Rycerstwo polskie wieków rednich

RYCERSTWO POLSKIE

WIEKÓW ŚREDNICH.

WYDAWNICTWO AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI W KRAKOWIE

z funduszu ś. p. Józefa Curzydły.

U

-\

Ji

m

ni

D

n\

^

WIEKÓW ŚREDNICH

przez

Dra FRANCISZKA PIEKOSIŃSKIEGO,

c. k. Profesora Uniwersytetu Jagiell.,
Członka czynnego Akademii Umiejętności.

TOM II

obejmuje dwanaście pierwszych polioleń ryeepslwa polsl^iego
wieków średnieli.

z liczneini rysunkami w tekście.

W KRAKOWIE,

NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI.
SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ.

1896.

/'->

r

'O

h

JUL 1^ 1964
9 i O ^) i ^-^

w KRAKOWIE, W DRUKARNI «CZASU» FR. KLUCZYCKIEGO I bP.

pod zarządem Józefa Łakocińskiegc.

^|ak więc przy Boskiej pomocy idzie tom driii>i
Rycerstwa polskiego wiek('»\v średnich do rąk ]j(»l)łtiżli-
wych czyteliiik()w.

Czy to już tom ostatni? Może, a może nie. Właści-
wie przydałyby się bardzo jeszcze clioćby tomy dwa.
Ale slcołatane zdrowie, jals:iem rozporządzam, nie do-
zwala mi czynić przyrzeczeń , łdórych spełnienie nie
w mojem spoczywa ręłvu, lecz w ręku Opatrzności. Jeśli
więc Bóg da życia i zdrowia, nie będę od tego, aby się
nie zabrać jeszcze do dwócli tomów. Tom trzeci podzie-
lony będzie na dwie części : pierwsza część obejmie rjcer-
stwo polskie pięciu dalszycli pokoleń , mianowicie trzy-
nastego, czternastego, ])iętnastego, szesnastego i siedmna-
stego i redagowaną będzie w ten sposób, jalv niniejszy
tom II -gi, to jest osobami. Druga część natomiast
obejmie szlachtę czterecli ostatnicłi pokoleń , to jest
ośmnastego, dziewiętnastego, dwudziestego i dwudzie-
stego pierwszego, a nieład tej części nastąpi rodami
szczepowemi i rodami poljocznemi, aby wszystlcie rody,
Ictóre między sobą związlvanii krwi są połączone i od
jednego pradynasty się wywodzą, ugrupowały się obo]v
siebie razem. Czwarty wreszcie tom przedstawiać bę-
dzie lvodełvS dyplomatyczny lieraldyczny, to jest obejmie
wszystliie dolannenta i zapislvi heraldyczne razem.

Do trzeciego tomu pragniemy nadto dołączyć ta-
bele urzędników średniowiecznych , gdyż takie tabele
są tym właśnie niezbędnym aparatem , za pomocą któ-
rego można najłatwiej spożytkować historyę rodów szla-
clieckicli dla liistoryi naszej ojczyzny.

One wsłcazują, które rody i kiedy piastowały wy-
sokie urzędy i wywierały wpływ na tok wypadków we-
wnętrznycli, a także i zewnętrznycli.

Pragnęlibyśmy także do tomu trzeciego dołączyć
jalde mapy, clioćby niezbyt szczegółowe, aby clioć naj-
og(jliiiejsze dać wyobrażenie o terytor^^alnem rozsiedle-
niu rodów szlacliecl<;icli. Lecz czy nam się ten zamiar,
wymagający pracy nad nasze siły i możność, uda, prze-
sądzać z góry nie możemy.

Dla tomu niniejszego prosimy bardzo o pobłażanie
w jali najszerszej mierze.

Jesteśmy przelvonani, że takowy nastroszony jest
mnóstwem usterel^ i błędów. Przyczyny leżą jak na
dłoni. Co krok zniewoleni byliśmy zawadzać o etymo-
logię , na ]vt()rej się nic zgoła nit^ rozumiemy, w tym
więc dziale mogliśmy popełnić błędów tyle, ile ziarek
piasku w morzu. Drugie źródło inyłełi leży w tem, iż
właściwie niniejszą pracą naszą łamiemy dopiero pierw-
sze lody i że żadnego do tał\;owej przygotowanego ma-
teryału nauls:owego ojn-acowanego nie znaleźliśmy. Cóż
więc dziwnego, źe ograniczeni do własny cli sił, uczy-
liśmy się doświadczeniem, zbieranem dopiero podczas
pisania dzieła niniejszego. Naturalnem tego następ-
stwem było, żeśmy musieli co cliwila zdanie nasze zmie-
niać, ilelcroć nas do tego świeżo nabyte doświadcze-
nie zniewalało.

- 7 -

Spotka się więc nieraz łaskawy czytelnik z teni
zjawiskiem , że zdanie wypowiedziane w książce wcze-
śniej, zmienionem zostaje później i tak dalej.

Jako jedyną moją obronę poważam się przytoczyć,
że praca niniejsza nie rości sobie bynajmniej pretensyi
uchodzenia za dzieło umiejętnie opracowane i wyls:oń-
czone, ale jedynie za szkic pobieżny do dzieła, które
dopiero z biegiem czasu, gdy naukowe opracowania
pojedynczych kwestyj przeprowadzone i wszelkie mo-
gące służyć do dyspozycyi materyały naukowe zebrane
będą, będzie mogło być wykończonem.

Nateraz pobłażliwość niecJi będzie nagrodą za pod-
jętą pracę.

Krak()w, w grudniu 1896.

Autor.

§ 1. Pradynastowie szlachty polskiej wieków średnich.

Szlachectwo polskie wiek(hv średnich nie z mo-
narszego wypływa nadania, lecz polega głównie na
pochodzeniu po krwi ze szlachetnych przodk()w i szla-
chetnego praojca, czyli innemi słowy, że szlachcic ])()1-
ski wieków średnich nie dla tego był szlaclicicem, iżby
jego przodlvOwi przez lvt(')rego z monarcli()w polskicii
szlachectwo było nadane, jalcto mylnie mniemają nasi
lieraldycy, Lelewela niewylączając, lecz dla tego, iż
jnż jego rodzice, dziadowie i pradziadowie byli szla-
clietnego pocliodzenia, zaś praojciec jego rodu był człon-
kiem dynastyi Icsiążęcej panującej.

Godność książęca w Polsce wieków średnicli ma
tak, jak i u innycli Słowian') zacliodnich, pierwotnie
charakter wojewodziński, to jest, że głównem a raczej
jedynem powołaniem lvsięcia nie jest zarząd państwem,
kt(jry złożony był w ręku wiec('>w ludowych, ale tylko

') Używam nazwy „Słowian" a nie „Sławian", gdyż mniemam,
iż takowa jest poprawniejsza. Jakkolwiek bowiem wśród imion dy-
nastycznych ta oTupa jest najliczniejszą, w której źródloslów „Sław"
przychodzi, jak Bolesław, Władysław, Mieczysław i t. p. z czegol)y
snadno przypuszczać można, że tenże sam źródloslów służył także
<lo wytworzenia nazwiska „Sławian", to jednak mniemam, że w na-
zwisku „Słowian'- trzeba szukać przeciwstawienia do nazwiska „Niem-
ców" i tak jak „Niemiec" oznacza człowieka nie mówiącego językiem
zrozumiałym czyli niemowę lub niemca, tak Słowianin oznacza czło-
wieka mówiącego językiem zrozumiałym czyli słowami, i ztąd nazwa
„Słowianin" jalc mniemam, pochodzi.

T.ll. ' 1

naczelne dowiklztwo podczas wyprawy wojennej czyli
województwo.

Że zaś dziedziczność' książęcego tronn opierała się
tak n nas jak i n innycli Słowian zacliodnicłi na za-
sadzie senioratu, to jest, iż t.\lko najstarszy syn czyli
senior dziedziczki ])o ojcn godność wojewodzińslcą czyli
godność naczelnego wodza czyli księcia-wojewody, czyli
stolec książęcy, to młodsi bracia służąc wojslvOwo pod
sztandarem naczelnym seniora jako jego towarzysze
(lacliy), otrzymywali albo osobne wyposażenie w zie-
niiacli, grodacl) Inb innych żupacli, al))0 też pozo-
stawali na dworze monarchy, na jego koszcie i utrzy-
maniu, jakto w Polsce wedle kroniki Galla jeszcze za
czas(')W Chrobrego miało miejsce. Ci młodsi dynastowie
to ])]'aojco\\ ie szlaclity polskiej, to jiierwszy jej za-
wiązek.

Ale jeżeli szlachta polska dynastycznego jest po-
chodzenia, to zachodzi pytanie, jąkato dynastya ksią-
żęca szlaclicie tej ]>oczątel<; sw(')j (hiła. Odpowiedź na to:
oczywiście ta dynastya książęca , kt('»ra nad Polakanii
panowała pierwsza, to jest zaraz \)o pojawieniu się
władzy Icsiążęco-wojewodzińskiej u Słowian zaclioduio-
j)()łu()cnycli.

Otóż i)ier\\s/;i dynastya książęcą, jaka się u Sło-
wian zachodnio-p('>łnocnych w wiekacli średnich zjawia,
jest dynastya Drag<')w. Naj(h»wniejszym reprezentantem
tej dynastyi, o jalcim nam zrcnlła Instoryczne wiadomość
podają, jest Drag czyli Dragowit knU zapewne Obotry-
tów, chociaż źr<')dła liistoryczne mienią go być krcUem
Wilców, co zdaje cię Ijyć o tyle mylnem , ileże potom-
k()W Dragowita, a zwłaszcza syna jego Drażl^a nie
Wilc()w lecz 01)otryt('>w kr(')lem spotykamy. Ale nie
l)yła to jedyna panująca j)od()wczas u Słowian zacliod-
nio-p()łnocnycli dynastya książęca, i owszem źródła hi-
storyczne zgodnie pod r. 786 podają, że oprócz Drago-
wita, króla rzekomo \yilc()W, stawili się przed Karolem
Wielkim talvże królikowie i dynastowie innvcli Słowian.

Czy ])rzez tycli ki'()lik(')Nv innych Słowian należy rozu-
mieć dynastów innych Słowian zacliodnio-itółnocnycli,
jalv 11. p. WagT()w, Połabian i t. d. lub też dynast()\v
Słowian południowycli , mianowicie Serb()w i Czecli<'»w,
trudno orzec. W łvażdym razie slvonstatować musimy,
iż o innycli książetacli Słowian zacliodnio-pólnocnycli
pr()cz członłv()w dynastyi Drag'<hv, źr()dła łiistoryczne
żadnej doł^ladniejszej nam nie przecliowały wiadomości.

Pod r. 795 wspominają znkłla historyczne Wicana
króla Obotrytów, łvt('try przez Sas('»w został zalDity.

Z potomk()W Dragowita czyli Draga występuje
jeszcze na widowni dziejowej syn jego Drażełv w latacłi
798, 804 i 80.8, jałco król Obotrytów; w rołai 817 jednak
już nie żyje; Dragowit pozostawił jeszcze drugiego, snąć
młodszego syna Sławomira, lvtóry po śmierci Drażl^a
i jego starszego syna Godelajba zapewne jako cliwilowy
senior stolec książęcy z wył^liiczeiiiem młodszego syna
DrażłvOwego Cedraga w r. 817 sobie przywłaszczył, lecz
stanąwszy w r. 819 w Akwisgranie przed cesarzem,
snąć na skutełś: żałob}' Cedraga, został na wygnanie
sl^azany, a ]ianowanie nad 01)otrytami Cedragowi przy-
znane.

Z synów Drążka starszy Godelajb snąć odziedzi-
czył po ojcu tron książęcy, wszelałco gdy w r. 808 przez
króla duńskiego do niewoli wzięty i powieszony został,
młodszy syn Dragowita Sławomir, jak ^Yspomnieliśmy,
tron książęcy sobie i)rzy\vłaszczył. Kiedy umarł Cedrag,
nie wiadomo. W r. 820 już występuje Ludowit jako
książę zachodnich Słowian a pod rokiem 823 wspomi-
nają źr()dła o Lubię, królu Wilc()w, jako już zmarłym,
łvtóry cliociaż z braćmi panowaniem się dzielił, przecież
do niego jałv0 do starszego wiełiiem (seniora) zwierzchni
regiment kraju należał. Po śmierci Luby starszy syn
jego Miłogast objął w r. 823 stole(> książęcy, lecz gdy
mniej godnie rządy sprawował, został zrzucony i młod-
szy Żelidrag księciem wyln'aiiy.

— -t —

Pod rokiem 844 spotykani)' kr(')lem ObotryttnY Go-
stomysła, pod rokiem 862 Taljomysla, wi-eszcie pod
r. 955 Nalcona , o kt(3rym i Al-Bekri jako o potężniej-
szym księciu między Słowianami wspomina, a kt('»ry
prawdopodobnie nietylko nad Oljotrytami ale i nad nie-
którymi innymi szczepami Słowian zacliodnio-pidnocnych
panował. Tei;'o Nałvona ws])oniinają źródła łiistoryczne
jeszcze w latacli 983 i 1000, to jałco łosięcia Słowian, to
jako księcia Winulów.

Bratem Nakona był Stojgniew, r(>wnież łvsiążę
Obotrytów, kt()reg"o cesarz Otto w r. 955 ściąć kazał.

U Hewelan spotyl^amy pod r. 940 Tni>umira, jako
lisięcia, u Wai!,r()W pod r. 967 Żełibora.

W tymże roku 967 pannje nad Obotiytami Mściw
czyli .Mściw(')j , Ictóreo-o jeszcze w latacli 983 i 984 na
stolcu lvsiążęcym spotykamy. Natomiast już w r. 983
występuje obole Mściwa drui^i jeszcze książę (^bodry-
t()W Mścisław czy też ^Mieczysław imiiMiiem, syn ł^ilui;a,
łctóry był seniorem a ktcny w r. 1018 ])rz('Z nartul oj-
czystego stolca książęcego pozbawiony został, dalej
wreszcie trzeci książę imieniem Szcze(h'yk, kt()ry wy-
stępuje w^ latach 983, 1000 i 10-28 i raz księciem Sło-
wian, to znowu lisięciem Winulitw jest zwany.

.Mściw^ obotryclvi pozostawił co najumiej trzecli
syn(')W, przynajmniej syn jego Uto (Odo) występujący
w latacli 1028 i 1031, zwany jest w źr()dłacli trzecim
synem Mściwa, drugim synem był oczywiście Mściwicz,
jałvto już z samego imienia patrony micznego się oka-
zuje, łvt(')ry występuje w^ r. 1000 jako książę Obotryt()w%
a w r. 1002 pod przekręconem imieniem INłistrowoja
jako łvsiążę Winulów. Praw(lopodoł)nie był to najstarszy
syn Mściwa, słcoro dziedziczył imię ])o ojcu.

Ostatnim wreszcie synem Mściwoja b>ł prawdo-
podobnie JMizydrag, zapewne imię przekręcone zamiast
Mścidrag, w-ystępujący w r. 1002 jalco książę Wimil()W,
w litórego imieniu widzimy nietylko powtórzone imię
ojca jMściw, ale także i imię rodowe Drag.

— f)

Uto (Odo) trzeci syn Mściwa , o kt()i'ym źi'('>(lła
iii()wią , że był złym clirześcianiiieiii , zalńty został
w ]'. 1031 przez ja łviei>oś zlDiega saslciego, pozostawiwszy
najstarszego syna Gotszall^a, litórego w r. 1035 lvsiążę
Bernard wziął do niewoli, a dostrzegłsz>" w nim czło-
wiełva rycersłviego, zawarł z nim sojnsz i wypnścił go
na W'Olnośe. Ciidzoziemsłde imię Gotszalłva stąd pocłio-
dzi, iż mat]^a jego l)yla Dnńłva rodem. Gotszalk wy-
imszczony na wolność udał się do Anglii, gdzie ])rze-
bywał lat łvillva, mianowicie aż do r. 1042, w ł^tórymto
rołvii do ojczyzny pow]"()cil. I on ożenił się naprzikl
z c(3rlvą l^róla dnńslviego, z lvtó]'ej miał syna Henrylva,
po jej śmierci pojął drugą małżonł^ę, z Ictórej miał dru-
giego syna Butuę.

R<')wnocześnie z Gotszalł^iem występuje w r. 1031
jeszcze dw(k'li lvsiążąt winnlsłcich , mianowicie Gniew
i Anadrag, z l^tcnycli imię drugiego świadczy, iż tenże
do dynastyi Drag()w należał, a więc pi-aw^dopodobnie
byli to Ijracia Gotszall^a a synowie Utoną czyli Odona.
Olju tycłi ]vsiążąt, litórycłi w r. 1031 źródła zowią łvsią-
żętami Winul('»w, spotylcamy w źródłacłi jeszcze tyll^o
w r. 1040 pod og<'»lniejszym tytułem łvsiążąt Słowian.

"W r. 1040 zjawia się jeszcze jeden Icsiążę Słowian
winidsłś:icli imieniem Eacibor, lvt(')ry w r. 1042 ginie
wraz z ośmiu synami swjani w Ijitwie z Duńczyłvami.

Tymczasem umiera Gotszałłi w r. 1066, a wnet
zjawia się niejal:i Krułv syn Gryna, prawdopodobnie
szwagier lub zięć Gotszalłva i oljejmuje osierocony przez
śmierć Gotszałlca stolec łvsiążęcy i utrzymuje się na
nim wbrew^ synom gotszalliowym Henrył^owi i Butnemu,
])rzeciw łs:t()]'ym zl)untował się tal^że szwagier Gotszallca
Plusz w r. lOGG.

Kiedy Krułv umiera, nie ]>odają źródła. O Butuem
m<»wią źródła, iż zal)ityni został w r. 1071, i że po nim
nastąpił )»rat jego Henrył^, niewspominając nic o Kruku,
z czegoljy wyniłcało, że Krułc w tym czasie już nie żył.

— G —

Heiir}k był gorliwym krzewicielem chrześcijań-
stwa, popierał w kraju rozw()j rolnictwa, tępił rozboje.
W r. 1126 został zabitym, pozostawiając prawdopodobnie
syna ^Mściwa, o kt<')rym wszelako tylko pod r. 1107
źr()d]a historyczne wzmiankę czynią.

U Serbów spotylvam3" pod r. 806 królem ^Nlilydu-
cha, pod r. 826 Tunglona, wreszcie pod r. 839 Ziemy-
sla, u Hawelan pod r. 940 królem Tngimiira, zaś u Bra-
niborzan w latach 992 i 999 Boliwita, w r. 999 Przy-
bysława w r. 1126 JNIeinfryda, w r. 1136 króla Henryka
Przybysława, kt()ry w r. 1141 umiera, wreszcie w tymże
r. 1141 chwilowo Jaksę; jako najwcześniejsi książęta jk)-
morscy występują: w r. 1121 8więtobold a w r. 1124
Warcisław, zaś jako l':siążę rujski w i-. 1114 Dumar
z synem.

Jeszcze źi-(i(Ua liistoryczne wspominają ])od r. 1005
dw('tcli celniejszycli Sławian Borysa i Nitv.amysla, lvt()-
i-zy niewątpliwie byli młodszymi dynastami.

Rozwi()dłem się col^olwiełc szerzej o członlcach dy-
nasty! Drag()w, najstarszej dynastyi Słowian winnl-
skicłi, a to dla tego, iż mam to przekonanie, że dyna-
stya Drągów jest tą dynastyą matką, kt()ra wydała
z siebie dynastye książąt pomorskich, i-njskicli, mełvłem-
bnrskicli, a zwłaszcza dynastye książąt panującycli nad
Wągrami i l\)lalvami, to jest dynastye Po]»ielid(')\v, od
kt('>rej znowu dynastyą Piastów jako linia młodsza po-
czątek sw(')j bierze, w skutek czego w ndodszycli człon-
kacli dynastyi Drągów upatrywać należy praojc(»w
szlachty polskiej a w starszych icli stryjeów, czyli dy-
nast(')w ze szlaclitą polską związlvami krwi złączonych.

Wszelako i dynastyą Drągów, co do której istnie-
nia głębiej nad drugą połowę wiel^n VIII żadnych lii-
storyczn\ch ślad()w nie mamy, musiała mieć swoją dy-
nastye szcze])ową, od której się wywodziła, a stary Drag,
założyciel tej dynastyi, nmsiał mieć przecież i ojca
i dziada i jiradziada i iiniycli i)rz()dlv()w, lvt()rzy byli

członkami owej nieznanej nam zresztą dynastyi szcze-
powej czyli dynastyi matki.

Gdy nas jednak w tej mierze pewne źnuUa liisto-
ryczne zupełnie bez wszelliiej pomoc_y pozostawiają, nie
pozostaje nam nic inneg'o, jak nciec się do źnkleł tak
zwanych bajecznycli i dochodzić, czy przy])adkiem w nicli
ziarnlva prawdy odkryć nam się nie uda. ( )t(')ż Boi;u-
chwał w dziejacli swoich bajecznych opowiada o ksią-
żętach Lechitów Leszku II i Leszl^u Ul, Ictchyto ostatni
miał mieć dwudziestu jeden synów, między łct('»rych
państwo jeg'0 po jego śmierci podzielone zostało, mia-
nowicie z pierw^szej żony Julii, rzelvomo siostry Juliu-
sza Cezara, najstarszego syna Pompiliusza czyli Po-
piela, który też jako senior po ojcu władzę naczelnego
księcia odziedziczył, zaś z nałożnic dwudziestu jeszcze
S}n()w, lit(')r\cli imiona są: Bolesław, Ictóry otrzymał
Pomorze niższe, Kazimir Kaszuby, Włodzisław część
Węgier, położoną pomiędzy Cisą, Dunajem a .Morawą,
Wrocisław Ruję, Odo i Przybysław Drewinię, Jalcsa
Serbię, Przemysł Zgorzelice (Brandeburg) , Sobiesław
Daligr(')d, Wyszymir gr()d AYyszymirz, Cieszymir część
Drewinii wreszcie Wisław gnkl Międzyborze; reszta
zaś synów, jalv: Barnim, Siemian, Siemowit, Ziemomysl,
Bogdal, Spitygniew, Spicymir i Zbyguiew otrzymali
prawdopodoljuie Pomorze wyższe (Barnim) i grody Bu-
kowiec, Racibórz, Skwirzyn, Iłów, Rostoki, Ostr()w,
Trzebieszewo, Wołogoszcz, Wieluniec i inne.

Co w tej rzekomo bajecznej powieści Boguchwała
może być prawdą i na jakim rdzeniu prawdziwym mo-
gła powstać owa Bogucli wałowa tradycya?!

Ot(>ż prawdą jest, iż w dziejach Słowian zaodrzań-
skicli wieków średnich mianowicie Winid<tw, hyl talvi
moment, gdzie różne dotąd odrębnie i samodzielnie ży-
jące plemiona szczepu lecliickiego pod grozą nieprzyja-
ciela w jedne rzec można państwową połączone zostały
całość. Stało się to około r. G23 za sprawą Samona,
l^upca frankońskiego. Trz>dzieści pięć lat miał Samo

panować połączonym plemionom ^Yini(l()^v, poczem umarł
pozostawiając z 12 żon -J-i syn(')W. Ze państwo Samona
się po jego śmierci, ł^tóra olcoło r. 658 nastąpiła, roz-
padło, mamy w tem dowód, iż już w ósmym wiełvU
spotylvamy Lecliitów zaodrzańslcicli na liczne plemiona
rozbitych , i pod rządem znacznej liczby kr()lików zo-
stającycli. Cóź więc naturalniejszego, jak przyi)uścić,
że synowie Samona państwo po ojcu odziedziczone, po-
między sieliie rozdzielili.

A jeśli teraz porównamy dzieje Samona z Bogu-
chwało wą tradycyą o Leszłi;u III, toć trudno niedostrzedz,
że oljie te narracye do jednego i tegożsamego faktu
dziejowego się odnoszą. Samo to Leszek III Boguchwa-
ł(')w; '22 S3'n<)w Samona to 21 synów Leszlca III, kt('>-
rym po ojcu pojedyncze opola lub grody się dostały.

Cliodziłoby tylko o wytłumaczenie, jaliim sposobem
w tradycyi Boguchwałowej imię Samona ])rzemieniło
się w imię Leszka?!

Co prawda niebędąc ani filologiem ani lingwistą,
nie ])()winienem się w tę czysto językową lvsvestyę wda-
wać, gdyż jej naukowo rozwiązać nie pi^trafię; niecli
mi jednak wolno będzie rzucić kilka myśli, którelDy
fachowemu lingwiście mogły służyć do wslcazania kie-
runlcu , w jakim poszulciwania swoje naukowe zwrócić
j>owinien.

Ot('»ż talv, jak Autor Clirobac> i wyłcazał, że imię
Piast, służące praojcu ])anującej n nas Jcillca wieków
dynastyi , nie Ijyło pierwotnie imieniem własnem lecz
imieniem pospolitem (appellatiumn) ^ tak i ja mam to
przels:onanie najmocniejsze, że i imię Leszek nie było
zrazu indeniem własnem lecz appeUałiciim lub ąuast
appellathnun, i dopiero z l^iegiem czasu na imię własne
się przekształciło.

Leszelc mianowicie jest formą zdroltnialą wyrazu
lech, a lech czy lach oznaczało u Słowian zaodrzańskicli
Polaka. I^eszek zatem znaczvłbv właściwie tvle, co svn

— '.) —

Polaka, a Leszkowie ziiaezylihy tyle. co synowie liil)
potomkowie Polak<')W, ez\li tyle co Polac>'.

Tylko użycie formy zdroljniałej leszek zamiast
lecli, mnsi mieć swoje znaczenie; dlaczej^-ożby Polak()w
miano zwać leszkami, kiedy ich można było zwać
wprost lecliami. Ot()ż jestem dalszego zdania, że imie-
niem lecliów czyli leszk('>w zwano nie cały nariul Po-
laków i nie każdego Polaka w ogóle, ale tylko najcel-
niejszych re])rezentant()w narodu, czyli członk()W dyna-
styi książęcej , a więc pi-zedewszystkiem panującego
seniora, a ])otem i mlodszycli jego liraci, mlodszycli
dynastów.

Jeśli tradycya Samona w formie tradycyi Bogn-
chwałowej związała się z dziejami polslviemi, to nie
ulega wątpliwości, że to tylko w skutek tego nastąpić
mogło, iż Polacy, dop()ki jeszcze ^^' siedzibacli swoich
nad ŁalDą pozostawali, a zatein w wiekacli YI, YIl
i VIII aż do samego początl^n wiełcu IX najcelniejsze
i ])ierwszorzędne w pośród. Słowian lechickicli zajmo-
wali miejsce, w slvntek czego jestem tego zdania, że
panujący lvsiążę senior miał swoją siedzilję, swoją sto-
licę w ziemi Polak(n\', i tym sposobem tradycya książąt
panującycli u Lecliit('>w zaodrzańsłdch z dziejami pol-
skiemi tak silnie się związała.

Samo przeto, jalvo książę Lechit(>w zaodrzańslcich,
między którymi Polacy ])rym trzymali, uważany był
oczywiście za łeclia, a synowie jego byli już leszkami,
czyli synami lecha, synami łvsięcia lecliicłviego, lecłiom
panującego. Na tej dr(xlze mogło się zatracić imię Sa-
mona i być zastąpione zi-ozumialszem imieniem Leszka.

Cały ten wjwikl 1j\ ł))y zgoła zbyteczny, gdyby nie
to, że on nam posłużyć może do wyjaśnienia genezy
dynastyi Po|ńelidów. Wedle tradycyi Bogucliwałowej
t]-zech synów Leszka III (Samona) otrzymało Drewinie,
mianowicie Przyłjysław, Odo i Cieszymir. Cóż to za
kraj ta Drewinia? Drewinia to Holzacya , to kraj po-
h)żony i>rz\' samem uściu Lal)y do morza, między Labą,

KI

morzem, Ejdorą i krajem Wągrów, kraj niegdy nie-
wątpliwie słowiański, wszelako od końca YIll wiekri
zamieszkały przez saskie plemiojia Holzatów, Sturma-
r('>w i Dytmars(»w, a to jest praojczyzna Polak()w, kt('>rą
Polacy 11 schyłku YIII czy też na samym początku IX
wieku pod naciskiem Sas<'>w i diińsl-cicli Norman(')w na
zawsze porzucili, przenosząc się nad AYartę. Noteć
i Wisłę.

A jeśli tale, to owi trzej książęta Przybysław, Odo
i Cieszymir, najstarsi panujący książęta w Drewinii,
są też zarazem najstarszynd panującymi książętami
u Polak()w ; a slvoro u Polak(')w najstarszą panującą
dynastyą książęcą jest dynastya P()pielid('tw, to owi
ł<:siążęta Przybysław, Odo i Cieszymir są najstarszymi
członlcami dynastyi Popielid(nv, a ojciec icli T.eszek 111
czyli Samon jest praojcem dyuastyi P()pielid()w czyli
pra dynastą.

Z Jl syu('tw Samona - Leszl<a III Popitd był naj-
starszym, był i»rzeto seniorem czyli naczelnym ksieciem-
wojewodą. Ale godność senioracka ide wisiała w po-
wietrzu, musiała ona być do |)osiadania jakiejś dzielnicy
przywiązana, w łvt()rej senior miał swoją stolicę.

( )t()ż interesującą może być Icwestya, w jaleiej dziel-
nicy nuał senior Po])iel Samonowicz czyli i.eszlcowicz
swoją siedzibę, tern bardziej, gdy Boguchwał w tej
kwestyi milczy. Rozwiązanie tej kwest>i nie przedsta-
wia żadnych zgoła trudności. Skoro l)owiem Popiel
ów jest pradynastą czyli założycielem dynastyi Popie-
lidów, a dynastya Popielid()W pamije i)()źniej u Pola-
ków, toć nie może ani na chwilę ulegać wątpliwości,
że i ów senioi' Pojuel miał swoją siedzibę w kraju Po-
lak()w, a zatem w Drewinii czyli Holzacyi. \\'y]nl<:ałol)y
.stąd , że w Drewiidi było s])()łcześnie czterech Icsiążąt
panujących , nuanowicie I^rzybysław, ( )(h) i Cieszymir
młodsi, i senior Popiel Leszkowicze.

Teraz dopiero zrozumiałem nam będzie zupełnie
to, co m<)wi Helmold w swej kronice o \\ielł<:iej niegdy

11

WagTuw potędze: ^.Aldenburi;', iintwi on, a po słowiań-
sku StaiTgTÓd czyli stare miasto, polożon>' jest w ziemi
AYagrów, w zacliodnich stronach morza bałtyckiego
i stanowi granicę Słowiańszczyzny. Miasto zaś to czyli
ziemia zamieszkałą 1jyla niegdyś przez najdzielniejszycłi
męż(')W, lvt()rzy z powodu położenia ki^aju swego na
czele Słowiańszczyzny, mając za sąsiad(')Nv Dan('»\v i Sa-
S()W, pierwsi zawsze rozi'ucliy wojenne l)ądź wszczynali,
bądź wszczęte odpierali! A takicli oni mieli niegdyś
królików, kti^rzy nietylko nad ( )botrytami i Kicynami,
lecz i nad ludami dalej położonemi panowali" ^).

Jeżeli z opowieści Helmolda się oł^azuje, że pań-
stwo WagT(')W było niegdyś większe i potężniejsze, jalv
za jego czas()w, i że nawet graniczyło z Danami, to
z tego wynilva , że ])aństwo to rozciągało się dalej na
Zaclu)d aż ku moi-zn , i obejmowało talvże zrazu opola
zajęte następnie i)rzez saslcie plemiona Holzat(')w, Stur-
mar()w i Dytmarsów czyli naszą Drewinię. Jeśli zas
było zamieszl^ale przez najdzielniejszycłi męż(')W, któ-
rych już potem nie było, to tymi najdzielniejszNiui mę-
żami byli niewątjiliwie Polacy, zamieszkujący Drewinię;
łvt(')rzy jaldvolwiek ściśle biorąc nie należeli do plemie-
nia Wągrów, to jednak byli WagT()W najljliższymi po-
łtratymcami, wraz z nimi należeli do szczepu Obotry-
t()W, więc przez Helmohhi. kt(U-y ich już nie znał, gdyż
icli już podówczas w Drewinii nie było, śmiało za od-
łam sąsiednicli WagT<hv wziętymi być mogli.

Jeśli zaś ci rzekomi AYagrowie bądź sami wszelkie
wojny wszczynali, 1jądź wszczęte odpierali, to się tem
tłumaczy, że n Polałv(>w l»yła właśnie siedzilja księcia-
seniora Słowian lechickicłi.

Aljyśmy jedual^ tem łatwiej zrozumieć i imaocznić
sobie mogli zdol)yte rezultaty, musimy soljie do iiicli
wytworzyć podl<ład cłn"ouologiczny.

'; Helniold lii). I. cni). '-•

— 12 —

I tak Bolesław Chrobry, żyjący w pierwszej jk do-
wie XI w. należy do ])okoleiiia \'II szlacht)' [)()lskiej.
ojciec jego Mieszek I do pokolenia VI, dziad Ziemo-
mysł do pokolenia \', j^radziad I^eszek do i)(łkolenia
lY, prapradziad czyli zapradziad Sieinowit do pokolenia
III, wreszcie pozapradziad Piast Chwościszkowicz do
]K)kolenia II. Ponieważ zaś ])()kolenie I ]>rzybyh) z nad
Łaby nad A\'artę, przeto Piast Chwościszkowicz w tej
wędrówce Polak()w nie bral udziału, lecz ojciec jego
Popiel Chwościszek.

Zwracamy bowiem uwagę, że wedle kroniki (Jalla,
której nic wierzyć nie mamy najmniejszego powodu,
Piast był synem Choszyszka ') ; że zaś mianem Cho-
szyszka zwany był wedle tejżesamej ki-oniki Po])ier-),
przeto nie nlega żadnej zgoła wat])liw(>śc'i, że Piast b\ 1
jednym z syn('>w Popiela Cłioszyszlci.

Co znaczy ])rzymianelv Clioszyszl<o czy też Clio-
tyszko?! Bogucłiwał kronikarz bliższy owycli czas()W,
tak to tłumaczy, iż i)rzyniianelv ten (tznacza małą mio-
tełkę (scopuld paru a) ^ a wziął się stąd, ponieważ Po-
piel miał na głowie rzadlvie a długie włosy, niby mio-
tełkę. Jeśli interpretacya Boguchwała wyrazu „choszy-
szko" jest trafna, to ów wyraz jest widocznie ])rzekręcony;
talva bowiem miotełka włosów w języlvu polskim zowie
się chwostem, Popiel więc nie Choszyszkiem lecz Cliwo-
styszkiem lub Chwosciszkiem nmsiał się nazywać. Że
zaś Chwościszeli jest formą zdrobniałą wyi-azu Cliwo-
ścisz czyli Chwost, przeto stąd wynika, że Po])iel był
właściwie sj-nem Chwościsza cz) li Ciiwosta, że zatem
ojciec Popiela a dziad Piasta zwal się Cliwostem czyli
Chwościszem, i on to a nie Popiel miał rzadkie a dłu-
gie włosy na głowie, nil)y miotełl^ę.

O nJ)*^ l^c-f fiJio C/iosisc/inoiłi" 1)rziui tytuł drugiego rozdziału
pierwszej księgi kroniki Galla. Mouunienta Poloniae liisturioa tom I.
str. 396.

'^) „ De duce Popelone dieto Chosisco^ brzmi tytuł pierwszego roz-
działu księgi pierwszej kroniki (ralla. ]\!onnmenta I. str. ;!!».').

— 13 —

Ze wyraz „eliwost" był w starodawnym języku
polskim źródlosłowein imionotwórezym, dowodzi nazwa,
grodu Zawichost, ktijra niewątpliwie niegdyś brzmiała
Za wieli wost.

Ojciec jednalś: Piasta, ('>w Popiel Cbw^ościszek, na-
leżał już do pokolenia pierwszego szlaclity polslviej,
przypada cbronologicznie na sam początek IX wielsiu,
i on to jako senior- wojewoda prowadził zastępy Pola-
ków z nad Łaljy nad Wartę.

A teraz musimy soljie zrobić taką samą chrono-
logię dynastyi Samona-Leszka III. Ot()ż Samon-Leszek
III umiera, jalv: wspamniałem wyżej, olvoło r. 658, jego
synowie więc, Popiel, Przyljysław, Odo i Cieszymir,
którzy jako ]>anujący Polakom w Drewinii loliżej nas
tu oljchodzą, prz3'padają na łconiec wieku Yll.

Ze zaś wyprawa Polalvów z nad Łaby nad Wartę
nastąpiła dopiero all)<) na samym końcu wiełvu VIII,
alljo na samym ])oczątku wieku IX, talv że epokę tej
wyprawy od cłiwili panowania owych książąt conaj-
mniej t]-zy do czterecłi j^^lcoleń dzielą, przeto wynilca
stąd, że w wyprawie Polak<'»w z nad Łaby nad Wartę
Ijrali udział już praprawnm-y czyli zaprawnucy Icsiążąt
Popiela, PrzybysJawa, Odona i Cieszymira, czyli że
biorący udział w tej wyprawie ojciec Piasta Popiel
Cliwościszkowicz czyli Popiel II l^yl już j)raprawnul^iem
Popiela Leszlcowicza czyli Popiela I, a ojciec tegoż
Popiela II Chwost cz>'li Cliwościsz prawnukiem Po-
piela I.

Skąd się wzięło nazwisko Polaków?! Nazwislco to
pochodzi niewątpliwie od źródłosłowu „lacłi", zaś pre-
fiks „po" oznacza granice; tałv więc jak Połabianie
i Pomorzanie oznaczają narikl mieszkający na granicy
czyli wzdhiż Łaby i morza, tak Polacy ozfiaczają na-
r()d mieszkający na granicy czyli wzdłuż granic Ła-
ch*) w. Co są lacliowie, to wyjaśnił Szajnoclia. Łacli jest
wyrazem skandynawsl-cim i oznacza towarzysza ; lacho-
wie zatem jestto towarzystwo, oczywiście przedewszyst-

— u —

kiem skandynawskie towarzystwo. ( )t()ż Polacy w juer-
wotnej swojej ojczyźnie Drewinii niieszivali \\zdłuż gra-
nic lacliitw skandynawskich, mianowicie Normanów
cluńskiclj. Północną bowiem granicę icli ojczyzny, sta-
nowiła rzelva l^^jdora, za ]vt(>rą jnż niieszlcali dnńscy
Nornianowie. 1 w nazwie, więc Pohik(tw tlvwi siad po-
łożenia ]>ierwotnej ich ojczyzny.

Dla czego Polacy znuiszeni b\li opuścić swoją
pierwotną nadłabską ojczyznę, pytanie to nie przedsta-
wia wielkicli trnchiości.

liitni i przedsiębiorczy, jalc się to z (ij)owiesci liel-
molda ponad wszelką wątpliwość okazuje, musieli się
dać uczuć dotkliwie przedewszystkiem swoim najbliż-
szym sąsiadom: Sasom i Danoni. ^Mówi Helmold o Wi-
nulacli (do kt('»rych i Polacy należeli): Omne hoc ho-
miniim gcniis ydolatrie cultui deditum^ ragum semper et
mobile, iiiraticas e.rercenfes iwedas, ex ima parte Danis,
ex altera Saxonibus iiifesfam O- Mając więc jako natu-
ralne granice moi-ze i dwie rzeJci, nie ograniczali się
do wojen lądowycłi , o jalcich ghtwnie w.sponuna Hel-
mold, lecz oddawali się także piractwu, jakto i p()źniej
Słowianie zachodnio-północni z wiellviem mistrzostwem
czynili, dając się tym sposobem dotlcliwic we znaki
z jednej strony Danom z drugiej Sasom.

iMusiah) się to piractwo Polalv(')W ostatecznie sprzy-
krzyć i Danoni i Sasom, i)odali więc soljie dłonie do
obrony i tak skutecznie ])oczęli dojcuczać Polakcmi , że
im dalszy poljyt icli w ]>rastarej ojczyźnie nad Labą
nietylł<:o obmierzł, ale nawet nadal wi)rost niemożebnym
się stał.

Oicoło przeto rolcu 800 postanowili ostatecznie Po-
lacy opuścić swą nadłabską ojczyznę i poszukać sobie
g'dzieindziej spokojniejszych siedzib. Wsiadłszy zatem
na swoje [)irackie statłci, podążyli morzem do uścia
Odry, stąd Odrą do uścia Warty, a odtąd Wartą wgłąlj

') llelinold lib. I. rap. 2.

— If) —

kraju, zamieszkałei;() ])rzez ]i()bratyiiic()\v swych Leclii-
tów nadwiślańskich, i w okolicy dzisiejszego Poznania
wysiedli na ląd, obierając sobie tu pomiędzy Pozna-
niem, Gnieznem a Kruszwicą nową ojczyznę, w kt()ry-
to spos('tb powstał za\\iązek przyszłego [>aństwa Pol-
skiego.

