

sit,  virlus  Thcologalis  non  esf,  lib.  6,  cap.  8,  n.  18. 
Si  supernaliiralis,  niuUum  participal  virlulis  Theo- 
logicjp,  ibid.  Non  lamcn  augel  numcrum  carum,  ib. 
Ad  fidem  et  sapienliain  S^^iritus  Sancli  donum  re- 
diici  potcsl,  ibid. 

TIMOn. 

1  Timor  pccna;  esl  aclus  bonus  ct  honestus,  lib.  8, 
cap.  19,  num.  8.  Est  mcdium  optimum  ad  pccca- 
tum  riigiendiim,  ibid.,  num.  9. 

2  Timor  pamiie  per  se  sine  sacramenlo  non  cst  suffi- 
cicns  disposilio  ad  i)cccali  rcmissioncm,  ib.,  n  10. 

3  Timoris  acUis  ordinaric  est  dispositio  ad  juslifica- 
tionem,  ibid.  num.  11.  Non  cst  ila  neccssarius,  ul 
sine  illo  dari  nequcal  intcgra  ct  perlccta  juslifica- 
tio,  ibid. 

4  Timor.  Vide  meritum,  num.  47  el  48. 

u 

UNIO. 

1  Unio  hyposlatica  nobilior  et  cxcellentior  est  gra- 
lia  habiluali,  iib.  7,  cap.  14,  num.  13. 

2  Vide  cuRisTUS,  ad  tincm. 

3  Unionis  hypostaticse  repugnanlia  cum  pcccato.  Vi- 
dc  PECc.uuM,  num.  32,  cl  gratia,  num.  39. 


1  Valor  operis.  Vidc  meritum,  num.  89. 

VIA. 

1  Via.  Vido  status  vi.e. 

2  Via  Angclorum  posl  instans  crcalionis  solo  alio 
inslanli  duravit,  lib.  12,  cap.  15,  nuin.  14. 

VIRGO. 

1  Bcata  Virgo  specialem  dignitalcm  ex  rclalione  ad 
lilium  consccula  est,  lib.  7,  cap.  5,  num.  9. 

2  r.calcE  Virginis  jniuilicalio  habuit  pro  lcrmino  o  qno 
pcccaluin  non  conlractum,  sed  conirahendum,  si 
non  prsevcniretur,  lil).  7,  cap.  6,  num.  16. 

3  Bcauc  Vii-ginis  opcra  pociuUia  de  se  salisfacloria 
crant,  ibid.,  cap.  14,  num.  15.  Per  iila  pro  se  non 
salisfecit,  ibid.,  num.  13. 

4  IScala  Virgooriginale  non  conlraxit,  I.  7,  c.  25,  n.5. 

5  Bcata  Virgo.  Vide  maria. 

6  Beala  Virgo.  Vidc  virtus,  num.  12. 

VIRTUS. 

1  Virlulcs  Thcologalcs  ncccssario  admiltcndte,  lib.  6, 
caii.  8,  num.  2  el  3.  Habenl  Dcum  pro  objcclo  im- 
mcilialo  lam  qitod,  quam  cliam  quo,  ibid.  lllum  in 
se  aliquo  suo  aclu  atlingcre  dcbenl.  Non  sufTicil  al- 
lingere  ul  objcclum  cui,  ibid. 

2  Virlulcs  Tlicologalcs  possunt  cliam  circa  rcs  crca- 
las  immcdiatc  Ojicrari,  ibid.  Undc  Dcus  soius  non 
cst  materia  adae^iuala  virtutis  Thcologicie,  ibid.  Kst 
tamcn  principale  objectum  ad  quod  cselera  ordi- 
nanlur,  ibid. 

3  Virtus  Theologica  ncccssario  esl  per  se  infusa, 
lib.  6,  cap.  8,  nuin.  4  ct  6. 

4  Virlutcs  Theologicai  sunt  supcrnaluralcs  in  cnli- 
tate,  aclusque  supernaluiaics  in  cnlilale  cniciunt, 
ibid.,  num.  6.  Non  possunt  causari  ab  actibus,  ibid. 
Conferunl  possc  opcrari,  ibid. 

5  Viilutcs  Theologicas  nobis  infundi  cx  rcvclationc 
sacra  Scriplursc  non  habelurj  ibid.,  num.  7.  Tres 


RERUM.  297 

tantuin  sunt ,  f.des,  spes  cl  charilas,  ibid.  El  h;e 
sufficiunt,  ibid.,  num.  8  el  12.  Omncs  aliquidcrca- 
tum  in  nobis  snnt,  ibid.,  num.  10. 

6  Post  Tridenlinum  ,  de  fide  cst  sub  his  nominibus 
fidei^spei  et  charilatis  nobis  infundi,  1  6,c.  8,  n.14. 

7  Non  esse  plurcs,  de  (idc  non  est,  ibid.,  num.  IG. 

8  Ilarum  virtutum  actus  nulios  habilus  producuut, 
lib.  6,  cap.  8,  num.  20. 

9  Virlus  moralis  in  laliori  significatu  dicilur  illa  quae 
in  volunlale  residet,  lib.  6,  cap.  9,  num.  1.  In  hac 
significatione,  charitas  et  spes  moralcs  dici  pcs- 
sunt,  ibid.  Propria  tamcn  virtus  moralis  dicilur 
illa  quae  Deum  immcdiale  non  allingit,  sed  in  m,a- 
tcria  creala  vcrsalur,  ibid. 

10  Virlus  moralis  mulliplex;  ad  tria  capila,  jusliliam 
£cilicel,  forliludincmct  tenipcranliam  rcducilur,  ib. 

11  Virlulcs  moralcs  per  actus  merc  naluralcs  acqui- 
ri  possunt,  ibid.,  num.  2.  Licet  a  Dco  infundanlur 
extraordinario  modo,  adhuc  acquisilse  nuncii[ian- 
lur;  ut  sic  non  infundunkir  omnibus  justis,  lib.  6, 
cap.  9,  num.  2  et  8.  Ad  habilualem  gratiam  non 
pertincnt,  ibid.,  num.  2. 

12  Chrislo  Domino,  Bcaife  Virgini,  ct  Adamo  oinncs 
fucrunt  infusse,  ibid.  Wancnt  quoad  suum  csse  in- 
trinsecum,  etiam  dcslrucla  charilate,  lib.  6,  cap.  9, 
num.  10. 

13  Virlulcs  moralcs  pcr  sc  infusae  possibilcs  snnt, 
ibid.,  num.  4.  De  facto  qualuor  virtules  Cardinales 
cuin  omnibus  suis  parlibus  cjusdem  ordinis  cum 
gralia  juslis  pcr  se  infundunlur,  lib.  6,  cap.  9, 
nuin.  7.  Ue  fide  tamen  non  cst  eas  infundi  cum 
gralia,  a  num.  12,  usque  ad  15. 

14  Ab  acquisitis  sivc  per  accidcnsinfusis  spccic  dis- 
linguunlur.  Circa  camdein  malcriam  vcrsari  pos- 
sunl,  num.  4.  Proprie  non  contrarianlur  vitiis  op- 
positis,  num.  8.  Expcrimenlo  conslare  ncquit  has 
virlules  infundi  vcl  amilli,  num.  8. 

15  Omncs  has  virlulcs  infusse  principalius  in  volun- 
taie  residcnl,  lib.  6,  cap.  9,  num.  9.  Dicuntur  su- 
pernaluralcs  cx  fine  proprio  intrinseco  supernatu- 
rali.  ibid.,  num.  10. 

16  Omnes  virtules  infusas  lale  loquendo  dona  Spiritus 
Saneti  sunl,  cap.  10,  nuin.  i. 

17  Virlulcs  iniusiva  gratia  pcr  physicam  rcsullanliam 
uon  dimananl,  lib.  G,  cap.  13,  num.  20. 

13  Virtutcs  infuspc  non  possunl  esse  principium  phy- 
sicum,  ncc  morale  pravorum  acluum,  lib.  7,  cap.  1, 
num.  25. 

19  Eadem  virlus  potest  varios  actus  elicere,  lib.  8, 
cai).  20,  num.  13. 

20  Virlutcs  infusie  aucla  gratia  augcnlur^  lib.  9,  cap. 
4,  num.  5,  usquc  ad  9. 

21  Virlutcs  omncs  pcr  se  infusse,  prffiler  fidem  ct 
spcm,  quolibel  moriali  amiltunlur,  Iib.  11,  ca;).  3, 
num.  10.  Dc  polcnlia  absoliiia  amitti  non  possunt, 
ibid.  Omncs  amiiii,  sed  reinilti  non  possunl,  ibid., 
cap.  8,  per  lotum. 

visio. 

1  Visio  ab  oculo  sine  spccic  divinitus  elicila,  naiu- 
ralis  in  cnlilalc  ,  supernaluralis  tanluin  qiioad 
modum  diccnda  forel,  lib.  6,  cap.  6,  num.  12. 

2  Visio  bcala  rcspicit  ut  causam  cfficicnlem  ad- 
a^qualam  inlcllcclum,  ct  lumen  gloriaj,  el  essen- 
tiam  divinam  viccin  speciei  supplentem,  ac  Deuin 
ipsum  cl  cau.^am  univcrsalem,  I.  6,  c.  7.  n.  5. 

3  Visio  bcaia  de  se  terminum  non  vendicat,  I.  9, 
cap.  5,  num.  5. 


298  INDEX  RERUM 

4  Polesl  Deus  homini  graliam  conferre,  qui  illum  ad 
sui  visionem  acceptcl,  1,  7,  c.  3,  n.  12  el  15. 

5  Polesl  Deus  de  polcnlia  absolula  assumerc  na- 
luram  hypostatice,  el  illi  visionem  sui  ncgare,  1.  7, 
cap.  4,  num.  fi. 


VITAL1T.'^S  ET  V1T.\LE. 

1  Vitalilas  aclualis  est  aclio  qu?e  dependet  a  prin- 
cipio  vilae.Aptitudinalis  est  ipsaaclus  essentia,  1.  6, 
cap.  5,  num.  4.  Ill;i  ab  actu  potesl  divinilus  sepa- 
rari,  hfec  minime,  ibid. 

2  Aptitudinalis  in  proximam  el  remotam  dividi  ne- 
qiiit,  ibid. 

3  Viialitas  actualis  unica  est,  1.  6.  c.  5,  n.  5.  Per  ra- 
lionem  in  proximam  et  remotam  dividi  polest,  ib. 
Uiraque,  lam  proxima  quani  rcmota,  in  superna- 
lurali  actu  supernaluralis  cst,  ibid.,  num.  7. 

4  Vilalilas  supernaluraiis  tit  a  polenlia  naturali  ele- 
vala,  ibid.,  ct  nurn.  19. 

VITIUM  ET  VITIOSDM. 

1  Viliosi  non  dicimur  nisi  ab  habiln,  inec  viliosior, 
qui  plurics  ])ecrat,  si  habilum  vitii  nol  inlcudal, 
lib.  9,  cap.  2,  num.  15. 


VOCATIO. 

1  Cerlam  facere  vocationem,  quomodo  verum  sil, 
lib.  9,  cap.  9,  num.  19. 

2  Vocatio.  Vidc  acxilium. 

VOLDNTARIUM,  ET  VOLUNTAS. 


1  Voluntarium  quid  sit,  lib.  6,  cap.  5,  num.  14.  Vo- 
luntarium  virtuale,  quid,  cl  quando  dicalur,  lib.  7, 

1  cap.  21,  num.  11,  et  cap.  23,  num.  23. 

2  Volunlarium  habitualc  expclli  polcsl  sine  voluntale 
habentis,  lib.  7,cap.  21,  num.  21. 

3  Actus  voluntarius  ad  merilum.  Vide  meritum,  n.  8, 
26  et  82. 

4  Volunias  cst  potcnlia  inchoata,  ct  proxima  ad  aclus 
supcrnaluralcs,  lib.  G,  cap.  7,  a  num.  4.  Ila!3et  na- 
turalcm  virluiem  ad  resistendum  aclibus  superna- 
turalibus,lib.  6.  cap.  7,  num.  10.  Non  lameii  illaui 
habet  ut  cos  clicial,  ibid. 

5  Volunlas  credendi  est  disposilio  nccessaria  ad  in- 
fusionem  habitus  tidei,  lib.  8,  cap.  12.  num.  32. 
Probabile  esl  csse  sutricienlem  dispositionem  ut 
habilus  lidei  inleilcclui  infundatur,  ibid. 


APrEiXDlGES  DUiE. 


xMONITIUNCULA  AD  LECTOREM. 


(LuGDum,  1655.) 


DUO  SUNT  quam  brevissime  in  hoc  limine  attingenda  :  AUCTOR  et  LIBER.  Dc 
ulroqne  et  lectoris  interest  moneri,  et  mea  refert  non  prorsus  taoere. 

VERUM  (le  auclore  salis  superque  locutus  videbor,  si  dixero  ipsum  esse  FR\N- 
CISCUM  SUAREM,  .levi  sui  singulare  decus,  et  Theologica)  scliolai  jubar  micanlissi- 
mum.  Opera  qua)  ipse  fecit  teslimonium  perhibent  de  eo.  Quantus  enim  fuit  ingenii 
ejus  uteriis,  e  quo  tanta  lamque  nobihs  foBlura  produt!Qua3  illa  doctrince  officina, 
unde  res  Theologica  prope  immensum  locuplelata  est,  et  veritati  Catholicai  adversus 
exitiale  ignorantiai  virus,  praisentissimum  alexipharmacum,  summo  Ecclesite  bono 
cst  apparatum  !  Lucem  hactenus  a  SUARE  viderunt,  duo  supra  viginti  spissa  volu- 
mina,  de  omnibus  fcre  Theologicis  ac  philosophicis  argumentis.  Unum  el  allerum 
de  Consiliis  et  responsis  ad  varia  qucesila,  deque  logica  et  aliis  ad  spinetum  Aristo- 
telicum  spcctantibus,  edendum  superat.  Quibus  si  hoc  addas  quod  nunc  damus, 
QUINQUE  supra  VIGINTI  TOMIS  ditatam  ab  eo  rem  lilterariam  deprehendemus. 
Dilalam  jure  dixi.  Neque  enim  Franciscus  Suarez  hbros  cmisit,  quales  plerique  hoc 
scripturienle  levo  fundunt,  musteos  arentes,  exsuccos,  moxque  in  thuris  piperisve 
cucullos,  et  scombrorum  tunicas  pr»  auctorum  cordis  inopia  infeliciter  ccssuros. 
SUARIS  lucubrationes  omnes,  matur»,  solidae,  fortes,  boni  succi  refertie,  eruditione 
saginatai,  judicii  ac  melhodi  eximiije  pra^rogativa  commendatcc.  Ilaque  non  dubitavit 
Alfonsus  a  Castelbranco,  Illustrissimus  Conimbricensium  Episcopus,  cum  ad  Opus 
defensionis  fidei  proloqueretur,  et  Suaris  scriptiones  universim  insigniter  collaudare, 
ct  ipsum  COMMUNEM  .^TATIS  SU.E  MAGISTRUM  dicerc;  et  ALTERUM  AU- 
GUSTINUM  appellare.  Nec  parciores  in  ejus  elogiis  fuere  duo  alii  Illustrissimi  requo 
ac  Sapienlissimi  Antistites,  D.  Ferdinanclus  Martines  Mascaregnas,  Algarbiensium 
Pra^sul,  postea  supremus  de  fide  in  Lusilania  Qutesitor;  et  D.  Martinus  Alfonsus 
a  Mcllo,  Lameccensium  Episcopus.  Aliorum  non  nemo  in  eodem  laudum  Suarii 
campo  exultavil.  Fuit  qui  sapientiai  Oraculum,  fuit  qui  a^tatis  sua)  prodigium,  fuil 
qui  signantissima  nuncupatione,  Gigantem  in  Scholastica  Theologia  denominaret. 
Omnia  complexum  videri  potest  mortuale  lemma,  pr?eter  ceetera  tumulo  in  parenta- 
libus  apposiium,  quo  Suarius  appellatur,  EUROP.E  ATQUE  ADEO  ORBIS  UNI- 
VERSI  MAGISTER;  ARISTOTELES  IN  NATURALIBUS  SCIENTIIS;  THOMAS 
ANGELIGUS  IN  DIVINIS;  IIIERONYMUS  IN  SCRIPTIONE;  AMBROSIUS  IN 
CATHEDRA;  AUGUSTINUS  IN  POLEMICIS;  ATHANASIUS  IN  FIDEI  EXPLI- 
CATIONE;  BERNARDUS  IN  MELLIFLUA  PIETATE;  GREGORIUS  IN  TRAC- 
TATIONE  BIBLIORUM;  OCULUS  POPULI  CHRISTIANI;  sed  suo  solius  judicio, 
NIHIL.  Tcmpero  pluribus,  quod  apud  doctos  omnes  is  sit  SUAREZ,  cui  non  sit  prie- 
conio  opus.  Atque  ita  pensum  primum  quod  in  hoc  limine  exsolvendum  receperam, 
cxsolutum  habelor. 

AD  LIBRUM  qui  nunc  primum  prodit  veniendum  est,  ut  alteri  promisso  fiat  satis. 
Esse  genuinum  Suaris  foelum,  docebit  imprimis  ejus  lectio,  vel  si  perfunctorie  el  in 
Iranscursu  obeatur.  Non  enim  ovum  ovo,  et  gulta  gulta)  consimilior  est,  quam  hoc 
scriptum  rehquis  Suarii  indubitatis  operibus.  Idera  ubivis  judicii,  soliditalis,  perspi- 
cuitatis,  melhodi  decus.  Qnin  etiam  viri  optime  a  htteris  conslituti,  quibus  hoc  opus 
decurrcre  contigit,  nullum  Suarii  de  hoc  argumento  scriptum  venire  in  hujus  opcris 


300  RIOMTroXCULA  AD  LECTOREM. 

comparationem  admittunt.  E  plurimis,  qui  ad  manum  sunt,  egregiis  suffragatoribus, 
teslem  locupletcm  unum  produco.  Ferdinandum  a  Bastida  nullus  Hispanini  angulus 
ignorat.  Fuisse  pra^cellentis  virum  ingenii,  argumento  esse  potest,  quod  ejus  vim 
perspicienles  quorum  maxime  inlererat,  in  controversia  de  auxiliis  divinae  gratise  co- 
ram  Pontificibus  Clemente  VIII  et  Paulo  V,  eum  necdum  rude  donatum,  Gregorio 
de  Valentia  Theologo  incomparabili  sulTecerunt.  Tanla  erat  de  eo  opinio,  ut  summi 
momenti  negotium  et  periculosa?  plenum  opus  ale«  non  reformidarent  pcedarioge- 
ronti  ilii  concredere.  Hic  de  asservata  apud  se  hac  Suaris  lucubralione  auditus  est 
sa}pe  diccre,  nulli  SuaresianK  de  hoc  argumento  scriptioni  istam  concedere;  audere 
se  eliam  asserere  quod  om.nibus  antistaret.  Adduxerat  eam  secum  Bastida  in  Hispa- 
niam  Roma  regrediens.  Nam  ibidem  Roma3  a  Suare  conscripta  erat,  ad  omnes  quas 
inaudisset  adversus  priora  sua  scrip'.a  intortas  objecliones  elidendas;  sua  implenda, 
et  aliona  inanienda  ;  ac  si  qua3  in  anterioribus  iliis  scriptis  suis  lucem  uberiorem  pos- 
cere  viderentur,  alTusis  novis  veluti  radiis  colluslranda.  Exscriptum  igitur  Suaris  volu- 
men  Bastida  in  Hispaniam  redux  secum  asportavit ;  et  dum  superstes  fuit,  tanquam 
pretiosum  cimelium,  cujus  encomiissaliarinon  posse  videbatur,  asservavit :  ad  plures 
autem  Iransiturus,  amico  singulari  prsecellentis  doctrintje  viro  commendavit.  Is  bonis 
avibus  ad  nos  transmisit,  ut  publici  juris  fieret,  ratus  magno  rei  litterarioe,  forsan  et 
Ecclesia3  dispendio,  invidendam  ultra  lucem  operi  lectissimo,  cujus  insignis  esse  usus 
possit  ad  firmanda  qute  S.  D.  N.  Innocentius  X  non  ita  pridem  adversus  infulati  e 
Balavia  Calvini  quinque  ligereses,  cerlam  perniciem  Catholicai  doctrina^  ni  rescinde- 
rentur  illaluras,  providentissime  edixit.  Id  enim  prscipue  toto  hoc  volumine  agit 
Suarez,  ut  illas  hffireses  confodiat,  gratiam  sufficienlem  stabiliat,  auxilia  efficacia 
eluctabiiia,  et  cum  libertatis  humana?  expeditione  probe  coha^rentia  astruat;  pro  om- 
nibus  mortuum  esse  Christum,  eo  ipso  quodgratiam,  ejus  beneficio,  ad  manum  ha- 
bent  qua  salvari  possint,  si  mens  non  sit  la3va,  solide  accuraleque  confirmet;  divina 
mandata,  per  eamdem  gratiam  omnibus  suppeditatam,  observatu  possibilia  esse  ma- 
nifestum  faciat,  contra  quam  ferebant  JanscnianLC  circa  fidem  strum^e,  quas  Aposlo- 
lico  mucrone  detruncatas,  ne  mysticum  Christi  corpus  inficerent,  boni  omnes  gratu- 
lantur.  Itaque  e  re  Ecclesia;  visum  est,  hujus  operis  evulgatione,  quinarium  illum 
Pontificiarum  definitionuni  firmare,  adversus  paucos  etiamnum  murmurantes,  et 
quxTcntes  excusationes  in  peccatis,  per  distortos  sensus,  et  tenebras  in  meridie  cap- 
latas.  Unde  spes  indubia  airiilget,  lucubrationem  adeo  opportunam,  a  viro  quom 
tanta  in  rcm  Theologicam  merita,  tot  pro  Dei  Ecclesia  exantlati  labores  exquisite  com- 
mendant,  acceptissimam  omnibus  nitentis  ct  undecumque  san®  doctrinse  amantibus 
futuram.  Et  quia  vino  vendibiU  non  est  hedera  opus,  abstineo  exornatione  pleniore, 
sive  auctoris,  sive  operis. 

IN  CALCE  voluminis,  quod  exilius  mole  videri  poterat,  addita  est  pro  Suare,  circa 
gratiam  tegro  oppresso  a  Sacerdote  pra^sente  collatam,  non  inopportuna  defensio. 
Quod  enim  non  nemo,  quoe  Rom  e  sub  Paulo  V  conslituta  erant  circa  glossam  decreto 
Clementis  VIII  adhibitam,  traxisset  ad  doctrin-.e  a  Saare  traditas  sugillationem  atque 
damnationem,  prseter,  imo  contra  ejusdem  Pauli  Pontificis  expressam  mentem,  qui 
Suaris  in  eo  puncto  doctrinam  sartam  esse  ac  lectam  voluit,  et  sacris  publicis  libris 
inseri  vel  potius  ante  inserlam  retineri,  veteranus  Suaris  et  veritatis  amans,  D.  Atha- 
nasius  Solerius,  S.  Theologia^  Doctor  Comitanus,  intactis  iis  qua^  Romoe  constituta 
erant,  injuriam,  Magistro  optimoirrogatam  obtorsione  Romani  decreti,  depellendam 
suscepit,  et  juvenem  Ajacem  senibus  insultantem  repressit ;  evincens,  qua3  constituta 
Romai  erant,  alio  spectare,  nec  traditam  a  Suare  doctrinam  de  moribundi  absolutione 
convollere.  Eam  lucubratiunculam,  a  viro  Theoiogicis  scriptionibus  claro  in  Hispaniam 
reducc  advectam,  et  eodem  tempore  quo  Suaris  pro  se  defensio  transmissa  est  op- 
portune  communicatam;  visum  est  annecterc  operi  Suaris  quod  nunc  damus,  ob  ar- 
gumentorumnocessltudinem;  quod  utraque  scriptio  gratiam  spcctet,  et  ejusdem  auc^ 
toris,  hinc  et  inde  appeliti,  muuimenlam  contiaeat.  Fruere,  lector,  et  VALE. 


^^■^^•WffT'^ 


■-J'WB;...i^J.i.V-t-!^W-WUIWW-W-JI-  «M ■ 11 


ArPENDIX  PRIMA. 


INDEX  GAPITUM  IIUJUS  LIBRI. 


Prooemium. 

C\p.  I.  Supponilw  dari  mixHiiim  effi- 
cax,  el  divisio  graiiw  in  efficacem  et 
sufficieniem  breviier  defendilur. 

G\p.  11.  De  piincio  et  stalu  coniroversice 
quoe  est  in  efficacitale  prwvenientis 
gratice  explicanda. 

Cap.  III.  Determinationem  volunlaiis  ad 
consensum  liherum,  licet  a  solo  Dco 
non  fiat,  non  fieri  a  solo  libero  ar- 
bitrio. 

Cap.  IV.  Quamvis  sola  gralia  non  prce- 
determinet  voluntaiem  liumanam,  ni- 
hilomimis  pliijsice  efficere  consensum 
ejus  et  deierminationem  ad  illum. 

Cap.  V.  Inilium  salulis  non  tribui  libero 
arbitrio  juxta  senientiam  de  voca- 
tione  congrua,  sed  Deo  vocanli. 

Cap.  VI.  Quo  sensu  Catholico  expectet 
Deus  vokmtatem  liumanam,  vel  non 
expeciet,  juxta  senteniiam  de  voca- 
lione  congriia,  ei  plura  ex  eanone  4 
ConcHii  II  Arausicani. 

Cap.  VII.  Gratiam  prcevenientem  non 
solum  in  intelleeiu  esse,  sed  eiiam  in 
voluntaie,  juxta  senieniiam  de  voca- 
iione  congrua. 

Cap.  VIII.  Rcfelluntur  alii  errores  cjui 
ex  sententia  de  vocatione  congrua 
male  ab  adversariis  inferuntur, 

Cap.  IX.  Yoeationem  divinam,  eiiam 
sufficientem  tantum,  non  in  solo  in- 
telleetu,  sed  eiiaminvoluniaie  recipi, 
nullamque  esse  cui  resisii  non  possit. 


Cap.  X.  Liberum  arbiirium  non  me~ 
reri  graiiam  primam  ,  eliamsi  de- 
ierminatio  ad  consentiendum  gratice 
vocanti  sine  illo  non  fiat. 

Cap.  XI.  Quo  vero  sensu  explicaii  possil 
qui  dixerii  gralia3  anxilium  dari  in- 
faUibililer  bene  conanti  per  liberum 
arbitrium. 

Cap.  XII.  Cum  senienlia  de  vocalione 
congrua  opiime  conseniire  omnia  quoi 
de  prcedestinaiione ,  providenlia  ac 
prcescieniia  divina,  vera  Tlieologia 
docet. 

Cap.  XIII.  Electionem  ad  gloriam  ante 
pfCBvisa  meriia  cum  efficacia  voca- 
iionis  congruce  optime  cohasrere. 

Cap.  XIV.  Prcedefiniiionem  acius  liberi 
et  certiludinem  pi^cescieniia^  ex  illa, 
opiime  consisiere  cum  efficacia  voca- 
tionis  concjruce. 

Cap.  XV.  Ablaia  prcedetermlnaiione 
physica,  non  minui  divince  providen- 
ticE  perfeeiionem. 

Cap.  XVI.  Qualem  providehtiam  gratim 
circa  reprobos  cogantur  ponere  aue- 
iorcs  qui  phijsicam  prcedeierminalio- 
nem  ad  singulos  actus  puiant  csse  ne- 
cessariam. 

Cap.  XVII.  Refcllitur  quidam  modus 
evadendi  prceccdentem  difficultatem, 
et  in  alium  exlixmum  errorem  incli- 
nare  osienditur. 

Cap.  XVIII.  Efficax  auxilium  non  dari 
ex  negativa  dispositione  libera. 


305  INDEX  CAPITUM  HUJUS  LIBRI. 

Cap.  XIX.  Atiy  salva  liberlate,  possibi-  Cap.  XXX.  Conferuntur  utriusque  sen- 

lis    sit    prmdeterminalio  pliijsica  et  tentice  rationes  summatim  propositw. 

modus    providentice    erga    prccdesli-  Primumcaputargumentorum,  exsubor- 

natos  quem  auctores  illius  senlentice  dinatione  causce  secundce  ad  primam. 

docent.  Secundum  caput,  ex  indifferentia  liberi 

Cap.  XX.  Sententiam  de  prcedetermi-  arbilrii. 

natione  plnjsica  solidum  fandamen-  Tertium  caput,  ex  insufficientia  arbitrii 

tum  non  liabere,  ac  propterea  defen-  ad  opus  graticB. 

sores  ejiis  in  eo  non  convenire.  Cap.  XXXI.  Expenduntur  sacrcB  Scrip- 

Cap.  W\.  Auxilium  efficaxnon  ad  so-  tura^  lestimonia  qucc  adducuntur  ab 

lam  perfectam  dispositionem  ad  cjra-  auctoribus  utriiisque  sententicB. 

tiam,  sed  ad  omnes  aclus  supernatu-  Cap.   XXXII.  Afferuniur  decreta  Pon- 

rales  requiri.  tificum  ct  ConcHiorum  quce  utraque 

Cap.  XXII.  Auxilium  efficax  esse  pro-  sententia  in  suum  favorem  affert. 

prium  ordinis  gratice.  Cap.  XXXIII.  De  argumento  sumpto  ex 

Cap.  XXIII.    Auxilium  cfficax  non  re-  errore  Pelagii  et  ex  libris  S.  Augus- 

quiri   propter   indifferentiam  volun-  tini  de  Gratia  et  libero  arbitrio. 

tatis,  imo  cum  iila  pugnare  si  prce-  Cap.  XXXIV.  De  argumento  sumpto  ex 

determinans  sit.                   "  errore  Semipelagianorum,  et  ex  libris 

Cap.  XXIV.  Devera  intelligenlia  sensus  Auguslini  de  Prccdestinatione  Scmc- 

compositi  et  divisi,  ad  doctrinam  su-  torum  et  de  Dono  perseveranlice,  cum 

perioris    capitis     compreliendendam  •  epistolis  Prosperi  et  Hilarii. 

necessaria.  Cap.  XXXV.  De  argumento  sumpto  ex 

Cap.  XXV.  Suppositionem,  cui  per  libe-  fiono  perseverantiw  et  ex  libris  Au- 

rum  arbitrium  resisti  potest,  non  in-  guslini  de  Dono  perseverantice  et  de 

ferre   infallibiliter    actum   liberum  ,  Correptione  et  gratia. 

nisi  sil  aliquo  modo  consequens  me-  Cap.  XXXVI.  Expendilur  sententia  Au- 

dia  prmscientia.  gustini  in  quast.  2,  lib.    1  ad  Sim- 

Cap.  XXVI.  Expenditur  alia  ratio  sump-  plicianum,  cuinam  dictarum  opinio- 

ta  ex  determinatione  ad  actum  malum.  wim  faveat. 

Cap.   XXVII.    Prccdeterminationem  vo-  Cap.   XXXVII.    Conferunlur  ccBtera  ac 

luntatis  liumance  nec  concursum  Dei  pra:cipua  Augustini  testimonia  ex  va- 

esse  posse  nec  aliquid  prcevium  ad  il-  riis  ejus  operibus  in  favorem  utrius- 

lum.  que  scntentice  sumpta. 

Cap.  XXVIIL  Solvitur  objectio,  et  obi-  Cap.  XXXVIII.  Expenduntur  eorum  Pa- 

ter  expenditur  a  quo  proximo  super-  trum  testimonia  qui  Augustinum  prw- 

naturali   principio    procedunt    actus  cesserunt,  et  cuinam  opinioni  revera 

supernaturales  qui  uon  eliciuntur  ab  faveant  expenditur. 

Iiabitibus.  Cap.    XXXIX.    Conferuntur  teslimonia 

Cap.  XXIX.    Conclusio  superioris  dis-  Patrum  Augustino  posteriorum,  quce 

eursus ;  corollaria  qux  ex  illo  infe-  ab  utriusque  sententicc  patronis  af- 

runiur.  feruntur. 


INDEX  CAPITUM  IIUJUS  Llimi. 


303 


Cap.  XL.  Quid  in  hac  controversia  D. 
Tliomas  docuerit  aut  senserit. 

Cap.  XLI.  Expenduntur  testimonia  et 
locutiones  D.  Tlioma?,  in  quibiis  sentit 
repugnare  libertati  pliijsicam  deter- 
minatiojiem,  et  efficaciam  prcevenien- 
tis  (jralioi  consistere  in  congrua  voca- 
tione. 

Cap.  XLII.  Quid  in  prcedicta  controver- 
sia  senserint  alii  antiqui  Scliolastici, 
prcesertim  Bonaventura  ,  Scolus  et 
Tliomistoe. 

Cap.    XLIII.    De  modernis  auctoribus, 


prcesertim  qui  contra  licerelicos  scrip- 

serunt. 
Cap.    XLIV.  Respondetur  ad  quasdam 

objectiones  qum  vulgo  circumferunfur 

conlra  Doctores  qui  physicas  prcede- 

terminationes  impugnant. 
Cap.  XLV.  Satisfit   nonnuliis  objectio- 

nibus  specialiter  factis  contra  non- 

nulla    loca   nostrorum    librorum   de 

auxUiis. 
Cap.  XLVI.  Aliquot  propositionibus  so- 

lutio  totius  operis  summatim  compre- 

henditur. 


TRAGTATUS  DE  VERA  INTELLIGENTIA 


AUXILII  EFFICACIS 


EJUSQUE  CONCORDIA  CUM  LIBERTATE  VOLUNTARII  CONSENSUS. 


PROCEMIUM. 

Quamvis  quaestionem  hanc  in  Opusculo  de 
concursu  et  efficaci  auxilio  Dei  pro  viiibus 
dispulaverim,  et  juxta  sinccram  Scripturarum 
veritatem,  Patrumque  et  Gonciliorum  tradi- 
tionem  illam  definire  curaverim,  nihilominus 
matcriai  ampiitudo  et  gravitas  cogit  nos  ut 
nonnulla  superioribus  addamus.  Prsesertim 
quia  occasione  aliquarum  disputationum,  quae 
de  hac  materia  postmodum  scriptoe  sunt,  pa- 
rala  est  nobis  via  ad  stabiliendum  magis  veri- 
tatem  ibi  traditam,  et,  quod  caput  est,  ad  il- 
lam  ita  explicandam,  nt  nullo  falso  erroris  ti- 
tulo  obscurari  possit.  Tara  firma  enim  et  in- 
concussa  cst  veritas  ibistabilita,  ut  non  solum 
ab  adversariis  labefactari  non  potuerit,  verum 


etiam  neque  apparenter  impngnari,  nisi  varia 
confingendo,  nobisque  ascribendo  errorum 
monstra,  in  quse  tela  argumentorum  suorum 
dirigant.  Ex  quiljus  non  posset  non  creari  ali- 
qua  infamia  vel  suspicio  doctrinae  nostra?,  sal- 
tem  apud  vulgares  homines,  nisi  deceptionis 
occasioncm  acceptam,  potius  quam  datam, 
claram  et  manifestam  redderemus. 

Igitur  nihil  eorum  quse  in  priori  opusculo 
dicta  sunt  in  hoc  repetam;  sed  resumpto  bre- 
vitcr  controversiai  et  dissensionis  puncto,  et 
utraqne  opinione  ita  explicata ,  ut,  semotis 
qua^stionibus  de  nominibus  aut  usu  termino- 
rum,  quid  in  re  ipsa  contradictionis  sit  intel- 
ligatur,  sigifiatim  ostendemus  quam  longe  sit 
nostra  sententia  ab  erroribus,  qui  vol  nobis 
vel  aliis  Socictatis  nostrK  Doctoribus  tribuuu- 


304  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

tur.  Deinde  examinabimus  fidelitatem  om- 
nium  testimoniorum  quce  in  nostrum  favorem 
adduximus,  et  intideliter  a  nobis  allegata  esse 
vel  male  intellecta  objicitur.  Expendemus  de- 
nique  -sim  nostrarum  rationum,  et  earum  oc- 
casione  novam  Doctrinam  quam  adversarii 
introducunt  in  medium  proferemus,  ejusque 
qualitatem,  et  omniuni  tcstimoniorum  ac  ra- 
tionum  quibus  sua  dogmata  denuo  confirma- 
re  nituntur,  diligenter  expendemus.  In  hoc 
autem  opere  nullo  contradicendi  spiritu  duci- 
mur,  sed  solumjustam  defensionem  intendi- 
mus.  Nec  etiam  prcevenire  volumus  Sedis 
ApostoHoce  judicium ,  cui  nostrum  semper 
subjicimus  ;  sed  pleniorem  totius  sententioe 
nostrffi  informationem  dare  cogimur,  tnm  ne 
fortasse  ob  falsam  aficujus  erroris  suspicio- 
nem,  aut  sinistram  mentis  nostrae  interpreta- 
tionem,  veritas  ipsa  afiquid  incommodi  patia- 
tur;  tum  etiam  quia  res  est  gravissima,  et  his 
temporibus  maxime  necessaria,  in  qua  nul]a 
erroris  suspicio  a  Doctorc  Calhohco  permit- 
tcnda  est. 

CAPUT  I. 

SUPPONITUR  DARI  AUXILIUM  EFFICAX,  ET  DIVISIO 
GRATIiE  IN  EFFICACEM  ET  SUFFICIENTEM  BUE- 
VITER   DEFENDITUa. 

Supponitur  in  tilulo  totius  operis  dari  auxi- 
fium  etficax,  quod  est  quasi  scopus,  vel  po- 
tius  scopufiis  totius  controversioe  prsesentis; 
nam  in  cxplicanda  ifiius  auxilii  natura  et  ef- 
ficacitate  ,  quai  fibertatis  usum  non  Isedat, 
totum  hoc  negotium  positum  est.  At  diebus 
his  libefius  quidcm  in  hicem  prodiit,  in  quo 
auctor  ejus,  acriter  impugnata  (ut  ipse  putat) 
distinctione  auxilii  in  suificiens  et  efiicax, 
omnem  controversioe  occasioncm  e  medio 
sustulisse  se  existimat,  et  facili  negotio  li- 
beiiatem  cum  auxiliis  gratia?  cxcitante  et  ad- 
juvante  conciliare.  Vix  autem  ex  discursu 
auctoris  ifiius  percipias  quse  sit  ejus  intentio, 
aut  quo  tandem  modo  fibertatem  cum  divinis 
prffidefinitionibus  sou  pra^desiinationc  conci- 
liari  doceat.  Nec  enim  intelligas  an  simplici- 
ter  negare  velit  dari  aliquod  auxilium  tan- 
tum  sufficiens,  et  afiquod  simul  sufficiens  et 
efficax.  an  vero  solum  divisionem  auxifii  in 
ifia  duo  membra  impugnet,  vel  tanquam  iu- 
sufficientem,  vel  quia  membra  non  sunt  re- 
vera  distincta  aut  opposita,  vel  quia  non  rectc 
hactenus  «xplicata  sunt. 

Et  sane,  si  libri  scopum,  et  verba  quibus  in 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

raultis  capitibus  a  principio  proponitur,  in- 
spiciamus,  videtur  absolute  doceri  nullum 
esse  auxilium  elficax,  nullumque  tantum  suf- 
ficiens.  At  hic  sensus  non  solum  esset  erro- 
neus,  verum  etiam  tam  aperte  repugnans 
doctrinre  ejusdem  auctoris,  ut  verisimile  non 
sit  hominem  prudentem  ct  non  indoctum 
sensum  illum  intendisse.  Nam  dari  auxilium 
sufficiens  tam  certum  est,  quam  est  certum 
per  Deum  non  stare  quominus  homines  sal- 
ventur.  Quod  his  plene  verbis  dixit  Sapicns, 
Eccles.  \^  :  Ne  dixeris  :  fer  Deim  adest,  quce 
eiiim  oderif  ille ,  ne  feceris.  Et  omnia  quibus 
ille  auctor  impugnat  prsedictam  divisioncm, 
quatenus  ad  hoc  membrum  spectat ,  potius 
probant  dari  auxilium  vere  sufficiens  in  re 
ipsa,  et  non  solo  nomine,  quod  nos  maxime 
fatcmur.  Item  probant  tale  auxifium  vere 
sufficiens  dari  non  solum  prffidestinatis,  sed 
ct  reprobis ,  nec  solum  his  qui  conscntiunt, 
sed  ctiam  qui  resistunt. 

Datur  aliquod  aiixilium  tantum  suf/iciens. 
—  Antale  auxilium  sistat  in  ratione  suf/i- 
cientis,  etc.  —  Hinc  autem  maTiifeste  conclu- 
ditur  dari  aliquod  auxilium  tantum  sulficiens, 
id  est,  quod,  licet  dc  se  aptum  sit  ct  proxi- 
me  potens  ad  cfficiendum,  non  tamen  con- 
sequatur  effcctum ;  quod  per  se  est  tam  evi- 
dens,  tum  ex  Scripturis,  tum  ex  rebus  ipsis, 
ut  id  probare  supervacaneum  sit.  An  vero 
tale  auxilium  sistat  in  ratione  sufficientis,  ct 
ad  effectum  non  pervcniat,  ex  defectu  ulte- 
rioris  auxifii,  quod  in  potestate  hominis  non 
sit,  vel  cx  incongruitate  aliqua  a  Deo  intenta 
ct  captata,  vel  tantum  ex  hominis  defectu  et 
libertatis  abusu,  alia  qurestio  cst.  In  qua  nos 
etiam  scntimus  id  non  provcnire  ex  defectu 
ulterioris  auxilii  prfflvenieutis,  quod  non  sit 
in  hominis  potestate ;  sic  enim  prius  auxi- 
lium  non  re,  sed  solo  titulo  esset  sufficiens; 
nec  ex  incongruitate  quam  tale  auxilium  de 
se  habeat  quasi  in  actu  primo ,  ncc  quam 
Deus  captet  aut  intcndat,  cum  potius  valde 
cupiat  hominem  converti,  ct  tafi  auxilio  con- 
sentire  ;  sod  diciraus  provenire  ex  sola  inna- 
ta  homiuis  libertatc,  juxta  illud  :  Perditio  tua 
ex  te.  Ex  qua  fiberlate  fit  ut  talc  auxilium, 
quod  de  se  posset  esse  congruum,  reddalur 
incongruum  in  actu  sccundo,  id  est  vanum, 
cassum  et  inefficax.  Unde  cum  Deus,  qui  dat 
tale  auxilium,  non  ignorct  futuram  incon- 
gruitateni  illam,  dicitur  dare  auxilium  incon- 
gruum,  non  quidera  in  actu  primo  vei  ex  se, 
sed  in  actu  secundo  et  ex  homine,  nec  inten- 
dens  incongruitatem,  sed  prsevidcns  et  per- 


OAP.  I,  SUPPONITUU  DARI  AUXILlUiM  EFFICAX,  ET  DIVlSIO,  ETC. 


305 


mittens.  Tale  ergo  auxilium  vocatur  mere 
aut  pure  sufTicicns.  Et  quia  ille  auctor  non 
advertit  in  hoc  negotio  quani  sit  diversum 
captare  incongruitatem  vel  permittcre ,  et 
qnanlum  distet  inopportunitas  in  actu  pri- 
mo,  seu  de  se,  ab  inopportunitatc  in  actu  se- 
cinido,  ideo  frigide  satis  impugnat  lioc  mcm- 
brum  illius  divisionis  rccte  intellectum,  licet 
aliquas  illius  expositiones  minime  convenien- 
tes  bene  expugnet. 

Per  efficaciam  auxilii  quid  significetur.  — 
Vide  auct..,  cap.  4,  non  longe  a  fine ;  cap.  7, 
circa  iaitium.  —  Girca  aliud  vero  raembrum 
de  auxilio    elllcaci  confuse   etiam    procedit, 


vim  prsedeterminandi  voluntatem  ad  unum, 
ct  ad  exercitium  actus.  Parum  autem  valent 
contra  cos  qui  solum  admittunt  infallibiiita- 
tera  provenientem,  non  ex  sola  innata  effi- 
cacitate  auxilii ,  sed  ut  substat  divinte  pra;- 
scientiffi  conditionalium  contingentiura.  Quam 
prffiscicnliara  ille  fi'igide  impugnat,  ut  alio 
loco  ostendara;  multumque  i^epetit  et  cxag- 
gerat,  quod  inde  sequatiir  inopportunitatem 
gratiae  refuHdendam  esse  in  Deum  captantera 
occasiones  ut  homines  perdat.  Quod  frivolura 
etiam  est;  nam  Dcus  ex  vi  pra;scientit«  non 
est  causa  defcctuum  humanorum,  ut  illi  ca 
ratione  tribui  possint;  nequc  etiani  tales  de- 


dum  ambiguitas  illius  vocis  distinguitur,   ut    fectus  intcndit,  sed  permrttit. 


alio  etiam  loco  dixi ;  quod  huic  ctiara  auctori 
contigisse  video.  Per  etlicaciara  enim  signifi- 
cari  solct  non  actualis  cflicientia,  ncc  virtus 
agendi,  quoe  seraper  habet  conjunctam  elli- 
caciam  in  actu  secundo,  sed  sola  virtus  pra3- 
bens  vires  vere  activas,  et,  quanl^um  est  cx 
se,  eflicaciam  actualcm  infercntes,  licet  im- 
pediri  possint  aliunde,  et  impediri  contingat. 


Datur  gratla  prccteniens,  seu  excitans,  ant 
opcrans  efficax.  —  Nos  igitur  ut  certum  sup- 
ponimus  dari  gratiara  praivenicntera,  seu  ex- 
citantcra,  aut  operantem  efficaccm  in  hac  ul- 
tiraa  significatione.  Qm^  sinc  illa  non  potest 
salvari  electio ,  prffidestinatio ,  aut  prcedcfi- 
nitio  actuura  liberorura,  qua?  ordine  rationis 
absolutani  prrescientiam  futurorum  operum 


In  qua  significatione  omnc  auxiliura  vere  suf-     libcrorura  anteccdat.  Nara   si  Deus  pra-frait 


ficiens  est  etiam  efficax,  id  est,  vere  effccti- 
vum.  Solet  itera  per  cfficaciam  significari  so- 
la  actualis  cffcclio,  seuvirtus,  ut  conjuncta 
actuali  effectioni ;  quo  sensu  et  est  cvidens 
non  omne  auxiliura  sufficiens  esse  efficax, 
et  dari  multa  auxilia  ita  sufficicntia ,  ut  sint 
ctiam  efficacia,  id  est  actu  cfficientia;  irao  de 
fide  est,  quotics  liomo  aliquem  supcrnatura- 
lera  actura  libcrc  operatur,  actura  illura  esso 


absoluto  decreto,  ut  Petrus,  verbi  gratia,  hic 
et  nunc  habeat  talera  actum  contritionis,  prius 
ratione,  quara  prrevideat  Petrum  lial^iturum 
talem  actura,  nccesse  est  ut  habcat  potesta- 
tera  ita  raovendi  et  inclinandi  voluntatcm  Pe- 
tri  ad  talcra  actum,  ut  omnino  infallibile  sit 
Deo  se  consecuturum  quod  decrevit ;  quia 
alias  voluntas  Dei  absoluta  non  infallibiliter 
implcretur,  quod  divinai  perfcclioni  et  omni- 


effectura  in  quera  actu  influit  aliquod  divi-  poteutiae  repugnat.  Nec  pi-aedictus  auctor  in 
num  auxilium  ;  ac  proinde  ajquc  certum  est  toto  ilio  opere  cxplicat,  quomodo  sine  hoc 
ibi  intervenire  auxilium  efficax  in  praedicta     auxilio    efficaci  possit   divina  preedcstinatio. 


significatione.  Unde  ille  idem  auctor,  qui  in 
quodam  loco  videtur  negare  gratiam  effica- 
cem  etiam  sub  liac  denominatione  ,  in  alio 
eam  probat ,  et  ex  mente  sancti  Thomse  ait 
vocari  gratiam  efficacem ,  non  ob  qualitatis 


dicto  modo  explicata^  habere  certitudinem  et 
infallibilitatem  sine  praevenicnte  gratia  effi- 
caci. 

Et  quamvis  in  quodam  loco,  hoc  argumen- 
to  et  testimoniis  Augustini  convictus,  tandem 


discrimen,  sed  oIj  efficicntiam  ipsara  et  ac-  fatcatur  neccssitatcm  gratia;  efficacis  in  or- 

tum  sccundum  eificacia! ;  nec  inconveniens  dine  ad  fmalcra  poenitentiara  vcl  pcrseverau- 

putat  illam  denorainationera  efficacis  gratiae  tiam ,  et  nihilominus  neget  illius  necessita- 

nou  esse  sine  concursu  liberi  arbitrii,  quod  tera  quoad  omnes  actus  supernaturales  ,  ta- 

priori  loco  impugnarat.  men  nec  consequenter  loquitur  vel  in  sua 

Gratia  efficax  qua;  dkatur.  —  Aliter  vero  vel  in  Augustini  dortrina,  nec  satisfacit  om- 

solet  gratia  cfficax  dici  illa  qua;  ita  proraovct  nibus  difficultatibus  quK  indc  cmei'gunt.  Nara 

volunlatem,  ut  faciat  illam  infallibilitcr  ope-  si  gratia  cfficax  est  necessaria  in  natura  lap- 

rari  id  quod  Deus  intendit;   et  hanc  cffica-  sa  ad  pcrseverandum ,  ergo  qui  illam  non 

cem  gratiam  videtur  ille  auctor  polissirae  im-  habent,  non  recipiunt  auxiliura  sufficicns  ad 

pugnare;  tamcn  rationcs  ejus  valent  aliquid  perseverandum ;  ita  enira  ipse  in  cateris  ac- 

contra  cos  qui  ponunt  talcra  gratiam  habcre  tibus  colligit ;  vel  ergo  in  ctetcris  non  est  bo- 

infallibilitatem  causalem,  ut  sic  dicara,  id  cst  na  collcctio,  vcl  in  dono  pcrseverantiai  cam- 

provenicntem  cx  natura  talis  auxihi  habcntis  dcm  vim  habcbit.  Simiiiter  dc  gralia  illa  ef- 
X.  '  20 


306  DE  VEr,A  INTELLIGENTIA  AUXILII 

ficaci  ad  pcrscverandum,  intciTOgabimus  an 
consistat  in  prwdetenninaLione  pliysica,  vel 
in  vocatione  congrua.  Primum  non  dicit,  quia 
procedunt  omnes  rationes  ejus  conlra  illam 
praidcterminationem ;  si  autcm  dicat  secun- 
dum,  sequitur  omnibus  reprobis  dari  auxi- 
lium  inopportunum  ad  persevcrandum ,  et 
Dcura  capere  occasiones  ut  illi  cadant  et  non 
pcrseverent;  quodsi  boc  rcvera  nou  sequitur, 
ruunt  omnes  rationcs  quas  ille  contra  nos  fa- 
cil.  Pra.'tcrea  tiualis  pcenitentia  sfepc  consis- 
tit  in  uno  actu  contritionis,  cjuem  bomo  pcc- 
cator  post  perditissimam  vitam  babet  in  punc- 
to  mortis ;  si  ergo  ad  illum  actum  debct  dari 
gratia  efficax,  salva  bbertate,  cur  non  ad  cae- 
teros  ?  Item,  si  ex  duobus  peccatoribus  unus 
recipit  illud  donum,  quia  prcedestinatus  est, 
et  alius  non  prredestinatus  non  rccipit  illud, 
cum  tamen  sine  illo  infallibilitcr  damnatus 
sit,  ergo  Deus  cx  certa  scientia  reUnquit  bunc 
sine  medio  congruo  et  neccssario  ;  ergo  non 
dat  ilii  auxibum  vcre  sufficicns,  et  captat  oc- 
casiones  ;  vel  si  boc  gcnus  argumcntorum 
frivolum  est  in  taU  dono,  non  est  firmius  in 
ca>tcris  actibus. 

Perseterantla  f.t per  conthmatam  successio- 
ncni  plurium  actimm  lonoruvi.  —  Non  solum 
ad  gloriam  consequendam,  sed  etiam  ad  cre- 
dendum  datur  vocatio  ef/icax  et  congrua. — 
Unde  ulterius  argumentor,  quia  boc  ipsura 
quod  cst  perscverarc  non  fit  nisi  pcr  continua- 
tani  successionera  pluriura  actuura  bonorura, 
quiljus  cxcbiduntur  actus  omnes  contrarii 
gratise  ;  ergo  donura  necessariura  ad  persevc- 
randura  sobim  consistitin  conlinuata  succes- 
sione  vocationura  vel  auxiliorura  necessario- 
runi  ad  illos  actus  ;  ergo  si  nccessariura  est 
auxiliura  efficaxad  perseverandum,  etiam  est 
neccssarium  ad  iUosraet  actus  liberos,  prffi- 
sertira  ad  illos  qui  ad  non  peccandura  gravi- 
tcr  nccessarii  sunt ;  si  crgo  UU  actus,  non 
obstantc  nccessUate  talis  auxiUi  cfficacis,  U- 
bcre  fiunt  ab  eo  qui  perseverat,  et  Ubere 
oraittuntur  ab  co  qui  non  pcrseverat,  Ucct 
tale  auxiUum  non  babcat,  plane  cadcm  ra- 
tionc  potcstesse  auxibuin  cfUcaxneccssariura 
ad  singulos  actus  supcrnaturales,  ct  in  sin- 
guUs  eodcm  modo  expcdicntur  iUa3  difficuUa- 
tes.  Tandem,  si  necessitas  cflicacis  gratiffi  ad 
perseverandum  ponitur  propter  prsedestina- 
tionem,  scu  prfficlectioncra  ad  gloriara,  ea- 
dcra  proporlionc  poncnda  est  propter  praedc- 
finitioncm  ad  qucnicumque  actum  supcrna- 
turalera  liberum,  quia  est  eadera  proportio  et 
ratio.  Atque  ita  Augustinus  non  solum  ad  glo- 


EFFICAr.IS,  EJLSQUE  CONCORDIA. 

riam  conscquendam,  scd  etiara  ad  creden- 
dum  dicit  dari  vocationera  cfficacem  ct  con- 
gruam,  ut  vidcre  Ucet  Ub.  83  Qurest.,  qusest. 
68,  lib.  I  ad  Sirapbcian.,  qurost.  2,  ct  Ub.  de 
Prffidestinatione  Sanctor.,  etdeDono  perseve- 
rantife  swpe,  et  aUis  locis,  pra^scrtim  Epist. 
105,  106  et  107,  docct  ad  singulos  actus  esse 
necessariam  efficacera  gratiam  seu  vocatio- 
ncm. 

Quod  si  tandem  auctor  iUc  non  intcndat 
efficacem  gratiam  ctiam  prffivcnientcra  seu 
excitantem  avcrtcre  aut  ncgarc,  scd  solum 
invclUtur  in  distinctionem  illara,  vel  quia  in- 
sufficiens  est,  vcl  quia  racrabra  non  sunt  in- 
ter  se  distincta,  inani  labore  defatigatus  est. 
Nara  imprimis  ad  difficuUatcra  pra?cipuara 
bujus  niatcriaj,  quffi  cst  dc  concordia  cfficacis 
gratioe  praiveincutis  cum  usu  Uberi  arbitrii, 
parura  refert  quod  divisio  iila  adffiquata  sit 
nccne  ;  irao  ncc  refcrt  quod  cfficax  gratia  sit 
necessaria  ad  singulos  actus,  vcl  ad  unura 
Ubcruni ;  nara  si  ad  ununi  ncccssaria  esi,  ibi 
cernitur  tota  dilUcultas,  et  nccessaria  est  con- 
cordia,  raaxirae  si  ad  iUura  euradera  actum 
potest  dari  gratia  soUun  sufficiens;  sed  uUra 
boc  cura  lia^c  divisio  sit  de  auxilio  gratia?, 
quod  datur  pcr  aliqucra  actum,  cum  propor- 
tione  sumenda  sunt  racrabra  in  orcUne  ad 
euradera  terrainura,  ct  ita  necesse  est  ut  ad- 
aequate  partiantur  divisura,  quia  immediatam 
contradictionera  includunt.  Si  ergo  divisio 
iUa  suraatur  in  ordine  ad  ciTectura  perse- 
verandi ,  erit  sufficicns  respectu  ilUus ;  aut 
enira  auxibum  tale  cst,  ut  certissime  det 
perseverandi  eflcctum,  ct  cst  gratia  efficax, 
vel  non  dat  perscverare  cum  effcctu,  sed 
tantura  posse,  et  sic  cst  tantum  sufficiens ; 
nec  potcst  inter  iUa  duo  racmbra  racdiuni 
excogitari;  est  ergo  adffiquata,  iUaraque,  Ucet 
aliis  verbis,  tradidit  Augustinus,  lib.  de  Cor- 
rcptionc  ct  gratia,  c.  11  et  12. 

Tn  quo  sensu  possit  dici  auxilium  efficax 
propritim  esse  pra'destinatorum,  su/ficiens  re- 
prohomm.  —  Possct  vero  aliquis  medium  in- 
ter  illa  duo  raerabra  invcnire,  dicendo  dari 
auxiUum  quo  rcvcra  bomo  pcrsevcrat,  non 
tameu  infaUibiliter  ex  vi  priTdefinitionis  Di- 
vinre,  sed  soUrai  ex  prfescicntia  absoluta  fu- 
turi  eventus.  Sed  diccndi  modus  supponit 
salvari  aUquos  non  pra^dcstinatos  antc  proe- 
visionera  operura ;  supponit  ctiara  fore  liorai- 
ncra  perscvcraturum,  si  talc  auxilium  ci  detur, 
atque  adeo  tale  auxiUum  non  dari  ut  efficax 
et  infaUibile  cx  certa  scientia  et  prffifinitione 
Dci,   scd  tantura    cognosci   futurum  efficax 


CAP.  1.  SUPPONITUR  DARl  AUXILIUM  EFFlCAX,  ET  DIVISIO,  ETC.  307 

quasi  conseqncntcr,  per  scientiam  absolutam  conscqucndam  efficacia  non  sint.  Itcm,  in  oo 

fulurorum.  Utrumque  autem  falsum  sinc  du-  scnsu  non  rcctc  dicitur  illam  vocationcm  csse 

dio  est,  ctidco  falsum  etiam  cst  dari  talc  me-  congruam  vcl  cUicacem,  qua;  datur  cx  pro- 

diuin  intcr  illa  duo  membra.  Quocirca  si  in  posito  absolulo  dandi   gloriam;   nam  multa 

dicto    scnsu   sumatur   divisio,   rectc    dicitur  auxilia   cificacia   dantur  ex   alia  intentionc, 

auxilium  efficax  proprium  csse  prsedestina-  scilicet,   vel   ex  sola  voluntate   antecedentc 

torum,  sufficiens  rcproborum  ;  taraen,  sicut  dandi   gloriam,   vel   ex  prffidcfmito  decrcto 

non  datur  medium  inter  pra^destiuatos  et  re-  trabcndi  bomincm  ad  fidcm  vcl  ad  prenitcn- 

probos  (quidquid  Catbcrinus  confinxerit) ,  ita  tiam  seu  justitiam,  secundum  aliquod  tempus 

neque  inter  tale  auxilium  cfficax  et  sufficiens.  praesens. 

Et  fortasse  interdum  Augustinus  in  hoc  scnsu  Atquc  ita,  licct  non  omne  auxilium  efficax 

loquitur  de  vocatione  congrua,  iudicans  esse  procedat  cx  priEdcstiuatione  simpliciter,  quoj 

propriam  prredcstiuatorum,   ut  videre    licet  cstad  gloriam  vcl  ad  gratiam  finalem,  tamen 

lib.  dc  Praedcstin.  Sanctorum,  c.  8  et  seq. ,  et  omne  illud  est  ex  aliqua  praedefinitione  seu 

lib.  de    Dono   Pcrseverantiae ,   c.  8    et  scq.  proedestinatione  secundum  quid,  id  est  ad  fi- 

Appellat    enim  vocationem    congruam ,    vcl  dem,  vei  temporalem  justitiam.  Quod  si  quis 

illam  tantum  qua;  proccdit  ex  proposito  ab-  contcndat  non  oportcre  omnes  actus  super- 

soluto  dandi  gloriam,  quod  nos  vocamusprffi-  naturales  essc   sic  pra^dcfinitos,  ac  proinde 

destinalorum  elcctioncm.  Vel  nomine  voca-  non  omncs  proccdcre  a  prcevio  auxilio  effica- 

tionis  intelligit  non  unam  tantum  singularcm  ci,  cl  tamen  auxilium  quod  ad  illos  datur  non 

vocationem,   scd    illam    seriem   vocationum  esse  tantum  sufficiens,  atquc  ita  jam  dari  ali- 

et  prtevcnientium  auxiliorum,  quse  incipit  ab  quod  auxilium,  quod  ncc  cffioax  sit  ncc  suffi- 

illa  vocatione  congrua,  quffi  facit  bominem  cicns :  rcspondeo  imprimisargumentum  non 

consequi  illam  gratiara  sanctificantcm,  a  qua  proccdcre   contra  me,  qui  opinionem  illam 

nsque  ad  mortem  non  cadit;  talis  enim  voca-  non  admitto  ,  imo   potest   retorqucri  argu- 

tio  congrua,  seu  potius  vocationum  coilectio  mentum   ad   ostendendum    opinioncm  illam 

propria  est  prffidestinatorum.  probandam  non  esse.  Qui  vcro  iUam  dcfen- 

Etiaminreprohis  danticr  midtaauxilia  ef/i-  dcrit,  ut  divisioncm  illam  adiEquatam  esse 

cacia  ad  eos  c/J^ectus  propter  quos proxime  daii'  susfineat,  nccesse  est  ut  dicat  denominatio- 

tur.  — At  vcro  si  sumatur  divisioin  ordine  ad  nem  Iianc  auxilii  cfficacis  non  pcnderc  ex  lioc 

eficctum  bene  operandi  quemcumque  actum  quod  detur  ex  proposito  prwdefinitivo  actus 

supcrnaturalem,  sic  erit  gcneralior,  et  ada^-  libcri ,  sed  satis  essc  quod  detur   cx  ccrta 

quata,  etiara  respcctu  sui  tcrmini.  Quia  cer-  pra'scientia  futurffi  etrcctionis,  et  consccutio- 

tum  cst  ad  plures  aclus  dari  a  Deo  auxilium,  nis  ciFcctus,   si   detur,    ct  ex  bencplacito  ac 

quo  vere  et  proxime  fieri  possent,  et  ex  solo  proposito  dandi  illud  sub  ea  ratione  congrui 

defectu  liberi  arbitrii  non  fiunt ;  illud  ergo  cst  et  utilis  bencficii.  NuIIus  ergo  est  modus  pro- 

sufliciens.  E  contrario  vero  certum  est  nui-  babilis  cxplicandi  divisionem  iUam ,  in  quo 

ium  actum  supernaturalcm  fieri,  qui  non  pro-  adaxjuata  non  sit. 

cedat  ex  divina  vocatione.  Vcrisimilius  etiam  Quod    tandem   additur  de   oppositione  et 

est  omnem  hujusmodi  actum  provenire  ex  distinctione  membrorum  inter  se,  facili  ncgo- 

pra^finitione  divina,  ac  proinde  taiem  vocatio-  tio  explicatur,  absti^ahendo  nunc  a  variis  mo- 

ncm,  qu£e  in  pra3scicntia  Dei  iufallibilitcr  ba-  dis  quibus  juxta  diversas  opiniones  illa  parti- 

bitura  cst  cifectum,  dari  a  Deo  sulj  ea  intcn-  tio  explicatur;  nam  qui  distinguunt  illa  auxi- 

tionc  absoluta,  ut  talem  eflcctuni  iiabcat,  at-  iia  in  boc,  quod  cffieax  prapdctcrminet  volun- 

que  ita  dari  sub  ratione  efficacis;  sicque  nul-  tatem  ad  unum,  sufficicns  autem  minime,  et 

luni  esse  actum  snpcrnaturalem  qni  ab  auxi-  idco  illud  habet  infallibiliter  conjunctuni  ac- 

lio  cfficaci  nou  proccdat ;  nullura  crgo  crit  tuni  sccundum,  hoc  vcro  potius  balDct  infalli- 

auxilium  proportionatum  ad  bene  superna-  bilitcr  adjunctam   carcntiara  actus  secundi ; 

turaliter  opcrandum,  quod  vcl  suflicicns  vcl  qui  (iuquam)  ita  cxplicant  divisionem,  satis 

cificax  non  sit.  Hoc  autcm  modo  divisione  in-  profecto  declarant  oppositionem  membrorum 

tefiecta,   dici  non  potest  gratiam  cfficaccm  intcr  se;   vereor  taracn  nc   talis  cfficacitas 

cssc  propriara  praHicstiuatorum;  nam  certis-  unius  auxilii  non  solura  opponatur  sufficien- 

simum  cst  etiam  in  rcprobis  dari  muita  auxi-  tiai  altcrius,  vcrum  ctiam  destruat  illam,  si- 

lia  vere  cfficacia  ad  eos  clfcctus,  proptcr  quos  muiquc  iibcrtalcm  arbilrii  cvcrtat ;  sed  hoc 

proxime  danlur,    csto  ad  aiternam  saiutem  in  reliqua  parte  hujus  operis  agcndum  cst. 


308  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDtA. 

Qul  vcro  distinguunt  illa  auxilia  per  con-  tas  cum  libcrtate,  et  cum  sufficientia  alterius 

gruitatem  vel  incongruitatem  vocationis,  si  auxilii;  nam  infallibilitas  illa  non  est  mere 

putent   incongruitatem  illam    ita    convenire  causalis,   sed    incbulit   prajscientiam  libcrai 

suflioienti  auxilio,  ut  dicat  intrinsccum  defec-  cooperationis   vobuitatis,  futurse  sub  condi- 

tum  illius,  ct  ex  parte  ejus,  seu  illi  de  se  et  tione,  et  ideo  optime  consistit  cum  libertate. 

in  actu  primo  convenientem.  et  ex  illo  de-  Ac  proinde  eadcm  infallibilitas  et  preescientia 

fectu  infallibiliter  habere  ut  non  consequatur  cjus  non  est  necessaria  ex  partc  actus  primi, 

actum  secundum;  e  contrario  vero  congrui-  quia  in  eo  secundum  sc  est  sufficicns  virtus 

talom  alterius  auxilii  consistere  in  majori  ali-  ad  opus;   sed  oritur  tantum  ex  perfectione 

qua   pcrfectione  physica   et  entitativa  ejus,  divinee  scicntiae,  qufe  penetrat  non  solum  vir- 

seu,  quod  proinde  est,  in  aliquo  dono  gratise  tutes  causarum,  sed  etiam  earum  determina- 

pertinente  ad  actumprimum,  necessarium  ad  tioncs  quomodocumque  futuras. 
actum  secundum,  et  iilum  secum  infallibiliter        Et  idco  hinc  non  tollitvu'  quominus  in  alio 

atrcrentem  ;  bi  etiam  satis  declarant  opposi-  auxilio,  in  quo  talis  infalbbilitas  non  ccrnitur, 

tionem  et  distinctionem  illorum  membrorum.  sit  nihilominus  tota  virtus  necessaria  in  actu 

Sed  etiam  vereor  ne  in  uno  membro  veram  primo    ex  parte    gratire  ad  supernaturalcm 

sufficientiam  auxilii   evertant,    et    dcfcctum  actum,  cum  facultate  etiam  obtinendi  quid- 

operationis  ejus  in  Deum  principaliter  rcfo-  quid  neces?arium  est  in  actu  secundo,  si  pcr 

rant;  in  altero  vero  membro  vix  aut  nullo  mo-  liberum  arbitrium  non  stelerit ;  ct  consequen- 

do  valeant  cfficaciara  illam  cum  libertate  ar-  tcr  vera  sufficientia  auxilii,  etiamsi  de  facto 

bitrii  concordare.Nam  si  illa  major  perfectio  operaturum  non   sit.   Ncc  per  hoc  toUimus 

congruentis  auxilii  cst  nccessaria  ad  actum  quin  auxilium   efficax  saepe   includat  abun- 

secundum,  quomodo  illud  auxilium,  quod  il-  danliorem  gratiam  et  protectionemDci,  et  in- 

lam  perfectionem  non  babct,  est  sutiiciens?  terdum  adco  magnam,  ut  ex  vi  illius  sit  ef- 

Vel  si  necessaria  non  est,  cur  sine  illa  non  fectus  moraliter  certus  ct  infallibilis.  Dicimus 

dabitur  aliquod  auxilium  cilicax?  Item  si  cx  tamcn  nec  illam  abundantiorem  gratiam  esse 

auxilio  sic  congruo  sequitur  infallibilitcr  ope-  absolutc  necessariam  ad  auxilium  efficax  pra:;- 

ratio  ex   vi   causalitalis    ejus,    quomodo  rc-  venicns,  ne  omne  aliud  auxilium  rclinquatur 

linquit  libcrlatem,  cum  illa  causalitas  sit  an-  insufficicns^  nec  illam  moralcm  infanibilita- 

tecedens?  si  autem  non  est  ex  vi  causalitatis  tem  in  causa  esse  sufficicntem  ad  efficacita- 

illa   infallibilitas ,  cur  non   potcrit  auxilium  tcm  auxilii,   quae  sit  consentanca  prsedcfini- 

aliquod  cum  tota  illa  congruitatc  ct  perfectio-  tioni  divinse,  nam  hffic  esse  debet  omnimoda, 

ne  csse  tantum  sufficiens  ?  et  (ut  sic  dicam)  metapbysica  inbillibilitas, 

Attxilium  ef/icax  quodnam  sH.  —  Auxilium  ita  ut,  facta  supposilione  decreti,  impossibile 

sufficiens  quid.  —  Efficacitas  cum  lihertatc  sit  et  implicet  contradictionem  deficere;  ideo- 

et  cum  sufftcientia  alterius  auxilii  ut  concorde-  quc  cum  quacumque  abundantia  prcevenien- 

tur.  —  Abstrahendo  crgo  ab  his  sentcntiis,  tis  auxilii  conjungendam  semper  esse  dici- 

dicimus  illa  duo  mcmbra  in  lioc  distingui  et  mus  condilionatam  pra^scicntiam,  ita  ut  in- 

opponi,  quod  auxilium  efficax  est  illud  quod  fallibilitas  perfectissiraa  sit. 
infallibiliter  obtenturum  est  a  voluntate  libe-        Si  auxilium  sufficiens  est  vere  sufficiens,  cur 

rum  conscnsum,  et  ad  hunc  finem  et  sub  hac  mmquam  consequitur  effectum  actus  secundi. 

formalitate  (ut  sic  dicam)  a  Doo  confertur ;  — Atque  ita  facile  tollitur  duplex  admiratio, 

sufficiens  vero  dicitur  illud  quod  possct  qui-  in  qua  auctor  ille  magnara  vim  facit.  Una 

dem,  quantum  est  de  se,  a  voluntate  libcra  est,  si  auxilium  sufficiens  est  vcre  sufficiens, 

obtinere  consensum,  de  facto  vero  non  obti-  cur  talc  auxilium  nunquam  consequitur  ef- 

net,  ipsa  resistente.  Et  ita  clara  etiam  est  op-  fectum  actus   secundi.    Altera    est    cur  tale 

posilio  et  distinctio  mombrorum  ;  nec  negari  auxilium  non  dicatur  potius  incfficax  quam 

potcst  quin  in  vocationilnis  seu  prGevenienti-  sufficiens;  ita  enim  clarius  et  formalius  oppo- 

bus  grati;e  auxiliis  illa  diversitas  inveniatur,  ncretur  auxilio  eflicaci ,  ct  ratio  insinuaretur 

quanquam  in  modo  ct  radice  iufallibilitatis  cur  nunquam  habeat  actum  sccundum.  Ad 

possit  esse  controversia,  quae  in  sequentibus  priorem    enim  respondcmus  tale    auxilium 

tractanda  cst ;  nos  aiilom  supponimus  prove-  nunquam    Iiabere   cllectum    actus    secundi , 

nirc  parlim  ex  prrescicatia  ronditionata  Dei,  quia  liborum  arbitrium  rcsistit,   scu  opcrari 

partim  ex  decrcto  Dci  dislribucntis  dona  sua,  non  vult,  vcl  contrarium  operatur;   cur  au- 

prout  vult.  Et  ita  facile  concordalur  cfficaci-  tem  semper  cura  tali  auxilio  ita  velit,   non 


CAP.  II.  DE  PUNCTO  ET  STATU  CONTROVEP.SI.E,  ETC. 


309 


oportet  ratlonem  alifjiinm  quffircrc  pr^tcr 
librrtatcm  cjus,  ut  est  apud  Augustinum,  lib. 
dc  Pcccat.  mcrit.,  cap.  il,  et  stEpc  alias.  Si 
autcm  qua^ratur  undc  constarc  possit  tot  ac 
tanta  auxilia  vcre  suflicicntia,  imo  dc  se  cfti- 
cacia,  nunquam  liabitura  cfFcctum^  respon- 


intcnditur  quid  rcvera  conveniat  auxiliis  gra- 
tiffi,  qiiatenus  a  Ueo  sunt;  auxilium  autcm 
sufficicns,  ex  se,  et  ut  a  Dco  manat,  liabet 
quod  sit  vcre  sufficicns  ;  quod  autcm  sit  incf- 
ficax  non  habet  cx  se,  sed  cxliberoarbitrio,  nec 
ex  intentione  Dci,  scd  cx  dcfcctu  liominis  ; 


dcmus  facile  Deo  id  constarc  cx  vi  pra^dcfmi-     ct  idco  non  acccpit  nomcn  cx  dcfcctu,  qucm 


tiva?  pra^scientiaB  vel  conditionatK,  priusquam 
id  pcrmittat,  vcl  absolutffi  postquam  dccrcvit 
permittcre  ;  nobis  autcm  constarc  partim  ex 
rcvclatione,  qua  scimusDcum  dare  vel  offerrc 
omnibus  suflicicns  auxilium ,  partim  cx  cftectu 
ipso  quo  scimus  omncs  qui  conscntire  nolunt 
cassum  reddcre  talc  auxiJium. 

Declaratur. — Unde  si  quis  recte  considcret, 
liffic  prior  admiratio  non  cstalia,  pra^tcr  cam 
qufficx  multiludinc  rcproborum  ct  pravorum 
Iiominum  oritur.Cur  nimirum,  cum  Dcusillu- 
minct  omncm  liomincm  vcnicntcm  in  hunc 
mundum,  omnibusque  suflicientia  tribuat  au- 
xiha^  tot  homiues  damneutur;  ct  ab  cisdem. 


habet  ab  hominc,  scd  cx  perfcctionc  quam  a 
Dco  habct.  At  vero  auxilium  cfficax  non  so- 
lum  sufficientiam,  sed  ctiam  efficaciam  habct 
a  Dco,  ejusquc  absoluta  intcntione,  atquc 
ctiam  ex  virtutc  sua.  Quamvis  enim  ad  hanc 
efficaciam,  ut  in  re  ipsa  illam  ponat,  requirat 
ut  conditionemvel  coucausam  inlluxum  libcri 
arbitrii,  nihilominus  auxiliura  ipsum  ex  innata 
sua  virtute  habet  suum  actualem  influxum, 
quo  ct  facit  actum  ipsum  libcri  arbilrii,  et 
prastcrca  ipsum  Jiberum  arbitrium  ad  facieu- 
dum  inducit;,  ct  ab  illo  suo  iuHuxu,  vel  iu  or- 
dine  ad  illum_,  efficax  nominatur.  Stat  ergo 
solida  illa  divisio,  quae  ex  Scripturis  et  Patri- 


qui  tandcm  salvantur^  cur  maxima  cx  partc     busalibi  comprobata  cst  latius.  Et  in  sequcnti 


tot  prius  committantur  pcccata,  totque  Diviua? 
vocationes  prius  cassae  rcddantur?  Quorum 
omnium  nulia  ratio  est  nisi  libertas  et  fragi- 
litas  voluntatis  humanae,  Deo  ita  permittente, 
cujus  inscruta]_)iiia  sunt  judicia.  Htec  enim 
omnia  clara  ct  ccrta  sunt  ctiam  in  principiis 
fidei.  Quibus  nos  addimus  hunc  ipsum  effectum 
prajvidisse  Deum  sub  conditione  :  Si  ilhid 
permitteret,  et  majora  auxilia  non  daret ;  et 
niliilominus  voluisse  non  dare  majora,  et 
conscqucntcr  praividisse  illa  auxilia  lantum 
futura  fuisse  sufficicnlia;  et  ita  in  illa  pi^ies-    sit  solum  concomitans,  vel  eiiam  prcrveniens? 


capitc  pauca  dc  nccessitate  cfficacis  auxilii 
addemus^  et  in  discursu  totius  libri  utrumque 
auxiUum  amplius  explicabitur. 

CAPUT  11. 

DE  PUNCTO  ET  STATU  C0NTEOVERSI.K,  QUjE  KST  IN 
EFFlCACrrATE  PR^VENIENTIS  GRATIjE  EXPLI- 
GANDA. 

Status  controversice. — An  efficax  auccilium 


cientia  dicimus  hoc  esse  infallibile,  non  in 
aliqua  incongruitate,  quam  auxilium  de  se 
habcat  in  actu  primo  spcctatum. 

Cur  talc  auxilium  non  dicatur  potius  ineffl- 
cax  quam  sufficiens.  —  Auxilium  sufficiens  ex 
se,  unde  haheat  quodsit  inefficax. — Altcra  vcro 
admiratio  de  nomine  potius  est  quam  de  re. 
Sicut  cnim  distinximus  voccm  cfficaciee,  ita 
ctiam  vox  iUa  iucfficax  distiugucnda  cst.  Po- 
test  enim  dici  virtus  incfficax,  vel  in  actu  pri- 
mo,  quia  vim  non  habet  efficiendi,  vel  in  actu 
secundo,  quia  dc  facto  elfcctura  non  cst.  Priori 


—  An  auxilium  praveniens,  si  efficax  est,  dif- 
ferat  a  sufficiente  in  additione  auxilii  prce- 
venientis  complentis  efficaciam.  —  Posito  crgo 
pro  constanti  dari  auxUium  gratiffi  clBcai, 
esscque  ad  actus  libcros  supernaturales  clfi- 
cicndos  necessarium,  ut  statum  controversice 
dcclarcmus ,  supponcre  oportct  divisionem 
auxilii  gratiae  in  excitans  ct  adjuvans,  quam 
coincidcre  putamus  cum  partitione  ejusdem 
auxiUiin  operans  ct  cooperans,  et  in  prseve- 
niens  et  concomitans,  quibus  subscquens  non 
addit  novum  auxilium ,  sed  tantum  rcspec- 


modo  cfficacia  rcpuguat  sufficienlice,  et  ideo     tum   ad  pra'cedens  auxilium,    ut   in    citato 


non  potcst  auxiiiura  sufficicns  vcrc  vocari 
incfficax.  Posteriori  autem  modo  nihU  obstat 
quominus  auxiUum  sufficiensincfficax  appclle- 
tur,  quia  cum  vera  sufficicntia  stat  illa  incf- 
ficacitas,  ut  pcr  sc  notum  cst.  Non  tamcn  ita 
est  auxiliura  appellatum,  vel  ad  tollendam 


opusculo  cxplicatura  reliquimus.  Iii  duobus 
crgo  punctis  consistere  potest  hujus  contro- 
versiai  status :  unura  est,  an  clficax  auxilium 
sit  solura  concoraitans  vel  etiara  praiveniens  ; 
aliud  est,  an  auxiliuni  pra;vcnicus,  si  cfficax 
cst,  ditlcrat  a  sufficicnte  in  additione  auxiiii 


ambiguitatcm  et  invidiam  verbi,  vel  quia  per    prKvenicnlis  corapicntis  eiiicaciam  ;  vel  so- 
illam  partilionem   et  membra  ejus  explicari    lum  iu  quodam  peculiari  ordinc  et  connexio- 


310  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

no  cum  cffectu  infallibiliter  futuro ,  posito 
tali  auxilio.  Et  quoniam  in  explicanda  liac 
diversitate,  prout  in  re  ipsa  est,  vel  esse  po- 
tcst,  absque  ambiguitate  et  controversia  de 
solis  vocibus,  consistit  intelligentia  hujus  ma- 
teria»,  et  vis  omnis  rationum  quse  in  ea  fiunt, 
idco  summa  diligeutia  et  attentione  opus  est. 
Videtur  tamen  possc  comprchendi,  distincte 
loquendo  de  ilhs  duobus  auxihis,  concomi- 
tante  et  prsevenienle. 

De  auxiho  igitur  concomitante,  si  actu  de- 
tur,  manifcstum  cst  esse  efficax,  nam  imph- 
cat  ilhid  dari,  et  poni  in  re,  quin  vohmtas  si- 
mul  cum  iho  operetur,  quia  hoc  intrinsece 
involvit  ratio  cooperantis  auxilii,  ut  vox  ipsa 
pra5  se  fert,  in  quo  etiam  omnes  conveniunt. 
Disscntiunt  autem  (et  hic  incipit  controvcrsiai 
punctus)  in  exphcando  modo  hujus  efficaci- 
tatis  auxihi  concomitantis. 

An  Deiis  per  auxilium  concomitans  faciat 
zit  veJimus.  —  Ad  deckirandam  autem  hanc 
divcrsitatem,  adverto  ahud  csse  Deum  facere 
vel  operari  ut  vehmus,  ahud  vero  csse  face- 
re  et  operari  nobiscum  nostrum  vehe ;  utrum- 
que  enim  tribuit  Scriptura  divinai  gratiae,  ut 
late  cxpcndit  Auguslinus,  qnffistione  secunda 
ad  Simplicianum,  et  ahis  locis  infra  refercn- 
dis,  ct  in  dicto  opusculo  citatis.  Ex  quo  loco 
ctiam  constat  per  iha  verba  non  idem  signi- 
ficari ;  nam  opcrari  nobiscum  nostrum  velle, 
tantum  significat  quod  Deus  per  suam  supre- 
mam  virtutem  aclivam  actu  efficit  et  inlhiit 
in  actum  nostrae  voluntatis,  quando  nos  illud 
facimus  vel  facere  incipimus,  et  idco  etiam 
est  ccrtum  apud  omncs  per  hoc  auxihum  con- 
comitans  Deum  facere  nostrum  velle  non  siuc 
nobis ;  an  vcro  pcr  idcm  auxilium  faciat  ut 
vehmus,  hoc  opus,  hic  labor  cst;  nam  ha^c 
verba  significant  Deum  non  solum  facere  no- 
biscum  nostrum  veUe,  sed  etiam  efficacitate 
sua  pra?venire  vohintatem  nostram  raovendo 
iham,  faciendo  ut  vcht.  Et  quoniam  efficien- 
tia  hujus  auxihi  concomitantis  ex  omnium 
consensu  (  nam  in  lioc  etiam  non  est  contro- 
versia )  realis  et  physica  est,  quia  est  a  Deo 
ut  a  prima  ct  principali  causa  per  se  tahum 
actuum,  ideo  si  per  tale  auxilium  Deus  facit 
ut  vehmus,  merito  diciturper  iUud  auxilium, 
physice  ac  reahter,  per  se,  ac  sola  virtute 
sua  determinare  humanum  arbitrium  ut  ve- 
ht,  eo  quod  definite  Deus  vultipsum  vcUe. 

Dkcrsitas  opinionum  quoad  auxilium  con- 
comitans.  —  Diversitas  ergo  opinionum  quoad 
hoc  auxilium  concomitans  est,  quia  una  opi- 
nio  affirmat  Dcum  pcr  illud  cfficere  nobiscum 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
nostrum  velle,  non  tamen  huic  auxUio  tri- 
buendum  esse  quod  per  illud  faciat  Deus  ut 
faciamus  ;  quia  hoc  pcrtinet  ad  auxihum  prse- 
veniens,  et  consequenter  negat  ho3c  opinio 
Deum  prsedeterminare  physice  per  hoc  auxi- 
lium  voluntatem  humanam  ut  omnino  con- 
scntiat,  ct  sibi  cooperctur ;  quia  efficientia 
hujus  auxilii  non  antccedit  ordiue  causalitalis 
efficientiam  ipsius  voluntalis,  licet  antecedat 
dignitate,  independentia  et  principali  activi- 
tate.  Et  quod  in  idem  rcdit,  Dcus  per  hoc  au- 
xilium  non  cfficit  prius  in  voluntate  hominis 
quam  cfficiat  in  actum,  vel  actionem  ipsius- 
mct  voluntatis,  sed  efficieudo  actum  efficit 
cum  voluntate,  atque  etiamin  voluntate,  qua- 
tenus  actus  ipse  in  ea  fit.  Et  hancopinioncm 
sic  explicatam  ego  defendo  in  dicto  opusculo. 
Et  existimo  eamdem  esse  mentem  aliorum 
scriptorum  Societatis,  censeoque  sanam  et 
Catholicam  doctrinam,  atque  his  tcmporibus 
utihssimam,  contincre. 

Ahera  vcro  opiuio  affirmat  Dcum  per  hoc 
auxilium  concomitans  non  solum  facere  no- 
biscum  nostrum  velle,  sed  etiam  efficaciter 
facere  ut  velimus,  quia  non  solum  coopera- 
tur  nobiscum,  scd  etiam  prffidctermiuat  volun- 
tatem  nostram  ut  sibi  cooperetur.  Unde  con- 
sequentcr  ait  ha:!c  scutcntia  Deum  per  hoc 
auxilium  uon  tantum  agere  immediate  in 
actum  et  actionem  voluntatis  humanse,  sed 
priussaltem  natura,  et  immediatius  (si  ita  lo- 
qui  liccat)  agere  Deum  se  solo  in  ipsam  volun- 
tatem,  determiiiando  illam,  quam  cum  iha  cf- 
ficiat  actum  ejus.  Quia  Deusperhoc  auxihum 
opcratur  in  homine  ut  causa  prima  superioris 
ordinis  gratiffi  in  causam  secundam  sibi  su- 
bordiuatam,  cum  qua  concurrit  ad  superna- 
turalcm  actionem ;  pcrtiuct  autcm  ad  cau- 
sam  primam,  ut,  quando  concurrit  cum  se- 
cunda,  in  ipsam  pra>agat  et  prsemoveat,  dicto 
modo  ipsam  determinando  ct  applicando  ad 
opus. 

Instantia.  —  Solvitur.  —  Cabrera,  disput.  G, 
dui.  8,  n.  58;  disput.  2,  n.  306.  —  Quod  si 
quis  instet,  quia  jam  hoc  auxilium  non  tan- 
tum  erit  concomitans,  sed  etiam  praevcniens, 
cum  prius  natura  aliquam  motionem  sua  so- 
la  virtute  cfficiat,  pcr  quam  prffivenit  volun- 
tatem  nostram  eam  promovendo,  respondet 
Franc.  de  Avila :  Ingenue  confitemur  lioc  au- 
xilium  interdum  appellari  prwveniens  et  ope- 
rans,  fortasse  propter  insinuatam  rationem. 
Cabrera  vero  expresse  dixit  Concilium  Tri- 
dcntinum,  scss.  6,  cap.  7,  sub  gratia  prKvc- 
nieute,   qua  disponimur   ad   conversionem , 


CAP.  II.  DE  PLNCTO  ET  STATU  CONTROVERSI^,  ETC.  311 

comprchcndorc  auxilium  cflicax  prredctcrrai-  nicns,  de  se  et  natura  sua  non  cssc  efficax, 
imus  xohmlalcm:  Qtdalogtdticr  {aii)  de  (jralia  non  quia  de  se  attivum  et  operativum  non 
prceteniente,   qi(,a  moii  de  facto  coiivertimur.     sit,  sed  quia  aclu  non  efBcit  nisi  annuente  ct 


Ut  vero  hoc  magis  explicet,  distinguit  diipli- 
ccm  rationcm  formalcm  in  hoc  auxiho  :  allc- 
ram,  quatcnus  Dcus  pcr  illud  sc  solo  opcra- 
turin  nobis  dictam  dctcrminationem,  altcrara 
quatenus  simul  cum  voluntate  intluil  in  ac- 
tum  ejus.  Et  sub  hac  postcriori  ratione  habere 
dicit  rationcm  auxilji  concomitantis,  de  quo 
non  cst  dubium  nec  coutrovcrsia,  sub  priori 
autcm  esse  vcrum  auxilium  prreveuiens,  in 
quo  sanc  consequcntcr  loquitur. 


cooporante  libero  arbitrio,  ncque  ita  illud  ex- 
citat  ut  omnino  illud  dctcrmlnct  ad  conscn- 
sum,  scd  inclinet  et  alliciat,  ct  pra^sto  sit  ad 
adjuvandum.  Undo  intulcrunt  nonnuUi  ctiam 
ex  probatis  Theologis,  nullum  auxilium  praj- 
veniens,  ut  tale  cst,  posse  dici  cfficax,  nisi 
denominatioue  ab  actione  dcsumpta,  id  cst 
quia  actu  cfficit.  Hoc  autem  non  sistit  in  ra- 
tioue  prseveuicntis,  scdinduit  rationem  coopc- 
rantis  ct  adjuvantis  ;  tunc  onim  auxilium  actu 


Et  quia  in  hoc  puncto  magna  ex  parte  vcr-  adjuvat ,   quando  voluntas   in   suum   actum 

titur  cardo  difficultatis,  oportctattcntc  advor-  inlluit;    si    crgo  tunc  incipit   auxilium  esse 

tcrc  non  esse  hoc  ex  illis  auxiliis  pra;vonien-  officax,  jam  induit  rationem  adjuvantis  au- 

tibus ,   qua3    consistunt  in   vitalibus  actibus  xilii,    atque  ita   illa  dcnominatio  non   cadit 

indeliberatis    intellectus  et   volunlatis,  qua)  formaliter  in  auxihum  pra^veniens  ut  sic,  scd 

Concilia  vocaut  illuminationes,  inspirationos,  ut  adjuvans  et  concomitans. 
tactus  cordis,  ctgratias  excitantes ;  quia  illa        Auxilium  prceveniens    manens  in    ratione 


motio  auxilii  cfficacis  physici  (de  qua  illi  auc- 

torcs  loquuntur),    ut  voluntatcm    huraanam 

proevenit,  non  est  actus  vilalis,  tum  quia  non- 

dum  estvelle  aut  nolle,  sod  dcterminatio  ad 

volcndum;  tum  ctiam  quia  solus  Dcus  est  qui 

hancdetcrminjitionom  cfficit  in  volunlato,  illa 

passivesohabente;  quia,  ut  illi  ratiocinantur, 

voluntas  nondum  determinata  nihil  agero  po-     quantum  oxporientia  et  rolatione  mihi  cons- 

test ;  actus  autem  vitalis  esse  non  potcst  sinc     taro  potost,  fere  universi  Thcologi  Sociotatis 

efficicntia  voluntatis.  Erit  orgo  auxilium  me-     iuhancpartera  inclinant.  Scntiunt  ergo  etiam 

diura  quid  iutcr  proprias  cxcitantes  gratias,     auxilium  pra;vcnions   seu  excitans,  mancns 

et  proprium  auxiliura  concomitaus  ;    potcrit-    in  rationc  prffivcnientis,   posse  csse  et  dici 

que  in  alia  proprietate  distingui  a  gratiis  ex-    efficax.  Ha^^c  enim  vidctur  esse  expressa  sen- 

citautibus,  quod  illfepossimt  tompore  praece-    tentia   Augustini ,  lib.    5   contra    Juhanum, 


prfcvenientis  potest  esse  et  dici  efficax.  —  Hoec 
vcro  sontentia  quoad  posteriorem  cjus  par- 
tem,  quamvis  sine  censura  ct  nota  dcfendi 
possit,  ct  in  gradu  probabilis  opinionis  exis- 
tat,  nobis  non  cst  visa  consentanca  doctrinai 
Augustini,  nec  vera.  In  quo  judicio  alios  So- 
cictatis  Scrintorcs  gravcs  sccuti    sumus,  et 


derc  liborum  conscnsum;  lioc  automrainimo, 
scd  ad  sumuuun  natura.  Et  idoo  (ue  in  ccqui- 
voco  labnrcmus,  ct  ut  habcamus  propria  ct 
dcfiuita  vocabula,  quibus  uti  possimus)  exci- 
tantem  gratiam  in  universum  vocabimus  praj- 
veuicntcm  simplicitor ;  hanc  antora  niotio- 
ncm  vocabimus  tcmporo  concomitantcm,  non 
natura.  Et  hanc  sentcntiam  sic  expositam 
defendunt  moderni  scriptores,  qui  nostram  im- 
pugnant,  ut  ex  dicendis,  praisertim  in  c.  3, 
constabit. 


cap.  4,  diccntis  :  Ilahet  enini  Deus  potesta- 
teni  adducendi  et  traliendl,  ipso  Domino  dl- 
cente:  Kemo  tenit  ad  me ,  nisi  Patcr  qui 
misit  me  traxerit  etm.  Et  infra :  Facif  lioc  mi- 
ris  et  incffabilibus  modis,  qid  novit  justa  jndi- 
cia  sua  non  solum  in  corporiius  hominum,  sed 
in  ipsis  cordihus  operari.  Et  opist.  107  intor 
alia  sic  iuquit :  Quomodo  expectat  Deus  volun- 
tates  liominum,  ut  prccveniat  cos  quibus  det 
gratiam,  cum  gratias  ei  non  immerito  agamus 
de  iis  quihis,  non  ei  credentlhus,  et  ejus  doctri- 


Opinionum  diversitas  cx  parte  auxilii  prcc-    namvoluntate impia  persequentihus,  misericor- 
zenientis. —  Atquc  ha>c  quidcni  est  pra;cipua    diam  pr.rrogavit,  eosque  ad  seipsum  omnipo- 


opinionum  divcrsitas  cx  parte  auxilii  con- 
comitantis ;  cx  parte  autem  praivenientis  sim- 
plicitcr,  id  cst  excitantis,  etiam  esso  potest, 
et  vidotur  aliquando  fuissc  non  parva ;  nunc 
autem  vidctur  magna  ex  parte  cessasse.  Au- 


tentissima  facilitate  convertit,  et  volentes  ex 
nolentihus  facit  ?  Et  in  eodcm  sensu  dicit  lib. 
do  Gratia  ot  libcr.  arbitr.,  cap.  vigesirao, 
Dcum  dominari  voluntalibus  hominum,  ita- 
quo  habero  cas  in  sua  potcstatc,  ut  eas  quo 


xilium  igitur  prcevcniens  (ut  dixi)  in  excita-  voIuerit,qua7idovohcerit,faciatincIinari.ldcm 
tionibus  gratirt!  positum  est,  et  ideo  sentimus  hito  proscquitur.  quffist.  2  ad  Simplicianum, 
hoc  auxilium  projcise  spcctatum  ut  pra3ve-    ubi  hanc  cfficacitatcni  tribuit  vocationi  con- 


312  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

grace,  quam  constat  ad  aiixilium  praiveniens 
pcrtincre.  Et  hanc  vocationcm  vocat  ia  Epis- 
tola  407  altam  et  secretam,  cujus  efiicaciam 
dcclarans  inquit :  Qiue  ita  agit  sensum  %it  ao- 
co7nmodei  assenstm.  Quod  etiam  confirmat  lib. 
de  Pr.Tdest.  Sanctorum,  cap.  6,  8,  1.3  et  !0, 
et  de  Dono  perseverant.,  cap.  4,  6  et  14,  et 
lib.  1  Retractationum,  cap.  23,  alias  24;  1.  de 
Grat.  etlib.  arb.,  c.  16^  in  hoc  seusu inquit :  Ille 
facit  i(t  faciamus  triluens  tires  efficacissimas 
toluntaii.  Quas  vircs  ahis  locis  dcclaravit  per 
vocalionem  congruam.  Et  sentit  antecedere 
eonsensum  et  cooperantemgratiam,  et  conse- 
quenter  pertinere  ad  gratiam  prsevenientem. 
Et  sic  etiam  inquit,  hb.  de  Prcrdest.  Sanct., 
cap.  8,  Tocatlonem  illam  singularem  ei  secre- 
tam  nullo  ditro  corde  res^^ui,  qida  ad  Jioc  datur, 
ut  per  eam  ipsa  cordis  duritia  peniius  aufera- 
iur,  quod  est  esse  efficacem.  Ralio  autem  quam 
in  liis  locis  Augustinus  insinuat,  est  quia  hoc 
pcrtinet  ad  omnipotentiam  et  pcrfectam  sa- 
pientiam,  ac  providentiamDei,  imo  est  etiam 
necessarium  ad  salvandam  ejus'gratuilam 
elcctioncm  et  pra^destinationem  quam  diviure 
Scripturoe  prcedicant;  neque  involvit  ahquam 
repugnantiam,  cum  liujusmodi  efficacia  prre- 
vcnicntis  gratise  non  pugnet  cum  perfecta  ar- 
bitrii  hbertate. 

Efficacia   prcevenientis  auxilii ,    quatenus 
tale  esi,  unde  proveniai.  —  Ad  exphcandum 
autem  hoc  postremum  (ct  in  hoc  est  punc- 
tum  controversiai)  addit  ha^c  opinio,  efficaciam 
prsevenientis  auxihi,  quatenus  tale  est,  non 
provenire  ex  eo  quod  tale  auxilium  prseve- 
niens  intrinscca  sua  vi  et  natura  determinet 
vokintatcm  ad  unum,  sed  ex  eo  quod  datur 
ex  proposito  efficaci  divina;  voluntatis,  et  ex 
directione  divinae  sapientise,  quoe  novit  quid 
unicuique  voluntati  creatae,  in  quovis  tem- 
pore  vel   opportunitatc,  accommodatum  sit, 
ut,  si  tangatur  ct  vocetur,  ipsa  infallibihter 
accommodet  scnsum  et  consensum.  Ita  enim 
hanc  efficaciam  explicuit  Augustinus  citatis 
locis,  dum   ait,  Deum  miris  et  ineffahilibus 
modis  sic  agere  senstim,  ut  accomwodei  assen- 
S2im ;  nam  agere  sensum  pertinct  ad  praeve- 
nicntem  gratiam ,  accommodare  autem   as- 
sensum,  est  inducere  hberum  consensum,  ut 
ex  tah  efficacia  et  modo  illius  tactus  dicit  Au- 
gustinus  sequi  ut  voluntas  accommodct  as- 
sensum  ;  et  qusestion.  2  ad  Simphcianum  : 
Ideo  {inqmVj  verumesiillud:  Non  zolentis,  ne- 
qne  currentis,   sed  miserentis  esi   Dei ,  qicia 
hoc  modo  vocavit  quo  apium  erai  eis  qui  secuti 
sunt  vocaiionem.  Ratio  autcm   est,  quia  hic 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

modus  efficacioe  sufficit  ad  divinam  praedes- 
tinationcm  et  pcrfeclissimam  providentiam, 
et  ad  omnia  qujB  Scriptura  et  Saucti  docent 
de  excellentia  et  gratuita  liberalitate  divinaj 
gratia?,  et  optime  concihatur  cum  libertate 
arbitrii  et  cum  sufficientia  divinse  gratiae  in 
vocatione  incfficaci.  Si  autem  major  efficacia 
physica  et  praedctcrminativa  in  auxiho  prre- 
vcniente  asseratur  vcl  requiratur,  dcstruitur 
libertas  in  his  qui  tali  modo  vocautur,  et  tol- 
lilur  sufficicntia  auxilii  ab  his  qui  non  sic 
vocantur.  Et  hancctiam  opinionem,  sic  expli- 
catam,  tanquam  veram  et  Catholicam  ego  dc- 
fendi  in  dicto  lib.  3  de  Auxiliis,  et  earadem 
sequuntur  alii  scriptores,  et  fcre  omnesTheo- 
logi  Societatis. 

Ahi  vcro  Theologi,   qui  proedcterminatio- 
ncm  physicam  putant  esse  necessariam,  no- 
bis  in  hoc  contradicunt,  et  in  boc  inter  se 
consentiunt,  quod  putant  dictam  excitantem 
scu  prfevenientcm   motionem,  cum  sola  cffi- 
cacitate  morali  ad  inclinandam  voluntatem, 
non  sufficcre  ad  salvandam  cfficaciam  gratia?, 
quam  Scripturae  pra^dicant.  Ditierunt  autcra 
inter  se  in    majori  cfficacitate   explicanda ; 
nam  aliqui  corura  cxistimarunt  ipsammct  ex- 
citantem  gratiam  efficacem    habere   natura 
sua  physicam  vim  ad  dcterminandam  volun- 
tatcm,  ita  ut,  posita  tali  vocatione,  ex  intrin- 
seca  vi  ejus,  sit  necessario  conscquens  ut  vo- 
luntas  ilh    consentiat.    Quia   illae  locutioncs 
Scripturro  :  Faciain  ui  faciaiis ;  Ddbo  vohis  cor 
carneum,  et  auferam  corlapideum;  Deus  est 
qui  operatur  in  nohis  zelle  et  perficere ;  et  : 
Non  est  voleniis,  neque  currentis,  sed  Dei  mi- 
sereniis  ;\\^c,  inquam,   verba  ct  similia   si- 
gnificant  veram  et  physicam  cfficaciam  vo- 
cationis,  ut  Augustinus  ubique  interpretatus 
cst.   Aliis  vero   ejusdcm  scholaj   Doctoribus 
sentcntia  haec,  sic  exposita,  jam  minirae  pro- 
batur,  ct  sane  mcrito,   tum  quia  manifeste 
contradicit  Concilio  Tridcntino,  session.  scx- 
ta,  canon.  quarto ;  tum  etiam  quia  destruit 
libertatera  ad  resistendum  in  sic  vocatis ,  et 
toUit  potestatcra  ad  couscntiendum  omnibus 
qui  non  ita,  sed  minus  cfficaciter  vocantur ; 
tum  dcnique  quia  si  res  ipsa  per  scspectetur, 
nec  ratione  fundari,  nec  satis  intelhgi  potest, 
ut  brcviter  cxplicabitur. 

Quia  hajc  gratia  pra^vcniens  tota  consistit 
in  illustratione  quadam  intcllectus,  et  iu  ali- 
quibus  motibus  vcl  afTectibus  indcliberatis 
voluntatis,  ut  cum  Augustino,  libr.  de  Proe- 
dcstin.  Sanct.,  cap.  sexto  et  octavo,  et  libro 
secimdo  dc  Peccat.  mer.  et  remiss.,  capit. 


CAP.  IF.  DE  PUNCTO  ET  STATU  COMROVERSI^,  ETC.  313 

dccimo  nono,  ct  aliis  locis,  omncs  Thcologi  non  potcst  necessiture  voluntatem  ad  cfficicn- 
docent ,  et  infra  cap.  7  declarabimus.  Hu-  dum  perf(,'ctum  consensum,  Undc  enim  potest 
jusmodi  autem  vel  intellectus  cognitio  vel  vo-  imperfectus  actus  (qualis  cst  velieitas,  ut  vo- 
hmtatis  motio  indeliberata  non  potest  habere  cant,  aut  simplex  complacentia)  habere  in- 
intrinsecam   et  naturalem  vim  ad   detcrmi-    triasecam  et  naturalcm  vim  tam  potcntcr  effi- 


nandam  physice  vohintatem  creatam,  ut  con- 
scntiat  cxcitalioni  scu  vocationi.  Aut  enim 
ha^c  detcrminatio  intelligitur  esse  in  actu  pri- 
mo ;  quia  nimirum  iUe  actus  indeUberatus, 
quo  prajvenitur  voluntas,  est  veluti  quajdam 
forma  activa  ita  inclinans  et  determinans  ii- 
lam  ad  efficiendum  consensura,  ut  eam  se- 
cum  nccessario  ferat,  et  hoc  ncque  cum  fun- 
damento  dici  potest,  ncque  etiam  intelligi. 

Nwllum  judichm  intcllectus ,  quantumcum- 
qne  supernaturale  sit,  infert  in  liac  vita  volun- 
tati  necessitatem.  —  Quod  quidem  de  actilnis 
qui  sunt  in  inteUectu  fatentur  ctiam  maximi 


ciendi  actum  pcrfectum,  qualis  cxpUcaturpcr 
verbura  Volo,  estque  intentio  cfficax  ut  nc- 
cessitet  voluntatem,  alias  inditferentem,  ad 
eumdem  actum  cfficiendum?  Praeterquam 
quod  (ut  dixi)  hoc  esset  non  solum  impcdire 
perfcctam  deliberationem,  sed  etiara  prorsus 
tollerc  libcrura  usum. 

Ncc  satisfacit  quod  quidam  dicunt  hos  qui- 
dem  motus  gratisB  excitantis  nunquam  infcrrc 
necessitatcm  quoad  exercitium  vel  spccifica- 
tionera;  aliquando  vero  tales  esse  posse  ut 
natura  sua  habcant  intrinsccam  connexionem 
cum  consensu,  et  illura  infallibiliter  inferant; 


dcfensorcs  physicoe  praedeterminationis,  qui  nam  quid  est  connexio  infallibilis,  nisi  qua;- 

saltcm  in  hoc  volunt  conscrvare  libertatcm,'  dam  neccssitasconscquentise?Quodipsi  ctiam 

ut  cx  parte  judicii  et  cognitionis  maueat  sera-  conccdunt  et  putant  non  impcdire  libertatem ; 

pcr  indifforcntia;  quia  nullura  judicium  intel-  sed  non  advertunt  hanc  nccessitatem  conse- 

lcctus  infcrt  in  hac  vita  voluntati  uecessita-  quenti?e  non  esse  pura;  iUationis  syllogistic», 

tem,  saltcm  quoad  exercitium,  sua  connaturali  sed  efTectionis  et  causalitatis ;  quia  non  potcst 

vi,  quantumcumque  judicium  supernaturale  fingi  aliud  fundamontum,  in  quo  illa  infalU- 

sit,  quia  non  proponit  voluntati  objectum,  vol  bUis  consequentia  et  illatio  nitatur.  Causalitas 


actum,  tanquam  simpliciter  necessarium  sub 
omni  ratione  boni,  alioqui  falsura  esset  judi- 
cium.  Atque  eadem  ratioue  non  infert  neces- 
sjtatem  cjuoad  specificationem,  nisi  aliunde 
impediatur  bomo  ne  alia  objccta  considerare 


autem  infallibilis  ex  intrinseca  vi  et  natura 
causfe  est  necessitas  non  solum  illationis,  sed 
etiam  effectus  et  actionis.  Si  ergo  motio  exci- 
tanlis  gratia?  nou  habet  intrinsecara  vim  ne- 
cessitandi   voluntatem   ad  exercitium   actus 


possit,  quod  esset  impedire  perfectam  delibe-  consentiendi,  non  potest  esse  intrinsera  et  in- 

rationcm,  qiiod  regulariter  non  fit  per  voca-  falUbilis  consecutio  inter  talem  motum  inde- 

tionem  divinam;  et  certissimum  cst  non  csse  liberatuminvoIuntatcpositum,etconsensum; 

nocessarium  ad  efficaciam  vocationis;  aUas  ergo  voluntas  affocta  illo  motu  non  manet  ex 

non  possct  homo  conscntire  gratia3  vocanti,  vi  iUius  deicrminata  quasi  in  actu  primo  ad 

nisi  divinitus  impeditus  ne  perfecte  delibera-  efficiendur^consensum. 


rc  et  omnia  prospicere  valeat;  quod  profecto 
crroncum  est.  Unde  si  aliquando  id  Deus  fa- 
cit  ex  speciali  gratia  (non  enim  repngnat  no- 
cessitas  quoad  spccificationom,  salva  liber- 
tate  quoad  cxerciUum,  qure  suffioit  ad  raeri- 
tum,  cum  illa  non  sit  absoluta  determinatio 
voluntatis  ad  unura),  id  provenit  ex  adjuncta 
providentia  Dci,  non  ex  intrinseca  natura  ta- 
lis  illustrationis  scu  cognitionis,  de  qua  nunc 
agimus,  nisi  aUunde  objoctum  tale  sit,  tan- 
qiuTm  universale  bonum,  ut  ipsum  per  se  poF- 
sit  hujusmodi  necessitatem  quoad  speciUca- 
tioucm  aftcrre,  quod  ad  pra?sentem  conside- 
rationom  nihil  refert. 


Voluntas  affectav,otu  excitantis  graticp,  non 
mancns  determinatain  actu primo  ad  efficien- 
dum  consensum,  nec  necessario  manet  determi- 
nata  in  actu  secundo. — Potentia,  non  ohstante 
tactu  excitantis  gratice,  manet  indifferens  ad 
consentiendum  vel  dissenticnd^m. — Unde  ulte- 
rius  evidcnter  concluditur  voluntatem  sic  mo- 
tam  non  nccessario  manere  dotcrminatam  iu 
actu  secundo,  nec  necessitate  simpliciter,  ncc 
necessitate  illationis  seu  consecutionis.  Quia 
talis  dcterminatio  in  actu  secundo  vel  est  ali- 
quid  resultans  ex  vi  solius  motus  gratire  ex- 
citantis  sine  officientia  voluntatis.  Et  hoc  nec 
dici  nec  cogitari  potost,  quia  nec  apprehendi 


Motus  indeliheratus  toluntatis  non  pntest  valet  quid  sit;  et  quia  non  esset  libera,  sed 

necessitare  vohmtatem  ad  ef/lcie'idum perfectum  nccessaria,  et  ita  mcdiante  illa,  excitans  gra- 

consensum.  —  Ideraquc  discursus  ficri  potest  tia  nccessitarct  voluntateni  ad  consensum;  ac 

de  quoUbct  motu  indeliberato  voluntatis,  quia  denique  quia  eo  ipso  quod  non  fit  a  voluntate 


314  DE  VERA  JNTELLIGENTIA  AUXILH 

non  potest  dici  determinatio  in  actu  secundo, 
sed  ordinata  ad  extorquendum  actum  secun- 
dum.  Si  autem  fit  ab  ipsa  voluntate,  non  pro- 
cedit  a  potentia  detcrminata  ad  unam  in  actu 
primo  cx  vi  gratiai  pravenientis,  ut  ostensum 
est;  ergo  proccdit  a  potentia,  quae  non  ob- 
stante  tactu  excitantis  gratiai  manet  indiffe- 
rens  ad  consentiendum  vel  dissentiendum; 
ergo  ex  vi  intrinseca  solius  excitationis  non 
potest  esse  intrinseca  et  infallibilis  connexio 
inter  illam  et  hanc  determinationem  in  actu 
secundo.  Patet  consequentia  ex  ratione  facta, 
quia  liEec  consecutio  fundatur  in  causalitate, 
et  lifec  causalitas  non  cst  certa,  quia  potest 
impediri  per  libcrum  arbitrium ;  et  sola  exci- 
tatio  proeveniens  per  vim  suam  intrinsecam 
non  potest  polenter  efficere  ne  liberum  arbi- 
trium  impediat  consensum,  suspendendo  vel 
a-lio  divertcndo  iufluxura  suum;  alioqui  jam 
determinaret  illud  ad  unum  in  actu  primo, 
quod  facere  non  posse  ostensum  est. 

Mcrito  ergo  reliquerunt  illam  sententiam 
defensores  physicse  determinationis ,  assc- 
rendo  hanc  praHlelerminationcm  physicam, 
quam  ipsi  putant  esse  nccessariam  ad  con- 
versionem  peccatoris,  non  posse  tribui  voca- 
tioni  aut  gratiffi  excitanti,  vel  simpliciter  priE- 
vcnienti,  sed  necessario  addendum  esse  aliud 
genus  motionis,  per  quam  Deus  determina- 
tionem  illam  faciat.  Unde  si  attentc  rcs  con- 
sideretur,  isti  sic  opinantes  in  hoc  puncto 
conveniunt  cum  Doctoribus  ,  qui  absolute 
negant  dari  gratiam  praevenientem  efiica- 
cem,  per  gratiara  prffiveuientem  intelligendo 
omnem  et  solam  gratiara  cxcitantem.  Diffe- 
runt  tamen  hi  posteriorcs  Theologi  a  priori- 
bus,  quod  non  putant  prajvenientem  gratiam 
fieri  efficacem  per  aliam  proeviam  motionem 
physicara  solius  Dei,  sed  per  solum  actualcra 
influxura,  quo  gratia,  quai  erat  pra^veniens, 
transit  in  concomitantera  ct  adjuvantem  , 
ideoquc  in  hac  cfiicacitate  aiunt  quodammo- 
do  dependere  gratiam  a  libero  arbitrio  tan- 
quam  a  conditione  necessaria,  ut  praivcniens 
gratia  actu  elficiat,  seu  tanquam  a  concausa 
omnino  hbera,  ac  proinde  potentc  impedirc 
eftectum  illius  gratife.  Adversarii  autem  quo- 
niam  hinc  supponunt  nccessarium  essc  ut 
solus  Dcus  prredeterminct  physice  volunta- 
tem,  aliunde  vero  coguntur  fateri  hoc  non 
ficri  per  solos  motus  grati»  excitantis ,  ad- 
jungunt  auxilium  illud  concomitans  tempore, 
et  prfevium  quoad  causalitatem,  et  ordine  na- 
turae,  ut  per  illud  physica  illa  prajdetermina- 
tio  vere  et  rcaliter  a  solo  Deo  fiat,  atque  ita 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

in  hoc  solo  puncto  cardo  controversiae  versa- 
tur,  ut  cap.  seq.  amplius  dcclarabitur. 

CAPUT  m. 

DETERMINATIONEM  VOLUNTATIS  AD  CONSENSUM  LI- 
BERUM,  LICET  A  SOLO  DEO  NON  FIAT,  NON  FIERI 
A  SOLO  LIBERO  ArtBITRlO. 

Propommtur  incojnmoda,  tel  etiam  errores, 
quos  iitraque  opinio  vel  ojjpositce  trihuit,  tel  ex 
illa  sequi  existimat.  —  Posito  ante  oculos 
controversiae  statu ,  proponenda  sunt  incom- 
moda,  vel  etiam  crrores  quos  utraque  opiiiio 
vel  oppositaj  tiibuit,  vel  ex  illa  sequi  existi- 
mat ;  exarainandumque  est  quo  fundamento, 
vel  iUationis  efficacia,  utraque  loquatur;  sic 
enim  facilius  constabit  quai  illarum  Cathohcce 
doctriniE  magisconsentauea,  ac  proinde  prai- 
fei^enda  sit. 

Quid  oijiciant  adversarii.  — Franc.  Davila, 
cap.  \0,p.  89;  c.  11,  p.  110;  cap.  9,  ;j.  236. 
—  Ut  ergo  a  nostra  sententia  incipiamus  , 
quoniara  nos  dicimus  determinationera  nos- 
trae  voluntatis  ad  supernaturalcin  consensura 
non  fieri  a  Deo  solo,  raedio  aliquo  pra^vio 
auxilio  gratiaj,  quod  sit  medium  inter  gratiam 
excitantem  et  consensum  ipsum  ,  sitque  pos- 
teriusquam  gratia  excitans,  et  prius,  ordine 
naturrc  et  causalitatis,  quam  cooperatio  liu- 
mana>  voluntatis,  objiciunt  nobis,  vcl  impo- 
nunt,  quod  asseramus  liberum  nostrum  ar- 
bitrium  solis  viribus  hanc  determinationem 
ad  supernaturalem  actum  cflicere  sine  influxu 
gratioe.  Unde  Franciscus  Davila  de  nobis  scri- 
bit  quod  sentiamus  ex  nobismetipsis  habcre 
hanc  determinationem ,  quia  non  credimus  a 
Deo  nos  illam  accipere,  et  afibi  nos  dicit  as- 
serere,  tohintatem  ad  opera  pietatis  se  deter- 
minare  pro  sola  innata  lihertate  ,  ita  ut  irv 
principio  actionis  toluntatis  nostrcv  non  plus 
conferat  gratiaquam  si  non  esset.  Et  alibi  dicit 
idem  Auctor  :  Ipsa  sola  natura  secundum  ho- 
rum  imaginationem  gratiam  antecedit  ac  prce- 
determinat.  Potuitque  occasionem  sumcre  ex 
verbis  Molina^,  qui,  disp.  12  Concordiae,  circa 
principium,  affert  testimonium  Augustini,  12 
de  Civitate,  dicentis,  si  duo  ajquales  per  om- 
nia  in  omnibusconspiciant  eamdemrauliercm 
pulchrara ,  evenire  posse  a  sola  libertate 
ulriusque,  ut  unus  conscntiat  in  peccatura 
eara  concupiscendo ,  altcr  non  ita.  Et  ipse 
Molina  subjungit  :  Et  eadem  ratio  est  de  eo- 
devt  modo  afectis,  wqualiterque  a  Deo  ad  fi- 
dem  vocatis  ;  pro  sola  namque  eorum  lihertate 


CAP.  III.  DETERMINATIONEM  VOLUNTATIS  AD  CONSENSUM,  ETC. 


315 


potest  evenire,  ut  imus  amplectatm  fidem,  al-    justificationis  adscrihunt.  Cabrcra  vero  haiic 


ter  vero  eam  contemnat. 

Cabrera  supra,  disput.  2,  81,  num.  9,  et 
nim.  109. — Disp.  6,  duh.  A,  num.  A  et  31. 
—  Sic  etiam  Petrus  Cabrcra  dixit  ex  nostra 
sentciitia  (me  cxpresse  allcgando)  tolitntatem 
Jiumanam  prius  se  dcterminare  operando  in  ac- 
tionihus  liheris  ex  vi  sucb  lihertaiis  et  sufficien- 
tis  auxilii,  quam  Dcus  concurrat  per  efficax 
auxilium  ;  et  itcrum  refert  ex  nostra  scnten- 
tia  vohmtatcm,  constitutam  in  actii  primo  per 
auxilium  suiliciens,  reduci  ad  actum  sccun- 
dum  se  sola  et  per  seipsam.  Unde  infert  alias 
crroncas  propositiones,  scilicet :  Deum  adju- 
vare  toluntntem  jam  determinatam,  ut  suum 
actum  perficiaty  significans  non  adjuvarc  cam 
ut  se  detcrminet,  vel  actuni  inchoet.  Itcm 
hanc  causalcm  esse  veram  :  Quia  voluntas  se 
dcterminat  ad  hunc  actum,  ideo  Deus  illi  effii- 
caciter  auxiliatur  ad  cumdem.  Itcm  lianc  : 
Qida  Dcus  prwvidit  voluntatem  se  determina- 
turam  ad  talem  actum,  ideo  decrevit  efficaciter  maxime  proe  oculis  habendum  est),  Deum  so- 
concurrere  cum  illa.  Item  cx  codcm  principio     kim  cfficacitate  sua  prius  efficere  determina- 


propositionem  ex  nol)is  refert  :  Qui  converti- 
tur,  aliquid  apponit  ex  propriis  viribus ,  quod 
non  est  effectus  ipsius  auxilii ,  sed  potius  vi- 
distincte  concausans  cumipso  auxilio.  Ila  ergo 
dicti  Auctores  de  nobis  senfiunt. 

Tres  sententice  circa  effectionem  determina- 
tionis.  —  Tria  auxilia  requirujit  auctores  ad 
actum  conversionis .  —  Primum  auxilium.  — 
Ut  autcm  ad  examinandam  veritatera  a  dctcr- 
minatione  incipiamus  ,  ct  unicuiquc  quod  rc- 
vera  suum  cst  trilmamus,  (irca  effectioncm 
hujus  dcterminationis  tres  sententias  oportet 
distinguere  :  duas  extremas  ,  et  unam  me- 
diam.  Una  extrcma  cst  fieri  a  solo  Deo ;  al- 
tera,  fieri  a  solo  hbero  arbitrio  ;  media  vero 
est  fieri  ab  utroque.  Dicti  ergo  Auctores  hu- 
jus  tertiae  sententiae  videntur  obliti ,  quia  vel 
non  cogitarunt  illam  esse  possibilem,  aut  no- 
hierunt  eam  in  nostris  Ubris  legere  aut  intel- 
ligcre.    Ipsorum    vero    sententia    est   (quod 


sic  inquit  in  alio  loco  :  Ex  duohus  cequaliter 
adjutis,  quorum  unus  convertitur  et  alter  non 
convertitur  ,  unus  eorum  {juxta  doctrinam 
]i/.  Suarcz)  in  se  lidbet  ex  suo  libero  arhitrio 
quo  se  disponat ,  quia  efficacia  Divini  auxi- 
lii  non  ex  Deo ,  sed  ex  lihero  arbitrio  procedit. 
Qua;  omnia  non  alitcr  ostcndit  nisi  quia  dici- 
raus  auxilium  prteveniens  non  esse  dc  se  ita 
efficax,  ut  se  solo  suaqne  vi  prredeterminet 
physicc  voluntatem.  Allegat  pra^terea  male, 
et  sine  fundamcnto,  disp.  22  uostriB  Metaphy- 
siciB,  section.  2  ct  scqucnt.,  et  lib.  1  de  Auxi- 
liis  a  cap.  5,  usque  ad  17,  ct  lib.  2,  cap.  78. 
Davila,  c.  21,  jp.  255;  c.  13,  j:?.  171 ;  c.  9, 
p.  81(?i!94;c.  23,^.  231  ;  c.  1G,J9.  281;  c.  21, 
p.  233,  237. — Cahrera,  dict.  disp.  G,  duh.  4, 
n.  3G.  —  Pra^tcrea  ad  hoc  caput  reduci  potcst 
quod  iidcm  Auctorcs  aliis  locis  de  nobis 
aiunt :  Tribuere  nobis  ipsis  partcm  honi  operis, 
licet  partcm  aliam  gratia?  relinqiiamus ;  nam 
dcteiniinatio  videlur  cssc  pars  illa,  quam  (ut 
ainnt)  nobis  tribuinms,  quid  cnim  aliud  exco- 
gitari  potest  ?  Vidcntur  autem  raoti  cx  co 
quod  sa?pe  Molina  dicit,  gratiam  et  liberum 
arlutrium  esse  causas  partialcs  opcrum  pie- 
talis.  Sic  dixit  Franciscus  Davila  :  Aliquid  tri- 
buunt  voluntati  ex  sola  natura  quo  se  discer- 
nat  et  aliquid  ex  se  habere  quod  non  accepit; 
et  alibi  inquit  :  Caveant  adversw  sententice  as- 
sertores,  ne  quod  Dei  donum  et  gralia  est  sibi 
tribuant,  et  non  in  Domino,  sed  in  seipsis  glo- 


tionem  in  voluntate  hominis  jam  vocati,  pos- 
tca  vero  homincm  sua  voluntate  consentire 
Deo,  itcrum  cum  illo  concurrente  et  coope- 
rante  ad  consensum.  Unde  tria  auxilia,  seu 
concursus  ,  aut  eflectiones  Dei  requirunt  ad 
actum  convcrsionis,  et  unam  tantum  ex  parte 
liberi  arbitrii.  Pjimum  auxiiium  est  vocatio- 
nis,  sub  qua  tota  gratia  prfevenicns  scu  exci- 
tans,  quffi  fit  per  motus  gratiffi  indcliberatos, 
comprehenditur  ,  et  hanc  gratiam  prsecisc 
sumptam  vocant  isti  Auctores  sufficientem 
tantum,  quantacumque  illa  sit,  eique  solum 
tribuunt  causalitatem  moralem  respcctu  con- 
vcrsionis  ;  fatenturque  ex  vi  illius  voluntatcm 
non  determinari  ad  unum,  sed  manere  indif- 
ferentem ,  posseque  ei  resistere ,  et  consc- 
qucnter  aiunt  ficri  posse  ut  in  hac  gratia  ihu- 
minationum  et  inspirationum  proivcnicnlium 
sint  sequales  qui  convertitur  et  qui  resistit, 
praedestinatus  et  reprobus. 

Secundum  auxilium. —  Addunt  ergo  secun- 
dum  auxilium ,  quod  vocant  eflicax ,  quod 
partim  pra?veniens  ponunt,  quia  a  Dco  solo 
fit,  sine  libera  cooperatione  hominis ;  partira 
concomitans,  quia  necessario  habct  in  eodcra 
instanti  concomitantcm  conscnsura  liberi  ar- 
bitrii.  Et  hujus  auxilii  eflcctura  quasi  forma- 
lcm  csse  dicunt,  dctcrminare  omnino  volun- 
tatcra  ad  consensum,  quia  nisi  hoc  proeccdat, 
determinare  ipsa  se  non  potest;  eflcctus  au- 
tem  illius  auxilii  seu  deterrainationis  in  crc- 


rientur,  dum  sihi  partem,  et  partem  Deo  succ    nere  causK  efficientis  erit  ipse  couscnsus,  quj 


316                        DE  VERA  INTELLIGENTIA  AHXILII  EFF1CACI5,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tali  detcrminationc  ita  ncccssaiio  prodit,  ut  na  Conciliorum  et  fidei.  De  lioc  ergo  auxilio, 

a  nulla  causa  secunda,  etiamsi  concausa  sit  quoad  veritatem  et  substantiam  ejus,  non  cst 

ejusdem  actus,  impcdiri  possit.  Undc  in  lioc  inter  nos  et  illos  controversia,  quamvis  de 

auxilio  raaxime  constituunt  diflerentiam  inter  modo  sufficientise  et  efficacioe  illius  sit  magna 

prwdestinatum  et  rcproLum,  et  inter  eum  qui  diflfercntia,  qure  pcndet  ex  secundo  puncto. 

consentit  vel  resistit;  nccesse  est  cnim  ut  in  De  tertio  itcm  auxilio  non  contendimus,  quia 

lioc  auxilio  sint  insequales,  ita  ut  illud  habeat  nos  etiam  fatcmur  esse  maxime  necessarium, 

qui  opcratur,  illo  autem  careat  qui  resistit.  ut  in  sequenti  capite  declarandum  est. 

Tertium  auxilhm.  —  Tertium  auxilium  est  Quidam  Doctores,  ponentcs  secitndum  aiixi- 

actualis  concursus  cum  voluntate  ad  conscn-  lium ,  interdum  insinuant  non  esse  necessa- 

sum  suum.   Hunc   cnim  concursum  ncgare  rium  tertium.  —  Non  omittam  autem  adver- 

nou  possunt,  cum  pertineat  ad  essentialem  tere  Doctores  aliquos ,  ponentes  secundum 

dependentiam,  quam  secunda  causa  habet  a  auxilium,  interdum  insinuare  non  esse  nc- 

prima  in  agendo.  Et  ita  de  lioc  auxilio  fatcn-  ccssarium  hoc  tertium,  posito  illo   secundo^ 

tur  nihil  per  illud  fieri  a  Deo,  quod  non  fiat  ne  videantur  tot  auxiha,  sine  fundamento  in 

etiam  a   libero  arljitrio;  ct  e  convcrso  nihil  Conciliis  vel  antiquis  Patribus,  multiplicari. 

fieri  a  hbero  arbitrio,  quod  pcr  hoc  auxilium  Sed  nulla  ratione  id  sustincri  potest.  Primo, 

non  simul  a  Deo  fiat.  Unde  necesse  est  etiani  quia  si  illa  determinatio  fit  a  solo  Deo,  ut 

ut  fateantur,  inter  hoc  auxilium,  scu  concur-  ipsi  supponunt,  in  illo  signo  naturai,  in  quo 

sum  Dei,  etinfluxum  liberi  arbitrii  in  conscu-  illa  infunditur,  liberum  arbitrium  nihil  opc- 

sum,  nullam  csse  propriam  prioritatcm  natu-  ratum  cst ;  ergo  si  postca  quando  operatur 

roe  in  causalitate  fundatam,  sed  simultatcm  liberum  arbitrium  non  datur  nova  operatio 

ct  intimam  conjunctionem,  quamvis  ex  parte  Dci,  liberum  arbitrium  se  solo  ct  sine  actuali 

Dei  sit  in  suo  concursu  major  exccllcntia,  adjutorio  Dci   opus  suum  cfficit,  et  sic  dcs- 

virtus  et  independcntia.  Et  similiter  ncccsse  truitur   gratia  vere  adjuvans   ct   cooperans, 

est  ut  sentiant  Deum  per  hoc  auxilium  im-  nam  omnis  gratia  quam  solus  Dcus  facit  po- 

mediate  attingere  ipsummet  actum  conver-  tius  est  proeveniens  aut  operans.  Secundo, 

sionis    efficiendo  illud  ,    non  autem  cfficere  quia  hic  modus  dicendi  repugnat  essentiali 

in  voluntntem,  nisi    quatenus  ipsemet  actus  depcndcntiffi  in  opcrando,  ab  actuali  concur- 

conversionis  in  voluntate  recipitur.  su  primffi  causai,  quia  juxta  illam  sententiam 

Secttndum  genus  auxilii  auctor  non  admit-  non  ageret  Deus  proxime  et  immcdiate  nos- 

tit. — Per  alia  duo  sufficienter  salvantur  omnia  trum  consensum,  sed  solum  aliquid  prsevium 

qnw  de  efficientia  gratiw  fides  docet.  —  Atque  ad  consensum,  nempe  applicationem  vel  de- 

hojc  tria  prae  oculis  habenda  sunt;  nam  cx  tcrminationem  voluntatis,  quam  ipsi  ab  ac- 

illis  maximc  illustratur  tota  materia,  ct  dis-  tione  voluntatis  distinguunt,  ct  ad  illam  praj- 

tincte  pcrcipitur  diversitas  opinionum.  Quce  viam  csse  dicunt.  Et  ita  sequeretur  volunta- 

in  hoc  prfficipue  consistit,  quod  nos  non  ad-  tem,  jam  determinatam  a  solo  Deo,  se  sola 

mittimus  illud  secundum  gcnus  auxilii,  scd  et  sinc  actuali  inthixu  Dci  efficere  consen- 

solum  per  alia  duo  recte  explicata  credimus  sum  ;  csset  ergo  iilud  assertum  ct  erroncum 

sufficicntissime  salvari  omnia  qua3  de  auxiliis  in  Philosophia,  quia  causa  secunda,  in  quo- 

et  de  efficientia  gratise  fides  docet.  Imo  ex  illis  cumque  statu  pra^vio  ad  agcndum  constitu- 

duobus  nobis  conccssis,  ad  hominem  convin-  ta,  non  potest  exercere  actionem  suam,  nisi 

cimus  esse   frivola   argumenta    omnia   qua?  Deus  pcr  sc  immediate  influat  in  camdera 

contra  nos  faciunt.  Et  alioqui  expositione  il-  actioncm ,  quia  illamet  actio ,  cum  sit  quid 

lius  secundi  auxilii  efficacis  contendimus  tolli  crcatum,  habct  esscntialcm  dependentiam  a 

e  medio  auxilium  sufficiens,  ct  usum  libcrta-  primo  cnte ;  et  proeterca  csset  erroneum  in 

tis  in  resistendo  vel  consentiendo  vocationi.  Thcologia  et  Doctrina  de  gratia,  quia  volun- 

Quaproptcr  ne  detur  locus  tergiversatiombus  tas,  quantumcumque  aDeo  pr&parata  ctpraj- 

et  quaistionibus  de  sola  vocum  ambiguitate,  vcnta,  non  potest  elicere  pictatis  opus  sino 

oportet  ut  adversarii  nobis  declarent  an  con-  actuali  adjutorio  Dei,  ut  constat  ex  Concilio 

stituant  Iikc  ti-ia  auxilia  prout  a  nobis  expli-  Tridenlino  ct  Arausicano,  et  latc  dictum  est 

cata  sunt,  prffisertim  secundum;  a  quo  (ut  in  libro  tertio  de  Auxiliis,  cap.  3,  4  ct  3. 

opinor)  tota  haec  controversia  pendet.  Nam  Investigatur  mens  auctorum  secundi  aiixilii. 

de  primo  auxilio  certum  est  ab  eis  negari  non  —  Superest  ut  dicti  auctores  nobis  declarcnt 

posse,  cum  cxpresse  de  illo  constet  ex  doctri-  an  de  sccundo  auxilio  ita  seutiant,  sicut  nos 


CAP.  III.  DETERMINATIONEM  VOLUNTATIS  AD  CONSENSUJI,  ETC. 


347 


relulimus  et  putamus,  an  vero  in  hoc  deci- 
piamur  :  libenter  enim  lioc  posterius  ab  eis 
audircmns ,  nam  cessarct  intcr  nos  omnis 
controversia,  et,  ablata  dissensione  de  vcr- 
bis,  rcs  tota  constarct.  Nam  si  illud  auxilium 
sccmidum  non  constituunt,  prout  retulimus, 
necesse  est  ut  fateantur,  in  voluntatc  suffi- 
cicntcr  a  Dco  praiparata  pcr  illuminationcs 
et  inspirationes,  seu  motiones  indelibcratas 
supcrnaturalis  ordinis,  omissis  habitibus  de 
quibus  nunc  non  agimus^  nihil  fieri  a  solo 
Dco,  sive  sit  consensus,  sive  actuahs  efTectio 
ejus,  sive  dcterminatio  ad  ihum ;  nam  si  ah- 
quid  hujusmodi  ponunt  factum  a  solo  Deo, 
jam  ponunt  ihud  sccundura  auxihum  ;  si  au- 
tcm  fatentur  nihil  horum  fieri  a  solo  Deo, 
necesse  est  ut  etiam  dicant  vohmtatem  satis 
prooparatam  pcr  auxiha  excitantia,  et  per  iUa 
nondum  determinatam  ,  prodire  in  determi- 
nationem  suam  simul  cum  Deo,  ct  Deum  dc- 
terminare  illam  simul  cum  ipsa  se  determi- 
naute  ;  quod  nos  doccmus,  ut  in  hbris  de 
auxihis  late  diximus  ,  et  distinctc  ac  clare 
conclusimus  in  cap.  uh.,  iib.  1  ct  3.  Quod  si 


manentes ,  sed  ctiam  ad  actiones  transcun- 
tes,  dicuntque  essc  quid  prcevium  quod  causa 
prima  opcratur  in  sccundam,  ut  sit  quasi  ul- 
timo  completa  et  determinata  ad  agendum. 
Undc  est  evidens  in  igne,  verbi  gratia,  et  in 
ahis  transcunter  agentibus,  hoc  complcmen- 
tum  non  ficri  ab  ipsis  ullo  modo,  nam  tota 
eorum  actio  est  transiens;  hoc  autem  fit  in 
ipsis ;  solum  crgo  fit  a  prima  causa,  ct  rcci- 
pitur  in  secunda ;  idem  ergo  sentire  dcbent 
dc  auxiho,  seu  motione  efficaci^  prout  a  cau- 
sa  prima  fit  in  secunda  hbera ,  tum  quia  est 
eadem  proportio  ;  tum  etiam  quia  ante  hanc 
detcrminationem  non  est  voluntascrcata  qua- 
si  in  uhimo  complemcnto  ad  ahquid  agen- 
dum,  ut  ipsi  supponunt. 

Cabrera,  disp.  6,  duh.  3,  n.  8.  —  Idem, 
eod.  dub.  3  ,  n.  109.  —  Idcm  ,  eod.  diii., 
n.  9-2.  —  Idem,  ead.  disp.  G,  dub.  8,  n.  50. 
—  Ide/)i,  ead.  dlsp.,  duh.  •10,  n.  \.  —  Idem, 
disp.  2,  §  11,  n.  47G. — Pra?terea  hoc  osten- 
ditur  expressisdictis  duorummodernorum,  qui 
censentur  verum  sensum  et  sententias  suorum 
auctorum  cohegisse.  Unus  est  PetrusCabrera, 


in  hoc  quod  ad  rcm  spcctat  nobiscum  conve-    qui  imprimis  dicit,  actum  conversionis,  ut  actu 


niunt,  et  nihhominus  vehnt  vocarc  illum  con- 
cursum  Dei  natura  priorcm  ,  vcl  motionem, 
aut  apphcationcm,  crit  quo:'.stio  dc  vocabulo, 
dc  quo  non  negamus  quin  possit  baberc  pro- 
babilcm  sensum  et  interpretationem.  Cum 
autem  ipsi  satis  in  hoc  mentem  nostram  in- 
tchigant ,  et  nhulominus  nos  acriter  impu- 
gnent,  eo  quod  ncgemus  ilhim  modum  effi- 
cacite  ct  auxilii  pra^determinantis,  plane  vo- 
hmt  iham  determinationcm  fieri  a  solo  Deo, 


exercetur,  non  refundi  in  liberum  arbitrium, 
etiani  ut  clevatum  per  auxilium  sufficiens. 
Quod  dictum  ojiortet  intclhgi,  non  de  actu 
convcrsionis  ratione  sui  (alias  esset  expresse 
coutra  ConcihumTridentinum  sessione  sexta, 
capit.  quarto),  sed  solum  ratione  prsevise  de- 
terminationis  efficacis.  DeiHde  ibidem  sentit, 
non  esse  in  potestate  hominis  kabere  determi- 
nationem  ad  amandum ;  quod  non  est  verum, 
si  dcterminatio  fit  a  hbero  arbitrio.  Et  alio  in 


prius  nalura   quam  voluntas  ahquid  opcre-  loco  cxpresse  dicit,  in  pra^destinatis  non  reli- 

tur.  quisse  Deum  eorum  arhitrio  initium  efficacice 

Quod  ctiam  constat,  quia,  ut  capite  sequen-  conxersionis  (ita  enim  appehat  detcrminatio- 

ti  vidcbimus,  ipsi  de  hac  determinatione  vo-  nemadconversionem),etratione  ejusdem  de- 

hmt  intehigi  quod  de  initio  salutis  ConcUia  terminationis  dicit  ahbi :  Z)6W^  cow/er^  a^m/iw»^ 

doccnt  fieri  a  nobis,  sine  nobis  libere  coope-  concomitans,  non  ut  prodcamus  in  actum,  sed 

rantibus  ;  ergo  volunt  hanc  determinationem  ut  adjuvet  ad  eliciendum  actim  in  quemjam 


ficri  a  solo  Deo,  ct  multo  rainus  esse  a  nobis 
quara  iiutiura  salutis,  quod  juxta  veram  in- 
telhgentiam  in  vocatione  Dei  pouunt  Conci- 
ha.  Vocatio  enim  hcet  sit  a  solo  Dco  sine  no- 
bis  hbere  coopcrantibus,  non  taracn  fit  sine 
nobis  saltcm  vilahter  ehcicntibus  actus  ihos, 
in  quibus  vocatio  consistit.  At  dcterminatio 
ncutro  modo  a  nobis  fit ;  quia  nec  est  actus 
hber,  nec  vitahs ,  sed  nescio  quid  prsevium 
ad  illum.  Quod  inde  ctiam  intehigi  potcst, 
quia  isli  Thcologi  non  requirunt  hoc  efficax 
auxiliura  ad  solos  aclus  supcrnaturalcs,  scd 
eliam  ad  naturalcs,  nec  solum  ad  actus  im- 


prodire  cosperamus ;  per  determinationera  cnim 
Ulara,  quani  facit  Deus,  dicit  nos  incipcre 
prodire  inactum,  nonagcndo,  sed  recipicndo. 
Undc  ahbi  ait,  gratiam  adjuvantem  ita  vocari, 
quia  operationem  incoeptam  per  auxilium  prcc- 
dcterminans  coadjuvat  et  consuvimat,  et  eade.ii 
ratione  tocari  concomitantem,  quia  comitatur 
operationem  incaeptam  per  auxilium  pradeter- 
minans.  Ubi  clarc  distinguit  secundum  et  ter- 
tium  auxilium  supra  positum,  et  secundum 
appcllat  pra^terminans;  terlium  vero  conco- 
milans  vcl  adjuvans  ;  ergo  plane  vult  secun- 
dum  auxilium  iu  ordine  ad  suum  proprium 


318  DE  VERA  INTELLIGEMIA  AUXILII  EFFIGACIS,  EJUSQUE  CONGORDIA. 

effcctum  determinandi  non  esse  adjuvans,  non  posse  salutem  operari  sine  hoc  gcnere 
sed  se  solo  ex  virtute  inaata  efRcere  illum.  motionis  et  efficacis  auxilii.  Satis  crgo  mani- 
Unde  tandem  discrtis  vcrbis  alibi  ait,  prrrde-    festum  cst  hos  auctores  ponere  ilhid  sccun- 


terminationem  illam  effectite  fieri  a  solo  Dco. 
Est  ergo  satis  clara  hujus  auctoris  doctrina. 

Davila,  capif.  iO,  pag.  8i.  —  Capit.  19, 
pag.  89.  —  Idem,  capit.  41,  pag.  99.  — Idem, 
capit.  20,   pag.  245.  —  Ahus  est  Franciscus 


dum  auxihum,  ut  ab  illo  solo  sine  cfficientia 
hberi  arbitrii  fiat  determiuatio  voluntatis  hu- 
manse  ad  consensum. 

Deus  non  efficit  in  nolis  shie  nolis  determi- 
nationem  nostra^  rohintatis  ad  consensum.  — 


Davila,  in  suo  hbro  de  Auxiliis,  qui  variis  mo-  Apoc.  3.  —  Actor.  IG.  —  Sic  crgo  exposita  et 

dis  explicat  eamdem  mentem  suam ;  nam  im-  inteUecta   illa  seutcntia,    quoad  efficientiam 

primis  vult,  nullo  modo  dici  posse  ex  duohis  determinationis  in    hbero   arbitrio,   intehigi 

Jiominihusxocatis,  unuin  conrerti,  et  non  alium  facile   potest  quid  revera  diversum  ab  eis  in 

pro  innata  lihertate ;  sed  quoniam  is  qui  con-  lioc  puncto  sentiamus,  et  quid  ipsi  nobis  falso 

tertitur,  majorcm  gratiam  suscepit.  Per  quara  imponant.  Dissentimus  enim  ab  eis  negando 


gratiamnonintcUigit  pure  adjuvantem  et  con- 
comitantem,  tum  quia  tale  auxilivmi  non  ex- 
cludit  quin  homo  pro  sua  hbertate  converta- 
tur;  tum  etiam  quianihil  coutra  uos  eflicerct; 


illud  secundum  genus  auxilii  et  consequenter 
ctiam  negando  efficere  Deum  in  nobis  sine 
nobis  detcrminationem  nostra  voluntatis  ad 
conscnsum.  Primo,  quia  inScripturis  hoc  non 


intchigit  ergo   auxihum  quoddara  posterius    logimus,  scd  potiusDcumrchquisse  homincra 
quidem  quam  tota   gratia  excitans,  et  prius 
omni  cooperatione  liberi  arbitrii  et  gratia^  ad- 
juvantis ,   sua  sola  virtute   efhciens  determi- 


nationcm  in  voluntate.  Unde  alibi  dicit  :  Ob- 
latam  gratiam  recipere,  non  nostrcp  facultatis 
est,  sedDei  prwsidium  hocpra^stare.  Quodnon 
potuit  dicere  ratione  ipsius  consensus  in  se, 
cum  Concihum  Tridentinum  dcfiniat  nostra3 
facultatis  csse  consentire  cum  Divino  adjuto- 
rio  ;  igifur  id  dicit  rationc  determinationis, 
quam  Deus  solus  efficit,  et  hoc  vocat  divinum 
pra^sidium.  Ex  quo  principio  alibi  dcfendit, 
Deum,postguam  sufficienter  vocavit,  etexcita-    cujus  Dominus  aperuit  cor,  per  hoc  non  ex- 


in  manu  consilii  sui,  ut  se  deterrainet  et  cli- 
gat,  vel  cum  solo  naturali  concursu,  si  raale 
eligit ;  vel  cum  Divinoe  gratioe  adjutorio ,  si 
pie  ct  sancte.  Et  idco  pulsare  ad  ostium  so- 
lius  Dei  esse ;  aperire  autem,  et  hominis  et 
Dei.  Et  ita  in  quodam  loco  dicitur  :  Ego  sto 
ad  ostium  et  pulso;  si  quis  aperuerit ,  intrabo 
ad  eum.  D^terminafio  autem  voluntatis  non 
ad  pulsationem  pertinct,  sed  ad  apcritionem; 
nec  inter  illa  duo  potest  mcdium  invcniri ; 
non  fit  igitur  a  solo  Deo.  Unde,  licet  in  alio 
loco  dicatur  credidisse  quamdam  mulierem. 


vit  hominem,  non  expectare  eum  ut  consetitiat; 
quia  nimirum  ipse  Dcus  cfficaciter  facit  ut 
consentiat,  imprimendo  ihi  determinationem. 
Quam  propositionem  cxaminabimus  capite 
quinto.  Prffiterea  docet  causas  contingentes 
seu  liberas,  quatenus  divinai  deterrainationi 
subjiciuutur,  esse  completas  ad  suos  efiectus  ; 
et  ibidem  ait  Deum  esse,  gui  talem  causce  de- 
terminationem  prcpfigit,  cuimoventinihil  talet 
resistere.  Quo  verbo  significantissimc  decla- 
ravit  Dcum  solum  imprimere  hanc  dctermi- 
nationcm  voluutati,  efficiendo,  ct  voluntatem 
solum  concurrere  ad  illam,  recipiendo.Quara 
voluntatera  ibidem  ait  ita  manere  determina- 
tam  per  hanc  impressioncra,  ut  iu  illa  sic  de- 
terminata  non  minus  cvidenter  cognoscatur 
certus  effcctus  futurus,  quam  in  causa  natu- 
raliter  agente ;  ex  quo  etiara  alibi  vocat  hoc 
auxiliura  efficax  ultimam  dispositionem  ad 
justificationera;  nam  est  (inquit)  ojiotio  actua- 
lis  adultorurn,  gratiam  concomifans,  quxmo- 
-Dente  non  stat  quin  liherum  arhitrium  consen- 
tiat.  Et  paulo  inferius  dicit  auxilium  sufficiens 


cluditur  quin  etiam  aperiat  homo,  sed  com- 
mendatur  gratia  Dei,  qme  est  principalis 
causa. 

Secundo,  quia  neque  in  Conciliis,  neque  in 
Patribus  tale  genus  auxilii  invenimus,  sed  so- 
lum  auxilia  excitantia  et  praevenientia,  quibus 
Dcus  operatur  in  nobis  sine  nobis,  et  auxilia 
concomitantia  et  adjuvantia ,  quibus  Deus 
operatur  nobiscum,  de  quibus  in  libro  tertio 
de  Auxiliis  diximus,  et  in  scqucntibus  non- 
nulla  diccmus,  prrescrtim  explicando  Decreta 
Conciliorum,  et  tcstiraonia  Augustini. 

Determinafio  si  non  est  lihera,  nec  consensus 
potest  esse  liher  in  Ms  qui  determinationem  re- 
cipiunt :  nec  omissio  consensus  potest  esse  cul- 
pahilis  his  qui  determinationem  non  recipiunt. 
—  Tcrtio,  quia  si  Dcus  solus  eflicit  in  nobis 
deterrainationcm ,  non  potest  cadem  deter- 
minatio  esse  hbera,  quia  sine  efiicientia  non 
est  usus  libertatis,  ut  clare  tradit  Conciliura 
Tridentinum,  scssione  sexta,  capite  quarto. 
Et  ita  in  locis  citatis  ingenue  fatentur  adver- 
sarii,  licet  in  aliis  tergiverscntur.  Si  autem 


CAP.  III.  DETERHINATIONEM  VOLUNTATIS  AD  CONSENSUM,  ETC.  319 

determinatio  non  est  libcra  ,  nec  consensus  minari  ad  unum.  Quanquam  si  licentiam  de- 
potest  esse  liber  in  his  qui  detcrminationem  mus  fmgendi  talcm  qualitatcm  aut  dctermi- 
rccipiunt,  ncquo  omissioconscnsuspotestesse     nationcm  ad  suum  actum,  ita  ut  inliffirendo 


culpabilis  his  qui  dcterminationcm  non  re- 
cipiunt.  In  quibus  duobus  nodis  dissolvcndis 
mirum  in  modum  laborant  adversarii ,  et 
in  omnenf  partem  se  vcrtunt,  ct  (quod  gra- 
vius  cst)  corum  occasione  multa  dicunt  con- 
sidcratione  dignissima,  quffi  proinde  in  se- 
qucntibus  accurale  expendcmus ,  quia  nl- 
hil  magis  nostram  veritatem  confirmat  quara 
vidcre  in  quas  angustias,  et  pericula,  con- 
traria  doctrina  conjiciat  auctores  suos ,  et 
quam  sine  necessitate  et  causa  in  eas  angus- 
tias  se  redigant. 

Talis  determinatio  intelligi  non  potesf,  nec 
ejus  utiUtas.  —  Quarto,  quia  intclHgi  non  po- 
test  talis  dctcrmiuatio  vel  utilitas  ejus.  Quod 
brevitcr  dcclaro,  quia  illa  dctcrminatio  vel 
est  aliquid  in  vohmtatc  nostra  pcr  modum  ac- 
tus  primi,  non  vitalis,  sive  sit  habitus,  sive 


voluntati,  sccum  rnpiat  illam,  ct  ita  supcrct 
potestatem  voluntatis ,  ut  hKc  non  valeat  illi 
rcsistcrc,  talis  profecto  qualitas  destrueret 
usum  libertatis. 

Res  illa  qiw  proxime  recipUiir  per  determi- 
nationem  nullo  modo  potest  dici  actics  secun- 
dus  toluntatis.  —  Cur  illud  genus  auxilii  auc- 
tor  non  admittat. — Si  autem  illa  determinatio 
uon  est  per  modum  actus  primi,  scd  actualis 
motionis,  ut  intcrdum  indicant  dicti  auctores, 
imprimis  dici  non  potest  quod  talis  operatio 
ut  sic  sit  vitalis,  quia  non  fit  a  principio,  scu 
potcntia  vitali,  scd  tantum  in  illa  recipitur, 
flt  autem  a  solo  Deo.  Dcinde  interrogo  an 
res  illa  seu  opcratio  sit  aliquid  in  re  ipsa  dis- 
tinctum  ab  actu  conscnticndi^  aut  realiter  sit 
ipscmct  actus  :  neutrum  enim  dici  potcst  con- 
sequenter.  Non  quidcm  primum ,  quia  revol- 


qualitas  aut  cntitas  transicns,  vcl  est  aliquid    vimur  in  prius  membrum  de  actu  primo,  nam 


per  modura  actus  sccundi  et  vitalis.  Si  dica- 
tur  priraura,  nihil  quod  hujusmodi  sit  potcst 
detcrminare  voluntatem  ad  unura ;  quaradiu 
enim  voluntas  non  componitur  cum  suo  actu, 
domina  est  illius,  id  cst  polcns  ad  efficien- 
dum  vel  contincndum  illum;  nec  potcst  pri- 
vari  liac  potcstatc  ct  dorainio  pcr  quamcum- 
que  qualitatcra  sibi  inheerentcra  sinc  suo  con- 
sensu.  Si  autem  non  privatur  illo  dominio  et 
potestate,  non  determinatur  ad  unum,  quia 
illud  dominiura  inlime  etcssentialitcrconsistit 
in  potcstate  inditlcrenti  ad  utruraque  cxtrc- 
mura.  Neque  etiam  potest  idquod  additur,  in 
voluntate  per  modum  actus  primi  impedire 
usum  illius  potestatis  et  dominii,  quia  si  usus 
rationis  libcr  manct,  et  manere  debct,  nihil 
potcst  totalitcr  ligare  (ut  sic  dicara)  usum  li- 
bertatis  ctinditfercntis  polcstatis.  Quia  quic- 
quid  hoc  modo  additur,  non  minuit  facultatcm 
liberi  arbitrii  in  radicc,  vel  in  scipsa,  scd  ad 
summura  illara  irapedit ,  inclinando  ad  unum 
extrcuuun ;  scmpcr  manct  inclinatio  ad  aliud, 
et  potcstas  utendi  illa,  ratiouc  cujus  nun- 
quara  raanet  voluntas  determinata  ad  unum. 
Similique  discursu  probavit  D.  Thoraas  priraa 
secundaj,  quaistiouc  octogcsima  quinta,  arti- 
culo  sccundo,  multiplicationera  peccatorum 
nunquam  posse  omnino  auferrc  facullatem 
bene  operandi,  licct  illam  magis  ac  raagis  im- 
pediat,  quia  non  impedit  rainuendo  ipsani  fa- 
cullatem,  sed  illam  iuclinaudo.  Et  mihi  in 
universnm  probatur  non  posse  voluntatem 
per  similem  quahtatem  superadditam  deter- 


illa  detcrminatio,  vel  effcctio  ,  et  proxiraus 
tcrrainus  cjus  dici  potcst  opus  Dci  agentis  vel 
actio  ejus;  non  potest  taracn  dici  opus,  vel 
actio  liberi  arbitrii,  sed  solum  racra  recep- 
tio ;  ergo  res  illa  quse  proxime  recipitur  per 
illara  detcrrainationcm  nullo  modo  potcst  di- 
ci  actus  secundus  voluntatis,  cum  nec  forma- 
liter,  ncc  realiter  procedat  ab  ipsa.  Sccun- 
dum  item  non  consonat  doctrinee  horum  auc- 
torum,  nam  in  causis  agentibus  actione  tran- 
seunte ,  necesse  est  ut  fateantur  deterraina- 
tioncra,  qu(B  in  agente  rccipitur,  essc  rem 
distinctam  ab  actione  quse  transit  in  passum. 
Et  prseterca  cx  illa  idcntitatc  reali  sequitur 
Deum,  prius  natura,  solasua  virtute  et  cflica- 
cia  imprimere  in  voluntatc  illam  rem,  qua3 
est  actus  liberi  arbitrii,  et  sic  detcrminare  ip- 
sum,  ut  statira  in  secundo  signo  natura^  in- 
fluat  in  eamdem  rem,  et  sic  efficiat  consen- 
sura.  Hoc  autera  praeterquam  quod  super- 
fluura  est ,  cum  causalitas  causw  primaj  id 
non  requirat,  ut  in  Mctaphysica  ostcndiraus, 
et  non  sit  aliud  principium  unde  id  colligi 
possit,  in  proesenti  est  pene  incredibile,  tum 
quia  valde  repugnat  vitalitati  (ut  sic  dicam) 
illius  actus,  quia  natura  sua  postulat  ut  per 
se  primo  fiat,  ct  cducatur  dc  non  esse  ad  esse 
per  potcntiara  vitalem,  non  vcro  quod,  prius 
ab  extrinseco  factus,  iterum  fiat  a  potentia 
vitali;  tum  maxime  quia  repugnat  libertati, 
quia  supponitur  voluutas  tauquara  inanime 
quoddam  recipcre  a  Deo  actum  illum,  seu 
entitatem  illam ,  in  qua  rcceptionc  voluntas 


320  DE  VERA  1NTELLIGENTI\  AUXILII 

nihil  potest  mereri,  nec  est  laude  digna;  po- 
sita  autem  in  voluntate  illa  re  actuali,  ut  sic 
dicam  ,  naturali  nccessitate  sequitur  influxus 
voluntatis  in  ipsam,  adeo  ut  oppositum  vi- 
deatur  implicare  contradictionem,  quia  non 
potest  voluntas  esse  aflecta  illa  actualitate 
quin  velit;  nec  potest  illa  vcllc,  nisi  iRflucn- 
do  in  eamdem  actualitatem  :  ergo  si  illam  ac- 
tualitatera  recipit  sine  usu  libertatis,  quicquid 
inde  naturaliter  sequitur  caret  libertate.  Haec* 
igitur  in  summa  sunt ,  qua?  nos  movent  ut 
illud  genus  auxiiii  non  admittamus ,  nedum 
necessarium  esse  existimemus.  Et  consequen- 
ter  ingenue  fatemur  nos  sentire  ac  docere 
determinationem  voluntatis  non  fieri  in  nobis 
a  solo  Dco,  nec  pertinere  ad  gratiam  operan- 
tcm,  sed  cooperantem,  ut  jam  explicamus. 

Qidd  falso  imponatm  mictori.  —  Adversarii 
duas  causas  recte  conjungmit  in  efficiendo  eo- 
dem  concursu.  —  Videamus  igitur  quid  falso 
nobis  imponatur.  Cupiunt  sane  dicti  auctores, 
iit  sicut  ipsi  solo  Deo  tribuunt  dcterminatio- 
nem  nostram,  ita  nos  soli  libero  arbitrio  eam 
adscribamus,  etiara  respectu  consensus  su- 
pernaturalis,  ita  enim  liabebunt  quod  repre- 
hendant  ,  ut  erroris  ac  hoeresis  damnent. 
Longe  tamen  absumus  ab  illo  crrore  ;  nam 
imprimis  nobis  non  est  necessarius  ad  impu- 
gnandura  illorum  sententiam  ,  quia  ut  non 
Deus  solus  eiliciat  determinationem,  satis  est 
ut  simul  eam  faciat  hberum  arbitriura  ;  ergo, 
hcct  nos  contendamus  non  esse  tribuendam 
soli  Deo  lianc  efficientiam ,  non  propterea 
Deum  ab  iUa  excludimus,  aut  soh  hbero  arbi- 
trio  iham  tribuimus.  Nec  arguere  possunt 
quod  non  possimus  lias  duas  causas  conjun- 
gere  in  efficienda  hac  determinationc,  et  ideo 
excludere  Deura,  eo  ipso  quod  eara  tribuimus 
libero  arbitrio.  Nara  ipsi  illas  duas  causas 
recte  conjungunt  in  efiiciendo  eodera  consen- 
su,  in  quo  etiam  fatentur  esse  pure  concomi- 
tantes,  neque  unam  proprie  agere  in  ahara 
per  talera  influxura,  sed  unara  cura  aha,  sal- 
vo  ordine  dependentise  et  dignitatis  inter  se, 
quia  una  agit  ut  prima,  alia  ut  secunda  causa. 
Quod  ergo  ipsi  fatentur  de  consensu,  nos  ex- 
tendiraus  ad  determinationem  ad  consensum; 
et  quod  aiunt  dc  progressu  in  ipso  actu,  ut 
sic  dicam,  nos  dicimus  etiam  de  inchoatione 
proxima  et  per  se  ipsius  actus.  Denique 
quod  dicunt  de  secunda  efFectione  actus,  nos 
dicimus  de  prima;  ut  enim  rera  cxplicem  co- 
gor  ab  ipsis  ita  loqui ;  nam  revera  non  est  ibi 
progressus  et  inclioatio,  nec  duplex  effectio 
actus,   sed  unica,  quse  simul  est  ab  utraque 


EFFICACIS,  E.IUSQUE  CONCORDlA. 
causa,  ab  unaquaque  in  suo  ordino,  et  illa- 
met  cfTectio  consensus,  ut  est  a  voluntate 
creata,  est  determinatio  ad  consenliendum, 
quia  effectio  illa  intrinsece  includit  quod  per 
seipsam  voluntaria  sit ,  et  quicquid  aliud  fin- 
gitur  de  illa  determinatione  ,  nec  mente  capi 
potest,  nec  fuRdamentum  habet,  vel  iitilita- 
tem.  Ergo  ex  eo  quod  negeraus  deterrai- 
nationera  illara  esse  a  solo  Deo ,  non  recte 
colligunt  quod  asseraraus  esse  a  solo  libero 
arbitrio  ;  nec  video  ahud  principium  aut 
dogma  in  tota  nostra  doctrina,  unde  id  elicere 
aut  suspicari  possint.  Quod  si  non  utuntur 
illatione  aliqua,  sed  formali  assertione  talis 
erroris,  proferant  locum  aliqucm,  qui  in  vero 
et  Catholico  sensu  a  suomet  auctore  explica- 
tus  non  sit ;  certe  non  poterunt ,  quod  paulo 
post,  respondendo  ad  ca  quai  allegant,  et  in 
principio  proposita  sunt,  evidenter  constablt. 
Nunc  positive  ostenditur  ex  ilhs  locis,  in  qui- 
bus  non  solum  contrarium  expresse  dixirau3, 
veruni  etiara  raagna  oircumspectionc  id  ad- 
vertimus,  ut  nialura  hoc  prfccavereraus.  Ut 
patet  in  lib.  3  de  Auxiliis,  cap.  S'^,  n.  -4,  5 
et.6,  et  doctrina  latius  tradita  eodera  libr., 
c.  4  et  5.  Quara  etiam  egregie  ostendit  Molina 
in  Concorclla,  disput.  36  ct  37,  et  in  38  ex 
professo  probat  consensum,  quem  liomo  prse- 
bet  gratiffi  cxcitanti,  non  fieri  sine  actuali  in- 
fluxu  gratia?  cooper^itis  ad  determinationera 
illara.  Omitto  alios  ex  nostris  auctoribus,  quia 
res  est  tam  clara,  ut  non  potucrit  a  cor- 
datis  et  Catiiolicis  viris  in  disputationcm  tra- 
h\.  Quia  detcrrainatio  illa  ad  opera  pietatis 
pertinet,  estque  aliquid  ad  salutera  non  modo 
utile,  vcrum  maxime  necessarium  ;  ccrlissi- 
mum  autcm  est,  quicquid  Imjusmodi  est,  sine 
adjutorio  gratise  fieri  non  posse,  ut  Concilia 
tradunt  ex  verbis  Cliristi :  Sine  me  niJiil  po- 
testis  facere ;  ergo. 

Quam  tim  haheant  adtersariorum  motiva. 
—  Poimim  eorum  motivtim  desumptum  ex  ver- 
Ms  Molina.  —  Superest  ut  videamus  quam 
vira  habeant  adversariorum  raotiva.  Primum 
erat  desumptura  exquibusdam  verbisMoIiua?, 
quibus  alia  objicimus  cx  disput.  38,  §  Ad  se- 
cundam  vero  probationem,  pag.  240,juxta  edi- 
tionem  Ulyssipon.  anni  1588,  ubi  sic  inquit  : 
Si  in  su7nmo  rigore  sit  loquendum,  quando  in 
duolus  adultis  dantur  cpqualia  auxilia  gratice 
pravenientis ,  non  est  absolute  affirmandum 
cum  wqudlljus  auxiliis  unum  illorum  converti, 
et  alterum  non  converti,  nisi  addatur  ac  di- 
catur  :  GraticB  prcevenientis.  Etenim  quando 
unus  illorum  pro  sua  libertate  convertiiur , 


CAP.  III.  DETEP.MINATIONEM  VOLUNTATIS  AD  CONSENSUM,  ETG.  321 

jam  auxUium  frccveniens  ipsi  collatum  liabet  conscnsum,  et  ita  ex   liac   parte  discrimcn 

iii  €0   novicm  itifluxum    gratice  cooperantis ,  nascitnr  cx  soia  libcitate.  Ex  parte  vero  al- 

qicem  noii  habet  iri  alio.  Est  autem   advcrten-  terius  qui  convertitur,  ncccssarium  cst  auxi- 

dum  apud  Moliiiam,  et  in  omni  vera  et  in-  lium  concomitans,  quod  per  illam  particulam 

telligibili  doctrina,  idem  esse  hominem  con-  non  excluditur,  ut  declarotum  est.  Neque  est 

VLTti,  etdc[erminariad  consentiendnmgratiffi  alicna  lia;c  interprotatio  a  proprictatc  Tlieo- 

vocnnti  ad  convcrsioncm  ;  quod  supra  pro-  logici  sormonis ;  nam  c  regula  Tlieologorum 

l)atum  est,  quia  vera  detcrminatio  voluntatis  cst,  exclusivum  signum  non  excludere  con- 

non  cstnisi  efFectio  sui  consensus.  Cum  ergo  comilantia.  Si  qnis  euira  dicat  ignem  calefa- 

Molina  dicit  quando  homo  convertitur  reci-  ccrc  pro  sola  innata  virtutc  sui  caloris,  non 

pcre  novum  inlluxum  gratiae,  sentit  manifeste  propterca  inteliigitur  excludere  Dei  concur- 

liberlatem  solara  sine  speciali  influxu  gratice  siun. 

non   sufficere   ut   voluntas  dcterminetur  ad  INec    denique  prwtermissa  sunt  ab  eodem 

consentiendum  divina;  vocationi ;  unde  sub-  Molina,  in  eadem    disputatione   duodecima, 

jungit  :  Ncqice  itcon  affirmandum  est,  existen-  multa  verba  quibus  hanc  mentem  suam  cla- 

tihicsin  clicohus  adicltis  cequcclibus  aicxiliis  gra-  rc  significavit.  Nam  pra^ter  auxilium  prccve- 

the  prcevenientis,unum  eorum  pro  sola  suali-  niens,  quod  s»pe  ibi  repctil  csse  necessa- 

lertateconvertl.,ctalterumno')i,qiconiam,licet  rium,  subdit,  pag.  5o,   actualem  conversio- 

converslo  illa  a  lihertate  pencleat ,  fiatqtce  ab  nem,   licet  pendeat  ab  actuali  et  libero  in- 

arbitrio  pro  sua  lihertate,  non  tavien  fit  pro  lluxu  arbitrii,  pra;cipue  pendere  ab  injluxu  et 

solasica  libertate ;  sedcoopcrante  simicl  aicxilio  cooperatione  Patris  per  auxiliicm.  gratice;  et 

gratice  prcvvenientis,  pcr  influxum  a  qiio  sor-  addit  :  Quafenus  ille  actus  libere  fit  ab  ipso 

titur  rationem  gratia,'  cooperantis .  Quid  ergo  crcdente  per  influxtcm,  quem  tunc  potest  con- 

necesse  est  voccm  illam  pro  sola  Uhertate,  tinere,  est  accessics  liher ;  quatcnns  vero  est 

quoe  casu  fortasse  in  uno  loco  excidit,  toties  pra^cipue  a  Deo,  est  Dei  opus  supernaturale, 

expeudere,  exaggerare  ,  et  in  priori  sensu  per  quod  Pater  a-tcrnus  sua  misericordia  trcc- 

interpretari  ?  pra>scrtim    cura   idem    auctor  Mt  credcntem    in  Christam ,  servansque  illi 

paulo  inferius  tam  expressc  et  accurate  men-  sua77i  innatam  Uhertatem,  coopercctur  cum  illo 

tcm   suam  declaret ,  ct  generalem  regulam  Uhericm  ilhim  ad  &hristum  accessum,  qui  vere 

consiituat  exponendi    sirailcm   locutionera  ,  est  opics  virtutis.  Uude,  quod  per  iilam  dic- 

subjungens  hsec  verba  :  Qnia  tamen  molestum  tionem  exclusivam  sola,   Tolucrit  excludere 

esset  loqui  sempcr  in  eo  sicmmo  rigore,  obscu-  novam  prsevenientcm  gratiara,  salis  cxplicuit 

ramque  reddcre  orationem  adhihendo  restric-  in  cadcra  p.  53,  ita  concludens  :  Quo  fit  ut 

tiones,minime  acl  idde  quo  acjitur  necessarias ;  non  soU   graticn  pratvenienti   tribuendum  sit 

quando  in  sequentibus  dicetur  unicm  cum,  ajqua-  quod  cx  audientibus  EvangcUicm  quidam  con- 

Uhus  atcxiUis,  ctc,  converti,  et  non  aUum,  id  vertatur,  quiclam  non  convertatur,   scd  suus 

inteUigcndum  est  de  auxiUis   gratice  prctve-  etiam  locus  reVtnqucndus  sit  libero  arhitrio  cu- 

nientis,  non  de  infiuxu  illo,  a  quo  sortitur  ra-  Jusque,  a  quo  ( prccsto  existente  auxilio  gra- 

tioncm  gratice  cooperantis.  tice)  pendet  quod  peccator  convertatur  auf  non 

Qtcid  inlenderit  addcns  particulam  exclusi-  contertatur ;  et  infra,  pag.  60,  repetit  nullum 

vam  sola.  —  Juxta  quam  regulara,  quando  in  opus  supernaturale  quoad  se  totum,  vel  quo- 

illo  priori  loco  addidit  particulam  (ixclusivam  ad  aliquid  sui,  elici  posse  a  solo  libcro  arbi- 

sola,  non  intendit  excludere  auxilium  conco-  trio,  sed  j^rincipaliter  ad  id  concurrcre  Dcum, 

mitans,  quo  adjuvatur  liberum  arbitrium,  sed  et  cooperari  per  auxilia  gratice;  et  iu  fine  do- 

solum  excludere  novam  gratiam  praBvenicn-  clarat  quod,  cura  diciraus  voluntatcm  libcrc 

tera   scu  determinantcra  libcrura  arbitrium.  conscntire  Dco  vocanti,  non  cxcludimus  ad- 

Itaque  addita  est  ad  significandum  discriraen  jutorium  ef  cooperationem  divinam,  quin  po- 

illud,  inter  eum  qui  convcrtitur,  et  non  cou-  tius   illam  supponimus  ;  ct  infra  coucludit  : 

vertitur ,   oriri  ex  libertate  voluntatis.  Nam  Atque  in  Imnc  modum  in  posterum  accipian- 

auxilia  prffivenienfia  supponuntur  jsqualia  iu  tur,  quct!  a  nobis  de  his  rchus  dicentur ;  licet 

utroque;  ct  Dcus,  quantura  est  exsc,  paratus  enim  concchimur  semper  cante   loqui,   super- 

erat  ad  cooperandum  cum  eo  qui  non  con-  fiuicm  tamen  ac  molcstum-  esset  hcec  eadcm  in 

vcrtitur,  et  tota  ratio  ob  quara   non  dat  illi  singulis  propositionibus  inculcare. 

novum  inlluxum  gratiai  cooperantis,  est  t[uia  Falsum  est  quod  M.  Davila  imposuit  aucto- 

ipsc  homo  pro  sua  libcrtatc  non  vult  eiiicere  n.  —  Unde  constat  primo  faisum  csse  quod 

X.  21 


322 


DE  VERA  INTELLIGENTIA  AEXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 


idcm  M.  Davila  nobis  imposuit,  dicens  :  Non 
plus  confert  actioni  vohmtatis  meic  in  princi- 
pio  gralia,  quam  si  non  esset.  Tam  enim  in 
principio  quam  in  medio  vel  in  fine  confert 
gratia  coefficiendo  et  cooperando ;  cui  veri- 
tati  non  repugnat  quod  voluntas  pro  sua  li- 
hertate  cooperatur  in  eodem  principio  deter- 
minationis  suae,  et  effectionis  gratiae  coope- 
rantis.  Quod  si  addatur  sola,  jam  dictum  est 
non  cxcludi  hunc  influxum  gratiffi.  Et  simili- 
tcr  non  est  negandimi  simphciter  hominem 
recipere  a  Deo  hanc  bonam  detcrminatio- 
nem,  cum  sit  effectus  divinaj  gratiae  praeve- 
nientis  et  adjuvautis,  uniuscujusque  in  suo 
genere  et  modo  sic  accommodato.  Quod  si 
aliquando  invcniatur  scriptum  voluntatem 
non  rccipere  a  Deo  suam  detcrminalionem, 
intelligendum  est  non  pure  recipere,  id  est, 
non  mere  passive  se  habcre  cum  illam  reci- 
pit,  sed  cooperando  ad  illam  eam  recipere. 
Et  similiter  si  ahcubi  dicatur  determinatio- 
nem  non  fieri  a  Deo  in  nobis,  eodem  scnsu 
cxchisivo  intclhgcndum  est,  id  est,  non  fieri 
a  Deo  in  nobis  sine  nobis,  sicut  non  fit  a  no- 
bis  sine  Deo,  et  his  modis  loquetur  securius 
prudens  Theologus. 

Non  asseruit  auctor  voluntatem  prius  se 
determinare,  quam  Deus  concurrerit  per  effi- 
cax  auxilium. — Secundo,  esse  uon  minus  fal- 
sum  quod  asseramus  vohintatem  prius  se  dc- 
tcrminare  quam  Deus  concurrat  per  efficax 
auxihum.  Expresse  enim  contrarium  docc- 
mus,  et  pccuhariter  ihud  advertimus  in  libr.  1 
et  3  de  Auxiliis,  cap.  ultimo,  et  frequenter 
in  discursu  ilhus  operis.  Cum  enim  determi- 
natio  illa  essentiahter  et  principahus  pendeat 


in  efficientia  autem  actus  secundi  pietatis 
nunquam  potest  esse  iibertas  tota  ratio  ope- 
i'andi ;  et  idco,  hcet  in  comparativa  locutione 
inveniatur  intcrdum  apud  Mohnam  iha  dictio 
scla.,  non  tamcn  in  absoluta  enuntiatione  de 
iho  qui  convertitur ;  falsa  crgo  eam  imposuit 
nobis  Cabrera,  prcescrtim  cum  me  nominet 
qui  neutram  protuh. 

Cap.  10,^.  103.  —  Qiiare  absque  majori 
fundamento  alibi  dixit  Franciscus  Davila  , 
ipsam  solam  naturam,  secundum  nostram  ima- 
ginationem,  gratiam  antecedere  et  prcedeter- 
minare.  Non  enim  dicimus  naturam  antece- 
dere,  scd  subscqui  unam  gratiam  et  comitari 
aham,  ncutram  autem  prsedeterminare,  quia 
neutram  pracedit,  ctiam  naturse  ordine,  ut 
capite  sequcnti  exponetur.  Posset  autem  dici 
(quaravis  fortasse  hactenus  ex  uostra  senten- 
tia  dictum  a  nobis  non  sit)  liberum  arbitrium 
suo  influxu  determinare  influxum  gratise  co- 
operantis ,  nou  determinalione  praevia,  sed 
siniuUaned,  quia,  sicut  inlhixus  liberi  arbitrii 
necessarius  est  ut  gratia  actu  iufluat ,  ita  de- 
terminatus  influxus  liberi  arbitrii  in  talem 
conseusum  vel  determinationera,  necessaria 
conditio  est  ut  auxilium  gratiae  in  illam  dctcr- 
minate  influat.  Unde ,  licct  inter  ihos  duos 
iulluxus  rationc  distinctos  non  sit  propria 
causalitas,  nec  prioritas  naturae,  nihilominus 
secundum  diversos  respectus  possunt  recipe- 
re  diversas  dcnomiuationes.  Igitur,  ut  est  a 
Deo,  potest  dici  propric  adjutorium  Divinnm ; 
ut  vero  est  a  libero  arbitrio,  potest  dici  deter- 
minatio  ;  et  ita  sicut  non  tam  proprie  dicimur 
nos  adjuvare  Deum  ad  nostram  salutem ,  si- 
cut  dicitur  Deus  nos  juvare  (quamvis  Paulus 


ab  cfficacia,  scu  cfficientia  gratiae  adjuvantis,     interdum  nos  vocet  coadjutores  Dei)  ;  ita  e 


quam  a  libero  arbitrio,  impossibile  est  prius 
fieri  a  solo  libero  arbitrio  quam  a  gratia  effi- 
caci ;  et  aeque  falsum  est  dicere  voluntatem 
constitutam  in  actu  primo  per  auxilium  suffi- 
ciens  se  sola  et  per  se  ipsam  reduci  ad  actum 
secundum,  si  particuha  se  soIa{u[  objiciensin- 
tendit)  excludat  omnera  cfficientiam  veri  ct 
proprii  auxilii  efficacis.  Nam  si  solum  exclu- 
dat  extrinsecam  causam  pra?determinantem 
voluntatem  sua  pura  efficacitate,  sicverus  cs- 
set   sensus  ;  forma  autcm  loquendi  non  est 


contrario  dici  nos  possumus  determinare 
auxilium  Dei,  potius  quam  e  converso ;  quara- 
vis  in  bono  sensu  etiam  sit  verum  Deum  de- 
terrainare  nos,  quia  nobiscum  efficit  determi- 
nationem  voluntatis  nostrffi ,  propter  quod 
non  displicet  modus  loquendi  dicentium 
Deum  condeterminare  nos. 

AlicB  propositiones  db  adversariis  falso  impo- 
sitcc.  —  Datila  uMsupra,  n.  5. — Tertio,  con- 
stat  quid  scnticndum  sit  de  aliis  propositioui- 
bus  supra  rclatis,  quarum  una  est,  Deum  ad~ 


apta,  ut  dictum  est.  Minusque  est  usurpauda  in  juvare  voluntatem  jam  determinatam,  ut  actum 

absoluta  locutione  de  volunlate  constituta  in  perficiat.  Est  enim  falso  imposita ,  quatenus 

actu  prirao ,  et  prodeunte  in  actum  secun-  per  illara  particLdarayaw  (fe^mwfwfli^flw  signi- 

dura,  quam  in  comparatione  interduos  asquah  ficatur  Dcura  non  juvarc  voluntatem  ad  suam 

auxilio  prffiventos,  ctc  ;  nam  in  hac  compa-  dcterminationera  ;  nara  potius  dicimus  Deura 

rationc   saltcm  ratione   unius    extremi  non  juvare  vohmtatem  ut  se  determinet,  ct  ita 

operantis  lota  ratio  diversitatis  est  hbertas  ;  suura  actum  perficiat.  Imo  seutiraus  voluuta- 


CAP.  III.  DETEP.MINATIONEM  VOLUNTATIS  AD  CONSENSUM.  ETC. 


3-2.3 


lcm  jam  detcrminatam  iioii  iiidigerc  novo  ad- 
julorio  ad  pcrficicndum  actum  consentiendi, 
"vol  potius  non  esse  capacem  illius  ,  quia  vo-' 
luntas  non  aliter  determinatur,  nisi  eflicien- 
do  suum  consensum ;  dum  autem  illum  effi- 
cit,  illum  etiam  perficit,  quia  unico  momento 
ct  indivisibili  eflicienlia  perficitur  (ut  ita  di- 
cam).  Quare  si  voluntas  esl  jam  deterrainata 
in  facto  esse,  jam  vult ;  si  determinatur  in 
fieri,  jam  elicit  actum.  Si  ergo  jam  esset  de- 
tcrminata  sine  adjutorio  Dei,  non  indigeret 
illo  ad  perficiendum  consensum,  neque  esset 
capax  illius  ,  quia  non  esset  iterum  efFectura 
eumdem  consensum,  sed  solum  posset  indi- 
gerc  Dei  adjutorio  ad  perseverandum  vcl  du- 
randum  in  consensu  jam  proestito,  vel  ad  pcr- 
ficiendum  conscnsum  iji  aliquo  operc  vel  ef- 
fectu  ad  quem  ordinatur.  Quomodo  dixit 
Paulus  :  Qiii  dedit  telle,  dabit  et  perficere ; 
et  nos  e  converso  dicemus,  qui  adjuvat  ad 
perficiendum  consensum,  adjuvare  ad  inclio- 
andum  illum,  et  determinationem  ad  illum 
quicquid  illa  sit.  Unde  quod  ille  auctor  sub- 
jungit  ex  nostra  sententia  :  Et  consequenter 
concurrit  (scilicet  Deus)  cum  vohmtate  co?ico- 
mitanter  et  non  antecedenter  ,  pr^emovendo , 
aiit  prcedeterminando  ,  aut  prwdefiniendo ,  so- 
lum  cst  verum  quoad  illam  particulam  no7i 
prcedeterminando ;   nam   de    prsemotione    ct 


comitantis,  quod  est  vera  causa  nostrce  dc- 
tcrminationis  ;  et  non  excludit  nostram  co- 
opcrationem  ad  eamdem  ,  nec  per  illam  cau- 
salem  locutionem  talis  exclusiva  indicatnr  ; 
sicut  vere  (etsi  non  adoequate)  dicitur  ignis 
calefacere ,  quia  Deus  cum  illo  concurrit ; 
quod  non  cxcludit  quin  calcfaciat  virtute  in- 
nata.  Seclusa  vero  nota  causali,  vere  dicemus 
Deum  efficerc  determinationem  ,  seu  influere 
in  illam,  influente  voluntate,  ct  non  alias  ; 
ita  ut  voluntas  sit  concausa  vel  conditio  ne- 
cessaria  ,  non  vero  ratio  seu  causa  cur  Deus 
efficiat. 

Altera  causalis  falsa  falso  imponitur  auc- 
tori. —  Et  eadem  ratione  falsa  est  altera  cau- 
salis  :  Qiiia  Deus  prcrridit  voluntatem  se  deter- 
onlnatiiram,  ideo  decrevit  concurrere.  Et  falso 
nobis  tribuitur,  nam  ex  nostra  doctrina  suffi- 
cienter  refutatur  1.  1  de  Auxiliis,  c.  f6;  I.  2, 
c.  4,  7  et  8 ;  et  1.  3,  c.  di  et  17,  ubi  de  actibus 
supernatur?fibus  probamus  Deum  absoluto 
decreto  praidefinire  illos,  priusquara  absoluta 
prtescientia  videat  illos  esse  futuros ;  et  ex  illo 
decreto  divinse  voluntatis  oriri,  tum  vocatio- 
nem  congruam,  tum  etiam  quod  Dcus  para- 
tus  sit  ad  cooperandum  cum  voluntate,  et 
quod  de  facto  cooperetur  annuente  ipsa.  Nec 
fieri  ullo  modo  potest  ut  decretura  concur- 
rendi  supponat  absolutam  praescientiam  fu- 


prcedefinitione  contrariura  expresse  doceraus,  turi  cftectus,  cum  baic  prcescicntia  necessario 

maxime  dc  supernaturalibus  actibus,  libro  simul  sit  dc  futuro  concursu  Dei,  qui  concur- 

tertio  de  Auxiliis,  capit.  quarto,  et  quinto,  et  sus  ex  illo  decreto  est  emanaturus;  ergo  non 

decimo  septimo,  et  libr.  1,  cap.  M,  num.  9.  potest  illa  pra^scientia  ralione  antecedere  tale 

Alla  propositio  erronea.  —  lllius  falsitas  decrctura,  nec  esse  ratio  illius;  Iioc  autem  per 

unde  colligatur.  —  Alia  propositio  ibi  relata,  illam  causalem  significatur;  est  ergo  ornnino 

et  cx  praicedcntil)us  elicita,  est  illa  causalis  :  falsa.  Loquor  autcm  de  absoluta  prffiscientia, 

Quia  voluntas  se  determinat  ad  talem  actum,  quia  illa,  qua3  tanlum  est  conditionata,  ante- 

idi:o  Deus  illi  efficaciter  auxiliatur  adeumdem.  cedit  quidem  secundum  rationem  absolutum 

Qufp    euradem   habet  errorera  et  deceptio-  decretura  et  prsedefinitioncra  divinaj  volunta- 


ncni,  et  ideo  in  eisdera  locis  nostrae  Metaphy- 
sicoe,  qua;  ille  auctor  allegat,  eara  gravitcr 
improbamus,  etlib.  3  dc  Auxiliis,  cap.  45,  et 
lib.  3,  c.  6  et  14,  prsesertim  nura.  -18.  Et  fal- 


tis  de  tali  actu  aliquando  futuro,  vel  de  effi- 
caci  auxilio  ad  illum  prcestando.  Verumta- 
raen,  licct  heec  scientia  supponatur  ut  neces- 
saria  conditio  ex  parte  volentis,  quia  nerao 


sitas  illius  colligitur  aperte  ex  principiis  posi-  potest  prudenter  absolute  iutenderc  ac  pra^fi- 

tis,  Nani  concursus  Divinae  gratiai  efficacis,  nire  ,   nisi   preecognoscat  viam   et  rationem 

seu  actu  efficientis,  intriusece  et  esscntialiler  ccrtam  cxequendi  suam  voluntatem ,  nihilo- 

necessarius  cst  ad  ipsamract  deterrainatio-  minus  objectura  sic  prfecognitura  non  cst  ra- 

nera  voluntatls;  ergo  non  potest  determinatio  tio  ob  quara  Deus  vult  conferre  talem  gratiara 

supponi  ad  efficaciam  gratiBe  ;  crgo  non  po-  vel  actum,   ut  ostendimus  lib.  2  de  Scicutia 

test  propositio  causalis  illa  esse  vera  ;  quin  Dei,  c.  6,  num.  7,  ad  6,  et  idco,  etiara  res- 


potius  contraria  causalis  admitti  possct  : 
Quia  Dcus  efficaciter  auxiliatur,  ideo  volun- 
tas  se  de/erminat.  Est  enim  hoc  verum  , 
et  ratione  auxilii  praivenicntis  efficacis  in 
vocationc  congrua ,  ct  rationc  auxilii  con- 


pcctu  illius  prn?scienti3e  sub  conditionc,  falsa 
in  rigore  est  illa  proposilio  cum  nota  cau- 
sali. 

Ultima  propositio,  quce  falso  trihuitur  auc- 
tori.  —  Investigatur  quid  per  auxilii  effica- 


3"2i  DE  VERA  INTELLIGEiNTIA  AUXILII  EFFICACiS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

ciamintelligant  adrersarii.  —  Denique  ultima  ut  ostendimus  eodem  libr.  3,  capit.  13,  nu- 

propositio  qiire  ibidem  juxta  nostram  doctri-  mer.  8  et  9,  ct  cap.  20,num.  1 1. 

nam  referri  dicitur,  evidenter  est  illi  contra-  VirtMtem^  unde  qids  disccrnitur  ab  alio.,non 

ria;  et  in  se  tam  falsa  est,  ut  a  nemine  me-  ex  se  principalUer  habet,  scd  ex  gratia.  —  Ex 

diocriter  docto  aflirmari  potuerit.  Quis  enira  quibus  locis  constat  falso  nobis  Iroc  imponi, 

dicat  cfficaciam  divini  auxilii,   non  ex  Deo,  et  sine  ulla  probabili  illatione.  Nam,  licet  ne- 

scd  ex  liboro  arbitrio  procedere  ?  Vel  quid  in-  mo  in  ipso  actu  et  exercitio   discernatur  ab 

tendunt  nomine  cfficaciai  ?  Nam  si  intelligunt  alio,  sine  usu  et  cooperatioue  liberi  arbitrii, 

virtutem  agendi,  hanc  babet  auxilium  divi-  virtutem  tamen  et   vires  quibus  discernitur 

num  ab  illo  a  quo  habet  suum  esse  ;  nam,  non  ex  se  principahter  habet,  sedexgratia, 

eo  ipso  quod  tale  auxilium   existit  seu  inhce-  ut   late    diximus    eodem   libro  locis  citatis. 

ret,  talis  efficacitas  est  ipsi  innata.  Constat  Quamvis  ergo  ad  hanc  discretionem  libertas 

autem  auxilium  habere  suum  essea  Dco,  non  arbitrii  sit  necessaria,  et  ab  illa  in  suogenere 

a  libero  arbitrio.  Si  vero  efficacia  est  talis  vir-  proveniat  illa   ina^qualitas  ,   quod  nos  doce- 

tus  auxihi,  qu8e  per  se  sola  determinet  volun-  mus,  non  est  tamen  tola  vel  prcecipua  causa 

tatem,  sic  nulla  est  talis  efficacitas  ;  ideoque  illius  ex  parte  ejus  qui  convertitur,  quod  in 

nec   a  Deo ,    nec  a  hbero  arbitrio  confertur.  illo  scrmone  significatur. 

Qood  si  efticacia  solum  est  actualis  efficienlia  Respondetur  ad    idtimam  impositionem.  — 

divini  auxilii,  constat  illam  esse  immediate  ab  Ad  ultimam  objectionem  seu  impositionem, 

ipeo  auxilio,  et  consequenter  a  Deo,  ut  dante  quod  liberum  arbitrium  efficiat  unam  partem 

et  conservante  ipsum  auxilium,  et  ut  coope-  actus  sine   gratia,  respondemus  contrariura 

rante  cura  ipso  per  raotlura  causffl  primre  su-  evidentor  constare  ex  nosfris  libris  et  scriptis. 

pcrnaturahs  ordinis.   Si  vero  per  efficaciam  Quia  cxprofesso  docemushominem  nihilpos- 

auxihi  inteUigant  (ut  significant)  ipsam  vohm-  se  operari  quod  ad  salutem  feternam  conferat, 

tatis  determinationem,  sic  etiam  falsum   est  sine  auxilio  gratise;  in  opere  autem  pietatis 

non  procedere  ex  Deo,  esto  non  procedat  a  quxlibct  pars  ejus  confert  ad  sahitem  seter- 

solo  iilo,  sed  etiam  a  libero  arbitrio,  ut  sa^pe  nara  ;   ergo,  juxta  doctrinara  nostrara,  UTilla 

dictum  est.  Si  denique  nomine  efficacire  si-  pars  in  eo  fingi  potest  in  qua  efficienda  non 

gnificetur  activitas  auxihi,  ut  est  sub  tali  lia-  indigeat  hberum  arbitrium  ope  gratise.  Prai- 

bitudine  ad  etlectum  infallibiliter  consequen-  terea,    si  per  partem  illam  intelhgant  deter- 

dum,  sic  etiara  constat  esse  a  divina  volun-  niinationera,  jara  ostensum  est  illam  non  fieri 

tate,  etiamsi  respiciat  nostrura  influxum  li-  a  nobis  sine  auxilio  gratia?  juxta  nostrara  sen- 

berc  futurura ;  nuUo  ergo  modo  habet  auxi-  tentiam;  si  autera  uUerius  putent  nos  sentire 

liura  efficaciam  a  libero  arbitrio,  quamvis  in  in  actu  ipso  conversionis  distinguendas  esse 

aliquo  sensu  eara  non  habeat  sine  illo.  duas  partes,   quarum  altera  fiat  a  solo  Deo, 

Falsa  sequela  rejicitur.  —  Nec  proptera  se-  altera  a  solo  libero  arbitrio,  vel,  quod  perin- 

quitur,    quod  ibidem  falso  nobis  imponitur,  de  est,  duas  ibi  intercedere  partiales  actiones 

cum  ex  dudhus  (equaliter  adjutis  unus  conxer-  in  re  ipsa  distinctas,  quarum  altera  a   solo 

titur,  et  non  alius,  eum  qui  convertitur,in  se  ka-  Deo,  altera  a  solo  libero  arbitrio  fiat,  rem 

iere  et  ex  suo  lihero  arhitrio  unde  se  discernat.  valde  a  nostra  raente  alienara  suspicati  sunt, 

lu  his  enim  vcrbis  supponitur  hypothesis  im-  et  plane  per  se  non  intelligibilcra. 

possibihs,  quia   fieri  non  potest  quin  is  qui  Nam  si  ibi  esset  pars  aliqna,  seu  paiiialis 

convertitur  sit  magis  adjutus  quam  is  qui  non  actio,  quara  solus  Deus  efficeret,  pertinere 

convertitur,  quia  necesse  est  ut  habeat  actua-  non  posset  ad  actum  vitalem  hominis ;  quo- 

lera  influxum  gratise  cooperantis,  quo  caret  raodo  ergo  esset  pars  ejus?  Itemilla  parsnon 

qui  non  convertitur,  quia  ille  influxus  nun-  esset  horaini  libera ;   ergo  neque  esset  pars 

quara  separatur  ab  actuali  cooperatione,  ut  actus  liberi.  Itera  non  esset  raeritoria,  cum 

late   dictura  est  lib.    3  de  Auxiliis,  cap.  20  et  tamen  secundum  fidem  totus  actus  liber  rae- 

2!.  Fortasse  ergo  ille  anctor  dicere  voluit  cx  ritorius  sit  si  reliquffi  couditionfts  concurrant. 

duohus  cequalitcr  zocatis,  de  quibus  nos  sera-  Econtrario  vero,pars  vel  actio  partiahs,  quae 

per  ioquiraur.  Unde  nunquara  asscriraus  eum  fit  a  libero  arbitrio,  necesse  est  ut  principa- 

qui  convertitur,  ex  suo  libero  arbitrio  habere  liter  pendeat  a  Deo,  ut  a  priraa  causa  ;  ergo 

unde  se  discernat,  id  est,  cx  solis  viribus  li-  jara  ex  hac  parte  non  potest  esse  a  solo  libe- 

beri  ar];itrii ;  hic  enira  est  sensus  ilJius  aucto-  ro  arbitrio.  Deinde  nulla  est  in  illo  actu  pars 

ris,  perMnens  plano  ad  Pelagianam  hseresira,  quse  supernatui\alis  non  sit ;  ergo  nulla  esse 


CAP.  III.  DETERMINATIONEM  VOLUNTATIS  AD  CONSLINSLM,  ETC.  325 

potcst  quse  immediate  non  pcndeat  ab  auxi-  jusquc  effcctus  ;  ct  infra  hoc  exponcns  ait :  At 

lio  irratia^  Pra-tcrea  nulla  cst  pars  qiuti  non  cum  dicimus  neque  Dcum  pcr  concursim  uni- 

sit  meritoria  ;  at  sola  illa  cst  meritoria,  qiia;  versaleoi,  neque  causas  sccundas  esse  intcgras, 

cst  a  libcro  arbitrio  ;  crgo  impossibilc  cst  ut  sed  partiaUs  causas  effectuum,  idinlclligeji- 

sit  a  solo  libero  arbitrio,  alias  liberum  arhi-  dum  est  de partialitate  causce  [ut  vocant),  non 

trium  solum,  ut  siiis  viribus  operans,  essct  de  partialitate  effectus.  Totus  quippe  effectus 

principium  acius  meritorii  ut  merilum  cst.  et  a  Deo  est,  et  a  causa  sccunda,  sed  neque  a 

quod  cst  erronoum.  Deo,veque  acausa  secunda,   ut  a  tota  causa. 

Tandcm  in  ipso  actu  vitali,  quatcnus  esl  Tolam  itaquc  seu  integram  causam  vocat  col- 

qualitas  et  tcrminus  actionis,  impossibilc  est  lectionem  oninium  causarum  neccssariarum 

distingucre  illas  duas  partcs,  cum  secundum  ad  talem  effectum  et  actionem,  prout  tali  mo- 

omnes  gradus  suos  sit  indivisibilis,  el  (ut  ita  do  fit,  et  singulasillarum  causanim,  quatenus 

dicam)  bomogcnca   qualitas;   nam  licct  ha-  sunt  partes  illius  coUcctionis,  vocat  partiales, 

bcat  gradus  infensionis,   tamen  ccrtum  est  non  quia  unaqua-que  faciat  partem  cirectus, 

quemlibet  gradum  ficri  a  Deo  ct  a  libero  ar-  sed  quia  ita  inlluit  in  etfectum,  ut,  secundum 

bitrio.  In  actione  item  per  quam  fit  illa  qua.Ii-  illum  agendi  modum,  non  valeat  sola  et  sine 

tas,  non  'possumus   concipcre  duas  actioncs  consortio  alterius  ctlcctum  producere. 
parliales  in  rc  ipsa  distiuctns ;  tum  quia  actio        LHeri  arhitrii  determinatio  non  potest  don 

debct  esse  proportionata  termino ;  tum  etiam  esse  ratio  formcdis  sui  actus.  —  Eamdemque 

quia  illa  quoe  esset  a  libero  arbitrio,  neccssa-  doctrinam   et   (;xpositionem  habet  de  auxilio 

rio  pcndcret  immediatc  ct  cssentialiter  a  Deo,  gratia?  et  de  libero  arbitrio,  quatenus  intluunt 

cum  sit  quid  crcatura ;  cumaulcm  sit  actio,  non  in  consensum  liberum.  Nam  in  disp.  1 2  ejus- 

pcndcret  pcr  aliam  act.oncm,  scd  per  seip-  dem  Concordia5,  §  Est  autem  animadcerten- 

sam ;  et  e  convcrso  illa  qua;  cssct  a  Dco,  ueces-  dum,  similiter  illas  vocat  causas  partialcs ;  et 

sario  esset  eliam  a  libero  arbitrio;  quia  in  ca  tamcn  inferius,  §  Illud  postremo,  suam  seu- 

vel  non  segeritDcus  ut  causa  proxima,  scd  tentiam  esse  dicit    nullum  omnino  dari,  wo»  . 

ut  prima  ;  vel  si  ctiam  coucurrit  ut  proxima  solum  actum  ncc  rationem  formalem  actus  nos- 

priucipalis,  concurrit  ut  adjuvans  ct  supplcus  tri  lihcri  arhitrii,  ex  iis  qui  ad  crcdcndu/u,  spc- 

dcfcctum  liberi  arbitrii  crcati.  Ergo  neccssc  randum ,  diligcndum,  ac  pcerdtcndum,  iit  ad 

estut  eamdemmct  actionem  coefiiciat,  quam  salutem  oportct,  et  denique  ex  iis  qui  adjusti- 

efficit  liberum  arbitrium.   Quod  latius  osten-  ficationem  tanquam  dispositiones  commensiira- 

dimus  disp.  22  Metaph.,  ct  1.  1  dc  Auxiiiis.  t^r,  proxime  vel  remote  sirnt  neccssarii,  qui  a 

Molina  cur  vocet  liberum  arhitrium  et  gra-  solo  lihero  arhitrio  eliciantnr,  elicive  possint, 

tiam  partiales  causas  supernaturalis  con<en-  sed  ad  omnem  talem  actum,  ad  omnemque  ra- 

sus  liberi.  —  Totam  et  integram  causam  quid  tio7icm  formalem  illius  concuo^rere  principaliter 

tocet.  —  Neque  ex  dictis  Moiinaj  potuernnt  Deum,  influercque,  et  cooperari  per  auxilium 

illi   auctorcs  vcrisimilcm   occasionem  sume-  gratite.  V>\A  multum  ponderanda   est  parti- 

re,  ut  talera  scntcntiam  ei  tribuerent.  Nara  cnlix  \l\-d,  ct  adomncm  raiioncm  formalem  ejus, 

licet,  disp.  26  Concordise,  et  stepe  alias,  vo-  quia  non  solum  comprehendit  omnem  partem 

cet  liberum  arbitrium  et  gratiam   partiales  considerabilcm   in  tali  actu,  secl  etiam  ora- 

causas  supernaturalis  consensus  liberi,  sicut  r.emintriusecummodum  ejus,  et  ipsam  dctcr- 

etiam  vocare  solet  causam  primam  et  socun-  miuationcm  libcri   arbitrii,   quai  nou  polest 

dum  partialcs  causas  cujuscuraque   etfectus  non  csse  ratio  formalis  sui  actus,  et  etfcctivc 

earum,    non  tamcn  reliquit  hanc  partialita-  manat  ab  ipso  libero  arbitrio,  ut  supponimus. 
tem  (ut  sic  dicam)  sine  sufficienti  cxplicatio-        Franciscus  Daiila,c.\i. — Animadvertcuda 

ne,  quam  ad  hoc  maxime  adhibuisse  videtur  est  ctiam  i!la  particula  principaliter,  pcr  quam 

in  re  satis  clara,  ne  occasionemullam  advcr-  non    solura  admillit    gratia)  ellicaciam,  scd 

sariis  rclinqueret.   Indisp.  crgo  26,  circa  fi-  etiam  ei  priraatum  aliribuit,  cujus  oppositum 

nem,  sic  inquit :   Ex  dictis  intelligitur ,  si  sine  causa  illi  adversarii  imponunt.  Quod  ito- 

sermo  sit  de  causa  integra,  ut  complectitur  nmi  ipse  Moliua  declarat,  §  Est  tamen  obser- 

omnem  ad  actioncm  neccssariam,  sive  ea  uni-  vandum,  dicens  :  In  re  tajnen  nullus  effeclus 

xersalis  slt,  sire  particularis,  Deum  pcr  con-  nullaque  actio  aut  ratio  formalis  actlonis,  vel 

cursum  universalem  cum  causis  secundis  effi-  effectus  est,   qua'  sit  a  libero  arhitrio,   et  noii 

cere  unani  causam  integram  coalescentem  ex  simul  acprcecipuesit  a  Deo  cooperante  et  coad- 

pluribus,  non  integris,  comparatione  uniuscu-  juvante;  quin  potius  totus  effectus  totaque  actio 


326  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

totalitate  (ut  vocant)  eff^ectus  est  a  Deo  et  ab 
arhltrio  7iostro .  tanqiuim  a  duahus  partihus 
unius  integrcv  causce  tam  actionis  qvam  ef- 
fectus.  Et  eamdem  doctrinam  repctit  disp.  8, 
circa  qua?st.  23,  memb.  8,  §  Secundum  est,  et 
§  Ex  liis  omnihus. 

Quocirca,  quando  illis  locis  utitur  exemplo 
duorum  trahentium  iiavem,  solum  illud  ad- 
ducit  ad  explicandum  quomodo  plures  causpe 
possint  esse  partiales  ex  parte  causai  inte- 
grai ,  id  est ,  comparatione  coUectionis  seu 
multitudinis  concurrentium  causarum,  et  ni- 
hilominus  non  essc  partiales  ex  parte  effec- 
tus,  id  est,  nuUam  partem  esse  in  effectu, 
qua}  non  fiat  a  quocumque  illarum  causarum. 
Nec  vero  iguoravit  Molina  exemplum  non 
esse  simile  in  omnibus.  Nam  concursus  plu- 
rium  trahentium  navem  cst  accidcntarius,  ex 
aHquo  dcfectu  vel  contingcntia,  non  ex  ne- 
cessaria  subordinatione,  qua^  est  inter  Deura 
et  creaturam,  gratiam  et  liberum  arbitrium. 
Unde  fit  ut  ilh  trahentcs  navem  sint  causse 
omnino  partiales  in  omni  gcnere  ;  alia^  vcro, 
hcctrespectu  totius  collectionis  sint  partiales, 
in  suis  generibus  sunt  totales,  scilicet,  in 
genere  causse  primse  et  secund«,  seu  in  gc- 
nere  causae  principahs  vel  connaturahs,  et 
instrumentariffi  seu  elevatae,  quod  disput.  27 
et  sequentibus  idem  Mohna  prosequitur. 

CAPUT  IV. 

QUAMVIS  SOLA  GRATIA  NON  rR^DETERMINET  VO- 
LUNTATEM  HUMANAM  ,  NIHILOMINUS  PHYSICE 
EFFiCERE  CONSENSUM  EJUS  ET  DETERMINATIO- 
KEM   AD  ILLUM, 

Davila,  lih.  i  de  Auxiliis,  cap.  I9,pag.  229; 
cap.  20,  pag.  236;  cap.  22,  pag.  276;  cap.  26, 
pag.  38;  c  10.  pag.  8'J.  —  Quoniam  nos  ne- 
gamus  dari  auxilium  efficax,  se  solo  et  vi  sua 
physice  proedeterminans  voluntatem,  impo- 
nunt  nobis  adversarii  quod  etiam  negemus 
auxilia  gratiae  pbysice  adjuvare  nos  ad  con- 
sensum  vcl  determinationcm  cjus,  sed  ad 
Bummum  morahter.  Ita  dixit  de  nobis  sub 
nomine  quorumdam  Thcologorum  F.  Davila  : 
Dcunt  (ait)  auxilium  efficax  nequaquam  effi- 
ciens  esse  seu  phjsicum,  sedmorale.  Imo  infe- 
rius  addit  :  Nullam  in  re  motioni  Divi/ice  gra- 
ticB  efficaciam  trihuunt.  Et  quod  gravius  est 
iicrum  dicit :  Aiunt  liherum  arhitrium  sineDeo 
realiter  et  physice  efficiente  operari. 

Quas  propositiones  adversarii  tribuant  auc- 
tori,  cajp.  11,  p.  116;  cap.  13,  jj.  139;  cap. 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
24,  p.  334;  c.  26,  j3.  362.  — Ex  quo  sequentcs 
propositiones  nobis  tribuit  :  Adstruere  non 
terentur  Jiominem  ex  sola  innata  sihi  lihertaie 
divincp  gratiie  consentire,  et  se  ad  illam  ultima 
dispositione  prceparare.  Item  :  Liherum  arhi- 
irium  solis  suis  virihus  edere  suce  operationem 
saluiis.  Item  :  Acium  conversionis  suw  a  se- 
mctipsis  Jiahere  gloriantur ;  qui  non  divino 
auxilio,  sed  suo  lihero  arhitrio  operandi  viriu- 
tem  efficacem  impenduni.  Itcm  :  Jitxia  Tianc 
opinionem  voluntas  sola  et  ex  se  est  sum  con- 
tersionis  ei  justificaiionis  causa. 

Ad  art.  4,  q.  18,  2^.,  disjmi.  6,  duh.  4,  n.  4. 
— Ex  quo  principio pra^dicias propositiones  in- 
ferani.  —  Atque  codcm  scnsu  dixit  de  nobis 
Petrus  Cabrera  :  Adrersarii  suppommt,  quam- 
vis  Deus  moveai  et  excitet  voluntatem,  hoc  au- 
tem  quodest  consentire  non  lialere  ex  efficacia 
Divini  auxilii,  sed  ex  seipsa  et  cx  iyinaia  liher- 
tate;  et  itcrum:^a;  duohus  ccqualiter  adjutis, 
quorum  unus  converiitur  et  alter  non  converti- 
tttr,  unus  eorum,  juxia  doctrinam  M.  Suarez, 
in  se  Jiahet,  ei  ex  suo  lihero  arhiirio,  quo  se  dis- 
ccrnat,  quia  efficacia  Divini  auxilii  non  ex 
Deo,  sed  ex  lihero  arhitrio  procedit;  et  idco 
ahbi  de  nobis  ait,  sohim  trihuere  conversionem 
Deo,  et  non  soli  voluntaii,  quia  indiget  auxi- 
lio  sufficienii  seu  pra'venicnte ;  et  nominatim 
hoc  tribuit  mihi  et  Ruardo.  Ut  hsic  omnia  pro- 
bent,  nuUa  nostra  verba  afferunt.  Omnia  cr- 
go  inferunt  ex  iUo  principio,  quod  negamus, 
habere  praeveniens  auxihum  physice  efficaci- 
tatem  ad  praedeterminandam  se  solo  nostram 
vohmtatcm. 

Quot  defecius  in  Jcac  illatione  committantur . 
—  Primus  defectus.  —  Non  est  autem  difficile 
ostcndere  quot  defectus  in  iUatione  commit- 
tantur.  Nam  imprimis  fit  argumentatio  ab  in- 
fcriori  ad  supcrius  negative,  ut  aiunt,  qnia, 
ex  eo  quod  gratia  prffiveniens,  seu  excitans 
non  habeat  efficaciam  physicam,  infertur 
auxihum  gratire  illam  non  habere ;  cum  ta- 
mcn  auxihum  gratiae  non  praeveniens,  sed 
concomitans,  possit  habere  hujusmodi  effica- 
ciam  physicam,  etiamsi  auxihum  praeveniens 
illam  non  habeat.  Unde  muUo  minori  appa- 
rentia  infertur  hberum  arbitrium  cfficere  ac- 
tus  suos  sine  Deo  reahter  inUucnle;  esto  enim 
dareinus  Deum  per  auxihum  prffiveniens  non 
influcre  physice  in  hos  actus,  potest  infiuere 
per  aha  auxilia  concomitantia,  et  per  genera- 
lem  concursum  ordinis  gratioe. 

Secundus  defectus. — Deinde  fit  argumenta- 
tio  virtualiter  in  quatuor  terminis,  quia  nimi- 
rum  lermini  positi  in  anteccdcnti,  prout  po- 


CAP.  IV.  QUAMVIS  SOLA  GRATIA  NON  PR.EDETERMINET,  ETC.  327 

nnntnr  in  conscqucnti,  non  idem  significant.  —  Nos  crgo,  sccundum  veram  et  Catholicam 
Qiiod  primo  ad  homincm  ita  declarari  potcst,  doctrinam  sentinius  Dcum  ,  ut  supcrnatura- 
quia,  juxta  opinionem  ipsorum,  dcterminalio     lcm  causam  ct  primam,  ct  suo  modo  proxi- 


liberi  arbitrii  ad  conscntiendum  quipj)iam  dis- 
tinctum  est  ab  ipso  consensu  ;  nam  illa  deter- 
minatio  non  est  actio  vitalis  ncc  Hbora,  et  fit 
a  solo  Dco-in  voluniate  passive  se  habente; 
conscnsus  autcm  est  actus  vitalis  et  libcr; 
ha;c  autem  tanta  diversitas  esse  non  potcst 
sine  ahqua  distinctionc  in  re  inter  determina- 
tionem  et  conscnsum.  Quamvis  crgo  nos  ne- 
gemus  vel  auxihum  prpeveniens  vel  Deum  ip- 
sum  liabcrc  ctiicaciara  physicam  circa  talcm 
determinalionem,  quia  crcdimus  illam  csse 
fictitiam,  ct  sine  fundamento  excogitatam,  et 
deslrucrc  libertatem,  et  veram  gratiaj  eflica- 
ciam  et  sufficientiam,  non  potest  indc  vcl  ap- 
parcnter  inferri  nos  ncgare  Dcum  vcl  auxilium 


mam  principalcm,  verc,  physice  et  reahter 
efficere  actus  nostros  supernaturales,  ac  dc- 
terminationes  ad  illos ;  nostrumque  liberum 
arbitrium  nihil  supernaturalitcr  posse  efficerc 
sine  Dco  physicc  cfficicnte,  duplici  ratione. 
Prima  cst,  quia  arbitrium  creatum  cst  causa 
sccunda,  ac  proinde  dcpendcns  in  agendo  ab 
infiuxu  physico  causse  prima;  in  suam  actio- 
ncm.  Hsec  autcm  dcpcndcntia  est  proportio- 
nata  clfcctui  et  actioni  ;  idcoque  si  actus  li- 
bcri  arbitrii  supcrnaturalis  esse  dehct,  nc- 
cesse  est  ut  supernaturaliter  etiam  pendcat  a 
Dco,  ut  causa  prima  ordinis  supcrnaturali^, 
quffi  causalitas  superat  omnem  illam  qua?  de- 
betur  naturali  virtuti  liberi  arbitrii,  et  ideo 


prceveniens  habere  efficaciam   physicam   in     gratuita  est,  seu  ad  ordinem  gratife  spectans. 


ipsum  consensum,  et  in  veram  determinatio- 
nem  ad  illum,  quia  a  diversis  (uL  inquiunt) 
non  fit  illatio. 

Tcrtiics  defectus.  —  Secundo ,  declaratur 
idem  ex  sequivocationc  iUius  termini,  efftcacia 
physica ;  nam  significare  potcst,  vcl  actualem 
efficientiam  pcr  influxum  realcm  ac  physi- 
cum,  vcl  detcrminationcra  ad  unum  ipsius 
principii  vel  auxilii,  cum  tanta  vi  connaturali 
ac  physica  ,  ut  secum  necessario  fei'at  vel 
detcrminct  potcntiam  ad  agendum.  Quando 


ergo 


nos 


ncgamus 


efficaciam  physicam  in 
auxilio  praivcniente,  loquimur  hoc  postcriori 
modo ;  qui  autem  nobis  illos  errores  irapo- 


Secunda  ratio  est,  propter  defcctum  virtulis 
activro,  quam  liberum  arbitrium  ex  natura 
sua  habet  respectu  supernaturalium  actuum. 
Nam  cum  sit  inferioris  ordinis,  non  potcst 
habere  innatam  virtutem  naturalem  sufficien- 
tem  ad  hujusmodi  actus ;  nccesse  est  ergo  ut 
Deus  illam  suppleat,  et  consequenterut  phy- 
sice  concurrat,  non  solum  exercendo  munus 
causce  primce,  sed  etiam  supplendo  defectum 
causse  proximse,  sub  qua  ratione  dicimus  ha- 
bere  Deum  locum  causaa  proximaj  principa- 
hs. 

Duo  modi  divin(e  efficientiw.   -  Est  auteni 
inter  hos  duos  modos   divinse  efficientiffi  no- 


nunt,  loquuntur  de  efficicntia  physica  priori  tanda  difterentia,  nam  prior  efficientia  phy- 

modo.  Ncc  verisimilevideri  potest  ipsos  igno-  sica,  quatenus  influxus  Dei  est,  necessario 

rantia  laborasse  in  hujusmodi  sequivocatione,  procedit  immcdiate  a  Dco.  ct  a  sua  virtute  in- 

cum  cvidcnter  in  nostris  libris  legant  dari  creata,  absque  intermedia  crcata  virtutc  su- 

auxilium  cfiicax,  id  est,  physice  cfficicns  su-  pcraddita    voluntati;    quia    influxus    primoe 


pcrnaturales  actus  liberi  arbitrii;  cumquc 
doctor  Molina,  in  quem  maxime  invehuntur, 
cx  professo  doccat  in  sua  Concordia,  excitan- 
tera  gratiam  transire  in  adjuvantem  physi- 
ce  cflicicndo  conscnsum  simul  cum  libcro 
arbitrio.  Vidcntur  ergo  auctorcs  illi  vo- 
luisse  illa  spccie  verborum  invidiam  et  infa- 
miam  nostrce  sententia:'  ac  doctrinai  generarc, 
ut  Icctorcs  pra^scrtim  minus  cruditos  ac  pcr- 
spicaccs  dcteriorent.  Quod  scmcl  dictum  sit, 
proptcr  plures  alias  rationes  erroneas,  quas 


causcie,  ut  sic,  incommunicabilis  est  virtuti 
creatffi.  Nam  co  ipso  quod  virtus  creata  sit, 
conscqucntcr  pcndet  ab  actuali  juvamine,  et 
influxu  primre  caustie.  Posterior  autcm  effi- 
cicntia  et  potest  fieri  a  Dco,  et  rcgulariter  fit 
pcr  virtutem  ahquam  creatam,  vel  principa- 
lem,  vel  instrumentarium  infusam  voluntati 
creata;,  quia  hoc  non  repugnat,  et  ad  suavem 
Dci  providcntiam  spcctat  darc  causis  sccun- 
dis  intrinsecas  virtutes  opcrandi ,  quoad  cora- 
mode  fieri  potcst.  Atque  hoc  modo  efficit 
defcnsores  pliysicaj  prffideterminationis  no-  Dcus  in  justis  pcr  habitus  gratia;  infusos  su- 
bis  imponunt,  ut  iu  sequentibus  videbimus.  pernaturalcs  actus,  qni  dicuntiu"  fructus  jus- 
Deusut  siipernaturalis  causaetprima,  phy-  titia) ;  ct  in  pcccatoribusfidehbus  cfficit  actus 
sice  et  realiter  efftcit  actus  nostros  supernatu-  fidci  et  spci,  ct,  ut  ego  opinor,  actum  timoris 
o'ales.  —  Liherum  arbitrium  nihil  supernatu-  gehennce,  et  attritionis  ex  illo  procedentis, 
raliter  potest  efficere  sine  Deophysice  efficiente.     per  physicam  efficienliam  habitus  fidei  et  spei. 


328  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

Prhr.ns  actus  supernatiirales  fidei,  s])ei, 
cJiaritatU,  elc,  a  quo  principio  supernatnrali 
proximo  procedat.  —  Dc  primo  autera  actu 
supernaturali,  vel  fidei,  et  voluntatis  cre- 
dendi  et  sperandi,  quem  habet  is  qui  conver- 
titur  ab  infidelitate  ad  fidem^  et  dc  prirao  actu 
charitatis  vel  contritionis,  quera  habet  fideiis 
pcccator,  cum  ad  justificationem  se  perfectc 
disponit ,  et  de  quocumquc  supernaturah  ac- 
tu  virtutum  morahum  vcl  donorum  Spiritus 
Sancti,  si  contingat  fieri  a  peccatore  ,  de  his 
(inquam)  omnibus  actibus  controversum  est  a 
quo  principio  supernatyrah  proximo  procc- 
dant.  Certum  est  enim  procedere  ab  ahquo, 
quod  irapotentiam  noslra^  voluntatis  adjuvet, 
ut  dictum  est ;  an  vero  illud  increatum  sit,  id 
est,  Ueus  ipse  nostrffi  voluntati  assistens,  et 
cum  iila  singulariter  cooperans,  vcl  aliquid 
creatum  voluntati  inditum  per  modum  habi- 
tus,  aut  per  modum  aclus  primi  transeuntis^ 
vel  per  modum  excitantis  ac  pra^venientis 
gratia?,  qua; ,  annuente  voluntate,  cura  illa 
physice  cooperetur,  ct  induat  rationera  gratia; 
adjuvantis,  controversura  est.  His  enira  mo- 
dis  opinati  sunt  Theologi ,  et  quicuraque 
illorum  potest  sine  pra^jndicio  fidei  defendi, 
et  unusquisque  eliam  illorura  sufficit  ut  vcre 
dic?tur  Deus  physice  ac  principaliter  efficerc 
in  nobis  et  ncbiscum  per  gratiam  suam  su- 
pernaturales  actus  etiam  conversionis  et  fidci, 
licet  non  efficiat  physice  sola  sua  virtute  in 
libero  arbitrio  praiviam  determinationem  ad 
illos, 

Instantia.  —  Sed  fortasse  instabit  aliquis, 
quia  hcet,  juxtalianc  doctrinam,  recte  defen- 
damus  Deum  per  auxilium  concoraitans  phy- 
sice  influere  in  supernaturalcs  actus  liberi 
arbitrii,  non  salvamus  auxilium  prcevenicns 
physice  efficere  eosdem  actus,  quod  taracn 
nccessarium  est ;  quia  Scriptura  dicit  Deum 
facere  ut  faciamus,  et  dare  velle  et  perficere, 
qua;  dcnotant  physicara  etveramcfficienliam, 
cum  tamcn  constet  hsec  omnia  faccre  Dcum 
per  gratiam  pra!venientem. 

Responditur .  —  Respondemus  primo  eam- 
dem  gratiam  praevenientem,  quando  coopcra- 
tur  voluntati,  transire  in  adjuvantcm,  satisque 
osse  quod  sub  hac  posteriori  ratione  physice 
(fficiatnostrosactus,  ncque  aliud  colligiposse 
excitatis  testimoniis.  Nam  quod  gratiaprffivc- 
niens,  ut  prwveniens  est,  non  efficiat  pliysice 
consensum,  sed  moraliter  inclinct  ct  attra- 
hat  voluntatcra,  satis  explicuit  Augustinus 
in  d.  q.  2  ad  Simplicianum,  dum  totam  effica- 
ciam  prKvenientis  gratige   tribuit  vocationi, 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

gttce  eo  modo  alicui  datur,  quo  aptum  erat  ei 
qui  Vlam  crat  secuturus;  et  in  libro  de  Spiritu 
et  littera,  capite  trigesimo  quarto,  dura  ait  : 
Visorum  suasionihus  ogit  Deus  ut  velimus  et 
ut  credamus,  etc.  Et  tractatu  vigesimo  sexto 
in  Joannem  ,  ubi  cxplicat  trahi  homincm 
ad  Christum,  co  modo  quo  trahit  sua  quem- 
que  voluptas,  et  aliis  innumcris  locis.  Et 
nccessario  ita  esse  diccndum  potcst  ratione 
ostcndi,  quia  gratia  excitans,  ut  sic,  antece- 
dit,  vel  natura ,  vel  etiam  tempore  deter- 
minationcm  et  consensum  voluntatis ;  ad 
hoc  cnira  Deus  tangit  cor  pcr  hujusmodi 
gratiam  praevenientem,  ut  illud  ad  conscn- 
tiendum  inducat;  ergo  in  hujusmodi  gratia, 
ut  cst  tactus  cordis,  nondum  intelligitur  effi- 
cicntia  physica  in  consensum ,  sed  solum 
moralis  inductio  ct  attractio,  cui  potcst  iibc- 
rum  arbitrium  non  obedire',  ut  Conciliura 
Tridentinum  dixit,  quod  est  evidens  signura 
tactum  illum  anteccdere  priusquam  physica 
efficicntia  consensus  inchoctur.  Quod  si  pos- 
tea  libcrum  arbitrium  obcdiat,  licet  cum  illo 
concurrat  pra^existcns  excitatio  ,  jam  ha- 
bct  rationem  gratiai  adjuvantis,  ut  dictum 
e?t. 

Gratia  excitans  realiter  et  pliysice  fit  a  Deo 
in  hominis  voluntate.  —  Est  autem  considc- 
randum  quod  ip?amct  giatia  cxcitans  ,  quam 
dicimus  raoraliter  inclinare  voluntatem  ad 
consensum,  realitcr  et  physice  fit  a  Deo  iu 
liominis  voluntatc,  quia  ipsamct  excitatio 
est  realis  et  supcrnaturalis  effectus,  cujus 
propria  causa  est  Deus.  Atque  hoc  in  ri- 
gore  satis  est  ut  dicere  possimus  Deum  phy- 
sice  facere  ut  velimus,  quia  per  physicam 
efficientiam  facit  id  quo  raoraliter  inducimur 
ad  volcndum  ,  et  quia  ipsamet  motio  gratiffi 
excitantis  physice  nos  afficit,  quamvis  ad  ul- 
teriorem  actum  non  physice  compcllat ;  pr»- 
terquamquod (ut  infra  dicam)causalitas mora- 
lis  sufficit  ad  proprictatcm  ct  rigorcm  illarum 
locutionum  :  Faciam  ut  faciatis,  et  similiura ; 
illae  vero  :  Deus  est  qui  operatur  in  noMs  velle, 
et  sirailes,  de  physica  cfficientia  per  gratiara 
adjuvantcra  et  concursura  Dci  probe  inteUi- 
guntur. 

Non  esse  necesse  ut  propria  gratia  prceve- 
niens  postea  influat  in  actuni  liheri  consensus. 
—  Unde  addo  ulterius  ex  vi  oranium  locutio- 
num  Scripturre,  Conciliorum  aut  Augustini, 
neccssariura  non  cssc  ut  propria  gratia  pra;- 
vcnicns,  quai  est  realis  motus  nostrre  volun- 
tatis,  excitans  illam,  postea  influat  in  actum 
liberi  consensus,  per  physicara  efficientiam 


CAP.  IV.  QUAMVIS  SOLA  GRATIA  NON  PP..EDETERMINET,  ETC.  320 

adjuvando  ipsum  libcruin  arbitrium.  Nam  de  Gratia,  qua;  prhis  excitat  vohmtatem postea 

his  raotibus  Scriptura  solum  dicit  Dcura  per  J.uvat  illam  moralite'»'.  —  Dciude,  licet  verum 

iilos  pulsare  ct  tangere  cor  hominis,  expec-  sitcamdemgratiam,  quce  prius  excitat  vohin- 

tnndo  ipsum  ut  consenliat;   et  Deum  ctiara  tatera,  postca  juvare  iilara  moralitcr,  quate- 

liominem  juvarc  cum   ipse  conscntit.  Quod  nus  cura  actu  lilicro   pcrseverat,  nihil  rcpu- 

autcra  Deus  juvct  piiysice  cfficicndo  consen-  gnat  prwter  cam  dari  aliara  gratiam,  quo? 

sum  per'ipsuramet  tactum  cordis,  tanquam  pl)ysice  juvct  voluntatem  ad  efficiendum  ac- 


per  principium  proximura  ipsnisraet  consen- 
sus,  hoc  ncc  Scriptura  dixit,  nec  Augastinus 
aiicubi  insnuiat,  ncc  per  sc  cst  adraodum  vc- 
risimile,  ut  in  liljro  tcrtio  de  Auxiliis,  capite 
quarto,  declaravi.  Solura  ergo  necessarinm 
est  ut  inlc!ligamus  Dcum,  eo  ipso  quod  libe- 


tum;  qualis  revera  est  habitus  in  his  actil)us, 
qui  a  justilia  habituali  jam  comparata  pro- 
cedunt,  vcl  id  quod  supplet  vicem  habitus  iu 
prioribus.  Et  cadcm  ralione,  licct  gratia  adju- 
vans  sit  quid  creatum  seu  illud  includat,  tum 
quoad  morale  adjutoriura  quod  prsebet  gra- 


rum  arbitrium  excitat  pcr  prajvenientcm  gra-     tia   cxcitans,  tum  etiam  quoad  actualcm  in- 


tiam,  esse  paratum  ad  juvandum  illud  si  con- 
sentire  velit ,  et  actu  juvare  cum  cousenlit, 
sive  adjutorium  illud  actuale,  prout  rccipitur 
in  homine,  manct  immediate  a  Dco  quoacl 
primos  actus  convcrsionis,  sive  raedia  quali- 
tate  creata,  ut  dictura  est. 

Ohjectio.  —  Diccs  Conciliura  Tridentinum, 
sessione  scxta,  significare  gratiam  adjuvan- 
tcm  esse  aliquid  creatura  animaj  inheerens, 
non  minus  quam  graliam  excifantcm  ;  ergo 
non  satis  est  diccrc  Deum  pcr  seipsum  ad- 
juvare  voluntatcm  a  st;  cxcilatam;  nam  hoc 
est  dicere  Deura  esse  gratiam.  adjuvantcni ; 


lluxura  ct  cfficicntiam  in  ipsummet  aclum 
convcrsionis  (nam  constat  illam  esse  creatam, 
cum  a  Deo  efticicnter  lluat,  et  optime  potest 
noraine  adjuvtmtis  gratiaj  appellari,  cum  re- 
vera  juvet  voluntatem),  nihilominus  potcst 
optirae  gTatia  adjuvans  includerc  aliquod 
principiuraproxiraum  increatum,  quando  nc- 
ccssarium  illud  fuerit. 

Homo  se  disponit  per  Dei  excitantem  atqne 
adjuvanleni  graliam.  —  Ncque  in  Concilio 
Tridentino  cst  aliquod  vcrbura  cui  hoc  rc- 
pugnet.  Nara  in  illo  capite  quinto  solum  di- 
cit  homincm  se  disponei'e  pcr  Dei  excitantem 


undefieretadjuvantcm  gratiam  non  esse  quid  alque  adjuvantera   gratiara.   O^alis  vero  sit 

creatum,  ut  Concilium  significat.  Nam  in  ca-  utrcique  gratia,  et  quomodo  inter  se  distin- 

pite  quinto  declarat  adultos  peccatores  gratis  guantur  non  declarat,  scd  relinquit  cxplican- 

a  Dco  vocari,  ut  qui  per  peccata  a  Deo  arersi  dum  juxta  earum  exigcntiam.  Unde  si  illa  par- 

erant,  per  ejus  excitantem  atque  adjuvantem  ticula  per  dicat  causam  formalcm,   constat 

gratiam  ad convertendum  se  ad  suam  ipsorum  adjavantera  gratiam  esse  creatum  quid,  quia 

jnsti/Icationem,  eidem  gratie  liljere  assc7itiendo  dicit  ipsummet  actum  convcrsionis,  ut  ma- 

et  cooperando  disponantnr.  Imo   cx  illo  rcla-  nantem  a  Deo,  scu  influxum  Dei  in  talem  ac- 


tivo,  eidem,  colliguut  aliqui  unam  ct  eamdera 
gratiam  esse  excitantem  ct  adjuvantem,  quM 
duplex  munus  habet,  et  ideo  iila  duplici  voce 
nominatur. 

/Solvitnr.  —  Scd,  licct  hoc  uUimum  in  sc 
probabilc  sit,  cx  illo  verbo  Concilii  non  colli- 
gitur.  Nam  relativum  illud  indefmite  rcfert 
gratiam  Dei,  sive  .sit  unn,  sive  duplcx,  ct  in- 
tclligitur  virtualitcr  rcpcti  juxta  illud  duplex 
vcrbum,  assentiendo  et  cooperando  :  nam  pri- 
mum  positura  cst  proptcr  excitantera  gra- 
tiam;  secundum  propter  adjuvantem,  et  sen- 


tum.  Si  aulem  dicit  principium  efficiens,  sic 
potest  includere  principium  aliquod  increa- 
tum,  scilicet  ipsum  Spiritum  Sanctum,  de 
quo  idcm  Concilium,  canon.  3  :  Si  qvAs  dixe- 
rit  sine  prceveniente  Spiritus  Sancti  inspira- 
tione,  atque  ejus  adjutorio.  ctc,  ubi  rclntivum 
ej%is  Spiritum  Sanctum  refert.  Ipsc  ergo  Spi- 
ritus  Sanctus  potest  esse  sufficiens  princi- 
pium  proximum,  physice  et  cfficienter  adju- 
vans  acl  primos  actus,  qui  sunt  dispositioncs 
ad  justitiara. 

Gratia  excitans  potest   hahere  efficientiam 


sus  est,  ut  eidem  grati(c  excitanti  assentiendo,    phjsicam  dependentem  suo  modo  ab  influxu  U- 


ct  eidem  gratuc  cooperanti  cooprando  dispo- 
natur.  Unde  non  ncccssario  scquit':r  cxf^itau- 
tem  et  adjuvantera  gratiam  inter  se  csse 
unam  ct  earadcm,  scd  sohira  sequitur  cam- 
dem  csse  gratiam  qua  homo  excitatur,  cui 
homo  asscntilur,  ct  simiiitcr   cssc   eamdcm 


leri  arlitrii.  —  Uliimo  vero  addimus  contro- 
vcrsiam  hanc  de  pra-dctcrminatione  libcri  ar- 
bitrii  pcr  gratiam  cxcitantem,  niliil  pendcre 
a  quoestione  de  efficientia physica  prancnien- 
tis  gratia?  circa  actum  convcrsionis,  tum  quia 
(ut  ostensumest)  potcst  gratiacxcitanshabere 


quffi  hominem  juvat,  et  cui  horao  coopcratur.     etficientiam  physicam  dependentem  suo  rao- 


330  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXIL! 

do  ab  influxu  liberi  arbitrii^  id  est,  ejus  coope- 
rationcm  postulantcm  ;  cum  tamcn  illud  non 
determinet  ad  talem  cooperationem,  sod  po- 
tius  illud  sub  perfecto  ejus  dominio  relin- 
quat;  sicut  ctiam  habitus  charitatis  liabet 
cfficientiam  physicam  in  actum,  non  tamen 
sine  cooperatione  potentiffi,  ad  quam  coope- 
rationem  habitus  non  detcrminat  potentiam, 
licct  eam  inchnet,  sed  potentia  utitur  habitu 
cum  vult ;  tum  etiam  quia,  licet  e  converso 
gratia  excitans  non  ponatur  physice  efficiens 
conversionem ,  et  nihilominus  fmgatur,  seu 
asseratur  omnino  determinans  voluntatem  ad 
consentiendam,  ita  ut  posita  excitatione^  vo- 
hmtas  non  possit  non  consentire,  propter  ali- 
quara  sympathiam^  vcl  necessariam  consen- 
sionem,  eadcm  incommoda  sequuntur,  pro- 
pter  quffi  non  minus  est  vitanda  tahs  deter- 
minatio ;  posselquc  physica  appcllari,  quia  ta- 
hs  cxcitatio,  ex  vi  suw  entitatis  et  pliysicai 
adhaesionis  ad  potentiam ,  illam  dctermina- 
ret  ad  actum,  et  consequenter  cjus  liberla- 
tem  tolleret,  quamvis  ejus  actum  physice  non 
cfficeret. 

Optime  stare  potest  efficientla  phjsica  prcc- 
venientis  gratiw  sine  prfpdelerminatione  pliy- 
sica. —  Qaod  potcst  declarari  exemplo  ;  nam, 
juxta  sententiam  receptam  Theologorum,  in- 
tentio  eflicax  finisiufertnecessitatem  chgendi 
medium,  quod  est  unicum  ct  necessariumad 
consequcndum  finem;  ct  quamvis  inter  eos- 
dem  Theologos  sit  opinionum  varictas,  an  in- 
tentio  vcre  ac  per  se  influat  physice  ct  cffcc- 
tive  in  electioncm,  vel  solum  proveniat  illa 
neccssitas  ex  sympathia  et  conscnsione  illo- 
rum  actuum ,  nihilominus  omncs  fatcntur, 
quod  vcrum  est,  intentioncm  illam  omnino 
physice  determinarc  potentiam  ad  talem  clec- 
tionem.  Est  igitar  (quod  valde  nolandum  cst) 
controversia  licEC,  de  prffideterminatione  phy- 
sica,  longe  diversa  ab  altera  dc  cfficicntia 
physica  praevenientis  gratiae  circa  actum  con- 
vcrsionis  ;  optime  crgo  stare  potcst  hoec  cfti- 
cicntia  sine  illa  proedcterminatione. 

Ex  his  satis  rcsponsum  est  ad  objectio- 
nes,  vel  potius  falsas  impositiones  illorum 
auctorum*,  neque  necesse  est  singulas  illa- 
rum  propositionum  per  se  refutare,  cum  ma- 
nifcstum  contineant  crrorem.  Minus  vero  ne- 
ccssarium  est  ab  illo  nos  errore  dcfenderc, 
cum  nullum  cjus  vcstigium  vel  in  nostris  li- 
bris,  vel  alterius  Doctoris  ex  citatis  invenia- 
tur,  scd  contrariam  sanam  doctrinam  ex  pro- 
fesso  docearaus,  et  collectio  ifla  omnino  sit 
frivola,  ut  ostensura  cst.  Qure  omnia  ex  dic- 


I  EI'FICAC1S,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
tis  in  superiori  capite  evidentiora  fiunt,  ubi 
specialiter  comparatio  illa  inter  duos,   quo- 
rum  unus  convertitur,  et  alius  non  conver- 
titur,  declarata  est. 

CAPUT  V. 

INITIUM  SALUTIS  NON  TRIBUI  LIBERO  ARBITRIO 
JUXTA  SENTENTIAM  BE  YOCATIONE  CONGRUA , 
SEl)  DEO    VOCANTI. 

Alius  crror  nobis  ab  eisdem  auctoribus  at- 
tributus  est,  quod  cum  Gallis,  Semipelagia- 
nis,  seu  rehqaiis  Pelagianorum,  initiiim  ?a- 
lutis  aut  operum  pictatis,  non  gratia^,  sed  li- 
bcro  arbitrio  tribuamus.  Unde  Franciscus 
Davila  ita  loquitur,  in  prooem.,  p.  6,  c.  9, 
p.  79  :  Huic  sententia?  Gallorum  his  tempori- 
his  multi  Theologi  videntur  acquiescere  et  sub- 
scrihere.  Et  itcrum,  c.  II,  p.  97  et  100;  c.  15, 
p.  149  :  Contraria?  sententice  auctores  cam- 
dem  quam  Gfalli  amplexati  sunt  sententiam ; 
et  alibi  ait  esse  eamdem  vel  pejorem.  In  aliis 
vero  locis,  ut  explicet  consensionem  et  idcn- 
titatem  harum  scntentiarum,  dicit  dc  nobis  : 
Pro  sua  lihertate  opcrando  fundamenta  ja- 
ciunt,  cndificivAn  inchoant ,  quod  Deus  incce- 
ptum  deheat  extruere.  Et  alibi  in  hoc  dicit  nos 
superare  Gallos,  quod  illi  solum  initium  fidei 
sibi  adscribebant,  nos  vero  et  fidei  ct  om- 
nium  opcrum  pietatis,  cap.  10,  p.  8  et  seq.; 
c.  18,  p.  129 ;  c.  13,  p.  135 ;  c.  1-4,  p.  151 ; 
c.  25,  p.  331  :  Quia  confitentur  (dicit  de  no- 
bis)  initium  operationis  hona>  ita  esse  meum, 
ut  non  sit  Dei  moventis.  Hinc  consequentcr 
nobis  tribuit,  quod  asscramus  voluntatem  in 
operando  gratiam  pra^cedere,  et  liherum  arhi- 
trium  gratiam  prcevenire  operando  ,  saltem 
prioritate  natura; ;  gratiam  vero  suhsequi  tan- 
qnam  pedissequam ,  et  voluntati  suhjectam, 
quod  Galli  senserint.  Undc  alibi  ait,  cap.  9, 
p.  81,  et  c.  10,  p.  83,  c.  11,  p.  102  ct  103  : 
Hos  Theologos  (nos  utique  intclligit)  ponere 
gratiam  sufficientem,  qiiw  liheri  arhitrii  velle 
praxedat  in  ratione  eMis,  non  autem  in  rat'o- 
ne  cansa;,  ita  ut  in  imaginatione  horum  Theo- 
logorum,  licet  in  essendo  prior  sit  gratia  quam 
influxus  liheri  arhitrii,  in  operando  sii  poste- 
rior. 

Simili  modo  Cabrera ,  in  suo  libro  cum 
dixisset,  juxta  nostram  scntentiom,  cfficaciam 
auxilii  non  esse  ex  Dco,  sed  ex  hbero  arbi- 
trio,  subinfert,  juxta  eamdem  sentcntiam  cf- 
ficax  salutis  initiura  rcfundi  in  nos;  scd  hffic 
illatio  pi'occdit  ex  antecedenti  nobis  falso  ira- 


CAP.  V.  LMTIUM  SALUTIS  NON 
po^ito,  ut  siipra  ostensum  cst,  ct  ideo  nibil 
dc  iioc  auctore  curamus.  Prajterquam  quod 
non  loquitur  de  initio  simpliciter,  sed  de  ini- 
tio  eliicaciae,  quod  potius  est  qua^dam  con- 
suramatio,  et  ideo  in  suo  genere  tribucndum 
cst  bbcro  arliitrio,  quamvis  non  soli ,  ut  ex 
dicendis  in  boc  eodem  capite  constabit. 

Rejiciuntur  quwdam  falso  imposita  auctoH. 
—  Prior  etiam  auctor  nihil  borum  quee  re- 
fert  lcgit  in  nostris  liliris,  vel  aborum  Docto- 
rum  Societatis,  qui  de  bnc  matcria  bis  tem- 
poribus  scripscrunt.  Et  ita  ipsc  nulbim  auc- 
torem  vel  locum  in  particulari  refert ;  scd 
omnia  illa  dogmata  suo  discursu  coUigit,  cx 
hoc  solo  prineipio  quod  asserimus  liberum 
arbitrium,  quantumvis  cfiicacitcr  a  Deo  rao- 
tam  et  excitatum,  non  determinari  in  re  ipsa 
a  solo  Deo,  imo  dcterminationem  ad  bberum 
consensum  post  gratiam  excitantcm  non  prius 
fieri  a  Deo  quam  a  libcro  arbitrio,  nedum  a 
solo  Deo  fiori.  Onara  illationem  tara  eviden- 
tem  esse  credidit,  ut  sufficcre  pntaverit  ad 
afilrmandum  nos  confiteri  iUum  errorem,  ct 
cum  Gallis  scntire. 

Saliitis  inititm  unde  simendum  sit.  —  Ut 
autcm  ccrta  rci  veritas  constare  possit,  sta- 
tuerc  oportct  aliquid  firmura  et  lixum  >  de 
initio  salutis  fidei  et  boni  operis,  quid  nimi- 
rum  per  illam  vocem  significemus ;  alioqui 
scmper  in  sequivoco  laboraliimus.  Illius  au- 
tcm  vocis  significationem  ex  Conciliis  et  Pa- 
tribus,  prsesertim  Augustino  et  Prospero,  su- 
mere  debcmus ;  tum  quia  in  disputatione 
cnm  Scmipclagianis  usus  terminorum  ab  illis 
Patribus  suraptus  est ;  tum  quia  si  alicui  li- 
ccret  aliam  significationem  illi  voci  imponc- 
re,  a^quivocam  ct  incertam  reddcret  Conci- 
liorum  definitionem,  et  occasionem  dare  pos- 
sct  introducendi  falsam  doctrinam,  ut  ex  di- 
cendis  constabit.  Concilium  ergo  Tridcnti- 
num,  scssioue  sexta,  capitc  quinto,  satis  di- 
scrle  nobis  dcclaravit  quod  sit,  vcl  unde  su- 
raendum  sit  salutis  initium,  diccns  :  Declarat 
praterea  ipsius  justi/icatio7iis  exordium  in 
adultis  a  Beo  i^er  JESUM  Christum,  prm-e- 
niente  gratia,  sumcndum  esse,  Jioc  est  ab  ejus 
rocatione,  qua  nullis  eorum,  cxistentibus  meri- 
tis  vocantur.  Ex  quibus  verbis  cvidentcr  con- 
stat  initium  salutis,  juxta  Concilii  doctrinam, 
non  essc  sumendum  a  dcterminalionc  libcra 
volunlalis  ,  sed  a  vocationc  ct  prcevcnicntc 
gratia. 

Nullim  naturw  lomm  potest  primam  gra- 
tiam  auxiliantem  promereri  ex  Patrlbus.  — 
Concilium  Arausicamcm,  can.  7.  —  Et  revera 


ininUI  LIBERO  AWJITRIO,  ETC.  331 

hfec  fuit  olim  propric  controversia  Gallorum 
cum  Augustino,  ut  constat  ex  citatis  Episto- 
lis  Prosperi  ct  Hilarii,  et  ex  rcsponsione  Au- 
gustini  in  libro  de  Pra-dcstinatione  Sanctorum 
et  de  Dono  perseverantiffi.  Galli  enim  dicc- 
bant,  quamvis  ad  opera  supernaturalia  ne- 
cessarium  sit  ut  Deus  nos  pncvcniat  et  ad- 
juvet ,  nibilorainus  oportere  ut  bomo  per 
hberum  arbitrium  se  disponat  ,  et  aliquo 
raodo  promercatur  primum  auxilium  Dei  pc- 
tendd,  desiderando,  aut  aliquod  simile  bo- 
num  suis  viribus  ct  libertatc  pra?stando  ;  ct 
boc  modo  subjicicbant  gratiam  voluntati , 
ejusque  pedissequam  faciebant;  ac  denique 
initium  salutis  poncbant  in  illo  actu  bono  li- 
beri  arbitrii.  At  vcro  Augustinus  ct  Patres 
scmper  intcllcxcrunt  nullum  naturre  bonuni 
posse  primam  gratiam  auxiliantem  promcre- 
ri.  Et  ideo  contra  Gallos  statuerunt  initium 
salutis  non  libero  arbitrio,  scd  Deo  vocanti 
ascribendum  essc^  ct  ratione  vocationis  gra- 
tiam  semper  praiire,  volnntatem  vero  cjus 
pcdissequam  esse  ;  et  lioc  est  quod  Arausica- 
num  Conciliura  secundum  contra  Semipela- 
gianos  directe  coactum  definit,  canon.  tertio, 
dicens  :  Si  quis  ad  inrocationem  liumanam 
gratiam  Dei  dicit  conferri,  non  autem  ipsam 
gratiam  facere  ut  invocetur  a  nobis,  contradi- 
cit  Isa/ice  et  Apostolo,  etc,  etin  codera  scnsu 
ait,  canon.  quarto,  Deum  non  expectare  vo- 
luntatem  nostram  ut  a  peccato  purgemur,  sed 
ifsum  per  Spiritus  Sancti  inspirationem  et 
operationem  facere  ut  purgari  velimus,  juxta 
illud:  Prceparatur  voluntas  a  Domino,  de  cu- 
jus  decrcti  intclligentia  plura  inferius  dice- 
raus.Et  deindc,  canon.  quinto,  dcfinitnon  so- 
lura  profectura,  sed  etiam  initium  fidei  esse 
ex  gratia.  Explicat  autcm  initium  fidei  esse 
ipsum  credulitatis  afiectum,  per  quem  non 
solum  intelligit  dcliberatam  vohmtatcm  crc- 
dendi,  quai  in  fide  ipsa  jam  computatur;  scd 
etiani  quamcumque  praiviam  bonam  dispo- 
sitionem  voluntatis,  per  quam  paulatim  alli- 
citur  ad  fidem,  ct  fit  docibilis  Dei,  qui  dat 
suavitatem  credendo,  et  pr(t'parat  voluntatcm 
ut  velit.  Dc  bac  enim  proeparalione  scraper 
loquitur  illud  Conciiium,  ct  illam  vocat  ini- 
tium  bonae  voluntatis,  tara  in  credendo  quam 
in  obcdiendo  ,  desidcrando  ,  pctendo,  ctc. 
Idcmque  dcfinit,  can.  6  ct  sequenlibus,  qui 
ferc  omncs  sumpti  sunt  ex  doctrina  Augusti- 
ni,  et  fere  habeutur  infibr.  Sentcnt.  ejusdcm 
Augustini. 

Vocatio  bonam  voluntatem  pra^cedit.  —  At- 
qnc  eodem  modo  idem  Augustinus,  iu  qures. 


332  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

tione  secunda  ad  Simplicianum  :  Qioia  non 
pnc ccdit  {inqmi)  volimtas  lona  tocationem , 
sed  rocatio  bonam  rolnntatcm,  propterea  zo- 
canti  Deo  recte  iribicitur,  qxiod  bene  tolumus , 
et  de  Pra-destin.  Sanclonim,  capit.  decimo 
nono  :  Non  qiiia  credimus  (inquit),  sed  ut  cre- 
damus,  vocamur.  Et  illa  rocatione,  quce  sine 
pcBuiteniia  est,  id  prorsus  agitur  et  pcragHur 
ut  credamus.  Huic  crgo  vocationi  semper  tri- 
buit  initium  salutis,  et  hoc  maxime  contendit 
contra  Semipelagianos.  Unde  libro  secundo 
contra  duas  Epistolas  Pelagianorum,  capite 
octavo,  inde  probat  non  solum  profectum, 
sed  etiam  initium  boni  operis  esse  ex  Deo, 
guia  non  sumus  idonei  cogitarc  aliquid  ex  no- 
lis,  quasi  ex  nobis  :  significans  a  sancta  co- 
gitationc  et  inspirationc  snmi  salutis  initium. 

Prima  ^notio  et  affectio  ad  bonmn.  —  Et  eo- 
clcm  rnodo  senserunt  de  Jnitio  salutis  Prospcr 
inbbro  conlra  Cassianum,  seu  contra  Collato- 
rem,  ct  libro  ad  objectiones  Genuensium,  Gal- 
lorum,  et  Vincentianas ;  et  Fulgentius,  libr. 
primo  ad  Monimum,  cap.  octavo  et  scqucnti- 
bus,  et  libro  de  Incarnatione  et  Gratia,  ca- 
pit.  decimo  sexto  et  sequcntibus.  Favet  etiam 
Coelestinus  Papa  in  Epistola  secunda  ad  cpis- 
copos  Galliae,  capile  sexto  et  sequentibus.  Ra- 
tio  autem  hujus  fundamcnli  reddi  potest, 
quia  salus  per  bona  opera  comparatur ;  ini- 
tium  autem  Ijoni  opcris  est  sancta  cogitatlo, 
quam  Dcus  immittit  in  cor  hominis,  sub  qua 
(ut  praicedenti  capitc  dicebamus)  compre- 
henditur  prima  illa  motio  et  afTectio  ad  bo- 
num,  quaj  in  vohmtatc,  mcdia  cogitalione 
sancta,  per  Spiritum  Sanctum  excitatur.  Me- 
rito  igitur  ab  illa  excitatione  scu  vocatione 
sumi  dicitur  inithim  salutis.  Item,  quia  lioc 
est  primum  auxihum  gratifc,  quod  pura  gra- 
tia  est,  quia  ex  sola  Dci  liberahtate  dona- 
tur;  in  unoquoquc  autcm  ordine,  illud  quod 
est  primum  rectc  dicitur  initium  ejus.  Sicut 
autem  gralia  est  causa  salutis,  ita  initium 
gratiee  cst  initinm  sahitis;  ergo  vocatio,  qua) 
cst  gratia3  initium,  merito  initium  salutis  exis- 
timatur  ct  appellatnr. 

Q?iantum  distet  sententia  auctoris  a  sen- 
tentia  Gallorum  et  Scmipelagianorum.  —  Ex 
hoc  igitur  certissimo  fundamento ,  manifes- 
tum  est  tam  longe  distarc  nostram  scnten- 
tiam  a  sentcntia  Gallorum  et  Scmipelagiano- 
rum,  quantum  distat  coelum  a  terra,  vel  fun- 
damentum  a  parictibus  vcl  tecto.  Primo  , 
quia  Galli  loquebantur  de  prinio  auxilio  gra- 
tiffi  prsevenientis  ct  vocantis,  et  illius  initium 
invenire  volebant  in  Hbero  arbilrio ;  nos  au- 


EFFIC.VCIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
tcm ,  cum  dicimus  libcrum  arbitrium  non 
prjedeterminari  physice,  sed  seipsum  deter- 
minare  cum  auxilio  gratia^,  loquimur  de  ef- 
fectu  gratiffi  cooperantis,  qui  jam  supponit 
vocationem  et  gratiam  prKvenieniem  gratis 
datam.  Secundo,  quia  Galli  loquebantur  de 
homine  nondum  vocato,  et  ilh  per  solum  li- 
berum  arbitrium  tribuebant  vim  impetrandi 
vel  merendi  primam  gratiam  auxiliantcm  et 
excitantcm;  nos  autem  loquimur  de  homine 
jam  vocato,  quique  jam  gratis  recepit  pri- 
mam  auxiliantem  gratiam,  de  quo  solum  di- 
cimus  ex  libertate  ejus  pendere  determina- 
tioncm  ad  consenticndum  gratiffi  vocanti. 
Terlio,  quia  Semipelegiani  omnino  distiugue- 
bant  inter  conatus  solius  hberi  arbitrii,  et  co- 
natus  gratise,  et  cx  prioribus  solis  dicebant 
voluntatcm  elicere  aliquem  actum,  vel  bo- 
num  motum  libcrum,  quod  essct  initium  om- 
nium  motionum  giatiff! ;  nos  autem  non  se- 
paramus  conatum  libcri  arbitrii  a  conatu 
gratiffi,  sed  illos  ita  conjungimus^tam  in  con- 
sensu  libero  quam  in  detcrminatione  ad  ip- 
sum  consensum,  ut  separari  non  possint,  imo 
in  re  idem  sint,  et  rationc  distinguantur.  Ac 
deinde  ante  hoec  omnia  fatemur  prcecedere 
gratiam  vocationis,  quam  Deus  in  nobis  sine 
nobis  oporatur,  tanquam  initium  cujascum- 
que  boni  conatus  postca  futuri. 

Salutis  initinm  a  solo  Deo  operante  in  no- 
bis,  sine  nobis  liherc  operantibus. — Undetan- 
tum  abcst  ut  dicamus  initium  salutis  esse  ex 
so!o  libcro  arbitrio,  ut  potius  dicamus  esse  a 
solo  Deo  opcrante  in  nobis  sine  nobis  libere 
operantibus,  quia  non  potcst  voluntas  libero 
et  bene  vehe  sine  prsevia  vocatione,  et  ad  vo- 
cationem  nullo  modo  concurrere  potest  vo- 
luntas  libera.  Quse  est  frequens  doctrina  Au- 
gustini,  pra:>sertim  in  illa  qusestione  secunda 
ad  Simplicianum,  ubi  hac  ratione  explicat  il- 
lud  ad  llomanos  9  :  Non  est  wlentis,  ncque 
currentis,  sed  Dei  miserentis,  id  est,  solius 
Dei,  quia  solus  ipse  sine  cooperatione  liberi 
arbitrii  opcratur  in  nobis  vocationcm,  quai 
est  fons  bonffi  voluntatis.  Et  ratione  ejusdem 
vocationis ,  et  omnium  bonorum  motuum 
quos  includit,  dixit  Augustinus,  libr.  secun- 
do  contra  duas  Epistolas  Pelagian.,  cap.  octa- 
vo,  multa  esse  in  homine  bona,  quai  non  fa- 
cit  horao  ;  nulla  tamen  bona  facere  homi- 
nera,  quse  non  prffistet  Deus  ut  faciat  homo. 
Qua)  orania  nos  late  docemus  et  confirma- 
mus,  libr.  tertio  de  Auxil.,  capil.  3,  4  et  5, 
et  in  brevi  Resolutione  de  Auxilio  cfhcaci, 
Tradit  etiam  ex  professo  Doctor  Mohna  in 


CAP.  V.  INITIUM  SALUTIS  NON 
Concordia,  prsesertim  disputat.  8  et  9,  ad 
arlicul.  13,  qua3stione  14  prima?  partis,  et 
omncs  scriptores  Societatis.  Qua  igitur  ra- 
tione,  vei  data  occasione,  potest  quispiam 
no])is  tribuere  vel  Semipelagianum  errorem, 
vel  quod  initium  salutis  sit  a  libero  arbitrio, 
et  non  ex  pura  gratia? 

Qiiam  distinctionem  de  initio  salutis  medi- 
tati  sint  alii  Doctores.  —  At  enini  alii  Docto- 
res,  ut  suam  objectionem  fulcirent,  distinc- 
tionem  de  initio  salutis  meditati  sunt :  unum 
vocaut  initium  efficacice  conversionis ,  aliud 
initium  conversionis ,  seu  salutis  absolute  et 
simpllciter,  et  de  initio  salutis  posteriori  mo- 
do  surapto  volunt  intelligi  Concilia,  quse  di- 
cunt  sumi  a  prima  gratia  et  inspiratione  Spi- 
ritiis  Sancti  ;  de  initio  autem  priori  modo 
sumpto  aiunt  sumi  a  determinatione  volunta- 
tis  ad  consensum.  Sed  imprimis  hffic  distinc- 
tio  fundamentum  non  habet  in  Patribus,  vel 
antiquis  Doctoribus,  et  in  raateria  adeo  gra- 
vi  nihil  introducere  licet,  quod  vel  ab  anti- 
quis  Doctoribus  dictum  non  sit,  vcl  saltcra  in 
eorum  dictis  fundamentum  habeat.  Deinde 
non  est  illa  distinctio  accommodata  notioni 
vocis;  nam  initium  unius  ordinis  unum  tan- 
tum  est  quando  caetera  ex  illo  sequuntur, 
nam  quod  post  primum  sequitur,  initium  non 
est ;  alioqui  si  effcctio  uniuscujusque  doni 
gratiffi  appelletur  initium  ejus,  tot  erunt  dis- 
tinguenda  initia  gratiffi,  quot  sunt  actus  ct 
dona  ejns. 

Prccdicta  distinctio  non  est  utilis,  imo  prce- 
let  occasionem  errandi.  —  Addo  prwterca  (est- 
que  attente  notandum)  distinctioncm  illam 
non  solum  utilitatem  non  habere,  veruni  etiam 
posse  prsebcrc  occasionem  errandi.  Declara- 
tur  prior  pars,  quia  Galli  nunquam  fere  locu- 
ti  sunt  de  initio  salutis  pro  initio  efficaciai 
gratige,  id  cst,  pro  efficacia  et  actuali  dcter- 
minatione  voluntatis  ad  consensum  ;  ergo, 
licct  admittamus  extensionem  iUius  vocis  ad 
hanc  detcrminationem  signiflcandam ,  non 
potcst  inde  inferri,  aut  nos  dicere  quod  illi 
dixernnt,  cum  non  de  eodem  initio  loquamur, 
aut  definitiones  Conciliorum  contra  illos  pro- 
cedere  contra  nostram  sentcntiam ,  propter 
eamdem  rationem ;  nam  Concilia  utuntur  illa 
vocc  in  significatione  accoinmodata  ad  con- 
dcmnationem  illius  erroris.  Cum  ergo  illa  dis- 
tinctio  solum  fuerit  inventa  ad  confundcndam 
nostram  sententiam  cum  reliquiis  Pelagiano- 
rum,  vitanda  est,  ne  simplicioribus  detur  oc- 
casio  erroris  vel  deceptionis,  male  intcUi- 
gendo  Concilia  ct  errorem  in  cis  damnatum. 


TRIBUl  LIBERO  ARWTIUO,  IITC.  333 

Alia  erroris  occasio.  —  Atque  hinc  decla- 
ratur  alia  erroris  occasio;  nam  si  initium  sa- 
lutis  utroque  modo  a  solo  Dqo  fit,  sequitur 
liberum  arbitriuai  non  efficere  ,  nec  coope- 
rari  ad  initium  sahitis  priori  modo  sum- 
ptum,  scilicet,  efficacioi  gratia^,  quod  perinde 
est  ac  dicere  non  concurrere  liberum  arbi- 
trium  ad  determinationera  sui  consensus, 
quod  ipsi  facile  admittunt^  ut  supra  retuli ; 
nobis  autem  valde  displicet ,  quia  alias  illa 
determinatio  non  csset  libcra,  quod  nullo 
modo  videtur  admittenduni.  Sequcla  patet, 
quia ,  juxta  doctrinam  Concilii  Tridcntini, 
session.  scxta,  cap.  5,  et  can.  A,  usus  liber- 
tatis  non  est  nisi  ubi  est  ahqua  effectio  et 
cooperatio  ipsius  liberi  arbitrii;  et  ideo  defi- 
nit  Concilium  libcrum  arbitrium  coopcrari 
active  quando  vocationi  consentit,  quia  libere 
illam  admiltit;  si  ergo  in  determinalione  ad 
consensum  non  habet  efTectivam  cooperatio- 
nem,  sed  mere  passive  illam  recipit,  non  est 
ipsi  libera  talis  determinatio. 

Iii  sola  seminatione  sanctce  cogitationis  ope- 
ratur  Deus  sine  cooperatione  Uberi  arhitrv,  ex 
Bernardo.  —  Falsitas  autem  hujus  consequcn- 
tis  probari  potest  ex  eodem  Concilio  Triden- 
tino  ,  diccnte  csse  bomini  hberum  rccipere 
vocationcm  ;  per  determinationera  autem  ad 
conscnsum  jam  rccipit  vocationem ;  ergo  ha- 
bere  vel  non  habere  determinationem  libe- 
rum  est ;  ergo  et  efficere  illam.  Item ,  quia 
idem  Concilium  dicit  esse  in  potestate  homi- 
nis  vocationi  dissentire  ;  non  esset  autcm  in 
potcstate  ejus  dissentire  ,  nisi  determinatio 
sui  arbitrii  esset  in  ejus  potestatc;  non  est  au- 
tcm  in  potestate  ejus,  si  libera  non  est.  Prae- 
terea  Augustinus  et  reliqui  Patres  solam  vo- 
cationem  ,  seu  excitantem  gratiara ,  dicunt 
fieri  a  Deo  in  nobis  sine  noljis ;  quicquid  vero 
reliquum  est ,  dicunt  non  fieri  in  nobis  sine 
voluntate.  Unde  est  illud  Augustini,  libro  83 
Qusestionum  ,  quaest.  68  :  Si  quis  sihi  trihuat 
quod  teniat  tocatus ,  non  potest  siU  tribuere 
quod  tocatus  sit.  Exprcssius  autcm  Bernar- 
dus,  fibro  de  Gratia  et  libero  arbitrio,  hoc  do- 
cuit  his  verbis  :  Ipsa  (nimirum  gratia)  libe- 
ricm  excitat  arbitrium  cum  seminat  cogitatum, 
sanat  cum  immutat  affectum,  roborat  ut  perdu- 
cat  ad  actum,  servat  ne  sentiat  de/ectum.  Sic 
autera  ista  tria  operatur  cum  arbitrio,  ut  illud 
in  primo  praeveniat,  iu  coeteris  comitctur  ;  ad 
hoc  utique  prajvcniens,  ut  jam  sibi  deinceps 
cooperetur.  In  sola  ergo  scminatione  sanctaj 
cogitationis  docet  Bernardus  operari  Deum 
sinc  cooperalionc  liberi  arbitrii,  in  ccetcris 


334  DE  VERA  INTELLIGENTLV  AUXILII 

vcro  arbitrium  cooperari.  Detcrraiuatio  au- 
tem  ad  conseusum  non  pcrtinet  ad  excitan- 
tem  gratiam ,  sed  ad  sanitatcm  et  maximam 
immutationem  voluutatis,  quam  secundo  loco 
posuit  Bernardus.  Tandera  quia  si  deterraina- 
tio  ad  consensura  libera  non  est,  ncc  consen- 
sus  ipse  potest  esse  liber  in  bis  qui  dcterrai- 
nationcm  rccipiunt,  n«c  carcutia  conscnsus 
in  bis  qui  determinatione  carent ;  qua;  duo 
sunt  potissima  incommoda  illius  doctrinoe , 
quai  in  libro  tertio  de  Auxiliis  late  prosccuti 
sumus,  ct  in  scqucntibus  utramque  illationem 
multis  modis  manifestabimus,  ct  multa  aba 
non  minora  incoraraoda  refercmus. 

Voluntas  ut  sit  pedissequa  gratve. — Augus- 
tims.  —  Ultimo,  constat  ex  dictis  quam  sit 
alienum  a  nostra  mente  et  sentcntia,  gratiam 
subjicere  libero  arbitrio  ,  aut  illius  pcdisse- 
quam  cam  facere  (his  enim  verbis  eadcm  res 
significatur)  ;  ideo  enim  Galli  subjicicbant 
gratiam  liljcro  arbitrio,  quia  juxta  dispositio- 
nera  vcl  naturale  meritum  ejus  putabant  in- 
choari  in  illo,  ct  ita  ducem  et  quasi  dominum 
faciebant  liberum  arbitrium  ,  gratiam  vero 
pedisscquam.  Quantura  crgo  fundamcntum 
iUud  alicnura  est  a  nostra  scntentia,  tara  falso 
nobis  ha3  propositiones  attribuuntur.  Sed  ut 
hoc  evidentius  ex  nostra  Doctrina  constet, 
revocemus  iterum  in  memoriam  distinctio- 
nem  gratiae  excitantis  et  adjuvantis ,  scu  ope- 
,  rantis  ct  cooperantis,  vel  proevenientis  et  con- 
comitantis  ;  cui  possumus  ctiara  subsequcn- 
tcra  adjungcrc.  Loquendo  crgo  dc  toto  ordiue 
harum  gratiarum ,  evidentissiraura  est  nos 
non  subjicerc  totam  seu  utramque  gratiam 
libcro  arbitrio  ;  quia  profitcmur  pjojvenien- 
tcm,  opcrantcm  et  excitantem  gratiara  debere 
prsecedere  ;  nec  ex  parte  libcri  arbitrii  dari 
posse  veram  aliquara  causara  iliius  gratiffi, 
sed  illam  potius  esse  originem  et  radicem 
cujuscunque  boni  motus  liberi  arbiirii.  Et 
hoc  satis  esset  ut  voluntas  dicatur  pcdissequa 
gratiae,  et  non  e  couverso  ;  et  sine  dubio  in 
hoc  sensu  id  dixit  Augustinus  contra  Seraipe- 
lagianos,  quem  nos  imitaraur  in  dicto  libro 
tcrtio  de  Auxihis ,  capite  quarto  ct  quinto  ; 
Mohna,  dicta  disputationc  (3  et  9.  Catholice 
autem  exponimus  voluntatcm  huraanam  esse 
pcdissequam  gratia;,  non  tanquara  dcspotice, 
seu  naturaH  necessitate  illara  sequendo,  sed 
consensu  libcro  illi  obedicndo.  Et  codeni 
modo  libcrura  arbitriura  subjicitur  huic  gra 
tiae,  non  recipiendo  ab  illa  dctcrminationem 
ad  unum,  sed  libere  sese  submitteudo  ut  illi 
consentiat. 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

Gratia  concomitans  non  est  pedissequa  liheri 
arhitrii. —  Si  autemadjuvantcra  vclcooperan- 
tcra  gratiam  comparcmus  ad  intluxum  liberi 
arbitrii ,  sic  quidcm  fatemur  gratiam  talem 
non  csse  praeviara  respectu  liberi  ai'bitrii,  scd 
coraitem;  hoc  enim  ipsa  vox  significai,  neque 
aliter  loquuntur  Concilia,  neque  raunus  hujus 
gratia}  aliud  postulat.  Inde  autcra  non  rccle 
infcrtur  gratiara  simpliciter  non  esse  prse- 
viara,  seu  nullam  gratiam  praiire  ante  hbe- 
rum  arbitrium ;  quia  fit  virtualis  collectio  a 
particulari  ad  universalem  negative.  Nec 
etiam  propterea  dicimus  hanc  gratiam  conco- 
mitantem,  esse  pedissequam  hberi  arbitrii, 
quia  longe  divcrsum  est  esse  pedissequam  et 
esse  comitcm;  nam  esse  pedissequam  est  esse 
posteriorcra  in  cssendo  vel  in  agendo ;  esse 
autcra  coraitcm  non  dicit  consecutionem  vel 
posterioritatem,  sed  ad  summum  simultatem. 
Nos  autem  in  toto  illo  tcrtio  libro  de  Auxiliis, 
cum  reliquis  nostri  ordinis  Thcologis,  saepius 
negamus  intluxum  gratiae  concomitantis,  vel 
concursum  Dci  esse  posleriorcra  influxu  libcri 
arbitrii,  vel  sequi  ex  illo,  sed  intirae  et  quasi 
esscutialiter  coraitari  illud,  ideoque  in  ratione 
causaudi  actualiter  csse  omnino  simul ,  abs- 
quc  proprio  ordine  prioris  et  posterioris,  vel 
tcmporis,  vel  naturse,  qui  in  antccedenti  cau- 
salitate  fundetur.  Quod  si  sermo  sit  de  prio- 
ritate  naturiB  fundata  solum  in  majori  digni- 
tate  ct  indepcndcntia,  dicimus  potius  influ- 
xura  Dei  ct  crratiai  coucomitantis  esse  natura 
priorera.  Igitur  etiam  gratia  concomitans  non 
potcst  dici  pedissequa  voluntatis,  sed  adju- 
trix  et  quasi  baculum  et  fulcimentum  ejus. 
Et  cadcra  ratioue  non  potest  dici  ha;c  gratia 
voIuntati'subjecta,  si  propric  loquamur  ;  cum 
non  sit  illa  posterior  (neque  inferior),  sed  po- 
tius  sit  tanquam  superior  causa  iflam  juvans, 
illique  sese  accomraodans  ;  solum  ergo  dici 
potcst  voluutati  attemperata. 

Instantia. —  Scd  instant  dicentcs  nos  sub- 
jiccre  gratiam  voluntati  quoad  efiicaciam 
cjus,  quiadicimus  (utputani)  gratiara  accipe- 
re  a  libcro  arbitrio  quod  efficax  sit,  et  dcpen- 
dere  ab  illo  in  eflicacitatc  sua.  Ha^c  autcra  est 
magna  subjcctio  gratiai  libero  arbitrio,  et  cx 
iUa  necessario  sequitur  aliqua  prioritas  natu- 
rre  cx  parte  liberi  arbitrii ;  nara  quod  ab  alio 
pendet,  posterius  est  illo  ordine  naturse.  Et 
confirraatur,  nam  plures  causae  non  possunt 
coicurrcrc  ad  eumdem  eflcctum  sinc  aliquo 
ordinc  inter  se,  nam  ubi  est  multitudo  sine 
ordinc,  est  confusio;  ergo  cum  nos  doceamus 
intluxum  gratige  adjuvantis  non  cssc  priorem 


CAP.  V.  INITIUM  SALL-TIS  NON 
influxu  liberi  arbitrii,  necesse  est  ut  fateamur 
essc  posteriorem.  Solcnt  dcnique  ad  hoc  pon- 
derare  cxemplum,  quo  intcrdum  utitur  Mo- 
lina;  comparat  enim  gratiam  adjuvantem  ha- 
bitui  quo  voluntas  utitur  cum  vult;  habitus 
autem  hac  ratione  subjectus  est  voluntati,  in- 
Ihiitque  ifi  actum  postcrius  natura  quam  vo- 
luntas;  ergo  idem  dicere  cogimur  dc  gratia 
coadjuvante. 

Solvitur  instantia. — Respondemus  falsum 
esse  gratiam  accipere  a  hbero  arbitrio  effi- 
cacitatcm  suam  ,  seu  quod  efficax  sit;  nec 
modus  iJlc  loqucndi  invcnielur  in  hbris  Moh- 
na3,  aut  ahcujus  viri  docti ;  est  enim  impro- 
priissimus  et  in  rigore  falsus.  Aut  enim  cffi- 
cacitatis  nomine  intehigimus  vim  efficiendi , 
aut  ipsam  actualcm  efficientiam,  De  priori 
manifestum  est  non  habere  gratiam  vim  agen- 
di  ex  hbero  arbitrio,  sed  a  Deo  tanquam  a 
primo  agente,  et  cx  intrinseca  sua  perfectio- 
ne,  tanquam  ex  ratione  formali.  Aut  sermo 
estdc  actuali  efficientia  consensus  hberi,  vel 
detcrminationis  hbcri  arbitrii;  et  sic  etiam 
non  cst  verum  quod  liabcat  efficicntiam  gra- 
tia  cx  hbero  arbitrio,  aut  ab  iUo  ,  quia  hai 
particulse  significant  causahtatem  hberi  arbi- 
trii  in  ipsammet  gratiam  cooperantem  ;  ha3c 
autem  causahtas  nulla  est,  scd  concomitan- 
tia  utriusquc  causaj  ad  eumdem  effectura , 
quam  solam  tradit  Mohna  in  disputatione 
18  suee  Concordiee,  et  nos  in  hbro  tertio  de 
Auxihis.  Et  ideo  cavcndae  sunt  ha?  locutio- 
ncs,  quas  iidem  Auctores  solent  nobis  impo- 
nere  :  Gratia  non  est  efficax  nisi  ex  coiisensu 
voluntatis ,  vel :  Voluntas  frcestat  gratice  effi- 
caciam,  sunt  enim  inrigorc  falsa.' ;  sed  dicen- 
dum  cst  gratiam  non  esse  cfficaccm,  id  est, 
non  actu  efficere  consensum  liberi  arbitrii 
sine  illius  cooperatione,  quamvis  suum  influ- 
xum  non  habeat  gratia  a  hbero  arbitrio,  sed 
cum  illo,  de  quo  infra  iterum  redibit  sermo. 

Bependentia  quid  significet.  —  Iha  autem 
propositio  :  Gratia  pendet  in  stta  efficacia,  id 
est,  actuali  efficientia,  alibero  arUtrio,  inter- 
dum  invenitur  in  Molina  vel  aliis  ;  quia  habe- 
re  potest  verum  sensum,  de  quo  ex  subjecta 
materia  et  contexlu  facile  constat,  quamvis 
non  sitlocutio  omnino  rigorosa.  Dcpcndentia 
enim  si  in  onini  rigore  ct  proprictate  suma- 
tur,  dicit  habitudinem  effcctus  ad  causara, 
vel  subordinationem  etindigentiam,  quam  in- 
ferior  habet  respcctu  supcnoris;  quo  scnsu 
manifestum  cst  non  pendere  gratiam  a  libero 
arbitrio,  sed  potius  e  contrario ;  neque  oppo- 
situm  venire  potuit  in  mentem  alicujus  viri 


TRIBUI  LIDERO  Ar.DITP.IO,  ETC.  335 

Catholici  et  docli.  Alio  vero  modo  magis  uni- 
vcrsali,  dcpendentia  significat  qnamcumque 
conditioncm  nccessariam  ad  existendum  vel 
ad  agendum,  quomodo  imum  correlativum 
dicitur  pendere  ab  alio  sine  prioritate  natura^, 
et  causa  partialis  dicilur  pcndere  ab  alia  con- 
causa,  ut  visus  a  lumine  in  videndo,  quia  sine 
illo  opcrari  non  potest,  quamvis  non  prius 
cliam  natura  operctur  lumen  quam  visus.  Ad 
bunc  ergo  modum  intelligcndura  est  cum  di- 
citur  gratia  in  sua  actuali  efficacia  liberi  ac- 
tus  pcndere  ab  influxu  liberi  arbitrii,  scilicct, 
quia  talis  cst  causa  ut  non  sit  totum  princi- 
pium  proximum  actionis,  scd  coraprincipium, 
licct  principale,  et  idco  postulat  concomitan- 
tiam  alterius  principh,  sicut  eliam  e  converso 
liberum  arbitrium  pendct  in  cfficierdo  a  gra- 
tia  concomitantc,  quia  nihil  sinc  iha  cfficere 
potcst.  Propriissime  tamen  diccmus  ipsum- 
met  infiuxum  actualem  scu  actionem  gratiae 
adjuvantis  penderc,  et  ab  illa,  ct  a  libcro  ar- 
bitrio,  et  esscntialiter  ab  utioque,  ita  ut  non 
possit  intelhgi  prius  natura  raanans  ab  uno 
ihorura  principiorum  quam  ab  alio,  sed  ab 
utroque  simul,  ut  latius  tractavi  loco  cilato. 

Ordinem  esse  necessaritim  in  concursu  plu- 
riuni  causarum,  ut  intelligatur. — Undc  ad  con- 
firmationcm  respondemus  nullius  momenti  es- 
sc  illationem  illam  :  Influxus  gratiai  concomi- 
tantis  non  est  prior  natura ;  ergo  posterior. 
Nam  possunt  esse  omnino  simul,  sicut  alibi 
diximus,  et  infra  etiam  diccmus  de  concursu 
causaj  primee  ct  secunda.\  Imo  in  reipsa  unus 
simplex  est  ille  influxus,  seu  una  actio,  quae 
per  diversos  respectus,  etsecundum  distinctos 
conccptus  inadajquatos  appellatar  talis  vel  ta- 
lis  influxus.  Quae  distinctiorationis  non  sufficit 
ut  sit  verus  ordo  natura;  (id  est  causalitatis) 
inter  illos.  cjuia  vera  causalitas  postulat  dis- 
tinctionem  in  re ;  loquimur  autem  de  vera 
priori'ate  naturoe  et  causahtatis,  quia  de 
prioritate  rationis  non  desunt  auctores  gra- 
ves,  qui  dicant  concursum  gratiai  etlibcri  ar- 
bitfii  mutuo  comparari  in  ratione  prioris  et 
posterioris  sub  diversis  rationibus;  nam  in 
ralione  causre  agcntis  principalis  pra>cedit 
gratia,  in  geuere  vei'0  quasi  materialis  et  de- 
terminantis  praecedit  arbitrium.  Qui  moduSf 
loqucndi  ncc  pertinet  ad  dogniala  fidci,  nec 
ilhs  repugnat,  sed  spectat  ad  speculationem 
Tlieologicam  non  improbabilem.  Melius  ta- 
mcn  absolutc  ncgatur  omuis  prioritas  iii  in- 
fli:xu  liberi  arbitrii,  ne  videamur  in  operibus 
gratia?  aliquid  illi  tribucrc  tanquam  soli  aut 
principali  causte ;  quod  sine    errore   sentiri 


336  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

non  potest,  ut  dicemiis  capite  sequenti ;  et 
idco  melius  utimur  terrainis  signiticanlibus 
simultatcm,  quibus  Conciliautuntur.  Cum  au- 
tem  dicitur  in  concursu  plurium  causarum 
necessarium  esse  ordinem,  si  intelligatur  de 
ordine  prioris  et  posterioris  in  ipso  influxu, 
vel  in  ratione  causandi  inter  se,  falsum  est 
quod  assumitur,  et  sine  fundamento,  quia 
sine  tali  ordine  potest  aliis  rationibus  intelligi 
necessitas  vel  conjunctio  plurium  causarum 
siue  nlla  confusione  vel  superfluitate ,  quia 
vel  nulla  illarum  est  intcgra  in  suo  gencre, 
sed  partialis,  velquia  subordinanfur  ut  causa 
prima  et  secunda,  particularis  et  universalis. 

Exemplum  autem  de  habitu  et  potentia  pa- 
rum  movere  debet.  Primum,  quia  non  opor- 
ter  ut  toneat  in  omnibus,  sed  in  hoc  sohim 
quod,  sicut  habitus  nou  operatur  in  actu  nisi 
cum  volumus,  ita  ncc  gratia  concomitans. 
Deinde  quia  in  illo  etiam  cxemplo  falsum  vi- 
detur  (prresertim  in  voluntate,  ut  affecta  su- 
pcrnaturali  habitu)  prius  natura  intlucre  po- 
tentiam,  quam  habitum  charitatis  in  actum 
ab  illo  elicitum,  cum  voluntas  uon  efiiciat  ta- 
lem  actum  nisi  elevata  pcr  habitum,  quam 
elevationem  supplet  auxilium  quando  dcest 
habitus.  Et  ideo  quoad  hoc  eadem  est  utrius- 
quc  ratio.  Nam  cum  voluntas  et  charitas 
exeunt  in  opus,  non  prsecedit  aliqua  vera  cau- 
salitas  acliva  inter  voluntatem  et  charitatem, 
iit  ob  eam  rem  una  censcatur  piius  natura 
iutluere  quam  alia,  et  ita  in  omnibus  exem- 
plum  est  nobis  accommodatum.  Nulhis  enim 
proprie  dicct  charitatem  esse  pedissequam 
voluntatis,  quia  influit  in  actum,  quando  vo- 
luntas  vult ,  quia  non  pra^ccdit  hoc  velle 
ipsum  influxum  charitatis,  sed  ipsamct  juvat 
voluntatera  ut  veHt,  et  ita  cst  conies  illius,  non 
pedissequa ;  ita  ergo  dicendura  est  de  auxilio 
gratiffi  concomitantis. 

Qicid senfiendtcm  de  distinctione  illa :  Gratia 
2irieccdit  injluxum  liheri  arhitrii  in  essendo, 
non  in  causando.  —  Ex  quo  tandcm  constat 
quid  sentiendum  sit  de  distinctionc  illa,  quod 
gratia  prgeccdit  influxum  liberi  arbitrii  in  es- 
sendo,  non  in  causando  ;  est  enim  lia?c  dis- 
tinctio  nobis  inusitata,  quia  neque  in  nostris 
libris,  neque  (ut  existimo)  in  ahquo  nostro- 
rum  scriptonun  invenitur.  Quod  vero  ad  rem 
ipsam  spectat,  potest  illa  partitio  inteliigi^  vel 
de  gratia  concomitante,  vel  de  prseveniente. 
De  concomitante  verum  est  non  csse  priorem 
in  causando,  nisi  prioritas  sumatur  pro  digni- 
tate  et  principalitate  ,  ut  dictura  est.  At  vcro 
tahs    gratia   forraaliter    sumpta    sub   dcno- 


EFFICACIS,  EJUSQLE  CONCORDIA. 

minatione  adjuvantis  ,  nec  in  essendo  est 
prior  si  accommodate  fiat  comparatio.  Primo 
quidem,  quia  si  sumatur  in  actu  adjuvans  vcl 
cooperans,  ut  sa'pe  sumilur  juxta  rigorera  vo- 
cis,  sic  non  cst  talis  ,  nisi  cum  actu  coopera- 
tur,  et  denominafur  a  suo  ccfuali  influxu ; 
ergo,  si  non  est  prior  in  influcndo,  non  potc- 
rit  esse  prior-in  essendo  sub  tali  ratione.  Si 
vcro  sumatur  quatcnus  in  actu  prirao  est 
pra^parata  ad  juvandura,  sic,  vel  coincidit 
cura  gratia  prffiveniente  juxta  probal)ilem 
sententiam,  vel  comparatur  ad  liberum  arbi- 
trium  per  modum  habitus  vel  actus  primi ;  et 
ideo  niii'um  non  est  quod  sit  prior  in  essendo 
quara  operatio  liberi  arbitrii:  non  vero  crit 
sic  prior  quara  ipsuni  liherum  arbitrium. 

Gratia pr(neniens exqno  incipit  essc,p]iysice 
illuminat  intcllectum  et  inclinat  voluntatem. — 
At  vcro  si  propositio  illa  inteUigatur  de  gratia 
prreveniente  (de  liac  enim  videtur  objicicns 
loqui  sub  nomine  gratia^  suflicientis)  ,  sic 
etiam  falsa  est,  quia  gratia  praeveniens  in 
eodem  puncfo  ,  non  solum  tcmporis  ,  sed 
etiam  nafura?,  in  quo  esse  incipit,  physice 
afTicit  intellectum  aut  voluntatem,  habetque 
in  illis  cau:alitatem  formalem,  illuminando 
intellcctum  ct  inclinando  affectum.  Ex  qna 
sequitur  moralis  causalitas,  qua  talis  gratia 
raovet  et  attrahit  volunlatera  ad  consensura, 
qua3  quidem  in  suo  genere  est  causalitas  ef- 
fectiva,  ut  infra  videbimus,  et  ideo  ut  sic  est 
prior  natuia  quam  cflcctus  ejus,  qui  est  vo- 
luntatis  conscnsus.  Ergo  talis  gratia  sicut  est 
prior  in  essendo ,  ita  est  prior  in  causando  ; 
nam  in  suo  modo  facit  nos  vclle  et  conscntirc ; 
et  ideo  causalis  ha?c  locutio  vera  est :  Qnm 
Deus  vocat  et  proeparat  voluntatem  ,  ideo 
lionio  convertitur. 

CAPUT  VI. 

QUO  SENSU  CATnOLICO  EXrECTET  DEUS  VOLUNTA- 
TEM  HOMINIS  VEL  NON  EXPECTET  JUXTA  SEN- 
TENTIAM  T)E  VOGATIONE  CONGRUA ,  ET  EXPLI- 
CATUR  CAaON  4  GONGILII   SEGUNDI    ARAUSICANI. 

Qui  pugnant  pro  physica  pi\Tdefermina- 
tione  sola  Dei  efficacitafe  facicnda  in  libe- 
ro  arbitrio ,  maxime  videntur  raoveri,  ne 
cogantur  concedere ,  Deum  expectare  libe- 
rum  arbiti!um  ut  convcrfatur,  vcl  ut  vclit  a 
peccato  purgari ;  nara  putant  esse  damnatuin 
in  Conciho  Arausicano  secundo,  canon.  4, 
quod  sic  habet :  Si  quis  ut  a  peccato  pnrgemur 
volicntatem  nostram  Deum  expectare  contendii,     J 


CAP.  VI.  QUO  SENSU  CATHOLICO  EXPECTET  DEUS  VOLUNTATEM,  ETC. 


337 


non  aufem,  ut  etiam  purgari  velimus  per  Spi- 
ritus  Sancti  infiosionem  et  inspirationem,  re- 
sistit  Spiritui  Sancto  per  Salomoiicm  clicenti : 
Prceparatur  toluntas  a  Domino ;  et  Apostolo 


mcntum  ,  committendo  peccata  quibus  suae 
gratice  illuminationem  impediat  1  M  neque 
lioc  c.xpectat  Deus,  tum  quia  ad  cavendum 
hoc  peccati  impedimentum  cst  maxime  ne- 


salubriter  pradicanti :  Deus  est  gui  operatur    cessaria  gratia  i)ei ,  praiscrtim  homini  jam 
in  nohis ,  et  velle  et  per/lcere  pro  hona  volun-    constituto  in  statu  peccati,  et  indigente  illius 


tate.  Quem  canonem  vehementer  contra  nos 
urgcnt,  quia  m  eo  damnantur  dicentcs  Deum 
cxpectare  voluntatem  hominis  ;  nos  autem 
asseriraus  Deum  cxpectare  voluntatem  nos- 
tram.  Speciahter  autem  Cabrera  mihi  tribuit, 
quod  asseram  divinara  providentiam  expec- 
tare  delerrainationcm  voluntatis  nostree,  ci- 
tatque  disputat.  vigesimam  secundam  Meta- 
physicse ,  sectione  quarta ,  numero  vigesimo 
nono ,  et  deinccps  ,  quod  tamcn  non  irapu- 
gnat,  auctoritate  Coucihi,  scd  hac  ratione  : 
quia  id  quod  ahcui  causte  pragsupponitur  ut 
sit,  non  causatur  ab  illa ;  ergo  si  nostra  detcr- 


purgatione,  nam  toium  peccntum,  nisiper  fjra- 
tiam  remittatur,  suo  ponderein  aliud  trahit; 
tum  etiam  quia  Deus  frequcntissirae  vocat  et 
excitat  liomines ,  qui  suo  libero  arljitiio  ad 
pcccandum  maxirae  abusi  sunt,  muUiphcan- 
do  (piolidie  et  aggravando  peccata.  Verisimile- 
que  est  nulhim  esse  adultum  hominera,  quara- 
vis  infidelem  et  peccatorem,  cui  Deus  ahquod 
initium  suffi  vocationis  et  gratire  non  tribuat, 
ut  eum  a  peccatis  excitet;  nam  illuminatom- 
ncni  hominem  venientem  in  hunc  mu//dim.Quod 
si  fortasse  Deus  ahquando  tardat,  vcl  continet 
radios  luminis  sui,   et  peccatorera  ahquem 


minatio  divinae  providentiee  prffisupponitur  ,  sine   taetu   cordis  muKo  terapore  rehnquit, 

non  causatur  ab  ea  ;  et  consequenter  divina  non  est  quia  expectet  horainera  ut  eura  a  pec- 

providentia   non    est    causa   universahssiraa  cato  purgct;    scd  quia  vult   ostendere   esse 

respectu  oranium,  nec  priraa  siraphciter.  opus  raerse  gratioe  et  libeztatis,  darc  vocatio- 

Voluntas  hominis  dupliciter  potest  conside-  nem  suam  cui  vult,  et  quando  vult,  et  esse 

rari.  —  Hi  vcro    auctores   (nisi   ego  fahor)  opus  justitioe,  illam  non  dare  lioraini  qui  per 

periculo  incidendi  in  gravera  errorera  et  sc  peccata  sua  eara  deraeretur.  Ouam  justitiam 

et  legentes  exposuerunt ,  non  distinguentes  potest  Deus  in  ahquibus  raanifcstare,  hcet  re- 

inter  vohmtatem  liorainis  secundum  se  spec-  gukiriter  utatur  majori  misericordia.  Pra-ser- 

tatam,  cum  solis  naturahbus  viribus  et  natu-  tira  quia  non  tenetur  Deus  vel  singulis  mo- 

rali  lumine  rationis,  et  voluntatera  jara  a  Deo  mentis  vocare  peccatorem,  vel  quam  citissi- 

vocatam  ct  excitatam  per  internas  illuraina-  rae,  et  in  priraa  opportunitale,  ut  sic  dicam, 

tiones  et  inspirationcs.  Si  ergo  dicti  auctores  ihum  illuminare  ;  sed  singulis  definit  iempo- 

loquantur  de  homine  in  priori  statu  perraa-  ra  et  momenta,  vel  occasiones  vocaudi  illos 

nente,  recte  et  Catholice  docent  Deura  non  juxta  consiliura  voluntatis  suce.  Unde  si  ali- 

expectare  voluntatem  horainis,  ut  a  peccato  quando  diflert  vocationem,  non  est  quia  ex- 

purgetur;  nam  (ut  statim  exphcabiraus)  hoec  pectet  cx  parte  horainis  praiparationem  aJi- 

est  propria  mens  Concilii  Arausicani  loco  ci-  quara,  sed  quia  nondura  occurrit  tempus  a  se 

tato.  Iteni  quia  pra^cedenti  capite  ostensum  definitum  ad  vocandura  illura. 


cst  initium  salutis  non  esse  ex  homine,  sed 
ex  Deo;  non  ergo  expectat  Deus  ut  horao  suo 
hbero  arbitrio  convertatur,  vel  convcrii  inci- 
piat,  sed  Deus  ipsc  inchoat  purgationera  a 
peccato,  excitando  horainem  in  peccato  ja- 
centcm  ut  indc  surgat. 

Verisimile  est  nullum  esse  adultum  quam- 
zis  in/idelem,  cui  Deus  aliquod  initium  voca- 
tionis  non  trihuat.  —  Denique  quid  cxpecta- 
ret  Deus  ab  homine  nondum  a  se  vocato? 
Numquid  dispositionera  aliquara,  vel  proxi- 
mara,  vel  remotam,  qua  se  proeparet  ad  pur- 
gationem  pcccatorum  ?  At  horao  suis  solis  viri- 
bus  nullani  hujusmodi  dispositioncm  inchoa- 
re  potest ,  nedum  perficere  ,  ut  in  superiori- 
bus  dictura  est  ex  doctrina  fidei.  Vel  expec- 
tabit  ut  homo  saltcm  non  ai^pouat  impedi- 

X, 


In  preedicto  autem  sensu,  nuUo  modo  ex 
nostra  sententia  sequitur  Deum  expectare  vo- 
luntatcm  horainis  ut  velit  a  pcccato  purgari, 
cura  loquamur  de  horaine  jara  vocato  ct  ex- 
citato  per  divinara  gratiara ,  et  constantissi- 
rae  docearaus  hanc  vocationcm  gratis  prae- 
ccdere,  nullo  respectu  habito  ad  prKceden- 
tera  usum  liberi  arbitrii,  neque  illura  cxpec- 
tare.  Et  ideo  deterrainatio  illa,  quam  ex  li- 
bertate  nostra  siraul  cura  divina  gratia  ficri 
diciraus ,  est  ad  consentiendura  vocationi, 
quara  in  homine  supponi  necesse  cst ;  crgo 
ex  illa  scnteutia  circa  determinationcm  vo- 
luntatis  huraanw  ,  infcrri  non  potest  quod 
Deus  expectet  horainem  ad  vocandum  illura. 
Igitur  cura  illi  auctores  cx  nostra  sententia 
inferunt  Deum    expeciare   voluntatem  nos- 


338  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

tram,  loquuntur  cle  voluntate  jam  constituta 
in  secuudo  statu  supraposito,  id  estjam  ex- 
citata  pcr  divinam  vocationem  ;  ac  proinde  in 
hoc  etiam  sensu  negant  Deum  expectare  vo- 
luntatem  hominis  ut  a  peccato  illum  purgct ; 
et  volunt  hoc  etiam  doceri  in  dicto  canone 
Concilii  Arausicani. 

Deus  postqumn  sua  gratia  excitavit  Jiomi- 
nem,  expectat  ustcm  libertatis  illius,  ut  eum  a 
peccato  purget.  —  Conversio  ad  nos  ex  par- 
te  Dei  quld  sit. — Nos  autem  dicimus  primo 
Dcum,  postquam  sua  gratia  vocavit  et  excita- 
vit  hominem,  expectare  voluntatem  ejus,  id 
est  usum  hbertatis  ilhus,  ut  eum  sanet  et 
a  peccato  purget.  Primo,  quia  ita  cohigitur 
ex  Sciipturis,  addita  ponderatione  et  exphca- 
tioue  Concihi  Tridentini,  sess.  6,  capit.  5.  Di- 
cit  enim  Deus  Zacharite  5  :  Convertiviini  ad 
me,  el  ego  convertar  ad  zos,  manifeste  osten- 
dens  expectare  se  aliquam  conversionemnos- 
tram,  ut  secundum  ahquem  specialem  mo- 
dum  ipse  ad  nos  convertatur.  Illa  autem  con- 
versio  nostra  usus  ahquis  hbertatis  est,  nam 
(ut  dicit  Concihum)  cum  nobis  dicitur  :  Con- 
vertimini  ad  me,  hbertatis  nostraj  admone- 
mur;  crgo  expectat  Deus  ahquem  usum  hbe- 
rum,  ut  sese  ad  nos  convertat,  justitiam  uti- 
que  et  gratiam  infundendo.  Nara  conversio  ad 
nos,  quae  exparte  Dei  intelhgi  potest,  quando 
nos  vocat  et  ilhiminat,  non  pendet  cx  conver- 
sionc  nostra,  sed  ex  mera  gratia  sua,  quam 
postulamus  cum  dicimus  :  Converte  nos,  Do- 
mine,  et  convertemur.  Qua  oratione,  Dei  nos 
gratia  proeveniri  confitemur,  ut  ait  Conci- 
hum ;  ergo,  juxta  sensum  Scripturai  a  Con- 
cilio  explicatum,  postquara  Deus  vocavit  ho- 
minera,  expectat  responsum  cjus,  ut  eum  a 
peccato  purget. 

Pulsare  non  est  aliud quam  vocare. — Hoc  ip- 
sum  aperte  coufirmat  Spiritus  Sanctus,  Apo- 
calyps.  2,  dicens:  Ecce  sto  ad  ostiumet  pulso, 
si  quis  audierit  vocem  meam,  et  aperuerit  miki 
jaiiuam,intraho  adillum.  Si  ergo  respondere 
pulsanti  est  audire,  profecto  pulsare  non  est 
ahud  quam  vocare ;  prtecedit  ergo  Deus  vo- 
cando;  postquam  autem  vocavit^  stat  ad  os- 
tium  expectando  an  horao  audiat  et  respon- 
deat.  Expectat  ergo  Deus  voluntatem  hominis 
jam  vocati,  ut  ad  eum  per  gratiam  sanctifi- 
cantem  intret ;  quod  significant  ultima  verba : 
Si  aperuerit,  intrabo  ad  iUum. 

Expressisautem  etforraahbus  verbis  id  dixit 
Isaias,  cap.  30 :  Expectat  Dominus  ut  mise- 
reatur  vestri,  et  ideo  exaltahitur  imrcens  vohis 
quia  Dcus  judicii  Dominus,  id  cst,  quia  non 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
per  vira,  vel  solam  potentiara,  sed  per  judi- 
cium  parcit  peccatoribus,  ideo  expectat  libe- 
rara  laominis  conversionera  et  prseparationera. 
Unde  non  loquitur  de  judicio  rigoroso,  quod 
est  actus  justitioe,  nam  h8ec  non  intervenit  in 
rcmissione  peccatorum,  sed  de  judicio  pi^u- 
dentissiraffi  et  sapientissiraae  providentise,  qua 
Deus  statuit  neminem  recipere  in  gratiam 
suam,  nisi  expectando  voluntatcm  ejus,  post- 
quam  eura  vocavit,  Unde  Hieronyraus  ibi  : 
Qrandis,  inquit,  clementia  Dei,  ut  expectet 
nostram  poenitentiam.  Bcati  sunt  omnes  qui 
expectant  Dominum  expectantem  conversionem 
suam.  Denique  omnia  loca  Scripturse,  in  qui- 
bus  dicitur  Deus  patientiam  habere,  ut  horai- 
nera  ad  poenitentiara  adducat,  ad  Rora.  2,  vel 
dissimulare  peccata  hominura  propter  pceni- 
tentiara,  Sapient.  11,  et  siraiha,  ostendunt 
hanc  expectationem  Dei.  Unde  etiam  est  iUud 
Isaise  :  Quid  amplius  dehui  facere  vinece  mece, 
et  non  feci  ci ;  expectati  ut  faceret  uvas,  fecit 
autem  lahruscas.  Quem  locum  infra  cap.  31 
latius  expendemus. 

Ralione  autera  demonstratur  hsec  veritas , 
quia  luc  usus  hberi  arbitrii,  quem  dicimus 
expectare  Deura  post  vocationera,  non  est 
raere  naturahs,  aut  per  virtutem  seu  vires 
naturales;  sed  est  usus  liberi  arbitrii  elevati 
pcr  excitantem  gratiam,  et  adjuti  per  coope- 
rationem  ad  ipsuraraet  usum;  ergo  non  est 
inconveniens  quod  Deus  expectet  hujusmodi 
usum  ad  dandura  ulteriorem  gratiam,  aliqua 
priori  supposita ,  imo  est  necessarium  ut 
Deus  conservet  libertatis  usura  in  supernatu- 
rah  consensu.  Et  hac  ratione  non  reprehen- 
dit  Augustinus  eum  qui  sibi  tribuit  quod  ve- 
niat  vocatus ,  dummodo  non  sibi  tribuat 
quod  vocatus  sit,  libr.  83.  Quffistionum , 
qu.iestion.  68.  Confirraatur,  nam  hsec  expec- 
tatio  iJei,  ut  sic  eam  appehemus,  non  oppo- 
nitur  gratuitae  vocationi,  scd  tantura  deter- 
miuationi  ad  unura,  quam  Deus  solus  post 
vocationem  efficiat  in  voluntate;  ostensum 
est  autcm  Deura  non  ita  raovere  vohintatem 
efficiendo  se  solo  talem  deterrainationem ; 
ergo  raovet  ita  pulsando,  ut  expectet  volun- 
tatis  determinationera,  praeparatus  ad  juvan- 
dam  illam,  si  per  eam  non  steterit. 

Concilium  Arausicanum  loquitur  de  volun- 
tate  hominis  ante  vocationem  Dei. — Secundo, 
dicimus  Conchium  Arausicanum  locutum 
fuisse  de  homine  et  voluntate  ejus  in  prirao 
statu  spectatis,  scilicet  ante  vocationem  Dei. 
Probatur  primo  ex  fine  et  intentione  ilhus 
Concihi ;  congregatum  enim  directe  est  con- 


C\P.  VI.  QUO  J.ENSU  CATHOLICO  EXPEGTET  DEUS  VOLUNTATEM.  ETC. 


339 


tra  reliquias  Pelagianorum  ;  nam  contra  Pc- 
lagianos  actum  eratin  Conciliis  Milevitano  et 
Africano  circa  tempora  Bonifacii^  in  quibns 
definitum  erat  ad  opera  pietatis,  prffilor  natu- 
ralem  libertatem,  ct  praiter  legem  et  prtodi- 
calionem,  dari  nobis  intcrnum  auxilium  gra- 
tise,  non  tantum  ut  utile,  sed  ut  necessarium, 
et  non  ex  nostris  meritis,  sed  ex  Dei  gratia ; 
in  his  enim  Pelagius  errabat,  ut  constat  ex 
ex  epistolis  Augiistini  \0'o,  106  et  107;  et 
ex  cpistola  Goncilii  Carthaginensis  ad  Inno- 
cenlium,  et  Iimocentii  ad  idem  Concihum, 
quae  sunt  90  et  91  apud  Augustinum  ;  postea 
vero,  non  obstante  hac  definitione,  dixerunt 
Semipelagiani  verum  quidcm  esse  necessa- 
rium  esse  aux:ilium  gratia^  gratis  datum,  ut 
hbcrum  arbitrium  opera  pietatis  prffistare  va- 
leat,  nihilominus  tamen  Deum  expectarc  ex 
parte  hominis  ahquod  desiderium,  petitio- 
nem,  aut  conatum  aliquem  solius  liberi  arbi- 
trii,  ut  ihum  suo  auxilio  promoveat.  Con- 
tra  hos  ergo  coactum  fuit  Concihum  Arau- 
sicanum  tempore  Leonis  Papse,  ut  communi- 
ter  creditur,  et  in  tomo  2  Conciliorum  anuo- 
tatur.  Carchnalis  autem  Baronius  in  6  tomo 
suorum  AnnaJium,  vult  fuisse  sub  Hilario 
Papa,  successore  Leonis,  anno  Domini  403. 
Sed  hoc  ad  rem  de  qua  agimus  parura  rc- 
fert,  dummodoconstet  intentionem  ihius  Con- 
cihi  fuissereliquiasPclagianorum  extinguerc, 
quodBaronius  recte  ibi  declarat,  §  Ctimsfrpe, 
eritque  indubitatum  cuicumque  viro  erudito 
consideranti  singulos  canones  et  verba  ihius 
Concilii,  et  conferenti  ea  cum  libris  Prospcri, 
pra^cipuc  dcfcnsoriis  Augustini  contra  Semi- 
pclagianos.  Constatigitur  intentionemConcilii 


tum,  sed  expectante  simplicitcr  ad  totum  nc- 
gotium  purgationis  pcccatorum,  ctiam  ut  in- 
cipit  a  primo  desiderio  exeundi  a  statu  pec- 
cati  et  ideo  subjungit:  A'on  autem,  tU  ctiam 
jmrgari  veliuncs,  per  Spiritus  Sancti  infusio- 
nem  et  cooperationem  i?i  nos  fieri  confitelur, 
contradicit  Spiritui  Sancto,  etc. 

Voluntas  a  Deo  prceparatur  per  tocationem. 
—  Tertio,  idcm  patet  ex  testimoniis  Scriptu- 
ra%  qua3  Concihum  adducit,  scihcet  :  Prcppa- 
ratiir  roluntas  a  Domino ;  nam  hsec  verba  a 
Patribus  intehiguntur  de  prppparatione  quara 
Deus  facit  per  vocationem.  Unde  Augustinus, 
1.  2  de  Peccator.  meritis  et  remissione,  c.  8, 
iutehigit  nihil  aliud  esse  Deum  vohmtatem 
pra?parare,  quam  ionum  inchoare per  sancta>n 
cogitationem  ct  inspirationem,  et  in  hoc  sen- 
su  ail  :  Solius  est  Dei  frccparare  cor ;  nam  si 
sit  sermo  dc  propinquiori  pra^paratione  ad 
justUiam,  non  solius  Dei,  sed  hominis  etiam  est 
prrrparare  cor,  quamxis  homo  illud  non  prapa- 
ret  sine  adjutorio  Dei,  qui  tangit  cor  ;  qui  tac- 
tus  per  vocationem  fit,  ut  late  prosequitur 
idem  Augustinus,  dicta  queestione  2  ad  Sim- 
phcianum.  Ahud  testimonium  atfert  Conci- 
hura  ex  ad  Phihp.  2  :  Deus  est  qui  operatur 
in  nohis  velle  et  perficere  ,  quod  etiam  fre- 
quenter  exponit  Augustinus  dictum  esse  ra- 
tione  gratia3  operantis,  per  quam  Deus  facit 
utvchmus,ut  patet  lib.  de  Dono  perseve- 
rantiae,  cap.  13  ,  et  hb.  de  Grat.  et  lib.  arb., 
cap.  IG,  17,  et  saepe  alias. 

Deus  non  expectat  zoluntatem  hominis  ut  r.o- 
cet.  — Ex  quibus  satis  (ut  opinor)  responsum 
est  ad  dictos  auctores;  negamus  enim  Deum 
cxpectare  voluntatem  hominis,  ut  eum  vocet; 


fuisse  loqui  in  sensu  contradictorio  sensui  Se-    falemur  autem  expectare,  ut  jara  vocatus  con- 


mipelagianorum ;  cum  ihis  autcm  nunquam 
fuit  controversia  an  Deus  exspectet  hominem 
jam  vocatum,  sed  an  ante  vocationem  praj- 
ccdat  aliquid  ex  parte  hominis,  quod  Deus 
expcctet  ut  homincm  vocet;  ergo  in  hoc  sensu 
definit  Conciiiura  Deum  expectare  voluntatera 
liominis. 

Conciliim  Arausicanum  loquitur  de  Deo  ut 
expectante  simpliciter  ad  lotum  negotium  sahi- 
tis.  —  Secundo^  id  constat  cx  verbis  ejusdera 
canonis  :  Si  quis  tii  a  peccato  purgemur  volun- 
tatem  nostram  Deum- expectare  contendit.  Lo- 
quitur  cniin  do  voluutate  simphcitcr  surapta, 
ct  de  Deo  etiam  ut  absolule  expectante,  et 
constituit  iha  tanquam  duo  extrema,  de  qui- 
bus  erat  controvcrsia  a  quodam  ihorum  in- 
choctur  initium  salutis.  Et  ideo  non  loquilur 
de  Deo  ut  expcctante  ad  luinc  vcl  ihum  ac- 


sentiat ,  cum  auxiho  ejusdem  gratire.  Scd 
aiunt  :  Ergo  jam  Deus  non  facit  ut  faciamus, 
scd  solum  allicit  liberura  arbitrium,  et  ex- 
pectat  beneplacitum  ejus  ut  faciat,  contra 
illud  Ezechielis  36 :  Faciam  ut  in  praceptis 
meis  amhuletis ;  et  illud  :  Daho  cor  aliud, 
et  spiritum  novuni  ddbo  eis ;  et  illud  2  Pa- 
ralip.  30  :  In  Juda  facia  est  manus  Dei,  ut 
daret  illis  cor  unum ;  nam  his  et  similibus  ver- 
bis  significari  dicunt  efficacissimam  Dei  opera- 
tionem,  qu<je  toluntatcm  non  expectat,  neque  ah 
humano  arlitrio  pendet.  Uespondemus  haec 
orauia  dicta  csse  ration»  congruw  vocationis 
ct  motionis ,  qua:»  elficacissiraa  quidom  est, 
quoad  hoc  ut  infalhbiliter  habeat  eflectura, 
quod  vorbis  ihorurn  testimoniorum  tantum 
significatur,  ut  infra  cum  Augusfino  vidobi- 
mus.  Non  est  tamen  ita  eflicacissima,  ut  im- 


340  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ADXILII 

pediat  liberam  determinationem  voluntatis ; 
et  ideo  quantumcumque  ciEcaciter  moveat, 
semper  expectat  liberam  ejusdem  voluntatis 
determinationem  ,  et  quoad  hoc,  in  bono 
sensu  explicato^  semper  motio  Dei  prKve- 
niens  pcndet  in  actuali  influxu  ab  bumana 
voluntate^  vel,  melius  et  proprius  loquendo, 
efiec.tus  per  illam  motionem  intentus  semper 
pendct  ab  influxu  libero  voUmtatis. 

Respondetiir  propositioni  quam  Cahrera  auc- 
tori  imponit.  —  De  iila  vero  propositione  : 
Providentia  Dei  voluntatem  expxtat  hominis 
(quam  mibi  imponit  Cabrera,  licet  in  meis  li- 
bris  illam  non  Icgerit),  inquiri  potcst  an 
possit  adraitti  in  aliquo  vero  scnsu,  ad  quod 
breviter  dicendum  est  duos  posse  babere  sen- 
sus  :  unus  cst  Providentiam  Dci  secundum  sc 
totam,  et  quoad  omnes  efTeclus,  quos  in  libe- 
ro  arbitrio  operalur,  expectare  dcterminatio- 
nem  arbitrii,  priusquam  aliquid  circa  illud 
prcvideat.  Et  bic  sensus  erroneus  est,  et  con- 
tra  illum  rectc  procedit  ratio  iUa,  quod  inde 
sequeretur  determiaationem  liberam  non  csse 
efTectumdivinffi  providentio'.  Nam  utsit  efTec- 
tus,  neccssc  estdivinam  providentiam,  saltem 
quoad  aliqnos  actus  seu  effectus  suos,  illara 
antcirc,  et  non  expectare.  Quod  etiam  induc- 
tionc  evidens  est,  quia,  ut  liberum  arbitrium 
possit  hanc  detcrminationem  habere,  ncccsse 
est  ut  Dcus  illi  det  et  conservet  essc  et  vir- 
tutem  ad  se  determinandum;  item  necesse 
est  ut  vel  pra^defmiat,  vel  saltem  permittat  li- 
berum  arbitrium  habere  talem  determinatio- 
nem ;  item  oportct  tit  liberum  arbitrium  ha- 
beat  paratum  concursum  pcr  divinam  provi- 
dentiam.  Item  ad  divinam  providentiam  spcc- 
tat  ut  talem  dctcrminationem  vcl  praecipiat, 
vel  prohibcat,  vel  consulat,  elc.  Qui  omncs 
sunt  actus  providentiae  indepcndentcs  a  fu- 
tura  determinatione ;  ergo  nnllo  modo  dici 
potest  providentiam  Dei  sccundum  se  totam 
expectare  hominis  determinationem.  Cumquc 
hffic  vera  sint  de  providcntia  in  tota  sua  lati- 
tudine,  in  providentia  gratise  et  supernatu- 
rali  haberct  majorem  amplitudinem  et  ne- 
cessitatcm ;  quia  necesssarium  est  ut  prajce- 
dat  auxihum  Dei  praiveniens,  vel  sufficiens, 
vel  efficax,  quoe  Deus  providct  ante  praivi- 
sam  absolutc  dcterminationem  liberam  vo- 
luntatis,  et  consequenter  illa  non  expectata. 

In  quo  fallitur  Cabrera.  —  Peccat  autem 
vel  fallitur  ille  auctor,  si  iu  hoc  sensu  propo- 
sitioncm  iilam  mihi  imponat,  utin  suairapu- 
gnatione  indieat,  quia,  ut  dixi,  ncque  in  Iioc 
sensu,  neque  in  aho  iuvenielur  propositio  illa 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
in  raeis  libris,  neque  etiam  ex  loco  quem  ille 
citat,  disp.  22  Mctaph.,.  sect.  4,  colligi  potest. 
Nam  ibi,  n.  14  et  scq.  solum  assero  concur- 
sum  Dei  ad  extra,  ut  acta  influit  in  determi- 
nationera  liberam  voluntatis  humana',  ita  es- 
sc  antea  provisum  quoad  pra>parationem 
ejus  (ut  sic  dicam),  ut  tamen  quoad  executio- 
nera  expectet  influxum  liberum  voluntatis 
humanjB  ,  non  quidera  prcevium  ,  sed  con- 
comitantem  et  simultaneum.  Quod  est  sa- 
tis  certum,  ut  ex  superioribus  constat ,  quia 
ille  concursus  Dei,  utab  illo  otTcrtur,  non  est 
operativus  determinationis  liberai  se  solo , 
alias  detcrramatio  non  csset  libera;  crgo  iie- 
cessaria  est  cooperatio  cjusdem  voluntatis. 
Ex  hoc  autem  actu  seu  effectu  providentia^, 
quoraodo  inferri  potest  providentiara  secun- 
dura  se  totam  expectare  determinationem  li- 
bcram  voluntatis?  Nihil  enim  aliud  id  est 
quara  ex  uno  parficulari  ad  totam  collectio- 
nem  vel  distributionem  argumentari.  Quoe 
omnia  sumi  possunt  ex  eadcm  scct.  4,  prre- 
sertim  n.  33,  ubi  diserte  explicamus  quo- 
raodo  Deus  habeat  perfectara  providentiara 
deterrainationis  libera^  voluntatis  humanse, 
et  latius  lib.  1  de  Auxiliis,  cap.  45  et  16,  et 
hb.  2,  cap.  7. 

Providentia  divina  quoad  aliquos  efectus 
suos  expectat  determhiationeyn  liberam  volun- 
tatis  himanie.  —  Alius  sensus  illius  locutio- 
nis,  est  divinara  providentiara  quoad  aliquos 
actus  seu  effectus  suos  expectare  determina- 
tionem  liberam  voluntatis  humanee,  et  in  hoc 
sensu  est  Catholica  propositio  et  certa.  Ha- 
betque  duplicera  raodura  vcritatis.  Unus  est, 
quod  expcctet  Deus  deterrainationem  solura 
nt  concomitantera  ct  siraultaneara,  et  hoc 
raodo  verificatur,  tura  ratione  generalis  con- 
cursus  priraa3  causre,  tura  etiara  ratione  ac- 
tualis  et  specialis  inlluxus  cooperantis  et  ad- 
juvantis,  ut  satis  in  superioribus  cxplicatum 
est.  Verumtamen  hoc  raodo  non  dicetur  pro- 
pric  divina  providentia  cxpectare  detorraina- 
tionera  libcrara  absolute,  sed  cura  liraitato 
respectu  ad  liberura  arbitriura.  Nam  deter- 
minatio  ipsa,  ut  dixi,  manat  siraul  a  voluntate 
ct  a  providentia;  ergo  non  potest  providentia 
expectare  absolute  deterrainationera  quara 
facit ;  potest  taraen  cxpectare  influxura  libcri 
arbitrii  ut  simul  ipsa  influat  et  faciat  cum  illo 
talcra  deterrainationera. 

Quoad  quosdara  vero  alios  effectus  suae 
providentioe  expectat  Deus  deterraiuationem 
hanc  ut  pra^viam  et  praisuppositam  ;  et  sic 
etiam  cst  vcra  et  ccrta  propositio;  et  absolute 


CAP.  VII.  GRATIAM  PR.^EVENlENTEM  NON  SOl.UM  IN  INTELLECTU,  ETC. 


34 1 


profcrri  potest  non  solum  de  influxu  libcro 
volunlatis  in  talcm  dcterminationem  ,  scd 
simpliciter  de  ipsa  dcterminatione  ;  probatur 
inductione,  nam  punire  cst  actus  providen- 
tia3 ;  ut  autcm  Dcus  providcat  cfficacitcr 
hunc  actum,  expectat  detcrminationem  libc- 
ram  voluntatis  ad  malum,  vcl  ut  praiscitam, 
si  comparatio  fiat  ad  a^ternam  providentiam, 
vcl  ut  in  tempore  factam,  si  fiat  comparatio 
ad  cxecutionem  poenge.  Similiter  clarc  prai- 
mium  est  actus  providcntia?,  in  quo  Deus 
expectat  liberam  hominis  determinationem 
ad  bonum  ;  sic  ctiam  ut  justificct  et  remittat 
peccata,  expcctat  detcrminationcmvoluntatis 
ad  suani  conversionem,  ut  in  hoc  capite  pro- 
batum  cst. 

Prwter  gratiam  prccvenicntem  agnoscit  Ec- 
clesia  gratlam  subseguentem.  —  Dcnique  prre- 
ter  gratiam  prsevenientem  agnoscit  Ecclcsia 
gratiam  subsequcntcm,  quam  Dcus  confcrt 
bcne  utcnti  priore  gratia ;  ergo  necesse  cst 
iit  supponat  detcrminationem  iibcram  cum 
priori  auxiUo,  et  consequenter  ut  Deus,  ad 
dandum  gratiam  subsequentcm,  expectet  bo- 
num  usum  gratia;  antecedcntis.  Ratio  vero 
est,  quia  ad  providentiam  Dei  pertinct  ut  non 
eodemmodo  provideat  omncs  cffectus  quos  in 
vohmtate  operatur,  scd  in  multis  expectct  dis- 
positionem  ejus.  Quod  per  has  causales  locu- 
tioncs  recte  exphcari  potest,  nam  Deus  qua>- 
dam  providet  circa  hberum  arbitrium,  ut  hbe- 
re  dcterminetur,  scu  dctcrminari  possit,  et  in 
his  Deus  non  expectat  determinationem  hbe- 
ram;  aha  vcro  providct  quia  voluntas  hbcre 
opcrata  est,  et  in  his  cxpcctat  dctcrminatio- 
nem  ejus.  Operatur  denique  ipsammet  dcter- 
minationcm  scu  actum  libcrum ,  et  in  hoc 
etiam  expectat  ipsam  voluntatem  ut  sccinn 
hbcre  inlluat  in  eumdcm  actum  scu  determi- 
nationem. 

CAPUT  VII. 

GRATIAM  PRiEVENIENTEM  NON  SOLUM  IN  INTEL- 
LECTU,  SED  ETIAM  IN  VOLUNTATE  ESSE,  JUXTA 
SENTENTIAM   DE   VOGATIONE   CONGRUA, 

Trcs  alii  errores  auctori  trihmntur  ab  ad- 
versariis. — Prceter  rcfutatos  errores,  tres  ahos 
nobis  attiibuunt  dcfcnsorcs  prffidctcrminatio- 
nis  physicoe.  Primus  cst  gratiam  praivenicn- 
tem  solum  esse  in  intellcctu  et  cognitione. 
Secundus  cst,  eamdem  prsevenientem  gratiam 
tantum  movere  voluntatem  pcr  objectum  co- 
gnitum.  Tertius  est,  nos  non  ponere  prwve- 


nicntcm  gratiam,  quae  sufficiat  movere  pro- 
prie  voluntatcm,  trahcre  illam,  ct  faccre  ut 
veht.  Unde  M.  Davila,  Prooera.,  pag.  2  :  Non 
datur,  inquit,  juxta  hanc  sententiam  gratia., 
qucB  sit  'prcBtia  operando  in  toluntatem.  Item 
aiunt  dirinum  auxilium  Jiominis  vohcntatem 
non  onovere,  sed  opus  illius  etiam  Deum  ex 
parte  operari;  ct  aiibi,  cap.  14,  p.  -152  :  Illa 
( scihcet  gratia  prseveniens  prout  a  nobis  po- 
nitur )  duntaxat  intellectum  illuminat,  ct  a  fo- 
Tibus  voluntatem  salutat ;  et  hinc  alio  loco 
infcrt,  cap.  22,  p.  264,  piam  operationem  vo- 
luntatis  non  fieri  in  nolis  per  infusioncm  et  co- 
cperationcm  Spiritus  Sancti.  Quia  Deus,  in- 
quit,  pcr  mcdlum  ohjectum  bonum  quod  propo- 
nit,  illius  assensionem  non  facit^  scd  ad  eam 
invitat,  ut  suasola  vclit  et  conscntiat  libcrtate; 
ct  infra,  cap.  23,  p.  286  et  294  :  Illud  igitur 
objectum,  cum  possimus  illudpro  libito  a  nobis 
rejicere,  mdlatenus  pcr  infuslonem  ct  operatio- 
ncm  Spiritus  Sancti  facit  nobis  ut  vclimus  a 
pcccato  purgari;  unde  uherius  progreditur, 
et  de  nobis  dicit,  cap.  11,  pag.  104,  eosdein 
Theologos  ncgarc,  p'a'tcr  prcedicationem,,  ex- 
hortationem  ct  propositionem  cx  parte  objccti, 
neccssariam  esse  Spiritus  Sancti  inspiratio- 
nem  et  ilhminationem ;  et  alibi  ait,  capit.  19, 
p.  240,  nos  diccre  eum  qui  se  ultimo  ad  gra- 
tiam  disponit,  absque  ulla  insjnratlone  prcevia 
prccmovcntc  opcrari ;  et  ahbi,  cap.  22,  p.  261  : 
Ponunt  (dicit  de  nobis)  auxiliiim  sufficiens 
quod  potcntiam  juvet,  sed  velle  non  donat,  ne- 
que  operatur. 

Prcrdicta  omnia  per  suas  illationes  auctori 
tribuunt.  —  Gratia  prceveniens  intellcctum  tt 
voluntatem  afficit.  —  Vcruintamen  ha^c  omnia 
per  suas  illationes  nobis  attribuunt,  non  quia 
hujusmodi  propositiones  et  errores  in  nostris 
hbris  invenerint;  nam  in  eis  potius  contraria 
et  Catholica  doctrina  ex  professo  tradita  et 
fundata  est ;  illationes  autem  illas  et  nuhius 
momenti  esse  ex  sequentibus  fiet  manifestum. 
Nam  imprimis  quod  gratia  prceveniens,  seu 
divina  vocatio,  non  solum  efficax,  sed  etiam 
sufficiens  in  intchectu  et  voluntate  sit ,  ct 
utramque  potentiam  proxime  afficiat,  et  suo 
modo  disponat,  certa  est  ct  indubilata  doctri- 
na.  Nam  de  intcllectu  sunt  vulgaria  ScripturJB 
tcstimonia :  Deus  illuminat  omnem  hominem 
venicnte7}i  in  hunc  mundum,  ct  similia;  de  vo- 
luntatc  autcm  sunt  illa  :  Praparatur  voluntas 
a  Domino,  cum  similibus,  et  aliis  quibus  Deus 
dicitur  non  solum  aperire  cor,  scd  etiam  tan- 
gcrc.  Quia  nomine  cordis  pra?cipue  intelligitur 
voluutas,  et  hcet  verbum  aperirc  possit  rcfcr- 


Si2  DE  VER.V  INTELLIGENTIA  AUXILIl 

ri  vcl  ad  gratiam  concomitantcm,  vel  ad  vo- 
cationcm  efficacem,  tamen  tangcre  proprium 
est  gratiffi  excitantis,  et  comraime  tam  sufii- 
cienti  quam  eJQQcaci  excitationi.  Quod  etiam 
confirmat  illud  Apoc.  :  Ego  sto  ad  oslium  et 
ptilso ;  si  quis  apenierit,  intrabo  ad  cim.  \n 
quibus  verbis  considerare  ficet  ad  eamdem 
facultatcm  pulsare  Deum,  ad  quam  pertinet 
aperire;  voluntas  autem  est  per  quam  Deo 
patet  ingressus;  ergo  ad  ifiius  ostium  stat 
Deus,  et  ifiam  pulsat  et  tangit. 

Justificatio  incipit  per  vocationcm. — Deinde 
idem  constat  ex  Conciliis,  nam  Tridentinum, 
scss.  6,  c.  5,  docet  per  vocationcm  incipere 
justificationem  :  Tangente  B';o  cor  hominis  per 
Spiritus  Sancti  illuminationem.  Diccs,  potius 
his  verbis  significare,  tactum  illum,  solum  csse 
ab  Spiritu  Sancto  pcr  filuminationem  intel- 
lectus.  Tamen  boc  nibil  obstat;  nam  bcet  ille 
tactus  necessario  incipiat  al)  illuminatione , 
quia  non  potest  voluntas  moveri  nisi  pra^ccdat 
intellectus  cogitatio,  non  tamen  dicit  Conci- 
fium  operationem  Spiritus  Sancti  sistere  in 
illuminatione,  sed  potius  sentit  per  illam  pro- 
gredi  ad  motionem  voluntalis,  quam  statim 
inspiratlonem  appcllat,  dicens  lioniinem  coo- 
perari  inspiratiojiem  illam  recipiendo.  Et  eo- 
dem  sensu  ait  in  can.  3  liominem  non  posse 
supcrnaturales  actus  elicere,  si7ie  pneveniente 
Spiritus  Sancti  inspiratione ;  et  can.  4,  sup- 
ponit  liberum  arbitrium  pcr  vocationem  Dei 
moveri  et  excitari,  quod  non  fit  sine  propria 
et  immediata  alFectione  in  ipsam  voluntatem. 
Atque  eadem  veritas  colligitur  ex  Concifio 
Arausicano  secundo,  ubi  saepius  dcfinit  nc- 
cessariam  esse  Spiritus  Sancti  inspirationcm 
et  illuminationem,  prajsertim  can.  5,  ibi  :  Per 
inspirationem  Spiritus  Sancti,  corrigentem  tn- 
luntatem  nostram  ab  infidelitate  ad  fulem,  al 
impietate  ad  pietatem;  et  can.  7  :  Ut  Ita'C  om- 
rda  sicut  oportet  agere  raleamus,  per  infusio- 
nem  et  inspirationem  Spiritus  Sancti  in  nohis 
fieri  confitermir ;  ct  can.  7  :  Absque  illumina- 
tione,  et  inspiratione  Spiritus  Sancti,  qui  dat 
omnibus  suavitatem  in  consentiendo  ct  creden- 
do  veritati,  etc. 

Augustinus  quomodo  explicet  prcetenientem 
gratiam.  —  Hanc  prseterea  doctrinam  tradit 
sa>pe  Augustinus,  qui  boc  modo  cxpficat  prae- 
venientem  grafiam,  qua  Deus  pra^parat  vo- 
kintatem,  per  sanctam  cogitationem,  quee  ad 
iutellectum  pertinet,  et  ejusdem  voluntatis 
suavcm  motionem,  quam  vocavit  victricem 
delectationem,  lib.  2  de  Peccatorum  meritis  et 
remissione,  cap.  17,  et  boc  modo  ait,  Deum 


EFFICACIS,  EJUSnUE  CONCORDIA. 
operari  in  nobis  ut  velimus,  lib.  de  Gratia  et 
lib.  arb.,  c.  IG  et  17,  et  q.  2  ad  Simpfician., 
et  lib.  de  Pra'dest.  Sanctor.,  c.  6  et  8,  et  ssef  e 
alias.  Ut  ostendimus  etiam  lib.  3  de  Auxiliis, 
cap.  3  et  4',  Augustin.  imitantur  D.  Prosper, 
lib.  2  de  Vocatione  gentium,  c.  9,  alias29; 
Fulgent.,  1.  1  ad  Monimum,  c.  8 ;  et  Bernard., 
libr.  de  Grat.  et  liber,  arbitr.;  et  consentiunt 
scbolastici,  ut  videre  ficet  in  Vega,  lib.  6  in 
Tridcnt.,  c.  8. 

Oportettamen  advertere,  prcesertim  in  Ber- 

nardosupra,   aliquando   motionem   omnem 

gratife  excitantis  comprebendi  sub  solo  no- 

mine  sanct/r  cogitationis,  quia  ex  iila  .statim 

nascitur  simplex  atiectio,  quai  est  quasi  pri- 

mus  motus  voluntatis.  Ille  autem  motus  non 

fit  sine  propria  et  immediata  operatione  Spi- 

litus  Sancti  in  ipsam  voluntatem,  quia  est 

motus  supernaturalis  ordinis.  Etlicec  est  ratio 

a  priori  luijus  necessitatis.  Nam  sicut  intel- 

lectus  elevatur  ad  cliciendum  supernaturalem 

actum  perfectum,  et  ideo  indiget  prsevia  co- 

gitatione  ejusdem  ordinis,  et  Spiritus  Sancti 

illustratione,  ut  paulatim  elevetur,  ila  volun- 

tas  erigitur  et  sublevatur,  ut  clicere  valeat 

pcrfectum  supernaturalem  conscnsum,  et  id- 

co  prius  debet  supernaturaliter  excitari,  et 

saltem  impcrfecte,  et  quasi  inclaoative  affici, 

ut  ita  tandem  valeat  ad  perfectum  perduci. 

Atque  in  lioc  sensu  dicitur  in  libro  de  Eccle- 

siast.  dogmatibus,  cap.  20  :  Manet  ad  quce- 

rendam  salutem  arlitrii  libertas,   sed  admo- 

nente  prius  Deo,  et  invitante  ad  sdlutem,  ct  ita 

initium  sahitis  nostrff  Deo  miserente  habemus. 

Qua  ratlone  possit  Deus  liberum  arbitrium 

cfficaciter  perducere  ad  consensum.  —  Haec  au- 

tem  veritas  optime  convenit  cum  modo  efli- 

caciffi   vocationis   congruge.  Nam  quia  Deus 

per  suam  gratiam  prrevenientcm  non  solura 

intellectum  illuminat,  sed  etiam  voluntatcm 

afiicit,  aut  terret,  ut  dixit  Prosper  loco  citato, 

ideo  potcst  liberum  arbitriura  efficaciter  per- 

ducere  ad  consensum,  pra?stando   prjeviam 

cogitationem  ct  suavitatem,  vcl  alium  similem 

aifectum^  ex  modo  qiiem  sua  infinita  sapien- 

tia  novit  accommodatum  ad  eflectum  obti- 

nendam.    Hic  enim  efficaciae  modus  nullam 

repugnantiam  babct  cum  dicta  pra^motione 

volimtatis,  et  alioqui  est  accommodatus  liber- 

tati  arbitrii,  et  .suavitali  diviuffi  providentiae. 

Et  ideo  Augustinus  semper  illum  secutus  est, 

ut  patet  ex  citatis  locis,  prcBserlim  ifia  quaest. 

2  ad  Simplicianum,  et  lib.  de  Praedest.  Sanct., 

a  c.  f3  usque  ad  19,  et  lib.  dc  Spirit.  ct  litt., 

c.  34,  et  epistol.  107.  Quocirca,  quamvis  h«c 


CAP.  Vli.   GRATIAM  PR/EVENIENTEM  NON  SOLUM  IN  INTELLECTU,  LTC.  343 

scntentia  neget  voluntatem  nostram  physice     per  inspirationem  non  intelligit  determina- 

prffidcterminari  per  gratiam  pro3venientcm ,     tioncm  liberi  arbitrii,  sed  pra;viam  exeilatio- 

non  proptcrca  ncgat  voluntatem  ipsam  in  sc     nem  et  aftcctionem.  Acproptcrea  Augustinus, 

immcdiate  moveri   pcr  gratiam   pra3vcnien-     et  ex  eo  Conciliiim  Arausicaunm  doccnt  per 

tem ;  quia  hajc  duo  divcrsa  sunt,  et  hoc  pos-     hanc  inspirationem  proeparari  volunlalem  a 

terius  optime  consistere  polest  sine  illo  prio-    Domino;  nec  dicunt  determinari,  sed  pra^pa- 

ri.  Nam  ilfi  motus  indeliberati  prfficedunt  li-     rari,  ut  cum  adjuvante   gralia  opcretur  con- 

berum  consensum,  et  ipsi  de  se,  et  natura     sensum.  De  quo  vidcri  potcst  Augustinus,  1. 

sua  non  determinant  liberum  arbitrium  ad     2  contra   duas  epistolas  Pelagianor.,  c.  8,  et 

unum,  ut  in  cap.  2  ex  omnium  consensu  po-     dict.  q.  2  ad  Simplicianum.  Non  est  ergo  bo- 

suimus;  ergo,  sive  postca  sequatur  physica     na  dicta  illatio  :  Deus  per  prKvenientcm  gra- 

dctcrminatio  voluntatis,  sive  non,  ratione  il-    tiam  ipsi  voluntati  bonum  inspirat,  in  illam 

lorum  motuum  vere  dicitur  gratia  prseveniens     immcdiate  bonum  aliquem  motum  efTicicndo; 

immediate  agere  in  ipsam  voluntatem.  Imo,     ergo  physice  sola  sua  virtute  determinat  vo- 

ut  supra  insinuavi,  dicipotest  Deus  non  solum    luntatem  ad  consensum;    vel    e   contrario  : 

moraliter,  sed  ctiam  pliysice  in  illam  agere,     Deus  non  efficit  talem  physicam  preedetermi- 

quia,  licet  ad   conscnsum  moraliter  moveat,     nationcm;  ergo  non  habet  propriam  cl  vcram 

physice  tamen  efTicit  in  voluntate  ipsum  in-     efficicntiam  pran'enientis  gratise  in  volunta- 

deliberalum  motum.  tem;   neutruiB  enim    sequitur,  ut  ex  dictis 

F.  Dazila,  in  suo  lib.,  c.  19,  p.  238  ;  c.  iilt.,     constat. 
j5.  436. — llhmiinatio  et  inspiratio  pertlnent  ad        Instantia. — C.  7,  p.  52  et  53;  c.  ult. ,  p.  436. 
vocationrm. — At  vero  cjui  nobis  confrariam     —  Sed  instare  possunt,  quia  gratia  prajve- 
doctrinam  imponunt,  videntur  supponere  sa-     niens  cadcm  est  quos  gratia  operans ;  at  gra- 
cra   Concilia  per  Spiritus  Sancti  inspiratio-     tia  operans  non  dicitur  quia  efficiat  praeviara 
nem  non  intclligcrc  motum  aliquem  indeli-     aliquam  motionem,  sed  quia  cfficiat  ipsum- 
bcratum  voluntatis,  sedipsummet  consensum     met  consensum  voluntatis,  praemovendo  il- 
liberum,  quem  dicunt  prius  inspirari  a  Deo,     lam  realiter  ac  physice.  Nam  in   hoc  conve- 
quia  physice  praedctcrminat  voluntatem  ad     nit  gratia   operans   cum  gratia    coopcrante, 
ipsum  pra^standum.    Itaque  nomine  inspira-     quod  realiter  et  physice  facit  consensum,  si- 
tionis  physicam  praideterminationem  intelli-     cut  illa ;   ct   in  hoc  ab  illa  difTert,  quod  agit 
gere  vidcntur.  Sed  est  voluntaria  intelligen-     pra?movcndo,  et   prsedeterminando ;   ergo  si 
tia  et  plane  nova,  quia  Doctorcsantiqui  non     gratia  praevenicns  non  efficit  immediate  con- 
itaintellcxeruntinspirationem  SpiritusSancti.     sensum,  non  est  gratia  vere  operans  in  vo- 
Et  revera  est  falsa  et  contra  mentem  Conci-    luntate,  contra   distinctionem   Augustini   (3e 
liorum  et  Patrura.  Nam  Concilium  Tridcnti-     gratia  operante  et  cooperantc,  satis  receptam 
num,  dicto   c.  5,   tam  illuminalioncm  quam     in  Conciliis  Arausicano  et  Tridcntino. 
inspirationem  pcrtincre  dicit  ad  vocationcm        Respondctur  ad  instantiam .  —  Rcsponde- 
ct  exordium  salutis;  determinatio  autcm  li-     mus  primo  concedendo  gratiam  operantem  et 
bcri  arbitrii  ad  consensum,  sicut  et  consen-    prajvenientem  eamdera  esse,  et  negando  gra- 
sus  ipse,  non  ad  salutis  initium,  sed  jara  ad     tiam  operantera,  ut  sic,  seuut  pra;venient(>ra, 
sahitem  ipsam  spectat,  utrectc  dixit  Bcrnar-     cfficere  immcdiatc  ipsum  conscnsum.  Nullibi 
dus,  lib.  de  Grat.  ct  lib.  arb.  enim  hoc  Augustinus  dixit,  scd  per  vocatio- 

Undesuhdit  idcm  Concilium  in  potestate  li-  ncm  ait  Deura  opcrari  in  nobis  ut  veliraus, 
beri  arbitrii  esse  inspiralionera  illara  rcciperc  dict.  quMst.  2  ad  Simplicianum  ;  ostensum 
et  abjicere.  At  vero  juxta  sententiam  eorum  autem  est  vocationera,  ut  sic,  seu  ut  pra-via 
qui  dcterrainationem  physicara  a  Dco  po-  ost,  non  efflccre  iramcdiate  consensum,  sed 
nunt,  non  est  in  potcstate  liberi  arbitrii  eam  cxcitare  ad  illum.  Undc  cum  dicitur  gratia 
abjicere  si  scmel  eamrccipit,  quia  non  potest  opcrans  et  cooperans  in  hoc  convenire  quod 
illi  non  conscntirc,  illa  supposita,  ut  infiva  physice  operantur,  ut  iilud  sit  verum,  intel- 
ctiara  ostendemus;  nequc  etiam  illa  fuit  pro-  ligcndum  est  respective,  id  est  rcspcctu  pro- 
prie  in  potcstatc  libcra:!  voluntatis,  quia  solum  ximi  tcrmini  uniuscujusque  gratia^.  Nara  gra- 
passivc  illam  recipit ,  potcstas  autem  libcra  tia  opcrans  proxime  efficit  tactum  cordis, 
cst  ad  agcndura,  ct  ideo  Concilium  Tridcnti-  gratia  vero  cooperans  proxime  cfficit  ipsura 
num  supra  docct  libcrum  arbitrium  afiquid  consensum,  et  ita  in  hoc  conveniunt,  quia 
agere,  illam  inspirationem  recipiens;   crgo    ulraque  physice   facit  suum   proximum  tcr- 


3'4i  BE  VERA  IMELLIGENTIA  ALXILII 

miar.m  in  voluntate.  At  vero  iu  ordine  ad 
iiltcrioi^cm  {Inem,  seu  tcrminnm,  comparari 
non  possimt,  nam  gratia  opcrans  ordinatur 
ad  ulteriorem  terminum,  scilicet,  consen- 
sum ;  gratia  vero  cooperans  per  se  non  or- 
dinatur  ad  ulteriorem  actum  seu  terminum 
praeter  consensum,  seu  illum  actum  huma- 
num  et  supernaturalem  quem  facit^  unde 
respectu  talis  termini  gratia  operans  non 
ideo  sic  appellatur,  quia  faciat  physice  ip- 
sum  consensum  ,  praecipue  determinando 
liberum  arbitrium  ad  illum,  sed  quia  morali- 
ter  ad  iJlum  inducit,  ut  scepe  tactum  est  et 
iterum  statim  dicemus. 

Respondetur  secundo.  —  Secundo,  respon- 
demiis  non  defuisse  Theologos  graves  qui, 
nomine  gratioe  operantis,  intellexerunt  gra- 
tiam  ilhim  qua  immediatc  inlluit  in  ipsum 
consensum  voluntatis ,  seu  inOuxum  ipsum 
Dei  in  talem  consensum,  quod  sensit  D.  Tho- 
mas  \.  2,  queest.  Ml,  art.  2,  et  secuti  sunt 
Thomistai  ct  phires  ahi ;  qui  tamen  (quod  ad 
praesens  attinet)  sohmi  in  usu  vel  interprcta- 
tione  vocis  gratiae  operantis  a  nobis  differunt, 
quia  non  negant  anlc  illam  gratiam  operan- 
tem  dari  gratiam  prffvenientiem  immediatc 
reccptam,  non  sohim  in  intellectu,  sed  etiam 
involuntate,  eamque  aflQcientem  et  inclinan- 
tcm.  Neque  etiam  negant  hanc  gratiam  recte 
dici  operantem,  quia  per  illam  operatur  Deus 
in  nobis  sine  nobis.  Item  non  dicunt  illam 
gratiam  operantem  sua  innata  virtute  potius 
efTicere  se  sola  determinationem  vohmtatis  ad 
consensum,  sine  intluxu  liberi  arljitrii ;  nul- 
libi  enim  hoc  reperietur  in  D.  Thoma,  vel  in 
antiquis  ejus  discipulis  ;  sed  vocant  illum  in- 
fluxum  gratiam  operantem,  vel  quia  in  primo 
consensu  supplet  efficientiam  habitus,  vel 
quia  movet  voluntatem  ad  primam  intentio- 
ncm  fmis,  ut  statim  dicam.  Undc  juxta  illam 
intcrpretationcm  non  daturgratia  operans  ad 
omncs  actus  bonos  et  supernaturales,  sed  vel 
ad  primum  consensum  seti  actum,  quem  vo- 
luntas  operatursinehabifii,  nam  quando  ope- 
tur  exhabitii  ipse  habitus  supplet  necessitatcm 
gratice  opcrantis;  vel  e'tiamdiciturgratia  ope- 
rans  dari  ad  intentionem  finis ;  nara  ad  elcc- 
tionem  raediorum  ipsa  intenlio  etiam  sup- 
plet  efficaciam  operantis  gratia^. 

Hinc  autem  intelligere  licet  Augustinum  ct 
Concilium  Arausicanum  non  fuisse  locutos  in 
hoc  scnsu  de  gratia  operante;  nam  juxta  illo- 
nuH  doctrinam,  non  solum  ad  priraam  con- 
versionem,  velintentionem  fmis,  sed  absolute 
ad  omnes  actus  supernaturales  requiritur  gra- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tia  operans  quam  Concilium  Tridentinum  ex- 
citantem  appellavit.  Neque  solum  ad  actus 
producendos  ab  habitibus,  vel  ad  electiones 
quae  fiunt  cx  intentione  finis,  sed  etiam  ad 
primam  conversionem,  et  intentionem  finis 
requiritur  gratia  cooperans,  quam  Concilium 
Tridentinum  adjuvantem  vocavit,  unde  Con- 
cilium  Arausicanum,  can.  9,  sumpto  ex  lib. 
sententiarum  Augustini,  sent.  22  :  Quoties , 
inquit,  bontim  operamur,  Deus  in  noMs  (scili- 
cet  per  operantem  gratiam)  atqite  ^ioiiscum 
(scilicet  per  coopcrantem  gratiam)  ut  opere- 
miir  operatur ;  ct  Augustinus,  lib.  de  Grat.  et 
hb.  arb.,  c.  7  :  Quis,  inquit,  istam  etsi  par- 
tam  dare  coeperat  charitatem,  nisi  ille  qui 
pra'parat  toluntatem,  et  cooperando  perficit 
quod  operando  incipit,  qucniam  ipse  ut  reli- 
mus  operatur  incipiens,  qui  tolentilus  coope- 
ratur  perficiens ;  et  infra :  Ut  ergo  telimus  si- 
ne  noMs  operatur,  scilicet,  sine  nobis  libere 
cooperantibus ;  quia  tunc  nondum  volumus, 
sed  excitamur  ut  velimus,  et  ideo  subjungit  : 
Cum  autem  tolumus,  ct  sic  tolumus  ut  facia- 
mus,  noMscum  cooperatur ;  tamen  sine  illo,  vel 
operante,  ut  telimus,  tel  cooperante  cum',volu- 
mus,  ad  bona  opera  pietatis  niliil  talemus. 
Ubi  illse  duai  particulic  tel,  licet  per  modum 
disjunctivum  ponantur  ad  distribuenda  ha?c 
munera  gratiarum,  sensum  tamen  reddunt 
copulativum,  quatenus  utriusque  gratiae  mu- 
nus  ad  opera  pielatis  necessarium  est. 

Ex  quibus  omnibus  constat  primo,  licet 
juxta  modum  loquendi  dictorum  scliolastico- 
rum,  ad  primam  conversionem  et  intentionem 
fmis  concurrat  physice  et  efficienter  gratia 
operans,  peculiari  illa  acccptione  ab  eis  tra- 
dita  ,  nihilominus  ante  illam  prserequiri  aliam 
gratiam  operantera  ineamdera  voluntatera,  et 
moraliter  eam  inducentem,  et  trahentem  ad 
consensum,  si  efficax  sit.  Quoniam  per  illos 
actus  intentionis  fmis,  aut  primi  consensus  vo- 
luntas  libere  et  supernaturaliter  vult ;  quoties 
autem  voluntas  sic  vult,  prcecedit  illa  gratia, 
juxta  doctrinam  Augustini  relatam,  et  juxta 
doctrinam  Concilii  Tridentini  de  necessitatc 
gratiae  excitantis  ad  hos  actus ;  et  ideo  in  illis 
etiam  locum  habet  doctrina  superius  data. 

Dei  inflvxus  immediate  datus  ad  primam 
contersionem  reipsa  est  gratia  cooperans.  — 
Constat  secundo  ex  dictis  illum  eumdera  Dei 
intluxura,  iramediate  datum  ad  primam  con- 
versionem  et  intentioncm  fmis,  qiiem  pecu- 
liari  consideratione  sua  D.  Thomas  gratiara 
operantem  vocavit,  reipsa  esse  gratiam  coo- 
perantem  juxta  modum  loquendi  Augustini. 


CAP.  VIII.  REFELLUNTUn  ALII  ERRORES  QUI  EX  SENTENTIA,  ETC.  345 

Quod  intelloxisse  vidctur  Soto,  lib.  de  Nat.  et  refelluntur  alii  errores   insinuati    in  vcrbis 

grat.,  c.  16,  versus  finem.  Non  debct  tamen  illorum  auctorum   qure   in  principio   capitis 

ita  intelligi,  ut  in  rc  ipsa  duplex  sit  ac  dis-  pra!cedcntis  posuiraus.  Primus   est  non   dari 

tinctus  influxus  Dci  physicus  ct  immcdiatus  gratiam  prajviam  quffi  opereturin  voluntatera 

ad  talem  actum,  scilicct,  intenlionemfinis,  id  eam  movendo.  Cum  enim  ncgatio  omnia  post 


enira  ncc  nccessarium  est  nec  intclligibilc. 
Ouia  cffcctus  ct  tcrminus  Divinai  efficientioe 
in  co  actu  unicus  et  simplcx  est,  et  ita  uni- 
cus  et  simplex  est  influxus,  et  una  actio.  So- 
lum  ergo  intelligi  debct  duplex  consideratio 
seu  respectus  rationis,  a  quo  iilcmet  influxus 
Dei  duas  illas  denominationes  recipit;  dicitur 
cnim  coopcrans,  quatenus  simul  cum  libcro 
arbitrio  opcratur;  operans  vero  appellatus  est    ergo  hoc  posterius  nos  fateamur,  et  ex  profes- 


se  destruat,  constat  illam  propositionem  esse 
falsam  et  falso  impositam  :  hcet  non  detur 
gratia  operans  eo  modo  movens  quo  adver- 
sarii  illam  concipiunt,  id  est  habentem  per  se 
ipsam  totam  vim  et  cfficaciara  ad  dctermi- 
nandam  voluntatem  ,  nihilominus  potest  dari 
gratia  pravia  ahis  veris  et  miris  modis  opc- 
rans  in  volunlate,  ut   Augustinus  dixit.  Cura 


a  dictis  auctoribus  ,  vclquia  tunc  horao  non 
movetur  per  propriam  consultationcm,  et  cx 
principiis  a  se  comparatis  (quomodo  dici  so- 
let  primum  motura  hberura  voluntatis,  etiara 
ordinis  naturahs,  tribui  auctori  naturae,  juxta 
modura  loquendi  D.  Thorace  1.  2,  q.  9,  art. 
4),  vcl  certe  vocalur  illud  auxilium  gratia 
opcrans ,  quatenus  suppiet  vicem  principii 
intrinsece  superadditi  voluntati  pcr  raodum 
habitus,  aut  per  modum  inclinationis  vel  in- 
tciitionis  finis. 

Atque  intelligitur  tertio  quod  supra  diceba- 


so  proberaus,  falsara  est  nos  negare  gratiara 
prai^viam  operantem  in  voluntate. 

Secundus  error.  —  Bellarminus,  l.  \  de 
Grat.  et  Uh.  arh.,  c.  2;  Molina,  disp.  S,  q.  36 
et  38,  art.  13,  et  disp.  1 ,  ^^.  23 ;  et  nos,  lib.  3  de 
Auxiliis.  —  Sccundus  error  est  divinum  au- 
xilium  non  moverc  voluntatem  hominis,  qui 
nec  in  nostris  libris  reperitur,  nec  sequitur  ex 
illo  principio  quod  negemus  auxilium  physice 
pra^determinans.  Quia  sicutde  gratia  operan- 
te  dicebamus,  ita  de  motione  voluntatis  di- 
ccndura  est,  sccluso  illo  gcnere  preemotionis 


raus,  gratiara  operantem,  hoc  peculiari  modo     physice   dcterrainantis  arbitrium,  posse  dari 
acccptam,  non  prGedetcrminare   physice  vo-     aliud  genus  motionis,    quo  Dcus   solus  vere 


luntatcm  ad  conversionem,  etiamsi  physice  et 
immediate  cfficiat  ipsam  conversionem,  quia 
nihil  in  voluntate  facit  sine  ipsa  voluntate 
libcrc  coopcrante.  Igitur  ita  appellatur  gra- 
tia  operanSj  ut  tamen  in  se  nihil  operctur 
nisi  cooperando,  quod  repugnat  pra?detcrmi- 
nationi  physic»,  quoe  ita  ponitur  utfiat  a  sola 
gratia  sinc  cooperatione  libcri  arbitrii,  ut  c.  3 
ostcndi. 

Quarto,  constat  ex  dictis  gratiara  operan- 
tera,  juxta  propriam  Augustini   mcntem  et 


movet  voluntatem  allicicndo  illam,  vcl  ter- 
rcndo,  vcl  suavitate  replcndo,  et  in  hoc  scnsu 
contrariara  veritatem  ex  professo  docemus, 
scilicet,  Divinum  auxiliura  raovere  horainis 
voluntatera.  Dicti  vcro  auctores  nolunt  hoc 
satis  esse  ut  dicatur  Deus  raovere  voluntatera 
motione  pra^via,  ^nisi  talis  sit,  qufe  re  vera 
excludat  usura  libertatis,  cuni  tamen  sancti 
Patres  et  Theologi  dicant  Deura  per  hos  mo- 
tus  indeliberatos  excitare  voluntatem,  tangc- 
re  et  trahere  cor,  et  similia,  quae  plane  signi- 


significalioncm,  csse  re  ipsa  diversam  ab  ac-    ficant  motionem  aliquam. 


tu  libero  etiara  primfe  conversionis  vel  inten- 
tionis  finis,  tanquam  principiura  ejus  ,  quod 
potest  etiara  teraporc  anteccdcre,  etnihilomi- 
nus  csse  intrinsece,  non  solum  in  intellectu, 
sed  etiam  in  voluntate,  co  modo  quo  dc  gra- 
tia  prKvenientc  dictum  est,  nam  in  re  idem 
sunt,  ut  latius  diximus,  lib.  3  de  Auxil.,  c.  5. 

CAPUT  vm. 

REFELLUNTUR  ALII  ERRORES   QUI  EX  SENTENTIA  TE 
VOGATIONE  CONGRUA  MALE  INFERUNTUR. 

RefelluntuT  alii  errores.  —  Primus  error. 
—  Ex  dictis  etiam  in  superiori  capite  facilo 


Dicent  fortasse  Deum  quidem  raovcre  vo- 
luntatera  per  hos  aflectus,  non  taraen  raovere 
ad  conscnsura,  sed  solum  ad  illum  motura 
indeliberatum,  quera  physice  efficit,  et  idco 
mcrito  nobis  tribui,  quod  negcmus  motio- 
nera  Dci  ad  conscnsum.  Sed  imprirais  etiara 
iflud  quod  assumitur  falsum  est  et  alienum  a 
comrauni  modo  loqucndi  Sanctorum,  pra^ser- 
lim  Augustini,  in  locis  swpe  citatis,  raaxime 
quKst.  2  ad  Simplic,  ubi  declarat,  per  has 
prsevias  raotiones  Dcuin  facere  ut  velimus, 
non  propter  physicara  pra^determinationera, 
scd  propter  cfficaciain  vocationis,  si  congrua 
sit,  vel  quoad  sufficicntiam  tantum  si  sit  inef- 
ficax.  Et  apud  philosophos  prsesertim  mora- 


346  DE  VERA  INTELLIGEN TIA  AUXILII 

les,  causa  consulens  simpliciter  movere  di- 
citur ,  non  solum  ad  percipiendum  ipsum 
consiliam,  scd  etiam  ad  consenticndum  illi. 
Et  concupiscentia  antecedens  adco  censetur 
movere  voluntatem ,  ut  minuat  libertatem 
ejus,  juxta  D.  Thomam,  1.  2,  quaest.  6,  art.  7, 
et  q.  37,  art.  6  ct  7,  quanquam  passio  concu- 
piscentia?,  nec  physice  efficiat  consensum  vo- 
luntatis,  neque  illam  ad  unum  dctcrminet. 
Ita  crgo  gratia  prffivcniens  vcre  movct  vo- 
luntatem  ad  consensum,  etiamsi  non  pliysice 
proemoveat  efficiendo  consensum  ipsum,  vel 
determinationcm  ad  illum.  Debent  enim  ver- 
ba  accommodarircbus,  etnon  e  contrario;  et 
in  unaquaque  materia  usurpantur  a  peritis  in 
arte  in  significatione  ipsi  accommodata. 

Addo  vero  non  propterca  negari  Dcum 
physice  movere  vohuitatem  ad  conscnsum, 
nam,  ut  c.  3  dixi,  ccrtissimum  est  Deum  vcre 
etphysice  efficere  consensura,  ctprobabile  est 
ipsos  motus  gratiai  prsevenientis  participare 
physicam  efficientiam  ,  duramodo  ipsa  non 
inteUigatur  esse  sine  nobis,  nec  dcterminan- 
do  nos,  sed  nobiscum  cooperando  ;  et  idco 
sub  ca  ratione  non  manet  sul)  denominatione 
gratiffi  operantis  seu  prsevenientis,  sed  induit 
rationcm  adjuvantis  ct  coopcrantis,  ut  ih  eo- 
dem  capit.  dictum  est.  Et  similiter  Dcus  si 
forte  pcr  seipsum  immediate  adjuvat  volim- 
tatem  ad  primum  conscnsum,  vere  dicetur 
inovere  ipsam,  quia  ipsemet  consensus  est 
quoedam  motio  voluntatis,  quamvis  concur- 
sus  ad  ifiam  non  sit  preemotio,  sed  coope- 
ratio. 

Tertins  error.  —  Fr.  Davila,  c.  1,  p.  4.8. 
—  Tertius  error  est :  Gratia  prasveniens  dim- 
taxat  intellectum  ilhminat,  et  a  forihus  tolun- 
tatem  saluiat.  Qui  ctiam  cst  ab  illo  auctore 
excogitatus,  nam  in  nostris  libris  non  invc- 
nitur  vcstigium  cjus;  imo  vix  intclligi  potcst. 
Interrogo  enim  quid  sit  voluntatem  a  fori- 
bussalutare.  Dicctur  fortasse  nihil  aliud  esse 
quam  per  objectum  illuminatum  et  cognitum 
metaphorice  movere  et  allicere  voluntatem. 
Sed  intcrrogo  rursus  an  ex  illa  metaphorica 
motione  consurgat  aliquis  motus  subitus  in 
voluntate  ante  liberum  consensum.  Non  exis- 
timo  hoc  ncgatum  iri,  quia  non  solum  est 
contra  communem  scnsum  Patrum  et  Theo- 
logorum,  ut  supra  dixi,  sed  etiam  coutra  ex- 
perientiam,  quam  illcmet  auctor  alibi  confi- 
tetur  dicens:  Cum  Deus  illuminat  intellectum, 
ipse  intellectus  lumen  suscipit,  et  dmn  inspirat 
voluntati ,  toluntas  per  illam  inspirationem 
movetur ;  %os  autem  non  libcre  ad  hos  actus 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

concurrimus,  sed  quemadmodum  cum  ad  ma- 
lum  ri  tentadonis  rapimur,  non  est  in  nostra 
situm  potestate,  quin  tentationibus  libertatem 
prcpvenientibus  ut  jaculis  non  prwvisis  tanga- 
mur,  similiter  inteUectus  noster  ditinaillumi- 
natione  quasi  fulgure  illustratur,  et  toluntas 
inspiratione  Dei  absque  libertate  in  bonum  con- 
cutitur ,  ubi  recte  fatetur  inspirationcs  im- 
mitti  ipsi  voluntati,  ct  pcr  eas  vere  moveri. 
Intcrrogo  ergo  ulterius  an  Deus  auctor  gratise 
concurrat  imraediate,  et  efficiat  physice  et 
cum  omni  proprietate  hos  motus,  necne.  Cer- 
te  hic  auctor  in  suo  discursu  plane  supponit 
Deum  non  ita  concurrere,  sed,  reprffisentato 
objecto  per  illuminalionem  intellectus,  vo- 
luntatem,  utnaturara,  persolas  innatas  vires, 
concurrente  Deo,  ut  auctore  naturae,  generali 
concursu,  efficere  hos  motus.  An  vero  id  sup- 
ponat  ex  propria  scntentia,  vel  ex  nostra, 
mihi  incertura  est ;  illud  solum  certo  scio,  id 
nec  significasse  unquam,  nec  cogitasse.  For- 
te  igitur  id  supponit,  quia  putat  esse  verum, 
et  ideo  infert  pra^venicntcm  gratiam  solum  a 
foribus  salutare  voluntatem.  At  vero  illud 
suppositum  omnino  falsum  est ;  qua  vero  sit 
censura  dignum  aliis  judicandum  remitto. 
Veritas  ergo  est  illos  molus  ficri  a  Dco  ut 
auctore  gratiae,  non  solum  ratione  prsevire 
illurainationis,  sed  etiara  ratione  inlimi  con- 
cursus  etadjutorii,  quod  pra^bet  vohmtati  ad 
eliciendos  illos,  ultra  omne  debitura  naturae. 

Quin  potius  Andieas  Vega  existimavit  hos 
motus  fieri  a  solo  Deo,  voluntatc  solum  pas- 
sive  concurrente  rccipicndo  illos  ;  qui  modus 
divina^  actionis,  si  verus  esset,  satis  esset  su- 
pernaturalis.  Sed  non  oportet  in  iUam  quasi 
cxtremara  partcm  declinare  ;  nam  cum  illi 
raotus  vitales  sint,  necessc  est  ut  a  vohmtate 
tanquam  a  principio  intrinseco  eliciantur ; 
quanquam,  quia  non  libere  fiunt,  dicantur 
fieri  a  Dco  in  nobis  sine  nobis,  scilicet  mora- 
liter  et  humano  modo  concurrentibus.  Sicut 
de  primis  motibus  malis  dixit  Paulus  adRom. 
3  :  Jam  non  ego  operor  illud,  sed  quod  habitat 
inme  peccatum.  Et  propter  illos  pr«cipuc  rao- 
tus  dictum  creditur  ab  Augustino,  viulta  esse 
bona  in  homine  quce  non  facit  homo;  nulla  xero 
facere  ho^ninem  lona,  qucr  nonprastet  Deus  tit 
faciat  homo.  Quod  habetur  etiam  in  Concilio 
Arausicano  sccundo  ,  can.  29.  Quacumque 
criro  ratione  intelligantur  hi  raotus  esse  in 
voluntate,  necesse  fateri  eos  fieri  a  Deo  ut 
auctore  gratia^. 

Neque  obstat  quod  dicantur  proccdere  a 
voluntate  ut  natura,  hoc  enim  non  dicitur  ad 


CAP.  VIII.  REFELLUNTUR  aLII  ERRORES  QUI  EX  SENTENTIA,  ETC. 


347 


excludendas  supcrnaturales  vires,  sed  ad  ex- 
cludendum  rationem  liberi  arbitrii  et  libcrta- 
tis  usum.  Sicut  amor  patriae  dicitur  esse  a 
voluntate ,  ut  natura ,  licet  principale  ejus 
principium  sit  charitas ;  quia  ipsamet  chari- 
tas  habet  suam  naturam,  secundum  quam 
nafuraliter,-  id  est,  non  hbere  tendit  in  illum 
actum,  et  cum  cadem  proportione,  ac  modo 
elevat  voluntatem  ad  eliciendum  illum.  Ad 
hunc  ergo  modum  Deus  speciah  auxiho  ele- 
vat  voluntatem  ad  ehciendos  hos  motus,  vel 
qnia  in  substantia  sua  supernaturales  sunt, 
ut  est  valde  probabile,  vel  quia  saltem  su- 
pernaturah  modo  fiunt.  Qui  modus  consis- 
tere  potcst  vel  in  hoc  quod  Deus  pecuhari 
impetu  (ut  sic  dicam)  elevat  vohmtatem,  ne- 
ccssitando  iham  ad  tales  motus,  vel  etiam 
quia  speciahter  eam  dirigit  et  movet,  ut  con- 
venienter  et  accommodate  eos  eliciat,  prout 
expedit,  ut  per  eos  paulalim  inducatur  ad 
consensum. 

Nulla  ratione  dicipotesf  quod  gratia  frcpve- 
niens,  duntaxat  intellectim  illitminet  et  a  fori- 
hus  voluntatem  salutet. — Constat  igitur  Deum 
ut  auctorem  g-ratise  ad  lios  actus  concurrere  ; 
ergo  uuha  ratione  dici  potest,  qziod  gratia 
pr(eveniens  duntaxat  intellectum  illuminet,  et 
a  foribus  voluntatem  salutet.  Nam  hcet  illu- 
minet  intehectum,  et,  mediante  iho,  volun- 
tatem  excitet,  et  metaphorice  moveat  (quod 
juxta  ihum  modum  Joquendi  videtur  esse  a 
foribus  salutare),  non  tamen  hoc  duntaxat 
modo  voluntatem  movet ,  cum  etiam  in  ipsa- 
met  operetur,  per  se  ac  physice  efiiciendo 
hos  motus  pran'ios  ad  consensum.  Nec  refert 
qnod  necessario  antecedcre  debeat  ihumina- 
tio  intellectus,  et  mctaphprica  motio,  pra'ter 
illam  physicara;  id  enim  provenit  ex  generali 


suum  objectum,  tanquam  per  fmem.  Dico 
tamen  non  esse  hunc  sensum  illorum  verbo- 
nam  ibi  et  c.  9,  num.  8,   expressc  do- 


rum  . 

cemus  c.xcitantem  graliam  includere  internos 
afiectus  et  motus  indeliberatos  voluntati^. 
Hi  tamen  motus  et  alfectus  (ut  supra  insinua- 
vi)  dupliciter  considerari  possunt.  Primo  qua- 
tonus  forraaliter  afficiunt  liberum  arbitrium 
et  sic  clarum  est  affeetionem  illam  esse  rea- 
lem  et  physicara  in  genere  causai  formalis, 
et  supponere  causam  reahtcr  ac  physice  effi- 
cientem  talis  motus  in  voluntate,  quam  os- 
tcndimus  esse  Deum,  ut  auctorera  gratiffi. 
Secundo  ,  considerari  possunt  ut  movcnt  et 
inducunt  voluntatem  ad  consensum,  et  sic 
habent  causalitatem  moralem,  ut  supra  ex- 
plicatum  est.  Hanc  ergo  causalitatera  dico 
reduci  posse  ad  causalitatera  finis,  quia  tota 
iha  prseparatio,  quse  in  voluntate  fit  per  hos 
motus  indeliberatos,  eo  tendit  ut  finis  suavior 
et  delectabilior  appareat.  Quanquam  non 
consistit  solum  in  objectiva  proportione  scu 
motione  finis,  scd  etiam  in  naturali  consen- 
sione  et  syrapathia,  cum  potentiarum  intel- 
lectus  et  voluntatis  inter  se,  quatenus  volun- 
tatis  affectio  facit  ut  intehectus  melius  et  for- 
tius  apprehendat  et  proponat  objectura,  cum 
etiam  diversorum  actuum  ejusdera  potentiiE, 
quatenus  voluntas,  inchnata  per  simplicem 
affectura,  facilior  redditur  ad  prffibendum  de- 
liberatum  consensura. 

Quartus  error.  Unde  facile  ctiam  refellun- 
tur  alii  errores  ibi  consequenter  numerati, 
qui  fcre  cura  prsedictis  coincidunt.  Quartus 
ergo  est,  piam  operationem  voluntatis  ndn 
ficri  in  nobis  per  infusionem  et  inspirationem 
Spiritus  Sancti  ,  in  quo  pia  operatio  vocari 
potest,  vel  oranis  motus  trahens  voluntatem 
ratione,  quod  nihil  est  volitum,  vel  perfecte  in  Deum,  eliamsi  indeliberatus  sit ;  et  in  hoc 
vel  imperfecte,  quod  non  sit  prsecognitam  sensu  jam  declaratum  est  quomodo,  juxta 
modo  proportionato;  non  vero  qnia  illa  me-  sanara  doctrinara  quam  sequiraur,  motus 
taphorica  motio  sufficit  sine  propria  et  per  se  prsevenientis  gratiae  in  voluntate  sint,  et  in  ca 
affcctione  necessariaex  parte  potentioe.  fiant  per  Spiritus  Sancti  operationera  et  in- 

Ohjectio.  — Totaprccparatio,  qwn  in  tolun-  spirationcra  :  vel  specialius  ac  proprius,  pia 
tate  fit  per  motus  indcliheratus,  eo  tendit  ut  operatio  voluntatis  dicitur  actus  liber  ejus, 
/inis  suavior  ct  delectahilior  appareat.  —  Pos-  conferens  ad  salutera  seternam ;  et  sic  de  fide 
sunt  vero  praidicti  auctores  mihi  objicere  est  fieri  in  nobis  pcr  operationem  et  inspira- 
quod,  in  lib.  3  dc  Auxiliis,  cap.  6,  num.  10,  tionem  Spiritus  sancti ;  nara  docemus  cum 
explicando  causalitatem  moralem  rrratiae  ex- 
citantis,  assero  totam  illam  causalitatcm  re- 
duciad  motiouem  finis,  qua?  raetaphorica  est. 
Cum  enim  finis  moveat  mediante  cognitione, 
indicasse  videor  excitantem  gratiam  solum 
esse  in  cognitioue,  et  a  foribus  salutare  vo- 
luntatcm,    eam  metaphoricc    movendo  per 


Augustino  per  illos  raotus  pra^vios  gratite 
praivenientis  induci  voluntatera  nostram  ad 
consensura  ;  illi  autcra  motus  sunt  inspiratio- 
nes ,  quae  per  operationem  Spiritus  Sancti 
fiunt,  et{  consensus  vohmtatis  est  pium  opus ; 
crgo  cum  omni  proprictate,  et  in  sensu  a 
Sanctis  Conciliis  intento,  dicimus  pium  opus 


3iS  DE  VERA  INTELL!GE>!T1A  AUXILII 

fieri  in  voluntate  per  opcrationem   Spiritus 
Sancti. 

Objectio.  —  SolvUur.  —  Duo  jam  refutati 
errores  inculcantur  ab  adversnriis ,  et  tertius 
insinuatur.  —  Sed  aiunt  :  illi  motus  non  ita 
determinant  voluntatem  quin  possit  eos  re- 
jicere;  ergo  ratione  illorum  dici  non  potest 
pium  opus  fieri  in  nobis  per  infusioncm  et 
inspirationem  Spiritus  Sancti.  Quam  objectio- 
nem  indicat,  vel  potius  auget  M.  Davila,  su- 
pra  dicens  :  Qida  Deus  per  medium  ohjectum 
honum  proponens  illius  assensionem  non  facit; 
sed  ad  eam  invitat,  ut  sua  sola  velit  et  con- 
sentiat  lihertate.  Respondemus  imprimis  in 
illis  verbis  duos  jam  refutatos  errores  incul- 
cari,  et  tcrtium  insinuari,  in  quo  prcecipue 
videtur  niti  illa  ratio.  Unus  est,  Deum  itamo- 
vere  per  objectum  proposilum,  ut  ibi  tcrmi- 
netur  efficicntia  ejus.  Altcr  est,  Deum  ila  in- 
vitare  voluntatem  ut  relinquat  illam  pro  sola 
sua  libertate  converti,  de  quibus  jam  satis 
dictum  est.  Tertius  est,  quoties  ita  nobis  pro- 
ponitur  objectum,  ut  possimus  illud  refutarc 
pro  nostra  libertate,  amorem  talis  objecli, 
seu  conscnsioncm  in  bonum  propositum  nul- 
latenus  fieri  in  nobis  per  operalioncm  et  in- 
spirationem  Spiritus  Sancti ,  nec  talcm  con- 
scnsum  posse  tribui  Deo,  ut  facienti,  sed  tan- 
tum  ut  metaphoricc  movenli  ad  illum. 

Videtur  autem  illc  auctor  non  tam  nobis 
imponere  hoc  ultimum  dogma,  quam  ex  pro- 
pria  sententia  illud  asserere,  vcl  tanquam 
certum  supponere.  Nam  ex  hoc  solo  princi- 
pio,  quod  nos  dicimus  Dcum  per  gratiam 
prffivenientem  non  ita  moverc  voluntatcm  , 
quin  possit  ipsa  rcsistere  ,  infert  Deum  non 
elBcere  consensum,  seu,  quod  idem  est,  non 
fieri  in  nobis  per  Spiritus  Sancli  inspirationem 
et  operationem.  Quae  collcctio  nullius  csset 
momenti,  nisi  in  illo  tertio  fundamento  nitcrc- 
tur.  Nos  autera  ccnsemus  illam  tertiam  propo- 
sitionera  esse  omnino  falsam,nam  potestasre- 
futandi  inspirationem,  vel  quamcumque  gra- 
tiam  prsevenientem,  non  impedit  quominus 
bonus  usus  illius  potestatis,  quando  voluntas, 
illum  habet,  non  refutando,  sed  libere  admit- 
tendo  inspirationem,  vere  sit  a  Spiritu  Sancto, 
per  operationem  ejus  et  veram  efficicntiam. 
Alias  nunquam  Deus  facict  opus  voluntatis 
ut  auctor  gratise,  et  per  inspirationcm  Spiri- 
tus  Sancti,  nisi  prius  auferat  a  voluntate  po- 
testatem  resistcndi,  quod  directe  videtur  con- 
trarium  definitioni  Concilii  Tridentini,  sess, 
sexta,  capit.  scxto,  et  can.  4. 

Ad  objectionem  ergo  negamus  consequen- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
tiam;  nam,  Hcet  voluntas  fibere  consentiat 
inspirationi,  et  cum  potestate  abjiciendi  il- 
lam,  nihilominus  consensusille  merito  tribui- 
tur  Spiritui  Sancto,  ut  principafi  auctori.  Pri- 
mo,  ratione  gratise  prffivenientis,  ratione  cujus 
dicitur  opus  fieri  pcr  Spiritus  Sancti  infusio- 
nem  et  inspirationem.  Ad  hoc  enim  necesse 
non  est  ut  talis  gratia  physice  prsedeterminet 
vohmtatem,  imo  nec  necesse  est  quod  talis 
gratia,  quatcnus  pra?vcniens  est,  physice  con- 
currat  ad  consensura,  sed  satis  est  quod  phy- 
sice  efficiat  illos  voluntatis  motus,  per  quos 
illam  aUicit  et  moralitcr  altrahit  ad  consen- 
sum.  Non  enim  in  omnibus  causis  idem  mo- 
dus  agendi  postulandus  cst,  sed  in  unaquaquc 
juxta  subjectam  materiam,  cui  etiam  locutio- 
nes  accommodantur.  Prwter  hunc  autem  mo- 
dum,  cst  etiam  Spiritus  Sanctus  principalis 
auctor  libcri  consensus,  physicc  ac  per  se  cf- 
fiiicndo  illum  per  gratiam  adjuvantem,  quaj 
optime  comitari  potest  iutluxura  liberi  arln- 
trii,  etiamsi  in  ipso  maneat  integra  potestas 
resistendi,  quia  in  hoc  nulla  est  repugnantia, 
et  qui  oppositum  sentiunt,  incaule  dicunt 
gratiam  per  se  non  influcre  in  opus  volunta- 
tatis,  nisi  impcdiendo  prius  fiberura  usura 
ejus. 

Quintus  error. —  Quintus  error  quera  nobis 
imponunt,  est  horainem  se  disponcrc  ultiraate 
ad  gratiam  absque  illa  inspiratione  prsevia 
pra?movcnte.  Quod  quam  sit  falso  irapositura 
et  ?ine  fundamento  confictum,  satis  constat 
ex  hactcnus  dictis.  Videtur  autem  ille  auctor 
sentire  nullam  esse  inspirationcm  Spiritus 
Sancti  praiviam  ct  pra-raoventem,  nisi  illam 
quoe  sua  intrinseca  vi  et  natura  determinat 
voluntatera  ad  bonura  inspiratura,  tollatque 
potcstatcm  ad  rcfutandam  talcra  inspiratio- 
nera.  Nos  enim  nullum  aliud  genus  preeviae 
inspirationis  et  prsemofionis  ncgamus  ;  ergo, 
si  ex  eo  quod  talem  modura  inspirationis  ne- 
gemus,  ipse  infert  et  nobis  tribuit  quod  dica- 
raus  ultimam  dispositionera  ad  gratiara  fieri 
sine  ul!a  inspiratione  praevia,  plane  supponit 
nullamesse  inspirationcraSpiritus  Sancti  prfe- 
moventem  ad  ultimam  dispositionera  gratia', 
nisi  quffi  illo  modo  praideterrainat  voluntatera, 
ct  conscquentcr  motus  supradictos  excitantis 
gratiainon  esse  inspirationcs  Spiritus  Sancti, 
nec  prcemovere  voluntatem,  sed  tantum  csse 
Spiritus  Sancti  inspirafionera  illara  efficacera 
pra?raotioucra,  quee  in  voluntate  facit  deter- 
miuationem  illam  sola  sua  vi. 

Motus  excitantis  graticp,  qni  in  voluntate 
fiunt,  sunt  vercB  inspirationes  Spiriiu4  Sancti. 


CAP.  VIII.  REFELLUNTUR  ALII  ERP.ORES  QUI  EX  SENTENTIA,  ETC.  349 

—  Nos  autem,  secundum  doctrinam  Scriptu-  ]io  sufficiente  ut  distinguilur  ab  efficaci,  vel 

rae  et  Conciliorum,  scntimus  raotus  siipradic-  vocct  sufficiens  omne  preeveniens,  etiamsi  in- 

tos  excilantis  gratia',  qui  in  voluntale  fmnt,  tentum  cflcctum  consequatur,  hic  enim  mo- 

essc  veras  inspirationes  Spiritus  Sancti,cujus  dus  loquendi  non  est  alienus  ab  usu  illius 

singulari  beneficio  et  efficacia  fiunt.  Nam  ita  auctoris.  Loquendo  priori    modo  de  auxilio 

appellanlur  aConciliis,ut  supra  explicui,  quia  sufficiente,   improprie  dictum  cst  potcntiam 

per  hos  motus  tangit  corda  Spiritus  Sanctus  juvare;  proprie  vero  diceretur  potentiam  ex- 

et  allicit  illa,  ut  ad  se  convertantur^  quod  cst  citare,  inchnare,  aut  praimovcre,  nam  poten- 

inspirare  bonum.   Unde   etiam  certissimum  tia  re  vera  non  juvatur,  nisi  quando  actu  ope- 

censemus,   seclusa    illa    prajdeterminatione  ratur,  et  consentit,  et  ita  gratia  adjuvans,  ut 

physica,  dari  prsevias  motiones  Spiritus  San-  sic,  ahas  vocatur  cooperansseu  concomitans. 

cti,  ahas  diccndum  esset  nuhum  liominem,  Ideoque  mirum  non  est  quod  tale    auxilium 

qui  de  facto  non  convertitur^  habere  veras  vclle  non  donet  neque  operctur ;   quia  vehe 

Spiritus  Sancti  inspirationes,  quia  non  habet  non  donatur  nisi  quando  habetur,  nec  gratia 

dcterrainationem  :  quod  constat  esse  ahenum  actu  operatur  ipsum  vehe,  nisi  quando  volun- 

a  Gathohca  doctrina.  Ideoque,  hcet  possibilis  tas  cooperatur  ;  ihe  autem  qui  soJum  recipit 

csset  iha  determinatio  physica,  nihilominus  auxihum  sufficiens,  re  vera  non  vult,  neque 

negandum  non  esset  prffiter  iUam  csse  ahas  consentit,  ut  supponimus;  ergo  vere   dicetur 

veras  inspirationes  divinas.  Imo  uUcrius  ad-  tale  auxilium  sufficiens  nec  dedisse  vche,  ne- 

dendum  est,  dictas  inspirationes,  per  motus  que  ipsum  operatum  fuisse.  Quod  si  vehmus 

cxcitantis  gratise  voluntatiimmissos,  essevere  pie  exponcre  hoc  auxihum  adjuvare  poten- 

ct  proprie  prsemoventes ,   etiamsi  non   sunt  tiam  quantum  est  ex  so,  quia  paratum  est  ad 

physice  preedeterminantes ;  haec  enim  duo  di-  adjuvandum   si  ipsa  annuat,   verissime  qui- 

stant  iuter  se,  sicut  ccekmi  et  terra.  dem  id  dictum  est ;  tamen  cum  eadem  intel- 

Prcemovere  latius  patet  quam  frcedetermi-  ligentia  contendendum  est  donare  veUe  illud- 

tiare.  —  Et  ideo  in  argumenlis  seu  rationibus  que  operari,  scilicet,  quantum  est  ex  se.  Non 

quae   fiunt,  attente  cavenda   est  aquivocatio  ita  tamen  ut  ex  se  solo  possit  donare  vel  ef- 

per  mutationem  unius  vocis   in    aliam;  sic  ficcre  ipsum  vehe,  vel  dcterminationem  ad 

cnim  fiunt  argumc^ita  in  quatuor  terminis.  illud,  sed  ita  ut  in  suo  genere  sit  principalis 

Nam  pra^movere  latius  patet  quam  praedeter-  motor  et  adjutor  ad  ipsum  vehe,  quantum  ne- 

rainare;  multa  enim  movent  voluntatem,  quoe  cesse  est^  nam  humanum  vehe,  et  praesertim 

non  determinant  iUam;  multos  etiara  peccato-  liberum,  non  potest  aliter  donari. 

res  praMHovetDcus,  qui  tamen  ad  bonumnon  Si  autera  in  iha  propositione  sit  sermo  de 

determinantur,  juxtaiUud:  Focfli5itf^rewwui{f.y;  auxilio  sufficienti  posteriori  raodo,  et  sensus 

ct  illud :  Quoties  volui  congrcgare  filios  tuos,  sit  nullum  nos  ponere  auxilium  praeveniens 

et  nohcicti.  Inspirationes  ergo  divincc  prffimo-  quod  velle  donet  atque  operetur,  sed  tantum 

vcnt  vohintatera,  vel  sufficienter,  vel  efficien-  quod  potentiara  juvet ,  iraprimis  involvitur 

tcr,  efficacitate  morali  juxta  ordinem  divinae  repugnantia  in  ipsis  terminis;  nam  si  poten- 

sapientiae  et  providentiae,  ut  supra  explicatum  tiara  juvat  advolendum,  eo  ipso  operatur  ip- 

est.  Ille  igitur  error,  nempe  quod  ultima  dis-  sum  velle,  et  donat  illud^  quia  non  juvatne- 

positio  ad  gratiam  fiat  sine  prsevia  inspira-  que  donat,  nisi  operando  cura  ipsa  voluntate; 

tione  Spiritus  Sancti  prcemovente,  nec  nostcr  nam,  ut  dixi,  haec  operatio  vel  donatio  ipsius 

est  nec  quisquara  potest  illura  ex  nostris  di-  velle  non  excludit  cooperationcm  voluntatis. 

clis  infcrre,  nisi  proesupponendo  vcl  introdu-  Deinde  absolute  falsura  est  auxilium  praeve- 

ccndo  novara  et  inusitatam  doctrinam  circa  nicns,  ita  sufficiens  ut  consequatur  eflectum, 

veras  inspirationes  Spiritus  Sancti,  quid  sint,  non  operari  et  donare  ipsum  velle;  nam  su- 

et  quomodo  fiant,  ct  quera  cflectura,  ct  quali-  pra  ostensum  est,  juxta  raentcm  Augustini, 

ter  habcant,  rcduccndo  omnia  ad  physicam  Deura   per  hujusmodi   auxilium   opcrari    in 

proedcterminationem,  quod  intolerabile  est.  nobis  ut  vchmus^  et  ratione  ilhus  verc  dici 

Gratia  actu  non  operatur  ipsum  velle,  nisi  Dcura  opcrari  in  nobis  velle  et  perficere,  nam 

quando  voluntas  cooperatur.  —  Denique  ejus-  piius  inducit  nos  ad  volcndum,  et  postea  ju- 

dcra  rationis  cst  quod  ultirao  loco  ille  auctor  vat  cum  voluraus.  Igitur  illa  propositio  vel 

ait,  poncrenosauxiliumsufficiensquodpotcn-  falsa  non  est,  si  in  beniguo  scnsu  eam  inter- 

tiam  juvat,  sed  vclle  non  donat,  nec  opera-  pretemur;  vel  si  in  falso  et  erroneo  scnsu 

tur.  Ubi  interrogaro  libet  anloquatiurdeauxi-  referatur,  nou  sequitur  ex  nostra  sententia, 


330 


DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 


nec  sub  illis  lerminis  in  noslris  libris  repe- 
ritur. 

CAPUT  IX. 

VOCATIONEM  DIVINAM  ETIAM  SUFFICIENTEM  TAN- 
TUM  NON  IN  SOLO  INTELLEGTU,  SED  ETIAM  IN 
VOLUNTATE  RECIPI,  NULLAMQUE  ESSE  CUl  RESISTI 
NON  POSSIT. 

Nulla  vocatio  cui  liherum  arhitrium  non  pos- 

sit  resistere.  —  Caput  hoc  necessarium  hoc 

loco  visum  est,  quia  prffdictus  auctor,  Fran- 

ciscus  Davila,  videtur  errores  superiori  capile 

tractatos  collegisse  ex  aho  principio,  quod  vel 

nobis  imponit,  vel  certe  verum  esse  sentit, 

scihcet,  vocationem  Dei,  cui    liberum  arbi- 

trium  resistere  potest,  esse  tantum  iu  intel- 

lectu.  Distinguit  enim  ille  duplicem  vocalio- 

nem,  unam  cui  potest  resistere  vokintas  hbe- 

ra,  alteram  cui  non  potest  resistere.  Priorcm 

dicit  esse  tantum  in  inteUectu.  Posteriorem 

veroetiamvoluntatemattingere,  et  quia  certo 

scit  nos  nuham  poncre  vocationem,  cui  hbe- 

rum  arbitrium  non  possit  resistere,  ideo  nobis 

imponit  simphciter,  quod  asseramus  tantum 

esse  in  cognitione.  Unde  tractans  locum  Au- 

gustini,  qusestione  secunda  ad  Simphcianum, 

dicit  nos  interpretari  Augustinum,   quod  non 

cognovcrit    aham    apphcationcm    vohintatis 

prcuter  vocationem  quw  est  sola  cogmtio,  cap. 

ultimo,  p.  449  et  450.  Ipse  autera  subjungit 

hoc  esse  contra  mentem  Augustini,  qui  ultra 

vocatlonem,  gucv  est  sola  cognitio  stiperaddlt 

operationem  Dei,  qua  in  nostra  xoluntate  ope- 

ratur  telle  et  perficere ;  et  paulo  inferius  ite- 

rum   dicit  falso   nos   Augustino   attribucre  , 

quod  solam  vocationem  cognoverit,  quce  est 

tantum  cognitio,   cujus  conlrarium  probare 

contendit  ex  eodem  Augustino,  hbr.  de  Pvm- 

destinatione  Sanctorum ,   c.   6.  Et  inferius, 


—  Voca- 
,  et  sua- 


pliysica,  ut  credant,   quod  inferius  prosequi- 
tur. 

Nidla  vocatlo  est  tantum  cognitio.  ■ 
tio  includit  illustrationem  intellectus 
vem  delectationem  seu  motionem  voluntatis. 
—  Nos  autem  nunquam  diximus  vocationem 
aliquam  esse  tantum  cognitionem,  sed  oppo- 
situm  absolute  doccmus.  NamMohna,  disp.  8 
suai  Concordiffi,  cum  dixissct  ad  actum  fidei 
necessario  prsecedcre  ihustrationem  intchec- 
tus,  et  prseviam  motionem  voluntatis  subjun- 
git  :  Qwe  duo  interna  vocatio  appellatur,  illis- 
que  media?iiihus  dicitur  Deus  trahere  credentes 
adfidem.  Gabriel  Vasquez,  1  tom.  prima?  par- 
tis,  disp.  88,  c.  7  ct  ultimo-,  dicit  vocationera 
includcre  illuminationera  inteUectus,  et  sua- 
vcra  dclcctationera,  seu  motionem  voluntatis; 
quam  doctrinam  hite  prosequitur  disp.  89, 
91  et  92.  Nos  etiara,  in  1.  3  de  Auxiliis,  c.  4, 
n.  3,  et  c.  9,  n.  8,  ostendiraus  gratiam  exci- 
tantcm  includere  illustrationem  inteUectus, 
et  afiectionera  voluntatis ;  in  cap.  autem  duo- 
decimo,  num.  tertio,  diximus  gratiara  cxci- 
tantcra  esse  vocationem  per  iUuminatiouem 
et  inspirationem.  Unde  aperte  constat  ex 
nostra  sentcntia  vocationem  includere  in- 
trinsecam  utriusque  potentice  excitationem  et 
motionera.  Haec  autera  tradiraus  universe  et 
indistincte  de  vocatione  sufGcienti  ct  efficaci, 
quia  de  utraque  sentiraus  non  inchidere  ta- 
lem  motionem  voluntatis,  quae  iUam  deter- 
rainet  ad  unnm.  Hinc  vero  iUe  auctor,  contra 
nostra  expressa  verba  vuU  ut  sentiaraus  vo- 
cationcra  in  sola  cognitione  consistere^  irao 
ipse  putat  hoc  esse  verura  (etiam  secundum 
D.  Augustinura)  de  iUa  vocatione,  cui  resisti 
potcst,  seu  quffi  non  determinat  voluutatem 
ad  unum. 

Vocatio  tantum  sufficiens  et  inefficax,  non 
consistit  tantum  in  cognitione.  —  Nos  vero 


quia  Augustinus  ponit  in  electis  singuharem    nunc  expressius  addimus  vocationem,  quoe  cle 

vocationera  ex  proposito,  qua;  iUos  facit  cre- 

dentcs  et  poeniteutes,  colhgit  ille,  manifestum 

inde  esse,  dari  secundum  Augustinum  aliam 

vocationem  ,  qu<c  non  sit  sola  cognitio.  Quara 

iUationcm  ita  inferius  inducit  :  Quantumcum- 

que  namque  sit  cognitio  veliemens,  non  fit  per 


facto  est  tantura  sufficiens  et  incfficax,  cui  non 
solum  resisti  potest,  sed  ctiara  de  facto  resis- 
titur,  non  consistcre  tantura  in  cognitione, 
sed  includore  etiara  intrinsecara  motionem 
voluntatis,  et  oppositum  censemus  omnino 
falsum  ;  an  vcro  sit  censura  dignum,  viderint 


hanc  komo  credens,  potest  enim  hujusmodi  vo-    judiccs  fidei.   Nara  Concilium  Tridentinura, 


catio7ii  ohsistere.  lu  qua  probatione  duo  in 
virtute  dicit :  unum  est  oranem  vocationcm, 
cui  potest  obsisti,  esse  tantum  in  cognitione  ; 
ahud  est  vocationi,  qua^  hominem  facit  crc- 
dentem,  non  posse  obsisti,  quia  facit  ex  se- 
metipsa  efficaciter  credentes  et  filios  Dei,  ap- 
plicando   eorum  voluntates  motione  reali  et 


sess.  6,  c.  5,  dicit  exordiura  justificationis 
surai  a  prffiveniente  gratia,  hoc  est  a  voca- 
tione ;  et  infra  dicit  Deura  per  hanc  vocatio- 
nem  tangcre  cor  hominis,  quod  tantum  in 
ipsamct  voluntate  fieri  certissirauni  cst,  ut 
supra  dixi .  Prwterea  Augustinus,  hb.  2  de 
Peccat.  raerit.,  c.  19,  in  universum  loquendo 


CAP.  IX.  VOCATIONEM  DIVINAM  ETIAM  SLTFICIILNTEM  TANTUM,  ETC. 