Interesującem może Ijyć pytanie , w jakiej sile
przyljyli Polacy z nad Laljy do nowej swej ojczyzny
nad Wartę?

Siły te (►bliczam w przybliżeniu na 35,000 ludzi
zdolnych do boju czyli woj(')w, a opieram to obliczenie
na następujących dauych.

Polacy upatrzywszy sobie nad Wartą nową oj-
czyznę i postanowiwszy tu się osiedlić, nie rozsiedlili
się zrazu po całym zajętym kraju, aby ujarzmieni au-
tochtonowie złjuntowawszy się, rozproszonych sil łatwo
nie polconali, ale założyli na razie trzy wielkie obozo-
wiska w okolicy Poznania, Gniezna i Gdecza, gdzie też
i j)ierwsze grody sobie pobudowali, i żyli w tych obo-
zowiskach czyli podgrodziach, nałożywszy na miejscową
ludność obowiązek dostarczania sobie żywności, zupeł-
nie taksamo, jakto czynili skandynawscy Waregowie
na Rusi. W t>cli obozowislcach czy podgrodziacli prze-
trwali Polacy ]>rzez trzy wieki aż do pierwszych lat
panowania Bolesława Krzywoustego, z tą jedynie r()-
żnicą, iż gdy przy pierwotnem osiedleniu się nie dosięgnęli
prawdo]K)dobnie Polacy na wsclunl granic Wisły, to
p('>źniej dosiągnąwszy granie Wisły, założyli nad nią
jeszcze jedno obozowislvO i gvód Włodzisław, i tam
połowę obozowiska z pod Gdecza przenieśli, niemniej
że już w^ ])ierwszem zaraz stuleciu po swojem osiedle-
niu się nad Wartą zaczęli znacznie tale na północ, jak
na południe i na zacli()d rozszerzać granice swego
młodego państewka i budować grody na tych gra-
nicach.

Otóż Gall umie jeszcze opowiedzieć, jak wielkie
Ityły te załogi ol)ozowisk czyli podgrodził'* w '/a czas<jw

— IG —

Bolesława Clirobrego, mianowieie w Puziiaiiiu 1300
j)anceriiil<:()\v (lorlcati) a 4000 szezyt(nvTuk('»\v (cUpeati),
w Gnieźnie 1500 pancernik(>\v a 5000 szezyto\vnik()\v,
w Włodzislawiu 800 pancernik<)\v a 2000 szezytnik«)\v,
wreszcie w Gdeczu (dziś Giecz) 300 pancerniktny
a 2000 szczytnik<>w, razem przeto 16900 woj<'>w.

Nie były to jednalc jeszcze wszystkie siły woj-
slcowe Cln"obrego. AYiadonio przecież, że Clirobry po-
Ijudował liczne grody na rubieżacli rzeczy pospolitej,
mnsiał je [irzeto załogami ]>(M)[>atrywać. Załogi te nie-
potrzeljowały Ijyc zljyt wielkie, ta]vie al>y zdołały sta-
wie jakiś czas czoło nieprzyjacielowi, zanim IcnU mając
tale wielkie siły skoncentrowane razem, nie zdoła
nadbiedz z potrzebną odsieczą. Ja]vlvołwiel<: wie załogi
te w grodacłi rubieżnycli nie potrzel)owały być zbyt
wiełleie, przecież jalvies byc nmsiały Iconiecznie, co
zresztą i Gall najwyraźniej stwierdza, (de alUs cero
cinitatibns et castellis et iiubls longus et infinitns labor
est enarrare et vohls Jorsitałi fastkUosum /nerit hoc
andire). Ponieważ jednalc mnsimy wiedzieć koniecznie,
jakie były og('>lne siły wojsicowe Cliroljrego, aby stąd
m<'>dz wyciągnąć wnioselc o siłacli Polak('»w przybyłych
z nad Laby nad Wartę, jtrzeto mnsimy sobie zrobić
l»rzegląd owych rubieżnycli grod<'>w Cliroljrego. Grody
te leżały [>rzc\vażnie wzdłuż l)iegu rzelc Dunajca, Wi-
sły, Noteci a i»o części i Gdry. Są zaś niemi: Czcłićtw,
Sądecz, Wojnicz i Biecz*); nad Wisłą grody: Korczyn,
Połaniec j Sandomirz, Zawicłiost, Sieciecłiów, Czerslv»
Wyszogród, Bydgoszcz, Płock, Włodzisław ") i Dobrzyń -.
nad Notecią: Nakło, Uście, Czarnk('>w, Wieleń, Drżeń
i Sant(jk, nad Odrą wreszcie Kośiierzyn, l.ubusz, Kro-
sno i iświeljodzin ^). Razem tych grod<'>w jest 2ó.

') Wprawdzie Biecz nie leży nad Dunajcem, należy jednak
sweni położeniem do systemu grodów dunajeckich.

-) Który się tu nie liczy, jako już wzięty j)oprz(id w rachubę.

') Świebodzin nie leży wprawdzie nad Odrą, położeniem swo-
jem jednak należy do systemu grodtiw uadudrzanskich.

- 17 —

Opr()cz atoli tych gTod()\v rubieżnycli istniał już
za czas(')w Chrobrego pewien i)oczet grod<)w śr(klkra-
jowych, które niegdyś były rctwnież grodami rnbieżne-
mi, lecz w miarę rozprzestrzeniania się granic państwa
polskiego, z grodów rubieżnycli stały się grodami śnkl-
Icrajowemi. Wynotowanie tych wszystkicli gTod(hv wy-
magałoby zl^yt wielldego nakładu pracy, jakiljy nie
zostawał z wartością rezultatu dla niniejszego dzieła
osiągnąć się mogącego : ograniczę się przeto tyllio do
wynotowania ważniejszycli i tak: Kralvó\v, Wiślica,
Żarnów, Kalisz, Kruszwica, Łęczyca, Wolljorz, Między-
rzecz, Zbąszyń, Starogród, Brześć, Inowrocław, Prze-
decz. Warta, Wieluń, Ruda, Książ, Konin, Rawa, Ro-
goźno, Przemęt, K]'zywin, Rosprza, Biechów, Spicymirz,
Kowal, Gostyń, Raciąż, Wrocław, Racibórz, Opole,
Głogów, Niemcy i t. d. Byłoby zatem razem grodi)w
taicrubieżnych jalv i 8r(idlvrajowycłi conajmniej ołcołoGO.

Xiewszystkie jednałc te grody miały jednakowo
liczne załogi ; w niektórycli załogi były liczniejsze,
w innych umiej liczne. Slvazówlvą w tym kierunl^u są
wsie narokowe, to jest te w pobliżu grod()w położone
wsie, którycli osadnicy obowiązani ł^yli pełnić na rzecz
zał(')g grodowycli wsl^azane sobie posługi, jalc piekary,
Icuchary, sokolnil^i, łagiewniłd, Szczytniki i t. p.

Wju^awdzie pod każdym grodem bez wyjątłvu mu-
siały być pierwotnie wsie narolcowe, albowiem każdy
gród posiadał załogę, dla której obsługa obmyślaną
i ustanowioną być musiała, ale tam, gdzie Ijyły zna-
czniejsze załogi po grodach, tam całe wsie przezna-
czone były do świadczenia jednego tylko rodzaju posług,
tak n. p. cała wieś trudniła się kucliarstwem, inna pie-
karstwem, inna łagiewnictwem, a w takicli razach wsie
te zmieniały swe nazwy ojczycowe na nazwy narołcowe.
I tak jeśli wieś Dalechów przeznaczoną została do od-
bywania posług łagiewniczycli na rzecz grodu, to od-
tąd ])rzestała się nazywać Dalechowem a zwała się
nadal Łagiewnikami, wieś Czarnocin przeznaczona do

Tom II 2

— 18 —

posług kueliarskich, zwala się odtąd lviicliai'ami. Ale
pod grodami, kt()rycli załogi nieliczne, nie potrzebowały
tak wielkich posług, rzecz miała się odmiennie. Tam
osadnicy jednej i tej samej ^^'si nie potrzebowali
wszyscy oddawać się tylko jednakowym posługom na
rzecz załogi grodowej, ale jedni mogli oddawać się
kucliarstwu, inni pielvarstwu, inni znowu łagiewnictwu.
W takicli razacli wieś taka narokowa zatrzymywała
swoją dawną ojczycową nazwę, jak n. ]». wieś Dale-
chów, jeśli w niej mieszlcali i kuc]iar\- i jłiekary i la-
giewnicy grodowi, nie zmieniała uazw\' swej ojczyco-
wej na narocznikową, Ijo to b>'lo z |)o\\()du różnego
rodzaju narolai niemożel)nem, lecz zatrz\-mywała i na-
dal swoją nazwę ojczycową.

Otóż ]iod kt<)rymi grodami dadzą się wykazać
wsie narokowe z nazwami narokowemi, jak: Kucliary,
Piekary, Slcotniki, Łagiewniki, Szczytnil^i i t. p. te
grody miały niewątpliwie liczniejsze załogi.

Takich grod()w, i)od któremi dadzą się wykazać
wsie narokowe, jest tylko 10, mianowicie: Kraków.
Sandomirz, i^łock, AViślica, Czerwińsk, Łubusz, Kalisz,
Kruszwica, Łęczyca i Wolborz. Ot()ż obliczając zna-
czniejsze załogi przecięciowo na 500 woj(')W a mniej
znaczne na 300 woj()W, polcaże się, że liczba wojów
rozłożonych załogami po grodacłi rubieżowych i śnkl-
Icrajowycli wyniesie og('tłem 20,000, kt()rąto cyfrę do-
dawszy do cyfry załóg li:onsystującycli w obozowiskacli
pod Poznaniem, Gnieznem, Gieczem i Włodzisławdem,
podanej przez Galla w ilości 16,9000, będziemy mieli
łączną wysolvOŚć siły zbrojnej ]3olskiej za czas(n\ Cłiro-
Ijrego w liczbie 36,900 czyli oł^rągło 37,000 wojów.

Czy z tałciemi samemi siłami Polacy przybyli
z nad Łaby natł Wartę, czy też siły te wzrosły dwu-
wiekowym przyrostem i jałci nn)gł Ijyć przypuszczalnie
ten przyrost, o tem najmniejszego wyobrażenia wytwo-
rzyć sobie nie jesteśmy w stanie. Że jakiś przyrost być
musiał, to nie ulega najmniejszej wąt])liwości; wszakżeż

— 10 —

od czasu przyljycia Polaków z nad Laljy nad Wartę
do czas()\v Clirobrego zmarło kolejno sześć pokoleń,
które przyrostem zastąpione być musiały. Gdy jednak
nie mamy żadnycli z^ola danych, na których mogli-
byśmy o])rzeć domniemany przyrost, gdy przypuścić
należy, że w życiu obozowem warunki popnlacyi są
nadzwyczaj trudne, przeto z owej wykazanej na czasy
Clirobrego liczby woj<')W 37,000 przyjmuję 35,000 wojów,
jako tę siłę, z jal^ą prawdopodobnie Polacy z nad
I-<aby nad Wartę w końcu VIII czy też na samym po-
czątku IX wieku przybyli.

W^yprawę tę z nad Łaby nad AN^artę odijywali
Polacy zorganizowani wojskowo na wz()r sąsiednich
Sascjw w pułki po 1000 ludzi, łcażdy jDułłv pod wodzą
swego osobnego pułlvOwnilca (księcia-wojewody), a pod
naczelnem dow()dztwem lvsięcia-seniora panującej dy-
nastyi Popielidów, Popiela II Chwościszka. Było tycli
pułłiowników zatem 35 a wi-az z naczelnym wodzem
Popieleni II Cliwościszkiem 36, a Ijyli to sami dyna-
stowie, potomkowie wzmianl^owaujcli ]>rzez nas ^^'yżej
czterecli książąt panującycli niegdyś w I3rewinii: Po-
piela I, Przybysława, Odona i Cieszymira Leszliowi-
czów czyli Sanionowicz(')W, czyli że owycłi 30 pułłsio-
wniłvów - wojewodów należeli przedewszystkiem do
czterecli rodów dynastycznycli ^ Popielowiczów, Przy-
bysławiczów, Odoniczów i Cieszymirowiczów.

„Przede w szyskiem" powtarzam, i kładę na-
cisk na ten wyraz, gdyż nie ulega najmniejszej wątpli-
wości, iż obok dynastów polskich brali udział w tej
wy]3rawie w cliarakterze pułłvownilvów-wojewod<nv tałiże
rodowici Slvandynawowie, z dynastami polsłvimi wę-
złami pola-ewieństwa związani, co w owycłi wielcacli
nie rzadlvO się zdarzało, a którzy do wszelkicłi awan-
turniczycli wypraw zawsze byli gotowi. W imionacli
pradynastów szlacłity polslviej dochowało się, jałv to
niżej wyls:ażę, Icill^a imion, zdradzaiącycli ponad wszell-^ą

wątpliwość slcandvnawslvie pocłiodzenie.

.7*

— -20 -

Każdy z tych 36 pułkowników-wojewoduw używał
swej osobnej stannicy czyli znaku chorągiewnego (si-
grimn militare), wyobrażającego na wysokim drzewcu
runę wiązaną, z dwóch run skandynawskich złożoną,
z którychto run druga jest zawsze runą tyreni (^),
symbolem boga wojny a zatem znamieniem wojewo-
dzińskiej godności pułkownika.

Do tego znaliu stanniczego a mianowicie do Icaż-
dego poszczególe przywiązane było liasło wojenne czyli
proklamacya, Idóreto liaslo brane było i)ierwotnie
z imienia osoby pułkownił^a-wojewody.

Owych 36 pułkowników-wojewodów, to pradyna-
stowie rodów szlaclieclcicli polslyicli, to pierwszy za-
wiązełi szlachty polsłv:iej; lvażdy z tycli wojewod()W po-
whiien w szlachcie polsłciej średniowiecznej znaleść
sw^ój nkl, l-^tórego jest praojcem, prad>nastą ; niestety
nie co do wsz>stłvich ty cli 36 pułlvOwnilc()w-wojewodów
da się to już obecnie wyłvazać ; niekt(>re rody mogły
z biegiem czasu wymi"zeć zupełnie, inne zarzucając
u scliyłku XTn czy też na samym ])oczątku XIV wielvu
prastare swoje znalvi stannicze runiczne a i)iy,yl)ierając
herby na modlę zacłiodnio-europejslcą formowane, za-
traciły zu])ełnie wszełls:i ślad pierwotuego swego pocho-
dzenia. W przeważnej części przecież dadzą się jeszcze
te prastare rody szczepowe odszukać i wskazać.

Owe znaki stannicze pulkownik()W- wojewodów,
z tematów runicznycłi formowane, to najstarszy za-
wiązek herbów szlacłity polskiej, to też heraldyka pol-
ska obfituje zwłaszcza w herby, co do którycli icli po-
chodzenie z tematów runicznycłi z więks/ą lub mniej-
szą łatwością wykazać się daje.

Proklamacye wreszcie z biegiem czasu przełvształ-
ciły się na nazwy herbów, i tem się tłumaczy, dlacze-
go między nazwami łierbów a przedmiotami lierbów
nie istnieje, Icrom bardzo nielicznych wyjątł^ów, żaden
związełv, że tyllio przytoczę tałcie łierby, jałc Jastrzębca,
który nie jastrzębia, lecz podłvOwę z l^rzyżem, Lisa,

— -21 —

który nie lisa, lecz strzałę dwakroć przekrzyżowaną
przedstawia i t. p.

A teraz z kolej i, gdy nic lepszego nie mamy do
zrobienia, i g'dy zakreślone pracą naszą zadanie, skre-
ślenia obrazn rycerstwa polskiego wiek()W średnicli
zniewala nas do rozpoczęcia pracy naszej oczywiście
od najdawniejszych tegoż średniowiecznego rycerstwa
reprezentant()W czyli od praojców szlaclity polskiej,
musimy się zająć wyszidvaniem, jak się nazywali owi
36 pułkowników-wojewod()w czyli pradynastów szlaclity
polskiej i jakicli oni używali pierwotnie znaków stan-
iiiczycli.

Rzecz to nad wyraz trudna, jeśli zważymy, iż ci
pradynastowie szlachty polskiej żyli na samym począ-
tku IX wieku, a zatem w epoce, z której zgolą żadnych
źródeł historycznych pisanych nie posiadamy. A jednak
są jeszcze dwa żywe źródła, z których przy zacłiowa-
niu pewnej ostrożności i zmysłu krytycznego nazwiska
owycli pradynastów szlachty polslciej, jeśli nie wszy-
stkie, to przynajmniej w znacznej liczbie zrestytuować
się dadzą.

Tenii źródłami są: najstarsze proklamacye her-
bowe oraz nazwiska najstarszycli grodów.

Wspomniałem wyżej, że do każdego znaku stan-
niczego przywiązane było łiasło wojskowe czyli prokla-
macya, niemniej iż te proklamacye brane były zrazu
z imion pułkowników -wojewodów. Najstarsze przeto
proklamacye, te zwłaszcza, które proldamacyj osobo-
wych na sobie cechę noszą, o ile one się nam dotąd
przechowały i przez proklamacye topograficzne później
wyrugowane nie zostały, powinny nam wykryć zagi-
nione imiona owycli ]n-astarycli 36 pułłvOwników-woje-
wodów, pradynastów szlachty polskiej.

I ])omiędzy najstarszemi grodami są tałcie, lvt('>-
rycli nazwy są formowane wedle imion ich założycieli,
lvt()rymi oczywiście w pierwszym rzędzie byli książęta
panujący a ob()lv nicli także pułkownicy- wojewodowie,

którzy wśrckl (>])ozo\visk swoich piilk(')W dre\Miiane
gródki budowali i wedle swych imion im nazwy na-
dawali, I z tego przeto źriklła zdołamy wydobyć kilka
imion iiradynast(')w wojewod()w.

W pierwszym tomie niniejszego dzieła, w szcze-
gólności w § 10 dokonałem jnż częściowo o tyle tej,
pracy, iż na zasadzie poszulciwań heraldycznych zdoła-
łem odszukać 28 takich rodów szczepowych, kt('>re uży-
wając jalvO liorbu takich znak()w runicznycli , jalcicli
używali jako znak(')W stanniczych pierwotni i)ulkownicy-
wojewodowie, niewątpliwie do j)()toud<:(nv tych i)ułko-
wników-wojewodów zaliczeni być pow inni, a nadto dwa
rody, kt('»rych proklamacye wzięte z imion skandynaw-
skich, niezbicie wskazują, że pochodzą one od tych
Skandy nawcó w, którzy w wyprawie Polal\:ów z nad
Laby nad Wartę czynny udział 1)rałi.

Razem przeto mielibyśniN' wiadomość o 30 praro-
dacli czyli rodacli szczepowycłi szlachty polskiej śre-
dniowiecznej i o icli naczelnikach czyli pradynastacli,
kt(')rzy w ten sposób formowaliby i>ierwsze ])okolenie
szlachty polskiej średniowiecznej.

Ot()ż z proklamacyj imionowycli owych 30 praro-
dów szlachty polskiej szczepowych dają się wydobyć
nastęjuijąpe imiona pradynastów szlaclity polskiej z pier-
wszego pokolenia, mianowicie:

1. Bies, -2. Bogor,

3. Brzoza, 4. Czeiuój,

5. Koś ci ech, (i. Ko źli róg,

7. Leicart, 8. Madrostek;

9. Nagod, 10. Odynek,

11. Okuń, 12. Oław,

13. Orz, U. Pomtost,

15. Popiel, 16. Skarb,

17. Starykoii, 18. Świerk,

•_>3

19. Waga, -20. Wijsz,

'21. Zawór.

Piętnastu zatem jeszcze pradynastiny imion nam
brak. Zwnjćmy się więc do drugiego źrcklla, mianowi-
cie do nazw najstarszycli grodów.

Najstarszemi grodami są: C4niezno, Poznań, Gdecz,
Kostrzyn, Biecliów i Krnszwica, następnie Bydgoszcz,
Włocławek, I^rzedecz i Spicymirz.

Z nazw tycłi grod(')w Gniezno i 1\ rusz wica poclio-
dzą od appełlatyw(')w, Poznań W8lvaznje jalvo założyciela
swego Poznana, Gdecz Giedlce, Kostrzyn Kosterę, Bie-
cliów Biecłia, Bydgoszcz Bydgosta, Włocławek Włodzi-
sława, Przedecz Przedłca (może zdrobniałe od imienia
Przedbor lub Przedsław lid^ Przedwoj), Spicymirz wresz-
cie Spicymira.

Gdyby się zatem pokazało, że grody Włocławek,
Przedecz i Spicymirz zawdzięczają swe powstanie jesz-
cze pułkownikom - wojewodom z pierwszego połvolenia,
to jest, iż pocliodzą jeszcze z pierwszej połowy IX wieku,
to jest z czas(>w panowania Popiela Cliwościszka , na-
tenczas prz}byłoby nam z owych nazw gTod()W jeszcze
dalszych 8 imion pradynast()W szlaclity polskiej z ])ierw-
szego pokolenia, mianowicie:

22. Poznań, 23. Giedko,

24. Kostera, 25. Biech,

26. Wtodzisław, 'li. Przedek,

•1^. Spicymir, 2i). Bydgosi.

tak, żeby nam już tylko siedm jeszcze do zupełnego
skompletowania pierwszego pokolenia szlachty polskiej
brakowało. Odszuł<:anie tych siedmiu imion z choćljy
już tylko z pewnem podobieństwem do prawdy, nie jest
możebnem.

Z pr(dvlamacyj średniowiecznych imion(nvycli, o kttj-
rych nie można napewno powiedzieć, czy przedsta-
wiają imiojia ])radynast('>w pierwszego czy (h*ugiego

•24

pokolenia, a zatem które i do pierwszego pokolenia
odniesione być mogą, uderzają przedewszystkieni sta-
rożytnem swem l^rzmieniem proklamacye a względnie
imiona w proklamacyacli takie jak: Pomian, Bodnła
czy Godula, Bor (Borek i Borowa), Borzym, Cielę (Cio-
łek i Cielątkowa). Dzialocli (Działosza), Gózd (Gozdowa),
Grzymała, Jeleń, Korcza (Korczak i Korczyn gr(')d),
Niesob, ]Momot, Odrobąd (Odrowąż), Psczoła (Wczele),
Piła (Pilawa), Powała, Wrona (Warni a, Warniawa),
Sokół (Sołcola), Strzała, Swieboda i inne.

Gdyby chodziło o wydobycie z tego szeregu ty cli
imion , które swym cliaralcterem starożytnym najbai-
dziej się odznaczają, aby nimi uzuiielnić owycli braku-
jącycłi siedmiu pradynastów szlaclity polsłviej z pierw-
szego pokolenia, dałbym pierwszeństwo nastę[)ując\m
imionom :

30. Pomicm. 31. Powala,

32. Jeleń, 33. Niesob,

34. Odrobąd, 35. Swieboda,
36. Wrona.

Gdy jednalv za powyższemi imionami nic więcej
nie przemawia, krom ich starożytnego wyglądu, staro-
żytny wygląd zaś jest zbyt złudnym probierzem, ileże
imię o starożytnym wyglądzie i kill^a \\ie]v(')w mogło
być w użyciu, przeto wstrzymujem>' się od zaliczenia
owych siedmiu imion w poczet pradynast(>w szlaclity
l)olslviej ]:»ierwszego pokolenia, i zostawiamy je narazie
jako wątpliwe do rozpatrzenia się w nicli p(')żniej.

Z drugiem pol^oleniem szlachty polskiej pojawiają
się poraź ])ierwszy pomiędzy szlaclitą polsłcą dynasto-
wie młodsi czyli linie młodsze, ł<:t('»re w tem sw('>j po-
czątek l^iorą, że u Słowian lechickich dziedziczenie wła-
dzy łvsiążęcej czyli wojewodziń.skiej wraz ze znal^iein
stanniczym ojcowslvim odbywało się z zacłiowaniem za-

2 o

sady senioratu. Tylko najstarszy syn, senior, dziedziczył
stannicę ojcowską czyli naczelne dowództwo podczas
wyprawy wojennej, młodsi zaś bracia szli na wyprawę
wojenną jalco towarzysze seniora pod jego stannicą,
a jeśli otrzymali jakie dowództwa podlvomendne i ]30-
trzebowali nżywać w- tym celu własnej stannicy, tedy
formowali sobie sw(')j własny osobny znak stanniczy
w ten sposób, iż znalv stanniczy ojcowslvi, przypadły
seniorowi, odmieniali przez talvie dodatki lidj iiszczer-
bienia, ł<;t()re jednak nie zacierały w zupełności cliara-
kteru ojcowsliiej stannic}' i dawały możność poznania,
od jakiej szczej^owej stannicy ta nowoutworzona stan-
nicą poboczna pocliodzi.

Zasadnicza odmiana stannicy ojcowskiej \\' tem
polegała, iż młodsi dynastowie musieli ze znaku stan-
niczego ojcowskiego wyrzucać runę tyr (4^), gdyż ta
jako symbol boga wojny, była znamieniem na(;zelnego
wodza-wojewody, więc tylko przez seniora używaną l)yć
mogła; w skutek tego w znakacli stanniczycli linij
młodszycli ze znakiem ^ nie spotykamy się nigdy.

Dla tak utworzonej nowej stainiicy formowano
równocześnie nowe hasło czyli Jiową prolvlaniacyę, bez
żadnego względu na proldamacyę senioracką, ale wedle
tycłisamycli norm, to jest, że pierwotnie imię dowiklzcy
wojskowego służyło za prolilamacye.

Owym 36 prawodzom-wojewodom z pierwszego po-
kolenia służył bez wyjątlcu senioracki cliarakter, Icażdy
z ]iicli uwiązany był za seniora, za wojewodę, chociażby
pomiędzy nimi, jalcto z pozostałycli po nich znakó^^'
stanniczycli się niewątpliwie okazuje, byli obok braci
starszycłi także bracia młodsi.

Formowanie się linij młodszych już w trzeciem
połioleniu zaczyna być dwojakie. W drugiem pokoleniu
są tyllaj linie: jedna senioracl^:a, inne linie młodsze;
ale już w trzeciem polvoleniu rzecz się o tyle znueuia,
że i w linii seniorackiej zacz\nają się formować linie
młodsze, lvt<'»rych sfera uprawnienia jest odmienna od

— -JG —

sfery uprawiiieiiia zwyczajnych linii młodszych. Poto-
mek bowiem linii seniorackicj , acz młodszy, Ijliższym
był przecież dostąpienia godności seniora, w razie bez-
potomnej śmierci seniora, jak potomek zwyczajnej Unii
młodszej, na którego s])aść mogła godność- seniora do-
piero wtedy, gdyby wszyscy potomlvO\\ie linii seniora-
ckiej bezpotomnie wygaśli.

W skutelv tej r()żnicy w sferze npraw nienia młod-
szych potonds:()w linii seniorackiej a zwyczajnych linij
młodsz>cłi, było też i formowanie znalctiw stanniczych
u tych dw<)cłi kategoryj młodszego potomstwa odmienne.

Potomlcowie senioi-a czyli linii seniorackiej mieli
prawo w swym znaku stanniczym nowo-ntworzonym
zatrz_\'mać rnnę tyr (4*^') na znak swego ])ochodzcnia od
linii seniorackiej, czego potondvom młodszycli linij zwy-
czajnych żadną miarą wolno nie było.

Teraz przejdziemy z koleji do badań nad wydo-
byciem na jaw imion pradynast(>w szlaclity polskiej
linij młodszycli czyli drngiego pokolenia, jn-zyczem mn-
simy jnż tn zaznaczyć, iż cłiociaż drngie pokolenie
szlaclity polskiej średniowiecznej przypada na lata
833—866, to jednak chronologia pradynastów tego dru-
giego polvolenia nie jest pewną, a to z tego powodu,
ponieważ z tej epoki nie posiadamy żadnych zgoła
żriklel łiistorycznych, nie możemy przeto skonstatować,
czy praojciec linii młodszej był synem seniora, czy też
dopiero wnukiem lub ])rawnukiem lub nawet dalszym
potomkiem. Kozpatrzmy tę Icwestyę na przykładzie.
Zawór był pradynastą rodu szczepowego polskiego czter-
nastego, należał ])rzeto do pierwszego pokolenia szlaclity
poskiej. Jako linie młodsze tego rodu szczepowego wy-
stępują rody Szreniawów, Drużyn(')W Zacliorctw i Węży-
ków, wsł<:aznjące jako praojc(ńv tycli rod(')W młodszych:
Szrenią, łJrngę, Zachora i Wężyka. Otóż nie da się żadną
miarą sprawdzić kwestya, czy Szreń, Druga, Zaclior i Wę-
żyk byli synami Zawora, czy też dopiero wnukami czy
nawet dopiero p()źniejsz\nii potoml<:ami; i r('>wnież nie

•J7

(la się sprawdzić, czy Szreń, Druga, Zaclior i Wężyk
byli między sobą braćmi rodzonymi, czy też w innym
stopniu byli ze sol)ą spokrewnieni; być bowiem łatwo
może, że Druga, Zachor i Wężyk, ktiuycli znak stanni-
czy się jako odmiana Szreniawy przedstawia, byli sy-
nami Szrenią a wnukami Zawoi-a.

Mimo więc, iż zachodzą tak poważne wątpliwości,
ja niemając żadnego sposobu do rozstrzygiuenia tako-
wych, nuiszę wszystkich praojc()w linij młodszych za-
liczyć do drugiego pokolenia szlachty polskiej bez
względu na to, choćby niekt()rzy z nich dopiero do
późniejszych pokoleń należeli.

Głuszę jeszcze i drugą ]>o]telnić niedokładność,
a mianowicie, iż do tego drugiego pokolenia szlachty
polskiej zaliczę tych wszystłvich praojc()w rod()w szla-
cliecl^icli, kt()re ])rzyjąwszy łierby zacliodnio-europejskie
i zatraciwszy swe prastare znałvi stannicze runiczne,
ine dozwalają możności rozstrzygnienia , czy należą do
linij seniorackich , więc ich praojcowie do pierwszego
pols:olenia przeniesieni być winni, czy też dopiero do
linij młodszych. Jak n. p. herl) Momot (r()g jeleni),
mimo iż nazwisko a raczej przezwislvO Momot jest nie-
zwykle starożytne, przecież gdy ród Momotów zarzu-
ciwszy swą runiczną stannicę przybrał sobie za herb
r(>g jelenia czy łosia, dziś żadną miarą sprawdzić się
nie da, czy ród Momot()w Ijył rodem senioraclvun lub
też rodem młodszym, więc w obec tej wątpliwości za-
liczymy starego Momota do pokolenia dopiero drugiego
szlaclity polsl^iej, cłioć może zupełnie błędnie. Slaitki
tej możebnej myłki musi ród ]N[omot()W sam solnie przy-
pisać, że goniąc za nowinl<:ami, zarzucił prastarą sza-
nowną stannicę ojcowslvą ruińczną i w ten spos(jlj zmy-
lił ślad swego pochodzenia.

Do tej kategoryi wreszcie czyli do drugiego poko-
lenia szlachty polskiej, bo gdzie indziej nie mogę, za-
liczyć nniszę i tycłi wszystłcich dynast('»\v, Iddrych imiona
znan(! nam są z nazwis]v grochiw p()zniej powstałych.

— 28 —

jak: Wojbor, Wrocław, Racibor i wielu innych. Te
gTody niogly powstać najpc^źniej za Bolesława Cłiro-
brego, ale mogły powstać i wcześniej , w Icażdyiu ra-
zie nie można przypuścić, iżby one \\szystłvie powstały
równocześnie w jednem poł\:ołeniu, a zwłaszcza w połvO-
leniu drugiem (834—866), i owszem z całą pewnością
można przypuścić, że powstawały różnemi czasy i w ró-
żnycli i3olvoleniach ; a jednak, gdy nie mam żadnycli
zgoła slv:az()wek do ocenienia, w jałvim czasie lvtóry
z tych grod(')W powstał i do którego ftokolenia zało-
życieli tych grod()W poszczególnie zaliczyć mi wypada,
zaliczam ich wszystkich narazie do drugiego polvolenia.

Tym sposobem szereg dpiastów zaliczonycli tym-
czasowo do drugiego pojcolenia, będzie przedstawiał
wielu dynastów i takich, kt(')rzy (h)piero do i)('>źuiejszych
pokoleń należą, lecz któ))->ch clironologia nie da się
bliżej oznaczyć.

Przystępujemy więc naprz(')d do wydol)ycia indoii
dynastów młodszycłi z proklamacyj lierijowycli. Za-
czniemy oczywiście od najcelniejszego rodu, mianowicie
od dyuastyi P()pielid()w.

Trudność poszukiwań w tym kierunJ^u Ijyłal^y
niezmierna i nie do przezwyciężenia, gdyljy nam nie
przychodziły w pomoc te dwa wslcazane przez nas wy-
żej, niezmiernej doniosłości fakta :

1) że młodsi dynastowie formowali soljie swoje
osoljne znaki stannicze przez odmienianie znalai stan-
niczego senioraci^iego, w s]vutelv czego pomiędzy zna-
kiem stanniczym seniora a znalcami stanniczemi młod-
szych dynastów istnieje figuralne pokrewieństwo. Ze
zaś znaki stannicze stały się z Ijiegiem czasu lierl)ami
szlachty polskiej, tedy wystarczy tylko zestawić razem
te łierby, które wsp(')lne pocliodzenie od jednego pierwo-
typu wykazują, aljy mieć slvazówlvę, które rody lier-
]30we szlacheckie od wspólnego rodu szczepowego po-
chodzą. Ta wslvaz()wka jest niezawodna i jest jedyna

•J9

na tę prastarą epokę istnienia szlachty ])olskiej, do
której żadnych pisanych hib w ogcUe jakichkolwiekbądź
innycli źródeł genealogicznych nie posiadamy,

2) że najstarsze proklamacye lierhowe hrane były
tylko po imionach ówczesnych naczelnik(hv czyli pra-
ojc()W rod()W czyli pradynastów. Na tej więc drodze,
na di-odze badania proklamacji imionowym docliodzimy
do poznania imion praojców rodów, niegd>' żyjących,
o których istnieniu żadne się nam zgolą wiadomości
w innych źródłaeh historycznych nie przechowały.

Ot()ż gdy i co do genealogii Popielid()w żadne bar-
dziej szczeg(')lowe daty się nam nie przecliowaly, krom
nader szczupłych i iiiezawsze wiarogodnych wiadomości,
zawartych w naszycli najstarszych kronikacli, to nie
pozostaje nam nic innego, jak na wskazanych powyżej
dw<')cli drogach, mianowicie na drodze badania znakÓNA''
stanniczych, od znaku stanniczego Popielowiczów po-
czątek swój wywodzących , i na drodze badania połą-
czonych z temi znakami proklamacyj imion owych do-
chodzić bliższych szczeg()łów genealogicznych dynastyi
Popielowicz('>w.

Ale któż nam jest wstanie wskazać, jak wyglą-
dała stannica Popielid()W, skoro z epoki panowania tej
dynastyi żaden zgoła nam się pomnik nie przechował,
lvrom ziemi, a i ten jest wątpliwy, skoro Popiel pano-
wał jeszcze tylko w Wielkopolsce, a zdaniem kolegi
Rostafińskiego AViellvopolska przedstawiała wiellde
zwierciadło wody.

Jak atoli napoziu- trudnem i niemal niepodobnem
do rozwiązania zdawaćby się mogło pytanie, jalv wy-
glądał znak stanniczy dynastyi Popielidów, tak w rze-
czywistości przy zastosowaniu pewników^ które poprzód
przedstawiliśmy, jest ono niezwykle łatwe do rozwią-
zania, a cały przebieg dochodzenia jest bardzo zajmu-
jący i pouczający.

Ot()ż wiemy z Galla, że Piast był synem Popiela
(II) Chwościszka, był zatem członkiem dynastyi Popie-

— 30 —

lid(j\v, że zaś iiaj starszym synem i^opiela (11) Cliwo-
ściszka i późniejszym księciem ])aniijącym był Popiel
(111) , i)rzet() Piast l)ył synem P()]ńela Cbwościszka
młodszym. Jeśli zaś był synem młodszym, tedy musiał
stannicę ojcowską odmienić, gdyż niezmienioną stannicę
(»jcowslvą odziedziczył senior Popiel (lllj. Odmiana
zaś stannicy ojcowsldej czyli seniorackiej na stannicę
młodszą mnsiała, jaldo wsponmieliśmy wyżej, nasta])ić
przedewsz>'stłviem przez wyrzucenie ze znalcii ojcow-
skiego runy tyr ('^) , jako symbolu godności wojewo-
dzińskiej, seniorowi przedewszystkieni właściwego.

Otóż gdybyśmy znali znak staimiczy d> iiastyi Pia-
stów, to wystarczyłoby zu})elnie dodać do niego tylko
runę tyr (^), a jużbyśmy mieli zrestytuowany znak
stanniczy senioracki, czyli znale stanniczy dynastyi Po-
])ielidów.

Ale czy znamy znak stanniczy dynastyi Piast('>w ?
l\)zornie brzmi odpowiedź , że nie ! Ale to tylko ]) o-
z ornie: Piastowie bowiem wymarli u nas w jNIalopol-
sce dopiero w wieku Xn' , a na .Mazowszu nawet aż
dopiero w wieku XYI, a więc głębolvo już w ej)oce hi-
storycznej, z której nam się tysiące źrikleł historycznych
dochowało, czyż więc można przypuścić , iżby nam się
w tych zasobnych źr('>dłacli nie dochował żaden ślad
o tak ważnym szczególe, jak znak stanniczy dynastyi
pannjącej! Co])rawda, jest jeden bardzo iitruchnający
szko|)iil, a to mianowicie ten. iż Piastowie na samym
]>oczątlvU Xlii wieku zarzucili s\\ (')j prastary znak stan-
niczy ruiuczny, a natomiast ^^szyscy zgodnie przyjęli
jako znak stanniczy orła jedn()gło^^•ego, lierb na modłę
heroldyi zachodnio-europejslciej uformowany. To wcze-
sne zarzucenie znaku stanniczego runicznego ])rzez Pia-
stów jest przyczyną, że nam o tym starym znaku stan-
niczym runicznym dynastyi piastowsl^iej tak stosunl^owo
szczupłe tylko przechowały się slvazówki; gdyby nie
to, to na każdej pieczęci książąt z dynastyi Piast(')w,
a jest tych pieczęci z okładem kilkadziesiąt, widniałby

— :n —

ów stan znak staiiiiiczy runiczny Piast(hv, zamiast orla
jednoi>,ł()wego, jakto w rzeczywistości ma miejsce.

Ot('>ż, jak wyglądał znak prastary stanniczy ru-
niczny Piastów, do tego mamy dwie tylko skaziiwki,
jedna dotyczy HenryJ^a Brodatego, druga Przemyśla
króla; trzecia dotyczyłaby Bolesława Wysokiego i by-
łaby najdawniejszą, lecz niestety nie jest autentyczną.

Ot()ż Henryłv Brodaty, łcsiążę wrocławslii, na pie-
częci swojej książęcej, lvt<')ra niewątpliwie z samego po-
zątlcu XIII wieku pocłiodzi, na tarczy, którą się zasła-
nia, nie ma jeszcze orła jednogłowego, lecz zna]v wyo-
Ijrażający ])ółlvsiężyc barłdem na dół, różłvami do g<5ry
zwrócony, pośi'odkn półlcsiężyca krzyż. T>'m sposobem
poznalibyśmy znak stanniczy, jałdego uż>wał niewąt-
pliw}^ Piasto^^icz, Henry Ic Brodaty.

Ze zaś to jest rzeczywiście znalv stanniczy łcsią-
żęey a nie prost}' ornament tarczy, jakie w XIII i XIY
wieku na tarczach ł':siążęcycli nie są wcale rządkiem
zjawiskiem, dowodem tego stanowczym następujące fakta:

1) że tegożsamego znaku używa Henrylv Brodaty
jako monogranm na dwóch egzemplarzach oryginalny cli
przywileju swego, wydanego w r. 1208 dla klasztoru
trzel3nicldego ') , kt('»re tutaj w podobiżnie dołączam)'^
(Obacz str. 32);

2) że tenżesam znałv widnieje tak na tarczy jak
i na proporcu na pieczęci lvsięcia Bolesława Wysokiego'^),
którato ])ieczęć jest wprawdzie falsyfikatem, wszelako
podrobienie jej pochodzi z samego początlai Xin wieku
i w żadnym razie nie jest późniejsze nad r. 1220. Cłio-
ciaż więc ta pieczęć nie może stanowić dowodu, że ta-
kicłi znak()w stanniczych używał już i ojciec Henryka,
Brodatego, Bolesław Wysoki, to jednak stanowi dowód,
że w cliwiii ])odrobienia tej pieczęci, to jest na początku

^) Grunhagen: Regesteu N. 127.