351 


de  vocatione  Dei,  eam  declarat  per  actus  iii- 
tcllectus  et  voluntatis.  Idem,  qua^stione  se- 
cunda  ad  Simplicianum,  et  sffipe  alias,  eum- 
quc  imitati  sunt  Theologi  scolastici,  qui  pas- 
sim  explicant  vocationem  per  Spiritus  Sancti 
illuminationem  et  inspirationem,  quorum  alte- 
ra  ad  intcliectum,  altera  ad  voluntatem  perti- 
net,  ut  supra  dictura  est,  ncque  Augustinus  vel 
alius  Theologus  distinctionem  quoad  hoc  fa- 
cit  inter  vocatiohem  sufficientem  et  efficacem. 
Alias  qui  solum  sufficienter  vocantur,  non 
moverentur  in  voluntate,  scd  solum  in  intel- 
lectu,  vel  saltem  ex  vi  vocationis  id  non  esset 
necessarium,!  quod  est  contra  sanam  doctri- 
nam,  ut  supra  dixi,  et  contra  rationem  suffi- 
cientis  vocationis.  Quia  de  ratione  sufficientis 
vocationis  est  ut  includat  totam  prseparatio- 
nem  voluntatis  necessariam,  expartcDei,  ut 
homo  valeat  consentire  ;  non  est  autem  ne- 
cessaria  sola  illuminatio  intellcctus,  sed  etiam 
interna  excitatio  ipsius  voluntatis,  quia  ne- 


thoiicam,  sicut  nulla  est  vocatio  quae  tollat 
libertatcm,  ita  nulla  est  vocatio  cui  resisti 
non  possit. 

Dissentiendi  potestas  duplex.  —  Respon- 
deri  potest  ex  doctrina  ejusdem  auctoris  ia 
aUo  loco,  cap.  ultimo,  p.  390,  dupHcem  esse 
potestatem  dissentiendi,  scilicct,  in  sensu  di- 
viso  et  in  composito.  Divisus  est,  quia  si  mo- 
tio  vocationis  auferatur,  poterit  dissentire  vo- 
luntas ;  compositus  est,  quod  stante  et  perse- 
verante  vocatione  simul  stare  possit  resisten- 
tia  voluntatis.  Ait  ergo,  Concilium  locutum 
fuisse  de  potestate  resistendi  in  sensu  diviso  , 
nihilominus  tamen  dari  posse  vocationem  cui 
resisti  non  possit  in  sensu  composito.  Sed 
hgec  interpretatio  repugnat  verbis  et  inten- 
tioni  Concilii,  ejusque  doclrinam  non  minus 
inutilem  ac  frivolam  reddit.  Quis  enim  un- 
quam  negavit  aut  negare  potest,  desistente 
Deo  a  sua  vocatione,  posse  etiam  hominem  a 
sua  responsione  seu  consensu  desistere  ;  aut 


cessaria  est  praivia  elevatio  utriusque  poten-    nonmovente  Deo  posse  hominemnon  moveri. 


tise,  ut  supra  dicebamus;  crgo  vocatio,  ut  sit 
sufficiens,  necessario  includit,  ultra  cognitio- 
nem,  internam  motionem  voluntatis. 

Homo  potest  dissentire  divinee  rocationi ,  si 
t;<?^z^.— Addimuspra-tereafalsum  omnino  esse, 
dicere  ,  dari  aliquam  vocationem  cui  voiuntas 
libera  resistere  non  possit.  Primo  quidem  quia 
Concilium  Tridentinum  indefinitc  et  sine  ulla 
limitatione  definit,  hominem  posse  dissentire 
divinre  vocationi,  si  veht;  non  potest  ergo 
hoec  definitio  coarctari ,  seu  limitari  ad  voca- 
tionem  inefficacem;  tum  quia  propositio  Con- 
cilii  doctrinalis  est,  et  ideo  sequivalet  univer- 
sali,  alioqui,  si  hceret  illa  distinctione  defini- 
tionem  Concilii  limitare  ,  nihil  certum  conti- 
neret ;  facile  enim  esset  varias  distinctiones 
confingere,  per  quas  doctrina  Concilii  elude- 
retur ;  tum  maxime  quia  illo  modo  fit  inu- 
tilis  ,  imo  ridicula  Concilii  definitio ;  nam 
Concilium  per  illam  doctrinam  intendit  con- 


Imo,  juxta  adversariorum  doctrinam,  non  so- 
lum  sequitur  posse  hominem  dissentire ,  si 
Deus  cesset  ab  cfficaci  vocatione,  secl  etiam 
sequitur  jam  tunc  non  posse  assenlire,  nec 
movcri,  quia,  donec  determinatur  a  Deo  non 
potest  prffibere  assensum.  Unde,  ablata  illa 
vocatione  necessaria  ad  consentiendum,  ca- 
rentia  consensus  ex  parte  voluntatis  non  esset 
vera  resistentia  aut  dissensio,  quia  ibi  tam 
cessatio  actionis  quam  carentia  passionis  in- 
ciperet  ex  parte  agentis  suspendentis  suam 
efficacem  motionem,  quae  suspensio  non  pro-- 
veniret  ex  potentia  resistendi  ipsius  mobilis, 
sed  ex  arbitrio  moventis;  ergo  cessatiomotus 
inde  provenieus  non  potest  appellari  resis- 
tentia. 

Nec  illud  genus  potestatis  deservit  aliquid 
ad  libertatem  tuendam,  tum  quia  magis  per- 
tinet  ad  potestatem  passivam  quam  activam; 
tum  etiam  quia  illo  raodo  etiam  bestiiae  et  in- 


fulare  hicreticos  hoc  tempore  dicentes  Deum,     animata  habent  potestatem  non  operandi,  non 


per  motioncm  gratiie,  tollere  nostram  hber- 
tatem  in  consentiendo  ;  iUi  autem  non  hoc 
docent  de  vocatione  inefficaci,  sed  de  cffi- 
caci,  per  quam  dicunt  necessilari  hominem, 
quia  iUi  non  potest  resistere.  Si  ergo  Conci- 
lium  de  hac  non  loquitur  ,  nihU  contra  iUos 


obstante  motione  Dei,  scilicet  in  sensu  diviso, 
si  Deus  a  movendo  cesset.  Unde  fit  manifes- 
tum  interpretationem  esse  contra  intentionem 
Concilii;  quia  hcec  fuit  libertatem  tueri,  et  re- 
pugnare  ha^reticis,  qui  non  dubitant  quin, 
cessante  motione  Dei,  cessare  debeat  actus 


docet ;  loquitur  ergo  simpliciter  de  omni  vo-    voluntatis ;  sed  quia  putant  stante  iUa  motione 


catione  ,  etiara  efficaci.  Secundo,  quia  nulla 
vocatio  quantumvis  elficax  toUit  liberlatem  ; 
ad  libertatem  autem  vult  Concihum  esse  ne- 
cessariam  potestatem  resistendi  seu  disscn- 
tiendi ;  crgo,  juxta  doctiinara  ConciUi  et  Ca- 


Dci  non  posse  voluntatera  resistere,  neque 
etiam  posse  voluntatem  facere,  ut  Dous  de- 
sistai  a  tali  motione,  ideo  putant  Deum  tollere 
libeiiatem.  Concilium  ergo,  ut  eis  contradicat, 
definit,  posita  et  perseverante  vocatione  qua- 


3S2  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

cumque  posse  liominem  dlssentire  si  velit,  qui 
plane  est  sensus  compositus. 

Atque  hoc  satis  confirmant  verba  cjusdem 
Concilii  dicentis,  tangente  Deo  cor  hondnis, 
posse  hominem  ijispirationem  illam  ahjicere ; 
non  enim  dicit  posse  Deum  inspirafionem  il- 
lam  tollerc.  Id  enim  satis  manifestum  est,  in- 
dicat  autem  libertatem  Dei ,  non  nostram ; 
haec  autem  indicatur  per  hoc,  quod  possumus 
abjicere  inspirationem,  etiamsi  ex  parte  Dei 
non  tollatur.  Idem  ostcndunt  verba  canon.  4, 
scilicet,  liherum  hominis  arhiirium,,  a  Deo  mo- 
tum  et  excitatum,  ita  consentire  Deo  excitanti 
et  Tocanti,  ut  possit  dissentire  si  velit.  Ubi 
imprimis  considero  loqui  Concilium  de  homi- 
ne  ita  vocato  ut  consentiat,  et  consequenter 
de  efficaciter  vocato,  et  nihilominus  de  illo 
dicere  retinere  potestatem  dissentiendi;  de- 
inde  expcndo  eodem  modo  diccre  Concihum 
consentire  et  dissentire  Deo  vocafiti;  quave  si- 
cut  potestas  consentiendi  est  in  sensu  compo- 
sito,  ita  etiam  potestas  dissentiendi.  Imo,  ut 
dicebamus,  alias  non  esset  potestas  dissentien- 
di  Deo  vocanti,  si  oporteret  prius  vocationem 
Dei  cessare  aut  minui;  tunc  enim  cessaret 
consensus,  quia  cessaret  vocatio ,  non  quia 
homo  dissentiret  vocationi. 

A^uIIa  est  vocatio  cui  resisti  non  possit.  — 
Concludimus  igitur  nuham  esse  vocationem 
cui  resisti  non  possit,  neque  hoc  pertinerc  ad 
rationem  cfficacis  vocationis ,  non  est  enim 
vocatio  cfficax,  cui  resisti  non  potest,  sed  cui 
non  resistitur,  et  quce  ex  intentione  Dei  tah 
modo  datur,  ut  infallibiliter  ei  non  resistatur, 
licet  resisti  possit.  Hrec  enim  duo  non  repu- 
gnant,  ut  supra  dcclaratum  est.  Et  nihilomi- 
nus  non  agnoscimus  veram  et  sufficientem 
vocationem ,  quae  in  sola  cognitione  consistat, 
quia  non  repugnat  vocationi  penetrare  usque 
ad  ipsam  voluntatem,  quoad  internos  motus 
ejus  indelibcratos,  rehnquendo  in  illa  potes- 
tatcm  ad  non  pra'bcndum  dclibcratum  con- 
sensum;  imo  oppositum  rcpugnat,  nisi  novum 
miraculum  addatur.  Quia  sicut  nulla  cognitio 
viae,  quantumvis  vehemens,  tollit  polestatem 
obsistendi,  ita  nxilla  inchnatio  per  simplices 
aifcctus  indeliberatos  tollit  potestatem  deli- 
berandi,  et  negandi  conscnsum,  nisi  aliunde 
impediatur  usus  actionis  et  libertatis. 

Vocatio  pertinet  ad  gratiam  excitantem  et 
exordium  salutis. — Augustinus.—\vao  addimus 
ultimo  quod,  licet  daremus  csse  possibilem 
vel  necessariam  illam  prsedeterminationem 
physicam,  nihilominus  non  posset  intra  voca- 
lionem  (ut  sic  dictam)  computari,  sed  esset 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
motio  alia  a  vocatione  distincta.  Probatur, 
quia  Concilium  Tridentinum  dicit  vocationem 
pertinere  ad  gratiam  excitantem  et  exordium 
salutis  ;  at  preedeterminatio  non  est  gratia 
excitans,  ut  per  senotum  est;  nec  pertinet  ad 
exordium  salutis,  ut  supra  probavi,  sed  potius 
ad  consummationem.  Ad  hoc  item  spectat 
quod  Augustinus  ait,  Deum  per  vocationcm 
operari  in  nobis  sine  nobis,  ut  velimus  ;  cum 
autem  volumus,  nobiscum  cooperari,  qusest. 
2  ad  Simplician.,  et  lib.  de  Gratia  et  lib.  arb., 
cap.  17;  ex  quo  argumentor  in  hunc  modum: 
nam  vel  illa  physica  motio,  ut  est  ex  sola  effi- 
cientia  Dei,  terminatur  ad  aUqucm  actum  vi- 
talem  voluntatis,  vel  non  ,  sed  tantum  ad 
quamdam  determinationcm  prsviam ;  si  hoc 
posterius  dicatur,  non  potest  appellari  voca- 
tio,  quia  vocatio  consistit  in  vitali  actu  cordis 
sentientis,  et  percipientis  illam ;  si  vero  eliga- 
tur  prius,  interrogo  qualis  sit  ille  actus  vitalis 
in  voluntate  :  aut  enim  est  indeliberatus  rao- 
tus,  et  hoc  non,  quia  iUe  pertinct  ad  gratiam 
cxcitantem,  et  non  determinat  physice,  ut 
ostensum  est;  aut  est  ipsemet  consensus  de- 
liberatus,  ut  procedens  a  Deo,  et  sic  etiam 
non  potest  dici  vocatio,  sed  potius  rcsponsio; 
nam  licct  homo  respondeat,  Deus  ipse  est  qui 
ipsam  bonam  rcsponsionem  principaliter  ope- 
ratur.  Unde  vocatio  in  voluntate  semper  est 
actus  in  re  ipsa  distinctus  ab  obedientia,  seu 
conscnsu  ejus,  prGeceditquc  sicut  exordium 
salutis,  ut  Tiidentinum  dixit,  et  verum  habet 
etiam  in  vocatione  efficaci.  Quamvis  ergo 
omnis  vocatio  antecedat  physicam  determi- 
nationem  voluntatis,  et  a  quocumque  princi- 
pio  illa  procedat,  nihilominus  non  cst  sola 
cognitio,  sed  voluntatem  etiam  afficit. 

CAPUT  X. 

LIBERUM  ARBITRIUM  NON  MERERI  GRATIAM  PRI- 
MAM,  ETIAMSl  DETERMINATIO  AD  CONSENTIEN- 
DUM   GRATIiE  VOCANTI  SINE  ILLO  NON  FIAT. 

Prseter  omnia  superius  dicta,  inferunt  ex 
nostra  sententia,  ct,  quod  gravius  est,  nobis 
simpliciter  attribuunt  quod  merilum  primae 
gratise  libero  arbitrio  suis  naturalibus  viribus 
operanti  tribuamus ;  sic  dixit  M.  Davila,  cap. 
25,  pag.  12^,  et  cap.  H,  p.  H6  :  Ista  senten- 
tia  co7istiti'.it  meritum  in  natiira,  quoniam  il- 
lam  operationem,  quarn  constituit  extra  gratiam 
per  solas  vires  naturce,  infallihiliter  sequitur 
gratia  gratum  faciens ;  et  alibi  dicit  de  nobis : 
Profitentur  hominem  actihus  ex  virihus  naturce 


CAP.  X.  Lr;ERUM  AnmTRILM  NON  MEREHI  GP.ATIAM  PRIMAM,  ETC.  3o3 

profectis,  gratiam  et  justificationem  adipisci.  qucnter  intelligunt  Scholastici  nomine  prim;e 

Et  quamvis  hic  auctor  non  referat  in  paiticu-  gratiai  simpliciter  dictae. 

lari  doctorem  autlocum  in  quo  talissententia,  Prima  gratia  aiixilians  ,  et  prima  gratia 

vel  illamct  formalia  verba  qua;  ab  ipso  pro-  sanctifixans,  in  quo  conxeniant. —  Neutra  ca- 

ponuntur,  contincantur,  videtur  tamen  occa-  dit  sub  meritum  de  condigno.  —  Est  autera  dif- 

sioncm  sumpsisse  cx  quibusdam  verbis  Moli-  ferentia,  scilicet,  posse  esse  praemium  nostri 

na3,  in  disp.-  13  suse  Concordi»,  quoe  postea  meriti.  Conveniunt  enira,  quia  neutra  cadit 

expendemus;  loquitur  etiam  consequenterille  sub  meritum  de  condigno,  quia  utramquc  il- 

auctor ,   nam   cum   supra   nobis  imposuerit  larum  necesse  est  antc  illud  supponi.  Nam 


qiiod  dicamus,  a  nobis  ipsis,  et  pcr  nostras 
vires  habere  uUimam  dispositionem  ad  gra- 
liam,  quid  mirum  est  quod  asserat  nos  usur- 
pare  propriiun  meritum  gratiae?  nam  ultiraa 
dispositio  aliquod  meritum  gratiee  existit,  sal- 
tcm  impetratorium,  seu  de  congruo. 


homo  non  sanctificatus  non  est  capax  meriti 
de  condigno,  nec  pie  operari  potest  sine  prai- 
veniente  Dei  auxiiio.  Secundo  conveniunt, 
quia  neutra  cadere  potest  sub  meritum,  etiam 
de  congruo  seu  impetratorium,  fundatum  in 
actu  ehcito  a  hbero  arbitrio  per  solas  vires 


Hwredcum  est  dicere  posse  kominem  mereri    naturales  suas,  quia  hujusmodi  actus  est  im- 


primam  gratiam  per  vires  naturce.  —  Ditisio 
primcc  gratice  in  primam  auxiliantem.,  et  pri- 
mam  sanctifiicantem.  —  Constat  autem  apud 
Thcologos,  esse  manifcstam  hsresim,  dicere 
posse  hominem  mereri  primam  gratiam  pcr 
vires  naturse,  sive  id  intehigatur  de  merito  de 
condigno,  sive  de  congruo.  Et  ideo  grave  ac 
intolerabile  est,  quod  Doctoribus  cathohcis 
tam  manifesius  error  attribuatur,  cxievissimo 
fmidamento,  cum  aho  falso  testimonio,  hoc 
posterius  deducendo,  et  postea  utendo  verbo 
iUo  profiteniur,  quod  vcrbum  non  insinuatio- 
nem  ahquam  vel  indirectara  coUectionem, 
sed  expressam  et  forraalera  doctrinara,  et  ex 
professo  tractatam  prae  se  fert.  Ubi  autem  est 
in  nostris  auctoribus  aut  hbris  tahs  professio  ? 
aut  quis  est  ex  nostris  hujus  materiai  tracta- 
tori])us,  qui  errorem  ilium  ex  professo  non 
impugnaverit?  Ut  ergo  veritas  decharetur, 
vulgaris  est  distinctio  prirace  gratia^  in  auxi- 
hautera,  et  in  priraam  sanctificantem.  Priori 
modo  loquuntur  frequenter  de  prima  gratia 
sancti  Patres,  prsesertira  disputantes  contra 
Pelagianos  et  Semipelagianos.  Estque  hsec 
gratia  primum  illud  auxihimi,  quo  Deus  ho- 
minem  movere  incipit  ad  pie  vivendum,  ut 
sumitur  ex  Augustino,  Epistol.  90,  95  et  105, 
et  sequentibus.  Quodhbet  enim  donum  gratiae 


proportionatus  ad  totum  supernaturale  bo- 
num.  Et  ideo  nec  per  modum  meriti,  nec  pcr 
modum  congruse  et  proportionatae  dispositio- 
nis  potest  aliquod  doniira  illius  ordinis  impc- 
trare.  Quae  duo  certa  sunt,  et  dcfinita  in  Con- 
ciliis  Arausicano  secundo  et  Tridcntino. 

In  quo  al)  invicem  dififierant. — Dillerunt  ta- 
mcn,  quia  prima  gratia  auxilians  necessario 
excludit  omne  raeritum,  etiam  imperfectum 
et  impetratorium,  quibuscumque  viribus  fac- 
tum,  quod  sequitur  necessario  ex  principiis 
proxime  positis,  quia  ante  primum  auxiliura 
non  potest  praecedere  actus  procedens  ab 
auxilio  gratia;,  alias  illud  non  fuisset  primura; 
actus  vero  non  procedens  ab  auxilio  non  po- 
test  esse  mcritorius  alicujus  gratiw,  ut  dictum 
est;  ergo  in  nullo  prorsus  actu  fundari  potest 
meritum  ctiam  impetratorium  hujus  prirafe 
gratiae.  Unde  obiter  intelligitur  hoc  esse  verum 
non  solum  de  prima  gratia  excitante,  sed  etiara 
de  prima  adjuvante,  scu  cooperante.  Quia 
utraqne  necessaria  est  ad  eliciendura  opus 
pielatis,  et  ita  utraque  antecedit  primum  ac- 
tura  raeritoriura,  et  est  principiura  ejus;  prin- 
cipiura  autem  meriti  non  cadit  sub  mcritura. 

At  vero  prima  gratia  sanctificans,  juxta 
probabiliorem  seutentiam,  ct  juxta  phrasira 
Augustini,  cadere  potest  sub  meritum  ira- 


gratia  appellatur,  et  quia  inter  dona  gratiae,  perfectum,   fundatum  tamen  in  auxilio  gra- 

qua;  horaini  operanti  donantur,  auxilium  Dei  tia;,    quod   solet   Augnstinus  impclratorium 

est  maxima  gratia ,   ideo  primum  auxihura  vocare,  scholastici  autem  de  congruo.   Quo- 

unde  caetera  incipiunt  simpliciter  prima  gra-  modo  ait  Augustinus,  Epistola  105,  giatiam 

tia  appehatur.  Posteriori  modo  dicitur  prima  remissionis  peccatorum  non   dari  sine    ali- 


gratia  habitus  primo  infusus  aniraw  peccato- 
ris  ut  sanctificetur,  illius  enira  raunus  et  for- 
malis  eflectus  est  sanctificare  animara.  Voca- 
tur  autem  prima  quatenus  terminat  infusio- 
nem,  ut  chstinguatur  ab  augmento,  quod  illi 
postea  superaddi  solet 

X. 


et  hanc  gratiam  frc- 


quo  merito  fidei  et  dilcctionis.  Ratio  a  prio- 
ri  est,  qiua,  hcet  ha;c  gratia  vocetur  prima 
in  ratione  formae  sanctificantis ,  quia  re 
vera  cst  prima  forma  hujusmodi  ,  nihilo- 
minns  in  toto  ordine  gratia^  non  est  prima, 
sed  supponit  plures  ahas  gratias,  qua^  licet 

23 


3S4  DE  VEFiA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDTA. 

non  sanclificent  formalitcr  ,  sunt  tamen  prin-  Ohjectio. — Dicctnr  fortasse  hoc  esse  vorum 

cipia  juslc  ct  pic  operandi  aliquo  modo,  ct  respectu  primi  auxilii  sufficientis.  Nam  do  illo 

idco  sub  gratia  justificationis  in  tota  sua  lali-  verum  est  antecedere  usum  libertalis  nostra^ 

tudine  sumpta  includuntur,  quia  ad  justitiam  et  de  illo  possunt  procedere  omnia  quoe  dicta 

aliquo   modo   pra^parant ,  juxta  modum  lo-  sunt  de  initio  salutis;  non  tamen  habere  lo- 

quendi  Concilii  Milevitani ,   can.  3  ct  5 ,  et  cum  in  primo  auxilio  cfticaci,  quia  juxta  no- 

Concilii  Africani  sub  Bonifacio   I,    can.    78,  strara  scntcntiam   (ut  adversarii   aiunt)   no- 

et  Ccolcslino  I,  epistol.  \  ad  Episcopos  Galliffi,  strum  arbitrium  suo  libero  inlluxu  illud  facit 

capite   iO.  Ac  propterca,  li^et  ante  primam  efBcax ;   ergo  mcretur  illud  quatenus  effif^ax 

gratiam  justificantom  non  possit  prsecedere  est,  seu  efficaciam  cjus.  Quod  satis  magnuni 

proprium  meritum  de  condigno,  potest  nihi-  Inconveniens  est,  quia  cum  ab  efficacia  auxl- 

lominus  pra?ccdere  impetratorium,  in  virtute  lii  pendcat  tota  sahis  et  discrctio  inter  prrc- 

prioris  gratia?,  per  quam  fit  dispositio  con-  dcstinalnm  ct  reprobum,  totura  hoc  reduce- 

grua  ad  postcriorem  gratiam,  scihcet  sanc-  rctur  in  meritum  noslrum  tanquam    in  pri- 

tificantem.  Unde  a  foitiori  inteUigitur  poste-  mam  radicem. 

riores  gratias  auxiliantcs,   qnai  post  primam  Soltitiir.  —  Respondcmus  imprimis  :  hcet 

dantur,  posse  cadere  sub  meritum  ,  saltem  ilhid  primum  conccdcrctur,  nihilorainus  ve- 

imperfectum  ct  irapotratorium,  quia  jam  iUud  rum  non  esset  quod  adversarius  infert,  dari 

merilum  donum  Dei  cst ,  ct  ita  semper  datur  meritum  gratiae  ex  sohs  naluralibus  viribus 

gratia  pro  gratia.  hberi  arbitrii;  nam  hoec  determinatio  in  qua 

Salutis  i/dtium  nullo  modo  est  a  nolis  non  dicitur  fundari  tale  moritTmi,  non  cst  ex  na- 

solnm  merentihus,  xerum  nec  libere  cooperan-  turalil)us  viribus  liberi  arbitrii,  licet  sit  exin- 

tihns ,  etiamsi  dcterminatio  sit  a  noiis  operan-  nata  hberlate,  clevata  etadjiita  por  auxilium 

tihus  lihere.  —  Quod  igitur  ab  hac  sana  ct  so-  divinum.  Undo  nec  potest  tale  meritum  dici 

Jida  doctrina  de  mcrito  primoe  gratise  non  so-  prima  radix  salutis,  quia  ante  illud  prsecedit 

hira  non  dissideat,  vorura  potins  rairura  in  vocatio,  qnva  hcet,  nt  prKcedit,  dicatur  esse 

modiim  consonct  sontentia  nostra  de  voca-  tantum  sufficiens  (ut  adversarii  opponunt,  et 

tione  congrua,  ejusque  morali  efficacitate  prJB-  nos nonadraitfimus,  sed  transire  permittiraus), 

veniente,facillimcdeclaraturinutroquemem-  nihilominus  id  satis  est   ut   salus  revocetur 

bro  distinctionis  propositce.  Et  imprimis  de  in  primam  gratiam  prsevenientem,  tanquam 

priraa  gratia  auxiliante  cvidens  cst  non  posse  in  priniam  origincm,  ct  non  in  meritum  no- 

cadere  sub  meritum,  ratione  liberfe  detcrmi-  strum.  De  discretione  autem  inter  prajdcsti- 

nalionis,  quae  a  hbero  arbitrio  fit  cooperante  natura  et  reprobum  dicemus  capite  scquenti. 

gratia,  nam  illa  determinatio  necessario  sup-  Primum  auxilium,  etsi  non  sit  efficax  sine 

ponit  prseviam  vocationem,  a  qua  ducit  origi-  oiohis  lihere  cooperantihus ,  tamen  non  est  e/fi- 

nem  ;  crgo  planum  ost  non  posse  illam  mc-  cax  cx  merito  nostro.  —  Sed  hoec  responsio 

reri,  quia  non  potcst  csso  mcritoria  sui  prin-  tantum  cst  cx  superabundanti,  ad  ostenden- 

cipii.  Prwteroa  supra  diximus  initium  salutis  dam  omnibus  modisdebilitatom  objcctioniset 

nullo  modo  esse  a  nobis,  non  sohim  merenli-  irapositionis  falsitatera.  Vera  taraen  respon- 

bus  ,  vcrura  eliam  nec  hbere  cooperantibus,  sio  est,  nullum  posso   intercedere  meritum, 

etiamsi  determinatio  sit  a  nobis  oporantibus  eliarafundaturain  gratia,  rcspcctu  priraiauxi- 

libcrc.  At  vcro  orania  quibus  id  probavimus  lii  cfficacis,  ctiamut  cfficax  cst.  Quoddcclara- 

idcm  probant  a  fortiori  de  prima  gratia  auxi-  tur  primo  juxta  opinionem  eorum,  qui  dicunt 

hante  ,  nam  ex  cloctrina  ibi  data  constat  pri-  auxilium  solum  denominari  efficax  ab  actuali 

mam  gratiam  auxiliantem  esse  initium  salutis,  actione,  id  est,  actu  efficicns.  Quamvis  enim 

quia  vocatio  est  priraum  auxilium,  ct  a  voca-  juxta  hanc  sententiam  priraura  auxiliura  non 

tione  suraitur  exordium   salutis.  Ergo   licet  sit  efficax  sine   nobis  libere  cooperantibus, 

concedamus  determinationem  hberam  esse  nihilominus  non  est  efficax  ex  merito  nostro, 

aliquo  modo  meritoriam,  quia  non  fit  a  nobis  hoec  enim   duo  quam  longissime  distant,  et 

viribus  naturae  ,  sed  vocatis,  et  adjutis  gratia  lioc  sccundum  non  sequitur  ex  primo. 

Dei,  non  tamcn  potest  inde  inferri  esse  meri-  Quod  probatur  exemplis  siraul  et  ratione, 

toriam  prirase  gratiae  auxiliantis,  quia  meri-  nam  actus  fidci,  verbi  gratia,  non  est  in  nobis 

tum  non  est  respcctu  antecedontium  dono-  sine  nobis  cooperantibus  libere,  idemque  est 

rum ,  scd  subsequentium  ad  opera  facta  ex  de  actu  spei,  charitatis,  poenitcntiae,  et  simi- 

prioribus  gratiis.  libus,  et  tamen  inde  non  sequitur  per  liberam 


CAP.  X.  LIIiEnUM  ABUnT.IOI  NON  MEP.ERI  GP.ATIAM  PP.IMAM,  ETC.  335 

cooperationcm  ad  actum  fidei  mereri  nos  ip-  lantatc,  alias  oporteret  in  inCnitum  procede- 

sumnict  actum  fidei,  et  idem  est  de  caetcris;  rc,  ut  .^dihi  declaratum  est;  ergo  tota  ralio 

quia  nos  non  mcrcmur  actum  quem  facimus,  facta  de  ipso  consensu   eamdem  vim  habet 

sed  pcr  inuni  mcrcmur  quippiam  ahud.  Et  ea-  in  detcrminalionc  hbera  ad  conscnsum ;  nam 

demralionepcrnbcram  cooperationcm  adac-  ratio  illa  maxime  proccdit  de  consensu  ipso, 

tum  fidci  non  jnereor  illudmet  auxilium,  quo  ut  est  in  fieri,  seu  quatcnus  est  actio  qua_'- 

Deus  vel  prius  me  excitavit,  vel  nunc  me  ad-  dam  ;  ad  illam  cnim  est  necessarium  auxi- 

juvat  ad  eumdem  actum.  Quia  auxilium  exci-  lium  proxime  et  formalitcr. 

tans,  quod  antecessit,  co  ipso  est  prius  quam  A.n gustinus  :  Nemo  potest  sihi  trihuere  quocl 

meacooperalio,  ct  initiumct  causa  cjus,  ideo-  tocatus  «Y.— Secundo,  declaratur  applicando 

que  nonpotestcadcrcsubmeritumejus.  Auxi-  rationem  factam  ;  nam  imprimis  delermina- 

lium  autem  concomitans,  licet  non  sit  prius,  tio  ad  consensum  non  potest  esse  meritoria 

non  est  lamcn  posterius  b"bcra  cooperatione  ;  prffivenientis  auxilii  seu  vocationis,  quia  sup- 

unde  nullo  modo  supponitiUam  ut  possit  ipsa  ponit  illam  tanquam  principium  ct  causam  : 

esse  meritum  cjus.  Imo  si   considcrctur  in-  propttr  quod  recte   dixit  Augustinus ,   Hcet 

fluxus  libcri  arbitrii  et  gratiae  cooperantis,  ut  qtcis  sihi  trihuat  quod  teniat  tocattcs,  non  posse 

sunt  actu  in  re,  nibil  aliud  sunt  quam  uuica  sihi  trihuere  quod  vocatus  sit.  Rursus,  cum  ad 

actio    libcra  et  supcrnnturalis,   ab   utroque  ipsam   determinationcm   faciendam  requira- 

principio  simul  proccdcns;  cadcm  autem  ac-  tur  actudis  influxus  gratiffi  adjuvantis,  ma- 

tio  non  meretur  scipsam,  neque  est  mcritoria,  nifcstum  etiam  cst  non  posse  cadcre  sub  me- 

ut  procedit  ab  uno  vcl  altero  principio  tan-  ritum  ejusdera  determinationis  prout  est   a 

tum,  scdutest  ab  utroque  simul;  quia  utra-  lihero  arhitrio.   Quia    si    considcretur  gratia 

que  conditiolibcrtatis  et  supcrnaturalitatis  ad  adjuvans,  quatenus  ex  parte  Dei  ofiertur  vel 


mentum  ncccssaria  est ;  ergo  nuUo  modo  po- 
test  considerari  mcritum  in  influxu  liberi  ar- 
bitrii  praicise  speclato  respectu  influxus  gr.a- 
tiffi  concomitantis.  Quodnon  solum  est  verum 
in  primo  actu  supcrnaturali,  sed  etiam  in  se- 
cundo  et  tcrtio,  ct  quocumque  alio  ;  quia  li- 
cet  unum  auxilium  concomitans  possit  esse 
ex  merito  alterius  actus  preeccdcntis,  non  ta- 
men  ex  merito  iflius  actus,  qui  per  iflud  fit. 


datur  in  actu  primo,  ut  sic  est  ctiam  prtevia 
et  antecedens  ad  determinationcm  et  princi- 
pium  ejus,  ac  proinde  non  potest  cadcre  sub 
merilum  ejus.  Si  vero  considcrctur  gratia  .id-" 
juvans  quoad  actualcm  influium  suum  scu 
concursum  Dci,  sic,  licct  non  sit  pr^via,  est 
omnino  siraul  ct  concomitans,  et  inlrinsece 
;!C  cssentialitcr  inclusa  in  ipsamct  detcrmi- 
natione  ;  ergo  non  potest  cadere  sub  meri- 


Hoc  vero  est  singulare  in  prirao  actu  supcr-  tum  ejus,  sed  saltem  ordine  naturaj  debetsup- 

naturali,  quod  auxilium  concomitans  ad  illum  poni  ad  pr»mium,  et  saltem  ex  natura  rci  de- 

sub  nullum  mcritum  cadere  potest,  quia  talc  bct  ab  iflo  actualitcr  distingm.  Eo  vel  raaxirae 

mcritum  ncc  potest  esse  illius  actus,  qui  pcr  quod  flla  determinatio  non  est  supernaturalis, 

ifludfit,  propter  rationem  factara  ;  nec  ali-  nisi  quatenus  includit  actualera  influxum  gra- 

cujus  prfficcdcntis,  quia  nuUus  est  capax  rac-  tiffi  adjuvantis  ;  ergo  nec  meritoria  ;  ergo  non 

riti,  cum  non  fucrit  supernaturalis,  ncc  bo-  potcst  csse  meritoria  ipsiusmet  auxilii  cou- 

minis  grati ;   agimus  enim  de  horaine  adul-  comitantis,  quo  fit. 

to,  qui  incipit  se  ad  gratiara  sanctificantcra  Nec  refert  quod  auxilium  non  sit  nec  deno- 

disponere.  rainetur  eflficax  usque  ad  hanc  deterrainatio- 

Determinatio  lihera  ex  partc  liheri  arhitrii  ncra,  quia  inde  non  sequitur  nos  mereri  ef- 

quidsit.—Mciue  hic  discursus,    qui  in  ipsis  ficaciara  auxflii,  scd  solum  sequitur  nos  effi- 

actibus  supernaturalibus  libcri  arljitrii  vidc-  ccre   illam  actionem,  a  qua  auxiliura   prre- 

tur  evidcns,  habct    eamdera    efticaciara   iu  viura  dcnorainatur  cflicax,  seu  actu  efficicns; 

quacumquc  dcterminalionc  bbcra  ad  eosdera  ncquc  ctiam  sequitur,  forraaliter  ac  proprie 

acius,  ctiam  ad  priraura  conscnsum  conver-  loqucndo,  nos  cfficcrc  cfficaciam  auxilii,  scd 

5ionisad  fidcm,  vcl  preniteutiffi.  Prirao,  quia  ad  sumraura  illara  non  ficri  siue  nostracoo- 

juxta  nostram  sententiam  deterrainatio  libera  pcratione  ,   quod   nullura    inconvcniens   est. 

cx  partc  libcri  arbitrii  nihil  aliud  est  quam  Nam  ha^c  cfficacia  (juxta  hunc  loquendi  rao- 

ipscract   actus  in  fieri,  seu  actio  pcr  quam  dura)  nihil  aliud  est  quara  actio,  a  qua  auxi- 

voluntas   suum  consensum  clicit.  Quia   non  lium  dcnominalur  actu  efficicns  ;  illa  autem 

2St  necessaria  alia  prior  actio,  cum  htec  sit  actio   simul  fit  ab  auxilio  ct  libcro  arbitrio, 

intrinsece  voluntaria  absquc  alia  priori  vo-  nec  potest  alitcr  fieri.  FormaiiLer  autem  et 


356  DE  VERA  1MELLIGI:NTIA  AiXlLlI  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCOUDIA. 

proprie  dcnominat  auxilium  actu   efficipns,  determinatio  ad  sequendam  illam  posita   sit 

ut  est  ab  ipso,  non  ut  est  a  libcro  arbitrio,  in  libertale  bominis. 

sicut  ipsum  eliam  ar])itrium  denominat  cfli-  Non  sequitur  oneritum  ex  solis  xirihus  na- 

ciens,  ut  est  ab  ipso,  non  ut  est  ab  au\iHo.  turce.  —  In  qm  sensu  uullum  sit  incomeniens 

Et  ideo  soepe  monemus  dicendum  non  esse,  admitteremeritumpriinoi  gratire  sancti/icantis. 

etiam  juxta  banc  senlentiam,  auxilium  pra^-  ■ — Ex  quibns  evidenter  etiam  constat  non  se- 

viiim  lieri  efficax  a  libero  arbitrio,  sed  soluni  qui  ex  illa  scntentia  moritum  gratise  sanclifi- 

non  fieri  efficax  sine  concomitantia  libcri  ar-  cantis,  nisi  quatenus  illud  admittit  vera  vel 

bitrii,  nam  formaliter  non  fit,  vel  polius  non  saltem  probabilior  Theologia.  Nam  imprimis 

denominatur  efficax  nisi  per  suum  influxum;  non  sequitur  meritum  ex  solis  viribus  natu- 

bunc  aiitem  non  praebet,  nisi  influente  simul  rae  ;  quia  illa  determinatio  ad  consenliendum 

libero  arbitrio.  vocationi  non  est  ex  naturee  viribus,  sed  ex 

Princi^ium  meriti  non  cadit  snb  idem  me-  ipsa  vocatione,  et  adjuvante  gratia  ;  nnde  in 

ritum,  ct  merUmn  dehet  antecedere  pramium,  se  actio  infusa  et  supernaturalis  est,  licet  si- 

r;0n  sulscqui.  — Secundo,  et  facilius  boc  de-  mul  fiat  a  libero  arbilrio.  Deinde  non   sequi- 

claratur  jnxta  nostram  sententiam,  quod  au-  tur  meritum  de  condigno  primee  gratiaa  sanc- 

xilinm  pneveniens  in   sua  prioritate  (ut  sic  tificantis ;  quia  ut  determinatio  illa  sit  meri- 

dieam)  et  antecessionc  sit   et  vere   denomi-  toria  de  condigno,  non  satis  est  quod  sit  li- 

netur  eflicax,  eo  quod  detur  per  vocalionem  bora  et  supernaturalis,  scd  oporteret  ut  pro- 

congruam  et  accoramodatam,  ut  infallibiliter  cederet  a  supposito  grato,  quod  non  babct, 

babeat  effectum,  et  etiamsi  ex  intrinscca  sua  quando  ratione  illius  infunditur  prima  gratia 

natura  non  liabeat   determinare  voluntatem  sanctificans.  Ergo  ad  summum  sequitur  banc 

ad  unum.  Quamvis  enim  in  re  ipsa  vocatio  detcrminationcm   esse   meritoriam   dc    con- 

congrua  non   babeat    postea    eftectum   sine  gruo  primoe  grati»  sanctificantis,  quando  est 

concursu  fiberi  arl)itrii,  nibilominus  efFectus  cftectio  ultimai  disposilionis  ad  eamdem  gra- 

postea  secutus  non  est,  nec  fuit  ratio  meri-  tiam  justificantem.  Et  in  hoc  sensu   nuUum 

toria,   ob  quam  talis  vocatio  congrua  homini  inconveniens  est  admittere  meritnm  primse 

dala  cst,  quia  hic  ctiam  locum  liabet  iUud  gratiai  sanctificantis,  sed  est  pkuium  et  gra- 

axioma,   priucipium  mcriti  non  cadcre   sub  vium   Tbcologorum  scntentia ,  satis   confor- 

idem  meritum,  et  meritum  debcre  antccede-  mis  Augustino  ct  rationi,  sine  ufio  preejudicio 

re  prtemium,   non   subsequi.   Quamvis  enim  beneficii  gratioe.   Nec  vero  lioc  meritum  de 

Deus  aliquando  dedcrit  aliquod  pra^mium  cx  congruo  sequitur  specialiter  ex  bac  sentcntia 

|)ra!viso  mcrilo  ante   executioncm  ejus,  illud  de  dcpendentia  nostra}  determinationis  a  nos- 

fuit  singulare  in  Ghristo  Domino,  quoad  gra-  tra  libertate  ;  nam  qnacumque  ratione  defen- 

tiam  propter  ipsum  coUatam  bominibus  ante  datur  (prout  necesse  est  juxta  fidem  defendi) 

adventum  ejus  ;  temerarium  autem  esset  hoc  ultimam  dispositionem  ad  gratiam   esse  su- 

cxtendere  ad  primom  gratiam,  seu  vocatio-  pernaturalcm,  ct  ordine  natuire  proeviam  ad 

ncm  congruara  qure  liomini  datur;  nam  li-  justificationcm  ,  consistct  mcritum  de    con- 

cct  detur  ut  pcr  eam  bomo  bene  operetur,  gruo   primoe   gratioe  justificantis  ,   sive  ante 

non  lamen  idco  datur  quia  per  illam  bene  lianc  dispositionem   pra^cedat     determinatio 

o[)craturus  cst,  nt  Augustinus  recte  docuit,  voluntatis  a   solo  Deo  facta,  sive  uon,  dum- 

in  dicta  quoestione  secunda  ad  Simpliciauum,  modo  (ut  etiam  necessarium   est )  dispositio 

cl  aliis  supra  citalis.  Neque  cst  uUus  cx  anc-  maneat  libera.  Qui  ergo  illa  duo  simul  con- 

toribus,  qui  nostram  sententiam  sequnntur,  jungere  potuerit,  scilicet,  quod  prsecedat  de- 

qui  aliud  sentiat   de  vocatione  cfficaci,  nisi  terminatio  a  solo  Deo  facta,  et  nihilomiuus 

quod  gratis  detur  et  absque  ullo  nostro  me-  quod  actus  qui  est  dispositio  libere  fiat,  facile 

rito.  Imo  etiam  illi   qui  nolunt  ifiam  vocari  poterit  admittere  boc  mcritum  de  congruo, 

cfficacem  donec  faciat,  fatentur  dari  a  Deo  eo  etiamsi  sentcntiam  nostram  de  determinatio- 

modo  et  tempore  quo  prajscivit  infallibiliter  ne  liberi  arbitrii  non  tcneat.  Sigimm  est  crgo 

babituram  effectum ;  et  similiter  profitentur  non  sequi  specialiter  boc  meritum   ex   hac 

hoc  non  posse  provenire  ex  merito  hominis,  nostra  sententia,  sed  solum  ex  conditionibus 

sed  ex  sola  bcnevolenlia  Dei,   ut  vidcbimus  talis  dispositionis,  in  quibus  fundatur  lex  di- 

capite  sequenli.  Ergo  nidla  probabili  conse-  vina  de  infallibili  consecutione   gratiffi  post 

cutione   asscritur  primam  giatiam  auxilian-  talem  dispositionem.  Unde  etiam  e  contrario 

tem  cadcre   sub  merilura  hominis,  co  quod  si  quis  opinatus  fuerit  hoc  non  sufficere  ad 


CAP.  XI.  QUO  VERO  SE.XSU  EXPLICAUl  rOSSIT  Q!I  DIXERIT,  IVrC.  SaT 

mciilum  de  congruo  sino   praevia  sanctitale  no  et  Catholicc  in  uno  ct  in  multis  piincti 

persona:^, ,  conscquentcr  ctiam  poterit  negare  alicujus  materiai  senlire,  et  in  uno  vel  in  al- 

lioc  mcritum,  ctiamsi  determinatio  voluntalis  tero  lai^  ?  aut  cur  luijusmodi  lapsus  in  infa- 

ad  suam  conversioncm  ab  ejus  lihertate  pcn-  miam  lotius  doctrinpe  rodundaJ)it?  Qnod  nou 

dcat.    Kt  lioc  modo  non  habet   iliud  conse-  idco  admoncmus,  quia  in  hoc  puncto  censea- 

cjuens  nccessariam  connexionem  cum  nostia  mus  esse  necessarium,   sed   ut  occurramus 

scntentia;  n"os  autem  iUud  admittimus,  quia  adversariis,  qui  cx  quocumque  vcrbo  quod 

et  verum  csse  existimamus,   et  juxta   vera  fortiissc  alicui  ex  auctoribus  nostris  tanquam 

principia  rectc  sequitur  ex   libertate  super-  liomini  excidit,  totam  nostram  doctrinam  sus- 

naluralis  dispositionis    vel    determinationis.  pectam  et  invisam  rcddere  conantur. 

Ab  errore  defenditiir  Molina,  et  vertis  pra^- 

CAPUT  XI.  dictorum  verhortm  sensus  declnratur.  —  Vc- 

rumtamen,  ut  religiosum  virum,  cujus  vit« 

Quo  YERo  SENSU  EXPLiCARi  rossiT  Qui  DiXERiT  pictatem,  ct  vcrre  ac  catholicffi  fidci  sanctum 

GRATiiE   .\uxiLiUM  INFALLIBILITER  DARi  BENi';  cl  pium  zclum  oculis  conspcximus,  ct  mani- 

coNANTi  PER  LiBERUM  ARBiTRiUM.  bus  coutrcctavimus,  ab  errorc  defendamus, 

verum  ejus  sensum  in  illis  et  similibus  vcrbis 

Instaiitla  adversariorum  contra  Molinam.  (quamvis  ad  praesentcm  causamnecessarium 

—  Contra   doctrinam   superioris   capitls  ,   ct  non  sit)  explicabimus.  Primo  igitur  illa  verba 

pra^cipue  contra  Doctorem  Molina  instant  ad-  non  rcctc  accommodantur  contra  secundam 

versarii,  urgentes  quoedam  vcrba  ejus  in  Con-  assertioncm  a  nobis  positam,  cap.  superiori, 

cordia,  disp.  10,  in  principio,  quibus  sentire  quia  in   illis  non  loquitur  Molina  de  gratia 

putant  dari  aliquod  opus  extra  gratiam,  et  ex  sanctificante,  sed  de  gratia  praeveniente  auxi- 

solis  viribus  naturae  factum,  ad  quod  infalli-  liante.lbi  ergo  non  aliirmat  dari  aliquodopus 

biiiter  sequilur  gratia  gratum  faciens.  Vcrba  solis  viribus  natura^  factum  ad  quod  sequatur 

Molinac  sunt :  QuotiescAmqite  liberum  arhitrimn  infalUbilitcr   gratia  justificans,   sed  ad  sum- 

ex  suis  virihus  naturalihus  conatur,  pra'stove  mum  gratia  prreveniens,  seu  auxilians.  Undo 

est  ad  conandum  totum  id  quod  ex  se  potest,  disputat.  septima  ct  octava  ipsemet  docuerat 

tam  circa  ea  quw  fides  hahet  addiscenda  et  am-  actus   fidci,  spei,    charitatis   et  poenitcntioe, 

plectenda,  quam  circa  dolore^n  de  peccatis  ad  prout  necessarii   sunt  ad  justificationis  gra- 

justificationem,  a  Deo  conferri  gratiam  prwve-  tiam  obtinendam,  non  posse  fieri  a  libero  ar- 

nientem ,  auxiliumque  quihus  id  faciat  quod  bifrio  solis  naturalibus  viribus,  qu«  ost  defi- 

oportet  ad  justificationem.  nitio  Concilii  Tridcntini,   cum  MUcvitano  et 

Responddttr  ad  instantiam.  —  Ad  hanc  ve-  Arausicano. 

ro  instantiam  rcspondcmus  imprimis ,   esto  Ohjectio.  —  Dicetur  fortasse  ,  csto  in  illis 

accidisset  ut  hic  auclor  in  illo  vel  alio  loco  verbis  non  asscrat   ex  naturali  opere   sequi 

minus  vere  sensissct  de  merito  primse  gra-  immediateinfusionemgratlai  sancliUcantis,ex 

tia^,  non  proptcrca  vcl  minimum  Iredi,  vcl  la-  illis  tamen  elici,saltem  mediate  esse  infallibi- 

bcfactari  vcritatom  aliam,  ab  eodem  aucto-  lem  connexionem  inter  opus  viribus  natura; 

re,  ct  a  nobis  dcfensam  de  inUuxu  libcro  nos-  factum,  et  infusionem  grati®   sanctificantis, 

tri  arbitrii  in  ipsammet  detcrmiuationcm  ad  Quia  posito    illo   opere   datur    prceveniens  , 

consensum.  Quia  ex  hoc  principio  non  potest  ot  data  gratia  prffiveniente,  homo  se  dispo- 

rcctc  inferri  error  aliquis  circa  meritum  pri-  nit  proxime,  et  mcdia  hac  dispositionem  sta- 

mai  gratiai ,  ut  prrecedcnti  capitc  evidentcr  tim  infunditur  gratia. 

declaratum  est.  Quod  siquisforte,  bene  sen-  Refellitur. — Nullum  est  optis ,  ex solis  virihus 

tiens  de  Iil)era  determinatione,  ex  aliis  falsis  naturalihus  liheri  arhitrii  factum,  quod  con- 

principns,  vel  ox  veris  male  appUcatis  deci-  gruamvocationem  seuauxiliunipr^neniens  effi- 

piatur  circa  mcritum  prima;  gratia' ,  vel  in  cux  infallihiliter  ohtineat.—Sed  hvoc  collectio 

quocumque  alio  puncto  ad  sinceram  doclri-  nimis  est  infirma,  et  ideo  falso  etiamMoIiuK! 

nam  de  Dci  gratia  pcrtinentc,  non  propterca  imponitur,  quod  asserat,  cnm  opcre  facto  ex 

dcbct  iufamiam  vel  calumniam  sentcntia  illa  solis  naturalibus  viribus  libcri  arbilrii,  habere 

de  modo  eflicacia;  vocationis  congruoe,  ct  li-  gratiam  sanctificantem  infallibilcm   consecu- 

bero  inlluxu  necessario  ad  dcterminationera  tionem  ctiara  mcdiato.  Quia  illa  propositio  in 

vohmtatis,  dc  quo  puncto  nunc  solura  tracta-  qua  nilitur  hnsc  illatio,  scilicet :  Posita  gratia 

mus.  Quid  cuim  vetat  Doctorcra  aliquem  l)c-  cxcitantc  pra^venicntc   ponitur  proxima  dis- 


358  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AIIXILU 

positio  ad  infusionem  gratioe  sanclificantis, 
non  est  infallibilis,  sed  incerta  et  contingens, 
quia  post  proevenientem  gratiam  nccessarius 
est  influxus  liberi  arbitrii,  ut  sequatur  opus 
proxime  disponens  ad  veram  sanctitatem,  et 
liic  infiuxus  non  est  infallibilis,  sedpotcst  non 
poni  pro  innata  libertate.  Item  quia  non  om- 
nis  gratia  praeveniens  est  efficax  ;  consensus 
autem  seu  proxima  dispositio  ad  justitiam 
non  sequitur  infallilnliter  ex  gratia  pran"e- 
nicnte,  nisi  efficax  sit.  Quaravis  autem  Molina 
dicat,  quoties  fiberum  arbitrium  ex  suis  viri- 
hus  probc  conatur  quantum  polest,  dari  a 
Deo  auxilium  pr»veniens,  non  tamen  dicit 
dari  auxiliumcflicax,  sed  gcncratira  loquitur, 
et  ex  his  qua^  subjungit  potius  dechirat  solura 
esse  sermonem  de  auxiliosufficiente ;  quia  suffi 
sententiae  rationem  reddens  ait :  Ut  ea  ratione 
dum  essenius  vi  tia  semper  iii  manu  liberi  ar- 
iitrii  nostri  posita  esset  salns  nostra,  per  nos- 
que  ipsos  staret  qiwd  ad  Deiim  conzerterenmr : 
etsubjungit:  Quod  sicut  Deus  semper  prcesto 
est  per  concursiim  generalem  lihero  arbitrio, 
ut  naturaliter  velit  atit  nolit  pront  placucrit , 
ita  pra-sto  illi  est  per  auxiliim  gratiw  suffi- 
ciens,  elc.  Igitur,  ex  sentenlia  Molina^  nul- 
lum  est  opus,  ex  solis  viribus  naturalibus  li- 
heri  arbitrii  factum,  quod  congruam  vocatio- 
nem  scu  auxilium  prneveniens  efficax  infallilii- 
htcr  obtineat,  quia  nuha  extat  lex,  vel  princi- 
pium  cx  quo  possit  hoc  probabihter  inferri : 
crgo  nnlhmi  est  tale  opus  ad  quod  infallibiliter 
Bcquatur  gratia  sanctificans,  vcl  immediate, 
velmediate.  Deinde  addo  in  citatis  verbis  Mo- 
lina?  nihil  contineri  contrarium  assertioni  nos- 
troe  primo  loco  positaj  in  capite  prajcedenti, 
cum  in  illis  non  asserat  Mohna  naturale  opns 
esse  meritorium  talis  gratiaj  primoe,  vel  essc 
causam  ejus,  aut  necessariam,  aut  per  se 
sufficientcm  in  aliquo  genere ;  quin  potius 
oppositum  expresse  declarat  liis  verbis  sta- 
tim  suhjunctis  :  A^on  quidem  qnasi  ex  co- 
iiatu  dignus  efficiaiur  talibus  auxiliis,  uUa- 
que  ratione  ea  promereatur,  sed  quoniam  id  oh- 
tlnuit  nobis  Christus  ob  sua  merita  :  atque 
inter  leges,  quas  tam  ipse  quam  Pater  a-ternus 
statuerunt  de  auxiliis  et  donis ,  quce  Christus 
nobis  promeruit  mere  gratis  conferendis,  una 
eaque  rationi  maxime  consentanea  fult,  ut  quo- 
ties  ex  nostris  viribus  naturalibus  conaremiir 
facere  quod  in  nobis  est,  prfesto  nobis  essent 
auxilia  gratice  quibus  caut  oportetad  saluten 
efficeremus.  Per  quoe  vcrba  diserte  negat 
omne  meritum  nostrum  prffivcnicntis  auxilii 
per  naturale  opus,   quanturacumque  posito 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tah  opere  infahibihter  detur  auxilium,  nam 
datur  tantum  exmerito  Ghristi,  non  ex  merito 
hominis,  sed  respectu  nostri  mere  gratis. 

Initium  salutis  ex  gratia,  et  non  ex  lihero  ar- 
iitrio.  —  Unde  etiara  non  sentit  ilhim  bonum 
motum  naturse  esse  dispositionem  vel  condilio- 
nem  necessariam,  ut  Deus  prsebeat  hoc  auxi- 
hum,  nam  ut  inferius  subdit:  Deus  scepe  libe- 
rum  arbitrium  quasi  sopitum  excitat  et  pulsat, 
longeque  majoribus  auxiliis  adjuvat ;  et  infe- 
rius  addit  :  Deum  pulsare  ad  ostium  cordis, 
non  solum  quando  se  apta  occasio  offert,  sed 
etiam  quand,o  torpens  acpigrum  nostrum  pros- 
picit  arhitrium.  Unde  in  disputat.  nona  inde 
concludit  initium  salutis  csse  ex  gratia  ,  ct 
non  cx  libero  arhitrio  :  Quia  liberum  arbi- 
trium,  nisi  a  Dei  aiixilio  gratia  sua  prccve- 
niatiir,  nihil  efficere  potest  solis  suis  natttra- 
libus  viribus,  qnocl  sit  alicujus  meriti,  aut  vi- 
goris  respectu  pr/rvenientis  auxilii.  Et  dccla- 
rat  hoc  non  solum  esse  vcrum  in  homine 
nullo  modo  vocato  interius  et  exterius,  nec 
in  supernaturalibusrebusinstructo,  sed  etiara 
de  horaine  qui  extcrius  vocatur  ad  audien- 
dam  fidei  pra'(Iicationem,  vel  de  facto  ilkun 
audit.  Nan^  etiani  ille,  nisi  intcrior  ihumina- 
tio  et  motio  prtecedat,  nihil  poterit  facere, 
propter  quod  talis  illuminatio  et  inspiratio  ci 
dctur.  Ac  denique  in  disputat.  sexta  dixcrat 
hljerum  arhitriura  operans  cum  solo  con- 
cursu  Dci  generali  nihil  cfhccre  posse,  quod 
sit  non  solum  meritorium,  sed  neque  commen- 
suratum  ad  finem  supernaturalem,  ctiam  tan- 
quam  remota  dispositio  ad  gratiam.  Quis  ergo 
audeat,  contra  tot  expressa  verba  et  manifes- 
tas  declarationes,  tara  apcrlum  errorem  tam 
gravi  ct  Calhohco  Doctori  imponere  ? 

Sed  aiunt  esse  contradictiouem  in  illo  Doc- 
tore,  nam,  quod  verbis  negat,  re  ipsa  docet, 
dum  ait,  ex  lcge  Dei  his  conatihus  infallihili- 
ter  gratiam  conferri,  quia  nihil  est  aliud  pro- 
raereri  ex  lege  Dei  hujusmodi  gratiam,  quam 
ex  Icge  Dei  et  propter  merita  Christi  cx  ope- 
ribus  naturre  gratiam  adipisci  ;  hujusmodi 
cnim  loquendi  forraulis .  uti  solcnl ,  easque 
tiubuunt  huic  auctori,  qui  ci  hunc  errorem 
irapingerc  student  ;  sed  imprimis  tenenda 
est  proprietas  verborum,  nam  cx  ordinate 
prolatis  incurrilur  hoercsis.  Nunquara  ergo  iu 
libris  Molinoe  lector  repcriet  conatibus  natu- 
ralibus  gratiam  conferri,  sed  solura,  bcne  co- 
nanti  quantum  potest,  proestari  auxilium  ut 
operetur  sicut  oportel,  quce  duo  valde  diver- 
sum  rcddunt  sensum  ;  nara  priora  vcrha  in- 
dicant  retributionem  vel  commensuratioucin 


CAP.  XI.  QUO  VERO  SENSU  EXPLICARI  POSSIT  QUI  DIXERIT,  ETC.  359 

gratioe  acl  opns  naturse ;    tunc  enira  dicilur    turali   ratione  ,   ct  illo    naturali   te.stimonio, 
aliciii  opcri  aliquid  dari,  quando  vel  opus  cst     quod  cx  crcaturis   et  ordine  univcrsi  accipi 


dignum  tali  merccdc ,  vcl  saltcm  dispositio 
congrua  et  coramensurala  ad  illud  donum. 
Noiitrum  aiitem  in  pra-senli  invcnitur  vcl  as- 
seritur,  sed  sohnn,  in  codora  sul)jccto  essc 
rationera  Aliquam  infallibilis  consecutionis 
intcr  tale  opus  et  talcra  gratiam.  Quam  con- 
secutionem  pure  significant  posteriora  vcrba, 
scilicet,  Operanti  hoc  datur  illucl,  nullara  in- 
dicando  rationera  raeriti  vel  dispositionis. 

Nunquam  in  lihris  MoUnre  reperitiir  gra- 
tiam  prccstari  ex  operibiis  naturalihus.  —  Si- 
railitcr  nunquara  lcctor  inveniet  m  libris  Mo- 
lintE  gratiara  proesfari  ex  operibus  naturali- 
bus,  vel  proptcr  opcra  naturalia,  irao  oppo- 


potcst,  Deum  illi  non  defuturura  ,  qiiin  por 
auxilium  suum  ipsum  prajveniat.  Non  quia 
ille  homo  sic  opcrando  tale  auxilium  merea- 
tur;  ncc  quia  talc  opus  sit  dispositio  aut  men- 
siira  taUs  auxiHi,  sed  solum  quia  Deus  cx  sc 
paratus  est  ad  pulsandum,  ct  dum  horao  sic 
operatur,  non  ponit  irapcdimcntura  divinaj 
ilhiminationi;  crgo,  qnamvis  illara  non  mc- 
reatur,  nec  sc  ad  illara  dispositive  disponat, 
Deus  infalhbiliter  illuminabit  illum ;  nam  si 
Dcus  id  proraisit  vcl  dccrcvit ,  et  nihil  est 
quod  irapediat ,  quid  ampUus  expectandum 
est?  Item  quia  causa  efliciens,  potens,  et  vo- 
luntaria ,  et  cificaci  dccrcto  determinata  ad 

situm  raihi  constat  ab  ipso  et  viva  voce  et     agondum,  si  cx  parte  rccipicntis  non  est  im- 

litteris  manuscriptis  fuisse   declaratum,  sed     pediraentum,  infallibiliter  agit,  nisi  mutetur; 

solum,  positotali  opere  dari  talc  donum.  Quai    at  Dcus  mutari  non  potcst;  crgo,  cum  in  eo 

sunt  simili  modo  diversa ;  nam  iUaa  particulce     casu  csetera  omnia  concurrant,  infalUbiUtcr 

ex,  vcl  propter  indicant  rationem  et  causam     gratiam  conferct. 

proplcr  quam  datur  gratia ,   et  iJlro   dicitur        D'MS  nemincm  descrit,  nisi  priiis  deseratvr 

essc  naturale  opus,  quod  ad  reliquias  Pelagii     ah  ipso.  —  Atquc  in  hunc  raodum  explicata 

perUnet.  Simplex  autera  consecutio  csse  po-    ha^c  sentcntia  fundat  illara  infallibilcm  illa- 

tcst  per   alia  extrinseca   principia  ,    etiarasi 

unura  non  sit  ratio  ve!  causa  altcrius.  Et  in 

hujus   puncti   declarationc    consistit    solutio 

hujus  objcctionis,  nara  si  potcst  esse  conse- 

culio  sine  causalitatc,  nulla  crit  contradictio, 

adraittendo  infalUbilera  consocuUoncm  cx  lc- 

gc  Dci  intcr  tale  opus   et  gratiara  ,  negarc 

raeritura  eliara  impctralorium  ia  tali  operc 


tionera  in  solo  liberali  pvoposito  Dei ,  com- 
municandi  suam  prrevenientem  gratiam  om- 
nibus  horainibus  adultis  proptor  Christum ; 
rcduciturque  hoc  fundaraentura  ad  ilhid  C;> 
tholicum  dograa  :  Deics  neminem  deserit,  nisi 
prius  descratur  ah  ipso.  Nam  illc  homo  qui 
bcne  utitur  libero  arbitrio  juxta  vires  ct  ra- 
tionem  naturalem,  licet  non  qua^rat  Dcum, 
respectu  talis  graUoe,  quia  omne  meintum  ali-  eum  non  deserit,  quiaipsum  non  ofTcndit,  ncc 
quam  rationcm  causa?  habet ,  et  suo  modo  pro  tuncpotest  amplius  facerc  ;  ergo  nec  Deus 
per  sc,  scilicet  in  gcncre  raoris.  dcscrct  illura;  desorcret  autcm  nisivocarct; 

Ut  ergo  lioc  declaretur,  suppono  unum  ergo  infallibilitervocabit  illum.  Nec  satisfacit 
piincipium  iidei  ccrtam,  scilicet,  Dcum  sua  c[ui  dixcrit  jam  supponi  poccatum  originale, 
libcrali  et  gratuita  providentia  ita  disposuisse  per  quod  horao  in  suo  primo  parente  Deum 
negotium  salutis  huraanro,  etiara  post  lap-  deseruit,  cjuod  de  se  satis  est  ut  descratur  ab 
sura  primi  horainis,  ut  volucrit  proptor  Chris-  ipso.  Hoc  (inquam)  nuUo  modo  dici  potest, 
tum  dare  omnibus  hominibus  proivcnicntia  nain  dogma  illud:  Deus  non  desorit  homiucm 
auxilia  nccessaria  ad  Ralutem,  quia  hoc  modo  adultum,  nisi  prius  deseratur  ab  ipso,  dc  ho- 
vult  omneshomines  salvosfieri,  sciUcct,quan-  mine  jam  lapso  j^rofcrtur  a  ConciUis  ct  Pa- 
tum  in  se  est,  et  quoad  sufTicientiam ;  et  ita  tribus;aUas  non  posset  talis  homo  descrtus 
etiara  illumlnat  omnem  Jiominem  venientem  in  salvari,  nec  illi  essent  personalia  peccata  ad 
hunc  miondmn.  Et  hoc  modo  cst  in  potestate  culparaimputanda,  cum  non  esset  in  ejuspo- 
cujuscumque  hominis  salvari,  quamvis  non     testate  illa  vitare. 


sit  in  potestate  ojus  inclioare  negotium  suai 
salutis,  quia  Deus  proesto  est  ad  inchoandum 
illud  por  ;iuxilium  proevcnicns,  quia  scmpcr 
cst  ad  ostiuui  et  pulsat. 

Ulatio.  —  Ex  quo  principio  optimc  scqui- 
tur,  si  contingat  aliqucm  hominom  nondum 
intorius  a  Deo  pra^ventum  supernaturali  auxi- 
Uo  bcne  uti  sua  libertatc,  motuni  tantum  na- 


Diccs  supponi  in  hac  sententia  posse  ho- 
minem,  non  proeventum  a  Deo  per  gratiam, 
solis  conatibus  naturalibus  bcne  operari ,  et 
non  desercre  Dcmn,  consorvando  se  alD  omni 
peccato  mortali  immuncm,  quod  sapit  Pcla- 
giura.  Undo  juxta  sanara  doctrinam  non  po- 
tcst  homo  lapsus  scrA-arc  omnia  proecepta, 
noc  viiare  orania  pcccata,  sino  divina  gratia. 


soo 


suv  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AL'XiLII 

Deinde,  in  cadem  sententia  sic  declarata  vi- 
detur  supponi  Deum  expoctare  liominem,  ut 
suo  libero  arbitrio  bene  utatur,  ut  eum  illu- 
minet  aut  vocet,  quod  est  contra  canonem 
primum  Concilii  Arausicani.  Assumptum  pa- 
tet,  quia  si  Deus  non  expectat ,  non  potest 
dici  Deum  dare  gratiam  prsevenientem  bene 
opcranti  per  vires  naturales  liberi  arbitrii, 
sed  excitare  et  illuminare  omnes,  sive  bene, 
sive  male  utantur  libero  arbitrio. 

Respondetur  imprimis  nos  non  definirc 
nunc  banc  sententiam  ita  explicatam  tan- 
quam  veram,  sed  tantum  vendicare  iilam  ab 
crrore  et  calumnia  Semipelagianorum,  quoad 
boc.  ut  non  ponat  meritum,  nec  dispositio- 
nem  primffi  gratia?,  non  vero  quoad  omnia 
ab'a  dubia  ,  quaj  ex  illa  emergere  possunt, 
quia  non  pertinent  ad  nostrum  institutum. 
Deinde  dicitur  non  difRculter  posse  expe- 
diri  in  illa  sententia  duo  illa  puncta  qure 
in  objectionc  insinuantur.  Ad  primum  enim 
dicitur  quod,  licet  bomo  sine  divina  gratia 
non  possit  efBcere  pietatis  opera  (ut  Patres 
loquuntur),  quae  ad  salutem  a^ternam  per  se 
conferant,  niliilorainus  juxta  saniorem  Theo- 
logiam  posse  efSccre  per  vires  liberi  arbitrii 
ciim  concursu  generaii  abquod  opus  bonum 
moraliter,  et  consentaneum  rcctee  rationi  na- 
luraH.  Et  similiter,  licct  non  possit  vitare  om- 
nia  pcccata  contra  legem  naturae  longo  tem- 
pore,  posse  tamen  vitare  divisim  singula,  et  ad 
brevissimum  tempus  posse  etiam  nullum  pec- 
catum  committere. 

Respondetur  ad  ohjecta.  —  Ad  primara  ergo 
objectionera  respondetur  primo,  in  ea  sen- 
tcntia  non  supponi  posse  hominem  longo 
tempore  vitare  omnia  peccata ,  aut  omnia 
pra^cepta  naturaUa  implcre  per  solos  natura- 
les  conatus,  sed  solum  posse  aliquid,  quic- 
quid  illud  sit;  nam  si  illud  faciat.  ctiamsi  sit 
minimum  et  brevissimi  temporis ,  pie  credi 
potest  statim  fore  a  Deo  illuminandum,  non 
cx  merito  hominis,  sed  ex  liberali  benignitate 
Dci.  Dicet  vero  aliquis  Deum  ex  vi  illius  ge- 
neralis  decreti  illuminandi  omncm  hominem, 
non  se  obligasse  ad  vocandum  unumqucm- 
que  statim  ac  nullum  ponit  impedimentum, 
sed  aliquando  in  vita  quando  ei  placuerit. 
Respondeo  vcrum  esse  non  constare  de  tali 
legc  infaliibili  Dei ;  nihilomiuus  tamen  qui 
ita  iuterpretantur  decretum  illud ,  et  de  di- 
1  ina  pietate  ita  sperant,  ut  non  credant  am- 
])lius  ditFerre  vocationcm  suam  crga  talem 
homiuem,  nihil  contra  sanam  doctrinam  sen- 
tJrc,  nec  Peiagiani  crroris  argui  posse ;  et  in 


EFFICACIS,  EJU?QUE  CONCORDIA. 

simm  favorem,  non  sine  probabilitatis  specie, 
aflferre  posse  D.  Thomam  1.2,  quast.  84, 
art.  6. 

Aliter  prrrdkta  difftcnltas  expenditur.  — 
Aliter  vero  et  fortasse  verius  et  facilius  heec 
difficultas  expcnditur,  dicendo,  ut  faciat  homo 
quod  in  se  est  per  liberum  arbitrium,  non 
oportere  ut  omne  peccatum  evitet,  sed  solum 
ut  id  faciat  quod  moraliter  potest,  antequam 
a  Deo  prseveniatur.  Aut  enim  Deus  prsevenit 
omncs  homines  per  actuales  motiones  super- 
naturales,  statim  ac  perveniunt  ad  usum  ra- 
tionis,  antequam  quidquara  vel  mali  operari 
valeant,  vel  non.  Qui  priraura  dixcrit,  non 
dabit  locum  illi  axiomati  in  illo  sensu  intel- 
lccto  :  Facicnti  quod  in  sc  est,  scilicet,  per 
libcrum  arbitrium,  Deus  non  denegat  gra- 
tiam,  utique  vocationis,  quia  nunquam  sinit 
Deus  hominera  nondum  preeventum  libere 
operari.  Tamen  hsec  hypothesis,  sicut  impos- 
sibilis  non  est,  ita  nec  est  necessaria,  nec 
fundamentalis  in  Scriptura  vel  alia  gravi  au- 
toritate,  et  videtur  csse  contra  experientiam, 
quantum  in  hac  materia  haberi  potest.  Dc- 
nique  cura  de  hoc  non  sit  lata  lex,  ct  Deus 
libere  vocet  queradara  sinnrao  mane,  alios 
hora  tertia,  sexta,  nona,  vel  undecima,  quis 
id  affirraarc  audeat?  Probabile  ergo  est  non 
statira  Deura  vocare  omnes  in  primo  instan- 
ti ,  vel  tempore  usus  rationis  ;  relinquit  ergo 
multos  homincs  aUquo  terapore  operari  per 
solas  vires  liberi  arbitrii. 

Quando  homo  dicatur  facere  quod  in  se  est , 
et  e  contra.  —  Igitur  intra  illud  tempus  ali- 
quid  possunt  homines,  non  solum  physice, 
sed  etiam  moraliter,  tam  in  operando  morali 
bono,  quam  in  vitandis  peccatis  contra  legcm 
naturae,  sive  illud  quod  possunt  miuus  sive 
majus  sit  :  ex  decem  occasionibus  peccandi, 
qua^  verbi  gratia  occurrunt,  tantum  unam,  vel 
alterara  ex  levioribus  vitare.  Nara  quod  ali- 
quid  possint,  nos  ut  ceitum  supponimus ;  crgo 
necesse  est  ut  moralis  illa  potentia  aliquem 
terminum  habeat,  quera  Deus  salteni  cognos- 
cit.  Si  ergo  illud  faciat  horao  quod  hoc  modo 
potest,  dicetur  facere  quod  in  se  est,  etiarasi 
non  omnia  peccata  vitet,  quse  simpliciter  et 
absolute  vitare  potest,  et  revera  illi  imputen- 
tur  ad  culpam  non  obstante  raagna  difficul- 
tate  vitandi  illa.  Unde  c  contrario  iile  horao 
dicetur  non  facere  quod  in  se  est,  qui  non  so- 
lum  pcccat,  ut  homo  fragilis,  sed  ctiam  ut 
homo  dissolutus  chcit  pcccata,  ut  erant  illi 
gentiles  quos  describit  Paulus  ad  Roma- 
nos  2. 


CAP.  Xi.  QUO  VERO  SENSU  EXPLICAP.I  POSSIT  QUI  DIXERIT,  ETC.  361 

Qnando  ergo  liomo   pro  eo  tempore,  quo  facto  non  obslet,  quominus  ccrla  et  infallibili 

nondum  est  a  Deo  supernaturaliter  vocalus,  lege  talem  gialiam  conferat  sic  operanti.  Ad- 

lioc  posteriori  modo  vivit,  et  abutitur  lumine  de  multiim  pie  et  probaijiliter  opinari,  Deum 

rntionis  et  naturali  libertate,  quantum  in  se  infallibili  lege  aliquando  vocare  omnes  homi- 

cstponitimpedimentumtoti  gratiai,  etfortasse  nes  adullos,  quautumvis  pcrdite  vivant  et  li- 

ob  eani  rem  multi  relinquuntnr  a  Deo  per  to-  b;u'tate  naturali  abutantur;  cui  opinioni  IMoIi- 

tum  \'dx  tempus   absquc  ulla  supernaturali  na  non  contradicil,  sed  piam  ac  probabilem 

niotione  actiiali.  0>Jaiiivis  statucrit  illuminare  esse  putat.  Addit  vero,  esto  illa  tain  gcnerali- 

omnes,  quantum  in  se  est^  moraliter,  non  ta-  ternon  admittalur,  saltem  admittendam  cssc 

men  absolule  se   obligavit,   aut  promisit  id  de  illo  homine,  qui  non  ita  malc  utitur  ralio- 

facerc  vel  inchoare,  etiamsi  homo  maximum  ne  naturali,  scd  facit  quod  in  se  est  modo  ct 

iinpediraentum  apponat ;  nullibi  enim  talis  gradu  cxplicato.  Ad  altcram  vero  instantiam, 

Dci    promissio    aut  decrclum   absolutum  in  verum   quidem  esse  illum  homincm  non  fa- 

Scripturis  legitur,  nec  est  aliquod  aliud  prin-  cere  quod  in  se  est,  in  summo  rigorc  loquen- 

cipium  undc  sufficienter  colligatur.  At  vcro  si  do,  facere  tamen  quod  in  sc  est  morc  huma- 

homo  in  illo  priori  tempore,  quo  nondum  est  no,  et  juxta  fragilitatcm  suam,  ct  illadiligentia 

vocatus  a  Deo  supernaturaliter,  honcste,  vel^  Deum  esse  contenlum,  ut  contra  hujusmodi 

ut  sic  dicain,  moderale  vivat  sccundum  rcc-  non  irascatur,  usquc  ad  denegandum  iili  pri- 

tara  rationem,  etiamsi  aliquando   peccet  cx  mam  gratise  motionem. 

humana  fragilitatc,  dicetur  facere  quod  in  se  Beiis  non  expectat  honum  usum  aut  conatum 

cst.  Et  de  tali  homine  sine  ullo  periculo  erro-  libcrl   arbitrii  ut  hominem  tocet.  —  Ad  aliud 

ris  crcditur  quod,  si  ahquandiu  ita  vixcrit,  pimctum  de    cxpectatione   Dci,   respondetur 

non  deserctur  a  Deo,  sed  aliquando  vocabi-  Deumnon  expcctare  bonum  usum  aut  cona- 

tur  pcr  occasionem  aliquam  clivina  providen-  tum  liberi   arbitrii,   ut  hominem  vocet,  nam 

tia  ct  gratuita  voluntate  ehgendam.  Nam  de  saepe  praivenit  hominem  priusquam  ullum  li- 

tali  homine  merito  dici  potest  non  ponerc  im-  bcrum  usum  habeat,  illuininando  illum  sta- 

pcdimentum  tali  gratiae ;  ergo  cum  Dcus  pro-  tim  ac  rationis  usum  haberc  potest,  eumque 

posueritomncsilluminare,  quantum  in  se  cst,  cxcitando  ut  ad  se  convertatur;  dcinde  saepe 

et  respectu  Christi  de  hoc  legcm  et  promis-  vocat  et  excitat  eum  qui  suo  arbitrio  pessi- 

sion«m  fccerit,  satisvcrisimile  cstnon  ncgare  mc   usus    est  longo  tcmpore ;   ergo   signum 

cftectum  hujus  promissionis  illi  honiini,  qui  est  Deum    non  expectare  bonum  nsum   ad 

dicto  modo  se  gerit  circa  usum  libcrtatis  sua;  praevcnicndum  hominem.  Tamcn,  sicut  Deus 

ctrationis.  hoc   non  expectat,   ita  ex  vi  iUius  generalis 

Objectio. — Respondetur. — Pie creditur  Deim  voluntatis  illuminandi  omnem  hominera,  non 

infallihili  lege  aliquando  vocare  omnes  homines  cogitur  quamprimum,  et  sine  ulla  temporis 

adultos.  — Uude   si  quis  objiciat,   qqia  per  dilatione,  illuminarc  honiiucm  in  primo  ins- 

quodcnmquc  peccatum  mortale  fit  homo  indi-  tanti  usus  rationis,  scd  dificrre  potest  in  aliud 

gnus  omui  bcncficio  Dei,  praL-scrtim  supcrna-  tcmpus  oppoitunum,  juxta  sua;  sapicntiai  dis- 

turali,   et  consequcnter  ponit  impcdimentura  positionem.  Unde  quamvis  ex  vi  illius  volun- 

primoa  gratiro  ctiam  excitanli ;   itcm,  qui  ali-  tatis  paratus  sit  adilluminandum  omncs,  non 

quando  pcccat  mortalitcr,  non  potest  diccrc  est  tamen  certum  quod  dc  facto  omnes  inte- 

faccrc  qiiantiim  in  se  est  in  bono    usu  liberi  rius  illuminet  per  actualcs  gratiee  motioncs. 

arbitrii,  qiiia  in  ipso  erat  vitare  illud  pecca-  Quia  licet  peccata   non  ita  impediant  prreve- 

tum,  alias  non  esset  peccatum.  Respondetur  nicntera  gratiam,  quin  Dcus  eis  non  obstanti- 

ad   priorcm   iustantiam,     illud  csse  vcrum  bus   excitet  aversos  ct  rebelles,  nihilominus 

quantum  cst  ex  mcrito  talis   hominis,  attcnta  dc  sc  talia  simt,  ct  tanfa  cssc  possunt,  ut  suf- 

nicra  ratioue  justitiai;  esse,  inquam,  vcrum  ficiaut  impcdire  lumcn  gratifE,  ct  utDeus  con- 

quatenus  est   cx  mcrito  talis  hominis;   non  tineat,  scu  non  praebcat  illas  raotioncs. 

taracn  procederc  quantum  est  cx  pnrlc  Chri-  Quod  insinuavit  DivTis  Tliomas,  3   conlra 

sti  ct  promissionis  Dei,  nara  Christus  nobis  gentes,  capite  centcsimo  quinquagesirao  no- 

nieruit  utD(nis  ctiam  iu  hoc  nostra>  fragilila-  no,  dicens  :  Deus,  qvanttmin  se  est,  j^dratus 

ti  condesccnderet.  Idcoquc,  liccl  omnc  pec-  est  omuibus  gratiam  dare,  tnlt  euijn  omnes  ho- 

catum  de   se  sit  sufficieus   obsiaculum  ,    in  mines  sahos  fteri,  et  ad  agnitionem  teritatis 

quanlura  repugnat   formaliter  cura  tah  gra-  tenire,  sed  illi  soli  gratia  privantur,  qui  in 

tia  Yocationis ,  proptcr   Cluislura   fit   ut    de  seipsis  gratue  impcdimentum  prastant.  Ubi 


362  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

(quod  notandum  est)  non  dicit  omnes  qui  im-  tali  homine  aliquem  conatum  liberi  arbitrii, 

pedimentum  pra^stant  gratia  privari,  quia  ita  in  quo  fundetur  juxta  superius  dicta  ;  et  ita 

non  esl  quoad  excitantem  gratiam,  ut  dixi,  -videtur  in  tali  homine  cessare  queestio,  quia 

quia,  licet  omnes  qui  ponunt  impedimentum  respectu  talis  auxilii  non  procedit  meritum  ; 

mortalis  peccati  priventar  gratia  sanctifican-  respectu  vero  subsequcntium  auxihorum,  h- 

to,  propter  formalem  oppositionem,   non  ta-  cet  deturahquodmeritumimpetratoriura,non 

mcn  omnes  privautur  gratia  prteveuicnte  ct  fundabitur  in  conatu  hberi   arbitrii  ex  puris 

auxihante,  quia  non  habetpeccatum  cum  iha  viribus  natura?,  sed  cx  vocatione  et  auxiho 

eam  formalera  oppositionem,  hcet,  quantum  Dei. 

in  se  est,  reddat  hominem  illa  indignum,  ma-  Vocatio  alia  mere  extcrna,  alia  interna.  — 

xime  quando  swpiuscommittitur.  Dixit  autem  Sedlicet  hoc  vcrum  sit,  nihilominus  ad  ma- 

divus  Thomas   solos  illos  privari  gratia,  qui  jorem  totius  rci  comprchensionem  notari  pos- 

gratise  impedimentum  prsestant,  quia  qui  hoc  suut  duai  distinctiones.  Una  est  de  vocatione 

hon  opponunt,  fruuntur  generah  bencvolen-  mere  externa,  cui  nondum  adjuncta  est  inte- 

tia  Dei,  qua  vult  omnes  homines  salvos  face-  rior  iUuminatio  et  inspiratio,  et  de  vocatione 

re,   et  ita  in  se  recipiunt  ahquem   effectum  interna,  sive  sit  pure  interna,  sive  externEO 

cjus,  et  non  est  cur  a  Dco  dcserantur.  In  quo  conjuncta.  Vocatio  exterior  inteUigi  potest  in- 

favetdivus  Thomas  dicta^  scntentiffi  ;  nam  ille  choari  in  ordine  ad  fidem,  quando  gentihs, 

qui  modo  supradicto  bene  utitur  hbero  arbi-  verbi  gratia,  audit  concionatorem  proponen- 

trio,  numeratur  inter  eos  qui  non  ponuni  im-  tem  res  fidei ;  vel  prius  etiam  quando  invita- 

pedimentum.  tur  ab  ipso  prasdicatore  ut  audiat,  vel  adhuc 

AKq7ii  prixantiir  gratia  propter  sua  pecca-  remotius  quando  per  sufficientem  rumorera 

ta  ad  ostensionem  dkinwjustitice. — Dumvero  vel  famam  intclligit  esse  prffidicatores,   qni 

divus  Thomas  ait  eos  solos  privari  gratia  qui  dicunt  se  docere  veram  salutis  viara.   Quoe 

impediraentum  ponunt,  indicat  ahquos  priva-  omnia  exteriora  possunt  nomine  gratiae  com- 

ri  hac  gratia   propter  sua  peccata  ad  osteu-  prohcndi ,  quatenus  pertinent  ad  providcn- 

sionem  divinaj  justitire  ;  qnod  gratia?  non  re-  tiara  gratuitam,  et  non  debitam  naturoe.  Ni- 

pugnat.  Hinc  autem  recte  sequilur  cum  qui  hilominus  tamen  non  spectant  ad  propriam 

non  ponit  obicem  peccati,  licet  tantum  id  fa-  gratiam  adjuvantem,  possuntque  illa  omnia, 

ciat  bene  utendo  ratione  et  libero  arbitrio  na-  quando  auribus  insonant,  per  intellectum  ap- 

turali  00  modo  quo  potest,  pran^cniri  a  Doo,  prchcndi  sohsnatura?  viribus^  absque  speciali 

non  quia  Dous  expectet  dispositionem  homi-  auxiliointerioris  gratia  adjuvanlis.  Ex  illa  ap- 

nis,  sed  quia  sno  arbitrio  potest  ditferre  col-  prehensione  intehectus  potest  excitari  vohra- 

lationera  ihius  doni  usquc  ad  tempus.  Et  hoc  tas  addesiderium  audiendi  talem  doctrinara, 

modo  non  repugnat  ha^c  sententia  cum  ca-  et  inde  potest  procedere  ad  deliberationem, 

iione  quarlo  Concilii  Arausicani,  neque  uUo  an  audienda  sit,  necne,  et  ad  inquisitionem, 

modo  acccditad  Semipclagianorum  crrorora,  an  sit  digna  quce  credatur^  necnc. 

quqd  nunc  solura  intendimus.  De  qua  re  vi-  Hinc  ergo  colligi  videtur,  ante  primam  gra- 

deri  etiam  possunt  quae  diximus  libro  tortio  tiam  interius  excitantem  adfidera,  praecedere 

de  Auxihis,  capite  secundo.  in  tali  horaine  plures  actus  solis  viribus  li- 

Solura  superest  advertendura,  h?ec  omnia,  bori  arbitrii  faclos,  qui  de  lege  ordinaria  vi- 

qure  dixinius,  procedere  de  homine  nondura  dcntur  nccessarii  ante  illamprimara  gratiam, 

vocato  interius  vel  exterius  ad  supernatura-  atque  adeo  esse   aliquo  raodo   causam,  vel 

lem  fincm,  neque  ad  fidem,  aut  alia  modia,  rationem  ejus  ;   talis  cst  voluntas  eundi   ad 

qure  ad  ilhim  conducunt,  scd  cx  pura  ratione  audiondum  fidei  doctorem  ,  et  attente  consi- 

et  natura  oporantcm,  ac  si  essot  n\  puris  na-  dcrandi  et  expondcndi  ea  qu»  dicuntur.  Et 

turalibus  conditus.  De  quo  non  solum  certura,  post  hanc  voluntatem  subscqui  vidctur  quod, 

sed  etiam  evidentissimum  est  nihil  posse  ope-  dum  homo  exterius  audit ,  Deus  interius  as- 

rari  pcr  se  conferens  ad  supernaturalem  fi-  sistat ,   et  dirigat ,  ac  illuminet  intehectum 

nora,  vol  adraediaproportionataadillura.  Po-  cjus,  ut  apte  concipiat  qua^  proponuntur,  ct 

test  autem  ulterius  conatus  liberi  arbitrii  con-  rccte  dc  eorum  credibilitate  judicet.  Et  in  hac 

siderari  in  homiue,  qui  jam  coepit  excitari  ad  intcriori  disciplina  vidctur  incipere  in  intel- 

fidera,  et  vocari  ad  supernaturalem  finem  et  lectuprima  interior  gratia  excitans  ad  fidera, 

sfatum,  ratione  cujus  vocationis  jam  habet  in  ad  quam  postea  sequitur  gratia  excitans  in 

se  aliquod  initium  salutis,  quod  supponit  in  ipsa  voluntate  paulatim  alhciens  illam  ad  ip- 


CAP.  XI.  QUO  VERO  SENSU  EXPLICARI  POSSIT  QUI  DIXEP.IT,  ETC. 


sam  fidem.  Ergo  antc  totam  gratiam  intcrius 
excitantem  preecednnt  aliqui  conatus  liberi 
arbitni ,  supposita  solum  exteriori  fama  vei 
auditione  fidei.  Idemque  considerari  potest 
iu  horaine  fideli  existente  in  peccato,  quando 
per  extcriorem  pra-dicationem,  vcl  aliud  cx- 
terius  motivum  ad  internum  dolorem  excita- 
tur;  nam  interior  illa  excitatio  tara  in  intcl- 
lectu  quam  in  voluntate  supponit  exteriorem 
motioncm  vel  auditionem,  ad  quam  bomo 
sai^pe  pcr  vobmtatem  saam  bbcram  se  appH- 
cavit,  qua?  voluntas  non  nccessaiio  est  ex  ab- 
qua  priori  gratia ;  imo  interdum  esse  potest 
ex  quadam  curiositate,  vel  ex  abo  motivo 
humano ;  interdum  vero  ex  motivo  lionesto 
mere  naturab. 

In  liomxna  non  solum  extcrna  vocatlo  ,  sed 
ctiam  prima  illustraiio  interna  datur  mere 
gratis.  — Dicendum  vero  est,  etiam  in  liujus- 
modi  bominc  non  solum  externam  vocatio- 
ncm,  seu  primam  cxternam  occasioncm  mo- 
vcntem  ad  audiendum  verbum  Dci,  scd  etiam 
primara  ibustrationera  internam  dari  mere 
gratis,  sinc  uilo  respectu  ad  prfficedentes  co- 
natus  bbcri  arbitrii.  Nam  bcet  demus  ibam 
vobmtatcm  appbcantem  aures  ad  audiendum, 
et  intebectum  ad  cogitandura,  esse  mcre  na- 
turalem,  quia  vel  est  orauino  ante  bdcra,  vel 
est  ex  motivo  mere  naturab ,  nibilominus  quod 
Deus  postea  se  intcrserat,  et  intenectum  cle- 
vet  ad  concipicndum  quee  dicuntur,  et  ad  ju- 
dicandum  practice  dc  qualitate  doctrina%  ct 
credibibtate    ejus,  mcbori  et  convenientiori 


363 

cst 


mentem   a  tab   cogitatione  distrabere ; 
etiam  necessaria  conditio. 

Quamvis  autem  iba  vobmtas,  qua  bomo  &e 
applicat  ad  audiendum,  in  se  supernaturabs 
necessario  non  sit,  provenit  tamen  cx  super- 
naturab  etgratuita  providentia,  ratione  cUjUs 
quidquid  excitavit  bominera  ad  talem  volunta- 
tem  ex  motivo  honesto  babcndam,  potest  in- 
ter  gratias  excitantcs  coraputari ;  et  concur- 
sus  etiam  ibe  quo  Deus  ad  talemvoluntatem 
concurrit,  bcet  in  substantia  naturalis  sit,  ta- 
men  ex  pvovidentia  gratise  datur  et  in  ordine 
ad  finem  supernaturalem,  eaque  ratione  me- 
rito  dici  potest  gratia  adjuvans.  Tandem  to- 
tum  boc  genus  gratiae  videtur  pertinere  ad 
exteriorera  doctrinam,  et  ideo  post  illam  ne- 
cessaria  cst  interior  gratia  iUuminationum 
et  inspirationum  Spiritus  Sancti  ,  a  quibus 
incipit  spirituale  et  supernaturale  aedibcium, 
quod  mere  gratis  Spiritus  Sanctus  ipse  in 
nobis  ineboat.  Verum  est  taraen  in  boraino 
pcccatore  jara  fideli,  voluntatcm  ipsam  au- 
dicndi  concionem  vcl  exbortationcm  ad  poe- 
nitentiam,  aut  legendi  pium  bbrum  ,  etc, 
posse  procederc  ex  motivo  supernaturab  per 
fidcm  proposito,  et  consequenter  esse  in  se 
actum  supernaturalcm,  ac  proinde  ex  aliqua 
interna  gralia  excitante  et  adjuvante  proce- 
dentem.  Et  tunc  non  cst  inconveniens  con- 
ccdere,  ratione  illius  voluntatis  dare  Deum 
aliam  pran'cnicntcm  gratiara,  tara  in  infellec- 
tu  quam  in  voluntate,  proxirac  excitantem 
bominem  ad  veram  poenitentiam ;  quia  tuuc 
raodo  quamidposset  preestare  intcllectus  pcr    jara  non  datur  gratia  excitans  propter  natu- 


suas  vires  naturales,  id  non  provenit  ex  mc- 
rito  ilbus  voluntatis,  qua  bomo  se  appbcuit  ad 
audiendum ;  ncque  ex  alio  titulo  qui  includat 
debitum  ex  parte  Dei,  nam  si  illa  voluntas 
mcre  naturabs  est,  ad  sumraum  ibi  dcbetur 
generalis  concursus  primaj  causee  cum  intcl- 
lectu  ad  audiendum  ve!  concipiendum  prout 
naturabter  posset.  Provenit  ergo  generatim 
loquendo  ex  illa  voluntate  qua  Deus  vult  om- 
nes  bomines  salvos  fieri,  nam  ex  illa  eis  prae- 
bet  iuteriora  auxilia  sufficientia  ad  salutera. 
Vcl  ccrtc  si  intcrior  illa  doctrina  uberior  sit, 
magisque  menti  audientis  accoramodata,  pro- 
veniet  ex  illa  speciali  dilectionc,  qua  Deus 
elcgit  pra'destinatos  suos;  voluntas  autem  il- 
la,  qua  bomo  se  appbcuit  ad  audiendum,  ad 
sumraum  cst  couditio  quaedam  morabs,  ct 
ordinario  modo  necessaria  ut  bouuni  applice- 
tur  gratia  Dei,  vcl  ut  ex  partc  cjus  non  sit 


ralem  conatum  liberi  arbitrii,  sed  propter 
supcrnaturalem  actum  ,  et  ita  datur  gratia 
pro  gratia. 

Suhdistinctio  gratioe  prcevenientis.  —  Alte- 
ra  distinctio  est  de  gratia  praeveniente  vel 
cooperante ;  nara  quaj  bactenus  dicta  sunt 
raaxirae  procedunt  de  prsevenicnte  gratia. 
Hkc  vero  subdistingui  potest  in  primam,  sc- 
cundara,  tertiam,  et  alias  subsequentes;  nam, 
licet  quaelibet  dicatur  praevcniens  respectu 
actus  ad  quem  excitat,  et  respectu  bberi  usus, 
quia  sine  illo  datur  a  Dco  et  rccipitur  in  bo- 
mine,  taraen  illa,  quae  est  prima,  est  tantum 
praeveniens,  rcliquce  vero  dici  possunt  subse- 
quentes  rcspectu  antecedentium.  Et  ideo  de 
sola  prima  vcrxim  cst  non  caderc  sub  meri- 
tura,  rcliqua!  vcro  supponere  possunt  aliquod 
merituui  saltcm  impetratorium  rationc  prio- 
ris  gratise,  ut  omnes  fatentur,  et  late  dictum 


impcdimentum  ;  sicut  vigilare,  et  non  dormi-     est  libro  tertio  de  Auxibis,  capite  quinto. 
re,  vel  non  occupari  aliis  rcbus  quae  possint        Auxilium  concomitans  primum,  est  aliguo 


304  DE  VEIU  INTELLIGENTIA  AUXILII 

modo  dehitum  ex  vi  primi  auxilii  excitantis.  — 
De  auxilio  autem  concoinitante,  etiam  primo, 
dici  potest  csse  aliquo  modo  debitum  cx  vi 
primi  auxilii  excitantis  ct  sufficientis ,  non 
quidem  ita  ut  statim  actu  detur,  quia  hoc 
pendet  suo  modo  ex  intluxu  libero  volunta- 
tis,  sed  ita  ut  Deus  proesto  sit  ad  dandum 
illud,  si  liomo  per  suum  arbitrium  cooperari 
velit.  Nihilominus  etiam  auxilium  hoc  dari 
uon  potest  ex  merito  iUius  operis  ad  qnod  da- 
tur,  ut  supra  dixi.  Et  idco  si  sit  primum,  scu 
ad  primum  actum  supernaturalem,  sub  nul- 
lum  meritum  ejusdem  hberi  arbitrii  et  cona- 
tum  ejus  cadere  potest;  nam  si  sit  conatus 
ad  pi-ffccdcntem  actum,  erit  mere  naturalis, 
ct  sic  nulhus  valoris  ;  si  vero  sit  conatus  ad 
actum  subsequentem,  licet  possit  esse  mcri- 
torius,  non  tamen  proecedentium  gratiarum  ; 
si  denique,  sit  ad  ipsummet  actum,  qui  per 
ilkid  fit,  hcet  conatus  libori  arbitrii  sit  condi- 
tio  sine  qua  non  datur  actuahler  tale  auxi- 
hum,  non  tamen  est  ratio  prrevia,  sed  pure 
concomitans,  neque  est  actio  distincta  ab  ac- 
tione  ipsius  auxilii,  sed  cooperatio  ad  cam- 
dem;  et  ideo  non  potest  uha  ratio  meriti  in 
eo  fundari,  etiamsi  conatus  ille  dici  non  pos- 
sit  essc  a  hbero  arbitrio  per  solas  vires  na- 
turce  operante,  sed  ut  elevato  pcr  divinam 
gratiam. 

Unde  multo  magis  constat  illam  quasi  proe- 
parationem  in  actu  primo,  qua  Deus  paratus 
est  ad  adjuvandum  homincm  a  se  vocatam, 
non  fundari  in  conatu  vel  merito  ipsius  ho- 
miuis,  cum  sit  prior  ihis ,  scd  fundari  in 
ipsamct  gratia  praeveniente,  ct  in  convenicn- 
te  providcntia  gratioe  ,  ratione  cujus  prreve- 
nienti  gratia;  (lcbctur  concomitans,  saUera  in 
pra^paratione  Dei,  si  homo  non  desit  gratiai 
Dei,  quia  alias  oliose  et  sine  fructu  darctur 
auxihum  praevcnicns,  cum  iUud  sine  con- 
comitante  non  sufhciat  ut  supernaturahs  ac- 
tns  humanus  hat.  Et  ita  cum  dicitur  talc  au- 
xhium  concomitans  deberi  supposito  cxci- 
tante,  non  est  quia  Deus  iUud  debeat  homini, 
scd  qnia  debct  iUud  sibi  et  convenicnti  ordi- 
ni  providentiai  suee. 

U7ide  proveniat  quod  noster  intellectus  et  to- 
luntas  posdnt  per  vires  naturales  elicere  ali- 
quos  actus  imperfectos  circa  ohjecta  snpernatu- 
ralia  materialiter  sumpta.  —  Et  lioc  etiam 
vidctur  iutcnderc  Mohna  in  citatis  locis,  dum 
ail  Dcum  praBsto  esse  homini  ut,  quoties  ipse 
paratus  est  ad  conandum  totum  id  quod  cx 
se  potcst,  circa  ea  quae  fides  habet  addiscen- 
da  ct  credenda,  vel  circa  agcndam  pcenitcn- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
tiam  de  peccatis,  Dcus  iUi  auxihetur,  ut  ea 
faciat,  prout  ad  sahitcm  expedit.  Et  quoad 
hoc  proccdit  exeraphim  quod  adhibet  de  ge- 
nerah  concursu,  quem  Deus  paratus  est  dare 
voluntati,  si  juxta  hbertatem  suam  opcrnri 
veht  ,  non  quia  conatus  aliquis  voluntatis 
proecedat,  sed  quia  ipsemet  Deus  dedit  vohm- 
tati  naturalem  virtutem  ad  opcrandum,  qure 
conciu-sum  Dei  postulat.  Ita  enim  postquam 
Deus  coepit  vocare  Iiominem,  paratus  cst  ad 
cooperandum  illi  altiori  modo  quam  per  na- 
turales  vires  operari  possit,  non  quia  prsecc- 
dat  ex  parte  hominis  conatus  aliquis  cui  hoc 
debeatur,  sed  quia  ipsa  ratio  generahs  provi- 
dentioe  hoc  postulat,  et  ipsi  prsevenienti  gra- 
tia3,  ut  dicebam,  debetur  concomitans,  atque 
ita  tunc  datur  gratia  pro  gratia,  non  pro 
merito. 

Estque  accommodata  hac  ratio  dicendi  od 
cxplicandum  quomodo  facultatcs  nostri  intel- 
lectus  vel  voluntatis,  quoe,  cix"ca  objecta  su- 
pcrnaturalia  raaterialiter  sumpta,  possunt  per 
vires  naturales  aliquos  actus  imperfectos  eli- 
ccre,  aut  fidei  humanoe,  timoris,  vel  amoris 
naturalis,  clevcntur,  ut  perfecte  et  superna- 
turaliter  operentur  potius  quam  illo  impcr- 
fecto  et  naturali  modo  ;  provenit  cnim  hoc  cx 
singulari  concursu  ct  adjutorio  divino,  quod 
illis  potentiis  jam  excitatis  pra'paratum  est. 
Supponuntur  cnim  talcs  potcntioe  per  suffi- 
cicntcm  excitationem.  supernaturalera  consti- 
tucre  in  actu  prirao,  vel  pcr  habitus  superna- 
turalcs;  et  tunc  Deus  statuit  cum  illis  influere 
juxta  exigentiam  talis  habitus  vel  excitatio- 
nis,  si  ipsoe  simul  inUuant,  et  ita  elcvat  cona- 
tus  carum,  ut  qui  per  se  tantum  essct  cona- 
tus  naturalis,  jam  sit  conatus  supernaturalis 
vel  obedientialis  ratione  gratiae  cooperantis. 

CAPUT  xn. 

CUM  SENTENTIA  DE  VOCATIONE  CONGRUA  OPTIME 
CONSENTIRE  O.MNIA  QU^  DE  PRiEDESTINATIONE, 
PROVIDENTIA     AC    PR^SGIENTIA   DIVINA,    VERA 

THEOLOGIA  DOCET. 

De  Doiio  perseveranti(P,  cap.  14.  —  Cum, 
teste  Augustino,  praedestinatio  sit  gratioe  praj- 
paratio,  non  potest  quis  sinistre  de  Divina 
gratia  senlire,  et  nimium  aliquid  viribus  li- 
bcri  aibitrii  tribuere,  quin  consequenter  de 
divina  prffidestinatione  minus  recte  sentiat. 
Et  ideo  moderni  auctores,  qui  ad  impugnan- 
damnostrara.sententidrain  tot  errorcs  contra 
divinam  gratiam   nos  dcclinarc  conlingunt, 


CAP.  XII.  CUM  SENTENTIA  DE  VOCATIONE  CONGKUA  OPTIME,  ETC.  365 

plurcs  alios,  vel  falsas  opiniones  circa  pra?.des-  causu'  efficientls,  actmm  liherorum,  scd  actus, 
tiiiationem,  vel  pmefmitionem  divinam,  nec  sic  definitus,  non  lihere,  sed  necessario  fieret. 
nonetiamcircaprovidentiam  et  pra'pcicntiam  Hiic  etiam  spectat,  quod  ex  eodcm  rctulimus 
nobis  imponunt,  quibus  respondcrc  ncccsse  milii  ctiam  imposilum,  disp.  3,  §  2,  num.  20, 
cst,  tum  ne  vcritas  infamiam  patiatur,  tum     divinam  providentiam  expectare  detcrmina- 


tionem  nostrffi  voluntatis.  Nam  ex  nostra  sen- 
tcntia  vidctur  hoc  sequi,  saltcm  quoad  prae- 
dcstinalionem  ct  prffifinitionem  divinam. 
Hinc  ctiam  dicunt  nos  malc  scnlirc  de 
quod  dicamus  non  homi^iem  eligi  a  Deo,  sed  proescientia  Dei  futurorum  actuum  voluntatis 
hominem  potius  eligere  Deum  ;  quia  (sccun-    humana^.  Asserunt  enim  afiirmare  nos  Deum 


ctiam  ut,  cx  consonantia  aliorum  Cathohco- 
rum  dogmatum  cum  nostra  scntentia,  ccrli- 
tudo  vcritatis  ejus  magis  pcrspicua  fiat. 
Igitur  nobis  tribuunt,  a  cap.  22,  pag.  272, 


dum  illam  sententiam,  inquit)  ho7no  pro  sua 
lihertate  honum  eligit  priusquam  a  Deo  traha- 
tur  clectus ;  etahbi  dixit :  Quodhi  cum  hls  au- 
xiliis  pn^destinati  et  saltinon  fuerint,  illi  te- 
ro  salvi  et  prcedestinati  fuerint  cum  similibus, 
cx  illorum  Theologormn  sententia  non  aliunde 
est  quam  ex  innata  lihertate ,  et  ahbi :  Non    finitione,  putat  id  neccssario   scqui,   ct  esse 


non  cognoscere  lios  actus  in  seipso  seu  in 
voluntate  sua,  sed  [potius  in  liominis  volun- 
tate.  Sic  dixit  Franciscus  Davila,  cap.  20, 
pag.  245  :  Asserunt  Deum  cognoscere  in  vo- 
luntate  tanquam  in  causa  futuram  volitionem 
liheram  ;  quia,  seclusa  divina^  voluntatis  prse- 


est  tuta  (inquit)  ista  auxilii  moralis  effiicacis 
sententia,  qua^  certitudinem  eorum,  qua-  ad  ef- 
fectum  prcedeslinationis  attinent,  in  sola  tenet 
dicinaprcescientiaco7isistere,  cap.  20,  p.  224; 
ct  alibi,  cap.  23,  pog.  294:  Tolhtnt  (inquit) 
isti  Theologi  prirdffinitionem  divinam  in  ordine 
ad  actus  liheros  in  particulari.  Quoe  omnia  cx 
nuUo  loco  nostrorum  auctorum  vel  librorum 
rcfcrt,  sed  ex  eo  solum  quod  dicimus  ipsam 
dclerminationem  ad  consensum  esse  cx  libe- 
ro  influxu  voluntatis,  illa  omnia  infcrre  vide- 
tur ;  nam  si  detcrminatio  nostra  est,  nos  su- 
mus  qui  primo  eligimus  Deum,  aut  bonum. 
Quia  ante  dcterminationem  Dcus  ex  se  intel- 
ligitur  quasi  indilferens,  ct  idco  non  intelligi- 
tur  in  illo  voluntas  beneplaciti,  quffi  est  prae- 
dft^.finitivaj  ct  hifallibiliter  dcterminat  cffectum, 
sed  prccintelligitur  tantum  voluntas  antcce- 
dens,  quse,  quantum  est  de  se,  potest  non  ha- 
bere  effcctum;  sic  ergo  tollitur  pra^dcfinitio 
juxtahanc  sentcntiam.  Et  conscqucnler  eliam 
tollitur  ccrtitudo  effectuum  gratiai  ex  volun- 
tate  divina,  etiam  in  his  qui  salvantur,  sed  est 
tantum  in  praescicntia.  Ac  denique  concludi- 
tur  discretionem  intcr  prffidcslinatos    ct  re- 
probos  non  esse  in  voluntate   divina    (pra;- 
scrtim  respeclu  eorum  quibus  eequalia  auxi- 
ha  obtulit),  sed  ex  innata  homini  libertate, 
pcr  quam  hic  se  determinavit  ad  conscnsura, 
et  non  ille,  contra  illud  Pauli :  Quis  enim  te 
discernit  1  Et  illud  :  Non  ex  operibus,  sed  ex 
vocante,  etc. 

Eodem  genere  illationis  seu  argumentatio- 
nis  (nisi  fortasse  in  vocibus  sit  ajquivocatio) 
usus  est  P.  Cabrera,  disp.  2,  §  1 ,  num.  8  et 
109,  cum  mihi  propositionem  hanc  imponit  : 
A^uIIa  daiur  pra'finitio  physica,  seu  in  genere 


tum   impossibile,  quia  in  causa    indiffcrente 
nihil  potest  certe  cognosci,  tum  etiam  alie- 
num  a  divina  Majcstate,   sic  enim  ccrtitudi- 
ncm  scientiae  suse  a  creaturis  suis  mcndicaret. 
Alii  dcnique  nobis  tribuunt  crrorem  aliura 
in  materia   de    divina    providenlia,    scilicet, 
non   solum  peccata  ,    sed   etiara  bona  opc- 
ra,    et,    quod  gravius  est,    ipsammet    salu- 
tcm  hominum  ,  seu  actus  quibus   illa  com- 
paratur  ,    evenire   pra,4cr  intcntionem    Dei. 
Quod  potest   ita   inferri,   quia  intcntio  dicit 
voluntatem  cfficacem  et  praidefinientem  ;  sed 
hanc  Deus    non  habet   etiam   respectu  ta- 
lium  effectuum  ;  ergo  veniunt  prffiter  inten- 
tioncm   cjus,   id  est,    sine   illius  intentionc. 
Item  quia  ablata  praifinitione  solum  manet 
promissio  ;  quod  autem    ex  sola  promissio- 
nc  fit,  priEter  intentionem  est.  Atque  ita  vi- 
detur  de  nobis    sensisse  D.    Cabezudo,  de- 
fcnsor   physicoe  praedeterminationis.    Et    si- 
gnatira   ad    hoc    studet    inducere    qua^dam 
verba  Molinae  in  Concordia ,   disputat.  1,  ad 
qusest.  49,  pag.  380,  et  disputat.  2,  ad  artic. 
1,  qugest.  22,  pag.  369.  ef  in  explicatione  ar- 
tic.  3  et  4,  quia  dicii  aliqua  evenire  praitcr 
Dci  institutionem  ,  et  non   omues   etfectus  , 
etiam  bonos,  esse  intentos  a  Deo,  vel  etiam 
volifos. 

Utverifatem  ostendamus,  prffmittere  opor- 
tel  de  quarum  rcrura  pra^destinatione,  pra;- 
dcfinitionc  aut  electione  sit  serrao,  nara  pos- 
sunt  habere  diversa  objecta  seu  terrainos, 
ratione  quorura  varias  habeant  significatio- 
nes,  etiam  in  puris  horainibus,  ut  nunc  Christi 
prffdestinationera  oraittaraus.  Et  juxla  hanc 
varietatera  crit  de  iUis,  aut  diversura  judicium 
fercnduni,  aut  salteni  non  oique  certura  iu 


366 


DE  VERA  INTELLir.ENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 


multis, quee  deillis  solent  aTheologis  tractari. 
Generatim  ergo  loquendo,  duplex  est  prcedcs- 
tinatio  :  alia  sirapliciter  qua?  est  praparatio 
gratue  ct  glorlce  cim  effectu  conseguendce , 
juxta  illud  Augustini  de  Dono  perseverantia^, 
cap.  14  :  Pncdestiiiatio  Sanctorum  nihil  aliud 
cst  quam  prwscientia,  et  praparatio  beneficio- 
Tum  Dei,  qua  ccrtissime  liberantur  quicumque 
liierantur ;  ideo  enim  addidit,  pra-destinatio 
Sanctorum,  ut  indicaret  se  loqui  de  praedes- 
tinationc  simpUciter.  Alia  est   pra*destinatio 


multiplicari  electiones.  Est  autera  electio  vo- 
luntatis  actus,  ut  ex  secunda  sccundoe  con- 
stat.  Unde  in  prresenti  reipsa  coincidit  cum 
prffidcfinilione  Dei,  si  cum  proporlione  suma ■• 
tur  in  ordine  ad  gloriam,  vel  gratiam;  imo 
ct  nomen  prsedestinationis  illis  sequivalet , 
quatcnus  proedcstinatio  ad  voluntatem  perti- 
net,  Tit  nunc,  claritatis  gratia,  supponimus. 
Solet  autcm  electio  quasi  pcr  antonomasiam 
sumi  pro  electione  ad  gloriam,  a  quo  omnes 
qui  salutem  consequuntur,  dici    solent  sim- 


secundum  quid,  id  est,  ad  gratiam,  vel  ad  fi-    pliciter  electi.  Atque  electio  dicitur  singularis 


dem,  vel  ad  aliud  simile  bonum ,  quamvis 
non  attingat  usquc  ad  gloriam  vel  donum 
perseverantiffi  in  justitia  usque  ad  mortem. 
Et  ad  tollcndam  ambiguitatem  verborum,  no- 
mine  prtedcstinationis  simpliciter  sumpto  uti- 
mur  in  priori  significatione,  in  alia  vero  uti- 
mur  potius  nomine  prsedefinitionis.  Nam  lirec 
vere  significat  quodcumque  propositura  di- 
vinoe  voluntatis,  quo,  absoluta  voluntatc, 
quam  vocant  beneplaciti,  aliquid  fieri  decre- 
vit. 

Prcede/initio  dicif  aliquam  antecessionem. — 
Quia  vero  praedefinitio,  sicut  et  pra^dcstina- 
tio,  non  solum  dicit  decretum  quo  Deus  de- 
finit  vel  destinat  aliquid,  sed  ctiam  ratione 
illius  particulae  prce,  dicit  aliquam  antecessio- 


ct  efficax  intentio,  qua  Deus  decrevit  tales 
homines  salvare ,  ex  vi  cujus  pra^ordmavit 
cfficacia  media,  quibus  ultimam  salutem  con- 
sequerentur.  Qui  actus  vel  formafiter  vel  vir- 
tute  continet  bona  omnia  quoe  tahbus  liomi- 
nibus  Dcus  dare  voluit,  et  ut  sic  liabet  ratio- 
nem  magnae  dilectionis  respectu  illorum ; 
quatenus  vero  eos  prsefert  caeteris  non  sic  di- 
lectis,  vocatur  electio.  Nomina  autem  provi- 
dentiffi  et  preescientise  generaliora  sunt  ac 
notiora,  ct  ideo  nihil  dc  illis  praemitterc  ne- 
cesse  cst ,  praeter  ea  quaj  inferius  annota- 
bimus. 

Pra'destinatio  simpUciter  dicta  non  tollitur 
ex  eo  quod  tollatur  pra^deter^ninatio  pliysica. 
—  Igitur  quocl  altinct  ad  pr<jedcstinationem 


nem,  idco  sciendum  est  posse  tale  decretuni     simplicitcr  dictam,  clarum  est  eam  non  tolii 


comparari,  vel  cum  etTectu  seu  termino  pree- 
definito,  quantura  ad  realem  durationem  vel 
existentiam  ejus,  vel  cum  pi-a^scientia  Dei 
cjusdem  cffectus  seu  termini,  aut  alicujus 
causa3  seu  rationis,  quai  moveatDeum  ad  de- 
cernendum  vel  volendum  id  quod  praefinit. 
Et  lioc  posteriori  modo  maxime  sumitur  in 
preesenti  materia.  Nam  quod  priori  modo 
praedefiniantur  a  Deo  in  sua  a?ternitate  eftec- 
tus^  qui  ab  ipso  in  tempore  fiunt,  evidentis- 
simum  est,  non  solum  de  cff'ectil)us  gratise, 
sed  absolute  dc  omnibus,  prout  ab  ipso  Deo 
fiunt.  Quia  per  voluntatem  Dei  fiunt,  qua;  vo- 
luntas  non  incipit  v«lle  aliquid  in  tempore, 
sed  ex  aeternilate  vult  quidquid  vult.  Ergo  si 
illa  particula  prw  solum  indicat  antecessio- 
nem  realem  seternitatis  ad  tempus  ,  clarum 
est  Deum  pra^definire  supcrnaturales  actus ; 
sed  difficultas  cst  de  praidefinitioue ,  prout 
dicit  anteccssionem  rationis  decreti  volunta- 
tis  ad  prsescientiam  futurorum,  et  ita  utimur 
illa  voce  in  prresenti. 

Eltctio  distinguitur  in  electionem  ad  glo- 
riam  vel  ad  gratiam. — Electio  ctiara  distingui 
solet  in  electionera  ad  gloriara  vel  ad  gra- 
tiara,  et  quot  sunt  dona  gratiae,  tot  possunt 


ex  eo  quod  tollatur  praedetcrminatio  physica; 
quia  sine  tali  praedeterminatione  esse  potest 
in  Deo  aetcrna  praeparatio  bencficiorum  ejus, 
quibus  (ut  Augustinus  dixit)  certissime  libe- 
rantur  quicumque  liberantur,  Ubi  diligenter 
ponderanda  est  illa  particula  certissime,  non 
enira  dixit  necessario  libcrantur,  ad  quara  ne- 
cessitatcra  esset  certe  valida  et  nccessaria 
pi^acdeterrainatio  phj'sica ;  scd  dixit  certissi- 
me.1  ad  quara  certitudinem  congrua  vocatio 
satis  superque  est.  Itaque  ratio  divinae  prae- 
destinationis  solum  postulat  ut  infallibiliter 
ordinet  racdia  ad  finem  cum  effectu  conse- 
quendum.  Haec  autem  infallibilis  ordiuatio 
sufficienter  fit  per  vocationcm  congruam,  et 
per  gratiam  praevenientom  et  cfficacem  eflfi- 
cacitatc  infallibili ,  secundum  praescientiam 
conditionatam  Dei.  Imo  ad  voram  praedesti- 
nationem  salvandam,  nccessarium  est  hoc 
genus  cfficaciae  in  divina  gratia  sine  praede- 
terminatione  physica,  quia  infallibilitas  prae- 
detcrminationis  talis  esse  debet,  ut  verara 
arbitrii  lii)v;rtatem  non  evertat,  noque  ita  an- 
tevertat,  ut  ejus  usum  impediat,  quod  optime 
fit,  et  facillime  intelligitur  per  vocationem 
congruam,   per  physicam   prajdctcrminalio- 


CAP.  XII.  CUM  SENTENTIA  DE  Y 
nem  nullo  modo.  Ergo  modus  efficacioe  voca- 
tionis  congTuae  non  solufti  ad  divinam  prce- 
dcstinationem  sufficit,  verum  etiam  necessa- 
rius  est  ut  ejus  dispositio  fortis  simul  et  sua- 
vis  inveniatur. 

Prredestinatio  est  om^iino  gratuita  et  lihe- 
ralis  ex  parte  Dei. — Habct  autcm  aliam  con- 
ditionem  divina  pra^idestinalio,  quia  non  so- 
lum  efficax  est  et  suavis,  sed  etiam  omnino 
gratuita  et  liberalis  cx  parte  Dei,  quia  nulla 
iliius  ratio  meritoria  antecedit  ex  parte  Iio- 
minis,  etiam  in  prsescientia  divina,  ut  nunc 
supponimus.  Huic   autem  conditioni  putatur 
magis  repugnare  nostra  sententia,  sed  imme- 
rito ;  qnia   omne  meritum  nostrum,  quod  in 
tempore  fit,  supponit  vocationem  congruam 
ex  parte  Dei  ;  quia  omne  tale  meritum  de- 
bet  fundari  in  aliqno  supernaturali  consensu, 
seu  actu  libero,  concurrente  ad  justificandam 
animam  aliquo  modo,  seu  in  aliquo  gencre 
causse  ;  ad  hujusmodi  autcm  actum  excitans 
gratia  necessaria  est,  quse  idem  est  quod  vo- 
catio  ;  quoe  gratia  si   ita  detur  ut  homo  illi 
rcspondeat,  congrua  est.   Semper  ergo  actus 
voluntatis  aptus  ad  meritum  supponit  voca- 
tionom  congruam;  ergo  necesse  est  ut  talis 
vocatio,  saltem  quoad  primum  actum  mcri- 
torium,  gratis  et  sine  merito  detur;  quia  non 
potcst    dari    propter   meritum  antecedens , 
nullum  enim  esse  potest,  cum  supponamus 
hoc  esse  primum,  antc  quod  nullum  est ;  nec 
propter  meritum   subsequens  temporc  ,   vel 
natura,  seu  fundatum  in  ipsomct  primo  actu, 
qui    a    prinia  vocatione    congrua   procedit  , 
quia  meritum,  secundum  legcm  ordinariam, 
non  respicit  ea  qucC  retro  sunt,  sed  ad  ulte- 
riora  se  extendit,  nec  potest  esse  ratio  aut 
causa  sui  principii. 

Prima  vocatio  congrua  hominis  prcedesti- 
nati  necessario  cst  gratuita,  et  sine  ipsius  me- 
rito.  —  Quibns  et  aliis  rationibus  probavimus 
late,  in  capite  prtecedcnti,  primam  _gratiam 
auxiliantem,  etiam  efficacem,  non  cadere  sub 
merilnm  ejus  qui  illam  recipit;  ergo  prima 
vocatio  congrua  hominis  prffidestinati  neces- 
sario  est  gratuita,  et  sine  ipsius  merito ;  ergo 
et  tota  praidestinatio ;  quia  si  primus  etiectus 
pra?destinationis  sub  mcritum  non  cadit,  nec 
prredestinatio  ipsa  cadere  potcst,  Non  est  enim 
de  rationc  prsedestinationis  ut  nullus  effectus 
ejus  cadat  sub  meritum  ;  quin  polius  per  ip- 
sam  ordinatur,  ut  quamplures  et  fere  omnes 
ejus  eflcctus  non  comparentur  sine  aliquo 
merito ;  solum  ergo  necesse  est  ut  tota  col- 
lectio  elfectuum  sub  meritum  non  cadat.   Ad 


OCATIONE  CONGRUA  OPTniE,  ETC.  367 

hoc  autem  necessc  est  ct  sufficit,  ut  piimus 
eirectus  non  cadat  sub  mcritum  ;  tum  ut  ini- 
lium  saiulis  non  :;it  ab  Iiomine,  sed  ex  Deo ; 
tum  quia  primus  effectus  est  quasi  fundamen- 
tum  caeterorum,  et  ideo  si  ille  est  gratuitus, 
jam  tota  scries  gratuita  est.  Nam  constitucre 
homiuem  sub  tall  scrie  effectuum  grati»,  fuit 
ex  solo  bcneplacito  Dci,  priusquam  in  homine 
potuerit  aliquod  mcjitum  prajvideri,  et  hoc 
est  prsedestinationem  esse  gratuitam. 

Objecto.  —'Dkes,  quamvis  hoc  discursu 
probetur  hominom  non  pra?dcslinari  ex  pro- 
prio  merito,  niliilominus,  juxta  nostram  sen- 
tentiam,  dici  non  posse  pra;destinari  homi- 
nom  sine  ullo  respectu  ad  bonum  usum  ar- 
bitrii  sui ;  idco  cnim   hic   praidestinatur,  et 
non  ille,  quia  Iiic  bene  usurus  est  divino  au- 
xilio,  et  non  ille,  sive  per  illamnoiam  causa- 
lem    importetur    causa    meritoria,  sive  dis- 
positiva,  sive  conditio  sine   qua  non  ;    quic- 
quid  enim  horum  dicatur,  censetur  non  par- 
vum  incommodum.  Soquela  patet,  quia  praj- 
destinatio  non    faoit  illum   bonum  usum,  ut 
est  ex  parte  hominis,  quia  ille  usus  ut  sic  noii 
cst  ex  gratia,  sed  ex  innata  libertate  ;  prffide- 
stinatio  autem  est  solum  de   gratuitis,  non 
de  naturalibus,  ut  est  innata   libertas  ;   ergo 
prKdostinatio  supponitillum  bonum  usum  fu- 
turum  cx  partc  hominis,  tanquam  rationera 
aliquam  ,   vcl  conditionem  necessariam ,   ut 
subsisterc  possit.  Et  confirmatur,  nam  juxta 
nostram  scntontiam  fiori  potest  ut  cum  sequa- 
libus   omnino   auxihis   praevenientibus  unus 
salvetur,  et  alius  damnetur,  solum  quia  uuus 
cooperatur,  et  non  ahus;  et  quamvis  ille,qui 
operatur,  majorem  semper  habeat  adjuvan- 
tom  gratiam,  tamen  ut  hanc  recipiat,  condi- 
tio  necessaria  ex  parte  illius  est  actuahs  in- 
fluxus  liberi  arbitrii  ojus,  ad  quem  non  deter- 
minatur  a  gratia,  sed  a  se  ;  illique  qui  non 
coopcratur  paratum  erat  Kquale  Dei  adjuto- 
rium,  quantum  erat  ex  parte  divina?  pra^des- 
tinationis;  crgo  bonus  usus  liberi  arbitrii  cx 
parteprKdestinati  fuit  saltem  necessaria  con- 
ditio  ut  ille  potius  quam  alius  prsedeslinatus 
fuerit. 

Sohitur.  —  Quomodo  intelligendtm  quod 
honus  usus  liheri  arhitni  sit  conditio  necessa- 
ria  ad prcodestinationem.  —  Respondetm-  non 
dcfuisse  graves  et  antiquos  Theologos  qui  ita 
ccnsueriut,  quorum  opiuio  liactenus  nulla 
censura  digna  ab  Ecclesia  judicata  est.  Ve- 
rumtamcn  nobis  nec  vera  videtur,  nec  est 
necessaria,  quia  non  sequitur  ex  nostra  scn- 
tentia,  quicquid  sitde  iUius  qualitate.  Oportet 


368  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

ergo  distinguere  inter  praedestinationem  et 
effectura  ejus,  seu  inter  prsedestinationem 
quoad  suum  esse,  vel  quoad  executionem. 
Nam  proedestinatio  pertinet  ad  intentionem  et 
internam  Dei  disposiiionem,  ac  prfeparatio- 
nem  gratia?,  quam  Dcus  in  mente  et  voluntate 
sua  ab  jeterno  praifinivit ;  executio  vero  pcr- 
tinet  ad  causalitatem  ipsius  pra^destinationis, 
quse  ad  extra  et  in  tempore  fit.  Cum  ergo  di- 
citur  Lonus  usus  liberi  arbitrii  esse  conditio 
necessaria  ad  preedestinationem,  imprimisin- 
telligendum  est  de  bono  usu,  non  mere  natu- 
rali,  sed  cum  gratia  et  ex  gratia,  quem  nos, 
brevitatis  causa,  obedientialem  appellamus, 
Deinde  verum  est  illum  bouum  usum  esse  con- 
ditionem  necessariam  ad  consummationem 
seu  executionem  praidestinationis,  non  vero 
adipsam  praidestiuationem  secundum  se. 

Imo,  licet  in  executione  iUa  sit  conditio  ne- 
cessaria  ad  effectus  prsedestinationis,  non  ta- 
men  ad  omnes  et  singulossccundum  eumdem 
respectum;  nam  si  ad  justificantem  gratiam 
comparetur,  est  necessaria  ut  conditio  ante- 
cedens,  tanquam  ratio,  et  aliquo  modo  causa 
ejus;  si  vero  comparetur  ad  auxilium  adju- 
vans,  seu  ad  actualem  inOuxum  gratioe  coo- 
perantis,  sic  est  necessaria  conditio  solum 
simultanea  et  concomitans ;  si  vero  compare- 
tur  ad  vocationem  congruam,  seu  auxilium 
prajveniens  efficax,  sic  est  etiam  necessaria 
conditio,  non  tamen  antecedens,  nec  conco- 
mitans,  sed  tautum  subsequens ;  est  enim  vo- 
catio  congrua,  quse  infallibiliter  facit  ut  vo- 
luntas  1'espondeat,  et  bene  utatur  gratia  sibi 
collata ;  non  tamen  supponit  Imnc  bonum 
usum,  sed  praivia  est  ad  illum ;  atque  binc 
fit  ut  respectu  prsedestinationis  non  posset 
ille  bonus  usus  esse  conditio  aliquo  modo 
prassupposita  ad  prffidestinationem,  ut  sic, 
seu  quae  sit  aliquo  modo  ratio  ejus ;  quia 
prsedestinatio  supponitur  ad  vocationem  con- 
gruam,  et  ba^c  ab  illa  proccdit  tanquam  a 
prima  origine  ;  ergo,  quod  respectu  vocatio- 
nis  non  potest  esse  conditio  antecedens,  ne- 
que  concomitans,  sed  ad  summum  subse- 
quens,  multo  minus  poterit  esse  respectu  proe- 
destinationis;  quod  autcm  ille  bonus  usus  sit 
conditio  subsequens  infallibiliter  ex  prcedesti- 
natione,  nuUum  est  inconveniens;  quia  inde 
solum  sequitur  illum  bonum  usum  esse  ali- 
quo  modo  ex  proedestinationc ;  quod  non 
obstat,  imo  juvat,  ut  praidestinatio  ipsa  gra- 
tuita  sit. 

Sanctitas  hominis  est  finis  prwdestinaiionis 
cjus,  non  ratio  vel  causa. — Cum  ergo  infertur 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
pra?destinari  liominem  cum  respectu  ad  bo- 
num  usum  liberi  arbitrii,  distinguendum  est: 
nam  si  intelligatur  de  respectu  ut  ad  rationcm 
vel  conditionem  preeviam,  negandum  est;  si 
vero  intelligatur  ut  ad  cffectum  et  fmem  in- 
fallibiliter  per  prsedestiuationem  consequeu- 
dum ,  sic  verum  est.  Quapropter  neganda 
omniuo  cst  illa  causalis :  Quia  homo  bene 
usurus  est  gratia,  ideo  prsedestinatur ;  sed 
dicendum  potius  est  :  Homo  prsedestinatur,  ut 
bene  gratia  utatur;  sicut  sa^pe  Augustinus 
ponderat  dixisse  Paulum,  ad  Ephes.  1  :  Ele- 
git  nos  in  ipso,  ut  essemus  sancti,  non  quia 
futuri  eramtcs  sancti.  Nam  sanctitas  hominis 
(in  qua  includitur  bonus  usus  libertatis  in 
gratia)  est  finis  pra?destinationis  ejus,  non 
ratio  vel  causa  pra?cedens,  cliam  in  prsescien- 
tia  divina;  nec  refert  quod,  juxta  nostram 
sententiam,  bona  cooperatio  liberi  arbitrii  fu- 
tura  supponatur  in  proescientia  Dei  ad  prre- 
dcstinationem,  nam  illud  est  verum  de  prie- 
scientia  conditionata,  non  absoluta,  nam  hsec 
oritur  ex  praedestinatione  quoad  effectus  ejus. 
Illa  autem  scientia  conditionata  sufficit  qui- 
dem  et  necessaria  est  ut  futurus  effectus  in- 
tendatur  tnnquam  finis,  vel  eligatur  tanquam 
medium  au  finem  ;  non  tanien  sufficit,  ut  re- 
spiciatur  tanquam  conditio  antecedens  ex 
parte  hominis,  vel  tanquam  ratio  seu  causa 
meritoria  aut  dispositiva,  aut  alia  similis,  ob 
quam  Deus  velit,  aut  talem  effectum  prcedes- 
tiuare,  aul  gratiam  ad  illum  conferre,  quia 
conditionalis  nihii  ponit  in  esse,  ut  in  Ub.  2 
de  Scientia  Dei  latius  tractavimus. 

Bonus  usus  quomodo  sit  ex  prcedestinatione 
divina.  —  Quod  autem  in  objectione  additur, 
illum  bouum  usum  non  esse  ex  prffidestina- 
tione,  sed  ex  innata  libertate,  falsum  est  quo^ 
ad  priorcm  partem;  non  enim  repugnat  simul 
esse  ex  innata  libertate  et  cx  pra^destinatione, 
quia  non  est  ex  pura  innata  libertatc,  sed  ad- 
juta  et  preeventa  per  gratiam  Dei,  juxta  divi- 
nam  prsedestinationem;  est  ergo  ille  bonus 
usus  ex  prsedestinatione  divina.  Primo,  tan- 
quam  inirntus  per  illam,  ut  dictum  est;  se- 
cundo,  tanquam  factus  per  camdcm,  media 
vocatione  congrua ;  nam  pcr  illam  facit  Deus 
utvelimus;  quid  est  enim  facere  ut  velimus, 
nisi  facere  ut  bene  utamur  nostro  libero  arbi- 
trio?  Ad  hoc  autem,  ut  supra  dixi,  necessa- 
rium  non  est  ut  Deus  faciat  illum  bonum  usum 
pra^determinando  physice  voluntatem  ad  il- 
lum,  sed  satis  est  ut  illum  faciat  inclinando 
et  vocando,  eo  modo  quo  pra?novit  esse  ac- 
commodatum  ei  qui  vocatnr,  ct  quod  hoc  to- 


CAP.  XH.  CLM  SENTENTIA  DE  VOCATIONE  CONGRUA  OPTIME,  ETC. 


360 


lum  sit  ex  gratuita  prsedcstinatione  sua;  qua- 
re,  licot  hic  bonus  usus  sil  ex  innata  libcrlate, 
non  ideo  est  ex  naturalibus  bonis,  qua:  sub 
prcedcstinationc  non  cadunt;  nam,  ut  dixi, 
non  est  bonns  usus  natur.ilis,  sed  obcdientia- 
lis;  eo  vel  maxime  quod  etiam  natnralia  bo- 
na,  quatenus  nccessaria  vcl  ulilia  ad  super- 


auxilium  sufticicns  babcret  paratura  cx  vi  di- 
viua3  providentioe  ;  nara  quod  est  sufficiens 
includit  ad  minimum  quicquid  necessariuni 
est,  vcl  actu  rcccptum  ,  vel  saltem  ita  obla- 
tura,  ut  sit  in  potcstatc  bominis  babcrc  illud  ; 
omnino  crgo  asscrendura  cst  non  csse  neces- 
sariura  illud  gcnus  ina;qualitatis  inter  praedes- 


naturalemfincra,  possuntsubprsedestinatione     tinatura  el  reprobura  in  divinis  auxiliis. 


cadere,  sub  quam  cadunt  omnia  mcdia  quoe 
re  ipsa  et  cura  cfTcctu  couferunt  ad  salutcra. 
Denique ,  quod  attinet  ad  comparationcm 
inter  praidestinatum  et  reprobura  in  auxiliis  , 
quibus  unus  salvatur  et  altcr  conderanatur , 
fateraur  praHlestinatos  frequenter  et  regula- 
riler  recipere  a  Deo  raajora  auxilia,  non  tan- 
tuni  concoraitantia,  sed  etiam  prajvcnicntia, 
dura  solo  beneplacito  Dei  ,  vel  supra  illorum 
mcritum  praeveniuntur;  id  enira  et  potest  fa- 
cere,  et  facit  Deus  ,  juxta  altitudinera  divitia- 


Auxilia  prcevenientia  et  concomtantia  ut 
distingmmtur.  —  Oportct  autem  distinguerc 
intcr  auxilia  praevenicntia  ct  concomitantia ; 
nam  de  prioribus  simplicitcr  vcrum  est  posse 
uuum  hominera  cura  ffiqualibus  jya^venicnti- 
bus  auxiliis  converti  ct  contcri,  cura  quibus 
alius  non  converlitur;  contingcrc  itcm  potest 
ut  tota  salus  pcndeat  ex  unico  aclu  contrilio- 
nis,  ita  ut  unus  peccator  in  fine  vita;  cxcitatus 
a  Deo  contritionera  concipiat,  et  statim  dece- 
dat,  et  sic  salvctur  ;  alius  vero  existens  etiara 


rura  sapientiae  sute,  ad  ostensioncra  gratiai     in  statu  peccati  similiter  excitatus  non  con- 


suoe.  Nihilorainus  tamcn  asserendum  ctiam 
est ,  hoc  non  ita  esse  de  absoluta  ncccssitate 
illius  providentise  ,  quam  Deus  observat  cum 
pra^destinatis  ct  reprobis  ,  quin  possit  evenire, 
ut  cura  auxiliis  aliquo  modo  sequalibus  ex 
parte  Dei  preedcstinatus  salvetur,  et  condcm- 
nctur  reprobus  ;  imo  etiam  accidere  posset 
ut  multo  plura  dona  recipiat  rcprobus,  quam- 
quara  in  opportunitate  auxiliorura  prsevcnien- 
tiura,  ct  necessariorura  ad  perseverandura,  et 
in  actuali  receptione  auxiliorum  concomitan- 
tium ,  adultus  pryjdestinatus  seraper  repro- 
l)um  cxccdat. 

Dcclaro  singula,  nam  priraa  pars,  de  su- 
perabandanli  gralia  regulariter  collata  prre- 
dcstinatis,  raagnum  habet  fundaracntura  in 
Scripturis,  et  pcr  se  est  perspicua,  ac  ferc  pcr 
experienliara  nota ,   et  ita  dc  illo  nulla  est 


vcrtatur;  irao  conlingcrc  potest  ut  is  qui  non 
convcrtitur,  plura  in  superiori  vita  habuerit 
racrita  ,  et  pauciora  peccata ,  et  quod  vehe- 
mentius  excitetur  in  illo  ultimo  articulo,  ct 
quod  pro  sua  libcrtalc  rcsistat ;  nam  hoc  to- 
tum  amplcclitu]'  amplitudo  ct  dorainiura  li- 
bcrtatis  humana^ ;  non  ergo  repugnat  prae- 
dcstinatura  et  reprobum  esse  aequales  in  bu- 
jusmodi  remotioribus  auxiliis  ,  ut  sic  dicara  , 
prcevcnientibus,  ac  de  se  habentibus  anqua- 
lem  virtutcm  ad  opcrandum ;  quanquara  in 
auxiliis  uUima!  salutis  propiuquioribus,  et  ad 
ultiraam  perseverantiam  congruenlibus,  scm- 
per  praedestiuatus  exccdat  non  pra?destina- 
tum. 

Qurr  sit  differentia  in,  aiixiliis  conntantihns. 
—  Est  etiara  magna  ditfercntia  in  auxiliis 
concomitantibus  ;  nam  is  qui  actu  operatur, 
controversia,  neque  habct  difficultatcra ;  quia  serapcr  recipit  actuale  auxilium  cooperantis 
Deus,  hac  liberalitatc  utcns  cum  aliquibus,  gratiae,  quod  uon  recipit  is  qui  non  operatur, 
ca^tcris  non  facit  injuriara,  quia  dc  suo  facerc  ut  supra  dictum  cst.  Praedcstiuatus  autera 
potcst  quod  vult,  ncque  aliis  propterea  negat  sempcr  ditfcrt  a  rcprobo,  quia  actu  facit  ali- 
quae  necessaria  sunt ,  et  juxta  rationem  divi-  quid  necessariura  ad  salutem,  ut,  verbi  gra- 
n«  providentiae  sufficiunt.  tia,  ultiraam  contritioncin  cura  perseverantia, 

Altcra  vcro  pars  ncccssaria  nobis  vidctur     quam  rcprobus  omittit  ;   ergo  in  coopcrante 


auxilio,  quatcuusactu  recipituradtalcm  cflec,- 
tum,  nou  potcst  rcprobus  ada^quari  pnedes- 
tinato  ;  et  nihilominus  negari  non  potcst  quin 
reprobus  habcat  etiara  paratuni  illud  auxi- 
liura  quantum  cst  ex  Deo,  licct  sua  culpa  illud 


ad  salvandam  sufficicutiam  gratiae  circa  rcpro- 
bop,  ct  ut  verura  sit  Dcura  paiatum  esse, 
quautum  est  de  se,  ad  salvandum  omucs, 
praesertim  adultos,  de  quibus  nunc  tracta- 
mus ;  uam  si  csset  de  ncccssitate  salutis  con- 
scquenda'  liabcrc  cxhibita  vcl  pra^parata  a  actu  uon  rccipiat ;  ct  ita  sub  bac  ralione 
Deo  majora  auxilia,  quam  liorao  non  praedes-  etiam  in  hoc  auxilio  intercedit  quwdam  a?qua- 
tinatus  de  facto  recipiat  vel  parata  habeat ,  Iitas,nec  rairura,  quia  sub  illa  consideratione 
profecto  talis  borao  non  habcret  in  potcstate  quodarauiodo  pertinet  hoc  auxiliura  ad  prae- 
sua  omnia  ncccssaria  ad  salutcm;  ergo  nec  vcnientia,  quia  Dcus  ex  se  praevenit  homi- 
X.  24 


370                        l)E  VERA  IMELLIGliNTIA  AIXILII  KFFiCACIS,  E.IUSQUE  CONCORDIA. 

nem,  prseparando  illi  cooperationem  si  pcr  Rursusque  est  in  illa  propositione  alius  do- 

ipsum  non  steterit ;  atque  hoc  est  quod  Moli-  fectus  observandus,  nam  eodem  modo  loqui- 

na,  iu  sua  Concordia,  disputat.  I,  ad  quosst.  tur  de  pra?dcstinatione  ct  salvationc,  cum  ta- 

23,  meuib.  i  l  ,   pag.  490  in  prima   imprcs-  mcn  nos  divcrsimode  loquamur,  et  sit  ratio 

Eionc,dixit,  cum  auxilio  quo  qiiis  usque  ad  fi-  longc  diversa  ;  nam  rcspectu  salutis  verissi- 

ncm  vitce  perseverat,  posse,  si  vult,  non  per-  mc  dicitur  cx  innata  libcrtatc  provenire,  quod 

severare  ;  et  cum  auxilio  quod  Dcus  confert  cum  talibus  auxiliis  homo  salvus  fiat ;  quia, 

priEstove  est  conferre  ei  qui  non  perseverat,  hcet  non  ex  sola  innata  libcrtate  hoc  sit  (ut 

posse  perseverare  ,  pcr  cumque  stare  si  non  diximus),  quia  principahor  causa  est  divinum 

perscverat ;  quod  etiam  cgo  tradidi  lib.  6  de  auxihum  ,   nihilomiuus  ipsum  auxihum  nos- 

Auxihis  ,  cap.  11,  num.  13,  quia  non  potest  tram  salutem  non  opcratur  sinc  nobis  ;  ct 

aliter,  vel  hbertas  in  praedestinatis,  vel  suffi-  idco  in  suo  genere  salus  etiam  provenit  ex 

cientia  gnwtiaj  in  non  pra^destinatis  salvari.  innata  hljertate.  At  vero  respectu  praedesti- 

Nihilominus  tamen  scmper  pr«destlnatus  nationis  ,  nec  nos  dicimus ,  nec  vere  dici  po- 

cxccdit  in  singulari  beneficio  vccationis  con-  tcst  provcnirc  ex  innata  hbertate,  quod  cum 

gruffl,  quse  secum  infaUil^iliter  afleral  actua-  talibus   auxihis  homo  fucrit  pra^dcstinatus  ; 

lem  persoverantiam  usque  admortem,  de  qua  hoc  enim  ncc  ex  sola  libertate  nascitur,  nec 

sfepissime  loquitur  Augustinus,  illam  appel-  omuiuo  ex  usu  nostrre  hbertatis  ;    quia  illa 

lans  vocationem  eleclorum  ,  ct  ex  proposito,  particuki  ex  dcnotat  causam  ;   bonus  autem 

et  altam  et  secrctam  ;  qua^  quidcm  vocatio,  usus  libcri  arbitrii,  licet  in  suo  genere  sit 

licet  non  scmpcr  excedat  in  intrinseca  vir-  causa  salutis,  in  nuho  tamen  gencrc  est  causa 

tute  aut  quantitate  motionis,  excedit  nihilo-  pra;deslinationis,  ut  supra  ostensum  est.  Ra- 

minus  in  opportunitate,  quia  tunc  datui  quan-  tio  autem  diversitatis  est ,  quia  prffidestinatio 

do  profutura  est ;  qu-od  non  potest  ex  parte  et  salus  comparantar  inter  se,  ut  causa  et  ef- 

hominis  provenire,  sed  ex  gratuita  bencvo-  fcctus,  ct  ideo  non  omne  quod  est  causa  sa- 

lentia  divinte  electionis,  ut  bene  expendit  Au-  lutis,  cst  causa  prsedestinationis  ;  nam  prse- 

gustinus,  quoest.  2  ad  Simplicianum,  et  late  destinatio  prior  est ;  imo,  cum  sit  prima  et 

tractat  Molina  citato  loco,    et  reliqui  nostri  radicalis  causa  perpetuae  salutis  ,  et  haec  sit 

Theologi,  qui  propter  hanc  potissimum  ratio-  quasi  idtimus  effcctus,  inter  illas  mediarc  po- 

nem  docent  praedcstinationcm  esse    gratui-  test  bonus  usus  innatai  libcrtatis,  tanquam 

tam,  et  non  rcspicere  coopcrationcm  homi-  propinquior  causa  salutis,  et  ut  effectus  prior 

nis  ut  rationcm  in  qua  fundctur,  sed  ut  fi-  ex  prsedestinatione  proveniens ;  itaque  etiam 

nem  vel  clfectum,  qui  ex  illa  consequatur.  hoc  titulo  falsa  est  illa  propositio,  et  falso  im- 

Propositlo  auctori  falso  tributa,  et  quid  de  posita  ,  et  hrec  sufficiunt  de  prffidestinatione 

illa  seutiendum.  —  Ex  quibus  omnibus  con-  simphciter  dicta. 
stat  quid  senticndum  sit  de  illa  proposilione 

nobis  attributa,  Quod  cum  Jds  atixiliisilU  sal-  CAPUT  XIII. 
ti  fiantt  illi  tero  non  fiant,  non  aliunde  esse, 

quam  ex  innata  lihertate ;  qu;e  propositio  co-  electionem  ad  glortam  ante  PRiEviSA  mertta 

incidit  cum  aha  superius  tractata,  quod  pro  gum   efficacia   vocationis    GONGRUiB  optime 

sua  lilertate,  etc.  Et  ex  parte  rcproborum  cst  coh^rere. 
vera,   non  vcro   ex  parte  prcedestinatorum, 

unde  absolute  non  est  nostra  ,  nec  admitten-  Prcedestinatio  simpliciter  dicta  in  quod  dif- 

da  est ;  itaque  de  reprobis  verissimum  est  non  ferat  ab  electione  ad  gloriam.  —  Prfedestinatio 

aiiunde  quam  ex  innata  libertatc  oriri,  quod  etiam  simpliciter  dicta  iu  hoc  differt  ab  elec- 

cum  talibus  auxiliis  non  salvcntur,  quia,  ut  tione  ad  gloriam,  quod  praidestinatio  com- 

sacra  Scriptura  testatur,  perditio  eormn  ex  plectitur  media  omnia  per  quoe  gloria  cum 

ipsis  est,  non  ex  Deo;  de  preedestinatis  autem  effectu  comparatur;  elcctio  solum  ad  beatilu- 

licet  vcrum  sit  cum  talibus  auxiliis  pro  inna-  dinem  ipsam  terminatur.  Ita  enim  nunc  de 

ta  libertate  salvari,  nou  est  tamen  verumwo;^  clectione  loquimur;  unde  sub  disputationem 

«Z/?OTflfeid  esse,  quam  ex  innataUbertate ;  nam  et  controversiam  Theologorum  versatur,  an 

ille  efFectus  habet  plura  alia  et  altiora  princi-  praidestinatio  supponat,  secundumrationis  or- 

pia  ex  parte  Dei ;  quia  multo  magis  est  ex  di-  dinem,  absolutam  et  efficacem  dilectionem, 

vina  electiouG,  praideslinationc,  vocatione,  et  et  electionera  praedcstinatoium  ad  gloriam, 

actuali  inlluxu  adjuvantis  gratia'.  antcquam  dc  eorum  futuris  meritis  aliquid 


CAP.  Xlll.  ELECTIONEM  AD  GLOniAM  ANTE  PR.EVISA  MERITA,  ETC.  371 

statutum  vel  absolutc  pra^visum  sit  in  mente  fiant.  SufTicit  ergo,  magisque  accommodatum 

divina;  in   qua   qua^slionc  ingenue  fatemur  est  quod  habeant  efficaciam  congruitalis  in- 

nonnullos  ex  nostris  Tbeologis  docuisse,  non  fallibilis;    luec    enim   in  hac   conditione    in- 

antccedere  hujusmodi  actum  in  voluntate  di-  fallibililer  consequendi  elfectum  alteri  com- 

vina,  scd  potius  piffdcstinationem,  ut  ad  di-  paratur;  in  modo  autem  incliiuindi,  ct  tra- 

vinam  voluntatcm  pertinet,  post  antecedcn-  hendi  voluntatem,  suavior  cst  magisque  ac- 

tem  voluntatcm  salvandi  homines,  inchoari  commodata.    Ac  propterea    illa    antecedcns 

(ut  nostro  modoloquamur)  a  voluntate  benc-  electio  non  repugnat  cum  hoc  gcnere  voca- 

placiti  conferendi  vocationem  congruam  et  tionis;  quia  illa  antecedcns  olcctio  non   est 

accommodatam  aMernai  saluti  conscquendse ,  per  sc  immcdiate  activa,  sed  applicativa  illo- 

et  quasi  tcrminari   in  voluntate  beneplaciti  rum  mediorura,  quae  per  scientiam  conditio- 

dandi  gloriam  ,   quse   est  dilectio   et  cleclio  natam  accommodata  esse  praenoscuntur. 

pra-destinatorum  ad  gloriam;  ex  quo  inferunt  Ex  his  facile  feiTi  potest  judicium  de  altera 

hi  auctores  voluntatem  efficacem  Dci  dandi  propositione  nobis  atlributa  :  Homo  pro  siia 

bcatitudincm    prgedcstinatis  ,    subsequi   post  lihcrtate  honum  eli git  p7'iusqiiani  a  Deo  traha-. 

merita  jam  prajvisa;  quam  scntcntiam  meram  tm'  electus.  Talis  cnim  propositio  licet  in  ali- 

opinionem  esse  nulla  censura  dignam,  lib.  3  quo  sensu  tolerari  posset,  non  tamen  est  vc- 

de  Auxiliis,  capit.   16,  ostendimus ;  quamvis  ra,  et  in  illo   in  quo  nobis  imponi  vidctur, 

eam  nobis  non  probari,  sed  oppositam  verio-  erronea  est,  vel  potius  plures  errores  inclu- 

rem  esse  in  illis  sequentibus  capitibus  pi-oba-  dit :  unus  enim  sensus  illius  propositionis  esse 

verimus.                                  '                •  posset,    priusquam  homo  sit  a   Dco   clcctus 

Status  controxersicp.  —  Non  est  igitur  hrec  ad  gloriam,  ct  ex  illa  intcntione  trahatur  ad 

controversia   cum  alia  sententia  de  efficacia  eligendum  bonum,  ipsummet  hominem   eli- 

morali  vocationis  congruae  confundenda ;  nam  gcrebonum  in  praescientia  Dei;  idquc  pro  sua 

ex  iilo  modo  cfficacitatis  gratire,  non  sequitur  libcrtatc,  non  sola,  sed  efficaciter  cxcilata  a 

quod  electio  ad  gloriam  non  possit  esse  mere  Deo  et  adjuta,  cum  illaque  cooperante  auxi- 

gratuita,  et  antecedere  absolutam  prcescien-  lio  Dci ;  et  Imnc  scnsum  diximus  esse  tolera- 

tiam  omnium  futurorum  meritorum,  esseque  bilem,  quia  solum  involvit  opinionem  proxi- 

(ut  ita  dicam)  primum  initium  a  quo  divina  me  recitatam,  quod  electio  ad  gloriam  suppo- 

voluntasinchoatbcneficium  prsedestinationis;  nit  praevisa  merita,  et  conscquontcr  suppo- 

vel  potius  virtualiter  totani  priTdestinationcm  nit  bonam  electionem  libcri  arbitrii   coope- 

contincre,  quatenus  intcntio  cfficax  finis  vir-  rantis  divina^  gratia,  qua3  gratia  oflertur  cx 

tute  includit  voluntatem  accommodatam  ct  parte  voluntatis  Dei  antc  electionem  ad  glo- 

efficaciam  mediorum.  riam  juxta  praedictam  sentcntiam;  quia  vero 

Unde  tantum  abest  ut  hai  veritates  inter  se  illa  sentcntia  nobis  non  placet,  nec  vera  vi- 

repugnent,  ut  potius  mirum  in  modum  con-  dctur,  idco  dieimus  propositionem  hanc  etiam 

soncnt,  nimirum ,  quod  electio,  seu  dilectio  in  hoc  sensu  veram  non  essc,  nec  possc  col- 

ad  gloriam  prsedestinatorum  non  sit  ex  mc-  hgi  cx  eo  quod  elScacia  gratise  praevenientis 

ritis  praevisis,  et  quod  ipsa  merita,  quae  cum  ponatur  solum  in  congrua  vocatione,  et  non 

efFcctu  perducunt  hominem  ad  salutem,  pro-  in  physica  prajdeterminatione,  ut  ostcnsum 

veniant  ex  vocationc  congrua,  quam  idco  ho-  cst. 

mini  Dcus  impartitur,  quia  illum  elegit   ad  Alius  vero  sensus  illius  propositionis  esse 

gloriarn;  sicut  enim  ex  intentione  finis  pro-  potcst,  hominem  pro  sua  libertate,  id  est,  pro 

venit  electio  mediorum ,   ita,  nostro  intelli-  puro  et  naturali  usu  liberi  arbitrii,  bonum 

gcndi  modo,  ex  elcctione  Petri  (verbi  gratia)  cligere,  priusqnam  a  Deo  trahatur  ad  eligcn- 

ad  gloriam,  provenit  in  Deo  voluntas  dandi  dum  bonum  ;  ct  iu  hoc  sensu  vidcntur  nobis 

ei  media  quae  cfficaciter  et  infallibiliter  ad  imponcre  propositionem  illam,  tum  quia  par- 

gloriara  illura  perducant,  et  sicut   supra  de  ticulam  illam,  pro  sua  libertate,  interprctan- 

pia^destinatione  dicebamus,  ita  hic  de  elec-  tur  cum  exclusione  sabintellecta,  pro  sola  li- 

tionc  diccndum  cst  irapertinens  csse  ad  cf-  hertate ;  tum  etiam  quia  putant  vocationcm 

fectum  intcntum  pcr  hujusmodi  clcctionem,  per  solas  pra}vcnientes  motioncs  non   suffi- 

quod  media  cx  vi  illius  eligenda  efficacia  sint  cere  ,  ut  dicatur  Deus  traherc   voluntatem, 

per  physicara  vira  prasdetcrminandi  volunta-  quia,  licet  auxilia  moralia  invitcnt  et  alliciant, 

tem,  nam  hoc  potius  repugnaret  alteri  con-  non  trahunt,  quia  non  cogunt  invitum;  nos 

ditioni  tahura  raediorum,  qu(r  cst  ut  liberc  vero  diciraus  tractionem  divinam  non  csse 


37-2  I>K  VEHA  INTELLlGErsTIA  ALXILIl 

talem,  quae  cogat  invitum ;  coactio  enim  in 
ligorc  non  solura  libcrtati,  sed  etiam  volun- 
tati  repugnat  quoad  internum  voluntatis  ac- 
tum,  scu  volitionem  ;  imo  nec  talem  gratite 
pactionem  admitlimus,  quae  vel  necessitatem 
infcrat  humanffi  voluntati,  vel  (quod  porinde 
esse  putamus)  qure  sola  sua  virtute  et  actione 
praivia  physica ,  et  ad  unum  determinet  vo- 
hnitatem ;  unde  in  hoc  sensu  fatemu^r  liomi- 
nem  oligere  bonum  piiusquam  a  Deo  sic  tra- 
hatur  vol  potius  quamvis  numquam  sic  tra- 
hatur.  Non  tamen  propterea  verum  est  dicere 
hominem  pro  sola  libertate  sua  cHgere  bo- 
num  in  prffidicto  sensu,  quia  licet  ex  Judatur 
illa  ti'actio  vel  potius  coactio  aut  necessitas, 
non  cxcUiditur  gratia  Dei. 

Homo  iion  cligit  honnm  ad  salutem  condu- 
cens,  nisiprius  a  Deo  trahatur. —  Unde  ulti- 
nio  loco  addimus,  loquendo  dc  tractiono  in 
vero  sonsu  quo  sacra  Scriptura  verbo  tralien- 
di  in  hac  materia  utifur,  certissimum  esse 
liominem  non  ehgere  bonum  ad  salutem  con- 
ducens,  nisi  prius  a  Deo  trahatur ;  nam,  si- 
cut  homo  non  ehgit  bonum  pietatis  et  ad  sa- 
hitom  a^lernam  conducons  (de  quo  est  sor- 
mo),  priusquam  a  Deo  vocetur  electus  vel 
nd  gratiam  vel  etiam  ad  gloriam  ,  ita  non 
prius  ehgit  bonum  quara  a  Deo  trahatur. 

Quiaper  vocationem  vere  traliitur  tractione 
morah  et  suavi  de  qua  Scriptura  loquitur,  ut 
Augnstinus  cxposuit  in  iila  quaist.  2  ad  Sim- 
phcianum,  et  tract.  20  in  Joannem,  et  saepe 
ahas;  et  per  auxilium  gratise  adjuvantis  etiam 
physice  homo  trahitur,  noc  prius  homo  ehgit 
quam  sic  trahatur;  qiiamvis  etiam  e  converso 
non  prius  sic  trahatur  quam  ipse  bonum  oh- 
gat,  ut  exposui  hb.  3  de  Auxiliis,  cap.  41, 
num.  8  et  sequentibus.  et  attigit  Molina  in 
pua  Concordia,  disput.  12. 

CAPUT  XIV. 

PR>CFINIT[0NEM  ACTUS  LIBEHI  ET  CERTITUDINEM 
PR.ffiSCIENTI^  EX  ILLA,  OPTIME  CONSISTEKE  CUM 
EFFIGACIA   YOCATIONIS  CONGRUJ;. 

Vocatio  congrua  prcecedit  ad  ummquemque 
supernaUiralem  actum .  —  Ex  dictis  in  supe- 
rioii  capite,  a  fortiori  constat  sententiam  hanc 
de  vocatione  congrua  non  cxcludere  pra?des- 
tinationem  secundum  quid  ad  fidem  vel  jus- 
titiam  secundum  uliquod  tempus,  nec  pro- 
priam  pra:'dcfinitionem  hberorum  actuum  su- 
pcrnaturaliiim,  quidquid  in  hoc  scnsorint  ali- 
qui  pariicularos  auctorcs ,  unara  opinionem 


EFnCAClS,  EJLSQUE  CONCOMDIA. 
cum  aha  conjungentos,  vel  ex  una  aliam  in- 
forentes;  cum  illis  onim  in  hac  parte  iion  sen- 
timus  ,  ut  declaravimus  lil).  3  de  Auxiliis, 
cap.  17,  nec  Cardinahs  Bellarminus  ita  sen- 
sit,  nec  frequentius  Tlicologi  Societatis,  nec 
revera  ost  connexio  iiiter  illas  sententias; 
quod  cnim  dictum  cst  de  pra^elcctione  ad 
gloriam  accommodari  eodom  modo  potest  ad 
praidestinationem  sou  prfodcfinitionom  cujus- 
cumque  liberi  actus;  nam  ad  unumquemque 
supernaturaiom  actum  proecedit  vocatio  con- 
grua  ad  fidem,  pffinitentiam,  vel  similem  ac- 
tum,  quae  vocatio  idco  prajstatur  congrua, 
quia  datur  ex  intentione,  vel  proposito  Dei 
absoluto,  c^uo  statuit  ut  homo  habeat  talem 
actum;  quod  ionge  certius  est  quando  tahs 
actus  cum  eftectu  conducit  ad  gloriam  con- 
sequendam.  Illud  ergo  propositum  Dei,  quo 
antoccdentcr  vult  talem  actum,  est  vera  prae- 
dcfinilio  antecedens ,  secundum  rationein, 
aijsolutam  prffisciontiam  futurorum. 

Quocirca  simplicitor  falsum  est  tollere  nos 
praefinitiones  divinas  in  ordine  ad  actus  hbe- 
ros  in  particulari;  nam,  licet  indefinite  hoc 
dictum  sit,  tamcn  generatira  vidctur  attribui 
nobis,  ct  dici  de  universis  actilius  liberis;  nos 
autem  non  negamus  prrefinitionem  bonorum 
actunm  supernaturalium,  nec  putamus  id  es- 
se  necessarium  ad  veram  cfficaciam  vocatio- 
nis  congrua? ;  quin  potius  crodiraus  illara  effi- 
cacitatem  ex  tali  proposito  Dei  ac  pra'defi- 
nitione  oriri,  et  aliam  efficacitatem  pra!vc- 
nientis  auxilii  cum  physica  vi  prxedetermi- 
nandi  humanam  voluntatem  minime  neces- 
saiiam  essc  putamus,  ut  pra^finitio  Dei  sit 
clBcax,  et  infallibilcm  habeat  executionem; 
neque  refert  quod  voluntas  nostra,  priusquam 
se  determinet ,  prseintelligatur  indifferens, 
nam,  hoc  non  obstante,  potest  in  divina  vo- 
luntate  prai-ccdere  docrctum  dc  futura  dc- 
terminatione  libera  voluntatis  Immanoc,  ni- 
mirum,  quod  fiat  ab  ipsamet  voluntate  in- 
ducta  ab  ipso  Deo,  eo  modo  quem  novit  es- 
se   accommodatum. 

Auctores  qui  negant  prwdefinitiones  absolu- 
tas  liberorum  actuum  ut  intelligendi.  —  Addo 
vero  ulterius  eos  auctores,  qui  negant  pra^dc- 
finitiones  absolutas  liberorum  actuum,  loqui 
de  pra^definitione  anteccdente,  et  (ut  ita  di- 
cam)  formali,  terminata  directc  ad  ipsum  ac- 
tum  liberum  in  seipso,  antc  absolutam  pra- 
sciontiam  ejus,  non  tamen  negare  virtualera 
praefinitionem ,  quoe  includitur  in  voluntate 
pra^definitiva  auxilii  efficacis,  seu  vocationis 
congrua^,  qua,  scilicet,  Deus   ex    se    voluit 


CAl\  XIV.   PR.EijEllNlTIONEM  ACTUS  LIlJEI\!  ET  CERTITUDINEM,  ETC. 


373 


durc  talem  vocalionem  sic  accommodatam, 
num  ibi  viitutc  includitur,  ut  etiam  voluerit 
dare  talem  actum  ;  undc  ctiam  consequitur  ut 
concomitanter,  vcl  conscqucntcr  socundum 
rationem,  Iiabuerit  etiara  decrctum  et  volun- 
tatem  talis  actus  in  scipso,  quai  ctiam  est 
quaidam  proedefinitio  ex  oetcrnitate   antece- 


tione  divina,  dicens  omnes  illos  eam  admilfe- 
rc  ut  nccessariam  ad  humanos  actus ;  snb- 
jungit  vcro,  niim.  1 12,  iilos  auctorcs  intcr  sc 
ditfcrrc,  nam  quidam  eoium  admiltunt  piee- 
dcfmitionem  physicarn,  alii  moralem  tantum. 
Undc,  cum  mc  omnibus  illis,  vel  potius  oni- 
ncs  illos  mihi  opponat ,  intclligit  profccto  mc 


dens  opus  ipsuni ;  et  hanc  putant  isli  aucto-    utramquc  definitioncm^  tam  physicam  quani 


res  sufficerc  ad  perfcctissimam  providentiam 
Dei,  ctiam  supcrnaturalem ;  quorum  opinio 
nulla  nota  digna  est  quoad  hancpartem,  esto 
vera  non  sit. 

Prcedefimtio  physica  qitid  significet.  —  Scd 
ainnt,  csto  admittamus  pra;finitionesmoraics, 
negare  tamen  nos  prffidcfinitionemphysicam. 


moralcm,  ncgare ;  quod  constat  non  itacsse, 
quia  oppositum  ex  professo  demonstro,  lib.  3 
de  Auxiliis,  cap.  17,  ct  in  cap.  iO  admitto  non 
solum  preedefinitioncm  ex  partc  Dei  ,  sed 
ctiam  pra'detcrminationem  moralcm  exparto 
nostrffi  voluntatis. 

Nec  minus  obscurura  cst  illud  aliud  addi- 


seu  in   genere  causa?,  efficientis,  ut  ipsi  lo-  tum,  cum  dicitur  prsedefinitioingencre  causaj 

guuntur,   quod  rcputant  magnum  inconve-  efficicntis ;  nam  propria  pra;dcfinilio  qua;  est 

niens;  at  hoc  parvi  momcnti  est;  nam  impri-  intra  Deum,  licct  respcctu  objecti  prredefiniti 

mis   illud  complexum,  piyrdefiaitio  fliysica,  habeat  rationcm   causse   finalis  cxtrinsccai , 

inusitatum  est  apud  nos,  et  satis  obscuram  ct  quatenus  illud  denominat  prsedcfinilum,  ta- 

ambiguam  habet  significationcm ;  quid  cnim  men  ex  parte  actus  divini  semper  concurrit 

cst  prffidcfinilio  physica?  Si  enim  per  hoc  si-  in  genere  causse  efficientis,  tanquam  applicans 

gnificaturpra-dcfinitio  vcra  etinOeo  existcns,  vocationcra  congruam  et  accommodalam  fini 

sic  nos  doccmus  vere  et  realiter  esse  in  Deo,  intento ;    qnod  si  veluti  per   antonomasiam 

non  quidem  pcr  additionem  alicujus  realita-  preedcfinitio    efficiens   dicatur,  illa  quse  sola 

tis,  vcl  modi  rcalis  libcri  intra  ipsam  Dci  vo-  sua  vi  facit  in  voluntate  creata  preedetermi- 

luntatem  existentis  (  hoc  enim  et  valde  falsum  nationem  ad  actum  prsedcfinitum,  sic  verum 

est,  et  nihil  ad  rcm  pra^scntem  refert),  scd  est  non  dari  prsedefinitioncm  in  gcncrc  causa? 

pcr    simplicissimam    emincntiam    ipsiusmet  efficientis,  et  quod  actus  sic  dcfinitus  non  li- 

rcalis  actus  voluntatis  divinee;  unde  Gabrcra,  bere  sed  necessario  fieret ;  hinc  autem  nihil 

disput.  3,  n.  3,  de  meipso  rcfert  quod  admit-  infcrri  potest  contra  efficacinm  divinae  preede- 

tam  proedefinitioncm  physicam  libcrorum  ac-  stinationis ;  quia  iile  motns  cfficicntia)  non  est 


tuum  Christi ,  quamquam  revera  apud  mc 
nunquara  Icgerit  quod  intcrnam  preefinitio- 
nem  vocem  physicam,  scd  solum  externam 
efficientiam   vel   determinationem. 


ad  illam  necessarius,  ut  dcclaratum  cst. 

Undc  ctiam  non  scquitur  Dcum  expectare 
humanae  voluntatis  dcterminationem,  utprse- 
destinctvcl  praedcfiniat  actns  ejus;  scd  solum 


In  quo  scnsu  neget  auctor  physicam  pi'cede-    sequitur  expectare  hujusmodi  dcterminatio- 


finitionem. —  Si  vcro  pcr  physicam  prajdcti- 
nitioncm  non  intcIUgat  decrctum  qnod  in  Deo 
ad  intra  manetj  sed  determinationem  ad  ex- 
tra  (quse  potest  dici  pra?definitio  passiva  in 
hominis  voluntatc  rcccpta),  sic  vcrum  est  mc 
negarc  hujusmodi  physicam  praedcfinitioncm, 
nam  eadem  est  cum  physica  prsedctcrmina- 
tione,  de  qua  est  tota  qua^stio  ;  tamen,  in  hoc 
scnsu,  falso  mihi  Cabrera  tribuit  quod  in  acti- 
bus  voluntatis  Christi  physicam  pra^definitio- 
ncm  admittam  ;  nam  quoad  hoc  eamdcm  ra- 
tionera  de  illis  ac  dc  caiteris  cssc  ccnseo,  cum 
non  minus  in  illis  salvanda  sit  vera  libertas' 
quam  in  caitcris.  Multoquc  raagis  falsum  est 
quod  alio  loco  significat,  mc  utramquc   prav 
definitionem,  tam  physicara  quam  moralcm, 
negare;  nam  in  disputat.  2,  §  2,    plurcs  auc- 
torcs  rcfcrt  contra  mc  (ut  ait)  pro  prajdefini- 


ncm  ut  effcctum  aliquera  prffidcfinitura  cxe- 
quatur,  qua?  duo  non  rcpngnant,  sed  optirae 
intcr  se  consonant;  quod  facilc  prospiciet  qui 
attente  distinxcrit  intcntionis  ordinem  ab  or- 
dine  executionis,  et  conditionatam  scicntiam 
futurorum  ab  absoluta.  Deus  cnim,  pra^vidcns 
qusenam   futm-a   sit  dctcrminatio  vohmtatis 
creatse,  si  in   hac  vel   illa   opportunitatc  ad 
operandum  applicetur  vcl  cxcitetur,  statuil  ac 
ac    prsefinit    aliquid  supcrnaturalis  boni  al) 
illa  cfficicndum.  Hsec  aut^m  prsefinitio  ad  or- 
dincm  intcnlionis  pcrtinct,  ct  in  ca  non  po- 
test  dici  Dcus  expectare  deterrainationem  ho- 
minis,  sed  potius  praivenire;  nam  ex  se  sua- 
quc  mcra  voluntatc  ifa  infcndit  bonam  illam 
dctcrminationcm  voluntatis  hominis ,  quara 
pra^vidcrat  possibilem,  et  conditionalitcr  fu- 
turam,  ut  nmnino  eani  ficri  faciat ;  atquc  ita 


37/i.  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILU 

statim  sequiturordo  executionis.  namut  actus 
sic  preefinitus  eveniat,  applicat  Deus  illam 
opportunam  vocationem  quam  accommoda- 
tam  esse  preenovit. 

Unde  intelligitur  hanc  partem  veram  esse, 
non  solum  posita  formali  prsefinitione  actus 
lil)eri,  sed  etiam  posita  sola  virtuali,  quoe  est 
per  voluntatcm  dandi  vocationem  congruam, 
nam  per  illam  impletur  conditio,  qua  posita, 
conditionata  scientia  transit  in  absolutam; 
altera  vero  pars  posita  est  prsecipue  propter 
actus  peccaminosos,  in  quos  pi-eefinitio  non 
cadit,  ut  nunc  suppono,  et  conscquenter  ncc 
priTSciri  possunt  futuri,  in  praefinitione  vel  ex 
vi  praidefinitionis  divinee.  Posita  etiam  est 
ilia  pars  propter  scientiam  futurorum  sub 
c  onditione,  quae  non  potest  esse  in  pra^defini- 
tione  divina,  cum  ordiue  rationis  illam  autc- 
cedat,  sitque  omnino  necessario  supponenda, 
ut  salva  libertate  actus  liberos  prBedefinire 
possit ;  unde  etiam  obiter  constat  falsum  esse 
quod  hoc  tempore  confinxerunt  aliqui,  pne- 
finitionem,  seu  decrctum  divinum  de  effcctu 
futuro  conditionato  supponi  ante  prwscien- 
tiam  ejus ;  illud  cnim,  prffiterquam  quod  ea- 
dcin  habet  incommoda,  sine  fundamento  fic- 
tiim,  vixque  intelligi  potest  ;  sed  de  hac  re, 
quia  suam  per  se  integram  disputationem 
postulat,  addemus  aliqua  inferius,  proeter  ea 
quce  in  lib.  2  de  Scientia  Dei  diximus. 

Certitudo  prfvdestimtionis  in  quo  fmdetur. 
—  Sola  scientia  conditionata  non  confert  cer- 
titudinem  ahsolutam  de  futuro  effectu.  —  Ulti- 
mo  vero  ex  dictis  intelligitur  siue  fundamento 
nobis  attribui  illud  quod  supra  retuli ,  nimi- 
rum,  juxfa  nostram  sententiam,  certitudinem 
praidestinationis  in  sola  prrescicntia  consti- 
tui.  Nam,  licet  dicamus  certitudinem  condi- 
tionatae  scientiee  necessario  supponendam  es- 
sc  ante  omnem  prffidestinationem  et  prsede- 
fmitionem  actuum  libcrorum,  vel  effectuvmi 
qui  ab  iilis  pendent,  non  tamen  in  sola  illa 
nrque  in  prffscientia  absoluta  ponimus  cer- 
titudinem  effectuum  priTdestinatorum  ;  sed 
h.anc  absolutam  certitudinem  primario  fun- 
«lari  dicimus  in  praedestinatione  ,  seu  pra'.- 
finilione  talium  effectuum ,  ut  ex  dictis  satis 
constat,  et  ex  tractatis  in  libr.  3  de  Auxiliis, 
cap.  14,  16  et  17.  Et  breviter  patet,  quia  cou- 
dilionalis  nihil  ponit  in  esse,  et  ideo  sola 
Fcientia  conditionata  non  confert  certitudi- 
nem  absolutam  de  futuro  effectu  ;  scd  opor- 
tet  ut  aliunde  supponatur  talcm  conditioncm 
aliquando  esse  in  re  ipsa  ponendam.  Hoc  au- 
tem  in  hujusmodi  effectibus  primo  fit  certum 


EFFICACIS,  EJUSnUE  CONCORDIA. 
ex  vi  prffidefinitionis  Dei ,  praesertim  posita 
definitione  formali,  quam  nos  admitlimus ; 
quamvis  ad  hoc  sufficere  possit  praifinitio 
virtualis ,  seu  efficax  voluntas  dandi  voca- 
tionem  congi-uam,  ut  videre  licet  in  Molina, 
in  Concordia,  qusest.  28,  disput.  1 ,  memb.  9 
et  10;  Vazquez,  1  t.   primge  partis,  disp.  92. 

Addendum  vero  est  imprimis  quoad  pecca- 
minosos  actus,  verum  csse  certitudinem  eo- 
rum,  ut  aliquando  futuri  sunt,  non  sumi  ex 
praedefmitione,  quia  tales  actus  non  praede- 
finiuntur,  ut  alibi  est  ostensum ;  nihilominus 
tamen,  supposita  scientia  condifionata,  per 
voluntatem  permittendi  vohmtatem  sua  li- 
bertate  operari  in  tali  occasione  constitutam, 
conditionata  scientia  transit  iu  absolutam,  et 
hoc  modo  illa  scientia  ejusque  certitudo  fun- 
dari  potest  in  decreto  divinoe  voluntatis,  non 
pra^definitivo,  sed  permissivo.  Nunquam  ta- 
men  decretum  voluntatis  potest  esse  prima 
vel  adaequata  ratio  hujus  certitudinis,  et  hoc 
solum  voluit  diccre  Molina  ,  ccrtitudinem 
hanc  non  sumi  ex  voluntate.  Probatur  autem, 
quia  si  decretum  sit  permissivum,  illud  non 
potest  infcrre  infallibiliter  futuritionem  effec- 
tus  permissi,  nisi  in  vi  prioris  conditionatee 
scientiffi  ;  si  vero  sit  decretum  prsedefiniens, 
illud  quidem  semel  posifum  recte  infcrt  in- 
fallibiliter  futuritionem  efiectus,  quia  talisvo- 
luntas  Dei  semper  impletur.  Tamen  illudmet 
decretum,  ut  sine  laisione  libertatis  humanse 
de  actu  ejus  haberi  possit,  supponit  prrescien- 
tiam  conditionatam  ejus,  ut  sffipe  dictum  est; 
ante  praescientiam  autem  conditionatam,  non 
supponitur  aliud  voluntatis  divinse  decretum, 
a  quo  ipsa  certitudinem  accipiat ;  ergo  prima 
radix  cognosccndi  hoec  futura  non  est  in  vo- 
luntate  divina,  sed  in  ipsa  scientia  et  infinita 
ojus  perfectione. 

Sed  hic  occurrebat  occasio  disputandi  an 
hffic  conditionata  scientia  supponat  decretum 
saltem  conditionatum  in  quo  nitatur,  vel  in 
quo  medio  uiti  possit  ejus  certitudo ;  sed  de 
liac  re  in  lib.  2  de  Scicntia  Dei  disputatum 
cst,  et  in  fme  hujus  operis  aliquid  illi  dispu- 
tationi  adjungemus. 

CAPUT  XV. 

ABLATA  PR^DETERMINATIONE  THYSICA,  NON  MINUl 
DIVINjE  PROVIDENTLE  PERFECTIONEM. 

Buo  ad  perfectionem  divince providentup  per- 
tinent,  et  qucenam  illa  s'nt.  —  Hoc  videtur 
esse  ultimum  incommodum,  quod  nobisattri- 
buitur,  tanquam  consequens  ad  sententiam 


o/O 


CAP.  XV.  AltLATA  PR.-EDETEUMINATIO.NE  PHYSICA,  NO.N  JIINLI,  ETC. 

nostrfim  de  vocatione  congrua.  Nos  vero  fa-  Objiciunt  vero  inaxime,  quia  sequitur  aclus 

cile  consccutionora  negamus,  cjusquc  ncga-  lihcros  humanie  vohinlatis  csse  preeter  in'.cn- 

tionis  ratioucm  iu  huuc  modum  dcelaramus.  tioncm  Dci,  si  ah  eo  non  sunt  prwfiniti;  hoc 

Nam   duo  potissime  sunt  qufe   pertinent  ad  anlcm  cst  contra  perfectioncm  providentije ; 

perfcctionera  divinjc  Providentire.   Uuura  cst  crgo.  Major  patct,  quia  intcntio  facit  volunt;i- 

exacta  cognitio,  el  pra?scicntia,  tam  specuia-  tcn;  eiiicaccm  et  prteviam,  fpice  prcedeiinitiva 

tiva  quam  practica  omnium  qnce  fuerunt,  vel  cst ;  ergo  uIdi  non  cst  pra>dcfmitio,  non  c?t 


quacumque  ratione  futura  suut,  aut  esse  pos- 
sunt ;  quam  scientiara  nos  raaxirae  supponi- 
raus  in  nostra  scntcntia.  Aliud  est  perfecta 
voluntas  conservandi  res  existentcs,  et  fa- 
ciendi  futuras,  et  subveniendi  omnibus  qua- 
rum  curam  gerit.  Pcrfcctio  autcm  hujus  vo- 
luntatis  non  in  hoc  consistit,  ut  orania  seque 
veht,  vel  ut  de  omnibus  aque  prtefmiat  aut 
statuat,  sed  singulis  juxta  capacitatera  vcl 
cxigentiam  uniuscujusquc.    Quis  enim  dicat 


intcntio  ;  ergo  quod  n<in  est  pra^dcfmitum, 
non  cst  intentura  ;  ergo  est  prsetcr  inlen- 
tionera. 

Sohiticr.  —  Actus  prcedestinatorurn  qui  ad 
titam  aternam  conductmt,  nullomodo  dicipos- 
sunt  prater  intentlonem  Dei.  —  Respondetur 
imprimishanc  objectioncm  non  habere  locum 
in  supernaturaUbus  actibuspraedestinatorum. 
Quia  omnia  qua?  sunt  ex  preedestinatione  di- 
vina,  sunt  maxime  juxta  intentionem  Dci,  cum 


ad  pcrfectionem  diviua^  providentia?  pertine-     pra^dctiuitio  nihil  ahud  sit  quam  cflicax  iu 


re  prsefinire  peccata,  aut  aequc  praeordinarc 
numerura  reproborum  ac  proedcstinatorum, 
aut  aequaHtcr  legcm  statuerc  de  alimeuto 
pra?stando  bovi  ac  homiui ;  quo  sensu  dixit 
Paulus  :  Nunquid  de  lohus  curaest  Deo. 

AUitudo  divina? promdenticp  in  quo  resplen- 
deat.  —  Sic  igitur,  licct  nos  negeraus  Deum 


tcntio,  vel  clectio  virtute  includeus  intentio- 
ncra ;  et  hoc  est  quod  dixit  Paulus  :  Ut  secnn- 
dum  clectionem  propositum  Dei  maneret.  Osteu- 
sura  cst  autcm,  juxta  nostram  scutcntiaui, 
hos  actus  prffidestiuatorum,  qui  ad  vitam  e> 
ternam  couducunt,  esse  ex  divina  electiouc, 
et   cousequenter    esse   a  Deo  pr» definitos ; 


haberetalemprovidentiamhumanarumvolun-     nuUo  ergo  modo  dici  possunt  pvffiter  inteniio- 
tatum,  ut  sola  sua  cflicacitatc  cas  pra^dctcr-    nem  Dei,  sed  secundum  illam. 


miuet  ad  unura  in  singuUs  actibus,  non  prop- 
tercadirainuimus,  seddeciaramus  potius  per- 
fectioncm  divinae  Providcntiae ;  quia  ad  illius 
pcrfcctionem  non  pertiuetlsedere  vel  impedire 
usum  libertatis  voluntatis  creatffi,  saltcm  se- 
cuudum  ordinarium  raodiim  providentise  suse. 


Deinde  dicitur  nuUum  bonuni  actum  hu- 
manura  esse  prseter  intentionem,  etiamsi  for- 
tasse  pra^dcfiuitus  non  sit,  prcedestiuationo 
scilicet  absohita,  forraali,  ct  pr.ie.via  ad  abso- 
lutam  prfescientiam  futurorum.  Ratio  est  quia, 
seclusa   prcefinitione ,   voluntas   anteccdens, 


Quin  potius  altitudo  providentise  divinae  est    qua  Deus  vere  cupit  aliquid  ficri  et  ob  eam 


ita  cooperari  voluntatibus  creatis,  ut  eas  sese 
llectere  sinat  quo  voluerint;  et  nihilominus 
tara  ccrto  et  infaUibiliter  eis  uti  ad  fines  pro- 
vidcntise  suw,  ac  si  illas  deterrainaret  ad 
uuura.  Quodquideui  in  bonis  actibus^prseser- 
tira  in  supernaturalibus,  facit  prajdeiinicndo 
illos  intra  se,  et  applicaudo  media  et  auxilia 


causam  confert  media  convenientia  ut  fiat,  sa- 
tis  in  rigore  est  ut  talis  effectus,  si  fiat,  non 
dicatur  esse  pra^ter  intcntionora  Dei,  scd  po- 
tius  ex  illa  aut  secundura  illara.  Quia  illa  vo- 
luntas  antecedens,  licet  nou  sitprajdefinitiva, 
est  vera  intentio  finis;  nam  cx  vi  iilius  ne- 
cesse  est  ut  divina  voluutas  velit  dare  media 


qure  novit  esse  accommodata,  et  ea  spcciali  ex  parte  ipsiusDci  ncccssaria  ad  talcmfincm. 

cura  providcndo.  In  uonuuUis  item  actibus,  Itcm  illa  voluntas  suificit  ut  Deus  simpliciter 

etiara  bonis,  naturalis  ordinis,  et  coramuni-  dicatur  velle  vel  optare  talcra  finera  aut  ac- 

bus,  id  fortasse  facit  sine  propria  prsedefini-  tum,  et^t  ipse  actus  dicatur  Deo  placere  dum 

tione,  per  solam  volautatein  antccedcntem,  a  fit ;  ergo  satis  efiam  est  ut  talis  actus  non  sit 

qua  proveniant  sigua  quod  tale  bonura  Dco  pra'ter  iutentiouera  Dei,  scd  secundum  illaui. 

placeat;  sunt  autem  ha?c  signa  ipsa  pra^cepta,  Qua;  ratio  in  universum  probat  de  omnibus  ac- 

consilia,  etc,  ratione  quorum  non  dicuntur  tibus  bonis,  etiamsisint  ordinisnaturalis,  quia 

hujusmodi  actu  tantura  perraissi,  etiarasi  abs-  omnes  suut  secuudum  beneplacitum  seu  ap- 


quc  propria  praermitionc  cx  coraniuni  cursu 
scu  geucrali  coucursu  provcnire  possint.  In 
raahs  autera  actibus  id  facit  Dcus  sola  pr»- 
scientia  et  rairabili  perraissione. 

Pr(pcipuw  ohjectioni  satlsfit.  —  Ohjectio.  — 


probationcm  Dei,  et  secundum  aliquam  iu- 
teutioucm  cjus,  qua  directe  vult  talera  ac- 
tura,  saltem  voluntate  antecedcntc,  sivc  ha^c 
sit  primaria  et  ex  se,  sive  secundaria  et  ex 
aliqua  suppositionc,  ut  mox  explicabimus. 


376  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

Cum  autcm  objicitur  iiitentionem  dicerc 
voluntatem  cflicacem,  etc.,  rcspoudemus  nou 
oportcre  intcntionem  esse  omni  ex  parte  ab- 
solutam,  ut  sic  dicam,  et  consequenter  neque 
necessariumesse,  simpliciter  etex  omni  parte 
esse  efEcacem,  sed  tantum  respectu  iuten- 
dentis,  quamvis  respectu  aliorum  possit  con- 
ditiouem  includere.  Sic  enim  qui  decrevit 
agere  iter  cum  socio,  si  ipse  velit  et  non 
alias,  vere  intcndit;  undc  si  postea  iter  agat, 
illa  vokmtas  satis  cst  ut  dicatur  propter  illum 
fmcm  operari ;  quamvis  respcclu  socii  illa  vo- 
lunlas  conditioncm  incluserit,  sine  qua  non 
haberet  efFectum.  Ad  hunc  igitur  modum  se 
habet  voluntas  antecedens  Dei,  et  ideo  sulli- 
cit  ut  dicatur  ctrcctus  esse  secundum  inteu- 
tioncm  Dei.  Quod  autem  supra  dicebatur,  in- 
ter  prsefinitionem  et  permissioncm  non  csse 
medium,  falsum  est,  nam  datur  voluntas  an- 
tecedens,  ut*est  expHcatum. 

Peccata  omnia  dicipossiint  fradnr  intentio- 
nem  Dei  esse.  —  Tertio  crgo  de  malis  actibus 
addimus,  peccata  omnia  merito  dici  posse 
praiter  intcntionem  Dei  esse,  quia  non  solum 
sunt  absque  pra.'dcfmitione  divina,  scd  etiam 
absque  simpHci  complacentia,  quam  Dcus  in 
illis  habeat,  et  absque  voluntate  antecedenti 
qua  Deus  illa  intendat.  Unde  nihil  opcratur 
Deus  ex  intentione,  qua  velit  ut  actus  mali 
fiant,  sicut  operatur  in  omnibus  bonis  cujus- 
cumque  ordiuis  sint ;  sed  quoties  influit  con- 
curreudo  ad  malum  actum,  operatur  cx  alia 
iutcntione,  pra^scicns  et  pcrmittens  eflectio- 
nem  ahcujus  mah  actus  ;  ob  quam  rationcm 
Scriptura  simphciler  dicit  peccatum  esse  con- 
tra  voluntatem  Dei  ,  et  esse  Deo  invisum, 
odio  habitum,  atque  ctiam  ignoratum,  scien- 
tia  scilicet  quai  approbationem  includat;  cr- 
go  merito  dici  potest  esse  prseter  intentio- 
ncm  Dei.  Diccs  :  ergo  etiam  dici  poterit  con- 
tingenter,  id  est  ,  casu  et  fortuito  evcnicns 
rcspcctu  Dei.  Rcspondetur  negando  conse- 
qucntiam ;  quia  ha?c  verba  non  solum  signifi- 
cant  csse  prseter  voluutatem  et  intentionem, 
pcd  ctiam  pra^ter  scientiam,  seu  prsescien- 
tiam  et  pcrmissioncm.  Atque  hoc  cst  quod 
Molina  doecre  voluit  citatis  locis,  nam  loqui- 
tur  vel  de  lapsu  primi  hominis,  vel  de  alio- 
rum  hominum  peccatis,  vcl  de  nonuunis  ef- 
fcctibus,  qui  ita  ex  illis  proveuiunt,  ut  si  pec- 
caia  nou  esseut,  nullo  modo  illa  cveuirent. 

Objectio.  —  Sohitur.  —  Duohus  modis  in- 
telligitur  Detis  aliquid  prcrfinire.  —  Dices :  er- 
go  etiam  Christi  passio  dici  dcbet  pra;ter  iu- 
tcntionem  Dei,  quia  solum   ex  peccato  seu 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

occasione  illius  iutroducta  est.  Et  idem  argu- 
mcntum  fieri  potcst  de  actu  pcenitentia",  et 
aliis  qui,  licet  sint  boui,  necessario  suppo- 
nunt  culpam;  haec  autem  sunt  etcontra  dicta 
in  priori  illatione,  et  contra  modum  loquendi 
Scripturffi.  Respondetur  absolule  ncgando 
sequelam,  scd  solum  sequitur  ha^c  non  esse 
ex  primaria  intcntione,  seu  institutione  Dei, 
non  autem  non  esse  ex  aliqua  saltem  secun- 
daria.  lu  quo  multum  diflert  inter  ipsa  pec- 
cata,  et  actus  seu  eflectus  bonos,  qui  occa- 
sione  peccatorum  fiuut ;  itaque  duobus  modis 
intelligitur  Dcus  aliquid  pra'defmire,  seu  ab- 
solute  vellc,  ct  ordinare.  Primo  ex  se,  et  ex 
sola  sua  bonitate  et  sapientia,  quomodo  nos 
credimus  voluissc  incaruationcm  filii  sui^  proe- 
dcstinatorum  gloriam,  mundi  creationem,  et 
similia,  qua3  chcuntur  csse  ex  primaria  Dei 
intentione  et  institutione.  Secundo,  vult  qui- 
dem  Deus  aliquid,  non  tamen  ex  se  solo,  et 
quasi  ex  primaria  incliuatione  sua,  sed  ex 
aliqua  hypothcsi  ,  ct  prajsertim  occasione  ali- 
cujus  culpai.  Et  hujusmodi  suut  omnia  quai 
Deus  praecise  vult  in  remedium  vel  vindictam 
peccati.  Ha?c  enim  Dcus  absolute  non  vult  do- 
nec  necessaria  vel  utilia  esse  judicet,  occa- 
sione  alicujuspeccali  pra?visi.  Et  ha-c  compa- 
ratione  priorum  dicuntur  in  Scriptura  non 
esse  facta  a  Deo,  et  conscquenter  nec  volita ; 
hoc  enim  sensu  dictum  est  :  Deus  mortem 
non  fecit,  nec  dclcrtatur  in  pcrditione  mo- 
ricnlium,  ct  Deus  ncmincm  vult  perire,  sed 
omnes  ad  agnitionem  veritatis  venire ;  quan- 
quam  ex  hypothesi  rcvera  Deus  veht  et  fa- 
cia  tilla. 

MolincB  diclum,  quod  quidam  parvuli  ila  pe- 
reant,  ut  parentes  illis  suhvenire  nequeant,  ef- 
fectum  esse  et  pcenam  peccati  primi  parentis  , 
171  quo  sensu  intelligendum.  —  Et  in  hoc  sensu 
dixit  Molina  in  dicta  disp.  1,  q.  49,  pag.  3o0, 
juxta  primam  editionem,  quod  quidam  par- 
vuli  ita  pereant,  ut  parcntes  illis  subvenire 
nequeant,  effectum  esse  et  poenam  peccati 
primi  parentis,  idque  non  per  se,  sed  per  ac- 
cidens,  ex  ipsa  dispositione  causarum  uni- 
vcrsi,  et  primi  parentis  casu  scu  lapsu,  prae- 
terDci  institutioncm  ac  voluntatem.  Quffiver- 
ba  iu  sinistro  sensu  quidara  modernus  inter- 
prctatus  cst,  cum  verus  sensus  et  facilis  sit  et 
certissimus.  Loquitur  enim  de  institutiouc  et 
voluutate  quam  Dcus  ex  se  habuit,  circa  sa- 
lutcm  hominum,  vcl  in  stalu  iunocentiae,  et 
ante  praevisum  lapsum  primi  hominis,  quae 
absolute  dici  potest  primaria  institutio  et  vo- 
hintas,  vel  etiam  post  lapsum  primi  hominis, 


CAP.  XVI.  QTJALEM  PKOVIDENTIAM 
quatenus  ex  se  voluit  omnes  ab  illo  malo  re- 
diuii  uc  liberari.  Qua;  est  secundaria  insUtu- 
tio  respectu  prioris,  tamen  etiam  est  prima- 
ria  et  per  se  comparatione  facta  ad  danma- 
tionem  eorum  qni  non  salvantur.  Et  compa- 
ratione  utriusque  institulionis  Dei,  dicitur 
esse  praiter  intentioncm  ejus,  quod  aliquis 
salvari  non  possit.  Et  codem  sensu  dicitur 
hoec  irapolcntia  csse  pcr  accidens,  non  quia 
simpiicitcr  cveniat  casu  respectu  Dei;  constat 
euim  esse  proevisam  et  permissam  ,  sed  quia 
non  ex  ordinante  antecedenteque  Dei  volun- 
tate  provenit;  sed  solum  ex  voluntate  qua- 
dam  consequente,  et  quasi  acccptante  iilud 
malum  poen.i?,  in  vindictam  culpfe,  supposita 
permissione  ejus,  et  prffivisione  ex  generali 
cursu  causarum  universi.  Unde  inferius  circa 
quaestion.  22,  art.  2,  pag.  331,  dixit  idem 
auclor  comparationc  causee  primee  nuUuni 
esse  effectum  fortuitum  ,  quia  omncs  sunt 
praevisi  et  subjacent  divina?  providentiae  , 
quamvis  non  omnes  sint  intenti ,  sed  aliqui 
lantum  pcrmissi. 

Non,  sohtm  culpce,  sed  etiam  aliqiice  poence 
non  intendmtiir  a  Deo,  sed  tantmn permittun- 
tur.  —  Est  i>i  Deo  voluntas  ahsoluta,  qua  vult 
panam  in  vindiciam  peccati.  —  Indicat  tamcn 
ibidem  non  tantum  culpas  ipsas,  sed  etiam 
aliquas  poenas  csse  ex  his  effectibus,  qui  non 
iutcnduntur  a  Dco,  sed  tantum  permittuntur, 
quomodo  ait :  Non  oportet  ut  mors  illius  qui, 
dum  natare  voluit,  sufFocatus  est,  fuerit  a  Deo 
intenta  ,  sed  tantum  permissa.  Nihilomiaus 
tamen  negari  non  potest  quin  magna  interce- 
dat  diiferentia  inter  peccatum  et  iilud  ma- 
hnn,  quod  tantum  est  po3na  peccati.  Nam 
peccatum  non  solum  non  estintentum  a  Deo, 
sed  nec  simplicitcr  volitum  voluntate  conse- 
([uente,  sed  pure  permissnm ;  pcena  autom, 
qualis  est  mors  ejus  qui  sutibcatur,  etsi  non 
sit  intcnta  propria  intentione  quaj  antecedat 
executionem  et  praBparet  media  ad  illam,  ta- 
men,  supposita  pra^scientia  peccati,  et  quod 
taiis  circctus  cventurus  sit,  si  rcliqua;  causai 
universi  suo  cursu  agere  sinantur,  revera  est 
in  Deo  voluntas  absoluta,  qua  vult  talcm  cf- 
fcctiun  in  vindictam  peccati,  quia  hoc  bonum 
et  justum  est.  Unde  ralionc  hujus  voluntatis 
dicitur  in  Scriptura  nullum  esse  malum  (uti- 
que  poenai),  quod  non  fecerit  Doniinus,  quod 
non  dicilur  unquam  do  malo  culpa>,  seu  dc 
actibus  moraliter  malis. 

Neque  hanc  dithirentiamnegare  voluit  Mo- 
hna,  nam  discrte  explicat  paulo  infcrius,  cir- 
ca  ax-tic.  4  ejusdem  qusest.   22,  p.  380.  Vas- 


GRATr.E  CIRCA  REPROnOS,  ETC.  377 

quez  enim  de  actibus  peccatorum  dicit  Deum 
nec  intendere  illos,  nec  ullo  modo  velle,  sed 
tantum  permiltere  ;  in  pag.  vero  301,  loquens 
de  aliis  eirectibus,  qui  sunt  poena^  peccato- 
rum,  dicil  Deum  eos  velle,  vcl  sub  hac  con- 
ditione,  si  peccata  committantur,  vel  absolute 
voluntate  consequenti;,  scilicet,  quia,  posila 
pr^Escientia  pcccatorum,  jam  absolute  vult 
alios  effectus  illos  in  vindictam  pcccatoraui. 
Quocirca  quando  hi  cffectus  dicuntur  per- 
missi,  non  id  dicitur  ad  excludendam  hanc 
volantatem  consequentem  Dei,  sed  ad  exclu- 
dendam  prseviam  intentionem ,  in  cujus  vir- 
tute  per  se  et  directe  praeparentur  media  ad 
talem  finem,  seu  effectum.  In  quo  etiam  addo 
hoc  genus  intentionis  neccssarium  quidem 
non  esse  in  omnibus  his  effectibus,  quia  per 
se  plus  habent  acerbitalis  quam  clementiffi  ; 
nihilominus  tamon  non  repugnare ,  quin  hoc 
cliam  modo  sint  aliquando  intenti  a  Deo,  et 
ad  illos  praiparentur  et  ordinenturmedia  per 
divinam  Providentiam  specialem.  In  quo 
etiam  differunt  ab  actibus  peccatorum;  est- 
que  ratio  ditfcrentiffi  clara,  quia  hi  effectus 
non  sunl  simpliciter  mali,  nec  divinai  bonitali 
repugnantes,  sicut  peccata. 

CAPUT  Xv^I. 

QUALEM  PROVIDENTIAM  GRATIjE  CIRCA  REPROBOS 
C0(iANTUR  PONERL;  AUCTORES  QUI  PHYSICAM  PRiE- 
DETERMINATIONEM  AD  SINGULOS  AGTUS  PUTANT 
ESSE  NECESSARIAM. 

Secundapars  htjus  operis,  in  qua  examinan- 
tur  ea  dogmata  quce  ex  neccssitate  physicce 
prcedeterminationis  aperte  infenmtur.  —  Re- 
follimus  hactenus  dogmata  quae  vel  nobisfalso 
atti'ibuuntur,  vel  ex  nostra  sententia  male  in- 
feruntur;  superest  ut  in  hac  seeunda  hujus 
operis  parte,  ea  dogmata  examinemus  qua?  ex 
necessitatephysiccepraedeterminationisapertc 
inferuntur,  et  a  defensoribus  iUius  sententiai 
nou  gravate  admittuntur. 

Cahrera,disp.  6,  dui.  A,  n.  92. — Fad.  disp., 
dul.A,  num.  45  et  \^.  — Primum  dogma  est, 
Deum  ita  providisse  omnibus  hominibus, 
quos  non  pra?elegit  ad  gloriam,  de  remediis 
ad  salutem  nocessariis,  ut  per  se  ab  extrinse- 
co  illis  impossibile  sit  salvaii.  Non  assero 
propositionem  hanc  sub  his  terminis  ab  eis 
tradi,  sed  assero  in  dictis  ab  eis  evidcnter 
coutineri.  Nam  imprimis  dicunt  liierum  arli- 
trium  infallihiliter  deficere,  nisi  Deus  efficaci- 
ter  inchoet  actum  bonum-;  intelligunt  enim,  ni- 


378  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

si  Deussolus  inchoet  sine  ipso  libero  arbitrio; 
hoc  enim  est  quod  in  ilHs  disputationibus  in- 
tendunt  contra  nos  persuadere  ,  nam  quod 
nobiscum  inchoet  Deus,  nos  niaxime  profite- 
mur ;  unde  quod  aiunt,  infalliUliter  defiare 
nisl  Deus  inchoet  acttim,  non  est  ex  aliqua 
prseseientia,  vel  suppositione,  sed  ex  intrin- 
seca  et  essentiali  impotentia  Uberi  arbitrii ; 
quare  ita  ilhid  dicitur  infalhbile,  ut  oppositum 
sit  simphciter  impossibile.  Quia  infallibilitas 
illa  fundatur  in  essentiah  dependentia  hberi 
arbitrii  a  Dco,  qua3  tanla  est,  juxta  hos  au- 
ctores,  ut  non  possit  hberum  arbitrium  pro- 
dire  in  actum,nisi  Dcus  sohis  prius  cflicaciter 
inchoet  ihum,  detcrminando  nimirum  ipsum 
Hberum  arbitrium.  Igitur  ex  sententia  hujus 
auctoris,  quam  impossibile  est  causam  secun- 
dam  opernri  sine  concursu  primae,  tam  est 
impossibile  hberum  arbitrium  creatum  etii- 
cere  actum  bonum,  nisi  prius  Deus  sohis  cfii- 
caciter  inclioet  illum.  At  subjungit  eodem  lo- 
co  idcm  auctor,  initlum  efficaciw  actns  reli- 
quisse  Deum  arbitrio  eorum  qiiiret^era prcedesti- 
iiati  no)i  su)it.  et  ideo,  alt,  nunquam  ad  tantum 
honum  detenient  ut  tali  actui  initium  effica- 
cice  tribuant.  lu  qua  sententia  evidentcr  uit 
reliquissc  Deum  reprobos  ex  vi  sua3  providen- 
tio?  in  eo  statu,  in  quo  sit  illis  impossibilis  in- 
choatio  actus  boni.  Quia  hrec  inchoatio  est 
propria  et  quasi  essentialis  causre  primfe,  ut 
sic ;  ergo  est  impossibilis  causffi  seeund.Te  ut 
sic  ;  ergo  si  Deus  commitlit  non  priifideslina- 
tis  ut  inchoent  actus,  aliquid  impossibile  eis 
committit,  nam  hoc  causa  secunda  faccre  non 
potest,  ut  idem  auctor  paulo  inferius  docet. 
Unde  etiam  ht^  cum  inchoare  actum  iDonura 
sit  medium  nccessarium  ad  salutem,  Deum 
ducere  hos  homines  ad  illum  terminum  per 
viam  prorsus  iuviam  et  inaccessibilem,  id  est, 
per  medium  prorsus  impossibile.  Unde  ulte- 
rius  sequitur  in  Imjusmodi  hominibus  non 
esse  defectum  voluntatis,  sed  potestatis,  quod 
non  inchoent  liujusmodi  actus,  quia  illud  non 
est  mimus  causai  secunda>,  ct  nihilominus 
imputari  cis  ad  culpam  quod  careant  his  ac- 
tibus,  qui  ad  salutem  necessarii  sunt ;  quod 
quam  sit  durum  et  absurdum  satis  per  se 
constat. 

Proedictus  tamen  auctor  nihil  horum  rcpu- 
tat  inconveniens^  quin  polius  aliis  locis  ex- 
presseilla  confirmat;  nam  alibi,  disp.  6,  dub. 
7,  sic  inquit  :  Deus  nec  dat,  nec  paratus  est 
dare  auxHlum  efficax  omniius  reproMs,  sed 
decrevit  firmo  proposito,  ct  quasi  prolata  sen- 
tentia  illis  noii  dare,  sed  eos  deserere.  Declarat 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
autem,  disp.  6,  dub.  7,  n.  13  et  24.,  Deura 
liabuisse  hoc  decretum  cx  se  et  quasi  ex  pri- 
maria  intentionc  sua ,  nuUa  ratione  habita 
dispositionis  ex  parte  hominis,  sed  ante  om- 
nem  operum  praivisionem.  Per  auxilium  au- 
tem  eflicax  intelligit  ipsummet  concursura 
Dei,  ut  priniffi  causae,  quod  praeviura  esse  pu- 
lat,  et  prsedeterminans  causam  secundam,  ct 
ita  complcns  illam,  ut  impossibile  simplicitcr 
sit  sine  illo  auxilio  operari.  Unde  alio  loco, 
dub.  3,  n.  109  et  seq.,  dub.  4,  num.  -43  et  seq. 
consequenter  ait,  et  ex  professo  persuadere 
conatur,  non  essein  potestate  hominis  habere 
lioc  auxilium  efficax. 

Quod  si  interroges  quoraodo  lioraini  irapu- 
tetur  ad  culpam  non  facere  id  quod  sine  hoc 
auxilio  efficaci  faccre  non  potest,  siquidem 
tale  auxilium  neque  habet,  neque  liabere  po- 
test,  respondet  alibi:  Licetnon  sitin  potestate 
hominis  habere  determinationem  ad  talem 
actum,  vcrbi  gratia,  amorera,  nihilominus  illi 
imputatur  si  non  amet,  quia  ad  hoc  satis  est 
quod  habeat  aliud  donum  quod  confert  potes- 
tatera  amandi.  Quale  ipse  esse  putat  auxilium 
prgevenicns  seu  excitans,  quod  ab  his  aucto- 
ribus  solet  appellari  sufficiens,  et  de  illo  di- 
cunt  quod  dat  posse,  nou  autcm  operari,  et 
id  satis  esse  ut  liomini  imputetur  non  operari. 

Quod  si  nirsus  objicias  interdum  hominem 
non  pi\Tdestinatum  esse  justum,  cui  Deus  ex 
se  non  denegat  auxilium  efficax  ad  salutem, 
quia  non  deserit  amicum  suum  nisi  prius  de- 
seratur  ab  ipso,  respondet  clare,  et  sine  uha 
torgiversatione  ille  auctor,  alio  in  loco,  eadeni 
disp.  6,  dub.  8,  nura.  58,  Deum  deserere  jus- 
tos  per  subtraclionera  auxilii  cfficacis  pro  soki 
voluntate ,  priusquam  deseratur  ab  ipsis. 
Quando  autcm  Concilium  Tridentinum,  ses- 
sion.  6,  can.  11,  dicit  Dcum  non  deserere 
justos  nisi  prius  deseratur  ab  ipsis,  intelli- 
gendum  esse  dicit  de  desertione  per  subtrac- 
tionera  gratiae  justificantis;  hanc  enim  Deus 
non  aufert  a  justis,  nisi  ipsi  prius  mortaliter 
peccent;  auxilium  autem  cfficax  ad  non  pec- 
candum  suo  tantum  arbitrio  dcnegat,  eliam 
justis  quos  non  pra^destinavit ;  ita  ut  non  so- 
lum  actu  non  det  illud,  verum  etiam  nec  pa- 
ratus  sit  dare.  Talis  ergo  providentia!  ratio 
statuitur  ab  his  auctoribus  circa  homines  non 
priedestinatos,  de  qua  duo  explicare  necesse 
est:  primum,  qualis  sit  illa  doctrina,  secun- 
dum  quam  necessaria  illatione  conjuncta  sit 
cum  senientia  quam  tractamus  de  physica 
praidetorminatione. 

Matio  divince  providenticB  ah  adversarii^  po- 


CAP.  XVI.  QUALtlM  PROVIDENTIAM  GF\ATI.^  CIUCA  REPR0150S,  ETC.  379 

sita  dlienaest  a  dhinalonitate  et  sapientia. —    l)itatione  3,   nunier.  109,  110  ct  120  et  126. 
Dico   igitiir  imprimis  illam  rationem  provi-     Unde  nec  vnlt  Deus  salutem  talium  hominum 

dentiae  divinse  alienam  esse  a  divina  bonitate  in  raediis  nccessariis  ad  illam,  quia  revcra 
et  sapientia,  et  a  voluntate  quam  Deus  horai-     non  vult  dare  iUa,  irao  potius  ex  se  voluit  ct 

nibus  in  Scripturis  manifestavit,  ideoque  doc-  decrevitnon  dare.  Ncc  dcniquc  voluil  darc  his 

trinam  illam  oranino  falsam  esse;  quam  vero  horainibus  potestatera  obtinendi  taha  mcdia, 

censurara  mereatur,  non  est  nostrum  nunc  et  consequenter  nectollcndi  defectura  eorum. 

dicere,  sed  altiori  judicio  reraittere.  Probatur  Qaia,  juxta  dictam  sententiam,  unura  mcdium 

assertio  prirao,  quia  juxta  hanc  doclrinam  se-  raaxime  neccssarium  est  de  se  auxibura  cfii- 

quitur  primo,  ita  Deura  disposuisse  providen-  cax,  et  his  horainibus  simpliciter  cst  impos- 

tiam  suam  erga  non  praedestinatos,  ut  salvari  sibile,  tara  raoraUter  quam  physice,  haberc 

nuUo  raodo  possint,  etiara  quantum  est  cx  tale  auxihum,  quia  non  est  rehctum  in  potes- 

parteDei;  consequens  est  falsum,  et  contra  tate  vel  hbertate  eorum,  ut  constat  ex  dicto 

Scripturam;  ergo.  Minor  constat  ex  illo  1  ad  auctorc,  dicto  numcro  116,  ct  dubio  quarto, 

Timoth.  2  :  Deiis  vult  omnes  homines  salvos  numero   46,  vers.    Quarto  proiatur,   ubi  id 

/ieri;  quem  locum  late  tractavimus  lib.  4  de  contirmare  conatur  ex  iho  Pauh  :  Quis  enim 

Pra^dcstinatione,  cap.   1.  Ostendimusque  de  te  discernit. 

omnibus  hominibus  sine  liraitatione  esse  in-  Adiersarionim  responsio.  —  Rcspondebunt 

tclhgendura,  ac  proinde  esse  omnino  certum,  fortasse  auxihum  cfiicax  non  esse  neccssa- 

Deum ,  quantum  in  se  est,  omnes  liomincs  riura  ut  homo  possit  salvari,  sed  ut  salvctur, 

salvare  voluisse.  Huic  autem  vcritati  et  prin-  ct  ideo  quamvis  Deus  ex  se  statuerit  non  dare 

cipio  plane  repugnat  dicere  Deum  rehquisse  his  horainibus  auxihura  efficax,  nihilorainus 

omnes  non  pra-destinatos,  cum  tali  genere  ac  potuisse  vehe  dare  horainibus  potestatem  ut 

modo  providentia^,  cura  quo  pcr  se  ct  ex  na-  fihi  Deifiant,  et  ita  vcHe  vohratateantecedenti 

tura  rei  irapossibile  est  tales  horaines  salvari,  salutera  eorum  non  ut  futuram,  sed  ut  pos?i- 

Quod  plane  ailirmant,  qui  dicunt  Dcum  ex  se  l)ilera,  et  hoc  satis  esse  ut  dicaraus  hos  homi- 

decreA'isse  non  dare  his  hominibus  auxilium  nes  salvari  posse,  quamvis  infallibile  sit  nul- 

efficax,  alioqui  de  se  necessariura  ad  salutera.  lum  eorum  futurum  esse  salvum. 

Probatur,  quia  qui  non  est  parafus  ad  dandura  Convincitur  esse  falsa.  —  Sed  hoc  facili  ne- 

raedium  simpliciter  necessarium  ad  fincm,  gotio  convincitur  csse  falsum  ct  ridiculura; 

profecto  nec  ex  se  paratus  est  ad  dandum  nam,  licet  auxilium  cfficax,  ut  sic,  detur  Iio- 

finem,  nam  intentio  finis  necessario  inducit  mini,   non   soliun  ut  possit   opcrari,  sed  ut 

voluntatem  medii  necessarii  proportionatam  operetur,  taraeu  si  tale  auxiliura  est  simplici- 

intentioni ;  si  crgo  Deus  ex  se  non  dat,   nec  tcr  et  ex  natura  rei  necessarium  ad  operan- 

paratus  est  dare  auxilium  efficax  quod  ccn-  dum,  necessario  fatendura  est,  sicut  est  ne- 

setur  esse  medium  necessarium  ad  opera  sa-  cessarium  ad  salutcm  iilud  dc  facto  obtinere, 

lutis,  non  est  etiam  paratus  ad  dandura  ipsam  ita  potestatem  habendi  illud  esse  necessariam 

salutem.  Falsura  ergo  est  voluisse  Deura  oni-  adpotestateraconscquendisaIutem;crgohomo 

nes  homines  salvos  facerc.  cui  non  solura  non  datur  tale  auxilium,  ve- 

Prwterea,  si  Deus  ex  se  itavoluit  providere  rum  etiam  nec  potestas  obtinendi,  non  solum 

his  hominibus,  et  non  aliter,  plane  voluit  ut  non  salvabitur,  verura  ctiara  ncc  salvari  po- 

nec  salventur  nec  salvari  possent ;  uullo  crgo  test  simpliciter,  nec  absolute,  ac  independcu- 

modo  voluit  salutem  eorura.  Probatur  conse-  ter  ab   ejus    arbitrio  ;    quia   hoc    raodo    est 

quentia,  quia  ncc  voluit  cam  in  scipsa,  per-  ctiam  illi  impossibile  habcre  talc  auxiliura  ut 

fccta  et  absoluta  vohmtate,  ut  per  se  constat;  in  dictis  locis  expresse  auctor  ille  fatetur.  As- 

nec  vohmtate  conditionata,  et  includcnte  vel  sumptum  pra?terquara  licet  ex  terminis  videa- 

illam  liraitationem :  Quanticm  est  ex  parteDei,  tur  evidens,  declaratur  ac  demonstratur  bre- 

velillamconditionem:  Sihomocooperarivolue-  viter.  Quia,  si  unus  actus  est  necessarius  ad 


rit.  Quod  patet,  quia  supponitur  Dmis  ex  se 
decrevisse  illum  limitatura  modum  providen- 
tioe  prKstare  his  hominibus,  ct  non  amplio- 
rcra,  quidquid  ipsi  conentur.  Qua  supposi- 
tione  facta,  ilia  conditio  coopcrandi  est  sim- 


alium,  potcstas  ad  priorcm  actimi  erit  ne- 
ccssaria  ad  polestatem  habendi  postcriorem 
actum.  Ut  si  diaphaneitas  est  neccssaria  ad 
luracn,  quod  nonpotest  esse  diophanum,  nou 
potcst  essc  illuminatum ;  et  quia  species  visi- 


phciter  impossibihs  bomiui,  ut  consequcntcr    bilis  est  nccessaria  ad  videndum,  qui  simpli- 
etexpressc  fatetur  prsodictus  auctor  diotadu-    citer  non  possct  habere  spccicm,  simpliciter 


380  DE  VERA  1NTELLIGENTF\  AUXILII 

non  posset  videre ;  et  quia  causa  secunda  non 
potest  agere  sine  concursu  primfe,  si  non  pos- 
set  liabere  talem  concursum,  simpliciter  non 
posset  agere.  Est  ergo  attente  consideran- 
dum,  quando  aliquid  requiritur  ad  actualem 
operationem,  praeter  virtutem  proximam  ope- 
rantis,  dupliciter  posse  illud  requisitum  con- 
siderari,  scilicet,  vel  ut  actu  positum,  vel  in 
potestate  habendi  illud.  Priori  ergo  modo 
non  semper  est  necessarium  ad  actum  pri- 
mum,  sed  ad  secundum,  ut  maxime  patet 
in  actuali  concursu  Dei.  At  posteriori  modo 
semper  est  necessarium  ad  posse  simpliciter, 
ideoque  potestashabendi  illudrequisitum  per- 
tinet  ad  actum  primum ;  iila  autem  potestas 
consistit  in  lioc  ut  Ueus,  quantum  est  cx  se, 
sit  paratus  ad  concurrendum,  vel  dandum  re- 
quisitum  illud,  quando  non  potest  aliter  a 
creatura  obtineri.  Et  idco  si  Deus  ex  sese  ab- 
soluto  decrcto  denegat  concursum  ,  nullo 
modo  manet  iu  potestate  creatura)  habere 
illum,  et  consequentcr  nec  operari,  eadem- 
que  ratio  pi'ocedit  in  auxiho  de  se  efficaci, 
quod  necessarium  esse  dicitnr  ex  vi  subordi- 
nationis  et  dependentiai  causs  secunda^  a 
prima. 

Confirmatur  prmtm  inconveniens.  —  Addo 
proeterea,  juxta  doctriiunu  liorum  auctorum, 
auxilium  efticax,  eliam  in  actu  positnm,  non 
pertinere  tantum  ad  actum  secundum,  sed 
magna  ex  parte  ad  actum  primum,  quia  ipsi 
non  ponuut  auxilium  efficax  in  solo  coucursu 
concomitante  ad  ipsum  actum,  sed  maxime 
in  quadam  efficaci  actiono,  qua  Dcus  pranx'- 
nit  liberum  arbitrium,  et  determinat  illud  ad 
agendum,  per  quam  dcterrainationem  quo- 
dammodo  completur  in  actn  primo,  quia  sine 
illo  (juxta  lios  auctores)  erat  impoleus  ad  in- 
choandum  hunc  vel  illum  actum,  quia  po- 
tentia  indeterminata  (ut  aiunt)  non  potcst 
aliquid  dcterminale  agere.  Unde  si  Deus 
dccrevisset  nullam  omnino  determinafioncm 
dari  voluntati,  simpliciter  nihil  posset  velle, 
quia  non  esset  in  potestate  ejus  liabcre  ali- 
quam  determinationem,  neque  est  ipsa  con- 
slituta  in  actu  primo  ad  efficiendam  illam, 
sed  solnm  in  potentia  passiva  ad  illam  reci- 
piendam  ,  qufe  non  sufficit  ad  potcstatem 
agendi  de  qua  loquimur;  ergo  si  Deus  ex  se 
simpliciter  decrevit  non  efficere  in  hac  volun- 
tate  determinationem  ad  bonum  actum,  sim- 
pliciter  etiam  non  est  in  potcstate  hominis 
habere  illum.  Et  ita  fatetur  expresse  ille  auc- 
tor,  dict.  dubiooctavo;  nam  numero  103  di- 
cit  ,  quod  liherum  arbiirium  nequit  ad  acttm 


EFFICACLS.  EJUSQUE  CONCORDIA. 

reduci,  iiisi  per  illud  auxilhm ;  et  num.  HO, 
addit  voluntatem  si^ie  tali  auxilio  non  esse  suf- 
ficientcr  constitutam  in  actu  primo  ut  opere- 
tur,  sicut  potentia  visira  sine  specie,  licet  in 
ratione  potentife  liabeat  suam  completam  vir- 
tutem,  tamen  in  ratione  actus  primi  non  est 
simpUciter  constituta ;  crgo  ,  sicut  potentia 
visiva  sinc  specie  est  simpliciter  impotens  ad 
videndum,  ita  voluntas  sine  illo  auxiho.  Sic 
etiam  Cabczudo,  tertia  parte,  qiia^st.  02,  art.  1, 
qufest.  2,  dicit  hanc  motionem  Dei  efficacem 
essc  principium  per  se  omnis  operationis  ; 
qui  ergo  illam  non  habet,  nec  liabere  potest, 
caret  principio  pcr  se  ;  quomodo  ergo  est 
potens  ? 

53.  Aliud  inconveniens  ex  prcecedenti  doc- 
trina.  — Secundo,  sequitur  ex  illa  sententia, 
Deura  imputare  homini  ad  culpam  id  quod 
cst  iili  irapossibile,  quod  constat  esse  contra 
dcfinitionem  Concilii  Tridentini  et  contra  to- 
tam  Scripturam.  Sequela  probatur,  nam  in 
peccato,  verbi  gratia,  infidelitatis,  vel  impu- 
tatur  horaini  ad  culpara,  quia  per  suam  vo- 
luntatem  non  inchoat  detcrminationem  ejus 
ad  etfectum  credendi,  vel  quia  non  facit  illura 
sine  tali  determinatione,  vel  quia  non  recipit 
determinationem.  Priraum  est  impossibile  vo- 
luntati  creaturoe  sccundura  hanc  sentcntiara, 
quia  illud  non  est  raunus  causce  secundae,  sed 
solius  prima',  quia  alias  (ut  solent  argumen- 
tari)  libcrura  arbitrium  creatum  esset  pri- 
mum  libcrura  ;  ct  ideo  nobis  tribuunt  quod 
fariaraus  nostrura  liberum  arbitrinm  cansam 
priraam  liberam  suarura  actionum,  quia  di- 
cimus  voluntatera  nostram  inchoare  suam 
dctcrminationem  cum  cooperatione  Dei.  Se- 
cundum  etiam  ipsi  dicunt  csse  simpliciter 
impossibile,  scilicet,  libcrum  arbitrium  crea- 
tum  non  pra^determinatura  cfiicerc  suum  ac- 
tum;  et  loquuntur  consequcntcr,  quia  si  de- 
tcrminatio  est  voluntati  simpliciter  necessa- 
ria  ad  eliciendum  actum,  si  illam  inchoare 
non  potest,  multo  minus  potest  inchoare  ac- 
tura  ante  illara,  vel  sine  illa. 

Declarattir  tertiim  memhrum  secundi  in- 
convenientis.  —  Tertium  denique,  cum  ad 
solara  potcntiam  passivara  pcrtincat,  non 
suflicit  ad  potcstatera  raoralcra  qualis  requi- 
ritur  ut  aliquid  imputetur  ad  culpam,  quia 
dcbet  esse  potestas  libera  ;  pofentia  autem 
passiva  ut  sic  non  est  libera.  Respondent  in- 
terdum  pcndere  exaliqua  disposifione  libera, 
quod  hsec  potcntia  passiva  reducatur  ad  ac- 
tum,  et  rationc  illius  posse  impufari  ad  cul- 
pam,  quando  non  rcducitur.  Quam  vero  im- 


CAP.  XVI.  QUALEM  PnOVlDENTlAM 
probabile  hoc  sit,  ct  quse  iiicommoda  indc 
sequantur,  ostcndam  capite  sequcnti.  Hic 
autem  evidens  est  id  non  posse  respondcii 
juxta  eorum  doctrinam  supra  cilatam.  iSara 
dicunt  DcLim  cx  se,  nuUa  spcctata  hominis 
disposilionCj  decrcvisse  non  dare  honiini  au- 
xilium  dc  se  efficax,  scu  determinationcm 
(quod  idem  est),  et  idco  absolutc  non  esse  in 
potestate  hominis  praidestinati  habere  tale 
auxilium;  ergo  non  pendct  ex  dispositione 
libcra  hominis,  sed  ex  sola  Dei  vohmtate, 
supposita  cx  parte  hominis  sola  capacitate 
passiva,  quse  omnibus  eadem  est ;  ergo  siraiU 
modo,  vel  majori  ratione,  non  est  in  potes- 
tate  horainis  liabere  effectum  tahs  auxihi. 
At  hoc  cst  quod  homini  imputatur  ad  culpam; 
ergo  imputatur  ei  id  quod  simpUciter  non 
est  in  potestate  ejus. 

Regula  summopere  notanda  ex  Augustino. — 
Confirraatur  hic  discursus  ex  doctrina  Augus- 
tini,  hbri  de  Correptione  et  gratia,  cap.  \\, 
et  hb.  83  Quasstionum,  qua?st.  68,  ubi  hanc 
regulam  constituit  ,  si  ad  ahquod  opus  est 
necessarium  aliquod  gratiaj  donum,  et  ilhid 
donum  ita  dencgatur  horaini,  ut  Deus  neque 
ihud  det,  neque  sit  paratus  ad  dandum,  quid- 
quid  homo  faciat  aut  conctur,  non  posse  im- 
putari  homini  ad  culpam,  quod  tale  opus  non 
faciat,  qiiia  simphciter  est  impotens  ad  fa- 
ciendum.  Ita  vero  est  in  prsesenti,  juxta  iham 
sentenliam;  nara  auxiliura  hoc  prffideterrai- 
nans  est  necessariura  ad  opera  salutis ,  et 
Dcus  non  dat  ilhid,  neque  ex  se  paratus  cst 
darc  liominibus  non  priBdestinatis.  Nec  suffi- 
cit  quod  Deus  det  auxihura  praveniens  (quod 
ab  ihis  auctoribus  vocatur  sufficiens,  et  pro- 
xiraa  virtus  operandi),  tum  quia,  ut  capite 
sequenti  ostendam,  non  potest  dici  sufficiens 
cui  deest  aliquid  necessarium,  quod  neque 
liabetur,  neque  haberi  potest;  tura  etiara 
quia,  hcct  virtus  causse  secundai  sit  integra  et 
corapleta  in  suo  ordinc,  si  ilh  desit  adjuto- 
riura,  scu  concursus  causa"!  priraae,  ita  ut  non 
sit  in  potcstate  ejus  habere  ilhid,  et  Deus  ab- 
solute  statuerit  non  dare,  non  potest  tah  cau- 
sse  secunda?  imputari  ad  dcfectum,  quod  non 
operctur ;  sicut  non  fuit  defectus  ignis  Baby- 
lonici  non  comburere  ex  defectu  concursus 
Divini.  Neque  homini  habenti  optimum  visum 
imputabitur  ad  culpam,  quod  non  videat,  si 
non  potest  habcre  spcciera,  vcl  concursum 
Dei.  Multum  ergo  repugnat  pictati,  fidei,  ct 
homines  in  quamdam  desperationera  injicR, 
qui  docet  homines  daranari  a  Deo,  eo  quod 
non  faciant  id  quod  nec  facere,  nec  inclioare 


GP..VT1.K  CIKCA  RLPP.OnOS,  KTC.  381 

possunt,  nisi  a  Deo  per  illud  efficax  auxihum 
prai-detcrminenlur,  cum  Deus  cx  sc  decrevit, 
nuha  spcctata  eorum  dispositione,  eis  non 
d:n'C  tale  auxihum. 

Propositio  formidanda  in  doctrina  adversa- 
riorum  contenta.  —  Tcrtio,  continefur  in  illa 
doctrina  aha  propositio  juris,  profecto  Catho- 
hcis  formidanda,  scihcet,  Beum  deserere  jus- 
tos  priusquam  descratur  ab  ipsis.  Quamvis 
enim  ille  auctor  concedat  illara  propositioncm 
de  desertione  quoad  auxihum  cfficax,  nullo 
modo  satisfacit,  ncque  evitat  prffidictum  in- 
conveniens.  Primo  ,  quia  liraitat  generalia 
verba  Concilii  Tridentini  sinc  fundamento 
auctoritatis  vel  cogentis  rationis ;  secundo 
(quod  caput  est ),  quia  illa  limitatio  et  distinc- 
tio  repugnat  verbis  Concilii,  ct  destruit  men- 
tera  ejus.  Nara  eo  capite  hoc  prsecipue  agebat, 
ut  doceret  posse  justos  ita  servare  mandata, 
ut  juslitiam  non  amittant,  nec  raortahter  pec- 
cent,  ct  ad  hoc  persuadendura  inducit  iilud 
dograa  :  Quod  Deus  noii  deserit  justos,  nisi 
prius  deseratur  ah  ipsis ;  crgo  non  loquitur 
de  desertione  per  ablationera  gratife  habitua- 
lis,  sed  per  ablationem  auxilii  necessarii  ad 
opcra  pietatis. 

Jjeus  cum  justi/icaverit  impiicm,  illum  non 
deserit,  si  non  ah  illo  deseratur.  —  Tertio  in 
hoc  sensu  locuti  sunt  Patres,  a  quibus  Con- 
cilium  illud  surapsit  axioraa  ;  Augustinus 
enim,  libro  de  Natura  ct  gratia,  capite  26, 
sic  inquit  :  Beus  cum  justificat  impium,  et  ad 
perfectam  sanctitatem  justltiamque  perduxe- 
rit,  non  deserit,  si  non  deseratur,  ut  pie  sem- 
perque  juste  vivat.  Sicut  enim  oculus  corporis 
etiam  plenissime  sanus ,  nisi  candore  lucis 
adjutus,  non  potest  cernere,  sic  homo,  etiam 
perfectissime  justificatus ,  nisi  ceterna  luce 
justitice  dirinitus  adjuvetur,  recte  non  potest 
xivere,  ubi  evidenter  loquitur  Augustinus  de 
adjutorio  necessario  justificatis  ultra  sanita- 
tem  gratiffi,  sicut  lux  est  necessaria  ocido 
ultra  sanitatem  oculi,  et  quoad  hoc  adjuto- 
rium  dicit  Deum  non  deserere  justificatos, 
loquiturque  de  adjutorio  eificaci,  ut  patet  ex 
illis  ultimis  verbis  :  Sanat  ergo  Deus,  non  so- 
lum  ut  deleat  quod  peccavimus,  sed  etiam  ut 
prcestet  oie  peccemus.  Ponderanda  etiam  est 
ratio,  qua  utitur  Augustinus ;  nam  inde  pro- 
bat  Deum  non  deserere  justos  quoad  hoc  ad- 
jutoriura,  quia  est  tam  necessarium  justis  ad 
recte  vivendum ,  quara  est  necessaria  lux 
oculo  sano  ad  videndum.  In  qua  ratione  ta- 
cite  supponit  non  posse  imputari,  quod  ca- 
dant,  si  Deus  ex  se  deserat  ipsos,  negando 


38^2                        DE  VERA  INTELLIGENTFA  AUXILII  LFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

auxiliura   simpliciter   iieccssarium    ad   recte  dcfensoribus  non   admitti  doctrinam  illam , 

vivendum.  nec  habere  necessariam  consecutionem  cura 

In  necessariis  ad  salutem  Dens  neminem  de-  sententia  de  pbysica  prsedeterminatione  per 

serit,  nisi  prius  descratur  ab  ipso.  —  Sirailiter  se  surapta ;  idcoque,  bcet  optime  irapugnctur 

D.  Prosper  ad  objectioncs  Gallorura  in  septi-  ille  providentise  modus,  non  inde  impugnari 

ma,  et  ad  objectiones  Vincentianas,  etiam  in  sententiam  de  physica  prsedeterrainatione. 

septima,  non  solum  de  justis,  sed  simpliciter  Prceduditur. — Qui  autem  hanc  responsio- 

de  omnibus  hominibus    ait  Deum  nemincra  ncra  dederit,  oportet  ut  raodum  probabilera 


deserere,  nisi  prius  deseratur  ab  ipso,  in  ne- 
cessariis  scilicet  ad  salutcm,  haic  enira  Deus 
nuUi  denegat  ex  se  et  cx  sola  sua  voluntate. 
Quse  etiam  doctrina  babctur  nomine  Augus- 
tini,  libri  ad  articulos  sibi  falso  irapositos 
articulo  septimo.  Denique  idem  voluit  Ansel- 
raus,  Hbro  de  Concordia,  etc,   capite  tcrtio, 


evadcndi  illationem  et  consecutionera  illara 
nobis  ostendat.  Nara  revcra  auctor  ille  satis 
consequeuti  ratione,  et  (meo  judicio  )  evi- 
denti  illatione  compulsus  cst,  illud  conse- 
quens  admittere.  Nam  ,  si  auxiliura  efficax 
antecedenter  necessarium  est,  in  ipsa  volun- 
tate  rcccptum,  ut  ipsa  possit  elicere  actum, 


dicens  :  Sic  gratia  suhsequitur  donum  suum,  necessario  sequitur  non  esse  in  potcstate  li- 

sive  magmmi,  sive  parvum  sit,  ut  illud  dare  bera  voluntatishabere  velnonhabere  tale  au- 

non  deficiat,  nisi  liberum  arbitriim,  nolendo,  xilium,  quia  solum  est  in  potestate  receptiva 

rectitudinein  quam  accepit  deserat.  Ubi  atten-  illius;  unde  consequenter  sequitur  non  pen- 

te  sunt  expendenda  illa  verba,  sire  parvum,  dere  ex  voluntate  hominis  libera  habere,  vel 

sive  magnum,  nam  auxilium  efticax  non  so-  non  habere  tale  auxiliura,  sed  solum  ex  Dei 

lum  magnum,  sed  etiam  maximum  quid  est;  voluntate,  ac  proinde  ex  se  decrevisse  non 

ergo  de  illo  etiam  maxime  verum  habet  axio-  dare  illud  omnibus  quibus  de  facto  illud  non 

ma  illud.  dat.  Hine  autem  cffitera  consequuntur  qu»  ille 

Confirmatur. — Quarto,  alias  insufflciens  et  auctor  concedit.  Assumptumdeclaraturbrevi- 

frivola  fuisset  doctrina    Goncilii,   Quis  enira  ter,  quia  ante  auxilium  efficax  nihil  potest  fa- 

unquaia  dixit  desererc  Deum  justos  privan-  cere  aut  couari  voluntas,  quod  illud  auxilium 

do  eos  habituali  gi-atia,  priusquam  ipsi  Deura  consequatur,  quia  ad  hoc  ipsum  (quidquid  il- 

deserant,  peccando  raortaliter,  ut  oportue-  lud  sit)  necessariura  est  auxiliura  efficax,  et 


rit  Goncilium  denuo  tradere  illud   dogma  sic 
intellectum  ?  Itera  quid  hoc  confercbat  ad  in- 
lentionem  Goncilii,  quae  erat  justos  posse  rec- 
te  vivere?  nam,  licet  non   deserantur  a  Deo 
eo  modo,  si  deseruntur  quoad  auxihura  effi- 
cax,  ita  ut  non  sit  in  potestate   eorum  illud 
hubere,  certc  non  poterunt  recte  vivere.  Eo 
vel  maxirae   quod  hsec  desertio   alteram   in- 
cludit;  nara  qui  privatur  auxilio  efficaci,  cou- 
sequenti  necessitate  privabitur  sanctificante 
gratia.   Et  hoc  illi  iraputabitur  ad  culpara , 
secundum  illam  sentcntiam,  quod  profecto 
acerbius   est  quam  privari  habituali  gratia 
sine  propria  culpa.  Deterius  enim  est  pecca- 
re,  et  propter  peccatura  gratia  privari,  quara 
quod  Deus  gratiam  sola  sua  voluntate  aufe- 
rat;  ergo  nullo  modo  diceudura  est  Deura  de- 
serere  justos  quoad  auxilium  efficax,  ex  sola 
sua  voluntate,  priusquam  descratur  ab  ipsis ; 
crgo  ncc  admittenda  est  doctrina  quffi  illura 
providentiae  raodum  circa  non  prsedestinatos 
Deo  attribuit. 

Evasio  adversariorum.  — At  enim  dicet  ali- 
quis,  hunc  fortasse  fuisse  peculiarem  lapsura 
illius  auctoris  et  defensoris  physica?  praede- 
terrainationis ;  tamen  ab  aliis  ejusdem  auxilii 


sistendura  est  in  aliquo  prirao;  ergo  si  illud 
non  datur,  ex  mera  voluntate  Dei  non  datur, 
sine  ulla  causa  ex  parte  hominis ;  ex  illo  au- 
tera  prirao  caetera  pendent.  Tota  ergo  hsec 
desertio  judicialiter  reducenda  cst  ad  solara 
Dei  voluntatem,  quae  cx  se  absolute  decrevit 
non  dare  illud  auxiliura  efficax,  sine  quo  sa- 
lus  comparari  non  potest,  ut  consequenter 
auctor  citatus  dixit;  qui  nihilominus  in  aliis 
locis,  vid  ns  fortasse  illius  doctrinse  acerbita- 
tem,  alia  diverticula  quaerit,  ut  voluntati  at- 
tribuat  carentiara  auxilii  efficacis^  sicut  facere 
etiara  solent  alii  defensores  physicae  praede- 
terminationis,  quae  in  sequenti  capite  refelle- 
re  necessarium  est. 


CAPUT  XVII. 


REFELLITUR  QUIDAJ:  MODUS  EVADENDI  SUPERIOREM 
DIFFICULTATEM,  ET  IN  ALIIIM  EXTREMUM  ER- 
ROREM   INCLINARE   OSTENDITUR. 


Quamvis  auctores  supra  relati  interdum  fa- 
teantur  aperte  Deum  ex  se  negare  necessa- 
rium  auxilium  reprobis,  nullo  usu  libero  in 


CAP.  XVII.  REFELLITLR  QUID.VM  MODrS  EVAULNDI.  ETC.  383 

eis  spectato,  ac  proindc  illud  noii  esse  in  po-     infallibiliter  seqnitur  anxilium  efficax ;  et  in- 


testate  eorum,  dum  autem  premuntur  diffi- 
cultatibus  positis  superiori  capite ,  ne  cogan- 
tur  fateri  omnes  carere  auxilio  sufficienti, 
eisquc  esse  impossibilera  viam  salutis,  aliis 
in  locis  alia  diverticula  quserunt ,  conantur- 
que  defendere  possc  hominem  libere  sese 
disponere  ad  hanc  determinationera,  et  non 


fcrius,  cap.  8,  p.  73,  decLirat  hunc  esse  or- 
diuarium  modura  dandi  auxihum  efficax  ad 
justificationcm  ;  extraordinarie  vero  aliquan- 
do  Deum  dare  hoc  auxilium  sine  illis  pra^viis 
dispositionibus,  quod  putat  esse  miraculo- 
sum.  Atque  hnnc  dicendi  modum  interdum 
sequitur  Cabrera,  disp.  6,  dub.  3,  nura.  30 


privari  illa  nisi  qui  sua  libertatc  impedimen-     et  seq.,  estque  froquens  inter  hos  auctores. 


tmn  ci  ponunt.  Rcliquum  ergo  est  ut  lianc 
partem  persequamur,  osteudendo  id  fieri  non 
posse  nisi  ct  tribuendo  totam  originem  sahi- 
tis  puro  hbero  arbitrio,  et  ahquid  omnino  fal- 
sum,  et  ininteUigibile  fingendo. 

Dtiohts  modis  intelligi  potest  determinatio 
pend  re  ex  prrevio  usu  liberi  arhltrii.  —  Duo- 


Sed  inleiTOgo  an  il!e  bonus  usus  liberi  ar- 
bitrii ,  ct  bona  dispositio  qu;E  pouitur  media 
inter  auxilia  prsevcnientia  ,  qua?  sufficientia 
vocantur,  et  auxihum  efficax,  fiat  ab  auxiho 
efficaci,  vel  sine  illo.  Primum  dici  non  po- 
tesl,  quia  dicitur  esse  dispositio  pravia  ad 
ipsuui  auxihum  efficax.  Si  autem  dicatur  se- 


hus  ergo  raodis  intehigi  potest  determinatio-    cundum,  ergo  illa  dispositio  cst  a  solo  hbei^o 


ncm  hanc  pendere  ex  praevio  usu  hberi  arbi- 
trii.  Primo,  ex  dispositione  positiva,  quia  vi- 
delicet  hbeiaun  arbitrium,  aDeo  vocatum  pcr 
Spiritus  Sancti  inspirationem  et  iiluminatio- 
nem  ahquam ,  bonum  ihius  usura  exliibere 
potest,  quera  si  positive  efficiat ,  statim  reci- 
piet  a  Deo  deterrainationcm  ad  consensum ; 


arbitrio  sine  auxilio  efficaci ;  ergo,  cura  per 
talera  dispositionem  fiat  discretio  inter  duos 
reque  vocatos  sufficienter,  quorum  altcr  roci- 
pit  determinaiionem  seu  auxilium  efficax,  et 
alter  non  recipit,  sequitur  hauc  discretionem 
fieri  ex  solis  viribus  liberi  arbitrii.  Sequitur 
etiara  actiira,  solis  viribus  liberi  arl)itrii  fac- 


unde,  quando  illam  non  recipit,  ideo  est  quia  tum,  essc  dispositionem  ad  quam  infallibilitor 

non  bene  utitur  prsevenientibus  auxiliis.  Se-  sequitur  auxilium  efficax,   et  cum  eo  gratia 

cundo,  potest  hsec  determinatio  pendere  ex  justificans;   quod   Pelagianum    est.    Sequela 

praevio  usu  liberi  arbitrii  mere  negativo,  quia,  patet,  quia  illa  dispositio  non  potest  esse  nisi 


scilicet,  liberum  arbitrium  a  Deo  motura  et 
excitatura  saltem  ilh  non  resistit,  sed  sinit  se 
a  Deo  determinari.  Utrumque  ergo  raodura 
tentatura  et  assertum  invenio  ab  his  aucto- 
ribus,  sed  in  utroque  esse  insuperabiles  dif- 
ficultates  deraonstrabo. 

Primo  igitur  Franciscas  Davila  in  suo  libro, 
cap.  7,  pag.  55,  sic  inquit  :  Av.xiliim  prceve- 


aliquis  actus  bonus  et  liber,  qui  dicitur  fieri 
sine  auxilio  efficaci  gratite  ;  ergo  per  solas 
vires  liberi  arbitrii. 

Responsio  adversariorum.  —  Responderi 
potest  primo  ,  illam  disposifionem  non  fieri 
sine  auxilio  efficaci  gratias,  licet  fiat  sine  illo 
efficaci  ad  quod  est  dispositio  ;  est  enira  evi- 
dcns  ab  illo  fieri  non  posse  ,  quia  auxilium 


niens  suf/iciens  est  ad  sahitem,  non  tamen  per  efficax,  a  quo  fit,  debet  esse  praeviura,  et  prius 

se  solum  potest  salutem  assequi,  nisi  ei  effica-  sirapliciter  natura  seu  causalitate ;  auxiliura 

cis  auxilii  lumen  affulgeat,  sicut  visus  est  suf-  autem  efficax,  quod  ratione  tahs  dispositionis 

ficiens  principimn  tidendi,  non  potest  tamen  datur,  respectu  illius  est  mere  subsequens  et 

actu  videresine  lumine;  explicans  autem  hanc  posterius.  Sicut  auxilium  efficax,  quod  imme- 

sufficientiam  subjungit  :  Qui  ergo  lethali  cid-  diate  datur  ad  conversionem,  non  potest  dari 

pcB  subjacet,  bene  sufficimti  utatur  auxilio,  et  propter  illara  tanquam  propter  dispositionem, 

prcpsto  aderit  auxilium  efficax,  et  cum  eo  gra-  quia  antecedit  illam;  uisiquis  fortasse  hic  di- 

tia  justificans ;  facienti  enim  quod  in  se  est  cat,  quod  de  habitu  ab  aliquibus  dicitur,  esse 

auxilio  sufficienti,  Deus  non  denegat  gratiam.  priorem  in  gencre  causoe  dispositivee,  seu  ma- 

Quod  autem  hic  bonus  usus  positivus  sit,  et  terialis,  licet  sit  posterior  in  genere  causffi  ef- 

per  aliquera  actuni  bonura,  declarat  ibidera,  fectivae.  Hoc  taraen  dici  uuUo  modo  potest, 

pag.  49,  dicens  :  ZTomo,  hanc  repentinam  corn-  alioqui  couversio  ipsa  ut  dispositio  ad  auxi- 

motioncm  (scilicet  auxiUi  pra^venientis)  iii  se  lium  efficax  non  habcret  supernaturale  prin- 

reversus  judicio  ac  libertate  refovens,  dum  be-  cipium,  sed  solum  liberum  arbitrium  ,  quod 

ne  operatur,  ad  introductionem  gratice  se  dis-  nemo  dicere  audebit.  Uude,  qui  distinctiono 

ponit,  tametsi  peccato  mortali  subjaceat.  Sic  illa  in  habituum  infusione  utuutur,   saltem 

ergo  requirit  positivura  usura  liberi  arbitrii,  putant  dispositionem  illam,  ut  priorcm,  esse 

tanquam  prceviam  dispositionem  .  ad  quam  ab  auxilio  officaci,  et  respectu  auxilii  effica- 


384.  l)E  VERA  L\TELLIGEiSTIA  AUXILII 

cis  nullum  supernaturale  pi  incipium  relinqui- 
tur,  et  ideo  in  universum,  auxilium  quod  da- 
tiir  tanquam  neccssarium  ut  aliquid  fiat,  non 
potest  dari,  quia  illud  factum  est  per  modum 
dispositionis  praiviae.  Rccte  ergo  probat  ar- 
gumentum  ex  suppositione  iliius  sentenlia;, 
dispositionem  illam  non  esse  ab  illo  auxilio 
eflicaci,  quod  propter  illam  datur.  Nihilomi- 
jius  tamen  addi  potest  dari  aliud  auxilium  cf- 
ficax  distinctum  ab  ilio,  et  prius  illo ,  quod 
datur  ad  illam  dispositionem  efficiendam,  et 
non  propter  illam. 

Rejicitur.  —  Sed  hsec  responsio,  non  po- 
test  aptari,  neque  est  consequens  ad  id  quod 
intenditur ;  nam  evertit  priorem  solutionem, 
et  in  idem  revolvitur  labyrinthum.  Nam  dc 
illo  priori  auxilio  efficaci,  interrogo  cur  de- 
tur  huic  qui  se  disponit,  et  cum  ad  talem  dis- 
positionem  determinatur,  et  non  alteri,  qui 
non  bene  utitur  auxiliis  prffivenientibus ,  qui 
procul  dubio  bene  illis  uteretur,  si  tale  auxi- 
lium  ct  determinationem  reciperet.  Nam  si 
dicatur  causam  esse  solam  Dei  voluntatem, 
qui  huic  voluit  dare  illud  primum  efficax  auxi- 
lium,  et  non  alteri,  solum  quia  noluit,  sine 
ullo  respectu  ad  dispositionem  illius,  jam  pro- 
fecto  dicitur  Deus  deseruisse  hunc  hominem 
priusquam  desereretur  ab  ipso,  et  reliquisse 
illum  sine  auxilio  sufficienti ,  quia  reliquit 
sine  illo  primo  efficaci,  ex  quo  coetera  pen- 
dent,  et  sine  potestate  vel  facultate  libera  ad 
habendum  illud.  Qua?  ratio  procedit  in  omni- 
bus  hominibus,  qui  de  facto  non  se  ita  dispo- 
nunt,  atque  ita  sequuntur  absurda  omnia  su- 
periori  capito  Iractata.  Si  autem  iterum  dica- 
tur  illud  prius  auxilium  efficax  dari  huic  et 
non  illi,  quia  per  alium  acttim  se  ad  illud  dis- 
posuit  unus,  et  non  alter,  quffiro  jam  de  illa 
alia  dispositione,  an  sit  ab  auxilio  efficaci 
nccne.  Nam  si  non  est,  jam  ratio  discriminis 
ponitur  in  naturali  usu  liberi  arbitrii;  si  vero 
est  ab  auxilio  efficaci  priori,  de  illo  iterum 
fiet  interrogatio  facta  ;  unde  cxnn  non  possit 
in  infinitum  procedi,  necessario  sistcndum 
est  vel  in  prima  dispositione,  quam  liberum 
arbitrium  faciat  sine  auxilio  efficaci,  vel  in 
primo  auxilio  efficaci,  quod  Deus  det  uni,  et 
deneget  alteri  ex  sola  sua  voluntatc,  sine  ullo 
respectu  ad  dispositiones  eorum,  et  ita  neces- 
sario  inciditur  in  aliud  barathrum  superiori 
capite  impugnatum. 

Alia  evasio. — Prcechiditur. — At  dicere  ah- 
ter  potest  dispositionem  illam  ad  auxilium 
efficax  non  esse  ab  auxilio  efficaci,  et  nihi- 
lominus  esse   supex-naturalem  ,  ct  non  fieri 


EFFiCACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
solis  viribus  liberi  arbitrii,  quia  fit  ex  gratia 
sufficiente  seu  prsevia.  Sed  hoc  non  sufficit 
ad  evitandum  errorem  Pelagii.  Nam  ad  ac- 
tum  et  dispositionem  supernaturalem  non 
sufficit  gratia  excitans,  sed  requiritur  etiam 
adjuvans,  ut  Concilia  definiunt;  nec  sufficit 
auxilium  moraliter  movens,  sed  etiam  neces- 
sarium  est  auxilium  physice  ac  vere  et  reali- 
ter  efficiens  cum  voluntate  supernaturalem 
actum,  ut  in  superioribus  probatum  est,  con- 
sentientibus  etiam  auctoribus  alterius  sen- 
tentiae  ;  ergo,  si  haec  dispositio  supernatura- 
lis  est,  non  sufficit  ad  illam  efficiendam  gra- 
tia  prwveniens  ut  sic,  scd  requiritur  praeterea 
adjuvans  et  concomitans.  Nec  satis  est  gra- 
tia  sufficiens  ut  sic,  quatenus  moraliter  ex- 
citat,  s«d  requiritur  gratia  actu  et  vere  efli- 
ciens,  qua3  non  potest  non  esse  etficax,  cum 
suum  etfectum  liabeat. 

Declaratur  pra^cedens  doctrina. — Declara- 
tur,  nam  si  quis,  sufficienter  vocatusad  fidem 
supernaturalem,  adhibeat  rebus  sibi  proposi- 
tis  quamdam  fidem  humanam,  quam  naturse 
viribus  potest  prcestare,  per  illum  actum  nullo 
modo  se  disponit  ad  aliquod  auxilium  super- 
naturalis  gi.itise,  quia  illc  actus  in  se  et   in 
principio  eliciente   raere  naturalis  est,  licet 
in  tali   homine  habuerit  oriffinem,  vel  occa- 
sionem   a  revelatione  divina ,   et   ab  aliqua 
gratia  excitantc,   et   sub  eo  respectu  possit 
dici  aliquo  modo  supernaturalis.  Sic  ergo  in 
praesenti,  si  dispositio  illa  elicitur  solis  viri- 
bus   naturalibus   voluntatis,    tantumque   di- 
citur   supernaturalis  per  respcctura  ad   ali- 
quara  gratiam   excitantem  ,   cujus  occasione 
fit,   non   potest   censeri  illa  dispositio   suffi- 
ciens,  ut  ex  illa  infallibiliter  sequatur  auxi- 
fium  efficnx,  quod  secum  necessario  afferat 
justificantcm  gratiara.  Alioqui  magna  ex  par- 
te   inclinatur  in  errorem  Pelagii,  quod  suffi- 
ciat  gratia  revelationis,  sine  gratia  adjuvante, 
ad  salutem  obtinendam.  Et  contra  hoc  melius 
procederent,  contra  hos  auctores,  omnia  quae 
de  initio  snlutis,  scu  efficacia  gratia?,  et  de 
Pelagiano  vel  Semipolagiano  errore  ipsi  no- 
bis  objiciunt,  et  tractata  sunt  capite  tertio  et 
sequentibus.  Oportet  ergo   ut  dispositio  illa 
sit  actu  vere  et  in  se  supernaturalis,  ac  proin- 
de  nocessarium  est  supernaturaleprinclpium, 
vere  et  physice  juvans  voluntatem  ad  elicien- 
dum  illum^  quod  non  potest  esse  sine  auxi- 
fio  efficaci  et  actu  influente. 

Ohjectio. — Dicet  forte  aliquis,  actum  illum 
esse  in  se  supernaturalora,  et  non  fieri  sine 
supcrnaturali   auxilio  gralia'  actu  cfficionte, 


CAP.  XVII.  REFELLITUR  QUIDAM  MODUS  EVADENDI,  ETC.  38"> 

scu  coofficiente  cum  libero  arLitrio;  non  ta-         Prpctcr  lia^c  sequunlur  duo   alia  absurda 

mcn  fieri  cum  auxilio  physice  prsedetermi-  valde  notnndo,  cx  hac  sententia.  Unum  ost, 

nanto,  ct  in  hoc  casu  non  tiori  auxilio  efficaci,  homincm  sufficicntcr  vocatum  ad  fidcm  non 

quamvis  fiat  ab  auxiho  gratiffi.  At  jiixta  lianc  posse  immediatepeccarcpeccato  infidelitahs, 

responsionem,  jamnobis  datur  auxilium  phy-  non  praebendo  assensum  rebus  sibi  proposi- 

sicc  pra;determinans   non  esse  necessarium  tis,  sed  neccssarium  csse  ut  peccet  prius  ali- 

ad  omnes  actus  supernaturales,  qui  sunt  dis-  quo  peccato  omissionis  aUorius  actus  neces- 

positiones'  remotse  ad  gratiam,  sed  solum  ad  sarii  ante  fidem  ;  quod  intelligi  non  potest  noc 

ultimam  dispositionem.  Quod  imprimis  non  cum   fundamento  affirmari.   Sequela  patet , 

est  constanter  dictum ;  nam  si  illa  preedeter-  nam   ille  ihcredulus   non  peccat  immediale 

minatio  pufatur  necessaria  ex  vi  subordina-  non  habendo  fidem,  quia  revera  non  potesl, 

tionis,  et  dcpcndentiffi  caus»  secundffi  a  pri-  cum  non  dotcrminofur  a  Dco,  ct  juxta  illam 

ma,  aeque  invenitur  haic  subordinatio  et  de-  scntenfiam  non  possit  vefle  credcre  sinc  ulia 

pendcntia  in  actibus,  qui  sunt  remotee  dispo-  determinatione ;  ergo  solum  peccat  quia  non 

sifiones  ad  gratiam,  ac  in  ipsa  dispositione  sedisponit  ad  talem  deferminafionem  ;  ncces- 

ulfima ;  si  vero  est  necessaria  propter  super-  se  est  ergo  ut  prsecedat  omissio  peccaminosa 

naturahtatcm  actus,  efiam  illa  disposifio  re-  alferius  actus. 

mota  supernaturalis  est^  et  licet  in  eo  ordine         Quod  autem  hoc  falsum  sif,  pafet  quia  vcl 

sit  minusperfecta^  nihilominus  adillamneces-  illa   omissio  est  alicujus  acfus  naturalis,  vcl 

sariura  est  verum  auxihum  efficax  ejusdemra-  est  omissio  ahcujus  actus  supernaturalis;  ncu- 

tionis  formalis  cum  auxilio  efficaci  ad  ultimam  trum  dici  pofesf ;  orgo.  Probaf ur  minor  quoad 

dispositionem  requisifo,  licet  differant,  sicut  priorcm  partem,  quia  carenfia  nafuralis  acfus 

magis  et  minus  perfecfum,  quod  nihil  refort  pcr  sc  non  impcdif  auxilium  cflicax  adfidem; 

ad  prifisenfcm  difficultatem,  de  modo  quo  il-  nam  sicut  nafuralis  acfus  non  est  necessaria 

lud  auxilium   omnibus  est  prseparatum,  seu  dispositio  ad  fidem,  ita  nec  carenfia  ejus  est 

quo  est  in  potestate  hominis  Iiabere  illud.  perse  impedimentum  talis  auxihi.  Item,  quia 

Probafur  primo,  quia,  si  rafio  nccessitatis  vel  illa  omissio  est  mala  solum  quia  impedit 

est  ut  volunfas  elevetur  ultra  suam  potesfa-  auxilium  eflicax,  et  hoc  non,  quia  nullus  ac- 

tem  nafuralcm,  htec  efiam  ratio  locum  habet  tus  naturalis  liberi  arbifrii  est  prsecepfus  ex 

in  illa  dispositione  remota  ;  nam  in  illa  eleva-  vi  proecepfi  fidei,  tanquam  necessarius  ad  au- 

tur  volunfas  ulfra  suam  naf uram.  Secundo,  xilium  efficax,  ut  ostensum  est ;  vel  illa  omis- 

quiadeilla  verificanfur  Scripturffi  locufiones  :  sio  cst  ex  se  mala  contra   aliud  prgecoptum 

Faciam  ut  faciatis ;  Deus  est  gtcioperatur  in  scrvandum,  ut  non  impcdiatur  auxilium  ef- 

noMstelle  et  per/icere,  ol  s\m\Vn\,  propferqufe  ficax  ad  fidem,  et  hoc  efiam  vanum  est,  et 

necessarium  est  absolufe  faferi  ad  illam  dis-  sine  fundamenfo,  quianequeest  necessariura 

positionem  necessariura  esse  auxilium  efiicax  ut  semper  occurrrat  tale  pra^ccpfum,  neque 

diviuffi   grafias.  Qiiod  si  de  illa   dispositione  invcnifur  principium   unde  id  colligi  possit. 

rcmola  verificanfur  haec  omnia,  propter  auxi-  Imo  potius  videturrepugnare  quod,  duui  ho- 

lium  efficax  alterius  modi,  absque  prajdefer-  mo  fenefur  attendere  ad  res  fidei,  ut  illis  as- 

minatione  pliysica,  quod  nos  dicemus  esse  senfiatur,  simul  obligetur  aliis  prcecepfis  af- 

vocafioncm   congruara  ad  illuni  actum  cum  firmafivis,  quorum  execufioneradebcaf  eodera 

auxilio  comitanfe  ad  illum  (exhypofhesiquod  fempore  iuterponere,  ut  non  impediat  auxi- 

talis  actus  inveniatur  in   nobis,  dc  quo  sfa-  lium  efficax  necessarium  ad  fidera.  Dcniquc 

fim),  profecto  eaderaratione  dicendura  esf.  ad  eadera  rafione  peccator  sufficieuter  vocatus 

dispositionera  ulfiraara  sufficere  siraile  auxi-  ad  agendam  poenifentiam  non  posset  esse  in 

lium  efficax  sine  physica  prKdeterminafiono;  culpa  oraittondo  confrifionem  ,  nisi  commit- 

quia  Scriptur.i  et  Concilia  codem  modo  lo-  tendo  prius  aliud  poccafum  disfincfum,    quo 

quuntur  de  grafia  necessaria  ad  omnes  hos  ponoret  obicom  auxilio  officaci  ad  coufrifio- 

acfus,   eosque  Deo  tribuunt  tanquam  princi-  nera  ;  qua3  orania  sunt  absurda  et  sine  funda- 

pali  auctori,  et  tanquam  facicnti  ut  eos  facia-  mento  dicta. 

mus.  Nequc  est  ulla  ratio  quai  pormitfaf,  ne-         Afquc  eadcmfcrc  rafio  esf  de  omissione  su- 

dum  cogat,  hanc  diversitafcra  auxilii  efiicacis  pernaturalis  actus  prfficcpfi.   Nara  vcl  illud 

contingere  inter  ipsos  atfus  supcrnafuralos,  prieccpfum  est  disfincfura  a  prscepto  fidei, 

solum  propter  majorem  vel  miuorem  illorum  ct  hoc  non  ,  tum  quia  pra^cepfum  fidei  infer 

perfectionem.  supernaturalia  videtur  esse  priranm  in  obli- 
X.  25 


386  DE  YEP.A  INTELLTGENTIA  AIXILII 

gando  ;  tum  quia  saltcm  non  est  necessarium 
nliiid  tunc  occurrere  ;  tum  denique  quia  etiam 
ad  illud  aliud  implendiim  necessarium  erit  di- 
vinum  auxilium  suificiens  ,  et  redibit  quaestio 
cur  non  etiam  detur  efiicax.  Vel  illud  prsece- 
ptum  cst  ipsummct  prseceplum  fidci,  et  sic 
impossibile  est  quod  transgressio  ejusdem 
priTcepti  sit  ratio  ob  quam  negatur  auxiliura 
efficax ,  ad  implendura  illud  ipsum  praece- 
ptum.  Nam  transgressio  illa  supponit  caren- 
tiam  auxilii  eliicacis  pi^aedeterminantis  ;  quo- 
modo  crgo  potcst  esse  ratio  talis  carentioe  ? 
Sivo  enira  illa  culpa  dicatur  esse  in  ipsa  in- 
credulitate  ,  sive  in  oraissione  dispositionis 
neccssariae  ad  auxiliura  efficax  credendi,  si 
ilia  dispositio  sohim  est  nccessaria  cx  vi  prtc- 
ccpti  fideiad  auxilium  efficax  ncccssarium  ad. 
iUam.  pcrtinet  ad  auxilium  efficax  ad  creden- 
dam  ;  et  dc  illo  rcdibit  qufestio  cur  non  deiur, 
qaia  heec  negatio  non  potest  fundari  in  caren- 
tia  talis  dispositionis.  Unde  oportebit  vcl  ad 
illam  disposilioncm  postulare  aliara  ,  et  sic 
abirc  in  infinitum,  vcl  sistere  in  auxilio  cffi- 
caci,  quod  Ueus  sua  sola  voluntate  det  ac  de- 
ncgct ;  quod  destruit  sufficientiam  grafioe,  et 
rcpugnat  dicta^  solutioni. 

Aliud  incommodum  qiiod  ex  prcccedenti  sen- 
tentia  seqidtur.  —  Aliud  incommodum  quod 
ex  illa  scntentia  sequitur,  est  dari  aliquem 
actum  minus  perfectura  contritione,  ad  quam 
infallibilitcr  consequatur  contritio  ct  gratia 
justificans,  et  sine  quo^  non  dabitur  ad  hwc 
auxilium  efficax,  quod  non  vidotur  admitlcn- 
dum. 

Sequela  probatur.  nam  juxta  illam  senten- 
tiam  ,  si  peccator  a  Deo  vocatus  ad  preniten- 
tiara  benc  utatur  praivenicnte  ac  suificicnte 
auxilio,  infallibiliter  obtiuebit  auxiiium  efficax 
ad  contritionem ;  si  vero  non  bene  utatur  suf- 
ficienti  auxilio,  non  dabitur  illi  elficax;  ergo 
ille  bonus  usus  pra^venicntis  auxiiii,  cum  sit 
positivus ,  necessario  est  pcr  aliquera  bonura 
actum  priorem  contritione,  et  consequenter 
minus  perfectum  quam  sit  illa.  Posito  autem 
illo  actu,  dicitur  infallibiliter  dari  auxilium  ef- 
ficax  ad  contritionera,  et  ex  hoc  auxilio  infal- 
libiliter  sequitur  contritio  ;  ergo  de  prirao  ad 
ultiraum  ille  prior  actus  minus  perfectus  con- 
tritione  est  ultima  dispositio  ad  contritionera, 
quia  perinde  est  esse  ultiniam  dispositioncra 
ad  auxiliura  efficax  contritionis,  ct  ad  contri- 
tionem  ipsam.  Quomodo  enim  dat  Deus  con- 
tritionem  ,  nisi  dando  auxilium  efficax  ad  il- 
lam?  In  hac  autem  materia  nihil  aliud  cst  esse 
ultimam  dispositionem,  quam  esse  actum,  se- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

cundum  legem  ordinariam ,  ita  nccessarium 
ad  aliud  donura,  ut  illo  actu  posito  infallibili- 
ter  conferatur  talc  donum,  et  non  alias  ;  ila 
autem  comparatur  ille  bonus  usus  ad  contri- 
tionem,  juxta  hanc  sententiam.  Hoc  autcm 
conscquens  esse  absurdura  patet,  quia  si  iile 
bonus  usus  est  naturalis,  Pelagianum  est  di- 
cere  quod  sit  dispositio  necessaria  aut  suffi- 
ciens  ad  contritionem.  Si  vero  sit  supernatu- 
ralis,  nulla  potest  ostendi  lex  quse  obliget  ad 
prferaittendum  talcm  bonum  usum  ante  con- 
tritioncra  ;  narapcccator,  vocatus  sufiicienter 
ad  poenitentiam,  perfeclam  potest  immediate 
elicere  contritioncm,  sine  alio  imperfecto  usu 
prffivio  ;  ergo  falso  dicilur  talem  usum  esse 
necessarium  secundum  legem  ordinariam  ad 
auxilium  efficax  contritionis. 

Et  uitei'ius,  dato  taii  bono  usu  imperfecto 
auxilii  prsevcnicntis,  nulla  ostcndi  potest  pro- 
missio  Dei  dandi  statim  auxilium  efficax  ad 
contritionem.  Nam,  licct  credibilc  sit  ei  qui 
bcne  utitur  auxilio  minori,  dari  aliquod  ma- 
jus,  taraen,  quod  illud  majus  ex  ccrta  lege 
ac  promissione  sit  determinatio  physica  ad 
contritionem,  vel  etiam  quod  necessario  sit 
vocatio  congrua  inmiediata  ad  istam  contri- 
tioncm,  nullo  fundaraento  dici  potcst,  nec  vi- 
delur  probabile.  Quod  declaro  interrogando 
quisnam  sit  ifie  honus  usus  prsevenientis  auxi- 
lii.  Necessario  enim  est  actus  fidei,  spei,  ti- 
moris,  altritionis,  vel  alius  simihs;  quid  enim 
aliud  cssc  potest?  At  ex  nullo  istorum  actuum 
minus  perfecto  sequitur  infallibiliter  vel  ulte- 
rior  actus  perfectioi",  vel  auxilium  efficax  ad  il- 
lum  (quod  perinde  est),  nam  posita  fide  etspe, 
potest  homo  non  timere,  et  posita  attritione 
quoe  videtur  actus  propinquissimus  contritio- 
ni,  non  sequitur  infallibiliter  auxilium  efficax 
ad  contritionem.  Alioqui  omnis  qui  bene  ute- 
rctur  auxiliis  pra'venientibus  habendo  attritio- 
nem ,  infallibilitcr  conscqucretur  a  Deo  auxi- 
lium  efficax  ad  contritionem,  et  consequenter 
contritionem  ipsam,  ac  subinde  justitiam  et 
peccati  remissionem,  quod  plane  fateri  vide- 
turloco  citato,  pag.  55  ct  71,  diccns  :  Quile- 
thali  culfre  suhjacet  si  hene  sufficienti  utatur 
auxilio ,  prrr^sto  ei  aderit  auxilium  efficax  et  cum 
eo  gratia  justificans.  At  si  hoc  ita  est ,  quid 
deest  illi  bono  usui  prajvio,  quominus  sit  ul- 
tima  dispositio  ad  gratiara,  quandoquidem  il- 
lo  posito  infallibiliter  sequitur  et  gratia  ipsa, 
et  quidquid  ad  illam  necessarium  est?  Item 
Conciliura  Ti-identinum ,  sess.  14,  cap.  4, 
ad  summura  docet  hominem  per  attritionem 
disponi   ad   impetrandam  gratiam  in  sacra- 


CAP.  XVIII.  EFFICAX  AUXILIU 

monto ;  supponens  (quod  omnes  Tlieologi  pro 

indubitato   haLent)  homincm  attritum  extra 

saciamontum  manere  tantiim  altritum  ct  in 

peccato ;   crgo  non  omnis  qui    benc    utitur 

auxilio  sufiicienti  ad  attritionem,  statira  reci- 

pit  auxilium.efiicax  ad  contritionem.  Imo,  ut 

probabilior  fert  sententia ,  etiam  in  ipso  sa- 

'cramento  non  necessario  fit  liomo  contritus, 

eliciendo  proprium  actum  contritionis  vcl  re- 

cipiendo  auxilium  eflicax  ad  illuni ,  sed  per 

solam  informationem  gratise  habitualis  quam 

Sacramentum  confert  ex  opere  operato.  Quod 

si  bonas  usus  prffivenientis  auxilii,  qui  est  per 

attrilionem  ,    non   affert   secum  infallibiliter 

auxilium  efficax  ad  contritionem  ,   quis  alius 

usus  excogitari  potest,   qui  vim  habeat  talis 

dispositionis^  cum  omnis  talis  actus  maneat 

intra  latitudinem  remotarum  dispositionum, 

ct  inter  remotas  dispositiones  nulla  sit  propin- 

quior   contritioni    quam   attritio  ?   In    priraa 

etiara  sufficienti  vocatione  ad  fidera  inexplica- 

bile  est  qusenam  dispositio  libera  antecedere 

debeat  ut  ex  ea  infaliibilliter  sequatur  auxilium 

efficax  ad  volendum  credere,  et  ad  creden- 

dum.   NuUa  ergo  ratione  intclligi  aut  credi 

potost  quod  tale  auxilium  efficax,  seu  preede- 

terrainatio  physica  in  se  non  libera,  sed  ab 

alio  recepta,  sit  in  potestate  horainis  ratione 

alicujus  positivse  dispositionisliberae,ad  quam 

talc  auxiliura  infallibiliter  consequatur.   Su- 

perest  ut  de  dispositione  negativa  seu  priva- 

tiva  videaraus,  quod  capite  sequenti  praesta- 

biraus. 

CAPUT  XVIII. 

EfFICAX   AUXILIUM   NEG    DARI    EX    NEGATIVA 
DISPOSITIONE    LIBERA. 

Opinio  adversariorum.  —  Est  alter  dicendi 
raodus  qui  hoc  auxiliura  ponit  in  potestate 
horainis,  ratione  alicujus  liberae  dispositionis 
negativse,  quam  liberura  auxilium  ex  sc,  sine 
novo  auxilio  gratise  habere  potcst.  Ponitur 
cnim  talis  dispositio  libera  ut  ratione  illius 
deterrainatio  illa,  et  quidquid  ex  illa  sequitur, 
libcra  csse  possint ;  negativa  uutem  ponitur, 
ut  ad  illam  non  sit  necessavium  illud  auxi- 
lium  efficax,  nam  hoc  solum  est  necessarium 
ad  positivum  usum,  et  ita  cessent  processus 
et  discursus  facti  contra  prseccdentem  senten- 
tiam.  Hancopinionera  insinuaverant  nonnuUi 
ex  prioribus  defonsoribus  physicte  pr«doter- 
minationis,  illara  taraen  libcrius  tradidit  at- 
que  explanavit  P.  Gabrera,  disp.  2,  §  ]l, 
n.  264  et  sequentibus,  dicens  :  AuxUium  ef- 


yi  NON  DARI  EX  NEGATIVA,  ETC.  387 

ficax  supponit  dispositio/iem  negatiram  toluii- 
tatis,  quam,  dispositionem,  inquit,  ex  se  in- 
choat  f-oluntas.  Keque  est  inconveniens  conce- 
dere,  ex  naturali  usu  libertaiis  negativce pende- 
re,  quod  homini  detur  pTiysica  prccdeterminatio , 
et  efficax  auxilium ;  et  hac  ratione  ait  infe- 
rius,  aiixilium  efficax  incipere  a  noMs  disp-si- 
tive,  quia  determinatio  pendet  ex  libera  disposi- 
tione  nostrw  toluntatis  ncgativa,  licet  effectite 
(inquit)  sit  a  solo  Deo.  Et  addit  hanc  disposi- 
tionera  talera  esse  ut,  illa  posita,  infallibiliter 
sequatur  deterrainatio  Dei,  et  sine  illa  nun- 
quara  sequatur.  Ac  prseterea  adraittit  hanc 
causalera  dispositionem  :  Quia  tohcntas  se 
disponit  (scilicet  sua  naturali  vi)  ad  talem  ac- 
tum  (etiara  supornaturalem),  ideo  Beus  per 
auxilium  efficax  ad  illum  eam  determinat. 

Nullo  fundamento  nititnr  prcedicta  opinio. 

—  DucB  gravissimre  difficultates,  quce  frequen- 

ter  urgentur  coitra  prcedeterminationem  phy- 

sicam.   —  Ad  hanc   sententiam   suadendam 

nullum   fundaraentum  auctor  adducit,   sed, 

coactus  vi  argumentorum,    illam  invehit  ct 

necessariam  ad  evadendas  illas  duas  gravis- 

simas  difficultates,  quas  frequenter  urgoraus 

contra  prtedeterminationem  physicam,  scih- 

cet,  quomodo  libere  operentur,  qui  illa  reci- 

piunt ;  ot  quoraodo  libcre  omitlant,  qui  illara 

non  recipiunt.  Nara,  licot  in  aliis  locis  aliter 

rcspondeat,  in  his  qua3  proxirae  retulimus  ne- 

cessarium  putavit  ut  in  utrisqne  hominibus 

pnccedat  aliquod  fundaracntura  hberura,  vel 

talis  prajdeterminationis,   vel  carentiee  ilhu^. 

Cum  autem  hoc  fundaraentuni  non  possit  osse 

positivura,  propter  dicta  contra  prsecedentem 

sententiara,  recurrit  ad  usum  negalivum,  seu 

determinari  a  Deo,  si  non  rosistat  nec  prre- 

vium  irapcdiraontum  ponat.  Nam  constat  hoc 

pertinere  ad  libertatem  voluntatis,  cum  ha:;c 

non  sit  tantura  ad  agcndum,  sed  etiam  ad  omit- 

tendum.  Constat  item  merito  postulari  hanc 

dispositionera  seu   conditioncra  ex  partc  ho- 

miuis,  cum  sit  necessaria   ut  voluntas   ejus 

libere  a  Deo  moveatur.  Noque  denique  incon- 

veniens  est  talera  dispositionem  sine  gratia  et 

sua  liberlato  haberi,  quia  non  est  aHquid  su- 

pernaturale,  cum  in  mcra  negatione  consis- 

tat.  Hfec  fere  ille. 

Subterfugium  adversariorum  eluditnr.  — 
Sed  profccto  melius  ct  tutius  fecisset,  sentiendo 
prsedictas  difficultatcs,  ex  priEdeterrainatione 
physica  subortas,  illis  cedere,  et  falsitatera 
illius  positionis  confiteri,  quam  hoc  subler- 
fugium  confingore,  nara  ct  intcliigi  i>u!lo 
raodo  potest,  quia  iuveruistaulum  et  non  iu 


388  DE  VEUA  INTELLlGEiNTIA  AUXILII 

vero  aliquo  coiiceptu  consistit,  et  timendum 
cst  iic,  sub  praetextu  vitaudi  Pelagium,  eidem 
iucaute  faveatur.  Declaratur  hffic  posterior 
pars,  qua;  in  Theologia  gravior  est.  Primo 
quia,  juxta  hanc  sentenliam  et  responsionem, 
muUo  magisdiceudum  esset  initium  efficacia; 
sahitis  esse  ex  nobis;  qnia,  posito  auxiiio 
prceveniente  et  pure  suffieientc,  ex  solo  libe- 
ro  arbitrio  pendet  quod  ei  detur  novum  au- 
xihum  supernaturale  in  quo  sit  efficacia  ac- 
tus,  seu  iuitiura  ejus,  nimirum  per  disposi- 
tionem  pra?viam,  quam  voluntas  se  sola  et 
sine  speciali  Dei  auxilio  habet. 

Objectio.  —  Soltitm'.  —  Dicetur  forte  hoc 
non  esse  inconveniens  de  initio  ncgativo.  Sed 
contra,  quia,  in  rebus  morahbus,  magni  mo- 
menii  et  ajstimatiouisestnegatio  actus,  quan- 
do  fdDcra  et  moralis,  adeo  ut  sit  laude  digua, 
quaudo  actus  negatus  nialus  cst,  juxta  ihud  : 
Qid  potuit  transgredi  et  non  est  transgressus, 
facere  mala,  et  non  fecit.  Neque  esset  miuus 
inconveniensdicere,  posse  hominem  sine  gra- 
tia  Dei,  solis  viribus  liberi  arbitrii,  vincere 
gravissimas  tentationes  per  solam  negatio- 
nem,  suspendendo  nimirum  malum  consen- 
sum,  quam  per  posilivum  ac*um  contrarii 
dissensus.  Quia  moraliter  non  minus  difficilc 
est  unum  quam  aliud ;  imo  fortasse  difficilius 
est  resistere  per  solam  actus  suspensionem. 

Secundo,  scquitur  ex  illa  sententia  discre- 
tionem  inter  duos,  quorum  unus  consentit  et 
non  alter,  revocari  ad  ipsos  supposita  aequa- 
litate  gratiffi  praevenientis,  seu  sufficientis, 
quam  ssepe  posse  contingere  ihi  auctores 
non  negant.  Unde  illud  Pauli :  Quis  enim  te 
discernit?  quod  ipsi  tam  frequenter  conlra 
nos  urgent,  multo  magis  contra  hanc  sentcn- 
tiam  proccdit  in  illo  scnsu  intcllcctam.  Se- 
quela  patet,  quia  ,  cum  quwritur  ratio  ob 
quam  datur  huic  auxilium  efficax,  et  non  illi, 
ultima  resolutio  fit  in  solam  libertatem  arbi- 
trii,  per  quam  hic  sinit  se  moveri,  alter  non 
suut;  jam  crgo  in  eo  qui  se  raovcri  sinit, 
non  habet  locum  illud  Pauli :  Quis  enim  te 
discernit?  nam  qui  se  sinit  moveri,  dicet  ip- 
summet  se  discernere.  Ilcm  neque  illud  lo- 
cum  habet:  Quid  habes  quod  non  accepisti? 
aut  quid  gloriaris,  quasi  non  acceperis?  nam 
respondere  potest :  Hoc  ex  me  habeo,  quod 
non  accepi,  quia  non  restiti,  sed  a  divina  gra- 
tia  me  duci  permisi,  de  quo  merito  possum 
gloriari ;  nam  si  alius  confusione  dignus  est, 
quia  non  se  sinit  determinari  ad  bonum^  ego 
gloriari  possum  quod  id  pra^stiterim. 

Retorquentur  adxersariorum  argumenta.  — 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCOROIA. 

Similia  argumenta  solent  isti  auctores  contra 
nos  facere ,  sed  habent  hic  longe  diversam 
vim.  Nos  enim  non  condistinguimus  opus 
cooperationis  nostrse  a  cooperatione  gratia? , 
nec  aliquid  nostrum  prfecedere  dicimus^  sed 
subsequi  unam  gratiam,  et  ad  summum  co- 
mitari  aliam,  et  ita  optime  concludimus  nihil 
habere  hominemunde  gloriari  possit,  quod  a 
Deo  antecedenter  et  actualiter,  ac  principaliter 
non  recipiat.  IUe  vero  auctor  condistinguit  id 
quod  est  nostrum,  ab  eo  quod  cst  Dei,  et  il- 
lud  tribuit  soli  libero  arbilrio  sine  ullo  gratioe 
iuOuxu,  vel  cooperatione,  atque  illud  vult  es- 
se  praevium ,  et  consequenter  respcctu  illius 
gratiam  efficacem  essc  pedissequam,  ct  non 
duccm,  necjue  comitem;  merito  ergo  contra 
hanc  sententiam  retorqucmus  argumenta  illa, 
quae  contra  nostram  nullam  habere  vim  exis- 
timamus. 

Ncc  satisfacit  dicere  iu  usu  negativo  hoc 
non  esse  iuconveniens  ;  uaui  rcvera  est  maxi- 
mum,  tum  quia  scntcntia  Pauli  in  virtute  est 
universalis  negativa,  hominem  nihil  habere 
non  acceptum  uude  glorietur ;  iUud  autem 
negativum,  quamvis  metaphysice  possit  dici 
non  esse  aliquid,  tamen,  moraliter  loquendo, 
est  aliquid  magni  momenli  et  ffistimationis, 
ut  ostensum  est;  tum  etiam  quia  quando  Con- 
cilia  cum  Augustino  absolute  dicunt  gratiam 
non  esse  pedissequam  liberi  arbitrh,  per  li- 
berum  arbitrium  intelligunt  actualem  usum 
libertatis,  nihijque  inter  usum  positivum  et 
negativum  distinguunt.  Quis  igitur  audebit 
ita  distingucre  ?  Coufirmatur ,  nam  si  quis 
nunc  diceret  primam  vocationem,  seu  pri- 
mum  auxilium  excitans  dari  homini  ex  natu- 
rali  dispositione  liberi  arbitrii,  etiam  nega- 
tiva,  ita  ut  sine  illa  non  detur,  et  illa  posita 
infaUibiliter  detur^  censeretur  incidere  in  Se- 
mipelagianorum  sententiam,  tinbuendo  hbero 
arbitiio  initium  saliitis,  contra  Concilii  Arau- 
sicani  definitioncm.  At  multo  magis  est  reci- 
pere  auxilium  efficax  et  determinationem  ad 
conversionem ;  ergo  hoc  tribuere  naturali 
usui  liberi  arbitrii,  etiam  negativo,  tanquam 
dispositioni  nccessarire  sine  qua  non  pouitur 
ille  supcrnaturalis  effectus,  ct  cum  qua  infal- 
libiliter  ponitur,  valde  videlur  accedere  ad 
Pelagianam  doctrinam. 

Tertio,  sequitur  ex  illa  sententia  dari  cau- 
sam  aliquam  praedestinationis  ex  parte  homi- 
nis ,  saltem  per  negativam  dispositionem , 
quod  istimet  auctores  maxime  refugiunt,  et 
merito,  ut  ex  propria  materia  nunc  suppono. 
Sequcla  probatur,  quia,  juxta  iUam  senten- 


CAP.  XVIII.  luFFlCAX  AUXILIUM  NON  DARI  i:x  NEfiATlVA,  ETC.  380 

liam,  primus  effectus  gratise  proprius  pradcs-  humana  prfficedit,    et  se  sola  est  prima  radix 

tiriati  habct  causam  et  dispositionem  ex  partc  discretionis,  pcr  ahquem  proprium  usum  sua3 

hominis  et  solius  liheri  arbitrii.  Voco  autem  li])ortatis,  suarumque  naturahum  virium. 

primum  ohcclum  proprium  prffidcstinati  gra-  Quarto,   sequitur  ex  iha  scntentia  gratiam 

tiam  elUcaccm  qua;  et  opcrationcm  et  pcrsc-  adjuvantem  non  csse  necessiu-iam  ad  omnem 

vcrantiam  sccum  infaliibihtcr   affcrt.   Nam,  dispositionem  vohmtatis,  quffi  adpietateract 

hcet  ante  hanc  gratiam,  ct  ante  omnem  dis-  vitam  ffitcrnam  conducit  ac  maxime  neccs- 

positioncm  ejus,  ctiam  negativam,  prfecedat  saria  est.  Nam  hajc  dispositio  negativa  sine 

in  pra^destinato  gratia  excitans  et  sufficientcr  duljio  est  valde  conducens   ad   salutcm,   et 

movens,  tamcn  hsec  est  communis  reprol)is,  juxta  illam  sententiam  est  necessaria,   cum 

unde  per  se  non  est  ex  praedestinatione  ;  pro-  sine  illa  non  possit  auxilium  efficax  obtineri. 

prii   ergo  praedestinationis   effectus  videntur  Et  licet  ante  illam  prfficcdat  gratia  excitans, 

iucipcre   ab  illo  primo,   in  quo  distinguilur  tamen  ipsa  dispositio  habetur  sine  gratia  ad- 

pra?dcstinatus  a  reprobo ;  ergo  si  ilhus  datur  juvante. 

causa  ct  dispositio  ex  parte  hominis  (ut  revc-  Unde  expressc  fatetur  ille  auctor   esse  ex 

ra  daturjuxta  hanc  sententiam)  datur  eliam  naturaliusu  libertatis,  et  a  vohmtate  ex  se. 

prsedestinationis.  Eo  vel  maximc  quod,  licet  Sequiturque  evidenter  ex  suis  principiis,  nam 

pra^cedat  electio  ad  gloriam,  etiam  illius  elec-  gratia  adjuvans  non  influit  actu  ante  gratinm 

tionis  dabitur  ratio  ex  parte  hominis  ;  hunc  efficaccm  ;    haic    autem  dispositio  antecedit 

cnim  Deus  eligit  ad  gloriam,  quia  pra^scivit  gratiam  efficacem  ;  ergo  non  est  a  gratia  ad- 

illum  sola  sua  libcrtate  non  restiturum  suf-  juvante.  Hoc  autcm  consequens  videtur  esse 

ficienti  gratiae  vocanti.  At  hoc  inconveniens  contra    absolutas    dcfinitiones    Conciliorum, 

est,  etiamsi  ratio  illa  scu  dispositio  negativa  quibus  docemur  nihil  nos  faccre  posse,  con- 

esse  dicatur.  Nam  Paulus   simpliciter  dixit :  ducens  ad  vitam  feternam,  et  necessarium  ad 

Antequam  quidquam  honi  aut  mali  egissent,  no7i  illam,  sine  adjutorio  divinee  gratiac!,  juxta  illud 

ex  operibus,  sed  ex  vocante  dictum  est ;  et  illud :  verbura  Christi :  Sine  me  nikil  potestis  facere. 

Non  est  volentis,  neque  ciirrentis,  sed  miseren-  Neque  hoc  etiam  eludi  potest,  dicendo  hanc 

tis  est  Dei,  et  similia.  esse  dispositionem  negativam,  quae  non  con- 

Pauhis  sub  malo  non  solum  comprehendit  sistit  iu  agendo,  scd  potius  in  non  agcndu ; 

commissionem,  sed  omissionem. — Nec  rcfcrt  jam  enim  dictum  cst,   hoc  no7i  agere,  mova\ti 

quod  voces  iUee,  egissent,  non  ex  operibus,  non  et  liberum,  tanti  momenti  esse,  ut  non  possit 

est  volentis,  neque  curreniis,  positivam  actio-  reputari  nihil,  sed  magnum  aliquid.Et  rcvera 

nem  siguificare  vidcantur,  juxta  regulara  phi-  virtualitor  includit  agere,  quia  includit,  sal- 

losophorura  raoralium  ct  Thcologorum  ;  sub  tem  virtualiter  seu  intcrpretative,  positivani 

similibus  enira  absolutis  locutionibus  comprc-  voluntatem  non  agendi ,    alioqui  non  possct 

hcnduntur  non  solum  actus,  sed  etiam  liberse  illa  ncgatio  esse  voluntaria,  et  consequenter 

ac  moralcs  negationcs  actuum,  quia  non  ha-  nec  libera. 

bemus  alia  simplicia  verba,  quibus  has  noga-  Et  confirraatur,  quia  alias  sub  Ulis  Christi 

tiones  coraprehendaraus.  Sicut  in  illa  vulgari  verbis  et  Coneiliorura  dcUnitionibus  non  cora- 

definitione  peccati :  Estdictura,  velfactura,vel  prchonderetur  observantia  prseccpti  uegafivi, 

concupiturn  contra  legcraDci,  oranesTheolo-  qna3  forraaliter  est  abstinere  a  malo,  seu  non 

gi  intelligunt  dictum,  vel  non  dictum,  factum  offendcre  Dcum,  quia  hoc,  formaliter  ac  me- 

vel  omissiim ;  sic  ergo  iu  prwsonti,  cum  Pau-  taphysice  loquendo  (ut  sic  dicam),  consisfit 

lus  dicif :  Anteq^iam  quidquam  boni  tel  mali  innon  agendo;  consoquens  aufcmfalsum  cst; 

egissent,  sub  distinclione  mali  non  solum  com-  unum  enim  ex  magnis  Dei  adjutoriis  cst  absti- 

prchendit  comraissionem,  sed  etiam  omissio-  nere  a  peccato.  Eadem  autem  estratio  de  h;ic 

ucm.  Si  ergo  agere  bonum  contingit  aliquo  ncgativa  dispositione,  nam  si  aliqua  rationc 

raodo  per  solam  ncgationem,  sinendo  se  duci  fingi  potcst  utilis,  solura  est  quia  cst  carenfia 

a  Dco,  cliam  antc  hoc  bonum  et  ante  malum  alicujus  peccati;    crgo   comprehcnditur  sub 

illi  opposilum,  inlelligit  Paulus  esse  electio-  illis  verbis  Christi,  et  sub  Conciliorum  defini- 

nem.  tionibus  de  necessitate  gratioe  adjuvantis  ad 

Nequc  aliter  satisfit  intenfioni  Pauli,  nimi-  omne  bonum  conducens  ad  vitam  retcruara  ; 

rum,  quod  hcec  discretio  tota  rofcratur  in  Dei  orgoeisdemdcfinitionibus  ropuguat  dicere  nos 

misericordiam  ef  grafuitam  voluntatcm.  Nam  posso  haberc  ex  nobistalcmdisposiiionem  ad 

lioc  nou   esl  simplicitcr  vcrum,   si  vohmtas  auxilium  cfficax  grafiie. 


390  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

Nec  satisfaciet  qui  dixerit  illam  dispositio- 
nem  non  fieri  sine  gratia,  eo  qiiod  ante  illam 
pra^ccdat  gratia  excitans  ;  tum  quia  Concilia 
(ut  dixi)  non  tantum  requirunt  gratiam  exci- 
tantem,  sed  etiam  adjuvantem;  tum  etiam 
quia  illa  gratia  excitans  non  tam  videtur  esse 
auxilium  causans  per  se  hanc  dispositionem, 
quam  occasio  quoedam  exercendi  libertatem, 
dum  voluntas  excitata,  sua  libcrtate  ac  nalu- 
ralibus  viribus  recte  utitur,  saltem  ad  non 
resistendum.  His  ergo  de  causis  videtur  illa 
doctrina  parum  consentanea  dogmalibus  fi- 
dci  Pclagio   contrariis. 

Ha^c  vero  omnia  procedunt  ex  suppositione 
talis  dispositionis  negativ»  ;  nunc  vero  alte- 
ram  partem  ostendemus,  nimirum  nullam  re- 
vera  esse  talem  dispositionem,  nec  posse 
mentc  concipi.  Quod  ut  probemus,  constitue- 
mus  liominem  sufficienter  vocatum  ad  fidem 
vel  pcenitentiam,  qui  post  sufficientemillumi- 
nationem  et  inspirationem  pervenit  ad  illud 
iuhtans^  in  quo  voluntas  ojus  delerminanda 
cstadvolitionem  credendi,  vcloppositam,  ctc. 
Interrogo  igitur  an  baic  dispositio  negativa 
iutelligatur  pracedere  tempore  antecedenti, 
et  ratione  illius  dari  hoc  instanti  determina- 
tionem  ad  voluntatem  credendi,  aut  poeniten- 
tiie,  an  vero  intelligatur  pr»cedere  tantum 
ordine  naturoe  in  eodem  instanti.  Primum 
dici  non  potest,  quia  imprimis  necessariura 
non  est  talcm  dispositionem  prsecedcre  in 
proximo  superiori  tempore,  ut  in  hoc  ins- 
tanti  infallibihter  sequatur  determinatio  ad 
crcdendum.  Probatur,  quia,  licet  homo  toto 
illo  tempore  sit  in  peccato,  etiam  actuali,  ct 
obstinatus  in  incredulitate  vel  impoenitentia 
sua,  potest  in  hoc  instantimutare  voluntatem 
suam  ad  credendum  vel  poenitendum ;  quia 
est  libera  et  viatrix,  cui  auxilium  Dci  pra^slo 
est,  praesertim  cum  supponatur  sufficienter  et 
actuahter  excitata  etvocata.  Quod  profecto  in 
omni  sententia  facile  ostendi  potest,  nam 
etiam  juxta  sententiam  de  pra^detcrminatione 
physica,  dicendum  est  posse  Deum,  sccun- 
dum  ordinariam  legem  et  providentiam  gra- 
ti?e,  illara  voluntatem  mutare  ad  credendum 
vcl  pconitendum,  quia  nullaostendi  potest  lex 
divinoe  gratise  cui  hoc  repugnet ;  ncque  in  ef- 
fectu  ipso  secundura  se  est  aliqua  repugnan- 
tia ,  ut  est  per  se  notum.  Similiter,  juxta  nos- 
tram  sententiam,  potest  homo  sic  vocatus,  ct 
obsfinatus  toto  temporo  proeccdcnti,  in  hoc 
instanti  mutarevoluntatem  suam,  sedetcrmi- 
nando  ad  fidem  cum  cooperatione  divinse  gra- 
tire,  quseexse  nunquamdeest,  sive  in  eodem 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

instanti  novus  radius  excitantis  gratiae  prsece- 
dat,  sive  sola  prior  excitatio  duret,  ct  volun- 
tas  pro  sua  libertate  cum  illa,  et  cum  infiuxu 
coopcrantis  gratiffi  incipiat  facere  quod  an- 
tea  potuisset  etiam  efficere,  sed  noluerat.  To- 
tum  enim  hoc  spectat  ad  vcrara  facultatera 
et  usura  libertatis.  NuIIa  ergo  talis  disposi- 
tio  negativa,  terapore  pra^-cedente  existens,  est 
simpliciter  necessaria  ad  df^terrainationem, 
qudd  incipit  in  hoc  instanti,  quia  nulla  prae- 
existens  dispositio  positiva  contraria  necessi- 
tat  voluntatcm,  quominus  iu  hoc  instanti  pro 
sua  libcrtatc  mutct  detcrminationem  suam, 
suppositis  aliunde  auxiliis  gratice  sufficienlei' 
applicalis  et  prfcparatis. 

Nulla  dispositio  negatita  temporis  prccce- 
dentis  potest  esse  talis,  ad  quam  infallibiliter 
sequatur  determinatio  ad  credendtim  rel  pceni- 
tendum.  —  Addo  ultciius  nullam  dispositio- 
nem  negativam  teraporis  prsecedentis  posse 
esse  sufficientera  ad  hunc  cflectura,  id  est  non 
posse  esse  talera,  ad  quara  infallibiliter  sequa- 
tur  determinatio  ad  crcdendum  vel  poenitcn- 
dum  in  hoc  instanti;  et  ratio  est  eadem,  scr- 
vata  proportione,  quia  dispositio  temporis 
preecedentis  non  necessitat  voluntatem,  quo- 
minus  pro  sua  libcrtate  possit  illam  rautare 
in  hoc  instanti,  quod  non  solura  est  verura 
de  dispositione  ncgativa,  sed  etiam  de  posi- 
tiva,  non  modo  naturali,  verum  etiam  super- 
uaturali ;  nam  qui  est  vocatus  ad  fidem  vcl 
poenitentiam,  et  de  illa  re  cogitat  ac  deliberat 
per  horam,  licet  in  toto  tempore  horaj  nihil 
peccet ,  et  ita  intelligatur  negative  bene  dis- 
positus,  quoad  carentiam  omnis  actus  mali, 
potest  in  ultimoinstantihoraenon  determinari 
ad  poenitcndura  vel  credendum,  quia  inte- 
grum  habet  usum  libertatis  suce.  Quis  enim 
illi  necessitatem  imposuit,  si  ab  iUo  debet 
fieri  determinatio  ?  Vel  si  a  solo  Deo  facienda 
sit,  quis  imposuit  Deo  necessitatem  determi- 
nandi  voluntatcm  illam  ad  pwnitendum  vel 
crcdcndum  in  illo  instanti?  aut  qua  lege  se 
obligavit  Deus  ad  id  praestandura,  aut  ubi  in- 
vcnitur,  aut  ex  quo  principio  colligi  potest? 

Unde  ulterius  addo,  licet  voluntas  toto  hoc 
tcrapore  sit  positive  bene  disposita  supcrna- 
turalibus  dispositionibus  imperfectis  et  re- 
motis,  ex  nulla  illarum  posse  in  ultimo  ins- 
tanti  horae  infallibiliter  sequi  novum  volunta- 
tis  actum  perfectiorem,  vel  determinationem 
ad  illura.  Quia  voluntas  pro  sua  libcrtate  po- 
tesl  iu  priori  statu  persistere  et  nihil  amplius 
agore ;  niliil  enim  est  quod  vcl  illam  ncccssi- 
tet  ad  progredieudum,  vel  Deum  ad  determi- 


CAP.  XVIII.  LFFICAX  AUXILIUM 
nandam  illam.  Unde,  licet  voluntas  vocata  ad 
poMiilcntiam  sc  excrceat  pcr  lioram  in  actu 
allritionis,  non  propterca  in  instanti  termina- 
tivo  horcfi  elcvabitur  ad  actum  rontritionis ;  et 
idcm  est  de  quibusrumque  aliis  simililjus  ac- 
tibus,  et  cujuscumque  temporis  durationc, 
quia  neque  ex  natura  rei  cst  ncccssaria  cou- 
secutio,  neque  ex  allqua  lege  Dei ;  imo  etiam 
potcst  voluntas  retroccderc,  nam  quse  erat 
proximo  tempore  praecedeute  bene  disposita, 
potest  in  hoc  instanti  incipcre  male  disponi, 
et  in  contrarium  dctcrmiuari.  Igitur,  exdis- 
positione  quee  in  tempore  immediate  praece- 
dente  antecessit,  non  potest  infallibiliter  se- 
qiii  auxiliam  efficax  physice  praedeterminans 
vokmtatcm  ad  crcdcndum  vel  poenitendum, 
vel  ad  similes  actus. 

Neque  etiam  in  codem  instanti  potest  ei- 
cogitari  taUs  dispositio  ordine  naturae  prsecc- 
dens.  Primo  quidem,  quia  non  est  prioritas 
naturffi  ubi  non  est  causalitas  ;  nulla  autem 
negatio  esse  potest  causa  auxihi  efficacis ; 
nam  vel  est  negatio  actus  supernaturalis,  et 
hajc  non,  tum  quia  hoec  de  se  potius  obest ; 
tam  etiam  quia  h<iec  multo  magis  invenitur  in 
eo  qui  perseverat  increduhis.  Unde  illa  ad 
summum  est  conditio  necessaria  tanquam 
terminus  a  quo  inciperc  debet  actus  contra- 
rius,  non  tamen  est  causa  ncc  dipositio  ex  qua 
talis  actus  infalllbiliter  sequatur.  Vel  illa  ne- 
gatio  est  alicujus  actus  mcre  naturalis,  et 
hwc  non  potest  esse  causa  supcrnaturalis  au- 
xihi,  nec  dispositio  ob  quam  infallibiliter  de- 
tur.  Si  enim  actus  bonus  mere  naturalis  non 
potest  esse  dispositio  ad  auxilium  gratiai  suf- 
ficicntis,  nedum  efficacis,  multo  minus  sola 
ncgatio  actus  naturalis,  sive  boni,  sive  mali, 
csse  poterit  similis  dispositio  ad  auxiham  ef- 
ficax. 

Secundo,  quia  si  duo,  vocatl  ad  fidem,  tcm- 
pore  ct  modo  ita  sc  habent,  ut  in  eodem  ins- 
tanti  lemporis  unus  velit  crcdere,  alter  nolit, 
non  potest  probabili  rationc  excogitari  quod 
unus  {corum  prius  natura  prodierit  iu  ac- 
tum  volendi  quam  alius  in  actum  nolcu- 
di,  vcl  c  converso ;  qnia  nullum  fundamen- 
tum  talis  prioritatis  jinter  cos  intcrcedit.  Si 
ergo  utcrque  consideretur  prius  natura  quam 
eliciat  suura  actum ,  utcrque  est  in  requa- 
li  dispositione  ncgativa ,  quia  ncuter  iu- 
tclligitur  dctcrminatus  ad  actum  credcndi , 
ncc  ad  contrarium ,  imo  neque  ad  aliqucm 
actum,  ncquc  iu  aliquo  homine  vocato  ad 
fidem  potcst  in  illa  prioritatc  naturai  pi-ffin- 
tciligi  aliud  gcnus  dispositiouis  negativa;;  scd 


NON  DARI  EX  NEGATIVA,  ETC.  301 

ex  hac  non  sequitur  infallibilitcr  determiuatio 
ad  fidcm,  nani  (ut  in  illis  duobus  hominibus 
dcclaratum  est)  imuscum  illa  negatione  pra;- 
via  determinatur  posterius  natura  ad  credcn- 
dum,  altcr  ad  non  crcdcndum  ;  ergo  ncu- 
trum  infallibililer  provcnit  ex  illa  dispositionc 
ncgativa. 

Et  ratio  est,  quia  illa  dispositio  ncgativa, 
quae  ordine  naturte  praecedit  ante  determina- 
tionem  voluntatis  ad  actura,  nuu  cst  hbcra, 
scd  naturalis,  et  relinquit  vohmtatom  in  sua 
inditfcrentia  ad  hauc  vel  illam  dcterminatio- 
nem  ;  post  hanc  autem  ncgationem  seu  indif- 
ferentiara  non  intehigitur  alia  dispositionega- 
tiva  libera  voluntatis,  nisi  in  posteriori  signo 
natura:',  in  quo  intelligitur  jam  instans  tem- 
poris  consummatum,  ct  in  co  supponitur  vo- 
luntas  non  elicere  actum,  quem  posset.  lu 
illo  igitur  secundo  signo  naturae  aut  intelligi- 
turhrec  ncgatio  pura  per  solam  suspensionem 
actus,  et  sic  uon  poterit  voluntas  intclhgi  ha- 
bens  in  eodem  instanti  actum  positivum,  ne- 
que  auxilium  cfficax  ad  d  c  te  rmi  uationem  illius , 
quia  illa  pura  negatio  et  suspensio  forraali- 
ter  excludit  oranera  actum ;  aut  non  est  illa 
negatiopurapersolamsuspensionera,  scdcum 
determiuatione  ad  aliquem  actum  positivum, 
quam  voluntashabet  inillo  secundo  signo  na- 
turae  illius  instantis,  ct  tunc  pi'0  illo  secundo  si- 
gnonullusestordo  naturae  intcr  positivura  ac- 
tura  ct  negationera  aliorura  actuum  ;  vel  ccrtc 
si  aliquis  ordo  est,  potius  positiva  detcimina- 
tio  est  natura  prior,  namper  illara  deterraiua- 
tur  voluntas  ad  libere  carendum  aliis  actibus 
incompossibilibus  tali  actui,  ut  in  exeraplo  po- 
sito  dc  duobusliominibus  vocatis  ad  fidera,  ille 
qui  dctcrminatur  ad  volcndura  non  crederc 
hoc  ipso  caret  voluntate  credcndi,  et  non  idco 
vult  non  credere,  quia  non  habet  affectum 
crcdcudi ;  posset  enim  carere  utroqueactu; 
sed  quia  vult  non  credere,  ideo  uecessario 
carct  aftectu  credcndi,  quia  nou  potest  simul 
habere  utrumque  actum.  Et  consimiliratioue, 
qui  vult  credere,  necessario  caret  affectu  non 
credendi,  quia  repugnant ;  non  tameu  idco  re- 
cipit  atrectum  credendi,  quia  caret  affcctu 
contrario  ;  possct  cnim  carere  utroque  ;  sed 
quia  rccipit  affectura  crcdendi,  ideo  carct  af- 
fcctu  contrario ;  ergo  nulla  talis  ncgatio  po- 
test  praeintelligi  tanquam  dispositio  libcra  et 
ncccssaria,  ac  ncccssitans  ad  determinatio- 
ncra  crcdendi,  sed  potius  ut  consequcns  cx 
tali  atfi^ctu  libero,  ct  eadem  ratio  probat  de 
quacumque  alia  ncgatione  cujuscumque  actus 
simul  incorapossibi]i&  cum  afici  tu  credcndi. 


302  DE  VERA  INTELLIGEiNTIA  AUXILII 

Si  autom  fiugatur  negatio  libera  alterius 
actus  naturalis,  qui  simul  esse  posset  cura 
affectu  credendi,  illa,  sive  bona  sive  mala  sit, 
est  impertinens  ad  auxilium  efBcax  ad  cre- 
dendum,  quamvis  nec  sit  ad  illud  necessaria, 
ncc  necessitans,  ut  per  se  patet ;  si  vero  sit 
mala,  multominus  eritnecessariaad  tale  auxi- 
lium,  et  potius  poterit  impedire  illud;  tamen 
nou  necessario  impediet,  qaia  non  habet  for- 
malem  ropugnantiam  cum  tali  determiua- 
tione,  et  ideo,  non  obstante  illa  negatione, 
potcrit  voluntas  determinari,  vel  a  se  cum 
auxilio  Dei,  vel  a  solo  Deo,  juxta  aliam  sen- 
tentiara,  quia,  non  obstante  quacumque  cul- 
pa,  potest  et  solet  Deus  conferre  auxiliura  gra- 
tia%  maxime  quando  culpa  disparata  est,  ut 
sic  dicara,  et  non  habet  formaleni  repugnan- 
tiam  cum  tali  auxiUo.  Igitur  nuUo  probabili 
modo  cogitari  potest  talis  ncgatio,  qua  sit 
dispositio  sine  qua  non  datur,  et  cum  qua  iij- 
fallibilitcr  datur  auxilium  efficax. 

Qnibus  dif/ictdtatum  lahyrinthis  se  impli- 
cent  adversarii.  — Tcrtio,  introduci  possunt  hi 
auctores  in  aliud  labyrinthura,  a  quo  nullura 
possint  exitum  invenire.  Nam  ipsi  tam  ncces- 
sariam  putant  esse  detcrminationem  a  Deo 
pcr  efficax  auxiUum,  ut  ad  oranera  actum  vo- 
luntatis  creatse  putent  esse  necessariam,  ser- 
vata  proportione;  id  est  siactus  est  supernatu- 
ralis,  determinatio  erit  etiara  supernaturaliter 
infusa,  et  auxiliura  erit  gratuitura;  si  autem 
actus  sit  naturalis,  deterrainatio  crit  natura- 
lis.  Unde  fit  ut,  juxta  eorura  sententiam,  sicut 
in  omni  actu  voluntatis,  proxiraa  ratio  ope- 
randi  illum,  est  quia  Deus  determinat  volun- 
tatem  ad  illum,  itae  converso,  quando  volun- 
tas  non  vult  aliquid,  etiara  adhibitis  aliis  re- 
quisitis  ad  operandura,  priraa  ratio  non  ha- 
bendi  talem  actura  sit,  quia  Deus  non  deter- 
minat  ad  illum  ;  nam  si  aflirraatio  est  causa 
ueccssaria  et  adasquata  aftjrmationis,  ncgatio 
cst  similiter  causa  negationis.  Cura  ergo  dici- 
tur  dari  exparte  Iiorainis  dispositio  nogativa, 
ob  quam  Deus  illi  confert  auxilium  efficax, 
clarum  estdispositionem  illam  non  posse  esse 
uisi  carentiara  alicujus  actus,  quom  voluntas 
[)0test  elicere,  et  libere  non  elicit,  quia  non 
potest  alio  modo  esse  negatio  illa  libera. 

Non  possuraus  ergo  in  illa  dispositione  sis- 
tore,  sed  ulterius  interrogare  quse  sit  in  tali 
voluntate  radix  et  priraa  causa  illius  nega- 
tivai  dispositionis.  Nani  profecto  consequen- 
ter  respondendura  est,  ideo  voluntatem  hauc 
non  habere  talera  actura,  quia  Deus  non  de- 
terrainavit  eara  ad  illura  ;   quia  sinc  tali  dc- 


EFFIC.ACIS,  E.IUSQUE  CONCORDIA. 
terrainatione  non  potcrat  illura  habere  nec 
inchoare,  et  talera  detcrminationera  habebat 
in  sua  potestate.  Quod  si  ulterius  requiratur 
cur  Deus  non  dederit  voluntati  determinatio- 
nem  ad  illum  actura,  non  possuraus  recurrere 
ad  ahara  dispositionera  priorora  ejusdcm  vo- 
luntatis ;  nara  procedcmus  deinde  ad  inter- 
rogandum  de  iUa,  et  nunquam  finiemus.  Sis- 
tendura  ergo  erit  in  divina  voluntate,  quai 
gratis  voluit  non  dare  libero  arbitrio  illara 
determinationem,  qua  negata  nocossario  se- 
quitur  in  ipso  arbitrioilla  dispositionegativa, 
imde  e  contrario,  in  eo  qui  non  habet  talora 
dispositionom  negativara,  sed  potius  actum 
illi  oppositum,  neccsse  est  ut  priraa  ratio  ca- 
rendi  illa  dispositione  negativa  sit  sola  volun- 
tas  Dei  determinantis  voluntatera  croatam  nd 
talera  actum.  Proxima  enim  et  quasi  formalis 
causa  carendi  illa  dispositione,  est  quia  vo- 
luntas  elicit  talem  actura,  priorvero  ratio  cur 
elicit  est  quia  determinatur  a  Deo.  Prima  vero 
causa  ob  quam  a  Dco  detcrminatur  ad  talera 
actura.  est  quia  vult.  Ncc  fingipotost  alia  prior 
dispositio  libera  ob  quam  a  Deo  sic  determi- 
netur  adtalera  actura  irapcditivura  talis  auxi- 
lii  efficacis,  quia  iterum  ibi  procedemus  sine 
termino.  Igitur  radicabilitcr  ex  sola  voluntale 
Dei  nascitur,  quod  hic  horao  habeat  talem 
dispositionera  nogativara  ;  curaque  illa  dica- 
tur  esse  neccssaria  ad  auxUiura  cfficax  gratise 
obtinendura,  raanifestura  est  talera  horainem 
desUtui  a  Doo  in  necessariis  ad  salutem,  sola 
Dei  voluntato,  ct  privari  auxilio  efficaci  pro- 
ptor  determinationera  quara  ipse  vitare  non 
potest. 

Ad  quas  angustias  ex  adversariorum  doc~ 
trina  redigatur  nostra  lihertas.  — Ex  quo  dis- 
cursu  tara  manifeste  concluditur  per  Iianc 
dispositionem  ncgativam  non  salvari  veram 
libertatera  in  dcterrainationibus  liberi  arbi- 
trii,  ut  non  immerito  inferre  possimus  cx 
hac  doctrina  redigi  libertatem  nostram  ad 
lias  angustias,  qu<e  occasionem  prwbeant 
haereticis  dicentibus  esse  rem  de  solo  titulo. 
Probatur,  quia  ostensum  est  illam  dispositio- 
nem  negativara,  in  eo  qui  illara  habet,  neces- 
sario  oriri  cx  carcntia  divhiai  deterraiuationis, 
quara  Deus  ex  se  et  mera  sua  voluntate  non 
imprimit ;  in  eo  vero  qui  illa  caret,  necessario 
soqui  carentiam  ex  delorminatione  divina  ad 
oppositura  actum,  qua;  dcterminatio  etiara 
non  est  in  horainis  potostate,  sed  solius  Dei. 
Unde  constat  expUcari  nuUo  raodoposse  quo- 
niodo  sit  liber  ad  operandum,  qui  non  habet 
dotcrminationera  a  Deo,  cum  nuUa  possil  in 


CAP.  XIX.  AN,  SALVA  LIUERTATE,  POSSiniLIS  SIT,  ETC.  393 

eo  fingi  dispositio  libera,  per  quam  talom  Talis  prcrdeterminationis  modus,  quem  do- 
detcrminationem  conscquatur.  Quod  si  intel-  cent  auctores  adtersce  sententice,  est  incompos- 
ligi  non  potcst  quomodo  sit  liber  ad  operan-  sibilis  cum  actuali  Ubertate  ejusdem  actus,  ad 
dum,  multo  minus  intelligi  potest  quomodo    quem  voluntas  prcedeterminatur.  —  Dico  vero 


habeat  auxilium  sufficiens  ad  talcm  opcratio- 
nem,  ad  quiim  nec  determinatur,  nec  viam 
habet  in  sua  liberlate  positam  ad  consequcn- 
dam  determinationem.  Unde,  neque  in  co 
qui  determiuatur,  intelligi  poterit  quomodo 
sit  hber  ad  non  operandum,  cum  non  sit  hber 
ad  determinationem  habendam ,  cum  non 
pendeat  ex  libera  ejus  dispositione,  ut  os- 
tensum  est,  et  posita  determinatione  non  ha- 
bcat  potestatem  continendi  actum,  sed  de  hoc 
iterura  sequentibus  capitibus  redibit  sermo. 

CAPUT  XIX. 

AN,  SALVA  LIBERTATE,  POSSIBILIS  SIT  PR^DETER- 
MINATIO  PHYSICA  ET  MODUS  PROVIDENTITE  ERGA 
PR^DESTINATOS,  QUEM  AUGTORES  ILLIUS  SEN- 
TENTI^   DOCENT. 

Quee  in  tribus  proxime  prsecedentibus  capi- 
tuhs  tractata  sunt,  directe  procedunt  contra 
necessitatem  physicae  praedeterminationis ; 
non  dcsunt  tamcn  qui  dicant,  etiamsi  ncces- 
saria  non  sit,  nihilominus  esse  possibilcm,  ct 
saltem  in  praidestinatis  omniuo  esse  ponen- 
dam.  Fundamentum  prioris  partis  est,  quia 


imprimis  talem  prajdetcrminationis  modum 
esse  incompossibilcm  cum  actuali  hbertate 
ejusdem  actus,  ad  quem  voluntas  pieedeier- 
minatur.  Probatur  ratione  scepe  facta,  quod 
iUa  dctcrminatio  recipitur  in  vohmtate  lio- 
minis,  et  ita,  cam  habere,  videtur  non  esse 
liberum  homini,  sed  necessarium,  quia  est 
mera  receptio  ad  quam  voluntas,  non  agendo, 
scd  recipiendo,  concurrit,  nec  est  liberum  in- 
fluere  in  actum  cum  illa,  quia  post  receptam 
determinationem  non  est  in  potestate  volun- 
tatis  suspendere  influxum  suum ;  ergo  nuho 
modo  est  liber  tahsinfluxus,  nec  actusex  illo; 
eo  vel  maxime  quod  ifla  detcrminatio  dicitur 
esse  ipsemet  actus.  ut  a  solo  Deo  inchoatus  ; 
posita  autem  tali  inchoatione,  tanta  necessi- 
tate  sequitur  conversio,  ut  implicet  contradic- 
tionem  non  consummari,  quia  impossibile  est 
initium  actus  esse  impressum  voluntati,  et 
voluntatem  non  elicere  actura;  ergo  nonraa- 
net  libertas,  nisi  de  solo  titulo,  id  est  oppo- 
sitorum  capacitas,  non  vero  opposita  necessi- 
tati ;  ergo  libertas  ipsius  actus  non  potest  stare 
cum  simili  pra-determinatione.  Nec  pertinet 
ad  dominium  vel  omnipotentiara  Dei  heec  duo 


pertinet  ad  oranipotentiara  Dei  et  supremum     simul  conjungere  in  eodera  actu,   quia  non 


dominium  quod  in  hnmanara  voluntatem  ha- 
bet,  ut  possit  iflam  raovere  quantum  et  quo- 
raodo  voluerit,  atque  adeo  prajdeterrainare 
illam  physice,  ut  hbere  consentiat.  Alterius 
vero  partis  fundamentura  est,  tum  quia  mo- 
vet  Deus  preedestinatos  efiicacissime  quantum 
potest,  quia  in  hoc  gratiara  suara  ostendit ; 
tum  etiam  ut  certitudo  praedestinationis  sit  ex 
sola  Dei  voluntate,  et  non  aliunde,  et  ideo 


spectat  ad  divinara  omnipotentiara  duo  con- 
tradictoria  simul  iu  codem  subjccto  conjun- 
gere;talia  autera  sunt,  caradem  potentiam 
hic  et  nunc  esse  ab  extrinseco  et  ex  necessi- 
tate  praedeterminatara  ad  exercitium  tahs  ac- 
tus,  et  manere  indiflerentem,  ut  libere  talem 
actum  non  eliciat^  si  velit. 

Respondent  hoc  esse  verum,  quando  iUa 
dctcrminatio   est  ab  intrinseca  natura,  non 


dixit  Cabrera,  nonrcliquisse  Deim  inprcrdes-    vero  quando  est  ab  intrinseco  agente  supe- 


tinatis  initium  efficacioo  suae  contersionis  m 
arbitrio  eorum,  sed  tale  initium  sua  divina  vo- 
luntate  efficaciter  prcevenire,  et  facere  decre- 
visse.  Per  initium  autera  efficacise  conversio- 
nis,  intelligit  significatque  illud  iniliumnihil 
aliud  esse  quam  ipsuramct  actum  conversio- 
nis,  ut  prius  natura  inchoatum  a  solo  Dco. 
Aliqui  vcro  hoc  cxtcndunt  ad  omnes  justos 
vel  fideles,  etiamsi  reprobi  tandeni  eint,  quia 
saltem  sunt  prcedestinati  ad  gratiara  tempora- 
lem  vel  fidera,  ad  quod  etiara  est  necessaria 
saltera  pra^definitio  taliura  actuum,  quse  prre- 
definitio  pcr  physicam  praidelcrminatioucra 
exccutioni  mandatur,  ct  alio  modo  nonpotest 
esse  infaUibilis  neque  efficax,  ut  existimant. 


riori.  At  hoc  profecto  non  minuit,  sed  auget 
potius  repugnantiam,  primo,  quia  dctcrmina- 
tio,  ab  extrinseco  illata,  contraria  est  natu- 
rali  conditioni  potentiee  liberffi,  et  ex  hac 
parte  non  solura  necessitatem,  sed  etiara  vio- 
lentiam  vere  inducerct,  ct  fortasse  ob  cam 
causam  solent  Patres  dicere,  Deum  non  prw- 
dctcrminare  voluntatcm,  quia  illi  non  infert 
vim  ;  tum  etiam  quia  ifla  determinatio  qute 
cst  ab  extrinseco,  non  est  minor  sed  major 
nccessitas  quam  illa  quse  est  naturalis.  Nam 
illaquai  est  abintrinseco,  ut  in  igne  ad  calc- 
facicndum,  est  potcntialis,  ut  sic  dicam,  quia 
talis  potentia  nata  est  sic  operari,  et  non  ali- 
ter ;  hcec  vero,  quae  ab  extrinseco  imprimi  de- 


394  DE  VERA  mXELLIGENTIA  AllXILII 

bot,  esl  actualis,  quia  cst  ipsamet  inclioatio 
actus,  seu  promotio  qua'dam  inscparabilis  ab 
actuali  actione  ;  uude  fit  ut,  priori  determina- 
tione  intrinseca  permanente,  possit  non  sequi 
actio,  si  Deus  suspendat  concursum  suum ; 
stante  vero  hac  pr«determinalione  a  Deo  im- 
pressa,  implicat  non  sequi  actionem  et  con- 
scnsum,  quia  illa  pra?dcterminatio  intrinsece 
involvit  actualem  Dei  concursum ;  si  ergo  in- 
trinscca  et  naturalis  determinatiopotentiai  ad 
unura  non  stat  cum  libertate  actionis,  multo 
minus  stare  poterit  cum  pra?dcterminatione 
actuali  ab  extrinseco  illata  ;  solum  ergo  po- 
test  ad  hoc  conferri  illadifferentia  ut,  quando 
potentia  est  ab  inlrinseco  dcterminata,  neque 
actio  neque  potentia  libera  sit ;  quando  vero 
determinatio  ab  extrinseco  fit,  possit  potcn- 
tia  in  qua  fit  secundum  se  libera  esse;  scd 
hoc  non  satis  est  ut  actio  sit  libcra,  quia  im- 
pcditur  ne  li])ertate  sua  utatur,  cum  dicto 
modo  prajdeterminatur,  ut  ostensum  est. 

Addo  secundo,  si  talis  determinatio  neccs- 
saria  non  est  ad  efliricudum  actum  supcrna- 
turalem,*  voluntarium  et  irrationabile  est  as- 
serere  de  facto  nulhim  actum  supernatura- 
lem  fieri  sine  illa ;  voluutarium  quidcm,  quia 
nec  revclatum  est,  ncque  aliqua  ^iravi  aucto- 
ritate  constat,  neque  ratione  efficaci  ostendi 
potest,  nam  si  necessarium  non  est,  pende- 
bit  ex  Dei  voluntate  ;  irrationabile  autem  id 
appello,  quia  si  hac  determinatio  necessaria 
non  est,  eri^o  sine  illa  possint  homines  suffi- 
cicnter  vocati  a  Deo  conpcnsum  inchoare  ct 
praestare,  darique  potest  ex  parte  Dei  auxi- 
lium  omnino  simnltaneum,  et  cooperans  ad 
illum  actum,  et  inchoationem  ejus;  denique 
se  detcrminare  potcst  ipsum  liberum  arbi- 
trium  cura  auxilio  Dei  concomitanle,  etiamsi 
a  Deo  solo  non  prsedeterminetur. 

Si  ergo  haec  potestas  est  in  libero  arbitrio 
excitato  per  crratiam,  cur  dicemus  de  facto 
nuHum  hominem  sufficienter  vocatum  hoc 
raodo  ad  sequendura  Deum,  etiamsi  non  sit 
prsedeterrainatus  a  solo  Deo,  aut  unde  potest 
esse  certura  ct  infallibile  nerainem,  non  prae- 
deterraiuatum  a  Deo,  seipsum  deterrainare 
cum  gratia  Dei  ?  Nou  enim  potest  esse  certura 
in  causa  proxima,  cum  supponamus  habere 
sufficientem  vim  sine  praedeterminatione  di- 
vina,  quia  etiam  supponimus  illam  determi- 
nationem  non  esse  necessariam. 

Neque  etiam  est  certum  in  voluntatc  di- 
vina  praedefiniente  talem  eventum,  quia,  esto 
Deus  prfpdefiniat  non  dare  aliquibus  homini- 
bus,  a  se  sufficienter  vocatis,  preedeterraina- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
tionera  ad  consensura  quam  ipse  solus  faciat. 
non  taraen  dici  potest  pra?definire  voluntate 
absoluta,  ut  illi  non  convertantur  et  determi- 
nentur,  si  velint ;  quia,  licet  ipse  denef^et 
deterrainationem,  non  tamen  negat  rem  ne- 
cessariara,  ut  admittit  heec  opinio;  ergo  ma- 
net  in  homine  potestas  integra  ad  suam  con- 
versionem.  Nec  etiam  dici  potest  quod  Deus, 
absoluto  decreto  et  ex  se  solo,  statuerit  ut 
tahs  horao  non  convertatur.  Tum  quia  iilud 
objectum  non  est  per  se  bonura,  nec  amabile 
a  Deo,  quia  non  est  consentaneum  bonitati 
ejas  ;  tura  etiam  quia,  ut  volantas  illa  infal- 
libiliter  impleatur,  oportet  ut  Deus  ex  parte 
sua  impediat  conversionem  et  deterrainatio- 
nem  liberi  arbitrii  ad  illam.  Quia  si  in  illa  cst 
potestas  sufliciens,  et  cum  omnibus  aliis  re- 
qaisitis  ad  operandum,  ut  ratio  libertatis  re- 
quirit,  non  potest  esse  certura  quod  talis  vo- 
luntas  Dei  infallibiliter  iraplebitur,  nisi  ipsc- 
met  assumat  curam  impediendi  bonum  usum 
iUius  potestatis,  saltem  dencgando  Dei  con- 
cursura  vel  cooperans  auxilium  necessarium, 
quod  nullo  modo  de  Deo  sentiri  potest,  alias 
desereret  horainem  priusquara  ab  ipso  desc- 
rerctur. 

Effugium. — Pra^clud^tur. — Quod  si  tandcra 
dicatur  esse  hoc  certum  in  sola  praescientia 
Dei,  absoluta,  vcl  conditionata,  scilicet,  quia 
Deus  praevidit  nuUum  hominem,  quantum- 
vis  vocatum  et  excitatura,  eficcturum  fuisse 
determinationem  ad  bonum,  quamvis  posset, 
si  illa  dctcrrainatio  relinqueretur  libertali 
ejus,  ct  Deus  sola  sua  virtute  illi  non  irapri- 
meret  determinationem ;  Deura  autem  (hac 
scientia  supposita)  voluisse  multos  homines 
non  praedestinare  ad  bonum,  sed  permittci^e 
seu  relinquere  cis  determinationera,  ct  ita 
scientiam  illam  coudilionatam  transivisse  in 
absolutara  de  tah  eventu,  quod,  scihcet,  nul- 
lus  illorum  hominum  determinandus  esset  ad 
bonum,  contra  hoc  instamus,  quia  hujusmodi 
rcsponsio  non  habet  locura  in  praefata  senten- 
tia ;  tura  quia  supponitur  Deura  non  habere  il- 
lam  pr*scientiara,nisi  in  hocdecreto  praede- 
tcrminativo  ;  hsec  autem  responsio  ponit  pra;- 
scientiam  ante  decrctum ;  tum  ctiara  quia  si 
nou  fuudatur  in  pra^deterrainatione  Dei,  quia 
non  judicatur  necessaria,  oportet  supponere 
causara  ipsam  secundam  ita  fore  deterrainau- 
dam  ex  sua  libertate,  quae  suppositio  est  vo- 
luntaria  et  sine  fundamento ;  nam  si  volunta- 
tes  sunt  liberce  et  sufficionter  praeparata^  per 
vocationcm,  et  non  suntimpcditae,  scd  potius 
habent  paratum  concomitans  auxilium,  cur 


CAP.  XIX.  AN,  SALYA  LII51£RTATE,  rOSSlBILIS  SIT,  KTC  395 

fiiturum  cst  ut  nuUa  camm  dctcrminetur  ad  initium  cfiicaciac  actiis  seu  conversionis.  Pro- 

bonum,  si  non  praedctcrminatur,  quandoqui-  l)atur,  qniu  vcl  hoc  cst,  quia  voluntas  crcala, 

dcm  supponitur  prKdetcrminationcm  non  es-  cliam  siillicienter  vocata  et  Iiabcns  paratnra 

se  pcr  sc  nccessariam  ?  Ergo  sinc  fundamen-  concomitans  auxilium,  non  liabet  in  potestate 

to  asseritur  Deum  hoc  pra^scivisse,  et  per  se  sua  determinationem  suam  seu  initium  actus, 

incrcdibile  est,  nam  potius  est  verisimile,  cx  vel  quia,  liret  illam  babeat,  prsevenitur  a  l)co 

tot  causis  in   utramque  partem  contingenti-  in  prffdcslinato  ne  illautatur,  scd  a  solo  Dco 

bus,  mullas  forc  dcterminandas  ad  bonum,  pra>determinctur  ;   primum   dici  non  potrsl, 

licct  plurcs  aliai  sint  defcclurffi  ;   ergo  verisi-  nisi  incidendo  in  omnia  incommoda  qusc  cap. 

milius  est  boc  pra^scivisse  Deum.  16  de  reprobis  tractata  sunt,  ct  contradicen- 

Solum  vidco  fingi  ct  cxcogitari  posseDcum  do  Concilio  Tridentino,  qui  libero   arbitrio  a 

quidem   in  pra^seicntia  conditionata  praisci-  Deo  vocato  ct  excitato  hanc  tribuit  potesta- 

visse  ex  hominibus  suliicientcr  vocatis,  siper-  tem  ;  quam  cliam  Scriptura  supponit,  cum  di- 

mittcrcntursuam  dctcrminationem  inchoare,  cit :  Convertimini  ad  me,  et  ego  conxertar  ad 

quosdam  delerminandos  fuisse  ad   bonnm,  vos;  et  alibi :  Ego  sto  ad  ostium  et  pulso,  ita 

quosdam  vero  et  quamplures  ad  nialum,  ct  si  guis  aperuerit,  intrabo  ad  illum. 

tunc  Dcum  dccrevissc  cliicaciter  pra^vcnircac  Prrcdestinationis  certitudo  sufficienter  sla- 

pra^detcrminare  illos  omncs,  quos  praevidcrat  hilitiir  ex  ditina  electione  absoluta,  supposita 

bcne  determinandos  si  sibi  relinqucrcntur,  ut  scientia  conditionata.  —  Sin  autem  dicatur  se- 

majorem  eis  gratiam  faceret ;  alios  vero  reli-  cundum,  jam  supponitur   determinationem 

quisse  sine  tali  determinatione,  quffi  iUis  de-  illamnon  esse  simpliciter  nccessariam  ut  vo- 

bitanonerat,et  ita  factum  esse  ut  omnes,  qui  luntas  consentiat;  ct  ita  contra  illam  partcm 

de  facto  convertuntur,  habcant  prffidetermi-  proccdunt  omnia  dictain  prseccdenti  asserlio- 

nationcm  ex  Deo,non  ut  necessariam,  scd  ex  ne,  et  pra^scrtira  scqnitur  illum  providentire 

abundantiori  gratia ;  qui  vero  non  convertun-  modum  violentum  esse,  alienumque  a  suavi- 

ttu'   careant  prffidcterminatione,   non  tamen  tate  divinse  providcntia^,  quia  non  relinquit 

potcstate   se   determinandi ,    qua    prfesciens  causam  secundam  opcrari  juxta  modum  sibi 

Dcus  eos  non  fuisse  bene  usuros,  sua  libcrta-  connaturalem,  quae  ratio  maxime  urgct,  sive- 

tc  id  permisit.  rum  cst  quod  supra  intulimus  et  vcrum  crcdi- 

Verumtamen,  licet  hoc  posterius  de  rcpro-  mus,  talem  pra^-determinationis  modum  repu- 

bis,  et  omnibus  male  utcntibus  gratia  Dci  to-  gnare  libertati,  et  licet  non  omnino  illara  tolle- 

Icrari  possit,  tamen  illud  prius,  pra-tcr  incom-  rct,  ncgarinon  potcst,  quin  raagna  cx  partc  il- 

raodum  supra  rclatum  de  ablatione  libertatis,  lam  dirainuat ;  ergo  sitalis  providcntiae  modus 

est  voluntarium,  quia  est  sine  fundamento  ct  non  cst  simplicitcr  nccessarius,  nec  pertinet 

omnino  supertluum.  Nam  si  ad  effectum  infal-  ad  essentialem  subordinationem  humanae  vo- 

libiliter  consequendum  suflicit  liberum  arbi-  luntatisad  divinam,  ctiam  inoperibus  gratia?, 

triura  cum  auxiliis  praevcnientibus  et  conco-  non  cst  verisimile  gcneraliter  dari  omnibus 

mitantibus  per  se  necessariis  et  accommoda-  proedcstinatis,  vel  ad  omnia   supcrnaturalia 

tis  conditioni  et  modo  talis  arbitrii,  quid  ne-  opera,  quae  de  facto  fiunt  ea  supernaluraii 

cesse  est  fingere  Deum  immutare  hunc  ope-  providcntia.  Nam  extraordinariae  gratiae,  qua- 

randi  modum,  addcndo  aliquid  non  neccssa-  lis  esset  haec  praedestinatio,  si  essct  possibilis 

riura,  ct  modo  libcrtati  miuime  accoraraoda-  et  non  neccssaria,   noii   dantur  gcneralitcr 

tum  ?  Ncque  illa  dici  potest  major  gratia,  scd  oranibus,  nec  fiunt  ncccssariae  ex  supcrad- 

supcrflua,  quia  non  confcrt  ad  majorcm  ef-  juncta  providcnlia,  si  ex  indigentia  causaBse- 

fectura,  nam  (ut  supponitur  ex  pra-scicntia  cundae  ad  talem  etrectum  compaiatae  neces- 

condilionata)  eadcm    convcrsio   ficret ;    vel  sariae  non  sint.  Acccdit  tandem  quod  ad  cer- 

ctiam  dici  potcst  gratia  violcnta,  quia  tollit  titudincra  pnedcstinationis  non  est  necessa- 

libcrtatem,  ut  in  asscrtionc  prinia  probatum  rium  hoc  providentia^  gcnus;  nam  certitudo 

ost.  praedestinationis  suflicienter  stabilitur  cx  di- 

Non  est  conveniens  illa  providentirv  ratio,  vina  elcctionc  absoluta,  supposita  praescien- 

gua  dicitur  Deum  non  reliquisse  in  arbitrio  tia   conditionata ,    et  subsequente  vocatione 

pra'destlnati  initium  e/ficacia.'  actus  conversio-  cougrua. 

nis.  —  Undc  dico  t''rlio  non  csse  convcnien-  Ex  his  ergo  satis  constat  falsam  esse  diffe- 

tcm  illam  providcntiac  rationem,  qua  dicitur  rentiam  illam  intcr  pra'dcstinatos  et  repro- 

Deus  non  rcliquisse  in  arbitrio  praedestinati  bos,  quam  P.  Cabrcra  invenit  (ubi  enim  illam 


396  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

legcril  non  invenio),  scilicet,  reliquisse  Deum 
initiam  efficaciae  actus  in  manu  roprobi,  ut  il- 
]ud  nunquam  cfficiat,  quia  non  potcst,  ut  ipse 
ait,  et  ita  damnetur,  quia  non  facit  id  quod 
facere  non  potest,  non  reliquisse  autem  Deum 
initium  efficaciee  actus  in  manu  proedestinati, 
sed  illam  suffi  potentiae  reservasse,  ut  ita  prre- 
destinatus  non  solum  sine  sua  libertate  prce- 
dcstinetur,  sed  etiam  sine  sualibertate  salve- 
tur.  Utrumque  enim  sequi  probatum  est.  Cum 
ergo  falsum  sit  utrumque  conscquens  sine 
controversia,  quam  bona  est  utraque  illatio, 
tam  mala  est  illa  doctrina  et  falsa  differentia 
inter  prredestinatos  et  repro^os,  quoad  illum 
providentifB  modum. 

Secundo,  sequitur  falsam  esse  propositio- 
nera  illam  cjusdem  auctoris  :  Actus  conversio- 
nis,  etiam  ut  exercitus,  no)i  refiindititr  in  libc- 
rum  ariitrium,  ut  elevatum  per  habitum,  tel 
auxilium  prwveniens,  et  pro  ratione  subjun- 
git,  disp.  G,  dub.  3,  quod  auxilium  sufficicns 
tantum  dat  possc;  ergo  tantum  respicit  actum 
ut  possibilem;  ergo  illi  tantum  tribuitur  actus 
ut  possibilis,  non  ut  exercitus;  ergo  ut  sic  re- 
funditur  in  solum  Deum.  Eamdemplane  doc- 
trinam  amplectitur  Avila ,  cum  ait  non  csse 
tribuendum  libertati  hominis  quod  vocatus 
consentiat,  sed  sohnn  Deum  id  facerc. 

Adversariorum  doctrina  rejicitur,  et  videtur 
contraria  definitioni  Concilii  Tridentini.  — 
Dico  ergo  doctrinam  lianc  falsam  esse,  et  vi- 
deri  contra  definitionem  Concilii  Tridentini 
diccntis,  sess.  6,  cap.  4  :  Si  quis  dixerit  libe- 
rum  hominis  arbitrium  a  Deo  motum  et  exci- 
tattcm  nihil  cooperari,  assentiendo  Deo  excitanti 
atque  vocanti,  anathema  sit,  ubi  expendendum 
cst  Concihum  non  solum  dicere  hl)crum  arbi- 
trium  excitatum  a  Deo  posse  cooperari,  scd 
cooperari  assentiendo.  Certum  itera  est  hbe- 
rnm  arbitrium,  aDeo  motum  etexcitatum,  non 
significaic  hberum  arbitrium  deterrainatura 
ad  asscnticndum,  nam  de  illo  dicit  Concilium 
posse  dissentire,  si  velit,  quod  dici  non  potest 
de  hbcro  arbitrio  jam  determinato  ad  assen- 
tiendura ;  significat  ergo  hberum  arbitrium 
elevatura  pcr  Spiritus  Sancti  illurainationera 
et  inspirationera,  de  qua  fuerat  locutura  Con- 
ciliura,  in  canon.  3  ;  crgo,  ex  definitione  Con- 
cilii,  liberura  arbitrium  sic  elevatum  efficit 
conversionem  suam ;  ergo  e  contrario  ipsa 
conversio  refunditur  in  liberum  arbitrium  sic 
elcvatura ;  quid  euim  est  rcfundi  in  illud  nisi 
ei  attribui  tanquara  propriae  causffi  in  suo  ge- 
nere  ?  Atque  hoc  ipsum  plane  significat  Scri- 
ptura  cum  dicit  :  Convertimini  ad  me,  et  ego 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

convertar  ad  vos,  ubi  non  postulatur  conver- 
sio  ut  possibihs,  sed  ut  excrcita,  et  illa  pos- 
tulatur  a  hbero  arbitrio,  nam  (ut  Concilium 
Tridentinura  dixit)  illis  verbis  libertatis  nos- 
trce  admonemnr ;  ergo  conversio  ut  exercita 
refunditur  in  hberum  arbitrium,  ut  elevatura 
per  illara  gratiara,  qure  est  principium  super- 
naturalitcr  agendi. 

Ratione  confirmatur,  quia  vel  dicitur  con- 
versionem  non  refundi  in  hberum  aibitrium, 
vel  elevatum  per  sufficientem  gratiam,  quia 
non  efficitur  a  voluntate,  et  hoc  sirapliciter 
est  contra  fidcra ,  ut  patet  ex  dicto  Concilio, 
cap.  5,  et  canon.  14  ;  vel  quia  non  efficitur  a 
voluntate  ut  libera,  quia  non  fit  a  voluntate 
ut  indifferente,  sed  ut  jam  determinata  ad 
unura,quGd  solet  a  nobis  ex  illorum  sententia 
inferri  tanquam  magnum  inconveniens,  quia 
revcra  tale  esse  existimamus,  eidemque  Con- 
cilio  Tridentino  rcpugnans,  in  eodem  cap.  4; 
ipsi  autem  multura  indicant  hunc  sensum, 
cura  aiunt  non  esse  tribuendura  libertati  ho- 
minis,  quod  vocatus  consentiat. 

Vel  etiam  hoc  dici  potest,  quia  consensus 
non  cfficitur  a  voluntate  hbera,  ut  a  primaria 
et  principah  causa,  et  hoc  imprimis  non  satis 
est,  quia  unicuique  causre  tribuitur  effectus, 
juxta  suum  opcrandi  modum,  et  praecipue 
causffi  vitaliter  et  hbere  operanti ;  et  ideo  h- 
cet  minus  principaliscausa  sit,  idnon  est  satis 
ut  sirapliciter  negetur  in  ihara  refundi  efFec- 
tura.  Deinde  cnm  non  sit  sermo  de  hbero  arbi- 
trio  secundum  se,  sed  ut  elcvato  per  gratiara 
sufficientera  quee  in  gencre  suo  est  proprium 
pinncipium  sui  actus,  nuUo  modo  negari  po- 
test  in  illud  tanquam  in  proximam  caiisam 
sui  ordiuis  rcfundi  talera  efrectum.  Yel  deni- 
quc  negatur  conversio  refundi  in  hbcrum  ar- 
bitrium,  quia  deterrainatio  ad  conversioncm 
nullo  raodo  cst  a  hbero  arbitrio,  sed  a  solo 
Deo,  et  hoc  habet  incommoda  omnia  quai 
ex  tali  efficientia  illius  determinationis  illata 
sunt,  et  revera  coincidit  cum  secundo  mera- 
bro,  quod  conversio  non  sit  a  v(»luntate  ut  U- 
bera,  scd  ut  deterrainata  ad  unum. 

Distinctio  autcm  illa  de  actu  conversionis  ut 
possibili  et  ut  exercito,  sicut  a  nullo  Theolo- 
gorum  ad  hoc  propositura  applicata  est,  ita 
profecto  mirabilem  continet  doctrinara,  tam 
in  Philosophia  quam  in  Theologia;  quis  enim 
dicet  calorem  esse  virtutera  ad  efficiendura 
ahuni  calorem  ut  possibilcm,  non  ut  exerci- 
tum,  cum  repugnet  efficere  calorem  ut  pos- 
sibilem?  Ita  ergo  in  praesenti  dicere  liberum 
arbitriura,  elevatum  per  auxiUum  sufficicns, 


CAP.  XIX.  AN,  SALVA  LIBERTATE,  POSSIBILIS  SIT,  ETG.  397 

respicere  actum  conversionis  tantum  ut  pos-  concomitaiitem,non  dacenteni,  pedlsseqiiam^wm 
sibilem,  et  non  ut  exercitum,  scu  ut  actu  ^r(5?rfflw;  ipse  vero  Calviuus  aiebat,  lioc  per- 
excrcendum,  repugnat  doctrinae  fidei,  ut  os-  peram  tribuibomini,  scilicet,  ^-mo^?,  ^ra^mjtjrip- 
tensum  est,  et  in  se  implicat  contradictionem,  teniente,  pedissequa  toluntate  ohsequatur,  quam 
quia  illud  auxilium  non  datur  tantum  ut  actus     doctrinam  in  Calvino  ut  erroneam  damnat 


sit  possibilis,  sed  etiam  ut  in  re  fiat ;  item  auxi- 
lium  illud  non  respicit  actum  possibilem,  ut 
in  ea  possibilitate  sistat,  sed  ut  ex  illa  in  ac- 
tuale  exercitium  illud  reducat;  ergo  non  res- 
picit  actum,tantum  ut  possibilem,  sed  magis 
ut  exeicitum.Nam  (si  ita  loqui  licet)  actura  ut 


Bellarminus,  ct  sane  mei'ito  ;  nam,  ut  egre- 
gie  Augustinus  dixit,  quffist.  2  ad  Simplicia- 
num,  consentire  voluit  Deus  suum  esse  et 
nostrum,  suum  vocando,  nostrum  sequendo: 
et  ideo  etiam  dixit  libr.  83  Qucestionum  , 
q.  68,  licet  quis  sihi  trihuat  quod  veniat  toca- 


possibilem  respicit  tanquam  terminumaquo,  tus,  non  posse  sihi  trihuere  quod  vocatus  sit. 
ut  exercitum  autem  tauquam  terminum  ad  Inquibusverbisclaresupponit,venire,quod 
quem.  fit  per  consensum,  esse  tribuendurn  libertati 

Unde  auxilium  sufficiens,seu  arbitrium,  ut  bominis  jam  vocati,  et  consequeuter  adjuti 
elevatum  per  illud,  considerari  potest  vcl  in  ut  voniat;  dum  cnim  libertatis  operationera 
genere  causeie  formalis,  et  sic  denominat  ac-     defcndimus,  nunquam  gratiam  excludimus, 

quod  adversarii  non  observant ;  nam  Calvi- 
nus  volebat  reformationem  voluntatis  ita  esse 
tribucndam  Deo,  ut  nullas  partes  iu  illa  ba- 
beat  libertas  arbitrii,  ad  cujus  partes  multum 
videntur  inclinare  qui  nos  reprehendunt,  eo 
quod  dicamus  conversionem  esse  tribuendam 
gratise  et  libero  arbiirio  tanquam  integrae 
causse  totali,  et  hominera  determiuari  ac  con- 
verti  quia  vult ,  et  majorera  velminorem  gra- 
tiara  obtinere,  quia  cura  divino  auxilio  magis 
vel  minus  sua  hbertate  conatur,  quod  Pela- 


tura  ut  possibilem  ex  parte  agentis  ;  vel  iu 
gcnere  priucipii  activi,  et  sic  respicit  actum 
in  ordine  ad  existentiam  actualem,  ct  ideo, 
sub  priori  ratione  possibihtatis,  non  respicit 
actum  ut  liberum  quoad  possibilitatem,  quia, 
quod  actus  sit  possibihs,  non  est  homini  li- 
berum,  quia  eo  ipso  quod  homo  habet  libe- 
rum  arbitrium  et  auxilium  sufficiens,  neces- 
sario  actus  est  horaini  possibilis;  at  liberura 
arbitrium  elevatum  respicit  actum  conversio- 
nis  ut  liberura  ;  ergo  respicit  ihum,  non  so- 


lum  ut  possibilem  ,  sed  etiara  ut  faciendura     gianura  dicit  esse  Cabrera,  d.  dub. -4,  num.  45, 


seu  exercendura  ;  ergo  dura  actus  ille  exerce- 
tur,  refunilitur  in  liberum  arbitriura,  ut  ele- 
vatum,  tanquam  in  principium  suum ;  igitur 
hoc  negare  nimis  alienum  videtur  a  princi- 
piis  necessariis  fidei. 

Avil.,  supra  d.  c.  10,  n.  89. —  Atque  idem 
judico  de  illa  propositione  negativa  :  Deus 
non  expectat  voluntatem  Jiominis  vocati  nt  as- 


cura  tamen  ConciJium  Tridentinum ,  sess.  6, 
c.  7,  doceat  unicuique  gratiara  ininndA  juxta 
propriam  dispositionem  et  liheram  cooperatiO' 
nem. 

Quid  judicandum  de  propositione  hic  relata. 
— Taudera  idera  judicandura  censeo  de.alte- 
ra  propositione,  hominem  prccdestinatum  pro 
aliquo  tempore  fieri  impeccabilem  in  hac  tita, 


sentiatur ;  et  alia  siraili :  Illam  gratiam  reci-  quam  significant  dum  aiunt  hominera,  qui 
pere  ?wn  est  facultatis  nostrte,  sed  Dei  prce-  recipit  perseverantise  donura,  per  iUud  fieri 
sidium  hoc  prcestat.  Nara  licet  hoc  posterius     irapeccabilera ;  nam  constat  omnem  prcedes- 


verum  sit,  non  potest  tamen  facultas  nostra 
excludi,  ut  in  superioribus  late  probatum  est, 
ubi  etiam  ostendimus  conversionem  esse  ex 
innata  libertate  ,  quamvis  non  sola ;  et  ideo 
ibidem  ostendiraus  Deum   revera  expectare 


tinatum  recipere  donum  perseverantife  pro 
aliquo  terapore  hujus  vitae ;  pro  illo  ergo  di- 
cunt  esse  irapeccabilem,  quia  voluntas  ejus 
determinata  est  ad  bonura  in  singulis  actibus, 
vel  saltera  ad  non  peccandum  mortaliter,  un- 


hominera,  postquam  illum  vocavit,  ut  inchoet     de  sentiunt  per  hanc  determinationera  au- 


consensura  cum  ipsomet  Deo,  et  omnia  ibi 
adducta  satis  confirmant  prsesentem  doctri- 
nam,  quibus  adjungere  nunc  libet  quod  Cardi- 
nalis  Bellarm.,  I.  1  de  Grat.  et  lib.  arb.,  c.  t2, 
vers.  Ex  qua  seniejitia,  adducil  ex  Calvino, 
nam  ille  reprehendit  Augustinum  et  Catholi- 
cos,  eoquodasserant,  zoluntatem,virtute  Do- 
mini  accensam  ac  pra^paratam,  suas  deinde  in 


ferri  potestatem  peccandi,  et  a  fortiori,  liber- 
tatem  ad  peccandum,  quia  illa  impolentia  est 
antecedens  omnera  usura  libertatis. 

Etenim ,  licet  non  negemus  posse  Deum 
ita  confirraare  hominem  in  gratia,  etiam  in 
hac  vita,  ut  ilh  auferat  potestatem  peccandi, 
ut  de  ahquibus  confirraatis  ui  gratia,  et  pree- 
sertim  de  Beatissima  Virgine  probabile  est, 


agendo  partes  hahere  circa  suam  conversionem,     tamcn  quod  haec  sit  lex  ordinaria,  et  providcn- 


398  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

tia  dchita  omnibus  pra?clestinatis,  et  quod  il- 
lud  sit  medium  per  se  necessaiium  ad  salu- 
tem  consequcndam^  nuUa  ratione  vel  aucto- 
ritate  fundatum  est,  imo  utrique  valde  re- 
pugnat ;  rccte  enim  tria  distinxit  Augustinus, 
lib.  de  Corrept.  et  gratia,  cap.  11  et  12,  scili- 
cet,  posse  nunquam  peccare,  actu  nunquam 
peccare,  et  non  posse  peccare.  Primum  ait 
datum  fuisse  Adae  in  statu  innocentiae  sine  se- 
cundo  et  tertio  ;  primum  autem  et  secundum 
sine  tortio  dari  omnibus  adultis,  qui  salvan- 
tur,  paucis  quidem  pro  tempore  toto  vitse, 
omnibus  autem  pro  aliquo  tempore  ;  tcrtium 
autem  pertinere  dicit  ad  statum  gloriae,  po- 
tuissetque  addere,  vel  ad  singulare  privile- 
gium,  quanquam  diverso  modo,  quia  in  glo- 
ria  fit  bomo  inpeccabilis  per  intrinseca  dona, 
in  via  vero  non  fit  sine  extrinseca  protec- 
tione  Dei,  de  qua  alias ;  certum  est  autem 
eos,  quirecipiuntprimumet  secundum,  id  est 
potestatem  non  peccandi  et  actu  non  peccare 
usque  ad  mortem,  recipcre  perseverautise  do- 
num,  quia  ille  est  effectus  proprius  hujus  do- 
iii  ;  ergo,  ex  sententia  Augustini,  donum  per- 
severantiae  non  facit  impeccabilem,  quia  non 
aufert  potestatcm  peccandi,  sed  solum  habet 
aclum. 

Et  confirmatur  primo  :  nim  auferre  ab  ho- 
mine  viatore  potestatempeccandi,  estnonmi- 
nus  miraculosum  quam  auferre  ab  illo  potesta- 
lem  moriendi,  vel  conceptibililatcm ;  ergo  nul- 
la  ratione  dicondumest  pertinere  bocadordi- 
nariam  providentiam,  et  necessariam  ad  bea- 
titudinem  cum  etfectu  consequendam;  at  do- 
num  perseveranticp  pertinet  ad  ordinariam 
providentiam,  cstque  necessariura  ad  salutem, 
ut  sumitur  ox  Tridontino,  scss.  6,  can.  22  ; 
ergo  donum  perseverantiae  nonfacit  hominem 
impeccabilem,  ita  ut  auferat  potestatem  pec- 
candi.  Confirmatur  pra^terea  ratione  scepe 
insinuata,  quia  si  tah?  persoverantiffi  modus, 
qui  potentiam  peccandi  toUeret,  necessarius 
esset  ad  perseverandum,  non  esset  in  potes- 
tatehominis  justi  perseverare,  quia  non  po- 
test  a  se  auforre  potentiam  peccandi,  ncque 
ahquid  facere  quofiat  impcccabilis  in  hac  vita, 
aut  quo  Deus  tonoatur  potestatem  peccandi 
auferre  ;  ergo  simpUciter  loquendo  non  esset 
in  potestate  hominis  justi  salvari. 

Qiice  sequaatur  dbsurda  ex  doclrina  adver- 
sariorum.  —  Undo  sequuntur  alia  absurda  su- 
pra  illata,  sciHcet,  hominem  justum  dcseri  a 
Deo  priusquam  deseratur  ab  ipso,  dum  rehn- 
quitur  sine  medio  necessario  ad  non  peccan- 
dum ;  item  imputari  homini  id  quod  prsestare 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
non  potest,  et  similia  ;  denique  absurdum  est 
de  divina  sapientia  ot  potentia  ita  scntire,  ut 
non  possit  hominem  conservarc  sine  pcccato 
usque  ad  mortem,  nisi  necessitando  illum  ad 
non  peccandum,  seu  auferendo  potentiam  pcc- 
candi ;  ergo  sine  fundamento  dicitur  hoc  osse 
mcdimn  necessarium  ad  salutem  prffidcstina- 
torum.  Potius  ergo  spectat  ad  sapientiam  Dei 
eteflicaciam  gratise  ejus,  ut,  conservata  liber- 
tate  hominis,  et  potestate  peccandi  retenta, 
ita  illam  dirigat  ac  gubernet,  ut  infallibiliter 
non  peccot,  quod  fit  optime  per  auxiha  con- 
grua,  sine  pliysica  prsedetermiuatione. 

CAPUT  XX. 

SENTENTIAM  DE  PnYSICA  PR.EDETERMIMATIONE  SO- 
LIDCM  FUNDAMENTUM  NON  HABERE,  AC  PROPTE- 
REA  DEFENSORES  EJUS  IN  EO  NON  CONYENIRE. 

Adversariorum  inconstans  doctrina.  —  Si- 
cut  (philosoplio  testo)  magnum  indicium  con- 
secuta'  veritatis  est,  difficullates  omnes  ex  illa 
emergentes  dihicide  et  constanter  posse  dis- 
solvere ,  ita  e  converso  signum  vehemens 
falsae  doctrinre  est,  ita  difficultatibus  imph'cari, 
ut  intellc^lum  torqueat,  et  inconstantem  ip- 
sum  in  doctrina  rehnquat,  nunc  hanc,  nunc 
oppositam  viam  tentando,  cum  nihil  monsin- 
veniat  ubi  pedem  figere  valeat.  Quod  sane 
post  variam  istorum  auctorum  loctionem,  eo- 
rumque  attentam  considerationem,  eis  conti- 
gisse  reperio  in  evadondis  difficultatibus  qucB 
ex  illa  sua  scntcntia  oriuntur.  Quarum  capita 
sunt  illa  duo  saepo  tacta.  Unum  est,  si  talis 
detorrainatio  a  solo  Doo  cfficacitor  facta  ne- 
cessaria  est  ad  conversionem,  quoraodo  ha- 
beant  sufficiens  auxiUum  ad  salutem,  qui  ta- 
lem  determinationem  non  habent  nec  habere 
possunt,  et  quomodo  liberi  sint,  ut  convorti 
possint,  sivoUnt,  oisque  imputetur  quod  non 
convcrtantur.  Alia  ost,  quomodo  hi  qui  sine 
usu  libertatis  determinantur  ad  consensum, 
cum  usu  supe  libertatis  consentiant.  Ad  quas 
expediendas  difBcuUates,  quam  diversas  ot 
ropugnanles  vias  dicti  auctorcs  tcntaverint, 
et  quam  sine  fructu  et  oxitu,  in  capitibus  pro- 
xime  prsecedentibus  existimo  osse  satis  de- 
monstratum.  Nunc  fundamentura  et  naturam 
tnUs  auxiUi,  et  varii  quos  de  hac  re  habont 
dicondi  modi,  non  minus  inter  se  et  suporio- 
ribus  rop'.  gnantcs,  et  muUaquae  occasioneil- 
lorum  dicunt,  tractanda  sunt  et  examinanda, 
ut  omni  ex  parte  soUditatem  iUius  doctrinae 
perscrutemus. 


CAP.  XX.  SENTENTFAM  DE  PR/EDETEI\.MINATIONE  PHYSICA,  ETC. 


399 


Eonm  fundamenta  varia.  P.  Cahrera,  tota 
illa  disp.  2,  et  ferehi  omnihus  seqq.  — Franc. 
Davila,  d.l.  de  Auxiliis,  per  totmn,  ^^rceseiiim 
c.  G,  p.  46,  126;  p.  375  et  seqq.  —  Nunno, 
VI  3  part.,  q.  62,  a.  5,  qucest.  1  et  seqq.  —  Ut 
autom  lioc  melius  fiat,  a  fundamcnto  illius 
doclrinai  incipiendum  est;  nam  in  lioc  etiam 


rvlajori  crgo  apparcntia  dicere  possetauxifium 
elTicax  prffideterminans  esse  proprium  ada:'- 
quato  modo  (ut  sic  dicam)  ordinis  gratiae,  quia 
soium  ad  illum  etad  omncsactusliberosillius 
ordinisrequiritur.  Juxta  quem  dicendi  modum 
noncst  fundanda  necessitas  liujus  determina- 
tionisiu  ijenerali  suhordinatione  cau.sce  seciui- 


vix  aliquid  firmum  invenies  in  his  auctorihus.     da^  ad  primam,  sed  in  spcciali  elevationc,  qua 


Interdum  enim  pro  fundamento  hujusmodi 
efficaciffi  sumunt  dependentiam  hheri  arhitrii 
a  Deo,  tanquam  causae  secunda?  a  prima,  ut 
constat  ex  his  qua?  tractavi,  1.  I  de  Auxiliis, 
c.  5,  et  Hh.  2,  cap.  1  et  6,  et  Hh.  3,  cap.  7,  et 
latissime  idem  supponunt  ac  defendunt  mo- 
derniores  Doctores  supra  citati,  qui  oh  hanc 
causam  aiunt,  negare  Imnc  efficacve  modum 
esse  contra  philosophiim,  et  philosophice  prin- 
cipia,  et  contra  demonstrationes  naCurales. 

Aliquando  vero  non  sohim  in  hoc  funda- 
mento  non  persistunt,  sed  etiam  in  aliud  cx- 
tremum  inclinant ;  judicant  enim  hoc  gcuus 
auxihi  efficacis  et  determinationis  non  re- 
quiri  ad  naturalcs  actus,  sed  esse  proprium 


indiget  hherum  arhitrium  ut  supernaturales 
actus  eliciat.  Oh  hanc  enim  causam  non  vide- 
tur  hherum  arhitrium,  etiam  vocatnm  et  cx- 
citatum,  inchoare  consensum,  nisi  prius  Deus 
incipiat  elevando  ipsum  et  operando  in  illo ; 
per  lianc  autem  operationem  Dei,  necesse  est 
dcterminari  hherum  arhitrium  ad  cooperan- 
dum.  Quia  non  statDeum  ita  opcrari,  et  hhe- 
rum  arhitrium  non  consentire,  quia  non  est 
elevatio  tantumhahitualis,  sed  actualis,  sicul 
est  elevatio  instrumenti  conjuncti  por  actua- 
lem  motionem  principalis  agentis.  Hsec  autem 
elevatio  quoad  opera  gratite  non  solum  est 
necessaria  in  actu  perfecto  ultimae  dispositio- 
nis,   sed  etiam  in  attritione  supernalurali,  et 


ordinisgratite.   Imo  interdum  significant  non     iu  quihuscumque  aliis  dispositionihus  remotis 


dari  aut  esse  necessarium  ad  omnes  superna- 
turalcs  actus  liberi  arbitrii,  sed  solum  ad  ac- 
tum  conversionis  et  justificatiouis.  Ita  sentire 
videtur  Franciscus  Davila  dum  inquit,  auxi- 
lium  efficax  seu  justificans  esse  quamdam  mo- 
tionem  actualem  adultorum,  qua  movente  non 
stat  quin  liherum  arhitrium  consentiat,  et  ani- 
mam  ad  gratice  introducttonem  disponat.  Di- 
xerat  autem  ante  Iioc  auxilium  proecedere 
non  solum  excitantes  motiones  non  liheras, 
sed  etiam  liberos  actus,  quibus  homo  hene 
operando  fovet  illas  motiones  excitantis  auxi- 
lii,  et  iia  se  disponit  ad  auxiliura  efficax,  ut 
paulo  inferius  expressius  declarat,  dicens : 
Qui  lethali  cidpce  suhjacet,  hene  utatur  auxilio 
sufficiente,  etpncsto  aderit  auxilium  efficax,  et 
cum  eo  gratia  justificaris.  In  quihus  verhis  ma- 
nifeste  limitat  auxilium    efficax  ad  ultimam 


ejusdem  ordiuis,  quia  in  illis  omuibus  non 
operatur  liberum  arbitrium  per  suas  natura- 
les  vires;  ergo  indiget  prsedicta  elevatione; 
neque  etiam  ea  tantum  indiget  ad  illos  actus 
supernaturales,  qui  tempore  vel  natura  ante- 
cedunt  jnstificationem,  eo  quod  eliciantur 
sine  habitu,  sed  etiam  est  necessaria  ad  eos 
actus  qui  postea  per  habitus  infusos  eliciun- 
tur.  Nam,  licet  habitus  ipse  sit  connaturale 
principium,  uihilominus  voluntasper  seipsam 
semper  iniluit  imraediate  in  actum,  etiamsi 
cuni  habitu  operetur;  et  ideo  etiam  tunc  in- 
diget  actuali  clevatione  divina,  quai  per  illud 
auxilium  efficax  et  praedeterminans  fieri  cen- 
setur. 

Quidam  fundant  necessitatem  pr.rdetermi- 
nationis  in  sola  indifferentia  potentice  lihera'. 
—  At  vero  alii  fundant  necessitatem  hujus 


dispositionem  gratice,  et  priores  dispositiones     pra^determinationis  in   sola  indifierentia  po- 


supponitfieri  sine  auxiho  efficaci,  tametsi  ne- 
gari  non  possit  quin  supernaturales  sint.  Et 
earadem  doctrinara  repetit,  cap.  5,  uhi,  post- 
quam  dixit  Deum  disponere  animam  reniote 
per  auxilia,  subdit :  In  introductione  autem 
graticc  simul  efficax  auxilium  infundit,  quce  est 
ultimaad  gratiam  dispositio.  Non  invenio  au- 
tem  in  hoc  auctorc  fundamentum  aliquod 
propler  quod  auxilium  efficax  requirat  ad 
hunc  actum  potius  quam  ad  alios  supernatu- 
rales,  sive  tempore  antecedant  justificatio- 
nera,  sive  sequantur. 


teutiai  liberae.  Qui,  consequenter  loquendo, 
nec  limitant  necessitatem  hanc  ad  solum  or- 
dincm  gratise,  nec  illam  exteudunt  ad  omnes 
causas  secundas ;  nam  illa:',  qiue  natura  sua 
ad  unum  determinatee  sunt,  non  indigcnt  nova 
detcrminatione,  prseter  deterrainationem  ad 
individuum  effectum ,  qu®  per  concursum 
gcneralera  concoraitantem  sulficienter  fit.  Di- 
cunt  crgo,  in  causis  liberis,  qua  liherae  sunt, 
alque  adeo  ad  omues  hberos  actus  earum, 
necessariara  esse  hanc  pra^determinationem 
propter  indifterentiam  talium  causarum.  Nam 


400  DE  VERA  INTELLIGENTIA.  ALXILII 

causa  indifferens  non  potest  determinatum 
effectum  producere  nisi  prius  ab  alio  deter- 
minetur;  non  enim  potest  determinari  a  se, 
quia,  ut  supponitur,  ad  talem  determinatio- 
nem  est  inditierens,  et  ab  indifferente,  ut  sic, 
non  potest  determinatio  prodire  ;  debet  ergo 
esse  ab  alio,  et  non  nisi  a  Deo,  quia  bbcrum 
arbitrium  non  subjicitur  efficaci  actioni  alte- 
riup. 

Determinatio  nihil  refert  ad  auxllia  gratice 
exjilicanda.  —  Alii  denique  ab  hac  generali 
necessitate  excipi  inde  putant  actus  malos 
liberi  arbitrii,  ne  Deum  faciant  eorum  princi- 
palem  auctorem.  Qusi  omnia  latius  tractavi- 
mus  in  libris  de  Auxiliis;  hic  autem  solum 
commemoratasunt,ut  constet  (quod  diximus) 
doctrinam  illam  nuUum  habere  soUdum  fun- 
damentum  quo  nitalur,  et  hoc  genus  deter- 
minationis  nihil  omnino  referre  ad  auxilia 
gratioe  exphcanda ,  et  alioqui  cum  hbertate 
auxihi  male  concihari.  Quod  ut  evidentius 
constet,  per  omnes  iUos  dicendi  modos  sigil- 
latim  discurremus,  et  varios  ac  repugnantes 
modos  evadendi  dictas  difficultates  propone- 
mus,  eosque  insufficientes  esse  ostende- 
mus. 

CAPUT  XXI. 

AUXILIUM  EFFICAX  NON  AD  SOLAM  rERFECTAM  DIS- 
POSITIONEM  AD  GRATIAM,  SED  AD  OMNES  AGTUS 
SUPERNATURALES   REQUIRI. 

Principio  igitur  pro  certo  habendum  est  au- 
xihum  efficax  gratise  (de  quo  loquimur)  non 
requiri  tantum  ad  uUimam  dispositionem  jus- 
tificationis  gratiee,  seu  etiamad  reliquos  actus 
hberos,  vere  et  in  se  supernaturales,  sive  an- 
tecedant  justitiam,  sive  sequantur.  Probatur 
primo  inductione.  Nam  ante  uUimam  dispo- 
sitionem  ad  gratiam  antecedit  actus  spei,  et 
ante  hunc  actus  fidei  et  voluntas  credendi, 
quse  in  rigore  videtur  esse  primus  actus  liber 
in  se  supernaturahs,  quia  fides  est  fundamen- 
tum  cseterorum  actuum,  et  initium  fidci  est 
afiectus  credendi,  ut  dicitur  in  Goncilio  Arau- 
sicano  secundo,  can.  4.  Certum  est  autem  ad 
voluntatem  credendi  requiii  auxilium efficax  ; 
iUe  enim  credit,  cui  Deus  cor  aperit,  etiUe  ve- 
nit  per  fidem,  qui  a  Patre  audit,  et  discit,  quse 
sunt  phrases  Scriptura^,  quibus  efficax  auxi- 
hum  insinuatur.  Et  ita  Auguslinus,  in  locis 
communibus  hujusmaterise  sa?pe  citatis,  et  in- 
fra  latius  tractandis,  frequentius  declarat  ne- 
cessitatem  gratiae  efficacis  in  vocatione  ad  fi- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

dem ;  eadem  autem  ratio  est  de  actu  spei,  vel 
timoris,  vel  attritionis,  atque  ideo  de  quocum- 
que  aho  actu  hbero,  qui,hcet  sit  ita  imperfec- 
tusut  non  disponat  ultimate  ad  gratiam,  nihi- 
lominus  in  se  supernaturahs  sit,  et  ex  suo  ge- 
nere  sit  dispositio  saUem  remota  ad  gratiam 
justificationis.  NuUa  enim  probabihs  ratio 
discriminis  inter  hos  actus  potest  assignari. 

Secundo,  id  probatur  ex  Scriptura.  Nam 
omnia  testimonia  ex  quibus  auxihum  efiicax 
coUigi  potest,  generaUa  sunt  et  de  omnibus 
his  actibus  verificantur  ;  hujusmodi  suntiUa  : 
Nemo  potest  venire  ad  me,  nisi  Pater  meus 
traxerit  eum,  Joan.  6;  et  iUud  :  Deus  est  qui 
operatur  in  nohis  et  velle  et  perficere,  pro  hona 
toluntatc,  ad  Phihp.  2.  Nam  de  quocumque 
actu  supernaturah  fateri  debemus  Deum  esse 
qui  trahit  hominem  ad  illum  operandum,  et 
qui  principaUus  iUum  operatur,  et  qui  facit  ut 
faciamus;  ergo  ad  omnem  iUum  est  necessa- 
ria  eificax  gratia  Dei.  Quod  etiam  confirmat 
illud  1  ad  Cor.  4  :  Quid  liahes  quod  non  acce- 
pisti  ?  Dicitur  enim  homo  a  Deo  recipere  su- 
pernaturale  opus  per  etficaciam  grati»  suse ; 
nulhim  ergo  opus  pietatis  est  quod  non  pro- 
cedat  ab  auxilio  efficaci.  Atque  ita  ex  his 
testiraoniis  videtur  ex  professo  doccre  Au- 
gustinus,  ep.  106. 

Tertio,  declaratur  ratione,  quia  si  auxihum 
efficax  est  ultima  dispositio  ad  gratiam,  et 
auxilium  sufficiens  est  ad  remotas  dispositio- 
nes,  sequitur  ad  uUimam  gratia^  dispositio- 
nem  non  dari  auxiiium  pure  suificiens,  sed 
tantum  eCBcax ;  consequens  est  omnino  fal- 
sum  ;  ergo.  Sequela  patet,  quia  auxilium  suf- 
ficiens  pr»cedit,  solumque  suificit  ad  remotas 
dispositiones  ;  si  autem  homo  liene  iUo  uta- 
tur,  dicitur  infallibiliter  dari  auxilium  efficax 
et  justificans;  ergo  respectu  ultimai  disposi- 
tionis  non  daturimmediatum  auxilium  tantum 
suifiicens ,  sed  iUud  ipsum  auxilium  prajve- 
niens,  quod  immediate  exigit  bonum  usum, 
efficiendo  cum  iilo  dispositiones  remotas  ,  di- 
citur  esse  sufficiens  ad  ultimam,  non  proxi- 
me,  sed  remote ;  quia  si  liomo  l^ene  illo  uta- 
tur,  consecpetur  ultimam  dispositionem  per 
auxilium  efficax. 

Sicut  adfidem,  spem,  etc,  potest  homo  to- 
cari  et  sufficienter  tanium,  et  efficaciter,  ita 
etiam  ad  actum  contritionis,  vel  amovis  Dei. — 
Falsitas  autem  consequentis  patet,  quia,  sicut 
ad  fidem,  spem  et  ahos  actus  potest  homo 
vocari,  et  sufficienter  tantum  et  efficaciter, 
ita  etiam  ad  actum  contrilionis  vel  araoris 
Dei  super   oinnia.  Unde  Gonciiium  Tridenti- 


CAP.  XXI.  ALXILIUM  EFFICAX  NON  AD  SOLAM  rERFECTAM,  ETC.  401 

num,  sess.  6,  c.   5,  et  can.    3   ct  4,  codcra  tia  prffiveniens,  quando  ita  prffibetur  ut  in- 

modo  quood  hocloquitur  de  actu  fidci,  spei,  fallibilitcr  liabcat    cflcclum,    sfc    nullus    cst 

cbarilalis  cl  pnenitcntia',  rcquirens  ad  singu-  etiam  supcrnaturalis  actus  ad  quem  vocalio 

los  excitantem  gratiam,  cui  potest  homo  inter-  congrua  seu  efficax  non  necessario  prflecedat. 

dum  consentire,  interdum  resistere.  Quod  est  ProJjatur,  quia  ad  omnem  hujusmodi  actum 

dicere  illam  excitationem  interdum  csse  con-  neccssaria  est  giatia  cxcitans,  quia  per  om- 

gruam,  seu  cflicacem,  intprdura  vcro  esse  tan-  nem  illura  venit  liomo  aliquo  modo  ad  Chris- 

tum  sufficicntera.  Ergo  utrumque  genus  au-  tura,  et  idoo  trahitur  a  Patrc.  Item,  quia  sine 

xilii  iramediate  locum  habet,  tam  iu  actu  con-  Spiritus  Sancli  inspiratione  nihii  possumus 

trilionis,  quam  in  ca3teris,   et  ita  Augustinus  pieetsanctecogitareautloqui,  acdeniquequia 

et  Thcologi  non  minus  distinguunt  vocatio-  initium  oranis  actus  supernaturahs  cst  a  Dco, 

nem  congiuara  a  sufficicnte  tantura,  in  voca-  sumitur  autem  inilium  ab  excitantc  gratia; 

tione  ad  contritioncra  et  araorcra  Dei  super  neque  oportct  excipere  supernaturales  actus, 

omnia,  quara  in  ca^teris  actibus.  Unde  cjuan-  qui  fiunt  ab  lioraine  jara  credente  vel  justifi- 

tumcuraque   quis   bene   usus  fuerit    auxiho  cato,  quia,  hcct  fortasse  motus  prcevenicntis 

prffivenicnti  pcrreraotas  dispositiones,  potest  auxilii  diversus  sit  post  habilimi  fidei  vcl  jus- 

vocari  sufficicnter  ad  contritionem,  et  non  ef-  titia^,  quamantca,  tamcn  simphciter  fatcn- 

ficaciter,  tum  quia  nulla  est  lex  vel  proraissio  dura  est  omnes  illos  csse  ex   sancta  cogita- 

dandi  auxiliura  efficax  ad  justitiam   propter  tione  et  inspiratione  divina,  atque  adeo  ex 

dispositiones  remotas,  ut  superius  ostensum  divina  vocatione.  Ex  quo  ulterius  fit,  quoties 

est ;  tura  etiam  quia  non  est  rainus  libera  con-  horao  sic  operatur,  prfficedere  excitationcm 

tritio  post  rcmotas  dispositiones,  quam  fue-  seu  vocationem  congruara,  quai  apud  Dcura, 

rint  ipsa^raet  reraotw  dispositioncs.  et  ex  intcntione  ejus  infallibiliter  habilura  est 

Quarto,  directe  probatur,  ad  dispositiones  efTectum,  quam  nos  eflticacem  appellamus. 

reraotas  requiri  auxiliura  efficax,  quod  irapri-  Quod  si  quis  contendat  hoc  genus  vocatio- 

mis  potest  ad  hominem  suaderi,  quia  hi  auc-  nis  efficacis  non  esse  ncccssarium  ad  omnes 

tores  sentiunt  idem  esse  auxiliura  Dei  phy-  actus  supernaturales(quod  an  sit  aliquo  modo 

sice  efficiens  cum  voluntate,   et  physice  prre-  probabile,  vcl  sine  errore  possitdcfendi,modo 

determinans  voluntatem,  nam  ob  hanc  cau-  non  disputo) ,  attendat  id  non  posse  verisimi- 

sam  nobis  imponunt   quod   negaraus  physi-  liter  dici  de  coeteris  actibus  supernaturalibus, 

cara  efficientiara  auxilioruni  gratiffi,  quia  ne-  polius  quam  de  ultima  dispositione  ad  jusii- 

gamus  pliysicam  prffideterminationera;  ergo  ficationera.  Narasi  dealiquibus  actibus  super- 

neccssc  est  utveldicantactus  supernaturales,  naturalibus  dcfendi  potest  non  esse  ad  illos 

qui  sunt  imperfcctoe  et  rcraota^  dispositioncs  nec  essariamgratiamcfficacemprffiveiiionten:i, 

ad  gratiam,  non  fieri  physice  ab  auxiliis  gra-  scdsatis  esse  sufficientem  cum  efficaci  cohco- 

tioe,  quod  sine  dubio  non  facicnt,  vel  certe  mitanto,  id  maxirac  haberct  locura  in  actibus 

fateantur  iUos  ctiam  aclus  fieri  ab  auxilio  effi-  supcrnaturalibus,  qui  vel  fiunt  ab  hominibus 

caci,  atquc  adeo  physice  prffideterminante,  ut  reprobis,  vel  qui  non  conferuntad  vitama?ter- 

ipsi  volunt.  nam  cum  eflectu  consequendam,  quia  non 

Deinde  argumentor  in  omni  sentcntia,  quia  videntur  tales  actus  procedere  ex  divina  elec- 

si  auxilium  efficax  ita  deterrainatur  ab  effectu  tione  ad  gloriam,  et  consequenter  neque  ex 

seu  actione,    ut  quidam  volunt,    certum  est  vocalione  secundura  propositura,  qure  dicitur 

non   posse   horainera   aliquid   supernaturale  cfficax.  At,  licct  hoc  darcraus  (cuni  .'^it  fal- 

operari,  quanturavis  minimura  illud  esse  vi-  sum),  constat  manifcste  inter  hos  actus  inve- 

dcatur  ,   quod    divinum  auxiliura  actualiter  niri  idtimas  dispositiones  ad  gratiam  sanctifi- 

non  cfliciat,  et  hoc  cst  quod  principalitcr  sig-  cantem,  etalios  quoscumque  actus,  tara  per- 

nificat  Augustinus  dicta   epist.   106,  dura  ait  fectissiraos  quara  rainus  perfcctos;    crgo  ex 

divinam  gratiam  ita  adjuvare  homincm  ad  eo  capite  non  potcst  ficri  distinctio  intcr  ul- 

recte  vivcndum,  ut  nisi  adjtcvet,  oiiJiil  pieta-  timas  dispositiones  ct  remolas.  Sicut  eliam  e 

tis  atque  justitite,  sive  in  opere,  sive  i)i  voliin-  converso  in  supernaturalibus  actibus  pra-des- 

tate,  haherepossiridis.  Sicetiain  d(!fiuiuntCon-  tinatorum,  qui  cura  cflectu  confcrunt  ad  ulli- 

cilia  homiucra  nihil  supernaturalc  possc  opc-  u:am  sahitcra  corum,  non  potcst  ficri  iiia  dis- 

rari  sine  gratia  adjuvante  etcoopcrantc,  qure  linctio;  onuics  enira,  etiamsi  rcmote  tanlura 

co  ipso  eflicax  est  seu  actu  elficiens.  disponant,   proccdunt  ex  vocatione  data  se- 

Si  vero  gratia  efficax  chcatur  ipsamel  gra-  cundum  propositum  ct  electioncm  Dci,  qniu 


402  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

omncs  sunt  media  quaj  eum  effeclu  condu- 
cunt  ad  vitfe  eeternse  consecutioneni.  Igitur 
distinctio  illu,  etiara  respectu  vocationis  con- 
gruoe,  nuliani  profecto  probaLilitatem  habet. 

Licet  yratia  ef/icax  ponatur  in  prcedetcr- 
minalione  physica.,  nulla  diffcrentlw  ratio  in- 
ter  p7-a'dictos  actus  assignari  potest.  —  Atque 
hinc  tandem  concluditur  quod,  licet  gratia 
efficax  ponatur  in  prsedeterminatione  physi- 
ca  ,  nulla  diffcrentiae  ratio  inter  illos  actus  as- 
signari  potest.  Nam  si  non  est  necessaria  ad 
omnes  hos  actus,  ergo  non  est  necessaria  cx 
vi  subordinationis  causap  secundaj  ad  pri- 
mani,  neque  ex  vi  indifferentiai  hberi  arbi- 
tiii,  neque  ex  vi  supernaturalitatis,  uara  hai 
i"aliones  generales  sunt ,  et  eamdcra  necessi- 
tatcm  inducerent  in  dispositionibus  remotis 
ct  proximis.  Quse  ergo  ditferentiaf  ratio  as- 
signari  potest,  vel  qua;  est  speciahs  nccessitas 
talis  determinationis  ad  ultimam  dispositio- 
nem  potius  quam  ad  prajvias?  Nunquid  quia 
ultiraa  dispositio  perfcctior  est?  At  major  vel 
minor  perfectio  specifica  intra  eumdem  ordi- 
nem  non  posiulat  tara  diversum  modum 
agendi;  nam  ad  pcrfectiorem  tantura  in  spe- 
cie  sua  sufficit  pei^fcclius  auxiUum  in  ratioae 
specifica  ,  scrvans  tamen  eumdem  moJum 
quoad  Uberi  arbitrii  indifierentiam;  hosc  enim 
non  minus  servari  potest  et  debet  in  actu  per- 
fecto  quam  in  imperfecto.  Eo  vcl  maxinie 
quod  raliones  quiljus  uti  solent  dicti  auctores 
aH]ue  in  utrisque  actibus  procedunt  ;  nimi- 
rum,  quod  omnes  hi  actus  sunt  media  diviua; 
pra-destinationis,  ct  proveniunt  ex  absoluta 
intentione  et  vohmtate  Dei  movcntis,  ut  tales 
cifcctus  infallibiliter  fiant. 

Alia  vero  ratio  diflerentife  prsecedenti  ca- 
pite  insinuata  dari  potest,  videlicet,  quod  ul- 
tima  dispositio  non  procedit  ab  hal)itu ,  et 
ideo  oportet  ut  Deus  ipse  utatur  vohmtate, 
actuahter  elevando  et  determinando  illam  ad 
illuiu  consensum  ;  sed  hsec  ratio  imprimis  ab 
istis  auctoribus  dari  non  potest,  quia  ipsi  te- 
nent  uHimara  dispositionem  ad  gratiam  pro- 
cedere  ab  habituah  gratia  seu  charitate  ,  et  e 
converso  tenent  reniotam  dispositionem  (pra^- 
ter  actum  fidei  et  spei)  non  procederc  ab  ha- 
bitibus,  ut  est  timor  servilis ,  attritio,  etc. 
Dcinde  improbatur  simphciter  illa  dificren- 
tia,  quia  involvit,  scu  supponit  has  illationcs  : 
Actus  supernaturatis  non  procedit  ab  habitu; 
ergo  procedit  ex  pra-determinatione  physica; 
vele  coiiverso  si  procedit  ab  habitu,  non  est  ad 
illur.i  necessaria  determiaatio  physica ;  liae  au- 
tem  iUationcs  nullius  raomenti  sunt.  Xou  qui- 


EFFICAClS,  EJLSQUE  CONCORDIA. 
dem  prior,  quia,  hcet  desit  habitus,  potest 
Deus  supplere  activitatemejusper  aliud  auxi- 
lium,  seu  principiura  quod  potentiam  non  de- 
terrainet.  Habitus  enira  ipse  licet  det  vim  su- 
pernaturahter  agendi,  non  tamen  determinat 
potentiam,  ut  neccssario  operetur  posito  ha- 
bitu,  nec  eliam  in  sensu  composito,  seu  ex 
suppositione  ipsius  habitus.  Gur  ergo  auxi- 
hum  aut  principiura,  quod  datur  ad  supplen- 
dara  activitatem  hahitus,  non  poterit  hoc  proe- 
cise  praestarc  absque  determinatione  poten- 
tiffi  quam  non  facit  habitus?  Igitur  ditfercntia 
ilia  ex  hac  parte  nulla  ratione  nititur,  nec  ve- 
ram  neccssitatem  ostendit  prsedeterminatio- 
nis,  propter  solam  efficientiam  sine  infiuxu 
supernaturahs  habitus. 

Scio  primum  Gabrera  liabcre  in  lioc  singu- 
larem  doctrinara  et  mihi  novam  ;  dicit  enim, 
disput.  2,  §  7,  num.  2-46.  et  §  8,  num.  306, 
applicationeni  voluntatis,  quce  est  effectus  gra- 
tUv  habitualis  operantis,  prorcnire  a  principio 
intriiiseco  physico,  id  est,  gratia  habituali  cffi- 
caciter  prwdeterminante  voluntatem.  Quibus 
verbis  significare  videtur  liabitum  gratiae  et 
cliaritatis,  cura  primum  infunditur  a  Deo,  de- 
terminarc  cfficacitcr  voluntatem  ad  operan- 
dura. 

Uude  alio  in  loco  contrario  modo  argumen- 
tatur,  quam  nos  hic  ratiocinati  suraus.  Inde 
cnira  proljat  posse  Deum  determinare  volunta- 
tem  per  auxilium  actuale,  quia  potest  facere 
formam  actualem  ejusdcm  rationis  ex  parte 
natur(g  cum  habitu,  verhi  gratia,  charitatis. 
Quod  mferius  probat,  quia  forma,  et  princi- 
pium  determinatum  supcradditum  potentia;  in- 
differenti  deterndnat  illam  modo  slbi  propor- 
tionato,  habitualiter ,  si  fuerit  habitus,  et  ac- 
tualiter,  si  fuerit  actuale  auxilium.  Posset  au- 
tera  aliquis  hoec  verba  pie  exponere  de  tali 
habituali  dcterminalionc,  qua3  nihil  aliud  sit 
quam  habitualis  incliuatio,  quae  detcrminate 
est  ad  talem  actum,  et  non  ad  alios,  potest- 
que  dici  determinatio  quoad  specificationem, 
quia  si  quis  utatur  tali  habitu,  elicict  deter- 
minatc  talem  actura,  ct  non  aliura.  At  vero 
huic  scnsui  repugnat  ratio  quara  priori  loco 
subjungit;  probat  enim  gratiam  habitualem 
operantcm  efficaciter  determinare  volunta- 
tem,  quia  gratia  efficaciter  operans  apphcat 
ad  opcrandura,  alias  non  esset  efficax,  cum 
non  habeat  effectum.  Vult  ergo  dari  gratiani 
habitualem  efficaciter  operantem ,  et  deter- 
rninantem  voluntatem,  non  solum  quoad  spe- 
ciera  actus,  si  tali  habitu  uti  voluerit ,  sed 
ctiam  quoad  exercitium,  applicando  illam  ut 


CAP.  XXII.  ArXILIUM  EFFICAX  ESSE  PROIT.ILM  OUDIMS  GRATL-E. 


403 


tali  liabitu  utatur.  Deinde,  si  solum  loqnitur 
de  determinatione  pro  inclinatione,  frivola 
est  ratio,  quara  facit  de  auxilio  actuali,  nam 
solum  concludet  tale  auxilium  actutiliter  in- 
clinare,  non  vero  actualiter  efiicere  aut  de- 


masiam  vocatur  auxilium  eflicax,  et  boc  esss 
illud  quo  ultimate  disponitur  anima  ad  jus- 
titiam ;  praitcr  boc  vero  dari  alia  auxilia,  im- 
perfecta  quidem  quoad  efiectus  quos  cfli- 
ciunt,  niliilominus  tamen  cfficacia  in  modo 


terminare  quoad  exercitium,  si  sit  auxilium  elBciendi  illos.  Vel  aliter,  quoddam  esse  auxi- 

prffiveniens.   Si  autem  auctor  ille,  ut  plane  lium  eflicax,  non  tautum  ad  operandum,  sed 

videtur,  loquitur  de   cfiicaci  determinatione  etiam  ad  consequendam  animie  salutem,  seu 

ad  exercitiura  actus,  inauditum  est  quod  ba-  gratiam,  et  remissionem  peccati,  ut  fit  per 

bitus  ipse  cbaritatis  vel  po3nitentioe.  babeat  ultimam  dispositionera ;   vel  etiam   gloriam, 

bnnc  vim,  cxvi  et  natura  entitatis  suse,  etiam  ut  fit  per  donum  perseverantise,  et  boc  voca- 


in  prima  infusione,  tum  quia  saltem  pro  tunc 
tolleret  libertatem;  nam  libertas  voluntatis 
destruitur,  si  per  qualitatem  babitualem  de- 
terminatur  ad  unum,  et  quasi  superatur  po- 
testas  ejus,  quee  est  ad  utendum  babitu  pro 
suo  arbitrio,  ut  recte  dixit  Scotus,  4,  dist.  4G, 
qusest.  6,  et  consensit  idem  Cabrera ,  dict. 
disput.  2,  num.  180;  tum  etiam  quia  si  iu 
prima  infusiqne  lialDitus  determinaret  volun- 
tatera  ad  priraum  actura ,  cur  idem  babitus 


ri  simpliciter  auxiliura  efiicax.  Aliud  vero 
esse  quod,  licet  sit  efficax  ad  operandura  ali- 
quem  supernaturalem  actum,  non  taraen  ad 
introducendam  animse  salutem,  et  idco  non 
nisi  secundum  quid  vocari  efiicax. 

Ad  boc  taraen  rospondemus  doctrinam  in 
se  veram  esse,  taraen  modura  loquendi  esse 
inusitatura.  Debuissetquc  pra:'dictu3  auctor 
aliquod  indicium  bujus  sensus  et  distinclio- 
nis  Iribuere,  et  quale  sit  auxiliura  eflicax  ad 


perraanens  non  determinaret  eamdera  volun-     dispositiones  remotas  explicare,  quod  nun- 


tatcm  ad  sequentcs  actus,  et  ita  confirmaret 
illam  in  bono  redderetque  impeccabilem? 
Nara  in  prima  infusione  non  liabet  ille  liabi- 
tus  aliara  naturam,  nec  raajorem  perfectio- 
nera  aut  efficacitatem  ;  neque  tunc  est  gratia 
operans  magis  quam  postea,  neque  ut  ope- 
rans  babet  elicere  actum,  sed  inforraare  ct 
sanctificare  juxta  modura  loquendi  D.  Tbo- 


quam  pra^slitit ;  imo  si  ejus  doctrina  conside- 
retur,  vix  potost  ad  illam  distinctio  data  ac- 
commodari;  uam  vult  solum  auxilium  pruevc- 
niens  (quod  vocat  sufficiens)  satis  esse  ut 
liomo  sua  libertate  liene  illo  utatur,  ct  ita 
raercatur  auxilium  cfficax  (quod  vocat  motio- 
nem  pra;determinantom).  Hoc  autem  uon  po- 
tcst  babere  locum,   si  ad  ilium  priorem  bo- 


ma?  d.  2,  quaest.  3,  a.  2.  Nunquam  ergo  babi-     num  usura  requiritur  aliud  auxilium  efficax 


tus  determinat  elficaciter  voluntatem  ad  ac- 
tum,  ac  proinde,ut  activitas  babitus  per  aliud 
auxilium  vel  principium  suppleatur,  non  est 
necesse  ut  illo  modo  determinet  voluntatem. 
Altera  etiam  consequentia  fundamentum 
non  babet.  Nam  si  determiuatio  pbysica  ali- 


proportionatura  ,  licet  rainus  porfectum ,  ut 
supciiori  cap.  17  satis  declaratura  est.  Ergu 
simpliciter  et  sine  ulla  distinctione  videlur 
ille  auctor  excludere  ab  illis  dispositionibus 
remotis  illud  suum  auxilium  efficax.  Quod  si 
ita  est,  relinquit  Ii])erum  arbiti-ium,  quod  so- 


quo  titido  interdum  esset  necessaria  volun-    lum  illas  dispositiones  efficiat,  supposita  ex- 


tati  ad  operandum,  babitus  infusus  potentiGe 
non  tolleret  necessitatem  illius  determinatio- 
nis,  quia  infusus  liabitus  solum  datur  ut  sit 
principium  connaturale  aciui,  et  ut  formali- 
ter  det  voluntati  vires  agendi,  quas  non  ba- 
bebat.  Quoad  raodum  autem  agendi,  pe- 
rinde  subest  ■voluntati  ac  naturalis  liabitus, 
quia  eodem  modo  utitur  iUo  voluntas,  cum 
vult.  Ergo  babitus  neque  aufert  no(iue  con- 
fert  voluntati  necessitatem  determinationis; 
ergo  vel  est  necessaria  ad  omnes  actus ,  sive 
eliciantur  ab  liabitibus^  sive  non;  vel  ad  nul- 
los.  Polest  tamen  quis  dicere  bis  rationibus 
recle  probari  quoraliljot  acfum  supcrnatura- 
lem  esse  ab  aliquo  auxilio  eflicaci,  tamcn  in- 


citatione  raorali  prgevenicntis  gratise,  quam 
solum  moraliter  et  non  pbysice  causare  sss- 
pissime  ipse  repetit.  Igitur,  absolute  loquen- 
do,  de  auxilio  eflicaci  ad  operandura  aliquid 
suporaaturale,  verissimura  esse  crcdinius  au- 
xilium  efficax  requiri  ad  omnes  actus  ordinis 
gratise,  seu  superuaturales. 

CAPUT  XXII. 

AUXILIUM    EFFICAX   ESSE   PROPRIUM   ORDLNIS 
GRATIjE. 

Ex  dictis  in  superiori  capite,  recte  conclu- 
ditur  fundamentum   et  noccssitatem   auxiiii 


ter  auxilia  elficacia  dari  quoddam  valde  per-     efficacis  non  essc  sumendum  ex  propria    ct 
fectum,  quod  simpliciter  ct  quasi  per  antono-    speciali   perfeclionc  ultima^   dispositionis  "  ' 


-40  i 


DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII  EFFICACIS,  EJLSQUE  CONCORDIA. 


gratiam  sanctificantem,  sed  universalius  ex- 
tendi  ad  omnes  veros  actus  Immanos  super- 
naturales.  Nunc  e  contrario  demonstrare  in- 
tendimus  necessitatem  hanc  et  fundamentum 


rentis.  Nam  si  lioc  ita  est,  eadem  verba  cum 
proportione  accoramodari  possunt  ad  omiies 
actus  libcros  ordinis  naturalis,  non  tantum 
bouos,    sed  etiara  inditferentes,  imo  etiam 


auxilii  efficacis  esse  proprium  ordinis  gratiae;     malos,  quatenus  reales  et  positivi,  ac  liberi 


nara  hinc  fiet  consequens,  nec  in  sola  indif- 
ferentia  vohmtatis  liberse,  nec  in  essentiali 
dependcntia  in  agendo  a  Deo,  ut  causa  pri- 
ma,  fundari  hujus  auxihi  necessitatem,  cum 
hse  proprietates  non  sint  propria^  ordinis  gra- 
tise,  sed  universahores  sint. 


sunt.  Hoc  autem  nurius  CalhoHcus  debet  ad- 
mittere,  ahoqui  et  favebit  Pelagio,  destruen- 
do  fundamenta  gratiw,  et  favebit  Luthero  et 
Calvino  sequahter  faciendo  Deum  auctorem 
actus  mah  et  boni. 

Sccundo,  hoc  satis   constat  ex  detinitioni- 


Auxilmin  efficax  proprium  est  ordinis  gra-    bus  Coucihorum,  qua?  sunt  de  pecuhari  nc 


ticc  et  peculiariter  requisitum  ad  actus  liberos 
supernaturalis  ordinis.  —  Dico  ergo  impri- 
mis  :  auxihum  efficax,  de  quo  Augustinus  et 
veri  Tlieologi  loquuntur  in  materia  de  gratia, 
proprium  cst  ordinis  gratias,  et  pecuhariter 


cessitatc  gratiffi  ad  opera  pietatis  ;  et  ideo 
addere  solent  iham  particulam,  sicut  oportet, 
utique  ad  justitiam  seu  sahitem  conscquen- 
dam.  Per  hanc  autem  particulara  denotant 
aliquid  amphus  requiri  ad  hos  actus,  quate- 


requisitum   ad   actus   hberos   supernaturahs     nus  supernaturales  sunt,  quam  ad  quoscum- 


ordinis,  tam  quoad  substantiam  scu  perfec- 
tionem  auxihi,  quam  quoad  modum  inch- 
nandi  ct  adjuvandi  hberum  arbitrium.  Haec 
asscrtio  fortasse  non  invenitur  sub  his  tcrmi- 
nis  ita  formahter  et  distincte  exphcata  ;  exis- 
timo  tamen  esse  longe  verissimam,  et  con- 
formem  locutionibus   Scripturse  et   Patrum, 


que  ahos,  etiara  bonos,  in  inferiori  ordine 
constitutos,  etiamsi  ahas  simhes  esse  videan- 
tur  in  raaterialibus  objectis,  ct  in  generah 
raodo  tendendi  in  illa ,  quod  alias  dici  solet, 
licet  in  ratione  assensus,  vel  amoris,  aut  timo- 
ris,  vel  simihbus,  quoad  substantiam  conve- 
niant.  Dices  hoc  esse  verum  de  excessu  seu 


prffisertim  Augustini.  Prirao  enim  Scriptura,     superioritate  inthixus  gratise  quoad  perfectio- 
oura  spceiahtcr  commendat  Dei  gratiam,  ah-     nem  entitatis  ejus,  non  vero  quoad  modum 


quid  singukire  continet  ac  prsedicat,  cpiod 
Deus  facit  cum  hominibus  in  operibus  pieta- 
tis,  quod  non  preestat  in  aliis  effectibus  vel 
aciibus  naturahs  ordinis.  Sic  dixit  Chri^ius, 
Joan.  6  :  Sine  me  nil  potestis  facere;  non  enira 
potest  esse  sensus,  id  est,  sine  inlhixu  et  con- 
cursu  pi-iraee  causee;  ahoqui  etiam  dicere  pos- 
set  :  Sine  me  non  potestis  actum  ipsum  pec- 
cati  facere,  et  simiha,  et  ita  per  illa  verba 
non  commendaretur  speciahs  necessitas  gra- 


efhciendi  seu  imprimendi  determinationem, 
quaj  est  eilicax  auxilium,  nam  liaec  determi- 
natio  seque  et  proportionaliter  est  requisita 
in  omni  ordine.  Sed  lioc  refutatur  facile  ex 
eisdera  Conciliis ,  nam  imprimis  requirunt 
singularem  Dei  inspirationem  et  ihurainatio- 
nem,  quil)us  trahitur  et  impclhtur  voluntas 
speciali  modo,  qui  raodus  necessarius  est  ad 
pie  operandum  sicut  oportet,  ex  singulari  et 
propria  ratioue  taliura  operationum,  quia  ille 


ti.T- ,  quod  est  contra  mentem  Clu'isti  et  om-  modus  causalitatis  divina?  illis  proprius  et  pe- 

niura   Patrum   expositionem.   Similiter   cum  cuharis  esse  dicitur.  Deinde  recjuirunt  Conci- 

ibidem  ait  :  Nemo  potest  veuire  ad  me  ,  nisi  lia  peculiarem  gratiam  adjuvantem,  quae  sine 

Pater  meus  fraxerit  etm,  ct  omnis  qui  andivit  dubio  est  aliquid  ultra  generalem  concursum 


a  Patre,  et  didicit ,  tenit  ad  me,  manifeste 
docet  necessitatem  interna^  motionis ,  qua 
Deus-intexius  docet  intehectum,  et  trahit  vo- 
luntatem  in  operibus  gratise,  et  peculiarem 
etiam  efficaciara  quam  Dcus  habet  in  his  qui 
dc  faclo  convertuntur  vel  operantur.  Quam 
etiam  efficaciara  significant  illa  vcrba  :  Deus 
aperit  cor,  Deus  facit  nt  velimus  et  faciamiis, 


priuiffi  causa!  ad  actus  liberi  arbitrii ;  alias 
etiam  ad  actus  raalos  esset  necessaria,  quod 
dici  non*potest,  ut  per  sc  constat. 

Alta  est  et  remota  a  sensibus  doctrina  qua 
Pater  intcrius  docet.  —  Uude  si  auxilium  ef- 
ficax  suraatur,  ut  pcr  gratiam  adjuvantem  et 
cooperantcm  consumraatur;,  sic  certissiraum 
est  auxiliura  cfficax  esse  proprium  ordinis 


Deus  est  qui  opsratur  in  nohis  velle  et  perfi-    gratiffi,  quia  gratia  adjuvans  propria  estillius 


cere  pro  hona  vohmtaie;  cpiibus  profecto  ver- 
bis  maguara  injuriam  iri'ogaut,  qui  putant 
esse  dicta  propter  deterraiuatiouem,  quara 
solus  Deus  imprinht  voluntati ,  ex  generali 
iudi;:eutia  causoe  secundfe,  vel  causce  indifie- 


ordinis,  et  quando  actu  adjuvat,  tunc  est  effi- 
cax;  ut  sic  vero  non  est  pranda,  sed  concomi- 
tans.  Si  autem  auxiliumefficax  sumatur  ut  an- 
tecedens  et  pra?vium,  saltem  naturae  ordine, 
ante  gratiam  adjuvantem,  sic  non  est  oranino 


CAI>.  XMil    ALXILIU.».'  ITFICAX  NO.N  P.ICQnr.r  i'UUl>TEn,  ETC. 


ion 


ccrfuni,  ex  sola  Scriptura  et  Conciliis,  dari 
auxiiium  efilcax  iu  opcribus  gratiae,  neduni 
in  operibus  naturse;  nobis  autera  satis  id  per- 
suasum  cst,  adjuncta  expositionc  et  doctrina 
Augiistini ;  tamen  consequcnti  ratione  cst 
cvidens  in  eadcm  doctrina  ellicucitatem  tolis 


tiae  et  operationum  supernaturalium,  habet- 
que  necessitatis  rationem  longe  diversam  a 
necessitafe  concursus  quem  Deus  prsebet  aliis 
causis.  Nam  in  aliis  tota  nccessitas  oritur  ex 
eo  quod  sunt  causee  habenfes  esse  participa- 
tum,  in  quo  pendent  actualiter   ab  ente  pcr 


auxilii  consisterc  in  peculiari  et  altiori  modo  essentiam,  et  ideo   eoclem  modo  pendent  in 

operandi  divina^  gratia^  preevenientis,  ita  pro-  operatione  sua  et  in  efiectibus  suis,  quia  ne- 

prio  illius  ut  non  possit  ex  principiis  naturae  cesse  cst  ut  tam  operatio  quam  efiectus  ha- 

investigari,  neque  habeat  communem  raiio-  Jjcant  esse  participatum,  acproinde  immedia- 

nem  aut  fundamentum  cum  operibus  nalura^.  te  pendens  ab  inlluxu  primae  causae;  at  vero 

Hoc  patet  ex  verbis  quibus  solet  Augustinus  in  praesenti  materia  pra;ter  hanc  communem 


hanc  cflicaciam  declarare,  dicendo  esse  altain, 
ac  remotam  sensibus  lianc  doctrinam,  qua  Pa- 
ter  interiiis  docet ;  item  esse  motlonem  occiil- 
tam,  atque  secretam,  et  Deum  ^niris  ct  infalll- 
liVibus  modis  sic  agere  sensim,  ut  accommodet 


necessitatem,  cui  proportionahs  dependentia 
et  concursus  primai  causae  rcspondet,  inter- 
venit  alia  specialis  et  propria  cui  rcspondet 
spcciale  et  efficax  auxihum,  nimirum  elevafio 
Tohmtatis   et   intellectus  creati  ad  efiiciendos 


assensum,  et  similia  qua;  habet  quaest.  2  ad     actus  liberos  superioris  ordinis.  Cui  etiam  ad- 


Simphcianum,  et  lib  de  Praidestin.  Sanctor., 
cap.  t),  8,  12  et  19,  et  de  Dono  persever., 
cap.  4.,  G  et  14,  et  hb.  de  Spirifu  et  httera, 
cap.  33  et  34,  et  Epistol.  107.  Manifestum  est 
autem  illis  omnibus  verbis  sisnificari  modum 


jungitur  singukiris  providentiee  modus,  quo 
Deus  dirigit  ac  movet,  aut  suos  prwdeslina- 
tos,  aut  alios  quos  vult  ,  ut  per  hujusmodi 
actus  infalhbihter  consequantur  vitam  aeter- 
nam,  aut  ahum  finem  a  se  intcntum.  Ergo  ef- 


operandi  Dei  omnino  superiorem,  et  habcn-    ficax  auxilium,  quod  ex  his  capitibus  singu- 


tem  pecuharera  ciEcaciam,  quam  non  exer- 
cet  in  operibus  nafura^ 

Et  quamvis  interdum  Augustinus  hunc  mo- 
dum  operandi  Dei  ad  omnes  voluntates  ho- 
minum  etiam  malas  extcndere  videatur,  ut 
sumitur  ex  hb.  5  contra  Julianum,  cap.  4, 
et  hb.  de  Grat.  et  liber.  arbitr.,  cap.  20,  ta- 
men  longe  diverso  modo.  Nam  ad  opera  su- 
pernaturaha  requirit  iUam  efficaciam,  ut  ne- 
cessariam  ex  natura  talium  actuum  super- 
naturalium;  at  vero  si  ad  alios  actus  aliquan- 
do  c.xtenditur,  id  est  cx  providentia  extraoi- 
dinaria,  ac  singulari  judicio  vel  misericordia 
Dci,  in  quo  etiam  servat  Deus  modum  pro- 
poitionatum  unicuique  actui ;  nam  in  mahs 
id  solum  facit  permittendo,  in  bonis  ;iutcm 
actibus  ordinis  natura?  addendo  modum  pro- 


laritcr  nccessarium  est,  proprium  est  ordinia 
grafia^,  tam  in  exceUentia  quam  in  modo  in- 
clinandi  et  operandi  in  liberum  arbitrium. 
Quod  evidentius  constabit  alias  sententias  re- 
fufando,  et  incommoda  quae  in  ilhs  oriuntur 
aperiendo,  quod  in sequentibus  capituhs  pro- 
sequemur. 

CAPUT  xxm. 

AUXILIUM  EFFICAX  NON  REQUIRI  PROPTER  I>'DIFFE- 
REXTIAM  VOLUxNTATIS,  I.MO  CUM  ILLA  TUGNARE  SI 
PR^EDETERMINANS    SIT. 

Ex  his,  sequitur  primo  auxilium  cfficax  non 
requiri  propter  indifferentiam  liberi  arbitrii. 
Nam  luec  ratio  communis  est  omnibusactibus 
videntiae  ipsis  non  debitum,  et  ifaelcvando  il-  libcris,  tam  naturalibus  quam  supcrnaturali- 
los  aliquo  modo  ad  ordinem  gratiae;  sed  de  bus,  el  tam  malis  quam  bonis,  quod  dici  non 
mente  Augustini  plura  inferius,  et  post  illum  potest  de  auxilio  efficaci,  ut  ostensum  est.  Ac 
de  aliis  auctoribus  etiam  dicemus.  deindc  facile  pofest  directe  ostendi,  ex  indif- 

Modus  operandi  lihcri  arhitrii  in  actibus  sii-    fercntia  lilicri  arbitrii  prfecise  ac  per  se  spec- 
pernaturalibus  est  singtdaris.  — Ultimo  decla-     tafi,  nullam  scqui  uccessitatem  auxilii  cilica- 


ratur  ratione  asserfio  posifa,  quia  modus  ope- 
ranth  liberi  arbitrii  in  actibus  supernaturalibus 
est  proprius  ac  singularis,  et  excedens  modum 
opcrandi,  fum  aharum  causarum  naturalium, 
quam  ipsiusmet  liberi  arbitrii  solis  suis  natu- 
ralibus  viribus  operantis  ;  ergo  ctiam  ex  par- 


cis  ,  illam  indifferentiam  praedeferminantis. 
Nam  (  ut  annotavi  lib.  1  de  Auxihis,  cap.  8), 
inditTcrentia  voluntatis  non  est  quasi  mate- 
rialis,  aut  passiva,  neque  ob  imperfeclionem 
virfutis  incomplefa^  respecfu  suorum  actuum, 
sed  cstinditfercnlia  cminentiwin  virfute  agen- 


te  Dei  modus  elevandi,  et  efficaciter  juvandi     di,  et  pcrfectionis  in  modo  etiam  efficiendi. 
liberum  ar])ifrium   est  proprius  ordinis  gra-     Nam  volunfas  est  vehifi  quoddam  principium 


4-06  1)E  VERA  IXTELLIGENTIA.  AUXILII 

iiniversale,  hobens  ex  se  et  intra  naturae  or- 
dinem  vim  activam  sufficientem  contrariorum 
actuum,  et  preeterea  habens  tale  dominium 
actualis  efficientioe  suie ,  ut,  positis  omnibus 
prffirequisitis  ad  agendum,  possitab  intrinse- 
co  illam  vel  exercere  vel  suspendere,  ut  in 
pra?dicto  libr.  1  de  Auxiliis  in  tribus  primis 
capitulis  satis  declaro. 

Potentia  indl fferens  non  indiget  ratione  in- 
differentuc  pemliari  mixilio  ad  operandim. 
—  Potentia  igitur  sic  inditferens  non  indiget 
ratione  talis  indifferentise  peculiari  auxilio  ad 
operandum,  prseter  concursum  cjuem  postulat 
ratione  sui  esse  pardcipati.  Quia,  non  ob- 
stante  iila  indifTerentia,  liabet  vel  habcre  po- 
tost  sufficientem  vim  agendi  singulos  actus, 
quamvis  inter  se  contrarios.  In  quo  differt  ab 
ea  causa  cpiae  est  indifferens  ratione  imper- 
fectionis  passivae  ,  seu  incompletae  virtutis , 
ratione  cujus  debet  aliquid  prius  rccipere  quo 
compleatur,  quam  delerminetur  per  seipsam, 
et  absque  illa  est  indifferens  quasi  passive; 
voluntas  autem  non  sic,  sedmcre  active.  Ac 
deinde  sicut  hapc  ipsa  voluntas  potest,  non 
obstante  sua  virtute  completa,  continere  ac- 
tionem  suam,  etiamsi  nullum  aliud  impedi- 
mentum  inveniat,  neque  ab  aliqua  extrinseca 
causa  detineatur,  ita  etiam  potest  eadem  vi 
prodirc  in  actum  determinatum  quem  malue- 
rit,  supposita  snfficienti  applicatione  objecti. 
Qnia  ad  utrumque  actum  est  virtus  sufiiciens, 
ctiamsi  ab  alia  circumstantia  vel  extrinseca 
causa  non  amplius  determinetur,  sed  solum 
recipiat  generalem  et  concomitantem  concnr- 
sum  primte  causae;  ergo  ex  hac  indifferentia 
nulla  talis  necessitas  colligi  potest. 

Ohjectio. —  Solvitur. —  Dices  hanc  rationem 
non  procedere  in  actibus  supernaturalibus, 
ad  quos  efficiendos  liberum  arbitrium  non 
liabct  ex  se  virtutem  completam.  Responde- 
tur,  ad  suspendendos  seu  non  eliciendos  etiam 
illos  actus  habeve  potesfatem  completam,  quia 
potest  conlinere  influxum  suum,  qualiscum- 
quc  ille  sit.  Habet  etiam  virtutem  completam 
ad  eliciendos  actus  contrarios,  et  repugnantes 
supernaturaiibus  actibus,  quia  illi  naturales, 
imo  et  pravi  sunt.  Et  utraque  lisec  vis  expedi- 
ta  relinqui  debet,  ut  actus  supernaturales 
omni  ex  parte  liberi  sint.  Tandem,  licet  ad 
cfficiendos  ipsos  actus  supcrnaturales  volun- 
tas  non  habeat  naturalem  virtutcm,  inde  so- 
Jum  potest  concludi  indigere  additione  vel 
coraplemento  virtutis,  et  speciali  efficacique 
adjutorio ;  non  tamen  sequitur  indigcre  hoc 
efiicaci  auxilio  necessario  ratione  indiffcrcn- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
tire.,  id  est  imprimente  determinationem  qure 
indifferentiam  excludat;  nam  potius  illud  vir- 
tutis  additaraentum  ita  fieri  debet,  ut  indifie- 
rentia  arbitrii  integra  maneat,  etiam  ad  ipsos 
actus  supernaturales. 

Ratio  fundamentalis  liujus  matericB. — Atque 
hinc  oritur  nova  ratio  contra  illam  senten- 
tiam,  quse  est  una  ex  fundamentalibus  hujus 
raaterise.  Nam  potius  liberum  arbitrium  crea- 
tum,  ex  eo  quod  natura  sua  causa  indifferens 
est,  tale  postulat  a  Deo  auxilium  vel  concur- 
sum  quo  ejns  infirmitas  vel  dependcntia  ju- 
vetur,  et  nihilominus  ejus  indifferentia  non 
tollafur  neque  Isedafur;  ergo  hic  titulus  non 
solum  non  postulat  auxilium  efficax  pra?deter- 
minans,  verum  etiamilli  repugnat;  quia  talis 
dcterminatio  tollerct  inditfercntiam,  et,  ab- 
lata  indifferentia,  tolleretur  seu  impediretur 
nsus  libertatis.  Prima  scquela  patet,  tum  quia 
indifterens  et  dcterminatum  ad  unum  sunt 
contradictorie  opposita,  nam  indiflerens  est 
quod  non  est  determinatum  ad  unum;  tura 
ctiam  quia  illi  auctores  ad  hoc  ipsum  ponunt 
determinationem,  ut  tollatur  indifferentia, 
quia  putant  causam  indiffcrcntem,  quamdiu 
indifferens  est,  non  posse  inchoare  actionem. 

Altera  vero  consequentia  patet,  nam  causa 
libera  in  actu  primo  seu  potenfialiter  requirit 
inditfercntiam  in  ipsa  intrinseca  potestate 
agendi  hoc  et  oppositum,  vel  etiara  non  agen- 
di;  ergo,  ut  talis  potentia  utatur  sua  libertate, 
necesse  est  ut,  retenta  hac  indifferentia,  uta- 
tur  sua  potestafe,  in  quara  partem  raaluerit. 
At  si  per  pra^determinationem  extrinsecns 
impressam  antevertitur ,  jam  non  manet  in 
sua  indifferentia,  nec  utitur  illa,  sed  eo  ne- 
cessario  ducitur  quo  ferfur;  ergo  privatur  usu 
libcrtatis  su».  Et  in  idem  redit  argumentum 
sfepius  repetitum,  quia  voluntas  non  est  sui 
jmis  in  recipienda  tali  deferrainatione,  et  illa 
recepta  non  est  sui  corapos  ad  continendam 
actioncm,  nedura  ad  eliciendara  ;  ubi  estergo 
usus  libertatis? 

Aliquid  potest  esse  liherum  dupliciter.  —  Ad 
quam  rationcm  ut  adversarii  respondeant, 
omnem  in  partem  se  vertunt,  ct  imprirais, 
quoniam  aliquid  potest  esse  liberum  duplici- 
ter,  scilicet  in  se  vel  in  alio,  ideo  conati  sunt 
defendere  dcterminationeni  illam,  licet  in  se 
Ii])era  non  sit  (qnia  non  fit,  sed  recipitur  a 
voluntate),  esse  liberam  in  aliqua  pravia  dis- 
positione,  ut  inde  etiara  actus  procedens  a 
tah  deterrainatione  sit  liber.  Sed  ex  capitibus 
praecedentibus  constat  talem  dispositioncm 
liberara  adraitti  non  posse,  quia  vcl  contra- 


CAP.  XXIII.  AUXILirM  EFFICAX  NON  HEQUmi  mOPTER,  ETC.  /tO" 

dictionem  involvit,  vcl  cxcludit  neccssitatem  herc.  Et  ila  applicant  vulgarem  distinctioneiu 

gratiai  adjuvantis  ad  illam,  ut  ibi  late  deduc-  dc  sensu  composito  ct  diviso,  dicentes  ncccs- 

tum  est  ;  occnrritque   nunc  nova  ratio  non  sitatcm  habendi  conscnsimi,  supposita  dcter- 

contcmnenda,  nam,  quoties  unus  actus   est  minationc,  essc  tantum  necessitatem  sensus 

liher  solum  per  delcrminationcm  ah  alio,  non  compositi,  quoe  non  cxchidit  hhertatem ;  con- 

est  plus  meriti  in  actu  dcnominato,  qnam  sit  tra  qnam  doctrinam  multa  a  nostris  scripto- 

in  denominantcac  per  se  hbero  ;  ut,  quia  as-  ribus  objecla  sunt,  cpiae  nos  in  hbris  de  Auxi- 

sensus  credendi  in  intcUcctu  existcns  non  cst  his  Lite  persecuti  sumus.  Summa  autem  om- 

hber,  nisi  per  denominationcm  a  vokmtate  nium  cst,  quod,  hcct  iha  suppositio  non  aufe- 

credcndi,  non  est  phis  meriti  in  ipso  assensu  rat  hbertatcm  ab  ipsa  potentia,   aufert  seu 

intehectus  quam  sit  in  volvnitatc  credcndi.  Si  impcdit  usum  ejns  in  tah  actu,  alque  ita  con- 

ergo  omnes  actus  supcrnaturales  nostra;  vo-  sequcnter  aufert  hl)ertatem  ab  ipso  actu,  seu 

luntalis  non  sunt  liberi,  nisi  per  denominatio-  conscnsu;  quia,  hcet  sit  voluntarius  ctratio- 

nem  ab  iha  proevia  dispositione  hbcra,  vel  nahs ,  quia  proccdit  ab  intrinscco  appetitii 

negativa,  vel  positiva,  habita  sine  adjutorio  media  cognitione  rationis,  non  tamen  est  h- 

gratiffi,  scqnitur  non  haberc  majus  nieritum  ber,  quia  non  procedit  a  potentia  expedita  et 

quam  sit  in  illa  hbcra  dispositione  voluntatis.  indifferentc  ad  utrumque. 

Consequens  autem  est  valde  absurdum,  nam  Nihilom.inus  tamen  Fi^anciscus  Davila,  cap. 

illa  praevia  dispositio,  cum  sit  ex  sohs  viribus  7,  pag.  45,  in  cadem  solutione  persistens,  in- 

naturahbus  hberi  arbitrii,  pcr  se  non  est  me-  trepidc  dicit,  anxiUum  efficax  esse  motiomni 

ritoria,  vcl  totum  morilum  refundendum  est  aclualem  adultomm,   qna    movcnte  non  stat 

in  sohim  libcrum  arbitrium,  quod  Pclagianum  quin  lihenim  arUtrium  consentiat,  et  idtimo 

est.  Et  quamvis  dispositio  ilhx  inteUigerchu^  se  ad  graticm  disponat.  In  quibns  vcrhis  iha 

esse  actus  procedens  a  priori  gratia  anxihan-  particula  non  stat,  significat  non  esse  in  po- 

te,  ejus  meritum  vcl  nuhum  csset,  quia  cssct  testate  vohmtatis  iUi  determinationircsistere, 

sine   gralia   sanctificantc ,  vel  non  essct  dc  quominus  conscnsum  pra^bcat  ad  qucm  ab 

condigno,  sed  valdc  impcrfcctum   respcctu  iUa  dctcrminatur,  ct  ideo  dixit  in  aho  loco, 

perfectiorum  actuum  charitatis,  et  simihum.  cap.  20,  pag.  '2io,causas  particulares  futuro- 

Igitur  nuUa  ratione  dici  potest  actualem  con-  rim  contingejititiw ,  quatemis  divince  drternii- 

sensum  vohintatis  per  contritionem,  amorem^  iiationi  snljiciimtur,  ita  esse  diierminatas  ad 

et  similes  actus,  non  cssc  hberum,  nisi  pcr  snos  effectus,  ut  in  illis  sic  determinatis  co- 

dcnominationcm  ab  iUa  pra3via  dispositionc  gnoscat  Deus  futuros    eventus   contingentcs. 

voluntiitis.  Quia  ipse,   inquit,  est  causa  prima  omnihus 

Qiia  ratione  conati  sint  adversarii  defendere  cansis  esse  conferens,  virtutem  communicans, 

formalem  lihertatem  in  consensu  voluntatis,  et  determinationem  frcBpgens  ad  operandum, 

non  ohstante  prwvia prcpdeterminatione  pliysi-  cui  moventi  nihil  ralet  resistere.   Quod  ulti- 

ca. —  Ob  lumc  ergo  causam  conati  sunt  iidem  mum  vcrbum  nunc  expcndimus,  nam  ca^tera 

auctores  defendere  formalem  ct  propriam  h-  jam  tiactata  sunt;  in  iho  igitur  verbo  satis 

bertatem  in  consensuvoluntatis,  non  obstante  declarat  tam   necessariam   esse  etfectionem 

praevia    prffdctcrminatione    physica  ,    quam  consensus  post  determinationem,  ut  vohuitas 

prius  natura  Deus  solus  in  ilki  facit.  Et  quo-  potcstatcm  non  habcat  rcsistcndi.  Et  ob  cam 

niam  de  ipsa  dcterminatiouc  dcfendcre  non  rcm  dixit  in  aho  loco,  cap.  27,  pag.  390,  se 

possunt  quod  sit  hbcra  liomini  rccipienti  i.l-  f/rma  fide  credere,  quamdiu  firma  stat  ista 

lam,  cum  ab  ipsomet  non  fiat,  sitque  antc  suppositio,  quod Deiis  nos  hoc  impeUit  anxilio, 

omncm  voluntatcm  cjus,  hbertatem  ponuut  nos  necessario  et  infallihiliter  operari;ideoque, 

in  emanationc  ipsiusmet  consensus  a  vohm-  cum  Concilium  Tridentimm  dicit  liherim  ar- 

tatc  sic  dcterminata.  Quod  duobus  modis  hac-  hitrium  a  Deo  motum  posse  dissentire  si  rclit, 

tenus  ab  eis  declaratura  est.  Prior  fuit  supe-  loqui  in  sensu  diviso,  non  in  composito;  nam 

rioribus  annis  valde  usitatus,  scilicet,  ut  con-  in  setisu  composito  non  potest  non  consentire. 

scnsns  illc  sit  hbcr,  satis  esse  quod  voluntas  Et  hac  occasione  hite  vagatur  in  persuaden- 

ipsa  secunthim  se  spcctata,  et  quanlum  est  da  distinctionc  iUa  de  scnsu  composito  ct  di- 

ex  judicio  ratiouis,  acsechisa  dctcrminationc,  viso.  quam   dicit  essc  individuam   comitcni 

sit  indiftcrcns  et  potens  ad  habendum  ct  non  nostnu  fidci  :  quia  sine  iha,  nec  muUa  Scri- 

habendum  talcm  consensum,  quamvis  posita  ptnrai  testimonia  ,  nec  plura  dogmata  fidei 

determinahonc  jam  non  possit  iUum  non  ha-  intcUigi  possnnt.  lu  his  autem  locis  nunquara 


i{08  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

declarnt  in  qno  sit  posita  libertas  talis  actus, 
si  SLippositio  non  est  libera,  et  ad  resisten- 
dum  illi  nulla  est  potestas,  nec  Hbertas,  et 
alioqui  suppositio  est  cfficax  principium  se- 
cum  necessario  trahens  voluntatem,  Idem 
vero  auctor  alio  in  loco,  cap.  3,  pag.  31, 
circa  principium  libri,  videtur  jccisse  funda- 
mentum  responsionis,  dum  docet,  quamdiu 
indi ff^ercnti a  jtidicii  non  tollitur,  actum  zoluji- 
tatis,  qui  cum  illa  fit,  semper  esse  Ubernm,  non 
oistante  quacumque  prwmotione  fliysica  gra- 
tiv. 

Verumtamen  in  lib.  \  de  Auxiliis,  cap.  2, 
satis,  ut  opinor,  a  nobis  demonstratum  est 
iudifferentiam  judicii  intellectus  esse  quidcm 
radicem  bbertatis,  non  tamen  esse  formalem 
libcrtatem,  seu,  quod  idem  est,  non  esse  id  a 
quo  actus  voluntatis  denominatur  liber.  Quod 
principium  inter  Theologos  (  uno  excepto  Du- 
rando )  est  reccptissiraura  ,  et  pra^serlim  in 
schola  D.  Thoma*.  Ut  ergo  actus  voluntatis 
sit  vere  ac  formaliter  hber,  nccessc  est  ut , 
prffiter  judicium  rationis  ,  in  ipsa  vohmtate 
maneat  expedita  potestas  consentiendi  etnon 
consentiendi;  ergo,  quantumcumque  intellec- 
tus  rem  proponat  cum  indiffercntia  judicii,  si 
a  voluntate  auferatur  potestas  ad  ehciendum 
consensum,  non  consentire  non  erit  ei  libe- 
inm,  sed  necessarium,  nec  poterit  ei  imputa- 
ri,  ut  supra  dicebamus  ;  ergo  etiam  e  contra- 
rio,  si,  stante  eadem  dispositione  in  intehectu, 
voluntas  privatur  potcstate  non  consenticndi, 
?eu  suspendendi  consensum,  actus  non  erit 
formahter  liber,  sed  necessarius  quoad  exer- 
ciiium. 

Et  ratio  est  evidens,  quia  indiflcrenlia  ju- 
dicii  non  consistit  in  polestate  agendi  ct  non 
agendi  ;  nam  intellectusnaturalispotentia  est, 
et  necessitate  quadam  judicat  quod.  siasuo 
raolivo  non  determinatur,  non  potest  seipsum 
determinare,  sedoportetut  a  voluntate  deler- 
minetur,  ut  in  actu  fidci  constat.  Consistit  er- 
go  indifferentia  judicii  in  hoc  quod  proponit 
varias  rationes  volendi  et  non  volcndi  idem 
objcctum,  et  neutrum  offert  tanquam  ncces- 
sarium.  Ex  hac  autcm  Indiffcrentia  judicii  so- 
lumscquiturvoluntatem  non  nccessitari  a  tali 
jucUcio,  et  sibi  relictam  habcre  facultatemli- 
beram  circa  illa  objecta.  At  hoc  non  satis  est 
utactus  sit  liber,  si  facultas,  stante  eoderaju- 
dicio,  aliunde  et  ab  extriuseco  oranino  impe- 
ditur  quoad  usura  unius  potestatis  suce,  et  ad 
alium  omnino  determinatur,  ac  necessitatur 
per  motionem  sibi  non  liberara.  Etpotest  hoc 
araphus  declarari,  quia,  licetin  eo  eventu  vi- 


EEFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

deaturjudiciummanereindifferens,  tamen  re- 
vera  voluntas  non  operatur  ex  tota  iUa  indif- 
ferentia,  sed  solum  ex  repreesentatione  illius 
objecti  et  raotivi  ad  quod  determinatur  ;  nam 
circa  alia  nihil  operari  potest ,  aut  velle,  cum 
jara  non  possit  resistere  irapressioni  et  deter- 
minationi  quse  in  ea  facta  est. 

Argumentum  ergo,  a  nobis  factum,  probat 
evidenter,  ut  existimo,  in  nostro  casu,  licet 
imrautctur  judicium  intellectus,  voluntatem 
ipsam  privari  sua  indifferentia  in  usu  potes- 
tatis  suae  circa  talem  actura  ;  quia  ita  deter- 
minatur  et  trahitur  ad  utcndum  potestate  fa- 
ciendi  illum,  ut  prorsus  non  valeat  uti  potcs- 
tate  non  eliciendi  eumdera.  Quia  non  fuit  inpo- 
testate  ejus  irapedire  ne  determinarcfur;  nec 
post  inditam  determinationem  est  in  potesta- 
te  ejus  suspendere  suum  influxum  ne  opere- 
tur,  quia  si  posset  suspendere  influxum,  pos- 
set  resistere  determinationi,  quod  negatur; 
ergo  actus  ille  nou  crit  liber,  quantumvis  ju- 
dicium  idem  maneat. 

Scio  raodernos  ahquos  sentire  quod  non 
possit  Deus  de  potentia  absoluta,  stante  eo- 
dem  judicio  intellcctus,  ex  se  et  in  suo  ge- 
nere  sufiiciente  ad  acfum  liberura  voluntatis, 
necessitati'm  inferre  voluntati,  ut  non  libere 
sed  necessario  feratur  in  quara  partem  ipse 
voluerit.  Tamen  illi,  consequenter  loquendo, 
etiam  negant  posse  Deura  talera  praedefermi- 
nationera  pra'figere  perseverante  illo  judicio; 
quia  idem  esse  censent  pra^determinare  illo 
modo  quod  necessitare.  Qui  profecto  in  hoc 
ultimo  recte  dicunt ;  imo  vix  infeUigi  potest 
alius  necessitatis  raodus,  in  quo  deceptio  vel 
perturbafiojudicii  noninfercedat.  Non  taraen 
video  cur  negetur  ille  raodus  inferendi  neces- 
sifatem  humanse  volunfati;  nam,Iicet  judicium 
nonnecessitet,  quid  impedit  quominusDeus  id 
facere  possit?  Aut  qua?  implicatio  contradic- 
tionis  inde  sequerctur?  Neque  enim  propterea 
erit  illa  coactio,  quia,  non  obsfante  rllaneces- 
sifatc,  erit  actus  volunfarius  ,  quia  hoc  est 
magis  intrinsecum  raagisque  inseparabile  ab 
ipso.  Et  ideo  dicunt  Theologi  non  posse  Deura 
cogere  volunfafem  ad  actum  clicitum,  posse 
aufem  illam  necessifare. 

Indifferentia  judicii  non  satis  est  ad  forma- 
lem  libertatem  actus  toluntatis. —  Hinc  autera 
evidcnfer  sequitur  indifferenfiam  judicii  nou 
esse  satis  ad  formalcm  libertafcra  actus  vo- 
luutafis,  quia  in  pradicto  casu,  quando  Deus 
necessitat  volunfatem,  judicium  intellecfus 
rclinquitur  ex  parte  sua  cum  cadera  indiffe- 
rcnfia,  et  actusnon  est  liber.  Sequitur  deinde 


CAP.  XXIV.  DE  VEIiA  INTELLIGENTIA  SENSUS  COMPOSnT,  ETC. 


400 


in  praesenti  cnsu,  posita  dcterminatione  pliy- 
sica,  eo  modo  quo  ponitur  ab  his  auctoribus, 
tolU  bbertalem  al)  actu  voluntalip,  qui  ex  illa 
subsequitur,  quia  non  polest  major  necessitas 
aut  veliementior  impulsus  inteliigi  quam  iile 


tria  non  est  neccssarius,  nisi  ex  suppositione 
visionis  Dei  et  in  sensu  composito  illius  ;  et 
tamcn  actus  ille  non  cst  liber,  supposita  illa 
neccssitate.  Forte  dicent  illam  suppositioncm 
tantum  csse  objectivam,  seu  condilionem  ob- 


facta  uon  potcst  ipsa  resistcre  quin  operelur 
CAPUT  XXIV 


qui  omnino  pra^venit  voluntatem  et  illiimpri-    jccti,  quo  proposito,  voluntas  ab  intei-na  pro^ 
mitur  absque  libcrtate  ejus,  qua  impressionc     pensione  ad  bonum  ita  dcterminalur  ad  jl- 

lud  objectum  ,  ut  ea  ncccssitale  fcratur  in 
illud.  Sed  Iiaic  rcsponsio  et  limitat  jam  axio- 
ma  illud,  ut  non  de  omni  suppositione  nec 
de  omni  sensu  composito  procedat ;  et  ncn 
cvacuat  difficultatem.  Quia,  ut  supra  argu- 
mentabar,  si  dcterminatio  ab  intrinscco  est 
conlraria  liljcrtati  actus,  raulto  magis  deter- 
minatio  ab  extrinseco. 

Deinde  urgeo  argumentum  in  casu  in  quo 
Deus  necessitatem  inferat  voluntati  circa  oIj- 


DE  VERA  INTELLIGENTIA  SENSUS  COMPOSITI  ET 
DIVIS!  AD  DOCTRINAM  SUPERIORIS  CAPITIS  COM- 
PREHENDENDAM  NECESSARIA. 

Expenclitur  verus  sensus  tulgatce  ditisionis 
sensios  compositi  et  divisi.  —  Responsio  ,    ct 


doctrina  quam  in  superiori  capite  impugua-  jectum  aliquod  ,  ad  quod  ipsa  ab  intrinseco 

vimus,    raanifeste  supponit   illam  neccssita-  non  sit  determinata.  Nam,  quod  Deuspro  sua 

tem  actus,  quw  provenit  ex  suppositione  ali-  omnipotentia  boc  possit  facere,  fere  omnes 

qua,  quffi  dicitur  insensu  coinposito,  compati  Theologi  pro  certo  habcnt,  nec  potcrit  facilc 

secum  libertatcm  ejusdemactus;  qnam,  prius-  repugnantia  in  illo  opere  ostendi.  In  eo  ergo 

quam  ad  alia  progrcdiamur,  expendere  ne-  casu  actus  ille  non  est  libcr,  quia  (ut  suppo- 

cesse    est,    et  consequenter  verum    sensum  nitur  )  Deus  ncccssitat  voluntatcm  ;  et  tainpu 

vulgatse  divisionis  sensus  compositi  et  divisi  ille  actus  non  est  necessarius  nisi  in  suppo- 

explicare.  Quod  autem  doctrina  illa   et  res-  sitione  et  in  aliquo   sensu  composito  ;  ergo 


ponsio  hunc  sensum  illiusdistinctionis  suppo- 
nat,  probatur,  quia,  ut  determinatio  physica 
non  tollat  libertatem,  licet  necessitatem  ex 
suppositione  sui  ipsius  inducat,  satis  esse  crc- 
ditur  quod  illa  solum  est  necessitas  ex  sup- 
positione,  seu  sensus  compositi,  quoe  respon- 


non  est  universaliter  verum  nullam  necessi- 
tatem  in  sensu  composito  csse  contrariam 
libertati.  Minor  probatur,  quia,  seclusa  tali  ef- 
ficientia  Dei  in  voluntatem,  non  necessitare- 
tur  ad  talem  actum;  unde  in  sensu  diviso,  id 
est,  ablata  illa  suppositione,  posset  illum  non 


sio  satisfacere  non  potest,  nisi  supponat  luil-  ellicere;  ergo  taatum  in  scnsu  composito  cst 

lana  necessitatem  actus  voluntatis  ex  suppo-  necessarius.    Atque  hoc  argumentum  etiam 

sitione  toUere  iUius  libcrtatem.  Alioqui  opor-  probat  voluntalem  posse  in  agendo  pati  ne- 

terot  illos  auctores  declarare  quaiido   sit  vcl  cessilatem  siraplicitcr,   ct  tollcntcm  liberta- 


iion  sit  talis  suppositio  contraria  libertati. 
Quod  tamen  non  faciunt,  sed  sirapliciter  labo- 
rant  pro  defendenda  distinctione  sensus  coni- 
positi  ct  divisi,  supponendo  illam  universa- 
liter  esse  applicandam,  et  sine  uUa  declara- 
tione  aut  limitatione,  atque  ita  suflicere  ut 
actus  voluntatis,  qui  nccessario  fit  ex  aliqua 
suppositione,  nihilominus  sit  libcr. 

I7i  quo  sensu  admittenda  'prcedicta  divisio. 
—  Dico  ergo  divisionem  illain  in  eo  sensu  ad- 
mittendam  non  esse,  quia  dograa  planc  fal- 
sum  continet,  scilicet,  onraem  actum  volun- 
tatis  esse  liberura,  eo  ipso  quod  voluntarius 
est,  quantumvis  sit  ex  quacumque  supposi- 
tione  nccessarius,  sive,  quod  iu  idem  redit, 
quia  omnis  actus  voluntatis,  qui  tanluin  in 
aliquo  sensu  composito  necesi=nrius  est,  eo 
non  obstante  est  liber.  Probalur  primo  induc- 


tem,  non  solum  ab  interna  inclinatione,  sed 
etiam  ab  extrinseca  impressione  suprcmi 
agentis.  Unde  tandem  concluditur  necessita- 
tem  aliquam  ex  suppositione,  etiam  extriu- 
seca,  essc  contrariam  libertati  actus,  ac  pro- 
iude  non  oranem  necessitatera  in  scnsu  coni- 
posito  posse  coiuponi  cura  libertate,  et  con- 
sequenter  diliicultatcm  ortam  ex  necessitate 
prKdeterminationis  physica?  non  solvi  per 
iUam  generalem  doctiinara.  Nisi  forte  ser- 
mo  iu  ea  sit  de  libertate  a  coactione  ,  et 
non  a  necessitate ,  ct  conscnsum  hominis 
solum  esse  voluntarium,  nou  autera  vere  li- 
bcrura,  quod  fuit  dogma  Calvini. 

Necessitas  ex  suppositione,  seu  in  sensu  com- 
posito,  interdvm  est  necessitas  siv/pJiciter  re- 
pugnans  lihertati.  —  Constat  igitur  necessita- 
teni  ex  suppositionc  seu  in  seusu  composito 


tionc ;  quia  ipsemet  actus  amoris  Dei  in  pa-    interdum   esse  necessitatem  simpIicUer  re- 


410                         DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

pugnantera  libertali.  Quia  vero  etiam  est  cer-  In  prsesenti   ergo  materia  si   determinatio 

tum  aliquam  esse  necessitatera  in  sensu  cora-  physica  talis  esse  supponitur,   qualis  ab  his 

posito,  quae  nou  excluditlibertatem  veramab  fingitur,   est  profecto  suppositio  antecedens 

actu  ,   ideo    declarandum    superest    quando  et  non  libera,  neque  a  nostra  libertate  pen- 

suppositio  et  compositus  sensus  sit  unius  vel  dens,  sed  a  sola  Dei  wluntate,  ut  latissime 

allerius  raodi.  Quoe  res  potest  explicari  sic,  in  superioribus  probatura  est,  et  in  hoc  modo 

ut  eam  declaravi  in  opusculo  de  Auxiliis  per  respondendi  supponitur,  ut  dixi ;  est  etiam 

regularaB.  Auselmi,  hbro  de  Concord.  prffisc.  suppositio  causans  consensura  voluntatis,  ct 

et  praedestin.  ,  quod  suppositio   omnino  an-  necessario  inferens  illum   ex  vi  causahtatis 

tecedens,  quae  nccessario  infert   actum,    est  suse  ;  imo  eadem  neccssitate  et  ex  vi  causa- 

contraria  hbcrtati  ejus,  quia  tunc  actus  ncc  htatis  infert  cooperationem  nostrae  volunta- 

est  hber  in  se  nec  in  ipsa  suppositione,  cum  tis,   nam  hoc  modo  aiunt  hi   auctores  Deum 

ipsa  hbera  non  sit,  ideo  enira  antecedens  vo-  per  hanc  prsedelcrminationem  cflicaciter  fa- 

catur.  At  si  suppositio  sit  consequens  ad  h-  cere  ut  vehmus  ;  ergo  necessitas  actus,  quae 

bertatem  arbitrii,  tunc,  hcet,  ex  suppositione  ex  tah  suppositione  sequitur,  repugnat  hber- 

ilhus,  actus  necessario  infcratur,  optime  stat  tati   actus,  quantumcumque  dicatur  esse   in 

ejushbertas.  Ilujusmodi  est  in  illo  dicto  Aris-  scnsu  composito. 

totehs  :  Omne  qiiod  est,  quando  est  necesse  est  MuUa  vcro  quse  ille  auctor  adducit  ad  pro- 

esse.  Nam   tunc  forraaliter   vcl  virtule  sup-  bandum  necessitatem  sensus  compositi  posse 

ponitur  liber  ipsemet  actus.  simul  esse   cum  libertate  actus,  procedunt, 

Unde   clarioribus  verbis   dicere  possuraus  quando  suppositio  est  consequens,  seu  ah- 

tunc  necessitatem  sensus  compositi  non  esse  quo  modo  pcndcns  ex  hbertate,  vel  ihativa 

contrariam  libertati,  quando  ipsa  suppositio  tantum,  uon  causalis. 

hbera  est,  vei  a  hbertate  pcndet ;  et  tunc  ra-  De  hac  loquuntur  iha  Scripturoe  loca,  in 

tio  estclara,  quia  tahs  suppositio  includit  in  quibiis  dicitur  hoc  evenire  quod  Deus  proes- 

se  usura  hberura,  et  supponit  detcrniinatio-  civit,  aut  decrevit  faciendum  per  libcrum  ho- 

ncra  hbere  factam,  vcl  ahquo  modo  prwvi-  minis  arbitriura,  ut  est  ilhid  Joanu.  12  :  Non 

sam,  et  ihara  non  inmiutat,  et  tunc  necessi-  poterant  credere,  et  alia  quK  habentur  Isai. 

tas  solura  consistit  in  quadam  iUatione,  quia  6,  14,  46  et  53.  Quia  prajscieutia  Dei  de  re- 

necessario   infertur   esse    vel   futurum   esse  bus  hberis  futuris  supponit  objective  effec- 

quod    jam     supponitur    deterrainatum     ad  tioncm  hberam  futuram.  Unde  etiam  illud  : 

unum ;  nam  hoc  recte  sequitur,  etiamsi  de-  Voluntati  ejus  quis  resistet?  Roman.  9,  Es- 

terminatio  libcra  sit.  At  si  necessitas  sensus  ther.  I3_,  ad  hoc  genus  suppositionis  revoca- 

co.mpositi  oriatur  cx  suppositionc  in  se  non  tur.  Quia  decretum  praefinitivum  Dci  de  ac- 

libcra,  nec  dependcnte  a  hbertatc,  et  sit  cau-  tibus  liberis  supponit  scientiam  conditiona- 

sa  quee  natura  sua  nccessaiio  infcrat  actura,  tam  fulurorum  contingcntium,  qua  Deus  prae- 

tahs  necessitas  tolht  ab   actu  vcram  hl)erta-  novit  vohintatera  infahibiliter  hoc  vohturam, 

tem,  etlioc  convincuntomnia  qua?  adduximus.  si  hx  vel  ihae  circumstantiae  occurrant ;  et  ex 

Unde  ahter  etiam  potest  iha  distinctio  ex-  hac  parte  iUa  suppositio,  consequens  et  ah- 

phcari,  nam  si  necessitas  sit  proprie  causah-  quo  modo  supponens  libertatem,  est  etiam 

tatis,  et  non  sit  in  potcstate  horainis  toherc  suppositio  illativa,  nam,  hcct  decretum  Dei 

vel  auferre   suppositionem,  sine  dubio  tohit  sit  ctiara  causa,  non  tamen  per  scse  influit 

libertatem,  quantumcumque  dicatur  esse  in  immediate  in  actum  ipsura,  sed  apphcat  vo- 

sensu  coraposito.  Quia  libertas  actuahs  non  cationem,   et  media  per  quse  noscitur  efl'ec- 

exercetur  nisi  causandoactum;  sedvoluntas,  tus  eventurus  ;   ct  ita  est  causa  sese  accom- 

tah  suppositione  affecta,  est  causa  necessario  modans  usui  hbero  praecognito,  et  ex   hac 

influcns  in  actum ;  ergo  non  est  in  tah  actu  parte   ahquo    modo    supponens    libertatem. 

formahs,  seu  actuahs  hbertas ;  ergo,  si  ne-  Idcm  apertius  constat  de  iho  sensu  composi- 

que  in  ipsa  suppositione  antecedit  libertas,  to,  quo  dicitur  pra^scitus  non  posse  salvari  ; 

uuUa  prorsus  est  in  tah  actu.  At  vero  si  ne-  est  enim  similis  illius  quo  de  Judaeis  dicitur  : 

cessitas  sit  illationis  tanlura.  et  non  causali-  Non  poterant  credere.Ni\m  utrumque  cst  sup- 

tatis,  non  cst  neccssc  toUi  libertatcm  ex  tali  positio    pra^scieutiae  ,   quae  supponit  liberara 

sensu  coraposito,  raaxime  quando  suppositio  deterrainationem  futuram  pro  suo  tempore, 

ipsa  libera  est,  vel  a  hbertate  aliquo  modo  qua?    prajscitur  quia   futura   est ,   non  quia 

pendens,  utsatis  explicatum  est.  praescitur  est  futura.  Et  ideo  dicitur  in  cap. 


CAP.  ^XIV.  DE  VER.V  INTEELIGENTIA  SENSUS  COMPOSITI,  ETC. 


411 


Vasis  23,  qnsestione  quarta,  quod  haic  ne- 
ccssitas  refertur  ad  intuitum  divinai  prse- 
scicntise. 

Et  de  simili  suppositione  loquitur  Augusli- 
nus  (vel  qiiicumque  est  auctor  illius  operis) 
li]j.  de  Praedestin.  et  Gratia,  capite  primo,  ct 
Anselmus  in  dict.  libr.  de  Concordia  ;  de  liac 


tum.  Quod  cuim  Conciliura  non  loquatur  in 
scnsu  diviso  (ut  illc  rcspondit),  supra  lale 
ostensum  est,  et  breviter  declaratur.  Quia  lo- 
quitur  facta  compositione,  ut  constat  eviden- 
tcr  ex  illis  verbis  cap.  5 :  Ita  ut  tangents  Deo 
cor  homiriis  per  Spiriius  Sancti  illumina- 
tionem,   ncque  Jwrno  ipse  niliil  omnino  c/jat 


etiam  loquitur  U.Thomasprima  partc,  qua^st.  inspirationem  illam  recipiens,   guippc  qui  il- 

411,  articulo  octavo  ad  primum,  ubi  hanc  ne-  lam  et  ahjicere  potcst.  Aljjiccre  enim  inspira- 

cessitatem  veri   sensus  compositi^   quoe  non  tionem  non  est  illam  non  sentire,  nam  hoc 

tollit  libertatem,  vocat  necessitatem  conditio-  non  est  in  potestate  hominis,  scd  cst  illi  non 

natam,  quamvis  expressc  loquatur  de  neccs-  consentire  ,  postquam   tetigit  cor    hominis  ; 

sitate,  quaj  est  ex  pra^finitione  divina,  de  qua  nnm  si  nondum  tetig'sset,  non  posset  homo 

dicit  Augustinus  in  Enchiridion.,  capite  103 :  dici   illam  abjiccre.  Et  idem  probant  verba 


Necesse  est  fieri  si  Deus  voluerit.  Optimeque 
explicat  divus  Thomas,  in  corpore  iilius  arti- 
culi,  necessitatem  illam  non  excludere  con- 
tingentiam,  quia  Deus  ex  illa  voluntate  appli- 
cat  causas  contingcntes  et  libere  operantcs. 
Nos  vero  addimus  et  explicamus  applicare  il- 
las  modo  quo  novit  infallibiliter  operaturas. 
Et  eumdem  sensum  habent  quai  de  pra^desti-     Concilium  Tridentinum  solum  loqui  de  libero 


canon.  -4,  posse  dissentire  si  velit,  scilicet,  li- 
berum  arbitrium,  a  Deo  motum  et  excitatim. 
Item  intentio  Concilii  est  evidens,  quia  alias 
illius  definitio  frivola  essetjCtnuIhus  momonti 
contra  Hau-Ciicos,  ut  in  superioribus  lalius 
tractatum  est. 

Apparentius  posset  ille  auctor  respondcre 


natione  dicit  quaist.  vigesima  tertia,  articulo 
sexto  ad  tcrtium.  Et  similia  habet  1  contra 
gentes,  capite  vigesimo  tertio,  et  octogesi- 
mo  quinto.  Hanc  etiam  vocavit  necessila- 
tem  consequentiffi,  et  non  consequentis,  I3o- 
naventura,  in  prirao,  dislinct.  -47.  Ca^lcra  vc- 
ro   quffi   ille   auclor  adducit  ex  Hieronym., 


arbitrio,  moto  et  excitato  per  gratiam  pra^- 
venientem,  de  qua  simplicitcr  verum  est , 
etiam  juxta  adversariorum  opinionem,  facta 
compositione  illiusposse  hominem  dissentire, 
donec  accedat  dctcrminatio.  Verumtamenhoc 
non  evaciiat  efiiraciam  hujus  tcstimonii ;  tum 
quia  ratio  ct   doctrina  Concilii    cogit   fatcri 


Epistola  ad  Ctesiphontem,  etProspero  contra     idem  esse  dicendum  de  quacumque  motione 


Collatorem,  et  Augustino,  libr.  de  Gratia  et 
libero  arbitrio,  ut  probet  gratiara  physice  ef- 
ficienlem  et  auxiliantem  voluntati  non  tol- 
lere  libertatem,  supervacanea  sunt,  nam  hoc 
auxilium  non  est  suppositio  antecedens  ne- 
cessario   inferens   actum,  ideo  de  illa  veri- 


pr;t;via,  quae  a  solo  Deo  fiat  in  nostra  volun- 
tate  ;  nimirum,  neccssariura  esse  ut  relinquat 
potestatem  abjiciendi  illam,  seu  dissentiendi 
illi,  etiam  ex  suppositione  illius,  ut  non  toUat 
libertatcm ;  ergo  e  contrario  cujuscumque 
modi  sit  praevia  motio  seu  impressio  Dci,  si. 


tate  Catholica  nemo  dubitat;  sed  quod  agi-     eo  ipso  quod  supponitur,  toUit  potestatera  dis- 


mus,  est  an  prMdeterminatio  physica  in  se 
non  libera,  et  ncccssario,  ac  causalitcr  infe- 
rens  consensum,  possit  esse  simul  cum  liber- 
tate,  quia  illa  revera  esset  suppositio  ante- 
cedons  ac  necessitans. 


scnliendi,  plane  tollit  lil^ertatem  juxta  discur- 
sum  Concilii ;  tum  etiara  quia  ex  illa  doctrina 
Concilii  et  sufiicientia  ejus,  constat  non  agno- 
scere  Conciliurc  aliara  motioncm  praeviam 
quai  a  solo  Deo  fiat,  et  sit  quasi  media  inter 


Ahjicere  inspirationem  non  est  illam  non    gratiam  excitantem  pcr  inspirationes  et  illu- 


sentire,  sed  ille  non  consentire.  —  Possunt  au- 
tem  ea  qucB  diximiis  de  vera  intelligcntia 
sensus  compositi  egregie  confirmari  cx  Con- 
cilio  Tridenlino,  sess.  6,  capite  5,  el  canou.  4, 
ubi  plane  docet  liberum  arbitrium  posse  re- 
sistere,  non  obstante  antecedente  snpposilio- 
ne,  qualis  est  illa  dc  qua  tractabal,  scilicct, 
praimotio  divina  per  tactum  et  inspirationem 
Spiritus  Sancti.  Est  enim  luec  supposilio  anle- 
cedens  etnon  libera  ;  tit  enim  a  Deo  indepen- 
denter  ab  usu  libero  voluntatis,  ut  cst  con- 
stans  apud  omnes,  et  in  supcrioribus  tracta- 


minaiiones,  et  inter  gratiam  adjuvantem  et 
concomitantera  ipsum  consensum  liberum,  ut 
in  superioribus  etiam  tractatum  est. 

CAPUT  XXV. 

SUPPOSITIONEM  GUl  PER  LIBERUM  AUBITRIUM  RESIS- 
TI  rOTEST,  NON  INFERRE  INFALLIBILITER  ACTUM 
LlBliRUM,  NISl  SIT  ALIQUO  MODO  CGNSEQUEXS 
MEDIA   PRiESCIENTlA. 

Superest  ut   dicamus  de  alio  respondendi 
modo  a  recentioribus  auctoribus  excogitato  ; 


-iiS  DE  VERA  LNTELLIGENTFA  AUXILII 

nam,  dictis  rationibus  convicti,  jam  non  au- 
dent  dicere  in  illo  sensu  composito  pra^dictoe 
suppositionis  anlccedentis  voluntatem  non 
posse  resistere,  sed  aiunt  posse  ;  infallibiliter 
tanleri  nunquam  esse  restituram,  eamquo 
iniallibilitatem  provenire  ex  sola  intrinseca 
nalura  et  entitate  talis  suppositionis. 

In  qua  re  valde  notandus  est  discursus  P. 
Cabrera.  Nara  in  prima  disputatione  ita  im- 
pugnat  priorem  responsionem,  ut  fundameii- 
ta  nostra3  doctrinae  et  sententiae  jacere  vi- 
deatur.  Nam  in  numero  secundo  pro  certo 
statuit  inditferentiam  voluntatis,  quaj  duret 
etiam  positis  omnibusrequisitis  ad  agendum, 
usque  ad  instans  intrinsecum  in  quo  elicit 
operationem,  esse  necessariam  ad  verum 
usum  libertatis,  et  reprobat  opinionem  quee 
dicit  sufBcere  indifforentiam  judicii  ad  actum 
libernm,  utiturque  rationibus  nostris,  meip- 
suraallegando;  et  nuraero  decimo  declarat, 
quando  in  definitione  potenti*  liberse  poni- 
tur  :  Ut  positis  omnilus  reguisitis  adagendum, 
possit  nort,  agere,  verbum  possit,  facere  scn- 
sura  cora[iositum,  et  non  tantum  divisum: 
Hocest,  inquit,  et  cim  illa potentia  et  omnibus 
reqiiisitis  possit  compoui,  id  cst,  simul  pord 
tam  actus  quam  carentia  illius. 

Niliilomiuus  tamen  postbanc  doctrinani  la- 
tissirae  contcndit  pia^deterrainationem  volun- 
tatis,  a  solo  Deo  factam,  esse  unuracx  pra?re- 
quisitis  ad  consensum  voluntatis. 

Unde  ad  haec  duo  concilianda  interdum 
rocedit  a  doctrina  quam  in  prima  disputatio- 
ne  supposuerat,  ut  patet  disputatione  secun- 
da,  nuraero  ducentesirao  trigesirao  octavo, 
ubi  pro  fundamento  sumit  actum  voluntatis 
nianerc  libcrum,  etiamsi  ex  suppositione  in- 
trinseca  voluntas  necessitetur,  qua^  incons- 
tantia  osteudit  contraria'  doctrina^  qualitatem ; 
interdum  vero  respondct  (quod  ad  pr^sens 
caput  spectat,  et  in  quo  ipse  magis  persistit), 
non  obstante  pra>determinationc  physica  et  in 
sensu  coraposito  iliius,  posse  voluntatera  non 
consentire,  addit  vero  hanc  potestatera  infal- 
libiliter  nunquani  reduci  in  actura.  Ita  habet 
disputatione  secunda,  nuraero  trecentesimo 
quarto,  et  sequentibus;  et  numero  treceute- 
sirao  nono,  ita  hoc  declarat,  quia  aliud  est 
posse  agere  et  non  agere,  aliud  infallibiliter 
agerc  ;  et  ideo  potest  Deus  iraprimere  volun- 
tati  formam  qnaj  ita  inclinet  voluntatem,  ut 
infallibiliter  eam  operarifaciat,  et  nihilominus 
reliuquat  potestatem  non  agendi,  etiam  in 
scnsu  composito  talis  forraaj.  Et  numero  trc- 
centesimo  decimo  tcrtio,  invchiturin  eos  qui 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
dicunt  auxiliura  efficax  ita  praedeterminarc 
physice  vohintatera,  ut  in  sensu  composito 
illius  non  possit  voluntas  non  operari,  putat- 
que  eos  loqui  contra  defmitionem  Concilii  Tri- 
dentini  supra  tractatam. 

Dupliciter  aliquis  cffcctus  potest  esse  infalli- 
hiliter  a  causa  proxima.  —  Sed  haec  respon- 
sio,  quam  ultimo  loco  addit  hic  auctor,  mani- 
festam  involvit  contradictioncm ;  ideoquc 
merito  dici  potest  solo  nomine  ditferre  a  pra^- 
cedenti  responsione  ;  quare  si  illa  destruit  li- 
bertatem,  ut  iste  fatetur  numero  trecentesimo 
decimo  tertio,  et  nuraero  trecentesimo  deci- 
mo  quarto,  re  vera  ipsa  etiam  illara  destruit, 
et  solo  tilulo  ac  nomine  retinet.  Probatur  pri- 
raa  pars,  nara  dupliciter  potest  aliquis  etiec- 
tus  esse  infallibiliter  a  causa  proxima :  uno 
modo^  ex  prrescientia  tantum,  quffi  intuetur 
illum  effectum  ut  pra?sentem,  et  consequen- 
ter  supponit  determinationem,  quara  intuetur 
cura  infallibilitate,  et,  in  rigore,  hoc  tantum 
postulat  vox  infallibilitcr,  significat  enim  de- 
terrainationera  quaradam  ab  ipsa  scientia 
provenieiitem.  Secundo  modo  dicitur  effectus 
infaUibilis  ex  vi  suaj  cansse  proximae,  quae  suf- 
ficiens  est  ad  fundandam  infallibilem  pra^^s- 
cientiam  talis  effectus,  ideoque  talis  infallibi- 
litas  antecedit  intuitivara  prajscientiara  et 
objectivara  prsesentiam  ipsius  effectus,  et  in 
sola  causa  ut  in  actupiirao  constituta  funda- 
tiu'.  Interrogo  ergo  quo  istorura  modorum  sit 
iufallibile,  posita  prsedcterminatione  physica, 
poni  consensum  voluntatis  ;  nam  si  sit  ex 
praescientia,  jara  illa  suppositio  non  est  ante- 
cedens,  et  ideo  recte  dicitur  cum  illa  infalli- 
bilitate  stare  potcstatem  non  agendi,  etiam  in 
sensu  composito ;  sic  enim  nos  etiam  dicimus 
stante  vocatione  congrua  posse  volunfatem- 
non  consentire,  et  infallibilitcr  consentire, 
quia  ilia  infallibilitas  includit  propscientiam 
saltera  conditionalam  ;  et  ratio  est,  quia  cum 
actuali  operatione  stat  potestas  non  agcndi; 
proescientia  autera  objective  supponit  actua- 
lcm  opcrationera,  ct  videt  illam  esse  futu- 
ram,  non  obstante  potcstate. 

At  vero  illi  auctores  non  possunt  loqui  de 
hac  sola  infallibilitate,  si  consequenter  loquan- 
tur.  Primo,  quia  ponunt  determinationem  ta- 
lem  csse,  ut  ex  intrinscca  sua  natura  infalli- 
biliter  inferat  talera  effectura;  hoc  cnim  est 
quod  aiunt,  lioc  auxilium  esse  de  se  et  na- 
tura  sua  efficax ;  unde  ille  efiectus  non  ideo 
est  infallibilis,  quia  est  praescitus ;  sed  ideo 
infallibiliter  prtescitur  iu  tali  causa  et  suppo- 
j;itione,   quia  inevitabiliter  sequitur  ex   illa, 


TAP.  XXV.  SUPPOSITIONEM,  CUI 
Socundo,  qiiia  .si  determinalio  illa  lioc  non 
haberet  ex  natura  sua,  sine  fundamento  dice- 
returinfallilMlitcrpraisciri  a  Deo,  ex  talideter- 
minatione  semper  futurum  csse  consensum; 
cur  cnim  non  prffisciret  Deus  interdnm  non 
scqui  ?  quandoquidem  ex  natura  rci  utrum- 
que  seqiii  posset,  ct  prffiscienlia  non  dctermi- 
nat  causam  indifferentem,  sed  objectivc  sup- 
ponit  futuram  detcrminatiouem  et  illam  in- 
tuotur;  unde,  seclusa  pra^scientia,  danda  est 
ratio  cur  semper  futurum  est  ut  conjungatur 
consensus  cum  illa  suppositione,  si  ex  natu- 
ra  et  vi  determinationis  non  est  infallil)ilis 
illa  conjunctio  in  ipsamet  suppositione  ,  at- 
quc  ideo  ante  pra?scientiam  effectus  futuri  in 
seipso.  Tertio,  quia  infallibilitas  scientia^  sup- 
ponit  veritatem,  ct  aliquam  necessitatem,  ac 
determinationem  in  objecto  ;  si  ergo  Deus  in- 
fallibilitcr  scit  posita  tali  determinationc  sc- 
c|ui  consensum,  supponit  veritatem  et  neces- 
sitatem  aliquam  in  illo  objecto  ;  ergo  vel  illa 
veritas  et  necessitas  est  tantum  ex  supposi- 
tione  ipsius  eftectus  futuri  pro  sua  differentia 
temporis,  et  sic  non  erit  absolute  verum  quod 
Deus  habeat  talem  prsescientiam  ex  tali  de- 
terminatione,  sed  solum  supposita  alia  condi- 
tionc  de  futuritione  consensus  posita  detcr- 
minatione;  quae  supposilio  si  non  habct  in- 
trinsecum  principium  ex  quo  necessario  se- 
quatur,  non  potcst  ex  alio  fundamento  gene- 
ralem  fieri.  Vcl  illa  veritas  habet  absolutam 
ncccssitatem  sine  suppositione  effectus ;  et 
ad  hoc  necesse  cst  ut  intrinsece  et  ex  natura 
talis-determinationis  necessario  sequatur  vo- 
luntatis  consensus,  quia  non  potest  in  alio 
principio  fundari  ilJius  veritatis  necessitas,  et 
ita  infallibililas  illa  non  erit  ex  solapra-scicn- 
tia  futurorum,  et  quasi  per  dcnominalionem 
ab  illa,  sederit  ex  re  ipsa,  ct  ex  vitalis  causffi 
ad  talem  eflectum  comparata?. 

Si  autcm  ha^c  infallibilitas  est  ex  re  ipsa 
sine  ulla  suppositione  futuritionis,  implicat 
contradictionem  dicere  voluntatem  progdcter- 
minatam  infallibiliter  consentirc,  et  nihilomi- 
nus  voluntatem  ipsam  sensu  composito  posse 
non  conscnlire.  Probatur  primo,  quia  si  illud 
est  infallibile,  ideo  est  quia  iilud  auxilium 
eflicax  de  se  et  natura  sua  ita  inducit  con- 
sensum,  ut  nuUa  ratione  impedire  possit  ne 
illum  assequatur,  quia,  si  impcdiri  posset, 
non  esset  infallibilis  consecutio;  at  si  volun- 
tas  in  sensu  composito  potest  non  conscn- 
tire,  potest  impedire  ne  ex  illo  auxilio  efli- 
caci  sequatur  consensus ;  ergo  est  aperta 
contradiclio  intcr  illa  duo.  Secundo,    posse 


PEU  LinERUM  ARBITRIUM.  UTC.  413 

non  consenlire  in  sensu  composito ,  nihil 
aliud  est  quam  posse  facere  ut  simul  in  ea- 
dem  voluulate  componantur  ct  existant  hfcc 
duo ,  haberc  hoc  auxilium  efficax,  ct  rcti- 
nere  carentiam  consensus;  hsec  autem  iluo 
contradictoria  sunt,  qnia  si  voluntas  non  con- 
scnsit,  auxilium  non  appJicat  ilJam  cliicaciter 
ad  operandum,  et  ita  uon  est  cfFicax,  quia  non 
habet  effeclum,  ut  argumentatur  idem  auctor 
in  cadem  disputatione,  numero  ducentosimo 
quadragesimo  sexto;  ergo  pouere  in  volun- 
lale  potestatcm  illam  in  sensu  composito,  cst 
pouere  in  ilia  potestatem  ad  componcndum 
simul  duo  contradictoria. 

Tertio,  illud  auxilium  di<itur  ex  se  et  na- 
tura  sua  esse  physicc  ac  rcalitcr  pra^determi- 
nans  voluntatem  ad  unum,  scilicct  ad  illum 
consensum  ad  quem  movet  auxilium  ;  ergo 
implicat  contradiclionem,  quod  in  scnsu  com- 
posito,  sirnul  et  pro  eodem  instanti,  maneat 
illa  potenlia  indilferens  respectu  lalis  suppo- 
sitionis ;  quia  indifferenlia  consistit  in  nega- 
tione  determinationis ;  at  si  volunlas  retinet 
potestatem  non  consentiendi  in  scnsu  com- 
{)Osito,  manet  indifferens  in  eodem  sensu 
composito ;  quia  nihil  aliud  est  'essc  indiffe- 
rentem,  quani  habere  potestatem  agendi  et 
non  agendi.  Et  hsec  ratio  mihi  evidcnter  pro- 
bat  effectum  illum  non  esse  contingcntem  in 
scnsu  composito,  id  est,  ut  cst  a  voluntate 
sic  dcterminata,  quia  effeclus  est  contingens, 
qualenus  est  a  causa  inditfercnte;  scd  iJIe 
effectus  oon  est  a  causa  indifferente,  sed  jara 
dctcrminata  prius  natura.  Et  hoc  plane  sup- 
ponunt  lii  auctores,  cum  fatentur  in  volunta- 
te,  sic  prius  natura  dcterminata,  infallibiliter 
posse  cognosci,  quod  consensura  sit;  nam  si 
effectus,  ut  est  in  illa  causa  jam  determinala, 
adhuc  est  contingcns,  non  potest  in  ea  ut-sic 
infallibiliter  cognosci;  si  autem  contingens 
non  est,  profecto  nec  libcr  esl,  quia  libertas 
intrinsece  est  contingentia  quKdam.  Quod  si 
effectus  non  est  liber,  ut  est  a  voluntate  sic 
clcterminata,  optime  concluditur  voluntatem 
non  rctinere  potestatem  ad  non  consenlien- 
dum  in  sensu  composito  ,  alioqui  redderet 
compositionem  illam  contingcntem,  quod  re- 
pugnat;  et  prffiterea  scquitur  effectum  illum, 
simpliciter  et  absolute  loquendo,  non  esse 
liberum;  tum  quia  neque  est,  neque  esse 
potest,  nisi  a  voluntate  sic  determinata ,  et 
idco  respectu  ilJius  in  tali  stalu  conslituta',  et 
non  alio  modo  potest  liabere  condilioncm  ne- 
cessarii  effectus ;  lum  etiam  quia  ille  actus 
non  est  liber  in  sc.  quia  non  fil  a  voluntatc  ut 


414  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

indifferente,  neque  est  liber  in  suo  prlncipio, 
quia  determinatio  ipsa  non  est  libera  vo- 
luntati. 

Quarto,  sumitur  evidens  argumentum  ex 
parte  voluntatis  divina^ ;  quia  implicat  con- 
tradictioncm,  voluntatem  Dei  absolutam  et 
priBdetinitivam  non  impleri  seu  frustrari.  Si 
autem  cum  illo  auxilio  efficaci  posset  simul 
componi  non  consensus  voluntatis,  etiam  pos- 
sent  simid  componi  haic  duo,  quod  Deus  de- 
creverit  voluntatem  hominis  consentire  in  tali 
instanti,  et  quod  ipsa  non  consentiat ;  ergo  , 
sicut  hoc  posterius  implicat  contradictionem, 
ita  etiam  illud  prius.  Minor  probatur,  quia  il- 
lud  auxilium  efficax  dicitur  esse  unicum  ac 
necessarium  medium,  quo  Deus  implct  suum 
absoliitum  decretum  praedefinitivum  ;  ergo  si 
cum  illo  auxiho  posset  componi  carentia  ef- 
fectus,  etiam  cum  decreto  divino  posset  com- 
poni;  utraque  ergo  compositio  implicat  con- 
tradictionem ;  ergo  etiam  repngnat  quod  vo- 
luntas  possit  non  consentire  in  illo  sensu 
composito  ;  nam  potestas  voluntatis  non  ex- 
tenditur  ad  id  quod  implicat  contradictionem. 

Diccs  hoc  ipsum  argumentum  posse  contra 
nos  retorqueri ;  quia  nos  etiam  dicimus  posse 
voluntatem  non  consentire  in  sensu  compo- 
sito  illius  vocationis,  quam  congruam  et  effi- 
cacem  appellamus ;  cum  tamen  admittamns 
decretum  praedefinitivum  Dei,  et  vocationem 
illam  esse  medium  quo  voluntas  illa  execu- 
tioni  mandatur.  Hanc  objectionem  contra  nos 
exaggerat  Franciscus  Davila,  capite  vigesimo 
sexto,  et  putat  nos  consequenter  dicere  vo- 
luntatem  nostram  posse  resistere  decreto  ab- 
soluto  divinas  voluntatis,  et  illius  effectum 
impedire,  ac  proiude  illud  genus  efficacise  per 
vocationem  congruam  non  esse  sufficiens  ut 
divina  voiuntas  eiiicaciter  impleatur,  sed  ne- 
cessariam  esse  efficaciam  realem  ac  physi- 
cam,  qua  Deus  applicct  voluntaLem  iiominis 
ad  operandum  pra*determinando  illam.  Putat 
dcnique  injuriam  nos  facere  omnipotentiie 
Dei,  dum  dicimus  non  posse  ita  applicare  vo- 
luntatem  relinquendo  illi  liberum  usum  suoj 
operationis. 

Respondetur  tamen  ad  replicam  factam, 
esse  longe  dissimilem  rationem,  quia  nos  non 
ponimus  cfficaciam  ilhus  vocationis  in  illa  se- 
cundum  se  spectata,  sed  supposita  pra?scicn- 
tia  condilionata,  ct  ita  non  est  efficacia  virtutis 
necessario  inducentis  etlectum,  qualis  esse 
dicitur  in  determinatione  physica,  scd  est  ef- 
ficacitas  infailibilis  futuritionis ;  et  ideo  optime 
stat  quod  voluntas   possit  non    consentire  , 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
etiam  in  sensu  composito  talis  vocationis,  ni- 
mirum,  preecise  considerata  virtute  motiva  et 
eflectiva  talis  vocationis.  Atque  hoc  sufficit  ad 
plenam  libertatem,  quamvis,  adjuncta  suppo- 
sitione  prmscientise  Dei,  non  possit  cmn  illa 
componi  carentia  consensus,  quia  jam  non 
tautum  supponitur  vocatio,  sed  etiam  actus 
ut  in  suo  tempore  praesens;  et  iioc  satis  est 
ut  voluntas  divina  infallibiliter  impleatur,  et 
ut  voluntas  humana  non  possit  illi  resistere, 
quamvis  posset  resistere  vocationi  dicto  mo- 
do  spectatffi.  Hsec  autem  consideratio  locum 
non  iiabet  in  auxilio  cfficaci,  quod  non  ex 
preescientia,  sed  ex  intrinseca  virtute  et  effi- 
cacitatc  inducere  dicitur  illam  detcrminatio- 
nem  et  consecutionem  infallibilem. 

Undc  facile  patet  responsio  ad  alteram  ob- 
jectionem  ;  non  enim  dicimus  iiominem  posse 
resistere  divinaj  voluntati,  cum  sciamus  con- 
tradictoriam  propositionem  formaliter  et  ex- 
presse  lcgi  in  Scriptura,  esseque  evidentem, 
cum  divina  voluntas  sit  ipsa  omnipotentia, 
vel  illam  apphcet  prout  vult.  Sed  dicimus  li- 
berum  arbitrium  posse  resistere  vocationi  se- 
cundum  suam  virtutem  spectatffi,  quamvisnon 
possit  conv;;onere  cum  vocatione  congrua,  ut 
talis  est,  carentiamilhus  actus,  ad  quem  voca- 
tur,  propterprsescientiamejusdemactus,  quse 
in  iila  vocatione  involvitur.  A.d  resistendum 
autem  divinae  voiuntati,  oportet  simul  illaduo 
componere ,  et  ideo,  sicut  non  est  potestas 
ad  compoiii  ndum  illa  duo,  ita  neque  ad  re- 
sistendum  voluntati  divinae. 

Atque  ita  cvidens  est  iliam  vorationem  esse 
sufficientissimam  ut  divina  voiuntas  infaiiibi- 
liter  impleatur,  et  potestatem  illam,  quae  ma- 
net  in  nostro  arbitrio  ad  ^resistendum  voca- 
tioni  secundum  se,  non  repugnare  efficaciae 
divinae  voluntatis,  Quia  ipsaraet  Dei  voluntas 
ita  voluit  actum  nostrte  voiuntatis,  ut  simui 
voluerit  conservare  in  illa  libcram  et  expedi- 
tam  potestatem  ad  oppositum,  quod  fit  opti- 
me  illo  medio,  non  vero  per  physicam  deter- 
minationem,  ut  declaratum  est.  Nec  hoc  ma- 
gis  dero;;at  omnipotentia;  Dci,  quam  non 
posse  facere  duo  contradictoria,  nam  (ut  os- 
tcndimus)  cst  implicatio  contradictionis,  cum 
tali  modo  cfficaciae  conjungere  potestatem 
resistendi  in  sensu  composito ;  potestas  autcm 
solum  in  sensu  diviso  in  pra^senti  frivola  cst. 
Tantum  ergo  abest  ut  voluntas  proptcr  suam 
indiflerentiam  requirat  praxletcrminationem 
extrinsccus  impressam,  quod  potius  hoc  ipso 
tituio  postulet,  ut  ei  non  imprimatur,  scd  li- 
bere  operari  sinatur. 


CAP.  xxYi.  expenditi;r  auaratio 
CAPUT  XXVI. 

EXPENDITUR  ALIA  RATIO  DESUMPTA   EX  DETERMI- 
NATIONE  AD  ACTUM  JJALUM. 

Adversus  idera  fundamentum  necessitatis 
pi-sedeterniinationis  physicse,  sumptum  ex  in- 
diflerentia  voluntatis  humana?,  vel  ex  ejus  de- 
pcndentia  essenliali,  uti  solemus  aha  ratione 
ab  inconvenienti  desumpta,  circa  quam  multa 
denuo  scripta  sunt,  quae  oporlet  hic  hreviter 
expendere.  Ratio  ergo  est,  quia  si  necessitas 
praedetcrmiuationis  physicse  imprimcndae  a 
Deo,  ut  a  proprio  auctore  etgubernatore  volun- 
tatis  lumianffi  ,  oritur  exdependcntia  vclnatu- 
rali  indifTercntia  voluntatis,  sequituridcm  ge- 
nusdeterminationisnecessariumesseutvolun- 
tas  ehciat  actum  malum  morahter,  quanlumvis 
intrinsece  malus  sit.  Gonsequens  autcm  estab- 
surdissimum,  alioqui  refunderetur  itain  Deura 
actus  malus,  sicut  bonus,  tanquamin  priraara 
originem  ad  quara  fit  ultima  ejus  resolutio ; 
ergo  positio  illa  ex  tah  fundaraento  admitten- 
da  non  est. 

Hanc  difhcultatem  fuse  tractavit  Cabrcra  in 
ilhssuisdisputationibus,  etoccasioneilJiustam 
multa  Deo  tribuit  circa  peccati  causalitatcra, 
ut  horreant  pioe  aures  iha  legere  seu  audire. 
Prirao  enim,  fateri,  inquit,  oportct  Deuni  suo 
auxilio  prcevio  efficaci  determinare  roluntatem 
ad  materiale  peccati.  Et  paulo  inferius,  nurae- 
ro  597,  non  dubitat  conccdere  ut  probabile, 
Deiom  iiiclinare  voluntatem  ad  malum  formali- 
ter ,  secundum  ratio7iem  entitatis,  ct  positivi,  si 
specificativum  peccati  sit  aliquid  posilivum, 
ut  censetprobabile  :  soluraquc  excusat  Deuro, 
quia  non  inclinat  admalum  sub  rationemali. 
Aliaque  multa  consequenter  adjungit,  his  si- 
milia,  quse  in  sequentibus  commodius  rcfere- 
mus. 

Hanc  vero  doctrinam  improbavi  latissime 
in  libro  secundo  dc  Auxiliis,  per  quinque  pri- 
ma  capita,  quibus  nunc  fere  nihil  addendura 
occurit ;  solura  iUud  Theologis  iterum  propo- 
nendura  et  coramendandum  censui,  ut  nirai- 
rum  verborum  involucris  non  eludantur,  sed 
districte  evolvant  et  explicari  faciant  quid  si- 
gnificent  illa  verba  :  Deus,  sua  efficaci  volun- 
iate,  et  auxilio,  acphysica  impressione  antece- 
dente,  determinat  voluntatem  hominis  admate- 
riale  peccati  ?  nam  revera  hajc  vcr])a  idem 
significant  quod  hac  sequentia  :  Deus  efficaci 
voluntate  sua,  et  auxilio  fecit  ut  voluntas  Ju- 
dce  voluerit  se  determinare  ad  volendum  vende- 


SUMPTA  EX  DETERMINATIONE,  ETC.  415 

re  Christum.  Nam  illud  velle  fuit  materialc 
ihius  peccati,  et  non  aliud  ;  itaque,  juxta  il- 
lam  sententiam,  Deus  voluntale  sua  sola  per 
omnipotentiam  facit  ut  voluntas  Pctri  dctcr- 
minetiirad  vohnulura  fornicalionem,  quia  de- 
lectabiJis  cst,  namhoc  cstraateriale  illius  pec- 
cati^  et  non  aliud  ;  at  quid  rnagis  inq)iura  po- 
test  de  Deo  dici  aut  cogitari  ?  Aut  quid  ara- 
plius  de  illo  dixitCalvinus^  cum  cum  fecit  cau- 
sara  peccati  ?  Leganlur  quae  dc  illo  rcfert  ct 
refutat  Bellaiminus  ,  toto  liI)ro  secundo  de 
Amissione  gratiae  etstatu  peccati,  et  conferan- 
tur  cura  his  quae  Cabrera  docet  loto  illo  §  12, 
et  intelligetur  facile  nullam  esse  iu  re  diversi- 
tatcm. 

Ncque  est  sufficiens  excusatio  dicere,  quod 
haeretici  irapudcntcr  fatentur  absolute  Deura 
csse  auctorem  vel  causam  peccati,  quodipse 
ut  Catholicus  non  concedit ;  nam  imprimis 
ctiam  isti  hajretici  hoc  concedere  formidant ; 
dcindc  vir  Catholicus  debuisset  advertcre  an 
id  in  re  ipsa  sequatur,  nam  si  rcvera  sequi- 
tur,  parura  refert  modum  loqucndi  vitare. 
Quod  autem  sequatur  patet.  Nam  quo  alio  cf- 
ficaciori  modo  poteratDeus  esse  auctor  pec- 
cati,  aut  traherc  liomines  ad  peccandum  ?  Si 
enim  (ut  isti  volunt)  dicitur  Pater  trahcre  ho- 
mincs  ad  Christum  quia  dcterminat  volunta- 
teseorum  ad  crcdendumin  Christum,  cur  non 
dicitur  trahere  horaines  ad  pcccandura,  si  de- 
termiuat  voluntatcseorum  ad  volenda  oltjecta 
prava  ?  Quod  enim  uon  detcrminct  ad  volen- 
dum  malum  sub  ratione  maJi  non  satis  est.  Quia 
nec  daemon  ipse,  dum  tentat,  inducit  ad  volen- 
dura  ranlura  subrationc  mah,  sed  sub  ratione 
delcctabilis  ,  et  tamen  simpliciter  inducit  ad 
raalura.  Si  ergo  Deus  non  solura  tentat,  sed 
etiam  efiicacitertrahit,  etfacitvelleraalumsub 
rationedelectabilis,  sirapliciter  facitvelle  pec- 
care,  et  traliithoraincra  efficacitcr  ad  peccan- 
dum,  et  hoc  est  essc  Deum  auctorem  pcccati, 
etiarasi  Deus  ipse  non  peccet^  nec  raalitiara  pcr 
sc  intcndat. 

Homo  seipsum  impellit  et  prcecipitat,  id  est 
determinat  ad  peccatum.  —  Pr;eterea,  quam 
niajorem  excusationem  et  justificationcmpos- 
sunt  habere  homines  in  suis  peccatis?Nam 
ipsi  non  peccant  nisi  volendo ;  at  Deus  facit 
illos  velle,  ct  efficacitcr  eorum  arbitrium  de 
se  indiffcrcns  dctcrminat,  ut  id  potius  velit 
qnod  est  maluni  quam  contrarium ;  quae  pro- 
fccto  esset  maxirae  legitiraa  cxcusatio,  si  ve- 
ra  esset.  Non  cst  luitcm  vera,  et  ideo  dixit 
Arabrosius,  lib.  1  Exameron.,  capit.  8:  Pro- 
posituni  tmi.m  spcculare,  habitim  tucB  mentis 


416  1)E  VI' RA  IiNTELLlGENTIA  AUXILII 

explora,  exciobias  oltende  adversus  tuce  wentis 
cogitationes  et  animi  cupiditates^  Tii  ipse  tiH 
es  causa  improbitatis,  tu  ipse  dux  flagitioruni 
tuorum,  atque  inventor  crin.inwn.  Quid  alie- 
nani  naturam  accersis  ad  excusationem  tuorum 
lapsuum ;  utinam  te  ipse  non  impelleres,  uti- 
nam  non  prcecepitares !  Quid,  qua?sOj  est  se 
impellere  aut  praecipitare ,  nisi  se  determina- 
re  ad  id  quod  non  cxpedit  ?  Certc  si  Deus  ad 
talia  objecta  sensibilia,  aut  materialiter  et 
sensibililer  bona,  hominem  prasdeterminat, 
ipse  potius  eura  impellit  ac  prnecipitat ;  unde 
subjungit :  llla  cavenda,  quw  ex  nostra  volwi- 
tate  prodeunt,  delictajurentutis,  et  irrationa- 
liles  passiones  corporis.  Quorum  igitur  nos  su- 
miis  dumini,  liorum  lyrincipia  extrinsecus  non 
quceramus.,  nec  derivemus  in  alios,  sed  agnos- 
camus  ea  quce  proprie  nostra  sunt.  Quod  enim 
possumus  non  facere,  si  nolumus,  hujus  elec- 
tionis  malum  noMs  potius  quam  aliis  dehemus 
ascribere. 

Preeterea  sequitm*  Deum  non  solum  pcr- 
mittere  peccatum,  sed  positive  ordinarc  ut 
fiat  eo  modo  quo  fieri  potest.  Quod  quidem 
consequens  exprcsse  admittit  illc  auctor , 
n.  587,  de  excEecalione  et  obduratione  cordis, 
quam  dicit  facere  Deum,  non  solum  perniit- 
tendo  seu  subtrahendo  peculiare  himen  vel 
auxihum,  nec  solum  proponendo  objecta  per 
se  bona,  sciens  liominem  illis  abusurum  ad 
suara  duritiera :  Sed  etiam  efficaciter  incli- 
nando  et  traliendo  voluntatem  ad  eliciendos  ac- 
tus,  quibus  homo  exccecatur,  obduratur  et  deci- 
pitur.  Oua>  vcrba  sane  durissima  sunt,  et  alie- 
na  a  sensu  Patrum  et  Theologorura,  qui  lon- 
ge  aliter  exponunt  Scripturani  ct  Augustinura, 
ut  iu  citato  loco  late  tractavi,  ct  videri  potest 
iu  D.  Thoina,  1  part.,  qu«stion.  22,  ct  1.  2, 
quoest.  79.  Ouidquid  vero  sit  de  excfficatione 
et  indurationc,  de  pcccato  ipso  erroneura  es- 
set  dicere  Deum  non  solura  perraittere  illud, 
sed  etiam  velle,  praedestinare  et  procurare, 
nam  hoc  est  facere  Deum  auctorem  peccati, 
quia  quod  Deus  vult  ct  procurat,  facit  pro- 
fecto  ct  causat.  Ouod  autem  hoc  sequatur, 
patet,  quia  Deus  non  tantura  perraittit,  sed 
vult,  et  ordinat,  ac  procurat  illum  actum, 
quo  peccatur ;  ergo  eodem  raodo  non  solum 
perlnittit,  sed  etiam  vult  et  ordinat  ipsum 
peccatura. 

Respondent  Deura  ordinare  quidem  et  pro- 
vidcre  positive  (ut  sic  dicam)  pi'Ocurando  ut 
fiat  peccatum  pro  raateriali,  non  perraitlere 
autem  forraale,  quod  est  diccre  Deum  ordi- 
nare  et  proourare  iit  homo  veht  fornicari,  h- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
cet  ille  actus  necessario  habeat  malitiam  con- 
junctam,  nam  illam  Deus  non  vult,  sed  per- 
mittit.  At  hoc  absurdissiraura  est ;  nara  si 
Deus  vult  et  ordinat  ut  fiat  talis  actus  a  vo- 
luntate  libera ,  cura  talibus  circumstantiis, 
quibus  concurrentibus  impossibile  est  quin 
mahtiara  habeat  adjunctara,  quomodo  dici 
potest  solum  permiltere  malitiam,  et  uon  po- 
tius  velle  et  ordinare  illam  eo  modo  quo  ordi- 
nari  potest ;  non  quidcm  tanquam  pcr  se  in- 
tentara,  sed  tanquam  indirecte  et  virtualiter 
volitam.  Oui  euim  vult  aliquid  ex  quo  neces- 
sario  sequitur  aliud,  nontantum  permittit,  sed 
etiam  viitualiter  vult  illud  consequens;  per- 
missio  autem  proprie  est  quandoex  voluntate 
unius  rei  potest  sequi  alia,  et  fortasse  pra'.vi- 
detur  futura,  et  nihilominus  non  evitatur, 
quia  non  necessario  sequitur  ex  re  prius  vo- 
lita,  sed  ahunde  ex  alterius  voluntate.  Diccre 
autera  iham  esse  permissionera,  solum  quia 
non  intenditur  malum  sub  ratione  mali,  fri- 
volum  est.  Nam  homo  quijubetalteri  menda- 
cium  vel  homidicium  non  intendit  malum  sub 
ratione  raali,  et  non  proptcrea  tantum  per- 
mittit,  sed  vult  et  ordinat  id  quod  raalum  est, 
quod  repugnat  bonitati  volunlatis  ordinantis, 
seu  volentis. 

Unde  Sancti  non  tantum  dicunt  Deum  per- 
mittere  malitiam,  sed  etiara  perraittere  ipsos 
actus  quibus  est  adjuncta  malitia,  et  omnino 
negant  Deuni  posilive  providere  aut  procura- 
re  tales  actus  ,  et  Concilium  Tridentinum, 
sess.  6,  can.  6,  dcfinit :  Si  quis  dixerit  mala 
opera,  ita  tit  bona,  Deum  operari  non  pernns- 
sive  solum,  sed  etiam  proprie  et  per  se,  ita  ut 
sit piTopirium  opus  ejus  non  minus  proditio  Ju- 
dce  quam  vocatio  Pauli,  avathema  sit.  Ubi  ex- 
presse  Goncilium  loquitur  de  ipso  opere  quod 
est  matcviale  peccati,  ut  est  proditio  Judae, 
et  dicit  illud  tantum  esse  perraissura,  et  non 
positive  provisum,  et  in  hoc  sensu  dicit  per  se 
ct  proprie  non  esse  a  Deo,  nam  per  haec  verba 
non  iutendit  ncgare,  Deum  efficienter  con- 
currere  ad  ipsum  actum  peccati,  ut  pcr  se 
constat ;  scd  negat  id  satis  esse  ut  actus  ilie 
per  se  ac  proprie  tribuatur  Deo,  quia  non 
procurat  illum,  nec  facit  ut  fiat,  sed  tantum 
otfcrt  concursum  de  se  indifferenter,  et  potius 
vellet  ut  actus  bonus  fieret.  Oui  sensus  etiam 
patct  ex  fme  Concihi;  intendit  enira  daranare 
hsereticos  hujus  teraporis  ,  qui  non  dicunt 
Deum  iniendere  ac  procurare  malitiani,  sed 
opera  iha  quibus  est  adjuncta  malitia,  de  qui- 
bus  aiunt  ita  esse  opera  Dei  sicut  bona  opera, 
et   hoc  cst  quod  damnat  Concihum. 


CAP.  XXVI.  KXPKNDITUR  ALIA  UATIO  SUMI>TA  EX  DETERMINATIOI^E,  ETC                    4i7 

Praetcroa  cst  optima  ratio,  quia  si  Dcus  ila  vel  pcccando  non  otfendil  Deum,  sed  ejusser- 

vcllet  et  faccrct  nos  velle  objccta  prava,  illud  vit  voluntati. 

vellc  nostrum  esset  rcctissimum,  et  non  ma-  QuffirationesomnescfBcacissimee  sunt,  sive 

lum.  Nihil  cnim  rectius  potest  facere  homo  malitia  moralis  in  privatione,  sive  in  positivo 

quam  vcllc  quod  Deus  vult  eum  velle,  cum  rationis  vel  reali  consistere  dicatur.  Quia  non 

reg-ula  omnis  voluntatis  bonee  sit  divina  vo-  nitunturnisiin  providcntiaconsentaneadivinre 

Ivuitas;  ergo  si  Dcus  vult  absoluto  ct  etiicaci  bouitati  ct  sapicntice  circa  ipsos  positivos  ac- 

decreto  ut'  Pctrus  velit  fornicari,  illa  voluntas  tus  in  particulari ,   et  cum  omnibus  circums- 

Petri  recta  cst,  quia  est  couformis  rcgula)  suai  tantiis  realibus,  cum  quibus  est  ab  hujusmodi 

voluntatis.  Ncc  mens  capere  potest  quomodo  actibus  inscparabilis  malitia,  quidquid  illa  sit. 

homo  Dcum  otfendat,  eo  quod  fariat  id  quod  Essent  autcm  evidcntiores  rationcs,  simalitia 

Deus  facit  cum  facere,  ita  dotermiuando  ho-  cssct  positiva,  et  rcalis  proprietas,  aut  diift'- 

minis  voluntatcm  ad  id  faciendum,  ut  non  reuliaipsiusactus  ;namoporteretdicereDeum 

possit  homo   ei  resistere  ;  merito  ergo  dixit  velle  et  ordinare  acturaipsum  ut  malum,  nam 

Concilium  Arausicanum  II,   cap.  23:    Suam  vult  et  ordinat  illum  ut  est  in  tali  specie  reaii 

Toluntatem  homines  facktnt,  non  Dei,  quando  constitutus.   Nec  rcfert  dicere  quod  malitia 

illa  agunt  qure  Deo  dispHcent.  Ubi  etiam  ad-  non  cst  ratio  sul)  qua,  nnm  satis  magnum  hi- 

verto  non  possc  dici  displicere  Deo,  quod  ip-  convcniens  est  quod  sit  ratio,  quffi  sit  formale 

se  antecedentcr  et  cx   se  etllcaciter   vult  ct  objectum  in  quodtendit  divina  vohmtas.  Sicut 

procurat,  ac  facit  ut  fiat.  enim  velle  mendacinm  rcpugnat  diviuoe  veri- 

Unde  idem  Cabrcra,  eod.  §   12,  num.  28,  tati,  sub  quacumque  ratione  id  velit,  ita  velle 

consequentcr  ad  supcriorem  doctrinam,  dixit  malumrepugnat  Divinre  bonitati,  etiamsi  fin- 

actum  peccati  quoad  substantiam  suam  non  gatur  id  velle  sub  alia  ratione  boni.  Imo  hoc 

prohiberi  per  divinam  legem,  quia  substau-  maxime  pertinctad  eorum  errorom,  qui  opo- 

tia  illa  bona  est,  et  participatio  divina?  boni-  ranturmalum,  quiamalum  apprehendunt  sub 

tatis.  Quod  absurdissimum  est,  ut  constat  cx  rationc  boni,  ut  illud  volle  posshit  ;  hoc  ergo 

forma  ipsorum  pra^ccptorum ;  nam  sicut  af-  ipsi  Doo  tiibueie  blasphemum  est. 

firraativa   raandant  substantiam  actuum,  ita  Atque  hic  discursus,  ab  inconvenientisura- 

negativa  prohibcnt  ipsos  actus  positivos,  cir-  ptus  ex  causalitate  raalorum  actuura,  eadem 

ca  quos  versantur.  Nam  lex  immediate  pra"-  efficacitate  procedit,  sivc  necessitas  physicai 

cipit  et  prohibet  quod  est  in  hominis  potc-  pra:'detcrminationis  fundari  dicatur  in  indif- 

state  ;  malitia  autem  vel  bonitas  non  est  in  fercntia  voluntalis  creata?,  sive  in  essentiali 

hominis  potestate,  nisi  ratione  aclus  cui  ad-  depondentia  a  Deo,  ut  prima  causa  iu  agen- 

jungitur ;  ille  ergo  actus  secuudum  suam  en-  do.  Qnia   et  cum  voluntas  humana   peccat, 

titatem   positivam  prohibetur,    licet  ratione  operatur  ut  causa  indifferens,  et  similiter  ca- 

malitiae,  et  idoo  peccatnm  definitur  esse  dic-  dem  volunlas  humana,  cum  vultmalum,npe- 

ticm,  vd  factum,  etc,  contra  legem  Dei ;  ergo  ratur  ut  causa  seeunda  depondens  a  prima, 

lex  divina  ipsos  actus  positivos  prohibct,   et  eique  subordinata ;  ergo  opcrabitur  ut  pra:-- 

illi  displicent  Deo,  ut  Concilium  Arausicanum  determinata  a  Deo,  si  dopondcHtia  et  subor- 

dixit;  ergo  impossibile  estquodsint  prima-  dinatio  illa  in  tali  prfedetermiuatione  sita  est; 

rio  ex  Dei  voluntatc,  aut  quodhomo,  dum  eos  de  hac  vero  depondentia   late  et,  ut  opinor, 

facit,  faciat  Dei  voluutatem.  sufficicnter  dixi  lib.  1  de  Auxiliis,  a  c.  15.  et 

Cahrera,  disp.  3,  §  3^  mom.  39. —  Confirma-  in  capite  sequenti  non  nihil  adjiciemus. 

tur  denique,  quia  alias  vere  ac  proprie  dice-  Non  desunt  tamen,  ut  supra  notavi,  qui,  li- 

retur  Deus  praeparare  voluntatem  hominis  ad  cet  fundamentum  pranleterminationis  ponant 

aclum  peccati,  quia  (juxla  hos  auctoros)  hrec  in  inditforeuliavolunlaliscreata',  vol  indepen- 

prKparatio  maxime  fit  per  auxilium  pra?de-  dontia  ojus  avoluntatedivina,  nihilominus  vo- 

terminans.  Consequens  autem  omnino  falsum  litiones  malas  oxcipiendas  putant,  ne  dicantur 

cst.  Nam^  ut  ait  Concilium  Arausicanum  su-  esse  ex  prsedcterminatione  divina,  et  conse- 

pra  :  Quando  voluntas  hominis  a  Deo  prcepara-  quenter  omnia   illata  incommoda   fateri  co- 

tur,  tiinc  homo  volendo  Del  scrvit  voluntati.  Si  gantur.   Sod  iicet    auctor   hujus  exccptionis 

ergo  voluntas  homiuis  pncparatur  ad  volen-  merito  timucrit  assontire  iilalionibus  superius 

dum  hoc  objectum,  quod  alias  pravum  est,  factis,  etillidoctrina'  asscnsum  prfcbere,  non 

homo  profecto  volendo  illud  divin;«  scrvit  vo-  rccte  taraen  nec  consequenter  philosophatus 

hmlati;  vol  ergo  uon  pocoat,  sed  recle  facit;  est,  quia  duo  plane  repugnantia  siniul  adrait- 

X.  27 


418  DE  VERA  INTELLIGENTI.V  AIXILII  KFFICACIS,  EIFSQUE  CONCORDIA. 

tit;  illa  cnira   duo   contradictoria  snnt,  tan-  confiisionem  in  pertractandis  auxlliis  gratiee, 

quam  univcrsalis  afiirmativa,  et  particularis  ct  in  explicanda  propria  ratione  et  necessitate 

negativa.    Quod  enim   convenit  alicui  secun-  illorum,  et  ideo  non  oportet  de  naturalibus 

dum  quod  ipsum  (id  est  per  se  primo,  et  es-  miscere  sermonem,  nisi  quatenus  cum  super- 

sentialiter,  quatenus  tale  est)  convenit  omni  naturalibus  conveniunt  in  generali  necessi- 

(juxta   regulam    posterioristicam) ;    ergo   si  tate  divini  concursus.  In  supernaturalibus  au- 

causse   secunda^  vel  indifierenti,  ut  talis  est,  tem  actibus  non  immcrito  possunt  concursus 

per  se  et  essentialiter  convenit  indigere  de-  et  auxilium  ita  distingui,  ut  nomine  concur- 

terminatione  primj^^  causae,  convenit  omni,  et  sus  significetur  ille  intluxus  Dei  qui  debetur 

in  omni  actione  sua;  ergo  qui  affirmat  ilkid  omni  principio  activo  creato,  juxta  proportio- 

prius,   et  in  particulari    boc  negat  de  aliqua  nem  et  conditionem  sua*  natura^,  nomine  ve- 

causa  velactione,  contradictoria  dicit.  Quod  si  ro  auxilii  significetur  motio  vcl  intluxus  quera 

illa  determinatio  non   est   ita  necessaria  ut  Deus  pvirbet  ad  opcra  gratia',  ct  propter  pe- 

conveniat   per  se  et   secundum  quod  ipsum  culiarem  insufficientiam,  quam  liberum  arbi- 

causaj  secundee  ut  indiiferenti,  ut  .sic  frustra  trium  ex  se  babet  ad  illa  efficienda. 

et  sine   fundamento  boc  attribuitur  universis  Distinctio  auxilii  in  auxilium  per  modim 

calisis  secundis,  vel  indifferentibus,  cum  illa  concursus  et  per  modum  principii.  —  Ne  ta- 

exceptione  ;  quia  destruitur  fundamentum  il-  men  fiat  vis  in  omnibus,  quia  etiam  concur- 

lius  positionis;  et  nullum  relinquitur  in  quo  sus  gratia?,  comparatus  ad  liberum  arbitrium 

niti  possit,  nam  omnes  rationes  qua?  pro  illa  secundum  se,  potest  vocari  auxilium  gratiae, 

fiunt  enervantur  per  eam  cxceptionem,  quia  quatenus  non  est   illi  debitus ,   ideo  clarius 

vel  idem  de  illa  convincunt,  vel  nibil  probant.  distinguimus  auxilium  in  communi  in  auxi- 

Sed  de   bac  doctrinse  consecutione  dixi  plu-  lium  quod  est  per  modum  concursus,  seu  ac- 

ra  lib.  2  de  Auxiliis,  c.  6.  tualis  cooperationis,  et  quod  est  per  modum 

principii,  et  illud  prius  subdistinguimus  in  di- 

CAPUT  XXVII.  vinum  influxum  necessarium  ex  vi  dependen- 

tia3  causa?  secundae  a  prima  (quam  significat 

PR.EDETERMINATIONEM  voLUNTATis  HUMAN.E  NEG  nomcn  concursus  absolutc  sumptum ,  juxta 

coNCURSUM    DEi   ESSE   POssE    NEQUE   ALiQUiD  usitatum  loqucndi  modum),   et  in  influxum 

pRjEVIUm  ad  illum.  Dei,  quo  actualiter  supplet  dcfectum  virium 

liberi  arbitrii  ad  actus  supernaturales,  et  est 

Ostenditur  explicari  non  posse  quid  sit  pvfe-  actio  qua  juvat  infirraitatem  ejus,  et  dicitur 

determinatio,  nec  quem  locum  inter  divina  au-  proprie  gi-atia  cooperans,  vel  coopcratio  gra- 

xilia  sortiaiur. — In  discursu  prfficedenti  os-  tia;  adjuvantis. 

tendimus  non  dari  fundamentum  firmum   et  Auxilium  per  modum  principii  distinguitur 

solidum,   ob  quod  pbysica  prtpdctcrminalio  in  illud  quod  datur  per  modum  Jiabitus,  vel  per 

necessaria  sit ;  nunc  alium  instifuimus,  quo  modum  actualis  motionis.  —  Auxilium  autem 

ostendamus  explicari  non  possc  quid  sit  illa  per  modum  principii,  ut  cst  prius  tempore 

determinatio ,  nec  quem  locuni  inter  divina  vcl  nafura  quara  opcratio  liberi  arbifrii,  ge- 

auxiliasortiatur,  acproinde  admittendam  non  neraliter  dicifur  gratia  praivcniens  vel  ope- 

esse,  cum  solum  ob  neccssifatom  divini  auxi-  rans,  et  distingui  pofcsf  in  illud   quod  datur 

lii  asserafur.  Siraulque  araplius  probabimus  per  modum  babifus,  vel  per  raodum  acfualis 

banc  praidcterminafioncra  non  esse  necessa-  mofionis  et  adjuforii  quasi  transeuntis.  Omis- 

riam  propter  generalem  concursum  Dei,  qufe  so  autera   babifu  (quia  ad  rem  praesentera 

solet  csse  pracipua  ratio  ponendi  illam.  non  spectat),  auxilium  acfualis  mofionis  ab 

Ut  autcra  distiucfius  procednmus,  imprirais  aliquibus  subdistinguitur  in  illud  quod  dafur 

d  st  nguendre  sunt  voces  auxilium  et  concur-  per  modum  raofionis,  qua^  raere  passive  re- 

sus,  quibus  inditferenter  ufitur  Gabrera,  disp.  cipifur  in  voluntafe  vel  intellectu;  in  qua  re- 

G,  in  princ,  nura.  3,  et  orane  auxilium,  sive  sit  ccptione  nullum  est  actuale  exercitium  vita?, 

praeveniens,  sive  concomifans ,  sive  efficax,  quamvis  per  illam  mofionera  fortificefur  po- 

sive  sufticicns,  vocat  concursura;  nam  iu  de-  tentia  ad  eliciendum  actura  vita^,  ut  fidei  arao- 

fmitione  auxilii  ponit  pro  genere  quod  sif  con-  risque.  Dicifur  aufera  illa  raotio  actualis,  licet 

cursus,  et  e  converso  omuera  concursura,  si-  ad  actura  vitaj   immediate   non  terrainefur, 

ve  sit  ad  supernafurales  acfus,  sive  ad  natu-  quia  non  separatur  ab  actu  vitae  quem  secum 

rales,   vorat  auxilium.   Ouoi   onraia   pariunt  aflfcrt,  nequc  amplius   durat  quam  operatio 


CAP.  XXVII.  PR.EDETERMINATIONLM  VOLUNTATIS  IIUMAN/E,  ETC.  4i0 

vitse  perscveret.  Et  idco  ab  aliis  auxilium  11-  prajviis  aclibus  vitalibus  intcllcclus  et  voluu- 
hul  vocatur  qualilas  transiens,  in  hoc  diffe-  tatis  posilum  cst.  Deindo  in  cadcm  disp.  G, 
rcns  ab  habitu,  hcct  cum  illo  convcniat  in  dub.  1,  num.  22,  de  auxiliis  gcneraliter  dicit, 
boc  quod  cst  purus  aclas  primus  noii  clicitus  esse  principium  iiitrinsecim  operationis  for- 
a  polentia  vitali;  scd  de  hoc  gcnere  auxilii    maliter  iahtcrens  animce,    xel  ej%is  poteuti'/'. 


satis  incertum  est  an  dclur,  quod  videbimus. 
Nunc,  id  quod  certum  est  supponimus,  sci- 
licet,  auxilium  actuale  per  modum  piincipii 
csse  operationem  aliquam  vitalem,  qua?  dici- 
tur  gratia  prsevcuicns,  prffcipuc  quando  Deus 
illam  faciat  in  nobis  sine  nobis  libcre  coopc- 
rantibus.  Neque  est  repugiiantia  quod  dica- 
tur  csse  per  modum  principii,  et  sit  actualis 
operalio,  quia  una  operatio  potest  esse  prin- 
cipium  altcrius,  ct  licct  constituat  potentiam 
in  actu  secundo  respectu  sui  objecti,  consti- 
tuit  in  actu  primo  ad  eliciendum  alium  ac- 
tum  circa  illud,  vel  circa  aliud  objcctum,  ut 
assensus  principii  est  actus  secundus  respcc- 
tu  prseniissse,  ct  actus  primus  respectu  con- 
clusionis.  Et   sancta  cogitatio   cst   actus  se- 


Undc  necesse  est  ut  scnliat  idem  de  pra^dc- 
terminatione,  quam  dicit  essc  auxiiium  ;  ct 
quia  principium  operationis  ab  illa  realiter 
distinguitur,  ideo  necesse  cst  ut  determinn- 
tioncm  a  consensu  re  ipsa  distinguat,  et  cou- 
scquentcr  etiam  a  concursu,  quia  est  aclua- 
lis  opcratio.  In  cadcm  vcjo  disp.,  dub.  10, 
num.  7,  solum  dicit  esse  probahtle  quod  dis- 
tinguantur  realiter  ,  licet  contrarium  etiam 
probabilc  sit.  Rursus  vcro  in  cadem  disp., 
dub.  8,  num.  689,  triplcx  distinguit  auxi- 
lium  :  unum  suUiciens,  quod  tantum  rcspi- 
cit  actioncm  ut  possibilem,  dc  quo  supra 
dictum  est ;  aliud  ctlicax  concoraitans,  quod 
respicit  operalioncm,  utactualiler  cxercitani; 
aliud  cflicax  pra^dctcrmiiuins,  quod  rcspicit 


cundus  respectu  sui  objccti,  et  esl  quasi  ac-     applicationem  potentioe  ,   qua;   talcm   actum 


tus  primus  respectu  studiosi  afFectus. 

An  determinatio  sit  ahquid  in  re  ipsa  dis- 
tinctum  a  conciirsu.  —  His  ergo  positis,  com- 
paraudo  determinationem  ad  concursum  vel 
cooperationem  gratise,  inquiri  potest  primo 
an  determinatio  sit  aliquid  in  re  ipsa  dis- 
tinctum  a  concursu,  vel  sinl  omnino  idcm, 
et  consequenter  cum  determinatio  dicatur 
csse  auxilium,  inquiri  potest  an  sit  per  mo- 
dum  concursus,  vel  per  modum  principii, 
nam  sub  altero  illorum  comprehendi  vidc- 
tur  necessarium.  Quia  illaduo  mcmbra,  prout 
explicata  sunt,  ada^quate  dividunt  auxilium, 
nam  iramediatam  contradictioncm  includunt. 


debct  excrcerc.  Et  ita  sentit  lia>c  tria  auxilia 
csse  realiter  distincta.  At  in  disp.  2,  nuni. 
482,  dicit  in  agcntibus  pcr  actionem  tran- 
seuntem  illa  duo  auxilia  efiicacia,  concomi- 
tans  et  dctcrminans ,  distingui  rcaliter  ;  in 
agcntibus  vcro  actione  immanente  solum 
distingui  formalitcr,  tanquam  modum  rci  a 
rc  ;  quee  omnia  sinc  explicatione  vcl  proba- 
tionc  sinit. 

In  aliis  autem  locis  absolute  affirmat  auxi- 
lium  non  distmgui  realiter  ab  operatione  po- 
tcntia»,  sed  formaliter,  ut  disp.  6,  dub.  1, 
num.  4.  Ibi  tamcn  videtur  loqui  de  concursu. 
quem  vocat  actuale  auxilium  ,  de   quo  ibi- 


Tandcm  inquiri  potest  an  determinatio,  quse     dcm.  num.  44,  scntit  esse  in  re  ipsa  formali- 


per  illud  fit,  sit  in  voluntate  tanquam  actus 
primus,  vcl  tanquam  actus  secimdus,  ctquem 
istorum  respectuum  Iiabeat  ad  concursum. 

Prccdeterminationis  phijsicce  defensores  quid 
sentiant.  —  Igitur  circa  primum  punctum, 
dcfensores  pncdeterminationis  physicae   ali- 


tcr  distinctum  ab  actione  creatura^  ita  ut, 
licel  actio  Dei  ct  potenlia!  creatfe  rcaiiter  una 
sint,  tamcn  dislinguuntur  formalitcr  et  ex 
natura  rci,  quia,  ut  est  a  Dco,  cst  principium 
ct  aclus  primus,  ut  autcm  rst  a  polentia 
crcata,  csl   actio   scu  actns  secundus.  Aliis 


quando  dicunt  illam  esse  molionem  realiter     tandcm  locis  ncgat  auxilium  cfficaxcsse  prin- 


distinctam  ,  et  ab  auxiliis  omnibus  prave- 
nieutibus ,  qu;c  consistunt  in  actibus  vitali- 
bus  indcliberatis,  et  a  toto  actu  dclibcrati 
consensus,  et  ab  actionc,  seu  inlluxu  per 
quem  immcdiatc  fit  tam  a  libero  ai-bitrio 
quam  a  Deo.  Ita  colligitur  cxCabrera  in  mul- 
tis  locis,  licet  in  aliis  dicat  contrarium.  Nam 


cipium  opcrationis,  ut  postea  vidcbimus.  Ac 
dcnique,  cadcm  disp.  6,  dub.  10,  num.  7, 
probabile  esse  dicit  auxilium  simultancum 
(id  est  concursum)  non  disliugui  rcaliter  nec 
formalifcr  ab  auxilio  pia-detrrminantc ,  scd 
tautum  rationc  ratiocinata.  Ex  quibus  omui- 
bus  salis  manifeslum  csl  quam  lubrice  et  in- 


imprimis,  disp.  G,  dub.  4,  num.  22,  vult  au-  constantcr  sentiat  hic  auctor  de  bac  pra^de- 

xiliuni  efficax  esse  realitcr  distiuctum  a  suffi-  tcrmiuatione,  et   quomodo  ad  divinum  con- 

cicntc  ;  pcr  sufficicns  autcm  intclligit  totum  cursum  coniparelur. 

auxilium  praivcnicns  seu  excitans^  quod  in  Auxilium  prwdeterminans   re  ip^a  distii- 


420  DE  VERA  INTELUGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

guendum  a  concursu  Dei. — Nos  ergo  dicimus    tas  potentice  receptivfe  non  tollit  distinctio- 

primo   auxilium  pra^determinans ,  prout   ab     nera  actuum  qui  in  illa  recipiuntur,  si  alias 


liis  auctoribus  ponitur,  necessario  esse  in  re 
ipsa  distingacndum  a  concursu  Dei.  Proba- 
tur  primo  ex  agentibus  actione  transeunte. 
Nam  determinatio  (ut  aiunt  isti  auctores)  re- 
( ipitur  in  causa  agente^  concursus  autem  re- 


habent  suflicientem  rationem  diversitatis ; 
tum  pra'tcrca,  quia  etiam  eflectus,  qui  per 
actionera  immancutem  fit ,  est  reaUter  dis- 
tinctus  ab  ipsa  potentia.  Et  ideo  quod  talis 
cflectus  maneat  in  potcntia,  non  potest  im- 


cipitur  in  eflTectu,  seu  in  passo  ;  sed  agens  et    pedire  quin  fieri  ilbus  eflectus,  et  actualitas 


jiassum  distinguuntur  realiter ;  ergo  necesse 
est  determinalionem  et  concursum  eodem 
raodo  distingui.  Necesse  est  ergo,  saltem  in 
his  agentibus,  hos  auctores  fateri  actualem 
influentiam  causce  primae  cura  secunda,  ad 
aciionem  ejns,  duplicem  influxum  includere, 
imum  in  causa,  et  aliura  in  cfi'cctu,  quoe  sub- 
jecta  separari  clarum  est;  et  consequentcr 
lam  realitcr  distingui  quam  ipsa  subjecta. 

Influxus  autem  in  causara  est  determinatio 
(ut  ipsi  aiunt),  influxus  autem  in  cfTectum,  ut 
est  a  Deo,  est  concursus  ejus^  ut  per  se  con- 


potentiai,  quoe  supponitur  ad  ipsum  Ceri,  de- 
beant  inter  se  ita  disiingui  ac  si  cfFectus  ex- 
tra  potentiam  transiret.  Sicut  species  inteUi- 
gibiles,  et  actio  intcfligcndi,  licct  in  eadem 
potentia  recipiantur ,  realiter  distinguuntur 
inter  sc,  ut  principium  ct  actio,  quia  species 
suppouitur  ad  complendam  activitatem  in- 
teflcctus,  actio  vero  cst  fieri  ipsius  effectus; 
ita  crgo  erit  in  pra^senti. 

Distinctio  inter  illa  duo ,  detrrminationem 
scilicet  d  concursurn,  prohatur.  — Secundo, 
probatur  cx  principiis  illius  sententijE  ncccs- 


stat;  ergo  in  his  agentibus  iUa  duo  sunt  rea-     sario  sequi  distinctionem  aUquam  cx  natura 


Uter  distincta. 

Ex  his  autem  causis  fit  valde  probabile  ar- 
gnmentum  ad  voluntatem  ct  ad  quaracum- 
Cjue  polentiam  immanenter  operantem.  Nara, 
licet  in  taU  potentia  non  ita  ad  sensum  ap- 


rei  inter  iUa  duo,  determinationem  sciUcet 
et  concursum ;  quia  deterrainatio  est  motio 
quam  solus  Deus  facit,  concursus  vero  non 
est  motio  solius  Dei,  sed  est  unicamet  actio 
cum  operatione   causa?    secundae ;  ergo  ne- 


pareat  distinctio  ex  parte  subjectorum,  quia     cesse  cst  ut  in  re  habeant  aUquam  distinctio- 
uiium  et  idem  est  subjectum  utriusquc  au-     ncra,  quia  imum  et  idcm  non  potest  csse  a 


xiUi,  tamen  intrinseca  ratio  distinctionis  ca- 
dem  permanet  in  his  causis;  et  unitas  po- 
tentioe  receptivee  non  tolUt  distinctionera  in 
formis  vel  iu  actibus,  si  aUas  habent  unde 
suflScienter  distinguantur.  ExpUcatur  assum- 
ptum,  nam,  Ucet  in  agentibus  actione  tran- 
seunti  nobis  clarius  pateat  distinctio  ex  dis- 
tinctione  subjectorum,  tamen  ratio  distinc- 
tionis  intcr  iUa  duo  auxilia  (si  revera  exis- 
tunt)  non  est,  quia  subjccta  suut  reaUter  dis- 
tincta,  sed  quia  iUoe  duse  forma^,  seu  motio- 
nes  (aut  quovis  nomine  appellentur),  ordi- 
nantur  ad  fines  adeo  distinctos,  ut  postulent 
inter  se  realem  distinctionem  (  hoc  enim 
oportet  cx  parte  earum  supponi,  ut  possint 
etiam  subj.ecto  distingui)  ;  erunt  autem  iiise 
duse  rationes,  seu  fines,  quod  concursus  or- 
dinatur,  ut  sit  immediatus  influxus  ipsius 
esse  in  effectum,  id  est,  ipsum  fieri  ejus,  et 
actio  immediate  ad  ipsum  terminata;  deter- 
minatio  vero  potius  se  teneat  ex  parte  po- 
tentia^  agentis,  et  ordinctur  ut  iUam  ultimate 
actuet  et  compleat,  seu  appUcet  ad  agcndum. 
Hsec  aulem  distinctionis  ratio  manet  in  acti- 
bus  immanentibus;  crgo  idcntitas  subjccti 
non  toUit  distinctionera  iUarura  rcrum. 
Patet  consequentia,  tura  quia,  ut  dixi,  uni- 


solo  Deo,  et  non  esse  a  solo  Deo.  Major  item 
supponitur  ex  supra  dictis,  cap.  20,  de  seu- 
tentia  horum  auctorum.  Minor  vcro  declara- 
tur  ;  nam  concursus  Dei  nihil  aUud  cst  quam 
actio  causffi  secundoe  prout  cgreditur  a  Deo, 
ita  ut  reahter  sit  una  simplcx  actio  habens 
respcctura  ad  duas  causas,  priraam  et  secun- 
dam.  Nam  secundum  cos  rcspectus  ratione 
tantum  cum  fundamento  in  rc  distinguuntur 
influxus  causffi  secundae,  et  influxus  seu  con- 
cursus  Dei;  in  rc  autem  distingui  non  pos- 
sunt,  nec  reahter,  nec  cx  natura  rei,  ut  in 
superioribus  tactum  est,  ct  latius  \.  1  de  Au- 
xiUis,  et  disp.  22  Mctaph. 

Et  quoad  hoc  cadem  ratio  cst  de  influxu 
gratiae  cooperantis,  ut  sic;  quia  generali  con- 
cursu  oequiparatur  in  intiraa  et  essentiaU  ac 
simplicissiraa  conjunctione  cum  actione  hberi 
arbitrii.  Nam  sicut  est  essentiaUs  depcnden- 
tia  in  agendo  causse  secundae  a  prima,  ita 
est  pecuUaris  dependentia  esseutiaUs  liberi 
arbitrii  a  gratia  cooperante,  ut  sic,  in  super- 
naturaliter  operando,  et  e  converso,  sicut 
causa  prima  per  concursum  suum  nihil  agit 
se  sola,  sed  cum  libero  arbitrio.  Ob  hanc  er- 
go  causam  ulterius  nccessc  est  ut  actio  gra- 
tia.'  cooperautis  sil  ex  natura  rei  distincta  ab 


C.\P.  XXMI.  PR.KDETERMINATIONEM  VOLUNTATIS  HUMAN.E,  ETC.  -421 

actione  praedeterminativa,  quam  isli   vocant  in  loco  citato),  plane  destiuitur  positio  ejiis, 

auxiiiura   efficax,   quia  ponitur  esse   a   solo  sic  cnim  nulla  determinatio  liberi  arbitrii  a 

Dco  et  a  pura  gratia  operante.  solo  Dco  fit,  sicut  nuUa  actio  liberi  arbitrii  a 

Responderi  potest  actionem   prffidetermi-  solo  Deo  fit. 

nativam  nilul  aliud  csse  quam  ipsummet  cou-  Voluntas  no/i  determinatur  a  Deo  sine  ipsa 

cursum  Dei^  ut  sic,  ct  dici  esse  a  solo  Deo  eo  se  determinante.  —  Nam  in  actione  illa,  quae 

modo  quo  concursus  Dei,  formaliter  et  pra^-  unica  et  simplex  est  in  re,  duplex  conccptus 

cisc  conceptus,   dici  potest  esse  a  solo  Dco,  ralione  distinguitur,  scilicet,  deterrainationis 

quia,  ut  sic  conceptus,  ad  solum  Deura  dicit  per  rospect^rai  ad  liberum  arbitrium,  et  etfec- 

respectura,  licet  rcaliter  eadera  actio  sit  a  li-  tionis,  actionis,  aut  fieri,  per  respcctum  ad  ef- 

bero  arbitrio,  quod  etiara  concedetur  dc  ipsa  fectum  seu  terminura;  et  ipsa  actio  sub  liac 

detcrminatione  ,  juxta  respondendi  modura.  posteriori  rationc  concepta  adhuc  distingui- 

Quod   si  inquiratur   quomodo   distinguantur  lur  ratione,  per  respectum  ad  causam,  in  in- 

ratione  concursus  Dei  et  determinatio,  cura  fluxum  liberi  arbitrii,  et  concursum  Dei;  ita 

utruraque  dicat  rcspcctum  ad  solura  Deura  ct  ergo  determinatio   ipsa,    per   respectum  ad 

ad  causam  primario  influcntem,  rcspondebi-  suara  causara  adfequatam,  potest  distingui  iu 

tur  distingui  ratione,  non  per  respectuui  ad  inlluxum  Dei  deterrainantis,  ct  in  influxum 

cflicientcm  causam,  sed  ad  cff"ectus  quasi  for-  libcri  arbitrii  efficientis  eamdera  deterraina- 

males.    Nara    determinatio  dicitur   quatenus  tionem.  Quod  plane  videtur  concedere  dictus 

potentiam  indifferentem  determinat  adunum;  Auctor  citato  loco  ,  nam  nura.  2  ait  causam 

conrursus  vero  ut  est  fieri  ipsiusmct  effectus  secundara  praedcterrainaii,  et  se  prffidetcrrai- 

liberi  arbitrii.  Sic  enira  fcre  respondpt,  quam-  nare,  qnod  non  potest  esse  vcrum,  nisi  ipsa 

vis  aliis  verbis,  Cabrera,  dict.  dub.  10,  n.  5  et7.  efficiat  eamdem  prajdeterminationera.  Et  n.  5 

Sed  heec  responsio  vel  positionera  suara  dicit  actualem  determinationem  esse  unicam 

destruit,   vcl  involvit  contradictionem.  Nara  operationera  realiter  et  formaliter,  qua  vo- 

interrogo  an  detcrminatio  illa  voluntatis  in  luntas  se  determinat ,  virtualiter  esse  dupli- 

re  ipsa  fiat  a  solo  Deo,  ita  ut  non  solum  sc-  cem  operationcm  :  Et  ita  (inquit)  requiritnr 

cundum  pra?cisionem  conceptus  apprchendi  concursus  pra^determinans ,  qui  est  prwtius  et 

possit  ut  respicit  solum  Deum,  sed'etiam  in  necessarius   ad  ipsam  determinationem ,  qua 

re  ipsa  sit  aliquid  quod  facit  solus  Deus  in  li-  zoluntas  se  determinat,  et  concursus  simulta- 

bcrura  arbitriura,  vel  nil  tale  sit,  scd  ipsamet  neus  ad  ipsam  executionem  seu  actionem.  Quod 

determiuatio,  quoe  intcUigitur  esse  a  Deo,  in-  si  hoc  ita  est,  et  in  hoc  persistunt  tam  isto 

teUigi  etiam  possit  a  libero  arbitrio.  Si  pri-  auctor  quam  caeteri,  vix  ulla  relinquitur  dis- 

mum  dicatur,  procedit  ratio  a  nobis  facta,  et  cordia;  hoc  enira  est  quod  nos  pnecipue  agi- 

non  habet  locum  rcsponsio  data  :  quia  sup-  mus,  et  pro  quo  pugnamus,  quod  volunttis 

ponit  determinationera  non  aliter  dici  esse  a  non  deterrainetur  a  Deo  sine  ipsa  se  deter- 

solo  Deo  quani  concursura,  scilicet,  secun-  raiuante,  uam  quod  e  convcrso  voluntas  ipsa 

dura  rcspectura  a  mcnte  prwcisum,  non  in  re  non  possit  se  determinare  sine  Deo,  tam  cer- 

ipsa;  quod  uno  verbo  dici  potest,  secundum  tum  esse  credimus,  quam  est  certum  volun- 

abstractionera   prajcisivara  ,    non    secundura  tateni  niliil  posse  efficere  sine  concursu  Dei, 

abstractionera  negativam;  quia  ( ut  dicitur)  ncque  aliquid  supernaturale  sine  coopcratio- 

abstrahcnliura  non  est  raendaciura,  in  nega-  nc  gratia3.  Rursus  si  hoc  ita  est,  inUuxus  ille, 

tione  autem  cssct  mendacium.  Si  autera  in  quo  Deus  facit  detcrrainationera  voluntatis. 

reipsa  cst  aliquid  quod  facit  Deus,  et  non  li-  non  crit  intcUigendus  per  modum   aclionis 

berum  arbitrium,  jam  uon  tantum  secundum  totalis  in  re  ipsa,  sed  per  modum  concursus 

rationcm  ct  prrecisionem  ejus,  sed  etiam  sc-  ad  illara  actionera,  qua  voluntas  se  deterrai- 

cundura  rera  et  absolutam  negationcm  verum  nat,  ut  satis  patet  ex  dictis  ;  deindc  illa  de- 

est  dctcrrainationcra  esse  actioncm  solius  Dci,  tcrrainatio  ,  seu  concursus  ad  illara  ,   ul  sic, 

in  quam  non  influit  libcrura  arbitrium.   Et  licet  dicatur  prsevius  ad  actura,  tanquam  exe- 

tunc  procedit  optirae  ratio  facta ,  quod  talis  cutio  seu  fieri  termini,  nou  taraen  potest  dici 

actio  neccssario  debet  esse  in  re  ipsa  distincta  pra;vius  ,    sed    simultaneus,  rcspectu  influ- 

ab   actione  liberi  arbitrii ,   et   conscquenter  xus    liberi   arbitrii   ad   ipsam   determinatio- 

efiam  a  concursu  Dei,  quem  illa  aclio  esscn-  nem.  Sicut  ipsi   vocant  concursum  siraulta- 

tialiter  includit.   Si  autera  altera  pars  cliga-  ncum,  illum  qui  est  ad  executioncra  seu  ac- 

tur  (ut  revcra  videtur  dictus  Auctor  cligere  tioncra   tcrmini ,   nirairum  respectu  intluxus 


422  T)E  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

liberi  arbitrii  ad  eamdera  actionein,  quia  non  secundum   naturam,  juxta  illam  rcsponsio- 

est  ibi  aliud  extremum  illius  relationis  simul-  nem  et  modum  explicandi  suam  opinionem. 

tatis.  Eamdcm  enim  proportionem  observat  Patct,  quia  ubi  non  est  distinctio  inre,  non 

concursus  ad  detcrminationem,  respcctu  ip-  est  prioritas  cx  natura  rei ;  nam  prioritas  cx 

siusmet  detcrminationis  et  intluxus  liberi  ar-  nalura  rci  dicit  respectum  aliquo  modo  rea- 

bitrii   ad  illam  ,  quam  observat  uterque  in-  ]em,  et  qui  esse  non  potest  inter  ea  quse  in  rc 

fluxus,  ut  consideratur  in  executione.  non  distinguuntur.  Item,  ubi   non  est  vera 

Circa  prresentem  materlam  vitanda  omnia,  causalitas  realis,  non  est  prioritas  naturae ;  in- 

gtw  Tcl  nova  sunt,  velpossunt  dare  occasionem  tcr  ea  vcro  quoe  in  re  non  distinguuntur,  non 

errandi  propter  aquivocatlonem.  — Et  ratio  potcst  csse  causalitas  rcalis;  ejgo  nec  prio- 

utriusque    est  quia  tam   in   detcrminatione  ritas  naturse.  Itemdeterminatio  ipsa,  prout  est 

quam  in  executione  cst  essentialis  habitudo  a  libero  arbitrio,  non  est  prior  natura  quam 

ad  utramque  causam.  Neque  aliud  potest  in-  actus  ipse,  prout  est  a  libero   arbitrio,  quia 

tciligi,  si  dcterminatio,  ut  sic,  est  a  libero  ar-  non  sunt  duo,  sed  una  tantuni  simplcx  attio, 

liitrio,  et  tam  libera  sicut  ipsa  actio.  Quod  si  et  illa  tanlum  est  duplcx  consideratio  nostra  ; 

quis  in  intluxu  Dei  ad  determinationem  con-  ergo   cadem  ratione  inlluxus  Dei,    prout  est 

sidcret  dignitatem  aut  excellentiam  aliquam,  ad  determinationem  ,  non   est  prius  natura 

ob   quam  illum   vocct  pra.>detcrminativum ,  quam  prout  est  ad  actum  seu  eftectura.  Hkc 

camdem   cxccllentiam   considerare  debet  in  autem   omnia    destruunt  positionem    illam; 

intluxu  Dei,  prout   cst  ad  actioncm  seu  exe-  nam  auctores  ejus  contendunt  detcrminatio- 

cutionera,  et  eum  vocare  potest  prseexecuti-  nem  esse  in  re  ipsa  a  solo  Deo,  et  indepen- 

vum  et  pra?activum.  De  his  enim  omnibusnon  dentem  a  hl)ero  arbitrio,  ut  possit  esse  auxi- 

contcndimus,  dummodo  de  re  constet ;  cupi-  lium   de  se  cfficax  et  non  expcctans  influxum 

mus  tamen  vitari  omnia  qua?,  vel  nova  sunt,  libcri  arbitrii,   quffi   omnia  satis  constant  ex 

vcl  possunt  dare  occasioncm  crrandi  proptcr  traclatis  in    superioribus,  ct  ex  ipso  puncto 

aiquivocationem.     Igitur    comparando    cum  controvcrsiee,  quia  revera  non  habent  aliud  in 

proportione  influxum  Dei  et  liberi  arbilrii  ad  quo  nobis  tam  vehementer  contradicant.  Igi- 

dcterminationem,  vel  effectum  seu  terminum,  tur  non  potest  illa   sentcntia  subsistcre,  nisi 

non  cst  major  prioritas,  vel  simultas  inter  ca  constituendo  distinctionem  realcm,  vel  saltem 

sub  uno  rcspectu  quam  sub  alio.  Vohmtarie  ex  natura  rei  inter  pra;determinationem  ad 

igitur  prorsus,  et  sine  consecutione  loquitur  consensum  ct  actionem  ipsam  qua  fit  consen- 

Cabrera,  in  disp.   2,  numer.    196,  ubi  probat  sus.  Eo  vel  maxime  quod  etiam  docent  deter- 

dcterminationem  esse  a  Deo,  quia,  licet  vo-  minationera   esse  veram  causam  realcm  ef- 

luntas  determinct  se,  tamcn  Deus  necessario  fectionis  conscnsus,   et  priorcm    natura,  lU 

concurrit  ad  illam  ut  prima  causa,  cui  subor-  supra  tactum   est,    et  infra  etiam  dicemus, 

dinatur  voluntas ;    ex  quo   sic  infcrt :  Ergo  quod  verum  esse  non  potest  sine  actuali  dis- 

prius  natura  concurrit  Deus  ad  determinatio-  tinctione  in  re. 

nem;  et  addit :  Sed  non  ad  effectum,  quia  sic  Scd  objicicttandem  aliquis,  qnia  non  impli- 

Dcus  et  voluntas  simul  nattira  co7icurrunt.  cat  contradictioncm  Deum  ita  efficaciter  mo- 

Scd  nunquid  ad  eficctum  concurrunt  Dcus  ct  vere  voluntatem  ad  consensum,  ut  illi  infcrat 

voluntas,  nisi  ut  causa  priraa  et  secunda?  cur  necessitatem   consentiendi,  ut  supra  a  nobis 

ergo  hic  non  est  uecessaria  prioritas  natura3,  dictum  est ;   ad  hoc  autem  preestandum  non 

si  ratio  primap,  causa*   eampostulat;  vel,   si  est  necesse  ut  multiplicet  actioncs  vel  entita- 

uon  postulat,  cur  asscritur  in  detcrmiuatio-  tcs  in  voluntate,  sed  satis  cst  ut  cfficaci  om- 

ne?  Ileni  non  est  major  distinclio  iu  rc  intcr  nipotentia  sua  imraittat  illi  consensura,  et  fa- 

iufluxum  Dei  et  liberi  aribitrii  ad  determina-  ciat  illamsecum  operari  (in  hocenimnon  ap- 

tionem  quam  ad  effectura  ;  ergo  nec  major  paret  iraplicatio  contradictionis);  ergo  siinili- 

prioritas  esse  potest.  tcr  potcst  unica  simplici  actione  efficacitcr 

Prioritas  ex  natura  rei  quid  significet.  —  prffidctcrminare  voluntatcm,  facicndo  ut  illa 

Deniquc,  licet  deterrainatio  vcl  concursus  Dei  simul  libere  coopcretur. 

ad  illam  dici  possint  praevia  secundum  ratio-  Rcspondelur  antecedens  non  esse  satis  cer- 

ncmad  actionem  termini,  de  quo  non  conten-  tum,  nec  parura  difficile,  ideoque  a  nonnullis 

do,  quia  est  res  parvi  momenti,  utpote  solum  modernisThcoIogisnonadmitti,  scddua?  quffi- 

perfincns  ad  modum  concipicndi  et  loquendi,  stiones  hic  distinguendae  sunt  ,  una  est,   an 

non  tamen  possunt  dici  priora  iu  rc  ipsa,  seu  possit  Dcus  neccssitarc  voluntatem,   alia  de 


CAP.  XXVII.  PR.EDETEUiMlNATlONEM  VOLUNTATIS  HUMAN.E,  ETC. 


423 


modo.  In  priori  non  vidctur  negandum  quin 
id  possit  Deus,  quia  non  apparet  contradic- 
tio,  quod  nunc  suppono  cum  communi  son- 
tentia.  In  altera  duplex  potcst  excogitari  mo- 
dus :  unus  est,  quod  Dcus  una  ct  eadem  ac- 
tione  qua  cum  voluntate  concurrit  nccessitet 
iliam  ad  actum,  ad  quem  ipsa  dc  se  erat  in- 
differens  ;'a]ius  estut  Deus  solus  prius  aliquid 
efEciat  in  voluntate  ,  quo  illi  nccessilatem 
iraponat,  et  deindc  cum  illa  eiliciat  actum. 
De  priori  inodo  videtur  profccto  quod  non 


rius  rationis  ab  eo  quo  Deus  concurrit  cum 
libero  arbitrio,  ut  liberum  arbitrium  est.  Hoc 
vero  pro  nunc  gratis  dato  (  alibi  cnim  exami- 
nabitur  exactius),  dicimus,  si  auxilium  pree- 
determinans  tale  lingitar,  eo  ipso  esse  auxi- 
liumuecessitans,  quianunquam  concurritcum 
voluntate  ut  inditferente,  ncc  ita  oCTertur  vo- 
luntati,  ut  sit  in  potestate  ejus  cum  illo  ope- 
rari  ct  non  operari.  Quocirca,  si  supponamus 
Deum  concurrcre  cum  vohmtate  ad  ipsum 
consensum  liberum  concursu  accommodato 


sit  possibilis.  Nam  si  consensus  posset   fieri     libcrtati,  sicdicimusesseimpossibile  ut  eodem 


in  vohintate,  et  eam  conseuticntem  formali- 
ter  reddere,  scu  volentem,  absque  affectione 
ejus,  facillirae  intelligeretur  posse  Deum  uni- 
ca  simpbci  actione  et  imprcssione  necessitare 
voluntatem  ad  conscnsum,  quia  tuuc  illa  nc- 
cessitas  non  esset  in  agendo,  sed  tantum  in 
rccipiendo.  Nunc  autem  supponimus  consen- 
tire  et  velle  essc  actus  vitoe,  essentiahter  pos- 
tulantes  concursum  aclivum  principii  inlrin- 
seci  vitahs,  ideoque  iUum  raodum  necessitan- 
di  voluntatem  ad  consensum  esse  impossibi- 
lem,  sed  necessarium  esse  ut  vohmtas  neces- 
sitctur  ad  agendum,  sineccssitanda  est  ad  vo- 
lendum.   Unde    duplex  intcrvenit  imrautatio 
voluntatis :  una  est  a  solo  Deo  a  quo  neces- 
sitatem  patitur,  et,  ex  indifferente  ad  agen- 
dum  boc  vcl  ihud,  constituitur  in  tah  sta- 
tu  ut  boc  nccessario  agat,  quod  non  vide- 
tur  fieri  posse  cum  reah  concursu  vohinta- 
lis,  nec  sine  mutatione  reah  ejusdem.  Ahera 
vero  immutatio  ejusdem  voluntatis  est  a  seip- 
sa,  cooperante  Deo  ,  quatenus  schicet  efiicit 
in  se  consensum  vel  vohtiouera  ;  et  ideo  im- 
possibile  vidctur  hanc  duplicem  immutatio- 
ncm  voluntatis  unica  simphci  actione  fieri. 

Aliunde  autem  videtur  ihum  modum  non 
esse  impossibilem,  quia  non  oportet  utneces- 
sitas  voluntatis  fiat  per  immutationem  intrin- 
secam  ejusdem  vohmtatis  ,  priorem  natura 
actu  ejus,  sed  solum  per  actualem  elevatio- 
nem  divinw  potentiai  utentis  voluntate,  tau- 
quaminstrumento  ad  actum  illum.  Sicut  Deus 
elevat  aquam  ad  efhciendam  gratiam,  non 
efficiendo  praniam  immutationcm  realcm  iu 


concursuDeus  illampraideterminet  ad  unum, 
sednecessarium  esse  praeviam  actionem  a  so- 
lo  Dco  factam. 

Dc  altero  item  modo  necessitatis  seu  neces- 
sitationis,  dicimus  probabiliter  dcfendi  posse 
non  esse  impossibile,  sive  ille  fiat  per  impres- 
sionem  qualitatis  prseviae ,  sive  per  impres- 
sionera  ipsiusraet  actus  ultirai  nondum  vita- 
liter  eflecti.  De  qua  re  alio  loco  dicefur,  nam 
hic  necessaria  non  est.  Nam  si  hoc  verum 
est,  jam  cessat  difficultas  posita.  Ac  tandem 
quocumque  modo  ponatur  Deus  proedetermi- 
nare  voluntatem,  ponetur  necessitare,  et  e 
converso;  nam  heec  duo  idcra  sunt  tanquam 
defiuitio  et  definitum.  Ideoque  impossibile  est 
concursum  cum  causa  libera,  ut  sic,  esse  ac- 
tionem  de  se  prsedeterminantem  eamdem  cau- 
sam. 

Dico  ergo  secundo  :  de  facto  nuUa  est  dis- 
tinctio  in  re  inter  concursuni  Dei  ad  consen- 
sum  voluntatis,  ct  infiuxura  quo  Deus  efficit 
determinationem  ejusdem  voluntatis  adtalem 
consensum  ;  neque  taiis  distinctio  intelhgi 
potest,  si  Deus  non  infert  necessitatem  volun- 
tati.  Probatur,  quia  si  in  hoc  negotio  buma- 
ni  consensus  interveniunt  duse  actiones  ex 
natura  rei  distinct.se  ,  vel  habent  unum  et 
eumdum  terminum,  vel  duos  ;  ncutrum  au- 
tcm  probabilitcr  dici  potest  ;  ergo. 

Circa  majorem  nibil  invenio  firmum  in  bis 
aucioribus  ;  aliquando  enim  significaut  unum 
et  eumdem  essc  terminum  iitriusque  actionis 
Dei,  nam  dupliciter  seubis  censent  Deum  fa- 
cere  in  nobis  actum  cousensus,  prius  per  au- 


aqua  ;  el  ideo  non  intervenit  ibi  duplex  actio  :  xilium  prffivium  praidctcrrainans,  dcinde  per 

una  a  solo  Dco,  qure  sit  clevatio  et  immuta-  auxilium   simultaneum ,  seu  concursum.  Ita 

tio  aquai  ;  alia  a  Deo  et  aqua,  quae  sit  effec-  sonsit  Cabrera,  dum  ait  Deum  conferre  auxi- 

tio  gratice  ;  scd  unico  supcriori  concursu  Deus  hum  concomitans,  7ion  ut  prodeamusi/i  actwm, 

elevat  aquam  ut  secum  faciat  gratiam.  Ad  sed  ut  adjuvet  adeliciendiim  actum,  i)i  quem 

Inmc  crgo  modum  potcrit  Deus  necessitatcm  jam  prodire.,   etc.   Nara  incipcrc  prodire    in 

inferre  voluntati,  unico  infiuxu  applicando  il-  hoc  auctorc  nihil  aliud  csse  videtur  quam  dc- 

lam  cum  necessitate  ad  opus,   et  concurren-  terminari;determinalioncm  ergovocat  incep- 

do  cum  illa  ;  esset  taraen  ille  influxus  allc-  tionera  ejusdcra  actus.  Simih  modo  dicit   in- 


4^2i  DR  VERA  INTELUGENTIA  AUXILII 

fciiiis:  AixHhm  adjurans  dici,  quia  ipsam 
operatioMm  iticeptaM  per  auxilium  prcedeter- 
viimns  coadjmat  et  consummat ;  concomitans 
Tcro  dici,  quia  concomitatur  operationem,  ut 
incrptam  per  auxilium pradcterminans.  At  ve- 
ro  inferius  ita  hoc  explicat,  ut  dicat  unicam 
csse  operationcm  rcaliter  et  formalitcr  dcter- 
minationis  et  executionis,  licet  virtualiter  et 
intcrpretative  sit  duplex. 

Impossibile  igitur  ccnseo  esse  ibi  duas  ac- 
tioncs  tcndcntes  ad  eumdcm  numero  tcrmi- 
num.  Nam  duobus  modis  potest  id  iutclligi. 
Prirao,  quod  utraque  immcdiate  et  intrinsece 
tendat  in  eumdcm  terrainum,  licet  prius  na- 
tui^a  una  quam  alia.  Secundo^  quod  mia  tcn- 
dat  racdiante  alia;  et  uterque  modus  in  prse- 
pcnti  cst  mera  ficlio.  Priorcra  modum  insi- 
nuat  ille  auctor  loco  citato,  quamvis  intelligi 
vix  possit  quae  fuerit  ejus  mens,  vel  quid  vo- 
cet  operationem  ut  inceptam^  scu  quid  sit  in- 
cipere  prodire  in  actum;  interrogo  enim  an 
illa  inceptio  sit  effective  a  libero  arbitrio,  ita 
ut  sit  inceptio  libera,  vel  sit  a  solo  Deo  , 
nam  juxta  dicta  hoc  posterius  videtur  esse 
dicendum,  et  hoc  sentit  hic  auctor,  dum  aliis 
locis  afSrmat  deterrainationcm  fieri  a  solo 
Deo.  In  hoc  autera  scnsu  vidctur  illa  assertio 
valde  periculosa,  nam  si  illa  actio  (  quffi  dc- 
terminatio  dicitur)  habet  pro  termino  ipsura 
consensum,  et  solus  Deus  facit  iilara  actio- 
nem ,  ergo  prius  solus  Deus  facit  in  voluuta- 
te  ipsura  consensum,  quara  voluntas  ad  ilhim 
cooperetur  ;  statim  vero  illura  voluntas  ad- 
mittit,  quia  pro  illo  instanti  illura  repudiare 
non  polest.  Unde  vcl  voluntas  non  eiliccrct 
consonsura,  vel  ad  summum  ilerum  ellicict 
illum,  jam  in  ipsa  factum,  et  ita  secundo  efii- 
ceret  quod  jam  erat,  essetque  supervacanea 
assertio,  vel  saltem  nihil  ad  hberura  consen- 
Fum  ccmfciTct.  Et  prailerea  actus  vitaiis  prius 
irapriraeretur  al)  cxtrhiseca  causa  quara  fie- 
ret  a  potentia  vitali,  quod  rcpugnat. 

Dicerct  ille  fortasse  illam  raotionera  pra>- 
viara  Dci  non  cssc  eifcctionem  ilhus  terraini, 
seu  aclus  consentiendi,  sed  inceptionera.  Sed 
hcc  nihil  es!,  non  enira  polest  iila  dici  incep- 
tio,  quia  sit  quasi  inclioatio  actus  in  ahqua 
particula  ejus,  tum  quia  ille  terminus  indivi- 
sibilis  est ;  tura  ctiam  quia  alias  ahquid  essct 
iu  illo  tcrmino  scu  actu  factnra  a  solo  Dco,  et 
aliquid  factura  cum  libero  arbitrio,  quod  est 
oranino  falsum,  ut  supra  notatum  est  ex  Ber- 
nardo,  lib.  de  Gratia  ct  libcro  arljitrio.  Ergo 
dicitur  inceptio,  quia  est  prima  etrectio  iUins 
tarmini,  per  quam  incipit   esse  per  primmn 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

sni  esse^  et  ut  sic  ciit  sine  libertate  et  sine 
vitalitate,  quia  fit  sine  inlluxu  voluntatis  li- 
ber£B. 

Si  autem  dicatur  iUam  etiara  inceptionem 
esse  cfFective  a  voluntate  ut  libera  ( quod  in 
locis  prius  citatis  raagis  significat  ille  Auctor; 
nam  illa  verba,  determinare  se  et  prodire  in 
actum,  hoc  magis  significnnt),  sic  destruitur 
positio  de  auxilio  eflicaci  de  se  et  natura  sua 
prGedctcrminante,  ut  supra  dicebam.  Quia  il- 
lud  auxifium  nihil  facit  sine  coopcratione  h- 
beri  arl)itrii,  et  ila  non  est  eflicax,  ctiam  quoad 
deterrainationem,  sine  cooperatione  cjus  ,  ct 
ab  illo  pendet  in  agcndo,  modo  cxphcato, 
scihcet,  tanquam  a  causa ;  ac  denique  illud 
expcctat,  ut  secum  efficiat  ct  sc  determinet, 
nara  cx  innata  libertate  potest  illud  impcdiro 
ne  efBciat;  unde  etiam  fit  ut  iha  inceptio  non 
fiat  sine  auxilio  simultaneo  respectu  influxus 
libcri  arbitrii  in  camdem  inceptionem  (ut  su- 
piM  in  simili  declaratum  est).  Ac  taudem,  cnra 
illa  inceptio  non  sit  priraa  inchoatio  alicujns 
partis,  sed  prima  eftcctio  totius  termini,  si  iha 
esl  a  libero  arbitrio  et  auxilio  gratia^,  chime- 
ricura  est  fingcre  aliam  actionem  libcri  arbi- 
trii ,  vel  aliam  gratiara  adjuvantera  illud,  ut 
consuraraet  actura  in  quera  prodire  coepcrat, 
nara  prodire  cst  efficcre,  et  efficere  est  con- 
summare  actum  ,  qui  indivisibiliter  fit.  Hoc 
ergo  modo  concipi  rxullo  modo  possunt  ibi 
dure  actioncs  ir.  re  ipsa  distincta?,  et  ad  eum- 
dem  terminura  tendentes. 

Venio  ad  alium  exphcandi  modura,  videli- 
licct,  illas  duas  actiortes  habere  unum  et 
eumdcm  terminura  ultimum  qui  est  actus 
consentiendi  ,  non  tamen  a?que  iramediate 
terminnri  ad  illum,  sed  unam  racdiante  alia. 
Nara  actio,  per  quara  Deus  deterrainat  volun- 
tatera,  dicitur  esse  principium  illius  actionis, 
pcr  quain  liberum  arbitrium  elicit  consensum, 
et,  mediante  illa,  tcrminari  ad  ipsum  consen- 
sum.  Hunc  etiam  modum  indicavit  Cabrera, 
in  illa  disp.  6,  dub.  I,  concl.  3,  in  qua  dicit, 
auxUium  actuale  (quod  ctiara  concursum  ap- 
pcliat)  non  esse  alind  quam  operationem  stiper- 
natitralem  liheri  arhitrii.  lufra  vcro,  num.  41, 
dicit  actionera  earadem  esse  aDeo  et  a  poten- 
tia,  hcct  formaliter  distinguantur,  et,  ut  esta 
Deo,  antecedat  ordine  natura',  et  habeat  ra- 
iioucra  actus  prirai,  in  quo  potentiam  ipsara 
coustituit  in  ordine  ad  earadera  actionera,  ut 
est  ab  ipsa.  Verura  est  Auctorcm  lumc  valde 
n?quivoce  loqui,  quia  in  conclusione  et  citatis 
verbis  videtur  loqui  de  auxilio  concomitante, 
scu  concnrsu  ipso;  in  discursu  autem  proba- 


CAP.  XXVII.  PR.€DETEi;MlNAT10NEM  VOLUNTATIS  HUMAN.€,  ETC.  425 

tionum  ct  ol)jcctioniimvideturloquide  auxilio  prohatumcst.  Oportct  ergo  illi  actioni  divinoe 

pra3vcnientc,  qnod  ccrtnm  cstessc  motioncm  propriiim  torrainnm  assignare  distinctnm  ab 

Dei  animffi  inlian-cntcm,  qnse,    licct  in    sc  sit  actn  conscnsus. 

quidam  actus  vilalitatisindelibcratus,  compa-  Fortassc  quis  dicatillam  esse  actioncm  sine 

ratur  ut   actus  primus  respectu   consensus.  proprio  tcrmino  intrinscco,  qnia  solum  datur 

Unde  loquendo  de  hac  motionc,  rectc  dicitnr  ut  sit  principium  alterius  actionis  ;  ita  cnim 

distingui  rcalilcr  ab  operatione  potcntia;,  ad  quidam    dixcrunt    de    actionihus  immancn- 

qnam  comparatur  ut  actus  primus,  ut  pcr  se  tihus.  Scd  hoc  profecto  m  univcrsum  falsum 

notum  est,  ct  ideo  de  illo  auxilio  dici  non  po-  cst,  nam  est  contra  rationcm  actionis,  qure 

test  quod  sit  ipsa  operatio  liheri  arbitrii.  intrinsece  cst  quoddam  ficri,  scu  facere,  quod 

At  vero  si  sit  sermo  de   concursu  prop]'io  intclligi  non  potest  nisi  per  illud  aliquid  fiat ; 

(qucm  ille  vocat  auxilium  simultaneum),  sic  maximc  vcro  hoc  est  impossihile,  et  contra 

impossihile  est  concursum  Dci  comparare  ad  omnium  scntcntiam  ,  quoad   actiones   tran- 

intluxum  potentiffi  tanquam  actum  primum  ad  scuntcs,  quia  omncs  dorent  nullam  esse  ac- 

sccundum  ;  tum  quia  non  distinguuntur  rc,  tionem  transeuntcm  sine   proprio  tcrmino ; 

sed  rationc,  et  ideo  non  potest  csse  inter  eos  illa  autemactio,de  quaagimus,  transicns  est, 

causalitas  realis  ncc  prioritasnatnrai,  qutE  cst  nam  respcctu  ipsius  liheri  arhitriinon  est  im- 

intcr  actum  primura  ct  secundura;tum  cliam  manens,  cum  ah  ipso  non  fiat,  ncque  ctiam 

quia  uterque  intluxus  tcndit  dirccte  in  termi-  respcctu  Dci,  quia  non  manel  in  ipso. 

num,   ct  proccdit  a  sua  causa,  ut  complete  Unde  si  vera  esset  sententia  dicentium  rcs- 

constituta  in  actu   primo,  et  ita  utcrque  est  pectu  Dci  non  dari  actionem  formaliter  tran- 

in  re  una  et  cadcm  actio  seu  idcm  actus   sc-  seuntcm,  scd  ipsum  actum  immancntcm  Dci 

cundus  inadaiquate  conceptus,   Ut  crgo  illa  hahcre  vim  actionis  transeuntis,  sic  potius 

scntentia  habeat  aliquam  doctrinai  cohffircn-  dicendum  esset  auxilium  illud  cfBcax  ac  prai- 

tiam,  oportet  intelligi  de  actione  Dei  praede-  vium  non  esse  actionem  aliquam,  sed  effec- 

terminativa,  quae  (juxta  camdcm  scntentiam)  tuni  actionis   immanentis   in  Dco.  Erit  ergo 

scquitur  post  gratias  excitantcs,  juxta  horum  entitas  facta,  qua;   non  potost   intelligi  nisi 

sententiam,   et    cst   prrevia   ad   conscnsum,  qualitas  aliqua;  supponcndo  ctiam,  in  cffcc- 

tanquam  principium  physicum  cjus.  Quod  ex-  tihus,  quse  immcdiatc  fiunt  a  solo  Deo,  inter- 

pressedeclarat  idemauctor,  eadem  disputat.,  venire   actiones  formaliter  transeuntes,    re- 

duh.  4,  num.  23,  dicens  ,  auxilia  excitantia  p^rietur  profecto  in  illo  auxilio  actio  transiens 

solum  hahcre  causalitatem  moralem  in  consen-  Dei.  Neccssc  cst  crgo  illam  tcrminari  ad  ali- 

sitm,  et  itleo  necessarium  esse  atcxllium  efficax,  quam  rem,  qua3  a  solo  Dco  fiat,  quoi  non  po- 

quod,  sit  vriticipium  pJiysicum  ejtis.  test  csse  nisi  qualitas  aliqua.  Addc  quod  ad  ac- 

Vcrumtamcn  hoc  ctiam  modo  explicata  illa  tioncm  non  cstactio,ut  una  possit  esseproxi- 

sententianon  apparetverisimilis.  Primo,quia,  mus  terminus  altciius;  oportct  crgo  ut  ille 

si  illud  auxiUum  efiicax  est  qua^dam   aclio  ct  tcrminus  sit  qualitas  aliqua  facta  a  solo  Deo, 

motio  solius  Dci,  necesse  est  per  illam  ali-  ac  proindc  distincta  ah  illa  qualitatc,  quse  est 

quid  immediatc  fieri  a  solo  Deo,  nam  omnis  actns  clicitus  a  potentia,  quia  illa  non  fit  a  solo 

actio  habet  aliquem  terminum,  qui  per  illam  Deo,  et  quia  si  actioncs  illae  sunt  in  rc  dis- 

immediate   fit.    Quod  patct,   quia  tam  actio  tincta?,  necesse  est  ut  tendant  ad  terminos  in- 

qnam  tcrminus  proccdit  ab  eadem  causa  to-  trinsccos  in  re  distinctos. 

tali;  ct  terminus  non  tluit   a   causa,  nisi  mc-  Nec  refert  quod  auxilium  illud  efficax  po- 

diante  aclione;  actio  veronihil  aliud  cst  quam  nalur  ut   sit   principium   physicum   actionis 

fluxus  quidam,  qui  ah  agente  egrcditur  ct  iu  consentiendi ;  nam,  licet  hoc  daretur,  intelli- 

terminum  tcndit.  At  vcro  non  potest  illa  actio  gcndum  esset  ratione  sui  termini,  non  ratione 

Jiahere  pro  tcrmino  aliam  actioncm,  qua^  cst  actionis.  Nam  actio,  ut  actio,  formalitcr  non 

a  potentia  voluntatis,  quia  illa  actio   iion  fit  a  cst  principium  agcndi^  scd  via  ad  tcrminum  ; 

solo  Deo,  sed  a  potentia  adjuta  a  Doo ;  ter-  terminus  autcm  ipse  potest  esse  principium 

minus  autem  cujuscumque  actionis  lit  a  sola  agendi.  Sicut  infusio  hahitus,  quatcnus  actio 

sola  cansa,  a  qua  fit  actio.  Et  eadcm  ralione,  cst,  non  cst  proximum  principium  actus  se- 

ncc  ipse  actus  conscniicndi,  ut  cst    qualitas  cundi,  sed  ratione  sui  termini.   qui  ost  habi- 

qua^dam,   potest  esse  terminus  illius  primfe  tns,  potest  dici  principium,  quia  iiabitus  ipse 

actionis  solius  Dci,  quia  illa  qualitas  non  fit  a  vcre  cst  principium  actus  secundi.   NuUo  er- 

solo  Deo  in  aliquo  instanti  naturffi,  ut  supra  go  modo  possunt  illffi  duK-   actiones  habere 


/f26  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

unum  ct  eumdem  intrinsecum  terminum  es- 
lo  non  repugnaret  terminum  unius  csse  prin- 
cipium  alterius,  et  liac  ratione  terminum  se- 
cundo3  actionis  posse  dici  terminum  utrius- 
que  ;  per  se  quidem  ct  immcdiate  unius,  sci- 
licct,  actionis  voluntatis ;  mediate  vero,  ct 
quasi  per  accidens,  alterius,  sicut  illuminatio 
dicitur  terminus  motus  localis  solis.  Hic  vero 
terminus  non  potest  excludere  alium  per  se  et 
intrinsecum  prioris  actionis  seu  motionis,  vel 
applicationis  seu  determinationis,  vel  quo- 
cumque  nomine  appelletur. 

Superest  ut  probemus  non  posse  in  priori 
actione  intelligi  terminum,  qui  sit  qualitas  in 
re  distincta  ab  aclu  consentiendi;  sic  enim 
demonstratum  erit  non  posse  illas  actiones 
esso  in  re  distinctas.  Probatur  ergo  assum- 
ptum  utendo  alio  dilcmmate  :  nam  vel  ille 
terrainus  est  aliquid  per  modura  actus  secun- 
di,  vel  per  modum  actus  primi ;  neutrum  di- 
ci  potest ;  ergo.  Circa  majorem,  adverto  ser- 
nionem  csse  de  actu  primo  ct  secundo,  non 
tantum  quoad  nnmus,  sed  ctiam  quoad  suL- 
stantiara,  ut  sic  dicam  ;  omnes  cnim  dicti 
Auctores  fatentur  illud  auxiliura  cllicax  esse 
actum  primum  quoad  causalitatem,  rcspectu 
consensus,  quia  est  prinripium  ejus  et  deter- 
minatio  ad  illum.  Supra  vcro  adnotavi  unum 
actum  secundum  intellectus  vel  voluntatis 
posse  esse  principium  altci-ius.  Illum  ergo 
voco  actura  secundum  quoad  sul)stantiara , 
qui  suo  esse  et  causalitate  formali  constituit 
potentiam  in  actu  secundo ;  quando  vero  illc 
actus  secundus  estprincipiura  alterius,  voco 
illura  actum  primum  quoad  raimus  respectu 
ultcrioris  actus.  Habitus  vcro  cst  primus  ac- 
tus  in  esse  et  munere  suo.  In  boc  crgo  sensu 
requiro  de  illo  auxibo  efficaci,  quatenus  est 
res  aliqua  vel  qualitas  impressa  potentire  seu 
causa^  agenti,  an  in  suo  csse  sil  actus  secun- 
dus,  vel  primus. 

Pra^^dicti  auctores  ssepe  significant  esse  ac- 
tura  secundum  et  vitalem,  nam  iilud  vocant 
illuminationem  et  inspirationera  Spiritus  San- 
cti,  ut  ex  Gabrera,  in  loco  citato,  in  proximo  §, 
intelligi  potest;  et  cx  Francisco  Davila,  qui 
sa^pe  contendit  Concilium  Arausicanum,  cum 
docet  per  inspirationera  Spiritus  Sancti  fieri 
in  nobis  ut  purgari  velimus,  et  Tridentinum, 
cum  dicit  ncminem  credcre  posse  sine  prffivia 
Spirituri  Sancti  inspiratione,  pcr  inspiratio- 
nem  intelligere  boc  auxilium  efficax;  inspi- 
ratio  autem  et  illuminatio  sunt  actus  vitales 
intellectus  et  voluntatis,  ut  in  supcrioribus 
ostensum  est,   cx  sententia  omniura,   etiam 


EFFIGACIS,  EJUSQUE  CONGORDIA. 
istorum  Auctorum.  Estque  evidens  ,  nara 
baec  inspiratio  est  tactus  cordis,  qui  ab  Spi- 
ritu  Sancto  fit,  et  ab  bomine  percipi  potest, 
juxta  id  :  Ego  sto  ad  ostium,  et  pulso  ,  si  quis 
aperuerit,  etc.  Non  enim  potest  aperire  ex  vi 
pulsationis,  nisi  qui  illam  pcrcipit;  non  po- 
tcst  autcm  percipi,  nisi  sit  actus  vitoe  ipsius 
cordis.  Est  eliam  tabs  inspiratio  vocatio  in- 
terna,  quK,  prout  recipitur  in  audiente,  actus 
vitalis  esse  dcbct.  Alias  quomodo  posset  bo- 
mo  illam  bbere  acceptare  vel  abjicere,  ut 
Concibum  Tridentinura  tradit?  In  bis  ergo  lo- 
cis  sentiunt  dicti  auctores  auxiliura  efficax  in 
substantia  sua  esse  actum  secundum,  bcct 
comparctur  ad  consensum,  ut  actus  primus. 

Nihilominus  conscqucntcr  loquendo  in  hac 
sententia,  existimo  dici  non  posse  boc  auxi- 
liura  esse  actura  secundum,  seu  vitalem  vo- 
luntatis.  Primo  ,  quia  tale  auxilium ,  tara 
quoad  actionem,  quam  quoad  intrinsecum 
tcrminum  ejus,  fit  a  solo  Ueo,  et  non  a  volun- 
tate  ;  actus  aut^ra  vitalis,  quantumvis  imper- 
fectus,  fieri  non  potest  ncc  vitabter  afficere 
voluntatera  sine  efficicntia  ejus ,  ut  conlra 
Andream  Vcgam  supra  diximus,  ct  adversarii 
etiam  admittunt.  Major  constat  ex  bis  quae  in 
principio  dixiraus  die  puncto  controversire. 
Nara  determinatio,  quffi  fit  quasi  formaliter 
per  hoc  auxilium  efficax,  efFective  est  a  solo 
Deo,  et  inhoc  consistit  intrinscca  et  naturalis 
elBcaciabujus  auxibi  juxta  banc  sententiara  ; 
crgo  totura  hoc  auxiliura  quoad  actionem  et 
terrainum  intrinsecum  ejus  fit  in  voluntate, 
non  tamcn  ab  illa. 

Rcspondere  possunt  dcterminationem  hanc 
non  fieri  a  voluntate  libere  cooperante,  quia 
nccessitate  quadam  determinatur  per  tale  au- 
xibura  ,  nihilominus  tamen  posse  fieri  a  vo- 
bmtate  vitaliter  cooperante  ex  necessitate , 
sicut  Augustinus  dicit  Deum  facere  in  nobis 
vocationem  suam  sine  nobis  ;  quia  facit  illam 
sine  bbertate  nostra,  non  vero  sine  efFectione 
vitab. 

Sed  urgemus,  quia  jam  isti  Auctores  con- 
fundunt  deterrainationem  cum  gratia  exci- 
taute  scu  vocatione,  quas  tamen  ahas  ipsi 
adco  distinguunt,  ut  dicant  totara  excitantem 
gratiam  solura  esse  auxiliura  sufficiens,  et  re- 
quiri  banc  determinationem  ut  fiat  efficax. 
Itcm  excitantem  seu  prajvcnientcm  gratiam 
solum  habere  causalitatem  moralcm  respcctu 
consensus,  determinationem  vero  esse  cau- 
sam  physicam.  Itcm  eum  qui  consentit,  et  qui 
resistit,  posse  esse  a^quales  in  gratia  excitante 
seu  prapveniente,  per  hanc  autem  determina- 


CAP.  XXVII.  PR.^EDETEU.MI.NWTIONEM  VOLUNIATIS  HLMA.N.E,  ETC.  427 

tioncm  ficri  discrimen  inter  illos  a  solo  Deo ;  csso   incomplctum    piincipium  ,  et  indit^cre 

ergo  nccesse  est  ut  omnino  distinguant  lianc  alia  qualilato,  ct  ita  sine  terniino  ?  Diro  autcra 

determinationcm  a  tota  gratia  cxcitante.  in  suo  gencre,  scilicet,  principii  proximi,  vel 

Quodautemcum  illaconfundatur,  si  ponatur  talis  causse  secundfp,  quia  non  oportct  ut  in 

esse  actus  vitalis  nccessario  clicitus  a  voluu-  omni  generc  sit  sufiiciens;  serapcr  cnim  indi- 

tate,  et  manifcstum  est,  quia  gratia  excitans  gcbit  concursu  causfc  primae. 

consistit  in  similibus  actibus,  nec  potcst  cogi-  Quod  si  bac  ratione  vocetur  actus  priraus 

tari  aut  flngi  in  quo  distinguantur.  Nam  si  incomplctus,    solum  quia   indigct  concursu 

detcrminatio  est  actus  necessario   cbcitus  a  causro   prima; ,   etiamsi  mille  qualitatcs   su- 

vobratatc,   est  amor  aut  odiura,   desiderium  pcraddas,  aggrcgatum  illarum  omnium  erit 

aut  tiraor,  coraplaccntia  aut  dispbcentia,  dc-  actus  priraus  incorapletus,  quia  nunquam  po- 

nique  voblio  et  nobtio.  Quid  enira  abud  esse  test  agere  sine    actuab  concursu  Dei.  Essct 

potest?Ha;c  autcm  orania  pcrtinent  ad  gra-  cnim  erroneum  dicere  actionera  Dei  sistere 

tiara  excitantcm  ;  crgo  nuUus  actus  vitabs  ac  in  impressione  bujus  quabtatis  facta  in  igne, 

necessarius   voluntatis  a  Spiritu  Sancto  im-  verbi  gratia,  et  calefactioncra  ipsara  qua^  fit 

niissus    intcbigi    potest    secundura    abquam  in  passo,  non  fieri  et  depeudere  imracdiate 

aliara  rationcni    vcl  raodura  proptcr  qucm  ab  ipso  Dco,  ut  a  causa  prima,  sed  sobrai  rae- 

dicatur  esse  determinatio,  ct  non  excitatio.  dia  iba  quabtate,  quee  habet  rationem  causoe 

Accedit  quod  ratio  ,  qua   supra  probaviraus  secundai,  eo  ipso  quod  estactus  primus  crea- 

vocationem  seu  excitantem  gratiara  de  se  non  tus.  Quai  ratio  plane  ostendit  banc   quabta- 

habcre  intrinsecara  vira  ad  dcterrainandara  tera  non  pertinere  forraabtcr  ad  concursura 

voluntatem  ad  conscnsum  (quod  isti  auctores  Dei  ut  causffi  prima?,  nec  proptcr  ibura  esse 

ctiam  fatentur  de  tota  gr?tia  excitante),  pro-  neccssariam,  Imo   ctiam  ostendit  talem  cou- 

bat  idem  de  boc  auxibo  seu  deterraiuationc  ,  cursura  nunquara  posse  pcr  inditara  quabta- 

si  nibil  abud  est  quara  quidam  actus  vitalis  tcra  supplori,  sed  necessario  dcbcre  csse  ira- 

iraperfcctus,  seu  indclibcratus  et  neccssarius  raediate  ab  ipso  Dco  ;  iraracdiate,  inquam  (ut 

voiuntatis ;   ergo   auxibura  de  se    et  natura  dici  solet),  iramediatione  viitutis,  qua;  per  se 

sua  intrinscce  cfficax  ad  deterrainandam  vo-  non    excludit  iraraediationera   etiam  suppo- 

luntatera  ad  consensura,  non  potcst  poni  in  siti.   Constat  ergo  ex  iUo  discursu,  si  calor, 

bujusraodi  actu  vitab  et  iraperfecto.  verbi  gratia,  dicatur  actus  priraus  incomple- 

Superest  diccndum  de  altcro  mcrabro,  an,  tus,  solura  quia  causa  secunda  cst  et  indiget 

scibcet,  intrinsecus  terrainus  hujus  raotionis  concursu  prima^,  sic  non  posse  supplcri  pcr 

prajdetcrrainantis  sit  qualitas  aliqua  qua?  sit  quabtatcm  superadditara ;  si  autera  abud  in- 

proprie  actus  priraus.  Quod  autem  neque  boc  coraplcmentum  fragitur,  frustra  et  gratis  fm- 

modo  adraittendura  sit  tale  auxibura,  prol)a-  gitur.  Non  enira  in  quacuraque  quabtate  fmgi 

tura  cst  rationibus  insinuatis  in  supcrioribus  potcst,  quia  non  orauos  babcnt  ibud  incora- 

capilibus  ;  novffi  enini  neque  occurrunt,  ncc  plcracntura,   scd  tantum  potentife  iUse  quaj 

nccessariee  sunt.  Priraa  est,  quia  in  agentibus  non  sunt  pure  activee,  sed  etiam  passivae,  ut 

naturabbus   talis   quabtas   supponit   causara  potenlia  cognoscitiva. 

suflicienter  constituiara  in  actu  prirao,  verbi  Verumtamen  neque  hse  facidtates  indigent 

gratia,ignem  cabdura  ad  calcfaciendura,  ocu-  per  se  boc  corapleraento,  propter  subordina- 

lum  inforraatum  specie  et  bimine  ad  vidcn-  tioncm  quara   babent  ,  sed  propler  indigen- 

dura,  ct  sic  de  abis;  ergo  supervacancura  es.t  tiara  objecti,  vel  abas  pecubares  causas.  Qua- 

adderc  novum  actura  prinium,  aboquin  pro-  propter  respectu  suorura  uaturabura  actuura 

ccderctur  in  infinitum.  Respondent  ante  banc  possunt  iUud  corapleracntura  rccipere  (  regu- 

quabtatem  praiccdercquidcra  acturaprimura,  laritcr  loqucndo  )  pcr  abas  causas   secundas 

non  tamen  satis  complctum  vel  appUcatum,  seu  particularcs,  ut  visus  recipit  spccicm  ab 

aut  cxcitatum,  vcl  motum,  ut  agere  possit,  et  objccto,  ct  bnnen  a  sok?  ;  et  tunc  jam  non  in- 

ideo  indigere  iUo  corapleraento  actiis  primi.  digcnt  abo  complemento  a  causa  prima.    Et 

Scdh.TC  sunt  verba,  quibus  nuUa  res  subcsse  idem  cst  cum  proportionein  inteUectu.  Atvo- 

potest,  quae   cum   fundamento   asseratur,  ut  hratas,  quatcnusnon  indigct  specie,  cst  iu  ac- 

hitissime    probavi  in    1.    \    de  Auxibis,    Cur  tu  piimo  completo  rcspcctu  suorum  acluura 

eniui  calor  non  erit  actus  priraus  conipletus  in  naturabum  ;    quod  si  iudiget  objecto  fortasse 

suo  generc  ad  calefacieiidum,  aut   cur  non  ut  cocfbciente  (juxta  aliquam  opinionem),  per 

possct  qius  diccre  etiam  post  iUam  quabtatem  cognilionem  proportionatam  inteUectus  suffi- 


428  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

cienter  completur  in  tali  vi  agendi  ;  et  sirai- 
liter  si  voluutas  respectu  sui  lialjitus  consi- 
dcretur  ut  potentia  passiva,  et  consequeutcr 
utincompleta  respectu  efficientice  quam  addit 
habitus  ,  lioc  etiam  complementum  non  per- 
tinet  ad  causam  primam  ut  concurrentem  cum 
secunda,  sed  vel  ad  causas  naturales  in  lia- 
bilibus  acquisitis,  velad  Deum  ut  habentem 
rationem  superioris  causee  in  infusis. 

Posito  autem  Iiabitu  infuso,  jam  voluntas 
est  perfecte  completa  iu  actu  primo,  licet  op- 
positum  dicat  Cabrera,  disp.  (j,dub.  1,  u. 
28,  tamen  sine  fundamento.  Etideo  in  eoipso 
non  sibi  constat.  Nam  infra,  dub.  3,  n.  63, 
dicitpotentiam  ante  auxilium  efficaxessecon- 
stitutam  in  ultima  actuahtate  actus  primi,  et 
n.  64addit  hoc  auxilium  non  tribuere  virtu- 
tera  operativam  ipsi  potenti». 

Quod  autera  solent  hi  auctores  dicere,  qua- 
litatem  illara  necessariara  esse  ut  applicetur 
ac[us  priraus  ad  agendura,  non  solidius  esl; 
hoc  enira  facilc  rcfutatur ,  tura  arguraento 
facto  ,  qnod  iUa  qualitas  indigebit  etiara 
applicatione  ,  tura  etiara  quia  rcvera  nulla 
est  talis  necessitas.  Nam  omnis  actus  pri- 
mus,  quantura  cst  de  se,  ex  vi  suoe  inclina- 
tiouis,  cst  salis  applicatusad  agendum,  si,  ex 
parte  objecti  vel  raaterioc  circa  quara,  alia; 
conditiones  necessariae  concurrant,  et  impe- 
dimcnta  reraoveantur.  Nec  raagis  necessaria 
est  determinatio,  nam  principia  naturaliter 
agentia  de  se  sunt  suffieientcr  determinata  ;!d 
exercitium  actus  ;  principia  autem  libera  non 
solum  non  requiriinttalera  determinationem, 
sed  etiam  illi  repugnant,  quatenus  libera  sunt; 
ncc  detcrminalio  ad  indiviuuum  etfectura  fie- 
ri  potest  per  inditam  qualitatem  prffiviam, 
quia  de  se  semper  cst  indifferens  ad  plura  in- 
dividua  ;  sed  fit  per  Divinum  concursum  con- 
romitantem,  ut  alibi  ostcndi. 

Denique  excitatio  vel  raotio  virtutis,  quaj 
opcratura  est,  in  virtutibus  raere  naturaliter 
agentibus  non  solura  per  sc  necessaria  non 
est,  verum  etiara  nec  percipi  potest  nisi  nbi 
est  neccssaria  praivia  aliqua  alteratio,  ut  vir- 
tus  agentis  compleatur,  vel  convcnientius  ap- 
plicetur ;  tamen,  supposita  suificiente  dispo- 
sitione  ad  agendura  ex  partc  causae  sccunda>, 
fieta  est  omnis  alia  excitatio,  vel  raotio  prsevia 
quffi  necessario  fieri  debeat  a  causa  prima,  ut 
concurrcnte  cum  secunda,  vel  potius  ante- 
quam  concurrat  cum  secunda.  Propria  ergo 
excitatio  pertinet  ad  potentias  animae;  et  hffic 
fit,  vel  per  impressionem  specierum,  vel  lu- 
rainis,  vel  per  ipsos  actus  vitales.  Tamen  si 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
ex  hoc  capite  supponitur  sufficiens  excitatio, 
omnis  alia  impressio  vel  raotio,  quse  neccssa- 
ria  fragitur  ad  excitandara  potentiara,  est  ficta 
sine  fundamento.  Quae  orania  latius  prosecu- 
tus  sum  in  I.  i  de  Auxiliis,  et  in  disputationi- 
bus  Metaphysicffi,  et  seque  procedunt  in  auxi- 
liis  gratiai,  supposito  pra;vio  actu  primo  illius 
ordinis,  et  sufficienti  excitatione  et  motione 
per  auxilia  prrevenientia. 

CAPUT  XXVIII. 

SOLVITUR  OBJEGTIO,  ET  OltlTER  EXPONITUR  A  QUO 
rROXI.MO  SUFERNATURALI  PRINCIPIO  PROCEDUNT 
ACTUS  SUPERNATURALES  QUI  NON  ELICIUNTUR 
AB  HABITIBUS. 

Solum  potest  supcresse  difficultas  de  priraa 
conversione  peccatoris,  et  in  universum  do 
primo  actu  supernaturali  libero  quem  poten- 
tia  elicit,  antequara  habeat  habitura  infusum. 
Nara  tunc  potentia  plane  est  incorapleta  et 
intrinsece  insufficiens;  ergo  indiget  qualitatc 
aliqua  per  quam  prius  recipiat  vim  agendi, 
quam  agat,  et  ita  constituatur  in  actu  primo. 
Posset  etiara  dilficultas  extendi  ad  actus  su- 
pernaturales  qui  eliciuntur  a  potcntia  affccta 
habitu  ;  nam  etiara  illa  cfficientia  non  est  im- 
mediate  a  solo  habitu,  sed  etiara  ipsamet  po- 
tentia  immediate  intluit,  ad  quera  innuxum 
non  est  de  se  et  natura  sua  proportionata, 
ncque  habitus  ad  illara  suffirit,  quia  ille  non 
potesl  dare  nisi  suara  activitatem ;  ergo  ne- 
cesse  est  ut  per  illara  qualitatem  efficacis  au- 
xilii  suppleatur  illa  improportio. 

Verumtaraen  ha-c  posterior  difficultas  nul- 
lius  momenti  est,  nara  illa  iraproportio,  si 
quiic  est,  non  raagis  potcst  tolli  per  qualitatem 
addilam  post  habitum,  quara  per  ipsura  habi- 
tum  ;  quantumvis  enim  potentia  fingatur  af- 
fecta  duabus  vel  tribus  qualitatibus,  seinper 
ipsa  debet  iramediate  influere  in  actum  quem 
elicit,  alioqui  non  eliceret  illum  vitaliter,  iie- 
que  esset  a  principio  intrinseco  vita?.  Necesse 
est  ergo  ut  potentia  immediate  influat  in  ac- 
tum  pcr  suam  entitatem ;  qualitas  vero  licet 
addatvirtutem  activam  supernaturalem,  quam 
non  habet  potentia,  non  taraen  potest  reddc- 
re  ipsara  entitatem  potentice  raagis  proportio- 
natam  ad  illura  suura  proprium  influxum, 
qnani  cx  se  sit.  Quia  non  immutat  illius  natu- 
rani  in  scipsa,  sed  solum  addit  novam  supe- 
riorem  virtutem.  Vel  certe  si  qualitas  auxilii 
id  prasstare  posset,  eadem  ratione  id  faceret 
qualitas,  qua3  est  habitus,  qua  dignior  et  ex- 
cellentior  est.  Quare  dicere  necesse  cst  vel 


CAP.  XXYIH.  SOLVITUU  OBJECTIO,  ET  Or.lTER  EXPENDITLT,,  ETC.  429 

potenliam  ipsam  habcre  naturalem  aliqunm  ricc  dcbilum  illi,  quaudoquidem  excedit  cjus 

facuUalcm  ctactivitatcm,  saltcmimpcrfcctam,  counaturalcm    virtutcm  ,    oportct  ostcndcre 

ct  quasi  fundamcntalcm,  quam  complct  liabi-  fundamcutum  in  quo  nitatur,  aut  ulji  rcvcla- 

tus;  vcl  saltcm  babere  potcntiam  oljcdicnlia-  vcrit  Dcus  banc  clcvatioucm,  quam  vix  con- 

lcm  innatam  per  quam  influit  in  actum,   co  ccdunt  Tlieologi  in  contritione,  qufE  est  pars 

ipso  quod  elevatur  per  babitum,  ct  per  supcr-  sacramcnli    Poenitentiai  ,  ut  sacramcntaUtcr 

naturalcm  Dei  concursum.  cfliciat  gratiam  liabitualcm.   Et  pra'tcrea  dc 

Difficultas  ergo  tota  cst  in  priori  puncto,  ipsomct  actu  cxcitanlis  gratiae  rcdibit  qua^s- 

pcr  quid  scilicet  compleatur  bffic  potcntia  ad  tio,  quomodo  aut  pcr  quid  elcvctur  ad  lalcui 

primos  scilicet  actus  eliciendos.  Quam  facile  cfficientiam.  Imo  cum  ipse  ctiam  supcrnalu- 

expcdicnt  qui  opinautur  primum  actum   con-  ralis  sit  ct  clfcctivc  fiat  a  potentia  naturali, 

tritionis  vcl  cbaritatis  elici  ab  babitu  propor-  de  illo  etiam  intcrrogabitur  pcr  quod   prin- 

tionato  in  codcm  instanti  iufuso,  quod  ctiam  cipium  supernaturale  cliciatur  a  poleutia. 

opinantur  isti  dcfensores  pbysicse  praedctcr-  Et  idco  in  universum  loquendo  de  aclibus 

minalionis,  et  idem  conscquenter  dicerc  dc-  supcruaturalibus,  qui  sine  babitibus  eliciun- 

bcnt  de  primo  actu  fidci  in  eo  qui  dcnuo  ad  tur,  sivc  libcrc,  sive  neccssario  fiant,  proba- 

fidcm  convertitur,  quod  scilicct  procedat  ab  bilius  cxistimo  prtetcr  actualc  auxilium  con- 

babitu  fidei  qui  ci  statim  infunditur,  nam  est  comitans,   quod  datur  potcntia;  pcr  modum 

eadem  ralio  et  proportio,   ct  juxta  banc  res-  concursuS;  seu  actionis  divina*,  non  dari  aliud 

ponsionem    cessat  objectio.    Nos   vcro  banc  auxilium  pcr  modum  principii ,  vel  qualitatis 

sentcntiam  non  probamus,  quia  infusio  liabi-  inbairentis,  scd  Deum  ipsum  per  omnipoten- 

tus  supponit   actum   jam   clicitum  tauquam  tiam  suam  supplere  activitatem  babitus.  Id 

dispositioncm  propter  quam  datur,  ct  ita  non  enim  facile  faccrc  potest,  cum  indc  non  pen- 

infunditurbabilus  utactusfiat,  scd,  quiaactus  deat  vitalitas  actus,  scd  a  proprio  inlluxu  po- 

factus  est,  ideo  babitns  infunditur,  et  idco  tcntiee  per  suam  entitatcm,   estquc  satis   ut 

oportct  qua^rere  aliud  principium  supcrnatu-  illud  principium  sit  supernaturale  ct  gratui- 

ralc  illius  actus.  Dicunt   ergo    alii  lunc  in-  tum  rcspectu  potcntiff,  quamvis  sit  ex  pro- 

fundi   quidcm  qualitatem   aliquam  per  mo-  vidcntia  gratia;   quodammodo  debitum,  non 

dum  auxilii  actualis.  Vocatur  autem  actua-  voluntati,  sed  priori  gratia:',  videlicct,  praiviai 

lc,  quia  non  cst  permanens,  sed  solum  du-  excitationi  supcrnaturali.  Quia  potentia  de  se 

rat,   quandiu  durat  talis  actus,   et  ideo  non  estinsufficicnsadrespondendum  ifii,  nisipra;- 

putaut  tale  auxilium  esse  neccssarium  ad  ac-  dictomodoaDeojuvctur.  Igitur,  licet  ob  banc 

tus  qui  cliciuntur  ab  babitibus.  Potcstque  ba^c  indigcntiam  potentia?  sit  necessarium  aliquod 

opinio  defcndi,  dummodo  talis  qualitas  non  principium  adjuvans  illam,  quod  autcm  iilud 

ponatur  prsedeterminans  voluntatem  ;   rcctc  debcat  csse  inbeercns  rcquirilur  ut  actus  fiat 

enim  potest  dare  virtutem  agendi,    et   non  connaturali  modo,  et  idco  principium  assis- 

pnedct;nminarc,  sicut  idfacitbabitus  ;imo  vix  tcns  sufficit  quando  non  elicitur  actus  natu- 

potest  intclligi  quomodo  possit  aliud  facere,  rali  modo,  ut  in  primo  actu  contingit,  de  qua 

ut  statim  dicam.  re   in  tertio  libro  de  Auxiliis  dixi,  et  in  fine 

Nibilominus  alii  existimant  non  esse  neces-  hujus  opcris   iterum  de  illa   scrmo   redibit. 

sariam  qualitatem  hanc,  non  satis  intelligibi-  Nuncveroaddo  quod,  licetilludprincipium 

lem,  et  idco  putaut  ipsosract  actus  gratia;  cx-  cssct  inbserens,  non  tamen   proptcrea  esset 

citantis  esse  sufficicntia  principia  physica  ad  pra^dcterminans.  Quia  omnis   qualitas,  quoj 

cliciendum  actum  conscnsus.  Scd  boc  ctiam  cst  tantum  actus  primus,  vel  est  permanens 

semper  mibi  visum  est  valdc  difficile.  Nam  si  pcr  raodum  habitus,  vel  est  transiens  ct  so- 

ita  intclligatur  ut  actus  ipsc  gratise  excitantis  lum  permodum  dispositionis  ad  actum  prop- 

sitprincipium  proximumconnaturale,  habens  tcr  quem  datur,  nec  prseter  bas  potest  alia 

virtutcm  in  suo  gcnerc  principalcm  ad  cffi-  cogitari ;  ncutra  autcm  ex  his,  reccpta  in  po- 

ciendum  actum  conscnsus,  sicut  etiam  habet  tcntia  libcra,  est  qualitas  natura  sua  detcrmi- 

habitus  infusus,  videlur  hoc  cxcedere  natu-  nans  talcm  potcntiam   ad  ununi ;   ergo  talo 

ram  talis    actus,  qui  valde   imperfectus  est  auxilium  prcedetcrminans  non  potest  iutelligi 

comparatione  ipsius  cor.sensus  ;  si  autcm  in-  pcr  modum  qualitatis  constitucntis  potentiam 

tclligitur  actum  ipsura  gratiai  cxcitantis  cou-  in  actu  primo.  Minor  de  se  patet  in  qualitate, 

currere  tantum,  instrumentalitcr  elcvatum  a  quai  est  habitus,  quia  habitibus  utimur  cum 

Dco,  cum  hoc  non  sit  connaturale  tali  actui,  volumus,  ct  qnia  alias  babifus  charitatis,  qui 


430  DE  VERA  INTELLIGENTI.V  AUXILII 

est  omnium  perfectissimus,  determinaret  vo- 
luntatemad  unum,  et  ita  redderet  voluntatem 
impecrabilem,  de  qua  re  nonniliil  supra  dixi- 
mus.  De  qualitate  autem  transeunte,  etiamsi 
daretur,  probatur  idem,  quia  talis  qualitas 
quoad  vim  agendi  esset  ejusdem  rationis  cum 
liabitu,  et  veluti  qucedam  participatio  ejus,  so- 
lumquc  difTcrens  ab  illo  in  carentia  perma- 
nenticT,  ac  proinde  existeret  minus  perfecta. 
Ergo  non  magis  posset  determinare  potcn- 
tiam  quam  habitus. 

Ratio  vero  utriusque  est,  quia  qualitas  sic 
inlia?rcns  solum  potest  inclinarc  voluntatem, 
non  tamen  privare  illam  potestate  suspen- 
dendi  influxum  suum,  sine  quo  qualitas  ipsa 
nihil  potcsteflicere.  Neque  etiam  videtur  pos- 
sibihs  creata  qualitas  ita  impellens  volunta- 
tem,  ut  non  possit  ei  resistere,  seu  sese  conti- 
nere,  suum  actum  suspendendo,  sed  videtur 
hoc  proprium  divinse  omnipotentiffi  propter 
infmitatem  suam  et  propter  dominium  quod 
habet  supra  ipsam  voluntatem.  Dices  ratio- 
nem  hanc  non  liabere  vires  contra  eos  qui  di- 
cunt  auxiHum  efficax  non  ita  dcterminare 
voluntatem,  ut  auferat  potestatem  resistendi 
etiam  insensu  composito.  Respondeo,  qui  hoc 
dicunt,  vel  non  ponere  determinationem  phy- 
sicam,  sed  ad  summum  moralem ,  seu  per 
aliquam  inclinationem  ;  vel  si  de  physica 
pra^detcrminatione  loquuntur,  rcpugnantia 
dicere,  ut  rationes  factai  ostendunt,  et  in  su- 
perioribus  tactum  est,  et  in  sequentibus,  prse- 
sertim  in  cap.  ultimo,  repetemus. 

CAPUT  XXIX. 

CONCLUSIO   SUPERIORIS  DISCURSUS,   ET   COROLLARIA 
QVJR    EX   ILLO   INFERUNTUR. 

Ex  his  omnibus  imprimis  concluditur  id 
quod  praecipue  est  in  totohoCxOpereintentum, 
scilicet,  non  posse  dari  auxilium  physice  pi'ce- 
determinans,  quod  a  solo  Deo  fiat ;  quia  opor- 
teret  esse  in  rc  distinctum  ab  auxilio  conco- 
mitante,  ut  probatum  est  ;  ostensnm  autem 
etiam  est  nihil  intelligi  posse  ita  distinctum  ; 
ergo  recte  concluditur  tale  auxilium  nihil  om- 
nino  esse. 

Quaproptcr  in  ilia  comparationc  inter  de- 
terminationem  et  concursum,  dicendum  est 
vel  nullam  esse  distinctionem,  vel  solum  ra- 
tionis  ;  determinatio  enim  voluntatis  nihil 
aliud  est  quam  illa  aclio  libera  per  quam  fit 
consensus  voluntatis,  quia  non  est  actus  pri- 
mus,  ut  probatum  est  ;    ergo  actio  ;  ibi  au- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tem  in  re  unica   tantum  intervenit  actio.  ut 
est  etiam  probatum  ;   ergo. 

At  vero  actio  duplici  modo  potest  ratione 
distingui.  Primo,  in  ordinead  suum  eflcctum 
formalem  ;  respicit  cnim  subjectum  et  tcriui- 
num  ;  et  praicise  concepta,  ut  afficit  subjec- 
tum,  vocatur  determinatio,  quia  potentiara 
indifterentem  quoad  unam  partcm  reducit  in 
actum  secundum  ;  concepta  vero  in  ordine  ad 
terminum,  vocatur  influxus  seu  cffectio.  Se- 
cundo,  potest  distingui  ratione  in  ordine  ad 
causas  efiicientes  ;  est  enim  a  Deo  ct  a  libero 
arbitrio;  ct  prpecise  conccpta,  ut  est  a  Dco, 
vocatur  auxilium  seu  concursus  ;  ut  vero  cst 
a  voluntate,  vocatur  influxus  liberiarbitrii;  et 
hsec  posterior  distinctio  applicari  potest  ad 
singula  membra  prioris  distinctionis ;  sive  enim 
illa  actio  concipiatur  in  ordine  ad  subjectum, 
sive  in  ordine  ad  terminum,  non  fit  sine  con- 
cursu  Dci  et  influxu  liberi  arbitrii.  Si  ergo  de- 
terminatio,  nt  est  actio  iUo  modo  conccpta, 
comparetur  ad  concursum  prout  ad  iflam  sic 
conccptam  rcquiritur,  ad  summum  distingui 
possunt  ratione,  ut  conceptus  partialis  ct  in- 
tcgri.  Nam  determinatio  dicittotam  actionem 
ut  determinativam  potentiae;  concursus  vel 
auxihum  significat  prsecise  influxum  Dei  ad 
iUam  actioncm  dcterminativam  potenties.  Si 
vero  comparetur  ad  concursum  Dei  respectu 
termini,  sic  erit  quoddam  novum  fundamen- 
tum  distinctionis  ;  tota  vcro  manet  infra  lati- 
tudinem  distinctionis  rationis. 

Secundo,  explicatur  facile  ex  dictis  compa- 
ratio  alia  inter  dcterminationem  et  concursum 
in  ratione  actus  primi  et  secundi.  Dicendum 
est  enim  utraque  voce  significari  actum  se- 
cundum,  et  nullo  modo  comparari  inter  se 
tanquam  actum  primum  et  secundum,  sed 
tanquam  diversos  conceptus  seu  rationes 
ejusdem  actus  secundi.  Possumus  enim  loqui 
de  determinatione  in  fieri,  et  in  facto  esse, 
seuin  termino;  cthoc  posteriori  modo  constat 
esse  actum  secundura,  scilicet  ipsura  consen- 
sura,  qui  est  unicus  lerrainus  illius  raotionis  et 
auxilii,  ui  ostensum  ;  cst  in  fieri  aulera  est 
etiam  actio,  seu  productio  ipsius  conscnsus, 
et  ita  etiam  cst  actus  secundus  imperfectus, 
distinguiturque  ab  alio  tanquara  via  a  tcrraino, 
quffi  est  distinctio  raodalis;  actio  enini  seu  via 
non  coraparatur  ad  terrainum  tanquam  actus 
priraus  ad  secundum,  sed  ut  imperfectum  ad 
perfectuni  in  eodcm  gcnere  actus,  et  ideo  si 
terrainus  est  quidam  actus  secundus  perfec- 
tus,  actio  ad  iUum  est  etiam  actus  secundus, 
hcet  imperfectus.  Goncursus  autem  Dei   vcl 


CAP.  XXIX.  CONCLUSIO  SUPEIUORIS  DISCURSUS,  ETC.  431 

nuxilium  pliysice  efficax  nihil  aliud  est  quam  non  habent  inter  sc  hanc  priorilatem,  quia 

illamet  actio,  ut  a  Deo  manans :  crgo  etiam  neutrum  est  via  ad  alterum,  sed  .simul  com- 

est  ipscmet  actus  secundus,  prout  est  in  fieri  })!ent  unam  viam  ad  imum  terminum.  Itrm 

a  Deo,  ct  quatenus  est  actualc  exercitium  di-  in  re  nullam  prioritatcm  natiirai  intcr  sc  ha- 

vina;  omnipotentiffi,  comparatur  ad  illam  tan-  bent  in  causaHtate  fundatam  ,   quia   nullam 

quam  actus  secundus,  non  actuans  illam,  scd  causalilatcm  intcr  se  habent,  ul  dictum  cst; 

egrediens  qb  illa.    Determinatio   crgo  nullo  habent  erpo  simultatem,  et,  ut  ita  dicam, 

modo  comparatur  ad   concursum,  ut   actus  contendcntiam.  Ouomodo  etiam  Dcus  ipsc  ct 

primus  ad  secundum^  sed  ut  actus  sccundus  hberum  arbitrium  dicuntur  concausae  ad  eain- 

i-atione  distinctus  per  diversos  respectus,  ut  dcm  actioncm,  solumque  dignitate,  perfcc- 

exphcatum  est.  tione,  et  dependentia  ac  universahtate,  potest 

Tertio,  exphcatur  facile  altera  comparatio  dici  auxilium  Dei  prius  quam  intluxus  hberi 

in  causahtate  intcr  determinationem  et  con-  arl)itrii. 

cursum,  seu  intluxum,  sive  Dei,   sive  hberi         Hinc  vero  sumpsit  occasioncm  Cabrcra   ut 

arbitrii.  In  quo  etiam  multum  variant  prffidicti  in  quodam  loco,  disp.  2,  §  5,  n.  8,  injuncto 

auctores,nam  ssepe  contendunt  auxilium  cffi-  num.  105,  mihi  objiceret  quod  dixerira  non 

cax  pra>determinans  esse  principium  et  cau-  dari  auxihum   efficax  prffivium,  seu  proeve- 

sam,  ahquandonegantpropriamcausahtatem.  niens    voluntatem    nostram  ,    prius  natura 

Nam  revera  non  sibiconstant,  ut  lcgenti  facile  quam  consentiat.  Quanquam  autem  ipse  non 

patebit.  Nobis  vero  res  est  clara ;  si  enim  de-  possit  ostendere  locum  in  quo  hoc  formah- 

terminatio  J-umatur  ut  perfecta,  seu  in  ter-  ter  dixerim,  nihilominus,   si  loquatur  de  au- 

mino,  sic  non  sohim  non  est  causa,  verum  xiho  physice  et   actualiter  determinante  vo- 

etiam  est  quodammodo  effectus  ipsius  auxihi  luntatem,  nunc   dictum  ipsum  tanqnam  ve- 

seu  concursus,  eo  modo  quo  actio  est  causa  rum  admitto,  loquendo  de  prioritate  naturse 

termini,  proprius  vero  dicitur  via;  loquor  au-  in  causahtate  fundata.  Si  autem  absolute  lo- 

tem  de  auxilio  actuah,  nam  iUud  quodest  per  quatur  de  auxilio  pra^veniente  efficaci   quo- 

modum  priucipii  cst  propriissima  causa  effi-  cumque  modo,  sic  falsa  est  impositio,  cum 

ciens,  sive  sit  habitus,  sive  Deus  ipse.  Si  au-  ego,  hb.  3  de  Auxil.,  cap.  6  et  14,  exprofesso 

tem  loquamur  de  determinatione  in  fieri,  sic  ostendam  inter  auxilia  proevenientia  csse  au- 

nullo  modo  comparatur  ad  concursum,  nec  xihum  efficax,  quod  positum  est  in  vocatione 

tanquam  causa ,  nec  tanquam  effectus ;  sed  congrua. 

sohim  tanquam  eadem  via  aliter  vel  ahter        Idem  d.  3,  p.    62,  art.    £,  dub.   {,   circa 

concepta,  ut  declaratum  est.  Quare  si  auxihum  3  arg.  —  Sumpsit  etiam  ex  eodem  loco  oc- 

Dei  efficax,  prout  est  in  fieri,  ad  ipsum  con-  casionem    raihi    iraponendi    quod   dixeiim  , 

cursum  comparetur,  omnino  significant  eam-  auxilium  efficax  Dei  et  influxum  liberi  arbitrii 

dem  viam,  ut  egredientem  a  Deo.  Imo  etiam  a  semutuo  dependcre,  sed  abutilur  verbis  quse 

si  compareturad  influxum  voluntatis,  non  ha-  in  me  non  lcgit.  Quoniodo  enim  inter  se  de- 

bet  propriam  rationera  causffi  respectu  ilhuSj  pendent,  qua?   in  re  non  distinguuntur?  Lo- 

quia  in  re  non  distinguuntur,  sed  coraparantur  quimur  enim  de  auxiho  actuah  physico,  cjuod 

tanquara  dua;  viffi  partiales,  seu  inadKquatre  simul  quidem  est  cum  intluxu  libcri  arbitrii, 

simultanese,  et  necessario   connexae,  ex  sola  non  propter  mutuam  dependentiam,  sed  pro- 

ratione  distinctse.  pter    mutuam    essentialem    inclusionera    ct 

Ultimo  ,  cxpeditur  facile    aha  comparatio  identitatem.  Secus  vero  est  si   sit  scrmo   de 

inter  auxihum,  determinationcm  seu  concur-  vero  auxiho  efficaci  pra3veniente,  nam  ihud 

sum  in  ratione  prioris  vel  posterioris,  aut  si-  est  vera  causa  a  qua  dependet  intluxus  hberi 

multatis.  Omissis  autem  dictis  illorum  aucto-  arbitrii  quoad  suura  esse  seu  fieri;  ipsura  ve- 

rura,  in  quibus  profecto  non  sibi  constant,  ut  ro  auxilium  prgeveniens  in  suo  esse  non  pen- 

ex  dictis  facile  patet,  dicendum  est  respectu  dct  ab  influxu  hberi  arbitrii ;  ut  autem  ope- 

determinationis  in  facto  esse  ct  in  termino,  rctur   ct  actualitcr  efficiat,  pendet  quodani- 

auxilium  Dei  esse  prius  natura,  eo  modo  quo  modo  ab  ipso  libero  arbitrio,  non  ut  ex  cau- 

actio  est  prior  natura  quara  terminus.  Hac  sa^  sed  ut  a  concausa  ejusdem  aclionis. 
autem  ratione,  etiam  intluxus  liberi  arbitrii         Surapsit  denique  occasioncm  arguendi  me, 

est  prior  sua  determinatione,  quia  est  etiara  eo  quod   dixerira  auxilium  efficax   non  esse 

via  ad  illani.  At  vero  comparando   inter  se  intluxum  Dei  in  causam.  Ego  vero  non  de 

auxilium  cfficax  Dei  et  intluxum  hberi  arbitrii,  auxilio  efficaci  pr«venientc  hoc  dixi,  sed  de 


432  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

actuali  influxu  gratioe  cooperantis  ;  ille  cniin 
cst  idcm  in  re  cum  suo  termino,  et  ideo  in 
subjecto  ipsiusmet  termini  seu  eflfectus  reci- 
pitur,  non  in  causa.  Loc[uimur  autem  proprie 
et  formaliter. 

CAPUT  XXX. 

CONFERUNTUR     UTRIUSQUE    SENTENTIiE     RATIONES 
SUMMATLM   PROPOSIT^. 

Aggredimur  tertiam  hujus  operis  partem, 
in  qua  promisimus  in  cxamon  adduccre  utrius- 
que  sententiai  allegationes  et  fundamcnta 
prsecipua;  quod  utile  fore  speramus,  ut  lec- 
tor  ante  oculos  habere  possit  totum  pondus 
tam  auctoritatum  quam  ratiorum.  Nam  licet 
in  Theologia  prBevaleat  auctoritas,  ratio  etiam 
magnum  pondus  habet;  prajsertim  quando 
ad  principia  et  dogmata  fidei  reducitur,  ut  in 
prsesenti  materia  fieri  vidcbimus;  ct  idco,  ut 
crcdimus,  rationum  collatio  plurimum  deser- 
viet  ad  intelligenda  Scripturae,  Gonciliorum  et 
Patrum  testimonia ;  et  ideo  eam  pi-eemittere 
visum  cst.  Optimeque  in  hunc  locum  cadit, 
ef^t  enim  superioribus  annexa,  et  ad  ea  qure 
diccnda  sunt  viam  prteparat. 

Duo  autcm  sunt  modi  argumentandi  inhac 
materia,  ad  quos  tanquam  ad  duo  praecipua 
capita  omnes  rationes  reducuntur,  scihcct, 
dcduccndo  ad  incommoda  contra  rccepta  fi- 
dei  dogmata  sanamque  doctrinam,  et  dkecte 
ostendendo  veritatem  alterius  sententise,  et 
utramque  viam  attingcmus,  priusque  nostram 
scntcntiam  comprobabimus ,  deinde  rationes 
alterius  expendcmus.  Hoc  discrimine  obser- 
vato,  quod  pro  nostra  sententia  solum  ati'ei"e- 
mus  ea  qua^  nobis  videntur  efficacia,  et  ideo 
paucis  rationibus  utemur;  in  singulis  vero, 
quidhactenusrcsponsumsit,  etquamsit  insuf- 
ficiens  ad  difticultatem  evadendam  aperiemus. 
Pro  contraria  vero  scntentia,  rationes  omnes 
quai  ab  auctoribus  ejus  hactenus  propositse 
vel  insinuatoe  sunt,  quantumvis  leves  ac  futi- 
les  multffl  illarum  esse  vidcantur,  in  medium 
alferemus,  ne  quidquam  subtcrfugerc  videa- 
raur. 

Prima  ergo  ratio  ab  inconvenienti,  qua  nos 
probamus  determinationem  ad  unum  a  solo 
Deo  factam  in  voluntatc,  et  ordine  naturffi 
praiviam  ad  conscnsum ,  non  posse  esse  ne- 
ccssariam  ad  morales  et  supernaturales  ac- 
tus  ejusdem  voluntatis,  est  quia  repugnat 
vero  usui  libertalis,  et  destruit  iilum ,  quod 
constat  Gsse  magnum  inconvenicns;  sic  enim 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tales  actus  nec  liberi  cssent ,  nec  morales. 
Assumptum  patet,  tum  quia  determiuatio  ad 
unum,  prcesertim  quoad  exercitium  actas, 
et  indiftercntia,  in  qua  consistit  libertas,  for- 
maliter  et  contradictorie  opponuntur;  tum 
etiam  quia  usus  libertatis  consistit  in  hoc 
quod  voluntas  domina  existcns  suce  deterrai- 
nationis  se  flcctat  ad  altcram  partera,  quo 
dominio  non  utitur  quando  ab  alio  flectitur 
seu  determinatur ;  tum  denique  quia  liberta- 
tis  usus  juxta  diclam  sententiara  non  inveni- 
tur  circa  ipsara  determinationera  ;  quia  juxta 
camdem  sentcntiam  voluutas  mcre  passive  se 
habet  recipiendo  iflam;  usus  autem  libertatis 
non  est  in  recipiendo,  sed  in  agendo.  Nec 
etiam  rcpcritur  libertas  in  usu,  ut  sic  dicara, 
talis  determinationis,  quia  ille  non  subjacet 
dominio  ct  potestati  voluntatis,  cum  ipsa  non 
valeat  deterrainationem  illam  continere,  ne 
in  actum  prodeat ;  ergo  perit  libertatis  usus. 

Huic  rationi  variis  modis  occurritur.  Pri- 
mus  est  ad  actum  liberura  non  esse  necessa- 
riam  indifrcrentiam  voluntatis,  sed  sufficere 
indifferentiara  judicii  vel  objecti,  ut  propositi 
pcr  tale  judicium,  quse  indiftcrentia  judicii 
manct  non  obstante  dicta  prgedeterminatio- 
ne.  Sed  instamus,  quia  formalis  libertas  non 
est  in  judicio,  sed  in  voluntate  ;  ergo  ad  ve- 
rum  usum  libertatis,  licet  sit  necessaria  in- 
difterentia  judicii  tanquara  radix  ejus  ,  non 
taracn  sufficit ;  sed  retincnda  cst  in  ipsa  vo- 
luntate.  Seciindo,  quia  dominium  actus  non 
consistit  in  indifferentia  judicii,  sed  in  potes- 
tate  intrinseca  volunlatis  ;  ergo  si  voluntas 
privatur  hac  polestate,  vel  impeditur  usu  il- 
lius ,  non  exercet  actum  tanquam  domina 
ejus ;  ergo  revera  actus  non  esl  liber.  Tertio, 
quia  stanle  eodera  judicio,  Deus  potest  ne- 
cessitare  vuiuntatem  ad  actum,  cura  tioc  non 
implicet  contradictionem,  et  tunc  actus  vo- 
luntatis  non  esset  liber;  ergo  signura  est  in- 
difterentiara  judicii  non  sufficere  ad  liberta- 
tem. 

Secunda  responsio  est  voluntatem  retinere 
suam  iudili'»  rentiam  non  obstante  determina- 
tione,  quia  in  scnsu  diviso  potcst  agcre  ct 
non  agere ,  licct  in  sensu  composito,  id  est, 
rccepta  ct  durante  determinatione,  non  pos- 
sit  non  agere.  Quia  impotentia,  qua  provenit 
tantura  ex  sensu  composito,  non  inducit  ne- 
cessitatem  simpliciter,  sed  secundum  quid, 
quse  non  rcpugnat  libcrtati.  Priorem  partem 
declarat  quidam  modernus,  quia  illud  est  ne- 
cessarium  simpliciter,  quod  intrinscce  et  ex 
propria   natima  est  determinatum   ad  csse ; 


CAP.  XXX.  CONFEnUNTUR  UTRICSQUE  SENTENTl/E  RATIONES,  ETC. 


433 


unde  si  tantum  ab  extrinseco  sit  dctermina- 
tum  ad  esse,  erit  tantiirn  necessarium  sccun- 
dum  quid.  Altera  vero  pars,  scilicet  hanc  ne- 
ccssitatem  secundum  quid  non  repugnare  li- 
bertati  seu  contingenlia:>. ,  constat  ex  Aristo- 
telc,  lib.  4  Periherm.,  circa  fmem,  et  D.  Tho- 
ma,  ibi,  lcct.  13.  Conslat  item  inductione  sen 
cxemphs;  quiaposita  Dci  voluntate,  praidesti- 
natione  ac  prsescienlia  de  futura  voluntatis 
actione,  necesse  est  sequi,  et  nihilominus  li- 
bere  sequitur. 

SwpfosUio  altcra  antecedentis ,  altera  con- 
sequentls.  —  Sed  instamus  primo,  quia  Con- 
cihum  Tridcntinum,  sess.  G,  cap.  S,  et  c.  4, 
ad  libertatem  requirit  indiffcrentiam  et  potes- 
tatem  resistcndi,  supposita  quacumque  gratia 
praeveniente,  et  in  sensu  ejus  composito,  ut 
supra  expcndimus,  et  infra  etiam  atlingcmus. 


impcliitur,  non  neccssitari  simpHcitcr  ad  il- 
lum  motum,  quia  non  est  intrinsece  et  ex 
natura  sua  dctcrminatus  ad  illum,  scd  pcr 
impulsum  extrinsecus  impressum  ?  Necessi- 
tas  ergo  simpliciter  duplex  est,  una  ab  in- 
trinscco  scu  una  naturahs,  et  altera  violenta 
vel  praiternaturalis,  et  utraque  rcpugnat  h- 
bcrtati,  si  in  suppositione  ipsa,  seu  causa  in- 
ducente  necessitatem  ,  non  praisupponitur 
dependentia  ab  usu  libertatis;  sicut  est  in  in- 
tentionc  finis  respcctu  clectionis  unici  medii. 
Quod  si  quis  dicat  necessitatem  simpliciter 
scmper  csse  ab  intrinseco,  saltem  ex  parte 
proximi  principii,  ut,  in  exemplo  posito  de  la- 
pide  sursum  moto,  necessitas  illius  eflectus 
nascitur  cx  intrinseca  natura  impulsus,  ctiam- 
si  ipse  ab  cxtrinseco  sit  impressus ,  libenter 
accipimus  rcsponsum,  nam  decJarat  et  con- 


Secundo,  quia  Putres ,  praecipue  Anselmus,  firmat  in  pra;senti  intervenire  necessitatera 

de   Concordia  ,    recte    distinguunt   dupUccm  simpliciter,  si  vera  est  illa  sententia.  Nam  il- 

suppositionem,  alteram  antccedentcm,  ct  al-  lud  auxihum  efficax,  quod  determinatio  vo- 

tcram  subsequentcm  ;  et  necessitatem  ortam  catur,  cx  intrinseca  sua  natura  habet  omnino 

ex  suppositione  antccedcnti  dicunt  repugna-  inducere  talem  efTectum,    et  voluntatem  ita 

rc  libertati,  quamvis  illa  suppositio  ab  extrin-  trahere  ad  operandum,  ut  non  valeat  illi  resis- 

seco  proveniat,  dummodo  sit  posita  indepen-  tere;  ergo  facta  illa  suppositione,  jam  est  ne- 


dcnter  a  libertatc  hominis,  et  sit  causa  incvi- 
tabilitcr  induccns  clfectum ;  suppositionom 
autem  consequentem  dicunt  non  tollere  li- 
bertatem  ,  quia  in  seipsa  includit  et  supponit 
usum  libertatis.  Et  haec  est  vera  et  propria 
intcUigentia  sensus  compositi  et  divisi,  pcr 
qucm  defenditur  libcrtas,  non  obstanle  ne- 
cessitate  ex  supposilione  ;  sic  autem  non  po- 
tcst  in  praesenti  applicari,  quia  supposilio  iUa 
antecedcns  est;  ponitur  cnim  independcnter 
ab  hominis  libertate,  et  inevitabilitcr  inducit 
eifcctum.  Quocirca  si  in  univcrsum  putctur 
nullam  necessitatem  sensus  compositi  ex  sup- 
positione  accidentaria  seu  extrinseca  tollcre 
usum  hbertatis,magnus  error  est,  alioqui  ncc 
Dcus  ipsc  posset  volunlatem  necessitare.  Est- 
que  ratio  cfficax ,  quia  si  suppositio  non  cst 


cessitas  ab  intrinseco  ;  undc  cum  alias   sup- 
positio  libcra  non  sit,  perit  libertas. 

Tertia  responsio  est,  non  obstante  hac  de- 
terminatione,  et  in  sensu  etiam  composito 
posse  voluntatem  resistere  ,  et  nihilominus 
infallibilc  esse  quod  non  resistct ;  et  ita  ibi 
solum  intervenire  necessitatem  infallibilitalis, 
quae  cum  libertate  esse  potest ;  non  vero  esse 
necessitatem  inevitabilem,  quoe  cum  libertate 
pugnat.  Sed  instatur,  quia  illa  distinrtio  vel 
dcstruit  suam  sententiam,  et  ab  illa  rcccdit, 
vcl  consistit  tantum  iu  verbis,  et  contradicto- 
ria  includit.  Posita  enim  determinationc,  aut 
est  infallibile  futurum  consensum  ex  intrin- 
seca  vi  et  natura  talis  determinationis,  vel 
non  ex  hoc  capite,  sed  aliunde.  Si  hoc  poste- 
rius  dicatur,  receditur  a  sententia,   qure  in 


libera,  et  dimanatio  efTcctus  a  tali  supposi-    hoc  potissimum  consistit,  ut  auxilium  efficax 


tione  non  subditur  facultati  liberse ,  sed  po- 
tius  illam  secum  rapit,  et  inevitabihter  trahit 
ad  operandura,  ubi  cst  usus  libertatis?  Aut 
quid  rcfert  quod  illa  suppositio  ab  extrinscco 
proveniat?  Etenim  si  csset  intrinseca  et  inna- 
ta ,  plane  induceret  necessitatem ;  eamdera 
ergo  vel  majorem  fert,  etiamsi  extrinsecus  sit 
iUata. 


de  se  et  ex  intrinseca  vi  sit  efficax,  id  est 
facicns  ut  voluntas  faciat  infaUibiliter.  Secun- 
do.  hac  ratione  dicunt  hi  auctorcs  hanc  in- 
fallibilitatem  esse  in  ipsa  voluntate  sic  de- 
terminata  tanquam  in  causa ;  ergo  infaJIibili- 
tas  est  ex  virtute  causae.  Tertio,  voluutas  af- 
fecta  iUa  determinatione  adhuc  est  inditfe- 
rens  et  potens  ad  utrumlibet ;  quomodo  ergo 


Necessitas  simpUciter  est  dttplex.  —  Quare  est  dcterminata  ad  unam  parlcm  cum  infalli- 

fiivolum  est  novam  fingere  diffinitioncm  ne-  bihtate  eflcctus  ex  vi  determinationis?  Quar- 

ccssarii  simpliciter,  ad  fugicndam  difficulta-  to,  si  altenta  natura  talis  determinationis  non 

tem.  Quis  cnim  dicat  lapidem,  cum   sursum  repugnat  voluntatem  cessare  a  sua  operalio- 

X.  28 


43-4  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AIXIL!!  LFFICACIS,  EJUSOUE  CONCORDIA. 

ne  et  illi  resisteve,  undc   est  infnlliljjle  nun-  in  crrorem  Pelagii.  Et  preeterea  satis  absur- 

quam  hffic  dao  conjungi,  scilicet,  voiuntatem  dv.m  cst  confitcri  priraam  voluntatem  creden- 

habcre  iJlud  auxiJiura  ct  non  operari?  Dices  di,  in  eo  qui  vocalur  ad  fidcra,  aut  contritio- 

essc  infallibile  ex  pra-scientia  Dci ;  at  hoc  in-  nem  in  eo  qui  vocatur  ad  pcenitentiam,  non 

quirimus,  unde  constct  Deum  hoc  prascivis-  cssc  in  se  actum  libcrum,  scd  sohim  per  dc- 

se,  cnm  objcctura  hoc  non  requh^at;  dicam  nominationem  extrinsccam,  aut  nescio  qua 

cnim  oppositum  potius  in  multis  praevidisse,  dispositione  libera,  qua  posita,  Deus  neces- 

ncgaturos,  scihcet,  consensum,  non  obstantc  sitat  voluntatem  ad  actnm  contritionis  ;  quod 

illa  determinatione,  quia  id  non  repugnat,  et  salis  cst  alienum  a  sensu  fidclium,  et  a  verbis 

alia  generahs  prwscientia   opposiii   effcctus  iliis  :   Convertimird  ad  mc,   quibus  libertatis 

voluntarie  asseritur.  Responderi  etiara  potcst  nostrffiadmonemur,utConciIiumTridentinum 

illud  esse  infallibile,   quia  Deus  ita  decrevit.  uixit;  ista  ergo  conversio  ad  Deum  in  se  libe- 

Atdccretumvoluntatis  Dei,  quod  estprimara-  ra  est,  et  non  tantum  in  prtevia  disposilione. 
dix  iJIias  infallibihtatis,  apphcat  medium  pro-         Sccunda  ratio  principalis,  ab  inconvcnienti 

portionatum,  et  de  illa  rursus  inquirimus  an  cliam   dcsnmpta,   dirccte   solum  probat  talc 

ex  intrinseca  vi  inducatillam  infallibilitatem;  auxilium  cfhcax,   quale  ab  his  auctoribuspo- 

nara  si  hoc  negatur,  necessario  recurrendum  nitar,  nonpossc  csse  necessarium  ad  supcr- 

cst  ad  scientiam  conditionatam  de  consensu  naturaliter  operandum  ;  hinc  tamcn  suflicien- 

futuro,  si  talis  suppositio  ponatur,  non  ex  vi  ter  concluditur  non  dari  tale  auxilium,  saltem 

illius,    sed  ex  mero  usu  libcrtatis  ,  quod  nos  sccnndumordinariamlegem;  quia  vel  oranino 

intendimus.  rcpugnat  libcrtati,  ut  ostcnsum  est,  vel  saltem 

At  vero  si  infallibilitas  illius  efTectus  est  ex  non  est  consentaneum  suavitati  divinse  provi- 

vi  talis  determinationis ,   tanquam  proximse  dcntioe,    attento   connaturali  modo  operandi 

causce  ,  vel  uJiirai   complementi   ejus  ,   tunc  voluntatis  humana3.  Dcnique  quia  scclnsa  ne- 

ignorantia  vocis  est  distingucre  inter  cffcclum  ccssitate  nnllum  potcst  cogitari  firmum  fun- 

infailibilem  et  inevjtabilem^  quia  non  aliundc  dauientum  illius  positionis,  quffi  alias  innume- 

est  infahibihs,  nisi  quia  est  inevitabilis.  Item  meris  et  insupcrabilibus  difficultatibus    nos 

in  eo  sensu  implicat  contradictionem  volun-  involvit.   Ratio   ergo  est  quia,  si  illnd  auxi- 

tatem  posse  in  scnsu  composito  non  consen-  lium  efficaxnecessariura  est  ad  salutem,  ora- 

tire,  quia  potcstas  in  scnsu  coraposito  cst  po-  ncs  qui  illnd  non  recipiunt  carcbunt  anxhio 

testas  ad  poncndura  simnl  unum  cura  altcro;  sutficicnli  ad  consequcndam  salutem ;  et  ita 

iraplicat  autem  simul  in  cadem  voluntate  po-  omnes,  qui  damnantur,  darauabuntur  ex  de- 

nerc  determinationem  ad  consensum  et  ca-  feclu  anxilh  sufficientis,  quod  sine  dnbio  est 

rentiam  consensus,  aut  poni  tale   auxilium  fidei  contraiium.ScqucIa  patet,  quiasufficiens 

efiicax,  et  non  scqui  effectam.  Sicut  iraplicat  auxilinra  ad  aliquod  opus  includit  saltcm  ea 

contradictionera  siraul  poni  decrctum  Doi  ef-  omnia  qua.'  necessaria  sunt  ad  tale  opus  cf- 

ficax  quo  horao  consentiat,  et  nihilominus  in  ficicndum ;  nam  si  aliquid  necessarium  decst, 

reipsa  et  in  effectu  non  consentiat;  nam  illud  sine  illo  irapossibile  cst  fieri  opus;  nam  in 

auxilinm  censctur  natura  sua  esse  quasi  sc-  hoc  consistit  talis  necessitas ;    ergo  defectus 

men  vel  instrumentum  virtute  includens  iUud  auxilii  necessarii  causat  impotentiam  agendi ; 

decretura  Dei.  Tandera  deterrainatio  illa  ut  ergo  toliit  sufficicntiam  ad  operandum. 
de  se  possit  infallibiliter  inducere  consensum,        Respondent  primo,  auxilium  efficax  non  da- 

nccesse  est  ut  liabeat  virtutem  et  efficaciam  re  potestatem  operandi,  sed  ipsura  operari , 

intrinsccarasupraindift^crentiametpotcstatcm  et  ita  non  cssc  neccssarium  ad  posse,  scd  ad 

voluntatis,  ut  pcr  eara  irapediri  non  possit  ;  agcre,  ideoquc  absque  iho  dari  auxilium  suf- 

crgo  implicatio  cst  diccre  voluntatcra  habcre  ficicns,  quia  illud  dicitur  auxiliura  sufficiens 

potestatcm  resistendi  illi  determinalioni.  quod  dat  posse,   licet  non  det  operari.  Scd 

Quarta  responsio  est,  determinationcra  ip-  instaraus  prirao,  quia  haec  responsio  non  sibi 

cnm  esse  aliquando  libcram  ratione  alicujus  constat,  scd  destruit  opinioncm,  quia  si  hoc 

piawiai  dJspositionis  hberffi  proptcr  quam  da-  anxilium  prcedeterminans  ncccssarium   est, 

tur,  et  sine  qua  non  datur.  Scd  in  scqucnti  idco  cst  quia  voluntas  indiffcrcns  aut  virtus 

puncto,  et  ratione,  ostendcmus  hanc  disposi-  proxima  cansoe  secunda?  de  se  est  insufficiens 

tionem  esse  impossibilem,  ct  involverc  rcpu-  scu  incompleta   virtus  ad  agendum,  nisi  pcr 

giKintiam  cura  ipsaraet  scntcntia  de  praxlc-  hanc  molionem  praniam  seu  dcterminatio- 

tGrrainaliono  efficaci,  nisi  multum  inciinctur  ncm  primaj  causa'  compleatur  in  actn  primo, 


CAP.  XXX.  CONFrT.UNTUR  UTIUUSQUE  SENTEXTI.E  RATIONES,  ETC.  435 

seu   applicotnr  aut  elevctur  ad  operandum;  pliciler   cst   neccssarium  ad  cliciondum  ac- 

ergo  siuc  tali  dctorminatione  voluntas,  ctiam  tum;  crpro  si  iilud  non  datur,  ncque  otfertur, 

clcvata  pcr  auxilia  pr»cedcntia,  est  insufu-  nec  est  in  hominis  potcstatc  lial>cre  illud,  rc- 

cicns  principiimi  ct  impotens,    etiam  iu  actu  vera    liomo  est  simpliciter  impotcns  ud  cli- 

priino,  ad  talem  operationcm;  crgo  talc  auxi-  cicudum  actum. 

lium  non  solum  est  neccssarium  ad  a.crcrc,  Unde    argumcntor    secundo   eontra   illara 

sed  eiiam  ad  possc.  Confirmatur,  namvolun-  evai-iouern,  quia  in  prffisenti  materia  non  cst 

tas  priusnatura  rccipit  in  se  hanc  detcrmina-  considcraada   sola    auxiliorum    sufficicntia  , 

tioncm  auxilii  effi"acis  quam  ipsa  opcretur;  quae  ad  potestatemphysicam  in  aliquogenere 

crgo  in  illo  priori  ronstituitur  voluntasin  ali-  causse  satis  sit,  sed  qupe  simplicitcr  sufficiat 

quo   actu    pcr  talem  determiuationem ;  scd  ad  potcstatcm  moralem  opcrandi ;  ad  hanc 

non  constituitur  in  actu  secundo  vitali;  nara  autem  moralcm  potcstatem  imprimis  neces- 

illa  dctcrraiuatio  non  est  actus  vitaJis,  quia  saria  sunt  orania   qure  sufficiunt  ad  posse  ; 

voluntas   non  facit  illara,  sed  mcrc  passivc  dcinde   necessarium  cst   ut   sit  in  potestate 

ipsamrecipit ;  ergo  constituitur  in  actu  primo  hominis  hahere  omnia  qua^   sunt  etiam  nc- 

complctc  ;  actus  autcm  primus  dat  possc,  ct  ccssaria  ad  agcndura,  esto  illa  in  actu  non  ha- 

formaliter  uon  dat  agcre  ;  crgo  illud  auxilium  heat,  dum  actu  non  operatur ;  crgo  saltcm  hoc 

est  nccessarium  ad  possc,  ct  non    tantura  ad  raodo   dehct  haherc  hanc  deterrainationrm, 

agere.  Necrefert  si  quisdicat  antc  illud  auxi-  ctiarasi  nou  sit  nccessaria  ad  posse,  sed  age- 

liura  supponi  potcntiam,  quai  cx  parte  horai-  rc  ;  cum  ergo  illam  nonhaheat  in  sua  potesta- 

nis  est  sufficicns  priucipium  agendi,  licet  cx-  te,  non  potcst  verc  dici  haherc  auxilium  &uf- 

pectet  compleracntura   nccessarium  ex  partc  ficicns.  Major  declaratur,  nam  Iktc  sufficicn- 

Dci,  sicut   ad  videudum  potcntia  visiva   cst  tia  auxiliorum  talis  csse  dchct,  per  se  loqucn- 

sufficiens  cx   parte  hominis,   licet  ex  paite  do.  ut  homini  iraputetur  ad  culpara,  si  cum 

ohjecti  indigcat  specie  tanquara  coraplemcn-  talihus  auxiiiis  non  consentiat,  seu  operetur  ; 

to  actus  primi;  hoc  inquam  non  rcfcrt,  nam,  nam  secundum  fidcm  ita  iraputatur;   scd  ad 

liccl  illa  potentia  in  suo  generc  haheat  suam  hoc  neccssarius  est  dictus  modus  potcslalis 

sufficicntiam,    tamen  simpliciter   cst  insuffi-  moralis,  et  non  sufficit  sola  potcntia  physica 

ciens  principium  talis   actionis,  sicut  solus  in  quodara  genere  sufficiens,  quando  reliqua 

visus  ahsolute  est  iusufficiens  principiura  vi-  nccessaria  non  solum  non  hahentur,  verum 

dcndi,  et   horao   quantumvis   hahcat  visum  etiam  nec  sunt  in  horainis  potcstate.    Qui?, 

acutura,  dura  carct  specic,  simplicitcr   dice-  enim  dicat  iraputari  horaini  ad  culpam  quod 

tur  impotcns  ad  videndum.  Maximc  si  non  non  vidcat  res  quarum  species  hahcre  non 

solum  earet  specic,  scd  ctiam  impossihile  illi  potcst,  solura  quia  hahct  sufficicntera  ct  opti- 

cst  comparare  illara,  ut  in  pra^scnti  contingit.  mam  potentiam  visivam  ?   perinde  cnim  sg 

llcspondct  quidam  illud  auxiliura  cfficax  so-  hahet  (juxta  hanc  scntentiara)  voluntas  non 

lum  esse  causam  conscnsus,  tanquam  viam  dctcrminata  a  Dco.  Jam  crgo  prohatur  rainor, 

ad  terrainum,    et  idco  carentiara  illius  non  vcl  potius  cx  dictis  probata  ostcndilur,  quia, 

tollere  pctcntiam  simplicitcr   ad  agcndum,  sine  iis  qu.ie  necessaria  suntad  agendum,  im- 

sed  hanc  suppoui  dicunt  ante  hoc  auxilium  ,  possihile  est  scqni  actionem  ;  crgo  qui  hujus- 

et  consequenter  illud  se  tencrc  poiius  cx  par-  raodi  ncccssaria  nec  hahot  ncc  hahere  potcst, 

te  cffectus  quara  cx  parte  potentia",  esscque  est  sirapliciter  ac  raoralitcr  ncccssario  impo- 

initiura    quoddara    ipsius    conscnsus,    quod  tcns  ad  ageudum ;  ut  si  ego  non  possim  ha- 

prius  a  solo  Deo  fit  quam  voluntas  inlluat.  hcrc  concursum  Dci  ad  videndum,  ero  mora- 

Sed  hoc  primo  repugnat  aliis  dictis  horum  liter  impotens,  ita  ut  mihi  imputari  non  pos- 

auctorum,  qui  volunt  causam  secundam  per  sit  ad  culpam  quod  non  videam,  eliarnsi  cou- 

hoc  auxiliura  cxcitari,  applicari,  et  complcri  cursus  Dci    solum  sit  neccssarius  ad  agcn- 

ad  agcudura  ;    sccundo,   incidit  in  ahud  ah-  dum,  ct  nou   ad  intcrnara  et  particularcm 

surdum,  quod,  scilicet,  actus  vitalis  in  aliquo  potestatem  agendi.  Ita  ergo  si  prKdetermina- 

priori   naturai   fiat  vel  iuchoctur  a  solo  Dco,  tio  physicaper  auxiliura  efficax  cst  neccssaria 

antcquam   causa    secunda    opcrctur  ,   quod  homini  ad  proehendum  conscnsum,  ct  illa  noii 

mullum  quidcm  repugnat  actui  vitali,  ulsic ,  est  in  potestate   hominis  ,  cui  de  facto  nou 

multo  vero  magis  libertati  ejus.   Tcrtio,  sive  datur,   profccto  ncc   concursus  erit  in  cjus 

illud  auxiliumvocetur  via,  sive  causa,  parura  raorali  potestate,  ct  conscqucnter  nou  cou- 

refert  ad  solvendam  difficultatcm ;  quia  sim-  scntire  non  poterit  ei  ad  culpam  imputari.  At 


436  DE  VERA  INTELLIGEiNTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

vero  iion  est  iii  potestate  hominis,  quanlum-  quia  non  est  forma,  nec  intrinsece  nos  afficit, 

vis  sufficicntcr  vocati,  habere  determinatio-  quamvis  intime  in  nobis  sit.  Unde  potentia 

nem  hujusmodi,  quando  Deus  suo  arbitrio  et  quai  in  Deo  est  non  facit  me  potentem,  nec 

potestate  illam  non  imprimit ;   ergo  quoties  hbertas  quae  est  in  Deo  facit  me  formabter  h- 

homo  non  determinatur  a  Deo  ad  consensum,  berum ;  ideoque  hcet  sit  hbenim  Deo  dare  vel 

manet  moraliterimpotens  ad  consentiendum,  non  dare  tale  auxihum,  tamen  non  est  libe- 

atque  adeo  sine  auxilio  sufficienti,  et  conse-  rum  habere  ihud,  et  consequcnter  nec  est  h- 

quenter  excusatur  a  culpa,  quamvis  non  con-  berum  habere  totum  quod  ab  iilo  essentialiter 

sentiat.  Respondet  citatus  auctor  concedendo  pendet.  Et  quamvis  potestas  Dei  ad  dandum 

ho^c  duo,  scilicet,   auxihum  hoc  esse    sim-  auxihumrcddatmemorahterpotentem,  quan- 

phciter  necessarium  ,   ct  non  csse  in  mea  do  ex  parte  Dei  oflertur,  et  est  in  me  potestas 

hbera  potestate  ,   sed  ait   non   sequi   quod  ad   faciendum  aliquid  quo    consequar  ilhid 

consentire  non  est  in  mea  hbera  potestate  ;  auxihum,  quo  sensu  dictum  est  ihud  :  Idpos- 

sicut   non   sequitur  inde  :   Prtcdestinatio  est  surmis  quod  per  amicos  possumus,  tamen  si 

necessaria   ad  bene    operandum   usque    ad  Deus  absohite  mihi  negat  usum  suai  potesta- 

finem  vitse,  et  prffidestinatio  non  est  in  mca  tis,  et  non  dat,  nec  paratus  est  dare  id  quod 

Jibera  potestate ;  ergo  bene    operari  usque  milii  necessarium  est,  profecto  ejus  potestas 

ad   fmem  vit»  non   est  in  mea  hbcra   po-  nullam  utihtatem  mihi  atfert,  ut  me  potentem 

testate  :  Et  ratio,  inquit,  est   qiioniam  Iucg  rcddat ;  maneret  ergo  homo  tunc  impotcns 

smd  simpliciter  necessaria  ex  wquo,  tam  ad  simpliciter ;  nec  instantia  de  prcedestinatione 

operationem  necessariam  quam  ad  operationcm  est  ahcujus  momcnti,  quia  prredestinatio  non 

libcram.  Unde  Deus  non  est  appcllandus  om-  est  principium,  nec  conditio  per  se  necessa- 

nino  causa  cxtrinseca  respectu  nostri.  Sed  hoc  ria  ad  actionem  causae  secundte,  et  sine  ilUi 

profccto  est  niti  contra  manifestam  eviden-  possunt  esse  mah  etfectus  causarum  secun- 

tiam  ;  si  enim  aliquod  principium  vel  adjuto-  darum,  ut  de  peccatis  constat.  Si  autem  ad 

lorium,  quodcumque  ihud  sit,  est  mihi  neces-  salutem  ceternam  conscquendam  ncccssaria 

sarium  ad  videndum  et  ambulandum,  et  niihi  est  praidestinatio  qua3  ordine  rationis  antece- 

non  datur  nec  offertur,  nec  in  me  est  potes-  dat  prfpscientiam,  non  est  propter  necessita- 

las  ad  obtinendum  ihud,  quis  poterit  mihi  tem  vel  dependentiam  causee  secundae  in  ope- 

imputare  quod  non  videam  vel  ambulem,  aut  rando,  sed  propter  cxceilentiam  divinw  pro- 

quis  concipiet  ihud  esse  milii  simphciter  et  videntioe,  ut  alibi  dixi  ct  infra  dicam. 

morahter  possibilc?  nara  si  mihi  est  impossi-  Viderunt  ex  parte  difficultatem  lianc  mo- 

bile  antecedens ,  muUo  magis  erit  impossi-  derni  auctores,  et  ideo  conati  sunt  alium  mo- 

bile  conscquens,  qui  ex  illo  antecedenti  es-  duni  respondendi  supra  tactum  introducere, 

sentialiter  pendet,   sive  tanquam  ex  princi-  affirmando  esse  in  potestate  hbera  hominis 

pio,  sive  tanquara  ex  via  prsevia.  Quid  praete-  habcre  talem  determinationem  ,  et   quando 

rea  refert  ad  hunc   nodum   dissolvendum  ,  illam  non  habet  ipsi  imputari,  quia  sua  culpa 

quod  ihud  auxilium  eequaliter  requiratur  ad  non  habet.  Quod  si  objicias  quod  illa  deter- 

actus  necessarios -et  liberos  ;  inde  enim  so-  minatio  non  est  libera  nec  pcndet  ex  activo 

lum  infertur  tam  causam  necessariam  quam  influxu  voluntatis,  sed  soliusDei,  et  ideo  non 

liberam    esse    simpliciter  insufficientem   ad  potest  pendere  ex  libera  facultate  voluntatis, 

suam  actionera,  si  hoc  auxilium  ei  non  dafur  respondent  ipsam  quidem  determinationem 

neque  offertur,  neque  a  Deo  inchoatur,  posi-  in  se  non  esse  liberam,  postulare  tamen  proe- 

tis  aliis  requisitis   ad  operandum;   id    enim  viam   dispositionem  liberam  ,  ratione  cujus 

evidenter  sequilur    ex  illa    positione  ,    quia  imputari  potest  homini  carcntia  illius,    quia 

ipsa  causa  secunda  non  potest  inchoare  tale  ad  illam  non  se  disposuit.  De  hac  autem  dis- 

auxilium,  seu  prtemotionera,  et  dum  non  in-  positione  quidam  significant  csse  bonura  ali- 

choatur,  nihil  ipsa  agere  potest.  Deinde  quid  quera  usum  sufficientis  ac  prffivenientis  auxi- 

est  quod  dicitur,  Deum  non  csse  omnino  ap-  lii ;  nam  si  quis,  inquiunt,  illo  bene  utatur, 

pellandum  causam  extrinsecam  rcspectu  nos-  utique  aliquod  bonura  proportionatum  ope- 

tri?  Significatur   profecfo    satis    esse  Deum  rando,  eflicax  auxiliura  obtinebit.  Unde  quan- 

posse  nos  excitare  ad  operandum,  ut  nos  di-  do  illud  homo  non  recipit,  idco  est,  quia  non 

camur  simpliciter  posse  operari.  At  vero  iha  bene  est  usus  sufficientibus  auxiliis.  Alii  vero 

propositio  simpliciter  falsa  est,  nam  Deus  ab-  explicant  dispositioncm  illam  prseviam  esse 

solute  est  causa  extrinseca  respectu  nosli"i,  negalivam,  qua^  in  hoc  consistif  quod  vohui- 


CAP.  XXX.  CONFERLNTUR  UTRIUSQUC  SENTENTI.E  RATIONES,  !:TC.  437 

tas,  a  Deo  excitata  ct  vocata,  sinit  se  ab  eo  potestate,  multo  niinus   erunt  omnes  subsc- 

dctcrminari  et  efiicacitcr  moveri ;  undc  qnan-  qnentcs,  qua;  ab  illa  pendcnt. 

do  non  ita  detcrminatur,  idco  cst  quia  ipsa  Venio   ad   altcrara    dispositionera   negati- 

non  se  ferri  sinit,  scd  resistit.  vam,  quae  ideo  excogitata  cst  ut  cvitetur  pro- 

Uterque  vero  modus  luijus  libera?  disposi-  ccssns  factus ,  quia  dispositio  negativa  babcrl 

tionis  elScaciter,  ut  existimo,  rcfellitnr,  quia  potcst   sine   auxilio  elBcaci  vel  pricdctcrmi- 


vel  dcclinat  in  errorem  Pclagii,  vel  in  se  re- 
pugnantiam  involvit.  Et  primum  de  disposi- 
tione  positiva  interrogo  an  liat  a  Hl^ero  ar- 
bitrio  sine  novo  auxilio  gratise  adjuvantis,  ve) 
illudrcquirat.  Si  primum  dicatur,  incHnaturin 
errorcm  Pclagii,  ut  constat ;  si  vero  dicatur 
secundum,  inteiTogo  nlterius  an  illud  auxi- 
lium  gratise  adjuvantis  sit  efficax  nccnc.  Non 
potest  negari  quin  sit  efficax,  cum  babeat  ef- 
fcctum.  Quairam  crgo  rursus  an  illa  cfficacia 
sit  cum  prffidcterminatione  pliysica  voluntatis 
necne.  Nam  si  est  efficax  sine  proedctcrmina- 
tione,  ergo  vobmtas  ad  bonum  usum  liberum 
ac  supcrnaturalem  auxilii  sufficientis  non  in- 
diget  prsedeterminatione  pliysica  ;  crgo  ad 
nullum  actum,  etiamsi  sit  charitatis  Dci  vel 
contritionis,  indigebit  iila,  scd  potcrit  dari 
efficax  auxilium  ad  lios  actus  sine  tali  prcede- 
terminatione,  cum  nulla  sit  major  ratio  de  bis 
quam  de  abis.  0"''i  omncs  sunt  a  causa  se- 
cunda  dependontc  a  prima,  et  omncs  sunt  a 
pbtentia  inditferenti,  et  omncs  denique  sunt 


nante,  pcr  solam  innatam  bbcrtatem,  conli- 
ncndo  actum,  scu  non  rcsistcndo.  At  quis 
non  vidcat  juxta  bunc  explicandi  modum  ni- 
mium  tribui  libero  arbitrio?  Sic  cnim  ultinia 
rcsolutio  ct  discrctio  intcr  duos  bomines  vo- 
catos,  quorum  unus  conscntit,  ct  alter  non 
consentit,  reducitur  in  solum  liberum  arbi- 
trium,  Hic  enimconscntit,  quia  babetauxibum 
efficax,  per  quod  detcrminatur.  Alter  vero 
non  conscntit,  quia  tali  auxilio  carct.  Idco 
autcm  caret,  quia  resistit.  Alter  vero  ideo  il- 
iud  babuit,  quia  ex  sola  sua  libcrtate  se  do- 
cibilem  et  determinabilcm  prffibuit.  Ubi  ergo 
cst  illud  Pauli :  Quis  te  discernit?  hoc  enim 
tcstimonio  ipsi  nos  urgent,  cum  nos  boc  nullo 
modo  tribuanius  soli  libero  arbitrio  sinc  gra- 
tiffi  cooperationc ;  multo  ergo  verius  et  effica- 
cius  urgct  contra  ipsos,  qui  discretionem  re- 
ducunt  in  ipsumraet  horainem  et  libcrum  ar- 
bitrium  solum,  ctiamsi  id  fiat  per  solum  ncga- 
tivumusum.  Dequoetiam  meritopoteritbomo 
in  se  gloriari  contra  intentionera  Pauli,  quia 


supernaturalis  ordinis,  solumquc  diffenmt  in  illeusus  cura  moralis  sit,  tanlumquc  ad  vitam 

perfectione  specifica,  quaenibilrefert  ad  talcm  ffitcrnam  conducat,  ut  ab  illo  omnino  pendeat 

diffcrentiam   constitucndam  ;  sic  ergo  intcl-  auxiliura  cfficax,  merito  posset  bomo  de  illo 

lecta  illa  rcsponsio  totam  sentcntiam  destruit.  gloriari.  Imo  eliam  posset  sibi  soli  tribueie 

Si  autem   auxilium   efficax  ad  illam  prfe-  initnim   cfficaciic  gratia^  quia  datur  propter 


viam  dispositioncm  est  prsedeterminans,  dc 
illo  inquiram  an  sit  in  potestate  bominis 
necne  ;  nara  si  non  est,  non  imputabitur  bo- 
mini  quod  careat  illo,  ct  conscquentcr  nec 
imputabuntur  reliqua  omnia  qua;  inde  pen- 
dent;  si  autem  cst  in  bominis  potestate,  id 
erit  rationc  alterius  praeviae  dispositionis,  quia 
in  se  nnba  prsedctcrminatio  cst  libcra.  Quob- 
rara  ergo  rursus  de  iUa  disposilione  an  sit  cx 
auxilio  efficaci,  necne.  Et  ita  vel  nullum  in- 
veniemus  terminum,  vel  sistendum  est  in  dis- 
positione,  quai  sit  a  libcro  arbitrio  sine  gra- 
tia  adjuvante,  quod  est  Pelagianum  ;  vel  in 
dispositione  facta  cum  gratia  adjuvante  et 
non  pr8edeterrainante,quodconfirraat  senten- 
tiam  nostram  ;  quia  si  in  uno  actu  libero  su- 
pernaturali  id  admittitur,  facile  ad  omnes  ex- 
tendetur ;  vel  certc  sistcndum  cst  in  detcrmi- 
natione,  quae  a  sola  Dei  voluntatc,  et  non  a 
libero  usu  voluntatis  pendeat,  et  ita  relinqui- 
tur  argumentum  factum  in  sua  vi.  Nam  si 
prima   illa  dctcrminatio  non  est  in  bominis 


praniam  dispositionem,  quam  ex  sola  sua  li- 
bertate  babet,  quoe  omnia  multum  inclinant 
in  crrorcm  Pclagii. 

Acccdit  praetcrea  qnod  talis  dispositio  ne- 
gativa  intclligi  nullo  modo  potest,  maxime  in 
opinione  istorum  auctorum  qui  ad  omnes  ac- 
tus  voluntatis,  sive  bonos,  sive  malos,  neces- 
sariam  esse  dicunt  divinam  praedetcrminatio- 
ncm.  Nam  juxta  banc  scntentiam,  quamdiu 
non  acccdit  divina  dcterminatio,  necessario 
manet  voluntas  cura  ncgatione  actus ;  ergo 
in  quocunque  instanti  temporis  concipiatur 
voluntas,  prius  natura  quam  dctcrrainctur  a 
Deo,  tara  ad  voluntatem  credcndi  quam  ad 
voluntatem  non  credendi,  negatio  cujuscum- 
que  actus  non  est  illi  libera,  sed  necessaria ; 
quia  non  potcst  voluntas  illam  cxcludere  nisi 
dctcrrainetur,  et  dctcrminatio  non  in  potes- 
tatc  ejus;  ergo  illa  negatio  non  potcst  jnxla 
illam  sentcntiam  esse  aut  coacipi  tanquam 
dispositio  libera.  Deinde  absolutc  et  in  omni 
scntcntia  declaratur,   positis  duobns  bomini- 


438  DE  VEHA  intellige:stia  aexilu 

hus  reqaaliter  voc.itis  interius  et  cxteriusacl 
fidini},  quorum  alter  in  uuo  instiinti  lemporis 
vclit  crcdere,  alter  vero  eodem  instauti  nolit. 
De  iliis  ergo  dici  non  potest  unum  corum  prius 
natiira  eliceresuum  actum  quara  alium;  quia 
ncque  unus  cst  causa  alterius,  ncque  uUa  ra- 
tio  talis  ordinis  intcr  eos  excogitari  potest ; 
simul  ergo  ettempore  et  natura  uterque  pro- 
dit  in  suura  actum.  At  vero  quatenus  uterque 
eorum,  prius  natura  quam  excatin  actum,  est 
in  potentia  ncutra,  ut  aiunt,  scii  in  potentia 
indifierenti  ad  volendum  vel  nolendum,  uter- 
que  eorum  est  in  dispositione  a^quali,  quia  in 
illo  priori  naturae  neuter  illorum  resistit,  nec 
habet  actum ;  ergo  intelligi  non  potcst  quod 
propter  ina^qualcra  dispositioncra  ncgativam, 
quara  in  eo  priori  naturae  hiibcnt,  unus  eorum 
dcterminetur  ad  volendura  crcdere,  ct  non 
alius.  Ncque  etiara  potest  hitelligi  illa  inre- 
quaHlas  in  sccundo  instanti  natura' ;  quia  in 
illa  jara  nterque  operatur  et  deleruiinatur  ad 
diversum  actura ;  ergo  id  non  provenit  ex 
prffivia  corum  dispositione  ;  sed  ex  sola  Dei 
voluntate  et  cllicacia,  prseveniente  omnem  li- 
bcrtatcm. 

Ex  his  duabus  rationibus,  qucC  sunt  pro^ci- 
pua*  inhac  miUcria,  oriuntur  dure  alia?  ab  in- 
convenientibus  etiam  dcsumptee.  Tertia  ergo 
ratio  est,  quia  ex  iUa  scntcntia  sequitur  ora- 
nes  prfpdcstiuatos  ficri  in  hac  vita  impcccabi- 
lcs  peccato  mortali,  salfem  pro  aliquo  tempore, 
nimirum  ab  illo  iustanti  in  quo  rccipiunt  ju- 
stitiam,!  quam  ex  iufallibiU  Dci  pra^dcstina- 
tione  amphus  amissuri  non  sunt.  Namnthoc 
sit  infallibilc  juxta  illam  scntcntiam,  uccesse 
cst  ut  Dcus  dccrevciit  corura  voluntates  de- 
terminare  ad  servauda  prtcccpla  in  onmi  op- 
portunitate,  vcl  terapoie pro quo obligant. Un- 
de  ctiara  sequitur  ut  decreverit  cum  eis  non 
concurrcre  ad actum  qui  sit  peccalum  mortalc ; 
nr.ra  iranlicat  contradicticmcm  determinare 
voluniatcm  ad  bonum,  et  concurrere  cum  il- 
la  ad  actum  malum.  His  autcm  positis,  plane 
lit  voluntas  honiinis  impcccabilis,  saltem  per 
ext!'insccam  Dci  providcniiam,  tum  quia  vo- 
luntas  dctcrminati  adobservationem  pra'ccpti 
pcr  dctcrminalioncm  ab  alio  impressara,  cui 
ipsa  non  possitresistere,  non  potcst  dechnare 
ad  transgressioncra  ejusdem  praecepti,  quia 
cst  ctiam  resistere  dcterrainationi;  tum  etiam 
quia  voluntas  opcrari  nou  potcst  sine  concursu 
Dei ;  ergo  nec  peccare  potest,  si  Deus  dccre- 
vit  non  concurrere  cura  illa  ad  actura  peccati ; 
est  ergo  illa  voluntas  impcccabilis.  Et  ita  con- 
ccdnnt  aliqui  dciensores  iliius  sententiac,  ut 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

supra  vidimus,  dicentes  donura  perseveran- 
tiop,  quod  oranibus  prffidestiuatis  pro  aliquo 
tcmporc  datur,  rcddcre  hominem  impeccabi- 
lera.  Hoc  autem  est  satis  alienum  a  meute 
Augustini,  ut  videre  licet,  hb.  de  Corrept.  ct 
Grat.,  capit.  11  et  12,  ubi  docet  pcr  donum 
pcrseverantiiB,  quod  elcctis  in  liac  vita  con- 
fertur,  dari  eis  ut  non  peccent,  non  vero  ut 
peccare  non  possint,  quara  sententiara  com- 
munitcr  Thcologi  scquuntur,  et  opposita  mul- 
tumprofccto  dcrogat  hberlati,  ctclhcaciGe  gra- 
tia^,  quatenus  et  voluutati  tribuit  ut  non  pos- 
sit  iufallibiUter  contineri  ne  peccet,  nisi  ne- 
cessitetur  ad  non  peccandum,  et  de  gratia 
uicit  non  posse  praescrvare  voluntatcm  a  pec- 
cato  nisi  necessilando  iUam,  seu,  quod  idem 
cst,  auferendo  potestatcm  pcccandi. 

Quarla  ratio  est,  nam  sequitur  Deum  dcse- 
rcre  oranes  reprobos  ( etiamsi  aliquando  in 
hac  vita  jusli  sint ),  priusquam  descratur  ab 
ipsis,  conlra  docliinam  Augustini  ct  aliorura 
Patrum,  rcceptam  et  approbatam  in  CouLiUo 
Tridcntiuo.  Scqucla  patet,  quiacui  Deus  dcne- 
gat  auxiliura  ellicax,  et  determinationem  ad 
bonum,  seu  ad  observationera  praiceptorura, 
drscrit  ipsura  ;  ergo  si  Dcus  ex  sc  et  ex  sola 
sua  voluntate  dcnegat  omuibus  rcprobis  hoc 
auxiUum  efficax,  et  hanc  determmationera, 
plane  deserit  ipsos  prius  quam  deseratur  ab 
ipsis,  Non  enira  deseritur  ab  ipsis,  nisi  dum 
ab  cis  otienditur.  Hoec  autem  ottcnsio  suppo- 
nit  negationem  auxilii  ellicacis  et  dctcrmina- 
tionis  ad  actum  l)onum  ;  crgosupponit  deser- 
tionemex  parte  Dci,  quge  prscedit  antequara 
homo  Deum  descrat  per  culpam.  Probatur 
hivc  ultima  conscqucntia,  quia  illa  dcnega- 
tio  auxihi  cfticacis  talis  est  respcctu  reprol)i 
liominis,  ut  non  sit  in  potestate  ejus  obtinere 
lioc  auxilium  clUcax,  qnia  solus  Deus  cflfica- 
ciapuapotesiillud  prwstarc,  et  homonihilpo- 
tcst  facerc  quo  trdc  auxilium  a  Deo  obtineat, 
ut  in  supcrioribus  latc  piobatum  est.  Unde 
quando  non  datur,  solum  cst  quia  Dcus  de- 
crcvit  illcid  non  dare,  se  solo,  ct  siue  ullores- 
pcctu  ad  dispositioncm  hominis  ;  ei'go  dcne- 
gatio  talis  auxilii  est  maximc  dcsertio,  qua 
Dcus  deserit  omneshomines  qni  non  salvan- 
tur,  priusquam  ab  ipsis  deseratur.  O'ioraodo 
ergo  illud  vere  dictura  erit :  Pcrdltio  tva  ex 
fe  ,  nara  revera  raagis  crit  cx  Deo  dcsereutc, 
cura  il!a  dcscrtio  talis  sit  ut  ca  posita  uou 
possit  horao  non  cadere,  ct  illa  ponatur  cx 
sola  Dci  voluntatc,  indcpendentcr  a  libcrtalc 
liominis. 

Quinta  ratio. — Ouinta   ratio  c««e  potcst , 


CAP.  XXX.  CONFERUNTLTi  UTRIUSQUE  SENTENTI.-E  RATIONES,  ETC.  439 

quse  deducit  dictam  sentontiam  ad  illud  in-  specialis  auxilii  gratioj  ad  credcndum,  spe- 

couvenions,  quod   auxilium  efficax  Dei  non  randum,  clc,  vcl  ad  perseverandum  in  ho- 

solum  sit  ncccssarium  ad  opera  gratia^  scd  no^  in  Scripluris   habcmus.  Proljatur,    quia 

ctiam  ad  opera  naturaj ;  imo  non  solum   ad  illa  verba  Joan.  6  :  Nemo  potest  tenire  cul 

bona  opera,   sed  etiam  ad  actus  malos,  seu  me ,   nisi  Pater  meus  iraxerit  eum ;  ct  i!!a 

qui  haljcnt  inseparahiliter  anncxam  moralem  Ezcch.  :  Faclam  ut  iii  praceptis  meis  amlu- 

malitiam.  Quod  quidem  consequcns  facile  ad-  letis,  et  daho  xohis  cor  novtm,  et  simiiia,  cen- 

mittunt  fcrc  omncs  defcnsores  pliysicai  pro?-  scntur  dicta  proptcr  eflicaccm  dclcrminalio- 

determinationis  ;    et  sane    consequenler  lo-  nem  quam  solus  Deus  facit  in  voluntate  ;  at 

quuntur ,   quia  non  cliciunt  necessitatem  hu-  vero  Deus,  juxta  pra,'dictam  seutentiam,  eam- 

jus  auxilii,  nisi  ex  dependentia  quam  hahet  dem  dcterminationcm  facit  in  voluntate  ad 

voluntas  humana  a  motione  divina,  vel  prop-  omnes  actus  ejus,  cujuscumque  ordinis  sint ; 

ter    generaliorem   rationem   et  indigenliam  crgo  ex  illis  iocis  non  potcst  colligi  specialis 

cauf  33  secundae  :  qure  duplex  ratio,  vel  indi-  gratia  necessaria   ad    supernaturales  actus. 

gentia,  tamin  actibusnaturalihusquam  in  su-  Imo  nec  colligi  potest  quod  tales   actus  su- 

pernaturalibus,  et  tam  in  malis  quam  iu  bo-  pernaturales  sint,  nam,  etiamsi  essent  natu- 

nis  locura  liabet.  Quod  si  ex  his  generalibus  ralcs,  ficri  non  possent   siue  cfficaci  prccde- 

principiis  non  nascitur  necessitas  auxilii  efii-  terminatione  Dei,  et  ita  etiam  de  iliis  verifi- 

cacis  prfledeterminantis,  profecto  nec  ex  spe-  carentur  dicta  testimonia  ;  ut,  verbi  gratia, 

ciali  ratione  ordinis  gratiae  oriri  poterit ;  quia  cum  verum  sit  liominem  posse  assentirc  re- 

ordo  gratia;  solum  hoc  habet  speciale,  quod  bus  fidei,  et  fide  acquisita,  et  fide  infusa,  de 

est  supra  naturales  vires  voluntatis  humanae,  utraque  vcrum  esset  dicere  ncmincm  posse 

ct  ideo  actus  illius  ordinis  non  possunt  fieri  crcdcre  in  Christum,  nisi   trahatur  a  Patre, 

abhumanavoluntate,  nisi  pi-incipium  ahquod  quia,  nisi  dcierminetur  per  auxilium  efficax, 

supernaturale  illam  elevet  et  adjuvetad  actus  ncc  per  fidem  acquisitam,  nec  pcr  infusara 

illius  ordinis  eliciendos,  quod  tieri  optime  po-  poterit  credere  ;  ergo  ex  illo  loco  non  pctcst 

lest  addendo  virtutem  supcrnaturalcmipsi  vo-  colligi  dari  aliquam  fidem  specialiter  infusam 

luntati,  cuiipsa  cooperarijpossitj  sivelit,  quam-  et  supcrnaturalem,  cum  de  fide  acquisita  suf- 

vis  ab  illa  virtute  non  ita  preedeterminetur,  ficicnter  il!a  verba  veiificcntur.  Tota  igilur 

ut  omnino  operatura  sit  juxta  inclinatioucm  ratio  ct  commendatio  gratia^.  ad  hoc  reduce- 

cjus.Gur  enirahocnccessarium  erit  inhoc  ge-  tur,  qucd  Deus,  cum  possit  determinaie  vo- 

nere  actuum,  si  ex  illis  universalibus  princi-  luutatcm  ad  effcctum  crcdcndi  vel  non  crc- 

piisnon  est  uccessarium?  Igitur,  aduaissa  nc-  dcndi,  determinat  illam   potius   ad  priorcni 

cessitate  talis  efiicacis  motionis,  optime  infer-  quam  ad  posteriorem.  Quai  ratio  gratire  ( si 

tur  eamdem ,  quantum  ad  modum  physicaj  tale  nomen  mere-.ur)  in  quolibct  actu  bono, 

prcedeterminationis,  esse  necessariam  ad  om-  ctiam  naturali  et  iufimo,  invenilur;  nam  sem- 

nem  actionem voIuntatis,licetad  unamquam-  pcr  Aerum  est  potuisse  Deum  non  dfetermi- 

que  actionem  detur  juxtu  exigentiam  ejus.  nc.rc  voluntatem   ad  talem   actum  bonum  , 

Hoc  autcm  consequens  duo  praecipue  includit  sed  vel  illam  indeterminatam  relinqucre,  vel 

incommoda.  Unum  est,  quodfacit  Deum  prin-  determinare  ad  alium ;  ergo  vera  ratio  et  ne- 

cipalem  originem   et  causam  nostrorum  ac-  cessitas  gratiaj  cvertitur  juxta  illam  scnten- 

tuum  malorum,  ita  ut  non  solum  ad  illos  con-  tiam,  vcl  saltcm  raultmn  enervantur  lcstimo- 

currat ,   sed  etiam  faciat  nos   illos  faccre  ct  nia  in  quibus  potissimum  fundari  solet. 

velle  efficaciter,  detemuinando  voluntatem  ho-  Quod  si  quis  vim  faciat  in  ilhs  testimoniis 

minis,  ut  velit  tale  objectum,  aquo  hic  et  nunc  qna^  rcquirunt  divinam  illuminationem  et  in- 

non  estseparahilis  malitia;ac  denique  indcfit  spirationcm,  qua*  maximc  in  Conciliis  inve- 

ut  Deus  prius  in  nobis  inchoct  actum  malum  nicntur,  ha^c  ctiam  eodem  modo  cluduntur  ; 

quam  nos  illum  incipiamus,  ac  proindc  non  nam  auctores  illius  sentcntiae,  per  illumina- 

minus  sit  Deus  initium  cflicacife  nostrce  per-  tionem  et  inspirationem,  intelligi  vohint  vcl 

ditionis,  quam  sit  initium  cfficaciai  nostrse  sa-  determinationcm  intellcctus    ad   credcnduni 

hitis,  ut  illi  auctorcs  loquunlur.  aut  praclicc  judicandura  ,  vel  delcrminatio- 

Sexta  ratio. — Aliud  incoramodum  cst  (po-  ncm  voluntatis  ad  scqucndunx  dictamcn  in- 

testque  esse  sexta  ratio  principalis),  quia,  ad-  tcllecius.  Igitur  juxta  illara  sententiara  ctiani 

misso   illo    consequente,   cnervantur  orania  toUitur  omnis  alia  nccessitas  divinanmi  ilhi- 

vel  proecipua  testimonia,  quae  de  necessitate  minalionum  et  inspirationum.  Et  revcra   si,. 


440  DE  VERA  rJTELLIGENTIA  AIXILII 

posila  quacnmque  inspiratione  et  illumina- 
tione,  potcntia  non  potest  inchoare  actum, 
iiisi  prsedeterminetur  a  solo  Deo,  parum  ne- 
cessaria  est  specialis  motio  per  inspirationes 
et  illuminationes.  Nam  quacumque  ratione 
ohjcctum  sit  sufficienter  applicatum,  potens 
est  Deus  ad  determinandara  voluntatem  ;  er- 
go  omne  aliud  genus  prffivenientis  gratiffi 
prffiter  doctrinam  et  hanc  determinationem, 
vel  est  impertinens,  vel  saltem  non  nccessa- 
ria.  Unde  cum  eadem  determinatio  sit  ne- 
cessaria  ad  actus  naturales,  non  relinquitur 
specialis  necessitas  alterius  vel  majoris  gra- 
tise  ad  supernaturales  actus.  Quam  rationem 
iterum  atque  iterum  inculcahimus  ac  pon- 
derahiraus  in  tribus  capitihus  sequentihus, 
quia  magni  momenti  illam  esse  censemus 
in  hac  materia. 

Veaio  ad  aliud  caput  earum  rationum  qui- 
bus  directe  ostendi  potest  veritas  ac  certitu- 
do  nostrffi  sentcntia'.  Possumus  autem  duas 
pFirtes  in  nostra  sententia  distinguere:  una 
est  afSrmativa,  qua  asserimus  necessariam 
esse  vocationem  divinam  congruam  et  ac- 
commodatam  conversioni  ,  scu  consensui 
pra^stando,  quam  censemus  esse  auxiliura 
efficax  prffiveniens  ,  et  habere  seraper  ad- 
junctum  auxilium  efficax  concomitans.  Et 
in  hac  pnrte  probanda  nunc  non  immora- 
mur,  tum  quia  id  sufficienter  prastitimus  in 
lib.  3  de  Anxiliis ;  tum  etiam  quia,  si  praede- 
terminatio  physica  de  medio  tollatur,  nemo 
de  veritate  hujus  affirmativffi  partis  dubita- 
bit.  Altera  ergo  pars  hujus  sententiffi  cst  nc- 
gativa  ;  diciraus  enim  etiicaciam  gratire  non 
consistere  in  ahquo  auxilio  vel  motione , 
quam  solus  Deus  voluntati  impriraat,  ut  il- 
lam  sola  sua  vi  et  efficacia  physice  praede- 
terminet  ad  singulos  actus.  Crediraus  enira 
et  pro  certo  liabcmus  non  dari  tale  auxihuni 
gratia?.  Ut  ergo  ha^c  pars  negativa  directe  os- 
tendatur,  suificiens  ratio  esse  debet,  quia 
contraria  sententia  non  ostendit  necessita- 
tem  aut  utihtatem  ilUus  auxilii.  Nara  in  re 
adeo  lubrica  et  supernaturali  nihil  creden- 
duin  est,  quod  vel  revelatura  non  sit,  vel  ex 
principiis  revelatis  per  urgentissimas  ratio- 
nes  eHciatur.  Mujtoque  minus  credendum 
erit  si  atferat  incommoda  quas  aliis  princi- 
piis  fidei  repugnare  videntur.  Ufrumque  au- 
tem  in  contraria  sententia  invenitur,  quod 
quidem  quoad  posteriorem  partera  satis  cou- 
stat  ex  rationibus  liactenus  factis;  quoad  prio- 
rem  vero  patcbit  ex  secunda  parte  hujus 
capitis,  rcfcrendo  contrarias  rationes,  ct  non 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
solura  eis  facillime  respondendo,  sed  ctiam 
dcmonstrando  nullius  momenli  esse,  quod 
etiam  de  testimoniis  Scripturee,  ConciHorum, 
Patrura  et  Theologorum  in  sequentibus  capi- 
tibiis  faciemus. 

PrKterea,  rationes  quse  factae  sunt  dedu- 
cendo  ad  inconveniens  possunt  magna  ex 
parte  reduci  ad  directara  ostensionem  ac  de- 
monstrationera.  Nara  voluntas  quoties  libere 
operatur ,  se  determinat ;  ergo  non  potest 
supponi  detcrminata  ab  aho ;  quia  quod  de- 
terrainatura  jam  est  non  indigot  nova  detcr- 
minatione  ;  irao  nec  videtur  esse  capax  ilUus; 
quia  deterrainatio  solura  habet  locura  circa 
rcm  indifterentem.  Priraura  antecedens  pa- 
tct,  quia  totus  usus  libcrtatis  est  in  ipsa  de- 
terminatione,  qua  ab  intrinseco  et  per  pro- 
prium  dorainiura  voluntas  se  flectit  in  hanc 
partem  potius  quam  in  aliara  ;  ergo  si  vohm- 
tas  privetur  efFectiva  determinatione  sui,  pri- 
vabitur  usu  libertatis  ;  ut  ergo  hbere  consen- 
tiat,  necesse  est  ut  se  determinet  ad  consen- 
sum.Est  autem,  ad evitandas  caluranias,  atten- 
te  observandum  nos  non  dicere  voluntatem, 
cum  libere  se  vult  determinare,  sola  sua  effi- 
cacitate  sine  concursu  vel  auxilio  Dei  id  face- 
re,  id  enim  hffireticumesset;  sed  dicimus  sim- 
pliciter  se  determinare,  quod  omnino  verum 
cst,  quia  ipsa  efficit  et  vult  deterrainationem 
suara,  etiarasi  sine  auxilio  Dei  illara  non  fa- 
ciat,  sicut  homo  se  movet,  etiarasi  non  efficiat 
raotura  sine  concursu  Dci,  et  se  disponit  ad 
reraissionem  peccati,  etiamsi  non  efliciat  ta- 
lera  dispositicnera  sine  auxilio  gratia?.  Et  ideo 
in  consequentia  non  inferimus  non  determi- 
nariaDco,  sed  non  supponi  praedctermina- 
tionem  a  solo  Deo.  Quando  enim  voluntas  se 
determinat,  etiara  determinatur  a  Deo  coo- 
perante  cum  illa;  non  tamen  praedetermina- 
tur  a  solo  Deo  per  aliquid  proeviura  ,  quod 
Deus  sola  sua  actione  in  illam  iniprimat,  in 
quo  est  totus  punctus  hujus  controvcrsiye,  ut 
siepe  diximus. 

Sed  dicet  aliquis  primam  illafionem  non 
esse  solidam.  Probatur  ergo,  quia  repugnat 
voluntatem  se  deterrainare  in  actu  secundo, 
nisi  quando  in  illo  priori,  in  quo  supponitur  ad 
actura  secundum,  est  indifFerens  et  potens  ut 
se  in  hancvel  alterampartem  flcctat;  ergo  nc- 
cesse  est  ut  supponatur  iudeterminata  in  ac- 
tu  primo.  Et  hac  latione,  cum  ignis  incipit 
calefacere,  non  potest  dici  se  determinarc 
ad  calefaciendura,  quia  sua  natura  fuit  ad 
hoc  determinatus,  eliamsi  illa  delcrminatio, 
ut  anteccdit  aclionem,  sit  solurain  actu  pri- 


CAP.  XXX.  CONFERUNTUH  UTRIUSQUE  SENTENTI.-E  RATIONES.  ETC. 


■Ul 


mo.  Et  voluntas  in  patria  non  se  dcterminat  quam  fit  consensus.  Hoec  autem  actio  proede- 

ad  araandum^   quia    supponitur  dcterminata  terminativa  Dei  cst  in  re  ipsa  distincta  ab  ac- 

in   actu  primo  ex  ipso  pondere   naturffi  vel  tione,  per  quam  fit  conscnsus;  ergo  etiam  est 

charitatis.  Ita  ergo  in  proesenti,  si  suppone-  distincta  a    concursu  Dei  circa  consensum. 

retur  voluntas  determinata  in  actu  primo  per  Consequentia  est  evidens  ;  nam  qum  sunt  ea- 

auxilium  a  solo  Deo  impressum,  etiamsi  eli-  dem  uni  tertio  sunt  eadem  inter  se  ;  et  e  con- 

ceret  actum  secundum,  non  se  determinarct  verso,  quae  ita  comparantur  ad  unum  tertium 

ad  illum  ;   sed  ipso   pondere  auxilii  traliere-  ut  unumdistinguatur  ab  illo,  etnon  aliud,  non 

tur  ad  illura  deterrainate  eliciendum  sine  do-  possunt  habere  inter  se  identitatem  ;  si  ergo 

rainio  flectendi  se  ad  alterutram  partem,  in  concursus  Dei  in   re  non  distinguitur  ab  ac- 

quo  consistit  hbera  determinatio  sui.  tione  conscnticndi,  et  actio  prffideterminativa 

Ultima  ratio  confici   potest  ex  iis  quse  in  Dei  est  distincta  in  re  ab  actione  consentien- 

pra-cedenti  capitulo  late  tractata  sunt.  Quia  di,  nccesse  est  ut  in  rc  ipsa  sit  distincta  a  con- 

nulla  actio  intelhgi  potest  a  solo  Deo  proce-  cursu  Dei  circa  consensum.  Ahoqui  illfe  duoe 

dens,  et  ahquid  imprimens  in  hominis  volun-  actiones  identificarcntur  uni  tertio,  scilicet, 

tate,  quo   ipsa   determinetur  seu  applicetur  concursum  Dci  circa  consensum,  et  non  inter 

efhcaciter  ad  agendum  a  solo  Deo  ;  ergo  non  se,  quod  est  impossibile  in  rcbus  creatis  et  fi- 

potest  dari  aut  intehigi  auxihura  praevium  de  nitis,  et  loqucndo  cum  proportione  de  iden- 

se  efBcax  eo  modo  quo  ponitur  ab  auctoribus  titate  vel  distinctione  in  re  inter  se  opposi- 

contraiise   sententiae.   Consequentia    evidens  tis. 

est  ex  iis  qua3,  in  primo  et  tertio  capite,  de         Quod  autem  actiones  illce,  scihcet,  pra^de- 

puncto  controversia^,  et  divcrsitate,  ac  sensu  tcrminativa  Dei,  et  qua  pra^statur  consensus, 

opinionum  diximus.  Antecedens  autem  pro-  sint  in  re  ipsa  distincta*  juxta  illam  positio- 

batur,  quia  talis  'actio  non  potest  esse  vitalis  nera,  probatur  argnmontis  jam  factis,  scilicet, 

respectu  hominis;    quia  non  est  efTective   ab  quia  prior  actio,  qua?  est  a  solo  Deo,  non  est 

cjus  voluntate,  nec  aliqua  potcntia  vitali  ejus,  vitalis ;  actio  vero  per  quam  fit  consensus,  est 

scd  a  solo  Deo  fit,  ct  in  voluntate  mere  pas-  vitnhs;  unde  illa  adwquate  est  a  principio  cx- 

sive  recipitur,  quod  est  contra  rationera  vita-  trinseco,  tanquam   a  causa  totali   et  unica : 

hs  actionis ;   crgo  necessario  esse  debet  illa  hoec  vero  esscntialitcr  est  a  principio  intrin- 

actio  in  re  ipsa  distincta,  tam  ab  omnibus  ac-  seco  vitee,  et  adoequate  est  ab  illo,  id  est,  a 

fionibus   excitantis  gratiae,  quam  ab   actuali  voluntate,  et  a  principio  gratioe  quo  juvatur, 

concursuseuinfluxucoopcrantis  gratiae,  quem  ct  a  Dco,  ut  priraa  causa,  etiam  in  ordine 

Dcus  proebet  ad  consensum  ;  nulla  autem  ta-  supcrnaturali.  Item  prior  actio  sohus  Dci  di- 

hs  actio  Dei  ita  distincta,  et  quasi  media  in-  citur  esse  vcra  causa  reahs  actionis  consen- 

tcr  has  duas  gratias,  ponenda  est,  necfacile  tiendi,  et  prior  non  solum  ratione,  sed  etiam 

intelligi  potest  stantibus  ahisprinciphs  fidei  ;  in  re  vera  prioritatc  naturae,  qua;  omnia  evi- 

crgo.  Major  quoad  priorempartem  probatur,  dcntcr  concludunt  ahquum  distinctionem  in 

tum  quia  actiones  excitantis  gratia;  sunt  vi-  re,  qualiscumque  illa  sit;  hoc  enim  parum  ad 

talcs  motioncs   intchectus  vel  voluntatis,  ut  prffiscntcm  dcraonstrationcm  rcfcrt ;  quamvis 

etiam  adversarh  fatentur  ;  tum  ctiam  quia,  si  omnia  indicia  adducta   vera   essent,  satis 

ut  ipsimet  etiam  aiunt,   ihi  actus  excitantis  ostendcrent  realcm  distinctionem,  si  attenle 

graliae  dc  se  possunt   et  solent  tempore  an-  ponderentur. 

teccdere  libcrum  voluntatis  consensum,  et  a         Superest  ut  probemus  hujusmodi  actionem 

fortiori  hanc  actionera,  qua  Deus  determinat  solius  Dei,  quasi  mcdiam  inter  actus  vitales 

voluntatemadconsensum  ;  quia  hffic  ponitur  ct   indcliberatos  voluntatis  ex  ima  parte,  et 

priornatura  etsimul  duratione  cum  consensu;  hberum  consensum  ex  aha,  intehigi  non  pos- 

ergo  nccesse  est  ut  in  re  sitdistinctio  inter  ta-  se  nec  credi  debere;  quod  in  minori  proposi- 

lcmactionem  etprreviosactus  grati.Tcxcitan-  tione  prioris  syhogismi  subsuraptum  est.  Id 

tis  ;  nam  ea  quai  temporis  durationeseparan-  autem  probatur,  quia  talis  actio  nullum  ter- 

tur  vclscparari  possunt,  in  re  ipsa  distinctio-  minum  habere  potest,  nec  sine  tcrmino  esse 


ncm  habere  necesse  est. 

Altera  vero  pars  cjusdem  majoris,  de  distinc- 
tione  in  re  inter  hanc  actionem  et  concursum 
Dci  ad  consensum , probatur. Tum  quia  concur- 


potcst.  Quia  si  est  actio,  necesse  est  ut  per 
illam  aliquid  fint,  maxime  quia  non  est  actio 
immancns,  sed  transiens,  de  qua  nullus  hac- 
tenus  dixitposse  esse  sine  termino.  Vel  certe 


sus  Dei  non  distinguitur  in  re  ab  actione  pcr    si  quis  contendat  non  essc  actionem  formah- 


442 


DE  YERA  LNTELLIGENTIA  AEXILII 


ter  transeuntem,  quia  est  solius  Dei,  licet  hoc 
falsum  sit,  tamen,  illo  dato,  multo  magis  ne- 
ccssariura  est  ut  illa  actio  vel  motio,  prout 
rccipitur  in  voluntate,  sit  aliquis  terminus 
productus  a  solo  Deo  per  actionem  formaliter 
manentem  in  ipso,  et  transeuntem  quoad  etii- 
caciam,  ut  alii  loquuntur.  Consequenter  ergo 
loquenclo,  in  quacumque  opinione  necessario 
fatendum  est  illam  actionem  Dei  liaberc  pro- 
prium  terminum  in  re  ipsa  distinctum  ab  om- 
ni  actu  vitaii,  tam  indeliberato  quam  delibe- 
rato.  Quia  si  actio  est  distincta,  et  a  distincto 
principio  per  se  et  ex  natura  sua,  necesse  est 
ut  terminus  sit  distinctus ;  maxime  quia  ra- 
tiones  factee  de  distinctione  actionum  probant 
etiam  distinctionem  inter  terminos. 

Quis  ergo  esse  aut  cogitari  potest  terminus 
talis  actionis?  Profecto  necesse  est  esse  qua- 
lilatem  aliquam,  quia  non  potest  in  alio  pra;- 
dicamento  coUocari ;  in  proedicamento  autem 
qualitatis  erit  habitus  vel  dispositio;  nam  de 
aliis  specielius  constat  sub  illis  collocari  non 
posse.  Haljitus  autem  non  cst,  quia  non  est 
permanens,  nec  liabet  esse  fixura  in  volun- 
tcite ,  sed  solum  durat  quamdiu  operatur  vo- 
luntas;  erit  ergo  tanquam  dispositio  tluens. 
At  neque  hoc  modo  intelligi  potest,  quia  im- 
primis  uou  cst  dispositio  tanquara  actus  se- 
cundus ;  quia  haic  dispositio  est  actus  vitalis 
ejus  potentiee,  quam  disponit  ;  lisec  autcm 
qualitas  non  est  actus  vitalis,  ut  ostensum  est. 
Nec  etiam  est  dispositio  tanquam  actus  pri- 
mus;  tum  quia  si  voluntas  habcat  liabilum 
infasum,  non  indiget  alio  actu  primo;  si  vcro 
caret  habitu,  per  aclualem  cooperationcm  ip- 
siusmet  Dei  superioris  ordinis  potest  sufB- 
cienter  suppleri  efficicnlia  habitus;  tum  ma- 
xime  quia,  si  darelur  talis  qualitas  ubi  neccs- 
saria  esset  ad  supplendam  citicientiam  habi- 
ius,  non  tamen  esse  posset  pra'dcterminativa 
libertatis,  scd  potius  subjecta  dominio  ejus, 
quoad  usum  seu  mtluxura  in  liberum  consen- 
sum;  quia  nulla  qualitas  creata  inha^rens  vo- 
luntati  videtvir  potens  ad  privandara  volunla- 
tera  dominio  in  suum  actum,  vel  certe  si  talis 
quahtas  est  possibilis  per  modum  actus  prirai, 
illa  non  relinquit  libertatem  in  consentiendo ; 
ergo  talis  qualitas  pcr  modum  actus  primi 
admittenda  non  est  juxta  principia  fidei;  nullo 
ergo  probabili  aut  verisimili  modo  intelligi 
potest. 

Ut  melius  possit  inter  utriusque  partis  ra- 
tiones  collatio  fieri,  et  earum  gravitas  ponde- 
rari,  operae  pretium  visura  est  arguraeuta  om- 
nia,  qua?  in  variis  locis  apud  auctores  contra- 


EFF1CACI3,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

riae  sententiee  dispersa  inveniuntm%  in  unum 
locum  congerere,  et  quantumponderis  unum- 
quodque  habeat  brevissime  declarare.  Pos- 
sunt  autem  illa  argumenta  ad  nostra  capita 
reduci,  juxta  triplex  fundamentum  in  quo  po- 
test  illa  sententia  niti,  scilicet,  vel  in  depen- 
dentia  causse  secundse  a  prima,  vel  in  indiffe- 
rentia  liberi  arbitrii  creati,  vel  in  defectu  vir- 
tutis ,  quera  voluntas  huraana  ex  natura  sua 
liabet  ad  eliciendos  actus  supernaturales.  Ad 
primum  ergo  caput  pertinent  rationes  se- 
quentes. 

Prima  ratio  cst,  quia  omnis  causa  secunda 
indiget  consursu  pi  ima? ,  qui  non  tantum  sit 
intluxus  in  eftectum,  sed  etiam in causam;  ergo 
etiam  voluntas  humanaindigetad  operandum 
influxu  Dei,  qui  non  solum  sit  in  actum  ejus, 
sed  etiam  in  ipsammet  voluntatem,  ut  in  cau- 
sam  sui  actus.  Hic  autem  Dei  concursus,  quoad 
hunc  duplicera  influxum,  ita  comparatur,  ut 
inlluxus  in  causam  sit  prior  natura  quam  in  cf- 
fectum,  et  quam  actio  causse  secundse  circa 
eumdera  effectura;  quia  influxus  in  causam  cst 
aliquo  modo  causa  actionis  ipsius  causa  secun- 
da:>,  quia  facit  eam  operari;  et  ideo  est  etiara 
talis  motio  ut  efficaciter  inferat  actionem  ejus- 
dem  causae  secundffi,  quara  efficaciter  appli- 
cat  ad  agcndum.  Ergo  eodem  modo  se  habct 
Deus  quando  cum  voluntate  humana  concur- 
rit;  nam  prius  influit  in  ipsam,  et  per  illum 
influxumefficaciterfacitutipsaoperetur/quod 
est  pliysice  et  efficaciter  determinare  illam 
ad  operandura  ;  ergo  similis  influxus  pra^vius, 
et  in  suo  ordine  cfficax,  necessarius  cst  ad 
supernaturaliter  opcrandum.  Prima  proposi- 
tio  de  duplici  influxu  primse  causse  in  causam 
sGcundam,  et  in  effectum  ejus,  est  fere  uui- 
cum  fundamentum  hujus  doctrina} ;  et  ideo 
vane  multiplicantur  media  ad  illud  persua- 
dcndum,  quai  statim  proponemus. 

Nos  enim  absolute  negamus  illam  proposi- 
tionem  in  sensu  ab  liis  auctoribus  intento ; 
nara  in  alio,  qui  ad  rem  praesentem  non  per- 
tinet,  vcra  est,  ut  facile  intelligi  potest.  Nam 
causa  secunda,  priusquam  operetur,  intelligi 
debct  sufficienter  constituta  in  actu  primo,  ct 
cum  omuibus  condilionibus  prserequisitis  in 
codem  actu  primo,  ut  possit  in  actum  secun- 
dum  prodire,  seu  actionem  suam  exercere. 
Certum  ergo  est  necessarium  esse  iufluxura 
Dei  in  causara  secundam,  quo  det  et  conscr- 
vct  illi  esse,  et  omnem  virtutem,  seuformam, 
vel  condilionem  necessariam  ad  operandum, 
et  in  hoc  sensu  verum  est  causam  primam, 
quando  concurrit  cum  secunda ,  non  ?olura 


CAP.  XXX.  CONFERLNTUR  UTRIUSQUE  SENTliNTI.E  I\ATIO?<ES,  ETC.  U3 

influere  in  effectura,  sed  etiam  in  ipsam  cau-  ex  illa  communi  propositionc   omnium  Plii- 

sam.    Alio  vero  modo  inteUigitur  illa  propo-  losophorum  :   Omne  genus    naturalo  quan- 

sitio  ab  illis  auctoribus,  nimirum  causam  se-  do  agit ,  perficitur ;  quia  res  certa  est  cau- 

cundam,  habentem  in  suo  gcnerc  totam  in-  sam  sccundam,   quando  actu  operatur,   es- 

trinsecam  virtutem,  vcl  inhcerentem  formam  se  perfectiorem    quam  quando   norl   opcr;).-- 

necessariam  ad  agcndum,  et  habentem  pas-  tur.  Prima  vero  consequentia  nota  est,  quia 

sum  vel  objectum  suiiicienter  applicatum,  ac  nulla   perfectio  habetur  sine  influxu   causce 

denique  constitutam  cum  omnibus  conditio-  primse  ;  imo  de  hac  perfectione  recte  conclu- 

nibus  requisilis  ex  parte  causarum  sccunda-  ditur  esse  a  sola  illa,  quianon  e.st  ex  infhixu 

rum,  sempor  indigere,  ut  actualiter   operc-  ejusdem  causa)   secuadte,  in  qua  recipilur, 

tur,  novo  influxu  Dci  in  ipsammct   causam,  quia  ad  hoc  datnr  ut  ipsa  agat  vel  agere  pos- 

prffiter  influxum  et  cooperationem  cum  ipsa,  sit,  et  influxus  cujuscumque  alterius  causte 

quffi  in  ipso  eflectu  est  necessaria.  Hic  cnim  pra?ter  primam  per  se  necessarius  non  est. 

sensus  est  necessarius  ut  possit  ex  illa  propo-  Respondemus  tainen  antecedens  esse  fal- 

sitione  aliquid  concludi  de   auxilio  physico  sum  loquendo  univcrsaliter  de  omni  agente, 

praideterminante    voluntatcm.    In  hoc   ergo  et  formaliter,  quatenus  agcns  est;  nam  agens 

sensu  negamus  illud  principium,  quia  nullum  actione  transeunte  non  perficitur  agendo,  lo- 

habet  sohdum  fundamentum,  sed  multiplicat  quendo  proprie  de  perfectione  intrinseca  et 

influxus  qui  vix  coucipi  possunt,  ncdum  per-  inh3Prente,dequa  argumentumproccdit.  Sup- 

suadcri,  idquc  sinc  ulla  ncccssitntc.  Quiscnim  pono  enim  utvcram,  rcccplam  Aristotelisscn- 

credat  solem,  vcrbi  gratia  ,  prceter  suum  esse  tcntiam,  actionem  transeuntem  esse  in  passo, 

ct  suam  lucem,   et  suum  motum,   et  applica-  et  non  in  agente  ;  quod  si  in  illo  non  cst,  pro- 

tionem  aeris  sine  uUo  interjecto  medio  impe-  fecto  ihud  pcrficere  non  potest,   sicut  mea 

dimento,   indigcre  nova  impressione,  quam  creatio  vel  qua^libet  actio  extrinseca  Dci  ip- 

Dcus  in  ipsomct  solc  facit,    ut  illuminet,  ac  sura  non  perficit,  sed  pcrfectum  ostendit.  Scd 

deiude  indigere  novo  influxu  Deiin  ipsummet  aiunt ,    licet   sit    probabile   actionem   ipsara 

luraen  quod  a  se  profluit.  Vix  enim  Philoso-  transeuntera  non  perficcre  agens  creatuni, 

phi   et  Theologi   demonstrant    neccssitatcra  nisi  denorainaiione    extrinseca ,   non  taracu 

influxus  iraraediati  Dei  in  ipsum  eflectura  ct  esse  probabile  quod  t  ile  agens  creatum  non 

actionem  causai  secundte,  ct  ideo  non  dcfuit  recipiat  aliquam  intrinsecam  perfectioncra, 

unus,  Durandus,    vel  si  quis  est  alius,   qui  quce  sit  motio  divina,  per  quam  constituatur 

necessitatem  hujus  immediati  influxus  divini  in  ratione  agentis.  Alias,  inquiunt,  sequerdur 

negavcrit ;    solumquc    convincitur    errasse,  quod  intrinsece  et  realiter  non  se  Jiaherct  ali- 

quia  ipse  efTectus  et  actio  causae  sccundffi  ha-  ter  quam  antea  se  liabehat ;  quodest  evidentcr. 

bet  aliquid  entitatis  participataj;  et  ideo  ne-  falsim. 

cesse  est  ut  immediate  pendeat  a  prima  causa,  Verumtamen  in  his  omnibus  verbis  nullam 

tauquam  ab   iramcdiato  esse  per  esscntiam.  probationem  invenio,  sedsolara  repetilionem 

Alter  vero  influxus  in  causara  non  est  neccs-  asseriionis  ,   cura  exaggeratione  verborum, 

sarius  propter  hanc  imraediatam  dcpendcn-  qu3e  modcstum  ac  prudentcm  lectorem  mo- 

liam  oranis  eflectus  ct  omnis  cntitatis  parli-  vere  non  dcbct.  Si  enira  est  evidens,  ogen.'^, 

cipalte  a  prima  causa;  namhajc  suflicientissime  quod  solum  opcratur  pcr  actioncm  transeun- 

conslituitur  pcr  solum  immediatum  concur-  lcra,  aliter  se  habere  quam  prius,  inquiro  an 

sum  Dei  in  effectum  et  actiouora  causa;   se-  hoc  sit  notum  ex  terminis,   an  per  medium 

cunda^;  ergo  cum  jam  supponatur  causa  se-  aliquod  demonstrctur.  Primum  nec  dici  nec 

sunda  cum  integra  virtute,  et  aliis  requisitis  cogitari  potcst ;  quia  habere  se  aliter  quam 

ex  parte  sua  ad  operandum,  altcr  intluxus  in  prius  est  moveri  seu  mutari  ;  agens  autcm  ut 

ipsam  supervacaneus  est ;  sed  videamus  alias  agens  non  dicit  quod  moveatur,  scd  quod  mo- 

rationes  quibus  illa    priraa   propositio   pro-  veat  et  agat;  ergo  ex  vi  iUorum  terminoruni 

batur.  non  est  immediata  connexio  inter  illos,   ut 

Cahezudo,  3  p.,  q.  G2,  art.  5,  ^.   1.  —  Se-  illa  propositio  dici  possit  per  sc  evidens,  seu 

cunda   ergo  ralio   est,   quia  causa  secunda  nola.  Si  autem  est  evidcns  ex  medio  demons- 

quando  actu  operatur,  aliquam  perfectionem  trativo,cur  non  affertur  et  conficitur  demons- 

habet  quam  antca  non  habcbi't;  crgo  habet  tratio  ,  scd  solum  afnrmatur  esse  certura  et 

illara  per  influxum    causce   prima;.    Antece-  evidens  causam  secundara  pcrfici  agendo?  At  ' 

dcns  (inquit  quidara  illorura  auctorum)  patet  profecto  Aristoteles,  3  Physicorimi,  contra- 


414  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

riis  rationibus  probat  actionem  transeuntem 
non  esse  in  agente,  quia  agens  ex  vi  su.t? 
actionis  non  mutatur,  et  consequenter  nec 
perficitur  de  novo. 

Unde  cum  dicitur  causa  secunda  necessario 
recipere  perfectionem  ex  motione  divina,  per 
quam  constituitur  inratione  agentis,  aut  intcl- 
ligitur  formaliter  et  proprie  in  ratione  agentis 
in  actu  secundo,  ut  vox  ipsa  indicat,  et  hoc  est 
plane  falsum;  quia  sic  constituitur  in  ratione 
agentis  per  ipsammet  actionem,  qufe  non  est 
in  ipso  sed  in  passo  ;  et  ita  non  est  illa  consti- 
tutio  intrinseca,  sed  per  solam  denominatio- 
nemextrinsecam;  nam  esse  agens,ut  sic,  non 
est  esse  id  in  quo  aliquid  actu  recipitur ;  scd 
est  essc  id  a  quo  aliquid  actu  manat.  Omitto 
relationes  inde  resultantes,  quia  nihil  ad  rem 
proesentem  referunt.  Si  vero  intelligitur  causa 
secunda  constitui  in  ratione  agentis  radicali- 
ter,  vel  (ut  ita  dicam)  pra^suppositive,  quod  dici 
potestinactuprimo  ultiraate  completo,  sicqua 
facilitate  asseritur  et  non  probatur,  contcm- 
nitur  ;  quia  non  sunt  multiplicanda'  moticnes 
inintclligibiles  sine  necessilatc,  nec  perfectio- 
nes  similiternon  necessariye,  cumsupponatur 
causa  secunda  suflicienterperfecta  in  actupri- 
rao  cum  rcliquis  circumstantiis  ex  parte  illiiis 
iiecespariis,  et  prima  causa,  intimc  illi  assis- 
tens,  immediate  influens  ineamdem  actionem 
et  effectura,  immcdiationc  virtutis  et  suppositi. 
Quid  ergo  necesse  est  fingere  novara  virtutcra 
actualem  qua>  causam  secundam  iteriim  per- 
ficiat?  Addo  quod  post  imprcssam  hanc  vir- 
tutem  in  illo  priori  naturaj,  nondum  est  causa 
actualiter  agens ;  ergo  si  agens  ut  agens  per- 
ficitur  agendo,  oportebit  talcra  causam  iterura 
perfici  agendo  in  secundo  instanti  natura?,  vel 
certe  jara  agens,  ex  eo  quod  agit,  non  se  ha- 
bebit  aUter  quam  prius.  Quod  si  hoc  conceda- 
tur  de  agcnte ,  quod  jara  supponitur  plene 
constitutum  et  applicatum  in  actu  primo,  et 
hoc  modo  nos  dicimus  se  habere  agentia 
crcata  sine  illa  ficta  motione,  si  aUoqui  ha- 
beant  vii^tutes  suis  eftectibus  proportionatas; 
nara  si  in  causa  secunda  sit  defectus  virtutis, 
suppleri  poterit  per  actionem  causa^  priniGe, 
sed  id  non  erit  ex  vi  generalis  dependentise 
in  agendo,  sed  ex  afia  pecuUari  indigentia. 

Unde  loquendo  de  agentibus  actione  imma- 
nenti,  ut  est  voUmtas,  de  qua  tractamus,  Ucet 
sit  verum  tale  agens  perfici  agendo  quatenus 
in  se  recipit  formam  quam  producit,  ct  ipsam- 
met  actionem,  vel  potius  passionem,  qua?  so- 
let  propterea  perfectiva  appeUari,  non  taraen 
potest  inde  inferri  perfici  tale  agens  per  mo- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tionem  pr*viam,  quse  a  solo  Deo  in  ipsa  vo- 
luntate  fiat  prius  natura  quam  in  eadem  fiat 
actus  ejus,  quia  potius  perficitur  perfectione 
comparata  et  conscquenti,  ut  sic  dicam,  ad 
ipsam  actionem.  Unde  cum  dicitur  perfici 
agendo,  non  intcUigitur  formaUter,  sed  active 
et  causaUter,  quia  per  actionem  suam  fit  in 
ea  nova  perfectio.  Si  autem  prseter  hanc  ne- 
cessaria  esset  aUa  perfectio  per  divinara  mo- 
tionem,  per  iUara  potius  perficerctur  ad  agen- 
dum  quam  agendo,  et  hanc  perfectionem  ne- 
gamus  esse  necessariam,  etiara  iu  agentibus 
actione  iramanenti,  ex  vi  dependentia?,  quam 
habont  a  prima  causa,  quia  sine  tali  motione 
possunt  habere  corapletara  virtutera  in  actu 
primo  cum  omnibus  conditionibus  requisitis. 
Quod  si  aUquando  vel  respectu  aUquorum  ac- 
tuum  iUam  non  habent,  pertinebit  ad  aucto- 
rem  naturse  vel  gratire  supplcre  iUura  dcfcc- 
tura  ;  non  taraen  propter  dependentiam  es- 
sentialem  causffi  secundce,  ut  sic,  scd  proptcr 
aUam  specialem  improportionera  vel  indigen- 
tiara. 

Tertia  ratio  sit,  quia  quotiescuraque  causa 
sccunda  operaturaUquid,  ibiintervenitfactum 
a  solo  Deo;  ergo  intervenit  raotio  efficax,  qua 
Deus  raovet  causara  secundara  ad  agendum. 
Conseqnentia  videtur  per  se  clara,  quia  nihil 
aUud  essc  potest  quod  a  solo  Deo  fiat,  nec  aU- 
quid  potest  tieri  a  solo  Deo,  nisi  per  propriam 
ct  singuUirera  ejus  motioncra,  quam  necesse 
est  csse  priorem  actione  causffi  secunda^,  cum 
Deus  sit  causa  prior,  vel  potius  priraa.  Ante- 
cedens  autera  probatur;  nara  hoc  coraplexum, 
sciUcet,  causam  secundam  agere,  est  aUquid 
creatum  quod  antca  non  erat ;  ergo  produci- 
tur  ab  ipso  Deo  :  Si  enim,  ait  quidam,  in  ac- 
tuali  opcratione  non  dependet  causa  sectmda  a 
prima  causa,  jam  est  aliqtia  ratio  realis ,  in 
qua  non  pendeat  ab  illa.  Quae  verba  sunt  citati 
auctoris,  qui  vocat  hnnc  demonstrationera,  et 
aUo  loco  adhibet  aUara  mirabilem  probatio- 
nem,  sciUcet :  Quando  ego  haleo  contritionem, 
tamen  non  possum  causare  totum  hoc  comple- 
tum,  quod  est  me  hdbere  contritionem,  quia  ego 
ipse  i)i  illo  sum  inclusus,  et  non  possum  causare 
meipsum ;  ergo  tota  illa  veritas  complexa  cau- 
satur  a  Deo,  atque  adeo  procedit  motio  illius. 

Sed  htec  ratio  indigna  est  viro  Theologo. 
Respondetur  ergo  negando  antecedens.  Quan- 
quam  etiam  prima  iUa  consequentia  sit  valdo 
infirraa ,  quia  posset  quis  facile  dicere  con- 
cursum  proprium  Dei  ab  ipso  solo  fieri,  nou 
tamen  esse  motionem  prseviam,  sed  infiuxum 
concomitantem.  Re  tamen  vera  antecedens 


CAP.  XXX.  CONFERUNTUR  UTRIUSQUE  SENTEiNTI/E  RATIOiNES,  ETC.  4.43 

est  falsum,  et  sine  ulla  necessitate  aut  veri-  Et  ideo  extra  rcm  etiam  est  illa  prima  pro- 
simili  probatione  assertum  ;  nam  licet  in  om-  batio,  quod  si  causa  non  penderet  a  Dco  in 
ni  rc  creata,  et  consequenter  in  omni  agentc  acluali  operationc  ,  jam  aliquid  rcale  non 
creato ,  supponatur  aliquid  factum  vcl  con-  pcnderet  a  Deo.  Quis  enim  unquam  negavit 
servatum  a  solo  Deo,  tamen  in  ipsamct  ac-     pendere  creaturam  a  Deo  in  actuali  operatio- 


tione  causffi  secundse  non  est  necesse  addi 
aliquid  factum  a  solo  Deo.  Ut,  vcrbi  gratia, 
inilluminatione  solis,  supponitur  in  ipso  sole, 
et  substantia,  et  lux  indita  et  conservata  a 
solo  Dco;  tamen  in  actuali  illuminatione,  quae 
a  sole  procedit;  nihil  iu  re  ipsa  est  seu  addi- 
tur  quod  a  Deo  solo  fiat  ;  illuminatio  ipsa  non 
fit  a  solo  Deo^  sed  simul  a  luce  solis,  et  inter 
illuminationem  et  lucem  nihil  mediat  quod 
a  solo  Deo  fieri  necesse  sit.  Idem  in  superna- 
turalibus  actibus  intclligendum  est,  servata 
proportione.  Nam  ut  volantas  eliciat  super- 
naturalem  actum  ,  supponitur  in  ipsa  sulli- 
ciens  virtus  obcdientialis  ct  supernaturalis  in- 
dita  per  infusionem  habitus,  vel  alia  prKve- 
nientia  et  suliicientia  auxilia  quse  Deus  in  no- 
bis  sine  nobis  operatur.  Tamen  in  ipsa  ac- 
tuali  eflQcientia  contritionis^  verbi  gratia,  nihil 
additur  vel  intervenit  factum  a  solo  Deo  ;  quia 
ipsaraet  contritio,  seu  actio  per  quam  fit  ac- 
tus  contritionis,  non  fit  a  solo  Deo,  sed  simul 
a  voluntate  elevata  et  Deo  ;  inter  hanc  autcm 
actioncm,  etvirtutemsufiicicntem  a  Deo  indi- 
tam  ad  iilam  efiiciendam,  nihil  mediat  neque 
est  necessarium  ad  dependentiam  causae  se- 
cundse  a  prima,  neque  ad  ahquem  intelligi- 
bilem  cffectum. 


ne  ?  Sed  quod  dicimus,  cst,  lianc  depcndentiam 
solum  in  hoc  consistere,  quod  ipsa  actio  et 
operatio  creatura;  Iiabct  majorcm  magisque 
essentialem  dependentiam  a  prima  causa 
quam  a  secunda;  et  in  hoc  quod  causa  se- 
cunda,  ex  impcrfectione  et  indigcntia  sua, 
indiget  coopcratione  et  iutluxu  ipsiusmet  Dei 
in  suam  actionem  et  efiectum.  Non  vcro  con- 
sistit  iu  hoc  quod  causa  secunda,  constituta 
in  suflicienti  actu  primo  ad  agendum,  expec- 
tat  novum  influxum  solius  Dci,  ct  priorem 
suamet  actione  ct  operatione ,  ut  eam  exer- 
ceat,  quia  (ut  saepe  dixi)  ille  intluxus  medius 
sine  fructu  et  fundamento  fictus  est.  Et  in 
prsescnti  ad  constituendum  illud  complexum, 
scilicet  causam  secmdam  agere,  est  imperti- 
nens. 

Ad  alteram  probationem,  respondetur  in 
hoc  complexo,  me  esse  contritum,  vel  causam 
secundam  agere,  concludi  meipsum  seu  cau- 
sam  secundam  tanquam  subjectum  denomi- 
natum  a  sua  actione,  et  ideo,  ut  ego  me  fa- 
ciam  contritum  seu  contritionem  habentem, 
non  est  necesse  facere  materiam  vel  subjec- 
tum,  sed  satis  est  inducere  formam.  Quis 
enim  neget  hoc  complexum,  aquam  habere 
calorem,  fieri  ab  igne  immittentc  calorem  in 
Unde  ad  primam  probationem  respondetur  ipsam?  Et,  quod  gravius  et  adrem  preesentem 
hoc  complexum ,  quod  est  causam  sectcndam    propiuquius  est,  quis  neget  hominem  se  dis- 


agere ,  ficri  qiiidem  a  Deo ,  sed  non  a  solo 
Deo,  nam  illud  complcxum  immediate  et  for- 
maliter  resultat  ex  hoc  quod  actio  propria 
manct  a  causa  sccunda.  Unde  tantum  abest, 
ut  illud  complexum  fiat  a  solo  Deo,  ut  im- 
plicet  contradictionem  fieri  a  solo  Deo  ;  quia 
si  solus  Deus  esset  causa  illius  ,  jam  causa 
sccunda  non  ageret,  et  ita  falsum  vel  nullum 
esse  tale  complexum.  Quocirca,  licet  dare- 
mus  dari  pra^viam  motionem  solius  Dei  in 
causam  secundam,  pcr  illam  non  fieret  talc 
complcxum,  quod  est  causam  secundam  age- 
re,  donec  inlelligatur  prodire  actio  a   causa 


ponere  ad  gratiam,  aut  efficere  se  dispositum, 
eo  quod  non  faciat  seipsum,  cum  ita  loquatur 
Concilium  Tridentinum,  etScriptura  dicat  ho- 
minem  sanctificare  se,  et  vivificare  animam 
suam,  verum  amorem  et  poenitentiam  elicien- 
do?  Cavendum  ergo  est  ne  ex  verbis  autratio- 
nibus  inordinate  prolatis,  vel  non  satis  consi- 
dcratis,  inducatur  error. 

Quarta  ratio  eo  etiam  teudit,  ut  probet  illud 
principium,  in  actione  caiisce  secund(E  necessa- 
rium  esse  intercenire  aliquid,  et  prwzium,  fac- 
tum  a  solo  Deo.  Nam  dum  causa  secunda 
operatur,  tria  ibi  interveniunt,  scilicet,  virtus 


secunda,  sic  vel  sic  disposita.  Est  ergo  talis  operandi,  operatio,  et  virtutem  illam  excitari, 

motio  etiam  irapertinens  ad  hunc  elfectuni  applicari  ac  moveri  ad  operandum ;  ergo  Deus 

seu  complexum ,  ut  ille  loquitur ;  nam  in  re  non  solum  facit  primum  et  secundum,  sed 

nihil  complcxum  fit,   scd  compositum  ,    vel  etiam  tcrtium,  quia  illud   etram  est  aliquid 

denomiuatum  per  modum  compositi,   ct  ita  rcale,  et  nihil  reale  esse  potest  sine  intluxu 

causam  secundam  agcre  nihil  aliud  est  quam  Dei.  IUud  autem  tertium  non  fit  ab  ipsa  causa 

constitui  vcl  denominari   actu  agens,  quod  secunda,  sed  solum  fit  in  ipsa,  quia  ipsa  non 

habet  ab  actione  quffi  ab  illa  tluit.  potest  se  excitare,  et  movere,  seu  applicare 


4-48                        DE  VEr,A  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACL^,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

ad  operandum ;  iit  ergo  in  ipsa  a  sola  prima  etiam  addimus  ox  partc  causoB  secundae  sup- 

causa.   Atquc   Iiic  accommodanl  varia  dng-  poncndum   cssc  actum  primum  completura 

mata,  quse  dicunt  esse  reccpta  pMlosopJwrum  cumomnibus  condilionibus  requisitis  ex  parte 

principia,  qualia  sunt,  omnem  causatn  secun-  causarum  secundarum,  quibus  stantibus  su- 

dam  vtovere,  motam  aprima;  et  oonne quod  mo-  perllua  est  omnis  alia  motio  vel  excitatio  pra*- 

tctur,  al)  alio  moreri,  sicquc  rcduci  omnia  ad  via,  qure  proptcr  solam  subordinaiioncm  ad 

unum  primum    movcns    iramobilc,  et  quod  causam  primam  fingitur  ncccssaria.  Alque  ita 

cansa  secunda  agit  in  virtute  primw.  etiara  in  voluntate,  quamvis  ex  se  habeat  suf- 

Respondemus  illud  tertium,quatenusfmgi-  ficientem  virtutcm  activam  ad  actus  natur® 

tiu'  distinctum  a  primo,  et  per  se  necessarium,  proportionatos,  indiget    tamen    applicatione 

ctiamsi  causa  secunda  sit  complcta  in  suo  ac-  objecti  per  cogitationem,  et  ex  hac  parte  in- 

tu  primo,  et  conditionibus  requisitis  ex  partc  diget  prsevia  excitatione  et   metaphorica  mo- 

sua  ad  opcrandum,  illud  (inquam)  gratis  ex-  tione  seu  applicatione  ;  tamen  hac  supposita, 

cogitatum  esse,  et  sine  uUo  fundamento.  Ne-  non  indigct  ex  parle  sna  nova  prBemotione, 

gatur  ergo  illa  tria  esse  necessaria,  sed  duo  ut  eliciat  aclus  nalura;   proportionatos,  quia 

suITicere,  si  primum  perfectum  sit  in  suo  ro-  ipsa  est  principium  se  movens  ad  exercitium 

bore.  Unde  in  agentilms  naturalil)us,  et  ac-  actus,  quod  non  aliter  facit  quam  vohmtario 

tione  transeuntc,  si  sol  aut  ignis,  etc,  habeat  eliciendo  ipsum  actum,  ad  quem  habet  pro- 

passum    applicatum  et   capax,  seu  non   im-  portionatam  vii'tutem,  solumque  indigct  con- 

peditum  ,    nulla    indiget   excitatione   medJa  comitantc  concursu  primfo  causne  ad  hujus- 

intcr  suam  virtutcra  et  actionem,  quia  na-  modi  actus  ;  respcclu  vcro  supcrnaturalinm 

tura  sua  est   detcrminalus  ad  agcndum,  et  actuura  est  ipsa  de  se  insuiricicnsprincipium, 

ideo  statim  et  immediate  ab  illo  profluit  ac-  et  ideo  non  solum  ex  parte  intellectus  indiget 

tio  ;  non  ergo  est  necessaria  in  ipso  principio  peculiari  excitationc  superioris  ordinis  ,  sed 

seu  virtute   agendi   alia  excitatio  ;  imo  ncc  etiam  in  seipsa  postulat  excitationera  et  ele- 

concipi  potest  quid  sit  vel  quem  effectum  ha-  vationera  per  quara  recipiat  virtutcm,  qnai  sit 

beat.  Et   eadcm  ratione  non   est  uecessaria  sufficicns  principium  ad  operandum  iu  illo  or- 

applicationovaexparte  virtutis  activ»,  si  sup-  dine,  et  sit  ita  accomraodata  libertati  ejus,  ut 

ponatur  localis  applicatio  suflicicns,  quffi  per  in  actuaU  influxu  et  operatione  ab  illa  pen- 

localcm  motum  aut  agentis  aut  passi  fieii  so-  deat,  seu  ejns  coopcrationcm  ita  requirat,  ut 

let.  Unde  etiam  impertinens  est   omnis  alia  si  voluntas  ipsa  nolit  influere,  ncc  preevia  vir- 

motio  preevia,  quse  in  tali  causa  aut  virtute  tus  iUi  addita  operetur.  Postquam  autera  vo- 

ejus  per  se  fingitur  necessaria.  Dico  antcm  luntas   per  hujusmodi   supernaturalia  adju- 

semper  per  se,  quia  ubi  virtus  fucrit  imper-  raenta,  tara  ex  partc  intellectus  quam  ipsius 

fecta,  vel  dispositio  agcntis  fucrit  impropor-  voluntatis,  constituta  est  in  ratione  sutBciontis 

tionata  ad  eifectum,  tunc  csse  poterit  neces-  principii  ad  tales  actus  eliciendos,  non  indigct 

saria  aliqua  alteratio  prsevia  in  ipsamet  causa  pnevia  excitatione  vei  raotione  ex  parte  primai 

agcnte ;   verumtamen    etiara    iUa    non    per-  causse,  sed  solo  concursu  concomitante,  et  ita 

tinet  ad    motionem   prirase  causse ,  sed  pcr  appUcanco  cum  proportione  iUa  tria,  qure  in 

alias  causas  secundas  facienda  est,  et  si  illfe  arguraento  sumuntur,  ad  singulas  causas,  in- 

defuerint,  deficiet  etiara  eilectus  propter  de-  telligitur  facile   illud  tertiura   membrum,  in 

fectum  et  impotentiara  causa3  agentis.  Atque  sensu  quo  assumitur,  confictura  esse,  atque 

in  potentiis  cognoscitivis,  priusquam  operen-  adeo  propter  iUud  non  esse  necessariam  spe- 

tur,  nccesse  est  ut  excitentur  vel  moveantur  cialem  Dei  preemotioncm. 

ab  o])jectis  per  irapi^essionemspecierum,  qnia  Ad  illa  vcro  dogmata  Philosophioe,  rcspon- 

talis  potentia  sine  specie  non  est  virtus  com-  demus  primum  ad  illud,  causa  sec2cnda  movet 

pleta  ad  agendum;  at  postquam  jam  est  ac-  onota  a  priona,  ut  vcrum  sit,  intelligendum 

tuata  per  spcciem,  non  indiget  per  se   alia  esse  sano  raodo,  scilicet,  movere  motam,  id 

excitatione  vel  applicatione ,  nisi  fortasse  sit  est  adjutam  a  prima,  seu  nil  agere  posse  nisi 

potenlia,  quse  in  exercitio  sui  actus  pendel  ab  cooperantc  prima,  vel,  si  intclligitiu-  dc  mo- 

appetitu  seu  voluntate  ;  tunc  enim  indigebit  tione  recepta  in  ipsa  cansa  sccunda,  impri- 

applicatione,  propter  subordinationcra  poten-  rais  intelligendum  cst  de  motionc  late  sumpia, 

tiarumin  eadem  aniraa,  et  sinetaliappliratio-  prout  dicitur   de  quacumque  cfrectione  vel 

ne  non  habet  oranes  conditiones  ex  parte  sua  conservatione  eujuscumquc  esse,  vel  virtutis, 

requisitas  ad  operandumi  ;et  ideo  semper  nos  et  sic  vcrura  cst  causam  secundam  moveri  a 


CAP.  XXX.  CONFERUNTUR  UTRIUSQUE  SENTENTL€  RaTIONES,  ETC.  AH 

prima,  quia  ab  illa  rccipit  esse  ct  virlutom  autem  in  illo  verum  habeat  iilud  axioma  va- 

operandi,  ct  omncs  ctiam  conditiones  ex  par-  rie  explicant  pbilosophi,  alii  pcr  actum  vir- 

te  sua  prserequisitas  ad  operandum,  sive  iilas  tualcm  et  potenliam  formalem,  alii  quffiren- 

recipiat  mediante  alia  causa  secunda  cui  Deus  do   aliquam   diversitatem    inter   principium 

coopcrctur,  sivc  immediatc  a  prima  causa,  ut  agcndi  et  recipicndi ;  quod  vero  ad  nos  spec- 

contingit  in  causis  sccundis,  quic  a  solo  Doo  tat,  satis  est,  bujusmodi  agens,  scu  causam 

immediate  pendent,  ut  Angekrecipiunt  a  Deo  secundam,  qualcnus  sic  movetur,  eliam  mo- 

immcdiale  species,  et  sic  de  aliis ;  postquam  veri  a  prima ;  quia  illa  raotio  non  fit  sine  in- 

autera  causa  secunda  coraplcte  constituta  est  fluxu  causac  priraa?,  quamvis  non  fiat  ab  illa 

in  actu  primo,  in  quo  ab  ipso  Dco  consorva-  sohim,  et  ita  ibi  dislingui  potest  raovens  a 

tur,  non  oportet  novo  raotu  moveri  ut  agat,  moto,quiamovcnscst,  verbi  gratia,Dcus  cum 

scd  imracdiate  prodit  in  actioncm  concurren-  voluntate,  raota  autem  est  sola  voluntas,  ct 

te  Deo,  sicut  etiam  dici  potest  causa  secimda  ita  ad  verificandum  hoc  principiura  in  volun- 

appUcari  vel  excitari  a  Deo  ad  agendum,  quia  tate,  verbi  gralia,  consentientc ,  non  oportet 

applicatur  et  quasi  excitatur  a  sua  inchna-  fingerc  prsemotionom  solius  Dei,  quasi  cogen- 

tione  naturah  quam  habct  ab  auctore  naturre.  tem  iham  ad  couscnsum,  sed  sufficit  concur- 

Scd  objicit  ille  auctor  quia  virtus  causaj  se-  sus  Dei  cum  ipsa  se  moventc. 

cundaj  est  imperfecta;  ergo  debet  perfici  ab  Sed   instat    quidam  ,    quoniam  voluntas  , 

ipso  Dco  priusquam  agat;  ergo  debet  prius  etiam  sccundum  illam  considerationem  qua 

actu  moveri  a  Deo;  posita  autem  hac  motio-  est  principium  agendi,  non  cst  actus  purus, 

ne,  jara  cst  perfecta,  ut  ex  illa  infallibihter  sed  admixtus  potcntia ;  crgo  ctiam  secundum 

sequatur  operatio,   alias,   inquit,  Deus  csset  illamhabet  pati  ab  aliquo  extrinscco  ;  et  inin- 

imperfectum  applicans  extrinsecum.  Respon-  tellectu  similiter  arguraentatur;  nani  si  dica- 

detur  virtutem  causse  secundse  completami  in  tur  agere,  jam  patitur,  quatenus  pcr  speciem 

suo  gcnere  hanc  solum  impcrfectioncm  liabe-  constituitur  in  actu  primo;  ipsa  etiam  species 

re,  quod  sola  non  sufficit  ad  suam  actionem,  intelligibilis  nequit  esse  principium  agendi,  si 

sed  indiget  cooperatione  primfe  causai,  et  id-  considcrelur  solum  ex  parte  iutellcctus  qui 

60  ad  agendum  non  indiget  motione  in  ipsa  patitur  ;  crgo   est  principinm  agcndi  sccun- 

rccepta,  qua  ipsa  intrinsece  perficiatur,  alias,  dum  quod  movetur  a  Deo  ;  quas  rationes  pro- 

etiamsi  ilU  addatur  talis  motio  vcl  perfectio  pono,  ut  lector  consideret  quam  sit  destituta 

intrinseca,  cum  illa  creata  sit,  etiara  erit  im-  h;ec  sententia  veris  rationibus,  cum  his  uta- 

pcrfecta^  et  oportcbit  perfici  a  prima  causa,  tur  quae  vix   connexionem  aliquam  haberc 

quia  est  creata  virtus;  quod  si  ilh  non  est  ne-  videantur. 

cessaria  alia  perfectio  primoe  causse  pra^ter  Respondetur  ergo  negando  simpliciter  pri- 

concursum  siraultaneura,  idem  nos  diciraus  mam  consequentiam,  si  intelligatur  de  pas- 

de  ipsa  virtute  causfe  secundae  in  suo  genere  sione  proxime  ordinata  ad  agendura,  nara  si 

corapleta,  et  proportionata  effectui.  Nec  per-  intclligatur  generaliter  de  quocuraque  intluxu 

tinet  ad  perfectionem  Dei,  ut  sit  extrinsecum  superioris  causas,  hcet  totum  concedatur,  est 

apphcans  inevitabile,  ut  sic  dicam,  nisi  juxta  impertinens  ad  rem  de  qua  agimus.  Nam  ex 

mcnsuram  voluntatis  suoe,  quoe  ordinarie  so-  eo  quod  lux  solis,  verbi  gratia,  non  sit  actus 

lum  cst  movcre  et  applicare  causas  secundas  purus,  non  sequitur  ipsam  luccm  esse  in  po- 

per  inclinationes  naturales,  vel  scrvata  indif-  teutia  ad  aliquid  recipicndum  ultra  suam  en- 

ferentia  in  causis  secundis.  titatem  et  intrinsccam  virtutcm,  sed  solum 

Undc  illud  aliud  principium  :  Omne  qxiod  sequitur  esse  entitatem,  qua?  recipit  suum 

movetitr  ab  alio  motctiir,  non  vidco  quid  ad  esse  ab  alio,  et  habere  in  se  aliquam  compo- 

rcm  pra^scntem  pertineat,   quia   agens ,   ut  sitionem  ex  actu  et  potentia,  vcl  saltcm  illam 

agens,  in  actu  secundo  non  movctur,  sed  mo-  ingredi ;   non  tamcn   sequitur  quod  quando 

vct,  ct  ideo  non  oportet  ut  ab  alio  movea-  illuminat,  ahquid  patiatur,  vcl  in  se  recipiat; 

tur.  Si  autem  agens  dicatur  quatenus  recipit  quae  est  enim  connexio  inter  hoc  consequens 

viitutcm  agcndi,  sic  jam  concessum  cst  mo-  et  illud  antecedens?  Idem  ergo  est  de  volun- 

veri  a  prima  causa.  Quod  si  in  particulari  sit  tatc,  quantura  est  ex  vi  illius  principii,  scili- 

scrmo  de  agcnte  actione  immancntc,  quod  cet,  quod  non  est  actus  purus,  nam  inde  so- 

movelur  dum  agit,  quatenus  in  se  recipit  ac-  lum  sequitur  habere  esse  et  dcpendentiam  a  . 

tionera  suani,  sic  negari  non  potcst  quin  mo-  puro  actu,  vel  etiam  posse  aliquando  esse  in 

vcat  seipsum,  quia  agit  in  seipsum ;  quomodo  actu,  et  ahquando  in  potentia ;  non  tameu 


4i8                        DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

sequltur  quod  quando  agit,  patiatur  aliquid  causa  prima  omnibus  niodis  debet  esse  pri- 

praevium  antcquarn  suum  actum  vel  actioncm  ma ;  ergo  etiam  in   suo  influxu  debet  esse 

recipiat.  Quod  si  in  aliquibus  actionibus  ali-  prior,  saltcm  natura,  quam  omnis  alia  causa 

quid  hujusmodi  patiatur,   non   ex  solo  illo  secunda.  Secundo,  quia  causa  secunda  reci- 

principio,  sed  ex  eo  quod  fortasse  ad  talcs  pit  a  prima  non  solum  quod  sit  et  virtutem 

actiones  non  habet  proportionatam  virtutcm,  liabeat,  sed  ctiam  actualem  opcrationem;  er- 

ct  tunc  licet  aliquid  prrevium  recipiat,  non  go  causa  secunda  habct  a  prima  quod  operc- 

oportet  ut  illud  sit  pra?determinans,  et  multo  tur ;  ergo  Deus  est  causa  quod  causa  secunda 

minushoc  sequitur  ex  illo  principio,  sed  satis  operetur;  ergo  prius  natura  causat  quam  il- 

est  quod  sit  adjuvans,  ct  de  se  pradjcns  vim  la.  Tertio,  quia  quod  aliquando  est  in  potcn- 

sufBcientem  opcrandi.  Sic  ctiam  intellcctus,  iia,  aliquando  in  actu,  rcducitur  in  actum  ab 

cum  recipit  spcciem  pcr  quam  constituitur,  aliquo  priori  actu,  ut  docent  univcrsi  philoso- 

in  actu  pi^imo  patitur,  et  ab  alio  movetur,  ct  phi;  sed  ignis  prius  est  in  potentia  agendi, 

sub  ea  ratione  dici  potest  esse   principium  et  postea  in  actu  ;  ergo  reducitur  in   talcm 

agendi  motura  ab  alio ;  tamcn  jam  sic  consti-  actum  a  priori  agente  ;  ergo  neccsse  cst  ut 

tutus  nou  indiget  alia  motione,  pcr  quam  itc-  actio  prioris  agentis,  ordine  saltem  naturce, 

rum  movcatur  ab  alio,  ut  agcre  possit ;  et  sic  prfficedat.   Quarto,  quia  si  dua   causce  sunt 

specics  ipsa  intelligibilis,  ca  ratione  qua  cst  subordinatse  ,   necessario  debet   una  earum 

principium  agendi,   saltcm  cx  partc   oljjccti  prius  natura  inllucre  quam  aha ;  sed  causa 

cujus  viccs  tcnet,  quamvis  nou  sit  actus  pu-  prima  et  sccunda  sunt   suboidinata! ;  ct  se- 

ruSj  non  oportet  ut  aliquid  patiatur  prius-  cunda  non  potest  prius  natura  influere,  quia 

quam  agat,  quod  idcm  est  dc  omni  virtute  alias  esset  prior  quam  prima,  et  in  illo  priori 

creata,  quce.   cst  tantum  potentia  activa,   ct  non  penderet  a  Deo  ;  crgo  major  patct,  quia 

non  passiva,  ut  est  calor,  et  similes,  alias  non  potest  intefligi  in  quo  sit  subordina- 

FJrat  aliud  principium  quod  causa  sccunda  tio  ;  itcm  quia  alias  non  minus  pcndcret  cau- 

agit  in  virtute  priraa?  ;  scd  hoc  habei  facilcm  sa  prima  n  secunda,  quam  sccunda  a  prima 

et  veram  intelligentiam  ;  potcst  enim  id  dici,  in  agendo  ;  patet  sequela,  quia  hajc  depcn- 

quia  causa  secunda  habet  a  prima  virtutem  dentia  solum  consistit  in  hoc  quod  secunda 

agendi,  quam  semper  ac  continue  causa  pri-  causa  in  actione  sua  requirit  concomitantiam 

ma  intluit  in  ipsam.  Secundo,  etiam   id  dici  iufluxus  divini ;  simili  autem  modo   influxus 

potest,   quia  causa  secundii,  dum  opcratur,  primai  causa?  roquirit  concomitantiam  secun- 

nitilur  ct  fundatur  in  prima,   quia  pendet  in  doe;    ergo    cst  wqualis   dcpcndcntia  mutua, 

agendo  ex  cjus  cooperalione  et  intluxu,  qui  quod  est  valde  absurdum,  quia  Deus  in  omni 

primarias  vices  habet  in  suamet  operationc ;  genere  causiB  debet  esse  prior.  Quinto,  quia 

non  ergo  oportet  fmgere  aliam  virtutera,  quK  alias  concursus  causse  primai  modificaretur 

necessario  superaddenda  sit  causae  secunda;  a  concursu  cansoj  sccunda; ,  ct  non  ab  ipsa 

per  actualem  motionem  ejus ;  unde  si  de  hac  voluntate  et  intentione  Dei,  quod  etiam  re- 

virtute  inteUigatur  illud  axioma,  facile  ncga-  pugnat  divinoe  perfectioni. 

tur,  quia  nec  est  per  sc  notum,  nec  ulla  pro-  Respoi.detur  aliud  esse  comparare  causam 

babih  ratione  fundatur  ;  neque,  ut  existimo,  primam  ad  sccundam,  aliud  vero  comparare 

invenietur  auctor  gravis  qui  in  illo  scnsu  illud  influxum  ntriusque  causa;  prout  concurrunt 

asseruerit,  ut  in  discursu  sequcntium  capi-  ad  eamdcm  actionem  vel  ctFcctum;  loquendo 

tum  videbimus.  de  ipsis  causis  sccundum  se,  clarura  est  cau- 

Sed  occurrit  statim  quinta  et  vulgaris  ra-  sam  primam  esse  natura  priorem,  non  solum 

tio,   quia  causa  prima   prius   natura   influit  rationc  allioris  pcrfcctionis,  scd  ctiam  ratio- 

quam  secunda  ;  ergo  hoc  ideo  est  quia  non  ne  causalitatis,  quia  causa  sccunda  non  habct 

solum  influit  in  cifectum  vel  actioncm  ipsius  csse  nec  virtutera  causandi,  ncc  conditioncs 

causae  secundae,  scd  etiam  in  ipsam  causam,  requisitas  ad  opcrandum,  nisi  ex  influxu  pri- 

movendo  illam,  ct  faciendo  ut  faciat,  ut  ita  mae  ;  sed  ex  hac  prioritate  non  infertur  pr»- 

non  solum  sit  causa  effcctuum  causarum  se-  via  motio   causa?  prima?  in  secundam,  supra 

cundarum,  sed  etiam  ipsis  causis  sit  causa  totam  virtutem  et  conditiones  requisitas  cx 

ut  causcnt.  Gonsequentia  probari  potest,  quia  partc  ipsius  causa;  secundse.  At  vero  compa- 

respectu  actionis  vel  eflectus  lluentis  a  causa  rando  actuales  influxus  causa".  primffi  ct  se- 

secunda,  prima  causa  non  prius  influit  quam  cundai  in  actionem  causa^  secundfe,  sic  ne- 

secunda.   Antecedens  probatur  prirao,   quia  gamus  esse  proprium  ordincm  naturaj  iuter 


CAP.  XXX.  CONFEUUNrLR  UTWUSQUE  SLMENTl.li  P.ATIONES.  ETG.  iiO 

illos  inlluxus.  Ratio  est,  quia  proprius  et  ve-     ille  estprior  nostro,  perfcctione,  duratione  ct 
rus  ordo  naturae  requirit  distinctionem  in  re     universalitate.  Sed  objcctio  et  exemplum  sunt 


inter  ea  quorum  unum  est  prius  natura  quam 
aliud ;  tum  quia  ordo  naturee  est  realis ;  tum 
etiam  quia  fundatur  in  vcra  causalitate,  quai 
non  est  nisi  inter  extrema  aliquo  modo  in  re 
distincta-.  At  vero  influxus  causse  primffi  et 
secunda^  non  distinguuntur  in  re,  sed  ratione 
tantum  et  liabitudine  ad  diversas  causas  prte- 
cise  conceptas  per  inadffiquatos  conceplus 
nostros  ;  eadem  enim  actio  indivisibiliter  est 


satis  extra  rem,  pnraum  quia  nos  negamiis 
causam  secundam  moveri  a  prima  ex  vi  con- 
cursus  generalis  per  se  neccssariiad  actionem 
causae  secunda^ ;  secundo,  quia  de  prioritato 
durationis  nulla  mcntio  a  nobis  facta  cst,  quia 
in  pra3scnti  est  per  se  nota,  ncc  exemplum  cst 
ad  rem,  quia  Deus  pcr  se  ct  ab  intrinscco 
cst  prior  duratione  quam  creatura  ;  intellcc- 
tus  autem  Angelicus  non  est  per  se  prior  du- 


a  causa  prima  et  secunda ;  et  prout  est  a  pri-  ratione  quam  huraanus,  sed  prout  Deus  vo- 

ma,  dicitur  influxusDei  ;  prout  vero  est  a  se-  bierit  eos  creare.   Tertio,  prioritas  imivcrsa- 

cunda,  dicitur  intluxus  ejus.  Quod  vero  hscc  litalis  intelligi  dcbet  in  causando,  et  est  hu- 

duo  non  possint  ia  re  distingui,  patet,  quia  jusraodi,  quod  niliil  causat  causa  secunda  , 


ahas  actio  creatura? ,  ut  est  in  re  ipsa  dis- 
tincta  a  concursu  Dei,  non  penderet  ab  ipso 
Deo,  quia  non  flueret  ab  ipso  ;  scd  esscnt 
ibi  duae  actioncs  quasi  partiales,  una  a  solo 
Deo,  alia  a  sola  causa  secunda,  ct  ambse  tcn- 
derent  in  eumdem  eftectum,  non  tamen  una 
ad  aliam,  quia  ad  actionem  non  est  actio,  et 
ita  licet  etfectus  causffi  secundge  flueret  a 
Deo,  tamen  ipsa  actio  causa^  secundae,  prout 
est  in  re  ipsa,  non  flueret  a  Deo,  quod  dici 
nuflo  modo  potest.  Igitur  ipsamet  actio,  in  re 
ipsa  spectata  fluens  a  causa  secunda,  fluit 
etiam  a  causa  prima  ;  crgo  non  potest  csse 
distinctio  vel  prascisio  in  se,  ut  sic  dicam,  in- 
ter  utrumque  influxum,  sed  sola  praecisio  ra- 
tionis  ;  ergo  nec  vera  prioritas  naturae.  iuter 
eos  esse  potest,  sed  sola  prioritas  rationis,  se- 
cundum  quam  solet  etiara  considerari  unus 
respectus  ut   nobihor  alio,   vcl  universalior 


quod  non  causct  prima  ;  causa  autem  prima 
efhcit  quce  vult  sine  secunda,  et  hac  ratione 
ego  illam  vocavipriorem  in  subsistendi  conse- 
quentia,  quse  solet  etiam  dici  prioritas  natu- 
rse  ;  sicautemnon  est  universaliorintchectus 
Angelicus  quam  humanus,  quia  ita  potest  in- 
tellectuslmmanus  causare  sine  intellectu  An- 
gelico,  sicut  e  converso  ;  sokim  potcst  Angcli- 
cus  dici  universalior  in  objecto,  sicut  scnsus 
communis  dicitur  univcrsahor  quam  visus, 
qua?  universaho  est  impertinens  ad  priori- 
tatem  causalilatis  ,  de  qua  in  prasenti  cst 
scrmo  ;  imo  etiara  illa  major  universahtas  in- 
tellcclus  Angelici  posset  facile  negari,  quia 
etiam  intellectus  humanus  habet  universalis- 
simum  objectum,  quamvis  non  possit  ceque 
pcrfecte  attingcre  omnia  contenta  sub  illo, 
ac  intellectus  Angelicus.  Denique  solusexces- 
sus  inperfectione  hic  nou  considcratui",  prai- 


aut  independentior,  et  quia  prioritas  naturpe     sertira  si  fiat  comparatio  solum  in  naturisvel 


interdum  extenditur  ad  signiflcandam  exccl- 
lentiam  perfcctionis  vel  raajorem  nobilitatem 
originis,  idco  secundum  hanc  consideratio- 
ncm  dici  potest  concursus  cdusae  primae  na- 
tura  prior,  id  est,  dignitate,  non  vero  priori- 
tate  fundata  in  propria  causalitate,  ut  expli- 
catura  est. 

Vide  Cahezud.  et  Cahr.  — Juxta  hanc  ergo 
doctrinam,  dixi  in  lib.  1  de  Auxiliis  con- 
cursum  Dei  posse  dici  priorem  natura,  quia 
estprior  perfectioneuniversali  etindependcn- 
tia,  non  vero'quia  in  causando  prsecedat  con- 


operationibus  diversis,  ut  fit  interintellcctum 
Angelicum  et  humanura  ;  hic  autem  flt  com- 
paratio  in  causalitate  et  influxu  ad  cumdem 
ctfectum  et  actionem,  in  qua  dicimus  habere 
Deum  illas  proprietatesmajoris  exceUentise  et 
dignitatis,  quee  ad  quamdam  naturae  priori- 
tatem  pertincnt. 

Sed  arguit  me  alius  inconstantise  et  contra- 
dictionis,  eo  quod  dixcrim  in  lib.  de  Auxiliis 
concursum  Dei  posse  dici  priorem  in  subsis- 
tendi  consequentia;  videtur  enim  hoc  falsum, 
quia,  sicut  influxus  causae  secunda^  seu  libcri 


cursum  causai  sccundaj,  ncc  quia  unus  con-     arbitrii  non  potest  esse  sine  influxu  Dei,  ita 


cursus  sit  causaalterius,  nec  quia  unus  sit  via 
ad  alium,  quia  simul  sunt  una  via  realis  ad 
unum  terminum.  Contra  quam  doctrinam  ob- 
jicit  quidam  hsec  non  salis  csse  ut  causa  se- 
cuuda  dicatur  movcri  a  prima,  ahas  (inquit) 
cadem  ralione  diccrclur  quodintcllectus  nos- 


ille  iuiluxus  primae  causae,  quo  concurrit  cum 
causa  secunda,  non  potest  esse  sine  influxu 
ejusdera  causse  secundse  juxta  nostram  sen- 
tentiam.  Vel  certe  si  datur  influxus  Dci  prior 
in  subsistendi  consequentia,  neccsse  cst  ut 
ille  ctiam  sit  prior  iu  cxistendo  :  Nam  priori- 


ter  movetur  ab  inteUectu  Angelico,  siquidem    tas  in  suhsistendi  consequentia  esi  prioritas 
X.  29 


ioO  DF.  VEnA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

exLStentiie.,  ut  admittlt  (inquit  ille)  ipse  Sua- 
rezin  Metaph.,  disput.  \,  sect.  \,  num.  \\,  in 
fiiie ,  qif  d  quasi  sui  oUitus  in  disputat.  22, 
sect.  3,  nuin.  10,  nejare  videtur;  et  patet  eliam 
exemplo  Aristotelis,  nam  unum  est  prius  in 
subsistendi  consequentia  quam  duo,  quia  est 
etiam  prius  in  existendo  ;  sic  ergo  inlluxus 
primse  causse,  si  est  prior  in  subsistendi  con- 
sequenlia,  erit  etiam  prior  in  existendo;  er- 
go  in  illo  priori  est  a  solo  Deo,  et  recipitur  in 
causa  secunda.  Respondetur  nullam  esse  re- 
pugnantiam  vel  contradictionem  ,  sed  objcc- 
tionem  procedere  ex  eo  quod  non  recte  ex- 
plicatur  prioritas  in  subsistendi  consequen- 
tia;  quando  enim  duae  rationesformales,  quee 
in  re  aliqua  non  inveniuntur  actu  distinctee, 
sed  sola  ratione  disiinguuntur,  comparantur 
inter  se  in  ilio  genere  prioritatis,  non  sunt 
limitate  sumenda'  prout  in  tali  re  siimuntur, 
sed  altera  earum  abstracte  concipienda  est, 
et  ab  existentia  quam  in  tali  re  babet  proa- 
scindenda,  sicut  animal  dicitur  esse  prius  in 
subsistendi  consequentia  ,  quara  bomo,  quia 
potest  esse  extra  liominem  et  sine  bomine  ; 
ut  autem  hoc  verum  sit,  oportet  loqui  ab- 
stracte  de  animali  secundum  se,  nam  si  su- 
matur  realiter  et  identice,  iila  ratio  animalis, 
quai  est  contracta  ad  bominem,  revera  non 
polest  existere  bomine  non  existente  ;  sic  er- 
go  cura  dicimus  intluxura  Dei  esse  priorera  in 
subsistendi  consequentia ,  non  loquimur  de 
intluxu  illo,  prout  est  in  re  identificatus  cura 
intluxu  causae  secundse ,  sed  solura  secun- 
dum  se,  et  abstracte,  quatenus  est  intluxus 
Dei ;  atque  ita,  consideratus  priori  raodo,  'e- 
rum  est  non  posse  in  re  ipsa  separari  ab  in- 
lluxu  causse  secundae,  et  nibilominus  influxus 
Dei,  ut  sic,  operari  potest  et  per  se  sufScere 
ad  effectum,  cum  taraen  e  converso  influxus 
causJB  secundse  separari  non  possit,  nec  per 
se  sufiicere  ;  nec  oportet  ut  influxus  Dei,  qui 
est  cum  causa  secunda,  vel  sine  illa,  sit  om- 
nino  idem,  vel  ejusdem  rationis  quasi  speci- 
licse,  sed  satis  est  quod  in  ifla  abstracta  ra- 
tione  formali  conveniant,  sicut  animal  quod 
potest  esse  sine  bomme  non  est  ejusdem  ra- 
tionis  speciflcse,  sed  genericse ;  sic  ergo  expli- 
cata  prioritate  in  subsistendi  consequentia, 
non  oportet  ut  illa  ratio,  quae  dicitur  hoc  rao- 
do  prior,  habeat  in  re  ipsa  prius  existentiara 
quam  altera  cura  qua  comparatur;  ut,  in 
esemplo  adducto  ,  animal  non  prius  existit 
quam  homo,  quia  in  ipsomct  homine  non 
prius  existit,  ut  per  se  notum  est,  nec  etiam 
necesse  est  ut  in  alio  prius  existat,  sed,  si  id 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

contingat,  mere  accidentarium  est.  Idemque 
est  in  illo  exemplo  de  prioritate  inter  unita- 
tem  et  binarium;  quis  enim  dicat  unara  pcr- 
sonara  csse  in  Trinitate  prius  in  existendo 
quam  duas  ,  solum  quia  unitas  secundum 
suam  rationem  formalem  est  prior  in  subsis- 
tendi  consequentia  ?  Nec  oppositum  ego  dixi 
in  disputatione  prima  Metapb.,  sed  potius 
omnino  idem  ;  addidi  autem  quidpiam  con- 
sideralione  dignum  respectu  Dei ;  dixi  enira 
rationes,  quae  a  nobis  abstrabuntur  a  Deo  et 
creaturis,  ut  ratio  entis,  substantise,  etc,  bcet 
videantur  communiores  quam  ratio  Dei,  non 
posse  dici  priores  natura,  vel  in  subsistendi 
consequentia  Deo  ipso,  cujus  ratio  est,  quia, 
licet  tales  rationes  corarauniores  sint,  non  ta- 
men  possunt  in  aliquo  existere,  nisi  prius  exis- 
tant  in  Deo;  unde  etiara  babent  communita- 
tera  non  univocara,  sed  analogam  ;  binc  au- 
tem  non  sequitur  ad  banc  prioritatem  naturse 
requiri  prioritatem  existentiaj  a  parle  rei, 
seu  in  eadem  re,  in  qua  fit  comparatio  se- 
cundum  rationem,  sed  solum  sequitur  re- 
quiri  banc  dependentiam  ex  parte  illius  ra- 
tionis  formalis,  quse  prior  in  subsistendi  con- 
sequentia  dicitur,  ut  possit  a  parte  rei  exis- 
tere  saltera  in  aba  re,  etlamsi  altera  ralio 
omnino  non  existat ,  ut  explicalura  est  in 
exemplo  animalis,  et  verificatur  in  concursu 
Dei,  ut  declaratum  etiam  est. 

Ad  quintam  ergo  rationem^  negatur  simpli- 
citcr  antecedens  in  sensu  quo  assumitur,  sci- 
licet,  quod  causa  priraa  prius  natura  influat 
quam  secunda,  prioritate  causalitatis  ;  ad  pri- 
mam  autem  probationera,  respondetur  causam 
primam  esse  quidera  primam  omnibus  modis 
pertiuentibus  ad  perfectionem  ejus,  et  ad  de- 
bitara  dependentiara  omnium  aliorum  causa- 
rum  et  effectuum  abipsa;  illa  autem  prioritas 
naturse,  per  quara  tribuitur  causse  prima?,  ut 
se  sola  prius  aliquid  necessario  efficiat  in 
causa  secunda,  ultra  integrara  virtutem  ejus, 
nec  spectat  ad  perfectionem  causse  primre, 
nec  est  necessaria  ad  dcbitam  subordinatio- 
nem  ac  dependentiam  ab  ipsa,  ut  constat  sa- 
tis  ex  rationibus  superius  factis.  Quidquid 
enim  fingitur  conferre  Deum  per  banc  mo- 
tionem  causis  naturalibus,  nos  dicimus  sufli- 
cienter  tribui  per  innatas  virtutes  et  alios 
effectus  causarura  secundarum,  ethoccense- 
mus  pertinere  raagis  ad  perfectam  Dei  provi- 
dentiara  ac  causalitatem  ;  quod  autem  confer- 
ret  Deus  causis  liberis  per  talem  motionem 
actualem  et  determinativara  earum,  uitra 
omnia  principia  sufficientia   ad  operandum, 


CAP.  XXX.  CONFEF.UNTUR  UTRIUSQUE  SENTENTI.E  RATIONES,  ETC.  451 

non  solum  non  pertineret  ad  perfectionem,  neo  vcre  concurrit  ut  causa  prima ;  ergo  non 

sedpotius  everteret  debitum  providentiai  mo-  est  de  rationc  causse  primae,  ut  sic,  quod  ejns 

dum,  tollendo  usum  liberlatis,  et  interdum  re-  concursus  sit  prior  nalura  quam  concursus 

dundaret  in  injuriam  divina;  bonilatis,  deter-  causa;  secunda^ ;  undc  quando  aliquod   rjus 

minando  liberum  arbitrium  ad  mahmi.  Quare  auxih'um  vcrc  preevium  ordine  nalurai  neces- 

sine    tali    motione   salvatur   sufficientissimc  sarium   est,  id  provenit  ex  alio  capite,  et  ex 

debita   soibordinatio  et  dependentia,  qua^  in  alia  indigentia  causoe  secunda^,  non  exgenc- 

hoc  consistit,  ut  actio  caus»  secundffi  esscn-  rahlms  rationibus  caustc  primai  et  secunda;. 

tialiter  pcndeat  a  prima,  et  ideo  secunda  non  Item  causa  secunda,  etiam  ut  prius  natura  af- 

possit  efhcere  sine  adjutorio   prima.    Quod  fecla  iJla  pra^via  motione  Dei,  cst  subordinata 

etiam  adversarii  faterl  debent,  nisi  velint   in  primse  causse,  et  dependens  ab  illa  in  agendo ; 

alium  erroremdeclinare.  Probatur,  nam  post-  hac  enim  ratione  postulat  ulteriorem  concur- 

quam  prima  causa  influit  illam  suam   pra'.-  sum  simultaneum;  ergo  ex  vi  subordinationis 

viam  motionem  in  causam  secundara,  vel  ibi  et  dcpendentice  causK  sccundae  a  prima  non 

cessat  ejus  actio,  et  in  secundo  instanti  na-  est  necessaria  illa  prioritas  naturse  in  influxu 

tura3  procedit  actio  causse    ab  iha  sola,  ulti-  primae ;  non  ergo  sufficienter  probatur  neces- 

mate  jam  completa  et  constituta  ad  operan-  sitas  illius  prioris  influxus,    ex  sola  rahone 

dum  ;  vel  etiam  in  illam  actionem  immediatc  causa;  primse,  ut  sic,  sed  alia  ratio  tribuenda. 

influit  Deus  novo  influxu  qucm  in  illo  poste-  est;  quod  si  illa  non  inveniiur,  nectalis  influ- 

riori  natura;  tribuit.  Primumhorum  noa  dici-  xus  prior  necessarius  judicandus  est,  scd  po- 

tur  ab  his  auctoribus,   nec   dici  potest  sine  tius  superfluus,   et   habens   adjuncta    multa 

magno  errore,  quia  ahas  efi^ectus  causae  se-  incommoda ,   pra^sertim    quando   ad    causas 

cundae,  in  instanti  quo  fit,  non  pendebit  im-  liberas  applicatur. 

mediate  a  Deo,  sed  solum  per  accidens,  tan-        Causa  secunda  quomodo  recipiat  aprima  ac- 

quam  a  causa  remota,  quse  dedit   proxime  tualem  operationem.  —  Ad  secundam  proba- 

virtutem   et  applicationem,   unde  causa  se-  tionem,  rcspondetur  causam  sccundam  leci- 

cunda  non  penderet  a  prima  in  agendo,  sed  pere  aprima  actualem  operationem,  eo  modo 

solum  in  applicationc  ad  agcndura,  quod  est  quo  ipsa  opcratio  est  a  causa  secunda.  Nam 

omnino  falsum  ;  nihil  enim  cogitari  potest  ha-  si  opcratio  ita  est  a  secunda  causa,  ut  non  sit 

bens  aliquod  esse  participatum,  quod  non  im-  in  ipsa  causa  secunda,  non  recipit  operatio- 

mediate  pendeat  ab  ente  per  essentiam,  alias  nem  a  prima  recipiendo  in  se  aliquid  ultra 

facile  induci  quis  posset  in  errorem  Durandi,  suum  esse,  et  virtutem  sufficientem  ad  ope- 

negantis  generalem  concursum  actualem  pri-  randum  ;  nam  quidquid  iUud  sit  vcl  esse  fln- 

ma;  causse  ;  nam  revera  toUeretur  necessitas  gatur,  non  cst  operatio  ;  ergo  quanquam  sc- 

ejus ;    denique   contra  hoc  multo   efficacius  cunda  causa   iUud   rccipiat  a  prima,   ex  vi 

posset  retorqueri  illa  probatio,  quod  causa  iUius  non  reciperet  operationem,  nisi  Deus 

prima  debet  esse  omnibus  modis  prima,  uti-  alio  influxu  illam  immediate  efficeret.  Igitur 

que  omnibus  modis  pertinentibus  ad  causa-  causam  secundam   recipere    operationem  a 

litatem  per   se   et  immediatara   primai   cau-  prima  in  hujusmodi  causis   nihil  aliud  esse 

sse,  respectu  omnis  entis  et  modi  realis.  Igi-  potest,  nisi  habere  a  prima  adjutorium  et  in- 

tur,    etiamsi  admittatur  illa  motio  Dei  pra3-  fluxum  ad  suam  operationem,   sine  quo  il- 

via  in  causa,    necesse-est  admittere  novum  lam  efficere  non  posset.  Quando  vero  causa 

influxum  Dei  in  actionem  et  effectum  crcatu-  operatur  actione  iramanente,  sicut  magis  pro- 

rae ;   de  hoc  autem  intluxu  non   potest  dici  prie  dicitur  rccipere  operationem,  quia  in  se 

quod  sit  prior  natura  quam  influxus  causai  intrinsece  illam  recipit,  ita  magis  proprie  di- 

secundae,  nec  quod  sit  vera  causa  ejus,  propter  citur  eam  recipere  a  piMma  causa,  non  quidora 

rationes  factas,  quia  in  re  non  distinguuntur,  recipiendo  motionem  pra^viam,  illud  cnim  nec 

scd  tantum  ratione,  et  ita  non  est  intcr  eos  neccssarium  ncc  sufficicns  est,  sod  recipiendo 

eraanatio  unius  ab  alio,  scd  mutua  conclusio  ipsammet  operationem,  quam  Dcus  clTicit  in 

et  idcntitas,   atque   hoc   tandcra  conccdunt  causa  secunda ;    sicut  autem  uon  esset  ve- 

adversarii,  et,  expressius  quam  caeteri,Cabrc-  rum  diccre  solum  Deum  efficere  talem  opera- 

ra,   distinguendo  duplex  auxilium,  scu  duo  tionera,  ita  nec  potest  cum  vcritate  dici  cau- 

concursus  prima!  causoe,  unuui  praivium,  vcl  sam  sccundara  habere  a  sola  prima  suam  ope- 

alium  simultaneum.  Jam  ergo  argumentor  in  rationcm,nara  etiam  habet  iUam  a  sua  virtulc 

hunc  modum  :  Deus  in  iUo  concursu  siraulta-  intrinseca  per  quara  in  iUam  inlluit. 


452  DK  VERA  INTKLUGENTIA  AIJXILH 

Conseq^ieniw  advcrsariorum  laborant  m 
cequitoco.  —  Juxta  hunc  autem  sensum  illius 
propositionis,  consequentise  omncs  quoe  ibi 
fiunt,  vel  laborant  in  aequivoco,  vel  nullius 
momenti  sunt;  quod  enim  primo  infertur: 
Ergo  causa  secunda  habet  a  prima  quod  opcrc- 
tur,  si  habeat  hunc  sensum  :  Ergo  habet  a 
prima  actualem  concursum  quo  operatur,  vcl, 
ut  operetur,  sic  optima  est  consequentia,  ni- 
hil  tameu  adversarios  juvat ;  si  vero  sensus 
sit :  Ergo  causa  secunda  habet  a  prima,  ultra 
virtutem  suam,  ahquam  motionem  qua  spe- 
ciahter  inchnatur  vel  determinatur  ad  operan- 
dum,  ratione  cujus  speciahter  tribuitur  causse 
primae  operatio  causae  secundae,  sic  negatur 
consequentia,  quia  hoc  impertinens  est  ad  veri- 
tatem  et  proprietatem  ilhus  antecedentis;  un- 
de  ahera  consoquentia  quse  ibidem  subjxmgi- 
tur :  Ergo  Deus  est  causa  quod  causa  secunda 
operetur,  si  sohnn  per  ha-c  verba  significetur 
Deum  esse  causam  necessariam  sine  cujus 
auxiho  actuah  non  potest  causa  secunda  ope- 
rari,  sic  admitti  potestiliatio,  quia  verba  non 
sunt  a  tali  sensu  aliena,  et  sensus  ille  verus 
est.  Sic  autem  nulla  cst  ultima  illatio  de  prio- 
ritate  naturai  Dei  in  causando,  nisi  in  sensu 
explicato  de  prioritate  natura?,  quoad  digni- 
tatem  et  indepondentiam.  At  vero  si  por  illa 
vcrba  secundi  consequentis  significeturDcnm 
csse  causam  specialiter  applicantem  aut  delor- 
minantem  causam  secundam  ad  causandum, 
sic  ncgaturilla  consequentia,  quia  nuham  an- 
nexionem  habet  cum  antecedenti  sane  intel- 
lecto,  ut  declaratum  cst. 

Potentia  passiva,  ui  reducatur  in  actum, 
indigct  quod  recipiat  illum  ab  aliquo  agen- 
te. — Duplex  reductio  de  potentia  in  acium, 
ma  agentis,  altera  potenti/r  passivce. —  Ter- 
tia  probatio  est  profecto  indigna  viro  doc- 
to,  nam  illa  maxima:  Quod  nunc  est  inpoten- 
tia,  et  postea  in  aciu,  reducitur  in  actum  ab 
alio  priori  actu,  intelligitur  de  potentia  pas- 
siva,  non  de  activa,  nam  potentia  passiva  in- 
~  diget,  ut  reducatur  in  actum,  quod  recipiat 
ihum  ab  aliquo  agonte  ;  quia  agere  nihil 
aliud  est  quam  reducere  in  actum  id  quod 
est  in  potentia  ;  at  vero  quod  existit  in  po- 
tentia  activa  non  indiget  superiori  agcnte,  ut 
ab  eo  reducatur  in  actum,  sed  sua  virtute  re- 
ducitur,  sicut  sua  virtute  agit,  quia  talem 
potentiam  reduci  in  actum,  nihil  aliud  est 
quam  agere ;  undepotius  repugnat  tale  agens 
in  potentia  reduci  in  actum  agentis,  ut  sic,  ab 
extrinseco  principio  quod  solum  habeat  ra- 
tionem  agontis  in  tali  reductione ;  quod  addo, 


EFFICaCIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

quia  iste  est  sensus  arguentis,  manifeste  fal- 
sus  ;  nam  si  in  illo  nonloquitur,  nihil  confert 
illa  propositio  adejus  intentum;  igiturquando 
agens  alias  sufficiens  adagendum  est  tantum 
in  potentia,  et  non  in  actu  agendi,  si  sit  na- 
turale  agens,  proveniet  ille  status  in  potentia 
vel  ex  defectu  materiae  et  passi,  vel  ex  defectu 
applicationis  agentis,  aut  alterius  conditionis 
necopsariae,    ot  tunc,  ut  reducatur  in   actum, 
oportebit  prapcedere  actionem  per  quam  illa 
conditio  fiat ,    et  interdum  per  mutationem 
agcntis,  et  aliquando  per  ablationem  alicujus 
impedimonti  interjecti ;  positis  autem  omni- 
bus  praerequisitis,  adhuc  agens  manet  in  po- 
tentia  prius  natura  quam  agat ;  reducitur  au- 
tem  in  actum  in  posteriori  natura  per  suam- 
met  actionem,  et  ita  ncn  reducitur  recipiendo 
aliquid  in  so  a  suporiori  agento,  sed  produ- 
cendo  aliquid  ex  se  per  suam  virtutem  acti- 
vam ;  quia  tamen  hsec  virtus  creata  est  et 
participata,  indiget  cooperatione  primce  causae 
et  quoad  hoc  dici  potest  rcduci  in  actum  a 
superiori  agente,  in  sensu  quo  diximus  cau- 
sam  secundam  rccipere  a  prima  suam  opera- 
tionom.   In  hoc  autem  sonsu   non   scquitur 
hujusmodi  agens  reduci  in  actum  per  actio- 
nem  superioris  agentis,  quae  in  ipsomet  infe- 
riori  recipiatur,  et  ordine  naturae  pra^cedat 
actionom  ejus,  ut  male  in  illa  probatione  in- 
fertur.  At  vero  si  agens  sit  liborum,  etiamsi 
habeat   complctam  totam   virtutem  agendi, 
ct  applicatam  omnem  conditionem  necessa- 
riam  et  pra^viam  ad   agendum,  et  ablatum 
omnc  impedimentum,  adhuc  potest  existere 
in  potentia,   seu,  quod  idem  est,  in  proximo 
actu  primo  sine  actu  secundo,  idque  ex  mera 
libortate  ac  dominio  in  suam  actionem.  Per 
camdcm  crgo  libertatem  reducitur  hoc  agens 
dc  tali  potentia  in  actum,  influendo  per  ac- 
tum  primum  in  secundum,  estque  ibi  duplex 
reductio  :  altera  agentis,  quae  est  prima  om- 
nium,  et  fit  per  emanationom  propriae  actio- 
nis  a  tali  potcntia ;  altera  reductio  est  poten- 
tise  passivas  (loquimur  enim  de  agentibus  11- 
beris  creatis),  et  talis  reductio  fit  per  recep- 
tionem  ipsiusmet  actionis  et  passionis,  ac  ter- 
mini  intriuseci  ejus  in  eadem  potentia,  quai 
simul  est  activa  et  passiva,  et  ita  reductio  re- 
ceptiva,  ut  sic  dicam,  potius  fit  per  mutatio- 
nem  consequentem  ad  actionem  quam  per 
motionem  praeviam  ad  camdem  actionem,  et 
tamen  haec  reductio  non  ita  fit  a  libero  arbi- 
trio,  quin  etiam  fiat  a  prima  causa,  non  qui- 
dem  praedetorminante,  sed  cooperante  ipsi 
libero  arbitrio  ;  quod  si  reductio  perliueat  ad 


C.AP.   XXX.  CONFERUNTUR  UTRIUSQUE  SENTENTl.E  R\T10NES,  ETC.  453 

ordinem  gratise,   necessaria   erit  cooperalio  quando  concurrit  cum  secunda,    solus  non 

Dci,  non  solum  ut  primse  causa^,  sed  ctiam  suliiceret  ad    effectum,    sicut    nec   influxus 

ut  principalis  agonlis  in  illo  ordine,  elevanlis  causae  sccundae  solus  sufiiciens  erit,  et  idoo 

ac  pra-parantis   inferius  agcns  liberum,    et  repugnat  unum  in  re  poni  sine  alio ;   est  ta- 

cooperantis  cum  illo,  quando  ipsum  se  dc-  men  magna  diversitas  in  radice  et  modo  hu- 

terminat  ac   se   reducit  de   tali    potenlia  in  jusconnexionis,  nam  causa  sccunda  hocpos- 

aclum.    .  tulat  ex  intrinsecanatura  et  indigentia,  caasa 

Causa  secunda  dupliciter  suoordlnatur  pri-  autem  prima  minime,  sed  quia  voluntarle  se 

mce,  scilicet,  ut  recipiens  et  ut  actu  ageus.  accommodat  necessitati  causae  secnndfc,   ut 

—  Ad  quartam  probationem,  negatur  major,  eam  juxta  naturam  illius  agere  sinat  et  juvet. 

videlicet,  quando  duae  causse   sunt  subordi-  Uude  fit,  quod  supra  dicebamus,  ut  influxus 

natoe,  necessario  debere  nnam   cn lum  prius  causte  secundai,  tam  in  particulari  quam  iu 

natura   influere   quam   aliam,   loquendo  de  toto  genere  suo,  habeat  illam  dependentiam 

prioritate  naturai,  fundata  incausalitate  prai-  a  causa  prima  ;  influxus  autem  causae  primaj 

via  unius  causae  in  aliam,  de  qua  est  quaestio,  non  ita  se  habet,  nam  ex  genere  suo  operari 

nam  de  alia  prioritate  excellentiae  et  perfcc-  potest  sine  causa  secunda,  hcet  in  particulari 

tionis  jam  non   tractamus ;  cnm  autom  dici-  adhiberi  etiam  possit  per  se  insuflicions  sine 

tur,  sublata  illa  priorifate  naturae,  non  posse  influxu  causae  secundae ;  exhac  ergo  diversi- 

intelligi  in  qno  sit  posita  subordinatio,  siniili-  tate  nascitur  ut  causa  secunda  vere  ac  sim- 

ter  id  negatur,  quia  nulla  ratio  cogit  ut  coarc-  pliciter   sit    dependens   in  agendo   a   causa 

temus  subordinationem  ad  illam  prioritatom  prima,  et  non  e  converso,  quia  dependentia 

naturae.  Cum   potius,  etiamsi   admitteremus  dicitintrinsecam  necessitatem  etindigentiam, 

illam  praiviam  motionem  aut  praedeterraina-  et  cadem  ratione  causa  secunda  subordinatur 

tioncm,  necessarium  sempcr  esset  aliud  ge-  priraae,  et  non  contra,  ut  jam  satis  constat. 
nus  snbordinationis  admittcre.  Quiacausa  se-        Motio  causce  primie  ut  modificetur  a  causa 

cunda,  quantumcumque  praemota,  apphcata  secunda.  —  Deus  nihil  agit  ex  necessitate  ma- 

et  determinata  a  prima,  adhuc  manot  pendens  tcri/p,  nec  quoad  qualitatem,  nec  quoad  modum 

in  actuali  actioue   ab  actuali   et  simultaneo  efficiendi. — Ad  quintam  probationera  de  mo- 

iufluxu  causae  primae  ;  ergo  in  hocest  illi  sub-  dificatione   concursus  causae  primae  a  secun- 

ordinata,  et  non  tantum  in  liis  omnibus  quoe  da,  respondemus  primo,  si  id  sequitur,  non 

praevia  sunt  ad  actioncm,  in  quibus  raagis  minus  sequi  in  contraria  sententia  quam  in 

subditur  causae  priraoe  ad  recipiendura  quara  nostra,  tura  quia,  ut  dixi,  sentcntia  illa  non 

immodiate  ad  agendum ;  quae  distinctio  est  potest  negare  simultaneum  concursum  post 

attente  consideranda,  quia  causa  secunda  du-  suam  motionem  praeviam  ;  in  illo  ergo  con- 

plicitcr  subordinatur  primae,  scilicet,  ut  reci-  cursu  erit  eadom  raodificaf  io  ;  tura  etiam  quia 

piens  et  utactu  agens;  prior  subordinafio  con-  ipsamct  motio  pra^via  necessario  modificatur 

sistif  in  hoc  quod  a  prima  causa  recipere  de-  a  causa  socnnda,  tanquam  a  proprio  recep- 

betquidquid  in  se  habet  necessarium,  velcon-  tivo;  motio  enim  causae  primae  de  se  univer- 

ferens  aliquo  modo  in  ratione  actus  prirai,  vel  salis  et  indifferens  est;  in  unaquaque  autem 

conditionis  necessariae  ad  agendum,  in  quo  causa  secunda  recipifur  juxta  raodum  ejus  ; 

concludenda  esset  illa  praedeterminatio  prae-  ergo  per  illam  raodificatur  ad   eum  modum 

via  si  esset  necessaria ;  nos  aufem  dicimus  quo   influxus  solis  modificafur   jnxta  diver- 

sine  illa  sufiicienter  subordinari  causam  se-  sitatcm  passi  in  quo  recipitur.  Unde  quoad 

cundam  primae   quoad  hanc  partem.   Poste-  hanc  partem  affirraativara  praecise  sumptara 

rior  autem  subordinalio  in  agendo,  uf  sic,  nullum   esset  inconveniens  concedere  illam 

solum  consisfif  in  lioc  quod  fofa  virtus  et  mo-  scquolam,  scilicef ,  concursum  causae  prima' 

tio  praivia  recepta  in  causa  secunda  est  im-  modificai-i  a  secunda;  ita  enim  multi  Scholas- 

perfecta  simplicitor,  et  incompleta  ad  agen-  fici  loquunfur,  et  de  aliis  causis  universalibus 

dum  se  sola,  indigetque  natuia  sua  actuali  id  admitfit  prsedictus  aucfor,  nec  involvit  ul- 

cooperatione  ipsiusmet  primse  causae  a  qua  lam  repugnantiam  vel  imperfectionera,  efiam 

recipit  virtufcm  agendi.  Unde  ad  illam  com-  rcspccfu  primae  caus:e,  quia  licet  causa  priraa 

parationera  ef  ff^quiparafionem,  quai  fit  inter  operetur  virtute  infiuifa,  et  sit  magis  indepen- 

causam  primam  et  secundam,  rcspondemus  dens  ab   omni   causa    secunda  quam  omuia 

in  aliquo  quidemesse  similitudiuem,  scilicet,  causa  creata  superior  ab  inferiori,  nihilomi- 

quod  ille  influxus,  qucm  prima  causa  praebet  nus  non  operafur   in  singulis  effectibus   se- 


454  DE  YERA  IISTELLIGENTIA  ALXILII 

cundam  totam  infinitatem  siiam,  et  quando 
concurrit  cum  causis  secundis,  unicuique  of- 
fert  concursum  juxta  capaciiatem  ejus,  ct  lioc 
est  causam  secundam  modificare  concursum 
causse  prim»,  si  in  bono  et  sano  sensu  intcl- 
ligatur.  Nec  inde  sequitur  causam  secundam 
in  aliquo  genere  causae  prius  natura  concur- 
rcre,  quam  causamprimam;  sed  ad  suramum 
sequitur  prius  natura  et  ex  se  esse  capacem 
talis  concursus  causae  secundae  ad  actualcm 
concursum  causae  primae  ;  scd  capacitas  con- 
cursus  ad  collationem  seu  determinationcm 
ejiis  non  sufiicit.  Comparando  autem  actuales 
concursus  inter  se,  sicut  non  est  inter  eos  dis- 
tinctio  in  re,  ita  nec  prioritas ;  sicut  aiitem  ra- 
lione  distinguuntur,  ita  sine  inconveuienti  dici 
possunt  secundum  diversas  rationes  esse  ad 
inviccm  prius  et  posterius  secundum  ratio- 
nem,  quanquam  convenientius  sit  hanc  locu- 
tionem  vitare  ad  tolleudam  offensionem.  Quia 
vero  in  iila  probatione  quinta  non  solum  in- 
fertur  illa  pars  afiirmativa  dc  moditicatione 
cortcursus  causae  primee  a  secunda,  sed  etiam 
additur  alia  ncgativa,  scilicet,  hanc  modifica- 
tionem  non  fieri  ex  voluntate  et  intentione 
Dci,  ideo  simpliciter  neganda  cst  sequcla,  quia 
consequcns  illud  erroneum  est  quoad  hanc 
posteriorem  partem.  Deus  enim  nihil  agit  ex 
necessitate  natura^,  nec  quoad  qualitatem,  nec 
quoadmodum  efSciendi;  ergoetiamdum  opc- 
ratur  cumcreatura,  non  abipsaita  dctcrmina- 
turutnecessitatemaliquam  ei  infcrat;  ergone- 
cesse  est  ut  modus  operationis  et  influxus  Dei 
sit  ex  electione  et  voluntate  ejus.  Nec  tamen 
pars  illa  seu  sequela  habet  ullum  fundamen- 
tum  in  nostra  sentcntia,  quia  potius  nos  dici- 
mus  sua  voluntate  offerre  concursum  unicui- 
que  causas  secundae  accommodatum,  et  ita 
simul  concurrunt  ad  hanc  determinationem 
et  causa  secunda  postulans,  ut  ita  dicam,  et 
causa  f  rima  sua  voluntate  offerens,  et  ideo 
dicitur  causa  secunda  quasi  materialitere  de- 
tcrminare,  causa  vero  piima  efficicnter.  Post- 
quam  vero  Deus  suum  concursum  oblulit,  et 
fiuam  omnipotentiam  applicuit  ad  influendura 
rum  causa  secunda  juxta  modum  ejus,tunc, 
influente  causa  sccunda,  necessitatc  quadam 
cooperatur  illi  causa  prima,  et  modo  illi  ac- 
commodato,  quae  necessitas  non  provenit  a 
causa  secunda,  sed  ab  ipsa  divina  voluntate, 
nec  pst  imperfectio,  quia  non  cst  necessitas 
simplicitcr,  sed  immutal)ilitatis  et  omnipoten- 
tiee,  quae  operatur  quidquid  vult  et  quomodo 
vult. 
Aharez. — Sextaratio  principalis  et  uUima  in 


EFriCAtlS,  EJLSQIE  CONCORDIA. 

hoc  primo  capite  esse  potest,  quia  causa  prin- 
cipalis  prius  natura  influit  in  etfectum  quam 
instrumentum;  sed  omnis  causa  secunda,  sive 
naturalis,  sive  libera,  coraparatur  ad  primam, 
ut  instrumentum  ad  causam  principalem; 
ergo  praecedit  ordine  naturae  iulluxus  causJB 
primae.  Major  supponitur  ex  philosopliia,  quia 
instrumentum  nou  agit  nisi  motum  a  princi- 
pali  agente,  et  ideo  nccesse  est  ut  pra^ccdat, 
saltem  ordine  naturee,  motio  principalis  agen- 
tis,  quK  vocatur  intluxus  seu  concursus  ejus; 
minor  autem  probari  potest  primo,  ex  illo 
Isaice  10:  Nunquid  gloriahitur  seciiris  contra 
euyn  qui  secat  in  ea,  aut  cxaltaMtur  serra  con,- 
tra  eum  a  qua  trahitur,  quomodo  si  eleretur 
virga  contra  elevantem  se,  et  exaltabitur  hacu- 
lus,  quiutique  lignumest.  Quorura  verborum 
sensus  esse  videtur  hominera  nihil  habere  in 
operibus  suis  unde  glorietur,  quia  solum  agit 
ut  instrumentum  motum  a  Deo.  Ubi  quidam 
novus  expositor  ut  suam  de  auxilio  pradeter- 
minante  proferat  et  muniat  scntentiam,  sic 
inqsiit:  Virtiilcm  regls  Assyriorum  virga'  com- 
paratit,  et  haculo,  non  autem  arhori,  arhor  enim 
motnm  Tiahet  et  vitam,  et  florem  etfrondes,  fruc- 
tusque  proditcit ,  haculus  autcm  inanime  quid- 
dam  est  et  immohilc,  et  nisi  moveatur  ab  alio, 
nihil  ex  se  poterit  operari  ;sic  se  hdbdnt  omnes 
causce  secundce,  size  naturales,  sive  liherw  res- 
pectu  frim(e  et  universalissimce,  vidclicct  Dei  a 
quo  nisi  efficaciter  adsuas  ofcrationes  movean- 
tur,  se  movere  non  possunt,  aut  honi  aliquid 
efficere,  qui  ad  hoc  suum  dogma  coufirman- 
dum  varia  testimonia  congerit,  quae  in  se- 
quentibus  capitibus  examinabimus.  Imo  idem 
auctor,  Isai.  primo,  versiculo  55:  Sivolueritis 
et  audieritis  me,  non  solum  instrumento  sed 
umbrae  comparat  homincm  respectu  Dei,  et 
illud  Genes.  1  :  Faciamus  hominem  adimagi- 
ncm  et  similitudiyiem  nostram,  legit  ipse  :  Ad 
unibrara  et  similitudinem  nostram,  utsignifi- 
caret,  inquit,  quod  sicut  umhra  non  hahet  ex 
se  motum  aliquem,  nec  potcst  hahercnisiillum 
quem  a  corpore  cujus  est  umbra  pariicipat,  ita 
homo  honum  motum,  qui  ad  salutem  animce  per- 
tineat,  hahere  non  potest,  nisi  a  Deo,  cujus  est 
tmihra,  moveatur.  Ratione  potest  illa  minor 
propositio  confirmari,  quia  magis  subordi- 
uaniur  omnes  causae  secundae  divinae  volun- 
tati  quam  membra  corporis  huniani  voluntati 
animae ;  sed  membra  corporis  comparantur 
voluntati,  ut  instrumenta  ad  agcns  principa- 
le  ;  ergo  multo  raagis  ita  comparanlur  causae 
secunda3  ad  vohintatcm  Dci ;  ctenim  causa 
sccunda  nihil  operari  potest,  nisi  quod  Dcus 


CAP.  XXX.  CONFERUNTUR  UTRIUSQUK  SE.NTENTF.E  R.VTIONES,  ETC.  455 

voluerit;  praeccdit  ergo  voluntas  Dei,  sicut  ad  gratiam,  ut  late  dixi  in  t.  3  partis  3 ;  et  volun- 

raotioncm   brachii  prsecedit  voluntas  homi-  tas  et  intellectus  possunt  etiam  dici  insfru- 

nis,  et  majori  efficacitate  soquitur  actio  cnu-  menta  Dei  ad  supernaturales   actiones  cffi- 

see   secunda)   ex  vokmtate  Dei  quam   molio  ciendas,  ut  latius  declaravi  in  i  tora.  lcrtioe 

brachii  ex  voluntate  homiuis.  partis,  disp.  31,  sect.  6,  proxime  antc  solu- 

Singulcc  adxersafiomm  propositiones  non  tioncm  argumentorura.   In  his  crgo   instru- 

sufficiunt  ad  inferendum  intentum.  —  Ad  hoc  mentis  falsa  est  illa  major  proposifio  a.csum- 

argumerilum  multa  dici  possunt  circasingu^as  ptn,  nam  etiamsi  virtus  principalis  agentis  et 

propositiones  in  eo  assumptas  ;  neutraenim  forma  ejus  immediatc  inllual  in  cffcctum    et 

illarum  est  universaliter  vera  ;  et  cum  propor-  actionem  instruraenti,  tamen  non  prius  na- 

tione  sumptse  insufficientes  sunt  ad  inferon-  tura   influit  in  ipsum  instrumentum  aliqTiid 

dum  consequens  intentum.  Quod  ergo  attinet  distinctum   al)   entitate    ipsius   instrumenli , 

ad  majorem  propositionem  de  coraparaiione  nnde  non  est  etiam  duplex  actio,  una  instru- 

inter  causam  principalem  et  instrumentalcm,  menti,  et  altera  principalis  agentis,  sed  est 

respondemus  qna>dam  esse  instrumenta  quro  una  et  eadem,  ab  utroque  in  suo  genere  ma- 

non  conjunguntur  causce  principali,  nisi  per  nans,   cum  subordinalione   eorum  inter   se. 

novum    motum  receptum  in  instrumento  a  Unde  non  potest  csse  prioritas  naturse,  cum 

causa  principali,  ut  contingit  in   calamo  aut  lisec  requirat   distinctionem   in  re,   ut  saepe 

serra  rcspectu  artificis,  et  in  his  maxime  Iia-  di\i,  sed  est  sola   prioritas  cxcellentioe  seu 

bet  locura  illa  propositio,  prfficcdere,  scilicct,  principalitatis,  ut  supra  explicatura  est. 
ordine  naturse  raotionem  causse  principalis,         Quod  attinet  ad  comparationera  inter  cau- 

nam  per  illam  facit  ut  ipsum  instrumentum  sas  secundas,  et  primam,  quse  in  minori  pro- 

proxime   opcrctur.   Solet  autem    hujusraodi  positione   fit ,    propositio    illa    universaliter 

causa  principalis  non  attingere  per  se  et  im-  sumpta  falsa  est,  uam  imprimis  causse  secun- 

mediate,  imraediatione,  ut  aiunt,   suppositi,  da:',  in  ordine  ad  proportionatos  et  connatu- 

effectumseu  actioneminstruraenti,  scd  solum  rales  effectus,  simpliciter  sunt  causce  princi- 

per  instruraentum  ipsum,  ut  videre  licet  in  pales  quse  operantur  propria   virtute,   et  in 

exeraplis  de   calarao  et  serra,  nara  scriptor  proprio  genere  proxirase  sufficientes  ad  tales 

non  attingit  litteram  nisi  per  calamum.  Si  er-  effectus.  Deinde  tales  causae  non  recte  cora- 

go  de  iis  instrumentis  sit  sermo,  conceditnr  parantur  instrumentis  qua^  indigent  actuali 

raajor  illius    argumenti,    et  negatur  rainor,  raotione  causae  principalis  prius  in  se  recep- 

non  enira  ita  comparantur   causae   secundae  ta,  nara  illa  indigcntia  provenit  in  illis  instru- 

ad  primam,  ut  mox  diceraus.  Alia  vero  sunt  mentis  ex  dcfectu  virtutis  sufficientis,  vel  ex 

instrumenta  ,    quae    conjunguntur   principali  defectu  applicationis  ad  agendum;  neutra  au- 

agenti  in  ordine  ad  operationcra  per  natu-  tera  ratio  habet  locum  in  causa  secunda  prin- 

ralem  subordinationem.  Sic  calor  dicitur  ins-  cipali  ;  si  ergo  D.  Thomas  vel  aliquis  auctor 

trumentum  formae   ignis,  vel   ad  calefacien-  gravis  interdum  vocat  has  causas  instrumen- 

dum,  vel,  quod  verisimilius  est,  ad  produ-  ta,  solura  est  propter  naturalem  subordinatio- 

cendam  formam  ignis,  in   qua  productione  ncm  et  dependentiam  in  agendo  ab  actua- 

nulla  motio  praevia  antecedit  circa  ipsura  ca-  li  inOuxu  primee  causae,  vel  etiam  interdura 

lorem  quae  sit  a  forma  ignis,  sed  ipsemet  ca-  dicuntur  instrumenta   secundura   quamdam 

lor  manans  a  tali  forraa  natura  sua  subordi-  moralcm  rationem,  ut  statim  dicemus. 
natur  illi  in  agendo,  et  idco  operatur  ut  ins-         Unde  constat  raulto  magis  esse  falsam   il- 

trumentum   ejus.  Sic  etiara  potentiae  aniraa.i  ham  propositiouera  in  agentibus  liberis,  res- 

dicuntur  organa  ejus ;  quando  autera  anima  pectu  eorum  actmmi  quos  virtute  naturali  et 

operatur  per  potentias,  non  praecedit  raotio  principali   elicere  possunt.   Prirao    quidem  , 

ab  essentia  animae  in  potentiam  distincta  a  quia    simpliciter  sunt  causae  principalcs  ta- 

naturali  emanaiione   poicniian  ab   anima,  el  lium  aciuum,  et  ideo  ex  ea  parte  inepte  cora- 

addens  aliquid  supra  eniitatem  potcniiae.  Sic  parantur  illis  iustrumentis  qua3  operari  non 

etiam   mulli  putant  phantasma    esse  instru-  possunt,  nisi  prius  in  se  actualem  raoiionem  u 

mentum  intellectus  agentis,  quaravis  iniellec-  solo  agente  principali  recipiant.  Secundo  ct 

tusagens  nou  habeat  operationem  prroviam  maxime,  quia  habent  dominium  et  propriam 

circa  ipsum   phantasma  ;  est  enim   vana,  et  dcierrainaiiouem  in  suis  actibus;  unde  quod 

inintelligibilis.  et  superflua.  Sacramenta  sunt  citatus  expositor  coUigit  ex  loco  Isaice,  causas 

hoc  modo  instrumenta  Dei  ad  efiiciendam  tam  libcras  qudm  necessarias  esse  instru-  • 


456  DE  VERA  lNTELLlGE>"ri,V  AUXlLll 

menta,  non  tanquam  viva  arbor  ,  sed  tan- 
quam  inanimis  baculus,  idque  non  metapho- 
rice  tantum,  sed  proprie,  plane  contradicit 
definitioni  Concilii  Tridentini,  damnantis  eos 
qui  dicunt  voluntatem  movcri  a  Deo,  ut  ina- 
nime  instrumentum  ;  nec  minorem  errorem 
prae  se  fert  altera  comparatio  de  umbra,  quse 
non  solum  vitam  non  habet,  verum  etiam  ni- 
hH  per  se  operatur,  nec  in  eo  genere  motus 
quem  habet  intelligi  in  ea  potest  ahqua  in- 
difierentia,  quia  non  est  nisi  resultantia  quae- 
dam  ex  motu  alterius.  Illa  aulcm  lectio  tes- 
timonii  Gencsis,  auctoritatem  non  habet,  vel, 
si  admittatur,  reducenda  est  ad  veram  lec- 
tioncm  Vulgatse  editionis  ;  comparatur  enim 
homo  umbrae,  quatenus  estadimaginem  Dei, 
non  propter  motum,  sed  propter  repra?sen- 
tationem,  quia  umbra  est  qu»dam  imperfccta 
imago.  Verba  autem  Isaiae,  ut  recte  notavit 
Driedo,  de  Captivit.  et  redempt.  gener.  hum., 
tit.  6,  p.  2,  cap.  2,  non  sunt  in  omnibus,  et 
cum  omnimoda  oequaKtate  accommodanda  , 
sed  secundum  quamdam  similitudincm,  quia 
instrumentum  inanime,  sine  proprio  judicio 
et  deliberatione,  ab  alio  apphcatur  ad  opus  ; 
voluntas  autcm  humana  non  sic  applicatur 
a  Deo;  non  ergo  in  hoc  fit  comparatio,  sed 
in  hoc  quod  tota  virtus  agendi,  et  ipsamet  ac- 
tio  intrinsecc  pendet  a  Deo ;  item  in  hoc 
quod  Deus  sua  omnipotenti  et  suavi  provi- 
dentia  ita  utitur  voluntatibus  humanis  ad 
suos  effectus,  ut  eos  infallibiliter  juxta  mo- 
dum  a  se  praescriptum  conscquatur,  ac  si  il- 
las  determinaret  ct  moveret  ad  unum  tan- 
quam  physica  instrumenta.  Est  autem  ponde- 
randum  in  loco  Isaioe  sermonem  esse  de 
operibus  pravorum  hominum  qui  per  poten- 
tiam  aftligunt  populum  Dei,  et  Ilieronymus 
ibi  sententiam  illam  cxtendit  ad  hsereticos 
tyrannos  etiam,  qui  sunt  omnes  tanquam  vir- 
gse  in  manu  Dei  ad  exercendum  vel  punien- 
dum  fideles  propter  peccata  sua.  Quis  autem 
dicat  hominem  prave  utentem  sua  voluntate 
essc  proprie  instrumentum  directe  et  per  se 
motum  ac  detcrminatum  a  Deo  ad  volendum 
lalem  effectum?Est  ergo  comparatio  aliqua 
ex  parte  mefaphorica,  tenetque  simihtudo, 
physice  loquendo,  iu  subordinatione  et  dc- 
pcudentia  voluntatis  humana'  a  divina ;  mo- 
raliter  loquendo ,  tenet  in  hoc  sirailitudo , 
quod  omnes  eventus  et  effectus  hujusmodi 
proveniunt  pra^cipue  ex  divina  providentia 
ordinante  vel  permittente  quidquid  in  eis  in- 
venitur;  unde  quia  Deus  intendit  et  vult  af- 
flietiones  servorum  suorum,  et   ad  hunc  fi- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
nem  permittit  tyrannum  operari   et  abuti  po- 
testate   sua ,    et   aufert  omnia   impedimenta 
qua^  possunt  impcdire  tales  effectus,  ideo  di- 
cuntur  pravi  homines  esse  instrumcnta  Dei. 