O Schultz: Die Schlesischen Siegel bis 1250, Breslau 1871,
tab. I, \. 2.

— 3-2 —

XIII NYieku widniały takie znaki na ]n'oporcacli i tar-
czach książąt szląskicli, a więc w pierwszym rzędzie
księcia Henryka Brodatego;

3) że odtąd na piersiacli orl('»w szląskicli widnieje
ten znak zrazu w swym dostojnym czyli nienaruszonym
kształcie, później z opuszczeniem krzyża, i że ów pół-
księżyc jest pierwowzorem owej przewiązl^i na ski'zy-
dłacli orłów jednogłowycli, która po wsze czasy tak
polskiego a zwłaszcza piastowskiego, jak i szląskiego
orła charakteryzuj e.

Drngi taki znak stanniczy piastowski widnieje na
pieczęci majestatowej króla Przemyśla. Na pieczęci tej
mianowicie, a w szczególności na tronie monarszym
leży hełm królewsld ozdobiony bogatym pióropuszem,
a na nim umieszczony jest klejnot , wyol)rnżający pół-
księżyc barkiem do góry obrócony, a pod półksiężycem
widnieje sześciopromienna gwiazda:

jNIielibyśmy w tym klejnocie króla Prze-
^^^^ mysia drugi znak stanniczy dynastyi pia-
f^Ę^ ^ stowsldej.

A teraz nasuwają się dwie kwestye do
rozwiązania, mianowicie :

— 'ÓS —

a) że skoro tak książę Henryk Brodaty jak i JcriU
Przemysł byli r(')\vnie dobrymi Piastowiezaiiii, dla czego
każdy z nich odmiennego znakn staniiiczego używa;

b) kt('»rv z ty cli dw()cli znak(nv, i czy w og(')le który
z nich jest tym pierwotnym znakiem stanniczym, ja-
kiego używał pierwszy założyciel tej dynastyi, stary
Piast Chwościszl^owicz.

Na oba te pytania znajdziemy odpowiedź w po-
stawionych przez nas wyżej teoryacli , mianowicie co
do r(')żnicy znaków stanniczycli Henryka Brodatego
a króla Przemyśla, w tej teoryi, że znak stanniczy oj-
cowski dziedziczył tyllv0 senior w formie onegoż do-
stojnej czyli niezmienionej, zaś młodsi bracia znali ten
odmieniać musieli. Otóż skoro Henryk Brodaty od in-
nego syna Bolesława Krzywoustego pocłiodzi a kr<)l
Przemysł od innego, toć oczywiście lvażdy z nich mu-
siał odmienny znalv stanniczy po swoicli przodkacli
odziedzicz\'ć. Zróbmy próbę prawdziwości tego twier-
dzenia.

Henryk Brodaty Ijył seniorem czyli najstarszym
synem Bolesława Wysolviego, jego przeto znak stanni-
czy jest odziedziczony po Bolesławie Wysoldm w for-
mie dostojnej czyli niezmienionej. Bolesław Wysoki zaś
był seniorem czyli najstarszym synem Władysława H,
jego znal-L stanniczy przeto był znalviem Władysława II,
a że Władysław II był seniorem czyli najstarszym sy-
nem Bolesława Krzywoustego, przeto odziedziczył znalv
stanniczy po Bolesławie Krzywoustym w jego dostojnej
czyli niezmienionej formie , czyli innemi słowy, że ten
znak stanniczy, jałviego używa Henr.yk Brodaty jest
niezmienionym znał^iem stanniczym Bolesława Krzy-
woustego.

Czy rzeczywiście nic niezmienionym? Tale i nie,
Materyalnie, to jest co do ogólnego wyglądu swego
znak ten nie mógł uledz zmianie, ale formalnie musiał
się zast()Sować do mody. Henryk Brodaty nosi w swym
znalvu stanniczym p()łksiężyca, półł^siężyc jest już her-

34

bem na modłę zacliocliiio-eiiropejską uformowanym, co
się mogło stać najwcześniej za czasów Hen^yl^:a Bro-
datego, ale za czasów Bolesława Krzywoustego u nas
znanem jeszcze nie było. W znaku stanniczym Bole-
sława Krzywoustego p()łksiężyc l3ezwaruidvOwo jeszcze
figurować nie mógł.

Postawiliśmy poprzednio twierdzenie, że najstarsze
znaki stannicze pradynastów szlachty polslviej były z run
slcandynawskich formowane, a więc i dynasty a piastow-
ska musiała mieć pierwotnie znale stanniczy runiczny;
wiemy też z niesł<:ończenie licznych przykład()w, że
kiedy z herbami zacliodnio - europejskiemi zaczęły za-
glądać do Polslvi zwyczaje łieroldyi zacliodniej a z niemi
i moda łjlazonowania her]3()w, poczęto niezrozumiałym
już zgoła pod()wczas znalvom runicznym nadawać lvształty
przedmiot()w podobnych a znanycli, aby je módz wy-
blazonować czyli opisać. Ta faza przeobrażania się pra-
starych znak()w runiczn}'ch w herljy zaclio(hiio-europej-
skie, zowie się ulierlDieniem.

Otóż slcoro znak stamiiczy Ilenrylca Brodatego nie
przedstawia runy skandynawskiej w swej czystej for-
mie, jak ona wyglądała za czasów Piasta Chwościszko-
wicza, jeno już p(')łksiężyc , kt<'>ry w znalcacli uherluo-
nych zastępuje zawsze łukowate znamię runiczne, przeto
znak stanniczy Henryka Brodatego jest już znakiem
uherbionym, a że to ulierbienie nie mogło nastąpić
u nas wcześniej, jak najwcześniej z początldem XIII
wieku, przeto widoczna, że Bolesław Krzywousty znaku
stamiiczego w tałv uherljionym Icształcie używać nie
m()gł, więc ażeby odtworzyć pierwotny lvształt tego
zualvu, trzel)a ulierbione znamię runiczne przywr()cić do
swego pierwotnego kształtu.

Znałv stanniczy Bolesława Krzywoustego ni()gł za-
tem wyglądać tyllvo tali - i w tej formie odzie-
dziczony został przez jego >»| i uajstarszego syna
Władysława II, jaleo se- I I / niora. Ale młodsi
synowie Krzywoustego: ^1^ Bolesław Kedzierza-

— 35 —

wy, Mieszek Staiy, Henryk sandoniirski i Kazimirz
Sprawiedliwy musieli już ten znak odmieniać. W jaki
sposób dokonywały się te odmiany, teg'o heraldyka
])olska dostarcza nam nieskończoną liczbę przykładów.

I tak najstarsz)' z młodszycli Bolesław Kędzierzawy
zmienił znak stanniczy ojcowski w sposób najprostszy,
n herbów polskich z runicznycli tematów formowanych,
d(xść pospolicie używany, to jest, że g'o wywrócił, na co
runy zezwalają. Znak więc stanniczy Bolesława Kędzie-
i-zawego musiał wyglądać tak : ^ym^ młodszy z kolei
syn Bolesława Krzywoustego / 1 | Mieszelc Stary
musiał dolvonać znowu dalszej m.,|.^ odmiany, dolco-
nał jej znowu w formie naj- ^ prostszej, to jest,
że łvi'zyż czteroramienny przemienił na krzyż sześcio-
ramienny. Znalv więc Mieszlva Starego musiał wyglą-
dać tak: _^mm^ Otóż jeśli ten znalv uherbimy, będzie-
my mieć ^^|^\ znak stanniczy czyli lvlejnot liełmu
IcrólaPrze- ^^f^ mysła, lvtóry jest właśnie potom-
kiem czyli A praprawnukiem Mieszłva Starego.

Próba więc wytłumaczenia różnicy znaków stan-
niczycli Henryka Brodatego a l^róla Przemyśla na pod-
stawie naszycli teoryj przeprowadzona, zdała świetnie
egzamin.

Ale to dopiero doszliśmy do znalvu stanniczego
Bolesława Krzywoustego wstecz ; tymczasem zacliodzi
poważne pytanie, czy tegożsamego znaliu stanniczego,
jakiego używał Bolesław Krzywousty, używał już i pra-
ojciec dynastyi piastowskiej Piast Cłiwościszłcowicz.
Genealogia Piast()w przy zast()Sowaniu metody retro-
spełitywnej, powinna na to pytanie odpowiedzieć.

Otóż Bolesław Krzywousty nie był najstarszym
synem Włodzisława Hermana, był nim Zbygniew, on
przeto odziedziczył znak stanniczy ojcowski, a Bolesław
Krzywousty musiał go odmienić. Odmiana ta nastąpiła
prawdopodobnie w formie najprostszej , to jest przez
wywrócenie ojcowskiego znaku, czyli że znak stanniczy

— 36

Zbygniewa a względnie Wlodzisława Hermana musiał
wyglądać tak: ^— *^. Ale i Włodzislaw Herman

nie był najstar- f I \ szym synem KazimirzaMnidia,
był nim bowiem , P , Bolesław Śmiały. Bolesław^
Śmiały przeto ^ odziedziczył znali: stanniczy oj-
cowski w jego dostojnej czyli nienaniszonej formie,
zaś Włodzisław Herman musiał go odmienić. Odmiana
Wlodzisława Hermana mn siała znowu prawdopodobnie
być dokonaną w najj^rostszej formie, to jest przez prze-
wrócenie znalvu staimiczego, czyli że znak staimiczy
Bolesława Śmiałego a względnie tegoż ojca, lvazinurza
Mnicha wyglądał tak: - I zn(»\\u Kazimirz
Mnich nie był najstar- ^ł^ szyni synem Mieszlva
n, był nim bowiem \ I / Bolesław Mieszkowicz,
kt()ry też rzeczywiście, ^J-^ acz nader krótlvO berło
l<:siążęce po ojcu dzierżył, i oczywiście po nim stannicę
w formie dostojnej odziedziczał. Gdy jednałc tenże
wkrótce umarł bezpotomnie, talv że go nawet kronilca-
rze nasi w poczet książąt polskich nie zaliczają, gdy
w skutek jego bezpotomnej śmierci stannica Mieszka II
była bez pana, wypada przypuścić z wszelkiem pra-
wdopodobieństwem, że Kazimirz Mnich dziedzicząc po
bezpotonmie zgasłym Bolesławie !MieszlvOwiczu godność
senioracką, używał tałcże pozostałej po ojcu stannicy
seniorackiej jako swej własnej, czyli że Kazimirz Mnicli
używał tej samej staimicy, jakiej używał ojciec jego
Mieszek H Boleslawowicz.

Ale Mieszek II Boleslawowicz znowu nie jest naj-
starszym synenj Bolesława Chrol)rego, był nim Ijowiem
Bezprym^), lvtóry też MieszłvOwi H przez czas jaldś
stolec ojcowski spornym czynił. Znowu więc nie Alie-
szek II, ale Bezprym odziedziczył znale stanniczy po

') Patrz co do tych wszystkich genealogij nieoszacowane dzieło
kolegi Balzera, podtytułem: Genealogia Piastów, Kraków 1895, które
Akademia Umiejętności odznaczyła złotym medalem z ftmdacyi ś. p.
Probusa Barczewskiego, a które rzetelnie kilka nawet takich medali
jest warte.

— 37 —

Bolesławie Chrobrym a Mieszek II musiał i>() odmienić''.
Odmiana ta nastąpiła, jalc jnż tylelcroć wspomniałem,
w sposób najprostszy, a zatem przez w^ywrdcenie znałcii
stanniczego ojcowsłciego. Bezprym ]irzeto a względnie
Bolesław Cłi]'obry iiży\\ali prawdo])odobnie znakn stan-
niczego w fo]'mie talviej : ^«p»^ Że zaś Bolesław
C'liroljry był najstarszym f I \ ^ pozostałycli po
Mieszkn I syn()w, czyli ts^Ąm^ seniorem, zaś Mie-
szek I był najstarszym ^ synem Ziemomysła,
Ziemomysł jeśli nie jedynym to najstarszym synem
Leszl^a, Leszek jeśli nie jed.Miym to najstarszym synem
Siemowita, Siemowit wreszcie prawdopodobnie jedynym
a w każdym razie najstarszym synem Piasta Cłiwoś-
ciszkowicza, przeto stannica, jakiej nżj^wal Bolesław
Clirobry, była zai-azem stannica praojca dynasty i pia-
sto wsld ej, Piasta Chwościszkowicza.

Lecz czy rzeczywiście stannica, jakiej używał
Piast Cłiwościszkowicz, była znpełnie taką samą, jakiej
])óźniej nżywał Bolesław C1iroI)ry? nie! w^ dwócłi lvie-
runkacłi była ona odmienną:

1) a naprzckl nie należy zapominać, że Piast Chwoś-
ciszlvOwicz Ijył jeszcze poganinem, l^rzyż przeto w jego
stannicy nie m()gł się jeszcze żadną miarą znajdować
i m()gł się tam dostać dopiero za Mieszl^a I ]i() przy-
jęciu cłirześciaństwa ;

2) na stannicy Piasta Cliwościszlcowicza widniała
runa sl^andynawska w swej czystej nienadwerężonej for-
mie, wyglądała przeto tale: Y tymczasem w stan-
nicy Cliroln-ego Ijrak gik'- I nej połowy laski ru-
nicznej, lvt(5ra ubyła dro- ^|^ ri"^. uszczerl^ienia.
Wiemy już, że kiedy po- / 1 1 częto znaki stannicze
odłamywać od drzewc('>w i przenosić na proporce, czy-
niono to najczęściej w niewłaściwem miejscu, albowiem
nie znano już pod<')wczas znaczenia run; w skutełv tego
niewłaściwego odłamy wania uszczerbiano runę, a to
zazwyczaj w ten s]ios()b, że runa traciła dolną polowe

— 38 —

swej laski runicznej. Działo się to prawdopodobnie
w XI lub nawet może w X wieku.

Ale że znak stanniczy Chrobrego ma ułamaną
górną połowę laslvi, przeto uszczerbienie to nnisiało na-
stąpić \v<')\vc'zas, lviedy znałv ten przedstawiał runę wy-
wróconą, a więc albo za panowania jNlieszka II albo
dopiero za panowania Bolesława Krzywoustego.

Znali zaś stanniczy Piasta Cłiościszl<;owicza wy-
glądał rzeczywiście talv: w Ale jeśli tak wy-
glądał zna]v stanniczy I Piasta Cliwościszłvie-
wicza, to już z samego ^TN tego znaku jest wi-
doczne , że Piast nie był i 1 V seniorem, lecz młod-
szym dynastą, gdyż w jego znaku stanniczy m brako-
wało runy tyr {'^), lvtóra po wsze czasy b>ia znamie-
niem stannicy senioraclciej.

Jeśli zaś, jak to wiemy, Piast był synem młodszym
Popiela Cliwościszłca, czyli nab^żał do dynasty i Popie-
lowicz()w, to jeśli do jego znalcu stanniczego dodamy
senioracką runę 'tyr ( ^ ) i zwiążemy te tlwie runy
w S})OS(')b runom właściwy, tedy uzyslcamy znak senio-
raclii czyli stannicę dynastyi Popielid('>w. Wedle tego
stannica Popielid()w nnisiała wyglądać talv:
jest też w polskiej łieraldyce lvillva łierb()W,
litóre od tegożsamego znałvu stanniczego po-
cłiodzą, mianowicie łierli Ogon('»w czyli Po-
wałów, herb Niesiobiów czyli Krzywosąd(>w i lierb Odro-
wąż()w ; rody przeto używające t>'ch lierb()w, to szczerzy
Popiełowic/e.

A teraz z Icołeji musimy się zastanowić nad Icwi'-
styą, jak się właściwie nazywał stary Piast Cliwościsz-
kowicz. Jałc Ijowiem mój stary a doświadczony przy-
jaciel, Autor Cłirobacyi w r()Z})i'awie pod tytułem:
„O Piaście i o piaście" niedawno ponad wszellcą wątpli-
wość wykazał, wyraz „piast" nie był imieniem wlasnem,
lecz nazwą nrzędn, że zatem ojciec Siemowita nie na-
zywał się Piastem lecz b}'ł rzeczywiście piastem czyli

— 39 —

piastiiiiem iiilodycli książąt (pedagogn.s ducls iuvenis)
iia dworze starego Popiela. A jeśli tak, to ze względu,
że wszystkie nasze kroniki starego Piasta tylko Pia-
stem nazywają, jeśli Piast nie jest imieniem, to my
właściwie imienia starego Piasta zgolą nie znamy.

Czy rzeczywiście wcale nie znamy? formalnie tak
jest niewątjdiwie! W rzeczywistości zaś jest wszelkie
prawdopodobieństwo, że ono nam jest znane, lecz że
o tem sami nie wiemy. Ale jaką drogą dociec, jak to
imię starego Piasta Chwościszkowicza brzmiało?! Sprawa
w^ rzeczywistości nie jest tak trndna.

Ani wątpić, że między rodami szlachty polskiej
średniowiecznej znajdują się i takie rody, które s\\('»j
początek od dynastyi Piastów wywodzą. Jakkolwiek
bowiem nie jest nam dotychczas znany żaden taki czło-
nek dynastyi ]3iastowskiej, kt()ryby jakiemid^olwiek ro-
dowi szlacheckiemu polskienni dał początek, to jednak
nie należy spuszczać z oka , że nam najdawniejsza ge-
nealogia Piast<)w zgoła nie jest znaną. Czyż można
bowiem przypuścić, iżby w dobie bałwochwalczej, kiedy
książęta miewali po kilka a nawet po kilkanaście żon,
i kiedy w skutek tego i liczl^a dzieci dochodziła do
nieznanej dziś wysokości, syn Piasta Siemowit miał
tylko jednego syna Leszka, Leszek jednego tylko syna
Ziemomysła, Ziemomysł wreszcie jednego syna Mieszka I;
ani podobieństwo przypuszczać podobnego zjawiska,
a jednak kronil^arze zgodnie tę rzecz tak przedstawiają.

Dlaczego? rzecz prosta! Kronikarzy i tradycyę
historyczną obcliodzil tylko senior jal<:o dziedzic ksią-
żęcego stolca; młodsi dynastowie, jako osoby bez żad-
nego znaczenia, nie obcliodzili ich wcale, więc zanoto-
wali tylko imiona książąt - senior()W, a o młodszych
dynastach zachowali zupełne milczenie.

Jestem więc zdania, że tak Siemowit, jak i Leszek
i Ziemomysł każdy z nich miał co najmniej po kilku,
jeśli nie po kilkunastu syn('>w, kt(')rzy r<)żnyni rodom
szlaclity polskiej średniowiecznej początek dali. Wiellva

— 40 —

liczba herb<)W szlaclity polskiej , które od ziialcu stan-
niczego piastowskiego początek swój biorą, dowodzi tego
ponad wszelką wątpliwość.

A jeśli tak jest, to jeśli, jak zwyż wspomnieliśmy,
każdy ród szlacliecki miał obok swego znaku stanni-
czego, także osobną sobie właściwą proklamacyę , a te
prolclamacye l)rane był>' po praojcacli rodów, to niepo-
doljna, aby w kt()iyni z rod<)w szlaclieclcicli polskicli
średniowiecznych, tych zwłaszcza, kt()re od dynastyi pia-
stowskiej p()czątelv swój biorą, nie docliowalo się w p ro-
le 1 a m a c y i imię praojca tejże dynastyi, starego Pia-
sta Chwościszkowicza.

Aby odnaleść tę proklamacyę trzeba przedewszyst-
]viem :

1) rozpatrzyć się szczeg(')ł()\\ o w herbacli szlachty
polslviej średnio wieczny cli, aby wynaleźć te, które nie-
wątpliwie od rnny stanniczej piasto wsie iej jioczątelc swój
łjiorą. W tycli posznl^iwaniach należy uwzględnić-, że
w żadnym lierbie nie może się znaleść runa stannicza
piastowska w swej czystej prastarej formie, lecz w kształ-
cie noszącym znamiona dwiu-li faz przeol>rażenia, mia-
nowicie uszczerbienia i ulierbienia. Ti' więc herby, które
od znalai stanniczego piastowsłciego początek swój l^iorą,
mogłyby pi-zeilstawiać :

a) podliowę barJ^ieni do góry obróconą, pod nią
krzyż,

h) półksiężyc; barkiem do góry obrck-ony, pod nim
krzyż,

c) połupierścień iDarkiem do gór}' zwrócon>', pod
nim lerzyż,

cl) trąbę myśliwską barkiem do góry zwr<koną,
pod nią krzyż,

e) zawiasę czyli uclio kotelne barkiem do g()ry
zwrócone, z l>:rzyżem pod spodem, wreszcie

f) słvrzyżłulv l3arkiem do g<)ry zwr()cony;

"2) należy się rozpatrzyć w imionacli w dynastyi
Piastów pospolicie nżywanycli, gdyż oczywiście wedle

41

zwyczaju u i'i)d('>Nv szlachty polskiej w wiekach średnicli
pospolicie praktyko\vaneg-o, i stary Piast musiał uży-
wać jednego z tych imion, jakie piiźniej w dynastyi
piastowslciej są w pospolitem użyciu, zaczem i w owej
proklamacyi imionowej, kt(')rej szukamy, powinno się
znaleść tal^ie imię, jakie w dynastyi Piastów jest w po-
spolitem użyciu.

Ot()ż zaczynamy od punktu drugiego.

W dynastyi Piast(')w pospolicie używanemi i tylko
tej dynastyi wlaściwend a u innych rod<'>w szlacheckich
poLskicli nigdy nieużywanemi są imiona: Bolesław,
Wlodzislaw czyli Włode]v, Mieczysław czyli jMieszelv,
Kazimir, Leszelc i Przemysł czyli Przemelc. Z tycłi
imion najpospolitszem i najbardziej lidńanem w dyna-
styi i^iastowskiej jest imię Bolesław, z łvt()remto imie-
niem spotykamy tal^ monarcli(')W polskich, jalcoteż ksią-
żąt wiell^o- i mało])olskicli, mazowieckicłi i szląslcicłi
przeszło dwudziestu. Jednego więc z po wyższy cli imion
musiał używać także Piast Cliwosciszlcowicz, a naj-
])rawdopodoljniej imienia Bolesław.

Co do pierwszego puidctu, to najstaranniejsz>' prze-
gląd lierl3(3w szlachty polslviej średniowiecznej wylva-
zuje, iż w lieraldyce polslviej średniowiecznej jest tylko
jeden herb podoljnego liształtu, a mianowicie wyobraża
on podkowę bar]>:iem do g<>ry oljróconą, pod nią Icrzyż.

Herlju tego używa u nas w wieł^acli średnicli Ja-
laisz z ŁułvOwicy sędzia surrogat sądecłvi na pieczęci
swej z r. 1378') z tą jednałc różnicą, iż pod pod]vOwą
miasto Icrzyża łcładzie miecz, co w heraldyce śrechiio-
wiecznej jest dość pospolitem zjawisłciem, dalej Pietrasz
z Janlcowic sędzia grodzki łcralvowslvi, na pieczęci z r.
1400, ])rzecłiowanej w arcliiwum Cysters<')w w Szczy-
rzycu, z tą atoli odmianą, iż miasto podłs:o^^'y łiładzie
uclio lvotełne, wreszcie Paweł l^isł^up laodycejski, su-
fragan krakowsłci, na pieczęci z r. 1460, przecliowanej

') Kodeks ^Małopolski N. M2.

— 42 —

w arcliiwmii ka])ituły katedralnej krakowskiej, w po-
prawnym kształcie.

Herbu te<:>o ani za[)iski sądowe ani Długosz
w swyeli klejnotaeli osol)n() nie podaje, proklamacya
przeto takowego narazie nie jest nam znaną. Skrzętne
jednak posznkiwania w pomnikach średniowiecznych
dozwolą nam zapewne odszukania tej proklamacyi.

Ot()ż biblioteka kórnicka posiada w swycli cen-
nych zbioracli rękopis z XV wieku, obnjmnjący Insi-
gnici sea ClenocUa Długosza, a będący prawdo|)odobnie
autografem samego Długosza. W ręlcopisie tym łaciń-
skim znajduje się kr()tki opis kilkudziesięciu celniej-
szych herb()w szlacłity polskiej, oczywiście spółcześnie
rękopisowi a więc prawdopodobnie ołcoło polowy XV
wiekn używaiiycli, a co ważniejsza, że przy ośmiu her-
l)ach domieszczone są rysunki odnośnycli łierl3()w, od-
ręczuie pi(U'l<;iem rolńone. Ot('>ż pomiędzy temi rysowa-
nemi pi(')rkiem herbami znaj(hije się talcże rysunek
herbu Jastrzębiec, ale zupełnie odmienny od tego, jaki
i na pieczęciacli średniowiecznycli i u heraldy]<:(')W na-
szych późniejszycli spotykamy, a r()żnica w teni polega,
iż gdy u zwyczajnego Jastrzębca podkowa jest barłiiem
na d('>l a ocelami do góry wywrócona, to ów Długo-
sz()w rysunek w-yobraża ten hei"b odwrotnie, to jest
podkowę barkiem do gó]"y a ocelami na dół zwróconą,
pod nią krzyż. /'TN Herb w tej formie jest wpra-
wdzie znany na- VTy szym p('>źniejszym ]ieraldyla)m,
lecz nie nazywa się Jastrzębcem ale Tępą pod-

kową; a jestt(» ten sam lierb właśnie, którego jako
najl)ardziej zbliżonego ]vsztaltem do kształtu stannicy
piastowskiej, jak powyż, }>roklamacyi poszukujemy.

Pokazywałoby się z tego, że herb ten jeszcze za
czasów Długosza uważano talvże ponielcąd za Jastrzębca,
z czegoby już lvoniecznie wynikało, że olja te herljy
mają wspólne pochodzenie. Czy to możebne? oczywiś-
cie! I nasz łierb Ijowiem i Jastrzębiec nie są niczem
innem, jak ułierbionemi runami, z tą tylko r(')żnicą.

43

że podczas ii,dy Jastrzęhioc pochodzi od runy skandy-
nawskiej madr | j f u lukowatem znamieniu, to
nasz lierb po- y^i ^/ cliodzi natomiast od rnny yr
V('>\vnież o lu- | w Icowatem znamie-

niu ; gdy jednak 1 I runy mogą być

Idadzione wprost lub prze- /T*\ '^vr()Cone, a w he-
raldyce polskiej średnio- i 1 I wiecznej wywra-
canie herb()W, zwłaszcza z teniat(')w runicznych pocho-
dzących, należy do dość pospolitycli zjawisk, przeto nasz
herb może uchodzić za wywróconego Jastrzębca, a Ja-
strzębiec może uchodzić za herb nasz jeno wywrócon}'.

Tylko temu się musimy jak najsilniej oponować,
jakoby nasz herb mógł się nazywać r(')wnież Jastrzę-
biec. Z natury rzeczy bowiem wynika, że jak każdy
znalv herbowy odmienny, przeznaczony na osobną cho-
rągiew czyli stannicę, musi mieć też swoje osobne hasło
czyli osobną proklamacyę, tak też i proklamacya do
jednego tyl]vO znaku chorągiewnego odnosić się może.
Jeśli przeto mamj^ dwa odmienne znaki, mianowicie:
7^TX ■ /^^\ ^^^ musiały być pierwotnie i dwie
y*~|~0 VTy odrębne proklamacyę, jedną był Ja-
strzęljiec a drugiej właśnie musimy po-
szukać. Kładę nacislv na wyraz pierwM)tnie, co tak
rozumiem, że w wiekach średnicli l^ażdy świeżo po-
wstały znak odmienny stanniczy musiał otrzymać
zaraz tal^że swą odmienną prol\:lamacyę. Pc^źniej zda-
rzało się, że jeden herb przychodził do dwócli lub wię-
cej proklamacyj. Działo się to na dwojalviej drodze,
mianowicie :

1) wspomniałem powyżej, że proklamacyę pier-
wotne brane były po imionach praojc('>w rodu czyli
pułlvOwnikó w -wojewodów; prol^lamacye te z natury
rzeczy nie mogły być zrazu stałe i wieczne. Jeśli bo-
wiem głowa rodu zmarła, a pozostały senior innego
jak ojciec używał imienia, to i proldamacya imionowa.
wzięta z imienia zmarłej głowy rodu, przemieniała się
w ])roklamacyę wziętą z imienia nowego seniora. Otóż

- 44 —

iiicr;!/, (Ilii^o jcs/r/c iiJr/\ iii\ \s:il;i sii' |>;iiiii<;(" wsszirj
/ (i/y<'i:i |irol< hiiiiJicyi sł;iis/,cj. I )o,s;Hliiy |>i/\ khid tcj^o
iiijiiiiy ii;i |»r<»kliiiiiii(y;i(li I )i;il;()\\ ic i S;i.s<»\\ic, l\t('>r<'
si(^ j<'.s/,(/<' (l<» cziisfAy I )lii;^<is/;i w |»;iiiii<'ci docliow ;ily,
<'li()ci;i/, i Dniu i S:is jcszc/c w (Iniiiicj |)(»|(»\\ic \\\
wieku |i(iiii:iiTi- ruiiii'\\;i/ jcdiuik /iiii;iii;i piok hiiii;icyi
iiM»;^l;i w |»i()\v;Ml/,ic w \\(»jskii hiiliiiiiiictASO 1 ■/.u\]\\i^s/.:\-
iii<S |>r/,<'f<» Hliiriiiio si(^ Nsszt-lkii-mi s|»os<)l(;iiiii Ifimi
/;i|iol)ic(|/. N;i j|}ilAvi<łiH/,yin .s|»<)si»Im'Iii /;i|»olti('/,i-iii;i l;iki"'j
/miiiiiic l»\ In, ii:i(hiiiii' ii;i j,s(;irHy,(Mnii .syimwi (e^o s;i-
iiii';4(» iminiiii, jiiki(! iKtsil ojciec; w tiikiiii r;i/,ie śiiiiecc
ojc;i i ii;isl('|>,sj\\(» Heiii(H"i nie |H»ci;m;iloliy ziiiiiiny |ir<i-
khiiiKicyi /ii soli,-). Ale i (o /,(kii/;ili» sic iiier;i/, że ikij-
sl;irs/,y syn iiiiiiirl |ti/.e(| (ijcein, u ,skii(el< cze;i,() nilodszy
.syn, ii(»s/;|cy inne inii<', u sle|i(»\\;il w |ini\\;i .seniorji.
Alty i w liikiin \\y|i;nlkii |)n»k himucyi nie y.iiiieiii:ic,
wymyślono ,s|»os(')lt ojiiit rzeiiiii |»rokl:iniiic\ i ojcowskiej
J<oi'ic('»w k:i |>:ili"oniniiczii;! ic Inli ic/, ne zii:ik, że to jiiż
nie ojciec lec/ je|^'o pofoniek. /w;il si(' n. |>. J^loWil
rodn l\ii\\:i :i mi:il |mi nim ii;tsl;(|)ic syn (loworek, to
/;inii;ist /niieiiinc |tiok hunncyi^ |{;iw';i n:i ( iowoi-kow;i,
/iniciiioijo j;i |\lk<» ii:i |{;iwic/ i l»\ lo doln/e, L;(lyż
(loworek J:d<o syn llnwy l»yl i/ec/yw iście |{iiwic/eni.
W \ll wieku ryctwstwo- s/l;iclit;i oti/\in:ilo ii|»o-
s:iż<'nie /ieini:! i /;ic/eło soltie w n;id;iii\(li dolinicli /;i-
kl;id;ic i;iii;i/d;i rodowe Z powodu /ii;ic/iieji,o ro/r;id/;i-
ni:i sie s/l:iclity /;ic/(dy sic jccjne i te s;inie iiiiion;i
W' r<')żiiycli rodiicli |»owt;ir"/;ic, co ^ro/ilo w |»iow ;id/e-
nieui wiclkiei^-o /;iiiii('s/;ini;i w ol»o/ie, e(|y|,y kilku
|>i'okl:ini od jediii'e() i te<^(»żs;iineL;<» imienin w/iętycli,
))ylo jedniikow \cli. .\l»y temu Icihimncl wii /;i|>ol)ied/,
])()c/ęt() ]n'iu', nowe |trokl;ini;icye wedle n:i/w t;ni;i/d
rodowycii. ()t('>ż niern/ l);ird/o dlii;^'o |»o/osl!iwiily w |»:i-
micci obok nowych wyfw'oi-/onycli |n-(d<l;iniJicyj tojto-
jj,r;ilic/nycli, tiik/e diiwne imioiKtwc, w ys/le / iiż\ci;i,
;i niei';i/ nnwet te sliiic prok l;iiii;ic\ c nie diily sic no-
wym wc;ile w\|tr/ec i iil i/\ iii\ w ;il\ sic w ii/\ciii. Tnk

— 45 —

n. \>. ]•<')'[ ii;i,d\vjuiJt,(AV iiżywul pif^rwotnit; jo-okiajDUcyi
iinionowHJ Kadwari, /Anicml yd na topograficzną Wierz-
bowa, al*; inirnoto utr-zyTnywala się w swej mocy <Ja-
wnieJHza proklaiiiacya iiarJwan, a nawet prawrlojjo-
flobriie jeszcze rlawnir^jsza orl Rarlwana Kaja, Tak r<xl
Trąh<»w używał f»i(;rwotnie iniionowej f)roklaniacyi
Trubii, f>'»źni(j zinił;riił takową na topograficzną JJrze-
/.iriJi, niinioto iitizyrnała sif^ flawniej.sza pi-oklainaf-ya
'1'rąiły i nie ustąpiła miejsca iirzezinie, i t. p.

•-Jy firujzą firojią formowania się kilku prokinniacyj
przy jedrjym zrifiku Htanniczym ł;yła rckoii.sfjlidacya.
Pierwotnie każfl\ młodszy dynasta forwal sobie swoją
osołjną stannicf^ z osoijną pi"okhiinacyą. Gdy jednak
w skutek roznidzania si^ szlaclity zaczf^to dzieli*-
ur.ł jatki na coniz drobniejsze działy, nbożejąca szlacłita
ni'- IjyłJi, w stfinie utrzymur'; nieniz swej osobinj cho-
rągwi i łączyłfi h\(^ n;if)OWJ'ót z cłiorą^wią bądź szcze-
j)ową sernoni, bądź iriiui^o pot/^żiiiejsze^-o brata. Ta]<:a
rekorisolidjicya pociąj^aia za sobą zjiiMecłianie osołme^o
zn}d<u starniiczej^o i pown')t \,<,<\ ~t;ir> ztuilc stfamiczy
szczep«nvy czyli scnioracki, jntjklaiiiac)*^ j(^dnał<: własną
zac^łiowywano, a to dla te^o, że tak /rekonsolidowani
(;złonkr)wie zacłiowywnli iniinoto w obozie swoje od-
n^bnc! miejsce, wic^c si<^ tez i osobna pi'okhiiiiacyą zwo-
ływali,

Najbardziej infcrcsującym przykhnliin (akiij re-
konsolida,cyi jest licrb .Jastrzf^bit.-c, kt()ry \\<<ll' znulci
Hredniowicczny<'li miał mieć jeszcz<! sześf- iiiii\'li jiro-
kla,macyj, mianowicie: iJoleścic, Kaniowa. Lndluza,
Naj^()ra, I^azcka i Zai-asy. Ot<'»y. .^rly, Jak Juz wyżej
wsporrmiałcm, ża<lna stannica nic mo^ła mie('^ więcej
prokhuuacyj, jak jedne, zaś każda ))roklamacya odpo-
wiadała, pierwotinc osobnej stannic\. przeto mamy In
u .histry.ębca, o<',zywiś(;i(3 z rckonsolidac^yą do czynienia :
.Jastrząb, Molcjstji, Kania, Lud bor, Na^^or, Łazęka i Za-
ras byli oczywiście )'odzon\'mi brat-nd, Ittórzy po śmier-
ci ojca utworzyli sobie siechn odcebnycji stannic z ty-

ale skoro są dwa znaki, to musiały być
dwie jjroklainaeye ; a skoro znak "T" T \

— 46 -

luż odrębnenii znakami staniuczemi i ]}roklamacyami.
Gdy jednalv następnie w skutelv ubożenia potomkom
owycli Ijraci trudno było utrzymać własnycli cliorąg"wi,
przyłączyli się napowrót do stannicy snąć najpotężniej-
szeg-o z nich rodu potomków Jastrzębia czyli Jastrzęb-
ców zarzucając swoje odmienne stannice, gdyż odtąd
już pod wspólną stannicą Jastrzębców na wyprawę
wojeimą iść będą mieli, ?i zatrzymali sobie tyll^o swoje
prolvlamacye, jalco ślad osobnego pocliodzenia rodo-
wego.

Jeśli przeto l^ażdy znak stannicz}- ma pierwotnie
swoją osobną jedną proklamacyę, a każda proklamacya
reprezentuje osobny znak staimiczy, to nie może być,
iżby prolvlamacva Jastrzębiec re]n-ezentowała dwa znaki:

zrósł się z prolclamacyą Jastrzę- \^~Y
biec, to znale /^TN niusiał mieć inną prokla-
macyę, którą r^ I V koniecznie odszukać nuisimy.

U Jastrzęljca o tę drugą prolvlamacyę nietrudno,
raczej jest kłopot z mnogością proiclamacyj, skoro icli
Jastrzębiec, jalc co dopiero przytoczyliśmy, aż siedm
osoljnycli liczy. Otóż z tych siedmiu prołclamacyj Ja-
strzębca oprócz samej prełvlamacyi Jastrzębiec, kt('»ra
jest najpospolitszą, bardzo pospolitą jest jeszcze pro-
lvlamacya Bolesta. Ród Bolest()W na Mazowszu jest
\N' wiekacłi średnich bardzo rozrodzony. W r. 1408
otrzjanuje on od lisięcia Siemowita osobny ])rzywilej
dla siebit': w przywileju tym jest blislco 50 rodzin wy-
szczeg()lnionycli, które do tego rodu szczepowego na-
leżą.

Mamy przeto dwa znaki stanu icze i do nicli dwie
proklamacyę : Jastrzębiec i Bolesta. Jeśli więc Jastrzę-
Ijiec zrósł się ze znałviem "7 T "Y to prolvlamacya Bole-
sta będzie się oczy wiście od- rjTy nosić do znaku: /TN
Czy tak ? niewątpliwie ! Na dowód tego po- vTy

służy nam pieczęść Bartłomieja, sędziego pło-

47

ckiego z r. 1363 ^), na kt()rej to pieczęci jest whiśnie
przedstawiony Jastrzębiec w tej formie, jak go kładzie
rękopis Dlngosza, to jest, że podkowa barkiem do
góry obrócona, nakrywa krzyż. W otolvii pieczęci wi-
dnieje na])is: s. Bartholomei Bole. Ów sędzia płocki
Bartłomiej zwał się przeto Bolestą, należał więc do
rodu Bolestów czyli Boleścic(')w, a lierb przez luego na
pieczęci użyty, jest łierbem B(deśeic.

Cóż znaczy proldamacya Boleścic czyli Bolesta?
Jestto zdrol^niała forma imienia Bolesław , łvt(')re jak
jnż wiem>', w dolnie piastowslciej tyJko w dynasty i Pia-
st()w jest używane. Ów Bolesta przeto, od którego pro-
klamacya tejże nazwy j^ocliodzi, był niewątpliwie człon-
kiem dynastyi Piast(')W i to praojcem tej dynastyi,
gdy zaś praojcem dynastyi Piast()w jest Cliwości-
szkowicz, piast czyli piastun (peclagogus d^icis iu-
ueniś) na dworze Popiela Cłiwościszlca i syn tegoż Po-
piela, którego imię nam nie jest znane, przeto Bolesta
czyli Bolesław jest imię właśnie tegoż Cłiwościszko-
wicza piasta. Że zaś i lierb Bolesta tałv dosłconale ze
znałviem stanniczym piewotnym dynastii Piastów się
scłiodzi, ];)i-zeto rzecz tę należy uważać za zupełnie
udowodnioną.

Bolesław przeto czyli Bolesta zwał się najstarszy
z młodszycłi członl^ów dynastyi Popielidów; a tałv jak
dynastya Piastów jest najcelniejszym z młodszycłi ro-
dów czyli drugiego pokolenia szlacłity polsłviej wieków
średnicłi, tak ów Bolesta powinien po Popielu (III),
najstarszym synie Popiela (II) Cliwościszka czyli se-
niorze, w szeregu dynastów drugiego polvolenia naj-
celniejsze zajmować miejsce.

Rozpatrując powyżej proklamacye łierł^u Jastrzę-
biec przyszliśmy do przelconauia, że równocześnie żyło
siedmiu łjraci rodzonycli, mianowicie Bolesta, Jastrząlj,

') Kodeks dyplomatyczny księstwa mazowieckiego, str. 77

Nr. 83.