I/i  operibus  gratiw  volnntates  humaiue  sunt 
instrumenta  Dei.  —  At  vero  in  operihus  gra- 
tiai  cum  majori  proprietate  dicuntur  causce 
sccunda?  et  voluntates  humanai  esse  instru- 
menta  Dei,  et  indigere  praevia  motione  et 
elevatione  qua  praeparentur  ad  supernatura- 
les  actiones,  quia  de  se  sunt  causa;  impropor- 
tionalae  et  inferioris  ordinis.  Hinc  autera  non 
sequitur  moveri  humanas  voluntatcs  ad  hu- 
jusmodi  actiones,  motione  praedeterminante 
et  physice  appHcante  illas  ad  exercitiura  ac- 
tus,  quia  per  hanc  motionem  et  elevationem, 
quatenus  ordine  naturse  antecedit,  non  extra- 
hitur  voluntas  e  connaturali  modo  operandi 
quantum  ad  dominium  et  hbertatem  actio- 
nis,  sed  solum  quoad  perfcctionera  et  excel- 
lcntiam  actionis  ;  per  illam  ergo  prseviam 
motionem  et  elevationem  solum  rccipit  vo- 
luntas  supernaturalcra  vim  opcrandi,  et  habet 
paratum  ex  parte  Dei  adjutorium  et  concur- 
sum  tali  actioni  proportionatum  ;  voluntas 
autem  sic  praeparata  et  elevata,  vel  jam  non 
comparatur  ut  propriura  instrumentum,  sed 
ut  virtus  principalis  proxima,  et  ideo  non  in- 
diget  alia  motione  pra^via,  sed  solo  auxilio 
simultaneo  ;  vel  certe ,  licet  aliquam  pro- 
priara  rationem  instrumenti  retineat  quan- 
tum  ad  eam  improportioncm  quae  ex  parte 
potenliae  sempcr  manet,  ut  supra  declaratum 
est,  non  tamen  quoad  hanc  partem  compara- 
tur  instrumentis,  qua?  conjunguntur  agenti 
per  actualem  motionera  in  se  receptara,  scd 
ilhs  quae  per  se  habent  intrinsecara  subordi- 
nationem  ad  principalia  agentia;  sic  enim 
voluutas  humana  per  se  habet  innalam  vir- 
tutcm  obedicntialem,  ut  elevata  per  gratiam 
possit  supernaturaliter  operari  ut  instrumen- 
tum  vitale  ac  liberum,  dependens  ab  actuali 
inthixu  altioris  ordinis  manante  a  Dco  ut  a 
principali  agcnte,  absque  nova  praevia  mo- 
tione  et  applicatione  repugnante  libei^tati. 

Ad  ultimam  vero  rationem  ct  compara- 
tionem  intcr  causas  secundas  et  volunta- 
tem  Dci  ex  una  parte  ,  et  organa  corporis 
luimani  et  voluntatcm  hominis  ex  alia,  res- 
pondetur  impiimis,  etiamsi  admittatur  simi- 
litudo  ,  non  sequi  causas  secundas  recipcre 
in  seipsis  ohquam  motionem  praeviam  pro- 
ccdentcm  a  voluntate  Dei.  Nam  membra  ror- 
poris  humani,  quando  localiter  moventur  ad 
nutum  voluntatis  vcl  appetitus,  non  recipiunt 


CAP.  XXX.  CONFERUNTUR  UTRIUSQUE  SENTENTIJi:  RATIONES,  ETC.  /^57 

in  se  aliquam  realem  motioncm  intrinsecam  cationem  requiratur  alia  magisper  se,  ut,  sci- 

distinctam  a  motione  locali,  et  priorcm  illa,  licet,   immediate  attingit  ipsum  effectum  vcl 

scd  solum  exerceat  talem  motum  ad  praescn-  actioncm  ad  quam  fit  applicalio,  sic  non  so- 

tiam  voluntatis.  Quod  enim  quidam  probabi-  lum  est  superfluitas,  quia   sine  ulla  necessi- 

lius  judicant,  tunc  membra  corporis  recipere  tate  boc  fingitur,  sed  etiam  cst  repngnantia, 

aliquem  modum   realem  a  voluntatc,  pra^-  quia  ut  supra  ostendi,  motio,  quae  fit  in  ipsa 

vium  et  distinctum  ab  ipso  motu,  incredibile  causa,  non  potest  per  se  vcl  immediate  tcr- 

ost.  Quia  nec  voluntas  humana  babet  tantam  minari  ad  actionem  quse  transit  in  effectum  ; 

efficacitalem,  nec  concipitur  quis  sit  ille  mo-  scd  prius  agere  debet  abquid  in  ipsamet  cau- 

dus,  vel  quse  sit  nccessitas  ejus,  unde,  qua  sa,   quod  deinde  sit  principium  actionis   in 

facilitate  asseritur,  contemnitur.  Quia  sympa-  cffcclu,  et  ita   illa  prffivia  applicatio  per  sc 

thia  potentiarum  per  radicationem  in  eadem  solum  est  in  actu  primo.  Quod  si  vocetur  ma- 

anima    ad   boc  sufiicit ;    quis    enim  credat ,  gis  per  se,  quia  infallibiliter  infert  actionem, 

quando  voluntas  vult  ut  intellectus  eliciat  as-  etiam  in  naturabbus  agentibus  id  babent  na- 

sensum  fidei,   producerc   in    ipso  intellectu  turales  virtutes  ex  natura  sua,  in  liberis  au- 

aliqucm   modum  realem  distinctum  ab   as-  tem  tabs  appbcatio  prsevia  repugnaret  liber- 

sensu  fidei,  et  prffivium  ad  illum?  Est  profec-  tati.  Quocirca  in  omni  agente  actuabs  appH- 

to   id  vanum  et  fictum  ;  sed  eadem  anima,  catio,    quatcnus  est   abquid  nltra    virtutem 

quse  per  vohmtatem  vult  credere,  .statim  pcr  agendi,  non  est  aliquid  distinctum  ab  ipsaac- 

intellectum  credit.  tione,  et  in  tantum  est  pcr  se  a  prima  causa, 

Instantia. — liespondetur. — Sed  aiunt  :  esto  in  quantum  Deus  immediate  influit  in  illam, 

voluntas  bumana  non  applicet  potcntias  sibi  quod  non  facit  per  motionem  praiviam,  sed 

subjectas  imprimendo  aliquid  in  iUis,  necesse  per  concursura  simultaneum. 

est  ut  voluntas  divina  id  faciat  in  causis  se-  Sedurgebat  aliquis,quia,  licet  demusDeum 

cundis,    quia  voluntas   divina  efficacior  est,  uon  imprimerc  causse  secund®  aliquam  enti- 

et  non  cst  applicans  extrinsecura,  scd  appli-  tatem  praeviam,  saltem  probat  argumentum 

cans  per  se,  cujus  motio  est  principium  per  per  voluntatem   applicare  causam  secundara 

se     cujuscumque     operationis    qu»    postca  ad  agendum,  ad  eum  modum  quo  voluntas 

subsequitur,  alias  imperfecte  moveret  sicut  hominis  organa  corporis  applicat  ad  motum 

alia  applicantia  cxtrinseca,   qure  imperfcclio  per  subordinationem  vel  sympatbiam  poten- 

non  est  Deo  tribuenda.  Respondemus  multo  tiarum.  At  boc  satis  est  ut  dicatur  Deus  prius 

minus  esse  necessariam  illam  impressionem,  natura  applicare  causam  secundam  sicut  di- 

seu  motionem  prseviam  procedentem  a  divi-  citur  voluntas   hominis   prius  natura  appli- 

na  voluntate  in   causas  secundas,  quia  sup-  care  membra  corporis.  Eoedemque  difliculta- 

ponimus  illas  esse  pcrfectas  in  actu  primo,  tes  ex  bujusmodi  applicatione  oriuntur,  nam 

quoad  applicationcm  vel  alias  conditiones  si-  sine  Dci  voluntate  non  possunt  causa?  secun- 

militer  requisitas   ex  parte  actus  primi,  quia  dse  operari,  sicut  nec  membra  corporis  sinc 

jam   non  indigent  alia   applicatione  vel  de-  appctitu   moveri ,    et   posita    Dei    voluntate, 

terminatione,  quae  sit  praevia  ad  ipsam  ac-  non  possunt  causse  secundse  ci  resistere,  si- 

tionem.  Unde  quod  Deus  non  dct  talcm  ap-  cutmcmbra  bominis  expcditanonpossuntre- 

pbcationem,  non  est  imperfectio,  quia  non  est  sisterc  voluntati  cificacitcr  moventi.  Rcspon- 

ex  irapotentia  ,  sed  quia  necessaria  non  est,  detur  imprimis,  si  de  causis  naturalibus  tan- 

vcl  certe  quia,  eo  modo  quo  insinuatur  ab  tum  esset  sermo,  nullum  fore   inconveniens 

illo  auctore,  repugnantiam  involvit;  nam,  si  totum  id  admittere,  quod  argumcntum  intcn- 

applicatio  per  se  vocetur  illa  actio  per  quam  dit,  licetrcvcra  necessarium  non  sit,  ut  cxiis 

datur  id  quod  cstprincipium  pcr  se  ultcrioris  quae  de  causis  liberis  dicemus  constabit ;  ut 

actionis,  sic  verum  cst  causam  primam  pcr  cnim  causre  secundae  opcrentur,  non  cst  nc- 

se  applicare  causas  sccundas,   quia  eis  dat  ccs^aria  alia  voluntas  Dci,  pcr  quam  illas  ap- 

virtutes  quibus  inclinantur  vel  detcrminan-  plicct  ad  opcrandum,  prseter  eam  voluntatem 

tur  ad  agendum  ;  ba?c  autcm  virtus  non  con-  qua  illis  dedit  naturara  ct  virtutem  sufficien- 

sistit  in  actuali  motione  pra^via,  sed  in  ipsa  tcm  et  detcrminatam  ad  unum,  eisque  suum 

intrinseca  forma  ,  vel  potentia,   aut  liabitu,  concursum  obtulit,  et   unamquamque  juxta 

vel   alio  simiii  intrinseco   principio   agendi ;  suam  naturam  sinere  voluit  operari;    nam 

ob  hanc  ergo  applicationem   non  cst  ncccs-  hsec  sunt  principia  sufficientia,  tam  ex  parte 

saria  illa  mofio ;  si  autem  ultra  hanc  appli-  causae  secundae  quam  ex  parte  divinse  provi- 


-158 


DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

dentiae  et  causalitatis.  Neque  oportet  in  om- 
nibus  servari  similitudincm  inter  organa  cor- 
poris  comparata  ad  voluntatem  hominiSj  et 
causas  securtdas  comparatas  ad  voluntatem 
tleij  ham,  licct  magis,  et  intimius,  ac  essen- 
tialius  pendcant  causse  secundse  a  prima  in 
agendo,  quam  membra  corporis  a  voUnitate 
hominis  in  movendO)  non  tamen  eodem  modo, 
qtiia  hleinbra  pendent  a  vohmtate  tanquara 
ab  extrinsecoappHcante,  quae  apphcatio  prm- 
cedit  ordinc  naturse,  quia  tit  per  actionem  re 
ipsa  distinctam  a  motu  membrorum,  ct  in  vo- 
luntate  Ipsa  manentem ;  causae  autem  secun- 
doe  pendent  a  prima  ut  a  causa  per  se,  et  in- 
time,  ac  immediafe  influertte  in  suammet  ac- 
tionem  ,  et  ideo  non  pendent  a  vohmtate 
l3ci,  ut  volcnte  novam  apphcationem,  prseter 
eam  quoe  est  per  innatam  inchrtationem  et 
determinationem  ad  unum,  et  praeter  apph- 
cationem  localem,  ubi  fuerit  necessaria,  sed 
pendont  a  Dei  vohmtate,  ut  volente  concur- 
rere,  quae  uon  censetur  pra^via,  sed  conco- 
mitans,  quia  in  objecto  suo  irtchidit  coopera- 
tiortcm  causffi  secundae,  et  ilh  nort  depertdct 
actio  trartsiorts  irt  re  ipsa  distirtcta  ab  actione 
causn?  secundae  ;  ideoquc  necessariurti  nort 
ost  irttclligere  apphcatiortom  mediam  inter 
concursum  Dei,  et  coUationem  virtutis  seu  ac- 
tus  primi  sutiicientis,  tanquam  per  se  ac  sim- 
phciter  necessariam  ad  actionem  harum  cau- 
sarum. 

Ut  senetur  lihertas  in  actionihus,  quid  sit 
necessarium.  —  MuUo  vero  magis  rtecessa- 
rium  est  hoc  dicere  irt  causis  hberis,  ut  pro- 
bat  objectio  facta.  Ut  euim  servetur  hbertas 
in  actionibus  earum,  necossarium  est  ut  nuUa 
dctorminatio  ad  unum  anteccdat  por  modum 
actus  primi,  seu  ante  usum  suae  hbcrtatis,  sed 
oportet  ut  ipsa  determinatio  fiat  per  actio- 
rtom  tahs  causse  hberoc,  et  cum  irtditicrerttia 
ehcitam,  ita  ut  ipsa  dctorminatio  porlineat  ad 
actum  secundum  et  vitalem ,  fiatque  ab  in- 
trinseco  principio  cuai  potestatc  ad  opposi- 
tum,  depeudertter  tamcrt  a  prima  causa  tau- 
quam  a  cooperaute,  principaii  ac  primaria. 
Quocirca  comparando  voluntatem  humanam, 
ut  olicientem  suam  actionem  vel  determina- 
tiortem,  ad  vohmtatem  divinam,  ut  volentem 
ante  ipsam  determinationem  vel  actionem  vo- 
luntatis  humana?,  in  rigore  necessarium  uon 
est  ut  praecedal  duratione  vcl  ordine  naturae 
absohita  et  efiicax  Dei  voluntas,  vel  detormi- 
nans  vohmtatem  humanam  efficacitcr  et  ab- 
solute ;  tum  quia  destrueret  usum  libertatis, 
tum  etiam  quia  repugnaret  bonitati  divinae 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONGORDIA. 

sic  apphcare  voluntatem  humanam  ad  actus 
malos,  sicut  repugnat  virtuti  hominis  apph- 
care  per  voluntatom  suam  mcmbra  corporis 
sui  ad  actus  turpes;  sufficit  ergo,  exvi  subor- 
dinationis   ac   dependerttise  liberi   arbitrii  a 
prima   causa,  quod  prsecedat  voluutas   Dei, 
concurreudi  cum  libero  arbitrio  ,   et  siuendi 
iUud  operari  juxta  modum  suum.  Nam  ha^c 
vohmtas  Dei ,  quatcnus   intcUigitur  antccc- 
dens,  et  per  modum  principii  respoctu  deter- 
minationis  humance  voluntatis,  rton  est  vo- 
luntas  absohita,  sed  inchidit  conditionera  :  Si 
hberum  hominis  arbitrium  cooperari  voluerit ; 
ct  ideo,  hcet  sit  sufficiens  voluntas,  nort  est 
cfficax  sine  cooperatione  hberi  arbitrii ,  quia 
Deus  non  vuU  aliter  apphcare  omnipotcrtliara 
suam,  rtc  nostrse  h^dat  hbcrtati.  Si  vero  illa 
voluntas  consideretur,  ut  jam  actu  influens 
simxil  cum  rtostra,  rton  habet  rationem  antece- 
dcntis ,    sed  concomitarttis   causse,    ideoque 
rton  causat  se  sola  prseviam  applicationem, 
sed  simul  cura  voluntate  hominis  causat  ejus 
hl)oram  determinationera,  et  in  hoc  etiam  est 
dissimilitudo  in   exemplo   adducto  de  mem- 
bris  corporis  humani ;  estque  nova  ratio  dif- 
forontiEB  evidons,  quia  potcntia  raotiva  exis- 
tons  in  raerabris  corporis  rton  habet  proprium 
intrinsccura  dorainium  sua?  actionis,  et  ideo 
nort  poterat  tahs  actio  esse  hbera,  nisi  pcr 
dertomirtationem  ab  extrinscca  voluntate  ap- 
plicante,   ac  proptorea  virtus  motiva  tahura 
raerabrorum  ita  est  natura  sua  instituta,  ut 
indigeat  iUa  apphcatione  prsevia,  saUera  per 
syrapathiara  potontiarura  radicatarum  in  ea- 
dem  artima,  tartquam  irt  uuo  et  eodera  proxi- 
rao  prirtcipio  prirtcipah.  At  voluutas  homiuis 
habet  irttrinsocura  dorainiura  suae  actionis  et 
dcterrainatiortis,  et  ideo  non  sohim  non  indi- 
get   extrinseco  proedeterrtiirtartte  ,   cum   per 
suura  dorairtium  possit  se  determinare,  et  ac- 
tio  ejus  intrinsece  sit  vohmtaria,  et  intrirtseca 
pcr  rcspecturti  ad  ipsamraet  voluntatem  hu- 
manam,  verura  etiam  repugnat  huic  dorainio 
et   hbertati  tahs  deterrainatio.   Quare   sicut 
nort  pertinet  ad  causahtatera  prirase  caus» 
dostruore  vel  impedire  hauc  hbertatom  ,  ita 
rtcc  efticere  talem  detcrmirtatiortem,  sive  per 
impressionera  proeviae  motionis,  sive  quocum- 
que  alio  modo  possibih.  Dico  autem  non  per- 
tinere  hoc  ad  causalitatem  primae  causa?,  ut 
sic,  id  est,  ut  concurrentis  cum  causa  socun- 
da  necessario  et  ordinariomodo  de  quo  nnnc 
agimus.  Nam  si  extraordinario  modo  per  om- 
rtipotentiam  puam  id  facere  voluerit,  poterit 
quidem  pracdeterrnirtare  voluntatcrti  huma- 


I 


CAP.  XXX.  CONFERUNTUP,  UTRIUSQUE  SENTENTI.f:  RATIONES,  ETC. 


459 


nam  ad  iinum,  necessitatem  illi  inferendo, 
non  tnmen  in  eodem  actu  liberum  usnra  re- 
linqu(mdo,  quia  hcec  duo  plane  repugnant, 
ut  in  suporioribus  ostensum  est.  Unde  colli- 


terminante  indiget,  nam  ipse  non  potest  se 
determinaro,  cum  nec  sit  liber,  nec  reflecta- 
tur,  ut  sic  dicam,  supra  se  ;  et  eadem  ratio 
est  de  cfeteris  agentibus  naturalibus.  De  tali 


gunt  aliqui  nunquam  posse  divina?  voluntatis     autera  principio  determinante  causam  secun^ 


decretum  absolutum,  quod  praedefinitionem 
Dei  appellamus,  esse  de  actu  libero  volunta- 
tis  huraana»,  et  simpbciter  absolute  antece- 
dere  liberam  determinationera  ejus,  quia  pu- 
tant  ex  hoc  actu  divince  voluntatis  necessario 
et  causaliter  sequi  applicationem  et  determi- 
nationera  voluntntis  humana!  repugnantem 
libertati.  Ego  vero  censeo,   si  hoc  decretum 


dnm  ad  individuura  effectum,  est  vari6to.fi 
opinionum  inter  Philosophos,  nara  alii  voJunt 
deterrainationem  illam  oriri  a  subjecto  et  cir- 
curastantiis,  ahi  ab  intluxu  prirase  causa?^ 
quod  fortasse  probabilius,  dumraodo  pfo  con- 
stanti  supponatur,  propter  hanc  determina- 
tionem  ad  individua,  non  esse  necessarium 
iafliixura  prrevium,  seu  prsedeterrainans,  re- 


non  sit  per  raodum*'executionis,  sed  per  mo-    ceptum  in  causa  secunda,  sed  sufiicere  gene- 


dum  intcntionis,  non  repugnare  libertati  vo- 
luntatis,  quia  non  appUcatur  imraediate  ex 
etlicacia  illius  propter  solara  sympatliiara  vel 
physicara  praedeterrainationem,  sed  pruden- 
fer  sapienterque  excitatur  et  movetur  volun- 
tas  per  media  congrua  divinitus  pra^cognita, 
ut  tandem  ipsa  se  determinet  cum  auxiho  et 
concursu  siraultaneo,  et  ita  potest  iUud  de- 
cretura  habere  infalhhiiera  effectura,  salva  h- 
bertate.  Pertinerequc  hoc  potest  in  multis 
effectibus  ad  perfectionem  providentise  Dei, 
quamvis  non  possit  extendi  ad  oranes ,  pra?- 
sertim  ad  actus  quibus  malitia  inspparabihter 
adjuncta  est,  ut  in  lib.  2  de  Auxiliis  late  dixi- 
mus,  et  statim  breviter  attingemus. 

Secundum  caput  argumentorum,  ex  indi^e- 
rentia  liieriarhitrii. — Quam  sit  deMle. —  Va- 
rietas  opinionum  de  principio  determinante 
causam  secundam.  * —  Indi^erentia  pertinet  ad 
libertatem. — Secundura  principale  fundamen- 
tum  hujus  sententiee  est,  quod  voluntas  creata, 
cura  sit  de  se  indifferens,  non  potest  inchoarc 
actionem  suam,  nisi  prius  ab  alio  determine- 
tur,  quia  a  causa  indiiferenti,  ut  sic,  non 
potest  provenire  actio  deterrainata  ,  atquc 
hsec  est  prima  et  principalis  ratio  ad  hoc  ca- 
put  speclans.  Ut  autera  intelhgatur  quara  sit 
debihs  ha^-cratio  etinfirraa,  distinguaraus  du- 
plicem  indifferentiara  :  una  est  quoad  exerci- 
tiura,  alia  quoad  specificationera,  quas  oppo- 


raiem  concursura  concomitantera,  quera  Deus 
in  singulis  raomentis  seu  opportunitatibus  of- 
fert  unicuiquc  causce  ad  determinatura  nu^ 
mero  effeclum  in  unaquaque  specie,  et  hoo 
satis  est  ut  talis  causa  hic  et  nunc  efficiat  hoc 
individuum,  et  non  aliud,  quia  ad  illud  ha- 
bet*concursura  Dei,  et  non  ad  aliud ;  nara  alio- 
qui  jara  ipsa  causa  secunda  liabcbat  sufiicien- 
tera  virtutera  ad  utrumque.  Quoad  hanc  au- 
teradeterminationem,  eadcm  omninoratio  est 
de  causis  liberis  ac  de  naturalibus.  Ouantum- 
cumque  enim  causa  secunda  libere  operetur, 
non  est  in  potestate  ejus  deterrainare  se  ad 
hunc  actum  in  individuo  eliciendura,  potius 
quam  alium,  etiamsi  libere  deterrainetur  ad 
eliciendura  actura  taUs  speciei.  Quod  satis 
constat  experiraento  ;  determinatur  enim  vo- 
luntas  ad  araandum  vel  non  araandura,  vel 
ctiam  ad  odium  ;  tamen  cum  se  determinat 
ad  amorem,  non  est  in  potestate  ejus  elicere 
hunc  actum  amoris  in  individuo,  potius  quam 
alium  ;  sed  eo  ipso  quod  hic  et  nunc  se  de- 
ierrainat  ad  actum ,  naturaliter  sequitur,  ut 
faciat  tale  individuura,  quale  in  re  ipsa  exis- 
tit,  etiamsi  fortasse  ipse  homo  ignoret  quod 
vel  quale  sit ,  et  lisec  fortasse  est  ratio  cur 
hoc  non  cadat  sub  liberara  liorainis  electio- 
nem,  quia  scilicet  non  habct  horao  pra^cogni- 
ta  talia  individua,  ut  intcr  ea  eligat,  nec  lia- 
l)Ct  aliquod  principium  vel  motivum  quo  ad 


nuntur  duplici  neccssitati  quoad  exercitium     talem  electionem  raoveatur,  quod  non  ita  est 


vel  specificationera,  quae  distinctio  salis  vul- 
garis  cst.  Possumus  tamen  addere  tertiam  in- 
ciifTerentiam  quoad  individuura ;  sed  hoec  com- 
munis  cst,  non  tantum  causis  lihcrrs,  scd 
etiam  naturalibus  ,  quia  iguis,  verbi  gratia, 
de  se  potens  est  ad  producendum  varia  indi- 
vidua  coloris,  et  consequenterrespectu  taliura 
individuorum  cst  quasi  universalis  causa  et 
indilTerens,  unde,  ut  in  particulari  producat 
hoc  individuum  potius  quam  aliud,  aliquo  de- 


in  determinatione  quoad  specicm  actus;  nani 
eo  ipso  quod  proponitur  objectum  ut  amabi- 
lc  vel  odibile,  proponitur  electio  facicnda  in- 
ter  odium  et  amorem  ;  et  ideo  talis  determi- 
natio  quoad  specificationem  cadit  sub  liber- 
tate  ;  quoad  individuum  vero  rainirae,  scd 
aliunde  naturahter  consequitur,  eo  ipso  quod 
liberum  arbitrium  libere  se  determinat  ad 
speciem  actus;  et  principium  talis  dctermina- 
tionis  recte  reducitur  iii  divinum  concursum 


4G0  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

concoraitantem,  sicut  dictum  est  de  causis 
naturalibus.  Et  ita  nihilin  hoc  laeditur  vel  mi- 
nuitur  hbertas,  quia  haic,  ut  dixi,  non  con- 
sistit  in  electione  seu  indifierentia  inter  indi- 
vidua  ejusdem  speciei,  sed  consistit  primo 
quidcm  et  proecipue  in  indifFerentia  quoad 
exercitium  actus,  quse  intcgra  manet,  etiamsi 
Deus  tantum  offcrat  concursum  suum  ad  de- 
terminatos  actus  in  individuo  in  singulis  spe- 
ciebus,  quia  per  hoc  non  determinatur  poten- 
tia  ad  exercendum  ahquem  actum,  sed  potest 
nullum  elicere  ,  non  obstante  ea  prtepara- 
tione  ex  parte  Dei ;  deinde  pertinet  ad  libcr- 
tatem  indilierentia  quoad  speciem  actus,  quaj 
similiter  non  minuitur  per  hoc  quod  concur- 
sus  offeratur  ad  certum  individuum,  quia  non 
ofierlur  tantum  in  una  specie  (sic  enim  re- 
vera  non  maneret  libertas  perfecta  ad  elicien- 
dos  actus  aliarum  specierum) ;  sed  offcrtur 
ad  omnes  species  actuura  quos  voluntas  exer- 
cere  potest ;  in  singulis  tamen  ad  singula 
tantiim  individua;  proptcr  hanc  ergo  deter- 
minationem  non  est  neccssarius  prsevius  in- 
tluxus  in  causa. 

Determinatio  ut  flat  ex  parie  voluntatis.  — 
Pra?terea  neccssarius  non  est  propter  de- 
terminationen  quoad  specificationera  actus ; 
nara  hoc  sufiicienter  fit  ex  parte  quidem  ob- 
jecti  per  ipsius  propositionem  et  reprffisenta- 
tionem  sub  aliqua  ratione  boni  aut  raali,  quoe 
ad  talera  speciera  actus  in  suo  gcnerc  actus 
determinandam  sufliciat;  ex  parte  vero  prin- 
cipii  proximi  eflicientis  sufiicit  dominiura  et 
potestas  electiva  voluutatis  cooperante  Dco, 
juxta  exigentiara  actus.  Quin  potius  si  aliunde 
voluntas  deterrainaretur  ad  certara  speciem 
actus,  eo  ipso  irapediretur  usus  libertatis 
quoad  specificationem,  quia  jam  determina- 
tio  non  esset  ex  dorainio  et  intrinseca  perfec- 
tione,  sed  aliunde.  Ideraque  cum  proportione 
dicendum  est  de  determinatione  quoad  exer- 
citium  actus ;  supponitur  enim  ex  parte  ob- 
jecti  metaphoricam  raotionem,  suflicientem 
ut  circa  tale  objectum  possit  actus  exerceri, 
non  tamen  necessitantem,  ac  proindenec  om- 
nino  determinantem  potentiam  ad  tale  exer- 
citium  ;  ex  parte  autem  ipsius  voluntatis  fil 
determinatio  intrinseca  potestate  et  dominio, 
quia  nisi  ita  fieret,  jam  non  esset  determina- 
tio  ab  ipsa  voluntate,  sed  ab  alio,  et  ita  non 
csset  Ubera,  minusque  posset  esse  liber  aclus 
necessario  productus  a  causa  sic  determina- 
ta;  ncque  argumentum  illud,  quod  causa  in- 
differens  nil  determinatum  operari  potest , 
alicujus  momenti  est  contra  has  duas  partes, 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

quia  illud  ad  sumraura  haberet  locum  in 
causis  naturaliter  agentibus,  solum  quoad 
speciem  actus ,  nam  quando  causa  natura- 
lis  est  universalis  et  indifferens  ad  plures  ef- 
fectus  specie  distinctos,  non  potcst  ipsa  se 
deterrainare  ad  unum  potius  quam  alium., 
quia  non  est  electiva,  nec  reflexiva  in  seipsa; 
deterrainanda  est  ergo  vel  a  capacitate  sub- 
jecti,  vel  ab  aliis  concausis,  et  tunc  etiara  non 
fit  deterrainatio  per  influxura  in  ipsara  cau- 
sam,  sed  in  effectum,  ut  satis  per  se  constat; 
causa  vero  libera  habet  indifferentiara  altio- 
ris  perfectionis,  quia  et  habet  virtutem  emi- 
nentem  ad  varios  actus;  et  sufficientem  ad 
singulos,  et  prffiterea  habet  vim  se  determi- 
nandi  ad  unum  vel  alium  effectum,  quia  me- 
re  voluntarie  elicit  actionem  suam  et  cum 
pleno  dominio  illius ;  idemque  est  cum  pro- 
portione  de  determinatione  quoad  exerci- 
tiura  actus,  quia  tahs  potentia  non  est  indif- 
ferens  quoad  exercitiura  propter  iraperfectio- 
nem,  vel  quia  indigeat  novo  coraplemento 
virtutis,  sed  potius  propter  magnam  perfec- 
tioncm,  a  qua  provenit  ut  possitvel  suum  in- 
fluxum  continere,  vel  in  actum  prodire.  Illa 
ergo  propositio  :  A  causa,  quse  prius  natura 
quam  operetur  indifferens  est,  non  potest 
dcterrainata  operafio  prodire,  falsissiraa  est 
et  huraanae  libertati  contraria,  nara  perinde 
est  ac  si  dicerefur,  a  faculfate  prius  natura 
manente  libera  non  posse  deterrainatura  ac- 
tum  procedere. 

Instantia.  —  Cdbezudo,  d.  q.  2,  ad  8.  —  Sed 
instant  respondendo  siraul  et  argumentando 
secundo,  quia  determinatio  pra?via  volunta- 
tis,  quae  est  pcr  motionera  actualem  prima^ 
causse,  non  est  conlraria  libertati,  et  alioqui 
est  valde  necessaria  ut  Deus  possit  habere 
perfectam  providentiam  actuura  liberorura ; 
crgo  nullo  modo  neganda  est.  Major  proba- 
tur,  quia  determinatio  illa  non  facit  necessi- 
tatcm  sirapliciter,  sed  solum  secundum  quid; 
sic  inquit  quidam  ex  illis  auctoribus :  Quan- 
tumcumque  ponatur  prscdeterminatio  divina, 
semper  actio  mea  est  simpliciter  libera  ct 
contingcns,  quia  non  est  intrinseca  connexio 
inter  me  ct  illam  operationera  ;  itcra  addit 
aliam  rationem,  quia  motio  divina  est  infini- 
tffi  efficaciae,  et  potest  raovere  omnibus  rao- 
dis,  et  ideo  potest  ita  movere,  ut  actus  om- 
nino  infallibiliter,  ac  necessario,  necessitate 
talis  supposilionis,  fiat,  et  nihilominus  modo 
libero  flaf,  quia  utrumque  Deus  simul  vult, 
et  quod  vult  efficaciter  operatur.  TJnde  si 
causa  finita  (ait  idem  auctor)  ita  priEdetermi- 


CAP.  XXX.  CONFERUNTLR  UTRIUSQUE  SENTENTLC  RATIONES,  ETC.  4fil 

naret  voluntatcm  hominis,  toUcret  ejus  liber-    inextricabilibus  distinctionibusvolunt  dogma- 
tatem,  quia  ejus  motio  esset  finita  et  limita-    ta  fidei  involvere  potius  quara  explicare.  Igi- 


ta,  qua?  non  est  potens  ad  movendum  omni- 
bus  modis ;  secus  vero  est  in  motione  divina, 
quamvis  eamdcm  vel  majorem  delerminatio- 
nem  faciat,  quia  cum  illa  potest  conjungere 
modum  liberum.  Item  addit  aliam  rationem, 
quia  haec  motio  ex  ajquo  necessaria  est,  et 


tur  ad  primam  probationem  respondemus,  nc- 
gando  illam  non  esse  necessitatem  simpUciter, 
quia,  hcet  nou  sit  necessitas  intrinsece,  est 
necessitas  quai  non  pendet  ex  hbertate  ope- 
rantis,  seu  est  necessitas,  quae  non  potest  ab 
eo  impediri,nec  in  suppositione,  quia  immit- 


aeque  se  habet  ad   operalionem   hberam   et  titur  aljsque  libertate,  neque  in   emanatioae 

necessariam,  et  ideo  efficacia  iUius  non  re-  actusa  potcritia  lali  suppositione  aftecta,  quia 

pugnat  utrique  modo  operandi.  Item  iUa  mo-  non  valet  potentia  iham  irapedire,  ct  ita  res- 

tio,  quia  non  est  quahtas  inhserens,  non  fa-  pcctu  ilhus  compositi  seu  constituti  ex  volun- 

cit  intrinsecam  connexionera  operationis  cum  tate  et  motione  prsevia,  dimanatio  opcrationis 

subjecto  ,  nec  connaturahtatem  inler  ipsam  est  prorsus  iutrinseca  et  necessaria  ;  quidquid 

motionem  et  operationem  subsequentem,  sed  autem  ultra  hffic  requiritur  ad  necessitatera 

polius  supponit  connaturalitatera  operationis  simphciter,  est  inintehigibile,  et  sine  funda- 

ad  subjectum,  id  est,  ad  vohmtatera,  quam  mento  fictum,  solum  ad  subterfugiendara  vim 

movet  juxta  naturara  ejus,  quod  secus  esset,  rationum.  Unde  ad  aUeram  rationem  respon- 

inquit,  si  voluntas  determinaretur  per  quah-  delur  infinitatem  divina^  potentiee  non  extendi 

tatem  vel  habitum,  quia  habitus  facit  conua-  ad  conjungenda  simul  duo  contradictoria  ;  ac- 

turahtatera,  et  quahtas  exigit  ex  natura  rei  tum  autem  simul  esse  hberum,  et  procedere 

operationem  ,   et  ita  facit  intrinsecara   con-  a  potentia  prasdeterminata  ad  unum  sine  po- 

nexionem  operationis  cum   subjecto.   Minor  testate  suspendendisuuraintluxum,  supposita 

autem  principalis  arguraenli  declaratur^  quia,  tah  determinatione  sibi  non  hbera,  est  con- 

nisi  Deus  posset  hoc  raodo  deterrainare  cau-  jungere  siraul  duo  contradictoria,  quaha  sunt 

sara  hberam  ad  suura  actura,  operatio  causag  subesse  et  non  subesse  potestati  potentiae  ad 


liberae  fieret  prater  intentionera  Dei ,  quod 
repugnat  perfectioni  providentiro.  Sequela 
patct ,  quia ,  vel  Deus  intendit  operationcm 
causee  hberse,  vel  non;  si  eam  non  intendit, 
et  niliilominus  fit  tahs  operatio,  jam  est  prae- 
ter  intentionem  Dei ;  si  autem  eara  intendit, 
et  non  potest  eara  prajdeterrainare,  frustrari 
posset  ejus  intentio,  quod  repugnat  perfec- 
tioni  divina; ;  unde  etiam  in  eflectibus  con- 


resistendum  etnon  resistendum.  Quod  decla- 
ratur  ad  hominera  ex  ibi  concessis.  Nara  si 
agens  finitura  ita  pra^determinaret  volunta- 
tera,  toheret  hbertatera  cjus,  ut  ibi  concedi- 
tur  ;  hoc  autera  sohira  esset  propter  forraa- 
lem  oppositionem  inter  talera  praedeterraina- 
tionem  et  hbertatera,  nam  si  non  essent  for- 
maliter  opposita,  una  non  excluderet  aUam, 
a   quocumquc  agente  fieret ;  sunt  autem  re- 


tingentibus,  provenientibus  a  causis  natura-  vera  formaliter  opposita,  quia   unum   extre- 

Uter  agentibus,   cpatenus  ab  ahis  impediri  raura  includit  negationem  alterius  ,  non  tan- 

possunt,  Deus  ita  determinat  per  suara  pro-  tum  virtuahter  seu  radicaliter,  sed  etiam  for- 

videntiam  futurum  eflectura,  ut  non  irapedia-  raahter,  nara  inditrerentiahbertatis  formahter 

tur  ;  vel  si  impeditur,  signum  est  Deum  non  requirit  carentiara  deterrainationis  ad  unura; 

dedisse  causse  secundaj  concursum  ad  ope-  ergo  etiara  respectu  infiniti  agenUs  repugnant 


randura,  sed  solura  ut  conetur  ad  operan- 
dura. 

Respondetur.  —  Ad    necessitalem    repug- 
nantem  libertati  non  est  necessaria  conaatu- 


iUa  duo  siraul  conjungi  in  eodera  actu.  Quan- 
do  ergo  Deus  vuU  absolute  actura  liberum 
fieri,  et  per  oranipotentiara  potest  facere  ut 
infallibiliter  fiat,  non  est  quia  possit  conjun- 


ralitas. —  Rcspondemus  prirao  ad  raajorera     gcre  praedeterrainationemphysicam  volunta- 


propositionera  negando  iUam  ;  supra  enim  sa- 
tis  ostensum  est  hujusmodi  prffideterminatio- 
nem  repugnarc  cum  actuali  libertate  opcra- 
tionis,  et  fere  responsum  est  ad  omnia  quae 
in  probatione  illius  majoris  afTeruutur  ;  ea 
taraen  saepe  inculco,  pra;  oculispono,  ut  me- 


tis  cura  usu  libertatis,  scd  quia  potest  appli- 
caremedia,  seu  vocationem  congruam,  quam 
novit  infallibiliter  habiturara  eflectum  inter- 
veniente  usu  libero  voluntatis.  Altera  vero  ra- 
tio  falsum  imprirais  surait,  nara  tahs  praerao- 
tio  neque  ad  actus  liberos  neque  ad  natura- 


lius  possit  lector  considerare  in  quas  augus-  Ics  nccessaria  est.  Dcinde  illa  propositio  cst 
tias  redigunt  isti  homineslibertatem  nostram  se  falsificans,  utita  dicam  ;  nara  eo  ipso  quod 
sine  uUa  neccssitate,   ct  quibus   arguUis  et    tahs  motio  esset  necessaria  ad  actus  volunta- 


/tC)^  DE  VERA  INTELLICENTIA  AUXILII 

lis,  non  esset  necessaiia  ad  futuritioncm  ta- 
liara  actuum,  qui  eo  ipso  non  esscnt  liberi 
respectu  volunlatis  crealai  sic  motfe  a  divina 
voluntate.  Ac  denique  valde  impertinens  cst 
quod  necessitas  talis  motionis  sit  universalis 
ad  effectus  omnimn  causarum  secundarum, 
ut  ob  eam  rem  non  tollat  libertatem,  cum 
alioqui  supponatur  efficere  quidquid  revera 
ad  libertatem  toUendam  necessarium  cst  et 
sufficit.  Igitur  ex  generalitate  concursus  seu 
motionis  primae  causce,  inferendum  potius  es- 
set  non  esse  talem  illam  motionem ,  c[use 
pra^determinet  omnes  causas  secundas  ad 
suas  operationes  ,  quia  debet  esse  talis  ut 
secum  admittat  indifferentiam  libertatis,  etiam 
quoad  speciem,  et  non  extendatur  usque  ad 
inclinationem  ad  malos  actus,  quorum  pri- 
mum  repugnat  cum  determinatione  ad  unum, 
ut  declaratum  est,  secundum  autem  esset 
alienum  a  bonitate  primae  causae.  Praite- 
rea  quod  additur  de  differentia  inter  qua- 
litatem  et  hanc  motionem  per  se  est  incredi- 
]jilc,  et  statim  resilit  intellectus,  primo  qui- 
dem  quia  supra  ostensum  est,  non  posse  in- 
telligi  talem  motionem  causse  praeviam  et  dis- 
tinctam  a  productione  actus  secundi,  quin 
habeat  intrinsecum  terminum  ad  quem  ter- 
minetur,  qui  non  potcst  esse  nisi  qualitas  ; 
quid  enim  aliud  erit,  aut  in  quo  prwdicamen 
to  collocabitur  ?  Tum  etiam  quia,  licet  finga- 
tur  esse  pura  motio,  eamdem  vel  potius  ma- 
jorem  necessitatem  inducet,  quia  non  con- 
sistit  necessitas  hsec  in  conditione  illius  en- 
titatis  a  qua  provenit,  sed  in  determinatione, 
quam  inducit  ante  omnem  usum  libertatis  , 
et  cum  impotentia  resistendi  illi.  Quis  enim 
dicat  minori  necessitate  ferrisursum  lapidem 
quandotraluturpersolamactuolemmotioncm, 
quam  cum  movctur  per  impressam  qualita- 
tem  ?  Plane  ad  rationem  nccessarii  illud  im- 
pertinens  est,  atque  eodem  modo  nihil  refert 
quod  illa  qualitas  impressa  ad  determinan- 
dam  potentiam  sit  habitus  permanens,  aut 
qualitas  transiens  seu  actus,  dummodo  quse- 
libet  earum  supponatur  liabere  hanc  vim 
quandiu  durat  ;  necessitas  enim  eadem  erit, 
sed  una  erit  permanens,  alia  transiens,  juxta 
conditionem  imprcssa;  entitatis.  Unde  quod 
additur  de  connaturalitate  vel  intrinseca  con- 
nexione  operationis  cum  subjecto,  quara  facit 
habitus  vel  qualitas,  et  non  motio,  ctiam  est 
prfeter  omnem  rationem  et  debitam  conside- 
rationem,  tum  quia  ad  necessitatem  rcpug- 
nantera  libcrtati  non  est  necessaria  connatu- 
ralitas,  namdaturnecessitasviolentiai  etcoac- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tionis,  vel  ultra  naturam,  quai  est  necessitas 
simpliciter,  licet  non  sit  connaturalis,  ut  patet 
in  necessitate,  qua  projectasursummoventur, 
et  motus  cceli  necessariiis  est  respectu  iilius, 
quamvis  juxta  multorum  opinionem  non  sit 
illi  connaluralis,  sed  neuter;  et  actus  prajve- 
nientis  gratia;  sunt  simpliciter  necessarii,  id 
est  non  liberi,  quamvis  nou  sempcr  habeant 
connaturalitatem . Tum  ctiam  quia  sicut  habitui 
est  connaturalis  actus,ita  etiam  qualitatitran- 
seunti,  et  illi  motioni  esset  maxirae  intrinseca 
et  connaturahs  operatio  ad  quara  non  soium 
inclinat,  sed  ex  natura  sua  determinat  ;  res- 
pectu  etiam  subjecti  seu  voluntatis  illa  motio 
ex  genere  suo  dicenda  esset  connaturalis,  quia 
non  soluni  est  connaturale  quod  a  natura 
inest,  sed  etiara  quod  est  consentaneura  na- 
turffi,  vel  peiiinens  ad  naturalemmodum  ope- 
randi;  sic  enim  concursus  primai  causaj  con- 
naturalis  dici  potest  causse  secundse  ;  ergo 
voluntas  per  hanc  raotionera  non  solum  ne- 
cessario,  sed  etiam  connaturali  modo  move- 
tur  ;  ergo  operatio  procedens  a  voluntate  sic 
mota  sirapliciternccessaria  est,  et  non  libera. 
Quod  si  quis  dicat  auxiliura  efficax  gratise  non 
posse  dici  connaturale  voluntati,  responde- 
mus  primo  non  esse  connaturale  quoad  gra- 
dum  entitatis  et  perfectionis  ;  quoad  modum 
tamen  movendi  et  determinandi  servarc  mo- 
dura  naturalis  auxilii,  et  ideo  eamdem  neces- 
sitatem  inducere.  Secundo  dicitur,  licet  tale 
auxilium  nou  sit  connaturale  vohmtati  secun- 
dum  se,  esse  connaturale  voluntati  elevatre 
per  habitum  infusum,  vcl  auxilium  cxcitans  ; 
nulla  ergoverborum  tergiversatione  vitaripo- 
test  necessitas  repugnans  libertati  in  actibus 
voluntatis,  tam  infusis  quara  acquisitis,  si  ad 
omnes  iUos  necessario  pra-ccdit  determinatio 
efficax  ad  uimm,  quam  solus  Deus  sua  virtu- 
te  facit. 

Secundo,  dicimus  ad  illud  argumcntum, 
etiam  minorem  propositionem  esse  falsam, 
nimirura,  providentiam  Dci  circa  actus  liberos 
non  posse  esse  perfectam,  nisi  per  hanc  mo- 
tionem  determinet  libcrum  arbitriura  ;  nulla 
enim  est  necessitas  hujus  motionis  ad  perfec- 
tionem  divina?  providentice ;  imo  ex  tali  neces- 
sitate  magna^  imperfeciiones  sequcrentm-. 
Nam  Deus  sequc  provideret  actus  raalos  ac 
bonos,  essetque  priraa  radix  et  origo  utro- 
rumque,  et  non  relinqueret  hominera  in  nia- 
nu  consi'ii  sui,  ctc.  Ad  probationcm  autem 
illius  propositionis,  respondctur  ncutram  par- 
temillius  dilemraatisesse  universaliterveram. 
Primo  enim  Deus  non  intendit  omnes  aclus 


CAP.  XXX.  CONFERUNTUR  UTRIUSQUE  SENTENTI.C  RATIONES,  ETG. 


163 


liberos,  quia  non  intendit  malos,  sed  solnm 
permittit,  ut  Concilium  Tridentinum  dicit, 
quod  longe  diversum  est  quam  intenderc. 
Quocirca  de  iis  actibus  malis  concedi  potest 
esse  praeler  intentionem,  imo,  et  contra  in- 
tentionem  Dei,  seclusa  omni  imperfectione. 
Ita  enim  Ibquuntur  Scriptura3  et  Patres,  dum 
aiunt  homines,  qui  haec  operantur,  contra  Dei 
agcre  voluntatem.  Dico  autem,  scclusa  im- 
perfectionc,  quia  talcs  actus  non  sunt  contra 
absolutam  et  eflicacem  Dei  voluntatem  ;  pos- 
set  enim  si  vellet  illos  impedue,  et  ideo,  si ab- 
soluta  vohmtate  vellet,  non  fierent;  suntergo 
pra^terDei  intentioncm  efiicacem,  quia  etiam 
Deus  nonhabet  voluntatem  absolutam  illorum; 
sunt  pra?,ter,  imo  et  contra  intenlionem  Dei 
antecedentem,  quia  Deus,  quantum  in  se  est, 
vellet  ut  non  fierent ;  tamen  quia  hoc  non  ob- 
stante  Deus  ipse  vult  permiltere  ut  fiant,  id  nou 


rari,  et  ob  eamdem  causam  non  possuuttaies 
actus  simpUciter  dici  esse  prffiter  intentionem 
Dei,  quia  per  hoec  verba  videtur  excludi  omnis 
intentio;  ut  autem  actus  Jiberi  sint  hoc  modo 
ex  intentione  Dci,  planum  est  non  esse  ne- 
cessariam  ilkim  motionem  efficacem  ac  prae- 
determinantem.  Addendum  vero  est  etiam 
posse  Dcum  intendere  ahquos  ex  iis  actibus 
intentionc  efficaci ;  pertinet  enim,  ut  opinor, 
ad  perfectionem  potcntiai  et  providcntiffi  Dei, 
ut  possit  hoc  facere,  si  velit,  salva  hominis 
hl)ertate.  Atque  etiam  spectat  ad  luiiversaU- 
tatem  divina;  providentiGe  ut  lioc  faciat  in 
multis  actiljus,  ut  kite  declaravi  in  libris  de 
Auxiliis,  loquendo  de  preedefinitionibus  quoe 
sunt  quaidam  intentiones  efficaces;  ut  autem 
tahs  intentio  Dei  cum  omni  perfectione  exe- 
cutioni  mandetur,  non  est  necessaria  dicta 
motio  praxleterminativa,  sed  sufiicit  vocatio 


redundat  in  aliquam  imperfectionem  diviuai     congrua,  ut  in  sequenti  puncto  declarabimus; 


providentia;.  Non  sunt  etiam  illi  actus  prater 
intentionem  Dei,  ac  si  fortuito  vel  casu  cve- 
niant  respectu  illius,  nam  ex  certa  prajscientia 
futui'orum  illos  fieri  permittit,  et  ad  illos  vult 
concurrere,  etiamsi  illos  non  absolute  velit, 
nec  causas  prcedeterminet  aut  moveat  ut  illi 
eveniant;  lieec  enim  intentio  et  positiva  molio 
aliena  est  a  voluntate  Dei. 

Omnes  actus  liberi  honi  dici  possunt  esse  ex 
intentione  Dei.  —  At  vero  omnes  actus  libcri 
boni  dici  possunt  esse  ex  intentione  Dci,  et 
consequenter  negari  etiam  potest  esse  prseter 
iutentionem  Dei,  et  non  tamen  de  omnibus 
eodem  modo.  Est  enim  duplex  intentio  :  una 
omnino  absoluta,  quam  prffidefinitivam  voca- 
mus ;  alia  est  intentio  involvens  conditionem 
aliquam,  scilicet,  quantum  est  ex  parte  ipsius 
Dei,  si  per  liberum  arbitrium  non  steterit, 

a  multis  vocatur  voluntas  antecedens; 

est    erao  necesse  ut   omnes    actus   li- 


quse 
non 


ergo 


beri  etiam  boni    sint    ex    priori    intentione 


ergo  nec  uecessaria  est  ad  perfectam  provi- 
dentiam  talium  actuum.  Igitur  in  quocumque 
genere  actuum  liberorum  falsa  est  illa  pro- 
positio;  nam  sine  tali  motione  stat  providen- 
tia  perfecta  uniuscujusque  actus,  juxta  mo- 
dum  illi  debitum  vel  accommodatum.  Idem 
etiam  evidenter  constat  in  effectibus  contin- 
gentibus  causarum  naturalium  qufc  impediri 
possunt;  interdum  enim  potest  Deus  efficaci- 
ter  intendere  talem  eftectum,  et  speciali  cura 
applicare  causas  illi  proportionatas,  et  remo- 
vere  causas  de  se  impedientes  ul  inde  pro- 
veniat;  ad  quod  non  est  uecessaxua  illa  prse- 
motio  physica,  sed  concursus  generalis  etsi- 
multaneus  sufficit  cum  aliqua  prania  appli- 
catione  locali  vel  alteratione,  ubi  necessaria 
fuerit.  Interdum  vero  non  est  necessarium  ut 
illa  intenlio  efficax  ordine  rationis  antecedat; 
sufficit  enim  generalis  voluntas  antecedens 
relinquendi  causas  operari  juxta  modum 
suum,  et  concurrendi  cum  illis,  et  consequen- 


Dei  ,    neque  hoc  spectat   ad  perfectioucm     ter  permittendi  vel  admittendi  contingentes 


providentioe,  quia^  sicut  perfectio  providcn- 
tia3  non  postulat  ffiqualem  partitionem  res- 
pectu  omnium,  sed  proporlionatam  distri- 
butionem,  ita  etiam  non  postulat  ffiqualem 
intcntionem  omnium  acluum  etiam  bono- 
rum,  sed  accommodatam  juxta  varietatcm 
illorum  ,  vcl  juxta  sapientissimum  divinw 
voluntatis  consilium ;  itaque  omncs  bonos  ac- 
tus  intcndit  Deus  saltem  voluntate  anteceden- 
te,  quia  illos  vel  prsecipit,  vel  consuht,  vel 
saltcm  approbat ,  et  ad  omnes  iUos  movere 
etiam  potest  et  iuclinarc,  ct  hac  ratione  non 


etfeclus  natura",  quae  monstra  eliam  et  pec- 
cata  naturai  dici  solent,  nec  propterea  sunt 
fortuiti  respectu  Dci,  quia  excerta  prsescientia 
ct  voluntaria  pcrmissione  ac  cooperalione 
proveniunt.  Quod  autem  dicitur  in  fine  illarum 
probationura,  quando  naturale  agens  impe- 
ditur  ne  suam  acliouem  exerceat,  signum  esse 
non  habere  concursum  a  Deo  ad  operandum, 
sed  ad  conandum  operari.  non  recte  dictum 
est,  quia  conari  ad  operandum  in  iis  natura- 
libus  agentibus  nihil  csse  potest  ab  operatioue 
distinctum,  prteter  ipsam  virtutem  de  se  pro- 


solum  dicitur  eos  permittere,  sed  etiam  ope-    pensam  et  determinatam  ad  operaudum  nisi 


104  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

impediatur,  et  ideo  ad  conandum  operari  non 
dalur  concursus  praeter  conservationcm  natu- 
ralis  virtutis  ;  in  homine  vero  vel  animali  co- 
natus  ad  operandum  solet  esse  motus  et  ap- 
plicatio  localis  propriorum  memhrorum,  et 
ita  est  quaidam  quasi  immanens  operatio,  ad 
quam  concursus  requiritur.  Quando  ergo  cau- 
sa  naturalis  impeditur  a  sua  operatione,  ha- 
het  quidem  concursum  ad  operandum  quasi 
in  actu  primo  prseparatum,  et  ohlatum  cx 
parte  Dei,  non  tamen  ei  datur  in  actu  secun- 
do  propter  impcdimentum.  Neque  hoc  est 
contra  eliicaciam  divini  concursus,  vel  im- 
perfectioncm  divinse  providentiae  ,  nam  sa- 
picnti  consiho  et  voluntate  Dei  offertur  con- 
cursus  tantum  suh  ea  conditione  et  Umitatio- 
ne,  quia  ad  convenientem  ordinem  universi 
ita  expedit. 

Tertium  caput  argumentorum,  ex  natura- 
li  insufficientia  liberi  arhitrii  ad  opera  gra- 
tice. — Ultimum  hujus  sententife  fundamen- 
tum  confici  potest,  ex  eo  quod  vohintas  nos- 
tra  pcr  se  et  natura  sua  est  insufliciens  ad 
actus  supernaturales  elicieudos,  et  ideo  ne- 
cesse  est  ut  per  auxilium  praevium  et  mo- 
tionem  Dei  antecedcntem  pramoveatur  a  Deo 
ad  hujusmodi  actus.  Unde  saltem  respeclu 
tahum  actuum,  necessarium  est  ut  auxilium 
Dei  sit  nontantum  concursus  in  fflectum,  scd 
etiammotio  praevia  in  causam,  quae  sit  princi- 
pium  suhsequentis  actus,  et  simiHterin  eisdem 
aclihus  detcrminatio  causae  secundae  a  prima, 
idest  voluntatishumanaea  Deo  utauctore  gra- 
tiae,  praecedat  talem  actionem  voluntatis,  quia 
dc  se  voluntas  ad  talem  actionem  est  non  so- 
lum  indifferens  positive,  ut  sic  dicam,  et  ac- 
tive,  id  est,  pereminentem  virtutem  sutiicien- 
tem  ad  utramque  partem,  sed  etiam  est  in- 
ditferens  negative  et  passive  ,  quia  est  impcr- 
fecta  adoperandumin  tali  ordine,  apta  tamen 
nt  in  illo  pertici  et  elevari  possit  ;  ergo  sal- 
tem  in  ordinc  gratiae  est  necessaria  ilia  mo- 
tio  praevia  per  auxilium  efhcax.  Ad  hoc  vero 
fundamentum  respondemus,  conccdendo  to- 
tiun  id  quod  assumitur,  et  negando  hanc  ul- 
timam  consequentiam  in  eo  sensu  quo  infer- 
tur  consequens,  de  motione  per  se  ct  natura 
sua  eflicaciter  prffidetcrminante  voluntatem 
adunum;  lioc  enim  non  sequitur  ex  toto  illo 
antecedenti,  sed  solum  sequitur  necessarium 
esse  ut  voluntas,  priusquam  supernaturaliler 
operetur,  recipiat  a  Deo  principium  aliquod 
superioris  ordinis  per  quod  elevetur  et  accipiat 
virtutem  suflicientem  ad  operandum  in  illo 
ordine.  Et  quoad  hoc  necessarius  est  praevius 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
inlluxus  in  causam ;  sed,  secundum  fidem,  da- 
turperilluminationes  praeviasetinspirationes, 
non  vero  pcr  molionem  efiicaciter  praedeter- 
minantem.  Unde  vohnitas  post  reccptumtalera 
inlluxumpraevium  supernaturalem  est  quidem 
sufiiciens  principium  proximum  supernatura- 
lium  operationum,  adhuc  tamen  manet  in- 
differens,  nec  determinatur  ad  unum  in  actu 
primo,  sed  solumin  actusecundo  pcrliheram 
operationem.  Quocirca  nunquam  voluntas  in- 
differens  praedeterminatur  ad  unum  quoad 
cxercitium  vel  specificationem  actus  ex  vi  ta- 
lis  prwviae  motionis,  sed  voluntas  quae  de  se 
erat  indiffercns  quasi  negative  ad  tales  actus 
(juxtamodum  loqucndi  arguentis),  fit,  per  ta- 
le  auxilium  praevium,  inditlerens  positive,  et 
cum  sutiicientia  virtutis  ad  talem  actionem 
rccipit  etiam  propensionem  vel  inclinationem 
ad  illam,  atque  adeo  determinationem  sufii- 
cientem,  id  est,  quantum  est  ex  parte  motio- 
nis,  si  voluntas  cooperari  velit,  nontamen  ita 
efiicacem,  ut  omnino  determinetur  ad  opeian- 
dum.  Ultra  autem  hanc  motioncm,  ut  sequa- 
tur  actio,  non  est  necessaria  alia  praevia  mo- 
tio  in  ipsa  causa,  nec  praedeterminatio  quae 
tollit  indifferentiam  perfectam  in  actu  prirao, 
sed  sufiiciL  actuale  auxiliura  simultaneum  et 
concomitans,  quod  pracsto  est  lioraini  volenli 
operari,  actu  vero  non  datur  sine  lihera  coo- 
peratione. 

Instantia.  —  Sed  instatur  secundo,  quia 
totura  hoc  auxilium  praeviura,  prout  in  argu- 
raento  pruicedenti  explicatum  est,  solum  est 
auxilium  de  se  sufiiciens,  quod  potest  frusta- 
ri  et  irapediri  ab  operando  per  liherura  arbi- 
triura;  ergo  ut  voluntas  actu  operetur  super- 
naturaliter,  ultra  illud  auxilium,  neccssariura 
cst  aliud  quod  sit  efficax  et  hifallihiliter  ha- 
bcat  opc!  ationera.  Neque  enira  satisfaciet  qui 
dixerit  iiJud  auxilium  sufficiens  fieri  efficax 
per  solum  concoraitans  et  coopcrationera  li- 
beri  arhitrii,  prirao  quia  alias  liherura  arlDi- 
triura  facerct  efficaccra  praeviam  raotioncm 
Dei,  quod  est  valde  ahsurdum,  alioqui  jam 
liaberet  homo  unde  gloriaretur;  secundo, 
quia  alias  omnis  raotio  divinae  gratiae,  ut  an- 
tccedit  ordinc  naturae  et  causalitatis  liberam 
horainis  cooperationeni,  esset  iniperfecta , 
quod  est  ponerc  imperfectioncm  in  Dco.  Ter- 
tio,  qui  alias  prius  csset  intiuxus  liheri  arhi- 
trii  quam  eHicacia  auxilii,  cum  auxiliura  di- 
catur  fici  i  efficax  per  inlluxura  lihcri  arhitrii ; 
ergo  initium  salutis  est  a  libero  arhitrio,  irao 
et  consensus  ipse  crit  causatus  a  lihero  arbi- 
trio,  et  non  a  Dco.  Quarto,  quia  alias  sequi- 


CAP.  XXX.  CONFEaUNTLR  UTRIUSQUE  SENTENTI.^'.  ftATIONES,  ETC.  465 

tur  cum  oequali   auxilio    et   motionc  divina     bitrio,  ut  ipsum  velit,  non  tamen  ad  determi- 


unum  converli  ex  innata  libertatc,  ct  non 
alium  cx  eadcm  libcrlatc.  QuinLo,  inde  eliara 
fit  hominem  se  disccrncre  suo  libero  arbitrio, 
quia  pcr  illud  facit  auxilium  efficax,  in  quo 
est  discretio;  nam  in  auxilio  sufficicnte  cs?e 
potcst  a^q^ualitas  inter  cos  quorum  altcr  con- 
vcrtitur  et  alter  non  couvcrtitur.  Scxto,  jux- 
ta  liuuc  modum,  facile  esset  redderc  ratio- 
nem  quare  Deus  hunc  traiiat,  et  illum  non 
trahat,  scilicet,  quia  hic  vult  et  ille  non  vult; 
quod  est  salis  alienum  a  mente  Augustini, 
diccntls  :  Cwr  Imnc  trahat,  et  ilhtm  noii  tra- 
hat,  noli  judicare,  si  non  vis  errare ;  imo, 
a  scntcutia  Pauli  aientis :  iYo?i  est  toleutis, 
neque  currentis  ,  sed  Dei  miserentis.  Scp- 
timo,  quia  alias  liomo  faccret  in  sc  doniun 
pcrsevcrantia!;  nam  illud  maximo  consisti!:  in 
auxiho  efficaci ;  homo  autcm  facit  ut  auxi- 
hum  sit  efficax  ;  ergo  facit  in  so  pcrseveran- 
ti»  donum,  quod  repugnat,  cnm  ab  ipso  dono 
perscvcrantiic  habcat  homo  bonum  usum  li- 
beri  arbitrii  quo  actu  pcrseverat.  Octavo  ac 
prfficipue,  quia,  juxta  illam  sententiam,  toUi- 
tur  divina  pradestinatio  ;  quia  si  in  Dco  poni- 
tur  prsedcstinalio,  neccssarium  cst  ut  daii 
etiam  possit  auxilium  efficax  cx  parfe  Dci, 
quo  ita  praivcniat  et  regat  voUmtatem,  ut  iu- 


nandum  ilhid  ut  ncccssario  opcrctur,  quia 
cfficacitas  illius  auxihi  cst  poteutialis,  ut  sic 
dicam,  et  per  se  sohim  non  satis  cst,  sed  in- 
diget  consortio  et  influxu  hbcri  arbitrii,  et 
quia  datur  juxta  modum  cjus,  ab  illo  partici- 
pat  indiifcrcntiam  in  opcrando,  idcoque  non 
atfcrt  secum  determinationem  voluntatis  ad 
unum,  qua;  sit  praevia  ad  ejus  actionem;  un- 
de  ut  talc  auxilium  exeat  in  actum,  et  hoc 
modo  dcnominctur  efficax,  id  est,  actu  cffi- 
cicns,  ncccssarium  est  aliud  auxilium  actuale 
Dci  quo  talis  efficacia  excrceatur,  nam  iila 
efficacia  aliquid  novum  est  ultra  pra?veniens 
auxilium;  crgo  necesse  est  ut  fiat  ex  novo 
influxu  Dci  cjusdcm  supcrnaturahs  ordinis; 
luijusmodi  autem  auxilium,  quod  ultra  prae- 
vcnicns  neccssarium  cst,  non  cst  itcrum  pra;- 
vcniens,  sed  tantum  concomitans  per  modum 
snpcrnaturalis  concursus  seu  gratise  actuah- 
tcr  adjuvantis,  ct  ita  nullo  titulo  ncccssaria 
est  illa  molio  praedetcrminans,  etiam  in  ope- 
ribus  gratice. 

Illatio.  —  Atque  hinc  nonnulli  ex  nostris 
arxtoribus  inferunt  et  concedunt  auxilium 
pran'enicns,  praecise  sumptum,  non  esse  au- 
xilium  eflicax,  sed  fantum  suflicieus,  scd  esse 
eflicax  quatcnus  conjungifur  auxiiio  conco- 


fallibilitcr  illam  perducat  ad  illud  bonum  ad  raitanti,  seu,  quod  pcrinde  est,  quatenus  ac- 

quod  illam  preedestinavit,  salva  liominis  libcr-  tu  cflicit,  quamvis  actu  non  cificiat  sinc  coo- 

fatc,  quodpraHlesfinafo  dari  nonpotcrit,  quod  perationc  hbcri  arbitrii,  qua;  sententia,  esfo 

rcpugnat  Scripturis  ct  Patribus  ;  vcl  salf.cmi  fortasse  vcra  non  sit,  nec  consentanea  modo 

scquitur  non  dari  praedcsfinafioncm  ncc  dis-  loqucndi  Augustini ,  non  cst  tamen  ccusura 

crcfionem  inter  praedcstinatum  ct  reprobum  digna^  ncc  omnino  improbabiiis,  ncc  proba- 

in  mente  Dei,  nisi   ex  praescienfia  boni  usus  tiones  omnes  in  ilio  argumento  adductaj  liia- 

libcri  arbitrii,  quod  efiam   est  absurdum.  Et  gni  momenti   sunt  contra    illam,   ultima   ex- 

sequela    patct,   quia   prima   discretio    intcr  ccpta,  illasquc  facile  dissolvemus,  ne  scnten- 

praedcstinatum  ct  rcprobum  est  in  consensu,  tiae  nostrffi  praejudicium  aliquod  afterre  pos- 

nam  ante  in  vocalione  sunt  aequales;  sed  quod  sint.  Ad  primam  ergo  negatur  sequcla,  nimi- 

hic  consenliaf,  ct  non  iile,  est  ex  libero  arbi-  rum  liberum  arbitrium  facere  cflicacem  mo- 

trio  ;    crgo   primus  effectus  praedestinationis  fionemDci;  dupiex  enim  cfficacia  infelligi  po- 

cst  ex  iibcro  arbitrio  ;  ergo  simplicitcr  pra^  test  in  divina  motionc  :  una  virtualis,  scu  in 

destiuatio  est    ex  bono   usu    liberi  arbitrii,  actu  primo,  ita  ut  csse  efficacem  nihil  aliud 


nam  ex  sententia  omnium  Theologorum,  si 
cx  parte  nostra  dalur  causa  primi  effeclus 
proedcsfinationis,  absoiufe  datur  causa  prae- 
dcstinationis. 

Respondctiir. — Respondemus  ad  principale 
argumentum,  concedendo  imprimis  auxilium 
praevenicns  ordinis  gratia>,  quod  ncccssarium 
cst  ex  partc  ipsius  voluntatis,  prius  saifcm 
natura  quam  supcrnaturalitcr  opci'ctur,  dc  se 
et  nalura  sua  solum  essc  sufficicns,  ct  efficax 


sit  quam  esse  cfteclivam,  et  hanc  cfficaciam 
habet  talis  mofio,  effccfivc  quidem  a  soio 
Deo,  formalitcr  autcm  ab  intrinseca  cntitafe 
sua,  sicuf  iiabitus  cliaritatis  est  cfficax  supcr- 
naturaiium  acfuum  ex  vi  suae  entitatis,  et  ita 
in  hac  accepfione  clarum  est  motionem  Dei 
non  liabcrc  efficaciam  a  libero  arbitrio.  Se- 
cundo  vcro  modo  potest  dici  motio  efficax  in 
aclu  sccundo,  id  est,  actu  cfficicns,  et  sic 
formaliter  denominatur    cfficax    ab    aciionc 


in  actu  primo,  id  est,  efficacis  virtutis,  quan-     quae  ab  iila  procedit,  et  quatenus  ab  illa  pro- 

tum  est  ex  se,  ad  operandum   cum  fibero  ai'-    cedit;  formaliter  ergo  dcnominatur  efficax  a 

X.  UO 


400  DE  VERA  INTELTIGENTIA  AUXILII 

SLipernaturali  actione,  qure  habet  rationem 
auxilii  concomitantis,  et  quia  illa  actio  ma- 
nat  a  prasvia  motione  divina,  ideo  radicaliter 
seu  effective  habet  motio  iilam  efficaciam  a 
sua  intrinsoca  virtute,  a  qua  manat  talis  ac- 
tio.  Quapropter  etiam  hoc  modo  non  fit  mo- 
tio  prKvia  Dei  efficax  a  Hbero  arbitrio,  quia 
nec  effective  nec  formahter  recipit  ab  illo  ta- 
]em  denominationem,  et  quamvis  una  et  ea- 
dem  actio  sit  a  hbero  arbitrio,  ct  pra>via  mo- 
tione  Dei,  attamen  in  illa  intelligitur  duplex 
habitudo,  una  ad  hberum  arbitrium,  et  al- 
tera  ad  principimn  gratise;  et  secundum  hanc 
posteriorem  complet  auxilium  gratiffi  in  i^a- 
tione  efficacis,  non  secundum  priorem,  ct 
idco,  formaliter  ct  proprie  loqucndo,  non  fii 
auxilium  efficax  a  libero  arbitrio,  quamvis 
non  sit  actu  efficax  sine  cooperatione  hberi 
arbitrii,  quod  longc  diversum  est,  Nam  per 
hsec  verba  solum  significatur  concomitantia  in 
agendo,  quee  revcra  intcr  has  causas  invcni- 
tur,  non  vcro  significatur  efficientia  liberi 
arbitrii  in  ipsam  motionem  gratise,  quae  si- 
gniiicatur  per  illa  verba ,  quaj  proptcrea  fal- 
sum  significant,  quod  nullo  modo  infertur  ex 
pra>dicta  sententia;  et  in  idem  redit  quod  alii 
dicunt,  influxura  liberi  arbitrii  esse  conditio- 
nem  necessariam,  ut  auxilium  sufficiens  fiat 
cfficax ,  non  tamen  esse  causam  efficacioe 
ejus.  Sed  instant,  quia  vel  illa  conditio  se  te- 
net  ex  parte  effectus,  et  sic  non  obstat  quo- 
minus  liberum  arbitrium  sit  causa  talis  effi- 
cacise,  vel  se  tenet  ex  parte  causee,  et  sic  crit 
applicans  auxilium  divinum  ad  operandum, 
c[uod  est  absurdum ,  tum  quia  esset  prior  ; 
tum  etiam  quia  illa  applicatio  est  quaedam 
actio  ad  quam  est  necessarium  auxilium  Dei. 
Respondetur  illam  conditionem  se  tenere  ex 
partc  concausfe  ad  eamdera  actionem.  Ne- 
que  inde  scquitur  hbcrum  arbitrium  apph- 
care  auiiliura ;  quae  cst  enira  apparentia  aut 
verisimilitudo  hujus  illationis  ?  sed  sequitur 
hberum  arbitrium  simul  operari  cum  auxilio. 
Alia  vero  efficacia,  quara  adversarii  fingunt 
in  prffivia  motione  Dei  ,  determinandi  ad 
unum,  etadexercitiumactus,  voluntatem,  vel 
formahter,  vel  effective  ex  sua  intrinseca  na- 
tura  et  vi,  nos  fictam  esse  putamus,  et  con- 
trariara  suavitati  gratice,  quoe.  libertatem  non 
impedit,  et  ideo  neque  a  libero  arbitrio,  nec 
aliunde  habet  prsevia  motio  Dei  talera  effica- 
ciam.  An  vero  motio  praevia  possit  alio  modo 
denominari  efficax,  et  unde  id  habeat,  infra 
dicam. 

Ad   sccundam,    in   cpia   infertur  piffiviam 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
motionem  Dei  esse  imperfectam,  et  hoc  re" 
dundare  in  ipsius  Dei  imperfectionem,  res- 
pondetur  ncgando  utraraqne  partem ,  nara 
imprimis,  licet  motio  esset  imperfecta,  non 
propterea  Deus  esset  imperfectus,  quia  illa 
imperfectio  non  est  ex  impotentia  Dei,  sed 
aut  ex  voluntate,  quia  non  vult  dare  majo- 
rem  perfectionem,  quia  non  tenetur,  vel  po- 
tius  illa  imperfectio  est  ex  ipsa  creatura,  quae 
a  Deo  habet  quidquid  perfcctionis  est,  caren- 
tiam  autem  raajoris  perfcctionis  habet  ex  se. 
Deinde  illa  motio  non  potest  dici  imperfecta 
privative,  habet  enim  quidquid  juxta  natu- 
ram  talis  motionis,  quod  est  ut  sine  la^sione 
libcrtatis  trahat  voluntatem,  habcre  debet;  si 
autcm  solum  negative  dicatur  imperfecta,  co 
modo  quodlibetens  creatura  imperfcctum  dici 
potest,  quatenus  non  habet  omnem  vcl  ma- 
jorom  perfoctionem.  Addo  vero  non  posse 
otiara  hoc  modo  impcrfoctam  appellari,  so- 
lum  qiha  non  movet  deterrainando  ad  unum, 
quia  haec  vis  respectu  liberi  arbitrii  non  esset 
perfectio,  quia  violaret  illud  ,  ct  impediret 
usum  ejus,  et  idoo  negatio  ejus  non  potest 
dici  imperfectio.  Quod,  si  talismotio  daretm', 
esset  motio  necessitans,  quae,  comparata  ad 
motionem  gratiae,  quae  suaviter  inclinat  et 
inducit  salva  libertate,  videtur  quidem  in 
hoc  gonoro  efficacia'  habcre  majorera  perfec- 
tionem,  tamen  simphcitor  csse  minus  per- 
fectara,  pra'sertim  quoad  modum  agondi,  et 
in  ordine  ad  actus  raorales,  quales  essc  de- 
bont  actus  a  gratia  procedcntes. 

Respondetur  ad  tertiam  rationem  adversa-^ 
rire  se^itentve.  —  Ad  tortiam  ,  qua  infertur 
prius  esse  influxum  liberi  arbitrii  quara  ofii- 
caciam  auxilii,  negatur  etiam  sequela,  quia 
non  potest  liberura  arbitriura  influere  nec  in 
terapore,  nec  in  ullo  priori  naturae,  sine  in- 
lluxu  praivenientis  gratiae,  et  ita  solum  sc- 
quitur  gratiam  non  esse  efficaccm  priusquam 
liberum  arbitrium  consentiat,  quod  dicti  auc- 
tores  facile  conccdunt,  quia  licet  auxilium 
non  habeat  efficaciam  actualem  a  libero 
arbitrio,  illam  taraen  non  habet  sine  coo- 
poratione  ipsius.  Neque  inde  sequitur  initium 
salutis  esse  ex  nobis,  quia  initium  salutis  est 
ex  motione  praeveniontis  gratia>,  quae  non  cst 
ex  nobis ;  solum  crgo  soquitur  consummalio- 
nem  salutis,  vel  disposilionom  ad  illam,  non 
osse  sine  uobis,  quod  vcrissimum  est.  Multo 
vero  minus  sequitur  consensum  fieri  a  vo- 
luntate  sola  sine  inlluxu  gratiae  ct  concursu 
Dei,  ut  auctoris  ejus,  quia  non  solum  con- 
sensus  supernaturalis,  sed  ctiam  detormina- 


r.AP.  XXX.  CONFERUNTUR  UTRIUSQUE  SENTENTI.E  RATIONES,  ETC. 


467 


tio  ad  illum  ( quacumquc  rationo  al)  illo  dis- 
tinguatur)  non  lit  sine  actuali  inlluxu  gratiw, 
ut  .'^a'pe  dictum  est. 

Respondeticr  ad  quartam.  —  Cabezudo.,  dict. 
qua^st.  2,  coml.  3,  circa  finem.  —  Ad  quar- 
tam,  in  qua  ut  inconveniens  infertur  cum 
a^quali  aujcilio  Dei  posse  unum  converli  et 
alium  resisterc,  distingucndum  cst  dc  auxi- 
iio,  vel  prffiveniente  tantum,  vel  etiam  con- 
comitante.  De  priori  conceditur  scquela  ab 
iis  auctoribus,  qui  iicn  solum  non  rcputant 
consequcns  essc  inconveniens,  sed  etiam  esse 
necessarium,  ut  auxilium  sufficiens  vere,  et 
non  tantum  nomine  sit  sufticiens,  et  ut  usus 
libcrtatis  sit  vcrus,  ct  non  de  soitftitulo.  Si 
autem  consequcns  intclligatur  dc  omni  auxi- 
lio,  etiam  concomitantc,  sic  negatur  scquela, 
quia,  licet  is,  qui  convertitur,  pro  sua  libertate 
convertatur,  non  tamen  pro  sola  illa,  scd 
cum  auxiiio  concomitantis  gratise,  quod  non 
recipit  is  qui  non  converlitur  ;  conlra  quam 
partem  instat  prsecedcns   auctor,   quia  jam 


terauxilium  sufficicns  ncccssarium  csse  ac- 
tualcm  concursum  Dei,  et  inlluxum  graliai 
concomitantis,  quod  sit  in  potcstate  hominis 
habere,  quia  ex  parte  Dei  oflcrtur,  si  pcr  ho- 
mincm  non  steterit ;  hoc  enim  necessariura 
est  ut  prius  illud  prsevcnicns  auxilium  sufli- 
cicns  sit,  et  idco  non  cst  eadcm  ratio  dc  alio 
auxiiio  prawenicnte,  in  quo  solo  sit  efficacia, 
ct  non  sit  in  potcstatc  hominis  habcrc  illud. 
Non  crgo  probat  ratio  il!a  csse  necessarium 
novum  auxilium  praiveniens  et  proemovcns 
cum  cfiicacitate,  quia  sine  hoc  potcntia  illa, 
quai  datur  per  auxilium  sufficicns,  potest  re- 
duci  in  actum  cum  auxiiio  concomitante , 
quod  sempcr  est  cfficax,  et  sufficit  cum  gc- 
nerali  concursu  gratiffi,  ut  nullus  actus  sit  in 
hominc,  qui  non  sit  spccialitcr  et  immediate 
a  Deo.  Alia  ratio  cst  quia,  si  Deus  non  prse- 
movct  liominem  per  auxilium  efficax ,  ergo 
hberum  arbitrium  non  praivcntum  a  Deo  con- 
sentit.  Scd  est  vana  illatio,  quia  libcrum  ar- 
bitrium  satis  est  praeventura  a  Deo  per  auxi- 


simpliciter  loqucndo,  qui  convertitur,  habet    liura  sufficiens  ;  solum  ergo  sequitur  liberura 


raajus  auxilium ;  sed  hoc  solum  est  in  voci- 
bus  insistere,  nos  enim  libentcr  id  admitti- 
mus,  intellectum  ratione  auxilii  concomitan- 
tis,  quod  est  in  hominis  potcstatc,  supposito 
prsevenicntc,  et  ideo  illa  insequalitas  non  tol- 
ht  sufficicntiam  auxilii,  nec  usum  hbertatis. 
Unde  majoris  claritatis  gratia  addimus  duo  : 
unum  cst  dc  auxilio  prffiveniente  ut  sic;  nam 


arbitrium  non  pra;dcterminatum  a  Deo  con- 
sentire,  quod  nos  libcntcr  concedimus,  imo 
pro  hac  veritatc  pugnamus.  Denique  argu- 
mentatur,  quia  saltcm  scquitur  primariam 
rationem,  ob  quam  Petrus,  verbi  gratia,  jus- 
tificatur  polius  quam  Paulus,  esse  liberum 
arbitrium,  quod  est  absurdum ;  quia  sic  Pe- 
trus  habcret  unde  gloriaretur,  cjuod  nimirum 


iicet  in  ifiis   duobus  hominibus  possit  csse     se  discerneret  a  Paulo.  Sed  responderaus  iha 


sequalc  in  ratione  auxilii  vel  raotionis,  tamen 
in  ratione  beneficii  vel  gratise  scmper  exce- 
dit  in  eo  in  quo  habct  cffcctum,  cjuia  cougruo 
modo  scu  opportuno  temporc  datur.  Aliud 
est  de  'vuxilio  concoraitante,  quod,  licet  in 
reipsa  actu  dclur  ci  qui  operatur  et  non  at- 
teri,  tamen  ex  parte  Dci  utrique  offcrtur,  ct 
qui  illud  actu  non  rccipit,  sua  voluntate  non 
rccipit,  ct  ita  ex  partc  Dei  servalur  ctiam  in 
hoc  cjuaidam  asqualitas,  qua3  ut  sic  pcrtinct 
potius  ad  actura  primura  tjuam  ad  actum  se- 
cundum,  eslquc  necessaria  ad  veram  suffi- 
cicntiam  prcevenientis  auxilii,  ct  verum  usum 
libcrtatis. 

Et  per  hanc  observationem  expcdientur  fa- 
cillirae  rationes  alioe  quas  attingam ,  nc  vi- 
dcantur  omissa^ ;  brevissime  tamen,  quia  vel 
idcm  inculcant  aliis  verbis,  vel  laivissimaj 
sunt.  Una  cst :  nam  qui  recipit  auxilium  suf- 
ficiens,  solum  rccipit  potcntiam ;  ergo  ut  ha- 
beat  actura  indigct  cfficacia,  aUas  esset  in 
hominc  aliquis  actus  non  productus  a  Dco. 
Quod  quidera  argumentum  probat  bcne  prai- 


coraparatione  duo  includi :  unum  cst  quod 
Paulus  non  convertatur,  et  ex  hac  parle  to- 
tum  fundamentum  disparitatis  seu  discre- 
tionis  est  libcrum  arbitrium  Paulis  nolcntis 
operari  ;  aliud  cst  quod  Pctrus  convcrtatur,  ct 
ex  hac  parte  ctiara  liberum  arbitriura  coope- 
ratur  ad  disparitatera  et  discretionem,  quia 
rcvcra  illa  convcrsio  libera  cst,  principalius 
tamcn  est  a  gralia  opcrantc  et  coopcrante,  et 
idco  Paulus  habet  imde  confundatur,  Pclrus 
vero  non  habet  unde  in  se,  sed  in  Domino 
glorictur. 

Ad  quintam  prolationem.  —  Unde  ad  quin- 
tam  probationcm  principalcm ,  qua  infertur 
hominem  se  discernere  contra  Paulum,  res- 
pondetur  duplicem  intclhgi  posse  discretio- 
nem  :  anam  in  intentione  ct  prsedcstinatione, 
et  hanc  cssc  cx  sola  voluntate  Dci,  ut  infra 
dicam,  et  dc  illa  posset  intclligi  illud  Pauli  : 
Qids  enim  te  discernit?  quaravis  ille  locus 
alias  habeat  expositiones,  ut  ahbi  dixi.  Alia 
vero  est  discretio  in  executione  ac  in  re  ipsa, 
quce  in  hoc  consistit  quod  ex  duobus  a^quali- 


i68  r-E  YERA  1NTELLIGENTIA  AUXILII  EFFI;;ACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

ler  vocaiis,  unus  sanctificatiir,  ci  non  alius,  mine  ,   ct  non  ipse  homo  ;  nam,  licethomo 

et  de  hac  concedimus,  imo  ccrlissimum  judi-  coopcrctur  his  auxiliis,  seu,  quod  idcm  cst, 

camus  fieri  per  hberum  arbitiium  ,  sed  (h-  opcretur  cum  illis,  non  tamen  operatur  il!a 

verso  modo;  nam  ex  parte  ejus  qui  non  sanc-  formahter  ct  propric  loqucndo;   sicut,  licct 

tificatur,  fit  per  liberum  arbitrium  ut  pnnci-  ignis  operetur  cum  concursu  Dei,  non  tamcn 

palem  vel  totam  causam  ;  ex  parte  vero  cjus  facit  ipsum  concursum  Dci. 
qui  sanctificatur,  hberura  arbitiium  tantum         Ad  octavam,  auctores,  quos  retuhmus,  di- 

est  causa  secundaria,  et  minus  principalis,  et  centes   auxihum  praiveniens  ut  sic  non  csse 

quasi  instrumentahs  ipsius  gratiffi,  et  de  hac  elUcax  sinc  adjcctione  concomitantis,  respon- 

etiam  chscretioncpossentintehigivcrba  Pauh.  dent  conscquenter  in  praedestinatione  consi- 

Cum  enim  ait  :  Qids  enim  tc  d'scermt  ?  non  deraripossevohmtatem  cflicacemDei  ehgendi 

intendit  negare  justum  hominem  coopcrari  hominem  ad  gloriam,  vcl  ad  fidem,  charita- 

ut  discernatur  a   peccatore,   sed  docct  non  tem,  etc,  vel  considerari  posse  voluntatera 

posse  hoc  sibi   tribuere  tanquara  principah  dandi  omnia  media  quibus  de  facto  homo  con- 

auctori  ;   quod   declarant  vcrba  sequentia  :  sccuturus*est  salutem.  Quoad  priorera  vohra- 

Qidd  hahes  quod  non  accepisti?  si  autem  ac-  tatem,  conccdunt  homincm  non  ehgi  a  Dco, 

cepisti,  qind  gloriaris,  quasi  non  acccperis  ?  ncc  prajdcstinari  ad  gloriam,  ut  sic,  nisi  cx 

Ad  sextam  respondetnr.  —  Ad  sextam  res-  pra^visa  coopcratione  hberi  arbitrii  bcne  ope- 

pondetur,    juxta    camdcm  distinctionem,  in  rantis  cum  gratia  Dei  usque  ad  mortcm;  etsi- 

exercitio  ipso  et  executione  non  esse  difficile  militer  non  praedcstinari  ut  sanctificetur,  nisi 

redderc  proxiraam  rationem,  ob  quam   islc  pra-visahbera  coopcrationc,  qua  se  cum  auxi- 

sanctificatur  vcl  convcrtitur,  ct  non  ihc,  cura  lio  ad  sanctificationera  disponit,  et  in  univer- 

ambo  ffique  vocentur,  scihcet,  qnia  iste  vult  sum  de  omni  actu  hbero  existimant  non  prae- 

et  non  illC;,  quod  satis  docuit  Concilium  Tii-  dcstinari,  seu,  quod  idem  est,  non  praidefi- 

dcntinum,  cumdixit  unumqucmquejustificari  niri  a  Dco  per  absohitum  dccrctum  vohmta- 

juxta   Spiritus   Sancti    paiiitioncm,  ct  suam  tis,  antcquam  futurura  prffisciatur.  Nihilorai- 

(hsposilionem,  ac  libcram  coopei'ationem.  Si  nus  taracn  fatcntur  imprimis,  id  quod  de  fide 

autcni  ultcrius  inquiratur  cur  iste  ita  vocatur  certum  est,   csse   in   Deo   pnBdestinalionera 

a  Deo  ut  hbere  cooperetur,  alter  vcro  luuc  Sanctorum,  quaj  cst  pra^paratio  gratioe  ct  glo- 

vocetur  quando  cooperaturus  non  cst,  in  iioc  ria»,  ut  Augustinus  definit  de  Dono  pcrscve- 

non  potesthumanuraingenium  rationera  rcd-  rantia',  cap.    14.    Hanc  enim  pncdcstinatio- 

derc,  uisi  ex  sola  voluutate  Dei,  ct  hsec  dis-  nem  cxprcsse  docct  Paulus  variis  in  locis,  et 

cretio  pertinet  ad  ordinera  prfedestinationis,  neccssario  sequitur  ex  pcrfecta  Dei  prsescien- 

de  qua  loquebatur  Paulus,  cum  dicebat :  Non  tia,  et  providcntia  supernaturali,  unde  quoad 

est  volentis ,  neque  currentis ,  etc,  ct  Augusti-  lianc  partem  negatur  priraa  scquela   argu- 

nus  cum  dixit  :  Nolijudicare,   si  non  tis  er-  menti,  ct  ad  probationcm  negatur  non  posse 

rare,  et  magis  explicatur  in  sequentibus.  salvari  prfcdestinationem  sinc  auxilio  prajde- 

Ad  septimam.  —  Ad  scptimam,  in  qua  in-  tcrminantc;  sufficit  cnim  auxilium  quod,  hcet 

ferlur  hominem  facere   in  se  perseverantia?  de  se  non  determinct,  tamcn  de  facto  volun- 

douum,  negatur  absolute  scquela,  et  cum  illa  tas  cum  illo  coopcrabitur,  cujus  futuri  cffco 

probetur,  quia  homo  facit  ut  auxilium  sit  ef-  tus  pra'scius  Deus  scit  illud  auxilium  futurum 

ficax,  negatur  etiam  assuraplum,  jam  enim  esse  cfficax  cooperanle  hbero  arbitrio,  et  hoc 

ostensum  cst  esse  falsura.  Conccdi  autem  po-  satis  est  utprKsciat  eficctura  prsedestinatura 

test  et  debet  hominem  voluntarie  ac  libere  iufalhlnhter  esse  futurum ;  docent  praeterea 

facere  ipsam  perscverantiam,  quia  voluntarie  dicti  auctorcs,  absolutc  loqucndo,   non  dari 

ac  libcre  non  pcccat,  ct  scrvat  mandata ;  et  causam  cx  partc  liominis  totius  proedestina- 

haic  observatio  raandatorum  usquc  ad  finem  tionis,  ut  cst  pra^paratio  totius  gratiffi,  qure 

sine  interventu  peccati  mortalis  est  perseve-  infallibiliter   pcrducit  ad   gloriam,    quamvis 

rantia    ipsa.   Unde  aliud  est  pcrseverantia,  supposita  una  gratia  possit  dari  aliqua  ratio 

aliud  douum   pcrsevcrantiffi  ;  nam  perseve-  prffidcstinationis  ultcrioris  gratiaj  vel  e2"cctus 

ranlia  cst  cifcctus  divini  auxilii,  ad  quera  ef-  cjus  usque  ad  gloriam,  et  similiter  aiunt  non 

fectum  cooperatur  hberum  arbiti"ium ;  donum  dari  causara  ex  parte  honiinis  clectionis  ad 

autem   perseverantiae  est  auxilium  divinum  gratiam  et  gloriam  simpliciter,  nam  electio 

scu  collcctio   auxiliorum   pra^vcnientium    et  ad  primam   gratiam  seu  vocaiionem  est  ex 

concomitantium,  qufe  facit  sohis  Deus  in  lio-  sola  libertate  Dci.  Unde  quando  vocatio  est 


CAP.  XXX.  CONFEP.U.NTUR  UTRIUSQUE  SENTENTl.E  R.\.T10]SES,  ETC.  469 

talis,quonprsenosciturhal)itura  cffectumsanc-  sorvata  proportione ,  nisi  propriam    vocem 

tificationis  hominis  et  pcrseveranliai   in  illo  ignoret;  nam  ctiam  illi,  quidicuntDeum  dare 

usque  ad  mortcm,  sive  hsRC  sit  una  vocatio  motioncm  detcrminantem  voluntatem,  neccs- 

simplcx,  sivc  multitudo  ct  collectin  plurium  sario  fatcri  dc])cnt,  prius  ralionc   quam  Dous 

suhordinatarum  intcr  se,  ac  sibi  inviccm  suc-  vclit  daretalcin  motioncm,  liaberc  lianc  scien- 

cedcnlium,  tunc  electio  ad  talcm  gratiam  est  tiam  conditionatam,  quod  si  illam  motionem 

etiam  mere  gratuita  sine  ulla  ralionc  ex  par-  dct  voluntas  opcrabitur,  sivc  illa  scicntia  sit 

te  hominis;  estque  fundamentum  tolius  gra-  simplicis  intelligentioe,  sive  medi;i,  vcl  libcra, 


tuitae  pra^destinationis.  Atqnc  ita  negant 
etiam  secnndam  scqnclam  illius  argumcnti, 
scilicet,  nou  dari  preedcstinationem  aut  dis- 
cretionem  inter  praedestinatum  ct  reprobum 
in  voluntate,  nisi  ex  pra?scientia  boni  usns 
liberi  arbitrii,  nam,  licct  hoc  sit  verum  de 
pra>dc.stinalione  ad  solam  gloriam ,  vel  ad 
sccundam  ,  tertiam  ,  et  postcriores  gratias, 
non  tamen  est  verum  dc  praedestinatio- 
nc  ad  primam  gratiam  congruara;  quia  aut 
boiuis  usus  libcri  arbitri-  cst  cum  gratia,  vcl 
sinc  illa ;  hic  posterior  non  potest  esse  ratio     gnificant  causalitatem  et  rationem  illius  boni 


sive  sit  scicntia  ctfcctus  in  causa,  sivc  in  sei- 
pso;  hoe  namque  differentia;  nihil  rcfcrunt  ad 
punctum  prsesens,  nimirum,  ut  absolute  ve- 
rum  sit  Deum  non  prpcdestinarc  hominem, 
nisi  prius  ratione  habeat  illam  pra^scicntiam 
conditionatam  boni  usus  libcri  ai'bilrii,  nimi- 
rum  si  ipse  velit  conferre  talem  prajvenien- 
tem  gratiam.  Nihilorainus  tamen  conceden- 
dum  non  est,  quod  in  illo  argumento  in- 
fcrtur,  Dcum  pra^destinarc  hominem  ex  prm- 
scicntia  talis  boni  usus,  quia  hasc  verba  si- 


supcrnaturaliura  donorum  ,  ut  supponimus 
contra  Pelagium.  Prior  autcm  supponit  gra- 
tiam  praevenicntcm  et  excitantem,  sine  qua 
non  potest  libcrum  arbitrium  habere  bonum 
supernaturalcm  usum ;  ergo  non  potest  illc 
usus  esse  causa  donationis  pra;vcnicntis  auxi- 
lii,  quamvis  de  facto  habiturum  sit  talem  ef- 
fectnm,  quia  est  quid  omnino  posterius  ;  cr- 
go  multo  minus  potcst  essc  causa  praidcstina- 
tionis  scu  voluntatis  dandi  homini  tale  auxi- 
lium  proeveniens.  Dices  :  quamvis  ille  bonus 
usus  gratiae  sit  tempore  postcrior,  tamen  in 
divina  prcescicntia  antccedit,  ct  ita  potest  esse 


usus  prgesciti ,  respectu  talis  prsedestina- 
tionis  ,  qnia  sola  conditionata  praescientia 
non  sufiicit  ad  Imjusmodi  causalitatem.  Nam 
conditionalis  nihil  ponit  in  esse  ,  et  idco 
quod  tantum  condilioualiter  futurum  essct 
simplicitcr  nondum  est  futurum,  et  ita  non- 
dum  habet  fundamentum  meriti  vel  deme- 
riti  ,  ctiam  in  praescienlia ;  uon  ergo  potest 
cssc  ratio  proptcr  quam  dctur  vcl  pra'des- 
tinetur  tale  auxilium,  nisi  iilud  propter  di- 
cat  tantum  causam  fmalem ;  sic  enim  ve- 
rum  cst  Deum  praedestinare  hominem  ad  tale 
auxiliura,  ut  illo  bene  utatur,  non   quia  illo 


ratio   praidestinationis,   etiam   quoad   talcm  bene  usurus  est.  Unde  ad  probationem  illius 

gratiam  seu  auxilium.  Respondetur  :  duplex  sequclffi ,  negamus  primam  discretioncm  in- 

potest  esse  praescienlia  illius  boni  usus,  una  ter  praedestinatum  et  reprobum  fieri  per  con- 

absoluta,  quod  ille  bonus  usus  revera  sit  fu-  sensum,  nam  prius  fit  in  ipsamet  vocatione. 


turus  in  ali(jua  differcntia,  altera  conditio- 
nata  tantum,  qua  tantura  pra^noscitur  quid 
essct  opcratura  voluntas,  si  hoc  vel  illo  modo 
excitaretur.  Prior  scientia  non  potest  secun- 
dum  rationcm  antecedcre  decretum  divinai 
voluntatis  dc  donando  tali  auxilio,  scu  voca- 
tionc  congrua,  cum  ille  usus  non  sit  futurus 
nisi  ex  taH  vocatione,  et  ideo  non  potcst  illc 


nam  unus  recipit  vocationera  congruam,  al- 
ter  vcro  non  congruara,  quara  discrctionem 
fecit  Deus  ex  sola  sua  voluntaria  prwdestina- 
tionc.  Cum  autcm  objicitur  quia  ante  consen- 
sum  recipere  possunt  praedestinatus  et  repro- 
bus  aequalc  auxilium,  rcspondcmus  illud  esse 
verum  in  rationc  aiixilii  et  motionis,  tamen  in 
ratione  beneticii  et  gratite  aliquid  majns  rcci- 


usus    pr«visus    esse    ratio   prcedestinationis     pere  cui  donaturvocatio  congrua,  et  hanc  di- 


quoad  tale  anxilium,  quia  supponit  istammct 
praHlc-^tinationcm  ;  altcra  vcro  scicntia  con- 
dilionata  illius  boni  usus  antcccdit  quidem 
ordine  rationis  ad  decretum  illud  pra?dcstina- 
tivum,  ut  sic  dicara  ,  hominis  ad  tale  gcnus 
vocationis.  Et  ita  concedi  potest  et  dcbct 
liomincm  non  proedcstinari  siuc  prsescicntia 
conditionata  boni   usus  libcri  arbitrii,  quod 


cunt  n  auctores  esse  potissnuara  gratiam 
pranlcstinationis  in  ratione  gratuiti;  nam  rc- 
liqua  licet  possint  csse  majora  dona,  non  ta- 
mcn  ita  gratuita ;  quia  jam  supponunt  bonura 
usum  liberi  arbitrii,  exhac  priori  gratia,  ratio- 
necujus  dari  possunt,  vel  etiam  praedestinari. 
Ha'c  rcsponsio  est  quidcm  imprirais  sufB- 
ciens  ;id  rccedcndum  a  Peloiiiano  eriorc,  et 


nemo  negare  potest  in  qnacumquc  scntcntia,     ab  omnibus  reliquiis  ejus,   quia  juxta  illam 


170  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

sompcr  conccditur  priraatus  divinoe  gratioe,  Cum  enim  illi  auctores  non  negent  dari  vo- 

ct  usus  liberi   arbitrii  subjicitur  illi ,   neque  cationem  congruam,  quam  altam  et  secretam 

aliquid  valcre  censetur,  nisi  quatenus  in  ipsa  Augustinus  appcUavit,  quam  qui  recipit  cer- 

gratia  nititur,  et  ab  illa  dignitatem  et  valo-  tissimc  audit,  discit,  et  converlitur,  non  vi- 

rem  recipit;  unde  nihil  est  in  tota  hac  res-  dco  cur  non  dcbcat  talis  vocatio  sub  ea  ra- 

ponsione  quod  tanquam  periculosum  in  fide  tione  elilcax  appellari ,  ctiam  ut  vocatio,  at- 

daranari  possit.  Deinde  raulta  sunt  in  hac  res-  que  adco  ut  auxiliura  praeveniens  est.  Nam 

ponsione  maxirae  probanda,  nimirum  quod  licct  non  habeat  efficaciam  pro-dcterminandi 

Deus   cum  certa  praescicntia  futuri   cfTectus  physice  voluntatcm,  tamen  est  talis,  talique 

det  homini  vocationem  accommodatara,  nam  modo  datur,  ut  infallibiliter  consecutara  sit 

hoc  pertinet  ad  perfectionem  divinae  gratiaj  effectum  a  Deo  prKdefinitum,  ct  ea  ralionc 

et  providentise,  alioqui  quasi  fortuitum  esset  efficacitcr  intentura ;  ergo  id  satis  superque 

respcctu  Dci  quod  uni  daretur  vocatio,  quai  est  ut  efficax  appcllctur,  non  tantum  quando 

habitura  est  effcctum ,  et  non  alteri  ,  quod  actu  facit,  sed  ctiam  prius,  quia  infalhbilitcr 

nec  dici  nec   cogitari  potcst ;    et  huic  etiam  cffectura  est.  Unde  autcm  et  quomodo   ha- 

consentaneum  est  quod  Deus  ex  sola  sua  vo-  bent  hoc  auxilium  ante  efficaciam,  explicui- 

luntate  uni  conferat  hanc  vocationem,  et  non  mus  latc  in  dict.  lib.  3  de  Auxiliis. 
alteri,  et  consequcntcr  quod  illi  confcrat  ma-         Absolute  ergo  respondetur  ad  illam  octa- 

jorem  misericordiam  et  bcnevolcntiam.  Ni-  vam  probationcm,  ncgando  utramquc  seque- 

hilominus  haec  responsio,  quoad  alia  qua;  in-  lam.  Quamvis  enim  Deus  non  prajdcterminet 

volvit,  necessaria  non  est,  ncc  consentanea  physice  liberum  arbitrium  in  cxccutione  ipsa, 

Augustino  ,    et   ideo   quoad  illa    nobis    non  nihilominus  ordiuc  intentionis  potest  pra^cli- 

cst  prolianda.  Unum  cst  quod  clcctio  priede-  gerc  hominem  ad  gloriam,  ct  ad  sanctitatcm, 

stinatorum  ad  gloriara  non  pra'cedat  ordinc  et  ad  fidem,  praBdefinicndo  cliara  actus  libc- 

rationis   absolutam  praescientiam  boni  usus  ros  necessarios  ad  hos  effectus,  prius  ratione 

hbcri  arbitrii ;  aliud  est  quod  absolutum  de-  quam  absolute  pra-sciat  illos    esse   futuros, 

crctura    seu   pra?definitio    actus   libcri ,    aut  quia  ut  talis  intentio  sit  prudentissima  et  cffi- 

sanctificationis,  vel  remissionis  non  prasccdat  cacissima ,  satis  est  quod  Dcus,  in  thesauris 

similiter  ordine   rationis    ante  pra^scientiam  sua".  sapienti»  et  omnipotentife,  habeat  voca- 

boui  usus  liberi  arbitrii  ex  gratia ;   nara  ut  tionem   congruam  possibilem  ,  quam  si  tii- 

hecc  electio ,  prsedcfinitio  aut  decretmn  pcr  buere  velit,  infallibiliter  pisedefinitum  effec- 

modum  cfficacis  iutentiouis  anfcccdat,  non  tura  obtincat,  ct  ita  non  tollilur  pranlestina- 

est  neccssariura  ut  executioni  niandctur  per  tio   aut  prffidefinilio  libcrorum   actuum,   co 

physicarapra?determinationem  prffiviam,  nam  quod  negetur   physica   praideterminatio.  Et 

per  solam  vocationem  congruam  id  sufficien-  indc  eliam  facile  constat  hanc  prsedetermina- 

ter  ficri  potcst.  Neque   ctiam  inde   sequitur  tioncm,  pra^finitionem  vel  prwelectionem  ad 

quod  ipsamet  voluntas  prasdcfinitiva  pcr  sci-  gloriam  facile  intelligi  posse  sine  respectu  ad 

psam  efficiat  in  voluntate  talcm  pra^determi-  nicrita  pra?visa,  ct  ad  omncm  bonum  usum 

nationem,  nam  voluntas  divina  non  plus  opc-  fuUirum  cum  auxilio  gratiffi  ;  quia  talis  elec- 

ratur  ad  extra,  neque  alitcr,  quam  veht ;  illa  tio  anlecedit,   secundum  rationcm,  volunta- 

autcni  voluntas  intentionis  non  est  pcr  scip-  fcm  Dei,  qua  decrevit  darc  horaini  a  se  elec- 

sara  operativa  ad  extra,  ncque    ad   hoc  po-  to  vocafionera  congruam  et  accommodatam 

nilur,  scd  ut  ex  vi  illius  applicentur  mcdia  tali  clcctioni.  Non  ideo  cnira  Dcus  eligit  homi- 

accommodata  fini  intento ;  ergo  ex  praedictis  nem,  quia  illum  vocavit  congruo  modo  ;  scd 

rationibus  non  repugnat  Deura  praidefinire  potius  quia  illum  elegit  ad  gloriam,  ideo  sic 

hujusraodi  actus  ct  cffectus;  aliunde  vero  illa  vocavit  juxta  illud  :  Qms   prcedestinavit   hos 

clcctio  et  pra^dcfinitio  est  raagis  consentanca  ct  rocavit,  et  quos  Tocavit  (vocatione  ex  pro- 

pcrfcctioui  providentice,  prajscrtim  in  ordine  posito,  ut  Augustinus  loquitur,  quam  nos  cf- 

gratiae,  ct  habet  magnum  fundamentum  in  ficacem  appellamus),  kos  et  sanctificavit ;  ct 

Scripturis  et  Augustino ;  non  est  ergo  negan-  idcra  cum  proportione  est  dc   qualibet  alia 

da,  ut  in  lib.  3  de  Auxiliis  latius  probavi.  pra'dcfiuitione  actus  libcri;  nara  illa  est  rafio 

Praiterea  non  placet  in  illa  sententia,  quod  volcndi  dare  auxilium  cfficax  et  congruum 

nullum  auxilium  pra;venicns  admiltat_,  quod  ad  actuni  dcfinifum,  ct  non  e  convcrso ,  nisi 

possit  esse  et  denominari  efficax,  nisi  quato-  forle  pcr  modum  finis,  ut  supra  declarafinn 

nus  actu  operatur  cum  auxilio  coucomitante.  cst.  Quocircaprim^l  discretio  interproedestina- 


CAP.  XXXI.  EXPENDUNTUR  SACR.f:  SCRIPTUR/E  TESTIMONIA,  ETC.  471 

tos  et  rcprobos  fit  in  mcnte  et  voluntatc  Dei  ct  sequcla  patct,  quia  in  poteslate  liberi  ar- 

per   singularcm    dilectioncm   et    electionem  bitiii  creati  est  facere  quod  Deus  alitcr  co- 

gratuitam  ad  gloriam ,  juxta  illud  :  A^on  est  gnoscat,  quam  scivit;  non  est  autem  in  potes- 

rolentis,  neque  currentis,  sed  Dei  miserentis  ;  tatc  Dei  vellc  alitcr  scire  quam  liberum  arbi- 

in  executione  vero  inchoat  quidcm  etiam  ex  triura  operaturura  sit.  Quarto,  quia  illa  con- 

parte  solius  Dei,  dando  uni  vocationem  con-  ditionalis  non  potest  sciri  in  vi  illationis,  sic 

gruam,  et  non  alteri ,  consuramatur  autera  enira  potius  esset  falsa  propositio,  verbi  gra- 


cooperante  libero  arbitrio,  ut  in  superioribus 
satis  explicatura  cst. 

Cabezudo,  d.  q.  2,  concl.  2,  §  Sed  contra. — 
Tcrtio  vcro  ac  principaliter  instant  defcnso- 
res  physica;  pra^determinationis,  quia  hic  rao- 
dus  praevenientis  auxilii  elficacis  vel  congrui, 
quem  nos  ponimus  ad  salvandam  pra^desti- 
nationem  et  prajdefinitionem  actuum  libero- 
rum,   et  ad   conciliandara  cflicaciara  eratiae 
pra^venientis  cum  libero  arbitrio ,  nequc  cst 
possibilis,  nec  sufficicns.  Prior  pars  proba- 
tur,  quia  tota  illa  efficacitas  supponit  scicn- 
tiara  quamdam  mediara  futurorura   conlin- 
gentiura   priorera   decreto   libero   voluntatis 
divinai  de  hujusraodi  futuritione^  quara  nos- 
ter  Mofina  scicntiara  raediam  appellavit,  nos 
conditionatara  ab  objecto  vocamus;  htec  au- 
tcra  scientia  incognita  fuit  antiquis  Theolo- 
gis,  quia  revera  nulla  est,  nec  esse  potest. 
Prirao,  quia  certitudo  illius  scicntiae  ,  de  liis 
qure  homo  faceret  positus  in  tali  ordine,  se- 
cluso  omni  actu  libero  divinaj  voluntatis,  vi- 
detur  fictio  cliimijerica,  nam  per  talem  asser- 
tionera  (ait  hic  auctor)  subtrahitur  a  divina 
providcntia  et  a  divina  voluntate  aliquod  ens 
ct  bonura,  quod  habet  causara  creatam,  ct 
illa  ponitur  in  sua  actione  exempta  et  libera 
a  Dei  voluntate^  quae  debet  esse  omnium  cau- 
sa  ,  quai  extra  Deum  suut  bona.    Secundo, 
quia  sequitm-  objectum  cognitum  per  illam 
scientiara  dare  certitudinem  et  infallibilita- 
tem  scientiae  Dei,  quod  est  absurdum,  alias 
Deus  desumeret  scientiara   a  rebus.    Priraa 
scquela  probatur,  quia  per  illam  scientiara 
dicitur  Deus  solum  scire  id  quod  futurura  cst, 
si  talis  conditio  ponatur  ;  irao  etiam  ideo  scire, 
quia  futurura  est,  nec  posse  Deura  de  facto 
alind    scire    quam  quod   liberum   arl)itriura 
facturum    est  ;   si  autera  libcrura   arbitriura 
facturura  esset  aliud  ,  prout  revera  posset , 
Dcum  illud  sciturum  fuissc,  et  non  id  quod 
modo  novit;  ergo  certitudo  illius  scicntia^  a 
libcro  arbitrio  pendet ,  et  non  a  Dco ;  ergo 
accipit  Dcus   certitudinera  suae   scicntiai  ab 
objecto  crcato,  et  ab  eo  pendet  tanquara  a 
mensura  extrinseca.  Terlio,  quia,  juxta  illam 
sententiam,  a  creatura  desumitur  quod  Deus 
hoc  vel  illud  cognoscat,  quod  est  absurdum  ; 


tia :   Si  homo  tentatur,  pcccavit,  quia  consc- 

quens  non  .sequitur  necessario  ex  anteccden- 

ti ;  ncc  ctiam  cognosci  potest  ex  comprehen- 

sione  liberi  arbitrii  creati,  tum  quia  iila  com- 

prehensio  naturalis  cst  Dco  ;  crgo  etiam  illa 

scientia  esset  naturalis,  et  non  media:  tum 

maxirae  quia  liberura  arbitriura  applicatum 

ad  operandura   cura  quibuscumquc  circura- 

stantiis  vel  conditionibus  praeviis  semper  ma- 

netindifferens  ad  nolendura  et  volcndura ;  hoc 

enira  nos  maxime  contendimus,  et  si  oppo- 

situm  nunc  asseramus,  nostrara   sententiam 

destruimus ;  crgo  impossibile  est  libcrum  ar- 

bitrium ,    ratione   taliura    circumstantiarura, 

deterrainari  ad  alterara  partera  neccssario  ef- 

ficiendara ;  crgo  impossibile  est  ex  coraprc- 

hensione  illius,  etiara  cura  tafibus  circurastan- 

tiis  cogniti,  pra.'scirc  quid  operaturum  sit  '. 

CAPUT  XXXI. 

EXPENDUNTUR  SACR^E  SCRIPTURJE  TESTIMONIA 
QU^  AB  AUCTORIBUS  UTRIUSQUE  SE.NTE.NTIjE  AF- 
FERUNTUR. 

Ad  expendendam  etficaciara  utrorumque 
testimoniorura,  prai  oculis  habcre  oportet  id 
quod  in  confesso  est  apud  omnes  auctores, 
neutram  harumsententiara  expresseet  in  pro- 
priis  terrainis  in  sacra  Scriptura  contineri  , 
alias  altera  esset  plane  hairetica,  etnon  esset 
verisimile  Doctorura  Catholicorura  sentcntiam 
proilla  pugnare,invenirenturque  in  Scriptura 
sacra  expressa  verba,  quibus  expresse  aifii-ma- 
retur  vel  negaretur  praevenientem  gratiam 
Dei  deterrainare  physice,  seu  ex  se,  ac  natu- 
ra  sua  voluntatem  humanara;  vel  e  converso 
diceretur  consistcrc  iu  vocatione  congiua,  ct 
iionin  tali  dcterrainatione.  Nihil  auterahujus- 
raodi  in  sacra  Scriptura  reperiri  certissiraura 
est.  Igitur  testiinonia  oraiiia  quK  in  favorcm 
utriusque  senteutiw  afferuntur,  habent  irapli- 
citara  illationcin  aliquam,  quara  oportetraaxi- 
rae  atteiidere,ctvim  ejus  perspicere,  ut  unius- 
cujusque  testiraonii  elficacitas  inteUigatur. 

Doctores  igitur,  qui    ex  Scriptura  suadere 

'  Dercsponsionc,  quam  islic  desiderari  vcrisimilins 
csl,  vide  dicta  in  pnvfalione.  C.  B. 


47-2  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQCE  CONCORDIA. 

conantur  dnri  auxiliumper  sc  cfficax,  ct  prai-  commune  est  omnibus  liominibus,  scJpecu- 

clctcrminans  voluntatem,  afferunt  ea  testimo-  liariter  ostcndit  potentiam  Dci  in  rcgibus;  quia 

nia  quse  commendant  vel  dependentiam  vo-  illicum  supremam  habeant  potcstatem,  a  solo 

luntatis  humanee  a  divina  in  suis  opcrationi-  Deo  quodammodo  pendcnt,  qui  solus  potest 

bus,  vel  efficacitatem  divina;  virtutis  in  mo-  corum  impetus  retardare.  Et  ita  favet  lectio 

venda  vokintate  humana  ;  vcl  infalhbiiilatem  gra?ca,  nam  ubi  noslegimus,  divisiones  aqua- 

providentise  divinge,  in  his   quai  dc  operibus  rmn,  grasca  habent,  sicut  impetus  aquarum. 

liberis  hominum  disponit  ;    vel  necessitatem  Et  comparatio  est  quod,  sicut  Deus  habet  in 

prrevenientis  gratise  ad  supernaturalia  opera,  nianu  sua  impetum  aquaj,  quem  rehnquere 

vel  efficacitatem  divini  auxilii,  non  solumcon-  vcl  irapedire  potcst,  ita  et  impetum  voluntatis 

comitanlis,   sed  ctiam  prcevenicntis,   quando  regia*.  Hiiic  vcro   cxpositioni  ol)ptant  vciba 

ex  absoluto  decreto  et  intentione  efficaci  Dci  scquentia  :  Et  quvcumque  toluerit,  inclinaUt 

datur,  ut  habeat  effectum ;  vcl  gratuitam  Dci  illud,  nam  cordis  inchnatio  non  executioncm 

dilectionem,  et  distributionem  talis  auxilii  ef-  scd  intcrnam  motioncm  significat.  Nisi  dica- 

ficacis  ,  quod  sua  voluniate  pra^bel    quilnis  mus  Dcum,  impcdicndo  impetum  voluntatis 

vult,  absqite  pra?viis  meritis   hominum.  Yel  quoad  cxeculioncm  cjus.  facile  immutare  in- 

denique  tcstantur  Dcum  faccre  opcra  nostra,  tcrnas  dchbcrationcs  et  inclinationes.  Mclius 

et  facere  ut  illa  faciamus,  et  dare  non  solum  vero  exponitar  de  voluntatc  ipsa,  quae  eliam 

posse,  sed  etiam  velle  et  pcrficere  pro  sua  quoad  electionem  suam  in  manu  Dei  est.  Sic- 

voluntate.  Ad  qupenosgcncratim  dicimusCal-  que  intcllexit  D-Thomas,  prima  paite,  quajs- 

vinum   ha^reticum  his  testimoniis  abuti,  ut  tione  83,  aitir.  3,  ad  tcrtium ;  cxponit  autcm 

suadeat  voluntatem  ita  moveri  a  Deo  in  om-  hoc  csse  dictumratione  essentialis  depcndcn- 

nibus  suis  operibus,  ut  sua  libertate  uti  non  tia*,  quam  liberum  arbitrium  creatum  habet 

sinatur.  Cui  ipsimct  Catholici  Doctores  res-  a  Dco,  ut  a  prima  causa,  rationc  cujus  etiam 

pondcnt,  perperam  in  patrocinium  sui  erroris  rcges,  qui  maxime  videntur  essc  sua>  volun- 

taliatcstimoniacongerere,  quiaDeus  sapientia  tatis,  nihil  possunt  vcllc  nisi  Deus  voluerit 

sua  et  potentia  potest  omnia  illa  efficere  circa  tum  eis  concurrcre  ct  operari.  Huic  vcro  ex- 

voluntatem  humanam  et  opera  cjus,  nullara  positioni  uon  recte  aplantur  verba  posteriora. 

ei   necessitatcm  vcl  coaciioncm  imponcndo  ;  Nam  illa  dcpendentia  cst  quantum  ad  actua- 

et  alioqui  eadem  Scriptura  aliis  locis  doccat  lcm  concursum,  qui  concomitanter  se  habet 

Dcum  non  privarehomincm  usulibertatissua'  cum  iniluxu  voluntatis  ad  suum  actum  chci- 

in  suis   opcribus,   pra^sertim  in   illis  quibus  tum,  ct  sufficit  ut  cor  rcgis  dicatur  esse  in 

seternam  vitampromeretur,  veletiam  amittit.  manu  Dci,  tamcn  non  videtur  sufficere  ut  di- 

Eodcm  ergo  modo  nos  respondcmus  male  ex  catur  Deus  inclinare  cor  rcgis  quo  voluerit, 

eisdem  locis  colligi  auxilium  vcl  mofionem  quia  hoc  pertinet  ad  motioncmpraiviam,  qua 

Dei,  vi  sua  sola  praidctermiuantcm  hominis  Dcus  ita  inclinat  voluntafcmhominis  ut  faciat 

voluntatera,  quia  sine  tali  praedeterminatione  eam  velle  quod  ipse  vult  eam  velle.  Alii  ergo 

facere  potcst  Deus  ea  omnia  qua?  in  locis  illis  non  de  essentiali  dependentia  in  operando, 

proferuntur,  ct  alioqui  prffideterminatio  illa  scd  de  subordinafione  et  subjecfionc,  quajn 

voluntatis  ad   unum  nccessitas  qua^dam  esse  cor  rcgis  dcbct  habcre  ad  divinam  volunfa- 

videtur  contraria  libcrtafi.  Undc  D.  Augus-  teni,  hunc  locum  inferprofantur;  quibus  favct 

tinus  illisiisdemlocis  contraPclagianosutens,  Hicronymus  in  id  Jcrem.  4 :  Peribit  cor  regis, 

solum  ex  illis  colligit  necessifatem  prsevenien-  ubi  ita  vidctur  cxponere  :  Cor  regis  in  manu 

tis  gratise  et  vocationis  congrute,  non  autcm  Dci  'supplc)  csse  dcbef,  id  cst,  csse  dcbel  po- 

auxilii  ex  se   praidcfcrminantis.   Scd  jam  ad  silum  ct  rcsignafum  in  manu  Dci,  et  ifa  vo- 

singula  loca  desccndamus.  luntas  Dci  facile  inclinabit  illud  quo  voluerif. 

Primum  sitgeneralc  verbum  Sapientis  :  /Si-  Sf^d  videtur  violenfa  vcl  volunfaria  cxpositio, 

cut  dirisiones  aquaruvi,  ita  cor  regis  in  manu  ct  non  usilata,  quia  non  fundatur  in  verbis, 

Do.nini  ;  quocumque  zolaerit,  inclindbit  illud,  sed  lib^n-e  aliquid  supplefur;  et  reliqua  non 

Proverb.  21.  in  rigore  et  proprictatc  exponuutur.  Coucedo 

Prima  vero  expositio  hujus  testimonii  est,  ergo  sermoncm  esse  de  singulari  Dei  potes- 

ut  infelligatur  de  execufione,  nondeelectione  fate   ad   inclinandam   voluntatem   hominum 

vohintatis,  ita  utdicaturcor  regisesseinmanu  quo  ipse  vult,    qaai  pofcstas  divina  in  corde 

Dci,quia  Deus  potest  impedirc  ct  evcrtcrc  co-  rcgis  tanquam  in  potenfiore  ct  liberiorc  de- 

gitationes  etdeliberationes  cjus.Ouodquidem  clarotur.  Dico  tamen  ibi  nuUum  essc  scrmo- 


CAP.  XXXI.  EXPENDINTUR  SACR 
nom  de  defeminatone,  sed  de  inclinatione 
voluntatis.  Unde  male  ex  hoc  loco  colligitur 
Doum  prcedetorminare  aut  nccessitare  homi- 
nis  voUintatem,  nam  per  motionem  seu  vo- 
cationem  congruam,  ita  illam  incUnare  potest 
sine  determinatione,  ut  infaUibiliter  veUt 
homo  quo-d  Deus  vuU  eum  velle. 

SoUim  superest  diffieuUas,  quia  locutio  illa 
Sapientis  generalis  est,  et  indifferens  ad  vo- 
liinlates  bonas  et  malas  ;  non  potcst  autcm 
dici  cor  regis  ita  esse  in  manu  Dci,  ut  illud 
inclinet  ad  voluntales  malas;  ergo.  Fortasse 
ob  hanc  causann,  aliqui  non  de  oranibus  re- 
gibus,  sed  de  sanctis  et  prudentibus  interpre- 
tati  sunt.  Sic  Hieronymus,  Ezech.  28,  de 
bonis  tantum  regibus  hunc  locum  cxponit; 
et  Daniel,  5,  circa  id  :  Quos  volebaf  interficie- 
hat,  et  quos  volehat  pcrcntiebat,  inquirit  Hiero- 
nyraus :  Qicod  cum  ita  sit,  quierendim  est  quo 
sensu  illud  legatur :  Cor  regis  in  manu  Dei, 
et  quocumque  voluerit,  illud  inclinalit ;  quasi 
dicat  :  Quomodo  crgo  cor  regis  erat  in  manu 
Dei,  vel  :  Quomodo  Deus  cor  ejus  in  pravas 
iUas  et  injustas  actiones  inclinabat?  Et  res- 
pondet :  i\%i  forte  sanctum  quemque  dicamus 
regem,  cujus  non  regnet  peccatum  in  mortali 
corpore,  et  cujus  ideo  sertatur  cor,  quia  in 
manu  Dei.  Ubi  non  solum  dc  ominbus  regi- 
bus  locum  exponit,  scd  etiam  per  metapho- 
ram,  omnem  virum  sanctum  nomine  regis 
putat  ibi  significari.  Quara  sententiam  secuti 
sunt  Beda  et  Glossa  oitlinaria,  ibi,  ct  expo- 
nunt  cor  regis  esse  in  manu  Dei,  quia  in  U- 
bera  ejus  voluntatcsunt  graliarum  dona,  nou 
niinus  quam  divisiones  aquarum.  Unde  di- 
cunt  :  Deus,  quocumque  voluerit,  cor  regis 
inclinai,  quia  divisiones  gratiarum  sccundum 
volunlatem  suam  Angelis  ct  hominibus  tri- 
buit,  ct  corda  sanctorura  quibuscumque  vo- 
Uicrit  diaua  donalionibus  reddit.  Verumta- 
mcn  D.  Auguslinus,  libro  de  Gratia  et  Ubero 
arbitrio,  cap.  21,  locum  hunc  univcrse  inter- 
prclatur  dc  inclinalione  liberi  arbitrii,  tam  ad 
bonura  quam  ad  malum,  nam  quoad  utram- 
que  cst  in  manu  Dei,  et  de  utraquc  in  bono 
et  cathohco  scnsu  verum  esl,  quod  quocum- 
quc  Deus  voUicrit,  incHnabit  iUud.  Et  sine 
duljio  est  sensus  magis  conscntancus  Uttcrpe, 
quia  ad  htteram  serrao  ibi  est  de  tcrreno  ac 
temporali  regc,  nam  Ucct  cujuscumquc  Uo- 
minis  cor  sit  in  manu  Dci,  tamcn  pccuUaritcr 
hoc  exaggeratur  in  corde  regis  proptcr  ojus 
cxcclhMiUam  ct  libertatcm  ab  ourai  humana 
subjectione,  et  quia  ab  iUo  pendere  solet  io- 
tius  populi  salus,  cumque   sermo   Sapientis 


.-E  SCRIPTUR.E  TESTIMONIA,  ETC.  4-73 

geueralis  sit,  non  est  cur  illum  ad  regem 
bonum  Umitemus.  Praesertim,  quia  per  iUara 
sententiam  insinuare  voluit  salutem  aut  pcr- 
ditioncm  reipublicffi,  qua?  ex  regis  dclibera- 
tione  pendere  videtur,  multo  magis  in  manu 
Dei  esse,  in  qua  ipsum  regis  cor  existit,  ot 
quocumque  voUierit;  illud  inclinat.  At  vcro 
vcrl)um  inclinat,  sicut  non  significat  prtede- 
terminationem  adbonum,ita  multo  minus  in- 
dicat  detcrminationcm  ad  malum  ;  imo  nec 
dc  quocumque  alio  motionis  gencre,  pari 
modo  accipicndum  est  in  bonis  et  in  maUs, 
scd  cum  dcbita  proportione.  Nam  ad  bona 
incUnat  Deus  dirccte  et  immediate,  ac  per 
seipsum  agendo  tam  in  intcUectum  quam  in 
voluntatem  regis  ;  ad  malum  autem  permis- 
sive  tantum  sincndo  regem  errare,  decipi, 
ac  labi,  vel  aliqua  opcrando  in  cordibus  eo- 
rum,  qu?e  pcrse  qufedam  bona  sunt,  regem 
autcm  ex  raalitia  cjus  inclinabunt  ad  malum, 
quod  interdura  cedat  in  populi  peimiciem,  id 
pc]'raittente  Dco  propter  peccata  ejus.  Quoe 
expositio  sumitur  ex  doctrina  Augustini,  dicto 
libro  de  Gralia  et  libero  arbitrio,  cap.  20  et 
21,  ubi  in  Uuncmodum  exponit  varias  Scrip- 
turarum  locutiones,  quas  statim  attingemus, 
naraillisetiam  utunturauctoros  physicse  prse- 
detcrminationis.  Atque  ipsa  vorba  Sapiontis 
hancmet  intcUigentiam  prae  se  ferunt;  dicit 
enim  Dcum  inclinare  cor  regis  quocumque 
voluerit.  Solum  ergo  inclinat  Deus  in  id  quod 
vult,  vult  autem  simpliciter  ac  directe  solum 
bonum,  malum  autem  non  vult  simpUcitcr, 
sed  vult  illud  permittere ;  ita  ergo  inclinat 
directe  ad  bonum,  ad  malum  autcm  permit- 
tendo  aut  sinendo  tantum  liberum  arbitrium 
inclinari. 

Secundum  testimonium.  —  Atque  ex  intrr- 
pretationc  Uujus  h  ci  constat,  sine  causa  con- 
geri  multa  alia  in  quibus  dicitur  Deus  imrau- 
tasse  vel  convertisso  corda  aliquorum  homi- 
numin  hanc  vel  illam  partom,  in  variis  cvcn- 
tibus  vcl  occasionibus.  Secundo  loco  afferun- 
tur  vorba  Esthcr,  cap.  19  :  Transfer  cor  U- 
lius  in  odium  kostis  nostri.  Facile  enimpoterit 
Dous  hoc  facere  sine  physica  praedotermina- 
tionc  anl  tali  intlexiono  illius  voluntatisrcgis, 
cui  ipsa  non  possit  rcsistero  ;  imo  otiam  sine 
spcciali  auxilio  pertinente  ad  supornaturalcm 
ordincm  gratia>,  cum  tota  illa  voluntatis  con- 
vorsio  esset  infra  politicura  oixlincm  sinc  fide 
etsino  supornaturaUmotivo  aut  clevatione.Po- 
tuit  orgo  fieri  instrucndo  interius  intellectum, 
ct  proponendo  rationes  quibus  ostendcret  in- 
dignationem  illam  Araani  fuisse  injustara,  il- 


ili  1)E  VERA  INTELLIGENTI.V  AUXILII 

lumque  esse  dignum  odio  justo,  et  indinan- 
do  afFectum  regis  ad  illud,  haec  omnia  ita  ope- 
rando  prout  novit  Deus  congruere  ut  liaheret 
efTectum.  Imo  si  attente  praecedentia  verba 
Esthcr  perpendantur,  hunc  motionis  modum 
non  obscure  indicant ;  ait  enim  [:  Tribue  ser- 
monem  compositum  in  ore  meo,  in  conspectu 
honis,  et  transfer,  etc.  Ideo  cnim  pctebatser- 
monem  corapositum,  ut  essetmedium  accom- 
modatum  et  congruura  ad  commutandum 
cor  Assueri.  At  si  per  physicam  praedetermi- 
nationem  mutaiio  fuisset  facienda  ,  quicum- 
que  sermo  sufficeret,  si  Deus  vellet  determi- 
nare  voluntatem.  Dat  autcm  Deus  sermoncm 
compositum  non  determinando  hberum  arhi- 
trium,  sed  apta  et  accommodata  verba  pro 
loco  et  tempore  offerendo  ;  et  si  opus  sit,  or- 
gana  ipsa  vocis  dirigendo,  ut  concinne  et  gra- 
viter  verba  pronuncient.  etomnia  etiam  impe- 
dimenta  prajcavendo. 

Tertiumtestimonium. — Tertium  sumitur  ex 
Esthcr  15  :  Contertitque Deus  corregis  inman- 
suetudlnem,  et  festinans  ac  metuens,  exilitit 
de  soHo,  etc.  Sed  hic  locus  ejusdem  rationis 
est  cum  pra^cedenti;  quod  enim  ibi  Esther 
petiit,  hic  Deus  prsstitit;  et  non  ahter  con- 
vertit  Deus  cor  Assueri,  quam  accommodan- 
do  iUi  objecta  et  cogitaliones  seu  apprehen- 
siones  eorum,  et  imrailtendo  in  voluntatem 
naturalem  ahquem  aficctum,  et  convenien- 
tcm  dispositioni  ejus,  ut  ita  infanibiiitor  in- 
duceretur  ad  mutandum  propositum,  et  re- 
ginse  consentiendum.  Et  ad  liunc  fmem  et 
motionis  modum  ordinatus  cst  totus  ille  cul- 
tus  et  ornatus  regin<e,  et  pavor  ille  ac  timor 
majestalis  regiw  usque  ad  virium  defectum 
ct  quasi  exaninationem.  Si  enim  per  sohim 
prpedeterminationem  mutanda  esset  voluntas 
regis,  non  oporteret  eas  circumstantias  ob- 
scrvare,  quae  ipsum  magis  allicerent  ac  pei'- 
moverent,  sed,  quacumfpie  ratione  praesenta- 
relur  iUi  objectum,  Deus  posset  voluntatem 
ejus  ad  illud  determinare  ;  sed  quia  non  ita 
Deus  praedeterminat  voluntatem,  sed  movet 
modo  accommodato  libertati,  ideo  tales  ob- 
servare  circumstantias  necesse  est. 

Quartum.  — Avil.,  c.  10  et  22.  —  Quar- 
tum  praecedentibus  simile  sumitur  ex2  Para- 
lip.  30,  ubi  cum  Ezechiel  rex  misisset  nuntios 
ad  convocandas  tribus  Israel  ad  celebrandum 
Phase,etc.,  cum  aliquae  restitissent,  de  Juda 
dicitur  :  In  Juda  tero  facta  est  mamis  Domi- 
ni,  ut  daret  eis  cor  unum,  ut  facerent  juxta 
prtrceptum  regis.  Manus  Domini  (  aitquidam) 
ef/icacissimam  operationem  designat,  non  adr 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

monitionem  ah  liumana  voluntate  pendentem. 
Itaque  vel  non  vult  illam  populi  consejjsionem 
fuisse  actum  a  voluntate  humana  pendentem, 
sed  immissam  fuisse  solius  Dei  efficacissima 
operatione,  ut  illa  verba  prae  se  ferunt  ;  vel 
(  ut  mitius  illa  interpretemur  )  vult  manum 
iUam  fuisse  actionem  quamdam  solius  Dei  in 
totum  illum  populum,  ex  qua  secuta  est  illa 
conscnsio  independenter  a  voluntatibus  eo- 
rum.  Utrumque  autem  repugnat  aut  vitalita- 
ti  actus,  si  iUa  independentia  iuteUigatur  ab 
omni  efficientia  voluntatis  humanae ;  aut  ii- 
bertati,  si  intolligatur  de  indepcndentia  a  vo- 
luntate,  id  est,  ab  usu  hbertatis  ejus.  Certis- 
simum  est  autem  consensionem  illam  fuisse 
voluntariam,  ac  proiude  effectam  a  volunta- 
tibus  humanis,  et  fuisse  etiam  liberam,  cum 
fuerit  pendens  ab  eisdem  voluntatibus  libere 
operantibus  talemconsensioncm.  Sedfortasse 
intelligit  exclusive  verba  illa,  non  ab  huma- 
na  voluntate  pendentem,  id  est  nonasola  illa. 
Sic  enim  alibi  idem  auctor,  eumdem  locum 
tractans,  dixerat :  Ecce  a  filiis  Juda  petitur 
ut  ad  Deum  contertantur,  non  tamen  ipsa  con- 
versio  soli  sum  innatcB  toluntati  relinquitur. 
At  quis  hoc  negat,  aut  quis  unqnam  dixit 
consensum  gratiae  vocantis  essc  a  sola  volun- 
tatc.  Fatemur  esse  a  gratia  et  projvia  opcra- 
tione  Dei,  sed  non  sine  dependentia  a  li- 
bertate  voluntatis  a  Deo  praeventae.  Manus  er- 
go  Doraini  illa  licet  efficacem  Dei  motionem 
significet,  non  tamen talem  quae  depcndentiam 
a  voluntate  humana  excludat,  sed  talemqua', 
non  obstante  dependenlia,  traheret  volunta- 
tcm  in  iUum  consensum,  unamquamque  vo- 
cando  et  inducendo  modo  illi  congruo  et  ac- 
commodato;  ita  intelloxit  hunc  locum  Augus- 
tinus,  lib.  1  contra  duas  epistolas  Pelagiano- 
rum,  cap.  20,  dum  illura  adducit,  ut  probet 
Deum  praevenire  corda  hominum  in  operibus 
gratiae,  et  per  vocationem  congruam  illa  ef- 
ficaciter  movere. 

Quintum  testimo7iium.  —  Juxta  haec  facile 
intelliguntur  verba  Ezechielis  1  et  36,  per  qum 
Deus  promittit  hominibus  se  daturum  illis  cor 
novum  et  spiritum  no\Tim;  et  ablaturum  ab 
eis  cor  lapideum,  et  daturum  cor  carneum. 
Nam  his  et  similibus  verbis  nihilaliud  promit- 
tit  Deus,  nisi  se  daturum  praevenieutem  gra- 
tiam,  qua  disponat  etpraeparct  voluntates  ho- 
minum,  ul  tandem  cum  adjuvantc  gratia  no- 
vum  propositum  detestandi  peccata  et  pla- 
cendi  Deo  concipiant.  Hoc  est  enim  cor  no- 
vum,  et  hic  est  modus  quo  redditur  homini 
facilis  ct  delectabilis  perfecta  ad  Dcum  con- 


CAP.  XXXI.  EXPENDUNTUR  5\Cl\JE  SCRIPTUR.Ii:  TESTIMONIA,  ETC.  ^75 

vcrsio,  quee  est  optiraa  cordis  dispositio,  qase     faciatis,  et  in  prceceptis  meis  amhuletis.  Noii 
permetaphoramcordiscarneisignificatur.Sed     enira  potuit  clarioribns  verbis  explicari  effi- 


sciendura  dupliciter  dari  homini  cor  novum, 
spiritum  novum  etcorcarneum,  sciUcet,  in  ac- 
tu  et  in  habitu,  et  utruraque  facere  Deum.  Pri- 
mura  quidem  media  gratia  auxihante,  coo- 
perante  illi  libcro  ar])itrio ;  secundura  vero, 
infundcndo  habitus  virlutum  et  gratia;,  vcl 
sola  sua  virtute,  vcl  mediis  sacramentis.  Si 
ergo  locura  illura  cxponaraus  de  corde  novo 
in  actu,  dicitur  Deus  illud  dare,  quia  priraa- 
rias  partes  habet  in  tali  actu  ratione  gratise 
prsevenientis  et  adjuvantis ;  non  quia  opus  ip- 
sum  conversionis  cordis  solum  sufficiat  sine 
libera  cooperatione  liberi  arbitrii,  nec  quia 
prius  se  solo  itadeterminetliberura  arbitrium, 
ut  ejus  industria  tollatur.  Si  autera  intelligan- 
tur  illa  verba  de  cordc  novo  in  habitu,  sic  po- 
tcst  ejus  eftcctio  soli  Deo  tribui,  quia  solus 
infundit  habitura.  Tamcn  quatcnus  in.adultis 
non  fit  iila  infusio,  nisi  dependenter  ab  homi- 
nis  dispositione  libcra,  sic  etinra  non  excludit 
liberam  cooperationera  liberi  arbitrii.  Et  hoc 
est  quod  Deus  significat,  cum,  mutata  phrasi 
locutionis,  ait  per  euradura  Prophetam,  cap. 
18  :  Projicite  a  vohis  omnes  prcrvaricationes 
testras,  in  qiiihus  prcBvaricati  estis,  et  facite 
toiis  cor  noxmn  et  spiritum  novum.  Non  cst 
ergo  hoc  opus  solius  Dei  determinantis  volun- 
tatera,  sed  ipsius  eliam  liberi  arbitrii  libere 
avertentis  se  ab  impietate  sua,  et  hoc  modo 
aniraam  suam  vivificantis,  ut  ibidem  dicitur. 
Ulji  etiam  talis  aversio  ab  iniquitate  non  tri- 
buitur  soli  dcterminationi  divinse,  sed  consi- 
dcrationi  per  quara  solet  liberum  arbitriura 
determinari:  Cotisiderans  enim  (ait),  avertitse 


cacia  divini  auxilii  de  se  dcterminantis  vo- 
luntatcm;  nara  si  ipsa  se  dcterrainat,  potius 
ipsa  facit  ut  Dgus  faciat,  quara  e  contra;  vel 
saltera  si  Deus  expcctat  beneplacilum  meura 
ut  faciam,  non  facit  ut  faciam.  Sed  imprimis 
respondeo  hfiec  verba  a  nullo  Sanctorum 
Patrum  esse  intellecta  de  tali  efficacia  Dei, 
quee  praedeterrainet  voluntatem  uostram  ad 
consensum ,  ita  ut  liberura  arbitrium  non 
possit  ei  resistere.  Quin  potius  D.  Hierony- 
mus,  ibi,  et  S.  Augustinus,  lib.  de  Gratia  et 
libero  arbitrio,  cap.  d4,  et  libr.  -18  contra 
Faustum,  cap.  14-,  dicunt,  prophetiam  illara 
ct  proraissionem  de  gratia  novi  Testaraenti 
intelligi,  quoe  copiosissima  est,  et  de  se  efficit 
ut  nos  faciaraus,  ct  in  pra^ceptis  ejus  arabu- 
Icmus,  quauquam  ha,'c  gratia  non  in  omnibus 
habeat  hunc  elfectum,  sed  multi  ei  resistunt. 
Non  est  ergo  hic  efTectus  grafife  praedetermi- 
nantis  ;  talis  cnira  gratia,  vel  nulla  est,  vel 
ccrte  non  oranibus  datur,  imo  nequc  orani- 
bus  offertur,  ut  auctores  oppositse  sententice 
fatentur.  Gratia  autera  quam  Deus  ibi  pro- 
mittit,  generalis  est  Icgis  novse,  et  omnibus 
datur  vel  otfertur  quantura  est  ex  parte  Dei. 
Dices:  talis  gratia,  etiam  ante  logem  gratia^, 
prseveniens  omnibus  data  est.  Respondeo 
idem  argumentum  fieri  posse  de  prsedeter- 
minatione ;  si  enim  illa  necessaria  est,  scra- 
per  et  in  omni  terapore  hominibus  data  est, 
illis,  nirairum,  qui  quovis  terapore  ad  Deura 
conversi  sunt.  Quamvis  ergo  aliqua  prseve- 
niens  gratia  sufficiens  semper  fuerit  a  Deo 
data  vel  oblata,  tamen  ibi  promittitur  mulli- 


a^iomnibus  iniqiiitatihussuis,  quceoperatusest.     plex  gratia   propria  legisnovse,    quafis  cst 


Atquc  itaD.  Augustinus,  hb.  de  Gratia  et  li- 
bero  arbitrio,  cap.  19  ct  15,  lia^c  duo  loca 
tractans,  ex  priori  solum  colligit  Dcum  dare 
horaini  cor  novura,  non  ex  meritis  ipsius  ho- 
ininis,  sed  per  gratiam  suara,  qua  horainem 
prsevcnit,  ut  ex  corde  lapideo  faciat  cor  car- 
ncum,  quod  sine  detcrminatione  prsevia  per 


gratia  Sacramcntorum,  ut  patet  ex  illis  ver- 
bis  :  Effundam  super  vos  aquam  miindam,  etc. 
Item  abundantia  auxilia  Spiritus  Sancti  quai 
in  hoc  tempore  dantur;  hoc  enim  significare 
videntur  illa  verba  :  Ponam  Spiritum  meum 
in  medio  restri,  etc. 

Vcrba  crgo  illa  :   Faciam  ut  faciatis ,  non 


gratiam  excitantem  etcooperantcm  facere  po-    significant  talem  eS^ectionem,  quae  prsedeter- 


test.  Unde  ex  posteriori  loco  coUigit,  ita  Deum 
hoc  facere  in  nobis,  ut  licet  solus  incipiat, 
non  tamen  solus,  nec  sine  nobis  opus  pcrfi- 
ciat,  quia  non  solus  Deus  dat,  sed  etiara  ho- 
mo  facit  sibi  cor  novura  libertate  sua  coope- 
rando  gratise  Dci. 

Sexttim  testimonium.  —  Atque  hinc  facile 


minet  physice  voluntatem,  sed  inductionem 
moralem,  quara  per  illuminationeni  et  inspi- 
rationcra  Deus  facit.  Atque  ita  frcquentcr 
exponit  Augustinus,  qusestione  2  ad  Simpli- 
cianum,  libro  de  Spiritu  et  littera,  cap.  33  et 
34,  et  ssepe  alias,  ct  Scriptura  etiam  ita  loqui- 
tur.  Christus  cnim  dicit  :  Facite  vohis  amicos 


explicantur  alia  verba  ejusdera  Prophetffi  in  demammnna  iniq^iitatis,  qnod  nonfacimusde- 
eodem  loco,  quibus  promittit  Deus  se  factu-  terminando  eorum  voluntatcs  ut  nos  ament, 
rum  ut  laomines  faciant  :  i^aczaw  ( inquit )  «^    sed  beneficiis  eos  attraheudo   et  inducendo 


473  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXlLll 

ut  nos  ament.  Jacobus  etiam  Apostolus,  cap. 
ultimo  suffi  Canonicffi  :  Fratres  (inquif)  mci, 
si  qids  erraverit  a  veritate  et  converterit  quis 
eum.,  scire  dehet  qiioniam  qui  converti  fecerit 
peccatorem  ab  errore  vin  suce,  salvabit  animam 
ejus  a  morte.  Si  Evangelii  praiclicator  (de  quo 
alias  dicit  Apostolus  :  Keque  qui  plantat  est 
aliquid,  neqiie  qui  riffat),  dicilur  facere  fra- 
trem  suum  converti ,  non  quia  determinat 
ejus  voluntatem,  sed  quia  moraliter  inducit, 
mullo  magis  Deus  ratione  pra^venientis  gm- 
tia^.  dicetur  facere  nos  velle,  quamvis  non  de- 
terminet,  nec  physice  necessitet,  sed  morali- 
ter  inducat.  Quin  potius  qui  alium  scandali- 
zat,  et  suo  exemplo  inducit  ad  peccandum, 
dicitur  facere  eum  peccare,  non  solum  vul- 
gari  locutione,  sed  ctiam  secundum  phrasim 
Scriptura»,  2  Rcgum  12  :  Verumtamen  quo- 
niam  hlasplmnare  fecisti  inimicns  Dom'ni;  et 
3  Regum  14  :  Non  ingrediemini  ad  eas,  neque 
ex  illis  ingredientur  ad  vestras  ,  certissime 
enim  avertent  corda  vestra  ut  sequamini  Deos 
earum ;  et  infra  :  Et  averteruut  mulieres  cor 
ejus ;  nunquid  praideterminarunt  physice  vo- 
luntatem  ejus,  vel  solum  morahter  induxe- 
runt?  Sic  etiam  libr.  4  Regum,  capite  decimo 
quarto,  de  Jeroboam  dicitur,  quod  peccare 
fecit  Tsracl,  occasionem  peccandi  illi  tribuen- 
do.  Mullo  ergo  magis  dici  poterit  Dcus  facere 
ut  faciamus  piT  gratiam  suara,  etsi  vohmta- 
tem  nostram  non  determinet.  Quocirca,  licet 
proprie  dicatiu"  Deus  facere  ut  vehmus,  cre- 
damus  aut  facianius,  per  vocationem  con- 
gruam  per  quam  ita  interius  movet  sensum, 
ut  accommodet  consensum  ,  juxta  Augusti- 
num  in  epistohi  107,  tamen  etiam  per  om- 
nem  vocationem,  et  per  sufficicns  auxihum 
■prffivenit,  et,  quantum  in  se  est,  facit  ut  ho- 
mo  veht  et  consentiat.  Atque  hac  ratione 
dixit  divus  Thomas,  qua?stione  sexta  de  Ma- 
lo,  artic.  unico,  ad  iS,  no7i  esse  necessarium 
ut  causa,  quce  facit  voluntatem  aliquid  velle,  ex 
necessitate  hoc  faciat ,  quia  potest  per  ipsam 
Toluntatem  impedimentum  prcpstari. 

Septimum  testimonium  est  Isai.  50  :  Do- 
minus  Deus  aperuit  mihi  aurem,  ego  autem 
non  contradico.  Hoc  vero  testimonium  oppo- 
situm  probat,  etiamsi  vehmus  iUa  verba  ad 
omnes  homines ,  et  omnia  opera  gratire  ac- 
commodare.  Nam  aperire  aurem ,  gratiam 
vocationis  aperte  significat;  recte  enim  dici- 
tur  de  illo  qui  vocatur,  quod  auris  ejus  ape- 
riatur.  Per  quam  metaphoram  optime  gratia 
excitans  indicatur,  quEe  aurem  cordis  tangit, 
de  qua  ibi  dicitur  :  Esrigit  mane,  mane  exigit 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

mihi  aurem  ut  audiam  quasi  magistrum  ,  in 
il!a  utique  aUa,  et  a  scnsibus  hominum  re- 
mota  schola,  in  qua  interius  Deiis  docet,  ut 
exponit  Augustiuus  super  Joannem.  Quae  sa- 
ne  verba  non  possunt  accomraodari  ad  phy- 
sicam  pra^dcterminationcm  ;  in  iUa  enim  non 
docet  Deus  quasi  magister,  sed  impclht  qua- 
si  physicus  motor.  Unde  sequentia  verba  : 
Ego  autem  non  contradico,  phaue  indicant  ex 
vi  ilhus  doctrinoe  hominem  non  determinari 
ab  aho  extrinseco  agente,seu  a  Deo  exigentc 
aurem,  sed  hominem  suo  arbitrio  hbero  non 
coutradicere  Deo  vocanti ,  cum  possit.  Pro- 
prius  vero  sensus  illius  loci  est,  de  Christo 
homine  intchigi ,  cujus  aurem  Pater  mane 
aperuit,  utique  in  primo  instanti  conceptio- 
nis  suse,  ut  audiret  pra^ceptum  moriendi  pro 
humano  genere;  ipse  autem  non  contradixit, 
non  quidcm  propter  physicam  prajdetermi- 
nationem ,  sed  propter  gratiam ,  quam  ex 
unione  habeljat,  summumque  amorem,quo 
Patrem  prosequebatur,  propter  quem  cor- 
pus  suum  dedit  pcrcutientibus,  et  genas  suas 
vellentibus,  ut  statim  subjungit.  Ita  fere  Hie- 
ronymus  i])i. 

Octavum  teslimonium  sumitur  ex  iho  Isai. 
26  :  Domine,  dahis  pacem  nohis,  omnia  enim 
opera  noslra  operatus  es  in  nohis.  Cui  con- 
sonat  illud  1  Corinth.  12  :  Operatur  omnia 
in  om?iidus.  Si  omnia  opera  ,  ergo  etiam 
ipsum  consensum  nostra^  voluntatis.  Non  po- 
test  autem  illum  operari  nisi  deterrainando 
voluntatem  ut  conscntiat.  Respondeo  posse 
locum  hunc  primo  inteUigi  de  omnibus  nos- 
tris  operibus  indifferenter,  et  sic  dicitur  Deus 
operari  ilLa  ratione  gcnerahs  concursus.  Nam 
cum  illa  universalis  propositio  comprchen- 
dat  tam  naturales  actus  quam  supernatura- 
les ,  et  ad  priores  non  sit  speciahs  influxus 
gratiae,  oportet  ut  propter  solura  gencralem 
concursura  Deo  tribuantur,  tanquam  priraae 
causnc  ac  praecipuoe.  Non  ergo  dicitur  Deus 
operari  nostra  opera  propter  physicam  prae- 
determinationem,  quae  ad  generalem  concur- 
sura  non  est  necessaria ,  ut  ahl)i  ostensum 
est.  Accedit  quod  in  illo  sensu  etiara  de  ope- 
ribus  peccatorum ,  quatenus  opera  nostra 
sunt,  verum  est  dicere  Deum  illa  nobiscura 
scu  in  nobis  operari,  cura  tamen  impium  sil 
dicere,  nos  ad  illa  opera  proedeterminare. 
Vanura  er^o  est  locum  illum  in  hoc  seusu 
adducere  ad  probandam  prsedeterminatio- 
nem  physicam,  imo  nec  ad  nccessitatem  gra- 
tiae  confirmandam  valet,  cum  generalius  sit. 
Atque  ita  inteUexit  locura  illura  divus  Tho- 


CAP.  XXXI.  EXPENDUNTUR  ?ACR 
mas,  3  contra  Gentcs^  cap.  67,  et  ad  Roma- 
nos  9,  lect.  3.  Aliter  vero  exponitnr  ille  locus 
ad  litteram  a  Sanctis  Patribus,  non  dc  orani- 
bus  operibus  qu.s&  nos  operamur,  sed  de  sin- 
gularibus  et  miraculosis  operibus ,  qu»  in 
illo  populo  vel  in  redemptione  generis  Jiu- 
mani  Dens  est  operatus.  De  bis  cnira  opcri- 
bus  magnificatur  ct  laudatur  Deus  in  illo  cau- 
tico,  ut  patct  ex  principio  illius  capituli  :  la 
die  cantaUtuT  cantlcum  istud  in,  terra  Juda : 
Urbs  /brtitudinis  nostrce ,  Sion,  etc.  Et  post 
enarrata  plura  mirabilia  quae  in  umbra  et  fi- 
gura  in  illo  populo,  vere  autem  pcr  Cbiis- 
tum  in  Ecclesia  impleta  sunt,  subditur  :  Do- 
mine,  dahis  mhis  pacem,  omuia  enim  opera 
nostra  operatus  es  nolis.  Quod  potest  intelligi 
de  pace  cxterua  ei  tcmporaJi ;  ct  per  opcra 
intcliigi  possunt  ilagelJa  quee  iJle  popuJus  pas- 
sus  fuerat,  ut  Hieronymus  exponit;  ita  ut  sen- 
sus  sit  :  Dabis  nolns  pacem,  facilc  enim  po- 
tcs,  cum  laborcs  nostri  et  afflictiones,  non 
nisi  te  operante,  nobis  contigerint.  Vel  potest 
intclligi  de  pacc  spiritus  et  per  Cbristum  prae- 
standa,  qui  est  auctor  omnium  mirabilium 
operura  et  bcneficiorum  quse  Dcus  in  nos 
contulit.  Quem  sensum  indicant  Cyrillus  ct 
abi.  Utcumque  vero  locus  exponatur,  nihil 
refert  ad  praesentem  causam. 

Nonum  teslimonium  est  iJIud  ad  Philip.  2: 
Deus  est  qui  operatur  in  noUs  et  velle  et  per- 
ficere  pro  bona  voluntate.  Non  ergo  tantura 
externa  opera,  sed  ipsum  velle  operatur  in 
nobis  Dcus  ;  ergo  dctcrminat  voluntatem  ad 
volendum.  Respondemus  hanc  ultimara  con- 
sequentiam  scepe  esse  negatam,  nuIJam  enim 
connexionem  habet  cum  simihbus  anteccden- 
tibus  seulocutionibus.  Itaque  dupJicitcr  expo- 
nitur  locus :  primum  in  universum  dc  omni- 
bus  operibus  hominis  et  voluntatis  humanae, 
sive  supcrnaturalibus,  sive  naturalibus,  sivc 
bonis,  sivc  malis,  ct  sic  tribuitur  Dco  operari 
omniailla,  ratione  sohus  concursus  generalis, 
sicut  in  praecedenti  testimonio  dictum  est.  Et 
ita  solet  exponere  D.  Thoraas  locis  ibidem  ci- 
tatis.  Jam  vero  dictum  est  concursum  gene- 
ralem  Dci  cum  volunlatc  huraana  non  consis- 
tere  in  physica  prifidctcrminatione,  nec  illara 
postulare,  cum  saltem  in  mahs  actibus  locum 
non  habcat  prsedcterminatio,  ct  uccessarius 
sit  concursus;,  nuIJaquc  sit  spcciaJis  ratio  po- 
nendi  iilam  pra'dctcrminationem  ut  necessa- 
riam  ad  concursuni  bonorura  actuura,  potius 
quam  malorum,  vel  actuum  supernaluralium 
potius  quam  uaturaliura ,  cum  depcndcntia 
causse  secundse  a  prima  tam  essentiaUs  sit  in 


•E  SCRiPTlR.E  TESTIMONIA,  ETC.  4.77 

actionilDus  peccaminosis,  sicut  in  bonis,  et  in 
naturaJibus,  sicut  in  supernaturaJibus,  scrva- 
la  solum  proportione  quoad  substantiam  ac- 
tionis  et  concursus,  cura  codera  taraen  raodo 
prioritatis  vcl  concoraitantiae,  detcrrainationis 
vel  indiffcrentia;  cx  parte  Dci  vel  liberi  arbilrii. 

Verior  aulem  expositio  cst,  Paulum  loqui 
de  bonis  opcribus  quee  ad  salutcm  setcrnam 
conducunt,  ac  docere  Dcura  esse  principa- 
Icra  auctorem  corum,  non  solum  quoad  per- 
fectioncm  ct  exccutionem  corum,  sed  ctiam 
quoad  propositum  et  voluntatera  cfficiendi 
illa,  ct  hac  ratione  dicere  Deura  operari  in 
nobis  ct  velle,  seu  opcrari,  et  perficcrc  opus 
bonum  pro  bona  ( inquit )  voluntate.  Quod  ul- 
tiraura  verbura  duobus  raodis  potest  intcl- 
ligi,  scilicet,  vcl  pro  bona  voJuntate  horainis, 
ita  ut  scnsus  sit :  Dat  velle,  et  ulterius  dat  pcr- 
ficere  opus  consentancum  ipsi  vellc,  et  con- 
forme  bono  proposito  voluntatis,  quod  ipse 
dcderat.  Sffipe  enim  homo  proponit  bonum 
opus  facere,  utjejunarc,  elecmosynara  dare, 
vel,  quod  difBcilius  cst,  rcligionem  ingrcdi  ; 
postea  vero,  terapore  executionis,  difficultate 
superatus  retrocedit,  et  opus  quod  proposuit 
non  pcrficit,  nisi  Dcus  pcculiariter  adjuvet ; 
ct  idco  Deus  dicilur  dare  non  solum  velle, 
scd  etiam  perficerc  quod  bene  volueramus, 
ct  hoc  cst  pcrficere  pro  bona  voluntate,  seu 
juxta  bonam  voluntatem.Vcl  potest  intelhgi  de 
bona  voluntate  ipsius  Dei,  ut  sensus  sit,  Deura 
pro  sua  libcrali  gratia  et  voluntate  operari 
in  nobis,  et  velle  et  perficere  opus  bonum, 
quia  ipse  pcr  gratiam  inchoat  bonara  volun- 
tatem,  et  perficit  illara,  donec  opus  exequa- 
tur.  Dicitur  autem  Deus  ha^c  duo  operari  in 
nobis,  non  quia  nostram  voluntatem  pra?de- 
terminat,  sed  quia  nostram  voluntalem  prte- 
parat  adjuvandam,  et  adjuvat  prajparatam. 
Dicitur  autera  haic  facere  pro  sua  bona  volun- 
tatc,  quia  non  ex  raerito  hominis,  scd  ex  sua 
bona  voluntate  et  libcraJitatc  utramquc  gra- 
tiam  praeparantcm  ct  adjuvantcra  pra?bet, 
ct  praiscrtim  ostenditur  haec  gratuita  Dei 
voluntas,  quando  voluntatem  hominis  prffi- 
parat  per  vocationem  congruam  et  cffica- 
cem  ,  et  consequentcr  adjutoriura  otiert , 
quo  ipsam  determinet  ad  bonum,  non  sine  ip- 
sa,  ac  proindc  potius  condcterminet  ipsam 
quam  prajdcterminet. 

Decimum  testimoaium. — Decimum  testimo- 
niura  sit  ex  ad  Romanos  4,  ubi  expeudens 
Paulus  promissioncm  Dei  factam  Abrahae, 
Genes.  17  ;  Patrem  multarum  gentium  consti- 
tui  te,  ait  non  esse  promissionera  illam  factara 


478  DE  VERA  IMELLIGENTIA  AIIXILII 

per  legcra,  sed  per  justitiam  fidei;  et  subjun- 

git  :  Idco  ut  ex  fide,  et  secuiidum  gratiam  firma 

sit  promissio,  id  est  (ut  D.  Thomas  exponit), 

ut  promissio  Dei  sit  firma^  non  quidem  per 

operaiiones  homirmm ,  quce  possunt  deficcre , 

sed  secundum  gratiam ,  qucp  irifallihilis  esf. 

Qaod  prius  dixcrat  Augustinus.  de  Prsedesli- 

natione  Sanctorum,  cap.  10,  his  verbis  :  Ideo 

ex  fide,  ut  secundum  gratiam  firrj,a  sit  promis- 

sio  omni  semini,  non  de  nostrce  zoluntatis  po- 

testate,  sed  de  sua  pradestinatione  promisit. 

Promisit  enim  quod  ipse  facturus  erat,  noii 

quod  homines.  Quia  et  si  faciunt  homhies  iona 

quK  pertinent  ad  colendum  Deim,  ipse  facit  ut 

illi  faciant  quoi  prcecipit,  non  illi  faciunt  ttt 

ipse  faciat  quod  proonisit.  Unde  inferius  ait 

Paulus  quod  Abraham  credidit,  dans  gioriara 

Dco,  et  sciens  quia  quse  proraisit  potens  est 

et  facere.  Ponderatque  Augustinus  supra  non 

dixisse   Paulum  :   Potens  est  prcedicere  aut 

prcescire,  nara  ct  ahena  facta  potuit  proedicere 

ac  praescire,  sed  ait  :  Potens  est  et  facere,  et 

per  hoc  facta  non  ahena,  sed  sua  proraisit.  Et 

epistola  lOS  in  eamdem  sententiam  ait :  Quod 

promiltit  Deus,  non  facit  nisi  Deus,  habet  enim 

aliquid  rationis  et  veritatis  ut  homo  promittat, 

et  Deus  faciat;  ut  autem  honio  se  facere  dicat 

quod  promisit  Deus,  superbce  impietatis  est, 

TCfrolus  sensus.  Ex  quibus   testimoniis  tale 

vidoitur  conficerc  arguraentura  :  Deus  pro- 

misit  Abrahffi  futurura  esse  patrera  raultarura 

gentium,  non  secundum  carnis  originera,  sed 

secundum  fidei  iraitationem ;  ergo  promissio- 

nem  hanc  Deus  ipse  implet,  et  non  homo; 

ergo  id  facit  per  auxiUum  efficax,  inflectendo 

voluntales  horainura  ut  credant,  et  ita  fiant 

fihi  Abrahse. 

Respondemus  ex  testiraonio  Pauli,  cum  ex- 
positione  D.  Thorafe  ac  toto  discursu  Augus- 
tini,  solum  concludi  fidera,  sicut  et  caetera, 
esse  opus  Dei  et  donura  gratia}  suse ;  hsec  enim 
et  non  alia  esl  conclusio  Augustini  in  illo  ca- 
pit.  iO  de  Praidestinatione  Sanctorum.  Quis 
autem  neget  aut  fidem  esse  opus  Dei,  cum  id 
discrtis  verbis  asserat  Christus,  Joan.  6,  di- 
cens  :  Hoc  est  opus  Dci,  ut  credatis  in  ipsum  ? 
vel  quis  dubitavit  fidem  esse  donum  Dei,  cum 
dicat  Paulus  :  VoUs  donatum  est  pro  Christo, 
non  solum  ut  in  eum  credatis  ?  At  vero  nostri 
impugnatores  ulterius  progrediuntur,  et  ex  il- 
lo  testimonio  colligunt,  quodDeus,  ut  promis- 
sionem  suam  adimpleat,  non  expectat  volun- 
tatem  hominura,  sed  ipsemet  adiraplet  quod 
promisit^  dum  per  auxilium  efficiens  seu  phy- 
sicum  gratiee  suee  firmiter  facit  filios  Abrahae. 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

Neque  voluntatibus  eorum  comraittit,  sed  in 
eis  ipse  agit  quod  proraisit.  Verurataraen  haec 
et  similia  ncc  a  Sanctis  Patribus  cxponentibus 
locum  illum  afFeruntur,  nec  habent  necessa- 
riam  connexionem  cum  loco  Pauh ,  nisi  in 
sano  sensu  quem  habere  possunt,  rejecto  alio, 
quem  prse  se  ferunt,  et  fortasse  principaliter 
intcntus  est.  Itaque  si  in  univeisum  intelliga- 
lur  Deura  non  expectare  voluntatem  hominis 
ut  impleat  quod  promisit,  adraittendus  non 
est.  Nam  Deus  promisit  hominibus  Filium 
suum  factum  ex  muliere,  et  nihilominus  ex- 
pectavit  voluntatem  ihius  mulieris  ut  promis- 
sum  suum  impleret.  Si  autera  inteUigatur  non 
ita  expectare  voluntatem  horainura  quinillam 
praiveniat  et  prseparet,  vel  ita  dirigat  et  gu- 
bernet  ut  suam  proniissionem  infallibiliter 
adimpleat,  sic  non  est  illatio  contra  nos,  qui 
hanc  Dei  prseviam  motionem  et  gubernatio- 
nem  raaxime  esse  necessariam  dicimus  ad 
opus  fidei  et  alia  supernaturalia. 

Quod  autem  ibi  admiscctur  de  auxilio  Y>hy- 
sico  et  efficicnte    firmiter,  si  sub  his  verbis 
occulte  includatur  auxiliura  prsedeterminans 
physice,  non  est  necessaria  ihatio,  qnia,  ut 
Deus  impleat  quod  pioraisit,  non  indiget  tali 
prsedeterKihiationc,  cum  modo  suaviori  et  sa- 
pientiori   possit  verbum  suura  iraplere   pcr 
gratiara,  quoe  infallibihs  sit,  ut  locutus  est  D. 
Thomas  in  citatis  verbis,  id  est,  per  vocatio- 
nem  congruara,  qiioe  infallibiliter  eftecturaha- 
bet.  Imo  suara  proniissionera  illo  modo  iiri- 
tam  reddeiet;  itaenim  pi'omisit  Deus  Abrahre 
constituere  illum  patrem  mullarura  gentium, 
ut  tamen  et  voluutarie  essent  spiritualiter  ge- 
nerandai,  quam  liberara  generationera  prue- 
determinatio  illa  impediret.  Si  vero  per  auxi- 
lium  physicum  solum  inteUigatur  realis  et  ve- 
ra  cfficicnlia  auxilii  graliffi  ad  opus  fidei,  il- 
latio  non  est  contra  nos,  ut  sa'pe  est  dictum, 
quidquid  sit  de  illius  necessilale  ex  vi  hujus 
testimonii,  de  quo  statira  pauca  dicara.  Deni- 
que  quod  subjungitur,  Deum  non  comraittere 
voluntatibus  hominum,  sed  in  eis  ipsum  agcre 
quod  promisit,  si.  intelligatur  non  ita  comrait- 
tere  ut  sohs  iUis  tale  opus  relinquat,  verissiraum 
est,  non  taraen  contra  nos,  ut  sa'pe  est  dictum. 
Si  vero  sit  scnsus  non  committcre,id  estnon 
vcre  efficere  tale  ppus  per  voluntatem  homi- 
num  libere  cooperantiura  ac  sese  cura  diviua 
gratia  iiberc  determinautium,  sic  nec  conse- 
quens  sequitur,  nec  ulla  ratione  admittendum 
est.  Et  idco  cautius  locutus  est  Augustinus  in 
locis  citatis,  dicens,  quia,  et  si  faciunt  horai- 
nes  bona  quse  pertinent  ad  colendura  Deum, 


CAP.  XXXI.  EXPENDUNTUR  SACR^E  SCRIPTUR.-E  TESTIMONIA,  ETC.  4."9 

ipse  facit  ui  illi  faciant ;  quomodo  autem  ipse  Undecimum    testimonmm.   —  Undccimum 

lioc  faciat,  jam  saepc  a  nobis  declaratum  est.  testimonium  sit  illud  Isai.  46:  Consilium  meum 

Non  omittam  tamen  advertere  quod,  licet  stabil.  et  omnis  toluntas  mea  fiet.  Cui  conjun- 

in  universum  verum  sit  Deum  non  promitterc  gi  possunt  omnia  qure  sunt  de  efficacitate  di- 

nisi  quae  ipse  est  facturus  aliquando,  et  quam-  vinse  voluntatis,  ut  cst  illud  Estlier  13:  Do- 

vis  etiam  dc  illa  peculiari  promissione,  prop-  mine  Rex  omnipotens,  in  ditione  tua  cuncta 

ter  exccllentiam  ejus,  verissimum  sit  iraplen-  sunt  posita,  et  non  est  qui  possit  resistere  vo- 

dam  fuisse  per  gratiam,  nihilominus  etiam  est  luntati  tuoe.  Ex  quibus  testimoniis  tale  confi- 

ccrtum  Deum  non  semper  promittere  ea  qua?  citur  argumcntum  :  Decrctum  divinse  volun- 

solus  ipse  facturus  est,  aut  proxime  et  imme-  tatis  scmpcr.  antecedit  deliberationem  volun- 

diate  per  seipsum  sffipissimc  enim  promittit  tatis  humana",  quia  illud  est  fftcrnum,  hoc 


quaj  pcr  hominis  opcrationem  vcl  cooperatio- 
nem  et  consensum  mandanda  sunt  executioni, 
sicut  supra  dictum  est  de  illa  promissione  : 
Ecce  virgo  concipiet ;  sffipe  enim  promittit  fi- 
lium,  vel  posteritatem  generandam  per  ho- 
raines  voluntarie  operantes  ;  inio  iuterdum 
promittit  aliqua  bona  quae  non  sunt  facienda, 
nisi  intervenientibus  multorum  hominum  pec- 
catis,  ut  promisit  redcmptionem  per  Christi 
mortem,  et  Judteorum  populo  promisit  tcr- 
ram  promissionis  post  completam  iniquitatem 
Amorrhoeorum.  Unde  constat  semper  quidcm 
promissionem  Deiessefirmam  et  infallibilcm, 
ex  sua  divina  providentia  atque  spcciali,  et 
non  ex  solis  voluntatibus  hominum  sibi  rclic- 
tis,  aut  secundum  se  spcctatis;  nihilominus 
non  seraper  soriiri  illum  infallibilem  effectum 
ex  gratia,  sed  quando  bonum  quod  promis- 
sum  est  illara  requirit.  Alioqui  interdum  po- 
test  sufficere  specialis  providentia  circa  ordi- 
nem  naturaUum  causarum,  ut  si  promittat 
pluviam,  aut  abundantiam  fructura,  aut  pro- 
lem  generandara.  Aliquando  etiam  potest 
quoad  aliquid  sufficere  speciaUs  permissio 
earura  actionum,  per  quas  vel  fit  quod  pro- 
missum  est,  vel  fit  saltem  aliquid  prscvium 
ac  necessarium  ut  impleatur  promissio,  sicut 
per  venditioncm  Joseph  impleta  est  promis- 
sio  principatus  ejus.  Ex  quibus  evidentissime 
constat  nec  promissiones  Dei  impleri  sine  vo- 
luntatibus  hominura,  neque  propterea  incer- 
tas,  aut  rainus  certas  rcddi  tales  proraissiones, 
ncque  ad  earura  ccrtitudincm  nccessarium  es- 
se  ut  Dcus  prKdetcrminct  voluntates  homi- 
nura,  cum  in  actibus  saltcm  malis  ccrtissimura 
sit  id  non  habcre  locum,  scd  aliud  genus  pro- 
vidcntiai  cum  altitudinc  divinse  praescientiae 
suificcre;  in  promissionibus  autera  gratiae 
simpliciter  tribui  Dco  eilcctum  promissum, 
non  quia  voluntas  eiiam  hominis  non  coopcrc- 
turlibere  ctsine  prajdeterminationp,  sed  quia 
Deus  est  principale  opcrans,  homincm  prajpa- 
rans  et  mirabiliter  gubernans,  ut  infallibiliter 
operetur  quod  ipse  proraisit. 


temporalc;  illud  est  causse  prima?,  a  qua  pen- 
det  et  determinatijr  omnis  elfectus  causae  se- 
cunda^ ;  sed  decretura  illud  Dei  cst  efficacissi- 
mum,  ncc  illi  valct  resisi^re  huraaua  volun- 
tas ;  crgo  scmpcr  prsedcterminat  humanara 
voluntaiera,  vel  per  scipsara  proptcr  natura- 
lem  subordinationem  et  subjectionera  huma- 
nai  voluntatis  ad  divinam,  vel  per  moiionem, 
aut  qualitatcm  aliquam,  quam  per  suam  om- 
nipotentiara  potest  voluntati  huraana;  impri- 
mere,  ut  suum  decretum  infallibiliter  exe- 
quatur. 

Respondeiur  quatuor  cathofica  dogmata  in 
illis  testiraoniis  contineri,  de  quibus  nulla 
essepotcst  inier  Catholicos  controvcrsia.  Pri- 
mum,  consilium  divinum  semper  stare,  id 
cst,  nec  deficcrc  nec  frusirari  posse,  quia 
semper  est  prudcns  ct  rectum  et  in  scien- 
tia  ccria  et  infallibili  fundafum.  Secun- 
dum  esi,  voluntatem  divinam  efficaccra 
et  absoluiam  seraper  irapleri,  quod  cst  fun- 
daiura  in  iertio  ,  in  raanu  scihcet  oranipo- 
tentiee  divinai  omnia  esse  constituta.  Quia 
enim  illi  subcst,  cumvoluerit,  possc,  et  quia 
nihil  absolute  vult  nisi  prudeutissirao  consi- 
lio,  habcnsque  in  thesauris  scientire  et  poten- 
tiaj  suffi  raedia  quibus  possit  infallibilitcr 
exequi  quidquid  absoluie  vult,  ideo  omnis 
ialis  volunlas  ejus  infallibiliicr  fit.  Quartura 
dogma  est  neminera  posse  resistcre  voluntati 
divinaj^  quod  sequiiur  ex  duobus  prseceden- 
iibus  ;  nam  si  posset  quis  resisiere  voluntaii 
Dei,  posset  efficere  ut  voluntas  Dei  non  im- 
pleretur.  Est  autcm  expendcnda  vis  illius 
vcrlji,  resistere,  nam  cx  vi  sua  facit  sensum 
composiium,  scilicet,  stanie  decreio  divinse 
voluniaiis,  iia  posse  illi  obsisti,  ut  oppositura 
cjus,  quod  dccretura  cst,  evcniat,  siraulque 
cum  iali  dccreto  in  re  ipsa  ponaiur.  Ha?c  igi- 
iur  cst  rcsisicnlia,  quK,  respcctu  divinos  vo- 
luntatis,  absoluie  dari  non  potest,  quia  re- 
pugnat  omnipotentiai  et  sapientiae  cjus. 

Cum  his  vero  quatuor  principiis  certisque 
dogmatibus,  et  pra^sertim  cum  dicta  impo- 


480  DE  VERA  INTELLiCENTI.V  AIJXILU 

tentia  resistendi  divinoe  voluntati,  stat  ul  pos- 
sit  aliquis  non  efficere  id  quod  a  Deo  dccie- 
tum  est  fieri,  quia  ipsemet  Deus  decrevit  ut 
illud  fiat  retenta  potestate  non  faciendi,  quia 
decrevit  ut  ille  faciat  retenta  libera  facultate 
operandi,  quge  omnino  esse  non  potest  sine 
potestate  non  faciendi ,  et  nihilominus  lia?c 
potestas  non  est  potestas  resistendi,  quia  non 
est  potestas  conjungendi  simul  ipsum  non 
facere  cum  decreto  Dei  de  ipso  facere ,  sed 
tantum  est  potestas  non  faciendi  siraplicitcr 
et  divisim ,  quoe  tamen  non  redigetur  iu  ac- 
tum  non  faciendi,  supposito  illo  decreto,  non 
per  ablationcm  potestatis  non  faciendi,  sed 
per  infallibilem  directioncm,  ut  illa  potestas 
non  redigatur  in  actum  non  faciendi  seu  no- 
litionis,  sed  in  actum  faciendi  seu  volitionis. 
Quamvis  ergo  de  fide  sit  libcrnm  arbitrium 
non  posse  resistere  volunfali  Dei,  nihilomi- 
nus  in  omni  sententia  Catliohca  fatendum  est 
decretum  Dei  non  auferrc  a  libero  arbilrio 
potestatem  non  operandi  aut  volendi  id  quod 
Deus  decrevit. 

Igitur  testimonia  adducta  contra  omnes 
opiuiones  adduci  possunt,  et  ab  omnibus  qui 
decrcta  diviua  prsedefmieutia  actus  liberos 
non  negaverint  solvenda  sunt.  Ahqui  cnim 
propter  vim  illorura  testimoniorum  negant 
posse  Deum  praidefmire  absolute  et  efficaci- 
ter  actus  voluntatis  humana^  in  particulari, 
et  cum  omnibus  circumstautiis  ejus,  salva  h- 
ijcrtate,  quod  nobis  nullo  modo  probari  po- 
test,  ut  ahbi  ostendimus.  Ahi  vcro  putant 
tale  decretum  Dei  auferre  ab  humana  vohiu- 
tale  potestatem  ahter  faciendi ,  aut  volendi, 
vel  nolendi,  quam  decretum  a  Deo  est,  quia 
hoc  putant  necessarium  ut  non  possit  rcsis- 
tere  voluntati  divinse.  Sed  non  possunt  isti 
explicare  quomodo  tahs  voluntas  maneat  li- 
bera  ad  operandum,  si  ad  unum  pra^deter- 
minatur,  et  privatur  potestate  aliter  operan- 
di.  Unde  (quod  majus  est  inconveniens)  ipsa 
voluntas  divina  sibi  ipsi  repugnaret,  volendo 
voluntatem  humauam  libere  operari  sine  U- 
bertate,  id  cst,  sine  potestate  aliter  volendi. 
Nos  ergo  dicimus  decretum  Dei  nou  auferre 
a  voluntate  nostra  potestatem  simpliciter  ali- 
ler  operandi  aut  volendi,  et  consequenter  nec 
prrodeterminare  illam  ad  unum,  sed  illam  ita 
dirigere  ut  infalhbihter  faciat  quod  ipse  de- 
crevit,  et  hoc  satis  esse  ut  consihum  Dei  stet, 
et  omnis  ejus  voluntas  fiat ,  et  ut  in  volun- 
tate  humana  non  sit  potestas  resistendi  divi- 
nae,  quia  nunquam  valet  ad  efFectura  perdu- 
cerc    opposilura    ejus   quod  Deus    decrevit, 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
quod  totura  provenit  ex  divina  omnipoteutia, 
cum  infinita  sapientia  conjuncta,  ut  explica- 
tum  est. 

Duodeciraum  testimoniura  sit  illud  Joan- 
nis  6  :  Nemo  potest  tenire  ad  me,  nisi  Pater 
ineus  traxerit  eum,  cui  consonat  illud  Canti- 
corum  i  :  Tralie  wepost  te  in  odoremunguen- 
torum  tuorum.  Nara  verbura  trahendi  eviden- 
ter  indicat  antecedentera  actionem  et  motio- 
nera  Dei ;  illara  vero  actioncm  esse  necessa- 
riara  priora  Christi  verba  testantur;  esse  au- 
tera  ita  eflicacGra  ut  semper  consequatur  ef- 
fectum,  plane  confitelur  sponsa  in  posterio- 
ribus  verbis,  ipsumqiie  trahendi  verbum  pcr 
se  indicat.  Hoc  autem  totura  negotium  cx 
sola  niisericordia  Dei  pendere  constat  ex  ver- 
bis  Dei,  Jerem.  31  dicentis:  In  charitate  per- 
petua  dilexi  te,  ideo  attraxi  te  miserans. 

Respondetur  duas  fidei  veritates  his  testi- 
moniis  prascipue  confirmari,  terliam  autera 
quamdam  Catholicam  sententiam  valde  pro- 
babilitcr  inferri ;  male  taraen  inde  deduci 
quartum  dogma  de  preedeterminatione  physi- 
ca,  sed  ad  suraraura  colligi  posse  aliud  pro- 
babihus  dogma  de  vocatione  congrua.  Prima 
ergo  verit  sfidei  est,  adsupernaturalia  opera 
necessariam  esse  praeviam  Dei  motionem, 
quam  Deus  ex  misericordia  sua  praistat  ; 
quam  veritatera  omnes  fatemur,  et  ideo  in  ea 
iraraorari  non  est  necesse.  Secunda  verifas 
fidei,  est  lianc  prreviara  Dei  raotionera  non 
polura  essc  necessnriam  ad  operandum,  sed 
eliara  ut  veUe  possimus,  ita  ut  non  det  tantura 
auxilium  agendi,  sed  etiam  potcstatem  volen- 
di.  Christus  cnira  non  solura  dixit  :  Nemo  te- 
nit,  scd  etiam  :  Ntmo  potest  tenire.  Unde  fit 
valde  probal)iIe,  per  verbum  traxerit,  non 
solum  significari  auxilium  efficax  prffiveniens, 
sed  etiai!i  auxiliura  sufficiens.  Nam  constat 
eum  qui  habet  auxilium  sufficiens  prffivenicns 
posse  venire,  etiamsi  non  veniat.  Si  ergo  po- 
test  venire,  jam  trahitur,  quia,  juxta  Christi 
sententiara,  nemo  potest  venire  nisi  trahatur. 
Et  juxta  hanc  cxpositionem,  nihil  aliud  illo 
tcstimonio  probatur  nisi  necessitas  pra^ve- 
uientis  gratiai  sufficientis,  de  qua  Christus 
etiam  dixit  Joann.  14  :  Sine  me  nihil  potestis 
facere ;  et  Paul.,  2  Corinth.  3 :  Non  quod  simus 
sufficientcs  cogitare  aliquid  ex  nohis,  quasi  cx 
nohis,  sed  sufficientia  nostra  ex  Deo  est ;  et  1 
Corinth.  <2  :  Nemo  potcst  dicere  Donmms  Je- 
sus,  nisi  in  Spiritu  Sancto  ;  ct  similia,  qu» 
probant  quidem  necessitatem  giatiae  pra?ve- 
nientis  et  inchoantis  in  nobis  bonum  ad  vitara 
aeternara  conferens,  ut  Augusliuus  docet,  h- 


CAP.  XXXI.  EXPENDUNTUR  SACR 
bro  secundo  contra  duas  cpistolas  Pclagiano- 
rum,  cap.  8 ;  non  tamen  probant  nccessitatcm 
gratiae  efficacis,  id  est,  actu  infallibiliter  effi- 
cientis,  ut  bomo  possit  operari,  alias  nulla 
daretur  gratia  vere  sufficiens,  et  dans  posse 
absque  operatione. 

Nibilominus  tamen  probabiUter  ex  illis  tes- 
timoniis  colligitur  dari  auxilium  efficax  prce- 
veniens,  quo  Deus  iufaUibiiitcr  trabit  quem 
ex  sua  misericordia  discernit  ut  veniat,  id 
enim  verba  sponste  et  Jeremiai  indicant,  et 
aUa  testimonia  confirmant,  quoe  statira  tracta- 
bimus.  Quod  autem  efficacitas  iUius  auxilii 
vel  praemotionis  consistat  in  virtute  prfcde- 
tcrmiuandi  voluntatem  ad  unura,  id  neque  ex 
verbo  traliendi,  neque  ex  aUqua  aUa  proprie- 
tate  taUura  verborum  coUigi  potest.  Nam  ver- 
bum  trabcndi,  quantum  ad  praeviam  tractio- 
nem  pertinet,  sufficientissime  expUcalur  ab 
Augustino,  tractatu  vigesimo  sexto  in  Joan- 
ncm,  per  tractioneni  moralem  et  internam, 
quae.  fit  per  divinam  illuminationem  et  inspi- 
rationem,  quas  aUis  locis  nominc  vocationis 
comprebendit,  quae  tunc  efficax  dicitur,  quan- 
do  congrua  et  accommodata  tribuitur,  ut 
queestione  secunda  ad  SimpUcianum,  et  Ubro 
de  Dono  pcrscverantia!  et  de  Prsedeslinatione 
Sanctorum,  capite  decimo  quarto,  aUisque 
locis,    Augustinus  significavit. 

Sed  objiciunt  aliqui,  quia,  sicut  Deus  dici- 
tur  nos  trabere  ratione  auxilii  prcevcnientis, 
quo  nos  vocat ,  eadem  ratione  nos  diccmur 
trabere  Deum  ad  cooperandum  nobiscum, 
ratione  inUuxus  nostri  liberi  arbitrii  in  ac- 
tum  consentiendi,  nam  in  illo  nos  incipimus 
jam  a  Dco  sufficienter  attracti,  et  Deus  quasi 
nos  sequitur,  quia  nisi  nobis  incboantibus  ac- 
tum  ipse  non  cooperatur. 

Aliqui  ex  nostris  auctoribus  non  reputant  in- 
conveniens  totura  boc  concedere ;  ipsi  nos  tra- 
didimus  per  primara  Dei  gratiam  trabi  Deura 
ad  oliam  gratiam  nobis  faciendam,  sicut  per 
primam  graliam  meremur  secundam,  et  Scri- 
ptura  Sacra  videtur  aliquando  hunc  loqucndi 
modum  insinuare,  ut  cum  sponsus  dicit :  Vul- 
ncrasli  cor  meum,  soror  mea  sponsa,  et  averte 
oculos  tuos  a  me,  quia  ipsi  me  atolare  fecerunt. 
Et  Cbristus  ait  :  Si  quis  diligit  me,  sermonem 
meum  servaiit,  et  Pater  meus  diliget  eum,  et 
ad  eicm  teniemus,  ctc,  tracti  scilicet  ab  ejus 
obedientia.  Sic  denique  peccator  per  contri- 
tionem  videtur  trabere  Deum,  ut  in  ipso  pcr 
gratiam  inbabitet.  Sed  Ucet  hoc  utrumque  lo- 
cum  habeat  comparando  posteriorem  effec- 
tum  gratiai  ad  praeccdcnteni  actum  bominis, 

X. 


.-E  SCRIPTUR/E  TESTIWOMA,  ETC.  481 

non  ex  solo  arbitrio,  scd  ex  divino  gratise  ad- 
jutorio  principaliter  procedentcm,  de  quo  et 
rationes  et  testimonia  dicta  procedunt,  tamen 
de  solo  influxu  liberi  arbitrii  per  se  spectati 
et  comparati  ad  auxilium  grati»  seu  influxum 
adjuvantis ,  id  dici  non  potest ;  tum  quia  in 
illo  influxu  prsecise  spectato  nullum  est  me- 
ritum ;  tum  etiam  quia  meus  influxus  nullo 
modo  cst  causa  divini  influxus  cooperantis, 
nec  cst  ratio  ejus,  sed  est  pura  condilio  con- 
comitans.  Negatur  ergo  seqiicla,  quia  Dcus 
pcr  gratiara  pnevenientem  antecedit  revera 
causando  et  cooperando  in  nobis,  atque  ita 
trahendo  nos ;  nos  autem  influendo  per  libe- 
rum  arbitriura  non  antecediraus,  nec  causa- 
mus  uUo  modo  influxum  Dei,  sed  omnino  si- 
mul  cum  iUo  opcraraur. 

Decimum  tertium  testimoniuni.  —  Decimum 
tertium  testimonium  est,  et  eamdem  vim  ba- 
bet  locutio  illa,  qua  Deus  dicitur  aperire  cor- 
da,  sicut  de  Lydia  Purpuraria  dicitur,  Acto- 
rura  decimo  sexto,  Deus  aperuisse  cor  ejus, 
intendere  bis  quge  dicebantur  a  Paulo. 

Respondeo  hoc  testiraonium  eodem  modo 
quo  prsecedens  interpretandum  esse ,  nam 
hoc  etiara  dicitur  ratione  gratiae  praivenien- 
tis  et  vocationis,  sicut  illud  :  Faciam  ut  facia- 
tis ;  Dabo  voMs  cor  carneum.  Unde  si  cfTectus 
iUius  apertionis  tantum  sit  .ictus  aliquis  im- 
peifectus  et  indelibcratus,  potest  soli  Deo  tri- 
bui ;  si  vero  sit  actus  liber,  tribuitur  illi  ut  in- 
cipienti  et  principalilcr  operanti,  nou  exclu- 
ditur  taraen  cooperatio  libcri  arbitrii.  Et  utro- 
que  modo  potest  intelligi  locus  iUe  Actorum, 
decimo  sexto  ;  nam  ibi  non  dicitur  aperuisse 
Deus  cor  Lydiai  ut  crederet,  sed  ut  intcnde- 
ret  prajdicationi.  Illud  autcm  intendere,  po- 
test  significare  solam  intcriorem  atteutio- 
nem  quara  Deus  singulari  motione  praebebat, 
quod  poterat  facere,  etiam  sua  sola  vi,  appli- 
cando  intellectum  majori  conatu  et  perspica- 
citate,  quam  per  suam  voluntatem  posset,  ct 
ita  poterat  fieri  per  solam  gratiam  excitan- 
tem  ultra  hominis  consensum.  Potest  etiam 
verbura  intendere  significare  voluntariam  ap- 
plicalionem  vebementem  et  liberam  ad  au- 
diendam  praedicationem  Evangelii,  et  hffic 
etiam  fuit  ex  inspiratione  divina,  per  quam 
coepit  cxcitari  affectus;  tamen  quando  perve- 
nit  ad  voluntarium  conscnsura  ctiam  circa 
audilionem  et  attcntionera,  iUe  non  est  sinc 
cooperatione  voIuntatis_,  tribuitur  tamen  Deo 
potiori  ratione. 

Decimum  quartum  testimonium  sit  illud 
Rouian.  nono  :   Kon   est  zoleniis,  ncque  cur- 

31 


48-2  I>5i  VEP.A  INTELLIGENTIA  AUX!i 

rentls,  sed  Del  miserentls.  Ex  quo  solet  Au- 
gustinus  concluJcre  non  esse  liominis  volcn- 
tis  aut  cuiTcntis,  sed  solius  Dei  miserentis, 
quia  si  csset  etiam  liominis  currentis  ct  vo- 
lentis,  non  debuisset  Paulus  absolute  negarc, 
totumque  Deo  tribuere ;  nam  alias  etiam 
possemus  nos  Deo  id  negare,  et  totum  homi- 
ni  tribuere,  dicendo  :  Non  est  Dei  miserentis, 
sed  hominis  volentis  et  currentis ;  eodemque 
modo  subintelligendo :  Non  est  soHus  Dei  mi- 
serentis,  sed  etiam  hominis  volcntis.  Quod 
tamen  absurdum  esse  reputat  Augustinus, 
et  revera  est ,  et  tamen  sequi  videtur  ex 
nostra  sententia,  qnia  dicimus  nostrum  velle 
et  consentire  revera  esse  nostrai  determina- 
tionis,  propriiquc  influxus,  licet  non  solins, 
sed  cum  Dei  adjutorio.  Non  ergo  hoc  admit- 
tenduni  est,  sed  totum  cst  tribuendum  Deo, 
juxta  ilhitl  1  Corinth.  duodecimo :  0/nnia  ope- 
ratur  unus  atque  ideni  spiritus,  dividens  singu- 
lis  prout  riclt. 

ilcspondetur    non   esse   dubiura   quin   lo- 
quendo  de  sanctificatione  hominis  adulti,  illa 
sit  aliquo   modo   hominis  volcntis,  et   quod 
cursus  per  viam  salutis  sit  ctiam  hominis  cur- 
rentis,    alioqui  talis  cursus  et  conversio  non 
fiercnt  libere.  Quo  sensu  Grcgorius  Nazianze- 
nus  illa  verba  interpretatus  et  quasi  modera- 
tus  est,  dicens :  Non  est  solius  hominis  volen- 
tis.  Potuisset  etiam  adjungere  :  Non  est  primo 
ac   prffcipue  hominis  volcntis  aut  currcntis, 
sed  Dei  miserentis ;  et  sic  eflugeret  Augustini 
objectionem  ;    nain  hac  ratione  non  potest  e 
contrario  dici  :   Non  est   Dei  miserentis,  sed 
hominis  volentis,   quia  insinuatur  homincm 
esse  primariam  causam  salutis  sua?,  licet  non 
solum,  quod  ctiam  falsum  est.  Mque  ita  vide- 
tur  illum  locum  expcdire  D.  Anselmus,  trac- 
tatu  de  Goncordia,  c.  3.  Aha  vero  expositio, 
quam  Augustinus   pra^ferre  videtur,    estque 
satis  consentanea  intentioni  Pauli,  estutver- 
ba  illa  intelligantur  secundum  ordinem  divinffi 
electionis  et  prsedestinationis  ;  quia,  ut  Augus- 
tinusdixit,  lib.  83  QucEstionum,  quai^slione  68, 
licet  quis  possit  sibi  attribuere  (aliquo  scili- 
cct  modo)  quod  veniat  vocatus,  non  tamen 
potest  sibi  tribuerc  quod  vocatus  sit;  quia 
hoc  solius  Dei  est.  Igitur  multo  minus  potest 
homo  sibi  tribuere  quod  sit  vocatus  vocatio- 
ne  alta,  secreta  et  congrua,  quia,  si  vocatio 
non  est  in  hominis  potcstate,  profccto  discre- 
tio  vocationis,  et  quod  hoec  potius  quam  illa 
ipsi  detnr,  multo  minus  erit  in  hominis  potcs- 
tatc.  Sic  igitur  non  est  volentis,  neque  curren- 
tis,  sed  Dei  misercntis,  quod  ad  volendum  et 


II  ErbiCACIS,  EJUSQUE  CONCOIlDIA. 

currendum  homini  fuerit  talis  gratia  pra^pa- 
rata,  quce  illum  et  velle  et  currere  faciat. 

Nec  solum  ralione  vocationis  congrute  ad 
volendum,  sed  etiam  subsequentis  gratife  ap- 
tafi  ad  perficiendum  quod  voluerimus,  verum 
est  quod  Paulus  ait  :  A^^on  est  rolentis,  neque 
currentis,  sed  Dei  miserentis ,  sicut  a  Sapicnte 
diclum  est,  Provcrb.  16  :  Hominis  est  ani- 
mam  prirparare,  et  Domini  giihernare  linguam; 
Et  iterum  :  Cor  Jiominis  dispo7iit  viam  suam, 
sed  a  Don.ino  gressus  ejus  diriguntur.  Certnm 
est  enim  non  ita  dici  hominem  proeparare  ani- 
mam  aut  cor  disponere,  ut  hoc  solus  faciat 
sine  Deiadjutorio,  sed  solum  quia  liberchsec 
facit.  Quod  ergo  subditur,  Deum  gubernare 
linguam  vel  dirigere  gressus,  intelligitur  tri- 
bui  soli  Deo,  qui  per  aliquam  gratiam,  subsc- 
quentem  quidem,  respectu  prioris  vocalionis 
et  prseparationis  hominis  (prasvenientem  vero 
respectu  ipsius  operis  et  perfectionis  ejus), 
solus  dirigitgrcssus  hominis,  vel  confortando 
amplius  voluntatcm,  ut  in  proposito  coepto 
pcrseveret  et  progrediatur,  vel  ipsam  poten- 
tiam  etiamexecutivam,  linguam,  verbi  gratia, 
dirigendo  et  gubernando,  ne  ab  intento  pro- 
posito  discrepet  aut  impcdiatur.  Et  quamvis 
fieri  possit  ut  per  propriam  voluntatcm  et 
gratiam  homo  mereatur  hanc  consequentera, 
sffipe  vero  necessarium  est  ut  Deus  sua  liber- 
tate  aliquid  addat,  pra^sertim  ad  salutem  cura 
perscverantia  retinendam,  et  ratione  illius 
gratia?,  quffi  a  Deo  ctiam  accommodata  pras- 
paratur,  verissime  dicitur :  Non  est  volentis, 
neque  currentls,  sed  Dei  miserentis. 

Decimicm  quintmn  testimonium.  —  Quo 
sensu  etiam  dictum  est  ab  Jeremia,  capite 
decinio  :  >Scio,  Domine,  quia  non  est  in  homitie 
tia  ejus,  nec  viri  estut  amhulet  et  dirigat  gres- 
sus  suos.  Quce  verba  etiam  hseretici  urgent 
contra  liberum  arbitrium,  et  fautores  physi- 
ciB  determinationis  ea  in  suum  favorem  arri- 
piunt;  sed  oportct  ut  vel  hffireticos  vincere 
sinant,  vcl  nostras  responsiones  admittant. 
Duobus  ergo  modis  vcrba  illa  Patres  intcr- 
prelati  sunt,  utnotavitD.  Thomas,  quoestione 
sexta  de  Malo,  ad  1  :  primo,  dc  via  hominis 
quoad  progressum  et  excculionem  ejus  in 
ipsamet  exteriori  actione,  ut  in  vcrbis  Sa- 
pientis  paulo  ante  dicebamus.  Nam  ego  cum 
divina  ope  dispono  et  proeparo  quae  locutu- 
rus  vel  Iiic  scripturus  sum,  et  tamen  nisi 
ipsammet  linguam  vel  manum  Deus  dirigat 
et  gubernet,  uon  potero  sine  aliquo  crrore 
aut  lapsu  docere  vel  sci-ibere.  Simili  modo 
dux  strenuus  priBparat  se  et  exercitum  suum 


CAV.  XXXI.  EXPENbUMUR  SACR.t:  SCR1PTLT..E  TESTIMONIA,  ETC  4S3 

ad  hellum ;  tamen  nisi  in  ipso  actuali  conflir-    quinto.  Respondeo  breviter  eumdcm  scnsum 
tu  Deus  dirigat  et  adjuvet,  actum  est  dc  vic-    esse  hujns  loci  et  prfficedentis.  Duobus  eniui 
toria.  llaque,  juxta   lianr  expositiouem,  scn-    modis   intclligi  potest  discrctio  inter  justum 
sus  illoram  vcrborum  cst :  Non  cst  iu  potes-     et  injustum  :  uno  modo  iucxccutione,  aliomo- 
tatc  liorainis  excqui  quod  mcnte  dclibcrat,  et     do  in  intcnlionc,  scu  uno  modo  proximc  et 
sic  nihil   contra  nos   contincnt.  Estque   hic    formaliter,  aho  niodo  remote  seu  inradice.Et 
scnsus  valdeconsentancus  tcxtui,  et  ad  com-     utroquemodo  vcrum  esthominem  non  se  di- 
mcndaudam  necessitatcm  gialire  subscqucn-     scerncrc,a]jso]ute  et  simplicitcrloqucndo,  scd 
tis  utiiissimus.  0'da  non  solumgratia;  Dci  cst     divina  gralia  disccrui,  divcrso  tamcn  modo  ; 
inspirare  bonum  propositum,   sed  etiam  of-    nam  loqucudo  doproxima  etformaliina-quali- 
fcrre  opportunitatcm  excquendi  illud,  et  ita     tate  intcrjustum  et  injustum,  prout  in  re  ipsa 
gubernare   liominem  ut  perficiat  quod  pro-    fit,  ilia  quidcm,  cx  parte  ejus  qni  jus-tificatur, 
posuit  juxta  iiiud  :   Deus  est  qni  dat  velle  et    principatitcr  fit  cx  gratia,  sed  non  omninoseu 
perficere.   Sicquc  dixit  Hicronymus,  diaiog.     non  ab  il]a  sola,  scd  coopcrante  ctiam  hijcro 
3  coutra  Pclagian  . :  I)i  Domini  potestate  est     arbitrio.  Quodsccundumfidemnegarinonpo- 
ut  id  quod  cupimus,    qicodque  lahorare  adnitl-    test,  quia  haec  discretio  formahter  per  lioc  in- 
mur,  iUius  ope  et  auxilio  adimplere  valeamus.     clioatur,  quod   unus  est  poenitens,  ahus  im- 
Alio  scnsu  intciliguntur   illa   verba,    etiam     poeniteus  (de  adultis  enim  loqirimur),  unus 
quoad  ipsum  intcriorem  consensum  seu  pro-     consentit  gralioe  vocanti,  aiter  non  consentil ; 
positum  nostra;  voluntatis,  ct  sic  dicitur  non     ccrtum  est  autein  discretionem  hanc  in  utro- 
esse  in  liominis  potcstate  via  ejus,  quia  non     que   dependisse   a  tibero   arbitrio,    scd   ali- 
est  in   ihius  potestate  haljcre  vocationem  ct     ter  ct  aiitcr;  nam  in  eo  qui  non  convertitur, 
excitalionem,    scd  diviui    hoc  est  muueris;     causa  est  soium  ]i])erum  arbitrium  ;  in  altcro 
qucm  sensum  Wn  Hicronymus  amplexus  cst.     vero  qui  conscntit,  causa  est  gralia,  sed  non 
Suut  tamen  duonotanda:  unum  est,  quod  sola     sine  iibero  arbitrio.    Unde   quia  ipse  bonus 
prima  excitatio  non  sil  in  hominis  potestate,     usus  iiberi  ari^itrii  principaiiter  est  a  gratia, 
quia  si  bene  utatur  prioriiKis,  posteriores  ac-    ideo  Deo  principaiiter  tribuitur,  et  ita  est  do- 
cipiet;  aliud  est,  quod,  iicet  piseparatio  cogi-     num  Dci,  ncc  habet  homo  unde  in  sc  glo- 
tationis  vel  vocationis  congrure    ex  soia  Dei     rietur,   sed  in  Deo.  At  vero  loquendo  de  hac 
miscricordia  sit,  nihilominus  ex  cuipa  homi-     discrctione  in  radice,  est  a   sota  gratia  et  a 
nis  esse  quod  vocalio  iliius   congrua  non  sit.     sota  misericordia   Dci.   A  sola  quidcra    gra- 
Et  utrumque  significat  Augustinus,  libro  sc-     tia,   quia  csl  a  gratia  excitanti   efljcaci,  non 
cundo   de  Peccatorum   meritis,  capite  deci-     quidem  per  physicam   pra-dcterminationcm, 
mo  scptimo.  cwm  (\\\\i:  Gratla  De%est,qua;     scdpcr  vocationemcongruam.  A  miscricordia 
adjuvat  bonam  volmtatem,  quaut  non  juxoi-     autem  Dei  ,  quia  est  ab  ctectione   a^teina , 
tur  in  ipsisitidemcausaest,  nonin  Deo ;  quod    vel  ad  gloriam,  si  sit  justificatio  finalis  vcl 
ex  ]ioc  loco  ipso   Jcremiae  coiligitur,  quia  in     usque  ad  fuiem  perseveratura,  vel  ad  gratiam 
eo  statim  subjicit:  Verumtamcn  corripe  me  in    temporalem,  si  usque  ad  finem  conservanda 
judido.  Igiturjuxta  Augustinum,  ticet  nousit     non  sit.  Quid  autcm  liorum  iutendcret  Pau- 
in  liomine  via  ejus  quantum  ad  excitationem,     lus,  vel  an  utrumque  simui,  vel  etiam  voiue- 
cst  quantum  ad  determinationem  et  coope-    rit  docere  discretionem  hanc  esse  hominibus 
ratioucm  ;  et  ita  quando  Deus  actu  non  juvat     incognitam,  et  ideo  neminem  debere  esse  ita 
ct  dirigit  viam  ejus,  ab  iiominis  libertate  cui-    temcrarium,  ut  se  ab  a]io,  tanquam  justum 
pa  provenit,  ct  ideo  ncccssc  est  ut  oret :  Cor-     ab   iujusto  discernat,  quia  hoc  negotium  ad 
ripe  me,  Domine,  in  judicio.  Dcum  pertinet ;  vet  quidquid  aiiud  sub  vcr- 

Dccimum  sextuin  testimonium  sumitur  ex  bis  illis  possit  pie  inte]]igi,  non  cst  nostri 
illo  1  Corinth.  4  :  Quis  enim  te  discernit?  muncris  nunc  exponere  ;  ccrtum  vero  est, 
Quid  habcs  qitod  non  accepisti  ?  Ubi  Pau-  quocumque  sano  modo  inteiligatur,  non  phy- 
lus  vu]t  discrclioucm  intcr  juslum  et  in-  sicam  pra>dctcrminationcm,  sed  divinain  gra- 
justum  non  esse  ab  homine,  sed  a  solo  Deo.  tiam  liberaliter  collatam  vel  electioncm  ibi 
Et  ita  Augustinus ,    qucestione   secunda    ad     accominodari. 

Simpliciauum,  ex  hoc  loco  probat  discretio-  Decimum  septimum  sumitur  ex  verbis 
ncm  banc  non  esse  ex  opcribus,  sed  ex  gratia  Pauli  Rom.  0  :  Cujus  tU:'t  miseretur,  et  quem 
ct  sola  Dci  misericordia.  Idcm  latius  de  Prai-  vuU  indurat.  Qnai  vcrba  significant  totum 
destinatione  Sanctorum  ,    capite    quarto   ct    esse  in  voluntate  Dei  nostram  dctcrminan- 


48i  DE  VEHA  LNTELLIGENTIA  AUXILII 

te.  Sed  nullus  Patrum  ita  interpretatur.  Seii- 
sus  ergo  quoad  priorem  partem  est  idem  qui 
aliorum  verborum  :  Non  est  xolentis,  neqite 
ctc7-rentis,  sed  Dei  miserentis.  Quoad  posterio- 
rem  partem,  impie  plane  exponeretur  de  in- 
duratione  per  positivam  actionem  Dei  prte- 
determinantis  omnino  voluntateni  humanam 
ad  pravam  aclionem  privative  ;  ergo  nomine 
obdurationis  intelligit  Paulus  negationem  il- 
lius  misericordiae  ,  quam  Deus  confert  cui 
vult,  id  est  illius  vocationis,  cum  qua  cor  es- 
set  emolliendum  et  sananduin,uttractatlatius 
Augustinus,  dicta  quffistion.  2  ad  Simplicia- 
num,  et  ssepe  alias^  estque  res  satis  vulga- 
ris. 

Decimum  octavum  testimonium. — Decimum 
octavum  sumitur  ex  illo  Joannis  15  :  Siciit 
palmes  nonpotest  ferre  fructum,  nisi  manserit 
in  vite,  ita  nec  vos  nisi  in  memanseritis ;  jun- 
cto  illo  Rom.  1 1 :  A^^on  ttc  radicem  i^ortas,  sed 
radix  te.  Ex  quo  volunt  colligere,  sicut  tota 
virtus  palmitis  est  ex  vite,  nec  potest  aliter 
vel  alium  fructum  ferre,  quam  juxta  virtutem 
ministratam  ei  vite  et  ex  radice,  ita  homo 
nec  aliquid  boni  operatur,  nisi  prout  ex  divi- 
na  gratia  illud  recipit,  a  qua  perinde  deter- 
minatar  ad  modum  et  qualitatem  fructus;  sed 
hoc  ultiraum  sine  ulla  ratione  vel  consecu- 
tione  adjungitur.  Nam  exempla  et  metapho- 
rae  assumuntur  ad  explicanda  ea  in  quibus  est 
similitudo,  non  ad  omnes  proprietates  unius 
rei  alteri  attribuendas.  Itaque  in  priori  testi- 
monio  imprimis  docet  Christus  ipsum  esse  vi- 
tem,  nos  palmites ,  quia  tota  supernaturalis 
virtus  ab  illo  in  nos  manat,  et  nisi  illi  simus 
per  fidem  et  charitatem  conjuncti,  nihil  boni 
operari  possumus  quod  fructuosum  sit  ad  vi- 
tam  ajternam.  Hincautem  solum  iuferri  potest 
quod  Tridentinum  Concilium,  sessione  sexta, 
capite  decimo  quinto,  intulit,  Christum  Do- 
minum,  tanquam  vitem  veram,  in  ipsos  jus- 
tificatos  tanquam  in  vivos  palmites  jugiter 
virtutem  inlluere  ,  quoe  virtus  eorum  bona 
opera  semper  antecedit  et  comitatur,  et  sub- 
sequitur.  Quod  autem  per  hanc  gratiam  vo- 
luntas  hominis  justi  ita  determinetur,  ut  fruc- 
tum  necessario  ferat,  et  non  libere,  sicut  illud 
fert  materialis  palmes,  id  nec  Conciliura  intu- 
iit,  nec  in  metaphora  innuitur ;  quin  potius 
oppositum  ex  ipsamet  metaphora  coUigi  po- 
test  si  cum  debita  proportione  et  intelligen- 
tia  sumatur.  Nam  palmes,  ul  ferat  fructum, 
aliquid  cooperari  debet,  sugendo  ahmentum 
ex  vite,  et  inde  ad  productionem  fructus  ela- 
borando.  Sic  ergo,  hcet  justusnisi  in  Christo 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

et  per  Christum  fructificare  non  possit,  coo- 
perari  tamen  in  Chiisto  debet,  ut  fructificet. 
Uniuscujusque  autem  operatio  debct  esse  ac- 
comraodata  et  operanti,  etfructui  quem  ferre 
debet.  Et  ideo,  sicut  materialis  palraes  ope- 
rari  debet,  prout  a  sua  natura  specifica  deter- 
minatur,  ita  moralis  palmes  prout  sua  volun- 
tate  adjuta  per  influxus  vitis  determinalur. 
Sicut  etiara  Paulus  dixit  :  Neque  qui  plantat 
est  aliquid ,  neque  qui  rigat ,  sed  qui  incre- 
mentum  dat,  Deus,  1  ad  Corinlhios  tertio  ;  et 
taraen  non  propterea  putandura  est  spirituale 
augraentura  naturaliter  fieri ,  aut  sine  nostra 
determinatione  libera,  sed  cum  proportione 
debita  suraenda  est  metaphora.  Atque  idem 
dici  posset  de  alio  testimonio  :  Non  tu  radi- 
cem  portas,  si  per  radicem  Christum  intclli- 
gamus,  ut  intelligi  potest,  quanquara  ad  lit- 
teram  posset  ille  locus  alitcr  intehigi. 

Decimum  nonum  testimonium.  —  Decimum 
nonura  sumitur  ex  illo  Joannis  quinto  :  Qui 
ex  Deo  est,  xerba  Dei  audit,  propterea  vos  non 
auditis,  quiaex  Deo  non  estis.  Audire  enimibi 
significat  cura  fructu  et  consensione  audire, 
ut  ex  verbis  et  intentione  Christi  constat.  Hoc 
autera  tribuit  Christus  soli  Deo,  nam  dicit,  es- 
se  cx  Deo,  ita  esse  adKquatam  causara  hujus 
ellcctus,  ul  contrariura,  scilicet  non  audire, 
utique  obedienter,  ex  contraria  causa  nasca- 
tur,  quia,  scilicet,  non  estis  ex  Deo.  Hoc  au- 
teni  esse  ex  Deo,  nihil  aliud  esse  potest  nisi 
esse  a  Deo  electos  et  efiicaciter  determinatos. 
Respondetur  neque  expositionera  esse  ad  rem, 
neque  illationem  bonam.  Nam  imprimis  vo- 
luntarie  exponitur  :  Qui  ex  Deo  est,  id  est , 
qui  est  a  Deo  pra^destinatus ;  alias  falsa  esset 
causalis  quam  Christus  subjungit ;  haberet 
enim  hunc  sensum  :  Vos  non  creditis^  quia 
non  estis  prsedeslinati  ;  quod  esset  Deo  attri- 
buere  hominum  infidelitatem ;  quod  raulto 
evidentius  sequitur,  si  cum  prBedeslinatione 
conjungatur  praedeterminatio,  ut  isti  volunt ; 
nain  si  prKdeterminatio  Dei  est  necessaria  ad 
credendum,  vel  se  disponendum  ad  fidem, 
et  ideo  vere  dicuntur  Judaii  non  credidis- 
se,  quia  non  fuerunt  proedeslinati,  plane  non 
possunt  ob  eain  causam  reprehendi,  cum  de- 
terrainari  non  fuerit  in  eormn  potestate.  Igi- 
tur  esse  ex  Deo,  proprienon  est  nisi  obterape- 
rare  Deo,  partes  ejus  sequi,  habere  denique 
voluntatem  placendi  illi ;  qui  enim  hanc  ha- 
bet,  verbum  cjus  audit  cum  fructu  et  assen- 
sione  ;  unde  quinon  sic  audit,  exDeonon  est, 
sed  ex  diabolo,  cui  obtemperat  ejusque  duca- 
tum  sequitur,   ut  ibideiu  dicitur.  Ex  qua  col- 


CAP.  XXXI.  EXPENDUNTUR  SACR 
lationc,  inter  cos  qui  sunt  cx  diabolo  vcl  cx 
Dco,  intcUigi  etiam  potest  non  esse  hic  ser- 
moncm  de  rcprobatioue  aut  prfcdcstinationc, 
multoquc  minus  dc  prosdctcrminationc  pby- 
sica.  Nam  cssc  cxdiabolo  non  cst  esse  rcpro- 
bos  ;  nam  multi  sunt  reprobi,  qui  multo  tem- 
pore  non  sunt  ex  diabolo  ;  cssc  ergo  ex  dia- 
bolo  est  esse  illi  subjectos  vel  amicos  per 
peccatum  ;  ergo,  et  e  contrario,  esse  ex  Deo 
nou  cst  esse  prGedestinatos^  nam  multi  sunt 
praedestinati,  qui  aliquo  tcmpore  non  sunt  cx 
Deo,  sed  ex  diabolo,  ct  vocem  ejus  audiunt. 
Similiter,  esse  ex  diabolonon  est  prsedctermi- 
nari  a  diabolo  ut  illum  sequantur,  ut  per  se 
constat  ;   ergo  nec  csse  ex  Dco. 

Sed  esto  esse  ex  Deo,  vel  non  esse,  sit  esse 
vel  non  esse  prsedcstinatum;  illam  enim  ex- 
positionem  non   possumus  negare   esse  Au- 
gustini,   tractatu   quadragcsimo  sccuudo   in 
Joannem,  quem  secutus  cst  Grcgorius,  bo- 
milia  dccima  octava  in  Evangelio  ;  ideoque 
etiam  illa   supposita  necesse  est    huic  testi- 
monio  satisfacere.    Quod  ergo  ad  prsedesti- 
natos  pertinet,  facile  admittimus,  cum  cxDeo 
sint,  verba  Dci  audire,  quia  cx  vi  electionis 
divinge  itamoventur  utaudiant,  non  quia  prae- 
dcterminentur,  sed  quia  congrue  vocentur. 
Quod  vero  spectat  ad  reprobos,  necessario 
dicendum  est  signum  illud,  propterea,  non 
diccre  causam  rei,   sed   meram  illationem ; 
non   enim  quia  bomo  non  est   electus,  vel 
prsedestinatus,  ideo  non  credit,  imo  nec  ideo 
vocatio  ejus  incongrua  est,  sed,  quia  suo  ar- 
bitrio   resistil,  idco  non  credit,  et  inde  vo- 
catio  ejus  cassa  fit  et  inopportuna;  tamen  in- 
falhbile  est  ut  qui  non  est  praedestinatus  ma- 
jorem  vocatidnem  non  habeat,  utique  ad  id 
ad  quod  prffidestinatus  non  est,  ac  proinde  * 
ut  non  credat,  si  ad  fidem  non  est  clectus. 
Hoc  autem  non  est  infallibile,  quia  ex  parte 
hominis  sit  necessaria  prseelectio  ad  operan- 
dum,  scd  quia  Deus  ita  suam  electioncm  at- 
temperavit,  maxime  in  ordine  ad  gloriam  et 
impoenitcntiam   fmalem ,    de   qua   potissimc 
loquitur  Augustinus.  Non  enim  dubitabat  Au- 
gustinus  quin  inter  illos,  qui  tunc  audiebant 
Christum,  quando  illa  vcrba  protuht,  muUi 
essent  praedestinati,  qui   tunc  erant  duri   ct 
incrcduh,  ct  alii  reprobi,  qui  fortassc  credc- 
bant  et  postea  rctrocesserunt;  scd  loquitur  de 
praedcstinatis  ctr  cprobis  rcspectivc,  id  cst 
ad  tale  donum  vel  secundum  tale   tcmpus ; 
aut  si  loquitur  de  elcctis  simplicitcr,  intchi- 
git  etiam  de  auditione  perscveranti,  seu  quae 
cum  finah  persevei-antia  tandem  conjungen- 


.E  SCRIPTUR.^  TESTIMOMA,  ETC.  485 

da  est.  Et  ita  licet  expositio  difficile  accom- 
modctur  textui,nihil  tamcn  falsum  neccontra 
nnstram  sentcntiam  continct. 

VigesimKm  testimoniim.  —  Vigcsimum  tcs- 
timonium  sumi  potcst  ex  illo  Ecclesiast.  no- 
no  :  Sunt  justi  atque  sajnentes,  et  opera  eo- 
rum  in  manu  Dei.  Nam  haec  verba  etiam  af- 
fcrunt  dicti  auctores  ,  et  facilo  intcrprctan- 
tur  dici   opera  justorum  esse  in  manu  Dci, 
quia  ab  illo  praedetcrminantur;,  quibus  vide- 
tur  favere  paraphrasis  Chaldaica  addens  :  Et 
ab  eo  decretum  est  omne  quod  erit  in  diehns 
eorum.  Sed  certc  iUa  phrasis  valde  gencralis 
est,  et  in  Scriptura  solum   significare   solct 
idem  ac  esse  sub  Dei  poteslate,  providentia  ac 
dependentia.  Unde  Glossa  interlinealis  addi- 
dit :  Ab  ipso  disponitur.  Eo  vel  maxime  quod 
ipse  Sapiens  non  solum  loquitur  de  operibus 
quae  justi  fariunt,  sed  etiam  de  his  quae  pa- 
tiuntur,  ut  Hieronymus  interpretatur,  dicens 
quod,  licet  sint  justi,  mala  multa  patiuntur, 
et  ignorant  an  ex  amore  etprobationc,  an  ex 
odio,  seu  vindicta  ac  supplicio  patiantur.  So- 
lum  ergo  inde  probatur  nihil  accidere  justis, 
nisi  ex  spcciali  Dei  providentia,  etiamsi  ipsi 
ignorent  ex  quo  genere  providentiae,  amoris 
scilicet  vel  odii,  proveniat.  Quod  autem  Chal- 
daicus  addidit  de   decreto  Dei,  non  oportet 
intelligi  tantum  de  decreto  efiicaci  ante  om- 
nem  praescientiam,  scd  in  genere  de  decreto 
aliquo  divino,  sive  praedefinitivo  ,    sive  per- 
missivO;  antecedente   vel  consequente.   Est- 
que  neccssarium  ita  exponi,  nam  statim  sub- 
dit :   Decretim  est  omne  quod  erit  in  dieius 
eorim,  etiam  amor  quo  dilexit  eos  aliqiiis,   et 
etiam  oditm  quo  persecutus  eos  fuerit  ;  quo- 
rum  alterum  ad  praedestinationcm  pertinere 
potcst,  alterum  solum  ad  permissionem,  nec 
Dco    physice    prajdetcrminanti    attribui  po- 
test. 

Dcnique  ut  finem  huic  parti  imponamus, 
ad  suam  opinionem  confirmandam  accersunt 
dicti  auctores  omnia  Scripturae  loca  in  quibus 
vel  efticacitas  divinae  potentiae  supra  volun- 
tatcm  humanam,  vel  singularis  cjus  provi- 
dcntia,  qua  interdum  res  humanas,  etiam  po- 
liticas  et  morales,  externasque  gubernat,  vel 
nccessitas  divina^  gratiae  ad  inchoandum , 
proscqucndum  ac  perficicndum  opera  supcr- 
naturalia,  vel  gratuita  Dci  electio,  pra-dcsti- 
natio,  aut  praedefinitio  singulariter  commen- 
datur.  Quffi  omnia  sinc  pi^aedeterrainatione 
physica  cffici  a  Deo  posse  ostensum  est ; 
imo  ita  eftici  debcre  necessarium  est,  si  li- 
bertas  arbitrii  cum  illis  conservanda  est.  Un- 


486  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

de  si  aliquando  Dei  omnipotentia  ad  hoc  ex- 
tenditnr,  ut  illo  modo  physice  prcemoveat  ac 
prcedeterminet  voluntatem  liominis,  quod  fa- 
cere  etiam  posse  fatemiir,  eo  ipso  illi  neces- 
sitatem  infert,  ita  ut  actus  inde  proveniens, 
Hcet  volunturius  sit,  non  sit  hber  nec  proprie 
hiumanus,  ac  proinde  ad  eflfectns  morales  me- 
riti  vel  demeriti  non  serviat.  Quapropter  non 
polest  tahs  motio  gratia^  attribui,  quia  ha?c 
non  exchidit  rationem  raeriti  aut  effcctum, 
cum  potius  ad  hoc  detur  ut  homo  per  iUam 
vel  humano  modo  disponi,  vel  ahquo  etiam 
modo  mereri  possit.  Eaderaque  ratione  non 
potest  concursus  Dei  generahs  cura  voluntate 
in  tah  motione  consistere ,.  cuni  hic  concur- 
sus  nec  hbertatem,  nec  meritura  vel  derae- 
ritum  exchidat. 

AffeTwntur  Scfipturce  testimonia  qurrsot^n- 
tiam  de  rocatione  congma  conftrmant.  —  Duo- 
hus  modis  potest  hsec  sententia  suaderi  :  pri- 
mo,  impugnando  ex  Scriptura  physicam  prre- 
delerminationem,  et  inde  a  sufficienti  par- 
tium  enumeratione  inferendo  necessitatem 
vocationis  cougruae,  Secundo,  directe  osten- 
dendo  ex  Scriptura  congruam  vocationem. 
Neufrum  autem  horum  invenitur  in  Scriptu- 
ris,  propriis  et  formalil^us  verbis  expressum, 
quia  isti  termini  praedeterminationis  physi- 
cje  aut  voeationis  congruae  in  Scriptura  non 
reperiuntur,  sed  ab  Scholasticis  ad  rem  ex- 
phcandam,  'Jjuam  unusquisque  in  Scriptura 
contineri  pulat,  inventi  simt.  Ilhid  tamen  olji- 
ter  circa  has  voces  adnotabo,  nomen  pra'dc- 
terminationis  non  solum  in  Scriptura,  verum 
nequc  in  Patribus  habere  uilum  fundamen- 
tum ;  nomen  autem  vocationis  congruae  sal- 
tera  lialDere  fundamentum  in  Patribus,  pree- 
serlim  Augustino,  ut  mox  videbimus ;  et  in 
Sacra  Scriptura  etiara  esse  insinuatum ,  nam 
vocationis  nomen  frequens  est  in  illa.  Auxi- 
hum  eliam  opportunum  Paulus,  ad  Hebr.  4, 
commendat,  quod  eamdem  vim  .hal)et  quam 
congruum  auxilium.  Ad  tria  ergo  vel  quatuor 
capita  possunt  testimonia  reduci.  Unum  est 
generale  de  libeiiate  huraanee  voluntatis  ;  ct 
duo  specialia  :  unum  dircctum,  de  potestate 
bene  operandi  cum  gratia,  eique  resistendi  ; 
ahud  quasi  indirectum,  de  origine  mali  seu 
pcccati.  Oiiibus  addi  potest  argumentum  ab 
auctoritate  negativa,  quod  in  liac  causa  non 
parvum  momentum  habet. 

Primitm  caput  tcstimonioruon.  —  Lihertas 
hiimana;  volmtatis.  —  Primo  igilui'  ac  pra3- 
cipue  probanda  est  liaic  scntentia  illis  testi- 
raoniis  Scriptura.',  quibus  libertas  arbitrii  do- 


EFFiCACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
cetur,  et  in  hoc  ponitur  ut  in  manu  hominis, 
id  est,  in  ejus  potestate  sit,  ad  unam  vel  aife- 
ram  partem  se  inlku'tcre.  Si  enim  homo  prius 
a  solo  Deo  determinatur,  et  deinde  ipse  opr:- 
ratur  ad  quod  jam  determinatus  est,  neque 
aliud  vel  aliter  operari  potest,  plane  non  sc 
inflectit,  nec  in  ejus  potestate  est  ad  hoc  vel 
illud  manus  exlenderc,  sed  ad  hoc  tantum 
ad  quod  determinatus  est.  Hoc  ergo  modo 
magnam  vim  habent  illa  verha  Ecclesia.st., 
cap.  decimo  qulnto  :  Deus  db  initio  const,tu't 
homincm,  ctrcUqut  cum  in  ma^m  consilii  sui. 
Adjecit  viandata  et  prwccpta  sua;  si  volueris 
mandata  scrvare,  conserxaJmnt  te.  Apposult 
tili  aquam  et  ignem,  ad  quod  tolueris  ^Jorrige 
onanum  tuam.  Ante  Jionnnem  vita  et  mors,  ho- 
num  et  mahim,  quod  placuerit  dabitur  illi. 
Nec  dicet  Cafholicus  ha^c  dicta  esse  de  ho- 
mine  ante  lapsum,  nam  certum  est  de  fide 
hanc  libertatem  non  fuisse  amissara  propter 
hoc  peccatum,  imo  ita  esse  horaini  connatu- 
ralcm,  ut  non  possit  per  pcccatum  prorsus 
auferri,  licet  valeat  infirmari.  Quomodo  ergo 
verum  est  hominem  rehnqui  in  manu  consi- 
lii,  si,  postquam  consuluit,  etiarasi  consiliura 
a  gratia  perfectum  sif ,  non  habet  in  potestate 
sui8  voluntatis  determinari  ad  sequendum 
vel  refuiandum  consilium,  sed  debet  ab  alio 
prius  determinari ,  et  deinde  dcterminatio- 
nem  necessario  sequi  sine  potestate  resisten- 
di.  Item  verl)um,;j07-W^(?,  quid  aliud  quam  de- 
terminationem  indicat  ?  Cum  vero  additur,  ad 
quod  zolueris,  clare  demonstratur  ipsammct 
dfterminationem  essc  inditferentcm ,  ct  ab 
ipsomet  volente  ab  intrinseco  deferminari. 

Dcnique  particula,  si  volueris,  demonstrat 
plane  negotium  hoc  determinandi  se  ad  hoc 
vel  illud,  a  voluntate  ita  intrinsece  peuderc, 
ut  a  nemine  sine  illius  inditferente  coopera- 
tione^  id  est,  quae  sit  sub  dominio  ac  potesfa- 
fe  ejus  ,  fieri  possit.  Quapropter  omnia  loca 
Scriptura^,  in  quibus  proniittitur,veI  postulatur 
abbomine  sub  simili  couditione,  eamdemvc- 
ritatem  confirmant.  Hujusmodi  est  iUud:  Qui 
tulttenirepost  me,  ct  illud  :  ]S<on  hahens  neces- 
sita'cm  sed potestatcm  hahcns  sure  toluntatis. 
Et  innumera  sunt  similia  loca  in  Scripturis , 
quee  demonstrant  hominem  lapsum  retinere 
eamdem  facultatera  inclinaudi  suam  volunta- 
tem  ad  hanc  vel  iliam  partem,  eaque  uti  cum 
vult.  Quod  autem  ha^c  facuUas  ejusquc  usus 
extendatur  ctiam  ad  snpernaturalcs  aclus  , 
ccTtissimum  est,  tum  quiaSapiens  loquifur  de 
prirao  bomine,  qui  cum  lali  facullate  condi- 
tus  esf ;  tum  quia  loquitur  generaliter  ct  in- 


CAP.  XXXr.  i:XI'EXDUNTUH  ?ACI\.€  SCRIPTUR.E  TESTn!OXI.\,  ETC.  487 

differcntcr ;  tum  maximc  ex  vcrhis  illis  :  S'i  vocati  non  veuiunt  aut  rcsistunt  ;  nam,   ut 

Tolucris  mandata  servare,    consertalmnt  tc  ,  supra  ostensum  cst,   in  auxiliis  gratiae  quro 

quod  de  colicctione  praiccplorum  onuiium  ,  ctfcctum  non  conscquuntur,  talis  suilicienlia 

ctiam  supcrnaturalium,  ncccsse  cst  inleliigi ;  salvari  non  potest,  posita  neccssitatc  pneviae 

nam  onmium  oLservatio  ad  saJutcm  nccessa-  determinationis  ,   quaj    in  potestate  liominis 

ria  est,  nam  qui  in  uno  offendit,  factus  est  non  sit,  scd  ex  mera  Dei  voluntatc  ac  decreio 

omnium  reus.   Otiod  cliam  illa  vcrba  confir-  pcndcat.  Talia  sunt  loca  scqucntia  :  FffO  sum 

mant  :  Ante  hominem  vita  ct  mors,  nam  vita  ad  ostiiim  et  pulso,  si  qu'>s   miJd  apcruerit , 

animaB  in  gratia  consistit.  intralo  ad  illum,  Apocalypsis  tertio  :    Vocavi, 

QwociYCtwcvhnmiWwd  :  Iteliqiiit  euminma-  et  renuistis,  Proverbiorum  duodecimo  :  IIo- 

nu  consilii  sui ,  sicut  non  excludit  divinarn  die  si  tocem  ejus  audieritis,  nolite  oldurare 

providentiam,  ncc  concursum  Dei  circa  actus  cordavestra,  Psalm.  nonagcsimo  quarto.  In- 

naturales  voluntatis,  ita  non  excludit  auxiJia  terrogo  enim  an  hfcc  vocatio  vel  pulsatio  Dci 

gratite  ad  supcrnaturales  actus,  ut  cerlum  dc  habcatimmcdiatumordincmadresponsionem 

fide  est.  Nam  in  illis  verbis  omnibus  suppo-  et  consensionem  hberi  arbitrii,  ita  ut  non  sit 

nitur  in  homine  potestas  ad  omne  id   quod  necessaria  alia  prffimotio  mcdia,  cjuai  a  solo 

iu  consilio,  voluntate  ac  electione  cjus  rchc-  ctiam  Dco  fieri  dcbcat,  vel  sohim  liabeat  or- 

tum  cst.  Hajc  autem  facultas  maxime  prove-  dinem  mediatum  et  remotum,   quia  necesse 

nitagratia  ;  ergo  supponitur  homo  nonsolum  est  ut  intcrcedat  motio  solius  Dei  pra^detcr- 

cum  naturae  virilxxs,  scd  ctiam  cum  viribus  minans  voluntatcm.  Si   dicatur  primum ,  ut 

gratia?,  quantum  necesse  est  ut  possit  bonum  plane  indicant  pra^dictffi  locutiones  ,   hoc   cst 

pietatis  eligere,  et  omnia  maudata  implere;  quod  intendimus,  quia  ex  vi  talis  vocationis 

ergo  ex  vi  ilhus  verbi,  reliquit,  excluditur  ta-  voluntas  non  est  determinata  ad  consensum ; 

lis  praideterminatio,  etiam  ab  operibus  gra-  quin  potius  sa?pe  resistit  ut  verba  ipsa  prce 

tiafi.  Quid  enim  aliud  potest  virtute  illius  ver-  se  ferunt,  etilla  Matth.  vigcsimo  tertio  :   Quo- 

bi  excludi  aut  ncgari  de  Deo^  respectu  actio-  ties  volui  congregare  filios  tuos,  et  noluisti  ? 

nis  quam  circa  voluntatem  humanam  habct  Si  vero  dicatur  sccundum,  immcrito   postu- 

pcr  suam   providentiam,  etiam  supcrnatura-  latur  ab  homine  sic  pulsato  ut  rcspondcat , 

lem,  et  gratiffi  ?  Dicetur  solura  cxcludi  deter-  quia,   nisi  ipse  Deus  sibimet  aperiat  solus  , 

minationem  illam  naturalem  ad  unum,  quam  et  prius  et  indcpendenter  a  lilicro  arbitrio 

ab  intrinseco  habent  agentia  non  libera,  non  quoad  praideterminationem  iilam,  non  potest 

tamen  supervenientem   deterrainationem  ab  Iiomo  pulsanti  Deo  respondcre.  Quid  etiam 

ipso  Deo.  At  profecto  ha?c  non  est  minor  ne-  mirum  est  quod  noluerit  aut  rcnuerit,  si  de- 

cessitas,  et   quodammodo  snpit  violentiam,  terminatus  non  fuit  ad  volendum,  vel  ( quod 

quia,  etiamsi  ab  extrinseco  sit  illata  illa  de-  gravius  est )  si  determinatus  fuit  ad  nolen- 

tcrminatio,  tamcn  sine  usu  libertatis  recipi-  dum,   ut  isti  etiam  aflirmant  ? 

tur,  atque  adeo  postquara  fit,  tara  necessa-  Ncque   horum   testimoniorura    evidentiam 

rio  recipitur,  ac  si  ab  intrinseco   haberetur,  fugiunt,   duphccm  vocationem  in  lioc  sensu 

et  aliunde  repugnat  innatai  indifferentia:!,  ac  distinguentes,  quarum  alia  iucludit  divinam 

dominio  voluntatis  in  suura  actum,  et  violen-  pra^determinationem,  aliam  non  includit,  ct 

ta  satis  est.   Multo   vcro  major  vis    infertur  illas   Dei    querimonias    intchigi    volunt    de 

pra'dictis  Scriptura^  loculionilnis,  dum  asse-  vocatis   hoc  posteriori  modo,  non   de  priori 

ritur  Dcus  hanc  vira  inferre  voluntati.   Quo-  niodo    vocatis,   nani  iUi   non  renuunt,    ne- 

modo  enim  eam  relinquit  in  manu  consiUi,  que    rcsistunt  ;    iUas    vcro    promissioncs    : 

iit  ad  quod  voluerit  porrigat   raanum,  si  in  Si  quis  aperuerit,   intralo  ad    illum,  intel- 

singulis  actibus  suis  a  solo  Deo  pra^detcrmi-  ligi  de  priori  modo  elficaciter  vocatis.  Hoc 

natur,  et  sic  pra^determinata  nihU  aliud  vcUe  cnira    satisfaccre   nuUo  modo   potest;    nam 

polest,  pra^tcr  id  ad  quod  se  invenit  deter-  imprimis  detcrrainatio   illa    qua;  nec  divina 

minatam,  plane  non  video.  illuminatio  cst,  nec  inspiratio,   non  potest  ad 

Sectmdum  genus  testimoniorum.  —  Sccun-  vocationera  pertinere  ;  quia  vocatio  interna, 

do,  probalur  Iutc  veritas  illis  teslimoniis,  in  dc  qua  pra?cipue  loquimur,  tota  consistit  in 

quibus  doccmur  Dcum  ila  vdcarepeicalnres,  his   divinis  inspirationibus    et   iUuminalioni- 

eisque  ut  consentiant  tam  suiliciens  auxilium  hus,  quibus  et  ignorantia  toUitur  ct  inOrmi- 

offerre,  ut  respondere,  aperire  et  consentire  tas  juvatur,  dum  apparet  quod  iatebat,  aut 

valeant,  et  merito  eorum  culpce  tribuatur  si  suavefitquod  nondelectabat,  uthlDrosccundo 


488  DE  VERA  IXTELLIGEMIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

de  Peccatorum  meritis  et  remissione,  capite  quam  determinatio  ad  resistendum  vocationi 

deciTno  septimo,  Augustinus  dixit,    ct  libro  divina??  E  contrario  vero,  quando  Deus  vocat 

primo  ad  Siraplicianum,  qu<Testione  secunda ,  et  statim  suam  prredeterminationem   adjun- 

et  libro  de  Spiritu  et  littera,  capit.  trigesimo  git,  quomodo  dicere  potcst :  Si  quis  mihi  ape- 

tertio  et  trigesimo  quarto ,  et  libro  de  Prse-  rucHt?  Fieri  enim  non  potest  quin  omnis  sic 

destinatione  Sanctorum  et  de  Dono  perseve-  vocatus  aperiat.  IUe  ergo  modus  dicendi  :  Si 

rantise,  ac  ssepe  alias  declaravit,  et  in  sum-  quls  mihi  aperuerit ,  aperte  significat,  posita 

mam  redigit  Goncilium  Tridentinum,  session.  una  et   eadem  vocatione,  cumomnibus  quffi 

sexta,  capite  quinto,  et  ratione  declarari  po-  ad  illam  pertinent,adbuc  incertum  esse,  exvi 

test,  quia  vocatio  talis  pulsus  vel  clamor  esse  potestatis  et  dominii   liberi  arbitrii,  in  quam 

debet,  qui  ab  homine  vocato  percipi  possit  ;  parteni  inclinandus  sil;  quod  nonbabetlocnm 

ergo  oportet  ut  sit  actus  vitse,  qualis  non  est  si  vocationes  ita  sunt  distinct»,  ut  cum  una, 

illa  pra^determinatio    qure   ab    bomine  non  cui  deest  determinatio,  impossibilis  sit  aper- 

percipitur.  Item  vocatio  talis  est  ut  in  libera  tio  ex  intrinseco  defectu  vocalionis,  et  cum 

potestate  hominis  sit  respondere,  eam  reci-  alia,  includente  determinationem,  impossibi- 

piendo  vel  abjiciendo,  ut  Tridentinum  supra,  lis  sit  repulsa  ex  intrinseca  efficacitate  ejus- 

et  canone   quarto ;  at  determinatio  illa  non  dem  vocationis. 

est  hujusmodi  ,   nam    non   est  in   potestate         Prima  confirmatio. — Atque  ba?c  testimonia 

hominis  illam  abjicere  aut  cassam  reddcre  ;  eorumque  pondus  egregie  confirmantur  illis 

item  vocatio  interior  regulariter  est  elfectiis  testimoniis,  quibus  docemur  nihil  deesse  ex 

exterioris  vocationis,  juxta  illud   :   Quomodo  parte  Dei  quominus  vocati  homines  conver- 

audient  sim pra^dicante?  BQtermumiio  ixiiiem  tantur  et  scrvent  pra?cepta,   si  velint.  Tale 

per  se   non  sequitur   ex  vocatione   externa,  est  illud  ad  Romanos  secundo  :  Ignoras  quod 

sed  pro  solo  Dei  arbitrio  datur,  cui  ipse  vult ;  lenignitas  Dei  ad  pcenitcntiam  ie  adducit?  et 

non  pertinet  ergo    delerminatio  ad  vocatio-  illud  ioann.  immo  :  Bedit  eis  potcstatem  filios 

nem,  sed,  si  illa  datur,  spectat  potius  ad  res-  Deifieri.  Ha^c  enim  potestas  non  est  de  solo 

ponsionem;  namquideterminaturadsequen-  titulo  ;  quae  enim  esset  brec  Dei  benignitas? 

dam  vocationem,  jam  incipit  illi  respondere.  Taiis  ergo  est  ut  uihil  desit  Iiomini  necessa- 

Sed  praeterea,  licet  idadmitteremus,  nullo  rium  ad  opus,  quod  non  sit  in  ejus  potestate. 

modo  per  distinctionem  illam  satisfieret  tes-  Optima  vero   sunt  verba  illa   Isaiae  quinto  : 

timoniis  adductis,  nam  quando  Deus  aliquos  Quid  tdtra  delnd  facere  xinece  mece .,  et  non 

vocat  vocatioue  (ut  sic  dicam)  non  determi-  fcci?  a7i  quod  expectavi  ut  faceret  mas,  fecit 

nante  illorum  voluntatem  seu  non  includente  autem  lahriiscas  ?  \}h\  c\\\Qm\o   duo  genera 

illamprffideterminationem,  non  potest  de  illis  graliarum  concurrere  ad  pia  opera  volunta- 

conqueri,   eo  quod  non  aperiant,  nam  quo-  tis  humana?.  Unum  est  earum  gratiarum  quas 

modo  apcrient  sine  pra3determinante,autquo-  solus  Deus  facit,  aliud  earum  quas  Deus  no- 

modo  habebunt  praedeterminationem  si  illis  biscum  libere  opcrantibus  cooperatur.  In  illis 

non  datur?  Nonenim  possunt  (ut  supra   de-  ergo   verbis  profitetur  Deus  se  fecisse  cum 

monstravi)  ad  illam  se  disponere,  cum  omnis  vinea  sua  quidquid  in  priori  genere  gratia- 

dispositio  vel  potentia,  aut  queecumque  alia  lum  necessarium  erat,  ut  faceret  uvas;  nam 

diligcntia,   qua;  pro  obtinenda  pra^determi-  si  hoc  totum  non  faceret,  quomodo  dicere 

nante  gratia  postulari  possit,  debeat  a  pra-de-  potorat  :  Quid  ultra  dehui  facere.  et  non  feci? 

teiminationeprocedere,  et  ita,  necessario  sis-  Diceretur  enim  illi  :  Aliquid  necessarium  non 

tendum   sitin   aliqua  prima  praedetermina-  fecisti  quod  facere  debuisses,  ut  justam  de 

tione,  quse  nuUo  modo  sit  in  bomiuis  potes-  vinca  tua  querelam  habnisses.  Quare  non  so- 

tate.  Cum  ergo  haec  non  datur,  quomodo  po-  lum    de  externis  beneficiis  et  auxiliis   qua^ 

test  Deus  hominem  accusare  quod  vocationi  Deus  illi  populo  contulit,  scparando  iilura  a 

non  respondeat?  Qiiod  raaxirae  urget,  si  non  gentibus,  et  dando  illi   legem  et  Prophetas, 

solum  Deiis   voluntatem  hominis  vocati  non^  illa  verba  intelligenda   sunt,   sed   etiam  de 

determinat  ad  respondendum  etaperiendum,  omnibus  internis  auxiliis  ex  parte  Dei  neces- 

verum  etiam  determinat  ad  resistendum  ;  quid  sariis,  quia  sine  iilis  vinea  illa  frnctura  facere 

enim  tunc  faciet  miser  bomo,  aut  cur  ei  im-  non  posset,  quem  tamen  Deus  ab  illa  expec- 

putabitur   quod   obduret  cor  suum,   et  non  taljat.  Ridiculura  enira  est  expeciare  fruclura 

potius  soIiDeo,  qui  propria  etpositivaactione  cum  sola  cultura  externa,  siue  intcrna  irri- 

duritiam  immittil?  QuaRcnim  major  durities  gatione  et  operalione,  cum  haec  magis  sit  ne- 


CAP.  XXXI.  EXPENDUNTUR  SACH.f:  SCRIPTUR.E  TESTIMONIA,  ETC,  480 

cessaria.  Conscqucnti  crgo  rationc,  si  dctcr-  mcn  Dcus,  qui  lcgem  illam  dabat,  nccessaria 

minatio  pertinet  ad  illas  gratias  intcrnas  quas  ctiara  gratiae  auxilia  propter  Cliristum  otlc- 

Dcus  solus  facit,  et  neccssaria  cst  ad  fruftum  rcbat,  ct  idco  dicitur  :  Mandatwm  non  supra 

Yocationis,  non  potcst  Deus  diccrc  :  Quidicl-  te  est,  non   quia  non  esset  supra  naturai  vi- 

tra  dehii  facere?  donec  illam  confcrat.  Et  c  res,  vel  quia  sine  gratia  possit  impleri,  cum 

contrario,  _si  absque  illa  vcre  ct  juste   dicit  statim   ibi  proponatur  summum  proeceptum 

Deus  se  fecisse  quidquid  debuit^  ut  vineoe  im-  diligendi  Deum  supcr  omnia ;  sed  quia  non 

putct  quod  uvas  non  fcccrit,  sed  labruscas,  crat  supra  vircs  illius  populi,  sub  tali  provi- 

non  cst  ncccssaria  talis  gratia  ad  fructum  fc-  dcntia  gratiae  constituli.  At  si  intcr  vircs  nc- 

rcndum;  crgo  talis  determinatio  non  pertinct  ccssarias  ad  mandatum   implendum,  est  illa 

ad  gratias,  quas  necesse  est  a  solo  Dco  fieri  detcrminatio,  quam  Deus  solus  facere  potest, 

dcbeant.  Mcritoque  (quod  pondcrandum  est)  et  Iribuit  illam  cui  vult,  ct  cui  vult  ncgat, 

dictum  cst :  Quid  ultra  facere  debui;  ct  non  :  profecto  mandatum  dici  potcst  supra  homi- 

Quidultra  faccrc  potui ;  quia  ut  nobis  impu-  ncm,  quantumvis  gratia  instructum,  si  detcr- 

tetur  ad  culpam  non  responderc  vocationi,  minationem  illam  non  habet^   quia  talis  de- 

non  est  necesse  ut  Deus  faciat  quidquid  po-  terminatio  supra  homincm   cst ,  ct  in  coelo 

test,  neque  ut  aliquid  addat  vocationi  suffi-  est   (  ut  sic   dicam),   nec  habet  modum  aut 

cicnti ,  ctiamsi  pra-videat  eam  in  nobis  non  viam  qua  illuc  asccndat  ad    illam  obtinen- 

sortituram  etfcctum.   Ob  hanc   ergo  causam  dam.  Dcclaratur  cxemplis;  nam  si  Deus  mihi 

non  dixit  Dcus  :  Quid  amplius  facere   potui.  pra-cipiat  prophctarc  aut  miracula  faccre,  et 

Dixit,  guid  debid,  quia,    licct  absolutc  Deus  uon  dct   donum  prophetiae  aut  gratiam  mi- 

nihil  debcatnobis,  tamen,  supposita  promis-  raculorum,  nec  modum  obtincndi  illam,  pro- 

sione ,  suo   modo  est   dcbitor ;   et  supposita  fecto  merito  diceretur  tale   mandatum  essc 

fomminatione  supplicii  si  non  feramus  fruc-  supra  homincm,  et  essc  procul,  ac  in  coelo 

tum  dcbitum,  ipse  debet  suoe  sapientiae,  bo-  situm  esse  ;  at  non  magis  potest  voluntas  ho- 

nitati  et  providcntiae,  ut  prius  faciat  quidquid  minis  dcterminari  ad  diligendum  Deum  su- 

ab  ipso  solo  fieri  potest,  et  nccessarium  est,  per  omnia  sine  determinatione   Dei,    quam 

ut  paratus  ctiam   sit  coopcrari  nobiscum,  si  prophctarc  sine  dono;  ergo  si  Deus  ncc  dat 

vclimus.  Dcniquc  hic   locus  confirmat  egrc-  talem   determinationcm  ,    ncc  modum   obti- 

gie   quod  supra   diximus,    Deum    cxpectare  nendi    illam ,   dat   praeccptum   supra  homi- 

nostram  cooperationem,  postquam  ipse  con-  ncm,  quia  in  proeccpto  diligcndi  Dcum  con- 

tulit  quidquid  ab  ipso  necesse  est  fieri  :  quae  tinetur  ut  fiat   determinatio   ad  diligcndum 

cxpcctatio  nec  habet  locum  sine  detcrraina-  illum.  Atquc  ita  rcliqua  omnia,  quae  in  illo 

tionc,  si  illa  necessaria  est,  ct  ipse  decrevit  capitc    subscquuntur   de    propositione   boni 

cam  non  darc.  Quis  enim  expectat  effcctum  et  mali,   vitae  et  raortis  ,   et  praecepto  eli- 

qui  sine  ope  sua  fieri  non  potest,  si  ipse  cx  gendi  vitam,  camdera  veritatem  confirmant, 

se  decrevit  non  opitulari?  Nec  etiam  habct  et  induci    etiam  possunt  eodcm  modo   quo 

locum  expectalio,  posita  illa  detcrminationc,  vcrba  Sapientis  quae  in  primo  testimonio  ci- 

quia   expectatio    est   dc   re  ex  se  inccrta  el  tavimus. 

indiffcrcntc  ;  posita   autem    illa    dctcrmina-  Tcrtio,  possumus  in  confirmationera  after- 

tionc,  jam  fructus   est  certus,  imo  neccssa-  rc  illa  testimonia,  in  quibus  ab  homine  pos- 

rius  ac  inevitabilis.  tulatur  libera  coopcratio  ad  supernaturalcra 

Secunda  confirmatio. — Hoc  etiam  cgrcgic  cordis  mutationcra  ct  ad  clcctionem  vel  con- 

confirraant  vcrba  illa  Dcutcronom.  30  :  Man-  vcrsioncm  suam. ;  nam  talis  cooperatio  non 

datxim  quod-  ego  pra^cipio  tihi  Jiodie,  non  snpra  cst  in  hominis  potestatc  posita,  si  praedctcr- 

te  est,  neque procul  positum,  velin  ccelo  situm,  minatio   praecederc  dcbet,   quae  in    hominis 

nt  possis  dicere  .■  Qii/s  nostrum  valct  ad  cce-  potcstate  non  cst,  et   ideo  ficte  ab  homijic 

liDn  ascendere,  ut  deferat  iUud  ad  nos,  ut  au-  pnstulatur,  qui  dctcrminationcm  nnn  Iiabet. 

diamus,  et  opere  complcamus?  Ubi    considc-  De  illo   autcm   qui  detcrminationcm  habct, 

randum  cst  vcrba  illa  dirigi  ad  populura  a  pcriculura  non  cst  quin  illam  non  adhibcat, 

Dco  vocatum    ct   supernaturaliter  illuraina-  quara  contincre  non  potcst,  et  ideo  supcrnue 

tum,  aliisquc  auxiliis  gratia^.  sufficicntcr  in-  illi  consulitur  tanquam  aliquid  quod  per  il- 

structum,    ut   in  proximo  supcriori  tcstimo-  lum  impcdiri  possit.  Hujusmodi  cst  Ezcchic- 

nio  dcclaratura    cst.   Quamvis  cnim  illa  lcx  lis  illud  decimo  octavo  :  Convertimini,  proji- 

vctus  populo  illi  gratiam  non  conferret,  ta-  cite  a  voUs  omnes  iniquitates  vestras,  facite 


490  DE  VER.V  irSTELLIGENTIA  AI'X1LII 

tohis  cor  novum.  Vera  enim  conversio  et  mu- 
tatio  voluntatis  in  doterminatione  consistit; 
si  enim  voluntas  adlKorebat  creaturse,  ct  jam 
determinatur  adhaerere  Creatori ,  jam  con- 
vcrtitur.  Si  ergo  ipsa  non  cooperatur  detcr- 
rainationi,  non  est  quod  ab  illa  postuletur 
conversio,  sed  quod  ab  illo  fiat,  qui  jara  fa- 
cere  potest,  nam,  facta  determinatione,  con- 
versio  est  facta,  vel  quia  prorsus  sunt  idem, 
vel  quia  per  necessariam  dimanationem  con- 
sequitur  vcl  completur  potius.  Est  enim  de- 
terminatio  conversio  ipsa  quasi  in  fieri,  quod 
fieri  non  potest  non  terminari  adfactum  esse. 
Magis  vero  hoc  declarant  illa  verba  :  Facite 
ToMs  cor  novum,  qu33  conferenda  sunt  cum 
ilhs  :  Daho  voMs  cornovim,  dfaciam  ut  facia- 
tis.  Nam  ex  his  infcrebant  ahi  auctores  Deum 
solum  prius  facere  determinationem.  Simili 
crgo  modo  infeni  posset  ex  illis  hominem 
solum  faccre  suam  determinationem  ;  nam 
qui  detcrminationem  habct  dihgendi  Deum 
super  omnia,  jam  habct  cor  novxim.  Conjun- 
gendo  ergo  illas  duas  iocutiones,  intelhgiraus 
nec  Deum  sohim,  nec  hominem  solum  faccrc 
illara  determinationem  ,  sed  esse  opus  libcri 
arbitrii  cooperantis  divinse  gratise,  multoque 
inagis  esse  opus  Dei  pra^moventis  et  princi- 
]v:ili!cr  cooperantis  ad  illara. 

Pra^terea  addere  possumus  illa  tcstimonia, 
cx  quibus  aperte  colligimus  sola  illa  auxilia 
gratiae,  quibus  interdum  homo  vocatur  ad 
conversioncra  ct  non  convertitur,  satis  esse 
in  ratione  pra;venientis  auxilii  ad  actiialcra 
conversionem,  nihihjue  ahud  necessarium 
esse  quod  Deus  solus  faccre  debeat.  Nam 
hinc  evidenter  s,'quitnr  illam  dctci^minatio- 
nem  non  cssc  necessariam.  Ad  id  autem  pro- 
bandura,  optiraura  cst,  licet  vulgare,  testi- 
monium  illud  Matth.  undecimo  :  Vce  tihi,  Co- 
rozain  ;  vce  tibi,  Bethsaida;  quia  si  in  Tyro 
ei  Sidone  facta;  essent  zirtutes  quce  factcc  sunt 
iii  te,  utique  in  cilicio  et  cinrre  pcenitentiam 
cgissent.  \\\  quo  iraprimis  suppono  hancfuisse 
ccrtissimam  Christi  proedictioncm  et  revela- 
tionem  ex  infalHbiH  et  indubitata  scientia.  Ad 
cujus  probationem  (ut  alia  omittam,  quse 
ahbi  tractata  sunt)  sufiiciat  nunc ,  ita  iUani 
intellexisse  Augustinum  ,  ut  patet  libro  de 
Dono  perseverantiae,  capit.  octavo,  nono  ct 
decimo  quarto,  ct  in  Enchiridio,  cap.  nona- 
gesirao  quinto.  Quia  nirairum  Clnisti  verba 
apcrtissima  sunt  (ut  ipse  ait),  et  nuUa  est  ra- 
tionabihs  causa  detorquendi  ea  ad  sensus  im- 
proprios.  Deinde  expendo  non  dixisse  Chri- 
stum  :   Poenitentiam   agere  potuissent,  sed  : 


EFFICACKS,  KJUSQUE  CONCORDI\. 
Poenitentiam  egissent;  nara  potestatem  etiam 
Corozaita^  et  Bethsamitce  habuerunt.  Unde  cx 
ahorura  potestate  futura  non  possent  ipsi  re- 
prehcndi,  sed  ex  actione.  Ergo  supponit 
Cliristus  gratiam  iham,  quai  data  fuit  Judteis, 
talcm  fuisse  ut  cum  illa  sola,  in  ratione  prsc- 
venientis  gratiffi,  staret  actu  agere  pceniten- 
tiam,  nara  et  T}'rii  et  Sidonii  illam  agercnt, 
ct  Judan  reprehenduntur  quod  illara  nonage- 
rent.  Dico  autem  in  ratione  pi^ajvenientis 
gratiee,  quia  gratia  concomitans  non  datur 
nisi  cum  ipso  actu  ;  taraen  data  prfevcnienti 
gratia,  etiam  concomitans  otfertur,  quantum 
est  ex  parte  Dci,  ita  ut  in  raanu  liorainis  sit 
illara  actu  habere,  et  ex  neghgcntia  sua  illam 
non  liabeat.  Ideo,  eo  ipso  quod  ex  parte  gra- 
tia^,  pra^venientis  datur  homini  quidquid  est 
ncccssarium  ad  agendam  pauiitcntiam,  ccn- 
setur  etiam  ex  parte  Dei  datura  quidquid  est 
necessarium  ex  parte  gratia;  concomitan- 
tis,  quod  satis  cst  ad  objurgationem  quam 
Christus  facit  pcr  comparationera  ad  Tyrios 
et  Sidonios. 

Ex  his  crgoconcluditur  argumcntum;  nam 
Christus  non  dederat  hominibus  Corozain  et 
Bcthsaida!  priTdeterminationera  physicara,ut 
vcihMit  agere  poenitentiara  ;  ergo  Tyrii  et  Si- 
donii  agcrent  paimitcnliam  sine  tah  determi- 
natione  ;  ergo  non  est  necessaria  ad  agen- 
dura.  Forte  aliquis  priorem  consequentiam 
neget,  dicens  ideo  Tyrios  fuisse  acturos  poe- 
nitentiam,  quia  ilhs  daretur  pra^determinatio. 
Sed  contra,  nam  tunc  frivola  est  objurgatio 
Christi ;  facile  cnira  responderent  Bethsami- 
tee  :  Quid  rairum  quod  Tyrii  acturi  cssent 
poenitentiam,  si  tu,  Domine,  prsedetermina- 
turus  esses  ihos  ?  da  ctiam  nobis  hanc  pra^- 
dcterrainationera,  et  ageraus.  Respondcnt  ah- 
qui  Bethsamitas  rcstitisse  determinationi,  vel 
potius  impcdimentum  posuisse  ne  iha  dare- 
tur;  Tyrios  vero  comraendari,  qui  lale  irapc- 
dimentura  non  poncrent.  Scd  al)iraus  in  lon- 
guni;  illa  enim  cvasio  rcpngnantiara  involvit 
iu  prsdicta  sententia  ;  nara  juxta  iUam  ,  si 
Bethsamitse  posuerunt  impcdimentum,  ad  hoc 
ipsum  pra^dcterrainati  sunt  a  Deo,  et  si  Tyrii 
iUud  non  posuissent,  idco  fuisset  quia  pra'dc- 
terrainarentur  ad  cooperandura.  Oranis  enim 
bona  dispositio  ad  gratiam  (  ex  istorum  sen- 
tcntia)  provenit  ex  hac  physica  prsedelcrmi- 
natione,  et  omnis  carenlia  dispositionis  debi- 
ta3  provenit  ex  carentia  talis  praideterraina- 
tionis,  et  oranis  positiva  obduratio  seu  indis- 
positio  provenitexpraideterminatione,  saltem 
ad  materialem  actum  pcccati,  et  omnis  ca- 


CAP.  XXXI.  EXPEiNDUNTUR  S.VCR 
rentia  talis  indispositionis  provenit  vel  ex  ca- 
rentia  pra;dcterminationis  ad  illam,  vel  ex 
praHletcrrainatione  ad  bonumcontrarium.IJc- 
nique  ob  hanc  c;ui?am  idcm  auctorcs  dicunt 
hanc  pra^detcrminationcm  dari  cx  mero  1)0- 
ncplacito  Dei,  qui,  ut  voluit,  ita  in  sua  aitcr- 
nitate  decrevit  ante  omnium  operum  preevi- 
sionem  talcm  dcterminationem  darc.  Imo 
eliam  D.  Augustinus,  tractans  Clunsli  verba 
pra'dicta  ,  in  solam  praedeterminationem  et 
beneplacitum  Dci  rcfert,  quod  illa  auxilia  de- 
derit  quibus  profutora  non  erant,  et  non  dc- 
derit  liis  in  quibiis  fulura  erant  cfiicacia  ;  er- 
go  snpponit  illam  differenliam  non  fuisse  fac- 
tam  ob  impcdimentum,  vcl  non  impedimcn- 
tum  eorum,  scd  exsolo  benepIacitoDei.Unde 
cliam  ex  eisdcm  verbi.s  infert  Iiabcre  aliquos 
homines  in  ipso  ingcniotalc  munus  intelligcn- 
tiffi,  ut  movcrentur  ad  fidem,  si  congrua  suis 
mentibus  vcl  andircnt  verba,  vel  signa  con- 
spicerent ;  at  hoc  nullo  modo  sequitur  si  to- 
tumrefcrendum  essct  inpra?detcrminationem 
qu*  fuissct  danda  Tyriis  et  Sidoniis,  si  apud 
illos  talia  signa  facta  fuissent;  jam  cnim  de- 
tcrminatio  esset  causa  efficax  conversionis, 
nou  congruitas  pra-dicationis  aut  signorum 
cum  ingeniis  audientium  ;  hac  enim  propor- 
tione  existente,  nisi  accederet  prsedetermi- 
nalio,  non  agercnt  poenitentiam,  et  quanivis 
pra^dicatio  non  haberct  illam  proportioncm 
cum  ingeniis  audientium,  si  accideret  prajde- 
terminatio,  agerent  poenitentiam.  Si  ergo  to- 
tum  negotium  in  praidetcrminatione  positum 
cst,  niale  infert  Auguslinus.  Et  simili  modo 
si  insequalitas  illa  in  pra^ideterminatione  re- 
cipienda  proveniebat  ex  priori  dispositioue 
audicntium ,  quffi  in  his  merebatur  deser- 
tionem  et  carentiam  prsedetcrminationis  , 
in  aliis  vero  minime,  non  esset  rcfcrenda  il- 
la  diversitas  in  dissimili  congruilafc  vel  pro- 
portione,  pro  varictate  ingeniorum,  sed  so- 
lum  in  diversitate  meritorum  ex  parte  reci- 
pientium,  ct  iudecretoDci  justc  distribueutis, 
cL  his  dantis  detcrminationcmj  illis  vero  ne- 
gantis ;  consequens  etiam  est  aperte  contra 
Augustinum;  ergo. 

Tertium  cajmt  tedimoniorum. —  Pra:>terhKc 
onmia,  quw  difccte  satis  impugnant  physicam 
pra'dcterminaliouem  ad  opera  gratipe,  su:it 
alia  qute  non  quidcra  ila  proxlmc  ct  directe, 
vaidc  taraen  ciiicaciter  illam  expugnant,  una 
vel  altera  illatione  intcrposita.  Qui  cium  ad 
opera  gratite  ncccssitatem  pra'determinatio- 
nis  excogilarunt,  non  sunt  moti  ex  propria  et 
peculiari  ratione  operum  pietatis,  sed  ex  ge- 


JE  SCUIPTUR.E  TESTIMONIA,  ETC.  -191 

nerali  ratione  operum  voluntatis  creatae,  vel 
quia  dependens  est  ab  increata,  eique  subor- 
d'natur,  ut  ab  ea  ordinetur  ac  gubernctur,  ac 
proinde  etiam  dctcrminetur,  vcl  quia  cau- 
sa  indifFerens  est,  ideoque  nihil  potest  eli- 
gere,  nisi  prius  ab  alio  determinetur.  Hm 
namque  rationes  vel  generatim  probant  de 
omnibus  actibus,  tam  malis  quam  bonis, 
vel  de  neutris  probant.  Pra^ter  has  vero  cau^ 
sas,  nulla  est  in  supernaturalibus  actibus, 
propter  quam  sit  prajdeterminatio  necessaria ; 
uam  supernaturalitas  actus  requirit  superna- 
lurales  vires,  et  supernaturalem  excitationem, 
inclinationcm  et  concursum,  determinationciTi 
autem  minirae,  si  ex  generali  ratione  humani 
actus  necessaria  non  est.  Quod  in  hunc  etiam 
modum  potest  intelligi  et  declarari,  nam  cuni 
homo  pendeat  a  Dco,  tam  in  naturaliJms  quam 
iu  supcrnaturalibus  actibus  suai  voluntatis, 
generales  rationes  dependentiaj  coedem  sunt, 
differunt  tamen  in  modo  dependentise  natu- 
ralis  vel  supernaturalis  pro  actuum  qualitate. 
Ilaque  voluntas  humana  ad  suos  actus  etiam 
naturales  indigct  excitatione  aliqua  naturali, 
ct  idco  ad  actus  supernaturales  indiget  su- 
pernaturali  excitatione.  Itcm  indiget  inclina- 
tione,  sed  ha!c  est  indita  ab  auctore  natura! 
ad  naturales  actus,  ad  supernaturales  vero 
infundi  debet  per  inspirationem;  rursus  indi- 
get  sufiicientibus  viribus,  has  vero  etiam  ha- 
bet  a  Deo  ex  vi  sufe  creationis  quoad  natura- 
les  actus,  ad  supernaturales  vero  per  gratiam 
superaddi  oportet;  indiget  concursu,  scd  hic 
cst  naturalis  in  actibus  natura?,  in  aliis  gra- 
tuitus.  Si  ergo  etiam  indiget  praedetennina- 
iione,  in  oranibus  indigebit,  sed  ad  naturalcs 
actus  erit  prsedetcrrainatio  naturalis,  ad  su- 
pernaturalcs  erit  supernaturalis  et  gratia'.  Si 
autem  voluntas  cx  suo  gcncre  (ut  sic  dicam) 
non  indiget  tali  pra?determinatione  ut  opere- 
tur,  et  idco  intra  ordinem  naturce  sine  il!a 
operatur,  plane  nec  in  ordine  gratire  illa  indi- 
gcbit.  Hinc  crgo  fautores  praL*determinatiouis 
jjhysica",  qui  magis  consequentcr  locuti  sunt, 
necessitatcm  ejus  cum  proportione  extende- 
runt  ad  omnes  actus  liberos,  cujuscumquc 
ordinis  vel  rationis  sint. 

Contra  hos  crgo  validissira.a  sunt  illa  testi- 
monia  Scriptur;\? ,  in  quibus  peculiariter  di- 
citur  Deum  non  inclinare  vel  movere  volun- 
tates  homiuum  ad  actus  pravos,  neque  csse 
auctorem  illorum,  nam  luec  ct  siuiilia  non 
vcre  dicercntur,  si  Deus  absoluta  voluntate 
prius  apud  se  discernit,  pra?vio  et  absoluto 
decrcto,  ut  voluntas  humana  habcat  talem 


492  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

coiisensum,  qiiem  scit  sine  pravitate  liabere 
non  possc,  et  postca  illam  pra^determinat  ut 
cumdem  conscnsum  eliciat.  Quo  enira  modo 
potest  Deus  magis  directe  esse  causa  talis 
actus,  et  efficacius  ad  illum  movere,  quam 
proedcterminando  voluntatem?  Hoc  ergo  mo- 
do  efficacissima  sunt  illa  vcrba  Sapicntis,  Ec- 
clesiast.  15  :  Non  dicas :  Ille  me  implana- 
xit,  non  enim  necessarii  ei  sunt  homines  impii. 
Qiiomodo  ergo  hoc  non  dicit  qui  affirmat 
Deum,  solasuaviet  actione,  delerminare  me, 
ut  velira  id  quod  turpiter  volo  ?  Quod  ex  pro- 
portione  ad  opera  supernaturalia  contra  pra^- 
dictos  auctores  efficaciter  confirmatur  ad  ho- 
minem.  Cura  enim  ex  illorura  sententia  duo- 
bus  modis  pra?agat  in  cor  nostrum,  tangendo 
illud  et  praideterrainando,  cum  tactus  cordis 
magnura  pondus  habeat,  ut  ratione  illius  Deo 
tribuantur  nostrfe  actiones  bon»,  ipsi  quasi 
nihil  illud  ffistiraant,  respectu  prredetermi- 
nationis  ;  nam  ille  prior  tactus  communis  est 
pra^destinatis  et  reprobis ,  poenitentibus  et 
irapoenitentibus  ,  imo  et  «qualis  potest  esse 
iniliis;  prajdeterminatio  vero  est  potentissi- 
raa  et  efficacissiraa,  qua;  nunquam  frustratur 
suo  effectu,  et  ideo  ratione  illius  aiunt  Deum 
operari  ut  veliraus  et  facere  ut  faciaraus.  Si 
crgo  in  operibus  raalis,  etiara  pro  raateriali- 
bus  actibus  (ut  ipsi  loquuntur),  non  audent 
primura  illud  attribuere  Deo,  scilicct  tactum 
cordis  per  inspirationem  et  excitationem  ad 
malum,  ne  illum  faciant  malorum  tcntatorem. 
quomodo  illi  audent  attribuerc  secundum, 
scilicet,  praedeterminationera  ad  raalum  opus, 
aut  quomodo  evitare  possunt  quin  Deum  fa- 
ciant  principalem  auctorem  talis  operis,  as- 
serendo  eum  esse  qui  facit  nos  ita  vclle  et 
facere?  Hoc  ergo  modo  possuiit  infinita  aha 
testiraonia  Scripturarura  adduci  et  induci, 
quse  prudens  oraitto,  quia  obvia  sunt,  et  quia 
hoc  punctura  in  superioribus  et  in  aliis  opus- 
culis  late  tractatura  est.  Quod  si  hic  discur- 
sus  aliquera  detineat,  ut  jam  multos  detinuit, 
ne  talem  determinationem  ad  malos  actus 
admittant,  necesse  est  ut  ad  nullos  actns  li- 
bcros  illam  necessariam  esse  conccdant ,  si 
consequenter  loqui  velint ,  ut  ostensura  est. 
Ultima  prohatio  ex  Sacra  Scriptura.  — 
Tandem  ( ut  caput  hoc  concludamus )  ex 
utriusque  partis  testimoniis  inter  se  collatis, 
existirao  facile  intelHgi  posse,  divinam  Scri- 
pturam  plurimura  favere  nostrse  sententise, 
nam  prioribus  testiraoniis  ita  respondetur, 
ut  quiescat  intellectus  sine  ulla  vi  verborum 
Scripturai,  aut  repugnantia  Patrum  exponen- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
tium  illa,  imo,  juxta  comrauniores  illorura 
sententias.  Posteriora  autem  testimonia  ar- 
gumenta  continent ,  quae  valde  premunt ,  et 
vix  possunt  sine  magna  Scripturaj  violentia 
subterfiigi.  Et  ideo  in  referendis  evasionibus, 
illisque  redarguendis,  immoratus  non  sum, 
quia  omnia  qiiee  excogitata  hactenus  sunt, 
omnia  reducuntur,  vel  ad  distinctionem  do 
sensu  composito  et  diviso  male  intellectam 
et  applicatam,^vel  ad  distinctionem  de  mate- 
riali  et  formali,  et  similes  quffi  mentera  tor- 
quent,  et  animum  non  quietant,  nec  Scriptu- 
ras  explanant,  nec  juxta  mentem  Sanctorura 
sunt.  Pius  ergo  etprudenslector  attente,  quse- 
so,  omnia  ponderet  et  inter  se  conferat,  et 
ubi  veritatis  pondus  inclinet  facile  intelliget. 

Denique  res  esset  dubia  et  utrinque  asque 
ambigua  ,  saltcm  haberemus  ex  Sacra  Scri- 
ptura  argumentum  negativum  ,  quod,  scili- 
cet,  Scriptura  non  cogat  nos  ad  credendam 
illam  prffideterminationem  intervenire  posse 
in  operibus  liberi  arbitrii,  ncdum  esse  ad  il- 
la  nccessariam.  Quod  si  ex  Scriptura  hoc 
non  habetur,  optime  juxta  capacitatem  ma- 
teria^  infertur,  neque  ex  Conciliis  aut  Patri- 
bus  haberi,  quia  licet  in  aliis  materiis  mora- 
libus  seu  practicis  multa  dogmata  fidei  tia- 
dantur  a  Conciliis  ct  Patribus,  quse  scripta 
non  sunt  in  Canonicis  libris,  sed  traditione 
habentur,  tamen  dogmata  quasi  speculativa, 
et  proesertira  quse  ad  gratiara  pertincnt  in 
Scriptura  debcnt  habere  fiindamentum ,  vel 
colligi  apcrte  ex  illis  quae  in  ea  scripta  sunt, 
quia  in  his  non  habet  locum  aliud  traditionis 
genus,  nisi  quod  ad  intelligentiam  ejusdem 
Scripturse  pertinet.  Et  ita,  ubicumque  Augus- 
tinus  de  dogmatibus  divinae  gratiae  disputat, 
iufinita  Scripturre  testimonia  profcrt ,  quod 
suo  modo  Concilia  Milevitanum,  Arausica- 
num  et  Tridentinura  observarunt;  ergo  cum 
alias  ex  illa  praedetcrminatione  gravissimae 
difficultates  oriantur  circa  alia  dograata  fidei, 
sine  Scriptura  non  est  admittcnda  ;  multo  er- 
go  minus  repugnante  Scriptura. 

Unde  obiter  intclligitur  quam  sine  funda- 
mento  auctores  contrariae.  sentcntice,  quando 
illis  objicimus  intelligi  non  posse  concordiam 
inter  antccedentem  ac  physicam  determina- 
tionera  voluntatis  ad  unum,  cum  indifFerentia 
libcri  arbitrii,  (sine  causa,  inquam),  prajci- 
pcre  nobis  ut  credamus  ct  captivemus  intel- 
Icctum  in  obsequium  fidei.  Cujus  enim  fidei? 
an  mere  humana^  ?  Ubi  autem  hoc  pra?cipit 
Deus?  praesertim  cum  periculum  versatur  ne 
humana  fides  divinae  repugnet;  an  vero  di- 


CAP.  XXXII.  AFFERUNTUR  DECRETA 
vinse?  at  hsec  non  traditur  in  Scriptura  vel 
Ecclesia.  Non  est  ergo  cur  eorum  prsecepto 
obediamus. 

GAPUT  XXXII. 

CONFERUNTUR  DECRETA  PONTIFIGUM  ET  CONGILIO- 
RUM  QVM  UTRAQUE  SENTENTIA  IN  SUUM  FA- 
VOREM  AFFERT. 

Post  Scripturse  testimonia,  expendere  ne- 
cesse  est  quam  vim  habeant  Ecclesiai  decreta 
ad  alterutram  ex  dictis  scntentiis  confirman- 
dam,  nam  summam  habent  auctoritatem,  et 
utraque  sententia  magnum  sibi  fundamen- 
tum  in  eis  invenu-e  conatur.  Qui  ergo  affir- 
mant  determinationem  ad  voluntarium  con- 
sensum  prius  fieri  a  Deo  in  nobis  sine  nobis 
quam  voluntas  nostra  aliquid  operetur,  prai- 
cipue  lituntur  ad  id  confirmandum  definitio- 
nibus  ConciUi  Arausicani.  Fuit  enim  illud 
Concilium  contra  Semipelagianos  coactum. 
Unde  sicut  hi  auctores  nostrse  sentcntia;  at- 
tribuunt  quod  ad  Semipelagianismum  decli- 
net,  ita  etiam  volunt  contra  illam  canones 
illius  Concilii  accommodare.  Praicipue  vero 
urgent  verba  canonis  4  :  /Si  quis,  ut  a  pecca- 
to  purgemur,  voluntatem  nostram  Deum  expec- 
tare  contendit ,  non  autem  ut  etiam  purgari 
telimus  per  Spiritus  Sancti  inspiratlonem,  et 
operatlonem  in  nos  fieri  confitetur,  resistit  ipsi 
Spiritui  Sancto  per  Salomonem  dicentem : 
Prwparatur  volmitas  a  Domino;  et  Apostolo 
saluhriter  prwdicanti :  Deus  est  qui  operatur 
in  nohis  et  velle  et  per/icere  pro  bona  volun- 
tate.  In  quo  canone  imprimis  expenditur  quod 
dieitur,  Deum  non  expectare  voluntalcm  nos- 
tram;  expectaret  enim  iUam,  nisi  ipse  solus 
eam  determinaret. 

Verumtamen  ad  hunc  canonem  jam  supra 
respondimus,  Deum  non  expectare  volunta- 
tem  nondum  vocatam,  ut  iUam  vocet,  excitet 
ac  praemovcat^  et  hanc  csse  mentem  illius  ca- 
nonis,  quia  contrarium  asserebant  Semipela- 
giani,  nihilominus  tamen  verum  esse  Dcum 
expectare  voluutatem  jam  vocatam,  ut  se  cum 
cooperatione  divinai  gratia?  ad  conscntien- 
dum  dcterminet;  hoc  enim  non  ad  Semipcla- 
gianorum  crrorem,  sed  ad  catliolicam  doctri- 
nam  spectat.  Et  ratio  diUerentire  est  manifes- 
ta,  quia  vocatio  ncc  cadit  sub  merilum  liomi- 
nis,  ncc  est  ei  libera,  et  ideo  nihil  est  quod 
Deus  ab  liomine  expectet  ut  eum  vocet.  De- 
terminatio  autem  ad  consensum  libera  est,  et 
ideo  infiuxus  Uberi  arbitrii  in  iUam  necessario 


PONTIFICUM  ET  CONCILIORUM,  ETC.  493 

expectandus  cst,  ut  talis  determinatio  in  ho- 
mine  fiat. 

Scd  instaljit  aliquis,  quia  lioc  jam  fuez^at 
definitum  alj  illo  Concilio  in  pra?cedenti  cano- 
ne  3,  qui  sic  liabet  :  Si  quis  ad  invocationem 
humanam  gratiam  Dei  dicit  confcrri,  non  au- 
tem  ipsam  gratiam  facere  ut  invocetur  a  nohis, 
conlradicit  Isaiie  Prophet'r,  vel  Apostolo  idem 
dicenti  :  Inventus  sum  a  non  quarentibus  me, 
etc.  Constat  ergo  per  h«c  verba  definiii  Deum 
non  expectare  voluntatem  humanam  in  priori 
sensu,  sed  invilare  illam  se  nondum  qua'ren- 
tem;  ergo  in  sequenti  canone  aliquid  ampUus 
additur,  nimirum,  Deum  non  expectare  vo- 
luntatem  humanam,  etiam  in  secundo  sensu. 

Respondetur  non  potuisse  hoc  addi  a  Con- 
cilio,  cum  repugnet  cathohcffi  veritati,  ut  su- 
pra  probatum  est,  et  nullo  modo  pertineat  ad 
damnationem  Semipelagiani  erroris.  Negatur 
ergo  consequentia.  Primo,  quia  non  oportet 
in  singulis  canonibus  novum  dogma  definiri, 
sed  satis  est  quod  idem  magis  ac  magis  expli- 
cetur.  Ita  enim  inferius,  can.  5,  definitur  ini- 
tium  fidei  non  esse  a  Ubero  arbitrio,  sed  a  gra- 
tia,  quamvis  hoc  virtute  contineretur  in  pra- 
cedenti  definitione.  Et  can.  6  subjungitur  mi- 
sericordiam  Dei  non  conferri  credentibus,  pe- 
tentibus,  vel  desidei^antibus  sine  gratia,  sed 
potius  per  miscricordiam Dei  conferri  gratiam, 
pcr  quamdesiderare, petere  aut  credere  valea- 
mus.  Quod  totum  in  generali  dcfinitione  con- 
tincbatur,  sed  ibi  distinctius  explicatur;  quod 
in  ahis  canonibus  notari  etiam  potest.  Nam 
quia  Semipelagiani  variis  loquendi  formulis 
suum  sensum  expUcabant,  ut  cx  libris  Pros- 
peri  constat,  ideo  voluit  dictum  Concilium  il- 
las  omnes  distincte  damnare,  et  cathoUcum 
dogma  distinctissime  exponere;  unde  adjun- 
gere  possumus  canonem  illum  quartum  aU- 
quid  uhra  tertium  addidisse.  Nam  in  tertio 
solum  dictum  fuerat  invocationcm  hominis 
non  pro?cedere,  aut  necessariam  esse  ante 
graliam;  in  quarto  vero  additur,  non  modo 
invocationem,  verum  ne  motum  aliquem  aut 
conatum  liberi  arbitrii  expectari,  ut  gtatia 
opus  suum  inchoet.  Solum  ergo  excludit  ex- 
pcctationem  respectu  primi  auxilii,  non  vcro 
rcspectu  determinationis  libcraj ,  quw  jam 
supponit  prsevium  auxUium. 

Sed  adhuc  possunt  urgere  alia  verba  ejus- 
dcm  canonis  ^,  sciUcct,  ut  purgari  velimus, 
per  Sancti  Spiritus  infusionsm  et  operationem 
in  nos  fieri.  Nam  iUe  actus  quo  purgari  vo- 
lumus  consensus  Uber  est,  et  tamcn  d:citur  in 
nobis  fieri  non  solum  per  Spiritus  Sancli  in- 


Ad\  DE  VERA  INTELLIGICNTLV  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQllE  CONCORDIA. 

spirationem,  quoe  ad  vocationem  et  moralem  tem,  rationc  cnjns  non  subjicitur  gratia  liu- 

inductionem  peitinet,  sed  etiam  per  Spiritus  manre  obedientiffi,  sed  per  gratiam  homo  ad 

Sancti  operationem,  quaj  aliquid  distiuctum  obediendum  inducitur,  et  quando  obedit,  ab 

est  ab  inspiratione,  quod  nihil  aliud  esse  po-  eadem  gratia  juvatur,  quamvis  deterrainatio- 

test  quani  efiicientia  physica  ipsiusmet  deter-  nem  suam  ad  obedicndum  ipsa  humana  vo- 

rainationis  ad  consensum,  quam  solus  Spiri-  hmtas  simulcum  divina  gratia  cfficiat.  Atque 

tus  Sanctus  in  nobis  operetur.  eadem  est  responsio  ad  rcliquos  canoncs  il- 

Respondetur  imprimis  non  oportere  pcr  il-  hus  Concilii,  quos  sine  ulla  prorsus  ralionc 

las   duas  voces  diversas  res  significari,  sed  in  prassenti  causa  adversarh  accumulant,  cum 

eamdem  magis  declarari.  Intentio  enim  Co-a-  constet  omnes  illos  esse  contra  Semipelagia- 

cihi   in   iho   canone   sohuu  fuit  dehnire  gra-  nos,  et  in  eis  doceri  necessitatem  gratia',  non 

tiam,  non  sohmi  proraovere  bonam  inchoa-  solum  adjuvantis,  sed  etiam  proevenientis^ra- 

tionem  hbcri  arbitrii,  sed  etiam  proemovcre  tione  cujus  initium  sahitis  ex  Deo  cst,  et  non 

ipsum  hberum    arbitrium  ,   ut    bonum    iu-  ex   nobis,  prsedeterminationis  autem  physi- 

choet ;    declarat  autem   hanc   prajmotionem  cae,  nuham  prorsusmentionemfieri. 
fieri  per  Spiritus  Sancti  inspirationem,  quam         Estquecontra  hujusraodiahegationes  adno- 

dicit    esse    operationem     ejusdem    Spiritus  tandum ,  ex  sensu  qiicm   supponunt,   scqui 

Sancti.  Secundo,  concedo  per  ihas  duas  vo-  multa  satis  contraria  tum  ipsi  gratife,  tum  h- 

ces  res  significari  diversas.  Gratis   etiam  do  bertati  humanse.  Sequitur  enim  primo  Deum 

peroperationem  signiiicari  efficientiamphysi-  non  expectare  hominis  conversionem,  eliam 

cam   Sp:ritus  Sancti,  circa   dcterminationem  postquam  ihum  adbonumexcitavit,  quodesse 

vohmtatis  ad  consensura;  nego  tamen  signifi-  omnino  falsum  supra  ostensum  est,  ex  iUo 

cari    physicam  proedeterminationem,  qua>  a  Isaiffi  :  Fxpectat  Doininus  ut  oniscreatur  ves- 

solo  Spiritu  Sancto  fiat ;  quse  est  enim  ratio  tri ;  et  iUa  :  Expectavi  vt  faceret  mas,  fecit 

hujus  significationis,  aut  unde  colhgi  potest?  aute^n  labruscas.  Secundo,  sequitur  pcr  auxi- 

Cum  enim  Pauhis  ait  :  Deus  est  qui  ojyeratur  hum  sufficipns  nihil  fieri  posse  quod  ad  pic- 

iii  nobis  velle  et  perficere,  non  docct  Dcum  so-  tatem  coniurat,  neque  Deum  per  tale  auxi- 

lum  utruraque  operari  sine  nobis,  sed  prin-  hum  facerc  quidquid  cx  parte  sua  necessa- 

cipaliter  operari  nobiscum.  Eodem  ergoraodo  rium  est,  tancjuam  praevium,  ut  vohmtas  Im- 

intehigendum  est  Conciliimi,  cujus  racns  cx  mana  supernaturaliter  operari  possit ;  nam 

testiraoniis    qure   ahegat    optime    cohigitur.  omnia,  qnse  in  hoc  Concilio  dicunturde  ncccs- 

Sensus  ergo  erit  Deum  praestare  ut  a  peccato  sitate   gral'ne,  explicantur  ab  liis  auctoribus 

purgari  velimus  per  Spiritus  Sancti  inspira-  dc  necessitate  prffdetcrminaiionis.  Dicit  au- 

tionem,  Iioc  est  excitantem  gratiam,  et  per  tera  Concilium  sine  iUa  gratia  hominem  nilhl 

cjusdcm  Spiritus  Sancli  operationem,  id  est,  posse;  ergo  sequitur  sine  pra^determinatione 

gratiam  adjuvantem.  niliil  posse  ;  ergo   etiam   scquitur  per  sohmi 

Sed  urgent  ulterius  canoncm  6   ejusdcm  auxihura     sufficicus  nilhl    posse,    et  conse- 

Concihi,   in  quo  damnatur  error  dicentiuni  quenter  non  esse  sufficiens.  Tertio,  sequitur 

gratiam  Dei  dain  humanis  conatibus,  et  vo-  eliara  ad   naturalia  opera   esse  necessariam 

lentibus  seu  desiderantibus  iilam,  definitur-  gratinm.  Patet,   quia  juxta  hos  auctores  ad 

cjue  gratiam  ipsam  facere  ut  veliraus  et  cone-  illa  etiam  cst  necessaria    pro?determinatio  , 

raur  sicut  oportet.  Unde  etiam  damnatur  er-  et  ha^c    est   gratia   de   qua   loquitur   Conci- 

ror  eorum  qui  liumance  obedicntia^  et  hunu-  liuui,  et  vere  erit  gratia,  quia  non   est  de- 

iitati  subjungunt  gratise  adjutorium.    Contra  bita  hbero    arbitrio,   etiam  positis  omnibus 

quam  definitioneracsscdicuntasserere  volun-  requisitis  ad  operandnm  ;   sed  possel  Dcus 

tatem   humanam   in  actibus   pietatis  libcris  suo    arbitrio  iliud  ad  aham   partem   dctcr- 

scipsam  determinarc  pro  sua  libertate.  Quod  minare ;    ergo  quod  dclcrminct   ad    bonum 

essct  quidem  verum,  si   talis  determiuatio  a  etiara  naturale,  donum  gratia3  est;  quod  re- 

sola  naturali  libertate  esse  fingeretur.  Tamen  pugnat  eidem  Conciho,  quod  in  eisdem  cano- 

Iioc  a  nullo  Catholico  asscritur,  ut  ssepe  dic-  nibus  supponit  posse  hominem   aliquid  boni 

tura  est,  sed  necessariara  iraprirais  esse  pra3-  facere  pcr   naturaj  vigorcra ,  ilhid  taraen  ad 

viara  Spiritus  Sancti  inspirationcm  et  motio-  veram  salutem  et  pietatcranon  conferre.  Imo 

nem,  non  cjuidem  sola  sua  vi  praideterminan-  etiam  sequitur  ad  malos  actus  csse  necessa- 

tcm  voluntatem  ;  lioc  enim  ejus  laederet  libcr-  rium  idem  genus  auxilii  cfficacis,  alque  adco 

tatem;  sed  excitando  et  prseparando  volunta-  tales  actus  esse  magis  ex  voluntate  Dei  quam 


CAP.  XXXII.  AFFERUNTUU  DECRETA 

liominis  ;  quia  voluntas  Dei  est  quse  sola  de- 
tcrminat  voluntatem  liominis  ad  talcs  actus 
facicudos  ;  quod  rcpugnat  cidem  Concilio, 
canonc  23,  diccnti  :  Suam  zoluntatem  homines 
faciunt,  non  Dei,  quando  icl  agunt quod  Dco  dis- 
plicet ;  ul)i  non  liabct  locum  distinctio  de 
malcriali  cfformali,  cum  sermo  sit  de  positi- 
Yo  actu  qucm  homo  clicit,  quando  suam  facit 
voluntatem  ,  vel  quando  id  agit  quod  Deo 
displicet. 

Unum  vero  superest  declarandum  verbura 
in  illo  Concilio,  quod  possent  etiam  defcnso- 
res  contrariae  sententia;  in  suum  favorcm  ar- 
ripere.  Nam  in  canone  17  sic  dicitur  :  Forti- 
tudinem  Christianam  Dei  charitas  facit,  qufc 
diffusa  est  in  cordihus  nostris,  non  per  volun- 
tatis  arMtritm,  sed  per  Spiritum  Sanctum, 
qui  datus  est  noiis.  Ubi  totum  triJiuit  SpiriUii 
Sancto,  exciudendo  cliam  expresse  libcrum 
arbitrium.  Hic  vero  locus  ab  omnibus  est  ca- 
tholice  intelhgendus,  et  ideo  non  habet  dif- 
ficuhatem,  nam  si  sit  sermo  de  charitate  ha- 
bituah,  merito  infusio  cjus  soli  Spiritui  Sanc- 
to  tribuilur,  negaturque  hbero  arbitrio,  quia 
nullam  propriam  efficientiam  habet  in  iUud 
donum,  sed  solus  Spiritus  Sanctus  sua  virtute 
principali  et  totali  iUud  facit.  Pcr  lioc  autem 
non  exchiditur  hbcra  dispositio  necessaria  in 
aduUis  ad  iUud  donum  recipiendum,  ut  cx 
hde  constat.  Unde ,  si  sit  sermo  de  actuali 
charitate,  sub  qua  includimus  omnem  actua- 
lem  dispositioncm  humanam  ad  charitatem 
recipiendam,  sic  certum  cst  in  omni  senten- 
tia,  ita  esse  ex  infusione  Spiritus  Sancli,  ut 
non  excludatur  cooperatio  et  vera  coelficicn- 
tia  hbcri  arbitrii,  ut  liberum  est,  id  est,  cum 
vera  indifici-cntia  libertatis  operantis.  Cum 
ergo  Concilium  dicit  non  per  voluntatis  arbi- 
trium,  vel  est  iuteUigendum  non  per  sohim 
iUud,  vel  non  per  ilhid  tanquam  per  princi- 
palcm  aut  primariam  causam,  quae  possit  ad 
tale  opus  movere  sine  pr?evia  infusionc  Spiri- 
tus  Sancti.  Et  hoic  rcvcra  cst  propria  intcniio 
Coucihi,  ul  constat  ex  instituto  ejus  contra 
Pclagianos  et  rchquias  eorum,  et  cx  ahis  ca- 
nonibus,  in  quibus  tribuitur  Spiritui  Sanclo, 
ut  pcr  suam  inspiralionem,  iUuminationcm, 
adjutorium,  infundat  nobis  opcra  pictatis  , 
nuUa  facta  mcntione  prajdeterminationis,  nec 
nostram  liberam  determinationem  excludeu- 
do,  sed  potius  eam  supponendo  et  indicando. 

Ad  quod  ponderari  polcst  canon  priraus 
ejusdera  Coucilii,  ubi  definit  nulhnn  opus, 
quod  ad  salulem  confert  vitai  a^tcrnoe,  fieri 
per  naturce  vigorcm,  absque  Uhnninatione  et 


PONTinCUM  ET  CilNCILlORUM,  ETC.  405 

inspiralione  Spiritus  Sancti,  qui  dat  omnibus 
suavitatcm  in  consentiendo.  Nam  haec  verba 
non  possunt  ullo  raodo  accomraodari  ad  prre- 
dctcrminationem  physicam,  tum  quia  iu  iila 
potius  est  qusedam  vis  seu  necessitas  quara 
suavitas ;  tura  etiara  quia  inspiratio  et  iliu- 
minatio  significant  vitalcs  actus  praivios,  pcr 
quos  voiuntas  lioraiuis  ad  conscnsum  induci- 
tur  modo  quodam  suavi,  ct  homini  agcnti  a 
proposito  accommodato.  Et  tamen  (quod  at- 
tente  pensandum  est)  ratione  hujus  inspira- 
tionis,  illuraiuationis  ac  suavis  raotionis  in- 
tclligit  Conciliura,  dictum  esse  a  Christo  Uo- 
mino  :  Si7ie  me  nihil  potestis  facere.  Et  in  ca- 
nonc  Sy  in  oodera  sensu  declarat  plura  aiia 
testimonia  Scripturarum,  tribuendo  Spiritui 
Snncto  iuitium  ct  principale  adjutoriirai  sa- 
lutis,  nuuquam  tamcn  cxchidendo  dctcrrai- 
nationcm  iibcrara  uostrffi  voluntatis. 

Per  liaec  satisfactum  est  sufficienter  ad  alia 
decreta  Conciliorura  qua^  solent  isti  auctores 
contra  nos  profcrre,  ut  est  illud  Concilii  Mi- 
levitani,  canone  4,  quod  dcfinit  gratiani  ne- 
cessariara  non  solum  ut  reveletur  intcUigcn- 
tia  raandatorum,  vel  ut  sciaraus  quid  agere 
debcamus,  sed  eliam  \\i  pcr  eam  nobis  prK- 
stctur  ut  quodfacicndura  cognovcrimus,ctiara 
facerc  diligaraus  el  valeamus.  Quid  cnira  hoc 
refert  ad  physic^ra  prEedcterminationera  ? 
Nam  si  propter  iUara  hgec  dicuntur,  non  so- 
him  (juxta  hos  auctores)  in  operibus  gratia^, 
scd  etiara  iji  opcribus  naturae  nccessariura 
cst  ut  detur  noljis  ca  etficere  per  deterraina- 
tioncra  a  solo  Deo  reccptam,  sine  qua  nihi 
omnino  agere  valemus.  Irao  non  solum  in  bo- 
nis  natura;  operibus,  scd  etiam  in  mahs  acti- 
bus  eadem  necessitas  locum  habet,  juxta  illos 
auctores.  Absurdura  crgo  cst  de  hac  detcr- 
minatione  canonera  illura  interprctari.  Non 
ergo  illud  dictum  est  a  Concilio  propter  ne- 
cessitatcra  auxilii  praHleterrainantis,  sed  prre- 
vcnientis  ct  adjuvantis,  quaj  sunt  valde  di- 
vcrsa.  Est  enira  decrctum  illud  dirccte  contra 
Pclagiura,  qui,  pra^ter  revciationcm,  nullam 
aliam  gratiam  require])at,  scd  tam  consen- 
sum  quam  assensura  fidei,  ct  rchqua  bona 
opcra  in  solis  viribus  libcri  arbilrii  constitue- 
bat.  Hic  ergo  error  damnatur  in  illo  dccrclo, 
et  ferc  in  ca?teris  cjusdcm  Concilii,  per  quce 
non  excluditur  libera  determinatio  voluntatis 
cxcitatffi  a  gratia,  et  cum  iUa  cooperantis. 

Sirailia  sunt  verba  qna^,  solcnt  adduci  ex 
Coucilio  Moguntino,  cap.  7,  ubi  dicitur,  Jus- 
tificationis  initiim  ex  Dei  gratia  protenire, 
qua  ante  omne  meritum,  dum  adhcc  inimici  et 


496  DE  VERA  LNTELLIGENTIA  AUXILII 

peccatores  sumus,  excitati  et  adjnti,  et  eidem 
gratiw  sic  excitanti  et  adjutanti  consentientes 
et  cooperantes  ad  justiftcationem  disponimur. 
Ex  quibus  verbis  potius  elicere  possent  de- 
tcrminationem  voluntatis  ad  consensum  non 
esse  efiectum  solius  gratijB,  sed  nostroe  simul 
cooperationis ;  neque  dari  tertium  genus  au- 
xibi  prffideterminantis  voluntatem  ,  praeter 
excitantem  gratiam  quae  voluntatem  allicit  et 
pra?movet,  non  tamen  ad  unum  determinat,  et 
adjuvantem  gratiam,  quaj  ut  talis  est  nihii  in 
nobis  facit  sine  nobis^  et  sic,  licet  faciat  de- 
terminationem,  uon  tamen  sine  voluntate  , 
neque  ante  illam,  sed  simul  cum  illa,  quod 
attinet  ad  causalitatem. 

Mirandum  profecto  est  quod  homines  docti 
et  prudentes  his  testimoniis  utantur  ad  suam 
sententiam  confirmandam.  Sed  illud  majori 
est  admiratione  dignum,  quod  ex  Concilio 
Senonens.,  in  pra^fatione  ejus,  haac  atterant 
verba  :  Accedentem  ad  Deum,  oportet  primum 
diviyue  gratice  munere  adjuium  cred^;re,  delnde 
bonis  operibus  intendere,  in  quihus  ef/iciendis 
liberum  arbitrium  operatur  et  gratia,  primo 
tamen  et  principaVms  gratia.  Quapropter  qui 
hominem  bene  operari,  et  salutem  consequi  ar- 
bitratur  sine  gratia,  aut  primatum  boni  operis 
libero  arbitrio  adscrVoit,  non  gratlce,  Pelagia- 
nus  censendus  est.  Quis  enim  hoc  negat,  aut 
quid  hKC  doctrina  pertiuet  ad  pliysicam  pra?- 
determinationem?  Quod  si  quid  valet,  potius 
est  ad  illam  excludcndam ;  quia  non  totam 
efficientiam  boni  operis  tribuit  gratiae,  sed 
primatum  ejus,  suum  relinquens  locum  liljc- 
ro  arbitrio,  quod  in  determinationc  etiam  vo- 
luntatis  locum  habet,  nam  illa  etiam  est  li- 
bera  et  moraliter  bona,  alioqui  nec  consensus 
ipse  liber  est,  et  consequenter  nec  moraliter 
bonus. 

Libenter  ergo  ab  his  auctoribus  interroga- 
rem  cur  liaec  verba  ex  illo  Concilio  arripiant, 
et  omiltant  ea  quae  idem  Goncihum  habet  in 
decretis  fidei,  cap.  13,  scilicet  :  Neque  libe- 
rum  arbitrium  asserentes ,  divinam  propterea 
cxcludimus  gratlam,  quod  illi  falso  toties  im- 
ponere  non  rerentur,  atque  lioc  funio  credulo- 
rum  oculos  perstringcre ,  sedjuxta  Sacram 
Scripturam  eo  intcKdimus,  ut  voluntas  huma- 
na  misericordlie  prcevenientis  auxilio  su/fuUa, 
et  interiori  quodam  et  occulto  secretioris  in- 
spirationis  afflatu  contacta,  sese  contertat  in 
Deum,  Deo  appropinquet ,  et  ad  veram  illam 
gratiam  se  prceparet,  qua  tandem  accepta  sit 
ad  vitam  ceternam.  Non  potuit  sane  clarius 
sentenliam  nostram  explicaro,  nam  soh  gra- 


EFFICAGIS,  EJUSQUE  CONGORDIA 
tiaj  operanti  solum  tribuit  interiorcm  contac- 
tum  per  intimam  iuspirationem,  determina- 
tionem  vero  vohintati  sufTuItai  et  adjutae  tali 
inspiratione ;  nec  ponit  mcdiam  motionem 
prffiviam  inter  contactum  illum  et  conver- 
sionem,  qua?  est  ipsamet  deteiminatio  ;  quid 
enim  est  aliud  sese  convcrtcre  quam  sese  de- 
terminare  ad  conversionem  ?  Evidentius  au- 
tem  id  declarat  idem  Concilium,  subjuugens  : 
Keque  tamen  tanta  gratice  necessitas  libero 
pra^judicat  arbitrio ,  cum  illa  semper  sit  in 
jpromptUy  nec  momenlum  quidem  pratereat,  in 
quo  Deus  non  stet  ad  ostium,  et  pulset ;  cui 
si  quis  aperuerit  januam,  intrabil  adillum,  et 
coenabit  cum  illo  ;  neque  denique  tale  sit  liujus- 
modi  tralmitis  Dei  atixilium,  cui  resisti  non 
possit.  NuIIum  ergo  est  auxiiium  preevium  so- 
la  sua  physice  efficiente  vi  determinans  vo- 
luntatem  ad  unum,  nam  illi  resisti  non  potcst, 
cum  implicet  contradictionem  rccipere  talem 
dcterminationem  aclualem  et  non  operari. 
Perperam  etiam,  juxta  doctrinam  hujus  Con- 
cilii,  tractus  ille  Dei,  et  Scripturae  quae  de  iho 
luquuntur,  de  tali  praedeterminatione  cxpli- 
cantur,  et  non  potius  cfe  tractu  cordis  per  in- 
spirationcin  internam  quae  vi  sua  nunquam 
ita  movet  voluntatem  quin  heec  possit  iili  re- 
sistere.  Non  debuissent  ergo  illi  auctores 
commemorare  hoc  Concilium  quin  aliquid 
huic  loco  responderent. 

Ut  autem  hoc  obiter  notemus,  subobscura 
sunt  in  hoc  testimonio  illa  verba  :  Nec  mo- 
mentum  quidem  prcetereat,  in  quo  Deus  non 
stet  ad  ostium  et  pulset.  Nam  si  ha;c  pulsatio 
fit  per  actum  aliquem  vitalem  intellectus  et 
voluntatis,  quomodo  credibile  estnullum  esse 
momentum  in  quo  Deus  nonpulset  ad  ostium 
liumani  cordis,  cum  cxperimento  constetnon 
semper  vl  1  continue  nos  recipere  has  illumi- 
nationes  ct  inspirationes  inlernas.  Ha?c  vero 
difficultas  magis  urget  defendentes  oppositam 
sententiam  ;  nam  si  tractio  cordis  omnino  ne- 
cessaria  ad  cousensum  posita  est  in  praedeter- 
minatione  physica,  cvidenlissimum  est  homi- 
nes  non  tangi  vel  trahi  hoc  modo  sinaulis 
momentis.  Imo^  juxta  dictam  senlcnliam  di- 
cendum  est  Deum  non  sempcr  esse  in  prom- 
ptu,necde  se  paratum  ad  dandam  hujusmodi 
prai-detcrminationcm ;  nam  caetcris  existcuti- 
bus  paribus  in  duobus  hominibus,  uui  eam 
dat,  alteri  non  dat,  pro  solo  suo  arbitrio.  In 
quo  evideuter  damnatur  illa  scntcntia  per  hoc 
Concilium  in  illis  verbis  :  Neque  tamen  tanta 
gratice  necessitas  libero  prcejudicat  arbitrio, 
cum  illa  semper  sit  in  proKiptu.  Si  crgo  aliqua 


CAP.  XXX II.  AFFERUNTUR  DECRETA  1'ONTIFICUM  ET  CONCILIORUM,  ETC.                      407 

gratia  est  necessaria  ad  opus,  et  illa  non  est  et  non  e  confra,  si   quidem  est  prior  natui  a 

in  promptu,  talis  necessitas  prffijudicat  arbi-  in  operalione. 

trio,  nimiriun  quia  tollit  potestatem  opcratuli.  Ad  hoc  testimonium  non  essot  nobis  ne- 

Sic  crgo  evidcnter  cxcluditur  necessitas  pra^,-  cessarium   rcspondcrc  ,  qaia    liber  ille   non 

determinationis,  ne  quoad   partem   destruat  solum  auctoritatem  non   habet  Concihi  pro- 

hbertatem.  Quia  vero  idem  argumentum  fieri  vinciahs,  verum  etiam  nec  Doctoris  gravis  et 

possit  de    neccssitate  proevenientis   gratiai ,  indubitala^  fidci ;  nam,  in  Indice  Romano,  in- 

rc!spondit    Concilium    illam  semper   esse   in  ter  libros  suspectos  et  miuimc  probalos  poui- 

promptu.  Quod  vero  addit :  Nulhm  esse  mo-  tur.  Quapropler  hbere  possumus  rejicere  dis- 

fnentum,  etc,  intehigendum  est,    prout  res  tinctionem  illam  duplicis  gratife  praevenien- 

ipsa  praj  se  fert,  Deum  quidcm  semper  et  om-  tis,  quia  nec  in  aliis  Gonciliis  fundamentum 

nibus  raomentis  esse  ad.ostium,  non  tamen  habet,  ut  constat,  neque  etiam  in  Augustino, 

siuguhs  momentis  actu  pulsare,  sed  opportu-  ut  postca  videbimus.  Verumtamen  ,  etiamsi 

ne,  juxta  suaj  providentiae  rationcm  ct  dispo-  iilius  hl)ri   auctoritatem   admiltere   vehmus, 

sitioncm.  niliil  nobis  obstabit,  quia  revera  non  sumitur 

Prffidictis  Concihis  adjungere  solent  Conci-  ibi  illa  distinctio  in  sensu  prffidicto,  sed  in  alio 

hura  Coloniense,  in  Enchiridio  fidei,  in  titiilo  longe  diverso,  distinguendo  scilicet  duphccm 

dc  Sacramcnto  poenitculia^  §  Sed  itericmim-  gratiam  pra?venientcm,  nou  ex  modo  deter- 

pii,  vcrs.  Septimo  retinendumest,  ubi  late  tra-  minandi  seu  movcndi  voluntatcm,  sed  ex  ac- 

ditur  distinctio  dc  duplici  gratia  operante  et  tibus  et  proximis  effectibus  ad  quos  gratia 

cooperante,  praeveniente  et  subsequente ;  et  praeveniens  datiir.  Una  enim  datur  ad  actus 

docetur  gratiam  esse  quasvoluntatem  conver-  qui  remotc    disponunt  ad  justiliam,  alia  ad 

tit  et  rautat,  ac  proiude  non  dari  gratiara  vo-  actura  qui  est  ultima  dispositio,  et  prior  dici- 

luntati,  quia  ipsa  operatur,  scd  potius  ipsam  tur  dari  peccatori  ut  resurgat,  postcrior  vero 

operari,  quia  Deus  sua  gratia  ihara  prseveuit.  eum  jara  rcsurgit.  Unde  ulraq^ie  ex  his  gra- 

Quae  omnia  parum  ad  prsescntem  causam  fa-  tiis  potcst  esse   suificiens   et  eificax,   ncutra 

ciunt ;  nam  \\3ic  ratione  gratiee  praevenicntis,  vero  est  pbysice  praBdeterminans  voluntalem. 

et  praisertim  ratione  vocationis  congruae  ve-  Nam  dc  priori  gratia  post  ilji  dicitur  consis- 

rissime  et  sufficientissime    dicuntur  absque  tere  in  motu  cogitationis  sanctie  et  aflectione 

physica  praedeterminatione,  ut  ex  superiori-  aliqua  boni,  vel  timore  humano  ;  injungitur, 

bus  satis  constat.  Illud  autem  videri  potest  ex  illa  sajpe  oriri  bonos  actus  liberos  et  su- 

subobscurius ,  quod  ibi    duplex  distinguitur  pernaturales ,   disponentcs   aliquo   modo   ad 

gralia   praivenieus  :    t/>j(Z  (  dicitur  ibi),  qua  justificationem,  intcr  quos  actusponitur  aclus 

TJeiis  ])rcevenit  peccatorem  ut  resurgat ;  altera,  fidei  vel  attritionis.  Esl  ergo  illa  gralia  pra*- 

qua  peccator  prcpvenienti  Dei   assentiens  jam  veniens,  non   tanlum   sufficiens  ,  sed  ctiam 

restirgit-  Quae  distinctio  non  videtur  posse  ha-  efficax  ad  suum  proximum   cftcctum  propter 

bere  alium  sensum,  nisi  quod,  prsetergratiam  quem  datur,  licet  non  semper  sit  efficax  ad 

praivenientem  seu  excitantem,  per  quam  de-  cflcctum  ultimum  justificationis  propter  quera 

turhoniini  ut  possit  velle,  qua;  propterea  suf-  datur;  sicut  juslificatio  ad  fidem,  seu  vocatio 

ficiens  dicitur,  necessaria   est   altera  gratia  qua  homo  de  facto  converlitur  ab  inCdehtate, 

prfeveniens  quse  tribuat  ipsum  actualera  con-  hcet  non  semper  sit  efficax  ad  eflfectura  uUi- 

sensum,  quse  non  potest  esse  nisi  gratia  phy-  mum  justificationis,  aut  non  convertatur  ad 

sice  praedeterrainans;  nisi  enim  hoc  pacto  mo-  poenitentiam  aliorum  peccatorum,  vocatio  ef- 

vcat  ct  inducatvoluntatcm  ad  consensum,  de  iicax  cst  in  suo  gradu,  licct  non  sit  omni  ex 

se  non  dabit  actura  ipsum,  sed  solam  potes-  partc  perfecta  nec  efticax  quoadomnia.  Unde 

tatem  operandi.  Unde  ratione  illius  secundae  in  illo  cffectu  invcnilur  libcra  determinatio 

praevenicntisgratiw,  videnturibidem  subjimgi  voluntatis,  quce  ab  ipsa  fit  cum  coopcrante 

hioc  vcrba  :  Hanc  justificantem  gratiam  vo-  gratia,  et  non  a  sola  pra'venicnte,  quod  in 

luntas  nostra  comitatur,  ac  veluti  pcdissequa  codcra  libro,  §  l^rgo  cum  peccator,  insinua- 

subsequitur,  non  quidem  tempore,  sed  causa  tur,  cura  dicitur  :  Interim  nos  ante  justifica- 

tantum  et  natura.  Nam  pcr  gratiam  justifican-  tionem  niJiil  facimus,  nisi  quod  honis  inspira- 

tem  uon  vidclur  ibi  inteUigi  habituahs  gratia,  tionihus  Dei  non  repugnamus,  sed  assentia- 

scd  iUa  motio  actuahs  quse  iufallibiliter  indu-  mur. 

cit  ulliraara  dispositionem  ad  juslitiara.  Et  de  Alia  vero  gratia  praeveniens  dicitur  dari  ho- 

hac  gralia  subdit,  quod  est  causa  volitionis,  mini  jamresurgentia  peccato,  quia  datur  im- 

X.  3-2 


498 


DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 


raediate  ad  dispositionem  ullimara,  qua^  simul 
terapore  est  cura  justificatione  ipsa.  Et  ha^c 
etiara  gratia  prffiveniens  consistit  in  divinis 
excitationibus  pcr  illnminationcm  et  inspira- 
tionem  Spiritus  Sancti,  quibus  homo  immedia- 
te  inducitur  et  elevatur  ad  ultimam  dispositio- 
nem,  atque  adeo  adipsam  juslitiara,  utibidem, 
§  Ilanc  antejn  gratiam,  late  exponitur.  Unde 
ha?c  etiara  gratia  proeveniens  potest  inter- 
dum  tantura  esse  sufficiens,  interdum  ve- 
ro  etiara  efiicax,  coopcrante  ipsi  libera  ve- 
hintate,  eadera  gratia  pra?venta  et  adjuta.  Et 
lioc  est  quod  ibi  signiticatur :  Ita  totum  Deo 
adscrihitur ,   qui  toluntatcm  nostram ,   quam 


vans,  quia  se  sola  operatur  et  determinat  vo- 
luntatem,  gratia  vero  adjuvans  non  operatur, 
nisi  cum  voluntate;  prseter  inspirationera  au- 
tcm  ct  adjutoriura  nulla  alia  gratia  nccessa- 
ria  est,  juxta  illum  canonera,  alioqui  insufli- 
cienter  doceret  gratiaR  necessitatem. 

Alii  vero  (quod  majori  est  admiratione  di- 
gnum)  etiam  canonem  quartnra  ejusdem  ses- 
sionis  in  suum  favorem  inducunt,  cujus  verba 
sunt :  Si  quis  dixerit  liierum  Tiominis  arbi- 
trium,  a  Deo  motum  et  excitatum,  nihil  coope- 
rari  assentiendo  Deo  excitanti  atq\ie  vocanti, 
quo  ad  jiistificationis  gratiam  se  disponat  ao 
prfpparet,  neque  posse  dissentire,  si  telit,  sed 


creando  nohis  impertiit,  gratia  sua  prcexenit    xeluti  inanime  quoddam  niliil  omnino  agcre, 


ct  excitat  torpescentem,  ut  lapsumsuum  norit ; 
pos/eacorrigit  nohntem  ut  resurgere  telit ;  pos- 
tremo  adjutat  toluntatem  ut  resurgere  possit, 
ct  sic  salus  nostra  Dei  gratuium  est  donum. 
Haec  autera  raotio  ct  excitatio,  quce  datur  ut 
imm.ediate  cfliciat  ultiraam  dispositionem  ad 
gratiam ,  actu  non  justificat  hominera  ,  nisi 
quando  actu  obtinet  a  vohmtate  horainis  ta- 
lem  consensum  ;  et  ideo  tunc  solum  potest 
illara  denominationem  grafia?  justificantis  re- 
cipere,  justificantis  scilicet  non  formaliter, 
sed  suo  modo  efiective.  Ad  hanc  auteni  cf- 
ficientiara  vel  denominationera ,  non  est  ne- 
cesse  ut  habeat  ex  se  et  natura  sua  vim 
prcedeterminandi  physice  voluntatem  ,  sed 
satis  est  ut  secundura  propositura  Dei  iu  ea 
opportunilate  conferatur,  in   qua  prsnosci- 


mereque  passite  se  hahere,  anathem-a  sit.  Nam 
per  hfec  verba  damnat  Conciliura  sententiara 
Galvini,  assereutis  Deura  pcr  cflieacem  suam 
motionem  necessitatem  iraponere  voluntati, 
in  qua  damnatione  unum  admittit  Conciliura, 
quod  Calvinus  docet,  scilicet,  Deura  efficaciter 
prseraovere  voluntatera,  pnedeterrainando  il- 
lam.  Aliud  vcro  damnat,  scilicet,  consequcns, 
quod  malc  inde  infert  Calvinus,  scilicet,  talcm 
motionem  efficacem  auferre  libertatem.  Ra- 
tionem  autem  damnationis  unicam  Concilium 
ait  esse,  quia  talis  motio  neqne  efficientiam 
physicam  hominis  excludit  circa  talem  asscn- 
sura,  ncc  potestatem  dissentiendi  tollit;  quia 
cum  hajc  innata  sit  ipsi  voluntati,  per  super- 
additara  motionem  auferri  non  potest. 
Nos  vero  libenter  imprirais  suscipirausquod 


tur  eflfcctum  habitura ;  neque  aliud  ex  illo  En-    in  hac  argumentatione  supponitur,  Concilium 


chiridio  colligi  posset,  etiamsi  ejus  auctontas 
admittenda  esset. 

Ultimo  (quod  mirabile  est)  audent  auctores 
illius  opinionis  etiam  Concilium  Tridentinum 
in  suura  favorera  adducere.  Et  quidara  iilo- 
rura  referunt  canonera  3,  sess.  6,  qui  sic  ha- 
bet :  Si  quis  dixerit  sine prceveniente  Spiritus 
Sancti  inspiratione,  atque  ejus  adjutorio,  ho- 
minem  credere,  sperare,-  diligere  a-tt  pcenitere 
posse  siciit  oportet,  ut  el  justi/icationis  gratia 
confcratur,anathemasit.  Ut  autera  eanon  ille 
ad  proposilura  adduci  videatur,  addit  auctor 
iile  nos  aperte  profiteri  hominera  actibus  ex 
viribus  natura;  profectis  graliam  justificantem 
adipisci.  Sed  quara   falsura  testimoniura  hoc 


in  eo  canone  loqui  de  auxilio  efficaci;  et  re- 
vera  ita  est,  nara  loquitur  de  illo  auxilio, 
quod  habet  efFectum  in  voluntate  liberfe  prse- 
paratiouis  ad  gratiam  justificantem.  Quod  au- 
tera  Conciliura  loquatur  de  tali  auxilio  cffica- 
ci,  quod  vi  sua  et  sola  efficacia  physica  prse- 
determinet  voluntatem ,  aut  quod  Concilium 
hoc  concedat  Calvino  ponenti  talem  efficacia^ 
modura  in  auxilio  preeveniente,  nullum  indi- 
cium  in  verbis  Concilii  reperitur.  Quin  potius 
Concilium,  ut  Calvini  et  Lutheri  errores  dara- 
nct,  duo  dicit :  unura  est,  voluntatem  hominis 
npn  se  liabere  mere  passive  in  sua  conver- 
sione,  sed  iilam  efficere  cooperaudo  gratia? ; 
aliud  est,  hanc  efficientiam  voluntatis  talcra 


esl ,   tara   extra  propositura  est  verba  illius     esse  ut  sit  in  potestate  ejus  illam  non  tribuc- 


canonis  ad  prsesentem  causam  aflerre,  quoe 
potius  sunt  optiraa  ad  excludendara  motio- 
nem  physice  prwdeterminantem  voluntatera ; 
illa  cnim  dici  non  potest  inspiratio  divina, 
quia  non  est  actus  vitalis,  cum  a  solo  Deo 
ficri  dicatur ;   neque  etiam  est  gratia  adju- 


re,  sed  dissentire  gratire  excitanti  et  vocanti. 
Potius  ergo  negat  etdamnatquod  Calvinus  di- 
cebat,  auxilium  pra!vcniens  tale  esse  nt  sua 
vi  determinet  voluntatera  ad  consentienduin, 
alioqui  jara  non  esset  in  potestate  vohmtatis 
prffivenienti  gratiffi  resistere  seu  dissentire. 


CAP.  XXXII.  AFFERUNTUR  DFXRETA 

Hinc  crgo  nos  sumimus  initium  fundandi 
noslram  scntcntiam  in  doctrina  Ecclesiasti- 
ca  et  Conciliorum,  quamTridentinum  in  sum- 
mam  redcgit,  et  dilucidius  explicavit.  Tria  au- 
tem  snnt  principiaquil)uspr£ecipue  movemur 
(  ut  in  superioribus  dictum  est )  ad  fugien- 
dam  lianc  motionem  physice  preedetcrmi- 
nantcm.  Primum  est,  quod^  in  his  quibus  da- 
tur,  tolht  potestatcni  non  agendi,  et  ex  ea 
parte  tollit  libertatem.  Secundnm  est,  quia 
cos,  quibus  non  datur,  rehnquit  sine  potestate 
agcndi,  et  consequenter  sine  hbertate  ex  de- 
fectu  talis  potestatis,  et  sine  vcra  gratia  suf- 
ficienlc.  Tertium  est^  quia  illa  sententia  ajque 
facit  Deum  primam  originem  et  auctorcm 
actus  mah,  sicut  boni,  ct  tam  requirit  motio- 
nem  praBviam  et  efficacem  adbonos  actus  na- 
turales,  sicut  ad  snpernaturales.  H?ec  autem 
omnia  principia  evertuntur  a  ConcilioTriden- 
tino,  ut  vcram  de  gratia  doctrinam  contra 
omncs  hifireses,  et  praescrtim  hujus  tenipo- 
ris,  stabihat ;  ergo  satis  etiam  evertit  et  dam- 
nat  positionem  illam  de  motione  physice  prai- 
dcterminante. 

De  primo  fundamento  constat  ex  dicto  ca- 
none  quarto,  quatenus  damnat  dicentes  hbe- 
rum  hominis  arbitrium,  a  Deo  motum  et  ex- 
citatum,  non  posse  dissentire  si  vcht.  Quod 
ctiam  in  capite  quinto  docuerat,  ibi  :  Ita  ut 
taiigente  Deo  cor  hominis  per  Spiritus  Sancti 
illuminationem,  neque  ipse  homo  nihil  omnino 
agat,  inspirationem  illam  recipiendo,  quippe 
qni  illam  ahjicere  potest.  Quaj  verba  vaiie 
chiduntur  ab  aucloribus  contrarioe  scntenti«, 
quos  ahis  in  locis  satis  ( ut  existimo  )  refuta- 
vimus.  Semper  tamen  ahquid  addendum  oc- 
currit,  quia  nunquam  desunt  novi  modi  ter- 
give«andi,  etidco  non  erit  inutile  omnia  htec 
iterum  commemorare  et  in  summam  redigere. 

Primo  ergo  asseruerunt  Conciliiim  non  lo- 
qui  de  molione  eificaci,  sed  tantum  de  suifi- 
ciente  prajvia,  seu  praeveniente  motione,  qure 
consistit  in  tactu  cordis  per  inspirationes  et 
iUumiuationes  Spiritus  Sancti,  de  quibus  fa- 
tentur  semper  posse  liberum  arbitrium  eis 
resistere.  quia  per  eas  non  prGedeterminatur 
physice,  sed  sohim  morahter  exoitatur  et  in- 
clinatnr,  et  ita  potcst  dissentire,  quamdiu 
non  accedit  motio  physice  pradetcrminans, 
de  qua  Concihum  locutura  non  est.  Sed  lioc 
modo  insufficiens,  inutilis  et  vana  rcdditur 
doctrina  Concilii;  unde  sine  dubio  et  inten- 
tioni  et  verbis  ejus  contraria  est  tahs  inter- 
pretatio. 

Primum  probatur,  quia  doctrinam  traden- 


PO.\TIFICU.M  ET  CONCILFORUM,  ETC.  400 

do  de  motione  gratiro  necessaria  ad  bene  ct 
supcrnaturaliter  operandum,  omitlit  prseci- 
puam,  et  maxime  necessariam  motionem, 
qua;  dicitur  essc  illa  dc  se  efficax  ac  pra'dc- 
terminans.  Unde  quoad  hanc  partem  nos  li- 
benter  admittimus,  nullam  mentionera  talis 
motionis  fecisse  Conciliura,  nara  indc  saltcm 
colligiraus  necessariara  non  esse.  Xegamus 
tamcn  indc  scqui,  non  loqui  de  vera  gratia 
cfficaci,  quod  statim  patebit. 

Probaturergo  secundum,  quiasi  Conciliura 
oraittit  illara  raotionera,  cum  tamen  necessaria 
sit,  immcrito  damnat  Calvinum,  et  sophistice 
ac  pueriliter  agit  contra  ihum.  Nara  ille  uon 
ignorabat  divinas  illurainationes  et  inspiratio- 
nes  non  inferre  necessitatem  voluntati,  cum 
frequenter  illis  resistat,  sed  addit  praeter  illaa 
motionera  quamdara  nccessariara ,  ut  volan- 
tas  consentiat,  dixitque  voluntatera  nonposse 
illi  rcsistere,  et  inde  conclusit  toUere  liberta- 
tera.  Si  crgo  Concilium,  subticendoet  perrait- 
tcndo  pr*motionem  illam  physicam,  solum 
loquitur  de  aliis  excitantibus  gratiis,  irameri- 
to  invchitur  contra  Calvinum,  et  male  coliigit 
usum  libertatis  ex  potestate  resistendi  exci- 
tanti  gratifE,  nnra  ad  libertatera  non  satis  est 
posse  dissentire,  posito  uno  vcl  alio  requisito 
ad  agcndum,  sed  positis  oranibus ;  ergo  po- 
tius  ex  virtuali  argumcntatione  Concilii  colli- 
gcre  deberaus  illura  non  agnoscere  motionem 
aliam  prffiviara  necessariara  ad  actualera  ope- 
rationera,  praeter  illam  prosviam  motionem  et 
excitationcra,  dc  qua  loquitur,  ac  proinde  in 
illa  contincri  gratiara  efficacera,  quat.^^mis 
prfevcnicns  esse  potest,  et  ad  operandum  ne- 
cessaria. 

Tertio,  idera  patet  cx  verbis  Concilii ;  uajn 
iraprimis  loquitur  de  Iiomine  qui  recipit  illu- 
rainationera,  ct  de  quo  docet  aliquid  tunc  etfi- 
cere,  retenta  nihilorainus  potestate  non  agen- 
di.  Illurainatio  autcm  quee  ab  homine  reci- 
pitur,  efficax  cst.  Deinde  utitur  generalibus 
verbis,  scilicet,  liherum  arhitrium  a  Deo  mo- 
t.um  et  excitatum.  Loquitur  autem  evidenter 
de  motione  proeveniente ,  quae  a  Deo,  sine 
cooperationc  liberi  arbitrii,  in  horaine  fit ; 
unde  idera  est  ac  si  dixisset  :  Liberum  arbi- 
trium  a  Deo  pra^motura  et  excitatura.  Talis 
autera  est  seu  csse  dcbct  voluntas  hominis 
prius  natura  quam  consentiat,  quocumque 
gencre  motionis  a  Deo  sit  pra^vcnta,  vei  (ut 
sic  dicam)  plcne  a  Deo  mola  ct  excitata,  quan- 
tum  neccsse  est,  ut  actu  conscntiat,  si  vclit, 
absque  intervcntu  allerius  motiouis  prcevice  ; 
crgo  dc  illa,  ut  sic  mota  et  excitata,  loquitur 


500  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

Conciliura.  Unde  de  illa  sic  mota  immediate 
verificatur  qiiod  Conciliura  subdit ,  aliquid 
coopcraii  assentiondo  gratire  excitanti  atquc 
vocanti,  quia  nirairum  ncc  talera  assensum 
rccipit  a  sola  illa  motione,  sed  etiam  ipsa 
agit  illum,  ncque  ad  illura  agendmn  indiget 
alia  motionc  ,  quia  jam  supponit  plcne  mo- 
tam  et  excitatam.  Illa  onim  verba  doctrina- 
lia  sunt  et  solidam  doctrinam  continent ,  et 
ideo  licet  indefinita  videantur,  sequivalent 
universalibus  ,  coraprelienduntque  omnom 
motionera  praeviam  neccssariara ,  ut  sequa- 
tur  assensus,  si  voluntas  velit;  ergo  de  ea- 
dem  voluntate  sic  mota  et  excitata,  veriti- 
cari  debet  quod  Concilium  secundo  loco  ad- 
jungit,  posse  dissentire  si  velit,  ita  ut  hoc  lo- 
cura  habeat  respectu  cujuscuraque  praivia; 
raoiionis,  sivc  suHicientis,  sive  efticacis. 

Alii  crgo  fatentur  Concilium  loqui  dc  omni 
motione  prffivia,  etiam  efticaci.  Rcspondent 
autera  vokintatem  posse  ei  resistere  in  sensu 
diviso,  non  in  sensu  composito,  Concilium 
vero  locutum  esse  in  priori  sensu.  Nam  illa 
potestas  satis  cst  ut  libcrtas  in  assentiendo 
servetur.  Quia  vero  h£ec  distinctio  sensus 
corapositi  et  divisi  varios  sensus  habet,  et  ap- 
plicata  in  uno  ost  Catholica  et  necessaiia  ad 
oxplicandam  doctrinam  fidei  ,  et  locutionos 
otiam  Scripturarum;  in  alio  vero  potest  osse 
perniciosa,  et  eludere  doctrinara  fidoi,  favere- 
que  hsereticis;  ideo  diligcnter  exphcandum 
est  quo  sensu  id  accipiatur. 

Duo  autem  expUcare  necesse  est  :  pri- 
mum,  qualis  sit  suppositio,  quae  in  illo  sensu 
composito  vcl  diviso  involvitur ;  certum  est 
enira  omnem  sensum  compositum  involvere 
suppositionom  ahquam  ,  quam  excludit  sen- 
sus  divisus.  Suppositio  ergo  qua3  ab  his  auc- 
toribus  in  ilUs  sensibus  inchidilur,  has  habet 
conditiones.  Prima,  quod  est  intrinseca  et 
per  se  necessaria  ad  efiectum,  imo  etiam  cen- 
setur  intrinseca  proxirase  causa?  operanti,  id 
est  homini  ,  tanquam  inhcerons  voluntati 
ojus,  quanquara  possot  dici  oxtrinseca,  id  est 
ab  extrinseca  causa  proveniens,  ct  non  dobi- 
ta,  quod  (ut  videbimus)  parum  refert  ad  prae- 
sentem  causam.  Secunda  conditio  est ,  quod 
illa  suppositio  cst  omnino  antecedcns  ordine 
indopendentioe,  natura^,  et  causalitatis ;  talis 
onim  essc  supponitur  a  pra?dictis  auctoribus. 
Tertia  est,  quod,  illa  posita,  necessario  sequi- 
tur  effectus,  non  tanlum  necessitate  illatio- 
nis  gcncratim  sumpta,  sed  etiam  necossitate 
causalitatis,  et  illationis  in  illa  fundatae.  Nam 
talis  cst   iUa  suppositio ,  ut  sit  causa  primo 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONGORDIA. 
influens  in  efTectum,  et  necessitate  quadam 
naturali  in  illum  influens,  eo  ipso  quod  talis 
suppositio  in  rorum  nalura  ponitur  a  Dco, 
cujus  voluntas  cst  unica  causa  talis  supposi- 
tionis.  Unde  Hcet  illa  suppositio  seu  qualitas, 
aut  motio,  quffi  dicitur  gratia  ex  se  efticax, 
non  sit  unica  et  tota  causa  subsequentis  ef- 
fectus,  id  est  consonsus  liberi  arbitrii,  quia 
secundura  fidcm  etiam  voluntas  humana  cst 
causa  ejus  ,  nihilominus  illa  suppositio  taUs 
causa  esse  dicitur,  ut  non  solura  faciat  con- 
scnsum,  sed  etiam  faciat  voluntatem  influere 
in  consensum,  perveram  etpropriam  causa- 
litatem  in  illam,  sive  illa  causalitas  etiara  sit 
oftectiva,  sive  formalis,  quasi  impeUendo,  ac 
per  se  formaUter  trahendo  voluntatem  ad  ef- 
ficiendum  consensum.  In  utraque  autem  cau- 
salitate  ,  tam  in  consensum  quam  in  volun- 
tatem  ut  consentiat,  se  liabet  iUa  supposilio 
ut  causa  mere  naturaliter  agens  seu  causans, 
et  cum  tara  efiicaci  potestate,  ut  inferior  causa 
illi  rcsistere  non  possit,  quorainus  et  iUam  se- 
cum  ferat,  et  ita  eftoctum  intentum,  id  ost,  ac- 
tum  consentiendi  producat;  nam  ob  hanc 
tantum  efticacitatem  et  necessitatem  illa  sup- 
positio  talis  est  ut  in  sensu  composito  neces- 
sario  inferat  effoctum,  etiamsi  ad  iUum  con- 
causara  aUquara  requirat,  quia  tanta  necessi- 
tate  facit  concausam  sccum  causare,  quanta 
influit  in  consensum  ipsum. 

Secundo,  cxplicandum  est  quo  sensu  di- 
cant  illi  auctores  Concilium  Tridentinura  do- 
core  libcrum  arbitrium  a  Deo  motum  et  ex- 
citatura  posse  disscntire,  si  velit,  in  sensu  di- 
viso,  quia  in  sensu  composito  putant  verifi- 
cari  non  posse.  Ex  hac  vero  impotentia  res- 
pcctu  sensus  compositi  intelligetur  quse  dica- 
tur  potestas  in  sensu  diviso.  Creditur  enim 
non  esse  in  voluntatis  potestate  facere  ut, 
dum  in  se  habet  talem  motiouem  Dei,  se  con- 
tineat  et  consensum  suum  non  eliciat,  quod 
csset  simul  in  se  coraponere  motionem  divi- 
iiam  cum  carentia  consonsus.  Item  est  alia 
impotentia  in  voluntate,  quod  non  potest  ab- 
jiccre  a  se  talem  motionem  Dei  in  sensu  com- 
posito ;  quod  est  evidens  pro  iUo  eodem  tem- 
pore  vel  momento  pro  quo  taUs  motio  a  Doo 
data  supponitur,  quia  tunc  jam  habet  locum 
illa  necessitas,  qua  res,  quando  est,  necessa- 
rio  existit;  quia  si  Deus  in  hoc  instanti  volun- 
tatem  prrevenit  per  talera  motionem,  jam  illa 
raotio  est  in  hoc  instanti ;  orgo  non  est  in  po- 
testate  voluntatis  facerc  ut  pro  eodcm  instanli 
talis  motio  non  sit,  ct  hoc  est  satis  ut  pro  co- 
dem  instanti  uon  possit  voluntas  tali  instanli 


CAP.  XXXII.  AFFERUNTUU  DEC.RETA  PONTIFICUM  ET  CONCILIOnU.M,  ETC.  501 

impcdire  cfFcctum  illius  raotionis.  Neque  vc-  voluntas,  in  hoc  instantimotaaDeo,  immcdia- 

ro   cst  in  potcstate  volnntatis  praevcnire  nut  te  post  lioc  applicctur  ad  alium  actum  inconi- 

impcdire  nc  Dcus  in  lioc  instanti  sibi  talcm  possibilcm  ta!i  motioni,  ncccsso  cst  ut  prius 

motioncm  immiltat,    ctiamsi   voluntas   ipsa  Dcus  applicctillam,  quodfacerenonpotcstnisi 

prius  natura,  et  nondum  pcr  talcm   motio-  dcsistendo  a  priori  motione,  ct  aliara  eliicicn- 

ncm  prsevcnta   considcrctur,  qua^  considcra-  do  ;  ergo  non  potcst  penderc  a  libertate  vo- 

tio  ad  scnsum  divisum  sine  dubio  pcrtincbit.  luntatis   humana^ ,   sed  solius  Dci.  Tjia  ergo 

Tamcn  quod  sccundum  illam  scntentiam  lo-  non  sunt  in  hominis  potcstate  :  quod  talis  mo- 

cum  non  haheat,  patet,  quia  voluntas  non  tio  ponatur,  vel  non  ponatur  in  sua  volunta- 

potest  impedire  motioncm  Dci  nisi  quatenus  te  ;  quod,  postquam  ponitur,  tanto  vel  tanto 

aliquo  modo  pcndet  a  libertate  ejus,  saltcm  tcmpore  durct;  quod,  dum  est  vel  durat,  non 

ut  a  conditione  sine  qua  non.  Sed  juxta  hanc  consequatur  cfTectum.  Exquibus  primum  non 

sententiam  motio  illa  non  pendet  ullo  modo  est  in  potcstate  hominis,  ncc  in  scnsu  compo- 

ex  hbertate  et  usu  ejus,  sed  ponitur  a  solo  sito,  nec  in  diviso.  Secundum,  Ucet  videatur 

Deo  pro  sua  omnipotentia  et  arbitrio  ;  crgo  supponere  motionem  proahquo  instanti,  quia 

non  cstinpotestate  voluntatis  impedireDeum  non  potest  res  conservarinisipriusfiat,tamcn 

proevenicndo  molionem.  i!la  impotentia  est  in  utroque  sensu,  quia  vo- 

Minorem  fatentur  communiter  auctores  il-  luntas,  secundum  se  speclata,  tam  est  irapo- 

lius  sententise  ,    qui ,  si   ahquando   oppressi  tens  ad  impediendam  conscrvationem   illius 

difficultatibus  tergiversantur ,  vel  contradic-  motionis,  quam   fuit   impotens  ad  impedien- 

toria  dicunt,  et  in  infinitum  quoddam  laby-  dam  primam  infusionem   ejus,  ut  etiam  dc- 

rinthum  incidunt,  vel  in  errorem  Pelagii  in-  claratum  cst.  Tertia  vcro  impotentia  jnm  ad- 

clinant,  ponentes  aliqucm  usum  libcrtatis  cx  mittitur  in  scnsucomposito,  superest  ut  dedi- 

solis   viribus  naturalibus  tanquam  neccssa-  viso  videamus. 

rium  ad  ultimam   ct  infallibilcm  dispositio-  Ex  dictis  ergo  relinquitur  illum  sensurn  di- 

ncm  ad    efficarem  motionem   gratiae  ,    quse  visum  inhoc  soloposse  consistere,  quia  si  au- 

omnia  in  supcrioribus  visa  sunt,  NuIIo  ergo  feratur  motio,  tunc  voluntas  potcrit  disscn- 

modo   est  in  potestale  voluntatis    impedire  tirc  seu  contrariumactumhabere.  Haecautcm 

motionem  illam  pro   instanti  in  quo  datur,  potestas  non  fuit  ablata  per  priorem  motio- 

neque  in  sensu  composito,  neque  in  diviso.  nem  efficacem  gratise,  sed  sub  illa  fuit,  ideo- 

Oum  potius  addo  ctiam  non  esse  in  potes-  que  durante  illa   etiam  motione,  vere  dicitur 

tate  voluntatis  carere  illa  motione  pro  tem-  de  tali  voluntate  posse  dissentire,  quia  suam 

pore  vel  instantibus  sequentibus,    sed   hoc  potestatcm  ad  priorem  actum  contrarium  in 

etiam  pcndere  ex  solo  arbitrio  Dei,  quia  ca-  se  retinet,  quanquam  illam  exercere  non  pos- 

dem  est  ratio  infusionis  talis  motionis  et  con-  sit,  nisi  in  sensu  diviso,  id  est  ablata  motio- 

servationis  ejus.  Nam  posita  illa  motione  in  ne.  Cum  crgo  Concilium  nihil  aliuddicat,  nisi 

voluntale  pro  hoc  instanti,  pro  eodcm  volun-  voluntatcm  motam   a  Deo   posse  dissentirc, 

tas    neccssario  consentit ,   saltem    in   sensu  rectc  ct  sufficienter  potest  in  illo  sensu  di- 

composito  ;  ergo  in   hoc  instanti  nihil  agere  viso  explicari. 

potcst  quoimpediatDeum,  ne  in  tempore  im-  Hoc  tamenmodo  non  minus  irridetur  doc- 

mediate  sequente  conservct  et  continuct  ta-  trinaConciIiictcvertiturlibertasarbitrii,quam 

lem  motionemsivelit.  Igiturita  pendetexsola  juxta  priores   sensus.  Primo  ,  quia  Calvinus 

Dei  libcrtate  conscrvare  illam  motioncm  pro  non  ignoravitvoluntatemhabcre  capacitatera, 

tempore  sequente,  sicut  fuit  dare  illam  in  tali  ut  a  Deo  moveatur  et  determinetur  ad  varios 

instanti,  quia  utrumque  nullo  modo  pendet  etcontrarios  actus;posuit  autcm  hanc  capaci- 

ab  hominis  libertate.  tatem  respectu  determinationis  Dci  mere  pas- 

Dices,  quamvis  voluntas  in  hoc  instanti,  in  sivam,  licet  ad  cfficicndos  actus  non  negave- 

quo  recipit  molionem,  non  possit  faccre  ali-  rlt  aclivam,  et  in  utroque  auctorcs  isti  cum 

cjuid  quo  impediat  conservationem  motionis,  Calvino   consentiunt.   Deinde   non   ignoravit 

tamcn  immediatc  post  hoc  instans  posseillud  Calvinus  quin  voluntas,  quando  determinatur 

efficere,  applicaudo  sc  ad  aliura  actura    pro  a  Deo  ad  unura  actura,  retinet  suam  capaci- 

libertate  sua.  Sed  hoc  dici  non  potcst  consc-  tatcm,  tum  passivam,   ut   possit  determinari 

quentcr  in  hac  sententia,  nam  juxta  illamvo-  ad  alium,  vel  contrarium,  si  priordetcrmina- 

luntasnunquam  inchoat  apphcationemsuam,  tio  tollatur,  tum  activam,  ad  eliciendum  sci- 

sed  Deus  est  primus  applicans  ejus ;  ergo  ut  licet  alium  actum  ,  cessando  a  priori  ;    ergo 


502  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

non  potuit  esse  tam  stolidus  Calvinus  quiu 
polcstatem  illam  in  sensu  diviso  cognoverit  ; 
quomodo  ergo  illi  contradiceret  Concilium  , 
si  de  sola  potestate  in  sensu  diviso  loquere- 
tur?  Dicentforlasse  Calvinum  non  errasse  ig- 
norando  illam  potestatem,  aut  majorem  non 
admittcndo,  sed  quia  existimavit  illam  non 
Fuffirere  ad  libertatem,  et  in  hoc  reprelien- 
di  a  Concilio,  ac  propterea  damnari.  Sed  im- 
ponunt  Concilio,  magnamque  injuriam  illi  in- 
ferunt,  occasionemque  praebent  stabiliendi  ct 
propagandi  errorem  Galvini.  Nam  imprimis, 
ubi  est  verbum  in  Concilio,  quod  sensum  di- 
visum,  et  non  potius  compositum  indicet  ; 
nara  verba  illa  c.  5:  Qwppe  qui  illam  etah- 
jicere  potcst,  scilicet  inspiratiouem,  qua  Deus 
laugit  cor  ,  involvunt  aperte  suppositionem 
divinee  motionis,  et  illa  stante  voluit  esse  in 
potestate  voluntalis  abjicere  illam  ,  id  est , 
non  consentire,  nam  hoc  est  illam  abjicere. 
Non  est  enim  in  potestate  voluntatis  faccrc 
ut  illa  motio  non  insit,  vel  duret,  ut  a  no- 
bis  probatum  cst,  tam  in  sensu  composito 
quam  diviso ;  ergo  posse  illam  abjicere  nihil 
aliud  est  quam  po<83  iliam  cassam  reddere  , 
et  privare  suo  effectu,  etiam  dum  actu  cor 
tangitur.  Et  ita  hoc  explicuit  idem  Conci- 
hum  in  canone  4,  dura  definit  hberum  ho- 
rcinis  arbitrium,  a  Deo  motum  et  excitatum, 
posse  disscntire  si  veht.  Quod  ergo  prius  di- 
xerat,  abjicere  inspirationcm,  idem  cst  quod 
iUi  dissentire.  Utrumque  autem  vei^bum 
evidenter  indicat  sensum  compositum ;  ne- 
mo  enim  abjicit  inspirationem  quam  non  ha- 
bet,  nec  dissentit  non  vocatus.  Item  Conci- 
lium  eodem  modo  loquitur  de  eo  qui  coope- 
ratur  vocationi,  et  eam  abjicit ;  nemo  autem 
cooperatur  vocationi  ,  nisi  ex  suppositione 
quod  illam  habeat ,  et  componendo  coopc- 
ratiouem  cum  illa  ;  ergo  eodem  modo  vult 
Concilium  posse  hominem  coraponere  dissen- 
Bum  suum  cum  eadem  motione  divina.  Pra3- 
terea  certissimura  est,  antequara  Deus  vocet 
hominem,  dici  non  posse  horainem  resistere 
vocationi  Dei,  quiaresistentia  supponit  quod 
Deus  incoeperit  vocando,  juxta  ilhul :  Voca- 
ti,  et  renuistis.  At  vero  ante  vocationcra  po- 
test  horao  non  credere,  aut  non  converti  ; 
ergo  ut  possit  resistere  vocationi,  non  suf- 
ficit  ut  possit  carere  liis  actibus  ;  necesse 
t!st  igitur  ut  possit  componere  hanc  carcn- 
tiam  cum  vocationc,  vel  molione  divina  jam 
existente  in  ipso  homine ;  ergo  definieudo 
Concilium,  posse  horainem  abjicere  inspira- 
tionem,   eique   dissentire,  non  solura  definit 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

posse  hominem  carere  consensu,  si  auferatur 
inspiratio,  et  hanc  poientiam  retinere  etiara, 
dura  inspirationem  habet,  sed  ctiara  posse  , 
durante  inspiratione  ,  cura  illa  habere  ct 
coraponere  voluntariura  dissensum. 

PraL'terea,  quod  atlinet  ad  errorem  Calvi- 
ni,  quoraodo  per  illa  decreta  eo  raodo  intcl- 
locta  maneret  damnatus  ?  Nunquam  enim 
dubitavit  Calvinus,  nec  dubitare  potuit  quin 
homo  nunc  vocatus  et  motus  a  Deo,  retineat 
in  se  potentiam  carendi  vocationc  et  molione 
Dei,  et  consequenter  etiam  carendi  illo  ac- 
tu,  ad  qucra  vocatio  ordinatur ;  si  ergo  Con- 
ciHum  tantum  definit  hominem  vocatum  re- 
tinere  hanc  potestatem  ,  nihil  definit  contra 
Calvinum.  Respondebunt  definire  illam  poten- 
tiam  satis  esse  ut  homo  dicatur  posse  resis- 
tere  ,  et  consequenter  libere  operari,  quod 
Calvinus  negavit.  Scd  tunc  in  hoc  raagiscon- 
sequenter  fuisset  locutus  Calvinus.  Nam  si 
horao  non  potcst,  stante  vocatione,  cum  illa 
componere  dissensum,  non  potest  ipse  eam  a 
se  abjicere,  hcet  Deus  possit  eani  auferre  , 
si  velit.  Probatur  assumptum,  quia  imprimis 
homo  nou  potest  facere  ut  inspirationem  ip- 
sam  non  habeat,  nam  hoc  pendet  ex  volunta- 
te  Dei,  ut  probavimus,  et  est  per  se  cvidens, 
saltem  pro  illo  tempore  pro  quo  supponitur 
homo  praeventus  a  Deo  per  talem  inspiratio- 
nem,  cum  tamen  sensus  Concilii  sit  pro  illo 
eodera  tempore  posse  illam  abjicere,  sicut  pro 
illo  codem  potest  illi  consentire,  alioqui  non 
doccret  neque  declararet  quomodo  tahs  con- 
sensuspro  ifio  eodem  tempore  sit  liber;  ergo 
non  potest  liberum  arbitrium  ita  abjicere  in- 
spirationem,  ut  illam  non  habeat  in  illomet 
tempore,  in  quo  illara  recipit;  neque  etiam 
potest  abjicere,  negando  illi  consensum,  quia 
dura  est  inspiratio  de  se  efficax,  non  potest 
illi  negare  consensura,  juxta  contrariara  sen- 
tcntiam  ;  ergo  in  nullo  vero  sensu  potest  a  se 
abjicere  inspirationem.  Quod  autem  Deus 
possit  illam  auferre  pro  tempore  sequenti  , 
nihil  refert  vel  ad  rem  ipsam,  vel  ad  proprie- 
tatem  verborumConcihi;  tum  quiaagimusde 
potestate  abjiciendi  inspirationem  pro  illomct 
terapore  pro  quo  datur  ;  pro  eo  autem,  nec 
Deus  ips«  potest  eam  auferrc,  postquam  il- 
lam  dedisse  supponitur ;  tum  etiara  quia  illa 
non  est  potestas  abjicicndi,  sed  carendi,  quce 
ex  parfe  horainis  est  poteniia  raere  passiva, 
et  potestas  aetiva  suspcndcndi  iuspiralioncra 
est  in  Deo.  Polestas  autera  abjiciendi  non  di- 
ciiur  nisi  de  potentia  activa,  sicut  et  polestas 
disseuticndi. 


CAP.  XXXII.  AFFEIIUNTUR  DECUETA 
Preeterea ,  hic  evidcnler  ostenditur  illam 
potestatem  in  solo  sensu  diviso  esse  insuffi- 
cientem  ct  impertinentem  ad  salvandam  li- 
bertatem.  Primo,  quia  est  potestas  mcre  pas- 
siva,  ut  declaratum  est ;  lucc  autem  non  sa- 
tis  est  ad  libertatem,  quae  in  potestate  agendi 
et  non  agendi,  ex  vi  ejusdem  activse  potes- 
tatis  et  dominii,  posita  est,  ut  ex  eodem  Con- 
cilio  Tridentino,  secundum  late  in  superioi'i- 
bus  dicta,  valde  manifeste  colligitur.  NuHa 
etiam  est  res  inanimata  quai  tam  necessario, 
tamque  violenter  moveatur,  quin  sub  eadcm 
violentiaretineat  potentiam  carendi  illo  mo- 
tu,  si  extrinsecum  agens  suum  etiam  impe- 
tum  velit  auferre  ;  quia  ha^c  potestas  non  est 
potestas  resistcndi  vel  a.^jiciendi  a  se  impe- 
tum,  sed  est  mera  potestas  passiva  carcndi 
illo.  Tertio,  quia  nunquam  potest  voluntas 
ita  necessitari  ad  aliquem  actum,  sive  ab  in- 
tiinseco,  sive  ab  extrinseco,  quin  sub  eodem 
actu  retineat  potentiam  carcndi  illo,  si  aufe- 
ratur  suppositio  quse  necessitatem  illam  com- 
plet.  Idemque  est,  si  ponatur  Deus  ab  extrin- 
seco  necessitare  voluntatcm  ,  quocumque 
modo  aut  impulsu ;  nam  iilo  etiam  stante 
manet  in  voluntate  potestas  carendi  actu,  si 
talis  iinpulsus  auferatur.  At  hajc  potestas  non 
obstat  quominus  illa  sit  vera  necessitas,  tol- 
lens  libcrtatom  in  tali  actu;  ergo  sensus  ille 
divisus  non  salis  est  ad  salvandam  liberta- 
tem.  Quarto,  est  ratio  a  priori,  quia  illa  sup- 
positio,  ut  dixi,  talis  esse  supponitur,  ut  sit 
primaria  ac  vera  causa  per  se,  quse  non  so- 
lum  facit  ipsum  consensum,  sed  etiam  facit 
ut  voluntas  illum  faciat,  ita  efficaciter  illam 
ad  hoc  determinando,  ut  jam  non  maneat  in- 
ditferens  nec  potens  ad  suspendendum  suum 
intluxum;  ergo  non  manet  in  voluntate  li- 
berlas,  sed  maxima  necessitas  ad  talem  ac- 
tum.  Patet  consequentia ;  quia  illa  molio 
Dei  ,  quoad  utramque  dictam  causalitatcm 
est  prior  et  necessario  agens,  quia  molio  illa 
non  habet  indifferentiam  in  se,  scd  intrinse- 
cam  determinationem  ad  illas  causalitatcs ; 
ncque  etiam  cst  ita  accommodata  et  subor- 
dinata  inferiori  causae,  ut  ab  illa  possit  indif- 
ferentiam  participare,  quia  potius  illi  impri- 
mit  necessitatem  agendi,  nam  ita  facit  illam 
facere,  ut  jam  non  valeat  sc  contincre,  et 
hunc  etrectum  agendi  impedire ;  ergo  illud 
agere  nullo  modo  est  liberum  causee  poste- 
riori,  quaj  a  priori  sic  agitur  ;  ergo  potestas 
illa  in  sensu  diviso,  qua;  in  lali  causa  mane- 
rc  dicitnr,  impertinens  cst  ad  actualcm  li- 
bertatem  talis  actionis,  quia  illa  potcstas  ni- 


PONTIFICUM  ET  CO.NCILIORUM,  ETC.  503 

hil  influit  in  talcm  actum;  nec  est  potestas 
suspendendi  proprium  influxum,  supposito 
impetu  superioris  causae.  Denique  si  talis  de- 
tcrminatio  ad  agcndum  intrinseca  csset,  et 
connaturalis  voluntali,  profeclo  non  relinquc- 
retlibertatem ;  proinde  autem  se  habct,  quam- 
diu  est,  rcspectu  illius  effectus  ad  quem  da- 
tur;  quod  autcm  ab  extrinseco  datur  ,  non 
minuit  necessitatcm,  sed  polius  quodammo- 
do  auget,  nam  facit  illam  esse  neccssitatem 
violentam,  seu  innaturalem.  Supponimus 
enim  non  magis  esse  in  potestatc  voluntatis 
auferrc  a  se  illum  extrinsecum  impetum  , 
quam  si  csset  mere  naturalis  et  ab  intrinse- 
co.  Igitur  necessitas  in  tali  sensu  composito 
est  aperte  contraria  hbcrtati  actus,  ac  proin- 
de  potentia  ad  oppositum  in  solo  sensu  divi- 
so  est  impertinens  ac  insufficiens  ad  liberta- 
tem. 

Alii  ergo,  his  difficultatibus  opprcssi,  tan- 
dem  fatentur  et  comprehendisse  Concilium 
sub  motione  prffivia,  de  qua  loquitur,  hanc 
quam  vocant  de  se  efficaccm  ad  praidctcrmi- 
nandam  voluntatem  ;  et  nihilominus  illa  po- 
sila  posse  liberum  arbitrium  illam  abjicerc, 
scu  illi  dissentire  si  veht;  nunquam  tamen 
illi  dissentire,  ct  in  sensu  coraposito  essc  in- 
fallibile,  quod  nunquam  dissentiet.  Et  ad  hoc 
quidem  esse  illud  auxiiium  de  sc  efficax  ut 
faciat  voluntatem  nunquam  dissentire ,  nou 
vero  ut  faciat  ne  possit  disscntire.  Hsec  vero 
responsio  in  solis  verbis  posita  est,  ne  verba 
Goncilii  formalitcr  negari  videantur,  tamcn 
reipsa  destruit  doctrinam  Concilii,  vel  aper- 
tam  involvit  contradictionem.  Nam  si  posita 
illa  motione  potest  voluntas  dissentire,  ctiam 
in  sensu  composito  ,  ergo  p^test  continere 
se,  et  non  iniluere  in  consensum,  non  ob- 
stante  illa  motione  ;  crgo  illa  molio  non  ha- 
bct  se  sola  inhinsecam  cfficaciam  ad  facien- 
dum  ut  voluutas  faciat  et  influat  in  actum, 
quia,  si  motio  habeat  lianc  vim  non  solum 
sufficientem,  sed  etiam  efficacem,  non  posset 
per  voluntatcm  impcdiri,  nam  in  hoc  con- 
sistit  talis  cfficacia.  Secundo,  quia  si  volun- 
tas  potest  impedire  illum  effcctum,  seu  dis- 
sentire,  interrogo  unde  est  infallibile  ut  nun- 
quam  dissentiat ,  stante  illa  motione.  Non 
enim  est  infallibilc  in  causa,  quandoquidem 
est  alia  causa,  qua;  possit  talem  cflcctum  im- 
pedire,  de  qua  inquirimus  undc  sit  infallibile 
quod  non  impedict.  Nec  enim  potest  esse  in- 
fallibile  in  aliqua  iflatione  de  se  necessaria, 
quia,  quod  potest  non  sequi,  posito  alio,  non 
infertur  necessario  ex  illo.  Nec  denique  est 


mi  T)E  VEBA  TTSTEi.LIGENTIA  AUXtLII 

infallibile  in  aliqua  praiscientia,  qnae  suppo- 
natur,  quiajnxta  illam  sententiam,  nulla  sup- 
ponitur  ad  efficaciam  talis  motionis,  sed  po- 
tius  Deus  praiscit  ex  tali  motione  semper  se- 
qni  consensura,  quia  motio  illa  natura  sua 
cst  fificax  ad  id  prrestandum.  NuIIum  ergo 
fundamentum  inrallibilitalis  excogitari  potest. 
'Quod  explicatur  aliter,  nam  omnis  infaliibi- 
litas  fundatur  in  aliqua  impossibilitate  ;  illud 
enim  est  infallibile,  quod  falsum  esse  non  po- 
tcst;  si  ergo  est  infailibile  quia,  posita  illa 
motionc,  volumus  consentirc,  impossibile  est 
5ub  aliqua  ratione  ut  oppositum  contingat  ; 
ergo  sallem  in  sensu  composito  debet  esse 
impossibile,  quia  in  alio  non  est,  ut  per  se 
constat ;  ergo  repugnat  voluntatem  babere 
potentiam  ad  resistcndum  illi  motioni  in  sen- 
su  composito,  alias  baberet  potentiam  ad 
impossibile,  et  ad  faciendum  falsum  id  quod 
cst  infaliibile. 

Dicctur  fortasse  illam  consecutionem,  quod 
Toluntas  consentiat  posita  tali  motione,  solum 
osse  infallibilem  moraliter,  quae  infallibilitas 
uon  fundatur  in  impossibilitate  simpliciter 
contrarii  eventus,  ita  ut  ille  implicet  contra- 
dictionem,  sedinalio  gcnere  efficacitatis  mo- 
ralis,  ideoque  non  repugnare  quod  in  volun- 
tate  relinquatur  potestas  resistendi,  quse  pro- 
portionali  modo  dici  potest  esse  potentia 
pbysica,  non  moralis.  Sed  Iioc  neque  sufficit, 
ueque  dicitur  conscquenter  aut  cum  funda- 
mento  quod  intelligi  possit.  Primum  proba- 
tur,  quia  efficacitas  illius  auxilii  satis  est  ut 
Deus  absoluta  voluntate  pra-finiat,  ut  volun- 
tas  humana  consentiat  vel  efficiat  actum  ad 
qucm  sic  movetur;  ergo  tam  infallilnle  est 
voluntatem  consentire  posita  illa  motione , 
quam  est  infallibile  voluntatem  humanam 
efficere  quod  Deus  absolute  proedefinivit,  ct 
consequenter  tam  impossibile  est  nou  scqui 
consensum  ex  illa  motione,  quam  est  impos- 
sibile  non  fieri  quod  Deus  absolute  decrevit 
ut  fiat.  At  vero  voluntatem  absolutam  Dei  im- 
pleri,  nion  tantum  est  infallibile  moraliter, 
sed  omni  modo,  ita  ut  oppositum  sit  simplici- 
ter  impossibile,  et  implicans  contradictionem. 
Et  ideo  Scriptura  non  solum  dicit  neminem 
resistere  voluntati  divinae,  sed  ctiam  nemi- 
ncra  esse  qui  possit  resistere ;  ergo  eodem 
modo  de  illa  motione  senliendum  est  et  lo- 
qucndum.  Est  enim  illa  motio,  juxta  hanc 
sententiam,  quasi  j^roxima  et  complcla  vir- 
tus,  p^er  quam  Deus  voluntatem  illam  prajfi- 
nientem  exequitur.  Unde  etiam  constat  illud 
non  consequentcr  dici,  quia  cfficacitas   illius 


EFFICACIS,  EJU.^^QUE  CONCORDIA. 
motionis  dicitur  esse  in  determinanda  volun- 
tate  adagendum;  et  addeclarandum  hanc  de- 
terminationem  esse  omnimodam,  physica  ap- 
pellatiu' ;  infert  ergo  impotentiara  physicam 
ad  oppositum.  Ttem,  ideo  dicitur  determi- 
nare ,  quia  facultas  indcterminata  non  potest 
indeterminatum  effijctum  producere ;  ergo, 
stante  illa  determinatione,  non  manet  poten- 
tia  ad  oppositum  in  sensu  composito,  quia, 
si  talis  potentia  maneret,  per  illam  esset  vo- 
luntas  adhuc  indeterminata  ad  utrumque  op- 
positorum.  Prffiterca,  illa  motio  dicitur  esse 
actualis  concursus  primse  causa;  ,  ut  prius 
positus  vcl  saltem  inchoatus;  posito  autem 
tali  concursu,  non  moraliter  tantum,  sed 
etiam  raetaphysice  impossibile  est,  et  impli- 
cat  contradictionem,  effectum  non  sequi  aut 
impediri ;  ergo,  illa  motione  posita,  non  solura 
semper  sequitur  consensus,  scd  etiam  non 
potest  voluntas  sic  mota  resistere,  quominus 
consentiat. 

Tandem  est  alia  difficultas,  tam  in  hac  re- 
sponsione  quam  in  praicedente,  quoniam  illa 
motio  ct  nccessitas  ejus  aliena  est  a  mente 
Concilii ;  nam  in  illo  decreto  et  canone  solum 
rcquirit  excitantem  et  adjuvantem  gratiam  ad 
liberum  consensum  praistandum,  et  excitan- 
temponitininspirationibuset  illuminationibus 
Spiritus  Sancti ;  adjuvaniem  vero  in  coopera- 
tione  ejusdem  Spiritus  Sancti  pcr  se  ipsura 
vel  gratiam  suara.  Illa  autem  gratia  seu  motio, 
non  est  gratia  excitans,  quia  non  consistit  in 
operatione  vel  illuminatione,  qui  sunt  actus 
vitales,  per  quos  vel  intcllettus  aliquid  per- 
cipit,  vel  voluntas  ad  aliquid  afllcitur.  lila  au- 
tem  motio  non  est  vitalis  actus  cura  a  solo 
Deo  iraprimi  dicatur  ;  unde  per  illam  nihil 
voluntas  vult,  formaliter  loquendo,  sed  tan- 
tum  movetur  ut  velit.  Neque  etiara  illa  motio 
est  gratia  adjuvans  ;  nam  gratia  adjuvans  ut 
sic  nihil  facit  in  homiue  sine  horaine;  nam 
qui  adjuvatur  (ut  dixit  Augustinus)  aliquid 
sponte  conatur.  Et  ideo  intluxus  causfe  adju- 
vantis  cooperatio  diciiur.  At  illa  molio  dici- 
tur  ficri  a  solo  Deo,  et  se  solo  facere  in  vo- 
luntate  detcrrainationera  ad  unura  ;  non  est 
ergo  gratia  adjuvans ;  ergo  neque  necessaria 
est ,  neque  consentanea  doctrince  Concilii , 
quod  sine  dubio  omneauxilium  gratia;  neccs- 
sariuin  ad  bene  operandum  nobis  tradidit. 

Quod  si  fortasse  dixcrint  Conciliura  tradi- 
disse  gratias  illas  quse  sunt  principia  proxima 
operandi,  vel  quae  actu  operantur  seu  juvant 
potentiam,  ut  principia  proximasupernatura- 
lium  actuum  ;  aliam  vcro  motionem   rcquiri 


CAP.  XXXII.  AFFERIINTUR  DECRETA 
ex  parte  universalis  concursus  primoe  causa^, 
qtu^m  supposuit  Concilium,  quia  de  illo  nulla 
erat  controversia  ,  ct  quia,  suppositis  aliis 
gratiis  et  principiis,  ille  concursus  est  del)i- 
tus,  quamvis  in  se  supernaturalis  sit ;  qui 
lioc  (inquam)  dixerint,  fateantur  necesse  est 
illam  motiomem  non  esse  praviam,  scd  coo- 
perantem,  quia  concursus  divinus  in  omui 
actione  causa?  sccundse  hujusmodi  est,  quia 
debet  essentialiter  includi  in  ipsamet  actione 
creaturffi ;  et  quidquid  ultra  lioc  ponitiu'  su- 
pernuum  est,  ct  sine  fuudamento  fmgitur,  ut 
in  libro  primo  de  Auxiliis  late  est  ostensum ; 
nam  quoad  boc  concursus  ad  supernaturales 
actus  servat  eumdem  proportionem  ad  cau- 
sam  secundam,  quamvis  iu  suo  esse  altior  et 
perfcctior  sit,  quam  concursus  cum  causis 
naturalibus.  Et  ob  eamdem  causam  non  po- 
test  tribui  buic  concursui  major  vis  praedeter- 
minans  voluntatem  ad  actum  supernatura- 
]em,  quam  concursui  ordinis  naturoe  ad  pree- 
determinaudam  eamdem  voluntatem  ad  actus 
naturalcs,  tam  bonos  quam  raalos.  Et  ita  bsec 
eilicacitas  non  pertinet  ad  doctrinam  de  gra- 
tia,  sed  de  concursu  primse  causaB,  cui  illam 
geueraliter  vel  essentialiter  tribuere  est  pro- 
fecto  libertati  homiuum  ex  ista  una  parte,  et 
ex  alterasapientiaj  ct  bonitatiDei  contrarium, 
et  non  habet  in  pbilosopbia  vel  Theologia 
probabile  fundamentum.  Denique  si  ille  con- 
cursus  debitus  est,  suppositis  aliis  principiis 
et  conditionibus  antccedentibus  ad  illum,  quo- 
raodo  non  datur  omnibus  habentibus  talia 
principia  et  antecedentes  conditiones?  Nam  si 
omnibus  daretur,  omnes  operarentur ;  non  au- 
tem  operantur  omnes ;  ergo  non  omnibus 
datur.  Unde  vel  fatendum  est,  vel  omnes, 
qui  supernaturaliter  non  operantur,  carere 
non  solum  acfuali  concursu  Dei,  sed  etiam 
aliquo  antecedcnti  principio  vel  conditione 
necessaria,  ac  proinde  uon  habcre  suliicieu- 
tem  gratiam  ;  vel  negari  eis  coucursum  debi- 
tum  ex  vi  antecedcntium  principiorum,  quod 
est  monstruosum  vel  miraculosum,  et  non 
minus  redundat  in  iusufiicientiam  gratice,  nec 
minus  excusat  a  culpa  omncs  illos  qui  pro- 
ptcr  lumc  causam  operatione  carent. 

Atque  hinc  transitum  facerc  possumus  ad 
aliud  principale  argumentum,  quod  ex  alia 
doctrinaejusdemConciliiTridentini  j'rouostra 
senteutia  desumimus.  Docet  enim  idcm  Con- 
ciliuni,  cadem  sess.  6,  cap.  ii,  diviua  manda- 
tii  non  esse  ad  observandum  impossibilia, 
nam  Deus  jubendo  monet  et  faccre  quod  pos- 
sis,  et  petere  quod  non  possis,  et  adjuvat  ut 


PONTIFICUM  ET  CONXILIORUM,  ETC.  .'Or; 

possis.  Unde  cum  alias  constet  ex  docirina 
ejusdem  Concilii  et  aliorum,  non  posse  homi- 
ncm  servare  divina  prsecepta  supernaturalia, 
neque  aliquod  illorum,  supernaturales  actus 
prfficipientium,  aperte  sequitur  ex  doctrina 
Concilii  omnibus  hominibus  prsesto  esse  gra- 
tiam,  qua  possinttalia  pra'cepta  implere,  alias 
ha^c  prR*cepta  respcctu  hominum  carcntium 
sufficienti  gratiaillisjubebuntimpossibilia,  ac 
proinde  sequetur,  vel  illis  non  imputari  quod 
ea  non  observent,  quod  est  aperte  conti-a  Scri- 
pturamvel  EcclesiaB  sensum,  vel  imputari  ho- 
miniad  culpam  quod  facere  non  potest,  quod 
est  contra  doctrinamConcilii,  et  omnemnatu- 
ralem  rationera.  At  vero,  si  praedeterminatio 
voluntatis  hominis  ad  implendum  praeceptum 
necessaria  est  ad  talem  actum,  et  a  solo  Deo 
danda  est,  nec  est  in  hominis  libertate,  neces- 
sario  inciditur  in  illud  absurdum,  quod  homi- 
ni,  cui  non  daturtalisdeterrainatio,  pra:!cipia- 
tur  irapossibile.  Probatur,  quia  irapossibile  est 
horaiuem  implere  prEeceptura,  nisi  Deus  vo- 
luutatera  ejus  ad  hoc  prsedeterrainet ;  sed 
Deus  hoc  non  facit,  nec  estin  potestate  homi- 
nis  facere  ut  Deus  id  faciat ;  ergo  prsecipitur 
lioraini  id  quod  non  est  in  potestate  ejus,  ni- 
rairum,  ut  suam  voluntatem  determinet  ad 
observantiam  praeccpti,  vel  ut  sine  ulla  prce- 
determinatione  prteceptum  observet.  De  quo 
argumento  multa  in  superioribus  dicta  sunt. 
Hoc  confirraat  quod  iu  eodera  capite  idem 
Conciliura  subjungit,  Deura  non  deserere  ho- 
minem,  nisi  prius  deseralur  ab  ipso.  Quod  li- 
cet  de  justis  peculiariter  asseratur  a  Conci- 
lio,  taraen  universaliter  verura  est,  maxime 
loquendo  dc  descrtione,  per  quam  negantur 
vel  non  dantur  necessaria  ad  salutem,  vel  ad 
non  peccandum,  et  tamen  neque  in  ipsis  jus- 
tis  vera  esset  illa  propositio  Concilii,  si  auxi- 
lium  physice  pr.Tedetcrminans  esset  necessa- 
riura  ad  observandura  pr.Tceptura  ;  nara  om- 
nis  justus,  quoties  mortalitcr  pcccat,  carettali 
auxilio  omnino  necessario  ad  salutem  ;  carct 
autem  illo,  priusquam  ipse  Deum  peccando 
deserat;  non  enim  carct  illo  auxilio  quia  pec- 
cat,  sed  peccat  quia  caret  illo  auxilio.  Nam 
iu  causis  ada?quatis,  si  affirraatio  est  causa 
affirmationis,  negatio  est  causa  negationis  ; 
sed  illud  auxilium  dicitur  esse  xmica  causa 
eiiicax,  ct  necessaria  ut  voluntas  liominis  de- 
teruiiuctur  ad  observandura  pra^ceptum  ;  er- 
go  carentia  talis  auxilii  est  causa  non  obser- 
vandi,  vel  non  liabendi  determinationem  vo- 
luntatis  ad  observandum  praeceptum ;  ergo 
quoad   hoc  negotium   deserit  Deus  justum. 


i)06  DE  VERA  INTELLIGENTlA  AUXILII 

priiisquam  deseratur  ab  ipso.  Nec  dici  potest 
quod  Deus  privet  justos  tali  auxiliu  propter 
aliquem  priorem  abusum  gratise  ;  quia  vel 
ille  prior  abusus  talis  est  ut  raereatur  arais- 
sidnem  gratiffi,  et  sic  jam  ille  homo  non  essct 
jusius,  et  ante  illum  abusum  haberet  caren- 
tiam  auxilii  necessarii  ad  non  peccanduin, 
nam  ille  abusus  non  posset  non  esse  pecca- 
tum  raortale  ;  vel  non  est  talis  ut  toUat  gra- 
tium  sanctificantem,  et  ratione  illius  dici  non 
potest  justus  simpHciter  deserere  tieum  ;  er- 
go  nec  ratione  illius  deseretur  ab  ipso.  Et 
prffiterea,  anteillumabusum  supponeretur  ex 
parte  Dei  proportionahs  desertio,  negando 
scilicet  justo  auxihum  efficax  ad  usura  bonum 
illi  abusui  conlrariura.  Atque  ita  piima  radix 
perdiiionis  justi  seraper  refunderctur  iu 
Deura,  quod  ab  omui  pietate  et  Sacra  Scri- 
pturse  testificatione  abenum  est ;  quanquam 
non  desint  qui  reipsa  id  admittant,  contra 
quos  satis  in  superioribus  disputatum  est. 

Eodem  modo  induci  possunt  verba  ejus- 
dcm  Goncihi,  capite  decimo  tertio,  ubi,  post- 
quara  docuit  neminera  sibi  posse  absohita 
certitudine  donura  perseverantia?  polliceri, 
SLdidit  :  Tametsi  iii  Dcl  auxilio  fortissimam 
spem  collocarc  ac  reponere  nmnes  debent.  QuaM^o 
cnira  de  quo  auxiiio  loquatur  hic  Concilium, 
an  de  sufficiente  tantura,  vel  de  efficaci.  Non 
quidera  de  priori:  nam  qui  sufficiens  solum 
auxiiium  ad  pcrseverandum  a  Deo  sperave- 
rit,  de  ipsa  perseverantia  desperare  poterit ; 
non  enim  perseveratur  per  auxilium  tantum 
sufficiens,  sed  per  efficax.  Concilium  autem 
loquitur  de  perseverantifc  dono  ;  ergo  in  illis 
vcibis  loquitur  de  auxilio  cfficaci.  Quoraodo 
autera  possunt  oranes  justi  firraissima  spe 
tale  auxiliura  a  Deo  sperare,  si  raultis  et 
quam  plurimis  Deus  ex  se  et  sola  sua  volun- 
tate  illud  ncgat?  Item,  firmissima  spes  esse 
non  potest,  nisi  fundetur  in  aliqua  promis- 
sione  divina  vel  absoluta,  vel  saltem  sub  con- 
ditione  aliqua ;  certum  est  autem  non  pro- 
misisse  Deum  absolute  auxilium  efficax  ad 
perseverandum ,  aUoqui  semel  justificatus 
non  posset  a  gratia  finaliter  cadere,  quod 
hfcreticum  est ;  ergo  oportet  ut  saltem  sub 
aUqua  conditione,  quee  in  potestate  hominis 
sila  sit,  illud  omnibus  promiserit,  alias  non 
possent  oranes  illam  firmissiraara  spera  con- 
cipere.  Conditio  autera  illa  non  potest  essc 
aha  nisi  quani  idcm  Goncilium  statini  repetit 
quod,  nisi  ipsi  illius  gratice  defuerint,  sicut 
ccepit  opus  bonum,  ita  'perficiet  operans  velle  et 
perfcere.  Est  ergo  positura  in  mami  hominis 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
ut  Deus  in  ipso  oporetur  velle  ct  perficere, 
quia  .si  ipse  non  desit  gratia?  Dei,  quod  rcvera 
potest,  ut  Goncilium  aperte  suppouit,  Deus  iu 
ipso  operabitur  velle  et  perficere ;  ergo  est 
in  manu  el  potestate  hominis  habere  auxi- 
hum  efficax,  nara  per  hoc  operatur  Deus  in 
nobis  velle  et  perficere;  ergo  repuguat  huic 
doctrinee  Goncilii,  dicere  Deura  non  oflerre 
omnibus,  quantum  ex  se  est,  auxilium  efficax, 
sed  sola  sua  antecedenti  voluntate  et  bene- 
placito  vohiisse  quibusdam  dare,  et  rehquis 
simili  voluntate  ex  seipso  denegasse. 

Atque  hic  locus  Goncihi  evidenter  refutat 
illorum  interpretationem  ad  illuddogma  Gou- 
cilii  :  Deus  neminem  dcserit,  nisi  prius  dese- 
ratur  ab  ipso ;  quod  nimirum  intelligatur  de 
desertione,  quoad  ablationem  gratise  sancli- 
ficantis,  non  vero  quoad  denegationcm  gra- 
tiae  efficacis.  Nam,  si  lioc  ita  est,  quomodo  in 
illo  dogmate  fundat  Goncilium  firmissimam 
spcm  quam  omnes  reponere  debent  in  Dei 
efficaci  auxilio  ?  ergo  evidenter  loquitur  de 
desertione  quoad  tale  auxihum,  docetque 
nonincipere  a  Deo,  sed  ab  homine.  Quod  ipsa 
etiam  vcrba  Goncihi  in  hoc  loco  evidenler 
ostendunt ;  non  enim  dicit  :  Dcus,  nisi  gratife 
suai  ipsi  homines  dcfucrint ,  non  tohit  iham  ; 
sed  dicit  :  Deus  enim,  nisi  ipsi  illius  gra- 
tio'  defuerint,  sicut  ccepit  bonum  opus,  ita  per- 
ficiet ;  perficiet  autem  per  auxihum  efficax; 
crgo  etiam  quoad  hoc  auxiliura  non  descrit 
Deus  hominera  priusquam  deseratur  ab  ipso. 
Non  ergo  consistit  auxilium  efficax  in  ac- 
tione  sohus  Dei,  cujus  eftectus  non  pendeat 
aliquo  modo  ex  libero  arbitrio,  neque  in  mo- 
tione  aliqua,  quam  non  possit  liberum  arbi- 
trium  cassam  reddere  ;  nara  revera  in  prse- 
senli  negotio  deessc  gratiai  Dei,  niliil  aliud 
est  quam  non  cooperari  vocationi  ejus,  quaj 
plane  essct  efficax  si  honio  non  dccsset  gratiaj 
Dei.  Et  ita  quoad  actualera  cfficaciara  Deus 
non  deserit  horaincra,  nisi  quia  ipse  homo 
deest  gratiae  Dei. 

Nec  refert  quod  Goncilium  illo  loco  de  solis 
justis  loqualur,  nam  admonitio  Goncilii  cum 
proportione  surapta  locura  habet  etiam  in 
peccatoribus;  tiracrc  enira  debent,  et  non 
sibi  polliceri  reparationem  post  lapsum,  tam- 
etsi  in  Dei  auxilio  firmissiraara  spcm  collocari 
et  reponere  omnes  debent.  Nam,  ut  idem 
Concilium  statim,  cap.  4,  docct,  qui  ab  ac- 
cepta  justificationis  gratia  per  peccatum  exci- 
derunt,  rursus  justificari  possunt,  cum,  exci- 
tante  Deo,  amissam  gratiam  recuperare  pro- 
curaverint.  Nequo  aliler  possumus  illam  fir- 


CAP.  XXXII.  AFFERUNTUR  DECRETA 
missimam  spem  concipere,  nisi  iiitelligamus 
ex  parte  Dei  paratum  nobis  esse  auxilium 
efficax  ad  veram  poenitentiam  concipiendam, 
si  per  nos  non  steterit ;  ergo,  sicut  efTicax 
auxilium  ad  perseverandum,  ita  etiam  ad 
se  convertendum  (et  idem  est  de  quolibet 
opere  pietatis  necessario  ad  salutem)  est 
in  hominis  potestate.  Hoc  autem  mani- 
fcste  repugnat  dogmati  de  efficacitate  auxi- 
lii,  qua3  in  sola  physica  prfedeterminatione 
consistat,  et  a  sola  hbera  Dei  voluntate  de- 
pendeat  sine  ullo  respcctu  ad  hberam  homi- 
nis  cooperationera,  qualis  necessario  ponitur 
si  tota  determinatio  voluntatis  humana^  in 
sola  Dei  voluntate  posita  est,  ut  in  superio- 
ribus  satis  est  demonstratum. 

Prajterea,  in  eodem  Conciho  expendo  doc- 
trinam  capit.  16,  ubi  inter  aha  docet  Chris- 
tum  Jesum,  tanquam  caput  in  membra,  et 
tanquam  vitem  in  palmites,  in  justiflcatos  ju- 
giter  virtutem  influei'e ;  quse  virtus  bona  eo- 
rum  opera  semper  antecedit,  comitatur  et 
subsequitur.  Et  sul)jungit:  nihilipsis  justifica- 
tis  deesse  amplius  credendum  est,  quominus 
talia  opera  digna  sint  vita  a;ierna.  Ergo  cum 
sine  auxiho  prpedeterminante  divina  gratia 
inlelhgatur  antccedere,  comitari  et  subsequi, 
ahenum  est  a  mente  Concihi  dicere,  pra^ter 
ihas  gratias,  desiderari  tale  auxihum  prajde- 
terminans,  ut  justus  possit  coram  Deo  bcne 
merei*i.  Ncc  vero  c[uis  existimet,  quia  Con- 
cihum  tria  enumerat,  ahquid  addere  duobus 
auxihis  excitanti  et  adjuvanti,  quffi  superius 
tanquam  sulhcientia  posuerat;  nam  in  hoc 
loco  gratia  antecedens  et  comitans  eadem  est 
cum  excitante  et  adjuvante,  et  ad  quodhbet 
opus  sufficit;  subsequens  vero  ad  multiph- 
candum  opus  bonum  seu  perseverandum  in 
opere  bono  necessaria  est.  Illa  vero  in  re  ipsa 
etiam  est  excitans  vel  adjuvans,  et  antecedens 
vel  concomitans  ihud  opus  ad  quodperficien- 
dum  datur,  solumquc  addit  respectum  adali- 
quam  priorem  gratiam  a  qua  subsequens  de- 
nomiuatur. 

Addidit  vero  subinde  Concihum  quod,  licet 
bonis  operibus  magna  merces  in  Sacris  litte- 
ris  promittatur,  non  propterea  liahet  liomo  un- 
de  in  se  ipso  glorietur,  et  non  in  Dornino,  cu~ 
jus  tanta  est  honitas  erga  homines,  ut  eoriim 
velit  esse  merita,  quce  sunt  ipsius  uona.  Jam 
vero  explicaverat  quomodo  bona  opera  sint 
dona  Dci,  scihcet,  quia  ipsius  gratia  aute  iUa 
pra^cedit,  et  iUa  comitatur  ac  subsequitur; 
unde  qui  Ira^c  omnia  de  suis  operibus  bonis 
confitetur,  non  in  se,  sed  in  Domino  gloria- 


PONTIFICUM  ET  CONClLiORUM,  ETC.  S07 

tur,  etiamsi  prajdeterminantem  gratiam  non 
agnoscat.  lUam  enim  Concihum  non  requirit, 
ut  talia  opera  siut  dona  Dci;  alioqui  non  so- 
lum  in  se,  verura  etiam  neque  in  Domiiio 
posset  homo  gloriari,  nam  ut  homo  gloriai'! 
possit,  debet  esse  gioria  dignus,  saltem  ut 
praeparatus  et  adjutus  a  Deo.  Si  autem  homo 
non  opcraretur,  nisi  omnino  praedeterminatus 
a  Deo,  nuha  esset  gloria  vel  laude  dignus, 
quia  nec  determinari  ad  talcm  actum  homini 
gioriosum  est,  quia  non  opus  iUud  operatur, 
nisi  solus  Deus ;  neque  etiam,  postquanl  dc=^ 
terrainatus  est  ad  unum  opus,  illud  operari 
laudabile  est,  cum  jam  non  sit  in  ejus  potes- 
tate  non  agere ;  ergo  cum,  non  obstante  omni 
gratia  requisita  ut  nostra  bona  opera  sint  do- 
ua  Dei,  retinere  debcant  ahquam  proprieta- 
tem,  ratione  cujus  homini  sint  laudabiha  et 
gkjriosa  in  Domino,  plane  fatendum  est  mo- 
tionem  iham  prjedeterminantem  ad  illa  ope- 
ra  necessariam  non  esse. 

Tandem  expendi  potest  canon  sextus  ejus- 
dem  sessionis :  Si  guis  dixerit  non  esse  in  po- 
testate  hominis  mas  suas  malas  facere,  sed 
onala  opera  itaut  hona  Deum  operari,  nonper- 
missive  tanfum,  sed  etiam  pruprie  et  per  se, 
adeo  tct  sit  proprium  ejus  opus  non  minus  pro- 
ditio  Judce  quam  vocatio  Pauli,  anaihema  sit. 
Est  enim-considerandum  auclores  ihius  mo- 
tionis  efficacis  non  miuus  iUam  exigere,  ut 
humana  voluntas  malos  actus  efficiat  quani 
bonos,  quamvis  eam  solum  in  supernaturali- 
bus  actibus  vocent  gratiam,  in  ahis  gcnera- 
lem  motionem  primai  causaj.  Utcumque  au- 
tem  vocetur,  ex  iha  imprimis  sequitur  non 
csse  in  potestate  hominis  vias  suas  mahas 
facere,  quia  non  est  in  potestate  iUius  se  de- 
terrainare  ad  malum  faciendura,  sed  sohini 
Deus  est  qui  illum  determinat,  et  postquam 
determinatus  est,  jam  non  est  in  potestate 
illius  vias  suas  malas  facere,  sed  est  in  ne- 
cessitate  illud  malum  faciendi,  ad  quod  de- 
terminatus  est ;  nam  quod  ail  Concilium,  esse 
in  potestate  hominis  vias  suas  malas  facere, 
de  potesfate  libcra  intelligit,  qua  possit  se 
flectere  ad  facicndura  raalum,  ita  ut  hoc  sit 
propriura  opus  ejus,  nou  Dci,  cjuia,  licet  cum 
voluntate  concurrat ,  non  tamen  propriu.s 
auctor  est  dcterrainationis  ojus  ad  inalum. 
Ouod  dcinde  ctiam  sequitur  ex  necessitate 
illius  prfedeterminationis  ;  quia  si  Deus  solus 
est  qui  voluntatcra  determinat  ad  raalum  opiis, 
profecto  propriissime  dicetur  facere  et  effica- 
cissime  facere,  ut  voluntas  faciat  tale  opus; 
ergo  cum  omni  proprietate  dicetur  tale  opus 


riO.S  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

esse  a  Deo,  non  permissive  tanlum,  sed  ac- 
tive  et  originaliter.  Deniqiie,  eadem  proprie- 
tate  qua  Scriptura  dicit  Deum  facerc  ut  fa- 
ciamus  aut  velimus,  indifferenter  intelligcn- 
dum  erit  de  bonis  ac  malis  operibus,  ac  vo- 
luntatibus,  juxta  istorum  sentcntiam,  qui 
existimant  illa  omnia  dici  propter  eiiicacita- 
tem  illius  motionis.  Unde  tandem  sequitur 
non  minus  esse  opus  Dci  proditionem  JudiT», 
quam  convcrsionem  Pauli ;  quia  utriusque 
unica  et  efficacissima  radix  estmotio  illa  Dei, 
quai  ita  pr?edeterrainavit  Juda?  voluntatem, 
sicut  Pauli.  Haec  autem  omnia  damnat  Con- 
cilium;  in  quo  est  considerandum  non  loqui 
tantum  de  malitia  prodilionis,  sed  de  ipsomet 
proditionis  opere ,  quatenus  per  veram  et 
propriam  etlectionem  fieri  potest.  Quod  ad- 
verto,  ne  quis  putet  habere  locum  subterfu- 
gium  dicentium  Deum,  non  tantum  permit- 
tendo,  sed  etiam  positive  movendo  et  deter- 
minando  voluntatem,  operari  actum  malum, 
ut  actus  positivus  est,  malitiam  autcmtantum 
pcrmittere.  Quamvis  enim  baic  rcsponsio  in 
seipsa  repugnantiam  involvat,  quia  non  po- 
tcst  dici  solum  permittcre  malitiam,  qui  effi- 
caciter  inducit  ad  actum  a  quo  est  insopara- 
bilis  malitia  ,  respectu  Concilii  impcrtinens 
cst,  quia  de  actionibus  ipsis  loquitur,  quate- 
nus  Deo  attribui  possunt,  vel  non  possunt, 
nec  debent. 