— 48 —

Kania, lAidbor, Nagor, Łazęka i Zaras ; jeśli to są ro-
dzeni bracia między sobą, natenczas są to wszystko
młodsi synowie starego Popiela (II) Chwościszka, do
kt()rych gdy dodamy najstarszego syna Popiela (III),
ostatniego panującego księcia tej dynastyi, okaże się,
że stary Popiel (II) Chwosciszek miał synów ośmiu.

Ci ośmiu synowie Popiela (II) Cliwościszka to
najcelniejszy zastęp drugiego polcolenia dvnast()W szla-
chty polskiej wieków średnicli, kładziemy icli tu więc
jako początek drugiego polcolenia:

37. Popiel (//) Chwościszkowicz,

38. Bolesła-Piasf.

39. Jastrząb, -10. Kania,
41. Lndbor, 42. Nagor,
43. Łazęka, 44. Zaras.

Jalvkolwiek badania te dostarczyły nam tak cen-
nego a tak ol)titego materyału do genealogii ostatnich
polvoleń dyna.styi Popielid('t\v. to jcdnalc nie jestto je-
szcze wszystko, co z lierahlyl^i [)olskiej średniowiecznej
do genealogii dynastyi Popielidów, wydobyć można.

Badania nasze dotycliczasowe zajmowały się tyllco
linią młodszą dynastyi Popielidów, to jest 1 inią Pia-
st()w, i temi lierbami, Ictóre widocznie ze znaku stan-
niczego Piastów początek sw()j biorą. Znalcu seniora-
cłdego Popielid(')W nie tylcaliśmy jeszcze wcale. Tym-
czasem lieraldylva polska średniowieczna wykazuje
i talvicli killva lierbów, które wprost ze stannicy senio-
rackiej Popielid()w początelc swój Ijiorą.

Przypominam, iż badaniami i>oprzednienu do-
szliśmy do rezultatu, że })ierwotna stannica Popielid(')w
wyglądała tak: ^|. (^t<)ż są trz>' lierl)y ]iomiędz>'
lierbami szła- ^1 V chty jiolsiciej średniowiecznej,
łitóre ponad /"^N ^^■S7.elłvą wątpliwość od tego
znalai seniora- j 1 1 cłś:iego Popielid()W pochodzą.

— 40 —

Najbardziej zbliżonym jest herb, którego prokla-

macya jest Ogonowie albo Powało wie i wygląda tak:

, Jestto więc zupełnie stannica Popielid()W, ale

^/|\^ taka, kt(3ra już przeszła fazę nszczerbienia,

^L pry.y której utraciła dolną połowę laski runi-

[ \ cznej.

^d, i wygląda tal^:: j. Jestto również jeszcze

bannica Popielid(')w, ^/|v ^'^ ii\V^ , lvt()ra ta]v jak

oprzednia, przebyła vjlL^ cl^^^ie fazy przeobrażenia,

lianowicie fazę u- ^i>) szczerbienia, przy łvtórej

Drugim z koleji jest herb, którego prol^lamacya
jest Odrowąż, a kt(jry wygląda tak: j. Jestto je-
szcze stannica Popielid()w, ale tal^a, ./jN. kt()ra już
przeszła dwie fazy przeobrażenia, ^"^^ mianowi-
cie fazę nszczerbienia, przy której \ / utraciła
dolną połowę laski runicznej, i fazę ulierbie-

nia, przy ł^tórej lulvOwate znamię runiczne przemieniło
się w zawiasę.

Trzecim wreszcie lierbeni jest herb, lvt<5rego pro-
klamacya brzmi zwyczajnie Niesobia a także Krzywo-
sąd, i wygląda tak: ^ Jestto również jeszcze
sta]
popr>
mianow;

utraciła dolną po- Iowę laski runicznej, i fa-

zę uherbienia, przy lvt(jrej łul^owate kreski znamienne
przemieniły się w ogon orli.

Te trzy herby przeto najniewątpliwiej w stannicy
seniorackiej Popielidów początek swój biorą.

Jałito wytłumaczyć. ]Możebności są dwie: albo
Popiel (III) pozostawił trzech synów: Powałę, Odro-
bąda i Niesoba, lvtórzy jako potomkowie seniora mieli
prawo w znali:acli swoich stanniczycli zacliować runę
tyr (^), ale w takim razie cóż poczniemy z Gallem,
który mówi: ,,et de regno PiimpU cum sobole radidtus
extirpauU,'' z czegoby wynikało, że Popiel (III) zginął
wraz z calem swojem potomstw^em ; chyba żebyśmy
ową ekstyrpacyę de regno tłumaczyli sobie wygnaniem
z kraju, jak też rzeczywiście było, gdyż Popiel (III)
pozbawiony książęcego stolca, nie został bynajmniej

Tom II. 4

— 50 —

pozbawiony życia, ale tylko z kraju wygoniony; albo
też tak sobie tłumaczyć , że owi dynastowie Powala,
Oclrobąd i Niesob należą do dziadowskich lub pradzia-
dowskicli linij Popiela (III), ale chociaż j^rzeciw takie-
mu przypuszczeniu nic])ym nie miał stanowczego do
zarzucenia, to jednak sprzeciwiałoby się ono mojemu
silnie zakorzenionemu przekonaniu, że instytucya zna-
ków stanniczych runicznych i icli podział na seniora-
ckie i młodsze, nie sięga epolci dawniejszej nad Iconiec
VIII lub sam ]^oczątek IX wieku, lecz jest w całości
dopiero wytworem organizującej sie wyju-awy I'olak<')W
z nad Laby nad Warte.

Wobec tego przyjmuję, że Popiel (III) miał trzech
synów, Powałę, Odrol)ąda i Niesol)a, l<:t('»rzy dali po-
czątek trzem rodom szlacheclcim polskim średniowie-
cznym Ogończyków, Odrowąż()w i Niesobi()w. Ci pra-
dyuastowie atoli należą w takim razie dopiero do
polcolenia trzeciego (867—900), a jeśli icli już tutaj
kładę, to tylko dla tego, że do trzeciego i dalszycli po-
koleń nie będę miał żadnycłi prawie innych materya-
łów, i że do niniejszej grupy muszę zatem wprowa-
dzać wszystłdcli tycłi d\'nast()w, kt('<rycli z ]i()la)leń
drugiego, trzeciego, czwartego, piątego i sz('>stego, po-
lvolenia wydobyć mi się uda.

Wstawiam więc tutaj owycli trzech dyiuist()W:

45. Powała, 40. Oclrobąd,

47. Niesob,

Ale i na teni jeszcze nie koniec genealogii dyna-
styi Popielid()w. Jak nam Nsiadomo, i)ierwotny znak
stanniczy tej dynastyi sl^łada się z dw()cli run sl^an-
dynawskicli związanych, mianowicie runy yr i t;y^r.

- ^ Rima ;^'r jest rodową runą dynastyi

I -/|\. Popielidów, runa tyr t}dlvO symbolem

^^1^^ I godności senioraclviej czyli wojewo-

/ 1 1 i clzh'iskiej.

51

/\/4\ t T

otóż każda z tycli dwóch run może Ijyć pisana
wedle prawideł nmicznj^cli dwojakim ksztalteju, to jest
może mieć kre-
ski znamienne
proste lub też
łukowato ^^ y-
gięte, któryto odmienny spos(')b rysowania run ich alfa-
betycznego znaczenia w niczem nie zmienia czyli jest
wogóle bez znaczenia.

jNIamy więc do oddania tych dw()cli run czter}'
znaki, a formując z tycJi czterech znaków runy złożone,
otrzymujemy czter>' osobne kombinacye :

^^ ^—1^ Ictóreto wszystlvie

y \^ -^T^ ^T^ 1^ znaki jedno i toż-

- >*r^ A\. samo mają zna-

yK/Ti

czenie, a gdy w
nicli jedna i taż-
sama rinia yr, w j runa rodowa, dyna-

styi Popielidów I I właściwa , jest runą

zasadniczą, ^^^ ^i\ P^'^*^^*^ wszystkie ro-
dy, u ]i:tórycli J^ 1 v I 1 1 się znajdą stannice
z tych czterech znak<ńv formowane, pochodzą niewąt-
pliwie od członlc(>w dynastyi Popielidów.

Otóż rozpatrując się w lierbach szlaclity polskiej
średniowiecznej, dostrzegamy następujące herby wy-
wodzące się od owych czterecli znalvów mianowicie:
herb Kościesza, Ictórego proklamacya imio-
_ _ nowa wslcazuje jals:o pradynastę Kościeclia,
1) *J^ którego nkl nazwaliśmy rodem szczepowym
szlacheckim polskim dwudziestym trzecim;

herb Ogończyk, o l^tórym już wyżej mówi-
2) ^_f^ llśmy, a kt()ry stanowił stannice senioracką
Popielidów ;

52 —

^T^ a raczej her]) 1 W Czewoja, kt()reg()
I proklainacĄ-a ^^^ iinionowa wskazuje

^) ^JL .i^i^'^ pradyna- 1^ stę Czewoja, którego
I ^ ród nazwali- ^^\ śmy rodem szczepo-
-■ *- wym szlaclie- ^ Ł ckiiii polskim dwu-
dziestym czwartym.

Kościeclia przeto i Czewoja trzeba uważać conaj-
mniej jako stryjecznych braci Popiela (III) i Bolesty
Chwościszkowdczów.

Ze znaku ^^ żadnego herbu polskiego wy-
śledzić nam się 'T^ dotąd nie udało, miejmy na-
dzieję, iż on JL się jeszcze w heraldyce ru-
skiej odnajdzie. Xl\

Jakkolwiek nie ulega żadnej wątpliwości, że wszy-
stkie 36 pierwotnych rodów szczepowych szlachty
polskiej od czterech tylko praojc()w pochodzą, miano-
wicie od Popiela (I), Przybyslawa, Odona i Cieszymira
Leszkowicz(nv czyli Sanionowicz(3w, że zatem właści-
wie tyllvO z czterema rodami szczepowemi mielibyś-
my do czynienia, to jednak, gdy ze znalcihy stanniczych
owych 36 rodów polirewieństwo tych r()d<')W i })rzyna-
leżność ich d(^ wsp()lnego praojca, jak sic to nam przy
dynastyi Popiel<'>w świetnie udało, wyprowadzić się nie
da, musimy porzucić wszelkie usiłowania w tym lvie-
ranlcu i badać i)roklamacyc idąc porządlv;iem abecadło-
wym. A więc:

Alabanda, proklamacya pono od wyrazu niemie-
ckiego Halsband pochodząca, jest wyrazem cudzoziem-
skun i trudno ]n-zypuścić, iżby w wojsku polskiem
lviedylvolwiek używaną była. Herb wyobraża koniową
sz3'ję w półlisiężycu, jest więc na modłę zacliodnio-eu-
ropejslcą formowany; jaki zaś był znale rimiczny u tego
rodu przed herbem używany, nie jest nam wiadomo. Gdy
zresztą i proklamacya nie dostarcza nam imienia pra-
ojca tego rodu, jest proklamacya ta dla naszycli badań
genealogicznycli obojętną.

53

Amadejowa ]ioclioclzi od imienia Amadej czy Ha-
madej, ]d('iry dopiero w ])ierwszyeli latach panowania
króla Kazimirza AV. z Węgier do Polski przybył. Na-
leży więc dopiero do wieku XIY.

Awdaniec, proklamacya ta pochodzi od imieiua
Św. Awdentego, nie może być zatem starszą nad epokę
przyjęcia chrześcijaństwa przez Polaków i do czasów
pogaństwa odniesioną być nie może.

Barkała, wskazuje imię Barkał, kt()re jest imie-
niem praojca tego rodu. Gdy jednak wygląd tego herbu
nie jest nam zgoła znany, nie możemy orzec, czy ów
Barkał należy do pokolenia ])ierwszego czy do później-
szych. W każdym razie należy on do poczetu dawniej-
szego rycerstwa polskiego średniowiecznego.

Belcz jest j^roklamacyą pochodzącą od imienia
własnego Belek albo Bełt. Rysunelc jednak lierbu tą
proklamacya reprezentowanego jest nam zgoła nieznany,
więe tyllvO owego Belka czy też Bełta, jalvO praojca
rodu w poczet dawniejszego rycerstwa polslviego śre-
dniowiecznego bez bliższego oznaczenia wprowadzamy.

Biała jest proklamacya wziętą od imienia praojca
rodu, którym był Biały. Herb przedstawia stanowczo
herlj linij młodszych, ()w więc Biały jest jednym z dy-
nastów należących do pokolenia drugiego szlaclity pol-
skiej średniowiecznej.

Białąga jest ]H"oklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Białąg. Gdy proklamacya ta
służy herbowi Drużyna, zaś herb ten jest herbem linii
młodszej, prifeto i owego Białąga musimy zaliczyć po-
między dynastów drugiego pokolenia.

Biberstajn jest proklamacya widocznie cudzoziem-
skiego a w szczególności niemieckiego pochodzenia,
nie jest prawdopodobnie dawniejszą nad wiele XIII
i do doby Pojńelidów odniesioną być nie może.

Bieleje, jest proklamacya imionowa i wslcazuje
imię Bielej, jako imię praojca rodu. Herb atoli do tej
prolvlamacyi przywiązany, nie jest nam znany, więc

— 54 —

tylko owego pradynastę Bieleją w poczet dawniejszego
rycerstwa polskiego średniowiecznego bez bliższego
oznaczenia zaliczamy.

Bielina jest polslcą proklamacyą dla lierbn Ala-
banda. Ponieważ proklamacyą Alabanda jest wziętą
z lierbn, a zatem nie mogła powstać wcześniej jak na
schyłkn XIII Inb na początku XIV wieku, przeto pro-
klamacyą Bielina jest prastarą tego rodu proklamacyą,
sięga oczywiście czas()w, kiedy ród ten jeszcze rnni-
cznej stannicy używał, i wskazuje na praojca tegoż
rodn, kt(ń'y się znowu Białym nazywał. .Tali: wyglądała
ta runiczna stamiica rodu Bielin()W, nie wiemy na
pewne. Jest wprawdzie w heraldyce polskiej średnio-
wiecznej znany inny łierlj z takąż samą prołclamacyą
Bielina, ktc)ry wyoljraża podłvOwę barkiem na d()t
zwróconą, w niej strzała przekrzyżowana ostrzem do
góry. Ilerl) ten jest niewątpliwie nlierbioną runą, być
więc może, iż to jest ten runiczny znak stanniczy, lvtó-
rego ród Bielinów z prawieku używał, zanim przyjął
łierb koniową szyję w półlvsiężycu.

Gdyby tak rzeczywiście Ijylo, w talcim razie ()w
Biały, praojciec rodu Bielinów, należalljy do rodu
szczepowego szlacłieckiego polskiego siódmego, do linii
seniorackiej i m()głby l^yć synem INFądrostlca ]U'aojca
tegoż rodu, a zatem należałby do polcołenia drugiego
pradynastów szlacłity polsłviej.

Bienia, jest proldamacya imionowa, wslcazująca
praojca rodu imieniem Bień czyli Benedykt. Imię to
chrześcijańskie wskazuje, że proklamacyą* ta do doby
Popielid(')w żadną miarą odniesioną Ijyć nie może.

Biesowie, jest proklamacyą imionowa i wsł^azuje
praojca rodu imieniem Bies. Herb Kornic, który tą
prols:lamacyą jest reprezentowany, zostnje w najściślej-
szym związku z łierbami Bogoria i ]Mądrostlvi i wy-
gląda tak, jak gdyby Bies Ijył rodzonym laratem Bo-
gora i Mądrostłva. Został też on już jako pradynasta

— yo —

rodu szlacheckiego szczepowego ósmego w poczet pra-
dynastów pierwszego pokolenia wliczony.

Blino, jest proklamacya, której etymologicznego
znaczenia wyjaśnić nie jestem w stanie. Może być, ze
ona pochodzi od imienia osobowego Blin; zastanawia
wszelako końcówka rodzaju nijakiego, podczas gdy
wszystkie proklamacye mają zazwyczaj końcówkę żeń-
ską. Herb tą prol^lamacyą reprezentowany, nie jest
znany.

Błożyna, jest proklamacya imionową i wskazuje
praojca rodu imieniem Błogi. Był to prawdo pod(jljnie
brat Cliorąljała i jeden z pradynastów rodu szczepo-
wego Starzów, więc już nawet do drugiego pokolenia
rycerstwa polskiego wieków średnich zaliczony Ijyć
może.

Bogoria, jest proklamacya imionową rodu szcze-
powego szlaclieckiego szóstego, którego praojciec Bogor
został już pomiędzy pradynast()w pierwszego pokolenia
szlachty średniowiecznej polskiej zaliczony.

Bojcza, proklamacya imionową, wskazuje imię
praojca rodu Bojek; z herbu sądząc ród Bojczów na-
leży do linij młodszych, więc tego Bojka w poczet pra-
dynast(nv drugiego pokolenia zaliczamy.

Bolce, proklamacya imionową, wskazuje imię pra-
ojca rodu Bolek; wedle lierbu r()d Bolców należy do
linij młodszych; musimy więc tego Bolka zaliczyć
w poczet pradynast(')W drugiego pokolenia.

Bolesta, Boleszczyc, o tej })roklamacyi ni(')wiłem
już szeroko po wyż przy dynastyi Popielidów, tu ją już
więc pomijam.

Bończa, jest jjroklamacya imionową i wskazuje
imię praojca rodu Boidek, co może Ijyć formą zdro-
bniałą albo od imienia Bonisław albo Bonifacy. Gdy
herb tą proklamacją reprezentowany (gloworożec) jest
już herbem na modłę zachodnio-europejską formowanym,
zaś stary runiczny znak stanniczy tego rodu nie jest
nam znany i nie możemy ocenić, czy ród Bończów do

— 56 —

linij seniora ckicli czy do młodszych należ>', przeto
owego Bonka zaliczam}' tylko po krotce w poczet ry-
cerstwa polskiego średniowiecznego, bez bliższego ozna-
czenia pokolenia.

Borek, jest proklamacya imionowa i wskazuje
imię praojca rodn, o którym, do jakiegoby pokolenia
należał, nic bliższego powiedzieć się nie da, gdyż herb
ową proJvlamacyą reprezentowany należy do herb()W
właściwych, a dawniejszy znalv stanniczy runiczny tego
rodu nie jest nam znany. Czy ten Borek, jest synem
tego Bora, o kt(')rym zaraz niżej mówić będziemy, nie
wiemy.

Borowa, proklamacya imionowa, wsł^azująca imię
praojca rodu Bor, lvt('»ryto nnl po łierljie sądząc należał
do linij młodszycli, więc go do drugiego poJcolenia ry-
cerstwa polskiego wiek()w średnich zaliczamy.

Borysowie, proklamac}a imionowa, wsł^azująca
imię praojca rodu Borys, o łvt()rym z łierbu nic bliż-
szego wywniosłiować się nie da.

Borzyma, jest proł^lamacyą imionowa, która wsłca-
zuje imię głowy rodu Borzym, a która gdy przestawia
lierb właściwy, nie da się z lierbu tego żaden wniosek
wyciągnąć, do jal^iego połcolenia (hv BorzAin należał.

Boźawola, jest proldamacya, której etymologicznie
wytłumaczyć nie jestem wstanie, więc ją pominąć nm-
szę. Będzie to prawdopodobnie proldamacya imionowa.
Gdyl3y tak rzeczywiście było, natenczas ten Boźawola
należałaby do praojców linii senioracldej rodu szcze-
powego szlacłieckiego polskiego Bies()W i do trzeciego
]K)lv()lenia rycerstwa polsl<:iego wielv()w średnicli.

Bożezdarz, jest ]»roldaniacya pocłiodząca dopiero
z XV wiełcu, wiec do badań z doljy Popielidów przy-
dać się nit' ]n()ż(\

Bredpuchowie, i)ro]vlaniacya bez herbu, l^tóra wi-
docznie pocliodzi od imienia czy też przez wislca Bred-
]>ucłi, ale łvt(')rego dziwnego Ijrzmienia ja etymologicznie
wvtłumacz^'ć ]iie umiem.

— 57 —

Brochwicz, jest proklamacja, której już koi'iC()wka
patronimiczua sama wska/Aije, że jest imionową i po-
cliodzi od imienia praojca rodu Brochwa, o którym nic
bliższego powiedzieć nie umiem, do jakiegoby poko-
lenia należał.

Broda, jest proklamacja imion ON^a i zawiera
w sobie imię praojca rodu, kt(')ryto r()d z kształtu lierbu
sądząc, do linij młodszych należał, więc i tego praojca
Brodę w poczet drugiego p(^łvolenia szlachty polsl>:iej
średniowiecznej zaliczamy.

Bróg, czyli Broż}iia jest proklamacya lierbu, któ-
ry się inaczej Leszczyc lub Wyszowie nazywa i przed-
stawia rzeczywiście br()g, tak iż możimby przypuścić,
że br(5g nie jest prołvlamacyą a tylko nazwą łierłju.
Nie jest wszelako wykluczoną możność, iż Bróg l3yło
przezwislciem pradynasty tego rodu i że to przezwisłvO
właśnie Ijyło powodem przyjęcia Ijroga jalsio herbu,
jałvichto ]n'zykładów lieraldyl^a polska średniowieczna
więcej wykazuje. W tal^im razie (')W Bróg należałby
jalvO praojciec linii młodszej do drugiego jiokolenia ry-
cerstwa polskiego wiełvów średnich.

Bronie, jest proldamacyą imionową i wskazuje
praojca rodu imieniem Brona, który to ród z herbu
sądząc, należy do linij młodszych rodu szczepowego
szlacłieclviego Koźlicłirogów, więc owego Bronę do
trzeciego ]3(jlvolenia rycerstwa polskiego wieków śre-
dnich zaliczyć wypada.

Brudne misy, i tej proklamacyi etymologicznie
wytłumacz3^ć nie umiem.

Brzezina, iH-ołvlamacya, o której niepodoljna sta-
nowczo ]>()wiedzieć, czy jest proldamacyą imionową
czy też topograficzną. Wsi z nazwą Brzezina jest
wprawdzie s])oro, ale gdyby praojciec rodu zwal się
Brzoza, to proldamacyą od tego imienia uformowana
także nie mogłałjy brzmieć inaczej, jal^ Brzezina. Z po-
wodu więc nierozwiązalnej wątpliwości pomijam tu tę
proklamacyę.

— 58 —

Brzuska, proklamaeya iiiiioiiowa, wskazuje Brzó-
zkę syna Urzozy, praojca rodu szkiclieckiego polskiego
Brzasków, który się jako linia młodsza rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego Brzozów przedstawia.
Ów Brzuska należeć może do drugiego pokolenia.

Budziszyn, proklamaeya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Budzichę. Gdy proklamaeya ta
przedstawia herl) właściwy, nie da się oznaczyć, do
kt(3reg() pokolenia ów Budzicha należał, więc go tyll^o
ogólnilvOwo w poczet rycerstwa polskiego średniowie-
cznego z doby Popielid()W zaliczamy.

W związlcu widocznym z tą irroklamacyą jestprulcla-
macya Budzisz, która jest imionowa i wslcazuje pra-
ojca rodu imieniem Budzicli, o którym nic bliższego
])owiedzieć nie umiemy, Icrom że z imienia sądząc,
musiał l)yć najbliższym krewn>ui co dopiero wspo-
mnianego Budzieliy, bodaj czy nie rodzonym bratem.

Bujny, jest prołdamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Bujny. Z herbu samego (Slepo-
wron), cliociaż takowy niewątpliwie z tematu runi-
cznego pocliodzi, nie da się mimoto stanowczo ozna-
czyć, czy to jest herl) linii senioracł^iej, czy też linii
młodszej. Slepowron bowiem na krzyżu widoczny może
być albo p('>źniejszym dodatkiem s]iowodowanym tem,
że jeden z senior()W tego rodu nosił j»rzezwisko Slepo-
wrona, a w tałvim razie łjyłbyto znak stanniczy linii
młodszej, albo jest on ulierbieniem znamienia runy
t^r, a w talcim razie bylal)yto stannica senioraclca.
W każdym razie ów praojciec Bujny należ\' do i)oczetu
rycerstwa polskiego średniowiecznego z dol)y Popie-
lidów.

Bybel, prołdamacya, lct()rej etymologicznie w>jn-
śnić nie umiem, a któ)ra rejirezentuje lierb linii
młodszej.

Bychawa, prołdamacya imionowa, wsłcaziijąca
głowę rodu imieniem Bycli. Gdy herb tą pr(i]damac>-ą
reprezentowany nie jest nam znany, wpisujemy więc

— 5!) —

tego By cha tylko oguhukowo bez zaznaczenia pokole-
nia w poczet rycerstwa polskiego średniowiecznego,
z doby Popielidów.

Bylina (I), proklamacya imionowa, wskaznjąca głowę
rodu tegoż imienia. Gdy herl:) ten pochodzi niewątpli-
wie od herbu Czewoja i to z linii seniorackiej, przeto
<)w Bylina wygląda jako potomek rodu szczepowego
dwudziestego czwartego z linii seniorackiej i m(')glby
co najwcześniej należeć dopiero do pokolenia trzeciego
szlachty polskiej średniowiecznej, a zatem już do ejjoki
piastowskiej.

Byliny, proklamacya imionowa wskazująca praojca
rodu tegoż samego imienia, co i poprzedni, B^dina (II).
Z kształtu herbu sądząc był to pradynasta jednej
z linij młodszych, należy przeto do drugiego pokolenia

Bzura, jest ])rawdopodobnie przel^ręcona nazwa
zamiast ]Mzura, gdyż Mzurów i Mzurowa leżą w woje-
wództwie łcrałcowsł^iem w tycłi mniej więcej okolicach,
gdzie w wiekacłi średnicli leżały posiadłości Lis(')W-
Mzur()W.

Galina, prołvlamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Cały. Herlj tą proklamacya repre-
zentowany nie jest nam wcale znany, więc tego Całego
tylko ogólnikowo, bez bliższego oznaczenia pokolenia,
w poczet rycerstwa polsłiiego średniowiecznego wsta-
wiamy.

Celbasz, druga proklamacya łierbu Rogala, l^tórej
etymologicznego znaczenia nie jestem w stanie wy-
jaśnić.

Celma, prołs:lamac\'a nieznanego herlju, l^tórej ety-
mologicznej wartości r()wnież nie jestem w stanie wy-
jaśnić. Prawdopodobnie byłoto może jałiieś przezwisko,
może Cel.

Chabe, pr()lvlaniacya herlju Wułs:ry wskazująca
praojca rodu imieniem Chab, od litórego prawdopodo-
bnie i proklamacya Habicz pocłiodzi. Po łierbie sądząc

— 60 —

byłby oii praojcem jednej z liiiij seniorackich rodu
szczepoweg'o Biesów.

Chlewiotka, proklamacya imionowa nieznanego
herbu, wskazująca praojca rodu imieniem Chlewiotek,
którego dla braku wszelJvich wslvazówek ogiUnikowo tylko
w poczet rycerstwa ])olskiego wiek()w średnich wpro-
wadzamj^ W każdym razie zdrobniała forma imienia
Clilewiotelc dowodzi, iż b}ł to syn Cliłewiota, więc
i tego Chlewiota w poczet rycerstwa polslviego zaliczyć
należy.

Chmara, ])rol<;łamacya imionowa lierbu Wuicry,
wslcazujc i)rawd()])od()bjue ]u-zuzwislvO j^raojca tego
rodu. [lerh sam pocłiodzi od lierbu Biesiny i to od linii
sanioraclciej. Ów Cbmara przeto był czlonlviem rodu
szczepowego szlacheckiego ósmego i to linii seniorackiej,
mógł przeto należeć co najwcześniej dopiero do polcolenia
trzeciego rycerstwa })olskiego średniowiecznego.

Chmieliki, prolvlamacya imionowa lierbu Kotwicz,
wskazująca ])raojca rodu, imieniem Chmielik, o któ-
rym z herbu nic więcej nie da się powiedzieć, jak że
należał wog()le do rycerstwa jłolskiego średniowieczne-
go. W każd}'m razie nazwisko Chmielik wskazuje, iż
on był synem Chmielą, więc i tego Chmielą w poczet
rycerstwa polskiego wiek(Av średnich w]n'owadzić
należy.

Cholewa, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Cholewę, ktihy wedle herbu są-
dząc należał do linii młodszej, a zatem do drugiego
]wkolenia.

Chomąto, ]u-oklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu przezwiskiem Chomąto. Herb znany jest tylko
z bardzo niedokładnego opisu, z lit()rego nic bliższego
o pokoleniu tego Chomąta dowiedzieć się nie można.
Wstawiamy go więc tylłi:o og()lnikowo w poczet ry-
cerstwa polskiego wiek()w średnich.

Chorąbała, ]iroklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Chorąbał. Z herbu sądząc ów

— Gl —

Cliorąbał należał do rodu szczepowego szlacheckiego
dwudziestego drugiego i to do linii seniorackiej, ]n()gł
być więc już nawet członkiem trzeciego polvolenia
szlachty polskiej średniowiecznej.

Ciecierz, ]}roklaniacya imionowa, może pierwotna
herbu Gieralt, wskazująca praojca rodu imieniem Cie-
cierz czy Ciecier. Herb Gieralt jest odmianą lierbu
linii młodszej, ów Ciecierz był przeto prawdopodobnie
członkiem pokolenia trzeciego.

Cielątkowa, proklainacya imionowa wskazująca
głowę rodu imieniem CielątlvO. Herb wskazuje poclio-
dzenie od linii młodszej, tego Cielątkę ]U'zeto musimy
zaliczyć w poczet trzeciego pokolenia szlaclity polslviej
średniowiecznej .

Ciołek, pro]vlamacya imionowa wskazująca głowę
rodu tego imienia. Herb jednali na wzór zacłiodnio-
europejski uformowany, uuiemożebnia ocenienie, do
jals;iego pokolenia ów Ciołe]v należał. Tyllco powino-
wactwo proklamacyi Ciołels: z proklamacyą Cielątlcowa
świadczy, że wsj^cUny obu tych dynast(ńv przodełi zwał
się prawdopodobnie Cielę. Pierwszy jego potomełi: zwał
się Ciołkiem, a lviedy już ta proklamacyą Ciołelc w woj-
sku istniała, drugiego potondva, lvtóry także powinien
się był nazywać Ciołkiem, dla uchylenia balamuctwa
z identycznemi prol^lamacyami, zwano Cielątkiem. Otóż
jeśli to moje przypuszczenie jest trafne, natenczas herb
Cielątkowa, ktcuy ]3rzed stawia odmianę uherbionego
znal^u stanniczego runicznego, wyjaśniłby nam, jaldego
znaku stanniczego używał stary Cielę. Znakiem tym
hylii runa: 1 T f Cielę przeto był już praojcem
linii młod- \Ji^ szej, a zatem potomlviem polvole-
nia dru- |^ giego, podczas kiedy jego syno-

wie Ciołek 1 i Cielątko dopiero do trzeciego po-

kolenia należeć mogą.

Koniowaszyja, tak się nazywa także herij Bielina.
Czy to jest prol^lamacya, czy tylko nazwa herbu,
trudno rozstrzygnąć. Her]3 Bielina przedstawia bowiem

62

rzeczywiście koniową szyję. Nie jest wszakże wyldii-
czona możność, iż praojciec tego rodu zwał się Koniową
szyją, i że to było pobudką do przyjęcia potem konio-
wej szyji jalv0 lierbii. Na Szląskii w wieku XIII żyje
dwócli rycerzy imieniem Strzeżywoj i Stafan Kobyle-
glowy a w lierbie swym noszą rzeczywiście kobyle
głowy czyli, co na jedno wyjdzie, koniowe szyje.

Kosy, jest proklamacja inna herbu Byl)el, i wska-
zuje głowę rodu imienieniem Kosa. Herb By bel na-
leży do lierb(Av linij młodszych, więc i owego Kosę
dopiero do drugiego p()lvolenia szlaclity polslciej śre-
(biiowiecznej zaliczyć należy.

Cwaliny, prolvlamacya imionowa, wsłcazująca pra-
ojca rodu imieniem Cwała. Herb, zwany talcże Pniejnią,
jest jDrawdojJodobnie ulierbionym znakiem stamuczym
runicznym, i przedstawia się jako Jierb linii starszej
rodu szczepowego szlacheckiego polskiego pierwszego.
Owego Cwałę zatem do trzeciego po]volenia szlaclity
polskiej średniowiecznej zaliczyć nam wyi)ada.

Ćwieki, proklamacya imionowa wslcazująca pra-
ojca rodu imieniem Ćwiek, o kt()rym lierb (tigura lie-
raldyczna) nic bliższego powiedzieć nie umie. Zaliczamy
więc tego Ćwieka tylko ogólnie, bez bliższego wska-
zania pokolenia, w poczet i\vcerstwa ])olskiego wielców
średnicli.

Czabory, ])roldamacya iiiiioiiowa lierbu Rogala,
wskazująca ]»raojca rodu inueniem Czabor. Gdy herb
l\ogala jest ulierbionym znakiem stanniczym runicznym
linii młodszej, przeto i ów Czabor nie może należeć,
jalc tylko do drugiego pokolenia rycerstwa polskiego
średniowiecznego.

Czaczkowie, proklamacya imionowa, wskazująca
głowę rothi imieniem Czaczek. Herb nie jest znany,
więc o tym praojcu nic bliższego dowiedzieć się nie
można. Tyle tyllco jest pewna, że on jest synem Cza-
cza, że zatem do jal^iego pokolenia zaliczymy Czaczka,

— 03 —

to do poprzednieg'o pokolenia zaliczyć trzeba koniecznie
ojca jego Czacza.

Czasza, proklaniacya imionowa wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia. Gdy herb żadnych nam co
do pokolenia tego Czaszy nie podaje wskazówek, prze-
to go tylko og(')lnikowo w poczet rycerstwa i)olskiego
średniowiecznego zaliczyć możemy.

Czelechy, proklamacj^a imionowa wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Czelech lidj Cielech. Herb wska-
zuje uherbiony znak stanniczy runiczny linii młodszej,
więc owego Cielecha do drugiego j^okolenia rycerstwa
polskiego średniowiecznego zaliczyć należy. Ani wąt-
pić, iż ten Cielech należy do tego samego rodu młod-
szego, do którego należą Ciołek i Cielątlco, a na j do-
sadniej za tern przemawia identyczność run stanniczych.
Znak bowiem stanniczy Cielecha pocliodzi od runy

Vzaś znak stanniczy Cielątica od runy
a to są runy identyczne, tylko ró- 1 /

żnym sposobem pisane. ^Ł*^

Czelele, proklaniacya imionowa, wskazująca głowę
rodu imieniem Czelel czy też Cielel lul3 Cielej. Herb
nie nastręcza żadnycli bliższycli wsłvazówek do ozna-
czenia pocłiodzenia tego ]3radynasty, tyllsio imię wska-
zuje ponad wszelką wątpliwość, że on wraz z Ciołlciem,
Cielątkiem i Cielecłiem do jednego rodu szczepowego
Cielęciów należy.

Czelepała, proklaniacya imionowa wskazująca ]3ra-
ojca rodu imieniem Czelepał czyli Cielepał. Herb wsł^a-
zuje tę samą runę idierlńoną, od lvtórej także herb
Cielechy pochodzi, więc i ()w Cielepał jest członłviem
prarodu Cielęci()w.

Czeluść, proklaniacya imionowa herbu, lvtóry się
inaczej talvże Zawotoł nazywa, i wskazuje praojca ro-
du imieniem Czelust. JNIogłaljy zacliodzić wątpliwość,
czy wyraz czeluść nie jest tyllco nazwą lierbu, ale

G4

herb ów przedstawiający dwa kły, a między niemi krzyż
zaćwieczoiiy, nie ma z czeluścią żadneg-o związku ;
z drugiej zaś strony spotkałem się w l^siegacli sądu
wyższego prawa magdeburskiego na zamku krakow-
skim z nazwiskiem Czelustka, które dowodzi ponad
wszelką wątpliwość, że istniało w wiekacli średnicli
talvże indę Czelust. Herb Zawotoł przedstawia się jał^o
ulierbiony znak runiczny linii młodszej, wiec też i owe-
go Czelusta do drugiego polcolenia rycerstwa polskiego
średniowiecznego zaliczyć należy.

Czewoja, jest proldamacya imionowa, ws]<:azująca
głowę rodu imieniem Czew(>j, lct()ry też jest rzeczywi-
ście praojcem r(jdu szczepowego szlaclieclciego polskie-
go dwudziestego czwartego i jalco tal<:i już poprzednio
w poczet pradynastów pierwszego pokolenia rycerstwa
l)olskiego średniowiecznego zaliczony został.

Czyrmeńscy, ])rol<:laniacya nazwisłcowa, jiocłiodząca
od nazwislca rodzinnego CzyrmeńsJvicli, nie może być
dawniejszą nad wieli XIV lub XV, gdyż dopiero w tych
wiełcacli poczęły się formować inuona rodzinne tego
Icsztaltu.

Dąbrowa, proldamacya prawdopodobnie topogra-
hczna (liczne są nader wsie tej nazwy w dawnej
rzeczypospolitej), chociaż nie jest Ijynajmniej wyklu-
czona możność, iż praojciec tego rodu zwał się Dąbr.
Od tałiiego imienia proklamacya nie mogłab.y brzmieć
inaczej, jalv r(')wnież Dąbrowa. Wol)ec zacliodzącej wąt-
pliwości, pomijamy na razie tę proldamacyę.

Dembno, prolvlamacya niewątpliwie topograficzna,
pochodząca od wsi tej nazwy, prawdopodoljnie jednej
z tych, które leżą w województwie sandomirskiem,
w^ kt()remto województwie leżało tałvże niegdy gniazdo
malopolskicli Awdańców, którycli r(kl Dębno jest Unią
poboczną.

Denav, prol^lamacya, kt('>rej etymologicznego zna-
czenia wyjaśnić nie imiiem.

— r,.') —

Dobruszka, proklainacya imionowa wskazująca
praojca rodu imieniem Dobruszek. Herb tą proklama-
cyą reprezentowany, l^ardzo zresztą bałamutnie opisany,
nie daje żadnego wyjaśnienia, do jakiego pokolenia ów
Dobruszek mógłby należeć. Tyle tyllvO pewna, że ten
Dobrnszelv miał ojca, któremu na imię było oczywiście
Dobrucli lub Dobruclia, i że do jał^iego pokolenia za-
liczymy Dobruszka, to do ])oprzedniego zaliczyć nm-
simy starego Doloruclia.

Doliwa, jest prol<:lamacyą imionowa i wskazuje
praojca rodu imieniem Dola. Herlo tą proklamacyą re-
prezentowany, jest lierljem na modłę łieraldyki zaclio-
dnio-enropejskiej uformowanym, żadnego przeto wyja-
śnienia o pokoleniu, do jakiego ów Dola należał, dać
nie jest w stanie. Zaliczamy go więc tylko ogólnilvowo
w poczet rycerstwa polslviego wiel\:ów średnich.

Dołęga, jest prol^lamacya imionowa i wslcazuje
praojca rodu tegoż imienia. Herb tą proklamacyą re-
prezentowany, przedstawia znak stanniczy runiczny se-
nioracki ułierbiony i może Ijyć odniesiony równie do-
brze do rodu szczepowego szlacheckiego pierwszego
jalc i siódmego ; strzała Ijowiem jest ostrzem na dół
oljrócona, znali stanniczy Dołęgijw przeto może się
pi*zedstawiać jalco znak stanniczy w drodze odmiany
wywrócony, a w tałvim razie praojciec tego rodu Do-
łęga byłby potomlviem linii seniorackiej rodu szczepo-
w^ego Mądrostlvów i m()głby należeć już nawet do trze-
ciego pokolenia.

Domasławicz, proklamacyą imionowa, wsłvazująca
praojca rodu imieniem Domaslaw. Herb tą ])roklama-
cyą reprezentowany, nie jest znany, więc owego Doma-
sława tylko ogólnie w poczet rycerstwa polskiego śre-
dniowiecznego zaliczyć możemy, bez bliższego ołcreślenia
pokolenia.

Dowała, jeśli nie jest prostą myllvą zamiast Po-
wała (Ogończyłv, czego swprawdzić nie można, gdyż
raz tylłv0 jest wzmianlcowana w zapisce sądowej z r.

Tom U. ^

— 66 —

1433 bez opisania herbu), jest proklaniacyą imionową,
wskazującą praojca rodu imieniem DoNYał, o którego
pokoleniu nic bliższego powiedzieć nie możemy.

Dragowie, jest proklamacya imionową, wskazująca
praojca rodu imieniem Drag, który gdy żył dopiero
w XIV wieku, więc do prastarego rj^cerstwa ])olskiego
z doby Popielid<')W i Piast(')W zaliczonym b>('' nie może.