Ex  aliis  Conciliis  nonnulla  etiam  afferri 
possunt,  qua^,  cum  praidicta  doctrina  Concilii 
Tridentini  concordant ,  quanquam  nullum 
eorum  tam  clare  et  distincte  locutum  fuerit ; 
quia  ante  nostra  tempora  non  fuerat  exorta 
aut  divulgata  ha^resis  (ut  ita  dicnm)  qua?  per 
exccssum,  sub  specie  extoneudi  gratiam,  er- 
rayerit.  Licet  enini  anto  Pclagium  Manichsei 
et  ahi  hasretici  negaverint  hberum  arbitrium, 
non  eo  titulo  ut  commendarcnt  Dei  gratiam, 
vel  quia  crederent  gratiam  impedire  usum 
hbertatis  naturalis,  scd  quia  nuUam  libertatem 
agnoscebant,  et  fato  omnia  subjiciebant ;  pos- 
tea  vero  Pelagius,  agnosccns  libertatem  natu- 
ralem,  non  putavit  posse  cum  vera  gratia  ejus- 
quc  necessario  adjutorio  corapoui,  et  ideo 
gratiam  negavit.  Ac  propterea  Pontificcs,  et 
Concilia  quse  contra  illum  scripserunt,  circa 
dcfensionem  gratife  morantur;  de  libertate 
autom  nibil  aliud  dicunt  quam  per  gratiam  ad- 
juvari  potius  quamauferri.  Posteavero  cxorti 
sunt  Lutherus  et  Calvinus,  qui,  specie  exagge- 
randigratiam,  liberam  cooperationera  volun- 
tatis  humanae  in  operibus  bonis  negarunt,  vel 
omnino  efficientiam  voluntatis  inficiendo  vel 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
auferendo,  ut  fccit  Lutherus,  vel,  rclicta  effi- 
cicntia  naturali  et  physica,  negaudo  inditfe- 
rentiam  et  dominium  circa  illam  efficieutiaro, 
ac  potcstatem  voluntatis  se  fiectendi  in  alte- 
rutram  partem ,  cjusque  determinationem, 
sou  infiexionem  ad  altcrutram  partem(ut  Cal- 
vinus  loquitur)  soli  cfficacitaii  gratiffi  ac  Dei 
tribuendo.  Et  ideo  neccssarium  fuit  Concilium 
Tridcntinum  hos  errorcs  distinctius  damnare, 
ct  potestatcm  agcndi  ct  non  rgendi  in  volun- 
tate  humana  circa  supernaturalia  opcra  de- 
fendere,  etiam  postquam  ad  illa  pra>standa 
per  divinam  gratiam  mota  et  excitata  esl;  con- 
sequenter  necessarium  ifii  fuit  damnare  ifiam 
fucatam  gratia^  coramondationem  ct  niraiam 
efticacitatem.  Quamvis  autem  priora  Concilia 
de  hoc  genere  gratife  et  efficaciee  expresse 
non  tractaverint,  illud  tamen  ex  eis  magnum 
sumitur  argumentum,  quod,  defcndentes  et 
extollentes  gratiam  contra  Pelagium,  nullam 
illius  proprietatis  vel  cfficacitatis  gratiw  ad 
doterminandam  voluntatom  hominis  mentio- 
nem  fecerunt.  Quod  maxime  videre  hcet  in 
Concilio  Milevitano,  contra  Pelagium  pri3eci- 
pue  congrcgato  ;  nam  in  canone  tertio  definit 
gratiam  Dci  non  solum  dari  iu  remissionem 
poccatorum,  sed  etiam  in  adjutorium  bene 
opcrandi.  Et  in  canone  quarto  definitm-  hoc 
adjutoriura  non  consistere  in  sola  lege  et  doc- 
trina,  sed  etiam  in  virtute  qua?  nobis  datur, 
ut  quce  facienda  noverimus,  diligamus,  et  fa- 
ccre  valcamus.  Et  canone  quinto  additur  hoc 
adjutorium  esse  simpliciter  necessarium,  et 
non  solura  ad  melius  esse,  sed  ad  facilius 
operari ;  et  nihil  aliud  de  auxiliis  gratiee  docet, 
quod  ad  pra^sens  pertincat.  In  illis  autcm  nul- 
lum  est  vestigium  motionis  proedeterminantis 
sola  sua  efficacia;  imo  ipsura  adjutorii  nomen 
illam  excludit  ,  ut  rccte  Concilium  Tridenti- 
num  declarat. 

Postca  congrcgatura  est  Concilium  Arausi- 
canum  secundum  contra  reliquias  Pelagiani 
erroris,addiditqucquodtuncnecessariumfuit, 
gratiam  non  dari  ex  merito  horainis,  neque 
intuitu  alicujus  operis,  quod  homo  ex  se  ha- 
bcat,  atque  ita  initium  salutis  csse  ex  gratia, 
et  non  ex  libero  arbitrio.  Pnetcr  hoc  vcro  ni- 
hil  dicit  quod  illara  efficacem  determinatio- 
nem  indicet,  sed  potius  cooperationem  ipsius 
liberi  arbitrii  semper  rcquirit.  Et  in  canone 
septimo  ait  bominem  non  posse  consentire 
sino  illuminatione  et  inspiratione  Spiritus 
Sancti,  qui  dat  omnibus  suavitatem  in  consen- 
tiendo.  Ubi  non  prgedeterminationem  dicit, 
sed  suavitatem,  qua?  longe  diversum  modum 


CAP.  XXXII.  AFFERLNTUR  DECRETA 

inclinationis  et  inductionis  sonat;  nara  si  to- 
tam  detei-minationem  sua  potestate  efficit 
Deus,  quomodo  suaviter  inducit  voluntatem, 
ut  ipsa  consentiat,  imo  quomodo  potest  vo- 
luntati  ipsi  tribui  consensus,  si  per  talem  de- 
terminationem  ab  ipsa  exlorquetur,  Unde  iu 
canone  vigesimo  tertio  dicit,  quando  justi  di- 
vinae  serviunt  voliintati,  volentes  facere  quod 
Deus  vult,  eorum  tamen  voluntutem  a  Domi- 
no  pra^parari :  non  dixit  determinari,  sed  prse- 
parari,  seu  congrue  disponi,  quod  per  gra- 
tiam  vocationis  et  divinae  inspirationis  fit.  Et 
ita  canone  vigesimo  quinto  docet  nullum  pos- 
se  credere  aut  diligere  sicut  oportet,  nisi  eum 
gratia  divina  preevenerit.  Cum  qua  gratia  sab- 
dit  inferius  omnes  baptizatos,  Gbristo  auxi- 
liante  et  cooperante,  posse  qua?  ad  salutem 
pertinent  adimplere,  si  laborare  vobierint. 
Quod  profecto  dici  nou  posset  si  auxibum  pi  oe- 
determinans  esset  necessariura,  quod  iu  bo- 
minis  non  esset  potestas,  ut  satis  in  superiori- 
bus  expbcatum  est.  Ibi  etiam  damnat  dicentes 
esse  abquos  divina  virtute  et  potestate  prae- 
destinatos  ad  malum;  quodprofecto  necesso 
est  ut  asserant  qui  putant  non  minus  praifi- 
niri  a  Deo  mala  opera  quam  bona,  et  ad  utra- 
que  determinari  vobmtatem  humanara  potes- 
tate  divina.  Ac  denique  sa^pe  ibi  meminit 
prsevenientis  et  adjuvantis  gratiae,  et  aliara 
non  agnoscit. 

Maxime  vero  concordat  cum  definitionibus 
Concilii  Tridentini  doctrina  Concilii  Senonen- 
sis,  quod  bcet  Provinciale  sit  et  ante  Conci- 
bum  Tridentinura  fuerit  coactum,  tamen  facta 
est  occasione  pullulautium  hairesum  Lutberi 
et  sequacium,  utin  ejus  initio  dicitur,  et  ideo 
de  puncto  quod  tractaraus  clarius  quara  anti- 
quiora  Conciba  est  locutum  ;  multumque  ejus 
auctoritatem  commendat  ,  quod  Concibum 
Tridentinum  ilUus  doctrinam  corameudasse 
ct  approbasse,  imo  et  imitatum  fuisse  vide- 
tur.  Igitur  in  decretis  fidei,  capite  decirao 
quinto,  cum  defmisset  esse  in  nobis  verara 
bbertatom  ac  bbertatis  usura,  subjungit  :  Ne- 
qiie  enim  liberum  arlltrium  asserentes,  divi- 
nam  excludlmxis  propterea  gratiam,  quod  illi 
( id  cst  Lutherani )  toties  falso  imponere  noii 
verentur,  atque  lioc  fumo  credidorum  oculos 
prcestringere ;  sed  juccta  Sacram  Scripturam 
eo  extendimus,  ut  voluntas  humana  misericor- 
dice  prietenientis  auxilio  sufjfulta,  et  interiori 
quodam  et  occulto  secretioris  inspirationis  af~ 
flatu  contacta,  sese  convertat  in  Deum,  Deo 
(ippropinquet,  et  ad  veram  illam  gratiam  se 
praparet,  qua  tandem  accepta  sit  ad  vitam 


1'OiNTlFICLM  ET  CONCILIORUM,  ETC.  oOO 

ceternam.  Neque  tamen  tanta  gratim  necessitas 
libero  prcrjudicat  arbitrio,  cum  illa  semper  sit 
in  promptu;  et  infra  :  Nec  denique  tale  sit 
traheniis  Dei  auxilium,  cui  resisti  non  possit. 
Et  aba,  quse  in  eamdem  sententiam  proscqui- 
tur,  nostram  sententiam  apertissime  doccnt. 
In  bis  autem  quoe  rctulimus,  primo  conside- 
rari  potest  quod  post  prrevenientera  gratiam 
per  inspirationem  internam  et  occultam  non 
agnoscit  necessitatera  alterius  praevenientis 
gratife,  quee  a  solo  Deo  sit,  sed  immediate 
expectari,  ut  vobmtas  sese  convertat  cum 
ejusdem  gratise  adjutorio ;  non  ergo  agnoscit 
auxibum  pra;determinans ,  eo  vel  maxirae 
quod  sese  convertere  ,  nibil  aliud  est  quam 
sese  determinare.  Non  ergo  vult  Concibum, 
voluntatera  prius  determinari  ab  alio,  quam 
ipsa  sese  determinet,  nisi  prius  excitetur  et 
praeparetur  a  Deo.  Deinde  advertendum  est 
quod,  ad  salvandam  bbertatem  circa  super- 
naturales  actus,  necessarium  existimasse  Con- 
cibum  ,  ut  omnis  gratia  uecessaria  ad  tales 
actus  efficiendos  in  promptu  sit,  id  est,  quod 
ita  sit  boraini  pra'parata  et  oblata,  ut  in  ejus 
sit  potestate  ibam  babere.  Quod  de  illamotio- 
ne  efficaci  pra^determinante  dici  non  potest. 
Atque  boc  quidem  dixit  Concibum  necessa- 
rium  ad  bbertatem,  quoad  potestatcm  agen- 
di ;  quoad  potestatem  autem  non  agendi,  sub- 
jungit  necessariura  esse  ut  gratiae  trabentis 
auxibum  non  sit  tale  cui  resisti  non  possit. 
Quod  satis  a  nobis  expbcatura  est  circa  cano- 
nem  Concibi  Tridentini  superius  expressum. 
Et  consulto  videtur  Concibum  addidisse  vt;r- 
bum  ibud  gratise  trabentis  auxibum,utindica- 
retse  loquideomniauxiboetiam  efficaci:  nul- 
lum  est  enira  in  divina  Scriptura  verijura  quo 
raagis  videatur  efficacitas  auxibi  significari 
quaraverbura  trahendi.  Ibud  etiara  quod  infe- 
rius  addit:  Traliit  quidem  Deus,  sed  in  ejus  odo- 
rem  currimus,  satis  indicant  illura  tractum  esse 
per  Spiritus  Sancti  ibuminationes  et  inspira- 
tiones,  quarum  odor  spiritualiter  percipi  po- 
test.  Dcterminatio  enim  illa  pbysica,  qua;  ni- 
bil  vitale  cst,  odorem  non  eraittit  qui  per- 
cipi  possit,  ut  post  iUura  curramus.  Denique 
valde  considerandum  est  quodait,  frustra 
Paulum  Thessalonicensibus  admonere  spiritum 
ne  extinguerent,  si  divinis  inspirationibus  ho- 
mines  inevitabiliter  raperentur.  Nam  si  spiri- 
tus  efficacitcr  dcterminat  voluntatem  ,  uon 
poterit  per  illam  extiugui,  et  sicnon  est  quod 
admoneatur  ;  si  vero  spiritus  frigide  moveat, 
non  deterrainando  voluntatera,  non  poterit 
nou  exlingui,  nisi  velimus  dicere  per  se  po- 


5!0  DE  YERA  IMELLIGEMIA  AUXILII 

tius  extinctum  esse  quam  a  voluntate  extin- 
gui,  dum  ad  extinguendum  illum  vim  sufii- 
cicntem  non  adhibeat. 

Ultimo  addo  Concilium  Valentinum,  sulj 
Bcnedicto  II  temporc  Lothaiii  celebratum. 
Nam  in  capite  sccundo  definit  malos  non  idco 
perire  quia  boni  esse  non  potuerunt,  cujus 
contrarium  ox  aha  sententia  nos  inferimus  ; 
quia  si  absque  determinatione  a  solo  Deo  bo- 
ni  esse  non  possunt,  profecto  qui  illani  non 
liabent,  ideo  mali  sunt,  quia  boni  esse  non 
potuerunt.  Et  in  capite  tertio  refert  et  am- 
plectitur  definitionem  Concini  Arausicani, 
anathemate  ferientis  eos,  qui  dicunt  aliquos 
esse  divina  potestate  prsedestinatos  ad  ma- 
lum,  videlicet  ut  quasi  aliud  esse  non  possent. 
Nam  hoc  etiam  ex  illa  sentf, ntia  coUigimus; 
nam  juxta  illara  ex  sc  prsedestinavit  Deus  non 
dare  istis  auxilium  efficax;  ergo  prffidcstina- 
vit  non  facere  illos  bonos,  quia  non  fmnt  bo- 
ni  nisi  per  auxiHum  efficax  ;  crgo  prffidestina- 
vit  eos  ut  perpctuo  mali  sint,  quia  uon  pos- 
sunt  csse  boni,  nisi  ipse  eos  faciat,  ncc  pos- 
suntnon  esse  mah,  si  non  sint  boni.  Denique 
capite  sexto,  doctrinam  de  gratia  per  quam 
salvamur  credentes  ,  ct  sine  qua  rationalis 
creatura  nunquambeate  vixit,illam  dicit  con- 
stanti  et  plena  fide  amplectendam  esse,  quam 
Sancti  Patres  ex  Scriptura  Sacra,  et  Africana 
et  Arausicana  Synodus,  et  Pontifices  Aposto- 
licce  Sedis  nobis  tradiderunt.  Ostcndimus  au- 
tcm  prsedictas  Sjmodos  nullam  gratiam  phy- 
sice  praedeterminantem  voluntatcm,  ut  ne- 
cessariam  ad  bcatam  vitam  nobis  tradidisse, 
imo  multa  docuisse  illi  necessitati  et  tah  effi- 
cacitati  repugnantia  ;  ergo  idem  fuit  spiiitus 
et  eadcm  mens  illius  Concilii  Viilentini.  De 
Sanctis  autem  Patribus  quos  refert  infra  vi- 
debimus.  Quia  vero  et  maximorum  Pontifi- 
cum  mentionem  facit,  de  illis  unum  vcrbum 
liic  adjiciendum  est,  quoniam  eorum  aucto- 
ritas  ipsorum  Concihorum  auctoritatem  con- 
fiimat. 

Pro  divina  gratla  post  exortam  Pelagiano- 
rum  hceresltn,  scripseruiif  Innocentius  I,  Cce- 
lestinus  I  et  Leo  I.  —  Scripserunt  ergo  pecu- 
liaritcr  pro  divina  gratia  post  exortam  Pela- 
gianam  hoercsim  Innocentius  I,  in  cpistola 
vigesima  quinta,  vigesima  sexta  et  vigcsiraa 
seplima;  Coelestinus  I,  in  epistola  prima  ad 
Episcopos  Galliffi,  et  Leo  I  in  epistola  octo- 
gesima  quarta,  et  Leo  IX  in  cpistola  ad  Po- 
trum  Antiochenum.  Ex  quilius  imprimis  su- 
raimus  illud  argumentum  ncgativum,  quod 
ex  Conciliis  fecimus,  et  est  in  hac  materia  cf- 


EFFICACIS,  EJUSQLE  CO^CORDIA. 

ficacissimura ,  quia  ab  his  Patribus  orania 
dograata  gratice  vera  et  necessaria  nobis  tra- 
duntur;  nullam  autcin  faciunt  mentionera  au- 
xilii  prffideterminantis,  nec  plura  rcquiiunt 
quam  a  citatis  Conciliis  tradantur,  nirairum, 
auxilium  prseveniens  et  cooperans  scu  subse- 
quens,  qusi  ad  bene  operandum  necessaria 
sunt;  docentque  haec  auxilia,  et  in  universum 
Dei  gratiam  .gratis  nobis  dari,  quia  initium 
omnis  boni  operis  ad  pietatem  pertinentis,  et 
omnis  meriti,  a  divina  gratia  gratis  nobis  data 
sumi  necesse  est.  Quod  raaxime  intelligere 
licet  ex  epistola  Coelestini,  ubi  sumraatira 
omnes  sententise,  in  quibus  doctrina  fidei  ad 
gratiam  pertinens  continetur,  referuntur  ex 
Innocentio  Papa,  et  Africanis  Conciliis,  et  ali- 
c{uid  additur  ex  Zosirao  Papa,  quod  in  ejus 
decretis  nunc  non  haberaus.  Et  in  fine  sub- 
duntur  illa  verba  :  Profundiores  tero  diffici- 
lioresque  partes  occurrentiwm  gtca^stionum, 
quas  latius  pertractarunt  qui  Jiareticis  resti- 
terunt,  sicut  non  audemus  contemnere,  ita  non 
necesse  habcmus  et  struere;  quia  ad  confiten- 
dum  gratiam  Dei,  cujus  opcri  ac  dignatloni  ni- 
hil  penitus  sultrahendum  est,  satis  sufficere 
credimus ,  quidquid  secundum  pnvdictas  regu- 
las  Apostollco'  Sedis  nos  scripta  docuerunt.  Et 
quaravis  non  sit  oranino  certura  an  ha?c  vcrba 
sint  Coelestini  Papse  vel  Prosperi,  quia  prius 
videtur  Coelestinus  epistolara  suam  duobns 
capitibus  brevibus  concludere  ,  et  reliqua 
fuisse  a  Pro?pero  addita  et  collecta  ,  nihilo- 
minus  et  vcrba  Prospcri  per  so  magnara  auc- 
toritatera  habent,  et  illa  communi  consensu 
ita  recepta  videntur  ac  nomine  et  auctoritate 
Coelestini  conscripta.  Unde  Horraisda  Papa  in 
quadam  epistola  regulas  iUas  tanquam  ab 
Apostolica  Scde  emissas  araplccti  vidctur.Ila- 
que  cura  in  illis  nulla  sit  mentio  pra^determi- 
nantis  auxilii,  saltem  ex  illis  ultimis  verbis 
aperte  concludimus  dogma  illud  non  esse  ex 
his  quse  ad  necessitalera  gratiffi  ejusque  in- 
faUibilera  vcritatem  pertinent.  Unde  cum 
alioqui  ct  intellectu  sit  difficillimura,  ct  adeo 
repugnans  tum  libertati  arbitrii ,  ium  sufli- 
cientiee  gratise  sine  tali  determiuatione,  cum- 
cjue  consequenter  inducere  videatur  pra-des- 
tinationem  ad  malum  quara  specialitcr  dctes- 
tatur  Leo  IX,  in  dicta  epislola,  raerito  illud 
docma  oranino  alienum  a  Pontificia  et  Ecclc- 
siastica  doctrina  reputamus. 


CAP.  XXXIJI    DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  ERROP.E  PELAGII,  ETC.  5 !  ! 

lium  daret  posse,  non  vero  agere;  ergo  juva- 

CAPUT  XXXIII.  rct  possibilitatcm  ct  non  actionem  ;  ergo  non 

csset  majiis  auxilium  quam  a  Pelagio  pone- 

DE   ARGIIMENTO   SUMPTO   EX    ERRORE   rELAGII,   ET  rctur. 

EX  LiBRis  SANCTi  AUGUSTiNi  BE  GRATiA  GiiRiSTi  Totum  lioc  argumentum  sumptum  pivcci- 

ET  DE  GRATiA  ET  LiBERO  ARBiTRio.  puB  cst  cx  libro  primo  dc  Gratia  Christi.  Nam 

in  capite  tertio  illius  libri,  cxplicando  erro- 

Expendimus  Scripturae  Sacrre ,  Pontificum  rcm   Pelagii ,  dicit   illum    tria   in  nobis  dis- 

et  Concilioriim  testimonia;  accedimus  jam  ad  tinxisse  ,  scilicet,  possibilitatem,  voluntatcm 

sententias  Sanctorum  Patrura  considorandas;  et  actionem,  et  de  possibilitate  asscruissc  esse 

imaquseque  enim  scntcntia  eas  in  suum  pa-  a  solo  Dco.  Intelligebat  autcm  esse  a  solo 

trocinium  afFerre  et  deducere  conatur.  Inci-  Deo  ut  auctore  naturee,  nam  illam  possibi- 

piraus  autcm  ab  Augustino,  quoniam  occa-  litatem    naturalem    esse    censebat.   Fateba- 

sione  Pelagianicrrorisprofundius  ct  copiosius  tur  tamen  esse  possibilitatem  inYalidara,ac 

quam  cffitcri  de  divinagratia  disputavit,  ejus-  pi'oindc  semper  indigere  Dei  adjutorio  ad  vo- 

quc  doctrina  in  hac  parte  maxime  est  a  Con-  lendum  bonum,  malumque  vincendum.  Unde 

ciliis  et  Pontificibus  approbata.  Propter  quod  constat  admisisse  Pelagium  necessitatem  gra- 

etiam  prolixiores  aliquantulum  crimus  in  cjus  tiai  adjuvantis.  De  prjeveniente  vero  per  di- 

scntentia  ac  mente  investiganda.  Nara  quod  vinas  illuminationcs,  addit  Augustinus,  in  ca- 

ipsum    docuisse   invcncrimus  ,   libentissime  pite    scplimo,   haec  verba   ex  ipso   Pclagio  : 

amplectemur;  quod  autemnon  docuit,  etiam-  Adjtcvaf  nos  per   doctrinani   et  revelationem 

si  illud  aperte  non  ncgaverit,  non  putamus  suam,  dim  cordis  nostri  oculos  aperit,  dum  no- 

facile  esse  admittcndum  ,  quia  ci-edimus  ora-  Ms  ne  pnesentibfis  occupemiir  futura  demons- 

nia  neccssaria  de  auxiliis  gratiffi  docuisse  ;  trat,  dum  nos  multiformi  et  ineffabili  dono  gra- 

quod  autera  non  solura  non  docuit,  verum  tice  calestisilluminat.  Per  quce  verba,  saltem 

ctiara  rejecit,  seu  ncgavit,  a  nobis  etiara  ca-  per  ultiraa,  satis  declarat  excitantcm  gratiam, 

vendum  est.   Quia  vero  ex  contrario  errore  quam  Concilium  Tridentinum  etiam  dixit  csse 

cjusquc  irnpugnationc  magnura  indiciura  su-  illurainationem  per  quam  Deus  tangit  cor  ho- 

mi  potcst  de  modo  auxiliorum  gratia?,  qua:>.  minis.  Undc  sine  dubio  est  gratia  pi'sevenicns, 

Augustinus  nccessaria  esse  existimat  ,    idco  etiam  exraente  Pelagii,  et  ideo  dicebat  pcr  il- 

ab  his  Hbris  initium  sumimus,in  quibus  maxi-  lam  juvaripossibilitatem  naturffi,  quia  prffive- 

me   videtur  Augustinus  declarasse  errorera  nit  ipsum  velle  et  operari,  et  sublevat  volun- 

Pelagii ,  ct  punctum  omnino  necessarium  ad  tatem  ut  possit  perfecte  velle  et  operari ;  et 

illum  errorem  vitandum  distinclius  attigisse.  hoc   vocavit  Pelagius  juvare   possibilitatcin 

Arffume7itum  auctorum  physiccp pra^determi-  naturae.  Atque  ita  satis  videtur  probata  prima 

nationis  sumptum  ex  errore  Pelagii.  —  Ex  hoc  propositio  argumcnti  facti,  quod^  scilicet,  Pe- 

crgo  capite,  auctores  physicse  delerminationis  lagius  admiserit  ea  auxilia  gratia^  adjuvantis 

in  hunc  ferc  modum  ai-gumentantur  :  Pcla-  etpraevcnientis,  qu»  nos  ponimus.  Altera  vero 

gius  agnovit  et  confcssus  est  iilara  gratiara  in-  pars,  nimirura  improbari  ab  Aiigustino,  quia 

ternam,  qucc  consistit  in  divinis  illuminatio-  non   admittit  gratiam  efficaciter  prffidetcrnii- 

nibus  et  inspirationibus,  et  per  eam  pi-aive-  nantem  hominera  ad  velle  et  opcrari,  satis  vi- 

niri  hominem  et  cxcitari  ut  operelur,  et  juvari  detur  probari  a  sufficienti  enumeratione,  quia 

cum  opcratur,   et  nihilominus  damnatur  ab  nullum  aliud  supcrest  caput  unde  cum  illo 

Augustino  ,    quia  non    admittebat   auxilium  conlendcrcpotucrit.  Item  cxrationoinsinuata, 

([uod  Deus  dai  homini,  non  solum  posso,  scd  quia  quaradiu.auxiliura  bujusraodi  non  cst, 

ctiam  vcllc,  ct  operari ;  ergo  Augustinus  ad  juvat  possibilitatcm,  non  operationem.  Item 

veram  gratiam  confitcndam  judicavit  neces-  ex  verbis  ejusdem  Augustini,  prresertim  c.  10, 

sariura  poncrc  auxiliura  prwvium,  quod  non  ubi  post  omnem  doclarationem  gratige  quain 

tantum  dct  posse,  vcl  juvct  possibilitatem  na-  Pelagius  atterebat,  subdit  :  Nos  eam  gratiam 

turce,  scd  ctiam  dct  ipsum  vellc  et  bcne  agc-  nolumus,  id  cst  (ut  interpretor)  illa  contenti 

rc.    Ac    proinde  judicavit  necessarium  csse  won&wmu?,;  istam  aliquando  fateatur,  qua  fu- 

ut  hoc  auxilium  infallibilitcr  et  inseparabili-  iurce  gloricv  magnitudo  non  solum promittitur , 

tor  secum  alfcrat  vcllc  ct  operari.  Nara  si  con-  sed  etiam  creditur  et  speratur,  nec  solum  reve- 

tingcre  possethomincrahabcrc  hocauxilium,  latur  sapientia,  verum  etiam  et  amatur,  nec 

et  non  actu  opcrari  nec  velle,  jam  tale  auxi-  suadetur  solum  quod  honum  est,  verum  etiam 


512  DE  VERA  LNTELLIGENTIA  AUXILII 

persuadetur ;  et  concludit  :  Hanc  Dei  gratiam 
fateatur  Pelagius,  si  vidt  non  soluni  vocari, 
sccl  etiam  esse  Christianus.  Ubi  tonstat  Au- 
gustiaum  eam  gratiam  requirere,  quse  ab  ac- 
tu  infallibiliter  non  separctur,  ac  proinde  per 
se  et  intrinsece  eflicacem,  qune  ita  suadeat 
ut  persuadeat,  Ita  inspiret  ut  amare  faciat. 

Quin  potius  indicathanc  solani  esse  veram 
gratiam,  et  omnem  aliam  quai  ab  actu  seu 
consensn  separatur,  non  transcendere  ratio- 
nem  legis  et  doctrinffi.  Nam  in  loco  proxime 
citato,  in  sola  illa  gratia  eilicaci  videtur  dis- 
tinguere  errorem  Pelagii  a  sua  doctrina,  et 
su])jungit  :  Non  enim  omnium  est  fides,  sed 
corum  quihus  Christus  dixit :  Nemo  tenit  ad 
me  iiisi  Pater,  qui  misit  me,  traxerit  cum ;  at 
Tcro  de  non  credentihus  dicit  .•  Nemo  potest  ve- 
iiire  adme,  nisi  fuerit  ei  datum  a  Patre  meo. 
Sentit  ergo  non  recipere  veram  gratiam  in- 
ternam,  nisi  qui  recipit  ipsum  donum  credendi 
vel  amandi,  et  similia.  Irao,  capite  duodeci- 
nio,  indicat  gratiam  illam,  qua  virtus  iu  infir- 
mitate  perficitur,  esse  propriam  prajdestina- 
torum,  qui  secundum  propositum  vocantur, 
et  subjungit  :  Qua  gratia  agitur,  non  solum 
ut  facienda  noverimus,  verum  etiam  ut  cognita 
faciamus,  nec  solum  ut  ddigenda  credamus , 
verum  etiam  ut  credenda  ddigamus. 

Et  addit  capite  decimo  tertio  :  Hcec  gratia 
si  doctrina  dicenda  est,  certe  sic  dicatur,  ut  al- 
titis  ct  interius  eam  Deus  cum  inefjfahili  suavi- 
tate  credatur  infundere,  non  solum  per  eos  qui 
plantant  et  rigant  extrinsecus,  sed  etiamperse- 
ipsum,  ita  ut  non  ostcndat  tantummodo  verita- 
tem,  sed  etiamimpertiat  charitatem.  Ecce  sem- 
per  vult  istam  gratiam  talem  esse  ut  sortia- 
tur  etfcctura  conversionis.  Undc  sul^juiigit  : 
Sic  enim  docet  Deus  eos,  qui  secundum  proposi- 
tum  vocati  sunt,  simul  donans  et  quod  agant 
scire,  et  quodsciant.  Et,  quod  diliicilius  est, 
sentit  omnes  eos,  qui  non  ita  vocantur,  non 
accipere  verara  graliam  ;  sic  enim  ait :  Qui  au- 
tcm  novit  quidem  quid  ficri  deheat,  ct  non  facit, 
nondum  a  Deo  didlcit  secundum  gratiam,  sed 
secundum  legem,  non  sscundum  spiritum,  sed 
secundum  littcram;  sedper  Spiritus  gratiam, 
ita  docct  ut  quisque  didiccrlt,  non  tantum  co- 
gnoscendo  vidcat,  sed  ctiam  volendo  appctat, 
agendo  perficiat.  Non  ergo  videtur  aliam  ve- 
ram  gratiam  agnoscere,  nisi  iilam  quai  per  se 
eliicax  est. 

Denique,  in  fine  capitis  decimi  tertii,  tacite 
respondere  videtur  argumento  sa^pe  a  nobis  '' 
repetito,  quod  talis  gratia  tolleret  libertatera, 
dicens  :  Prccceptum  quippe  liber  facit,  qui  li- 


EFFICACIS,  E.IL'SQUE  CONGORDIA. 
hens  facit,  quasi  dicat  iianc  gratiam  non  au- 
ferre,  imo  secum  atrerre  magnam  virtutem  in 
credendo  et  operando  ex  cliaritate,  quo3 
maxime  delectatur  esse  sub  lege,  et  ideo 
maxime  libera  est,  ac  proinde  talis  gratia  non 
aufert  sed  perficit  potius  libertatem.  Hinc 
frequens  est  apud  Augustinum,  in  omnipo- 
tentis  Dei  manu  esse,  quo  voluerit,  quando 
voluerit,  et  ubi  voluerit,  Immanam  vertere 
libertatem,  et  hoc  negare,  contra  divinam 
omnipotentiam  esse  existimat,  ut  patet  ex 
Encliiridio ,  capite  nonagesimo  octavo,  et 
dicto  libro  primo  de  Gralia  Christi,  capitc 
vigesimo  quarto,  et  vigesirao  quinto,  et  latius 
libro  de  Gratia  et  libero  arbitrio,  capite  vige- 
sirao,  et  vigesimo  primo,  ubi  hocita  exagge- 
rat,  ut  dicere  videatur  non  solura  ad  bonum, 
sed  etiam  ad  malum,  convertere  Deura  volun- 
tates  horainura,  ineflabili  potestate  agendo  et 
operando  in  cordibus  eorum.  Quaj  omnia  eo 
tendunt  ut  repugnet  ac  resistat  Pelagio  exis- 
timanti  internam  gratiae  operationem  rcpu- 
guare  libcrtati ;  quod  ilie  maxime  existimavit 
de  illa  gratia,  quce  facit  nos  facere  ;  Augusti- 
nus  vero  ait  posse  id  facere  etiam  ellicacis- 
sime  perficiendo  libertatem,  dura  auget  vo- 
luntatem. 

Ad  hffic  vero  omnia  nos  imprirais  diciraus 
ex  errore  Pelagii,  ejusque  impugnatione  ni- 
hil  colligi  posse  quod  faveat  doctrinai  de  phy- 
sicaprtedeterminatione.  Neque  etiam  ex  doc- 
trina  Augu^tini ,  quam  occasione  illius  er- 
roris  in  citatis  libris  de  Gralia  Gliristi  et  de 
Gratia  et  libero  arbitrio  ttadit,  nisi  vehmus 
tres  graves  errores  Augustino  imponere,  con- 
tra  ejus  mentem  et  doctrinam  aliis  locis  raa- 
gis  explicatam.  Primo  ergo  quod  ad  Pela- 
gium  attinet,  neque  ille  veram  gratiam  exci- 
tantem  eL  adjuvantem  ad  pietatis  opera  ne- 
cessariam  confessus  est,  neque  crror  ejus  in 
eo  fuit,  quod  gratiam  per  se  eilicacem  et  vo- 
luntatem  huraanara  proedetcrminantcra  nega- 
vei"it;  si  cnini  in  lioc  solum  erravit  circa 
auxilia  gratiae,  illius  error  nequc  in  Concilio 
Milevitanu,  neque  in  Aransicano  satis  dam- 
natus  est ,  cum  nulla  de  lioc  articulo  facla 
fucrit  nicntio  in  illis  Conciliis,  ut  supra  vi- 
sura  est;  irao  cjus  doctrina  a  Conciho  Tridcn- 
tino  quoad  hanc  parteni  iuisset  approbata, 
quatenus  positis  gratia  adjuvante  et  excitau- 
te,  negat  talem  pr;evenienlera  gratiara  cui 
resisli  non  possit.  Unde  qui  Pelagii  errorem 
sic  exponunt ,  dum  studeut  nostrara  senten- 
tiara  hsereticam  ostendere,  potius  ipsum  Pe- 
lagium  Gatholicum  faciunt. 


CAP.  XXXIII.  DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  ERRORE  PELAGII,  ETC. 


513 


Prseterea  repugnat  hoc  cxpresse  divo  Au- 
gustino,  tum  aliis  in  locis,  tuni  maxirae  in  his 
libris  in  quibus  nunc  versamur.  Tres  enim 
errores  ad  hoc  punctum  dc  auxihis  gratice 
praevenientis  ubiquc  ihi  tribuit.  Primus  est, 
quod,  qualccamque  auxilium  gratiaeposuerit, 
non  ut  veram  gratiam ,  scd  ut  rem  noljis  de- 
bitam  et  meritis  nostris  retributam  posucrit. 


propterca  bberaremus  eum  ab  errore,  tum 
subjicicndi  hanc  eamdem  gratiam  raeritis 
liumanis,  tum  ncgandi  necessitatem  ejus, 
tum  ulteriorcm  gratiam,  ct  inlerius  adjuto- 
rium  gratiaj  voluntatis.  At  vero  Augustinus, 
qui  verba  Pclagii  diiigentissime  inquisivit  et 
ponderavit,  ut  sensum  ejus  orueret,  tandcm 
agnovitillum  etiam  in  intellectu  non  posuisse 


Secundus  est,  quod  qualecumque  etiara  adju-    verura  internum  adjutorium  gratire,  sed  so- 


torium  gratise  agnoverit ,  non  credit  esse  ne- 
cessarium  ad  bene  operandum,  neque  ad  ser- 
vanda  omnia  prseccpta,  sed  solum  ad  facilius  ; 
dicendo  enim  faciiius  (ait  Augustinus  libro  de 
Hoeresibus,  capite  octogesimo  octavo),  voluit, 


lumcxternum  quodin  tribusvel  quatuorrebus 
constituisse  vidctur.  Primo  in  lege,  secundo 
in  revelatione,  tcrlio  in  doctrina  vel  scripta 
vcl  voce  tradita,  quarto  in  exemplo  pra^ser- 
tim  Christi  Domini  Nostri.  Hoc  constat  ex  dicto 


etiamsi  dilllcilius,  tamen  posse  homines  sine     libro  primo  de  Gratia  Christi,  capite  tertio,  et 


gratia  divina  facere  justa  ;  illam  vero  graliam 
Dci,  sine  qua  niliil  boni  possumus  facerc,  non 
csse  nisi  in  libcro  ai'bitrio,  quod  mdlis  suis 
prfficedentibus  meritis  a  Deo  accepit  nostra 
natura.  Idcm  constat  ex  eodera  Augustino, 
libro  primo  de  Gratia  Christi ,  capite  tcrtio  et 
scxto,  proecipue  vcro  capite  vigesimo  scxto, 
et  trigesirao  primo.  Tertius  error,  et  ad  rcm 
praesentcm  maxirae  spectans,  fuit  quod  ve- 
ram  gratiam  intcrius  adjuvantem  et  coope- 


septimo,  trigesirao  qumto,  trigcsimo  nono  ct 
scquentibus ;  ex  libro  de  Gratia  et  libcro  ar- 
bitrio,  capitc  undccimo,  ct  in  dicto  loco  de 
Ha^resibus.  Itaque  non  aliter  putavit  Pelagius 
illuminari  intellectura  nostrura  per  gratiara 
Dci,  quam  illuminetur  discipulus  ab  homiue 
pra^ccptorc  suo,  proponcndo  scilicct  extcrius 
objecta,  et  cxphcando  illa  vcl  rationes  eorum, 
non  tamcn  interius  dirigcndo  intcllectura  ip- 
sura,  ad  concipiendas  res  divinas  iUi  exterius 


rantcm  non  agnovit,  nec  unquam  confessus     propositas,  modoaccommodato  etapto  ad  illis 


est.  Quoniam  vero  hfec  gratia  partim  in  in- 
tellectu  est,  partim  in  voluntate,  dc  illa  quse 
ad  voluntatera  spectat,  certius  est  illam  scm- 
per  negasse  ;  unde  Augustinus,  dicto  libro 
primo  de  Gratia  Christi,  capite  tertio  ct  dcci- 
mo,  dicit  asseruisse  Pclagium  ,  Dcum  juvare 
voluntatem   solum   ostendendo    quid  faccrc 


supernaturaliter  assentiendum  ;  et  ad  hunc 
ipsum  asscnsum  confortando  intellcctum  et 
voluntatera,  ac  illis  cooperando.  Vera  autcm 
illuminatio  gratise  ad  intcllectum  spectans  in 
hoc  auxilio  interiori  consistit ;  quia  neque  qui 
pluntat  cst  aliquid,  neque  qui  rigat,  scd  qui 
incremcntum  dat  Dcus.  Etproptereadicit  Au- 


debeat,  non  tamen  cooperando  et  inspirando ;     gustinus  in  dicto  libro  prirao  de  Gratia  Christi, 


quoe  duo  verba  notanda  sunt.  Nunquara  cnini 
dicit  Augustinus  errasse  Pclagium  ,  quia  ne- 
gavit  Dcum  juvare  voluntatera  praidctcrmi- 
nando  illam  ,  sed  quia  negavit  juvarc  ins- 
pirando  ct  cooperando ;  ct  quia  hac  ra- 
tione  soli  libero  arbitrio  tribuit  bcne  vellc 
aut  bcnc  agcre  ;  Deo  autcm,  quod  dedcrit 
potcstatem  hsec  agendi  condendo  naturam, 
ut  in  capite  sexto  cjusdcni  libri  latc  dccla- 
rat.  Unde  in  capite  trigcsimo  nono  ,  sic 
inquit  de  Pelagio  :  An  credat  aliquod  adjuto- 
riuiii  hene  agendi  adjtmciicin  naturce  per  inspi- 
rationem  flagrantissimce  et  luminosissimce  cha- 
ritatis,  non  apparet  omtiiuo. 

De  interno  vero  gratioe   auxiho  pcrtincnte 


capite  dccimo  tertio  :  ]Ia'C  gratia,  si  doctrina 
dicenda  est,  certe  sic  dicatur,  ut  altiiis  et  inte- 
rius  cum  ineffahili  suatitate  Deus  credatur  in- 
fundere,  non  solum  per  eos  qiii  plantant  et  ri- 
gant  extrinsecus,  sed  etiam  per  seipsum. 

Pelagius  ergo  non  solum  erravit  negando 
propriam  et  intrinsecam  gratiara  adjuvantem 
voluntatem  ,  sed  etiam  ncgando  illam  quae 
iutimo  et  occulto  modo  juvat  intellcctura,  so- 
lumque  posuit  ea  quse  pertinent  ad  institu- 
tionem  veluti  extrinsecara  et  objectivamintel- 
Icctus  ;  quae  omnia  dicit  AugTistinus  pcrtincre 
adlcgcm  ct  doctrinam,  non  ad  gratiam.  Unde 
in  hoc  cliara  videtur  reprchcndere  Pelagium, 
quod  legera,  revelationera  aut  doctrinara  gra- 


ad  intcllectum,  raajus  dubiura  esse  potcst  an     tiam  appellaverit :  quia  Paulus,  in  tota  Epis- 


illud  coguoverit  Pclagius,  saltcra  ut  ntilc  scu 
adfaciliusopcrari.  Quoddubiura  ad  sumnium 
nascitur  ei  verbis  ejus  commcnioratis  ab 
Augustino,  in  d.  capite  septimo,  ut  supra 
retuhmus.    Et    quamvis  hoc  daremus,   non 


tola  ad  Roman.  et  adGalat.,  legem  a  gratia 
distinguerc  vidctur,  ita  ut  lex  sine  gratia  oc- 
casionera  potius  mortis  aficrat ,  quam  vitam 
confcrat;  ad  quod  videtur  etiam  allusisse 
Joannes,  capite  primo  sui  Evangelii,  dicens  : 

33 


514  DE  VEUA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

Lex  per  Moyscn  data  cst ,  gratia  zcro  per  Jc-  pliysica  prfp.dcterrainatione  divina ;  ergo  con- 

sitm  Chrlstum  facta  cst.  Qaam  argumcntandi  fulatio  crroris  Pelagii  per  se  non  postulaljat 

rationem  contra  Pelagium  proscquitur  Au-  illud  auxilium  pra^determinans,  sed  tantum 

gustinus,  dicto  libro  primo  de  Gratia  Christi,  vcre  et  interne  adjuvans  ;   ergo  non  est  cur 

capite  octavo,  nono  et  sequeniibus.  Verumta-  Augustino  tribuatur  talis  auxilii  pra^dctermi- 

mcn,  si  gencraliter  loquamur  de  gratia  prout  nantis  assertio  ,  ex  eo  solum  quod  prsedictos 

significat  donum  Dci  gratis  coUatum  et  ad  vi-  Pclagii  errores  arcte  impugnavcrit,  cum  vcr- 

tam  Getcrnam  conferens,  non  videtur  dubium  ba  ejus  non  amplius  requirant  quam  ad  extir- 

quin  etiam  lex  supernaturalis  divinitus  colla-  pationem  illius  crroris  necessorium  sit. 
ta  possit  gratia  censeri  et  nominari ,  quia  est         Atque  hunc  discursum  confirmant  optime 

magnum  Dci  bcneficium  per  se  multum  ju-  ver])a  ejusdem  Augustini,"  capile   quadragc- 

vans  ad  sahitcm.   Ita  in  Scriptura  ccnsctur  simo  scptimo  cjusdcm  libri  :   Quantiim  atti- 

Deus  magnam  gratiam  fecisse  populo  Isracl  net  ad  istam  de   divina  gratia  et  adjutorio 

illum  eligendo,  ut  suam  legem  ei  potius  daret  qucestionem,  si  Pelagius  consenserit  non  so- 

quam  aliis  gentibus  ;    quod  significasse  vide-  lim  possihilitatem,  "scd  etiam  voluntatcm  et 

tur  Paulus,   ad  Iloman.  tertio,  dicens  :  Quid  actionem  divinitus  adjuvari,  ut  sine  illo  adju- 

ergo  amplius  Judceo  est ,  aut  quce  utilitas  cir-  torio  niJiil  hene  xelimus  et  agamus,  eamquc  csse 

cumcisionis?  multum  per  omMem  modum.  Pri-  gratiam  Dei  per  Jesum  Christum  Dominum 

mum  ,  quia  credita  sunt  eis  eloquia  Dei.  Fuit  Nostru7n,  nihil  de  adjtitorio  Dei,  quantum  ar- 

ergo  hoc  peouliarc  bencficium  supcrnaturalc  litror,  inter  nos  controversice  rclinquetur.  Igi- 

ac  graiuilum,  ac  proinde  gratia,  ac  proinde  tur  ad  confutandumPelagium,  nihil  aliud  Au- 

revelatio  divina  et  supernaturalis  doctrina  sub  gustinus  rcquirit   nisi  vcrum   gratiae  adjuto- 

hac  generali  ratione  potest  gratia  appcllari.  rium.  Yerbum  autem  adjutorii  tantum  abest 

Tamen,  quia  Pelagius  abutebatur  hac  voce  ut  praedeterminationem  requirat,  ut   potius 

gratiaj  ad  occultandora  suura  crrorem  ct  ne-  contra  illius  rationem  esse  videatur.  Nam,  ut 

gandum  proprium  adjutorium  gratia^,  quo  ju-  alibi  idcm  Augustinus  dixit,  nemo  adjuvatur 

vamur  ad  credenda  rcvclata,  et  speranda  pro-  nisi  qui  aliquid  sponte  conatur;  adjutorium 

missa,  et  ad  servanda  pr.Tcepta  ,  idco  recte  ergo  ad  vello  ct  operari  non  consistit  in  ac- 

Augustinus  admonet  legera  et  doctrinam  ita  tione    aliqua    vcl    prgedeterminatione  quam 

nude  sumptam  ct  excludentcm  spiritum  gra-  Dcus  solus  faciat,  sed  in  actuali  coopcratione 

lia?,  nonmereri  nomen  gratiee.  Atque  ita  con-  spcciali  cum  ipso  libcro  arbitrio  advolendum 

cludit   prajter  legem  et  doctrinam  ncccssa-  et  opcrandum.  Quffi  cooperatio  Dei  ut  sic  ni- 

rium  esse  internura  auxilium  gratia;,  tam  ad  hil  omnino  agit  sinc  coopcratione  libcri  ar- 

credendum  quam  ad  bene  volendum  vel  ope-  bitrii,  ut  ipsa  vox  cooperandi  vel  juvandi  in- 

randum  in  ordine  ad  Eeternara  Salutcm.  dicat.  In  quo  valde  difTert  a  prfedctcrminatio- 

Sed  videaraus  jara  utrura  Augustinus,  ad  ne  quani  solus  Deus  in  voluntate  facere  di- 

evitandos  prffidictos  Pclagii  errores  ,  inclina-  cilur.  Quod  adco  vcrum  ci  ccrtura  cst,  ut, 

verit  iu  aliud  extremum  ,  ponendi  internum  licet  darcmus   talcm    determinationem  esse 

auxiliumDei  prcedeterrainans  voluntatcra  hu-  necessariam,  et  fieri  a  solo  Deo  in  voluntate 

manam  ad   singulos  actus.     Certe  refutatio  prius  natura  quani  ipsa  operetur,  nihilomi- 

crroris  Pelagii  hoc  pcr  se  non  postulabat.  nus  in  posteriori  signo  naturaj ,  in  quo  jara 

Nam  si  possibile  cst  internum  Dci  auxihum  voluntas  intclligitur  operans,ncccssario  etiam 

distinctura  a  lege  et  doctrina,  quod  tale  sit,  debet  intelligi  Deus  cum  illa  cooperans;  quia 

ut  non  solum  per  illud  discamus  quid  agere  iliud  quod  voluntas  faclt  supernaturalc  est, 

dcbeamus,   sed  ctiara  juvcraur  ad  illud  im-  ct  nihil  supcrnaturale  potcst  ipsa  solafacere, 

plcndura,  pcr  illud  sufficicntcr  rcccditur  ab  nisi  a  Dco  pcr  gratiam  actualitcr  adjuvctur. 

errore  Pclagii  ,  juxta  doctrinam  Augustini,  Est  crgo  hoc  adjutorium  poncndura  sive  pra;- 

dicto  libro ,  praiscrtim  capite  septimo.  Quod  dcterminatio  prceccdens  necessaria  sit,  sive 

vcrum  erit,  etiamsi  tale  auxilium  non  prffide-  non.  Ergo  cura  Augustinus  hoc  solum  adju- 

terminet  voluntatcra.  Sed  potcst  optirae  in-  toriuni  requirat  ad  vitandura  errorcm  Pela- 

tciligi  ct  dari  intcrnura  auxilium  vcre  adju-  gii,  nulla  suspicio  illius  dctcrminationis   ex 

vans  diclo  modo  absque  tali  dcterminatione  ,  hac  cjus  doctrina  sumi  potcst. 
ut  per  se  videtur  evidens  et  in  superioribus        Dices  :  hoc  argumento  probaretur  nullara 

ostensum  est ,  ct  patet  in  habitu  charitalis,  pnevenientem  gratiara  esse  necessariam,  sed 

cpiod  juvat  illo  niodo  voluntatem   sine  tali  adjuvantem  tantnm ;  quia  Augustinus   citato 


CAP.  XXXIII.  DE  ARGUMEMO  SUMPTO  EX  ERROP.E  PELAGII,  ETC.  513 

loco  solo  adjutorio  Dei  contcntus  cst.  Rcspon-  nccessarios  ad  salutcm,  si  objecta  eorum  per 

deo   imprimis   cavendum    csse  aequivocatio-  intellectura  sufricicntcr  proponantur.  Et  simi- 

nem   in  nomine  gratia?   adjuvantis;    sa'pius  liter   cxislimavit   intellcclum  humanum  per 

enim  proprie,  et   quasi  spccifice  sumitur  ad  scse  habere  vires  sufficientcs  ad  credendas  ct 

sigmficandam  cooperantem    gratiam  ,   ut   a  intclligcndas  quascumque  veritates  necessa- 

preevenicnte  distinguitiir ;  quomodo   sumitur  rias  ad  salutem,  et  benc  judicandum  de  om- 

maxime  in  Concilio  Tridentino,  ct  fere  jam  nibus  agendis  vel  pra^ccptis,  si  per  sensus  ct 

in  communi  usu,  qui  etiam  cst  frequensapud  objecta  vel  signa  externa  sufficienter  appb- 

Augustinum.  Saepe  vero  idem  Augastinus  di-  cenlur,  id  cst,  per  Scripluras,  per  verba,  vel 

cit  voluntatem  adjuvari  cum  a  Domino  prffi-  facta,  aut  exempla.  Hac  ergo  ratione  ncgavit 

paratur,  quod  pertinet  ad  gratiam  prseve-  necessitatem  adjutorii  actualis,  in  quo  inccr- 

nientem,  et  ita  sa:'pe  illam  complectitur  sub  tum  est  an  ncgavcrit  etlam  necessitatem  con- 

adjutorio  gratiae,  quomodo    intelligi  possunt  cursusDei,  utprimai  causa?;  sed,quod  adpra> 

citata  verba.  Addo  vero  Pelagium  distinxissc  sens  rcfert,  satis  estquod  negaverit  nccessita- 

adjutorium  possibilitatis,  id  est,  potestatis  vo-  tem  specialis  coopcrationisDei  ad  operapieta- 

lunlatis  quasi  in  actu  primo,  ab  adjutorio  ac-  tis,  quia  si  facultates  bominis  habent  sufficien- 

tualis    volitionis  scu  actionis ,  admisissequc  tes  vires  ad  illos  actas,  ut  ipse  putabat,  non 

primum  adjutorium,    ct  negasse  secundum.  cst  cur  indigeant  auxilio  extriuseco  speciali- 

Augustino   autem   non  displicuit  distinctio  ,  tcr  adjuvante,  quidquid  sitdc  auxilio  generali. 

imo  tacite  illam  videtur  hoc  modo  explicarc,  Hinc  autem  conscquens  estut  etiam  negave- 

ut  omne  auxilium  quod  datur  voluntati  prius  rit  vcrum  auxilium  prBeveniens  proprie  ad- 

quam  vclit,  et  qaamvis  actu  non  velit,  dica-  juvans  ipsum  posse.  Nam  cum  ipse  tribueret 

tur  adjuvare  tantum  posse,  et  non  vcUe   aat  voluntati  integras  vires  ad  volendum  et  opc- 

agere,  atque  ita  esse  adjutorium  solius  pos-  randum  quidquid  pietatis  est,  non  potuitpos- 

sibilitalis,  et  non  in  hoc  reprehendit   Pcla-  tulare  vel  agnoscere  tale  adjutorium  possibi- 

gium  ,    quod  illud    adjutorium    possibilita-  litatis,  quod  esset  necessarium  ad  posse,  seu, 

tis  posuerit,  scd   quod,  ultra  illud,    adjuto-  quod  idcm  est,  quod  det  vcl  compleat  ipsam 

rium  opcratiouis    scu  voluutatis   negavcril ;  posse.  Solum  ergo    ponebat   adjutorium  ad 

ob  hanc  crgo  causam  in  illo  loco  jam  non  rc-  mclius  esse  seu  ad  facilius  posse.  Sicut  nos 

quirit  a  Pelagio  nisi  adjutorium  cooperans  ad  dicere  possumus  de  habitibus  acquisitis,  quod 

volendum  vel  agendum,  quia  jam  supponit  adjuvant  naturalem  potestatem,  non  dando 

adjutorium  ad  posse  ;  tale  autcm    est   auxi-  illam,  sed  dando  facilitatem.  Imo   Pelagius 

liam  prreveniens,  at  sic,  quantura  est  ex  ge-  minus  perfecto  modo   ponebat  illud  adjuto- 

ncrali  ratione  sui.  Et  idco  iilud  non  excludit  riura  possibilitatis,  quia  non  putabat  esse  ali- 

Augustinus,  sed  supponit  potius,  et  ultra  il-  quod  principium  per  se  operans,  seu  operati- 

lud  requirit  actaale  adjutorium.  vum  cum  ipsa  potentia,  sed  esse  solura  le- 

Instantia.  —  Instabis,  quia  hinc  sequitur  gem  vcl  doctrinam  qure  sc  habet  per  modum 

agnovisse   Pclagium  veram  gratiam   pra^vc-  applicationis  objecti,  seu  materi»  circa  quam, 

nicntem  et  excitantcm,  quia  Augustiuus,  in  quce  est  veluti   conditio  quffidam   confcrcns 

illo  c.  7,  nihil  aliud  ab  eo  postulat.  nisi  ut,  ad  facilitatcm  in  operando,  si  major  seu  me- 

ultra  omnia  quffi  jam  fatebalur,  admitteret  ut  lior  sit.  Verum  autem  adjutorium  possibilita- 

neccssarium  actualc  adjutorium  coopcrantis  tis,  C[uod  non  tantum  per  legem  ct  doctrinam, 

gratioe  ;  ergo  in  tota  doclrina  qua?  pcrlinct  ad  scd  pcr  intcrnum  spiritum  gratise  datur,  ita 

pra^venicntcm  gratiam  non  errabat.  Respon-  juvat,  ut  det  eliam  ipsummet  posse,  vel  to- 

dctur  negando  scquelam ;  quia,  licet  verbis  tum,  vel  saltem  altiori  et  principaliori  modo, 

admitlcrct  adjutorium  possibilitatis  naturae,  juxta  illud :   ,Sine  me  niMl  potestis  facere. 'Ei 

revcra  non  poncbat  illud  ut  gratuitum,  nc-  hoc  adjutorium  est  quod   dalur  pcr   veram 

quc  ut  ncccsparium,  et,  quod   caput  cst,  ne-  gratiam  pra?.venicutem.  Et  si  quis  rccte  con- 

que  ut  vcre  internum,  et  conscqucntcr  neque  sideret,  scparari  nonpotest  a  vcra  necessitate 

ut  collalum  per  verum  spiritum  proevenientis  gratiai  concomitantis.  Nam  si  hoc  adjutorium 

gratiffi.  Hic  autcm  error  ct  alius,  quo  negavit  cooperans  neccssarium  est,  idcirco  est  cjuia 

ncccssitatem  adjutorii  cooperantis,  ex  codcm  noslra^  potcntiai  non  habent  ex  sc  sufficicutes 

principio  mauarunt.  Patavit  cuim  voluntatcm  vircs  ad  tales  actus ;  ergo  ncccsse  est    ut , 

humanam  per  se  et  natura  sua  habere  suffi-  priusquam  opcrcntur,  vires  accipiant  ad  ope- 

cientesvires  ad  cfficiendos  quoscumque  actus  randum  ;  ergo  necesse  est  ut  prseveniautur 


316                        DE  VEBA  INTi  LLTGENTIA  AUXILII  EFnCACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

nliqua  gralia,  pcr  quam  vel  cum  qua  lias  vi-  loqueus  ,  ait:  Deshie  dicere :  Quod  possumus 

res  accipiant;  et  li»c  est  gratia  cxcitans,  ope-  oni.ne  hordim  facere,  dlcere,  cogitare,  iUins  est 

rans,   ac  preeveniens,   quam  (  ut  dixi )  non  qui  hoc  posse  donatit;  qiiod  xcro  lene  tel  agl- 

agnovit  Pelagius.  Si  autem  ailmisisset  verum  q^ius,  tcl  loquimur,  tel  cogitanMS,  nostrum  est. 

adjutorium  gratiffl  ad  velle  et  operari,  conse-  Besinat  (inquam)  ista  dicere ;  non  solumenim 

quenter  necessario  adraisisset  verum  adjuto-  Deus  posse  nostrum  donavit,  atque  adjutat,  sed 

rium  possibilitatis,  ct  non  solum  nomine,  sed  etiar/i  telle,  et  operari  operatur  in  nolis,  non 

etiam  rc  prffivcnientem  gratiam  posuisse  cre-  quia  nos  non  tolumus  aut  non  agimus,  sedquia 

deretur.  Ac    proptcrca  Augustinus  urgct  il-  sine  ipsius  adjvtorio  nec  tohimus  aliquid  boni, 

luni,  ut  adjutorium  ad  vellc  et  agere  neces-  negue  agimus.  Sic  ergo  etiam  Deus  operatur 

sarium  agnoscat,  quia  tunc  non  dubitabimus  in  nobis  noslras  detcrminationes^  seu  hoc  ip- 

quin  rcquirat  etiam  verum  adjutorium  possi-  sum  quod  cst  nos  detcrminarc,  non  quia  nos 

bilitatis;  vel  e  contrario,  cx  eo   quod   Pela-  non  delcrniinemus  nos  ipsos,  sed  quia  sine 

gius  negavit  necessitatem  gratia:;  adjuvantis  ipsius  adjutorio  determinationem  ad  bonum 

ipsum  velle  et  agere,  conviucit  illum  non  po-  babere  non  possumus,  nam  quoad  boc  oadem 

suisse,  nisi  nomine  tantum,  adjutorium  possi-  cst  ratio  de  determinatione  ad  veJIe,  ct  de 

bilitatis  ;  non  tamen  quod  sit  per  intcrnam  ct  ipso  velle,  quia  in  re  non  sunt  duai  actiones, 

necessariam  gratiam  prcevcnicntcm.  Non  igi-  scd  una,  ct  ideo  Augustinus  nunquam  de  illis 

tur  postulat  Augustinus   a  Pclagio  solum  ad-  tanquam  de  diversis  locutus  est. 

jutorium    ad    velle  et  agere,  quia  cxistimet  At  enim  objiciet  aliquis,  quia  statim  eodem 

prffivenientcm  gratiam  non  cssc  neccssariam,  capite  Augustinus  subjungit  de  filiis  Dei,  qui 

sed  potius  quia  inscparabilis  est  ab  illo  adju-  pietatis  opera  faciunt :  Ut  agant  quod  honum 

torio.  Unde,  cum  Pelagius  jam  gencratim  ad-  cst,  ah  illo  aguntur  qui  honus  est,  juxta  illud 

mittcret  adjutorium  possibilitatis,  non  possct  ad  Roman.  octato  :  Qui  spiritu  Dei  aguutur, 

circa  illuderrarc,  si  aliud  adjutorium  ad  velle  hi  sunt  filii  Dei :  si  ergo  aguntur,  detcrmi- 

et  agere  non  negarct.  nantur   ad  agcudum,  teste   Augustino  ;  qui 

Ex  quibus  omnibus  satis  constat  quo  scnsu  enim  agitur,  in  co  passivc  sc  babct;  unde  non 

dixcrit  Augustinus  loqucns   de  illa   palliata  potcst  non  agi,  supposita  motione  altcrius,  et 

gratia ,   quam  ponebat  Pelagius  :  Hanc  nos  conscqucnter  ncc  potest  non  agere  facta  ea- 

gratiam  tolumus,  sed  illam  quce  facit  creden-  dem  bypotbesi ;  quia  ad  boc  agitur  ut  agat. 

tes,  sperantes,  amantes.  Non  enim  bsec  ct  si-  Respondctur  Augustiuum  non  in  alio  sensu 

milia  dixit  propter  auxilium  prsedetcrminans,  diccre  nos  ngi  a  Spiritu  Sancto  ut  agamus, 

sed  propter  veram  graliam  excitantem  et  ad-  quam  Paulus  dixit  filios  Dci  agi  Spiritu  Dei; 

juvantem,  per  quas  datur  homini  ipsum  cre-  dicuntur  autem  justi  agi  a  Spiritu  Sancto, 

dere  aut  velle,  non   quia  sola  gratia  aliquid  quia  primus  motor  eorum  ad  bcne  agendum 

prius   faciat   in   ipsomet    actu   crcdcndi  vel  cst  Spiritus  Sanctus,  ct  quia  cst  corum  rcctor 

amandi,  vel  in  dcterminationc  ad  illum,  qua?  et  gubcrnator,  quod  non  fatit  per  motioncm 

rcvera  ab  ipsa  libera  actionc  volcndi  non  est  praedetcrminantem,  scd  per  gratiam  excitan- 

distincta,  sed  quia  ipsa  gratia  est  quse  praeve-  tem  et  dirigentem  illos.  Unde  Ii-enffius,  I.  5 

nit  dando  vires,  et  juvat  dando  ipsummet  ac-  contra  Haueses,  c.  10,  vertit :  Qui  Spiritu  Dei 

tum,  et  actionem,  ac  deternunationcm  libe-  ducuntur,  hi  sunt  filii  Dei.  Et  Augustinus,  in 

ram,  cooperante   simul  ipso  libcro  arbitrio.  ^nc\\\v.,c.(S^:  Quamtis  (\i\(\m.\)  qiiotquot  Spi- 

Quem  verum  ct  Catbolicum  sensum,  licct  in  ritu  Dei  aguntur,  hi  sunt  filii  Dei,  sic  tamen 

aliis  posterioribus  opcribus  latius  Augustinus  Spiritu  Dei  excitantur,  et  tanquam  filii Deipro- 

pertractaverit,  ut  postca  vidcbimus,  tamen  in  ficiunt  ad  Deum,  ut  etiani  spiritu  suo  interdum 

illo  etiam  libro  de  Gratia  Chri.sti  non  omisit,  drficiant.Vhi  ex\)\\i-dl\('v]ydm aguntur,i)ei' \ar- 

scd  sulEcientcr  cxplicuit  in  cap.  14,  diccns  :  bum  ej"c/^aw^iir.Undcnoncst  ncccsse  utqui  sic 

Quis  autem  non  tideat  et  tenire  qucmquam,  et  aguntur  ut  agant,  ncccssario  subindc  agant 

non  tenire  arhitrio  toluntatis ,  sed  hoc  arhitrium  actioncm  illam  ad  quam  cxcitantur,  quia  spi- 

potest  esse  solum,  si  non  venit,  non  potest  au-  ritu  suo  possunt  resistere  spiritui  Dei ;  quando 

tem  nisi  adjutum  esse,  si  tenit ;  adjutum  (iu-  autcm  non  resistunt,  tunc  proficiunt  ut  fdii 

quam)  et  ut  possit,  ct  ut  faciat;  nam  hoc  cst  Dci,  id  est  ut  libere  obedientcs  spiritui  Dci, 

quod  subdit  :  Et  sic  adjutum,  ut  non  solum  ac  proinde  dum  acti  agunt,  sese  etiam  dctcr- 

quid  faciendum  sit  sciaf,sedquod  scierit  etiam  minant  ad  agendum,  quia  agunt  ut  domini 

faciat;(l  capite  vigesimo  quinto,  ad  Pclagium  lalium  actionum,  Quod  recte  declaravit  idem 


CAP.  XXXIII.  DE  ARGIJMENTO  SUMPTO  EX  EP.ROP.E  PELAGH,  ETC. 


517 


Augastinus,  serm.  13  de  Verbis  Apostoli,  di- 
cens  :  Dicit  iniM  aliquis  :  Ergo  agi.hur,  non 
aginms.  Respondeo  :  Imo  ct  agis,  et  ageris  ; 
spiritus  enim  Dei,  qui  te  agit,  agentllus  adju- 
tor  est,  ipsiim  nomen  adjutoris  adscrilit  iibi, 
quia  et  tii  ipse  agis  ;  agnosce  quid  poscas 
guando  dicis  .•  Adjntor  meus  esto,  ne  dcrelin- 
quasme.  Adjutorem  ilaqueinvocas  Deum ;  nemo 
adjuvatur,  si  ab  illo  nihil  agatur.  Ubi  tacito 
probat  bomineni  non  agi  divino  spiritn  nisi 
per  gratiam  excitantem,  quia  spiritus  ita  agit 
bomincm,  ut  sit  adjutor  bominis  ;  tabs  ergo 
est  illa  actio  spiritus,  ut  excitct  liominem  ad 
se  adjuvandum,  non  ut  determmet  ad  agen- 
dnm.  Unde  expHcando  camdem  actionem  spi- 
rilus,  ait  idem  Augustinus  :  Aguntur  spiritu 
Dei,  non  littera,  sedspiritu;  nonlege  pra-ci- 
picnte,  sed  spiritu  exliortante,  illuminantc,  ad- 
juzante.  Quaj  omnia  verba  gratiam  excitan- 
tem  declarant,  quae  ctiam  adjuvans  est^ 
quando  bomo  cum  ilia  cooperatur,  cooperante 
ipso  spiritu,  de  quo  sul)jungit  ibidcm  Augus- 


tiva  actione  hominis,  quaj  non  est  nisi  circa 
materiale  peccati,  de  qua  etiam  loquitur  eo- 
dem  modo  Augustinus,  libro  secundo  de  Pcc- 
catorum  mcrit.  et  remiss.,  capite  5,  cam- 
dom  difrercntiam  constituens  inter  bonum 
et  malum  actum,  quod  ad  bonum  adjuvamur 
a  Deo,  non  autem  ad  malum.  Illud  ergo  adju- 
torium  non  cst  per  pbysicam  praHletermina- 
tionem,  nam  si  esset,  sequale  csset  adjutorium 
ad  utrumque  actnm.  At  per  boc  adjutorium 
putat  Augustinus  se  suflBcienter  distinguere 
sententiam  suam  ab  errore  Pclagianorum,  ut 
derlaravimus  ;  ergoper  illud  adjutorium  ope- 
ratur  Deus  in  nobis  et  velle  et  perficere;,  ct 
dat  non  solum  posse,  sed  etiam  velle  et  agcre; 
ergo,juxta  doctrinam  Augustini,  bsec  omnia 
fumt  a  Deo  alio  modo  quam  per  pbysicam 
prcedeterminationem  ,  nimirum  per  internam 
ct  occultam  Spiritus  Sancti  doctrinam  ct  in- 
spirationem,  ut  ipse  diserte  explicat,  capile 
decimo  tertio  et  decimo  qnarto.  Hsec  ergo 
gratia  est  quee  nos   discernit  a  Pelagio,   non 


tinus  :  Si  non  esses  opcrator,  non  csset  ille  co-  pbysica  prcedeterminatio.  Quam  gratiam  cle- 

operator;  et  ideo,  libr.  de  Gratia  ct  liber.  ar-  ganter  dcscripsit   Augustinus,  eodcm  libro, 

bitr.,  cap.  2  :  Nei^/o  (inquit)  De7im  cansetur  capite  quadragesimo  quinto,  tractans  vcrba 

in  corde  suo,  sed  siliiriiptitet  quisque  dum  pec-  illa  :  Rcspcxit  Dominus  Petrum,  qua?  de  in- 

cat,  neque  cum  aliquid  sccundum  Deum  opcra-  teriori  intuitu  exponit ,  dicens  :    Quod  scri- 

tur,  alienct  Jioc  a  propria  xoluntate.  Ergo  nec  ptum  est,  quod  respexit  Dominus  Pctrum,  in- 

dcterminatio  ad  bene  volcndum  alienanda  est  ttcs  actum  est,  in  mente  actum  est,  in  volun- 


a  propria  voluntate,  quamvis  sit  opus  Dei, 
cura  sit  in  potestate  bominis  illam  non  habe- 
re ;  nam  si  boc  ita  non  esset,  qui  illam  non 
haberct,  merito  posset  causari  Deum  in  corde 
suo.  Uude  inferius,  capite  5,  tractans  illud  \ 
ad  Cor.  6  :  Rogamus  vos  ne  in  racuum  gratiam 
Dei  recipiatis,  interrogat :  Ut  quid  eos  rogat, 
si  gratioM  sic  susceperunf,  ut  propriam  per- 
derent  roluntatem.  Quod  profecto  evidentissi- 
mum  argumentum  est,  ut  infra  pondcrabo. 
Est  etiam,  adbunc  sensum  confirmandum, 


fate  actum  est.  Misericordia  Dominus  laten- 
ter  sulvenit,  cor  tetigit,  memoriam  revocavit, 
interiore  gratia  sua  visitavit  Petrum ,  inte- 
rioris  Jiominis  usque  ad  exteriores  lacrymas 
movit  et  perduxit  affcctum.  Ecce  quemadmo- 
dum  Deus  adjuvando  adest  voluniatihus  ct  ac- 
tionilus  nostris.  Ecce  quemadmodum  et  vel- 
le  et  operari  operatur  in  noMs.  Ex  quibus 
vcrbis  evidenter  intclligimus  sub  hoc  ad- 
jutorio  comprehendere  Augustinum  et  ex- 
citantem  et  cooperantem  gratiam,  et  illis  so- 


attentc  animadvertendum  quod  paulo  post  in  lis  tribuere  totum  boc  opus  Dei,  et  quidquid 

eodcm    dccimo    tertio    sermone   Augustinus  Dco  attribuitur  in  Scriptura  sacra,  circa  effi- 

siibdit :  Agis  qiiidcm  illo  non  adjuvante,  lihc-  cientiam  supernaturalium  actuum  liberi  arbi- 

ravoluntate,  sedmale;cumdico  tihl  sine  adJ2C-  trii.   Unde,   quamvis  vera  essct  doctrina  de 

forio  Dei  nihil  agi,  nihil   honi  dico ;  nam  ad  pliysicapra^determiuatione,  non  esset  inillam 

male  agendum,hahes  sineadjtiforio  Deiliheram  reducendum  specialc  adjutorium  gratise,  ra- 

Toluntatem.  Nam  hinc  constat  non  dici  Deum  tione  cujus  nostri  actus  dicuntur  dona  Dci ; 


agere  vel  adjuvare  voluntatem  nostram  pro- 
pter  necessitatem  physicre  proedeterminatio- 
nis  ;  nam  si  hoc  ita  esset,  etiam  Deus  esset 
adjutor  bominis  ad  agendum  malum,  et  bo- 
mo  non  agcret  malum  nisi  actus  a  Dco  ;  quod 
ab  Augustino  negatur,  et  per  sc  est  absurdis- 
simum.  Neque  babet  hic  locum  distiuctio  de 
matcriali  et  formali ;  quia  sermo  est  dc  posi- 


quia  illa  pbysica  prcedeterminatio  gencralis 
esset  ad  omnes  actus,  tam  bonos  quam  ma- 
los.  Sicut,  licet  Dcns  concurrat  ut  prima  cau- 
sa  ad  supernaturalcs  actus,  non  recte  dicetur 
Deus  esse  auctor  istorum  actuum  peculiari 
illo  modo  ad  gratiam  Dci  necessario,  ratione 
tantum  illius  concursus  ;  quia  ille  de  se  com- 
munis  est^  et  suo  modo  debitus,  supposilis 


518  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

aliis  principiis,  ac  proinde  quasi  indifferens     ejusdem  Augustini,  nec  Pelagium  confessum 


estad  bonos  et  malos  actus. 

Atque  hinc  sumere  possumus  aliud  argii- 
mentura  ex  doctrina  cjusdera  Augustini,  eo- 
dem  libro  primo  de  Gratia  Christi,  capite  dc- 
cimo  septimo  et  vigesimo  quinto,  ubi  contra 
Pelagium  argumentatur,  qui  Deo  tantum  tri- 
buebat  possibilitatem  ad  bonum,  id  est  libe- 
rum  arbitrium,  quod  etiam  est  possibihtas  ad 


esse  aut  cognovisse  verum  spu'itum  gratioe 
interioris,  vel  necessitatem  veri  adjutorii  di- 
vini ;  neque  Augustinum  postulasse  unquam 
a  Pelagio  ut  auxilium  de  se  efficax,  ac  vo- 
luntatem  nostram  prsedeterminans,  neccssa- 
rinm  esse  ad  salutem  crcderet  ,  sed  solam 
internam  vocationem  ct  adjutorium  Spiritus 
Sancti.  Addimus  vero  ulterius  tres  graves  er- 
malum.  Et  ideo  inquit :  Non  iwterat  Pclagius  rores  imponi  divo  Augustino,  ut  tahs  doctrina 
attribuere  Deo  nostra  hona  opera,  ex  eo  capite  ei  attribuatur.  Primus  est,  ncrainem  qui  vo- 
giiod  ipse  d''dit  lilerum  arUtrium,  a  quo  sunt  cationi  rcsistit  recipere  a  Deo  verara  raotio- 
talia  opera  ;  ne  sihi  (inquit)  responderet^ir  :  Si  nem  gratia',  sed  tantum  legem  et  doctrinam  ; 
quod  hene  agimus,  loquimur,  cogitamus,  ideo  quod  tamen  dicere  erroneum  est.  Prior  pars 
est  nostrum  et  Dei,  quia  ille  Tioc  posse  nohis  constat  ex  verbis  ct  conjecturis  quse  in  argu- 
donatit  ,  ergo  et  quod  malum  agi^nus,  loqui-  mento  illo  ponderantur,  prffiscrtim  ex  capite 
mur ,  cogitamus ,  ct  nostrum  est  et  Dei,  quia  decirao,  decimo  secundo  et  decimo  tertio. 
illud  posse  ad  utrumque  donavit.  Atque  ita  Nam  in  illis  omnibus  contenditur  secundum 
(  quod  ahsit ),  qucmadmodum  cum  Deo  lauda-  Augustinura  nuUam  esse  verara  gratiam,  ni- 
mur  iii  operibus  honis,  ita  cv.m  illo  culpamur  si  illam  per  se  ctricacem  ;  nam  qua3  hujus- 
in  malis  ;  possibilitas  quippe  ilhi  qumn  dcdit,  modi  uon  cst,  dat  posse,  non  vero  agcrc , 
tam  nos  facit  hona  posse  quam  mala.  At  hoc  quara  gratiam  ctiiim  admittebat  Pelagius.  AI- 
Augustini  argumentum  illud  idem  est  quod  tera  vero  pars,  scilicct,  lioc  diccrc  erroneum 
nos  facere  solemus  de  prajdeterrainatione  esse,  probatur,  quia  alias  ille  qui  non  credit 
physica,  cjuod,  si  ratione  illius  Deus  est  auc-  prsedicationi  Evangelii,  nunquam  esset  a  Deo 
tor  nostroriun  bonorum  operura,  ratione  ejus-    vocatus  per  veram  gratiara  internam,  sed  so- 


dem  erit  auctor  malorum  operum ,  nam  pra> 
determinationera  illara  adutrunique  opus  da- 
ri  detinivit,  sicut  Pelagms  dc  sua  possibili- 
tate  dicebat.  Irao  (  quod  gravius  est )  iile  aio- 
bat  possibilitatem  ilUim  de  se  indifferentem 
detcrminari  ad  malum  ex  voluntate  homiuis, 
non  Dei  ;  isti  autcm  dicunt  physicara  illam 
motionem  determinari  ad  malum  ex  sola  Dei 
voluntate  ,  quia  a  sola  illa  procedit  ante  coo- 
perationem  liberi  arbitrii  ;  vel,  si  fateantur 
Deum  esse  primum  auctorem  et  proraotorera 
operis  mali,  quatenus  opus  est,  quomodo  non 


lumpcrlegem,  doctrinam,  scu  revelationem 
externam.  Et  siraiUter,  quicumque  non  agit 
poenitentiara,  non  habet  veram  gratia?  vocatio- 
ncm  ad  po3nitentiam,  sedad  summum  exter- 
nam  propositionem  ;  et  sic  de  caeteris  virtu- 
tum  actibus;  nam  quiillos  non  facit,  non  ha- 
bet  auxilium  per  se  cfficax  ad  illos  faciendos, 
ut  perse  constat ;  ergo  sisolum  illud  auxiliura 
est  vera  gratia  interna,  illi  omnesnon  habcnt 
vcram  gratiam  internam,  scd  solum  legem 
ct  doctrinam.  At  hoc  evidenter  repugnat 
Scriptune  dicenti :  Vocavi,  et  renuistis;  loqui- 


eodem  modo  et  multo  facilius,  responderet    tur  enimdeveragratiEe  vocatione,  aliasficte  et 


Pelagius?  Imo  faciUus  se  excusaret  nc  Deo 
malitiam,  ut  raalitia  cst,  tribueret,  quia  nou 
est  neccssario  conjuncta  cura  possibihtate 
quam  Deus  dat.  Quam  excusationem  ipsi  ar- 
ripere  non  possunt  ;  quia  malitia  necessario 
conjuncta  est  cura  actu,  et  actus  cum  deter- 
minatione,  quam  Deus  solus  facere  dicitur. 
Igitur  gralia ,  qua^  nos   distinguit  a  Pelagio 


sine  causa  conquereretur  Deus  ;  et  dc  eadera 
est  scrrao  cum  dicitur :  Fgo  sto  ad  ostium,  et 
pulso,  si  quis  aperucrit,  etc.  Namcstsermo  de 
tactu,  qui  dat  potestatem  aperiendi.  Simile 
est  illud  :  Quoties  volui  congregare  pXtos  tuos, 
etc,  et  7ioIuisti?  Qaid  enini  mirum  esset  no- 
luisse,  si  Deus  solara  legem  vel  doctrinara  ad 
volcndura  dedissct?  Item  nulla  culpa  in  his 


(  ut  diclo    capite   vigcsimo  quinto  concludit     hominibus  argui  posset ;  tum  quia  non  habc- 
Augustinus  ),  non  cst  aliquid  de  se  commune     rent  auxihum  sulliciens  nec  potestatem  opc- 


et  indifferens  ad  opera  bona  et  raala ;  non 
est  ergo  praHloterminatio  physica,  sed  in- 
spiratio  et  adjutorium  Dei. 

Notandum  primo. —  Ex  his  ergo  non  solum 
responsum  est  ad  argumentum  in  principio 
positum,  sed  eliam  demonstratum  ex  verbis 


randi,  nam  sola  lex  vcl  doctrina  non  dat  luuic 
potestatcm,  hic  enim  fuit  error  Pelagii;  tum 
etiara  quia  non  esset  in  poteslate  tahum  ho- 
raiuuni  habere  auxilium  ellicax,  ac  proinde 
nec  effectum  ejus.  Quam  vero  sit  hic  crror 
alieuus  a  mente  Augustini,  constat  cx  codem 


CAP.  XXXIII.  DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  ERRORE  rELAGII,  ETG. 


519 


quo  Polaglus  javari  dicebat  per  legem  et  doc- 
tiinam,  scd  datur  illi  ut  possit,  nam  pra^spara- 
tur  cjus  Yoluutas  a  Domino,  ot  lioc  modo  ac- 
cipit  potostalem,  ut  Augustinus  dixit,  libro 
primo  Rctractationum ,  capite  vigesim-o  sc- 
cundo.  Aliquando  vero  per  antonomasiam 
vocat  Augustinus  gratiam,  iilam  solam  qiiaj 
cfFicacitcr  pra'parat  volunlutcm,  ut  de  facto 
conscntiat  et  opcrotur,  quod  non  facit  deter- 
minando  illam,  sed  congrue  vocando,  ul  iu 
aliis  locis  infra  tractandis  disertissime  Augus- 
tinus  declaravit.  Cum  orgo  Augustinus  postu- 
lat  a  Pelagio  ut,  si  velit  osse  Chrisliauus,  eam 
quia   nullum   poriculum     gratiam  fateatur,  quai  non  solum  suadct,  sed 

otiam  persuadet,  dicere  facile  possumus  exi- 
gcre  ab  illo  ut  gratiam  cooperantem  fateatur, 
quffi  nunquam  nisi  eflicax  cst,  si  actu  datur; 
nunquam  vero  actu  datur,  nisi  arbitrio  ipso 
cooperante.  Quod  si  velimus  de  vocatione  ef- 
ficaci  illa  verba  intelligore,  non  ideo  putan- 
dum  est  fuisse  dicta  ab  Augustino,  quia  om- 
nem  aliam  veram  gratiam  Pelagius  admillc- 
ret,  sed  quia  illam  gratiam  maxime  putabat 
Pclagius  contrariam  libertati.  Quocirca,  cum 
Augustinus  ait  eum  qui  audit  quid  facere  dc- 
beat,  sed  non  facit,  nondum  a  Dco  disccrc 
sccundum  gratiam ,  sed  secundum  logcm , 
non  secundum  spiritum,  sed  secundmu  litte- 
ram  ,  non  negat  hujusmodi  bominom  docoii 
a  Deo  secundum  veram  gratiam,  sed  negat 
ipsum  hominem  discere  secundum  illam ; 
nam  discere  est  consentire  et  porsuaderi,  un- 
de  involvit  gratiam  actu  adjuvantem  et  coo- 
perantem ,  antc   quam  prwcedit  in  homiue 


Augustino,  libro  de  Gratia  et  libero  arbitrio, 
nam  hac  ratione  monot  in  capite  socundo,  ut 
nemo  causelur  Deum  in  cordc  suo;  at  si  nulla 
vera  gratia  Deus  hominom  non  consenliou- 
tem  pra.'veniret,  merito  posset  in  Doum  rofun- 
dere  suum  non  consensum.  Et  capite  quinto 
habct  illaui  intorrogationom  circa  vcrl^a  Pau- 
li  :  Rogamus  tos  iie  in  vacuim  gratiam  Dei 
recipiatis :  Ut  quid  eos  rogat,  si  gratiam  sic 
stcsceperunf,  uf  propriam  perderent  tolunta- 
tem  ?  Quod  (ut  dixi)  cvidens  argumentum  est: 
aut  enim  rogat  cos  qui  gratiam  determinan- 
tem  acccpcrunt,  et  sic  supcrlhia  et  impcrii 
nens  est   rogatio 

est  quod  in  vacuum  illam  gratiam  reci- 
piant,  quia  non  cst  in  potestate  corum  il- 
lam  cassam  reddcre ;  imo  implicat  conlra- 
dictionem,  illa  jam  recepta,  homincm  non 
opcrari.  Vel  rogat  Pauhis  homiaem  qui 
non  recepit  determinantem  gratiam,  ot  fic- 
tc  rogat  juxta  illam  sententiam,  quia  nul- 
lam  veram  gratiam  homo  recepit,  sed  Pela- 
gianam ;  ct  vana  est  rogatio,  quia  est  de  re 
impossibili ;  nam  velle  sine  determinatiouc 
est  impossibile,  ct  gratiam  illam  determinan- 
tem  rccipcre  non  est  in  potestate  libera  reci- 
pieutis^  sed  dantis;  ac  denique  impossibiie  cst 
non  recipcre  in  vacuum  legem  et  doctrinam 
eum  qui  non  rccipit  aliquam  internam  sufli- 
cientem  gratiam.  Unde  ipsamot  verba  Pauli 
judicio  meo  evidenter  convincunt  dari  veram 
internam  gratiam  etiam  iis  qui  sua  culpa  iu 
vacuum  illamrecipiunt.  Qaamporindo  oportct 
csse  sufiicientemj  et  ex  parte  Dei  cfficacem, 


si  per  hominem  non  steterit;  totum  enim  hoc    interna  gratia  excitans,  per  quam  vere  Deus 


convincit  rogatio  Pauli.  Et  ideo  ctiam  dixit 
Augustinus,  libro  secundo  dc  Peccat.  merit. , 
capite  dccimo  septimo,  gratia  quidera  Dei  ad- 
juvari  homiuum  voluntates  :  Quod  aiitem  illa 
nonjuventur,  in  ipsis  causam  esse,  nonin  Deo, 
sive  damnandi  pra^destinafi  sint  propter  ini- 
qidtatem  superUa^,  sive  contra  ipsam  suam  su- 
perliam  judicandi  et  erudiendi,  et  filii  sint  rni- 
sericordice.  Quod  verum  esse  non  possct  si 
etiam  illi,  qui  actu  non  juvantur,  veram  ali- 
quam  interiorem  gratiam  a  Deo  non  reci- 
pcrent,  qua  prseventi,  possent  etiam  actu  ju- 
vari,   si  vellcnt. 

Nuho  crgo  modo  potest  hic  error  Augusti- 
no  tribui,  ct  idoo  in  omni  sententia  ita  ejus 
verba  interpretanda  sunt,  ut  non  neget,  etiam 
reprobis,  seu  his  qui  non  conscntiunt  voca- 
tioui,  dari  vcram  ct  internam  gratiaai  ultra 
legem  et  doctrinam,  pcr  quam  gratiam  non 
solum  juvatur  possibilitas  voluntatis_,  co  modo 


docet  secundura  gratiam  et  spiritum,  et  non 
tantum  secundura  legem  et  doctrinam,  quan- 
tum  est  ex  se,  quaravis  homo  ipse  pro  sua  h- 
bortate  non  discat,  et  ita  gratia  illa  non  pci'- 
veniat  ad  efTcctum.  Unde  quod  Augustinus 
subjungit,  quando  Deus  ita  docet,  ut  liomo 
discat  volcndo  et  perficiendo  quod  docctur, 
tunc  doceri  secundum  gratiam  et  spiritum, 
non  secundura  iogem,  verissimuai  est;  non 
est  tamen  cum  cxclusionc  intchigendum,  id 
est  nunquam  doccri  secundum  gratiam,  nisi 
cum  ita  discit;  nisi  sermo  per  antonomasiam 
sit  de  doctrina  cfhcaci  alta  ct  sccreta,  qua; 
per  vocationem  congruam  preestatur. 

Secicndus  error  cavendus. — Secundus  error 
in  illis  testimoniis  cavendus  est,  libertatem 
arbitrii  por  gratiam  oporaatis  sohnn  consis- 
tcre  in  lioc  quod  libcntcr,  id  est,  voluntarie, 
facit  id  quod  facit,  ct  non  in  indiflerentia  po- 

Est 


tcstatis  ad  agendum 


et  non  agendum. 


520  DE  VEI\A  INTELLIGENTIA  AUXILII 

enim  haec  hseresis  Calvini,  et  aliorum  hujus 
temporis  haTeticorum,  qui  hhcnter  arripiunt, 
prout  sonat,  verbum  illud  Augustini :  Prwce- 
ptnm  libcre  facit,  qni  libens  facit.  Et  in  eum- 
dem  scopulum  videntur  impingere  qui  dicunt 
voliiutatem  non  consentire,  nisi  prsedetermi- 
natam  per  vim  solius  gratire  per  se  efficacis 
prsevenientis  illam;  quia  vohintati  solum  re- 
linquunt  ut  Ubenter  feratur  in  illud  ad  quod 
determinata  est,  ac  proinde  hbere  a  coactio- 
ne,  non  vero  cum  indifferentia  potestatis  ad 
agendum  et  non  agcndum,  et  consequenter 
nec  libere  a  vera  neccssitate  agcndi.  Hoc 
autem,  quantum  in  se  sit  falsum  et  erroneum, 
satis  a  ConciUo  Tridcntino,  in  sessione  sexta, 
declaratum  est;  et  inter  Cathohcos  est  adeo 
certiim,  ut  nuUus  audeat  consequens  ilhid 
admittcre,  etiamsi  irapossibile  videatur,  posi- 
tis  quibusdam  principiis  quee  ipsi  admittunt, 
ihationem  negare.  De  Augustino  vero  certissi- 
mum  est  docuisse,  non  obstante  gratia  qua^  in 
nobis  operatur  ipsuni  vcUe,  volimtatem  nos- 
tram  non  solum  voluntarie,  sed  ctiam  cum  pro- 
pria  indifferentia  vehc  et  operari.  Quod  maxi- 
me  constat  ex  toto  illo  hbro  de  Gratia  et  hber. 
arbitr.:  Nam  cui  dicitiir  (inquit  in  c.  3):  Noli 
tinci  a  malo,  arbitrium  sine  dubio  toluntatis 
ejus  contenitur ;  telle  enim  ct  nolle  propria- 
voluntatis  est.  Ubi  evidenter  ponit  hbertatem 
arbitrii  in  potestate  indifferente  ad  volendum 
et  nolendum,  quam  potestatcm  dicit  esse  in 
hominc  a  Deo  sufficicnter  cxcitato  ct  admonito 
ad  vincendum  in  bono  malum,  atque  adeo 
habente  jam  a  Deo  potestatem  ad  illam  victo- 
riam  comparandam ;  nam  si  non  esset  in  eo 
statu  constitutus,  profecto  non  posset  merilo 
liberum  ejus  arbitrium  convcniri.  Idem  os- 
tendit  optime  ipsemet  Augustinus,  eod.  lib. 
de  Grat.  et  h"b.  arb. ,  c.  15,  ubi  confert  loca 
Scripturffi,  in  quibus  Deus  dicitur  faccre  ut 
vchmus  et  faciamus,  et  convertere  nos,  et 
dare  quod  jubet,  cum  ihisin  quibus  monemur 
ut  convertamur,  obediamus  et  faciamus,  et' 
ut  nohmus  obdurare  corda  nostia ;  quia  ni- 
mirum  vehe  et  noUe  sempcr  manct  in  nostra 
potcstatc,  non  obstante  quacumque  prseven- 
tione  Dci ;  quod  neoessarium  est  ad  liberta- 
tem  :  Scmper  autem  est  in  nobis  toluntas  lihera 
(ait  Augustinus),  ubi  ponderandus  est  ille 
terminus  semper.  nam  positum  sine  dubio  est 
ad  exphcandum,  quod  etiam  Afohmtas  prre- 
venta  seu  pra^parata  a  Dco  libera  cst  illa  li- 
bertate  inditferentia?,  de  qua  locutus  fuerat, 
et  fere  in  toto  iho  hbro  loquilur,  ponendo  il- 
lam  in  potestate  volendi  et  nolendi. 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCOP.DIA. 

Et  consonat  optime  quod  dicit  in  citato  lo- 
co  lib.  Retractat.,  cap.  22,  ubi  recognosccns 
hcec  verba  sua  cx  1.  contra  Adimantum  Mani- 
cha'um,  c.  26 :  Nisi  quisque  volmtatem  suam 
miitaverit,  bonum  operari  non  potest  quod  in 
nostra  potestate  esse  posittm  alio  loco  Domimis 
docet,  ubi  ait  ■  Aiit  faclte  arborem  bonam,  et 
fiuctum  ejusbonum.,  aut  facite  arborem malam , 
et  fructum  ejus  malum,  addit  Augustinus: 
Quod  non  est  contra  gratiam  Dei,  quam  prce- 
dicamus.  Prior  autcm  cjus  sententia  cvidcntcr 
fuerat  de  hbcrtateinditferentiai  cum  potcstatc 
ad  opposita,  quam  etiam  vcrba  Cluisti  clare 
supponunt.  Nunquam  ergo  intellcxit  Augus- 
tinus  talem  esse  gratiam  necessariam  ad  bene 
operandum,  quK  hanc  tohat  hbertatcm  indiffe- 
rentiffi,scdqua^  iUamadjuvct;  undc  subjungit: 
In potestate  quijjpe  hominis  est  mutare  in  me- 
lius  voluntatem ;  sed  eapotestas  nulla  est,  nisi 
a  Deo  detur,  de  quo  dictum  est :  Dedil  eis  potes- 
tatem  filios  Dei  ficri.  Cum  enim  Jioc  sit  in  po- 
tesiate,  quod  cum  volumus  facimus,  niliil  tam 
in  potestate  quam.  ipsa  voluntas  est,  sed  prrr- 
paratur  voluntas  a  Domino,  eo  ergo  modo  dat 
potestatrm.  Prreparatio  ergo  prffivcuientis  gra- 
tia;  dat  potestatcm  bene  operandi,  non  tamen 
aufert  potestatem  resistendi,  vel  male  operan- 
di.  Item  prroparatio  illa  proxime,  et  ut  talis 
est,  dat  potestatem  bonffi  volimtatis;  ipsam 
autem  bonam  voluntatem ,  nec  sola  ipsa 
facit,  nec  formalitcr  ut  pra^parans  est,  sed 
cum  transit  in  adjuvantcm  cooperando  vo- 
luntati.  Rehnquit  ergo  illa  prffparatio  suam 
indifferentiam  voluntati.  Irao  illam  complct, 
quatcnus  potestatcm  bene  volendi  confert, 
unde  de  voluntatc  in  eo  jam  statu  constituta 
approbat  statim  Augustinus  quod  in  eod.  lib. 
contra  Adiraant.,  cap.  27,  dixerat :  In  nostra 
potestate  est  ut  vel  iiiseri  bonitate  Dei,  tel  ex- 
cidi  severitate  moveamur ;  quia  in  potestate 
nostra  non  est  nisi  quod  nostram  seqnitur  vo- 
luntatem,  qua^  cum  fortis  et  potens  prcrparatur 
a  Domino  (id  est  cum  per  ipsam  proeparatio- 
nem  fortis  et  potens  efficitur),  facile  fit  opus 
pietatis,  ctiam  qtiod  difficile  atque  impossibile 
fuit.  Ubi  non  dicit  ncccssario  fieri,  sed  facile, 
quia  ipsa  gratia  pra^parans  dat  potestatem  et 
suavitatcm  in  operando,  non  necessitalcm. 

Quando  ergo  Augustinus,  in  aUo  loco  de 
Gratia  Christi,  dicit :  Pra^ccptum  libcr  facit, 
qui  libcns  facit,  non  ita  id  intchigit  ut  satis  sit 
voluntaric  facerc  ad  libere  operandum  ;  nam 
hoc  modo  bcatus  libens  amat  Dcum,  ct  non 
lilicrc  amat ;  et  Deus  seipsum  libcntissime 
amat,    et  Pater  ct  Filius  hbenter  producunt 


CAP.  XXXIV.  DE  ARGUMEMO  SUMPTO  EX  ERRORE,  ETC.  521 

Spiritum  Sanctum,  et  tamen  nec  Deus  sei-  Dei  pcrtinere,  quo  Yoluerit,  quando  voluerit, 

psum   libere  amat,  nec  Pater  et  Filius  libere  et  ubi  voluerit,  creatam  vcrtere  voluntatem, 

producunt  Spiritum  Sanctum.  Videtur   ergo  hoc  potest  facerc  ,  vel  necessitando   illam, 

ibi  Augustinus  loqui  de  voluntate,  quse  non  quod  faciet  physice   prajdeterminando  ;  nec 

solum  cum  indifFerentia,  sed  etiam  cum  pe-  enim  alius  modus  talis  necessitatis   intelligi 

culiari  suavitate  et   delectationc  amoris  fit,  potest ;  vel  potost  etiam  id  facere  conscrvan- 

et  de  homine  sic  volente  ait  libentcm  opcrari,  do  libcrtatem  cjus,  sed  tunc  id  facict  sccun- 

ac  proinde  hbcruni  etiam  operari  cimi  majori  dum  infinitam  sapientiam  suam ,  apphcando 

quadamexceUentiaet  perfectione,  quse  inclu-  auxiha  et  occasiones  quibus  pra^scit  iufahi- 

dat  etiam  hbcrtatem  a  servitude  timoris;  hanc  bihter  implendam  voluntatem   suam.    Sicut 

enim  hbertatis  perfectioncm  saepissime  in  hac  autem  omnipotcntia  non  separatur  a  sapien- 

matcria  Augtistinus  gratire  tribuit.  Et  hunc  tia  in  sua  voluntate  exequenda,  ita  voluntas 

esse  sensumihius  loci  constat  exverbis  proxi-  non   separatur  a  bonitate  in  usu  potestatis 

me  prsecedentibus:  Jj!x  lege  {\nqu.[\)  justiiia,  sua^,   et  ideo  nunquam  directe  vult  creatam 

gucp  fit  propter  legis  mandatim ;  justitia  ex  voluntatem  ad  malum  determinare  vel  inch- 

Deo  diciticr,  qucB  datur  per  gratire  beneficium,  narc ;  imo  neque  occasiones  male  operandi 

ut  non  sit  terriUle,  sedstiave  mandatum ;  sicut  ex  hac  intentionc  ofFert ;  sed  quia  ex  certa 

oraturinpsalmo:  Suavis  es  Domitie,  et  in  tiia  pra3scicntia  ha^c  interdum  permittit,  ideo  per 

suazitatedoceme  J2istitiamtuam,idest,utnon  quamdam  exaggerationem  dicitur  intcrdum 

formidine  poenrc  servilifcr  cogar  csse  siih  lege,  Dcus  ha?c  operari,  sicut  dicitur  corda  homi- 

sed  lihera  charitate  delectcr  esse  cumlege;  et  num  indurare,  utique  permittendo.  Nam,  ]i- 

tunc  subjungit:   PrcecejJtum  quippe  lihere  fa-  cct  interdum  Deus  aliquid  positive  operetur, 

cit,  qui  libens  facit;  loquitur  ergo  de  libertate  quod  praescit  inchnaturam  voluntatcm  homi- 

perfecta  qiise  amoris  est,  et  necessitatem  tirao-  nis  ad  mahim,  non  tamen  idfacit  intendendo 

ris  excludit.  Quod  autem  supponat  hbertatem  talcm  inchnationera  ,  nec  volendo  ut  homo 

indifTerenlia?,  vel  ex  co  est  evidens  quod  lo-  iUara  sequatur,  ac  proinde  nec  determinando 

quitur  de  facieute  praeceptura ;   beatus  enim  vohnitatcra  hominis  ad  iUam  sequendam,  scd 

amans  Deum,  hcet  possit  dici  hbenter  amare,  permittendo  solum,   non  obstante  pra^scicn- 

non  tamen  potest  dici  hbenter  implere  prae-  tia.  Quod  frequentissime  declarat  idem  Au- 

ccptum  araoris;  quia  nec  est  capax  prffcepti  gustinus,  et  signatira  in  eodera  hbro  de  Gra- 

alicujus  actus,  quia  ex  necessitate  illura  facit,  tia  et  liber.  arbitr.,  cap.  23  :  In  eo,  ait,  guem 

neque    obedientia  locum  habet  ubi  non  cst  seduci  permittit  vel  indurari,  mala  ejus  me- 

potestas  libera.  Igitur  omnis  qui  facit  praece-  rita  credite.  Atque  ita  semper  in  malis  opc- 

ptum,  hbere  facit,  sed  tunc  perfecte  hbere,  ribus  ultimam  resolutionem  facit  ad  hominis 

quando  hbens    ex   amore   facit;  et  hic  est  arbitrium,   non  ad  Dei  voluntatera.  Igitur  cx 

sensus  Augustini.  his  libris  Auguslini  et   confutatione   erroris 

Tcrtius  ergo  error,  in  illis  argumentis  Au-  Pelagii    nuUura   haberaus   vestigium    gratiai 

gustino  attributus,  est,  Deum  esse  auctorem  praedeterminantis,  sed  multa  potius  qure  de- 

operis  mali,  et  ad  ejus  oranipotentiara  pei-ti-  monstrant  illara  positionem  non  esse  consen- 

nere   determinare  voluntatem  ad  opus  ma-  taneam  doctrina?  Augustini. 
lum    sicut  ad  bonum  ,  et  hoc  modo   agere 

Deum  in  cordibus  hominura  quidquid  ipsi  vo-  CAPUT  XXXIV. 
lunt.  Sed  de  hac  doctrina,  qualis  in  se  sit, 

dixi  in  superioribus,  et  latius  in  secundo  li-  de  argumento  sumpto  ex  errore  semipelagia- 

bro  de  Auxiliis,  ubi  etiara  ostendi  quam  fue-  norum,  et  ex  libris  augustlm  de  pr.edesti- 

rit  Augustinus  alicnus  ab  illa.  Quod  etiara  ex  natione  sangtorum,  et  de  dono  ferseveran- 

dictis  in  hoc  capitc,  ct  notatis  in  codera  li-  tle,  cum  ErisTOLis  prosperi  et  iiilarii. 
bro  de  Gratia  Christi,  et  ex  2  lib.  dc  Peccat. 

merit.  ct  remiss.  manifestum  est.   Deniquc,  MuUa  de  hoc  argumento  dicta  sunt  a  nobis 

quamvis  non  negem  inveniri  apud  Augusti-  in  suporioribus,  ubi  plane  ostendiraus  quara 

nura  rirca  hoc  punctura  duriorcs  quasdam  longe  nostra  sontentia  a  Scmipclagianorum 

locutioucs,   earum  tamcn   verum  sensum  in  errore  distet ;  ut  tamcn  mentera  Augustini  in 

eisdora  locis  aperiri.  Et  ideo  circa  hoc  am-  ejusdem  erroris  confutatione  diligcntius  in- 

plius  in  praesenti  immorari  necesse  non  est.  quiramus,  et  nonnuUas  pecuhares  ejus  locu- 

Nam  quod  Augustinus  ait,  ad  omnipotentiam  tiones,  hac  occasione  scriptas,  quae  nunc  huic 


¥n  DE  YEI\A  IISTELLIGENTIA  AIXILII 

sententife,  nunc  vero  alteri  favere  vidcntiir, 
attcntius  ponderemus  et  inter  se  conferamus, 
pauca  de  hoc  argumento  iterum  dicere  nc- 
cessarium  censuimus.  Supponimus  autem 
pnccipuum  errorem  Semipelagiunorum  fuis- 
sc,  quod  initium  salutis  libero  arbitrio  pcr  sc 
et  sine  gratia  operanti  tribuebaut,  maxime 
quoad  inilium  fidei,  et  quoad  aliquod  bonum 
desideriura  salutis.  Addebantque  perseveran- 
tiam  non  donari  sine  nostrismeritis,  ut  constat 
cx  diclis  Patribus  in  citatis  locis.  Sed  de  hoc 
posteriori  puncto  dicemus  in  sequenti  capite. 
De  priorivero  satis  est  anobisinsuperioribus 
dicfum  ;  nequc  hicaliquidoccurrit  addendum. 
Quia  revera  controvcrsia  illa  de  initio  salutis 
uullani  connexionem  liabet  cum  prrescnti 
controversia,  quro  est  de  modo  Hberce  coope- 
rationis  aut  consecutionis  salutis,  quoe  suum 
jara  initium  suppouit.  In  quo  initio,  juxta  Ca- 
tliolicam  doctjinam,  hbcrum  arbitrium  non 
tantura  non  operatur  solum,  vcrura  ctiara  uc- 
que  adjutura,  ncque  omnino  coopcratur,  qua- 
tenus  liberum  arbitrium  cst,  ut  in  supcriori- 
bus  satis  est  declaratum. 

Unde,  cx  toto  libro  dePraxlcstinatione  San- 
ctorum,  iu  quo  errorcm  hunc  circa  initiuni 
salutis  ct  fidei  prajcipue  Auguslinus  confula- 
vit,  nuUura  arguraentum  eliicax  pro  alteru- 
tra  parte  sumi  potest.  Quanquam  enim  cx 
illo  libro  manifcste  constarc  possit,  juxta 
mcntera  Augustini,  dari  aliquam  gratiam 
prajvcnientcm,  quai  sit  cfficax  prout  a  Deo 
confertur,  quahs  autem  sit  illa  efficacia  nou 
satis  aperte  ab  Augustino  declaratur;  indicat 
vcro  satis  positam  essc  in  vocationc  congiua; 
dc  pra^dctcnniuationc  vcro  pliysica  nihil  in- 
nuit.  Probo  singula,  nam  imprimis,  in  capito 
2  :  Ipse  (inquit)  gentium  fidem  facit,  qui  potest 
facere  qnod  promisit.  Porro,  si  operatur  Dcus 
fidem  nostram,  miro  modo  agens  i)i  cordibus 
nostris,  iit  credamus,  numquid  metuendum  cst 
ne  totmn  facere  non  possit,  et  ideo  homo  jnimas 
cjus  sibi  vendicet  partes,  ut  novissimas  ab  illo 
acciperemereatur?  Quia  crgo  hic  dicit  Augus- 
tinus  Dcura  facere  fidcra  nostrara,  earaque  in 
cordibus  nostris  operari,  inferunt  statim  alte- 
rius  opinionis  auctorcs,  Dcum  detcrminarc 
voluntates  nostras  ad  amplcctcndam  fidcm  ; 
non  tamen  recte  inferunt,  quia  facere  et  ope- 
rari  in  cordibus  verl)a  sunt  ex  se  magis  ampla 
ct  gcneralia,  ct  ab  eodem  Augustino  in  aliis 
locis  cxpUcantur  de  operatione  Dci  per  voca- 
tionem  et  excitationem  internam;  imo  cx 
his  e-isdem  id  inteUigi  potest,  quatcnus  ait, 
Deum  miro  modo  agcre  iii  cord''bus  nostris,  ut 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDL\. 
credamus.  Si  enim  id  agerct  per  physicam 
nostrte  voluntatis  determinationem,  non  essct 
mirabilior  modus  quo  agU  ut  vclimus  crede- 
ro,  quam  sit  iUe  quo  agit  ut  velit  homo  uxo- 
rcm  ducerc,  vcl  etiam  ad  non  suam  accederc, 
juxta  corum  opinionem.  Unde  neque  oportc- 
rct  mirura  illura  modum  ficri  per  internam 
doctrinam,  ut  supciiori  capite  ex  Auguslino 
vidimus,  sed  sufiiccret  simplex  propositio  fi- 
dei  pcr  extcrnam  pra^dicationcm,  acccdente 
stalira  physica  iUa  motionc  praideterminante, 
et  quasi  cogente  voluntatcm  ad  sic  operan- 
dum.  At  non  ita  rem  hanc  explicat  Augusti- 
nus,  sed  scmper  ait  Dcum  facere  in  nobis  fi- 
dcm,  intcrius  doccndo,  ita  ut  homo  discat, 
atque  intcrius  suadcndo,  vocando,  pra^paran- 
do,  et  incUnando  hominisvoluntatem,  ut  tan- 
dcm  persuadeatur,  et  vcniat,  seu  conscntiat, 
ut  manifeste  constat  ex  toto  capite  septimo  ct 
octavo  ejusdem  libri ;  et  capite  16  ait,  voca- 
tionem  ex  proposito  talem  esse  ut  pcr  eam 
fiat  quis  crcdcns  aut  poenitcns,  etc.  :  Nam 
pra'venit  (inqiut)  eum  miseric07'dia  Dei,  quia 
sic  tocatus  est  ut  credat.  Quod  capite  20  ite- 
rum  lale  repeUt,  ubi  de  iUa  Purpuraria,  de 
qua  Actor.  10  dicitur,  quod  Dcus  aperuerat 
sensum  ejus,  ut  intcnderet  in  ea  quai  a  Paulo 
dicebantur,  inquit  Augustinus  :  Sic  eiiim  to- 
cabatur  ut  crederet;  non  ergo  trahcbatur  pcr 
physicam  prEedetcrminationcm,  scd  intcrius 
apcricndo  sensum  ct  inclinaudo  afiectum. 
Uude  concludit  iljidcm  ac  defcndit,  hoc  mira- 
bili  et  ineflabiU  modo  opcrari  Deum  in  nobis 
etiam  velle. 

Ncc  vcro  est  quod  quemquam  movcat,  quod 
Augustinus  in  cUatis  verljis,  capite  sccundo, 
ait ,  metuendum  non  csse  ne  totum  facerc 
possitDcus,  ac  si  clarius  diceret  solum  Dcum 
faccre  in  nol)is  fidcm.  Aliud  cnim  est  faccre 
solura,  aliud  vcro  faccre  totum;  dicitur  cnim 
Deus  faccre  totum,  quia  nihil  est  in  nostra 
fidc,  quod  non  fiat  ab  ipso  Dco,  quamvis  ncc 
siue  nobis  fiat  ipsa  fides,  nec  voluntas  crc- 
dcndi.  Oiiod  optime  declaravit  statim  capitc 
tertio  idem  Augustinus,  dicens:  Utrumque 
nostnm  cst  (sciUcet  crcdcre  et  operari)  pro- 
ptcr  arbitrinmrohmtatis,  etutnmque  datum 
cst  propter  spiritum  fidei  et  charitatis.  Qua 
phrasi  significarc  solet  Augustinus  divinas 
inspirationes  ad  concipiendam  fidemvcl  cha- 
ritatem  accommodatas.  lUam  crgo  locufio- 
ncm,  ut  detur  totura  Dco,  iutroduxit  Augus- 
tiuus,  tara  hic  quam  aUis  multis  in  locis,  ad 
occurendum  Scmipelagianis,  qui  aliquid  sub- 
trahcbant  adjutorio  ct  motioni  divinajgratia?, 


CAP.  XXXIV.  DE  ARGUMEMO  SUMPTO  EX  EP.RORE,  ETC. 


m 


Ecilicct  iniliiim  fidei  et  bonfc  voluntatis.  Quin 
potius  addit  contra  ipsos,  aliquid  esse  in  nos- 
tra  fide  et  in  nostris  bonis  operibus,  quod  soli 
Deo  tribuendum  est,  nimirura  ipsum  exor- 
dium  ct  initium  salutis,  quod  in  vocatione 
consistit,  ut  Concilium  Tridcntinum  in  sessio- 
nc  6  dcclaravit.  Ue  qua  vocatione  alibi  dixit 


vohmtate  hominis  reccpta,  qua  pra^paratur  ut 
vclit  credere,  ct  sic  quidem  etiam  contingit 
voluntatem  hominis  non  credentis  praeparari 
per  veram  gratiam  internam,  ahas  omnes  re- 
beUes  gratioe,  ct  qui  Spiritui  Sancto  resislunt, 
naham  reciperent  interiorcm  gratiam,  quod 
erroneum  est,  ut   in   superiorc   capitc   dixi. 


idem  Augustinus  neminem  posse  sibi  tribucre     Prseparatur  ergo  etiam  ihorum  vohmtas  a  Do- 


quod  vocatus  sit,  hb.  83  Qua^stionum,  quaes- 
tione  08,  et  scepe  ahas.  Es  quo  ulterius  per- 
git,  et  dicit  ratione  hujus  initii,  dati  rnodo 
congruo  et  tempore  opportuno,  posse  totum 
opus  fidei  et  bonoe  vohmtatis  tribui  soh  Deo, 


mmo,  non  tamen  eflicaciter,  sed  tantum  suf- 
ficicnter,  iha  nimirum  pra?paratione  quce  dat 
potcstatem,  utdixit  Augustimis  primo  Iletrac- 
tionum,  capit.  vigesimo  primo.  Cum  ergo  in 
aho  loco  dicit  proeparari  voluntatem  ejus  qui 


sicque  intehigit,  hbr.  Quaestionum  ad  Simph-     crcdit,  etnon  ejusquinoncredit,  loquiturqua- 


si  per  antonomasiamdepra^paratione  efUcaci, 
iit  etiam  chvrc  constat  cxdiscursuiihus,  capit. 
sexto,  scptimo  et  octavo.  Unde  cum  vox  ipsa 
prceparationis  praevenientem  gratiara  manifes- 
te  indicet,  constat,  secundum  ALigustinum  iii 
hocloco,  dari  prffidestinatis  specialemgratiam 
pr8evenientem,per  quam  daturihisnou  sohim 
ut  possint,  sed  etiam  ut  faciant.  Nunquam 
vero  Augustinus  hanc  cfBcaciara  exposuit  per 
detcrminationem  voluntatis,  sed  totam  tribuit 
vocationi  congruai.  Et  ideo  consequenter  iu 
codem  hbro,  c.  iO,  distinguit  duphcem  voca- 
lionem,  ahcram  communcm,  aheram  spccia- 
duraquo  possit  efficaciterfacereut  tales  actus  lera,  quam  appcUat  cer^aw  corum  qui  secun- 
fiant  ab  hominc,  ac  proinde  dari  posse  a  Deo  dmn  propositum  vocati  sunt,  quos  prsescivit  et 
gratiam  cthcacem,  id  est,  qua^.  certissimc  et  prsedestinavit  conformesfieri  imagini  Fihisui. 
infalhbihter  faciat  homincm  vehe  quod  Deus  Et  infra  ponderans  verbum  Apostoh  :  Non  ex 
vuU.  Quara  gratiam  in  capite  quinto  ejusdcm  opQrihus ,  sed  ex  vocante :  Dixit:  Sed  ex  tocan- 
hbri  dicit  talem  esse,  ut  discernat  honos  a  ma-    te^  non  guaciimqioe  vocatione,  sed  qua  vocatio- 

nc  fit  credens,  et  infra  :  Prcevenit  eum  miseri- 


cianum,  qua^slion.  2,  ihud  Pauh  ad  Rom.  9  : 
A^on  est  volentls,  neque  currentis,  sed  Dei  mi- 
serentis,  id  cst,  sohus  Dei  miserentis,  iu  hoc 
quod  talera  pra^parat  vocationem.  Per  hoc 
autem  nunquam  cxGludit  Augustinus  liberam 
delerminalionem  voiuntatis  ncccssariam  ad 
voluntatem  crcdcndi  scu  consensum ;  hac 
cnim  ratione  dicit  utrumque  nostrum  csse, 
scihcet,  ct  credere  et  operari. 

Ex  praidictis  ergo  verbls  capitis  sccundi, 
ad  summum  haberi  potest  pra^finire  Dcum 
actus  li])cros,  quos  sc  daturum  vel  facturum 
promittit,  ac  proindeliabcre  Dcum  viam  ct  mo- 


lis,  non  formalitcr,  hoc  enim  ad  liberum  con- 
sensura,  et  justificantcm  graliam  pertinet ;  sed 
effective,  tum  moraliter  excitando  congruo 
raodo,   tura  physice  adjuvando.  Et  in  capit. 


cordia  Dei ,  quia  sic  vocatus  est  ut  credat. 
Scmper  itaque  cfficaciam  hanc  trilnut  tali 
vocationi.  Unde  concludit  c.  17:  IntelUgamus 


sexto  huic  gratiai  specialiter  tribuit,  quod  pcr    ergo  vocationem  quafiunt  clecti,  non  qui  eligm- 


illam  prcpparatur  voluntas  a  Domino,  ila  ut, 
quando  ex  duobus  audicntibus  Evangclicara 
lectioncmunus  crcdit  et  alius  non  credit,  dis- 
crimen  inter  ihos  constituat,  quoduni  prcepa- 
ratur  voluntas  a  Domim,  et  alteri  non  prcepa- 
ratur.  Quod  quidem  intelligi  potest  vcl  de 
pra-paratione  iramancntc,  quae  ad  praedcsti- 
nationem  pertinct,  ut  notavit  D.  Thomas,  pri- 
ma  parte,  quaestione  vigesima  tcrtia,  arliculo 
secundo  et  tertio,  de  qua  dixit  Augustinus , 
quod  est  prceparatio  heneficiorum  Dc',  quilus 
certissime  liherantur  quiciimque  liherantur. 
Hoc  cnim  modo  preeparatur  a  Domino  vohm- 
tascredentis,  non  vero  non  credentis.  Velin- 
telligi  potest  dc  praeparatione  transeunte 
(juxta  modura  loquendi  divi  Thomae  supra), 


tur  quia  crediclcri!,nt,  scd  qui  cliguntur  ut  cre- 
dant ;  id  est,  vocationera,  per  quani  fit  iu 
electis  id  ad  quod  elccti  sunt,  id  cst,  fides  ct 
sanctilas,  ad  quam  electi  sunt,  non  proptcr 
quara  electi  sunt,  juxta  ihud  :  Elegit  nos  nt 
essemus  sancti  et  immaculati.  Osteusum  cst 
autem  in  superioribus  omnem  et  totam  voca- 
tioncra  consistere  in  actil)us  cxcitantis  gratiae, 
ct  per  ihos  non  delcrminari  physice  vo- 
luntatera,  ac  proindc  efhcaciam  vocationis, 
de  qua  Augustinus  loquitur,  quatenus  est 
gratiae  praivcnicntis  ut  sic,  non  consistere  iu 
physica  actione,  sed  in  morali  tractione,  et, 
ut  ita  dicam.  solhcitalione  cordis  per  inter- 
nam,  etformalem  ihuminationem  ct  aftectio- 
ucm  ;   quatenus  vero  transit  in   adjuvantera 


id  est,  dedispositione  pr8evia,in  iiitellcctuvcl    gratiam,  habcre  ctiara  adjuuctam  physicara 


B2I                        DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

elJicientiam,  non  preeviam,  scd  simultaneam  de  usu  per  solas  vires  liberi  arbitrii,  et  quia 

cum  libero  arbitrio,   nec  prsedeterminativam  putabant  pimiri  vel  prfemiari   a   Deo   actus 

ejus,  sed  cooperativam  cum  ipso.  tiunquam  futuros,    solum  quia  pra^sciuntur 

Igitur  ex  concertatione  Augustini  cum  Se-  futuri  sub  illa  conditione,  si  bomo  viveret,  vcl 

mipelagianis  in  boc  puncto  de  initio  gratire  alia  simili.  Et  contra  bos  duos  errorcs  princi- 

aut  fidei,  nibil  baberaus  quod  pra^detcrmina-  paliter  dirigit  totam  suam  disputationem  Au- 

tioni  pbysicfB   faveat,  et  babemus  multa  in  gustinuSj  et  si  considerentur  omnia   quaj  in 

quibus  satis  expresse   indicat  sententiam  de  Concilio  Arausicano  secnndo  definiuntur,  et 

vocatione  congfua,  et   de   modo  efBcacitatis  qure  in  Epistola  prima  Ccelestini   Papfe,  vel 

ejus,   quem   nos   declaravimus.   AHud   vero  proxime  post  illam,  de  bac  materia  et  contra 

punctum  est  quod  nonnullum  potcst  scrupu-  Semipelagianos  traduntur,  omnia  tendunt  ad 

lum  ingerere  ;  nam,  pra^ter  supradictos  er-  illorum  errorura  detestationcm. 

rores,  notant  pra^dicti  Patres,  Prosper  et  Hi-  Tertia  vero  propositio  in  illo  dogmate  con- 

larius,  in  Semipelagianis,  quod  nolebant  ne-  tenta,  cst  discretionem  electorum  a  non  elec- 

gotium  discretionis  et  electionis  iuter  borai-  tis,  jusli  ab  injusto,  fidelis  ab  infidcli,  nullo 

nes  reduccre  ad  solam  divinam  voluntatem,  modo  et  in  nullo  genere  reduccndam  esse  ad 

sed  ad  diversa  liominum  raerita  :  Nam  rejici-  solamDei  vobmtatem,scdadjuugendametiam 

lur  (aiebant)  contemptor,   eligitur  olediens.  esse  voluntatem  bominis.  In  qua  propositione 

Nec  ad  incertum  dimnce  voluntatis  (ait  de  Se-  Scmipclagiani  eodem  errore  lal)orabant,quia 

mipelagianis  Hilarius )  dediici  se  vohint,  iiU  ita  nolebant  ultiraam  resolutionem  bujus  ne- 

eis,  quantum  putant  ad  oMinendam  rel  amit-  gotii  facere  in  solam  Dei  voluntatem,  ut  ta- 

tendam  gratiam,  evidens  est  qualecumqiie  ini^  men  eara  facerent  in  solambumanam,  in  quo 

tium   voluntatis.  Qnam  sententiam  Pelagia-  valde   errabant,  totam   gratiam  subjicientes 

norum  etiam  quoad  hanc    parlem  graviter  libero  arbitrio.  Possent  autem,  ut  aliquibus 

damnat  Augustinus  in  pra^dictis  libris  dc  Prse-  visum  est,  sulficienter  impugnari  quoad  pos- 

destinationc  Sanctorum,  tanquam  repugnan-  toriorem  partcm,  admissa  priraa,  qua;  nihil 

teni  sacra3  Scripturoe,  praiscrtira  libro  prirao,  obstarc  videtur   quominus  gratia   nunquam 

capite  undecimo,  et  libro  de  Dono  perseve-  dctur  cxmeritis,  nisi  fuudatis  in  priori  gratia, 

rantia^,  a  capite  duodecimo.  At  vero  si  nulla  ac  proinde  prima  gratia  sou  initiuni  salutis 

cst  efficacia  pbysice  praeveniens  ac  determi-  dctur  sine  meritis.  Quod  solum  voluit  tueri 

nans  liberum  arbitrium,  sed  ad  determinatio-  Augustinus  in  illis  locis,  in  quibus  proedesti- 

ncm  semper  expeclatur  usus  ejusdem  libcri  natiouis  veritatem  tam  constanter  defendit,  ut 

arbitrii,  necessarium  videtur  ut  in  boc  pimcto  dicat,  stante  illo  vero  dogmate  et  pra.'scientia 

cum  Semipelagianis  conveniamus,  quia  dici-  Dei,  nullo  modo  posse  praedestinationem  nc- 

mus,    ex    se    sufficienter,  ct  frcqucntissirae  gari,  quia  ex  illo  dogmate  necessario  infertur 

a^qualitcr  bomines   vocari,  bunc  vero    con-  omnia  mcdia  quibus  bomo  salvatur  esse  be- 

sentire,  et  non  illura  pro  sua  libertate ;  ergo  ncficia  gratire  Dei,  quK  non  potuerunt  non 

ad  bunc  usum  necessario  reducenda  cst  dis-  esse  pra'scita  a  Deo,  si  aliquando  dantur ;  et 

cretio,  ut  volebant  isti,  et  non  tantum  ad  di-  consequenter  non  possunt  non  esse  praidesti- 

vinara  voluntatem,  ut  volcbat  AugustinuB.  nata.  Ita  colligit  Augustinus  de  Dono  perse- 

Respondeo  in  boc  dogmato  Scraipclagia-  ver.,  capit.  decirao  quarto,  dcfiniens  pra^des- 

norura   tria    crrata  seu   falsa   notari   posse,  tinationera  csse  proescientiara  et  pra?paratio- 

quamvis  non  orania  habeant  eamdera  censu-  nem  bcncficiorum  Dei,  etc. 

ram  erroris.  Primum  est  discerni  justos  ab  Hinc  ergo  nou  dcfuerunt  Catholici,  longe  a 

injustis,  electos  a  non  electis,  primordialiter  Seraipelagianis  in  aliis  disseutientes,  qui  ni- 

(ut  sic  dicara)  ct  radicalitcr,  ex  aliquo  bono  bilominus  dixcrint  non  essc  nccessariura  rc- 

usu  solius  libcri  arbitru,  id  est,  mere  natu-  duccre  in  solam  Dci  voluntalem  discrclioncm 

rali    et   per  vires  naturre  elicito.    Secundus  inter  omnes  illosqui  salvantur  et  non  salvan- 

crror  est,  ubi  deest  hic  usus,  ut   in  bomino  tur,  qui  credunt  etnon  credunt,  etc,  sed  ad- 

morte  prffvcnto ,  et  ideo  non  potest  in  illura  jungendam  sa?pe  csse  humanam  voluntatem, 

ut  re   vera  factum    discretio   revocari,  fieri  non  quidera  ut  operantem  solis  viribus  liberi 

])ropter  bonum  usum,  quem  Deus  prwscivit  arbilrii  ea  qua;  ad  salutcm  pcrtinent,  sed  ut 

habiturum  hominem,  si  viveret,  vel  si  ad  dis-  cooperantem  adjulorio  Dei,  et  ut  bene  uten- 

cretionis  annos  perveniret.  In  quo  dupbciter  tem  proevenientibus  auxiliis;  neque  etiam  ut 

errabant  Semipelagiani,  et  quia  loqucbantur  principalem  causam  justiti»  aut    bonitatis  , 


CAP.  XXXIV.  DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  ERRORE,  ETC.  525 

quoo    ad   salutem    ffitcrnam   perlineat,    nam  sententiis  ibi  traditis  a  Coelestino,  ncc  dirccte, 

hanc  principalem  causam  fatentur  esse  gra-  ncc  indircctc  ;  ergo  nec  est  contrarium  divinoe 

tiamDei;  ct  lianc  putant  esse  suilicicntcm  ra-  gratia^.  Qnod  in  Angclis  rccte  cxplicatur,  ia 

tionera  oli  cfuam  totum  Iioc  negotium  Deo  sim-  quilius  etiam  essct  crrouea  doclrina  Scmipe- 

plicitcr  triliuatur.  Nam  lioc  ctiam  satis  cst  ad  lagianorum  quoad  initium  fidci  vcl  salutis  ex 

eura  finera,  propter  quem  dicit  Augustinus,  libero  arl)itrio,  ct  quoad  discretionem  bono- 

dicto  capite  decimo  quarto  dc  Dono  perseve-  rum  a  nialis  ex  naturali  ])ono  usu  Jiberi  arbi- 

rantiffi,  praedicandum  essc  proedestinationcm,  trii,   et  niliilominus  raulti  Catliolici  sentiunt 

scilicet,  ut  qui  ohedienter  vivit,  non   de  sua  csse  non  solura  probabilc,  scd  eliara  verum 

obedientia,  tant/uam  de  suo  non  accefto  lono  et  fundatum  in  doctrina  Augustini,  discretio- 

extollatur.  Nam  etiamsi  homo  cooperatur  gra-  nem  bonorura  non  factam  per  sohim  benepla- 

tise,  ut  discernatur  abinjusto,  non  proptcrea  citum  Dei  antecedens  eorum  cooperationem, 

liabebit  unde  extolli  possit  tanquam  de  non  sed  concurrente  simul  bono  usu  praivenien- 

accepto.  Denique  statim  capitc  dccimo  sexto  tiura  auxiliorura  per  lilicrura  arbitrium  ipso- 

Q]n^?,dGm  \\hn  \  Pr(edesti7iatio  {\n(\\ni)  sic prce-  rura  Angclorura  ,   eadera  gratia   adjutorum. 

dicanda  est,  quemadmodiim  sacra  Scrvptiira  Ita  ergo  opinari  de  horainibus,  vcl  omnibus, 

eam  evidenter  loqtiitur,  ut  in  pra^destinatis  si-  vel  aliquibus  salvandis,  non  pertinct  ad  er- 

ne  poenitentia  sint  dona  et  vocatio  Dei.    At  rorem  Semipelagianorum, 

Scriptura  sacra  nihil  aliud  cvidcnter  loqui-  Nihilominus   Augustinus,  dum  scse  Semi- 

tur,  msi  per  prffidestinationcm  gratis  prapa-  pelagianis  opponit,  in  aliud  extremura  mani- 

rarihominibus  orania  beneficia,  quibus  aiter-  feste  inclinat,  docetque   discretionem  horai- 

nara  salutem  consequuntur,  eamque  infalli-  num  salvandorum  a  non  salvandis,  et  cre- 

bihter  consequi_,  quos  Deus  pra^scivit  bene  dentium  a  non  credentibus,  haberc  priraam 

usuros  fuisse  auxiliis  ;  quod  totura  subsistere  radicem  et  originem  in  sola  voluntate  et  rai- 

potest,   ctiamsi  ultima  resolutio  discretionis  sericordia  Dci,  et  hac  rationc  intelligit  dictum 

salvandorum  a  non  salvandis,  non  fiat  in  so-  esse  a  Paulo  :  Quis  enim  te  discernit,  et :  Non 

him  Dei  voluntatem,  etiamexparte  praidesti-  estvolentis,  neque  currentis,  sed  Dei  miseren- 

natorum.  tis.  Non  enim  dixit  Paulus :  Non  est  volentis 

Qui  ergo  ita  opinantiu',  vero  non  consen-  suavirtute,  vel,absque  auxiliogratiog,sedsira- 

tiunt  Semipelagianis,  neque  loquuntur  in  ri-  pliciter :  Non  est  volentis.  Et  in  hoc   putat 

gore   contra   gratiam  Dei,   quara   Scriptura  Augustinus  maximc  comraendari  gratiam  Dei 

expresse  comraendat   et  Concilia  defmiunt.  circa  eos  qui  salvantur  et  bene  opcrantur.  Et 

Nam  Coelestinus  Papa,  in  pradicta  epistola,  ad  hanc  gratiam  explicandam,   consideravit 

capite   terlio,  proemittit  se  adjungere  quas-  Demn  ex  certa  prcescientia  prceparasse  qui- 

dam  sententias  Apostolicas ,  ex  quibus  tota  busdara  hominibus  auxilia  congrua  et  profu- 

docti-ina  de  gratia,  quse  certa  ct  Catholica  sit,  tura,    aliis  vero   non  prseparasse.    Et  hanc 

pendet,  ita  ut  nulla  contradictiouis  cura  Ca-  pra?pai'ationcm  ait  esse  ex  sola  misericordia 

tholicis  supersit  ratio,  si  in  illis  sit  consensio,  et  gratia,  nec  posse  habere  fundamentura  in 

utique  quantura   ad  certam   et  indubitatam  voluntate  horainis,  non  solum  operante  suis 

doctrinam.  Et  ideo  post  omnes  illas  senten-  viribus,    ut  dicebant  Semipelagiani ,  verum 

tias,  in  capite  dccimo  tertio  subjungit:  Pro-  ctiam  neque  ut  cooperante  auxilio  Dei,  quia, 

fundiores  vero  difficilioresque  partes  occtcrren-  ut  cooperetur,  debet  praiveniri  auxilio  con- 

tium  qua'stionum,quaslatiuspertractaruntqid  gruo,  quod  proccdit  cx  solo  bcncplacito   ac 

hareticis  restiterunt,  sicut  non  audemus  con-  proposito  Dci ,  quo  decrevit  ut  horao  esset 

temjiere,  ita  non  necesse   liabemus  astruere,  sanctus,  pceuitcns,  credens,  vel  quid  simile. 

quia  ad  confitendum  gratiam  Dei,  cujus  operi  Haic  est  mens  Augustini  dicto  libro  de  Prsedes- 

ac  dignaiioni  nihil  penitus  sicbtrahendum  est,  tinatione  Sanctorum,  prKscrtim  a  capite  dc- 

satis  sufficere   credimus   quidquid   secundum  cimo  quiuto  ad  dccimum  octavum,  ct  libro  dc 

pradictas  regtdas  Apostolict£  Sedis  nos  scri-  Dono  pcrscvcrantiK,  capite  octavo,  decimo 

pta  docuerunt ;  ^it  prorsits  non  opinetur  Ca-  tertio,  efc  sequentibus;  estque  verissima  sen- 

tholicus,  quod  apparuerit  prcedictis  sententiis  tentia,  ut  latius  videbimus  alibi,  tractando  de 

esse  contrarium.  IUa  autem  asserlio,  quod  ne-  causa  praidcstinatiouis. 
cessarium  non  sitomnium  salvandorum  clcc- 
tionem  in  solura  beneplacitum  divinaj  volun- 
tatis  ultimate  resolvere,  nou  est  contraiiura 


526  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXiLII 

CAPUT  XXXV. 

DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  DONO  PERSEVERANTIiE 
ET  EX  LIBRIS  AUGUSTINI  DE  DONO  PERSEVE- 
RANTIJ;  ET  DE  CORREPTIONE  ET  GRATIA. 

Refcrunt  Prosper  et  Hilarius,  in  Epistolis 
acl  Augustinura,  Semipelagianos  non  tantum 
errasse  circa  initium  salutis,  sed  etiam  circa 
perseverantiam,  per  quam  salus  consumma- 
tur  :  NoJehant  enim  (  ut  dicti  prcesentes  refc- 
runt )  perseverantiam  prwdicari,  quce  non  vel 
suppliciter  emereri,  tel  contemni  conttimaciter 
possit.  Unde  etiam  detestahantur  distinctio- 
nem  ab  Augustino  inventam  de  duplici  adju- 
torio  ad  perseverandum,  scilicet,  quod  dat 
posse  perseverare,  ita  ut  sine  illo  perseverari 
non  possit,  quamvis  non  det  actu  perseve- 
rare,  quod  adjutorium  dicit  esse  datum  Ada- 
mo  in  statu  innocentise  ;  vel  quod  non  solum 
dat  posse,  sed  omnino  dat  etiam  pcrsevera- 
re,  cum  quo  adjutorio  non  stat  ut  qui  illud 
habct  non  persevcret ,  sicut  etiam  non  stat 
ut  aliquis  perseveret  qui  illud  non  habcat ; 
objiciebant  enim  Scmipelagiani  desperatio- 
ncra  quamdam  pcr  hanc  distinctionem  intro- 
duci,  utique  respectu  corum  quibus  talc  do- 
num  non  datur,  nam  rcspeclu  alioiura  potius 
inducitur  nimia  qusedam  securitas  vel  etiam 
neccssitas,  maxime  si  coHatio  vel  denegatio 
tahs  doni  ex  voluntatc  rccipientis  non  pcn- 
det,  scd  ex  solo  arbitrio  Dei.  Undc  conchide- 
bant  (  ut  Hilarius  ait )  perscvcrantiai  donura 
volentibiis  dari  ex  prffcedenti  proprio  arbi- 
trio,  quod  ad  hoc  liberum  asserebant,  ut  ve- 
ht  vel  noht  adraittere  raedicinam. 

Cum  hac  igitur  Seraipclagianorum  sentcn- 
tia  putant  adversarii  sentcntiam  noslram 
convenire ;  quia  necesse  est  ut  nos  etiam  as- 
seramus  perseverantiffi  donum  volentibus 
dari  ;  quia  non  datur  nisi  medio  auxilio  effi- 
caci,  quod  facit  nos  actu  pcrscvcrarc;  scd 
hoc  auxihum  non  est  efficax,  nisi  nobis  vo- 
lentibus  ;  ergo  donum  perseverantiae,  ut  tale 
est,  non  datur  nisi  volentibus;  et  consequen- 
ter  neque  negari  nisi  vohintaiie  rcsisienti- 
bus;  ergo  nccesse  est  ut  cum  Scraipclagianis 
dicamus  non  darl  perseverantiam,  qiuc  vcl 
contcmni  non  possit,velper  meritum  ahquod 
obtineri  ;  dcinde,  utiraur  eodem  argumento 
quo  Semipelagiani  utcbantur,  quia  etiara  as- 
serimus  per  auxihura  de  se  efficax,  ct  in  hoc 
independens  ab  arbitrio  huinano,  introduci 
desperationem  et  impotentiam  simphciter,  re- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
spectu  eorum  quibus  non  datur,  ct  absolutam 
necessitatem  respectu  eorura  quibus  datur; 
sicut  ergo  arguraentationcm  nostrara  cffica- 
cera  reputamus,  ita  necesse  est  ut  argumento 
Seraipelagianorum  convincamur,  ac  proinde 
sententiam  iUorum  teneamus.  At  iUa  senlen- 
tia  Semipelagianorum  daranata  est  in  Con- 
ciho  Arausicano  secundo,  canone  6,  juncto 
can.  9  et  10,  17  et  19,  atque  20;  ergo  nosti-a 
etiara  sententia  ibi  est  damnata,  et  conse- 
quenter  necesse  est  fateri  perseverantice  do- 
num  esse  efficax  de  se,  et  dcterminare  homi- 
nem  ad  perseverandum,  prajvenicndo  omni- 
no  vokmtatem  ejus ,  ita  ut  cfficacia  iUa  ct 
prseventio  ab  horainis  arbitrio  non  pendeat. 

Denique  binc  videtur  manifcste  concludi 
sentcntiam  nostram  esse  contrariam  senten- 
tiffi  Au"-ustini,  et  contrariam  essc  ab  eo  tradi- 
tam  in  dictis  libris  de  Corrcptione  et  gratia, 
et  de  Dono  perseverantise,  quornra  priorcm 
scripsit  contra  Pelagium  antc  exortum  Semi- 
pclagianorum  errorem ;  et  iii  capite  decirao  et 
iradccirao  iUius,  tradit  distinctionera  qna;  Mas- 
sihcnscs  perturbavit ,  et  in  Semipelagianam 
scntentiam  irapuht.  Et  nihilorainus  Augusti- 
nus,  in  aho  libro,  quem  scripsit  ut  Gallos  a 
sua  senteuaa  revocaret ,  non  retractat  illam 
distinctionera,  sed  confirmat  potius  et  auget 
in  capite  sexto  et  scptimo  ejusdera  libri.  Dein- 
de  in  iUo  capite  sexto;,  ad  explicandam  effica- 
ciara  hujus  doni,  sic  de  Deo  inquit :  Potensest, 
ct  a  malo  in  bunum  /lectere  voluntatem ,  et  ad 
lapsum  pronam  convertere  ,  et  dirigere  in  sibl 
2)laciticm  gressum.  Et  in  capite  septimo,  habet 
valde  difficilem  sententiam,  constituendo  ob- 
scurissimum  discrimen  inter  Adamum  in  sta- 
tu  innocentioe  et  horainem  lapsuro  :  Qui  non 
infertur  (inquit)  in  tentationem,  non  discedit  a 
Deo.  Non  est  hocomnino  in  virihus  liheri  arhi- 
trii,quales  nunc  sunt :  fuerat  in  homine  ante- 
quam  caderet.  Argumentor  ergo  in  Imnc  mo- 
dum,  quia  vel  Augustinus  negat  hoc  esse  in 
viribus  liberi  arbitrii  solius,  et  nuUa  gratia 
pra:'venti  ct  adjuti;  et  hoc  modo  etiara  ante 
lapsum  non  erat  in  potestate  liberi  arbitrii  ; 
vel  loquiiur  de  libero  arbitrio  habente  gra- 
tiam  quee  solum  dat  posse ;  atque  ita  phine 
docet  esse  in  statu  naturoe  lapsai  neccssariam 
aliam  gratiam  qua  de  se  dctcrminat  libcrum 
arbitrium,  et  det  non  solum  posse,  sod  etiam 
perseverare  et  operari.  Quod  multum  confir- 
mant  diftioilia  verba  qua;  ibidcra  subjungit  : 
Post  casum  auteni  hominis,  non  nisi  ad  gra- 
tiam  suam  toluit  Deus  pertinere ,  ut  homo  ac- 
cedat  ad  eum ;  neque  nisi  ad  gratiam  suam  vo- 


CAP.  XXXV.  DE  ARGUMENTO  SURIPTO  EX  DONO  PERSEVERANTI^,  ETC. 


527 


hdi  pertinere,  iii  homo  non  reccdat  ah  co.  Ubi 
per  illam  particulam,  noyinisi,  ■vidctiir  cxclu- 
dcre  omncm  cooperationem  vcl  depcnden- 
tiam  a  libero  arbitrio.  Et  in  hoc  auget  in  illo 
loco  diiiicultatera  ,  quia  non  solum  ad  perse- 
verantiam,  quam  significat  iilud  verbum,  non 
o^ecedere .,  scd  etiam  ad  primum  accessum,  id 


sciamics  quid  ei  quale  sit,  ei  qimnodo  detiir 
illis  quilus  datur.  —  Igitur  circa  hoc  do- 
num  duo  in  prcosenti  desiderari  possunt. 
Unum  est,  ut  sciamus  quid  et  quale  sit;  se- 
cundum,  quomodo  detur  illis  quibusdatur,  id 
est  an  ex  aliquo  merito  vel  cum  aliqua  de- 
pendentia  a  voluntatc  corum ;  ct  hoc  sccun- 


est,  ad  primam  conversioncm,  atque  adeo  ad     dum  attingit  propriam  difficultatcm  liujus  ob- 


singulos  actus  videtur  illud  genus  providentire 
postulare.  Denique  in  illis  libris  urget  Augus- 
tinus,  quantum  fieri  potest,  fundamentum  il- 
lud  de  impotentia  quorumdam  et  necessitate 
aliorum,  et  prffisertim  in  lib.  de  Correptione  ct 
gratia,  ferc  per  totum,  et  lib.  sccundo  contra 
duas  epistol.  Pelagian.,  capit.  quinto,  et  libro 
quarto  contra  Julian. ,  capite  octavo,  et  ssepe 
ahis  locis ;  et  nihilominus  illo  non  movetur, 
sed  ubique  respondet  liberum  arbitrium  per 
gratiam  non  destrui ,  sed  perfici  et  libcra- 
ri,  etc. 

Circa  hanc  objectionem  imprimis  suppo- 
nendum  est ,  ad  perseverandum  in  gratia  us- 
que  ad  fmem,  neccssarium  esse  speciale  ejus- 


jectionis  ;  primum  vcro  magis  pertinet  ad  ma- 
teriam  de  gratia.  Tamen,  quia  nonpotest  hoc 
secundum  expediri  nisi  supponatur  veritas 
circa  primum,  ideo  breviter  circa  illud  adver- 
to  cavenda  csse  extrema,  ne  vel  grafire  vel 
libertati  etiam  in  hoc  dono  constitucndo  do- 
rogetur.  Primo  enim  cogitare  quis  posset  ne- 
cessariura  esse  adjutorium  gratiai  ad  perse- 
vcrandum,  quatcnus  gratise  adjutorium  addit 
aliquid  ultra  generalem  concursum ,  iniluen- 
tiam,  seu  providentiam  natura)  debitam,  non 
vero  addere  aliquid  in  ordine  gratige  ultra 
generalem  concursum  et  influentiam  ejus- 
dem  ordinis  debitam  primoe  gratiae  semel  in- 
fusae.  Et  fortasse  hunc  sensum  habuerunt  Se- 


dem  gratia;  donum  et  auxilium.  Id  enim  ma-     mipelagiani,  quanquam  nec  mihi  de  hoc  ccr- 


nifestis  Scripturse  testimoniis  convincit  Au- 
gustinus  in  dictis  libris  de  Dono  persever.,  et 
CoiTcptione  et  gratia,  et  definiunt  Concilium 
Milcvitanum  et  Arausicammi  ,  et  habetur 
etiam  in  epistol.  prima  Coeleslini  adEpiscopos 
Gallige,  capite  sexto  ct  undecimo.  Ac  tandem 
in  Concilio  Tridentino,  capitc  dccimo  tertio, 
session.  sexta,  de  perseverantiae  munere  di- 
citur,  aliunde  haberi  non  posse  nisi  ab  eo  qui 
potens  est,  eum  qui  stat  statuere  ut  perseve- 
ranter  stet;  et  canone  dccimo  sexto,  vocat  il- 
lud  magnura  usque  in  fmera  perseverantise  do- 
num.  Imo  (ut  in  libro  secujido  dc  Pra;destina- 
tione  adnotavi)  nec  ipsi  Semipelagiani  viden- 
tur  negare  neccssitatem  specialis  gratiaj  ad 
perseverandum.  Cum  enim  ad  singula  opera 
saltem  post  fidem  faterentur  gratiara  esse  ne- 
cessariam,  ut  Prosper,  Hilarius  et  Augustinus 
rcferunt,  ct  ex  Cassiano  et  Fausto  constat  , 
quomodo  ncgare  potucrunt  ad  perseveran- 
tiam  (qure  nihil  aliud  est  quam  collectio  seu 
continuatio  bonorum  operura  usque  ad  mor- 
tera  sine  peccato  mortali)  gratiam  essc  ncces- 
sariam?  Quin  polius  Faustus,  libro  primo,  ca- 
pitc  primo,  cfiam  de  Adamo  in  statu  innocen- 
tiaj  dicit  fuisse  illi  gratiara  ad  perseverandura 
necessariam.  Quomodo  autem  circa  hoc  do- 
num  perseverantiiB  Semipelagiani  erravcrint, 
explicui  in  dict.  secundo  libro  de  PrKdcsfina- 
tione,  et  statira  atfingam. 
Circa  donum  perseverantice,  desideratur  ut 


to  constet,  nec  ad  prcesenfem  difficulfatem 
refert.  Est  tamen  ille  sensus  falsus  et  crro- 
neus,  loquendo  de  homine  in  natura  lapsa, 
nam  in  natura  integra  ct  rctincnte  origina- 
lcin  justitiam,  vera  esset  illa  doctrina.  Post 
lapsum  autem  ultra  illud  genns  gratiai  neces- 
sarium  est  specialius  auxilium  Dei,  ut  perse- 
verari  possit  in  gratia  usque  ad  mortera,  et 
prsescrfim  tcmpore  diuturno,  propter  intrin- 
secam  infirmifatera  et  deordinafioncra  poten- 
tiarura ,  quam  secum  afFert  originale  pccca- 
tum.  Et  hoc  sensu  intelligo  dictum  esse  a  Cae- 
lestino  Papa,  dict.  epistol. ,  capite  quarto,  iii 
prrevaricatione  Adae  omnes  homines  natu- 
ralera  possibilifatera  et  innocentiam  pcrdi- 
disse,  quia  antea  natura  cum  communi  gra- 
tia  sufficicbat,  nunc  autera  non  sufficit.  Ef  hoc 
ad  minimum  docet  Augusfinus  in  locis  inter 
argumenfandum  citatis,  et  colligifur  ex  aliis 
Patribus  etConciliis  ;  irao  etiam  cx  Paulo,  ad 
Rom.  sepfimo,  dicente  :  Sentio  aliam  legcm 
in  memhrismeis,  etc.  Et  infra  :  Quis  melibera- 
hit  de  corpore  mortis  hujus?  Gratia  Dei  per 
Jesum  Christiim  ,  ut  latc  cxpcndit  Hierony- 
mus  ad  Cfcsiphonfem  contra  Pelagianos. 

Alius  vero  modus  sentiendi  esse  potest,  tale 
esse  hoc  donum,  quod  in  hoc  stafu  ad  perse- 
vcrandum  datur,  ut  ex  eo  tempore  quo  dona- 
tur  homhii  juslo,  ad  hoc  defur,  ex  intcnfione 
et  proposifo  Dei,  ut  usque  ad  mortem  non 
solum  araplius  a  gratia  non  cadat,  sed  ctiam 


5-28  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AIXILII 

aufcrat  ab  homine  potestatempeccandi,  etin- 
fcrat  antecedentem  nccessitatem  non  peccan- 
di,  qua3  non  est  necessitas  quoad  exercitium 
alicujus  actus,  sed  tantum  quoad  specificatio- 
nem  ;  ct  ideo  simpliciter  non  toliit  libertatem 
et  moralitatem  actionum,  nec  impedit  meri- 
tum  et  similes  proprietates  morales.  Quapro- 
pter  nullum  videtur  inconveniens^  admittere 
lioc  genus  auxilii  efficacis  ad  pez^severandum 
in  bono.  Accedit  quod  nonnulli  Theologi  de 
omnibus  confirmatis  in  gratia  (quos  singula- 
riter  praidcstinatos  appellant)  incunctanter 
ailirmant,  eospost  coniirmationem  non  fuisse 
liberos  ad  pcccandum  ,  imo  nec  hbere  obti- 
nere  salutem.  At  vero  justi  omnes,  qui  ab  ali- 
quo  instanti  vitoa  usque  ad  instans  mortis,  re- 
cipiunt  donum  perseverandi  sine  peccato 
mortali,  consequenter  confirmantur  in  gratia 
pro  illo  tcmpore  ;  nihil  cnini  aliud  est  contir- 
mari  in  gratia  quam  ita  in  illa  statui  ut  nun- 
quam  amittatur.  Ergo  verisimile  est  lioc  do- 
num  secum  afferre  hujusmodi  necessitatem. 

Atquelioc  maxime  proliari  videturex  citatis 
locis  Augustini,  proisertim  de  Correptionc  et 
gratia.  Quod  multi  putant  sutiicere  ad  rcspon- 
dendum  oljjectioni  factte  in  favorem  gratise 
de  se  ciiicacis.  Quia  nos  disputamus  de  auxi- 
lio  eflicaci  necessario  ad  singulos  aclus,  Au- 
gustinus  autem  loquitur  de  auxilio  efficaci  ad 
perseverandum,  de  quo  est  dissimiUs  ratio. 
Nam  auxilium  de  sc  efficax  ad  singulos  aclus 
dicitur  praedctcrminare  pliysice  voluntatcm 
ad  unumquemque  illorum,  non  solum  quoad 
specificationem,  sed  etiam  quoad  exercitium 
actus^  et  ita  inducit  absolutam  necessitatcm; 
illud  autem  auxilium  ,  quod  tantum  cst  ad 
perscvcrandum  in  gratia,  qua;  jam  supponi- 
tur,  non  dctcrminat  voluntatcm  quoad  cxer- 
citium  ,  sed  tantum  quoad  specificationem, 
ac  proinde  non  inducit  aljsolutam  ncccssi- 
tatem.  Atque  ita  facile  et  sinc  pra^judicio 
nostrffi  sententia^  intclligi  potest  diffcron- 
tia  ab  Augustino  constituta  inter  liomiucm 
in  statu  innocentia?,  vel  innatura  lapsa.  Nam 
in  priori  statu  data  est  potestas  pci'severandi, 
simul  cum  potestate  peccandi ;  in  hoc  vero 
non  datur  pcrsevcrantia ,  nisi  ablata  potes- 
tate  pcccandimortaliter  pro  eodcm  temporc. 

Hic  tamen  dicendi  modus  adeo  aliis  aucto- 
ribus  displicet,  ut  partim  impossibile,  partim 
inutile  atque  indecorum  censeant,  quod  Deus 
lioc  modo  pcr  donum  perscvcranliffi  nccessi- 
tatera  inferat  pra?destinatis  ad  non  pcccan- 
dum.  Duo  enim  necessaria  sunt  ad  pcrseve- 
randum  ,   juxta   duo   genera   praiceptorum. 


EFFICACIS,  EJLSQLE  CONCORDIA. 
Unum  est,  operari  ad  implenda  affirmativa  ; 
aliud  est,  non  transgredi  ncgativa  preecepta, 
quod  satisfieri  potest  per  carcntiam  operatio- 
nis.  Ut  ergo  Deus  necessitet  justum  ad  persc- 
verandum  in  justitia  ,  oportet  ut  ad  utrumqne 
illorum  necessitet  voluntatem,  et  potestatera 
aufcrat  peccandi  utroque  modo.  At  hoc  est 
impossibile  quautum  ad  priorcm  partcm,  quia 
oporteret  necessitatera  inferre  voluutati  quo- 
ad  exercitium  actus  ,  et  non  solum  quoad 
specificationem ,  quia  iila  prsecepta  non  im- 
plentur  nisi  cxercendo  actum.  Consequens 
autem  est  magnum  inconveniens,  quia  jam 
talis  actus  esset  tantura  spontaneus,  et  non 
liber,  quia  nec  quoad  specificationera,  nec 
quoad  exercitium  esset  liber  ,  Deo  necessi- 
tante  ad  illum.  Ex  quo  ulterius  sequitur  talem 
actura  non  csse  raeritoriura,  et  praidcstinatos, 
illo  tcmpore  .  quo  donum  perseverantioe  reci- 
piunt,  non  mereri  amplius  per  hos  actus  qui- 
bus  prsecepta  affirmativa  observant ;  quod 
plane  contra  fidcm  cssc  videtur.  Et  pra?tcrea 
videtur  impossibilc  Deura  in  via  ncccssitare 
ab  extrinseco  voluutatem  humanam,  stante 
sufficienti  judicio  et  consideratione  rationis. 
Quia  non  potest  inferri  tafis  necessitas  volun- 
tati,  racdio  intcllcctu,  nisi  ratio  perturbctur  ; 
quia  cxtra  visionem  Ijcatam  nullum  objectura 
vcl  cognitio  necessitare  potest  voluntatem 
quoad  exercitiura  actus  ,  ut  nunc  suppono  cx 
divo  Thoma,  prima  parte,  quoestion.  octoge- 
sima  secui)da  ,  et  priraa  secunda",  quKStion. 
decima.  Ncque  etiara  potest  ha^c  necessitas 
fieri  per  raodum  alicujus  habitus  vel  pryvise 
qualitatis  impressai  voluntati,  ut  sit  proximura 
principiura  actus,  quia,  eo  ipso  quod  talis  qua- 
litas  inest  voluntati  ,  nsus  illius  est  liber  vo- 
luntati,  quia  per  talera  quaUtatera  nou  priva- 
tur  suo  ciorainio,  quod  intrinsecum  habet  ct 
naturalc  ad  suspendendum  suura  infiuxura. 
Neque  etiara  potest  illa  necessitas  fieri  a  Dco 
pcrimmediatam  clficientiam  ipsiusraet  actus; 
quia  cura  illc  aclus  sit  vilalis,  ejus  eficctio 
essentialiter  pcndct  a  voluntate,  ac  proinde 
non  potcit  fieri  a  Deo,  nisi  ut  concuiTente 
cura  voluntate  ;  hic  autera  concursus  non  est 
prGevcniens,  sed  concoraitaus,  et  ideo  non 
potcst  nccessitatem  libcrai  voluntati  infcrre  , 
ut  in  prinio  et  tertio  libro  de  Auxiliis  kite  a 
nobis  probatum  est.  NuIIus  ergo  superest 
modus  quo  lalis  neccssitas  ct  impeccabilitas 
voluntati  creataj  extra  visioncra  bcatara  et 
unioncni  hypostaticam  coraniunicctur. 

Vasqnez,  disput.  90,  c.2,  ;i.9.— Quoad  alte- 
ram  vero  partem,  quamvis  impossibilo  non 


I 


CAP.  XXXV.  DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  DONO  PERSEVERANTI/E,  ETC.  529 

sit  Deum  ncgare  alicui  suum  concursum  ad  Et  in  particulari  hoc  donum  impcccabilitalis, 
peccandum,  ut  pcr  se  constat,  videtur  tamen  dequo  agimus,  ita  estdebilum  naturffi  assum- 
inutile  ac  minusdecens;  nam  potest  Dcus  alio     pttR,  ut  de  potentia  etiam  absoluta  iili  negari 


perfectiori  modohoc  praestare  suis  electis  per 
congruas  vocationes,  et  conservando  illis  in- 
tegram  suam  Hberlatem.  Adde,  cum  hic  con- 
cursus  cx-natura  rei  debitus  sit  voluntati 
creatae,  vel  monstrosum  vel  miraculosum  es- 
set  illum  concursum  denegare;  ponere  autem 
hoc  miraculum  vel  monstrum  in  omnibus  qui 
salvantur,  sine  revelalione  aut  firmo  testimo- 
nio,  satis  improbabile  videtur,  ne  dicamteme- 
rarium. 

Verumtamen  in  hac  re  aliud  de  possibili 


non  potuerit,  stante  unione  ;  quod  debitum 
locum  non  habet  respectu  personae  creata». 
Secluso  vero  hoc  respectu,  donum  illud  quo- 
ad  substantiam  (ut  sic  dicam  )  non  habet 
majorem  repugnantiam  respectu  voluntaiis 
creatff,  pcrsonae  quam  naturse  assumptse.  Ego 
hactenus  illam  non  reperi,  et  qui  illam  asse- 
ruerit,  tenebitur  eam  declarare  et  persua- 
dere. 

Secundo,  probatur  hoc  ipsum  ratione,  dis- 
currendo  per  illas  duas  partes  perseverantiae 


definiendum,  aliud  de  facto.   Primo  crgo,  lo-  quas  supi^a  distinximus.   Et  quidem  de  ill?. 

quendo   de    possibili ,   dico    non    repugnare  qua^  pertinet  ad  denegationem  concursus  aa 

Dcimi  dare  hoc  genus  persevcrantia3  cum  im-  omncm  actum  malum  eliciendum,  jam  conce- 

potenlia  peccandi,  seu,  quod  idem  est,   cum  ditur  et  est  per  se  notum  non  esse  impossibi- 

impeccabilitate   participata  ,   etiam  personse  lem,  quod  nunc  solum  agimus ;  nam  de  inu- 

creatae   non  videnti  Deum.  Probatur  primo,  tilitate  vel  indecentia  infra  videbimus ;  nam 

exemplo  voluntatis  creatae  Christi,  qufe  facta  ha^  conditiones  ad  quaestionem  de  facto  magis 

est  impeccabilis.  Etquamvis  cjus  anima  sem-  pertinent.  Quod  vero  atlinet  ad  alteram  par- 

per  viderit  Deum,  nihilominus  ejus  voluntas  tem,  imprimis  longe  probabilius  censeo  posse 

non  solum  ex  vi  visionis,  et  amoris  necessarii,  Deum  inferre  necessitatem  voluntati  humanse 


qui  ex  illa  subsequebatur,  sed  per  se  et  \i 
unionis  erat  impeccabilis,  etiamsi  Deum  non 
videret.  Unde  nec  potcstatem  peccandi  ha- 
bebat,  ncc  libertatem  ad  peccandum.  Dicunt 
aliqui  ipsam  unionem  liypostaticam  per  se 
alierre  hanc  necessitatem.  At  enim,  licet  ex 
unione  necessario  sequatur  talis  necessitas, 
non  tamen  proxime  et  formaliter  per  illam 
confertur  aut  conferri  potest.  Quia  imio  hy- 
postatica  per  se  ac  formaliter  non  est  opera- 
tiva,  sed  solum  determinativa  naturse,  etideo 
nec  per  se  potest  immediate  immutare  natu- 


cum  perfecto  discursurationis  operanti,  etiam 
in  via.  Quse  est  sententia  Scoti  in  quarto,  dis- 
tinct.  -49, qusestionescxta,  ^Blcoergo^elin  re 
conscntiunt  omncs,  qui  putant  posse  Deum 
physicc  prsedcterminare  voluntatera  huma- 
nam  ,  stante  indifierenlia,  quantum  est  ex 
parte  ralionis  et  objecti ;  nam  illa  determina- 
tio  antecedens,  necessitas  qusedam  est  ab  ex- 
trinseco  illata  ,  ut  bene  intellexit  Scotus  loco 
citato,  versicul.  Ad  proposHum.  Divus  Tho- 
mas  etiam  qui,  prima  secundse,  qurestione 
sexta,  et  ssepe  alias,  negat  posse  Deum  co- 


ralem  modum  operandi  volunlalis  assumpta',  gere  voluntatem  ad  actum  elicitum  ejus,  nun- 
neque  elevare  aut  determinare  illam  ad  id  quam  negat  posse  necessitare.  Imo  ratio  qua 
quod  natura  sua  opcrari  non  potest,  vel  ad    utitur  ad  ostendendara  implicationem  quam 


quod  deterrainata  non  est  ;  neque  etiam  im- 
pedire  quominus  id  faciat  quod  naturaliter 
potest,  et  ad  quod  cst  inditiercns/  si  objcc- 
tum  per  rationem  applicatum  habeat.  Ergo  il- 
la  impeccabilitas  confertur  tali  voluntati,  me- 


coactio  involvit,  indirecte  demonstrat  posse 
necessitari ,  licet  non  cogi.  Ideo  euira  cogi 
non  potest  ad  eliciendura  actum,  quia  si  elicit, 
consentit  et  vult  ;  ergo  sponte  et  voluntarie 
fertur ;  ergo  non  coacte,  nara  coactura  est 


dio  aliquo  aliodono  (  quidquidillud  sit)  quod     quod  est  contra  appctitum,   et  qui  vult  jam 


rationc  unionis  illi  tribuilra",  sitque  vel  opera- 
tivumvel  impcditivura  alicujus  opcris.  At  ve- 
ro,  quodcumque  donum,  distinctum  ab  unio- 
nc,  quod  Deus  coniraunicat  naturse  creatai  as- 
sumptse,  potest  etiam  communicari  naturae 
creatae  in  propria  persona  ,  hac  solum  exis- 
tcnte  ditlerentia,  quod  uni  datur  rationc  unio- 
nis,  alteri  vero  ex  sola  Dei  voluntate ;  et  ideo 
tale  donum  Christo  fuit  connaturale,  pcrsonai 
autem  creatae  non  potest  esse  ita  connaturale. 


appetit,  et  idco  non  cogitur.  Haec  autem  re- 
pugnantia  non  involvitur  in  hoc  quod  volun- 
tas  necessitetur ;  quia  necessitas  non  opponi- 
tur  voluntati,  sed  indifferentiae  et  potestati 
non  volendi.  Unde  constat  posse  actum  ab 
intrinseco  esse  necessariura  et  voluntariura, 
ut  est  amor  Dei  in  patria;  ergo  ex  vi  illarum 
condilionum  non  repugnat  esse  actum  ab  ex- 
trinseco  necessariuni  ct  voluntariura  ;  si  erso 
Deus  non  posset  hanc  necessitatera  inforre 

34 


530  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILTI  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

voluntati,  perseverante  integro  judiciorationis  hoc  facere  immediate  per  suam  efficacem  vo- 

de  se  inefiicaci  ad  eam  necessitatem  inferen-  luntatem,  per  quam  non  solum  facit  ipse,  sed 

dam,  profecto  id  solum  esset,  quia  etiam  Deo  etiam  interdum  facit  ut  creatura  faciat,  etiara 

ipsi  deest  potestas  et  modus  quo  possit  talem  ullra  id  quod  naturalitcr  polest  facere;  sicut 

necessitatem  inferre  voluntati   creata^,   cum  vult   aquam   Baptismi   sanctificare  animam, 

aliunde  in  objecto  vel  in  conditionibus  talis  quod  facit  ipsa  sine  preevia  qualitate  ipsi  ira- 

actusnon  inveniaturrepugnantia.  Hoc  autem  pressa  ,   obediendo   et  ministrando  Creatori 

est  contra  dominium  supremum  quod  Deus  suo  per  suammet  enlitatem.  Ita  ergo  potcst 

liabet  in  voluntatem  liumanara,  ratione  cujus  Deus  per  suara  efficacem  voluntatem  facere 

dictum  est  :  Cor  rcnis  in  onanu  Dei  est ,  et  ut  voluntas   huraana,   stante   eodera  judicio 

qiiocmique  voluerit,  vertet  illnd;  et  tradit  Au-  rationis,  aliter  velit  quam  naturaUter  posset, 

gustinus  in  Enchiridio,  c.  iOO,  et  sajpe  alias.  atque  adeo  ut  necessario  velit.  Sic  enim  post- 

Nufio  ergo  modo  videtur  posse  negari  Deo  quam  voluntas  libei^e   eficuit   actum,  potest 

hsec  potestas  inferendi  necessitatem  humanai  Deus  facere  ut  necessario  continuet  illum,  et 

voluntati.  perseveret  in  illo  quantura  ipse  voluerit,  in- 

Deics  omnia  potest  quce  contradictlonem  non  tegro  raanente  judicio  rationis.  Mirum  enim 

hnplicant ,   quamtis  modum  invcsligare  non  profecto  esset  negare  Deum  posse  hoc  velle 

possimus. — Cura  auteni  inquiritur  raodus  quo  et  ctficere ;  eadem  autera  ratio  est  de  eflec- 

possit  Deus  id  faccre,  respondemus  irapriniis,  tione,    qure    de    continuatione.  Potest    crgo 

etiamsi  nos  ignoremus  raodura,  non  propter-  Deus,  per  suam  voluntatem  elficacem  cxecu- 

ea  negandam  esse  Deo  talem  potestatem ;  fa-  tivam,  facere  ut  voluntas  humana  necessario 

temur   enim    cura    Auguslino   Deura   multa  faciat  quod  alias  vel  non  faceret,  stante  ex 

posse,  irao   et  omnia  qua^    contradietionera  parte   intellectus  eadem  dispositione,  vel  li- 

non  implicant,  quaravis  raodum  investigare  hert  faceret  si  vellet.  Tunc  autcra  concursus 

non   possimus.  Imo  eliara  de  ipsa  interiori  quem  Deus  daret  voluntati  non  tantura  csset 

gratia,  qua  Deus  nos  prsevenit,  et  facit  Tit  ve-  concomitans,  sed  etiam  prsevius  et  pi-a-dcter- 

limus,  fatetur  Augustinus  esse  secretam  et  minativus ;  unde  in  re  ipsa   csset  valde  di- 

occultam,  et  fieri  miris  et  ineflabilibus  raodis,  versus  a  generali  concursu,  tara  gratiK  quam 

quos  nos  penetrare  non  possumus;  quid  crgo  natura^  qucm  Deus  ut  causa  prima  utriusque 

mirum  si  idem  dicamus  de  virtute  Dei  ad  ne-  ordinis  nunc  oflert  voluntati,  ut,  si  velit,  li- 

cessitandam  voluntatem  ?  Et  fortasse   aliqua  bere  operetur.  Quod  ita   potest  araplius   ex- 

etiara  ex  parte  utitur  hac  potestate  in  ifiis  in-  poni,  distinguendo   in  actu  voluntatis  duo, 

terioribus  actibus  gratire  prffivcnientis  et  ex-  terrainum  et  viam,  qua^  ex  natura  rei  distin- 

citantis,  non  quoad   causalitatem   eorum  in  guantur,  sicut  qualitas  et  actio,  Quando  crgo 

consensum,  quia  illa  est  salva  libertate,  scd  Deus  sic  necessitat  voluntatera,  actus  quidem 

quoad  causalitatem  voluntatis  in  ipsos,  quia  quoad  terminum  vel  qualitatem  idem  omni- 

est  cum  necessitate,  non  solum  quoad  speci-  no  esse  potest,  quem  posset  libere  voluntas 

ficationem,  sed  otiara  quoad  cxercitiura ;  quse  facere  circa  idera  objectura,  ctc.  ;  tamen  ac- 

necessitas  sine  dubio  provcnit  a  Dco  praide-  tio  necessario  debet  essc  diversa ;  tura  quia 

terrainante  voluntatera  hominis  ad  tales  ac-  intelligi  non   potest   quod ,  cffiteris  omnibus 

tus ;  quia  ipsa  voluntas  de  se  ncc  necessitatera  existentibus  paribus  ex  parte  intellectus  et  ex 

habebat,  nec  potestatera  ad  illos   actus  eli-  parte  voluntatis  in  actu  prirao  spectatse,  idcm 

ciendos;  siraul  ergo  et  elcvatur  a  Deo  et  ne-  actus  nunc  fiat  libere,  nunc  vcro  necessario, 

cessitatur  ad  illos.  Addo  deiude  fortasse  non  nulla  interveniente  diversitate  ex  parte  vo- 

iraplicare  contradictionem  Deura  inferre  hanc  luntatis  ;  necesse  est  ergo  ut  saltera  infiuxus 

necessilatcni   racdia    alicjua  qualitate;   quid  ejus  sit  divcrsus;  tum  etiara  cpiia  plus  ali- 

enim  sciraus  an  iu  thesauris  divinae  sapicn-  quid  facit  Deus  quando   necessitat  volunta- 

tise   et  potentiai   lateat  qualitas  ahqua,  qua>,  tem,  quam  cura  concurrit  scrvata  ejus  indif- 

impressa  voluntati,  tanto  inipetu  iilara  rapiat  ferenlia  ct  libertate;  crgo  oportet  ut  etiam 

ad  agendum,  ut  non  possit  voluntas  ei  resis-  intluxus  cjus  divcrsus  sit;  ergo  actio,  qua;  ni- 

tcre?Noncst  cnim  facfie  formalcra  contra-  hil  aliud  cst  quam  influxus  utriusque  causK, 

dictionera  in  hujusraodi  quafitate  invenire  ;  divcrsa  erit.   Li  hac  autera  diversitate  influ- 

si  autera  illa  possibilis  est,  per  irapressioncm  xuura  et  actionura  nulla  est  repugnantia,  ut 

ejus  non  liberara  sine  dubio  necessitarctur  ex  Mctaphysica  et  aliis  principfis  Theologicis 

voluntas.  Probabfiius  autem  est  posse  Deum  de  actionibus  Dei  per  instrumcnta  elevata 


I 


CAP.  XXXV.  DE  ARGUMENTO  SLMPTO  EX  DONO  PERSEVERANTI.E,  ETC. 


531 


manifestum  cst,  et  ille  diversus  indu.xus  suffi- 
cit  ad  hanc  nccessilatcm  voluntati  inferendam, 
ut  ostensum  est. 

Praccpta  affirmatka  non  oUigant  pro  ser/i- 
per,  sed  pro  determinato  tempore.  —  E.x.  lioc 
ergo  capite  non  rcpugaat  Deum  dare  liomini 
tale  perseverantiffi  donum,  quo  necessitet  il- 


Dcum  prsevenire  nc  hoc  contingat,  ct  hoc  sa- 
tis  noljis  est.  Nam  si  Dcus  velit  simul  consti- 
tuerc  homincm  in  illo  tcmporis  et  obligationis 
raomcnlo ,  ct  niliilominus  quod  necessario 
persevcrol  in  gratia,  forlassc  id  facerc  non 
potost  aufercndo  potcstatem  pcccandi  ct  re- 
linquendo  libcrtatem  in  actu ;  quia  bsec   li- 


bim  ad  non  peccandum.  Addo  vcro  ultcrius,     liertas  incbidit  potestatcm  non   faciendi ,  et 


ctiam  absque  nccessitate  voluntatis,  quoad 
cxercitinm  alicujus  actuspossc  Dcum  auferre 
ab  homine  poteutiam  pcccandi,  etiam  contra 
pra^cepta  affirmativa,  qus  cxcrcitium  et  ctrec^ 
tioncm    abcujus    actus   proecipiunt.    Duobus 


potestas  non  faciendi  in  illo  articulo  cst 
potcstas  pcccandi  ;  cigo  ha'c  in  co  ca- 
su  non  tollcretur ,  sed  solum  ista  dirige- 
retur,  ut  infallibiiiter  non  rcduceretur  in  ac- 
tum.  Non  est  crgo  necessarium  illa  duo  si- 
autcm  modis  potcst  hoc  decLirari.  Prior  est,  mul  conjungcrc,  ncque  id  pcrtinet  ad  divi- 
quia  prsecepta  affirmativa  non  obligant  pro  nam  potestatcm  vel  providentiam  :  nisi  for- 
scmpcr,  sed  pro  determinato  tempore,  quod  tasse  dicatur  possc  in  illo  momcnto  implcri 
vel  ipsum  prteccptura  vel  nccessitas  abqua  prseceptura  per  variosactus  disjunctive  sum- 
prcescribit,  in  quo  tempore  scmper  solet  esse  ptos,  et  voluntatemrcbnquibberam,  utquera- 
aliqua  latitudo,  et  sobim  pcccatur,si  pro  toto  bbet  corum  possit  oraittcre,  nocessitari  tamcn 
illo  terapore  actus  voluntarie  omittatur,  et  in     ad  abquera  pro  suo  arbitrio  facicndum ;  quod 


quacumque  parte  illius  temporis,  vcl  prima, 
vel  media,  vel  ubima  fiat  actus,  id  satis  est  ut 
non  peccetur  contra  praeceptura.  Potcst  crgo 
Deus  talcm  providontiam  liabere  circa  borai- 
ncra  elcctura,  ut  in  obsorvantia  borum  pra^- 
ceptorura  nunquam  reducatur  ad  illas  angus- 
tias  abcujus  brcvissirai  temporis  (si  totura 
illud  nccessarium  sit  ad  implendum  pra3- 
ccptum),  velinstantis  (si  iUud  sufficiat)  in  quo    pabilis,  necessarimn  est  ut  omissio  actiis  de- 


satis  cst  ut  voluntas  libere  impleat  pra-ce- 
ptum  et  peccare  non  possit,  quod  latius  cxpli- 
cavi  tractando  de  Christi  Domini  libcrtato,  in 
primo  torao,  tertia  parte.  In  praesenti  vcro 
non  exisiimo  esse  neccssarium,  quia  perseve- 
rantia  borainum  clcctorura  nunquam  (ut  opi- 
nor)  ad  has  angustias  rcdigitur. 

Pr/rcepti  affirmativi  transgress'o  ut  sit  ciil- 


ncccsse  sit  vel  eliccrc  actum  vcl  pcccare  ; 
quod  potest  Dcus  facile  pra^stare  prffivcnien- 
do  borainem  per  solas  congruasvocationcs,  ut 
omnino  libcre  faciat  quod  prceceptum  jubct, 
ct  prius  impleat  illudquam  pro  eodcm  tcmpo- 
ris  momcnto  cum  illo  rigorc  obliget.  Tuncau- 
tcm  licet  bomo  faciat  actuni  cum  inditterentia 


biti  sit  voluntaria.  —  Alio  modo  potest  boc 
explicari  per  solam  negationem  concursus  ad 
eliciendum  actum  malum  voluntatis.  Quia 
transgrcssio  praecepti  affiimativi,  licet  forma- 
liter  consistatin  carentia  actus  dcbiti,  tamcn, 
ut  sit  culpabilis,  necessarium  est  ut  illa  omis- 
sio  voluntaria  sit ;  est  autem  voluntaria  pcr 


ct  potestate  non   faciendi,  non  tamcn   facit     aliqucmactum  posilivum,  quo  vel  directc  ali- 


cum  potestate  pcccandi,  quia  licct  tunc  orait- 
teret,  non  pcccaret.  Postea  vero  in  rcliquo 
tempore,  quamvis  omittat  actum,  jam  non 
potest  peccare  contra  tale  proeccptura,  cum 
jam  fucrit  implctum.  Ut  qui  in  die  festo  praj- 
mature  audit  missam,  ita  impletpraeceptum  ut 
jam  non  possit  illud  transgrcdi  omittendo;  ct     tcre,  ac  proinde  nec  peccare  contra  pra;cc- 


quis  vult  non  facere  id  quod  lex  prsecipit,  vel 
vult  aliquid  aliud  incompossibile  cum  obscr- 
vantia  taHs  prceccpti;  uterque  autera  actus 
malus  est ;  crgo  illum  babere  non  potcst  is 
cui  Deus  dencgavit  concursum  ad  actum  raa- 
lum,  ac  proinde  non  potest  voluntarie  orait- 


nihilominus  ita  implcvit,  ut  si  pro  coterapore 
quo  uiissara  audivit  illara  omittcrct,  cx  hoc 
praicise  non  peccaret.  Sic  crgo  potest  Dcus 
tollerc  potcstatem  ad  peccandum  contra  ba^c 
proecepta,  pra^veniondo  tantum  cfficaci  qua- 
dam  et  infallibili  providentia  actus  liberos, 
absque  ueccssitationc  voluntatis  ad  cxcrci- 
tium  actns.  Solum  potest  contra  boc  urgeri, 
quia  interdum  proeccptum  affirmativum  po- 


ptum  affirmativum.  Diccs  f  eslo,  raoralitcr  lo- 
qucndo,  non  contingatpcccaminosc  ct  volun- 
tarie  omittere  sine  cfficicnlia  alicujus  actus 
niali  voluntatis,  nihilominus  absolutc  et  sim- 
plicitpr  non  ropugnai'e  omissionem  esse  pu- 
ram,  et  voluntariam,  id  esf,  sine  ullo  actu  po- 
sitivo  cum  voluntario  indirccto,  quale  est  in 
eo  qui  potest,  et  tenetur  facere,  et  sciens  ac 
videns  non  facit  neque  id  ncque  aliud  ;  quoe 


test  obligare   pro   determinato  inslanti,  sed    vidctur  esse  communis  doctrina  in  prima  se- 
dico  hoc  non  csse   morale,   facileque  posse     cunda%  quKstione  sexta.  Ergo  ad  auferendam 


532  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AIXILII 

omnino  iDotestatem  peccandi,  noxi  satis  ost  iu 
co  eventu  auferre  concursum  ad  actum  ma- 
lum  voiuntatis,  sed  etiam  oportet  non  concur- 
rere  cum  intellectu  pro  timc  ad  liaLendam 
in  intellectu  advertentiam  necessariam  ad  il- 
lum  modum  voluntarii.  Respondeo,  etiamsi 
totum  concedatur,  nullum  esse  inconveniens, 
nam  illud  esset  sufiiciens  ad  dandum  perse- 
verantise  donum  de  quo  agimus.  Nec  fortasse 
cst  aliermm  a  commnni  usu  providentice  ;  nam 
sic  Deus  interdum  dat  justo  donum  porsevo- 
rantiae  rapiendo  iilum  ex  liac  vita,  ne  malitia 
mutet  intellectum  ejus^  vel  faciendo  ut  liic  et 
nunc  de  praesentanea  obligatione  afiirmativi 
prsecepti  non  constet,  neque  illa  offeratur 
menti  ejus.  Addo  vcro  idtcrius  mihi  esse  val- 
de  probal)ile  illud  voluntarium  indirectum  et 
pure  negativum  non  sufiicere  ad  peccandum 
saltem  mortaliler,  quia  non  vidctur  in  eo  esse 
perfecta  deliberatio  ad  peccatum  mortale  ne- 
ressaria.  Est  autem  hoc  longe  ccrtius,  facta 
illa  hypothcsi,  quod  Deus  dencgavit  volun- 
tati  concursum  ad  cliciendum  actum  malura ; 
nam  illud  voluntarium  indirectum  non  est  suf- 
ficiens  ad  peccandum,  nisi  in  quantum  vir- 
iute  includit  directum  ;  qui  ergo  non  potest 
directe  vclle  omittere,  jam  non  indircclc  po- 
tcst  voluntarie  omiltere  ;  quia  hoc  volunta- 
rium  fundatiu'  suo  modo  in  potestate  directe 
volendi  illud  idcm  objectum,  quod  dicitur  es- 
se  indirccte  voluntarium.  Atque  ha>c  sint  sa- 
tis  pro  quaistione  de  possibili,  quae  ad  alias 
Theologicas  materias  possunL  (ut  existimo) 
deservire. 

Non  est  improbaUle  aliquos  puros  Jiomi- 
nes  ita  confirmari  in  gratia,  nt  non  solum 
nunqiiam  peccent,  rerum  neque  etiam  ahsoJute 
peccare  possint. — Sccundo,  pro  qusestione  de 
facto,  assero  non  esse  impossibile  aliquos 
puros  homines  vel  pro  toto,  vel  pro  aliquo 
tcmpore  vitae,  usque  ad  mortcm  ita  confir- 
mari  in  gratia,  ut  non  solum  illo  tempore 
infallibilitcr  nunquam  peccent,  vcrum  etiara 
neque  absolute  peccare  possint.  Hanc  asser- 
tioncra  suadet  auctoritas  illorum  Doctoram 
quos  pro  ca  retulimus,  prfcsertim  cum  nuila 
non  solura  infallibilis,  verum  major  auctori- 
tas  expresse  rcfragetur.  Deinde  ostcnsum  est 
lioc  donum  cum  necessitate  non  peccandi, 
scu  cura  impossibilitate  peccandi,  non  impc- 
dire  quominu?  prseccptorum  obscrvatio  iu 
particuiari  scmpcr  libere  fiat,  ac  proindc  tale 
donum  non  tollere  libertatem  necessariam  ad 
mcritum.  Ccrtius  autcra  est  non  toUcre  gra- 
tinni,  se<l    augcre    potius  dona    illius;  ergo 


EFFiCAClS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
non  habet  illa  scntentia  repugnantiam  cum 
aliquo  vero  dogmate  fidei,  et  comraendat  libe- 
ralitatcra  Dci  circa  eos  quos  gratis  voluit  sin- 
gulariter  diligere,  et  auget  veritatem  dono- 
rum  gratia?;  quid  ergo  est  cur  illa  opinio  ira- 
probabilisccnscri  debcat?  Ad  hsec  certum  cst 
aliqucs  homines  fuissc  singulariter  confirma- 
tos  in  gratia,  ut  BeatissiraamVirginera,  Joan- 
ncm  Baptistara,  Apostolos;  aliquod  ergo  ma- 
jus  donura  pra?servans  a  peccato  mortali  ac- 
ccpcrunt  quara  reliqui,  qui  in  gratia  non 
confirmantur ,  c|uamvis  cura  eflectu  in  ea 
perscverent  usque  ad  mortem ;  in  quo  ergo 
potest  ille  excessus  consistere ,  nisi  in  lioc 
quod  hi  accipiunt  gratiara  non  peccandi,  li- 
cct  habeant  potcstatcm  pcccandi  pro  toto 
tcmpore  quo  in  gratia  perscverant ;  illi  vero 
etiam  ipsa  potestate  peccandi  privantur  pro 
eo  tempore  quo  in  gratia  confirmantur?  Re- 
spondcnt  aliqui  confirraatos  solura  in  hoc  ex- 
ccdcre  quod  habuerunt  revclationem  suse 
pcrscvcrantiEe.  Sed  hoc  gratis  dicitur;  unde 
enira  constat  omnes  Apostolos  vel  Joannem 
Baptistam  habuisse  hanc  revelationem?  nam 
et  ipse  Paulus,  licct  intcrdura  videatur  loqui 
tanquani  ccrtus  de  sua  perscverantia,  ut  ad 
Roman.  octavo  :  Quis  nos  separahit  a  chnri- 
tate  Chrlsti?  Et  infra  :  Certus  snm  enim  quod 
neque  mors,  neque  tita,  etc,  neqiie  creatura 
alia  poterit  nos  separare  a  charitate  Dei,  quce 
est  in  Christo  Jcsu  Domino  nostro ;  sive  cnira 
hunc  solura  intcrprctemur  de  charitate , 
quam  Paulus  ad  Deum  et  Christum  habcbat, 
ut  Chrysostoraus,  Ambrosius,  Anselmus  et 
alii  coraraunitcr  ibi  cxponunt,  sive  de  chari- 
tatc  Dci  crga  Pauluni,  ut  raoderni  coramuni- 
ter  cxponunt ;  tamen  quod  ad  prajscns  atti- 
net,  ad  idcm  redit ;  et  indicat  Paulus  per  illa 
verba  se  fuisse  certum  de  sua  pra?destina- 
tione  et  perseverantia.  Quanquara  lioc  ( in- 
quam)  ita  sit,  niliilominus  aliis  locis  Paulus 
ostendit  sc  dubiura  et  incertum  de  sua  perse- 
vcrantia,  ut  prima  ad  Corinth.  nono  :  Castigo 
corpus  meum,  et  in  sertitutem  redigo,  ne  forte 
cum  aliis  pradicatero,  ipse  reprohus  efficiar. 
Undc  in  priori  loco  illa  iuterrogatio :  Cluis  nos 
separahit  ?  inlelligi  potcst  facta ,  nou  ex  cer- 
titudine  iutelleclus,  sed  ex  fervore  charitatis 
et  firmitate  propositi ,  ut  Chrysostomus  et 
Hieronymus  cxponunt;  et  quod  subjuugit: 
Certus  sim,  perinde  dici  potuit  ac  :  Velie- 
menter  conlido  ;  nam  pcr  lioc  verbum  intcr- 
prctatur  illud  Hieronymus  in  epistol.  151  ad 
Algasiara,  quaistion.  nona,  dum  sic  Icgit  : 
Confido  autem  quod  ncque  mors  ,  neque  tita. 


J 


CAP.  XXXV.   DE  ARGUMKNTO  SUMPTO  EX  DOXO  PLUSEYERANTI.-E,  ETC.  533 

Et  quamvis  loquatur  de  ccrtitudinc  intellec-  nisse  ad  obscrvantiam  prseceptorum,  ut  prius 

tus.  non  videtiir  loqui  dc   se  in  particulari,  illa  impleret,  quam  contra  illa  posset   pcc- 

scd  in  communi  de  electis  et  pra^destinalis,  care;  totum  enim  lioc  beneficium  est  consen- 

ut  Ambrosius  et  Anselmus  adnotarunt.  Quod  taneum  dignitati  ejus ;   simplicitcrque  faten- 

autem   preedestinati  non  possiut   separari  a  dum  est  a  primo  instanti  suk  panctificatiouis 

charitatc  Dni,  supposita  eorum  electione,  non  fuisse  coufirmatam  in  gratia,   quamvis   non 

est  certum  ex  particulari  revelationc,  sed  ex  constet  in  eo  instanti  habuisse  revelationem 

CathoUca  fide,  qua  crcdimus  propositum  ab-  suae  perseveranti».  Idemque  de  Joanne-Ba- 

sohitum  Dei   et   esse   eflicax  et  immutabilc.  ptista  verisimile  est;  ahoqui  vel  nunquam  fuit 

Unde  Toletus  il)i  ita  expoiiit  :  Certus  (inquit)  confirmatus  in  gratia,  si  nunquam  habuit  re- 

sum^  induhitatio  nulla  mihi  est,  <]uia  fides  me  vclationem,  vel  in  uno  tempore  vitee  fuissot 

ita   docet  nullam  creatitram  sefarare  p  sse  coufirmatusin  gratia,  et  non  in  aho,  quamvis 

electos  a  dilectione,  qua  Deits  eos   diligit  in  idera  seque  infaUibile  perseverandi  auxihum 

Christo,  ct  per  Christum  Doviinim  nostrum.  toto  tempore    vit»   habuerit,  sohim  quia  in 

Quod  autem  Paulus  seipsum  iutor  clectos  nu-  uno  tempore  habuit   revelationem   ojusdem 

mcrare  videatur,  ciim  dicit   :    Quis  nos  sepa-  doui,  ct  non  in  aho.  Quod  sane  videtur  valde 

rabit,  et  cum  conchulit  :  Poterit  nos  separa-  extrinsecum  et  accidentarium  ad  vim  perse- 

re,  etc,  communis  quidem  modus  loqucndi  verandi,  et  ad  confirmationem  in  gratia. 

est,  et  fundari  optirae  potest  in  spe  certa  abs-  Sed  superest  objectio  supra  facia,  quia  ha^c 

que  speciah  revclatione.  Non   ergo   constat  impotontia  peccandi  in  persona  creata  ct  non 

de  tah  rcvelatione.  Et  quamvis  de  Paulo  con-  vidente  Dcum,  nonpotest  conferri  nisi  per  dc- 

staret,  non  idem  necessario  infcrtur  de  om-  negationem  concursus  ad  efiiciendum  actum 

nibus  Apostohs.  Et  licct  fortc  Apostoh  oranes  voluntatis  malura.    Quod  videtur  minus  de- 

iUam  habueriut  proptcr   singularera  pra;ro-  cens,  cum  iUe  concursus  sit  dcbitus  voluntati 

gativam  ct   priraitias  spiritus,  non  iiide   fit  creatre  ;  et  ahunde  est  inutih^,   quia  sine  hoc 

oranes  confirmatos  in  gratia  iUam  liabuissc;  medio  potest  Deus  faccre  ut  liomo  infaUUu- 

crcdibile  autera  est  non  solos  Apostolos,  sed  hter  non  peccet ;  in  quo  solo  effectu  est  sola 

etiara  ahos  singulariter  Sanctos  accepisse  hoc  utihtas  hujus  doni.  Imo,  per  illud  medium 

donura  ,   vel  pro  aliquo  terapore  vitoe  ,  quo  iprh-avcinvjusius  iWahmdc:  Quia  potuittrans- 

eximia    sanctitate    clarucrunt  ,    ut    Beatus  gredi,  et  non  est  transgressus,  Eccl.  31.  Itcra 

Franciscus,  Dorainicus,  Bencdictus,  etc,  vel  sic  confirraatis  non  posset  dici  illud  Apocal. 

cliara  aliqui  pro  tcrapore,  in  quo  iraraunes  a  3  :  Tene  quod  habes,  ne  alius  accipiat  coronam 

peccato  mortali  conservati  sunt,  ut  de  B.  Tho-  tuam ;  neque  Paulus  de  se  dicere  potuisset  :. 

ma  et  nonnullis  aliis  legitur.  Denique  rcve-  Castigo  corpus  meum,  etin  servitutem  redigo, 

lalio  valde  extrinseca  cst  ad  propria  auxilia  ne  forte  cnm  aliis  prccdic^irero,  ipse  rcprobus 

gratire,  ad  quai  pertiuet  confirmatio  vel  per-  ef/iciar.  Respondetur,  supposita  illa  senten- 

severantia  in  gratia ;  imo,  si  recte  expenda-  tia^  vel  conccdendum  esse  hujusmodi  confir- 

tur,  revelatio,  si  est  de  confirmatione  in  gra-  matis  denegari  concursum  ad  actum  peccati, 

tia,  supponit  illam ;  si  vero  est  de  sola  perse-  sive  hoc  sit  denegando  concursum  immedia- 

verantia,  non  immutat  ncque  auget  donura  tum  ad  ipsum  actum  voluntatis,  sive  pra^vc- 

iliud.  Ergo  quod  attiuct  ad  persevcrantiae  do-  niendo  et  dcuegando   intellcctui  concursum 

num,  nulla  relinquitur  difFerentia  inter  con-  ad  formandura  judicium  ex  quo  possit  volun- 

firmatos  in  gratia  et  perseverantes  sine  con-  tas  ad  peccandum  excitari,  sive  anticipando 

firraationc.  amplius,  et  avertendo  omnia  objecta  et  ora- 

Impeccabilitas  Bealissimcc   Virginis. — De-  nia  phantasmata  qufe  possunt  intellcctum  in- 

nique  dc  Beatissima  Virgine  ego  non  dubito  ducere  ad  luijusraodi  judicium,   quod   facile 

quin  impeccabilitatem  illara  participaverit  ex  potest  facere  Dcus  per  Angelos  bonos,  et  non 

gratia  Dei,  ut  cum  multis  auctoribus  dixi  iu  pcrraittendo  malis  ut  sese  ingerant.  Nec  vi- 

secundo    tomo  ,    tertia    parte,    disputalione  deo  quid,  in  hoc  genere  beneficii,  indecentioe 

quarta,   sectione  quarta,  quamvis  iu  eo  loco  aut  miiioris  deccnliaj  diviua?  excogitari  pos- 

non  satis  distinxerim  hauc  impotcntiam  pcc-  sit.  Imo  existimo  iiluin  concursum  denega- 

candi  a  sola  iufallibUitate  non  peccandi.  Est  tura  cssc  anima;  Christi  ex  vi  unionis  aliquo 

ergo  satis  pium  et  credibile  statuisse  Deum  ex  dictis  modis,  vel  alio  perfectiori,  si  exco- 

nec  daro  ncquc  offerre  Virgini  concursum  ad  gitari  possit ;    ct  propter  Christura  existimo 

actum  malum,    seraperque  iUam  ita  prreve-  eodem  vel  simih  esse  Deum  usum  crga  Vir- 


53i  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILIl  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

ginem,  propter  singularem  et  eximiam  digni-  tam  gravis  et  supernaturalis  sine  revelatione 

tatem  et  puritattm   ejus.  De  aliis  vcro  niliil  aut  festimonio  potcst  nisi  temere  affirmari  ? 

affirmo,  quia,  licet  non  inveniam  repugnan-  Secundo,  quia  non    omnes  qui  damnantur, 

tiam,   etiam   non   video  rationcm  cogentcm  prius  sunt  aliquo  tcmpore  hujus  vilae  obsti- 

aut  multnm  suadentem.  Nec  rpfcrt,quodpos-  nati  in  peccato,,  aut  ita  obdurati  ut  converti 

sit  Dcus   infallibilitcr    conscrvare   hominem  non  possint  ctiam  moi^aliter;   crgo  ncque  e 

sine  peccato  absque  hoc  speciali  dono.  Quia,  convcrso,  ctc.  Tertio,  nam  interrogo  utrum 

quo  major  fuerit  elongatio  a  peccato,  eo  est  ad  perseverandum   in  gratia  usque  ad  mor- 

major  perfectio   et  gradus  quidam  speciahs  tcm   cum    effcctu ,   nccessarium    sit   privari 

sanctitalis.   Et  ideo  humanitati  Christi  non  prius  pro  aUquoteniporc  hujus  vita^  potestate 

solum  datum  est  ut  nunqnam  peccaret,   scd  pcccandi   seu   gcnorah  concuisu    ad  actum 

etiam  ut  peccare   non  posset;    et  in  Beatis  peccandi,  vel  non  ;  si  dicatur  hoc  posterius, 

impotentia  peccandi  pertinet  ad  perfectionem  quo  fundamcnto  dici  potcst  id  facere  Dcum 

status  ctiam.  Et  hoc  satis  est  ut  hoc  donura  cum   omnibus   qui   salvantur,   cum  necesse 

non  sit  inutile.  Eo  vel  maximc,  quia  scmpcr  non  sit  omnes  qui  salvantur  habcre  super- 

fundatur  in  abundanti  gratia,  tum  habituali,  abundantia  auxilia,  cum  nulla  de  hiis  sit  proe- 

tum   etiam  actuali,  qua   homo   inducitur  ad  scripta  lex,  scd  ex  hbera  Dei  voluntate  pcn- 

perfectius  operandum,  semperque  cum  hl)cr-  dcat?  Si  autcm   illud   medium  necessarium 

tate  quoad   exercitium.  Et   idco  non   rcfcrt  cst ,  ergo  quibus  non  dafur  salvari  non  pos- 

quod    sic    confirmafus    non  sit   capax  ilHus  sr.nt,  quia  docsf  ihis  mcdium  necessarinm. 

laudis,   quod  potuerit  transgredi  ct  non  sit  Diccs  ihis  imputari  quod  non  acccperint.  Scd 

transgressus ;  quia  haec  non  pertinet  ad  pcr-  contra,  quia  ihud   pendet  ex  sola  volunfate 

fectionem  simpliciter,  cum  necDeus  ipse,  nec  Dei.  Quae  est  enim  disposifio  libera  vcl  mcri- 

Christus  homo,  nec  Beafi  ilhus  laudis  capa-  fum  quo  possit  homo  a  Deo  infalhbihter  obti- 

ces  sint,  quos  in  hoc  imitari  mclius  cst  quam  ncre  tam  singularcm  in  gratia  coufirmatio- 

esse  capacem  ihius  laudis  ;  ctsiquid  csf  in  ca  ncm,  ut  pcccare  non  possit?  Quantumvis  er- 

commodi,   perfectione  aliarum  grafiarnm  ct  go   homo  jusfificatus  bene  utatur  gratia  et 

bonorum  opcrum  compensetur.  Et  nihilomi-  auxihis  receptis,  non  propterea  confirmabi- 

nus  tamen  homini  sic  confirmafo  dici  potest  :  tur  in  gratia  illo  modo,  nisi  Deus  speciah  be- 

Tenc  quod  hahes,   vel  quia  non   semper  cst  ncvolentia  hoc  donare  velit.  Ergo  quod  ho- 

certus  de  sua  confirmatione,  quo  modo  for-  mo  non  recipiat  hoc  donum ,  nunquam  po- 

tasse  etiam  Paulus  de  se   loquebatur;  vcl  si  fest  attribui  culpce  illius,  aut  hbero  usui,  vel 

novitillam,  etiam  novit  quod  per  talia  media  non  usui  prioris  grafiff.  Ergo  si  tahs  confir- 

mandanda  esset  executioni;  ob  eamque  cau-  matio  esset  necessaria  ad  consequcndam  sa- 

sam  poterat  Paulus  castigare   corpus  suum,  hilem,  revera  non  esset  in  potestate  hominis 

etiamsi  scirct  se   esse  in  gratia  confirmafum.  salvari.  Nuho  ergo  modo  dici  potcst  omnes 

Nam  quod  ait,  ne  forti',  non  indicat  necessa-  qui  salvantnr,  vel  omnes  electos  et  praedcsti- 

rio  ignorantiam  suse  confirmationis  vel  pra;-  natos  (hi  enim  omnes  sequales  in  numero, 

destinationis  ;  neque    etiam  siguificat   qnod  seu  iidem  sunt,  ut  supra   osfendimus)  reci- 

pofuoi'if  peccare,   supposita  Doi  ordinatione,  pere  in  hac  vita  tale  pcrsevorantiffi  donum, 

sed  sohunquod  dese  potorat  pcccarc,  et  quod  quo   priventur  pro  ahquo  fomporc  pofosfate 

iilud  medinm  crat  vol  necossarinm,  vel  con-  peccandi,  stanfe  intcgro  usu  rationis.  Proba- 

venientissimum,  ut  a  peccatis  cohiberefur.  tur,  qnia  tale  donum  non  est  necessarium  ad 

Noti  soliim  prolablle  non  est,  Terum  neque  persevorandum  cum  cffectu,  ut  ostonsum  cst; 

iutiim  est  dicere,omnes  qui  salrantnr,  prirari  orgo  nuUo  fundamcnto  dici  pofcst  dari  om- 

in  hac  vita  pro  aliquo  tempore  potestale  pec-  nibus. 

candi.  —  Nihilominus  dico  tcrfio  non  sohnn        Singulare  donum  persererantia; ,  in  statu 

probabile  non  esse,  verum  efiam  neque  esse  naturre  lapsa;,  nonreddit  Jiominem  in  hac  tita 

tutum  dicere,  omnes  qni  salvantur,  privari  in  impeccahilem  pro  aliquo  tempore,  sed  tantum 

hac   vifa  pro  aliquo  tempore  potostate  poc-  facit  non  peccantem  ,  etc.  —  Ex  quibus  infero, 

candi,   in  sonsu  doclarato.  Probatur  primo,  of  dico  quarto,  shiguhirc  donuni  persoveran- 

quia  non  est  probabile  dicere  omnes  salvau-  tise,  quod  in  statu  naturaj  hipsai  requiritur  ad 

dos    confirmari   prius   in   gratia  pro  ahquo  porsovorandum  cum  cffectu  in  gratia  usque 

tompore   in  hac  vita.  Qno   cnim  toHtimonio  ad  moi'tom,  juxta  doctrinam  Conciliorura   ct 

«ut  revelatione  id  scitur,  ve]  quo  modo  ros  Augusfini  in  dictis  hbris  de  Dono  porsevcr. 


CAP.  XXXV.  DE  ARGUMENTO  SLMPTO  EX  DONO  PERSEVERANTI.t:,  ETC.  535 

et  de  Correptione  et  gratia,  et  aliis  plerisquo,  siis  necessarii  ad  actum  malum  contrariura, 

non  reddcre  horaincm  in  hac  vita  impeccalM-  ut  sic  inaneat  voiuntas   pncdeterminata  ad 

lem  pro  aliquo  tempore,  sed  tantum  facere  non  peccandnm  quoad  specificationem.  Haec 

non  peccantem,  non  obstantc  potrstate  pec-  autcm  omnia  multiplicare  et  atRrmare  esse 

candi,  in  eodem  homine  et  pro  eodom  tem-  neccssaria    ad  perseverandum   in   gratia  in 

pore  permanente.  Probatur  primo  ex  dictis,  statu  natiirae  lapsse,  non  solum  volunlariura 

quia  tah's  impeccabilitas  non  est  necessaria  cst,  scd  ctiam  absurdissimum,  ut  ex  dictis  sa- 

ad  sahitem,  nec  est  in  potcstate  hominis  il-  tis  constat.  Quare  verisimile   non   est  hunc 

lam  obtinere,    ut    declaratum  est.   Secundo  fuisse  sensum  Augustini  in  citatis  locis. 

probatur,   quia  l)a3c   impcccal)ihtas  confeni  An  sit  in  Uljera  potestate  hominis  justi  ha- 

non  potcst  homini  puro  et  non  videnti  Deum,  leo-e  donum  perseteranlice.  —  Dico  ergo  quinto 

nisi  denegando  illi  concursum  generalem  ne-  donum  perseverantiai ,  simplit  iter  necessa- 

cessarium  ad  actum  peccandi ;  sed  dici  non  rium  ad  perseverandum  in  gratia  in  statu  na- 

potest  dcnegationem  hujus  concursus  includi  tura)  laps;e,  tale  esse  ut  sit  in  libera  polestalo 

necessario  in   dono   perseverantiai ,   alioqui  hominis  justi  habere  illud.  Probatur  primo 

non  posset  gratia  naturam  perficere,  nisi  in-  ex  doctrina  Concihi  Tridentini,  sessionesexta, 

vertendo  totum  naturai  ordinem,  et  negando  capitc  decimo  tertio  ,  ubi   de  perseverantife 

huraanse  naturre  naturalia  auxilia  ei  suo  mo-  munere  ait  :  Quod  quidem  ali^mde  habere  no/i 

do  debita.  Quapropter  non  satisfit  convenien-  potest,  nisiab  eo  quipotens  est  eum  qui  stat  sta- 

ter  objectioni  factdi  ex  locis  Augustini  dc  Do-  tuere,  tit  persetcranter  stet.  Et  subjungit  ut 

uo  perseverantiai  et  de  Correptione  et  gratia,  de  hoc  dono  nemo  sibi  certi  aliquid  absoluta 

pro  auxilio  de  se  efficaci  et  determinante  vo-  cerlitudine  polliceatur  :  Tamen  (inquit)  in  Dei 

luntafem,  respondendo  Auguslinum  illo  loco  auxilio  /irmissimam  spem  coUccareet  reponere 

ponere  quidera  tale  auxilium  de  se  efficax  ac  omnfs  delent ;  Deus  enim,  nisi  ipsiilUns  gra- 

praideterminansad  perseverandum,  non  vcro  tia  defuerint,  sicut  ccepit  opus  lonumitaper- 

ad  singulos  actus,  et  ad  speciticationem,  non  ficiet,  etc.  Igitur   quamvis  justus  non  possit 

vero   ad    exercitium   actus  ;    non   (inquam)  absoluta  certitudine  sibi  perseverantiam  pol- 

heec  responsio   satisfacit.  Primo   quia,  licet  liceri,   tamen   conditionata    certitudine    sibi 

respectu  corum  quibus  hoc  donum  datur,  in  eam  promittere  seu  sperare  potest,  scilicet, 

hoc  habeat  minus  incommodum,  quod  non  quia  si  per  eum  non  steterit,  per  Deura  non 

tollit  absolute  libertatem  singulorura  actuum,  stabit.  Hoc  autem  ipsum,  scilicet  ut  non  stet 

quam  plane  tollit  determinatio    physica  ad  pcr  hominem,  seu  non  deesse  gratiae  Dei,  est 

singulos  actus,  tamcn  respectu  eorum   qui-  positum  in   libertate    hominis;    ergo   eliam 

busnon  datur,  habet  ideminconveniens,  quia  pendet  ex  eadem    libertate   perceptio   doni 

relinquit  illos  sine  medio  necessario  ad  ulti-  perseverandi.  Secundo  probatur,   quia  aUas 

mam  salutera,  et  sine  potestate  libera  obti-  non  esset  in  potestate  hominis  salvari,  quia 

ncndi  illud,quia  nihilfacere  possunt  quo  au-  non  esset  in  potestate  hominis  perseverare. 

xilium  sic  de  se  efficax  ad  perseverandum  a  Sequela  patet,  quia  id  tantum  est  in  poleslate 

Deo  obtineant,   ut  dcclaratum  est.  Sccundo,  hominis  quod  positum  est  in  cjus  libertate. 

non  satisfacit  illa  responsio,  quia  etiam  respe-  Ergo  si  non  esset  positum  in  potestate  homi- 

ctu  eorum  quibus  tale  donum  datur,  oporlet  nis  habei-e  perseverantiae  auxilium,  profecto 

ut  includat  denegationem  concursus  generalis  nec  perseverantia    ipsa,  nec  salus   esset  in 

ad  actus  coutrarios  negativis  prseceptis,  et  potestate   hominis ,   ac   proinde    omnes    qui 

praedeterminatiouem  physicam  ad  actus  ne-  damnantur,    carere   auxiliis   necessariis,  ac 

cessarios  ad  implenda  affirmativa  pra?cepta  proinde  auxiliis  etiam  sufficientibus  ad  salu- 

pro  tempore  pro  quo  obligant,  si  antea  im-  tem. 

pleta  non  sint;  vol  ad  evitandam  pra?detei'mi-  Tertio  probatur  assertio,  declarando  duos 

nationem  physicam,  necessario  dandara  esse  raodos  quibus  hoc  donura  pendere  potest  ex 

specialcm  providcntiani   efficaciler  inducen-  libertate  hominis,  quos  vocare  possumus  au- 

tem  hominem  ad  exequenda  pra^ccpta  affir-  tocedontem  et  concomitantem.  Duo  enim  re- 

mativa ,   anticipata  (ut  sic  dicam)  observa-  quiruntur  ad   perseverandura,    Primum   est 

tione  illorum  ,  id  est  ante   praecisum  tempus  auxilium  proeveniens  ex  parte  Dei ;  secundnm 

obligationis  in  quo  jam  esset  discrimon  pec-  est  aotualis  eirectio  operis  neccssarii  ad  salu- 

candi,  nisi  actus  heret,   conjungendo  simul  tem^cvmi  tali  auxilio.  De  primo  auxilio  cum 

cum  hac  providentia  dcnegatiouem  concm'-  prajcedat   illud  bonum   opus  propter   quod 


530  DE  VERA  iiNTELLlGENlU  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

datur,  clarum  est  non  pendere  quoad  suam  nem  justificatum  mererialiquomodo  speciale 

eiistentiam,  vel  ut  homini  donetur,  ex  illo-  perseverantife  donum,  sed  vel  quia  negavc- 

met  opcre  scu  ex  futuro  usu  libero  ejusdem  runt  indigcre  iilo,  vcl  (quod  ego  magis  cxis- 

auxilii,  quia  causanon  pendet  ex  efTectu  suo,  timo)  quia  putaverunt  posse  hominem  solis 

nisi  forte  in   genere   eausai   finalis,  de  quo  viribus  arbitrii  illud  aliquo  modo  mercri,  et 

nunc  non    agimus.  Nihilominus  potest  illud  quoddam  illius  initium  a  se  habere  absquc 

auxilium  et  collalio  cjus  pendere  ex  antece-  acljntorio  gratise,  desidcrando,  quferendo   et 

denti  usu  hberi  arbitrii  in  aliquo  priori  opere  peteudo   suis    tantum   conatibus;   nam   hoc 

pra^cedente  ad  collationem  talis  auxilii.  Pro-  plane  sensu  damnatur  illa  sentenlia  in  Con- 

batur  primo,  quia  potest  dcpendere  negati-  ciJio  Arausicano  et  ab  Angustino  supra,  quia 

ve,  id  est  non  ponendo  obicem,  seu  non  dcse-  multum  tribuebat  homiui  unde  posset  g!o- 

rendo  Deum,  ut  ex  dicto  testimonio  Concilii  riari  sine  gratia  Christi.  At  vero  totum  hoc 

Tridentini  constat.    Nam   obex  non  ponitur  cessat  quando  dicimus  possc  justum,  per  ac- 

nisi  per  peccatura  mortale,  quod  sine  sufli-  tus  quos  facit  per  priorem  gratiam  prseve- 

cienti  libertatenoncommittitur,  etconsequen-  nientem  simul    cum   adjuvante   et    sanctifi- 

ter  nec  sine  auxilio  suflQciente  ad  illudvitan-  cnnte.  mereri,  saltem   de  congruo,  et  impe- 

dum  pcccatum,  quod  potest  esse  obex  tahs  trare  posteriora  auxilia  gratiaB  etiam  prseve- 

auxilii;  unde,  si  ad  illud  vitandura  fucritnc-  nientia  etetficacia  ad  ctfieiendos  novos  actus, 

cessarium  aliud   auxihum  prffiveniens,  ilkid  quibus  in  gratia  perseveret;    qiiia  per  hoc 

semper  pra^supponctur  datum  ct  sutficiens,  non  habet  unde  in  se,  sed  in  Domino  glo- 

et  per  hominem  stabit  quominus  efficax  sit.  rietur. 

Secundo,  potest  etiam  -positive  hoc  pendere  Alio  tandem  modo  pendet  perseverantia  a 

ex  libero  arbitrio ,  id  est,   ex  aliquo  priori  libcro    arbitrio    coucomitanlcr ,    et   similiter 

opere,  quo  a  Dco  promereatur  ct  impetret  pendet  ipsum  perscverantioe  donum   quoad 

tale  auxilium,  bene  operando  vel  orando  per  suam  etficaciam,  seu  quatenus  non  solum  dat 

propria  auxilia  :   quia  (ut  Tridentinum  dixit,  posse,  sed  etiam  actu  perseverare.  Probatur, 

eadcmsess.,  cap.  11  )  :  Detis  impossibilia  non  quia  hoc  donum  non  solum  includit  auxilia 

juhet,  sedjuhendo  monet  et  facere  guod  possis,  pr.-evenientia  et  excitantia,  sed  etiam  coope- 

et  petere  quodnonpossis,  et  adjuzat  ut  possis.  rantia  et  actu  adjuvantia;  habere  autem  ac- 

Ubi  agit  de   homine  jam  justificato,  de  quo  tuale  adjutorium  et  cooperationem  Dei  pen- 

nos  etiam  loquimur ;  nam  de  illo  certius  est  det   scmpcr  aliquo   modo  ex  libero  arbitrio 

posse  impetrare  et  mereri  a  Dco   ulteriora  simul  iuilucnte,  tanquam  ex  conditione  sine 

auxilia,  non  solumnecessaria,  sed  etiam  ube-  qua  non   datur,  scu  tanquam  cx   concausa 

riora,   unde  D.  Thomas  in  1.  2,  qua!St.  dli,  ipsiusmct  Dei  in  illo  opere,  nt  constat  ex  dic- 

art.  9,   quamvis  neget  posse  justum  mereri  tis  alibi  de  auxilio  concomitante ;  ergo.  Item, 

de  condigno  donum  perseverantise,  tamen  so-  hoc  donum  non  solum  includit  auxilia  Dei, 

lutione  ad  primum  fatetur  posse  illud  impe-  ut  sic,  scd  ctiam  actus  ipsos  supcrnaturales 

trare  a  Deo.   Et  Cajetanus  iu  commentario,  qni  per  auxilia  fiunt,  nam  illi  etiam  sunt  do- 

^dditposse  hoc  donum  penderc  a  dispositione  na  Uei,  quff^  Deus  cliam  pra?bet  inimicis  suis, 

recipientis.  Et  in  hoc  insinuant  posse  etiam  ut   Patres  loquuntur.    At  vcro  hi  actus  essen- 

dari  in  homine  justo  meritum  aliquodimpcr-  tialiter  pendent  a  libero  arbilrio  ;  nam  suut 

fectum  perseverantiae,   sive  vocetur  meritum  vitales  et  liberi,  et  subjecti  obligationi  pnece- 

impotratorium  ,   sive  de   congruo.    Sub  qua  ptorum,  unde  habent  ut  ad  eorumdem  pra^cc- 

voce  illud  admittit  Vega,  libro  duodecimo  in  ptorum  observationcm,  atque  adeo  adforma- 

Tridentinum,  capite  ultimo,  et  quaestion.  dc-  leni    perseverantiam   pertineant;    ergo    hoc 

cima  septima  dejustificatione.  Habetque  fun-  donum  actu   perseveraudi  includit  coopera- 

damentum   in  Augustino  de  Dono   perseve-  tionem  liberam  nostri  arbitrii.  Hac  ergo  ra- 

ranti,   capite   sexto,  dicente  hoc  Dei  donum  tione  dicitur  hoc  donum  concomitantcr  pen- 

supplieiter  emereri  posse.  Et  nos  alibi  osten-  derc  a  Iibero  arbitrio,  non   quoad  mcritum 

dimus  in   homine  justo  et  viatore   nunquam  ejusdcm  doni,  scd  quoad  executioncm  cjus. 

separari  impetrationcm,   et   supernaturalem  Tandem  esthoc  necessariumut,  simpliciter 

dispositionem   ab  aliquo   merito,  saltcm  de  loquendo,   sit  in  potestate  homiuis  pci^scvc- 

congruo.  rare,  priusquam  actu  pcrsevcrct,  vel  ctiauisi 

Quocirca  Semipehigiani  non  reprehendun-  non  actu  persevcret ;   quia  solum  illud  est  in 

tur  ex  eo  sohun  quod  asseruerint  posse  homi-  potcstate  hominis,  quod  ab  ejus  libeilate  pen- 


CAP.  XXXV.   DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  DOXO  PERSEVERANTI.-E,  ETC.  537 

det.  Est  etiam  lioc  necessarium  ut  ipsum  non  perseverantiae  donum  pendeat  ex  recipientis 

perseverare  refundatur  in  defectum  et  negli-  libertate.  Unde  videmus  nonsolum  parvulos, 

genliam  liberi  arbitrii,  et  non  in  dcfectum  gra-  scd  etiam  phu^es  adultos  perseverare  sine  no- 

tia?  necessaria'  ad  perseverandum.  Aliud  est  vo  usu  libertatis  sua:',  praetcr  ilhim  quem  in 

enim  hanc  gratiam  offerri,    aliud  actu  dari ;  prima  justificatione  sua  habuerunt,  ut  patetin 

olFertur  enijtn  etiam  iHis  qui  actu  non  perse-  his  qui  statim  post  baptismum  reccptum  mo- 

verant,  quamvis  eisactunon  detur,  nam  quod  riuntur  ;    et  idem   est   de  omnibus  baptizatis 


offcratur,  non  pendet  ex  consensu  libero  quo 
perseveratur,  antecedit  enim  ilhid,  sed  pen- 
det  ex  vohuitatc  etprovidcutia  Dei,  qure  pos- 
tulat  ut  paratus  sit  ad  juvandos  omnesjustos, 
quantum  necesse  sit  ad  observationem  man- 
datorum.  Quod  autera  tale  donum  actu  de- 
tur,  pcndet  ex  coopcratione  ejusdem  arbi- 
trii,  ut  declaratum  est.  Irao  eadem  rationc 
dicere  possuraus  quod,  hcet  justus  non  possit 
raereri  de  condigno,  ut  actu  ei  detur  perseve- 
ranlioe  donum,  quia  hoc  semper  pendet  ex  h- 
bero  usu  hbertatis  ejus,  posse  tamen  mereri 


porseverantibus  in  peccato  usque  ad  mortem, 
ct  iu  finc  vcl  per  coutritioncm,  vel  per  abso- 
lutionem  justificantur,  et  statim  moriuntur. 
Imo  interdum  contingit  justificari  absque  usu 
rationis  per  Sacramentum  Poenitentise,  Extre- 
ma5  Unctiouis  et  EucharistiEe^  supposita  ahqua 
attritionc  quom  hbcre  prius  habuerant.  Mul- 
tis  deuique  pcrseverantia  datur  per  solam 
mortem  subitaneara  et  casualem,  ut  rapiau- 
tur  prius  quam  occasio  mutet  mentem  eo- 
rum,  quod  uon  pcndet  ex  ipsorura,  sed  ex 
sola  Dei  vohintate.  Ero-o  saltera  non   est   in 


de  condiguo  per   actus  factos   ex  gratia,   ct     univcrsura  verura  persevcrantiara  pendere  ex 


gratia  formatos,  ut  sibi  ofTeratur  tale  donum, 
seu  utDeusnondeseratipsum,  priusquam  de- 
soratur  abipso;  quod  est  dieere,  quaravisnon 
possit  horao  raereri  de  condigno  auxihura  ef- 
ficax  pcrseverantiaj,  posse  tamen  mcreri  au- 


Jibero  recipientis  arbitrio.  Unde  Augustinus, 
libro  de  Donopersever.,  capite  decimo  sep- 
timo,  inde  raaxime  probat  perseverautiara 
esse  donum  Dei,  quia  tempus  mortis  pendet 
ex  voluntatc  Dei.   Videte  (iuquit)   a  veritate 


xihum  sufficiens   ad  perseverandum,   et  ita  quam  sit  alienum   uegare  donum  Dei  esse 

sufficieus,  ut  futurum  etiam  sit  efficax,  si  per  perseverantiam  usque  in  finera  hujus   vitfe, 

hominem  uonsteterit;  quiaoraniaiha  auxilia,  cura   vitse  huic  quando  vohicrit   ipse  det  fi- 

quibus  post  acceptara  priraamgratiamjuvatur  nera,  quem  si  dat  aute  irarainentem  hapsum, 

homoadconsequendambeatitudinem,possunt  facit  hominem  perseverare  usque  in  finera. 

cadere  sub  meritum  decondigno  ejusdemjus-  Respondetur  ahquid  pertinere  ad  perseve- 


ti,  teste  divo  Thoma  i.  2,  qusest.  114-,  articul. 
8,  et  2.  2,qusestion.  83,  articul.  decimo  quinto 
ad  sccund.  Estque  hoc  maxirae  verum  de  his 
auxihis  quaa  ad  hunc  finem  consequendi  bea- 
titudincm  necessaria  sunt ;  hujusmodi  autem 
sunt  auxiha  necessaria  et  saltera  sufficientia 


rantiara  quasi  positive,  vel,  ut  sic  dicam,  in- 
chisive  ;  aliquid  vero  negative  et  exclusive. 
Priori  modo  pertinet  ad  pcrseverantiam  be- 
ne  opcrari,  et  servare  mandata  eo  tempore 
quo  vivitur  post  gratiam  acceptam,  in  qua 
perseverandum   est.  Et   quoad  hoc  diximus 


ad  perseverandum,  ita  ut  qua;  fucrint  cxci-     pendere  perseverantiamex  bono  et  libero  usu 


tantia,  actu  dcntur,  si  homo  non  posuerit 
impedimentum ;  adjuvantia  vero  sahcra  otfe- 
rantur,  ut  actu  dentur  si  per  hominem  non 
steterit.  Hoc  igitur  modo  actualis  perseveran- 
tia  ct  est  in  potestate  hominis,  et  ex  bono 
usu  Jibertatis  ejus  cum  gratia  pendet. 

Dices:  pcrseverantia  ha^c  de  qua  agimus 
includit  conservationem  gratife  usque  ad 
raortem  ;  includit  ergo  ipsam  mortem  tan- 
quain  terraiuura  \\x;  at  mors  reguUiriter  non 
pcndct  cx  voluntate  horainis,  scd  ex  ahis 
causis,  et  speciahter  raors  justorura  et  elcc- 
toruni  pendet  cx  singuhiri  providentia  Dci 
pra?ordinaniis  in  unoquoque  mortera  in  illo 
t(Mnpore,  quod  opportunum  csse  pra;vidit  ad 


gratiffi  ;  supponimus  taraen  et  horainem  vi- 
vere  aliquo  tempore,  in  quo  possit  obligari 
pra^ceptis,  et  libcre  operari,  atque  adeo  lo- 
quiraur  de  ordinario  modo  perseverandi  in 
gratia  ;  non  enim  in  dubitationcm  cadit  quiu 
possit  Deuspra?occupare  homiuisvoluntatem, 
vel  pcr  mortera,  vel  per  araentiam.  quaidurel 
ab  uhima  justificatioue  usque  ad  mortem. 
Sed  iha  non  est  perseverantia  (  ut  ita  dicam ) 
Inunaua  ct  positiva,  id  cst  pcr  cxercitium  hu- 
manomira  actuura  ,  sed  cst  mere  naturalis 
per  solam  conscrvationera  gratia;  ex  parte  Dei 
sine  uha  positiva  cooperalione  ex  parte  ho- 
minis  ,  imo  etiam  sine  potestate  cooperan- 
di  ,  sicut    etiara   est  sine  potestate  peccandi. 


conscqucndura  terminura  gratise  et  gloriae  ad    Donum   crgo  illud  pcrsevcrantiae,  quod  sup- 
quara  erat  clectus;  ergo  dici  non  potest  quod    ponit  vel  includit  vitam  rationalera  hominis. 


838  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

eique  donat  ut  eam  vitain  agat  in  bonis  opc- 
ribus,  et  voluntarie  cavendo  omne  grave  pec- 
catum  ,  hoc  (inquam)  donum  dicimns  et  pos- 
se  cadere  sub  aliquod  meritum  procedeus  ex 
priori  gratia,  et  includere  neccssario  liberam 
coopcrationem,  et  ex  hoc  capite  a  hbero  arbi- 
trio  aliquo  modo  pendere,  saltem  ut  a  condi- 
tione  sine  qua  non.  Et  huic  dcpendentise  non 
obstat  quod  perseverantia  non  nisi  in  morte 
consummetur,  qucB  mors  non  ex  hominis  vo- 
luntatc  pendet ;  tum  quia,  sive  parum,  sive 
multum  mors  diflferatur,  semper  est  neces- 
sarius  ille  bonus  Hbertatis  cum  gratia  usus  ad 
perseverandum  dicto  modo,  et  tcmpore  quo 
vita  darat;  tum  etiam  quia  indc  solum  fil  cx- 
trinsccum  terminum  perseverantiai  non  pcn- 
dere  ex  voluntate  hominis ,  quod  fatemur. 
Nec  mirum  est ,  quia  licct  in  eo  termino 
etiam  perseveretur  in  gratia,  jam  tamen  non 
est  illa  perseverantia  viatoris,  sed  existentis 
jam  in  termino  vias.  Hunc  ergo  terminum 
dico  perlinere  ad  perseverantiam  vise  termi- 
nativc  et  negative,  seu  exclusive,  quia  usquc 
ad  illum  fuit,  ita  tamen  ut  jam  uon  sit,  sed 
immediate  ante  fuerit. 

Sccundo,  rcspondeo  aliud  esse  loqui  de  ip- 
sa  perseverantia  et  donatione  ejus  ,  ahud  de 
praeparatione  talis  doni,  ut  tempore  et  modo 
a  Deo  pra^scripto  donetur  ;  donatio  ergo  ip- 
sa  et  executio  pcrseveraniia?  includit  ahqucra 
hbertatis  usum,  sine  quo  esse  non  potest,  et 
contra  hoc  non  procedit  objectio  facta,  utde- 
claratum  est.  Prfeparatio  autem  hujus  doni 
non  supponit  usum  ahqucm  hberum  volunta- 
tis  humanoe,  neque  ut  prtecxistens,  cum  ille 
usus  temporalis  sit  etprwparatio  aiterna;  ne- 
que  ut  futurus  in  absohita  pra;scientia,  quia 
haic  etiam  proescientia  su|)ponit  ordine  ratio- 
nis  illam  prKparationcm.  Est  ergo  ex  sola 
Dei  voiuntate  pra^paranlis  homini  auxilia  ad 
perseverandum  tcmpore  et  modo  opporluno  ; 
et  hoc  ad  summum  probat  ahquo  modo  ob- 
jectio  facta.  Nam,  sicut  Deus  disponit  et  prae- 
parat  mortem  hominis  electi,  ut  eo  tempore 
et  modo  eveniat  quo  ad  oetcrnam  salutem  illi 
expedit ,  ita  etiam  dispouit  ut  tanto  et  tali 
tempore  vitae  in  gratia  perseveret,  et  pro  eo- 
dem  tempore  prieparat  auxilia,  qua;  illum  ef- 
fectum  elHeacius  consequantur,  ati]ue  ita  utra- 
que  pr.fparatio  gratuita  est,  positumque  est 
in  sola  Dei  vohintate  quod  iii.am  habeat,  nec- 
ne.  In  etfcctu  autem  seu  executione  est  difTe- 
rentia,  quia  mors  evenit  homini  sine  concur- 
su  voluntalis  ejus  ;  perseverantia  autem  in 
operibus  et  observatione  mandatorum ,   non 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
sine  hbero  concursu  voluntatis  ejus,  et  ideo 
quoad  hanc  partem  donum  perseverantiee  iu- 
volvit  cooperationem  liberi  arbitrh,  ita  ut  si- 
ne  illa  in  re  ipsa  esse  non  possit. 

Ex  his  facilis  est  responsio  ad  objectionem 
propositam,  quatenus  ex  Semipelagianorum 
errore  ejusque  apparenti  concordia  cum  nos- 
tra  sententia  desumitur.  Nam  apud  recte  iu- 
tehigcntes  et  materiam  hanc  pura  et  sinccra 
mcnte  tractantes,  nuUum  est  commercium, 
ncc  vestigium  ejus,  nisi  tantum  in  sonituqua- 
rnmdam  vocum,  libcrtatis,  gratiae,  dispositio- 
nis,  aut  necessitatis,  meriti,  et  simihum.  Mas- 
siliensesenim  ponebant  meritum  perseveran- 
tite  ex  solis  couatibus  liberi  arbitrii,  absque 
gratia  prtevia,  niai  nomine  gratiffi  ipsa  natu- 
ra  et  iibertas  voluntatis  intelligatur,  ut  con- 
stat  ex  epistola  Prosperi  ad  Augustinum.  Nos 
autem  nullum  mcritumponimus  absque  pra?- 
via  gratia  supernaturali.  Quod  autem  ex  illa 
dari  possit,  omnino  Catholicum  est  et  Augus- 
tinianum  ,  generatim  loquendo  de  merito  , 
quatenus  comprehendit  etiam  meritum  de 
congruo,  ut  ostensum  cst.  Dico  autem  dari 
poj-se,  quia  non  semper  est  necessarium  ut 
antccedat  aliquod  pcrseverantiae  mcritum  , 
etiam  ex  gratia  ;  nam  potest  Deus  mere  gra- 
tis  quibus  vult  illud  conferre,  et  sffpissime  id 
facit  ad  ostensioncm  gratiae  suae,  quod  haud 
scio  an  sil  Pelagianum  admittere.  Practcrea 
Scmipelagiani  putabant  in  quibusdam  despe- 
rationem,  in  aliis  necessitatemintroduci,  nisi 
perseverantia  posita  sit  aliquo  modo,  saltem 
quoad  sui  initium  vel  meritum,  in  puris  cona- 
tibus  ac  viribus  libcri  arbitrii,  et  ita  aiebant 
hoc  donum  pendere  ex  sola  libcrtate  suis  tan- 
tum  viribus  operante  ,  promerente  ,  aut  in- 
choante.  Nos  autem  dicimus  dcsperationcm 
in  multis  introduci,  nisi  Iiabere  hoc  donum 
sit  aliquo  modo  in  potestate  eorum  libera , 
non  tamennuda,  sedprffiveuta  sufficienti  gra- 
tia  Dei,  cui  cooperari  possit,  si  velit,  cum  ad- 
juvante  gratia,  quff",  unicuique  pra^sto  est,  si 
ipse  non  desit  gratiog  Dci.  Unde  valde  dissi- 
milis  cst  ratiocinatio  Scmipelagianorum  et 
nostra.  Illi  enim  argumcutabantvirab  unocx- 
tremo  ad  aliud,  relicto  medio,  ut  ita  dicam, 
seu  ab  amplo  ad  non  amplum,  ut  aiunt  sum- 
mulista^  Ex  eo  enim  quod,  ad  tollendam  de- 
spcrationem,  necessarium  est  hoc  donum  es- 
sc  in  potcstate  hominis,  infcrcbant  dcbere  es- 
se  in  potestate  solius  libertatis,  relinquentes 
illum  medium,  scilicet,  quod  sit  in  potestate 
libertatis  gratia  pr«ventoe  et  adjutae,  et  ita  ex 
dependenlia  ab  usu  libcro,  quod  generale  quid 


CAP.  XXXV.   DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  DONO  PERSEVERANTL^,  ETC.  530 

cst,  inferebant  dependcntiara  a  nudo  usu  li-        Atque  hinc  obiter  poterit  lector  intelligere 
bcrtatis  sinc  gratia,  quae  est  multo  magis  par-     (est  enim  lioc  tempore  obscrvatione  dignissi- 


ticularis,  et  non  habet  necessariam  connexio- 
nem  cum  antcccdcnte.  Non  ergo  crrabant  in 
antecedente,  quod  cvidenter  admittit  Conci- 
Hum  Tridcntinum,  session.  sexta,  cnpite  de- 
cimo  tcrtio,  dum  ait,  non  obstante  neccssi- 


mum)  immcrito  solere  adversarios  nobis  obji- 
cere,  qnod  in  hac  materia  eisdera  argumentis 
utamur,  quibus  Pehigiani  vel  Semipelagiani 
utebantur;  quia  non  advcrtunt  vel  certcdissi- 
mulant  iUationcm  fortasse  interdum  esse  cx 


tate   doni  pcrseverantiae,  posse  unumquem-  eodem  principio,  non  tamen  essc  eamdem, 

quc  firmissiraara  spem  in  Dei  auxiUo  ponero,  ncqiie  eodcm  tcndcrc  ;  et  spppe  etiam  princi- 

quia  Deus  neminem  deserit,  qui  ejus  graliai  pium  apparere  idcm  in  sonitu  vcrborum,  re 

non  defuerit.  Errabantcrgo  in  illatione  quara  laraen  vera  esse  diversum.  Exemplum  prioris 

nos  vitamus,  et  potiusvirtute  in  hunc  raodum  partis  charura  est  in  his  qua;  diximus;  nam 

arguracntamur:  Neccsse  estuthaberehoc  do-  ex  hoc  principio:  Nec  nccessitas  nec  dcspera-^ 

num  sit  aliquo  modo  in  potcstate  justorum  ;  tio  iutroducenda  est  per  donum  perseveran- 

ergo  in  Ubcrtate  ;  at  non  est  in  pura  et  natu-  tiffi,  inferebantdependentiam  iUiusa  nudo  usu 


raU  hbcrtatc  suis  viribus  operante  ;  ergo  est 
in  Ul)cjtatc  voluntatis  sufficienti  gratia  pra?- 
ventae,et  adjuvanda^,  si  per  eam  non  stctcrit. 
Atque  idcm  cst  de  aUero  membro,  sciUccl, 
de  neccssitatc  qua*  respcctu  aUorum  introdu- 
citur,  nisi  hoc  donum  dctur  cum  aUqua  dc- 
pendentia  a  libero  usu  vohmtatis  eorura  (sub 
dcpcndcntia  comprehendendo  oranem  ncces- 
sariam  condilionera,  vel  concausam).  Ex  quo 


hbcri  arbitrii,  cum  taraen  solum  possit  et  de- 
bcat  inferri  necessitas  Ubcri  usus  cum  gratia, 
ct  cx  gratia.  Simile  est  quod  ex  hoc  principio : 
Pra^dcsUnatio  non  debet  inducere  neccssita- 
tem,  inferebant  debere  esse  ex  pra^scientia 
absoluta  mcritorum  cx  soUs  viribus  Ubcri  ar- 
hiini ;  iti  quo  dupUciter  errabant ;  tum  quia 
praedcstinatio  non  potcst  esse  nisi  ex  praescien- 
tia  mcritorum  ex  gratia  et  cum  gratia,  quo 


principio  infcrcbant  Pelagiani  depcndcntiam  sensu  iUam  consequentiam  admittunt  raulti 

iianc  csse  ab  hoc  usu  liberi  arbitrii  mere  na-  Thcologi  Catholici,  sumendo  praedestinatio- 

turali^  absque  adjutorio  grati».  Errabant  au-  nem  pro  sola  voluntate  cfficaci  dandi  gloriara  ; 

tcra,  non  in  illo  principio,  quod  oranino  vc-  tura  etiam  quia  ex  illo  auteccdenti  ad  sum- 

rum  ct  CathoUcum  est,  ut  constat  ex  doctrina  mum  inferri  potest,  etiam  de  meritis  fundatis 

ejusdem  Concilii  Tridentini,  capit.  quinto,  et  in  gratia,  nccessitaspraescientiaecondilionata?, 

canone  quarto,  ubi  ad  Ubertatem  requirit  ut  non  absolutae  ;  quse  proinde  sit  nonut  exme- 

voluntas  possit   resistcre    orani   praevenienti  ritisfiat  pra^destinatio,  sed  ut  per  mcrita  pos- 

gratia; ;  atque  adeo  omni  antecedenti  causoe ;  sit  exccutioni  mandari  infaUibiiiter,  et  salva 

crgo  vult  servandam   scmper  esse  aliquam  Ubertate ;  ad  hoc  cnira   necessaiium   est  ut 

depcndcntiara  ab  inUuxu  liberi  arbitrii,  id  est  habeat  Deus  in   sua  prajscientia  taUa  media 

inditierentis,  ct  in  utrumque  potcntis,  ut  non  Ubcra  ct  certa.  MuUa^jue  simiUa  exempla  af- 


introducatur  nccessitas  simpliciter  Ubcrtatcm 
impcdicns,  quam  Anselmus  vocavit  antecc- 
dentem  necessitatem  rcpugnantcm  Ubertati. 
Ideraque  cxpresse  docuit  ConciUum  Seno- 
ncns.,  in  dccrctis  fidci,  capite  decirao  quinto. 
Errarunt  ergo  Pelagiani,  ut  reliquia^  corum, 
in  hac  iUationc,  eodcm  modo  quo  in  piiori ; 
nara  ex  dependentia  ab  usu  libero,  ut  sic,  infc- 
rebant  dcpcndentiam  ab  usu  Ubcro  pra?vcnien- 
teomncm  gratiamet  pcr  sohis  naturalcs  vij'cs 
cxercito;  et  pia3termittel)ant  usum  liberum 
subscquentem  ad  unam  gi-atiam,  scilicet,  cx- 
citantem,  et  concomitantcin  aliam,  sciUcet  ad- 
juvantcm;  ct  sinc  ullo  fundamento  aut  neces- 
sitatc  transiliebant  ab  uno  extrcmo  ad  aliud, 
et  ita  veritatera  gratia.  destrucbant,  quae,  po- 
sito  illo  medio  vero  ctCatholico,  non  de?trui- 
tur,  sed  in  suo  lcgitirao  gradu  constituitur,  et 


fciTi  possent,  hac  vero  nunc  sufficiunt  ad  re- 
futanda  vcl  contemnenda  aUa  quaj  insulse  et 
iijutiliter  congessit  quidam,  nescio  quis,  in 
quodnm  scripto  quod  per  manus  multorum 
ambulat,  ad  enervanda  nostra  fundamcnla, 
propter  speciem  quamdam  siinilitudinis  cum 
argumentis  Pelagianorum;  ille  scriptor  majo- 
ri  ratione  cavere  deberet,  ne  rationes  et  testi- 
monia  Augustini,  quibus  ipsi  abutuntur  ad  sua- 
dcndam  ncccssitatcm  gratiai  praMcnicntis  d(,i 
se  clUcacis  ac  pra?dctcrininantis  pliysice  vo- 
luntatcm,  coiucidant  cum  rationibus  et  tes- 
timoniis  quibus  Calvinus  ad  suum  errorem 
suadcndum  utcbalur.  Scd  fortasse  ipsi  non 
vcicbuntur  hoc  admittcre ;  quia  jam  plenc 
confitcntur,  et  Romai  ccrto  nobis  constat,  se 
convenire  cum  Calvino  iu  modo  ponendi  cili- 
cacitatcm  gratia;  prsvcnientis,  cui  voluntas 


postulatur,  et  cum  libertate  arbitrii  conciliatur.     non  possit  resistere,  sed  ab  iUo  differre  in  Ula- 


540  DE  VERA  IKTELLlGEiNTIA  AUXILII 

tione,  quia  Calvinus  intulit  talem  gratiam  au- 
ferre  libertatem,  quam  consequentiam  ipsi 
non  admittunt.  Scd  dum  apcrtam  Calvini  h<ie- 
resim  cavere  mcrito  student,  non  solum  Ca- 
tbolicis  omnibus  qui  contra  Calvinum  scri- 
pserunt,  sed  etiam  Conciliis  Senonens.  et 
Tridentino  conti\idicunt,  quai  consequentiam 
illam  optimam  ct  necessariam  existimarunt; 
ideo,  ad  tuendam  bbcrtatcm,  prsevenicntis 
gratiaj  efiicacitatem  pernegarunt.  Ideoque 
doctrinam  Augustini  in  magnum  discrimen 
adducunt,  quando  nos  et  universam  Eccle- 
siam  in  codem  sensu  illam  intelligere  cogunt 
quo  Calvinus  eam  inlellexit ;  sed  de  lioc  ar- 
gumentandi  genere  fortasse  in  fine  liujus 
tractatus  redibit  sermo. 

Venio  jam  ad  canones  Concilii  Arausicaui, 
quae  sicut  contra  Semipelagianos  facti  sunt, 
ita  alj  istis  contra  noslram  scntentiam  appli- 
cantur,  cum  tamen  ex  eis  evidentissime  col- 
ligere  liccat  et  quo  sensu  Scmipelagiani  lo- 
cuti  sint  et  damnati,  et  ex  eadem  damnatio- 
ne  sententiam  nostram  conlirmari,  saltem  a 
contrario  sensu.  Vei'ba  enim  sexti  canonis 
sunt  haec:  Si  qtois  sine  gratia  Dei  credentibus, 
tolentihus,  desiderantibus ,  etc,  misericordiam 
dicii  conferri,  etc.  Ponderetnr  verbum  iUud, 
sine  gratia  Dei ;  intclligitur  enim  de  vera  et 
supernaturali  gratia  ,  saltem  auxihante ,  nt 
verba  su])juucta  declarant:  Non  autem  dirA- 
nitus  pcr  inficsioncm  et  inspirationem  Sancti 
Spiritus  in  noUs  fieri  confitetur.  Hoc  ergo  est 
qiiod  asserebant  Semipelagiani,  quodqne  in 
eis  damnatur,  ut  illis  etiam  vcrbis  dechira- 
tur  :  Aut  humilitatl,  aut  ohedientice  liumanw 
suljungit  gratiw  adjutorium.  Humanam  enim 
obedientiam  vocat,  qua;  solis  humanis  viri- 
hus  sine  gratia  fit.  Damnat  autem  Concilium 
iUum  errorem ,  dicens  potius  confitendum 
esse  iUa  omnia,  sicut  oportet,  ex  gralia  ficri, 
tacite  insinuans,  iUis  operibus  ex  gratia  fac- 
tis  tribuere  aUquo  modo  perseverantiam,  vel 
per  priorem  gratiam  posteriorem  mercndo, 
vel  bonum  usum  libertatis  coopcrationi  gra- 
tiffi  conjungendo,  et  verum  etcatholicum  esse. 
Quod  etiam  canone  9  satis  insinuatur,  nam 
cum  dictum  esset  perseverantiam  esse  mu- 
nus  diviniun,  subjungitur  :  Quoties  enim  hona 
agimus,Dens  in  nohis  atque  noliscitm  operatur. 
flequirit  ergo  nostram  cooperationcm  libc- 
ram,  cui  Deus  cooperatur  per  adjuvantem  gra- 
tiam,  suppositapraeveniente,  quaminnobisso-' 
lusfacit.  Llemque  in  c.Tteris  canonibus  docet. 

Supercst  ut  ad  Augustinum  rcspondeamus, 
iu  quo  nihil  diflicuKatis  habet  quidquid  con- 


EFFICACIS,  EJCSQUE  CONCORDIA. 

tra  Semipelagianos  directe  disputat;  impu- 
gnat  enim  proprium  illorum  sensum,  quo  aU- 
quid  valere  putabant  liberum  arbitrium  suis 
viribus  operans  absque  gratia  ad  persevcran- 
tiam  vel   promcrendam ,   vel   exequendam ; 
non  tamen  negat  Augustinus,  imo  aperte  do- 
cet  ex  gralia  prius  rccepta  posse  hominem 
mcreri   saltem  impetratione  perseverantiam 
in  subscquenti  tcmpore,  camquc  exequi  per 
liberum  arbitrium  gratia  Dei  adjutum.  Neque 
illa  verba  :  Potens  est  a  malo  in  honum  flec- 
tere  roltmtatiim,  et  dirigere  in  sibi  plaxilum 
gressum,  difficilem  habent  intellectum,  nara 
per  vocationem   congruam  facile  potcst   id 
Deus  prsestare,  et  in  cam  refert  ubique  Au- 
gustinus  eumdem  efTectum.  Nec  potest  pro- 
fecto  tribui  physicse  prsedeterminationi,  alias 
ctiam  posset  Deus  vohmtatem  llectcre  a  bono 
in  malum,  nam  eodem  modo  praedetermina- 
rct  illam.  Item  quia  non  est  aUud  flectcre 
quam  converterc  voluntatem ;  convertit  au- 
tcm  Deus  voluntatem  a  malo  in  bonum,  prse- 
vcnicndo  illam   per   gratiam  vocationis,  in- 
spirationis  et  illuminationis,  ut  docet  Conci- 
lium  Tridcntinum,  sess.  G,  cap.  quinto ;  eo- 
dem  ergo  modo  tlcctit  voluntatcm.  Multoqiie 
apertius  hoc  declarat  aliud  verbum  :  Dirigit 
gressus  cjus,  nam  dirigcre  idcm  est  quod  pra-i- 
re  illuminando  et  inspirando,  quod  dum  a  Deo 
fit  congruo  modo  et  tempore  opportuno,  eni- 
caciter  fit.  Unde  neque  illa  distinctio  dupli- 
cis   gratise  ad  perseverandum,  scilicct,  sine 
qua  non  perseveratur,  seu  aliter,   quce  dat 
posse  pcrseverare,  vel  quae  dat  ipsum  persc- 
verare  ;  hsec  ( inquam )  distinctio  per  se  spec- 
tata  difiicultatem  non  habet,  nam  coincidit 
cum   iUa    dc    auxilio  sufficicnte  tankim  ad 
perscverandum,  vel  efficaci,  quod  infallibiU- 
ter  dat  actu  persevcrare.  Qua;  divisio  tam  ne- 
ccssaria  est  in  dono  perseverantice,  sicut  in 
quolibet  actu  necessario  ad  salutcm,  utomnia 
qujB  hactenus  dixinius  ostendunt ;  tamen,  si- 
cutin  sinouUs  actibus  nondatur  illa  distinctio 
proptcr  physicam  determinationcm  (imo  cum 
illa  non  posset  subsistcre,  quia  si  illa  prffide- 
terminatio  esset  necessaria,  sine  illa  nuUum 
essct  auxilium  sufficiens,  et  cum  illanon  esset 
auxilium  ad  libcre  operandum),  ita  prorsus 
rcspectu   doni  pcrsevcrantiffi  dicendum  cst. 
Auxilium  crgo  sufficiens  vocatur  ab  Augusti- 
no  sine  quo  non  perseveratur  nec  pcrseverari 
potest,  nam  illud  dat  posse  perseverare.  Est 
autcm  hoc  verum  posse,  sicut  iUud  auxilium 
vere  est  sufficiens,  ideoque  licct  aUudactualc 
auxilium   concomitana  ncccssarium   sit,  ut 


CAP.  XXXY.  DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  DONO  PEnSEVERANTl^E,  ETC.  541 

illa  potostPiSrocIucahir  in  actum  pcrscvcrandi,     mnjus  adjutorium  non  nocessario  posituni  fuit 
tamcn  illietiam  ollbrtur  quantura  cst  ex  partc     in  majori  (ut  ita  dicam)  cntitatc  vcl  pcrfcc- 


Dei,  ideoque  in  lil^ertate  hominis  positum  est 
actu  habcre  illud,  si  per  ipsum  non  steterit. 
Auxilium  vero  cfficax  ad  pcrseverandum  vo- 
catur  ab  Augustino  auxilium  cum  quo  porse- 
vcratur,  ulique  iufallibiliter  in  scnsu  compo- 
sito ,  suppositione  facta  tahs  proevenientis 
auxilii ;  et  ideo  etiam  denominatur  dans  non 
solum  possc,  scd  etiam  actu  perseverare, 
quia  ex  diviiux  intcntione  ct  dccrcto  ad  boc 
dalur,  et  frustrari  non  potest^  quanquam 
id  non  faciat  Deus  necessitando,  vol  (quod 
perinde  est)  praedeterminando  voluntatem  hu- 
manam,  sed  suavito^r  juxta  sapientiam  suam 
ot  conditionatam  prsescicntiam  congruc  ac 
opportunc  movcndo. 

Solum  ip;itur  in  illis  Auffustini  locis  obscm-i- 


tione  auxilii ,  id  enim  necossarium  non  fuit, 
nam  hoc  modo  majora  dona  graliro  habuit 
Luoifer  quara  fortasse  omnes  alii ;  positum 
orgo  fuit  in  majori  congruitate  et  opportuni- 
tate  ,  quam  Dcus  non  minus  in  Angelis  prai- 
scivit  quam  in  omnibus,  nec  minus  in  sua 
praescientia  proeparavit.  Quod  esl  ergo  discri- 
mcn  illud,  quod  non  solum  inter  Adam  ot  nos, 
sed  ctiam  inter  Angelos  et  horainos  lapsos 
Augustinus  praetcndit  ? 

Unde  valde  etiam  mihi  obscura  sunt  raulta 
alia  verba  quae  illis  locis  hac  occasione  scri- 
bit,  alias  simul  insinuando  differentias.  Nam 
in  lib.  de  Dono  persev.,  cap.  soptimo,  cum 
dixissct,  ut  non  discedaraus  a  Dco  ,  impe- 
trandum  esse  a  Deo,  subjungit  :  Non  est  Jioc 


tatera  aliquam  habet  diiierentia  illa,  quam  in  omnino  in  viribus  liberi  arbitrii,  qmles  nunc 

hoc  negotio  porsevorandi  constituit  intcr  sta-  sunt,  fuerut  in  honiine  antequam  caderet.  Quae 

tum  innoccntia?,  et  natura^  lapsee.  Nam  liret  dillbrcntia  difficillima  ost :    aut  onim  loquitur 

videalur  posse  ex  dictis  explicari,  quia  in  iilo  de  viribus  liberi  arbitrii  solis  ct  sine  gratia, 


statu  solum  dedit  Deus  naturai  humanse  auxi- 
lium  sufficiens  ad  perseverandura  ,  non  vcro 
officax ,  et  ideo  dicitur  dedissc  Adamo  auxi- 
lium  sine  quo  perseverare  non  possot,  non 
vero  quo  absolute  perseveraret,  quod  tamen 


ot  hoc  modo  otiam  ante  lapsum  Adai  non  fuit 
in  viribus  liberi  arbitrii  posse  perseverare  ;  si 
autem  sit  sermo  de  viribus  liberi  arbitrii  cum 
gratia,  etiam  post  lapsum  est  in  potestato  li- 
bori  arbitrii  perseverare,  ut  ostondimus,  alio- 


in  statu  naturae  lapsae  dat  horainibus  praedes-  qui  non  reciperent  omnes  homines  in  hoc 

tinatis,  nihilominus  haec  explicatio  non  omni-  statu  auxihum  sufficiens  ad  perseverandura. 

no  evacuat  difficultatera ,  ut  in  ea  intellectus  Loquitur   autera   Augustinus   sine  dubio   in 

quioscat.  Nara  ihamot  differentia  constitui  po-  priori  sensu  ,  ut  ostendat  in  hoc  statu  neces- 

tost  in  hoc  statu  naturffi  lapsa^  inter  horaines  sitatem  gratiae  ad  perseverandum,  quara  col- 

rcprobos  et  praedestinatos  ,  ut  ex  dictis  mani-  ligit  ex  illa  oratione  :  Ne  nos  inducas  in  tenta- 


fcstum  est ;  ergo  differentia  illa  non  pertinet 
ad  diversura  statura  naturae,  sed  solura  ad 
gratuitam  Dei  eloctionem  et  prffiparationem 
gratiae  efficacis,  vel  tantum  sufficicntis.  Quod 
evidonter  ostenditur  in  exemplo  Angelorura, 
nam  in  illis  omnibus  natura  illorum  integra 
fuit  ante  lapsum,  et  nihilominus  quibusdam 
solum  dcdit  Deus  auxilium  sine  quo  porseve- 
rarc  non  possent ,  ahis  vero  auxilium  praepa- 
ravit  et  dedit,  quo  absolute  perseverarcnt. 
Neque  enim  pulandura  est,  aut  aliquera  Ange- 
lorum  sinc  auxiho  gratice  pcrsevcrare  potuis- 


tionem,  quae  propositam  difficultatem  auget ; 
quia  etiam  ante  lapsum  potuisset  et  debuisset 
Adam  orare,  ne  in  tentationem  induci  per- 
miLteretur.  Neque  huic  difficultati  satisfit  per 
distinctionem  graliae  congruae  vel  non  con- 
gruae,  quia  etiam  ante  lapsum  erat  necessaria 
gratia,  saltem  non  congrua  ,  ad  posse  perse- 
vcrare ;  ad  actu  vero  porseverandum  gratia 
congrua  erat  prorsus  necessaria  ;  hoc  autcm 
ipsura  iu  natura  lapsa  contiugit.  Quaproptcr 
obscura  etiam  est  sententia  quamproxime  post 
dicta  vcrba  Auguslinus  sul)jungit  dicens  :  Quee 


so,  ut  eisdcm  locis  Augustinus  docet,  maxinio  tamen  libertas  xoluntatis  in  illius  prmcc  con- 
libro  dc  Corroptione  et  Grat. ,  cap.  undocimo ,  ditlonis  prcestanlia,  quantum  valuerit,  appa- 
ubi  addil  quod  si  mali  Angeh  hoc  adjutorio  ruit  in  Angelis  qui,  diabolo  cum  stiis  cadente, 
caruisscnt,  eis  non  imputaretur  lapsus ;  et  in  veritate  steterunt,  et  ad  securitatem  perpe- 
sumilur  a  simili  ex  Coucilio  Arausicano,  cap.  tuam  non  cadendi,  in  qua  nunc  eos  esse  certis- 
decimo  nono :  aut  ahquem  ex  aliis  Angclis     sime  scimus,  pervenire  meruerunt.  Quid,  quae- 

so  ,  cst  quod  ait  in  hoc  elfcctu  libcrtatom  il- 
lius  status  apparuisse  ?  Nonne  multo  magis 
apparuit  efficacia  divinoe  gratiae ,  qua  illi  An- 
geh  amplius  adjuti  in  veritate  steterunt.  Quod 


sme  congruenti  Dci  auxilio  persevcrasse. 
Propter  quod  Augustinus,  duodecimo  de  Ci- 
vitate,  capite  dccirao  nono,  aitSanctos  Ange- 
los,  amplius  adjutos  perseverassc.  Illud  enim 


542  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJLSQUE  CONCORDIA. 

si  solum  apparuit  libertas  voluntatis  coope-  gratia,  ubi  prius  dicit  Angelos  Sauctos  per- 

rantis  cum  gratia  ,  non  rainus ,  imo  fortasse  mansissc  per  liberum  arbitrium,  non  tamen 

niagis  apparet  in  justis  perseverantibus  in  sme  adjutorio  gratiae,  sine  quo  perseverare 

natura  corrupta ;   nam  licet  vokmtatem  ha-  non  possent,  quia  si  illo  caruissent,  eis   non 

beant  in  boc  statu  pluribus  difiicult.itibus  im-  impularotur.  Stalim  vcro  subdit  de  bomiui- 

piicatam,  semper  niliilominus  retinot  liberta-  bus  in  statu  naturaj  lapsne:  Nitnc  aiitrm  qvi- 

tem  ad  perseverandum  in  bono ,  cooperando  lus  deest  tale  adjntorium,  pana  peccati  est ; 

gratiffi  Dci.  Aut  enim  Augustinus  loquitur  de  quibus  autem  daticr,  secundum  gratiam  datur, 

bbertate  a  servitute  peccati ,  aat  de  libortate  noii  secundmn  dehitum;  et  tanto  amplius  datur 

iuditferentia?,  qua;  neccssitati  ct  coactioni  op-  per  Jesum  Christum  Dominum  Nostrum,  qui- 

jionitur.    Priori    modo    vcrum    qnidem    est  lus  id  dare  Deo  placuit,  ut  non  sohim  adsit 

Sanctos  Angelos  semper  fuisse  iiberos,  ho-  sine  quo  permanere  non  possumus,  etia^si  re- 

minem  autem  lapsum  carere  hac  libertate  fi-  limus,  verum  etiam  tantum  ac  tale  sit  ut  ve- 

liorum  Doi,  douoc  justificetur  ;  at  in  pra^sonli  Hmus.  In  quibus  verbis  Augustirms  significat 

jam  ilhim  justificatum  supponimus  ,  quaudo  bominibus  lapsis,  qui   non  perseverant,  non 

de   potestate    perseverandi   tractamus.    Qua  dari  ctiamauxihum,  sine  quo  perscverarinon 

justificatione  supposita,  non  est  minor  lia-c  polcst,  quod  ddtum  fuit  et  Angelis  maUs,   et 

libertas  a  sorvitute  peccati  in  bomine  lapso  primo  bomini  ante  lapsum.  Quod  apcrte  re- 

justifieato,  quam  in  Angelo  creato  in  gratia  ;  pugnat  his  qua?  diximus,  ot  est  por  se  absur- 

imo  quodammodo  est  major,  quia  cum  oa-  dum,  alias  nullis  hominibus  reprobis  datnr 

dem  gratia  potest  in  illa  persevoraro,  otiamsi  auxiliimi  suiiicicns  ad  porscverandTmi.  Itom 

plura  impedimenta  habeat  quam  babuit  An-  non  ois  imputaretur  non  perseverare,  sicut 

gelus.  Si  autem  sit  sermo  de  libertate  indif-  nou  imputaretur  (teste  eodem  Augustino)  An- 

ferentice,  tam  necessaria  est  homini  lapso  ad  gclis  vel  primo  bomini,  si  caruissent  auxilio 

perseverandum   sicut    Angclo  ,   quamvis   in  sine    quo   perseverare   non   possent.  Neque 

neutro  sola  sufficiat  sine  gratia  ,  sicut  neque  enim  satisfacit  difforentia  quam  Augustinus 

gralia  id  facit  sine  cooperatione  libera.  Neque  insinuat,  (iuod  Angeli  et  primus  homo  in  sua 

enim  credendum  est  Augustinum  credidisse  conditione  nullam   habelDant    culpam,   nunc 

effectum  hunc  in  Angelis  Sanctis  fuisse  libe-  vero  homines  habent  culpam  originalem,  ra- 

rum  ,  in  hominibus  voro  justis  in  statu  naturee  tione  cujus  imputalur  cis  caicntia  talis  auxi- 

lapsae  non  esse  liborum;  id  enim  et  veritati  lii.  Hoc  (inquam)  non  satisfacit,quia,  licet  in 

fidei  repugnat,  et  doctrinae  ejusdem  Augusti-  his  hominibus  carentia  illius  auxilii  potuerit 

ni,  tum  aliis  locis,  tum  illo  eodem  capite  duo-  esse   pama   originalis  culpoe,  lamen  inflicta 

decimo  de  Corroptione  et  gratia.  semel  tali  poena  non  posset  homini  imputari 

PrfEterca   non  minorcm  obscuritatom  ba-  ad  novam  culpam   quod  non  porsevcraret , 

benl  alia  verba  qua^,  in  eod.  cap.  septimo  de  quia  non  cssct   in  polestate  ejus.  Ut,  si  bo- 

Dono  persever.,  Augustinus  subjungit,  aliam  mini  propter  culpam  eruerentur  oculi,  non 

difforentiam  insinuando  :  Post  casum  (inquit)  posset  ei  postea  imputari  ad  culpam  quod  non 

liominis,  non  nisi  ad  gratiam  suam  Deus  ro-  videret,  etiamsi  carentia  oculorum  priori  cul- 

luit  pertincre  ut  komo  accedat  ad  eum,  nec  nisi  p»  cjus  imputaretur. 

ad  gratiam  siiam  pertinere  ut  homo  nonrece-        H.tc  et  similia  habct  Augustinus  in  istis 

dat  ab  illo.  Quid  est  enim,  non  nisi  ad  gra-  duobns  locis,  quce  sine  dubio  in  se  et  per  se 

ifmw,  aut  quid  excludit  illa  particula  wo/i  wwz.?  spectata  diiiicilia  valde  sunt.  Eorumque  dif- 

Aut  enim  excludit  omncm  liberi  arbitrii  coo-  ficuUatem  magis  urgero  et  distiuctius  propo- 

pcrationem,  vel  in  accedendo  ad  Dcum,  vel  nere  volui  quam  ab  adversariis  fit,  nc  diffi- 

in  non  recedendo  ab  eo.  Et  sic  falsum   cst  cultatom  subterfugereviderer,  et  ut  ostendam 

bos  effectus  non  esse  nisi  ex  grafia,  etiampost  dillicultatem  illam  utrique  sententiaj  commu- 

lapsum  Ada;.    Aut  solum  excludit  meritum  nem  esse,  quia  nullo  modo  possunt  per  phy- 

quod  antecedat  omnem  gratiam  vel  pra'para-  sicam  determinationem  loca   illa  comiliari, 

tionem  ejus,  et  sic  etiam  antc  lapsum,  con-  aut  diflicultates  eorum  expcdiri.  Alioqui  ne- 

vcrsio   Adai  et  Angelorum  ad  Dcum,  et  in  ccsse  est  ut  advcrsarii   fateantur  ex  raonte 

Angelis  Sanctis  non  recedere  ab  co,  nou  fuit  Augustini,  ncque  Angelis,  neque  primo  bo- 

nisi  ex  gratia.  .  mini  fuisse  neccssariam  phj-sicam  praideter- 

Praiterea  diflicillima  sunt  alia  verba  ejus-  minationem  ,    ut  converterenlur   in   Doum  , 

dem  Augustini,  alio  loco  dc  Correptione  ct  sed  solam    hbertatem   arbitrii  bene  utcutis 


CAP.  XXXV.   DE  ARGUMENTO  SUMPTO  EX  DONO  PERSEVEnANTI.^E,  ETC.  543 

gratia.  Item,  sanctos  Angelos  de  facto  persc-    quoe  ex  illa  difFcrcntia  sic  explicata  nascun- 


verasse  sine  gratia  physice  praedeterminante 
voluntales  eorum  ad  perseverandum;  ilcm- 
qiic  primum  hominem  in  sua  lihera  vohintalc 
hahuisse  pcrsevcrare  si  vellot,  et  non  indi- 
guisse  praideterminante  auxiHo,  ut  id  vcUct 
et  cum  ctrectu  faceret;  ac  denique  scquitur 
ditlerentiam,  al)  Augustino  intentam,  esse 
quod  in  Angelis  ct  liominil)us  ante  lapsum, 


tur.  Primiim  est,  Angclos  sanctos  conversos 
fuisse  ad  Deum  et  perseverasse  in  justitia  si- 
ne  graiia  cfficaci ;  quia  (ut  dixi)  illi  auctores 
nolunt  (>sse  graliam  cfficaccm,  nm  illam  quse 
vi  ct  cfiicacitatc  intrinscca  ac  naturali  pree- 
determinat  voluntatcm.  Quod  si  alium  gcnus 
gratiffi  efficacis  in  Angelis  admittant ,  ener- 
vant  omnia  quse  de  gratia  cfiicaci  contra  nos 


non  fuit  necessaria  gratia  efficax  ad  perscve-  disputant.  Quiaquomodo  posuerint  in  Ange- 

randum,  ncqueadsupernaturaiitcr  volcndum  lis  efficaccm  gratiam  sinc  praidcterminatione 

et  operandum ;  in  statu  vero  naturoe  lapsoe  physica,  eodem  aut  simili  nohis  dchent  per- 

esse  necessariam ;  nam  adversarii  non  putant  mittere  ,  ut  in  honiinihus  efficacem  gratiam 

es.^e  gratiam  efficacem  nisi   physice  prffide-  exphcemus    sine    pra-determinatione   physi- 

terminantem,  quam  in  hominibus  lapsis  re-  ca.    Secundura    inconvcniens  est,   quia   se- 


quirit;  in  Angelis  vero  et  Adamo  non  pos- 
sunt  dicere  fuisse  necessariam,  juxta  iilam 
doctrinam  Augustini  sic  intellectam.  At  hsec 
nec  possunt  dici  conscqueuter  in  illa  senton- 
tia,  ncc  cumfundamento.  Nam,  si  illud  genus 
auxiUi  prffideterminantis  nunc  necessarium 


quitur,  juxta  mentem  Augustini ,  perseve- 
rantiam  nuUo  modo  esse  relictam  in  liher- 
tate  hominum  prajdestinatorum.  Nam  (prae- 
ter  argumenta  generalia  ,  quod  pnedeter- 
minatio  illa  toUit  lihertatem)  Augustinus  dicit 
Angelos  perseverasse  per  liherum  arhitrium, 


est,  necessitas  cjus  non  provcnit  ex  peccato     quia  perseverarunt  sine   prsedeterminatioue 


physica  ,  quamvis  non  sine  majoris  gratise 
adjutorio;  eigo  si  in  natura  lapsa  necesse 
est  ut  addatur  physica  detei^minatio  ,  jam 
nullo  modo  perseverahunt  jusli  per  lihe- 
rum  arbitrium  gratia  adjutum ,  sed  per  ne- 
cessitatem  et  carentiam  indifferentiai  quam 
illa  determinatio  inducit.  Tertium  inconve- 
niens  cst,  quia  sequitur  in  natura  lapsa  om- 
nes  justos  ,    qui  non  persevcrant  in  gratia 


originali,   sed    ex  subordinatione    essentiali 

causee   secundffi   ad  primam,  et  ideo  simiJe 

auxiUum  necessarium  dicitur  ad  omncs  ac- 

tus  cujuscumque  ordinis;  nulla  autem  volun- 

tas  creata,  cujuscumque  naturos,  vel  in  quo- 

cumque   statu  sit,  potest  carere  hac  .subor- 

dinatione  essentiali  Dei,  et  ideo  nec  voluntas 

Beatorum ,    nec    ipsamet   humana  voluntas 

Christi  posset  perseverare  in  bono  sine  phy- 

sica  prsedeterminatione,  si   semel  in  aliquo     usque  ad  mortem,  non  habere  auxilium  suffi- 

necessaria   existimatur  ex  iUo   fundamento.     ciens  ad  perseverandum,  ac  proinde  deseri  a 

Idemque  erit   etiamsi  non  ex   illo  principio     Deo  priusquara  deseratur  abipsis,  solumpro- 

putetur  necessaria,  sed  propter  improportio-    pter  originale  peccatura  iu  quo  conccpti  fue- 

nem  nostrae  voluntatis  ad  supernaturales  ac-    runt;  quod  quam   sit  falsum   et  contrarium 

doctrinm  catholicai  et  Augustini,  aliis  locis 
ostensum  cst.  Aliud  etiam  inconveniens  af- 
fcrri  possct  ad  hominem  (nam  re  ipsa  non 
est  inconveniens),  nimirum  in  Angeiis,  cum 
a^quali  auxilio  prseveniente ,  vel  etiam  cum 
minori  perseverasse  sanctos  Angelos,  cadenti- 
bus  aliis ;  quod  in  hominihus  ab  his  auctorihus 
rcputatur  magnum  iuconvcniens,  ct  particu- 
lam  quamdam  Pclagiani  crroris.  Non  apparet 
autcm  cur  non  hahcat  idem  inconvcniens  in 
Angelis,  cum  error  Pelagii,  quantum  attinet 


tus ;  nam  eadem  improportio  fuitm  voluntate 
Adae  et  Angelorum  juxta  solas  vires  natura- 
les  ejus.  Quod  autem  haec  improportio  alicjuo 
modo  aucta  sit  in  homine  per  lapsum  origi- 
nalem,  propter  repuguantiam  et  inordiuatio- 
nem  potentiarum  naturae  corrupta3,  non  satis 
fuisset  ad  inducendam  necessitatem  simplici- 
ter  illius  pr«dcteimiuationis,  si  ex  aliis  priu- 
cipiis  pcr  se  non  est  necessaria  ;  quia  iUa 
ditUcultas  et  non  semper  ac  in  singulis  acti- 
hus    occurrit ,  et   aliis  modis  praiveniri  aut 


viuci  potest,  vel  extrinsccus  impedieudo  om-     ad  consecutionem   gratia?  et  supernaturaUs 


ma  qua;  cxcitarc  possuut  tales  motus,  vcl 
cogitalioucs  iUain  difficultatcm  infcreutes  , 
vel  ctiam  intrinsecus  juvando  voluntatcm , 
ut  possit  seipsam  libcrc  determinare  ad  su- 
pernaturalem  actum,  iUam  difficultatem  su- 
perando. 


Unis,  ajque  falsus  sit  applicatus  ad  Angelos 
et  ad  homines;  vcl,  quod  idem  est,  applica- 
tus  ad  homines  in  statu  innocentiae,  vcl  na- 
turse  lapsse.  Sequela  aulem  patet,  quia,  se- 
clusa  gratia  physice  praedctcrminante,  dicti 
auctorcs  non  inveniunt  differcutiam  vel  ina^- 


Acceduntprseterea  gravissimaincommoda,     qualitatem  inter  eum  qui  convertitur  et  non 


DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 


544 

couvertitur.  Constat  igitur  locum  hunc  Au- 
gustini,  tametsi  in  se  alias  diflicilc,  ad  suadcn- 
dam  prcedcterminationem  physicam  nihil  va- 
lere,  imo  potius  contra  eam  possc  non  incfB- 
caciter  induci.  Quia  satis  cvidenLcr  constat 
eum  ibi  sensisse  Angelos  sanctos  perseve- 
rasse  in  gratia  sine  physica  praidctcrmina- 
tione ;  si  autem  vel  ad  unum  actum  Uberum 
et  supernaturalem  voluntatis  createe  determi- 
natio  illa  necessaria  non  est,  profecto  ad 
nuUum  actum  creatum  similiterhbcrum  ctiam 


cap.  vigesimo  primo,  loqucns  de  hominibus 
lapsis  :  Ui  non  Idbamur  in  adepto  salutls  mu- 
nere.  solHcitudlms  nostrie  est,  et  ccelcstis  pari- 
ter  adjutorii ;  sed  quia  non  ita  permittantur 
hujusmodi  electi  sua  libertatc  uti,  ut  non  spc- 
ciah"tcr  custodiatur  pcr  infallibilcm  Dei  pro- 
videutiam,  ne  in  detcriorem  partem  dechnct. 
Unde  qiiando  de  aliis  non  electis  dicitur  non 
recepisse  hoc  donum,  inteingcndum  est  de  hac 
speciali  protectione  Dei  sine  qua  perseverare 
possent,  sed  de  facto  non  pcrseverabunt.  Et 


supernaturalem  necessaria  est;  quod  si  non     ideo,  juxta  modum  loquendi  Augustini  (qui 


est  necessaria,  profecto  omittcnda. 

Aliter  explicari  potest  difTerentia  ab  Augus- 
tino  intenta  in  illo  loco  inter  Angelos  et  homi- 
ncs  ;  et  inter  homines  perscverantes  in  natura 
integra,  et  lapsa ;  quod  in  Angelis  (idemque 
semper  intelhgo  de  hominibus  integrae  natu- 
ra;)  non  prfficessit  ordine  rationis  gratuita  et 
efficax  electio  ad  gloriam  ,    ac  proinde  nec 


prse  oculis  habendus  est),  interdum  dicuntur 
hi  non  posse  perseverare,  non  quia  absoluta 
potestate  et  auxilio  sufiicienti  careant,  scd 
quia  prsevisi  sunt  cum  solo  communis  pro- 
vidcnti»  muncre  non  esse  perseveraturos. 

Duo  vero  objici  possunt  contra  doctrinam 
Augustini  sic  explicatam.  Unum  est  ex  parte 
hominum  salvandorum.  quia  tota  illa  specia- 
gratia  aut  pcrscverantia  in  illa  fuit  prGeparala     lis  providcntia,    quam  Deus   habcrc   dicitur 
sanctis  Angelis  cum  spcciali  intcntionc  et  cffi-     cum  hominibus  lapsis  qni  salvantur.  non  ex- 


cacitate,  quantum  fuit  ex  parte  voluntatis  di- 
vin»,  scd  indifTcrenter  et  uniformiter  illis  om- 
nibus,  tam  bonis  quam  malis,  proposita  fucrc 
mcdia  sinc  quiljus  pcrseverarc  non  posscnt, 
et  cum  quibus  possent  ct  de  facto  facercnt, 
si  vellent,  ita  ut  liac  ratione  dicantur  rclicti 
sua3  libertati,  quia  omnes  cequalitcr  ct  sine 
pcculiari  protectione  horum  pr»  illis  relicti 
sunt,  ut  libcre  cooperarcntur  vcl  non  coopc- 
rarcntur  gratia!.  Postea  vcro  Sancti  pra^visi 
sunt  pcrseverantes,  et  alii  repugnantcs,  ct 
idco  illi  prre  istis  electi  fuerunt.  Atque  hoc 
ipsum  providcntite  genus  inchoavit  Deus  cum 
hominibus,  juxta  hanc  doctrinam^  in  slatu 
innocentia^.  In  eis  tamen  communis  lapsus 
omnium  prsevisus  est,  pcr  qucm  omncs  ho- 
mines  longe  imbecilliores  ct  infirmiorcs  ad 
bcalitudinem  assequendam  facti  sunt,  ct  idco 
licct  ex  vi  culpai  indigniorcs  fuerint  gralia 


ccdit  prteparationem  congruse  vocationis  ad 
singulos  actus  necessarios  ad  salutem ;  at 
camdem  necesse  est  habuisse  sanctos  Angc- 
los  ad  perscverandum,  quia  nequc  Angeli  sine 
vocationc  pcrsevcrarc  poterant,  neque  igno- 
rare  potuit  Deus  in  quibus  futura  erat  con- 
grua  vel  non  congrua,  ncque  aliunde  quam 
ex  mera  voluntate  ita  illas  distribuit;  ergo 
nulla  est  providcntia  simpliciler  nccessaria 
hominibus  lapsis,  ut  actu  perseverent,  qua; 
Angelis  etiam  necessaria  non  fucrit.  Unde 
oritur  altcra  objectio  ex  parte  hominum  re- 
proborum,  quia  nihil  apparct  quo  in  hoc 
ncgotio  specialitcr  priventur  propter  origi- 
nalc  pcccatum ;  solum  enim  ncgata  est  illis 
vocatio  congrua  ad  perseverandum ,  quai 
etiam  nepr.ta  est  Adarao  ante  lapsum,  et 
magis  cliam  Angclis. 

Ad  priorcm  partcm  rcspondcri  polcst  con- 


Dci,  tamen  per  occasioncm  in  eis  potuit  ef-  sequcntcr  in  hac  scntentia,  ex  parte  divinai 
ficacitas  et  liberalita  divinoe  gratiai  magis  os-  praiscientise  esse  quidem  quamdam  aequalita- 
tendi,  et  ideo  alium  providentia;  modum  ad    tcm,  quia  prsescientia  conditionata  Dei  eadcm 


salvaudoshomincs  cx  massaillacorruptaDcus 
instituit,  cligcndo  cfficacilcr  quos  voluit  ad 
illum  fincm  conscqucndum,  cisque  speciali 
providentia  ita  procurando  justitiam  et  per- 
severantiam  in  illa,  ut  infallibiliter  abilla  non 
dcficiant.  Et  hac  ratione  dicuntur  hi  qui  sal- 
vantur,  non  omnino  suai  libcrtati  relicti  quo- 
ad  pcrseverandum,  non  quia  tandcm  in  ipso 
efTectu  perseveraturi  non  sint  cum  libero  con- 
cursu  suse  voluntatis,  dicente  Augustino,  scu 
auctore   libri   de    Ecclesiasticis  dogmatibus, 


cst  circa  cmnes  voluntatcs,  tam  Angclorum 
quam  homiuum,  in  quOcumquc  statu;  tamcn 
ex  parte  voluntatis  posse  constitui  diffcren- 
tiam  quoad  intentionem  et  procurationem 
( ut  ita  dicam  )  illius  congruitatis,  seu  voca- 
tionis,  quatenus  congrua  est.  Nam  respectn 
hominum  elcctorum,  non  solum  dat  Dcus  vo- 
cationem  cungruam,  praescicns  futuram  esse 
congruan:,  sed  etiam  intendens  et  procurans 
illam  congruitatcm  cx  vi  ilUus  intcntionis, 
qua  illos  ad  gloriam  elcgit.  In  Angclis  vero 


CAP.  XXXV.   DE  ARGUMENTO  SUMPT 

non  cst  necesse  discrimen  ex  parte  voluntatis 
Dci  antecedcntis  assignare,  quia  Deus  cx  se 
uniformiter  omnibus  providit  de  neccssariis 
ad  pcrscvcrandum.  Quod  autera  ex  inlinitate 
sufe  scientiae  proeviderit  quid  unusquisque 
cum  tali  gratia  acturus  esset,  non  variat  pcr 
se  rationcm'doni  et  gratiae;  lisec  enim  maximc 
attcndilur  ex  liabitudine  ad  voluntatem.  Et 
ex  codcm  principio,  responderi  potest  ad  al- 
teram  partem;  nam  Angelis  malis  nihil  ex 
parte  Dei  dencgatum  est,  quod  sola  Dei  vo- 
iuntate,  et  absque  meritis,  sanctis  Angciis 
fucrit  concessum  ;  nam  electio  efiicax  ad  glo- 
riam  sicut  denegata  est  Angelis  malis  ante 
pra^visa  corum  opcra,  ita  etiam  bonis  Angclis 
negata  est,  At  vero  in  hominibus  lapsis  dis- 
cretio  in  hoc  facta  est,  et  ideo  Augustinus  nc- 
galioncm  electionis  in  reprobis,  ctalios  effec- 
tus  etiam  negativos  qui  ex  illa  nascuntur,  at- 
Iribuit  originali  peccato,  ut  postea  videbimus. 
Ha'c  autem  doctrina  mihi  non  probatur,  et 
ideo  nec  tribuendam  esse  censco  divo  Au- 
gustino  propter  unius  vel  alterius  loci  obscu- 
ritatem,  cum  illam  expresse  non  asserat,  nec 
ahis  locis  doctrinse  ejus  consentanea  sit.  Ita- 
que  censeo  negotiumprGedestinalioniset  elec- 
tionis  divinai  eodem  modo  transactum  csse 
in  Angelis,  quo  in  hominibus  quantum  ad 
gratuitam  electioncm  et  preeparationem  be- 
neficiorum  Dei,  quibus  certissime  salvati  sunt 
quicumque  sunt  salvi.  Omnia  enmi  quai  de 
hac  materia  Augustinus  disserit  libris  dePrre- 
destinatione  Sanctorum  et  de  Dono  pcrse- 
ver.,  sanctis  AngeUs  et  hominibus  communia 
sunt,  ut  constat  ex  descriptionibus  prades- 
tinationis  ,  et  probationibus  quas  afTert  in 
priori  libro,  capite  decimo,  et  in  posteriori 
capite  decimo  quarto,  et  nos  in  primo  libro 
dc  Prajdestinatione  latius  traclavimus.  Et  pro- 
fccto  verisimile  non  cst,  numerum,  gradus  ct 
ordincs  sanctorum  Angelorum,  qui  perpetuo 
cum  Dco  fuerunt  rcgnaturi,  quasi  casu  cve- 
nisse  respectu  voluntatis  Dci,  et  non  potius 
ex  absoluta  ejus  praefmitione  ac  intentionc. 
Supposita  vero  hac  intcntione,  planc  sequi- 
tur  discrimen  de  vocatione  congrua  quibus- 
dam  data  et  prteparata  ex  beneplacito  Dei , 
ct  non  aliis ;  quo  admisso,  non  habct  locum 
dicta  Augustini  expositio.  Imo  aliqui  Theologi, 
quamvis  ncque  in  Angelis  neque  in  liomini- 
bus  ponant  illam  intcntionem  scu  clectioncm 
prawiam  absolutam  ad  gloriam,  nihilominus 
putant  non  posse  negari  gratuitam  electionem 
ad  vocationem  congruam,  eo  ipso  quod  Deus 
ex  certa  prsescientia  ita  res  disposuit,  ut  uni 

X. 


0  EX  DONO  PERSEVERANTI^,  ETC.  545 

darctur  vocatio  quam  praenovit  illi  profutu- 
ram,altcji  vero  daretur  vocatio  quam  prreno- 
vit  illi  non  profuturam ;  nam,  moraliter  lo- 
quendo,  negarinon  potest  quin  prioribus  ma- 
jus  beneficium  collatum  sit.  Ncqueetiam  esfc 
verisimile  Deum  non  intendissc  et  directe  vo- 
luisse  eis  faccre  talc  bcneficium ,  cum  hoc 
ipsum  maxime  consentaneumsit  bonitaticjus. 
Igitur  ex  hoc  capite  non  recte  declaratur  dif- 
fercntia  posita  ab  Augustino  in  illis  capitulis. 

Considerata  igitur  re  ipsa  ,  unum  discri- 
mcn  ccrto  assignari  potest  inter  Angelos  vel 
homincs  naturee  integraj  ex  una  parte  ,  et 
homines  lapsos  ex  alia ,  quod  priores  scmel 
justificati  summa  facilitate  potuerunt  in  gra- 
tia  pcrsevcrare,  posteriores  cum  magna  diffi- 
cultate,  propter  rebellionem  carnis  et  alia 
impcdiraenta.  Unde  fit  ut  priorcs  ad  perscve- 
randum  non  indigucrint  specialibus  auxiliis 
prifivenientis  gratia^,  scd  solis  communibus 
pcrtinentibus  quidem  ad  ordinem  gratise,  ipsi 
tamen  justltiaj  sibi  inditae  quasi  naturalibus 
ct  debitis.  At  vero  homines  in  statu  naturae 
corruptse  indigent  majoribus  auxiliis  praeve- 
nientibus,  ita  ut  sine  ilhs  multo  tempore  in 
gratia  perseverare  non  possint ,  cum  solis 
communibus  gratise  auxiiiis,  ut  1.  2,  q.  109, 
latius  tractatur.  Atque  ex  hac  sola  ditFcrcntia 
conatus  sum,  libro  tertio  de  Auxiliis,  capite  15, 
dicta  Augustini  testiaaonia  explicare  ;  et  quia 
non  omnino  mihi  ipsi  satisfaciebam,  atten- 
tius  eadem  testimonia  itcrum  perlegi;  et  de 
illa  differentia,  difficultatibusque  ex  illa  emer- 
gentibus,  diu  multumque  cogitavi,  et  nihil 
fere  novum  invenire  potui,  quamvis  possit 
doctrina  ibi  data  amplius  explicari. 

Ad  hoc  autcm  adverto  illud  etiam  auxilium 
majus,  necessarium  homini  justo  in  natura 
lapsa  ad  pcrseverandum ,  nuili  etiam  dene- 
gari,  quantum  est  ex  parte  Dei;  hoc  enim 
convincunt  omnia  quse  adduximus  ;  neqne  id 
potuit  negare  Aagustinus,  cum  ad  fidci  dog- 
mata  pcrtineat;  tamen  in  modo  obtincndi  hoc 
donum  ex  partc  hominum  vel  ofTercndi  illud 
cx  parte  Dei  potest  intelhgi  difFerentia  ;  nam 
quibusdam  offertur  cum  magna  limitatione, 
ita  ut  non  offcratur  nisi  involvcndo  conditio- 
nem,  si  homo  constanter  et  strenue  se  gesse- 
rit,  faciendo  quanlum  in  ipso  cst  cura  gratia 
prius  recepta,  et  ita  utendo  uno  speciali  au- 
xilio,  ut  se  dignura  reddat  alterius  majoris, 
vel  saltem  orando  et  bene  sc  disponendo 
ifiud  impctrct.  Quod  non  solum  verum  est 
de  internis  auxiliis  ,  sed  ctiam  de  cxtcr- 
nis  ,  quae  multum  ad  persevcranliam  confo- 

35 


546  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

runt  ,  ut  avertere  occasione  peccandi ,  et 
ofTerre  bene  agendi,  compescere  dtemones, 
ct  similia.  Aliisvero  liberalius  haec  auxilia  to- 
tumquc  hoc  providentiiB  genus  tribuit  Deus, 
vel  tribuendo  specialiora  auxiha,  nulla  spec- 
tata  eorum  praiparatione  etiam  ex  gratia, 
praiter  ipsammet  gratiam  justificantcm ,  vel 
ssepissime  etiam  repUcando  auxilia,  etiamsi 
homines  in  bono  usu  priorum  negligentes 
fuerint.  Significat  ergo  Augustinus  inter  An- 
gelos  non  fuisse  hanc  varietatem,  quia  nul- 
him  auxihum  eis  datum  vel  oblatum  est  ad 
pcrseverandnm,  nisi  quod  ipsamet  gratia  in 
unoquoque  postulabat  ad  unmn  conversionis 
actum  plene  dehberatum,  nam  in  illo  solo 
a»ctu  constitit  Sanctorum  Angelorum  perseve- 
rantia,  et  ita  in  exccutione,  ut  sic  dicam  , 
uniformis  providentia  cum  eis  servata  est, 
quamvis  in  occulta  intentione,  proeparatione 
ac  praescientia  Dei,  beneficii  diversitas  negari 
non  possit.  Idem  credidit  Augnstinus  de  ho- 
minibus  in  statu  naturffi  integra^  quia,  hcet 
pUiribus  actibus  et  diuturno  tempore  perfi- 
cienda  esset,  tamen  propter  facihtatem  ihins 
^tatus  non  oportebat  in  modo  providendi  et 
dandi  auxiha  esse  varietatem,  sed  unicuique 
conferrentur  necessaria  et  debita  suk  grntia; 
et  dispositioni,  quamvis  in  prima  vocationc  et 
dispositione  adjustitiam  et  primam  gratiam 
sanctificantem,  csset  fortasse  varietas  ex  solo 
benephicito  Dei.  At  vero  in  statu  naturae 
lapsa^,  quia  prop^ter  difiicuUates  et  impedi- 
menta  ejus  vix  salvarentur  ahqui,  si  potcstas 
ad  perseverandum  prsecise  conferretur  cum 
solisauxihisnecessariis,  etinterveniente  sem- 
per  et  in  omnibus  legitimo  usu  iUorum,  ideo 
oportuit  in  hoc  siatu,  praeter  illura  modum 
coramunem  dandi  potestatem  perseverandi, 
ut  perscverantia  ipsa  daretur.  Hunc  crgo  mo- 
dum  vult  Augustinus  esse  proprium  electo- 
rum,  et  ratione  ihius  ac  prffparationis  ojns, 
dicit  voluisse  Deum  ut  salus  justorum  non 
nisi  ad  gratiam  suam  pertineret.  Ahum  vc- 
ro  rehnqnit  ut  communem  reproborum.  Et 
quamvis  potuerit  Deus  sola  sua  voluntate 
non  dare  reprobis  majus  subsidium  ad  per- 
severandum ,  quia  in  rigore  non  ei'at  neces- 
sarium,  neque  eis  debitum,  tamen  quia  iho 
modo  committuntur  ilh  homines  maguo  vel 
potius  ccrto  discrimini  damnationis,  ideo  co- 
natus  cst  Augustinus  justam  ahquam  causara 
hujus  permissionis  ex  parte  hominum  inve- 
nire,  scilicet  peccatum  originale  ;  quse  causa 
in  mahs  Angehs  nccessai'ia  non  fuit  ,  ut  cx 
dictis  salis  constat. 


EFnCACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

Atque  ex  hac  doctrina  videntur  profecto  et 
mens  Augustini  optime  intelhgi  ,  et  omnes 
ditficiihates  tact»  sulficicnter  expediri,  ita  ut 
non  oporteat  circa  singulas  immorari.  Una 
tantum  insurgit  difficultas,  quia  Augustinus 
vult  in  hoc  statu  natura?  lapsge  nuhum  omni- 
no  hominem  de  facto  salvari  cum  sola  potes- 
tate  perseverandi,  data  illo  restricto  modo  a 
nobis  exphcato ;  quod  videtur  incredibile,  si 
cst  vera  potestas.  Merito  enim  dicetur  neces- 
sarium  ad  perseverandum  in  hoc  statu  illud 
donum,  sine  quo  in  tanta  multitudine  liomi- 
nura  nuhus  perseverat;  si  autem  necessarium 
est,  profecto  ihi,  quibus  non  datur  neque  of- 
feriur,  dici  non  possunt  habere  sutficiens 
auxihum,  nec  veram  potestatem  perseveran- 
di ;  pra?sertim  quia  multi  perseverant  vivendo 
in  gratia  brevissimo  tempore  ;  per  breve  au- 
tem  tempus  perseverari  potest  in  gratia  cum 
sohs  auxihis  comraunibus  eidem  gratise  de- 
bitis. 

Respondeo  imprimis  hic  non  agere  an  om- 
nia  quffi  dicit  il)i  Augustinus  vera  aut  certa 
sint ,  sed  solum  exphcare  quomodo  id  quod 
dixit,  sine  physica  proedcterminatione  optime 
intelligatur.  Unde  non  desuut  homines  docti 
quibus  in  ea  uuiversalitate  Augustini  scnten- 
tia  non  placeat.  Propter  quod  Cathcrinus 
suam  iutroduxit  sententiam,  dicens  prceelec- 
tis  dari  perseverantiara  iho  singulari  modo, 
rehquum  vero  vulgus  salvandorum  cum  iho 
communi  beneficio  salvari.  Et  fortasse  ali- 
quid  simile  intendit  Toletus  in  epistolara  ad 
Roman.,  cap.  II.  annotatione  -4,  cum  ita  in- 
quit :  Augustinus  existimat  totum  esse  gratite, 
quia  Deus  facit  hominem  cooperari,  et  determi- 
mt  arhitrium  hominis,  quia  dat  tit  vellepossit, 
et  facit  teUe.  Existimo  tiimen  non  semper  id 
esse,  sed  scefe  juvat  hominem  ut  velle  ei  operari 
possit ;  quod  autem  velit  et  operetur ,  hominis 
est  facientis  quod  est  in  se,  quamvis  non  sine 
adjuvante  gratia.  Cum  enira  hic  auctor  tri- 
buit  Augnstino  quod  asscrat  Deum  deterrai- 
nare  hominis  arbitriura  per  gratiara,  non  cre- 
do  intehigi  de  deterrainatione  iha  physica, 
quffi  usum  hberum  plane  tohit,  ahoqui  non 
fuisset  dicturus  :  Exislimo  non  semper  idesse, 
sed :  Existimo  nmquam  esse;  quiain  illa  detcr- 
rainatione  non  dalur  medium  (ut  sic  dicam), 
nam  vel  semper  datur  tanquam  essentiahs  ac- 
tioni  creatce  ,  vel,  si  essentialis  non  est,  nun- 
quam  daturad  actionera  liberara.  Determina- 
tionem  ergo  vocat  specialem  iJlam  inductio- 
ncra  raoralera  ac  singukirem  protectioncm, 
quara  in  omnibus  qui  salvantur  Augustinus 


CAP.  XXXVI.  EXPENDITUR  SENTEISTIA  AUGUSTINI,  ETC.  547 

posuit.    Toletus  autem  signiflcat  non  in  om-  modus  in  Angelis  locum  non  habot,  nec  for- 

nil)us  esse  necessariam.  tasse  ha])erot  in  statu  innocentioe.  Atquo  ita 

Ego  voro  cpinor  Augustini  sentcntiam  vo-  oliam  in  his  constat  differentia  ab  Augustiiio 

ram  esse  ,  quia  nulli  homines  salvanlur  nisi  data,  ox  qua  roHqua  omnia,  qurc  ad  dithcu!- 

pra^electi  a  Deo ,  gratuito  et  efficaci  decreto  tatem  ostendendam  proposita  sunt,  facilc  in- 

dandi  iUis  gloriam,  ex  quo  decrcto  nascitur  ut  toUigentur. 
omnibus  illis  pecuhari  cura  Deus  provideat 

modum  quo  infaUibihter  gratiam  et  justitiam  CAPUT  XXXVl. 
consoquantur,  quod  est  prwcipuum  Augustini 

intontum.  In  executione  autem  non  omnibus  expenditur  sententia  AUGUSTmi  IN  QU.fiSTiONE 

confert  eadem  dona,  nec  cum  omnibus  servat  segUiNDA  libri  primi  ad  smrLiGiANUM,  culna.m 

cumdcm  modum.  Possumus  tamen  duo  gene-  dictarum  opiniOiNum  faveat. 
ratim  dicere.  Unum  est,  multos  salvari  persc- 

verando  ante  mortem  longo  et  contiuuo  tem-  Inter  tractatus  quos  Augustinus  de  divina 

pore  in  gratia ,  et  de  his  omnibus  credibihus  gratia   edidit,  qucm   Episcopus  scripsit,  fuit 

cst  non  recipcre  perseverantiam  sine  majori  hwc  qusestio  quam  ad  Simphcianum  misit,  ut 

protoctione  Dei ,  et  pluribus  praevenientibus  ipsemet  Augustinus,  libro  secundo  Retract., 

auxihis  quam   dobcantur  piiori  gratia^  ,  vol  capito  primo,  scriptum  rohquit,   qno  in  loco 

dispositioni  hominis  facientis  quod  in  se  est,  totam  ihius  qua^stionis  doclrinam  tacite  con- 

otiam  cura  adjutorio  gratia^,  quia  hoc  ipsura  fmnat,  dum  ait,  in  ea  laboratum  essepro  lil)e- 

facere  semper  quod  in  se  est,  cooporando  ro  a.i-h\hio :  Sed  vicit  gratla  Dei;  exhac  crs^o 

gratise  por  longum  tempus,  suporat  infinni-  qusoslione  eliam  dofensoros  physicee  pra;de- 

tatom  hominis  lapsi  ,  intor  tot  difhcultates  et  terminationis  suam  conantur  confirmare  sen- 

augustias  constituti ,  nisi  frequcntius  prajve-  tentiam;  ego  voro  existimo  esse  hoc  gravissi- 

nialur  et  sublevetur.  Fateorque  tale  auxiliura  raura  testimoniura  Augustini  pro  nostra  sen- 

posse   dici   necessariura    ad  perseverandum  tentia,  nullumque  praedeterminationis-  vosti- 

longo  tempore  ;  eos  vero  qui  illudnon  habent,  gium  in  ea  invoniri;  et  ideo  licet  in  aliis  libris 

habere    nihilorainus    auxilium    necessarinm  hunc  Augustini   locura   tractaverim,   hic   cx 

et  moraliter  sufiiciens  ad  vitandum  in  par-  professo  decrevi  totam  quaestionem  per  par- 

ticulari  seu  divisive  quodcumque  peccatura,  tes  explicare. 

et  ad  impetrandum  a  Deo  majus  auxihum  Ad  hoc  autera  preestandum  me  corapulit 

quoties  neccssarium  fuerit,  et  nihilorainus,  si  Franciscus  Davila,  qui,  tractans  hunc  locum, 

sa^pius  non  gratls  et  ultra  communera  provi-  rcfcrensque  ex  illo  a  nobis  colhgi  duplicem 

dentiara  prsevcniantur  et  custodiantur  a  Deo,  vocalionera,  congruam  scihcet  et  non  con- 

non  ita  perseverare  diu  ,  quin  interdum  gra-  gruara,  inter  alia  sic  inquit :  Non  possum  a/i- 

viter  labantur,  moraliter  loquendo.  Atque  hac  tem  graxes  alias  tiros  no,i  admirari,  qui  v.t 

ratione,  quando  perseverantia  durat  per  lon-  ista  pr^rlo  mandarent,  non  adrertunt  divim 

guin  tempus  et   siiie  gravi  lapsu  usque  ad  Augusthmm  in  hoc  loco,  tcU  de  congrua  et  in- 

mortera,  profecto  noii  contingit  sine  extraor-  congrua  vocatio7ie  disputat,  qurcstionem  venti- 

dinaria  protectione  Dei  gratis  ex  vi  electionis  lare,  non  defniire.  Cum  enim  ad  explicalionem 

collata,  quee  neque  in  Angelis  sanctis  fuit,  ne-  propriw  se^itentice  procedit,  inquit:  Et  tamen 

que  in  statu  innocentiee.  fuisset  ita  nocessaria,  intueamur  superiora,  et  inde  nostram,  quan- 

et  in  lioc  crodo  raaxime  versari  ditferentiam  tum  ipse  Dominus  adjuvat,  sententiam  diriga- 

ab  Augustino  positam.  mus.  Quo  paiet  ante  ista  verha  proprianx  non 

De  his  vero  qui  parvo  tempore  perseverant  protxlisse  sententiam.    Unde  et  his  verbis  in 

in   gratia  ante  mortem,  verum  quidom  est  margine  additur :  Concliisio  qucestionis .   Quia 

non    indigere  spocialibus  donis  internis  ad  ai   his   terhis  quicstionis  decisionem  et  con- 

perscverandum  illo  parvo  tompore,  preeser-  clusionem  cxorditur.  Mox  ejusdem  Augustini 

tim  quando  repente  accidit,  vcl  in  ea  graves  tam  antecedcntia  quam  sequentia  verba  cir- 

tentationes  non  occurrunt;  semper  tamen  in-  ca  locum  illuin,  qui  in  margine  notatur  con- 

tcrvenit  speoialis  Dei  providentia,  vol  prseor-  clusionis  nomine,  in  suam  scntontiam  inducit. 

dinando  raortcm  tempore  illo  opportuno,  vel  Ex  cujus  doctoris  vorbis,  nos  imprimis  libeu- 

compescendo  da^moncs  ne   gravius  teutent,  ter  sumimus  quod  fatelur,  distinctioncm  vo- 

vcl  fortasse  plus  etiam  juvando  quam  simpli-  cationis  iii  congruam  et  non  congruam  trac- 

citer  nccessarium  sit.  Qui  eliam  providentiai  tari,  et  proponi  ab  Augustino  in  iUa  qua^siio- 


rdS  I)E  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILIl 

ne.  Jara  ergo  videamus  an  cx  piopria  senten- 
iia  tractetur  et  affcratur.  Quod  optime  fiet 
intentionem  et  discursum  totius  qua^stionis 
proponcndo,  et  singula  verba  quse  ad  rem  fa- 
cere  possunt  expendendo ;  unde  etiam  con- 
stabit  an  verbum  aliquod  habeat  quod  physi- 
cce  prredeterminationi  favere  videatur. 

Scopus  Augusiini.  —  Intentio   igitur  Aa- 

gustini  in  illa  qua^stione,  est  explicare  locum 

Pauli  ad   Roman.  nono  :    Cum  nondmn  nati 

essent,  etc,  de  quo  interrogatus  fuerat.  Ad 

ilhim  autem  exponendum,  supponit  intentio- 

nem  Pauh  in  iha  epistola  csse  non  possc  ho- 

minis  gloriari    ex  operibus,  ac  si   gratia  si- 

bi  propter  opera  detur,  quia  non  ita  est,  sed 

gratia  prtecedit  ut  bona  opera  fiant :  Quia  nul- 

lus  (ait)  bene  operaretur  nisi  antea  credidisset; 

nullo  autcM  modo  credidisset,  nisi  tel  secrctis 

per  nsa  mentis  aut  spioHtus,  tel  manifcstlo- 

rihus  per  sensus  corporis  admonitionibus  vo- 

caretur.  Deinde  §  Qunmrem,  subjungit  Apos- 

tolum ,  ad  probandam    hanc   veritatem ,  af- 

ferre  exemplum  duorum   fratrum,   quorura 

discretio  in  dilectione  vel  odio  facta  est  ante- 

quam  nati  essent,  aut  quippiam  boni  vel  mah 

cssent  operati  :  Ut  tam  Jacob  (ait)  guam  /ilii 

ejus,   qui  futuri  sunt  periinentes  ad  sortcm 

sanctorum,  intclligant  esse  se  filios  promissio- 

nis,  noii  superbientes  de  meritis  suis,  sed  gratice 

vocationis    deputantes ,   quod  liceredes   essent 

Christi.  Et  infra :  Vocantis  est  ergo  gratia ,  per- 

cipientis  vero  gratiam,  consequenter  sunt  opera 

bona,  non  qucf  gratiam  pariant,  sed  quce  gratia 

pariantur.  Paulo  vero  inferius,  §  Unde  occur- 

rit,  tractat  qua^stionem  de  electione  divina, 

an  supponat  inrequahtatem  inter  electos,  vel 

faciat,  propter  ilki  verba  :    Ut  secundum  elec- 

tionem  propositum  Dei  maneret.  Cui  summa- 

tim  respondet  illa  verba  negative  esse  intehi- 

gcnda,  nimirum,  propositum  ilkid,  quo  Deus 

dilexit  Jacob  et  non  Esau,  non  fuisse  secun- 

dum  electionem  inter  bonum  et  malum,  quia 

nondum  ahquid  boni    aut  mah   egerant,  ut 

secundum    electionem    intcr    iha   haberetur 

propositum,  sed  sccundum  sohun  beneplaci- 

tura  Dei ;  atque  ita  propositum   quo   statuit 

Deus  ut  major  serviret  minori,  non  cx  opc- 

ribus,  sed  ex  vocante  fuisse.  Unde  concludit 

Augustinus  :  Non  ergo  secundum   electionem 

propositum  manet,  sed  ex  proposito  electio. 

Lifficultas.  —  Ubi  oritur  illa  gravis  qua^s- 
tio,  an  ex  mcnte  Augustini  elcctio  praedcsti- 
natorum  ad  gloriam  fuerit  cx  preescientia 
mcritorum,  vcl  antc  illam,  quae  ad  punctum, 
de  quo  in  prffisenti  agimus,  nou  refert,  et  in 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

hbro  tertio  de  Auxihis  tractata  est,  et  rursus 
in  alio  opere  de  prsedcstinatione  eam  dis- 
putamus,  ct  ideo  iham  praaterraittimus,  so- 
lumque  adverto  duo  ibi  ponere  Augustinum 
tanquam  distincta,  quai  ambo  ad  vohintatcm 
pcrtinent,  scilicet,  propositum  et  electionem  ; 
quK  adeo  distinguit^  ut  propositum  veht  esse 
rationem  electionis,  non  e  contrario,  et  elcc- 
tionera  diserte  dicat  esse  ex  preescientia  ope- 
rum,  adeo  ut  afiirmetsenon  videre  quomodo 
possit  ihud  Apostoh  inteUigi  :  Elegit  nos  in 
ipso  ante  mundi  constitutionem ,  nisi  praiscicn- 
tia.  Propositum  vero  negat  apertissime  esse 
ex  prsevisis  operibus,  ita  intehigendo  verba 
Pauli  :  Ahtequam  quidquani  boni  aut  mali 
egissent,  ctc.  Electio  autera  seu  dilectio  prae- 
dcstinatorura,  de  qua  disputant  scholastici  an 
sit  ex  raeritis  prsvisis,  nihil  aliud  est  qu;im 
quoddara  propositura  Dei.  Et  ideo  quoad 
mentera  Augustini  solura  potest  superesse 
qua?stio  utrura  quara  nos  vocaraus  dhectio- 
nera  seu  clectionera  ad  gloriara,  vocaverit 
ipse  propositura  ,  vel  an  ipse  sub  nomine 
clectionis  intehexerit  hoc  loco  earadera  elcc- 
tionera  ad  gloriam ,  de  qua  nos  disputamus. 
Et  auget  diihcultatera,  quia  Augustinus  ueu- 
trura  cx  illis  actibus  cxplicuit  hoc  loco  per 
immediatara  habitudinera  ad  gloriara  vcl  ele- 
ctionera  ad  gloriara,  ita  ut  intelligaraus  pro- 
xiraura  objectum,  seu  materiara  circa  quam 
vcrsantur  illi  aclus,  vcl  aliquis  eorum,  esse 
gloriara,  sed  propositum  dixit  esse  justifica- 
tionis  ipsius.  Quod  manet  (inquit),  ut  justifi- 
cet  credentes.  De  electione  vero  ait,  supposito 
illo  proposito,  invenire  Deum  opera  quce  jam 
eligat  ad  regnum  coelorum.  Et  postea  vocat 
electionem  meritorum,  quce  post  justificationem 
graticB  provenit. 

Si  quis  tamen  attente  consideret ,  intel- 
ligct  propositum  justificationis  idera  esse 
quod  propositura  gloriae  ,  quia  non  cst  sermo 
de  justificatione  tcraporali,  sed  perpetua,  ut 
aliis  locis  infra  tractandis  explicavit  Augusti- 
nus,  ex  illo  Pauli  Roman.  octavo  :  Diligenti- 
hus  D  iim  omnia  cooperantur  in  bonum ,  his 
qui  sccundum  propositum  vocati  sunt  Sancti. 
Justificatio  autcra  pcr  gratiara  fit,  et  idco  jus- 
tificatio  gratiLC  ab  eodera  Augustino  hic  appcl- 
latur  ;  et  gloria  nihil  aliud  est  quani  gratia 
consumraata.  Igitur  propositura  justificationis 
stabilis  ac  perpetua? ,  idem  cst  quod  proposi- 
tum  gloriaj  seu  dandi  gloriam.  Itcm  proposi- 
tum  adoptandi  in  filiura,  uon  tantum  sccun- 
dum  tcmporalcm  justitiam,  scd  pcrpctuo,  et 
propositum   dandi  harcditatem ,   idem  est ; 


^  CAP.  XXXVI.  EXPENDITUH 

nnm  si  filii  ei  Jurredes ;  crgo  propositum  justi- 
ficatiouis,  proposilum  gloriae  cst.  Itcm ,  sicut 
gloria  comparanda  cst  pcr  merita  libere  facta, 
ita  juslificatio  pcr  dispositioncm  libcram  ;  er- 
go  si  bor  non  obstat  quominus  propositum 
justificationjs  antccedat  srienliam  talis  dispo- 
sitionis,  non  obstabit  quominus  propositum 
gloriae  anteccdat  prsescicntiam  mcritorum  ; 
ergo  utrumque  pro  eodcm  Augustinus  rcpu- 
tavit.  At  vero  cleetio,  ut  idem  Augustinus  cx- 
posuit,  est  opcrum  seu  mcritorum ;  itaque  non 
rcspicit  immcdiate  pcrsonas,  sed  mcdiis  opc- 
ribus  et  meritis.  Unde  videtur  mibi  Augusti- 
nus  soiam  clcctionem  justitire ,  quM  funda- 
tnr  in  aliqua  ratione  faciente  diversitatcm 
et  ina^qualitatcm  inter  personas,  et  considc- 
randa  ad  justam  clcctiouem,  significassc  boc 
loco  absoluto  nominc  clcctionis.  Sicut  in 
communi  sermonc  loqui  solcmus,  cum  dici- 
mus  elci  tionem  ad  officia  vcl  bcncficia  publi- 
ca  esse  actum  justitiai  distributivffi,  et  deberc 
rcspicere  causas  vcl  merita  personarum.  At- 
que  in  hoc  sensu  locum  habet  illa  propositio 
Auguslini  in  hac  ipsa  qusstione  :  Nemo  eli- 
gitur,  nisi  jam  distans  ah  illo  qid  rejicitiir.  Ex 
qua  probat  quod  justificatio  prcccedit  electio- 
nem,  et  non  e  contra.  Nam  loquendo  genera- 
tim  de  electione,  prout  solum  dicit  dilectio- 
ncm  unius  prce  alio  ,  non  est  in  universum 
vera  illa  propositio,  ctiam  in  sentcntia  eorum 
qui  volunt  electioncm  ad  gloriam  csse  post 
proevisa  merita ,  quia  saltem  de  electione  ad 
gratiam  seu  ad  vocationem  congruam  ipsi  fa- 
tentur  ficri  sine  praevisis  meritis ,  nec  suppo- 
nere  distantiam  aliquam  inter  eos  inter  quos 
fit  clcctio  ;  jam  crgo  non  crit  in  univcrsum 
vcra  illa  propositio  ;  ergo  intelligenda  cst 
tantum  de  electione  quae  est  actus  justitise, 
quara  nos  alibi  executivam  vocavimus,  ct  qure 
in  tempore  est  quasi  proxima  causa  scpara- 
tionis  et  elcctionis,  quae  ad  extra  fit.  Et  ita  est 
plana  hujus  loci  intclligentia. 

Unum  vero  est  in  hoc  discursu  Augustini 
mihi  difficile,  juita  doctrinam  ejus  in  aliis  lo- 
cis,  cur  scilicet  inteIliQ:ere  voluerit  verba  Pau- 
li  ad  Ephes.  sccundo  :  Elegit  nos  in  ipso  ante 
mundi  constitiitionem  ,  de  hac  electione  justi- 
ti;c,  et  ideo  dixerit,  esse  dictum  secundum  vrce- 
scientiam,  uticjue  mci-itorum,  nec  se  vidcre 
qnermodo  alilcr  possit  intclligi.  Huic  enim 
expositioni  (nt  aliis  locis  idcni  Augustinus  ad- 
notavit)  repugnant  vcrba  sequentia,  7d  esse- 
mus  sancti  et  immaculati  in  conspectu  ejus, 
ctc.  Si  enim  elcctio  facta  est  sccundum  prae- 
scientiam  ,  potius  dicere  debuisset  Paulus  : 


SENTENTI.\  AUGUSTIM,  ETC.  aiO 

Elegit  nos  in  ipso  ,  quia  futuii  sumus  sancti 
ct  immaculati ;  nam  illam  electionem  praece- 
dit  juslificatio  ,  nt  hic  Angustinus  ait ;  ergo 
quatcnus  illa  electio  fit  ante  mundi  constiiu- 
tionem,  supponit  quod  cligcndi  praevidcantnr 
justi  et  sancti;  ergo  non  eliguntur  ,  ut  fiant 
sancti,  sed  quia  sunt  sancii  in  proescientia  ae- 
tcrnitatis.  At  Paulus  dicit  cligi  ut  fiant  sancti ; 
non  ergo  loquitur  de  electione  justitiae ,  scd 
gratise  ,  benevolentiae  gratuitae  ,  ct  ita  non 
oportct  electionem  illam  esse  in  praescientia, 
nisi  forte  conditionalium  opcrum  quai  nou 
conferunt  ad  electionem  ex  justitia,  nec  pos- 
su.nt  esse  ratio  electionis.  Unde  expositioncm 
illam  de  electionc  in  pra^scientia,  quoad  ver- 
])a  illa  ad  Ephcs.  primo ,  reprobat  idem  Au- 
gustinus  libro  de  Prwdestin.  Sanct. ,  capitc 
decimo  septimo,dicensrepugnare  verbis  Chrl- 
sti :  Non  ros  me  elegistis,  sed  ego  elegi  vos, 
Joan.  decimo  quinto,  ct  cap.  dccimo  octavo 
ex  verbis  cjusdcm  Apostoli  idem  late  osten- 
dit.  Quocumque  vero  modo  intclligatur  Au- 
gustinus,  in  toto  hoc  discursu  nihil  favet  phy- 
sica3  praedeterminationi,  ut  per  se  notnm  est; 
ncque  hactenus  ctiam  aliquid  de  vocatione 
congrua  cxplicavit. 

Alia  qucestio.  —  Igitur  in  sequenti  §  Qwv- 
ritur  autem ,  aliam  proponit  quaestionem  , 
videlicct,  an  saltcm  meritum  fidci  sit  ratio 
justificationis.  Et  brevitcr  respondct  non  es- 
se,  quia  ipsamet  fidcs  supponit  vocationem. 
Intelligit  autera  per  justificationcm  totum  ne- 
gotiura  totamque  mutationera  quae  in  horaine 
fit,  ut  ex  peccatorc  justus  fiat,  et  ita  dicit 
non  habcre  initium  ex  horainc,  sed  ex  vo- 
cantc  ad  fidera.  Ubi  jara  incipil  favere  nos- 
trae  sententiae,  quia,  ut  damnet  Pclagium  ct 
reliquias  ejus,  non  curat  de  praedcterraina- 
tione,  sed  in  hoc  solo  facit  vim,  quod  totum 
ncgotium  justitiae  sit  ex  vocantc,  id  cst,  quod 
a  vocationc  Dci  gratia?.  initium  sumatur.  Unde 
tandem  concludit,  ctiam  illud,  Jacob  dilexi, 
esse  ex  Deo  tocante,  non  ex  Jacoh  operante,  id 
est,  ex  Deo  qui,  sicnt  gratis  dilexit,  ita  gratis 
vo' at.  Nara  illa  dilcctio  Dci  est  priraa  radix 
dandi  vocationcm,  ct  vocatio  est  proximum 
principium  fidei,  et  fides  est  primum  pictatis 
opus  ct  fundamcntura  reliquorum. 

Rursus  alia.  —  Postmodum  vero,  in  §  Qnid 
deinde  Esau  ,  transit  Augustiuns  ad  mc:u- 
brum  aliud  Pauliure  sentcntia:!  :  Esa^  autem 
odio  hahui,  et  qua^rit  an,  sicut  dileclio  Jacob 
non  fuit  ex  bonis  meritis  ,  ita  nec  odium 
Esau  fuciit  ex  malis  ejus  raeritis  prrevisis ; 
quam  quwstiouem  proscquitur  usque  ad  illa 


5oO  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

vcrba  ;  Et  tamen  intueamur  superiora,  ubi 
alii  putant  incipere  Augustinum  suam  sen- 
tentiara  definire,  et  antea  solura  disputando 
processisse.  Sed  interrogo  unde  probent  Au- 
gustinum,  non  docendo,  sed  disputando,  to- 
tam  illam  doctrinam  proponere;  numquid 
quia  interrogationibus  et  responsionibus  ac 
rcplicis  propositis  magis  ac  magis  diffioulta- 
tera  urget?  At  hoc  nuUius  momenti  est,  quia 
a  principio  usque  ad  fmera  suaruni  qua'stio- 
num  ita  procedit,  et  hic  est  frequens  et  subti- 
lis  stykis  Augustini.  Unde,  si  attente  legatur 
dum  interrogal  et  respondet,  priusquam  re- 
plicet,  abquid  adjungit  quo  responsionem  vel 
rejiciat  vel  approbet,  et  tunc  ad  ulteriora  pro- 
greditur,  iterum  interrogando  scu  replieando; 
ut  cum  interrogat,  an  verba  illa  :  Miserelor, 
cui  miserebor,  dicta  sint  quia  Deus  ex  sola  mi- 
sericordia  dat  vocationem,  ac  proinde  non 
possc  horaines  de  aliquo  gloriari,  quasi  illud 
non  accoperint ,  statira  qiiidera  subjungit  : 
liecte  quidem  hoc,  approbando  expositioncm 
et  doctrinam. 

Addit  vero  replicando  :  Sed  cur  licec  mi- 
sericordia  suhtracta  cst  ah  Esau  ?  et  hoc 
nonuullis  interrogationibus  urget.  Postmo- 
dnm  vero  respondendo  concludit :  Nemo  ita- 
que  credit  non  vocatus ,  sed  non  omnis  cre- 
dit  Tocatus ;  multi  enim  stmt  vocati,  paiici 
rero  electi ;  utiqueii  qui  tocantem  non  contem- 
pscrunt,  sed  credendo  secuti  sunt,  volentes  au- 
tem  sine  dubio  crediderunt.  Sod  quia  hrec  rc- 
sohitio  quoad  hanc  parlem  vidcri  poterat  esse 
contra  illud :  No7i  est  xolentis,  etc,  iterum 
interrogat  :  Quid  est  ergo  quod  sequitur  : 
Non  est  volentis,  etc.  Iterumque  interrogando 
respondet :  An  quia  nec  velle  possumus  nisi 
tocati,  et  nihil  valet  velle  nostrum,  nisi  ut 
perficiamits  adjuvet  Deus  ?  Et  ca't(M'a  qua3  se- 
quiintur  usque  ad  conclusioncm  illara  valde 
notandara,  qua  prinoipali  interrogationi  dc 
Esau  respondere  incipit  (ex  propria  profecto 
sententia),  dicens:  Noluit  ergo  Esau,  et  non 
cucurrit,  sed  etsi  toluisset  et  cucurrisset,  Dei 
adjutorio  pervenisset,  qiii  ei  etiam  relle  et  cur- 
rere  vocando  prcestaret,  nisi  vocatione  contem- 
pta  reprohus  jieret.  Quibus  verbis  in  sumraa 
respondet  ipsi  Esau  non  defuissc  vocationem 
(quod  de  omni  reprobo  vult  dictum  intelligi), 
nec  adjutorium  ut  perveniret,  si  vellet;  quia 
Deus,  quantura  est  ex  se,  etiam  ipsum  velle 
praestaret,  nisi  ipse  contemneret  vocalioncra. 
Itaquc  non  ex  Dei  voluntate  denegatum  est 
illi  ouxilium  efficax,  scd  ipse  Esau  sua  prava 
voluntate  impedivit  no  sua  vocatio  esset  elli- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA.  ^ 

cax.  Et  ita  respondet  quaestioni  cur  miseri- 
cordia  subtracta  fuerit  Esau.  Quae  responsio 
quam  sit  aliena  a  necessitate  physicae  praede- 
terminationis  ad  efficaciara  vocationis,  per- 
p])icuura  est.  Nara  juxta  illara  sententiam 
nullo  raodo  potest  voluntati  horainis  attribui 
quod  efficax  auxilium  non  habeat,  sed  in  di- 
vinara  tantum  est  refundendum,  ut  supra  pro- 
batum  est. 

Duo  sunt  ohscura  in  xerhis  Augustini.  — 
Prima  ohscuritas.  —  Ad  hanc  vero  ratio- 
nem  seu  responsionem  magis  explicandam, 
addit  ille  dilficilia  et  obscura  verba  :  Aliter 
enim  Deus  prastat  ut  relimus,  aliter  pnestat 
qnodvoluerimus.  Ut  xelimus  enim,  et  suum  es- 
se  voluit,  et  nostrum ;  suum  rocando,nostrum 
sequendo.  Quod  autem  voluerimus,  solus  prm- 
stat,  id  est,  posse  hene  agere  et  seniperheate  vi- 
rere.  In  quibus  verbis  duo  sunt  obscura  in 
ejusdem  Augustini  doctrina.  Primum  est, 
quia  inquit  Deum  pra^stare  ut  velimus,  non 
tamen  solum  Dcum,  sed  nos  vocando,  et  no- 
biscura  coopcrando  ,  cujus  oppositura  dicit 
lib.  de  Gratia  et  libcro  arbitrio,  capite  decirao 
sexto  ct  decirao  seplirao  :  Ut  velimns  (ait) 
sine  nohis  operatur;  cum  autem  vohmus,  nohis- 
cum  cooperatur.  Sed  obscuritas  nascitur  ex 
arabiguitate  illius  particulffi  operari  ut  veli- 
mus,  nara  potest  significare  vel  prffiparare 
voluntatcm  ad  volendum,  seu  ut  velit;  vel 
significare  potcst  efficcre  ipsummet  velle  nos- 
trum.  In  libro  ergo  de  Gratia  et  hbero  arbi- 
trio,  loquitur  Augustinus  priori  modo,  et  ideo 
ait  solum  Deum  sinc  nobisoperari  utvcliraus, 
quatcnus  praBparatur  voluntas  a  Domino, 
Quod  fit  evidens  cx  eo  quod  distinguit  ope- 
rari  ut  vclimus,  ab  ipso  velle,  quod  dicit  post- 
ea  subscqui,  et  non  fieri  sine  nobis.  In  pra?- 
soiili  autcra  idcm  est  opcrari  ut  vclimus  quod 
cfficere  ipsum  veile  ;  et  hoc  ait  Augustinus 
ita  esse  Dci  ut  sit  etiam  nostrum,  et  ita  esse 
nostrum  ut  sit  etiam  Dci. 

Altera  olscuritas.  —  Altera  vero  obscuri- 
tas  hinc  nascitur.  Nara  cum  cadom  ratio  sit 
praHoriti  actus  ct  pra^sentis,  quomodo  Dcus 
solus  fecit  quod  voluerimus,  si  non  facit  solus 
cum  volumus  ?  Sed  diccndura  illara  particu- 
lam,  quod,  A\\]}\\Q.\icv  accipi  possc;  primo  in 
vi  adverbii,  secundo  in  vi  rclativi.  Si  priori 
modo  sumatur ,  verbum  tohierimus  non  po- 
test  esse  prceteriti  temporis,  ut  ratio  facta 
probat ;  erit  orgo  fuluri  pcrfocli  subjunc- 
livi  modi,  roluero;  cl  sonsus  erit :  0"od  vo- 
liluri  sumus,  ipsc  solus  pra'stat,  (juia  nimi- 
runi   solus  prasparat   voluntatem  ad   voleu- 


CAP.  XXXVI.  EXPENDITUR 
dum.  Et  ita  coincidunt  hcec  verba  cum  illis 
ex  libro  de  Gratia  ct  libero  arbitrio  :  Ut  veli- 
nms,  sii/e  nohis  operatur.  Fateor  tamcn  bunc 
sensum  ditficile  adaptari  explicationi  quam 
statim  ipse  Auji^ustinus  addit,  dicens,  id  est, 
posse  hene  agere,  et  scmper  ieate  zivere.  Nam 
lioc  non  pertinct  ad  gratiam  praiparantem 
voluntatem  ad  volendum,  et  scd  polius  ad 
subsequentcm  ipsum  velle,  juxta  illud  :  Qici 
deditvelle,  dedit  et  perficere.  Et  ideo  magis  pla- 
cet  quod  in  tertio  libro  de  Auxiliis  dixi,  illud 
giiod  non  esse  adverbium,  sed  rclativum,  ut 
scnsus  sit :  Vcllc  beate  vivere,  nostrum  est, 
cum  Dei  adjutorio;  quod  autem  per  huucac- 
tum  volumus,  id  est,  ipsum  beate  vivere,  so- 
lus  Deus  prcestat.  Item  propositum  bene  ope- 
randi  nostrum  est,  et  Dei ;  ipsum  autem  bcne 
agere,  quod  est  objectum  volitum  per  iliud 
propositum,  solus  Deus  pra^stat.  Quia  vero 
hoc  posterius  exemplum  indigcbat  expHca- 
tione,  addidit  illam,  diccns  in  tantum  hoc  esse 
solius  Dei,  in  quanlum  inse  solus  prsestut  po- 
testatcm  bene  agcndi,  quia  ipsummct  bcne 
agcre  etiam  est  nostrum  cura  Dci  adjutorio, 
quia  in  ipso  bene  agere  jam  includitur  nos- 
trum  vellc,  vel  novum,  vcl  perseverantia  in 
primo. 

Tii  nostro  telle  nihil  est  quod  a  solo  Deo 
fiat,  seda  Deo  etnoUs.  —  Ex  his  ergo  verbis, 
ad  rcm  de  qua  agimus  non  parvum  potest 
sumi  argumentum  ;  quia  in  nostro  velle  ni- 
hil  est  in  sententia  Augustini  quoda  solo  Deo 
iiat,  sed  a  Deo  et  nobis  ;  uude  cum  determi- 
natio  ad  volendum  pertineat  ad  ipsum  velle, 
vel  potius  nihil  aliud  sit  quam  efiectio  ipsius 
velle,  ccnstat  ex  raente  Augustini  non  fieri  in 
nobis  sine  nobis.  Aliunde  vero  ex  ejusdem 
Augustini  explicatione  constat,  quidquid  soU 
Deo  agenti  tribuitur,  pertinere  ad  potestatem 
bene  agcndi,  uou  ad  ipsararaet  actionem. 

Quomodo  possit  reprobatio  Esau  trihui 
rolmtati  Esau  contemnentis  rocationem.  — 
Ultcrius  vero,  al)  illa  parlicula  :  Verunitamcn 
Esau  nondiim  natus,  iterum  replicat  Augusti- 
nus,  qnomodo  possit  reprobatio  Esau  tribui 
voluntati  ejusdera  Esau  conteumentis  vocatio- 
nem,  cum  contcmnere  vocationcm  perlineat 
ad  malam  actioncm,  et  ipse  sit  odio  habilus 
antequam  quidquam  honi  autmall  egisset.^^-am 
si  dicatur,  licct  ipse  nondum  egisset,  jara 
Dcura  pnescivisse  fuisse  acturura  ,  eadera  ra- 
tion(;  dicelur  Jacob  fuisse  dilectura  ex  bonis 
op(n'ibus  prajvisis,  quod  repuguat  intentioni 
Panli,  et  aliis  verbis  :  No7i  est  volentis,  neque 
currentis,  sed  Dei  miserentis.  Qucc  {inqn\[)  non 


SENTENTIA  AIGLSTIM,  ETC.  551 

possmit  ita  exponi,  id  est,  non  est  soUus  homi- 
nis,  sed  etiam  Dei,  alias  enim  potuisset  dicere 
Patchis,  non  Dei  miserentis,  sed  hominis  zo- 
lentis.  Vult  ergo  Paulus  quod  ipsum  beno 
velle  sit  aliquo  modo  solius  Dei  miserentis, 
atque  adeo  quod  illa  misericordia ,  ex  qua 
nascitur  ut  bene  vivamus,  non  sit  ex  bonis 
operibus  etiam  prajvisis.  Ad  explicandam  au- 
tcm  quaj  sit  haec  gratia,  per  quam  Deus  solus 
operatur  in  nobis  bonam  voluntatera,  distin- 
guit  expresse  divmara  vocalionem  et  divinum 
adjutorium,  ita  notabiliter  concludens:  Non 
igitur  ita  dictum  esse  piitandum  est :  Non  est 
vokntis,  neque  currentis,  sedmiserentis  est  Dei, 
quia  nisi  ejus  adjutorio  non  possumus  adi- 
pisci  quod  volumus,  sed  ideo  potius  quia  n''si 
ejus  vocatione  non  volnmus ;  de  qua  vocatione 
paulo  antca  dixcrat :  Nohis  non  potest  trihui 
quod  vocamur.  Unde  etiam  constat  Augusti- 
numadhaec  duo  reducere  auxilia  gratisR,  vo- 
cationera  et  adjutoriura,  et  ratione  vocationis 
tribuere  soli  Deo  nostrara  bonara  voluntatem, 
et  non  ralione  deterrainationis,  qua^  ad  gra- 
tiam  adjuvantera  et  cooperantem  potius  perti- 
nct.  Ac  denique  constat  nullum  auxilium  gra- 
tice  raediura  inter  vocationera  et  adjutorium 
ab  Augustino  tradi  vcl  insinuari,  sed  potius 
ex  vocatione  iramediatesequi  ipsumvelle  bo- 
num  a  libero  arbitrio  cum  acljutorio  Dci. 

Quia  vero  vocationem  habet  etianl  qui  il- 
lam  rontemnit,  utEsau,  ideo  in  versicul.  Sed 
si  vocatio  isia,  etc,  itcrum  objicit,  quomodo 
verura  sit  illud  :  Mnlti  vocati,  pauci  vero  ele- 
cti,  si  vocatio  ista  ita  est  effectrix  volunlatis, 
ut  orauis  vocatus  eara  sequatur  ;  vel  si  non 
oranis  vocatus  obtemperat,  quia  obtemperare 
positura  est  in  ejus  voluntate,  quomodo  non 
ctiara  dici  potest  vere :  Non  miserentis  est  Dei, 
sed  ohteniperantis  est  hominis.  Quia  misericor- 
dia  Deinon  sufficit,  7iisi  vocati  ohedientia  con- 
sequatur.  Ad  quam  objectionem  iterum  inter- 
rogando  respondet :  An  forte  illi  qui  hoc  mo- 
do  vocati  non  consentiunt,  possent  alio  modo 
vocati  accommodare  fidei  voluntatem?  In  qui- 
bus  verbis  insinuat  Augustinus  distinctionem 
duplicis  vocalionis,  quam  fusc  statira  decla- 
rat,  ut  pcr  cara  totura  hoc  negotium  corapo- 
nat,  et  eflicacis  gratia>  infallibilitatem,  siue 
dctrimento  sufficientis  vocationis,  licet  ineifi- 
cacis,  exponat.  Sed  priusquam  ad  aha  verba 
transitura  faciamus,  in  his  proxime  relatis  no- 
landus  est  loqucndi  usus  et  slylus  Augustini ; 
nam  cura  dicit  cos,  qui  sic  vocati  non  consen- 
iiunt,  potuisse  alio  modo  vocatos  consentire, 
intelligit  eos  ita  potuisse  ut,  si  ita  essent  vo- 


B55  DE  VERA  II^ITEIXfGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQTJE  CONCORDIA. 

cati,  infallibiliter  accommodarcnt  fidei  volun-  non  alia^  et  hoc  vocat  esse  ideoneum  capiendre 

tatem  suam.  Qm  sensus  est  necessarius ,  tum  tocatioM,  id  est,  ita  atrectum,  ut  infallibiliter 

quia  alias  non   responderet  objectioni,  tum  illa  raovendus  sit,  si   ea  pulsetur.  Unde  cum 

quia  eliam  de  illis  qui  vocati  non  consentiunt,  subdit  in  boc  ostendi  misericordiam  Dei  crga 

verum  est  dicere  posse  consentire  si  vebnt,  clectos,  qnia  hoc  moclo  tocavit  quo  aptum  erat 

et  posse  velle.  Est  ergo  sensus  :  Possent  alio  eis,  non  intelligit  vocasse  illos  peculiari  modo 

modo  Tocari,  quo  si  xocarentur,  accommoda-  quo  non  vocavitabos,  ita  ut  in  ipsa  vocationc 

rent  ffdci  toluntatem  suam ;  ct  lioc  ipsum  est  sit  divorsitas  modi ,   sed  Intelbgit  misericor- 

f[uod  inferius  ait  :  Eorum  antem  miserettcr  diam  clcctorum  in  lioc  esse  quod,  bcet  vidca- 

quos  ita  vocat  ,   quomodo  eis   vocari  aptum  tur   Deus    uno    modo    et    uniformi    vocare 

est  ut  sequantur,   utique  infallibiliter,  unde  omncs,  tamen  eum  modum  vocationis  eUpit, 

subjungit  :   Cujus  miseretur,  sic  eum  vocat,  quem  prtenovit  esse  convenientem  futurum 

quomodo  scit  ei  congruere  ut  vocantem,  non  suis  electis,  ctiamsi  aliis  non  esset  futurum 

respuat.  Quapropter,  cum  superius  ait  :  Ad  ita  conveniens.  Atque  hunc  sensum  raagis  iu- 

alios  quidem  vocatio  pervenit,  sed  quia  talis  fcrius  dechiravit  dicens :   Videmus  enim  alios 

fuit  qua  moveri  non  possent ,    nec  eam   ca-  aliter  iisdem  rebus  demonstratis  vel  signifi- 

pere  apti  essent  ,  zocati  quidem  dici  potue-  catis  ad  credendum  moveri.  Quod  allatis  va- 

omnt ,  sed  non  electi ;  ilkid  (inquam)  moteri  riis  exomphs  hatc  piosequitur  ot  declarat;  et 

iionpossunt,  consentanee  adsuporiora  intelh-  concludit  interdum  quidcm  posse  esse  varie- 

gendum  est,  vel  subintelhgendo  moveri  non  tatem  in  ipsa  vocatione  et  modo  ejus,  quia 

possunt  efficaciter,  seu  infalhbihter ;  vel  non  eadem  res  uno  m,odo  dicta  movet,  alio  modo 

possunt  in  sensu  composito,  et  facta  snpposi-  dicta  non  movet.  Saepe  vero  ex  parte  subjecti, 

tione  quod  Deus  pra'viderit  illam  vocationem  quia  ros  etiam  eodem  modo  dieta  imum  mo- 

non  fuisse  futuram  ihis  congruam  ex  eorum  vet,  aUum  non  movet. 

hbera  rcsistentia.  Nam  absohite  et  simphciter,  Respondcri  potest  Augustinum  loqui  de  vo- 

etiam  ihi  vocati,  qui  hbere  reslstunt  vocatio-  cationc  externa,  quae  sine  dubio  potest  esse 

ni,  possentvehe  ei  assentire,  ahoqui  tahs  vo-  eadem;  nunquam  tamen  dicere  etiam  inter- 

catio   non    esset  sufficiens  in  suo  ordine,   et  nam,  quatonus  a  Doo  est,  esse  eamdem ;  un- 

consequenter    ilh    non    assentire   non    esset  de  omnia  exemphi  qua;  adducit  sunt  de   ex- 

culpa.  Sicut  enim  non  peccat  contra  fidera  terna  praedicatione  et  suasione  per  signa,  vel 

qui  non  credit,  quia  sibi  non  proponitur  fides  miracuhi,  otc.  At  enira  sine  dubio  Augustinus 

sufficientor,  ita  non  peccat  contra  vocatio-  totam  vocationem  comprchendit,  ut  est  vera 

nem,  qui  non  respondet,  qiua  non  sufficienter  vocatio  gratioe,  quam  ipse  defendit  contra  Pe- 

vocatur  ;    nemo  aulem  sufficienter  vocatur,  lagium.  Primo  qaidem,  quia  de  vocatione  cx- 

qui  absolute  et  siraphciter  non  potest  tali  vo-  terna  nuUa  erat  ihi  contentio  cum  Pelagio, 

cationi  assentire.  qui  ctiam  admittebat  externam  vocationem 

Qnibus  xerhis  declaret  Augustinus  diversi-  esse  necessariam,  quam  nomine  doctrinaj  et 

tatem,  inter  vocationem  covgo-uam  et  non  con-  revehationis  solet  potius  Augustinus  signifi- 

gniam.  —  Deinde   obsorvandum  est  quibus  care.  Sccundo,  quia  idera  Auguslinus,  libr.  dc 

verbis  declaret  Augustinus  diversitatem  inter  Spiritu  et  htter.,  cap.  33,  ait  vohmtatem  cre- 

vocationem  congruara  et  non  congiuara;  sic  dendi  esse  donura  Dei,  qum  vocante  Deo  sur- 

enim  ail  :  Ut  et  illud  verum  sit:  Multi  vocati,  git  de  lihero  arhitrio.  Ubi  loquitur  dc  vocatio- 

paucielecti;  ut  quamvis  mtdti  uno  modo  vo-  ne  vcia  et  Spiritum  grati*   babente.   Unde 

cati  sint,  tamen   quia  non  omnes  uno  modo  necesse  est  ut  internam  etiam  ihumiuationem 

afecti  sunt ,  illi  soli  sequantur  vocationem ,  et  inspirationera  complectatur.  Et  tamen  sta- 

qui  ei  accipienda;  reperiuntur  idonei.  Atten-  tim,  cap.  34,  exphcans  Augustinus  ihara  vo- 

lissime  enim  consideranda  sunt  ilhi  verba  :  cationem,  ait  non  ideo  tamen  vohmtatora  cre- 

Uno  modo  vocati  sunt ,  ut  conspiciatur  Au-  dendi  Deo  attriljui,  qtiia  ost  ox  hbcro  arl)itrio 

gustinum  non  ponere  diversitatem  in  ipsis  quod  Deus  dodit,  verum  etiam  quod  vlsorum 

vocationibus,  aut  in  raodis  earum  secundum  suasionihus  aglt  Deus  ut  vclimus,  ei  ut  creda- 

suas  entitates,ut  sic  dicam,  spectatis,  nec  sc-  mus,  sive  extrinsecus  per  Evangelicam  exhor- 

cundum  ahquom  intrinsecum  modura,  quem  tationem,  etc,  sire  intrinsecus,  uhi  nemo  ha- 

a  Deo  rccipiunt,  sed  solum  ex  parte  sul)jecti,  het  in  potestate  quid  sibi  veniat  in  meutrm. 

seu  ahectionis,  vel  dispositionis  ejus  prove-  Igitur  vera  et  etiicax  vocatio  potest  media  ex- 

nire  ut  una  habeat  infa!hbi!iter  effectum,  et  terna  siiadonc  fieri ;  nunquam  tamen  fit  sinc 


CAP.  XXXVI.  LXPENDITUR 

interna  in.spiralione ,  quae  indc  rcsultat ;  et 
simili  ratione,  vocatio  quce  futura  non  est  ef- 
ficax,  si  tamen  futura  cst  suffiricns,  non  po- 
tcst  in  solo  cxterno  sonitu  vcrborum  aut  si- 
f^norura  visionc  sistcre,  nisi  tale  sit  totum 
hoc  quod  exterius  fit,  ut  sit  instrumentum  ex- 
citans  mtcrius  vcram  Spiritus  Sancti  illumi- 
nationem  ctinspirationem.  Quamvis  crgo  Au- 
gustiuus,  in  qusestione  illa  sccunda  quam 
tractamus,  loquatur  de  ordinario  modo  voca- 
tionis  per  signa  extcrna ,  non  cxcludit  tamcn 
intcrnam  motioncm,  sine  qua  non  esset  vera 
vocatio ;  crgo  sicut  dc  vocationc  externa  ait 
posse  esse  eamdem  in  eo  qni  conscntit,  et 
in  eo  qui  resistit,  ita  etiam  de  interna,  qure 
sccundum  ordinariam  legem  non  est  major 
quam  per  extcrna  ,  cum  communi  auxilio 
giatiae,  excitctnr.  Tcrtio,  quia  alias  nihil  Au- 
gustinus  efficeret  sua  illa  distinctione.  Eam 
cnim  adducit  ut  declaret,  etiam  eos,  qui  non 
obediunt,  voluntatc  sua  dissentire,  et  non  ex 
dcfcctu  vocationis.  At  hoc  vcrum  non  fuisset, 
si  illi  tantum  habercnt  vocationcm  extemam, 
vcl  caruisscnt  aliqua  interna  omniuo  neces- 
snria  ad  credendum,  quam  in  sua  potestate 
non  habcrent. 

Ex  hoc  igitur  attente  ponderato,  apcrte 
convincitur  Augustirtum  non  posuisse  effica- 
citalcm  gratise  prfcvcnientis  in  prredetermi- 
natione  physica,  nec  in  aliqua  intrinscca  diffe- 
rcntia  ipsiusmet  internfB  voCationis  seu  pra^- 
vcnieutis  gratire,  ncque  in  aliquo  alio,  quid- 
quid  illud  csse  fingatur,  quod  ita  tribuatur 
uno  modo  vocatis  ct  pra?ventis,  ut  aliis  non  do- 
tur,  ncc  sit  in  corum  potestatc,  scd  positam 
esse  in  illa  congruitate  et  opportunitate,  quam 
Dcus  in  sua  altissima  pra^scicntia  obscrvavit 
ct  misericorditcr  prreparavit.  Pra^scrtim  vcro 
quod  non  sit  in  praideterminalione  physica, 
pra^tcr  ratioucs  factas,  qua^  in  illa  maxime  lo- 
cum  habent,cxvcrbis  ejusdem  Augustini  non 
obscure  constare  potest.  Nam,  in  principio 
illius  paragraphi  qucm  tractamus,  ait  quod  , 
licct  multi  sic  vocati  non  conscntiant,  si  alio 
niodo  vocarentur,  possent  accommodare  fidci 
voiuntatem.  Ergo  non  intclligit  Augustinus 
pcr  vocationcm  congriiam  dotcrminari  phy- 
sicc  voluntatcm,  uam  illa  posita  adhuc  rcqui- 
ritur  ut  liomo  sic  vocatus  accomihodet  fidei 
snam  volmitatem.  Qune  vcrba,  in  omni  sua 
]uoprictate,  significant  voluntatcm  et  esse  iu- 
diH"crcnt(>m  ,  ctiam  supposita  vocationc  cffi- 
caci,  ct  ipsara  se  dctcrminarc  cum  vocatio- 
)iis  adjutorio.  Quid  cnim  aliud  cst,  accom- 
modare  suamvoluntatem  fidei,  quam  illam  ad 


SENTENTIA  AUGUSTINI,  ETC.  553 

volendum  credere  determiuare  ?  Unde  inferius 
concludit :  Quis  audeat  dicere  defuisse  Deo  mo- 
dum  vocandi,  quo  etiam  Esaw  ad  eam  fulem 
mentcm  applicaret,  voluntatemque  conjungeret, 
in  qua  Jacohus  justificatus  est?  Quid  est,  quav 
so,  determinarc  voluutatem  ad  credendum  , 
nisi  applicare  illam  eamve  conjungere  ad  fi- 
dcm  ?  Et  tamen  Augustinus  ipsi  Esau  hoc  tri- 
buit,  si  tali  modo  vocaretur  ;  nou  crgo  vult 
quod  vocatio  talis  esset  ut  detcrminaret  Esau, 
sed  ut  illa  posita  Esau  ipse  sese  applicaret  et 
determinaret,  quamvis  non  sine  cooperalionc 
gratiae  Dci.  Dcnique  si  Augustinus  intellcxis- 
sct  congruitatcm  vcl  efficacitatem  vocationis 
congruffi  esse  positam  in  prsedctcrminatione 
physica,  non  oportuisset  ipsum  recurrere  ad 
divcrsam  affectioncra  hominis  vocati;  quo- 
cumque  cnim  modo  affectus  sit,  si  cum  vo- 
catur,  dcturpra?detcrminatio,  superabit  affec- 
tionem  ct  consentict.  Ncc  oporterct  tanta  exag- 
gcratione  interrogare  :  Quis  audeat  dicere  de- 
fuisse  Deo  modum  congruenter  vocandiEsau'^ 
Quia  si  prffidctcrminatio  est  possibilis  simul 
cum  libcrlatc,  respcctu  cujuscumque  homi- 
nis  est  possibilis,  nec  ullus  vel  indoctissimus 
poterat  de  hoc  dubitare.  Item  nulla  esset  ne- 
ccssaria  varictas  in  modo  vocandi,ut  unus  sit 
congruus,  non  alius  ;  et  tamcn  Augustinus  il- 
lam  supponit  diecns  :  Quod  si  tanta  quoque 
esse  potest  ohstinatio  voluntatis,  ut  contra  om~ 
nes  modos  vocationis  oldurescat,  ctc.  In  qui- 
bus  etiam  verbis  evidcntcr  supponit,  posito 
quocumque  modo  vocationis,  adhuc  rcma- 
ncrc  voluntatcm  ita  inditlcrcntem  ut  obdu- 
rescere  possit,  quantumest  ex  se,  et  non  sup- 
posita  prsevisione  Dci  de  contrario  cffcctu. 
Quod  tamcn  de  pra'dcterminatione  physiCa 
dici  non  potest,  quia,  illa  posita,  non  cst  in 
potcstatc  volunlalis  conlra  illam  obdurari. 
Quod  si  quis  fortasse  dicat  his  ratio- 
nibus  rcctc  probari  dctcrminationem  physi- 
cam  non  pertincre  ad  vocationcm,  nihilomi- 
nus  vocationcm  ,  quantumvis  congruam  , 
non  habcrc  etfectum  sine  praidctcrminatio- 
nc  ,  sicut  non  habct  cffectum  sine  coopc- 
ranle  gratia ,  respondemus  aliud  esse  hoc 
affiimarc,  aliud  vcro  essc  hoc  tribucre  Au- 
gustino.  Hic  non  agimus  de  assertionc  ipsa, 
scil  dc  mcnte  Augustini,  nobisque  satis  est 
ut  cx  dictis  constct,  cx  mente  Augustini  prcie- 
dctcrminationem  illain  non  pcrtmere  ad  vo- 
cationcm  ,  sive  cougiuam  ,  sive  non  con- 
gruam.  Nam  indc  imprimis  sequitur  evidcn- 
tcr,  ex  mcntc  Augustini  non  possc  coUigi  il- 
lam  esse  necessariam  post  vocationem  con- 


534  DE  VERA  INTELLIGENT!.\  AUXILII 

gruam,  et  cum  illa  semper  esse  conjunctam  ; 
ubi  enim  hoc  vel  leviter  insinuavit  Augusti- 
nus  ?  Addiraus  deinde  contrarium  satis  signi- 
ficasse  ;  tum  quia  nihil  aliud  tribuit  soU  Deo 
ex  necessariis  ad  vohmtatera  credendi,  pra^- 
ter  vocatiouem,  et  illam  postulat  congruam, 
ut  voluntas  infallibiliter  sequatur  ;  tum  etiam 
quia  inter  taleni  vocationem  et  appHcationem 
voluntatis,  qua  ipsa  se  accommodat,  conjungit 
et  apphcat  ad  fidem^  nullam  aliam  motio.- 
nem  mediam  et  praviam  ad  consensum  ac 
posteriorem  vocatione  ponit ,  quam  Deus 
se  solo  efTecturus  sit ;  tum  deniquc,  quia  to- 
tara  efficacitatem  gratise  prffiveuientis  ponit 
iu  congruitate  vocationis,  et  tamen  illa  esset 
et  insufficiens,  si  adhuc  requireretur  praede- 
terminatio,  et  impertinens,  quia  si  Deus  veht 
proedeterminai^e,  omuis  vocatio  reddetur  con- 
grua ;  si  non  veht,  quantumvis  vocatio  vi- 
deatur  accommodata,  manebit  inefiicax.Ouod 
ita  ctiara  declaro,  quia  Augustinus  dicit  ad 
vocationem  congruam  infallibilitor  sequi  con- 
sensum  ;  vel  ergo  sequitur  quia  illi  adjuugi- 
tur  pra'determinatio  ex  voluntate  Dei ,  vel 
quia  cougruitati  vocationis  debetur  prsede- 
terminatio.  Si  primum,  ergo  praecisa  prsede- 
trrminatione  nuUa  cst  congruitas  in  voca- 
tione,  ciijas  oppositum  probatum  est.  Si  vc]'o 
dicatur  secundum,  ergo,  prsecisa  prsedetcr- 
minatione,  est  effectus  infaUibihter  futurus 
ex  vi  vocationis  congrua? ;  ergo  nuha  est  ne- 
cessitas  talis  prffdcterminationis ;  nec  intelli- 
gi  potest  congruitas  prffivia,  cui  talis  pra?de- 
terminatio  debeatur.  Non  est  tamen  ratio  si- 
milis  de  adjutorio  gratise  cooperantis,  quia 
hoc  intrinsoce  olTcrtur  cum  vocatione  sufil- 
cienti,  ac  proindc  est  in  potestate  vohintatis 
habere  ihud  in  actu  secuudo,  si  velit;  praede- 
terminitio  autem  non  necessario  oftcrtur 
cura  vocatione  ,  quantumvis  sulficienti.  Per 
efBcacitatcra  ergo  vocationis  congruoe.  plane 
cxchiditur  prffideterminatio  physica  ,  juxta 
menlem  Augustini. 

At  enira  pra^dictus  modcrnus  auctor,  hoc 
fortasse  prffividcns  ,  dixit  Augustinum  in 
tola  hac  distinctione  tradenda  non  loqui 
ex  mente  sua  et  propria  sententia  ,  scd 
disputando  ha?c  proponere.  Hoc  autera  sua- 
dere  vuU,  quia  proxime  post  illara  distinc- 
tionem  datara  subjungit  haec  verba  :  Et  ta- 
men  iniueamur  superiora ,  et  inde  nostram , 
guantuiH  ipse  Dvmimis  adjurat  ,  sententiam 
dirigaiuus.  Ecce  (iuquit  ilie)  nunc  incipit  Au- 
gustinus  suam  sententiam  proferre  ;  ergo  su- 
periora  omnia  non  recte  aUegantur  tanquam 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
sententia  Augustiui ,  sed  oportet  attendere 
quid  ibi  proxime  tractet  Augustinus  ,  ct  cui 
qucestioni  respondeat.  Postquam  enim  quses- 
tionem  illam ,  quomodo  verura  sit  :  Multi 
sunt  vocati,  pauci  vero  electi,  per  distinctio- 
nem  duplicis  vocationis  expedivit,  cum  iUa 
conncctit  aham,  ibi:  Hic  dicet  aliguis,  cur 
scilicet  vocatio  congrua  non  fuerit  data  Esau. 
Ad  quam ,  supposita  iterum  superiori  divi- 
sione  duplicis  vocationis,  in  sumraa  rospon- 
det ,  quando  Deus  non  ita  vocat  ahquem  , 
quomodo  ad  fidem  raovendus  est  (itaenim, 
ut  iiotavi,  modus  ille  loquendi  apud  Augusti- 
num  intelligendus  est),  ostondit  (inquam),  id 
facere,  non  quia  non  possit  ita  vocare  ut  per- 
suadoat,  sed  quia  non  vufi  majorem  miseri- 
cordiam  prrestare,  ob  alios  fines  providentioe 
suw;  et  hoc  probat  ex  subjunctis  verbisPauli: 
.Dicit  enim  Scriptura  Pharaoni,  elc,  usque 
ad  illud  :  Cnjus  vult  miseretur,  et  quem  vult 
indurat.  Ex  quo  subjungit  ac  connectit  qua;s- 
tionom  aliam  scu  objectionom,  dicens:  Quod 
sifit  sine  tdla  distinctionemeritoriim,  quis  non 
erumpatin  eam  vocem,  quam  sihi  ohjecit  Apos- 
tohis :  Dices  iiaque  mihi .-  Quid  adhuc  conque- 
ritur  ?  nam  voluntati  ejus  quis  resistet? 

Cura  ergo  Augustinus  imracdiate  subjun- 
git  :  Et  tanien  intueamur  superiora,  et  inde 
nostram,  quantum  Dominus  dederit,  senten- 
tiam  dirigamus,  non  incipit  resolvere  quaes- 
tionem  a  principio  propositam,  praetermissis 
omnibus  quae  iisque  ad  illa  vcrba  disputavc- 
rat,  sed  objectioni  et  interrogationi  proximc 
factffi,  et  argumentis  contra  hbertatem  divinae 
electionis,  ut  sic  dicam,  factis  propositae,  cur 
scUicet  gratis  Esau  scu  reprobum  rehnquat 
sine  vocatione  congrua ,  vel  quomodo  inde 
uon  soquaturliominis  dcsperatio  ctjustaque- 
rela  hominis  contra  Deura ,  et  e  converso  in- 
justam  esse  querelam  Dei  de  horaine  non 
credcnte,  cura  talem  vocationem  iUi  non  det , 
ad  hanc  (  inquara  )  quaeslionera  responderc 
incipit,  et  de  illa  oITert  sententiam  suam  cum 
divino  adjutorio,  quia  res  est  valde  supcrna- 
turalis  et  ardua.  NuUum  ergo  argumentum 
ex  iUis  verbis  surai  potest ,  quod  usque  ad 
illa  vcrba  non  fuerit  Augustimis  cx  prnpria 
mcnte  et  sentcntia  lociUus,  expediendo  aha 
dubia  quse  praeposuerat. 

Praetcrca  ipsa  verba  expendenda  sunt.Nam 
cum  ad  respondendum  dicit :  Intucamur  su- 
periora,  duobus  modis  id  intcUigi  potcst. 
Primo,  ut  ^cy  superiora  iutolligat  omnia  prav 
cedentia,  qua?  ab  ipsomet  in  tota  illa  qua?s- 
tione  dicta   fuerant.  Et  si  de  his   est   sermo, 


CAP.  XXXVI.  KXPENDITUR  SENTENTIA  AUGUSTINI,  ETC.  555 

potius  inde  sequitur  approbareilla,  et  ex  illis,  illius  qusestionis  secundse  proposuit ,   niini- 

tanqnam  ex  fundamentis  optimis,  vel  reliqua  rum,  ut  totum   Apostoli   contextum  ab   illis 

qua?  supersunt  dicenda,  vcl  resolutionem  to-  verbis  :  Non  solum  autem  illa,  usque  ad  illa, 

tius  quaestionis  velle  clicere  vel  dirigere,  ut  Nisi  Dominus  Sahiaoth  reliquisset  nohis  se- 

ipse   loquitur,  unde ,  licet  notatiuncula  illa  men,  etc,  explicaret.  Hanc  ergo  intentionem 

margiualis,.ubi  hoc  loco  signatur,  conclusio  suam  hactenus  prosecutus,  varias  quaestiun- 

^^^fip^^wm,  ad  quoestionem  referatur  et  sus-  culas,   seu   interrogationes  et   responsioncs 

tineatur,  non  inde  sequitur  priora  omnia  non  proponendo,  etquidem  prius,  proposita  intcn- 

esse  dicta  cx  sententia  Augustini,  sed  potius  tione  Apostoli,  quod  gratia  Dei  cx  ipsius  vo- 

sequitur  esse  ab  illo  jacta  ut  fundamenta  suai  luntate  primario  pendeat,  non  ex  nostris  ope- 

sententise  et  conckisionis  intentae,    sicut  est  ribus,  dcclarat  totum  id  quod  de   electione 

usitatum  apud  divum  Thomam  in  corporibus  Jacob  prai  Esau  dicitur.  Deinde  adjuncta  dis- 

articulorum;  incipit  enim  ab  ahquibus  prin-  tinctione  duplicis  vocationis  expHcat  quomodo 

cipiis  generahoribus,  et  paulatim  progrcditur  divina  electio  per  vocationem  congruam  exe- 

usque  ad  conclusionem,  quam  infime  consti-  cutioni  mandetur  ,  sicque  verificetur  illud  : 

tnit.  Unde  inferri  non  potest  superiorem  doc-  Non  ex  operihus,  sed  ex  zocante,  etc.  Postea 

trinam  articuU  non  esse  dictam  ex  propria  vcro  in  ipsamet  vocatione  eflicaci  occasione 

sententia,  scd  oppositum  poiius  infcrtur.  Se-  sumpta,  trausitumfacit  ad  cxpHcandam  totara 

cundotamen  modo  intelligi  potest,  ut  por  52^-  illnm  particulam  Apostohci  contcxtus  :  Qidd. 

periora  intolhgat  Augustinus  iila  qure  Paulus  ergo  dicemus  1  Numquid  iniquitas   est  apid 

in  eodem   capite  nono    ad  Roman.   dixerat,  Deum  ?  etc.  Nunc   autem  revertitur  ad  iha 

qui  solus  sen.sus  est  sine  dubio  legitimus  ;  verba  :  Esau  autem  odio  halui,  propter  dif- 

nam  immediate   post  illa  verba  :   Jntueamur  ferentinra  quse  ex  aliis  Scripturro  verbis :  Ni- 

sui^eriora,  et  inde  nostram  sententiam  diriga-  hil  odisti  eoriim  qucc  fecisti,  circa  illa   nas- 

mtis,  subdit  Augustinus  :  Ait  enim  paulo  ante:  citur;  ex  quo  discursu,  qui  in  ipsa  littcra  Au- 

Quid  ergo   dicemus  ?  Numquid  iniquiias   est  gustini  est  patentissimus,  constat  manifcste 

apnd  Detml  Ahsit.  Ha?c  ergo  sunt  superiora,  quam  sit  a  re  ipsa  et  veritate  alienum,  dicere, 

ex  quibus  Augustinus  vult  sententiam  suam  Augustinum  non  tradidisse  ex  propria   son- 

dirigere.  Et  ex  illis  respondet  ad  proximam  tentia  totam   illam    doctrinam  de  vocatione 

intcrrogatiouempropositam  de  illa  apparente  congrua.  Nam  si  hoc  ita  est,  nec  ex  propria 

inuequalitatc,  quia  cujus  vult  miseretur,   et  sententia  declarat  textum  Apostoli,  ncc  re- 

quera  vnlt  indurat,  esse  alicujus  occultje,  at-  spondet  qusestioni,  sicut  iu  principio  prorai- 

que  humano  raodo  ininvestigabilis  aequitatis.  sit;  nec  denique  ccrfara  aliquam  vcl  constan- 

Solum  crgo  ad  illam  quEestionera  ibi  rcspon-  tem  doctrinara  ibi  tradit,  cuni  omnia  fere  qua? 

dore   incipit  ,   ncc  quse   prius  dixerat  circa  dicit,  in  illa  vocationum  differentia  ac  distri- 

quaestiones  alias  vel  imrautat,  vel  in  dubiura  butione  pro  sola  Dei  libertate  et  electionc  ni- 

revocat.  Unde  illararaet  responsionera  prose-  tantur.  Unde  ( quod  maxime  hanc  vcritatera 

quondo  ct  explicando,  cx  illis  principiis  quod  confirmat  )  in  solvenda  hac  eadom  objectio- 

nou  est  iujustitia  oxigcre  dcbitum,  ncc  con-  ne,  et  postea  in  fine  qusestionis,  itorura   at- 

tra  justitiam  uni  gratis  remittere,  licct  altori  que  iterum  eamdcm  doctrinam  de  vocatioue 

non  remittat,  concludit  paulo   inferius,   di-  congrua  inculcat. 

cons  :  Itaque  impudentiam  qua-stionis  ita  re-  Ad  objectionora  ergo  illara,  quoraodo  Deus, 

tundit  Apostolus:  ffomo,tu  quis  es,  quirespou-  qui  nihil  odit  corura  qua?  focit,  dicatur  odio 

deas  Deo?  Ac  deinceps  in   earadcm   sonton-  habuisse   Esau,  late  respondet,  et  occasionc 

tiam  per  integram  fere  aliam   columnara  in  illius    roliquam    partem    Apostolici  contox- 

oadem  responsione,  ex  ejusdem  Apostoli  vor-  tus,  quam   pra-miserat,   declarat,  usque  ad 

l)is  immoratus,  nec  verbura  ullura  habot  quo  ilUi  verba  :  Fst  locus  quidam,  ctc,  exclusive. 

vcl  superiorcm   doctrinara  a   se  datani  sihi  Surama  vero  roppoupiouis  ost,  Doura  in  Esau 

non  probari,  vel  res  ibi  tractatas   aliter  ex-  odisse  culpara  quam  ipsc  Deus  non  fecit,  non 

pcdire  ,  vel  deuique  circa  doctrinam  de  du-  vero  odisse  personam  ,   vel  naturam  quam 

plici  vocatione  mutarc  videatur.  ipse  fecit  ;   et  hoc   sensu  dictum  esse   ahbi 

Doiude  vero   in  §  Sed  enitendum  est  lioc  Doum  uihil  odisse  eorura  qua^  focit.  Quod  si 

loco,  novam  propouit  dubitatiouom.  Ad  in-  objiiiatur  Paulum  dixisse  Deumodio  habuisse 

telligendum    autcm    melius    Augusliui    dis-'  Esau  antoquam  quidquam  mali  ogisset,  sicut 

cursum  ,  recolendum  est  quod  in  principio  dilcxit  Jacob  antequam  quidquam  boni  egis^ 


556  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

set,  respondet  alibi  Augustinus,  licet  Deus 
odio  habuerit  Esau  antequam  quidquam  ma- 
11  egisset,  non  vero  antequam  quidquam  ma- 
11  contraxisset,  et  ita  in  eo  odisse  originalem 
culpam  quam  ipse  non  feclt,  et  propter  illam 
negasse  illi  peculiarem  illam  misericordiam, 
quam  Jacob  gratis  feclt.  Instare  autem  quis 
potest,  quia  etiam  de  Angelis,  Lucifero  et 
Michaele  ,  verbl  gratia  ,  dici  potcst :  Ante- 
quam  quidquam  bonl  aut  mali  egissent,  Mi- 
chaelera  dilexit  ,  et  Luciferura  odiohabuit; 
et  non  ex  operibus,  sed  ex  vocante  dictum 
est,  qula  major  scrviet  rainori.  Et  taraen  In 
Angelis  nulla  originalis  culpa  prsecessit,  unde 
in  illis  non  solura  vere  dicitur  :  Antcquam 
quidquam  mall  egissent  ,  sed  etiam  ante- 
quara  quidquam  mali  contraxissent.  Respon- 
deo  (ut  iterum  jam  dixi)  me  nonprobare  nunc 
nec  defcndere  omnia  verba  et  singulas  solu- 
tiones  seu  responsiones  Augustini,  sed  tan- 
tum  mentera  ejus  expllcare ;  fortasse  enim 
il!a  responsio  non  est  nocessaria,  et  proba- 
bile  satis  est,  otiara  ante  proevisura  originale 
peccatum  Dcum  elegisse  Jacob,  et  non  Esau, 
iit  in  allo  opusculo  ostendiraus ;  et  quod  Scri- 
ptura  alibi  dixit,  Deum  nihll  quod  feclt  odisse, 
Intelligitur  de  proprio  odio  ;  cum  voro  Pau- 
lus  dicit  Doum  odio  habuisse  Esau,  latius 
sumit  odiura  pro  nogatione  dilcctionis  exi- 
mi(e  seu  singnlaris  ;  et  hoc  raodo  nulla  est 
necessaria  culpa  ut  Deus  personam  odio  ha- 
beat,  id  est,  non  diligat  eo  raodo  quo  aliam 
tequalem,  vel  etiam  minorom  diligit.  O^^^n- 
quam  autem  responsio  Augustini  non  sit  nc- 
cessaria,  est  satis  pia  et  probabilis ;  deser- 
vireque  potest  ad  explirandum  cur  illa  no- 
gatio  amoris  odium  vocctur;  habct  onim  spe- 
cialora  rationem  odii,  si  non  solum  negatus 
sit  ille  amor,  quia  non  debltus,  sed  etiam  in 
vindictam  alicujus  culpee.  In  tola  vero  ilia 
parte  illius  qua>stionis  nihil  ahud  invenio  aut 
explicatione  Indigens,  aut  ad  nostrara  oau- 
sam  conducens,  prfoter  illa  verba  :  Hcpc  de- 
monstratio  polentioi  Dei,  et  annuntiatio  noi)d- 
nis  ejus  in  universa  terra,  prodest  eis,  ut  ti- 
meanty  ut  vias  suas  corrigant,  quihus  vocatio 
talis  congruit.  Nara  cx  hoc  ultirao  vorbo  con- 
stat  hic  redire  ad  superiorera  doctrinam  de 
vocatione  congrun,  etln  ordine  ad  illara  ex- 
plicare  oranla  quee  per  exteriora  signa  vel 
opoi-a  Dous  facit  vel  pormittit,  otiara  circa  re- 
probos,  ut  desorviant  saluti  oleotorum  ;  non 
ergo  tradit  Augustinus  doctrinam  illam  do 
vocatlone  congrua  ex  ahena  seutentia,  sed 
ex  maxlme  proprla. 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

Tandera  vero  post  collationem  alterius  tes- 
tiraonii ,  Ecclosiasticl  33,  cum  loco  Pauh  (in 
quo  nihil  nobis  ad  causam  nostrara  notan- 
dum  occurrit ) ,  in  frae  quaestionis  ,  ab  illis 
verbis  :  Niilla  igitur  intentio  tenetur  Apo- 
stoli,  etc.  ,  epilogura  facit ,  et  summatim  do- 
ctrinara  datam  colligit,  itcrumque  ad  voca- 
tionem  congruara  redit,  et  in  ea  raaximam 
vim  hujus  negotii  ad  gratiam  et  praedesti- 
nationera  pertinentis  ponit  :  Prcrcipitur  (ait 
intor  alia)  ut  credamus,  ut  dono  accepto  Spiri- 
tus  Sancti,  per  dilectionem  operari  possimus  : 
sed  quis  potest  credere  ,  nisi  aliqua  xocationc , 
hoc  cst  aliqua  rerum  testificaticne  tangatur  ? 
Notetur  explicatio  vocationis  quara  non  ponit 
Augustinus,nisi  in  allquo  tactu  cordis  perali- 
quara  actionera  vitalom  intellectus  vol  volun- 
tatis.  Et  qula  ad  certltudincm  conversionis  et 
pra^dostinationis  non  satis  est  vocatio,  nisi  ut 
congrua,  subjungit  :  Quis  hahet  in  potestate 
tali  tiso  tangi ,  quo  ejus  vohmtas  moveatur  ad 
fidem  ?  utique  cum  cffectu  ct  infallibiliter  : 
Quis  (inquit)  animo  ampleclitur  aliquid  quod 
eiim  non  delectat  ?  Aut  quis  habd  in  potestate 
ut  vel  occurrat  quod  eum  dclectare  possit,  xel 
ut  ddectet  cum  occurrit  ?  Cuw  ergo  nos  ea  de- 
lectcnt  qnihus  proficiamus  ad  Deum,  inspiratur 
hoc  et  prahctur  gratia  Dei,  ctc.  In  quibus  ct 
similibus  verbis  sempor  illud  attente  conside- 
randum.cst  apud  Augustinum,  totum  hoc  ne- 
gotium  praevenientis  gratiae  positura  esse  in 
oxcitationibus  intollcctus  et  voluntatis  per 
proprios  actus  harum  potcntiarum  ,  quibus 
homo  paulatim  llluminatur  vel  afficitnr,  ut 
tandera  consentiat.  Unde  inferius  concludit : 
Igitur  nonxolentis,  neque  ciirrentis,  sed  mise- 
rentis  est  Dei,  quandoquidem  nec  telle,  nec  cur- 
^erc,  nisi  eo  movente  atque  excitante poterimus. 
Et  in  sequentibus  addit  mysterlum  elcctionis 
divinse  In  modo  hujus  vocationis  manifestare, 
quod  tandem  in  fme  exeraplo  Pauli  declarat, 
non  quia  ojus  voluntas  physice  fuit  ad  fidera 
volendara  dotcrminata,  sed  quia  una  desuper 
xoce  prostratus ,  et  occurrente  tali  xiso ,  quo 
mens  illa  et  toluntas  refracla  scexitia  corrige- 
rctur  ad  fidem,  tractus  est.  Semper  ergo  per- 
sistit  Augustinus  in  doctrina  de  vocatione 
congrua  ,  et  in  illa  ponit  gratiae  pra^venicntis 
officacitatem,  etiam  in  rairabill  ot  efficaclssi- 
ma  conversione,  quahs  llla  Pauli  fuit.  Ergo 
ex  discursu  illius  Intcgra?  quaestionis  plane 
sententia  nostra  confirmatur,  et  contraria  ab 
Augustini  sententia  prorsus  aliena  conspi- 
citur. 


CAP.  XXXVII.  CONFKRUNTUR  C.CTERA  AC  PR.-ECIPUA  AUGUSTINI,  ETC. 


ri^ 


CAPUT  XXXVII. 

CONFERUNTUR  C^TERA  AC  PR^CIPUA  AUGUSTINI 
TESTIMONIA  EX  VARIIS  EJUS  OPERIBUS  IN  FA- 
VOREM   UTRIUSQUE  SENTENTIiE   DESUMPTA. 

Oiiamvis  ex  dictis  in  superioribus  capiti- 
bus  possit  satis  de  Augustini  mente  constare, 
ne  tamen  vidcamur  alia  ojus  opera  praiter- 
mittere,  et  subtcrfugere  nonnulias  locutioncs 
qua3  ab  aliis  auctoribus  maxime  ponderan- 
tur,  et  quia  per  omnia  Augustini  opuscula 
de  bac  materia  sigillatim  et  integre  discur- 
rere  nimis  prolixura  esset  et  operosum  le- 
gcntibus ,  ideo  universa  quae  alicujus  mo- 
menti  videntur ,  boc  capite  comprebeiide- 
mus.   Ut   autem  ad  aliquod  certum  princi-    lagium  solam  possibilitatem  bene  opcrandi, 


rantem  tantum  concursum  i^equirit,  non  prce- 
determinantcm  motioncm.  Addo  insupcr  ve- 
risimile  essc  interdum  conlra  Pelagium  loqui 
de  nccessitatc  bujus  gcnorabs  concursus, 
quia  probabile  est  illum  etiam  negasse  Pela- 
gium,  ut  plane  significat  divus  Hicronymus 
in  epistola  ad  Ctesipbontcm  ,  ubi  bac  ra- 
tionc  dicit  Pelagium  fecisse  quodammodo  li- 
berum  arbitrium  aequale  Deo,  id  est,  indc- 
pendens  ab  alio  in  operando,  et  in  suo  regi- 
mine,  quia  seipsum  regit  sine  alterius  ope 
auxiliove  concurrente.  Idcmque  repetit  dia- 
logo  primo  contra  Pelagianos.  Cum  ergo  Au- 
gustinus  omnes  errores  Pelagii  expugnaverit, 
credibile  est  bunc  non  omisisse,  etiam  in  dis- 
putationibus  contra  Pelagium.  Nam  in  bbr. 
de  Gratia  Cbristi,  capite  quarto ,   rcfert  Pc- 


pium  revoccmus  omnia,  sciendum  est  varia 
esse  capita  ex  quibus  credi  potest  motio- 
nem  Dci  prseviam  et  pbysice  proedeterminaii- 
tem  voluntatcm  bumanam,  esse  necessariam 
ad  aclioncs  cjus.  Unum  caput  cst  necessitas 
divini  influxus  ut  primai  causffi  ad  actiones 
causarum    secundarum ,    etiam    liberarum. 


qua;  est  in  facultate  libcra  voluntatis ,  Deo 
attribuisse,  voluntalem  autem  bonam  ipsi 
bomini,  scibcet  quoad  actum  secundum.  Et 
quamvis  diccret  Doum  adjuvare  bominem 
suae  gratise  auxibo,  per  boc  auxilium  solum 
inteUigebat  lcgom  et  doctrinam,  quam  dicc- 
bat  juvare  possibilitatem,   non  ipsum  velle. 


AHud  cst  necessitas  gratise  ad  bene  operan-  Nam  ad  hoc  ita  putabat  sufficere  voluntatem, 

dum,  prseserlim  ad  inchoanda  opera  gratia^,  ut  nuUo  indigcat  Dei  auxibo;  significat  ergo 

seu  ad  initium  salutis.  Tertium  est  necessitas  Pelagiumomnem  cooperationcmDci  negasse. 

gratia3  efficacis  ad  exequendam  infallibihter  Atque  ita  impugnat  crrorcm  illum  Augusti- 

divinam  preedestinationem   seu   electioncm ,  nus  in  toto  illo  bbro,  afferens  varia  tcstimo- 

sub  qua  includitur,  tum  gratia  efficax  ad  pri-  nia  Scripturro,  quorum  multa  possunt  de  ge- 

mam  conversionem  per  quam  homo  justifica-  neraU  Doi  intluenlia  intelligi,  ratione  cujus 

tur,  tum  etiam  gratia  efficax  ad  perseveran-  dicitur  Deus  operari  omnia  opera  nostra,Isai. 

dum  in  justitia.  26;  sicut  dicitur  operari  omnia  in  omnibus, 

Locis  hic  cilatis  cooperantem  tantum  con-  -1  Cor.  10.  Qusenonsatis  exponuntur  quodbaBC 

cursum  requirit  Augustinus,  non  prcedetermi-  tribuantur  Deo  solum  quia  dedit  virtutem  ope- 

nantem  motionem.  —  Dc  primo  capite  inter-  randi,  tum  quia,  ut  notavit  idcm  Augustinus, 

dum  quidcm  disputat  Augustinus,  ostendendo  cpistola  centesima  quadragcsima  soxta,  qua;- 

sinc  Deo  cooperante,  id  est,  per  generalem  stione  secunda ,  Scriptura  non  tantum  dicit 


concursum  concurrente,  nihil  posse  facere 
voluntatem  Immanam,  sicut  neque  alias  cau- 
sas  creatas,  ut  videre  licct  libro  duodecimo 
de  Civitate,  capitc  vigcsimo  quinto,  el  libro 
decimo  scxto,  capitc  quinlo,  ubi  Angclos  vo- 
cat  coopcratores  Dei,  etiam  in  bis  molibus 
extcrnis  quos  naturali  virtute  exercent.  Unde 
in  priori  loco  sic  dc  Dco  inquit  :  Nec  opera- 
rios  habet,  nisi  quos  ipse  creavit;  et  si  poten- 
tiam  suam  fabricatoriam  relus  subtrahac,  ita 
non  erunt,  sicut  aniequam  fierent  non  fuerant; 
et  itcrum  ibidem  :  Ctijus  occulta  potentia 
cuncta  penetrans  incommutahili  pra'sentia  facit 


Dcum  operatum  esse,  sed  usque  modo  ope- 
rari,  Joanne  quinto,  utique  cuncta  quce  fiunt ; 
ut  Malth.  sexto  dicitur  vestirc  foenum  agri ;  et 
Psalm.  centesimo  quadragcsimo  scxto  dictum 
erat  :  Qf.ii  producit  in  montihus  fcenum;  tum 
etiam  quia,  si  propler  solam  possibilitatem 
bcnc  volendi  Deo  tribueretur  ipsum  bonum 
velle,  eadcm  ratione  tribuendum  cssct  Dco 
malum  velle  ,  quia  dcdit  vobmtatcm  per 
quam  ilkid  operamur,  ut  argumcntatur  idcm 
Augustinus  libr.  de  Gratia  Cln-isti,  c.  17  et  25. 
Verumtamen  ex  hoc  ipso  aigumento  nos 
convincimus,  quoties  Augustinus  solum  lo- 


esse  quidqnid  aliquando  est,  et  quantumcumque  ciuilur  de  adjutorio  seu  coopcrationc  divina 
est,  quia  nisi  facicnte  illo  non  tale  esset,  sed  ncccssaria  ex  vi  solius  gencralis  concursus, 
prorsus  esse  non  posset.  Quibus  locis  coopc-    iion  tribuerc  Dco  spccialem  praemotionem, 


558  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

prsesertim  prfedeterminantem  aibitrium  hii- 
maniim,  et,  ob  lianc  specialem  rationem,  sibi 
attribuentem  ipsura  vclle  hominis,  nam  alias 
eumdem  modura  motionis  et  prsedetermina- 
tionis  daret  ad  voluntates  malas,  ac  proinde 
non  minus  deberet  eas  sibi  tribuere  quam 
bonas.  Accedit  quod,  teste  eodem  Augustino, 
hbr.  septimo  dc  Civitate,  cap.  trigesimo,  sic 
Deus  administrat  omnia  qure  creavit,  ut  non 
ipsa  proprios  exercerent  motus  sine  Deo.  Per 
generalem  ergo  concursum  non extjahit  Deus 
bberum  ai-bitrium  a  sua  naturah  inditferen- 
tia  in  actu  primo,  sed  solum  ilh  cooperatur 
in  actu  secundo.  Denique  concursus  hicgcne- 
rahs  ad  naturaha  dona  pertinet,  et  ideo  quo- 
ties  Augustinus  loquitur  de  dono  gratiae,  pro- 
pterquodDoo  specialiter  tribuuntur  opcrapie- 
tatis  humana,  non  agit  de  hoc  concursu,  sed 
de  aha  superiori  motione.  Qicamris  enim  (ut 
ipsemet  dixit  16  de  Civit.,  c.  2C  et  naturalem 
procreationis  excursum  Beus  operettir,  iiH  ta- 
menevidens  Dciopus  est,  titinta  et  cessante  na- 
tura,  iki  evidentius  intelligitur  gratia.  Cum  er- 
go  Augustinus  agit  de  singulari  gralia^  clEcaci- 
tate,  non  agit  de  communi  intluentia  Dei  ne- 
cessaria  cum  proportione  omnibus  causis  se- 
cundis  ad  actiones  suas.  Et  quamvis  verum 
sit  etiam  ad  actiones  supernaturales  esse  ne- 
cessariam  generalem  inlhientiam  sui  ordinis, 
ac  perinde  supernaturalem,  et  ratione  ilhus 
posse  Deo  tribui  voluntatem  hominis  bonam, 
et  spcciah  titulo,  quando  supernaturalis  est, 
niliilominus  si  communis  ratio  generalis  con- 
cursus  debiti  cum  hbero  arbitrio  non  postulat 
motionem  physicam  praedeterminantem,  ne- 
que  de  concm^su  naturali  id  probari  potest 
ex  sentcntia  Auguslini,  profeclo  nec  de  su- 
pernaturali  id  probabihter  diei  aut  ostendi 
potest ;  tum  quia  hcet  non  sit  debitus  volun- 
tati  secundum  se,  est  lamen  debitus  volun- 
tati  jam  elevatae  per  habitum  vel  per  auxi- 
hum  prKveniens;  tum  ctiam  quia  est  eadem 
ratio  de  illo  ct  de  naturah,  quia  ctiam  causa 
secunda  supernaturalis  est  subordinata  pri- 
moe,  ct  debet  habcre  paratum  concursum 
ejus,  et,  ut  libera  sit,  debet  illum  habere  ali- 
quo  modo  in  potestate  sua.  Dcnique  quoad 
hanc  partem  nunquam  Augustinus  aliter  de 
operibus  gratiaj  quam  de  operibus  naturai 
liberis  locutus  est. 

Quse  dici  potcrant  de  secundo  capite,  trac- 
tata  sunt  fcre  omnia  in  capite  proecedenti. 
Nam  quod  atlinet  ad  necessitatcm  gratiai  ad 
bene  operandum  ,  si  intehigatur  de  operibus 
pietatis,  seu  per  se  conducentibus  ad  vitam 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

seternam,  certum  est,  contra  Pelagium,  ne- 
cessariam  esse  gratiam  per  modum  principii 
qiiod  voluntatem  excitct,  detque  illi  potesta- 
tem  agendi,  eamque  actu  adjuvet  ut  velit  bo- 
num.  Nec{ue  ex  vi  hujus  necessitatis  gratia? 
contra  Pelagium  aliud  genus  prcedeterminan- 
tis  gratiffi  significavit  unquam  Augustinus  ; 
imo  ,  in  libro  de  Gratia  Christi ,  capite  qua- 
dragesimo  sexto,  ita  contra  Pelagium  conclu- 
dit  :  Si  consenserit  nobis  Pelagius,  non  solum 
possihilitatem  in  homine,  etiamsi  nec  velit,  nc- 
qiie  agat  hene,  sedipsam  quoque  roluntatem  et 
actionem  ,  id  est ,  ut  lene  velimus  et  agamus, 
qure  non  sunt  in  hoihine,  nisi  quando  hene  vult 
et  hene  agit ;  si  {ut  dixi)  consenserit  ctiani 
ipsam  voluntatem  et  actiomm  divinitus  adju- 
tari ,  ut  sine  illo  adjuforio  nihil  hene  velimus 
vel  agamtis  ,  eamque  esse  gratiam  Dei  pcr  Je- 
sum,  Christiim  Dominum  nostrum,  in  qua  nos 
sua,  non  nostra  justitia  justos  facit,  ut  ea  sit 
vera  nostrajustitia,  qi(,ce  nohis  ah  illo  est,  nihil 
de  adjutorio  gratia'  Dei,  quantum  arhitror  in- 
ter  nos  controversice  relinquetur.  Ergo  ex  hoc 
generali  principio  necessitatis  gratiffi  ,  non 
indicatur  ab  Augustino  necessitas  praedeter- 
minationis  ,  sed  adjutorii,  in  quo  adjutorio 
continetur  et  principium  operandi  et  actualis 
operatio.  Si  autem  sit  sermo  de  necessitate 
gratia;  ad  bona  opera  moralia  ordinis  naturae, 
sic  res  est  manifesta  ;  tum  quia  gratia  non  est 
necessaria  ad  singula  opera  hujus  ordinis, 
sed  ad  cirfodiendam  totam  legem  natura; 
longo  tempore,  sine  gravi  lapsu  contra  illam; 
tum  ctiam  quia  non  potcst  requiri  efiicacior 
gratia  ad  haec  opera  moralia  quam  ad  super- 
naturalia.  Neque  ex  doctrina  Augustini  ali- 
quid  afferri  potest  in  quo  ahud  iusinuavcrit. 
Denique  si  sermo  sit,  non  de  ipso  opere  bono, 
sed  de  ir.i',io  ejus  seu  salntis,  jam  late  osten- 
sum  est  in  dicto  capite  duo  esse  in  hoc  ne- 
gotio  distinguenda  :  unum  est,  quod  et  quale 
sit  initium  salutis  vel  fidei ;  aliud  cst,  quomo- 
do  ex  tali  iuitio  sequatur  ipsa  fides  vcl  salu- 
taris  pcenitentia  aut  conversio.  Nam  de  pri- 
mo  fuit  Ai:gustino  concertatio  cum  Semipcla- 
gianis,  et  contra  illos  concludit,  gratiam  Dei 
nihil  meriti  prwcedere  humani ;  sed  si  quid 
est  in  nobis  meriti,  id  fieri,  cotnitante,  non  se- 
qtcente  ,  pedissequa  ,  non  prcevia  voluntate , 
quantumcumque  enim  cogitavero  merita  mea, 
misericordia  ejus  prceveniet  me.  De  secundo 
vero  nihii  Augustinus  disseruit,  scilicet,  an 
cx  initio  gratia^,  quod  fit  per  inspirationem  ct 
illuminationera  divinam  ,  sequantur  bona 
opera   per  physicam   prsedeterminationem , 


CAP.  XXXVII.  CONFERUNTUR  CrETERA  AC  PR^XIPUA  AUGUSTINI,  ETC.  559 

vel  per  alium  modum  cooperatioais,  qnia  ne-    telle  et  nolle  in  tolentis  est  potestate ,  ut  nec 
que  hoc  per  se  spectabat  ad  illam  conlrovcr-    dlvifiam  impediat  voluntatem ,  nec  snperet  po- 


siam  ,  ut  ex  dlctis  satis  constat ,  neque  ctiam 
per  nccessaiiam  vel  probabilem  couscqucn- 
tiam  infcrtur  pra-dctcrminatio  pbysica,  ex  eo 
quod  initium  bene  operandi  sit  ex  Dco  per 
prffivenicntcm  gratiam.  Neque  ullum  vesti- 


testatem.  Uade  concbidit  dubitandum  non 
essc  voluntati  Dci  non  posse  bumanas  volun- 
tates  resistcre ,  quominus  faciat  ipse  c]uod 
vult,  etiam  de  ipsis  bominum  voluntatibus. 
Eadcm  autem  ratio  est  de  voluntatc  et  de 


gium  taiis  illationis  apud  Augustinum  inve-  auxilio  illi  voluntati  proportionato;  quiaut  vo- 
nire  potui ,  quamvis  magna  diligentia  et  at-  luntati  Dci  non  possit  resisti  ,  neccssc  cst  ut 
tentione  quidquid  de  bac  materia  scripsit  sffi-     nec  tali  auxilio  resisti  possit.  Et  ideo  illi  tribuit 


pius  perlegerim. 

In  tertio  capite  plus  aliquid  difficultatis 
esse  potest.  Quia  est  per  se  notum  in  doctrina 
Augustini ,  quod  posuerit  Deum  sola  volun- 
tate  sua  certum  bominum  numerum  ad  rc- 
gnum  coelorum  elegisse  ac  prfedestinassc.  Ex 
quo  principio  intulit  Deum  talem  tamquc  cf- 


Augustinus  omnipotentissimam  potestatem  hn- 
manorum  cordium,  quo  placuerit  inclinando- 
r?m  ,  codcm  c.  44  de  Corrcptionc  et  grat. , 
ubi  etiam  addit  magis  habere  Deiim  in  sua 
potestate  voluntates  Jiominum  quam  ipsi  suas. 
Et  in  bb.  de  Gratia  Cbristi,  c.  2-i,  ait  operari 
Deum  in  cordibus  bominum,   interna  atque 


ficacem  gratiam  dare  proedestinatis,  ut  infal-     occulta,  mirabili  atquc  ineffabili  potestate. 


libiliter  credant,  poenitentiam  agant,  seu  ad 
Deum  toto  corde  convertantur  ,  illique  usque 
ad  vitae  fmem  inbaercant.  Ex  boc  ergo  prin- 
cipio  inferre  possunt  auctores  contrariffi  sen- 
tcntia?,  posuisse  Augustinum  hanc  specialem 
efficacitatcm  gratiai  prwdestinatorum  in  prae- 
determinatione  pbysica  voluntatis  eorum  , 
praisertim  ad  eos  actus  quibus  eorum  prse- 
destinatio  implenda  est.  Primo,  (\Vi\u.  pra;des- 
tinatio  est  prfeparatio  leneficiorum  Dei,  quibus 
certissime  liherantur  quicumque  liberantur,  dc 
Dono  perseverant.  ,  capite  decimo  quarto  ; 
non  possunt  autem  illa  bcneficia  habere  hanc 
certitudinem  ,  nisi  babcant  dlam  efficaciam. 
Secundo  ,  quia  cfficacitatem  illius  gratia^  po- 
nit  iu  omnipotentia  voluntatis  Dei ;  sic,  bb.  de 
Grat.  et  lib.  arbitr.,  capite  vigesimo  :  Scri- 


Quarto,  quia  saepe  ita  revocat  bunc  effec- 
tum  in  divinam  voluntatem,  ut  illi  soli  velit 
esse  tribuendum,  etnullo  modo  humanse,  ut 
videre  licet  libr.  de  Praedestinatione  Sancto- 
rum,  capite  octavo,  ubi  de  duobus  audienti- 
bus  Evangelium,  quorum  alter  credit,  alter 
non  credit,  non  vult  admittere  illam  ratio- 
nem,  quia  iste  voluit  et  alter  non ;  scd  quia 
facit  volentcs  ex  nolentibus  Deus,  et  ita  illi 
crediderunt,  quia  Deus  voluit  ut  crederent ; 
quod  si  alios  docere  voluisset,  proculdubio 
venirent  et  ipsi ;  significans  totum  esse  in  Dei 
voluntate  determinante  vel  non  determinante 
bumanam.  Unde  I.  2  de  Pcccatorum  merit. 
et  remiss.,  c.  19,  prius  ait  bominem  indige- 
re  scientia  et  delectatione  boni,  ut  illud  ve- 
lit;  et  deinde  adjungit :  Nunc  scif  homo,  nunc 


ptura  (inquit)  divina,  si  diligenter  inspiciatur,    nescit,  nunc  delectatur ,nunc  non  delectatur,  ut 


ostendit  non  solim  bonas  hominum  voluntates, 
qiias  ipse  facit  ex  malis  ,  et  a  se  factas  bonas 
in  a'ternam  dirigit  vitam  ,  ita  esse  in  Dei  po- 
testate,  ut  eas  quo  voluerit,  quando  voluerit, 
faciat  inclinari.  Et  bb.  de  Correptione  et 
grat. ,  capite  quinto,  ii.\i  posse  Deum  ad  dolo- 


nnverit  non  suce  facultatis,  sed  divini  muneris 
esse,  vel  quod  sciat,  vel  quod  delectetur.  Dein- 
de  ob  banc  causam  quoties  incidit  in  illam 
interrogationem,  cur  ex  duobus  audientibus 
verbum  Dei,  hic  crcdat,  iUe  non  crcdut,  licet 
interdum  proximam  rationem  reddat  ex  vo- 


rem  et  salulrem  pcenitentiam  occuUissima  et    luntatibuscorum,  quia  istc  vult,  illc  non  vult, 

potentissima  medicinw  sua;  j^otestate  qiienilibet 

perducere.  Et  libro  quinto  contra  Julianum, 

capitc  tcrtio  ,   ait  babcre  Dcum  potcstatem 

adduccndi  ct  trabcndi  hominum  voluntates. 

Epistola   centcsima   septima  ,    dicit  Deum  , 

quando  vult,   pcrditos  bomincs  ad  scipsum 

convertere,  ac  volentes  ex  nolentibus  face- 

re.  Terlio,  quia  aliis  locis  significat  tale  esse 

hoc  auxilium,  ut  non  possit  volunlas  bumana 

ei  resistere,  ut  dc  Corrcptione  et  gratia  ,  ca- 

pite  deciino  quarto  :  Volenti  salvum  facere , 

nullum  humanum  resistit  arbitrium ;  sic  enim 


dum  autem  itcrinn  interrogando  urget  cur 
iste  ita  vocetur  ut  crcdat,  alius  vero  non  ita, 
cur  isti  ita  suadetur  ut  persuadcatur,  illi  vero 
minime,  ct  similia,  nunquam  iterum  redit  ad 
voluntates  humanas,  scd  cum  admiratione 
judiciorum  Dci  persistit  in  voluntate  divina  ; 
sic  epistol.  quinquagesima  quinta :  Cur  cre- 
dat  (inquit)  iste,  ille  non  credat,  cum  ambo 
ideon  audiunt,  et,  si  miraculum  in  conspectu 
eoo-um  fiat,  ambo  idem  vident ,  altitudo  est  di- 
viiiarum  sapientice  et  scienticB  Dei.  Et  mulia 
similia  habct  lib.  dc  Correptione  et  gratia,  a 


560  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILll 

capite  quinto  usque  ad  octavum,  ubi  tandem 
totum  ncgotium  refeit  ad  divinam  volunta- 
tem,  de  qua  sic  inquit  in  Enchiridio,  cap.  no- 
nagesimo  octavo,  de  eadem  diliicullate  trac- 
tans :  Quis  tam  impie  desipiat  ut  dicat  Deum 
malas  homimim  toluntates ,  quas  voluerit , 
quando  toluerit,  uhi  voluerit,  in  honum  non  pos- 
se  contertere;  sed  cum  facit,  per  misericordiam 
facit;  cum  autem  non  facit,  per  judicium  non 
facit ;  quoniam  ciijus  tult  miseretur,  et  quem 
tult  indurat  ?  Unde  infra,  capite  vigesimo  no- 
no,  concludit :  Sola  gratia  redemptos  discernit 
aperditis.  Unde,  cum  dicit,  sola,  liberum  ur- 
bitrium  prorsus  excludit.  Non  'potest  autem 
excludere  voluntatem  liberam  ab  ipso  consen- 
su;  ergo  in  ipsamet  gratia,  prrevenienre  con- 
sensum,  ponit  totam  vim  discerncndi  redem- 
ptos,  id  est,  quos  efficaciter  vult  redimere, 
et  ideo,  c.  103,  ita  exponit  iilud:  Deus  vult 
omnes  homines  salvos  fieri,  id  est,  omnes  qui 
cum  effectu  salvi  fiunt ;  quia  nuUus  fit  salvus 
nisi  quem  ipse  vclit,  et  ideo  ait :  liogandus  est 
ut  tclit,  quia  si  telit,  necesse  est  fieri. 

Denique  multis  in  locis  mentionem  facit 
bujus  gratiaj  efiicacis  ,  et  ex  diversis  modis 
quibus  de  illa  loquitur,  et  attributis  quai  illi 
tribuit,  satis  indicat  iilum  efiicaciw  modum. 
Ut  lib.  de  Gratia  et  lib.  arb.,  capite  3,  de 
Paulo  loquens,  ait':  Quod  efficacissime  ita  to- 
caretuT  ut  conterieretur,  gratia  Dei  erat  sola ; 
ergo  in  illa  efiicacia  non  habuit  consortium  vo- 
luntas  Pauli,  et  hoc  ipsum  esse  videtur  quod 
idem  Augustinus  dixit  in  eodem  libro,  capite 
decimo  sexto  :  Certum  est  nos  facere  cum  fa- 
cimus,  sedille  facit  utfaciamus,  pnvhens  vires 
efficacissimas  toluntati,  ubi  cum  dicit,  prce- 
hens  tires,  significat  plane  a  solo  Deo  dari; 
cum  vero  illas  nominet  eflicacissimas,  non 
intelligit  solum  de  magna  eflicacitate  quoad 
virtutera  seu  actum  primum,  sed  etiam  quoad 
actum  secundum,  quia  eliicacissime  faciunt 
ut  faciamus.  I^^t  hanc  eamdcra  vocat  occultis- 
simam  et  ef/icacissimam  potestatem,  libro  pri- 
mo  contra  duas  epistol.  Pelagianorum.  Et  de 
illa  explicat  illud  ad  Philip.  2  :  Deus  est  qui 
operatur  iu  nohis  ct  telle  et  perficcre.  Et  libro 
secundo,  capite  19,  dicit  j»er  hanc  gratiamto- 
luntatem  occulte  trahi.  Et  in  lib.  de  Corre- 
ptione  et  gratia,  capite  duodecimo,  ait  per 
hanc  gratiam  dari  Iiomini  ut  quod  vult  in- 
mctissime  velit.  Et  lib  de  Dono  persever.,  ca- 
pite  sexto,  eidcm  gratife  tribuit,  flectereto- 
luntatem  hominis  a  malo  ad  honum,  et  dirigcre 
in  sihi  placitum  gressum.  Ubi  notanda  estvox 
illa  tiectendi^  quia  detcrminationcm  volunta- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tis  ad  alteram  pai-tem  significare  videtur.  Et 
in  lib.  de  Pj'oedestinatione  Sanctorum,  capite 
vigesimo,  utitur  aliis  verbis  incliiiandi,  paran- 
di,  dirigendi  et  contertendi  hominum  tolunta- 
tes.  Et  similes  loquendi  formulee  sunt  fre- 
quentes  inlibris  Augustini  contra  Pelagianos  , 
ex  quibus  coUigunt  auctorcs  illius  sententise, 
Deum  per  hanc  gratiam  efficacem,  propriam 
prEedestinatorum,  ex  Augustiui  mente  phy- 
sice  ex  parte  potentia^  ''eterminare  volunta- 
tem  per  raotionem  prdbviam,  a  solo  Deo  ira- 
pressam,  qua  posita,  non  est  in  polestalc 
hominis  illi  non  consentire. 

Nos  vero  diciraus  iraprimis  ex  his  locis  Au- 
gustini  sufficienter  coUigi,  dari  aliquod  auxi- 
lium  praeveniens  hominis  voluntatem,  et  pro- 
ccdens  ex  absoluto  et  efficaci  proposito  vo- 
luntatis  Dei ,  quo  apud  sc  statuit  hominem 
salvare,  vel  convertere  ad  fidcm  aut  justi- 
tiam;  quod  proinde  auxiiium  ila  est  efficax, 
ut  infallibiliter  consequatur  cffectum  propter 
quem  a  Deo  prffistatur.  Hoc  satis  per  se  est 
cvidens  ex  adductis  verbis  Augustini,  et  in 
libro  tertio  de  Auxihis,  et  in  principio  hujus 
hbri  idem  satis  ostendimus  contra  nonnullos 
modernos,  i^ui  hoc  in  dubium  revocare  ausi 
sunt. 

Secundo  vero  addimus,  ex  hac  sola  gene- 
rali  veritate  dictos  auctores  male  inferre  pe- 
culiarem  raodura  ab  ipsis  excogitatum  de  ef- 
ficacitate  talis  motionis.  Duobus  enim  modis 
potest  inteiiigi  quod  talis  motio  voluntatcra 
prsemovens  infallibiliter  habct  cffectum.  Pri- 
mo,  quia  ifia  motio  seu  entitas,  quidquid  illa 
sit,  ita  est  natura  sua  deterrainata  ad  unura 
in  agendo,  tara  quoad  specificationera  quam 
quoad  exercitium,  ut  scmel  impressa  volun- 
tali,  eodem  modo  illara  deterrainet,  et  quasi 
secum  trahat  ad  agendura.  Secundo ,  potest 
talis  cfficacitas  intelligi  per  infallibilera  quara- 
dara  directionera,  excitationcm  et  inclinatio- 
ncm  voluntatis  ad  agendum  ;  quw  infailibili- 
tas  non  in  sola  physica  vi  agcndi  talis  qua- 
litatis  fundetur,  sed  in  infiuita  Dei  sapientia 
et  prffiscienlia,  cum  voluntatis  proposito  dandi 
iiomini  auxilimn  opportunum.  Qui  ergo  ex 
solo  ifio  genei-ali  principio  ccrto  in  doctrina 
Augustini,  quod  Deus  habet  in  thcsauris  suai 
sapientiffi  et  potentise  praevenientia  auxilia, 
quibus  voluntatem  hominis  trahat  quo  vult, 
inferunt  pi  "orem  modum  eflicacitatis  de  men- 
tc  Augustini,  male  colligunt  a  supcriori  ad 
inferius  aliirmative,  seu  ab  amplo  ad  non 
amplum  (ut  Summulistae  dicunt) ;  oportet  er- 
go  ut  illationcm  illam  vel  ratione  probent  esse 


CAP.  XXXVJI.  CONFERUNTUR  C/CTE1'.A  AC  PR.^CIPUA  AUGUSTINJ,  ETC.  501 

necessariam ,  dcmon.strando   alium  modum  quo   Augustinus  usus  fucrit  verbo  determi- 

esse  impossibilcm,  vel  cx  Augustino  aliqnid  nandi,   neque  verisimile  est  alD  ipso   Toleto 

afTenint  quo  iilam  insinuent ;  et  quidem  ad  usurpatum  fiiisse  in  eo  rigore,  in  quo  dicilur 

introdiiccndum  priorem  probationis  modum,  physicam   praedeterminationem    significare  , 

aliqui  conati  sunt  negare  Deo  praiscientiam  sed  solum  morali  aut  vulgari  modo,  quo  di- 

futurorum    contingentium    sul)    conditione  ;  cere  solcmus  eum,  qui  aliqnid  ita  suadet  lio- 

quia  revera',  illa  subiata,  est  impossi])iIe  dari  mini  prius  dubitanti,  ut  illi  pcrsuadeat  unam 

auxiliura  prajveniens  babcns  infallibilem  con-  partcm,  voluntatcm  ejus  determinasse.  Cujus 

ncxionem 'cum   efFectu,  nisi  illam  habeat  ex  argumentum  est,  quia  ipse  Toletus  ex  pro- 

vi  naturalis  modi  agendi  per  physicam  de-  pria  sententia  sentit  talem  determinationem 

termin;jtioncm.  Verumtamen  id  assequi  non  non  essc  per  se  necessariam,  licet  ex  abuu- 

possunt,   quia  illam  pra!scientiam   cvidenter  dantia  giatia;  interdnm  conferatur,  quod  phy- 

tribuit  Deo  divina  Scriptura,  et  maxime  juxta  sica  determinalio  dici  non  potest;  ha^c  enim 

sensum  et  expositionem  Augustini,  de  ciijus  vcl  tam  necessaria  est  sicut  concnrsus  gene- 

doctrina   nunc  peculiariter  tractamus,  ut  in  ralis,  vel  incompossibilis  cum  actuali  libcr- 

aliis  opusculis  de   illa  materia  fuse  a  nobis  tale. 

ostcnsum  est.  De  alio  vero  genere  probalio-  Quarto  addimus,  verba,  quibus  Auguslinus 

nis  ex  doctrina  Augustini,  nihil  peculiare  af-  uli  solet  ad  eftVctum  proximum  hujus  gratiiB 

fertur   ad   illam   consequentiam   persuadcn-  significandum,  non  esse  aequivalentia  verbo 

dum,  pra;ter  generalia  verba  citata,  quae  re-  physice  prsedeterrainandi.   Hoc    enira   nobis 

vera   sufTicientia  non  sunt ,  ut   ex  dicendis  respondere  solent  adversarii,  quando  ab  illis 

constabit.  petiraus  ut  hujusmodi   verbum,  vel  rem  per 

Tertio   ergo  dicimus,  in  puncto  tam  gravi  illud  significatam,  apud   Augustinum  oslen- 

et    diflicili  ,   magna   consideratione    dignum  dant.  Aiunt  enim  suflicere  eequivalentia  ver- 

esse  nunquam  Augustinumusum  fuisse  verbo  ba,  quod  etiam  nos   in  genere  fatebimur,  si 

deterrainandi  aut  pra^deterrainandi,   nedura  proferantur.  Hsec  igitur  ab  eis  ilerum  rcqui- 

voce  physicfe  pra^delerminationis,  ad  expli-  riraus.  Ut  autem  constet  orania  quffi  in  argu- 

candara  eflicacitatem  illius  gratiw  praivenien-  mcnto  referuntur  non  esse  aequivalentia,  ac 

tis,  quffi  a  nostra  libertate  infallibiliter  obti-  proinde  nec  sufticientia  ut  tam  ditlicilis  scn- 

net  nostrum  liberum  consensum  ;  cgo  enira  tentia  Augustino  imiponatur,  revoceraus  ora- 

hactenus  apud  Augustinum   illum  loquendi  nia  ad  sententiam  illam,  qua  et  Augustinus, 

modum  non  reperi,  quaravis  diligentcr  qua;-  et  Conciliura  Arausicanura,  et  alii  Patres  ejus- 

sierira ;  ueque  ab  adversariis   profertur   lo-  dem   temporis    frequenter    in    hac    raateria 

cus  Augustini  ,   in  quo    illa  forraa  loquendi  utu.ntar  :  Prcrparatur  vohcntas  a  Domino.  lloc 

nsus  fuerit.  Non  est  autem  Augustino  impo-  enim  modo  facif  Deus  ex  nolentibus  tolentcs, 

nendum  in  re  tam  ardua  et  difEcili  quidpiam  et  ex  rcpugnardihus  consenticntes,  quia  prcc- 

quod  ipse   exprcsse  non   dixcrit,  maximc  si  paratur  roluntas  a  Domino,  dicit  Augustinus 

periculum  alicujus  erroris  involvat.  Et  con-  libro  quarto  contra  duas  epistol.  Pelagian., 

firmat  non  parum  hanc   conjecturam,    quod  capite  nono,  in  fme.   Sic   etiam,  cum  plures 

Augustinus  in  locis  quamplurimis  in  omnem  audiunt  terlum  veriiatis,  alii  volunt  credere, 

partem  sc  vertit,  ut  hanc  cfficaciam  explicct,  alii  nolunt,  guia  illis  pneparatur  xoliintas  a 

et  variis   modis  et  locutionibus  supra  tactis  Doinino ,  ait  idera  Augustinus,  dc  Pra?desli- 

et  infra  explicandis  eam  declaravit,  et  nihilo-  nalione  Sanctorum,  capite  sexto.  Atque  hoc 

minus   nunquam   fuisse    usum   ibis  vocibus  modo  efficacitatem  hanc  prsevenientis  gratiae 

pra'determinationem  significantibus,  cum  ta-  iibique  ponit  in  praeparatione  voluntatis.  Con- 

men  viderentur  non  solum  apt»  et  clarffi,  sed  stat  autem  ex  vi  et  proprictate  vocis  longe 

etiam  necessaria!  ad  dcclarandam  illam  effi-  aliud  et  generalius  esse   praeparari  volunta- 

caciam,   si  talem   esse  credidisset ,   qualem  tem  quam  detcrminari;  pra-paratur  enira  vo- 

nunc  isti  novi  Thcologi  eara  docent.  Non  me  luntas  etiam  per  inlernam  doctrinara,  et  per 

latct  Franciscum  Tolctum,  virumahoqui  doc-  aliquam  affcctioncm,  aut  delectationem  sibi 

tissimum,  et  in  Augustini  doctrina  satis  ver-  inditara,  juxta  doclriuam  cjusdem  Augustini, 

satum,  alicubi  tribuisse  Augustino  quod  exis-  libro  secundo  de   Peccat.  raerit.  et  remiss., 

timavcrit  Deum  determinare  per  gratiam  ar-  capite   decimo  scptimo  et  decimo  nono,  ubi 

bitrium  hominis,  quia  dat  ut  velle  possit  et  hanc  praeparationem  congruam  vocat  certam 

facit  velle.  At  vero  nec  ipse  refert  locum  in  scientiam,  et  victricem  delectationera ;  et  in 

X-  36 


562 


DE  VERA  INTELLIGENTFA  AUXlLll  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDLV 


epistol.  ccntesima  septima,  pcst  medium,  di- 
cit  vokintatem  prfpparaii  a  Deo  per  occultara 
inspirationem  et  antecedentcm  gratiam.  Er- 
go,  vel  vox  prieparatio  nullo  modo  potest  ad 
physicam  prtBdeterminationem  accoramoda- 
ri ,  quia  ilia  neque  est  interna  doctrina,  nec 
inspiratio,  ncquc  gratia  cxcitans  seu  prseve- 
niens,  sed   ipsoraet  efTcctio  pliysica  volunta- 
rii  consensus  ;  vel  saltem  evidcntissimum  est 
illas  voces  non  esse  cequipollentes,  et  vocem 
pra^parationis  magis  generalera  csse,  ac  sine 
fundamento  in  Augustino  trahi  ad  significan- 
dam   physicam    prcedeterminationem.    Quid 
quod  ab  Augustino  aliter   explicatur  ?  Nam 
cum  in  libro  de  Priedestinatione  Sanctorum, 
capite  sexto,  de  his  qui  volunt  vel  nolunt  cre- 
dere,  dixisset  :  Cum  aliis  prcrparetur  rolun- 
tas,  aliis  non  prccparetiir,   disccriienduni  est 
quid  teniat  de  misericordia,  quid  de  judicio , 
subjungit  capite  octavo  :    Cum  Evangelium 
prcedicatiir,  quidam  credunt,  qiddam  non  cre- 
dmit;  sed  qui  credunt  prtedicatori  forinsecus 
sonanti,  intus  a  Patre  audiunt   et  discunt. 
Igitur  quod  prius  dixerat,  preeparari  volun- 
tatem,  postea  declarat  per  hoc  quod  est  intus 
audire  a  Patrc,  tali  modo  ut  discant,  id  est 
credant,  ut  statim  explicat.  Atque  ita  prsepa- 
rationem  illam  tam  ibi  quara  alibi  sffipe  vocat 
internam  doctrinam,  quae  et  illurainationem 
et  inspirationem  includit ,   ad   dctcrminatio- 
nem  aulcm  physicam  nullo  modo  accommo- 
dari  potest. 
Dices:  prceparatio  voluntatis  est  actus  hu- 


loqui  de  praiparatione  quffi  fit  ab  homine  per 
voluntariiim  consensura ,  quia  loquitur  de 
pra'pnratione  qua^  fit  a  solo  Deoin  ipso  homi- 
ne  pcr  tactura  cordis.  Unde  idora  Augusti- 
tinus,  1.  2  contra  duas  epist.  Pelagian.  c.  8, 
hoc  modo  conciliat  duo  dicta  Sapientis,  Pro- 
vcrb.  octavo,  juxta  Septuag.  :  PrceparatuT 
voluntas  a  Domino,  et  capile  dccimo  sexto  : 
Ilon.inis  cst  prceparare  animam.  Nam  Jiomo 
(inquit  Augustinus)  pra^parat  cor  (juxta  pos- 
tcriorem  sententiam),  non  tamen  sine  adjuto- 
rio  Dei,  qui  tangit  cor  (scilicct  juxta  priorem 
scntentiam).  Illa  ergo  prffiparatio  est  per  tac- 
tum  cordis,  quo  Deus  nos  praevenit  ante  con- 
sensum,  et  juvat  ad  consensum.  Unde  itcrum 
subdit :  Ecce  Dominus  admonet  ut prceparemus 
volunlatem,  in  eo  quod  legimus  hominis  esse 
pneparare  cor,  et  tamen  ut  lioc  faciat  Ivmo  ad- 
juvat  Deus,  qida  prctparatur  toluntas  a  Do- 
mino. 

Recte  igitur  pra^parationcm  congruam,  in 
qua  ponit  Augustinus  cfficaccm  illam  gra- 
tiam,  qua?  a  solo  Dco  ex  misericordia  dona- 
tur,  intcrprctamur  esse  illum  tactum  cordis, 
qui  a  Deo  fit  per  illuminationcm  ct  inspira- 
tioncm  suam ;  et  ita  etiam  aliis  locis  hanc 
eamdcm  pra-parationem  explicat  Augustinus 
pcr  coopcrantem  gratiam.  Sic,  libro  de  Grat. 
et  lib.  arb.,  capite  dccirao  sexto,  quod  Pau- 
lus  ait  ad  Philipp.  secundo  :  Deus  est  qui 
operatur  in  noUs  relle,  declarat  per  illud  Sa- 
pientiae  :  Prcefaratur  rolvntas  a  Domino;  et 
capitc  decimo  septirao  :  Q«w(inquit)  istam, 


manus  ejus  ;  non  enim  pra^paratur  nisi  cum    etsi  parvam,  cceperat  dare  charitatem,  nisi  ille 
consentit ;   ergo  non  potcst  de  gratia  prseve 


nientc  scu  cxcitante  intelligi,  nam  ha^c  gratia 
antecedit  consensum,  vel  tempore,  vel  saltem 
natura.  Rcspondetur  aliud  esse  voluntatem  se 
praeparare  ad  infusionem  justitia^  vel  remis- 
sionem  peccatorum,  aliud  vero  esse  volunta- 
tem  praeparari  a  Deo  ad  suum  conscnsum 
praestandum  in  eo  ad  quod  vocatur.  Prior  prae- 
paratio  consistit  in  aliquo  actu  humano»  ac 
proinde  voluntario  etlibero  ejusdem  volunta- 
tis,  ut  recte  in  objectione  sumitur,  et  tradilur 
in  Concilio  Tridentino,  session.  sexta,  canon. 
quarto,  cum  definit,  liherum  hominis  arUtrium 
aDeo  motum  et  excitatum,  coopcrari  Deo  vocan- 
ti,  quo  ad  oUinendam  justificationis  gratiam  se 
disponat  ac  praparet.  Postcrior  autem  prre- 
paratio  non  consistit  in  actu  humano  vcl  con- 
sensu  voluntatis,  cum  ad  obtincndura  illud 
ordinetur,  et  sit  causa  ejus.  Augustinus  au- 
tem  cura  ait  hominem  credcre,  quia  prae- 
paratur  voluntas  cjns  a  Domiuo,  non  potest 


qui  pra^parat  voluntatem  ,  et  cooperando  per- 
ficit  quod  opcrando  incipit?  Ergo  prrepara- 
rc  Dcum  voluntatcm,  cst  incipcre  opcrari  in 
illa;  quod  initium  fit  per  sanctam  cogitatio- 
nem  et  inspirationem,  ut  ipsemet  declarat  li- 
bro  secundo  contra  duas  epistol.  Pclagian., 
ct  sa^-pc  alias.  Unde  ctiam  argumcntum  su- 
raitur,  quod  in  aliis  locis  in  quibus  utitur  ver- 
bis  inclinandi,  dirigcndi,  flectcndi  aut  con- 
vertendi  liominum  voluntates,  non  aliud  in- 
tendit  quam  cjuod  per  verbum  praeparandi 
aliis  locis  dcclarat;  quia  non  aliter  censet 
Deum  inclinare  vel  convcrtcre  voluntatcm^ 
aut  faccrc  ut  velit,  quam  proeparando  illam. 
Quod  dcniquc  totura  hoc  non  fiat  pcr  physi- 
cam  praedctcrminationcm  ,  ex  cisdem  locis 
potest  hac  ratione  concludi  .  praeparatio  vo- 
luntatis,  per  quam  Deus  facit  ipsam  velle, 
etinra  infallibiliter,  consistit  in  tactu  cordis 
pcr  cxcitantem  gratiam,  ct  divinam  inspira- 
tionem  et   illuminationera  ;   sed  hujusmodi 


CAP.  XXXVII.  CONFERUNTUR  C.CTEn.V  AC  PR.ECIPUA  AUGUSTIM,  ETC. 


563 


gratia  praeveniens  nunquam  detcrminat  phy- 
sice  voluntatem  ;  ergo,  ex  mentc  Augustini, 
efiicacilas  illius  gratiae  non  consislit  in  pliy- 
sica  pra'dcterminationc.  Major  ex  vcrbis  Au- 
gusliui  probala  jam  cst,  ct  apcrtc  sumilur  cx 


liimus.  Et  hanc  vocationem  dicit  ibidem,  csse 
e/fedricem  honcp.  voluntatis. 

Loca  Augustini  in  quihus  suam  mentem  dc- 
clarat.  —  PraHcr  ha-c  sunt  muUa  alia  loca 
Auguslini  in  quibus  hanc  mcntcm  suam  dc- 


Concilio  Arausicano,  capite  quarto,ubi  neccs-  clarat;  optimum  tcstimonium  est  in  libro  83 

sitatcra   divinaj  inspirationis  probat  ex  illis  Qnta^&Woxmm,  qn^s^sWonG&^:  Quoniamnec  telle 

verbis  :  Prcvparatur  voluntas  a  Domino ;  Qi  qidsqiiampotest  nisi  admonitus  et  xocatas,tel 

cx  Coelestino  Papa,  in  epist.  \   ad  Episcop.  intrinsecus,  uhinullus  Jiomvm^n  ridet,  sixe  ex- 

Gallice,  capite  octavo,  ubi  ait  ,  ideo  aliquid  trinsecus,  per  sermonem  sonantem,  aut  alia  si- 

instinctu  Dei  fieri,  quia  praeparatur  voluntas  gna  visihilia,  ef/icitur  ut   etiam  ipsum  velle 

a  Domino,   et  ut  aUquid  agant,  patcruis  iu-  Deus  operetur  in  nohis.  Unde  infra  concludit  : 


spirationibus  suorum  ipse  tangit  corda  scr- 
vorum  ;  ct  ex  Prospcro,  Ubro  sccuudo  de  Vo- 
catioue  gcnt.,  capite  tertio,  aUas  decimo,  cu- 
jus  verba  infra  capite  39  videbimus.  Minor 
vero  etiam  ab  adversariis  non  ncgatur,  ut  in 
supcrioribus  visum  est,  ubi  etiam  est  de- 
monstrata. 

Quinto,  praecipue  coUigimus  camdcm  Au- 
guslini  mentem  cx  iUis  locis,  in  quibus  totam 


Vocatio  ergo  ante  meritum  toluntatem  opera- 
tur ;  ac  propterea  etsi  quisquam  sihi  trihuat 
quod  veniat  xocatus,  non  potest  sihi  trihuere 
quod  vocatus  sit.  Ubi  apcrte  solam  gratiam 
vocatiouis  dicit  fieri  a  Deo  in  nobis  sine  no- 
bis,  inter  actuales  nimirum  gratias ;  nam 
prcctcr  has  ctiam  habitualcs  solus  Dcus  in- 
fundit.  Recoguovit  autcm  hunc  locum  Au- 
gustinus,  Ubro  1   Retract.,  capite  26,  cam- 


hanc  gratiam  eificaccm,  quse  a  solo  Deo  est,  demque   doctriuam  confirmat,   diccns  iU.ara 

et  pcr  quamfacit  ut  vcUraus,  ponit  in  vocatio-  Dci  misericordiara,  qua  dicitur  pra^venire  et 

nc,  quara  sola  sua  gratia  iu  homine  facit  aute  pra^parare  voUmtatem  Uominis,  esse  vocatio- 

orane  cjus  meritum,  omneraque  ejus  libcram  ncm.  Et  quia  liac  vocatio  muUipUcitcr  fit  pro 


cooperationem.  In  qua  etiam  vocatione  exor- 
dium  salutis  posuit  ConciUum  Tridentinum, 
scss.  6,  capite  5.  Quod  igitur  hoc  ita  sil,  ct 
quod  Augustinus  ponat  hanc  gratiam  eflica- 
ccm  in  singuUiri  vocatione,  cx  Ubro  de  Prffi- 


temporum  et  personarum  varietate,  dicit  mo- 
dum  et  distributionem  cjus  esse  aUae  ac  pro- 
fnnda!  ordinationis  divinai.  Idcm  fnse  de- 
clarat,  cpistol.  107,  ostcndcns  vocationcm  il- 
lam  non  consistcre  in  soUi  lege  aut  doclrina, 


destinatione  Sanctorum,  capite  8,  et  ex  Ub.  scd  in  inspiratione  occulta  per  quam  pra;pa- 

de  Dono   persev.,  capite  14,  et  ex  Ub.   de  ratur  voluutas  a  Domino,  et  per  quam  Deus 

Corrcptionc   et  gratia  ,    capite    14-,    intclUgi  operalur  in  nobis  et  vcUe  et  perficere,  ct  Uanc 

potcst.  Scd  ha?c  loca  jam  fuse  tractata  siiut,  vocationcm,  quando  efficax  est,  vocat  altani 

atquc  ctiam  locus  ex  quaestione  2  ad  SimpU-  atque  secreta^n,  quiaper  eam  sic  Deus  hominis 

cianum,  qui  in  hac  materia,  ct  ad  hoc  pro-  agit  sensum,  ut  legi  atque  doctrime  accommo- 

positum  cst  prfecipuus,  quia  fuse  ibi  expUcat  det  assensum.  Totam  ergo   Uauc  efficaciam 

dnpUccm  vocationcm,  aUeram   accomraoda-  pouit  Augustiuus  in  vocatione  accoramodala. 


tam  ei  qui  secutus  est  illam ,  alteram  vcro 
non  ita  congruam.  Et  in  priori  ponit  singu- 
larcm  misericordiam  et  clficacitatem  divinae 
grati;e,  et  ratione  iUius  declarat  dictura  esse 
a  Paulo  :  Nonex  operihus,  sedexvocante,  scili- 
cct,  vocationc  ex  proposito  ;  itcm  ratione  ilUus 
dictum  csse  :  Non  est  volentis,  neque  curren- 
tis,  sed  Dei  miserentis.  Quia  nemo  (ait)  potest 
credere  nisi  velit,  nemo  velle  nisi  vocetur,  ne- 
mo  autem  sihi  pra'stare  potest  tit  vocetur.  Idco 
ergo  ctiani  ipsum  vcUe  miserentis  est  Dci, 
quia  nihil  velle  possumus,  nisi  vocaii.  Unde 
coucludit  :   Ut  velimus ,  suum  esse  voluit  et 


Quod  ex  aliis  etiam  locis  statim  confirmabi- 
mus. 

Quwst.  2  ad  Simplic.  —  De  Dono  perseve- 
rantiw.  —  Dicere  enim  possunt  conlraria3 
scntentiae  auctores,  Augustiuum  non  omui 
vocationi  tribuere  Uanc  efficaciam,  sed  cuidam 
singulari  atquc  mirabili,  Uanc  vero  esse  illam 
quai  secum  affcrt  physicam  pra^determinatio- 
nem,  atquc  in  hac  distinguit  vocationem  ctli- 
cacem  a  sufficiente,  ct  quatcnus  cst  a  solo  Dco 
praivcuicntc  voluntatcm  sub  vocationc  com- 
prehcndit.  Scd  lioc  iraprimis  voluularic  ad- 
dilur  doctrinse  Augustini,  sinc  fundamcnto  iu 


nostrum;  suum  vocando,  nostrum  sequendo.  verbis  cjus;,  quia  ipse  solum  ponit  vocatio- 

Et  itcrum  :  Quia  non  prcvcedit  voluntas  hona  ncm  iu  iuspiratione  et  illumiuationc,  et  cura 

vocationem,    sed    vocatio  honam  voluntatem,  eadera  proportionc  cougruitatcm  vocationis 

propterea  recte  Deo  trihuitur^  quod  hene  vo-  eflicacis  ponit  non  in  nova  raolione  ultra  iu- 


564 


DE  VEUA  INTELLIGENTIA  ALXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 


spirationem  et  illiiminationem,  sedin  congTui- 
tate  ipsiusmet  inspirationis  et  illuminationis. 
Cum  ergo  dicitur  a  dictis  auctoribus,  quod 
vocatio  congrua  secum  aflert  aut  includit 
motionera  physice  prsedetermmantem,  vel 
est  sensus  illam  motionem  adjungi  tali  vo- 
cationi  ex  speciali  benevolentia  Dei ,  licet 
per  se  et  intrinsece  ad  rationem  vocatio- 
nis  non  pertineat ;  vel  est  sensus  illam  esse 
partem  (ut  ita  dicam),  talis  vocationis,  seu 
pertinentem    ad  intrinsecam   constitutionem 


gnorum  aut  verborum  propositio,  si  non  ad- 
jungatur  physica  prffimotio,  nihil  efficiet  tota 
illa  vocatio.  Et  e  converso,  licet  homini  desit 
illud  naturale  donum  ingenii,  si,  facta  quah- 
cumquc  suffieienti  propositione  signorum  ant 
verborum,  adjuugatur  illa  prcedeterminatio 
physica,  vocatio  erit  efficax,  non  solum  certis- 
sime,  sed  etiam  necessario;  nullo  ergo  modo 
est  jaxta  mentem  Augustini  talis  modus  con- 
gruitatis  seu  efficacitatis.  Oportet  ergo  ut  illi 
auctores  ehgant  ahum  modum,  et  dicant  il- 


ejus,  saUem  ut  talis  vocatio  est,  intra  speciem  lam  vim  praedeterminandi  physice  volunta- 

seu  latitudinem  vocationis.  Primum  dici  nuHo  tem,   intrinsece   convenire   taU  vocationi,  ut 

modo  potest  juxta  mentem  Augustini  ;  nam  pra'cise  et  per  se  constituitur  in  ratione  taUs 

ille  in  sola  vocatione  accommodata  ei  qui  vo-  vocationis. 

catur,  ponit  hanc  preevcnientem  efiicaciam ,  Tunc  autem  ulterius  inquiro  an  illa  condi- 

ot  non  adjungit  tah  vocationi  ahquid  adjunc-  tio  vel  proprietas,  constituens  talem  vocatio- 

tum  ihi,  et  distinctum  ab  illa,  quod  a  solo  nem  in  tah  gradu  et  statu  vocationis,  sit  ali- 

Deo  pro  suo  arbitratu  fiat;  juxta  illum  autem  qua  pccuharis  illuminatio,  vel  inspiratio,  seu 

explicandi  modum,  ultra  vocationem  additur  ditfcrentia  intrinsece  constitucns  talem  inspi- 


motio  distincta  dans  illi  effi-^aciam.  Unde  ha^c 
motio  inter  vocationem  et  conversionem  ita 
intercedit  ut  et  a  solo  Deo  fiat ,  non  solum 
rnorahter,  verum  etiam  physice,  quia  neu- 
ti-o  modo  fiet  a  voluntate  nostra,  cum  nec 
hbera  actio  sit,  nec  vitahs,  sed  motio  tan- 
tum   a    Deo   impressa ,    quod  genus   gratiee 


rationem  vel  illuminationem  intra  prsecisam 
rationem  illarum,  vel  est  aliquid  aliud  ultra 
illuminationem  et  omnem  inspirationem  su- 
peradditum  ;  neutrum  autem  dici  potest. 
Nam  de  primo  ostensum  late  in  superioribus 
est  nullam  illuminationem  hujus  vitae,  nec  m- 
spirationem  prteviam  et  indelibcratam  habere 


actualis   nunquam   apud  Augustinum   repe-  physicam  vim  ad  pradcterminandam  volun- 

rietur,  nec  medium  aliquod   auxilium    inter  tatem  ad  consensum,  qui  esse  debet  plane  li- 

vocalionem   et  actualem  Dei  cooperationem  ber  ;  secundum  autem  estcontra  rationem  vo- 

seu  adjuvantem  gratiam,  qua^  actualiter  non  cationis,  quse,  ut  ipsumnomen  prse  sefert,  in 


juvat,  nisi  eum   qui  simul  conatur,  ut  aliis 
locis    Augustinus    loquitur.   Denique  ,    quia 


si   illa  congruitas  vocationis   efficacis 


com- 


pleretur  ,  seu  constitueretur  per  physicam 
motiouem  prajdeterminantem,  nihil  referret 
illa  observatio  Augustini,  dicentis  misericor- 


solis  actibus  vitalibus  consistit  ;maxime  juxta 
doctrinam  Augustini  in  loco  proxime  citato  de 
Dono  persever.,  et  in  alio  de  Praedestinatione 
Sanctorum,  cap.  8,  ubi  vocationem  ponit  in 
interna  Patris  doctrina. 

Et  pra-terea,  ad  eamdem  veritatem  confir- 


diam  Dei  specialem  circa  electos  in  hoc  posi-  maudam,  expressum  (utmihi  quidem  videtur) 

tam  esse,  quia  unumqueraque  eomodo  vocat,  est  ejusdem  Augustini  testimonium  libro  de 

quo  aptum  erat  ei   ut  vocationem  sequatur.  Spirilu  et  littera,  in  quo,  seipso  teste,  libro  se- 

Nara  si  iUa  congruitas  solum  consistit  in  phy-  cundo  Retractationum,  capite  trigesimo  sep- 

sica  prsemotione,  cuicumquc  detur,  erit  apta  timo,  acriter  contra  inimicos  gratiae  disputa- 

ut  infallibiliter,  imo  et  necessario  obtineat  ef-  vit.  lu  iUo  igiturlibro,  cap.  34,  agens  de  vo- 


iVctum ;  non  ergo  oportuit  ali(]uam  propor- 
tionem  intcr  vocationem  et  vocatum  obser- 
vare.  Unde  vana  etiam  fuisset  illatio  quam 
aho  loco  Augustinus  facit,  cum  ex  eo  quod 
Deus  ita  vocat  electos,  ut  certissime  conver- 
tantur,  infert :  Ex  qiio  apparct,  habere  quos- 


luntate  crcdendi,  sic  loquitur  :  Non  ideo  tan- 
tum  istam  toluntatem  diiino  mimeri  iribuen- 
dam ,  quia  ex  lihero  arbitrio  est,  quod  nobis 
naturaliter  concrettcm  est;  verum  etiam  quod 
tisorum  stiasionihus  agit  Deus  ut  velimus  et  ut 
credamtis,  sive  extrinsecus,  sive  intrinsecus, 


dam  in  ipso  ingenio  dicinum  naturalitcr  lu-  uhi  nemo  liahet  in  potestate  quod  ei  veniat  in 

men  intelligentite  quo  moveantur  ad  fidem,  si  rientem,  scd  consentire  vel  dissentire  proprice 

congrm  suis  mentibus  vel  audiant  verba ,  vel  voluntatis  est.  Solara  ergo  divinam  vocatio- 

signa  conspiciant ;  nihil   enim  hujusmodi  vel  nem  dicit  esse  gratiam  illam,  per  quam  Dous 

necessarium  est,  vel  refcrl ;  nam  etiamsi  quis  facit  ut  credere  velimus;  ct  illam  eamderadi- 

habeat  tale  donum  ingenii,  et  hli  fiat  tahs  si-  cit  esse  gratiam,  qua  divina  misericordia  nos 


CAP.  XXXVH.  CONFERUNTUR  C/ETERA  AC  PR/ECIPUA  AUGUSTIM,  ETC.  J)6d 

pra^venit.  Hanc  vero  eamclem  voeutionem  ex-  ponendo.  Totam  ergo  lianc  tractionem  in  vo- 
plicat  per  motiones  vitales,  quas  vocat  viso-  cationo,  ct  vocationem  solum  in  vitali  mcntis 
rumsuasiones,  sive  extrinsecus,  sivc  intrinse-  excitatione  et  voluntatis  delectatione  seu  af- 
cus  immissas.  Vocat  etiam  mentis  excitatio-    feclione  constituit. 

nem,  ut  patet  ex  illis  verbis  :  Ubi  nemo  habetin  Tractioni  diiiMe  duos  effectus  proximos  fri- 
potestatc  qiddeiveniatinmentem.  Rmmslmic  hidt  Aicgustinus. — Unde  hnic  tractioni  duos 
vocationi  proxime  adjungit  consensum,  sen-     effectus   proximos    trihuit   Augustinus  ,    per 

quos  Deus  voluntatem  excitat,  allicit,  atquc 
in  hunc  modum  ad  se  trahit.  Unus  est  verita- 
tcm  proponerc,  et  interius  illustrare  :  Quia 
nihil  fortius  animus  desiderat  quam  terita- 
tem.  Alius  est  voluptatem  ac   dclectationem 


tiens  nullam  aliam  gratiam  mediam,  qua^  a 
solo  Deo  fiat^  intercedere.  De  illa  vero  voca- 
tione  non  solum  non  dicit  prtedeterminare 
voknitatem  nostram,  sed  polius,  illa  posita, 
lil:)ortati  voluntatis  tribuere  videtur  assentire 


vcl  dissentire,  ita  ut  aliqua  nostra  expositio-    infundcrc,  quia  trahit  sua  quemque  toluptas. 
ne  indigeat ;  nam  dissentire  solius  voluntatis     Quod  illis   exemplis  declarat  :  Ramum  ziri- 


est ;  assentire  autem  libertatis  est,  non  solius, 
sed  cum  adjuvante  gratia.  Quod  ibi  Augusti- 
nus  non  cxpressit,  vel  quia  res  erat  clara  in 
sua  doctrina ;  vel  quia  ipsaruet  vocatio  qua^ 
nos  prsevenit,  adjuvat  etiam  postea,  ut  infra 
ex  eodem  Augustino  adnotabimus.  Cum  ergo 
Augustinus  in  sensu  etiam  composito  re- 
spectu  vocationis  loquatur,  et  expresse  dicat, 
illa  posita,  proprioe  voluntatis  esse  consentiro 
vel  dissentire,  aperte  supponit  vocationem 
non  determinare  physice  voluntatem. 

Expendi  prffiterea  ad  rem  prsesentem'  po- 
toj-t  discursus  Augustini ,  tractat.  vigesimo 
sexto  in  Joann.,  ubi  fuse  et  elcganter  tractat 
verba  illa  Christi  :  Nemo  potest  tenire  ad  me, 
nisi  Pater,  qtci  misit  me,  traxerit  eum.  Et  im- 
prirais  per  tractionem,  illam  gratiam  prajve- 
nientem  significari  sensit.  Ideoque,  libro  pri- 
mo  contra  duas  epistol.  Pelag.,  oapile  deci- 
mo  nono,  advertit  non  dixisse  Christum,  du- 
xerit  eum,  quo  vorbo  adjuvans  gratia  indicari 
posset,  sed  traxerit,  ut  necessitatem  praive  - 


dem  ostendis  ovi,  et  traJiis  illam ;  nuces  puero 
demonstranttcr,  et  trahittir.  Quibus  satis  os- 
tendit  tractionem  hanc  non  alitcr  fieri  quam 
per  illuminationem  internam  objecti,  et  in- 
spirationem  et  affectionem  voluntatis,  quibus 
delectabile  fiat  quod  proponitur;  et  quando 
hffic  duo  fiunt  modo  accommodato,  ut  homi- 
nem  cum  effectu  moveant,  tunc  est  vocatio 
secundum  propositum,  ut  loquitur  idom  Au- 
gustinus,  libro  de  Praedestinat.  Sanctor.,  ca- 
pite  tertio  et  decimo  nono,  secundum  pro- 
positum  (inquam)  non  hominis,  sed  Dei  vo- 
lenlis  salvare  homincm  et  propterea  dantis 
illi  congruam  et  accommodatam  vocationem, 
ut  citatis  locis  ad  Simplicianum,  et  de  Prfe- 
destinatione  Sanctor. ,  et  de  Dono  persevc- 
rant.,  declarat  ,  ct  libro  de  Corrcptione  et 
gratia,  capite  scptimo,  et  libro  secundo  con- 
tia  duas  epistol.  Pelagian.,  capite  nono.  YA 
prfeterea  eidem  vocationi  tribuit  eisdem  lo- 
cis  semper  habere  effectum ,  quia  ex  certa 
Dei   scientia    congruenter    confertur.   Atque 


nientis  gratia;  siguificarct.  Deinde  vero  obji-  ita  etiam  intelligi  potest  quod  dixit  libro  se- 

cit :  Quid  Mc  dicimus,  fratres?  si  trahimur  cundo  de  Peccator.  merit.,  capite  docimo  no- 

ad  Christum ,  ergo  inviti  credimus  ,  ergo  zio-  no  :  Domimim  Deicm  bonum  ideo  etiam  Sanctis 

lentia  adhibetur,  nonvoluntas  excitatur.  Re-  suis  alicicjus  operis  justitiam  aliquando  non 

spondet  :  Noli  cogitare  te  invitum  trahi,  tra-  tribuere,  vel  certam  scientiam,  vel  victricem. 

hitur  animus  et  amore  ,  quod  variis  modis  de-  delectationem,  ut  cognoscant  non  a  seipsis,  sed 

clarat.  Et  infra  ponderans  fidera  et  confessio-  ab  illo  sibi  esse  luceni  qua  illuminenticr  tenebra; 

ncm  Petri  :  Tic  es  Christus,  Filius  Dei  vivi,  eorum,  et  suavitatem  qua  det  fructum  suum 


subdit :  Vide  quia  tractus  est:  Beatus  es,  Si- 
mon  Barjona,  quia  caro  et  sanguis  non  reve- 
lavit  tibi,  sed  Pater  meus,  qici  in  calis  est. 
Ipsa  revelatio  est  attractio.  Ubi  revolationis 
nomine  non  nudam  objocti  propositionem, 
sed  totam  vocationem  intelligit,  ut  circa  illa 
verba  :  Erunt  omnes  docibiles  Dei ,  pnulo  in- 
ferius  dcclaravit  diccns  :  Ft  si  ab  hominibus 
aicdiicnt,  tamen  quod  intelligicnt  intus  datur, 
intus  revelatur .  Et  infra  :  Vide  qicomodo  trahit 
Pater,  docendo  delectat,  non  necessitatem  im- 


terra  eornm.  Ubi  per  certam  scientiam  infel- 
ligere  possumus,  vel  certam  scientiara  quam 
Deus  habet  de  futuro  eftectu,  si  talem  voca- 
tionem  praiboat ,  vel  (  magis  ad  mentem  Au- 
gustini  in  co  loco )  illuminationem  interiorcm 
accommodatam  unicuique  ad  cxpellendas  te- 
nobras  ejus.  Per  victricetn  autera  delectatio- 
ncni  iutelJigit  suavitateni  congruam  vohmtati, 
Lit  sublevetur  ct  erigatur  ad  viucendas  difU- 
cultates.  In  sohs  ergo  his  actibus  seu  affec- 
tionibus  vitalibus  constituit  Augustinus  voca- 


566                        DE  VEKA  IiNTELUGENTiA  AUXILII  LFFICAClS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

tionem,  etiam  illam  quam  congruam  seu  effi-  lam  gratium  mirabili  et  ineffabili  modo  ope- 

cacem  appellat.  rari  velle  in  nobis.  Et  in  epistola  centesima 

Potest  denique  ha?c  mens  Augustini  colligi  septima  ,  camdem  gratiam  vocat  inspiratio- 

exattributis  seu  proprietatibus  quibus  excel-  nora  occultam,  et  altam,  atque  secretam ;  et 

lentiam  hujus  gratise  efficacis  multis  in  locis  epistola  centesima  sexta,  vocationem  secun- 

explicat.  Interdum  enim  ait  hanc  gratiam  in-  duni  propositum  appellat.  Et  multa   similia 

fundi  in   cordibus  nostris  per  operationem  habet   in   epistola   centesima   quinta,   et  in 

Spiritus  Sancti,  innumeralnlibus  et  occultis-  Psalm.  octogesimo  septimo ,  ubi  vocat  gra- 

simis  modis,  ut  hbro  de  Gorreptione  et  gra-  tiam  nimis  occultam ;  et  in  Psalm.  centesirao 

tia,  capite  quinto  :  Quare  (inquit)  isti  sic,  illi  trigesimo  quarto,  vocat  etiam  interiorem  doc- 

aliter,  atque  alii  aliter,  diversis  et  innumera-  trinam ;  de  qua  etiam  dixit,  de  Praedestina- 

lilibus  modis  roceniicr,  ut  reformentur,  aisit  tione  Sanctorum,  capife  octavo :  Valderemota 

ut  dicamus  judicium  dehere  esse  luti,  sed  fi-  est  a  sensibus  carnis  licvc  schola,  in  qua  Pater 

guli;  et  hbro  quinto  contra  Juhanum,  capite  aiuiitur  et  docet ;  et  ideo  ait  ibidem  gratiam 

teriio,  dicit  operari  Deum  in  cordibus  homi-  hanc  esse  secretam.  Hcec  igitur  omnia  non 

num  miris  et  ineffabilibus  modis.  At  vero  si  possunt  accommodari  ad  generalem  motio- 

efficacitas  ha?c  in  motione  physice  pra?defer-  nem  prima?  causa^,  ut  ostensum  est;  in  voca- 

minante  posita  est,  unus  et  idem  modus  effi-  tionem  autem  congruam  optime  conveniunt 

cacise  esset  in  omni  vocatione  efficaci,  neque  omnia  praxlicta ;  nam  cum  ingenia,  affectus, 

oporteret  diversos  modos  vocationum  interve-  vel  inclinationes  hominum  tam   varia  sint, 

nire,  sed  sokun  ordinarioe  et  communi  voca-  necesse  est  ut  modi  vocandi   cfficacitcr  sint 

tioni  illam  motionem  pra>determinantem  ad-  varii  et  innumerabiles,  ut  unicuique  tribuatur 

jungere.  Deinde  si  ha^c  efficacitas  solum  esset  qui  ilU  accomniodatus  est ;  et  quia  solus  Deus 

in  concursu  primse  causse,  ac  proinde  com-  potest  comprehendere  totamhanc  varietatem 

munis  esset  tara   naturalibus   actibus  quam  vocationum,  et  inter  eas  disccrnere  quoe  sit 

gratuitis,  et  tam  mahs  quam  bonis,  niliil  es-  infaliiljiUter  luibitura   etfectura,  ideo  merilo 

set  peculiare  admiratione  dignum  in  hac  gra-  dicitur  lisec  gratia  occulta  atque  secreta,  et 

tia  efficaci  ;  ait  autem  Augustinus,  libro  dc  alta?  atque   profundaj   considerationis.  Deni- 

Gratia  Christi,  capite  vigcsimo  quarto,  Deum  quo,  quia  hic  modus  efficaciae,  quatenus  prai- 

interna  atque  occulta,    mirabili  et  ineffabili  vonit  consensum  hominis,  consistit  in  morali 

potestate  operari  rn  cordibus  hominum,  non  inductione  per  intcrnas  inspirationes,  illumi- 

solum  veras  revclationes,  scd  etiam  bonas  vo-  nationes  et  apprehensiones,  ideo  merito  ap- 

luntates;  non  ergo  spectat  hic  opcrandi  mo-  pchatur  ha;c  gratia  intcrna  doctrina  ;  et  quia 

dus  ad  solam  essentialem  subordinationem,  solus  Deus  recognoscit  modura  tahs  doctrinre 

inter  causam  secundam  et  priraara ;  nam  illa  ila  unicuique   congruentem,   ut  non   solum 

subordinatio  cum  communis  sit  causis  natu-  suadeat,  sed  etiam  persuadoat,  idco  merito 

ralibus,  et  ratione  naturali  cognosci  possit,  dicit  Augustinus  esse  valde  remotam  a  sensi- 

non  ost  adeo  occulta  aut  ineffabiHs  vel  mira-  bus  scholam,  in  qua  Patcr  ita  docct. 

bilis;    alias   eodem   modo    dicere   possenius  Est  autcm  hoc  loco  observandum  Augusii- 

Operari  Deum  in  homine  occulta  et  ineffabiU  nu:n  interdiimnon  solum  tribuere  hanc  effica- 

potestale  naturales  raotus  voluntatis,  non  so-  ciara  divinse  potcntia?  ac  volantati  circa  opera 

lam  bonos,  sed  etiam  pravos.  Undo  eodcm  gratia^,  sed  etiara  circa  opcra  pertinentia  ad 

hbro  de  Gratia  Cliristi,  capite  decimo  tcrtio,  providcntiam   circa  opera   ordinis  naturalis, 

doclarat  idem   Augustinus    hanc    effiraciam  seu   politici,    irao  etiam  circa  opera  mala,  ut 

consistere  in  interiori  doctrina.  quara  Deus  prajcipue  videre  licet  libro  dc  Gratia  ct  libe- 

altius  et  interius  cum  ineffabili  suavitatc  in-  ro  arbitrio,  capitc  vigesimo,  et  vigosimo  pri- 

fundit,  otiam  per  seipsum,  qui  incrcmentum  mo,  ct  libro  de  Corroptione  etgratia,  capito 

siuun  ministrat  occultius.  Et  libro   de  Corre-  decimo  quarto,  ex  quibus  locis  putant  aUqui 

ptione  et  gratia,  capite  quinto,   similiter   ait  posse   enervari  orania  proxime  adducta,   ct 

hanc  gratiam  consistere  in  medicina,  quam  explicari  de  genei-ali  motione  prima?  causa>, 

Deus  occiiltissiraa  et  potentissima  rationo  in-  qua;>  iia  est  mirabiUs,  ut  officaciter  moveat  vol 

terius  applicat.  Et  de  PrKdestinatione  Sanc-  pra^detcrminot  voluntatem  humanam,  et  ni- 

torura,  capite  octavo,  dicit  esse  gratiam  qurs  hilorainus  cam  libore  agcrc  sinat.  Scd  nun- 

occulte  humanis  cordibus  divina  largitato  Iri-  qu;im  iu  lioc  posuit  Augustinus  ralionoui  ob 

buitur.  Et  capite  vigesimo,  ait  Deura  pcr  ii-  quara  ille  raodus  efflcaci{.c  occultus  est  cl  sc- 


CAP.  XXXVII.  CONFEUINTUR  C.-ETERA  AC  rR.ECIPUA  AUGUSTiNI,  ETC.  567 

cretus;    nec   vere    dici   posset    admirabilis ,  cX  Vihcro  ux^nino:  Si  autempotens  est,siveper 

qiiia,  si  scnsus  sit  Deum  ita  movere  ac  pnr-  Angelos,  vel  Jjonos,  tel  malos,  sive  quocumque 

dctorminare    pliysice    voluntatcm ,    ut   eam  alio  modo  operarl  etiam  in  cordlbus  nialorim 

sponte  af^ere  sinat,  nulla  est  admiratio ;  idta-  pro  eonm  meriiis,  qiiorim  malitiam  non,  ipse 

men   non  sufficit  ad  libertatcm.    Si  vcro  sit  fecit,  sed  aut  originaliter  tracta  est  ab  ipso 

sensus  Dcum  ita  prredeterminare  physice  vo-  Adamo,  aut  crevit  per  propriam  voluntatem  , 

lunlatefn  ad  unura,  ut  simul  relinquat  illam  quid  mirum  est  si  per  Spirituui  Sanctum  ope- 

indifFcrentcm,  jam  non  est  admiratio,  sed  evi-  ratur  in  cordlbus  electorum  suorim  bona,  qui 

dens  contradictio.  Igitur  Augustinus  in  citatis  operatus  est  ut  ipsa  corda  essentex  malis  bona? 

locis  de  eodcm  genere  moralis  motionis  lo-  la  quibus  verbis  argumentatur  Augustinus  ah 

quitur,  utmanifeste  constatexipsismet  exem-  operatione  per  Angelos,  ad  operationem  per 

p!is  qua^.  adduximus  ;  illisque  utitur  ut  gcne-  Spiritum  Sanctum.  Certum  cst  autem  Angelos 

rablcr  declarant  mirabilcm  Dei  sapienliam  ct  non  posse  operari  in  cordibus  bominum,  dc- 

potcntiam.   qua^    in  omni   gcncre   actionum  tciminando   pbysice  voluntates   eorum,  sed 

potest  habere  illam  efficaciam,  bcct  non  co-  sobim  moraliter  inducendo  voluntates ;  ergo 

dem  modo;  nam  in  quibusdam  est  ex  miscri-  intellexit  Augustinus  Spiritum  Sanctum  ope- 

cordia  et  libertate,  in  abis  ex  judicio  et  vin-  rari  in  cordibus  hominum  eodcm  genere  cau- 

dicta ;    et  in    quibusdam  est  per   positivam  salitatis  moralis ,    alioqni   argumentum  non 

actionem,  in   aliis  per  solam  pcrmissionem,  cssct  firmum,  nec  sul)  eisdem  tcrminis  uni- 

ut  in  capite  vigesimo  tertio  de  Gratia  et  libc-  vocis^  sed  diversa  significantibus,   cx  quibus 

ro  arbitrio  declarat.  Quocirca,  quando  ctrcc-  non  fit  recta  illatio.  Utitur  etiam  Augustinus 

tus  providcntiae  Divinse  talcs  sunt  ut  per  sc  et  argumento  quo  nos  aliquando  usi  sumus,  ct 

cx  dirccta  intcnlioiie  possint  a  Dco  fieri,  ct  in  nobis  al)  advcrsariis  graviter  reprcbcnsum 

procurari  convcnienter  ad  suam  sapientiam  cst.  Nam  si  damon  habcns  fmitam  sricntiam 

et  bonitatcm,  nihil  obstat  quominus,  etiamsi  et  potentiam  potest,  permittente  Dco,  ita  vo- 

ordinis  naturabs  sint,  speciali   providentia  et  care  et  tentare  horainem,  ut  morali  quadam 

prroordinalione   iiifallibili  intendantur;    quia  neccssitateinducateum  ad  malura,  raulto  ma- 

non  solura  in  supcrnaturalibus,  scd  etiam  in  gis  potcrit  Spiritus  Sanctus,  infmita  sapicnlia 

naturalibus  operatur  Deus  secundum  consi-  et  potentia  utens,  inducere  infalbljiliter  ho- 

lium   voluntatis  su»,  quanquam,  regulariter  mincm  ad  bonum  ,  interna   inspiratione  et 

loquendo,   nihil   speciale  fiat  circa   eflectus,  persuasione  utens,  absque  physica  praedetcr- 

qui  alias  videntur  pertinere  ad  comrauncm  minatione.    Per  hunc  autem    argumentandi 

providcntiam  ,   quod  ad    salutera   electorura  modum  non  intcndit  Augustinus  (quod  nobis 

non  pcrtincat,  sub  qua  ratione  jam  spectant  etiam  objcctum  est   sine  causa,   ut  suo  loco 

ad  providentiara  supernaturalera  seu  preedes-  videbimus)  oequiparare   opcrationem  dsemo- 

tinationem.  Quando  vero  actus  pravi  sunt,  ct  nis  cum  operatione  Spiritus  Sancti,  eas  nimi- 

Deus   illis  utitiu^  ad  fraem  providentiffi   sun?,  rum  facicndo  aequalcs,  aut  nibil  plus  tribucn- 

licctnonsint  actus  per  se  intenti  ac  prseordi-  do   in   actione    sua    Spiritui    Sancto,    quani 

nati  a  Dco,  sed  tantura  permissi,  nihilominus  doemoni ;   sed  solum  intendit  aigumentari  a 

tara  est  inefFabilis  sapientia  ct  omnipotentia  minori  ad  majus,  id  est,    a  minori  virtute  et 

Dci,  ut  per  illam  permissionem  infallibilitcr  at-  scientia  ad  majorem ;  quod  argumcnti  genus 

(pie  adeo  efficacilcr  consequatur  quod  intcn-  tantum  abcst  quod   a:^qualitatera  requirat^  ut 

dit.  Ex  quo  apcrtc  constat  ct  cfficaciam  iliam  potius  illani  excludat;  requirit  tamen  conve- 

non  essc  per  pradetci^minationcm  pliysicam,  nicntiam  aliquam   ct  similitudincm  in  raodo 

quia  pcrraissio  non  ita  prcedeterminat  voluu-  operandi,  et  ita  rccte  concludit,  intra  latitudi- 

tatem,  cumnihil  positivum  in  illa  ponat,  qua-  nem   illius  causalitatis,  posse  Deum  operari 

tcnus    prfficcdere    intelligitur   ipsum  actum  cura  absohita  infalHbilitatc  et  cerlitudine  con- 

pcrraissura  ,  ct  inde  a  fortiori  concluditur ,  si  scqucndi  ctrcctum.  Concludit  etiam  argumen- 

pcrmissio   potest  habcrc  infaUibilcm  conne-  tum,  ilbid  gcnus   causalitatis  esse  sufficicns 

xioncm  cum  actu  perraisso  sine  iila    deter-  ut  Spiritus  Sanctus  dicatur  opcrari  bonum  in 

miuatione,  multo  magis  id  posse  convenire  cordibus  horainura  pcr  gratiara   praivenicn- 

in  congruam  vocationem.  tcm,  uttaUsest.  Nequc  aliudintcndit  Augusti- 

At(pic  ad  hanc  rcm  confirmandam  attcnte  nus,  quotics  agit  de  operalione  actuali,  quam 

expendenda  sunt  verba  qune  Augustinus  sub-  Spiritus  Sanctus  in  nobis  sinc  nobis  facit. 

jungit  in  fme  capitis  vigcsirai  primi  de  Gratia  Ultimo,  afTcrre  possumus  varias  locutiones 


568  DE  VEnA  INTELLIGEMIA  ACXILII 

Aiigustini,  in  qiiibus  aperte  signilicat,  sup- 
posita  divina  vocatione,  determinationera  vo- 
luntatis  ipsi  recte  tribui,  quia  non  omnino 
determinatur  ab  alio,  sed  a  se,  quamvis  non 
sine  Deo  cooperante  per  adjuvantem  gratiam. 
Ideoque  nunquam  ratione  hujus  gratice  adja- 
vantis  ut  sic,  tribuit  Deo,  quod  solus  cfficiat 
in  nobis  nostrai  voluntatis  dctcrminationem. 
Hunc  plaue  sensum  liabent  illa  verba  Augus- 
tini,  libr.  83  Quaestionum,  quoestione  68  :  Vo- 
catio  ante  omne  meritim  toluntatem  operatnr. 
Propterea,  et  si  qiiisp>ar>i  sihi  trihiat  quod 
Teniat  tocatus,  non  potest  sibi  trihiere  quod 
tocatus  est.  Quid,  quaeso,  est  venire,  nisi  se 
determinare  ad  consentiendum  vocationi ;  er- 
go,  supposita  vocatione,  non  male  tribuitur 
voluntati,  secundura  Augustinum,  quod  ve- 
niat  ac  se  determinet;  non  ergo  determinatur 
post  vocationem  ab  aliqua  gratia  antecedente, 
quse  cooperans  sit ;  alias  non  solum  non  pos- 
set  quis  sibi  tribuere  quod  vocatus  sit,  verum 
etiam  nec  quod  determiuatus  sit,  et  conse- 
quentcr  nec  etiam  quod  vencrit,  quia  idem 
sunt.  Simile  est  illud  ad  Simplicianum  :  Ut 
felioms,  suum  esse  voluit  etnostnm;  suum 
Tocando,  nostrum  sequendo.  Nam  in  vcrbo  se- 
quendo,  determinationem  vohmtatis  intirae 
esse  inclusam  manifestum  est.  Si  ergo  voluit 
Augustinus  nostrum  esse  sequi,  nostrum 
etiam  esse  voluit  nos  determinare,  cum  divi- 
na  gratia  adjuvante ;  non  vero  detcrminari 
ab  aha  antccedente  gratia,  quani  post  vora- 
tionera  non  agnoscit  Augustinus,  ratione  cu- 
jus  tribuatur  Deo  nostrura  velle ;  ahas  etiam 
et  raulto  magis  dicere  debuisset:  Utvelimus, 
suum  esse  vohdt,  nos  determinando.  Ad  hoc 
magis  exphcandum,  considero  Augnstinum 
nunquam  tribuere  soh  Deo  ea  quae  fiunt  ab 
adjuvante  gratia,  sed  Deo  et  nobis,  hcet  prin- 
cipalius  Deo ;  et  ideo  dicit  esse  necessariara 
graliam  vocationis,  ratione  cujus  nostra  bona 
opera  in  solara  Dei  vohmtatera  rcducuntur, 
quia  dare  vocationem  solius  divina;  volunta- 
tis  est;  ergo  nunquam  Augustiuus  iutellexit 
Deum  per  gratiam  adjuvantem  operari  in  no- 
bis  sine  nobis,  sed  per  excitantcm  et  vocan- 
tem,  nt  apertissime  docet  in  Enchirid..  capite 
trigesimo  secundo.  Ergo  nulla  est  adjuvans 
seu  cooperans  gratia,  qua  Deus  solus  deter- 
minet  voluntatera  nostram  ;  ostensura  est  au- 
tem  nequc  proevenienti  gratiie  posse  hnnc 
eflectum  tribui ;  ergo  nulli  auxilio  gratioe  talis 
ettectus  tribuendus  est. 

Ad  motiva  igitur  alterius  sententise  non  est 
difhcile  respondere ;   fatemur    enim  funda- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCOnDIA. 
raentura  illud  gratuitee  pra?destinationis  et 
electionis  ad  gloriara  ante  absolutam  prae- 
scientiam  meritorura,  seu  liberi  consensus 
voluutatis  humaufe;  fatemur  etiam  ex  hoc 
principio  recte  inferri  dari  praedestiuatis  effi- 
cacera  gratiara  prcevenientera ,  pcr  quam 
Deus  propositura  suura  infallibiliter  exequi- 
tnr;  addiraus  vero  raalc  ulterius  inferri  efii- 
caciiira  iham  consistere  in  physica  praedeter- 
minatione,  nam  sufficit  efficacia  vocationis 
certa  et  infaUibilis.  Neque  plus  probat  prima 
objectio,  quai  ex  definitione  pra^destinationis 
ab  Augustino  Iradita  sumitur,  nempe  cx  prie- 
dcstinatione  oriri  bencficia  quibus  certissirae 
hberantur  quicumque  hberautur ;  nam  etiam 
ex  vocatione  congrua,  prout  a  nobis  decla- 
ratur,  certissirae  sequitur  idem  effectus.  Imo 
vox  illa  certissime  ( qua!  fortassc  non  sinc 
magna  consideratione  ab  Augustino  posita 
est ) ,  indicat,  connexionem  seu  consccutio- 
ncm  illorum  beneficiorura,  quibus  Deus  prae- 
venit  liberura  arbitrium,  cura  libero  consensu 
ejusdera  arbitrii,  habere  iufallibilitatem  ex 
aliqua  pra-scientia ;  nam  certitudo  ad  intel- 
loctum  pertinet,  et  ideo  Augustinus  non  dixit 
nccessario  aut  inetitaUliter. 

Ad  secundam  objectioncm  respondetur,  me- 
rlto  Augustinum  trilniere  diviufe  omnipotentiae 
ethcaciam  gratiae;tura  quia,  qualiscuraque  il- 
la  sit,  creatum  quid  est,  etideo  ex  divina  om- 
nipotentia  procedere  necesse  est ;  tum  etiam 
quia  solns  Deus  potest  per  se  iraraediate  agere 
iu  intellectum  et  voluntatera  humanara,  inter 
extrinsecas  causas ;  hoc  autem  provenit  ex 
ornnipotentia  et  dominio  quod  Deus  habet  in 
animam  hominis.  Nunquam  vero  dixil  Au- 
gustinus  solam  Dei  oranipotentiam  conferre 
pr;\;venienti  gratiae  talera  efficaciam,  ut  na- 
tura  sua  iiabeat  illam,  et  determinatam  ad 
uuum,  etiam  quoad  exercitium  actus,  et  pra^- 
deterrainantem  siraili  modo  voluntatera  ad 
idom  exercitiuni  actus ;  ad  cum  raodum  quo 
dici  potest  sol  per  omnipotentiam  Dci  esse 
determinatus  ad  illuminandum,  quia  ab  iUo 
recepit  lucem  sic  determinatam  natura  sua 
ad  illuraiuandum.  Qihn  potius  (ut  supra  dixi), 
dum  Augustinus  eisdem  locis  ait  Deum  hoc 
facore  miris  et  innumerabilibus  modis,  sen- 
sit  Deum  non  hoc  facere  per  illum  unicum  et 
generalem  modum  physicae  pra^determinatio- 
nis.  Item,  dum  cxtendit  in  dict.  libro  cpiinto 
contra  Julianura,  capite  tertio,  hos  varios  et 
innuraorabilcs  raodos,  etiam  ad  actus  malos, 
quamvis  Deus  non  faciat  illos ,  sed  ntatur 
illis ,    ut  vuU ,    clare  indicat  unum   ox   illis 


C\P.  XXXVII.  CONFERUNTUR  C.CTERA  AC  PR/ECIPUA  AUGUSTINI,  ETC  569 

modis  esse  tantum  pcrrnissivura,  et  non  in-  in  hac  generali  proportione,  quod,  sicutDeus 

ductivum  seu   prccdeterminativum.   Nam,  si  potest  uti  naturaliijus  causis  ad  fines  suos, 

Augustinus    credidisset    Deum    pr»determi-  juxta  consilium  voluntatis  suse,  ita  etiam  po- 

nare  voluntates    malas,  quomodo  potuisset  test  uti   causis  liberis,  prout  volucrit,  quan- 

simul    et   codem   tenore    verborum    negare  quam  in  modo  utendi  sit  magna  diversitas  ; 

quod  faciat  illas,  imo  quod  faciat  nos  facere  nam  causis  naturalibus  ordiuarie  solum  uti- 

ilias.    '  tur  dando  iilis  incliualionesnaturales,  et  con- 

Igitur,  quamvis  hwc   gratia  efficax  a  Deo  ciirrendo    cum  iUis,  et  interdum  apphcando 

per  suam  omnipotentiam  conferatur,  nihilo-  illas  localiter  per  ministerium  Angelorum  ;  ad 

minus  omnipotentire  conjungenda  est  infinita  extraordinaria   aulcm  vel  miraculosa  utitur 

sapientia,neque  al)  ill.i  potest  separari.  Nam,  illis,  ut  instrumenlis  inanimis,  seu  cx  neces- 

cum  Deus  pcr  intellcctum  et  voluntatem  ope-  sitate  motis  ;   voluntatibus   vero   utitur,   vel 

retur,  nostro  intelligendi  modo  scieutia  pra>  sinendo  eas  ,    et  generaliter   movendo,  con- 

cedit  dirigendo  voluntatem  et  executivam  po-  currendo  ,  aut  permittendo,   aut  inclinando 

tentiam,  et  ita  in  praesenti  materia  pra^cedit  per  extrinsecas  causas  et  objecta,  vel  interius 

scientia  proponeus  innumerabiles  modos  qui-  ctiam   illuminando  et  inspirando  per  motio- 

bus  hominem  vorare   potest,  ita  ut  eum  in-  nem  superioris  ordinis,  relinquendo   semper 

fallibiliter  convertat,  si  velit,  utin  dict.  qua'st.  voluntati  liberum  consensum  cum  conveuien- 

2  ad  Simplician. ,  et  in  epist.  107,  aliisque  ti  adjutorio  ejusdem  ordinis.  Potest  etiam  in- 

locis,   idom  Augustinus  declarat.  Quocirca ,  terdura  uti  voluntate,  neccssitando  illam  ad 

quamvis  Dcus  per  oranipotentiam  suam  coo-  exercitium  actus,  seu,  quod  idcm   est,   illam 

peretur  omnibus  causis  secundis  ad  suas  ac-  pliysice  pra?dcterminando.  Vcrumtaracu  hoc, 

tiones,non  ideonecesse  est  ut  raodus  concur-  vel  nunquara,  vel  rarissirae  facit,  quia  non 

rendi  vel  movendi  illas  idem  sit,  sed  in  una-  est  consentaneumnaturse  voluntatis,  et  quan- 

quaque  est  juxta  capacitatem  ejus,  et  juxtu  do  id  facit,  non  pertinet  ad  illara  providen- 

raodum   actionis  quam  Deus  per  illum  iuten-  tiam   per  quara  pnedestinati   salutera  suam 

dit.   Neque  Augustiuus   unquam    hanc  fecit  consequuntur,  quia  aeterna  salus  per  liberos 

comparationem  quoad   sirailitudinem  in  de-  actus  coraparatur  ,  ut   Augustinus  in  citatis 

terminatione  ad  unum  ;  sed  illam  potius  cx-  locis  optime  indicavit. 

cludit  in  lib.  2  de  Peccat.  merit.,  cap.  5,  ubi  Ad  tertiam  objectionem,  respondetur  im- 

prius  ponit  ditTerentiam  inter  bonum  et  ma-  primis  nunquam  Augustinum  dicere,  non  pos- 

lum   actura,   dicens  Deum  nos  adjuvare   ad  se  voluntatcm  homiuis  resisterc  vocationi,vel 

bonum,  non  ad  malum  actum  ;  quod  verum  prjevenienti  auxilio  Dei,  sod  ad  summura  si- 

non  esset  siadjuvaretprffdeterrainando,  quia  gnificare  nunquam  voluntatera  resistere  huic 

tunc  proedeterrainatio  esset  ad  utrumque  ac-  vocationi,  vel  auxilio  Dei,  quando  pi^ocedit 

tura  necessaria.  Deinde,    explicando   adjuto-  ex  proposito  seu  voluntate  Dei  salvandi  horai- 

lium   ad  bonum,  ait  non  csse  cxcludendam  nera.  Longe  autera  diversum  est  nunquam  ac- 

cooperationera  nostrae  voluntatis,  quia  Dcus  tu  resistere  et  non  posse  resistere,  quia  mul- 

adjutor  noster  dicitur  :  Nec  adjuvari  potest  ta  potcst  voluntas  quje  nunquamfacit ;   ct  in 

{'mquM^nisi  qid  alkpiid sponte  conatur ;  qnia  eo  qui  prsescit  an  voluntas  in  tali   occasione 

non  sicut  in  lapidiJms  insensatis,  aut  sicut  in  usura  sit  tali  potestate,  necne,  facile  est  cxci- 

eis  in  quorum  natura  rationcm  r^oluntatemque  tarc  illam  ut  nunquam  resistat,  etiarasi  resis- 

non  condidit,  salutem  nostram  Deus  operatur  in  tere  possit.  Deinde  dicimus,  comparando  hu- 

nobis.  Est  ergo  illa  cequiparatio  aliter  intel-  manam  voluntatem  ad  divinam  omnino  ab- 

lecta  contra  mentcm  Augustini.  solutam  et  bcneplacili,  vcrum  sirapliciter  esse 

Neque  vero  hujusmodi  similitudo  pertinot  humauara  voluutatcm  non  possc  resistore  di- 

ad  omnipotentiam  Dei ;  quanquam  onimpro-  vinae,  et  ita  ctiam  loqui  .Vugustinum,  sicut  et 

habile   sil   perlinere  ad  Dei  omnipotentiam  Scriptura  scepe  loquitur.  Et  ratio  est  clara  , 

([uod  possit  prjfideterrainare  pliysice  volunta-  qiiia   voluutas   Dci   supppnit    infinitara  pra^- 

tora   huuianara,  neccssitatom  illi  infcrcndo  ,  scicntiara,  ethabot  adjuuctamoranipoteutiam, 

quod  autem  nou  possit  aliter  eampriemovoro,  cui  nulla  virtus  finita  rosistore   potest.  Undc 

ita  ut  infallibilitcr  opcretur  sine  determiua-  si   Dous  vclit  physice  praHletcrrainare  ct  ne- 

tione  ad  unum,  non  solum  ad  oranipotentiara  cessitare  voluntatem,  clarum  est  non  posse 

non  pertinet,  sed  potiusmultum  illi  derogat.  hominem  ei  resistere;  si  autem  Dcusabsolute 

Igitur,  si  facicnda  est  comparatio^  solum  fiat  velit  ut  homo  libereoperetur  media  vocatione 


570  DE  VERA  liNTELLIGENTlA  AUXILII 

congrua,  uon  potest  liomo  resistere  Deo  ne 
talem  vocationem  tribuat ,  et  consequenter 
nec  potest  rcsistere  illi  voluntati  Dei,  ut  non 
impleatur,  quia,  licet  possit  resistere  illi  vo- 
cationi  secundum  se  spectatae  secundum  na- 
turalem  viin  et  intrinsecam  efiicaciam  ejas, 
non  tamen  potest  actualem  resistentiam  con- 
Jungere  cum  tali  vocatione,  supposita  pree- 
scientia  quam  illud  decretum  Dei  prsesuppo- 
nit.  Et  hoc  modo  verum  est  magis  liabere 
Deum  in  sua  potestate  voluntatem  hominis 
cjuam  ipse  homo,  quia  non  habet  homo  in 
sua  potestate  quod  sic  vel  aliter  vocetur,  aut 
quod  hoc  tempore  illud  objectum  sibi  occur- 
rat,  quo  sibi  congruum  sit,  ut  alibi  dixit  Au- 
gustinus  ;  in  potestate  vero  Dei  est  hominis 
vohmtatem  accommodatam  habere.  Et  hic 
est  occullus  et  mirabilis  modus,  in  quo  Au- 
gustinus  divinam  omnipotentiam  exaggcrat. 
Ad  quartam  objectionem,  responsio  patet 
cx  proxime  dictis,  qua^  in  superioribus  etiam 
sa'pe  declarata  sunt.  Fatemur  cnim  ex  mente 
Augustini  aliquid  esse  in  hoc  negotio,  quod 
in  solam  Dei  vokmtatem  ultimate  resolvitur; 
illud  autera  non  est  praedeterminatio  physica, 
sed  est  vocatio  congrua  juxta  menlem  Au- 
gustini;  nam  de  vocatione  expresse  id  decla- 
i\d  in  locis  citatis,  dc  prsedeterminatione  au- 
teui  nullilji.  Unde,  quoties  Augustinus  in- 
scrutabile  mysterium  dicit  esse  cur  ex  duobus 
vocatis  unus  credat,  et  ahus  non  crcdat,  et 
hoc  revocat  in  sohim  divinam  vohintatem, 
vel  in  solam  graliam  quam  uni  facit  Deus,  et 
non  alteri,  quanquam  posset  similiter  facere, 
omnia  heec  et  similia  dicit  proptcr  distributio- 
iws  vocationum,  nam  ita  res  disposuisse  ut 
ad  hunc  perveniat  congrua  vocalio,  et  non  ad 
ilhun,  non  habet  fundamentum  in  voluntate 
hominis,  sed  Dei.  Et  ita  facile  explicantur 
omnia  aha  loca  qua?  ibi  afl^eruntur;  imo  etiam 
possunt  in  contrarium  retorqucri,  nam  in 
omnibus  illis  simul  sumptis,  per  tales  pro- 
prietates  et  attributa  explicatur  hsec  efficacitas 
divinae  vocationis  ex  proposito,  ut  phane  con- 
stet,  non  sensisse  Augustinum  illam  consis- 
tere  in  generali  concursu  prima^  causa;  ne- 
cessario,  eodem  proportionali  modo  in  omni 
genere  rerum  et  actionum  ;  sed  consistere  in 
alio  modo  altiori  et  occultiori,  qui  simul  sit 
per  infinitam  sapientiam,  prudentiam  ac  po- 
tentiam.  et  per  modum  certse  et  infallibilis 
gubernationis,  directionis  et  suavis  inclinatio- 
nis,  non  pcr  absolutam  et  physicam  deter- 
minationem,  ut  ex  singulorum  verborum  pon- 
derationc  satis  comprobatum  est,  Et  hactenus 


EFFICACIS,  E.1USQUE  CONCORDIA. 
de  meule  Augustini,  in  qua  explicanda  nimis 
fortasse  prohxi  fuimus  ;  sed  coegit  nos  tem- 
porum  necessitas ,  ct  tanti  viri  auctoritas , 
ejusque  multiplex  ct  varius  in  hac  materia 
loquendi  modus. 

CAPUT  XXXVIII. 

COiNFERUNTUR  EORUM  TATRUM  TESTLMONIA  QUI 
AUGUSTLNUM  PRiEGESSERUNT,  ET  GULNAM  OPI- 
ISIONI   REVERA   FAVEANT    EXPENDITUR. 

Possumus,  claritatis  gratia,  hos  Patres  dis- 
tinguere  in  Gra?cos  et  Latinos  ;  prius  ergo  de 
Gr;€cis  dicemus ,  postea  de  Latinis.  Primo 
igitur  assertores  physicre  prsedeterminationis 
suam  sentcntiam  confirmant  testimonio  Dio- 
nysii,  capit.  quarto  de  Divinis  nominibus,  et 
sancti  Ephrem ,  tractatu  de  Vita  Religiosa  et 
monastica  ,  tomo  tertio ,  pag.  49  ;  et  Basilii, 
lib.  de  Spiritu  Sancto,  cap.  septimo  ;  Chrysos- 
tomi,  homil.  12  in  cap.  quart.  primse  ad 
Corinth.  ,  et  homil.  de  Adam  et  Eva  ;  et  Gre- 
gorii  Nazianzeni,  orat.  31  ;  et  Athauasii,  in 
Epist.  ad  Ephes.,  cap.  2;  Cyrilli  Alexandrini, 
fere  sequalis  Augustiui,  in  libro  de  Adoratione 
in  spiritu,  pag.  15. 

Ego  vero  in  libris  de  Auxihis  nonnuUos  ex 
bis  Patribus,  scilicet,  Dionys.,  Nazianzenum, 
Chrysost.  et  Cyrih.  Alexandrin.,  et  pra?terea 
alios  plures  Gra^cos,  et  antiquiores  Augustino 
retuh,  Evodium,  Clementem  Alexandrinum, 
Origenem,  Justinum,  Gregorium  Nyssenum, 
Anastasium  Nyssenum  ,  Irenseum  ,  Epipha- 
nium  et  Theodoretum  retuli ,  ad  quos  adver- 
sarii  nihil  in  particulari  responderunt.  Nunc 
autem  ut  possit  lector  allegationes  allegatio- 
nibus  comparare,  advertat  neccsse  est  hos 
Patres  non  eo  sensu  a  nobis  allegari ,  ut  in 
propriis  ac  formalibus  terminis  asscrant  ph^'- 
sicam  praideterminationem  repugnare  liber- 
tati ,  aut  cfficaciam  pra?,venientis  gratiffi  non 
csse  in  tali  pra-determinatione  ponendam  ; 
nunquam  enim  antiqui  Patres  his  vocibus  usi 
sunt,  neque  hanc  qun^-stionem  in  propriis  ter- 
minis  tractarunt.  Allegantur  ergo  a  nobis, 
vel  quia  aliquid  dicunt  quod  vcrum  et  calho- 
licum  esse  non  potest,  nisi  in  eo  scnsu  in  quo 
velintphysicam  prsedeterminationem  negare; 
vcl  quia  ita  declarant  lationem  lijjeri  actus,  ut 
recte  ex  eorum  scutentia  iuferatur  dictum 
praideterminationis  modum  cum  libertatc 
pugnare.  Prioris  generis  sunt  verba  Justini, 
quoest.  8  ad  Orthodoxos  :  Noji  est  causa  BeiLS 
virtutis  nostrcc  aut  vitii,  sed  propositiim  nos- 


r.XP.  XXXVIH.  EXPENDUNTUP.  E0RU31  l'ATRUM  TESTI1W0N5A.  ETC.  571 

trum  et  rohcntas.   Neque  enim   doctissimus  bore  a  Deo  quod  bonum  vel  malum  velimus, 

pliilosoplms  ct  sapicntissimus  Doctor  Catho-  id  cst,  non  babcre  a  solo  Deo  ,  seu  per  talem 

licus  ncgare  potuit  absolutc  et  simpliciter  ,  solius  Dei  actionem,  quai  voluntatem  nostram 

Deum  esse  causam  virtutis  nostrGe;intelligit  er-  omnino  determinet.  Atque  his  addi  potest  tes- 

go  non  ita  esse  causam ,  quin  liberam  dctcrmi-  timonium  Damasccni,  quod  melius  in  scquen- 

nationcm  nobis  rclinquat,  quam  nomine  pro-  ti  capite  tractabimus. 

posili  dcclarat.  Et  quoad  hoc  oequiparat  (quod  Ad  postcriorem  autcm  ordinem  tcstimonio- 

pondcrandum  cst)  virtutcm  et  vitium^  non  rum  pcrtinet  quod  sa?pe  dicti  Patres  docent, 

quia  Deus  uon  magis  sit  causa  virtutis  quam  qaamcumqneantccedcntem  causam,  quoe  ita 

vitii,  scd  quia,  quod  attinct  ad  determinatio-  voluntatem  nostram  moveat,  vel  ad  operan- 

nem,  tam  non  causal  Deus  viiiutcm  in  nobis  dum  applicct,  ut  ei  non  possit  rcsistere,neces- 

illo  modo,  quam  non  causat  vitium.  Ejusdcm  sitatem  inducere  ad  factum,  ct  tollere  liberta- 

generis  sunt  verba  Chrysostomi,  homil.  12  ad  tcm.  Adquod  confirmandum  plura  retuli  lib. 

Hebraios  :  Nostras  noii  anteced''t  voluntates ,  3  de  Auxiiiis,  cap.  13,  ubi  prsesertim  notan- 

ne  nostrum  la^datur  arhitrium.  Neque  enim  da  sunt  verlja  Cyrilli  Alcxandrini,  Hb.  8  con- 

Chrysostoraus  ncgare   voluit   prffivcnientem  tra   JuHanum,  sub   fincm ;  ct  multum  etiam 

gratiam  quam  ahis  iocis  confitetur,  ut  alibi  favent  quae  ex  Epipbanio  ct  Chysostomo,  Ori- 

ostendi,  pra3scrtimbb.  2  de  Prffidestinatione;  gene  et  Theodorcto  adduxi ,   quse  hic  repe- 

ncgat  crgo  sohim,  Deum  ita  antecederc,  ut  tcrc  non  cst  ncccsse,  et  ad  boc  ctiam  facit 

inditrcrcntiam  hbertatis  auferat  ,  et  dctermi-  qiiod,   ad   concordandam   prffiscientiam   Dei 

nationem  in  ipsa  faciat ,  priusquam  ab  ipsa  cum   hbcrtate,   docent  pra^scientiam   libero- 

fiat.  Similc  cst  quod  ait  homil.  42  ad  Popu-  rum  actuum  futurorum,  ut  taUs  est,  non  esse 

]ura  :  Nostras  non  frcezenit  toluntates  ,  ne  causam  vel  rationem  futuritionis  illorum,  sed 

nostram  temeret  libertatem.  Non  prsevenit  (in-  potius  supponi  quod  futura  sint,  ct  tunc  prae- 

quit) ,  scilicct  proedeterrainando  ;  nara  exci-  sciri.  Quo  sensu  dicunt  futura  non  esse  futu- 

tando  ct  prasparando,  non  dubium  quin  prre-  ra,  quia  Dcus  illa  prsescit,  scd  potius  Deum 

vcniat.   Et  ita  cxponit  ibidcm   illud   Psalm.  illa  praiscirc  quia  futura   sunt.  In  quam  sen- 

129  :  Ne  des  iii  commotionem  pedem  tuum  :  teutiam  retuli  exhisPatribus  Graicis  antiquis, 

Quia  in  noiis  (inquit)  est  dare,  non  in  iillo  Justinum,  Origcnem,  Chysostomum  et  Cyril- 

altero.  Ubi  per  verbum  daudi  explicat  facul-  lum,  praetcr  alios  Latinos  ct  posteriorcs  Pa- 

tatem  hbcrtatis  ad  se  determinandum,  ita  ut  tres.  Quibus  addi   nunc  potcst  Euscbius,  lib. 

stet  vcl  cadat.  Cum  vcro  dicit  hanc  facultatem  6  dc  Pr»paratione  Evaugclica,   capit.  9,  ubi 

esse  in  nobis  ,   et  non  iu  ullo  altero ,  non  ex-  nccessarium  esse  existimat  prBescientiam  non 

cludit   concursum   Dei  concomitantem  ,  sed  csse  causam  absolute  antccedentcm  et  prae- 

omncm  cxtriusccam  causam  dctcrminantcm  detcrminantem  voluntatem  ad  futurum  con- 

nos  siue  nobis.  Unde  rectc  sibi  objicit  :   Quid  sensum,  ut  libcr  csse  possit.  Supponunt  or- 

igitur?  in  Deo  nihil  est;  et  respoudet  :  Omnia  go  hi  Patrcs  antecedenlcm  pra^dclcrrainatio- 

(luide.m  in  Deo,  srdnon  ita,  ut  liberum  in  noiis  ncminevitabilcm  csse  repugnantcm  libcrtati. 

arbitrium  rioletur.  Sirailem  sententiam  habct  Facit  ctiam  quod  iidem  Patres  scntiunt,   rc- 

homil.  17  in  Joanncm,  qua;ut  Catholica  sit  co-  pugnare  libertati  quod  voluntas,  prius  natu- 

dcm  modo  necessario  cst  iutcrprctanda.  ra  quara  operctur,  habeat  iu  sc  vira  aliquam 

Ad  eiuudem  ordiuoni  pcr'tinct  locuiio  Grc-  qu;c  iuducat  ncccssariam  habitudinem  ad  ef- 

gorii  Nysseni,  libro  7  dc  Philosopbia,  c.  1  ,  ct  fcctum,  ita  ut  jam  ipsa  non  possit  actum  sus- 

Hb.  8,  cap.  4  (alias  Nemctii,  lib.  de  Natura  tincro.   Sic  cnim   clixisse  videtur  Dionysius, 

horaiuis,  c.  39  et  seqq.),  et  Thcodorcti,  lib.  5  cap.   9,  dc  C(elesti  hierarchia,  non  csse  no- 

Diviuorum  dccrotorum,  cap.  do  Providcntia  ,  bis  datam  vitam  cui  vis  illata  sit  aut  imposi- 

quidicunt,  ea  qua3  sunt  in  nobis,  id  cst  a  nos-  ta  necessitas,  ncque   divinam  providcntiani 

tro  libero  consensu  pendcnt,   non   csse   cx  libcrtntcm  obtundore. 

providcntia.  Ha^c  onim  locutio  non  notest  ha-  Dcnique  ad  hunc   ctiam  modum  spectant 

bere  alium  catholicum  scnsum,  ni:>i  per  no-  toslimonia  Patrum,  asscrentium   Dcum  mo- 

mcu  providentia^  iutclloxcrint  talcm  Dci  mo-  vere  hominem  suasionc  aut  vocatiouo,  et  non 


tioncm  aut  voluntatcm,  quse  sola  sna  vi  nos- 
trani  voluutatom  dcterminet.  Et  simih  modo 
necessario  intelligcndum  est  quod  dixit  Ori- 
gcnes ,  lib.  2  Poriarchon ,  c,  12,  nos  non  ha- 


vi  aliqua,  nam  per  vim  nihil  aliud  intelligcre 
possunt  nisi  motionem  omnino  extrinsocam 
ot  physice  pra^dctcrminantem  voluntatom. 
Sic  Ircnseus,  lib.  5,  cap.  1 ,  dicit  Deum    re- 


57-2                        DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXiLlI  EFFICAGIS,  EJUSQUE  GONCORDIA. 

ducere  homines  ad  se,  non  vi,  sed  suadela;  similitiidinem ;  et  infra  ait :  Amor  signat  ali- 

et  alia  qure  dicto  lib.  3,  cap.  13,  retuli.  Et  giiein  motum,  quo  aliquis  amans  motetur,  et 

Cyrillus  Alexandrinus,lib.  4in  Joannem,cap.  diHgihile  est  illud  quod  movef  tali  motu  ;  ad 

7,  exponeus  illa  verba :  Omnis  qui  audirit  a  Deum  autem  periinct  quod  moveat  et  causet 

Patre,  etc.  :   Ubi  auditus  {mqnW),  disciplina  motum  in  aliis ;  et  ideo  ad  Deum  pertinere  vi- 

doctrinaque  adest,  ihi  fides,  non  vi,   sed  per-  detur  quod  sit  amabilis  in  aliis  amorem  creans. 

snasione  oritur.  Et  Chrysostoinus,  horail.  26  In  quibus  verbis,  vel  Dionysii,  velD.  Thom», 

in  Joannem,  eodem  sensu   dixit  non  cogere  nullum  vestigium  apparet  physicae  praedcter- 

nos  Deum  vocatione  sua ,  quia   non  est  vio-  minationis.  Duo  enim  tantum  ibi  docet  Diony- 

lenta,  sed  suasoria.  Et  Evodius,  in  epistol.  de  sius  :  unum  est  Deum  dici  amabilem  et  dili- 

Constantia,  gratia^  dixit  esse  quod  vocamur,  gibilem,  quia  est  ipsum  bonum  ct  pulchrum, 

quodque  occultis  itinerihus  nisi  resistamus,  sa-  voluntatem  ad  se  trahens,  utiquc  metaphorica 

por  nohis  titalis  infunditur.  Ubi  clare  suppo-  motione ,   quffi    non  determinat   voluntatem 

iiit  posse  eum  resistere  ,  cui  sapor  ccelestis  extra  visionem  claram  ipsius  boni  et  pulchri ; 

iufunditur.  Et  simili  modo  Clemens  Alexan-  alterum  est,  Deum  vocari  dilectionem  et  amo- 

drinus,  lib.   2  Stromatum,  p.  54,  dixit  in  ho-  rem,  quia  est  causa.  Quod  in  rigore  vcrum 

mine  esse  obtcinperare  vel  non  obtemperare  esset,  etiamsi  Deus  non  esset  causa  amoris, 

vocationi.  Ac  denique  Epiph.,  heeres.  5  et  iG,  nisi  per  modum  finis,  et  tanquam  objcctum 

ad  libertatem  neoessariura  esse  dicit  ut  is  qui  amabile.  Et    idem  causalitatis  moclus   esset 

facit,  a  se  ipso  faciat,   nec  facere   a  seipso,  sufliciens  ut  dicatur  Deus  eraissor  et  progc- 

sed  ex  necessitate,  si  ab  alio  determinatur.  nitor  amoris,  sicut  Arisloteles,  12  Metaphy- 

Et  in  horura  Patrum  testimouiis  animadverti  sica^,  juxta  multorum   interpretationem,  vo- 

potest  quanta  sit  consonantia  doctrinae  inter  cat  Deum  primum  motorem  respectu  intel- 

ipsos  et  Augustinum,  quantum  ad  explican-  ligentiarum,   quaravis   non  tribuat   illi,   re- 

dara  antecedentem  raotiouera  gratice  per  nio-  spcctu  earura,  nisi  raotionera  finis  et  objecti 

diira   internce   doctrinse,  inspirationis  ct  vo-  araabilis.  Verurataracn,quia  certum  cst  Deum 

cationis.  His   igitur  modis  hos  Patres  anti-  etiam   esse  priraam   causam   cfBcientem   in 

quos  sententise  nostrse  multum  favere  credi-  nobisamorera,  ideo  etiam  hoc  modo  inteUigi 

nnis.  potcst   Deum  vocari  dilectionem ,    quia   est 

Videaraus  igitur  quid  aliis  locis  dicant,  quo  causa  ejus.  Et  hanc   causalitatem   magis  ei- 

nobis  contradicere  aut  rcpugnare  videantur.  gnificat  D.  Tliomas,  cum  dicit  Dcura  immit- 

Nam  expresse  nunquam   profecto    asserunt  tere,  generare  et  creare  amorem.  Cum  au- 

Deum  per  gratiara   vel  providentiara  suara  tera  illa  omnia   communia  sint ,  tam  amori 

prffideterminare  ad  unura   voluntates  homi-  naturali  quam  supernaturali,  ad  eorum  vcri- 

num  in  singulis  actibus  carura.  Oportet  ergo  tatera  sufficit  generalisinfluentia  Dei  ut  prima^ 

inquircre  an  aliquid   aliud  dicant,  unde  hoc  causse    iu    unoquoque   ordine.    Et   pra>lerea 

recte  inferatur,  vcl  in  quo  saltera  insinuetur,  speciali  ratione  in  supernaturali  araore  dici- 

quod  non  possumus  fidelius  praestare,  quara  tur  eraissor  et  progenitor  illius,  quia  per  Spi- 

referendo  singula  verba  qua?  ab  adversariis  ritum  Sanctum  infundit  amorera,  media  su- 

citantur.  pcrnaturalivirtule  etdivinisinspirationibus.Et 

Primo  crgo  ex  Dionysio,  in  cap.  4  de  Divi-  in  hoc  scnsu  fere  eodem  recidunt  verba,  quK 

nis  nominibus,  quod  dicat,  Z>mw  me  Crt?/.y«w  ab  aliis  citantur,  quanquam  minus  fidcliter 

amoris,  sicut  emissorem  etsicut  progenitorem.  et  non  sine  artificio  addita  sint  ifia  :  Voluntas 

Referturquo  D.  Thomas,  ita  ibi  explicans  illa  non  producit  amorem,  nisi  mota  a  Deo,  sicut 

verba,  emissor  et  progenitor,  ut  per  ea  signi-  sagitta  a  sagittante.  Qu»  comparatio,  si  in- 

ficari  dicat,  quod  Dtus  est  causa  efficiens  mo-  tclligatur  secundum  cequalitatem   et  forma- 

tens  toluntatem  effectize  ad  amorem,  et  quod  lera  identitaicm,  est  oraninofalsa  etdestraens 

Toluntas  non  producit  a-norem, ,  nisi  mota  a  libertatem;   si  autera  intelligatur  solum  sc- 

Deo ;  sicut  sagitta  emissa  et  mota  a  sagittante  cundum  quamdam  metaphoram  et   propor- 

tendit  ad  destinatam  metam.  Sed  nihil  horum  tionem,  adraitti  potest,raaximerespectu  pra?- 

hi  D.  Thoma  ibi  legitur,  scd  verba   ejus  in  destinatorum,  quos  Deus  ad  se  amandura  cf- 

lection.  11  sunt  :  Quod  Deus  dicitur  amor  et  ficaciter  pra^ordinavit ;  immerilo  vero  hic  in- 

dilectio  causaliter,  quia  est  causa  amoris,  in  troducta   est   ad  imponendum  Dionysio  vel 

quantum  immittit  amorem  aliis,  et  quodammo-  D.  Thoma!  quod  non  alBrraant. 

do  in  eis  amorem  generat  secundum  quamdam  Deinde  adduntur  cx  eodem  Dionysio,  cap. 


CAP.  XXXVIII.  EXPENDUNTUR  EORUM  PATRUM  TESTIMOMA,  ETC  573 

5,  de  Divinis  nomiiiibus,  hsec  verba  :  Excvi-  ret ;  et  hoc  est  quod  subdit :  Secundim  quas 

plaria  autem  esse  dicimus  hi  Deo,  existentium  snbstanfJaVs  cssentia  omnia  frcedefinirAt,  et 

rationes  sulstantificas  ct  singulariter  pr(eexis-  2^^'oduxit.  Ilic  autem  modus  pra^fmilionis  ac 

tentes,  quas  Theologia  pra  defintiones  vocat,  et  vohintatis  Dei  nonncccssario  inchidit  absolu- 

ditinas  et  bonas  xohmtates  existentium  prre-  tam  voluntatem  praidcfmitivam  futuri  eflectus 

determinativas  et   efifiectivas  ,  secundum  quas  quoad  exercilium  actus,  ut  sic  dicam,  quod 

suistantialis  essentia  omnia  prcpfinivit  et  per-  in   actu   peccati    viderc    licet  ;    pra^detinivil 

duxit.  Ex  quibus  verbis  colhgunt  sententiam  enim   Deus  secundum  quod   exemplar  fieri 

D.  Dionysii  esseDeum,per  suam  voluntatem,  deberet  actus  pcccati  quando  fieret,  inlhiente 

praedefinisse   omnia  in  particulari,    et   pro-  nimirum  Deo ,  ut  prima  causa,  juxta  talem 

duxisse.  Hic  autera  nihil  ex  D,  Thoma  aife-  ida^am  ;  non  auteraexsevoluitabsohitodecre- 

runt,  qui  in  lectione  3  illius  capitis  late  verba  to  priTdefinitivo  ut  talis   actus  fieret.  Et  hoc 

illa  exponit,   fortasse  quia   longe   diversum  secundum  est  de  quo  nos  agimus,  Dionysius 

scnsum  illorum  verborum  declarat ;  diversum  vero  solum  de   primo  tractat.  Qiiod  si  quis 

(inquam)  sensum  ab  eo  quem  isti   auctores  dicat,  accidentium,  inter  quffi  sunt  actus  pcc- 

intelhgunt  per  verbum  prcedefiniendi.   Nam,  catorum,  non  dari  proprie  exemplariain  Deo, 

quod   Deus   omnia  in  particulari   producat,  sed  per  idffias  substantiarum  fieri,  responde- 

quoe  aliquam  entitatem  habent,  nemo  est  qui  mus  imprimis  hoc  nihil  in  prsesenti  referre  ; 

ambigat ;  quod  etiam  prajdefiniat  omnia  bona  nam  sive  dicantur  fieri  per  rationes  proprias 

interna  pra^finitione,  non  gravate  admittimus;  accidentium,  sive  per  rationes  substantiarum 

quod  vero  omnia  etiam  mala  moralia  prsede-  quarura  sunt  actus,  necesseest  utad  intellec- 

finiat,  vel  quod  omnia  bona  hbera  in  particu-  tualem  rationem  accedat  voluntasdivina,  sta- 


lari  prredefiuiat  transeunte  prsedefinitione, 
id  est,  causalitate  ad  exlra  physice  pra^dcter- 
minante  causam  secundam  de  se  libcram, 
omnino  negamus.  Nec  raens  Dionysii  fuit  lo- 
qui  de  hoc  genere  prjedefinitionis,  irao  nec 
de  absoluta  prffidefinitione  interna  oranium 
eftectuum,  qui  per  causas  secundas  fiunt, 
ciuatcnus,  scilicet,  particula  iUa,  prcc^  dicit 
antecessionem  absoluti  decreti  voluntatis  divi- 


tuens  secundum  qua?  exemplaria,  futura  ef- 
ficienda  sint,  sive  illa  sint  substantiae,  sive  ac- 
cidentia.  Deinde  brevius  rem  totam  expedie- 
mus,  si  admittamusIoquiDionysiuradc  exem- 
plaribus  substantialibus.  Quod  significavit  ibi 
divus  Thomas  ita  exponens  illa  verba  Diony- 
sii  :  Exemplaria  esse  dicemus  in  Deo  existen- 
tium  rationes  suhstantificas,  ut  nimirum  ita 
appellentur,  non  solum  quia  in  Deo  sunt  sub- 


nse  ad  prsescienfiam  futurorura  efFectuum.  stantia  ipsius  Dei,  sed  etiam  quia  sunt  suh- 
Itaque  Dionysius  ibi  directe  non  tractat  de  stantiarum  factivoj.  Sic  autem  sumptis  ida?is, 
pra;definitionibus  voluntatis,  sed  de  exempla-     facile  admitti  potest  pra?defiuisse  Deum  quid- 


ribus  divinis  et  rationibus  aeternis,  id  est, 
idffiis  qutK  sunt  in  divino  intellectu ;  quse  (ut 
ibi  divus  Thomas  notat)  necessariae  sunt,  ut 
voluntas  divina  possit  velle  producere  res  va- 
rias  et  multiplices,  non  solum  secundum  ali- 
quid  coramune  illis,  sed  etiara  secundura  pro- 
piias  differentias  et  entitates  earum.  Advertit 
etiam  idem  divus  Thomas  non  omnes  ratio- 
nes  intellcctus  divini  posse  dici  proprie  exem- 
jjlaria,  et  ida^as,  sed  solum  illas  ad  quarum 
iinitationem  Dcus  aliquid  facere  decrevit;  ac 
propterea  diccre  Dionysium,  exemplaria  illa 
tocari  a  Theologia  pradefinitiones,  et  dicinas 


quid  secundum  illas  faciendura  est  ,  quan- 
quam  non  orania  eodem  modo;  nam  quas- 
dam  substantias  facit  Deus  per  hcec  exem- 
plaria  immediate  per  solam  suam  actionem; 
et  de  his  faciendis  habct  sine  dubio  absolu- 
tas  prsedefinitiones,  non  solum  aeternam,  sed 
etiara  anlecedentem  secundura  rationem  au- 
te  absolutam  pra'scientiam  futurorum.  Alias 
vero  substantias  facit  Deus  pcr  causas  secun- 
das,  quas  etiam  aliquo  modo  ex  a'ternitate 
praHlefinivit,  non  tamen  oranes  singulaii  illa 
prwfinitione  absoluta  ,  (]uee  antecedit  prie- 
scientiam  omnium  futurorum  concursuum,  et 


ac  bonas  voluntates  existentium  prcedeterndna-    inlluxuum  causarum  secundarura,  ut  expres- 


tivas  et  c/fiectivas ;  quia  nirairum  Deus  sua 
voluntateproedefinivit  eas  rationesquas  voluit 
ut  essent  exemplariafuturorum.  Unde  illa  pra^- 
definitio  et  pra^detcrminatio  magis  est  quoad 
specificationem  cjuam  quoad  exercitium.  Vo- 
luit  enim  Dcus  ut,  quidquid  futurum  esset, 
secuudum  talia   exemplaria   et  per  ipsa  fie- 


se  docuit  D.  Thomas,  I  part.,  qua?st.  !23,  ar- 
tic.  7  ;  sed  quasdam  ilio  modo,  alias  vero  so- 
lum  pra^sciendo,  et  sinendo  ordinarium  cur- 
sum  causarum  secundarum,  et  consequenter 
substantiales  effcclus  earura  volendo  ;  ante- 
ccdcnter  vero  ad  preescientiani,  sohun  prai- 
finiendo    coucurrere  cum    ilhs    ad  dandum 


574  DE  VERA  INTELLIGENTIA.  AHXILII 

unicuique  substantiee  tale  determinatumesse, 
consentaneum  tali  exemplari.  Et  iiic  est  ge- 
nuinus  sensus  Dionysii  in  vcibis  cilatis. 

Secundo  loco  ex  D.  Ephrcm  citaniur  Ii.tc 
verba  :  Quemadinodum  gui  se  intuetur  hispe- 
culo,  idem  ipse  est  qui  videt  et  qui  videtur,  ad 
eimidem  modum,  ei  divina  graiia ,  tiM  invene- 
rit  requiem,  ihidem  inhahitat  et  inhabitatur , 
efficiturqiie  ui  jam  dixi  et  laus  et  qui  laudem 
exhiheat.  Absque  enim  illius  adminiculo  non 
prcevalet  cor  placere  ei  mrihus  suis;  rerum,  ut 
ipsi  placeat,  ab  eo  accipit,  et  ex  ejus  vino  po- 
tum  eidem  offert.  lia,  exer„pU  gratia,  ex  com- 
punctione,  quce  insigne  gratiiv  donmn  esi,  re~ 
trihuii  ei  lacrymas,  et  ex  dulcedine  vini  illius 
Mmiliiatein  profertcordis,  atque  ex  ipsius  vir- 
tute  quam  sumpsit,  ditinas  ei  psallit  laudes. 
Sine  faciei  quippe  aspeclu  spcculum  inefficax 
esi  atque  inutile  ;  at  cum  personce  cujuslihet 
asjjecium  acceperit,  ex  eo  quod  accipit,  simul 
reddit.  Et  si  ornata  ei  facies  admozeatur  , 
idem  etiam  ex  ipso  speculo  ornattts  exprimi- 
tur.  Sic  quoque  homo  sine  gratia'  divina'  adju- 
torio  pauper  cst  et  honorum  inops.  Si  xero  ip- 
sam  gratiam  promeruerii,  poterit  illius  ope  vir- 
tuies  exercere  atque  per/icere.  Est  igitur  ani- 
ma  graiia  et  ejus  adjuiorio  destiiuta  inefficax 
et  ijiiitilis,  ut  possii  placere  Deo ,  sicui  specu- 
lum  sine  ohjecio  quod  referat.  Quod  tamen  si  il- 
ludadsit,  ipsumreprwsentai.  Siniiliier  si  gra- 
tia  fuerit  in  anima,  poterit  eam  prcv  se  ferre, 
ei  in  operihus  illius  se  exercere. 

Azila,  cap.  12.  —  Circa  quod  testimonium 
nonnulla  consideratione  digna  notanda  oc- 
curnmt :  primum  est,  modernum  auctorcm, 
qui  illud  contra  nos  refeii,  liis  solis  verbis  ex 
illo  argumentationem  suam  coucludcre  :  Si 
autem  est  anima  inefficax  ei  inuiilis  ex  se, 
quonam  modo  ex  solis  naiuric  viribus  poterii 
opus  jusiificaiionis  exordiri?  Qure  colleclio 
sive  argumentandi  ratio  optima  quidem  est ; 
ad  causam  vero,  de  qua  tractamus,  omnino 
impertinens ;  quis  enim  ex  uobis  unquam 
dixit,  posse  libcrumarljitrium  solum,  et  a  gra- 
tia  non  excitatum  et  adjulum,  negotium  jus- 
tiiicationis  exordiri  ?  Secundo,  est  profecto 
rairabile  quod  ilia  verba^  in  quil)us  illam  in- 
terrogationem  fundat,  non  sunt  Ephrem,  ni- 
mirum  onmia  illa  :  Fst  igitur  anima  gratia 
et  ejus  adjuiorio  destiiuta,  incfflcax  ct  inuti- 
lis,  et  cffitera  usque  ad  fmem,  quffi  in  Ro- 
mana  impressione  illiustomi  tertii,  anni  1508, 
non  inveniuntur.  Non  ergo  video  quomodo 
ille  auctor  prius  eodem  tenore,  et  sub  eisdem 
signis  tanquam  Ephrem  referat,  et  deinde  ex 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
illis  argumentetur.  Tertio,  adverto  omisisse 
illum  auctorem  qusedam  verba  Ephrem , 
partim  antecedentia,  partim  subsequentia, 
qua^  indigent  expositione,  ne  Semipclagia- 
nis  videantur  favere.  Nam  proxime  ante 
orania  verba  citata  sic  inquit  :  Cceterum, 
si  sollicitus  semper  vigilaverit,  divinamque 
graiiam  assidue  in  suum  prasidinm  qua- 
sierit,  succurretur  ei  ah  alia  jugiter,  ct  edo- 
cehtur  ah  ea  quomodo  placere  deheat  Deo ; 
fitque  in  eo  ipsa  gratia  laus  atque  laudator. 
Ex  qnibus  non  recta  intentione  inspectis,  pos- 
set  Seraipelagianus  colligere  dari  divinnra 
gratiam  ad  humanara  invocationem.  Pra^-ser- 
tim  quia  per  illa  vcrba  citati  testiraouii  :  Si 
vero  ipsam  gratiam  prom.eruerit,  poterit  illius 
ope  viriutes  exercere  atque  perficere,  etiam  in- 
dicat  horaineni  posse  promercri  gratiara;  et 
iraniediate  post  illa,  loco  illorum  quaj  alius 
illisattexuit,sequentiaIegunturapudEphrem: 
At  si  illam  (id  est  gratiam)  rursus  sua  negli- 
gentia,  aique  segnitie  a  se  fugaverit,  desolaius 
plane  invenietur  ac  nudus,  inhahitahuntque  in, 
eo  cogitaiiones  turpes  ei  exccrand'/',  sicut  nicti- 
corax  in  domicilio.  Hominis  igitur  esi  gratiam 
invocare,  vi  illa  adveniens  menion  ac  cor  illi 
illuminei,  purificansque  se  ipsum  homo,  eam 
in  domicilio  pectoris  sui  inhahitatricem  et 
auxiliatricem  sili  accquirat.  In  quibus  poste- 
rioribus  verbis  nobis  favet,  quatcnus  dicit  ho- 
minem,  post  illuminationera  gratia?  a  Deo  re- 
ceptam,  foipsum  purificarc  vel  disponere 
cum  adjutorio  ejusdcra  gratiff.  Priora  vero 
indigent  aliqua  expositione,  quia  dicit  homi- 
nis  esse  invocare  gratiam,  etiam  ut  ab  ea 
illuminetur,  quasi  ha?c  vocatio  non  sit  a  gra- 
tia.  Sed  intelligenda  sunt  ea  verba  eo  modo 
quo  alia  non  dissimilia  in  Chrysostomo  et 
aliis  Gra  .•"s  Patribus  cxposuimus  ;  loqucba- 
tur  enim  Ephrem  ad  Monachos,  non  solum 
per  fidem  jam  illuminatos,  sed  etiam  divinis 
inspiratiouibus  raultipliciter  excitatos,  qnos 
ipsc  raoverc  cupiebat  ad  invocandam  et  pe- 
tendam  gratiam,  non  iuvocatione  humana  ac 
mere  nat  :rali,  sed  invocatione  Christiana  et 
religiosa,  quffi  ex  fide  et  priori  gratia  nasci- 
tur,  de  qua  recte  dicitur  quod  piomcretur 
divinara  gratiam  et  illuminatiouem,  non  pri- 
mam,  sed  ampliorem,  vel  ad  poenitentiam 
agendam,  vel  ad  perfectam  virtutem  operan- 
dam;  de  quibus  cirectibus  potissirac  Ephrem 
loqaitur. 

Denique  per  se  evidens  est  totura  hoc  tes- 
timonium  iramerito  aflerri  ad  causam,  de 
gratia  pliysice  precdeterminante  voluntatem. 


CAP.  XXXVIII.  EXPENIJUNTUR  EORUM  PATRUM  TESTIMONIA,  ETC.  575 

Quod  est  enim  verbum,   in  lioc  ieslimonio,  tise  cflicaciam  prtebere?  Itaquc,  juxla  illam 

quo  iisec  indicctur?  Numquid  exemplum  dc  argumentandi  rationem,  qui  negat  volunta- 

speculo,  quodsine  oi)jecto  ineilicax  cst  et  in-  tcm  praedctcrminari  physice  a  gratia  et  affir- 

utile,  statimvcroacrecipit  direclam  F[>ecicm,  niatvoluntatcnisiraulcumgratiacilicercdcter- 

facicm  sibi  objectam  rcfcrt?  Licebit  ergo  ita  rainationem  liberam,eo  ipso  ailirmat  volunta- 

argumentari :  Spcculum,  recepta  spccie  ol)-  tem  suis  solis  viribus  eiiicaciam  gratiai  prses- 

jecti,  cflicaciter  ac  pliysice  determinatur  ad  tare;  quod  faisum  est,  ut  patet,quia  interilia 

refcrcndam  illara  ;  ergo  ct  voluntas,  recepla  duo  est  medium,  nimirum,  quod  voluntas,  per 

gratia  pra^vcniente,   detcrminatur  piiysice  ut  gratiam  prai-vcnientcm  clcvata,  simul  cum  illa 

actum  illius  rcddat.    At  eodem  modo  posset  liberara  determinationcra  efficiat.  Cui  vcritati 

inferri,  quia  speculura,  recepta  specie,  natu-  nihil  est  in  dictis  verbis  Eplirem  contrarium, 

raiiter  et  sine  libertate  reraittit  speciem,  ita  etiara  apparenter.  Nam  vcrbura  illud,  onedica- 

voluntatcm,  reccpta  praiveniente  gratia,  na-  mentumefficax,\Ta\)v'nm?,i\wii\  proprium  auc- 

turaliter  et  sine  libcrtate  operari;  quod  con-  toris  sensum,  non  signiricatcfDcaccnigratiam 

sequens  hfereticura  est ,   cum  tamen   forma  praevcnientem,  de  qua  nos  disputamus ;  sed 

colligendi  sit  eadem.  Non  ergo  oportet  exem-  contritionera  ac  verara   cordis   compunctio- 

plura  esse  in  omnibus  simile,  sed  in  eo  tantum  nera,  quam  vocat  Ephrera  medicamentum  ef- 

ad  quodaffertur,  quodinproposito  solura  erat,  ficax,  plenissime  curans  occulta  xulnera,  non 

quod  sicut  specuium  sine  facie  non  potest  re-  tanquara  forraaie  medicaraentum  quod  vocat 

fcrre  faciera,  ita  vokmtas  sine  gralia  non  po-  efficicntiam,  sed  quia  proxime  disponit  homi- 

test  aliquid  gralum  efticere.  Quod  satis  c'<mie  ncra  ad  remissionem  culparum.Et  quanquam 

in  verbis  sure  illationis  indioavit  Ephrem,  di-  daremus  iliud  verbum  intelligi  de  auxiho  efii- 

cens  :  Sic  quoque  liomo  sine  gratice  adjutorio  caci  proeveniente,  sufBcienter  explicaretur  de 

inops  est ;  si  vero  gratiam  promeruerit,  poterit  vocatione  congrua,  per  quam  anima  coiifor- 

illius  ope  virtutes  exercere  atque  per/icere,  ubi  tatur  ad  prompte  opcrandum,  ut  ibidem  sub- 

non  dixit:  Faciet,  aut  determinahitur  ad  fa-  jungit.  Et  in  serraone  primo  de  Compunctio- 

ciendum,  sed  potest.  nc,  in  fme,  eara  gratiara  vocat  lucem,  protec- 

Hahetur  serm.  3  de  Compunctione,  pag .  i4S.  tionerii  ct  illuminationem.  Et  in  opere  de  Di- 

— Additvero  idem  auctor  aliudejusdemPatris  vina    gratia ,   qua^  habetur   in  eodem   tomo 

testimonium  ;  sic  enim  ad  Deum  orat  in  quo-  primo,  pagina  octogesima  prima,  vocat  illam, 

dara  sermone  de  Gompunctione  cordis  :  Ex  custodem  anima',  magistram  invisihilem  et  gu- 

manihus  inimici  eripe  me,  et  ad  te  dirige,  ut,  hernatricem  anim^e.  Quibus  modis   loqucndi 

illo  pergratiam  tuam  superato,  te  toticm  henedi-  satis  indicat  cjus  prsevenientora  cQicaciara  non 

cam  teque  solum  glonficem,  o  longanimis  et  mi-  consistcre  in  physica  prredeterrainationc,  scd 

sericors,  qui  omnes  homines  eripis  salvos  fieri.  in   morali  directione.   Unde  admonct  :  Cum 

Et  quia  mtce  mece  tempus  in  tanitate  deficit,  promptitudine  igitur  animi  mirem  ipsi  gerito, 

et  in  cogitationibus  turplhus,  dona  mihi  medi-  et  cuncta  tibi  perspicua  reddet,  et  siraiiia. 

camentum  efficax  ,  quo  plenissime  ah  occuUis  Tanderaadducitidemauctor  alia  verbaejus- 

meis  curer  vulneribus ,  et  conforta  me,ut  sal-  dcmEphrera, tora.  I,p.267,iu  confessioncseu 

tem  ad  unam  horam  prompte  lahorem  in  tinea  precatione  ad  Deura ,  circa  finem  :   Quemad- 

tua.  Quaj  verlDa  videtur  laic  auctor  allegasse  modum  terra,  licet  seminata,  nequit  a  seipsa 

solum  propter  illud  :  Medicamentum  efficax ;  forere  germina  sine  bonitatis  tucc  risitatione, 

sic  cnim   ille  sui)jungit  :   Si  voluntatis  meie  ita  neque  cor  meum  eloqui  poterit  heneplacita 

est  solis  suis  viribus  efficaciam  gratve  exUhere,  tibi,  beneficio  gratiie  twv,  nisi  per  ipsam  fructi- 

stnltum  est  aDeo  efficax  medicamentum  petere,  ficaverit  justitice  fructum.  Ex  quibus  vcrins  ita 

cum  facile  mihi  sit pn^stare  illud.  Nonita  de se  ille  colligit :  Non  ergo  sufflcit  gratiam  Dei  seu 

stiperbe  sentiebatsanctissi^nusEphrem,  utinse  auxiliiim  percipere,  nisi  gratia  fructificet  et 

et  de  segloriaretur,sed  a  Deo  omniapetit,aquo  faciat  liberum  arbitrium  fructificare  ;   cujus 

nobis  bona  cuncta  2)rocedunt.  Atlncauctor  s\hi  oppositum  docent   isti  Theologi  ponentes  gra- 

iingit  quoddam  raonstrum  doctrinae,  in  quod  tiam,  quce  voluntatem  pracedat  essendo,  subse- 

suam   argumentationem  dirigal.    Quis   enim  quatur  autem  operando.  Sed  non  refert  fideli- 

unqnarn  dixit  voiuntatem  hominis  suis  solis  tcr  nostram  sententiam ,  quia  non  ponimus 

viribus  eflicaciam  gratise  exiiibere?  Numquid  tantum  gratiam  quae  pra?cedat  essendo,  scd 

libcre   coopcrari  cum  gratia  ad  eflectionem  ctiara  qute  prscedat  excitando  et  inclinaudo, 

ejus,  est  vel  solis  suis  viribus  operari,  vel  gra-  atque  ita  etiara  faciendo  ut  faciamus ;  et  inde 


ri76  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

docemus  hanc  gratiam  solam  in  voluntate 
seminatam  non  satis  esse  ut  terra  voluntatis 
det  fructum  suum,  nisi  per  ipsammet  gra- 
tiam  fructificet,  id  est,  nisi  juvetur  per  coope- 
rantem  gratiam,  quaj  licetvocetur  subsequens 
rcppectu  prioris  gratiffi,  respectu  ipsius  volun- 
tatis  non  est  subsequens,  ut  ille  auctor  nobis 
attribuit,  sed  est  concomitans  seu  cooperaus, 
ut  per  se  satis  notum  est,  et  ab  ipso  Ephrem 
in  citatis  locis  seepe  ita  nominatur. 

B.  Basilius,  libr.  de  Spiritu  Sanct.,  cap.  8. 
—  Tertio,  ex  Basilio  hsec  atfert  verba  :  Cum 
ait  Apostohis  .■  In  liis  omuiius  superamics 
propter  eum  qui  dilexit  nos,  nequaquam  hac 
voce  humile  quoddam  ministerium  indicat,  sed 
a^ixilium  potius  quod  per  imperium  suce  poten- 
tia?  operatur  in  nobis ;  sicut  et  ipsum  alligavit 
fortem,  dirip2citque  vasa  illius ,  videlicet  nos, 
quibus  ad  omnia  mala  opera  fuerat  alusus,  fe- 
citque  vasa  utilia  Domino,  apparatos  ad  omne 
opus  honum,  ob  promptitudinem  illius,  quod 
erat  in  nobis.  Ex  quibus  verbis  imprimis  col- 
ligit  ille  auctor  Basihum  nihil  conversionis 
nostrce  libero  per  se  tribuere  arbitrio,  sed  to- 
tum  per  eum  qui  dilexit  nos.  Deinde  ponderat 
eadem  verba,  dicens  :  Bcce  auxilium  magnifi- 
cat,  quod  Detis  nos  convertit  a  servitute  dia- 
boli  in  libertatem  filiorum  Dei  ,  effecit  nos 
vasa  utilia  Domino,  quos  pncparatit  in  omne 
opus  bonum.  Ipse  (inquam)  fecit  nos,  nonipsi 
nos,  non  ille  secutus  est  jam  operantes.  Inter- 
rogo  vero  ubi  illis  in  verbis  Basilius  negaverit 
conversiouem  nostram  per  se  esse  a  libero 
arbitrio.  Si  enim  intehiganturper  se,  id  est  a 
solo  hbero  arbitrio  preecise  sumpto,  sic  qui- 
dem  uegatur,  et  continetur  iu  verbis  Basilii , 
quatenus  auxihum  Dei  requirit ;  et  iUud  me- 
rito  magnificat,  et  ratione  ihius  merito  tribuit 
Deo  hberationem  nostrara  a  statu  peccati,  et 
praeparationem  ad  omne  bonum,  cujus  ipse 
est  principahs  causa.  Tamenin  hoc  sensu  ex- 
tra  rem  inducitur  illud  tcstiraonium,  etaffer- 
tur  illa  propositio,  quia  nuhus  Cathohcus  tri- 
buit  hbero  arbitrio  per  se,  id  est,  sohs  suis 
viribus  operanti,  ahquid  conversionis  sua?,  ut 
in  superioribus  visura  est.  Si  autem  sit  sen- 
susnihil  conversionis  nostr^  esse  a  libero  ar- 
bitrio  tanquara  a  causa  per  se  ijjsius  conversio- 
nis  in  suo  orchne,propositio  non  solum  nonest 
Basihi,  sed  potius  ilii  et  sanse  doctrina;  re- 
pugnat.  Quia  divinum  auxihum  prffiparat  vo- 
luntatem  ad  omne  opus  bonum,  et  juvat  il- 
lam,  non  tamen  excludit,  quin  etiara  intluxus 
ilhus  per  se  necessarius  sit;  imo,  quod  pra^- 
paratio  iUa  voluntatis  non  consistat  in  prae- 


EFFICACIS,  EJUSQLE  CONCORDIA. 
deterrainatione  illa  physica,  satis  indicavit 
Basilius,  dicens  :  Apparatos  ad  omne  opus  bo- 
num  ob  promptitudinem  illius ,  quod  eratin  no- 
bis.  Nara  louge  aliud  est  voiuntatem  reddi 
promptara  etfacilera  ad  operandum  a  physica 
praedeterminatione.  Quocirea  non  recte  illud 
etiara  adducitur  :  Ipse  fecit  nos,  et  non  ipsi 
nos  ;  nam  illud  fuit  dictum  de  etfectione  qua 
fecitnoshomines;  quam  itaipse  eifecit,  ut  nos 
illara  nullo  modo  feceriraus;  liicautem  agiraus 
de  effectione  qua  fecit  nos  credentes  vei  a- 
mantes;  sentire  autem  quod  eodera  raodo  nos 
tales  feceriterroneura  est,  quia,  Qui  creavit  te 
sinete,  nonsalvabit  te  sinete.  Denique,  quod  ul- 
timo  dicitur,  Deum  in  hocopere  non  esse  secu- 
tum  horainem  jam  operantem,  si  intelligatur 
quoadprimara  gratiara  praivenientem,  Catho- 
licmn  est ;  itcm  si  iutelligatur  quoad  ipsura 
opus  liberse  conversionis,  etiam  est  verum, 
quia  etiam  hoc  modo  Deus  non  sequitur  ope- 
ranteni,  sed  juvat  ut  operemur ;  uterque  au- 
tera  sensus  est  extra  causam ;  quia  nullus 
nostrum  contrariura  asserit ;  nec  Theologus 
Catholicus  mediocriter  doctus  hoc  ignorat.  Si 
autem  sensus  sit  universalis,  ut  absoluta  ne- 
gatio  prffi  se  fert,  scilicet,  Deum  in  nulla 
gratia  intundenda  sequi  horainem  jam  ope- 
rantem,  error  est;  nara  Deus  infundit  pri- 
mam  gratiara  sanctificantem  subsequenter 
ad  dispositionem  liberam,  c]uam  jam  horao 
operatus  est  cura  prioribus  auxiliis.  Et  sic 
etiara  alia  iacreraenta  gratiae  tribuit  propter 
preecedentia  opera  ex  gratia  et  libera  volun- 
tate. 

Chrysostomus.  —  Quarto,  addit  Chrysosto- 
raura,  homil.  12  in  l  adCoriuth.  4,  dicentem: 
Acceptum  habes  non  hoc  aut  illud,  sed  omnia 
quce  habes;  non  enim  tua  sunt  hcec  recte  fucta, 
sed  Dei  gr.itia;  etiamsi  fldem  dicas,  ea  extitit 
ex  vocatione,  et  ceetera  qua^  ejusdem  rationis 
sunt,  quibus  praevenientem  gratiam  comraen- 
dat  ,  initiuraque  bene  operandi  illi  tribuit  , 
quod  nos  libenter  audiraus  ;  et  iUo  testinionio 
ac  sirailibus  uti  solemus,  ut  Chrysostomum 
a  calumnii  Seraipelagiani  erroris  defcnda- 
mus,  quara  alii  proptcr  alios  raodos  loqucn- 
di  ejus  in  aliis  locis  illi  attribuunt,  ut  in  li- 
bro  secundo  de  Praedestinatione  latius  trac- 
tamus.  Quid  autera  hoc  ad  causam  pra?sen- 
tera  refert?An  quisquara  ex  nostris  negat  ini- 
tium  boni  operis  esse  ex  prwvcniente  gratia  ? 
Melius  forte  occasionem  argumentandi  sunie- 
rent  ex  ihis  negationibus  :  No7i  merita  tua 
ha;c  sunt,  sed  Dei  gratia.  Num  ipse  per  te  rec- 
te  operatus  es  ?  non  sane,  sed  accepisti  ;  non 


CAP.  XXXVIII.  EXPENDUNTUR  EORUM  PATRUM  TESTIMONIA,  ETC.  577 

enmi  tuum  munus  est,  sed  larffientis,  cic.  Scd  ejus  qui  semina  prcehuisset,  in  Paradjso  collo- 

cum  aliis  locis  ita  tribuat  Chrysostomus  IIIdc-  cat,  ctc.  Ouai  verba  pia  indigcnt  interprcta- 

ro  arbitrio  meritura  gratiee,  vel  dispositioncm  tione  et  moderatione,  ut  particula  non  mi- 

adillam,  vcl  cooperationem  cumilla,  ut  non-  nus,   non   dicat  sequalitatcm,  sed  neccssita- 

nulii  putaverint  ipsum  incidisse  in   errorem  tcm  utriusquc  influxus,  nam  alioqui  jam  do- 

Semipelagianorum,  et  diligenti  ac  pia  expo-  cuit  idcm  Nazianzenus,  in  loco  citato,  in  illo 


sitione  iijdigeat,  ut  in  libr.  \  de  Pradcstina- 
tiono  notavimus,  facile  constat  quo  sensu  in 
citato  loco  haec  ab  ipso  dicta  sunt;  nec  opor- 
tet  aliunde  quam  cx  hoc  ipso  loco  illorum  ver- 
borum  scnsum  acciperc,  imo  etiampcr  liunc 
locum  CKtcra  exponcre.  Cum  cnim  dixissct  : 
Non  enim  merita  tua  Jiiec  sunt,  sed  Dei  gra- 
tia,  subjungit  statim  :  Etiamsi  fidem  dicas, 
ea  extitit  ex  vocatione  ;  et  si  dicas  remissionem 
peccatorum ,  si  dona  ac  charismata,  si  docendi 


opere  principaliores  partes  csse  Dci,  ideoque 
raerito  poluisscPaulumtolum  Deo  altribucre, 
non  ut  liberam  determinationcm  voluntali 
ncget,  sed  quia  cujus  est  quod  est  amplius, 
ejns  dlcit  esse  totum  ,  ut  tractando  eunidcm 
locuni  dixit  Clirysostomus  ,  bomilia  decima 
secunda  ad  Hebrteos.  Ubi  addit  illud  dici  con- 
venicnter  buraanffi  consuetudini,  qua  duci  vel 
artifici  magnitudinem  victoriaivclpulcbriludi- 
ncm   cedilicii  tribuimus,  quamvis  plurcs  ba- 


rationem,  omnia  inde  accepisti.  Qua3  doctrina  bcant  coopcratores.  Quod  obitcr  sit  dictum, 

mirum  in  modum  consonat  cum  doctrina  Au-  non  ut  locum  Pauli  cxponamus,  de  quo  supra 

gustini.  Reducit   enim  Chrysostomus  omnia  dictum   est,  sed  ut  constet  quara  fuerit  Na- 

bona  opera  ad  vocationem  tanquam  ad  pri-  zianzenus  ab  illa   sentciitia   alicnus.  Neque 

mam  originem,  et  ratione  ilbus  dicit  esse  so-  magis  ad  rem  facit  locus  alius  cjusdcm  Na- 

bus  gratise,  et  non  esse  nostra  et  similia.  Un-  zianzcni  citatus  apud  Auguslinum,  bbro  de 

de  ratione  ejusdcra  vocationis  dixit  in  tomo  Dono  persever.,  capite  decimo  nono,  in  quo 


1,  Ilomil.  de  Adam  et  Eva,  circa  finem  :  Agit 
guippe  in  noHs,  ut  quod  xiult  et  agamus  et  ve- 
limus,  scilicct,  per  vocationem,  ut  ex  Augus- 
tino  jam  vidimus.  Unde  incertum  etiam  cst 
an  illa  bomilia  sit  Chrysostomi ;  videtur  cnim 
potius  ab  aliquo  ex  variis  locis  Augustini  con- 


gcsta. 


Nazianzenus.  —  Quinto, 


aflcrt  Gregorium 


nibil  aliud  continetur,  nisi  fidcm  ct  confcs- 
sionem  fidei  csse  donum  Dci ;  quod  quidcm 
est  Calbolicum  dogma  ;  quid  autcra  conferat 
ad  physicani  prfedeterminationem  non  vi- 
deo. 

Athanasius .  —  Sexto,  adducit  Athanasium 
exponentcmverba  Pauli  ad  Epbcs.  sccundo  : 
rpsius  cnim  sumus  factura,  crcati  in  Christo 


Nazianzenum,  oratione  trigesima  prima,  laie    Jesu  in  operlhus  honis,  quce  praparant  Dev.s 


docentem  hominem,  ad  recte  volcndum,  in- 
digere  divino  aiixilio.  ac  proinde  Deo  csse 
tribnendum,  etvelle,  ctcurrere,  et  victoriam 
comparare,  et  sirailia.  Verumtamen,  cimi  ibi- 
dem  Gregorius  exponat  illud  Pauli:  Non  est 
Tolentis,  ctc,  id  est,  non  est  sobus  hominis 
volentis  ,  sed  principaliter  Dci  miserentis , 
potius  posset  ille  locus  Nazianzeni  contra  il- 
lam  sententiam  adduci^  quffi  vult  solius  Dei 
esse  voluntatem  bominis  dctcrminare  ad  vo- 
lendum,  ut  in  bbro  tertio  de  Auxiliis,  capite 


ut  in  ipsis  amhulemus.  Refertque  Athanasium 
expresse  ibi  diccrc  voluntatem  nostram  a  Dco 
immutari,  ct  ipsa  opera  bona  esse  a  Dco  prae- 
parata  ct  prKdcfinita.  Sed,  licet  darcraus 
Atlianasium  dicere  omnia  quae  bic  referun- 
tur,  nibilad  causara  refcrret.  Nam  quodDeus 
voluntatcm  imrautet  certum  est ;  modura  au- 
tcm  inquirimus ,  de  quo  nihil  Atbanasius 
dixit.  Quod  itcra  Deusbona  opcra  prseparct, 
de  fide  est  ;  nara  ibidcm  Paulus  expressc  di- 
cit :  Creati  in  operihus  honis,  quce  prceparavit 


nono,  notavi.  Facitque  quod  idem  Nazianze-    Deus  ut  in  eis  amhulemus.  Heec  autem  prre- 


nus  in  Apologetico  fugse  suae,  alias  oratione 
21,  ait,  singularis  et  eximia:;  Dei  bonilatis 
argumentum  csse,  facere  ut  nostra  quoque 
aliqua  ex  parte  sit  virtus,  ncc  natura  tan- 
tum  nobis  inseratur,  sed  voluntate  etiam  ani- 
miquc  proposito  excolatur,  arbitriique  libc-r- 
tate  parem  in  utraraque  partcm  motum  ha- 
bente.  Etquod  gravius  est,  inoratione  in  sanc- 
ta  Nativitate,  de  primo  homine  loquens  ait : 
Hunc  arhitrii  lihcrtate  donatum  ,  ut  honum 
non   mimis  illius  esset  qui  clegisset,   quam 

X. 


paratio  cum  sit  ffiterna,  ct  cx  parte  agentis, 
non  cst  ad  extra,  sed  ad  intra,  ut  notavit  D. 
Tboraas,  prima  partc,  qua^stionc  23,  art.  2, 
ad  3,  et  ideo  nihil  ad  pbysicam  prcedcter- 
minationcra,  quae  temporalis  actio  et  exter- 
na  cst,  refert.  Denique,  quod  Dcus  praide- 
finirc  possit  bona  opera,  interna  ctiam  praj- 
finitionc,  nos  fatemur,  neque  inde  sequitur 
detcrminatio  physica,  ut  alibi  tradidimus,  eo 
velmaxime  quod,  juxta  exigentiam  illius  lo- 
ci,  praeparatio  et  pra^definilio  idera  sunt,  et 

37 


578  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

non  oportct  ut  sit  lantum  per  decretum  ab- 
solutura.  sed  magna  ex  parte  fit  etiam  pcr 
voluntatem  antecedentem,seu  simplicem,aut 
conditionatam  ;  qnia  Deus  non  solum  pra- 
paratbona  opera,  quse  aliquandofacimus,  sed 
pkira  ctiam  alia  ct  meliora,  quai  facere  pos- 
scmus,  et  a  Dco,  quantum  est  ex  parte  ejus, 
fuerunt  ab  ffiterno  desiderata  ct  praeparata, 
per  sufficientia,  vel  fortasse  efiam  per  supcr- 
abundantia  auxilia  ,  ct  proptcr  nostram  nc- 
gligentiam  illa  omittimus.  Multo  enim  libc- 
raliorest  Deus  in  prseparandis  nobis  opcribus, 
quamnos  inexcqucndis  illis.  Hsec  igiturpra^- 
paratio  etiam  est  praedefmitio  ex  parte  Dci ; 
quia  ex  vi  illius  infallibiliter  dat  talia  auxilia, 
et  est  paratus  ad  actualitcr  juvandum,  ac  su- 
pernaturaliter  concurrendum ;  ex  parte  vcro 
bominis  potest  includere  conditionem:  Si  per 
ipsura  non  steterit.  Quaretalis  pra?paratio  vel 
priedefmitio  nibil  ad  pbysicara  praedetermi- 
nationem  pcrlinct. 

Addo  Commentarios  illos  non  essc  Atba- 
nasii,  nam  in  ibis  citantur  Nazianzenus  et 
Cbrysostomus,  Atbanasio  posteriores.  Tribui 
autcm  solcnt  Tbeopbikicto  vel  Theodorcto, 
quorum  sententia  in  eo  loco  est,  nos per  hapiis- 
vmm  recreari  i,i  Christo  Jesu,  non  ut  otiosi  si- 
mus^  sed  ut  hene  operemur.  Et  Tbeopbilactus 
nullam  abam  prwparationcm  bonornm  opc- 
rum  expbcat,  nisi,  gicia  sicut  iii  principio  Deus 
hominem  condidit  ut  csset ,  ita  etiam  nuncut  hene 
sit.  Conditusque  cs  (inquit)  non  ut  otieris,  sed  nt 
opereris ,  circumamhulesque  in  honis  operihus, 
hoc  est,  omnem  atatis  tuce  cursum  in  hiscepcr- 
ficias ;  et  infra  :  Deus  enim  prceparavit  hcec, 
quocirca  non  sunt  differcnda  tel  rejicienda, 
seu  opus  ditinitus  destinatum ;  et  addit  :  In 
operihus  honis,  non  uno  nimirum  opere,  sed  om- 
nihus  ;  nam  si  unum  desit,  mutilata  est  tirtus. 
In  quibus  verbis  nullum  eorum  babetur  qua; 
ille  auctor  rcfert;  imo  et  ex  ilbs  manifcste 
constat  non  sobim  non  loqui  Tbeopbilactum 
de  pi^acparatione  pbysice  pra?dcterminante, 
verura  ctiam  ncc  de  praHlcfinitiva  pcr  abso- 
kitum  decrctmn,  sed  sokim  de  pra^-parationc 
antccedente,  quantum  est  ex  parte  Dci.  Et 
eodem  modo  apcrtc  loquitur  Tbcodoretus  di- 
cens  :  Vocavit  nos  per  suam  honitatem  inefi- 
fahilem,  ohedivimus,  et  cum  credidissen,us,  su- 
T/ius  salutem  consccuti.  Sed  ante  Baptismum 
quidem  activarii  tirtutem  (scilicet  Cbristianam 
et  veram)  a  nohis  non  exegit  ;post  Baptismum 
tero  eijuhet  inhcerere  ;  hoc  enim  dicit  in  operi- 
hus  honis,  iit  in  illis  amhuhmus.  Qui  modus 
praeparationis  communis  cst  omnibus  bapti- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
zatis ;  nuUa  ergo  preedeterminatio  ex  illis 
verbis  colligi  potest.  Imo,  dum  praevenientem 
gratiam  in  vocationc  ponit,  cique  immediate 
subjnngit  obedicntiam,  quam  bomini  cum 
divino  adjutorio  tribuit,  non  parum  nostra? 
sententiae  favet. 

Septimo ,  rcfert  Cyrillum  Alexandrinum, 
libro  primo  de  Adoratione  in  spiritu,  pagina 
decima  quinta  ,  ubi  exponens  verba  illa 
Geneseos  19  :  Cum  tero  mane  factum  esset , 
urgehant  Angeli  Loth  dicentes :  Accipe  uxo- 
rem  tuam,  et  duas  filias  quas  hdbes,  et  exi,  ne 
et  tu  pereas  cum  iniquitatihus  cititatis,  et  tur- 
hati  sunt,  et  tenuerunt  Angeii  manum  ej2is,  ex 
illis  sic  collieit  :  Tndicium  autem  tihi  sit  talde 
manifeslum.,  dum  non  solis  terhis  nos  stimu- 
lat,  et  adhortationihus  menti  immissis ,  ut 
discedamus  a  peccato ;  sed  tam  etiam  henigni- 
tatem  nolis  exhihet  universormn  Saltator 
Deiis ,  ut  efficaci  sulsidio  adjuvet ,  secundum 
qnod  scriptum  est,  Psalm.  72  :  Apprehendisti 
manum  dexteram  meam,  et  in  consilio  tuo  de- 
duxisti  me.  Nam  ,  quoniam  hominis  natura 
non  talde  generosa  est,  neque  satis  idonea  ut 
V  alum  effugere  queat,  simul  quodammodo  no- 
hiscum  certat  Deus,  et  duplex  concedere  lcnefi- 
cium  tidetur,  persuadens  admonitionihus ,  itt 
suhsidium  inteniamus,  et  fortius  illud  prce- 
stans,  quam  ut  malum  prcesens  et  tiolentuni 
prcctalere  possit.  Haec  enim  sunt  ejus  forma- 
lia  verba.  Et  quamvis  dictus  auctor  aliam 
fortasse  translationem  secutus,  alitcr  ea  refe- 
rat,  eumdem  omnino  sensuni  redduut.  Op- 
timeque  confirmant  necessitatem  gratiae  exci- 
tantis,  ct  adjuvantis ;  quid  vero  ad  causam 
quam  ille  auctor  persuadere  studet,  non  vi- 
deo.  Nam  quod  Cyrillus  dicit,  dare  nobis 
Deum  auxilium  vel  subsidium  efficax ,  nemo 
nostrum  negat,  praisertim  quia  ibi  loqui  vi- 
dctur  de  efficacia  in  actu  primo,  qui,  ut  alibi 
notavimus  ,  est  frequens  niodus  loquendi 
Sanctorum,  proesertim  quando  loquuntur  de 
auxilio  abundantiori,  quod  dat  Deus  bomini, 
quem  vult  potentiorcm  scu  valentiorem  red- 
dcre,  quam  sit  tentatio.  Ouod  auxiliuni,  quan- 
tum  ad  conscquendum  eflectum,  saepe  est 
tantum  sufiicicns,  quia  bomo  illi  non  coope- 
ratur.  Aliunde  vero  praeveniens  auxilium  per 
intcrnas  adbortationes  et  admonitiones  men- 
tis  immissas  Cyrillus  explicat ;  adjuvans  vcro 
pcr  simultaneum  auxilium,  dum  ait,  simul 
quodammodo  nohiscum  certat  Deus.  Quod  au- 
tem  neutrum  eorum  praedetcrminet  volunta- 
tcju,  indicat,  cum  subdit,  nibilominus  j9««^co5 
esse  qui  tirtutem  exerceant,  verumtamen  qui 


CAP.  XXXVIII.  EXPENDUNTUU  EORUM  PATRUM  TESTIMOXIA,  ETC.  579 

talis  est  eleclus,  et  divinam  gratia^n  non  j^cr-  amplius  colligi  potcst,  quam  quod  sumilur  cx 

ftinctorie  assecutus.  verljis  Pauli :  Quld  gloriaris,  quasi  non  acce- 

Patres  Latini.  —  Veuio  ad  Patrcs  Latino.s,  ^em.?  Additur  deindc  locus  ejusdem  Cypriaui 

cx  quibus  refert    divum   Cyprianura ,   libro  iu  expositione  Orationis  Dominicae  circa  iila 

tcrlio  ad  Qairiuum,  capite  quarto  ;   Ambro-  verba  :  Fiat  volurdas  tua.  Quem  ctiam  locum 

sium,  libro  dccimo  in  Lucam,  capitc  trigcsi-  tractat  Augustiuus,  dicto  libio  quarto  contra 

mo    nono;  Hieronymum,   epistola  ad  Ctesi-  duas  Epistolas  Pelagian.,  capite  nono,  et  li- 

pliontem,  capite  tertio,  ct  libro  quinto  in  Jc-  bro  prima  contra  Julian.,  capite  tertio,  et  cx 

remiam,  capitc  sexto  ct  vigcsimo  quarto,  et  illo  solum  colligit  neccssariam  csse  gratiam 

libro  primo  super  epistol.  ad  Ephes.,  capitc  pranenicntcm  ct  adjuvantem,  ut  voluulasDei 

secundo.  Hic  etiam  adjungi  potest,  quod  re-  a  nobis  ct  in  nobis  implcalur.  Qnod  liis  verbis 

fcrt  cx  Cleuaeutc,  libro  tertio  Piccognitionum,  Cyprianus  docet   :   Oraimis  et  pr.timus  ut  fiat 

capite  vigesimo  nono.  Ego  vero,  libro  primo  in  noiis  Toluntas  Dci;  quia  ut  fiat  in  nohis 

de  Auxiliis,  capite  dccirao  tertio,  pro  nostra  opus  est  Dei  toluntate,  id  est  ope  cjus  tt  p>'0- 

sententia  citavi  Hieronymum,  cpistola  cente-  tectione ;  quia  nemo  suis  virihiis  fortls  est,  scd 

sima  quadragesima  scxta,  ct  libro  tertio,  ca-  Dei  indulgentla  et  misericordia  tutus  est.  Et 

pite  nono,  rctuli  cumdem  Hierouymi  super  infra,  eadem  verba  aliter  exponens,  dicit  per 

quadragesimo  nono  Jeremiaj;  ct  capite  deci-  ea  nos  petere,  ut  quomodo  in  ccelo,  idestiii 

mo  tcrtio  ejusdem  libri,  rctuli  alia  ejusdem  nolis ,  per  fidem  nostram  toluntas  Dei  facta 

Hicronymi   loca ,    atque  cliam    Hilarium  in  est,  ut  essemus  e  cof.Io ;  ita  ct  in  terra,  id  at 

Psalmo  secundo.  Quibus  addi  potcst  Tcrtul-  in  Jiominibus  non    credenlihus ,  fiat  zoluntas 

lianus,  libro  sccundo  contra  Marcionem,  qua-  Dei,  ut  qui  adhuc  sunt  prima  natizitate  terre-. 

tenus  hi  Patres  ct  alii  frequenter  dicunt,  ad  ni,  i/icipiant  csse  coelestcs,  ex  aqua  et  spiritu 

liberum  arbitrium   necessarium  esse  ut  po-  nati.  lu  quibus  verbis  solum  cxpendit,   qui 

testas  flectendi  se  ad  altcram  partcm   sit  in  nobis  illa  objicit,  quod  Cyprianus  nou  dicit 

voluntatc,  et  ncccssitatcm  induci  siguificant,  orandum  ut  infidcles  pro  sua  iuuaia  libcrtate 

si  ab  extriuscco  dclerminctur.  Quod  maximc  convcriantur  et  crcdant,  sed  ut  faciat  Deus 

notavit  Clemens  Romanus,  in  epistol.  tertia.  eos  crcdcntcs,  et  in  cis  fiat  voluntas  ejus. 
Fatcmur  enim  etiam  hos  Latinos  Patres  non         At  cnim  inquiro  an  voluntas  Dei  sit  ut  illi 

loqui  expresse  et  in  particula)i  de  pra»senti  couvertantur,  et  credant  ex  libertate,  vel  ex 

quffistionc,  soluraquc  in  modo  loquendi  de  necessilate.  Non  quidem  ex  ncccssitate  ;  ergo 

libertate    et    de  conditionibus   requisitis   ad  ex  libcra  voluutate ;  ergo  dum  pctimus  a  Deo, 

usum  ejus,  significare  antecedentcm  pra^de-  ut  in  eis  fiat  voiuntas  ejus^  petimus   ut  sua 

terminationem  physicam,  cui  voluntas  rcsis-  libcra  voluntate  credant ;  credere  autem  li- 

tere    non   possit,  libcrum  usum  destruerc,  bere  ct  pro  sua  libertate  idem  sunt.  Hajc  au- 

ideoque  non  posse  ad  efficaciam  gratia;  per-  tem  libcrtas  non  cst  extrinsecus  addita,   scd 

tinerc.  Quod  etiam  confirmari  potest  auctori-  est    intrinscca  proprietas  ipsius  voluntatis  ; 

tatc  negativa  eorumdem  Patrum,  quia  nullibi  ergo,  dum  petimus  ut  libere  credant,  petimus 

talem  modum  cfficacise  indicant,  quod  facile  ut  pro  sua  inuata  libertate  crcdant ;  non  au- 

patebit  discurrcndo  per  eos  quod  adversarii  tem  pro  sola  libertatc ,  sed  tali  gratia  prai- 

allegant.  venta  et  adjuta,  quae  illam  non  impcdiat;  et 

Cyprian. — Primus  est  Cyprianus,  libro  ter-  hoc  ipsum  per  tricra  orationem   iudicatur  ; 

tio  ad  Quirinura,  capite  quarto,  ubi  proponit  nam  utrumque  petiraus,  scilicet,  et  ut  faciat 

axioma  illud  :   In  nullo  gloriamini,   quando  nos  Deus  facere  voluntatera  suam,  in  quo  fate- 

nostrum  nihil  sit.  Quod  confirmat  variis  Scri-  mur  gratiara  suam  esse  necessariam  ac  prre- 

pturai  locis,  ut   illo  Pauli   :    Quid  gloriaris,  viam  ;  et  ut  ila  faciat,  ut  nos  etiam  libere  fa- 

quasi  non  acceperis?  lilemqyic  refcrt   ct  am-  ciamus,  ac  proinde  ut  ad  conversioncm  ncs- 

plificat  Augustinus,  libro  de  Praidestinatioue  tram  cum  ipsius  adjutorio  nos  ficctamus  ac 

Sanctor.,  capitc  tcrtio,  et  fibro  quarto  contra  determinemus;  non  ergo  peliraus  ut  nos  ipse 

duas  Epistol.  Pelagianorum,  capile  nouo.  Ex  physice  detcrraiaet;  ncc  de  hoc  unquara  co- 

co  vero  testimonio   Cypriani ,  solum  colligit  gitavit  Cyprianus. 

in  nullo  bono  nec  inipsa  fidc  posse  hominera        Amhrosius.  —  Secundo  loco  refert  Arabro- 

ut  ex  se  gloriari,  quia  scmper  gratia  prsece-  sium,  libro  decimo  in  Lucara,    cxponentem 

dit,  ut  liorao  hujusmodi  bonura  exercere  va-  verba  illa,  capite  vigesimo  secundo  :  Et  con- 

leat;  ilaque  ex  ifio  dogmate  Cypriani  nihil  tersus  Dominus  respexit Petru}}i,  eidicentem: 


580  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

Quos  Jesus  respicit ,  plorant  delictim  ;  nega- 
tit  primo  Petrus  ,  sednon,  fletit ,  quia  non  re- 
spexerat  Dominus  ;  negavit  secundo,  et  non  /!e- 
vit,  quia  adliuc  non  respexerai  Dominus  ;  ne- 
gavit  et  tertio ,  respexit  Jesus ,  et  ille  amaris- 
siine  fletit.  Dcinde  sub  eodem  tcnore  verLo- 
rum  refert  expositioncm  ,  quod  illa  verba  in- 
telligenda  sint  non  de  corporali  intuitu,  quod 
Christus  per  corporales  oculos  respexit  Pe- 
trum,  sed  de  interiori  aspectu  intelligenda 
sint ;  quia  Petrus  erat  foris  ,  et  deorsum  in 
atrio  ,  Jesus  autem  intus  in  aula  Pr33sidis, 
quando  dicitur  Petrum  rcspexisse.  Verumta- 
men  expositio  et  verba  quoe  ibi  conscquenter 
refert :  Legant  isti  Evangeliim,  etc,  non  sunt 
Ambrosii  ,  sed  Augustini  ,  libro  de  Gratia 
Christi ,  capite  quadragesimo  quinto ,  ubi  ita 
concludit  :  Non  potest  dici  quod  corporalihus 
oculis  eum  Deus  visiMliter  ad^nonendo  respexe- 
rit ;  et  idco  quod  ibi  scriptum  est  :  Respexit 
eum  Dominus,  intus  actum  est,  in  mente  actum 
est,  in  voluntate  actum  est.  Misericordia  Domi- 
nus  latenter  sichvenit ,  cor  tetigit ,  memoriam 
revocavit,  interiori  gratia  sua  visitavit  Pe- 
trum ,  interioris  hominis  usque  ad  exteriores 
lacrymas  movit  et  produxit  affectum.  Verum- 
tamen  non  cogimur  expositionem  Augusti- 
ni  quoad  priorem  ejus  partem  sequi,  etiamsi 
valde  probabilis  sit ,  ut  notavi  in  secundo  to- 
mo,  disputatione  sexagcsima  quinta,  sectione 
prima.  Quoad  alteram  vero  partem,  quai  ad 
praesentem  rem  spectat ,  omnino  veram  ct 
certam  illam  esse  censemus.  Et  sine  dubio 
illam  prcecipue  intendit  Ambrosius  ;  undc 
post  verba  nuper  citata,  statim  subjungit  : 
Respice ,  Domine  Jesu ,  ut  sciamtcs  nostrum 
flere  peccatum  ,  lavare  delictum.  Et  est  ctiam 
sententia  Leonis  Papaj,  serm.  tcrtio  et  nono 
de  Passione,  et  est  communis  Patrum  ac  Ex- 
positorum  ibi.  Quid  vero  testimonium  hoc  ad 
prsesentcm  causam  referat?  Nam  ille  Christi 
respectus ,  licet  valde  efficax  et  accommoda- 
tus  fuerit  ad  mutandum  cor  Pctri,  non  tamcn 
per  pbysicam  prffideterminationcm  ,  scd  per 
tactum  cordis  ,  et  per  ilhimiualionem  ac  iu- 
spiralionem  intcrnam  factus  est.  Quod  impri- 
mis  in  ipso  EvangeUo  significatur,  dum  dici- 
tur  :  Conversus  Dominus  respexit  Petrum,  et 
recordatus  est  Petrus  verii  Domini.  Eccc  pri- 
mum  cffectum  illius  aspeclus^  cxcitationcm 
scilicet  memoi^iffi  Petri,  cum  peculiari  interna 
illuminatione  ad  Ghristi  praedictionem  iterum 
ponderandam,  cum  qun  fuit  conjuncta  inspi- 
ratio  voluntatis,  per  Spiritus  Sancti  afHatum. 
Unde  Leo  Papa  inquit  :  Ita  Christus  tetigit 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

ccr  Petri ,  ut ,  stante  ejus  spiritu ,  ex  oculis 
Petri  aquce  fluxerint,  et  felices  onanarint  la- 
crymi»;  et  Ambrosius  ait  :  Respicit  ut  recor- 
deris,  et  fatearis  errorem;  ct  Augustinus  :  Cor 
tetigit,  memoriam  rctocavit ,  interiori  gratia 
sua  visitavit  Petrum.  Quibus  verbis  egregie 
describit  congruam  vocationem  internam,  per 
quam  Dcus  internum  Petri  afFectum  movit, 
non  per  physicam  prsedeterminationem,  quee 
nec  pertinet  ad  vitalem  motionem  ,  nequc  ab 
his  Patribus  indicatur,  vel  necessaria  rcputa- 
tur.  Unde  statim  post  verba  citata  subdit  Au- 
gustinus  :  Ecce  quemadmodim  Deus  adjuvan- 
do  adest  volentihus,  et  actionihus  nostris !  Ecce 
quomodo  et  velle  et  operari  operatur  in  nohis  ! 
Atfert  praiterea  idem  auctor  nomine  Ambrosii 
locum  alium  ex  libro  secundo  de  Vocatione 
gentium,  sed  quia  opus  illud  non  Ambrosii, 
sed  Prosperi  est,  melius  in  capite  sequcnti 
expendctur.  Dcnique  afFert  locum  alium  cx 
libro  de  Fuga  saeculi,  capite  primo,  dicente  : 
Non  enim  in  potestate  nostra  est  cor  nosirum, 
sednostra'  cogitationes  ,  quca  improviso  offuse 
mentem  animumque  confundunt  ,  atque  adeo 
trahunt  non  quo  tu  proposueris,  sed  ad  secula- 
ria  revocant ;  et  infra  :  Q,uis  autem  tam  heatus 
qui  in  corde  suo  seniper  ascendat  ?  jSed  Jioc  sine 
auxilio  divino  qui  fieri  potest?  nullo  profecto 
modo.  Quffi  verba  expendit  Augustinus  libro 
de  Dono  pcrscverant.,  capite  octavo,  et  illa 
non  aliter  interpretatur  quam  illud  secundse 
ad  Corinlhios  tertio  :  Non  sumus  idonei  cogi- 
tare  aliquid  ex  nohis,  quasi  ex  nohis,  sed  suf- 
ficientia  nostra  ex  Deo  est.  Et  quidem  Ambro- 
sius  pcr  sc  ct  directe  solum  docct  cogitationes 
vel  concupisccntias  hujus  sajculi  ita  pertur- 
bare  hominis  mentem,  ut  non  habeat  in  po- 
tcstate  sua  cor  suum ,  nisi  divino  auxilio  ad- 
juvetur.  Ex  quo  potius  licet  colligcre,  cum 
divino  adjutorio  habcre  in  potestate  sua  cor 
suum,  ut  ad  supernaturalia  conscendat  ac  de- 
terminetur.  Recte  vero  ulterius  inde  colligit 
Augustinus  sanctam  cogitationem  ,  a  qua  di- 
vina  vocatio  inchoatur  ,  non  csse  in  nostra 
potestate,  scd  a  Deo  habcre  initium,  ideoquc 
quod  tahs  sit,  et  tara  accommodata,  ut  eifcc- 
tum  libcri  conscnsus  obtineat ,  ex  divina  be- 
nevolentia  pendere.  Semper  ergo  hi  Patres 
ncgotium  hoc  dcclarant  per  actioncs  praeve- 
nicntis  gratiffi,  in  quibus  vocatio  consistit,  non 
per  physicam  motiouem  proedeterminantera. 
Hieronymus.  —  Terlio  adducit  Hierony- 
mura,  in  Epistol.  ad  Ctesiphontera  contra 
Pelagianos,  quorum  dicit  hoc  fuisse  argumen- 
tum  :  Si  nihil  ago  ahsqiie  Dci  auxilio,  et  per 


CAP.  XXXVIII.  EXPENDUNTUR  EORUM  PATRUxM  TESTIMONIA,  ETC.  581 

singiila  opera,  ejus  est  oinne  quod  gessero,  er-  oportet  intelligi  de  auxilio  per  concursum  ge- 
go  non  ego  qui  lahoro ,  sed  Bei  iii  me  coronahi-  neialem  ,  ut  dc  illa  veritate  dubitare  sacrilc- 
tiir  auxilitm,  frustraque  dedit  arbitrii potesta-  gum  sit.  Nisi  interprcteraur  ad  ctlicicndas  il- 
fem,  quam  implere  non  posstm,  nisi  ipse  me  las  actioncs  cx  pia  voluntate  ,  ita  ut  ad  cetcr- 
semper  adjuverit ,  destruitur  enim  voluntas ,    nam  salutcm  utiliter  fiant,  necessarium  esse 


qutt!  alterius  ope  indiget ;  sed  liherum  dedit  ar- 
bitriitm  Deus ,  quod  aliter  liherum  non  erit , 
nisi  fecero  quod  voluero.  Ad  hanc  vero  argu- 
mentationcm  sic  rcspondct  Hicronymus  : 
Qui  hcec  dicit,  quam  non  excedit  hlaspJiemiam? 
quce  liareticonm  tenena  non  superat?  Asse- 
o'icnt  seper  arhitrii  lihertatem  nequaquam  tdtra 


gratia;  auxilium.  Qucm  scnsum  indicare  vidc- 
tur  Hicronymus  ,  dum  contra  Pclagium  oliji- 
cit  :  Audi,  ingrate,  iino  sacrilege,  Apostolum 
prcedicantem :  Sive  manducatis ,  sive  hihltis  , 
sive  aliquod  aliud  agitis ,  omnia  in  nomine  Do- 
mini  agite,  prima?  ad  Corinthios  decimo. 
Qua  ratione  solvendim  sit  argtmentum  Pe- 


necessarium  hahere  Deum,  et  ignorant  Scri-    lagianorum. — Quomodo  autem  solvcndum  sit 


pturam :  Qicid  hahes  quod  non  accepisti  ?  Si 
atitem  accepisti ,  quid  gloriaris  quasi  non  ac- 
ceperis  ?  etc.  Ou8e  ad  summum  probant  ne- 
cessitatem  divini  auxilii  ad  bene  operandum, 
in  qua  ncgauda  turpiter  errabant  Pelagiani, 
jiihil  vero  ad  suadendam  neccssitatem  physi- 
ca3  determinationis  conferunt.  Est  autcm  in 
argumento  Pclagianorum  considerandum  ,  si 
ahcujus  cssct  momcnti ,  non  solum  probare 
non  esse  necessarium  auxilium  grati®  ad 
opera  pietatis  libera  ,  verum  etiam  nec  con- 
cursum  generalem  nccessarium  essc  ad  opera 
libera  ordinis  naturalis,  nam  etiara  per  illum 
concursum  Dcus  adjuvat,  ct  ratione  illius  vo- 


argumentum  Pclagianornm,  his  verbis  infe- 
rius  indicat  Hierouymus  :  Quod  autem  surstm, 
deorsum  jactitant  liherum  arhitrium  a  nohis  de- 
strui,  audiant  e  contrario  eos  arhitrii  destruere 
lihertatem,  qui  malc  eo  ahutuntur  adversus  he- 
ncficiim  legislatoris.  Qiiis  destruit  arhiirium , 
ille  qui  semper  Deo  agit  gratias,  et  quodcum- 
bue  in  suo  rivulo  fluit,  ad  fontem  refert ;  an 
qui  dicit:  Recede  a  me,  quia  mundus  sum,.non 
haheo  te  necessarium,  dedisti  enim  mihi  semel 
arhitrii  lihertatem,  ut  faciam  quod  voluero , 
quid  rursum  te  ingeris  ut  nihil  possim  facere, 
nisi  tu  in  me  tua  dona  compleveris?  et  alia 
quffi  late  proscquitur.  Et  in  summa  conclu- 


luntas  indigct  altcinus  ope  ad  operandum ;  si     dit  nos  diffcrre  a  brutis,   quod  Hberi  arbitrii 
crgo  indigerc  adjutorio  et  ope  altcrius,  est     conditi  sumus,  sed  ipsura  liberum  arbitriura 


contra  rationcra  libertatis,  non  poterit  opus 
libcrum  pcndere  ex  Deo  per  gencralem  in- 
lluxum  concurrente.  Unde  ex  hoc  loco  Hiero- 
nymi  colligunt  aliqui  negasse  Pelagium  de- 
pcndentiam  actionum  humanarum  a  quocum- 


Dci  niti  auxilio,  illiusque  pcr  singula  ope  in- 
digere.  Atque  ita  in  summa  rcspondet  ne- 
gando  consequenlias  illas :  Est  liberum  in 
opcrando ;  ergo  alterius  ope  non  indiget ; 
vel  e  converso ;   Alterius  ope  indiget ;  ergo 


que  actuali  intluxu  Dei.  Quod  certe  indicant  non  libere  operatur.  Quis  enim  non  vidcai 

illa  verba  Hieronymi :  Asserunt  se per  arhitrii  similes  illationes,  applicatas  vel  ad  genera- 

liherlatem  nequaquam  ultra  necessarium  ha-  lem  concursum,  qui  simultaneus  est,  vcl  ad 

bere  Deum.  Et  ita  contra  illum  errorcm  non  quamcumque    gratiam    cooperantcm ,    quai 

solum  objicit  testimonia  quoe  loquuntur  de  etiam  concomitans  est,  vel  ad  verum  adjuto- 

auxilio  gratiee,  scd  ctiara  illaiqure  de  gcncrali  rium,  quo  pra^paratur  voluntas  pcr   cxcitan- 

concursu  sufficientcr  intelliguntur  ,  ut  est  il-  tcm  gratiam,  qua;  liberam  dcterminationera 

lud  Joannis  quinto  :  Pater  mcus  (inquit)  us-  relinquit,  nullius  esse  momcnti?  Hoc  autera 


que  modo  operatur,  et  ego  operor.  Dicitur  enim 

Pater  operari  usque  modo,  conservando,  gu- 

bcrnando  ct  opcrando  cum  omnibus  causis 

secundisj  ut  ibi  cxponunt  Ghrysostomus,  ho- 

mil.  trigesima  septima  ;  Cyrillus,  libro  secun- 

do  ,    capite   centesimo   trigcsimo   tcrtio  ;   et 

Athanasius,  scrmone  de  Dcipara  ;  et  Nazian- 

zenus,  collatione  quarta  Thcologiae.  Unde  in-    nabitur  pra.'determinatio ;   frustra  dedit   ar- 

fcrius  rcfcrt  tanquam  sacrilcgura  arguracn-     bitrii  potestatcm,  si  illara  iniplcre  non  pos- 

tum  Pclagii,  quo  tanquara  inconveuicns  infc-     sum,  nisi  ipse  rae  dctcrminavcrit.  At  Hiero- 

rebat  :   Si  vohcero  curvare  digitum ,  motere    nymus  tacite  hoc  excludit,   dum  adducens 

mannm,  ambulare,  discurrere,  et  similia,  sem-    illa  verba  :  Non  est  volentis,  ncque  currentis, 

per  auxilium  Dei  mihi  necessarium  erit.  Quod    sed  Dei  miserentis,  subjungit :    Velle,  currere 


modo  fiebant  a  Pelagio,  non  autem  de  prse- 
detcrraiuatione  physica,  quae  nunquara  a  Ca- 
tholicis  contra  ipsum  asserta  fuit,  et  contra 
ilUira  essct  quidera  satis  valida  illatio  illa  : 
Si  absquc  Dei  dctcrminatione  nihil  ago  , 
et,  per  singula  opcra,  ejus  est  omne  quod 
gessero,   non    eso ,   sed  Dei    iu   me   coro- 


582 


DE  VERA  INTELLIGEiNTIA  ALXILII 
meum  est  ( utique  per  liberam  meam  deter- 
minationem ),  sed  ipstim  meiim  sine  Dei  senipei- 
auccilio  non  erit  metcm ;  qida  Deiis  est  qui  ope- 
ratur  in  noMs  et  velle  et  per/icere. 

Neque  amplius  probant  quse  ex  commenta- 

riis  ejusdem  Hieronymi  super  ad  Ephcs.  se- 

cundo  adducuntur  :  Addidit  itaque,  ef  dixit, 

fidem  quoqueipsam,  nonnostrce  tolimtatis  esse, 

sed  Dei  muneois.  Non  quod  liherum  homini 

toUatur  arlitrmm,  et  secundum  illud  Apostoli 

ad  Romanos,  non  sit  volentis,  neque  currentls, 

sed  rMserentis  Dei.  Verum  quod  ipsa  arUtrii 

lihertas  Deum  liabeat  auctorem,  et  ad  illius  he- 

neficiim  cuncta  referantur.  Quse  verba  prro- 

cisa  refert  auctor  ille.  Qna;  etiam  sic  sumpta 

nibil  illum  juvant;  quis  enim  ncgat  tidem  es- 

se  beneficium  singuiarc  Dei  et  ex  ejus  mu- 

nere?Omittit  tamen  unum  vcrbum,  quo  clau- 

sulam  illam  concludit,Hieronymus,  valde  con- 

tra  illam  praedeterminationem   notandum   : 

Ad  illius  (inquit)   bcneficium  cuncta  referan- 

tur,  cum  etiam  ipsum  nos  telle  ipse  permise- 

rit.  Expendendum  enim  est  verbum  permi- 

serit,  quod  extreme  ditlert  a  verbo  prcedeter- 

minaverit,  quo  usurns  fuisset  si  aliorum  auc- 

torum  sententiam  probasset.  Non  est  tamen 

accipiendum  in  eo  rigore  in  quo  dicitur  Deus 

peccatum  permittere,    quia    peccatum    non 

intendit,  ncque  ad  illud  excitat,  quod  in  bo- 

nis  actibus  pra3s-tat.  Utitur  ergo  Hieronymus 

verbo  permittendi,  solum  ad   significandam 

indifterentiam  voluntatis,  cui  relinquit  Deus 

iudifl'erentem  potestatem  ad  bonum  operan- 

dum  vel  resistendum,  non  obstante  quacum- 

que  proevia  motione ;  boec  enim  indifierentia 

proprie  significatur  per  vcr])um  permittendi, 

quando  non  excludit  causalitatcm,  sed  illam 

supponit  et  modificat^  ac  declarat  non  esse 

talem  quse  indifFerentiam   tollat.  PraBterea  , 

proxime  ante  illa  verba  declarat  Hicronymus 

fidem  non  esse  ex  nobis,  quia  est  ex  voca- 

tione.  In  quo  significat  gratiam  anteceden- 

tem  ad  fidem,  et  inducentem  voluntatem  ad 

illam,  non  esse  prffideterminationem,  sed  vo- 

cationem. 

Alius  locus  Hieronymi.  —  Additur  prseterca 
alius  locus  ejusdem  Hieronymi  in  cap.  24  Je- 
remiae,  circa  finem  :  Et  ddbo  eis  cor  2ct  sciant 
me,  quia  ego  sum  Dominus.  Illi  simile  est  Apos- 
tolico:  Deus  est  qui  operatur  in  noMs  et  velle 
etpcrficere,  quod  ".lon  solum  opera,  sed  voluntas 
nostra  Dei  nitatur  auxilio ;  etiterum  cap.  2*', 
circa  pi-incipium :  In  nostra  quidem  potcstate 
positum  est  facere  quld,  et  non  facere,  ita  dun- 
taxat  vt  quldquid  honi  opcrls  volumus,  appcti- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

mus,  explemns,  ad  Dei  gratiam  referamus,  qui 
juxta  Apostolum  dedit  nohis  velle  et  perficere. 
Sed  heec  generalia  sunt  et  certa  secundum  fi- 
dem  in  omni  sententia.  Immerito  ergo  afferun- 
tur  in  favorem  physicee  praideterminationis, 
cum  sine  illa  detur  verum  Dei  auxilium,  quo 
bona  opcra  nostra  nitantur,  et  vera  Dei  gratia 
excitans  ct  adjuvans,  cui  tribuantur. 

Clemens  Romanus.  —  Ultimo ,  affert  dic- 
tus  auctor  Clementem  Romanum,  libr.  3  Re- 
cognitionum,  aliquantulum  a  principio,  ubi 
proponit  argumentum  Simonis  Magi  contra 
liberum  arbitrium :  Quod  Deus  vult  esse,  est, 
et  quod  non  vult  esse,  non  est ;  ergo  nullum 
est  Uherum  arhitrium.  Si  enim  efficaciter  a 
Deo  motctur  ,  necessitatur  ;  voluntati  enim 
ejus  quis  resistet  ?  In  quo  argumento  solum 
priora  verba,  quse  ponuntur  in  antecedente, 
habentur  apud  Clementem,  ceetera  vero  addi- 
ta  sunt  ab  illo  auctore,  quij  late  referens  rc- 
sponsionem  Petri,  qua3  in  summa  est,  duphces 
esse  motus  creaturarum,  quosdam  necessa- 
rios,  qui  aliter  esse  non  possunt;  alios  volun- 
tarios,  qui  sunt  in  potestate  operantis;  et 
idco  errarc  Simonem  non  distinguendo  quo- 
modo  Deus  aliquid  vclit;  quia  qusedam  voluit 
ita  esse,  ut  aliud  esse  non  possint ;  qusedara 
vero  ita  voluit,  ut  in  sua  potestate  habeant 
agere  quod  velint ;  subjungit  autem  dictus 
auctor,  non  ohscure  docere  Petrum  quod,  per 
lioc  quod  Deus  voluntatem  liominis  efficacissime 
movet,  nullam  infert  vim,  nullam  necessitatem 
imponit,  sed  eam  pro  suce  naturce  conditione 
sinit  lihere  operari. 

Scd  ut  omittam  opus  illud  inccrtie  csse 
auctoritatis,  certe  qualiscumque  illa  sit,  tota 
cst  in  favorem  nostrag  sententise.  Nam  ibi  de- 
finit  de  ratione  liberi  arbitrii  esse,  ut  potesta- 
tem  et  virtutem  Mheat,  quapossit  ad  quos  velit 
actus  ijiclinari.  Et  sa^pissime  ibi  repetit  esse 
in  potestate  hominis  ad  hanc  vel  illam  partem 
se  moverCj  ahas  periret  jndicium,  et  omnis 
pocna  vel  prsemium.  Deinde  nunquam  Petrus 
ibi  dixit  Deum  voluntatem  hominis  ctficacis- 
sime  movere,  sed  potius  dixit  ita  velle  Deum 
horainem  essc ,  seu  habere  voluntatera  ,  ut 
ctiam  voluerit  quod  in  sua  potestate  habcat 
agere  quod  velit ;  cui  voluntati  repugnat  iUa 
cflicacissima  motio,  quam  ille  auctor  nobis 
persuadere  intendit.  Quanquam  enim  vcra  sit 
illa  gcneralis  doctrina,  quod  Deus  movet  cau- 
snssecundas  accommodate,  scilicct,  necessa- 
rias  necessario,  et  liberas  libere^  ex  illa  potius 
infcrtur  Deum  non  movere  causas  Iibei"as 
physicc  eas  praideterminando.  Etideo  Petrus, 


CAP.  XXXIX.  CONFF.P.UNHJR  TESTIMOXIA  PATRUM  AUGUSTJNO,  KTC. 


583 


in  citato  loco,  nuUo  modo  insinuavit  genus 
talis  officaci»,  imo  indicavit  Deura  non  abso- 
lutc  voluissc  ut  sint  actus  libcri,  voluntatc 
pra3venicnte,  scd  solum  voluissc  ut  sint  in 
potestatc  hominis,  ct  ut  actus  fiant  si  homo 
velit.  Loquitur  cuim  ibi  juxta  subjcctam  ma- 
teriam  de  voluntate  Dei  necessaria  ad  gene- 


crgo  per  singulos,  et  formalia  vcrba  quai  ipsi 
rcferunt  expcndamus,  eaque  cum  his  qusc  nos 
magis  movcnt  confcramus,  ut  ita  possit  lcclor 
non  obscurc  judicarc  quis  in  allcgandis  his 
Patribus,  vel  nimio  afTectu,  vel  minori  dili- 
gentia  aut  fidcHtate  usus  fuerit. 
Prosper.  —  Principio  igitur  refcrtur  Pros- 


Simonc  Mago  non  iutercrat 


ralem  providentiam  et  concursum  cum  causis  per  contra  Collatorem,  c.  5,  ut  Davila  refert; 
secundis;  dc  motionibus  autcm  gratiaj  nibil  qui  priusquam  verba  Pi'Ospcri  ponat,  bsec  ipsc 
in  co  loco  dicit,  quia  ad  disputationcm  cum     do  suo  interponit :  Prceripue  facessit  negothmi 

adversus  Collatorem,  qui  ex  parte  horuni  Thco- 
logonm  tenuit  sententiam,  volens  quosdam  ho- 
mines  sicam  incipcre  conversionem,  Deum  au~ 
tcm  prosequi  et  perficere.  Contra  quam  senten- 
tiam  sic procedit  D.  Prospcr.  Ex  quo  pra»ludiQ 
tonstat,  quidquid  ad  hoc  propositum  cx  Pros- 
pcro  aflert,  nec  contra  nos  adduci ,  ncc  ad 
rem.  Non  quidem  contra  nos,  quia  toto  coelo 
distamus  a  sententia  Cassiani  circa  initium 
gratifc  ;  non  etiam  ad  rcm,  quia  nos  disputa- 
mus  non  de  initio  gratia?  an  sit  a  solo  libero 
arbitrio,  nccne;scd  an  determinatio  libcri  ar- 
bitrii  ad  consentiendum  gratire,  quai  jam  in 
hominc  operari  incipit,  sit  a  hbcro  arbitrio, 
non  solo,  sed  cooperante  Deo,  vcl  sit  a  solo 
Dco.  Quas  quicstioncs  essc  longe  divcrsas,  ct 
hanc  secundam  non  haberc  connexionera 
cum  prima  ,  late  in  superioribus  ostensum 
cst.  Cum  autcm  ille  auctor  statim  in  initio  fa- 
teatur  Prosperum  loqui  contra  Cassianum,  ct 
solum  doccre  initium  salutis  esse  ex  gratia, 
vel,  si  malit,  ex  sola  gratia,  et  non  cx  libcro 
arbitrio,  co  ipso  cnerA-at  omnia  quai  postea 
latc  et  sine  fructu  rcfert.  Scd,  ut  rcs  evidcn- 
tius  constct,  non  erit  sine  fructu,  ut  spero, 
siugula  referre  et  cxpcndere,  licet  prohxiores 


CAPUT  XXXIX. 

CONFERUNTUR  TESTl.^fONIA  PATfiUM  AUGUSTINO 
rOSTERIORUM^  QU^  AB  UTRIUSQUE  SENTENTIuE 
rATRONlS   AFFERUNTUR. 

In  hoc  capitc  nondum  dc  Patribus  qui  in- 
tcr  scholasticos  annuraerantur  tractamus,  sed 
de  aliis  sanctis  Doctoribus  qui  dc  mystcriis  fi- 
dei,  vel  disputaudo  cum  ho?rcticis,  vel  expo- 
nendo  Scripturam,  vel  alio  modo  scripserunt. 
Ex  iUis  crgo  afleruntur,  ad  suadcndam  phy- 
sicam  determinationcm  eorum  auctoritatc, 
Prosper,  Fulgentius,  Gregorius,  Ansclmus, 
Bcrnardus,  quibus  annumerare  etiam  possu- 
mus  Ansbertum  et  Abulensem,  nam  eis  etiam 
haic  sentcntia  tribuilur.  Sunt  autcm  omnes  hi 
Patrcs  Latini ;  cx  Grsecis  vcro  Augustino  rc- 
ccntioribus  nullum  invenio  pro  hac  scntcntia 
citatum.  Ego  vero,  in  lib.  \  de  Auxiliis,  cap. 
9,  primum  omnium  attuli  pro  nostra  sentcn- 
tia  Damascenum,  libr.  1  de  Fide,  cap.  18,  et 
lib.  1,  cap.  29,  gcncraliter  docentem  Deum 
non  praidcfinire  actus  libcros,  quod  non  po- 
tcst  habcre  alium  scnsum  Catholicum  ct  vc- 
rum,  nisi  quod  non  praidcfmiat  detcrminando 
cllicacitcr  ac  physicc  voluntatcm  ad  illos. 
Nam,  licct  D.  Thomas  1,  qua>st.  23,  artic.  J, 
ad  primum,  cxponat  Damascenum,  ut  loqua- 
tur  de  pra.'defmilionc,  quae  vim  scu  ncccssi- 
tatcm  alierat ,  tamen  iii  idcm  redit,  quia  uon 
aliud  cst  nccessitatem  infcrre  quam  inferrc 
dotcrminationcra  ad  unara  partem  et  ad  exer- 
cilium  aclus ;  inferre  (inquam)  illara  causali- 
tcr  et  antcccdcnter  per  solara  efficaciara  ex- 


vidcri  cogamur. 

Ex  liljro  ergo  contra  Collatorem,  qui  in 
meo  libro  per  capita  non  est  divisus,  circa 
principium,  in  §  Doctor  Catholice,  etc,  rc- 
fert  scqucntia  vcrba  :  Sed  nec  cum  ha^rcticis 
tihi,  neo  cum  catholicis  plena  concordia  cst ; 
illi  i/i  omnibus  justis  hominum  operibus  li- 
lcrw  toluntatis  tuentur  exordia;  nos  honarum 
cogitationum  ex  Deo  semper  credimus  j^^odire 
jnincipia ;  tu  informe  nescio  quid  tcrtium  , 


trinsecam,  voluntatc  solum  passive  se  habcnte     et  utrique  parti  incomeniens  reperisti,    quo 

nec  inimicorum  consensum  acquireres,  nec  in 
nostrorum  intclligentiap^^i^maneres.  Ex  quibus 
vcrbis  constat  nou  posse  nos  in  hac  partc  cuni 
Cassiano  sentire  ;  nam  ille  non  in  omnihus 
horainibus  vcl  operibus  pictatis  putabat  ini- 
tium  esse  ex  solo  libcro  arbitrio,  sed  in  qui- 
busdam ;  nos  autem  concursum   illum  liberi 

quos  advcrsarii  pro  sc  allegaiit.  Discurramus    arbitrii,  qucm  ad  liberum  consensum  poni- 


ad  recipicndara  talcra  dctcrminationem.  Qua3 
cnim  major  ncccssitatio  (ut  sic  dicam)  cxcogi- 
taripossct  cxparte  Dci,  ctiamsitingcreturprre- 
definirc  libcros  actus  modo  illo  ncgato  a  Da- 
masccno,  ct  a  D.  Thoma  sic  explicato.  Ex  Pa- 
tribus  vero  Latinis,  adduxi  in  favorcm  mcum, 
tmn  ibi,  tum  in  lib.  2  et  3,  eosdcm  fcre  Patres 


584 


DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 
mus,  non  in  quibusdam^  scd  in  omnibus  acti- 
bus,  quantumvis  supernaturales  sint,  necessa- 
rium  esse  putamus.  Immcrito  ergo  quoad 
hanc  partem  sententia  noslra  sententise  Cas- 
siani  eequiparatur  ;  nam,  si  id  quod  dicimus 
error  est,  multo  pejor  seu  generalior  est  er- 
rore  Cassiani.  Constat  autem  ncc  cum  er- 
rore  Pelagii  habere  commcrcium ;  nam  Pela- 
gius  soli  homini,  et  Ubero  arbitrio  tribuebat 
et  initium  et  consensum  in  omne  opus  pieta- 
tis  ;  nos  autem  in  omnibus  initium  tribuimus 
Eoli  Deo;  consensum  autem,  seu  (quod  idera 
csse  putamus)  determinationem  ad  consen- 
sum,  ncc  soli  Deo,  nec  soli  arbitrio,  sed  utri- 
que  simul  tribuimus.  Quid  vero  contra  hoc 
faciant  quae  Prosper  subjungit,  videamus. 

Qiiomodo  autem  non  advertis  te  in  illud  dam- 
iiatum  incidere,  quod,  velisnolis,  convinceris  di- 
cere,  gratiam  Dei  secundum  merita  nostra  dari, 
cum  aliquid  prcpcedere  iofii  operis  ex  ipsis  ho- 
minihus  propter  quod  gratiam  consequantur  af- 
ffrmas  ?  Non  cnim  nullius  meriti  hahcri  potest 
petentis  fides,  quierentis  pictas,  pulsantis  in- 
stantia,prcecipue  cum  ejusmodi  et  accipcre,  et 
invenire,  et  intrare  dicantur.  In  quo  super- 
fluum,  imo  impium  est,  sic  velle  meritis  ante 
gratiam  existentibus  locum  facere,  iit  yion  ex 
toto  verum  sit  quod  ait  Dominus :  Nemo  venit 
ad  me,  nisi  Pater,  qui  misit  me,  attraxerit 
eum.  In  quibus  verbis  (ait  illc)  Prospcr  contra 
nos  profert  sententiam,  quia  illos  appcllat  hce- 
reticos,  qui  hominibus  bonorum  opcrum  cx 
semetipsis  tribuunt  primordia;  et  sunt  plane 
ha'rctici  qui  dc  operibus  pietatis  hoc  plane 
sentiunt.  Scd  quomodo  hoc  scntiunt  qui 
initium  talium  operum  in  cxcitante  gra- 
tia  ponunt ,  nihilque  in  cis  tribuunt  Ubero 
arbitrio  ex  semelipso,  sed  ex  gratia,  et  cum 
gratia  Dei  ?  NuUam  ergo  contra  nos  pro- 
fert  sententiam  in  verbis  iUis ;  quin  potius  in 
ultimis  verbis  iUius  paragraphi,  eleganter  sen- 
tcnliam  nostram  expkmat  et  conUrmat,  neces- 
silatem  gratiic  cxpUcando.  Dixcrat  enim,  si 
vcra  cssct  scntcntia  Cassiani,  non  csse  ex  to- 
to  vcram  scntentiam  Domini :  Nemo  potest 
venire  ad  me :  Si  (inquit)  cujusquam  homi- 
nis  sine  Dei  illuminatione  esset  credenda  con- 
versio  ,  aut  ullo  modo  se  voluntas  hominis  ad 
Deum  sine  Deo  possct  extendere,  qui  eum  vo- 
catum  ad  Filium  trakit,  non  resistentem  invi- 
tumque  cornpcllit.  Ecce  solum  requirit  quod 
in  omnibus  prcecedat  iUumiuatio,  et  quod 
consensus  voUmtatis  non  sit  sine  Deo.  Itcm 
tractionem  ponit  in  vocatiouc,  non  in  impctu 
(ut  sic  dicani)  prffideterminante  ;  at  subjungit : 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
Sed  ex  invito  volentem  facit.  Sed  modum  quo 
id  cxplicat  considera :  Ff  quihuslibet  modis 
infidelitatem  resistentis  inclinat,ut  cor  audien- 
tis  obediendi  in  se  delectatione  generata,  ibi  stir- 
gat  uhi  premebatur,  ihi  discat  ubi  ignorahat, 
inde  fldat  unde  diffidehat,  inde  velit  unde  no- 
lebat.  Etenim  Dominus  dabit  suavitatem,  et 
terra  nostra  dahit  fructum  S7tum.  Quee  omnia 
eo  tendunt,  ut  dcclarent  antecedcntem  mo- 
dum,  quo  Deus  incUnat  ct  inducit  voiunta- 
tem,  eaque  comprehendit  David  sub  illo  vcr- 
bo  :  Dominus  dalit  suavitatem.  Tota  enim  iUa 
actio  pertinet  ad  solum  Dcum ,  quia.  Ucct 
Uat  per  actus  vitalcs,  nondum  tamen  Ube- 
rum  arbitrium  operatur.  Quando  vero  jam 
ex  hoc  semine  divino  incipit  fructus  nasci, 
jam  non  solus  Dominus  operatur,  sed  terra 
noslra  dat  fructum  suum,  quamvis  non  sine 
Deo;  incipitautem  hic  fructus  iu  dctcrmina- 
tione  libera,  vel  potius  in  iUa  consistit. 

Ex  quibus  constat  omnia  alia,  quse  ex  iUo 
Ubro  adducuntur,  vcl  cxtra  causam  esse,  vel 
nostrce  sentcntiai  potius  favere.  Nam  ea  om- 
nia  quffi  ex  cap.  15,  nomine  Prospcri,  refc- 
runtur,  ct  hal^cntur  in  §  Ilcec  enim  Deo,  vers. 
Ecclesiastica  regula  est,  etc,  fcre  pcr  co- 
kuTmam  intcgram ,  sunt  verba  Cassiani ,  ct 
idco  immerito  adducuntur,  quanquam  ( ut 
idem  Prosper  postea  subjungit )  non  excede- 
rent  CathoUcum  sensum ,  si  auctor  in  eis 
constans  permaneret;  summa  vero  illorum 
est  gratiam  et  libertatem  non  esse  contraria, 
etiamsi  gratiae  et  initium,  et  profectus,  ct  con- 
summatio  bonorum  operum  tribuatur  ;  pro 
qua  veritate  nos  raaxime  pugnaraus,  ct  in 
ca  constantes  pcrsistimus,  quia  non  solum  in 
Paulo,  aut  Mattha-o,  sed  etiam  in  Zacheeo  et 
])ono  latrone,  et  in  univcrsum  in  omnibus 
hominibus,  et  piis  operibus  iUam  dcfcndimus, 
quod  Cassianus  non  faciebat,  injuriam  faciens 
gratiffi,  ut  ibi  Prosper  proscquitur.  Ha3c  ergo 
extra  causam  adducuntnr.  Quai  vero  postea 
citantur  ex  capit.  26,  ethabentur  sub  §  Nul- 
lo  modo,  confirmant  potius  qu;c  diximus  de 
modo  efiicaciai  pra?vcnientis  gratise  per  voca- 
tioncm  congruam.  Cum  enim  dixisset  Prosper 
tam  GriBcos  philosophos  quam  Romanos  ora- 
tores  sinc  fructu  laboi^asse  in  inquisiUone 
surami  boni,  quia  ad  noscendam  veritatem 
semetipsis  ducibus  utcbanlur,  statira  sub- 
jungit  verba  quse  citantur :  Si  ergo  quis  de 
arumnosis  vanitatihus  et  insaniis  fallacibus 
erubcscens,  tenebras  esse,  et  mortem  quidquid 
pro  lumine  amplectebatur,  intelligit,  et  ab  his 
sc  conatur  ahstraherc,  non  est  ab  ipso,  quamvis 


CAP.  XXXIX.  CONFERUNTUU  TESTIMONIA  PATRUM  AUGUSTINO,  ETC. 


585 


non  sine  ipso  sif,  ista  comersio,  nec  propna 
virtute  ad  principia  salutis  enititiir.  In  qui- 
bus  vcrbis  valde  pondcranda  sunt  illa  :  Non 
cst  ab  ipso,  quamvis  non  sit  sine  ipso ;  cuin 
cnim  ncgat  csse  ab  ipso,  non  ncgat  veram 
cflicicntiam  liberi  arbitrii  in  suam  conversio- 
nera,  quam  profitctur  curadicit  non  csse  sine 
ipso,  scd  ncgat  initium  vel  pra^cipnam  virtu- 
tem  ad  talera  actum  esse  a   libcro   arbitrio. 


quens  tero  est  iit  et  sanari  desideret,  ct  a  quo 
sananda  sit,  noverit.  Qiun  curationem  ipsius 
sicpra^cedunt,  ut  ei,  ab  eo  qui  (pgramsanaturus 
est,  inserantur,  ne  cim  ei  ullo  modo  hcec  inesse 
possint,  merito  videatur  saltata,  non  gratia. 
Hoc  ergo  est  quod  in  toto  illo  opcre  conatur, 
nimirum,  utexcludat  a  noliis  talc  initium,  in 
qao  mcritum  tolius  gratice  fundari  possit. 
Atquc  hoc  ipsum  cst  quod  idcm  Prospcr, 


Quod  paulo  superius  his  vcrbis  clarius  dixe-     in  epistol.  ad  Ruflinum,  statim  in  principio, 
rat :  Bonam  vcluntatem,  eam,  scilicet,  qua  ad-    proponit,  si  tale  initium  in  libero  arbitrio  ad- 


lueret  Deo,  non  negandum  est  hominis  esse 
propriam,  et  confitendum  est  Deo  inspirante 
conceptam ;  hoc  ergo  est  non  esse  abhomine, 
esse  a  Dco  inspirantc.  Quomodo  autem  hanc 
voluntatem  inspiret  seu  operctur  Dcus,  dc- 
clarat  infcrius,  dum  sic  prosequitur :  Sedagit 
hoc  occulta  et  potens  gratia  Del,  qufr,  dimolis 
terrenarum  opinionum  et  operim  mortuoruni 
favillis,  terrorem  ohruti  cordis  exagitat,  ct 
desiderio  cliaritatis  inflammat ;  non  ut  inti- 


mittatur,  gratiam  dcstrui  :  Quia  si  meritis 
redditur,  et  non  ipsa  est  honorum  creatrix, 
frustra  gratiam  appellamus.  At  quia  dixit  ^c- 
norum  creatrix,  expendit  arguens  nullo  verbo 
aptius  potuisse  cfficicntiam  physicam  gratiai 
cxplicarc.  Scd  jam  supra  attigimus  vulgatam 
cxpositioncm  vcrborum  Pauli :  Creati  in  ope- 
rilus  lonis ,  quod  bona  opera  creari  in  noljis 
dicantur  quia  ex  nullo  merito  fiunt,  scu  in- 
choantur ;  potuit  ergo  Prosper  in  eodem  scn- 


tum  hominem  suUgat,  sed  ut  suI)jectio7iis  cic-    su  loqui.  Sed  esto  significctur  illo  verbo  phy- 


pidum  faciat,  nec  ut  tgnorantem  trahat,  sed  ut 
intelligentem,  sequenten^que  prwcedat.  Manens 
quippe  liberumarl)itri%m,quod  utique  cum  ipso 
homine  Deus  condidit,  a  vanitatihus  ct  cupidi- 
tatihus  suis,  in  quas  neglecta  lege  Dei  fiuxerat, 
iion  a  seipso,  sed  a  creatore  mutatur.  Quod 
ultimum  verbum  stalim  arripiunt  adversa- 
rii,  dicentes  hanc  mutationem  non  esse  nisi 


sica  cfficicntia  graticc,  sicut  rcvcra  est,  num- 
quid  propterca  significatur  physica  pra:!detcr- 
minatio?  Non  sane ;  nam  illa  duo,  ut  supra 
ostcndi,  diversa  sunt  et  disparata,  a  quibus 
non  Ct  illatio.  Scd  addunt  ex  cadem  epis- 
tola  paulo  inferius  aliud  tcstimonium,  cui 
aiunt  nullum  posse  aliqua  rationc,  etiam  ap- 
parcnti,  tcrgiversari.  Cum  enim  dixisset  Pros- 
determinationem  ad  unum,  quam  Deus  phy-    per  ita  esse  intelligcnda  Scripturae  tcstimonia 


sicc  in  nobis  facit  sine  nobis;  scd  non  ita  in- 
lellexit  Prosper,  qui  et  modum  illius  mutatio- 
nis  pcr  gratias  praevenicntes,  illuminationcs, 
terrores  et  afTcctiones  declaravit,  et  quoad 
haec  tantum  negat  habere  hominem  mutatio- 
nem  a  seipso,  nam  quoad  consummatam  mu- 
tationcm,  quaj  fit  per  consensum,  jam  dixc- 
rat  non  csse  in  Iiomiuc  sine  ipso.  Quod  ite- 
rum  repetit  subjungens :    Ut  quidqtdd  in  eo 


quce  libero  arbitrio  favent,  ut  non  repugncnt 
aliis,  qua3  docent  gratiffl  neccssitatem ,  nam 
qui  dixit  :  Venite  adme,  iudicans  libertatem, 
dixit  etiam  :  Nemo  potest  tenire  ad  me,  nisi 
Pater  traxerit,  docens  gratia  necessitatem  et 
similia,  post  hfcc  subjungit  Prospcr  :  Ojice 
omnia  cim  sint  incommutahilia,  et  nequeant 
ulla  interpretaiione  in  sensum  alium  detorque- 
ri,  quis  amhigat  tunc  liherum  arhitrium  cohor- 
mclius  reficitur,  nec  sine  illo  sit,  qui  sanatiir,     tationi  vocantis  ohedire,  cum  in  illo  gratia  Dei 


nec  nisi  ah  illo  sit,  qid  medetur,  cujus  sumus 
nota  creatura,  novumque  figmentum  creati  in 
Christo  Jesuinoperihus  honis,  qua'  prieparatit 
Deus,  ut  in  illis  amhulemus. 

In  his  ergo  omnibus  nihil  aUud  agit  Pros- 
pcr,  nisi  ut  rcfcUat  illud  initium  gralia:;,  quod 
in  quibusdam  poncbat  Cassianus,  ct  soli  gra- 
tiK  ilhid  tribuat,  relinquendo  scmpcr  volun- 


affectum  credendi  ohediendique  generaverit ;  et 
caitera  qute  in  camdcm  scntentinm  prosequi- 
tur;  quffi  profecto  cadcm  est  cum  pra?cedcn- 
tibus.  Generat  enim  Deus  in  nobis  aflectum 
credcndi  et  obcdicndi ,  inspirando  illum  ct 
adjuvando  ad  illum.  Qua;  crgo  tcrgivcrsalio 
nccessaria  cst  ut  ncgcraus  inde  sequi  Dcum 
ctiam  praedctcrminare  physice  ad  hujusmodi 


tati  libcrae   determinationera  cum  adjutorio  eftcctum^  quando  libcre  pra^statur?  Nec  difli- 

Dei,  Et  ad  hoc  ipsum  tcndunt  qua?  rcferuntur  ciliora  sunt  qua^   inferius  ait,   voluntati  Dci 

ex  cap.  8,  et  alias  habentur  in%  Doces  ergo,  noraincm  rcsistcre,  et  ip.-ura  corda  rautarc, 

quem  ita  concludit :  Cujus  (scilicct  hominis  ct  rigoris  duriticm  ad  obedicndi  mollire  ef- 

lapsi)  salus  prima  est,  ut  sihi  incipiat  displi-  fectum,  etc,  nam  quomodo  hoc  Dcus  faciat, 

cere,  et  vetustatem  sua^  dehilitatis  odissc;  se-  vel  inchoando  per  gratiam  excitantem,  vcl 


586  DE  VERA  I.NTELLIGENTI.V  AUXILIl 

adjuvando  per  cooperantcm,  jam  satis  in  aliis 
locis  idcm  Prospcr  declaravit. 

Denique  affcruntur  varia  carmina  ejusdcm 
Prosperi  ,  qua3  late  referre  supervacaneum 
ccnseo,  quia  non  amplius  continent  quam 
peneralem  doctrinam  de  gratia.  Nam  ex  libro 
Epigrammaton  affertur  unum  quod  apud  me 
est  decimum,  suh  hoc  titulo  :  Bc  quarendo 
Deo ;  sed  summa  illius,  ut  ibidem  etiam  adno- 
tatur,  est,  sic  esse  quserendum  Deum,  ut  noii 
in  se  homo,  sed  in  Domino  gandeat;nam  a  Deo 
iUumiiiatur  ejns  ignorantia  et  corroloratur  iii- 
firmitas,  datasihi  et  intelligentia  qua  tideat,  et 
charitate  qua  serviat.  Quomodo  posset  etiam 
adduci  Epigramma  23,  quod  est  De  adjutorio 
Dei,  quod  ita  concludit :  Sanctus  enim  Sanc- 
tos  facit,  et  de  lumine  lumen  exoritnr;  nv.llus 
fit  honus  ahsque  Deo.  Et  etiam  optimum  aliud 
de  Cnstodia  Dei,  quod  cst  31,  et  aliud  de  Ad- 
Jutorio  Dei,  quod  est  32,  quod  ita  incipit  : 
Ccelestem  ad  fatriam  tendens,  cognosce  toca'i- 
tem,  cujus  proreheris,  si  hene  curris,  ope.  Si- 
mile  est  3i,  dc  Patientia  fidclium,  et  -io,  de 
Lege  et  Gratia,  ct  -46,  de  Promissione  Dei,  quod 
ita  concludit  :  Gratia  nos  reparet,  gratiajus- 
tificet,  quce  sic  in  cunctis  implet  sna  dona  to- 
catis,  ut  quorum  dux  est  fiat  et  i^^sa  comes. 

Deniquc  ex  libro  de  Ingratis,  cap.  14,  lo 
et  16  (scu  auie  medium  libri,  ubi  uon  est  di- 
visio  capitum),  plura  similia  referuntur,  so- 
lum  quia  in  eis  dicitur  gratiam  non  consistcre 
tantum  in  lege  et  doctrina,  scd  in  interna 
motione,  qua  Dcus  mutat  mentem  et  novum 
vas  fingit  virtute  crcandi ;  quia  neque  qui 
plantat  vel  rigat,  est  aliquid,  sed  qui  incre- 
mcntum  dat  Deus.  Ex  quibus  ct  similibus  ar- 
giiens,  infert  Deum  conveitcre  animam  et 
gratiam  crcare,  nulla  supposita  dispositione 
sul)jccti,  qu8e  ab  ipsa  natura  sumatur.  Quod 
recte  dictum  est.  Addit  vcro  nlterius  quod  si- 
cut  Deus,  nuUo  pra?supposito,  ab  initio  cuncta 
creavit,  ita  non  oxpcctat  volunlatis  operatio- 
nem  aut  liberi  arbitrii  consensum  aliquem, 
qui  virtute  ipsius  mentem  proBparet.  Qua:  yer- 
ba,  considerato  scopo  arguentis,  magna  indi- 
gent  animadversione.  Nam  si  loquamur  de 
gratia  prima  auxiliante,  de  hac  rectissime  di- 
citur  creari  a  Deo  in  nobis,  nulla  expectata 
dispositioue  vcl  naturse,  vel  etiam  gratiw; 
quia  .sine  libero  consensu  aut  coopcratione  in 
nobis  fit.  Et  quoad  hoc  (ut  supra  diccbam) 
cxtenditur  hic  nomen  crcationis  secundum 
quamdam  proportionem,  non  sccundum  sequa- 
htatcm;  quia  constat  illam  actionem  non  esse 
propriam  creationem,  physice  loquendo,  cum 


EFFiC\ClS,  EJUSQUE  CONCOUDl.V. 
fiat  in  subjecto,  et  ex  subjccto  (quod  com- 
mune  etiam  est  gratiae  habituah),  et  cum 
physico  concursu  activo  potentiarum  animsBj 
quatenus  tahs  gratia  in  actibus  vitalibus  con- 
sistit,  ut  supra  dictum  est.  Sed  quia  de  hac 
gratia  non  est  nobiscum  dissensio,  non  vide- 
tur  hic  sensus  intentus;  si  ergo  sermo  sit  de 
gratia  sanctificante,  sive  formahter,  ut  est 
gratia  habitualis,  sive  dispositive,  ut  cst  su- 
pernaturalis  actus  liber,  sic  falsum  est  Deum 
non  expectare  voluntatis  cooperationem  aut 
liberi  arbitrii  consensum,  ut  gratiam  creet, 
vel  mentem  pra^parct;  quia,  licet  non  expec- 
tet  conseusum  aut  pra^parationem  per  actum 
naturalem,  expectat  nihilominus  liberi  arbitrii 
intluxum  simul  cum  cooperante  gratia.  Nam 
Prosper,  utendo  nomine  creationis,  hunc  con- 
cursum  liberi  arbitrii  non  excludit  respectu 
talis  gratife ;  quia  (ut  dixi)  verbum  creandi  hic 
non  sumitur  secundum  omnem  proprietatem, 
scd  secundum  proportioncm,  et  ideo,  licet 
dicatur  Dcus  creare  hanc  gratiam,  quia  su- 
pcruaturahter  ifiam  infundit,  non  tamen  ita 
creat,  quin  respectu  ipsius  actus  et  disposi- 
tionis  velit  nos  habere  simul  liberos  coopera- 
tores,  rchnqucndo  nobis  potestatem  impe- 
dicndi  talem  c.rcatioucm  ,  et  consequenter 
etiam  rcspectu  creationis  habitus  velit  nos 
prius  natura  efficere  cum  ipso  congruam  sub- 
jecti  prseparationem ,  quia  illa  creatio  tahs 
cst,  ut  non  fiat  nisi  in  subjecto  moraliter  dis- 
posito,  quaudo  subjectum  talis  disposilionis 
capax  est. 

Ultimo,  nos  uti  solemus  ejusdem  Prosperi 
tcstimonio,  lib.  2  de  Vocatione  gcntium,  c.  9, 
alias  26,  quod  arguens  adducit ,  immerito  ta- 
mcu  ,  quia  in  illo  capite  non  tantura  agit 
Prosper  generaliter  de  necessitate  et  efficien- 
tia  gratiffi  ,  sed  cx  professo  explicat  modum 
quo  gratia  sola  prius  priBvenit  pra^parando 
voluntatem  ,  et  postea  consummat  opus  cum 
ipsa  voluntatc.  Et  de  priori  sic  inquit :  Gratia 
Dei  in  omnibus  Justificationihus  principaliter 
prceeminet  suadendo  exhortationibus  ,  movendo 
exempUs,  terrendo  periculis,  incitando  mira- 
culis,  dando  intellectum,  inspirando  consilium, 
corque  ipsum  illuminando,  et  fidei  a/fectio7iihus 
imhuendo.  Ubi  octo  ponit  considcranda  verba, 
ex  quibus  priora  quatuor  ad  externam  gra- 
tiam  pertinere  videntur ,  quam  non  videtur 
om.nino  negasse  Pclagius  ;  quatuor  vcro  pos- 
tcriora  pertinent  ad  gratiam  internam ,  sinc 
cujus  efficacitate  omnia  illa  cxtcrna  invalida 
essent.  Pcr  omncm  autem  illam  gratiam  , 
tam  externam  quam  interuara,  non  prajdctcr- 


CAP.  XXXIX.  COM'EnUNTUn  TESTIMO.MA  I>ATr,L?:I  AUGUSTLNO 
minaliir  physicc  voluntas  ,  ut  jam  ctiam  ad- 
versarii  admittiint.  Prtetcr  hanc  autem  gra- 
tiam  cxternam    ct  internam,  nullam    aliam 


agnoscit  Prosper  quro  a  solo  Dco  fiat ,  ct  in 
actuali  motione  et  impulsu  voluntatis  consis- 
tat.  Unde  immediate  su])jungit :  Sedetiamvo- 
luntas  hominis  subjtcngitur  ei,  atque  conjungi- 
tur,  qua  acl  hoc  prcedictls  est  cxcitata  prccsi- 
diis ,  ut  clivino  in  se  cooperetur  operi ,  et  inci- 


ETC.  587 

ut  supra  a  nobis  ostcnsum  est.  Si  autcm  lo- 
quitur  dc  partc  causalitatis  (ut  sic  dicam), 
scntiatquc  tribucrc  libero  arl)itrio  suum  in- 
lluxam  in  illos  actus  supcrnaturalcs,  qui  sunt 
Dei  dona  ,  et  justificationem  suo  modo  confc- 
runt,  esse  sibi  aliquid  triJniere  quod  verum 
non  est ,  ct  in  se  ac  non  in  Domino  gloriari , 
magnus  crror  est.  Sic  enim  quod  subdit  : 
Omnia  Deus  donat ,  et  facit  in  noMs,  intcUi- 


piat  exercerc  admeritmi  quod  superno  seihine  gendum  crit  facere  sine  nobis.  YA  quod  sub- 

concepit  ad  studitm,  de  sua  liabens  mutabili-  jimgit :  Beus  incipit,  etper/lcit,  codcm  modo 

tate,  si  defecit,  de  gratice  opitulatione,  si  pro-  intcUigendum  crit,  ita  ut  sicut  sobis  incipit, 

/icit.  In  quam  sentcntiam  multa  in  eo  capite  ita  solus  perficiat.  Qua?  omnia  ita  sunt  absur- 


prosequitnr  ,  in  qua  in  toto  illo  opere  con- 
stiins  est,  et  in  aliis,  proesertim  in  lib.  Ad  ob- 
jcctioncs  Gallorum,  cap.  6,  ut  retuli  lib.  3  de 
Auxiliis,  cap.  13. 

Socundo,  principaHtcr  citantur  pro  contra- 
ria  sententia  multa  ct  integivi  capita  Fulgen- 


da,  ut  non  potuerint  esse  a  vero  Catholico  in- 
tenta.  Est  autcm  vana  tota  illa  admonitio  et 
tacita  argumentatio ,  si  hsec  omnia  falsa  esse 
credantur.  Nam  qui  suo  hbero  arbitrio  tribuit 
vcrura  ct  realem  influxum  in  actum  superna- 
turalem,  nori  in  se,  sed  in  Domino  gloriatur; 


tii,  lib.  1  ad  Monimum,cap.  1-4;  et  Epist.  2  ad  quia  simul  intclligit  illum  suum  inOuxum  ha- 

Gaham,  de  Slatu  viduah,  cap.  20 ,  et  Epist.  A  bcre  origincm  a  praiveniente  gratia,  et  adju- 

ad  Probam,  de  Oratione,  cap.  3,  et  Epist.  G  torium  a  cooperantc,  sine  quibus  esse  non 

ad  Theodorum,  de  Conversione,  cap.  6,  7  et  posset ;  et  totus  ille  actus  vere  dicitur  Dei  do- 

8  ;  et  hb.  de  Incarnatione  ct  gratia,  cap.  17  et  num  quamvis  simul  sit  opus  hominis.  Omilto 

secpentibus.  Et  eodem  modo  posset  rcfcrri  alia  quoe.  iUe  argucns  nobis  attribuit,  ut  tcsti- 

tota  epist.  3  ,  et  tota  doctrina  Fulgcntii  de  monia  Fulgentii  aliquid  contra  nos  agere  vi- 

hac  materia.  Nihil  enim  in  omniljus  his  locis  dcantur  :  quale  est,  hominem  cum  soLa  mo- 

invenio  vel  responsione  dignum  ,  vel  c[uod  tione  ex  parte  objecti  facerebonum  voluntatis 

speciaU   animadversione   aut  consideratione  motum  sine  gratia,  et  talcm  motnm  ad  qucra 


indigcat.  Solum  enira  tradit  coramunia  prin- 
cipia  de  gratia  prteveniente  et  adjuvante,  ct 
quod  natura  non  proevcnit  gratiam  ,  scd  ab 
illa  prgevcnitur  per  inspirationes  ,  iUumina- 
tiones,  et  cui  subinde  vokmtas  ipsa  in  Ubero 
consensu  seu  determinatione  cooperatur.  Ni- 


infaUibiUter  sequitur  gratia  justificans  ;  hac 
cnim  ct  simiUa  falso  nobis  imponi,  late  supra 
ostensum  cst. 

Gregorius.  —  Tcrtio  loco  citatur  Gregorius, 
homii.  33  in  EvangeUa,  solum  quia,  de  Christo 
et  Magdalena  loquens,  dicit :  Ij^se  per  miseri- 


hil  ergo  in  doctrina  Fulgcntii  repcritur  diver-    cordiam  attraxit  intus,  quiper  mansiietudinem 


sum  ab  eo  quod  Prosper  ct  Augustinus  do- 
cuerunt ;  immerito  ergo  post  quffidam  ex 
dictis  tcsUmoniis  Fulgentii  sic  in  nos  invehi- 
tur  arguens  :  Caveant  igitur  adversce  sententice 
assertores ,  ne  quod  Dei  donum  et  gratia  est 
sibi  tribuant,  et  non  in  Domino,  sed  in  se  ipsis 
glorientur,  dim  sibi  partem  et  Deo  partcin  sucr; 
justificationis  ascribunt.  Omnia  namque  donat 
et  facit  in  nobis,  Deus  incipit,  perficit,  et  perse- 
terantics  domm  continuat.  Quid  enim,  quseso, 
cst  partcm  sibi  tribuere  ?  Aut  enim  inlelligit 
de  partc  etrectus  quam  sibi  quisquam  tribuat, 
tanquam  sine  adjutorio  gratiaj  illam  opcranti, 
ct  ad  impugnandum  hunc  blasphcmum  sen- 
sum  non  oporlet  iuducere  gencralia  vcr])a 
Fulgcntii  ,  sed  aperta  Scriptura;  testimonia, 
et  expressas  concilioruin  dcfinitioncs  congc- 
rerc.  De  Iioc  aulem  crrore  cavendo  supernuc 
admonct  cos  qui  uunquam  de  illo  cogitarunt. 


suscepit  foris.  Quasi  vero  hsec  tractio  neccs- 
sario  sit  piiysica  prsedctcrminatio,  et  non  po- 
tius  congrua  et  cUicax  vocatio.  Itcm  adduci- 
tur  Gregorius,  lib.  3  in  cap.  7  iiin-i  I  Regum, 
circa  illa  verba  :  Ticlit  autcm  Samuel  lapidem 
umm ,  et  posuit  illum  inter  Masphat  et  Sem, 
et  vocavit  nomen  ejus,  lapis  adjutorii,  solura 
quia  Gregorius  addit,  hunc  lapidcm  signifi- 
care  Christura  ,  raeritoque  lapidcm  adjutorii 
vocari ,  quia  omnc,  quod  a  nobis  in  omni  vita 
nostra  prosperim  geritur,  ejus  gratice  ascribi- 
tur  ,  ct  quia.  si  nobis  subvenire  noluerit,  vinci 
possumus,  vincere  nequimus.  Quro  quidem  clc- 
gantcr  dicta  snnt,  sed  quid  ad  causam?Multa- 
quc  ex  codem  Gregorio  referuntur,  lib.  17 
Moral.,  c.  10,  alias  11  ct  12.  Quem  locum  ego 
pro  noslra  sententia  rctuli,  ncc  immerilo  ^ 
naiTi  il)i  docct  quidcm  Gregorius  gralia^  ne- 
cessitatem  ,  scd  ita  illam  expUcat  :  Q,uia  su^ 


588  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

ferna  gratia  prcpveuit ,  et  ita  superna  pietas 
prius  agit  aliquid  in  nohis  sine  noMs,  iit  suh- 
sequente  quoque  nostro  libero  arUtrio  .  homm 
quocl  jam  appcti/kus  agat  nohismm.  Ubi,  si- 
cut  in  Prospero  notavimus  ,  post  prosvenien- 
tera  gratiam  nihil  censet  fieri  in  nobis  sinc 
nobis.  Cumque  utrumquc  cx  Paulo  probasset, 
de  eodcm  Paulo  dicit  :  Qiii  dum  se  de  se  ni- 
JiV  esse  conspiceret,  ait  .■  JVon  ego  ;  ut  vero  se 
cum  gratia  operatum  esse  per  liberum  arbi- 
trium  demonstraret,  adjitngit :  Sed  gratia  Dei 
mecum.  Quod  clcgantcr  etiam  proscquitur  et 
dcclarat  libro  decimo  nono  Moraliura,  cap. 
decirao  nono,  alias  vigesimo  septimoj  circa 
iila  verba  Job,  vigesimo  nono  :  Et  ros  mora- 
bltur  i)i  messione  mea.  In  libro  itcm  decimo 
octavo,  cap.  vigcsimo  sccundo,  alias  vigcsimo 
quarto  (qui  locus  ctiam  contra  nos  rcfcrtur), 
camdera  solura  repctit  doctrinam,  ct  potissi- 
mum  impugnat  errorera  diccntium  gratiam 
proptcr  merita  nostra  dari,  aut  initium  salutis 
cssc  cx  libero  arbitrio. 

Avila,  c.  10. — AnsehnuS. — Quarto  loco  allc- 
gatur  Anselmus,  quod  iu  libro  de  Concordia, 
cap.  3,  explicando  vcrba  Pauli :  Non  est  vo- 
lentis,  neqice  currentis,  sed  Dei  miserentis , 
loquens  dc  convcrsionc  pcccatoris  in  Deum, 
ct  iuipugnando  cos  qui  totam  eflicaciam  in 
sola  Jibertatc  arbitrii  poncbant,  in  hunc  mo- 
dum  statuat :  Totum  imputandum  est  gratice, 
quia  neque  tolentis  est  qttod  vult,  neque  cur- 
rcntis  q^iod  currit,  sed  miserentis  est  Dei;  om- 
nihus  enim,  excepto  solo  Deo,  dicitiir:  Quid 
haies  quod  non  accepisti?  Deindc  refert  alia 
quae,  interpositis  quibusdam  ,  apud  Ansel- 
mum  habentur,  scilicet :  iSicut  ergo  illam  (id 
cst  rcctitudinem  vohmlalis)  nullus  accepit 
nisi  gratia  prwveniente,  ita  nullus  eam  servat 
nisi  gratia  stibsequente.  Et  post  multa  inferius : 
Cum  legitur :  Keque  volentis,  neque  currentis, 
sed  miserentis  est  Dei,  non  negaturin  volente, 
ncque  iii  currente  aUquid  prodcsse  liherum  ar- 
bitrium,  sed  siguificatur  non  esse  imputandum 
lihero  arhitrio  quod  vult  et  quod  currit,  sed 
gratice.  Nam  cum  ait:  Neque  volentis,  neque 
ctcrrentis  est,  subaudiendum  est,  quod  vult  et 
qicod  currit.  Scd  imraerito  oraittimtur  quw- 
dam  proecedcntia,  et  alia  intcrposita  vcrba, 
quse  et  Ansclmi  mentem  satis  dcclarant,  et 
nostram  sentcntiara  confirmant.  Prseraittit 
cnijn  nulli  dari  pra^vcnicntcm  gratiam  cx 
prfficedenti  merito ,  sed  potius  e  convcrso 
quidquid  post  primam  gratiam  homo  mere- 
tur,  in  illara  csso  referendura  :  IIa?c  omnia 
(inquit)  sunt  fructus  primce  grati'C  et  gratia 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

pro  gratia;  etideo  totum  imputandum  est  gra- 
tice.  Ecce  quo  sensu  hoc  dicatur,  non  quia 
libera  detcrminatio  non  sit  in  suo  gcnorc  tri- 
buenda  libero  arbitrio.  Quod  paulo  inferius 
post  illa  vcrba  :  Sicut  nullus  accipit  rectitudi- 
nem  nisi  gratia  prxveniente,  itanullus  servat 
nisi  gratiasrthsequente,  dcclarat  dicens:  Nem- 
pe ,  quamvis  illa  servetur  per  liberum  arbi- 
trium,  non  est  tamen  tantum  imputandum 
libero  arbifrio  quantum  gratice,  cnm  hxc  recti- 
tudo  servaticr ;  quoniam  illam  liherum  arbi- 
trium  non  nisi  per  gratiam  prcevenientem  et 
suhsequentem  liahet  et  servat.  Quce  verba  prte- 
tcrraissa  fuerunt ,  quia  illae  particulai,  tan- 
tum  ct  quantum  satis  explicant  veritatem. 

Anselm.,  Ephes.  2.  —  Adduntur  praeterca 
multa  alia  vcrba  ejusdcm  Ansclmi  ex  eodem 
liliro  de  Concordia,  qua^  orania  solum  co  tcn- 
dunt,  ut  voluntas  non  possit  recte  velle  prout 
oportct  ad  salutem,  nisi  per  gratiara  praive- 
uiatur,  quse  det  virtutem  vel  etficaciam  recte 
volendi.  Conclusio  autera  Anselmi  hwc  cst  : 
Deo  igitur  largiente,  invenimus  gratiam  ad  sal- 
vandum  hominem  cum  libero  arhitrio  concorda- 
re;  ita  ut  gratia  solapossit  hominem  salvare, 
nihil  ejus  lihero  arhitrio  agente  :  sicut  fit  inin- 
fantibus,  et  in  non  intelligentibus .  Ipsa  semper 
adjuvat  liberum  arbitrium  naturale,  quod  sine 
illa  nihil  valet  ad  salutem ,  dando  voluntati 
rectitudinem  quam  servat  per  liherum  arhi- 
trium.  Ubi  per  rcctitudincmvidetur  intcUigere 
Anselmus  bonara  propcnsionera  scu  inclina- 
tionera  ad  supcrnaturalc  bonura  additam  vo- 
luntati,  aut  per  infusum  habitum,  aut  per  ali- 
quam  prsevenientera  gratiam,  et  hanc  tribuit 
soli  Dco  :  illius  vero  rcctitudinis  usum,  ct 
omncm  fructum,  ad  quem  sine  dubio  spcctat 
detcrminatio  adconsensura,  nunquam  tribuit 
soli  gratire,  sed  innatae  etiara  libertati  per  gra- 
tiam  adjutae.  Undc  quoticscuraque  Anselraus 
aliquid  attribuit  soli  gratiffi,  inteUigit  ratione 
praevenientis  gratia;.  In  quo  cst  notandus  lo- 
cus  cjusdein  Anselrai ,  circa  illa  vcrba  ad 
Ephos.  2  :  Gratia  estis  salvati  per  fidem,  et  hoc 
non  ex  vohis  :  Hoc  (inquit)  non  ex  vohis,  sed  ex 
vocante  Deo;  quia  ex  auditu  Evangelii  accepis- 
tis  fidem,  Dei  enim  domcm  est  ipsa  fides,  vcl 
vocatio  vestra,  et  non  partim,  sed  pure  donum 
Dei,  quia  non  ex  operibus  vestris,  id  est,  non 
est  hic  admistio  operum,  ne  quis  glorietur.  Ex 
quibus  verbis  argucns  ila  concludit  :  Ecce 
quam  explicite  et  sine  ullis  amhagihus  partia- 
lem  concursum  Dei  et  ULeri  evellit  arhitrii, 
quem  contrarice  sententice  fautores  constituunt. 
Uhi  docet  Ansehmcs  fidem  seu  vocationem  non 


CAP.  XXX IX.  CONFERUNTUR  TESTIMONIA  PATRUM  AUGUSTINO,  ETC* 


589 


partim,  sed  pure  esse  donum  Dei.  nec  interesse 
permistionem  operum.  Veruratanien  ,  si  ar- 
guens  intelligit  Anselmum  evellere  partialem 
concursuralibcri  arbitrii  a  vocatione,rGcte  di- 
cit,  quia  nec  vocatio  in  se  libera  est,  nec  pro- 
pterliberam  aliquam  pra^cedentemdispositio- 
nem  datur:  quod  Anselmus  maxime  intendit. 
Quo  sensu  intellectum  (ut  vere  intelligi  debet 
testimonium  Anselmi)  nihil  adprsesentem  cau- 
sam  refert,  nam  id  nos  maxime  supponimus. 
Si  autem  mens  arguentis  sit  ,  Anselmum 
tollere  partialem  concursum  liberi  arbitrii  ab 
ipso  consensu,  vel  determinatione  consen- 
tiendi  vocationi,  valde  errat,  magnumque  er- 


tis  gratitn,  quffi  communis  cst;  imo,  si  atlen- 
te  considerentur  ca  qua^,  a  principio  illius  li- 
bri,  de  libero  arbitrio  docet  Bernardus,  plane 
intelligetur  contrariam  sententiam  funditus 
everti.  Distinguit  enim  triplicem  libertatem, 
a  peccato,  a  miseria,  et  nccessitate;  ct  banc 
ultimara  ait  esse  retinendam  in  libero  arbi- 
trio,  non  obstante  gratia  ;  sentit  autem  ibidem 


hanc  libertatem  destrui,  et  induci  necessita- 
tem,  si  aliquid  voluntatem  prffimoveat,  cui 
ipsa  non  possit  resistere  :  Est  tero  (dicit  inter 
•A\v>x)ratio  data  voluntati,  utinstruat,  illam  non 
destniat ;  dcstrueret  autem,  si  necessitaiem  ei 
ullam  imponeret,  quomioius  lihere  pro  arhitrio 
rorem  Anselmo  imponit  a  Concilio  Tridentino  se  volveret,  sive  in  malum  consentiens  appetitui, 
damnatum  contra  Calvinum,  ut  supra  visum  aut  nequam  spiritui,  ut  sit  animalis  nonperci- 
est.  Imo  in  eisdem  verbis  Anselmi,  quai  idem  piens,  vel  certe  et persequens  ea  qtcccsunt  spiri- 
auctor  latissime  refert ,  idem  error  darana-  tus  Dei,  sive  ad  honum  gratiam  sequens,  et  fiat 
tur,  et  contraria  veritas  pro  regula  stabilitur :  spiritualis ,  qu(V  omnia  dijudicans,  ipsa  a  ne- 
Ita  quippe  intelligenda  sunt  (ait)  dicta  divina,  mine  dijudicetur.  h\  quibus  verbis  attente 
ut,  koc  excepto  quoddixi  de  infantihus,  nec  sola  considcrandum  cst  ad  libertatem  requiri,  ex 
gratia,  \nec  solum  lihtrum  arhitrium  salutem  sententia  Bernardi,  ut  post  totam  propositio- 
hominis  operetur.  Quippe  cum  dicit  Dominus  :  nera  per  judiciura  rationis,  ipsa  voluntas  prae- 
Sine  me  nihil  potestis  facere,  non  ait  :  Nihil  vio  arbitrio  sese  volvat ;  quid  est  autem  sese 
valet  vohis  vestrum  liherum  arhitrium,  sed  nihil  volvere,  nisi  ad  hanc,  vel  illara  partem  se  de- 
potest  sine  mea  gratia.  At  profecto,  si  liberum  terminare?  Item,  quod  hanc  facultatem  vol- 
arbitrium  nec  partialem  concursum  habet,  vendi  se  requirit,  non  solum  quando  voluntas 
niliil  valet  saltem  ad  efficiendum  ;  nihil  enira  sine  gratia  seu  raalc  operatur,  sed  etiam  cura 
potest  efficere  etiam  adjutum,  quia  posse  ef-  gratiam  sequitur.  Item  quod  infert  etiam  ra- 
ticere,  sine  concursu  saltem  partiali,  nec  men-    tionem  ipsam  destruere  libertatem,  si  neces- 


te   concipi   potest.   Itaque  mirum   est  quod 

hffic  et  similia  dicta  Anselmi  in  favorem  illius 

sententise   atferantur,  et   quod  post  longam 

eorum  recitationem,  magna  confidentia  con- 

cludatur  tam  esse  perspicua  ad  retundendara 

nostram  sententiam,  ut  nulla  explicatione  scd 

sola  consideratione  indigeant.  Nam  post  dili- 

gentera,  et  diuturnara  considerationera  ,  nul- 

lum  vestigium  physica^  praedeterminationis  in     ferret  voluntati  necessitatem,  subdit  Bernar- 

Anselmo  invenio,  sed  potius  e  converso  plures    dus  :  Si  (inquam)  horum  quodlihet,  prohihente 

sententias  in  quibus,  post  vocationem  et  exci-    ratione,  voluntas  non  posset,  voluntas  jam  non 

tantem  gratiam,  mmquam  disjungit  influxum    esset,  uhi  quippe  necessitas  jam  non  voJuntas  ; 


sitatem  inferat:  nam  si  hoc  est  verum  de 
motione  rationis,  quse  videtur  maxirae  in- 
terna  et  accoraraodata,  multo  magis  verum 
erit  de  quacumque  motione  magis  extrinse- 
ca,  et,  ut  sic  dicara,  sine  sensu  vitas  facta, 
quahs  est  omnis  motio  qua?  sine  actu  vitaU 
per  solam  passivam  receptionem  in  voluntate 
fit.  Ad  exphcandum  auteni  quando  ratio  in- 


liberi  arbitrii  ab  inlluxu  graliae,  neque  e  con- 
verso,  quod  non  stat  cum  determinatione  phy- 
sica,  prajsertim  cum  apud  Anselmum  in  eo- 
dem  libro  de  Concordia  sit  principiura  con- 
stans  et  verura,  nuUam  suppositionem  antc- 


quando  ergo  ratio  per  suum  judicium  omnino 
praeviura  ita  voluntatem  ad  iflam  partem  af- 
ferret,  ut  in  alteram  non  posset,  eo  ipso  ne- 
cessitatcm  inferret.  Ergo  necessitas,  ex  sen- 
tentia  Bernardi,  nihil  aliud  est  quam  motio, 


cedentem  determinare  voluntatem  ad  unura,     cui  resistinon  potcst.  Eadem  ergo  descriptio, 


alioqui  destrui  libertatem. 

Non  est  dissimile  testimonium  Bernardi  in 
lib.  de  Gratia  et  liber.  arbitrio,  ex  quo  ar- 
guens  integras  tres  transcribit  columnas,  in 
quibus  nullum  invenio  verbum  in  quo  mo- 
dus  ille  efficacitatis  gratioe  insinuari  videatur ; 
sed  sola  necessitas  praevcnientis  et  cooperan- 


idemque  discursus  applicatus  ad  motionem 
gratiai  probat  induci  necessitatem,  si  praevia 
motio  ponatur,  cui  voluntas  non  possit  resis- 
terc,  ac  proinde  per  talem  motionem  destrui 
voluntatem,  ut  libera  cst,  non  instruij  vel  ju- 
vari. 

Huic  fundamcnto  consentanea  sunt  cffitera 


590  BE  VERA  INTELLIGENTI.V  AUXILII 

quce  dc  concordia  gralice  cum  libcro  arbitrio 
in  toto  discursu  illius  operis  traditur,  inter 
quse  saepe  ait  liberum  arbitrium  per  sc  suffi- 
cere  ad  volendum  vel  amandum,  etc,  non 
tamen  ad  bene  volendum,  vcl  amandum  Deum 
sine  gratia.  Tamen  baec  et  similia  illo  uno 
verbo  Bernardi  declarantur,  nam,  cum  dixis- 
set  salutis  causam  non  in  bbero  arbitrio,  sed 
in  sola  Dei  misericordia  essequffircndam,  pro 
rationc  adjungit:  Oujus  quijipe  (id  cst  liberi 
arbitrii),  conatus  ad  lonum  et  cassi  sicnt,  si  a 
gratia  non  adjuventur,  et  nulli,  si  non  exci- 
tentur.  Non  ergo  excludit  conatum  liberi  ar- 
bitrii  ab  ejus  determinatione,quantumvis  bo- 
na,  sed  ante  illam  dicit  prGecedere  excitantem 
gratiam,  ct  illam  non  fieri  sine  adjuvante  ; 
prajter  has  vero  nullam  abam  gratiam  rcqui- 
rit  vcl  admittit ;  unde  paulo  inferius  tractando 
illud  \  ad  Cor.  3 :  Coadjutores  Dei  sumus,  sic 
inquit :  IM  Deus  homini  henigne  merita  consti- 
tuit,  uU  per  ipsum,  et  cum  ipso  boni  quidjnam 
opcrari  dignanter  instHuit :  hinc  coadjutores 
Dei,  etiam  cooperatores  Sjnritus  Sancti,  pro- 
meritores  regninos  esse  pra^simimus,  guodpcr 
consensum  utique  xoluntarium  ditinre  voluntati 
conjimgimur,  et  subjungit:  Quidigitur? IIoc  to- 
tum  liheri  arhitrii  opus,  hoc  solum  ejus  est  meri- 
tiom,  quod  consentit?  Est  prorsus.  Totus  ergo 
consensus  est  opusliberl  arbitrii ;  crgo  et  de- 
terminatio  ad  consensum ;  nam  vcl  est  ipscmet 
consensus,  vel  aliquid  ejus,  ct  maxime  ad  li- 
bertatem  cjus  pcrtincns,  quia  est  eflectio  cjus. 
Dum  autem  dicit  hoc  totum  esse  opus  liberi 
arbitrii,  non  excludit  quin  totum  sit  princi- 
pahus  a  gratia.  Et  ideo  subjungit :  Non quidem, 
quod  xel  ipse  consensus,  in  quo  totum  merittim 
consistit,  ah  ipso  sit,  cum  nec  cogitare,  quod 
minus  est  guam  consentire ,  aliguid  a  nohis 
quasi  ex  nohis  sufficientes  simus  ;  et  post  multa 
concludit :  Cavendum  ergo,  cum  hcec  invisibili- 
ter  inira  nos,  ac  nohiscum  actitari  se^itimus, 
aut  nostrce  voluntati  attrihuamus,  qux  infirma 
est;  aut  Dei  necessitati,  quw  nulla  est ;  sed 
soli  gratiw,  qua  plenus  est.  Ipsa  liherum  ex- 
citat  arhitrium  cum  seminat  cogitatum;  sanat 
cum  mutat  affectum,  rohovat  ut  perducatad  ac- 
tum,  servat  ne  sentiat  defectum.  Sic  autem  ista 
cum  lihero  arhitrio  operatur,  ut  tantum  illud 
in  primo  pra^veniat,  in  caieris  comitetur.  Ad 
hoc  utique  prceveniens,  ut  jam  sibi  deinceps 
cooperetur ;  ita  tamen,  quod  a  sola  gratia  coe- 
ptum  est,  pariter  ab  utroque  perficitur ,  ut 
onixtim,  non  sigillatim,  simul,  non  vicissim, 
per  singulos  profectus  operentur,  non  partim 
gratia,  partim  lihermn  arhitrium,  sed  totum 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
singula  opere  individuum  pcragunt.  Totum 
guidcm  hoc  ,  et  totum  illa  ,  sed  sicut  totum 
in  illo ,  sic  totum  ex  illa.  Quo  tcstimonio 
nullum  vcl  luculentius  vcl  evidentius  ad 
nostram  doctrinam  dcclarandam  excogitari 
potcst.  Nam  ante  omnia  prajbet  initium  soli 
gratioe ,  illudque  initium  in  gratia  prreve- 
niente  ponit,  cujus  munus  esse  dicit,  ani- 
mum  hominis,  scilicet  intellcctum  ct  volun- 
tatem,  interius  cxcitare.  Dcindc,  in  nullo  alio 
ponit  praeventionem  seu  efficacitatera  so- 
lius  gratiffi,  sed  in  cffitcris  omnibus  effecti- 
bus  ponit  illam  coopcrantem  et  comitantem. 
Verum  non  agnoscit  aliam  efficaccm  motio- 
nem  solius  gratise,  quasi  mcdiam  intcr  exci- 
tantcm  gratiam  et  cooperantcm,  id  est  pos- 
teriorem  illa,  ct  priorem  ista.  Denique  opti- 
mc  declarat  quomodo  totum  sit  a  gratia  , 
quia  nimirum  nihil  fit  sine  illa,  et  inchoante 
ct  perficiente,  quanquam  non  sola  ipsa  effi- 
ciat  totum,  nisi  quoad  initium^  nam  quoad 
reliqua,  inter  quffi  sine  dubio  est  determina- 
lio  ad  consensum,  totum  ctiam  est  a  libero 
arbitrio  in  suo  genere. 

Sed  fortasse  totum  hoc  testimonium  Bcr- 
nardi  nobis  objecit  ille  auctor  propter  illa 
vcrba  ultiuia  quoe  exillo  rcfert.  Nam  agens  de 
corona  justitice,  dicit  voluisse  Deum  habere 
hominem  illius  promeritorem,  quia  dignatus 
cst  haberc  eum  coadjutorem  :  Porro  ( inquit) 
coadjutorem,  fecit,  cum  fecit  tolentem,  hoc  est 
su(»  voluntnti  consentientem.  Itague  voluntas 
in  auxilium,  auxilium  reputatur  in  meritum  ; 
si  ergo  a  Deo  voluntas  est,  et  meritum ,  nec 
duhium  quin  a  Deo  sit  et  velle  et  perficere  pro 
hona  vohmtate.  Deus  igitur  auctor  est  meriti, 
qui  et  vohmtatem  applicat  operi,  et  opus  ex- 
plicat  voluntati.  Ecce  (  inquit )  universa  Deo 
Bernard"i  trihuit ,  etiam  honatn  volmitatem, 
et  ejusdem  applicationem.  Quis  autem  hoc 
negat,  vel  quid  in  his  vcrbis  dicit  Bernardus 
quod  prius  non  dixisset,  et  modum  de  quo 
est  tota  controvcrsia,  magis  explicet?  Fa- 
cit  enim  Dcus  et  volilioncm  bonam,  et  ap- 
plicat  vohmtatcm  ad  illam,  vcl  excitando  per 
proevcnientcm  gratiam,  vel  vere  ac  physice 
efficiendo  et  operando  ;  tamen  prioin  modo 
operatur  solus,  postcriori  autem  modo  non 
solus,  sed  cum  ipsa  voluntatc  ,  ut  discrte 
ctiam  Bcrnardus  declaravit.  Ergo  cx  illa  opc- 
ratione  vel  applicationc  non  polcst  cohigi 
physica  prsedetcrminatio,  quam  solus  Deus 
prius  faciat  ad  applicandam  voluntatem  ad 
unum. 

Sexto  rcfertur  Ansbertus ,  quod  in  capite 


S91 


CAP.  XXXIX.  CONFERUNTUR  TESTIMONIA  PATRUM  AUGUSTINO,  ETC. 

ultimo  Apocalyps.  dicat  :  Prcevenienfe  gratia    tamen  potest  facere  liheriim  arlitrium,  qiiod 
salcamnr  et  justifccamur ;  ipsa  enim  prcecedit    ille  actus  quem  zellet  esse  meritorium  sit  me- 


hominem,  ut  ei  quo  pergere  dehet  iter  osten- 

datur ;  ipsa  etiam  sttbsequiiur,  ut  ad  id  quod 

ostendit ,  etiam  inipellat.  Totaqiic  vis  luijus 

testimonii  ponitur  in   illo  verbo,    impcUat , 

quia  impprtat   (ait)   manifestam    eflicaciam 

auxilii  prajvenientis ;  sed  interrogo   an   im- 

portet  talem  efficaciam  cui  liberum  arbitrium 

non  possit  resistero,  vcl  talem  ut  resistere 

possit.  Prior  exaggeratio  et  est  contra  vim  ct 

proprietatem  verbi ;  non  cnim  omnis  qui  im- 

pellere  dicitur,  eo  ipso  dicitur  vincere  et  su- 

perare  omnem  resistentiam,  seu  potestatem 

resistendi ;  et  est  contra  sanam  doctrinam  ac 

defmitiones  Conciliorum  ;  et  ideo  sine  causa 

imponeretur  talis  sensus  illi  auctori.  Si  au- 

tem  sensus  est  de  efficacia,  qua  non  obstante, 

liberum  arbitrrum  potest  resistere ,   etiam  ex 

suppositione  illius,  nemo  est  qui  banc  cffi- 

cientiam  negot  praivenicnti  gratiai ;  tamen  co 

ipso  talis  non  est  ut  pliysice  preedeterminet 

voluntatem  ad  unum^  quia  si  talis  esset,  non 

posset  voluntas  ei  resistere  ;  imo  si  impulsus    intra  vohmtatem,  quia  ipsa  volitio  in  vohmta- 

ille  gratiffi  praivenientis  talis  est  ,  ut  ei  possit    te  est.  Nunquam  vero  significat  Abulensis  il- 

vokmtas  resistere,  profecto  quatenus  talis  est,     lum  concursum  csse  vcl  supponere  motionem 

id  est,  quatenus  antecedenter  inipellit,  non-     Dei  in  causam,  seu  voluntatem  distinctam  ab 

dum  physice  efficit  actum  illum  ad  quem  im-    actione  volendi ,  et  priorem  illa ,  multoque 

pellit ,   sed  solum  praibet  ipsum  formalem    roinus  insinuat  esse  talem  motionem ,  quse 


ritorius,  nisi  habeat  gratiam  adjunctam,  quia 
liheri  arhitrii  est  determinare  se  ad  rem ,  non 
tamen  dare  rei  gemcs  ,  seu  modum  essendi. 
Quod  lato  pvoscquitur  et  indigerct  quidem 
majori  explicationc ;  tamen,  c[uod  ad  rcm 
spectat ,  determinationem  semper  tribuit  li- 
bero  arbitrio  ,  etiam  in  opcribus  gratia;  , 
quanquam  non  soli  nec  sine  divino  adjutorio 
opcranti,  ut  statim  ipse  declarat  dicens  :  Cim 
dicitur  liherum  arhitrium.  per  se  aliquid  posse, 
non  excludititr  adjutorium  Dei ,  ut  est  causa 
universalis  operans  in  nohis.  Atque  eodem 
sensu  subjungit  in  solutione  ad  primum  : 
Sine  Deo  gratis  doyia^Ue  nihil  possumus  facere, 
cum  ipse  sit  causa  universalis  et  principium 
omnis  honi,  non  solum  in  hominihus,  sed  etiam 
in  omnihtcs  creaturis.  Et  in  solutione  ad  ter- 
tium  dicit,  Deum  non  solum  per  gratiam  nos 
adjuvare,  sed  etiam  hiterius  operando  in  ipsa 
voluntatc  ,  sicut  in  aliis  rcbus.  Ubi  agit  de 
concursu  ad  volendnm ,  qui  sine  dubio  est 


impulsum,  c|ui  in  aliqua  inspiratione,  affectu, 
aut  pio  desiderio  vel  timore  consistit. 

Cahrera,  3  p.,  qucest.  13,  disp.  2,  §  4, 
n.  \.  —  Ultimo  alius  arguens  profert  Abu- 
lensem,  in  capit.  decim(»  nono  Matth.,  qures- 
tione  centesima  septuagesima  quarta,  ubi  (ait 
ille)  ,  sequens  doctrinam  Aristotelis  et  om- 
nium  philosophorum,  inquit  Deum  non  solum 
influcre  in  effectum,  sed  etiam  in  causam, 
prajmovendo  et  determinando  liberum  arbi- 
trium,  tametsi  servata  illius  libertate,  Verum- 
tamen  nulla  talia  verba  in  illa  quffistione 
Abulensis  inveniuntur  ,  et  sunt  alia  multa  in 
quibus  nostram  expresse  docet  sontentiam. 
Nam  in  qucestione  \li  ,  vers.  Q,uod  autem  dl- 
cz«^#,  imprimis  babet  htiec  verba  :  Lihertas  ar- 
hitrii  cst  quod  possit  se  determinare  ad  quod- 
cum.que  genus  operis,  et  ad  quemcumque  mo- 
dum.  Addit  vero  secundo  non  posse  face- 
re  opus  meritorium  sine  gratia  ,  quee  est 
habitus  facultatcm  naturai  excedcns.  Hoc  ve- 
ro  doclarans  subjungit  tertio  :  Potest  tamen 
liherum  arhitrium  ex  seipso  velle  facere  opus 
meritorium ;  quia  sicut  est  in  potestate  ejus 
determinare  se  adgenera  actuum  et  ohjectorum, 
ita  potest  se  determinare  ad  modum  actus,  non 


sola  sua  vi  voluntatem  praedeterminet  ?  Quin 
potius  addit  in  quffistione  centesima  septua- 
gesima  quinta  ,  quod,  propositis  duabus  par- 
tibus  contradictionis,  Deus  facit  ut  una  earum 
eligatur  :  Hon  (inquit)  determinando  liherum 
arhitrium  ad  hoc,  et  distrahendo  ah  illo ;  qiiia 
istud  esset  contra  conditionem  lihertatis ,  et 
nihil  relinqueretur  Uhero  arhitrio  per  quod 
esset  liherum.  Postea  vero  declarat  morale 
modum  quo  Deus  inclinat ,  et  inducit  volun- 
tatem  ad  alteram  partem. 

CAPUT  XL. 

QUiD  IN  HAG  CONTROVERSIA  D.    TIIOMAS  DOCUERIT 
AUT  SENSERIT. 

Qui  divo  Thomoe  attribuunt  scntentiam  de 
gralia  efficaci  de  se  proedeterminantc  pbysice 
voluntatem,  nulla  proferunt  formalia  verba 
per  quee  divus  Thomas  id  docuerit,  scd  inter- 
dum  id  colliguut  ex  generalibus  principiis 
male  applicatis,  vel  ex  aliis  verbis  suo  judicio 
oequivalentibus,  cum  revera  talia  non  sint, 
sed  possunt  commode  aliter  exponi,  imo  et 
debent  necessario,   vel  inspecta  materia  de 


592  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

qua  tractatur,  vel  considerata  tota  doctrina 
divi  Thomse  in  variis  locis.  Ita  cnira  expedit 
facere  ad  mentem  alicujus  auctoris  attincn- 
dara.  Quoniara  vero  locutiones  divi  Thoraffi 
variae  sunt  et  raulLiplices,  ut  raehus  totaraa- 
teria  comprehendatur,  congruum  crit  illas 
omnes  ad  duo  capita  revocare ;  quredam  enim 
sunt  generales  de  voluntate  creata ,  seu  h- 
bero  arbitrio,  ut  dependente  a  Deo  in  ope- 
rando,  tam  in  operibus  naturse  quara  gra- 
tise;  ahse  pertinent  speciahter  ad  efficaciam 
seu  efficientiam  gratise.  Rursus  priores  qua3- 
dam  sunt  absolute  de  omnibus  actibus  vo- 
luntatis,  hoc  solo  quod  actus  sunt  efficienter 
procedentes  a  voluntate  tanquam  a  causa 
secunda,  sive  procedunt  ab  illa  sola,  ut  a 
causa  proxima,  sive  ab  iha,  ut  jara  affecta 
ahquo  priori  actu.  Ahquando  vero  speciahus 
loquitur  de  modo  quo  Deus  voluntatem  mo- 
vet  ad  primum  actum,  non  ca  ratione  qua  ad 
ihura  concurrit,  ut  causa  prima  cum  causa  se- 
cunda,  sed  ea  peculiari  ratione  qua  primus 
actus  est.  Primo  igitur  considerando  Deum  ut 
primam  causara  influentera  in  oranera,  actio- 
nem  causffi  secundae,  solet  divus  Thomas  tri- 
buere  Deo  cfficaciam  et  raotionem  in  actus 
hberos  voluntatishumanfe,  eisdem  fere  verbis 
generahbus  quibus  ei  tribuit  actiones  omnes 
causarum  naturah'um,  earaquc  cum  propor- 
tione  apphcat  ad  voluntarios  seu  hberos,  et 
naturales  motus,  vuUque  efficaciam  divinai 
lootentioe  in  hoc  consistere^  ut  oranesquidera 
moveat  et  apphcet  ad  sua  opera,  et  nihilomi- 
nus  unamquaraque  rehnquat  modo  sibi  pro- 
prio  operari,  scihcet,  naturales  causas  natu- 
rahter,  et  hberas  liberc.  Quoe  quidera  omnia 
sub  his  generahbus  verbis  nos  etiam  fateraur ; 
dicimus  tamen  ex  ilhs  oranibus  solum  duo  lia- 
beri.  Priraura  est,  voluntatem  nostram  habe- 
re  ex  efficacia  divinae  virtutis  potestatem,  tum 
operandi,  tum  etiam  hbere  operandi,  quam 
Dcus  ita  conservat,  et  per  providentiam  suam 
ita  gubernat,  ut  eam  non  solum  vohmtaric, 
sed  etiara  libere,  et  operari,  et  se  etiam  ad 
opus  deterrainare  sinat.  Secundum  cst,  Dcum 
efficere  in  vokmtatc  et  cum  voluntate  oranera 
actionem,  rautationem  et  detcrrainationcra 
ejusdem  voluntatis  per  verara  et  physicam 
cfficientiani  quee  ct  opus  efficaciter  faciat,  et 
hberuni  usum  vokralatis  non  impcdiat.  Pra3- 
ter  liaec  autem  nihil  aliud  ex  doctrina  divi 
Thoraa?,  circa  divinam  voluntatem,  providen- 
tiam,  gubernationem,  aut  generalem  causah- 
tatera  cohigi  potest.  Iha  vero  orania  optinie 
subsistunt  sine  motione  pra^determinante.  Et 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
rauha  aha  sunt  apud  D.  Tliomara  quoe  cum 
illa  subsistcre  non  possunt.  Qua?.  omnia  me- 
lius  constabunt  desccndcndo  ad  propria  loca 
D.  Thoraffi,  quffi  vel  ab  adversariis  vcl  a  nobis 
afferri  solent. 

B.  Thomas.  —  Primo  affertur  vulgaris  doc- 
trina  D.  Thom»  in  priraa  parte,  quDestione 
deciraa  nona,  articulo  octavo,  ubi  interrogat 
an  divina  voluntas  necessitatem  rebus  vohtis 
iraponat ;  et  respondet  non  iraponere  orani- 
bus  effectibus  hanc  necessitatera,  reducitquc 
priraam  radicem  et  originera  liujus  varieta- 
tis  effectuura,  quod,  schicet,  quidam  sint  con- 
tingentcs,  et  alii  necessarii,  non  in  solas  cau- 
sas  proximas,  sed  prajcipue  in  efficaciara  di- 
vina?  voluntatis,  quae  pcr  se  intenditihara  va- 
rietatera  effcctuum,  et  potens  est  efficere  ut 
non  solum  ilh  effectus  fiant  quos  ipsa  vult, 
sed  etiameo  modo  quo  vuff.  Vidt  autem  (in- 
quit )  Detis  qticedam  fieri  necessario,  et  qncB- 
dam  contingenter,  et  ideo  quihusdam  efectibus 
aptavit  causas  necessarias ,  qtuc  deficere  non 
possunt,  ex  quibus  effectus  ex  necessitate  pro  ■ 
xeniunt  ;  quihusdam  autem  aptavit  causas  con- 
tingentcs  defectihiles,  ex  quihus  effectus  contin- 
genter  eveniant.  In  hoc  loco  dicit  quidam  ar- 
guens  expresse  docercdivum  Thomam,  Deum 
movere  omnia  efficacissime  ,  juxta  naturas 
et  conditiones  eorum,  necessaria  necessario, 
contingcntia  contingcnter,  ac  proinde  move- 
rc  hljcrum  arbitrium  libere,  nativa  libertate 
non  sublat.i,  sed  aucta. 

Ad  hoc  vero  duo  dicimus:  primum  est  D. 
Thoraam  hoc  loconiliil  dixisse  de  motione  ef- 
ficacissima  Dei  in  ipsas  causas  secundas,  sed 
dixisse  sokmi  kabcrc  cfficaciam  divinam  vo- 
luntatem  ut  faciat  fieri  quod  vufi  et  eo  modo 
quo  vult;  et  ad  koc  posse  aptare  causas  se- 
cundas  accomraodatas.  Quod  autem  ksecapti- 
tudo  consistat  in  motione  cfficacissima  ipsius 
Dei  circa  causara  secundara  ,  koc  non  dixit 
divus  Thomas  et  potest  optime  tahs  effica- 
cia  consistere  in  danda  tali  natura  tali  causse 
secundge,  et  juxta  ilkmi  accommodatum  con- 
cursum  et  accoraraodatam  prffiparationeravcl 
inclinalioncm,  ut  et  operetur  modo  conscn- 
taneo  suffi  naturoe  et  faciat  quod  Deus  vult, 
eo  modo  quo  in  singuhs  actibus  particulari- 
bus  Deus  hanc  suam  efficaciam  exequitur ; 
quem  modura  in  loco  iho  D.  Thoraas  non  ex- 
plicat.  Nnn  potcst  autera  coramode  intehigi 
iUe  articulus  de  raotione  physica  prffideter- 
rainante,  quia  doctrina  ejus  universalis  est  ad 
orancs  effectus  contingentes,  etiarasi  annexam 
habeant  moralcm  malitiam ;  non  pertinet  au- 


CAP.  XL.  QUID  IN  HAC  CONTROV 
tcm  ad  efficaciam  divinsc  voluntatis  ita  pro- 
viderc  hnjusmodi  ctrectus,  ul  ad  illos  in  par- 
ticulari  determinet  causas  sccundas  per  cffi- 
cacissimam  praimotioncm  ;  nam  quod  non 
est  consentaneum  divinffi  bonitati,  non  po- 
test  pertinere  ad  cfficociam  voluntatis  ejus. 
Item  noigi  quadratillaintelligentia,  quia  inhoc 
ponitur  efficacia  Dci  ad  providendos  effectus 
conlingentes,  quia  ad  eosaptavit  causascon- 
tingentes  defectibiles  ;  crgo  contingcntianon 
pra-requirit  illam  cfficacissimam  pra-motio- 
nem  Dei  ;  quin  potius  ,  si  maximc  dcslrui 
posset,  per  illam  motionem  destrueretur  , 
quia  illa  toUcret  defectibilitatem  (  ut  sic  di- 
cam  )  causse  secunda^,  quia  non  possct  re- 
sistere  nec  deficere  ab  illa  motione. 

Secundo  videtur  apparentius  posse  urgeri 
pjusdem  Thomse  responsum  ad  5,  articulo 
tertio  ejusdem  qua^st.  19;  tendebat  enim  ar- 
gumentum  ilhid  ad  probandum  divinam  vo- 
huitatem  non  posse  esse  liberam  in  volcndo, 
quia  ahas  esset  indeterminata,  et  ita  non  pos- 
set  aliquid  determinate  vellc  nisi  ab  alio  de- 
terminaretur,  quia  ab  eo  quod  est  ad  utrumli- 
het,  non  sequitur  actio,  nisi  ah  aliquo  alio  incli- 
oietur  ad  unum,  ut  dicit  Commeut.  secund. 
Physic. ,  (.'t  respondet  quod  causa  secunda, 
quse  est  ex  se  contingons ,  oportet  quod  de- 
terminetur  ab  ahquo  exteriori  ad  effectum,,  et 
volitntas  divina,  qum  ex  se  necessitateni  liald, 
dcterminet  seipsam  ad  volitim,  ad  quod  hahei 
hahitudinem  non  necessariam.  Ex  hoc  loco 
coUigi  videtur,  juxta  doctrinam  divi  Thoma% 
voluntatem  creatam  non  posse  se  determina- 
re  uisi  prius  detcrminetur  ab  aha.  Uude  cum 
non  habcat  causam  superiorem  qufe  in  illam 
possit  agere,  nisiDeum,  delermiuandam  esse 
a  Deo.  Ita  ut  lisec  dilferentia  intelhgalur  cou- 
stitui  inter  hbertatem  increatam  et  creatam, 
quod  increata  seipsam  dctcrmiuat  ad  voh- 
tum,  creata  vero  determinalur  ab  extrinscca 
causa,  scihcet  Deo. 

Respondetur  ad  testimonium  D.  Thoma\  — 
Ad  hoc  testimonium  Divi  Thomse  posscums 
\mo  vcrbo  respondere,  ipsum  geueratim  di- 
cere  causam  contingentcm  oportere  dctcrmi- 
uari  ab  aUquo  cxteriori  ad  ctfectum.  Quaj 
verba  possunt  exponi  de  determinationc  ob- 
jectiva,  seu  finah,  vel  effcctiva.  Itom,  licet  in 
idem  redeat,  de  determinatione  quoad  speci- 
ficationem,  vel  quoad  exercitium  actus;  item 
de  dctermiuatione  efficaci  aut  tantum  de  se 
sufficiente;  item  de  detcrminatione  etfcctiva, 
quae  tota  sit  et  totaUter  a  sola  causa  extrin- 
seca_,  sua  vi  prsedelerminante  causam  contin- 

X. 


ERSIA  D,  THOMAS  DOCUERIT,  ETC.  593 

gontcm,  aut  dc  determinatione  cooperativa 
qua3  sit  quidem  a  causa  extrinseca,  non  ta- 
men  sine  cooperatione  ipsiusmet  causse  con- 
tingentis;  cum  ergo  verba  divi  Thomoe  adco 
sint  gencraha,  sine  causa  exponuntur  de  sola 
preedetcrminatione  totaUler  a  causa  extrinse- 
ca  et  etrectiva,  prffivenientc  et  detcrminante 
causam  secundam  ctiam  ad  exercitium  actus: 
talis  enim  est  determiuatio  quam  arguens 
vult  cx  illo  loco  divi  Tlioma^  colligere ;  quuj 
cum  maxime  repuguare  videatur  contingcu- 
tite  et  libertati,  non  est  D.  Thomse  atlribuen- 
da  sine  fundamento  in  verbis  ejus,  nisi  diffi- 
cultas^  quam  solverc  intendit,  ilinm  intellcc- 
tum  requirat,  et  in  hoc  maximc  insistcndum 
est  ad  verum  sensum  illius  rosponsionis  ct 
verbum  D.  Thoma>  percipienduni. 

In  argumento  ergo  hoc  sumit  axioma  divus 
Thomas  :  Ah  eo  quod  est  ad  tilrumlihet  non 
sequitur  aliqua  actio,  nisi  ah  aliquo  alio  in- 
clinetitr  ad  unum.  In  solutione  autem  i-e- 
spondet  distingucndo  hoc  axioma;  quia  vel 
causa  ( inquit )  est  ex  se  contingens,  vcl  cx 
se  necessitatem  babet,  et  de  priore  concedit 
dcbcre  determiuari  ad  cffectum  ab  aliquo 
cxteriori;  de  posteriori  autem  causa,  qualis 
est  sola  voluntas  diviua,  negat  illud  axioma, 
quia  illa  detcrminat  seipsam  ad  volitum  , 
etiamsi  ad  illud  uon  habeat  uecessariam  ha- 
])itudinem.  Sed  imprimis,  quod  atlinet  ad 
axioma  illud,  D.  Thomas  rcfert  iUud  ex  com- 
meut.  2  Physic,  text.  48,  cujus  verba  sunt  : 
Si  aliquid  est  contingens  wquale ,  impossihile 
est  ut  imeniatur  ex  eo  altera  duarum  actio- 
mim,  nisi  altcra  causa  sitjuncta  cum  ea,' qno- 
niam  neutra  acti.0  est  dignior  ut  sit  reliqna ; 
et  cum  ita  sit  actio,  non  invenitur  ex  eo  quod 
est  contingens  aqualiter,  nisi  ex  aliqua  causa 
extrinseca  conjuncta  cum  eo.  Quod  quidem 
principium  cst  evidcus  in  causis  non  libcris 
seu  uaturaiibuSj  quw  habent  interdum  illam 
inditrcrentiam  seu  coutingentiam  solura  ma- 
terialiter,  de  qua  indifferentia  videtur  maxime 
loqui  Avcrrocs;  nam  inferius  mquirens  an 
ha^c  contingcnfia  aKjuaUs  sit  in  causa  agcnte 
vel  recipicutc,  ita  coucludit  :  Apparet  igitur 
cx  hoc  qitod  contingens  wqualiter  non  inxerii- 
tur  in  potentiis  agentlhus  per  se,  sed  in  pio- 
tentiis  passkis.  Intcrdum  vero  inveniri  po- 
tcst  ha^c  contingentia  iu  potcntia  activa  et 
naturali,  quaudo  subordiualur  in  actione  sua 
molioui  supcrioris,  in  quo  ahquid  participat 
de  potcntia  passiva.  Sic  potcntia  motiva  ani- 
mahs  potest  dici  contingens  ffiqualiter  ad 
moveudura  vel  non  movendum,  et  ideo  indi- 

38 


594  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

get  determinatione  ad  alterutrum  partem  ob 
appetitu,  et  appetitus  ipse  potest  dici  causa 
contingens  ad  fugam  vel  persecutionem,  et 
ideo  indiget  determinante  pliantasia ;  et 
phantasia  ipsa,  quatenus  indifferens  est,  in- 
diget  determinante  objecto.  Interdum  vero 
causa  aliqua  naturaliter  agcns  potest  esse 
contingens  seu  indifierens  ratione  cujusdam 
universalitatis,  ut  sol  dici  potest  indifferens 
ad  exsiccandum  vel  liquefaciendum,  et  talis 
causa  etiam  indiget  aliqua  alia  causa  deter- 
minante  ipsam,  quia  non  potest  ipsa  deter- 
mina^p  se  ,  sed  completur  determinatio  vel 
ex  parte  materise  vel  alterius  causoe.  Hoc 
autem  principium  non  habct  eamdem  ratio- 
nem  necessitatis  et  veritatis  in  causa  hbera, 
quia  illa  non  ex  subjectione  ad  aliam,  neque 
ex  accidente  vel  ex  indigentia  alterius  causaj 
habet  coutingentiam  seu  indifTerentiam  in 
sua  actione,  sed  ex  intrinseco  dominio  et  po- 
tcstate  in  actionem  suam ;  et  ideo  stante 
aiquahtate  in  contingentia  actionis  cjus,  et 
in  omnibus  quse  ad  illam  concurrunt,  sive  ex 
parte  concursus  divini  prasparati  in  actu  pri- 
mo,  sive  ex  parte  intellectus  ct  judicii  pro- 
ponentis  objecta  ut  ffiquaha,  potest  per  abso- 
lutum  dominium  suum  se  dctcrminare  ad 
unum  polius  quam  ad  ahud,  alioqui  non  sal- 
vatur  vera  et  intrinseca  contingentia  hber- 
tatis.  Nec  quoad  lioc  debet  comparari  volun- 
tas  ahis  causis  naturahter  agentibus,  quia  re- 
hquoe  vel  non  possunt  agcre  in  seipsas^  quod 
est  uecessarium  ad  determinandum  se,  vel 
non  efBciunt  actionem  per  se  et  intrinsece 
voiunlariam  perfecta  et  i^ationah  voluntate, 
quod  etiam  est  necessarium  ad  similem  de- 
termliiationem  sui ;  nam  ex  defectu  hujus 
conditionis,  nec  intellectus  ipse  potest  se- 
ipsum  determinare  ad  exercitium  actus,  et 
ideo  non  est  potentia  formalitcr  libera.  Hoc 
ergo  modo  videbatur  facile  dissolvi  argumen- 
tum  illud,  distinguendo  illud  principium  in 
causis  seu  potentiis  naturaliter,  seu  libere 
agentibus,  et  admittendo  ihud  in  prioribus 
ac  de  ilhs  interpretando  Averroes,  et  negan- 
do  in  posterioribus  de  quibus  sermo  erat,  et 
reddendo  prasdictam  rationem  diversitatis. 

D.  Thomas. — At  vero  D.  Tliomas,  de  cujus 
auctoritate  nunc  agimus,  videtur  aperte  ad- 
mittere  illud  priucipium,  etiam  in  causis  li- 
beris  creatis,  et  solum  excipere  voluntatem 
increatam ;  quo  autem  sensu  et  qua  ratio- 
ne  id  fecerit  inquirendum  nobis  est  :  ad  hoc 
autem  necessarium  est  prius  investigare  quid 
intclligat  per  causam  quce  est  ex  se  co/itl/i- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
geiis.  Solet  enim  causavocaricontingens  inor- 
dine  ad  effectum  seu  actionem,  quia  potest  et 
iUam  efhcere  et  ab  ea  cessare^  quod  quidcm 
iu  causis  naturahbus  nunquam  provenit  ex 
ipsa  causa  agente  secundum  se,  quia  ipsa  de 
se  determinata  est  ad  agendum;  sed  prove- 
nit  ex  aliquo  impedimento  vel  incapacitate 
materia!  vel  insufhcientia  virtutis  :  et  ideo 
causa  quae  ab  intrinseco  est  indifTerens  ad 
agendum  vcl  non  agendum,  dici  potest  et  so- 
let  causa  ex  se  contingens,  ut  sic  distingua- 
tur  a  causis  contingentibus  ex  alio,  ut  sic  di- 
cam.  Non  possumus  autem  hoc  raodo  inter- 
pretari  vez'bum  illud  divi  Thomee,  tum  quia 
sine  causa  restringeret  sermonem  ad  cau- 
sam  ex  se  contingentem,  nam  multo  magis 
indiget  causa  determinante  quaelibet  alia  cau- 
sa  aliter  contingens;  tum  maxime  quia  hoc 
modo  etiam  voluntas  divina  est  causa  ex  se 
contingens ;  imo  est  prima  in  illo  ordine  , 
ut  recte  dixit  Scotus,  secundo,  distinctione 
trigesima  nona,  quia  ex  se  et  maxime  ab  in- 
trinseco  est  iudiffcrens  respectu  objectorum 
creatorum  ;  divus  Thomas  autem  distinguit 
causam  ex  se  contingentem  a  voluntate  divi- 
na,  qicce  (ut  ait)  ex  se  necessitatem  halet ; 
ergo  causam  ex  se  contingentem  appellavit 
iliam  quse  ex  sc  non  habet  iham  necessitatcm 
quam  habet  voluntas  divina.  Voluntas  autem 
divina  non  habet  ex  se  necessitatem  agcndi 
vel  volendi  ultra  se,  imo  habet  ad  talia  objec- 
ta  habitudinem  non  necessariara,  ut  ibidem 
subdit  divus  Tliomas  ;  ergo  illa  contingentia, 
de  qua  divus  Thomas  ibi  loquitur,  non  tan- 
tura  excludit  necessitatem  agendi  vel  vo- 
Icndi,  sed  aliquam  aliam,  de  qua  videndum 
superest. 

Buflex  necessitas  invenitur  in  divina  tolim- 
tate.  —  Duplex  autcm  nccessitas  invenitur  iu 
divina  voluntate,  propria  ejus :  una  est  neces- 
sitas  essendi  quoad  totam  entitatem  suam  et 
realem  actualitatem  ;  alia  est  necessitas  im- 
mutabilitatis,  etiam  quoad  liberam  determi- 
nationem  semel  habitam.  Cum  ergo  divus 
Thomas  ait  divinam  voluntatem  habere  ex  se 
necessitatem,  inlelligi  imprimis  potest  de  ne- 
cessitate  cssendi,  et  conscquenter,  ut  propor- 
lionata  sit  partitio,  causa  ex  se  contingens 
dicetur  omnis  illa  quse  ex  se  non  habet  ne- 
cessitatem  essendi.  In  hoc  tamen  sensu  diffi- 
cile  erit  rationem  reddere  cur  causa  quoe  a  se 
non  habet  essc,  si  alioqui  libera  sit  et  indif- 
ferens,  ac  proinde  indeterminata  ad  unum,  ex 
natura  sua  debeat  ab  aliquo  exteriori  deter- 
minari  ad  efTectum  ,  et   non  possit  ipsa  se- 


OAP.  XL.  QUID  IN  HAC  CONTROVERSIA  D.  TIIOMAS  DOCUERIT,  ETC.  593 

ipsam  dctorminare;  namlicet  esse  recipiat  ab  transeundo  in  sc  ct  intra  pe  a  pntenfia   ad 

alio,  tamcn  pcr  iliiid  osse  potest  habcre  vim  acliim,  scd  simplicissimo  ct  actnalissimo  mo- 

intrinsecam   ad   se   dcterminandum  ;  ncqne  do  cnm  sola  habitudinc  rationis  ad  objcctum. 

oppositum  infcrri  potest  ex  eo  quod  talis  cau-  Et  hanc  dctorminationcm  dico  esse  cum  om- 

sa  habet  esse  contingcns,    scu    ab  alio.  Re-  nimoda  indeterminatione  talis  voluntalis,  un- 

spondetur  tamcn,  posito  illo  sensu,  difTeren-  de  fit  etiam  ut  sit  absque  ulla  efficientia  intra 

tiam  fundari  in   hoc  quod  voluntas   habens  ipsummet  Deum.  Et  consequenter  etiam  fit 

necessitatem  essendi  ,  sicut  non  pcndct  ab  ut  non  possit  csse  ab  ahquo  exteriori  ullomo- 

alio  in   suo  esse,  ita  ncquc  in  suo  velle  ,    ac  do,   scd  ut  sit  ab  ipsamet  voluntate  forma- 

proinde  ncque  in   dctcrminatione  sua  ,   sed  htor  per  seipsam.  Libertas  aulcm  volnntatis 

sicut  a  se  omnino  est,  ita  omnino  ipsa  se  de-  creatai  consistit  in  tah  dcterminationc  qnai 

terminat.  Voluntas  autem  qua3  est  contingens  excludit  necessilatem  essendi,  non  solum  in 

in  suo  csse  ,   sicut  dopondet  ab  aho  in   suo  ipsamet  facultate  volendi,  sed  etiam  in  ah- 

esse,  ita  et  in  suovcllc,  etconsequenter  ctiam  quo  alio  cssc  roali,  quod  ei  additur,  saltcm 

in  determinatione   ad  volcndum  ;   quia  qua-  per  modum  aclus  sccundi  seu  actionis,  quan- 

hs  est  esse  rei,  tale  est  operari  seu  detcrmi-  do  actualiter  detcrminatur,  quia  talis  deter- 

nari.  Exhoc  autem  discursu  ad  summum  col-  minatio  fit  transenndo  de  potcntia  ad  actum, 

hgi  potest  detorminationem  causa^  contingen-  ct  consequenter  fit  cum  aliqua   rcah  mnta- 

tis  esse  ab  ahquo  extcriori  tanquam  a  prima  tione  ipsiusmet  causa?  qua.'detorminatur.  Mu- 

causa  a  qua  pendet  esse  talis  causae  contin-  tatio  autem  rcalis  non  lit  sine  nova  efficicntia 

gentis  ;  non  tamen  colligi  potest  talem  deter-  reali ;   crgo  iha  determinatio  est  per  novam 

minationcm  esse  a  sola  iha  causa  exteriori,  efficientiam  ;   omnis  autem   efficientia  circa 

nt  totali  causa  effectiva  proxima  ilhus  detor-  causaminferiorcmmanatabaliqua  causa  prio- 

minationis,   sed  solum  quod  sit  ab  illa  ut   a  ri  et  extrinseca;  crgo  omnis  causa  hoc  modo 

causa    prima    concurrente    seu    cooperante  de  se  contingens  et  determinata  indiget  prin- 

cum  secunda,  quia  hcct  causa  sccunda  con-  cipio  ahquo  extrinseco  determinante.  Sed  ex 

tingens  in  suo  esse  pendcat  a  solo  Deo,  quia  hac  ditforentla  et  ratione  iilius  non  amplius 

ipsa  non  potest  active  concurrere  ad  suum  probatur  quam  quod  dictum  cst,  scilicet,  de- 

essc,  nihilominus  operatio  talis  causee   non  terminationom  tahs  causse  contingontis   non 

pendet  a  solo  Deo,  sed  simnl  ab  ipsa  causa,  ficri  sine  influxu  cflrcctivo  alicujus  causse  ex- 

quia  per  suum  esse  potcst  cum  Dco  inflnere  trinsecse,  saltcm  primre  ;  non   tamen  seqiii- 

in  essc  suai  operationis.  Et  oadem  ratio  esl  turfieria  solaiha,  nec  sine  coetficiontia  ejus- 

dc  dcteiminatione  formali,  quando  ipsa  non  dem  causcB  contingentis,ut  satisjam  declara- 

est   connaturalis  ct  intrinseca  ipsi  actui  pri-  tum  est.  In  quo  etiani  et  maxime  animadvor- 

mo,  sedadditurde  novo  ipsicausa? ;  namtunc  tondum,  delorminationomlianc,  quaj  de  novo 

etiam  ipsa  potest  per  entitatem  suam  inflne-  fitin  tali  causa  contingente,  recipi  forraaliter 

reintalemdeterminationem,  utratiofactapro-  inipsa,  nontamcn  permodum  actus  primi,il- 

bat.  Quaproptcr  cx  hoc  loco  D.  Thorare  solum  lecnim  scmper  in  se  manct  indifferens  quoad 

habemus  dcterminaf  iomou  libcram  voluntatis  vim   agendi,  sed  rccipilur  per  modum  actus 

sumendam  essc  a  Deo  ut  a  causa  prima  con-  secundi  et  actualistendentifein  objectumseu 

currente,   non  tamen   esse   sine  simuUanoo  torminum,  et  ideo  ita  recipiturin  ipsa  causa, 

influxu   ejusdem  voluntatis  creatse  seipsara  ut  sit  etiam  ab  ipsa,  quamvis  non   sinc  in- 

determinantis.  fluxu  superioris  causae. 

Sccundo  potest  hoc  amplius  explicari,  si  Scd  insfant  aliqui,  quia  si  voluntas  croata, 

per  necessifatem  quam  voluntas  divina  ex  se  cum  detcrminatur,  mutatur,  necesse  cstut  ab 

habet,  intciligamus  necessitatem  immutabi-  alio  mutetur,  juxfa  vulgare  axioma  philoso- 

htatis,  quam  voluntas  divina  simul  cum  libcr-  pliicum  ,  quod  intelligitur  non  solum  ita  ut 

tate  habet  quoad  omnem  formam  ot  modum  quidquidmovetur  vel  mutatur.  rcalifor  mute- 

realem  sibi  intrinsecum.  Est  enim  hac  jna-  tur  ab  aho  ut  a  causa  prima  concurrente,  sed 

gna  et  notabilis  differcntia  inter  voluntatcm  ctiam  ut  a  causa  proxima,  quia  non  pofest 

hberam  incrcatam  vel  creatam,  quod  vohm-  idcmmutarescipsum,ctiamutcausaproxima, 

tas  increafa,  cura  absoluta  necessitate  in  toto  quia  non  potest  simui  esse  in  acfu  et  in  poten- 

esse  et  in  orani  modo  reali  suo,  habet  ex  se  tia.  Vorumfaraon  hcec  ratio  vulgaris  est ,  ct 

indeterminationem  ad  secundaria  objecta  di-  communis  omnibuspotenfiis  qua^  in  seipsisef- 

ligibilia,  unde  fit  ut  se  non  determinet  quasi  ficiunt  suos  actus  immauentes  ;  unde  aut  pro- 


596  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

bat  voluntatem  non  posse  eiiiccre  in  se  suam 
volitionem  quia  per  iiiam  afiicitur  et  mutatur ; 
vei  non  prolDat  non  eflficere  in  se  suam  deter- 
minationem,  etiamsi  per  iliam  mutetur,  ut  re- 
vera  non  probat,  Unde  communis  et  sufBciens 
rcsponsio  est,eamdem  voluntatem  simulposse 
esse  in  actu  virtuali  et  potentia  formaii.  xNam 
prius  natura  quam  se  determiuet ,  et  secun- 
dum  se  spectata,  liabet  in  suo  actu  primo  , 
virtute  et  eminenter,  omnem  determinationera 
cujus  est  capax,  cum  potestate  et  dominio  fa- 
ciendi  quod  voluerit ;  et  ita  dicitur  babere  ex 
se  determinationem  in  actu  virtuaii ,  reciperc 
autem  in  actu  formaii,  quod  iliam  in  se  eliicit, 
atque  ita  in  facultate  adeo  perfecta  non  repu- 
gnare  eamdem  potentiam  mutare  seipsam 
tanquam  principium  activum  suge  mutationis, 
cum  soia  cooperatione  Dei  accommodata  tali 
mutationi.  Quod  addo  ,  quia  si  determinalio 
sit  tantum  ordinis  naturaiis,  sufficit  generalis 
concnrsus  Dei,  ut  primce  causa; ;  si  vero  sit 
supernaturaiis,  necessaria  erit  additio  virtutis 
et  principii  cooperativi  ,  quia  voluntas  ex  se 
non  baiiet  virtutcm  salteni  completam  operan- 
di  in  illo  ordine,  et  ita  etiam  tantum  conclu- 
ditur  determinationem  banc  esse  a  Deo  ut  a 
concurrente,  vel  etiam  ut  adjuvante,  et  com- 
piente  virtutem  agendi  ,  non  lamcn  quod  sit 
a  solo  ipso  ut  efTiciente,  quod  oporteret  ex 
D.  Thoma  ostendere. 

Addi  uiterius  potest  (et  non  est  improbaliile 
fuisse  mentem  D.  Thomse  in  illo  loco)  volun- 
tatem  creatam,  cum  de  se  indeterminata  sit, 
indigere  aliquo  extrinseco  determinante  per 
modum  objecti,  quoad  specificationem  actus, 
ut  illius  ope  possitse  determinare  quoad  exer- 
cilium  actus,  sive  objectum  iilud,  aut  co- 
gnitio  illius  active  concurrat  simul  cum  ipsa 
voluntate  ad  illud  exercitium,  seu  ad  efficien- 
dam  determinationem  suam,  sive  concurrat 
tantum  objectum  in  genere  causte  fmalis , 
et  cognitio  ejus,  ut  necessaria  conditio  talis 
causai ;  hoc  enim  ad  pi  aesens  parum  refcrt, 
dumraodo  certum  sit  neque  ipsum  appetibi- 
le  cognitum,  neque  cognitionem  ejus  efTicere 
efficacitci',  seu  sola  sua  vi,  determinalioncm 
in  voluntate,  sedhanc  pendere  semper  exlilje- 
ro  influxu  ejus.  Et  ita  etiam  facile  concedi  po- 
test  causam  ex  se  contingentcm,  ultra  dcpen- 
dentiara  quara  babet  a  Deo,  ut  prima  causa, 
indigere  aliquo  exteriori  deterrainante,  non 
quidem  ut  iraprimonte  detcrminationem  sola 
sua  vi  activa,  dc  quo  sensu  est  qua^stio,  sed 
ut  ctllicientc  per  modum  objecti  appetibilis, 
vel  etiam  ut  cum  determinante  vi  voluntas 


EFFICAGIS,  EJUSQUE  CONCORDiA. 

conniveat,  vel  condescendat,  ut  sic  dicam,  et 
seipsam  simul  determinet. 

Dices :  hoc  raodo  etiara  voluntas  dlvina 
indiget  extrinseco  deterrainante,  quia  etiam 
indiget  o])jecto  appetibili  cognito,  a  quo  alli- 
ciatur  seu  raoveatur,  quod  est  determinari  ab 
illo  quoad  specificationem,  seu  quantum  est 
cx  parte  ejus.  Ergo  juxta  illam  intelligentiam 
non  consistit  differentia  quam  D.  Thoraas 
ponit  inter  causara  ex  se  contingentem,  vel 
habentem  ex  se  necessitatem.  Ad  bocautem 
respondet  D.  Thoraas  1  contra  Gent.,c.  22, 
ad  quartam  rationera,  ex  quo  loco  dixit  Caje- 
tanus  suraendara  esse  intelligentiam  alterius 
loci  primse  part.  quem  tractamus.  Ibi  ergo  in 
snraraa  proponit  D.  Thoraas  earadera  difiicul- 
tatem,  quod  si  voluntas  divina  estindifferens, 
oportebit  determinari  ad  volendura  ab  aliquo 
exteriori.  Respondet  autera  negando  seque- 
lara :  Quia,  cum  iomm  (inquit)  apprehensitm  vo- 
luntatem  sicut  proprium  oijectum  determinat, 
bitellectus  auteni  dirhius  non  sit  extraneus  ab 
ejus  voluntate,  cum  utrumque  sit  sua  essentia, 
etsi  voluntas  Dci  ad  aliquid  volendum  per  sui 
intellectus  cognitionem  determinetur ,  non  erit 
determinatio  voluntatis  divinw  per  aliquod  ex- 
traneum  facta.  Intellectus  enim  divinus  non  so- 
Imn  apprehendit  divimcm  esse,  quodest  honitas 
ejus,  sed  etiam  alia  hona  quce  quidem  apprehen- 
dit  ut  similitudines  quasdam  divinw  honitatis,  et 
esse^itice,  non  ut  ejus  principia,  et  sic  voluntas 
divina  in  illa  te^idit,  nt  sua^  honitati  convenien- 
tia,  non  ut  ad  suam.  honitatem  necessaria.  Sic 
autem  et  in  nostra  voluntaie  accidit.  Ex  quibus 
verbis  constat  primo  motionem  voluntatis  ab 
objecto  suo  vocari  a  D.  Thoma  determinatio- 
nem,  ct  boc  modo  extendere  illara  ad  divi- 
nam  voluntatem,  quamvis  constet  non  esse 
illara  detcrrainationem  quoad  exercitium  ac- 
lus,  quando  objectum  non  proponitur  ut  bo- 
num  necessarium  appetenti.  Et  ideo  D.  Tho- 
raas  siraul  docet  et  voluntatem  divinam  deter- 
rainari  ab  objecto,  et  non  necessitari,  quia 
illa  determinatio  non  se  extendit  usque  ad 
exercitium  actus,  nam,  stante  eadcm  cogni- 
tione  ejusdem  objecti,  potest  voluntas  divina 
in  illud  tcndcre  et  non  tendere.  Secundo, 
constat  ex  raente  D.  Thoraai  voluntatem  hu- 
manam  in  hoc  imitari  divinara,  et  nihilomi- 
nus  explicare  D.  Thomam  differentiam  quam 
in  priraa  parte  posuerat,  nam  in  divina  vo- 
luntate  determinatio  illa  non  censetur  ab  ali- 
quo  exteriori,  propter  summara  identitatcm 
inter  voluntatem  et  intellectum  ;  in  humana 
vcio  est  ab  cxteriori,  quia  intellectus  est  fa- 


CAP.  XL   QUID  IN  HAC  CONTROVEUSIA  D.  THOMAS  DOCUERIT,  ETC.  597 

ciilt.is  in  re  ipsa  distiiicta  a  voluntate.  Item  vet  voluntatcmhominis;  dicitur  enimProverb. 

intiraat  aliam  explicationem,  et  quam  magis  21  :  Co7'  Regis  in   mami  Dei  est ,  et  rjuoaim- 

dcclaratprima  parte,qusest.  19,  art.  secundo,  qiie  toluerit,  volvet  illud ;  et  ad  Philipp.  2: 

ad  secundum,  quod  erat  vehiti  qufedam  re-  Deus  est  qul  operatur  in  nohis  telU  et  perfi- 

phca  contra  priorem  expositionem.  Nam  hcot  cere  ;  ergo  voluiitas   liominis  non  est  hbcra. 

cognitio  in  Deo  sit  idem   qaod  voluntas,  ta-  Respondet  autem  :  Quodlibenm  arbitriumest 


men  non  est  cognitio  qugeproprie  detcrminat 
vohmtatem,  sed  objectum  cognitum  et  appe- 
tibile  ;  at  objectum  appetibile,  quod  determi- 
nat  voluntatem  adhberum  vcHe,  non  est  idem 
cum  cognitione  vel  vohmtate  divina,  nam  est 


causa  sui  motits,  quia  homo  per  liberum  arbi- 
trium  seipsum  movet  ad  agendum.  Non  ta- 
men  hoc  est  de  necessitate  Ubertatis,  qtod  sit 
jtrima  causa  sui  id  quod  liberum  est ;  sicut  ne- 
que  ad  hoc  ut  aliquid  sit    cwiisa  alterius  re- 


ahquid  extrinsecum  bonum,  vel  possibile,  vel  quiritur  quod  sit  prima  caitsa  ejus.  Deus  igi- 

factum ;  quod,  hcet,  prout  est  in  Deo  eminenti  tur  est  prima  causa  movens,  et  naturales  cau- 

vel  intehigibih  modo,  sit  idem  cum  Dco,  ta-  sas  ct  voluntarias,  et  sicut  naturalibus  caii- 

men,  ut  est  in  se,  ct  ut  est  terminus  divinfe  sis,  movendo  eas,  non  aufert  quin  actus  earuvi 

scicntia^,  ut  ad  ipsum  terminatae,  est  ahquid  sint  naturales,  ita  movendo  causas  voluntarias 

exterius  distinctum  a  Deo ;  ut  sic  autem  est  non  aufert  quin  actiones  earum  sint  volunta- 


hbere  appetibile  ;  ergo  ut  sic  movet  volunta- 
tcm  Dei ;  ergo  si  illa  cst  determinatio  vohm- 
tatis  divinae,  jam  determinatur  ab  ahquo  ex- 
teriori.  Respondet  igitur  D,  Thomas   in  iha 


rice,  sed  potius  hoc  in  eis  facit ;  operatur  emm 
in  u7ioquoque  sectmdum  ejus  proprietatem.  Hoc 
autem  testimonium  contra  nos  sorum  indu- 
citur,  quia  D.  Thomas  ait  Deum  movere  vo- 


solutione  :  Quod  in  his  quce  volumus  propter  luntatem  motione  efficiente  et  physica,  nam 

finem,  tota  ratio  movendi  est  finis,  et  hoc  est  de  hac  argumentum  procedebat.  Adduntque 

quod  movet  voluntatem,  et  hoc  maxime  apparet  solutionera  ad  secundum  ejusdem  art.,ubi 

in  his  quce  volumus  tantum  profter  finem ;  Qi  ait,   cum  Paulus  dicit  ad  Rom.  9:  Kon,  est 

infra  :   TJnde  cum  Deus  alia  a  se  non  velit  nisi  volentis,  neque  currentis,  non  excludere  quin 

propter  finem,  qui  est  sua  bonitas,  ut  dictum  homo  veht  et  currat  suo  hbero  arbitrio ;  sed 

est,  non  sequitur  qitod  aliquid  aliud  moveat  vo-  id  dixisse  quia  hberum  arbitrium  a(^  boc  non 

luntatem  ejus,  nisibonitas  sua.  Idem  ergo  sen-  sufficit,  nisi  moveatur  et  juvctur  a  Deo.  Pon- 

tit  de  determinatione,  qua3  in  pra^senti  nihil  derantque  non  sohim  postulare  D.  Thomam 

ahud  est  quam  motio  metaphorica,  seu  objec-  auxilium  coadjuvans,  sed  etiam  prsemovens 

tiva,  de  qua  sub  eadem  voce  ahis  locis   solet  ipsum  hberum  arbitrium. 


D.  Thomas  loqui,  ut  maxime  videre  hcet  in 
q.  6  de  Malo,  art.  unico,  ubi  post  multa  con- 
cludit  voluntatem  movere  seipsam  quantum 
ad  exercitium  actus,  quoad  specificationem 
vero  moveri  ex  partc  objecti  determinantis 
actum  vohmtatis.  Quammotionem  dicit  inter- 
dum  esse  ex  necessitate  ;  hoc  autem  declarans 
subdit :  Dico  autem  ex  necessitate,  quantum 
ad  determinationem  actus,  quia  non  potest  velle 
oppositum,  non  autem  quantimi  ad  exercitiim 
actus.  Etlianc  ipsam  necessitatem  tunc  sohim 


In  hoc  autem  testimonio  D.  Tbomae  multa 
simt  qure  nostram  sententiam  confirmant ;  ni- 
hikjue  est  quod  vel  in  specie  probabih  ei  ob- 
stare  posse  videatur.  Primo  enim  docet  D. 
Thomas  de  ratione  hberi  arbitrii  esse  quod 
per  ihud  homo  seipsum  moveat  ad  agendum  ; 
quid  enim  est  seipsum  movere  ad  agendum 
nisi  se  ad  agendum  detei-minare  ?  Nam  qui 
a  solo  extrinseco  ageute  determinaturj  in  ea 
determinatione  non  se  movet,  sed  movetur 
ab  aho  ;  qui  autem  ab  aho  determinatus  est 


ait  inveniri,  quando  bonum  propositum  invo-  ad  agendum,  hcet  postea  agat,  non  taraen  di- 

nitur  conveniens,  secundum  omnia  quae  in  eo  ci  potest  se  movere  ad  agendum.  Quis  enim 

considerari  possunt :  Nam  si  non  sit  tale  (in-  dicat,  cum  ignis  calefacit,  se  movere  ad  agen- 

quit),  non  cx  necessitate  movebit  etiam  quoad  dum  ?  Secundo  expendo  quod  D.  Thomas  ait, 


determinationem  actios ;  poterit  enim  aliquis 
ejus  oppositum  velle,  etiam  de  eo  cogitans. 

Tertio  objicitur  locus  D.  Thomse ,  1  p., 
quffist.  83,  art.  i,  ad  tertium,  ubi  inquirit,  an 
voluntas  hominis  sit  hbera  ;  et  in  iho  arcfu- 
mento  3  proponit  rationem  dubitandi,  quia 
quod  movetur  ab  aho  non  est  libernm,  nam 
hberum  est  quod  est  causa  sui;  sed  Deus  mo- 


ut  voluntas  se  moveat  ad  agendum,  non  opor- 
tcre  ut  sit  prima  causa  sui  raotus.  Ind(;  enim 
eadem  ai-gumentandi  forma  recte  cohigimus, 
ut  vohmtas  se  dcterminct  ad  volendum,  non 
oportere  ut  sit  prima  causa  suae  determina- 
tionis,  nam  potest  csse  vera  et  efficiens  cau- 
sa,  licct  non  sit  prima  :  et  hoc  satis  est  ut 
iion  sit  necessarium  determinari  a  solo  Deo. 


KO 


fi8 


DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 


Obitcrqiie  advcrto  D.  Thomam  liic  solvere 
vulgare  argnmentum^  quod  adversarii  magni 
faciunt,  quia  si  libcrum  arbitrium  hominis 
opcrari  possct  non  praidetcrminatum  a  solo 
Deo,  esget  primum  liberum.  Quid  enim  per 
primum  liberum  intelhgere  possunt  nisi  pri- 
mam  causam  determinationis  hberse?  At  D. 
Thomas  respondet  non  sequi  esse  primam 
causam,  sed  solum  csse  causam  suse  dcter- 
minationis.  Cur  enim  potius  respectu  deter- 
minationis  bene  sequitur  esse  primam  cau- 
sam  ejus,  si  sit  ejusdem  causa,  quam  sequa- 
tur  respectu  cujusque  alterius  motionis  vel 
causalitatis  ? 

Tortio  expendo,  cum  D.  Tliomas  hic  distin- 
guit  voluntarias  causas  a  naturalibus,  per  vo- 
luntarias  intelhgere  hberas ;  tum  quia  in  aho 
scnsu  non  esset  distinctio  ad  propositum,  ne- 
que  esset  adaiquata  et  sufficions ;  tum  ctiam 
qiiia  metus  voluntarius,  si  hber  noii  sit,  natu- 
ralis  est,  et  ideo  solet  dicere  idem  D.  Thomas 
talem  motum  non  esse  a  vohmtate,  ut  hbe- 
rum  arbitrium  est,  imo  neque  ut  volantas, 
sed  ut  natura.  Et  ideo  in  qurestione  sexta  de 
Malo,  art.  unic,  docct  idem  Doctor  sanctiis 
tanquam  rem  certam  de  fide,  ad  hberum  ar- 
bitrium  non  satis  esse  merum  voluntarium 
loquendo  de  voluntario  in  gonero,  nisi  sit 
etiam  inditferens.  De  hoc  ergo  vohmtario  in- 
difTorente  loquitur  in  iho  testimonio  quod 
traclamus  ;  signiticatque  ad  tale  voluntarium 
necessarium  esse  ut  ipsa  determinatio  ad  al- 
terutram  partem  voluntaria  sit  ,  quod  esse 
non  potest  nisi  sit  ab  ipsamct  voluntate  ;  po- 
test  autem  ab  iha  esse,  etiamsi  simul  a  Deo 
concurrente  sit.  Atque  hoc  satis  est  ut  non 
sit  ab  iha  ut  a  prima  causa,  seu  a  primo  libe- 
ro;  est  enim  ab  illa  ut  a  causa  dcpendentc  ab 
iha  priori.  Atque  etiam  satis  est,  ut  Dous  di- 
catur  movere  causas  vohmtarlas ,  nam  sicut 
ihse  se  movent  cum  se  determinant,  ita  etiam 
moventur  a  Deo ,  cum  ab  ipso  juvantur  ut  se 
detorminent.  Imo  hic  movendi  modus  neces- 
sarius  est  ut  Deus  operetur  in  tali  causa  se- 
cundum  proprietatem  ejus,  nam  ahas  si  sohis 
faceret  determinationcm ,  auferret  ab  iha  ra- 
tionem  voluntarife  motionis  ;  nam  omnis  mo- 
lio  quae  non  est  a  principio  intrinseco  effi- 
ciente  ,  non  est  voluntaria  ,  ut  constat  ex  i . 
2,  qua^st.  6.  Nec  refert,  quod  in  alia  sohitione 
ad  2,  non  sohim  requirit  D.  Thomas,  quod 
Deus  adjuvet,  sed  etiam  ut  moveat,  quod  in- 
terpretantur,  id  est,  ut  pra-movoat,  quia  si 
tantum  sit  motio  concomitans,  coincidit  cum 
adjutorio  ;  hoc  (inquam)  non  obstat,  tum  quia 


EFFICACIS,  EJUSQUE  COIVCOUDIA. 
fortasse  per  illas  duas  voces  movendi  et  ju- 
vandi  non  significavit  D.  Thomas  duas  actio- 
nes  Dei,  sed  eumdem  influxum  et  concursum 
primse  causfe  ;  nam  ut  Deus  coefficit ,  dicitur 
juvare  ;  ut  autem  hanc  ipsam  efficiontiam  lia- 
bet  in  ipsa  voluntate,  dicitur  movere  illam  ; 
tum  etiara  quia ,  sive  iha  sit  distincta  motio  , 
sive  etiam  praemotio,  non  oportet ut sit physica 
pra^determinalio ,  nam  potest  esse  sufficiens 
motio  alterius  generis,  de  se  inchnans,  ctiamsi 
efficaciter  non  detcrminet  ad  exercitium  ac- 
tus.  Unde  est  considerandum  quod,  si  sitsermo 
de  solo  influxu  prima?  causa^,  ut  sic,  necessa- 
rio  ut  voluntas  jam  constituta  in  actu  prirao 
completo,  et  cum  omnibus  pra3viis  requisitis 
ad  agendum,  prodeat  in  actionem,  sicinfluxus 
ille  est  unicus  et  simplicissimus,  et  per  mo- 
dum  cooperationis,  sive  vocetur  motio,  sive 
auxilium,  vel  adjutorium:  quod  generale  est 
respectu  omnium  causarum  secundarum  , 
etiam  naturalium,  ut  statim  dicemus.  Si  au- 
tem  sit  sermo  de  voluntate  humana  secundum 
se  ac  nude  surapta,  et  nondum  habente  om- 
nes  praivias  conditioncs,  quasi  in  actu  prirao 
necossarias,  sic  verum  est  indigerc  ad  operan- 
dumnon  solumprimo  concursuDei,  sed  etiam 
aliqua  aliaprsemotione.  vel  ex  parte  objectiet 
intehectus,  qui  influxu  Dei  indigent  ad  moven- 
dam  voluntatem,  vel  cx  parte  alterius  princi- 
ph  necessarii,  juxta  exigentiam  materiai  seu 
actionis  ad  quam  voluntas  movetur.  Quae  om- 
nia  stant  sine  prsedeterminatione  physica  ,  ct 
a  D.  Tlioma  sub  generalibus  verbis  com-pre- 
henduntur,  nam  ibi  solum  agit  de  motione 
primse  causa;,  ut  tahs  cst. 

Quarto  adducitur  ex  eadem  prima  parte, 
quaist.  105,  art.  primo,  adtertium,  quod  asse- 
rit  ipsum  quod  caus»  secundae  detorminan- 
tur  ad  deterrainatos  effectus  est  ihis  a  Deo. 
Scd  hfec  verba  per  ajquivocationem  quam- 
dam  afleruntur,  nam  ibi  non  agit  divus  Tho- 
mas  de  actuali  dctcrminatione  quoad  exer- 
citium,  seu  de  determinatione  in  actu  secun- 
do,  sed  de  determinatione  quoad  particula- 
rem  formam  seu  speciom  tribuendam  efFec- 
tui,  prout  continetur  in  causa  in  virtute,  seu 
in  actu  primo.  Itaque  sensus  est  causas  se- 
cundas  habere  quidem  virtutom  ad  produ- 
ccndum  doterminatos  cffectus,  tribuendo  il- 
lis  certas  formas  in  specie  ;  illam  tamen  vir- 
tutem  habere  a  Dco,  ac  proinde  multo  ma- 
gis  posse  Deum  per  seipsum  qucmlibet  ef- 
fectum  sub  doterminata  forma  producerc. 
Qui  scnsus  ovidenter  constabit  considcranti 
titulum  articuli,  qui  est  uti"um  Deus  possit 


CAP.  XL.  QUID  IN  IIAC  CONTROVEP.SIA  D.  TllOMAS  DOCUERIT,  ETC.  599 

immediate  movcre  materiam  et  formam  ;  et  sum  patitur  ;   nam  ibi   cst  sermo  universalis 

quia  responsio  affirmans  clara  cst,  objicit  in  de  omni  forma  activa,  tara  naturali  quam  11- 

illo  arguraento  tcrtio,  quod,  sicut  esse  cora-  bcra  ;  forma  autem  naturalis  non  indigct  de- 

mune  dependet  a  prima  causa  universali,  ita  terrainatione  sua3   entitati  superaddita,   quia 

csse  determinatura  dcpendet  a  determinatis  per  scipsam  et  ab  intrinscco  est  dcterminata 

causis   paiiicularibus.    Respondet  autera   ut  ad  unum,  et  ad  cxercitium  actus,  si  lialjcat 

visum  csf,  potestquercspondcndo  in  forraaita  prajparatum    generalem   et    proportionalum 

explicari,  determinatura  esse  non  dcpcndere  concursum  priraa?  caus»  :  facultati  autera  li- 

a  causis  particularibus,  ita  essentialiter  quin  bera?  talis  determinatio  praevia,  et  quasi  in  ac- 

possit  fieri   pcr  solara  dcpcndcntiara  a  Deo,  tu  primo  et  ab  intrinseco  illata  repugnat,  ut 

in  quo  est  eminentius   tota  virtus  particula-  ex  doctrina  cjusdem  divi  Tliomre  multis  aliis 

rium  causarum  ;  nara  quidquid  cst  in  eis  vir-  in  locis  paulo  infcrius  ostendemus.   Ut  ergo 

tutis  ad  producendos  determinatos  ctfcctus,  D.  Tlioraa^raens  intelligatur,  oportet  exponc- 

a  Dco    cst.   Quid    crgo  pcrliuct   hujusraodi  re  illos  tres  modos  quibus  ait  Deum  agere 

vcrba   afTerre    ad  probandam    necessitatem  in  agente  crcato.  Primus  pertinct  ad  causa- 

dctcrrainationi  superadditaj  virtuti   uniuscu-  litatem  finis,  qui   ad   prffisentem   considera- 

jusque  causffi?  tioncm  non  rcfert.  Solura  est  in  eo  considc- 

Affertur  proeterea  ex  eadera  qusestione  405,  randum  D.  Tliomara  tribuerc  Deo  causalita- 

art.  quinto,  quod  divus   Thomas  ait,  Deura  tcm   finis,  non  quia  formaliter  et  immediale 

secundum  tria  genera  causarum  in  quolihet  ope-  movcat  per  bonitatera  suam  finaliter  ad  om- 

rante  operari.  Prirao  quidcra  sccundura    ra-  ncm  actioncm  creatura:',  sed  solum  quia  vir- 

tionem  finis,  quia  finis  movct  in  quantum  bo-  tualiter   movct,    in   quantum  omnis  bonilus 

nura,  nihil  autem  est  vel  apparet  lonum  nisi  crcata  est  participatio  bonitatis  ejus. 

secundum    quod  participat  aliquam  similitu-  Secimdus  modus  operandi  Dei  inagentibus 

dincm  summi  honi,  quod  est  Beus.  Secundo  Q,v^.xi}i\^  q,%\.^  in  quantum  cst  causa  omniumac- 

in    genere   cfficicntis  ,  quia  iibi  sunt  multa  tionum  agentiuni ;  C3.\\?>^  \evo  intclligenda  cst 

agentia  ordinata,  semper  secundum  agens  agit  efficiens,  aliasnonponeret  specificum  modum 

in  virtute  primi ;  nam  prhmim  agens  moxet  distinctura   a  prirao.  Recte   ergo  intelligitur 

secundum  adagendum,et  secundumlwc,  omnia  per  ba-c  verba  explicare  generalera  concur- 

agicnt  invirtute  ipsius  Dei,  et  itaipseestcau-  sura  primas  causffi,  qui  in  lioc  consistit  quod 

sa  omnium  actiomm  agentium.  Tcrtio,  addit  Dcus,  in  ratione  agentis  per  se  et  immediate, 

Dcum  non  solum  essc  causam   actionum  in  intluit  in  actionem  omnera  causoe  secunda? ; 

quantura    dat  forraara  quoe   est    principium  seu  in  lioc  (et  inidcra  redit)  quodoranis  virkis 

actionis,  sed  ctiara  sicut  conservans  forraas  creata  pendet  in  agendo  a  virtute  Dci,  ita  ut 

et  virtutes  rerura  :  Et  quia  forma  (  inquit  )  actio  creaturae  essentialera  (ut  sic  dicam)  dicit 

rei  est  intra  rem,,  et  tanto  magis  quanto  con-  babitudineraet  dcpcndcntiam  per  sc  et  irarac- 

sideralur  prior  et  tcniversalior,  et  ipse  Deics  diate,  tara  a  prirao  agcnte  quara  a  secundo. 

estpropriecausa  ipsiuscsseunitersalisinrehus  Nam  bac  ratione  merito   dicitur  Deus  causa 

omnihus,  quod  inter  omnia  est  magis  intimum  omniura  actionura  agentium,  et  nuUa  prajvia 

rehus,  seqidtiir  quod  Deus  in  omnihus  intime  motio  sufficeret  ad  hanc  causalitatera  per  sc  ; 

o^(?r(?^?«r.  Concludit  crgodivusThoraas,  Deum  ha?c  vero  sufficit  sine  quacuraque  alia  pra^- 

opcrari  in   orani  opcraute,  qicia  et  dat  for-  via  moiione,  et  hoc  modo  dixit  idera  D.  Tho- 

mam  quce  est  principium  agendi ,  ef  eam  te-  raas,  i  part.,  q.8,  artic.  i,  ad  tertiura,  ad  raa- 

net  in  esse,  et  eam  movet,  quasi  applicando  il-  ximam  virtutera  Dei  pertinere,  qtiocl  irarae- 

lam  ad  operationem,  sicut  artifex  applicat  ad  diate  in  oranibus  agit.  Et  qua^st.  36,  artic.  3, 

securim  scindendum.  Ex  quibus  verbis,  pra;-  adquartum,  ait  :  Quanto  supposittm  est  prius 

cipue  ex  his  ultirais,  putaut  esse  cvideus  di-  in  agendo,  tanto  virtus  ejus  estimmediatiorcf- 

vura  Thomara  poncre  illara  prffmotionera  scu  fectui;  quia  virtus  causce  primce  conjungit  cau- 

pra^deterrainationem    prseviam    in   omnibus  sam  sccundam   suo   effectui,  nimirum  coope- 

causis  secundis  ad  singulas  actiones   earum.  randoilli.  Addit  vero  D.  Thomas,  cxplicando 

Rcspondetur  non   essc  illura  scnsum  divi  hunc    modum  agcndi  Dci,   sccundum  illum 

Thomie  ,   quia  nec  verba   illum   requirunt  ,  omuia  agere  in  virtutc  Dci,  et  in  codcm  scnsu 

cura  de  concursu  generali  sufiicicnter  cxpli-  ait,  inagentibussubordinatis,secundum  agens 

cai4  possint,  ut  in  libro  prirao  de  Auxihis  latc  agerc  in  virtute  primi,  ubi  particula   illa   in 

dcclaravi ;  nec  materia  subjecta  illum  scn-  virtute,  subobscura    est,  possclque    cxponi, 


600  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXlLU  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

id  est  ,    secundiim    agens    agit   pcr    virtu-  exponendum  necessario  est  quod  ibi  D.  Tho- 

tem  rcceptam  a  primo,  sicut  dicebamus  de  mas  ait  de  applicatione  ;  hanc  enim  ponit  in 

fine  creato,   quod   agit  per  bouitatem   par-  eodem  secundo  modo  operandi  Dei,  et  ideo 

ticipatam  a   prima.    Sed   revera    hoc  magis  non  agit  de  appUcatione  prsevia  transeunte, 

pertinet  ad   ter[ium    modum  causandi   Dei,  ut  sic  dicam,  et  in  causa  secunda  recepta  ; 

quem  D.  Thomas  ponit.  Et  ideo  ahi  interpre-  nam  haec  et  necessaria  non  est  in  causis  na- 

tati  sunt,  quod  agere  in  virtute  est  agere  per  turahbus,   nec  inteUigibilis  in  iiberis,  si   sit 

novam  motionem,  quae.  est  quasi  virtus  primi  completa  appUcatio  cum  detcrminatione  ad 

agentis,  quam  imprimit  secundo    agenti  ut  unum,  neque  in  maUs  actibus  est  digna  Deo  ; 

agat;  sed  hoc  nonpotest  consistere,  non  solum  et  praiterea  quamvis  iUa  interveniret,  iUa  per- 

quia  iJUi  motio  in    naturaUbus  agentibus  est  tineret  ad  causaUtatem  peraccidens,  non  im- 

superUua  et  sine  fundamento  conficta,  iu  U-  mcdiatam  et   pcr  se,  de  qua  ibi  D.  Thomas 

beris  est   repuguans  libcrtati  eorum,  ct  re-  tractabat.Vocat  ergo  appUcationem,  velipsam 

spectu  pravarumactionum  est  repugnans  bo-  vohintatcm  Dei,  qua  suurn  concursum  confert 

nitati  Dei;  sed  ctiam  quia  si  taUs  motio  est  causae  secundce,  accommodatum  naturee  ejus, 

virtusper  quam  secundum  agensagit,  ratione  quia,  antequam  Deus  habeat  talem  volunta- 

lUius  non   est  Deus  causa  immediata  et  pcr  tem,  jam  iuteUigitur  causa  secunda  complete 

se   actionis  secundi  agcntis,  scd  tantum  re-  prreparata,  et  quasi  applicata  ad  operandum. 

mota,  et   quasi  per  accidcns;  et  ita  pcrtine-  Ha^c  autcm  voluntas  Dei  nihil  novum  ponit  in 

bit  iUa  motio  ad   tertium  genus  causahtatis  causa  secunda  iUi  inha-rcns,  sed  quasi  con- 

statira  exphcandum  ;  uude  etiam  conchulitur  jungit  iUi  potentiam  suam.ut  cum  iUa  influat, 

vci  D.   Thomam  non   posuisse  causahtatem  influente  ipsa  vel  ex  necessitate  in  naturaU- 

Dci  pcr  sc  ct  immediatam  iu  actiones  secun-  bus  causis,  vel  pro  sua  Ubcrtate  in  volunta- 

dorum  agentium,quod  al)surdum  dictum  cst;  riis.  Et  ideo  posumus  hanc  apphcationcm  im- 

vel  fatendumcst  proposilionem  iUam:  Sccun-  raancnlem  appeUare.  Vel  certe  si  de  appUca- 

dum  agens  agit  in  virtute  primi,  veriUcari  ra-  tione  transeunte  id  inteUigerc  veUraus,  iUa  non 

tione  causalitatis  per  se  et  immediatge,  et  non  est  aUquid  distinctum  a  concursu  Dei ;  quem 

ratione  motionispraivi(e,qu{B  sit  virtus  agen-  fortasse  D.  Thomas  vocavit  nomine  appUca- 

di.  Dicilur  ergo  illo  modo  secundum  agens  tionis,  ut  magis  expUcet  depcndcntiara,  quia 

agere  in  virtute  primi,  quia  tota  virlus  sccundi  non  potest  agens  creatura  coujungi  suaj  actio- 

agentis  pendeta  prirao.et  quasi  in  iUo  nititur,  ni   nisi  intervenientc  influxu  Dei,  ut  latius  in 

quia  non  potest  in  actionera  prodire  nisi  ipsum  d.  1.  1  declaravi.  Non  ergo  necesse  est  singula 

primura  agens  principaUus  cura  iUo  influat.  verba  in  physico  rigore  ct  proprietate  sume- 

Unde  etiara  constat,  cura  D.  Tlioraas,  ex-  rc,  sed  in  significatione  latiori,  magisque  rae- 

pUcando  hunc  eumdcm  moduui  agendi  in  vir-  taphysica,  et  accommodata  materi»  et  doctri- 

tute  primi  agentis,  et   quasi  iUius  rationem  nce  de  qua  tractatur.  Sic  enim  necessario  est 

reddens,  ait  primura  agens  raovere  secundura  etiam    exphcanda    comparatio    secundarum 

ad  agendum,  illud  verbum,  movere,  non  si-  causarura  ad  priraara  cum  instrumentis  artis 

gniUcare  motum  aUquem  prajvium  quera  in  ad  nrtificcm;  non  cnim  dcbct  matcrialiter  et 

ipsa   causa  secnnda  Deus  necessario   irapri-  quoad  orauia  appUcari,  sed  quantum  neces- 

raat ;  tura  quia,  sechisis  actionibus  gratiae  seu  sariura  estad  exphcandam  actualera  conjunc- 

supernaturaUbus,  iu  aJiis  nuUa  esttaUsneces-  tionera,  cum  dcpcndcntia  csscntiaU,  ut  in  eo- 

silas,  ut  in  d.  lib.   1  de  Auxiliis,  cap.  G,  n.  9  dem  primo  Ubro  declaravi. 
et  scquenlibus  ostcndi ;  tum  etiara  ex  contcx-         Tertius  modus  agcndi  Dei  in  orani  agente 

tu  et  circumstantia  littera'^ ;  quia  in  iUo  raodo  crcato,  qucra  D.  Thoraas  ponit,  est  quatenus 

solura  agit  D.  Thoraas  de  causahtate  per  se  ct  non   sohira  facit  actionem  causae  secunda? , 

imraediata;  ergo  ratione  Ulius  dicit  priraara  sed  etiara  dat  forraara  quae  est  virtus  agendi, 

causara  raoverc  secundam  ;  vocat  autem  con-  et  in  hoc  raodo  duo   subdistinguit,  vcl  po- 

cursum  iUum  uomiiie   motionis,  ut  explicet  tius  eumdeni  augct,  quia   Dcus  non  solum 

cminentiam  divini  influxus,  et  dcpendentiam  dat  formara   qua^   est  principiura   ct  virtus 

aclionis  creaturse  ab  iUo,  ut  la  ius  declaravi  agcndi,  scd  ctiam  conservat  iUam.  Et  quoad 

in  d.  lib.  \,  cap.  6  ct  H,  ubi  etiam  retuli  Ca-  hanc   partem  Deus   dicitur  agere   intime  in 

jctauum,  eodcra  raodo  intclUgentcm  D.Tho-  ipsara  causara   secundam,  etiamsi  aclio  ejus 

mum;  quod  eliam  fccit  Conradus,   in   \.  2,  nou    sit  in   ipsa  ,  sed   iu    cxtrinseco   passo, 

queest.  29,  arlic.  1,  §  Deidq%LC.  Eodem  modo  quia  virtus  agendi  inlra  ipsum  agens  recipi- 


CAP.  XL.  QUID  IN  HAC  CONTROVERSIA  D.  THOMAS  DOCLERIT,  ETC.  601 

tur  ct  conservatur,  quamvis  actio  ab  illa  pro-    nis  motus,  tam  toluntatis  quani  naturw ,  db 

dicns    in  cxtnnsecum  passiim  recipiatur,  ct  eo  procedit,  siciit  a  primo  motente  ;  et  sicut 

consequenter,  prout  est  aDeo,  non  sit  actio  in  non  est  contra  ratinnem  naturce  quod  motiis 

ipsam  causara  secundam,  ut  talis  est,  sed  in  naturre  sit  a  Deo,  sicut  a  primo  motente  ,  in 

passum  ut  sic,  quodcumque  ilhid  sit.  Nam  guantum   natura  est  quoddam  instrumentum 

illa  actio-unu  et  eadem  est  ab  utroque  agen-  Dei  motentis  ,  ita  non  est  contrarationem  ac- 

te  primo  et  secundo ,  ut  in  eodem  articulo  tus  tohmtarii  quod  sit  a  Deo  in  quantum  to- 

ad  secundum  D.  Thomas  docet,  et  ideo  nc-  luntas  a  Deo  motetur ;  est  tamen  communiter 

cesse  est  ut  in  eodem  passo  recipiatur.  Quo-  de  ratione  naturalis  et  toluntarii  motus  quod 

circa,  ex  vi  hujus  tertii  modi,  Dcus  non  est  sint  a principio  intrinseco.  Ha?cD.  Thom.,  ex 

,  causa  per  se  et  immediata  actionis  crcatura',  quibus  nihil  ahud  habetur,  nisi  quod   actus 

sed   remota  ,   quatenus    dedit    et   conservat  voluntatis  vere   et  reahter,   seu  physice   sit 

virtutem  agendi  ;   sicut  generans  grave  (ait  a  Dco  tanquam  a  prima  causa  generahter  in- 

D.  Thomas)  dicitur  movere  illud,  et  sol  ma-  Ihiente,  per  quem  actum  voluntas  ipsa  muta- 

nifestare  cok>res  mediante  lumine  quod  pro-  tur ;  et  ideo  est  etiam  a  Deo  ut  a  primo  mo- 

ducit.  Unde  ad  hunc  tertium  modura  agendi  vente  ipsara  voluntatera. 
pertmet  quidquid  Deus  confert  causa;  secun-        Unde  quoties  D.  Thomas,  vel  hic,  vel  ahbi, 

da3,  ut  sit  ei  principium  agendi.  Et  ita  in  ri-  dicit  actionem  naturae  vel  voluntatis  esse  a 

gore  physico  seu  metaphysico,  in  ordine  gra-  primo  causante,  vel  a  primo  agente,  quia  ac- 

tia3  ad  hunc  tertium  modum  agendi  pertinet  tio  creaturse  semper  estex  pra?supposito  sub- 

omnis  gratia   vel  motio   prreveniens  corapa-  jecto,  ideo  tahs  actio  scmpcr  in  re  ipsa   est 

rata  ad  hberum  conscnsura  vohmtatis,  quam-  mutatio,  et  idco  mcrito  dicitur  esse  a  Deo  ut 

vis  in  gencre  moris  dici  possit  causahtas  per  a   primo  raovente  ;  non  est  autem  necesse  , 

se,  et  quamvis  etiara  fortasse  ipsaract  gratia  imo  nec  possibile,  juxta  mentera  D.  Thorase, 

pra?veniens  sit  principiura  per  se,  et  physicc  ut   illa  mutatio    sit  ahqua  actio   sohus  Dei  , 

influens  in  talem  consensura,  si  tamen  vo-  qua  pra?veniat  causam  secundam  ngcndo  so- 

hmtas   ipsa  libcre  iUi   cooperetur,   ad   quod  la  sua  virtute  in  ipsara.  Quia  in  loco  proxime 

manet  seraper  de  se  indifierens,  sicut  manct  tractato  expressedicit  illam  motionemDci  cs- 

libera.  Unde  multo  rainus  necessaria  cst  illa  se  unara  et  eamdcm  cum  actione  creatura?  ; 

physica  prJBdeterminatio    ad   hunc   tertiura  et  in  hoc  ipso  loco  ait  de  ratione  vohintarii 

raodum  operandi  Dei  in  omni  operante ;  quia  motus  esse  ut  sit  a  principio  intrinseco,  cum 

sine  tali  prfedetcrminatione  Dcus  dat  unicui-  tamen  ipseraet  voluntarius  motus  sit  simul  a 

que  et  conservat  formara,  qure  in  suo  ordine  Deo,  ut  a  primo  movente,  sicut  jam  dixcrat. 

est  principiura  operandi,  et  quamvis  in  ordi-  Unde  interrogo  de  ipsaraet  intrinseca  deter- 

ne  supernaturali  vohintas  nude  surapta  non  minatione  vohmtatis,  an  sit  voluntaria,  nec- 

sit  coraplctura  principium,  tamen  Deus  ante  uo  ;  nemo    enira  (  ut  credo  )   audcbit   negare 

omncm   dcterminationera  coraplet  illud  pcr  csse  voluntariara,  alias  volunfas  non  detcr- 

gratiara  pra?vcnientera,  et  quantum  est  de  se  rainaretur  voluntarie  in  actionibus  suis  ;   si 

adjuvantcm  in  actu  prirao ;  ergo  in  hoc  loco  autera  voluntaria  est,  non   est  a   solo  Deo, 

D.  Thoraaj  nulhmi  habet  locura  tahs  prsede-  sed  simul  est  a  principio  intrinseco,  id  est 

terminatio.  ab  ipsa  vohmtatc,  et  hoc  est  quod  intcndi- 

Ex  his  facillimc  intchiguntur  alia  loca  D.  mus.  Denique  argumentura  ipsum  non  am- 

Thoma?,   qua?  ex  1.  2,  et  ex  aliis  ejus   hbris  plius  postuhat :  illa  cnira  propositio,  quoe  in 

afleruntur,  pertinentque  ad  earadcra  raotio-  co    assuraitur:  Qui  toluntarie  agit,  per   se 

Jieni  prirasecausae  concurrentis  cura  sccunda.  agere  potest,   distinguenda  est  quoad  illara 

Quintus  crgo  locus  nt  cx  i.  2,  qua?st.  G,  art.  particulam  perse;r\am  si  significet  :  Id  est, 

1,  ad  3,  quod  erat  luijusraodi  :   Qui  tolunta-  se  solo  et   sinc  juvaraine   supcrioris  causte, 

rie  agit,  per  se  agere  potest :  sed  hoc  homini  falsa   est ;    ct   ad  lioc  dcclaranduni  et  pro- 

non  contenit,  dicitur  enim  Joan.  15  :  Sine  me  bandum  tendit  tota   responsio  D.  Thoraa?.  Si 

nihil  potestis   fac.ere  ;   ergo  toluntarium   in  autem  sit  sensus  :  Per  se  agere  potest,  id  est, 

htimanis  actibus  non  inrenitur.  Respondet  au-  tanquam  causa  per  se  et  intrinsecc  influcns 

tera  in  hunc  raodura  :  Deus  motet    kominem  in  suo  ordinc,   vera  quidem    est  assuraptio, 

ad  agendum.  non  solum  sicut  propo?iens  sen-  et  falsa  est  minor,  iu  qua  ncgatur ;  nec  ta- 

sui  appctibile,  tel  sicut  immutans  corpns,  sed  hs  actio  per  se  repugnat  iUis  verbis  Christi : 

etiam  sicut  movens  ipsam  toluntatem,  quia  om-  Sine  me  nihil  potestls  facere,  ut  per  se  notura 


602  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

cst.  Igitiir  exhoc  loco  dlvi  Thomcc  nihil  aliud  principio.  Et  rcspondct   sokira  Deum  posse 

habcmus,  nisi  concursum  gcncralem  Dei  csse  movcre  voluntatem  ut  principium  extrinse- 

nccessarium,  etiam  ad  vohmtarios  motus.  cum,  ita  tamen  ut  motus  voluntatis  scmper 

Et  hoc  idem  est,  quod  in  eadem  1.  2,  q.  9,  ac  necessario  sit  ab  i!la  ut  a  principio  intriu- 

art.  4,  ad  1,  ait :  Be  rationc  vohcniarii  est  qiiod  scco.  Affirmat  ergo  Deum  quidem  esse  moto- 

pnncipmm  ejus  sit  intra  ;  sed  non  oportet  ut  rem  extrinsccnm  voluntatis,  non  tamen  soh- 

hoc  principmm  sit   primum  principinm  non  tarium  ,  ut  sic  dicam,  id  est  non  sine  ipsa 

motum  al)  alio.  TJnde  motus  roluntarius  (  ait),  talem  motioncm  efficiendo.  Ilh  ergo  articulo 

etsi  Tiabet  principixm  proximum  intrinsecum,  respondet  quartus  queestionis  decimae,  qucm 

tamen  princijnum  primum  est  ai  extra ;  sicut  tractamus,  in  quo  ulterius  inquirit  an  Deus, 

et  primum  principium  motus  naturalis  est  ab  sic  movcns  voluntatem,  nccessitct  eara,  qu»d 

extra,  quod  scilicet  movet  naturam.  Quod  to-  in  liunc  modum  dcclarat  :  Ad  divinam  provi- 

tum  certissimum  cst  ct  sufficienter  verificatur  dentiam  non  pcrtinet  naturam  rerum  corrum- 

ratione  generalis   concursus,   ut  explicatum  pere,  sed  servare,  unde  omnia  movet  secundum 

est.  Oiiamvis  ctiam  intelligi  possit  ratione  na-  eorum  conditionem,  ita  quod  ex  causis  necessa- 

turalis  inclinationis  inditce  ab  auctorc  natura^,  riis  per  moiionem  divinam  consequuntur  effec- 

a  qua  est  primus  voluntatis  motus,  quo  tcndit  tus  exnecessitate,  ex  causis  auteoi  contingenti- 

in  fincm,  dc  quo  ibi  D.  Thomas  specialiter  lo-  bus  seqmmtur  effectus  contingcntes.  Quia  igi- 

qnebatur,  ut  inferius  tractando  corpus  illius  tur  voluntas  est  activunt  principium  non  deter- 

articuli  videbimus.  Atque  eomdem  doctrinam  minatum  ad  tmum,  indijferenter  se  liahens  ad 

repetit  in  cadcm  qua^stione,  artic.  3,  in  cor-  mulia ,  sic  Deus  ipsam  movet ,  quod  non  ex 

pore,  ct  ad  tertium  ;  qucm  lorum  infra  etiam  necessitate  adunum  determinet ,  sed  remanet 

expendemus;  pcrtinet  enim  ad  secundura  ca-  motus  ejtis  contingens,  et  non  nccessarius,  ni- 

put  supra  positum.  siin  his  ad  quce  naturaliter  movetur.  In  qui- 

Sextus  crgo  locusadducitur  cx  eadcm  1.  2,  bus  vcrbis   valde  pondcrandum   est   divura 

q.  10,  a.  A,  in  quo  divus  Thoraas  quaerit  an  Thomam  in  hoc  conslitucre   contingentiam 

voluutas  moveatur  ex  ncccssitatc  ab  extcriori  voluntatis  crcatre  in  opcrando,  quia  est  acti- 

molivo,quod  cstDeus.  Probat  autem  affirm^n-  vum  principiura  non  determinatum  ad  unum, 

tcrapartem  in  arguraento  tcrtio,quia  alias  se-  sed  indifFerentcr  sc  habcns  ad  multa;   itcm 

quipossetunumimpossibile,sciIicet,  ut  volun-  considcrandum  est  quod,  ut  Deus  non  aufc- 

tas  non  velit  boc  ad  quod  Deus  eara  movct,  rat  hanc  contingcntiara,  rcquirit  ut  ipsam  ita 

quod est  impossibile,  qnia  alias  operatio  Dci  cs-  moveat,  quod non  cx  necessitate  ad  ununi  deter- 

setinefficax.  Rcspondetautcm  in  solutione,  in  minct,  ut  iia  maneat  ejus  motus  coniingcns,  et 

suraraa  negando  sequelam  :  Quia  (inquit)  si  non  necessariiis.  Ergo  tantura  abcst  ut  requi- 

Deus  movet  voluniatcm  ad  aliquid,  impossibile  ratex  partc  Dci  talem  pra:»motionem  qua  dc- 

cst  poni  qu')d  volunias  adilludnon  moveaiur ;  tcrminct  voluntatem  ad  unurn,  ut  potius  sen- 

non  tamcn  est   impossiMlc  simpliciter  :  %indc  tiat  illam  detcrminationcm  excludcre  contin- 

non  sequitur  quod  rohcntas  a  Dco  ex  necessi-  gcntiam  ctlibertatem. 

tate  moveatur.  Pcr  quam  solutionem  putant  Sedinquiunt  divumThomam  non  postulare 

csse    apcrtc   traditara    ct   probatam    a   divo  ut  Deus  non  dcterrainet  voluntatera  adunum, 

Tlioma  distinctioncm  illam  dc  scnsu  compo-  scd  verba  ejus  essc  quod   non  ex    ncccssi- 

sito  et  diviso,  prout  ab  his  auctoribus  araplia-  tate    ad   unum  detcrminct.  Aliud  autcm  cst 

turctiam  ad  illum  compositurasensum,inquo  non  determinare,  aliud  vero  non   ex  ncces- 

suppositio  antecedens,  et  cui  resisti  non  pos-  sitate   determinare.   Unde    potius   significas- 

sit,  involvitur  et  componitur,  seu  supponitur  sc  vidctur  Deum  quidem  alio  quodam  mo- 

ad  futurum  effcctum.  do  dctcrminare  voluntatcm  ad  unum,  quam- 

Dico  tamen  divum  Thomam  in  illo  articulo  vis  non  ex  nccessitate  dctcrrainet.  Scd  irapri- 

non  loqui  de  raotione  Dei  pr<T.veniente  homi-  mis    hoc  modo    vis    raagna   infertur  vcrbis 

nis  voluntatera,  quam  Dcus  solus  in  ipsa  fa-  ipsius  ;  si  enim  D.  Thomas  dixissct :  Deus  dc- 

ciat  sine  ipsius  coopcratione,  sed  loqui  de  tcrminat  voluntatcm  ad  unura  non  ex  ncces- 

motiono  concoraitante,  seu   coopcrante   ipsi  sitate,  haberet  locum  illa  intcrprctatio  ;  non 

voluntati  se  etiam   movcnti.  Quod   patet  cx  autem  sic  dixit,  scd  ante  posuit  negationcm, 

articulo  scxto,  quoestione  nona,  proxiraepro'-  dicens  :  Non  ex  ncccssitatc  detcrminat,  utrmn- 

cedenti,  ubi  divus  Thomas  quocrit  an  volun-  quc  plane  negans  juxta  naturam   negationis  ; 

tas  moveatur  a  Deo  solo  sicut  ab  exteriori  imoideo  negat  dcterminare,  ut  ncocssitatcm 


CAP.  XL.  QUID  IN  HAC  CONTROVERSIA  D.  THOMAS  DOCLERIT,  ETC.  603 

etiam  ncgct.  Dcinde  hoc  postiilat  consequen-  causa?  primce,  sedqida  caicsaprimanon  ita  agit 

tia  sermonis,   si  recto  expcndatm-;   dixerat  in  voluntatem.,  tit  eam  de  nccessitate  ad  unum 

enim,  quia  voluntas  est  activum  principium,  determinet,  sicut  determinat  naturam.  Expli- 

non  determinatum  adunum,  sed  indifrere.is,  cans  autem  quid  ncccssarium  situt  Deusnon 

idco  cssc  principium  contingcnter  operans.  Et  px  necessitate  determinet  voluntatem,  addit : 

iudc  subjimgit  Deum,  ut  conscrvet  hanc  con-  7/^  idgo  determinatio  actus  relhiquitur  in  po- 

tingentiam,  ita  raovere  illud  principium,  ut  testate  rationis,  et  voluntatis;  ideo  ergo  dcler- 

non  ex  neccssitate  determinet  ad  unum;  er-  minatio  non  est  ex  neccssitate,  quia  cst  ab 

go,  ut  constanter  et  consequcnter  loquatur,  jpga  voluntate  hbere  emciente  determinatio- 

absolute  intendit    negare   determinationcm,  ncm,  nam  idem  est  dicere  determinationem 

alioqui  non   expHcaret  quomodo  principium  reHnqui  ia   potestate  rationis   et  vohmtatis, 

illud    inditferens  ct  indetcrminatum   conser-  quod   rehnqui   in  hbera    hominis  potcstate, 

vetur.  Cura  ergo  interponit  ilkmi  particukim,  cum  libcrum  arbitrium  definilur,  quod  sit  fa- 

no7i  ex  necessitate,  solum  intendit  Deum  ila  euhas  vohmtatis   etc. 

movere  ut   ex  illa  motione    non  necessai  io  Prjeterea  hoc  constat  aperte  ex  concordia 

inferatur  detcrminatio.  Et  praiterca  hcet  da-  aUorum  locorum  D.  ThomEe.Namin  secundo, 

remus  divum  Thomam  non  negare  omnem  distinct.  vigesima  quinta ,   qucestion.  prima, 

^  determinationem  ,    sed    iham    quae    cst    ex  articuL  primo,  argument.  tertio,  sic   objicit 

necessitate ,   sensus  esset   Deum    non    mo-  contra  arbitrii  libcrtatem  :  Ad  lihertatem  ar- 

vere   vohmtatem  imprimendo   determinatio-  hitrii pertinet  ut  aliquis  sit  dominus  sui  actus, 

ncm   sola  sua  virtute,  scd   coopcrando  cum  sed  c^ijuscumque  agentis  actus  al)  aliq^io  priori 

vohmtate    ad  iham.  Duphciter    enim   intel-  age^ite  causatur,  ipse  agens  non  est  dominus 

ligi  potest  Deum  non  ex  necessitate  deter-  sni  actus.  Cum.  igitur  cujuslihet  creaturce  ac- 

mmare:  primo,  quia  non  ila  sua  sola  potes-  t^isiii  causam  priorem  reducatur,  quw  estipse 

tatc  clTicit  detcrminationcm  in  vohmtate,  ut  £>eus,  qui  omniaoperanostrain  nohis  operatur, 

voluntas  ex   necessitatc   illam  rccipiat  ;   sc-  ut  Isai^  mgesimo  sexto  dicltur,  videtur  quod 

cundo,  imprimcrc  quidcm  determinationem  Uherum  arhitrium  in  creatura  nulla  imenia- 

quamvoluntasnecessariorecipit,  sed  cum  il-  Uir.  Respondct  autem :  Quod  Deus   operatur 

la  non  operari  ex  necessitate.  Hic  posterior  in  omnihus,  ita  tamen  quod  in  unoquoq%ie  se- 

sensus  involvit  in  se  plane  contradictionem,  cundum  ejus  conditionem,  unde  in  rehus  na- 

quia  est  contra  formalem  rationcm  tahs  deter-  turalihus  operatur  sicut  ministrans  virtutem 

minationis,  ut  illa  posita  non  ponatur  actus,  agendi,   et  sicut  deterrninans  talem  naturam 

unde  expresse  etiam  est  contravcrba  D.  Tho-  ad  talem  actionem ;  in  libero  autem  arhitrio 

mre  in  sohitione  ad  terlium,  qua3  contra  nos  Jwc  modo  agit  ut  virtutem  agendi   sihi  mi- 

afferuntur;   ergo   necessario   rctinendus   cst  nistret ,   et  ipso  operante  liherum   arhitrium 

prior  sensus,  ita  ut,  non  ex necessitate  dctcr-  agat;  sed  tamen  determinatio  actionis  et  /in'S 

rainari,  sit  non  dcterrainari   independcntcr  a  ik  potestate  liheri  arhitrii  constituitur,  unde 

propriahbertate;hoc  autem  est  nondetermi-  remanet  f^ihi  dominium  sui  actus,   licei  non 

nari  merc  passive,  non  recipicndo  ab  alio  de-  jta  sicut  primo  agenti.  Itaque  ut  dominium 

tcrminationcm,  quia   in  mera  passione  non  actus   in   voluntate  maneat  ,  nccesse  est  ut 

est  libertas,  et  ideo  tahs  determinatio   esset  determinatio  ad  agcndum  in  hbera  cjus  po- 

indcpendens  a  libertatc,  ac  proinde  essct  cx  testate  rehnquatur.   Quod  non   essct  vcrum 

necessitate.  Pcrinde  igitur  fuit  divusThomas  si  delcrminatio  a  solo  extrinseco  agente  ira- 

ncgare  determinationem  exnecessitate,  ac  ne-  primeretur;  unde  in  corpore  ejusdem  articuh, 

gare  determinatioucm  a  solo  Deo  impressam.  pro  regula  constituit  liberum  arbitrium  non 

Quod  apcrtissirae  ita  cxplicuit  D.  Thoraas  invcniri  in  his  agentibus  quoruraactioncsnon 

in  quffistione  tcrtia  de  Potentia,  art.  secundo,  dcterminantur  ab  ipsis  ageulibus,  scd  a  qui- 

ubi  eamdem  tractat  quaestionem  an  operetur  busdam  ahis  causis  prioribus;  et  in  solutione 

Dcus  in  omni  operante,  et  in  arguiMcnto  de-  ad  sccundura,  dicit  Dcura  csse   raaxirae  do- 

cimo  tcrtio,  proponit  caradera  diQlcuUatera ,  mimira  sui  operis,  quia  detcrrainationem  vo- 

quod  si  voluntas  nostra  non  possct  oporari,  hmtatis  suffi  habet   a  sc  longe  aUius  quam 

nisi  Deo  in  ipsa  operantc,  non  esset  domina  liomo,  quia  nec  dependcntiam  in  ea  habet  ab 

sui  actus,  quia  uon  cst  domina  diviuje  opera-  alio  sicut  horao  ;   idemque  sentit  quajstione 

\\on\^;Yesr)oniM  awicmquodvoluutas  dicitur  vigesiraa  secunda  de  Vcrit.,  articul.  quhito, 

hahere  dominium  sui  actus,non  per  cxclusionem  ad  quint.,  in  contrarium,  ubi  indifterentiam 


604  DE  VERA.  INTELLIGENTIA  AUXILII 

voluntatis  opponit  determinalioni  ad  unum  ; 
et  ariiculo  sexto  ad  soptim.,  ubi  ait  esse  ani- 
mx  nou  esse  determinatum  a  seipsa,  sed  ab 
alio,  sed  ipsa  deterndnat  sihi  suum  relle,  et 
ideo  quamvis  esse  sit  immutahile,  tamen  xelle 
indeterminatttm  est,  ac  per  Jwc  in  diversa  flexi- 
bile,  ubi  indicat  rationem  alibi  a  me  tracta- 
tam,  quod,  si  delerminatio  essct  a  solo  Dco, 
non  esset  in  potestate  voluntatis  iilam  muta- 
rc,  neque  actum  suspendere,  nisi  prius  Deus 
talem  determinationem  auferret.  Quod  valde 
al)surdum  est.  Item  quaest.  sexta  dc  Malo, 
artic.  unic,  ait  Deum  movcre  voluntatem  se- 
cundum  ejus  conditionem,  non  ut  ex  necessi- 
tate,  sed  ut  indeterminate  se  habentem  ad 
multa,  ubi  aperte  sentit  quod  auferre  indeter- 
minationem  ad  multa  est  inferre  necessita- 
tem,  nam  ilia  duo  tanquam  consequentia  seu 
convertibilia  ponit,  non  ex  necessitate,  et  in- 
determinate  se  habere  ad  multa.  Quocirca 
quoties  D.  Tbomas  ait  Deum  movere  volun- 
tatem  modo  iili  accommodato,  et  idco  nbn 
necessitare  iilam,  modus  ilie  non  consistit  in 
hoc  quod  eam  quidem  prius  determinet  ad 
luium  sua  vi,  tali  vero  modo  non  nccessitet ; 
quia  talis  modus  non  solum  oxpiicari  non  po- 
test,  sed  otiam  repugnantiam  in  se  involvit, 
unde  vorbis  etiam  ejusdom  divi  Thomse  in 
aiiis  locis  repugnat ;  modus  ergo  ille  potius  in 
lioc  consistit  quod  Deus  ita  ofiert  suum  con- 
cursum  ad  movendam  voiuntatem  immediate 
ad  actum  vel  determinationcm  hberam,  ut 
ad  actualem  motionem  semper  spectct  lil^er 
intluxus  ejusdem  voluntatis.  Et  hoc  ipsum 
est  quod  in  dict.  art.  quarto,  quem  tracta- 
mus,  soiutiono  ad  prinnmi,  ait  D.  Thomas, 
quod  volnntas  divina  non  soium  se  extondit 
ut  aiiquid  fiat  per  rem  quam  movet,  sed  ut 
etiam  eo  modo  fiat  quo  congruit  naturre  ip- 
sius,  et  ideo  magis  repugnaret  divinae  motio- 
ni,  si  voiuntas  ex  necessitate  movorotur,  quod 
suae  naturre  non  congruit,  quam  si  moveatur 
libere  prout  competit  suae  natura?.  Qua;  pos- 
teriora  verba  sub  eadem  forma  appiicari  pos- 
sunt  ad  determinationem  ad  unum  ab  extrin- 
seco  iiiatam.  Magis  enim  repugnaret  divin» 
motioni,  si  voiuntas  ex  determinationo  ad 
imum  ab  extrinseco  iilata  moveretur,  quod 
suae  naturse  non  convenit,  cum  ex  se  potius 
sitindifferens,  quam  simoveatur  cum  indcter- 
minatione  quoad  exercitium,  prout  convenit 
suJB  naturse. 

Denique  hinc  faciie  intoliigitur  de  quo  sen- 
su  composito  loquatur  D.  Thomas  in  iiia 
solut.  ad  3,  et  qua  ratione  vorum  sit   cssc 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
impossiliile  quod,  si  Deus  movet  vohmtatem 
ad  aiiquid,  voiuntas  ad  iilud  non  movcatur  ; 
loquitur  enim  D.  Thomas  de  motione  actua- 
li,  seuin  actu  secundo,  quee  non  ponitur  a 
Deo  in  vohintate,  nisi  infiuente  simul  ipsa  vo- 
hmtate,  et  ideo  si  supponitur  poni  a  Deo,  im- 
possibile  est  non  simul  ponere  quod  volun- 
tas  ad  id  moveatur,  non  solum  passive,  reci- 
piendo  motionem  Dei,  sed  etiara  active,  in- 
tluendo  in  eamdom,  quae  unica  est  a  Deo  et 
ab  ipsa,  unde  constat  in  ilio  sensu  composi- 
to  non  involvi  suppositionem  antecedentem, 
xit  vocant,  sed  concomitantem,  tum  quia  ac- 
tuaiis  concursus  Dei  ad  extra  non  est  sup- 
positio  antecedens,  seu  conditio  praevia,  sed 
concomitans  ;  tum  etiam  quia,  eo  ipso  quod 
supponitur  motio  Dei,  supponitur  infiuxusli- 
beri  arbitrii,  unde  porinde  est  ac  si  diceretur  : 
Si  voluntas  movetur  dum  determinatur,  ipsa 
ctiam  se  movet ;  vel  etiam  e  converso  dici  pos- 
sot  :  Si  ponitur  quod  voluntas  se  movet,  im- 
possibiie  ost  ponere  quod  non  moveat  eam 
Deus  ;  ct  utraque  illatio  fundatur  in  hoc  cjuod 
illa  motio  essentialitcr  pendct  a  voluntatc  ct 
a  Deo. 

Longe  autem  diversa  ratio  est  de  sensu 
composito,  in  quo  suppositio  est  ita  antece- 
dons,  ut  non  involvat  intluxum  ipsius  volun- 
tatis,  ac  perinde  non  sit  illi  libora.  Si  enim, 
facta  taii  suppositione  in  voluntate,  impossi- 
biio  ost  non  sequi  mofum  ojus  ,  impossibile 
otiam  est  iiium  motum  csse  liberum  volun- 
tati  ,  quia  nunquam  cst  in  poteslate  libera 
ejus.  Non  enim  ante  suppositionem ,  quia 
nec  suppositio  ipsa  est  in  potcstate  volunta- 
tis,  nequc  sine  illa  potest  esse  actus  ;  neque 
etiam  post  suppositionem,  quia  iila  posita 
jam  ost  impossibile  non  habere  actum.  Nun- 
quam  ei-go  D.  Thomas  usus  est  distinctione 
sensus  compositi  in  illo  sensu,  ad  concilian- 
dam  libertatem  cum  divina  motione  ;  quin 
potius  in  multis  locis  significavit  noccssitatem 
anV^ccdontom,  quce  ex  priori  causa  provenit, 
rcpugnare  libertati,  de  qua  re  est  insignis  lo- 
cus  in  2  Physic,  lect.  15,  in  princ.  :  Scien- 
dum  est  (inquit)  quod  necessitas  quce  pendet 
ex  causis  priorihus  est  necessitas  ahsoJuta  ; 
et  cxplicando  hoc  per  singulas  causas,  de 
elficiente  dicit:  Ft  similiter  quod  liahet  ne- 
cessitatem  ex  causa  efftciente,  est  necessa- 
rium  ahsohde ;  quod  aiitem  liahet  necessi- 
tatem  ex  eo  quod  est  posterius  in  esse ,  est 
nrcessarium  ex  conditione ,  tel  suppositione. 
Ul)i  piane  vult  sensum  compositum  in  quo 
ponitur  conditio  prior  seu   anteccdens  non 


CAP.  XL.  QUID  IN  HAC  CONTROVERSIA  D    THOMAS  DOCUERIT,  ETC. 


603 


iollere  necessitatem  absolute,  et  talem  cs- 
se  putat  neccssitatcm  ex  causa  efTieientc. 
At  profecto  si  voluntas  non  opcratur  nisi 
supposita  praideterminatione  a  solo  Dco,  illa 
suppositio  antecedens  est,  et  si  ex  illa  tam 
necessario  scquitur  actio  ut  impossibile  sit 
non  sequi,  neccssitas  illa  ex  causa  efficiente 
est,  quia,  et  determinalio  est  a  Deo  efficiente, 


de  Potentia,  articul.  septimo,  ad  septimum, 
ubi  D.  Thomas  ait :  Id  quoda  Deo  fit  in  re  na- 
turali  quo  actualiter  agat,  est  ut  intentio  sola 
liabens  esse  quoddam  incompletmn  per  mo- 
dum  quo  colores  sunt  in  aere,  et  virtus  artis 
in  instrume7ito  artificis,  per  quae  verba  plane 
docet  Deum  inlluere  causa^  secundEC  aHquam 
virtutem  realem  et  lluentem,  quam  intcntio- 


et  ipsa  efficit  ut  actus  consequens  necessario     nalcra  vocant ;  per  illam  ergo  intelligit  deter- 


fiat;  est  ergo  illa  necessitas  absoluta.  Unde 
idem  D.  Thomas,  qua^stione  sexta  de  Malo, 
art.  unic,  inquit,  dispositiones,  quce  sunt  in 
homine  ahsque  ejus  toluntate,  et  non  subjacent 
quoad  effectum  eidem  vohmtati,  necessitatem 
inferre,  et  ideo  ut  noluntas  non  ex  necessitate 
moveatur,  necessarium  esse  ut,  licet  dispositio 
propcedat  voluntatem,  saltem  usus  ejus  suhja- 


minare  causam  secundam,  et  uti  illa  tanquam 
instrumento  ad  ejus  operationem;  de  quo  lo- 
co  ingenue  fatemur  D.  Thomam  ibi  ita  sen- 
sisse ;  credimus  tamen  eum  in  ea  sententia  non 
permansisse,  quia  neque  in  Summa,  neque 
in  aUis  hbris  Sentcntiarum  et  Contra  gentiles, 
illum  causalitatis  modum  Deo  attribuit;  imo 
sine  illo  declarat  essentialem  inlluxum  prima; 


ceat  voluntati.  Eadcm  autem  ratio  est  dc  qua-  causK,  tam  in  causas  secundas  qnam  in  efiec- 

cumquc  motione  ab  cxtrinseco  iUata,  et  pra3-  tus  et  actiones  earum,  atque  ita  tacite  exchi- 

sertim  ab  efficienti  et  potentissima  causa.  Un-  dit  modum  illum,  ut  in  Ub.  1  de  AuxiUis,  cap. 

dc  D.  Thomas,  3  part.,  quoest.  46,  artic.  pri-  11,  n.  6  et  7,  latius  dixi ;  et  revera  nec  intelligi 

mo,  distinguens  varios  necessitatis  modos,  in-  vel  explicari  potest  quahs  sit  ilhi  intentio,  vel 

quit  :  Alio  modo  dicitur  aliquid  necessarium  qua?  sit  necessitas  poncndi  illam,  ut  ibidem 

ex  aliquo  exteriori,quod  quidem  sisitcausaeffi-  ostendimus,  atque  lisec  sint  satis  de  primo 

dens  vel  movens,  facit  necessitatem  coactionis,  capite  testimoniorum  divi  Thomae. 

ita  appeUans  absolutam  necessitatem,  prout  Secundo  loco  afferuntur  testimonia  in  qui- 

loquitur  etiam  2  contra  gentes,  c.  29,  dicens  bus  D.  Tlaomas  docet  vohmtatem,  saltem  in 

illam  esse  necessitatem  ahsolutam,  qua-depen-  primo  actu  suo,  moveri  a  Deo,  et  non  a  se. 

det  a  causis  prioribus,  sive  illa  sint  principia  Nam  1 .  2,  quaest.  9,  artic.  3,  quaerens  utrum 

essentialia,  sive causoi efficientes  autmoventes,  voluntas  moveat  seipsam,  respondet  movere 

quodvalde  notandum  est,  ut  inteUigatur  de-  seipsam  in  electione  mediorum,  quia  per  hoc 

terminationem  ad  unum  non  minorem  indu-  quod  vuU  finem,movet  se  ad  volenda  ea  quae 


cere  necessitatem  si  ab  extrinseco  agente  im- 
primatur,  quam  si  esset  innata  ex  principiis 
essentialibus,  si  aUoquin  Iiabcat  actus  ine- 
vitabilem  consecutionem  ex  utraque  ;  imo 
quodam.modo  majorem  esse  necessitatem , 
quando  determinatio  est  ab  extrinseco  in  po- 
tentia  de  se  indiffcrente,  quia  multum  de  vio- 


sunt  ad  finem  ;  et  hac  ratione  dicit  ibi  in  so- 
lutione  ad  primum,  quod  voluntas  non  se- 
cundum  idem  movet  et  movetur,  sed,  in  quan- 
tum  actu  vult  finem,  reducit  se  de  potentia 
in  actum  respectu  eorum  quee  sunt  ad  finem, 
ubi  supponit  ad  ipsum  actum  quo  vult  finem 
non  se  movere,  sed  ab  alio  delerminari.Quod 


lentia  participare  videtur,  cum  passo  non  con-    consequenter  et  formaliter  declarat  in  art.  4, 


ferat  vim,  nec   talis  determinatio  sit  naturse 
ejus  proportionata. 

SepUmo  objiciuntur  muJta  ex  eodem  divo 
Thoma,  1.  2,  qua^st.  209,  art.  1  et  seq.,  ubi 
ssepius  repetit  naturam  creatam,  sive  corpo- 
ralem ,  sive  spiritualem,  quantumcumque  in 


ubi  ita  concludit  :  Unde  necesse  est  ponere 
quod  in  primnm  motum  vohmtatis  voluntas 
prodeat  ex  instinctu  alicujus  exterioris  mo- 
ventis,  ut  Aristoteles  docct  ;  ct  iu  articul.  6, 
ad  3,  ait  quod  Deus  movet  voluntatem  homi- 
nis,  sicut  universalis  motor,  aduniversale  ob- 


suo  esse  et  virtute  agendi  ponatur  pcrfecta,    jectum  voluntatis ,  quod   est  boimm,  et  sine 


non  posse  aliquid  operari  sine  auxilio  Dei 
moventis,  vel  nisi  moveatur  a  Deo  ;  sed  ha^c 
loca  habent  eumdera  sensura  quem  exphcui- 
raus  circa  artic.  5,  qusest.  103,  prima  p.,  ct 
in  Ub.  1  de  Auxiliis,  c.  6  et  11,  loca  illa  ex 
profcsso  tractavimus,  el  ideo  non  censcraus 
in  Ulisesse  amplius  immorandum. 

Octavus  et  celebris  locus  est  ex  qua^st.  3 


hac  universali  motione  homo  non  potcst  ali- 
quid  velle,  sed  homo  per  rationera  detcrrai- 
nat  se  ad  volendura  hoc  vel  iUud,  quod  est 
vere  bonura  vel  apparens  bonura;  et  de  hoc 
raotionis  modo  vidctur  loqui  1  part.,  qua?s- 
tion.  103,  artic.  4,  cum  dicit  esse  propriuni 
Dei  raovere  voluntatera,  et  per  modura  ob- 
jecti  sufficienter  et  efficaciter  trahentis  iUam, 


GOG  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILll  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCOUDIA. 

et  por  modum  principii  efficientis  in  illa  in-  vitalis,  qualis  est  illa  volitio.  Atque  simili  ra- 

clinationem   ad  universale  bonura  ;  loquitur  tione  conchulitur  voluntatem  seipsam  deter- 

enim  de  inclinatione  vitali  et  elicita,  nam  de  minare  ad  exercilium  illius  actus,  quio,  qiio- 

illa  sic  ait :   VcUe  nihil  aliud  est  quam  incli-  ties  voluntas  libere  operatur,  necesse  est  ut 

natio  quiedam  in  oljectum   voluntatis,  quod  suam  determinationem  efficiat,  quia  alias  non 

est  uiiiversale  lonum;  item  de  eadem  mo-  esset  determinatio  libera.  Accedit  quod  inter- 

tione  videtur  loqui  3  Gontra  gentes,  cap.  89,  dum  illa  intentio  finis.  vel  voluntas  simplex, 

rat.  6,  et  aliis  locis.  potest  esse  peccatum,  etiam  mortale,  quia  po- 

Ex  liis  autem  testimoniis  divi  Thomae  pri-  test  esse  de  pravo  fine,  et  cum  sufficienti  co- 

mum  libenter  amplectimur,  quod  in  eis  ex-  gnitione  ad  plenum  dominium  actuum  ;  ergo 

presse  docet  voluntatem   determinare  se  ad  determinatio  ad  illum  non  potest  esse  a  solo 

electionem  mcdiorum,  nam  hinc  saltem  ha-  Deo,  quia  hoc  repugnat  bonitati  divinee ;  cum 

bemus  non  esse  necessariam  prajdetermina-  crgo  divus  Thomas,  iu  citatis  locis,  dicit  vo- 

tionem  ad  omnes  actus  ad  quos  eliciendos  vo-  luiitatem  moveri  a  Deo  ad  hujusmodi  actus  , 

luntas  est  de  se  indiflerens.  Nam  certum  est  non  ideo  dicit  quia  solus  Deus  efficiat  talem 

voluntatem,  etiam  postquam  intendit  finem,  actum  ,  nec  quia  Deus  solus  determinet  vo- 

verbi  gratia,  sanitatem,   manere  indifleren-  luntatem  efficacitcr  ad  unum,  nec  etiam  id 

tem  ad  eligendum  hoc  vel  illud  medium,  ut  dicit   propter  solum   concursum    generalem 

D.  Thomas  eisdem  locis  supponit  et  est  per  causai  primse  ;  nam  hic  concursus  ejusdem 

se  certum,  et  nibilominus  de  tali  voluntate  rationis  est  in  illo  actu  et  in  caeteris  ;  igitur 

aitdivusThomas  seipsam  movere,  et  seipsam  id  dicit  solum  quia  ille  actus,  quando  est  na- 

determinare  ad  eligendum  hoc  vel  illud.  Ex  turalis  ordinis  (nam  de  supernaturalibus  sta- 

quo   evidenter    colligimus    prredeterminatio-  tim  dicemus) ,   oritur  ex  sola  voluntate  ,  ut 

nem  solius  Dei  non  esse  necessariam  pro-  principio  proximo  operante  ex  aliqua  naturali 

pter  concursum  primee  causse,  nam  etiam  ad  inclinatione  a  Deo  recepta ,  in  quo  ditFert  ille 

electiones  concurrit  Deus   ut  prima  causa  \  actus  ab  electione,  quia  electio  jam  non  pro- 

neque   esse  necessai-iam  propter  indifFeren-  cedit  a  nuda  voluntate  ,  sed  ut  aflfecta  inten- 

tiam  principii  proximi  ,   quod  est  voluntas  ,  tione  quam  ipsa  sibi  comparavit. 

nam  etiam   principium  proximum  electionis,  Unde  tertio  constat  in  omnibus  citatis  locis 

quod  est  voluntas  actuata  per   intentionem  solum  attribuere  D.  Thomam  hujusmodi  vo- 

finis,  est  principium  inditTerens:  neque  etiam  hmtatis  actum  Deoutprimo  motori,  quatenus 

esse  necessariam  propter  supernaturalitatem  ipse  solus  dedit  voluntati  inclinationem  ad 

actus;  nam  etiam  in  electionibus  supernatu-  bonum  in  commuui,  ex  qua  ille  actus  nasci- 

rahbus  voluntas  determinat  se,  quia  ex  in-  tur,  sicut  motus  gravium  et  levium  solet  at- 

tentione  proportionata  finis,  mediante  consi-  tribui  generanti ;  hoc  enira  exemplo  in  eis- 

lio,  se  determinat  ad  hoc  vel  illud  medium  clcm  locis  sa;pe  D.  Thomas  utitur,  quod  sem- 

cum  diviuGB  gratia?   adjutoiio.   Quod  si  hcec  per  intelligendum  est  secundum  id  ex  quo 

vera  sunt,  nullum  relinquitur  firmum   fuu-  sumitur  similitudo,  servata  diftcrentia  quoad 

damcntum  ad  asserendura  illam  determina-  modum  motionis  quam  exigit  natura  volun- 

tionem  esse  necessaiiam  ad  aliquem  actum  tatis  ;  est  autem  duplex  differentia  :  una  est 

hberum.  quia  naturalis  motus  procedens  a  gravitate 

Secundo,  dicimus  etiam  primum  actum  vo-  vel  levitate  non  requirit  prreviam  cognitionem 

luntatis,  qui  dicitur  voluntas  simplex  vel  in-  quam  requirit  actus  voluntatis  ;  qure  cognitio 

tentio  finis,  esse  actum  vitalem,  ut  per  se  no-  in  ordine  ad  primum  actum  voluntatis  non 

tum  est,  ac  proinde  elicitum  ab  ipsa  volun-  potest  esse  ex  applicatione  et  raotione  ejus- 

tate.  Item  esse  actum  liberum  saltera  quoad  dera  voluutatis,  quia  supponitur  actus  volun- 

exercitium  actus  ,   etiarasi  circa  bonura  vel  tatis  esse  primus,  ante  quera   non  prsecedit 

beatitudinera  in  corarauni  in  hac  vita  habea-  alius;  quod  si  alius  pra^cederet  ante  illum, 

tur,  ut  sentit  D.  Thoraas  1  part.,  q.  82,  art.  2.  etiam  debuisset  prsecedere  alia  coguitio  quae 

Hinc  ergo  constat  voluntatem  non  ita  moveri  non  esset  ex  voluntate,  et  ita  ne  procedatur  in 

a  Deo  ad  hunc  primum  actum,  quin  etiam  infinitura,  sistendura  necessario  est  in  cogni- 

ipsa  se  raoveat  motione  physica  et  eflectiva,  tione,  quic  uon  sita  voluutate,  quaenecessario 

quia  ipsa  efficit  in  se  illum  actum  volondi  seu  esse  debet  ab  aliquo  exteriori  movente,  de 

intendendi  finem,  quem  antea  non  habebat  ;  quo  maxime  videtur  loqui  chvus  Thomas  iu 

est  enira  hoc  de  ratione  actus  imraanentis  et  illo  articuloquarto,  queestion.  nona,  prima  se- 


CAP.  XL.  QUID  IN  IIAC  CONTROVERSIA  D.  THOMAS  DOCUERIT,  ETC.  607 

cnnclfe,  cura  concludit :  Necesse    est  ponere    actualis  amor  bcalitudinis  in  communi,  prje- 
quod  in  prin,um  motum  toluntatis   xoliintas    foiiur  carenlia,^  ojusdom  amoris.  Haec  autem 


prodeat  ex  instincta  alicujus  exterioris  mo- 
tentis ;  nam  illam  conclusionem  inde  elicit, 
quod  ille  primus  motus  voluntatis  non  potest 
esse  ex  consiiio  quod  supponit  aliam  vo- 
luntatem  ,  scd  ex  naturali  aliqua  apprehen- 


comparaiio  includit  cliam  virtualem  et  vo- 
luntariam  electionem  amoris  prae  odio ,  vcl 
actualis  amoris  potius  quam  odii  seu  caren- 
tiffi  ejus ;  quia  ergo  omnis  electio  supponit 
aliquam    intentionem  ,  videtur  necessarium 


sione  velsimplici  judicio  intellectus.  quodna-  Imnc  actum  proccdere  cx  priori  intentione. 

turale  est,  et  ideo  auctori  natura;  tribuitur.  Quoad  hoc  ergo  ait  D.  Thomas  non  procede- 

Hinc  vero  colhgit  Cajetanus  ibi  talem  primum  re  ex  priori  intentione  cHcita,  quia  procede- 

actum  voluntatis,  hcet  sit  effective  elicitus  ab  retur  iu  infinitum,  sed  ex  inchnatione  natu- 

ipsa,  tamen  ut  est  ab  ea,  non  esse  propter  fi-  rse,  quia  natura  rei  est  primuni  in  unoquo- 

nem,  sed  tantum  esse  simplicem  tendentiam  que,  et  omnis  motus  proccdit  ab  aliquo  im- 

in  finem  ex  directione  superioris  agentis  or-  mobili,  ut  idem  dixit  1  part.,  qusest.  82,  ar- 

dinautis  ipsam  in  talem  finem,  in  quo  dicit  ticul.  1.  Sub  hoc  ergo  respectu  dicitur  tahs 

-convenire  hunc  actum  cum  motu  gravium  et  actus  esse  ab  auctore  naturee  et  exuniversah 

levium  ,  ac  propterea  tribui  auctori  naturoe ,  motione  in  bouum  in  communi,  media  iuch- 

sicut  motus  gravium  tribuitur  generanti  ;  sed  natione  naturali  quam  ipsc  imprimit ;  per  hoc 

hocmihi  non  probatur,  quia  existimo  et  amo-  autem  non  exchidit  D.  Thomas  quin  particu- 

rem  et  intentionem  finis  esse  actus  vere  ehci-  laris  determinatio,  vel  quoad  specificationem 

tos  propter  finem,,  ut  probavi  in  disputation.  vel  quoad  exercitium,  qufp.  in  tah  actu  inter- 

26  Metaphysic,  sect.  3.  Unde  non  etiam  pro-  venit,  sit  ab  ipsa  voluntate;  imo  hoc  expresse 

bo  quod  ibidem  Cajetanus  ait,  iUum  primum  dixit  in  eisdem  locis   quce  in  objectione  ci- 

actum  non  esse  a  voluntate  ut  apphcante  se  tantur. 

ad  volendum,  quia  ad  hunc  modum  apphcan-  Superest  dicendum  de  tertio  capite   testi- 

di  se  necessarium  est  agere  propter  finem,  et  moniorum,  in  quibus  divus  Thomas,  de  gra- 

ad  agendum  propter  finem  necessarium  est  tia  et  prsedestinatione    loquens,  hoc   genus 

nt  praecedat  intentio  finis.   Dico  tamen,  ad  motionis  exigere  vel  saltem   admittere   vide- 

agendum  propter  finem  satis  esse  agere  pro-  tur.  Primum  sumi  potest  ex  prima  secundoe, 

pter  bonitatem  finis  distincte  et  formahter  co-  qusestione  nona,  articulo  sexto,  ad  tertium, 

gnitam,  ut  dicto  loco  declaravi.  Ad  volendum  ubi  cum  dixisset  divus  Thomas  Deum  move- 

autem,  apphcando  se  ad  volendum,  satis  est  re  vohmtatem  hominis  ad  universale  objec- 

quod  ipsa  vohtio  sit  libera  ,  et  quod  in  iham  tum  ejus  quod  est  bonum,  tanquam  univer- 

se  fiectat  voluntas,  etiamsi  non  supponatur  salem  motorem,    et  sine  hac  motione  nihil 

determinata  ad  unum.  Atque  haec  est  secunda  posse  liominem  vehe,  quam^is  ad  volendum 

differentia  inter  hunc  motum  vohnitatis  et  hoc  vel  illud  particulare  bonum  homo  se  per 


motum  gravis ,  ratione  cujus  ncgari  non  po- 
test,  quin  voluntas  in  hoc  actu  non  solum  se 
moveat  physice  ,  sed  etiam  morahter  se  ap- 
phcando  et  determinando  ad  volendum. 
Nihilominus  tamen  D.  Thomas  usus  est  illo 


rationem  determinet,  subjungit  hoec  verba : 
Sed  tanien  interdum  specialiter  Deus  movet 
aliquos  ad  dliquid  determinate  tolendum  , 
quod  est  honum  ,  sicut  in  his  quos  movet 
per  graliam,  ut  infra  dicetur ;  ergo   safiem 


modo  loqucndi  ad  declarandum,  ilhim  pri-     ad  actus  gratia:  requirit  motionem  Dei  prse- 
mum  actam,  tametsi  vitalem  et  hbcrum,  oriri     deteiminantcm. 


ex  ahqua  simphci  et  naturah  inchnatione  vo- 
luntatis,  et  hoc  titulo  tribui  auctori  natura?, 
quamvis,  quia  usus  ilhus  inchnationis  subja- 
cct  dominio  voluntatis,  idem  actus  simul  sit 


Rcspondeo  imprimis  ex  hoc  loco  haberl 
Deum  non  dare  specialem  motionem  ad  ah- 
quid  determinatc  volendumj  nisi  iUud  bonum 
sit  absolutc  et  simplicitcr,  quod  solura  dicitur 


ab  ipsa  voluntate   se  applicante  ad  opus.  In  de  bono  honcsto,  prsesertim  apud  Thcologos; 

quo  est  etiam  considerandum,  in  illo  actu,  cstque    considerandum   in    proximis    verbis 

quatenus  liber  est,  comparationera  quamdam  prajccdcntibus  dixissc  D.  Thomam  volunta- 

virtualiter  fieri  vel  ad  actum  oppositum  cui  tem  dcterminare  se  ad  iUud  quod  est  vere  bo- 

prcefertur,  si  talis  actus  sit  libcr  quoad  speci-  num,  vel  apparons  bonum  ;  in  his  vero  ulti- 

ficationem,  vcl  ad  carentiam  ejusdem  actus,  mis  vcrbis,   in   quibus  ait  Deum  interdum 

si  sit  liber  solura  quoad  exercitiura.  Ut  si  sit  movere  ad  aliquid  determinate  volendura,  so- 

araor  sanitatis ,  prrefcrlur  odio ;   si  vero  sit  lura  addidit :  Quod  est  hommi,  quia  oportet  ut 


G08  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

revera  sit  tale,  ct  non  tantum  apparens,  ut  ad 
illud  Deus  sic  moveat;  non  ergo  ita  movet 
ad  actum  peccati.  Secundo,  accipio  ex  liac 
solutione,  hanc  motionem  peculiarem,  qua 
Deus  movet  ad  aliquid  determinate  volen- 
dum,  non  esse  simpliciter  necessariam  ut  vo- 
luntas  ad  aliquod  bonum,  etiam  verum  et  ho- 
nestum,  determinetur.  Nara  in  proxime  pra- 
cedentibus  verbis  dixerat  D.  Thomas  vohmta- 
tem  per  rationem  se  determinare  ad  vere 
bonum^  et  in  his  solum  ait  intei^dum  moveri 
a  Deo  ad  detcrminate  volendum  aUquid  quod 
bonum  est,  ponitque  exemplum  in  operibus , 
ubi  ex  pecuUari  ratione  taUs  motio  necessaria 
est,  non  vero  ex  generaU  ratione  actus  boni 
seu  honesti.  Tertio  respondeo  D.  Thomam 
non  dicere  Deum  determinare  vohintatera, 
prsesertim  quoad  exercitium  actus,  circa  tale 
bonum,  sed  movere  voluntatem  ad  iUud  de- 
terminate  volendura,  cura  tamen  haec  duo 
valde  diversa  sint.  Nara  determinare,  prout 
hoc  verbo  utuntur  auctores  contrarise  senten- 
tise  qui  iis  testimoniis  D.  Thomae  utuntur,  cst 
ita  impriraere  determinationem  voluntati,  ut 
iUa  reccpta  non  possit  non  consentirc  in  tale 
bonum;  et  movere  voluntatem  ad  aUquid  de- 
terminate  volendum  soluin  signiUcat  incU- 
nare  iUam  non  solum  ad  bonum  in  communi, 
sed  ad  tale  bonum;  ut  quando  Deus  inspirat 
afFectum  fidei,  movct  voluntatcm  ad  detcrmi- 
nate  volendum  credere,  quamvis  iUa  motio 
taUs  sit  ut  in  potestate  vohintatis  sit  veUe, 
aut  non  veUe,  vel  noUe  id  ad  quod  determi- 
nate  movctur;  vel  sicut  habitus  charitatis 
determinate  inclinat  ad  perfecte  araandum 
Dcum,  unde  recte  dicitur  Deus,  infundcndo 
talem  habitum,  movere  voluntatem  ad  aUquid 
determinate  volendum ,  id  est  ad  Deum  sic 
araandura,  quanquara  ex  vi  ilUus  infusionis 
non  dcterminet  in  priori  sensu  voluntatcm 
ad  talcm  actum,  seu  ad  usum  talis  actus. 

Est  autem  notanda  differentia  a  D.  Thoma 
intenta  in  illa  solutione  inter  Deum.  ut  uni- 
versalcra,  et  specialem  motorem,  quod,  ut 
motor  universaUs,  non  prremovet  voluntatem 
nisi  ad  bonum  in  corarauni,  utiquc  pcr  uatu- 
ralem  incUnationem  inditam  voluntati.  Ilji 
eiiira  non  agit  de  motione  prout  significare 
solct  apud  ipsum  generalcra  concursum  Dci, 
sed  de  pnevia  raotionc  ralionc  cnjus  natura- 
lcs  raotus  tribui  solent  auctori  naturoe  propter 
naturalera  facuUatera  aut  incUnationem  ab 
iUo  receptam,  ut  supra  dictura  est ;  secun- 
dura  hanc  ergo  motioncm  seu  incUnationem 
ait  D.  Thomas  Deum  solum   moverc  ad  bo- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
num  ut  sic,  ct  rclinquerc  vohmtati  ut  per  ra- 
tioncm  se  dcterrainet  ad  hoc  vel  illud  bonnm. 
Et  ita  respondet  ad  argumentum,  quod  si 
Deus  movcret  voluntatem,  semper  movere- 
tur  ad  bonum,  cum  tameu  constct  seepe  mo- 
veri  ad  maUira  sub  aUqua  apparenti  ratione 
boni.  Responsio  autcra  est,  ex  parte  Dei  seu 
incUnationis  ab  ilio  datfe  moveri  ad  bo- 
num,  etc, ;  ex  libertate  autem  sua  determi- 
nari  voluntatem  ad  tale  bonum,  quod  rcvcra 
honestum  non  est,  necessariumque  existimat, 
ad  excusandura  Deura,  ut  motio  cjus  de  se 
non  sit  determinata  ad  bonum,  quod  vere 
bonum  non  est.  Quod  cura  sit  vcrum  de  mo- 
tionc  etiam  per  solam  inclinationera,  raullo 
magis  neccssarium  erit  de  motionc  per  om- 
nimodam  determinationcni.  At  Deus  ut  mo- 
tor  spccialis  movet  interdum;  estque  maxime 
neccssarium  in  operibus  gratiee  ad  aUquid 
detcrrainate  volcndum  ;  illud  tamcn  semper 
vcrura  bonum  cst.  Hffic  autcm  motio  scmper 
est  per  aUquid  additum  inclinationi  volunta- 
tis,  sive  illud  sit  aliquis  bonus  habitus  infu- 
sus,  sive  simplex  affectus  voluntati  inditus, 
qui  non  cst  conscnsus  liber,  sed  inclinatio  in 
illum.  Utrique  autcra  generi  motionis  com- 
mune  est  ut  usus  ejus  subjaceat  horainis  vo- 
luntati,  alioquiconscnsus  non  essetliber.  Un- 
de  prior  motio  univcrsaUs,  si  pracise  spec- 
tctur  ut  tcndit  in  bonum  in  communi,  sub- 
jacet  dominio  voluntatis  quoad  excrcitium 
actus,  nam  quoad  illud  cst  liber,  quia  in  illo 
potest  parlicularis  ratio  bolii  aut  mali  spec- 
tari ;  quoad  specificationem  autcm  non  est 
ille  actus  Uber,  quia  in  rationc  boni  in  com- 
muni  nulla  ratio  mali  cogitari  potest,  et  se- 
cundum  cam  rationem  maxime  attribuitur 
Deo  detcrminatio  ad  talem  actum. 

At  vcro  quando  Deus  movet  voluntatem 
spcciali  raotione  ad  aliquid  determinate  vo- 
Icndum,  motio  illa  subjacet  in  usu  dominio 
voluntatis,  non  solum  quoad  exercitium,  sed 
etiam  quoad  specificationera  ;  quia  actus  con- 
scntiendi  in  illara  motionera  utroque  modo 
liber  est,  et  quia  in  bono  illo  particulari  sem- 
per  potest  aliqua  ratio  mali  scu  incommodi 
cogitare ;  semper  ergo  determinatio  est  a  vo- 
luntatc,  quantumvis  dctcrminationem  motio 
Dei  antccedat,  et  concursus  seu  cooperatio 
comitetur. 

Juxta  hsec  facile  explicantur  alia  loca  in 
quibus  D.  Thomas  spccialitcr  agit  de  auxiliis 
gratiae.  Secundum  ergo  testimonium  sit  ex 
quffistione  centesima  nona,  articulo  sccundo, 
ubi  pra3ter  virtutem  gratuitam  requirit,  ad 


CAP.  XL.  QllD  IN  IIAC  CONTROVERSIA  D.  TIIUMaS  DOCUERIT,  EtC. 


009 


bouum  supernaturale  opcrandum  in  quo- 
cumque  statu,  auxilium  Dei^  quo  moveal  ho- 
minem  ad  bene  ageudiun  ;  scd  ibi  loquitur 
de    auxilio   Dei  movenlis,  proporlioualo    in 


omnis  causa  efflciensmotionemin  aliquo  mobi- 
li  est  movens  ejus ;  igitur  intelligcndo  illam 
doctrinam  D.  Thomre  in  ordiue  ad  ojusmodi 
actum,  necessc  est  ut  intelligatur  solum  secun- 


unoquoque  ordine  renmi,  per  illud  nomen  dum  moralem  quamdam  attributionem ;  Iioc 

intelligens  consursum  Dei  ut  prima^  causse,  enim  verbo  attribuendi  soBpc  ibi  utitur,  redu- 

nam  necessitatem  ejus  fundat  in  illo  princi-  citurque  ad  illum  sensum  quo  aliis  locis  dicit 

pio,  quod  nulla  res  certa  potcst  in  quem.cum-  primuin  actum  voluntalis  attribui  Deo  ut  pri- 


que  actum  prodire  nisi  virtute  moiiouis  divi- 
nse,  quod  posuerat  in  articulo  primo  ejusdom 
qua^stionis,  et  repetit  in  articulo  nono.  Prffiter 
hoc  autem  auxilium,  etiam  requirit,  in  illo 
articulo  nono,  in  statu  naturse  lapsre  peculia- 
rem  directionem  ct  protectionem  Dei  ad  non 
peccandum,  etiam  gratiam  sanctificantem 
consecutam;  sedverba  ipsa  D.  Thomse,  scili- 
cot :  Necesse  est  nohis  ut  a  Deo  dirigamnr  ef 


mo  geuerau  movonli,  quia  nou  csc  ex  prion 
actu  voluutalis  ,  neque  ex  consilio  ,  sed  ex 
naturali  inclinatione  indita  ab  auctore  na- 
tura'. ;  ita  eliam  quia  actus  supernaturales 
non  sunt  ex  pura  inclinationo  ejus  ,  sed 
cx  dono  supcraddito  ;  idco  priiuus  actus  su- 
pernaturalis  ordinis  quem  voluntas  clicit , 
quemque  ibi  D.  Thomas  interiorem  vocavit, 
dicitur  esse  ex  Deo,  non  ut  condcnte  natu- 


profegaTmir,  quia  oynnia  novit  et  omnia  po-  ram,  sed  ut  operante  iu  ipsam  autcquam  ipsa 

test,  satis  declarant  hoc  auxilium  non  requiri  valeat  ex   vi    prioris  inlontionis    pcr  consi- 

proptcr  physicam  determinationcm,  sed  pro-  lium  se  movere  ad  moraliter  operandum.  Per 

pter  moralem  directionem  et  gubei-nationem,  hanc    autem    atlributionem   non    excluditur 

sub  infmita  potentia  et  sapientia   Dei,   cjuas  cjuin  volunlas   libere   cooperetur  illi  divinee 


hominis  lapsi  ignorantiam  et  imbccillitatem 
suppleat;  et  de  eodcm  genere  auxilii  loquitur 
in  2,  distinct,  28,  qugest.  \ ,  artic.  1 ,  ad  3. 

Tertium    testimonium    svmiitur    ex    1.    2, 
q.  111,  art.  2,  ubi  tractaus  divisionem  de  gra- 


motioni  iu  eliciendo  tali  consonsu,  vel  se  de- 
tcrminaudo  ad  illum,  quod  periude  est. 

Atque  ita  phine  cxplicuit  illam  doctrinara 
idcm  D.  Thomas,  quodlib.  1,  arlicul.  7,  ubi 
nccessitatem  hujus  operationis  Dci  ita  dedu- 


tia,  ait,  operantem  gratiam  dari  ad  interio-     cit,  quia  voluutatis  priucipium  est  electio,  et 


rem  actum  voluntatis,  qua:;  se  habet  utmota, 
Dcus  autem  ut  movens^  et  prKsertim  cum 
voluntas  incipit  bonum  vellc,  quia  prius  ma- 
lum  volebat ;  intelligit  autem  solum  Deum  esse 
moventcm  in  tali  actu;  sic  enim  prius  dixerat 
iu  illo  efiectu,  in  quo  mens  nostra  est  mota, 
etnonmovens,  solus  autem  Deus  estmovens, 
operationem  Deo  attribui ;  et  secundum  hoc 
dici  gratiam  operantem,  quia  opcratio  alicujus 
eliectus  non  attribuitur  mobili,  sed  movcuti. 
Respondelur  de  hac  divisione  et  sensu  ojus 
varios  esse  explicandi  modos,  quos  libr.  3  de 
Auxiliis,  capit.  5,  proposuimus;  in  nullo  au- 


clcctionis  cousilium  ;  si  autcm  qua^ratur  cjua- 
liter  consiiiari  incipiat,  non  potest  dici  quod 
ox  consilioconsiliari  incoeperit,  quia  sic  esset 
in  iniinitum  procedcre.  Uude  oportet  aliquod 
exterius  priucipium  esse  quod  movoat  men- 
lcm  humanam  ad  consiliaudum  de  ageudis. 
Ex  quo  principio  tandom  concludit  non  pos- 
sc  hominem  se  pra?parare  adgratiamnisi  per 
divinum  auxilium  ;  subintolligit  enim  seu  ta- 
cite  supponit  hauc  motionem  debere  esse  in 
unoquoque  actu  proportionatam  illi ;  et  nihi- 
lominus,  in  solutione  ad  5,  ait  hanc  necessi- 
tatem  auxilii  divini  non  excludere  quin  homi- 


tem   sensu  spoctat   ad   prffideterminationem     nis  sit  se  prseparare  ad  gratiam  per  liberum 


physicara ;  inillo  autera  loco  D.  Thoraee^  spe- 
cialiter  considerandura  est  quo  sensu  dicat 
voluntatem  in  quodam  actu  se  habere  tantum 
ut  raotani,  in  alio  vero  ut  raoventem  et  mo- 
lara,  et  in  priori  motioucm  attribui  soli  Doo 
ut  operanti,  in  posteriori  vero  et  Deo   el  vo- 


arbitriura.  Etin  solutione  ad  2,subjungit  sen- 
teutiani  notandara  :  Beus  onovet  omnia  se- 
cundim  modim  eorimi ,  cf  ideo  divina  mo- 
tio  a  quihusdam  participatur  cum  necesslla- 
tc,  a  natura  auteni  rationali  cum  lihertate 
propter  hoc  quod  rirfus  rationalis  sc  ad  op- 
luntati  ut  cooperantibus.  Nara  si  hic  serrao  posita  hahef.  Explicans  auteni  quid  sit  ne- 
sit  de  actu  libero  quo  voluntas  consentit,  raa-  cessariura  ad  hanc  libertatera  ,  subdit  :  Et 
nifestum  est  esse  a  voluntate  ut  a  causa  effi-  ideo  sic  Deus  movet  mcnt':m  humanam,  ad 
cienlc  illum  actura  in  seipsa;  orgo  necesse  homim,  qmd  tamcii  potest  huic  motioni  re- 
est  ut,  physice  et  sccunduin  veraiu  rationein  slstere,  cf  sic  ex  Deo  esf  uf  homo  se  ad  gra- 
causa3  efflcicntisloquendo,  sitin  voluntatenon  tiam  pneparef,  sed  quod  grafia  careaf,  non 
solura  ut  in  raobili,  sed  etiam  movente,  quia  hahct  causam  a  Dco  sed  ad  komine;  in  qui- 
X.  39 


610  DE  VERA  INTELLIGEXTIA  AUXILII 

bus  vcrbis  valde  notandum  cst  quod  ,  ad 
salvandam  libertatem ,  necessaiium  pulavit 
D.  Thomas  ut  divina  motio  talis  sit  ut  volun- 
tas  possit  ei  resistere,  quod  verbum  (ut  ali- 
bi  notavimus )  facit  seusum  compositum,  ita 
ut,  posita  Dei  motione,  quatenus  antecedens 
est,  et  a  solo  Deo,  adhuc  sit  in  potestate  vo- 
hmtatis  non  opcrari ;  hoc  enim  cst  resistere; 
verificatur  autcm  hoc  diverso  modo,  in  mo- 
tione  Dei  antecedente,  quffi  est  per  cogni- 
tionem  aut  simplicem  affectionemimmissam, 
et  in  concomitante,  quse  est  per  concursum. 
Nam  prior  quoad  suum  esse  non  pendet  a 
Hbera  coopcratione  hominis,  neque  illam  re- 
quirit,  et  ideo  resistere  non  potcst  homo  quin 
eam  in  se  recipiat,  ac  propterea  necesse  est 
ut  efhcientiffi  ejus  resistere  valeat,  ita  ut  iha 
non  obstante  actus  consentiendi  non  scqna- 
tur,  nam  si  hoc  saltcni  non  esset  in  potesta- 
te  voluutatis,  nuha  vera  resistcntia  esset  in 
potestate  ejus.  At  posterior  motio  pendet  in 
suo  esse  actuali  a  cooperatione  bbera  vohni- 
tatis,  seu  aljsque  illa  non  existit,  et  hac  ra- 
tione  est  in  polestate  voluntatis  ei  resistere, 
etiam  quoad  snum  esse ,  id  est  impedire  ne 
sit,  et  idco  talis  motio  non  ponitur  antece- 
denter  a  solo  Deo  quoad  suum  esse  reale  et 
actuale  ;  nam  si  ita  scmcl  poneretur,  nec  vo- 
hmtas  posset  impedire  terminum  cjus,  ncc 
inlhixum  seu  immissionem  illius,  ac  proinde 
nnho  modo  posset  ei  resistere. 

Sed  contra  hoc  objici  solet  qnarto  testimo- 
nium  ejusdem  D.  Thomaj  1.  2,  qua^st.  112, 
artic.  3,  ubi,  in  operibus  saltem  gratiae,  majo- 
rem  efficaciam  tribuere  videtur  divinse  mo- 
tioni,  eamquc  revocat  in  solam  Dei  intentio- 
ncm,  dicens  :  Si  ex  intentione  Dei  moventis 
est  quod  liomo,  CKJus  cor  movet,  gratlam  con- 
sequatur,  infallihiliter  illam  conseqmtiir  se- 
cundum  illud  Joan.  6  :  Omnis  qiii  audit  a  Pa- 
tre,  et  didicit,  venit  ad  me.  Sod  verba  illa  et 
a  D.  Thoma  dicta  sunt  in  sensu  longe  diver- 
so,  et,  accepta  in  illo  in  quo  allcgantur,  non 
obstant  nostra;  sententiue,  sed  quaradam  ejus 
partem  confirmant.  Declaro  singuhi.  Et  im- 
primis  considerandus  est  titulus  articnh,  qui 
est,  an  necessario  detur  gratia  se  prajparau- 
ti  ad  gratiam,  seu  facienti  quod  in  se  est,  ubi 
nomine  gratiie  manifeste  intchigit  D.  Thomas 
gratiam  habitualem  et  sanctificautem  ad  quam 
homo  se  proeparat  prsevia  molione  Dei,  seu 
gratia  auxinante  ad  quamnon  pra^cedit  prre- 
paratio  ex  parte  hominis,  ut  in  arlic.  2  idem 
sanctus  explicuit  ;  non  igitur  qua^rit  an,  po- 
sita  prsevia  motione  Dei,  necessario  sequatur 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

conscnsus  hominis  in  sensu  composito,  quod 
esset  quasrere  an,  posita  in  homine  gratia 
praiveniente  ,  necessario  sequatur  adjuvans 
vel  cooperans.  Quisensus  neque  esset  adpro- 
positum  materia?,  de  qua  ibi  tractatur,  nec 
posset  accommodari  verbis  citatis,  quia  por 
solum  auxilium  prcevcniens  vel  excitans  non 
potest  homo  dici  se  prseparare  ad  gratiam, 
eademque  ratio  est  de  qualibet  prrevia  mo- 
tione  qui«  asolo  Deo  fiat ;  nam  praeparatio  ad 
gratiam  esse  debet  permotum  hberi  arbitrii, 
et  ea  ratione  dicitur  homo  se  prseparare,  se- 
cundum  ihud  Proverb.  16  :  Hominis  est  prre- 
parare  animam,  ut  in  art.  2  D.  Thomos  dixe- 
rat^  quamvis  multo  magis  tril)uatur  Deo  ta- 
lis  praeparatio,  quia  principaliter  est  ex  mo- 
tione  ejus,  ut  ibidem  ait.  Sensus  ergo  qua^s- 
tionis  illius  articuli  tertii  est  ,  an  sit  certa 
ot  neccssaria  connexio  inter  talem  prsepara- 
tionem  (  utique  perfectam  ),  et  inter  sancti- 
ficantem  gratiam,  ita  ut  hsc  necessario  in- 
fundatur  ei  qni  sic  se  prseparaverit^  et  in  hoc 
sensu  respondet  D.  Thomas  affirmando  ne- 
ccssario  infundi,  non  ex  merito  liberi  arbitrii 
secundum  se,  sed  ex  dignitate  divinae  motio- 
nis,  quia  intentio  Dei  ( ait )  de/icere  non  po- 
test,  et  tunc  adjungit  illa  verba :  Unde  si  ex 
iiitentione  Dciest,  etc,  quo?  virtute  continent 
hanc  rationem  :  Deus  non  potest  mutarc  vo- 
hmtatem  suam  ;  ergo  non  potest  non  infun- 
dere  gratiam  quam  decrevit  et  intendit  infini- 
dere  ei  qui  se  pra^parat  juxtaintentionem  ip- 
siusmet  Dei.  Hanc  autem  intentionem  Deus 
habct,  cum  cor  hominis  movet,  ut  se  ad  gra- 
tiam  prgeparet  ;  ergo  necessario  exequitur 
hanc  intcntionem ,  si  homo  se  prseparet.  Un- 
de,  ex  vi  ihorum  verborum,  ad  eorum  verita- 
tem  necessarium  non  est  ut  iutelligantur  de 
absoluta  intentione  Dci  preedefinita,  sed  suf- 
ficit  intentio  includens  conditionem,  sciUcet  : 
Si  homo  se  digne  praeparaverit,  infundam  ei 
gratiam  ;  nam  ex  hac  intcntione  Deus  movet 
cor  hominis ;  undc  si  conditio  implcatur,  im- 
possibile  est  quiii  Deus  gratiam  infundat.  Ad 
hoc  autem  satis  est  ut  illa  proeparatio  sit  in 
potestate  hominis  cum  auxiho  Dei,  quamvis 
ad  illam  non  determinetur  sine  sua  coopera- 
tione  libera.  Atque  hic  scnsus  evidcnter  con- 
firmari  potest  ex  eodem  D.  Thoma,  in  4,  dis- 
tinct.  17,  qusest.  1,  art.  2,  quaist.  3. 

Addimus  vero  ullerius  verba  illa  nude 
spcctala  posse  intelligi  de  intentione  Dei  ab- 
soluta,  ut  homo,  cujus  cor  movet,  sanctifi- 
cantem  gratiam  conscquatur,  ita  ut  sensus 
sit,  quod,  si  Deus  ex  hac  intentione  hominom 


CAP.  XL.  QIJID  IN  HAC  CONTROVERSIA  D.  THOMAS  DOCUEP.IT,  ETC. 