Drogomir, jest drugą proklamacya imionową herbu
Borzymy, i wskazuje praojca rodu Drogomira, o ktc)-
rym, do któregob}' pokolenia należał, nic bliżej powie-
dzieć nie jesteśmy w stanie. Zaliczamy ^^'ięc tylko
ogólnikowo tego Drogomira w poczet rycerstwa pol-
skiego wiek(')W średnich.

Drogosław, jest proklamacya imionową i wslca-
zuje pra()jc;a rodu imieniem Drogosław. Z wizerimlvu
herbu sądząc, jest to członełv rodu szczepowego pier-
wszego linii seniorackiej, a więc członełc dynastyi Po-
pielidów. Jiyć może, iż to jest tyllco inna prolvhimacya
rodu Powałów (Ogończyk()w) ; może to być jednalc do-
piero członek trzeciego polcolenia szlaclity i)()lslciej
średniowiecznej.

Drya, prdklamacya, której etymologicznego zna-
czenia wyjaśnić nie umiem. Być może, iż to jest nazwa
lierbu, gd\ż lierlj ten wyobraża w pasie ulcośnym bia-
łym trz>' czarne kamienie, ldć)re w zapisloicli sądo-
w^di średniowiecznycli dryjami są zwane. Być jednak
może, iż Dryja jest imię praojca rodu, zaczem przema-
wiałoby bardzo używanie tej proldamacyi w patroni-
micznej formie Dryjczylc.

Dulicz, prol^lamacya imionową druga lierbu Ba-
tułd, wslcazująca praojca rodu imieniem Diiłe. Herb
Ratułd jest ulierbionym znal^ieni stanniczym runicznym
linii młodszej, ów Duła przeto co najwcześniej do dru-
giego ]>()lvolenia może należeć.

Drużyna, proklamacya imionową wsl^azująca pra-
ojca rodu imieniem Druga. Gdy lierb Drużyna jest
ulierbionym znakiem stanniczym runicznym linii młod-

G7

szej, jirzeto i ów Druga dopiero do drugiego pol^olenia
rycerstwa polskiego średniowiecznego może należeć.

Drzewica, jest najprawdopodol)niej ])roklaniacyą
topograficzną, pochodzącą od miejscowości tejże nazwy,
położonej w powiecie opoczyńskim. Herb tą proklama-
cyą reprezentowany jest uherbionym znakiem stanni-
czyni rimicznym linii młodszej.

Działosza, jest prol^lamacya imionowa i wslcazuje
praojca rodu imieniem Działocli. Herb tą prol^ilamacyą
reprezentowany jest uherbionym znakiem stanniczym
runicznym linii młodszej, więc też i tego Działoclia
w poczet drugiego pokolenia rycerstwa polskiego śre-
dniowiecznego zaliczyć musimy.

Edile, prolvlamacya herbu Wulvry, kt()rej etymolo-
gicznego znaczenia określić nie jestem w możności.

Fajerhak, jest zdaje się niemiecką nazwą lierbu
samego, gd}'ż herb ten przedstawia w i*zeczywistości
osękę.

Frangebark, jest oczywiście nazwiskiem tej rodzi-
dziny cudzoziemskiej, która tego lierbu, zresztą zgoła
nieznanego używała.

Gąski, jest prolvlamacya imionowa wskazująca
j)raojca rodu imieniem Gąslva, o kt(')rym nic bliżej po-
wiedzieć nie umiemy, gdy i sam licrb tą proklamacyą
reprezentowany, nie jest nam znany, cliylja żeby to Ijył
łierb Paparona. T>le pewno, że ów Gąslva, jakto jego
zdrobniałe imię wslcazuje, był synem Gęsi, więc i tego
Gęsia w ]ioczet rycerstwa j^olsłiiego wieków średnich
wprowadzić należy.

Gero, zapewne nazwa tej rodziny cudzoziemskiej,
która tego herbu używała, a lvt()ryto herb się jako
figura łieraldyczna przedstawia.

Gierałt, jest i)rołdamacya imionowa i wslvazuje
praojca rodu imieniem Geralt czyli właściwie Gerard.
Gdy lierb jest ulierbionym znałiiem stanniczym linii
młodszej, przeto i tego Gieralta do drugiego pokolenia
rycerstwa połslviego średniowiecznego zalicz.yćby nale-

5*

— 68 —

żało, g,"dyby nie to, że imię Gerard, od kt<)rego nazwa
Gieralt pochodzi, jest imieniem elirześciańskiem, więc
ów Gieralt co najwcześniej do szóttego pokolenia zali-
czonym być może.

Glaubicz, jest proklamacya prawdopodobnie iniio-
nowa, wskazująca praojca rodu imieniem Glaub lub
Glauba, o kt(>rym nic zgoła bliższego powiedzieć nie
jesteśmy w stanie.

Glezyn, ])roklamacya imionowa wskazująca pra-
ojca rodu imioniem Gleza, o kt()rym r()wnież nic bliż-
szego poN\iedzieć nie jesteśmy w stanie, krom, iż pra-
wdopodobnie należy do linii młodszej rodu szczepowego
Nagodów albo Koźlicłirogów, a więc do drugiego po-
liolenia.

Gołobok czy też Hołobolv: lub Olobok, i)roklama-
cya imionowa, wslcazująca praojca rodu imieniem Go-
łobolc lub Ołoljok, o kt()rym także nic bliższego powie-
dzieć nie jesteśmy w możności.

Głoworożec ]iie jest zdaje się proklamacya, lecz
jedynie nazwą ]»rzedmiotu herbu Bończa, który rzeczy-
wiście gloworożca przedstawia.

Goduła, jest ])ro]clamacyą imionowa^ i wskazuje
praojca rodu tegoż imienia, o kt('»rym nic bliższego ])o-
wiedzieć nie umiemy. Czasand proklamacya ta pisana
jest Boduła, rozumiem jednak, że poprawniejsze brzmie-
nie jest Goduła, gdyż tego imienia znacliodzimy w XIII
wiełvU sędziego naczelnegcj na dworze Bolesława Wsty-
dliwego.

Godziemba prołvlamacya imionowa, \\skazująca
]3raojca rodu imieniem Godziąl) lub Godziemba, Gdy
herb tą proklamacya reprezentowany, jest uherbionym
znakiem stanniczym runicznym linii młodszej, przeto
tego Godziemba do drugiego pokolenia rycerstwa pol-
skiego średniowiecznego zaliczyć należy.

Golian proklamacya oczywiście imionowa, wska-
zująca praojca rodu tegoż imienia, o łvt(')rym, gdy lierb

- G!) —

tą proklaiiiacyą reprezentowany, nam zgolą znany nie
jest, nie też bliższego powiedzieć nie umiemy.

Gozdowa jest ])roklama('ya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Gozda, o ktchym nic więcej
powiedzieć nie umiemy, jak, że należy do rycerstwa
polskiego średniowiecznego.

Grabią jest proklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia, o ktcuym również nic ]jliż-
szego powiedzieć nie umiemy, chyba że herb Grabie
powstał prawdopodobnie z herbu Radwan, kt<)ry znowu
nie może l^yć dawniejszym nad wiek XII, więc i ()W
Grabią nie może być nad ten wiek wcześniejszym. ])o
pradynast(')^^' przeto nie należy.

Groty prawdo]H)dobnie tylko nazwa herJju a nie
proklamacya, gdyż herb ten w rzeczywistości trzy gro-
ty przedstawia.

Grotowie proklamacya osobowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Grota. Zważywszy, że imię Grot
jest właściwe rodowi llawiczów, domniemanie jest
bliskiem, iż ród Grotów jest poboczną odnogą rodu
Rawicz<)W. Ze zaś r(')d llawiczów dopiero na początlcu
XII wieku z Czecli do Polslvi przyb3^ł, j)rzeto i ów
Grot założ\'cieł rodu Grotów dawniejszym nad wiek
XII l)yć nie może.

Gryf jest prawdopodobnie tylko nazwą lierbu,
lvt()rego proklamacya jest Swieboda, ileże lierb ten
rzeczywiście gryfa przedstawia : aczkolwiek nie jest
wykluczoną możność, że któryś z pradynast()w tego
rodu Gryfem się nazywał i to dało później pow()d do
przyjęcia gryfa za lierb. AV takim razie ów Gryf nale-
żałby do trzeciego pokolenia, sądząc po stannicy.

Gryzima czy też Gryżyna jest proklamacya imio-
nowa i wskazuje praojca rodu imieniem Gryża, o ktcj-
rym, do jakiegol)y pokolenia należał, nic bliższego po-
wiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Grzymała jest i>roklamacya imionowa i wskazuje
]»raojca rodu imieniem Grzymał czyli Grzymisław,

70

o którym, do jakiegoljy pokolenia należał, nic bliższego
powiedzieć nie umiemy.

Habicz jest proklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Hab, o którym nic więcej po-
wiedzieć nie jesteśmy w stanie. Być może, że ten Hab
zostaje w związku z Cliabem, którego już jako praojca
rodu Chabiny-Widcrcny poznaliśmy.

Hełm jest nazwa herbu ale nie proklamacya, gdyż
herb ten rzeczywiście hehn przedstawia.

Herburt lul) Herbortowa jest ])r()klama('ya imio-
nowa, wskazująca praojca rodu imieniem llerburta,
o kt()rym tyle tylko możemy powiedzieć, że Herbord
fulsztyński jeszcze w r. 1288 jest ziemianhiem szląskim,
a Ekryk fulsztyński nawet jeszcze w r. 1200, że wsku-
tek tego rodu szlachecki Herburtów fulsztyńskich nie
jest prawdopodobnie starszy w Polsce nad koniec XIII
lub nawet początek XIV wieku.

Janina jest proklamacya imionowa, wskazująca
praojca ród imieniem Jana, o którego pokoleniu nic
bliższego powiedzieć nie umiemy, krom, iż gdy imię
Jana jest zgrubiałą formą imienia Jan, imię Jan zaś
jest chrześcijańskiem, przeto ów Jana nie mt'>gl żadną
miarą żyć w dobie pogańskiej Po[)it'li(ló\v, lecz pocho-
dzi już z doby Piastowskiej i to dopiero z tej epoki,
kiedy imiona chrześcijańskie zaczęły sobie zjednj^wać
prawo obywatelstwa u szlachty polskiej i rugować
zwolna prastare imiona z doljy ])ogańskiej.

Jasiona, prołclamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Jasion, o lv:tórym tyle tyllco powie-
dzieć możemy, iż gdy herb tą prolclamacyą reprezento-
wany jest idierbionym znakiem stanniczym runicznym
linii młodszej, przeto i tego Jasiona do drugiego polco-
lenia rycerstwa polskiego średniowiecznego zaliczyć
należy.

Jastrzębiec jest proklamacya imionowa, wskazu-
jąca praojca rodu imieniem Jastrząl^, kt()ry się jalvO
Ijrat rodzony Bolesty-Piasta przedstawia, więc już po-

71

przednio w poczet pradynastijw pierwszego i)()kole]iia
zaliczonym został.

Jednorożec jest nazwa przedmiotu lierbii Bończa,
kt(5ry rzeczywiście jednorożca przedstawia.

Jeleń proklamacya imionowa, wskazująca praojca
rodn tegoż imienia, o kt()r>'m do kt()regoby pokolenia
należał, nic Ijliżej powiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Jelenie rogi jest raczej nazwą lierbn samego,
który rzeczywiście dwa jelenie rogi przedstawia, jak
proklamacya, więc się ją tu pomija.

Jelita jest prawdopodobnie prolvlamacya imionowa
i wskazuje praojca rodu imieniem Jelito, lvt(jrego już
w poczet pradynast()w pierwszego polcolenia zaliczyliśmy.

Wedle Długosza miałaby proldamacya Jelita po-
wstać dopiero po liitwie pod Płowcami, a to wskutek
tego, iż w tej bitwie Floryan Szary jeden z członlców
tego rodu, tałv dalece w brzuch polvłuty został, iż mii
jelita wycliodziły; oczywiście z tem poliłuciem brzucha
zostawały w przyczynowym związku trzy wł()cznie,
przedstawione w łierbie Jelita. Tymczasem te trzy włó-
cznie w herbie Jelita widoczne są już na pieczęci To-
misława Mokrkslviego kasztelana sądeckiego z r. 1316,
a zatem na lat ł^ilkanaście przed bitwą pod Płowcami,
zaś przezwisko Jelito nosi już Piotr kasztelan sando-
mirski w r. 1317. Opowieść przeto Długosza o Florianie
Szarym i powstaniu proklamacyi Jelita oczywiście
zmyśloną się być przedstawia.

Jeziora czyli Jezierza jest proklamacya imionowa
i wskazuje ]3ra<)jca rodu, Idórego imię było Jezior lub
Jezioro, a o lv;tóryni nic więcej co do jego pokolenia
powiedzieć nie jesteśmy w stanie, herb bowiem po-
wyższą proklamacya reprezentowany, jest zagadkowy,
wyobraża on mianowicie krzyż a na nim kruka (za-
pewne ślepowrona). Ot()ż może być bardzo łatwo, iż,
to jest nherbiony znak stanniczy runiczny, a w takim
razie nasuwałoby się pytanie, którego rozwiązać nie
jesteśmy w- stanie, czy kruk na krzyżu jest prostym

dodatkiem, spowodowanym potrzebą uformowania od-
miany, w którymto razie herb Jeziora należałby do
herbów linij młodszych, czy też powstał przez nlier-
Ijienie lvreselc znamiennycli runy tyra w taliiej odmianie:
^^^ _ a w talcim razie należałby do ]ierb()W se-

I /n niorackicłi, a ów Jezioro ljyłl)y człon-
I I Iciem linii seniorackiej rodn szczepo-

I I wego trzeciei»"o. Czy tale, cz>' owalś:, w

■^ Icażdym razie JezioiH) należ>' do drugie-

go połvolonia rycerstwa ])olslvieg'o średniowiecznego.

Juńczyk, jest proklamacyą imionową i wslcazuje
praojca rodu imieniem Jnńcza, kt(')ry wedle herlju są-
dząc, przedstawia się jaJco ])raojciec gałęzi senioracłciej
rodu szczepo\\ego jMzur()W, zatem do trzeciego polvO-
lenia należy.

Junosza jest proklamacyą imionową i wslcazuje
praojca ro(hi imieniem Junosz, o lvt()rego pochodzeniu,
nuanowicie, do jalviegoby polcolenia należał, nic Ijliż-
szego powiedzieć nie umiemy.

Kaja jest prołclamacyą imionową i wslcazuje ]ira-
ojca imieniem Kaj lub Kaja. Gdy ta proldamacya służy
lie]'1jowi Radwan, zaś lierl) Radwan powstał ])rawdo-
podobnie z monogranui Piotra Włosta, a więc nie
wcześniej jalc w Xli wiełcu, })rzeto i ów Kaj czy Kaja
nad wiel<: KII dawniejszym być nie może, nie należy
przeto do jiradynastów szlaclity ])olslviej.

Kamiona jest i)r()lvlamacyą imionową i wslcazuje
praojca rodu imieniem Kamień, o lctór3'm nic bliższe-
go powiedzieć nie umiemy. Być może, iż Kamiona jest
przekręconą nazwą Kaniowy, proklamacyi Jastrzębca.
Długosz bowiem w swoich Clenodiach pomiędzy pro-
Iclamacyami, kt()re służą Jastrzębcowi, wymienia Ka-
mionę a ojMiszcza zujHdnie (niewątpliwą zresztą) Ka-
nio wę.

Takiemu przypuszczeniu atoli prostego przekrę-
cania ])roklamacyi Kaniowej na Kauuonę stałljy na
przeszkodzie fakt, że proklamacyą Kamiona przy-

— 73 —

chodzi aż w dziesięciu zapiskach sadowych z l^ońca
XIV i początku XV wieku. Istnienie więc osobnej
proldaniacyi Kamiona obolv Kaniowa zdaje się nie
ulegać wątpliwości. Jaki atoli herb ta proklaniacya
reprezentuje, nie jest wiadomem.

Kaniowa, pi'oklainac>'a imionowa w skazująca pra-
ojca rodu imieniem Kania, który się jako gałąź ndod-
szej linii rodu szczepowego Popielidów przedstawia,
zatem do drugiego pokolenia należy.

Kara jest proklamacyą imionowa i wskazuje pra-
ojca rodu szczepowego Aksak()w imieniem Kara, któ-
ry w skutek tego w poczet pradj^nastów rycerstwa pol-
skiego wiek(jw średnich, czyli w poczet pierwszego
pokolenia zaliczonym być winien.

Karby są prawdopodobnie nazw^ą samegoż herbu
Korczak, którego trzy belki czyli pasy poprzeczne
można jako karljy uważać, a nie proklamacyą.

Kebłowscy jest oczywiście nazwisko rodziny, która
tego zresztą nam zupełnie nieznanego herbu używała.
Być jednak może, że członkowie tego rodu zwoł}^wali
się w obozie za tą nazw^ą, jako własną proklamacyą.
AV każdym razie, gdy tego rodzaju nazwislva rodowe
u nas dopiero w XI^' wieku formować się poczynają,
to i ta proklamacyą dawniejszą nad wiek XIV być
nie może.

Kiczka jest pr(dvlamacyą imionowa, wskazującą
praojca rodu tego imienia. Gdy proklamac)'a ta służy
herbowi Kietlicz()w, zaś r()d Kietliczów jest u nas ro-
dem cudzoziemskim, gdy zresztą i proklamacyą Kiczka
odnosi się do Stanisława Rajskiego, i Walentego Ski-
deńskiego, szlachty szląslviej, przeto ją tu pomijamy.

Kierdeja jest proklamacyą imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Kierdej, który był szlachcicem
ruskim a żył prawdopodobnie w drugiej połowie XIV
wielcu, więc nas tu nie oljcliodzi.

Kietlicz, prawdopodobnie nie pi-oklamacya lecz
nazwa rodu cudzoziemskiego, (może od Kettel, łańcu-

— To-
szek, który Kietlicze w herbie noszą), który zapewne
11 schyłku XII hib na początlcu XIII wieku ze Szląska
do Polski ]irzybył. Praojciec przeto tego rodu do sta-
rodawnego rycerstwa ])()lskieg'o \viek(')W średnich nie
należy wcale.

Kita, jest prawdopodobnie nazwą herbu a nie ]n"o-
klamacyą, gdyż lierb tein inianeni nazywany, przedsta-
wia rzeczywiście kitę pierza w ręce zbrojnej.

Kliza, jest proklamacya imionowa , wskazująca
praojca rodu imieniem Kliz, o kt('»rym nic pewniej-
szego })() wiedzieć się nie da, gdyż herb tą proklamacya
reprezentowany, włócznia, do żadnych wyjaśnień po-
wodu nie <laje.

Kocina, jest proklamacya imionowa lierbu Grabie
i wsłaizNwałaby na praojca rodu tego, imieniem Kota.
Gdy jednaic na najstarszej pieczęci z tym lierbeni z r.
1345 napis otokow\' wspomina Jerzego z Kociny (Geor-
gius de Coceina), przeto owa Kocina była oczywiście
wsią, prawdopodobnie niegdy w księstwie oświecimskiem
położoną, dziś już nieistniejącą, a ową proklamacyę
należy uważać za topograhczną a nie imionowa.

Kokoty, ]troklamacya inuouowa, wsłcazująca ]>ra-
ojca rochi imitMiiem Kolcot, o Ictórego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie potrałiuiy, jak że oczywiście
należał do rycerstwa polskiego wiek()w średnicli, gdy
i herb tą projclamacyą reprezentowany, nie jest nam
zgoła znany. Być może, iż to jest prolclamacya rodu
Tadr()w (de Der), którzy rzeczywiście kołcota w szczy-
cie noszą, w kt(')r\'mto razie praojciec rodu tego imie-
niem Kokot, dawszy powtkl do prolclamacyi tego imie-
nia, byłby też powodem, iż następnie ród ten kokota
za lierb sobie przyjął.

Kolumna jest oczywiście nazwą lierbii samego,
który się tałcże Ilocliem nazywa, a ]iie proklamacya.

Kołda jest proklamacya imionowa, wskazującą pra-
ojca rodu imieniem Kołd lub Kołda, o kt('>rvm nic
bliższego co do jego genealogii powiedzieć nie umie-

— Ta-
my, krom że należał do rycerstwa polskiego \Yiekó\v
średnicli.

Kołmasz jest proklamaeyą imioiiową, wskazującą
praojca rodu imieniem Kolmach, kt()ry wedle herbu
sądząc, b}'ł potomkiem linii seniorackiej rodu szczepo-
wegx) szlacheckiego polskiego dwudziestego czwartego
i m()gi być wnukiem pradynasty tego rodu szczepo-
wego Strzegonia, a zatem mógł należeć do III polco-
lenia rycerstwa polskiego wiek()w średnich.

Komar, proklamaeyą imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o którego genealogii nic bliż-
szego powiedzieć nie jesteśmy w stanie, gdy nam pra-
stary znak stanniczy runiczny tego rodu znany
nie jest.

Konopki, ] )roklaniacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Konopka, o kt()rego genealogii
również nic bliższego powiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Kopacz, także Topacz, proklamaeyą imionowa,
w^skazująca praojca rodu tegoż imienia, do kt()rego
pierwotnej genealogii również żadnych zgoła nie posia-
damy wskazósYck.

Kopasina albo Kopaszyna, proklamaeyą imionowa,
wskazująca praojca rodu imieniem Kopacha, o którym
wedle herbu ową proklamaeyą reprezentowanego, są-
dząc, stwierdzić możemy, iż należał do linii młodszej
rodu szczepowego Ogińc()w '), a zatem do drugiego po-
kolenia rycerstwa polskiego średniowiecznego zaliczo-
nym być winien. Być może, że proklamaeyą Kopacha
])ozostaje w genetycznym związl^u z codopiero przyto-
czoną wyżej proklamaeyą Kopaczem, i że tak Kopacz
jak i Kopaclia są członkami jednego i tegożsamego
rodu a inoże nawet rodzonymi między sobą braćmi,
w takim razie herb Kopaszyna byłby ułierbionym pra-
starym znal\:iem stanniczym rodu Kopacz()W.

O Zobacz o tym rodzie niżej pod pierwszem pokoleniem ry-
cerstwa polskiego wieków średnicli.

— 7G —

Korab, jest proklaiiiacyą iinionową praojca rodu
tegoż imienia, o którego genealogii nic więcej powie-
dzieć się nie da nad to, iż należał do rycerstwa pol-
skiego średniowiecznego.

Korzbog jest proklamacya iniionowa cudzoziem-
skiej (szląskiej) rodziny Kurzbach(')W, Icttira do prastarej
rdzennej szlaclity polskiej nie należy.

Korczak, i)roklamacya iniionowa wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Korcze. Jest wszellcie prawdopodo-
bieństwo, że od tego samego pradynasty Korczy po-
chodzi także małopolski gród Korczyn, nad Wisłą
położony. W tal\;im razie ów Korcza należałby do pierw-
szego zastępu lvomes(5w grodowych czyli kasztelanów,
przez Bolesława Chrobrego ustanowionych.

Gdybyśmy jednak byli zmuszeni przypuścić, że
Korczyn nie jest grodem, lct('>r\by dopiero za Bolesława
Clirobrego jłowstał, cliociaż zatem jdy-ypuszczeniem po-
łożenie Korczyna w piy.edłużeniu linii obronnej Dunajca,
l)rzez Chrobrego ustanowionej, bardzo ])rzemawia, lecz
że już istniał ])]'zed Clirobrym, to i tale owt>go Korcze
nie moglibyśmy zaliczać do pierwszych pokoleń rycer-
stwa polslciego średniowiecznego, gdyż podówczas gra-
nice młodej monarcłiii piastowskiej nie mogły jeszcze
sięgać po Korczyn, i mogło się to stać najwcześniej
dopiero za czasów Ziemomysła (połcolenie \, 034—966),
który granice państwa w tr()jnasób rozszei"zył. Owego
Korczy przeto do wcześniejszycli pokoleń od i)okolenia
V w żadn>-m razie zaliczać nie można.

Inaczej jednak rzecz się przedstawia jeśli ])rzy-
])uściniy, że i)raojciec rodu Ko]'Czak('»w Korcza a zało-
życiel grodu Korczyna są dwie r()żne osoby; w takim
razie nic nie będzie stać na przeszkodzie, aby starego
Korcze (I) zaliczyć w poczet prad>nast(')W rycerstwa,
polskiego wielców średnich pierwszycli pokoleń.

Kornic, jest proklamacya imionową i wskazuje
praojca rodu imieniem Kornik. Herlj tą ])rołvlamacyą
reprezentowany, ])rzedstawia się jalco uherbiony znale

< I

staiiniczy runiczny rodu szczepowego szlacheckiego pol-
skiego Bies()w, linii seniorackiej , a ów Kornik mógł
być jednym z syn(nv Inb wnuków Bi^sa, praojca rodu
tego, przez głowę najstarszego syna czyli seniora i na-
leżeć do trzeciego pokolenia rycerstwa połsldego wie-
ków średnich.

Muszę jednak zwrijcic uwagę już tu na wątpliwość,
jaka się przeciw powyższemu przypuszczenhi budzi.
Herb Kornic czyli Biesowie wyobraża, mówiąc językiem
heraldycznym, dwa pólboclieńce połączone krzyżem, u któ-
regoto krzyża atoli górnego ramienia czyli przewiercia
brak. Krzyż ten, którego boczne ramiona zakończone są
owemi dwoma połubocheńcami, stoji na trzech stopniach.
Owe trzy stopnie, to trzy belki węgierskie, dodane Bie-
som dla udostojnienia herlju przez Icróla Ludwika, więc
pochodzą dopiero z drugiej jiolowy XIV wieku, a tylko
(Av krzyż bez jednego przewiercia, zakończony dwoma
połubocheńcami, jest uherbionym pierwotnym znakiem
stanniczym runicznym Biesów. Owo utrącone przewier-
cie krzyża wskazuje, że dla Korniców formowaną była
odmiana stannicy w chwili, kiedy już krzyż w tej stan-
nicy istniał i że tę odmianę uformowano w ten sposób,
że jedno przewiercie krzyża odtrącono. Gdy jednak
krzyż do stannicy Biesów nie mógł się dostać wcześniej
jali po przyjęciu chrześcijaństwa, to jest najwcześniej
w pokoleniu szóstem, to w skutek tegoby i owego Kor-
nika dopiero do sz(')stego pokolenia rycerstwa polskiego
wieków średnich zaliczyć należało. Jest atoli możebnem
i prawdopodobnem, że charakterystyczną odmianą Kor-
nica od Bies()w nie jest brak przewiercia krzyża, lecz
położenie bokiem znaku stanniczego, a w takim razie
Kornik mógłljy należeć już do trzeciego pokolenia ry-
cerstwa polskiego wiek()W średnich.

Korsak, jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia, o którym nic więcej powie-
dzieć nie umiem, jak że prawdopodobnie należał do
rycerstwa polskiego wieków średnich, lecz tylko prawdo-

— 78 —

podobnie, gdyż żadne średniowieczne źrikllo polskie
proklamaeyi tej nam nie podaje.

Kościesza, jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem Kościecli, o którym jako pra-
dynaście rodu szczepowego polskiego dwudziestego trze-
ciego m()wilo się już wyżej, w tomie pierwszym ni-
niejszego dzieła (str. 204), w skutek czego też już w po-
czet pradynast()W pierwszego pokolenia zaliczony został.

Kot morski nie jest prawdopodoljnie prołclamacyą,
lecz właściwie tylko nazwą herbu, kt(')ry rzeczywiście
kota rzelvomo morskiego przedstawia ; proklamacyą zaś
mógiljy być t\lko o tjde, o ile w heraldyce polskiej
średniowiecznej proklamacye imionowe są niemal w re-
gide (o ile to możebne), powodem do przyjmowania her-
I3ÓW, tym prolclamacyom odpowiadających.

Kotwica, jest znowu nazwą lierbu a nie proklama-
<'yą. Uwaga zamieszczona przy ])oprzednim herbie i tu
się stosuje; nie .jest bowiem wykluczoną możność, iż
praojciec rodu tego rzeczywiście Kotwicą się nazywał.
Gdy jednak herl) ten ma swoją ])rawidlową imionową
proklamacye Kadzie, przeto prawdo[)och)ljnem jest, że
łvotwica nie jest proklamacyą, lecz nazwą lierbu.

Kotwicz jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem Kotew, o którego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie umiemy, gdy lierb tą prołda-
macyą reprezentowan>-, jalco figura heraldyczna się
przedstawia.

Kowinia także Skowina , [jj-oklamacya imionową
wskazująca praojca rodu tegoż imienia, który gdy herb
tą prołclamacyą reprezentowany, jałco nherlńony znak
stanniczy runiczu)' linii młodszej się przedstawia , do
pokolenia drugiego rycerstwa polskiego średniowiecz-
nego zaliczonym być winien.

Koziegłowy, jakkolwiek na poz('»r przedstawiałyby
się jako nazwa herbu, gdy herb ten, talcże Zerwikaptu-
rem zwany, rzeczywiście trzy łvOzie głowy przedstawia,
]u-zecież prawdopodobniejszem jest, iż to jest prolda-

— 79 —

macya imionowa, wskazująca praojca rodu iinieiiiein
Koziagłowa, o którym nic bliższego ])o\viedzieć nie
jesteśmy w możności.

Koźlerogi jest proklamacya imionowa, wskazująca
2:)raojca rodu imieniem Koźlir()g, którego już w tomie
pierwszym niniejszej pracy (str. -JO-i) i w tomie niniej-
szym w poczet pradynastów i^ierwszego pokolenia ry-
cerstwa polskiego wdeków śi-ednicli zaliczyliśmy.

Krakwice pioklamacya imionowa, wskazująca j^ra-
ojca rodu imieniem Krakiew lub Krakwa, co do któ-
rego genealogii nic bliższego podać nie jesteśmy w stanie.

Kroje, zdają się być nazwą herbu a nie prokla-
macya, ileże herb ten rzeczywiście trzy kroje w szczycie
wykazuje.

Kromno; o tej proklamacyi a zwłaszcza o jej ety-
mologicznej wartości nic zgoła bliższego pewiedzieć nie
umiem. Herb tem mianem zwany, przedstawia się jako
figura heraldyczna, Kromno zatem będzie zapewne na-
zwisko jakiegoś cudzoziemskiego rodu.

Krzywasnia i Krzywasnicz są ]irawdopodobnie nie
proklamacye lecz nazwy przedmiotu herbu , który rze-
czj^wiście krzywaśnię czyli krzywdy kij czyli kulę (Szre-
niawa, Drużyna) przedstawia. Wszelako patronimiczna
forma wyrazu Krzywasnicz nakazywałaby przypuszczać,
iż Krzywaśnią zwał się praojciec rodu , i że jego imię
spowodowało i^rzyjęcie krzy waśni za herb.

Krzywda jest proldamacyą imionowa, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia, kt()ry wedle herbu, tą pro-
klamacya reprezentowanego, sądząc, należał do jednej
z linij mlodszycłi rodu szczepowego szlacheckiego pol-
skiego Popielidów lub Strzegoniów lub też Czewojów,
więc go do trzeciego pokolenia rycerstwa polslviego
średniowiecznego zaliczyć wypada.

Krzywosąd jest proldamacyą imionowa, wskazu-
jącą praojca rodu tegoż imienia, kt()ry był członlciem
rodu szczepowego szlachecldego polskiego pierwszego,
czyli Popielid('>w, linii senioracl^iej , m(>gł więc już na-

— 80 —

leżeć, prawdopodobnie jako Lrat Niesoba, syna Popiela
(III), do pokolenia trzeciego rycerstwa polskiego śre-
dniowiecznego; tam go też kładziemy.

Kucza jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem Kucz, kt('»ry należy do ndodszej
linii rodu szczepow^ego Bogorów lub ]Mądrostków, któ-
ra to linii ndodsza formowała i'(kl Cielęci()w. Kucz i>rzeto,
który może być rodzonym bratem Ciołka i Cielątłca,
należy prawdopodoljnie dopiero do trzeciego polcolenia
rycerstwa ] >< »lskieg( ) średniowiecznego.

Kudbrza i Kudbrzyn, są przeł^ręcone nazwy i)ro-
klamacyi Ludbrza czyli I^udborza, o ]vtórej niżej.

Kur biały jest oczywiście nazwą herbu, lecz nie
]irołvlamacyą i może sie odnosi do lierbu Kokoty.

Kuszaba, jest prolclamacyą imionową i wslcazuje
praojca rodu tegoż imienia, o Ictórego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie umiemy, jałc tylłco, że wedle
łierlju sądząc, łdihy się jako ulierbiona runa przedsta-
wia, należał on do praojc()w jednej z młodszycłi linij
rodu szczepowego Starz(')w, więc (ło drugiego połcolenia
zaliczonym być winien.

Larysza jest widocznie proldamacya ciidzoziem-
słdego, może włosłciego pocłiodzenia ; pierwszy l)owiem,
który ten lierlj prz\niósł do l*olsłvi, Ijył podslcarlji ki'ó-
lewsłvi zwany Medyolańslvim lulj Modulańsłvim, łvt()reto
nazwisko się wreszcie na ]Madalińskiego przemieniło.
Otóż już samo nazwisli:o ^ledyolańsł^iego dowodzi, iż
mamy z Włocliem do czynienia. Proklamacyą ta nie
jest w Polsce starszą nad łcol^iec XIV wieku.

Laska jest ])rołvlamacyą imionową i wsłcazuje na
praojca rodu tegoż imienia. AV}»rawdzie falct, że lierb
tą proldamacya reprezentowany, wyoljraża l)r()g o czte-
recli laskacli, czyli wprost cztery lasłvi, m(')głby nasu-
wać domysł, że w nazwisl^u Laslva lulj Lasłd mamy
nie z proklamacyą lecz tylłvo z luizwą przedmiotu łierlju
do czynienia ; wszelałco patronimiczny l<:ształt tej ])rołvla-
macyi Leszczyc, najpospoliciej na oznaczenie tego herbu

— 81 —

używany, dowodzi, że Laska jest imieniem osobowem.
Ten Lasls:a jest prawdopodobnie pradynastą linii ndod-
szej rodu szczepowego szlacheckiego polskiego Wyszów,
więc go do drngiego pokolenia rycerstwa polskiego
średniowiecznego zaliczyć należy.

L^dy, proklamacya prawdopodobnie topograficzna,
o kt(»rej nic więcej powiedzieć nie umiemy, gdyż i sam
herb tą proklamacya reprezentowany, nie jest dotych-
czas znany.

Leblowie, jjroklamacya wzięta widocznie z nazwiska
jakiegoś cudzoziemskiego, zapewne niemieckiego szla-
checkiego rodu, do Polski w XV wieku przesiedlonego.

Łekno zdaje się być nazwą herbu a nie prokla-
macya, gdyż herb przedstawia rzecz3'wiście dwie białe
lęknie.

Leliwa proklamacya imionowa wskazująca praojca
rodu imieniem Lela. Zważywszy jednak, iż reki Leli-
witów jest poboczną gałęzią rodu Lubomlitów, od kt(>-
rego się dopiero albo na schyłku XIII lub na początl^u
XIV wiełcu oderwał, przeto ów Lela nie mógł żyć
kiedyindziej, jałc r()wnież albo na scliyłłvu XIII albo na
początku XIV wieku; nie należy on przeto do prady-
nastów szlaclity polsłciej.

Leśniów jest proldamacya imionowa, wslvazująca
praojca rodu imieniem Lesień, o którego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie umiem, gdy iiawet lierlj tą
proklamacya reprezentowany, nie jest zgoła znany.

Lewart j^roldamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Lawarda, Skandynawca, kt(jry był
pradynastą osobnego rodu szczepowego szlacheckiego
polsłdego, więc jako taki już do pradynastł)W pierw-
szego polvolenia rycerstwa polskiego średniowiecznego
zaliczony został.

Lichtinwalde, proklamacya wzięta widocznie z na-
zwisłva jakiegoś obcolcrajowego, snąć niemieckiego, do
Polski ])rzesiedlonego rodu, łdórego herb nie jest dotąd
znany.

Tom II. 6

— 8-2 —

Lisowie, jn-oklamacya imionowa wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Lis. Będzieto zapewne po herbie
sądząc brat rodzony Orzą, pradynasty rodu szczepowego
szlaclieckiego polskiego trzeciego, wiec go dodatkowo
do pierwszego pokolenia i'ycerstwa polskiego średnio-
wiecznego zaliczyć należy.

Luba albo Lubicz jest proklamacyą imionowa,
wskazującą praojca rodu tegoż imienia. Gdy herb tą
prokhunacyą reprezentow any, przedstawia się jako linia
młodsza rodu szczepowego szlacheckiego polskiego Po-
pielidow, przeto tego Lube winniśmy zaliczyć w po-
czet trzeciego pokolenia rycerstwa polskiego wieków
średnich.

Lubcza, jest proklamacyą imionowa, wskazującą
praojca i'odu imieniem Lubek. Jakkolwiek herb repre-
zentowany tą ])roklamacyą przedstawiałby się właściwie
jako uherbiony znak stanniczy i-uniczny linii młodszej
rodu szczei)Owego INIądrostków, Smiarów lub Biesów,
to jednak imię Lubek dowodzi ]Jonad wszelką wątpli-
wość, że mamy tu z sj^nera wzmiankowanego codopiero
Luby do czynienia i że przy formowaniu odmiany stan-
nicy rodowej dla tego Łubka wywRu-ono znak stanni-
czy, w skutek czego pozornie się wydaje, jakoby lierb
Lubcza od zgoła innej runy pocliodzil jak liei'b Lubicz,
gdy tymczasem oba te herby w rzeczywist(jści od jed-
nej i tejsamej runy się wywodzą. JalvO syn Luljy na-
leży Ijubek już do czwartego pokolenia rycerstwa pol-
skiego wick('»w średnich.

Lubiewa lub Lubiewo jest proklamacyą imionowa,
wskazującą praojca rodu imieniem Lubij. Gdy herb
Trzaska, ktthy powyższą jiroklamacj^ą jest reprezento-
wany, nie jest w pierwotypie niczeni innem jak wy-
wróconym lierbem Lubą, przeto i tego Lubija nie mo-
żemy w myśl codopiero wyżej przytoczonej uwagi uwa-
żać, jak tylko za nabliższego i)otomka pradynasty Luby
i zaliczyć go do czwartego pokolenia rycerstwa polskiego
wiek(')w średnich.

— 83 —

Lubowla albo Liiljomla , jest wedle wszelkiego
prawdopodobieństwa proklamacyą topograficziią i bie-
rze sw()j początek od miejscowości tej nazwy, na Spiżu
położonej.

Ludbrza proklamacyą imionowa wskazująca ]jra-
ojca rodu imieniem Ludbora, kt(5ry się jako brat ro-
dzony Bolesty-Piasta a jako jeden z młodszych synów
Popiela Cliwościszka przedstawia i w skutek tego już
w poczet drugiego pokolenia rycerstwa polskiego wie-
ków średnich zaliczony został.

Łabędź m(')glby śmiało ucliodzić za nazwę herbu,
ileże herb ten rzeczywiście łabędzia w szczjTie przed-
stawia. Zważywszy atoli, iż łabędź jako herb nie może
być dawniejszy, jalv wiek XIY, zaś ród Łal^ędziów innej
proklamac}! pr(k'z Łabędź i topograficznej Skrzynno
nie ma, a jednak musiał mieć i imionowa proldamacyę,
która u rodu tej znalcomitości, co ród Łabędziów, w za-
pomnienie iść nie mogła, przeto jest ^^'szelkie prawdo-
podobieństwo, że Łabędź jest właśnie tą prastarą rodu
tego imionowa proklamacyą i że wskazuje pradynastę
rodu tego imieniem Łabędzia, który mógł być dziadem
naszego znanego Piotrka Włosta. Ten więc Łal^ędź
mógłby w takim razie należeć co najwcześniej do ósmego
po]a)lenia rycerstwa pols]viego średniowiecznego.

Łabszowa, Łapszowa czyli Ławszowa, jest prokla-
macyą imionowa i wskazuje praojca rodu imieniem
Łapsza czy też Ławsza, o lvtórym sądzę, iż żył dopiero
w wielvu XIV, więc w poczet prastarej szlachty pol-
skiej zaliczonym być nie może.

Łada, jest proklamacyą imionowa, wskazującą ]n-a-
ojca rodu tegoż imienia. Herb reprezentowany tą pro-
Idamacyą, przedstawia się jalvO senioracka (?) odmiana
znaku stanniczego rodu szczepowego pierwszego; ów
Łada przeto należał prawdopodobnie do trzeciego po-
kolenia rycerstwa polsl^iego wiek(')W średnicli.