611 


movet,  neccssario  scquatur  liominem  mo- 
veri  et  se  prajparare  suiiiciculor  ad  conse- 
quendam  grtitiam  ;  et  liic  etiam  sensus,  es- 
to  non  sit  ibi  intcntus,  in  se  vcrissimus  est. 
Nam  sine  dubio  cx  liac  intenlione  Dcus  mo- 
vit  Paulum,  quando  illum  convertere  voluit, 
et,  ut  ego  opinor,  ex  eadem  intentione  mo- 
vet  omries  pranlcstinatos,  et  forl;isse  eliam 
omnes  alios  qui  cum  elfectu  sanctificnntur. 
Tcdis  autom  Dei  intcntio  non  potest  frustrari, 
cum  sit  cfficax  voluntas  Dei ;  ergo  oportet 
ut  ex  vi  illius  ita  homo  moveatur  ad  sc  proe- 
parandum,  ut  inkilliljile  sit,  posita  tafi  motio- 
ne,  ponendam  csse  pra^parationcm,  qiiia  si- 
ne  illa  non  infundotur  gratia,  nec  implcbitur 


Quinto,  objici  solent  testimonia  D.  Thomse 
qua)  ad  divinam  prfcdefinitionem  vel  prcr- 
destinationem  pcrtinent ;  semper  enim  omnia 
rcducit  ad  diviuam  voluntalem,  prajsertim  iu 
his  quai  ad  gratiam  pertinent.  Undc  2.  2, 
quffist.  2-4,  artic.  3,  ait  quantitatem  charitatis 
dcpcndcrc  solum  ex  voluntate  Spiritus  Sancti 
distrilDucntis  sua  dona  ;  et  in  solutione  ad  pri- 
mum,  licct  fatcalur  hoc  ctiam  pendcrc  ex 
dispositionerecipientis,  statim  vero  sul)jungit 
lianc  dispositionem,  et  conatum  ad  ifiam, 
pra'.vcniri  o  Spiritu  Sancto  movcnte  hominem 
phis  vel  minus,  sccundum  suani  vohmtatcm  ; 
ct  juxta  lioc  prin(;ipium  totum  negotium  pra> 
dcstinationis  reducit  scmper  ad  divinam  vo- 


divina  intentio  ;  inteuditurergo  ibi  ahqua  ne-    luntatem,  ut  1  part.,  qua.'st.  23,  artic.   5  ;  et 


cessitas  seu  necessaria  connexio  inter  motio- 
ncm  Dci  et  cooperationem  hominis.  Hoc  cr- 
go  totum  verum  esse  hitemur.  At  vero  idem 
D.  Thomas  discrte  ibidcm  explicuit  illam  non 
cssc  necessitatem  coactionis,  sed  in/alliMlita- 
tis.  Ubi  per  necessitatem  coactionis  ( ut  mox 


interdum  dicit  Deum  omnia  pra?dcterminarc, 
ut  super  Dionysium,  cap.  5  de  Divinis  nomi- 
nibus,  lcct.  3,  et  interdum  de  tota  Dei  provi- 
dentia  ita  loqui  videtur,  etiam  prout  vcrsatur 
circa  liumanas  voluntates,  ut  videre  licet  i 
part.,  q.  19  et  22;  et  3  Contra  gentes,  cap. 


in  alio  testimonio  videbimus  )  intelhgit  no-  159,  et90;  et  qucTst.  6  de  Verit.,  ailic.  tcr- 
cessitatcm  simphciter  seu  absolutam,  qualis     tio,  ad  tertium, 

est  omnis  illa  quK  est  ex  causis  prioribus,  ut  Hsec  vero  et  simiUa  testimonia  nihil  ad  rem 
supra  notatum  est.  Et  idco  sola  nccessilas  in-  proesentem  faciunt ;  solum  enim  duo  vcl  tria 
fallibilitatis  alteri  necessitati  opponitur,  cam-  principia  ccrta  ex  eis  cohiguntur:  unum  est, 
que  sufficere  putat  ut  illa  intentio  Dei  im-  Dcum  habcrc  providentiam  actuum  Ciiam 
mutabilitcrimploatur.  Necessitasautcm  infal-  liumanorum,  sea  liberorum,  et  certitudinem 
libilitatis  dicit  ordinem  ad  pra^scicntiam,  ut  providcntifc  non  rcpugnarc  libortati,  neque  e 
voxinfallibihtatis  aperte  indicat,  et  idem^ol-  converso  libertatem  tollcrc  infalUbilitatem 
hgitur  cx  verbis  Augustini,  quee  D.  Thomas  providentifc.  Quomodo  autem  ha'C  duo  inlcr 
ibidcm  citai,  dicentis  pra>dcstinationem  essc  sc  convcniant  non  explicuit  D.  Tliomas  in 
prffiparationcm  bcncficiorum  Dci,  quibus  cor-    particulnri  in  dictis  locis,  scd  solum  ex- sa- 

pionlia  et  poteniia  Dei  colligit  id  non  repu- 
gnare.  Hlud  autem  est  in  his  locis  considcra- 
tione  dignum,  quod  fere  scmper  explicathanc 
propriotatcnn  providentia*  per  cerlitudincm  et 
inrahibilitalem ,  ct  conjungcndo  ctiam  sa- 
picntiam  cum  potentia,  ut  supra  etiam  nota- 
tum  est.  Aliud  principium  est,  negotium  to- 
tum  pra^dcstinationis  ex  sola  divina  volun- 
tatc  originalitor  pendere,  habereque  Deum  in 
thesauro  potontia^  ct  sapientiai  sua;  modum, 
quo  infallibiliter  consequatur  id  quod  prai- 
destinavit,  cliamsi  per  liberas  aotiones  obti- 
ncndum  sit.  Nunquam  vero  in  illis  locis  D. 
Thomas  dicit,  vel  Deum  pra^destinare  omnia. 


tissime  liberamur.  Ergo  ad  veritatcm  illius 
sententia^,  solum  est  necessarium  ut  ex  vi  il- 
lius  intentionis  Deus  moveat  hominem  per 
vocafionem  congruam,  qua;  ex  proescicntia 
aliqua  habcat  infallibilem  conncxionem  cum 
homiuis  cooperatione ;  illa  autem  prasscicn- 
tia  esse  non  potcst  nisi  conditionata,  quam 
perinde  vidcretur  D.  Thomas  in  illis  vcrbis 
insinuassc,  si  in  illo  scnsu  ea  protuhssot.  Et 
lioc  scnsu  intclligi  potcst  quod  D.  Thomas 
ait,  qusest.  6  de  Malo,  artic.  unic.  ad  ter- 
tium  ,  quod  Deiis  movet  qitidem  toluntatem- 
immutabiliter  propter  efficaciam  zirtutis  mo- 
ventis,  qu(e  deflcere  non  potest,  scd  propter  na- 


iuratn  toluntatis   motii\  quce  indifferenter  se  tam  mala  quam  bona,  vcl  tam  naturalia  quam 

halet  ad  diversa,  non  induciiur  necessitas,  sed  supcruaturalia  ,    imo     oppositum    significat 

magna  libertas.  Tacite  vero  declarans  quomo-  1  part.,  qua?st.  23,  art.  7. 
do  immutabiliter,  suhjungit  :   Siciit  etiam  in        Nnnquam  vcro  apud  D.  Thomam  invenitur 

omnihus  provideniia  ditina  infallibiliter  ope-  quod    infallibilitatcm    hanc  pra^dcstinationis 

ratur ;  et  tamen  a  causis  contingcntibus  pro-  reducat  ad  solara  Dei  motionom  physice  pra?- 

reniunt  effectus  contingenies,  etc.  determinantem,  seu,  quod  perinde  est,  quod 


C)  1 2  DE  VER.V  INTELLIGENTIA  AIXILH 

iilam  reducat  ad  talem  moMonem  a  solo  Dco 
impressam,  qua  posiia,  es  vi  ejus  infalliLilc 
ac  pcrindc  necessarium  sit  scqui  effectum. 
Quin  pofius,  qusest.  6  dc  Vcritate,  art.  3,  ulji, 
cum  dixisset  diflQcile  csse  concordare  infalli- 
l)ilitatem  praxlestinationis  cum  libertate  ar- 
bitrii,  eam  expedit  dicens  ordinem  providcn- 
lia;^  dupliciter  certius  invcniri :    Uno  modo  in 
quantum  una  causa  singularis  prodiccit  efjfcc- 
tum  smcm,  ex  ordine  diviuce  providentice ;  alio 
modo  quando  ex  concursu  causariim  multarum 
contingentmm,  et  deficere possiMlium, perveni- 
tur  ad  unum  effectum,  quarum  unamguamque 
Deiis  ordinat  ad  cojisecutionem  effectus  loco 
ejus  quw  deficit,  tel  ne  altera  deficiat;  et  sub- 
dit  inferius :  Et  hoc  modo  est  in  prccdestina- 
tione;  liberum  enim  arhitrium  deficere  potest  a 
salute;  tamen  ineo  quemDeus  prcedestinat,  tot 
alia  adminicula  prwparat,  iit,  xel  non  cadat, 
velsi  cadat,  quod  resurgat ;  sicut  exhortationes 
et  suffragia  oraHonim,  clonum  gratice,  et  alia 
hujusmodi  quihus  Deus  adminiculatur  homini 
ad  salutem.  Ex  quo  discursu  manifestum  vi- 
dctur  non  credidisse  D.  Tliomam  certitudincm 
prsedestinationis  positam  esse  inunica  prsede- 
terminalione  physica,  alioqni  non  oportuisset 
eum  recurrere  ad  mediorum  multitudincm, 
vel  saltem  intcr  illa  adniinicula  boc  polissi- 
mum  poneret,  quod  tamen  non  facit ;  imo  de 
singuUs  quoe  enumerat,  significatnullum  esse 
de  se  infallibile.  Imo  in  illo  loco  etiam  signi- 
ficat,  etiam  ex  praescientia  Dei  in  nuUo  deter- 
minato  auxibo  esse  infallibilitatem  ct  effica- 
ciam,  sed  solumin  collectione  et  multitudine. 
Verumtamen  hoc  jam  est  a  noliis  in  superio- 
ribus  exphcatum,  debere   intelligi  de  mediis 
secundum  se  sumptis,  non  prout  cadunt  sub 
scienliam  Dei.   Quando  enim  dat  Deus   pr»- 
destinato  vocationem,  verbi  gratia,  qua   de 
facto  ille  non  convertitur,  non  ignoravit  Deus 
illam  futuram  fuisse  inefiicacem,  etiam  prius 
ratione  quam  iham  dare  vellet ;  sed  nihilomi- 
nus  illam  dare  voluit  propter  alias  rationes 
providentia^    suse ,  simulque  preesciens   non 
indc  fore  impcdiendam  suam  prsedeslinatio- 
nem  vel  electionem ;  quia  in  sua  pra;scicntia 
habebat  alia  media  per  quse   posset  tandcm 
consequi  effectum  a  se  prffidefmitum. 

Unde  aliud  etiam  principium  ex  illis  locis 
D.  Tbomse  colligitur ,  nempe  posse  Deura 
prsefinire  actus  liberos,  ut  sic,  per  absolutum 
et  eliicax  decrelum,  quod  nos  verissimum 
crcdimus,  et  de  facto  bonos  actus  ita  pryefi- 
nire,  eos  prsesertim  qui  sunt  media  prsedes- 
tinationis.  Hinc  vero  non  recte  infertur  prai- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
defmitionem  hanc,  quse  est  ad  intra  ct  quasi 
pcr  modum  intentionis,  mandari  execulioni 
pcr  detcrminationcm  physicam,  quam  Deus 
solus  faciat  in  voluntate  creata,  quia  talis 
modus  executionis  esset  quodammodo  con- 
trarius  tali  pra?defmitioni.  Nam  per  decretum 
prsedefmitivum  decernitur  ut  actus  libero 
fiat;  per  illam  autem  physicam  praKletermi- 
nationem  fieretquidcm  actus,  sed  non  liberc. 
Item,  quia  non  decst  divinse  sapientia}  et  po- 
tentise  modus  ahus  quo  possit  facilius  et  sua- 
vius  implere  voluntatem  suam.  Nec  D.  Tho- 
mas  citatis  locis  aliud  signihcat,  et  in  aliis 
quffi  statim  citabiums,  nobiscum  plane  scnlit 
in  explicando  modo  quo  Deus  exequitnr  prac- 
defmitionem  aut  prsedcstinationem  suam,  et 
in  dict.  quaest.  G  de  Veritate,  non  parum  hoc 
indicat.  Solum  quoad  usum  vcrborum  est  ad- 
vertendum,  intcrdum  D.  Tliomam  uti  vcrbo 
determinandi  pro  verbo  projfmiendi  vel  pr»- 
destinandi,  ut  constat  ex  citato  loco  in  Dio- 
nysium,  et  2.  2,  qusest.  174,  artic.  1 ,  ipsa  loca 
inter  se  conferendo.  Sed  boc  non  ad  rem,  sed 
ad  nsum  verborum  spectat ;  nam  verbum 
prsedeterminandi  potest  sequivoce  sumi,  vel 
pro  sola  intcrna  determinatione  in  proposito, 
vcl  pro  externa;  sicut  de  prreparationc  ait 
idem  D.  Thomas,  1  p.,  q.  23,  art.  2,  ad  3; 
ct  in  art.  i,  ad  1,  loquitur  dc  prsedetermina- 
tione  ad  extra,  et  sic  cum  Damasceno  ncgat 
Deftm  prredetermiuare  actus  liberos,  etiamsi 
eos  prsedestinet. 

GAPUT  XLI. 

EXPENDUNTDR  TESTIMONIA  ET  LOCDTIONES  DIVI 
THOM^  IN  QUIBUS  SENTIT  REPUGNARE  LIBER- 
TATI  PHYSICAM  PRiEDETERMINATlONEM,  ET  EF- 
FICACIAM  PR^VENIENTIS  GRATI^  CONSISTERE 
IN  CONGRUA  VOCATIONE, 

Hacfcnus  responsum  testimoniis  D.  Tho- 
mse  ox  quibus  adversarii  suam  senfenfiam 
elicere  conantur ;  reliquum  est  ut  partim  ex 
dicfis  breviter  expendamus  multa  quae  nobis 
nostram  sententiam  plane  confirmare  viden- 
tm-,  ut,  omnibus  infer  se  collatis ,  saltem 
perspiccre  possit  leclor  quid  verisimilius  sit. 
Primo  ergo  noslram  sententiam  supponit  di- 
vus  Thomas,  ubicumque  docet,  ad  libartatem 
et  dominium  voluntatis  circa  actionem  suara, 
necessarium  esse  ut  non  recipiat  ab  alio  dc- 
terrainationem  acfionis,  sed  ha?c  sit  ab  ipsa 
volunfate,  co  modo  quo  ipsamet  actio,  qu(e 
non  excludit  proportionatum  concursum  Dei. 


CAP.  XLI.  EXPEiNDLNTLR  TESTIMONIA  ET  LOCUTIONES  D.  TI10.M.E,  ETC  013 

Est  optimus  locus  in  2,  distlnct.  25,  qusest.  i,  Thomas  iu  codem   2,  distinct.  28,  qurcst.  1, 

art.  I,ad3,  ubi,  cuni  contra  libertatem  objn-  art.  i,  dictMis :  I/i  hoc  penitus  liberim  arhi- 

cisset  quod  cum  actus  vobintatis  pendeat  a  trium  dastruentes  (loquitur  de  Hffireticis,  qui 

suporiori  causa,  quoe  est  Deus,  nou  potest  ca-  dicebanl  bominem  omnia  operari  cnm  deter- 

dere  sub  dominium  voluntalis,  rcspondet  ,  minatione  ad   uuum),  undc   suljjungit  :  Non 

quoclDeus.  operatiir  iii  omnihus,  ita  tamen  quod  enim  esset  homo  liheri  arhitrii,  nisi  ad  eum  de- 

in  unoquoque  secundum  ejiis  conditionem,unde  terminatio  sui  operis  pertineret,  %it  ex  proprio 

in  rehus  naturaWms  operatur  sicut  ministrans  judicio  eligorct  hoc  aut  illud,  ut  supra  dictum 

virtntem  agendi,  et  sicut  determinans  naturam  est.  Ubi  est  considerandum  pro  eodtnn  duccre 

ad  talem  actionem;  in  liherum  autem  arli-  D.  Tbomam,  quod  voluntas  operelur  neces- 

trium  hoc  modo  agit ,  ut  virtutem  agendi  ei  sario,  vel  quod  operetur  ex  determinatione 

ministret,  et  ipso  operante  liherum  arhitrium  innata  et  connaturali,  de  qua  D.  Thomas  lo- 

agat,  sed  tamen  determinatio  aciionis  et  finis  quitur.  Sed  profecto  non  minorem  necessita- 

in  potestate  liheri  arbitrii  constiticittcr,  unde  tem  infert  determinatio  ad  unum  ab  cxtrin- 

remanet  sihi  dominium  stci  actus,Ucet  non  ita,  seco  agente  iiiimissa  sine  cooperatione  rcci- 

^/cM^  ^rmo  (Z^cw^i.  Apertissimum  profecto  est  pientis,  quara  si  ab  extrinseco   csset  innata, 

testimonium,  scd  ex  ullimis  verbis  ansam  ar-  quia  in  pura  reccptione  nuUa  est  hbertas,  et 

ripiunt  eludendi  illud;  nam  ideo  dicunt  dc-  post  reccptionem,  tanta  est  necessitas  conse- 

terminationcm  vel  dominiura  convenire  vo-  cutionis  ctfectus  cx  una  deterrainatione  sicut 

luntati,  non  sicut  primo  agenti,  quia  necesse  ex  alia.  Et  in  camdem  sententiam  scriljit  D. 

cst  ut  a  prirao  af^cnte   prius  dcterminetur.  Tbomas, in4,  d.  49,  q.  I,  a.  3,  q.2,  adl  :  Qwo^/ 

Scd  bic  sensus  destruit  priorem  sententiam,  potentia  rationalis  se  hahet  ad  opposita  in  his 

nara  si  detcrminatio  prius  a  solo  Deo  facienda  q^iw  ei  suhsunt,  et  hcec  sicnt  illa  quce  per  ipsam 

est,  non  rebnquitur  in  potestate  vobmtatis,  determinantur ,  non  autem  potest  in  opposita 

ncc  cadit  sub  dominiura   ejus.   Igitur  illud  illoricm  qic.f  sunt  ei  ah  alio  deter.niiiata,ct  ideo 

dominiura  creat»  voluntatis  idco  non  cst  si-  voluntas  non  potest  in  oppositicm  ejus,  qtcod 

cut  prirai  agentis,  quia  pendet  essentiabter  ex  ditina  impressione  determinatur,  scilicet,in 

ab  influxu  prioris  agentis,  et  nisi  Deus  prius  oppositum  finis  ultimi ;  potest  autem  in  oppo- 

ex  parte  sure  vobmtatis  et  potentije  offerat  situm  eoricm  qute  ipsa  sihi  dcterminat,  sicut 

neccssariura  concursum  et  auxilium  ad  illara  sicnt  ea  qicw  ordinantur  in  finem.  Unde,  cura 

determinationera,  et  ad  usum  propriaj  facul-  libertas  voluntatis  consistatinpotentia  ad  op- 

talis,    non    poterit  voluntas   illam   exercere,  positum,  constat  ex  sententia  divi  Thomae, 

quantumvis  in  suo  ordine  babeat  domiuium  quod,  sicut  determinatio  impressa  ab  alio  tol- 

sui   actus.  Postea   altius  considcravi   discri-  bt  i>otentiara  ad  oppositura,  tolbt  bbertatera, 
men  iutcr  primura  agens  et  secundum  agens         Hinc  idem  D.  Tbomas,  qua^st.  22  de  Yei;i- 

li])erura,  quod  primura  agens  non  facit  in-  tate,  artic.  6,  idera  esse  putataliquid  esse  ne- 

tcruam    deterrainationera    liberam   suai  vo-  ccssarium,  et  esse  immutabibter  detcrmina- 

luntatis  efliciendo  abqnid   intra  se,  sed  pcr  tum  nd  nmmi.  Unde  e  contrario  iufcrt  in  his 

eumdcra  simpbcissiraura  actura  incffabiliter  rebus  babcre  voluntatem  bbertatcm,  ct  non 

se  determinat  sine  rcali  additione  ibi  facta,  neccssitatcm,   iu  quiijus  babet  indeterraina- 

ac  perinde  sine  interventu    olBcientife   pby-  tionera ;  et  siraiUter  qua?st.  6  de  Mab-),  ideo 

sicre  ad  intra ;  secundura  autcra  agens  libe-  dicit  Deura    raovere  voluntatera    secundura 

rum  uon  determinatur  sine  pbysica  efiicien-  conditionem  ejus,  id  est,  non  ut  ex  necessi- 

tia  abcujus  aclus,  vcl  actuabtatis,  quisquis  ille  tate,  quia  movet  illam,  ut  indeterminate  se  ha- 

sit,   qui  intra  ipsammet  voluntatem  liberam  hentem  ad  multa,  id  est,  non  determinando 

fiat.  Et  hinc  necesse  est  ut  illa  actualitas,  si-  illam  sine  illa.  Quod  clarius  declaravit  in  1. 

cut  nova  est,  ita  etiara   essentialiter  depen-  2,  qua^st.  9,  artic.  G,  ad  3,  diccns,  quamvis 

deat  a  novo  influxu  primi  agentis  ;  ut  autera  homo  non  possit  aliquid  velle  sine  univcrsali 

libcrtas   conservetur,   nccesse   est  ut  ctiam  motionc  Dei,  niliilominns  horainera  se  deler- 

pendeat  a  potestate  libera  secundi  agentis  ;  et  minare  ad  volendura  hoc  ''cl  illud  bonura,  vd 

ideo  merifo   divus  Thoraas  utruraque  dixit,  apparensbonum.  Et  iu  q.  80,  a.  1,  ad3,  simili- 

scilicct,   et  determinationem  debere  esse  in  ter  dicit  Dcura  esse  universalepriucipiumom- 

potcstate  volunfatis,  ut  sit  domiua  sui  actus,  nis  interioris  motus  bumani  :  Scd  quoddeter- 

ct  non  ita  essc  sicut  in  primo  agcnfe.  minetur  admalum  consiliumtoluntccs  humana, 

Vim  hujus  lestimonii  optimc  confirmal  D.  Jioc  directe  quideni  est^  ex  voluntate  kumana. 


614  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

PrEeterea  ex  eodera  principio  docet  divus 
Thomas  motionem  primae  causse  nunquam  po- 
nere  in  voluntate  tantam  determinationem, 
quin  poRsit  voluntas  ei  resistere,  ct  hoc  putat 
necessarium  etiam  in  motione  gratise,  ut  ne- 
cessitatem  noninducat.  Sic,  Quodlib.  1,  art.  7, 
ad  secundum,  tractans  quomodo  voluntas  ho- 
jiiinis  non  possit  se  prseparare  ad  gratiam  sine 
motione  gratiae,  et  nihilominus  homini  impu- 
tetur  si  non  se  prffiparet,  sic  inquit :  Deus  mo- 
rct  omnia  semndmn  modum  eomm,  et  idco  di- 
rAna  motio  a  quibusdam  participatur  cim  ne- 
cessifate,  a  natura  autem  ratlonali  cum  liher- 
tate,  propter  hoc  quodvirtus  rationalis  se  liabet 
ad  opposlta.  Et  ideo  sicDeus  moxet  volmtatem 
hmanam  ad  honvm,  quod  tamen  potcst  hiic 
motioni  resistere,  et  sic  ex  Deo  est  ut  Jiomo  se 
ad  gratiam  pra^paret,  sed  quod  gratia  careat, 
non  hahet  causam  a  Deo,  sed  ah  homine,  etc^ 
nbi  necesse  est  sermoncm  csse  de  motione 
Dei  praevia,  nam  illa,  quse  est  per  concursum 
concomitantem,  involvit  simul  coopcrationem 
causa3  socunda^ ,  ac  perinde  in  tali  motionc 
jam  supponitur  voluntatcm  non  rcsistere.  I[- 
hid  etiam  est  in  illis  verl)is  considerandum, 
quod,  licet  voluntas  ita  cooperctur  motioni  di- 
vina;.,  ut  possit  illi  resistere,  nihilominus  actio 
illa  simpliciter  ex  Deo  est  magis  quam  ex  vo- 
luntate,  quia  principaliter  ducit  originem  ex 
motione  Dei.  Et  huc  etiam  spectat  quod, 
quaistione  sexta  de  Malo,  articulo  nono,  ad 
15,  ait  item  divus  Thomas,  quodut  Deus  faciat 
roluntatem  aliquidrclle,  non  oportet  ut  ex  ne- 
cessitate  hoc  faciat,  quia  potest  per  ipsam  ro- 
luntatcm  iinpedimentum prcestari.  Oportet  ergo 
potestatem  hanc  integram  manere,  ut  neces- 
sitas  non  inducatur.  Idemque  sentit  qusestionc 
23  de  Veritate,  articulo  quinto,  ad  sccundum. 
Et  juxta  hanc  doctrinam  inlelligilur  aha 
quce  est  frequens  apud  D.  Tliomam,  mo- 
tionem  causse  primae  determinari  a  secunda, 
quia  unicuique  datur  secuudum  modum  ejus ; 
sic  loquitur  3  contra  Gent.,  capite  sexagesimo 
sexto,  ratione  quinta,  et  qua-stione  prima  dc 
Potentia,  articulo  quarto,  ad  tertium,  et 
qua^stione  tertia  de  Mulo,  articulo  secundo. 
Non  ergo  existimavit  divus  Thomas  necessa- 
lium,  primam  causam  praedetermhiare  secun- 
dnm  ad  agendum,  quando  secunda  taUs  est 
ut,  secundum  modum  naturse  suse,  talem  pra^- 
determinationem  non  rcquirat,  imo  contra- 
rium  modum  operaudi  postulct.  Est  aulem 
scicndum,  principium  illud,  quod  motio  Dei 
determinatiir  a  causa  secunda,  intelligendum 
imprimis  esse  de  motione,  qufe  est  actus,  seu 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

efFectio  Dei  ad  extra  ,  et  non  de  motione  ad 
intra  sive  immanente  in  Deo,  quae  est  princi- 
pium  motionis  ad  extra.  Quod  notavit  Ferra- 
rions.,  dicto  capite  sexagesimo  sexto,  hbro 
tertio  contra  Gentil. ;  et  ratio  est,  quia  illa  in- 
terna  motio  nihil  aliud  est  quam  voluntas  Dei ; 
voluntas  autem  Dei  non  determinatur  ab 
extrinseca  et  inferiori  causa,  sed  ipsa  se  de- 
termuiat  pro  sua  voluntate.  Quia  vero  ipsa 
Dei  voluntas  in  sua  determinatione  se  accom- 
modat  modo  et  naturse  causae  secundae,  ideo 
motionem  prc-ebet  quffi  possit  ilU  accoramoda- 
ri,  et  ab  illa  determinari.  Deinde  est  obser- 
vandum,  cum  dicitur  motio  primi  raoventis 
raodificari  a  causa  secunda,  posse  intelligi 
vel  de  motione  prwvia  vel  de  concursu  conco- 
mitante  et  actuali,  seu  transeunte  ;  item  de 
determinatione  quoad  specificationem  actio- 
nis,  vel  quoad  exercitiura  ejus.  Divus  Thoraas 
ergo  in  dictis  locis  generatim  loquitur,  ideo- 
quc  juxta  exigentiara  materiae  applicandura 
est  iilud  principiura,  et  seclusa  omni  iraper- 
fectione  ex  parte  Dei,  ut  alibi  tractavimus.  In 
pra^senti  ergo  solura  ex  illo  principio  colligi- 
mus,  optime  juxta  doctrinam  D.  Thoraae  dici 
posse  Deura,  in  danda  raotione  gratise,  sivc 
praeveniente,  qu»  est  per  raodum  principii, 
vel  antecedentis  conditionis,  sive  concomi- 
tante,  quce  est  per  modum  concursus,  vel 
specialis  adjutorii,  ita  sese  accommodare  li- 
bero  arbitrio,  ut  illi  simul  relinquat  determi- 
nationem  suam,  vel  quoad  exercitium  actus, 
quod  maxime  necessariura  est,  vel  quoad 
specificationem,  quando  oportuerit. 

Signura  autera  hujus  D.  Thomai  raentis  et 
doctrina?  sumi  potest,  non  solura  ex  eo  quod 
in  dictis  locis  generatim  loquitur,  sed  etiam 
quod,  explicando  elQcaccs  motiones  gratise, 
et  in  particulari  eas  quse  pertinent  ad  confir- 
raatos  in  gratia,  nunquara  reducit  illara  efli- 
caciara  ad  deterrainationera  solius  Dei,  sed  ad 
aliud  gcnus  providenti.T?  et  custodise  divinse, 
ut  videre  licet  quffistione  vigesiraa  quarta 
de  Veritate,  articulo  nono,  ubi  late  declarat, 
confirraationera  in  via  non  fieri  per  intrinse- 
cura  donum,  sed  per  custodiam  divinee  pro- 
videntia»,  quam  custodiam  declarat  per  divi- 
nam  excitationera,  ^ct  scilicet  (iuquit),  quando- 
cimque  occasio  peccati  se  ingerit,  eorum  mens 
divinitus  excitetur  ad  resistendum.ElsxmxYAdi' 
quoestione  sexta  de  Veritate,  articulo  primo, 
dicit  ex  praedestinatione  duo  sequi :  unum  est 
consecutio  finis,  quse  est  glorificatio ;  aliud 
est  collatio  auxilii,  utique  cfticaci?,  quod  se- 
cum  aiferat  gratiam ;  ct  tamen  hoc  auxihum 


CAP.  XLII.  QflD  IN  PR.-EDICTA  CO.NTUOVERSIA  SENSERINT,  ETC.  615 

totum  ad  vocationem  rcducit  dicens:  Quod  ad  reraus  per  omnes,  sed  per  cos  tantum  qui  ad 

tocationem  pertinet ;  (\\vdTC\  in  (i\\if^?,\\imG  \\^c,-  praisentem  causam   frequentius   adduci  so- 

sinia  secimda  dc  Veritate,artiealo9,  adsepti-  lent.    Piincipio   igitur   in    favorem   plij'sicffi 

mum,  vocat  cfficacem  persuasionem,  de  qua  pra^determinationis  affertur  Bonaventura,   in 

exponit  illud  Luc.  decimo  quarto :  Compelle  secundo,   distinctione  vigesima  sexta,  quBes- 

eos  intrare,  sicut  etiam  Joan.   .'^exto,  lcctione  tione  ultima,  ubi  qua^rit  an  gratia  compare- 

quinla,  tractioncm  Patris  explicat  per  interio-  tur  ad  animam,  ut  motor  ejus.  Et  respondet 

rem  illuminationem   et    inspirationcm ,   per  sine  dubio  dicendum  esse  graliam  moverc  et 

quam  (ait)  si  liomo  non  trahatur,  non  est  de-  excitare  liberum  arbitrium,  imo  gratiam  cssc 

fectus  cxparte  trahentis^  qui,  quantum  est  ex  priiu'ipale  motivum,  voluntatem  auteni  sicut 

sc,  nulli  deficit,  sed  est  propler  defectum  cjus  pedissequam.  Sed  si  attentc  Bonaventura  le- 

qui  non  trahitur.  Unde   in  capite  octavo   ad  gatur,  fere  expressc  docet  no&tram  scmten- 

Ronian.,  lectione  sexta,  explicans  illud  :  Quos  tiam  ;  dicta  eniui  conclusio,  quam  ille  ponit, 

prcedestinavit,  hos  et  vocavit,  dicit  vocationem  dc  fide  cst,  in  qua  omnes  convcnimus;  modus 

internam  esse  necessariam,  quia  nemo  potest  autem  quo  Bonaventura  illam  vcritatem  dc- 

veni7'e   ad  Patrem,  nisi   ipse    traxerit   eum ;  clarat,  est,  quia  duplcx  est  gratia,  operans  et 

ct  ha;c  (inquit)  vocatio  iu  pra'destlnatis  est  coopcrans,   et   utraque    movet  voluntatcm , 

efficax,  qiiia  hujtcsmodl  vocationi  assentiunt,  quamvis  diverso  modo ;  operans  cnim  movet 

id  est,  quia  facit  eos  asscntire,  ubi  non  agno-  jiberum  arbitrium  sine  illo,  id  est,  sinc  libe- 

scit  aliam  gratiam  pra^venientem  efficacem,  ra  illius  cooperationc,  seu  absque  eo  quod 

pra?ter  vocationem,et  earadem  vocat  inspira-  voluutas  moveat  se,  sed  tantum  a  Deo  rao- 

tionera  ct  internura  auxiliuni  Dei  movcutis,  vetur;   gratia  vero  coopcrans  ita  movet  vo- 

p]'ima  secundte,  q.  109,  articulo  scxto.  Nun-  luntatcm,  ut  nihilominus  ipsa    ctiam  sc  mo- 

quara  ergo  apud  D.  Thoraara  lcgiraus   alium  vcat.  Neque  aliquid  aliud   ibi   scribit,  quod 

modura  praevenientis  auxilii  efficacis,  cui  ho-  ud  prffisentera  causam  adduci  possit.  Utram- 

mo  non  possit  resistere  ;  imo,  prima  partc,  que  autem   partcm    ilhus   dcclarationis   nos 

quaistione  octogesima  tertia,  articulo  primo,  tanquam  certam  admittimus,  ex  vulgari  doc- 

ad   sccuudum,  distinguens  omnes  qualitates  trina  Augustini ,  et  Theologorum,  de  gralia 

proevias,  sivc   inuatas,  sivc  supcrvenicntes,  operante  et  coopcrante.  Et  cura  Bonaventura 

sive  per  modum  habitus,  sive  pcr  raodura  pas-  sentiat  operantem  gratiara  idera  esse  ac  praj- 

sionis,  quge  voluntatem  inclinent  ad  consen-  venientcm  autprseparantem  voluntatem,  con- 

simi,  de  oranibus  generaliter  ait  ideo  inclina-  stat  merito  dicerc  cam  movcre  homincm  sine 

rc  salva  libcrtatc,  quia  potest  voluntas  eisrc-  iHo,  utiquc  quoad  suum  proximum  et  imme- 

sistcrc,  vel  a  se  excludcre.  Nec  dici  potest  ibi  diatum  efTectura,  ut  ssepe  a  nobis  declaratum 

tractarc  de  hberlatc  circa   naturalcs  actus,  cst.  Quod  autera  Bonaventura  subjungit  do 

nam  doctrina  estgeneralis.  Unde  in  solutionc  gratia   cooperante,    nostrara  confirraat  sen- 

ad  4  dixerat  electiones  essc  in  nobis,  .y?^^7^05e-  tcntiam,  nam  illam  gratiam  ait  non  movcrc 

to  tamen  divino  auxilio,  ct  in  aliis  solutionibus  liljcrum    arbitriura,    nisi   ipsura  sc  moveat, 

argumentorura  salvat   hbertatcra  arbitrii  in  quod  nos  dicimus  de  dcterminatione  ad  con- 

operibus  gratiaj,  etiamsi  fierinon  possintsine  sensum,  nam  illa  non  pertinet  ad  solam  pra- 

motionc  ct  adjutorio  Dei.  Undc  etiam  in  his  venientem    gratiam,  sed  maximc  rcquirit  ut 

opcribus  rcquirit   ut   etiam  iu  sensu  compo-  hbere  in  nobis  fiat,  idcoque  non  pertinere  ad 

sito,  id    cst,    supposilo  auxilio  prffivcnientc,  solara  gratiara  pra^venicntcm,  sed   etiam  ad 

determinatio  adhuc  mancat  in  potestate  vo-  coopcrantcm  per   quara   sicut  non  raovetur 

luntatis.  horao,  nisi  ipse  se  etiara  simul  moveat,  ila  non 

detcrminatur,  nisi  simul  ipse  se  detcrminet. 

CAPUT  XLII.  Rcfcrtur  prffiterea  idcm    Bonaventura  in   2, 

distinctione  27,  dubio  primo  circa  libertatem, 

QUID  iN  TRiEDicTA  coNTRovERsiA  SENSERIXT  ALii  ubi  variis  modis  ct  multis  verbis  exphcat  di- 

ANTiQUi  scnoLASTici,  rR^SERTiM  BONAVENTU-  visloncm  gratiai  in  opcrantem  et  cooperan- 

RA,  SCOTUS  ET  THOMiST^.  tcm,  pra^venientcm  et  subsequontera,  in  c{ui- 

bus  verbis,  licct  prolixc  ab  aliis   rcferantur, 

Sub  Scholasticis  antiquis  coraprehendimus  nihil  invcnio  quod  ad  prascnlcm  causam  pcr- 

omncs  qui  ante  nostra  tcrapora  ot  ante  Cal-  tinere  possit,  vcl  quod  nova  expositione  indi- 

vini  errorcm  scripserunt ;  non  taraeu  discur-  gcat  prceter  ha;c  verba :  Comparatione  ad  ef- 


616                        DE  VERA  LNTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACiS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

fechm  acl  quem  est,  dividitur  gratia  in  'prce-  ct  rationem  prajscientiae ;   et  snb  prioi'i  ra- 

Tenienicm  et  siil)sequentem,  sitc  operantem  et  tionc  non  infcrt  necessitatem,  quia  non  est 

cooperanlem,  qucc  sunt  differentice  graticc  se-  tota  causa  salutis,  sed  cum  alia  causa  contin- 

cundum  effectus  quos  habet  in  ipsa  toluntate.  gente,  scilicct  libcro  arbitrio ;  quatenus  vero 

Dicitur  enim  gratia  prceteniens  in  quantum  praeter  rationem  causai  importat  preescien- 

ipsam  roluntatem  facit  tjonam,  et  ideoprcevenit,  tiam  ,  sic  non  potest  quidem  discordare  a  li- 

c/7>ia  non  est  a  lihero  arhifrio,  sed  potiusinfun-  haxo  arbitrio,  non  tamcn  majorcra  infert  nc- 

clitur  ah  ipso  Deo ;  cooperans  xero  sive  suhse-  cessitatera  quam  proescicntia,  qure  ponit  ne- 

guens  dicitur  in  quantmn  adjuvatliherumarhi-  cessitatem  consequentiffi,  non  consequentis. 

trifum  respectii  honi  operis  eliciendi.  Quae  sen-  Similitcr  in  quarto  loco  tractatquaestioncmdc 

tcntia  tota  in  re  est  eadem  cum  praicedcnte,  concordia    bbcrtatis  humanae   cum  efficacia 

e!  nihil  aliud  continct  quam  quod  sfepe  dixi,  divinffi  vohintatis  :  quia  si  aliquid  Deus  vult, 

pirevenicntcra  gratiam  fieri  a  Deo  in  nobis  si-  non  potest  volunlas  humana  illura  impcdirc, 

ne  nobis.  Quod  autcm  hsec  proevcniens  gratia  ct  consequentcr  circa  iilud  non  habct  hberta- 

sc  sola  efTiciat  physice  in  nobis  prffidetermi-  tem ;  vel  e  converso  si  voluntas  humana  im- 

nationcra  inevitabilcra   ad   consensum ,   hoc  pedire  potest  actum,  qucm  Deus  decrevit  ab 

ncc  Bonavcntura  ibi  dixit,  ncc  prorsus  indi-  ipsa  ficri,   non  ci-it  cHicax  dccrctirai  divina; 

cavit.  Solum  vidcri  potcst  obscurura  quod  ait,  vohratatis,  nequc  infahil)iliter  inferct  suuni 

gratiam  prsevenicntem  facere  ipsara  volunta-  cflectura.  Ad  quara  difilcultatera  pcr  genera- 

tern  bonam.  Sed  hoc  chxit,  vcl  quia  ipsamract  lcra   doctrinam  respondet,    nec   voluntatem 

gratiam  habitualcm   secundum  diversos   re-  nostrara  posse  irapedire  efiicacem  volunta- 

spcctus  vocat  operantera  ctcoopcrantcra  ;  sci-  teni  Dei,  ncque  efBcaciam  voluntalis  Dci  ira- 

liect,  quatcnus  a  Dco  infunditur  ct  inforniat  pcdire   libcrtatcra  voluntatis  humanoe,  quia 

aniniam,  vocat  operantem  ;  quatcnus  vcro  si-  ha>c  duo  se  necessario   comitantur,   non  ne- 

raul  cum  libcro  arbitrio  clicit  actuni,  adjuvan-  cessitate   consequcntis    (inquit),    scd   conse- 

tcm  seu  coopcrantem;  qui  modus  loqucndi  qucntia;;  additque  distinctioncra  hanc  codera 

est  etiara  D.  Thomge  et  multorura  Thcologo-  modo  esse  intcUigendara  ct    cxplicandam  in 

rura  ;  juxta  qucra  clarura  cst  ad  gratiam  ope-  voluntate  Dci ,  sicut  in  pra?scientia  :  Quia  vo- 

ranlcm  pcrtincre  facere  homincm  bonura,  et  luntas  (inquit)  Dei  ahsoluta  connotat  etentum 

sanare  illum,  prout  etiam  dixcrnt  Bonavcniu-  rei,  et  ideo  estihi  necessitas  consequentice.  Quo- 

ra  in  piiori  loco.  Vcl  ccrte  si  vclimusid  intcl-  modo  autera  connotct,  an  ex  eflicacia  solius 

hgerc  de  proprio  auxilio  prcevcnicntc,   quod  voluntatis  Dei  ad  proedctcrrainandara  volun- 

pcr  illurainationcs  ct   inspirationcs  datur,  di-  tatcni  crcalam,  an  solum  proptcr  infallibilem 

cendum  est  facere  hominem  bon-um,  non  for-  concomitantiam,   media   aliqua   prsescicntia, 

mahter,  sed  radicalitcr,  ut  sic  dicam,  scu  in-  nunquam  satis  distinctc  explicat.  MuUo  vcro 

choativc,  non  vero  coraplctc  ct  in  integrum,  niagis   cxplicat   sccundum    quam   primum  ; 

quia  ha?c  bonitas  non  incipit  csse  in  horainc  imo ,  co  ipsoquod  excludit  ncccssitatcm  con- 

adulto,  sine  aliqua  cooperationc  ejus ;  gratia  scqucntis,  nccesse   cst  et  cxcludat  nccessa- 

autcm  prceveniens  fit  in  ipso  ante  ejus  libe-  riara  illationera   cx  vi  causae  prioris,  secum 

ram  cooperationem.  Quse  doctrina  notari  pos-  neccssario   trahentis   inferiorem,  et  positam 

set  ad  intehigenda  etiam  varia  loca  Augas-  ante  usum  libertatisejus,  nara  talis  neccssitas 

tini.  consequcntiaj  absolutc  involvit  nccessitatem 

Pra^tcrea  rcfcrunt  quidara  pro  dicta  sen-  consequcntis  ;  itcm  dum  camparat  hanc  nc- 

tentia  divum  Bonaventurara  in  prirao,  distinc-  ccssitatcra  cura  neccssitate  prffiscientioe,  aper- 

tione  quadragesima,  articulo  secundo,  qua^s-  te  sentit  quod,  sieut  prffiscicntia  ordinc  ratio- 

tione  priraa  ;  distinctionc  quadragcsiraa  pri-  nis  supponit  hbcrum  usura  futurum,  ita  vo- 

ma,  articuloprimo,  qua^stione  prima;  distinc-  luntas  supponit  aliquam  pra?seientiara  cjus- 

tionc   quadragcsima  sexta  ,    articulo  primo,  dcm  usus,  saltem  sub  conditionc.  Quod  sane 

qua?stionc  prima  ;   et  distinctione  quadragc-  videtnr  idem  Sanctus  indicare  his  verbis,  quai 

sima    scpliraa  ,    articulo   primo  ,   quffistione  proxime  subjungit :  Unde  hene  sequitur  :  Vult 

prima.  Scd  in  sccundo  ct  terlio  loco  nihil  trac-  istum  salvari  voluntate  dbsoluta  ;  ergo  iste  sal- 

tat  quod  ad  pra^scntem  causara  pertincat.  In  xahitur ;  nnnquani  enim  vellet  ,    nisi   pariter 

prirao  vcro  loco  agit  de  concordia  pra-dcsti-  prcrsciret  esse  salvandum ;  et  in  solutione  ad 

nationis  cum   hbertate,    et  in   sumnia   dicit  ultimum,  respondet.  quod  voluntas  Dei  secun- 

preedestinalioaem  includere  rationcra  causa?  dum  convenientiam  ad  prcpscientiam  vult  illa 


CAP.  XLII.  QUII)  IN  PR.EDIGTA  CONTROVERSIA  SENSEIUNT,  ETC.  61"? 

qure  mlt ;  mde  simit  prcescientia  amUt  totum  lius  voluutatis  Doi,  qua  concumt  cum  libero 

velle,  ct  pnsse,  et  agere,  et  non  potest  falli,  non  arbitrio,  an  sit  talis  et  tanta,  ut  secum  Irahat 

subtraliendo  aliquid  contingentire  rei  evenien-  ac  determinct  voluutatem  humanam  acl  vo- 

iis ,  S'cetiamin  propositointelligendum.  Qua^  lcnckmi.  Prior  qufestio  cst  quam  hic  proprie 

verba  sententiara  nostram  satis  indicant,  licct  tractamus,  nam  illa  sola  spectat  ad  specialem 

non  omnino  declarent ;  non  est  ergo  cur  pro  doctrinam  de  gratia  ct  de  auxiliis  ejus  ;  aha 

contraria  sententia  allegetur,  nam  gcnerahs  enim  quasstio  generalis  cst  de  concursu  pri- 

doctrina  de  concordia,  et  dc  necessitatc  con-  mai  causre  cura  voluntate  creata  ad  quoscum- 

sequentia^  et  conscquentis,  comraunis  est  om-  que  actus  ejus ;  neque  quoad  illam  efficaciam 

nibus  ;  si  cjuid  vcro  pecuharc  addit  in  modo  possumuscum  fundamentoaliterloquide  con- 

exphcandi,  ad  nostram  scntentiam  pertinet.  cursu  voluntatis  Dei  cum  humana,  ad  super- 

Maxime  vero  illifavetin  secundo,  distinctionc  naturales  actus  quam  ad  naturales,  quantum 

trigesima  septima,  articulo  primo,  qurestione  (inquam)  spectat  ad  modura  cfficacis  volun- 

prima,  ubi  definicns  Deum  non  esse  causam  talis,  a  qua  ipse  concursus  ad  extra  manat  : 

pcccati,  hcet  concurrat  ad  efTectionem  ejus,  nam  quantum  ad  ipsum  concursum,  nota  est 

respondet  ad  ultimum  argumentum  in  liunc  ditfcrentia,  qiiia  in  operibus  gralite  superna- 

modum:  Ad  ilhid  quod  dicitur  quod  Deus  cst  turalis  cst,  in  ahis  minime. 

plene  movens  in  tah  actione;,  dicendum,  quod  Quod  ergo  attinet  ad  priorem  qucestionem, 

verum  est,  non  tamcn  sequitur  cx  hoc  quod  nuUum  indicium  vel  vestigium   in   doctrina 

excitet  libcrum  arbitrium  ad  faciendam  iham  Scoti  reperitur,  quod  talem  modum  auxilii 

operationem;  excitatio  enim  dicitaliquem  ef-  efficacis  inhairentis  liomini,  suaque  vi  volun- 

fectum  gratia^  pr»venientem  ipsam  vohmta-  tatem  cjus  physice  prwdcterminantis,  vel  nc- 

tem  ;  haic  autera  requiritur  in  bouis  raerito-  cessarium  putaverit,  vcl  possibile,  salva  hber- 

riis  ;  in  aliis   vero   operibus  indifferentibus,  tate ;  ncque  in  omnibus  citatis  locis  verbum 

vcl  cliam  malis,  non  est  nisi  sola  cooperatio  uhum  dehac  re  invenitur.  Quin  potius,  in  ce- 

divinte  virlutis,  qua;,  existens  in  crealura  pc-  lcbri  loco  quarto,,  distinctione  quadragesima 

tcntialitcr,  essentiahter  et  prasscntialiter,  si-  nona,  quajstione  sexta,  §  Dico  ergo,  versiculo 

cut  conservat  eam  in  essendo,  sic  adjuvat  in  Contra  hoc,  ct  versiculo  Nota,   et  versiculo 

operando,  propter  quod  conceditur   ibi   es-  Ad  propositum,   cxpresse  dicit,  contra  libcr- 

se  cooperatio,  non  praiventio  vel  subsecutio.  tatem  voluntatis  esse  quod  voluntas  determi- 

Ecce   quomodo  salvet  Deura  nou   csse   auc-  nctur  ad  unura  per  habitumilli  inhajrentem. 

torcra   pcccati,   non  solum  quoad  raahtiara,  Ubi  noraine   habitus  intclligere  videtur  om- 

scd   etiam  quoad   actionem,  ita  ut    pra^mo-  nem  c[ualitatera,  vel  rem  positivam,  inhoeren- 

veat  ad  illara.    Itera    constat  pra;ter  excita-  tcm  voluntati,   et  prteviam  ad  actum  ejus  : 

tionem  et  coopcrationcm  non  agnoscere  ali-  sic  enim  oranis  res  positiva  solet  vocari  no- 

quam  raotionem  Dei  necessariam  ad  opcra  mine  habitus,  ut  a  privatione  distinguatur ; 

libcri  arbilrii,    et  in  operibus  gratia?   solum  vcl  ctiara  oranis  rcs   existcns  in  intcllectu, 

poncre  motionera  praiviara  per  excitationera.  vcl  vohmtatc  ,   non  tanquam   vitalis   actus  , 

Vcnio  ad  Scotura,  in  cujus  raente   expli-  scd  tanquara  principium   ejus   solet    vocari 

candanonnulla  raajor  cstditticultas,  et  ahqui  habitus.  Vel   ccrte,   quamvis  Scotus  nomine 

cum  indistincte  referunt  pro  contraria  scn-  habitus  intellexerit  propriam  qualitatemper- 

tentia;  loca  autem,  qua;  ex  illo  citautur,  sunt  mancntem,  et  ad  pcculiarem  spccicm  habi- 

hffic  :  in  1,  distinct.  i,  qua^st.  i,  disthict.  8,  tus  pertinentem,  ex  illo  cjus  dicto  a  fortiori 

quoest.  5,  distinct.  38,  ad  primura,  et  distinct.  infertur,  si  talis  habitus,  deterrainaus  volun- 

39,  §  Quanttm  adprimum;  ctin2,  distinct.  1,  tatcm,  tolleret  libertatem,  vel  potius  indica- 

qua'st.  3,  et  in  A,  distinct.  49,  quaist.  6;  sed,  ret  talera  potentiam  non  esse  liberam,  neque 

ut  notavi  iu  1  libr.  dc  Auxiliis,  cap.  5,  duas  iudiffcrcntcm  ad  agendura,  scdsolum  adrcci- 

hic  distinguere  quaistioncs  nccesse   est:  una  piendum,  multo  raagis  idera  scqui,  si  qua- 

est,  de  efficacia  divini   auxilii  prancnientis,  litas  actualis,   ab  extrinscco  iraprcssa,   qua- 

quod  sitaliquidiuhominc  rcceptumsinehbcr-  liscumque  iha  sit,  vel  quailibct  realis  motio, 

tatc  ejus,  sed  a  Dco  solo  imprcssum,  an  tanta  aut  entitas   positiva  ,   ita  determinat  volun- 

sit  cffi;'acifas  intrinscca  ct  naluralis  alicui  hu-  tatcm  ;  est  enim  non    solum    eadem   ratio, 

jusmodi  auxilio,  nt,  scmcl  imprcssum  volun-  sed  etiam  major,  quia  major  est  vis  actualis, 

tati,  physice  ct  oranino  deferminet  illara  ad  seu  impulsus,  quam  habitus  tantum  ;  quan- 

conscnsum;  altera  qua^stio  cst  de  efficacia  il-  tum  crgo  spectat  ad  quffstioncm  dc  auxihis 


618  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AIJXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

giatise,  nunqaam  Scotus  taleauxiliura  agnos-  tius  considerato,  aliara  fuissc  raentem  ejus 

cit,  et  ex  principiis  ejus  colligitur  repugnare  reperio. 

iibertati.  Adverteudura  est  igitur  aliud  esse  loqui  dc 

Quod  vero  attinet  ad  alteram  qusestionera  hbcrtate  voluntatis  in  actu  prirao,  seu  poten- 

de  concursu  primas  causK,  quia  in  illa  etiara  tiali  et  remota,  id  est,  quce  in  ipsa  potentia 

tractari  solet,  an  Deus  concurrat  iraprimendo  manet,  et  quando  ad  usura  liberum  non  ap- 

ipsi  causae  necessario  aliquid  praiviura,  quo  plicatur ;  aliud  vero  esse  loqui  de  usu  actuali 

posito  nccessario  sec[uatur  operatio  sccundtc  libero  voluntatis.  Cura  ergo  Scotus  ibi  ait  non 

causse,  manifesta  etiara  est  in  hac  parte  sen-  destrui  hbertatera  voluntatis  propter  extrin- 

tentia  Scoti,  negantis  hujusmodiprceviam  im-  secara  determinationem    ad   elicicndum  vel 

pressioncm  causae  primaj  in  secundam  esse  continuandum  unum   actum  per  efficaciam 

necessariara  ex  vi  concursus,  si  in  causa  sc-  voluntatis  Dei,  non  loquitur  de  solo  libero  usu 

cunda  supponatur   suffieions   actus   primus,  actuali,  sed  etradicali,  et  potentiali  ipsius  vo- 

quem   dari  et  conservari  a  Deo  necessarium  luntatis.  Docet  itaque,  non  obstante  illa  de- 

est,  ut  ostendi  in  dicto  libro  primo  de  Auxiliis,  terminatione  a  Deo  facta,  retinere  volunta- 

capite  primo,  ex  Scoto,  in  quarto,  distinctio-  tcm  indiffercntiara  illara,   quam  dc  se  habet, 

ne  priraa,  quajstione  prima,  articulo  ullimo,  ut  possit  habcre  vel  non  Iiabere,  continuare 

prout  ibi  videri  potest ;  superest  ergo  ut  dica-  et  non   continuare  illum  actum,  si  sibi  re- 

musde  praedeterminationevoluntatishumanae  linquatur  et  non  irapediatur,  quia  determi- 

per  solam  voluntatera  Dei  extrinsecam,  sive  natio  impedit  usura  illius  facultatis,  non  ta- 

ha>c  sit  ordinaria  voluntas,  qua  Dens  concur-  men  impedit  illam,  quod  est  raanifestura  et 

rit  cura  voluntate  humana  per  raoduni  causa;  cvidens.  Non  taraen  docet  Scotus  cum    illa 

primse ,    sive    extraordinaria   voluntas ,    qua  actuali    prffidetermiuatione    Dei   simul  esse 

Deus  ex  speciali  providentia  vel  gratia  vult  actualem  usum  innatce  libertatis,  imo  potius 

determinare  voluutatem  creatam  ad  certum  dicit  illam  determinationera  irapedire   hunc 

queradara  actum  vel   ccrlum   operaudi  mo-  usum.   Et  ita  in  hoc  no])is  non  contradicit, 

dum ;  et  quia  ex  lioc  posteriori  modo  posset  scd   potius    scntentiara  nostram   confirraat. 

argumcntum  sumi  ad  prioreni,  de  illo  prius  Quia  cum  dicimus  per  talem  deterrainatio- 

dicemus.  nem  tolli  libertatem,  non  agimus  de  liber- 

Scotus  ergo,  in  dicto  loco  quarti,   distinc-  tatc  potentiae,   sed  de  hbertate  actus,  seu, 

tione  quadragcsima  nona,  quKslion.  6,  siraul  quod  idcra  est,   de  usu  libero.   Atque  hanc 

dicit  deterrainationera  voluntatis  per  intrin-  fuisse  mentera  Scoti  quoad  Iianc  partera  pa- 

secuni  habitum  repugnaro  libertati  ejus,  dc-  tet  ex  verbis  ejus.  Nara  prius  in  versicuIoA-^o- 

terrainationera  autera  pcr  extrinsecam  volun-  ta  distinguit  dupliciter  dici  ahquera  posse  ef- 

tatem  Dei  non  repugnare.    Ponitque  exem-  ficere  aliquem   actura.    Prirao ,  possibilitate 

plum  in  impeccabilitatc  Bcatorum,  quam  dicit  rcmota,  et  secundura  quid,  qualis  est  ex  nuda 

non  esse  neccssariam  sirapliciter ,  quia  non  facultate  carcnte  aliis  requisitis  ad  operan- 

est  ex  qualitate  aliqua  iutriri?ece  determinan-  dum,  sicut  horao  in  tenebris  constitutus  dici- 

te  voluntatera,  sed  ex  efUcacia  voluntatis  di-  tur  posse  videre,    ratione  potentia;   visivse, 

vinoe  determinantis  voluntatcm  Beati  ad  per-  etiarasi  nec  luraen  habeat  nec  habere  possit; 

raanendum  continucin  actuali  amorc  ct  visio-  illud  tamen  non  est  posse  simpliciter,  sed  sc- 

ne  Dei.  Igitur  in  eo  loco  saltcra  in  hocfavct  cundura  quid;  erit  autera  simpliciter  quando 

Scotus  priori  sentcntise,  quod  sentit  prcede-  cum  facultate  habuerit  omnia  necessaria  ad 

terrainationem  ad  unum  ab  extrinseco  iUa-  operandura.  Dciude  vero  vcrs.  Ad  proposi- 

tam  per  voluntatera  Dei  non  rcpugnare  liber-  tum,  applicando  illam  distinctionem  ad  punc- 

tati  voluntatis  creata^. :  aliis  vero  locis  statim  tum  dc  quo  tractabat  ibi,  ait  in  Bcato  raane- 

referendis,  indicat  illam  determinationem  cx  rc  posse  peccare  remote,  et  secundura  quid, 

vi  concursus  caus»  priraffi.  Sed  et  sensum  et  quia  voluntas  beata  eadem  potentia  est  quoe 

sententiara  ejus  in  aliis  locis  statira  diceraus ;  fuerat  non  beata,  et  ita  de  se  in  eamdcra  ac- 

nunc  solum  de  iho  loco  quarti  diccndura  cst,  tionem  potest  nisi  impediatur;  de  facto  vero 

quamvis  enim  in  dicto  libro  primo  de  Au-  dicit  illud  posse  in  Beato  tantum  esse  secun- 

xiliis,  cap.  5  et  d3,  in  illo  sensu  verba  Scoti  dum  quid,  quia  impeditur  pcr  actionem  supe- 

acceperira,  et  ideo  contrariae  sententife  fave-  rioris  causee  preevenientis,  et  continue  agontis 

re  crediderim,  licet  non  fuerit  consequenter  ad  actura  bealificum,  et  ideo  ait :  Non  est  in 

locutus,  nunc  vero,  toto  ejus  discursu  atteu-  potestate  propinqua  tahs  voluutatis  peccarc, 


CAP.  XLII.  QUID  IN  PR./EDICTA 

quia  non  est  in  potestate  cjus  quod  impediens 
cessct.  Conslat  autem  illud  posse  secundum 
quid,  solum  pcrtinere  ad  libertatcm  potcntia? 
sccundum  sc  spectatffi,  sinc  aliis  rcquisitis  ad 
operandum  etnon  essc  posse  propinquum,  ct 
ad  utrumlibct,  positis  omnibus  requisitis  ad 
operandum.  Ergo  cum  Scotus  ait  per  illam  de- 
tcrminationcm  auferri  potentiam  proximam, 
licot  rcmota  mancat,  plane  docet  non  aufcrri 
libertatcm  ab  ipsa  potcntia,  impediri  tamen 
ne  exeat  in  actum  vel  usum  liberum. 

At  vero  cum  subjungit  libertatem  aufcrri 
per  intrinsccum  habitum  voluntati  inhcercn- 
tcm,  si  talis  sit  ut  determinet  potcntiam  ad 
usum  et  exercitium  actus,  non  loquitur  solum 
de  libertate  in  potentia  proxima,  et  expedita 
ad  verum  actum  seu  usum  ,  quia  et  hoc  per 
se  notum  crat,  ct  in  co  tantum  non  posset  as- 
signari  diversitas  intcr  duos  modos  determi- 
nationis,  ut  ex  dictis  patet,  et  latius  in  dict. 
lib.  1  de  Auxiliis  ostensum  est.  Loquitur  ergo 
Scotus  etiam  de  libertate  radicali  ct  ipsius 
potenti«,  quam  destrui  putat  per  talem  rao- 
dum  dcterminationis.  Non  quia  possibile  sit 
per  habilum  supervenientem  destrui  poten- 
tiam  ,  aut  amittere  facultatem  quffi  in  ipsa 
supponatur ,  scd  quia  eo  ipso  quod  supponi- 
tur  potcntia  talis,  quoe  illo  modo  sit  dctermi- 
nabilis  per  habitum  inha?rcntcm ,  sequitur 
potentiam  illam  natura  sua  non  esse  indifle- 
rentem  ,  ac  proinde  non  habere  libcrtatem 
eliam  potentialcm.  Hanc  vero  fuisse  mcntcra 
Scoti  patct  ctiam  ex  verbis  et  rationibus  ejus: 
((  Quod  sic  detcrminetur  (ait)  ad  bcnc  vcllc  pcr 
habitum  sibi  inhaercntem  ,  hoc  esset  contra 
ejus  liLcrtatem,  Jioc  modo,  quia  ipsa  non  esset 
voluntas  ,  nisi  esset  causa  prior  respcctu  ha- 
bilus  sui ,  el  ita  nata  uti  habitu,  et  detciMui- 
nare  ipsura  ad  agendum ,  et  non  ab  ipso  de- 
terminari  sic,  quod  oppositum  non  sit  in  sua 
potestate ,  quia  sic  ipsa  totnliter  subjacerct 
haljitui  (>t  dctcrminarolur.  Non  sic  autcm  est 
contra  libertatem  vel  naturam  ejus,  quod  im- 
pediatur  ab  actione,  vel  determinetur  a  cau- 
sa  priori  se,  ejusmodi  est  voluntas  divina.  » 
Sentit  ergo  detcrminationcm  illam  intrinse- 
cam  esse  contra  naturam  voluntatis  ,  ct  idoo 
non  possc  sinml  csse  cum  naturali  conditione 
indifrcrcntiee  scu  libertatis  ipsius  potentia?  ; 
determinationem  autem  ab  extrinseco  non 
esse  contra,  sed  supra  naturam  potentia?,  ct 
idco  posse  fic^i  in  polenlia  rctinente  suam 
potentialem  libcrtatem  sine  appiicalione  ad 
usum.  Qure  sententia  Scoti  cadem  est  cum  alia 
valde  probabili,  qute  sub  aliis  terminis  allir- 


CONTROVEP.SIA  SENSERINT,  ETC.  619 

mat  voluntatem  posse  nccessitari  a  Deo  per 
extrinsecum  inlluxum  ,  non  tamen  posse  ne- 
cessitari  per  intrinsecam  qualitatem  inhfcrcn- 
tem  :  quia  ex  eo  ipso  quod  quahtas  inhaerct 
voluntati,  subjacet  ejus  dominio  quoad  usum; 
Deus  autem  est  supra  dominium  ipsius  volun- 
tatis  ,  et  ideo  potest  necessitatem  illi  inferre, 
quod  non  aliter  faceret  quam  determinando 
potcntiam  ad  unum  per  extrinsecam  actio- 
nem.  Igitur  ex  illo  loco  Scoti  recte  intellecto 
sentcntia  nostra  optime  confirmatur. 

Potestque  hoc  confirmari  ex  eodem  Scoto 
in  2,  distinct.  32,  §  Ad  solutionem,  ubi  latc 
docet  concursum  causae  prima;  cum  volun- 
tatc  libera,  talem  esse  ut  non  pra^determinet 
voluntatem  creatara  ad  agendura;  nara  ex 
hoc  principio  declarat  quomodo  non  sit  tri- 
buendum  Deo,  scd  voluntati  creatte,  quando 
actum  non  rcctum  elicit  ;  quia  Deus  ex  partc 
sua  paratus  erat  ad  efficiendum  actum  rec- 
tura ;  sed  quia  non  solus,  sed  cura  voluntate 
illum  est  facturus,  ideo  suum  concausare  vel 
non  concausare  posuit  in  potestate  ipsius  vo- 
luntatis  humana;.  Supponit  ergo  evidentcr 
Scotus  Deum  non  concurrere  cura  humana 
voluniate  per  voluntatcm  absolutam  et  effica- 
cem  ,  qua  illam  physice  prasdctcrminet  ad 
operandum  ,  scd  pcr  talem  antecedentem  vo- 
luutatem,  qure  et  ex  partc  Dci  inditrerentiara 
aliquara  habeat,  et  in  volunlate  creata  illara 
relinquat  ad  intlucndum  vel  non  influenduni 
in  talem  actum.  Unde  ibidcm  consequcntor 
ait,  causam  primam  ct  secundam  (quas  ibi 
partiales  vocat)  licct  habeant  intcr  se  ordi- 
nem,  secundum  perfectius  vel  minus  perfec- 
tum  causare,  non  taraen  habere  prioritatem 
natura»,  qua;  dicat  posse  esse  sine  se  invicem 
respectu  tertii;  sed  in  uno  instanti  naturoe 
causant  effectum  communera.  Qua^  doctrina 
tota  evidenter  repugnat  cum  docti'ina  de  phy- 
sica  prsedetermiuationc  per  concursum  Dci, 
vel  per  voluntatem  qua  Deus  vult  dare  illum, 
scu  producere  actum  voluntatis  crcatae  simul 
cum  ipsa,  ut  pcr  sese  notum  est.  Praeter  hanc 
autcm  voluntatera  ex  parte  Dei  necessariam 
ad  liberos  actus  voluntalis  creatse,  non  invc- 
nictur  in  Scoto  (ut  existimo)  aliud  genus  vo- 
luntatis  diviuffi,  quai  neccssaria  sit  ad  actum 
liberum  voluntatis  creatse,  earaque  ad  talera 
actum  pra^determinct ;  nec  facile  poterit  ratio 
aut  fundaraentura  illius  ncccssitatis  excogi- 
tari ;  ergo  ex  doctrina  Scoti,  si  contradictio  in 
illa  admittcnda  non  est,  non  potest  colligi  talis 
prcedeterminatio  ut  possibilis  ad  liberos  actus, 
nedum  ncccssaiia, 


620  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AEXILII 

Alia  ergo  loca  quae  ex  Scoto  citantur,  vel 
nou  allegantur  fideliter,  fortasse  ob  errorera 
scriptoris  aut  typographi^  vel  in  eis  de  re  alia 
sermo  est,  et  solum  per  illationem  quamdam 
inducuntur,  quee  a  defensoribus  Scoti  neganda 
est,  ne  illum  sibi  contrarium,  vol  in  doctrina 
sua  non  consequentcr  loqui  fateantur.  Igitur 
in  1,  dislinct.  1,  qua^st.  1,  nihil  habct  Scotus 
quod  ad  hanc  materiam  pertineat;  forte  citarc 
Yolueruat  in  1,  distinct.  2,  quoest.  '^^%Oste7iso 
esse,  nam  ibi  docet  contingeniiam  omniimi  ef- 
fcctuum  rcducendam  csse  ad  hbcrtatem  divi- 
nae  voluntatis  ;  nam  si  Dcus  necessario  vellct 
quidquid  extra  se  vult,  omnia  necessario  eve- 
nirent  a  causis  secundis  et  ab  humana  vo- 
luntate.  Et  camdem  doctrinam  habet  in  eo- 
dem  1,  distinct.  8,  qua-st.  5,  §  Istis  ratio- 
nibus,  verriiculo  Arguo  sic,  et  distinct.  39, 
quoest.  4,  §  Tertia  positio.  Et  potissimum  ejus 
fundamentum  cst,  quia  causa  secunda  non 
movet  nisi  mota  a  prima ;  unde  si  necessario 
moveretur  a  prima,  neccssario  ipsa  moveret, 
vel  se,  vel  aha,  pro  ratione  ctfectus  ;  item, 
quiacausa  prima,  prius  naturahter  respiciens 
etfectum,  daret  ihi  esse  nccessario,  ac  proindc 
non  posset  esse  contingens  per  haljitudincm 
ad  causam  sccundam.  lu  his  ergo  locis  vide- 
tur  p!cne  scutire  Scotus,  antc  inOuxum  vo- 
hiutatis  creatse  in  suam  actionem,  prfficedere 
motionem  Dci  circa  ipsammet  vohxntatem, 
qua  posita  iucvita])ihicr  scquitiu-  actio  cjus- 
dem  voluntatis,  et  hunc  putat  csse  essentia- 
lem  ordinem  iuter  causam  primam  et  sccun- 
dam ,  ahas  non  rectc  concludcretur ;  ergo 
ponit  pra?dctcrminatinnem  ex  parte  Dci,  et 
cura  ca  salvat  contingenliam  propter  liber- 
tatem  Dei.  Atquc  iu  hunc  modum  inlellexissc 
cum  vidcntur  aliqui  ex  cjus  sectatoribus,  ct 
Cajetanus,  et  ahi  moderni  qui  ilhim  impu- 
gnant,  I  part.,  qusest.  14-,  art.  13,  et  quwst. 
19,  artic.  7.  Et  revera  in  ihis  locis  videtur 
ita  suppo]iere,  ut  opinionem  suam  fundarc 
possit. 

Est  autem  illa  sentcntia,  in  iho  sensu  hitel- 
lecta  et  fundata,  per  se  valde  improbabiJis. 
Nam  supponit  Deum  camdem  molionom  po- 
ncre  nunc  in  vohmtate  creata,  ut  iham  ad 
volendum  moveat,  quam  poneret  si  ncccssa- 
rio  ipse  Deus  agcret;  solumque  ex  hypothcsi 
differentiam  in  hoc  poni,  quod  nunc  Dcus  li- 
l)crc  imprimit  talem  motioncm,  tunc  autem 
nccessario.  Deinde  fatetur,  posita  motione 
Dei  in  vohmtate,  in  utroquc  casu  per  conse- 
cutionem  a^que  necessariam  sequi,  ut  volun- 
tas  crcata  et  a  Deo  mota  veht ;  ac  dcnique 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
solum  in  hoc  ditFerentiam  ponit,  quod  nunc 
effectus  est  contingens,  quia  causa  prima 
contingenter  movet,  tunc  autcm  esset  simph- 
citcr  necessarius,  quia  causa  prima  necessa- 
rio  ageret.  Ex  quo  discursu  evidenter  sequi- 
tur  nuhum  effectum  vohmtatis  creatce  esse 
nunc  contingcntem  aut  hbcrum,  nisi  per  re- 
spcctum  ad  vohmtatem  et  hbcrtatem  Dei. 
Hoc  autem  absurdum  est^  et  libertatem  hu- 
manam  destruit,  et  incrcdibilevideturScotum 
aut  consecutionem  non  vidisse,  aut  absurdi- 
tatcm  iham  devorasse,  maxime  cum  in  codcm 
%,  distinct.  37,  quaest.  I,  oppositam  senten- 
tiam  doceat,  ut  vidimus. 

Quapropter  non  sine  fundamento  locuti 
suut,  qui  dixcrunt  Scotum,  facta  iha  hypothe- 
si,  non  supponcrc  camdcm  futuram  esse  mo- 
tionem  vohmtatis  quara  Deus  etiiceret  in  vo- 
luntate,  si  ipse  agcret  ex  necessitate  naturffi, 
cum  ea  quam  nunclibere  prrestat,  sed  potius 
infert  ex  illa  hypotlicsi  muho  majorem  mo- 
tionem  fuis?e  tuuc  futuram  cx  parte  Dei,  seu 
aUcrius  rationis,  ila  ut  tunc  neccssitatcm  in- 
ferret  quam  nnnc  non  infcrt.  Hanc  vero  dif- 
fcrentiam  cohigit  ex  eo  quod  prima  causa  est 
prior  in  movcndo  et  in  causando.  Quod  in- 
tehigendum  est  simplicitcr  ct  absohite,  seu 
cx  ordine  suo,  non  vcro  quod  ctiam  nunc  ita 
sit  in  liis  quK  prima  causa  nunc  ctBcit,  con- 
currendo  cum  causa  secunda  ,  ct  quatenus 
concurrit  cum  iha,  nc  silu  ipsi  contrarius  sit. 
Dices :  quomodo  ergo  assumit  illa  principia  : 
Causa  secunda  non  movct  nisi  mota  a  prima, 
et  causa  prima  prius  producit  effcctum,  quam 
secunda?  vel  cjuomodo  ex  his  principhs  infert 
molioncm,  vel  concursum  primw  causffi  futu- 
rum  fuissc,  in  ilio  casu,  aUerius  rationis  quam 
nunc  sit  ?  Respondeo  supponcre  Scotum , 
Deum  posse  necessitare  vohmtatem  creatam, 
si  vcht,  ut  supra  in  primo  testimonio  vidi- 
mus.  Ex  quo  solo  principio  videtur  rccte  in- 
ferri  quod  si  Deus  ageret  ex  nccessitate  na- 
tura?,  consequenter  imponcret  neccssitatcm 
volnntati  creatffi  in  omnibus  actionibus  suis ; 
quia  agcrct  in  illam  ct  cum  illa  quantum  pos- 
sct ;  sed  nunc  potcst  necessitare ;  crgo  ct 
tunc-:  patet,  quia  eamdemomnipotentiam  ha- 
biturus  supponitur;  crgo  dc  facto  nccessita- 
ret,  quia  ageret  quantum  posset.  Ad  hanc 
ergo  illationem  reducendai  videntur  rationcs 
Scoti,  ut  vim  aliquam  b.abeant.  Unde  cum 
assumit  causam  sccundam  non  movcre,  nisi 
motam,  geueratim  intclhgendum  de  intluxu 
primaj  causse,  sive  sit  in  causam  ipsam,  sive 
in  cffectum  vcl  actionem  ejus;  ct  sive  sit  ad 


CAP.  XLII.  QUID  m  PR.EDICT\  CONTROVKRSIA  SENSERINT,  ETC. 


621 


dandam  vlm  agcndi,  sive  aclionem  ipsam, 
sive  applicationcm  ad  iilam.  Motio  itaque 
primrc  causa;  necessaria  cst,  tum  dans  virlu- 
tem,  tum  etiam  dans  aclionem ;  unde  si  sub 
utraquc  ratione  motio  illa  ex  necessitate  po- 
natur,  etiam  actionem  ipsam  poni  neccsse 
est.  Sic  crgo  (inquit  Scotus),  Dco  agente  ex 
neccssitate  natura;,  omnis  motio  quoe  ex  paile 
illius  poni  potest,  de  facto  daretur  nccessario, 
et  ita  induceret  non  solum  vim  agendi,  scd 
etiam  actionem  ex  necessitate :  nunc  autem 
Dcd  agente  libere,  non  omnis  motio  illi  pos- 
sibilis  ex  necessitate  actu  ponitur,  quia  ipse 
pro  sua  libertate  illam  moderatur ;  et  ideo  li- 
cet  actu  conferat  motionem,  seu  influxum  quo 
dat  virtutcm  agendi,  non  tamen  ita  actualiter 
confert  motionem  seu  concursum  ad  actio- 
nem ,  sed  tantum  illum  olfert,  et  quasi  con- 
stituit  in  potestate  voluntatis  createe,  si  illo 
uti  voluerit,  sicut  in  altero  loco  Scotus  dixe- 
rat.  Ita  ergo  recte  infertur  alitcr  moturum 
fuisse  Deum  voluntatem  creatam,  si  ex  ncces- 
sitate  naturaj  ageret,  quam  nunc  libere  mo- 
veat.  Aliud  vero  principium  ex  prioritate  na- 
turse  in  actione  primi  agcntis,  intelligendum 
primo  est,  vel  de  prioritate  independentice,     physice  pra3determinautem,  aut  ipsummet  ac- 


sum  est,  pertinetque  ad  particularcm  modum 
explicandi  quomodo  possitDcus  necessitatem 
voluntati  inferre  ;  nunc  autem  nobis  sufficit 
gencralius  principium,  quod  cerlius  est,  pos- 
se  Dcum  necessitare  voluntatem .  etiam  ad 
eliciendum  propiium  actum  ,  nam  in  dicto 
principio  conveniunt  hi  Doctores  nobiscum 
in  lioc,  quod  si  Deus  agcret  ex  ncccssitate 
naturai,  moveret  voluntatem  crcatam  quanta 
posset  necessitate.  Et  in  hoc  principio  putant 
fundari  doctrinam  Scoti,  praescrtim  Gorduba. 
Nec  vero  nunc  disputo  aut  affirmo  an  illud 
axioma  liypotheticum,  in  hoc  sensu  explica- 
tum,  vcrum  sitnccne,  nec  mordicus  contcndo 
illum  fuisse  sensum  ab  Scoto  intentum ,  nam 
obscure  et  lubrice  loquitur ;  solum  assero  pos- 
se  sic  explicari,  et  dcbcre,  nisi  velimus  in  ejus 
doctrina  contradictum  admittcre  ;  etnecoga- 
mur  fateri  illum  in  Deo  solo  posuisse  usum 
libertatis,  et  non  in  nobis.  Unde  ex  eisdcm 
locis  intellectis  in  eo  sensu,  in  quo  ab  adver- 
sariis  allcgantur ,  potcst  contra  ipsos  rctor- 
qucri  argumentum.  Nam  si  Deus,  necessario 
agendo,  poncret  in  voluntate  hominis  deter- 
minationcm  ad  unum  actum  seu  motionem 


vel,  quod  in  idem  rcdit,  de  prioritate  etiam  in 
causaliiate  quantum  est  ex  cfficacia  ipsins,  ni- 
si  velit  ipsemet  illammoderari.  Nam  quia  cau- 
salitasDei  estprior  prioritate  independentioe, 
a  nulla  inferiori  causa  impediri  potest  quin 
agat  quantura  potest,  si  velit ;  si  autem  age- 
ret  ex  necessitate  natur» ,  etiam  ex  necessi- 
tate  vellet  movere  voluntaterahominis,  quan- 
tum  posset ;  ergo  prius  natura  quam  ipsa  vo- 
luntas  creata  aiiquid  agere  posset,  haberet 
jam  in  se  actualera  motionem  Dei,  quam  evi-    fert  ad  eflcctum  qui  ex  illa  sequitur  ex  vi  et 


tura  voluutatis,  prius  natura  quam  ipsa  vo- 
luntas  in  illum  inllueret ,  per  solam  ipsius 
Dci  activitatcm,  tunc,  juxta  doctrinara  Scoti, 
inferret  Deus  necessitatcm  voluntati  ,  et  ira- 
pcdiret  liberura  usum  ejus;  ergo  siDeus  nunc 
libere  agendo  imprimit  voluntati  sirailem  de- 
tcrminationem  vel  motioncra  ,  aut  actura 
ipsum  pro  sola  sua  voluntate,  plane  infcret 
eamdem  necessitatcm  ;  quia  quod  iUa  motio 
a  Deo  oriatur  libere  vel  necessario ,  nihil  re- 


tare  non  posset.  Item  quia  causalitas  Dei  ex 
se,  ut  prior,  ex  nccessitate  naturse  totara 
causalitatem  suam  circa  voluntatem  necessa- 
rio  exerceret,  ac  proinde  praeveniret  illam , 
determinando  illam  quantum  posset,  eam 
proinde  nccessitando. 

Atque  ad  hunc  fere  modum  explicucrunt 
illud  axioma,  quod  si  prima  causa  necessario 
agerct,  humanse  voluntati  nccessitatera  in- 
ferret,  Gabricl.  in  1,  d.  38,  art.  1,  in  prima 
parte  illius,  proximc  antc  1  conclus.  ,  ct  Cor- 
duba,  lib.  1  suarum  qucest.,  quffist.  S5,  dub.  -4, 
quamvis  ipsi  addant  posse  causam  primam 
ex  se  sola  efficere  quidquid  potest  per  causam 
secundam,  ctiam  vitalera  actura  voluntalis. 
Unde  inferunt  quod  si  nccessario  ageret,  se 
sola  efficcret  talem  actum  in  voluntate,  et  sic 
necessitaret  illam.  Sed  hoc  magis  controver- 


natura  ejus,  ut  e  contrario  calor  non  minus 
neccssario  agit  productus  a  Dco  libere  ,  ac  si 
productus  esset  necessario.  Si  ergo  nunc  cau- 
sa  prima  eamdem  prwmotionem  infert  hbera 
sua  voluutate,  quara  inferrct  de  necessitate 
operans,  camdem  neccssitatem  nunc  infert, 
licet  nunc  Iil)ere,  quod,  ut  dicebara,  pcrtinet 
ad  hbcrtatem  Dei,  non  ad  nostrara.  Si  crgo 
in  illo  sensu  Scolus  locutus  cst,  repuguantia 
docuit,  ct  libertatcm  nostram  incaute  destru- 
xit ,  salvavitque  contingentiara  in  I:is  eflecti- 
bus,  ut  a  Dco  sunt,  non  ut  humani  sunt. 

Aliud  principium  invenitur  in  doctrina  Sco- 
ti ,  quod  non  videlur  posse  suJjsistere ,  nisi 
Deus,  voluntate  sua  absoluta  et  antecedente, 
prtfidetermmet  efficaciter  voluntatcra  creatam 
ad  singulos  actus.  Docet  enim  Scotus  in  1, 
d.  39,  §  Viso  de  contingentia,  Deum  non  prte- 


622  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

scirc  aliquid  contingens  esse  futurum,  doncc 
pcr  suiim  voluntatem  absolutam  dcterminet 
ut  fiat,  quia  ante  hujusmodi  decretum  divinaj 
voluntatis  res  illa  non  habet  determinatam 
veritatem ;  posito  autem  tali  decreto,  jam 
illa  veritas  est  determinata  et  infaUibilis,  quia 
divina  voluntas  (inquit)  imrautabihs  est,  et 
impediri  non  potest  ;  et  tamen  cum  istis  (ait 
in  fme  ilhus  §)  stat  contingentia  subjecti  co- 
gniti;  quia  voluntas  volens  hoc  determinate, 
contingenter  vult  hoc  ,  ut  dixerat  in  \  artic. 
ejusdem  queestionis.  Unde  quoad  hanc  partem 
referre  possuntpro  eadem  sententia  Richard. 
in  1,  dist.  38,  art.  1,  qusest.  5,  quatenus  cum 
Scoto  convenit  in  dicto  principio  ,  quod  Deus 
cogno5-cit  futura  contingentia  in  determina- 
tione  suse  voluntatis. 

Sed  profecto,  si  considcrentur  ea  quoe  post- 
ea  docuit  Scotus  in  2 ,  distinct.  37 ,  et  supra 
retuUmus,  de  modo  quo  Deus  vuU  concurrere 
cum  voluntate  humana  ad  rectum  vel  non 
rectum,  ponendo  actualem  inUuxum  seu  de- 
terminationem  ejusdem  humanoe  voUmtatis 
in  potestate  ipsius  ,  hsec  (inquam)  doctrina 
non  potest  cum  aUa  subsistere  ;  nam  si  vo- 
luntas  divina  ex  se  absolute  decernit,  ut  taUs 
actus  voUmtatis  Uumanae,  vel  rectus  vel  non 
rectus,  sit  in  rerum  natura,  pro  taU  temporc 
et  instanti,  necesse  est  ut  determinet  omnes 
causas  per  quas  futurus  est  iUe  effectus ,  et  a 
quibus  per  se  pendet ,  intcr  quas  causas  est 
voUmtas  Uumana ;  si  autem  iUam  sic  determi- 
nat,  jam  non  reUnquit  in  potestate  iUius  con- 
causare  vel  non  concausare,  ut  in  aUo  loco 
dixerat ;  sed  ita  manet  determinata  ad  con- 
causandum  ,  ut  non  possit  ilUid  impcdirc. 
Ergo  vel  Scotus  retraxit  iUud  prius  funda- 
mentum,  vel  non  consequenter  locutus  est. 
Et  ita  Ucet  in  iUo  loco  muUum  faveat  prsede- 
terminationi  physicee  ex  causa  extrinseca,  ni- 
hilominus  posterior  ejus  doctrina  pra;ferenda 
est,  maxime  quia  in  iUo  priori  loco  non  sal- 
vat  contingentiam  in  ordine  ad  volunlatem 
Immanam,  sed  tantura  in  ordine  ad  divinam ; 
quod  non  satis  est ,  ut  supra  dixi ,  quia  inde 
solum  Uabetur  Deum  Uberc  agere,  non  vcro 
dcclaratur  quomodo  voluntas  Uumana,  pra3- 
sumpta  ellicaciter  a  causa  non  irapcdibiU^  U- 
bere  nihilominus  intluat  in  suum  actum. 

Propter  quod  aUqui  ex  modernis,  defen- 
dentes  iUam  Scoti  sententiam  circa  prKScicn- 
tiam  futurorum  contingentium  ,  contendunt 
mbiiominus  iUud  decrf.tum  vohmlalis  Dei,  in 
quo  idem  Deus  cognoscit  tale  futurum  ,  non 
esse  antecedens  respectu  voluntatisUumame, 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

sed  esse  tanlum  concomitans ,  et  ideo  non 
esse  decretum  physice  proedeterminans  vo- 
luntatem  nostram  ,  sed  esse  decretum  conco- 
mitanter  se  habens  cum  deterrainatione  nos- 
tra.  At  lioc  difficile  intellectu  est ;  nara  vel  est 
sermo  de  antecessione  et  concomitantia  se- 
cundum  durationem ,  vel  secundura  causaU- 
tatera  :  priori  raodo  negari  non  potest  quin 
decretura  Dei,  si  est,  sit  antecedens  ad  influ- 
xura  huraana}  voluntatis,  quia  decrelura  est 
oeternum,  et  concursus  noster  temporahs.  Si 
autera  sit  serrao  secunduracausahtatcra,opti- 
me  quidcm  dicitur  decretum  iUud  non  esse 
praedeterminans,  si  non  sit  antecedens  cau- 
sahter  ;  sed  tunc  cxpUcari  non  potest  quorao- 
do  illud  decretura  vel  sit  absolutura  de  futu- 
ritione  taUs  actus,  vel  sit  ratio  sufficiens  co- 
gnoscendi  illam.  Quia  iUe  cffectus  non  est  po- 
ncndus  in  re,  nisi  simul  in  ilhira  influant  vo- 
luntas  divina  et  Uuraana;  ergo  non  potest 
Deus  scire  infallibihter  hunc  cffectura  esse 
futurum,  nisi  sciat  futuram  esse  infaUibiUter 
concomitantiam  liberi  influxus  voUmtatis  Uu- 
mana;  et  sui  decreti.  Si  ergo  infallibiiitas  hu- 
jus  concomitantiee  non  sequitur  causaliter  ex 
ipso  decreto,  unde  sciri  potest  futurum  esse 
infalhbilem  in  ipsoraet  decreto?  Nam  hoc  ip- 
sum  futurum  praicise  consideratum,  scilicct, 
voluntas  humana  influet  in  talem  actum,  est 
conUngens ;  ergo  vel  deterrainatur  ad  esse 
per  divinura  decretum,  vel  non  ;  si  non  de- 
tcrrainatur,  ergo  manet  inditterens ,  stante 
decreto ;  ( rgo  non  potest  raagis  cognosci 
quani  antea  ;  si  autera  deterrainatur  per  de- 
cretum,  causaliter  antccedens  est,  non  est  cau- 
salitcr  concomif ans ,  quia  illa  determinatio 
fieri  non  potest  sine  aliqua  causalitate.  Qua; 
ratioues  apud  me  convincunt  decretum  illud 
seternum ,  virtute  cujus  Deus  concurrit  in 
terapore  ad  actum  liberum  voluntatis  huma- 
nte,  non  posse  esse  sufficientem  rationem 
prsescicndi  ex  ffiternitate  talem  actum  voUm- 
tatis  bumance  essc  futurum  in  tempore,  nisi 
supposita  conditionata  prsescientia,  qua  Deus 
ante  Uabitura  suura  decretum  cognoscat  quid 
volitura  sil  Uvnnana  voluntas,  si  ipse  cx  parte 
sua  offerat  concursura  suura ;  tunc  enira  de- 
cretum  dandi  concursum  ,  quantura  in  ipso 
est,  faciet  ut  conditionalis  illa  scientia  tran- 
seat  in  absolutara,  et  tunc  tale  decretura  rec- 
te  vocatur  concomilans  respectu  concausae, 
quia  ut  si-^  non  habet  causalitatera,  et  infalli- 
bilifas  in  taU  concomitantia  non  fundatur  in 
causalitate,  sed  in  scientia  conditionali,  quaj 
prsecedit.  Cum  vero  illa  scientia  conditionalis 


CAP.  XLII.  QUID  IN  PR^DICTA 

non  sit  in  decreto,  cum  nullum  proecedat,  nt 
supponimus,  oportebit  necessario  admiltere 
illam  rationem  ct  modum  cognoscendi  futu- 
ra  conlingcntia  libera,  qiiaj  ejusdem  rationis 
erit  in  futuris  sub  conditione  vel  absolutis. 
Ut  ergo  Scotusloqui  potuerit  de  dccrcto  con- 
comitante,  necesse  est  ut  et  supposuerit  con- 
ditionatam  proescientiam,  et  aliam  rationcm 
cognoscendi  futura  contingentia  prater  de- 
cretum  Dei  agnoverit^  quorum  primura  haud 
scio  posse  ex  doctrina  Scoti  haberi ;  secun- 
dum  autcm  videtur  contra  intentionem  ejus 
in  citato  loco.  Est  ergo  in  hoc  loco  satis  du- 
bia  sententia  Scoti,  et  idco  ejus  etiam  secta- 
tores  varii  sunt.  Nam  quando  de  scientia  futu- 
rorum  tractant,  in  hanc  sententiam  inclinant ; 
qiiando  vero  tractant  de  modo  quo  divina 
voluntas  concurrit  cum  sccunda,  prffisertim 
ad  actum  peccati,  sententiam  nostram  plane 
docent,  et  in  lioc  sunt  multo  plura  et  clariora 
eorum  teslimonia,  ut  retuli  in  dicto  U])ro  de 
Auxiliis ,  cap.  5,  et  hb.  2 ;  et  ideo  necesse 
non  est  in  eorum  allegationibus  amplius  im- 
morari. 

Et  ob  eamdem  causam  omitto  plures  alios 
antiquos  et  graves  scholasticos,  quos  retuli 
lib.  i  de  Auxiliis,  cap.  14.  Nam  licet  quidam 
modernus  postea  scripserit  immerito  illos  auc- 
torcs  a  me  fuisse  relatos,  cum  nihil  alBrment 
quod  nostrce  sententiffi  faveat,  tamen  de  nul- 
lo  in  particulari  ostendit  aut  falso  esse  alle- 
gatum,  aut  id,  quod  allegatur,  ad  causam 
praesentem  non  referre.  Nam  primum  certo 
scio  id  prrestare  non  potuisse,  quia  ex  nullo 
alio  quam  ex  fontibus  allegationes  sumptae 
sunt,  et  aut  propria  eorum  verba  aut  sen- 
tentiae  fideUter  sunt  allata.  Secundum  item 
non  video  quo  fundamento  dici  potucrit ;  nam 
principahs  et  fortasse  unicus  hujus  contro- 
versisc  scopus  est  de  modo  quo  conjunguntur 
inlluxus  causce  prima^.  et  secundse  causee  in 
eamdem  actioncm.  Et  hfficdiflicultastanquam 
ad  primam  radicem  revocatur  ad  illam  volun- 
tatem,  qua  Deus  oftert  causee  sccundce  con- 
cursum  suum.  Sentiunt  autem  omnes  dicti 
auctoresillam  voluntatem  talem  esse,  ut  non 
pra^determinet  voluntatem  humanam  ;  ergo 
ctiamsi  amplius  non  docerent  (  quod  non  ad- 
niitto ),  illud  satis  esset  ad  nostram  intcntio- 
nem  in  eis  fundandam,  quia  nulla  alia  vo- 
luntas  Dei  est  per  se  necessaria  ad  actionem 
causoe  sccundai  ex  vi  subordinationis  ejus  ad 
primam,  supposita  existcntia  et  conservatio- 
ne,  et  suilicicuti  virtute  cum  omnibus  condi- 
tionibus  praerequisitis  in  actu  primo  ad  agen- 


CONTROVEnSIA  SENSERINT,  ETC.  623 

dum  ;  quffi  omnia  sunt  efFectus  voluntatis 
Dei,  sed  per  illam  voluntatcm  manifestum  est 
non  detcrminare  Deum  causam  secundam  li- 
beram  ad  certara  actionem.  Quapropter  si  per 
voluntatcm  concnrrendi  etiam  non  deter- 
minct,  nullum  probabile  fundamentum  relin- 
quitur  ad  ponendara  illam  determinationem. 
Auctorcs  crgo  qui,  tam  concursum  Dei,  quam 
voluntatcm  concurrcndi,  cxplicant  sine  de- 
terminatione,  imo  putant  hoc  necessarium, 
tum  ad  salvandam  libertatem  hominis,  tum 
ad  salvandum  concursum  Dei  ad  pcccatum, 
sine  macula  qua^  in  Deum  redundet,  mcrito 
allegari  possunt  tanquam  simpliciter  negan- 
tes  hujusmodi    determinationem. 

Omissis  ergo  aliis  antiquis  scholasticis,  ve- 
nio  ad  Thomistas,  qui  scripserunt  priusquam 
ha;c  controversia  inter  modernos  agitaretur. 
Et  imprimis  potius  auctor  refert  Capreolum, 
quod  dicat  Deum  prffimovere  et  prsedetermi- 
nare  voluntatem  ad  bonum,  salva  libertate 
voluntatis.  Duo  vero  tantum  designat  ejus 
loca:  unus  cst  in  2,  distinct.  22,  ubi  Capreo- 
lus  unam  tantum  habet  quaestionem,  an  pos- 
sit  fieri  creatura  intellectualis ,  impeccabilis 
per  naturam,  et  ea  occasione,  solvendo  argu- 
menta,  tractat  an  possit  lumen  gloriaj  aut 
visio  beata  esse  naturalis  alicui  creaturai;  de 
praisenti  vero  qusestione  nec  verbum  quidem 
habet.  Alius  locus  est  in  1  ,  distinct.  45, 
quKst.  2,  alias  qusest.  i,  artic.  2,  ad  secun- 
dum,  contra  secundam  partem  secunda?  con- 
clusionis.  Ut  autem  clarius  constet  quam  fi- 
deliter  roferatur,  et  cui  sententise  plus  favcat, 
supponenduni  est  conclusionem  secundara, 
quam  posuerat,  fuisse  hanc  :  Licei  Dei  vo- 
luntas  consequens  impleatur ,  non  tamen  re- 
hus  Tolitis  generaliter  necessitatem  imponit. 
Contra  hanc  ergo  secundam  partem  proponit 
multa  argumenta  quw  ad  nostram  disputa- 
tionem  maximc  pertinent,  et  in  quorum  so- 
lutione  poterat  ipse  suam  mcntem  facile  ex- 
plicarc.  Est  autem  hujusmodi  argumentum  : 
Beus  potest  neccssitare  zolimtatem  crcatam  ne- 
cessitate  nattcraliter  pr^ecedente.  Sed  hoc  non 
posset  aliquodaliud  faciendo,  qiiam  tantum  vo- 
lendo,  quoniam.  nullo  alio  modo  agit  ad  extre- 
ma,  neque  aliter  tolendo,  quam  j)rius  natura- 
liter  et  sic  vult ;  ergo  Deus  necessitat  de  fac- 
to  quamlibet  voluntatem  creatam  ad  quemlihct 
actum  suum  liherum,  et  ad  quamlibet  cessatio- 
nem  et  vocationem  ab  actu  necessitate  natura- 
liter  pnecedente.  Respondct  autem  hunc  in 
modura:  Zicet  Deuspossitvoluntatem  creatam 
quamlihet  necessitare,  non  tamen  sic  necessi- 


624  DE  YERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORIJIA. 

tat  eam.  Et  comprolatur,  quia  si  neccssita-  metinon  est  in  potestateilliits  fiituri,  nec  ali- 

ret,  hoc  non  faceret  nisi  zolendo.  Dico  quod  cujus  causoi  in/erioris,  nec  aliquarum  causa- 

tellet  tunc;   talis  enim   7iecessitas  proveniret  rurn,  sed  tanium  inliberapotcstate  ditinw  vo- 

ex  impressione  alicujus  formce,  qwje  nunc  non  tuntatis,  et  ipsa  est  unitersaliter  efficax  et  in- 

imprirnitur,  id  est  gratia  consummata,  tel  ex  defectihilis  in  causando,    quare   et  7iecessitas 

aliqua   motione  Dei  speciali ,  qua  nunc  7ion  antecedens  respectu  omnium  futurorum.  Verlia 

movetur.   Ex  quibus  duo   colliguntur  ,   quce  autcm  Caprcoli   respondcntis  sunt  :  Ad  se- 

niaxime  ad  rem  nostram  faciunt.  Unum  est :  cundum  dico  quod,  licet  non  sit  in  potestate 

si   Deus  imprimat  voluntati  formam  vel  mo-  causi:e  secunda\  quod  prima  causa  vel  diiina 

tionem  ex  qua  necessario  sequatur  operatio  tolwitas  sic  vel  sic  causet,  vel  velit,  aut  detei'- 

in  voluntate,  illa  erit  necessitas  excludens  li-  mhietur  ad  lioc  vel  illud  ;  tamen,  quia  aliquis 

bertatem  ,  licet  sit  in  sensu  composito,  seu  efectus  non  procedit  a  causa  prima  nisi  per 

ex  suppositione   motionis  divina^ ;   quia  illa  secunda^n  causam,  ideo  si  causa  secunda  7ion 

motio  esset  antecedenset  non  libera.  Secun-  7iecessario  determinetur  ad  talcm  effectum  pro- 

dum  est,  Deum  nunc  non  dare  homini  hanc  ducendum,  sequitur  a  posteriori  causam  pri- 

motionem,  ne  illam  necessitatem.   Sed  hunc  jnam  non  necessario  illum  effcctum  causare , 

locum  arguens  non  o])iil,  et  idco  oportct  ul-  et  ideo  causa  secunda  non  \abet  in  sua  potes- 

terius  procedere.  tate  causalitatem  causce  priyna^,  sed  est  illud 

Proponit  ergo  secundum  argumentum  con-  sine  quo  effectus  non  subjicitur  causce  primce 

tra  eamdem  partem.  Ille  eifectus  dicitur  pro-  quandoque,  quia  Deus  disponit  se  non  produc- 

duci  necessario  necessitate  naturaliter  pra?-  tu7'um  talem  effectum  sine  causa  secunda  li- 

cedente,  qui  est  causatus  a  causa,  qua  plcne  lere  causante.  In  his  profecto  verbis  non  di- 

wnixxYiiWieY  ^ycscedente,  dicitur  causa  actlva,  cit  Capreolus  Deum  prffdeterminare  volun- 

qua  posita,  cum  omnibus  suis  dispositionibus  tatem,  salva  ejus  libertate,  sed  potius  dicit, 

naturaliter  prieviis,  quibus  causat  secum  cau-  ut  salvet  libertatem  non  prffideterminare  il- 

satum,  7iecessario   et  indefectibiliter  sequitur  lam,  et  a  posteriori  colligit  si  causa  secunda 

illud  causarl.  Istcp  descriptiones  liabentur  ex  non  neces.  ario  determinctur  ad  talem  eifcc- 

Anselmi   libro  :  Cur  Deus  Jiomo,   c^p.  3,  ct  tum  producendum  (quod  supponit  conlingere 

Concord.   cap.    2   :    Cum    ergo  per  tolunta-  quoties  hbere  agit ),  tunc  non  procedere  an- 

tem  suam  sit  causa  efficiens  omnis  actus  vo-  tecedenter  et  causaliter  a  voluntate  absoluta 

luntatis  creatcB,  ut  prior  7iaturaliter  omni  vo-  et  cfBcaci ,   qua  Deus  voluit  absolute   illud 

luntate  creata,  et  frustrari  non  possit,  sequi-  causare,  sed  a  voluntate  includente  tanquam 

tur  quod  omnis  actus  toluntatis  creatce  pro-  conditionem  neccssariam  causalitatem  libe- 

ducitur  ex  necessitate  naturaliter pracedente,  ram  causai  secundaj;  quod  uos  maxime  in- 

imo  voluntas  creata  agit  necessitate  naturali-  tendimus. 

ter  prcccedente  quidquid  agit.  Ad  hoc  autem        Sed  fortasse  non  est  hic  locus  qucm  ar- 

argumentum  debuissct  Capreolus  responde-  guens  citare   voluit ,  quia  refert  solutionem 

re    ncgando  majorem,   si  crederet  volunta-  ad  secundum,  et  illa  nou  est  solutio  ad  se- 

tem  divinam  prsecedere  naturaliter,   moven-  cundum  principale,  sed  ad  secuudam  repli- 

do    et   applicando   inevitabihter  voluntatem  cani  secundi  argumenti.   Est  ergo  quintum 

creatam   ad  suum  actum.  Nou  negat  tamen  principale  argumcntum  sumptum  ex  quodam 

illam  propositionem  primam  :  sed  potius  ac-  articulo  Parisiensi ,  in  quo  omnis  damnatur 

ceptat  responsionem  quamdam  datam  ab  ar-  qui  dixerit,  ut  omnes  etfectus  sint  necessarii 

guentc,  similem  illi  quam  supra  cx  Scoto  re-  respectu  causse  primae,non  sulhcere  quod  ip- 

tuhmus,  scilicet,  quod  voluntas  Dei  nou  in-  sa  causa  prima  non  sit  impedibilis.  Respou- 

fert  necessitatem  in  etlectum,  quia  simplici-  det  autcm  Caprcolus  :  Ad  secundim  dico  quod 

tcr  libera  est ;  contra  quam  arguens  sex  ob-  articulus  Parisiensis  non  petit  nisi  necessita- 

jicit.  Sed  quatuor  primai,  et  qua;  circa  illas  tem  immoUIitatis  vel  supjwsitionis,  vel  neces- 

dicit  Capreolus,  nihil  ad  nostram  causam  fa-  sitatem  antecedentem  illo  modo  descriptam  si- 

ciunt.  Quinta  vero  maxime,  quia  virtute  con-  ciit  tetigit  in  solutione  tertii,  et  hoc  in  compa- 

tinet    argumcntum  quod  nos  supra  contra  ratione  ad  primam  causam,  sed  arguens  aliud 

Scotum  faciebamus  ;  vcrba  replicautis  sunt :  vult,  sciiijct,  quod  omnis  effectus  sic  provenlat 

Quinio,  quia  si  divina  voluntas,  qua  est  nunc  necessario  a  prima  causa,  quod  non  est  inpo- 

respectu  alicujus  futuri,  posset  pro  nunc  non  testate  alicujus  causa^  secundce,  quin  ille  effec- 

esse  iilius  voluntas,  ut  dicit  responsio,  hoc  ta-  tus  eceniat  .•  quod  negamus.  Igitur  neque  in 


CAP.  XLII.  QUID  IN  PR/EDICTA 

liac  solutionc  ponit  determinationem  praeviara 
ex  parte  solius  Dei,  quam  non  possit  causa 
sccunda  impedirc,  imo  lioc  cxprcsse  negat. 
Et  in  solutione  ad  tcrtium  principalc,  dixcrat 
illam  nccessitatcm,  quoe  naturalis  cst  et  antc- 
cedens,  facjsre  necessarium  simpliciter,  quod 
repugnat  libertati.  Expiicans  vero  quai  sitilla 
nccessitas  antcccdcns,  ait  :  No7i  est  aliud 
quam  necessitas,  qua  aliqua  causa  sic  caiosat, 
quod  non  est  in  poteslate  ejus  no7i  causare 
stantihus  omnibus  realihus  dispositionibus 
quce  sunt  in  ea  in  ordine  ad  effecium.  At  de- 
terminatio  cfficax  dispositio  realis  est,  unde 
si  antecedentcr  cst  requisita  ad  eflfectum  si- 
ne  concursu  libero  voluntatis,  et  illa  posita 
non  est  in  potestate  voluntatis  non  causare, 
plane  inducit  neccssitatem  antecedentem  et 
rcpugnantem  libertati,  juxta  Capreoli  senten- 
tiam. 

His  accedit  quod  idem,  cap.  2,  distinct.  25, 
art.  3,  ad  A  Scoti,  ait,  voluniatem  secundum 
se  esse  indeierminatam ,  et  seipsam  pnsse  deler- 
minare  ad  exercitium  aclus.  Item  adjungcre 
possumus  alia  testimouia  qua;  ex  Capreolo 
nos  adduximus,  dict.  lib.  1  de  Auxiliis,  capit. 
14,  in  quibus  ait  causam  primam  non  prius 
iiatura  intluere  in  eflfcctum  quam  secundam, 
et  ordinnrium  causandi  modum  causae  prima; 
cum  secunda  esse  per  cocfficicntiam  cum 
ipsa  voluntnte,  et  non  pcr  specialem  prffimo- 
tionem  Dei.  Ac  denique  in  1,  distinct.  38, 
qusest.  1,  artic.  1,  Scoti  contra  quartam  con- 
clusioncm,  docet  causam  secundam  libcram 
modificare  causam  primam  ;  et  in  1,  distinct. 
40,  art.  3,  et  ssepe  alias  tractando  de  con- 
cordia  iatcr  praidestinationem  et  libertatera, 
semper  fugit  suppositionem  antecedcntcm 
qua;  et  in  se  libera  non  sit,  et  inevitabilcm 
necessitatem  inducat  emanationis  effectus, 
sed  utitur  semper  tali  sensu  composito,in  quo 
suppositio  pendcat  ex  libertate ;  ergo,  licet 
cxprcsse  et  in  propriis  tcrminis  non  tractet 
de  praidcterminatione  pbysica,  satis  ex  doc- 
trina  ejus  colligitur  repugnare  cum  principiis 
cjus. 

Deinde  Cajetanus,  1  part.,  quaest.  W,  art. 
'J3,  et  qucest.  19,  art.  8,  apcrte  docet  causam 
primam  non  influere  in  efliectum  prius  na- 
tura  quam  secundam,  loquendo  de  propria 
prioritate  causalitatis,  sed  solum  prioritate 
independentise  et  perfcctionis.  Addilque  pue- 
rile  esse  intelligcrc  illud  axioma:  Causa  se- 
cunda  non  agit  uisi  mota  a  priraa,  dc  motione 
jtraivia,  quia  constat  intelligcndam  esse  de 
cooperante  concursu ;  talis  enim  (inquit)  est 


CONTUOVERSiA  SENSERINT,  ETC.  625 

cooperatio  primffi  causse,  de  qua  scriptum  cst, 
quod  attingit  a  fine  usque  ad  finem  fortitcr, 
ct  disponit  omnia  suaviter,  juxta  modum  cu- 
jusquc  coopcrans  unicuique  ;  unde  in  1.  2, 
qua"st.  i09,  art.  1,  cum  D.  Tlioraas  dixisset 
non  posse  creaturam  in  suum  actum  prodire 
nisi  moveatur  aprima,  aithocdictum  csse  ad 
ostcndcndum  quod  non  soliun  dcpcndemus  a 
Deo  in  esse  et  conservari,  scd  in  opcrari;  i(a- 
que  ipso  non  cooperante  operari  non  possu- 
mus.  Excludit  ergo  necessitatem  pra^determi- 
nationis  ex  vi  dependcntiae  essentialis. 

Eodcm  modo  sensit  Conradus  \ .  2,  quasst. 
27,  artic.  I ,  ubi  sic  ait :  Causa  prima  non  ha- 
let  motionem  prcevlayn  actioni  creatae  volunta- 
tis.  Nonenim,  cum  aliquid  vult ,  oportet,  ante- 
quam  velit,  prcecedere  motionem  Dei.  Loquitur 
enim  ex  vi  cssentialis  dependcntire  vel  sub- 
ordinationis  quam  causa  secunda,  sufficieutcr 
constituta  in  actu  primo  ad  agcndum,  habet 
ad  causam  actualiter  influentem.  Nam  si 
causa  secunda  imperfcctas  seu  insufficientes 
habcat  vircs  ad  agcndum,  necessaria  esse 
poterit  prajvia  motio  Dci,  qure  illas  complcat, 
vel  suppleat,  ct  ita  contingit  in  opcriljus  gra- 
tiGe  de  quibus  nihil  Conradus  dixit,  quia  ad 
locum  illum  impertinebat.  Sic  eliara  ibid^an 
exponit  quomodo  causa  prima  dicatur  attin- 
gcre  prius  cirectum  quam  secuada,  diccns  : 
Deus  solum  hahet  molionem  cooperativam,  et 
prius  atiingit  cooperando,  quia  iniimius  attin- 
git,  et  non  quasi  sit  aliqua  duratio  natura;. 
Vidcri  etiam  potest  idcm  Conradus  l.  2, 
quffist.  IH,  art.  2. 

Prreterea  Hervaeus  in  secundum,  distinctio- 
ne  secunda,  quoestione  secunda,  hoc  attin- 
gens,  ait :  IlaLere  dominium  sui  actus,  est  ha- 
here  in  sua  poiestaie  determinatum  suum 
actum  ad  hoc  vel  ad  aliud,  aut  posse  se  de- 
terminare  ad  exeundmn  in  acium  vel  non  ex- 
eundum. 

Soncinas,  lib.  9  Metaph.,  qurest.  17,  osten- 
dit  late  ad  libcrum  actum  necessarium  esse 
ut  voluntas  prius  natura  sit  in  polentia  con- 
ti^adictionis,  ita  ut,  prius  natura  quam  velit, 
possit  non  velle,  nihilque  sit  in  voluntate, 
prius  natura  spcctata,  quod  sit  necessario 
dcterminalum  adA'clIc  :  AUoquin  (ait)  ipsum 
velle  non  csset  contingenter  a  voluniate,  sed 
necessario. 

Denique  Sylvester,  in  sexto  procemio  Ca- 
prcoli  in  secundum ,  distinctione  vigcsima 
quinta  :  Cuncluditur  (inquit)  quod  actus  rolun- 
talis  elicitus,  vel  imperatus  est  a  causa  inde- 
terminata,  quw  seipsam  putest    determinare. 

40 


020  DE  VERA  INTELLIGENTIA.  AUXILII 

In  quibus  et  similibus  locutionibus  veritatem 
nostrce  sententiae  supponunt,  licet  de  ilia  ex 
professo  non  disputent. 

Unum  vero  est,  quod  in  horum  auctorum 
doctrina  difficultatem  ingererc  potest,  quia 
ubi  tractant  de  certitudine  ct  efficacia  divinai 
providcntige,  et  concordia  illius  cum  contin- 
gentia  et  mutabilitate  liberi  arbitrii  crcati, 
adeo  difficultate  opprimuntur,  ut  dicant  esse 
mystorium  inexplicaljile,  ut  videre  licet  in 
Cajetano,  1  part.,  qusest.  22,  art.  A,  ubi  nec 
affirmare  audet  efFectum  a  Deo  pra^visum 
esse  inevitabilem,neque  etiam  audct  negare, 
et  ideo  nec  vitabilem  neque  inevitabilem  pu- 
tat  esse  dicendum,  scd  ncscio  quid  noutrum, 
vel  excellentius.  Quod  non  placuit  Ferrarien- 
si,  3  contra  Gent.,  cnp.  94-,  neque  immerito, 
curn  illa  duo  immediatam  oppositionem  ba- 
beant ,  et  ideo  ipse  fatetur  esse  inevilabi- 
lem.  Quomodo  autemcontingens  sit,  non  de- 
clarat  nisi  per  generalia  verba,  scilicet,  quia 
Deus  prsevidit  utrumque,  scilicet,  ut  cvcniret 
eflectus ,  unde  liabet  inevitabilitatem  ,  et  iit 
contiugenter  eveniret.  Unde  supponere  vide- 
lur  Deum  sua  providentia  praedefmire  ac  prae- 
determinare  omnes  bos  etrectusin  paiiiculari. 
Idemque  videtur  suppouere  Cajetanus,  alioqui 
sufficientem  rationem  non  babcrct,  ut  illa 
difficultate  tam  graviter  premoretur. 

Respondco,  otiamsi  nonnulli  ex  bis  aucto- 
ribus  aliter  fortasse  senserint,  nos  nibil  mo- 
vere ;  tum  quia  multo  major  est  auctoritas 
eorum  quos  hactenus  retuUmus  pro  nostra 
sententia ;  tum  ctiam  quia  ubi  nuUa  nccessi- 
tas  cogit,  non  oportet  neque  expedit  mj^steria 
fidei  novis  diiiicultatibus  involvere  ;  tum  de- 
nique  quia  istimet  auctores  mentem  suam  non 
satis  dcclarant,  noquc  de  quo  docreto  divi- 
na?  providentiai  sou  voluntatis  loquantur,  cum 
difficultateminvcniunt  in  eocomponendo  cum 
nostra  libertate,  an  scilicet  sit  praedofinitio  in- 
terna  Doi,  qua  cx  ffiternitate  absokite  et  ex 
sc  statuit  talcm  actura  in  tempore  fiori,  vel 
sit  volitio  prsedelcrminandi  ad  oxtra  volunta- 
tem  creatam  ad  talem  actum,  vel  sit  tantum 
voluntas  ofTerendi  concursum  suum,  seu  con- 
currendi  quantum  est  cx  se.  Hic  autem  uos 
solum  agimus  de  secunda  voluntate.  quam 
ipsi  non  satis  declarant  esse  de  necessitate 
providentiae.  Unde  sine  tanto  labore  difficul- 
tatem  al)  eispetitam  expcdimus;  nam  de  tcr- 
tia  vokmtate  fatomur  esse  nccessariam  ad 
divinara  providentiam,  ncgaraus  tamen  inde 
scqui  ctfectum  esse  inevitnbilom,  quia  volun- 
tas  illa  non  est  abFoluta,  sed  conditionem  in- 


EFFICAOIS,  EJUSQUE  COXCORDIA. 
volvit.  Secundam  aulem  vokmtatem  negamus 
csse  necessariam  vel  possibilem,  salva  Uber- 
tateliumanorumactuum.  Necpertincre  potest 
ad  providentiam  Dei  ut  velit  duas  proprietates, 
iramediatam  contiadictionem  involventes,  si- 
mul  conjungi  in  eodera  actu,  quales  sunt  an- 
tecedcnter  posse  non  facere  iilud,  et  antece- 
denter  non  posse  vitare  illud ;  priraa  enim 
necessaria  est  ad  libertatem  actus,  secunda 
vero  necessario  scquitur  ex  inevitabilitate  per 
pbysicara  praedeterminationem.  Et  sic  abso- 
lute  negaraushos  eflectus  divinse  providentiai 
esse  hoc  modo  incvitabilos.  De  priraa  vero 
voluntate  nogaraus  imprimis  esse  neccssa- 
riam  circa  omneset  singulorum  actus,  qui  ca- 
dunt  sub  divina  providentia,  utmaximie  patet 
in  actibus  peccaminosis,  circa  quos  nec  datur 
talis  voluntas  Dei,  nec  dari  potest,  non  pro- 
ptcr  contingcntiam ,  scd  proptcr  raaliliam 
quam  adjunctam  kabet.  Fatemur  tamen  illara 
vokmtatera  esse  possibileracirca  bonos  actus, 
salva  contingentia  eorum;  quia  licet,  posita 
illa  voluntate,  certo  et  infallibiliter  futuri  sint, 
non  tamcn  sunt  siraplicitcr  inevitabiles  a  causa 
socunda,  sed  solura  certo  non  evitabuntur  ex 
sapionti  dircctione  divina;  providentia?.  Et 
licot  in  sensu  composito  possint  dici  inevita- 
biles,  posita  tali  voluntate,  illud  ipsum  est 
sine  prsejudicio  libcrtatis;  quia  suppositio  illa 
non  cst  omnino  anteccdens,  sod  consequens 
rationc  prsescientiee. 

Quod  crgo  ad  Cajetanum  attinet,  videtur 
cortc  loqui  de  voluntate  tantum  prsefmiente 
in  divina  intontione,  nam,  de  voluntate  con- 
currendi  cura  voluntate  creata  ad  actuni  libe- 
rum,  cum  aliis  in  locis  ipse  doceat  non  esse 
prioritatera  propriara  naturaj  et  causalitatis 
iutcr  concursum  Doi,  et  influxum  liberi  arbi- 
trii,  planc  scntit  divinam  voluntatem,  sub  hac 
consideratione,  non  se  habere  antccedenter, 
sed  concomitanter  ad  liberum  arbitriura  crea- 
tum,  nec  decretum  vokmtatis  divinai,  ut  sic, 
quaravis  ajtornura,  essc  oranino  absolutura, 
et  per  se  soluni  efficaxalicujus  cflectus  cxtra 
so,  sed  esse  aliquo  modo  conditionatum  et 
quasi  expectans  iufluxum  liberse  causfe  :  at- 
que  ita  non  erat  cur  illa  difficultatc  adeo  pre- 
meretur.  Igitur  vcrisimile  est  prEecipuam  vim 
faccre  in  voluntate  pra^finiente  ,  quam  ad 
miniraura  supponit  esse  possibilem  circa  nos- 
tros  actus  liberos,  et  saltem  in  tota  latitudinc 
providentia!  diviuK  esse  necossariam,  quid- 
quid  sit,  an  etiam  ad  singulos  actus  requira- 
tur,  quodilH  altribuere  non  possum,  quia  uul- 
libi  in  ejus  doctriua  lego,  et  de  actibus  sal- 


CAP.  XLIII.   DE  MODERMIS  AUCTORIBUS  PR.-ESERTIM  QUI  CONTRA ,  ETC.  627 

tem  malis  non  existimo  posse  cum  probabili-  tcntiam  tle  pbysica  prsedeterminatione.  Duo 
tate,  imo  nec  cum  pietate  aliirmari,  et  illud  igilur  brevitcr  probabimus  :  primo,  per  non- 
priussufficitad  ingerendamdiflicultatemaCa-  nullos  auctores  modernos,  quos  ego  in  libris 
jetano  in  pra^scnti  loco  tractatam.  Quae  nos     de  Auxiliis  adduxi,  et  nunc  in  contrarium  ci- 


modia  conditionata  scicntia  utcumque  expen- 
dimus ;  Cajetanus  vcro  nuUam  illius  scientiae 
mentionem  fecit,  atque  adco,  neque  ad  lianc 
ditScultatem  expediendam  illa  usus  est,  ideo- 
quc  nullum  exitum  nullamve  iutclligibilem 
responsioncm  illius  difficultatis  invcnit.  Quod 


tantur,  discurremus  ;  deinde  uonnullos  alios 
adjungemus. 

Ut  ergo  sermonem  de  Tliomisiis  prosequa- 
mur,  utraque  sententia  conatur  in  suum  fa- 
vorem  adduccre  M.  Soto,  quem  ego  retuli  1.  1 
de  N:iti7raet  grat.,  c.  16,  et  nunc   ab  aliis  in 


non  parum  sententiam  nostram  comraendat.     eoderalocoprocontrariarefertur.Sedprofecto 


Neque  auctoritas  Cajetani  cogit  nos  ut  ejus 
difficultatibus  involvamur. 

De  Ferrariensi  autem,quamvis  in  dict.  cap. 
nibil  declaret,  tamen  exhisquae  dixerateodem 
lib.  tertio,  cap.  septuagesimo,  satis  constat 
eum  posuisse  in  concursu  primai  causEe,  ut 
sic,  motionem  prceviam  primse  causai  in  se- 
cundam  per  aliquid  inbcerens  ipsi  causae  se- 
cundae,  quod  vocat  intentionem  solam  viitutis 
divina3,  habentis  esse  incorapletum,  per  mo- 


negari  non  potest  quin  et  illud  asserat  quod 
retuli,  et  quod  ineo  plurimum  nostroe  senten- 
tia^faveat.  Dixi  ergo  illum  asserere  molionem, 
qua  Deus  concurrit  ad  actus  nostros  liberos, 
non  procedere  a  voluntate  ejus  absoluta  et 
beneplaciti  de  qua  dictum  :  Voluntati  ejiis  quis 
resistet  ?  quod  sine  dubio  fideliter  allegatum 
est.  Nam  hoc  modo  solvit  argumentum  quod, 
si  voluntas  possit  divino  concursui  resistere, 
possct  etiam  resistere  divinae  voluntati.  Res- 


dum  quo  colores  sunt  in  aere  et  virtus  artis  in  pondit  enim  negando  sequelara,  intelligendo 

instrumento.Unde  sicutvirtus  artissolum  estin  consequens  de  voluntate  absoluta  et  benepla- 

instrumento  quando  artifex  eo  utitur  ad  ope-  citi   cui    liomo    non    potest  resistcre.   Nam 

rationem  artis,   ita  hoec  vis  causfe  primae  so-  quando  Deus  (inquit)  cura  libero  homine  con- 

lum  est  in  causa  secunda  quando  actualiter  currit,non  vult  illud  fieri  (utique  absolutavo- 

operatur,  tanquam  divinse  virtutis  instrumen-  luntatc  beneplaciti)  nisi  salva  humana  nalura 

tum  per  eam  ad  opus  applicatum.  Quibus  ad-  ct  libertate  (id  est,  sed  inclusa  tacita  condi- 

jungendo  quce  in    altero  c.  9-4  docet,  plane  tione  :  Si  homo  cooperari  voluerit),  et  idcir- 

sentit  per  hanc  intentionalem  vim  inevitabi-  co  potest  liberum  arbitrium  tunc  resistere  ; 

liter  prauuoveri  hberum  arbitrium  creatum  ad  quem  locum  ita  explicuit  et  denuo   contirma- 

suos  actus  eliciendos.  Nescio  tamen    an  ille  vit  idem  Soto,  in  fine  4  Sententiarum,  ut  ad- 


auctor  praeviderit  innumera  incommoda  et 
absurda  quse  ex  illo  dogmate  sequuntur,  et 
ideo  excusandus  potius  est  quam  imitan- 
dus,  pra^^sertim  cum  nulhim  aflcrat  solidum 
fundaraeutum  quo  nobis  necessitatem  illius 
intentionalis  virtutis  seu  qualitatis  persuadeat, 
sed  solum  affert  testiraonium  quoddam  D. 
Tbomffi,  in  qua'siionibus  de  Potentia,  quod 
nos  credimus  in  posterioribus  retractasse,  ut 
alio  loco  latius  diximus. 

CAPUT  XLIII. 

DE  MODERIsIS  AUCTORIBUS,  PRiESERTIM  QUI  COiSTRA 
HiERETICOS   SCRIPSERUNT. 

Cogiraur  etiam  de  sentcntia  horum  aucto- 
rum  pauca  dicere,  quia  modernusquidamscri- 


notavi   lalius  lib.   3  de  Auxiliis,  cap.  13,  in 
fme. 

Ad  hsec  vero  quse  ego  adduxi,  nihil  ab  aliis  in 
particulariresponsum  est,  nequeetiamin  spe- 
ciali  designant  aut  expendunt  in  eo  capit.  id 
in  quo  nobis  repugnare  ipsis  videtur  ;  fortasse 
id  dicunt  propter  illa  verba  :  Kon  duliiim 
quin  concursus  Dei  sit  cuicnmqne  causce  secun- 
d(B  requisitus  ad  agenduvi,  imo  tero  et  natura 
prarequisitus ,  quoniam  non  solum  Deus  est 
causa  effectus  secundcB  causce,  sed  etiam  movit 
eam  ad  agendum .Item  quod  inferius  ait,  opera 
gratiw,  quw  motum  liberi  arbitrii  designant, 
non  prius  tempore  a  Deo  quam  libere  a  nobis, 
sed  simul  ab  eo  et  a  nobis  fieri,  ab  eo  tamen 
prius  natura.  Hfec  autem  ct  similia  verbaintel- 
ligenda  ncccssario  sunt  juxta  superiora  et  sub- 
sequentia,  ne  contradictio  inter  ea  inveniatur. 
psit  sententiam  illam  de  physica  prffdetermi-  Nam  inferius  cxpresse  ait  non  esse  aliud  me 
natione  receptam  esse  ab  omnibus  Theologis,  Deumhocmodomovere,  quammecumconcur- 
tam  antiquis  quam  recentioribus  ,  exceptis  rere  ad  elicienduraliberum  actum.  Quod  crgo 
quibusdam  aretalogis.  Et  iterum  ait  nullum  ait,  concursumDeiesse  naturapriorem,inteIli- 
Theologum  lioc  nomine  dignum  ncgasse  sen-    gendum  est  juxta  cxplicationem  a  Cajetauo  et 


628  DE  VEn.V  LNTELLIGENTIA  AUXILII 

aliis  datam  ,de  piioritate  iudepcndentise  etper- 
fectionis.  Et  ob  eamdem  causam  appellatiir 
motio  causoe  primcB  in  secundam,  quia  datur 
ci  propter  indigcntiam  ejus  et  adjuvaudam 
illam.  Unde  dupliciter  potest  liic  concursus 
Dci  considerari,  primo,  ut  oblalus  voluutati 
createeex  parteDei;  sccundo,utactualiter  da- 
tus  et  a  voluntate  jam  receptus.  Priori  modo 
videtur  consideratus  a  Soto,quando  dicit  csse 
prius  natura  prfercquisitum,  nam  de  codem 
subjungit  :  Qicamvis  ilte  concursus  sit  pricre- 
quisitus,  nihilominus  illo  posito  etiam  est  i>i 
potestate  voluntatis  agere  et  non  agere.  Quod 
non  potest  intelligi  de  concursu  actualiter  in 
homine  rcccpto,  nam  rcpugnat  ilhid  esse  in 
homine  non  actu  agente,  ut  pauio  inferius 
ipse  subjungit.  Quod  ergo  ad  rem  spectat, 
nullam  motionem  prceviam  ad  nostrum  con- 
sensum  ponit  ibi  Soto,  quam  Deus  se  soio 
prius  faciat,  et  illa  posita  homo  non  possit 
ei  rcsistere.  Sed  aperte  sentit  hoc  repugnare 
libertati. 

Secundo  citatur  Vega,  lib.  2  in  Tridcnt., 
cap.  17,  ubi  leviter  quidera,  aliquid  tamen 
de  hoc  puncto  atlingit,  et  in  eo  nostroe  sen- 
tentiae  potius  favot,  dum  ait  Deum  et  liberum 
arbitrium  ita  simul  producere  actum  hberum, 
ut  totus  sit  alj  utroque  et  a  ucutro  totaliter, 
hcet  a  Dco  sit  ut  a  principaliori  causa.  Et  in- 
ferius  exponit,  Bernardum,  dicentem  Uberum 
arbitrium  tantum  esse  capax  salulis,  cujus 
Deus  est  auctor,  non  negare  hberaui  nostram 
cooperationcm  nccessariam  essc.  Refertur 
praiterea  in  lib.  6,  cap.  5,  G,  8  et  9.  Scd  iu 
ilhs  locis  plane  tradit  duo  principia,  qua;  re- 
puguaut  cum  pliysica  prffidcterminatione. 
Unum  est,  omnem  gratiam  nccessariam  ad 
supernaturales  actus  in  excitantem  ct  adju- 
vantem  sulticieuter  distingui.  Aliud  est,  exci- 
tantes  gratias  fieri  a  Deo  in  nobis  sine  nobis, 
et  ideo  scmper  posse  liberum  arbitrium  illis 
resistere,  indeque  sa^pe  fieri  ut,  quimajorcm 
excitantem  gratiam  habet,  minus  opcretur. 
De  adjuvante  autem  gratia  dicit  scmper  essc 
ex  parte  a  nobis,  ct  nostrae  libcrtati  sempcr 
sul)jacere  qujB  per  gratiam  adjuvantemDcus 
in  nobisfacit.  Qucm  ergo  locum  rcliquit  Vcga 
prffideterminalioni  physicai  ?  Nam  si  ad  gra- 
tiam  prcevenientem  pcrtinet,  Dcus  solus  illam 
in  nobis  facit,  situmque  in  nobis  est,  iha  non 
obstante,  non  consentire,  quod  et  nomini  ct 
rationi  determiualiouis  physica>  repugnat.  Si 
vero  pertiuct  ad  gratiam  adjuvantem,  subja- 
cet  libertati  nostra'.,  et  est  ex  parte  a  nobis,  ct 
n  )n  a  solo  Deo,  quod  nos  contendimus  ,  ut 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
salvcmus  libertatem.  Unde  in  fine  ilhus  cap. 
8,  pro  constanti  habet  Patres  Concilii  docuisse 
nos  libere  nos  haberc  ina  ssentiendo,  et  coope- 
rando  nostras  vocationi :  Et  quod  idem  est  (in- 
quit)  in  movendo  nos  ad  justitiam,  postquam  a 
Deo  swnus  gratis  vocati.  Nullum  crgo  agnos- 
cit  medium  intcr  vocationem  ad  justitiam  cui 
resisti  potest,  ct  motionem  ad  justitiam  cui 
jam  libertas  cooperatur.  Aha  multa  in  illis 
capitibus  cxpendi  possunt,  qua>  attigi  lib.  3 
de  Auxihis,  c.  14;  ubi  etiam  exposui  qua^dam 
verba  capitis  6,  quae  in  suum  favorem  alia 
sententia  convcrtere  potest.  Sic  cnim  de  Dco 
scrii)it  :  Neqne  contentus  excitare  quadam 
noMs  ignota  suce  virtutis  applicatione  ,  et 
nostrcB  voluntatis  magnifica  inclinatione  et 
in/Iexione,  benigne  nos  adjuvo,  ut  consentia- 
mus  et  ohediamus  vocationi  suce.  Verumta- 
mcn  si  haic  verba  rcferantur  ad  gratiam  praj- 
venientem,  quam  Deus  solus  in  nobis  facit 
(ut  citato  loco  ea  nos  intelleximus,  et  ab  eo- 
dcm  Vcga  insinuatur  eodem  cap.  1),  nomine 
excitationis  specialiter  intclligitillamqua!  per 
ilhnuinationem  ct  motioncm  intellcctiis  fit; 
iuclinationcm  autem  et  inllcxionera  voluuta- 
lis  vocat  eam^quoi  fit  per  indeliberatas  atfec- 
tiones  et  inspirationes  quibus  voluntas  suavi- 
ter  ad  consentiendum  applicatur.  Posscnt 
etiani  illa  vcrba  dici  de  gratia  adjuvantc,  nam 
per  eam  revera  Deus  inllectit  et  inchuat  vo- 
luntatem,  uon  tamen  solus,  nec  sme  ipsa, 
nam  sicut  recte  dicitur  Deus  determinare  vo- 
lunlatera,  quando  ipsa  se  dcterminat,  cpiia 
necesse  est  ut  Dcus  immediate  ct  actualiter 
faciat  determinationem  qua  ipsa  se  determi- 
net,  ita  quando  ipsa  se  iullectit  et  iuclinat, 
Deus  illam  intlcctit  et  inclinat,  quia  in  ipsa 
facit  eamdera  iutlexionem  ct  inchnationcra, 
et  similiter  eam  applicat  quando  ipsa  sc  ap- 
plicat. 

Praeter  hsec,  addere  possumus  ea  qua;  de 
hoc  argumcnto  disserit  idcm  Vega,  1.  12  in 
Trident.,  cap.  22,  ubi  tractat  dc  necessitate 
gratiai  ad  iraplcndum  prreceptura  et  vilan- 
dum  peccatum,  et  proponens  objectionera  Pe- 
lagianorura,  quomodo  nobis  imputetur  pcc- 
catum,  si  non  sit  in  potcstate  nostra  vitarc  il- 
lud,  nec  possit  cuipiam  imputari,  quod  non 
sit  ab  iUo  evitabile,  rcspondet  in  summa  ita 
quidem  esse,  quod  non  imputatur  nisi  quod 
vitari  potest,  sed  vitari  posse  non  per  solum 
liberum  arbitrium,  sed  pcr  auxilium  Dci,  qui 
volentcs  paratissimus  est  adjuvare;  ctiara 
subjungit  orania  sequenlia  verba :  Ne  scau- 
dalum  olijiciatur  infirmis,  et  impediri  ea  causa 


CAP.  XLIII,  DE  MODEHNIS  AUCTORIP.US  Pr..ESEnTIM  QUI  CONTRA  ,  ETC.  620 

conthigat,  aut  certe  langucscere  studia  virtutis,  iit  sit  major  vnl  ininor,  et  hoc  cst  limitaro  il  - 

cupercm  hoc  clare,  distincte  tradi,  perinde  esse  Jum  ;  scd  dinicilius  cstquod  subdit:  <(  Scmper 

innostrapotestateoviniacxercitiatirtut^ivi,  ad  cnim  causa  prima  plus  inlluit  in  ctrcctum,  ct 

qua^  credimus  esse  necessariam  Dei  specialem  plus  agit  quam  causa  secunda,  cl  facit  cam 

gratiam,  ac  si  solus  generalis-  Dei  concurszis  causare,  et  non  e  contrario.  Et  qucmadmo- 

suffiGcretjimo  ac  si  non  essetnisi  sota  nostra  dum,  quo.ndo  concurrit  Deusnobiscum  solum 

-Doluntas  ad  ea  omnia  requisita.  Vidcant  qui  gcncralitcr,  licctin  potestatc  nostrasitscribe- 

dicuntpraedotciininationcm  csseneccssariam,  re   cum  volnmus,  ct  faccre  conscquenler  ut 

ct  non  esse  in  nostra  potestate,  an  possit  ]u'c  Dcus  nobiscum  concurrat  ad  scribcndum,  ta- 

auctor  cum  cis  sentire,  qui  magis  se  decla-  mcn  nunquam  scribimus  quin  Dcus  prius  na- 

rans,  subjungit  inferius  :  Tam  potenter  fecit.  tuia   raoveat  manas   nostras  ad  scribendum 

'propter  suam  summam  sapien-iam  et  miseri-  qiiam  nos  ipsi ,  itaetin  concursu  speciali  in- 

cordiaw,  nostram  votuniatem,  et  tam  admirahi-  telligcndum  cst,  licetin  potestatc  nostra  sit  do- 

liter  sumn  omnem  concursum,  et  omnem  suam  lere  dc  peccatisnostris,  et  consequcnter  face- 

scientiam,  et  pra-destinationem,  et  voluntatem  rc  utDcus  addolcndum  nobiscum  concurrat, 

iltius  arhitrio  sutjecit,   utpossit  ipsa    de  se  tamen  nunquam  dolebimus  nisi  prcecedentc 

qnidquid  voluerit,  et  statucre per  se  censeripos-  gratia  divina  nostra  opera,  et  movente  volun- 

sc,  quw  per  unum  ipsum  spccialiter  adjuvan-  tatem  ad  eum  dolorem.  )>  Qua;  verba  vidcntnr 

tcm  potest.   \n  quibus  verbis  tam  multa  dicit,  maltumfavcre  contrariae  sentcntiM.  Namlicet 

ut  necesse  nobls  non  sit  omnia  probare.  Illud  lia^c  ultima,  intellecta  de  gratia  prseveniente 

satis  est  quod  concursum  Doi  dicit  esse  sub-  et  ita  movente  seu  prffimovente  voluntatem 

jectum  voluntati  nostrae;  quod  sano  modo  in-  nostram,    ccrtissima  sit,  tamen  auctor  loqui 

telligcndum  cst,  quia  ita  nobis  otfertur,  ut  sit  vidctur  de  ipsomct  actuali  concursu  gratire  : 

in  potcstate  nostra  illo  uti  vel  non  uti ,  sou  alias    exemplum  quod  adducit   de   gcncrali 

fac(U'C  efFectumillius,  vel  irapedire.  Et  eodem  concursu  non  esset  ad  propositura.  Difficilli- 

sensu  voluntatem  Dei  aitesse  subjectam  nos-  mum  autem  est  quomodo  conjungat  illa  duo, 

tra^  libertati;  quod  intelligendum  est  de  vo-  quod  concursusDci  sit  in  potcstate  nostra,  ct 

luutate  Dei  nccessaria  ad  nostras  actiones,  aliquo  modo  ab  illa  pendens  quoad  hoc  ut  in 

quae  ita  se  accomraodat  nostra;  in  ordine  ad  re  ipsa  ponatur  necne,  et  nihilorainus  quod 

actiones  liberas,  ut  illius  influxura  expectet,  prius  natura  nos  moveat.  Quare  necessarium 

quo  sensii  dicitur  quodammodo  se  illi  subji-  cst  hoc  intclligerc  de  prioritate  naturae,   so- 

cere.   Heec  ergo  omnia  valde  aliena  sunt  a  lumquoadindependentiametprimamradicem 

prfedetcrminatione  physica,  illius  concursus.   Potest  enira  dici  prior  con- 

Sirailia  vcro  habet  idem  auctor  in  opusc.  cursus  quia  primitus  ab  ipso  Dco  inchoari  de- 

de  Justificatione,  q.  11,  circa  finera,  quaravis  bet;  nara  oportet  ut  prius  Deus  voluntati  illura 

alia  ibi  addat  quaj  sententiara  cjus  obscario-  ofFcrat,  ut  prseparet  eo  modo  quo  vult,  et  ob 

rera  reddunt.  Nam  sic  inquit:  Quamvis  in  po-  eam   causam  non  dicitur  ita  proprie  concur- 

testate  noslra  sit  facere  ut  Deus  concurrat  no-  sus  Dci  limitari  ab  hominc;  liraitatur  cnira  ab 

hiscum  ad  poenitentiam,  possumus  enini  pmni-  ipsa  voluntatc  Dci ;  nara  licct  requiratur  con- 

tere,hoc  autem  sine  siio  concursu  fieri  non  po-  ditio  ex  parte  liberi   arbitrii  humani,  hanc 

^ '^^  (in  quibus  verbis  videtur  nostram  senten-  eamdem   conditioncra   ipsa   divina   voluntas 

tiara  docuisse) ;  subjungit  vero  statira  : -T^flweM  posuit.  Et  eadera  rationc  potest  dici  causa 

non  possumus  facere  ut  Deus  sic  concurrat  no-  prima  prieire  causara  secundam  in  suo  con- 

liscum  ad  panitentiam,  ut  concursus  ipsius  li-  cursn,  quia  illum  prius  offcrt  causa  prima  ;  et 

mitetur  a  nostro,etposterior  sit  nostro.  In  qui-  ita    possunt   aliae    locutiones   accommodari , 

bus  verbis,  licet  hoc  ultiraura  verissimum  sit,  quaravis  revcra  aliquae  sint  improprioe,  ct  non 

quia  non  potcst  voluntas  nostra  prius  opcrari  dcbcant  scmper  usurpari,  pracsertim  in  acti- 

quara  Deus  cura  illa  concarrat,  alias  solaope-  bus  qui  raali  sunt. 

rarctur,  quod  ei  rcpugnat,  nihilorainus  quod  Tertio,  refcrt  ille  auctor  pro  sua  scntentia 

Dei  concursus  limitctur  a  nostro,  non  videtur  Cordubam,  I.  i   suarum  Qua^.stionura,  qua.'st. 

posse  consequentcr   negari  ab  illo  auctore,  55,  dub.   10.    Sed  mirum  est  cur  eum  locura 

cum  dicat  concursumDciessc  positura  in  nos-  rcfcrat,  cum  illo  cxprcssc  doceat  voluntatem 

tra  potestatc  ,   ct    quodaramodo   illi   subjcc-  illam.  qua  Deusconcurrit  cum  voluntatc  crea- 

tum;  sicut  ergo  potcst  homo  facere  ut  con-  ta,   non   habere  cfficaciam  ct  determinatio- 

cursus  Deiactu  non  ponatur,  ila  potestfacerc  nem  nisi  prius  accedat  deterniinatio   nostrae 


630  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ALXILII 

voluntatis.  In  qua  sententia  adeo  cst  con- 
Elans  Corduba,  ut  eam  ob  causam  reccdat  ab 
opinione  Scoti,  dicentis  Deum  cocnoscere 
futura  contingentia  in  prcedetcrminatione  suse 
voluntatis  ;  quia  voluntas  Dei  qua  vult  con- 
currcre  non  sufficit  ad  cognoscendum  actum 
esse  futurum,  nisi  etiam  prsecognoscatur  de- 
terminatio  libera  futura  humanse  voJuntatis  ; 
non  potest  autem  haec  determinatio  prseco- 
gnosci  in  sola  Dei  voluntate,  quia  non  praece- 
dit  talis  divina  voluntas ,  ut  ipse  opinatur. 
Propter  quod  ego  pro  mea  sentcntia  retuii 
Cordubam^  lib.  1  de  Auxil.,  c.  14,  in  fm.  Imo 
adverti  plus  dicere  quam  necesse  sitet  quam 
veritas  patiatur.  Dixit  enim  in  signis  seterni- 
tatis  prius  videre  Deum  determinationem  fu- 
taram  humauifi  vokmtatis,  quam  velit  con- 
currere  cum  illa  ad  talem  actum  determina- 
tum  ;  hoc  enim  impossibile  est;  non  potest 
enim  Deus  videre  determinationem  voluntatis 
humanai  nisi  videat  concursum  suum  ;  non 
potest  autem  videre  suum  concursum,  nisi 
prrehabuerit  voluntatem  concurrendi  ,  cum 
concursum  illum  libere  operetur.  Satis  ergo 
est  quod  voluntas  illa  concurrendi  non  sit  ef- 
ficax  antecedenter,  sed  concoraitanter  tan- 
tum.  Et  eamdem  doctrinam  habet  Corduba 
ibidem,  dub.  8,  et  inculcat  in  4,  et  fere  per 
totam  quffistionem  illam. 

Quarto,  refert  iUe  modernus  auctor  pro  sua 
sententia  Richardum,  art.  7,  contra  Luthe- 
rum,  pag.  105  et  281  ;  in  impressione  autcm 
qua  nunc  utor,  qua;  est  Lovaniensis  ,  anni 
1555,  arliculus  ille  incipit  a  p.  285  ,  mate- 
riani  vero  hanc  incipit  tractare  Richardus  in 
p.  303.  Circa  hoec  est  difficultas  perpjcxa,  et 
in  discursu  illius  saltem  docet  determinatio- 
nem  non  esse  necessariam,  neque  inter  gra- 
tiam  prasviam  inspirationum,  et  actualem 
concursum  mtercedere  aliquam  efficacem 
gratiam  mediam,  Unde  in  septima  proposi- 
tione  sic  inquit,  p.  307  :  In  eo  gtii  sequiiur 
vocaiionem  credendo  vcl  pcenitendo,  et  in  alio 
gui  eam  oiegligit,  potest  esse  idem  conversio- 
nis  et  fidei  principiicm,  hoc  est  etedem  illumi- 
nationes  et  inspirationes,  adeo  vt  ex  sola  eo- 
rum  liJjertate  mius  negligat  vocaiionem.  et  ideo 
non  credat,  nec  convertatnr  Deo  adlioc  propter 
ejus  negligentiam  non  cooperante,  et  alter  crc- 
dat  et  convertatur  oh  suam  diligentiam,  qua 
ad  verhum  Bomini  ousaiUat,  et  ideo  conversic- 
nem  ejus  efficaclter  Deus  operatur.  Nec  in  is- 
to  di/ferentia  est  inter  opera  salutis  et  mora- 
Ha  aut  oiaturalia  .•  in  eo  enim  qui  vult  ambu,- 
lare  Deus  cooperatur,.  et  si  non  vult,  Deus 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCOr.DIA. 
non  cooperatur,  nec  tamen  (quod  verbum  no- 
tandum  est)  aliquid  posivitum  alsolutum  est 
ante  actionem  iii  uno  quod  non  sit  in  alio,  et 
uhique  est  eadem  voluntas  ac  lihernm  ar- 
hifrium  per  gratiam  aut  naturam  oj)erans.  Ubi 
evidenter  tollit  praiviam  motionem,  mediam 
inter  actualem  concursum  ,  et  potentiara 
liberam  sufficienter  constitutam  in  actu  pri- 
mo,  et  in  operibus  gratise  solum  ponit  diffe- 
rentiam  quoad  necessitatem  praiviae  motionis 
per  illuminationes  et  inspirationes ;  quod  pu- 
iat  necessarium,  ut  in  operibus  etiam  gratia; 
salvetur  liberum  arbitrium.  Unde  sul)jungit: 
Itegulariter  cnim  Dcns  non  fiectit  volnntatem 
ad  alteram  contradictionis  parlf^n  determinate 
nisi  suasione  et  inspiratione,  quas  semper  li- 
herum  est  liohiini  sequi  et  iiegligere,  per  quas 
ipsc  opcratur  in  nohis  velle  ct  perficere.  Ubi 
clare  sentit  quodsi  hoc  non  esset  liberum  ho- 
mini,  scilicet,  sequi  et  negligere  inspiratio- 
nem,  nec  velleipsum  esset  libeium.  Id  ipsum 
late  prosequitur  infra,  proposit.  10,  et  ad  fi- 
nem  ejus  refert  et  sequilur  scholasticos  as- 
serentes,  inter  causam  primam  et  secundam, 
dum  cidem  actioni  cooperantur,  non  essc  or- 
dinem  causalitatis,  sed  perfectionis  et  inde- 
pcndcntiai.  Et  prius  p.  300,  eamdem  difficulta- 
tem  attingens  de  concordia  gratioe  efficacis 
et  liberi  arbitrii ,  per  congruam  vocationem 
cum  Augustino  illam  declarat.  Magna  ergo 
licentia  est  auctorem  hunc  pro  sententia  con- 
trana  rcfcrre,  et  ex  illo  potest  argumentum 
sumi,  ut  intelligatur  qua  fide  alii  referantur, 
et  ideo  circa  illos  non  ita  immorabiraur  ; 
nam  si  vel  unum  verbura  de  gratia  effieaci  in 
eis  inveniatur,  vel  de  neccssitate  divin?e  prre- 
motionis  ad  opera  gratise,  statim  ei  physica 
prajdeterminatio  attribuilur. 

Quinto  igitur  eodem  modo  refertur  pro  il- 
la  sententia  Driedo,  de  Captivitate  et  redem- 
ptione  gener.  human.,  I.  1,  tract.  6,  c.  2,  et 
lib.  dc  Concordia  liberi  arbitrii  cum  pra?de- 
tcrminatione,  1  p.,  capite  tertio,  ad  primum, 
ct  capite  quarto.  Quibus  locis  asserere  dici- 
tur  Deum  prius  natura  agere  opus  liberi 
arbitrii  quam  ipsum  arbitrium,  Deumque  mo- 
vere  et  determinare,  attrahere  liberum  ar- 
bitrium  tanquam  instrumentum  suura ;  quae 
omnia  pro  arbitrio  vel  affectu  opinantis  rela- 
ta  sunt,  nam  Driedonis  doctrina  eadem  om- 
niuo  est  quffi  Richardi,  quam  ipse  late  cxpli- 
cuit  in  locis  alias  a  mc  citatis,  sumplis  ex  cis- 
dem  libris  de  Concordia,  c.  3,  in  solutionibus 
arguraentorum,  et  de  Captivitate  et  redem- 
ptione  gen.  human.,  tract.  quarto,  c.  secun- 


CAP.  XLHI.   DE  MODEnNIS  AUCTORIBUS  PR.ESEnilM  QUl  CONTRA  ,  ETC.  031 

do,  p.  5,  ct  tract.  qiiinto,  cap.  qiiaito,  prrr-,-  bcat,  quamvis  preeparare  homini  accommo- 

scrtim  ad   nltiraain  confirmalioncm   sccnndi  datam  tractionem  in  piscscientia  Dci,  solius 

argumcnti.  In  priori  ergo  loco  in  contrarium  sit  graiiae  et  liberalitatis  divinaB;  nuUus  ergo 

citato,  nihil  docet  his  quae  prius  tradiderat  cx  dictis  auctoribus  illam  sententiam  docet, 

contrarium  ;    nam  ex  duabus  partibus   quas  imo  mnlti  corum  contrariam  aperte  tradide- 

habet  caput  iilud  secundum,  prior  nihil  om-  runt,  alii   insinuaverunt,  ahi  gencratim  tan- 

nino  de  hac  causa  attingit ;  iu  secunda  vero  tum  Jocuti  sunt. 

raultis  cxempHs  declarat  necessitatem  gratice  Ultra  hos  referuntur  pro  hac  sententia  mo- 

respcctu  hberi  arbitrii.  Cum  autem  voluntas  derni  scriptores  Thomistai ,  quos  non  sohim 

solcat  censeri  instrumentum  gratia',  quse  do-  asscrtores,  sed  etiam  invcutores  ejus  esse  fa- 

nominatio   Ubentcr  usurpatur  a    Doctoribus  tcmur,  quamvis  ncc  omnino  intcr  se  conve- 

qui  physicam  prsedetcrminationcmdefendunt,  niant,  nec  scmper  constanter  loquanfur.  Ban- 

Dricdo    e  contrario    praevenientcm   gratiam  nes  enim,  Medina  et  ahi,   ut  dcfcndant  illud 

comparat  instrumento  seu  baculo  dato  vohin-  gcnus  raotionis  in  actibus  supernaturahbus,  ad 

tati,  ut  co  hbcre  uti  vel  non  uti  valeat,  ita  cssentialerasubordinationem  causK  sccundai 

tamen  ul  Dcus  scmper  adsit,  paratus  juvarc  ad  primam  iham  rcducunt ,  idcoquc  non  mi- 

ad  talem  usum ;  in  aliis  vcro  coraparationi-  nus  in  bonis  quara  in  raahs  actibus  putanl 

bus  quas  ibi  affert,  explicat  quidera  quomo-  csse  necessariara.  Quam  sententiam  esse  ccr- 

do  ad  ahquos  actus  Deus  non  sohim   ducat,  tissimara  dixit  Bartholoraoeus  Mcdina  i .  2  , 

scd  etiara  trahat  voluntatcm,  ct  ilhim  dirigat  qucest.  9,  109,  art.  secundo  in  fine,  sine  ulla 

ct  gubernet  ;  omnia  tamen  exphcat  pcr  ex-  tamen  pro])ationc,  ct  fatcndo  scntenliam  con- 

citantcs  gratias,  juxta  doctrinara  Augustini  ;  trariara  fuisse  a  Caprcolo  approbalam.  Quam 

dcterminationcm  autem  physicam  nunquam  postea  Franciscus  Cumel,  1  p.,qua}st.  22,art. 

insinuat,  neque  etiam  iu  aho  loco,  in  quo  so-  quarto,  in  appendice,  conchisione  quinta,  tara 

him  ait    praescicntiara   et  prcedestinationem  assevoranter  afBrmat,  ut  dicat  contrarium  ne- 

non  tollcrc  hbcrtatem.  que  csse  vcrura  ,  ncquc  sacrro  doctrina^  con- 

Scxto,  non  raajori  fide  refcrtur  Franciscus  sonura;  irao,  quod  mirabiHus  cst,  in  cadem  1 

Carthagena  in  opusculo  de  Praedestinationc,  p.,  q.  iA,  art.  13,  disputat.  tcrtia,  ita  de  h- 

discursu  4  et  6,  eo  quod  dicat  divinum  auxi-  bertate  arbitrii  scribit  :  Cum  voluntas  suapte 

hum  esse  pravium  et  prgiveniens,  et  cfBce-  natitra  sit  causa  lilera  iii  cvjus  pntestate  est 

re  in  nobis  etiara  nostrara  detcrminationem.  telle  aut  nolle,  aut  continere  omnino  actum  ,  et 

Sed  ille  auctor  expresse  dcclarat   Deum  non  nihil  telle,  in  qmcumque  temporis  onome.ito  , 

efficere  determinationem  sine  nobis  ,  et  ex  ant  puncto  existat ;  in  eo  priori  ejusdem  puncti 

professo  probat,  in  iUo  discursu  4,  determina-  in  quo  cum  fundamenlo  in  re  concipitur  tolun- 

tionem  voluntatis  humanse  non  esse  ex  sola  tas,  ut  naturce  ordine  antecedens  suum  actum  , 

actione  Dei.  in  facultaie  ipsius  est  tel  niJiil  omnino  agere  , 

Scptimo  refertur  Janseniusin  Concordia,  c.  tel  ToJitionem  aut  nolitionem  eligere,  prout  ma- 

oSi,c\rcdi'\\\^\eYhdi ioviw.  ^:  Nemo potesttenire  luerit.   Quo  fit  ut,  ad  qmdcumque  temporis 

ad  me,nisi  Pater,  qui  misit  m€,traxerit  euvi;  momentum  dcveniat  toluntas ,   pritcs  nafura 

scd  ille  nihil  scliohtsticcdisputat  de  hoc  punc-  quam  se  dcterminet  pro  innata  sua  Uhertate 

lo,  solumque  dogma  fidci  de  nccessitate  proe-  ad  aliquid  pra-dictoru7n ,  potestatem   haheat 

vcnicntis  gratiae,   et  quod  initium  sahilis  sit  non  ad  tolendum  qu^dem,   et  non  tolendum 

cx  Deo,  et  non  ex  nobis,  juxta  Augustini  doc-  umim  idenique  ohjectum  simul  in  eodem  pxmc- 

trinam  declarat.  Unde  differentiam  inter  eum  to  temporis ,  sed   facultatem    hahet  pro  illo 

qui  traliitiir,    et  iUura  qui  non  trahitur,  ait  priori,  iit  indi^erenter   telit  aut   nolif,   tel 

non  esse  referendara  in  ipsos  homincs,  scd  in  v.t  ah  omni  acfupro  illo  instanfi  cessef.  H(sc 

Dcum  ;    cpiod   intenigendum   est    sccundura  esf  sententia  D.  Thoma;  quam  etiam.  sequitur 

prredestinationis    ordincm,   nam    sccundum  /Sco^w^.  Per  qute  verba  tam  clare  rejicitnr  dc- 

exccutionem  expresse  ibi  fatetur  eum  qui  non  terminatio  prreveniens  ,  et  proveniens  ab  cx- 

trahitur,  idoo  non  trahi  quia  obicem  et  impc-  trinseco  agcntc,  tribuiturquc  ipsi  voluntati  se 

dimcnlum  ponit  divinre  tractioni,  dum  acce-  dcterminanti  pro  innata  libcrtatc,  ut  phrasim 

ptis  a  Deo  bonis  non  bene  utitur,  aut  media  Molina?  redolcrc  videatur.  Ncc  dici  potest  lo- 

ad  conversioncra  data  non  amplectitur.  Non  qui  ibi  auctorcm  iUum  de  libero  arbitrio  sc- 

igitur  negat  nec  negare  potest  ex  libero  arbi-  cundum  se ,   ct  non  prout  movctur  ad  opera 

trio  pendere,  quod  tractio  Dei  effectum  lin-  giatia> ;  nam ibi  exphcat  quid  per  sc  et  intrin- 


632  1)E  VERA  INTELLIGLNTIA  ALXILII 

sece  necessarium  sit  ad  usQin  liberum  volun- 
tatis.  Quare  cum  ncgare  non  possit  etiam  in 
operibus  gratia;  proprie  et  vere  servari  libe- 
rum  usum  ,  negare  etiam  non  potest  quin 
verba  opera  gratise,  etiam  libera,  compre- 
hendant.  Quomodo  vero  aliis  locis  tam  acri- 
ter  invcbatur  in  eos  qui  pbysicam  prsedeter- 
rainationem  negant,  ipse  viderit. 

Ultimo  addimus,  prreter  auctores  quos  pro 
nostra  sententia  retulimus  in  libris  de  Auxi- 
liis,  omnes  fere  modernos  Doctores  qui  cou- 
tra  basreses  bujus  temporis  scripserunt,  et 
banc  controversiam  attigerunt,  ab  illa  sen- 
tentia  quse  abcui  pra^^vcnienti  gratiffi  (quo  no- 
mine  comprebenditur  omnis  gratia  quam 
Deus  sohis  facit ,  et  per  eam  facit  ut  homo 
faciat),  a  sententia  (inquam)  quai  buic  gratiaj 
tilem  ac  tantam  efBcaciam  tribuit,  ut  volun- 
tatem  ex  se  et  sua  vi  ad  consentieudum  de- 
terminet,  ita  ut  voluntas  non  possit  ei  resis- 
tere,  vel  ( quod  perinde  est)  ut  infabibile  sit 
quod  ei  non  resistet  ex  potenti  efficacitate 
taUs  gratife,  oinnino  abborrcre,  nam  putant 
esse  eamdpin  cum  sententia  Calvini,  vel  tam 
propinquam ,  ut  non  possit  una  sine  ahera 
defendi.  Singulorum  autem  auctorum  loca  et 
verba  b.ic  referrc  probxum  esset ;  nonnulla 
tamcn  loca  insinuabo,  quffi  magis  ad  causam 
agere  videbuntur.  Legi  ergo  potest  Joannes  a 
Bononia,  in  hb.  de  Pi-aedestinatione,  impresso 
anno  1553,  fuitque  iinus  ex  Episcopis  qui 
ConciUo  Tridentino  interfuerunt,  et  inter  aba 
refert  fuisse  iUam  sententiam  discussam  in 
Concibo  Tridentino  et  a  Patribus  rejectam  , 
ipseque  censet  non  differre  ab  errore  Calvini. 
Atque  boc  ipsum  repetit  saepe  Stapletonius, 
qui  videndus  est  toto  bbro  quarto  de  Justifi- 
catione,  et  iii  Promptuario  CatlioUco,  pr«- 
sertim  feria  6  hebdomadse  primae  Quadrage- 
simee,  et  feria  2  bebdomadae  tertiae,  et  in  An- 
tidoto  contra  Lutberum,  ad  c.  lo  Joannis,  et 
super  Acta,  c.  8,  et  super  Epist.  ad  Rom.  sffi- 
pe ;  et  hic  auctor  inter  alia  dicit  Deum,  post- 
quam  pulsavit  per  gratiam  prrevenientem, 
expectare  ut  aperiatur  ei.  PreetereaOrantius, 
in  locis  CalboUcis,  1.  d,  c.  52  et  56,  ubi  intcr 
aUa  dicit  esse  dogma  Calvini,  non  csse  nostri 
juiis,  postquam  Deus  pulsavit,  graliam  ejus 
irritam  facere,  aut  cooperari  illi ;  unde  ca- 
pite  37  dixerat  ex  vobintatc  proficisci  quod 
aUi  perseverant,  aUi  non  ita  :  Si  quceratur 
(iiiquit)  cur  iste  admonitioni  parct ,  cum  illc 
alius  ea  ad  discutiendura  torporciu  non  iiiatur, 
non  ego  exclarnaho,  sed  liherum  ariitrium  in 
cansa   fuisse    cum  Augnstino,  Ilieronymo , 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

Chrysostomo,  et  cum  unitersa  Ecclesia  dicam. 
Idemque  babet  AUjcrtus  Pigbius  ,  Ub.  5  de 
Lih)ero  arbitr.  ,  iii  princip.,  et  Turrianus  , 
libr.  4  pro  Epist.  Pontific,  c.  2,  et  Franciscus 
Balcharius,  Episcopus  Metben.,  libr.  contra 
Calvin.  Praeterea  CardinaUs  Contarenus ,  in 
lib.  dePra^destinatione,  adco  favet  buic  sen- 
tentise,  ut  excedere  videatur,  dicens  non  ex 
gratiffi  efficacitate,  sed  ex  nostra  voluntate 
pendere,  quod,  tangente  Deo  cor  hominis, 
cordis  duritia  rumpatur  ;  inteUigit  autem  non 
ex  gratia,  id  est  non  ex  sola  gratia,  vel  non 
ex  taU  ejus  efficacitate,  cui  non  possit  Ube- 
rum  arbitrium  resistere.  Usurpat  enim  mo- 
dum  quemdam  Chrysostomi,  bomiL  de  Con- 
vers.  Pauli,  dicentis  ea  salutis  media  ,  qiiae 
aUoquin  efficacia  sunt,  et  pcr  vobmtatem 
Dei  prfestantiir  ad  nostram  salutem  ,  nibil 
proficere  nobis  nolcntibus  ;  non  qiiia  volun- 
tas  Dei  infirraa  sit,  sed  quia  cogere  nerainem 
vuU.  Per  qure  uUima  verba  significat,  ad  con- 
scivandam  bl)ertatem,  necessarium  esse  tem- 
pcraracntum  boc  in  pra^venientis  gratiiae  effi- 
cacitate.  Quam  sententiam  usurpavit  etiam 
Budeus  in  Compendio  Tbeologicarum  con- 
trovcrsiarum  j  L  7  de  Gratia  et  bb.  arb., 
art.  7,  et  in  Scuto  fidei,  lit.  10  de  Lib.  arb., 
propositione  4.  Li  eadem  sententia  est  Del- 
pbinus,  1.  1  de  Rerum  eventu,  et  1.  4  de  Lib. 
arb.,  et  L  5  de  Justificatione,  ct  1.  2  de  Prae- 
destinatione,  ubi  etiam  videtur  exccdere,  di- 
cens  quod  unaquseque  voluntas  non  aUunde, 
scd  ipsa  dctcrminat  seipsam.  Pcr  particulam 
aiitem  non  aliunde,  non  excludit  Dei  adjuto- 
rium,  sed  absolutam  efficaciara  extrinsecam. 
Simibter  Cuncus,  bb.  de  Gratia  ct  Ub.  arb., 
c.  20^  ubi,  inter  aUa,  ait  concursum  causai 
primee  non  esse  aUquid  prcevium  in  causa  se- 
ciinda ,  ac  proinde  utramque  causam  simul 
concurrere,  soluraque  priraara  dici  priorem, 
quia  superior  est,  a  qua  inferiores  pcndcnt. 
Et  ibi  etiara  laudat  scntentiam  Ruardi,  dicen- 
tis  ex  duo])us  siraiUter  vocatis  iinum  posse 
couvcrti,  et  non  abum,  pro  sua  Ubertate. 
Quia  vero  Ruardus  addidit  particulam  soJa, 
ipse  bene  declarat  illam  particuLam  solum 
excUidere  aUam  piccvenientcin  gratiam,  non 
Dei  cooperationcm,  qua;  simul  incipit  et  de- 
sinit  cum  libero  voluntatis  operc.  Sic  etiam 
Joanncs  Maria  Verratus,  iii  Apologia  contra 
fautorcs  Lutberanorum,  dicit,  in  illa  scntcn- 
tia,  libro  de  Ecclesiasticis  dograatibus  :  Ini- 
tium  nostrce  salutis  Deo  miserante  kabemus  : 
ut  xero  acquiescamus  salutiferoi  inspiraticni, 
nostrcp  potcstat  s  est  ;  quod  est  solius  Dei,  sci- 


CAP.  XLIV.  RESPONDETUR  AD 

licct  initium  sahttis,  aliud  qiiocl  est  in  mnra 
facAiUate  noslrl  lileri  arlitrii ,  scilicct  ac- 
quiesccre.  Ulji  vidotur  cxcedcre  in  illa  parli- 
cula  mera^  scd  eamdcm  hahct  intellip^cntiam, 
quia  non  cst  posita  ad  favcndum  Pelagio, 
scd  ad  contradiccndum  Calviuo.  Non  ergo 
cxcludit  adjuvantcm  gratiam,  sed  pra;dcter- 
minantcm.  Eamdcjuque  scntcntiam,  et  eo- 
dcm  modo  cxponcndam  habet  Rapliael  Ve- 
nustus,  fol.  22,  ct  Th.  Clisius,  Dominicanus, 
quacst.  4  de  Lib.  arij. ,  art.  8.  Pra^tcrca  Ju- 
hus  Sirenus,  in  comncndio  de  Pra^dcstinatio- 
ne,  1.  2  de  Rcprobationc,  c.  48,  cjusmodi 
pra'deterrainationcm  diserte  excludit.  Ac  dc- 
nique  Jodocus  CUctoveus,  ad  5  Lutheri  art., 
c.  decimo  dc  Li])crtatc  humani  arbitrii,  fal- 
sum  et  impium  dogm.a  appellat  illud,  quod 
Dcus  inducit  et  iutorquct  voluutatcm  nos- 
tram.  Vidcri  etiam  potestFranciscus  Romcus, 
Genei'alis  Dominicanorum,  lib.  de  Libertatc 
ct  neccssitate  opcrum  ;  Joauncs  Maria  Ca- 
pella,  \\h.  dc  Concordia  hbcrtatis  humauffl 
cum  Dci  pra^scientia,  p.  1,  c.  vigesimo  scxto, 
ct  p.  2,  c.  quinto,  scxto  et  scptimo ;  Felicia- 
nus  Capitonius,  in  Exphcationiljus  Catholicis, 
p.  2,  explicat.  55;  Pctrus  Aurclius  Sanctius, 
iu  recenti  Lutheranorum  irapuf^iuitione,  dis- 
gress.  3. 

CAPUT  XLIV. 

EESrONDETUR  AD  QUASDAM  OBJECTIONES  QUjE 
VULGO  CIRCUMFERUNTUR  CONTRA  DOGTORES  QUI 
rUYSIGAM    PRtEDETERMINATIONEM    IMPUGNANT. 

Priusquam  huic  opusculo  fmcm  irapoua- 
mus,  satisfaciendum  cst  quibusdam  objectio- 
nibus,  quas  in  duo  capita  dividimus.  Unum 
cst  pecuhare  de  objcctionibus  contra  nos- 
trum  prius  opuscuhim  de  Auxiliis,  de  quibus 
in  cap.  scq.  diccmus.  Aliud  est  de  quibusdara 
aliis  qua3  gcncratim  coutra  nostrara  senlcu- 
tiam  objecta  simt,  prsesertim  in  quodam  scri- 
pto  quod  per  Hispaniam,  Itaham,  Galliara  ct 
Gerraaniani  in  mullorum  manibus  circumfer- 
tur;  in  quo  praHipuc  fit  coUatio  intcr  scn- 
teutiam  nostram  vX  Pclagianorum,  et  similcs 
csse  arguuntur,  lura  in  assertionibus  quas 
continct,  tura  in  impugnatiouibus  contrarice 
scntcntia\ 

01)jiciunt  crgo  primo,  non  solum  quod  cx 
Mostra  scutcntia  sequatiu',  sed  ctiara  quod 
asscranuis  Deura  ncmiuem  pra?dcstinarc  ab- 
sohito  dccrcto  ctellicaci  sua?  voluntatis,  autc- 
ccdcntc  humanam  operationem  pra^visam  per 


QUASDAM  0B.IECT10?sE?,  ETC.  633 

scicntiam ,  alias  tollcre  iibcrtatora  arbitrii. 
IIoc  autcm  fuit  unum  cx  dogmatibus  rcprc- 
hcnsisin  Pchigio.  Priraura  probant  cx  MoUna 
in  Concordia,  qusest.  23,  art.  4  et  5,  et  disp.  1 , 
merab.  G,  §  MuUi,  et  ex  Suarez,  L  1  opusc, 
cap.  12,  nura.  2,  §  Prima  ratio,  ct  nura.  4, 
§  Jam  ergo,  ct  exprcssius  1.  3,  c.  10,  n.  20, 
§  Ilinc  dicitur,  et  L  2  de  Scientia,  c.  G,n.7. 
Secundura  autcm  probant  cx  Augustino,  L  2 
contra  duas  cpist.  Pelagianorum,  et  1.  4  con- 
tra  Juhan.,  c.  8,  et  de  Scmipelagianis,  ex 
Prospero,  Epist.  ad  Augustinum,  vcrsic.  Ne- 
minein  itaquc,  ct  ex  Augustino,  de  Praidcsti- 
nationeSanct.,  c.  18. 

Ad  hanc  olijectioncm  late  a  nobis  rcspon- 
sum  cst  in  proprio  opcre  de  Pra^dcstiuationc, 
1.  2.  Nunc  brcviter  dicitur  primo  scrraoncra 
essc  posse  de  prajsciontia  futurorum  oporum 
humanorura,  vel  absolute  futurorum,  vcl  tan- 
tum  sub  conditione  :  Si  hoc  vcl  illud  Deus  fa- 
ciat.  Si  priori  sonsu  intclligitur  objcctio,  fal- 
sum  manifeste  nobis  imponit,  quia  ncque  id 
dicimus,  ut  evidcntcr  constabit  citato  loco  ; 
noque  id  sequitur  cx  nostra  sententia.  Quia 
potius  rcquirimus  dccrctum  illud  absohitum, 
ut  scientia,  qua:;  antc  iihul  crat  tantura  condi- 
tionata,  transeat  iii  absolutam.  Undc  vcrba 
mca  iii  illo  loco,  qui  tanquanrexprcssus  ci- 
tatur,  sunt  :  Licet  Deiis  illud  dccretum^  frcv- 
Jialeat  antequam.  pra-vidcat  merita  per  usnm 
liberum  iilsolutc  futvra,  necessario  tamcn  snp- 
ponit  scicntiam  co7iditionatam  istius.  Si  autcm 
loquantur  tantum  de  scientia  conditionata, 
dcbct  fideliter  id  explicari,  quia  cum  simpli- 
citer  dicitur  praivideri  futura  opera  ante  pro- 
positum  pra-destinationis,  plaue  significatur 
pr;cvidcri  ut  absolutc  futura.  Et  ideo,  illo  se- 
cundo  libro  de  Scientia,  cxpresse  animadver- 
ti  propositum  circa  clcctos  supponcre  scicn- 
tiam  meritorum,  non  ut  futurorum  simplici- 
tor,  scd  ut  possibilium  cx  gratia  Dci,  ot  cou- 
scquentcr  futurorum  sub  couditione  :  SiDcus 
vclit  talc  auxihura  homini  prjpstare. 

In  hoc  crgo  scnsu  concedimus  scquelam, 
ct  assertioncm  illam,  non  solum  vcram  ct 
ncccssariam,  scd  etiara  ccrtara  et  cxpressam 
D.  Augustin.  esse  crcdimus;  irao  cliam  cvi- 
dcntius  sequi  cx  scntcntia  argueutis  quam 
cx  nostra.  Qua;  omnia  in  dicto  libro  de  Prce- 
dcstinationc  latc  probavi.  Ratio  autcm  horum 
a  priori  est,  quia  illa  sciculia  non  postulatur, 
ut  illa  opcra  sic  pra^^scita  possint  esse  ratio 
mcritoria  aut  raotiva  ad  propositura  prtedesti- 
nationis,  uara  ad  boc  nccessaria  esset  prae- 
scicntia   absoluta,  sed  rcquiritur  ut  voluntas 


034  DE  VERA  INTELLIGEMTIA  AUXILII 

divina  possit  cfficaciter  intendere  prsedesti- 
nationis  finem ;  nam  si  non  haberet,  in  sua 
prsescientia,  media  efficacia  ad  talem  finem, 
non  posset  prudenter  illud  absolute  pra:;fini- 
re,  ut  est  per  sc  evidens,  etiam  in  humana 
providentia,  servata  proportione.  Et  ideo  Au- 
gustinus  semper  conjungit  prcescientiam 
proedestinationi,  dicitque  pcr  prajdestinatio- 
nem  pra^parari  beneficia  in  praescientia,  de 
Proedestinatione  sanct.,  c.  10,  et  de  Dono  per- 
sever.,  c.  14.  Et  idem  supponit  quoties  voca- 
tionem  ex  proposito  declarat  esse  congruam 
juxta  dictam  conditionatam  preescientiam,  ut 
qusest.  2  ad  Simplic,  et  de  Spiritu  et  litter., 
cap.  33  ct  34.  Et  foriasse  codem  scnsu  dixit 
Paulus  ad  llom.  8  :  Quos  pr^escivit,  et  prwdes- 
tinavit.  Dcnique  si  Deus  exequitur  proposi- 
lum  praidestinationis  per  auxilium  de  se  cffi- 
cax  ac  praidetcrminans,  numquid  ante  illud 
propositum  non  pra^cognoscit  quod,  si  darct 
tali  liomini  tale  auxilium,  infalliljilitcr  liabitu- 
rus  esset  bonum  raeritum  vcl  bonam  disposi- 
tionem  ?  Non  potuit  certe  magis  hoc  ignorare 
(|uam  si  sol  csset  illuminaturus  si  crearetur; 
ergo  sicut  talc  auxiliura  supponitur  ut  possi- 
bile,  et  neccssariuui  ad  bona  mcrita  ante  pro- 
positum  prffidestinationis,  ita  praescientia  bo- 
norum  operum  sub  illa  conditione  :  Si  talc 
auxilium  dctur,  ncccssario  supponitur  ad 
pra?dcstinationis  propositum,  eo  modo  quo 
ncccssaria  iuDco  suutpriora  libcris  ;  quomo- 
do  ergo  in  nobis  daranant  quod  ipsi  ncgarc 
non  possunt?  Nam  quod  in  modo"  illius  pra3- 
pcientiae  diversa  sentiamus,  altcrius  considc- 
rationis  est,  nam  ad  pra^-scns  niliil  rcfert, 
cum  in  alio  etiam  principio,  quod  caput  est, 
etiam  convcniamus,nimirumilla  bonaprff.vi- 
deri  ut  futura,  non  ex  solo  libero  arbitrio,  sed 
pra^vento  et  acljuto  pcr  veram  Dei  gratiam; 
quod  si  aliud  de  nobis  clamitant,  falsum  tcs- 
timonium  nobis  imponitur,  ut  satis  in  supc- 
rioribus  ostensum  est. 

Quapropter  qure  de  scntentia  Pelagii  et  rc- 
liquiarum  cjus  asscruntur  ct  refcruntur,  ex- 
tra  rem  sunt,  fuit  enira  longe  dissimilis  causa 
illorum.  Loqucbantur  cnira  illi  dc  bonis  ope- 
ribus  futuris  ex  solis  viribus  liberi  arbitrii, 
in  quibus  ponebant  meritum  gratiee,  et  con- 
sequenter  praedestinationis  seu  propositi  Dei 
non  solum  dandi  gloriara,  sed  etiara  primam 
gratiam.  Hoc  autem  constat  ex  cisdcra  locis 
Augustini,  quse  ab  ipsis  citantur.  Nam  secun- 
do  libro  contra  cpist.  Pelag.,  c.  5,  rcprchen- 
dit  Pelagium,  qui  ob  hoc  existimavit,  vcl 
existimare  se  finxit  sub  nomine  gratife  fatum 


LFFICACIS,  EJUSQUE  CO^XORDIA. 
introduci,  si  dicaraus  gratiam  non  sccundum 
merita  nostra  dari,  sed  secundum  divin»  vo- 
luntatis  propositum  et  raisericordiam,  eodcm- 
que  modo  refert  eumdemmet  errorera  Pelagii, 
latcque  irapugnat  in  I.  4  contra  Julian.,  c.  8. 
Quis  autera  nunc  asserit  gratiam  primam  sc- 
cundum  merita  nostra  dari,  aut  fatum  intro- 
duei  ,  si  gratuitum  propositum  pra^destina- 
tionis  ponatur  ?  Quin  potius,  ut  explicetur  et 
intelligatur  quomodo  illud  propositura  esse 
possit  sine  fatali  uecessitate,  pra^scientia  illa 
neccssaria  judicatur.  Scraipclagiani  vero  non 
solura  in  hoc  errarunt,  quod  ad  illud  mcri- 
tum  prajvisum  putal)ant  sufficere  solum  hbc- 
rum  arbitrium,  sed  ctiam  quia  adverara  cau- 
salitatem  meriti  et  deraeriti  putabant  satis 
esse  scientiam  futurorura.  tantura  sub  con- 
ditione,  qua?  in  rigore  clauditur  sub  scientia 
tantum  possibihum,  ut  exprcsse  constat  cx 
dicta  cpist.  Prospcri  ad  Augustinum  ,  et  cx 
codcm  Auguslino,  de  PrffdeslinationeSanct., 
c.  12.  Nara  in  -18,  quod  ab  arguentc  citatur, 
potius  generalitcr  agit  contra  Pelagianos,  et 
ibi  expressc  adnotatPelagiura  dixisse,  pra>sci- 
visse  Dcura  qui  futuri  esscnt  sancti  ct  imraa- 
culati  pcr  liberai  voluntatia  arbitrium,  atquo 
ita  clegisse  eos  qui  per  se  futuri  erant  sancli, 
non  quos  ipse  fecit  aut  facturus  esset  sanctos. 
Nihjl  ergo  error  iUc  Pclagii  vel  Semipelagia- 
norum  ad  prffscntcra  causara  pcrtinet. 

Sccunda  ohjectio.  —  Secundo  objiciunt 
quod,  juxta  nostrara  sententiam,  consequen- 
ter  dicaraus  concursura  Dei  generalem  non 
csse  influxum  Dei  in  causam  secundara,  quasi 
ea  prius  mota  agat  et  producat  cffcctum , 
scd  csse  infiuxum  imraediatum  cura  causa  in 
illius  actionem  et  effcctum,  quia  alia  praamo- 
tio  ct  applicatio  commeutitia  et  superflua  est, 
ct  in  actionibus  libcris  pra^judicans  libertati, 
qua"?  orania  patent  (inquiunt)  ex  Molina,  in 
Concordia,  disput.  20,  ad  9,  14,  artic.  13,  et 
latius  ex  Suarez,  I.  1  de  Auxiliis,  c.  0.  At  vero 
hanc  ipsara  raotioncra  pra;viam  ex  codcm 
fundamento  ncgavit  Pelagius,  ut  constat  ex 
Hicronymo ,  in  Epist.  ad  Ctesiphontcm,  et 
ex  Augustino ,  epist.  100  ad  Bonifacium, 
alias  ad  Paulinura,  non  procul  a  fiue,  ubi 
clare  (inquiunt)  est  sermo  de  concursu  prro- 
vio,  quem  negavit  Pelagius,  ne  libertas  dc- 
struerctur. 

Respondetur  sententiam  illam  de  concursu 
generali,  ct  nostram  esse,  et  oranino  veram, 
non  solum  nc  laidatur  liberum  arbitrium  . 
(possetenimexcogitari  vel  potiusfingi  pra?mo- 
tio  non  prffidcterminans  ad  unum,  sed  com- 


CAP.  XLIV.  UESPONDETUR  AD 
plcns  vim  agendi,  ct  inclinans  cum  indilfercn- 
tia),  sed  etiam  quia  rcpugnat  quoad  actus 
malos  divinse  bonitati,  maxime  cum  illa  prce- 
motio  cum  pradcterminatione  ponitur.  Item- 
quc  quia  etiam  in  agentibus  naturalibus  est 
inintcllig-ibilis  illa  pra!via  actio  primae  causfe 
in  sccundam,  et  sine  ullo  fundamenlo,  ut  la- 
te  in  1.  1  de  A.uxiliis  prosecuti  sumus;  ncc  de 
liac  re  fuit  unquam  disputatio  ab  Augustino 
aut  Hieronymo  cum  Pclagio.  Probabilc  qui- 
dcm  est  Pclagium  in  illo  fuisse  crrore,  qucm 
postcaDurandus  secutus  est,  ncgando  neces- 
sitatem  generalis  concursus  Dci  ad  actiones 
causarum  sccundarum.  Posita  autem  neccssi- 
tale  illius  concursus,  an  ille  sit  iniluxus  in 
ipsam  causam  sccundara,  vel  in  etfcctum  et 
actionem  cjus,  lioc  nunquam  disputatum  est 
cum  Pclagio,  nec  quidpiam  de  hoc  refertur 
ab  auctoribus,  et  quidquid  ille  sensisset,  non 
pertincbat  ad  dogmata  fidei  per  se  loquendo. 
IIoc  imprimis  patet  ex  locis  Hieronymi  et 
Augustini,  qure  ailegantur,  et  aliis  qufe  non 
allegantur.  Hieronymus  enira,  in  epist.  ad 
Ctesipliontem,  his  verbis  rcfert  Pelagii  erro-  . 
rem  :  Dei  est  gratia  qiiodproprUo  nos  condidit 
voluntatis,  et  lihero  arhitrio  contcnti  swmis,m' 
que  ultra  ejus  indigemus  auxilio,  11  e  si  indigne- 
rimus  lilernm  frangatur.  Et  infra  sic  inquit  : 
Dci  potentia  factos  se  esse  jactant,  qicinullius 
ope  indigent,  in  quo  significat  Pelagium  ne- 
gasse  necessitatcm  omnis  concursus  causaj 
prima^,  et  in  hoc  fecisse  voluntatem  huma- 
nam  asqualem  divinse,  quod  sine  altcrius  ope 
potest  operari.  Unde  infra  ait :  Asserunt  seper 
arbitrii  liberlatem  nequaquam  ultra  necessa- 
riurii  ]>ahere  Denvi.  Neque  in  tota  illa  epistola 
invenietur  vcrbum,  an  hoc  auxilium  sit  in- 
fluxus  in  causam,  vcl  illum  requirat,  sed  so- 
lum  quod  sit  adjutorium  vel  auxilium  ;  cer- 
tum  est  aiitem  quod  vere  auxiliatur  et  adjuvat 
qui  simul  influit  in  actionem,  licet  non  inlluat 
aliquid  novum  in  alium  cooperatorem.  Unde 
idem  Hicronymus,  I.  1  Dialogorum  contra 
Pelagianos,  parum  ab  initio,  postquam  cis- 
dcm  fere  vcrbis  hunc  illorum  errorem  retulit, 
verbum  ctiam  coopcrandi  ponit,  talem  ex  cis 
refcrens  argumentationem  :  Si  in  onmihus 
ille  cooperatur,  no7i  est  meum,  sed  ejus  qui  ad- 
juvat ,  imo  qui  in  me  cooperatur,  prfcsertiin 
cum  ahsquc  eo  facere  nihil  possim.  Eodem  mo- 
do  Augustinus,  d.  epist.  100,  refcrt  hunc  cr- 
rorem,  non  csse  libernm  arbitrimn,  si  Dei  in- 
digct  auxilio,  quum  in  propria  vohmtate  ha- 
l)ct  aliqnis  faccre  vcl  non  facere.  Inferius 
vero  contra  Pelagiura  ipse  subdit  :  Fatcatur 


QUASDAM  OBJECIIO.MES,  ETC.  635 

esse  liherum  arhitrium,  etiam  si  divino  indigei 
adjutnrio.  Et  lib.  de  Gratia  Christi,  c.  3,  do 
Pelagio  inquit  :  Voluntatem  et  actionem  nos- 
tra  esse  asserlt,  atque  ita  nohis  tribuit,  ut  non 
nisi  a  nohis  esse  c.nntendat ;  ct  in  c.  6  ait  Pela- 
gium  negassc  Deum  coopcrari  homini  cum 
operatur.  Quibus  omnibus  insinuant  hi  Patres 
ncgasse  Pclagium  necessitatera  intluxus  di- 
vini  iu  nostras  actioncs,  ct  in  hoc  crrasse. 
Qni  ergo  imprimis  fatctur  neccssitatem  hu- 
jus  divini  inikixus,  et  in  co  ponit  iniluxum 
gcneralem,  dirccte  conlradicit  Pelagio. 

Imo  cx  dictis  intelligitur  hoc  imprimis  de- 
bere  esse  inlluxum  causcs  primae  in  ipsam- 
mct  actioncm  causai  secunda?,  et  in  hocfor- 
maliter  ac  per  se  consistere  esscntialem  de- 
pendcntiam  in  agendo  causse  sccundae  a  pri- 
ma,  quffi  ex  hoc  potissimum  nascitur,  quod 
tam  effectus  quam  actio  causee  sccundas  ha- 
bct  esse  participatum,  quod  necesse  est  ut 
immediate  pendeat  et  lluat  ab  ipso  csse  pcr 
essentiam.  Hoc  autem  dogmate  stabilito,  an, 
prceter  huncinfluxum,  et  pra?tcr  collationera 
et  conservationera  totius  virtutis  necessariGe 
ad  ngendum,  sit  necessaria  nova  actualis  mo- 
tio  et  iuiluentia  causai  priraffi  in  sccundara, 
nunquara  cst  ab  antiquis  Pairibus  in  contro- 
versiara  vocatum,  neque  indicarunt  unquam 
id  csse  necessarium  ad  opera  natura?.  Irao, 
quoties  contra  Pclagium  doccnt  ad  opcra  pie- 
tatis,  non  solum  cooperans  auxilium  ,  scd 
etiam  pra^viam  motioncra  Dei  esse  necessa- 
riara,  id  tanquam  speciale  ct  propriura  gra- 
titie  requirunt,  ultra  indigentiara  coramunem 
causarum  oranium  sccundarura.  Quod  signi- 
ficavit  Paulus  Orosius,  de  Arbitrii  libertate,  p. 
723  el  726.  Scripsit  autera  contra  Pclagium 
eodemtempore  quoHieronymus,  aitque  illum 
negasse  non  solum  illam  gratiam  quam  Deus 
largitur  Ecclesia?  sure,  scd  etiam  gencralcm 
cooperantem  gratiam,  quam  Dcus  quotidie, 
pcr  dies  et  momcnta,  cunctis  et  singulis  mi- 
nistrat,  ita  enira  appellat  gencralem  concur- 
sum. 

Neque  cx  similitudine  rationis  ullura  argu- 
mentum  contra  nos  sumitur,  nimirum  quod 
utaraureadcm  ratione  qua  Pelagius  utcbatur. 
Falsum  cnira  hoc  cst,  nara  Pelagius  infcre- 
bat  tolli  liberum  arbitrium,  si  auxilium  Dci 
etiara  per  coopcrationcra  scu  iufluxura  in  ac- 
tioncm  est  necessarium.  Quam  scquelam  nul- 
lius  momenti  esse  nos  fatcmur,  cum  assera- 
nnis  liberum  arbitrium  crcatum  essentialiter 
indigere  hoc  auxilio,  quod  iUi  pra^sto  est  ex 
partc  Dei,  ct  potcst  non  uti   illo  si  nolit,  et 


G3G                        DE  YERA  liSTELLlGENTIA  ALXILII  EFFICACIS,  EJLSQUE  CONCORDIA. 

idco   non  rcpugnal  libortati,   scd   adjuvat  il-  pro  Dco  loquar,  a  vcra  pietatc  discrepnnt; 

lam.    Alia   vero  ratio  est  de  antecedente  in-  nam  ut  homincs  faciant  divina^  motioni  ni- 

lliixu  in  causam,  nam  si  hic  ncccssarius  est  mium  suhjectos,  faciunt  illos  sacrilegos ,  dum 

et  non  datur,  nec  in  potcstate  hominis  con-  malitine  originem  in  Dcum  ipsum  rcfundunt. 

stituitur,  cum  non  sit  effir-icnter  ab  ipso,  sed  Unde,  Ucet  daremus  argumentum  Pclagii  cs- 

a  solo  Deo  ,  jam  ex  hac  partc  toUitur  potcs-  se  quod  ipsi  dicunt,  non  csset  ad  rem  quod 

tas  operandi,   ct  conscquenter  libcrtas  arbi-  o])jiciunt,   quia  nos  non  admittimus    Deum 

trii,  ab  his  omnibus  qui  tale  auxilium  non  re-  preedeterminare  physice  hominem,  etiam  in 

cipiunt.  Ahunde  vero  si  influxus  ille  tahs  cst  humana  gencratione,  quod  necessarium  esset 

ut,  illo  posito,  non  sit  in  potestate  vohmta-  ut  argumcntum  csset  simile.  Addimus  vero 

tis   continere   actionem  ad  quam  ordinatur,  prretcrea  quod,  hcet  Deus  praedeterminarct 

tollitur  potestas  non  operandi  ab  his  omnibus  physice  voluntatem  hominis  ad  generationis 

quibus  talis  influxusdatur,  antccedenter  prse-  actum  (quod  fortasse  facere  posset  necessi- 

veniendo  eorum  hbertatcm.  Non  est  ergo  si-  tando  vohintatem  hominis   quando  honeste 

milis    argumentatio    PcLigii  ct  nostra  ;   illo  fit),  nihilominus  non  esset  similis  argumenta- 

enim  halhirinatusest,  quianon  intellcxit  quo-  tio,  neque  inferri  posset  inde  Deum  esse  auc- 

modo  possit  cooperatio   Dei  esse  necessaria,  torem  peccati  originalis,  quia  iflud  peccatum 

et  nihilominus   essc   in  potestate   voluntatis  non  scquitur  ex  ilLi  actione,  ut  cst  particuUi- 

habere  quoties  vohierit,  vel  carere  iha  quo-  ris  actio  moraUs  taUum  pcrsonarum,  sed  ex 

ties  ccssare  mahierit.  Ha;c  autcra  omniapro-  actione  peccaminosa  Ada^,  ut  fuit  caput  to- 

ccdunt  de  concursu  generali  ut  sic,  nam  ex  tius  natura^.  Cujus  signum  est,  quia  ilha  actio 

alio  capite    potest  esso   necessarius  influxus  gcnerandi,  etiam  ut  est  a  tahbus  personis, 

Dei  praevius  in  ipsam  voluntatcm,  ut  contin-  non   est  mala  moraliter,  quantumvis  sciant 

git  in  operibus  gratiae.  Et  niUilominus  ut  sal-  prolem  esse   in  pcccato  generandam.  Nihil 

vetur  vera  libertas  in   cisdcm  opcribus,  nc-  crgo  est  quod  imputetur  Deo,  etiamsi  deter- 

cessarium  est  ct  motioncm  illam  paratam  cs-  minct  generanlium  voluntatcm  ad  talcm  ac- 

se  Uomini  cx  parte  Dci,  et,  postquam  datur,  tionem,  quia  tota  illa  bona  cst,  quidquid  sit 

essc  in  potcstate  hominis  illa  uti  vcl  non  uti,  de  effectu  originalis  peccati,  qui  aliunde  se- 

ut  Concilium  Senonens.  in  Decretis  fidci  ad-  quitur.  Unde  neque  ipsi  Pelagiaui  usi  sunt 

notavit.  tali  argumcnto,   maxime  cum  ipsi  non   ag- 

Tertifl.  ohjectlo. — Solcmus  nos  contra  scn-  noscercnt  ncccssitatem  concursus  generalis 

tcntiam   illam  de  necessitate   pUysicaj   pra*-  Dei  ad  actiones  natur»,  ut  paulo  ante  visura 

determinationis,  fundatam  in   esscntiali  de-  cst.   Argumentum  crgo  Juliani,  quod  Augus- 

pendentia  causro  sccundse  a  prima,  maxime  tinus  refert,  Uoc  crat ,  nimirum  :  omnia  quaj 

urgcre  rationcm  illnm,   quod  inde  sequatur  ad  Uumanam  generationem  concurrunt,  bona 

Dciim,    eodem  modo  cx   se   et  cfficacissime  simt  et  a  Deo,qui  corporis  membra  formavit, 

dcterminare  voluntatem  Uominis  ad  actiones  ct  dissimiUa  in  sexibus  fccit,  ut  conjungi  pos- 

pcccaminosas,   quas  hic  ct  nunc  ct  cum  lali  sent;  ergo  conjunctio  ipsa  mala  non  est;  er- 

cognilione  sine  malitia  morali  exercere  non  go  nec  fructus  cjus  potcst   esse  malus.  Cui 

valet,  ut  in  nostris  librismanifesium  est.  Con-  argumento  Augustinus  uno  vcrbo  respondet, 

tra  hanc  crgo  rationem  objiciimt,  quia  simili  concedendo   totum,   quia  fructus  illius  con- 

argumcnto  utcbatur  Pelagius  ad  probandum  juuctionis  cst  Uomo  secundum  naturam,  quai 

non  dari  peccatum  originale,  quia  cnm  Dcus  bona  est,  cui  fructui  adjungitur  malitia  cul- 

concurrat  ad  gcncrationem  Uumanam,  Deus  pre,  quse  non  cst  fructus  corporum  (ait  Au- 

csset  auctor  originalis  pcccati,  si  per  iilam  gustinus),  sexuum,  coujunctionum,  scd  origi- 

Uomo  in  peccato  gigncrctur.  Rcferuntque  Au-  nalis  vcterisque  pcccati. 

gustinum,  hbrotertio  contra  Julianum,  capite  Qiiarta  objectio.  —  SimiU  modo  impugnant 

nono,  similcm  argumentationem  Juliano  tri-  rationein  qua   uti   solcmus  contra  auxilium 

Imcutem.                                           '  pra^vcniens  cx  sc  efficax,  quia  si  illud  cst  ne- 

Sed  nos  imprimis  non  argumentamur  ex  cessariura  et  actu  non  datur,  nunquam  est  in 

concursu  Dei,  sed  cx  prfevia  motionc,  imo  ex  potcstate  proxima  voluntatis  opcrari  aut  non 

efficaci  priKdeterminatione.  Qnod  si  lianc  ipsi  oporari,  prius  natura  quam  determinetur  ad 

admittunt  etiam  in  actionibus  peccatorum  (ut  operandum  vel   non   operandum  ,    quia  ne- 

in  ipsa  objcctione  videntur  supponcre),  mul-  quc   actu  Uabet  omnia  ncccssaria  ad  talcm 

tum  profccto  a  tota  antiquitatc,  et,  ut  liberc  dctcrminaiionem  ,   ncquc  etiam    Uabct  illud 


CAP.  XLIV.  RESPONDETUR  AD 

auxilium  in  poteslate  sua,  quia  Deus  solus 
illud  dare  potest,  et  dat,  nuUa  expectata  ho- 
minis  dispositionc.  Si  autem  tale  auxiliuni 
actu  datur,  jam  non  cst  in  potestatc  liomiuis 
non  sequi  dcterminationem  ejus,  quam  ipsum 
auxilium  ex  se  et  natura  sua  necessario  facit 
ex  suppositione  ipsius.  Contra  liunc  ergo  mo- 
dum  argumentandi  objiciunt ,  quia  eodem 
modo  impugnabant  necessitatem  prsevenien- 
tis  auxiJii  Pelagiani,  ut  constat  ex  Augustino, 
lib.  de  Corrcptione  et  gxatia,  c.  2,  3,  4  et  5, 
11,  12et  U. 

Respondetur  longe  diversam  esse  assertio- 
nem,  quam  impugnare  contendebat  Pclagius, 
ab  illo  dogmate  quodnos  impugnamus,  et  idco 
licet  daremus  formam  scu  principia  argumen- 
tationis  esse  eadem,  possent  esse  efficacia  ad 
expugnandum  falsuni  dogma,  licct  ad  im- 
pugnandam  fidci  veritatem  nihil  valeant.  Pe- 
lagius  enim  negabat  necessitatem  praeve- 
nientis  gratiaj  per  internas  inspirationes  ct 
illuminationes ;  boc  constat  ex  eisdera  locis 
Augustini ,  lib.  de  Correptione  et  grat.  Nam 
cap.  2  probandum  assumit  contra  Pclagium 
sine  gratia  nihil  facere  homiues,  non  solum 
ut,  monstrante  ipsa,  quid faciendum  sit  sciant; 
verum  etiam  ut  ,  prtestante  illa  ,  faciant 
cum  dilcctionc  quod  sciunt.  Probatio  autem 
quam  adjungit  ha^c  est :  Hanc  quippe  inspira- 
tionem  bonce  voluntatis  atque  operis  posce- 
bat  Apostolus.  Inspiratio  ergo  est  illa  gratia 
prseveniens  quam  defendit  contra  Pelagium, 
illo  cnim  nomuie  totam  vocationem  complcc- 
titur.  Est  ergo  longe  divcrsa  asscrtio  a  Pcla- 
gio  impugnata.  Deinde  Pclagius,  in  argumen- 
tatione  sua,  supponebat  quidcm  unum  prin- 
cipium,  quod  nos  etiam  supponimus,  nimi- 
rum  ad  libcrtatem  necessarium  esse  ut  vo- 
luntas,  prius  natura  quam  operctur  vel  non 
operetur,  habeat  actu  vcl  in  potcstate  sua 
omma  prferequisita  ad  opcrandum,  et  quod 
illis  positis  possit  etiam  non  operari.  Quod 
principium  Catholicum  est,  et  idco  Augusti- 
nus  nunquam  illi  rcspondet  negando  princi- 
pium,  sed  falsam  propositionem  quam  sub 
illo  subsumebat.  Putabat  enim  Pelagius,  si 
gratia  prEevcnicns  necessario  est,  nunqiiam 
esse  in  potestate  voluntatis  complcta  operari 
vel  non  operari.  Quam  subsumptioncm  fal- 
sam  esse,  in  dict.  capite  3,  his  vcrbis  Augus- 
tinus  significavit  :  Pnvcepit  ut  habeatur  chari- 
tas,  orat  ut  abundet  cJiaritas ;  o  honio  in  prce- 
ceptione,  quid  debeas  habere;  in  correptione, 
cognosce  tuotevitio  non  habere,  ctc.  Supponit 
ergo  esse  in  potestale  hommis  habere  gra- 


QUASDAM  OBJECTIONES,  ETC.  637 

tiam  nccessariam,  cique  imputari  si  non  ha- 
bcat^  quia  Dcus,  quantum  in  sc  cst,  sempcr 
prwbct,  quamvis  hoc  faciat  divcrsis  et  innu- 
mcrabilibus  modis,  pro  sua  voluntate,  ut  di- 
cit  in  fine  cap.  5 ;  et  in  cap.  11,  generalcm 
statuit  rcgulara,  si  Angelo  aut  homini  dene- 
gctur  adjutorium    sine   quo   pcrmancre  aut 
bene  operari  non  possit,  non  potuisse  illi  im- 
putari  quod  sua  culpa  cecidisset.   Ita   ergo, 
nonobstante  neccssitate  gratiee  proevcnicntis, 
salvat  Augustinus  libcrtatem  quoad  potesta- 
tem  operandi,  quia  illa  gratia,  quse  necssaria 
est,  omnibus  datur  vel  oflfertur,  quantum  est 
cx  parte  Dei,  nullusque  caret  illa  vcl  cfficacia 
illius,  nisi  sua  culpa.  Libcrtas  autem  quoad 
potestatera  non  operandi  defenditur  ab  Au- 
gustino,  non  obstante  necessitate  talis  gra- 
tia»,  quia  pcr  libcrum  arbitrium  obsisti  po- 
test  nc   suum  babeat  cfTectum,  ut  patuit  in 
malis  Angelis,  et  in  Adamo  in  statu  innoccn- 
tiae,  ct  patet  etiam  nunc  in  omnibus  pra^desti- 
natis.  Quod  si  in  praedestinatis  talis  est  ut  in- 
fallibiliter  habeat  efFcctum ,  non  est  quia  illi 
rcsistere  non  possit  liberum  arbitrium  ,  sed 
quia  ex  misericordia  et  sapientissima  provi- 
dentia  Dci  eo  congruenti  modo  datur,  quod 
de  facto  ei  non  resistatur,  et  sic  dixit  Augus- 
tinus,  citato  libro,  capite  decimo  quarto  :  Deo 
volenti  sakum  facere,  nullum  hominis  resistit 
arhitrium.  Ubi  non  immcrito  non  dixit :  Non 
potest  resisti ;  et  eodem  raodo  loquitur  in  libris 
de  Prtedestinationc   Sanctorum,  et  de  Dono 
pcrscvcrantiEe ,    et    latius   explicat    quaestio- 
ne   secunda  ad    Simplician.  Haec  vero   doc- 
trina  Augustini   non   habet  locum  respcctu 
gratise  pbysice  praidctcrminantis;  nara  auc- 
tores  qui  nccessitatem  ct  modum  efficacife 
ejus  introducunt,  revera   admittunt  duo  illa 
qupe  Pelagius  subsumebat  et  imponcbat  Au- 
gustino  ;  unum  est,  quod  haberc  vel  non  ha- 
berc  hanc  gratiam  nullo  modo  est  in  potes- 
tate  hominis,  scd  Deus,  pro  solo  suo  arbitrio, 
dat  illum  vel  negat  :  unde  plane  scquitur  ut 
illi,  quibus  dcncgata  cst^  simplicitcr  non  ha- 
beaut  potcstatcm  opcrandi,  quia  carcnt  prin- 
cipio  necessario  operationis,   quod  eis   non 
datur  neque  ofiertur,  nec  per  eos  stat  quomi- 
nus  illud  habeant ;  ct  e  converso  talis  poni- 
tur  illa  gratia  iu  his  quibus  datur,  ct  ut  a  solo 
Dco  in  eis  fiat  pra^veniendo  usuni  libertatis 
eorura,  et  illa  posita  ei  resistere  non  possint, 
sedneccssitate  quadara  antecedenti  et  causali 
scquitur  operatio.   Ex  quo  plane  sequitur  ut 
in  hujusraodi  hominibus  toUatur  libcrtas  per 
hujusmodi   pran-cnicntem  determinationera, 


638  DE  VERA  IMELLIGENTIA  AUXILII 

quoad  polestatem  non  opcrandi.  Cum  orgo 
dicli  auctores  propositionem  lianc,  ut  a  nobis 
suLsumitur,  non  negeut  nec  negarc  possinl 
in  sua  sententia,  non  possunt  argumentatio- 
ncm  nostram  conferre  cum  argumontatione 
Pelagii ,  neque  responsionem  Augustini  ad 
suam  causam  applicare,  quod  reipsa  et  usu 
constat  inhis  qui  sunt  pra^cipue  illius  dogma- 
tis  fundatores  ;  non  enim  respondcnt  nobis 
negando  minorem  propositionem  subsum- 
ptam,  ut  Augustinus  respondet  Pelagio,  sed 
mutando  definitionem  libertatis,  atque  ita  for- 
maliter  vel  virtute  negando  raajorem;  aiunt 
enim  voluntatis  uctum  semper  esse  liberum, 
si  voluntas  a  judicio  cum  inditiercntia  movea- 
tur,  quanturavis  aliunde  ex  parte  ipsiusmet 
voluntatis  ita  praemoveatur,  ac  prffidetermi- 
nctur  ad  excrcitium  actus,  uf  ei  resistere 
non  possit.  Quai  doctrina  salvat  libertatem 
coactioni  oppositam,  non  tamen  veram  liber- 
tatcm  indiffcrentia^  necessitati  oppositam  , 
quam  confiteri  debemus  in  nostris  actibus  se- 
cundum  doctrinam  lidei ;  ct  praiterea  non 
salvat  potcstatem  operandi  in  his  qui  praide- 
tcrmiuationem  hanc  non  recipiunt,  quffi  ne- 
cessaria  ponitur  ad  completam  potestatem 
operandi;  et  hsec  doctrina  ct  difrcrentia  est 
pra;  oculis  habenda  in  omniljus  his  (ibjcctio- 
niljus  in  quiljus  fit  qua;dam  collatio  inter  ar- 
gumenta  Pelagii  et  nostra. 

Qiiinta  ohjectio.  —  Quinta  ergo  objectio  ea- 
dem  est  cum  praicedenti,  et  ad  idem  tendit; 
solum  mutatur  in  ea  imum  vcl  aHud  verbum, 
et  adduntur  alia  loca  Augustini.  Objicitur  er- 
go  quod  sic  argumentemur  :  auxilium  gra- 
tia;  efficax  non  est  in  potestate  hominis,  vcl, 
illud  gratis  dat  quibus  vult  Deus  ;  ergo  qui- 
bus  non  dat  nonpoterunt  servare  affirmativa 
praecepta  ;  ergo  non  observare  illa,  non  pote- 
rit  ad  culpara  imputari.  Est  autem  vis  ob- 
jectionis  qua  itaargumentabatur  Pelagius,  et 
iUi  respondet  Augustinus  in  dictis  capite  de 
Correptionc  et  gratia,  ct  clarius  (  aiunt )  lib. 
2  conlra  Duas  cpistol.  Pelagian.,  c.  G,  et  lil). 
-i  contra  JuKan.,  cap.  8.  Idemque  cum  Se- 
mipelagianis  faciunt  Prospcr  et  Hilarius  in 
epist.  ad  Augustinum. 

Sicut  autem  objectio  est  eadem,  ita  ct  rc- 
sponsio.  Quia  vero  in  objectione  adduntur  ii- 
\d.  verba :  Vel  illud  gratis  dat  quibus  vult  Dcus; 
cavenda  illa  sunt,  quia  sunt  a;quivoca,  et  iu 
nostris  locis  citatis  non  invenientur.  Nam  quod 
auxiiium  praivenicns  ac  nccessarium  gratis 
delur  et  ex  solo  beneplacito  Dei,  omncs  fale- 
mur,  ct  prffisertim  si   sit  primum  auxiiium. 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONGORDIA. 
nam  secundum  vel  tertium  jam  possunt  dari 
ex  aliquo  mcrito  vcl  dispositione  operantis, 
quod  in  priori  auxilio  fnndetur.  Neque  ad 
rationera  libertatis  quidquam  obstat  aut  re- 
fert,  quod  prceveniens  auxilium,  sive  efhcax, 
sive  non  efiicax,  gratis  conferatur.  Solum  er- 
go  requirimus,  et  necessariura  judicamus, 
quod  tam  praeveniens  auxiliura  quara  efiica- 
cia  ejus  detur  vcl  otferatur  quantum  est  ex 
parte  Dei,  et  quod  carere  illo  voi  actuali  ef- 
ficacia  ejus  in  liominem  refundatur,  et  non 
in  Deum.  In  lioc  ergo  sensu  arguraentatio  il- 
]a  eflticacissima  cst.  Neque  Augustinus  in  Pe- 
lagio  illam  dissolvit  alitcr  quara  astruendo 
in  hominis  poteslate  esse  lialDcre  lianc  gra- 
tiam,  saltem  orando  et  postulando  illam,  sup- 
ponitque  ad  orandum  et  postulandum  non 
deesse  illi  divinum  auxilium ,  si  illum  non 
impediat,  vel  auxilio  jam  reccpto  strcnue  uti 
velit.  Quod  ex  citatis  locis,  de  Correptione  et 
gratia,  adductis  propriis  Augustini  vcrbis  jam 
vidimus.  In  lil)ro  autem  secundo  contra  duas 
epistol.  Pelagian.,  c.  5,  nihil  de  hoc  argu- 
raeuto  Augustinus  tractat,  sedcalumniara  Pe- 
lagii  excludit,  qui  noraine  gratiae  fatuni  intro- 
duci  asserobat,  si  gratia  non  secundum  mc- 
rila  datur.  Qua3  coUectio  stultissima  erat; 
nain  licot  gratia  gratis  detur,  potest  dari  ac- 
commodata  ad  usum  libertatis,  nt  revera  da- 
tur.  Neque  inde  fit  ut  detur  propter  usum 
hberura  tanquam  propter  meritum,  sed  tan- 
quam  propter  finem  ;  prajvenitur  autera  lio- 
mo  per  gratiara,  ut  habere  valeat  primura 
usum  suaj  libcrtatis,  ct  ut  ilhid  habeat  si  ve- 
ht,  ct  interdum  datur  ut  iufallibiliter  habeat 
ex  proposito  Dei  mcre  gratuito.  Illa  vero  in- 
fallibilitas  non  est  ex  fati  neccssitate,  sed  ex 
infinita  Dei  prsescientia  et  providentia  ;  at 
si  oriretur  ex  intrinseca  causalitate  antece- 
dcntis  motioiiis,  ct  haec  motio  nulio  modo  es- 
set  dependens  cx  libcrtate,  plane  sequere- 
tur  necessitas  fato  similis  ,  quod  nunquam 
Augustinus  negavit,  neque  similom  gi-atiam 
defcndit,  quia  nunquam  de  illa  cogitavit.  Et 
eodem  modo  tractat  objectionem  illam  de  fa- 
tali  necessitate,  in  d.  i.  4  contra  Julian.,  ca- 
pite  octavo.  Pra;cipue  vero  ibi  defendit  gra- 
luitara  elcctioncra  et  vocationora  pra'destiua- 
toruni,  itaut  ex  iila  nuha  scquaturfatalis  ne- 
cessitas,  sed  soium  singularis  Dei  providcnlia 
per  quam  novit  Deus  infallibilitcr  intentum 
quod  vult,  al:)sque  necessitantc  motione.  Quod 
sine  dubio  verissiumm  ost ;  non  esset  autom 
ita  verura  si  non  posset  id  facere  absque  pra?- 
determinante   motione.  Et   ex  hac    sola  nos 


CAP.  XLIV.  RESPONDETUR  AD 
iiiferimus  necessitatem  repugnantcm  liberta- 
ti,  non  ex  providcntia  prcedestinaiionis,  iit 
videntur  inlulissc  Pelagiani.  Idomquc  fortas- 
se  fecerunt  Semipclagiani  apud  Prosperum 
et  Hilarium,  quibus  eodem  modo  respondcn- 
dum  est.    . 

Sexta  ohjeclio.  —  Ad  idem  tendit  hffic  ob- 
jectio,  quia  nos  consequenter  inferimus  pr*- 
ccpta  Dci  esse  observatu  impossibilia,  si  pra^- 
destinatio  est  ad  hoc  neccssaria,  ct  illa  non 
cst  in  nostra  potestate,  et  conscquenter  infe- 
rimus  injustaesse  supplicia,  inutiles  objijrga- 
tiones,  et  simiiia,  quai  inferri  solent  contra 
eos  qui  negant  libcrtatem.  At  inquiunt  idem 
dixisse  Pelagianos  ct  Semipelagianos  conti-a 
Augustinum,  ut  ex  ipso  et  ex  Prospero  et  Hi- 
lario  citatis  locis  constat.  Transeat  vero  idem 
dixisse  vel  intulisse  haereticos  illos  contra  Au- 
gustinum,  sed  non  in  simili  causa  neque  ex 
eodem  fundamento,  ut  jam  satis  explicatum 
est.  Nam  hsec  argumentatio  non  est  distincta 
a  prajcedenti,  sed  est  major  cxplicatio  incom- 
modorum  quffi  sequuntur,  ablata  libertate  ; 
imo  in  illoloco,  quem  exlib.  3  de  Auxiliis  ad- 
ducunt,  nihildc  his  incommodis  in  particulari 
ego  tracto,  sed  solum  dc  necessitate  quse  in- 
ducitur  per  talcm  determinationem. 

Septima  oljectio.  —  Hrec  item  objectio  coin- 
cidit  cumprsecedcntibus;  fitenim  contra  aliam 
iliationem,  qure  a  Molina  et  aliig  fieri  solct, 
scihcet,  induci  hominem  in  quamdam  despe- 
ralionem,  cum  dicitur  esse  ihi  necessarium 
auxilium  quoddam  praiveniens  de  se  efficax, 
quod  Deus  ncc  daL  ncc  paratus  cst  dare  mul- 
tishominibus,  imo  majori  parli  hominum,ne- 
que  in  illorum  potestate  esse  ut  auxilium  effi- 
cax  seu  efficaciam  anxilii  habeaut.  Objiciunt 
ergo  quia  hoc  ipsum  inferebant  Semipelagia- 
ni,  ut  refert  Hilarius  in  epistola  ad  Augusti- 
num,  circa  medium,  §  Deinde  moleste  ferunt. 

Verumtamen  licet  Semipclagiani  eamdem 
facerent  illationera,  non  tamen  ex  eodem 
prineipio,  sed  ex  doctrina  Augustini  de  dono 
pcrseverantitB  ,  quod  in  natura  lapsa  datur 
prredestinatis,  ut  patctlibro  dc  Correptione  ct 
gralia,  c.  11  et  12.  Putabant  enim  Semipela- 
giani,  ut  ibidem  Hilarius  refert,  tale  essc 
hoc  donum,utreddathominem  impeccabilem, 
ut  patet  cx  ilhs  vcibis  :  Nitnc  ita  Sancti  ju- 
vantur,  ut  declinare  noii  possint,  siquidem  eam 
accepenmt  volcndi  perseverantiam ,  ut  aliud 
tclle  nonpossinl.  Et  c  converso,  de  liis  quibus 
hoc  donumnon  datur,  putabant  ita  deseri,  ut 
eis  nolle  Justitiam  inezitahili  necessitate  con- 
junctum  sit.  Ha.^c  cnim  sunt  verba  quibus  ipsi 


QUASDAM  OIUECTIONES,  ETC.  639 

explicaban  t  sententiam  Augustini,  sive  illam  ita 
inteHigcntcs,  sivc  hoc  tanquam  incommodum 
ex  illa  infcrcntes ;  quo  posito,  consequcnter 
etiam  aicbant  inde  homines  in  desperaliouem 
induci.  Falsum  vero  testimonium  Augustino 
imponebant;  nunquam  enim  dixitdonum  per- 
severantise  dari  homini  ut  declinare  non  pos- 
sit,  sed  ut  non  declinet,  neque  ut  aliud  velle 
non  possit,  sed  ut  id  non  velit.  Neque  dixit 
Augustinus  omnes,  qui  hoc  donum  non  reci- 
piunt,  deseri  priusquam  ipsi  deserant,  neque 
habere  inevitabilem  aliquam  necessitatem 
malc  opcrandi,  sed  potius  sua  culpa  carere 
actuali  pcrscverantia,  ct  ita  solvitur  hffic  ob- 
jcctio  ab  Augustino,  in  libro  de  Dono  pcrse- 
verantise.  At  vero  Molina  et  alii  non  argu- 
mcntantur  ex  necessitate  veri  doni  perseve- 
rantise,  sed  ex  necessitate  auxiliiphysice  pree- 
detcrminantis,  et  supponit  hsec  illatio  ahas 
de  quibus  in  pra^cedentibus  objectionibus  dic- 
tum  est,  et  illis  suppositis  est  evidens,  ideo- 
quc  nihil  amplius  dc  hac  illatione  dicere  ne- 
cesse  est. 

Octava  objectio.  —  Aliud  preecipuum  fun- 
damentum  quo  uti  solemus  contra  physicam 
praedcterminationem,  est,  quia  sequltur  omnes 
iUos,  qui  tale  auxilium  dc  se  efficax  non  rc- 
cipiunt,  non  habere  auxilium  sufficicns  ad 
operandum,  quia  non  est  auxilium  sufficiens 
illud  quod  indigct  alio  ut  operationem  produ- 
cat.  Contra  hoc  ergo  fundamentum  objiciunt, 
quia  simiH  argumento  utebantur  Scmipela- 
giani  apud  Hilarium,  in  cpistola  et  versiculo 
proximc  citatis.  Nam  ex  eo  quod  Augustinus 
docet,  prsedestinatis  dari  auxilium  quo  per- 
scverent ,  inferebant,  eos,  quibus  tale  auxi- 
lium  non  datur,  non  posse  beneoperari,  quod 
est  inferrc  non  habere  auxilium  sufficiens.  . 

Respondemus  fundamentum  illud  ,  recte 
intellectum,  csse  solidum  et  inevitabile  contra 
necessitatem  auxilii  pra3vii  ct  de  se  efficacis 
ad  prredeterminandara  voluntatem.  Non  enim 
dicimus  (ut  ipsi  referunt)  non  esse  auxilium 
sufficiens,  illud  quod  indiget  alio  ut  operatio- 
nera  producat ;  scimus  cnim  essc  auxilium 
sufficicus,  iliud  quo  pra^paratur  voluntas  per 
gratiam  prflevenientem,  quamvis  indigeat  au- 
xilio  adjuvantc,  seu  actuali  conrursu  ad  ac- 
tualem  operationem;  sed  dicimus  illud  auxi- 
lium  pra3veniens,  quod  indigct  alio  praeve- 
niente,  non  essc  sufficiens  in  suo  ordine ; 
quod  vidclur  ex  terminis  per  sc  evidens,  nam 
sufficiens  includit  omnia  necessaria  respecti- 
ye,  seu  in  illo  ordine,  in  quo  dicitur  suilicieus. 
Dicimus  prajterea,  nuUum  auxilium  esse  sira- 


640                        DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

pliciter  siifficiens  etiam  ad  posse,   quod  in-  Decima  ohjectio.  —  Haec   non   pcrtinet  ad 

digcl  ad  operandum  alio  prffivenienti   auxi-  prfesentcm  causam,  sed  fit  contra  quamdam 

]io,  quod  homini  non  datur,  ncque  oftcrtur,  doctrinam  a  multis  antiquis  Theologis  prol^a- 

ncque  est  in  potestate  ejusliabere  illud.  Quod  tam,  quia  hoc  tempore  illam  specialiter  de- 

etiam  credimus  esse  ex  terminis  per  sc  no-  fendit  Mohna,  nimirum  quod,  nisi  Deus  esset 

tum ,  ut  alibi  latius  tactum  est.  Merito  autem  paratus    ad    illuminandum   supernaturaliter 

ex  hoc  principio  sic  declarato  argumentamur,  omnem  hominem,  facientem  quod  in  se  est 

quia  omnes  illa3  conditiones  attribuuntur  au-  per  lumen  rationis  et  vires  liberi  arbitrii,  si 

xilio  prscdeterminanti,  et  de  se  efficaci;   est  majores  non  habet,  non  esset  verum  dicere 

enim  necessarium  ad   operationem,  ct  ideo  Deum  velle  omnes  homines  salvos  fieri,  etc, 

dicitur  prsedeterminare  ad  illam,  et  non  est  quia  nec  voluntate  antecedente,   ncc  volun- 

in  potestate  hominis  habere  illud,  quando  ex  tate  consequcnte  id  vellet.  Objicitur  autem 

voluntate  Dei   non  datur^  quia  nihil  facere  quia  simili  modo  argumentabantur  Pelagiani 

potest  ad  obtinendum  illud;   recte   ergo  in-  apud  Augustinum ,  lib.  4  coutra  Julianum, 

fertur  non  haberi  auxiUura  sufficiens  sine  illo.  capit.  8,   et  Semipelagiani   apud  Prosperum 

At  vero  Semipelagiani  nullum  habuerunt  fun-  ct  Hilarium,  in  suis  epistolis. 

damcntum  suee  illationis,  ut  in  proxima  supe-  Duo  vero  brevitcr  et  obiter  dicimus  :  unum 

riori  ratione  diximus,  nam  idem  locus  est  qui  est,negari  non  posse  Augustinum  interdum 

citatur  et  eadem  illatio  ex  falsa  suppositione.  et  variis  in  locis  aliter  interpretari  verba  illa 

Augustinus  enim  nunquam  dixit  auxilium  ad  Pauli  :  Deus  vult  omnes  homines  salvos /leii  , 

perseverandum  ita  negari  reprobis,  ut  non  ita  ut  de  voluntate  absoluta  et  consequente 

habeant  aliquo  modo  in  potestate  sua  reci-  intelligantur,  ac  proinde  non  extendantur  ad 

pere  illud,  si  velint,   quia  prceveniuntur  ali-  omnes  homines  absolute  et  simpliciter,  scd 

quo  auxilio  vere  sufficiente  ad  aliquid  boni  cum   aliqua  limitatione.   Nihilominus  tamen 

faciendum,  vel  adorandum. ;  quod  si  faciant,  certura  est  probari  etiam  ab  eodem   Augu- 

majus  recipiunt  quo   paulatim  perseverent;  stino  expositionem  de  voluntate  antecedentc 

non  est  ergo  similis  argumentatio.  erga  omnes  homines  simpliciter  et  absolute; 

No?ia  oljectio. —  Hcec  objectio  est  repetilio  nec  potest  sensus  ille  a  Catholicis  Theologis 

prfficedentium;  fit  enira  contra  illa  duo  in-  rejici,   tum  quod  sit  frequentiori  Sanctorum 

commoda  quae  inferre  soleraus  ex  necessitate  calculo  con:\probatus ;  tum  quod  sit   planior 

auxilii  de  se   efficacis  ac   prsedeterminantis,  et  contextui  Pauli  conformior,  et  aliis  Scri- 

quia  tollitur   potestas  non  operandi   ab  his  ptura;  teslimoniis  consentaneus.  Rectc  ergo 

quibus  datur,  et  hi,  quibus  non  datur,  relin-  facit  Catholicus  Thcologus  ex  illo  sensu  argu- 

quuntur  sine  potestate  operandi,  et  nihil  novi  mentando,  etiamsi  hseretici  eodcm  sensu  usi 

objicitur,  nisi  quod  etiam   Semipelagiani  si-  fucrint  ad   suam  arguraentationcra.  Sed  est 

mili  raodo  argumentabantur  contranecessita-  secundo  notanda  ditferentia,  nam   Pclagiani 

tem  doni  perseverantia;  apud  Hilariura  supra.  et  Seraipelogiani  conabantur  inde  inforre  ini- 

Mirum  ergo  non  cst  quod  nos  etiam  niliil  no-  tium  salutis  esse  ex  homine,  qui  per  liberum 

vum  respondeamus,  sed  quod  jam  sffipe  di-  arbitrium  potens  est  raereri'  a  Deo  primum 

ximus,  Semipelagianos  male  intellexissc  Au-  gratiee  auxiliura;  imo  etiam  inferebant  expec- 

guslinura,  et  ideo  male  intulissc ;  nos  autem  tare  Deum  hoc  initium  ex   parte    hominis. 

recte  intelligere  ac  fideliter  referre  hanc  no-  Catholicus   autem    Theologus    potius    infert 

vara  sententiam,  et  ex  illa  recte  inferre  praj-  Deura  ex  sola  sua  misericordia  ct  liberalitate 

dicta  incommoda.  Et  signura  hujus  diversita-  paratura  esse  ad  illuminandum  omnera  ho- 

tis  est,  quod   isti   auctores  nunquara  nobis  minem  vouienteminhunc  mundum,  sine  ulla 

rcspondent  negando   illationem  quara  faci-  cxceptione,  quantura  est  ex  parte  Dei^  ex  quo 

mus.  At  vero  Augustinus  nunquam  admittit  uUerius  addidit  Moliua,  cum  multis  Theolo- 

quod   illi   Semipclagiani    imponebant,    nam  gis,  quod,  si  homo  non  ponat  impedimcntum 

illo  posito  videbatrcctesequi  incoramoda  quse  ex  parte  sua,  erit  certior  et  infalliljilior  illu- 

infercbant,  sed  declarat  sempcr  quomodo  sit  minatio  divini  auxilii,   non  quia  illam  homo 

in   potestate   hominis    habere   auxilium  ne-  mereatur,  aut  aliquo  modo  inchoet,  scd  quia 

cessariumad  perscverandum  si  vclit^  et  quo-  Deus  vult  pulsare,  et  homo  non  ponit  obsta- 

modo  electis  detur  actu  perseverare  per  con-  culum.  Quae  collectio  est  pia  et  probabilis  in 

gruam  vocationem,  et  sine  pnEvia  determi-  hoc  sensu  ;  nam,  licet  Deus  SBppe  et  frequen- 

natione  ad  unum.  tissime  illuminet  raultos  rebelles,  ct  ponentes 


CAP.  XLIV.  nESrONDETUH  AD  QUASDAM  OBJECTIONES,  ETC.                               641 

impcdimeiita   quantum    est   cx    parte   sua  ,  principalis  ;  et   hsec   illatio  fundatur  in  alia , 

niliilominus  ccrtum  ctiani  cst  quod,  si  qiiis  quod  per  illam  gratiam  toliitur  liberum  arhi- 

inventus  fucrit  non  poncns  tale  impcdimen-  trium,  et  cst  conseculio  per  se  satis  evidens. 

tum,  infallibiliter  illuminabitur  cx  vi  gencralis  At  vcro  Cassianus  non  infcrebat  ex  gratia  per 

volunlatis;    quia   tunc  impleta   est  conditio  se  clficaci  aut  praidctcrminante,  sed  ex   hoc 

quam  potest  includere  talis  voluntas,  ac  per-  solum  quod  actus  pietatis  sunt  dona  Dei,   in- 

inde  non  potcst  voluntas  ipsa  non  implcri.  ferebat   privari  liberum  arbitrium  omni  in- 

In  hoc  ergo  sensu  inferunt,  ex  illo  testimonio  dustria,  ct  laude  sibi  debita  ;    quffi  illatio  et 

Panli,  dogma  illud  dc  facicnte  quod  in  se  est,  frivola  et  crronea  est,  qiiia  nou  vidctur  in- 

non  quia  talis  homo  mcreatur  aut  se  disponat  tellexisse  quomodo  liberum  arbitrium  et  gra- 

ad  gratiam,  ut  passim  admonet  ipse  Molina,  tia  conveniant   in  uno  et  codemmet   opcre, 

scd  solum  quia  non  ponit  impedimcntum  li-  quod  et  sit  donum  Dci  ratione  gratise,  ct  lau- 

])cralitati  Dci;   scd  dc  hoc  latius  alibi,  prte-  dabilc  homini  rationc  coopcraiionis   liboree  ; 

scrlim  lib.  2  de  Prsedesiinatione.  idcoquc  ita  partitus  cst  muncra  Jibcri  arbi- 

Undecima  ohjectio.  —  Imponitur  nobis  in  trii  et  gratia;,ut  aliquid,  laude  dignum,  sit  a 

hac  objectione,  quod  asseramus  auferri  libero  solo  libero  arbitrio,  ct  id  quod  est  a  gratia, 

arbiirio  propriam   laudem   et  industriam,  si  eo  ipso  non  sit  laudc  dignum  rcspectu  hnmi- 

Deus  illud  clficaci  gratia  pra^vcnit.  Et  hoc  dic-  nis.  Et  hunc  sensum  indicant  vcrba  Cassiani 

tum  impugnant,  quia  dicunt  fuissc  sententiam  in  illa  IJ  dcfinitione,   qua^  est  de  ccnturio- 

Cassiani  et  Semipelagianorum,  nt  constat  (in-  nis  fide  :  Miratur  { inquit)  eum  Dominus,  at- 

quiunt)  ex  Prospero  contra  CoIIatorem,  c.  3(j  que  coUaudat,  cunctisque  illis  qul  ex  Israelis 

ct  38  (ut  ipsi  referunt),  et  dcfinit.  \\.  popiilo  crediderunt  prwfi^rt,  dicens :  Ameti  di- 

Ad  hanc  vero  objectioncm,  prffiter  dicta  in  co  tohis,  non  inveni  tautam  /idem  in  Israel ; 

superioribus,  hoc  solum  addcre  neccsse  cst,  nullius  enim  laiidis  esset  ac  rnerlti,  si  id  in 

dupliciter  intclligi  posse  aliquam  laudem  et  eo  Domhms,  quod  ipse  donaverat,  pra>tulissct. 

industriam   servandam  esse  fibero  arbitrio  :  Nihil  ergo  reputat  mcrito  et  laude  dignum, 

uno  modo,  tanquam  uuico  et  sufficicnti  prin-  quod  a  Dco  donatum  sit,  scd  quod  a  solo  li- 

cipio    illius  laudis   ct  industria;  ;  alio  raodo,  ])cro  arbitrio  sit  profcctum.  Ideoque  merito 

lancjuam  coopcratori  gratia^  Dei.  Priori  modo  suijjungit  Prospcr:  Impius  sensus  qui  putat 

voluerunt  Scmipelagiani  reservare  aliquam  heatiorem  esse  homincm  cui  Deus  nihil  dederit, 

laudem  vel  industriam  liJDcro  arbitrio,  saltcm  quam  ctd  universa  contulerit.  Extra  rem  er- 

quoad  initium  ])onae  voluntatis,  in  quo  gravi-  go  cst  illam  Cassiani  argumcntationcm  cum 

tcr  crrabant.  Posteriori  autcm  modo  fidcs  do-  nostra  confcrrc. 

cct  libcro  arl^itrio  reservandam  cssc  aliquam  Duodecima    ohjectio.  —  lia;c   objectio  noa 

laudem,  velindustriam,sicutreservatur  etiam  spcctatetiam  ad  materiam  de  cflicacitate  au- 

raerituni.  Quoad  hoc  crgo  magna  cst  ditle-  xilii,  sed  ad  quoestionem  dc  viribus  liberi  ar- 

rentia  in  illatione  nostra  et  illorura   quoad  bitrii  ad  efficiendum  actus  Ijonos  quoad  sub- 

conscquens  illatum;  nam  nos  deducimus  ad  stantiam  sine  auxilio  gratiaj  ;   solct  enim  do- 

id,  quod  vcre  est   inconveniens   contrarium  cerc  Molina  posse  voluntatcm  cliccre   natu- 

principiis  fidei ;  ifii  vero  infercbanl,  tanquam  ralem   contritionem  cum  proposito  al^soluto 

inconveniens,  id  quod  liberum  arbitrium  pcr  non  peccandi  in  fnturum,  supposito  suflicien- 

se  spcctatum  ac  solitarie  sumptumnon  habcat  ti  judicio  rationis  de  malitia  peccali,  ctiam  ut 

aliquani  laudemet  industriara  in  opcribus  pie-  a  Dco  av(U'tit.  Quam  sentcntiam  colligit  Mo- 

tatis,  et  hunc  sensum  seepius   indicat  Cassia-  lina  cx  hocprincipio,  quod  liberura  arbitriura 

nus  inillo  opere,  quod  Prosper  impugnat.  non  fuit  extinctura,  nec  oranino  extcnuatuni 

Dcindc,  quod  atlinct  ad  vira  iUationis,  nos  per  originalc  peccatum.   01)jectio   ergo  est, 

non  ita  argumentamur:  Si  Deus  eificaci  gratia  quia  idcm  ex  eodeni  principio  asscrcbant  Se- 

horaincra  pra^vcnit,   privatur  libcrum   arbi-  mipelagiani,  nt  constat  c\  Prospcro   conlra 

trium  sua  laude  ct  industria;  sed  in  illo  antc-  Collatorcm,  c.   8,  17  et  23,    et  1.  dc  Ingra- 

cedenti  addimus:   Si  gratia  de  se  eflicaci  et  tis,  c.  4  et  5. 

physice  pra^determinante  liberum  arbitriuni  Scd  (ut  dixi)  hoc  nihil  ad  prtesentcra  cau- 

prKvcniatur;  et  inde  recte  inferimus  privari,  sam  rcfcrt.  Nam  licet  cssct  falsa  illa  sentcntip 

non  quidem  laude  principalis  aut  unici  ope-  !MoIina%  nihilominus  vcrissimura  essct  super- 

rarii,  hanc  enim  nunquam  illi  tribuimus,  sed  naturalem  actum  contritionis  ticri  possc  a  vo- 

moralis  cooperatoris    ct   coadjutoris   rainus  luntate  humana  sine  auxilio  de  se  elficaci  ac 

X.  41 


G42         '  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AHXILII 

physicc  proedeterminante,  quianon  estita  col- 
lapsnm  liberum  aibitrium  per  peccatum,  ut 
non  possit  sublevari  ad  illum  actum  efTicicn- 
dum  pcr  aliud  auxilium  supernaturale  prffive- 
niens  et  cooperans  etiam  efficaciter  ex  suavi 
providentia  Dei,  sine  illa  intrinseca  vi  et  pliy- 
sica  prffidcterminatione,  quffi  in  nuUo  statu 
fuit  neccssaria  nec  possibilis  salva  libertato. 
Addimus  vero  Molinam  in  illa  sententia  de 
contritione  naturali  nullam  babere  peculia- 
rcm  doctrinam,  quae  inter  probatos  Doctores 
vnlgata  non  sit  et  insinuata  a  Conciliis,  cum 
addunt  illam  particulam  sicut  oportet;  loqui- 
tur  enim  de  contritione  imperfecta  et  ineffi- 
caci,  quse.  ncc  meritoria  sit,  nec  dispositiva 
ad  gratiam,  qualem  babere  posset  horao 
etiam  in  puris  naturabbus ;  sed  de  boc  abas. 

Decima  tertia  oljectio. —  Haic  item  objectio 
non  fit  directe  in  defcnsionem  gratia?  physice 
prajdeterminantis,  sed  contra  aliud  dogma 
quodnobis  imponunt,scilicet,posse  hominem 
siue  auxilio  Dei  vincere  quamcumque  tenta- 
tionem  gravissimam,  non  consentiendo  illi 
pro  sua  hbcrtate,  quia  ad  hoc  hbera  mansit 
vohintas  etiam  post  peccatum.  Objiciunt  au- 
tem  quia  similem  doctrinam  et  argumentandi 
modum  refutat  Augustinus  in  Pehigium,  lil). 
2  de  Peccator.  merit.,  c.  4  et  5,  ct  in  Gassia- 
num  Prosper,  contra  CoUatorem,  c.  14.. 

Verumtamen  quidquid  sit  de  illo  dogmate, 
hoc  firmum  sit  et  constans,  ad  vincendam 
gravissimam  tcntationem,  non  esse  necessa- 
rium  auiilium  ita  de  se  efficax,  ut  physice 
pra?ideterminet  voluntatem  ad  dissensum,  imo 
neque  esse  possibile,  si  victoria  tentationis 
debet  esse  hbera  et  laude  digna,  sufficiens- 
que  csse  ac  necessarium  pra-vcniens  auxilium 
supernaturale,  quod  eliam  erit  congruum.  et 
habebit  eftectum  si  ex  proposito  detur.  Quid 
vero  possit  in  non  consentiendo  tentationi 
gravissimoe  hberum  arbitrium  per  sc  specta- 
tum,  et  absquc  supernoturah  auxilio  Dei,  sed 
solum  cum  concursu  generah  relictum,  alte- 
rius  considcrationis  est.  Absolute  tamen  lo- 
quendo,  fatendura  est  necessarium  esse  au- 
xihum  gratite  ad  vincendas  hujusraodi  tenta- 
tiones,  non  sohira  collective,  quod  est  certis- 
simum,  scd  ctiam  in  individuo,  seu  singula- 
tim,  quando  tentatio  gravissima  est  et  diu- 
turna ,  atque  in  illis  locis  qua*,  ex  nostro 
opusculo  de  Auxiliis  in  illa  objectione  citan- 
tur,  nihil  huic  vcritati  contrarium  invenietur. 
Priraus  enira  locus  est  ex  hb.  2  de  Auxihis, 
capit.  decimo  quinto,  num.  decirao  septimo, 
§  Si  autem,  in  quo  nihilego  disputo  deviri- 


EFFICACIS,  E,IUSQIIE  CONCORDIA. 
bus  arbitrii  ad  vincendas  tentationes,  sed  ago 
contra  ihos  qui  dicunt  prwdetcrminationcm 
physicam  esse  necessariara  ad  omnem  actum 
bonum  morahter,  etiarasi  sit  ordinis  naturre 
scu  virtutis  acquisita^,  et  nihilorainus  non  essc 
nccessariara  ad  ahquera  actum  morahter  ma- 
lum.  Quod  irapugno,  tum  quia  alias  non  po- 
test  bonum  opus  morale  fieri,  etiam  in  uno 
singulari  actu  quanturavis  rainimo.  cura  com- 
muni  influentia,  sine  auxilio  gratise;  tum  quia 
ahas  voluntas  esset  de  se  determinata  ad 
mahim  nisi  ab  extrinseco  dctermiuetur  ad 
bonum;  tum  denique  quia  nuha  ratio  discri- 
minis  dari  potest,  cum  dependentia  a  prima 
causa  in  omni  actu,  tam  malo  quam  bono,  sit 
esscntiahs,  et  sola  bonitas  morahs  non  exce- 
dat  proportionem  natura.  Ex  qua  doctrina 
nihil  de  naturali  sufiicientia  lil^eri  arbitrii  ad 
vinccndas  gravissiraas  tentationes  cohigi  po- 
test,  neque  ibi  verbura  invenio  quod  ad  hoc 
imponcndum  arripere  potuerint.  Nisi  forte  in 
hoc  ha?reant  quod  assero,  actus  morales  pro- 
portioiiatos  natiirce  sufflcere  regularlter  ad 
vitandum  peccatum  commissionis.  Sed  nimia 
esset  Ipx  in  ferenda  hcentia;  tum  quia  iln 
non  agitur  dc  victoria  tentatiouum,  sed  solum 
dc  eavcnda  morah  raalitia  in  aliquo  actu,  ct 
ad  lioc  diciraus  sufficcre,  ut  habeat  bonitatera 
proportionatam  naturse ;  tum  etiam  quia  ad- 
dimus  regulariter,  nam  in  ahqua  occasione 
potest  rcquiri  major  bonitas,  et  inter  ahas 
occasiones  una  esse  potest  si  tcntatio  adco 
urgeat,  ut  ad  iham  vincendam  necessaria  sit 
allior  bonitas;  tum  denique  quia  ibi  solum 
cxcludimus  necessitatem  physice  praideter- 
minationis,  ct  non  tractamus  de  ahis  viribus 
ad  bonitatem  illam  exercendam  necessariis. 
Alter  locus  citatus  est  ex  libro  tcrtio  de  Au- 
xiliis,  c.  12,  in  quo  nihil  prorsus  invenio  ad 
ihud  punctum  pcrtinens,  sed  solum  ad  exclu- 
dcndam  necessitatem  physicae  prffidetermina- 
tionis.  Mohna  item  in  dict.  disputation.  14 
nibil  ahud  docuit ;  addidit  vero  subtilem 
quamdam  consideratxonem  ad  cxphcandam 
libcrtatem  necessariam  ad  hoc,  ut  succumbe- 
re  tentationi  culpa  sit.  Undc  inquit  in  gravi 
ac  molcsta  ac  diuturna  tentatiouc,pro  singu- 
lis  instantibus  divisim  designatis,  habere  vo- 
luntatem  potestatem  non  consentiendi  ex  vi 
suai  libertatis,  quia  alias  non  peccaret  con- 
scntiendo,  quamvis  absolute  toti  ihi  tentalio- 
ni  resistere  non  valeat  sine  lapsu,  si  auxilio 
gratiaj  destituatur.  Quod  nullum  habet  erro- 
rera,  quidquid  sit  de  illius  veritate  aut  certi- 
tudine;  sed  de  hoc  alias. 


CAP.  XLIV.  RESPONDETLR  AD 

Decima  quarta  ohjectio.  —  Objiciiint  noltis, 
quodasserannis  doclrinamillamde  ncccssitate 
pliysicffi  praidetcrminalionis,  novam  csse  et  a 
sanctis  Patribus  non  traditara,  quod  etiam 
Augustino  o])jiciebant  Semipelagiani,  ut  con- 
slat  ex  epistola  Prosperi  ad  Augustinura. 
Haec  vero  objeclio  efRcacius  posset  in  aucto- 
res  retorqueri ,  ipsi  enira  non  solum  in  bac 
materia  de  auxiliis,  ct  de  vocatione  congrua, 
ct  de  scientia  conditionatorura ,  sed  etiara  in 
omni  opinionc  quse  ipsis  non  probetur,  sta- 
tim  clamilant  cssc  rem  novam,  et  inauditam; 
inio  iioc  maxime  nobis  objiciunt,  quod  simus 
novitatum  amatores.  Quod  cum  revera  non 
ita  sit,  cogimur  eis  satisfacere  ac  respondere, 
quod  quidem  in  gonerali  tam  facile  fieri  po- 
test ,  quam  etiam  est  facile  generaUter  boc 
aflirmarc  seu  opponere.  Sed  quia  utrumque 
nullius  est  moraenti  aut  ffistiraationis  nisi  ad 
particularia  descendatur  ,  ideo  in  particulari 
et  in  singulis  rebus  nobis  necessariura  est  ve- 
ritatcra  exarainare  et  ostendere,  quod  maxi- 
mc  curatum  est  in  boc  puncto  de  pbysica 
praodeterrainatione  ,  tura  quia  gravissimura 
est,  tura  etiam  quia  raultura  pendet  ex  aucto- 
ritate  Patrura,  praesertira  Augustini ;  tura  ma- 
xirae  quia  timemus  favere  Calvino ,  qui  sen- 
tenliara  illara  procuravit  Augustino  adscri- 
bere.  Parura  ergo  refert  quod  Semipelagiani 
simile  quippiara  Augustino  objecerint,  si  non 
in  siraiU  causa,  nec  siraili  veritatis  fundamen- 
to  id  fecerunt;  boc  igitur  pendet  ex  probatio- 
nibus  quibus  doctriufe  novitas  confirmatur. 
Unura  taraen  addara,  nos  non  aggrediendo 
(ut  sic  dicara),  scd  defensionis  gratia  coactos 
esse  ad  id  declarandura  et  confirmandura  ; 
cura  enira  vidcremus  confundi  gratiam  cffi- 
cacera,  de  qua  Patres  antiqui  loquuntur,  cum 
gratia  ex  se  efficaci  et  pra^determinante  ad 
unum  vobmtatem  huraanam  ante  liberara 
cooperationem  ejus,  necessariura  fuit  scpa- 
rare  doctrinara  antiquara  ab  ea  quae  nobis 
nova  videtur ,  quia  nuUam  ilbus  mentioncm 
in  Patribus  invenimus. 

Decima  quinta  ohjectio.  —  Conqueruntur  de 
nobis,  quod  asseramus  sententiam  de  pbysica 
pra;determinatione  esse  camdem  cum  senten- 
tia  Lutheri  et  Calvini,  ut  ilh  doctrince  et  auc- 
toribus  cjus  infamiam  irrogemus.  Quod  etiara 
(inquiunt)  servata  proportione  fecerunt  Pcla- 
giani  et  Seraipchigiani  contra  Augustinura, 
ut  vidcre  hcct  apud  Augustinum  ,  1.  2  contra 
duas  epist.  Pclag.,  cap.  tcrtio,  sexto  ct  octa- 
vo  ,  et  hb.  1,  cap.  20,  et  1.  4  contra  Julian., 
cap.  octavo,  et  epist.  Prosperi  et  Hihirii.  Sed  in 


QUASDAM  OBJECTIONES,  ETC.  643 

liis  locis  nihil  invenio  quod  ad  rem  preesen- 
tcra  faciat;  est  enim  advertendum  aliud  essc 
argumentari  ,  inferendo  ex  una  sententia 
ahura  errorem,  quod  in  illis  locis  faciebant 
Pelagiani  ct  Semipclagiani,  et  nos  ctiam  fa- 
cimus,  quando  ex  necessitate  physice  pra?de- 
tcrminationis  inferimus  auferri  hbertatem  ct 
auxihura  sufficiens  ,  et  siraiha  ;  et  faciunt 
etiam  adversarii  quando  ,  ex  eo  quod  nos 
negaraus  auxilium  pliysice  prpedeterminans, 
infcrnnt  negare  nos  auxihum  cfficax  et  auxi- 
hum  pra-vcniens,  et  simiha.  Quod  crgo  in 
liac  objcctione  opponitur  nonpcrtinet  ad  hoc 
genus  arguracntandi,  sed  ad  alia  in  prioribus 
opposilionibus  objecta  et  tractata,  ubi  prffci- 
tatis  locis  Augustini  et  Pi-osperi  satisfactum 
est. 

Aliud  igitur  est  asserere  scntentiara  ali- 
quara,  a  Cathohco  auctore  prolatam  ,  esse 
eamdera  cura  sentenlia  ahqua  Hwreticorura, 
non  per  illationera,  sed  per  idenlitatcm  et 
formalitatera  ,  ct  buc  portinet  deciraa  quinta 
objeclio  ,  in  qua  ahquid  admiltimus  et  affir- 
mamus  quod  jam  ipsimet  Catholici  Patres  , 
cum  quibus  disputamus,  non  negant  :  absit 
vero  ut  quippiam  aliud  quod  infamiam  con- 
tincat  proferamus.  Duo  ergo  Calvinus  hoc 
tempore  asseruit  (omisso  Luthero  ,  de  quo 
nuhara  raentioncra  faciraus) :  unura  est,  effi- 
caciara  prffivenicntis  gratife  talem  esse,  ut  ex 
se  et  ex  sua  naturali  virtute  et  conditione  de- 
terminct  voluntatcm  borainis  ad  imura  ;  aliud 
cst,  quod  hinc  intulit  voluntatcm  horainis  non 
conscntire  libere,  sed  ex  necessitate  gratise 
movcnti ;  nos  ergo  nunquam  asseruiraus  dic- 
tos  Patres  convenire  cum  Calvino  in  hoc  se- 
cundo  puncto,  qua;  fuisset  injusta  et  falsa  in- 
famatio  ;  asserimus  vcro  in  primo  assentire 
directe  et  forraaliter  cura  illo  ;  de  bac  autem 
tanquam  de  infamia  conqueri  non  possunt , 
cum  ipsimet  Roraae  publice  et  in  conspectu 
orbis  boc  fatcantur.  Couscquenter  vero  ne- 
gant  Calvinum  errassc  in  priori  dicto ,  scd  in 
secundo,  in  quo  bwrcticus  fuit,  quia  propter 
illam  ihationem  admisit  damnatura  dograa  ; 
igitur  nulluni  babcnt  fundaraentura  ut  in  boc 
de  nobis  specialitcr  conqucrantur.  Nam  quod 
uhcrius  nosasscramus  illationcni  Calvini  fuis- 
sc  bonam,  errasse  tamen  in  iUo  priucipio,  non 
est  cur  infamationi  tribuatur ,  cum  ad  doctri- 
nam  fidci  cxphcandam  maxirae  nccessarium 
sit,  idcoque  auclorcs  orancs,  qui  contra  Cal- 
vinum  spccialiter  scripscrunl  ,  eadem  via  et 
ratione  progressi  sunt. 

Decima  sexta  ohjectio.  —  Conqueruntur  eo 


644  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AIXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CO^XORDIA. 

quod  asscramus  doctrinam  negantem  physi-  trarium  unquam  cogitasse,   nedum  dixisse. 

cam  prsedeterminationcm,  et  clficaciam  gra-  Mirantur  autem  interdum  cum  vident  alios 

tiffi  antecedentis  liberam  cooperationem  ar-  Tlieologos  ita  susi   sententiai  adliajrere,  ut 

Litrii,  esse  proLabilem,  ita  ut  saltem  damnari  eara  solam   velint  esse   doctrinam  fidei,   et 

nou  debeat ;   quod  etiam  Hseretici  in  suis  do-  contrariam  hBereticam,  et  quoad  hoc  solum 

gmatibus  procurant,  ut  videre  hcet  apud  Au-  punctum  interdum  fortasse  dicent  judicium 

guslinum,  lib.  2  de  Peccato  originah,  cap.  4.  illud,  et  censuram  procedere,  aut  ex  defectu 

Mirabihs  profecto  querela  ;  quid  cnim  mirum  aliquo  eruditionis  et  doctrinffi  in  taU  materia, 

si  dicamus  esse  probabile,   quod  censemus  vel  ex  nimio  affectu  ad  propriam  sententiam  ; 

esse  verum ;  aut  quomodo  potest  Gathohcus  quod  quidem,  licet  laudabile  non  sit,  est  ta- 

Doctor  defendere  sententiam\iliquam  ab  om-  men  excusabile,  quia  revera  est  ditficile  red- 

ni  nota  ct  censura,  nisi  ostendendosaltemes-  dere   aham  rationem  ilUus   censurse.   Uude 

seprobabilem.Multo  certe  majori  ratione  nos  quod  ad  alteram  partem  de  aftectu  pertinet , 

conqueri  possumus,  quod  ipsi  audeaut  dicere  clarum  est  illos  Theologos ,  qui  semel  ac  pu- 

dogma  iUud   do  physica  prffideterminatione  bUce  iUi  sententiae  cum  tanto  affectu  adhaese- 

non  solum  proba])ile,  sed  etiam  certum  esse,  runt,  non  esse  ex  hac  parte  idoneos  ad  judi- 

cum  nuUo  firmo  fundamcnto  illud  ostendere  cium  ferendum  inter  utramque  sentenUam,  et 

valeant.  Quod  autem  Augustinus  in  citato  loco  maxime  quando  attecius  non  sistit  in  doclrina, 

traclat,  valde  diversum  est;  agit  enim  de  dog-  sed  transit  ad  personas;  at  hoc  cogitari  aut 

mato  peccati  originalis,  quod  est  Gatholicum,  dici  poterit  (licet  non  dcbeat)  de  aliquo  in 

et  in  Scripturis  expressum,  ct  consensu  Ec-  particulari,  non  vero  dc  omnibus,  neque  mihi 

clesiffi  reccptum.  Hujusmodi  ergo  dograa  ad  vcrisimile  erit,  nisi  aperte  demonstretur. 

materiam  opinabilem  rcvocare,  Ha?reticorum  Dccimaoctavaohjectio.  —  Gonqueruntur  nos 

proprium  est,  et  hoc  est  quod  proprie  agit  ibi  dicere  Patres  Pra^dicatores  ex  invidia  et  odio 

Augustinus;  sentire  autem  dogma  de  physica  persequi  in  hac  parte  Patres  Societatis.  De 

pra',determinatione  tale  esse  sine  definitione  quo  etiam  conqueritur  Augustinus  contra  Ju- 

Ecclesiw,  praesumptuosum  est.  lianum,  1.  4  contra  illum,  in  principio.  Nos 

Decima  sepiima    ohjectio.  —  Gonqucruntur  vero  statim  notarnus    diversitatem  inter  Au- 

iidem  quod  asseramus  omnes  defensores  ef-  gustinum  et  hos  Patres:  nam  Augustinus  sta- 

ficacis  gratiaj  ex  se,  et  prout  venit  a  Deo,  qui  tim  designat  locum  in  quo  Julianus  contume- 

contrariamsententiaradamnanttanquamvcri-  lias  et  verba  maledica  protulcrat,  sciUcet,  in 

tati  tidei  contrariara,  osse  minus  doctos ,  mi-  quatuor  libris  cjuos  contra  Augustinum  scri- 

nusque  idoneos  ad  judicium  ferendura.  Quod  pserat;  at  dicti  Patresneque  ostenduntneque 

(inquiunt)  mirum  non  est,  nam  Pelagius  in  ostendei^e  possunt  ubi  a  nobis  verba  similia 

eadem  causa  Augustinum  vocavit  imperitissi-  dicta  sint.   Deinde  addimus  multo  majori  ra- 

mum,  ut  in  eo  legiraus,  1.  2  de  Gratia  Ghristi,  tione  posse  nos  imitari  Augustinum,  qui  ibi- 

cap.  1,  vel  potius  lib.  1,  c.  7.  dcm  de  Juliano  conqueritur,  quod  se  et  aUos 

Hcec  objcctio  non  pertinet  ad  doctriuam,  Patres  Manichffiorum  nomine  involvebant,  in- 

sed  ad  factum  cujusdam  detractionis  et  teme-  tolerabUem  ilUs  injuriam  facientes.    Similis 

rarii  judicii,  de  quo  facto  mlhi  non  constat,  cnim  offensionis  est  Catholicos  viros  tam  fre- 

neque  ab  arguente  citatur  Uber,  vel  scriptura  quonter  et  absque  uUa  veritatis  urabra  Pela- 

aliqaa,  nec  persona,  aut  aliquidin  particulari,  giani   erroris  suspicione  infamare.    Denique 

?ed   generatira  dicitur  ita   pubhce  divulgari  cum  Augustino  eodem  loco  diciraus:  ^«/6'r«- 

aut  praidicari  a  Patribus  Socictatis ;  ego  ve-  mus  de  medlo,  si  placet,  ista  communia  qua; 

ro  vere  profiteor  nio  nunquam  id  audivisse,  dici  ex  utraque  parte  possunt ,  et   nescimiis 

neque  publico  ncque  privato  sermone.  Duo  qua  ex  parte  vere  dicantur,  ct  de  sola  causa 

autom  ibi  attinguntur :  unura  pertinens  ad  sincere  disseramus. 

doctrinani,  aliud  ad  afiectura  spcctans.  Quod  Decima  nona  ohjectio ,  alias  tigesima.  — 

ad  primum  attinet,  nuUus  profecto,  nisi  sit  Etiam  huec  non  est  objectio  contra  doctrinam, 

nirais  arrogans  ac  temerarius,  audebit  dicere  sed  contra  aliam  dictUationemquam  referunt, 

oranes  defonsoros  physica^  prfedctorminatio-  quod,  scilicet,  dicamus  causam  hanc  de  elfi- 

nis,  alias  Gatholicos,  esse  in  Sacra  Theologia  cacia  gratia?  esse  gravissimam,  neque  posse 

parum  doctos  et  eiuditos,  cum  constot  multos  dcterminari,  cum  pra?sertim  nos  non  simus 

docUssimos  viros  eam  sententiam  tueri  ,  no-  plene   exauditi,   et  in  nos   convertunt  verba 

que  existimo  prudentes  viros  Societatis  con-  quee  Augustinus  contra  Julianum  dixit,  libro 


CAP.  XLV.  SATISFIT  NONNLLLIS 

prirao  contra  duas  Epist.  Pelagianorum,  in 
iiJtimis  verbis  ejus  :  Execrahilia  dogmata  U- 
nentes  ct  seminantcs  ,  adhnc  insupcr  (lagi- 
tant  audientiam,  cum  damnati  dcleant  agere 
2)cenitentiam ;  itemque  verba  Prosperi  in  tiuc 
bljri  contra  Collatorcm  :  Venerabilis  Pontifex 
Cwlestinus,  sciens  damnatis  non  examen  jio- 
dicii  solum  ,  scd  pcenitentiw  remedium  esse 
prcpstandim,  Coslestiiim  quasinondiscusso  ne- 
gotio  audientiam  postulantem,  totius  Italiw  fi- 
nibiis  jussit  extrudi;  ah  eo  et  prwdecessorum 
suorum  statuta  et  dccreta  synodalia  inriola- 
hiliter  sertanda  censehat,  ut  quod  semel  me- 
ruerat  ahscindi,  ncqnaquam  admitteret  retrac- 
tari.  Ab  hoc  vero  unico  verbo,  ex  Augustino 
iu  loco  proximc  citato  respondendum  ccnsco, 
totumJioc  contemnendum  potitcs  esse  quam  re- 
ferendum.  Aliud  est  enim  agere  contra  eos 
qui  execrabilia  dogmata  defendcre  volebant, 
contra  quos  Auguslinus  et  Prosper  scribunt ; 
aliud  vero  est  alloqui  contra  illos  qui  caverc 
student  ne  execrabile  dogma  Calvini  sub  spe- 
cie  aut  nomiue  physicae  prsedeterminationis 
in  Ecclesiam  introducatur.  Quse  res  licet  gra- 
vissima  sit,  non  idco  putamus  non  posse  dc- 
iiuiri  aut  detcrminari ;  imo  crcdirnus  jam  esse 
definitam  a  Concilio  Tridentino,  et  non  esse 
dillicile  clarius  a  Poutificc  definiri,  quando 
ipse  voluerit. 

Vigesima  oljectio  ,  alias  decima  nona.  — 
Ila^c  olijectio  redit  ad  doctrinam  de  gratia 
cflicaci,  etmaximefit  contraefiicaciam,  quam 
Deus  habet  circa  nostra  opera  pietalis,  vo- 
cando,  inspirando ,  excitando  et  dirigendo 
grcssus  nostros,  quam  nos  intcrdum  dicimus 
esse  moralcm,  ct  sccundum  illam  intcrprc- 
tamur  locutiones  illas  Scripturae  :  Deus  facit 
utvelimus  et  ut  faciamus ;  Convertit  corda  nos- 
tra ;  Operatur  in  nohis  zelle.  Peculiaritcr  cr- 
go  contra  hanc  interpretationcm  objiciuut, 
quia  boc  modo  interpretabatur  Pcl;igius  iilud 
ad  Philipp.  2 :  Deus  est  qui  operatur  in  no- 
his  velle  et  perficere,  ut  refert  Augustinus,  1. 
1  de  Gratia  Christi,  c.  10  ;  vcrumtamen  hffic 
objcctio  specialiter  fit  contra  doctrinam  nos- 
tram,  Uijro  tertio  de  Auxdiis,  capitc  duode- 
cimo,  numero  tertio;  et  ideo  in  scquenti  ca- 
pitc  illi  ex  profcsso  satisfaciemus.  Nunc  so- 
luTU  ad  locum  Augustini,  respondcmus  erro- 
rom  Pelagii  fuisse,  nihil  aliud  esse  gratiaiii 
qua  Deus  operatur  in  nohis  xclle  quod  honum 
est,  quam  legem  atque  doctrinam.  Heec  enim 
sunt  expressa  verba  Augustini,  nam  ut  su- 
pra  vidimus ,  Pclagius  solum  pcr  externas 
promissiones,  prccdicationes^  exempla,  et  si- 


OD.IECTIONIBUS  SfECIALlTEP.,  ETC.  Oi.i 

milia,  putabat  homincs  cxcitari,  ct  per  lioc 
tantum  diccbat  operari  Dcum  in  nobis  vclle 
et  pcrficcre.  Paulus  autem  in  illo  loco  loqui- 
tur  de  opcratione  Dei  per  intcrnum  Spiri- 
tum  gratiai.  Et  eodcm  sensu  inlelligcr.da 
sunt  similia  Scripturce  loca.  An  vero  per  il- 
]am  interiorem  gratiam  Dcus  opcrctui  pliy- 
sice,  vel  moraliter,  vel  utroquc  modo  ;  ct  an 
rcspectu  consensus  gratiaexcitans,  ut  sic,  so- 
lum  habeat  cfiicicntiara  moralcm,  physicam 
vero  prout  transit  iu  adjuvantera  ,  nuiupjaia 
est  ab  Augustino  cura  Pelagianis  expresse 
disputatum,  sed  pertinet  ad  Theologica  dog- 
niata,  de  quibus  satis  in  superioribus  dictuui 
est. 

CAPUT  XLV. 

SATISFIT  NONNTLLIS  OBJECTIONIBUS  SrECIALITfR 
FACTIS  CONTRA  NONNULLA  LOGA  NOSTRORUM  LI- 
BRORU.M    DE   AUXILIIS. 

Primo  ac  praicipue  notandum  cst,  cpiod 
lib.  3  dc  Auxiliis  intcrdum  explicamus  elii- 
caciam  diviupe  vocationis  ac  pra^venicntis  mo- 
tionis,  per  analogiara  ad  vira  ct  potestatem 
quam  habet  dremon  ad  viuccndum  hominem 
suis  tcntationibus  ,  et  trahendum  illum  ad 
consentiendum  sibi  nisi  divino  auxiho  fulcia- 
tur.  Sic  enim  ex  hoc  ad  illud  argumcntamur 
indict.  1.  3,  cap.  10,  num.  5,  etcap.  11,  nura. 
7,  ubi  vcrbum  illud  trahendi,  quod  habetur 
iu  illis  verbis  Joan.  6  :  Nemo  pofest  venire  ad 
me,  nisi  Pater,  qui  misit  me,  traxcrit  eum, 
exemplaraur  pcr  nliura  locum  Apocalyps.  2  : 
Draco  trahehat  secum  tertiam  partem  stella- 
rum  ;  ut  sicut  hoc  intelligitur  de  tractionc  per 
moralem  persuasionem,  etnonper  physicam 
prredeterminationem,  ita  ct  illud  possit  intel- 
ligi.  Iteruraquc  c.  -i,  n.  7  et  16,  eodera  argu- 
mcnto  utimur  ad  explicandam  eflicaciam  gra- 
tire.  Ex  qnibus  locis  advcrsarii  colligunt  me 
scntire  non  alia  cfficacia  movere  Deum  ho- 
mines  ad  bonum,  quam  dKraon  moveat  ad 
malum  ;  ct  duni  hanc  blasphemiam  impu- 
tant,  nos  vel  nostram  scntentiara  irapugnarc 
se  cxistimant,  vel  ccrte  cupiunt  ut  alii  ita  de 
nobis  cxistimcnt. 

Ad  hanc  vcro  objeclioncm,  imprimis  dici- 
mus  rationcm  illam  explicandi,  et  manudu- 
cendi  homines  ad  intclligcndam  cxcitationera 
et  praeviam  motionem,  seu  dircctionem  divi- 
na^  gratia\  non  esse  novam  neque  nostram, 
sed  a  Patribus  nsurpatam,  ct  ab  eis  dcsum- 
plani.  Insigniscstlocusapud  Augustinum.  lib. 


64G  DE  VERA  IXTELLIGENTIA  AIXILII  EFFICACIS 

de  Gratia  et  lib.  arb.^cap.  21,  cujus  lisec  sunt 

verba  ultima  :  Si  autem  potens  est  (  scilicet 

Deus  ),  sive  per  Angelos  lonos  vel  malos,  si- 

te  quocimque  alio  modo,  operari  etiam  in  cor- 

dihis  nalorum  pro  meritis  eorum  quorumma- 

litiam  non  ipse  facit,  sedaut  originaliter  trac- 

ta  est  ab  ipso  Adamo,  aut  crevit  per  propriam 

voluntatem,  quid  mirum  est  posse  Spiritum 

Sanctum  operari  in  cordihus  electorum  suorum 

lona,  qui  operatus  est  ut  corda  ipsa  essent  ex 

malis  iona?  Ecce   utitur  Auoustinus  eodein 

argumentandi  modo  ;  at  ut  argumentum   sit 

efficax,  necesse  est  ut  sit  univocus  sermo  (  ut 

sic  dicam  )  de  modo  operandi  in  cordibus  ho- 

minum^  saltem  ut  de  genere   moralis  motio- 

nis  illatio  fiat;  per  bonos  enim  vel  malos  An- 

gelos  non  operatur  Dcus  in  cordibus  homi- 

num  ,  physice  preedeterminando   voluntates 

eorum,    sed   solum  persuadendo ;  cum  ergo 

hinc  infert  AugustinusSpiritum  Sanctum  ope- 

rari  in  cordibus  bonorum,  uon  infert  pra-de- 

terminationem ;  nuUius  enim  momenti  fuissel 

illatio.  Infert  ergo  externam  inductionem  et 

inspirationem  Spiritus  Sancti,  et  ratione  ilhus 

vere  dicit  Spiritum  Sanctum  operari  in  cor- 

dibus  hominum  ;  unde  idem  Auguslinushanc 

ipsam  Spiritus  Sancti   operationem  preeviam 


EJLSQIE  CONCORDIA. 
gumentatio  convenienter  fiat,  non  oportet  ut 
sit  eequalitas  inter  modum  quo  Da?mon  et 
Deus  suadent,  sed  satis  est  quod  sit  aUqua 
similitudo  in  hoc  quod  uterque  suadet  :  sic 
ut  falso  imponcretur  Hieronymo  quod  dixe- 
rit  Deum  non  aliter  osse  causam  boni  quam 
Dsemon  sit  causa  maU,  ita  nobis  falso  impo- 
situm  est. 

Tertio  idem  D.  Thoraas,  lect.  5  in  Joann., 
expUcans  trahendi  modum  Patris  ad  FiUum, 
inquit  :  Modus  autem  traliendi  est  congruus, 
quia  trakit  revelando  et  docendo ;  et  paulo  su- 
porius  alia  comparatione  sequivalente  vel 
etiam  inferiori  utitur  :  Nam  aliquis  Jiomo  (in- 
quit)  traliit  aliquem  suadendo  ralione,  et  hoc 
modo  Patertrahit  homines  ad  Filium,  demons- 
trando  eum  esse  filium  suum,  vel  per  internam 
operationem,  velper  miraculorum  operationem ; 
et  infra:  Itemaliquis  trahit  aliquem  allicendo ; 
et  infra  utitur  cxemplo  Augustini  de  objecto 
delectabiU  quod  appetitum  attrahit,  juxta  il- 
hid  :  Trahit  sua  quemque  voluptas ;  sicut  er- 
go  ex  his  comparationibus  non  Ucet  inferre 
Deum  non  alitcr  trahere  quam  hom.o  vel  ob- 
jectum  extrinsecum  trahat,  ita  neque  ex  aUe- 
ra  comparationc  inferri  potcst. 

Pra?terea  inter  modernos  auctores  usus  est 


saepissime  vocat  externam  suasionem,  et  per-  priori  comparatione  Soto,  Ubr.  1  de  Natuia 
suasionem,  et  internam  doctrinam,  ut  videre  et  gratia,  cap.  16,  dicens  :  Quod  autem  Deus 
Ucet  libro  primo  de  Gratia  Christi,  capite  10,     aliquo  modo  illuminet,  inspiret  et  tangat  corda 


expUcando  verba  Clnisti  Joan.  6:  Nemo  venit 
ad  me,  et  lib.  de  Spii^itu  et  Uttera,  cap.  trige- 
simo  quarto  et  qusestione  secunda  ad  Sim- 
plicianum,  et  de  Ecclesiasticis  dogmatibus, 
capite  vigpsimo  primo. 

Secundo,  usus  est  iUa  comparatione  Hiero- 
nymus,  lib.  2  contra  Jovinianum,  non  longe 
a  principiO;,  eamque  refert  D.  Thomas  prima 
secundoe,  q.  80,  art.  1,  argum.  2,  et  q.  3  de 
Malo,  art.  3,  argum.  14,  quod  surait  ex  ver- 
bis  Hieronyrai  dicentis  :  Sicut  Deus  est  per- 


nostra  alsqv.e  nostra  voluntate,  patet  sirniUtu- 
dine  tentationis  admalum;  et  ad  hoc  iuducit 
sequentia  verba  Augustini :  Fatendum  est  et 
ex  superioriius  visis  animum  tangi  ut  rationa- 
lis  suostantia  ex  utroquesnmat  quodvoluerit^  et 
ex  Pierito  sumendi  vel  miseria  vel  beatitas  suh- 
sequatur ;  ubi  est  etiara  obiter  advertendum 
interdum  uti  Augustinum  voce  inspirationis, 
ad  expUcandam  Dremonis  suggestionera ;  sic 
enim  ait  quarto  de  Trinitate,  capit.  duodeci- 
mo  :  Diaholus  sucv  societati  malignos  e/fectus 


fectio  loni,  ita  Diaholus  est  perfectio  mali,  li-  inspirat ;  quem  interpretans  D.  Thomas,  q.  3 

cet  in  homine  sint  qwedam  incentiva  vitio-  de  Malo,  avt.  1,  ad  sccundnm,  aW:  Dicendum 

rum.  Cui  argumcnto  ex  solutione  ita  respon-  quod  Diaholics  inspirat  homini  effectum  mali- 

det  ut  simul  respondeat  objectioni  vel  potius  gnum  per  modum  persuadentis.  Ex  quibusnon 

calumniae  nobis  impositoe  ;  tendcbat  enim  il-  Ucet  inferri  a;quaUtatem  in  modo  vel  efUcacia 


lud  argumentum  ad  probandum  tam  vere  et 
proprie  esse  Dsemoncm  causam  raali,  sicut  est 
Deus  causa  boni  :  respondet  autera  quod  si- 
miUtudo  iUa  non  tenet  quantura  ad  orania, 
nam  Deus  estauctorbonorum  nostrorura  ope- 
rura,  et  sicut  exterius  persuadens,  et  sicut 
interius  movens.  DiaboUis  autem  non  est  cau- 
sa  peccati,  nisi  ut  exterius  persuadens  ut  os- 
tensum  est;  ut  ergo  illa  comparatio  seu  ar- 


inspirationis.  Denique  BeUarrcinus,  Ub.  A  de 
Gratia  et  libero  arbitrio,  cap.  22,  ex  efficacia 
Uumanffi  eloquentise  adflectendamvohratatem 
aUerius  hominis,  sumit  arguraentura  addecla- 
randam  efficaciam  intcrna?  suasionis  divinaj 
ad  inclinandam  voluntatem  hominis  quo  ipse 
voluerit. 

Igitur  nostra  argumentandi  ratio  nec  nova 
est  aut  pcregrina,  ncc  in  ea  indicatur  Dcura 


CAl».  XLV.  SATISFIT  NONNULLIS 

non  aliter  movere  quam  Dcemonem  ;  neque 
enim  hoec  argumenti  efficacia  vel  convenien- 
tia  neccssaria  cst ;  quin  potius,  quanto  cxcel- 
lcniiori  modo  vel  multiplici  ct  vario  potuerit 
Deus  movere  quam  Da^mon,  tanto  erit  argu- 
mentum  elficacius ;  nara  a  minori ,  seu  a 
fortiori  sumptum  est ;  si  cnim  Daimon  per  so- 
lam  exteriorom  suasioncm  tantam  liabet  vim, 
quomodo  non  liabebit  Deus  majorera  ct  ma- 
ximam,  cum  et  exterius  et  interius  perfccliori 
modo  persuadere  possit?  Nec  potuit  objiciens 
ex  verbis  nostris  aliquam  occasionem  sumere 
ad  hoc  inferendum,  potius  quam  cx  vcrbis 
D.  Augustini,  lIieronymi,D.  Thoma^  aut  Soti; 
imo  iu  verbis  ipsis  contrarium  potuit  apcrte 
inlelhgere,  si  voluisset ;  nam,  in  primo  loco, 
posito  antecedcnte  de  efficacia  suasionis  Da?- 
monis,  ita  fit  illatio  :  Ergo  multo  magis  potest 
Deus  sua  excitante  gratia  ita  illuminare  homi- 
nem,  et  affectum  ejus  inclinare  ct  accendere, 
ut  moraliter  eum  ad  consentiendum  trahat  ac 
detcrminet ;  et  in  tertio  loco  ex  eodem  antece- 
dcnti  ita  inferlur  :  Multo  ergo  excellentiori 
modo  potest  Deus  accommodare  homini  voca- 
tionem  congruam.  Non  crgo  fit  argumentum 
ab  a^quuli,  scd  ab  inferiori,  vel,  ut  expresse 
dicitur  in  c.  il,  n.  16,  fit  argumentum  a 
fortiori,  quia,  ut  ibidem  subditur,  muUo  est 
potentior  divina  gratia,  et  plures  modos  novit 
Deus  inclinandi  et  trahendi  volunlatem.  De- 
nique  in  secundo  loco,  scilicet  c.  11,  solum 
explicatur  vcrbum  trahendi  de  morali  trac- 
tione  et  pcrsuasione,  quse  est  explicatio  D. 
Thomae  ibidera,  et  confirmatur  cxpositio  per 
aliud  Scripturse  testimonium  ,  in  quo  etiam 
Daimon  dicitur  trahere,  quod  ctiam  de  ora- 
tione  per  persuasionem  declaravit  idcm  D. 
Thomas,  Apoc.  12,  et  dict.  quasst.  3  dc  Malo, 
a.  3,  ad  secundum,  respondendo  ad  qua^dam 
verba  Bedse,  dicentis  quod  Diabolus  trahit 
animam  in  afteclum  malitipe  ;  unde  non  licet 
inferre  tractionem  vel  persuasionem  esse  om- 
nino  ejusdcm  modi,  sed  solum  convenire  ex 
geuerali  ratione  suasionis ;  nam  ibi  etiam  ha- 
bct  locum  argumentum  a  minori,  nam  si  per- 
suasio  Dajmonis,  cum  sit  multoinfcrior,  trac- 
tio  vocari  potcst,  multo  magis  persuasio  Dei, 
qua;  longe  exccllentior  et  magis  interior  est. 

Dicent  fortasse  quod,  licet  in  latitudine  cau- 
sae  moralis  Deo  tribuamus  majorem  efficaciam, 
tamen  in  hoc  nos  ponere  aiqualitatcm  qucd, 
sicut  Da^mon  non  movet  phj^sice  sed  mora- 
liter,  ita  Dcus  per  gratiam  nos  raovcat  mora- 
liter  et  non  physice,  et  in  hoc  etiam  sequali- 
talcm  ponere  erroneum  est.  Respondcmus 


OBJECTIONIBLS  SPECIALITER,  ETC.  647 

hoc  ctiam  esse  gratis  impositum  et  sine  fun- 
damento  ;  tum  quia  ibi  nullum  est  verbum 
quo  talis  a^qualitas  indicetur ;  tum  etiam 
quia  non  ibi  sermo  universalis  de  omni  can- 
salitate  et  motione  divina;  gratiop,  sed  soliun 
de  gratia  prffiveniente  ,  quantum  ad  cflectum 
inclinandi  vel  detcrrainandi  voluntatem  hu- 
manam  ad  conscnsum  ,  de  quo  cffectu  fa- 
temur  uon  esse  physicum  ,  sed  moralem  , 
ut  prcecise  est  a  gratia  prseveniente  ut  sic, 
quamvis  consensus  ipse,  quando  fit,  neces- 
sario  debeat  fieri  physice  ab  ipso  Deo,  ct 
immcdiate  ab  ipsoDeo,  utimmcdiale  operan- 
te  et  intluente,  ctiam  per  principia  et  auxi- 
lia  gratia}.  Itaque  sirailitudo  solura  in  hoc  po- 
nitur  inter  prseviam  raotionera  Dffiraonis  et 
Dei,  quod  utraquc  allicit  moraliter,  neutra 
vero  deterrainat  physice,  licct  utraque  pcsset 
aliquo  modo  dcterminare  moraliter  ;  in  reli- 
quis  vero  omnibus  est  raultiplex  ditferentia, 
nam  Deus  iraprimit  immediate  intellectui  vel 
voluntati  illasmet  moliones  fiberas,  quibus 
allicit  et  attrahit  voluntatem  ad  liberum  cou- 
seusum  physicc,  directe  et  per  sc  illas  effi- 
ciendo,  Dasraon  autem  non  potest  ita  impri- 
mere  vel  cogitationem  aliquam  in  intellectu 
vel  aftectionem  in  voluntate,  quia  ut  D.  Tho- 
mas  declarat  dict.  qusest.  80,  art.  -I  et  2,  Dffi- 
mon  solum  potest  extrinsecus  movcrc  ;  vocat 
autem  extrinsecara  raotionem,  non  solum  il- 
lam  quae  fit  per  sensus  externos,  sed  etiam  il- 
lam  quge  fit  per  interiora  phantasmata,  et 
potcntias  ipsas  intcllectus  vel  voluntatis  non 
attingit.  Atque  cx  hac  parte  habet  motio  Dei 
majorem  etficaciara  ad  inclinandam  voluota- 
tem.  Deinde  prseter  hanc  moralem  inductio- 
nem,  habet  Deus  physicam  et  directam  effi- 
cientiam  in  ipsummet  consensum  liberum  ac 
bonum,  quando  a  voluntate  prsestatur;  quam 
efficicntiam,  non  potest  Dsemon  habere  circa 
conscnsum  malum.  Denique  divina  molio  po- 
test  elevare  voluntatem,  et  moralitcr  ct  phy- 
sice,  ad  clicicndos  actus  superantes  vircs  cjus, 
quod  non  solum  Da:!mon,  verum  etiam  nulla 
creatura  faccre  potest  virtute  propria,  sed 
solum  ut  instrumentum  Dei;  qua;  omnia  in 
libro  tertio  de  Auxiliis,  capitequartoet  quinto 
ex  profccto  tractavimus. 

Secunda  ohjcctio.  —  Hsec  non  pertiuet  ad 
qaa'stioncm  principalem  dc  physica  efficieu- 
tia,  scu  eftlcacia  gratiaj,  sed  ad  aliam  de  ini- 
tio  salutis,  quod  sit  a  sola  gratia,  et  non  a  li- 
bero  aibitrio  ;  quia  vero  adversarii  putant 
uuam  qua?stionera  esse  cum  aha  conjunctam, 
prailermittenda  non  est ;  ut  ergo  nobis  atlri- 


648  DE  VERA  INTELUGEMIA  ArXILII 

buant  quod  libero  arbilrio  tribuamus  initium 
salutis,  vocem  quamdam  observarunt  quce 
habctur  bb.  3  de  Auxibis,  c.  2,  n.  6,  ubi,  trac- 
tando  de  sensu  Catliolicorum  auctorum  di- 
centium  Deum  non  denegare  gratiam  suara 
facienti  quod  in  se  est  per  vires  natura,  di- 
cimus  :  «  Studuerunt  iii  doctores,  ut  sufficien- 
iiam  et  necessitatcm  gratia^  declararont,  in- 
venire  modum  quo  sit  in  potcstate  hominis 
liabere  iliam  etiam  quoad  primura  auxihum, 
quia  alioqui  non  apparet  quomodo  sit  m  po- 
iestate  illius  salutem  obtinere,  si  non  in  po- 
testate  illius  est  inciioare.))  Arripuernnt  ergo 
statim  verbum  illud  inchvare,  nam  per  illud  si- 
gnificare  videtur  hominem  inchoai-c  justifica- 
tionem  suam,  et  ad  hoc  habere  potestatem. 

Facile  tamen  possct  excusai'i  ha^c  olijectio, 
cum  et  res  ipsa  et  sermo  noster   clarissima 
sint  ;  primo  enim  ibi  non  tractamus  senlen- 
tiam   nostram,  sed  alienam,  qua^  Cathohco- 
rum  est,  ad  quam  reducimus,  quod  munus  est 
Catholici  auctoris;  et  ideo,  licet  in  aliqua  vo- 
cula  esset  improprietas,  non  essct  nobis  tri- 
buenda  ;  deinde   errorc  typograplu  vel  scri- 
ptoris  factum  est  ut  pro  passivo  verbo  inclioa- 
ri,  activum  sit  positum  inchoare ;   si   autem 
passive  legatur,  nullaest  occasio  objcctionis, 
nam  quod  initium  salutis  sit  in  potestate  ho- 
miuis  passive,  id  est,  utillud  recipiat,  et   in 
ipso  inchoetur,  manifestum  est.  Denique  ex 
ipso  contextu  evidens  eraf  hanc  fuisse  men- 
tera   auctoris.  Nam  potestatem  illam  ad  ini- 
tium  salutis  ex  parte  Dei  ponit  in  hoc  quod 
Deus  ex  parte  sua  paratus  est  omnes  vocare 
ot  illurainare  absque  uUo  merito  vel  disposi- 
tione  eorum  ;  ex  parte  autom  liominis  in  hoc 
ponit  potestatera  habendi  illud  initium,  quia 
et  est  capax  illlus,  et  si  non  ponat  obicem, 
habebit  illud  non  cx  se,  sed  a  Deo  solo ;  er- 
go   ctiamsi  diceret  quod  sit  in  potestate  ho- 
minis  inchoare,  in  bono  ct  passivo  sensu  cs- 
set  intelligendum,  nam  alia  ralionc  potuit  il- 
lud  initium  active  significari,   quia  consistit 
in  ahquo  actu  cognitionis  vel  affectionis  quem 
revera  facit  horaophysice,  quaravis  non  libe- 
re,  sed  ut  instruraentum  Dei,  quod  ab  co  ita 
agitur,  ut  in  co  non  se  agat  moralilcr,  pro- 
pter  quod  illud  initiura  tribuitur  soh  Dco,  et 
ex  parte  hominis  solura  ponitur  moralis  po- 
tcstas  ad  non  ponendum  obiccm  ,  faciendo 
quod  in  se  est ;  et  ita  paulo  inferius  per  ver- 
bum  passivura  explicatur  :  Dicendo  hoc  mo- 
do,  cst  in  fotcstate  cvj^isque  hominis  salvari, 
quia  est  in  potcstate  ejus  halere  hoc  divimm 
auxilium,  non  cx  merito  aut  dispositione  sua, 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCOP.DIA. 
sed  ex  liheralitate  Dei  ;  et  infra  :  Ili?ic  fit  ut, 
si  homo  nullum  impedimentum  gratiw  adhibeat, 
illam  op-portuno  tempore  recipiat,  non  ex  suo 
merito  sed  ex  illa  generali  liberalitate  Dei,  qua 
est  ad  omniitm  ostium  et  pulsat. 

Tertia  objectio.  —  Alii  vero,  cum  satis  cer- 
to  sciant  de  vero  initio  gratiee  per  vocatio- 
nem,  seu  primum  auxilium  prsevenicns,  nihil 
haberi  in  doctrirui  nostra  quod  carpant ,  in 
aliud  vcrbura  invehuntur,  quia  S8epe  dicim.us 
post  sufficientem  illuminationem  intellectus 
et  excitalionem  voluntatis,  expectare  Deura 
influxum  cjus,  ut  eam  actu  libero  convertat, 
seu,  quod  idem  est,  ut  talem  actum  in  eam 
influat;  ita  enira  vcrbo  expectandi  utimur 
lib.  1  de  Auxiliis,  cap.  14,  num.  5,  et  c.  \1, 
in  fine  ;  et  1.  3,  c.  15,  n.  11  et  12;  et  in  brevi 
resolutione,  num.  43,  contra  quod  objiciunt 
canoncra  quartum  Concilii  Arausicani. 

Sed  de  hac  objectione  satis  multa  sunt  in 
superioribus  dicta  ;  ostendimus  enim  Conci- 
lium  Arausicanura  loqui  de  homine  nondum 
vocato,  contra  Scmipelagianos  dicentes  Deum 
cxpcctare  ut  homo  inchoet  salutcm  quam 
inse  peificiat.  At  de  horaine  jara  snfJicienter 
vocato  ccrtissimum  est  Dcum  expcctare  coo- 
perationem  ejus  ut  illum  actu  convertat,  quia 
post  vocationem  jam  non  Deus  solus  infundit 
conscnsura  vohmtatis  in  ipsam,  sed  infundit 
cum  ipsa,  et  ideo  expectat  liberam  coopera- 
tioiiem  ejus,  nequc  circa  hoc  superest  ali- 
quid  addcndum  prKtcr  duo  notanda  testimo- 
nia.  Pjimum  est  D.  Thomai  in  id  Apoc.  3  :  Ec~ 
ce  sto  ad  osiium,  et  pulso ;  sto  (.lit  D.  Thomas) 
2)er  expcctationem,  paratus  recipcre,  ad  osiium 
sc-ilicet  voluntatis,  et  pulso  per  excitationem. 
Ergo,  ex  sententia  D.  Thomre,  stat  Deus  pul- 
sando  et  excitando,  nam  ad  hoc  non  expec- 
tat,  expectando^tamen  ut  homo  apcriat  cor- 
dis  januam  poenitendo ,  paratus  quidera  ad 
adjuvandura  et  ad  introeundura  per  gratise  in- 
fusioncra,  si  homo  per  obedientiam  converta- 
tur.  Aliud  testimonium  est  Dominici  Soto,  li- 
bro  primo  de  Natura  et  gratia ,  capite  decimo 
quinto,  circa  fin.  :  Cum  Deus,  inquit,  tam  ex 
animo  percipiat  Ecclesiam  suam  eo  esse  deco- 
ram  cui  talem  sponsum  dcceat,  et  irradiare 
corda  sol  ipse  justitirc  nunquam  cesset ,  quid 
in  causa  csse  potest  cur  non  instauratnr,  nisi 
quia  assensum  nostrtcm  expectat  et  opera  ? 

Quarta  ohjectio.  —  Intcr  alias  propositiones 
quas  in  libris  de  Auxiliis  defcndimus  tan- 
quam  vcras  et  necessarias  ad  salvandam  li- 
bcrtatera,  una  est,  oportere  omncra  raotio- 
nem  praniam  voluntatis  csse  aliquo   niodo 


CAP.  XLV.  SATISFIT  NONNULLIS  OR.lECTIOMBm  SrECIALITER,  ETC.  649 

indifferentom  quoad  exercitium  actus,  ita  ut  lilatc.sseumotioncsprfevenientes  gratifc  com- 

sit  in  potcstate  voluntatis  illa  uti  vcl  non  uti  ])relienduntur,  et  de  omnibus  ita  concludit  : 

ad  actualcm  opcrationem  seuconscnsura;  imo  Et  Imjnsmocli  qualitates  ei  suhjacent,  id  est 

dc  ipsomet  concursu  Dci  quatenus  in  primo  judiclo  rationis,  in  quantum  in  nobis  est  ta- 

prceparatur  voluntati  creatse  per  voluntatem  lcs  qiialitates  acquirere.,  vel  causalifer,  vel  dis- 

divinam,  dicimus  camdem  haberc  indifferen-  posifive,  vel  a  noMs  excludere,  et  sic  nihil  est 

*■  tiam,  et  per  inHuxum  voluntatis  creatffi  dcter-  quod  lihertati  arlitrii  repugnef.  Sentit  crgo 

minari  ad  actioncm  liic  ct  nunc  in  hac  specie.  nccessariam  essc  illam  subjcctionem  ad  vo- 

Ita  tradimus  \.\,  c.  ik,  per  totum  praisertim  luntatcm,  et  prsemotionem  quai  iljam  exclu- 

u.  7,  el  cap.  \V>,  n.  5;  etl.  2,  c.  2,  per  totum;  dat  repugnare  libertati;  igitur  necesse  ora- 

ct  eodcm  modo  explicamus  concursum  gra-  ncm  motionem  vel  concursum,  quatcnus  praj- 

tia3  adjuvanlis  fcrc  per  totum  discursum  illias  vium  scu  antecedenter  oblatum  voluntati,  da- 

libri.  Adimpugnandam  ergo  hanc  doctrinam,  ri  cum  illa  indilferentia  et  quasi  dcpendcntia 

nobis  attributum  cst,  quod  asseramus  Deum  ab  acluali  inffuxu  voluntatis,   quam   doctri- 

non  habuisse  ab  oetcrno  absolutam  volunta-  nam  esse  communem  Theologorura,  tum  in 

tcm  faciendi  illos  actus,  quos  in  tempore  fa-  citato  opere  de  Auxiliis,  tum  ctiam  in   hoc 

cit  cum  voluntate  humana,  ctiamsi  boni  et  libro,  cap.  43,  ostcndimus,  ubi  praecipuc  no- 

supcniaturales  sint,  quod  est  absurdum.  As-  tari  possunt    testimonia    Andrea;    Vega ,   et 

sumptum  autcm  proljant,  quia  nos  dicimus,  Dominici  Soto,  quia  prior  cum  magno  verbo- 

ante  influxum  voluntatis  nostrfe,  totum  id  rum  pondere  et  expressione  loquitur,  poste- 

quod  est  ex  parte  Dei  esse  indiftereus,  quod  rior  vero  cum  peculiarirenexione,  prsesertim 

esse   non  posset  si  praeccderet  voluntas  Dci  in  fme  quarti  Scntcntiarum,  ubi  sic  inquit  : 

absoluta  dc  tali  actu,  quia  illa  non  esset  indif-  Quidam  Jioc  taxare  voluerunt,  dicentes  quodni- 

fcrens,  sed  satis  determinata.  Aliud  etiam  in-  vdum  triiuerim  libero  arbifrio  in  jusfificatio- 

commoclum  ex  illa  doctrina  infcrri  solet,prM-  7iis  causa,  et  tamen,  salva  semper  Catkolicce 

sertim  pro  materia  de  gratia,  nam  videraur  Ecclesifo  censura,  arbifror  necessario  sic  di- 

subjicerc  motiones  gratite  dora.inio  volunta-  cendum.  Dictum  autera  ab  iilo  fuerat  esse  in 

tis  nostrffi,  et  sic  facere  gratiam  pedisscquam  nobis  secundi  gencris  opera,  quiB  ita  in  no- 

voluntatis.  bis  Deus  exercet,    si  nos  tamen  assensum 

Respondemus  doctrinam  illam  plane  esse  praibeamus,  qualia  sunt  orania  qua?  motum 

ncccssariam  ad  servandam  libertatem  actua-  quempiam  liberum  anirai  nostri  desidcrant ; 

lem  in  conscnsu  vohmtatis  hamanse,  ut  ex  nam  in  primo  genere  posuerat  actus  gratiaj 

dcfmitione  libertatis,  qua?.  postulat  ut,  positis  praiveuientis. 

omnibus  prwrequisitis  ad   agendum  ,   possit  Ad  primum    ergo   inconveniens,  absolute 

agere  et  non  agere,  ostendimus  in  principio  negatur  sequela  ;   solum    enim   sequitur   ad 

libroram  de  Auxiliis,  ut  in  toto  discursu  illius  coucursum  ad   extra  non    csse  neccssariam 

opcris.  Estque  illa  doctrina  expressa  D.  Tho-  absolulam  Dei  voluntatem,  qua?  omnino  ex- 

ma?,  1  p.,  q.  83,art.  2,  ad  5,  ibi  enim  inquirit  chidat  conditiouera  aliquara  iuditferentem  ex 

an  homo  sit  liberi  arbitrii,  et  objicit  in  quinto  parte  causa3  sccundffi,  non  tamen  inde  sequi- 

argumento  illud  Aristotclis  :  Qmlis  unusquis-  tur  Dcum  ab   jfiterno  non  posse  haberc   vel 

queestjtalis  /inis  debetur  ee.  Ex  quo  surai  vi-  non  habere  aliquara  absolutara  voluutatcm. 

detur  hominera  fcrri  juxta  anteccdentem  dis-  Nam,  licet  talis  voluntas  non  sit  quasi  proxi- 

positionem  qua;  libcra  non  est,  et  consequcn-  raum  principium   a  quo   procedit  concursus 

ter  non  libcre  moveri ;  D.  Thomas  autem  in  ad  extra,  potest  tamen  esse  vel  necessaria, 

solutioneutdefendatlibertatem,  non  obstante  vel  conveniens  ad  alios  eftectus  divina?  pro- 

quacumque  anteredenti  dispositione  naturali  videntiaj,  ut  declaravimus  libro  2  de  Auxiliis, 

seu  non  libera,  docct  dispositioncm  ill.im  ita  cap.  6  et  aliis  locis  supra  citatis.  Ad  aliud  in- 

dcbcre  csse  subjectam  judicio  rationis,  ut  in  convcnicns,    alibi   lalius  rcspondi  nunquam 

potcstate  hominis  sitsequi  inclinationcm  ejus  sequi  quod  gratia  sit  pedisscqua   voluntatis, 

vcl  illirepugnare;  et  ubiha^csubjeclionon  in-  qnia  ilia  scmper  prrecedil  ct  ducit  volunta- 

venitar,  dicit  esse  appetitum  naturalem,  non  tcra.  Solum  ergo  sequitur  non  ita  illam  du- 

hherum,  quod  prolixo  discursu  dcclarat,  tam  ccrc,  quin  relinquat  ci  domiuium,  ut  se  vinci 

in  iuclinationibus  seu  qualitatibns  cnnnatura-  sinat  vel  resistat.   Et  quoad  hoc  verum   cst 

libus  scu  innatis,  quam  in  qualitatibus  quas  actualem  innuxum   gratia?  in  humanum  ac- 

supcrvcnientcs  vocat,  sub  quibus  etiam  qua-  tum  supernaturalem ,  penderc  aliquo  modo 


C50  DE  VERA  IiNTELLlGENTlA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

ab  influxu   voluntatis   tanquam   a   concausa  cacem;  nam,  esto  verum  essct  gratiara  adju- 

minus  principali,   omnino  tamen  necessaria  vantem  per  modum  principii   ad  liujusmodi 

ad  libertatem  actus,    quod  non   pertinct  ad  actus  debere   esse   inbffirentem  et  creatam, 

imperfectionem  gratia^,  sed  ad  esscntialem  nibilominus  illa  non  esset  talis  motio  pbysica 

dependenliam  talis  actus  a  tab  potentia  et  ab  prsedeterminans,  nam  hsec  dicitur  esse  ipse- 

indifterentia  ejus  ut  vitalis  sit  et  ut  libera  sit;  met  generalis   concursus  prima  causoe  pro- 

quam  proprietatem  conservare  voluit  auctor  portionatus   actui  supernaturab,  qui  concur- 

gratiffi,  et  idcirco  tab  modo  et  praimotionem  sus  praesupponit  principium  proximum  sufE- 

gratiae  et  concursum  ejus  accommodavit.  ciens,  et  ideo  ab  ejus  defensoribus  requiritur 

Quinta  oijectio. — Ha:;c  pra?cipue  flt  contra  etiam  ad  actus  qui  ab  habitibus  eUciuntur ; 

doctrinam  quamdam  de  gratia  phj^sice   ad-  unde  licet   verum   esset  actus   indehberatos 

juvante   ad  primos  actus  justificationis,  seu  prsevenientis  gratiae  esse  principia  physica , 

conversionis  hominis  in  Dcum,  per  piimum  et    supplere   activitatem   habitus  quoad  pri- 

actum  fidei  et  poenitenti».  De  quibus   quia  mum  consensum,  nibilominus  ultra  boc  prin- 

non  supponunt  habitus  infusos,  sed  potius  ad  cipium  esset  necessaria  praemotio  physice  de- 

illorum  infusionem  disponunt,  difficultas  esse  terminans  juxta  horum  sententiam;  et  e  con- 

solet  a  quo  principio  proximo  supernatnrali  verso,  si   isti  auctorcs  non  requirunt  aliam 

juvetur  vokmtas  ad  illos  efficiendos  physice,  gratiam  inhaerentem  adjuvantem  adhosactus 

seu  secundum  proximam  ac  per  se   realem  prajter  physicam  pra^determinationem,  plane 

efficientiam.  In  qua  nos  probabiliter  opinati  fatentur  gratiam  illam,  quae  ad  hos  actus  ad- 

sumus  immediate  juvari  voluntatem  ab  ipso-  juvat  per  modum  principii,  ct  supplet  vicem 

met  Spiritu  Sancto,  pcr  suam  infinitam  vir-  lial)itus,  esse  solum  Deum,  quia  preedetermi- 

tutem  supplente  defectum  habitus,  qui  tunc  natio  physica   non    supplet   vicem   habitus, 

concurrere  non  potest,  quia  simplicitcr  lo-  quandoquidem  etiam  cum  habitu  necessaria 

quendo  prius  natura  fittalis  actus  a  potentia,  cst.  Igitur  quaestio  haec,  de  modo  quo  physice 

quam  habitus  ei  infundatur,  et  habitus  non  juvatur  voluntas  per  gratiam  ad  efficiendum 

iufunditur  ut  actus  fiat,  sed  quia  factus  est  primum  actum  supcrnaturalem,  quo  se  dis- 

cxmotionc  et  auxilio  Dei;  scclusa  autcra  cfli-  ponit  ad  habitum,  abstrahit  ab  aUa  disputa- 

cientia  liabitualis  principii,  non  videtur  re-  tione   de   prsedetcrminatione  physica ,  et  in 

Unqui  aliudprincipium  inhrercns  sufficicns  ct  utraque  sententia  locum  habet ;  mihi  autem 

proporlionatum    ad   clevandam   potentiam  ,  valde  probabile  est  illud  adjutorium   solum 

quia  nec  dantur  qualitates  alioe  trauscuntes  dari  voluntati  per  actualcm  motioncm  Dci, 

quw  non  sunt  vitales,  et  illai  quod  sunt  actus  utcst  cxpressa  sententia  divi  Thomai,  1  part., 

vitales  praevenientis  gratiae  non   videntur  lia-  quaest.  62,  articul.  2,  ad  3,  ubi  de  conversio- 

bcre  sufficientera  proportionem  et  perfectio-  ne  per  quara  aliquis  praeparat  se  ad  gratiam 

nem  ad  illud  munus;  uude  probabiliter  con-  habendam  inquit :  Ad  hanc  non  exigitur  ali- 

cludimus,  ut  specialiter  in  his  actibus  Spiiitus  qua  Jiahitualis  gratia,  sed  operatio  Dei  ad  se 

Sanctus  per  seipsura  juvet  voluntatcm.  Ita  anmam  contertentis  ,   cstquc  haec  sententia 

doceraus  libro  3  de  Auxiliis,  capite  quarto  ,  satis  communis  iu  4,  distinct.  14  et  17,  ubi 

nuraero  quiato  et  sequentibus,  ct  capite  sex-  praecipue  videri  potest  Capreolus,   dist.  14-, 

to,  nuraero  sexto,  in  fine.  Contra  hanc  ergo  quaest.  2,  art.  3,  ad  priraum  Henrici  contra 

doctrinam  objicitur  quia  gratia  adjuvans  de-  primam  conclusioncm.  Unde  fit  non  csse  ne- 

bet  esse  inhaerens  et  crcata  ;  crgo  non  potcst  ccssarium  quau-cre   aliud  principium  proxi- 

esse  ipse  Spiritus  Sanctus,  ctiam  quoad  illos  numi  iUius   motionis  praeter  Deum   ipsum  , 

priraos  actus.  Antecedens  probatur  cx  Con-  tura  quia  motio  iUa  non  est  ab  habitu,  ut  sup- 

ciUo  Tridentino,  scssione  sexta,  capite  quin-  ponimus,  ct,  prwter  illura,  nulluraprincipium 

to,  diccnte  hominem  movcri  a  Deo,   ut  pci'  salis   proportionatum  ;   unde    licct  absolute 

cjus  excitantem  ac  adjuvantcra  gratiani   ad  non  rcpugnet  Deum  uti  alia  qualitate   tran- 

justitiam   se   disponat  :  motio    ergo  Dei  cst  seunte  ,  vel    alio  actu  vitaU  tanquam  com- 

gralia  excitans  ct  adjuvans.  piincipio  physicOj  ad  conversionem  efficien- 

Sed  objcctio  haec  ct  raateria  ejus  ad  dog-  da)n,  tamen  hoc  nec  nccessarium  est,  nec 

mata  fidci  non  pertinct,  neque   etiam  refert  pertinens  ad  connatuialem  modura  elficiendi 

ad  resolutionem  principalis  qua^stionis  quara  talem  qualitatem  ;  tum  etiam  quia  illa  raolio  ^ 

in  hoc  opere   tractamus,  de  physica  praede-  Dei,  ut  pbysice  attlngit  talem  actum,  non  est 

terminationc  per  solam  gratiam  per  se  efii-  raotio  pr<Eveniens,  sed  concomitans  et  adju- 


CAP.  XLV.  SATISFIT  NONNULLIS 
vans,  et  idco  piincipium  proximum  illius  po- 
tcst  essc  ipsc  Dcus,  sicut  est  principium  illius 
molionis  quaj  cst  pcr  concursum  gencralcm, 
qua;  in  ordine  gratia;  pertiuet  etiara  ad  gra- 
iiam  adjuvantem. 

Ad  objectioncm  ergo  respondetur,  gratiam 
adjuvantcm,  quoad  actualcmmolionem,  sem- 
pcr  csse  aliquid  crcatum  vel  inlisercns;  quoad 
principium  vero  efliciens  illius  motionis  non 
scmper  esse  necessarium  ut  sit  forma  in- 
hajrens,  scd  essc  potest  forma  assisteus  aut 
coagcns;  sicut  in  visionc  bcata,  divina  cssen- 
tia,  ut  supplcns  viccm  spcciei ,  rcvera  est 
principium  adjuvans  inlellectum  ad  elicien- 
uam  visionem ,  et  sub  ea  ratione  dici  potcst 
gratia  adjuvans,  seu  gratuitum  principium; 
ct  tamcn  non  est  inha;rens,  scd  assistens  ;  sic 
ergo  de  quolibet  aho  principio  gratuito  dici 
potcst,  sive  illud  detur  inha^rens  sive  assis- 
tens,  prout  opportunum  fucrit;  cum  cnim 
parum  referat  ad  commendandam  gratiam  et 
necessitatcm  ejus,  et  nataralcm  impotcutiam 
liberi  arbitrii  ad  eiicicudos  lios  actus  soia  sua 
virlute;  ncque  ex  Concilio  Tridentino  aliqiud 
invenio  quod  contra  lioc  urgeri  possit,  nam 
illud  et  loquitur  iudilierenter  de  gratia  adju- 
vante  physice  aut  moraliter,  et  de  gratia  for- 
mali,  ut  sic  dicam,  vel  etiectivc,  sed  hoc 
Thcologis  explicandum  rehnquit ;  in  utroque 
autem  adjutorio,  sciHcet  morali  et  physico, 
invenitur  ahquid  creatum  ac  nobis  inha;reus, 
quod  cst  motio  Dei  in  nobis  reccpla ,  et  ali- 
quid  quod  est  principium  iilius  motionis ,  et 
potcst  essc  ipsemet  Spiritus  Sanctus,  ut  patet 
ipsismet  inspirationibus  vel  affectionibus  Spi- 
ritus  Sancti,  quarum  principium  est  ipsemct 
Spiritus  Sanctus  ;  illa;  vero  pertiucnt  ad  for- 
malc  adjutorium,  vel  physicum,  vcl  moralc, 
quando  cum  illis  horao  actu  operatur. 

Sexta  ohjcctio.  —  Heec  est  annexa  praece- 
denti,  quia  interdura  dicimus  totam  causali- 
tatem  auxilii  cxcitantis  esse  moralem,  ut  libro 
tcrtio  de  Auxiliis,  capite  quinto,  nuraero  de- 
cirao.  Imo  etiam  addiraus  totara  hanc  causali- 
tatem  reduci  ad  raotioQera  fmis,  ut  in  capite 
quarlo,  undccimo  ct  duodccimo,  et  frequen- 
tcr  in  iUo  libro  lioc  insinuamus,  contra  quara 
partcm  maxirae  objici  solet  quod  vcrba  Scri- 
pturffi  ex  quibus  haec  gratia  cxcitans  seu  pra;- 
veniens  colligitur,  iudicant  propriissimam  ef- 
liLicntiam,  ac  pcrinde  non  tantura  moralem, 
sed  etiam  physicam,  qualia  sunt  illa  :  Deus 
est  qid  operatur  m  nobis  velle ;  Faciam  ut  fa- 
ciatis,  et  sirailia. 

Sed  de  hac  objcctione  tam  multu  dicta  sunt 


OCJECTIONIBUS  SPECIALITLn,  ETC.  651 

in  supcrioribus,  et  in  libro  tertio  de  Auxiliis, 
ut  ca  rcpeterc  supervacancum  sit.  Duo  crgo 
sunt  obscrvanda  :  unum  est,  aliud  essc  dice- 
re  gratiam  excitantcm  movere,  inclinare  et 
attralicre  moralitcr  voluntatem;  aliud  vcro 
esse  cum  exclusionc,  tantum  moralitermovere 
illam.  Prior  assertio  simplex  ccrtissima  est, 
quia  Deus  pcr  hanc  prffivenientcm  gratiam 
interius  illuuiinat,  docet,  suavitatcm  tiibuit, 
ut  voluntatcra  ad  consensura  inducat  morali 
ct  rationali  raodo,  quae  omnia  pertinent  ad 
moralera  raotionera,  directioncm  ac  guberna- 
tionem.  Atquc  ita  explicat  frequcnter  hanc 
raotioncm  Augustinus,  prgesertim  tractatu  vi- 
gcsirao  sexto  in  Joann.,  libro  de  Praedestina- 
tione  Sanctorura,  cap.  octavo,  quaestionc  se- 
cunda  ad  Simplicianum  ,  et  libro  secundo  de 
Peccator.  raerit.,  cap.  decirao  septimo,  et  lib. 
de  Spiritu  et  httera,  capit.  trigesirao  tcrtio, 
et  trigcsirao  quarto ,  et  siraili  modo  cxplicuit 
tiactionera  Patris  ad  Filiura  Cyrillus ,  lib. 
quarto,  capit.  sexto  et  septimo,  et  D.  Bona- 
ventura,  Joann.  scxto,  ct  ibidem  divus  Tho- 
mas,  lect.  quinta  ;  qui  etiara  ila  cxplicuit  ver- 
bnm  Christi  :  Compelle  eos  intrare,  de  cflicaci 
persuasione,  qua-slione  vigesiraa  sccunda  de 
Ycritate,  artic.  nono,  ad  quintum.  Postcrior 
vcro  pars  exclusiva  raajori  indiget  dcclaratio- 
nc,  siue  qua  non  est  assercnda,  ne  quis  cxis- 
timct  ncgari  omnera  cfBcientiara  physicam 
gratia;  Dei  circa  supernaturales  actus. 

Est  ergo  secundo  considcrandura  aliud  csse 
loqui  de  gratia  excitantc,  pra>cise  ut  excitans 
cst,  aliud  vcro  esse  loqui  dc  illa  ut  transit  in 
adjuvantera;  nara  sub  priori  ratione  vcrura 
cst  illam  non  habere  efficientiara  physicam 
in  ipsum  consensum  libeium,  quia  ut  sic 
praeccdit  saltem  natura  ipsura  consensum,  et 
idco  nondum  essc  potcst  actu  efficiens  phy- 
sice,  quia  nondum  consensus  fit;  irao  potest 
re  ipsa  existcre  tota  illa  excitatio,  et  non  sc- 
qui  conscnsum,  et  consequcnter  ncc  actualcm 
iniluxura  in  illura  pcr  efiicientiara  pliysicam ; 
et  nilulominus  gratia  excitans  sic  spectata 
allicit  et  moraliter  attrahit  quantum  est  dc 
se,  nani  licct  hic  etrcctus,  qtuitenus  est  illu- 
minalio  vcl  afTcctio,  in  genere  causfe  forma- 
lisphysicc  fiat  in  ipsa  voluntatc  vel  intcllectu, 
taracu  in  ordine  ad  conscnsiun  cst  ractapho- 
rica  motio,  quae  antecedere  potcst  etiamten:- 
poi'c  effectum  intcntum.  Et  quatcnus  mc- 
diantc  objccto  honesto  et  dclectabili  volun- 
tatcm  attrahit,  rcducitur  ad  motionera  fmis; 
quatemis  vero  pcrsuadct  et  consulit^  et  per 
quaradara  sympathiara  ipsorum  acluura  iuter 


CS-2                         DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

se,  sic  reducitur  ad  causam  moralcm  eirecti-  dere  ab  iraperfecto  ad  perfectum  ,   et  Deus 

vam.  At  ultra  lianc  totam  causalitatem,  in  eo  movet  hominem  modo  accommodato  natura? , 

instanti  vel  signo  naturse,  in  quo  actus  con-  niliilominus  Deus,  pro  sua  potentia  et  libera- 

versionis  fit,  necessaria  est  pliysica  operatio  lilate,  potest  immediate  elevare  voluntatem 

gratias.  Quod  si  illa  cooperatio  est  ab  ipsa  ad  liberum  consensum,  adjuvando  illam  giM- 

motione  gratias  operantis,  tanquam  a  proprio  tia  sua  post  illuminationem  intellectus,  quaj 

principio  per  se  ac  physice  infhiente  (quod  adco  perfecta  esse  potest,  ut  non  indigeat  in- 

cst  probabile),  jam  non  spectatur  illa  gratia  dcliberatis  motilms^  imo  vix  illos  admittat. 

ut  praeveniens  et  operans,  sed  ut  adjuvans  et  Quai  doctrina  sumitur  ex  divo  Thoma  1.  2, 

cooperans;   et  quanquam   necessarium  non  quasst.  H2,  art.  2,  ad  secundum,  ubi  ita  ex- 

sit  ut  ipsemet  motus  gratiaj  excitantis  habeat  pHcare  videtur  convcrsionem  Pauli ;  et  idem 

hanc  vim,  saltom  necesse  est  ut  ratione  iUius  repctit  qua^st.  113,  art.  7,  in  corpore,  et  ad 

sit  paratus  Deus  ad  juvandam  physice  volun-  primum,  ubi  optimam  rationem  reddit,  quia 

tatem,  si  conscntirc  veht,  eo   modo  quo  su-  virtus  Dei  est  infmita,  et  motus  hberi  arbitrii 

perius  exphcatum  est.  potest  subito  fieri,  ct  quod  interdum  requirat 

Septinia  ohjcctio.  —  Undc  facile  intehigitur  successionem,  est  ex  imperfectione  hominis, 

quod  diximus  lil^ro  tertio  de  Auxihis,  capite  qnam  vincere  potest  Deus. 

quarto,  numero  decimo  quinto,  licet  ordina-  Octavaohjectio.  —  Tandem  potest  etiam  ex 

rie  priusquam  trahatur  voluntas  ad  supei^ia-  diclis  facile  occurri  alteri  objcctioni,  qua^  fac- 

turalem  consensum,  excitetur  non  solnm  per  ta  est  contra  aliam  propositionem  quam  obiter 

illuminatiouem  intellectus,  sed  etiam  per  in-  diximus  in  dicto  libro  tertio  de  Auxihis,  capite 

dohberatos    molus    ipsiusmet  voluntatis ,  ni-  quarto,  nimirum,   motum  gratia^    excitantis 

hilominus  posse  Deum  subito   ita  illuminare  non  sompcr  concurrere  simul  temporc  cum 

intellectum,  ut  immediate  accendat  volunta-  hbero  consensu  vohmtatis.  Quod  ab  ahquibus 

tem  ad  hberum  consensum  sine  interventu  impugnatum  est,  quia  inde  sequitur  gratiam 

ahcujus  affectus  indelil^erati.    Quam  scnten-  cxcitantem  non  esse  propriam  causam  con- 

tiam  ahqui  impugnarunt,  quia  Concilia  prre-  scnsus  libcri;  nam  postquam  transiit,  non  po- 

venientem  gratiam  rec[uiruntut  necessariam,  test  per  se  concurrere;  imo,  si  nuUa  sit  ejus 

ct  illam  ponunt  non  tantum  in  illuminatione,  recordatio,  nihil  conducere,  quia  perinde  est 

sed  etiam  in  inspiratione  et  interna  motione  ac  si  non  fuisset ;  si  autem  movet  per  recor- 

ipsius  vohmtatis.  dalionem,  ad  summum  movebit  per  modum 

Scd  hcet  vcrum  sit  hunc  esse  ordinarium  objecti  per  mcmoriam  propositi. 

modum  elevandi  has  potcntias  al)  imperfecto  Respondetur  ibi  prsecipue  esse  sermonem 

ad  imperfectum,  non  est  tamen  dubium  quin  de  gratia  excitante  quoad  motum  indelibera- 

per  eflticaciam  divinag  gratise  possit  ahter  fic-  tum,  quem  ponit  in  ipsa  volmitatc ;  de  quo 

ri  ;  inter  iUuminationem  cnim  et  hl)erum  vo-  eiiam  adversarii  non  conscntiunt  inter  se.  In- 

hmtatis   molum  est  quasi   essentialis   ordo,  terduni  enim  asserunt  iUum  motum  indelibe- 

quia  vohmtas  non  potcst  forri  in  incognitum;  ratum  non  posse  esse  simul  tempore  cum  de- 

et  ex  hoc  capite  est  magis  ct  simpliciter  ne-  hberato  consensu,  vel  quia  non  potest  volun- 

cessaria  excikms  gratia  per  ilhmiinationem,  tas   habere  illos  duos  actus  simul,  vcl  quia 

quam  proptorea  sa?pe  Augustinus  vocat  sanc-  indohberatus  et  deliberatus  motus  rcquirunt 

tam  cogitationom,   ut  viderc  licot  libro  pri-  divcrsas  ct  quasi  repugnantes  dispositiones  in 

mo  ad  Simphcian.,  qufest.  secunda,  et  hb.  intellectu.  Scd  quidquid.sit  dc  hac  repugnan- 

secundo  de  Peccator.  mcritis,  cap.  17,  et  hb.  tia,   qua3  necessaria  non  ost,  tamon  non  est 

secundo  contra  duas  Epistol.  Pelag.,  cap.  oc-  dubium  quin  excitatio  illa  possit  non  habere 

tavo ;  motus  autem  indeliboratus  vohintatis  eU'ectum  sunm  nltimum  statim  ac  fit ;  potest 

noy  est  ita  simplicitcr  necessarius  ad  dolibc-  non  csse  tam  cflicax;  ergo  potest  tempore 

ratura  consensum,  quia  nec   est  principium  prtecedcre  libcrum  consensum.  Rursus  non 

per  se  illius,  nec  proponit  illi  objectum,  nc-  videtur  dubium,  quin,  licet  transeatactu,  pos- 

que  habet  cum  illo  aliquam  aliam  rationera  sit  manere  quasi  in  virtute,  vel  in  semine,  et 

essentialis   ordinis.    Idcoque    licot   ordinarie  quodhac  intontione  possibilesit,  ut  saltom  por 

pra^cedant  illi   motus,   vel   quia  necessitate  recordalionem  postea  opporluniori  tempore 

quadam  excitanlur  posita  illuminationc,  pro-  juvet.  Sic  enim  alFectus,  verbi  gratia,  timo- 

pter  quod  ipsamet  illuminatio  solet  inspiratio  ris,  quem  prius  homo  habuit,  postea  per  re- 

vocari,  vel  quia  naturale  est  homini  proce-  cordationem  propositus^  et  cum  majori  for- 


CAP.  XLVI.  ALIQUOT  PP.OPOSITIONIBLS  SOLUTIO  TOTIUS  OPEP.IS,  ETC.  633 

tasse  luce  vel  atteutione,  multum  movere  po-  declaret.  Atquo   hdzc  sit  prima  liujus  capitis 

test,  et  plus  fortassc  quam  prius  in  rc   ipsa  propositio. 

oxistens,  proptcr  divcrsam  hominis  disposi-  Diligentcr   autcm  est  a  nobis   vox  illa,  ct 

tioncm,  vcl  propter  majorcm  cllicaciam  divini  pcr  partcs  ct  conjunctim  cxplicanda,  nc  for- 

luminis  et  internae  pcrsuasionis.   Undc   non  tassc  in   sequivocationc  vocis  aliquod   latcat 

rcfert  quod.  ille  timor  tunc  objective  tantum  venenum,  et  ex  voce  inordinatc  usurpata  er- 

moveat,  nam  movet  media  sancta  cogitationc  ror  incurratur.  Dicunt  hoc  tcmpore,  qui  prae- 

et  recordationc,  quse  est  vera  gratia,  et  in  or-  dctcrminationcm  hanc  physicam  introducerc 

dinc   excitantis  gratise  potcst  tunc  suiiicerc,  conantur,  prcedeterminalionis  voccra  idem  si- 

quia  partim  formaliter,  partim  virtute  conti-  gnificarc   quod  vocem  prcpdestinationis,  aut 

nct  vim   iiliirhinationis  ct  inspirationis,    seu  prcedefinitionis,    aut  prcBordinationis ,  ut  hinc 

affectionis;  crgo  niliil  ohslat  quominus,  adju-  infcrant,  quoties  Sancti  Patrcs  vcl  Scholastici 

vante  divina  gratia,  qure  semper  prsesto  est,  Thcologi  doccnt  Deum  pra'dcstinare,  proefmi- 

possit  voluntassiccxcitatainliberumac  super-  re  aut  pra>ordinare  opera  liberi  arbitrii,  prae- 

naturalem  conscnsum  prodirc.  Et,  ut  opinor,  detcrminationcm   physicam,   de    qua    nobis 

non   negabunt  adversarii  posse  Deum  volun-  controversia  est,   docuisse   credantur.  Quam 

tatem  sic  excitatam  physice  praedclerminare  doctrinam   ex  nostris  ctiam  libris  eruere  vo- 

ad  consensum,  nulla  enim  repugnantia  assi-  lunt.Nam  Molina,  in  Concord.,  disput.  prima, 

gnari  potcst,  supposita  possibilitate  illius  pra3-  ad  qusest.   vigesimam  tcrtiam,  articulo  pri- 

detcrminationis.   Quod  ergo   ipsi  intelligunt  mo  et  sccundo,  haec  vcrba  ponit  ut  synony- 

licri   posse  pcr  physicam  proedeterminatio-  ma  ,   praedcfinio ,   prajstituo,  praedelermino , 

nem,    nos  dicimus  ficri  possc    per  gratiam  pra-ordino,  praedcstino.  Et  Suarez,  libro  ter- 

physice  adjuvantem,  absque  prsedetcrmina-  tio  dc  Auxiliis,  capitc  dccimo  tertio,  numero 

tione,  cum  sola  coopcratione,  quia  illa  gratia  decimo  tcrtio,  et  libro  primo,  capite  duodeci- 

satis  est  in  ratione  adjuvantis  physice  ad  su-  mo  et  vigesimo  tertio,  ait  (ut  ipsi  referunt) 

pcrnaturalitatem  actus,  et  ad  libertatem  ju-  non  magis  repugnare  libertati  voluntatis  crea- 

vat  cooperans,  impediret  autem  si  esset  prae-  tae  physicam  preedcterminationem  volunta- 

determinans.  tis,  intrinsece  factam  a  Deo  in  tempore  per 

physicam  prsemotioncm,  quam  prsedetermi- 

TAPTTT  TTT  TTMTTM  nationem  extrinsecara  elficacem  factam  per 

absolutamet  eificacem  Dei  voluntatem,  ante- 

cedcntem  omnem  praescientiam  raediam  fu- 

ALiQUOT  PROPOSiTiONiBUS   soLUTio  TOTius  oPERis  turi  conseusus.   Uude  qui    admittit  (  aiunt) 

suMMATLM  coMPREflENDiTUR.  \\nnc  extrinsccam  praedcterrainationem  cum 

libertate,  tenctur  illam  admittere. 

Quoniara  tota  intentio  nostra  est  refellcre  Nostra  vero  sententia,  iUius  vocis  significa- 

praedetcrminationcra  physicam,   in  eo  sensu  tio,  in  hac  materia  intcnta,  longcabilla  inter- 

quo  a  paucis  annis   invcnta  est,   veramque  pretatione   distat,  quod  pluriraura  refert  ad 

gratiee  efficaciara  absque  tali  prffidctermina-  pcrspiciendum  quid  nostris  libris  ipsisque  Pa- 

tione  defendere  et  explicarc,  ideo  ab  ipso  no-  tribus  impouatur,  quid  vero  recte  aUegetur. 

minc  praedeterrainationisphysice  inchoandum  Est  igitur  iraprimis  statuendum  vcrbum  deter- 

est.  Non  enim  displicct  rcs  proptcr  norainis  minandi,  ct  divinse  voluntati  ct  nostrae  tribui. 

novitatem,  ut  quidam  exi.stiniant ;  nara  si  rcs  Nam  ct  divina  voluntas  dctcrminatse  ad  id  ad 

vcra  est,  non  niale   pcr  illud  noracn  cxplica-  quod  habct  habitudinem  non  neccssariam,  ut 

tur.  Nec  est  in  Ecclesia  novum  novanomina  loquitur  D.  Thomas,  1.  p.,  q.  19,  a.  3,  ad  5; 

rebus  imponere,   quando  ad  mysteria  fidci  et  voluntas  humana  determinai  se  per  ratio- 

explicanda  vel  lia?reticos  confutandos  conve-  ncm  ad  volcndum  hoc  vcl  iUud,  ut   loquitur 

nicns  est.  Trita  sunt  exempla,  nec  in  re  clara  idcni  D.  Thoraas  priraa  secunda^  quffist.  9, 

ncccssc  est  vcrba  prodigcre.  Si  ergo  id,  quod  art.  6,  ad  3.   Siraili  ergo  raodo  vox  dctermi- 

in  praesenti  controversia  periUam  vocem  si-  natio,  et  divinae  ct  humanse  voluntati  tribui- 

gnificari  intenditur,  verum  est,  satis  commo-  tur.  Sic  cnim  de  Deo  dixitD.  Thomas,  2,  dis- 

dc  illa  voce  explicatur,  ut  mox  dcclarabimus.  tinctione  vigesiraa  quinta,  qua^st.  prima,  art. 

Valdc  igitur  nobis  placet,   midtumque  desi-  primo,  ad  priraum,  in  illo  salrari  liieruvi  ar- 

dcramus  ut,  sub  illa  cadcra  vocc,  an  dogina  hitrium  quaiitum  ad  hoc,  quod  determinatio 

illud  tcnendum  sit  vel  abjicieudum,  Ecclcsia  sui  actus  non  est  sihi  ah  alio,  sed  a  seipso.  Et 


OrU  DE  VEUA  IMELLIGENTIA  AUXIIJI 

deliomine  ait  iii  codem  secundo,  dislinctione 
vigcsima  octava,  quffistione  prima,  art.  1 ,  non 
posse  esse  liberi  arbitrii,  nisi  ad  eum  deter- 
minatio  sui  operis  pertineret. 

Ubi  etiam  est  consideiandura,  nomen  hoc 
determinatio  interdum  pro  actione  sumi,  in- 
terdum  pro  passione,  seu  actu,  vcl  qualitate, 
aut  quacumque  forma,  vel  quasi  forma,  de- 
terminante  formaliter  ipsam  voluntatem.  Cum 
enim  dicitur  Deus  detcrminare  se,  dctermi- 
natio  illa  in  voluntate  divina  manere,  eam- 
que  dcterminatam  formaliter  determinarc  in- 
telligitur;  unde  et  per  modum  actionis,et  per 
modum  passionis  concipi  et  significari  potest, 
quamvis  in  re  nec  vera  actio  nec  vera  passio 
sit,  sed  ipsummet  velle  substantiale  Dei,  ut 
sub  tali  ratione  rationis  existerc  concipitur. 
Cum  vero  dicitur  Deus  detcrminare  vokmta- 
tem  hominis,  jam  ibi  intelligitur  vera  actio 
realis  Dei  circa  voluntatem  humanam,  qure 
proinde  per  modum  transcuntis  significatur, 
sivc  sit  vcre  ac  formaliter  transiens,  sivc  vir- 
tute  et  eminenter.  Cum  vero  voluntas  liomi- 
nis  dicitur  determinare  sc,  ibi  et  actio  reaUs 
et  immanens  significatur,  et  illi  passio  realis 
respondet,  quia  voluntas  crcata,  active  ct  pas- 
sivc  indifFcrens,  non  nisi  per  actionem  rea- 
lem  potest  se  determinare ,  cui  passionem 
realem  respondere  necesse  est.  Utraque  vcro 
illa  voce  determinationis  signiticatur,  quia 
non  cst  aliud  nomen  simplex  quo  distinctius 
significentur,  sicut  illuminatio  et  calefactio  de 
actione  et  passione  dicuntur.  Imo,  licet  de- 
terminatio  passiva,  in  fieri  considerata,  sit 
proprie  passio,  tamen  ut  facta  in  potentia,  est 
nctus  ipse  in  ea  factus,  qui  quatenus  illam 
formaliter  ducit  ad  tale  objectum,  dicitur  il- 
lam  formalitcr  et  passive  determinare. 

Ex  quo  etiam  oritur  ffiquivocatio,  quam 
distinguere  necesse  est  in  illa  determinatione, 
qua  aliquid  dcterminari  seu  esse  dctcrmina- 
tum  denominatur;  interdum  enim  dicit  tan- 
tum  denominationcm  extrinsccam  qualis  rc- 
dundat  ab  actu  immanente  in  objectum  ejus; 
aliquando  vcro  dicit  formalcm  et  intrinsecam 
denominationem,  qualis  redundat  in  passum 
cx  rcali  actionc  causae  efficientis.  Priori  mo- 
do,  cum  Deus  dicitur  ex  feternitatc  se  detcr- 
minasse  ad  volendam  salutera  talium  homi- 
num,  dicitur  illam  salutem  prsedeterminasse, 
et  salus  ipsa  passive  dcnominatur  praide- 
tcrminata  a  Deo,  nimirum  dcnominationc  ex- 
trinseca ;  nam  denominatio  ffiterna  ex  seter- 
nitate  resultans  in  creaturam  non  potest  esse 
nisi   extrinseca,   sicut  esse    prgedestinatam , 


EFFICACIS,  E.IUSQUE  CONCOUDIA. 
praefinitam.  Ratio  vero  a  priori  est,  quia  haec 
dcnominatio  solum  est  ab  actu  imraanentc 
circa  objcctum  suum.  Postcriori  autcm  modo 
dcnominabitur  nostra  voluntas  determinata 
a  Deo,  si  Deus  illi  imprimat  aliquod  intrinse- 
cum  quo  determinetur,  vcl  si  voluntas  creata 
deterrainat  se  ,  denominatur  determinata  , 
non  objective  tantum,  sed  etiam  efFectivc  et 
subjcctive;  atque  adeo  pcr  intrinsecam  de- 
nominationcm.  Et  ad  hunc  modum  denomi- 
natur  natura  determinata  ad  unum,  quia  re- 
cipit  a  Deo  iuclinationem  internam  sic  defini- 
tam  ad  unum.  Lege  D.  Thomam,  qusest.  de 
Potentia,  art.  7,  ad  13. 

In  praesenti  ergo  controversia  non  est 
quffistio  de  determinatione  voluntatis  divinae, 
quatcnus  est  forraalis  dcterrainatio  ipsius  Dei, 
dcnorainatquc  voluntatera  cjus  suo  modo  for- 
maliter  et  intrinsece  dctcrminatam,  ad  hoc 
vel  illud  objectum  crcatum.  Nam  in  hoc  sen- 
sd  jam  supponimus  dari  in  Dco  decreta  li- 
])cra  getcrna,  et  per  illa  determinari  volunta- 
tcm  Dei  circa  objcctum  crcatum,  sicquc  dari 
in  Dco  ab  ffitcrnitatc  dcterrainationem  effec- 
tuum  futurorum,  etiara  liberorum  et  per  vo- 
luntatem  huraanam  liberc  etficiendorum, 
quidquid  illud  sit  quod  talis  determinatio  ad- 
dit  vcl  ponit  in  Dco  ultra  actum  illius  neces- 
sarium,  quod  ad  pra^sentem  controversiam 
nihil  refert.  Igitur  in  prsescnti  tractamus  de 
determinatione  voluntatis  crcatse,  quae  ipsam 
intrinsccc  formaliterque  deterrainat.  Curaque 
orancs  conveniaraus  dari  hanc  dcterminatio- 
nem  in  voluntate  hominis  quoties  ipsa  hu- 
mano  modo  vult  scu  consentit,  controversia 
cst  a  quo  et  quomodo  fiat  talis  detcrrainatio 
in  voluntate  creata,  quoties  velle  incipit  scu 
conscntit,  praesertim  in  aciibus  gratiw,  et  su- 
pernaturalibus. 

Unde  pro  certo  supponimus  in  omni  sen- 
tentia  non  esse  quaestioncm  de  denominatio- 
ne  extrinseca,  qua  liber  actus  voluntatis  hu- 
mana?  potest  ab  eeterno  dcnorainari  dctermi- 
natus  per  decretum  liberum  voluntatis  Dei, 
quod  cst  detcrminatio  voluntatis  Dei  pura, 
immancns  in  ipsa.  Sic  enim  constat  in  nos- 
tra  ct  aliorum  sententia,  actus  humanos  ct 
libcros  dici  posse  ab  aetcrno  pra?dctcrmina- 
tos,  sicut  sunt  praedefiniti  vel  praedeslinati. 
Est  crgo  controversia  de  dcnominatione  in- 
trinscca,  qua  voluntas  hominis  dcnominatur 
hi  tcmpurc  delerminata  ad  unumqucraque 
actum  suum  humanura  in  parliculari.  Cum- 
que  apud  omnes  constet  determinationem 
passivam  esse    intrinseec   et  inha^rentcr  in 


CAP.  XLVI.  ALIQUOT  PROPOSITIONIBUS  SOLUTIO  TOTIUS  OPERIS,  ETC. 


6o5 


ipsa  voluntale  crcala,  controversia  est  de  de- 
terminatione  acliva,  an  sit  a  solo  Deo,  vel 
simiil  sit  et  cssentialiter  pendeat  a  voluntale 
creata,  prout  liljcrum  arbitrium  est,  ctiam  in 
detcrminationc  ad  opera  gratice,  etiamsi  li- 


Unde  conscquenter  aiunt,  illam  determina- 
tionem  non  ficri  a  voluntale,  quia  voluntas 
inimcdiate  non  facit  nisi  suum  actum  secun- 
duni.  Conciudunt  crgo  fieri  a  solo  Dco  pcr 
gratiara  vel  molionem  eflicacem.  Patres  au- 


])ertas  ipsa  innata  sit  ipsi  voluntati.  Nam  Pa-    tem  JesuitcTC  putant  hoc  gcnus  determinatio- 


tres  Dominicani  afRrmant  hanc  detcrminatio- 
nem  fieri  in  nobis  libere  cooperantiiius,  scd 
prffiveniente  et  cooperante  solo  Deo.  Nos  au- 
tem  contendimus  illam  determinationem  de- 
bere  esse  hberam,  et  ideo  non  fieri  in  nobis 
sine  nobis  libere  cooperantibus ;  et  in  hoc 
sensu  ,  negamus  dari  px-a^determinationem 
physicam. 

Ulterius  vero  ad  majorem  claritatem;,  ne- 
cesse  est  advertere  detcrminationem  volunta- 


nis  in  actu  primo  essc  contrarium  libertati,  ct 
ideo  aiunt  voluntatem  in  via  nunquam  deter- 
minari  in  actu  prirao,  sed  acluni  secundum  li- 
bcrum  voluntatis  semper  prodirc  a  voluntate 
indeterminata ;  et  ubi  voluntas  determinalur 
in  actu  primo,  ut  in  patria  ad  amorem,  ibi 
actum  non  esse  liberum,  sed  necessarium  ; 
imo  etiam  aiunt,  posita  determinatione  in 
actu  primo,  tolli  determinationem  in  actu  se- 
cundo.  Nam  licet  causa  determinata  in  actu 


tis  huraanff',  duplicem  cogitari  posse,  scilicet  primo  vere  efficiat  actum  secunduni,  jam  vero 

inactuprinio  et  inactu  secundo.Naralalis  vo-  ille  actus  secundus  non  potcst  habere  ratio- 

lunlas  priusquara  actu  velit,  est  indetcrmina-  nera  detcrrainationis,  quia  non  aufert  indifTc- 

ta  ad  actum  secundum,  quia  non  positive  vult,  rcntiam,  sed  exercel  (ut  sic  dicam)  potentiam 

nec  positive  non  vult,  et  ad  utruraque  est  in-  jam  determinatam ;  ut  sol,  dum  illuminat,  ef- 

ditferens.  Et  quia  non  solum  ad  recipiendum  ficit  quidem  illuminationera  ut  actum  secun- 


sed  eliam  ad  agenduni  indiflferens  est,  nam 
hoc  est  ad  hbertatem  necessarium,  ideo  ex  se 
indeterminata  est  etiam  in  actu  primo ,  qua- 
tenus  positis  omnibus  prserequisitis  ad  agen- 
dura,  potens  est  ad  eliciendum  vclle  vel  noUe, 
conscnsum  vel  dissensum  ,  vel  ad  exercen- 
dum  aut  nou  exercenduui  suum  actum.  Juxta 
hanc  ergo  duphcemindiflferentiam,  duplex  de- 
terminatio  iUi  opposita  potest  in  voluntate  in- 
telhgi.  Unam  vocamus  in  actu  secundo,  quam 
habet  vohmtas  ,  quando  actu  consentit  vcl 
dissentit ;  ideo  enim  dicitur  in  actu  secundo 
illam  habere  ,  actus  cnim  secundus  volunta- 
tis  est  velle  vel  noUe  ;  unde  de  hac  determi- 
natione,  ccrtura  (ut  existirao)  est  apud  omnes 
non  ficri  in  nostra  voluntate  sine  ipsa  libcre 
cooperante  ,  quia  neque  actus  secundus  vo- 
luntatis  esse  potest  sine  hbertate,  neque  ac- 
tualis  libertas  exercetur  a  voluntate,  nisi  in 
ipsius  actu  secundo. 

Quaproptcr  determinatio  \\xc  m  actu  se- 
cundo  nihil  aliud  esse  potest,  nisi  actualis  cf- 
fcclio  consensus  voluntatis,  quam  a  volunlate 
esse  nccesse  est,  prieparata  tamen  et  adjuta 
a  gratia,  quando  deterrainaiio  est  ad  superna- 
turalcni  actum  ;  et  in  his,  ut  dixi,  quantuui 
opinor,  non  est  dissensio,  sed  tota  diificultas 
cst  de  dcterminatione  in  actu  prinio.  Nam 
Dominicani  Patres  docent  necessarium  esse, 
prius  natura  qnam  voluntas  se  determinet  in 
actu  sccundo,  determiuandam  esse  ab  aliquo 
in  actu  primo  per  aliquid  iUi  imprcssura  ,  et 
illud  (quidquid  sit)  vocant  determinationem. 


dum  seu  ultimum  suum,  non  tamen  se  de- 
terminat,  sed,  cura  sit  determinatus,  necessa- 
rio  prodit  in  talem  actum.  Idem  est  de  igne 
dum  calefacit  ,  ideraque  est  de  voluntate 
araante  Deum  in  patria  ;  non  enim  se  deter- 
minat  ad  araandum,  sed  jara  deterrainata  ab 
infinita  Dci  bonitate  clare  visa,  et  intrinseca 
propensione  charitatis,  exercet  iUam  ;  ut  ergo 
locum  habeat  propria  determinatio  in  actu 
secundo  ,  ita  ut  voluntas  determinet  se ,  ne- 
cessarium  putaraus  non  dcterminari  ab  alio 
in  actu  prirao. 

Ex  quibus  prseterea  intelligitur  quid  indi- 
cetur  per  illam  particulam  prcc ,  cum  heec 
motio  non  solum  determinatio ,  sed  etiam 
praedeterrainatio  appclletur.  Tractando  enim 
(ut  diximus)  de  intrinseca  dcterminatione  vo- 
luntatis  inheerente  iUi,  significat  illa  praepo- 
sitio  determinationem  illam  prius  saltera  na- 
tura  fieri  in  voluntate  a  Deo ,  quam  ipsa  vo- 
huitas  incipiat  operari  vel  efficcre  aliquid. 
Additurque,  ut  pcr  illara  particulam  intelliga- 
lur  hanc  csse  deterrainationera  in  actu  pri- 
mo,  et  non  formaliter  in  actu  secundo.  Nam 
sicut  actus  primus  antecedit  actum  secun- 
durn,  saltem  naturce  ordine,  et  idco  dici  po- 
tcst  prteire  ante  illum,  ita  pra-determinatio 
hgec  antecedit  (juxta  illam  sententiam)  actiun 
secundum  volunlatis,  ideoque  illani  prsede- 
terniinare  dicitur. 

Ultcrius  inlelligitur  ex  dictis  quantum  dif- 
fcrat  inter  praedeterminationera  divina^  vo- 
luntatis,  et  prcedeterminationera  voluntatis 


656  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

humanse,  de  qua  est  controversia.  Nam  prior 
est  (nostro  concipiendi  et  loquendi  modo  ) 
immauens  in  voIuntateDei,  ct  formaliter  afii- 
ciens  illam;  posterior,  si  est,  inest  in  volun- 
tate  hominis,  et,  respectu  Dei,  cstquasi  actio 
vel  effectus  transiens  ;  rcspectu  autem  volun- 
tatis  humanaa  est  intime  inhaerens  ilH,  ma- 
nens  in  illa,  et  formahter  afficiens  illam.  Item 
illa  prior  est  determinatio  in  actu  secundo 
ipsius  voluntatis  Dei,  et  causa  efficiens  ex- 
trinseca  respectu  voluntatis  humanse ;  hffic 
vcro  determinatio,  quam  Deus  solus  dicitur 
facere  in  voluutate  hominis,  est  determinatio 
in  actu  primo  cjusdem  humanse  voluntatis. 
Undc  particula  frce,  ut  dicitiu-  de  preedeter- 
rainatione  ipsiusmet  voluntatis  Dei,  non  di- 
cit  antecessionera  actus  primi  ad  secundura, 
sicut  de  liominis  prsedeterminadone  dixiraus; 
quia  in  voluntate  Dei  deterrainalio  solura  est 
in  actu  secundo,  ut  per  se  constat,  Dicit  cr- 
go  vel  antecessionera  ffiternitatis  ad  tempus, 
sic  enim  certe  omnia  qu;e  in  tempore  fiunt, 
sivc  lihere,  sivc  uecessario  fiant,  sunt  aliquo 
raodo  prffideterminata  vel  prseordinata  in  vo- 
luntate  Dei;  vel  dicit  antecessionera  rationis 
decreti  voluntatis  Dei  ad  prsescientiara  fulu- 
rorura.  Nara  licet  non  omnia,  qua?  per  causas 
secundas  et  liheras  fiunt  in  tempore,  sint  hoc 
modo  prsedeterminata  in  seternitate  ,  multa 
certe,  non  taraen  orania,  ut  de  peccatis  saltera 
et  de  actihus  malis  certum  esse  debet. 

Tandem  ex  omnihus  dictis  satis  clare  con- 
stat  quautum  distet  inter  prsedeterminatio- 
ncm  physicara ,  quse  materia  est  prwsentis 
controversiae ,  ac  prsedestinalionera  diviuam, 
clquomodopcrsolara  ajquivocationera  verbo- 
rum  eludatur  qua>stio  ,  quando  prsedetcrrai- 
natio  ,  de  qua  nunc  tractamus ;,  idem  cum 
proidestinatione  esse  dicitur.  Nara  prajdesti- 
natio  est  seterna,  et  nullo  raodo  temporalis  : 
praedetermiuatio  autera  physica,  de  qua  trac- 
taums,  est  teraporalis,  et  nullo  modo  aUerna. 
Quse  doctrina  cx  alia  nascilur,  quod  proedes- 
tinatio  dicit  actura  immancntem  Dei;  praide- 
terminatio  autera  humanse  voluntatis  est  ac- 
tio  vel  efiectus  transiens  respectu  divinac  vo- 
luutatis  ,  manetque  in  humana  vohmtale. 
lliuc  etiam  de  pra^destinatione  dicunt  Theo- 
logi,  niliil  ponere  in  prsedestinato,  sed  ex- 
trinsece  denominare  illum  prwdestinatum  , 
praeordiaatum,  prffielectura.  At  prEedctcrmi- 
natio  uostra  ponit  aliquid  in  voluntate  huma- 
na,  eamque  intrinsece  denorainat  prsedclcr- 
rainatam  ad  talem  actura.  Tandera  ita  hcec 
duo  inter  se  ditferunt,  ut  praedestinalio  sit  ra- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

dix  et  causa  efficiens  prsedeterminationis  vo- 

luntatis  huraamc ;  hsec  vero  sit  effeclus  illius. 

Onocirca  satis  extra  rem  cst  ea  quae  Patres 
dicunt  de  prsedestinatione,  ad  prffidetermina- 
tionem  transeuntem  applicarc  (ita  enim  hre- 
vitatiscausa  illam  appellahimus),  quia  a  diver- 
sis  (ut  dicunt)  non  fit  illatio.  Ostendimus  autem 
illa  duo  esse  diversa;  non  ergo  necesse  est 
ut  quod  de  una  dicitur,  de  alia  dictum  cre- 
datur.  Potest  quidem  interdura  ah  uno  ad 
aliud  distinctum  argumentura  fieri,  tanquani 
a  causa  ad  etTectum,  vel  ab  elTectu  ad  cau- 
sam,  et  hoc  videndum  erit,  an  unum  ex  al- 
tcro  colhgatur.  Quod  vero  dicimus,  est,  fal- 
sum  esse  dicere,  quidquid  de  praedestinatio- 
ne  dicitur,  de  praedeterminatione  transeunte 
dici,  aut,  eo  ipso  quod  prajdcstinatio  poni- 
lui',  prsedeterrainationem  transeuntem  poni, 
tauquam  sint  idera ;  in  hoc  enira  sensu  ha- 
bet  verum  illud  axioraa,  quod  a  diversis  non 
fit  illatio. 

Nec  refert  quod  saepe  Patres  noraine  prae- 
deterrainationis  utantur,  cura  de  praedestina- 
tioue  loquuntur,  quia  tunc  non  sumitur  prae- 
determinatio  pro  transeunte,  sed  pro  imma- 
nente  in  Dco,  id  est  non  pro  determinatione 
formali  humanae  vohmtatis,  sed  pro  decreto 
voIuutatisDei,  quod  est  illius  formahs  deter- 
miuatio.  Quocirca  ita  se  videutur  hahere  proe- 
destinationis  ct  prsedeterrainationis  noraina, 
sicut  se  hahent  praedestinatio  et  gratia  apud 
Augustinu  :i.  Est  enim  (inquit  ihe )  praedesti- 
natio  gratiffi  pra^paratio;  gratia  vero  ipsa  do- 
natio,  et  ita  distiuguuutur  tanquara  tempo- 
rale  et  jeternum,  ut  causa  ct  eflcctus,  ut  quid- 
quid  imraanens  in  Deo,  et  transiens  a  Deo. 
Quamvis  autem  hoc  verum  sit  considcrando 
Iias  voccs  ut  ihi  usurpatas  ah  Augustino,  ni- 
hilominus,  latius  sumcndonoracn  gratiae,  so- 
let  interdum  ipsamet  praedestinatio  gratia 
appcllari,  ex  D.  Thoma  1.  2,  quaest.  110,  art. 
1,  et  tertia  parte,  quaest.  2,  artic.  10,  quia 
omne  supernaturale  hcneficium  gratia  qua2- 
dam  est,  licet  e  contrario  nomen  praedcstina- 
tionis  nup.quara  usurpetur  ad  significandam 
temporalem  gratiam  in  homine  inhajrentcra. 
Qui  autera  ob  illam  variam  siguificalionem 
gratite  applicarct  omnia  quic  dicuutur  de 
liraedestinatione,  ad  gratiam  inhairentem,  vel 
e  converso,  inepte  argumentaretur,  ut  per  se 
constat.  Ita  ergo  vox  prcedeterminationis,  ad 
diversas  voluntates  relata,  divinam  et  huma- 
nam,  diversa  significat,  quae  varietas  non  ha- 
bet  locura  in  verbo  pra?dcstinandi ;  nam  vo- 
luntas  humana  uoji  dicitur  prasdcstiuarc  so, 


CAP.  XLVI.  ALIQUOT  1'ROPOSITIONIDUS  SOLUTIO  TOTIUS  OPERIS,  ETC.  657 

sicut  dicitur  determlnare  se;  et  quamvis  pas-    nem  illi  additam,  sciWcet,  phi/sica,  dQda.re- 
sive  possit  denominari  prsedestinuta  et  pree-    mus,  alium  ffiquivocationem  in  eadem  voce 
dctcrminala  ,   longe   tamen   diverso   modo  ;     aufcrre  necesse  est.  Vuriis  enim  modis  po- 
nam  praedestinata   dicitur  per   denominulio-    test  aliqua  voluntas  dici  determinata  ad  ali- 
nem  extrinsecam,  prffideterminata  vero  (ut     quid  agcndum.  Primo,  quia  propositura  lia- 
nunc  agimus)  dicitur  per  intrinsccam  deno-     bet  agendi  illud,  quod  lamen  mutari  potcst  ; 
minationem.    Quod   si   verbum  pra>determi-    unde  ipsummet  propositum  vocatur  ibi  deter- 
nandi  accipiatur  ut  synonymum  verbi  prae-    minutio.  Talis  vcro  determinutio  cst  formali- 
dcstiuandi,   sic  ctiam   denominat  extrinsece     tcr  in  ac[u  secundo  libero,  ct  ideo  libera  est; 
humanum  voIuntatem,ut  salisdeclarutumcst.     tamcn  rcspcctu  cffectus  fucicndi  ex  vi  iilius 
Est  etium  optimum  exemplum  verbi  pra-     proposili,  infert  quamdam  necessitatera ;   ta- 
purundi,  quod  cequivocum  est^,  et  prseparutio-    men  quiu  illu  determinatio  tulis  est  ut  uufer- 
ncm  opternam  ac  lemporalem  significat;  et     ri  possit  ub  eadera  vohmtate,  idco  non  iufert 
priori  modo  formaliler  nihilponit  intrinsecum     necessilatem  absohitam,  scd  cx  suppositione 
in  voluntate  hominis,  postcriori  autem  modo     dcpendente  ab   ipsa    voluntatc  humuna  ;  in 
ponit   in  ea  formaliter  aliquid   intrinsecum     Dco  autcm  addit  necessitatem  immutubiHta- 
etiam  iuha^rens  ipsi.  Quod  optime  declaravit     tis.  Aiio  modo  dicitur  vohmtas  deterrainata 
D.  Tlitjmas  vbcando  prffiparationem  ffiternam     in  actu  primo,  quia  est  vulde  propcnsa  in  al- 
activam,  temporalem  autem  pussivum  ;  quffi     terulrara  partcm,  quamvis  simplicitcr  possit 
varictas  significationis  non  habet  locum    in     illam  iuchnationcm  non  scqui.  Atquehoc  rao- 
vcrbo  prsedestinandi ,  quia  non  est  in  usu,     do  quidquid  multum  inclmat  voluutatem,  di- 
nequc  est  ad  hoc  impositum.  Idcoque,  licet     ci  potcst  dcterminatio  ejus.  Sic  haJjitus  clia- 
interdum  prsedestinatio  vocetur  prseparatio,     ritatis   dcterminatio  quffidara  voluntalis  cst, 
non  inde  hcct   apphcare,  ad  praeparationcm     quatpuus  detcrminate  illam  inclinat  ad  unura 
passivam,  et  internam  voluntuti  humunai,  ea     objectum  ct  uctum  ;  sic  judicium   iutcllectus 
quoe   dicuntur  de  prsedestiuutione;,  vel  prffi-     dicitur  determinare  voluntatem,  quia,  quan- 
paratione  quse  cura  illa  coincidit.  Denique  si    tura   cst  in  se,  vohmtatera  ad  unura   movet 
alicubi  apud  Grsecos  Patres  in  corum  latina     ct  inclinat,  hcet  vohmtus  possit  ei  non  con- 
vcrsione  interpretcs  posucrunt  verbura  prae-     scntirc ;  sic  pcrsuusio  etium  humana  et  con- 
determinandi,  semper  (ut  opinor )  invenire-     silium  ucriter  datum  dicitur  detcrminare  vo- 
tur  respondere  in  Grsecis  verbura  Proorizo,     luntutera  ejus  cui  datur,  ctiamsi  sempcr  sit 
quod  internum  propositum  et  decretum  Dei    inejuspotestate  nonsequi  taleconsilium.  Hoc 
ffilernum  significare  solet;  et  ideo  interdum     ergo  modo  nulla  est  controversia  quin  prcev.e- 
verti  solet  per  verbum  prsedestinandi ,  inter-     nicns  gratia,  quam  Deus  in  nobis  sine  no])is 
dum  per  sequivalentia,  ut  est  verbum  pra^fi-     opcratur  ,  dcterminct  hominis   voluntatem  , 
niendi,  pr^Bstitucndi,  vel  prfficonstitucndi,  ut     id  est,  raoveat,   inclinet,   et  quautura  est  de 
est  apud  Theodoretura,  in  id  ud  Eplies.  1  :     se  detcrrainet  ud  id  ud  quod  vocat.    Verum- 
Elegit  nos  in  ipso.  Verbum  autem  praidetcr-     tumen  non  est  haic  dcterminatio  de  qua  trac- 
minandi,  si  inveniutur,  sumitur  pro  intcrnu     tumus  ,    quia  hoc  hubct   etium  grutia  suffi- 
dcterniinationc  voIuntutisDei,  non  pro  dcter-    ciens,  licet  non  siteUicax;  unde  non  est  de- 
minatione  voluntatis  humanoe  illi  intrinscca,     terrainatio  sirapliciter,  sed  cum  addito,  gmn- 
et  Dco  cxtrinscca.  Unde  Dionysius,  cap.  5  de     tim  est  de  se.  Alio  dcniquc  modo  dicitur  vo- 
Divin.  nomin. ,  cum  dixissct  in  Dco  essc  ra-     luntas  dctcrminuta  in  actu  primo,  quia  itacst 
tioncs  praidctcrmiuativus,  addidit  cssc  effcc-     affecta  pcr  aliquaui  motionem  vcl  impressio- 
tivas;  per  eas  enim   Dcus   omnia  produxit ;     ncm,  ut,  iliu  scmcl  posita,  non  sit  in  polesta- 
non  crgo  loquitur  de  prffideterminatione  in-    te  voluntatis  vel  auferre  illara,  vel  non  ope- 
trinseca  voluntati  humauffi,  sed  Deo,  in  quo     rari   cum    illa.    Quomodo    voluntus  vidcntis 
stmt  rutioncs  rerum.   Apud  Putrcs  vero  Lu-     Dcum,  prius  nutura  quam  prorumpat  in  ac- 
tinos,  cxtra  Scliolasticos,  vix  credo  intcrvc-     tum  dilcclionis  Dci,  co  ipso  quod  cst  aticcta 
nire  illud  verbum  prwdctermiuandi  se,  vel     churitalis  liabitu,  ct  hubct  pnuscns  talc  ob- 
aliquid  ahud  applicatum  ad  decrctum  reter-    jcctum  pcr  visionem  claram,  cst  dctcrmina- 
num;  si  autcm  invcniatur,  purum  adpraiscn-    ta  ad  clicicndum  amorem  pcrfectura  talis  ob 
tcm  causara  rcfcrt,  ut  dcclaratum  est.  jccti,  ct  cst  hcc-c  dctcrmiuatio   simpliciter. 

Ha?cquidem  videbantursuliicere  de  illavo-         Ad  cxplicundum  crgo  dc  quali  pra^dctcr- 
ce  prwdctermiuatio.  Ut  autcm  altcruni  diclio-    niinatione  iu  prassenli  scrmo  sit,  additurpar- 
X.  40 


658  DE  VERA  INTELLIGENTIA  ATJXILII  EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 

licula  WXq.  phjsica,  quam  voccm  scimus  esse  plicalidpropterquodilla  particulaaddita  est; 

usitatam  a  Patribus  et  Tlicologis,  ad  expli-  est  enim  addila  ad  explicandam  aliquid  pro- 

candam  verifatem  alicujus  entitatis^causalita-  prium  auxilii  efficacis,  ut  distinguitur  ab  eo 

tis  vcl  unionis.  Sic  interdum  vocant  Patrcs  quod  tantum  sufficiens  est,  et  ab  omni   qua- 

naturalem,  unitatem  Patris,  Filii,  et  Spiritus  iitate,  quoe  ita  est  principium  actus  secundi, 

Sancti ,   grajce  physicam  ,  id  est  per  veram  i;t  non  necessario  vel  infallibiliter  inferat  ac- 

naturffi  unilatem.  Eodemque  modo  unionem  tum  secundum.  At  omnia  illa  communia  sunt 

Incarnationis  solent  vocare  pbysicam,  seu  na-  auxilio   praavenienti   sufficienli   tantum;    est 

turalem,  id  est  omnino  veram  et  realem;  sic  enim  motio  Dci  ab  Spiritu  Sancto  immissa, 

etiam  preesentiam  Christi  in  Eucharistia,  imo  vera   et  realis,  et  animse   seu  potentiis  ejus 

et  unionem  nobiscum  in  ipso  et  cum  ipso,  intime  inhaBrens,  ac  proinde  physica  in  dicto 

ratione   illius   mysterii,  physicam  seu  nalu-  sensu.  Secundo  significari  potest  per   illam 

ralera,  vel  corporalcm  interdum  vocantGrai-  vocem,   motionem  Dei  habere  realem  et  ve- 

ci.  Ad  eum  modum  q,io  Paulus,  ad  Coloss.  2,  ram  causahtatem  formalcm  in  animam,  per 

dixit,  habilarc  in  Christo  plenitudincra  divi-  cjuam  reahter  ac  perinde  physice  afficit  illam, 

nitatis  corporaliter,  id  est  vere,  et  non  um-  imo  et  inchnat.  At  lioc  totum  commune  est 

bratice,  ut  exposuit  D.  Thomas,  tertia  parte,  pra3venienti  gratiae  sufficienti;  ponit  enim  in 

qutestione  secunda,  articulo  dccimo,   ad  sc-  aiiima    afTectiones   ahquas  amoris,   timoris, 

cundura.  Theologi  etiara,  ad  explicandam  ve-  fiduciai,  sanctas  cogitationes  ,  seu  illumina- 

ram  eflicientiara  humanitatisChristi  et  sacra-  lioncs  qua?  formaliter,  et  intrinscce,  ac  rea- 

mentorum,  illam  vocant  physicam,  ut  decla-  hter  afficiunt  seu  informant  potentias  anima^, 

rent  non  tantum  esse  mt)ralem  et  metaphori-  easque  propterea  inclinant  ac  movent.  Simi- 

cam,  scu  per  accidcns,  sed  per  se  et  per  rea-  fiter  liabitus  infusi  realiter  et  intrinsecc  affi- 

leni  influxum;  sic  ergo  ad  explicandara  effi-  ciunt,  ct  non  habent  illam  cfficaciam  quffi  per 

cacitatem  connaturalem  illius  prredetermina-  dcterminafionem  physicam  significari  intcn- 

tionis,  prout  a  dictis  auctoribus  ponitur,  vox  difur. 

iWdiphyska  addita  est,  qua  (utdixi)  non  male        Tertio,  potest  per  ifiam  vocem  significari, 

ifiam  dcciarat,  si  vera  est  talis  proprietas,  quod  gratia  illa  seu  motio  cfficax  habet  ve- 

eliamsi  illa  entifas,  qua;  pra;dcfcrminatio  vo-  ram  cfficienfiara  pcr  influxum  per  se,  ac  rea- 

catur,  iii  se  supernaturalis  sit  in  ordine  ad  ac-  lem  in  consensum  voluntafis,  quando  actu  fit. 

tus  gratia>, ;  nara,  licet  grafia  sit  qualitas  su-  Et  hoc  etiam  non  satis  declarat  vim  illius  vo- 

pernaturalis  ,   suara  tamen  habet  esscnfiara  cis,  Nam  habitus  etiam  charitafis  habet  ve- 

et  naturam,  et  suas   connaturales  propricta-  ram  efficienfiam  per  infhixum  per  sc,  ac  rea- 

tes  physicas  et  reales,  et  sic   dicuutur  habi-  lcm  in  actum  charitafis,  quando  ille  elicitur. 

tus    supernafurales    physice    efficere    actus  Et  famen  non  propterea  dicitur  physice  de- 

suos,  et  dari  ad  operandum  supernaturalitcr  terminare  voluntatem  determinafione  efficaci 

connaturali  modo.  Ita  ergo  determinatio  ifia  et  antccedenti,  ut  certo  consfat.  Item  omnes 

dici  poterit  physica  ad  explicandam  natura-  confifemurgrafiam  cooperantem  habere  phy- 

lem  proprietatem,  causalitatem,  aut  efficaci-  sicara  ctrealem,  acper  se  influxum  in  actum 

tatera  ejus,  atque  adeo  ut  significcfur  habcre  consentiendi  vohmfatis,   quando   ille  fit,   ct 

illam  per  se,  ct  ex  vi  sua3  entitatis  et  naturse,  consequenter  ad  talem  actum  eliciendum  es- 

et  non  cx  aliquo  alio  adjuncto.  p]xplicandura  se  necessariura  aliquod  principium  superna- 

vero  superest  quwnam  sit  ista  proprictas  de-  turale  physice  efficicns  ipsummet  actum,sive 

lerminafionis,  qute  per  illam  vocem  indica-  illud  principium  sit  habitus,  sive  aliquis  ac- 

tur;  mulfa   enim  per  ifiam   significari   pos-  tus    gratiae    excitantis,   sive   qualitas   aliqua 

sunt;  in  una  tamcn  sola  positumest  punctum  transeunter  indifa,  licet   per   modum  actus 

tolius  confroversiffi,  quem  oportet  prae  ocu-  primi,  sive  intcrdum  Deus  ipse  (hoc  enim  ne- 

lis  distinctissimc  haberc,  ne  vel  tota  contro-  que  ad  proesentem  controversiam,  neque  ad 

vcrsia  evanescat,  vel  error  aliquis  delitescat,  dogmata  fidei  pertinet),   et  nihilominus  ifia 

aut   occultetur  veritas.  Prinio  igifur  signifi-  efficicnfia  physica   non  satis  est  ad  hoc,   ut 

cari  potcst  pcr  illam  vocem,  quod  motio  Dei  grafia  preeveniens  liabeat  illam  vim  proedc- 

praeveniens,  pra^sertim  ifia  quaj  efficax  dici-  terrainandi  voluntatem,  quaj  per  additum  il- 

tur,  est  vera  et   realis,  et  intime  in  homine  lud,  physica,  iutendifur,    et  ad  cfficacitatcm 

inha^rens,  seu  iniutellectu  vcl  voluntatc  cjus,  prajviam  connafuralem  et  per  se,  attribufam 

et  hoc  tofum  verum  cst,  non  tamen  satis  ex-  tali  motioni,  necessaria  est. 


CAP.  XLVI.  ALIQUOT  rROPOSITIONlBUS  SOLUTIO  TOTIUS  OPEP.IS,  ETC.  G39 

Ullimocrgo  proprie  ct  (iit  ita  dicam)  cx  in-  oam  eflicicntiam,  non  tamcn  dat  physicam 
stitiito,  pcr  illam  voccm  significatur  talcm  cs-  prffidctcrminationcm ;  tum  ctiam  quia  pliysi- 
se  cntitatcm  illam,  quffi  prffideterminatio  vo-  ca  cflicicnlia  in  actu  secundo  non  est  prius 
catur,  ut,  co  ipsoquod  inlian-etvoluntati,  sola  etiam  natura  quam  sit  ipsamet  actio  ;  prse- 
sua  vi  et  proprietate  connaturali  ita  consti-     determinatio  autem  physica  dicitur  csse  priiis 


tuat  illam  in  ultiniocomplcmento  actus  prlmi 
ad  opcrandum,  ut  non  stet  a  voluntate  sic  af- 
fecta  separari  actum  sccundum^  sed  conse- 
cutione  et  illatione  omnino  necessaria  conse- 
quatur,  adco  ut  impiicet  contradictioncm  vo- 
luntatem  in  tali  actu  primo  constitui,  ct  pro 
eodem  instanti  scu  duratione  carere  actu  se- 
cundo,  non  minus  quam  repugnat  currcre  et 
non  moveri,  aut  solem  illuminare  aerem,  et 
aerem  non  illuminari,  aut  Ueum  actu  concur- 
rere  cum  igne  ad  calefacicndum,  et  igncm 
non  calefaccre.  Atque  haic  proprictas  seu 
causalitas  prffidctcrminationis,  sivera  est,  op- 
time  significatur  per  illam  particulam  physi- 
ca ;  nam  denotat  tantam  efricacitatem  conve- 
nire  illi  praideterminationi  ex  intrinseca  na- 
tura  sua,  et  ex  vi  solius  entitatis  suo3 :  quare 
non  est  cur  vox  offendat,  si  res  vera  est.  De 
lioc  autem  solo  puncto  est  tota  controversia. 
Patres  cnim  Societatis  omnino  sentimus  non 
esse  pi'a!determinationera  pliysicam,  sic  intel- 
lectam  et  declaratam,    admittcndam  ut  ne- 


natura  quam  sit  actio  ipsms  consensus,  per 
motionem  pra:viara  determinantem  poten- 
tiam  in  actu  primo  ad  talera  actioliem ;  un- 
dc  physica  cfiicicntia  consensus  rcvera  per- 
tinct  ad  gratiam  cooperantem  seu  adjuvan- 
tcm;  pradetcrminatio  autem  pliysica,  si  est, 
ad  solam  gratiam  praivenientem  scu  opcran- 
tcm  spcctat,  quia  fit  innoljissine  nobis,  prius 
natura  quam  consensus  supernaturalis  a  li- 
bero  arbitrio  vcl  a  gratia  physice  fiat.  Qua- 
propter  attente  cavendum  est,  in  arguraen- 
tationibus,  qua;  fieri  solcnt  pro  physica  prffi- 
detcrminatione,  facile  fieri  transilura  a  phy- 
sica  cflicientia  ad  prsedeterrainationera  physi- 
cam,  et  ita  sophisma  committi  argumentando 
in  quatuor  terminis.  Tale  cst  argumentum 
quod  aliqui  contra  nos  ex  nostra  doctrina  su- 
munt,  quia  nos  colligimus  Sacramcnta  cau- 
sare  physice  gratiam,  quia  Concilia  et  Patres 
dicunt  illam  cfiicere  ,  quod  potest  intelligi 
proprie,  atque  adeo  dc  physica  eflicicntia  , 
qua^  propriissima  est,  ct  non  tantum  de  mo- 


ccssariam,  verura  etiara  ncque  ut  possibilera  rali,  qua?  est  irapropria;  scd  Sf^riptura,  Con- 

salva   libcrtate   actus^  ad  quera  voluntas  sic  cilia  ac  Patres  dicuntDeura  per  gratiamsuam 

prajdetcrminatur ;   ac  proinde  si  Deus  potcst  facere  ut  vclimus   et  ut  faciamus,  et  facere 

sua  onuiipotcntia  efficcre  involuntatehominis  nostrum  vclle,  ct  similia  ;  ergo  intclligcnda 

talem  pricdetcrminationem  pliysicam,  in  tan-  sunt  dc  propriacffectione  physica.  Haec  cnira 

tum  id  posse  in  quantum  potest  eara  necessi-  argumentandi   ratio  ad   suramum  concludit 

tare,  quia  praidcterminare  physice  volunta-  Dcum  per  gratiam  physicc  cfliccre  voluntatis 

tcra  ad  unura,  et  necessitare  illara,  idcm  csse  consCnsum  ;  ad  concludcndum  autcm  quod 

crcdimus,  et  comparari  sicut  dcfinitioncra  ad  cflficiat  physicara  pradeterminationcra,  niliil 

definitum.   At  Patres  Dominicani  rcvera  de-  valet,   quia  jara  crit  argumcutatum  in  qua- 

fcnduntphysicamprsedcterrainationcminsen-  tuor  terminis.  Quin  potius  (ut  in  supcriori- 

su  a  nobis  explicato,  nec  aliud  habent  in  quo  bus  dixi  ),  ex  simili  arguraentandi  raodo  non 


possint  a  nobis  dissentire,  ut  in  principio  to- 
tius  Apologctici  latius  dixi ;  putantque  illam 
non  solura  essc  possibilem,  sed  ctiam  ncces- 
sariani,  non  solura  in  operibus  gratise,  sed  in 
univcrsura  in  oiunibus  actibus  voluntatis , 
etiam  malis,  quantum  attinct  ad  cfficacitatera 
illius  prajdetcrrainationis,  seu  modi  physicc 


colligitur  quod  gratia  praivenicns  physice  ef- 
ficiat  consensum  ;  quod  est  raihi  ccrtissiraum 
dc  gratia  praevcnicntc,  ut  sic,  quia  dura  in  ca 
pra^.cisa  rationc  sistit,  nondura  conscnsus  fit; 
unde  nec  datur  physica  efficientia  in  ipsura. 
Solum  ergo  probatur  illo  argumentandi  ge- 
ncre,  pcr  gratiam  aliquam,   qufficumquc  illa 


pra^dctcrmiuandi  potentiam,  licct  in  entitate     sit  (optime  autem  nomine  grati»  adjuvantis 
prffidctcrminationum  sit  varietas,  juxta  cxi-    et  cooperantis  significatur),  physice  fierivo- 


gentiam  et  ordinem  actuum  ad  quos  ordina- 
tur. 

Atque  cx  liac  declaratione  coUigitur  aliud 
esse  physicam  praidetcrminationcm  ad  con- 
senticndum,  aliud  vero  physicam  efficien- 
tiam  in  ipsum  consensura ;  tum  quia,  ut  su- 


luntatis  consensum  ,  quod  certissiraum  cst , 
etiamsi  nulla  sitphysica  prsedeterminatio,  de 
qua  cst  controvcrsia. 

Proiterca  cohigitur  ex  dictis,  per  hanc  vo- 
cem  complexara  ,  phijsica  pradeterminatio , 
non   significari  pra;deslinationem   divinam , 


pra  dicebam,  habitus  charitatis  habet  physi-    nec  prasdcfinitiouem,  vel  quid  simile,  quod 


660  DE  VERA  INTELLIGENTIA  AUXILII 

internum  tantum  Dei  decretum,  propositum, 
seu  praeparationem  significat,  vel  quid  simi- 
le.  Atque  hsec  sit  secunda  hujus  capitis  pro- 
positio,  quee  evidenter  conchiditur  ex  dictis 
de  verbo  determinandi,  et  nomine  determina- 
tiords.  Non  minus  autem  aperte  prohari  pc- 
test  ex  declaratione  alterius  particulee  pJiysi- 
ca,  nullo  enim  modo  accommodari  potest  ad 
internum  actum  vel  decretum  vohmtalis  Dci. 
Nam  determinatio  voluntatis  Dei  ad  intra 
(juxta  veram  doctrinam  )  non  est  per  ali- 
quam  additionem  realem,  quse  actui  neces- 
sario  vol-untatis  Dei  fiat,  sed  cum  solo  re- 
spcctu  .rationis  inde  resultante.  Unde  exhoc 
capite  non  potest  dici  detcrminatio  pliysica  ; 
nam  illa  vox  plane  indicat  esse  determinatio- 
nem  realem,  et  naturah  vi  alicnjus  entitatis. 
Accedit  quod  illa  est  determinatio  in  ipso- 
mct  actu  secundo,  uthabente  ultimum  quem- 
dam  respectum  ad  secundarimn  oljjeclum 
suum.  Determinatio  autem  physica  dicitnr 
esse  in  quodam  actu  primo,  scu  coraplemen- 
to  actus  primi  in  ordinc  ad  actum  secundum. 
Non  est  ergo  prsedeterminatio  physica  ipsa 
seterna  Dei  prtedestinatio ;  alias  etiam  dici 
posset  pra'destinatio  pliysica  ,  quod  inaudi- 
tum  est  et  plane  incongruum.  Dices  pree- 
destinationem  dici  posse  prcedetcrminatio- 
nem  pliysicam,  non  formalitcr  el  in  Deo  ip- 
so  ,  sed  causaliter  ,  quia  eflieit  illam.  Re- 
spondetur  imprimis  etiam  hoc  esse  inusita- 
tum.  Deinde,  admissa  illadenominatione,  est 
sine  dubio  analoga,  et  supponit  prffidetermi- 
nationem  physicam  formalem  et  propriam, 
quffi  non  sit  pra^destinatio,  sed  pra?dcstina- 
tionis  etrectus,  et  consequenter  non  sit  seter- 
na,  sicut  prfedestinatio,  sed  temporahs,  nec 
sit  in  Deo,  sed  in  homine.  De  hac  ergo  for- 
raali,  et,  ut  ita  dicam,  intrinscca  prsedetermi- 
natione  physica,  dicimus  non  esse  prsedesti- 
nationem,  ct  de  iha  controvertitur  an  detur  ; 
unde  sine  causa  supponitur  ab  iha  posse  prse- 
destinationcm  denominari  extrinsece  et  ana- 
logice  pra^dctei'minationcm  physicam.  Nam 
si  nuila  est  lalis  pliysica  prwdelerminatio  , 
nullus  est  talis  pra^destinationis  efTectus,  et 
consequenter  nulla  est  tahs  denominatio  in 
ipsa  prcedestinatione ;  non  sunt  ergo  hoec 
conficienda  ,  supponendo  quod  disputatur  , 
vel  aequivoce  ab  una  ad  aliam  argumentando. 
Sit  ergo  tertia  propositio  :  in  Sanctis  Patri- 
bus,  Conciliis  aut  Scripturis,  cum  dc  Divina 
prEedestiuatione,  prasordinatione,  prai^finitio- 
ne,  .leterno  proposito  aut  decreto  loquuntur, 
nuUum  est  vestigium,  neque  indicium  physi- 


EFFICACIS,  EJUSQUE  CONCORDIA. 
cse  prsedeterminationis,  de  qua  prsesenti  con- 
troversia  tractatur.  Hoc  constabit  aperte  le- 
genti  omnia  quse  de  auctoritate  Patrum  et 
Theologorum  in  Apologetico  fuse  tractavi- 
mus.  Item  constat  ex  paulo  ante  insinuatis 
in  hoe  capite.  Nam  formalis  vox  determinan- 
di  aut  determinationis  vix  invenitur  in  Pa- 
tribus  loquentibus  de  providentia,  vel  effi- 
cientia  Dei  circa  liberum  aibitrium.  Quod  si 
interdum  ponitur  vox  illa  vel  ab  interprete, 
vel  ab  ipso  auctore  Latino,  sermo  est  de  in- 
terna  et  seterna  determinatione  voluntatis 
Dei,  uon  dealiqua  Deo  extrinseca,  quam  cau- 
set  in  tempore  in  voluntate  humana  ;  et  ideo 
nunquam  addunt  illam  particulam  physica, 
neque  aham  illi  sequivalentem.  Quapropter 
multa,  quse  hic  congcri  possuntex  Patribus  et 
Scliolasticls,  extra  rem  sunt ;  in  cujus  indi- 
rium  sufficitunica  allegatio  exMolina  in  prin- 
cipio  capitis  relala.  Nam  quia  in  uiio  loco 
usurpavit  verbum  prauletermino  ,  pro  de- 
tcrminatione  seterna  et  ad  intra  voluntatis 
Dci,  ei  tribuitur  quodasserat  idem  esse  pras- 
determinationcm  physicam  et  prsedestinatio- 
nem,  cum  priorem  ubique  impugnet,  suppo- 
nendo  esse,  vel  potius  fingi,  ut  aliquid  crea- 
tum,  temporale,  et  impressum  voluntati  hu- 
manoe,  quoc  proprietates  toto  coelo  a  pra'- 
destinatione  distant. 

Addo  quod  amplius  est,  non  solum  cum 
Patres  de  providentia  aut  de  prsedestinatione 
loquuntur,  non  attribuere  ilh  quod  sit  prsede- 
terminatio  physica ;  verum  etiam  cum  loqunn- 
tur  de  effectibus  gratise  aut  prffidestinationis, 
et  de  modo  quo  Deus  voluntatem  huma- 
nam  movet ,  ut  suam  divinam  voluntatem 
exequatur,  nullara  mentionem  facere  physicse 
prsedeterminationis  impressse  voluntati  hu- 
mana^.  Hoc  notavi  et  latissime  ostendi  inlon- 
go  discursu ,  quem  de  doctrina  Sanctorum 
Patrum  in  hac  materia  feci;  et  prsesertim 
apud  Augustinum  est  profecto  valde  rairabiie, 
quod  cura  innumeris  verbis  et  modis  declaret 
efficaciam  divinse  gratia^  in  trahenda  volun- 
tate  humana  ad  se  per  supernaturales  actus, 
dicens  pra^parare  illam,  movere,  prajmovere, 
interius  docere,  vocare  alto  etsecreto  modo, 
et  similia ,  nusquam  dixit  determinare  vel 
priiedetcrminare  illam,  multoque  minus  physi- 
ce  pra^determinare.  Neque  usus  est  verbo  ali- 
quo  quod  vere  dici  possit  huic  sequivalens. 
Nam  quod  quidani  dicunt,  quoties  Augusti- 
nus,  Thomas^  aut  alii  Patrcs  vel  Theologi  di- 
cunt  Deum  movere,  aut  prffimovere  volunla- 
tem  ad  aliquid  determinate   volendum  ,  aut 


GAP.  XLVI.  ALIQUOT  PROPOSITIONIDUS  SOLUTIO  TOTIUS  OPERIS,  ETC-  661 

quid  siniile,  oo  ipso  doccre  praidetcrminatio-  ta  ad  unum  in  actu  primo,  ac  pcrinde  proede- 

ncni  physicam,  hoc   (inquam)  frivolum  cst ;  tcrminata,   quia  determinatio  iha  eorum  ac- 

tum  quia  a  gcncre  ad  specicm  affirmative  ar-  tiones  antecedit,  et  intrinsece,  realiter,  inevi- 

gura(!nlautur,  nam  movcre,  ct  pra^movcrc,  ct  tabihter,    ac   naturahter   determinata  sunt; 

simiha,  gcnerahora  sunt  quam  physice  prce-  quod  idem  est  ac  physice.  Non  est  ergo  vox 

determinaiie;tumetiamquiamuUaexilhspos-  nova,  sed  novum  est  illam  apphcare  et  attri- 

sunt  intehigi  de  motione  Dci  per  concursum  buero  hbero  arljitrio,  et  hoc  est  multo  eliica- 

et  cooperationcm  ad  ipsam  vohtionem  detcr-  cius  signum  novitatis  rei  quam  si  \ox  esset 

minati  objecti;  quse  motio  in  re  non  fit  sinc  omnino  nova  ;  nam  certe  si  res  esset  antiqua, 

coopcrationo  hbcri  arbitrii ;   et  ideo  non  po-  ct  Patribus   cognita,    explicassent  iUara  pro- 

test  esse  praedeterminatio  physica,  qua?  a  so-  pria  voce,  trita  et  vulgari,  attribuendo  volun- 

lo  Dco  fieri  dicitur.  De  tah  crgo  praidetermi-  tati  per  gratiam  id  quod  aha  agentia  habent 

natione  nulla  cstmentio  in  Patribus.  per  naturam.   Hoc  autem  non  sohim  non  fc- 

Atque    hinc   soleo  argumentum    sumere,  cerunt,  sed  maxime  caverunt,  quia  videbant 

apud  me  non  parum  cfficax,  hoc  genus  gra-  talem  gratiam  non  perficere  libertatem  arbi- 

tia3,  auxilii,  aut  motionis  non  fuisse  cognitum  trii,  sed  destruere  et  impedire  ihius  usum,  ut 

Sanctis  Patribus,   etiani  iUis  qui  pro   divina  jam  exphcabimus. 

gratia  acriter  et  ex  professo  pugnarunt ;  quod  Quarta  ergo  propositio  sit,  physicam  prse- 

si  iham  agnovissent,  ilhus  profecto  ahquando  deterrainationem  vere  talem  a  suis  asserto- 

meminissent,   maxime  cum  ad  exphcandara  ribus  poni ,  ut  superel  et  vincat  potestatem 

efficacitatcm  Divinse  gratise  necessaria  sit,  si  vohratatis  ad  dissentiendum,  vel  ad  non  con- 

revera  talis  ost.  Quod  si  Patres  lioc  gcnus  au-  sontiendum  ,  vel  ad  rcsistondum  dotermina- 

xihi  non  cognoverunt,  profecto  noccssarium  tioni   ejus  ad   oxercitium  et  specificationera 

non  cst,  nequc  hac  novitato   indigot  Ecclesia  actuum,  ac  proinde  non  sit  in  potestate  vo- 

ad  gratiam  defendendam   contra   Pelagiura  kmtatis   non  agere,  vel  non  consontire,  ct 

ojusque  roliquias;  imo  iUam  vitarc  debot,  ut  mullo   minus   dissentire  ,   postquam   sic  est 

libertatem  arbitrii  contra  Calvinum  tuoatur.  prajdcterrainata.  Hoc  est  accidens  ex  ipsa  vo- 

Scd  aiunt,  hcet  vox  fortasse  nova  sit,  non  ta-  co  p/n/sica  socundura  eam  vim  et  propriam 

mcn  rem,  qua;  per  iUara  significatur.  Non  es-  significationora,  qua  hic  usurpatur  ot  a  nobis 

sc  tamen  in  Ecclosia  novum,  ad  exphcandas  exphcata  est.  Declaraturque  ex  iUo  effectu, 

veritates  antiquas,   nova   invonire  noraina,  quera  orancs  ejus  assertores  adraittunt ;  quia, 

quando  nova  occasio  occurrit,  ut  supra  dice-  posita  in  vohmtate  hac  prfedeterrainatione, 

bam,  et  est  satis  vulgare.  At  enim  quajnam,  omnino  infahibihter  voluntas  consontit,  non 

quceso,  est  hoec  nova  occasio  invenicndi  hoc  ex  aliqua  suppositione  prffscientifB  de  futuro 

novum  nomen  ad  quoddara  divinoe  gratia}  au-  efToctu,   sed  ex  vi  et  intrinseca  natura  talis 

xihura  significandum?  Cortc  ad  sumraum  di-  ontitatis  quae  est  prffidetorminatio,  ut  causiE 

ccre  possunt,  ut  solent,  excitari  nunc  crro-  efiicacissimse  ut  voluntas  consentiat,  non  so- 

rera  Polagii,  dum  dicitur  Deus  expoctare  h-  lum  cum  iha  officiondo  conscnsum,  sed  etiara 

borum  arbitrium  jam  vocatum,  ut  suaj  voca-  ex  vi  sua?  inhaesionis  et  pondoris,  quo  trahit 

tioni  cum   suo  adjutorio  consentiat.  At  lia^^c  vohratatem  ad  consensum.  Ergo  necesse  est 

occasio   raulto  magis   vigobat,  cum  ab  ipso  dicore  in  vohmtate  non  esse  potestatem  re- 

Polagio  assertum  est  Deura  expectare  hborura  sistondi  huic  causalitati  illius  pra^dcterraina- 

arbitriura,    ut   suis   sohs    viribus   consontiat  tionis,  noc  impcdiendi  actualem  efficientiara 

logi  et  Doctrinse,  vel  cura   a  Semipelagianis  ejus  in  consonsura,  ot  consequonter  nec  con- 

praidestinatio   antecedens  ad   oninia   raerita  tinondi  influxum  suura,  quia   non  potost  ab 

prajvisa  nogata  est ;  ot  taracn  Augustinus  et  intluxu   ipsius  detorrainationis  separari.  Pa- 

Sancti  Patros   ad  rosistondum  his  luoreticis  tot  consequcntia,  quia  infallibile  non  soluni 

assertione  illa  non  indiguerunt,  nec  tali  modo  dicit  vorum  futurum,  sed  etiam  dicit  esse  ta- 

loqucndi  usi  sunt ;  crgo  signum  cst  non  tan-  le,  ut  non  possit  esse  falsum  :  ergo  et  quod 

lura  vocora,  sod  otiara  rem  esse  novara  ;  co  non  possitnon  evenire,  scunonfieri,  velesse. 

vel  maxime  quod  vox  revera  non  est  uova;  Nam,  ox  eo  quod  est  vel  non  est,  propositio 

quia  et  singulai  partes  ojus  antiquai  sunt,  ut  vcra  vol  falsa  est.  Et  sirailitor  ox  irapotontia 

vidiraus,  ct  totuni  coraplexura  usurpatum  cst  non  cssondi,   sequitur   irapotentia  falsitatis, 

ad  proprietatora  naturalium  agontium  signifi-  qucC  infallibilitas  dicitur.  Heec  autera  infalli- 

candam ;  nara  a  suo  auctore  simt  determina-  bilitas  non   cst  cx  vi  prcescientise  rci  in  se 


662  DE  VERA  LNTELLIGEiNTIA  ALXILII  EFFIGACIS,  EJUSQUE  GONCORDIA. 

jam  factge,  ut  dixi,  scd  est  ex  vi  talis  causaa,  tiendi  voluntatis  est  liber  proxime  et  forma- 

seu  actus  primi,  qualis  est  preedeterminatio.  liter,  et  non  tantum  in  preevenienti  disposi- 

Ergotalis  estille  actus  primus,  ut  nec  per  vo-  tione,  seu  non  resistentia,  quae  tactum  Dei 

luntatem,  nec  per  ullam  aliam  causam  possit  autecedat.  Aliter  responderi   solet  determi- 

impediri  quin  ab  illa  nascatur  actus  secundus.  nationem  non  auferre  potestatem  resistendi, 

Ergo  illa  determinatio,  posita  in  voluntate^  quia  sub  illa  determinatione  manet  potestas 

vincit  potestatem  ejus  ad  resistendum,  ac  per-  voluntatis  ad  carendum  illo  actu,  si  auferatur 


inde  non  est  in  potestate  voluntatis  sic  prae- 
determinatse  uon  consentire.  Confirmalur 
maxime,  quia  implicat  contradictionem  ta- 
lem  determinationem  separari  in  re  ipsa  ab 
actione.  Ergo  non  est  potestas  in  voluntate 
ad  dissentiendum  detcrminationi  in  se  posi- 


determinatio,  quse  solet  dici  potestas  in  sen- 
su  diviso.  Sed  hoc  multo  minus  satisfacere 
potest  ,  tum  quia  Concilium  Tridentinum 
aperte  loquitur  in  sensu  composito,  cum  di- 
cit  posse  hominem  dissentire  inspirationi 
statim  ac  cordi  imprimitur ;  tum  etiam  quia 


tee,  quia  adid,  quodimplicatconti-adictionem,     illa  potentia  parum  refert  ad  libertatem  ac- 


nuUa  est  potestas. 

Quare  contradictoria  dicunt  propriamque 
vocem  ignorant,  qui  dicunt  pra^determinatio- 
nem  physicam  determinare  voluntatem  mo- 
do  a  nobis  explicato,  et  cum  prsedicta  infalli- 
bihtate ,  et  nibilominus  retinere  potestatcm 
ad  resistcndum  illi  ctiam  in  scnsu  composi- 
to,  licct  infallibile  sit  nunquam  iUi  restitu- 
rara.  Quia  non  potest  voluntas  retinere  po- 
testatem  quam  nunquam  habuit;  nunquam 


tus,  qui  prodit  a  voluntate  sic  prsedctcrmina- 
ta ;  quia  nec  fuit  in  potestate  iibera  vokmtatis 
recipere  vel  non  recipere  determinatiouem, 
nec  etiam  est  in  potestate  ejusdem  volun- 
tatis  carere  determinatione,  nisi  Deus  cesset 
imprimere  illam.  Quod  si  Deus  cesset  illam 
imprimere,  cessabit  etiam  vokmtas  ab  opere, 
non  per  potentiam  Hberam  resistendi ,  sed 
per  necessariam  impotentiam  operandi  ex 
defcctu  prcedeterminationis.  Posita  ergo  ne- 


autem  habuit  voluntas  potestatem  ad  resis-    cessitate  tahs  prsedeterminationis,  nulla  re- 


tendum  tah  determinationi  ;  resistere  enim 
ilh  est,illa  existentenon  operari,velfacereut, 
illa  existente,  actio  ab  illa  non  procedat;  ad 
hoc  autem  nuUa  est  potentia,  non  modo 
crcata,  quod  est  evidens,  supposita  natura 
talis   determinationis,   vcrum  nec    increata, 


linquitur  potestas  liberc  resistendi,  nec  per 
carentiam  actus,  nec  per  etfectionem  contra- 
rii  actus  seu  dissensus. 

Ex  quibus  infertur  quinta  propositio ,  ac- 
tum,  scihcet,  qui  prodit  a  voluntate  sic  prae- 
determinata,  nonprodire  a  causa  indifFcrente, 


quae  ad  ea  non  extendiiur  quae  contradictio-     ac  proinde  non  esse  liberum.  Priorem  partem 


nem  implicant;  tale  autem  esse  dicilur  haec 
duo  copulari,  determinationem  ad  actum  es- 
se,  et  actum  non  fieri.  Dici  potest  voluntatem 
quidem  hominis  non  habcre  potestatem  sus- 
pendendi  actionem  post  jam  habitam  deter- 
minationem,  tameu  posse  resistere  ne  illam 
habeat.  Sed  hoc  neque  dicitur  consequenter 
in  illa  sententia,  nec  satisfacit.  Ratio  prioris 
partis  est,  quia  iUa  determinatio  non  pendct 
immediate  a  libero  arbitrio,  cum  ab  illo  non 
fiat;  nec  pendet  ex  prificedente  dispositione 
libera,  quia  ad  illam  esset  necessaria  alia 
praidcterminatio,  ut  aliis  locis  deductum  est ; 


rccusant  concedere  defensores  physicai  prse- 
determinatlonis,  qui  vident  ex  illa  evidenter 
sequi  posteriorem.  Unde  quidam  illorum  scri- 
psit  voluntatera,  prcedeterrainatam  a  Deo  per 
auxihum  eilicax,  manere  inditferentcm  in 
actu  primo,  et  cum  potestate  ad  opposita. 
Quod  profecto  est  mirabile,  nam  indiflfcrens 
et  determinatum  ad  unum  contradictorie  op- 
ponnntur.  Supponimus  enim  detcrminatio- 
nera  talcm  esse,  ut  ab  actione  et  actuali  ejus 
exercitio  cohiberi  nou  possit ;  unde  etiam  os- 
tensum  est  talem  determinationem  non  relin- 
quere  potcstatem  resistendi ;  ergo  nec  indif- 


crgo  neque  potcst  horao  resistere  ne  sibi  ira-    ferentiararelinquit.  Pra^terea  vel  loquimur  de 


primatur  talis  prffideterminatio,  sed  ex  sola 
voluntato  Dei  hffic  pendet.  Ratio  autem  alte- 
rius  partis  est,  quia  non  satis  est  salvare  po- 
tentiam  resistendi  antecedentera  seu  remo- 
tam  in  infusione  determinationis,  sed  necesse 
est  salvare  proxiraara  potcntiani  resistendi 
cuicumque  gratiai  prsevenienti  actu  jam  tan- 
centi ;  tum  quia  Concilium  Tridentinum  id 
aperte  docet ;  tum  etiam  quia  actus  consen- 


voluntate  affecta  detcrminatione,  non  ut  sic 
aftecta,  sed  considerando  voluntatcm  pra^ci- 
se  et  secundura  sc ;  vel  loquimur  de  illa  ut 
afiecta  tali  proedclerminafione,  scu  dc  toto 
coraposito  ex  voluntate  ct  iUa  prcedetcrraina- 
tione.  Prior  considcrafio  est  vel  impertinens 
vcl  insufficiens,  quia  actus  non  procedit  a  vo- 
luntate,  ut  sic  prsecise  spectata  et  sccundum 
se,  sed  ut  affccta  et  dctcrminata  per  taleni 


CAP.  XLVI.  ALIQUOT  PROPOSITIONIBUS  SOLUTIO  TOTIUS  OPERIS,  ETC.  603 

iinpressionem ;  unde ,  licet  secundum  se  sil  plota  ad  agendum  ;  tamen  stalim  ac  comple- 

indiflerens,  jam  ut  sic  afieeta  non  est  indiffe-  tiir  per  determinationem,  necessario  prodit  iu 

rens.  Posterior  ergo  consideratio  cst  qaa;  ad  aclum  talem,  liic  et  nunc,  ad  quem  pra:!de- 

rem  spectat,  et  sic  totum  illud  compositum  terminatur.  Est  ergo  illa  indifTercntiapassiva, 

non  est  indifTerens,  quia  per  intrinsccam  for-  ct  nuncjuam  poteutia  illa  opcratur  ut  indifle- 

mam  (ut  ita  me  explicem)  est  determinatum  rens,  quia  non  potest  retardare  aut  impcdiro 

ex  se  ad  unum.  Cum  enim  illud  compositum  impetum  dctcrminalionis  sibi  impress;e,  sed 


ex  voluntate  et  ex  illa  enlitate  sibi  impressa 
constet,  voluntas  est  ut  subjectum  et  mate- 
ria ;  illa  vero  entitas,  ut  actus  et  forma  ;  illo 
vero  actus  natura  sua  est  intrinsece  determi- 
natus  ad  unum,  ut  in  illa  sententia  supponi- 
tur,  et  ita  dominatur  subjecto  cui  inhceret,  ut 


ejus   activitatcm  inevitabili    necessitate  co- 
mitatur. 