Łagoda, jest proklamacyą imionowa i wskazuje
praojca rodu imieniem Łagod. Wprawdzie jest to herb

— 81 —

rodu Wierzynków, kt()ry dopiero w XIV wieku z Nie-
miec przyljył do Polski, wobec czego wypadałoby oweg-o
Łagoda również co najwcześniej położyć na wiek XIV;
zważywszy atoli, iż Wierzynek był oljcym szlachcicem,
zaś ol^cokrajowa szlachta nie mogła w Polsce wieków
średnicli uz\'skać szlachectwa polslviego innym sposo-
bem, jajc t>llv:o drogą ado])tacyi do którego z istnieją-
cy cli jnż starodawnych rodów szlachecJcicłi polskich,
łdórejto drogi i Wierzynek, jeśli jal^o szlaclicic polski
występuje, omijać nie mógł, zważywszy, iż znale stan-
niczy (lierl)) z proklamacyą w ścisłem zawsze zostaje
połączeniu, przeto owego Lagoda uważać należy jako
pradynastę tego właśnie starodawnego rodu szlacłie-
cłdego polskiego, łvtóry Wierzy nlca do rodu swego
adoptowah Za taldeni przypuszczeniem [)rzemawia jesz-
cze i ten dalszy fakt, że herb Wierzynkowa ma oprócz
proklamacyi Łagoda jeszcze inną proklamacyę, miano-
wicie Polańcze, ls:tóra jalv niżej wyicazanem będzie, nie
może być pi)źniejszą nad ejtokę panowania Bolesława
Cłirobrego, istniała zatem już na 3 wielci i)rzed przy-
byciem Wierzynlca do Polski. ^lusiniy więc i owego
Łagoda zaliczyć w poczet rycerstwa polslciego średiiio-
wiecznego.

Łazęki, jest prołdamacya imionowa, wslcazująca
praojca rodu imieniem Łazęka, o Idóryni już poprzednio
dowiedzieliśmy się, iż był prawdopodobnie bratem ro-
dzonym Bolesty - Piasta a jednym z syn(')w młodszych
Popiela (11) Cliwościszka i którego w skutek tego już
do drugiego polcolenia r}'cerstwa polsldego średniowie-
cznego zaliczaliśmy.

Łębno, j)roklamacya imionowa, ws]vazująca praojca
rodu tegoż imienia, o którego genealogii nic bliższego
13owiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Łodzią, jest proklamacyą imionowa, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia. Wprawdzie możuaby przy-
puszczać , iż to jest tylko nazwa herbu , gdyż lierb tą
prolilamacyą reprezentowany, rzeczywiście ł()dź \\ szczy-

— Sb ~

cie nosi; zważywszy atoli, iż lierb ten żadnej innej ]wo-
klamacyi nie ma, a jest rzeczą niemożebną, iżljy który-
kolwiek z rodów szlacheckicli średniowiecznych polskich
nie miał swej proklamacyi, przeto musimy ową nazwę
Łodzią nważać jako proklamacyę i widzieć w niej imię
praojca rodu.

Łzawią, jest przez Paprockiego przekręcona pro-
klamacya Czawia czyli Czewoja, którą zna jeszcze iier-
barzyk Ambrożka.

Męda, proklamacya imionowa, wskazująca praojca
rodu tegoż imienia, o kt()rego genealogii nic zresztą
więcej po\^iedzieć nie umiemy.

Mądrostki, proklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem JNIądrostek, o którym wiemy, iż
byl pradynastą rodu szczepowego szlacheckiego j^ol-
skiego siódmego i jako taki już w poczet pierwszego
pokolenia i-ycerstwa polskiego wieków średnich zali-
czony został.

Merawy, proklamacya, której etymologiczną] war-
tości rozpoznać nie umiemy.

Mieszaniec, herb ten miał być nadany przez Ka-
zimirza Wiell^iego synom jego z nieprawego loża Nie-
mirze i Pełce, więc się do prastarego rycerstwa pol-
skiego wieków średnich nie odnosi.

Milan, proklamacya imionowa, wsl^azująca praojca
rodu tegoż imienia, o którego genealogii nic bliższego
powiedzieć nie umiemy, prócz, że on był prawdopodo-
1jnie rodzonym bratem Ślepowrona, więc do trzeciego
pokolenia należy.

Modzele, ju-oklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem jNIodzel, który, gdy herb tą prokla-
macya reprezentowany, przedstawia się jalio uherbiony
znak stanniczy runiczny linii młodszej, więc go do dru-
giego połcołenia rycerstwa polskiego średniowiecznego
zaliczyć należy.

Momot, jest ])r()klamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o kt<)rego genealogii nic więcej

— 8G —

powiedzieć nie umiemy, krom że należał do rycerstwa
polskieg'o wieków średnich.

Mora lub Morowa, jest proklamacyą imionową,
wskazującą praojca rodu imieniem Mor, ])o którym też
jego potomkowie głowę murzyna za lierb sobie przy-
jęli, a o kt()rego genealogii nic więcej ])owiedzieć nie
umiem, krom że oczywiście należał do rycerstwa pol-
skiego wieków średnich.

Moście, jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem !Mosta. Herl:) tą i^roklamacyą
reprezentowany, przedstawia ulierlńoną odmianę znaku
stanniczego rodu szczepowego dwudziestego czwartego,
linii seniorackiej. Ów ]\Iost przeto może należeć do trze-
ciego pokolenia rycerstwa polskiego średniowiecznego,

Moszczenica, jest widocznie proklamacyą t()i)ogra-
liczną, wziętą ])o jednej z licznycli miejscowości tejże
nazwy, której położenia bliżej określić nie umiemy, gdy
i herb tą ]U'oklamacyą rej^rezentowany, nie jest nam
znany.

Moskawa czy też Mozgawa, jest proklamacyą imio-
nową, wskazującą praojca rodu imieniem M(')zg, o kt('»-
rego genealogii nic bliższego powiedzieć nie umiemy.

Mota, jest proklamacyą, której etymologicznej war-
teści ocenić nie jesteśmy w stanie. Prawdopodobnie
będzie to i)roklamacya imionową, wskazująca praojca
rodu imieniem jNIot, o kt()rego genealogii nic zgoła po-
wiedzieć nie umiemy, gdy i herlj sam tą proklamacyą
reprezentowany, nie jest nam dotycliczas znany.

Mzura (mylnie ]Murza lub Bzura), jest proklama-
cyą imionową, wskazującą praojca rodu tegoż imie-
nia. Gdy ta proklamacyą jest jedną z kilku, służących
lierbowi Lis, uherbioneinu znakowi stamiiczemu runi-
cznemu (linii seniorackiej) rodu szczepowego polskiego
trzeciego, kt()rego praojcem był Orz, przeto ów 31zura
byl prawdopodobnie rodzonym tegoż Orzą bratem, więc
w poczet pierwszego pokolenia rycerstwa polskiego wie-
ków średnich zaliczonym l)vć winien.

— 87 —

Muskata, jest przezwisko biskupa krakowskieg^o
rodem Szlązaka, który pocliodzi z końca XIII \vieivu,
więc w poczet starodawnej szlachty polskiej średnio-
wiecznej zaliczony być nie może.

Nabra albo Nabram, proklamacya, kttjrej etymolo-
giczneg'o znaczenia rozpoznać nie jesteśmy wstanie. Herb
tą proklamacya reprezentowany ma jeszcze inną pro-
klamacyę AYaldorff, ktcjraby cndzoziemskie pochodzenie
tego herbn wskazywała, ale i inną jeszcze ]3rokIamacyę
Stańczowie, która znown za polskiem przemawia po-
chodzeniem.

Nagod, proklamacya imionowa, wskaznjąca praojca
rodn tegoż imienia, w którym jnż wyżej poznaliśmy
pradynastę rodu szczepowego szlacheckiego polskiego
ośmnastego, i już go w skutek tego do pierwszego pokole-
nia rycerstwa polskiego wieków średnich zaliczyliśmy.

Nagóra, jest proklamacya imionowa, wskazującą
praojca rodu imieniem Nagor, o ktijrym już wiemy, iż
był młodszym bratem Bolesty-Piasta a jednym z młod-
szych syn()W Popiela (II) Cliwościszka , więc jako tałd
w poczet pradynastów szlaclity polsl^iej drugiego pol^o-
lenia już zaliczony został.

Nałęcz, prol^lamacya topograficzna, biorąca swą
nazwę od jeziora tegoż imienia, położonego niegdy
w Wiellvopolsce, które atoli dziś nie jest już znane.

Napiwowie, proldamacya imionowa, wslvazująca
praojca rodu imieniem Napiwo lub Napiwon, o łdórym
nic więcej powiedzieć nie umiemy, jak to, iż należał do
rycerstwa polsł^iego wieków średnicłi.

Naptycz, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Najęta, o l^t(jrego genealogii rcnynież
nic bliższego powiedzieć nie umiemy, gdy i herb tą prokla-
macya reprezent(nvany, nie jest nam dotycłiczas znany.

Naworotnik, proldamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia. Pochodzenie tej proklama-
cyi jest ruskie, więc i ów praojciec rodu raczej do
szlaclity ruskiej, jak do polskiej zaliczonym byćby po-

— 88 —

winien. Tylko gdy szlachta niska wszystkie swe herb}'
wraz z proklaniacyami ma od szlachty polskiej , więc
i owa proklaniacya w Polsce swe źródło i początek
mieć musiała. W takim atoli \Nypadkii ów praojciec
musiał się zwać Nawrotnikiem.

Niałek albo Niałko, proklamacya dodawana zwy-
czajnie do herbn Jeleń czyli Opole, jest proklamacya
topograficzną i pochodzi od miejscownści Niałek, poło-
żonej w powiecie l)abimosckim. To dodawanie nazwy
topograficznej Niałko do prol^lamacyi Jeleń w tern ma
swą przyczynę, iż o])rócz rodn wielkopolskiego Jelenie-
Niałko istniał nadto ród małopolski Jeleni()w- Opole,
otóż dla odr()żnienia tycli dwócli rodów, kt()re jednalco-
wej proklamacyi imionowej Jeleń nż>'wały, dodawano
jeszcze drugą prol^lamacyę topograficzną. Ta potrzeba
rozr()żnienia tycli dwóch rodów w dw()ch osobnycli dziel-
nicach zamieszkały cli, świadczy dowodnie, iż i)roklama-
cye te powstały w czasie, kiedy obie te dzielnice pod
wsp()lnem berłem zostawały a oba rody we ws]»(jlnym
obozie się gromadziły, co oczywiście w Icażdym razie
przed podziałem lvraju po śmierci Krzywoustego dziać
się musiało.

Nieczuja, jtroklamacya imiouowa, wskazująca pra-
ojca rodn imieniem Nieczuj , o ktch-ym po Icształcie
lierbii sądząc, możemy powiedzieć, iż należał do młod-
szy cli i)otomków rodn szczepowego szlacheckiego pol-
skiego szóstego, zatem go do di-ugiego polvolenia r}'-
cerstwa ])olsl':i('go wieków średnicli zaliczyć winniśmy.

Niesobia, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodn imieniem Niesob, o kt(')ryin jnż wiemy, iż
należał do linii seniorackicj rodu szczepowego szlache-
ckiego i)olskiego pierwszego, w skutel^ czego już do
pierwszego pokolenia rycerstwa polskiego wielv('>w śi"e-
dnicli zaliczony został.

Niezgoda, proklamacya imionowa. wslvazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, któ»ryto i'(')d przedstawia się
jako gałąź linii seniorackiej rodu szcze]>owego .Mądrost-

— 89 —

k()\v; ÓW Niezg-oda przeto do trzeciego pokolenia rycer-
stwa polskiego wieków średnich zaliczonym być winien.

Ninkebarkowie, jest oczywiście, nazwą rodu jakie-
goś obcego pochodzenia , ktła-ego herb nam nawet ])o
dziśdzień nie jest znany.

Nowina, jest proklamacyą imionową, wskaznjącą
praojca rodu tegoż imienia, o którym sądząc z herbu
tą proklamacyą reprezentowanego, powiedzieć możem>',
iż należał do młodszego potomstwa rodu szczepowego
szlacheckiego polskiego si(klmego albo ()smego, więc
go do drugiego pokolenia rycerstwa polskiego średnio-
wiecznego zaliczyć należy.

Odrowąż. Co do tej p]'oklamacyi zachodzi trudna
do rozwiązania wątpliwość, czy to jest ])roklamacya
imionową czy topograficzna. Tyle jest pewna, że nazwa
Odrowąż pochodzi od imienia osobowego Odrobąd, a gdy
i wieś Odr(nvąż już od prawieku jest w posiadaniu rodu
Odrowąż(')w, więc czy proklamacyę tę weźmiemy za
imionową czy za topograficzną, czy Odrobąda będzienn'
uważać za pulkownika-wojewodę czy za założj^ciela wsi
Odrowąż, zawsze się pokaże, że ten Odrobąd był jednym
z najstarszycli członków rodu Odrowążów i do tegoż
rodu należał. Zważywszy jednali, iż imię Odrobąd jest
rycerskiem a nie gminnem, iż rycerstwo dopiero w XII
wieku dobrami uposażone zostało i w tym dopiero wieku
gniazda rodowe o nazwiskach branych z imion praoj-
c()w rodu zakładać sobie i)oczęło, w slcutek czego i wieś
Odrowąż dopiero w wieku XII powstaćby mogła, tym-
czasem mimo, iż nam genealogia Odrowąż()W z XII
wieku dostatecznie jest znaną, takiego członka (Odro-
bąda) ani w tym rodzie ani w ogóle pomiędzy rycer-
stwem polskiem wieku XII nie spot}'kamy wcale, to
ze względu, że Odrowąż jest już w posiadaniu starego
Prandoty, kt('.ry ż>-J6 na schyłku XI i początku XII
wieku, więc jego założenie głębiej wstecz cofnąć należy,
ze względu dalej, że przed XII wiekiem miejscowości
tylko w takim razie przybierają nazwy po nnionach

— 90 —

rycerskich, jeśli to są grody przez tychże rycerzy bu-
dowane, nasuwałoby się przypuszczenie, iż niegdyś za
panowania pierwszych Piastijw, kiedy jc]"anice monar-
chii Piastowskiej zwohia się rozszerzały a Piastowie
granice te grodiuni utwierdzali, b>l Odrowąż chwilowo
grodem ruljieżn^in przez Odi"obąda założonym. Za ta-
kiem przypuszczeniem przemawia silnie fakt, z doku-
mentów mogilskicli znany, że stary Prandota Vykony-
wał za życia swego, to jest u schyłl^u XI i na ])oczątl<:u
XII wieku, a zatem w cliwili, kiedy o juiysdykcyi pa-
trymonialnej szlaclity nad ]>()ddanynii jeszcze ani mowy
być nie mogło, w dol)rach swycli i)atryomonialnycli
sądownictwo najwyższe nad swymi ])oddanymi, to jest
ias aque et hacuU, co sic tyll^o w ten s])()S('»b wytłuma-
czyć da, że stary Prandota nie jal^o dziedzic posiadło-
ści ziemsłciej, lecz jako właściciel grodu (komes gro-
dowy, kasztelan) tę jurysdyłvcyę wyl\:onywal. Gdy herb
Odrowąż wykazuje znałv senioraclvi rodu szczepowego
szlacheckiego polskiego, przeto tego Odrobąda zaliczy-
liśmy w poczet pokolenia trzetdego rycerstwa polsłciego
średniowiecznego.

Ogon, Ogonowie, jest i)roklamacya imionowa i wska-
zuje praojca rodu imieniem Ogon. Gdy zaś herb tą ])i()-
Idamacyą reorezentowany, }>rzedstawia się jał^o ulier-
Ijiony znak stanniczy runiczny rodu szczepowego szla-
checkiego pierwszego, przeto tego Ogona uważamy za
seniora czyli najstarszego syna Po])iela III i onegoż
do trzeciego połvołenia rycerstwa polskiego wieków
średnicłi zaliczamy.

Ocele, jest proklamacyą imionowa i wsl^azuje pra-
ojca ro(hi, łct()rego imię l3yło Occl, a Ictcuy z herbu są-
dząc, należał do pradynastów młodszej linii rodu szcze-
powego szlacheckiego polskiego czternastego, więc do
drugiego ])okolenia rycerstwa polslviego wiełvów śred-
nicłi zaliczonym być winien.

Odrza, jest proklamacyą imionowa i wsłcazuje pra-
ojca rodu imieniem Odra, o łvt()rego genealogii nic bliż-

— 91 —

szego poNYiedzieć nie nmiemy, gdyż lier]j tego rodu do
żadnych wniosków genealogicznych powodn nie daje.

Odyniec, proklamacya imionowa, wskaznje praojca
rodn imieniem Odynka (syna Odyna), kt()ry był pra-
dynastą rodn szczepowego szlacheckiego polskiego pią-
tego, więc do pierwszego pokolenia rycerstwa polskiego
wiek()W średnich należał.

Ogniwo zdaje się być tylko nazwą herbu, kt<'irego
proklamacya jest Lnbomla lub Lnbowla, ileże herb ten
rzeczywiście ogniwo w szczycie ma nosić; nie jest wsze-
lako w^ykluczona możność, że Ogniwo jest prolvlamacyą
imionowa i dawniejszą od topograficznej proklamacyi
Lubowła i że Ogniwem zwał się praojciec tego rodu,
kt()rego imię spowodowało później przemianę znaku
stanniczego runicznego w ogniwo.

Oksza, jest proklamacya wziętą z przekręconej ła-
cińskiej nazwy toi)ora =: ascla; o praojcu rodu tego
przeto żadnego nam nie jest w stanie dać wyjaśnienia.

Okunie, jest proklamacya imionowa i wskazuje
praojca rodu imieniem Okuń, kt()rego już poznaliśmy
jako pradynastę rodu szczepowego polskiego dwudzie-
stego pierwszego i w skutek tego juźeśmy go w poczet
pierwszego pokolenia rycerstwa polskiego średniowie-
cznego zaliczyli.

Oława, jest proklamacya imionowa i wskazuje pra-
ojca rodu imieniem Oław, o którym już wiemy, iż był
Skandynawcem i pradynastą rodu szczepowego szla-
checkiego polskiego trzydziestego drugiego, więc już
z tego tytułu w jjoczet pokolenia pierwszego rycerstwa
polsldego średniowiecznego zaliczony został.

Opola lub Opala jest widocznie proklamacya to-
pograficzną i pochodzi od jednej z killai ndejscowości,
noszących nazwę Opole, Ictórej dla braku wszelkicli
wskaz(')wek narazie oznaczyć nie umiemy.

Opole jest również proklamacya topograficzną rodu
Jelenio w czarnych i z tego samego źródła co i poprzed-
nia proklamacya pochodzi.

— l>-2 -

Orla jest proklamacyą imionową i wskazuje pra-
ojca rodu, którego imię było Orzeł, a o ktth-ego geiie-
ak)gii nic bliższego z herbu wydobyć nie niożeni}^ krom
że należał do rycerstwa ]i()lskiego wieków średnich.

Orz jest proklamacyą imionową i wslcazuje jiraojca
rodu tegoż imienia, o kt(')rym już wiemy, iż jest pra-
dynastą rodu szczepowego polskiego trzeciego, więc też
jako taki w poczet pradynast<>w pierwszego pokolenia
rycerstwa ])olskiego średniowiecznego zaliczony został.

Ośla głowa zdaje się nie być proklamacyą, lecz
tyllvO nazwą lierbu Połul<;oziC, który rzeczywiście oślą
głowę w szczycie nosi. Nie jest atoli wylcluczona mo-
żność, iż Ośla głowa było przezwislciem praojca rodu
i dało nastę])nie powiul do przyjęcia oślej głowy jako
herbu do szczytu.

Osmoróg zchiwałby się r('>wnież nie i)roklamacyą
a nazwą herbu, który rzeczywiście krzyż z rozdartemi
ramionami a więc o ośmiu rogacli przedstawia. Zwa-
żywszy jednak, iż herb ( )smor('>g czyli Giei"alt nie przed-
stawia właściwie l^rzyża ośmioramiennego, lecz raczej
ośm si>r\H'li()W kola wozowego, od któi"ego dzwona od-
jęto, ima wsp(')lne ])()clH)dzenie z lierbem Ossoryą, ])rzed-
stawiającym kolo z 8 sprychami lecz bez jednego tylko
dzwona, o czem w chwili tworzenia lierbu Gierałt do-
skonale wiedziano, przeto Osmoróg, zwany także cza-
sem Rogami, jest w rzeczywistości jn-oklamacyą imio-
nową i wskazuje praojca rodu tegoż imienia, kt(')rego
w skutek tego w poczet rycerstwa ])olskiego wieków
średn icl i wpr( ) wadzam y .

Ossorya jest proklamacyą imionową i wskazuje
pra(^jca rodu imieniem Ozór, o kt()rym tyle tylko po-
wiedzieć możemy, iż był pradynastą linii młodszej
rodu szczepowego szlacheckiego polskiego dwudziestego
pierwszego lul> dwudziestego drugiego, w skutek czego
do drugiego ])ok()lenia rycerstwa ]>olskiego średniowie-
cznego zaliczonym bvć winien. •

— 03 —

Ostoja, proklamacya iniionowa, wskazująca praojca
rodu tegoż imienia, o lvt()r>'m na zasadzie lierbn, taż
proklamacya reprezentowanego, powiedzieć możemy, iż
był członkiem linii seniorackiej rodu szczepowego szla-
clieckiego polskiego dwudziestego czwartego, więc na-
leżał już do trzeciego pokolenia rycerstwa polskiego
średniowiecznego.

Ostrzew nie jest proklamacya, lecz nazwą lierlju
Nieczuja, który rzeczywiście suchy ostrzew w szczy-
cie nosi.

Owada jest proklamacya imionową, wskazującą
praojca rodu Owad, który wedle herbu sądząc przed-
stawia się jako członek linii młodszej rodu szczepowego
szlacheckiego polsldego pierwszego, i co najwcześniej
do trzeciego pokolenia zaliczonym być winien.

Pałuka jest proklamacya topograficzną wziętą od
nazwy ziemi Pałuki, położonej w Wielkopolsce na pół-
noc nad Notecią.

Paprzyca nie jest p]'oklamacyą, lecz nazwą części
lierlju Kuczaba.

Pawęza jest wprawdzie proklamacya imionową,
wskazującą praojca rodu tegoż imienia. Gdy jednak
])roklamacya ta służy herbowi Herburt, który nie wcze-
śniej nad lvoniec XIII lab początek XIV wieku do
polski ze Szląska przybył, przeto tego Pawęzę w poczet
pradynastów rycerstwa polskiego wieków średnicli zali-
cz5^ć nie można, chyba, gdyby się pokazało, że szlachtę
szląsl^ą nie uważano u nas w wiekacli średnich jako
szlachtę rodzimą polsl^ą, lecz jako szlachtę cudzoziem-
ską, w takim bowiem razie reki Herburtów przebywający
ze Szląsls:a do Polsld, musiałby się postarać o adoptacyę
do lvtórego z prastarych rodów szlacłieckicli polskicli
a natenczas ród Pawęzów m()głby być owym rodem pra-
starym szlacheckim polslihn, który Herburtów fulsztyń-
skich do swego rodu i herbu adoptował.

Pczelicz, odmienna proklamacya łierbu Wczele lub
Wsczele, jest prolv]amacyą imionową i wskazuje pra-

— 94 —

ojca rodu imieniem Pczola ^) , o którego genealogii nic
zresztą Lliższego powiedzieć nie umiemy, krom że w ogóle
należał do rycerstwa polskiego wieków średnich.

Piasczna jest proklamacya imionowa herbu zwa-
nego zazwyczaj Bojcza albo ]Modzele, i wskazuje pra-
ojca rodu, imieniem Piasek, ]n'awdoi)odobnie brata ro-
dzonego Bojka i jNlodzeli, który w poczet drugiego
]^okolenia rycerstwa polskiego wiekcny średnicli zali-
czonym być winien.

Pielgrzymy, proklamacya imionowa , wskazująca
praojca rodu imieniem Pielgrzym, o kt('>reg() genea-
logii lui zasadzie herbu Jiic bliższego powiedzieć się
nie da.

Pierzchała, ]u-oklamacya imionowa wskazująca
praojca rodu tegoż imienia, o ktchym na zasadzie kształtu
lierbu, lvtóry się jako ulierbiony znak stanniczy runiczny
przedstawia, tyle tylko powiedzieć można, iż należał
do ]">otomków młodszej linii rodu szczejiowego szlaclic-
ckiego pierwszego, a zatem co najwcześniej do trzeciego
poliolenia rycerstwa polskiego średniowiecznego zali-
czonym byćby m('>gł.

Piękostki, i)rokiamacya inuonowa, wslvazująca pra-
ojca rodu imieniem Piękostelc, o kt('>rym, do jalciegoljy
pokolenia należał, nic bliższego powiedzieć się nie da,
gdy i sam herb tą proklanuicyą reprezentowany, nie
jest znany, Tyle tylko jest pewnem, że ów Piękostek
jest, sądząc po imieniu jego, synem Piękosta; do ja-
kiegokolwiek zatem ]iokolenia zaliczymy Pięlcostka, to
zawsze do poprzedniego pokolenia będziemy musieli za-
liczyć jego ojca Piękosta.

Piestnik albo Pleśnik, ])roklamacya inuonowa,
wskazująca praojca- rodu tegoż imienia, o którym tyle
tylko powiedzieć możemy, że gdy lierb tą proklamacya
reprezentowany, przedstawia się jalvO odnuana lierbu

') Jestto zdunie Autora Chroliacyi Dr Tadeusza Wojciechow-
skiego, muie w drodze j^rzyjaoielskiej uprzejmości objawione.

— L)5 —

Pniejiiia , przypuszczenie jest liliskie, że ]>r()klaniacva
ta brzmieć winna ^^iaści\^■ie Pnieśnik.

Pilawa jest proklamacyą imionową, wslcaznjąeą
praojca rodu imieniem Piła, kt()ry sądząc z daw-
niejszego kształtu łierbu tą prol^lamacyą reprezentowa-
nego, opisanego w jednej zapisce sądowej z r. 1387, na-
leżałby do potomłv(')w linii senioracldej rodu szczepowego
szlacłiecł^iego polslviego trzeciego a zatem co najwcze-
śniej do pokolenia trzeciego.

Płomień, jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia, o lvtóryni, do jal<:ieg()by
po]volenia należał, nic loliżej na zasadzie łierljn powie-
dzieć nie jesteśmy w stanie. To imię praojca prawdo-
podobnie dało powód, że prz}- przyjmowaniu lierbów
na modłę zac]iodnio-euroi)ejsłvą formowanycli, potomlvo-
wie tego rodu przyjęli soljie za lierlj głowę lwa pło-
mieniami ziejącą.

Pniejnia, prołs:lamacya imionową, wskazująca ])ra-
ojca rodu tegoż imienia, który sądząc po herljie, należał
prawdopodoljnie do starszego pokolenia rodu szczepo-
wego szlacliecłviego polsłdego pierwszego, a zatem do-
]3iero do trzeciego polvolenia rycerstwa polsłviego wie-
ków średnich zaliczony być może.

Pobędzie jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem Pol^ąd, o lvtórym, do jałviegoby
połcolenia rycerstwa polsłdego wiełvów^ średnicłi należał,
nic Ijliższego powiedzieć się nie da.

Pobóg jest ])r()klamacyą imionową, wsłcazującą pra-
ojca rodu tegoż imienia, który po łierbie sądząc, nale-
żał do potomków linii młodszej rodu szczepowego szla-
cłiecłviego j^olsl^iego pierwszego, a zatem do trzeciego
pokolenia zaliczon}'m Ijyć winien.

Podrzeczewscy jest oczj^wiście jakieś nazwisłvO ro-
dzinne, łvtóre nie może być starsze nad wiek XI Y. Herb
tej rodziny nie jest zgoła znany.

Pogonią, proł^lainacya nadawana przez pierwszycli
])ięciu Jagielonów nowo utworzonemu łierbo\\'i, zwa-

— 96 —

nemu przez p('>źinejszycli lieraldykł'>\v naszych Pogonią
] »( )lską.

Pokora, proklamacya iinitniowa , wskazująca jtra-
ojca rodu tegoż imienia, klihyto ród przedstawia się
jako gałąź poboczna linii młodszej rodu szczepowego
pierwszego; ów praojciec przeto do trzeciego pokolenia
zaliczonym być winien.

Police, i)roklainacya imionowa, wskazująca praojca
rodu imieniem Pol, o kt('>rym nic bliższego ])owiedzieć
się nie da, gdy nawet hw]) tą [iroklamacyą rej^rezento-
wany, nie jest znany.

Połańcze, jest i)roklamacyą iminnową, wskazującą
praojca ]-odu imieniem Polanek, o kt(irego genealogii
nic bliższego jłowiedzieć nie można, al1)owiem herb
AYierzynkowa, inaczej Lagoda, tą proklamacya repre-
zentowany, przedstawia się jako figura heraldyczna.
Od tego Polanka pochodzi prawdo])odobnie także nazwa
małopolskiego grodu Połaniec, w obec czego ów Pola-
nek żyłby dopiero za czas(nv Bolesława Cln'ol3rego,
a zatem należałby dopiero do siódmego pokolenia ry-
cerstwa polskiego średniowiecznego. Ze zaś imię zdrob-
niale Polanek dowodzi, iż takowy był S}nem Polana,
przeto r(ńvnocześnie trzeba tego starego Polana zaliczyć
do pokolenia sz(^stego rycerstwa polsldego średniowiecz-
nego.

Połukoza, jtroklamacya imionowa, wslcazująca pra-
ojca ro(hi tegoż imienia, o łvt(»ryni nic więcej ])owie-
dzieć nie jesteśmy w stanie, jalc że należał do rycerstwa
polskiego wieków średnicli.

Pomian, i)ro]vlamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o którym r()wnież nic więcej
powiedzieć nie umiemy, jak że należał do rycerstwa
]>olskiego wieków średnich.

Pomłość, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca ro(hi imieniem Ponilosta, l^tóry należał do młod-
szego pokolenia rodu szczepowego szlaclieclviego pol-
skiego szesnastego, a wiec onego do drugiego połcolenia

— 1)7 —

rycerstwa polskiego średniowiecznego zaliczyć win-
niśmy.

Poraj jest proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca tegoż rocki Poraja, brata św. Wojciecka, dynastę
czeskiego, który za czasów Bolesława Clirobrego do
Polski przybył, zatem do siódmego pokolenia rycerstwa
polskiego wiek()w średnicli zaliczonym być winien.

Poruba (właściwie Poręba) , jest proklamacya to-
pograficzna, wzięta po wsi tejże nazwy, kt()ra gdzieby
leżała, i lvtóra1)y z licznycli wsi tej nazwy była , ozna-
czyć nie mniemy. Tej proklamacyi używa łierb Kopa-
szyna.

Poronią, proklamacya imionowa wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o l^tórym nic bliższego powie-
dzieć nie imiiemy, gdyż lierb tą proklamac} ą reprezen-
towany, przedstawia się jako lierb na modlę zacłiodnio-
europejską uformowany.

Poświst, jest proldamac>'ą imionowa i wskazuje
praojca rodu tegoż imienia, Ictcu-y gdy należy do potom-
lvów linii młodszej rodu szczepowego szlacheckiego pol-
skiego dwudziestego pierwszego lub dwudziestego dru-
giego, zatem dopiero do trzeciego pokolenia rycerstwa
polskiego średniowiecznego zaliczonym być może.

Poturgi, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Poturga, o łdórego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie umiemy, gdy i lierb tą pro-
klamacya reprezentowany, nie jest nam dotąd znajiy.

Powaby, prols:lamacya imionowa, w^skazująca pra-
ojca rodu imieniem Powab, o kt()rym nic bliższego po-
wiedzieć nie jesteśmy w stanie, gdy herb tą proklamacya
reprezentowany, przedstawia się jalco herb zachodnio-
europejski.

Powała, prolclamacya imionowa, wslvazująca pra-
ojca rodu imieniem Powała, Idórego po lierbie sądząc,
za jednego z synów Popiela (III) Chwościszkowicza
uważać musimy, w obec czego takowy należałby do-

— 98 —

piero do i)okoleiiia trzeciego rycerstwa ])()lskieg'o wie-
ków średnich.

Prawda, Prawdzie, proklamacya imionowa wska-
zująca jnaojca rodu imieniem Prawda, o którym nic
więcej powiedzieć się nie da, jak że należał do rycer-
stwa polskiego wdeków średnich.

Proporzec jest nazwą herbu a nie proklamacya,
herb Przi-row a bowiem inaczej także Proporcem zwany,
nosi rzeczywiście proporzec w szczycie.

Protwicz, ])roklam:u*va ]>rawdopodobnie innonowa,
jak tego suliks patronimiczny dowodzi, kt()rej jednak
etymologicznej wartości oznaczyć nie umiem.

Prus, Prusak, proklamacya imionowa ^^'aclawowi
Petryczynowi w r. 1455 przez króla Kazimirza Jagiel-
lończyka nadana.

Przeginia, i)roklamacya topograficzna od wsi tej
nazwy, położonej w ziemi krakowskiej.

Przerowa, proklamacya to[)ogTaticzna , wzięta od
miejscowości tej nazwy, ktchej dzisiejszego położenia
oznaczyć nie jestem w możności.

Przosna, ])i'oklamacya topograliczna , pochodząca
pi'awdopodobnie od wsi Przosny w Wielkopolsce , ]iow.
cliodzieskim, lub od wsi nad rzeką tejże nazwy w po-
wiecie wieluńskim położonej.

Przyjaciel, i^roklamacya imionowa, wsl\:aznjąca pra-
ojca rodu, kt()ry wedle herbu sądząc, mógł należeć do
linii seniorackiej rodu szczepowego szlacheckiego ])ol-
skiego dwudziestego pierwszego, a zatem do drugiego
pokolenia rycerstwa polslviego wieków średnich zali-
czonym być winien.

Psienniki, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Psiennik, kt()ry ze względu, iż pro-
klamacya ta służy lierbowi Korczak, m»')gł być l)ratem
rodzonym Korczy, jednego z pradynast('»w rodu szcze-
powego Wagów lub Brzozó\\', a zatem nawet i do
pien\szego pokolenia rycerstwa polskiego wieków śred-
nich mógł należeć.

— 99 —

Puchała, jiruklamacya imionowa, wskazująca ])ra-
ojca rodu tegoż imienia, kt()ry po herbie sądząc, nakazał
do członl^ów linii młodszej rodu szezepoweg'o szlache-
ckiego polskiego pierwszego, a zatem do trzeciego po-
kolenia rycerstwa polskiego wieków średnich zaliczo-
nym być powinien.

Radwan, ^iroklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o którym, ze względu że herb
Radwan wytworzył się conajwcześniej dopiero w XIT
wdeku z monogramu Piotrka Włosta, nie mógłby nale-
żeć do pokolenia wcześniejszego, jak do jedynastego
IuId dwunastego rycerstwa ])olslviego wieków średnich.

Radzie, jiroldamacya imionowa, wsłcazująca pra-
ojca rodu imieniem Rada, o którym tyle tylko powie-
dzieć możemy, iż należał do linii młodszej rodu szcze-
powego polskiego siódmego lub ósmego, a zatem co
najwcześniej do drugiego hdj trzeciego pokolenia zali-
czonym byćby mógł.

Rak, jest ])roklamacyą imionowa, wsł^azującą pra-
ojca rodu tegoż imienia, aczł^olwiek nie jest wykluczoną
możność, iż jestto nie proklamacya lecz tylko nazwa
herbu, gdy herb AYarnia, któi-y się także Ralcami zo-
wie, rzeczywiście w szczycie raka nosi. O tym prady-
naście nic bliższego powiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Rakwicz, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Rakwa, lvtóry mnsial pozostawać
w najljliższem połcrewieństwie z przytoczonym codopiero
powyżej Rałciem, a o którj^m tyle tylko powiedzieć
możemy, iż on po lierbie sądząc, kt(')ry ta proklamacya
reprezentuje, należał do potomstwa młodszego rodu
szczepowego szlacheckiego i3olskiego dwudziestego dru-
giego, więc go do drugiego pokolenia rycerstwa pol-
skiego wie]v<)w średnicli zaliczyć należy.

Ramult, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu szlacheckiego Ramultów, o którym nic bliż-
szego powiedzieć nie jestem w stanie.

100

Ratułd, ])roklamaeya iiiiionowa, wskaziijęea pi-a-
ojca rodu tegoż imienia, o kt(')rym tyle tylko inoi;ę jio-
wieclzieć, iż należał do potomków linii młodszej rodu
szczepowego szlacliecl^iego polskiego Starzów i że eo
najwcześniej dopiero do trzeciego pokolenia rycerstwa
polskiego wiektjw średnich mógłby być zaliczonym.

Rawa, Rawicz, proklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Rawa, kt(')ry ze względów, że
ród Rawiczów czyli Werszowców dopiero za Bolesława
Krzywoustego z Czecli do Połslci przybył, nie może na-
leżeć do wcześniejszego jalc do dziesiątego ])()kolenia
rycerstwa ])ols]viego wieków średnich.

Raga, proldamacya imionowa, wskazująca praojca
rodu tegoż imienia, o ktchym tyle tylko powiedzieć
możemy, iż po herbie sądząc, jaki ta ])roklaniacya re-
prezentuje, ów Raga był członkiem linii młodszej rodu
szczepowego szlaclieclciego polskiego sz()stego, a zatem
do drugiego pokolenia zaliczonym być może.

Reszyca jest proklamacA^a cudzoziemska, do Polski
snąć ze Szląska wniesiona, o Idórej etymoh)gicznem
znaczeniu nic bliższego powiedzieć nie jestem w stanie.

Roch, ])]*oklamacya imionowa, wskazująca praojca
rodu tegoż imienia, która ze względu, iż jest wziętą
prawdopodobnie od imienia świętego chrześciańskiego,
dawniejszą nad chrześciaństwo w Polsce być nie może.

Rogala, proklamacya iinionow a , wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Rogal, o ktihym tyle tylko powie-
dzieć możemy, iż należał do potomkthy linii młodszej
rodu szczepowego szlacheckiego polskiego siódmego lub
ósmego, zatem do drugiego pokolenia i-ycerstwa ]»ol-
skiego wieków średnicli zaliczonym być może.

Rogi nie jest proklamacya pierwotną, lecz w} two-
rzoną dopiero ])(»źniej z proklamacyi Osmorogi.

Rokemberk, in^ol^^l^ii^^^c^ya utworzona widocznie
z nazwiska jakiegoś cudzoziemskiego, oczywiście nie-
mieckiego, do Polski przesiedlonego rodu.

— 101 —

Rola, prdklaniacya imionowa, wskazująca ])raojca
rodu tegoż imienia, o którym zgolą nic bliższego i)0-
wiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Romany, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Roman , o ]<:tt)rym tyle tylko po-
wiedzieć możemy, iż należy do młodszego potomstwa
rodu szczepowego szlacheckiego dwudziestego szóstego ;
wszelako chi"ześciański ciiarakter tegoż imienia wska-
zuje, iż ])roklamacya ta nie może być dawniejszą, jak
samo chrześciaństwo u nas.

Róża, nie jest proklamacyą lecz tylko nazwą herbu,
l^d>'ż herlj Poraj, do którego także nazwa Róży się od-
nosi, istotnie różę w szczycie nosi.

Równia, jest proklamacyą, kt(')rej etymologicznej
wartości ocenić nie umiemy, a która zdaje się być tylko
przekręconą ]n-oklamac.yą Kownia , gdyż przedstawia
tenżesam herb, jeno w nieco odmiennej formie.

Rozmiar, proklamacyą imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, który się jako linia młodsza
rodu szczepowego Brzozów lub Wagów czyli Korczów
przedstawia. Należy do drugiego pokolenia.

Rozprza jest oczywiście proklamacyą topograficzną,
pochodzącą widocznie od grodu tegoż imienia, położo-
nego w ziemi sieradzkiej.

Rubiesz, proklamacyą imionowa, wsl^azująca pra-
ojca rodu imieniem Rubiech , który to ród przedstawia
się jaJco gałąź linii seniorackiej rodu szczepowego Ko-
ściechów; ów Rubiech przeto do trzeciego p()lvolenia
rycerstwa polskiego wielbów średnich zaliczonym być
winien. Dodać tu winienem, iż widoczne w tym herbie
trzy wręby, na których herb Kościesza stoi, są udostoj-
nieniem łierbu, dokonanem przez l^róla Ludwika w dru-
giej polowie XIV wieku.

Ruczaba nie jest samodzielną ]n'oklamacyą , lecz
widocznit^ przelvręceniem proklamacyi Kuczaba,

Saława jest ]iro]clamac}'ą imionowa i wskazuje
praojca rodu imieniem Sala; proklamacyą ta atoli jest

— 102 —

prawdopodoljińe ruskiego pochodzenia a ów Sala do
rycerstwa polskieg-o wieków średnich nie należy.

Samson jest proklamacyą imionową i wskazuje
praojca rodu tegoż imienia, o kt(5rym po herbie sądząc,
tyle tylko powiedzieć możemy, iż należał do ndodszego
pokolenia rodu szczepowego szlacheckiego pierwszego,
więc go do drugiego pokolenia rycerstwa polskiego
wieków średnich zaliczyć należy.

Sasowie jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem Sas, który żył notorycznie w dru-
giej polowie XIV wieku, i był z pochodzenia Węgrem,
więc do rycerstwa pcdskiego z dol)y pierwotnej nie
należy.

Siekierz, ])roklaniacya imionową, wskazująca ]>ra-
ojca rodu imieniem Siekiera , kt()ryto ród przedstawia
się jalco gałąź poboczna linii seniorackiej rodu Koście-
chów; ów Siełviera przeto do trzeciego polvołenia ry-
cerstwa polskiego wieków średnich zaliczonym być
winien.

Siestrzeniec , proklamacyą imionową, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia, kti^-yto ród przedstawia się
jako gałąź boczna linii seniorackiej rodu szczepowego
Popielidów ; ów Siestrzeniec przeto należy do polcolenia
trzeciego i-ycerstwa polskiego wiek(')W średnicli.

Skowina jest tyllco odnuana proklamacyi Kowina
albo Kowinia.

Skrzydło nie jest proklamacyą a tylko nazwą
przedmiotu herbu Kopacz, kt()ry rzeczywiście skrzydło
ptacze w szczycie nosi.

Skrzynno jest proklamacyą topograficzną i poclio-
dzi od miejscowości tejże nazwy, położonej w powiecie
opoczyńskim,

Śleporód albo Snieporód, proklamacyą imionową
wskazująca praojca rodu szlacheckiego szczepowego
polskiego dwudziestego piątego, który też już z tego
tytułu w poczet pradynast()W szlacłity ]3ołsł%:iej pier-
wszego pokolenia zaliczony został.

— 103 —

Ślepowron, proklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia, o którym tyle tylko po-
wiedzieć możemy, iż należał prawdopodobnie do po-
tomków linii seniorackiej rodu szcze[>o\vego szlache-
ckiego polskiego pierwszego, więc go w poczet trze-
ciego pokolenia rycerstwa polskiego wiekchy średnich
zaliczyć wypada.

Ślizien, jest proklamacya imionowa, wskazującą
praojca rodn tegoż imienia, który był prawdopodobnie
z pochodzenia Rusinem, więc do rycerstwa polskiego
prastarego nie należy.

Sławęcin, jjroklamacya imionowa wskaznjąca pra-
ojca rodu imieniem Sławęta, o litórym tyle tylko po^
wiedzieć możemy, iż z herbu sądząc, należał do młodszego
poliolenia rodu szczepowego szlacheclviego polskiego
pierwszego, więc go w poczet trzeciego pol^olenia ry-
cerstwa polslviego wieków średnich zaliczyć wypada.

Słodziej, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodn tegoż imienia, o l^tórym po herbie tą pro-
klamacya reprezentowanyni, sądząc, powiedzieć możemy,
iż należał do potomlv()W linii seniorackiej rodu szcze-
powego szlacheclviego ]3olskiego pierwszego, więc go
w poczet trzeciego i3okolenia rycerstwa polskiego wie-
ków średnich zaliczyć należy.

Słońce, może nie jest proklamacya lecz tylko na-
zwą herbu, litóry rzeczywiście słońce w szczycie nosi;
gdy atoli żadna inna prol^lamacya tego lierbn się nie
dochowała, należy przypuścić, że jednak Słońce jest
proklamacya imionowa, wskazującą praojca rodu tegoż
imienia, Idóry po herbie sądząc, należał do potoml^ów
młodszej linii rodu szczepowego szlacheckiego polsl^ie-
go dwudziestego pierwszego lub dw^udziestego drugiego,
więc go w poczet drugiego pokolenia rycerstwa pol-
skiego wieków średnich zaliczyć należy.

Słubica jest proklamacya imionowa i wskazuje
praojca rodu tegoż imienia, o którym na zasadzie her-
bu tą proklamacya reprezentowanego, powiedzieć mo-

— 104 ~

żerny, iż należał do p()tomk(')\v młodszej linii rodu
szcze Iłowego szlaclieeldego ])()lsłvieg'() trzeciego, więc go
w poczet trzeciego pokolenia rycerstwa polskiego wie-
ków średnich zaliczyć należy.

Smiara jest ]»]"oklaniacyą iniionową i wslcaznje je-
dnego z praojc()w rodu szczepowego szlacheckiego polskie-
go siódmego, więc go w i)oczet pierwszego pokolenia ry-
cerstwa polskiego wieków średnicli zaliczyć wypada.

Smora, jiroklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o któ)r\mi, do jakicgoby poko-
lenia należał, nic bliższego powiedzieć nie jesteśmy
w stanie, krom że był prawdopodoljnie bratem rodzo-
nym NNspomnianego już wyżej pradynasty Gozda, więc
go tylko og()lniłcowo w jioczet rycerstwa polsłciego
wieków średnicli, bez bliższego oznaczenia genealogii
zaliczamy.

Sokola, jn-ol^lamacya imionowa. wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Solc(')l, o ktiuym do jakiegoby po-
kolenia należał, nic bliższego powiedzieć nie umiemy,
jak tyllco, że należał do ]ycerst\va polskiego wielc()W
średnicli.

Stańczowie, ])roldamacya imionowa, wsl^aznjąca
praojca rodu imieniem Stańcz, o kt(')ryin nic l)liższego
powiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Staroma, proklamacya imionowa, wsłcazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o litiuym nic bliższego ])0-
wiedzieć nie umiemy, gdyż i lierb tą proldamacyą re-
prezentowany, nie jest nam podziśdzień znany.

Starykoń, proldamacyą imionowa wslcazująca pra-
ojca ]'odu tegoż imienia, o łctiuyui \\iemy, iż l^ył ]>ra-
dynastą rodu szczepowego szlacheclciego ]H)lskiego
dwudziestego drugiego i już jalco tald w poczet pra-
dynasti'>w ]»ierwszeg() ]>oł<:()lenia rycerstwa i)olskiego
wiełv('»w srednicłi zaliczony został.

Starzą, jest proldamacyą imionowa, biorącą swó}
])0czatek od codoiuero [)owyż jny.ytoczi niego [tradynasty
Starego konia.

— 105 —

Stembark jest proldamacyą imionową cudzoziein-
skieg"(3 i)och()(lzenia i z prastarą szlaclitą ])()lską wie-
ków średnich w żadnym nie zostaje stosunku.

Strącz, jest iU'oklamaeyą imionową wskazującą
praojca rodu imieniem Strąka, o kt()reo'() genealogii
nic zgolą dokładniejszego powiedzieć nie umiemy.

Strzałowie, proklamacya imionową wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Strzała, co do którego genealogii
nic bliższego powiedzieć się nie da.

Zdaje się że ród Strzałów jest indentyczny z pó-
źniejszym rodem Zadorów. Paj^rocki bowiem (Herby 715)
przytacza dc^kument z r. 1'1:21, w którym Zbigniew
z Brzezia (Lancliorońslci), marszałek królestwa pol-
skiego, występuje imieuiem braci swojej szlachty
vStrzałów w s])orze z Konradem Białym lisięciem na
Koźlu.

Przemawia za tem w w>^solvim stopniu nagrobelc
Felicyi żony JNIil^ołaja z Brzezia (Lanclvorońskiego) z r.
1457 w liościele św. Katarzyny w Kralcowie, na kt()-
rym nie herlj Zadora jest przedstawiony, lecz strzała.

Strzegomia, a wedle Okolslciego po])rawniej Strze-
gonia, jest i^roklamacyą imionową i wskazuje prady-
uastę rodu szczepowego szlaclieckiego polslciego dwu-
dziestego czwartego, łitóry nazwaliśmy rodem Czewoj()w,
a który właściwiej rodem Strzegoniów zwać należy.
Ten Strzegoii należy jDrzeto do pradynastów szlachty
polslviej ])ierwszego j^ołcolenia.

Strzemień, ])roklaniacya imionową wsliazująca
praojca rodu tegoż imienia. Możnahy przyi^uszczać, iż
jest to tylko nazwa herbu a nie proklamacya, ileże
lierb ten rzeczywiście w szczycie strzemię nosi, wsze-
lako gdy widzimy w lieraldyce polskiej średniowie-
cznej to zjawisko, że zgodność przedmiotu lierbu z pro-
klamacya stąd pocliodzi, iż gdy weszło w modę przyj-
mowanie łierbów na modłę zacliodnio - europejską
formowanycli, to ])roldamacya była zawsze (o ile to oczy-
wiście l)yło możebnem) wskazówlcą, jalci przedmiot za

— 106 —

lierb ma być wzięty, przeto i w niiiiejszym wy]iaclkii
wolimy przyjąć, iż Strzemień jest imieniem praojca
rodu a nie nazwą herbu tylko.

Strzempacz, jest proklamacyą imionową, wskazu-
jącą praojca i-odu tegoż imienia, o którym tyle tylko
powiedzieć mogę, iż był prawdopodobnie bratem ro-
dzonym Orzą praojca rodu szczepowego szlaclieckiego
polskiego trzeciego, a zatem jeszcze do pierwszego po-
kolenia dodatkowo zaliczonym być winien.

Stumberk, proklamacyą widocznie cudzoziemska,
niemająca ze średniowiecznem rycerstwem polskiem
żadnego związku.

Suchekownaty, proklamacyą prawdopodobnie topo-
graticzna, ])()cliodząca od miejscowości tej nazwy, któi'a
dzisiaj zdaje się już nie istnieje, a której niegdysiej-
szego położenia oznaczyć nie umiemy.

Sudkowicz, (raczej Sądkowicz), proklamacyą imio-
nową, wskazująca praojca rodu imieniem SądeJc, od
lvtórego prawdopodobnie ])ochodzi także małopolski
greki Sącz czyli Sądecz. W takim razie ów Sadek
przypadałby na czasy Bolesława Clirobrego i należałby
do si()dmego pokolenia rycerstwa polskiego wieków
średnich. Gdy jednak imię Sadek zdrobniałe dowodzi,
że noszący je rycerz był synem Sąda, przeto tegoż
Sąda wstawić trzeba w pokolenie starsze czyli szóste.

Sulima, jest proklamacyą imionową i wskazuje
praojca ro(hi iuueniem Suła, o kt(3rym, do jakiegoby
pokolenia należał, nic bliższego powiedzieć nie umiemy.

Suława, jest zdaje się ty lico przekręconą prokla-
macyą zamiast Żuława, więc ją pod tąż ostatnią roz-
bierać Ijędziemy.

Świeboda, prołdamacya imionową, wsłcazująca
praojca rodu tegoż imienia, o kt()rym tyle tylko po-
wiedzieć możemy, iż należał do potomlców linii młod-
szej rodu szczepowego szlacheckiego polsl^iego pier-
wszego, zatem do drugiego polvolenia rycerstwa
polskiego wiek('»w średnich zaliczonym byc winien.

— 107 —

Swieńczyc, jest proklamacyą iniioiiową wskazującą
praojca rodu imieniem Swięca czyli Swiętoslaw, o kt()-
lym tyle tylko powiedzieć możemy, że należał do linii
młodszej rodu szczepowego szlaclieclviego polskiego
trzeciego i był pra^^'dopodobnie rodzonym bratem Boj-
ka i Modzela, więc go do drugiego pokolenia rycerstwa
polsl^iego wieków średnich zaliczyć należy.

Swierczek lub Cwierczek jest proklamacyą imio-
nową i wskazuje prądy nastę rodu tegoż imienia, o któ-
rym już wiemy, iż był synem Świerl^a czy też Ćwierka,
pradynasty rodu szczepowego szłaclieckiego polskiego
czwartego, więc go w poczet drugiego pokolenia ry-
cerstwa polskiego wiek(5w średnicli zaliczyć należy.

Swięcin jest proklamacyą osobową i wskazuje
praojca rodu imieniem Swięca, o l^tórym tyle tylko
powiedzieć umiemy, iż był członkiem linii młodszej
rodu szczepowego szlacheckiego polskiego pierwszego
a prawdopodobnie bratem rodzonym Slawęty i w po-
czet trzeciego pokolenia rycerstwa polskiego wielv(>w
średnich zaliczonym być winien. Pozornie możnaby
przypuszczać, iż mamy tu do czynienia z tym samym
Święcą, o lvtórym co dopiero wyżej pod proldamacyą
Swieńczyc mówiliśmy; rozmaitość jednak herbów, temi
dwiema proklamacyami reprezentowanych, wyklucza
stanowczo takie przypuszczenie.

Świnka, jest proklamacyą imionowa, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia, o którego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie umiemy.

Synkot, proklamacyą imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o kt()rego genealogii r()wnież
nic bliższego ])Owiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Syrokomla, proklamacyą topograficzua, pochodząca
od wsi tej nazwy, prawdopodobnie w powiecie kozie-
nieckim położonej.

Szachownica, nie jest proklamacyą lecz nazwą
przedmiotu herbu Wczele, kt()ry rzeczywiście szaclio-
wnice w szczycie nosi.

— 108 —

Szarża jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem Szary, kt()iy się jako potomek
młodszej linii rodu szczepowego szlacheckiego polskie-
go dwudziestego pierwszego lub dwudziestego drugie-
go przedstawia i był prawdopodobnie rodzonym bra-
tem Ozora, więc co najwcześniej do drugiego pokolenia
rycerstwa polskiego wieków średnich zaliczonym b>ć
winien.

Szaszor, jest proklamacyą imionową, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia, o kt()rego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie umiem, krom że był prawdo-
podobnie rodzonym bratem Orła wyżej wzmiaułcowa-
nego i należał do rycerstwa polskiego wieków średnich.

Szeliga, jest ])roklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia, o łvt()rym tyle tylko mo-
żemy powiedzieć, iż należał do potomstwa młodszej
Unii rodu szcze])owego szlacheckiego ])olskiego siód-
mego albo ósmego, więc go do drugiego [)okolenia r}'-
cerstwa polskiego wieków średnich zaliczyć należy.

Szreniawa jest proklamac\'ą imionową i wska-
zuje praojca rodu, l%:t()rego imię Szreń, a ktchy należał
do potomstwa młodszej linii rodu szczepowego szla-
clieckiego polskiego czternastego, więc go do drugiego
]»okoleuia ]"ycerstwa polskiego zaliczyć wypada.

Taczała jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia, o Ictórym nic bliższego
powiedzieć nie umiem, krom, że należał do rycerstwa
})olslciego wiek()w średnich, i Ijył prawdopodobnie bra-
tem rodzonym Z(')rawia, o łdórym niżej.

Tader jest proklamacyą nazwiskowa powstała
z nazwiska de Der.

Tarnawa jest prawdopodobnie proklamacyą topo-
graficzną i ])ochodzi od jednej z licznych miejscowości
tej nazwy, kt()rej położenia atoli oznaczyć nie umiem ;
aczlcolwiek nie jest bynajmniej wylcluczoną możność,
iż Tarnawa jest prołdamacyą iuiionuwą ]>o praojcu
rodu, imieniem Tarn.

— 10',) ~

Tekela proklamacya widocznie węgierskiego po-
cliodzenia, która się już pojawia w r, 1410, musiała
więc zapewne z Ia*(jlem Ludwilviem prz^-jść do Polski.

Topacz jest zmyloną proklamacya zamiast Kopacz.

Topór, jest proldamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia. WjDrawdzie pokusa wielka
zbiera uważać raczej nazwę Topór za nazwę samego lierbu,
jak za proklamacyę, gdyż herb ten rzeczywiście to])(')r
w szczycie nosi; wszelako gdy ród ten już w przywi-
leju króla Kazimirza Wielkiego z r. 13G6 zowie się
urzędownie Toporami, {Bljjenni), toć nie może ulegać
najmniejszej wątpliwości, iż Topór to nie nazwa herbu
a proklamacya.

Rozdział rodu szczepowego szlacheckiego polskie-
go dwudziestego drugiego na dwie linie, mianowicie
senioracką Starych koni czyli Zaprzańców i młodszą
To])orów czyli Starzów dolconany został zdaje się
u scliyll^u XIII wielvu. G-dy atoli w dobrze nam zresztą
znanej genealogii Stary cłi l^oni i Starz(hv żadnego
członłia rodu imieniem Topcu' nie spotylcamy, jest
wszelliie prawdopodobieństwo, iż Topór było przymian-
łs:iem tego młodszego członlca rodu, Ictóry dał początek
rod(jwi To])orów-Starzów.

Trach jest proklamacya oczywiście cudzoziem-
słdego pochodzenia i pocłiodzi od niemieckiego w^yrazu
Draclie (smołv); jakoż łierb ten rzeczywiście smoka
w szczycie nosi.

Trąba jest jjrolclamacyą imionową, wslcazującą pra-
ojca rodu tegoż imienia, o kt(3rego genealogii nic bliż-
szego powiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Trzaska jest prołdamacyą imionową, wskazującą
]n'aojca rodu tegoż imienia, o łvt(jrym tyle tylłvO po-
wiedzieć możemy, iż należał do potomłców młodszej
linii rodu szczepowego szlacheckiego polsldego si()-
dmego lal) ósmego, więc go do trzeciego pokolenia ry-
cerstwa polskiego wielvów^ średnicłi zaliczyć wypada.

— 110 —

Trzywdar, proklamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż iuiieuia. Herb Trzywdar jest prawdo-
podobnie tylko odmianą herbu Brodzie, owego Trzy-
wdara przeto co najwcześniej do trzeciego pokolenia
rycerstwa polskiego wieków średnich zaliczyć należy.

Twardost jest proklamacya imionowa, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia, o którym nic bliższego po-
wiedzieć nie możemy.

Turzyna, proklamac>a imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Tura, kt()ry się przedstawia jako
prad>'nasta Ihmi młodszej rodu szczepowego polskiego
trzeciego, więc go pomiędzy ])otomków drugiego poko-
lenia i->cerstwa polskiego wieków średnich zaliczyć
należy.

Uchry jest przekręcona proklamacya AVu]vr\- czyli
Chmara.

Ulina jest proklamacya imionowa, wskazującą
praojca rodu imieniem Ula, ktiuy b}ł potomkiem młod-
szej linii rodu szlacheckiego szczepowego ])ols]ciego
pierwszego, i m(')gł należeć co najwcześniej do trzeciego,
a może dopiero aż do czwartego pokolenia rycei"stwa
polskiego wieków średnich.

Wadwicz jest prolclamacya imionowa, wsl^a żująca
X)raojca rodu imieniem AYadew lulj Wadwa, o kt()rego
genealogii nic bliższego powiedzieć nie umiem, krom,
że oczywiście należał do rycerstwa ]»()lsldego wieków
średnicli.

Waldorf jest oczywiście niemieckiego pochodzenia
l)rołvlamacya herbu Nabrani i z rdzennem rycerstwem
polskiem wielc(')w średnicli żadnego nie ma związlai.

Warnia, jest proklamacya imionowa i ws]vazuje
23raojca rodu imieniem Wronę w d>'alekcie połal^skim,
przez co zarazem pochodzenie tego ])radynasty nazna-
cza. Woljec tego mamy ocłiotę zaliczyć tego AYronę
w poczet tych pull^ownil^ów-wojewodów, którzy zastępy
Polaków z nad Laby nad ^Yartę ]irzepro wadzili , czyli

— 111 —

do pierwszego ]jokolenia rycerstwa polskiego wieków
średnich.

Wczele albo Wsczele, jest zdaniem Autora Cliro-
bacyi przekręcona proklaniacya l\^zele czyli Pczoła,
o której już wyżej mówiłem.

Wesoła, jest proklaniacya imionowa, zdradzająca
praojca rodu iuńeniem Wesoły, o którym nic bliższego
powiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Wężyk, jest proklaniacya imionowa, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia, który należał do potomków
linii młodszej rodu szczepowego szlaclieckiego polslvieg'o
czternastego, zaczem go do trzeciego pokolenia rycer-
stwa jiolsl^iego wielvów średnicli zaliczyć należy. Zwa-
żywszy jednak, iż zdrobniała forma imiejiia Wężylc
wskazuje, iż on był synem Węża, przeto tegoż Węża
starego do pokolenia poprzedniego czyli drugiego zali-
czyć wypada.

Wieniawa, jest proklaniacya imionowa i \\'slvazuie
praojca rodu imieniem Wień, o którego genealogii nic
Ijliższego powiedzieć nie umiem, ła-oni, iż gdyl^y się
pokazało, że imię Wleń pochodzi od imienia Więcesław
czyli Wacław, w talcim razie ów Wień nie mógłby nale-
żeć do żadnego z najstarszych pokoleń rycerstwa pol-
skiego z doby Popielidów, lecz dopiero do lvtórego
z p(jźniejszycli z doby ])iastowskiej.

Wieruszowa, jest proklaniacya imionowa, wskazu-
jącą praojca rodu imieniem Wierusz, o lv:tórego genea-
logii nic bliższego powiedzieć się nie da.

Wierzynkowa, jest ] iroklainacyą imionowa, wska-
zującą praojca rodu imieniem Wierzynlva, o l^tórym
wiadomo, iż dopiero za czas(ńv la'(')la Kazimirza Wiel-
kiego przybył do Polski, zatem do pradynastów szlachty
polsidej nie należy.

Wilcze kosy, jest częścią prolvlaniacyą imionowa,
częścią nazwą lierbu. Herb bowiem tą proldamacyą re-
prezentowany przedstawiać ma rzeczywiście wilcze łvOsy
czyli wilcze sidła, nazwislco „wilcze" atoli pochodzi nie

— 112 —

od zwyczajnego wilka, lecz od komesa Franciszka z ^Yil-
czyc, szlachcica szląskiego, który na swojej pieczęci
z r. 1287 tego herbu po raz pierwszy użył. Nazwa wsi
Wilczyce świadczy dowodnie, iż ona przez ^Yilka za-
łożoną została, Wilk przeto jest pradynastą tego rodu
szlacheckiego.

Wagi, jest proklaniacyą imionową i wskazuje ])ra-
ojca rodu imieniem Waga, którego już jako pradynastę
rodu szczepowego szlacheclciego polskiego dziesiątego
poznaliśmy i już w poczet pierwszego jtokolenia rycer-
stwa polskiego wieków średnich zaliczyliśmy.

Walny, jest proklaniacyą imionową, wskazującą
praojca rodu tegoż imienia, o którym nie podobna nam
sprawdzić, czy jest identycznym z Lawardem pradyna-
stą rodu szczepowego szlacheckiego ])olskieg() trzydzie-
stego trzeciego, czy też jego synem. Uważając to drugie
j)rzypuszczenie jako bardziej prawdopodobne, zaliczamy
go do pokolenia drugiego rycerstwa polskiego wiektny
średnich.

Waldawa, ]n-oklaniacya imionową, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem AVałd, o lvtórego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie mniemy.

Watta, jest proklaniacyą imionową, wskazującą
praojcu rodu tegoż imienia, o którego genealogii to
t>lko powiedzieć inożemy, iż ze znaku stanniczego ru-
nicznego Wattom służącego, praojciec ich, brat zdaje
się rodzony Samscma, należał do młodszej linii rodu
szczepowego szlacheckiego polskiego, więc go do dru-
giego pokoleiua rycerstwa polskiego średniowiecznego
zaliczyć należy.

Wągrody albo Zwągrody, jest widocznie prokla-
niacyą topograficzna, pochodząca od nazwy miejscowej
Wągroda, o kt()rej, gdzieby leżała, wyjaśnić nie umiemy.

Welmesz proklaniacyą, której znaczenia et}'molo-
gicznego olvreślić nie jesteśmy w stanie.

113

Wierzbna, proklamacya topograficzna, pocliodząca
od miejscowości tej nazwy (Wfirben), położonej na Szlą-
sku w rejenc>'i opolskiej.

Wierzbowa, proklamacya imionowa, wskazująca
praojca rodu imieniem Wierzb Inb Wierzba, o którym,
gdy go prawdopodobnie za brata Radwana uważać na-
leży, tyle tylko powiedzieć możemy, iż nie może być
dawniejszym nad drugą polowe XII wieku.

Wiza, proklamacya, której etymologicznej wartości
oznaczyć nie jesteśmy w stanie.

Wojnia, proklamacja imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Wojna. Będzie to prawdopodobnie
ten sam dynasta, od kt<)rego syna Wojnika pocliodzi
gród małopolski Wojnicz. W takim razie ów Wojna
należałby do szóstego pol^olenia rycerstwa polsJiiego
wieko W" średnich.

Wolha, proklamacya ruska utworzona przez IcrtUa
AYładysława Jagiellończyka w r. 143G.

Wołowscy, proldamacya nazwiskowa nieznanego
zresztą herbu , kt('»ra nie może być dawniejszą nad
wiek XIV.

Wręby, zdają się b3^ć nazwą przedmiotu herbn Kor-
czak a nie proklamacya, ileże herb Korczak zdaniem
heraldyki Av rzeczywiście trzy wręby w szczycie nosi.

Wyszkota, proklamacya imionowa, wsl^azująca
praojca rodn imieniem Wyszkot, o lvtórego genealogii
nic bliższego nie jesteśmy w stanie powiedzieć.

Zabawa także Zdziebawa, proklamacya imionowa,
wslvazującn. praojca rodu tegoż inuenia, o którego ge-
nealogii nic bliższego powiedzieć nie jesteśmy w stanie;
może to być jednali także j^rokkunacya topograficzna
pochodząca od miejscowości tej nazwy, łitórej położenia
bliżej oznaczyć nie umiemy.

Zachorz, Zachorza lub Zachorze, proklamacya imio-
nowa, wskazująca praojca rodn, imieniem Zaclior, Ictóry
się przedstawia jako brat rodzony W^ężyka, a zatem

— 114 —

prawdopodobnie do trzeciego pokolenia rvcerst\\a jiol-
skiego wiek(')w średnich należeć będzie.

Zadora, ]»roklamacya imionowa , wskaznjąca pra-
ojca rodu imieniem Zador, o któi'ego genealogii nic
bliższego powi(Mlzieć nie umiem.

Zagroba bil) Zagłoba, proklamacja imiono^^ a, wska-
zująca i)ra()jca rodu tegoż imienia, któiy o ile sądzić
można z Jierbu, tą proklamacyą reprezentowaiu^go, na-
leżał do potomków młodszej linii rodu szczepowego
szlacheckiego pierwszego, więc go do pol^olenia trze-
ciego rycerstwa polskiego \\iek()w średnicli zaliczyć
należy.

Zaprzaniec, i)roklamacya imionowa, wslcazująca
praojca rocbi tegoż imienia, kt(')ry ze względu, że roz-
dział ]n"arodu Starz()w na dwie linie Starych Iconi czyli
Zaprzańc()w i Toporów nastąpił prawdopodobnie dopiero
na scliyllcu XIII lub na ])oczątku XIV wielcu , m('tgł
należeć do piętnastego lub nawet szesnastego pol<:olenia
rycerstwa ]:>()łskiego wielców średnicli.

Zaremba, jest proklamacyą imionowa i wskazuje
praojca rothi tegoż imienia, o kt()rego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie umiemy, ł\:rom że najstarszy
znany jtrzodek rodu tego Ilerlcenbold , występujący
w Wielkopolsce około polowy XIII wielvu, nosi talv
jeszcze cudzoziemsłcie imię, iż pojawienie się tego rodu
w Polsce co najwcześniej do pierwszej połowy XIII
wieku odnieść Iconiecznie wypada.

Zaras albo Zarasy, jest proklamacyą imionowa,
wsłiazująca ])raojca rodu tegoż imienia, o łctórym już
wiemy, iż nnleży do braci rodzonycli Bolesty- Piasta,
w skntek czego do drugiego i)ok(>lenia rycerstwa pol-
skiego w4ełv:(nv średnicli zaliczyć go wypada.

Zarosłe, jest proklamacyą imionowa i wskazuje
praojca i'odu tegoż imienia, kt(')rv wedle herbu sądząc,
należy do potomstwa młodszej linii rodu szczepowego
szlacheckiego polskiego dwudziestego jńerwszego albo
dwudziestego drugiego, a więc co najwcześniej do trze-

— 115 —

ciego ])()koleiila rycerstwa polskiego wielo )W śi'ednicli
zaliczonym byc może.

Zaworze, jest proklamacyą imionową, wskazującą
praojca rodu imieniem Zawór, którego już poznaliśmy
jako pradynastę i-odu szczepowego szlacheckiego pol-
skiego czternastego i w skutek tego zaliczyliśmy go
już do pierwszego pokolenia rycerstwa polsl-^iego wie-
k(hv średnich.

Zawotoł, proklamacyą imionową, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, kt()ry się przedstawia jako
b]"at Czelusta a jako potomek młodszej linii rodu szcze-
powego szlacheckiego jwlskiego dwudziestego szóstego,
więc też onego do drugiego pokolenia rycerstwa pol-
skiego wiek('»w średnich zaliczamy.

Zbiejunty, a poprawniej Sobiejuchy, wskazuje ])ra-
ojca rodu imieniem Sobiejuchę, o którym nic bliższego
powiedzieć nie jesteśmy w stanie, gdy i herb tą prokla-
macyą reprezentowany, nie jest nam dotychczas znany.

Zdarzbóg, jest proklamacyą Pogoni polskiej, wy-
tworzona zdaje się dopiero w XVI wieku.

Zerwikaptur, ])roklamacya imionową, wskazująca
praojca rodu tegoż imienia , o którego genealogii nic
bliższego powiedzieć nie jesteśmy w stanie.

Zgraja, jn-oklamacya imi(Uiowa, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o kt()rym również nic więcej
powiedzieć nie inniemy.

Złotogoleńczyk , [)roklamacya imionową, wskazu-
jąca praojca rodu imieniem Złoty goleń, który był pra-
wdopodobnie rodzonym bratem Nowiny, więc do dru-
giego pokolenia r}cerstwa polskiego wieków średnich
należy. Chociaż może to być także i nazwa herbu,
gdyż herb ten rzeczywiście zloty goleń przedstawia.

Zyrzawa, proklamacyą, której etymologicznej war-
tości ocenić nie jesteśmy w stanie.

Żóraw, proklamacyą imionową, wskazująca pra-
ojca rodu tegoż imienia, o Idórym nic zgoła więcej nie
wiemy.

— IIG —

Żuława, |»r()klamacya imionowa, wskazująca pra-
ojca rodu imieniem Żuł, o kt()ryiii nic powiedzieć nie
luniemy.

Zwągrody, jest tażsamą proklamacyą, co WaiiTody.

Tym sposobem dobiegliśmy do kresu analizy ])ro-
klamacyj herbowych. Rezultat osiągnięty jest w kr()t-
kości taki, że na blisko 400 i)roklamacvj jest tylko
zaledwo 18 proklamacyj topograiicznycli, reszta są same
])roklamacye imi<mo\\ e. Jako |)roklauiacye topograficzne
przedstawiają się: Brzezina, Drzewica, Kocina, I.nbowla,
Moszczenica, Nałęcz, Pałuka, Poręba, Przeginia, Prze-
rowa, Przosna, Rozprza, Skrzynno, Suchekownaty, Sy-
rokomla, Tarnawa, Wągrod>-, Wierzbno.

Z tego rezultatu widzimy, jak dalece blędnem jest
zapatrywanie i)rof. .Małeckiego, ktcuy w szacownem
swem dziele „Studya heraldyczne" Lw(nv, Warszawa.
1800, tom I, str. 3-1, roz]tatrując r(')żne za[)atrywania
uczonych heraldyków polskich na charakter proklama-
cyj, mówi:

,,W samo jądro rzeczy trałiają zdaniem mojem
tylko te kategorye zawołań, którym i Zal^rzewski i Pie-
kosiński przyznają ])ocliodzenie to])ogiaticzne. Tylko że
to należało rozciągnąć na wszystkie nasze nazwy ro-
dowe i na wszystkie proklamacye i nie w}\vodzić ich
ani od wód, rzek, jezior i t. d. w sensie hr, j\lieroszew-
sliiego, ani od imion indywidualnych osób, jak to i>rzy-
pnszczał już i Kuropatnicki, a po nim Stadnicki. Na-
leżało je wywodzić bezpośrednio od miejsc, od wsi, od
d()br posiadanych, słowem od nazwisl^; najdawniejszycli
w k]'ajii osad".

Tymczasem, skoro, jak wykazaliśin\-, proklamacye
topograficzne tak mizerny tylko procent og()lu prokla-
macyj herbowych polskich średniowiecznych stanowią,
można z całym si)olvOJem ])ostawić twierdzenie, że pro-
klamacye nasze herbowe noszą w regule imionowy
cliarakter na sobie, zaś proklamacye topograficzne sta-

— 117 —

nowią pomiędzy niemi rzadki, ba nawet bardzo rzadki
tylko wyjątek. Gdyż i o tych proklamacyach, kt()reśmy
powyż jako topograficzne wydzielili, nie da się o wszyst-
kich z całą pewnością powiedzieć, że są stanowczo to-
pograficzne a nie imionowe. Tylko takie proklamacye,
jak Pałuki (właściwie Palęgi), Nałęcz, Przeginia i Wą-
grody, łvt<)re już w nazwacli swycłi noszą na solnie to-
pograficzny charakter i w epoce, łciedy ducłi języka
był jeszcze dobrze narodowi znany, jako przezwis]va
osób żadną miarą użyte Ijyć nie mogły, tałvie tylko
powtarzam proklamacye mogą Ijyć ljezwarunlvOwo za
topograficzne uznane. Ale o proł^lamacyacli takicli jak
n. p. Brzezina lub Wierzbno, nie da się ostatecznie
z pewnością oznaczyć, czy one są topograficzne czy też
imionowe i czy nie pocłiodzą od praojców rodów imieniem
Brzoza lulj Wierzł^a.

Co prawda, nie da się zapi-zeczyć, że instynlvt pro-
fesora ]Małecłviego, łctia-y się spodziewał w prołdama-
cyach polskich średniowiecznych znaleść wielką liczlję
proldamacyj topograficznycłi , l;)ył Ijardzo trafny; i ja
zrazu spodziewałem się znaleść dalelco większy procent
proklamacyj topograficznych, niż to rezultat okazał.
Ktokolwiek Ijowiem zagłębi się w badania stosunłvów
naszycli XII stólecia i spostrzeże, jalc lvażdy niemal
żyjący podówczas rycerz zalcłada sobie swoje gniazdo
rodowe, dając mu nazwę po swojem imieniu, jalc Pran-
docin, Piotrk(nv, Wojsław, Magnuszów, Czewojewo,
Dziwirzewo, Kromoł()w i t. p. ten będzie się snadno
spodziewał, iż ci rycerze tę samą modę wprowadzą
choćby już tylko dla wygody, i do proklamac}] łierbo-
wych, przemieniając je z niewygodnych imionowycłi na
wygodne topograficzne. Imionowe prołdamacye były
bowiem rzeczywiście niewygodne, gdyż ulegały tyłełcroć
zmianie, ilekroć umierała głowa rodu a miejsce jej zaj-
mował senior, noszący inne, jak zmarła głowa rodu
imię. Przy proł^lamacyacli topograficznych zmiany tal^ie
zachodziły bez por()Wiiania rzedziej , gdyż gniazda ro-

— 118 —

(lowe nieraz i kilka wieków nieprzerwanie w posiadaniu
jednego i tegożsamego rodu zostawały.

iNlinio tych naszych przypuszczeń rezultat analizy
wykazał ponad wszelką wątpliwość, że proklamacye
topograficzne rzeczywiście tylko do wyjątk(')w należą.

Cokolwiekbądź jest, muszę już tu ostrzedz łaska-
wych czytelnikiłw, iż w powyższej analizie naszych pro-
klamacjj herbowych średniowiecznych dopuściłem się
błędów, i to nie jednego ani dwóch , ale jak przypusz-
czam, niestety dość wielu. Dadzą się te błędy podzielić
na następujące grupy:

Pierwszą grupę stanowią te błędy, które w mojej
nieznajomości prawideł etymologicznjch i lingwistycz-
nych źnullo swe mają. Nie jestem bowiem zawodowym
filologiem, lecz prawnikiem, a hhdogia i lingwistyka
są dla mnie przedmiotami zupełnie obcemi; a jedaalv
tak często jestem zmuszony w pracy mojej niniejszej
o nie zawadzać.

AVprawdzie udawałem się wielokrotnie w wątpli-
wych dla mnie wy[)adkacłi po radę i w}jaśuienie do
moicłi kolegów i przyjaciół, fachowych lingwistów; jio-
Icazało się jednali, że oni miewali często nawet w ta-
kich wypadkacłi wątpliwości, w jakicli ja żadnej wąt-
pliwości nie miałem. Pocliodziło to stąd, iż Icażda reguła
ma wyjątki, i że nie zawsze można mieć pewność, czy
się z regułą, czy z wyjątlciem ma do czynienia. Wobec
czego można się nawet wtedy omylić, gdy się regułę
zna doslvonale, jeśli się ją Ijezwiednie stosuje do takiego
właśnie wypadku, który jest wyjątkowo wyjątl^iem.

W obec takicli wątpliwości moicli uczonych przy-
jaciół, nie pozostawało mi nic innego do uczynienia,
aby się od wszelłdch błędów uchronić, jalv całą niniej-
szą pracę wrzucić do kosza i czekać, aż lingwistyka
postąpi tak daleko, iż owe wątpliwości przestaną Ijyć
wątpliwościami.

Ale i tu nasunęła się znowu nowa wątj^liwość, czy
ja będę jeszcze podówczas banowal na tym świecie,

— 119 —

gdy owe wątpliwości ucliyloiie zostaną, i kwest>a, co
dla nauki pożyteczniejsze, czy ogłosić badania nanicowe,
choćby w nieli tu i owdzie znalazł się błąd, czy icli nie
ogłaszać wcale. W obec tak stawiającej się kwestyi
nie byłem ostatecznie ani cłiwili w wątpliwości. Żaden
z uczonycłi nie nzys]vał jeszcze patentu na nieomylność,
dlaczegóżbym ja miał o taki patent pretendować. W po-
stępie nauls:owym rezultaty wszelkicli naukowycli badań
są tylko szczeblem, po którym inni badacze wycliodzą
wyżej. A więc mimo nieljezpieczeństwa popełnienia
licznych myłek, postano\\-iłem pracy niniejszej nie rzu-
cać do Icosza, lecz ogłosić ją druidem. Niech facliowi
filologowie robią nad nią swoje spostrzeżenia, niech po-
prawiają błędy.

Drugą grupę my leli stanowią te, lvt()re pocliodzą
z niedość trafnego rozgatimłcowania proklamacyj na
imionowe i topograficzne. N. p. proklamacya „Borowa"
może być równie poprawnie wzięta za proł-ilamacyę to-
pograficzną, jest bowiem mnóstwo miejscowości tej
nazwy, jalv i za imionową, istnieje Ijowiem imię „Bor"
w języlai polskim śi^edniowiecznym , a to zarówno do-
brze jako imię dostojne (rycersłvie) , jak n. p. Samljor,
Przedbor, Dalebor, Boryslaw i t. p. jako też jałvO imię
gminne. Tożsamo da się powiedzieć o tal^icli prol^la-
macyacli, ]ak Brzezina, Tarnawa, Dąbrowa, kt(')re mogą
być nazwami wsi a tałvże pro]vlamac>ami imionowemi,
pochodzącymi od imion praojc()W rodu: Brzozy, Tarna,
Dąbra i t. d. Tu już nawet zdolny lingwista wątpliwości
rozstrzygnąć nie potrafi.

Trzecią grupę myłek mogą stanowić m\'łlvi powstałe
z oceniania cliarałiteru prolclamacyj, jeśli icłi kilka do
jednego lierlju jest przywiązanych.

Pierwotnie lvażdy lierb jako wojsłvOwa stannica
mógł mieć tylko jedno hasło czyli zawołanie. Tymcza-
sem już dość wcześnie w wiełvach średnicli spotyłiamy
się z teni zjawislciem, iż do jednego lierbu jest po kill^a
prolvlamacyj przywiązywanycli. Otóż to zjawisko można

1-20

w dwojaki spos()b zupełnie poprawnie wyjaśnić, miano-
wicie, iż to się stało drogą sulccesyi lub drogą relvon-
solidacyi.

Prolvlamacye iniionowe zmieniały się, ilelvroć w słcu-
telv śmierci głowy rodu zmieniło się imię seniora, Do-
pólvi żył stary Drag, członli:owie jego rodu zwoływali
się proldamacyą „Dragowie"; gdy jednałc umarł stary
Drag a seniorem rodu stal się najstarszy syn Jula Sas,
członlvOwie rodu [toczęli się zwoływać proldamacyą
„Sasowie". Tc dwie więc proklamacje Dragowie i Sa-
sowie, to proklamacye ojca i syna.