Si  ergo  voluntas,  prius  natura  quam  agat, 
constituitur  in  statu  dcterminationis  formali- 
ter  excludcntis  indifferentiam  a  causa  pro- 
xima  talis  actus,  profecto  actus  non  procedit 


illum  secum  trahat  ad  agendum  sine  potestatc  a  causa  proxima  indifferente,  sed  preedetermi- 

continendi  se,  aut  resistendi  illi ;  unde  non  nata  ad  unum.  Ergo  non  procedit  a  causa  li- 

solum  non  participat  a  subjecto  suo  indiffc-  bera  ut  libera,  nec  ut  habente  dominlum  sui 

rcntiam,  sicut  habitus  voluntatis  illam  parti-  actus;  ergoactus  ille  liber  non  est ;  nam  actio 

cipare  solet,  verum  polius  illud,  id  est  volun-  causse  secundee  non  est  libera  vel  necessaria 

tatem,  efiicacissime  et  inviolabiliter  facit  ope-  simpliciter  per  habitudincm  ad  solum  Deum, 

rari.  Ergo  illa  voluntas  sic  affecta,  ut  est  pro-  sed  per  habitudinem  ad  causam  secundam, 

xima  causa  illius  actus,  non  est  causa  indiffc-  ut  est  constans  apud  omnes.  Imo  frequentius 

rens,  sed  determinata  ad  unum.  asserunt  Thomistre  quod  ,  licct  Deus  agerel 

Addo  prseterea  voluntatcm  ipsam  ,  secun-  ex  necessitate  naturse,  si  voluntas  humana 

dum  se  spectatam,  et  ut  ordine  naturffi  ante-  eamdem  proprietatem  retineret  sibi   conna- 

cedit  determinationem ,  licet  indifferens  vi-  turalem,  actus  illius  nihilominus  essct  liber. 


deatur ,  tamen  illa  indifferentia  si  indiget 
prffideterminatione  extrinsecus  illata,  et  com- 
plcnte  actum  primum,  non  est  illa  quee  ad  li- 
bcrtatem  necessaria  est,  quia  non  est  indiffe- 
rentia  activa,  sed  passiva  ;  ad  libertatem  au- 
tem  activa   indifferentia  necessaria   est ,    et 


Unde  ctiam  e  contrario ,  licet  Deus  libere 
agat,  si  ita  prsevcnit  voluntatem  ut  eam  in 
agendo  indifferentem  non  relinquat,  profecto 
actus  ab  illa  proveniens  non  est  liber  simpli- 
citer,  seu  non  est  liber  homini,  sedDeo,  quod 
erroneum  est,  nec  a  dictis  auctoribus  admit- 


passiva  non  sufiicit.  Quod  declaro  in  potentia  titur.  Neque  satis  est  quod  talis  actus  volun- 

visiva,  quai,  secundum  se  spectata,  indiffc-  tarius  sit  homini,  nam  plus  requiritur  ut  ac- 

rens  est  ad  videndum  et  non  videndum,  non  tus  sit  liber,  quam  ut  sit  voluntarius,  nam  ad 

tamen  indifferentia  activa,  sed  passiva,  qua  voluntarium  satis  est  quod  procedat  a  prin- 

non  obstante  ,  potentia   illa  libera  non  cst.  cipio  intrinseco ,   media  cognitione ;  ad  libc- 

Quod  autem  illa  potentia  indifferentiam  ali-  lum  vero  idterius  requiritur  quod  sit  a  prin- 

cpiam  habeat,  patet,  quia  interdum  videt,  in-  cipio  indifferente.  Et  ideo  amor  Bcatorum  est 

terdum  non  videt;  interdum  videt  album,  ali-  perfecte  voluntarius,  non  lamen  hber  ;  idcm 

quando  vero  nigrum ;   ergo  omnium  horum  ergo  est  de  quocumque  actu  voluntatis,  qui 

cst  capax,  quod  est  csse  indifferentem  ad  ha^c  ab  illa  jam  proedeterminata  ,  et  non  indiffe- 

omnia;  tamen  illa  indifferentia  passiva  dici-  rente  proccdat.  Ncque  hic  locum  liabet  dis- 

tur ,  quia  nascitur  ex  insufiicientia  virtutis  tinctio   de  sensu  composito    et  diviso  ,  quia 

activoe,  quse  supplenda  est  per  ahquid  in  ea  supponitur   cjuod   actus  non  procedit ,   imo 

receptum;  illo  tamen  complemento  addito,  ncc  procedere  potest  a  causa  ut  divisa,  id  est 

jam  potentia,  ut  sic  completa,  non  est  indif-  separata  a  determinatione ,  sed  tantum    ut 


ferens,  sed  determinata  ad  agendum  hic  et 
nunc,  et  lioc  velillud,  ideoque  nunquam  ope- 
ratur  ut  potentia  indifferens,  sed  ut  determi- 
nata  ad  unum.  Sic  enim  visus  per  se  est  in- 
difTcrens,  quia  caret  luraine  et  spccie  ;  post- 
quam  autem  per  hffic  determinatur,  ncccssa- 
rio  prodit  in  actum.  Ita  ergo  se  habet  volun- 
tasjuxta  illam  sententiam  ;  nude  enim  spec- 


coraposita  cum  illa,  et  ab  ea  praiventa,  ac 
denique  ita  pro^determinata  ab  alio,  prius  na- 
tura  quam  sua  libertatc  uti  possit,  ut,  tali 
determinatione  reccpta,  actioncm  continere 
non  possit. 

Ob  hanc  ergo  causam  sentimus  talcra  pra;- 
detcrminationem  physicam  rcpugnare  liber- 
tati    actuali  voluntatis  ,    scu  actionum   ejus- 


tata  est  indiiferens,  quia  nondum  est  com-    Quod  verum  est,  sive  illa  determiuatio  sit  ali- 


664                        DE  VEUA  INTELLIGENTIA  AUXILII  EFFlCACIS,  EJUSQUE  COXCORDIA. 

qua  entitas  vel  qualitas  realiter  distincta  ab  nuntur  in  liis  quK  in  principio  hujus  capitis 

actu    voluntatis  ,  et  intrinsecum  principium  retuli.   Unum  est,  quod  dixerim  non  magis 

ejus  (de  qua  maxime  videtur  procedere  dis-  repugnare  libertati  physicam  prsedetermina- 

cursus  factus),  sive  sit  ipsemet  actus  vohm-  lionem  quam  prsedeterminationem  feternam, 

tatis,  ut  prius  natura   a  solo  Deo  impressus  id  est  pra^finltionem ;  nam  potius,  e  contra- 

per  actionem  ex  natura  rei  distinctam  ah  iu-  rio,  dixi  pra?finitionem  a?ternam  non  ita  re- 

fluxu  voluntatis  ,    qiue   sit  principium  ejus,  pugnare  libertati,  sicut  praedeterminationem 

inevitabiliter  illum  inducens  ;  nam  similiter  physicam.  Aliud  est  quod  locutus  fuerim  de 

ad  illam  applicantur  rationes  factae,  cum  ea-  pra?finitione  antecedente   prsescientiam  me- 

dem  vel  raajori  vi,  ut  satis  in  aliis  locis  de-  diam,  id  est,  de  futuris  sub  conditione,  quod 

claratum  est.  Et  in  hoc  sensu  dixi,  in  libris  etiam  falsum  est;  quia  potius  dixi  ideo  prse- 

de   Auxiliis  ,    non   minus  tollere    libertatem  finitioucm  non  esse  contra  libertatem,  quia 

prffideterminationem  per  voluntatem  Dei  ini-  supponit  illam  prffiscientiam. 

mediate  pra?determinantem  voluntatem  ho-  Sexta  propositio,  quce  cx  omnibus  prsece- 

minis,  quam  per  qualitatem  prseviam  intrin-  dentibus  concluditur,  est  doctrinam  lianc  de 

secam    physice     prfedeterminantcm.    Illam  prcedeterminatione  physica,  qualem  explica- 

enim  prfedeterminationem,  quse  fingitur  esse  vimus,  non  sohun  non  videri  nobis  necessa- 

per  immediatum  infiuxum  ipsius  Dei,  vocavi  riam  ad  veram  ac  efficacem  Dei  gratiam  de- 

extrinsecam  per   solam  Dei  voluntatem  effi-  fendendam,  verum  potius  ad  eum  finem  esse 

cacem,  ut  eam  distingaerem  ab  alia  pra?de-  supcrvacaneam  ,     et     aliunde    sufficientem 

terminatione  per  qualitatem  praeviam  intrin-  gratiam  evertere,  libertatisque  usum  de  me- 

secam,  qua?  sit  proprius  actus  primus.  Utnim-  dio  tollere,  ac  proinde  heereticis   hujus  tem- 

que  autera  hanc  pra?determinationem  distinxi  poris  favere  ;  ideoque  dignam  esse  ut  perEc- 

a  pfeefinitione  feterna,  quam  dixi  csse  posse  clesise  censuram  damnetur,  vel   potius  jam 

de   actibus  liberis  ,    salva   eorum   libertate.  damnata  declaretur.  Nam ,  licet  non  sub  ea 

Idemque  dici   possct   de  nomine  prredeter-  voce,  sub  aliis  a^quivalentibus  jam  damnata 

minationis   a?ternfe  ,   sed  propter  tollendam  est,  ut  quod  gratia  necessitatem  inducat ;  nc- 

ifiquivocationemvitaviverbum  illud.  Sic  enim  cessitas  cnim  et  praedeterminatio  ad  unum 

non  significaretur  praedtiterminatio  transiens,  idem   sunt,  tanquam  definitio  et   definitum, 

nec  temporalis,  sed  immanens  et  a?terna,  at-  ut  dixi ;  item,  quod  gratia  tollat  libertatem, 

que  ita  idem  esset  quod  pra?destinatio   vel  nam  proinde  est  quod  tollat  indiffercntiam, 

praefinitio.  Hic  autem  loquimur  ( ut  dixi)  de  vel  quod  gratia  prseveniens  ita  movcat,  ut  ei 

preedeterminatione  transeunte  ettemporali;  non  possit  resisti;   nam  hoc  ipsum  faceret 

lalis  autem  est,  sive  fiat  per  impressionem  iila  gralia  cfficax  tali  modo.  Qua?  omnia  satis 

qualitatis  prtevia^  physice  prsedelerminantis,  patcnt  ex  dictis,  et  in  discursu  totius  Apolo- 

sive  per  impressionem  ipsius  actus  ab  extrin-  getici  satis  prol)ata  sunt,  ubi  alium  modum 

seca  voluntate  Dei;  ipse  enim  actus  creatus,  efficncis  gratia?  pr:evenientis    dcclaravimus. 

ut  sic  impressus  a  solo  Deo,  dicitur  physica  Et  ideo  illa  liic  repetere  vel  plura  addere  non 

prredeterminatio.  Duo  crgo  falsa  mihi  impo-  existimavimus  uecessarium. 


FINIS  APPENDICIS  PRIORIS. 


APPENDIX  ALTERA. 


A.  S.  C. 


DISSERTATIO 


PRO  FRANCISCO  SUARE 


DE  GRATIA  ;EGRO  OPPnESSO  COLLATA  PEI\  AbSOLUTlONEM  A  SACERDOTE  PR.ESENTE  IMPENSAM,  PR^VTA 

PECCATORUM  EXPOSITIOKE  EPISIOLARI. 


EXCEPTIO  CONTRA  EXCEPTIONEM. 


INDEX  CAPITUM. 


Causa  Sgiubendi. 

Cap.  I.  Quid  et  qiiotiiplex  sit  confessio 
epislolaris. 

Cap.  II.  Quod  confessio  siimpta  pro  in- 
tcgro  poenitenticc  sacramento  cpisto- 
laris  esse  non  possit ,  certa  senlen- 
tia. 

Cap.  III.  Voenitentice  sacramentum  nc 
ex  parle  quidem  expressionis  pecca- 
torum  posse  esse  epislolare,  qui  cen- 
suerint. 

Cap.  IV.  Expressionem  sacramentalcm 
peccatorum ,  in  summa  necessitate , 
posse  esse  epistolarem,  Suaris  senien- 
tia  variis  Doctoribus  probata. 


Cap.  V.  Concilia  et  Pontifices  pro  sen- 

ientia  proposita. 
Cap.  VI.  Rituale  Romanum  pro  eadcm 

senlentia. 
Cap.    VII.    Ratio  congrua   in  cjusdem 

sentenliw  confirmationem. 
Cap.  VIII.  Ad  argumenta  in  contrarium 

posiia  capite  3. 
Cap.  IX.  Sigillatim  ad  argumenium  ex 

decrcto  Clemenlis  VIII  conlra  con- 

fessionem  per  litteras  vel  internun- 

cium. 
Cap.  X.  De  aliis  modis  subministrandi 

partem  materialem  sacramenti  poejii- 

ientioi  pcr  iniernuncium  aut  litteras. 


A.  S.  C. 


DISSERTATIO 

PRO  FRANCISCO  SUARE 

DE  GRATIA  .EGRO  OPPRESSO  COLLATA  PER  ABSOLUTIONEM  A  SACERDOTE  PR.ESENTE  IMPENSAM ,   PRiEVIA 

PECCATORUM  EXPOSITIONE  EPISTOLARI. 


OCCASIO  SCRIPTIONIS. 


Quis  et  quantus  vir  fuerit  Franciscus  Sua- 
rez,  iiiliil  attinet  exponere  in  tanta  luce  no- 
minis  ejus  apud  universi  orbis  Doctores,  ip- 
sosquc  Ecclcsiae  apices.  Illum  Paulus  Y  Doc- 
torem  cximmm  et  divina  gratia  plurimim  i)i 
Ecclesia  cminentem  ,  indigitavit.  Inferiores 
vero  Antistites,  eximice  sapicntiai  viri,  illum 
habucrc  pro  oraculo;  ita  ut  fuerint  ex  eo  Or- 
dine  iionnulli  qui  Suarem,  commimem  wtatis 


suce  Magistrimt,  et  alterum  Augustinum,  per- 
honorifica  appellatione  donarcnt.  Hujus  tanti 
viri  eximia  decora,  prsesertimque  exquisitura 
judicium  in  soliditate  doctrinffi  et  scntentia- 
rum  delectu,  omncs  a^que  celcbrant.  Et  quia 
metrum  doctrinae  probabilis,  juxta  ipsummet 
Aristotelem,  cst,  quoddoctrina  ratione  idonea 
minime  destituta,  a  gravi  quopiam  auctore 
tradatur,  rcceptum  passim  video  inter  rccen- 


G68 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 


tiores  Theologos,  sententias  a  Suare  traditas, 
eo  ipso  quod  illum  habent  auctorem,  vidcri 
posse  probabiles ,  quia  auctoris  sunt  valde 
accuj'ati,  nec  pra^cipitis,  sed  maturi  ac  sohdi. 
Nec  desideratur  unquam  idonea  ratio  qna 
sententiam,  cui  inhaeserit,  commode  stabihat 
atque  communiat. 

Fuit  tamen  juvenis  quidam  scriptor,  senes, 
qui  ipsius  subtihtatcs  arista  acutiores  non 
probabat,  naso  suspendens  adunco,  eosque 
hebetudinis  et  crassitiei  mentis  incusans;  qui 
cum  in  cseteris  omnibus  Suaris  sententiis  id 
verum  esse  hibens  agnosceret,  unam  dunta- 
xat  ejus  assertionem  de  confessione  epistolari 
excipiendamcensuerit;  quasi  huic  uni  doctri- 


test ;  pertraiiseuntes  autem  norainat  advenas 
qui  fere  imbeUes  sunt,  et  facihus  patcnt  in- 
juriffi  ;  ut  ha^c  sint  vchiti  symbola  innoxiorum 
simul  ac  non  valentium  sibi  ipsis  prospicere, 
et  causam  suam  agere,  quos  tutari  pro  faciil- 
tate,  proque  eis  loqui,  nexu  charitatis  ob- 
stringamur.  At  de  Suaresio,  occasione  con- 
fessionis  epistolaris,  post  ejus  obitura,  cum 
jam  pro  se  stare  non  posset,  ea  gratis  sparsa 
suut  falsa  et  calumniosa,  qu-x,  nisi  absterge- 
rentur,  famam  tanti  Doctoris  haud  tcnuiter 
inquinarent.  Et  quamvis  illitoe  ab  Alvaro,  Nu- 
gno,  Candido,  Cocquctio,  Avila ,  aliisque, 
sordes  videri  posscnt  non  una  scopula  deter- 
sffi,  tamen  recens  exceptio  adversus  probabi- 


nse  a  Suare  traditoe,  nec  quantacumque  auc-    htatem  doctrinoe  a  Suare  hacinparte  tradita;, 

toris  gravitas,  nec  rationes  quibus  eam  stabi- 

ht,  conciliare  quiverint  probabilitatem.  Quan- 

to  jure  haec  scripta  sint,  placet  excutere,  ne 

per  hujusmodi  judicium  juvenile,  tanti  viri 

existimatio  apud  imperitos  deseratur,  et  no- 

men  in  schohs  omniljus  vencrandum,  vel  ex 

hoc  uno  capite  obsolescat.  Debeo  hoc  singu- 

lari  Societatis  JESU  ornamento;  debeo  meri- 

tis  tanti  viri  erga  Ecclesiam,  Pontificio  prse- 

conio    non    uno    eximie    celebratis;    debeo 

fluentis  doctrinae,  quilnis  schoUis  Theologicas 

et  philosophicas  copiose  irrigavit;  debeo  (ut 

de  me  ipso  nominatim  agam)  fructui  quem 

cx  pervohitatione  scriptorum  tanti  viri,  per 

annos  omnino  raultos  a  me  perceptum,  difii- 

teri  non  possum ;  debeo  moribus  candidissi- 

mis,  ac  demissioni  cum  sapientia  certanti ;  in 

quo  pene  dixerim  (si  extimo  verborum  cortici 

quis  inhsereat)  visum  iri  aberrasse  qui  dixit: 

Scientia  inflat.  Hic  c  contrario,  in  tanta  scien- 

tiae  rcdundantia,  virtutum  omnium,  sod  hu- 

raihtatis  maxirae,  vivura  ac  spirans  dehibrum 

fuit;  quod  rarum  sane  sciontioe  ornaraentura, 

quale  manus   addunt  ebori   decus,  aut  ubi 

fulvo  argentum  pariusve   lapis  cii'cumdatur 

auro,  notatum  in  eo,  et  ab  omnibus  celebra- 

tura  rocolo,  ante  annos  quinque  supra  qua- 

draginta,  cura  Roraa  reveniret,  in  Lusitaniam 

regrederetur.  His,  ahisque  de  causis,  justissi- 

mum  mihi  est,  ne  obsolescat  tanti  viri  gloria 

omni  studio  conniti,  et  pro  virih  satngero. 

Quid  quod  innoxio,  et  taraen  caluraniis 
gravato,  qui  se  tutari  ac  inderanem  pra?stare 
nequeat.  auxiharom  manura  porrigcre,  si  fa- 
cultas  suppetat,  astringiraur  oranes,  obhgatio- 
ne  charitatis  ,  juxta  illud  pareutis  optiraae  ad 
dilectura  Samuelom  :  Apcri  os  tuum  omcto,  et 
causis  omnium  filiorum  qui  pertranseunt.  Mu- 
tum  posuit  pro  eo  qui  pro  se  ioqui  non  po- 


oranes  ilUis  maculas  manifoste  regerit.  Ad- 
versus  banc  ergo  exceptionera  excipere,  eara- 
qiie  non  raodo  absque  jure  uUo,  sed  etiam 
absurde  et  inconsiderate  adhibitam,  demons- 
trando  certare,  consihum  est,  quantum  arbi- 
tror,  minirae  iraprobandura. 

Nec  quod  sonex  ad  concertationora  cura  ju- 
vone  accingor,  desperandus  est  eventus  se- 
cundus.  Narrat  quod  Caesaraugustae  inHispa- 
nia  accidit,Ludovicus  Richeomus,  in  Valedic- 
tioneanima?,dissortat.  12.  Sub  annuraChristi 
•1362,  erat  viro  nobili,  cabaUus  alias  genero- 
sus  et  optinius,  sod  tunc  prae  sonio  emeritus, 
et  vacationem  laborum  nactus,  cura  pabuh 
gratuiti  beneficio.  Advocti  sunt  ex  Africa  ad 
iUum  nobilom  loones  aliquot.  Fuerunt  qui 
urgoront  coramitti  cum  uuo  e  leonibus,  qui 
admodum  generosus  videbatur,  oquum  an- 
nosum,  aegre  hujusmodi  postulatis  annuente 
viro  nobUi,  quod,  tametsi  nilhl  ultra  operis 
ab  oquo  expectabat,  antiquam  taraen  ejus  ge- 
norositatem  non  dodidicisset  ;  et  certo  equi 
exitio  congressum  ejus  cum  impare  postu- 
lari  arbitraretur.  Dedit  tamen  denique  volun- 
tati  et  auctoritati  poscentium  quod  volebant, 
importunitato  victus.  Dies  dicitur,  etnumero- 
sus  magnatum  coetus  advocatur.  Prioriu  are- 
nam  productus  ost  equus,  moxque  in  idem 
septum  quatuor  muris  conclusum  immissus 
est  leo ;  quem  conspicatus  equus  inhorruit, 
de  instante  sibi  fine  non  dubius.  Concedens 
vcro  in  augulum,  ut  adventantem  magnofas- 
tu  leonera  imminere  suis  cervicibus  vidit,  ob- 
versis  in  hostem  calcibus ,  soleam  ferream 
adoo  valide  fronti  ejus  inlisit  atque  infixit, 
ut  non  ita  multo  post  intor  immanos  rugitus 
efiUirit  animam.  Apodosis  ost  obvia.  Vorissi- 
mura  est  scni  non  eamdera  esse  [aetatem,  non 
mentcm,  et  prudeuter  antcoccupandam  esse 


CAP.  I.  QllID  ET  QUOTUPLEX 
quietem,  sive  cx  Flacci  monito  mahirc  sol- 
vendum  esse  equum  senesccntem,  ne  ilia  du- 
cat,  idquc  ipsum  in  re  littcraria  valcre  ad- 
notabat  Grcgorius  Nyssenus  initio  orationis 
de  Infantibus,  cum  jam  devexa  ffitatc,  ab  Jc- 
rio  ad  litterariam  exercitationem  rcvocaretur. 
Tamen  possunt  etiam  qui  jam  prse  senio  la- 
borum  immunes  fuerint,  nonnihil  de  pristi- 
na  alacritatc  resumere,  ncc  ludibrium  debc- 
re  juvenibus^  [si  quando  prsefidcnter  exul- 
tent  ac  improvide  efferantur ,  ut  leo  ille  do- 
cuit. 

Ne  tamen  bestialis  fastus  dejcctio  ad  invi- 
diam  trahatur,  certamen  paris  imparis  inler 
homincs  subjicio.  Lcgi ,  regnante  in  Gallia 
Henrico  IV,  cum  insania  ducllandi  nobibtatem 
Gallicanam  fcede  occuparet,  nobilem  Arver- 
num,  multis  monomachiisin  a^tate  vcgcta  cla- 
rum,  cum  a  juvene  prcefidcnte  provocatus  cs- 
sct  ad  equcstrcm  ducllationem  ,  jam  aimo- 
sura  ct  podagra  nervos  depasta  prffipeditum, 
ita  defectum  viribus,  ut  ne  equum  quidem 
subirc  nisi  infcrentibus  famulis  'posset,  admi- 
sissc  duellum  condictum.  Et  cum  filii,  quos  ha- 
bebat  strenuos  bellatorcs,  ad  certamen  pro 
patre  se  offerrent,  respuisse  succedaneos  il- 
los  accensos,  causatum  nolle  se  gloriam  in 
robustiore  retate  partam,  dctrcctata  in  co  an- 
norum  sedimento  duellatione,  profligare.  In 
campum  itaque  prodiit  miserantibus  omni- 
bus,  et  juvenis  truculentiam  detestantibus  , 
quod  eum  non  puduisset  pridem  emeritum  se- 
nem,  annis  ctmorbis  attritum,  ad  ccrtam  ci+i- 
dem  provocare.  Sed  falsi  sunt  expcctatione, 
cum,  inita  pugna,  frigidus  ante  in  senilibus 
prsecordiis  sanguis  recaluit,  et  juvene  tremu- 
la  senis  manu  confosso,  ferociens  vehemcn- 
tia  repressa  est,  altique  spiritusprostrati.  Rcx 
Henricus  IV,  a  senc  victore  ultro  se  sistcnte, 
interpcllatus  de  venia,  elogium  adjecit.  Cu- 
jusmodi  bffic  senis  gloria  fuerit,  et  quam  rite 
captata,  nunc  non  inquiro;  qui  meminerira 
ejus  cvauiditatcm  a  Hieronymo  Osorio,  expo- 
litissimi  ingenii  scriptore,  difluse  demonstra- 
tam  ;  et  breviter,  sed  valide,  ab  Auguslino, 
1.  3  de  Civit.,  cap.  14,  cujus  illa  vcrba  sunt: 
Nemo  miJii  dicat:  Magmcs  ille  atque  ille,  quia 
cum  illo  et  illo  pugiiavit  et  vicit ;  pugnant 
etiam  gladiatores,  uncuntetipsi,  habetpramia 
laudis  et  illa  crudelitas.  Sed  piito  esse  satius 
cupislibet  inertia?  pcenas  luere,  quam  talem  glo- 
riam  qua^rere.  Factum  itaque  senisnon  appro- 
bo;  sed  illud  in  hanc  causam  advoco,  ut  ju- 
vcnesquibus  S.  Hieronymus,  cpist.  91  et  92, 
non  persuaserit  erga  senes  modestiam,  ct  qui 


SIT  CONFESSIO  EPISTOLARIS.  G69 

Daretem  ac  EntcIIum  dedidicerint,  ex  infelici 
stolide  turbidi  juvenis  prostratione,  discant 
non  dcspucie  canitudinem  quasi  cffoetam,  et 
rubris  crinibus  Ibero  poctae  notatis  ludibrium 
dcbentcm ;  quod  quantam  prodat  cordis  ino- 
piam,  alibi  prosequor. 

CAPUT  I. 

QIIID  ET  QUOTUPLEX    SIT    CONFESSIO  EPISTOLARIS. 

Ul  huic  qu6esito  satisfiat,  duo  termini  snnt 
enucicandi:  prior  est  confessio,  posterior  gjow- 
tolaris.  His  enim  votibus  rite  intellcctis,  per- 
spicuum  erit  de  quo  agitctur  controversia. 

Confessionis  tox  quid  significel.  —  Confes- 
sionis  ergo  vox  (qucc  hoc  loco  arctatur  ad 
usnmsacramentalem),  dimissis  aliis  extraneis 
ejusnotionibus,  dequibus  Pamelius,  ad  epist. 
9  S.  Cypriani,  etBaron.,  in  Notis  ad  Marty- 
rol.  2  januarii,  littera  H,  aliquando  sonat  in- 
tcgrum  sacramcntum  pcenitentia^,  aliquando 
autcm  solara  ejus  partem  materialem  exter- 
nara,  poenitenti  cura  prirais  gravem,  qua  cor 
circumciditur,  id  est,  quod  in  eo  turpe  est  ac 
pudendum,  retegitur  homini,  Dei  vice  judican- 
ti,  utproptcrea  Lactantius,  I.  \  Instit.,c.  47  , 
circuracisionem  symbolum  fuisse  sacramenta- 
lisChristianse  pocnitcntiffi  obscrvet.  Synecdo- 
chice  itaque  noraen  confessionis  totum  sacra- 
mentum  poenitentiEe  designat ;  nec  aliquid  est 
Catliolicis  frequcntius,  quara  dicere  se  acce- 
dere  ad  confessiouera,  vel  obireVellc  sacraraen- 
turaconfessionis.  Estque  id  adco  receptum  in 
Ecclesiajara  olim,  ut  S.  Augustinus,  serm.48, 
de  Tempore,  adactus  fucrit  dedocere  Afros 
suos  ne  existiraarent,  quoties  Scriptura  me- 
minit  Confessionis  et  ad  eam  hortatur,  agi|de 
sacramcnto  pocnitcntia5,  ut  rudes  illi  arbitra- 
bantur ;  qui  cum  S.  Pater  inter  concionan- 
dum  protulisset  confitendi  aut  confessionis  vo- 
cabulura,  illico  tutuderant  pcctora,  rati  scr- 
moncra  esse  de  sacraraento  pauiitcntiK.  Pro- 
pria  sane  hujus  sacramcnti  appcllatio  est  sa~ 
cramentum  confessionis,  eamque  appellatio- 
nerapraefcrt  Durandus,in  4,  d.  \\,  q.  1,  num. 
5,  nolcns  dici  sacramentum  poenitenticp ,  sed 
sacramentum  confessionis  ,  quod  tamen  non 
probavit  Andi.eas  a  Vega,  1.  13  in  Conc,  c. 
14,  qui  nia^idt  hoc  sacramentum  vocari  sa- 
cramentum  pcenitentice ,  quia  noraen  pceniten- 
ticc  funditur  ad  omnia  ex  parte  pocnitenlis  in- 
tcrvcnientia  ad  hoc  sacramentum,  nou  item 
confessio.    Sed   ad  rem   praesentem  sufficit 


670 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 


quod  ab  hoc  uno  poenitentis  actu ,  plerum- 
que  totum  sacramentumdenominetur  confes- 
sio,  vcl  confessionis  sacramenticm. 

Confessionis  vox  arctatur  aliquando  ad  so- 
lam  sacramenialem  expressionem  peccatorum. 
—  Exomolegesis  quid. — Quod  autem  aliquan- 
do  vox  confessionis  arctetur  ad  solam  sacra- 
mentalem  expressioncm  peccatorum,  est  ex- 
tra  duLium.  Imo  Iiic  est  maxime  proprius  vo- 
cis  usus,  qui  per  synecdocliem  laxatur,  cum 
ea  vox  ad  totius  Sacramenti  significationem 
extenditur.  Nec  dissimiliter  apud  Gra?cos  no- 
men  exomolegoseos,  quod  aliquando  pro  into- 
gro  sacramento  usurpatur,  solam  quandoque 
peccatorum  rctectionem  sacerdotijfactam  de- 


tola,  id  est,  missa,  ut  interpretatur  S.  Isido- 
rus,  lib.  G  Orig.,  c.  8;  vel  missiva,  ut  loqui- 
tur  Cassiodorus ;  et  ita  cum  Errico  Putcano 
obscrvavit  Hermannus  Hugo,  lib.  de  Prima 
scrib.  orig.  ,  c.  13.  Unde  Y(>aix(j.aT&9opoi,  ut 
Grseci  appellabant  ( hoc  est,  qui  ex  officio  lit- 
teras  gerebant),  dicti  missi ,  aut,  ut  apud 
Festum,  gerones,  vel  mittendarii,  ut  loquitur 
Theodoricus ,  apud  Cassiodorum  ,  libro  4. 
Quanquam  postea  vox  missi  extensa  est  ad 
quemcumque  a  principe  ablegatum,  etiamsi 
non  esset  merus  gero  litterarura ;  ut  saipe  Iia- 
bctur  in  Capitularibus,  et  Pithseus  inibi  in 
Onomastico  annotavit.  Idem  est  de  voce  mis- 
satici,  quse  ssepe  occurrit  in  Flodoardo,  no- 


signat,  et  quidem  maxime  proprie ,  ut  apud    minatimque  I.  2  Histor.  Rom.  Eccl.,  c.  18  et 


Suidam  videre  est  verb.  o^oXo-^ia..  Quod  autem 
vox  exomologeseos^  universum  pcenitentiai  sa- 
cramentalis  ministerium  saepe  complectalur, 
manifestum  est  ex  TertuIIiano,  lib.  de  Pfeni- 
tentia,  c.  9.  At  quod  alias  uomen  illud  cadat 
tantum  in  externam  peccatorum  expositio- 
nemapudsacerdotcm,  liquel  ex  illis  verbisTer- 
tulliani,  I.  de  Orat.,  cap.  6  :  Exomologesis  est 
petitio  venice,  qua  qiii  pctit  veniam,  deliclum 
confiletur.  Sanctus  item  Cyprianus,  qui  Ter- 
tullianum  solet  exprimcie,  lib.  de  Lapsis, 
num,  98,  codem  modo  usurpat  cxomologe- 
sim,  cum  ait  :  Apud  sacerdotes  Dei,  dolenter 
et  simpliciter  confitentes,  exomologesim  con- 
scientiie  faciunt,  animi  sui  pondus  exponunt. 
Itcm  habetur  ex  Diadocho,  hb.  de  Perfectio- 
ne,  cap.  100.  Liquet  de  duplici  notione  vo- 
cis  confessio,  quam  priore  loco  enucleandam 
susceperam. 

Duplex  notio  Mjus  vocis  epistolaris.  —  Vox 


19,  ct  I.  3,  c.  2C  ac  28.  Sicut  etiam  vox  mit- 
tendarii  ad  milites  Palatinos  est  aptata,  ut 
vidcre  est  hb.  3,  7  ct  8,  Cod.  de  palat.  sacr. 
largit.,  notatque  Connanus,  I.  4,  c.  15,  n.  4. 
Juxta  hanc  ergo  epistolce  notionem,  confessio 
epistolaris  ea  dicetur  quae  est  transmissa  ad 
saccrdotem  absentem,  datis  ad  eura  litteris 
continentibus  exarata  poenitentis  peccata. 

VaricB  rationes  occultce  imisihilis  scriptio- 
nis.  —  Verum,  quia  epistola  cliartacea,  aut 
cuicumque  r.lteri  inanimse  materire  commissa, 
patet  curiositati  eorum  in  quorum  manus  po- 
test  incidere,  et  resignari  ac  perlegi,  varice 
excogitatai  sunt  rationes,  occultte  aut  etiam 
invisibilis  scriptionis;  sive  ratione  materiai 
occultoe  cui  includuntur  vel  inscribuntur  epis- 
toIa2,  sive  ocoultatione  tabellariorum  aut  iti- 
neris  quo  transmittuntur,  sive  rationc  matc- 
riiG  qua  efforraantur  characteres,  sive  artiQ- 
ciosa  transpositione  litterarum,  sive  adhibi- 


postcrior,  nempc  epistolaris,  duplici  item  no-  tione  notarum  atque  zifrarum  pro  litteiis  ;  dc 

tione  foeta  est.  Nam  inha?rendo  extimo  cortici  quibus  omnibus  occultandae  scriplurje  modis 

vocabuh,  sonat  expositiouem  factam  absenti,  ad  avcrtcndos  curiosos  oculos  excogitatis,  lu- 

interventu  litterarum,  sivc  epistolce,  qua  ho-  culcnter  ll^^rraannus  Hugo,  laudati  opcris  de 

mines,  qui  semper  sibi  adesse  non  possunt,  Scribendi  origine,  cap.  15,  16,  17,  18.  Neque 

artificio  plane  mirabili,  loquunlur  manibus,  tamcn  adeo  sufficicnter  his  viis  prospectum 

ut  ait  Grcgorius  Nysseuus,  libr.  de  Homil,  est  sccuritati  occultationis  arcanorum,  quo- 


opif.,  capit.  8.  Exaratam  enim  manu  charUim 
transmiltentes,  sensa  animi  sui  apcriuut  pro- 
cul  dissitis ;  quod  S.  Basilius,  cpist.  55,  quae 
cst  ad  S.  Ambrosium  prseclare  suspicit,  et 
ipse  S.  Ambrosius  scribens  ad  Sabinium , 
epist.  41  et  45,  ac  S.  Hieronymus,  cpislol.  43, 
c[uw  est  ad  Niceam  Aquilcicnsem,  nec  non 
Julianus  Apostata  scribcns  ad  Eugenium  phi- 
losophum.  Quod  ergo  charta,  sensis  mentali- 
bus  scribentis  gravida,  ad  alium  transmitla- 
tur,  inde  ejusmodi  charla ,  a  verbo  Grajco 
e7t«reXXw,  quod  mittere  significat,  dicitur  epis- 


rum  conscii  faciendi  sint  absentes,  quin  cu- 
riosi  ssepe  pervadant  ad  latebras  tam  afiabrc 
occultatae  transmissionis.  Nam  sagacitas  hu- 
raana  non  raro  per  orania  illa  rudibus  inac- 
cessa  se  infert,  et  qua>vis  materire  aut  rationis 
scribendi  adita  penetrat.  Itaque  in  rebus  gra- 
vissirais,  quas  plane  irapcrvias  csse  ct  inex- 
ploratas  oporteat,  adhibentur  litterai  vivas. 
Sic  voco  internuncium  fidum,  non  cujus  cor- 
pori  inscribantur  characteres,  ut  faclum  est 
in  inscripto  mancipii  capite,  sub  capillis  jiri- 
mum  rasis,  ab  Histiseo,  apud  Polyajnum,  lib. 


CAP.  II.  QUOD  CONFESSIO  SUMPTA 
i,  et  Gellium,  lib.  47,  cap.  9.  Et  faciendum 
etiara  auctor  erat  Naso,  cum  diceret  : 

Hoc  caveat  cuslos,  pro  chaiHa  conscia  teraum 
Prcnbeal,  inque  suo  corpore  verba  ferat. 

Non  igitiir  hoe  sunt  quas  voco  Utteras  zivas, 
usquequaque  curiosis  incxploratas ;  sed  qui- 
bus  arcanum  ore  tenus  committitur,  fido  in- 
teruuncio  ac  secreti  tenaci,  qucm  nulla  ars 
vel  vis  humana  ad  secretum  pandendum  pos- 
sit  adigere.  Quis  enira  fidi  hominis,  cui  arca- 
nura  tuum  credideris,  pectus  aperiat,  si  is  re- 
serare  renuat  ?  Nulla  laumana  curiositas,  qui- 
l)usvis  instructa  clavibus,  aut  armata  minis, 
vel  securibus,  eo  penetrat.  Testis  [  Attica  me- 
retrix ,  quse  ,  juxta  Tertullianum  ,  cap.  50 
Apostol.,  carnitice  jam  fatigato  ,  postremo 
linguam  suam  comestam,  in  faclem  tyranni 
soevientis  expuit,  ut  expueret  et  vocem,  ne 
conjuratos  confiteri  posset,  si  etiam  victa  vo- 
luisset  ] ;  quod  item  a  Zenone  Eleate  factum, 
ne  fides  arcani  commissi  inter  tormenta  va- 
cillaret,  scribit  Laertius.  Itaque  quantum  li- 
bertas  humana  est  insuperabilis  cuicumque 
creatae  virtuti  (ut  propterea  libertatem  Anto- 
nius,  lib.  8  de  Vita  sua,  n.  41,  arcem  muni- 
tissimam  nominet,  cujus,  ut  lib.  H,num.  30, 
ex  Epicteto  ait :  Nemo  esse  latro  potest ) , 
tantum  securitatis  est  in  arcano  litteris  hisce 
vivis  coramisso,  si  internuncius  ipse  non  se 
resignet  atque  recludat. 

Hinc  habetur,  prseter  secundi  generis  cou- 
fessionem  epistolarem  veluti  emortuam,  qufe 
fit  per  apices  chartis  commissos,  dari  aliam 
viva  epistola  comprehensara,  qure  scilicet  fit 
per  internuncium,  cui  viva  voce  relaturo  poe- 
nitentis  peccata,  et  voluntatem  consequendi 
de  eis  suo  tempore  absolutionem,  commilta- 
tur  absque  scripto  ministerium  prffidictum, 
Ha3c  tomen  confessio  per  epistolam  vivam, 
non  nisi  matcrialiter  differt  a  confessione 
sive  expressioue  peccatorum^  epistola;  inani- 
ma3  commissa ;  ct  planc  eodem  modo  de 
utraquc  hac  epistolari  confessione  est  pro- 
nunciandura,  quoad  validitatem  aut  hones- 
tatem. 

CAPUT  n. 

QUOD  CONFESSIO  SUMPTA  rRO  INTEGRO  PCENITEN- 
TliE  SAGRAMENTO  EPISTOLARIS  ESSE  NON  POSSIT, 
CERTA  SENTENTIA. 

Ferendum  est  judiciura  de  duplici  confes- 
sionc  epistolari  superius   proposita ;  nempe 


PRO  INTEGRO  POENITENTI.^E,  ETC.  G71 

ct  dc  ea  qua  integrum  sacramentum  fieret 
per  litteras,  et  de  ea  qua  expressio  sola  pec- 
catorum  litteris  fieret ,  quamvis  absolutio  et 
consummatio  sacramenti  non  fieret  per  littc- 
ras,  sed  viva  voce  obirctur  inter  sacerdotem 
et  pcenitentem  praesentes.  Priorem  confessio- 
ncm  nunc  expediam. 

Refenmtur  auctores  qui  integrum  poeniten- 
ti(e  sacramentum  confici  posse  per  epistolayn 
censuerunt.  — Intcgrum  crgo  pcenitentiai  sa- 
cramentum  confici  posse  inter  absentes,  per 
epistolam  vivam  aut  mortuara,  multorum  ve- 
terura  fuit  sententia  ;  ita  enira  visum  esse  re- 
ferunt  Alexandro  Alensi,  p.  4,  q.  77,  mem- 
bro  4,  art.  5,  §  9,  sed  ibi  nihil  invcnio.  Idem 
seusit  Richardus  in  4,  d.  17,  art.  2,  q.  5  ; 
quaravis  enim  talem  confessionem  negat  esse 
necessariam ,  supponit  taraen  esse  utilera. 
Subscripsit  Adrianus  in  4,  tr.  de  Confessione, 
§  Sed  igitur,  et  alii  apud  Scortiam,  in  Con- 
stitutiones  Poutificum,  Theoreraate  404^  sed 
et  plerisque  Theologis  in  Conciho  Basiliensi 
non  displicuisse  eam  doctrinam ,  testatur 
S.  Antoninus,  3  p.,  tit.  5,  c.  12  et  21,  ac  Syl- 
vester  verbo  Confessor  3,  et  alii. 

Praetermissis  autem  multis  obscuris  nomi- 
nibus,  quffi  pro  hac  sententia  adduci  possent, 
fuere  in  ea  plerique  magni  nominis  Thomis- 
tffi,  ut  Paludanus  in  4,  d.  17,  quaest.  2,  art. 
1  ;  Petrus  de  Tarentasia  ( postea  Innocen- 
tius  V),  in  sumraa  de  Coufessione,  quera  ad- 
ducit  et  sequitur  Raynerius  in  Pantheologia, 
part.  1,  tractatu  de  Confessione,  c.  9  :  sanc- 
tus  Antoninus,  3  part.,  tit.  14,  c.  19,  §  9,  el 
tit.  17,  cap.  12  et21  ;  auctor  Margaritre  Con- 
fessorum,  cura  agit  de  modo  quo  debet  fieri 
confessio;  Turrecremata,  in  cap.  Quem  pce- 
nitet,  de  Poenitent.,  dist.  1,  art.  2  ;  Sylvester, 
verbo  Confessio  1,  qusest.  15,  et  verbo  eo- 
dem  3,  et  verbo  Confessor  4,  §  6;  Fumus,  ver- 
bo  Confessio,  n.  23;  Tabiena,  eodem  verbo, 
num.  34  ;  Petrus  Soto,  lect.  11  de  Confessio- 
ne ;  M.  Penna,  apud  Henriqucm,  lib.  2,  c.  2, 
§7,  in  eventu  absolutionis  collatffi  prwsenti, 
absque  jurisdictione,  postea  comparata  cum 
jam  procul  abest  pocnitens,  qui  putctur  bene 
dispositus.  Omnes  hi  auctores  fuerunt  ex 
S.  Uominici  familia,  in  qua  hanc  sententiam 
primum  ortam  esse  et  ibidem  adolevisse,  ac 
denique  in  ejusdem  familiiE  sinu  extinctam 
atque  sepultam  esse,  dixit  Faguudoz,  lib.  2, 
in  2  Eccles.  prtecept.,  c.  10,  num.  4,  quibus 
nobis  bilem  concivit  Petro  Fay,  Ordin.  Pras- 
dicat.,  in  addit.  ad  3  part.,  disput.  3,  et  ex 
multo   lenioribus  qua^   leguntur    apud  M^\- 


67^2 

dium  Coninc,  3  p.,  disp 

buit  qiioque  Hyacinthus  Coquetius,  disseit. 


de  hoc  argumento,  c.  3  contendens  vix  ul- 


lum  e  Thomistis  in  hac  sententia  fuisse ;  id 
quod  etiam  sollicitc  praestant  Franciscus 
Avila,  disscrt.  de  Absolutione  per  Htteras, 
c.  d9,  20  et  21 ;  etDidacus  Alvarez  1.  2,  disp. 
80,  in  difficultate  appendice  (sic  enim  gram- 
maticatur),  num.  47  et  48,  ac  5J  et  52 ;  sed 
quantumcumque  nitantur  Auctores  adductos 
(dempto  Petro  Soto,  pro  quo  alii  dantmanus, 
solus  Davila,  c.  23,  abrogato  ei  opere,  sal- 
vum  facit),  aho  flectere  et  contrariffi  senten- 
lia)  adjungere,  frustra  hiborant ;  quia  codices 
omnes  non  sunt  aboliti,  et  inspectis  locis  quae 
ex  eis  aUegavimus,  perspicue  habetur  eos 
sensisse  quod  diximus.  Damnantur  vero  ma- 
gnse  exocuLationis  omnino  multi ,  etiam  e 
Tliomistis,  qui  eos  aliqnando  allegarunt  pro 
sententia  de  qua  agimus. 

Ex  scJiola  D.  Thomce,  qui  in  eadem  fuerini 
sententia.  —  Extra  scholam  D.  Thoma?,  fae- 
runt  in  eadem  sententia  Navar.,  in  Manuah,  c. 
21,  n.  26,  et  cap.  26,  n.  14  (quanquam  pos- 
tea  cap.  Fratres,  de  Poenit.,  dist.  5,  num.  94, 
id  retractavit) ;  Michael  de  Palacio,  in  4,  dist. 
17,  disput.  ultima,  sub  finem;  v^^ivaldus,  in 
Candelabro  aurco,  tract.  de  Confess.,  n.  26; 
Manuel  Sa,  in  editionibus  integris,  anteriori- 
bus  Romana  anni  1600,  verbo  Absolutio,  nu- 
mero  nono,  et  verbo  Confessio,  numcro  deci- 
mo  quarto.  Prseivit  his  omnibus  scriptor  gra- 
vissimus,  Hincmarus  Remensis,  Opusc.  40, 
absolvens  Hildeboldum,  Suessionensem  Epis- 
copum,  qui  ei  per  httcras  confessus  fuerat,  et 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 
4,  dub.  10,  etfer-    nalijudices  constituit,  nempeper  sacerdotes, 

absolvitur  a  peccatis  admissis,  dolore  perfu- 
sis  ac  rite  expositis.  At  judicium  potest  cxer- 
ceri  inter  abseutes:  videmus  enim  in  foro  hu- 
mano  plerumque  ferri  sententiam  in  absen- 
tem,  et  damnationem  juridicam  intorqueri; 
sive  quia  post  noxae  confessionem  aufugit, 
sive  quia  legitime  convictus  est.  Quidni  ergo 
simihter  in  foro  conscientise,  peccator,  quan- 
tumvis  absens,  poterit  confessus  esse  suum 
peccatura,  et  juridice  de  eo  absolvi?  Nec  tan- 
tum  in  foro  humano  profano,  sed  etiam  in 
ecclesiastico,  locum  habet  judicium  de  ab- 
scnte  :  nam  sententia  excommunicationis  est 
verasententiajudicialis,  quee  tamentorquetur 
plcrumque  in  absentem.  Et  quod  prsRsentine- 
gotio  admodum  commodat,  plerumque  hfec 
scntentia  relaxatur  absenti,  ita  ut  reus  per 
Icgitimum  judicem,  exhibita  debita  satisfac- 


tione ,  absolvatur,  etiamsi  procul  dissitus. 
Multo  igitur  magis  congruum  videtur  cogita- 
rc,  judicium  sacramentale  de  peccatis,  cujus 
dcfectu  homo  plerumque  extremo  exitio  in- 
volveretur,  ita  a  Christo  institutum  esse,  sal- 
va  esscntiali  forma  judicii,  ut  possit  absenti- 
bus  ab  invicem,  peccatore  reo  et  sacerdote 
judice,  exerceri.  Et  vero  hoc  judicium,  si 
exerccatur  per  epistolam,  videri  posse  fac- 
tum  inter  praesentes,  monstrant  illa  sancti 
Hieronymi,  epistola  42  :  [  Turpilius  comicus, 
tractans  de  vicissitudine  litterarum,  sola  (in- 
quit)  res  est,  qua»  homines  absentes,  pra?sen- 
tes  facit.  Nec  falsam  dedit,  quanquam  in  re 
non  vera  {hoc  est  comwdia)  sententiam.  Quid 
enim  est,utita  dicam,  tam  prsesens  intcrab- 


per  alias  litteras  est  absolutus.  Et  probabilem    scntes,  quam  per  Epistolas,  et  alloqui  et  au- 


quoquc  eam  sententiam  snnt  arbitrati  Joan- 
ncs  Medina,  C.  de  Confessione,  tractat.  secun- 
do,  quaestion.  decima  quinta,  Dicto  quarto ; 
Rutilius  Benzonius,  libro  primo  Speculi  Episc. , 
disput.  prima,  conclus.  tertia.  Ante  Clemen- 


dire  quos  diligas?  ]  Etiam  Cascos  ante  charta- 
rum  usum  adinventum,  sic  se  sibi  proeseutes 
fecisse,  ct  mutuo  alloquia  miscuisse,  ait,  ad- 
hibitis  in  ligno  dedolatis  codicillis,  aut  cortici- 
bus  arborum ;  unde  tabellarii  dicti,  qui  tabel- 


tem  item  Vni,  eam  doctrinam  probabilcm  po-     las  illas  gerebant,  et  Ubrarii  qui  scribebant 


tuisse  videri ,  Suarez  notavit  tomo  quarto, 
tertia  part.,  d.  decima  nona,  lcct.  tertia.  Erant 
enim  pro  ea  doctrina  multi  Theologi,  nec 
deeraut  rationis  prassidia,  quae  raox  attingam. 
Quidni  igitur  tunc  dici  potuerit  probabihs, 
quautumcumque  reclamet  Nugnus ,  tertia 
part.,  qua^st.  nona,  art.  tertio,  dilf.  2? 

Ratio  non  incongrua  videtur  eidem  senten- 
tise  suifragari.  Nam  sacramcntum  pcenitentiro 
est  essentiahter  judicium,  in  quo  peccator 
reup,  contra  quam  injudiciis  humanis  acci- 


in  libris,  sive  corticibus  arborum. 

Hcec  sententia  exploditur.  —  Quamvis  au- 
tem  hsec  sententia  olim  fuerit  probabilis,  ta- 
nicn  post  Clementem  VIII,  ncque  possibilis 
est,  neque  toleranda.  Explosit  enim  illam  Cle- 
mensin  dccrcto  quod  emisit  auno  1602,  junii 
19,  de  quo  inferius.  Aliqui  volunt  idcm  esse 
constitutum  cap.  Qiiem  pcenitet,  de  P(enit., 
dist.  1,  quod  caput  depromptum  cst  ex  cre- 
dito  Augu^tin.,  1.  de  Vcra  ct  falsa  poeniten- 
tia,  cap.  10.  Ibi  enim  dicitur  confessionem 


dit,  accusans  seipsum,  benigne  a  Deo  offenso    debere  fieri  ore  et  voce.  Idque  ex  Doctoribus 
habetur,  etpersuosvicarios,  quosinhoctribu-    ac   Conciliis    mnltiplicitcr  firmat  Comilolus, 


CAP.  II.  QUOD  CONFESSIO  SUMl'TA 
1.  1  Respons.,  qusest.  16.  Hoec  tamen  proba- 
tio  uon  est  revera  cfficax.  Posset  euim  con- 
fcssio  ficri  ore  ac  vocc,  pocuilcnte  pcr  scip- 
sum  exponcute  sua  pcccata  confessario  pra3- 
senti ,  dilata  tamen  absolutione  ad  tempus 
implenda'.  per  poenitentem  cujuspiam  coudi- 
tiouis ,  qua  posita,  confessarius  per  litteras 
abs'olutionem  esset  missurus.  Ex  eo  igilur 
quod  confessio  debeat  fieri  ore,  non  scquitur 
formam  quoque  sacramenti  debere  voce  ac 
ore  peragi ;  atque  adeo  non  sequitui'  sacra- 
meutum  iutegrum  excludcre  btteras,  et  se- 
cnudum  omncm  sui  partem  ore  ac  voce  csse 
obcundum.  Non  est  cfficacior  aba  probatio 
ab  auctoritate,  quam  adhibet  Scortia  in  Epi- 
tome  Selectarum  Constitutionum,  tbeorem. 
40-4,  constit.  463.  Profert  hic  auctor  testimo- 
nium  Coucihi  Tridcntiui,  sessione  decima 
quarta,  capite  sccundo,  .docentis  unumqucm- 
que  lapsum  teneri  se  sistere  coram  tribunali 
sacramenti  poenitentiffi.  Hoc  tamen  nego  ur- 
gere ;  qnia  facile  dici  posset  omnem  qui  sa- 
cramentum  poenitentise  suscipit,  sistere  se 
coram  tribuuaU  hujus  sacramenti,  quamvis 
non  praesens,  sed  absens  illud  suscipiat.  Si- 
cut  qui  in  absentia  per  Utteras  expetiit  exol- 
vi  ab  excommunicatione,  et  rcipsa  exolvitur 
per  htteras,  dici  potest  stitisse  se  coram  sa- 
cro  Iribunali,  ut  absolveretur  nexibus  excom- 
municationis  :  esto,  in  rigorosa  vocis  notioue 
Ulpianus,  hbro  secundo  Digestis,  /Si  quis  cmi- 
tion.,  dicat,  absentem  non  se  sistere.  Itaque  si 
auctoritate  agendum  est  adversus  confcssio- 
nem  epistolarem,  de  qua  agimus,  sat  est  ur- 
gere  auctoritatem  decreti  Clemcntis  VIII,  quod 
non  est  dubium  quin  confessionem  cpistola- 
rem,  qualem  hic  excutimus,  protUgarit. 

Usus  Ecclesice  perpetms  nnnqiMm  absolven- 
di  sacramentaliter  nisi  prcesentem.  —  Scri- 
hendo  alteri,  censemttr  cum  prwsente  agere,  sed 
fictione  quadam. — Jam  si  adversus  eam  con- 
fessionem  ratione  agendum  sit,  seponend» 
sunt  variserationes  imbeciUoe,quales  addeusat 
Comitolus,  1.  1  Respons.,  qusest.  16,  quas 
ibi  legcndas  dimitto,  ne  absque  fructu  char- 
tas  implcam.  Uuica  scd  potentissima  ratio 
ducenda  est  ex  Christi  institutionc,  qu»  fcrt 
ut  sacramcntum  poenitentiaj  inter  solos  praj- 
sentcs  consummetur.  Ita  enim  coliigilur  ex 
veritatc  forma?  hujus  sacramentij,  compre- 
hensa  verbis  ilUs :  Ego  teabsoho.  Hajc  quippc 
vcrba  non  possunt  humano  modo  dirigi  ad 
abscntcm.  Quis  enim  compellat  abscntcm, 
adhibito  pronomine  illo  ^g.?Itaque  uthujus 
sacramcnti  forma  subsistat,  exigitur  saccr- 


PRO  INTEGUO  P(EiNlTENTL£,  ETC.  673 

dotis  et  poenitentis  prffiscntia,  atque  utrius- 
que  propinquitas,  sufficiens  ad  humanam 
collocutioncm  saccrdotis  cum  poenitcnte,  et 
hujus  designationcm  sensibilcm,  quse  intcr 
abscntes  locum  non  habet.  Roborat  optime 
hanc  rationcm  usus  Ecclesiae  pcrpetuus,  nun- 
quam  absolvcndi  sacramcntalitcr  nisi  praiscn- 
tcm.  Nam  alias  quidcm  absoluliones  conferri 
plerumque  solitas  abseuti,  mullis  dcmoustrat 
Joau.  Bagotius,  dissert.  2  de  Poeniteut.,  c. 
II,  scss.  I.  At  sacramcntalis  soii  pra.'scnti 
semper  cst  collata  antiquis  tcmporibus.  In- 
tcllexit  cuim  Ecch^sia  absolutionem  aliter  im- 
pcusam  uou  posse  cum  vcrilalc  fornuc  cohse- 
rere ;  neque  illud  te  absolto,  haberc  posse 
locum  intcr  absentes.  Quod  enim  aliquando 
in  litleris  ad  absentem  dircctis,  dicatur :  Te 
saluto,  vcl:  Te  salutat  talis  amicus,  idcirco  fit 
quod  fictione  quadam,  scribendo  alteri,  ccn- 
seamur  cum  praesenti  agere,  quamvis  reipsa 
non  agamus  cum  pra^scnte,  utfitquoties  adhi- 
bendo  vocem,  alloquimur  altcrum.  Et  ita  rec- 
te  Prsepositus  tcrtia  partc,  quaest.  6,  dubio 
terlio,  numcro  decimo  scxto.  Itaque  absolutio 
prolata  voce,  per  te,  soli  prffisenti  addicitur. 
Hallucinantur  autem  qui  pro  praxi  antiqua 
absolvendi  sacramcntaliter  abscntem,  allegant 
factum  S.  Thoma;  Cantuaricnsis,  qucm  Scotus 
in  4,  d.  17,  ad  fincui,  ct  S.  Autoniuus,  2  p. 
Summsehistor.jtit.  17,  c.  3,  §  1,  referunt,  mi- 
sisscRomamut  exoraret  absolutionem.  Id  ac- 
cipiendum  est  de  absolutione  a  ccnsura,  quae 
absolutio  potest  iu  absentcm  cadcre  ;  vel  ccr- 
te  accipiendum  cst  de  petita  facultate  absolu- 
tionis  a  peccato  rcservato,  conferendae  per 
sacerdotem  dclegatum  poenitenti  praisenli. 
.^quc  alienum  est  a  prcesenti  ncgotio,  quod 
aliqui  adducunt  cx  cap.  Qualis,  30,  quast.  5, 
ubi  dicitur  recipiendam  essc  cujusdam  adul- 
terae  poenitentiam,  per  scripturam.  Hoc  dico 
perperam  in  hanc  causam  adduci.  Non  enim 
scnsus  illius  capitis  est,  talcm  adulteram  mun- 
dandam  esse  a  labc  pcccati  pcr  absolutionem 
scripto  transmissam;  sed,  ut  habent  codiccs 
corrccti,  mandatur  tradendam  esse  illi  adul- 
terffi  scripto  comprehensam  mulctam  judicia- 
lem,  ad  quam  ob  scclus  illud  erat  adigenda. 
Dc  absolutione  autcm  sacramculali  a  pccca- 
tis,  uihil  co  loco  habclur.  Itaque  non  est  le- 
gcndum :  Pcenitentia  illius  scripto  recipienda , 
sed :  Poenitcntia  illi  per  scripturam  recipien- 
da,  ut  habcut  Capilularia,  I.  7,  c.  1:27.  Recte 
igitur  affirmabam  autiquum  Ecclesire  usum 
nunquam  tulisse  ut  absolutio  per  lilteras  cou- 
ferretur  a  saccrdotc  absente,  quia  (ut  dice- 

43 


674  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

ham)  Ecclesia  probe  perspexit,  clirectionem     pra^nmn.Si 
illam  formae  ad  poenitenlem  sensibiliter  desi- 
gnatnm  pronomine  te,  essentialiter  contcnto 
in  forma  sacramenti^  non  posse  coliaerere  cum 
ahsentia  poenitentis. 

Iii  forma  saxramenti  poenitenticB  involviticr 
essentialiter  pronomen  te.  —  Aio  in  forma  lui- 
jus  sacramenti  involvi  esscntialiter  prono- 
men  te,  notans  prsesentem.  Perperam  enim 
Henriq.,  1.  4,  c.  II,  n.  1  et  3,  ac  si  qui  alii, 
jure  rejecti  a  Bonacina,  disp.  5  de  Sacram., 
q.  4,  p.  2,  n.  10,  et  a  Filliucio  ,  tract.  6, 
num.  66,  arbitrati  sunt  pronoraon  te  possc 
expungi  e  forma  absolutionis,  sicut  expungi 
potest  pronomen  ego,  salva  formae  siibstantia 
et  validitatc.  Hoc  perperam  asseri  dico.  Est 
enim  latum  discrimen  inter  illa  duo  prono- 
mina  :  nam  pronomen  ego  satis  involvitur, 
irao  exprimitur  per  verbum  primaj  personai, 
aisolxo ;  ({noA  non  potest  dici  de  pronomine 
te.  Atque  adeo  essentialiter  ad  veritatem  et 
validitatem  formse  exigitur  exprcssio  particu- 
ke  te,  prresertim  si  omittantur  illa  conscqucn- 
tia  verba,  a  peccatis  tuis,  quse  non  essc  de 
substantia  forma^  asserunt  Cajctanus,  verbo 
Ahsolutio;  Sylvester,  verbo  Ahsolutio,  6,  q.  4; 
Navar.,  c.  26  Manual.,  n.  2;  Valcnt.,  disp. 
de  Sacram.  poenit.,  q.  2,  puact.  3  :  Suarez, 


tom.  4,  tertia  parte,  d.  19,  sect.  J,  n.  21 ;  sed 
sive   illud  te  oranino   sit  adhibendum  ,  sive 


num.  "i^  :  Alsolto  Petrim  a  peccatis;  et : 
Absolvitur  Petrus  a  peccatis.  Atque  ita  sem- 
per  excluditur  directio  formce  ad  absen- 
tem. 

Verum  est,  exeunte  superiore  sseculo,  pau- 
cos  aliquos,  ex  tam  multorum  Scholastico- 
rura  ct  Moralium  Theologorum  sensu,  pres- 
sos  gravissima  persecutione  quffi  sacerdotes 
a  poeniteutibus  elongabat ,  adductos  esse  ut 
doctrinara  illuc  usque  speculative  duntaxat 
propositam,  revocarent  ad  praxim  ;  ila  ut 
confessionis  sacramentum,  etiam  coUata  ab- 
solutione,  consummarent  por  litteras  ;  quod 
illustris  inter  Cbristi  Confessores,  Gulielmus 
Critonus,  factitatum  a  Catholicis  ca.rcere  con- 
clusis  in  Anglia  et  Scotia,  me  audiente  refe- 
rebat.  Hoc  admitto  factum  esse  eo  tempore, 
et  factum  esse  absque  poccato,  quia  fiebat 
hona  fide,  ex  sensu  gravium  Doctorum,  et 
aliqua  rationum  verisimilitudine.  Factum  ta- 
men  est  invalide,  quia  fiehat  contra  Christi 
institutioncm  ,  adversus  quam  non  potuit 
pra3scribere  neccssitas  injecta  ab  hostium 
fidci  persecutione ,  intercludente  poeniten- 
tium  et  sacerdotum  prffscntiam.  Esto,  si  dun- 
taxat  lox  Canonica  aut  Pontificia  eo  usu  in- 
terdixisset,  fas  fuissct,  ratione  urgcntis  ne- 
cessitatis,  aliter  facere,  et  quidcm  valide.  At 
contra  Christi  institutioncm,  porpetua  Eccle- 
siffi  praxi  vel  insinuatam,  vel  compertam,  ni- 


suJRciant  verba  illa,  apeccatis  tuis,  quse,  re-    hil  tale  allegari  potest. 


ciso  illo  te,  dicantur  esseutialia  forma»,  sem- 
perverum  manot  quod  directio  formro  sacra- 
jnenti  poenitentiK  fieri  essentialilcr  dcbeat  ad 
prsesentem,  qualis  designatur  pronomine  te 
in  forma  passim  recepta.  Nec  licet  tricari  de 
forma  Grfficanica  his  verhis  coneepta:  AlsoJ- 
titur  servus  Christi.  Certum  enim  est  hac 
verlm  non  facere  sensum  deprecativum,  qui 
formam  irritam  redderet,  ut  recte  statuit 
S.  Thomas,  Opusc.  22,  c.  1  et  2,  subscril)en- 
tibus  Petro  Soto,  lect.  4  de  Confessione ;  Va- 
lcntia,  disp.  de  Poonit.,  q.  1,  p.  3;  Suaroz, 
tomo  quarto,  tertia  p.,  d.  19,  sect.  1,  n.  25  ; 
et  ex  Grfficis  ipsis  Petro  Arcadio,  1.  4  de  Sa- 
cram.,  c.  3,  passimque  Theologis,  qui  norunt 


Qui  consentiant  in  epistolari  confessione  re- 
jicienda.  —  Consentiunt  in  hac  epistolari 
confessione  rejicienda,  Scotus,  Gabriel,  Bas- 
soHs,  et  alii  omnino  multi,  in  4,  dist.  17; 
Cajetanus,  verbo  Confessio,  conditione  11; 
Victoria,  in  Summa,  num.  171 ;  auctores  Cate- 
chismi  Romani,  cap.  de  Confessione ;  Toletus, 
I.  3  Suramae,  cap.  6;  Valont.,  3  p.,  d.  7, 
quaist.  11,  pag,  1  ;  Fagund  ,  in  2,  Eccles. 
prsecept.,  I.  2,  cap.  10;  ^gid.  Coninch.,  dis- 
put.  4  de  Poenit.,  dub.  10;  Honriq.,  1.  5, 
cap.  2,  num.  7  ;  Comitolus,  1.  1  Respons.,  q. 
16;  Vasquez,  3  p.,  qua^st.  91,  art.  3,dub.  2; 
Scortia  ,  adducens  plerosque  alios  in  Constit. 
Pontificum  ,   theorem.    404  ;    Suarez  ,    tom. 


de  fide  esse  formamhujus  sacramcnti  esseju-     quarto,  tertia  parte,  d.  19,  scct.  3,  num.  7; 


dicialem,  ut  dcfinitum  est  in  Tridentino,  scss. 
decima  quarta,  can.  nono.  Unde  quia  unius 
sacramenti  est  unica  forma,  et  illam  vulgo  re- 
ceptam ,  tam  diuturno  Ecclesise  usu  proha- 
tam,  certum  cst  non  esse  falsam  ,  necessa- 
rio  fatcndum  est  non  discreparo  sensu  ab  ca, 
sive  formam  illam  Gra;canicam  ,  sive  illas 
quas  validas  esse  posse  admittit  Suarez  su- 


ex  quo  liquet,  quod  isti  recens  impmgitur 
circa  doctrinam  de  confessione  epistolari  ab 
eo  improbabiliter  traditam  ,  non  pertinere 
ad  hanc  confessionem,  quam  ipse  tam  diserte 
ac  explicate  refellit. 

Respondetur  argumentis  pro  confessione 
epistolari  propositis.  —  Argumentis  pro  hac 
confessionc  epistolari  supra  propositis  non  est 


CAP.  III.  POENITENTI.42  SACRAMENTUM  NE  EX  PARTE  QLTDEM,  ETC, 


67e 


difficlle  rcspondere.  Et  imprimis',  perperam 
oequiparalur  judicium  humanum  sseculare , 
cum  judicio  do  peccatis,  in  foro  conscientiae, 
inter  pocnitentem  reum  et  saccrdotem  jndi- 
cem,  obcundo.  Ctu'istus  enim,  institutor  lui- 
jus  judicii,  et  summus  in  hoc  foro  praBscs, 
potuit  velle  ut  hoc  judicium  non  nisi  inter 


tialem  ,  non  possit  per  epistolam  confici  , 
monstratum  est,  et  ex  dictis  de  toto  ac  inte- 
gro  sacramento,  patet  quid  statuendum  sit  de 
sacramento  poenitentiae  ,  sumpto  quoad  ejus 
paitem  primariam  ,  hoc  est,  quoad  formam. 
Nam  ,  eo  ipso  quod  forma  actu  adhibetur, 
manet  saltem  moraliter  materia  proxima,  ex 


pra'sentes  consummaretur ;  cum  alias  ol)  cau-  qua  compingendum  est  sacramcntMm,  ne.npe 

sas;  tum  ut  judex  luijusfori,  qui  patrem  quo-  actus  pcjenitcnlis  circa  peccata,  de  quil)us  fer- 

que  et  medicum  debet  agere  commodius  has  tur  absolutio.   Atque  ita  per  applicalionera 

partes  obirct,    vel  audito   coram  pcenilente,  hujus   forma?,    sacramentum   consummatur, 

vel  saltem  non  prius  absoiuto,  quia  se  hunii-  estque  plane  perfectum  et  integnmi,    quale 

liter  sisteret  judicandus.  Id  quod  ex  parte  ho-  jam  diximus  non  possc  per  epistolam  fieri. 
minis  rei,  ad  salubrera  pudorem,  ([uo  sutfu-        Cotifassioni  epistolariadTersaiiturrecentiores 

sus  poenitens  facilius  resipiscat,  conferre  non  Thomistw.  —  Conclamant  in  hujusmodi  epis- 

parura  potest.  Multo  eniin  verecundius  est  tolarem  confessionem  recentiores  Tliomistse  , 


prfcsertim  Alvarez  1.  2,  qusest.  19,  art.  G, 
disp.  80,  indifiicultate  addititia;  Nugnus,  3p., 
q.  9,  art.  3,  diCricult.  2 ;  Petr.  Fay,  in  addit. 
ad  3  p.,  quaest.  9,  art.  3,  disp.  3  ;  Vincent. 
Candidus,  in  disquisitionibus  mor.,  disp.  3, 
art.  do,  dub.  1  ;'Francisc.  Hyacintli.  Cociue- 
tius,dissertatione  de  Confessione  facta  absen- 


reo  per  seipsum,  coram  judice,  aperire  pec- 

cata  sua,  Cjuara  de  iis  ex  scripto  vel  per  inter- 

nunciura  agere.   Has  igitur  aliasque  suniles 

ob  causas,  voluisse  Cliristum,  ut  hoc  sacra- 

mentum  inter  absentes  non  consummaretur, 

ut  fert  constans  traditio  et   usus   Ecclesiaj, 

colligimus  manifeste  ex  verbis  formse  sacra- 

menti  hujus;  quse  non  sonant  moralem  dun-     ti,  a  c.  5;  Francisc.  Davila,  tract.  de  Confes- 

taxat  prsesentiam  poeniteutis  et  sacerdotis,  sed     sione  per  litteras  vel  per  internuncium,  c.  2, 

eliam  physicam,  quahs  est  inter  duos  collo-     qui  alios  plerosque  similiter  opinatos  addu- 

quenles,  quamvis  judicium  liumanum  ssecu-     cunt.   Extra  scholam  D.  Thomse,  idem  tra- 

lare  quod  non  ordinatur  ad  bonum  poenilen-     dunt  Angelus,verbo  Confcssio  1,  §  32;  Angles, 

tis,  sed  ad  ejus  castigationem  ,  aliter  se  ha-     in  4,  qua^st.  de  Confessione,  chtlicult.  8  ;  Car- 

beat.  Aha  itemratio  est  judicii  Ecclesiastici  in     thus.,  iu  4,  dist.  17,  q.  4  ;  Gabriel.,  qua;st.  4  ; 


foro  contentioso,  cujusmodi  est  judicium  per 
irrogationcm  censurse,  et  exsolutionem  abea; 
quia  cum  hoc  judiciura  praicipue  spectet  vin- 
dictam  in  reum,  et  tcrrorem,  non  est  mirum 


Scolus,  qusest.  unica  ;  Navar.,  cap.  Fratres, 
de  Poenit.,  dist.  5,  num.  94;  Aphonsus  de 
Lcone,  tract.  de  Potest.  et  officio  confessarii, 
recoUect.   G,  num.  123.  Citanlur  eliam  in  id 


quod  aliam   habeat  formara  quam  judicium  Fagundez  1.  2  in  2  Ecclcs.  pr-rBcept.  ,  c.  10, 

sacramentale  poenitentise.  Unde  censura  sicut  n.  5;  Turrian. ,  q.  9  de  Poenit. ,  art.  2,  disp. 

potestiureum  coraperlum,  taraetsi  absentera,  32,  dub.  4,  et  Toletus,  1.  3,  c.  G.  Sed  quod 

vibrari,  ita  et  relaxari  potest  eidem  quantum-  Thoraistse  prscdicti,  in  hujus  doctrinse  insec- 

vis  dissito,  ac  etiam  (quod  plus  est)  invito,  tatione  prse  ca^teris  efferbuerint,  relcgam  eo- 

vel  etiam  defuncto.  Quse  oraniamonstrantla-  rum  vestigia  ;  et  quse  contru  expressionem 

tum  esse  discriraen  inter  hoc  judiciura,  et  sa-  peccatorum  ,  absenli  in  quacumque  necessi- 

craraentale,  de  quo  agiraus.  Quod  denique  di-  tate  factani  protulcrunt ,  cum  fide  rcferam. 
citur  per  epistolam  fieri  pra^sens  ,  translati-        Nisi  saltem  aliguatemis  renovetur  in  frce- 

tiuni  est;  nec  sanctus  Hicronyraus  aliud  ha-  seutia  sacerdotis. — Expositionera  ergo  pecca- 

bet,  quam  hanc  esse  ^ra^^ew^iam  inter  absen-  torum  sacerdoti  absenti  factam,  nisi  saltcm 

tes ;  quod  additum  infringit  arguraeutum  in  alic^uatenus  renovetur  in  proesentia  sacerdotis 

non  esse  sacramcntalera  ,  nec  ex  ea  posse 
corapingi  validuni  sacramentum  ,  contendunt 


lianc  rem  cx  eo  loco  petitum. 
CAPUT  in. 


rOENITENTIyE  SAGRAMENTUM  NE  EX  PARTE  QU!- 
UEM  EXPRESSIONIS  PEGCATORUM  POSSE  ESSE 
EITSTOLARE,    QUI  CENSUERINT. 

Quod  totum  et  integrum  Sacramenlum  pce- 


Thomistse  praidicti.  Dixi  :  nisi  saltem  aliqua- 
tenus  renotetur  in  prasentla  sacerdotis ,  quia 
Nuguus  diserte  monet  validam  fore  sacra- 
menti  confectionem,  si  pwnitens  qui  per  ep^s- 
tolani  exposuerit  peccata  sua  confessario, 
postea  in  ejus  pra^sentia  consUtutus,  dicat  : 


nitentioe,  quoad  utraraque  ejus  partem  essen-    Accuso  me  apiid  te  de  pcccatis  in  epistola  ad 


676 

te  transmissa  exaratis 
expressionis  pcccaloriim  factee  per  litteras, 
qiuilem  facit  qui  sacerdoti  alia  via  anteceden- 
ter  conscio  peccatorum  quse  distincte  expri- 
menda  esscnt;,  dicit  :  Confiteor  apud  te  de  il- 
Us,  et  illis  gestis  meis,  quihus  interfuisti.  Hu- 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 
quse  est  renovatio     et  absolventis,  tanquam  exliibentium  formam 

esse   essentialiter 

fieri   sacramentum 

validum  ,  quin  sacerdos    et  poenitens  simul 

sint  ;  quod  non  contingit  cum  expressio  pec- 

catorum  fit  per  litteras  ,  aut  si  adliibcatur  in- 


et  materiam  sacramenti 
necessariam,   nec  possc 


jusmodi  itaque  expressionem  peccati,  faclam  ternuncius  relaturus  poenitentis  voluntatem. 

per  liiteras,  sed  postea  renovatam  in  pra^sen-  Totum  hoc  (ait  Nugnus)  traditur  in  decreto 

tia,  posse  ad  validum  sacramentum  sufiice-  Clemenlis  VIII ,   edito  anno  1602  ,  19  junii 

re,  agnoscit  Nugnus.  Id  vero  pernegat  de  ex-  (imo  20),  et  postca  pcr  eumdem  Pontificem 

positione  peccatorum  facta  sacerdoti  absenti,  viva  voce  explicato,  ut  scit  unixersalis  Eccle- 

neque  renovatain  prfesentia.  Etassertionem,  sia  ,    inquit   Nugnus.    Sed   de   hoc   decreto 


qua  quis  talem  expositionera  peccatorum  for- 
mari  posse  pcr  absolutionem  affirmaret,  ait 
essc  temerariam,  scandalosam,  et  errori  pro- 
ximam.  Quod  si  quis  diceret  talem  peccatorum 
expressionem  non  solum  esse  validam,  sed 
etiam  communiter  et  regularitcr  esse  conve- 
niontem  ,  cum  Nugnus  contcndit  insimulan- 
dum  erroris,  et  per  se  sccundo  violaturum  fi- 
dem. 

Adversariorum  arguonenta. — Argumentatur 


postea. 

Aliud  argumentmn.  —  Ecclesia  est  dives 
depositoriim.  —  Debet  pcenitens  confessario 
prwsenti  distincte  exprimere  ore  suo  peccata, 
ut  qui  per  se  peccavit,  per  se  quoque  erubescat. 
—  Argumentum  aliud,  in  quo  magnam  vim 
faciunt  adversarii ,  pra;sertim  Nugnus  et  Al- 
varez  ,  ducitur  ex  pcrpetuo  ,  et  per  omnia 
Christiana  saecula  semper  retento,  usu  Eccle- 
sia',  confitendi  ore  proprio  peccata  sua,  prae- 


in  banc  rem  Nugnus  primo  ex  Conciliis.  Nam     scnti  sacerdoti,  scclusis  intermediis  personis. 


Concilium  Fiorentinum ,  in  tract.  de  Confcs- 
sione  (appendo  fidelitcr  Nugni  vcrba),ct  Con- 
cilium  Tridentinum,  sess.  decima  quarta,  ca- 
pite  tertio,  docent  formam  sacramcnti  poeni- 
tentite  contineri  vcrbis  minislri  ,  id  quod  de 
fide  esse  affirmat  Soto,  in  4,  d.  4,  quai-st.  uni- 
ca,  articul.  quarto.  Et  idem  dc  omnibus  sa- 
cramentis  essc  asserendum,  excepto  matri- 
monio ,  docent  Concilia,  aperte  firmantia  Ic- 
gem,  per  eam  exceptionera.  Quod  si  forma 
continetur  verbis  ministri ,  necesse  cst  ut 
materia  externa  sive  confcssio  vcrbis  quoque 


Hoc  argumcntum,  si  quod  assuraitur  veritate 
nitatur,  debet  ccnseri  oranino  cfficax.  Nam 
Ecclcsia  est  dives  illud  depositorium  in  quod 
Apostolorum  principes  totam  doctrinam  cum 
sanguine  suo  profuderunt,  ut  est  apud  Tcr- 
tullianum,  lib.  de  Prffiscript.,  c.  36.  Et  reipsa 
idcra  habet  S.  Irena^us,  I.  3,  cap.  itera  3, 
agnosccns  in  Ecclesia  conditas  csse  a  Christo 
gazas  scientia;  raysteriorum,  ut  omnes  fideles 
secure  inde  petant  intclligentiam  omnium  de 
quibus  circa  sacra  emergere  posset  dubitatio. 
Et  quia  in  practicis  ,  cujusmodi  est  confectio 
contineatur  prolatis  a  poenitcnte,  ut  forma  ct  sacramentorura,  scientia  proditur  per  opera- 
materia  servent  proportionem.  Sicut  ergo  sa-  tionera  (nec  enira  alium  quis  usum  habere 
cerdos  non  potest  absolvere  scripto ,  alioqui  potcst,  quam  quem  sentit  esse  adhibendum, 
sacerdos  mutus  posset  excipere  confcssiones,  ut  opcratio  recte  fiat),  idcirco  in  rem  pra^sen- 
contra  perpetuum  usura  Ecclesise,  qui  fert  teni,  cxusu,  atque  adeo  ex  sensu  perpetuo 
adhiberi  verba  a  sacerdote  conferente  for-  Ecclcsise,  magistraj  infallibilis,  argumentatur 
mam  hujus  sacramenti  ,  ita  necessc  est  ut  Alvarez :  quia  S.  Thomas  2.  2,  q.  10,  art.  12, 
poenitens,  qui  inateriam  sacramenti  subrainis-  ct  1  Cor.  2,  Icct.  3,  pronunciat  pluriraum  de- 
ti at,  verba  adbibcat.  Confirmatur,  quia  nia-     fcicndum  csse  usui  Ecclesiae ;  quod  pra^scr- 

tim  valere  debet  in  usu  antiquo  et  constanti, 
hoc  est  scmper  retento  in  alicujus  sacramenti 
confectione  ;  in  qua  maximi  faciendum  esse 
Ecclcsia;  usum  ac  scnsum  ,  optimc  notavit 
S.  Fulgentius,  lib.  de  Baptisrao  ^thiop.,  cap. 
10  ;  antiquup  autcm  et  constans  semper  re- 


tcria  el  forraa  sacramenti  poenitenlire  dc- 
bcut  habere  propinquitatem  et  conjunctio- 
nem  ,  quoa  in  omnibus  ajquc  sacramentis 
(derapto  matrimonio)  est  adhibenda  ;  alioqni 
liceret  hodie  abluere  puerum,et  crasproferre 
forraam ,  quod  vel  cogitare  ridiculum  forct. 


Atqui  si  expressio  sacramentalis  peccatorum  vera  fuit  usus  confitendi  soli  sacerdoti,  et  qui- 

posset  fieri  antecedenter  per  fitteras  ,  vel  in-  dem  secreto,  quee  desiderantur  in  confessione 

ternuncium  ,  forma  ct  materia  hujus  sacra-  per   nuncium  ,    aut   per  litteras.    Nam   non 

menti  essent  inconjunctaj.  Concludit  itaquc  modo  nuncius  potest  expressionem  peccato- 

Nugnus  propinquitatem  physicam  confitentis  rum  ipsi  commissam  detegere  sacrilege  ,  sed 


CAP.  III.  P(ENITENTI/E  SACRAMENTUM  NE  EX  PARTE  QUIDEM,  ETC. 


677 


etiam  littcrse  sunt  aliquid  ex  se  vulgahilc,  cum 
possint  resignari,  et  ad  curiosorum  notitiam 
sacrilcge  dcvenire.  Causa  igitur  intercluden- 
dw  via3  ad  ca  sacrilcgia  ,  visum  cst  Christo 
institutori  hujus  sacramenti,  solara  confes- 
sionem,  sive  exprcssioncm  pcccatorum,  sa- 
cerdoti  pra^.scnti  a  prrcscnte  poenilente  fac- 
tam  ,  pro  materia  assignare.  Et  Iianc  csse 
traditionem  Apostolicam,imo  legem  divinam, 


catorum  a  solo  poenitente  soli  sacerdoti  essc 
faciendam.  Ouod  clarius  cxpresscre  Davila,  3 
p.,  tr.  3,  rcsol.  7,  ct  alii  apud  Alvarem  supra 
n.  53,  dicentcs  confessionem  esse  actum  pcr- 
sonalem ,  peque  ac  absoliitionem ,  quam  ccr- 
tum  est  non  posse  conferri ,  nisi  pocnitcns  sit 
sacerdoti  pro:?scns.  Non  potest  autem  opponi 
sacramentum  matrimonii,  qnod  potcst  ab  ab- 
sonte  pcrfici  pcr  tcrtium,  cui  tanquam  procu- 


eruit  Nugnus  non  modo  ex  perpetuo  Ecclesiae     ratori  committantur  vices  partis  ineuntis  con- 


usu,  de  quo  hactenus  ,  sed  etiam  ex  co  quod 
rcx  Castellae  ,  Ildephonsus  Sapiens,  i  p  ,  tit. 
4,  lcgc  30,  cdixitne  quis  ronfiteatur  por  nun- 
cium  vel  scripturam.  Cum  cnim  rcx  laicus  non 
possit  ferre  legcm  de  sacramentis  ,  sed  tan- 
tum  possit  imponere  poenam  non  servantibus 
legem  divinam  dc  eis  latam,  sequitur  sapien- 
tissimum  illura  rcgem  agnovisse,  raandatura, 
intcrdiceus  expressione  sacraraentali  pecca- 


jugiura.  Hoc  perpcrara  csse  opponendum 
ait  Alvarez,  n.  33,  quia,  juxta  scutentiam  cui 
ipsc  inhKret ,  matrimoniura  sic  contractum 
non  est  verum  sacramcntum ,  sed  est  merus 
contractus  civilis  ,  tunc  tantum  sustollendus 
in  sacramcntura  ,  cura  partes  prajsentcs  mu- 
tuo  sibi  exhibuerint  suos  consensus ,  ratum 
habeutes  quod  a  procuratore  in  ipsorum  ab- 
sentia  gestum  fuerat.  Pro  qua  doctrina  addu- 


torura  per  nuncium  aut  htteras,  esse  raanda-    cit  Alvarcz  Joan.  Grosperum,  Concilii  Colo- 


tum  divinura  ,  institutioni  Cliristi  attextura. 

Idcm  probat  Alvarez  ex  Tridcnlino,  sess.  14, 

can.  9,  deccrncnte  confessionem  sacraraenta- 

lem  esse  de  jure  divino.    Ea  autera  expressio 

peccatorura  sola  est  sacramentalis,   qua;  fit 

ore,  enarrando  distincte  confcssario  preesenti 

aliquod  saltcra  pcccatum.  NuIIa  quippe  alia 

peccatorum  expositio  est  idonea ,  ut  feratur 

judiciura  de  conscientia  peccatoris  ,   discer- 

nendo  intcr  lepram  et  lepram  ;  quod  tamen 

est  de  ratione  expositionis  sacraraentalis  pec- 

catornm.   Ad  hstc  ,   Concilium  Tridentinum 

illa  sess.  14,  c.  2,  defmit  poenitcntera  dcbcre     peccatorum,  sacerdoti  absenti   facta,    possit 

se  sistere  confessario.  At  qui  abest,  non  se     esse    idonea   ad    compactionera    sacramenti 

sistit,  cum  sisti  sitpraesentem  adesse,  exl.  2,     poenitentiae   per    accessum   absolutionis.    Et 

ff.   Si  cautio.   Debet  ergo  poenitens  ipsimet    hanc  esse  S.  Thoma}  ccrtara  sententiam ,  ab 

confessario  preesenti  distincte  exprimere,  ore     oranibus  Thomistis  traditam  ,  Alvarez  et  Nu- 

suo,  peccata  quoe  fccit ;  alioqui  exposilio  pec-     gnus  attirmaut.  Id  vero  iidem  Thomistoe  nu- 


niensis  tutorera  ;  itemque  Durandum,  Victo- 
riara,  Cajetanura,  Vigueriura,  Ledcsmara  ot 
Gulielraum  Paiisienscm  junioi'cm,  Ord.  Prse- 
dic,  ct  ncrvose  de  more  aliis  demorsis  id 
tradentem,  can.  8,  de  Locis,  c.  5. 

Ex  tot  igitur  argumentis  quse  apud  Nugnum 
et  Alvarem  cura  fastidio  inculcantur  ac  rege- 
runtur,  perspicuc  ciiici  volunt,  cxpositionem 
sacraraentalera  peccatorum  ,  quffi  est  pars 
materialis  sacramenti  poenitentia',  faciendara 
necessario  esse  ab  ipsomct  poenitonte  ipsiraet 
sacerdoti  pra^senti ;  ita  ut  nulla  alia  expositio 


catorum  non  poterit  substerni  absolutioni,  ut 
sacramentalis  ,  juxta  Christi  institutionem  ab 
Augustino,  I.  de  Vera  ct  falsa  poen.,  cap.  10, 
doductam  cx  illis  Christi  verbis  ad  leprosos, 
poenitentiura  Christianorura  typos  :  Ostendite 
nos  sacerdotlius,  [docens  (ait  auctor  ille),  cor- 
porali  praesentia  confitenda  esse  peccata,  non 
pcr  nuncium,  non  per  scriptum  raanifostanda. 
Dixit  cnim  :  Ore  monstrate  ;  non  aliura  sta- 
tuatis  nunciura  ,  qui  pro  vobis  oiferat  raunus 
a  Moyse  statutura ;  sed  qui  per  vos  peccastis, 
per  vos  erubescite.] 

Hoc  cst  argumontura  adversus  expositio- 
nera  sacraraentalcm  pcccatorum  factara  per 
alium,  quod  supra  jam  ex  eodem  Alvare  et 
Nugno  est  iusinuatum,  cura  dicerent  confes- 
sionem  et  expositionem  sacraraentalem  pec- 


peri  evicfum  diserte  putant ,  ex  decreto  Cle- 
mcntis  VIII  lato  20  junii  1602,  quo  confcssio- 
ncm  por  littoras  aut  intornunciuui  plane  pro- 
scribit,  intontata  ejus  assortoribus  excommu- 
nicatione  lata?  sententife,  ipso  facto  incurren- 
da,  et  extra  mortis  articulum  Pontifici  reser- 
vata  ,  aliisquc  poenis  pro  arbitrio  innigcndis. 
Quod  dccretum  raultipliciter  possc  roboi\atura 
cssc,  suis  ct  ejus  ferendi  ct  roborandi  aucto- 
rd)us,  iidera  Alvarez,  Nugnus,  Coquetius  et 
Daviia  gloriantur. 


078 


CAPUT  IV. 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

catis  sacramentaliter  confiteri.  Hoc  dubiura 
aio  esse  isti  controversise  extraneum,  ac  pro- 
EXPREssio.NEM  SACRAMENTALEM  PECCATORUM,  iN    "^^^6  scorsim  essc  excuticndum ;  quia  non  est 

de  hac  re  coutentio  inter  Suarem  et  uuperos 
Thomistas.  Quinimo  Suarez  negat  talem  poe- 
nitentem  absolvi  posse  a  sacerdote  cum  adve- 
nerit,  in  quo  Thomista;  uon  reclaraant.  An 
vero  reclamari  possit,  seorsim  attingam. 
Snaris  sententia  %on  modo  secura,  sedper- 


SUMMA  NECESSITATE,  rOSSE  ESSE  EriSTOLA- 
REM,  SUARI3  SENTENTIA  VARIIS  DOCTORIBUS 
PROBATA. 


Non  est  quod  quis  fragoribus,  qui  de  Alva- 
ris,  ac  Nugni  et  asseclarum  nube  detonue- 


runt ,  absterreatur ,  quominus  in  oppositam    peram  ab  inimico  damnata.  —  Sistendo  itaque 


ipsis  sententiara  a  Suare  traditam ,  eat.  Est 
enim  secura ,  et  plane  nitens ,  ac  exquisite 
probabilis. 

Siiaris  sententia  de  confessione  epistolari  hi 
summa  necessitate.  —  De  Suains  ergo  senten- 


in  negotio  circa  quod  Suarez  et  nuperi  Tho- 
mistffi  dissentiunt,  sive  in  expressione  pecca- 
torum  facta  sacerdoti  absenti  ,  cum  sum- 
ma  nccessitas  obstat  aditioni  sacerdotis,  ct 
prffisentife  ejuscumpoeniteute,  contendo  sen- 


tia,  in  extrema  necessitate,  expositio  sacra-  tentiam  Suaris  non  modo  securam  esse,  con- 

mentahs  peccatorum,  formahs  aut  virtuah"s,  tra  Thomistas  pr*dictos;   sed  etiam   perpe- 

potcst  fieri  sacerdoti  absenti,  interventu  litte-  ram  ab  inimico,  etiam  ultore,  damnatam  esse 

rarum  aut  internuncii.  Voco  formalem  exposi-  improbabilitatis.  Restringeuda  taraen  est  as- 

tioncm  peccatorum. ,  eam  quse  obitur  enume-  sertio  ad  expositiouem  peccatorum ;  nec  est 

rando  sigillatim  ac  distincte  peccata  adraissa ;  buic  loco  admiscenda  confessio  sumpta  pro 

mrtualem  vero  expositionem  appello,  eam  qure  sacramento  integro,  firmato  per  absolutio- 

fit  editis  signis  exteruis  doloris  peccatorum,  nem  sacerdotis;   in  quo  Nugnus  et  Alvarez 

addita   advocatione  confessarii ,  ut  pra^sens  parum  fidelitcr   cgisse   videnti?r,    vel    certe 

absohitionem  impendat.  Illa  enim  exhibitio  magna  confusione  iaborasse.  Confessio  enira 

signorum  doloris  de  peccatis  admissis,  juncta  prosolaexpressionesacramentalipeccatorum, 

significatione  voknitatisprsesentisetabsolutffi  et  confessio  sumpta  pro  iutegro  sacraraento 

confitendi  i'Ja  peccata,  et  addita  insuper  ex-  poenitcntios ,  comprehensa   sub   confessionis 

petitione  confessarii,   quera  prenitens  ad  fi-  nomiuc  absohitione  sacerdotis,  toto  coelo  dif- 

nem  conficiendi  sacramentura  advocari  curat,  feruut.  Unde  raiscere  arguraenta  quibus  ira- 

est  expositio  peccatorura,  qxialem  facere  po-  petitur  absokitio  coUata  ab  absente,  et  argu- 

test  poenitens  prorsus  impcditus  ad  confessa-  raenta  quibus  impugnatur  sacramentaks  ex- 

riura  accedere.  Et  quamvis  nufinm  pecratiim  posiiio  peccalorum  facta  absenti,  est  susdcque 

distincte  et  expkcitc  sit  exprcssum,  est  tamen  confundere  oinuia.  Nugnus  autera  et  Alvarez 

akquid  apud  Deura  aequivalens  forraak  ex-  ika  duo  raiscuerunt;  et  quasi  unura  et  idera 

positioni  peccatorum  ,  quod  sufficit  ut  pceni-  essent,  argumentantur  eodera  tcnore,  nunc 


tens  absolvi  possit  a  sacerdote,  adducto  ad 
poenitentera  jara  sui  impotem  ;  vel  ob  ido- 
ucam  causani  non  obhgatuin ,  cum  sacerdos 
advenerit,  exponere  akquid  distincte  et  sigil- 
latim,  ne  ejus  confessio  evadat  pubkca,  eive 
graviter  damnosa  ;  in  quo  eventu,  ratum  est 
apud  Doctores  omitti  posse  confcssioncm  dis- 
tinctara  peccatorum.    Hic  igitur  est    status 


contra  unum,  et  mmc  contmenter  coutra 
ahud  ;  tum  regrediuntur  ad  primura,  conti- 
nuata  disputationc,  quasi  uou  sejungercntur. 
Sic  Nugnus,  orsus  ab  impugualione  absolu- 
tionis  peccatorura  scripto  transraissse,  non 
interciso  disputationis  filo,  perindc  ac  si  per- 
geret  in  eadem  impugnatione,  argumentatur 
contra  expositioncm  pcccatorum  factam  ab- 


controversiee  inter  Suarem  et  nuperos  Tho-  senti.  Tum   eodem  ductu   disputatiouis   ira- 

mistas.  AHo  autem  pertinet,  et  ab  hac  contro-  puguat  absokitionem  absenti  impensam,   et 

versia  extraneum  est,  quod  pra^terea  quseri  orauis  rekqua  ejus  disputatio  eadein  confu- 

posset  de  eo  qui ,  absentc  sacerdote  ,  ckcuit  sione  kiborat.  At  par  fuerat  tantura  Magis- 

quidera  externa  signa  doloris,  quse,  per  reki-  trum  non  cfficutire  in  re  tam  pcrspicua.  Duo 

tionem  fideliura  testiura,  coraperta  fianl  adve-  namque  ika  :  Absolvi  ab  absente,  et  edoceri  d^e 

nienti  sacerdoti ;  omisit  taraen  expkcitam  si-  peccatis  absentis,  adraodura  abjuncta   sunt, 

guorum  illorum  dircctionem  ad  claves,  quia  nec  iillus  est  iuter  utrumque  nexus.  Quod  si 

ita  dokiit  exterius  de  peccatis,  ut  tamen  non  afkrraaudum  Nugno  vidcbatur,   quemadmo- 

expelicrit  confcssarium,  nec  jusscrit  eum  ad-  duui  reprobum  est  atque  damuatiim,  absolvi 

vocari  ;  imo  neque  dixerit  cupere  se  de  pec-  a  sacerdole  absente  ,  ita  camdem  esse  ratio- 


CAP.  IV.  EXPRESSIONEM  SACRAMENTALEM  PECCATORUM,  ETC.  679 

ncm  expositionis  peccatorum  factce  absenti ,  Quid  de  pcenitente  incarcerato,  nec  sperante 

lioc  ipsum  crat  quod  probare  scorsim  opor-  longam  sacerdotis  collociitionem.  —  At  mul- 

tebat,  nou  autem  permixtim  cluo  ilJa  cxagitare  to  magis  invakiit  usus,  ut,  extra  causam  ora- 

atque  involvere,  perinde  ac  si  non  discrepa-  nino  gravem  ,  nemo  exponat  sacramentali- 

rent.  ter  sua  peccata,  nisi  prcesens  praesenti  sacer- 

In  eventu.magnce  verecundio',  cj/icidnonnuUi  doti ;  cui  usui,  quamvis  nihil  contineat  sub- 

senseridt  de  confessione  epistolari.  —  Hcercn-  stanliale  sacramentali  expressioni  cuiparum. 

do  igiturin  sola  sacramentali  expressione  pcc-  standum  est  cum  per  necessitatern  summam 

catorum,  spectataseorsimabsacramentali  ab-  licet ;  quamvis,  cum  ca  necessitas  urget,  fas 

solutione.  ut  constet  num  possit  esse  idonea  sit  aliter  facere,  verbi   gratia,  cum  ffiger  dc- 

ad  compactionem  sacramenti,  distinctio  adhi-  ^tilutus  copia  sacerdotis,  timctneis,  quantum- 

bcnda  cst.  Extra  gravissimam  namque  et  ur-  vis  solhcite  evocatus,  serius  adveniat,  et  jam 

gentissimamnecessitatem,  talisexprcssio  pec-  mentis  impotem  deprehendat.  Aut  cura  pre- 

catorum  per  litteras  vel  internuncium  sacer-  nitensarcto  carccre  conclusus  non  speratlon- 

doti  abscnti  facta,  non  raodo  est  illicita,  sed  gam  sacerdotis  ad  se  vcnturi  collocutionem, 

etiam  invalida.  Continet  enim  gravem  inre  sa-  scd  pravidet  fore  ut  raptim  dumtaxat,  et  pro- 

cramcntaria  mutationem,  et  elongationcm  a  pe  ad  momentum,  cum  sacerdote  possit  ags- 

praxi  Ecclesiffict  nsu  reccptissimofide]ium;at-  re  ;  tunc  cnim  expressiopeccatorum  pra^missa 

queadeo  sordet  gravi  peccato,  cum  quo  non  scripto,  aut  nuncio   subraisso  ad  sacerdotem 

potestcohsererevahditas  sacramenti  ex  parte  rogatum  ut  adveniat,  et  expositionem  illam 

pcenitentis.  Quod  ususintGrfideIcs,hacinpar-  pcccatorum  dolore  debito   pcrfusam  absolu- 

te  receptissimus,  ferat  exprcssionem  sive  con-  tioue  data  prascns  formet  ,  fuit  vera  expres- 

fcssionem  peccatorum  fieri  verbo,  nullum  est  sio  sacramentalis  pcccatorum,   etiamsi,   cum 

dubium.  In  eventu  quidem  adraodum  infre-  saccrdos  advenerit,  pocnitens  ob  circumstan- 

qucnti  raagnre  verecundia3,  prsesertirain  sexu  tcs,  forte  fidei  liostes,  quos  par  sit  non  adver- 

infirmiore,  fucrunt  qui  admitterent  indulgeri  tcrc  quod  peragitur,  nullumnovum  oxternum 

posse  ut  persona,pra;  verecundia  prope  insu-  signum  prsebeat  suaj  voluntatis  non  rctracta- 

perabili,  non  valcns  a  se  irapetrare  ut  aliquid  ta;.  Et  idem  esset  si  expressiopeccatorumnon 

probrosum  ore  enunciet  ,  illud  scripto  com-  posset  fieri  quin  esset  publica  ;  eo  quod  non 

preliensum   exhibeat  saccrdoti  prsescnti ,  di-  possent  sumraoveri   astantes.    Ad    publicom 

ccns  ha3c  esse  sua  peccata  de  quibus  dolcat  cnim  peccatorum  expressioncm  ncmo  tene- 

et  absolvi  petat.  Ita  Canus,  Relect.  de  poenit.,  tur,  dummodo  possit  sibi  prospicere  per  con- 

partcS;  Valentia,  disputat.de pcenit.,  quast.  tritionem  ,   qua  de  re   alio  loco.   Necessitas 

dl,  part.  1,  in  fine  ;  et  Suarez,  tom.  4,  tertia  porro  declarata  ex  parte  poenitentis,  quomo- 

parte,  disput.  21,  sect.  6,  num.  6,  idque  S.  dolibet  prsepedicti,  seque  declarari  potest  ex 

Joanneiii  Eleemosynarium   auctorem    fuisse  partc  sacerdotis,  si  is  conclusus  carcere  inter 

insigni  peccatrici  ut  faceret,  scribil  iu  sancti  hostes  fidei,  non  nisi  raptim  et  valde  obiter 

viri  Actis  Lcontius.  Sane  nisi  expressio  culpa-  agere  posset  cum  poenitente  alterius  confcs- 

rum  posset  aliquando  absque  verbis  proprie  sarii  copiara  non  habente  ,  et  tamen  gravato 

dictis  peragi,  male  ageretur  cum  mutis,  quia  culpis,  quarum  cxoneratione  per  sacerdotis 

fraudarentur    absolutione    peccatorum   quro  absolutionem  indigcat. 

scripto  exhibeant  sacerdoti  prresenti,  aut  nu-  Quidam    eventus   summcc  necessitatis  pro 

tibus  digitorum  exponant,  adhibita  (  ut  Cas-  ejusmodi  peccatorum  confessione.  —  Dc  Jioc 

siodorus,  lib.  1,  epist.  20,  et  lib.  4,  epist.  51,  eventu  quid  fingat  Coquetius. — Quamvisautcm 

loquitur)  orationc  muta  qua  plura  et  plerum-  eventus  suramae  necessitatis,  in  quibus  expo- 

que  melius  exprimunt ,  quam  alii  quibus  est  sitio  sacranicntalis  peccatorum  potest  ficri  sa- 

lingua /cxpcdita.   Inde  ergo   raanifestum  est  ccrdoti  absenti  antecedenter  ad  absolulionem 

expositionem  peccatorum  non  esse  essentia-  ab  eodera  prsescnte   impendendam,  possint 

liter  verbis  presse  dictis  faciendam  ,  quaravis  proferri  multipliccs,  ut  monstrabo  capitc  ul- 

absolulio,  necessario  et  substautialiter  depos-  tirao,  tamcn  hoc  loco   insistara  ei  cxpositioni 

cat  vcras  voces  ;  proptercaquemutus  ncqueat  pcccatorum  facta;  absenti,  qua""  potcst   om- 

sacraraentaliter  a  peccatis  absolvere.  Invaluit  niuradiflirillimaetimpeditissimavidcri;  ncm- 

tamenconsuetudo,aqua  extragravemcausara  pe  quapcenitens,  priusquam  sui  impos  fieret, 

non  est  rccedendum,  ut  peccatorum  exposi-  exposuit  pcccata  sua  admodum  confuse^  per 

tio  vocc  proprie  dicla  peragatur.  expressionem  voluntatis  confitendi,  quamvis 


G80  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

fortassis  noc  uUum  externum  signum  dcderit  de  Poen.,  cap.  3,  num.  9,  in  fme  ;  Villalobos, 

doloris  de  peccatis,  nec  ullum  peccatum  dis-  tom.  \,  tractat.  9,  difEcult.  37  ;  Fernandusde 

tincte  ac  sigillatim  expresserit.  Qui  cnim  con-  Moure,  in  Exara.,  cap.  7,  §  0,  num.  30 ;  Mo- 

cesserit  valere  absolutionem  sic  in  absentia  nac,  disput.o,  de  Sacrament.^quwst.  7,  part. 

confitenti  a  preesente  sacerdote  datam,  mul-  5,  §  3,  num.  10,  ettom.  3,  disput.  2,  qusest.  3, 

to  magis  admittet  valituram,  in  summaneces-  part.  33,  num.  4;  Filliucius,   tract.  7,  cap.  \, 

sitate,  distinctam  et  explicatam  culparum  ex-  num.  18,  etcap.  5,  num.  122;  Cardin.  de  Lu- 

pressionem  praviam,  aut  praesentem,  exhibi-  go,  disputat.  17  de  Pcen.,  sect.  4,  num,  45; 

tam  per  indicia  generalia,  ut  tunsionem  pec-  Zambranus,  cap.  4,  dub.   2,  sect.  3 ;  Sylvius, 

toris,  brachii  astrictionem,  absolutione  vocali  ad  qusst.  9  supplement.,  artic.  2,  quaest.4  ; 

a  prsesente    sacerdote  formandam.   De   boc  Alexand.  Pesantius,  ibid.,  quajst.  10,   disput. 

cventu  lopide  Goquetius,cap.7  dissertationis,  11,  et  alii  pleriquc  a  Diana,  part.  3,  tract.  3, 

num.  20,  fingit  litcm  esse  plane  novam,  et  a  resolut.  4,  addensati.  Nam  ad  duos  supra  tri- 

nullo  antiquo  tactam,  cum  antc  tempora  Gle-  ginta  auctores  pro  hac  doctrinaappendit.  Ve- 

mentis  VIII  disputatum  duntaxat  esset ,   an  rum  est  Alvarem  1 .  2,  disput.  80,  in  difficult. 

moribundus  absolvi  posset  ,  qui  coram  proe-  addititia,  num.  51,  versare  se  in  omnem  par- 

sente  sacerdote   per  seipsum  exhibuissot  si-  tem,  ut  auctores  quos  dixi  a  Suare  allegatos 

gua  doloris  de  peccatis,  etiamsi   ob  opprcs-  huic  sententise  eripiat;  cui  inhreserunt.  toto 

sionem  nullum  peccatumin  specie  expressis-  conatu  eamdem  agitantes  molam,  Goquetius 

set.  Fingit  sibi  haec  somnia  Coquetius.  Nam  et  Davila  ;  sed  tam  infcliciter  id  prsestant,  ut 


ante  Clementem,   quotquot  decreta  S.  Leonis 

et  Concilii  Arausicani  ,  ac  duorum  Carthagi- 

nensium,  discussorunt  quod  fecere   omnino 

muti ;  eventum,  quem  isto  primum  sub  Cle- 

mente  agitatum  esse  comminiscitur,  expendc- 

runt 

sohitio,  cxaminarunt. 


et  an  essetin  eo  dandavel  negandaab- 


nihil  sit  opus  cum  eis  altercari  ;  quandoqui- 
domcodicesnon  interciderunt,  etvel  perfunc- 
toria  auctorum  illorum  lectione,  hquido  pate- 
bit  eos  a  doctiina  proposita   stare. 

Unicum  in  proesentia  Aivari  cjusque  par- 
tiariis  auctorem,  nuUa  tergiversatione  decli- 
nabilem,  oljtrudo,  S.  Thomam;  si  ipse   (ut 


Exceptio  feccatorum  'per  litteras  qiiando  sit    fert  multorum  Thomistarum   sententia)   est 


legitima  ahsolutionis  materia.  —  Eam  crgo 
expositionem  peccatorum,  ab  homine  adluic 
sui  compote  factam,  et  sacerdoti  absenti  re- 
iiunciatam  per  litteras  vel  internunciura  pce- 
nitcntis  ,  aut  eidora  saccrdoti  pcr  testes  ido- 


auctor  Opusculi  65,  quod  est  de  oliicio  sacer- 
dotis.  Sic  enim  in  eo  opusculo  legitur  de  Ex- 
trema-Unctione  :  Si  infirmus  qui  petit  unctio- 
nem ,  amisit  notitiam  vel  loquelam,  antequam 
Sacerdos  reniret  ad  eum ,  nihilominus  unget 


neos,  qui  atrucrunt  cum  prcnitens  suam  vo-  etcm  Sacerdos,  quia  in  tali  casu,  debet  etiam 

luntatem  confitendi   exprimerct ,  mauifesta-  laptizari,  et  apeccatis  absolvi,utcap.  Maioves 

tam,et  raultomagis  si  voluntati  confitendi  ex-  extra,  de  Baptismo  et  ejus  effectu.  En  diserle 

terius  patcfactffi  adjunxerit  extorna  signa  do-  adraittit  hominera  nondum  baptisrao  initia- 

loris,  essevahdara  cxpositionem  sacraraenta-  tura,  si  prius  baptismura  peticrit,  adveniente 

lem  peccatorum,  et  legitiraa^absolutionis  ma-  auterarainistro  factusfuerit  sui  irapos,  debere 

teriam,  aliirmat  Suarez,  tora.  4,  tertia  part.,  baptismo  lustrari.  Et  similiter  concedit  alium 


distinct.  21,  sect.  4  editionis  Lugdunensis,  et 
disputat.  23,  sect.  1,  num.  5,  allegans  Palu- 
danum^  Antoninura,  Sylvcstrum,  JoanncraMe- 
dinam,  Angolum,  Cordubam,  Ruardum,  qiu- 
bus  ahi  omnino  multi  possunt  addi,  ut  Tole- 
tus  ,  lib.  3  Instruct.  Sacerd.,  cap.  8  ,  dicens 
hanc  esse  apertam  sententiam  Canonum  ;  Va- 
lent.,  3  part.,  disput.  7  ,  quaest.  11,  part.  1, 
assertionc  2  de  Confessione  secrcta  :  iEgidius 
Coninck,  3  part.,  disputat.  7,  dub.  10,  ettract. 
contra  Coquetium,  de  Absolutione  moribnndi; 


jam  baptismi  participem,  si  ad  statum  illum 
impotcntiae  raontis  dcveniat  post  expetitam 
absolutionora  peccatorura,  dobere  a  pcccatis 
aI)Solvi.  Aperte  ergo  hic  auctor  adscribitur 
sententiae  pro  qua  satagimus.  Fateor  ambigi 
merito  posse  an  auctor  illius  Opusculi  sit 
D.  Thomas,  ut  pra^fcrt  inscriptio.  lu  Romana 
certe  editione,  jussu  Pii  V  concinnata,  illud 
Opusculum  inter  gcrras  collocatum  cst,  et  a 
legitimis  S.  Doctoris  foetibus  sepositum.  A 
Tlaomistis   tamcn  ,   vel  eo  duntaxat  nomine 


Joanncs  Angelus  Bossius,  part.   1   Variorum  quod  S.Thoraas  titulura  jara  diu  praetulit,  non 

tractat.  moral.,  titul.  1,§25,  anum.  363;  Bel-  censobitur  contemnendum.  Et  cujuscuraque 

larrain.,  lib.  1  doMatrim.,  cap.  8,  §  Ah  ea  qux;  deraura  auctoris  sit,  exphcatissimo  tradit  doc- 

Cordub.,  quoest.  30  dc  ludulgent.  ;  Layman,  trinam  cui  firmandoe  operam  damus,  cui  item 


CAP.  V 
innumeri,  ct  antiqui ,  et  recentiores  astipu- 
lantur.  Non  esse  tamen  doctriuam  illam  extcn- 
dendam  ad  cum  qui  ante  opprcssioncm  dixis- 
set  :  Vellem  con/iieri  si  sacerdos  adesset,  et 
subito  obmutesccret,  admonet  iEgidius  Co- 
ninck,  lib.  de  Absolut.  morib.,  num.  14,  ra- 
tionem  rcddens,   quia   talis  nec  habet  nec 


CONCILIA  ET  PONTIFICES  PRO  SENTENTIA  PROPOSITA.  681 

dum  est.  Ita  hunc  canonem  rcfcrt  contextus 
Concilii  Carthaginensis  ac  Concilii  Africani, 
et  Ivonis  citantis  Isidorum,  ut  notant  cmen- 
datores  editionis  Gratiani,  apud  quem  pro 
verbis  illis,  ciom  voluntatis  eorum  testimonium 
sui  dixerint,  corrupte  habebat,  cum  toluntas 
eorum,  testimonium  sui  dixerit.  Sed  omnes  ve- 


cxprimit  hic  ct  nunc  absolutam  voluntatem  tusti  codiccs  Gratiani  legunt  co  modo  quo  re- 

confitendi,  sed  tantum  exprimit  voluntatera  tuli  prius.  Et  esse  legitimam  lectionem,  patet 

sul)  conditione  futuram  :  Si  sacerdos  adesset ;  ex  Greeco  contcxtu  canonis   hujus  Cartliagi- 

cujusmodi  vokmtas  prsecise  conditionata  non  nensis,  qui  sic  habet :  o-jte  tri  a-jToJv  npoaipsffet,  xriv 

sutiicit  ad  validam  sacramenti  confectionem.  izzfi  a-j-zwi  [j.apTuptav  iS^o  eirdtv.  Eodem  recidit  lec- 


Hoc  quanquam  verum  est,  agendo  pra;cise  de 
voluntate  mere  conditionata,  tamen  an  pos- 
sit  prffisumi  adesse  simul  voiuutatem  absolu- 
tam  ex  qua  sacramentum  confici  possit,   at- 


tingam  infra. 


CONCILIA   ET 


CAPUT  V. 

rONTIFIGES    PRO 
PROPOSITA. 


SEiNTENTIA 


Auctoritas  tot  Doctorum,  quos  scntentiffi 
pro  qua  sntagimus  astipulatos  diximus,  non 
potest  exigua  videri.  Potior  tamen  ac  fortior 
ccnseri  merito  debebit  auctoritas  variorum 
Conciliorum  atque  Pontificum ,  quara  pro- 
ductum  venio. 

Concilium  Arausicanum.  — Conciliura  Arau- 
sicanum  I,  cap.  1:2  (et  referlur  cap.  Qid  re- 
cedunt,  16,  qua;st.  6)  sic  statuit  :  Subito  oh- 
mutescens,  laptizari  aut  pcenitentiam  accipere    10,  prKcipit  ut  is  ad  quem  jam  plane  sopitum 


tio  qua?  liabetur  in  ahis  codicibus  canonum 
Africanorum,  ct  apud  Burchardum  :  Cum  vo- 
luulatis  corum  testimonium,  hi,  qui  suis  peri- 
culo  proprio  affuerc,  dixerint. 

Concilium  Carthagincnse  IV,  cap.  67,  etre- 
fertur  cap.  Is  qui,  causa  illa  26,  queest.  6,  sic 
mandat :  Is  qui  pcenitentiam  in  infirmitate  pe- 
tit,  si  casu  dum  adeiim  sacerdos  invitatus  xc- 
nit,  oppressus  infirmitale  obmutuerit,  rel  in 
phrenesim  versus  fuerit,  dent  testimonium  qui 
eum  audierunt,  et  accipiat  poenitentiam.  Et  si 
continuo  creditur  moritimis,  reconcilietur  per 
manus  impositionem ,  et  infHndatur  ori  ejus 
Eucharistia.  Si  supervixerit,  admoneatur  a 
supradictis  testihus  petitioni  sure  satisfactum, 
et  suMatur  statutis  pa^nitenticp  legihus.  Quid 
clarius  in  rcm  propositam? 

Synodus  Visensis.  —  Synodus  Visensis,  in 
Lusitania,  ann.  1617,  celcbrata,  sub  Joann. 
Emmanuele,   lib.  1,  tit.  5,   constit.  2,  num. 


potest,  si  voluntatis  prceteritce  testimonium, 
ex  aliorum  terhis  hahet,  aitt  prcesentis  in  suo 
nutu.  En,sicut  voluntas  et  dispositio  prsesens, 
per  nutum  «gri  non  prorsus  oppressi  pro- 
dita,  sufficit,  ex  mente  Concilii,  ad  irapenden- 
dara  tali  segro  absolutionera,  ita  cum  ffigcr 
plane  oppressus  nullura  edit  signura  suse 
preesentis  voluntatis ,  ex  quo  innotescat  sa- 
cerdoti  actualis  dispositio  segri,  sufiicit  testi- 
moniura  idoneum  ex  quo  sacerdoti  constet  de 
dispositione  praeterita  ;  quse,  si  nihil  in  con- 
trarium  urgeat,  praisumetur  perseverans,  ct 
non  retractata  ;   ct  rationc  ejus  impcndetur 


saccrdos  pervenit,  absolvalur,  si  quiaffuerunl 
cum  is  sui  compos  esset,  testcntur  quod  pe- 
tierit  confessionem. 

Venio  ad  scita  Pontificum,  quos  inter  Bur- 
chardus,  libr.  18,  cap.  11,  et  Ivo,  parte  15 
Paunomiffi,  cap.  35,  adducunt  Eusebium  pri- 
mura.  Sed  is  aliura  eventum  spectavit,  ut  di- 
cara  cap.  ultira.  Explicate  crgo  in  rera  nos- 
tram  agit  S.  Leo,  epistol.  89,  ahas  91,  quai 
est  ad  Theodorum,  verbis  illis :  Si  aliqui 
cegritudine  ita  fuerint  aggravati,  ut  quodpaulo 
ante  poscelant,  suh  prcesentia  sacerdotis  si- 
gnificare  non  valeant,  testimonia  eis  fidelium 


absolutio  poeuitenli  »gro,  nullum  externum  et  circumstantium  prodesse  dehehunt ;  ut  si- 

signum  praiscntis   suce   vohmtatis  dare   va-  mul  et  pcenitentiam  et  reconciliationis  henefi- 

lenti.  cium  consequantur ;  servatatanien  regula  ca- 

Concilium  Carthaginense.  —  Concilium  Car-  nonum  pateniormn,  circa  eoman  poenitentiam , 

thaginenseIII,cap.  34,  etrefertur  cap.  yS^^ro-  qui  in  Dewn  a  fide  discedendo  peccarunt.  Hos 

tantes,    de  Consccr.,  distinct.  4,   sic  habet:  S.  Leo  non  vult  abjici ;   scd,  juxta  superius 

jI^ grotantes ,  si  pro  sc  respondere  nonpossunt,  dicta.  ex  cap.  Is  qui,  maudat  absolvi,  cum  eo 

cumvoluntatiseorumtestimoniumsuidixerint,  taraen   onerc   ut,   si  convalcscant ,   subeant 

haptizentur  ;  similiter  et  de  poenitentihus  agen-  mulctara  qua^  fuissct  illis  iraposita,  si  sanita- 


682  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

tis   tempore  ad   pcEnitentiam  venissent.    Id  nes  istos,  neque  superficie  tenus  de  confessione 

quod  etiam  habet  Concilium  Toletanura  XII,  aut  alsohitione  sacramentali  loqui.  Quare  ne- 

capite  secundo.  ^^^g  ^iUo  flcto  colore  adduci  posstmt  ad  prolan- 

Lahorant  adversarii  in  ehtdendis  Pontifi-  duoi  generaUa  signa  contritioms  pro  confessio- 

cum  decretis.  —  Hsec  decreta,  sed  pra^sertim  ne  valere,  ut  possit  infirmo  sacramentalis  ahso- 

quod  proxime  ex   sancto    Leone  adductum  hUio  exhiheri.  Opinione  ergo,  quir:  ex  cano7iihus 

est ,  torquent  admodum  adversarios  ,  ideo-  negligenter  inspectis  gigni  posset,  exclusa.  Ita 

que  in    eis  eludendis   varie  laborarunt.  Ali-  SotQS. 

qui  ergo  dixeraut  in  liis  decretis  non  agi  de        Eorum  responsio  lahorat  manifesta  petitione 

absolutione  a  peccatis ,  sed  de  sola  absohi-  principii.  —  Verum  uuiversa  ejus   responsio 

tione  a  censura,  quam  certum  est  posse  con-  bil)orat  manifesta  petitione  priucipii;  nec  le- 

ferri  ab  absente.    Et  favere  videtur  quod  S.  viter  sordet  acerbitate  in  contrariam  asser- 


Cypriauus,  cpist.  13,  testatur  se  commisisse 
diacono  absolutionem  segroti,  quee  non  pote- 
rat  esse  absolutio  a  peccatis;    cum  heec  sit 
actussoli  sacerdoti  proprius.  Erat  ergo  abso- 
lutio  a  censura,  quae  et  committi  diacono  po- 
terat,  ct  impendi  absenti;  et  tamen  siraphci- 
ter  vocatur  absohttio  wgroti.   Idera  ergo  in- 
tendunt  decreta  illa  qufn  mandant  ffigrotum 
oppressura  al)solvi.  Adbibet  hanc  glossam  S. 
Leoni  et  omnibus  prai-dictis  canonibus  Domi- 
nicus  Soto,  in  4,  disiinct.  18,  qufcst.  2,  artic. 
5,  qui  id  cohigit  ex  eo  quod  in  decrctis  illis 
nuha  fiat  mentio  signorum  contritionis,  quae 
inijrmus  elicere  debet  in  prsesentia  sacerdo- 
tis ;   unde  ne  urabra   quidem  sacramentalis 
confessionis  in  decretis  ihis  occurrit,  cum  in- 
firmus  de  quo  aguut,  ncque  in  gencre,  ne- 
cjue  in  specie,  neque  nutibus,  sacerdoti  con- 
fessus  insinuetur,  sed  tantura  referatur  ante 
oppressioncm  edidisse  signa  voluntatis  confi- 
tendi,  eaque  confessario  venicnti  pandantur 
ab  ahis,  cum  tamen  confessio  sacraraentalis 
debeat  esse  actio  ipsiusmct  pcenitentis  pro- 
pria  et  personahs  ;   alioqui  concedendura  es- 
set  quod,  qui  in  carcere  occlusus,  nullatcnus 
potcst  prffisentia   sacerdotis  potiri,   confitcri 
sacraraentaliter  posset  narrando   servo    sua 
peccata,  quoe  is  in  aurera  sacerdoti  ingereret ; 
quodnemo  sancefldeidicere  audelit,  inquit  Soto. 
Itaque  concludit  omnia  decreta  adducta  per- 
tinere  ad  absolutionem    eorum  qui   publice 
agebant  poenitentiara,  ut  possent  coramuni- 
care  cum  fidclibus  in  exequiis,  si  morerentur; 
et  ad  eam  absolutionem  ac  rcconciliationem 
Ecclcsiasticam  consequendam,  ait  posse  eegro 
prodesse  testimoniura  eorura  qui   atrucrunt, 
priusquara  aeger  de  statu  racntis  deccderct, 
nihil  tamen  prodesse  posse  ad  sacramenta- 
lem  absolutionem  in  tah  statu  consequendara. 
Quis  enim  dicere  audeat,   inquit  Sotus,  testi- 
monium  testium  talerepro  confessione  infirmi, 
nihil  potentis  signifcare ,  r(t  sacramentahter 
adsohatur?  Meridie  ergo  fulgentius  est  cano- 


tionem,  quara  vult  profectara  ex  negligeuti 
inspectiouc  canonum,  cum  tamen  hffic  labes 
in  ipsiim  potius  Sotum  cadat.  Et  vcro,  num 
ausit  Sotus  asserere  S.  Thoraara  negligenter 
canones  inspexisse?  At  S.  D.,  tertia  parte, 
quaestione  octogesiraa  quarta,  articulo  tertio, 
ad2,  agnoscit  S.  Leonera  in  decreto  proposito 
agere  de  absolutione  a  peccatis.  Et  ita  omni- 
no  fatendura  est  non  modo  de  rescripto 
S.  Leonis,  sed  etiam  de  ahis  decretis  allega- 
tis.  Nam  in  illis  decretis  agitur  universe  et 
absque  restrictione  de  quovis  obrautescente 
post  data  signa  doloris  de  peccatis,  saltemque 
post  expositara  absolutionis  consequcndse  vo- 
luntatera.  At  quara  raulti  sunt,  esubito  obmu- 
tescentdDus  fidclibus,  qui  uulla  sunt  irretiti 
censura,  et  tameu  juxta  decreta  prsedicta  ab- 
solvendi  sunt. 

Absohitio  a  censura  potest  oMincri  post 
mortem.  —  Deinde  S.  Leo  negat  quod  ager 
subito  obmutesceus,  si  absque  absohitione 
obierit ,  possit  absolutionera  iham  adipisci 
postraortera.  Hoc  autera  non  recte  diccretur 
de  absolutione  a  censura,  quam  constat  obti- 
neri  posse  post  mortem,  ut  traditur  cap.  A 
nohis,  ctcap.  Sacris,  de  Sentcnt.  cxcomraun., 
et  constat  ex  variis  alibi  prolatis  in  eara  rera 
Sanctorura  praxibus.  Quid  quod  in  decretis 
propositis  agitur  de  absolutione  ad  salutera 
necessaria,  et  a  solo  sacerdote  irapcndenda  vi 
potestatis  a  Christo  collota^,  utique  Joann.  20; 
quaj  omnia  cadunt  in  solam  absolutionem  a 
pcccatis.  Quinimo,  Concilium  Arausicanura, 
cap.  3,  expresse  secernit  absolutionem  sacra- 
raenlalem  ab  alia  non  sacraraentali.  Itaque 
pcriculura  est  ne  Sotus  insimuletur  negligen- 
tire  in  canonum  inspeclione,  et  ne  in  caput 
ejus  regeratur  acerbitas  quam  in  contra  sen- 
tientes  exprorapsit.  Quod  autem  in  tota  ratio- 
cinatione  quara  adhibuit,  petat  principiuni^ 
raanifeste  liquct.  Probat  enira  in  decretis  pro- 
positis  nou  agi  de  absolutione  sacraraentali, 
quia  ahoqui  conclusus  in  carcere  posset  ex- 


CAP.  V.  CONCILIA  ET  PONTIFICES  PP.O  SENTENTIA  PROPOSITA. 


683 


primere  confessario  absenti  sua  peccata  per 
litteras,  recepturus  ab  eo  cum  advenerit  ab- 
solutionem;  at  hoc  ipsura  est  quod  contendi- 
mus  ;  nec  a  Soto  impugjnatur,  scd  gralis  assu- 
mitur  ut  absurdum.  Itcm  assumit  Soto  ex- 
pressionem  peccatorum  per  litteras  non  fore 
actum  pcenitentis,  sed  fore  confessionem  ta- 
bellarii  vel  internuncii.  At  hoc  probandum 
erat,  non  gratis  assumendum,  cum  de  hoc 
ipso  sit  controversia.  Pcrperom  autera  esse  a 
Soto  affirmatum  patet,  quia  nuncius  et  tabel- 
Lnrius  agit  ut  instrumcntum  altcrius,  et  ejus 
nomine ;  at  delegati  operatio  non  tribuitur 
delegato,  sed  dclcganti,  cujus  nomine  opn- 
ratur.  Itaque  Soti  cvasio  undccumque  rimas 
agit. 

PrcecliidUur  aliomm  perfugium.  —  Qiio- 
modo  fiehat  admissio  ad  statum  pwnitentlum. 
—  Nec  tutius  perfugium  captarunt  alii,  qui 
dixerunt  decreta  proposita  non  agere  de  con- 


concihationem  cum  Ecclesia,  vel  absolutio- 
nem  a  censuris,  sed  e  contrario  utramque 
subscquitur;  igitur  S.  Leo  non  agit  de  abso- 
hitione  sacramentah.  Et  vero  addit  ibidem 
S.  Pontifex,  ex  potestate  a  Christo  coUata, 
preepositos  Ecclesire  confitcntibus  actionem 
poenitentiee  darc,  et  eosdem,  salubri  satisfac- 
tione  purgatos,  ad  communionem  Sacraraen- 
torum  pcr  januara  reconcihationis  admittere. 
Ubi  evidentcr  prsemittitur  cohatio  poeniten- 
tia;  (utique  per  admissionem  ad  statum  poc- 
nitentium);  tum  subditur  participatio  sacra- 
mentorum,  nirairum  confcssionis  absolutione 
sacramontah  formatfp,  participationis  et  com- 
munionis  cum  fidelibus  in  rcbus  sacris.  Quod 
si  reconciliatio,  de  qua  S.  Lco  agit,  esset  ab- 
solutio  sacramentahs,  ridicule  fatendum  es- 
sct  eam  esse  januam  ad  seipsam,  quippe 
constituentem  unum  sacraraentum.  Vetat  de- 
nique  S.  Leo  ne  hceretici,  etiam  in  eventuiho 
fessione  sacramcntah,  et  subjuucta  ei  abso-  cxtremfe  neccssitatis,  ad  poenitcntiam  admit- 
lutione ;  sed  agere  de  absokitione  ceremo-  tantur,  nisi  prius  ejuraverint  pubhce  Iaa?re- 
niah,  qua  poenitens  reconciliatus  admittel^a-  sira ;  cum  taracn  ba?reticus  in  articulo  mortis 
tur  ad  statum  poenitcntium.  Ita  late  Alvarez     alisque  pubhca  infidehtatis  ejuratione  possit 


1 . 2,  disput.  80,  in  difBc.  addititia,  numer.  26, 
27  et  28,  argumentans  imprimis  ex  regula 
jurisperitorum,  qua;  fert  decretum  principis, 
si  sit  ambiguum,  essc  interpretandum  pcr 
summam  capitis ;  id  est,  per  caput  decrcti 
quo  princcps  expouit  quid  intcndat  statuere, 
et  quo  cohimct.  At  S.  Leo,  in  capite  decreti, 
statuit   agere   de  poenitentium   siatu.  Igitur 


sacramcutahtcr  absolvi,  si  verc  eum  poeni- 
teat ;  igitur  poenitentia,  de  qua  agit  in  suo  dc- 
creto  S.  Leo,  non  cst  absolutio  sacraraentahs, 
sed  ceremonialis,  per  admissionem  ad  statum 
puljlicorum  pcenitciitiura. 

Admissio  ad  statum  poenitentium  puMico- 
rum  non  fiehat  nisi  oh  Talde  atrocia  delicta.  — 
Pcrstrinxi  compendio  quse  Alvarez  vcrbosius 


quod  postea  ait,   segris,  si  obmutuerint  post  diffundit,  omncm  movens  lapidem  ut  soli  of- 

petitionera  confessarii,  testimonia  astantium  fnndat  cahginem,  et  S.  Leonem  de  sacramen- 

prodesse  debere,  ut  simul  et  poenitentia3  et  tali  segri  absohitione  non  egisse  persuadeat. 

reconciliationis  beneficium  consequantur,  in-  Hoc  vcro  est  dc  quo  S.  Ililarius  expostulabat 


telligi  debet  de  admissione  ad  statura  poe- 
nitentium,  de  qua  propositum  erat  dubium 
supcr  quo  Pontifex  consulebatur.  Ficbat  au- 
tem  ea  admissio  per  cereraonialem  et  pubh- 
cam  peccatoris  pubhci  absolutionem  in  facic 
Ecclesiae,  conslituendo  ihum  inordine  et  statu 
poenitentium,  ac  eum  subjiciendo  qnibusdara 
poenitcntia3  legibus,  de  quibus  mentio  est  in 
ConciHo  Toletano  XII,  cap.  2,  quod,  attin- 
gcns  eventum  ihum  a  S.  Leone  propositum, 
mulclat  eos  qui  fidem,  datam  in  a'gritudinc, 
infringuut  ubi  convaluerunt,  nec  vult  ut  ca 
udmissio  fiat  nisi  prcT?sente  sacerddv^  Multo 
itaquc  minus  annueret  alitcr  conferri  sacra- 
mentalera  absolutionera.  0"id  quod  ( juxta 
Alvarcra)  S.  Leo  agit  de  poenitentia  qua?  an- 
tecedere  debet  rcconcihationcm  cum  Eccle- 
sia,  et  aljsolutionem  a  censuris.  At  sacra- 
mcntahs  absolutio  uon  debct  antecedcre  re- 


libr.  I  de  Trinitat.,  non  iu  eo,  quod  legitur, 
quid  auctor  senserit  scrutari,  sed  ilhmi  ad 
k>gentis  mentem  obforqucre,  quantumvis  re- 
nitentera.  Sane  Leo  tam  aperte  agit  dc  abso- 
lutione  sacramentali,  ut  gratis  se   exoculet, 
qui  hoc  in  co  rcnuit  videre.  Idque  (ut  contra 
Sotura   praemisi)    agnovit  S.   Thomas ,  quia 
S.  Leonem  absque  anteoccupatione  iegerat; 
dcinde  (ut  cliam  contra  Sotura  urgebam)  non 
omnes  subito  obmutescentes,  et  pocnitentiai 
l)cneficio  juvari  Deoque  reconciliari  depos- 
centes,  sunt  pcccatorcs  pulDlici,  quos  par  sit 
iu  ordincra  pocnitentium  publicorum  redigi  ; 
quod  nou  nisi  ob  valde  atrocia  dclicta  fiebat, 
ut  late  prosequitur  Joanncs  Bagotias,  dis- 
sert.  1  de  Poenitentia,  cap.  8  et  9,  et  dissert. 
2,  cap.  10,  sect.  3;  et  Arnoldus  Mermannius, 
tract.  dc  P(vnit.  pu])lica  et  sokmni.  Et  tamcn 
S.  Lco  absque  restrictione  oranibus,  qui  post 


684  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

signa  cloloris,  saltemque  post  advocationem    tus  pojnitentise  sive  doloris  de  peccatis  et  ex- 

pressionis  eorura,  a  sncerdote  collatam  ;  alio- 
qui  per  eam  reconciliationem  cum  Ecclesia, 


saccrdotis,  obmutuerint,  vult  impencli  Ijenefi- 
ciura  poenitcntiai,  id  est  absolutionis,  qua  re- 
concilientur  cum  Deo.  Quam  frivola  vero  est 
illa  interpretatio  :  S.  Leo  proponit  agere  de 
statu  poenitentium  ;  ergo  non  agit  nisi  de  pu- 
blicis  peccatoribus  egentibus  recouciliatione 
ceremoniali  !  Qaasi  vero  status  pcenitentium 
non  possit  sonare  statum  eorum  qui  captant 
beneficium  pcenitentiaj  sacramentalis  por  ab- 
solutionem  sacerdotis.  De  his  quippe  consul- 
tus  erat  S.  Leo,  cum  oIj  subitam  oppressio- 
nem  non  possunt  per  seipsos  aperire  prcesenti 
sacerdoti  noxas  suas.  Quin  etiam ,  quoties 
apud  Patres  et  «".oncilia  agitur  de  danda  po3- 
nitentia,  sermonem  esse  de  absolutione  sa- 
cramentali  fuse  tradit  Joannes  Bagotius,  dis- 
put.  2  de  Poin,,  cap.  12. 

Ad  eam  non  erat  prrf^mitfenda  recouciliatio 
aliqua.  —  Mimis  vero  se  peritum  antiquorum 
Ecclesiae  rituum  prodit  Alvarez,  cum  assumit 
pra?mittendam  fiiisse  reconciliationem  ali- 
quam,  ut  peccator  publicus  in  ordinem  pceni- 
tentium  publicorum  allegeretur.  Id  enim  ne- 


oppressi,  dc  quibus  agit,  non  potuissent  admil- 
ti  adusumEucbaristise.  Cogunturergo  adver- 
sarii,  juxta  suam  doctrinam,  et  canonum  ob- 
torsionem,  admittere  Eucbaristiamfuisse  col- 
latam  a?gris  quos  constaret  fuisse  peccatores, 
nulla  praeraissa  absolutione  sacramentali.  At 
quamvis  Coquetius ,  cap.  7  dissertationis, 
num.  35,  dicat  nullam  unquam  fuisse  in  Ec- 
clcsia  rationem  dubitandi,  quin  danda  esset 
Eucbaristia  a^gris  opprcssis  qui  confiteri  et 
absolvi  ncquirent,  tamen  ex  ConciUo  Triden- 
tino,  sess.  14,  cap.  7,  certum  est  ante  Eucha- 
ristifB  sumptionemseraperfuisse  necessariam 
sui  probationem,  id  est,  confessionem  et  ab- 
soUitionem  sacramentalem,  si  haberi  quoquo- 
modo  posset,  pro?sertim  si  dc  perfecta  contri- 
tione  praivia  non  constaret;  neque  unquam 
fuisse  in  praxi  EcclesiGe  ut  homo  sacraraenta- 
hter  non  absolutus  divinaj  Eucharislioe  parti- 
ciparet  (nisi  perfecta  contritio  in  eventu  ne- 
cessitatis,  sub  onere  suo  tempore  absolutio- 


cessarium  non  erat,  nisi  peccatum  ejusmodi    nem  consequendi,  suppleret  ejus  defectum) , 


esset  ut  babcret  annexam  censuram  ipso 
facto,  qualia  non  erant  omnia  publica  pecca- 
ta.  Imo  scries  pouiitcntiai  ista  erat,  ut  cum 
Hcsselio,  in  Opusculo  de  facto  Nectarii,  et 
Mariano  Victorio,  tract.  de   Coufessione,  tra- 


demonstrat  accurate  in  disputationibus  de 
poenitcntia  veteri  Joannes  Bagotms.  Irapingit 
ergo  Alvarez,  adraittcns  inexpiatos  ad  usuni 
Eucliaristia;.  Quanquam  quia  nomen  reconci- 
liationis  aWciuando  sumiturpro  reconcihatione 


dit  Pamelius  ad  S.  Cypriani  librum  de  Lapsis,  cum  Ecclesia  (ut  nominatim  videre  est  apud 

num.  11 :  pra^missis  a  reo  actibus  cxternis  do-  S.  Innocentium  I,  epistol.  3,  quoe  cst  ad  Exu- 

loris,    et  expressione   voluntatis   confiteudi,  periura ,  cap,  2),   a.i\do,  eivdmai  reconciliatio 

obibatur  priraum  privata  confessio  apud  sa-  apud    S.    Leonem  ita  sumeretur,   taraen  ad 

cerdotem ;  hanc  sequebatur  poenitentia  sive  i  em  nostram  satis  esse  quod  S.  Leo  pceniten- 

absolutio  sacramentalis,  post  quam  exomolo-  ti(e  qnoquc  mcmmoYlt.^^^lam pcBnitentiamn]}nd 

gesis  referta  omni  imbonitate  ct  demissione  Patrcs  ct  Concilia  sonare  sacramentum  poeni- 


poenitentis,  ut  TertuUianuslate  describit,  Ubr. 
de  Poenit.,  cap.  9  et  10.  Post  hgec  adhibeba- 
tur  manus  impositio  et  exsoUitio  publica  ccre- 
moniaUs,  tumque  patebat  acccssus  ad  Eucha- 
ristinm,  Itaque  si  aeger  obmutescens  fuisset 
admittendus  ad  poenitenUnm  publicam,  et  ag- 
gregandus  statui  eorum  facinorosorum  qui 
solemni  poenitentia  defungcbantur,  absolutio- 
ne  sacraraentali  prius  fuissct  donandus,  at- 
que  ita  adversarius  in  suaract  responsione 
incidit  in  salebras. 

Sed  iUa  non  tenuis  est  ejus  ffiquivocatio, 
quia  reconciliationem  a  D.  Leone  memomtara 
vult  de  reconciliatione  cum  Ecclesia  intcliigi, 
cura  taraen  S.  Leo,  quandoquidcra  indistincte 
et  sine  restrictione  loquitur  de  omnibus  subi- 
to  oppressis,  censendus  sit  agere  de  reconci- 
liatione  cum  Deo  per  absolutionem,  post  ac- 


tentia?,  ct  inauditura  esse  in  jure  poenitentiam 
surai  pro  absolutionc  excommunicati,  recte 
confirmat  Zambrauus,  cap.  4-,  dub.  2,  sect. 
3,  reconciliationem  vcro,  uti  nunc  quoque  as- 
solet,  de  levium  culparum  emundatione  sa- 
craraentali,  in  decretis  illis  accipiens, 

Quod  item  Alvarez,  per  communionem  sa- 
cramentorum,  apud  S.  Leonem  aliud  inteUigit 
qunm  sumptiouem  divini  cibi  et  participatio- 
nem  mcnsoe  EurUaristia^,  Uospitcra  illura  in 
lcctione  Patrura  videtur  ostendere.  Nam  ut 
per  sacramenta  numero  multitudinis  designe- 
tur  EucUaristia,  adeo  frequens  est,  et  ex  ope- 
ribus  SS.  Ambrosii  atque  Gregorii  de  sacra- 
mentis  adco  perspicuura,  ut  pigcat  tanlum 
Magistrum  ablcgare  ad  notata  ab  Alcxandro, 
Alvaro,  Bellarmino  et  aliis  vocem  illam  enu- 
cleantibus,  Taudem  cautio  S,  Lconis  et  Con- 


CAP.  V.  CONCILIA  ET  PONTIFICES  PRO  SENTENTIA  PROPOSITA. 


68J 


cilii  Toletani  circa  conciliatos  in  segritudine, 
et  postca  convalescentes,  non  spcctat  lisereti- 
cos,  qui  nisi  cjurarint  publice  hsercsim,  non 
sint  ad  poenitentiam  publicam  admitlendi ; 
niliil  ista  ad  scopum  S.  Leonis  et  illlus  Conci- 
lii;  sed  •spectat  quoscumque  in  a^gritudine 
absolutos,  qui,  si  in  sanitate  fuissent  absoluti, 
subjacuissent  certai  cuipiam  mulctoe,  juxta 


libus  Parisiensibus,  spcctant  tantum  pecca- 
tores  obeuntes  publicam  poenitentiam.  Atqui 
jam  ostensum  est  decreta  allcgata  agere  ab- 
solute  de  quibusvis  peccatoribus,  si  subito 
obmutescerent  post  exprcssa  doloris  sigua , 
saltemque  expetitam  externo  signo  absolu- 
tionem  per  sacerdotem.  Igitur  Canus  volun- 
tarie  divinat  decreta  adeo  universalia,  et  nul- 


canones.  Quamvis  enim  ob  periculum  mortis    latenus  restrieta,  pertincre  ad  eos  duutaxat 


indultum  eis  esset  ut  absolverentur  sacra- 
mentaliter,  tamen,  posito  quod  convalesce- 
rent,  ne  corum  conciliatio  fraudi  esset  Eccle- 
siasticee  disciplinae,  et  subnervaretur  salubris 
rigor  infrsenans  peccatores,  merito  cavendum 
fuit  ut,  si  qui  tali  cuipiam  mulcta^  ob  peccata 
erant  obnoxii,  quam  prae  Eegritudine  non  po- 
tuissent  tunc  exolvere,  eam  subirent  valetu- 
diuc  instaurata.  De  toto  boc  negotio  accurate 
Joannes  Bagolius,  dissertat.  secunda  de  Poe- 
nitentia. 

Nedum  cxhaustse  sunt  omnes  adversario- 
rum  tricse  circa  decreta  proposita.  Canus 
enim,  relcct.  de   Pcenit.,  part.  5,  pag.  mihi 


qui  prius  confessi  fuissent  initio  Quadrage- 
sima",  cum  manifeste  complectantur  omnes 
peccatores,  quaravis  prius  non  confessos  ini- 
tio  Quadragesimae;  sicut  etiam  D.  Augusti- 
nus,  homil.  M  ex  50,  et  libr.  1  de  Adultcr. 
conjug.,  cap.  ultim.,  in  hoc  negotium  inci- 
dens,  comprehendit  omnes  peccatores  qui  si- 
gna  poenitentise  prsemiserint  et  Toluntatem 
confitendi  expresseiint.  Oporteret  prseterea 
eumdem  esse  sacerdotem  absolventem  in  cce- 
na  Domini,  qui  ineunte  Quadragesima  exce- 
pisset  confessiones.  At  canones  allegati  non 
restringunt  hanc  absolutionem  ad  eumdem 
sacerdotem,  ut  Canus  gratis  facit.  Quid  quod 


87,  aliud  effugiumcaptavit,  dicens  agi  quidem     hsec  Cani  responsio  supponit,  eventum  segri 


in  decretis  propositis  de  absolutione  a  pecca- 
tis;  sed  quoad  eos  duntaxat  poenitentes  qui 
prius  cxplicite  peccata  sua  omnia  confessi 
fuissent  sacerdoti,  initio  Quadragesimse,  non 
tamen  adhuc  accepissent  absolutionem  sacra- 
mentalem,  differri  solitam  usque  ad  tempus 
sub  Pascha,  hoc  est  ad  feriam  quintam  in 
coena  Domini.  Eum  quippe  usum  olim  in  Ec- 
clesia  viguisse  tradit  explicatissime  Concilium 
Agathense,  canon.  9,  breviusque  idera  Iiabe- 
tur  in  Capitularibus,  libr.  7,  cap.  d43.  Et  du- 
rasse  eum  morem  tempore  S.  Thom.  constat 


obmutescentis  ante  adventum  sacerdotis  , 
non  contingere  nisi  in  Quadragesiraa,  cum 
tamen  idem  possit  accidere  per  reliquum 
annum  ,  de  quo  tempore  fingi  non  po- 
test  quod  prsecesserit  explicita  et  plena  pec- 
catorum  confessio  apud  sacerdotem.  Atque 
ita  non  possunt  defugere  adversarii  (si  salva 
volunt  decreta  Conciliaria  et  Pontificia  alle- 
gata)  quin  fateantur  in  eventu  tegri  subi- 
to  obmutescentis,  perhibenlibus  poenitentia', 
ejus  testimoniura  viris  fido  dignis  qui  affue- 
rint,   sacraraentalem  expositionem  peccato- 


ex  ejus  aequali,  Gulielmo  Arverno,  Episcopo  rum  posse  fieri  apud  sacerdotem  absentera^ 

Parisiensi,  qui  usum  illum  in  sua  Dioecesi  non  directo  ad  eum  mmcio  vel  litteris,  ut  habet 

omitti  mandat  numero  9  Statutorum  synoda-  sententia  pro  qua  satagimus.  Decreta  ergo 

lium.  Videndi  qui  de  eo  ritu  disserunt,  Maria-  Conciliorura  atque  Pontificura  quibus  senten- 

nus  Viclorius,  tract.  de  Confess.,  hb.  i,  cap.  tiaraillara  munivimus,  non  patent  effugiis  no- 

16;  et  Filesacus,  Opuscul.  de  Quadragesima  vorura  Thomistarum,  qua^  vahdissime  prse- 

Christiana,  capite   15.  In  hoc  crgo  ritu,  fo-  clusimus. 

veam  reperit  ericius.  Hinc,  inquam,  Canus,  Quandoquidem  vero  liactenus  ex  Pontifi- 

declinanda  abs  se  censuit  decrcta  allegata,  si  cum  oraculis  argumentati  sumus,  in  hac  me- 


diceret  absolutionem  sacramentalem,  de  qua 
apertissime  in  decretis  illis  agitur,  non  raan- 
dari  confcrcndam,  nisi  iis  qui  in  capite  jejunii 
distincte  ct  sigillatim  de  peccatis  apud  sacer- 
dotem  confessi  essent ,  necdum  tamen  accc- 
pissent  absolutionis  bencficiura,  sed  tantum 
accepturi  eara  cssent  in  coena  Domini. 

Hjec  Cani  evasio  jum  prfficlusa  est.  Nam 
decretura  Concilii  Agathensis,  et  quod  habe- 
tur  in  Capitularibus  atque  in  Statutis  Synoda- 


ta  non  est  proetereundum  testiraoniura  Cle- 
raentis  VIII,  cui  Pontifici  Thoraistas  auctores 
ac  inccntores  fuisse  decreti  contra  confessio- 
nem  per  litteras,  Alvarez,  Nugnus,  Coque- 
tius,  Fay,  et  passim  cseteri  asseclae  trium- 
phantes  profitentur.  At  Clemens  VIII,  interro- 
gatus  de  moribundo,  qui,  post  prajraissa  poe- 
nitentife  signa ,  saltemque  postquam  jussit 
advocari  sacerdotera,  subito  obmutuit,  csset- 
ne  absolvendus,   respondissc  fertur  se  Imnc 


68C) 

evcntum  a  S 

disse  in  dccreto  suo  comprchcnderc,  et  ta- 
lem  moribundum  omnino  debere  tibsolvi  a 
sacerdote,  cum  venerit;  sequc^  si  occasio  se 
daret,  absolutionem  impensurum.  Ita  respon- 
disse  Clementem  testati  sunt  Cardin.  Bellar- 
minus,  et  Archiepiscopus  Armacanus,  Pctrus 
Lombardus,  quorum  ulerque  id  tcstatus  est 
Francisc.  Flerontino  et  Leonardo  Lessio,  So- 
cietatis  Jesu,  cum  Romse  essent,  et  scripto 
etiam  manu  sua  obsignato  id  firmavit.  Pos- 
tcaque  Armacanus  Antistes  simile  scriptum, 
quo  de  responso  illo  Clemeutis  tcstabatur, 
misit  Lovanium  ad  aUquos  ilHus  Academise 
Doctores.  Exhibet  illud  scriptum  verbatim 
iEgid.  Coninc,  hb.  de  Absol.  morib.,  sub  fi- 
nem. 

Hunc  cla\aim,  impacto  alio  clavo,  trudit 
Franciscus  Hyacinth.  Coquetius,  dissert.  de 
Confessione  per  litteras,  c.  7,  n.  36.  Respon- 
dens  enim  ad  argumentum  tertium,  proposi- 
tura  cap.  2,  quod  ex  hoc  Clementis  rcsponso 
ducebatur,  ait  quam  modestissime,  optare  se 


DE  COiSTESSIONE  EPISTOLARI. 

Leone  propositum  non  inten-    luisse  invidiam   impactae  Bellarmino  et  An- 

tistiti  Armacano  mentitionis,  tamcn  nou  obs- 
cure  eorum  fidcm  lacessit,  cum  nixam  eorum 
testimoniis  narrationem  ,  et  ab  Armacano 
pluribus  chirographis  firmatam,  ne  probabili 
quidem  conjectura  niti  aflirmat.  Deinde  Fle- 
rontinus  ac  Lessius  ejusmodi  homines  fue- 
runt,  ut,  vel  iu  juratis  ct  vadimonio  defectis, 
credi  possintaut  etiamdebeant.  Flerontiuum, 
et  religiosissiroa  vitse  per  annos  pkirimos 
conformatione,  et  obitis  gravissimis  muneri- 
bus  clarum,  mendacitatis  jure  esse  notatum, 
prajsertim  in  re  nota,  et  quam  facillimum 
erat  revincere,  nuUa  vel  probabilis  conjec- 
tura  suadet  admittere,  Lessius,  scriptor  toto 
orbe  terrarum  judicio,  pelluciditate  et  accu- 
ratione  celeberrimus,  iis  autem  moribus  ho- 
mo,  quorum  candorem  nulla  dehonestarit 
invidia,  ut  mentiri  voluerit  (quantumcumque 
suadere  id  nitatur  F.  Coquetius)  non  persua- 
deor,  non  credo.  Jcsuitas  vero  indiscrimina- 
tim,  cum  Cretenses  non  sint  et  pigris  ventri- 
bus,  mendaccs  csse,  et  iu  suam  causam  fa- 


vel  proiahilem  conjecturam  ,  guod  hujusmodi    bulas  et  mendacia  verbo  ac  scripto  spargere, 

responsum  a  Chmente  prodiisset,  et  quamvis 

nolit  quidquam  detractum  fidci  Cardiual.  Bel- 

larmin.   et  Archiepiscopi    Armacani ,  tamen 

cura    de   eorunl   testificatione  non    constet , 

non  putare  se  plenam  fidem  adhibendamFIe- 

rontino  ac  Lessio ,    atque  adeo  Jesuitis  qui 

facile  simiUa  objiciunt  ac  scribunt.  Nec  con- 

tentus  hunc  colaphum  impingere  viris  bonis, 

subdit  forte  Clementem  interrogatura  esse  de 

co  aegro  non  prorsus  oppresso,  qui,  quamvis 

non  possit  distincte  omnia  sua  peccata   ex- 

ponere,  vel  etiam  ulUus  peccati  speciem  in 

particulari  assignarc,  tamen  coram  sacerdote 

ostcndit  signa  contritionis,  quibus  se  pecca- 

torem   communi  saltem  ratione  profitetur , 

seque  absolvi  veUe,  prtesens  praesenti  sacer- 

doti  significat.  Quamvis  enim  id  quoque  esse 

a  Pontificc  responsum  non  admittit,  et  talcra 

doctrinam  veritate  niti  non  arbltratur,  tamcn 

toIerabiUor  Coquetio  visa  est  quam  ea  quam 

excutimus,  quod,  sciUcet,   expressio  peccato- 

rum  absenti  facta,  per  manifestatam  confi- 

tendi  voluntatem,  sit   confessio  sacramenta- 

lis.  Quidquid  vcro  demura  responderit  Cle- 


quod  innuit  vel  potius  diserte  ait  Coquetius, 
ut  crassum  ac  pingue  mendacium  aversor,  et 
nulla  fidc  dignum  pronuntio.  Verisimilius 
ha!c  labes  iis  aflricaretur  quos  ssepe  seepius 
mendacitatis  revictos  constat,  tam  perspicue 
ut  aUqui  eam  vivicomburiis  expiaverint,  uti 
Berncnses  apud  Surium  ,  in  Historia  anni 
1509,  alii  proscriptionibus  Ubrorum  jussu 
Pontificura  facUs  rauktati  sint,  ut  hic  ipse 
cura  quo  ago  Hyacinthus  Coquetius,  qui, 
adhibito  in  falsi  testem  Urbano  YIII,  vulgavit 
Fratris  de  Lemos  miracula ,  id  est  conficta 
joculariter  (ut  postea  rescitum  est )  de  Le- 
raosio,  et  superstite  et  de  mortuo  fabulamenta 
crassa ;  aUi  procul  ablegata,  pridem  occaepta 
canonisaiionis  causa  nitentes,  jamque  coelo 
iUatas  auiraas,  ad  raulctoe  figraentis  meritissi- 
mo  irrogatse  participium  traxerint.  Testis 
Pius  V,  vita;  sauctissimse  Ponlifex,  cujus  ca- 
nonisationem ,  confictae  de  eo  fabulse,  per 
judices  cognitores  deprehensae,  jam  aUquan- 
diu  sunt  remoratse,  quamvis  absque  ullis  fig- 
mcutis  satis  per  se  niteret  Pius,  possitque 
habei^i   canonisatione    dignissimus.    Talibus 


mens,  aitCoquetius  eura  non  respondisse  ex  propoUs  fabularum,   verisimilius   ac  justius 

cathcdra,  sed  esse  responsionera  privatam,  aflVicaretur  raendacitas   quara  Jesuitis    fin- 

ab  eo  tanquara  particulari  Doctore  traditara  gendi  rudibus,  et  raorum  antiquorum  homi- 

qufestioni  non  satis  explicatae.  nibus.  Scd  levc  sit  Jesuitis,  et  quidcm  oraui- 

Quantushicraicetsplendorreligiosaemodes-  bus,  tale  probrum  inussisse.  Extrema  ex  Co- 

tiae,  mitto  quserere  vel  urgere.  Nam  quamvis  quetio  adducta  clausula,  velut  Scorpii  caiida, 

utcumque  hic  scriptor  declinare  videatur  vo-  ipsum  quoque  Pontificcm  ferit;  non  quod  di- 


CAP.  VI.  RITUALE  ROMANUM  PRO  EADEM  SENTENTIA. 


687 


cat  Coquetius  Clomentem  orrasse  ut  privatam 
personam  sic  rcspondondo  ,  scd  qnod  ad 
qua^-stionem  non  satis  explicatam  rcspondisso 
dicat.  At  lioc  stolidi  hominis  est  et  inconsi- 
derati,  sententiam  de  re  non  satis  explicata 
prfficipitare.  Fuerit  enim  (si  ila  lubet)  nulla 
interrogantium  culpa,  quod  sibi  consulentes 
et  responsum  quale  volebant  captantes^  qures- 
tionem  haud  satis  explicate  proposuerint  ; 
fuerat  taraen  respondentis,  dum  lux  liquida 
affulgeret,  hserere,  nec  preeceps  et  inconside- 
ratum  responsum  edere.  Itaque,  judice  Fra- 
tre  Coquetio,  Clemens  VIII^  ah'ter  responden- 
do  quam  ipsi  Coquetio  videatur,  stohde,  prse- 
cipitanter  et  inconsiderate  rcspondit.  Deo 
gratias. 

CAPUT  VI. 

RITUALE   ROMANUM   PRO  EADEM   SENTENTIA. 

Seorsim  profero  decretum  Pontificium  Ri- 
tuah  Romano  insertum,  quia  est  de  eo  pocu- 
liaris  ratio,  ct  adversarii  circa  iUud  scntenliis 
scissi  sunt^  bellaque  ac  lites  circa  hoc  effer- 
buerunt. 

Rituale  ergo  Romanum,  quo  preescribitur 
formula  administrandi  sacramenta,  et  alios 
prsecipuos  Ecclesia^  ritus  exercendi,  tit.  de 
Sacramento  poenitentiee,  §  Ordo  ministrandi 
sacramentmi  pcenitentice,  vers.  Quod  si  inter, 
agens  de  absolutione  segro  impendenda,  sic 
prrescribit  :  Qtiod  si  inter  confitendiim,  vel 
etlani  anteqtiam  incipiat  conftteri,  vox  et  loqne- 
la  (egrum  deficiat,  nutihts  et  signis  conetur, 
quoad  ejus  fieri  poterit,  peccata  pcenitentis  co- 
gnoscere ;  quihus  utcumque,  vel  in  genere,  vel 
iii  specie  cognitis ,  vel  eiiam  si  confitendi  desi- 
derium,  sive  per  se,  sive  per  alios  ostenderit, 
(ibsolvendus  est.  Habentur  ista  iion  modo  in 
anterioribus  Rituahbus^  sive  Romanse,  sive 
aharum  Ecclesiarum,  puta  in  Pastorali  Leo- 
nis  X,  et  in  simiU  opere  Cardin.  Ludovisii, 
postea  Gregor.  XV,  quod  confecit  pro  Eccle- 
sia  Bononiensi,  cui  tum  preeerat,  sed  etiam 
in  Romano  rituali  per  Pauhim  V  recognito,  et 
approbato  17  junii  1614.  Quod  enim  varia 
variis  locis  rituaha  haberentur,  contestatur 
Pontifex  visum  sibi  esse  e  re  Ecclesia^  ut  vo- 
lumen  unum  de  ritiius,  cim  in  aliis  Ecclesias- 
ticis  functionihus ,  tum  prwsertim  in  Sacra- 
tventorum  administratione  servandis,  ah  iis  qui 
curam  animariim  gerunt,  ApostoUca  aicctorita- 
te  prodiret ;  ad  cttjus  voluminis  prcescriptiim , 
in  tanta  Ritualium77iultitudine,  sua  illi  minis- 


teria  tanquam  ad  puhlicam  et  ohsignatam  nor- 
mamperagerent,  unoque  ac,  fiddditctu,  inofien- 
so  pcde  amhularent  cum  consmsu.  Exscripsi 
verba  Pontificii  Uiplomatis,  quo  Paulus  testa- 
tui",  remature  considerata,  ritus  receptos  et  ap- 
prohatos  CatJiolicfc  Ecclesid',  in  illud  volimen 
esse  digestos:  liortaturque  ad  extremum  om- 
nes  Antislit(;s,  ad  curandum,  ut  inposterum 
tanquam  Ecclesue  Romance  filii,  ejusdem  Ec- 
clesice,  omnium  matris  et  Magistrce,  auctori- 
tate  constituto  rituali  in  sacris  functionihus 
utantur  ;  et  in  re  tanti  momenti,  cquce  Catholi- 
ca  Ecclesia,  et  ah  ea  prohatus  usus  antiquita- 
tis statuit,inviolate  ohservent.  Non  potuit  Pon- 
tifex  gravioribus  verbis  commendare  Rituale 
quod  omnibus  Ecclesiis  proponebat,  ut  ad  il- 
hus  preescriptum  inoffenso  pede  sacramenta 
administrarent,  et  alios  ritus  sacros  obirent ; 
certi  se  CathoIicseEcclesia;  inha;rere,  etproba- 
tis  ab  ea  antiquis  usibus  insistere,  si  ex  prae- 
scripto  hujus  Ritualis  se  gererent.  Cum  ergo 
in  Rituah  isto  Romano,  tam  conceptis  verbis 
tradatur,  a^grum,  si  ante  inchoatam  sacerdoti 
confessionem  obmutescat,  quamvisnuUum  ip- 
sepeccatum  sacerdoti  advenienti  distincte  ex- 
ponat,  vel  etiam  nuUa  actualia  indiciaprsesen- 
tis  conlritionis  exliibeat,  tamen  absolvendum 
esse,  si  sallem  per  alios  ostenderit  signa  vo- 
luntatis  confitendi ,  magnum  argumentum  in- 
de  petitur  pro  sententia  cui  confirmandae  in- 
sistimus. 

Urgebat  hoc  argumentum  doctus  Theolo- 
gus  Carmelitanus,  Compluti  sub  annum  1621, 
cum  adversus  conclusionem  contrariam  a 
Thcologo  Ordinis  Pradicatorum  propositam 
ageret.  Respondens,  cum  alia  elabendi  via 
non  suppeteret,  contempsit  Ritualis  Romani 
auctoritatcm.  Lis  inde  mota  Roniam  usque 
pervenit.  Qui  causam  respondentis  Romaj 
susceperant,  non  ausi  in  oculis  Pontificis 
despuere  Rituale,  ut  factum  in  Hispania  fue- 
rat,  aham  viam  iniverunt,  ad  pra?tendendum 
telo,  quod  vibrabatur,  umbonem  idoneum. 
Etprimum  quidem  inficiati  sunt  diplomaPon- 
lificium,  Rituali  jussu  Pauli  V  recognito  praj- 
fixum,  essc  genuinum,  causantes  subreptio- 
nem.  Sed  cum  superstes  esset  Scipio  Cobel- 
lutius,  Cardin.  SanctK  Susanna^,  qui  diploma 
ipsemet  confecerat,  isque  diploma  omnino 
esse  genuinum  confirmaret,  et  frustra  osten- 
di  subreptionem  testaretur,  alia  dechnandi 
via  captanda  fuit.  Dixerunt  itaque  in  Rituale 
typis  cusum  irrepsisse  mendum  typography- 
cum ;  et  ubi  legitnr,  ahsolvendus  est,  legen- 
dum  fuissc,  absolvendus  non  est.  Verum  ha^c 


G88 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 


responsio  visa  cst  hominum  causam  suam 
desperantium,  nec  curantium  quomodo  ad- 
versarium  repellant,  dummodo  repellant.  Sa- 
ne  si  sit  locus  his  additamentis  Leviathan, 
nihil  deinceps  sincerum  ac  tutum  habebimus. 


quod  in  Hispania  datum  diximus,  sed  via  tan- 
tisper  alia,  et  additis  quibusdam  quae  inter- 
est  non  prieterire.  Coquetius  ergo,  capite 
septimo  dissertationis  de  hoc  negotio,  nume- 
ro  quadragesimo  secundo,  cum  prsemisisset 


Hujusmodi  plusquam  poetica  licentia,Cosmas  Synodos  et  Concilia  provinciaHa,  in  rem  nos- 

Morclles,  Ordinis  Prsedicatorum  ,  anno  iQ\3,  tram   adducta,  non  phis  habere  auctoritatis 

cum   editioni   operum  S.  Tliomse  prseesset,  quam  eos  a  quibus  dicta  est  in  illis  senlentia , 

locum  ex  1    sert.,  distinct.  42,   quo  S.  Tho-  et  hujusmodicoetus  ssepe  impegisse,  cum  non 

mas  disertis  verbis  afBrmat  Beatam  Virgi-  accessit  Pontificia  approbatio ,  subdit,  deve- 

nem  esse  conceptam  sine  peccato  originali,  in-  niens  ad  auctoritatem  Rituahs  :  Ad  confirma- 

farta  particula  negante ,  depravavit ;  ita  ut  tionem,  eodem  modo  dicitvr  Mamiale,  seu  Ri- 

juxta  eum  diceret  S.  Thomas,  Beatam  Virgi-  tuale  illud,  ut  etalia,  alicujus  privati  Doctoris 

nem  non  esse  conceptam  sine  peccato  originali;  opera  confectum  esse,  et  illius  auctoritatem  non 

quse  quanta  sit  sinceritas  nihil  attinet  dicere.  excedere.  Neque  consensus  Pontificis  aut  jus- 

Contextus  certe  et  filum  disputationis  S.  Doc-  sio,  tct  conscriptum  fuerit  et  evulgatum,  con- 


toris  clamat  adversus  eam  malignantis  na- 
turffi  interpolationem.  Evertitur  enim  univer- 
sa  D.  Tlioraffi  ratiocinatio  ,  nisi  expungatar 
particula  illa  negativa ,  et  textus  perslet  azi- 
mus  cum  sua  affirmatione  expressa  in  omni- 
bus  ad  unam  anterioribus  cditionibus,  otiam 
Romana  Pii  V,  et  innumeris  manusoriptis 
codicibus.  Quid  vero  aliud  in  Sacris  Scriptu- 
ris  ac  Patrum  libris  saepe  sa?pius  ab  haereti- 
cis,  novis  reque  ac  veteribus,  factum  est,  non 
absque  Tertulhani  stomacho  et  justa  Catholi- 
corum  concitatione  ?  Ago  in  banc  corrupte- 
lam,  fustuario  potius  quam  correctione  di- 
gnam,  alio  loco.  Cum  ergo  Cardinalis  S.  Su- 
sannse  ad  hoc  additamentum  Rituali  immis- 
sum  inhorresceret,  et  filum  pra?scripti  ferat 
aihrmationem,  non  negationem  (alioqui  is 
quoque  cujus  peccata  sacerdos  in  specie  per 
nutus  cognosceret ,  absolvcndus  non  esset; 
quandoquidom  unica  pcriodus,  eodem  teno- 
re,  et  istum,  ct  eum  qui  plane  opprcssus  ja- 
cet,  comprehendit,  et  similiter  de  utroque 
pronunciat),  nec  ulli  codices,  sive  typis  editi, 
sive  manuscripti,  et  e  quibus  editio  Romana 
sub    Paulo   V    adornata  est ,  aliud  haboant 


fert  aliquod  pondus  rebus  qucB  in  eo  prcescri- 
huntur  ;  tum  quia  non  pra-cessit  serium  ac 
sufficiens  Theologorum  exameu ;  tum  quia  Pon- 
tifex  non  intendit  communihus  ac  receptis  sen- 
tentiis  Sclwlarum  ullo  pacto  prcejudicare  , 
propter  illius  opiniojiem  cui  Mamtalis  seu  Ri- 
tualis  editionemcommisit.  Sexcentasunt  exem- 
pla  qncs  afferri  possent,  sed  hrevitati  consuli- 
mus.  Meminerint  adversarii  se  neque  consen- 
tanee  semper  docere  onanifestce  docirince  Cate- 
cMsmi  Trldentini,  neque  tero  Ma?iuaU,  seu 
Rituali  jussu  Pauli  V  edito,  quod  nunc  ohji- 
ciunt,  quod  meridiana  luce  est  clarius,  et  eorum 
quihusdam  ,  in  puhlicis  disputationihus  ali- 
quando  ame  ohjectum  atque  ostensum  fuit.  Mo- 
nemus  deinde  prwfati  Manualis  correctorem 
non  satis  advertisse  quid  ipsemet  Pontifex 
Paulus  V  cum  Illustrissimis  Cardinalihus  cen- 
suerit  de  doctrina  illa  tradita  a  Suarez,  ut 
supra  diximics,  nimirum  capite  quinto,  nu- 
mero  decimo  sexto. 

Ex  hoc  Coquetii  responso  messem  plenam 
absurditatum  hcet  colligere.  Imprirais  vero 
hallucinatur  graviter ,  dum  Rituale  vult  esse 
opus  Doctoris  privati,  cum  sit  opus  publicum. 


quam  ahsolvendum  esse,  Harpocrati  dcnique     auctoritate  ipsiusmct  Pontificis  coraraunitum, 


litatum  est  ab  adversariis.  Nam,  2  Deccmbr. 
1G21,  coram  Pontifice  decretura  fuit,  in  even- 
tu  illo  de  obmutescente,  servari  Rituale  in- 
contaminatura,  absolvendo  ajgrura  ,  addita 
declaratione,  quoe  ferebat  verum  non  esse 
quod  prajscripta  in  Rituali  adversentur  de- 
creto  Clementis  Vni.  Audiant  adversarii,  de- 
cretorum  Roraanorum  a  suis  (ut  aiunt)  cura- 
torum  ostentatores. 

Aliter  argumentum  cx  Ritualis  Romani 
auctoritate  infringere  conati  sunt  in  Belgio, 
F.  Francisc.  Hyacinthus  Coquetius,  et  Petrus 
de  Fay,  revenientes  ad  responsura  primum, 


et  ex  cathedra  propositura  oranibus,  ut  secure 
eam  doctrinara  amplexentur  in  sacramento- 
rum  administratione  ;  et  nominalim ,  quoad 
proescriptura  de  quo  hic  agitur  ,  niliil  recens 
est  appositum  in  Rituali,  sed  exhibitum  prse- 
cise  est  quod  in  antiquissirais  Ritualibus  prae- 
scribebatur,  ususque  Ecclesiai  receptus  firma- 
bat.  Itaque  perperara  dicitur  Riluale  esse 
opus  Doctoris  privati.  Qnod  autem  addit  Co- 
quelius,  Pontificem,  jubendo  ut  Rituale  evul- 
getur,  nihil  addere  ponderis  iis  qua;  in  Ri- 
tuali  prcescribuntur,  non  video  quomodo  in 
homine  Catholico  ferri  possit ,  cum  certum 


CAP.  VI.  RITUALE  P.OMANUM  VRO  EADEJI  SE?\TENTIA. 


6^9 


sit  Ponlificeni,  in  publica  et  solcmni  propo- 
sitione  doctrinae  de  conficiendis  sacramcntis, 
qnalis  fit  in  Ritiinli ,  docerc  ex  catliedra  ,  ne- 
quc  esse  errori  obnoxium.    Intolcr;i])ile  itcm 


diploraatc  factam ,    excipere    qnod   dcfuerit 
scrinm  et  sufiiciens  examcn  Theologorum. 

At  Pontifex  non  intendit  prcejudicare  com- 
micJiilus  ac  receptis  sententiis  Scholarum  , 


est  qnod  Coquetius  addit ,  ut  probet  diploma    propter  opinionem  Doctoris  prizati,  qui  Ri- 


Pontificis.  nuUum  robur  addere  Rituali ;  quia 
(inquit)  non  prcecessit  serium  ac  sufficiens 
Theologorum  examen.  At  Pontifex  contcstatur 
in  diplomate  se  ad  id  adhibuisse  prffistantes 
doctrina  et  prudenlia  Cardinales;  et  longum 
studiuin  prsecellentis  doctrinse  viri  Julii  Anto- 
nii  Sanctorii,  Cardinalis  Sanctse-Scverinae,  in 
hanc  rem  pridera  collatum,  non  esse  pi-a^tcr- 
missum  ;  necnon  eruditos  viros  in  eam  curam 
incubuissc  ,  et  omnia  mature  fuisse  conside- 
rata.  Audin'  Coqueti  ?  Omnia  sunt  maturc 
considerata.  Theologi  ac  scientes  rerum  sa- 
crarnm  sunt  adhibiti ,  teste  Pontifice.  Quid 
igitur  tibi  in  mentcm  venit,  ut  e  contrario  as- 
sereres  rem  non  fuisse  satis  considcratam. 


tuale  concinnaiit.  Soponamus  hunc  privatum 
Doctorem,  qucm  jam  exclusimus.  Quod  Pon- 
tifex  prcescribit  in  Rituali ,  non  esse  conlra 
communes  et  rcccptas  Scholarum  sententias, 
monstratum  est  capite  quarto.  Nec  si  non- 
nuUi  unius  alicujus  Scholre  obfirra«nlur  in 
contrario  sensu.  arbitrandum  est  Pontificem 
tradontem  diserte  quod  illi  improbant,  non 
agere  serio;  et  non  intendere  illis  prfpjudi- 
care.  Alioqui  Pontifices  qui  saepe  sapius  tra- 
diderunt  sanctum  et  piura  esse ,  affirmare 
Conceptionera  passivam  Deiparre  fuisse  im- 
maculatam,  non  egissent  serio,  nec  intendis- 
sent  paucis  ex  una  quadam  Schola  contrani- 
tentibus  prrejudicare  ,  quoad  propositionem 
nec  prsecessisse  serium  ac  sufficiens  Theolo-  modalcm  de  probabili  veritate  et  pietate  iUius 
gorum  examen?  Latet  vero  te  tantum  Magis-     assertionis,  tamctsi  quoad  propositionem  de 


trum,  Pontificem,  in  tradenda  doctrina  fidei 
et  sanctorura  morum  (cujusmodi  est  doctrina 
de  valida  confectione  Sacraraentorum  in  Ri- 
tuali  proposita),  etiamsi  peccare  posset  ali- 
quid  statuendo  non  consultis  Doctoribus,  ta- 
mon  non  posse  errare,  tradendo  publice  et 
toti  Ecclesice  proponendo  talera  doctrinara  ? 
E  contrario  autera,  quaravis  omnes  Doctores 
a  Pontifice  adhibiti  circa  aliquam  talem  doc- 
trinam  errarent,  Pontificera  tamen  proponen- 
do  aliquid  universee  Ecclesiai  non  erratui-um, 
mihi  est  plane  certum  ;  quam  meam  doctri- 
nam  cum  Reverendissiraus  Pater  Vincentius 
Candidus,  Ordinis  Prsedicatorura ,  M.  S.  Pa- 
latii ,  rcnueret  evulgari ,  resque  in  Palatio 
Apostolico,  inter  ipsum  ac  mC;,  coram  Emi- 
nentissimo  Cardinali  Pancirolio  ,  dissidii  nos- 
tri  arbitro ,  agitata  aliquandiu  esset^  evici  de- 
nique  ut   evulgaretur,  ducto  argumento  ex 


inesse ,  ei  modali  substratam  ,  contestcntur 
Pontifices  ,  se  paucis  illis  minus  in  Deiparam 
piis  non  inferre  praejudicium.  Possemus  nos 
quoque,  ut  Coquetii  vestigia  relegam,  sexcen- 
ta  exempla  addensare  placitorum  apud  quos- 
dam  in  Scholis  suis  receptorum  ,  cl  tamen 
abjectorum  a  Pontificibus,  nihil  moratis  sen- 
sura  unius  alicujus  Scholee  arietem  suum  as- 
sectantis.  Possemus,  inquam,  nos  quoque, 
talia  acervare  ;  sed  brevilati  nos  itera  consu- 
liraus.  Quod  vero  Coquetius  opponit  Docfores 
Socictatis  contra  Rituale  Roraanum  a  Paulo  V 
propositum  sentire ,  calumnia  est ,  quam  ad- 
versarius  nullo  adducto  exeraplo  firmavit ; 
quiarevera  nullum  suppctcbat.Catechismum 
Tridentinum ,  quem  alii  vocant  Romanum-, 
quia  Roniw,  Paulo  Manutio  solam  latinilalem 
suppeditante,  a  quodara  Ordinis  PrtBdicato- 
rura  confcctum  est,  ut  satisfieret  menti  Con- 


promissa  soli  Pontifici  infallibilitate  in  traden-     cilii  Tridentini  quod  tale  aliquod  opus  con- 


da  doctrina  publica,  quara  proerogativam  non 
dedit  Christus  Doctoribus  quos  Pontifex  po- 
test  consulere,  quanturavis  raulti,  ac  vel  si 
oranes  orbis  universi  Doctores  contra  senti- 
rent.  Et  ita  Suarez,  disputatione  quinta  de 
fide,  sectione  octava,  et  Valentia,  secunda 
secundre,  disputationc  prima,  qurostione  pri- 
ma,  parte  seplima,  §  quadragesimo  ;  ac  Gil- 
lius,  prima  parte,  libro  primo,  tractato  scpti- 
mo,  capite  decimo  tcrtio ,  nuraero  sexto ,  et 
septimo.  Nimiw  crgo  licentiffi  fuit  adversus 
propositionem  doctrinre  de  conficiendis  rite 
Sacramcntis,toti  Ecclesiae  a  Pontifice  publico 
2. 


scribi  commendabat ,  verum  est  non  esse  ulli 
Catholico  pro  certa  fidei  amussi  ;  imo  ejus 
auctorera  non  excedere  auctoritatcra  Doctoris 
privati,  et  non  semcl  esse  haUucinatum  ;  quia 
auctor  ille  ,  dum  nimium  indulgct  privalis 
suorura  sententiis,  non  pauca  in  illud  opus 
intrusit,  qua  raerito  non  probantur  omnibus; 
ut  quod  negat  distinctionem  consecrationis  ac 
bcncdictionispanis  etvini,  ut  Vasquez  notat, 
terlia  parte ,  disputatione  centesima  nonage- 
sima  sexta,  capite  primo,  et  Gaspar  Hurtado, 
disputatione  tcrtia  de  Eucharistia,  diiBcultate 
scxta.  Et  quod  de  concursu  Dei,  imopracur- 

44 


690  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

su  ac  propopcratione  tradit,  cxponens  primum    his  ergo  decretis  colligit  hic  auctor  prsescri- 


Syraboli  articulum,  numero  vigesimo.  Nec  ex 
eo  quod  hic  catechismus  dicatur  Romanus, 
sequitur  omnia  quae  in  eo  traduntur  esse  doc- 
trinam  Romanae  Ecclesiee,  nec  posse  a  Catho- 
licis  ahjici  ;  eoflem  quippe  jure  dici  posset 
Oiiomasticum  Romamim  esse  doctrinam  Ro- 
manffi  Ecclesise  ,  nec  posse  de  ea  dubitori. 
Itaque  hic  potest  iisurpari  rcsponsio  data  a 
Bernardo,  Gregorii  VII  Apologiste,  cum  ur- 


ptnm  Ritualis  de  absolvendo  pegro  qui  ob- 
niutuit,  si  sint  qui  de  cjus  praevia  dispositio- 
ne  non  rctractata  testentur,  csse  revocatum 
ac  reprobatum  ;  quamvis  negligentia  aut  osci- 
tantia  corum  ad  quos  attinct,  praescriptum 
ilhid  non  sit  mutatum,  et  Rituale  maneat  in- 
corrcctum. 

Hfpc  est  frontis  atlritio,  nonferendain  scri- 
ptoreCatliohco,neduminRehgioso.Nampr8e- 


geretur  adversus  eum  locus  ex  Romano  Pon-  terquam  quod  respuitur  et  conculcatur  doc- 

tificali,  non  illo  hbro  Rituaii,  sed  alio  histo-  trina  publice  a  Pontifice  proposita  omnibus 

rico  de  Gcstis  Pontificum  ;  in  quo  opere  ali-  sacramentorum  administins  ,  tanquam  sana  , 

quid  legcbatur  pro  nulhtatc  Sacramentonun  et  antiquo  Ecclesia^  usu  probata,  ut  ipse  Pon- 

a  Simoniacis,  et  Ha^reticis,  vcl  excommuni-  tifex  diserte  et  in  actu  signato  contestatur  , 

catis  ministratorum  ;  cujus  doctrinoe  contra-  preeter  hanc,  inquam,  cfiusionem  contemptio- 

riara  propugnabat  Bcrnardus.  Telum  ergo  ex  nis  super  talem  doctrinam,  de  qua  noxa  satis 

eo  hbro  pctitum ,  quod  amenlatum  putabatur,  actum  est  cum  Coquctio,  adjungitur  nova  pe- 

quia  cx  libro  lituium  Romani  Pontificalis  prav  tulantia  in  Pontificera  oranesque  ejus   admi- 


ferente  ducebatur  ,  sic  repelht  Bernardus  : 
Ipse  ctlam  Romamis  Pontiftcalis,  ^mde  illa 
exemijla  proliilistis ,  srrpe  numero  non  ita  fa- 
cienda  quam  facta,  histoHca  simpUcitate  prcv- 
scrilit ,  ncc  solumlcgltimas  institiitioncs ,  sed 
ct  nonnullorum  inconsideratas  usurpationes 
referrc  consuezit.  Unde  non  omnia  quw  in  eo 
scripta  leguntur ,  pro  Ecclesiasticis  sanctioni- 
hus  recipere  deiemus,  pra'scrtim  illa  minime 
qua  a  consideratissimis  antiquorum  Patrum 
sententiis  deviare  zidemus. 

Extremus  Coquetii  exscreatus  insinuat  re- 

vecationcm  pra?scripti  in  Rituah  quod  nrge- 

mus  ;  quam   rcvocationem  aperte  expressit 

in   sua  rcsponsione  alter  Belga,    Petrus  dc 

Fay,  ad  quem  propterea  veniendum  est.  Pe- 

trus   ergo  de  Fay,  in  additione  ad  tcrtiam 

partem^  q*a?stione  nona,  articulo  tcrtio,  dis- 

putatione  tcrtia,  cum  sibi  objecissct  Rituale 

llomanum  loco  allegato,   haec  verba  habet ; 

juvat  enim,   nc   fides  compendio  refercntis 

vacillcl,  ipsa  cjus  verba  exscribere  :  Ad  Ri- 

tuale  Romamm,  dico  quod,  stantilus  reprola- 

tione  expositionis  Suaresiana' ,  datce  dccrcto 

citato,  aliisque  duohus  decretis  allegatis,  neuti- 

quam  admitti  deheat,  aut  possit.  Imoplane  hac 

in  parte  retocatum  et  reprohatum  censendum 

sit.  Quod  vero  non  corrigatur,  existimo  eorum 

quorim  interest  incuria,  et  negligentia,  aut 

inadvertentia  fieri.  Decreta  quorum  merainit, 

Funt  ca  quffi  retulerat  in  fine   corporis,  ex 

Paulo  V,  14.  juhi  1605,  et  Congrcgationis  In- 

quisitionis,  20  juhi  1605,  ac  18  augusti  cjus- 

dcm  anni ;  quibus  interpretatio  dccreti  Clc- 

mentis  VIII  a  Suarez  assignata  dicitur  non 

suhsistere,  ct  idcirco  araovendam  esse.  Bx 


nistros,  cum  dicitur  Rituale  ex  Catliedra  a  Pon- 
iifiSe  Paulo  propositura,  cssc  postea  revoca- 
tum  ct  reprobatum  per  decreta  racmorata,  et 
incorreetionera  pcrsevorarc  ob  neghgcntiam 
aut  incogitantiam  eorum  ad  quos  attinet.  At 
CQrrigere  Rituale  quoad  doctrinara  ,  de  qua 
agitur,  est  sohus  Pontificis;  sicut  ejus  solius 
est  proponere  doctrinara  fidci  ac  sanctorum 
morura.  Arguitur  crgo  Pontifex  oscitantia^ 
aut  incogitantia^  in  re  tanti  raoraenti  ;  ita  ut 
non  modo  doctrinara  tradiderit  iter  pandcn- 
tcra  innumeris  sacrilegiis  toto  orbc  ex  usu 
illius  doctrinffi  adraittendis ;  sed  etiam  sinat 
per  negrigentiam,  illud  doctrinw  loliura  pcr- 
sevcrare  in  libro  pubhco  ,  atque  adeo  in 
praxi  Ecclesite.  Quod  si  ipsc  Pontifex  prse  ne- 
gotiorum  mole  (  an  etiam  juxta  adversarium 
praj  nescicntia)  cfficutivit  in  rc  tam  gravi 
ct  totam  Ecclesiara  spcctantc ,  adeone  alte 
stertucrunt  a  tot  annis,  tot  cx  officio  vigiles 
ac  cxcubitores,  tot,inquam,  Prailati  doctrina 
prffistantes,  tot  Theologi  sacrarum  Congrega- 
tionum  administri  ,  ut  nerao  tantam  labcm 
deprehenderit ;  ncmo,  si  advcrtit  ,  de  curan- 
da  correctione  cogitaverit  ?  Qnis  credat  taha 
Religioso  viro  et  Catholico  scriptori  excidcre 
potuisse?Revocatio  porro  Ritualis,  quam  fac- 
tam  dicit,  est  oranino  coraraentitia,  et  sine 
considerationeperperam  jactata.  Nam  Rituale 
Romanura  novum,  Pauh  jussu  editum  primo 
est  anno  1614,  die  17  junii,  quai  est  dies  ad- 
scripta  diplomati  prima?  huic  editioni  pr^fixo. 
Decrcta  antem  revocatoria  ,  qua?  bonus  ii-te 
Dorraitantius  adducit,  cdita  snnt  anno  1605, 
die  14  et  20juhi,  nccnon  18  angusti.  Quo- 
modo  ergo  decrcta  tot  annis  anteriora  potue- 


CAP.  VII.  r.ATlO  CONGRUA  IN  EJUSDEM  SENTENTI.-E  C0NFIR3IATI0NEM.  691 

runt  rcvocare  Rituale   tanto  post  emi.ssura  ?    scd  quia  aliqui  circa  lioc  Iricanair,  commo- 
Recusura  postea  cst  idem  Rituale,  nuJlatenus    dius  est  exemplum  ejus  qui  meminit  in  ge- 


mutatum,  Romac,  1636,  cumprivilcgioUrbani 
YIII,  qnem  mirum  csset  rcvocationcra  Ritua- 
lis  latuissc.  Itaquc  adpopulum  plialcras.  Quo- 
modo  autcm  decreta  illa,  quse  iste  contra  Ri- 
tualis  prsescriptum  objicit,  probe  cum  Rituali 
cobcereant,  nec  illud  aut  revocavcrint ,  aut 
quoquomodo  infirmaverint ,  infra  excutiam. 
Nunc  sat  esto  firmitatem  argumcnti  ducti  ab 
auctoritate    Ritualis  Romani  dcmonstrasse  , 


nere  se  admisisse  peccatum  mortale,  et  hoc 
ita  confiletur.  Talis  quippe  dcljct  absolvi,  ex 
D.  Tboma,  in  quarlo,  distinctionc  vigesima 
prima,  qu^stionc  secunda,  articulo  primo  et 
secundo,  quia  confitctur  ut  potest.  Simile 
exemplum  est  cjus  cui  plane  excidit  pecca- 
tura  quod  admisit,  ita  ut  ne  recolat  quidera 
sc  aliquid  grave  et  confessione  expiandura 
admisisse.  Nihilominus   ejus  confessio    cara 


ejusque  firraitatera  sartara  et  post  pratensas    dolore  extenso  ad  omnes  culpas,  etiam  laten- 


revocationes  constantera  asseruisse. 


CAPUT  vn. 

RATIO  CONGRUA  IN  EJUSDEM   SENTENTIjE  CONFIR 
MATIONEM.      % 


tes,  si  quse  subessent,  valida  cst  ad  absolu- 
tionera  illius  latentis  peccati  coraparandara. 
Cum  enim  principium  raoraliter  operandi  sit 
cognitio  pru^via,  si  supponatur  prorsus  deesse 
peccati  abditi  notitiara,  irapossibile  est  satis- 
facere  legi  mandanti  expressionem  peccati 
omniraoda  oblivione  contriti.  Atque  ita  cum 
In  re  pendente  a  Christi  voluntate  (cujus-  nulla  lex  obhget  ad  impossibile,  cessat  per 
modi  nominatira  sunt  sacraraenta),  ut  con-  accidens  obligatio  exponendi  confcssario  tale 
stet  quid  ad  ca  validc  conficienda  exigatur,  peccatura;  ncc  Deus,  cujus  omnes  voluntatcs 
non  sunt  quDerenda?  demonstrationes ,  sed  sunt  rectissirase,  vitio  vertet  homini  quod  eam 
duntaxat  qu»rendura  est  quid  tulerit  Christi  culpam  sacerdoti  non  apcruerit,  absque  cujus 
voluntas,  et  qua;  fuerit  ejus  institutio ;  quod  expressione  facit  quidquid  potest,  si  exponat 
eruendura  prsesertira  est  ex  sensu  Ecclesise  ct  orania  peccata  quse  habet  in  conscientia,  ut 
iisu  jam  olim  in  ea  recepto ;  attendendo  item  loquitur  Tridentinum,  sessione  decima  quar- 
ad  sensum  Doctorura.  Mirum  ergo  viderinon    ta,  capite  quinto,  et  canone  septirao,  id  est, 


debet  quod  hoc  loco  non  recipiara  proferre 
nisi  rationera  congruam,  pro  materiae  tamen 
subjectse  conditione  idoneam  :  quales  ratio- 
nes  in  rebus  moralibus  debere  sufficere  Aris- 
toteles  quoque  admonuit,  initio  Ethicorum. 
Supposito  igitur  tam  multiplici  suflxagio 
auctoritatis  adducto  in  superioribus,  rationera 
congruara  doctrinse,  pro  qua  Iiic  satagitur, 
eruo  ex  sensu  Ecclesise  atque  Doctorura  ,  qui 
ferre  videtur,  ut  ex  parte  poenitentis,  ad  sa- 
cramenti  adeo  necessarii  confectionem,  aliud 
non  exigatur,  quam  ut,  concepto  dolore  de 


quorum  habct  memoriara.  Favet  D.  Thomas, 
Quolib.  primo,  articulo  decimo,  docens  ho- 
minem,  juxta  usum  receptura,  teneri  peccata 
sua  sacerdoti  ore  aperire  cura  potc&t.  Nota 
cum  poiest.  Igitur  si  non  potest,  satis  est  ut 
faciat  quod  potest.  Exeraphim  impotenlia» 
moralis,  exolventis  peccatorem  obligationc 
aperiendi  distincte  ahquod  peccatum,  cerni- 
tur  in  eventu  in  quo  homo  jure  timeat  grave 
incommodum ,  aut  proprium ,  aut  alterius 
quam  coraphcis,  consecuturum  distinctara  re- 
tectionera  alicujuspeccati  in  confessione  apud 


peccatis  quse  admisit,  exponat  ea,  aperiatque     sacerdotem.  Prscepta  enim  positiva  justa,  et 


I 


conscientiam  quo  raeliori  raodo  potest.  Idcirco 
enira  in  variis  eventibus  adraittitur  confessio 
materialiter  diminuta,  nec  nisi  forraaliter  in- 
tegra ;  quia  supponitur  pcenitentera  non  posse 
plus  prsestare,  sive  irapotentia  illa  sit  physi- 
ca,  sive  tantura  moralis.  Ob  impotentiara 
physicam,  Navarrus,  in  sumraa,  capite  vige- 
simo  primo,nuracro  trigcsirao  scxto;  Victoria 
in  summa,  numcro  centesimo  trigesimo  sc- 
ptimo;  Valent.,  tertia  parte,  distinctione  se- 


humanae  fragilitati  accoramodata  (cujusmodi 
semper  sunt  qua^  a  Deo  imponuntur),  non 
obligant.  si  ingruat  magnum  discriraen  ex 
eorura  adirapletione.  Atque  ita  in  talibus  ad- 
junctis  homo  non  urgetur  prfficepto  confes- 
sionis;  quia,  positis  illis  adjunctis,  ccnsetur 
inipotcns  ad  confitendum,  et  quamvis  prce- 
termiltat  peccatorum  expositionem  adeo  sibi 
daranosara,  tamen  censetur  facerc  quod  po- 
test,  quod  unum  ab  eo  exigit  Deus.  Non  im- 


ptima,  qurestione  decima  prima,  puncto  pri-  mororinhis  stabiliendis,  quia  rata  sunt  apud 

mo,  in  fine,  liberant  obligatione  confitendi,  omnesTheologos  exponentes  confcssionissa- 

cos  poenitentes  qui  gravantur  peccatis  morta-  craraentalis  integritatcm,  nullo  prorsus  rcfra- 

libus  non  explicabilibus  nisi  per  scripturam  ;  gautc. 


6i)2  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

Quia  ergo,  in  negotio  de  quo  agimus,  poe-  pcenam  aliorum  peccatorum,  sive  ut  ostendat 

nitens  se  gerens  sicut  diximus  facit  quod  po-  divitias  gratise  suse  in  vasa  glorise.  Quoad  ea 

iest,  ct  quod  unum  potuit,  non  omisit,  ncmpe  vero  beneficia  aliquibus  deneganda,  quae  Deus 

urgere  confessarium  ut  adventu  suo  opitule-  voluit  omnibus   esse  in  promptu,  quale  est 

tur,  coUaturus  absolutionem,  mcrito  conjec-  beneflcium  expiationis  per  sacramenta,  im- 

tamus  Christum,  quia  benignus  ac  misericors  merito  recurritur  ad  Dei  judicia  inscrutabilia ; 

est,  et  prsestabilis   snper  malitia,  ita  insti-  sed  omnino  sunt  admovendafacientibusquod 

tuisse  hoc  sacramentum,  ut,  salva  prfesentia  in  se  est.  Subolet  autem  fermentum  illau- 

sacerdotis  ad  conferendam  formam  cujus  ve-  datum,  quod  dicebatur,  sacramenta  esse  in- 

ritas  eam  praBsentiam  exigit,  materia  judicii  stitnta,  non  ut  in  omnibus  medeantur  homini ; 

possit  ab  homine  absente  subministrari;  quia  sed  ut  prcedestinationi  prcescientiwque  divince 

plerumquc    infirmitas  humana  non   patimr  deserviant.  Hoc  sumptum,  ut  ab  adversario 

plus  fieri.  Et  alioqui  siEpc  contingoret  poeni-  sumitur,  nempc,  instituta  esse  sacramentaut 

tentem,  ex  parte  sua  rccte  dispositum,  exci-  aliquando  negalione  sacramentorum    homo 

dere  aeterna  salute,  si  nimirum  attrilus  dun-  percat,  ferri  non  potest.  Sed  omnino  diccn- 


taxat  de  peccatis  ob  quse  sacerdotem  evocari 
curavit,  fraudaretur  beneficio  absolutionis  per 
sacerdotem  jam  pra?sentcm  impensae. 

Nec  lenit  istum  dolorem,  cx  secutura  vel 
saltem  jure  timcnda  tot  animarum  clade, 
merito  conceptum,  malagma  quod  adliiliet 
Alvarez  prima  secundae,  distinctione  octoge- 
sima,  in  difticultate  attexta,  numero  quadra- 
gesimo  nono,  diccns,  si  in  tali  cvcntu  a-ger 
defectu  absolutionis  damnetur,  hoc  esse  per 
accidcns,  ct  judicia  Dei  esse  abyssum  mul- 
tam ;  indcque  existere  majorem  luiivcrsi  pul-  susceptionem  hujus  sacramenti,  nempe  dolo- 
chritudincm.  Et  eodem  recidit  quod  aitFran-  rem  exterius  insinuatum,  saltem  in  vohmtate 
ciscus  Davila,  capite  dccimo  octavo,  sic  can-  confitendi,  patefacta  anle  dejectionem  de  sta- 
tari  Deo  misericordiam  et  judicium ,  nec  sa-  tu  mcntis,  quffi  patefactio  fuit  etiam  accusatio 
cramenta  instituta  esse  ut  in  quocumque  even-  sui,  sive  expressio  peccatorum,  qualis  in  eo 
tu  Juminihus  medeantur,  sed  ut  'prccdestina-    statu  fieri  potuit. 

tioni  p'(jcscienticeque  divince  deserviant.  Ha?c        Non   assero   solam  voluntatem  confitendi 
ncgo  satisfacerc  ct  animum  sedare.  Nam  ea-    prsecise  sumptam,  esse  dolorem  de  peccatis. 


dum  est  sacramenta  esse  instituta,  quantum 
est  ex  Dei  et  Christi  mente,  ut  medeantur 
nobis,  et  eatenus  serviant  divinse  de  nobis 
providentise,  qu»  tam  ntilia  et  divina  raedia 
providit,  ut  ii  quibus  applicarentur  salvi  fie- 
rent.  Optat  autem  Deus  et  intendit,  quantum 
est  ex  se,  ut  omnibus  plane  egcntibus  apph- 
centur  ,  dummodo  pra;stent  quod  ex  parte 
ipsorum  exigitur,  ut  sane  feccrunt  ii  de  qui- 
bus  agimus.  Nam  ante  oppressionem  adhi- 
buerunt  quod  ab  iis  erat  suppeditandum  ad 


dera  plane  ratione  abjici  posset  cura  omnium 
plane  exlegum,  atque  a  Deo  abalienatorum. 
Quod  enim  pereant,  est  per  accidens ;  et  in- 
scrutabili  Dci  judicio  pcrmittuntur  rucre  in 
sempiternum  exitium,  unde  eftlorescit  splen- 
dor  divina"  jnstitia?,  et  major  mundi  pulchri- 
tudo,  justis  Jcontra  peccatores  positis.  Si  igi- 
tur  nihil  horum  obstat  quominus  omni  stu- 
dio  satagamus  pro  pereuntibus,  admoventes 
eis  remcdia  divinitus  provisa  ,  ita  ncque  ali- 
quid  obslarc  debet  quominus,  ex  prsescripto 
tot  canonum,  opilulemur  ffigris  oppressis, 
qui  quod  facere  poterant  prffistiterunt ,  et 
quod  Christus  ad  coufectionem  sacramenti 
poposcit,  quantum  in  ipsis  fuit,  adhibuerunt. 
luconsulto  vcro  facimus,.  multiplicantes  occa- 
siones  suscipiendi  judicia  Dei  tanquam  abys- 
sum  multam,  et  cantandi  Deo  misericordiam 
et  judicium.  Id  enim  rccte  habet  cum  agitur 
de  beneficio  singulari  quod  Deus  non  tenetur 


sufficientem  ad  compactionem  sacramenli 
poenitentiae  :  hoc  enim  falsum  est,  et  jure  ne- 
gatur  a  Suarez  tomo  quarto,  tertia  parte, 
distinctione  vigesima,  sectione  tertia,  nunie- 
ro  octavo.  Tamen  ex  ea  vohmtate  confitendi 
exterius  expressa ,  recte  praesumitur  adjunc- 
tus  ei  voluntati  dolor ,  saltem  imperfectus, 
sive  attritio ;  quia  nihil  proclivius  est  quam  ut 
is,  qui  vult  confitcri,  simul  excudat  dolorcm 
de  peccatis  quee  desiderat  exponere.  Sicut, 
quamvis  dolere  quod  quis  de  peccato  suo  non 
doleat,  non  est  actus  per  se  sufficiens  ad  for- 
mandam  ex  parte  poenitentis  confessionem, 
et  conscquendam  a  sacerdote  absolutionem  , 
tamen  sanctus  Bernardus  personam  sic  se 
liabcntem  voluit  absolvi;  quia  prasumpsit, 
quamvis  prae  scrupulo  et  turbatione  mentis, 
taUs  persona  non  putaret  se  dolerc  de  suis 
peccatis,  revcra  taraen  de  iis  dolere ;  quia 
niliil  facilius  quam  ut  is,  qui  dolet  quod  dc 


omnibus  prKbere,  et  aiiquibus  negat,  sive  in    peccatis  non  doleat,  imponat  sibi,  et  imper- 


CAP.  VIII.  AD  AUGUMENTA  LN 

ceptibiliter  de  eis  doleat.  Id  ipsum  ergo  prse- 
sumitur  in  peccatorc  qui,  priusquam  obmu- 
tesceret,  expressit  confitendi  voluntatcm.  Et 
idcirco  in  decretis  capite  quinto  adductis, 
expressio  solius  voluntatis  confitendi,  dicitur 
sufficere  "ad  impertiendam  absolutionem  ei 
a  quo  prae  segritudine  aliud  extorqucri  non 
potest. 

CAPUT  VIII. 

AD  ARGUMENTA  IN  CONTRARIDM  PROPOSITA  CAPITE 
TERTIO. 

Multo  sestu  magiiaque  concitationc  cfTer- 
buit  NugnuSj  in  doctrinam  de  absolutione 
prsesentis  anterius  confessi  sacerdoti  abscnti, 
60  modo  quo  potuit  in  extrema  necessitate, 
vocans  eara  doctrinam,  temerariam,  scanda- 
lusaiiJ,  perniciosam,  et  errori proximam.  Quam 
verborum  illuviem,  haud  injuria  quis  in  caput 
ejus  refuderit,  dicens  doctrinam,  pro  qua  Nu- 
gnus  tam  fervidc  certat,  omnibus  illis  sordi- 
bus  dclionestari ;  cum  et  manifcstis  Concilio- 
rum  atque  Pontificum  scitis  supra  adductis 
repugnct,  ct  possit  cedere  in  magnam  ani- 
marum  perniciem,  quandoquidem,  negata 
absolutione,  quse  ex  sententia  tam  bene  fun- 
data  libcrc  conferri  poterat,  miseri  segri,  su- 
bito  opprcssi,  leterni  exitii  periculo  cxponun- 
tur,  si  forte  contritio  perfecta  deesset  et  gra- 
ves  noxae  prsejacerent ;  quo  periculo  eos  exi- 
meret  impensa  absolutio,  supposito  quod  sint 
ejus  capaces,  ut  Concilia  et  Pontificcs  supe- 
rius  adducti  supponunt.  Itaque  Nugnus,  hac 
sua  prfficipitatione  in  gravanda  tctris  notis 
ahena  doctrina ,  monstravit  quam  dedeceat 
virum  prudcntem,  prffiproperum  de  aliis  ju- 
dicium  ;  prcescrtim  si  dcbilibns  nitatur  argu- 
mentis,  qualia  plane  sunt  qua;  ipse  et  grega- 
les  cjus  intorquent  in  hac  causa. 

Argumentatur  ergo  imprimis  Nugnus,  alle- 
gando  Concilium  Florcntinum  in  traclatu  de 
Confessione ;  attcndat  lector  ad  opus  novum, 
nullibi  et  nunquam  hactenus  visum,  ex  Nu- 
gni  officina  nunc  primum  cusum.  Hac  sane 
in  re  ostcndit  Nugnus  se  essc  avem  oscincm; 
et  quce  ab  aliis  cantata  audivit  iterato  cane- 
rc,  rcipsa  se  non  vidisse  nisi  alienis  oculis 
Concilium  Florcntinum.  Nullus  cnim  cst  in 
eo  Concilio  tractatus  dc  Confcssione.  Sed  bo- 
nus  hic  Homerus  paucas  lineas  dc  confessio- 
ne,  instructioni  Armenorum  insertas  ab  Eu- 
genio,  Concilii  pra^side,  vocat  Tractatum  de 
Confessione.   Hoc  ncmo  nisi   in   co  Concilio 


CONTRAUIUM  POSITA  CAPITE  3.  693 

planc  sospes  dlxissct;  alioqui  enim  adrait- 
tendura  ceque  foret  Concilium  Florentinum 
cdidisse  tractatus  singulos  dc  singulfs  sacra- 
mcntis;  itcmque  dc  Purgatorio  unum,  ct  de 
priraatu  Romani  Pontificis  alium;  ac  dcniquc 
dc  plerisque  aliis  fidei  capitibus,  de  quibus 
informantur  Armcni,  totidem  tractatus  emissi 
cssent  a  Concilio  Fiorentino,  qdot  sunt  ea  ca- 
pita.  Sed  hanc  lcviculara  cespitationcm  ho- 
mini,  spinas  metaphysicas  in  rebus  Theologi- 
cis  potius  quam  Conciha  conquirere  solito, 
condonemus,  intenti  duntaxat  in  argumen- 
tum  quod  ex  Concilio  Florcntino  eruit ;  quia, 
astipulante  Tridentino,  tradit  forraam  sacra- 
mcnti  pcenitenti»  contineri  verbis ,  utiquc 
proprie  dictis,  sivc  orc  prolatis.  Hoc  ultro  da- 
mus.  Sed  quid  ad  rem  praesentem  inde  ha- 
bctur?  Nam  forraa  sacraraenti  pcenitentiGQ 
continctur  absolutione  ;  quara  verbis  ore  fu- 
sis  confcrcndara  esse  per  saccrdotem  pocni- 
tenti  astantcm,  lubcntes  admittimus.  Et  id- 
circo  mutus  (ut  in  altero  arguraento  assurait 
Nugnus)  est  incapax  ministerii  excipiendarura 
confcssionum ;  nec  unquara  in  Ecclesia  ad 
hoc  munus  gcrcndura  cst  adhibitus.  Hoc 
recte  statuit  Nugnus.  Sed  de  hoc  non  est 
controvcrsia  hoc  loco  ,  cura  tantum  agatur 
dc  expositlone  peccatorum,  habente  rationcm 
materiiB  rcspcctu  judicii  a  sacerdote  profc- 
rendi ;  quam  matcriara  sufficit  cxhiberi  per 
signa,  sive  doloris  de  peccatis,  sive  volunta- 
tis  confitendi,  absque  verbis  ore  fusis,  ut  pa- 
tet  ex  rauto  ,  qui  si  conscientiam  mortalis  pec- 
cati  habeat,  potest  ac  debet  confitcri,  vel  pcr 
nutus,  si  satis  sint  ad  peccatorum  expositio- 
nem,  vel  per  scripturam,  etiarasi  sola  lex  Ec- 
clesiastica  ad  confessionem  urgeret,  ut  asse- 
runt  Suarez,  tomo  quarto,  tertia  parte,  dis- 
tinctione  trigesima  scxta,  sectione  scxta,  nu- 
mcro  septimo  ,  et^Zgidius,  disputatione  quin- 
ta  dc  Poenit.,  numero  septuagesimo  nono. 
Itaque  proposita  Nugni  argumcntatio  est 
plane  extra  rem ;  id  quod  de  plerisque  aliis 
argumentationibus  ab  co  advcrsatis,  cst  sta- 
tuendura,  ut  legenti  palcbit.  Absurde  igitur 
ct  extra  chorum  saltando,  ex  eo  quod  con- 
fessio ,  sumpta  pro  toto  sacraracnto  poeni- 
tentia3,  dicatur  non  posse  perfici  nisi  vcrbis 
ad  poenitentem  preescntcra  dircctis  ( quod 
valct  ralionc  forraa;;  sivc  absolutionis),  infe- 
rcndum  putavit  Nugnus  confessioncm  sum- 
ptam  pro  parte  ejusdcm  sacramenli,  sc  tc- 
nente  ex  parte  pcenitcntis ,  hoc  est,  pro  sola 
expositione  peccatorum  adhibcnda  a  poeni- 
tcnte  ,  non  posse  quoque  alitcr  confici  quam 


694  DE  CONFESSIONE  EPISTOLAP.I. 

verbis  ore  fusis,  ad  sacerdotera  praescntcm    teriee  sacramenti  pcenitentise  pro  subjecto  ab- 

solutionem  recipiente  admittatur,  neque  sic 


directis.  At  magna  est  differentia  inter  illa 
duo,  ut  sa^pe  supra  est  demonstratum, 

Alia  Nugni  argumentatio  ducitur  ex  neces- 
sarla  materiffi  et  forma^  conjunctione  ,  atque 
pra?sentia  sive  indistantia.  Sed  hoc  arguraen- 
tam  niraium  quantum  enerve  est.  Non  enim, 
si  in  physicis  materia  et  forma  debent  esse 
indistantes  et  se  contingere,  necesse  simillter 
est  materiam  et  formara  sacramenti  poeniten- 
tiaj,  simuletserael,  et  loco  etterapore  coexis- 
tere,  cum  fieri  possit  ut  peccator  antea  et  ali- 
bi  confessus  de  peccatis  nunc  hic  absolvalur 
a  praisente  sacerdote  ,  qui  sit  pcenitenti  vici- 
ims,  aut  indistans,  etiamsi  raateria  proxima, 
de  qua  ferendum  est  judicium  per  absolutio- 
nem,  hoc  est  expositio  peccatorum  dolore  for- 
mata,  saltemque  in  vokintate  confitendicom- 
prehensa,  antecesserit,  nec  physice  coexistat 
sacerdoti;  sacraraentum  enim  est  artefactum 


urgeremur  argumento  fundato  in  necessaria 
forma3  et  matcriffi  propinquitate,  quia  admit- 
tiraus  solam  abscntiam  coniitcntis  sive  ape- 
rientis  peccata  in  eventu  sumrase  necessita- 
tis ;  non  autem  absentiamejusdem  recipientis 
absohitionera,  quce  non  nisi  praisenti  impen- 
di  potcst.  Quod  autem  suam  hanc  confitentis 
et  absolventis  indistantiara,  a  Clemente  VIII 
esse  definitam  tanquara  nccessariara,  conten- 
dit  Nugnus,  postea  excutiara. 

Argumcntabatur  insuper  Nugnus,  astipu- 
lante  Alvarez,  ex  perpetuo  usu  Ecclesise  qui 
sempcr  tuht  ut  confessio,  id  est  expositio  sa- 
cramentahs  peccatoi^um,  fiat  soh  sacerdoti, 
et  quidem  secreto  ;  quorum  nihil  cadit  in  pcc- 
catorum  expositionera  per  litteras  vel  per  in- 
ternunciura  ,  quibus  coraraissse  confessioncs 
noxarum  paterent  sacrilega;  evulgationi,  cui 


morale,  noncomposituraphysicura.Unde  suf-     Christus  non  est  ccnseudus  voluisse  praebere 


licit  ut  inter  proximam  materiam  cjus  et  for- 

mam  sii  praisenlia  raorahs,  duramodosit  ve- 

ra  et  physica  prffiscntia  intcr  subjectura  re- 

motum  forma%  et  ipsam  formam  ejusque  auc- 

torem  ;  hoc  est,  inter  poenitentcm,  ad  qucra 

fonna  judiciahs  a  sacerdote  prolata  verbis 

physicam  pra^sentiam  exigentibus  dirigenda 

est,  et  inter  sacerdotem  absolventcm.  Esto 

enim  scntcntia  judiciaria   in   foro    humano 

possit  ahtcr  quam  vocc,  ad  proescntem  reum 

dirccta,  a  judice  eidem  pra'sente  aut  indis- 

tanteprofcrri,  tamen  perpetuus  Ecclcsiaj  usus 

et  constans  traditio  docet  Christum,   sacra- 

raenti  poenitentiai  institutorem  in  forma  ju- 

dicii,  noluisse  hac  inre  judiciura  sacraraenta- 

le  assimilarihumano  judicio.  Quare  argumen- 

tum  Nugni   de  necessaria  matcriaj  et  forma; 

indistantia  evancscit.  Quod  si  matcria  sacra- 

menti  pcenitentige  statueretur  horao  poenitens, 

sic  quidem  veruni  esset  formam  et  matcriam 

hujus   sacramenti  debere   esse   indistantcs ; 

non  quidera  ita  ut  iuterveniat  contactus  phy- 

sicus  ,  scd  ita  ut  verba  absolvcntis   ita   di- 

rigantur  ad  pcenitentem,  ut  solet  fieri  in  col- 

locutione  araici  cura  amico,  quai  est  praisen- 

tia  ahquatenus  pliysica,  scd  citra  contactum, 

atque  adeo  ahquatenus  ctiam  morahs.  Ea  ta- 

men  usurpalio  materiai  sacramenti  pceniten- 

tise,  pro  subjecto  absolutionem  rccipiente,  est     de  cxpositione  duntaxat  peccatorum  facta  sa- 

planc  insohta  Conciliis  atque  Doctoribus,  a     cerdoli  abscnti,  cum  urgct  gravissima  ncces- 

quibus  materia  sacramenti  cx  parte    poeni-     silas^  rejecta  totius  sacramenti   celebraliono 

tenlis  assignatur  in  ejus  actibus  internis   et    inter  absentes  :  quia  sacramentum  sic   sum- 

cxternis,  circa  peccata  de  quibus  fcrtur  a  sa-    ptum  comprehendit  absolutioncm,  qua?  diri- 

cerdote  judicium.  Quid  quod,  si  ca  nolio  ma-    gendanccessario  est  ad  solura  preescntem,  sc- 


aditura  ,  sic  instituta  sacraraentah.  peccato- 
rum  expositionc,  ut  posset  in  abscntia  perfi- 
ci.  Ilaqtie  dc  expositionc  illa  soh  pra^senti  sa- 
cerdoti  facienda,  habetur  raandatura  divinura, 
inde  a  Nugno  confirraatura,  quod  rex  Castel- 
Iffi,  Ildephonsus,  cognoraento  Sapiens,  vetue- 
rit  confessioncm  per  htteras  aut  internuncium 
fieri.  Miror  hanc  Nugni  argumentationera : 
IrUerdixit  rcx  Castellce  coiifessioiie  per  lltteras 
aut  intemuncimi ;  ergo  est  ea  de  re  manda- 
tum  ditinum.  At  neque  reges  Castellai  dii 
sunt,  nec  legcs  corura  raandata  divina.  Imo, 
mirum  cst  a  tanto  magistro  allegari  lcgem  ci- 
vilem  in  negotio  de  sacramenti  confectione  ; 
cum  nihil  rcgibus  seratur  aut  raetatur  in  rc- 
bus  sacris,  cujusraodi  maxirac  sunt  sacramcn- 
ta.  Indubitatum  igitur  esto  regem  illum,  quia 
sapiens  fuit,  noluisse  in  rcs  sacras  falcem  ira- 
mittere  ;  quod  Facuudus  ,  cum  Justiniano 
agens,  valide  improbat,  ct  merito,  ut  mons- 
trandum  est  aho  loco.  Quod  autem  revera 
vohiit  rex  Iklephonsus,  nihilincomraodat  cau- 
sa3nostr£e.  Tantum  quippe  voluit  firmarelege 
sua  Ecclesiasticara  constitutionem  interdicen- 
tem  confessione  ,  id  est  integro  poenitentiai 
sacramento  per  internuncium  httcrasve  con- 
fecto.  At  nos  tantum  aginius  de  parte  sacra- 
menti  se  tenente  ex  parte  poenitcntis  ,  hoc  est 


CAr.  MII.  AD  ARGUMENTA  IN 
que  sistentem  judicio  confessarii,  juxta  phra- 
sim  Concilii  Tridcnlini,  ex  qua  itera  argumen- 
tabatur  adversarius,  confundcns  seepenumero 
confessionem  sumptam  pro  toto  sacramento, 
quod  inter  absentes  perfici  non  potest ,  cum 
confessione  sumpta  pro  sola  peccatorum  ex- 
positione,  qute  in  uecessitate  potest  absenti 
fieri.  Et  ex  hac  confusione  nascitur  alia,  ab 
adversario  item  inducta  :  nempe  quod  auc* 
tores  plerosque  tanquam  nobis  adversantes 
allegat,  qui  tamen  non  adversantur,  cum  ne- 
gant  confessionem  per  lilteras,  sumptam  pro 
toto  sacramcnto  ;  aut  cum  improbant  confes- 
sionem  sumptam  pro  expositione  peccatorum^ 
si  absenti  fiat  extranecessitatem  gravissimam. 
Damus  enim  et  sacramentum  totum  pffini- 
tentiae  non  posse  inter  absentes  perfici ;  ct 
solam  necessitatem  summam  sufFragari  ex- 
positioni  peccatorum  factre  absenti  per  inter- 
nuncium  aut  littcras. 

Aliud  argumentum  a  Nugno  et  Alvare  insi- 
nuatum,  distincte  autem  expressum  a  Diana, 
post  alios  ab  Alvare  adductos,  erat,  oonfessio- 
nem  sumptam  pro  expositione  sacramentali 
peccatorum  esse  actum  personalem,  seque  ac 
absolutioncm,  ac  proinde  non  posse  per  alium 
obiri,  sed  tantum  posse  praisenti  a  prsesente 
fieri.  Ita  tamen  hoc  intelhgunt  auctores  proe- 
dicti  ut  sufliciat,  cipressionem  doloris  conce- 
pti  de  peccatis,  et  voluntatis  ea  confitendi, 
qucB  est  virtualis  eorumdem  expositio,  fieri 
sacerdoli  in  aBgri  praesentia,  ab  iis  qui  affue- 
runt  cum  seger  voluntatcm  suam  aperuit.  Hu- 
jusmodi  enim  testes,  referentes  quid  eeger 
preestiterit  et  voluerit,  supplent  ipsius  perso- 
nam,  et  partes  ejus  obeunt;  quod  sufficit  ut 
expositio  peccatorum  dicatur  fieri  prEesenti. 
Hsec  tamcn  argumentatio  videtur  esse  horai- 
num  difficultate  impeditorum,  et  merito  ab 
Alvare,  numero  quinquagesimo  tertio,  repu- 
diatur.  Imprimis  vcro  qui  sic  disseruui,  uon 
loqmmtur  coliserenter.  Nam  si  verum  est  (ut 
ipsi  contendunt)  confessionem,  sive  expositlo- 
nem  sacramentalcra  peccatorum  esse  actuui 
essentiahter  pcrsonalem,  nec  posse  committi 
alteri,  quomodo  admittunt  confessionem  fieri 
a  testibus,  qui  sacei^dotem  prffisentem  docent 
quae  fuerit  poenitentis  voluntas  atque  disposi- 
tio?  Absurde  praiterea  assuniitur  dcpositioncm 
testium  esse  partem  sacraraenti  pcenitentia! ; 
sic  cnira  sacraraentum  pcr  vitiura  ac  indispo- 
sitionera  testium  vitiaretur.  Incongruc  item 
cxigitur  ut  testimoniura  dc  tegri  dispositione 
perhibeatur  sacerdoti  in  prajscntia  a?gri ;  ila 
ut  si  in  antcriore  cubiculo,  vel  in  via,  prius- 


CONTP.AR!L'M  rOSlTlA  CAPITE  3.  695 

quam  sacerdos   domum  subcat,  lestes  edo- 

ccant  sacerdotera  quae  fuerit  ajgri  dispositio, 

priusquam  statu  mentis  cxcidcrct^  nuUa  sit 

futura  absolutio.  At  hoc  parum  apposite  de- 

poscitur.  Quid  enim  refert  quod  sacerdos  sta* 

tum  aegri  addiscat  coram  ipso  ajgro  extra  sc 

constituto,  vel  procul  ab  eo,  pcrinde  se  ha- 

bente  in  pra3sentia  et  in  absentia  sacerdotis? 

Ratio  cnim  ob  quam  exigitur  testimonium  , 

est  ut  sacerdos  non  agat  ceeco  modo,   sed 

•onstet  ipsi  interfuisse,  ex  parte  poenitentis, 

quod  necessariura  est  ad  sacramentura  con- 

suramandura,  quando  ffigro  prffisens  fuent. 

Ad  hoc  astera   est  plane  irapertinens  quod 

a^gcr  astet  vel  procul  ateit  deponentibus  tes- 

tibus,  dummodo  supponatur  remanere  scm- 

per  in  eodem  statu,  ut  sane  supponimus  eum 

manere.  Praeterea,  in  decretis  supra  adduc- 

tis,  Hmitatio  illa  testificationis  in  segri  proesen- 

tia  praetermittitur;   sed   absolute  dicitur,  si 

sacerdos,  evocatus  ad  absolvendum  ajgrum, 

deprehenderit  eum   plane  jam  impotentem 

sui,  debere  iilura  absolvere,  intuita   pr^vite 

voluntatis  confitendi,  de   qua   constat  testi- 

ficatione   eorum  qui  afluerant.  Neque  vel  in 

decretis  praedictis,  vel  apud  ullum  Doctorem 

antiquum  qui  hoc  punctura  versaverit,  men- 

tio  est  testificationis  ferendffi  in  *gri  praesen- 

tia ;  sed  hajc  conditio  apposita  duntaxat  cst, 

cum  visa  est  intercludi  omnis  alia  via  conci- 

handi  scita   illa  Concihorum  et  Pontificum, 

cum  nupero  Clementis  decreto,  de  quo  pos- 

tea.  Itaque  verissimum  est    eatenus   sacra- 

mentalera  expositionera  peccatorura  esse  ac- 

tum  poenitentis  personalem ,  quatenus  ipse 

est  qui  confitetur,  non  autem  nuncius,  aut 

tabellarius,  vel  qui  testantur  de  ejus  anterio- 

re   Yoluntate.   Sicut  interpres  qui   interdum 

adhibetur  ut  status  poenitentis  innotescat  con- 

fessario ,  revera  non  coufitetur;  sed  is  qui, 

quod  lingua  exotica  confessario  ignota  utatur, 

ipsum  adhibuit.  Et  similiter   procurator  qui 

adhibetur    ad  contrahendum    matriraonium 

cum  absente  non  contrahit  ipsG  matrimonium  ; 

neque  enimtraditpotestatcmin  corpus  suura, 

aut  eam  a  muliere  accipit ;  sed  oranera  ope- 

ram  uavat  alteri  cui  est  suficctus,  ut  pcr  ip- 

sura  contrahat  matrimoniura.  Idcra  ergo  con- 

tingit  in  eventu  proposito,  quoad  sacraraen- 

tum  poenitentiae,  intcrposito  nuncio  aut  teste 

prieteritoe  voluntatis.  Et  quod  Alvarcz,    sub- 

veritus  hanc  matriraonii  intcr  absentes  cele- 

brati   et  poenitentiie  paritatera,  negat  sacra- 

mentura    verc  contrahi    inter   absentes  per 

procuratorem,  non  cst  quod  uos  remoretur ; 


696 


DE  CONFESSIONE  EPlSTOLAr.I. 


cum  veritas  et  indissolubilitas  matrimonii, 
per  procuratorem  vel  intermmcium  celebrati, 
agnoscatur  capite  finali  de  Procurator.,  in  6, 
et  multipliciter  astruatur  a  Sanchez,  libro  se- 
cundode  Matrimon.,  disputatione  decima  pri- 
ma,  numero  vigesimo  septimo;  Basilio  Pon- 
cio,  libro  secundo  de  Matrimon.,  capite  deci- 
mo;  iEgidio,  tertia  parte,  disputatione  vige- 
sima  quarta,  dubio  secundo;  et  Hurtado , 
disputatione  tertia  de  Matrimon.,  diflicult.  dc- 
cima  quinta,  qui  idem  addunt  de  matrimonio 
per  epistolam  contracto.  Quin  etiam,  negare 
quod  matrimonium  per  procuratorem  sit  sa- 
cramentum.,  temeritatis  damnat  Soto  in  quar- 
to,  distinctione  vigesima  septima,  qua^slione 
prima,  articulo  tertio  ;  et  reprobare  tale  ma- 
trimonium,  csse  novum  ac  inauditum  ait 
Catharinus,  libro  quinto  contra  Cajetanum. 

CAPUT  IX. 

SIGILLATIM  AD  ARGUAIENTUM  EX  DECRETO  CLE- 
WENTIS  Vlll  C0?;TRA  CONFESSlOiNEM  PER  LITTE- 
IIAS   VEL  INTERNUNGIUM. 

Prsecipuus  arics  quem  Nugnus  ore  gran- 
dicrepo  adraovet  adversus  expressionem  sa- 
cramentalem  pcccatorum  abscnti  factam,  et 
queni  Alvarez,  Coquetius,  Davila,  et  alii  nu- 
peri  contra  doclrinam  pro  qua  hic  satagimus 
sollicite  intentant  ,  est  decretum  Clementis 
VIII,  latum  20  juiiii  4602,  ex  quo  Nugnus  in-  eventu  prohahilem,  possit  tanien  adhuc  tetrio- 
fert,  non  modo  exclusiouera  et  protligatio-  ribus  notis  inuri,  cum  in  decreto  dicatur  eam 
nera  cujusvis  alterius  confcssionis  per  littc-  doctrinam  «^  wi;«<^  notari  ut  talem.  Nam,  eo 
ras  et  internuncium  ,  sed  etiam  nominatim  ipso  quod  esse  ad  minus  talis  aftirmatur,  in- 
ejus  quam  examinandam  prajsertim  suscepi-  sinuatur  plus  tali  sub  eo  ulcere  premi,  quod 
mus,  de  subito  obmutescente,  qui  prius  con-     uHa  severiore  censura  educiqueat.  Addititem 

Nugnus  ex  hoc  decreto  haberi,  doctrinam,  in 


imprimis  est  ipsum  Clementis  decretura,  la- 
tum  in  Congregatione  Inquisitionis  in  monte 
Ouirinali  habita,  corara  ipso  Pontifice,  anno 
illo  1602,  junii  20.  Verba  decreti  suut :  Propo- 
sita  qtuestione,  uirum  liceat  per  litteras  seu 
intermmcium  confessario  ahsenti  peccata  sa- 
cramentaliter  confiteri,  et  ai  eodem  ahsenteab- 
solntioneni  ohtinere,  Sanctissimus  D.  N.,  au- 
dltls  votis  Patrum  Theologorum,  et  re  cum  II- 
lustrissimis  ct  Revercndissimis  DD.  Cardinali- 
hus  contra  h(ereticam  pratitatem  generalihus 
Inquisitorihus  mature  ac  diligenter  considera- 
ta,  hanc  propositionem ,  scilicet,  licere  per  lit- 
tcras  seu  internuncium  confessario  ahsenti  pec- 
cata  sacramentaliler  confiteri,  et  ah  eodem  ah- 
sente  absolutionem  ohtinere,  ad  minus  uti  fal- 
sam,  temerariam  et  scandalosam  dar»natit  ac 
prohihuit;  prrrcepitque  ne  deinceps  ista  propo- 
siiio  in  puhlicis  pritaiisque  lectionihus,  concio- 
nihus  et  congressibus  doceatur ;  nete  unquam 
tanquam  aliquo    casu  prohahilis  defendatur , 
imprimatur,  aut  ad  praxim  quotis  modo  dedu- 
catur.  Subdil  mulctam  cxcoramunicationis  la- 
tce  sententia:'.   ipso  facto  incurrcndffi,  et  soli 
ipsi  Pontifici  cxtra  inortis  articulura  reserva- 
taj ,  aliaruraque  pcenarum  pro  arbitrio  infli- 
gendarum  in  eos  qui  secus  fecerint.  Observat 
porro  Nugnus  circa  hoc  dccrctum,  ex  eo  ha- 
beri  quod,  quanquara  Pontifex  doctrinam  il- 
lam,  quam  damiiat,  vocaverit  dumtaxat  fal- 
sam,  temerariam,  scandalosam,   et  in  nullo 


fessarium  evocasset.  Ait  igilur  Nugnus  CIc- 
mentcra  et  exprcsse  et  forraahter  determi- 
nasse,  temerarium  esse,  ac  falsum,  et  scan- 
dalosum  ,  asserere  quod  possit  absolvi  in- 
firraus  jara  privatus  sensibus,  etiarasi  prius, 
dura  esset  sui  compos,  vocari  curasset  sa- 
cerdotem,  et  signis  externis  suura  de  pecca- 
tis  dolorem,  et  suara  de  eis  confessario  expo- 
nendis  voluntatera  expressisset ,  deque  hac 
ejus  voluntate  teslirnoniura  perhibeant  qui 
afluerant.  Hanc  enira  fore  confessionem  per 
intcrnunciura  a  Clementc  damnatam  afiirmat 
Nugnus,  non  absque  stomacho  in  Suarem, 
tomo  quarto,  terlia  parte,  disputationc  vige- 
sima  prima,  sectione  quarta ,  ausum  dicere 
eam  csse  sententiam  communem  ,  cui  ipse 
quoque  Suarez  adha?ret. 

Ut  huic   argumento   satisfiat,  referendum 


eo  daranatam  ,  nunquam  fuisse  probabilem , 
et  semper  habitam  esse  in  Dei  Ecclesia  teme- 
rariam  ;  perstringitque  Suaremeoquod,tomo 
quarto,  tertia  parte,  distinctione  deciraa  uo- 
na,  sectionc  tcrtia,  scripserit,  sententiam  a 
Pontifice  damnatara,  ante  damnationem  fuis- 
se  probabilem.  Et  quanquam  Suarcz  aliquos 
auclorcs  Cleraente  anteriores  pro  ea  senten- 
tia  adducat,  et  aliquas  rationes  quas  putat 
potuisse  illi  tunc  temporis  probabilitatera  cou- 
ciliare,  nihilominus  contendit  Nugnus  defuis- 
se  semper  probabilitatcm  illisentcntioi;  quia 
nequG  auctores,  qui  pio  ea  adducuntur,  lo- 
quuntur  aperte ;  neque  rationes,  quibus  ea- 
dem  senteatia  fulcitur,  sunt  revera  idonc;o ; 
imo ,  ne  probabiles  quidein  sunt,  et  nuilo 
prorsus  veritatis  colore  obducuntur.  Sic  sta- 


CAP.  IX.  SIGILLATIM  AD  ARGUMENTUM  EX  DECRETO,  ETC. 


697 


tuit  Nugnus  de  omni  plane  confessionc  per 
littcras  vel  internuncium,  comprehenso  even- 
tu  de  quo  S.  Leo,  iu  quo  sacerdos  evocatus 
adaudiendum  moribundura  jam  de  nuUo  pec- 
cato  confitentem,  nec  exterius  per  signa  co- 
ram  ipso  sacerdote  dolentem,  ob  praiclusum 
loquelffi  vel  etiam  rationis  usum,  impendat 
tali  a-gro  absolutionem. 

Liquet  magnam  esse  Nugni  concitationem 

in    sententiam  propositam  ;    quandoquidem 

eam,  quoad  omnes  modos  quibus  proponi  po- 

test,  etiam  quoad  eum  qui  a  S.  Leone  et  a 

Conciliis  supra  adductis  decisus   est,   ncgat 

unquam  fuisse  probabilem.  Ca,'cutiverunt  cr- 

go  tam  multi  Doctores  qui  ei  sententiee,  quo- 

ad  varios  modos  in  quibus  potest  habere  lo- 

cum,  adhffiscrunt  ante  Clementem,  ac  ctiam 

post  eum,  iu  scnsu  quem  infra  cxponam.  Et 

nominatim  in  modo  deducendi^eam  senten- 

tiam  ad  praxim,  circa  quem  est   rcsponsum 

S.  Leonis,  coecutivit  ipse  S.  Leo,  tradens  cx 

cathcdra  (nam  ex  calce  epistolae  consiat  non 

fuisse  responsum  privatum )  doctrinam  circa 

ffgros  subito  obmutescentcs  servandam,  quai 

nc  probabihs  quidemunquam  fucrit,  et  nuUo 

prorsus   verisimihtudinis   colore    obducatur. 

Nam  Concihorum  Carthaginensis   et  Arausi- 

cani,  idem  quod  S.  Leo  tradidit  statuentium, 

minor  erit  cura  Nuguo,  qui  perspectum  ha- 

beat  Coucilia    provinciaha   (  cujusmodi   illa 

fuerunt )  errare  posse.  Ut  tamen  non  urgeam 

an  illa  Concilia  fuerint  a  Ponlifice  confirma- 

ta,  in  quo  eventu  fafcrcnt  certam  fidem,  in- 

credibiie   videtur    plerosquc    sapientissimos 

Episcopos,    qui  ihis   Concilhs   interfuerunt , 

adeo  exoculatos  fuisse  ut  sententiae  alicui  in- 

haeserint,  eamque  in  publica  praxi  Ecclesiai 


modos  quibus  proponi  potest,  fuissc  a  Cle- 
mentc  damnatam,  nihil  tamen  vetaret  po- 
tuisse  modos  illos  dicendi,  omnes,  aut  ali- 
quos,  ante  damnationem  asseri  cum  probabi- 
litate.  Multa  enim,  affusa  majori  luce,  impro- 
bantur  scquentibus  temporibus,  quae  prius 
poterant  videri  probabilia  ,  eo  quod  viris 
doctis  probarentur,  nec  dcesset  rationis  ve- 
risimilis  tcctorium,  et  tamen  rcipsa  sordercnt 
falsitate,  Varhs  exemplis  hoc  illustrat  Gihius, 
lib.  i ,  cap.  13,  numero  2,  v.  g.,  olim  erat  sub 
opinione  an  habitus  gratiae  infunderetur  par- 
vulis  in  baptismo  ;  nec  Conchium  Viennense, 
ut  habctur  c.  Majores,  de  baptismo,  scnten- 
tiam  id  affirmantem  approbavit,  nisi  ut  pro- 
babiliorcm.  Nunc  autem  post  Tridentinum, 
sess.  6,  can.  11  ,  coutraria  sententia,  quie 
prius  erat  probabilis,  spoliata  cst  omni  pro- 
babUitate,  quia  in  haeresim  transiit.  Similiter 
graves  quidam  Doctores  confirmationem  et 
unctionem  extremam  per  Apostolos  institutas 
dixerunt,  non  absque  probabilitate,  qua  ea 
scntentia  nunc  caret,  qiiia  Concilium  Triden- 
tinum  contrarium  definivit.  Potuit  ergo  doc- 
trina  a  Clemente  damuata  esse  probabilis 
ante  eam  damnationem.  Quod  autem  Nu- 
gnus,  in  eadem  doctrina,  quam  proetendit  a 
Clemente  damnatam,  plus  veneni  laterc  vult 
quam  notte  a  Pontificc  inustee  ferant ,  ex 
abundantia  concitationis  dictura  est.  Nam 
illa  verba  decreti,  ad  minus,  non  sonant  plus 
vitii  introrsum  latere  :  sed  quod  istud  ex- 
presse  signatum  subsit,  negari  non  posse ; 
sive  plus  mali  reipsa  lateat,  sive  noii  la- 
teat. 

Hac    prolusione    ad    argumenti    propositi 
enodationem    prremissa  ,    subjioicndum    est 


esse  voluerunt,  nulla  ac  nc  probabili  quidcm     quid  Suarez  respondeat  ad  argumeutum  pro- 

ratione  permoti.  Ac  ne  S.  Hilarii  Arelatensis, 

qui  Conciho  I  Arausicano  praefuit,  sapientiam 

insignem   urgeam ,    qua  fronte  Nugnus    de 

duobus   Concihis  Carthaginensibus  ,   quibus 

S.   Augustinus  subscripsit,   asserere  audcbit 

ea  ne  probabilem  quidem  habuisse  rationcm 

statuendi  quod  ex  illis  retuhmus,  de  absol- 

vendo  sacramentaliter  eo  qui  subito  obmu- 

tuisset,  si  qui  aderaut,  de  cjus  prrevia  volun- 

tate  confitcndi   testimonium   ferar.t.   Itaquc 

nuUo  modo  probabile,  sed  plane  reprobum 

habendura  est  quod  effutivit  Nugnus,  de  nul- 

la  unquam  probabilitate  doctrhia?,  quam  vult 

a  Cleracnte    Vnidaranatara,    comprehenso 

cventu  iUo  de  obmutcscentibus  subito,  post 

expressam  confitcndi  voluntatcm.  Et  quam- 

vis  daremus  eam   doctrinam,  quoad  omnes 


positum,  ductum  ex  dccrcto  Cleraentis.  Ait 
ergo  Suarez  decretum  Cleraentis  ferire  dun- 
taxat  copulatum  ex  duplici  membro,  quod 
copulatum  complectitur  absolutionem  abscn- 
tis ;  ita  ut  non  daranetur  divisim  utrumque 
mcmbrum  pi-oposilionis  ibi  rejectae,  sed  dun- 
taxat  tolum  complexum,  quod  ratione  unius 
sui  membri  potcst  sordere  falsitate  ,  quan- 
tumvis  seorsim  alteruni  illorum  membrorum 
possit  nitere  et  labe  vacarc.  Nam  cum  Marci 
10  dicitur  :  Qui  dimiserit  uxorem  siiam,  et 
aJteram  duxerit,  adulterium  committit  super 
enm,  certum  est  dimissionera  uxoris  justa  de 
causa  non  damnari  adulterii  ;  scd  tanlura 
quod  altcra  ducatur,  supcr  quam  verum  est 
connnitti  adultcrium.  SimUiter  httic  pi-oposi- 
tio  :  Ilomo  est  animal  rationale,  et  lidbet  sibi 


698  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

connaturalem  divinam  gratiam  ,  quoad  pri-  ex  Suare  adductam  valde  effervescit,  difiicul- 
iiiura  membrum  vera  est  et  labis  pura  ;  tate  saipe  citata  numero  trigesimo  quarto  et 
quamvis  ratione  secundi  membri  sordeat  hai-    trigesimo  quiuto  ,  eo  quod  (ut  ait)  Clcmens 


resi.  Pontifex  ergo  ,  in  re  nostra  damnans 
propositionem  ex  duplici  membro  contex- 
tam,  non  intendit  utrumque  ejus  raembrum 
seorsim  sumptum  subjacere  censurK  a  sc  in- 
tortce;  quia,  juxta  sanctum  Thomara,  in  1, 
dist.  14,  qusest.  \,  artic.  1,  ad  5,  sufficit  si 
copulatum,  ex  utroque  membro  coalescens, 
ratione  saltem  unius  raembri  sordeat  falsi- 
tate  ,  sitque  damuabile.  Porro  Clementem 
spectasse  totum  copulatura  complexive,  non 
divisive,  inde  colligit  Suarez,  quod  Clemens 
semper  loquitur  de  assertione  a  se'  impro- 
bala,  tanquara  de  una  propositione  :  Haiic 


aperte  damnet  utramque  partem  divisira.  Et 
vero  juxta  Alvarera,  in  rigore  serraonis,  par- 
ticula  et  non  sumitur  complexive,  nisi  pona- 
tm'  a  parte  subjecti,  et  ilii  correspondeat 
verbum  plurahs  nuraeri ;  ut  in  hac  proposi- 
tione  :  Quatmr  et  tria  sunt  septem,  quae  vere 
est  de  subjecto  copulato,  cui  respondet  ver- 
bum  pluralis  numeri.  At  in  propositione  dam- 
nata,  quia  est  copulativa,  et  improbata  est  ut 
€opulativa,  damnatio  cadit  divisim  in  utrum- 
que  raerabrum  :  alioqui  sicut  Suarez  poste- 
rius  duntaxat  merabrura  admittit  esse  divi- 
sira  damnatura,  non  item  primura,  ita  ahus 


(inquit)  propositionem ,  scilicet,  licere  per  lit-    poterit  contendere  solum  priraum  raerabrum 


teras  seii  iuternuncium  confessario  absenti  pec- 
cata  sacramentaliter  con/iteri,  et  ab  codem  ab- 
sente  ahsolutionem  percipere ,  damnavit  ac 
prohibuit.  Toto  reliquo  decreto,  agitur  de  una 
propositione,  ac  proinde  illud  et,  quo  duo 
membra  improbatai  doclrince  vinciuntur,  non 
sumitur  divisive,  sed  complexive  :  potcstque 
verura  manere  quod  nemo  possit  confiteri  per 
hitcras  aut  inlernuncium  sacerdoti  absenti,  et 
ab  codem  absente  absolutionem  obtinerc ; 
quarnvis  vcruni  sit  posse  quempiam  in  aliquo 
eventu  exponere  peccata  sua  sacerdoti  ab- 
senti^  consecuturus  postea  absolutioncm  ab 
eodem  jara  prtescnte.  Ita  quidera  ad  argu- 
mcntum  propositum  Suarez. 

Reponit  Nugnus,  hanc  explicationcm   cssc 


esse  damnatum,  non  autem  secundum.  Ad- 
dit  denique  Alvarez  Clementem  praicipue 
damnare  voluisse  priraum  membrum,  quia 
dc  eo  potissimum  fuerat  interrogatus  ;  quip- 
pe  de  quo  solo  mota  erat  controversia.  Co- 
quetius,  capitc  quinto,  insuper  addit  Ponli- 
ficem  per  decretum  sic  explicatum  fieri  ridi- 
culum;  quia  nesciretur  quid  voluisset  defi- 
nire,  ac  proinde  concludit  fatcndura  esse  et, 
in  decreto  Clementis,  sumi  pro  vel,  ut  s«pe 
alias  juxta  Albericum  in  Lexico,  ct  Calvinura 
in  eadem  voce ;  constatque  ex  libro  Cum  qui- 
dam,  codice  de  Verbor.  signif.,  et  ex  1.  Scepe, 
ff'.  eodcm. 

Mauifestissimura  est  responsionera,  aSuare 
propositam,  valdc  anxios  habcre  adversarios, 


summulisticam  et  puerilem,  et  firmari  argu-    cum  tautopere  adversus  eam  comraoveantur. 
mentis  prorsus  impertincntihus  ;  et  magis  im-    Et  Nugnus  quidem,  qui  solis  contumeliis  agit. 


pertinens  esse  adillarespondere,  cum  Summus 
Pontifex  viva'  tocis  oraculo  mentem  suam  ex- 
plicuerit ,  ut  constat  universali  Bcclesie.  Et 
agens  de  neganda  absolutione  aigro  qui  su- 
bito  obmutuerit,  contendensque  expositio- 
nem  peccatorum  et  absolutionem,  tanquam 
materiam  cl  forraam  ejusdem  artefacli  sa- 
cramentalis,  poscere  essentialiter  coexistcn- 
tiam,  ettemporis  ac  loci  simultatem  :  Totum 
hoc  (inquit)  continetur  expresse  in  citato  decre- 


leniendus  est  ea  Origenis  allocutione  ad  Cel- 
sum,  contumeliosum  Epicuraium,  libro  pri- 
mo,  in  ipso  fine  :  MaJedicta  conviiiague  jacu- 
lari,  nun  est  disputa'oris ,  sed  plebeium  et 
indignum  philosopho  zitium,  ac  furoris  indi- 
cium,  cnm  deberet  rem  propositan  examinare 
candide,  et,  quantum  fieri potest,  nihil  alienum 
db  ea  dicere.  Despucuda  sunt  ista,  non  imita- 
tione  exprimenda  sapientibus.  Consihura  est 
Juliani  imperatoris,  orat.  sexta,  admouentis, 


to,  et  explicuit  postea  Summus  Pontifex  viva    a  pn^stantibus  philosophis  (quales  ipse  exhi- 


voce ,  ut  scit  universalis  Ecclesia.  Joannes 
item  de  Cliappeaville,  tract.  dc  Administ.  Sa- 
cram.  temp.  pestis,  cap.  de  Sacraraent  poe- 
nitent.,  quajstion.  30,  refert  se  accepisse  a 
DD.  Lovaniensibus  Joanne  Clario  ct  Fabricio, 
Cardinalem  Bellarminum  dixisse  ,  mentcm 
Clementis  fuisse  daranare  divisive  utrumque 
membrura  propositionis  in  decreto  suo  ex- 
pressae.    Alvarez  quoque ,    in  responsionem 


betcynicos),  illuvicm  verborum  probrosorum 
quapcrfundebantur  ab  insipientibus,  non  se- 
cus  fuisse  floccifactam,  quam  catulorum  ad 
judicialium  basilicarum,  vel  Scholarum  fores, 
fuidum  protluviura.  Divus  vcro  Augustinus 
cur  a  reponcndis  Pa^tiliauo  pecori  maledicen- 
tissimo  convitiis  abstinerct,  ct  qua;  haircticus 
illo  profuderat,  nihih  ducere  satius  cxistiraa- 
ret,  illud  sapienter  retuht :  Si  vcllem  male- 


CAP.  IX.  SIGILLATIM  AD  ARGUMENTUM  EX  DECRETO,  ETC.  699 

dictis  malcdicta  rependere,  qidd  aliud  gnam,    quod  Bcllarminus  liquido  testatus  est,  raen- 

tem  Clementis  fuisse  non  discreparc  a  sancto 
Leone,  idquc  discrte  asseruisse  Clementem, 


duo  maledicti  essemus?  ItaqueNugnum  dimit- 
tamus  in  suo  verborum  coino.  Quod  autem 
semei  et  iterum  ingerit,  Pontificem  postea  vi- 
vaj  vocis  oraculo  mentem  suam  aperuisse,  et 
jussisse  folium  quo  responsum  hujuscemodi 
continetur  amoveri,  ut  scit  universalis  Eccle- 
sia ,  diluendum  est  respondendo,  si  is  Ponti- 
fex,  de  quo  agit  Nugnus,  fuit  Clemens  (ut  sane 
fuit,  juxta  Nugnum,  asserentem  eura  postca 
explicasse  suum  decretum),  constat  totam  Ec- 
clesiam  ignorare  hoc  ejus  oraeulura.  Imo, 
tcste  Archiepiscopo  Armachano  ,  Pontifex 
Clemens  explicuit  postea  suum  decretum,  ita 
ut  non  comprehenderit  eventura  de  quo  ege- 
rat  sanctus  Leo,  atque  adeo  de  quo  Suarez 
prffisertim  agcbat,  et  a  Nugno  absurde  reji- 
citur,  fmgendo  Pontificia  oracula  qu£e  ipse 
solus  scit,  et  nulius  praiterea.  Nec  singulare 
est  in  hac  raateria  ut  ab  iis,  quorura  interest, 
multa  referantur  prodita  vivse  vocis  oraculo 
a  Pontificibus,  de  quibus  ipsi  ne  cogitarunt 
quidera.  Exerapla  coraphira  signant  Fi-ancis- 
cus  Annatus,  in  qusestione  historica  de  Auxi- 
liis,  subtexta  operi  de  scientia  raedia,  et  Joan- 
ues  Martinez  de  Ripalda ,  torao  secundo,  de 
ente  supernaturali,  disputatione  113,  scct. 
octavo,  11  et  13.  Et  addendum  est  luculentum 
vivse  vocis  oraculura  Urbani  VIII,  a  Hyacin- 
tho  Coquetio,  cura  quo  agiraus,  ex  joculari 


qui  taraen  cum  sancto  Lcone  collideretur,  si 
utrumque  illudmerabrura  propositionis  dam- 
natse  voluisset  divisim  improbare.  Quare  re- 
sponsio  dala  a  Suare,  ad  argumentum  duc- 
tum  ex  decrcto  Clementis,  non  est  eversa  a 
Nugno. 

Nec  fortius  adversus  eam  egit  Alvarez ;  as- 
sumit  enim  quod  probandum  est,  et  aliqua 
assurait  a  vero  aliena.  Quod  enira  assurait, 
Cleraentem  aperte  damnare  utramque  par- 
tem  divisira,  idipsum  est  quod  probare  opor- 
tuerat,  non  autem  ut  per  se  evidens  assurae- 
re.  Cleraentera  vero  fuisse  prcecipue  interro- 
gatura  dc  expositione  peccatorura  facta  pcr 
litteras,  Cleraens  ipse  negat,  asserens  in  de- 
creto  fuisse  propositara  quaestionem  de  con- 
fectione  integri  sacramenti  poenitentiffi  per 
absentcs.  Magna  itera  scandala  et  pericula 
expositioni  illi  peccatorura  adjuncta,  quge 
pra'cludere  voluisse  Clementeni  ait  Alvarez, 
nunquam  vere  sunt  oborta  (nunquam  enira 
auditum  est  talem  peccatorum  expositionem 
fraudi  ahquibus  fuisse ) ;  et  dato  quod  vere 
oborta  essent,  non  plus  essent  adscribenda 
illi  modo  exponcndi  peccata,  qiiam  tribuan- 
tur  expositioni  vocali ,  ea  scaudala  quai 
oriuntur  cura  sacerdos  nequam  immani  sa- 


rclatione  nobis  comperta,  proximis  hisce  an-     crilegio  retegit  poenitentis  confessionera.  Ita- 


nis  vulgatum,  in  opere  de  Viscerilus  mater- 
nis  Beatce  Mariw  erga  Ordinem  Prcedicato- 
riim.  Refcrt  cnim  bonus  liic  Coquetius  testa- 
tum  esse  Urbanum,  vivse  vocis  oraculo,  faciem 
Thoraaj  de  Leraos  abs  se  visam  radiis  promi- 
cantibus  prsefulgentem,  quoties  ille  de  auxiliis 
disputaret ,  contestante  Deo  doctrinam,  pro 
qua  ipse  Lemos  ccrtabat,  de  gratiaj  motioni- 
bus  humanse  voluntati  ineluctabilibus,  cse- 
lestem  esse  ;  qute  narratio  ab  ipso  Urbano 
mendacii  revicta  est,  et  liber  ille  Coquetii 
fabulini  jussus  proscribi.  Itaque  de  vivte  vo- 
cis  ox-aculo,  quod  a  Clemente  cmissum  rc- 
fert  Nugnus,  fideijussorem  postulamus,  pa- 
ce  ejus  salva;  quia  hujuscemodi  Clcmentis 
oraculum  solus  Nugnus  scit  ,  et  toia  Ec- 
clesia  ignorat.  Aique  ita  universus  Nugni 
fragor,  in  responsionera  a  Suare  assignatam 
ad  Clementis  decrctum,  evanescit,  De  tcs- 
timonio  itcm  Bellarmini ,  quod  nullus  re- 
fert  nisi  liostis  vel  suspectus  ,  facile  dicitur 
Joannem  Chappeaville  nude  et  simpliciler  rc- 
tulisse  quod  acccperat,  quamvis  rclatio  esset 
absque  fundamcnto.  Certe  in  coutrarium  est 


quc  gratis  fmgitur  Clementem  praecipue  in- 
tcndisse  avertere  incomraoda  vulgationis,  cui 
ea  cxpositio  peccatorura  suapte  natura  est 
obnoxia  ;  cum  rcvera  tantum  intenderit 
prospicere  invaliditati  totius  sacramenti  poe- 
nitcntise  inter  absentes  cclcbrati,  cum  clade 
animarum,  ex  falsa  supposilione  quod  sacra- 
mentum  possct  eo  modo  peragi,  ut  ferebat 
multorum  Thomistarum  et  ahorum  quorum- 
dam  Doctorum  sententia. 

Jara  quod  addebat  Alvarez,  particulam  et, 
in  rigore  scrmonis  sumi  complexivc,  nisi  po- 
uatur  ex  partc  subjecli,  eique  correspondeat 
verbum  pluralis  nuraeri ,  lioc  ,  inquam,  si 
verba  Nugui  usurpanda  esscnt ,  diccretur 
summiilisticum  et  puerile.  Sed  abstinendo  ea 
vcrborum  illuvie,  diccndum  est  falsitatem 
hiijus  impugnationis  patere  cx  illo  Christi  etfa- 
to,  apud  Marcura  :  iSi  quis  dimiserit  uxorem 
sua7n,  et  aliam  duxerit,  adulterium  facit  su- 
per  eam.  Ubi  propositio  et,  non  ponitur  ex 
parte  subjecti,  aliter  quam  iu  propositione 
damnata  in  decreto  Clementis ;  nec  ei  con- 
junctioni  a  Marco  adhibitce  correspondet  ver- 


700  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

bum  pluralis  numcri  :  et  tamen  et  sumitur  nutics  sacerdoti  pnvsenti  ctilpas  siias  patefe- 

complexive,  non  divisive.  Idem  cernitur  in  cerint.  Quam  intcrpretationem  illius  Concilii, 

hac  propositione   damnabili :  Licet  dare  mu-  argumcntis  nuUius  momenti  impetitam  esse 

titum  infideli,  et  aliquid  db  eo  ultra  sortem  ac-  afiirmat  Alvarez  ,  eamque  habet  pro  idonea. 

cipere.,  ubi  conjunctio  et  sumitur  complexive;  Et  tamen  eodem  modo  procedit  quo  explica- 

ita  ut  secunda  tantum  pars  propositionis,  si  tio  decreti  Clementis  a  Suare  assignata.  Ahun- 

divisim  sumatur^  damnari  debeat.  Et  tamen  de  tamen  est  plane  inepta ;  quia  quod  Alvarez 

conjunctioni    et   ron    correspondet    verbura  addit  de  nutibus,  non  additur  a  Conciho  ; 

plurahs   numeri ;  nec  ponitur  ex  parte  sub-  ahoqui   a^que   essent  deposcendi   nutus  pro 

jecti,  sed  vinculat  utramque  enuntiationem  baptismo.  Est  ergo  fictitia  Goncihi  perversio, 


partialem ,  respectu  totahs  copulatse ,  ex 
daabus  integratffi.Idem  ergo  cernitur  in  pro- 
positione  a  Clemente  daranata.  Nec  valet 
quod  addit  Alvarez ,  si  et  in  ea  damnatione 
sumatur  complexive,  fas  fore  utrumque  pro- 


longe  rainus  Concihi  decreto  quadrans,  quara 
Suaris  interpretatio  quadret  decreto  Clemen- 
tis,  quod  uno  tenore  utrumque  raembrum  in 
quasstione  propositum  compleclitur. 

Itaque  responsio,  a  Suare  assignata  argu- 


positionis  membrum  seorsim  sumptum  ad-  raento  ducto  ex  decreto  Clementis,  perstat 
mittere,  ita  ut  queraadraodura  expositio  pec-  inconcussa.  Tantura  enodanda  est  difficultas 
catorum  potest  juxta  Suarem  fieri  per  litte-     ducta  ex  posterioribus  decrctis,  contra  eam 


ras,  non  obstante  decreto,  ita  possit  quoque 
absolutio ,  de  qua  est  alterum  membrum , 
conferri  per  litteras.  Hoc  dico  non  valere,  quia 
per  conationem  absolutiouis  consuramalur 
totum  sacramentum,  ex  peccatorum  exposi- 
tione  morahter  perseverante,  et  judiciah  for- 
ma  contextum.  At  confectio  totius  hujus  sa- 


responsionem  dictis  sub  Paulo  V,  anno  1603, 
juhi  decimo  quarto  ,  necnon  vigesirao  ac  de- 
cimo  nono  augusti ,  ut  late  refert  Petrus  de 
Fay,  in  supplemcnlum,  3  p.,  qusest.  9,  artic. 
3,  disput.  3.  In  ihis  enim  decrctis  dicitur,  in- 
terpretationem  decreti  Clementis  a  Suare  pro- 
positam,  non  suisistere,  et  ideo  amovendara 


cramenti  per  litteras  est  damnata,  quia  non    esso  ab  ejus  liljris,  ita  ut  a  sectione  prima 
coheerct  cum  veritate  formai^  quod  incora-    disputationis  vigesimfe  tertise,  nuraero  duo- 

decimo,amoveantur  omnia  ab  ilhs  verbis :  At- 
que  ex  liac  resolutione,  usque  ad :  In  absentia 
confessoris.  Tota  vero  sectio  quarta  disputa- 
tionis  vigesima!  primse  rcsecetur ,  nec  substi- 


modum  non  urget  sacramentalem  peccato- 
rum  cxpositionem  absenti  factam  per  litte- 
ras. 

Quare  universa  Alvaris  arguraentatio  contra 
responsionera  a  Suare  assiguatam  riraas  agit. 
Et  optime  habet  quod  ipse  Alvarcz,  numero 
quinquagesimo  ,  ultro  dat  Clemcntera  VIII 
non  intendisse  decretura  suum  extendere 
ad  eventum  de  quo  sanctus  Leo  agebat,  nera- 
pe  de  subito  obmutesccnte,  prsemissa  cxpres- 
sione  voluntatis  confitendi.  Hoc  cnim  dato 
(quod  unum  nunc  usque  versavimus),  decre- 
tum  Clementis  eas  tantum  peccatorum  expo- 
sitiones  absenti  factas  reprobaret,  quce  raulto 
minus  habent  difficultatis,  ut  infra  videbimus. 
Consideratione  itera  dignum  est  quod  idera 
Alvarez,  qui  adeo  Kgre  fert  decretum  Cle- 
mentis  exponi,  surapta  prsepositione  et,  divi- 
sive,  non  coraplexive,  numero  quadragesimo 
sexto  eodem  modo  interpretatus  est  decrc- 


tuatur  aha  ejus  loco.  ExuUat  hic  Frater  de 
Fay,  et  tota  Fratrum  corona ,  nec  pauci,  pro 
doctrina  Suaris  stantes ,  seposita  mentione  et 
interpretatione  Cleraentis,  abjiciunt  hastam, 
ut  Cardin.  de  Lugo,  disput.  decima  septima 
de  Poenitent. ,  scction.  quarta ,  numero  sexa- 
gesirao  quinto  ;  et  Aversa,  queestion.  decima 
de  Pcenitent.,  section.  decima  septiraa,  §  Huic 
autem ;  necnon  Chappeaville,  hbr.  de  Sacr. 
tempor.  pestis,  cap.  de  Po3nitent.,  qua?stion. 
trigcsima,  qui  ob  hsec  postefiora  dccreta  ccn- 
sent  aliter  esse  interpretandum  decretum  Cle- 
raentis,  quara  Suarez  sit  interpretatus.  Scd 
an  revera  aliud  dicant  quara  Suarez ,  viden- 
dum  superest. 

Cardinahs  ergo  ait  Clementera  egisse  de 
tum  Concihi  Carthaginensis  III,  quod  ipse  ex     confessione  stricte  sumpta,  qua^  est  judiciahs 


Gonciho  Arausicano  ahegarat ,  numero  dcci- 
mo  octavo.  Ait  enim  verba  ifia  decreti,  qui- 
bus  jubebatur  baptizari  oppressos  ,  et  simih- 
ter  absolvi ,  cum  voluntatis  eorum  testimo- 
nium  sui  dixerint,  sic  accipienda  esse  divisive, 
ut  sensus  sit :  Baptizentur,  si  testimonium  ha- 
beant  a  suis ;  ahsolzantur  autem ,  si  ipsi  pier 


expositio  culparum  ,  facta  per  reura  apud 
suum  judicem,  qui  in  hac  causa  est  sacerdos. 
Rituale  autera  et  Doctores  supra  odductos  af- 
firmat,  non  dissentiente  Clemente,  agerc  de 
confessione  extrajudiciah  ,  sita  in  voluntatc 
confitendi  suapeccata;  qualcm  extrajadicia- 
lera  confessionem  censeretur  facere  noxius. 


CAP.  IX.  SIGILLATIM  AD  ARGUMENTUM  EX  DECRETO,  ETC.  701 

eo  ipso  quocl  notarlum  advocaret,  ca  mcnte    confessio  sacramentalis,  et  sic  S.  Leo  et  Con- 
ut  scripto  comprelienderot  confessioncm  ani-    ciliaprolata  approbaverint  sacrilegium,  quale 

est  absolvcre  sacramentaliter  alasque  prfcvia 


mo  dcstinatam.  Ila  Cardinalis.  Aversa  vcro 
ait  Clcmentcm  damnasse  tantum  pro  omni 
evcntu  absolutionem  absentis  ;  confcssionem 
autcm  abscntis  tanlum  damnasse  cum  fit 
cxtra  gravissimam  necessitatem  ;  non  rcjc- 
cisse  autem  talem  confcssioncra  cum  pceni- 
tens  summa  neccssitate  laborat ,  ut  fit  in 
eventu  hominis*  subito  obmutcscentis.  AUter 
decretum  Clementis  ct  posteriora  ei  ineedifi- 
cata  declinarc  satagunt  abi.  Nam  factam  ab 
oppresso  peccatorum  expositioncm  aiunt  non 
fieri  in  absentia,  sed  in  pra^sentia,  quod  pro- 
bat  Chappeaville,  Hb.  de  Sacr.  temp.  pestis, 
c.  de  pcenit.  sacr.,  qusestion.  30,  eo  cjuod  po- 
nendum  sit  confcssarium  statim  supervenire, 
qui  ex  testimonio  circumstantium  morientis 
dispositionem  examinet.  Itaque  salvum  ma- 
net  decretum  Clementis ,  absque  recursu  ad 
sensum  divisivum,  nec  incommodatur  decre- 
tis  Conciliorum  et  sancti  Leonis ,  quia ,  in 
eventu  de  quo  agunt^  expositio  peccatorum 
fit  sacerdoti  pra^senti ,  non  autem  absenti ; 
quod  unum  Clcmentis  decreto,  per  posteriora 
decreta  firmato  ,  est  constitutum.  Subscribit 
huic  interpretationi  Sylvius  ,  ad  qusestion, 
9  supplementi,  tertia  parte,  art.  secundo, 
qurcstion.  quarta.  Ait  enim,  cumis,  quiobmu- 
tuit,  absolvitur,  non  esse  censendum  confes- 
sionem  fieri  absenti ;  quia  sacerdos  examinat 


confcssionevcre  sacramentaJi.  Quod  crgo  haic 
interprctatio  asserit,  voluntatcm  confilendi 
(vel  potius  confessionem,  quee  ex  tali  volun- 
tate  praisumitur)  haberi  pro  confessione  qua- 
si  extrajudicialij  quia  est  minus  explicita, 
nec  tam  expresse  formalis  quam  illa  qua  est 
accusatio  distincta,  et  tamen  ex  Christi  insti- 
tutione,  de  sensu  sancti  Leonis  ct  Concilio- 
rum,  sufficit  ad  compactionem  sacramenti 
pcenitentia? ,  hoc,  inquam,  rcjectis  verborum 
involucris  quihus  placuit  uti,  ut  novum  ali- 
quid  dici  videatur,  id  ipsum  est  quod  Suarez 
ait,  expositionem  peccatorum  absenti  sacer- 
doti  virtualiter  sive  implicite ,  tametsi  actu, 
factam,  ct  moraliter  pei^sevcrantem,  sum- 
ptam  seorsim  ct  divisive  ab  absolutionc  per 
absentem  sacerdotcm  collata,  non  damnari  a 
Clemente ;  ac  proinde  hsec  interpretatio  de- 
creti  Clementis,  quaj  tanquam  nova  obtrudi- 
tur,  et  discrcpare  ab  ca,  quam  Suarez  dcdit, 
affirmatur,  ut  sit  ad  rem,  nec  aliquid  conti- 
neat  contra  rationera  hujus  sacramenti,  est 
reipsa  eadem  cum  interpretatione  data  a 
Suare  ;  a  quo  taraen  Cardinalis ,  adhibitis 
umbrosis  verborum  pampinis ,  videri  voluit 
dissidere,  quaha  apud  aliquos  occurrunt  non 
semel. 

Atque  in  eam  Suaris  interpretationera  re- 


poenitentis  pra^senlis  dispositioncm,  quam  ex     cidit  quod  aiebat  Aversa,  quatenus  ait  Cie- 


testuim  prcescntium  depositione  cognoscit. 
Denique  alii  dicunt  confessionem  in  eveutu 
proposito  fieri  praesenti,  sed  per  interpretem , 
hoc  est ,  per  testes  praesentes.  Ita  Vasquez  , 
tertia  parte ,  quajst.  91 ,  art.  4,  nura.  32 ;  et 
Tannerus,  quoest.  9  dc  Poenitent.  ,  dub.  1, 
nura.  15. 

Haec  sunt  quae,  ut  decretis  illis  posteriori- 
bus  satisfieret,  exclusa  Suaris  responsione  ad    membrum  quod  spectat  expositionem  pecca- 


mentcra  damnasse  pro  oraui  eventu  absolu- 
tionem  absentis,  confessionem  autemabsenlis 
tantum  daranasse,  si  adhibeatur  extra necessi- 
tatera  extreraam,  quamvis  in  ea  necessitate 
possit  adhibcri.  At  hoc  ipsum  est  quod  Sua- 
rez  ait,  et  nihil  prffiterea;  Suarez  enim,  cum 
ait  Clementem  sumpsisse  divisive  membra 
propositionis  damnatae ,   et    non    damnasse 


Clementis  dccretura,  a  variis  sunt  prolata. 
Revera  tamen  nihil  eorura  satisfacit ,  nisi 
recidat  in  sententiara  ct  responsionem  a 
Suare  traditam.  Nam  primum,  ut  vcrba  so- 
nant,  nuUo  pacto  potest  admitti.  Clemens 
enim  reprobat  omncra  confcssionem  peccato- 
rum  sacramentalem.  Vel  ergo  illa  confessio, 
late  dicta,  est  tota  confessio  sacramentalis, 
atque  adeo  etiara  judicialis,  quippe  intcgrans 
sacramcntum  poenitentioe,  quod  essentialitcr 
cst  judicium,  ut  definivit  Tridentinum,  et  sic 
improbatur  a  Glementc,  damuante  confessio- 
nem  idoneam  ad  integrandum  proprie  dic- 
tum  judicium  sacramentale  ;  vel  non  est  vera 


torura  absenti  factara,  si  suraatur  seorsim  a 
posteriore  membro,  ut  sumi  potest,  non  in- 
tcndit  de  mentc  Poutificis  illud  primum  mem- 
brum  propositionis  posse  ad  praxira  revocari 
extra  gravissimara  necessitatem,  sed,  ea  ne- 
cessitate  urgente,  fatetur  decretura  Cleraentis 
quoad  priraura  illud  racmbrum  accipi  dcbcre 
divisive.  Et  hoc  ipsum  dicit  Aversa,  cum  quo 
nunc  agimus.  Ergo  secunda  hsec  interpreta- 
tio  decrcti  Cleraentis  est  illa  ipsa  quae  est  a 
Suare  data,  a  qua  hic  auctor  in  speciem  vi- 
deri  volebat  discedcrc. 

Addcbatur   interpretatio    tertia  ,    dicendo 
Clementem    exclusisse   solam   expositiouera 


702  DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 

peccatorum  factam  absenti  sacerdoti ;  in  eveii-  sumcnda  divisivc,  sed  complexivo,  quse  erat 
tu  autem  de  quo  sanctus  Leo  egit,  et  ob  quod  Suaiis  intcrprclatio,  a  qua  volebantvideri  dis- 
Suarez  cxplicationem  decreti  Clemcntis  su-  sidere,  qui  istam  protulerunt,  tanquam  diver- 
perius  recitatam  adornavit,  expositionem  cul-  sam  ab  interpretatione  Suaris.  Testium  porro 
parum  fieri  proesenti,  eo  quod  confessarius    cum  interprete  comparatio  quae  adhibetur  in 


statim  supervenire  suppouatur,  nec  mter 
ffigri  petitionem  exterius  significatam,  et  ad- 
ventum  sacerdotis  ad  absolvendum,  interji- 
ciatur  mora,  confessario  confestimadvolante. 
Hffic  tamen  interpretatio  decreti  Clementis 
est  paries  inclinatus  etmaceria  depulsa.  Quid 


hac  interpretatione  decreti  Clementis,  non 
subsistit  ex  omni  parte ,  sed  tantum  quoad 
hoc  quod  et  interpres  et  testes  enuncient  vo- 
luntatem  poenitentis ,  isti  ob  ejus  corpoream 
indispositionem ,  ille  ob  idiomatis  confessario 
comperti   ignorationem  in  poenitente.  Gsete- 


si  enim  confessarius  non  ita  cito  superveniat?  rum,  interpres,  qui  est  merus  interprcs,  exci- 

Potest  enim  serius  accepisse  nuncium;    po-  pit  prffiscns  expositionom  peccatorum  factam 

test  item  magna  capedo  intercedere,  quam  a  pcenitente,  et  absque  mora  eam  renunciat 

non  potuerit  adeo  festinato  dccurrere,  ut  sta-  confessario  prasenti,  quffi  in  teste  possunt 

tim  post  ffgri  petitionem  superveniret.  AU-  dcesse.  Itaque  expositio  peccatorumfacta  per 

qui  etiam  non  sunt  vokicris  ingcnii,  sed  lenti  testes  non  facit  ut  confessio,  quatenus  expo- 

ac  pkimbei.  Dcbebitne  igitur  lentiludo  et  mo-  sitio  peccatorum ,  fiat  praisenti  a  prsesente 


rositas  confcssarii  misero  aegro  fraudi  esse? 
Quid  si  etiam  cum  confessarius  segro  adest, 
dilapsi  sint  omnes  testes,  ex  quorum  prseser- 
tim  relatione  examinet  segri  conscientiam, 
ut  possit  dici  peccatorum  expositionera  prse- 
senti  a  prsesente,  in  suis  administris,  factam 
esse?  Ncmo  non  videt  hujusraodi  interpreta- 
tione,  prsesentiam  fegri  prius  confessi  alle- 
gante,  captari  latcbras  ;  nec  sincere  agcndo 
negari  posse  quin  illa  peccatorum  expositio 
facta  sit  sacerdoti  absenti,  per  segrum  tunc 
ab  eo  abjunctum.  Unde  si  decretum  Ciemen- 
tis  non  accipiatur  divisivc  quoad  primum 
membrum  copulati  in  eo  damnati,  ncganda 
esset  absolutio  oegro  subito  oppresso  ,  contra 


per  interpretem ;  sed  potest  fieri  ab  segro  ab- 
sente,  ut  Suarez  loquebatur;  in  quem  proin- 
de  rccidunt  isti ,  utut  verborum  officiis  in- 
gcstis  videri  vehnt  ab  eo  discedere. 

Quare  fatendum  estresponsionera,  assigna- 
tam  a  Suare  ad  argumentum  petitum  ex  de- 
crcto  Clementis,  esse  idoneam  (si  r-es  ipsa  at- 
tendatur),  nec  tantum  non  esse  improbabi- 
lcm,  sed  ctiara  planc  esse  probabilcm  et  sim- 
pUciter  verara,  ac  tuto  in  praxi  usurpandam  , 
nec  contradicere  ulla  ratione  decreto  primo 
Clementis,  aut  illis  posterioribus,  qufe,  quam- 
vis  sint  longe  inferioris  notae  quam  decretum 
Clcmentis,  sunt  taraen  ipsa  quoque  in  suo 
gradu  et  ordine  venerabiha.  Aio  esse  infcrio- 


decreta  antiqua  S.  Leonis  et  ConciUorum  su-    ris  notae  quam  decretum  primum  Cleraentis ; 


perius  adductorum. 

Dcnique  quod  Vasquez  et  Tannerus  rcfere- 
bant  potius  quam  asserebant,  ut  subsistat, 
debet  in  responsionem  a  Suarez  assignatam 
recidere.  Nam  testimonium  eorum  qui  prae- 
sentes  fuerunt  potest  exhiberi  sacerdoti  ab- 
senti,  ita  ut  ipse  sacerdos  ad  segrum  adve- 
nicns  nuUum  reperiat  qui  attestetur  voluntati 
prreteritffi  cegri  jara  opprcssi.  Et  tamcn  tunc 
sacerdos,  ex  notitia,  cum  abesset  corapbrata, 
potest  ac  debet  absolvere  segrura  proesentem. 


quia  decretum  iUud  Clementis  prolatum  est 
ex  catliedra  ,  Pontifice  proponente  doctri- 
nam  universaUter  amplectendam  ab  omnibus 
fideUbus,  in  materia  spectante  doctrinam  fi- 
dei;  cujusmodi  decreta  faciunt  rem  plane 
certam,  nec  uUo  raodo  sunt  obnoxia  errori. 
Et  quaravis  aUa  fortassis  esset  mcns  eorum 
qui  Clementem  ad  ilkid  decretum  perpule- 
runt  (fuisse  suos  ait  Nugnus,  disputatione 
superius  notata,  et  Coquetius,  capite  tertio 
dissertationis),  cui  suggcstioni  si   ad  eorura 


Ergo  expositio  peccatorum  facta  est  absenti.  mentem  inhresisset  Pontifex,  pericukira  erat 

Neque  vcro  cum  adsunt  testes  in  aegri  pr?e-  ne  ejus  decretum  cura  doctrina  sancti  Leonis 

sentia  testantes  de  ejus  prseterita  dispositio-  et  antiquorum  ConciUorura  cum  magna  im- 

ne,   confessio  quee   est  pars  sacramenti  est  plexitate  fideUum  coUideretur ,  tamen  provi- 

actus  testium,  sed  ipsius  poenitentiis,  cum  sui  dit  Deus  ut  verba  quibus  decretum  concep- 

compos  esset,  a  quo  tunc  aberat  saccrdos.  tura  est  taUa  essent,  ut  dccretura  omnino  rcc- 

Igitur  confessio,  id  est,  peccatorum  exposiUo,  te  haberet,  et  probc  cura  antiqua  doctrina 

facta  est  in  absentia  sacerdotis;  quod  unum  as-  cohcereret :  sicut decretura  Caiphaj  contra  Chri- 

serit  Suarez ;  ac  proinde  daranatio  confessio-  stum  ,  ex  mente  Caiphfe  ,   erat  teterrimum ; 

nis  in  absentia,  per  Cleraentem  facta,  non  est  spectatis  autem  verbis  quibus  expressum  est, 


CAP.  IX.  SIGILLATIM  AD  ARGUMENTUM  EX  DECP.ETO,  ETC.  703 

fuit  oraculum  Spiritus  Sancti.  In  hujuscemodi    nes  ditrundit.  Non  ita  Laurcntius  de  Peyrinis, 


ergo  deoretis,  non  attendilur  quid  intende- 
rint  qni  ea  confici  curarunt ;  ac  nc  illud  qni- 
dem  attenditur  quod  in  animo  suo  habuit 
Pontifex  dccernens;  sed  tantum  attenditur 
quid  verha  fcrant,  quibus  decretum  est  con- 
ceptum.  Nam  illa  sunt  qua?  continent  doctri- 
nam  publicam,  omnes  fideles  obhg-antem. 

At  posteriora  illa  inferioris  notai  decreta 
non  spectant  maleriam  fidei,  nec  proponun- 
tur  ex  cathedra,  sed  tantum  judiciaUter  a 
Pontifice  per  se  vel  suos  administros  feruntur, 
prffifixo  Pontificis  nomine ;  sicut  laici  senatus 


qui  omnia  hujusraodiCongregationum  Roma- 
norum  scita,  extra  ea  qua;  Pontifex  e  Cathe- 
dra  docens  in  eis  emiltit,  qu®  non  sunt  Con- 
gregationum,  sed  ipsius  Pontificis  magistri 
fidei  decreta  (quale  fuit  nuperum  Innocentii 
X  decretum  de  Ecclesia  bicipiti  in  Congrega- 
tione  Inquisitionis  emissum),  ait  non  plus  ha- 
bere  ponderis  quam  scntentias  Doctoris  pri\a- 
ti ;  ita  ille,  adducens  plerosque  Doctores,  to- 
mo  primo  de  Subdito,  quaistion.  i,  cap.  25, 
sub  fiuem.  Decreta  ergo  illa  posteriora,  sive 
ipsius  Clemcntis,  sive  Pauli,  cum  sint  hujus 


decreta    emlttuntur  nomine   regis,  ut  pluri-  secundi  generis,  non  pollent  tanta  auctoritate 

mum  de  eis  plane  nescii.  Itaque  merito  dico  quanta  decretum  primum    Clemcntis,   quia 

ha;c  posteriora  decreta  non  esse  tantffi  firmi-  non  sunt  lata  a  Pontifice  ex  Cathedra;  necra- 

tatis  ct  dignitatis  quantffi  priora ;    et  in  illis  ro  hujusmodi   dccreta  (quod  de  Parisiensis 


posterioribus  intervenire  posse  aliquidhuma- 
num,  ac'  etiam  errorem,  omncs  wque  con- 
sentiunt,  uno  dempto  F.  Gravina ,  Ordinis 
Pra^-dicatorum,  qui  per  adulationem  putentis- 
simam  elfutivit,  omnia  quse  in  quibusvis  Ro- 
manis  Congregationibus  Pontificia  auctoritate 
constitutis   decernuntur,    certa  esse,  et  nulli 


Academiai  decretis  aiebat^  ex  iEgidio  et  aliis, 
Capreolus,  in  2,  distinct.  2,  qusest.  1,  §  1 
Gregor.)  emiiiuntnr  ad  regtcestam  aliquomn 
capitosonm.  Et  circa  ea  potest  imponi  Ponti- 
ficibus  doli  nesciis,  et  prae  mole  negotiorum 
multa  permittentibus  discussioni  aliquorum  , 
interdum  suis  affectibus  velificantium :  alio- 


errori  obnoxia,  ob  specialissimam  Dei  provi-  qui,  ut  alia  multa   exempla  quie  ad  raanum 

dentiam,  qua  judices  donantur  infallibilitate  sunt  prGetermittam,  illa  decreta  nomine  sanc- 

in  decernendo.    Vix  oculis  raeis  credo,  cum  tissimi  edita,  esscnt  censenda  prolata  ex  Ca- 

asseveranter    ab    eo    traditum  lego  ,    tomo  ihedm :  B.  Firffoincurrit  deMtumpeccatiori- 

quarto  Px^ffiscript.,  controvers.  quinta,  articulo  ginalis.  B.  Virginis  Conceptio  passka  (id  est 

quinto,  dubio  secundo,  pagina  centesima  de-  prima  animatio)  non  cst  dicenda  immaculata ; 

cima  quinta,  nullum  decretum  Romanae  ali-  quamvis  dici possit  eam  fuisse  expertem  pecca- 

cujusCongregationis,  ex  iis  quas  SixtusV  ere-  ti  originalis.    Comnnmio  alii  quam  sumenti 

xit,  posse  esse  fallibile,  propter  assistentiam  prodest  ex  opere  operato.  Quk  et  alia  preefixo 

summi  Pontificis  in  ea  curia ;  et  quia  nun-  noraine  sanctissimi  prodierunt,  et  tameri  est 


quam  potest  esse  deceptio  aut  error  in  Clero 
Roraano.  Vides  c[uam  jure  Antonius  Saura, 
tract.  de  Prirais  instantiis  et  aliis  recursibus, 
in  propositione  status  controversia;^  §  l,pag. 
56,  dixerit:  Nullus.,  a  condita  Ucclesia,  dixit 
de  Pontifice  quod  Cfravina  scripsit  dc  Romanis 


extra  dubium  nihil  tale  decisum  esse  ex  Ca- 
thedra. 

Ad  hanc  amussim  exigenda  sunt  posteriora 
illa  decreta,  in  quibus  quod  dicitur,  interpre- 
tationera  a  Suare  datara.  circa  Cleraentis  de- 
cretura  non  subsistere,   accipiendura   est  cx 


congregationibtcs,  scilicet,  congregationes sacras  suppositione  decreti  primura  a  Cleraente,  tum 

de  Ritihus,  de  Regiilarihus,  de  Indice,  de  S.  a  Paulo  V  emissi,  de  excludenda  quavis  in- 

Of/icio,  errare  nonposse,  etiam  in  qua^stioni-  terpretatione  decrcti  Clcmcntis,  sed  eoutja- 

bus  de  facto,  neque  posse  decipi  per  suhreptio-  cet  referendo  ;  quod  qurevis  glossa  apposita, 

nem,  vel  fraudem  informantium,  neque,  etiam  pra^sertim  superstite  ipso  Clemente  ,  videre- 

inauditaparte,  judicium  illarum  esse  fallihile.  tur  famam  ejus  deterere,  quasi  eraisisset  de- 

Notat   ibidera  Gravina  ut  suspectiun  de  fide  cretura  cui  opus  essetDoctorura  declarationi- 

queradara  aliter  decernentera.  Hoc  vero  cst  bus,  nc  collidi  videatur  cura  anterioribus  Ec- 

dilatare  absque  modo  phylacteria  auctoritatis  clesire  decretis.  Hoc  enim  estquod  Clementi, 

a  Christo  tributffi  sancto  Petro,  ac  ejus  succes-  dum  superstes  esset,  suggessere  ajmuli  Sua- 

soribus,  in  tradendis  fidei  dograatibus  ac  de-  resii,_mussantesdedecuisseprorsus,Iegis  auc- 

clarationibus  sanctorum  morura.  0'i'^ni  infal-  tore  in  vivis  perstante,  aliunde  quara  ex  ejus 

libiliter  dicendiauctoritatem,  nc  Conciliisqui-  orc  pctitam  interpretationcm  appingerc  de- 

dem  generahbus  praecise  a  Pontifice  sumptis  creto  pcreura  lato.  Etidquoque  respexitPau- 

competentem,  palpo  iste  ad  tot  Gongregatio-  lus  V,  qui,  quamvis,  dum  Cardinalem  ageret, 


704.  DE  CONFESSIONE  EPISTULARI. 

causamSuaresiiegeratet  fovcrat,  taraenqnod  choationem   sacramenti,  qiise   sola  peccato- 

se  obnoxium  Clementi  agnosceret,  ob  acce-  rum  expositione   continctur,  posse  absente 

ptam  ab  eo  purpuram  ,   ita  voluit  doctrinam  sacerdote  peragi,  quamvis  consummatio,  quse 

Suaresii  servari  in  Ecclesia,  prout  in  Rituali  fit  cum  prteviffi  illi  et  moraliter  perseveran- 

eam  servavit,  ut  tamen  omnis  memoria  dc-  ti  cxpositioni  peccatorum  accedit  sacerdotis 

crcti  Clementis   et  interpretationis  ad  illud  pra'sentis  judicium,  peragi  nequeat  inter  ab- 

appositre  a  Suare  expungerotur.  Itaque  quod  sentes.  Quffi  omnia  apud  Suarem  sunt  rata, 

dictum  postea  est  coram  Paulo,  Suarcsii  ex-  etiamsi  modus  loquendi  tantillum  variet.  Ne- 

■pos\[ionemnonposses2tl)sistere,nonc[u.at\iso-  que   Suarez   ab  hujusmodi  mutatione  solius 

liditatem  doctrinaj  a  Suare  propositse,  neque  modi  loquendi,  salva   prioris  doctrinfe  sub- 

doctrinamillamsecundura  se  sumptam  repro-  stantia,  abhorruit.  Quod  enim  cx  ejus  htteris 

bat  ,  sed  prout  adjunctam  decreto  Clementis.  refert  Tannerus ,    qusestione  nona   de  Poeni- 

Nam,sideSuarisdoctrina,  secundura  se  spec-  tentia,  dubio  prirao,  numero  decimo  sexto, 

tata,  diceretur  quod  non  possit  subsistere,|con-  testatus  est  se  Clementis  ac  Pauli  mentem  ex 

tradlceretur  primum  ipsiraet  Clemcnti^  quem  ore  utriusque  percepisse,  et   sibi  certo  con- 

testes,  orani  exceptioneraajores,  professi  sunt  stare  nunquam  venisse   illis  in  mentem,  ut 

asseruisse,  nunquam  sibi  in  mentera  venisse  vellent  obstare  absolutioni  agri  qui,  absente 

corapreliendere  in  suo  decreto   eventum  de  sacerdote,  ante  oppressioncm  expetiisset  con- 

quo  agebat  sanctus  Lco  ;  quin  potius  se,  dato  fessarium,  et  signa  dolovis,  saccrdoti  per  alio- 

60  eventu,  absolutionem  impensurum   spgro.  rum  testimonium  significata,  edidisset;  addi- 

Contradiceretur    item    Rituali    confirraato   a  ditque  iisdem  litteris  Suarez  de  ejusmodi  ab- 

Paulo  V,  ac  denique  contradicercturaliis  an-  solutione   nunquam  fuisse  excitalam  contro- 

tiquis  decietis  supra  adductis,  quibus  certum  vcrsiam  :  tantum  itaque  Pontificios  ministros 

est  nullum  Pontificem  posteriorem  contradi-  posteriorum  illorura   decrctorum  auctores  , 

cere  voluisse.  Atqueita  subsistitct  manet  ve-  vel,  si  lubet,  Pontifices  ipsos  noluisse  ut  di- 

rum  quidquid  Suarez  dixit  ,  quamvis  propter  ceretur  confessionera  in  eo  evcntu  fieri  ab- 

honorem  Clcmentisnon  placucrit  dici,  etjus-  senti.  Clarum  quidera  est,  nec  ipsi  id  diifi- 

sum    sit   expungi   e  volumine,   quicquid  CIc-  tentur,    sacerdotem,  cum    ei    exposita  sunt 

mentem  attingcbat.  Et  tamen  hoctotum,  quia  pcccata,  procul  ab  a?gro  fuisse;  atque  adeo 

doctrinam  non  spectat,  intactumpcrstat,  non  expositio  peccatorum,  quse  plerumque  dici- 

modo  extra  terras  obedientise,  sed  ctiara  in  tur  com/%*«o,  facta  est  absenti.  Placuit  tamen 

indice  expurgatorio,  jussulnquisitionis  Hispa-  proscribere  eum  modum  loquendi ,  quia  ti- 

niai  edito,  contra  quara  falso  refert  Coquetius,  raor  haud  vanus  fuit,  si  dicerctur,  in  eveutu 

dissert.   de  hac  re,  cap.  5,  in  fine.  de  quo  agimus,  confessionem  fieri  absenti, 

Non  incommode   porro  ,  ad  declinandam  ne  aliquis  id  perverse  intelligerct,  de  toto  sa- 

invidiam  incursus  in  posteriora  decreta,  sive  cramento,  quod  pleruraque  confessio  quoque 

Cleraentis,  sive  Pauli,  diraissis  terminis  illis,  denominatur,  validc  inter  absentes  consum- 

divisive   et    complexive ,  qui  ,    quod   vivcnte  mato,  absolutione  quoque  absenti  irapensa  ; 

Cleraente  adhibiti   sint,   displicuerunt,  dice-  quod  certura  est  admitti  nonposse.  Itaque  ad 

ret  quispiara  priraura  Clementis  decretum,  cavendum  hoc  prsecipitium,  satius  visum  est 

quod  csetera  firmandum  susceperunt,  exclu-  majoribus  prorsus  excludere  eum  modum  lo- 

dere   sacramentum   integrum    confessionis  ,  quendi  :  Confessio  fit  absenti  in  aliquo  evcntu, 

factum  per  litleras  vel  internuncium ;  quia  in  etiamsi  non  intenderint  negare  peccata  in  or- 

sacramento  intcgro  comprehenditur  absolu-  dine  ad  vahdam  absolutionem  exposita  fuisse 

tio,  quam  certum  est  non  posse  nisi  prajsenti  sacerdoti,  quando  nou  aderat  segroto ,  quod 

a  prsesente  veris  verbis  conferri ;  non  tamen  est  esse  absentem  ab  eo,  et  ipsum  sacerdo- 

excludere  partem  materialem  sacraraenti  si-  tem  esse   absentem  a  poenitente   exponente 

gnificatam  absenti,  interpositis  nunciis  aut  lit-  peccata  sua. 

teris.  Itadiserte,etiampostdecretumCIemen-  Adhibita  hac    interpretatione  mentis  ma- 

tis  et  Pauh,  Fernandus  de  Moure,  in  Exam.,  jorum,  quse  non  rudibus  usus  Romani  vidc- 

c.  7,  §6,  n.  30;  Zambranus,  capit.  4,  dub.  2,  bitur  maxime  genuina,  nihil  erit  necessc  ul- 

section.   5  ;  et  Relissonus,  in  supplemento,  terius    sollicitum  esse,   de   explicanda  vcra 

qusestion.  9,  articul.  3,  dub.  3.  Perinde  porro  pra^sentia    saccrdotis    et    poenitcntis    subito 

erit  si  quis  dicat,  in  aliquo  evcntu  admodum  oppressi,  cum  sacerdoti  procul  dissito  expo- 

urgente,  eo  quod  agntur  anima^  salus.  in-  nitur  voluntas  poenitentis.  Iloc  addo ,   quia 


CAP.  IX.  SIGILLATI.\I  AD  ARGUMENTUM  EX  DECRETO,  ETC.  705 

Suarez,  ut  eam  prsesentiara  quoraodocumque     ginem  non  incurrisse  peccatum  originis  in  sua 
tueatur,  addit  ad   praidicta,  videri   sibi  dici     conceptione.  Sirailis  accuratio 


posse,  quod  tunc  eatcnus  confessio  fiat  prae- 
senti,  quatenus  testcs^  in  «gri  oppressi  et 
sacerdolis  preesentia,  perhibent  testiraonium 
dispositionis  anterioris,  quse  in  agro  sui  ad- 


in  verbis  ,  ad 
vitandum  crrorem  forte  ab  aliquo  improvido 
incurrendura,  ea  est  in  qua  boc  loco  versa- 
mur ,  qua  vetamur  dicere  expositionem  sa- 
craraenlalem  pcccatorura,  quee  facta  cst  sa- 


huc  corapote  fuit ;  et  raaxime  quia  confessa-  cerdoti  quando  aberat,  factara  esse  absenti , 

rius  jara  praesens  segro  exarainat,  ut  potest,  et  jubemur  dicere  factam  esse  praesenti ;  cum 

statum  conscientiee  Kgri  opprcssi,  agnoscens  tamen  dissidium  non  sit  de    reipsa,   sed  de 

euravivere,  et  pro  eo  articulo  non  posse  plus  solis   vocibus  ;  et  juxta  antiqua    dictionaria 

prsestare.  Hsec  Suarez  probans   suura  flexi-  obscurura  sit  quoraodo  dicatur  fuisse  prffi- 

lera  animum,  dura  dat  aliquid  terapori,  quo-  sens,  qui  procul  aberat ;  aut  non  fuisse  ab- 

ad  modura    loquendi  ,   salva   tota   doctrinae  sens,  qui  loco  distabat.  Tantum,  ex  bis  om- 

substantia.  Quam  tamen  modus  ille  loquendi  nibus  concludo  tantura  abesse  ut  doctrinara 

sit  fundatus,  indc  Hquet,  quod  (ut  supra  vidi-  Suaris  propter  decreta  sub  Cleraente  et  Paulo 

mus)  potest  contingere  ut  nuUi  sint  testes  emissa,  exciderit  gradu  probabilitatis ,  quod 

aegro  et  confessario  simul  posilis  prsesentes  ;  aliquis  juvenis  Theologus  somniavit,  ut  po- 

sed  testificatio  facta  sit   anterius.  Confessa-  tius  per  ea  decreta  quoad  rera  ipsara  valde 

rius   vero   prsesens  ,   ex  eo    quod  agnoscat  sit  firmata  et  stabihta. 

segrum  vivere,  nec  plus  tunc  praestare  posse        Ahter  dilficuUatera  in  qua  versaraur  extri- 

ut  absolvatur,  quara  quod  prsestitit  ante  op-  cavit  F.  Ludovicus  Caspensis,  Ordinis  Capu- 

pressionem,  ipso  sacerdote  absente ,  quorao-  cinorura,  tract.  de  Poenitentia,  disp.  4,  sect. 

do   dicendus  sit  prsesentis  coufessionera,  id  22,  ubi,  post  approbatam  per  omnia  Suaris 

est,  expositionera  peccatorura  a  pcenitente,  de  hoc  puncto  doclrinara  ,  contra  Sotum  et 

cura  ipse  sacerdos  procul  abesset,  antea  fac-  Thoraistas,  opponens  sibi  quod  ea    doctrina 

tara,  prsesens  excipere,  nisi  reficto  dictiona-  fuerit  a  Cleraente  VIII  daranata  ct  expungi 

rio,   et  mutatis    vocum  notionibus  ,  enigraa  jussa,  respondet  doctrinara  Suarii  de  absolu- 

est  quod  ne  OEdipus  quidem  cxponeret.  Ita-  tione  moribundi  sensibus  destituti ,  per  sa- 

que  preestat  ut  habeat  hic  locura  crebra  illa  cerdotem  prsesentem,  cui  per  internunciura 

apud  Cajetanura  monitio  ad  Novitium  :  In-  voluntas  consequendce  absolutionis  sit    inti- 

hiere  veritati,  sed  cohibe  linguam.  Tene,   in-  mata,  nequaquara  esse  daranatam  a  Clemen- 

quam,  expositionera  peccatorura  posse  fieri  te  YIII ,  quia  alioqui  tot   sapientes  Doctores 

sacerdote  procul  posito,  sed  cave  dicas  con-  post  Clementem  ei  doctrinse  non  adhaesissent; 

fessionera  posse  fieri  absenti ,  quia  hanc  lo-  et  ipse  Clemens  non  dixisset  ( ut  certo  postea 

cutionem  Roraa  non  probat.  dixit)  se  nihil  tale  unquam  vetuisse  ;  imo  in 

Nec  iianc  circa  verba  Romanara  scrupulo-  eo  eventu  se  oranino  irapensurura  fegro  ab- 

sitatera  rairabitur,  qui  plerasque  hujusmodi,  solutionem,  et  puniturum  parochum  qui  ab- 

circa  verba  et  voces  in  eadera  reapse  scnten-  solutionera  negaret ;  denique  quia  Paulus  V, 

tia,  accurationes  in  aliis  raateriis  vigere  apud  Cleraentis  successor,  non  proposuisset  Suaris 

Roraanos  recoluerit.  Sic  Roraee,  ad  frffinan-  doctrinara  toti  Ecclesise  sequcndara,  ut  patet 

dara  aliquorura  circa  suos  festivationera,  cura  ex  Rituali  per  Paulura  restituto.  Ratio  autem 

non  liceat  denorainare  martyrem,  eura  qui  cur  Cleraens  ex  libro  Suaris,    cujus   totam 


non  ante  multos  annos  pro  Christo  occubue- 
rit,  V.  g.  Joannera  Fischerum  RofTensera,  Ed- 
mundum  Carapianum,  Thomara  Morura,  ac 
similes,  licet  tamen  diccre,  eos  in  odium  Ca- 


doctrinam  veram  esse  agnoscebat,  et  quam 
Paulus  in  Ecclesia  revocari  ad  praxim  postea 
jussit,  ahqua  ad  ipsum  Clementera  spectantia 
voluerit  cxpungi,  non  fuit  quodSuaris  doctri- 


tholicw  fidei  cccsos  esse,  quaravis  aliijd  reipsa    nara  falsitatis  aut  improbabilitatis  daranarit  ; 


non  sit,  esse  ccesuin  in  odium  verce  fidei,  et 
esse  martyrem.  Ibidera,  a  modico  tempore, 
quia  timor  erat  ne  aliqui  putarent  veritatem, 
non  nisi  piam  et  probabilera,  jam  esse  defi- 
nitam,  non  licet  dicere  :  Conceptionem  passi- 
vam  B.  Mariw  esse  immaculatam ;  aut  B.  Vir- 
ginem  esse  immaculaie  conceptam  ;  permiltitur 


sed  quod  segrc  tulerit  Suarem,  Clcmente  ipso 
superstite,  raentera  ejus,  circa  dccretura  de 
quo  agiraus,  csse  interpretatum.  Q\i\  enira 
auctores  Cleracnti  fuerant  edendi  decreli,  ut 
suas  sententias  stabilirent,  cum  adverterunt, 
supposita  iuterprctatione  a  Suarc  adhibita. 
cvanuisse  consilia  sua,  non  ccssarunt  igncm 


tamen  dicerc  (quod  reipsa  idem  est)  B.  Vir-    fodicarc,  et  haud  Icvis  noxaj  insimulare  qucd 


706 

privatus  Doctor  ausus  esset  expositionem 
decreti  edere,  inconsulto  decreti  conditore 
adhuc  superstite  ,  in  cujus  aliquam  deho- 
nestationem  cedere  dicebant  eam  interpre- 
tationem  viventis  ac  superstitis  decreto  ap- 
positam,  tametsi  bonam,  et  in  qua  nihil  jure 
posset  reprehendi.  Unde  censet  Gaspensis, 
quidquid  in  hoc  negotio  circa  hbrum  Suaris 
prffiscriptum  Romse  est,  neque  ad  rejectio- 
nem  doctrinaj  a  Suare  propositse,  quam  Pau- 
liis  V  inserens  Rituah  quasi  canonisavit,  ne- 
que  ad  improbationem  explicatlonis  ab  eo 
ad  Clementis  verba  appositai  pertinere,  cum 
reipsa  neutrobique  sit  a  Suare  peccatum,  et 
tam  doctriiia  ipsius  inserta  postmodum  Ri- 
tuah,  quam  exphcatio  Clementino  decreto  ab 
eo  adhibita  ,  veritatem  contineant  ;  censet 
ergo  quod  postea  circa  hbrum  Suaris  Roma^ 
gestum  est,  ahud  non  fuisse  quam  mortifica- 
tionem  aactori  inlerpretationis  praedictse  ira- 
pactam,  eo  quod  videretur  non  debuisse  ex- 
ponere  decretum,  etiamsi  publice  jam  propo- 
situm,  nec  vacans  ambiguitate,  ante  consul- 
tum  decreti  conditorem.  Qaad  si  tuit  aliqua 
in  Clemeutem  irreverentia,  ut  obtendebant 
Suaris  aimuh,  non  erunt  sane  expertes  labis 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 


CAPUT  X. 

DE  ALIIS  MODIS  SUBMINISTRANDI  PARTEM  MATERIA- 
L£M  SACRAMENTI  PCEJSITENTI^  PER  INTERNUN- 
CIUM  AUT  LITTERAS. 

Consulto  hactenus  discussi  prsecipuam  et 
magis  operosam  difficuUatem  quse  cerni  po- 
test  in  sacramentah  expositione  peccatorum, 
facta  sacerdoti  absenti,  a  po3nitente  omnimo- 
dis  impedito  ad  sacerdotem  accedere;  nempe 
in  eventu  quo  seger,  praemissa  significatione 
suaj  voluntatis  de  aperienda  sacerdoti,  cum 
advenerit,  conscientia,  nihil  tamen  distincte 
aperuit,  ac  ne  uUa  quidem  externa  doloris  si- 
gna  dedit ;  sed  subito  obmutuit,  adeoque  op- 
pressus  est,  ut  ne  minimo  quidem  signo  aut 
nutu  possit,  vel  voluntatem  confitendi,  quam 
pra.'habuit  nec  retractavit,  pra^.senti  sacerdo- 
ti  patefacere,  vel  dolorem  de  peccatis  prode- 
re.  Monstratumque  est,  juxta  S.  Leonem  et 
Conciha  antiqua,  ac  usum  in  Ecclesia  rece- 
ptum,  talem  segrum,  qui  suam  confitendi  vo- 
luntatem  prius  manifestaverit,  et  multo  ma- 
gis,  si  expressioni  voluntatis  confitendi  ad- 
plerique  jurisconsuhi,  qui  edicta  principum  junxerit  explicite  expressionem  sui  doloris  de 
superslilum  sic  vel  sic  accipienda  docent,  et  peccatis,  posse  sacramentahter  absolvi.  Nunc 
commode  interpretantur.  Sed  irreverentissi-  videudum  superest  quid  statuendum  sit  de 
raum  fuisse  iu  S.  D.  N.  Innocentium  X  faten-  expositione  sacramentah  peccatorum,  paulo 
dura  erit  Fratrem  Nolanum,  Ordinis  Prsedica-  minus  confusa;  puta,  si  preeter  confitendi  vo- 
torum,  ad  Sanctam  Mariam  supra  Minervam  luntatem  exterius  expiessam,  et  idoreorum 
Tlieologice  professorem,  qui  Romae,  in  ipsis  testium  assertione  firmatam  patefactamque 
Pontificis  superstitis  oculis,  ejus  decretum  con-  sacerdoti  qui  abfuit,  cum  ea  voluntas  est  ab 
trahoereses  Janseuianassoleraniterdamnatas,  segro  eiicita,  pra;missa  sint  signa  externa  do- 
calente  adhuc  (  ut  sic  dicam )  decreto,  inter-  loris  peccatorum,  de  quibus  signis  sacerdos 
pretatus  est  adeo  perverse,  ut,  si  admissa 
fuisset  ejus  interpretatio,  htereses  iUae  fuis- 
sent  salvee  et  immunes  a  damnatione  ,  Ponti- 
fex  autem  delusus  et  de  coUocata  frustra  ope- 
ra  notandus  fuisset.  Easdem  indignas  decreti 
Innocenth  glossas  F.  Antonius  Reginadus  , 
aeque  Ordinis  Pruadicatorum,  physicae  prade- 
terminationis  tantum  volens,  invexit,  atque 
adeo  uterque  summum  Pontificem  dehones- 


preesens  doceatur  per  idoneos  testes.  Quaeri- 
tur  enim,  possitne  impendi  aegro  absolutio  a 
sacerdote  cum  aderit,  etiamsi  tunc  neque  vo- 
luntas  confitendi,  neque  signum  ahquod  do- 
loris  de  peccatis  ab  ipsomet  aegro  prodatur  ? 
Qui  eventus  non  parum  differt  a  priore,  in  quo 
sola  voluntas  confitendi  absque  uUo  eitcrno 
doloris  signo  fuisset  manifestata.  In  priore 
enim  eventu  ,  tantura  prsesumitur  materia 
tavit,  et  multa  dignus  est,  cum  ob  perversam    proxiraa  absolutionis ;  in  isto  autera  exphcite 


interprelationem  ,  cum  ob  eam  superstite 
Pontifice  adhibitara,  de  quo  secundo,  socii 
istorum  insimulavere  Suarem, 


prolata  est  in  signis  doloris  exhibitis,  et  sal- 
tem  raoi*aIiter  perseverat.  Quid  si  vero  ultra 
signa  contritionis,  quse  habent  se  ut  confessio 
generalis,  accedat  specialis  confessio,  per  ex- 
pressionem,  quomodolibetexhibitam,  alicujus 
specialis  peccati,  factam  sacerdoti  praesenti 
ab  ipso  acgro,  vel  absenli  per  internunciura 
aut  litteras  ?  Tandem  quid  si  expressio,  etiara 
distincta,  omnium  peccatorum,  quce  sunt  in 


CAP.  X.   DE  ALIIS  MODIS  SUIiMINlSTRAMJl  PARTKM  MATERIALEM,  ETC.  707 

pcenitentis  conscientia,  fiat  absque  directione  autem  cur  hujusmodi  eeger  sit  absolvendus, 

ad  claves  ,  non  expresso  distincte   desiderio  cst  manifesta,  nimirum  quia  nihil  desidera- 

consequendi  absolutionem  de  peccatis ,  quae  tur  ad  confectionem  veri  sacramenti  et  ab- 

poenitens  abs  se  admissa  agnoscit  et  dolet?  sulutionis  collalioncm  ncccssarium,  sive  ex 

Quid  in  primo  eventu  sit  statuendum,  fcre  partc  sacerdolis,  qui  supponitur  praiscns  cuni 

constat  ex  diclis  circa  eventum  preemissse  vo-  est  confercnda  absohitio,  sive  ex  partc  a^gri, 

luntatis  confitcndi.  Fere  enim  ei  disputationi  qui  subministravit    ex  parte   sua    materiam 

adjunximus  eventum  quo  prsemissa  item  sint  idoneam,  externis  signis,  quae  adhibuit  dum 

signa  externa  doloris  :  quia  nihil  proclivius  sui  compos  esset ,  comprehensam  ,  ut  salis 

quam  utqui  significatsevelleconfiteri^prodat  superius  est  declaratum.  Quidni  ecgo  pospit 

etiam  aliquatenus  dolorem  suum  de  peccatis.  absolvi,  cum  pra?stitit  quod  potest  ?  Id  cnim 


Quia  tamen,  pra^cise  loquendo  de  expressione 
voluntatis  confitendi ,  diximus  et  evicimus 
eam  seorsim  a  signis  doloris  cxplicite  propo- 
sitis  posse  sufiicere  ad  consequendam  abso- 
lutionem,  age  dicamus  nunc  de  primo  horum 
eventuum,  quo  signa  doloris  expficite  qui- 
dem  exhibita  sunt,  sed  ita  antecesserunt,  ut 
praesente  sacerdote  nulhim  signum  doloris 
voce,  gestu  aut  uutu,  a  poenitcntc  proferatur. 
Fuerunt  ergo  qui  assererent  in  eo  eventu  ne- 


Deo  sulBcit.   Recolcnda  sunt  et  huc  accora- 
modanda  quse  dicta  sunt  c.  7. 

Opponit  in  contrarium  nonnuUa  Coquctius, 
c.  7  dissertationis,  sed  admodum  levia.  Im- 
primis  urget  in  eo  eventu  segrum  nullam  fa- 
cere  confessionem,  tametsi  exhibuit  externa 
signa  doloris  de  peccatis,  et  voluntatem  suam 
de  obeunda  confessione.  Hoc  lcve  est.  Nam 
illa  voluntas ,  praesertim  convestita  externis 
signis  doloris,  qualem  nunc  spectamus,  in  eo 


gandam  esse  absolutionem.  Quam  sententiam     eventu  excludente  possibilitatem  distinctioris 


probabilem  esse  ac  tutam,  et  esse  multorura 
recentiorura  ,  affirmat  Petrus  de  Ledesraa, 
tract.  de  Poen.,  c.  2,  d.  3.  Referunturin  eara- 
dera  sententiara  Abul.  Matth.,  16,  q.  49  et  79; 
Major  in  4,  d.  14;  Canus,  relect.  de  Poenit., 
part.  5,  versic.  At  inharendo ;  Soto,  in  4, 
d.  18,  q.  2,  art.  5;  Martinus  Ledesraa,  2  p. 
quarti,  q.  8,  art.  4;  CurieL,  in  tract,  de  Pce- 
nit.  inedito,  q.  13,  ad  3;  Baptista  Corrad.,  ad 
q.  10  casuura ;  Petrus  Ledesraa,  supra,  dub.  2, 
in  fine;  Alvarez,  difiic.  seepe  citata,  n.  23. 
Adeo  vero  constanter  in  ea  doctrina  hsesit 
Coquetius,  c.  7  dissertationis,  n.  20,  ut  de 
contraria  dicat,  se  non  posse  eam  in  animum 
inducere  ;  neqice  sane  videre  qnam  speciem  pro- 
iabilitatis  liahere  possit. 

Induxerunt  taraen  eam  in  animum  suum, 
et  probabilitatem  ilHus  contrariae  assertionis 
perspexerunt  oranino  raulti,  et  quidera  pri- 
mse  notse  scriptores:  Vasquez,  3  p.,  q.  9J, 
art.  2,  dub.  1 ;  Toletus,  L  3  Instructionis  sa- 
cerdotura,  c.  8;  Medina,  C.  de  Confess.,  tract. 
2,  q.  de  Absolutione  ab  obfitis;  Ruardus, 
art.  3,  §  Complectitur ;  Driedo,  de  Captivit.  et 
rederapt.,  tract.  4,  c.  2,  p.  8,  n.  1  ;  Corduba, 
qusest.  39  dc  Indulg. ;  Zambranus,  c.  4,  dub. 
2,  sect.  5;  Suarez,  tom.  4,  tertia  p.,  d.  21, 
sect.  4;  Manuel  Sa,  verbo  Confessio  Nugnus, 
quaest.  9,  Supplem.,  art.  2,  dub.  1,  §  Sed 
quid;  Sylvius,  ibidem,  qua;st.  4.  Et  quod  ca- 
put  est,  S.  Leo  et  Concifium  Arausicanum,  ac 
duo  Carthaginensia  earadera  doctrinara  tra- 
diderunt,  ut  satis  supra  expensura  est.  Ratio 


confessionis,  est  sufiiciens  confessio.  Addit 
adversarius  neminera  hactenus  fuisse  ,  qui 
dixerit  eura  haberi  pro  confcsso  et  idoneo  ad 
recipiendara  absolutionem  ,  qui ,  postquam 
dixit  confessario  se  vefie  post  horara  confiteri 
de  peccatis  quse  a  se  adraissa  dolet,  mox  apo- 
plexia  correptus  ,  non  potest  saccrdoti  illico 
advenicnti  ullum  signum  exhibere.  Haec  est 
manifesta  petitio  principii,  quia  hoc  ipsum 
est  quod  nunc  agitamus.  Nec  aliter  ineptit 
adversarius,  cum  mox  objicit  tanquam  ab- 
surdum  quod,juxta  nos ,  absolvendus  esset 
qui,  postquam  accidisset  ad  genua  saccrdotis, 
inchoaturus  confessionem,  et  pectus  tutudis- 
set,  prorsus  obrautesceret ,  correptus  apo- 
plexia.  Hoc  valde  insulse  objicitur,  cum  sit 
ipsa  sententia  quse  suscipiebatur  impugnan- 
da,  nec  aliquid  contra  eam  profcratur,  nisi 
ipsamet  sententia  impugnanda ;  quod  reve- 
ra  est  ineptire ,  et  priucipiura  ridicule  pe- 
tere.  Et  idem  dico  de  alia  adversarii  ob- 
jcctione  ,  quia  ,  scilicet  ,  sequeretur  expo- 
sitionera  peccatorum  fieri  abscnti;  necnon 
de  alia,  qua  opponit  praesentiam  talem  a^gri, 
esse  prffisentiara  mutara  et  raere  corpora- 
lem,  non  moralera,  qualis  ad  negotia  confi- 
cienda  requiritur.  At  quod  ea  ipsa  pra?sen- 
tia  rauta  sufficiat  ad  gereudura  hoc  nego- 
tiura,  est  conclusio  nostra,  quara  opponere 
pro  objectione,  est  horaiuis  ineptientis  nec 
habcntis  quod  opponat. 

Cum  tamen  debilis  et  male  materiata  sit 
universa  Goquctii  adversus  doctriuara  propo- 


7U8 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 


sitarn  disputatio  ,  mirabile  tamen  est  quanta 
audacia,  cap.  illo  septimo,  num.  38,  adversus 
eam  bacchetur,  negans  esse  probabilcm,  vcl 
extrinseca  vel  intrinsecaprobabibtate.  Proba- 
bililas  intrinseca  ducitur  ex  rationibus  rem 
aliquatenus  et  saltem  apparenter  suadenti- 
bus  ;  extrinseca  autem  ducitur  ex  auctoritate 
eorum  qui  ita  senserunt ,  juxta  doctrinam 
Aristotclis,  1  Topic,  c.  1,  et  1  Etbic,  c.  i.  Ex 
neutro  ergo  capite  ait  Coquetius  opinionem 
propositam  habere  ahquid  probabilitatis  , 
quia  rationes,  si  quce  pro  ea  sunt,  sumuntur  ex 
decretis  in  alium  sensum  contoriis,  et  prave 
explicatis ;  at  tero  Doctorum  asserentium  auc- 
toritas  adeo  exigua  est,  ut probabilitatem  nul- 
laoi  conferrepossit.  Unus  enim  ex  alio,  ex  af- 
fectu,  et  re  non  satis  lihrata,  ita  docent,  quod 
ad  conciliandam  alicui  opinioni  prohahilitatem 
non  siifficit.  Ista  tam  hcenter  elfatienti  Co- 
qiietio  roponGHdum  est  ,  quod  Augustinus 
Petiliano,  1.  2  contra  ejus  epist.,  c.  4.  Multa 
enim  in  adversarium  jactanti  ,  et  nihil  sohde 
adstruenti,  rcponit  sanctiis  Doctor  :  Ilcec  si 
dicam  de  talihus  esse  dicta  quales  vos  estis, 
rcspondehis :  Proha.  Quid  enim?  Tu  prohasti  ? 
Aut  si  eo  putas  prohari  quia  dicuntur,  non 


torum,  non  jurantium  in  ahena  verba,  nec 
ductorum  affectu  erga  suos  immoderato ;  cu- 
jusmodi  sunt  qui,  cum  Coquetio,  de  proposita 
sententia  tam  severe  statuunt. 

In  altero  eventu  exproxime  propositis,  quo 
pffinitens,  prsesente  sacerdote,  quamvis  nul- 
lum  in  specie  peccatum  exprimat,  exhibet  ta- 
men  signa  doloris  quahacumque,  admitten- 
dum  est  eum  esse  absolvendum.  Et  ita  diserte 
habent  Eusebius  Papa ,  apud  Burchardum , 
1.  8,  c.  H,  perperam  passira  adductus,  pro 
absolutione  ejus  qui  prorsus  obmutuit  ante 
adventum  sacerdotis ,  et  eo  adveniente  nuUa 
potest  signa  doloris  et  voluntatis  confitendi 
exhibere.  At  Eusebius  diserte  agit  de  aegro 
qui  in  prasentia  sacerdotis  exhibet  signa 
prredicta.  Vei'ba  ejus  sunt  :  Si  quis  pceniteii- 
tiam  petens  ,  dum  sacerdos  veneo'it ,  fuerit  of- 
ficio  linguce  pritatus  ,  constitutum  est  ut ,  si 
idonea  testimonia  liahuerit ,  quod  ipse  pceniten- 
tiam  petiisset,  et  ipseper  nulum  suce  voluntatis 
aliquod  signum  facere  potest,  sacerdos  impleat 
omnia ,  sicut  supra  cegrotantem  pa;nitentem 
scriptum  est ;  id  est,  orationcm  dicat,  et  ungat 
eum  oleo  sancto,  et  Eucliaristiam  donet.  Di- 
cerc  orationem ,  idem  est  quod  absolvere. 
opus  est  eadem  rcpetere.  liecita  illi  ipsa  tihi ,    Nara  omnia  verba  sacra  dicuntur  supplicatio- 


et  a  tohis  in  vos.  Ecce  et  ego  prohaxi ,  si  hoc 
est  prohare.  Dimissa  autem  et  condonata  pro- 
fusa  ineptissime  yerborum  acerbitate  ,  huic 
scriptori  ,  tum  in  hac,  tura  in  aliis  ejus  scri- 
ptionibus  perfarailiari,  afiirrao  doctrinara  pro- 
positam,  ct  spectatis  rationibus  quibus  astrui- 
tur,  et  spectata  Doctorura,  a  quibus  traditur, 
auctoritate  ,  esse  oranino  probabilera  ;  nec 
speculative  tantura,  sed  etiam  practice,  con- 
tra  ineptam  notionera  opinionis  practice  pro- 
babilis,  positam  a  Coquetio,  ibidem,  num.  39, 
statuentis  non  esse  practice  probabilem  eam 
sententiam,  quam  illi  quoque,  a  quibus  falsa 
censetur ,  non  putant  posse  executioni  man- 
dari  absque  peccato.  Unde  quia  ipse  ct  ahqui 
ex  nuperis  Thoraistis  non  putant  sententiam, 
pro  qua  satagiraus,  posse  reipsa  usurpari  abs- 


nes.  Et  ita  expresse  S.  Leo,  epist.  91.  Et  eo- 
dera  sensu  aliquando  verba  consecrationis 
dicuntm preces ,  apud  D.  Augustinum  et  alios. 
Itaque  auctoritas  Eusebii  cadit  proprie  in 
eventum  de  quo  agimus  ;  pro  quo  etiam  facit 
S.  Leo.  Nara,  quaravis  plus  ahquid  aildit,  et 
eura  quoque ,  qui  prorsus  jacet  oppressus  ,  si 
sint  qui  testentur  de  ejus  anteriore  disposi- 
tione  ,  absolvi  velit,  taraen  prsmittit  absol- 
vcndura  esse  eura  qui,  absque  expressione 
speciah  uhius  peccati,  exhibet  prsesenti  sa- 
cerdoti  signa  doloris  de  peccatis,  et  voluntatis 
consequendi  de  eis  absolutionem  per  sacer- 
dotem.  Idipsum  in  Rituali  Roraano  prffiscri- 
bitur,  titulo  de  Poenitentia.  Et  sane  si  absolvi 
potest  qui  nuUa  prcesentia  signa  doloris  de 
peccatis  suis  sacerdoti  exhibet,   cum  aliqui 


que  peccato,  quamvis  alii  omnino  muUi,  nec  testantur  quod  ea  pra;habuerit,  multo  magis 

infimai  notce,  secus  statuant,  infert  eam  doc-  absolvi  poterit  qui  actu  et  explicite,  per  indi- 

trinara  non  esse  practice  probabilera.    Quo  cia  aliqua  ,  ipseraet  sacerdoti  praesenti  suum 

pacto,  vix  uUa  opinio,  dissidentium  sacrarum  doloreni  testatur,  suuraquc  consequendfe  ab- 

faraiUarum  contentionibus  agitata,  csset  prac-  soluiionis  desiderium  per  se  patefacit.  MuUus 

lice  probabiUs  ;  cum  faciilimum  sit  et  fami-  in  hoc  elucidando  est  Zambranus,  c.  A,  dub. 


liare  ut  qui  ex  una  parte  adversus  aliam 
slant ,  de  sententia  partis  oppositffi  pessime 
staluant,  nec  posse  absque  peccato  exerceri 
contendant.  Notio  crgo  opinionis  practice 
probabilis  restringenda  erat  ad  sensum  Doc- 


2,  sect.  -4.  Sed  res  ex  ante  disputatis  videtur 
sufEcienter  exposita. 

Unica  est  diflicultas  ,  quam  et  adversus 
hanc  resolutionera ,  et  advcrsus  proxirae  da- 
tam,  aliquando   intortara    auJire    meniini  ; 


CAP.  X.   DE  ALIIS  MODIS  SUUMIMSTRANDI  PAKTEM  MATERIALEM,  ETC.  709 

nempe  quod  Concilium  Tridentinum,  sess.  14,     magis  qui  peccata  ad   confessarium   scripto 
cap.  5,  requirat  talem  expressionem  peccato-     transmiserit,  vel  per  internuncium  renunliari 


rum  ,  ut  ex  ea  cognosci  possit  a  confessario 
status  pojnitcntis.  Atqui  per  liujusmodi  ex- 
pressiones  peccatorum  in  signis  generalibus 
doloris  comprehensas,  confessario  nihil  inno- 
tescit  quod  non  seque  sciret  prius;  nempe 
quod  poenitcns  sit  peccator.  Atque  ita  con- 
fessarius  non  poterit  ferre  judicium  de  hujus- 
modi  pcenitente,  nec  poterit  conficere  verum 
sacramentum ,  quod  deposcit  mateiuam  ali- 
quam  determinatam ,  quae  hic  non  suppetit , 
sed  tantum  exhibetur  ahquid  generale,  atque 
adeo  indeterminatum ,  de  quo  non  potest  di- 
recte  ferri  judicium.  Actus  enira  doloris  ex- 
ternus  est  ahquid  generale,  et  aptum  cadere 
in  plane  multa  et  varia ;  atque  adeo  judicium 


jusscrit,  aut  qui  praesenti  sacerdoti  nutibus 
ac  signis  ahquibus  ea  spcciatim  aperuerit, 
censendus  est  dispositus  ad  absolutionem  a 
sacerdote  consec[uendam ,  etiamsi  pra3  de- 
fectu  virium  aut  signorum  idoneorum  uon 
exponeret  omnia  sua  peccata,  de  quibus  do- 
let^  sed  ahqua  tantum,  vel  etiam  unum  dun- 
taxat.  Verum  est  neminem  teneri  ad  signifi- 
canda  absenti  sacerdoti  peccata  sua,  phira, 
velimicum,  per  htteras,  vel  per  internun- 
cium,  ut  fert  communis  sententia  Doctorum  ; 
eo  quod  modi  iUi  aperiendi  peccata  sint  ob- 
noxii  evulgationi,  per  quam  poenilens  fama 
sua  excideret;  Deus  autem,  qui  benignus  et 
misericors  est,  noluit  tam  austero  praiceplo. 


quod  de  eo  feretur,  non  poterit  esse  singulare     quo  fama  profligaretur,  gravare  pcenitentes. 


et  determinatum. 

Hsec  difficahas  non  difficile  expeditur.  Fal- 
so  enim  assumitur,  in  his  eventibus  non  inno- 
tescere  confessario  statum  pcenit«ntis.  Reve- 
ra  enim  innotescit,  quantum  hic  et  nunc  fie- 
ri  potest.  At  hoc  est  totum  quod  a  poenitente 
deposcit  Deus.  Simile  est  de  eo  qui  tantum 
generatim  recordatur  se  admisisse  aliquod 
peccatum ,  cujus  species  ilh  exciderit.  Tahs 
enim ,  ad  eum  modum  exponens  suum  iUud 
peccatum  ,  absolvendus  est ,  juxta  S.  Tho- 
mam,  in  4,  d.  21,  q.  2,  a.  i  et  2  ;  et  Paluda- 
num,  eadem  distinctione,  q.  2,  concl.  2,  a.  2, 
atque  adeo  patefacit  statum  animse  suee,  et 
materiam  determinatam  sacramentah  judicio 
directe  subjicibilem  exhibet ;  iUe  enim  actus 


Si  tamen  quis  ultro  ehgat  ei  periculo  se  expo- 
nere,  nemo  id  ilh  jure  negare  potest,  cum  sit 
dominus  fama?  suee,  possitque  eam  discri- 
mini  objicere  justa  de  causa,  quahs  est  ape- 
riendi  confessario  distinctius  atque  adeo  se- 
curius  sua  peccata.  Si  autem  contingeret 
eventus  pericuh  aeternse  mortis,  in  quo  poeni- 
tens  non  posset  ahter  aperire  sacerdoti  sua 
peccata,  obhgaretur  ea  significare  scripto, 
nisi  contritio  perfecta  exolveret  eum  hac 
obhgatione  ;  quia  charitas  propria  in  discri- 
mine  seternse  salutis,  quod  ingruere  suppo- 
nimus,  obhgat  ad  eam  in  tuto  locandam,  per 
medium  quod  unum  suppetit,  posthabita  fa- 
mffi  cura. 

Ad  propositos  eventus  Suarez   rcspondens 


cxternus  est  ahquid  singulare  ac  determina-     quodnosrespondimus,nihil  dixitimprobabile, 


tum.  Falso  item  assumitur  statum  poenitentis 
non  innotescereahter  quam  prius;  nesciebatur 
in  hoc  foro  eum  esse  peccatorem  ,  et  dolere 
de  divina  offensa  quam  contraxit,  quod  nunc 
sacerdos  cognoscit  in  hoc  foro. 

Ahus  eventus  ex  proxime  propositis,  is  erat 
quo  peccatum  ahquod  speciahter  sit  expres- 
sum  per  aliquod  signum  prsesens  aut  prse- 


vel  merito  repudiandum.  Quoad  posteriorem 
vero  eventura  supra  propositum ,  non  est  ei 
hs  cum  nuperis  Thoraistis.  Censet  enim  in  eo 
ultimo  eventu  negandam  esse  absoUitionem  : 
quia  is  qui  dolet  exterius  de  peccalis,  sive 
generahter  tantum,  sive  in  specie,  neque 
eura  dolorem  externum  dirigit  ad  claves  per 
expositionem  externam  voluntatis  confitcndi 


vium,  vel  per  nuncium  aut  scripturam  trans-     peccata,  de  quibus  dolet,  vel  per  confessarii 


missam  ad  absentcm.  Hic  eventus  eodem 
modo  est  expediendus  quo  priores ,  nempe 
diccndo  absokitionem  in  eo  eventu  esse  im- 
pendendam.  Nara  si  is  qui  nuhura  plane  pec- 
catura  specialiter  expressit,  sed  tantum  vo- 
luntatis  confitendi,  vel  insuper  doloris  de  pec- 
catis  externa  signa  prodidit,  confessario  tunc 
absenti  significata,  capax  est  absohitionis, 
quia  facit  quod  potest ,  et  verisimile  est  Chris- 
tum  institutionem  sacraraenti  poenitenliaj  con- 
formasse  ad  humanam  necessitatem ,  raulto 


evocationera,  non  exliibet  materiam  absohi- 
tionis  in  judicio  sacramentah.  Ita  Suarez  , 
t.  4,  3  part.,  d.  23,  sect.  1,  n.  13;  ac  /Egi- 
dius,  3  part.,  q.  Gi,  num.  103.  Ratio  corum 
est,  quia  dolor  internus,  et  ejus  manifestatio, 
ut  sit  idonea  dispositio  ad  absolutionem  ex 
parte  poenitcntis,  debet  afficcre  et  quasi  in- 
forraare  aliquam  accusationem  sacerdoti  fac- 
tam.  Ea  quippe  est  quo?  compingit  sacramon- 
tum  pcenitentiag,  non  autom  accusatio  facta 
soh  Deo.   Oportet  igitur  ul  poenitens,  si  ad 


7!0 


DE  CONFESSIONE  EPISTOLARI. 


aljsolutionem  rito  disponi  velit  ,  confiteatur 
sua  peccata  homini  a  Deo  constituto  ad  exer- 
cendum  sacramentale  judicium,  ita  ut  poeni- 
tens  illi  confiteatur  saltem  generaliter,  nimi- 
rum  exprimendo  voluntatem  consequendse 
absolutionis,  aut  confessarium  in  eum  finem 
evocando. 

Contrarium  sensere  alii,  quibus  subscribo, 
et  nominatim  Manuel  Sa  ,  in  prima  editione, 
verbo  Ahsolutio,  n.  41,  et  Martinus  Eisingre- 
ni.,  c.  3  Confessarii,  q.  46.  Visus  est  non  ne- 
mini  esse  in  eadem  sententia  D.  Augustinus, 
1.  \  de  Adulter.  conjug.,  in  ipso  fine.  Admit- 
tit  enim  eamdem  esse  rationem  sacramenti 
pcenitenti.e  in  homine  fideli  per  aegritudinem 
oppresso,  ac  baptismi  in  catechumeno  a^que 
jacente  et  oppresso  per  morlium  ,  ita  ut  nc- 
que  jam  renatus  possit  peterc  absolutionem, 
neque  catechumenus  baptismum.  Qua  pari- 
tnte  supposita,  cum  D.  Augustinus  concedat 
talcm  catechumenum  esse  baptizandum , 
ronsequenter  concedit  renatum ,  in  eodem 
stutu  constitutum,  esse  absolvcndum,  etiamsi 
nihil  petat,  ac  ne  confessioncm  quidem  vel 
confessarium.  Qids  enim  novit  (inquit  S.  Pa- 
ter  de  tahl)us  catechumenis,  et  idem  dici  po- 
test  de  renatis )  utriini  fortassis  aduUerinw 
carnis  iUecehra,  usqne  ad  haptismum  statue- 
rant  detineri?  Quasi  dicerct :  Pi'a?sumi  pie  po- 
test  de  taU  catechumeno  sic  jaccnte,  quod 
dolorcm  conceperit  de  peccato  adultcrini 
conjugii,  quo  sc  inquinavit,  atque  adeo  in 
tanta  necessitate  potest  l)aptizari,  etiamsi  ba- 
ptismum  nonpetierit.  Simihter  crgoin  iisdcm 
circumslantiis,  qui  jam  renatus  est,  posset 
absolvi,  ob  prsesumptam  in  eo  conscquendee 
absohitionis  voluntatem  ,  qure  continct  di- 
rectionem  peccatorum  et  expositionis  eorum 
ad  claves. 

Vereor  tamen  nc  hic  locus  D.  Augustini 
plus  ferat  quam  hic  intendamus ;  ita  ut,  de 
ejus  sententia,  etiam  is  possit  absolvi,  qui 
nullum  externum  signum  dedit,  sive  doloris, 
sive  voluntatis  confitendi,  quodD.  Augustinus 
insinuat ;  passim  tamen  repudiatur,  et  nomi- 
natim  ab  iEgidio,  3  part.,  disp.  5,  num.  28; 
nec  immerito,  quia  cum  in  tali  eventu  defi- 
ciat  raateria  judicii  adhibenda  ex  parte  pceni- 
tentis,  nec  dici  possit  praesumi  in  voluntate 
aliqua  exterius  expres^a,  sive  obtiuendfc  ab- 
solutionis,  sive  vocandi  sacerdotem  ,  temere 


difBcuItatem  elidere,  dicendo  tunc  absolutio- 
nem  dandam  esse  per  modum  sufFragii,  non 
autem  per  modum  judicii ;  sed  hoc  est  valde 
extra  rem,  quia  hic  non  quffiritur  an  sacerdos 
possit  precari  pro  tali  aegro,  quod  nemo  in 
dubium  revocat ;  sed  quaBritur  an  sacerdos 
possit  illum  absolvere  sacramentaliter.  Athoc 
fieri  non  potest  absque  sententia  judiciali, 
supponente  materiam  a  poenitente  se  accu- 
sante  expositam  cum  dolore,  quod  in  hoc 
eventu  plane  deest;  unde  abstinendum  est 
absolutione  sacramentali,  resquc  Dei  judicio 
committenda. 

Sistcndo  igitur  in  co  oppresso  de  quo  ser- 
mo  erat,  aio  eum,  quia  externa  signa  doloris 
edidit,  absolvi  posse,  etiamsi  confessarium 
non  peticrit,  neque  cxpresserit  se  velle  con- 
fiteri  Nihiloniinus  enim  adhibuit  quod  ex 
parte  sua  necessarium  est  ad  sacramenti  con- 
fpctionem  ;  quia  exeruit  dolorem  exteruum 
de  peccatis,  et  aliquam  eorum  expressioncm 
adhibuit,  saltem  universalem  et  confusam, 
qualem  vidimus  ex  parte  materiffi  hujus  sa- 
cram.enti  sufficere.  Si  quid  ergo  ex  parte  pce- 
nitentis  deesset,  non  posset  esse  aliud  quam 
intentio  suscipiendi  sacramentum,  quse  adul- 
to  est  nccessaria ;  et  in  ea  intentione  involvi- 
tur  directio  actuum  poenit.cntis  ad  claves,  ut 
pcr  se  patet.  At  hujusmodi  intentionem  in 
eventu  de  quoagimns,  non  deesse,  facile  pro- 
bari  potest.  Nam  non  minus  exigitur  volun- 
tas  suscipiendi  extremam-unctionem,  ut  sa- 
cramcntum  in  adulto  sit  validum,  quam  exi- 
gatur  voluntas  suscipiendi  sacramentum  poe- 
nitentiffi  in  adulto.  Constat  vero  extremam 
unctionem  conferri  jacentibus,  etiamsi  eam 
non  pctierint,  nec  jusserint  evocari  sacerdo- 
tem  ad  illara  conferendam.  Pra?sumuntur 
enim  nihilorainus  voluisse  sacramcnto  extre- 
mae-unctionis  muniri :  quia  ea  voluntas  (ut 
notat  Lessius,  lib.  3  de  Virtutibus,  num.  2o) 
contineri  videtur  in  generali  actu  volendi  sus- 
cipere  sacramenta  in  vitaa  fine  ,  quem  actum 
saepe  elicit  quilibet  Christianus;  et  cum  de 
contrario  non  constat,  praesumi  potest  homi- 
nem  non  retractasse  illum  actum  :  qui  proin- 
de  moraliter  in  horaine  perseverat.  Suarez, 
4,  tertia  parte,  dist.  42,  sect.  1,  num.  6,  ait, 
eam  intentionem  suscipiendi  extremam-unc- 
tioncra  contineri  in  actu  volendi  media,  vel 
necessaria,  vel  valdc  utilia  ad  salutem;  quem 
videretur  conferenda  absolutio,  et  cum  aperto  actum  quivis  fidelis  frequenter  exerit,  si  sa- 
sacrilegii  discrimine,  quod  merito  est  decli-  piat,  nec  sit  plane  prodigus  suae  salutis.  Cum 
nandum.  Jacobus  quidem  Baius,  in  Inst.  re-  ergo  non  constet  aegrum  revocasse  talem  ac- 
lig.  Christ,,  lib.  2,  cap.  91,  putat  se  omnem    tum,aliquandoabsse  elicitum,  et  aliunde  non 


CAP.  X.  DE  ALIIS  MODIS  SUBMINISTRANDI  PARTEM  MATERIALEM .  ETC 


constet  quod  sit  oppressus  in  peccato  morta- 
li,  de  quo  ne  attritus  quidem  fueritpriusquam 
sui  impos  fieret,  prajsumitur  perseverare  in 
eo  intentio  suscipiendi  lioc  medium  salutis  ; 
quod  si  praiiverit  saltem  attritio,  poterit  ap- 
tare  a3grum  ad  justificationem  accessu  sacra- 
menli  comparandam.  Non  dissimilis  igitur  in- 
tentio  suscipiendi  sacramentum  poenitentiai, 


7H 

ffiger  susceplione  cjus  juvari  ,  et  acquircrc 
gratiam  sanctificantcm,  sine  qua  periret,  ob 
non  delersum  forte  per  contritionem  perfec- 
tam  mortale  peccatum  quo  sordebat,  quam- 
vis  supponendus  sit  habuisse  saltem  attritio- 
nem,  cx  qua,  veluti  materia  proxima,  requi- 
sita  ex  parte  passi ,  compingi  queat  sacra- 
mcntum,  cujus  accessu  eegcr  gratiam  sancli- 


et  subjicicndi  peccata  sua  clavibus,  praesumi    ficantem  possit  acquirere,  nuda;  attritionis  in- 


potest  in  segro,  qui  prse  oppressione  non  po- 
test  confessionem  aut  confessarium  peterc, 
vel  anterius,  cum  exeruit  signa  doloris  de 
peccatis,  non  poposcit  confessarium  ob  inco- 
gitantiam  ,  etiamsi  elicuit  et  extcrius  prom- 
psit  signa  doloris.  Itaquc  tabs  aegcr  capax  est 
absolutionis  sacramentalis .  conferendae  a 
sacerdote  cui  dolor  ejus  externus  innotuerit; 
cum  et  matcriam  judicii  sacramcntalis  ex 
parte  sua  necessariam  suppeditaverit,  et  de- 
bita  intentione  pie  praesumpta ,  non  desti- 
tuatur. 

Non  est  autera  difficile  retundcrc  quod  op- 
poncbatur,  dccsse,  scilicet,  eo  eventu  accusa- 


terventu  nequaquam  parabilem. 

Ex  tanta  vero  aegri  de  quo  agimus  nccessi- 
tate,  et  summo  periculo  cui  forte  objiceretur. 
nisi  per  accessum  sacramenti  locaretur  in  tu- 
to,  efficitur  recte  Sylvium,  q.  9  Supplementi, 
a.  2,  q.  4,  ac  Pesantium,ad  supp]em.,q.  10, 
disp.  H,  asserere  confessarium  ,  in  proxime 
discussis  eventibus,  non  tantum  posse  licite 
absolvcrc  poenitcntem  de  quo  agitur  ,  sed 
ctiam  ad  hoc  teneri.  Confessarius  enira,  vel 
ex  charitate,  vel  etiara  ex  justitia,  si  vi  mu- 
neris  ad  sacraraenta  confercnda  adigitur,  te- 
netur  raedium  salutis  proximo  forte  nccessa- 
rium  adrainistrare,  utconstat  ex  doctrina  gc- 


tionem  poenilentis  apud  sacerdotem  ;  adesse  nerali  de  obligationibus  ministri  in  sacraraen- 

autera  solam  ejus  accusationem  apud  Deum.  torum  colhitione.  Frivolura  vcro  est  quod  in 

Ea  cniraaccusatio  apud  sacerdotemnon  deest  conlrarium  opponit  Coquetius',  c.  7  disserta- 

in  hoc  eventu,  quia,  prsesupposito  dolore  pec-  tionis,  n.  41,  dicens  non  esse  verum  quod  h- 

catorum,  continetur  in  voluntate  suscipiendi  ccat  sequi  opinionem,  quae  saltem  sitprobabi- 

hoc  sacramcntum,  quam  rite  praesumi  dixi-  lis,  quamvis  opposita  sit  probabihor  ac  plane 

mus.  Eo  ipso  namque  quod  habetur  vohmtas  tuta,  etnuhum  involvenssacrilegii  pericuhim , 


suscipiendi  sacramentura,  neccsse  cstutadsit 
voluntas  suscipiendi  illud  per  ministrura,  qui 
unicus  cst  ad  iUud  confcrendum,  nempe  per 
sacerdotem.  Atque  ita  expressio  doloris  pec- 
catorum,  et  latens  in  eo  expositio  peccato- 


ex  quo  sequeretur  etiam  arapleclendara  essc 
ex  obhgatione  eara  scntcntiam,  ut  extrcmum 
aegri  periculum  avertatur.  Hoc  Coquetius  (ta- 
mctsi  de  aho  eventu  agens)  ait  tolerari  non 
posse,  cum  neque  lex  charitatis,  neque  alia  H- 


rura,  adjunctam  habet  accusationem  suiapud    get,  nisi  ordi^iatissime,  et  per  media  opportu- 


hominem  ,  Dei  loco  judicantem  ;  ncc  desi- 
deratur  ahquid  ex  parte  passi,  quorainus  ab- 
sohitione  donetur,  supposito  quod  christiane 
vixerit,  ncc  fuerit  oppressus  in  aestu  ac  oestro 
peccati,  sivc  in  flagranti  dehcto  ,  ut  sane  sup- 
ponitur,  eo  ipso  quod  constat  praeraissa  csse 
ab  eo,  dura  sui  compos  esset,  signa  doloris, 
qucra  retractatum  esse  ante  mentis  irapoten- 
tiam  nihil  sit  quod  suadeat.  Rebus  igitur  sic 
sc  habcntibus  ,  confessarius  praesens  potest 
absque  scrupulo  talem  aegrum  absolvere  , 
quia  innoxius  est,  eo  ipso  quod  administrat 
sacramentum  ex  sententia  probabili  (  cujus- 
modi  sane  est  ista  ),  ct  sacro  ministerio  fun- 
gitur  quam  oplimo  raodo  potest ;  quin  ctiara 
tametsi  reipsa  sacramentum  esset  irrilum,  va- 
caret  labe  confessarius  ,  ob  probabihtatem 
sentcntiac  ex  qua  opei-atur.  Ahunde  autem  si 
sacramentum  reipsa  non  sit  irritum,  poterit 


na,  non  vero  periculosa.  Hoc  dico  frivohim  es- 
se,  et  ut  verborura  ejus  ilhivicm  in  caput  ejus 
regeram,  aio  hoc  tolerari  non  posse.  Nam  ad 
evitandura  a^tcrnura  proxirai  cxitium,  posse 
adhiberi  opinionera  minus  probabilcm,  fuse 
traditur  agendo  de  conscientia  et  usu  upinio- 
num  ;  ct  nonnulhs  exeraphsihustratur  aSan- 
chcz,  1.  2  de  Matrimon.,  disp.  3G,  n.9.  Quod 
si  talis  opinio  potest  adhiberi  ratione  pericuh 
imminentis,  ergo  adhibenda  est  ex  obligalio- 
ne.  Nam  Deus  mandavit  unicuiquc  de  proxi- 
mo  suo,  et  nemo  est  qui  non  urgeatur,  sal- 
tem  lege  charitatis,  ad  subveniendum  proxi- 
mo,  ut  eflugiat  a?ternam  damnationera,  ten- 
tatis  oranibus  mediis  qua:".  aliquatenus  proba- 
bile  sit  possc  proficere.  Et  ha^c  rharitas  est 
ordinatissima ,  adhibetque  media  opportuna 
(  saltera  probabiliter, )  et  nuUatenus  pericu- 
losa.  Totum  enim  pericidum,  quod  imminere 


712  DE  CONTESSIONE  EPISTOLARI. 

posset,  esset  irritandi  sacramenti,  atque  adeo  Itaque  obligatio  absolvendi,  in  evcntu,  de  quo 

sacrilegii  in  ejus  confectione  admittendi.  At  agimus,  aliisque  similibus  ,   rata   esto  ,  non 

hoc  periculum  est  inane  ,    siquidem   exulat  tantum  quoad  eos  qui  sententioe  nostrffi  inhse- 

prorsus  sacrilegium  ab  eo  modo   operandi  ,  rent,  sed  etiam  quoad  adversarios,  qui  spccu- 

propter  probabiiitatem  sententise  ex  qua  ope-  lative  censent  eam  esse  falsam.  Niliilominus 

rctio  elicitur.  Et  cum  homo  non  sit  propter  enim  ob  summum  proxirai  periculum ,  obli- 

sacramenta,  sed  e  contrario  sacramenta  sint  gantur  nostram  practice  sequi,  et  propriam 

propter  hominem  ,  juxta  D.  Augustini  effa-  deponere ,   etiamsi   esset  probabilior  ,  juxta 

tum,  pra^^stat  sacramentum  exponere  pericu-  principia  generalia  in  tractat.  de  Conscientia, 

lo  invaliditatis,  si  forte  reipsa  opinio,  ex  qua  et  de  opiuionibus.  Et  ita  in  hoc  ipso  negotio 

sacramentum  conficitur,   esset  falsa ,    quam  Vasquez,  3  p.,  q.  91,  art.  4,  dub.  2,  et  1.  2, 


exponere  hominem  irreparabihs  damni  pc- 
riculo,  si  forte  reipsa  opinio,  ex  qua  sacra- 
mentum  admovetur,  vera  esset,  Salvaretur 
enim  homo  adhibito  tali  remedio ;  eo  autera 
non  adhibito,  rueret  in  exitium  sempiternum. 


d.  63,  c.  2  ;  Tannerus,  t.  4,  disp.  6  ,  q.  9, 
dub.  i,  n.  14 ;  Zambranus,  c.  4,  dub.  2,  sect. 
6  ;  Sancliez,  1.  1  in  Decal.,  c.  9,  n.  33 ;  Beca- 
nus,  1.  2,  c.  4,  q.  9,  n.  10,  et  ahi  adducti  in 
tractatione  de  Conscientia. 


FiiMS  APrEr\Dicis  rosTERioias. 


^    r^    «1   ^i    ^^ — ^ 


INDEX  RERUM  ET  VERBORUM 


QVJE  IN  HOC  VOLUMINE  CONTINENTUR. 


ACTIO. 

Aclioduplici  modopotestralione  disliiigui.appcnd.  1, 
c.  29. 

ACTDS. 

Primus  aclus  supernaluraiis  fidei,  spei,  charilatis,  ct 

a  quo  principio  proximoprocedant,  append.  1,  c.  4. 
Deus,  ut  supernaluralis  causa  et  prima,  physice  cl  rea- 

liler  cfi'cil  aclus  noslros  supernalurales^  id. 
Unde  provenial  quod  nosler  inlcUeclus  el  volunlas 

possint  per  vires  naiurales  eliccre  aliquos  actus 

imperfeclos  circa  objecta  supernaluralia  maleriali- 

tersumpta,  append.  l,c.  11. 
Actus  prsedeslinatorum  qui  ad  vilam  seternam  condu- 

cunt,  nulio  modo  dici  possunl  prseter  inlenlionem 

Dci,  append.  1,  c.  15. 
Duijlex  reduclio  de  polentia  in  actum;  una  agenlis, 

allera  polcntise  passiva^,  appcnd.  1,  c.  30. 
Omnes  aclus  iiberi  boni  dici  possunt  esse  cx  inlcn- 

tione  Dei,  id. 

ADVEBSARII. 

Ad  quas  angustias  ex  adversariorum  doclrina  rediga- 

tur  noslra  libcrias,  append.  1,  c.  18. 
Adversariorum  doclrina  rejicilur,  el  videtur  conlra- 

ria  delinilioni  Concilii  Tridentini,  id.,  c.  19. 
Adversariorum  inconstans  doclrina,  id.,cap.  20. 
Quibus  diflicultatum  labyrinlliis  se  implicenl  advcr- 

sarii,  id.,  c.  18. 

AnBITRlUM. 
Vide  LIBERUU  ARBITRIUU. 

ARGUHEKTUU. 

Argumenta  cx  nalurali  insufiicientia  liberi  arbitrii  ad 

opera  graiia^,  append.  1,  c.  30. 
De  argumeuto  suniplo  ex  erroie  Pclagii  et  ex  libris 

S.  Augustini  de  GraliaChrisli,  et  dcGratia  et  iibero 

arbitrio,  id.,  c.  33. 
Dc  arguiiiento  sumplo  cx  crrore  Semipelagianorum, 

el  cx  libris  Auguslini  de  Picedeslinatione  Sanclo- 

rum,  etde  Donoperseveranliae,  cum  Epistolis  Pros- 

peri  el  Ililarii,  id.,  c.  34. 
De  argumenio  sumplo  ex  Dono  perseveranliae,  el  de 

Correplione  el  gralia,  id.,  c.  35. 

AUCTOR. 

Quanlum  dislet  sententia  auctoris  a  scntenlia  Gallo- 
rum  cl  Semipelagianorum,  append.  1,  c.  5. 

AUGUSTINCS. 

Expcnditur  sententia  Auguslini  in  qurest.  2  lib.  1  ad 
Simplicianum,  appcnd.  1,  c.  36. 


AUXILIUU. 

Auxilium  sufficiens  dari,quam  cerlum,ai»pend.l,c.l. 

Dalur  aliquod  auxilium  lantum  sufficiens,  id. 

An  tale  auxilium  sislal  in  rationc  sufTicienlis,  et  ad 

cfreclum  non  pervenial  ex  defectu  ulterioris  auxilii 

quod  in  potestate  hominis  non  sil,  vel  ex  incongrui- 

lale  aliqua  a  Deo  inlenla  el  caplala.  vel  tanlum  ex 

hominis  defectu  el  liberlalis  abusu?  id. 
Su[iponilur  dari  auxilium  efficax,  id. 
Pcr  efiicaciam  auxilii  quid  signilicetur,  id. 
In  quo  sensu  possil  dici  auxilium  efl^icax  proprium 

csse  pr.Tdestinalorum  ;  sufliciens  reproborum,  id. 
Eliani  in  reprobis  danlur  mulla  auxilia  efficacia  ad 

eos  effeclus  propler  quos  proxime  dantur,  id. 
Auxilium  efficax  quodnam  sil,  id. 
Auxilium  suflTiciens,  quid,  id. 
Si  auxilium  sufliciens  est  vere  sufiiciens,  cur  nunquam 

consequilur  effeclum  aclus  secundi,  id. 
Cur  tale  auiilium  non  dicalur  polius  inefiicax  quam 

sufliciens,  id. 
Auxilium  sufiiciens  ex  se,  unde  habeat  quod  sil  inef- 

ficax,  id. 
Divisio  auxilii  gratiae  in  excitans  ei  adjuvans,  ap- 

pend.  1,  c.  2. 

Vide,  GRATIA. 

An  eflicax  auxilium  sil  solum  concomitans  vel  etiam 

prseveniens?  id. 
An  auxilium  praevenicns  sit  efficax  et  differal  a  sufii- 

ciente  in  additione  auxilii  prsevenienlis  complen- 

tis  cfiicaciam?  id. 
An  Dcus  per  auxilium  faciat  ut  velimus?  id. 
Diversilas    opinionum    quoad    auxilium    concomi- 

lans,  id. 
Opinionum  diversitasex  parteauxilii  praevenientis,  id. 
Au.xilium  praeveniens  manens  in  ralione  prcevenienlis 

potest  esse  et  dici  efficax,  id. 
Efficaciaauxilii  prcCvenienlis,  quatenus  tale  est,  unde 

provcniat,  id. 
Tria  auxilia  ad  aclum  conversionis  a  quibusdam  re- 

quisila,  appcnd.  1,  c.  3. 
Secuiidum  genus  auxilii  rcjicitur,  id. 
Ter  alia  duo  sutficicntcr  salvantur  omnia  quse  de  efli- 

cionlia  gratia?  fldcs  docel,  id. 
Dc  inodo  sufiicienliic  el  cflicienlia;  primi  auxilii  nia- 

gna  dificrcntia,  id. 
Quidam  Doclores,  poncnlcs  secundum  auxilium,  in- 

tcrdum  insinuant  non  essc  ncccssarium  tcrlium,  id. 
Investigalur  mcns  auctorum  secundi  auxilii,  id. 
Tale  gcnus  auxilii  non  Icgitur  in  Scripturis,  ncquc  in 

Conciliis,  ncque  in  Pairibus,  id. 
Cur  illud  genus  auxilii  auclor  uon  admitlat,  id. 
Priiiium  auxilium  undecsetera  incipiunt.  prima  gratia 

appcllatur,  appcnd.  1,  c.  10. 


"714.  INDEX 

Primum  auxilium  ct  si  non  sil  cfficax  sine  nobis  libere 

cooperantibus,  lamen  non  cst  efficaxcx  merilo  nos- 

tro,  append.,  c.  10. 
Quae   sit  differcnlia  in  auxiliis  comitantibus  ,    id., 

c.  11. 
Auxiiium  concomilans,  etiam  i)rimum,  esl  aliquo  mo- 

do  dcbitum  ex  vi  primi  auxilii  cxcilanlis,  id. 
Auxilia  prscvenicnlia  et  concomitantia  ut  distinguun- 

tur,  id.,  c.  12. 
Auxilium  ellicax  proprium  est  ordinis  gratise,  et  pe- 

culiaritcr  requisilum  ad  actus  liberos  supernaluralis 

ordinis,  id.,  c.  22. 
Auxilium  per  modum  principii  distinguitur  in  illud 

quod  dalur  per  modum  habitus,  vel  per  modum 

actuaiis  motionis,  id.,  c.  27. 
DisUnctio  auxilii  in  auxiiium  pcr  modum  concursus 

ct  pcr  modum  principii,  id. 
Auxilium  prcedcterminans  rcipsa  dislinguendum    a 

concursu  Dei,  id. 
Non  posse  dari  auxilium  physice  praedeterminans  quod 

a  solo  Dco  lial,  id..  c.  29. 

B 

SANCTUS   BASILIUS. 

Basilii  tcslimonium  extra  rcm  inducilur  ab  adversa- 

riis,  append.  1,  c.  37. 
Meriio  iribuil  Deo  liberationem  nostram  a  slalu  pec- 

cali,  et  praeparalioncm  ad  omne  bonum,  id. 
Quod  pra-paratio  volunlalis  non  consislal  in  pra;de- 

lerminatione  physica,  satis  indicavit  Basilius,  id. 

SANCTUS   BERNARDUS. 

Bcrnardus  senlil  libertalem  dcstrui,  et  induci  neces- 
silalem  si  aliquid  voluntatem  prsemoveat  cui  ipsa 
non  possil  resistere,  appcnd.  1.  c.  39. 
Ad  liberiaiem  requirit  ut  ipsa  voluntas  praevio  arbi- 
irio  scse  volvat,  et  quid  sil  sese  volvere,  id. 

SANCTUS   BONAVENTURA. 

Bonaventura  ab  adversariis  affcrtur  in  favorem  phy- 

sicae  praedelerminaiionis,append.  1,  c.  42. 
Si  allcnte  Icgatur,  docel  aucioris  scnlenliam,  id. 
Quomodo  cjus  veritatem  declaret,  id. 

c 

CAUSA. 

riurcs  causae  non  possunt  coucurrerc  ad  eumdem  cf- 

fectum  sine  aliquo  ordine  inler  se,  appcnd.  1,  c.  5. 
Comparalione  causse  primae  nullus  eflcctus  forlui- 

lus,  id.,  c.  15. 
Causa  secunda  quomodo  recipiat  a  prima  aclualem 

operationcm,  id.,  c.  30. 
Causa  secunda  duplicilcr  subordinatur  primse,  scilicct 

ut  recipiens  et  ut  aclus  agens,  id. 
Motio  causae  primae  ul  modificetur,  a  causa  secun- 

da,  id. 

COGITATIO. 

A   sancla  cogilalione   el   inspiratione   salulis    ini- 

lium,  apjtend.  1,  c.  5. 
In  solaseminatione  sanctaecogilalionis  operaturDcus 

sine  cooperationc  libcri  arbilrii,  ex  Bernardo,  id. 

CONCILIUM. 

Concilium  Arausicanum  loquitur  de  voluntate  ho- 
minis  anle  vocationem  Dci.  appcnd.  1,  c.  C. 

Concilium  Araiisicanum  loquilur  dc  Deo  ut  expcc- 
lante  simpliciler  ad  loium   negotiuni  saluiis,  id. 


RERUM 

Concilii  Arausicani  intcnlio  fuit  reliquias  Pclagiano- 
rum  extinguere,  append.  1,  c.  6. 

CONFESSIO. 

Quid  et  quotuplex  sit  confessioepislolaris,  append.  2, 

c.  1. 

Quod  confessio  sumpla  pro  inlegro  pocnitenliae  sa- 

cramento  epistolaris  esse  non  possil,  cerla  sen- 

lenlia,  id.,  c.  2. 
PoenitenliaB  sacramenlum  ne  ex  parte  quidem  expres- 

sionis  peccalorum,  posse  esse  epistoiare,  qui  cen- 

suerint,  id.,  c.  3. 
Exprcssionem  sacramentalem  peccatorum  in  summa 

necessilale  posseesseepislolarem,  Suaris  sententia 

variis  Doctoribus  probala,  id.  c.  4. 
Conciliact  Ponlifices  pro  sententia  proposita.id.,  c  5. 
Rituale  Romanum  pro  eadem  sentcnlia,  id  ,  c.  6. 
Ratio  congrua   in   ejusdcm   sentcnlise  confirmalio- 

nem,  id.,  c.  7. 
Ad  argumenta  in  contrarium  posita  capite  lertio , 

id.,  c.  8. 
Sigillalim  ad  argumentum  ex  decrelo  Clementis  VIII 

conlra  confessionem  per  liltcras  vcl    internun- 

cium,  id.,  c.  9. 
De  aliis  modis  subministrandi  partem  materialem 

sacramenli  pcrnilenliae  per  intcrnuncium  aul  lil- 

teras,  id.,  c.  10. 

C0f«VERSt0. 

Conversionis  ad  actum  tria  auxiliaquibusdam  ab  auc- 

loribus  requirunlur,  append.  1,  c.  3. 
Primum  auxilium  vocationis,  id. 
Scciindum  auxilium  cfficax,  id. 
Tertium  auxilium,  aclualis  concursus  cum  voluniafe 

ad  consensum,  id. 
Convcrsio  ad  nos  ex  parte  Dei  quid  sit,  id.,  c.  6. 
Conversio  nostra  iisus  aliquis  libertalis  esl,  id. 
Dci  influxus  iumiedialc  dalus  ad  primam  convcrsio- 

nem  reipsa  est  gratia  coopcrans,  id.,  c.  7. 

CULPA. 

Non  solum  culiiae  sed  efiam  aliquae  poense  non  inten- 
dunlur  a  Deo,  scd  lanlum  permiltuntur,  append.  1, 
c.  15. 

D 

DECRETUM. 

Conferunlur  dccrcta  Pontificum  ct  Conciliorum,  quae 
utraquo  scntentia  in  suum  favorem  affcrt  ,  ap- 
pcnd  1,  c.  32. 

DEPENDENTIA. 

Dependenlia  quid  significct,  appcnd.  1,  c  5. 

DETERMINATIO. 

Determinationis  circa  cffcctionem  Ircs  scnlenliseaffe- 
runlur,  appcnd.  1,  c.  3. 

■^  idC  PR.EDETERMISATIO. 

Delcrminalio   libera  ex    parte   libcri   arbilrii  quid 

sil,  id.,  c   10. 
Dclcrniinnlio  nihil  refcrl  ad  auxilia  graliae  cxplican- 

da,  id.,  c.  16. 
Duobus  modis  inlclligi  potcst  dclcrminalio  pendere 

cx  pnievio  usu  Iiberi  aibiirii,  id.,  c.  17. 
Nulla  disposilio  ncgativa  lcmporis  praeccdentis  polesl 

esse  lalis,  ad  quani   infalliliiliter  scquaiur  dclcr- 

minatio  ail  credcndum  vcl  pcenilcnduin,  id  ,  c.  18. 
An  delerminatio  sit  aliquid    in  re  ipsa  dislinclum  a 

concursu.  id.,  c.  37. 


ET  VERBORUM 

Variolas  opinionum  dc  principio  dctcrminanlc  caii- 

sam  socundam,  appcnd.  1,  c.  30. 
Dislinclio  inter  illa  duo,  dctcrminalioncm  sciliccl  ct 

concursum,  probatur,  id.,  c.  27. 
Expodilur  comparatio  intcr  auxilium,  determinalio- 

nem  seii  concursum  in  raiione  prioris,  vel  poste- 

rioris,  aal  simuilalis,  id.,  c.  29. 
Explicalur  comparalio  in  causalitalc  intcr  dclcrmina- 

lioncm  et  concursum  seu  influxum,  sive  Dci,  sive 

iiberi  arbitrii,  id. 
Explicatur  comparatio  inlcr  deierminalionem  clcon- 

cursum  in  ralione  aclus  primi,  id. 
Delcrniinalio  ul  tial  cx  parlc  vohmlalis,  id.,  c.  30. 


715 


GLOBIA. 


Non  solum  ad  gloriam  conscquendam  sed  etiam 
ad  credendum  datur  vocatio  cfficax  cl  congrua, 
appcnd.  1,  c.  1. 


CRATIA. 


Dcus  non  eflicil  in  nobis  sinc  nobis  dclcrminalioncm 

nostric  volunlatis  ad  conscnsum,  append.  1,  c.  3. 
Puisarc  ad  oslium  solius  Dei  est,  aperire  autcm  ct 

hominis  cl  Dei,  id. 
Deus,  ul  supcrnaluralis  causa  cl  prima,  physice  ct 

realilerefficit  actusnoslrossupcrnaturales,  id.,  c.4. 
Dcus ,    poslquam    sua    gratia   excitavit    homincm, 

expeclal  usum  liberlatis  illius^  ul   cum  a  pcccato 

purgcl,  id  ,  c.  6. 
Dcus  non  cxpcclat  voluntatcm  hominis  ul  vocct,  id. 
Dcus   neminem   dcscrit,    nisi   prius    descralur   ab 

ipso,  id.,  c.  11. 
Deus  non  cxpectat  bonum  usum  aut  conalum  libcri 

arbilrii  ul  homiueui  vocct,  id. 
Duobus  modis  iniclligitur  Dciis  aliquid  pracfinirc,  id  , 

c.  15. 
Deus  cum,  juslificavorli  impium,  illum  non  descrit,  si 

non  ab  illo  descralur,  id.,  c.  16. 
Deus  nihil  agil  ex  neccssiiale  maleriae,  nec  quoad 

qualilalcm,  ncc  quoad  modnni  olhciendi,  id  ,  c.  30. 
Dous  omnia  polcsl  quic  conlradiclionem  non  im- 

plicanl.  quamvis  modum  invcstigarc  non  possi- 

mus,  id.,  c.  35. 


nOCTRINA. 

Alla  est  olremola  a  sensibus  doclrina  quaPator  in- 
tcrius  docel,  appond.  1,  c.  22. 

E 

EFFECTUS. 

Dupliciter  aliquis  effectus  potest  esse  infallibililer  a 
causi  proxima,  append.  1,  c  25. 

ELECTIO. 

Elcctio  absque  gratia  efncaci  salvari  non  potcst ,  ap- 

pond.  1,  c.  1. 
Eloctio  distinsuitur  in  electionem  ad  gloriam  vcl  ad 

graliam,  id.,  c.  12. 
Electioncs  ul  possunl  mulliplirari,  id. 
Elcclio  cst  volunlalis  actus,  id. 


FIDES. 

Primus  actus  supcrnaluralis  (idei,  spei,  charilalis,  ct 
a  quo  principio  supernaturali  procodant,  append.  1 , 
c.  4. 

Fidei  inilium  est  crcdulilalis  affcctus,  id.  c.  5. 

FINIS. 

Inlentio  officax  finis  infcrl  ncccssitalem  eligcndi  mc- 
dium,  append.  1,  c.  4. 


Gratine  divisio  in  efTicacem  et  sufficienlcm  brcvitcr 

dcfcndilur,  api>ond.  1,  c.  1. 
Por  officaciam  quid  significatiir,  id. 
Gralia  officax  qu?e  dicatur,  id. 
Dalur  gralia  prajvcniens,  seu  excilans,  aul  operans 

cfficax,  id. 
Polenlia,  non  obslanlc  laclu  cxcilanlis  graliae,  manct 

indiffercns    ad    consenticndum    vel    dissenlicn- 

dum,  id.,  c.  2. 
Gratia  cxciians  realitcr  ct  physice  fil  a  Dco  in  hoini- 

nis  voluntale,  id.,  c.  4. 
Gralia  quffi  prius  excitat  voluntalem,  postca  juvat  il- 

lam  moralilor,  id. 
Gratia  cxcitans  potest  habere  efTicicnliam  physicam 

dcpondcntcm  suo  modo  ab  influxu   libcri    arbi- 

trii,  id. 
Opiimc  siare  polcsl  cfficienlia  physica  prEBvenientis 

gralise  sine  prfpdeterminalione  physica,  id. 
Gratia  concomilans  non  esl  pcdissequa  |Iiberi  arbi- 

trii,  id.,  c.  5. 
Gralia  concomilans  esl  adjuirix  volunlalis,  el  quasi 

baculum  el  fulcimontum  cjus,  id. 
Gratia  prsevcnions  in  quo  incipit  cssc,  physicc  illu- 

minat  intollcctum  cl  inclinal  volunlalcm,  id. 
Quid  sentiendum  de  dislinctionc  iUa:  Gratia  prascc- 

dit  influxum  liberi  arbitrii  in  essendo,  non  in  cau- 

sando,  id. 
Gratia  subsequcns  est  quam  Dcus  confert  homini  bene 

utcnli  priori  gratia,  id.,  c.  6. 
Pra^ler  gratiam  pnevenientcm,  agnoscil  Ecclesiagra- 

tiam  subscquentcm,  id. 
Gratia    pra^vcnicns  intellcctum  et  volunlalcm  affi- 

cit,  id.,  c.  7. 
Nulla  ralione  dici  potest,  quod  gratia  praeveniens 

duntaxat  inlcllectum  illuminet,  et  a  foribus  volun- 

lalcm  salulet,  id.,  c.  8. 
Wolus  cxcilaniis  graliae,  qui  in  volunlale  fiunl,  suul 

veriE  inspiralioncs  Sjjiritus  Sancli,  id. 
Gratia  aclu  non  opcralur  ipsum  vclle,  nisi  qnando 

volunlas  coopcralur,  id. 
Prima  gratia  sanclilicans  cadere  polest  sub  merilum 

imperfeclum,  id.,  c.  10. 
Divisio  prima^  grali<e  in  primam  auxilianlem  ct  pri  - 

niam  sanctilicanlcm,  id. 
Prima  gralia  auxilians,  et  prima  gratia  sanclificans 

in  quo  convenianl,  id. 
Noniinc  prmue  graliae  quid  inlclliganl  scholastici,  id. 
Subdistinclio  gralia;  privvcnienlis,  id.,  c.  11. 
Licol  gratia   officax   ponatiir  in    prajdclcrminalionc 

physica,  nulla  diflcrcntice  ratio  inlcr  prijediclos 
aclus  assignari  polesl,  id.,  c.  21. 
Gralifc  Dei  osi  non  solum  inspirare  bonum  pro- 
positum,  sed  etiam  ollerrc  opporlunilalcm  exc- 
qucndi  illud,  id.,  c.  31. 
Gralia  liccl  sit  qualilas  snpornaturalis,  suam  tamcn 
habet  essontiam  et  naluram.  ct  suas  connaturales 
proprietales  physicas,  id.,  c.  46. 


7lf) 


INDEX  RERUM 


H 


HABITUS. 

Habilus  supcrnaturales  quo  modo  dicantur  physice 
efficere  aclus  suos,  el  dari  ad  operandum  superna- 
turaliter  connaturali  modo,  append.  1,  c.  46. 

HOMO. 

Homo  se  disponit  per  Dei  excitantem  atque  adjuvan- 

lem  graliam,  append.  1,  c.  4. 
Homo  polest  dissenlire  divinse  vocalioni,  si  velit,  id  , 

c.  9. 

Quando  homo  dicatur  facere  quod  in  se  est,  et  e 

contra,  id.,  c.  11. 
Homo  non  eligit  bonum  ad  salulem  conducens,  nisi 

prius  a  Deo  trahalur,  id.,  c.  13. 
Nil  habel  homo  undegloriari  possit,  id.,  c.  18. 
Homo  seii)sum  impellil  el  praecipilat,  id  estdelermi- 

nat  ad  pcccatum,  id.,  c.  26. 

I 

ILLUMINATIO. 

lliuminalio  perlinel  ad  vocationem,  append.  1,  c.  7. 

IMPECCABILITAS, 

]\on  est  improbabile  aliquos  puros  homines  ita  con- 
lirmari  in  gralia,  ut  non  solum  nunquam  pcccent^ 
verum  ncque  ctiam  absolule  peccare  possint,  ap- 
pend.  1,  c.  35. 

Impeccabilitas  Bealse  Virginis,  id. 

Non  solum  probabile  non  est,  vcrum  neque  tutuin  est 
dicere  onines  qui  salvantur  privari  in  hac  vila  pro 
aliquo  tempore  poteslaie  i)eccandi,  id. 

INDIFFERENTIA. 

Indifferentia  pertinet  ad  libertatem,  append.  1,  c.  30. 

INSPIRATIO. 

Inspiralio  pertinet  ad  vocationcm,  append.,  c.  7. 
Abjicere  inspiralionem  non  csl  illam  non  sentire,  sed 
illi  non  consentire,  id.,  c.  24. 

JUSTIFICATIO. 

Justificatio  incipit  per  vocationem,  append.  1,  c  39. 


LIBERTAS. 

Liberlas  ul  servetur  in  aclionibus,  quid  sil  nccessa- 
rium,  append.  1,  c.  30. 

Aliquid  potesl  esse  liberum  dupliciter,  id  ,  c.  23. 

Qua  ralione  conati  sint  adversarii  defendere  fornia- 
lem  libertalem  in  consensu  voiunlatis,  non  ob- 
slante  praevia  pra^determinatione  physica,  id. 

LIBERUH    ARBITRIUH. 

Liberum  arbitrium  nihil  supernaturaliter  polest  effi- 

cere  sine  Deo  physice  efliciento,  append.  i,  c.  4. 
Liberum  arbitrium   dependel  in  agendo  ab  intluxu 

physico  causse  primge,  id. 
Liberi  arbitrii  defeclus  ex  natura  sua  respeclu  super- 

naluralium  acluum,  id. 
Qua  ralione  possit  Deus  liberum  arbilrium  cfflcaciler 

perducere  ad  consensum,  id.,  c.  7. 
Quomodo  inielligendum,  (juodbonus  usus  liberi  arbi- 

trii  sil  conditio  nccessaria ad  prsdpstinalionem,  id., 

c.  12. 


Modas  operandi  libcri  arbitrii  in  aclibus  supernal 
ralibus  est  singularis,  append.  1.,  c.  £2. 

LINGUA.  I 

Deum  gubernare  linguam  hominis,  qualiter  sit  inlJ 
ligendum,  append.  l,  c.  31. 

M 

MALUM. 

Paulus  sub  dictione  mali  non  solum  comprehend 

commissionem,  sedeliamomissionem,  aj)pend  i 
c.  18.  ' 

MERITUM. 

Principium  meriti  non  cadit  sub  idem  meritum,  i 

meritum  debet  anteccdere  praemium  non  subsc 

qui,  apjiend.  1,  c.  10. 
Non  soquitur  meritum  ex  solis  viribus  nalurae,  id. 
In  quo  sensu  nuUum  sil  inconveniens  admittere  mer 

tum  primaegraliai  sancliticanlis,  id. 
Haereticum  est  dicere  posse  hominem  mereri  primai: 

gratiam  per  vires  naturse.  id. 

MOLINA. 

Nusquam  in  libris  Molinae  reperitur  gratiam  praestar 
ex  operibus  naluralibus,  appcnd.  1,  c.  11. 

MOTIO. 

Prima  molio  et  affectio  ad  bonum,  append.,  1,  c.  5. 

MDLTITUDO. 

Muliitudo  sine  ordine  est  confusio,  append,  1,  c.  5. 

N 

NATURA. 

Nullum  nalurae  bonum  polest  primam  graliam  auxi- 
liantcm  promereri  ex  Patribus,  append.  1,  c.  5. 

NECESSITAS. 

Necessitas  simplicitcr  esl  duplex,  append.  1,  c.  30. 
Ad  neccssilaiem  ropugnanlem  libertaii  non  est  ne- 
cessaria  connaturaiiias. 


0 


ORDO. 


Ordinem  esse  necessarium  in  concursu  plurium  cau- 
sarum  ul  intelligatur,  append.  1,  c,  5. 


PARVULUS. 

Molinajdiclum,  quod  quidam  parvuli  ila  pereant,  ut 
I^arenles  illis  subveiiire  nequeant,  effectum  csse 
et  puenain  peccali  primi  parentis,  in  quo  sensu  in- 
telligendum,  append.  1,  c.  15. 

PECCATUM . 

Aliqui  piivanlur  gratia  i)ropter  sua  peccata  ad  osteu- 
sionem  divinge  justiliae,  appcnd.  1,  c.  11. 

Peccaia  omnia  dici  possunl  pra!ler  inlentionem  Dei 
essc^  id  ,  c.  15. 

Peccalum  non  cst  inlenlum  a  Deo  sed  pure  permis- 
sum,  id. 

PELAGIAM. 

Qua  ratione  solvendiim  sit  argumentum  Pelagiano- 
rum,  appcnd.  1,  c.  38. 


PESEVEBASTIA. 

Pcrsevoranlia  fil  pcr  conlinuatam  successioncm  plu- 

rium  actuum  bonorum,  appcnd.  1,  c.  1. 
Circa  donum  perscvcranlia3.  desidcralur  ul  sciamus 

quid  et  quale  sil,  el  quomodo  delur  illis  quibus 

dalur,  id.,  c.  35. 
Sinpuiarc  donum    peraeveranlise,   in  stalu  naturfc 

lapsae,  non  reddil  iiomincm  in  liac  vita  impecca- 

biiem  pro  aliquo  tempore,  scd  lanlum  facit  non 

pcccantem,  elc,  id. 
An  sil  in  libera  poleslate  hominis  jusli  habcre  do- 

num  persevcranti?e,  id. 
Duo  ad  perseverandum  requisila,  id. 

PCENITENTU. 

Poenilentia  finalis  saepe  consislit  in  uno  aclu  conlri- 
tionis,  in  punclo  morlis,  append.  l,  c.  1. 


ET  VERBORLM.  717 

Quidam  fundant  ncccssitatem  prfedeterminalionis  in 

sola  diflerenlia  potcntiK;  liberae,  append.  1,  c.  20. 
Ostondilur  cxplicari  non  possc  quid  sil  prffidctcrmi- 

iiatio,  nec  qucm  locum  inter  divina  auxilia  sorlia- 

tur,  id  ,  c.  27. 
Praedetcrminalionis   physicjE  defensores  quid   sen- 

tiant,  id. 
Pnrdetcrminationi  cur  vox  illa  physica  addalur,  et 

quid  signilicet,  id.,  c.  46. 


POTENTIA. 

ratione  indifferen- 
auxilio  ad  opcrandum,  append.  1, 


Potentia  indifferens  non  indiget 

liae,   peculiari 

c   23. 
Per  quid  complealur  polentia  ad  primos  actus  eli- 

cicndos,  id.,  c.  28. 
Potcntia  passiva  ul  rcducalur  in  actum,  indigelquod 

rccipiat  illum  ab  aliquo  agente,  id.,  c.  30. 

PR^CEPTHM. 

Praeceptum  liber  facit  quilibensfacil,append.  l,c.  32. 
Pr^ccpla  affirmaliva  non  obligant  pro  semper,  sed 

pro  delcrminato  lempore,  id.,  c.  33. 
Praecepli  affirmativi  transgrcssio  ul  sit  culpabilis, 

neccssarium  cst  ul  omissio  actus  debili  sit  neces- 

saria,  id. 


PRfDEFlNITIO. 

Praedefinitio  acluum  liberorum  absquc  gratia  efficaci 

salvari  non  potest.  appcnd.  1,  c.  1. 
Auclores  qui  neganl  pniedefinitiones  absolutas  libc- 

rorum  acluum,  ut  intclligendi,  id.,  c.  14. 
Praedetinitio  physica  quid  ^gnificet,  id. 
In  quo  sensu  ncgcl  auctor  physicam  praedcfinilio- 

ncm,  id. 

PR^DESTINATIO. 

Praedeslinalio  absque  gralia  cfficaci  salvari  non  po- 

tcsl,  appcnd.  1,  c.  1. 
Praedestinalionis  cerliiudo  sufficienler  slal)ililur  ex 

divina  eleclionc  absoluta,  supposita  scienlia  cou- 

dilionata,  id.,  c.  19. 
Pracdcslinatio  simpliciler  dicla  non   loUitur  cx   eo 

quod  toUatur  pra^dcterminatio  physica,  id.,  c.  12.  ' 
Praedcstinalio  omnino  graluila  et  libcralis  cx  parte 

Dci,  id. 
Bonus  usus  quomodo  sit   cx   praedcstinationc  di- 

vina,  id. 
Pnedeslinalio  simpliciter  dicla,  in  quo  diffcrat   ab 

electione  ad  gloriam,  id. 
Ccrliludo  praedestinationis  in  quo  fundetur,  id.,  c.  14. 

PR>EDETERMINATIO. 

Duae  gravissimae  difficultalcs  quae  frequenlcr  urgen- 
tur  contra  praedctcrminalioncm  physicam  ,  ap- 
pend.  1,  c.  18. 

Talis  praedctcrminalionis  modus  quem  docent  auclo- 
res  advcrsae  scntcntiae  esl  incompossibilis  cum  ac- 
tuali  libcrlate  cjusdcm  actus,  ad  quem  volunlas 
prsedcterminatur,  id.,  c.  19. 


PR^MOVEnE. 


Praemovere  lalius  patet  quam  praedeterminare. 
pend.  1,  c.  8. 


ap- 


PRINCIPIUM. 


An  illud  principium  quod  impotentiam  nostrae  vo- 
luntalis  adjuval,  sil  aliquid  increatum  vcl  crea- 
lum,  append.  1,  c.  4. 

PRIORITAS 

Priorilas  ex  nalura  rei  quid  significel,  appcnd.  1 ,  c.  27. 

PRODABILITAS. 

Probabililas  alia  exlrinscca,  alia  intrinscca,  et  unde 
ducalur  utraque,  appcnd.  2,  c.  9. 

PROPOSITIO. 

Propositio  formidanda   in  doclrina   adversariorum 

contenta,  appcnd  1.  c.  16. 
Propositio  auclori  falso  tributa,  et  quid  de  illa  sen- 

ticndum,  id.,  c.  12. 

PROVIDENTIA. 

Providcnlia  divina  quoad  aliquos  effectus  suos  ex- 

pectal  dctcrminationem  divinam  voluntalishuma- 

nae.  append.  1,  c.  6. 
Ratio  divinae  providcntiae  ab  adversariis  posita,  aliena 

esl  a  divina  bonitalc  ct  sapicntia.  id.,  c.  16. 
Alliludo  divinae  providcnliaj  in  quo  resplcndeat. 
Duo  ad  perfectionem  divinae  Providenliae  perlinent. 

ct  quaenam  illa  sint,  id.,  c.  15. 
Non  est  convenicns  illa  providcnliae  ratio  quadicitur 

Dcus  non  reliquisse  inarbitrio  prffideslinali  inilium 

cfTicacis  aclus  seu  convcrsionis,  id. 

PULSARE. 

Pulsare  non  esl  aliud  quam  vocare,  append.  1,  c.  6. 


R 


REGULA. 


Regula  summopere  noianda  ex  Augusiino,  append.  1, 
c.  16. 


SALDS. 

Salutis  initium  unde  sumcndum  sit,  append.  1.  c.  5. 
Salulis  inilium  a  solo  Deo  opcrante  in  nobis,  sinc  no- 

b's  libcrc  oporanlibus,  id. 
Quam  distinclionem  de  initio  salutis  medilati  sinl  alii 

doctores,  id. 
Salutis  initium  nullo  modo  est  a  nobis  non  solum  mc- 

rcntlbus,  vcruin  ncc  libcre  cooperantibus,  cliamsi 

detcrminatiosit  a  nobisoperanlibus  libcre,id.c.  10. 
luilium  salulis  cst  ex  gratia,  et  non  cx  libero  arbi- 

trio,  id.,  0.  n. 
In  necessariis  ad  salutem  Dcus  nemincm  deserit,  nisi 

prius  descralur  ab  ipso,  id.,  c.  16. 


718 


INDEX  RERUM 


SAKCTITAS. 


Sanctilas  hominis  csl  finis  prsedcstinalionis  ejus,  non 
ralio  vel  causa,  append.  1,  c.  12. 


SCIENTIA. 


Sola  scienlia  condilionata  non  confert  cerliludinem 
absolulam  de  futuro  cffeclu,  append.  1,  c.  14. 


SENSUS. 


Expendilur  verus  sensus  vuigatae  divisionis  sensus 

compositi  el  divisi,  appeiid.  1,  c  24. 
Inquo  sensu  admiltenda  praedicla  divisio,  id. 


SUPPOSITIO. 


Suppositio  altera    antecedenlis,    allera  consequen- 
lis,  append.  l,  c.  30. 


D.    THOMAS. 

Quid  in  conlroversia  de  physica  prjedeterminaiione 
D.  Thomas  docuerit  aut  censuerit,  append.  l,c.  40. 

Expenduntur  teslimonia  et  locutiones  D.  Thomaj  in 
quibus  sentit  re[)ugnare  liberlati,  physicam  praede- 
terminaiionem  ct  cfficaciam  prsevenicnlis  gialiae 
consistere  in  congrua  vocatione,  id.,  c.  41 . 

TRACTIO. 

Traclioni  divinae  duos  effectus  proximos  iribuit  Au- 
gustinus,  append.  1,  c.  37. 


VOCATIO. 

Non  solum  ad  gloriam  consequendam,  scd  ad  credcn- 

dumdatur  vocatiocflicaxclcongrua,  aiipcnd.  l,c.  1. 
Vocatio  eo  modo  alicui  datur  quo  aptum  erat  ci  qui 

illam  erat  secuturus,  et  homo  trahilur  ad  Christum 

eo  modo  quo  trahit  sua  (lucmque  voluplas,  id.,  c.  4. 
Sicui  ad  tidem,  spem,  etc,  potest  homo  vocari,  et  suf- 

licienter  tanlum  ct  eflicaciter,  el  ita  etiam  ad  aclum 

contritionis  vel  anioris  Dei,  id.,  c.  21. 
Vocatio  bonam  volunlatcm  prsecedil,  id.,  c.  5. 
Ycrisimile  est  nuilum  esse  adultum  quamvis  inlide- 

lem,  cui  Dcus  aliquod  initium  vocationis  non  tri- 

buat,  id.,  c.  6. 
Nulia  vocatio  est  tanlum  cognitio,  id.,  c.  9. 
Vocatio  includit  illustrationem  intcllectus  et  suavem 

deiectationem  seu  motionem  voluntatis,  id. 
Nulla  vocatio  cui  liberum  arbitrium  non  possii  resis- 

lere,  id. 


ET  VERBORUM. 
Vocatio  lanlum  sut^iciens  et  inefficax  non  consistil 

lantum  in  cognitione,  append.  1,  c.  9. 
Nulla  est  vocatio  cui  rcsisii  non  possit,  id. 
Vocatio  pcrtinet  ad  gratiam  cxcilantcm  el  exordium 

salulis,  id. 
Nemo  polcst  sibi  tribuere  quod  vocatus  sit,  id.,  c.  10. 
Nullum  cst  opus  ex  solis  viribus  naluralibus  liberi  ar- 

bitrii  faclum,  quod  congrua  vocalio  seu  auxilium 

prseveniens  etficax  infailibililcr  obtineat,  id  ,  c.  11. 
Pie  crcditur  Deum  infallibili  lege  aliquando  vocare 

omnes  hominesadulios,  id. 
Vocalio  alia  mere  externa,  alia  intcrna,  id. 
In  homine  non  solum  exlcrna  vocatio,  sed  etiam  pri- 

ma  illuslralio  interna  dalur  mere  gratis,  id. 
Vocaiio  congrua  praecedit  ad  unumquemque  supcr- 

naturalem  actum,  id.,  c.  14. 

VOLUNTAS, 

Nullum  judicium  intellectus  quanlumcumque  supcr- 

naturale  sit.  infert  in  hac  vita  necessitatem ,  ap- 

pend.  1,  c.  2. 
Wotus  indeliberalus  voluntatis  non  potesl  necessi- 

tare  voluntatcm  ad  efliciendum  perfectum  consen- 

sum,  id. 
Volunias  affeota  motu  excitantis  gratise  non  manet 

dclcrminata  in  actu  primo  ad  cfliciendam  conscn- 

sum  Voluntas  sic  mota  non  neccssario  mancl  de- 

terminata  in  actu  secundo,  id. 
Delcrminationcm    voluntalis    ad    conscnsuin    libe- 

rum,  licet  a  solo  Dco  non  fiat.  non  ficri  a  smIo 

arbilrio,  append.,  1,  c.  3. 
Voluntas  quantumcumquc  a  Dco  praeparala  non  po- 

lcst  cliccrc  pietatis  opus  sineactuali  auxilioDei,  id. 
Voluntas  quamdiu  non  componitur  cuai  suoaclu,  do- 

mina  est  illius,  id 
An  illud  pricipium  quod  impotenliamnoslrae  volunla- 

lis  adjuvat,  sit  aliquid  increatum  vel  creatum,  id., 

c.  4. 
Pra-paralur  volunlas  a  Domino,  id.,  c.  5. 
Voluntas  ul  sit  pedisscqua  graliae,  id. 
Voluntas  hominis  dupliciter  potest  considerari,  id., 

c.  6. 
Voluntas  a  Dco  prseparalur  per  vocalionem,  id. 
Tola  praeparalio  quae  in  volunlatc  fit  per  motus  in- 

dclibcratos,  eo  tendii  ut  tinis  suavior  et  delectabi- 

lior  appareat,  id,,  c.  8. 
Voluntas  non  delerminatur  a  Deo  sine  ipsa  se  deter- 

minante,  id.,  c.  27. 
In  opcribus  gratiae  voluntales  humanae  sunt  instru- 

mcnia  Dei,  id.,  c.  30. 
Volunlas  diviua  an  rebus  volilis  necessilatem  impo- 

nat,  id.,  c.  40. 


INDEX  LOCORUM  SCRIPTURiE  SACRyE. 


Expendunlur  SacrseScripluraeleslimonia,  quaeabauc- 

toribus  Hlriusque  sentenlise  de  jjhysica  dclcrmina- 

uone  afferunlur,  append.  1,  c.  31. 
Primum  leslimonium,  Proverb.  21  :  Sicul  divisiones 

iiquarum,  Ha  cor  Reijis  in  manu  Doinini,  elc,  id. 
Secundum  leslimonium,  Eslher.  19  :  Transfer  cor  il- 

lius  m  odium  hoslis  noslri,  id. 
Terlium  leslimonium,  Eslhcr.  15  :  Convertitque  Deus 

cor  Iteqis  in  mansueiudinem,  elc,  id. 
Quarlum  leslimonium,  Paral.  30  :  InJudavero  facta 

esl  manus  Doiiiini,  ul  daret  eis  cor  unum,  ut  face- 

rentjuxta  prwceptum  Regis,  u\. 
Quinlum  lcslimonium,  Ezechiel   i.SQ  :  Deuspromitlit 

liominibus  se  dalurum  iliis  cor  novum,  et  spiritum 

novum,  ct  ablaiurum  ub  eis  cor  lapideum,  elc,  id. 
Sexlum  leslimonium,  ex  eodem  Pro))hela  :  Faciam  ul 

faciatis,  el  in  prcBceptis  meis  ambuletis,  id. 
Seplimum  leslimonium,  Isai.  50  :  Dominus  Deus  npe- 

ruit  mihi  aurem,  ego  autemnon  contradico,  id. 
Oclavum  leslimonium,  Isai.  26  :  Domine ,  da pacem  no- 

lis,  omnia  enim  operanoslra  opcralus  cs  nobis,  id. 
Noiium  lcslin.-onium,  ad  Phiiiiipcnscs  2  :  Dcus  esl  qui 

operatur  in  nobis  et  velle  et  perficere  pro  bona  vo- 

lunlale,  id. 
Dccimum  leslimonium,  ad  Roman.  4  :  Palremmulta- 

rum  gentium  constilui  te,  id. 


Undecimum  teslimonium,  Isai.  46  :  Consilium  meum 

slabit,  el  omnis  voluntas  mea  fiet,  append.  1,  c.  31. 
Duodccimum  teslimonium,  Joann.   6  :  Nemo  potest 

venire  ad  me,  nisi  Pater  meus  traxerit  eum,  id. 
Decimum  icrlium  lestimonium  :  de  Lydia  Purpuraria 

dicilur  Acl.  16;  Dcus  ai^cruisse  cor  ejus  iniendere 

his  quaidicebaniur  a  Paulo,  id. 
Dccimum  quarlum  leslimonium,  Rom.  9  :  Nonestvo- 

lentis  ncque  currrntis,  sed  Dei  miserentis,  id. 
ilem,  Prov.  16  :  Ilnminis  esl  animarn    prceparare,  et 

Domini  gubernare  ling  am,  id. 
Ilcm  :  Cor  hominis  disponit  viam  suam,  sed  a  Domino 

gressus  ejus  diriguntur,  id. 
Dccimum  quintum  leslinionium,  Ilier.  10  :  Scio,  Do- 

minc,  quia  non  est  in  homine  via  ejus,  etc,  id. 
Decimum  sexlum  leslimonium,  1  Cor.  4  :  Quis  enim 

te  discernil?  Quid  habes  quod  non  accepisti  ?  id. 
Decinium  sc|ilimum  leslimonium,  Roni.  9  :  Cujusvult 

miseretur,  et  quem  vult  indurat,  id. 
Dccimum   oclavum  testimonium,   Joan.    15  :  Sicut 

palmes  non  potest  ferre  Iruclum  nisi  manserit    in 

vite,  clc.,  id. 
Ileni.l>oman.  11 :  Nonluradicem  portas,  sedradix  le,\d. 
OnmiaScriplurae  loca,  in  quibus  dicilur  Deus  palien- 

tiam  habere  ut  hoininem  adducal  ad  poenitentiam, 

oslcndunl  Dci  expectalionem,  id.,  c.  6. 


FINIS   TOMI   DECIMI. 


IMP.   E.   POISSON     o)     1  '' 


^ 


o 
ra   ^ 

0)    k 


L 


U 


IHt  INSTiTUTE  OF  MEDIAEVAL  STUOIES 

10  ELMSLEY   PLACE 
TORONTO  5,   CANAOA, 

3970- 


SOLD  BY 

TheCARSWELL 

i  PtJBi.i9HBBS,  Limited  j 

Pbintkbs,  Booebindebs,  Eto.  j 

TORONTO.  Caii. 


I4MMWV 

co.l 


iillililifMiipWi 

mmmmim 

•..'iJ'iy;/ii  ;.■■-,  w;  .;  .'■■;.i    /•-!!  JW'  ■■,•■■,.,..,.      •■    .    r. 

1 

^'^^^^^^^H 


1 

1 

i 
l 

i 

:'  '■  :', 

•i  ;■' 


v. 


•■:-'t;:: 

■    ■    ■  t  T  ;;■■!,.  •