Inną drogą gromadzenia się kilku ])roklamacyj
przy jednym łierbie, jest rekonsolidacya. N. p. było dw(k'li
braci Niesob i Krzywosąd : starszy Niesob jako senior
odziedziczył stannicę ojcowsłcą, młodszy Krzywosąd od-
mienił ją dla siebie, obaj zaś utworzyli dwa osobne rody
poboczne, które cliodziły na wyprawę wojenną pod oso-
bnemi stannicami. Z czasem rtkl Krzywosądów zubożał
i nie był w stanie utrzymać swej własnej osobnej clło-
rągwi, zarzucił wiec swoją stannicę i przyłączył się do
senioraclciej stamiicy Niesob<')w, zatrzynnijąc tylko swoją
osobną proklamacye, gdyż niinio rekonsolidacyi c/lon-
kowie rodu Krzywe )sąd»')w tr/.ymali się w obozie razem.
W ten sposób powstała jtrzy lierbie Niesobia druga
proklamacya nazwana Krzywosądem. Otóż gdy się trałl
kilka j^roklamacyj ])rzy jeduNin lierl)ie śriMlniowiecznym,
gdzież jest ten i)robierz, za kt()ryudjy rozpoznać można,
czy się ma z sukcessyą czy rekonsolidacya do czynie-
nia, A jednak fałszywy wyb()r musi sprowadzić błąd:
przy sulvcesyi dw'ie iniionowe proklamacye wskażą nam
ojca i syna, lct()rycli przeto do odrębny cli pokoleń za-
liczyć będzie trzeba ; przy rekonsolidacyi będziemy mieć
do czynienia z imionami rodzonycli braci, kt()rzy w sku-
tek tego do jednego i tegożsamego pokolenia należeć
będą.

Ja w takich wypadkach zawsze jestem raczej za
rekons()li(hu'yą jal^ za sukcesyą, wycliodząc z tego pun-

— 121 —

ktu widzenia, że skoro i;)rzy ktcuym herbie wspomnia-
nych jest kilka proklamacyj, to znaczy, że te wszystkie
proklaniacye są jeszcze w nżycin i w pamięci, a to
tylko przy rekonsolidacyi miało miejsce. Przy sukcesy!
proklamacya imionowa ojca wycliodzila zaraz z użycia,
jak tylko weszła w użycie proklamacya imionowa syna.
Proklamacyę wyszła z użycia, jalvO hez znaczenia, za-
pominano i nie wspominano więcej, a jeśli przy rodzie
Dragów-Sasów dochowała się i stara proldamacya, wy-
szła z użycia, to jestto jedyny fałvt wyjątkowy, jalci
zna łieraldylva nasza średniowieczna, a łvt(jry tem się
tłumaczy, że ród Dragów-Sasów był rodem cudzoziem-
skim, świeżo Ido dopiero w drugiej połowie XIV wiełvu
z Węgier do Polsłs;i przyl3yłym, wszyscy więc jeszcze
dobrze pamiętali, iż to Ijył ród Drągów, chociaż tym-
czasem i)roklamacyę tę na prołcłamacyę Sasów prze-
mienił.

Czwarta grupa myłelv może ])owstać z niedość tra-
fnego rozpoznania łierbu. Jalc wiadomo prastare znalvi
stannicze runiczne docłiowały nam się tyllvO bardzo wy-
jątlcowo w swej pierwotnej czystości, zazwyczaj uległy
one ulierl^ieniu. Ot()ż rozpoznawając z lierbu, jak mógł
wyglądać pierwotny znak stanniczy w swym runicznym
lvształcie, o pomyłłcę nietrudno. Spostrzegamy bowiem
w łierbach różne dodatłvi dowolnie do pierwotnego znaku
stanniczego w celu wytworzenia jwtrzelmych odmian
dodawane, dla kt(jryc]i w starym znałai stanniczym ru-
nicznym tematu nie było. Najpospolitszym tals:im do-
datkiem beztematowym są gwiazdy; zdaje się jednak,
że czasem nawet dodawano i strzały i ptałvi. Otóż nie-
raz zacłiodzi wątpliwość w ocenieniu, czy się ma do
czynienia z beztematowym dodatlviem czy też z tema-
tem runicznym uherbionym, a l)łąd w tym Icierunłai
popełniony może być bardzo doniosłym, gdyż może de-
cydować o tem, czy nkl jałviś należy do linii seniora-
ckiej czy też do linii młodszej rodu szczepowego. Weźmy

122

n. p. lierb Ladę, wygląda on tak:
przedstawia podkowę barkiem d<>
eona, na barku krzyż, po bokach dwie
jedna zwyczajna, drnga strzala-

Otóż rozchodzi sie o zdecv(](>\\anit

W

czyli

c,'oi'vzwr()-

strzały,

widelec.

ezv te dwie

strzały boczne, Inb przynajmniej jedna z nich jest bez-
tematowym dodatkiem, czy też pocliodzi z tematu runicz-
nego uherbionego. W pierwszym razie ])rat>i)em runicz-
nym herbu Łada byłby znak taki | a i\k\ Ladzi-
ców należałby do gałęzi bocznycli ^|^ linii młodszej
rodu szczepowego szlacheclviego pol- ^|^ skiego pierw-
szego; w drugim razie, gdyby owe f I 1 strzały po bo-
kacli podł\:owy umieszczone, Ijyły i"eminiscen-

cyą runy tyra, w talvim razie praty]) runiczny łierłju
Lada wygłądałljy tale: ^|^ a ród Ladzic()W nale-
żałby do gałęzi pobocz- >/^jX nej linii seniorackiej
rodu szczepowego Po- ^^\ iuelid<')w.

Podoljuie rzecz się 111 ma z śle[)yni gaw]"onem
czy krul-iiem w herljacłi Ślepowron i Jezierza; jeżeli krulc
nał<rzyżu jest dodatkiem l)eztematowym, to w takim razie
ród Jezierzów Ijędzie linią młodszą rochi szcze])owego
trzeciego, jeśli zaś ów krułc jest ulierbionem znamieniem
runy tyra w ten sjmsólj położonego: -.w tałcim ra-

zie ród Jezierzów jest poboczną ga- J^~l' łęzią luiii se-
nioracldej tegoż rodu. Tu błędy I mimo naj-
większej pilnoścd nie są do nu i- I knienia.

Zwłaszcza przy ulierljieniu przy- bicrają nie-

raz rtmy łcształty, którycldjy się nawet najljujniejsza
fantazya nie domyśliła. Komużby n. p. przyszło na myśl,
patrząc na herb Godziembę, \N>()brażający trzy sośnie
czyli sosnę o trzecli wiecliac-li: L Ł A '^'^- ^^^^ ^^ czynie-
lua z uherbioną runą, lvt(')i'a^^^ ma tald kształt:
1 ¥ I A gdyby się nawet do- ^^^ myslil, gdzież jest
^ ^ pewność, że ten domysł ^TTN jest trafny.
*■ "^ Tak n. p. mamy trzy ^ ' ^ lu'rl)y i)ochodzące
/^ ^ niewątpliwie od znałcu stanniczego senioraclciego

1:^3

/^ s^

w pohi-
wiasę,
orli.

m

Popielidów ^|^ niimiowieie hei-b r()\va]('>\v:
herb Odro- ^ X^ ważi>\v:
wreszcie ^ "^ lierlj Nieso-
biów: J 1 1 l\(')żiuea mię-
dzy temi trzema herbami
polega jedynie w sposobie
uhe]'l)ienia znaku stamiiczego nmicznego, mia-
Tiowieie, że kreski znamiemie hd^owate runy
przemieniły się w lierbie Powałów
pierścień, w lierbie Odrowążów wza-
wreszcie w herbie Niesolji(')w w og"on
Ale nherbienie znal<:u stanni-
czego runicznego nie jest starsze w żadnym razie nad
wiek XIV, tymczasem rody Ogonów, Niesobiów i Odro-
wążów istniały już na killva wielbów przedtem , i uży-
wały swych odmiennycli stannic runicznycłi ; zacho-
dziłaljy więc lvwestya wynalezienia, w czeni polegała
różnica stannic tycli trzecłi rodów za czasów icli ru-
nicznego wyglądu ? !

Otóż Ijardzo staranne badanie sposobu ulierbiania
znalv()w runicznycłi wykazało to niezwylvle interesujące
zjawisłvO, że przy formowaniu odmian ze znaków stan-
niczycłi runicznycłi przedsięljrano samodzielne zmiany
znamion runicznych bez względu na, samą lasłcę ru-
niczną. To zjawisłvO jest dlatego nadzwyczaj interesu-
jące, iż jest światu runicznemu słvandynawslvieiiiu zgoła
nieznane, i stanowi właściwość, futhoi-ku runicznego
do Polsłvi przeszczepionego. U Slvandynawów znamię
runiczne dzieli zawsze losy laski runicznej i tylłco z nią
razem może zmieniać swoje położenie ; aljy znamię
wywrócić, trzel3a laskę runiczną czyli całą runę wy-
wrócić; przedsiębranie jalś:ichlcolwiełv operacyj osobno
z samem znamieniem jest okrom przy wiązaniu run
zgoła światu slN:andynawsłvieniu nieznane. U nas ina-
czej , u nas pod nacislvieni łvonieczności formowania
licznycłi odmian ze znałvi)W runicznych, bardzo zresztą

— 124 —

pojedynczych, kt(5re w skutek teg'o licziuejszycli kom-
biiiacyj nie dopuszczają, dopuszczano się r()żnyeh o])e-
racyj ze samemi tylko znamionami riinicznemi bez
względu na laskę runiczną. Działo się to oczywiście
wtedy, gdy tradycya znaczenia run i ich istoty już się
była zupełnie zatarła.

Otóż co do tego zjawiska dostrzegamy w herbach
przedstawiających ulierbione stannice runiczne, iż znaki
znamienne samodzielnie wywracano, w całości lub czę-
ściowo, iż ich położenie pionowe lub ukośne zmieniano
na poziome, wreszcie że je łamano na połowy lub części.
Ciekawy przykład w tej mierze daje nam łiei'b
Sielcierz , kt('»ry wygląda talv: yi^ jest to w rze-
czywistości nic innego, jak -^1^ tylko odmiana
herl)u Kościeszy, Idóry wy- ^"^^ ghu la ta]v :
a z kt(a-eg() w ten sposólj ufor- f I ¥ iii<»- A^
wano nową odmianę, iż dolue li""^J kro- ^1 V
siei znamienne z ukośnego kierunku iirzcniic- « i ■
niono na jjoziomy a nadto każdą z nicli zla- ^^V
mano i złamane Icobino wywinięto do g<'>ry. ^ ^

Iimego interesującego przyldadu dostarcza nam

pieczęć jakiegoś nieznanego szlacłicica litewskiego

z r. 167i>, pocliodząca ze zljionUy ś. ]>. Wacława

liulikowslciego. Wyobraża ona lierl3 talcim kształtem

y^yk Jestto wywr()cona starsza forma lierbu Nałęcz

y\^^ J«T]'^i^'j niojem domniemaniem nży- ^"^
^ ^ wał ])rzed rekonsolidacyą r(')d Ostro- ( )
^^ rogów, ale ze zlanuuiemi i zagie- \/
temi znamionami. Podoljnycli zjawisle: możnaljy ^/x.
jeszcze więcej z heraldyki polskiej wynotować, ale jalco
l)rzykłady powyższe dwa wystarczą. Ot(>ż w myśl tych
13rzylvładów zastanawiając się nad stannicą Popiel()W:
czyli w formie us/,czerl)ionej: w jaki

^^V spos()b niożnaljy z niej for- ^^^ mować
1^ tałcie odmiany, kt()reby mo- }^ gly b\ć
Al A wzięte za runiczne ])ierwo- ę \ ^.vpy
stannic r(tdowvcli Opończy- lvów.

— l-ij —

(Odrowążów i Niesobi('>\v, przycliodziuiy do pj-zekoiumia,
że stannica Ogończyków przedstawiała właściwie stan-
nicę Popielidów iiszczerbioną , ale zresztą w nienarn-
szoiiyin czyli dostojnym kształcie , w skutek czego
w rodzie Ogonów czyli Powałów należy dopatrywać się
linii senicn-ackiej Popielidów wprost, czyli najautentycz-
niejszycli Popielid()w.

Dla rodu Odro\vąż(')W zmieniono stannicę w ten
sposób , iż łukowate znaki znamienne biegnące pio-
nowo, ułożono poziomo, y^ z czego się w drodze
ulierl)ienia uforinowała ^ I V zawiasa lub jak i)()-
żniejsi heraldycy chcą, ^*^^\ '^^'^'^y, wreszcie dla
rodu Niesobi(nv odmie- niono stanicę tę

w ten sposób , iż nietyllvO kreski znamienne ułożono
pionowo, ale je nadto wywrócono, i że tego dokonano
na znalś:u stanniczym przed jego uszczerbieniem ; w sku-
tek czego stannica runiczna dla Niesobiów wyglądała
pierwotnie talv: ylw z czego w drodze uherbienia
sformowano o- -^ I V gon orli. Otóż przy dochodze-
niu z herbu no- \il/' sząc 'ego na sobie charakter
zachodnio - eu- I ropejski, jak mógł wyglądać

pierwotyp jego runiczny, o mylkę nie trndno. Jeśli
jednak ja, Idóry w sJaitek długoletnich study(')W nad
tym przedmiotem nab>dem już pewnego doświadczenia,
omylić się, jak sam przyznaję, mogę, gdyż mam tego
niezbite dowody w tem, iż podczas pracy niniejszej co
cliwila zmieniam dawniejsze zapatrywania moje w sku-
tek coraz to nowych poprawniejszych pomysłów, to
kt(')ż właściwie jest w możn(jści objawić w tym przed-
miocie zdanie niecmiylne?!

Wychodząc z założenia, iż każda proklamacya re-
prezentowała pierwotnie osobny znal^ staiiniczy, któ-
rychto znaków wiele przy rekonsolidacyi bezpowrotnie
zginęło, obudzą się cielcawTjść i zbiera ochota zresty-
tuowania sobie kształtów tych zaginionych znaków
stanniczych.

jk. Kościeszów, tudzież
^1 V ni«)Nv, a clio- /^\

A^ nalezienie I

^1 V dla Koscieiy, ^T\

\vipllcoi)(»lski»^i»() orodii 1 Ł \

— 12G —

Czasem ta rzecz jest bardzo łatwa, jak n. p. u staii-
nicy Popiel id<) w, której gdy mi ))yh' znane trzy kom-
binac}'e :

y|k Popielidów, ^ Kościeszów, tudzież

^X|\^ Strzego-
I dzilo o wy-

X''^v czwartej

i 1 1 założyciela wielkopolskiego grodu
Kościerzyna, który z imienia Kościera sądząc, zostawał
z Kościechą niewątpliwie w blislciem jiokrewieństwie,
to można b}'ło tę czwartą stannicę z wielką łatwością
wylvombinować, gdyż rnny, z jakich się składa stannica
Popielid(nv 1 JL ^'P, dozwakiją tylko czterech kombi-
nacyj, a sikoro trzy są znane, to czwartej odgadnąć nie-
trudntt, jest nią stannica, kt()ra w)'gląda tak:
Niekiedy jednalv wyszukiwanie takiej
zaginionej stannicy przedstawia nieprzezwy-
ciężone trudności, jak n. p. w dynastyi Pia-
stów. Widzieliśmy poprzednio, że Popiel (II)
Chwościszek miał ośmiu synów: Popiela (III) Chwo-
źciszl<;owi,cza (4^) , Boleste - Piasta Chwościszlcowicza
{f\y) , niemniej Jastrzębia, Kanię, Lndbora, Na góra, Ła-
zęlcę i Zarasa Chwościszkowicz<)w, z kt('>rych tylko Po-
piel (III) jako senior miał prawo zatrzymać staimicę
ojcowską: yj. reszta siedmiu syn('>w musiała sobie

poformo- ^4^ ^^''^' si^'^liii osobuycli stannic jedynie
tyllvO z te- i 1 L matu runy rodowej: T Otóż ta
runa sama jedna żadną miarą siedmiu /Ą\ stannica
czyli komljinacyj osobnych dostarczyć; i 1 V nie jest
w stanie.

l*ierwszą Icombinacyą jest oczywiście runa ta
sama w swym niezmienionym kształcie: t jalc jej u-
ży wał najsta]"szy syn z młodszycli JL*^ syn()W Bo-
lesta (Piast) Cliwościszkowicz; druga /1\ kombina-

1

1-27

cyći mogła mieć kreski znamienne poziomo ułożone:
trzecia mogła mieć te l^resłci znamienne \vv-
^^^>^ wrócone: T czwarta wreszcie mogła

^ ^ mieć te I łcresłvi znamienne w poło-

kJl^

wie zła- ^^|^^/ maiie i wywrócone:
i na tem l^oniec, dal- |^ szycłi trzecłi

komljinacyj wymyśłeć nie]>ocloljna, jeśli zwa-
żymy, że się to działo jeszcze w pogaństwie,
kiedy łv]'zyże, lvt<1i-e tal^ l^ardzo ułatwiają
później wszelkie komljinacye odmian, nie Ijyły jeszcze
znane i używane. Cóż tu poradzić, może jeszcze dalsze
studya zwłaszcza nad lieraldyką ruską czynione, zazna-
jomią nas z innemi dotąd nam nieznanemi sposoljami
odmian znaków stanu iczy cli runicznych. Miejmy na-
dzieję i l3ądźmy cierpliwi; na zasadzie obecnie znanego
materyału wyłvomljinowanie nowycłi form odmian nie
jest możebnem.

Otóż przy restytuowaniu na domysł tycli zaginio-
nycłi i nieznanycłi nam zupełnie form odmian, mogęż
mieć pewność, że się nie mylę? przenigdy, raczej mogę
mieć pewność, że się tu lulj owdzie omylę. I to znowu
jest już ostatnia grupa omylełv, jakie mi się narazie
w pamięci nasuwają.

Wyspowiadawszy się w ten sposób zupełnie szcze-
rze z grzecliów mojej pracy i oświadczając stanowczo,
żem żadnego umyślnie nie zataił i żadnego więcej na-
razie solnie nie przypominam, ufny zatem, że mi pobła-
żliwy czytelnik udzieli rozgrzeszenia, ostrzedz wszakże
muszę jako autor uczci\^■y, że na tych grzechacłi by-
najmniej nie koniec i że i nadal w ten sam spos()b
grzeszyć nie omieszkam, ile razy się do tego nadarzy
dołjra sposobność.. Wszals:żeż ja naprawdę pierwsze do-
piero lamię lody w tym przedmiocie, cóż więc dziwnego,
jeśli dłuto, acz dobrze kierowane, w obec oporności
materyału ześliźnie się bokiem i wywrze skutek w nie-
właściwem miejscu.

— 128 —

Analiza i^ruklamacyj herbowych średniowiecznych
wykazała nam ponad wszelką wątpliwość, że wydobyty
przez nasz przy końcu poprzedniego tomu i ustalony
szereg dwudziestu ośmiu rodów szczepowycli szlache-
ckiclł polskich, posiadających prastare stannice runiczne
seniorackie, nie jest ani kompletny ani dość ])ojn-a\vny.
Nie smucimy się tem bynajmniej , że sobie sami Ijledy
wytknąć musimy: nielius sero, quam nu)i<ini(in: lepiej
spostrzedz i poprawić się na czasie, jak innych w błąd
wprowadzać. ()t(»ż analiza proklamacyj w\kazuje da-
leko większą liczbę rodów szczej)owycli , posiadających
stannice runiczne seniorackie, a nadto dozwala sprosto-
wać imiona pradynast(hv niektch-ych rod()w, ])rzez nas
w tomie pierwszym nienależycie podane.

Reasumując więc rezultaty wydobyte z i)r()klamii-
cj-j herbowych średniowiecznych , podajemy najprzckl
poczet pradynast(hv rycerstwa ])olskiego wiekiny śred-
nicli czyli pierwszego pokolenia, od kt()rego wszystka
rdzenna szlachta polska początek sw(')j bierze. Przy
każdym z tych pradynastcny podajemy wizerunek znaku
stanniczego runicznego, jakiego ten pradynasta wedle
mego zdania, na starannych badaniach opartego, uż}'wał
a to w dwojakiej formie: ]ńerwotnej czyli pogańskiej
i uświęconej czyli chrześciańskiej.

Następnie podaję szereg drugiego pokolenia ry-
cerstwa polskiego wieków średnich a potem szereg
trzeciego pokolenia ; wreszcie szereg praojc()w rodów
szlacheckich polskich, o których dojść mi się nie udało,
do kt()rego każdy z nich pokolenia należy, lecz o kt(»-
rych przypuszczam, że wszyscy, krom chyba nieznacz-
nych wyjątk(hv, do jednego z trzech pierwszych poko-
leń należą.

120

§ 2. Pierwsze pokolenie czyli pradynastowie rycerstwa
polskiego wieków średnich, 8oi — 833.

1. Popiel (III) Chwościszkowicz , najstarszy syn

A^ Popiela (II) Cliwościszka, senior i pra-

J^ V ^^^V <^lyn^sta rodu szczepowego szlache-

m^Ąr ckiego polskiego Popieliclów '), ostatni
/"I A panujący książę z tej dynasty i.
2. N. N., nieznany z imienia pra-
dynasta rodu szczepowego polskiego szlacheckiego, kt(')-
A. ^ rego znak stanniczy obok zaiiiie-

^/j\^ Vj\. szczamy, a któryto znak senioracki nie
"vj^ 'Nl^ docliowal się w żadnym z herbów
J^^ J^L szlacheckich polskich średniowie-
cznych i o istnieniu jego wnosimy
tylko z herbów linij młodszych, jak Pielesz, Giejsztor,
Niemirycz, Łopot, Kamoniaka i innych, wychodząc
z tego założenia, że jak slvoro istnieją linie młodsze,
to musiała istnieć Iconiecznie i linia senioracka: żaden
Ijowiem ród szczepowy szlachecki polsl-^i bez linii se-
niorackiej pomyśleć się nie da. Aljy ród ten z powodu
nieznajomości imienia jego pradynasty, nie pozostawić
bezimiennie, proponujemy nadanie mu nazwislai wedle
jednej z proklamacyj linij młodszycli ; że zaś prolda-
macya Niemirycz ma najwięcej stai-ożytny cliai^akter,
przeto proponujemy dla tego rodu szczepowego nazwę
rodu Niemirów; Niemirycz bowiem oznacza syna Nie-
miry ; jeśli więc syn należy do linii młodszej, to ojciec
mógł być prądy nastą linii starszej.

') Popiel (III) nie był właściwie pradynastą rodu Popielidów
w ogóle, był nim któryś z jego przodków, zapewne Popiel (I) Le-
szkowicz czyli Samonowicz , najstarszy syn Leszka III, ale w Polsce
(nad Wartą) był dopiero Popiel (III) założycielem dynastyi Po-
pielidów.

Tom II. 9

— 130 —

3. Orz, pradynasta rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego, który
się także Lisami, Mziirami i Strzempa-
czami zowie.

4. Lis, pradynasta rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego, któr}^ się
rodem Liscny-iNIziinjw-Orzów i Strzem-
pacz()w nazywa.

5. Strzempacz, jcdłMi z ]>radynast()w
rodu szczepowego polskiego, który się
rodem Lis()w-Mzuri>w-Orz(')w i Strzem-
pacz(')w nazywa.

6. Mzura, jeden z pradynast()W

A I I fil rodu szczepowego ])olskiego, który

sie rodem Lis()W - iMzurchy - Orz()W

9

^^^ I i Strzempaczów nazywa,

i 1 Ze względu, że wedle naszej te-

()r\'i każ(hT stannica może mieć pierwotnie tylko jedno
Imslo cz\li proklamacyę, a każda |)roklamacya musiała
mice j)ierwotnie swoją osol)ną stannicę, tedy jeśli iu'zy
rodzie l^isów spotykamy się aż z cztei'ema proklama-
cyami: Łis, ]\Izui-a, Orz i Strzempacz, tedy w myśl
powyższej teoryi należy przypuścić, iż to byli czterej
rodzeni bracia, pułkownicy-wojewodowie, przybyli z nad
Łaby nad Wartę na początku IX wieku, a każdy z nich
miał swą osobną stannicę i był pradynasta osobnego
rodu szczepowego polskiego; że jednak gdy w skutek
rozradzania się i ubożenia szlachty trudno było tym
rodom pojedynczym utrzymać swoje osobne rodowe
chorągwie, połączyły się te rody zapewne może w XIV
wieku napowr()t pod stannicę wspólną najpotężniejszego
z nich seniora rodu Lisów i zarzuciły swoje odrębne
stannicę, zachowując tylko swoje i)roklamacye , gdyż
w obozie i nadal jako bliżsi krewni razem stawali (re-

— 131 -

konsolidae^^a). Ponieważ z pierwotnych czterecli stannic
dochowała się nam tylko jedna Lisów a imie zaginęły
bezpowrotnie, przeto wedle znanycli nam reguł, jak się
znaki stannicze runiczne i icli odmiany tworzyły, od-
tworzyłem z dochowanego tematu cztei-y pierwotne stan-
nice, przyczem ostrzegam, że przydzielenie pojedynczycłi
stannic pojedynczym rodom szcze])owym jest zupełnie
dowolne i w tej n)ierze mylić się mogę. Tylłco 5rJiak
Lisa jest pewny, gdyż tak się wywrócony najczęściej
na najstarszycłi pomnikach (pieczęciach) przedstawia,
i nazwa Strzempacz może pocliodzić od wystrzępionej
strzały czyli strzały-widelca.

7. Świerk lub Cwierk, pradynasta rodu szczepo-
wego szlachccliiego polslviego, ojciec
Swierczka czyli Cwierczka , praojca
linii młodszej. I ten znale szczepowy
nie dochował się w żadnym łierbie
szlaclity polslviej średniowiecznej, i tyl-
ko po młodszej linii Swierczków domyślamy się tego
seniorackiego znaku.

8. Odynek czyli Odyniec, syn Odyna, pradynasta

nrodu szczepowego szlaclieckiego pol-
słviego Odyńców, ktiSrego imię skan-
dynawskie świadczy, iż był normandz-
kiego pocłiodzenia.

9. Bogor, pradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polsłdego Bo-
i>or(')w.

/. bwierK

mili

H

10. Mądrostek, pradynasta rodu szczepowego

j^ jŁ^ szlacheckiego polskiego Mądrostk()w,

-/jV -^|\^ Był to oczywiście syn Mądrosta, Ictóry-

"1 I r T ' I r to Mądrost atoli z nad Laby do Pol-

vJiiy ^*r^ ski nie przybył, może już i nie żył

1 1 podówczas.

9*

— 132 —

11. Smiara, iłrawdopodobnie brat rodzony Mad ro-

ir 11 '\ y "Ky stka, jeden z pra-

^s^ jT^ y^ 1 dynastów rodu

\ I / 1 I / \ I r \T/ sJ^.zepowego pol-

\JL/ \±/ \±/ VL/ skieg-o Mądrost-

1 1 l'dj 1. i ków - Smiarów.

Znak stanniczy tego rodu fornnijemy na domysł, gdyż
się w żadnym z herbów polskich średniowie(V-nych nie
docliował, i tylko herby Kierznowskicli , Brzozowskich
i Domaradzkicli nakazują wnosić, że istniała taka od-
miana herbu Mądrostki.
^|i^ ^|\ ^-- Bies, i)radynasta rodu szcze-

\ I powego szlacheckieg-o polskiego Kor-

1 I f 1 I ¥ uic('»w-Bies()w, prawdoj>odolmie brat
vl^ ^T^ rodzony Kornika.

18. Brzoza, pradynasta rodu szczepowego szla-
checkiego polskiego Bi'zoz(hv, oj-
^\^ -^\ ^^^^' Brzózki praojca linii młod-

S ^4^ szej. Ponieważ runa skandynaw-

\/\/ \ A\./ '^^''^■> kt()ra znakowi stanniczemu
▼ ▼ V V t(3go rodn za temat służy, na-

zywa się bjarl\;an, a wyraz ten pocłiodzi od źródłosłowu
birk , który po skandynawslcu oznacza brzozę, przeto
jest wszelkich pi-awdoi)odobieństwo, że (')W Brzoza był
rodowitym Skandynawcem i zwał się pierwotnie Birk

lul) Bjarkan.

ww

14. Waga, pradynasta rodu
szczepowego szlacłieckiego pol-
słviego Wagów.

yik A 15. Skarb, pradynasta rodn szcze-

y \^ y \- powego szlacłieckiego ])olskiego Slcar-

b(nv, ojciec Skarbka, praojca rodu

nn

Sł^arbków-Awdańców.

133

16.

N. N. , nieznany z imienia ]>ra(lynasta rodu
^T\ \ 7 szlacheckiej^o polskieiio, kt(')-

ni

/T\ \ J szlaclieckiej^o polskiei;-!), kt(

^__ _^ j^ reg-oto rodu istnienie zasadzj

V yi K I yA my na istnieniu znaku senic

^*^ N^ rackiego, którego odmianą je;

A^ /K

idza-

senio-
ą jest
lierb Puciat()\v. Ztąd też i y(n\
ten rodem Puciat()\v tymczasowo zwać będzieniw

17. Wysz, ])ra dynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskiego AVy-
Syl/i K yA sz()w, którego istnienia domyślamy się
^*sl ^^\^ '^^^ znaku stanniczego linii młodszej, wi-
11 1 docznego w herbie Brogów-Leszczyców.

18. Bor, prąd yna sta rodu szczepowego szlache-
•Iskiego Borow()w, oj
rodu szlacheckiego polskiego

jk. yk ckiego polskiego Borowiny, ojciec Borka,

n:

s:

prao]ca
Borków.

Znak stanniczy tego rodu szczepowe-
go nie dochował się w żadnym herbie
szlachty polskiej średniowiecznej, lecz gdy hei-b Borowa
przedstawia w szczycie hak, a hak jest uherbioną runą
logr, kt()ra bez tyra się jako stannica linii młodszej
przedstawia, przeto dodawszy do runy l()gr runę t;yr,
będziemy mieć znak stanniczy senioracki, powyż przed-
stawiony.

yk >k. ^^- 2^"^^^' pradynasta rodu szcze-

y V y\\. powego szlacheckiego polskiego Zawo-
rów, kt<h-ego stannicy nie znamj^ z ry-
sunku, lecz tylko z opisu zamieszczonego
w zapisce sądowej z końca XIY wieku.
A jk. 20. N. N., niewiadomy z imienia pra-

y V X. ^ d>nasta rodu szczepowego szlacheckiego
)lskiego, kt()rego znak stanniczy obok
zamieszczamy, a o którego istnieniu cią-
>"niemy domniemanie z herbu jednego
szlachcica litewskiego z r. 1679, >v/v który się jako
odmiana herbu linii młodszej xx przedstawia.
Ponieważ po rodzie tym w N/ heraldyce pol-

/- r

yTV y^V gnie

— 134 —

skiej wieków śreclnicli żaden siad nie pozostał, zaś runa
będąca tematem jego stannicy jest znpelnie ident\czną
z runą będącą tematem rodu ]S[ałęczów-Pomłost(')W, tak,
że oba te rody szczepowe od rodzonycli braci pocho-
dzić muszą, przeto zupełne znginienie owego znal\:u
stanniczego tem jedynie logicznie wytłumaczyć można,
iż oba te ro(]y połączyły się następnie w drodze rel^on-
solidacyi pod wspidną stannicą Nciłęcz('iw-PomI()st('»w, tcil<:
że p()t()nd<:()\\ niniejszego ro(hi i ich uiizwisk ]K)między
rochnniużywjijącenu ]icrl)U Nałęcz sznkiu- winniśmy. Ot()ż
pomiędzy tymi rochinii nż> wającymi herbu Nałęcz, nazwi-
sko Ostr6r(')g ma najwięcej w>glą(hi na prastarą prokla-
macyę rodową, a gdy ta nazwa może pocliodzić od ostrycli
rog()W rnny yw w przeciwstawieniu do łagodnego
l^ształtn tej- \^ żesamej runy ^-^ iiźytej jako
stannicy X\. przez Nałę- \) cz()w-Pomło-
stów, przeto domyślam się, .że ./x Ostroróg był
pradynastą naszego rodu szczepowego, i że tento nkl
szczepowy połączywszy się następnie w drodze relvon-
solidacyi z rodem Nak^cz<)w-P()mlostów ]>od tegoż stan-
nicą, zacliownł nam w swem indeniu jtrastarą pr()lvla-
macyę zanilcłego rodu. Ten więc ród szczepowy zwać
będziemy rodem Ostr(>i'()g()w.

21. Pomłost, pradynastą rodu szczepowego szla-
clieckiego polskiego Nałęczów - Pomło-
stów ; znak ten szczepowy nie docliował
się w żadnym łierbie szlaclity polsldej
średidowiecznej, a o jego istnieniu świad-
czy lierb ro(łu szlacheckiego ruskiego
Nowosieleclvicli.

'22, 23. Aksak, praojciec rodu szczepowego szla-
cłiecJiiego polsł^iego Aksaków.
Ale Aksak nie jest stanowczo
połsłciem imieniem, lecz jestto
podoljno wyraz tatarslci, który
oznacza chromonogiego. Nato-
miast ma lierb Aksali jeszcze dwie inne, niewątpliwie

135

polskie proklamacye : Kara i Obrona, które atoli w ża-
dnym pomniku średniowiecznym wsponniiane nie są, co
się tern tłumaczy, iż zubożała szlachta małopolska już
około połowy XIV wieku podążyła na świeżo ztloljytą
Ruś, gdy tymczasem najwcześniejsze zapiski sądowe,
które nam o lierbacli polskich średniowiecznych wia-
domość podają, pocliodzą dopiero ze schyłku XIV wieku,
a zatem z chwili, kiedy rody Karów i Obrono w nie istniały
już więcej w Małopolsce, lecz żyły przesiedlone na Rusi.
Albo więc pradynasta tego rodu zwał się Chromy,
którąto proklamacye i nazwę następnie na Rusi w ze-
tknięciu z Tatarami jjrzetatarszczono na Aksak , albo
też pradynastami rodu tego byli Kara i Obrona, któ-
rych odrębne zrazu rody, skonsolidowały się następnie
w ród jeden i na Rusi przyjęły inną proklamacye Aksak.
Ja jestem tego ostatniego zdania, ale w takim razie
musiały być jako dla dw^óch rodów dwie osobne stan-
nice, z których tylko jedna się w herbie Aksaków
dochowała, druga zaś musiała być jej odmianą, kt()-

mA ryclito odmian gdy mogło być dwie,
y I V podaję obie w nadziei, że może herby
S. >| psjy/n szlachty ruskiej tę wątpliwość wyja-
^C j[ śnią, do której rozstrzygnienia ja żad-

r i NJ tXlvJ nego zgoła nie posiadam materyału.
Nagod, pradynasta rodu szczepowego szlache-

24.

yk A. ckiego polskiego Nagodzic()w, którego

y \ ^ _^ znak senioracki w żadnym z lierbów

\ Z' A 7^ szlaclity polskiej średniowiecznych się

/\ /C "^^ dochował i tylko z herbu linii młod-

y i \ y i V szej o jego niegdy istnieniu wiadomość

bierzemy.

Co do tej proklamacyi Na gody zachodzi poważna
wątpliwość , do jakiego lierbu ona się odnosi. Mamy
wprawdzie aż siedm zapisek sądowych z lat 1408, 1416,
1417, 1428, 1431, 1433 i 1468, w których proklamacya
Nagody użytą jest na oznaczenie herbu Jelita, za czem
i my się też oświadczamy, ale w jednej zapisce sądo-

136

wej z r. 1433 wziętą jest ta proklamaeya na oznaczenie
herbu Jastrzębiec, Długosz herb Wiktze kosy zowie
Nagodami, a Okolski i p()źniejsi lieraldycy herb Prusa
trzeciego.

•2'). Jelita, pradynasta rodu szczepowego szlache-

m^T\^ ("kiego |)olskieg<), kt()rego znale seniora-
*^ ^*- cki r(')wnież w żadnym zherluny szlachty
AA ^\ /^ polskiej wiek(')W średnich się nie docho-
J^ y^ wal, i tylko z herbu linii młodszej Je-
Y 1 V y 1 vlit()w o jego istnieniu niegdy wiadomość
czer|)iemy.

2n. Koźliróg, pradynasta rodu szczei)owego szla-
checkiego polskiego Koźliclirog()w,
którego znak senioracki r(')wnież w
żadnym z herbów szłaclity polskiej
wiek(»w średnich się nam nie doeho-
\\ał, a o kt()rego istnieniu tylko z herbu
linii młodszej Godziembów wiadomość czerpiemy.

Co do stainiic "24, 25 i 26 mamy trzy ])roklama-
cye: Nagody, Koźlerogi i Jelita; te ti-zy proklamacye
rozdzielam między te trzy stannice, chociaż być może,
iż istniały tylko dwie stannice Nagodów i Kożlicliro-
gów (NN. 24 i 26) a stannica seniora clca N. 25 nie
istniała wcale, zaś proklamaeya Jelita odnosi się tyllvO
do praojca linii młodszej rodu N. 24 Nagodzic()W.

27. Okuń, pradynasta rodu szczepowego szlache-
ckiego polslviego, którego stan-
nica senioraclva przechowała się
najpoprawiiiej w lierbie jMarci-
szewicza, Łosiatyńskicłi, Ckuni()w
i AYęcławowiczów.
|)rad>-nasta rodu szczepowego szla-
checkiego polskiego Starzów.
Najstarszy znak senioraclvi tego
rodu przechował się na denarku
Sieciecha, palatyna Władysława
Hermana z końca XI wieku.

137 —

29. Kościech, i»ra(lyiu)sta i^odu szczepowoi^-o szla-
y|^ yik clieckiego }»<)]skiei;(> l\()ścit',sz()\v. Koz-

^j V -« I V nadając się w znaku stanuiczyiu te<>()

1 ^ I ' rodu i porównywując go ze ziiakieui

yj\ /|\ sfaniiiczym Popieli(l()\v, pokazuje się,

y 1 V y 1 \ żo oba te znaki są i)od względem
runologicznyni zupełnie identyczne, oba bowiem przed-
stawiają jedne i tężsamą runę skandynawską yr, jeno
w dwa różne sposoI)y pisaną: t T ^ runą ty-

rem związaną. Wynikałoby z 1 •Tn ^^'^**' ^*"
r(')d Kościecli()w i Poi)iel()w od ^1 v / 1 \ wspcUnego
niegdy praojca pociiodzą; a że rima Kościecii(')W jest
starsza zaś Popielid('iw młodsza formą, ]3rzeto wynił^a-
loby ztąd, że nkl Kościecliów był niegdyś seniorac]r:im,
a r()d Popielów młodszą gałęzią tegoż rodu seniora-
cłciego ; a gdy Popielów na stolcu książęcym widzimy,
to wynil^ałolDy z tego, że linia senioracłva Kościecłiów
została na rzecz młodszej linii Popiel(hv stolca książę-
cego pozbawioną, co u Słowian zaodrzańsłvicłi dość czę-
stem łjylo zjawiskiem.

30. Strzegoń, prądy nasta rodu szczepowego szla-

myrqpv checlviego polsłviego. Wprawdzie istnie-
/ \ je na Szląsł^u gr()d Strzegom (Sti-ie-
^" "^ gaii), a dziedzice tegoż grodu kome-

mf ^\ sowie Gniew^omir i Imbrani używają
Iii takiego prawie znalvu stanniczego na
swoicli pieczęciach, jaki obołc rysujemy, z czegoby
można wniosłvować,
że ów Strzegoń pra- /^ ^
dynasta rodu był za- /^f — '
razem założycielem [^\ 's7

grodu Strzegomia; to \ ^^
zważywszy, iż poło-
żenie grodu Strzego-
mia, wslvazuje, iż on
ani w pierwszem ani w drugiem lul) trzeciem, lecz do-
piero w jednem z późniejszycli połvoleń mógł Ijyć za-

138 —

łożony, znak stanniczy runiczny zaś tego rodu przed-
stawia, takie znawstwo ran, jakie tylko w pierwszeni
a co najwięcej w drugi em pokoleniu istnieć mogło,
w późniejszych zaś pokoleniach znawstwo run ginie
zupełnie, przeto nie ulega wątpliwości, że pradynasta
rodu, który formował znak stannicz>', a założyciel grodu
Strzegomia były dwie odrębne osoby, conajmniej ł^illai
połvoleniami od siebie odległe; cli>'ba gdyljy się poka-
zało, że proklamacya Strzegomia nie jest imionową lecz
topograficzną, co do czego możliwość nie jest wyklu-
czoną. Po stannicy sądząc, Strzegoń m()gł być bratem
rodzonym Popi(da, Kościeclia, Czewoja i Kościery.
l 7 1 f 31. Czewoj, pradynasta rodu szcze-

^Y^ ^T*^ l)oweg() szlacheclciego ])olsls:iego Cze-
1 ' 1 ' wojów, kt()ry się jalco blisl^i ł^rewny

^ "\ ^ "\ a może brat rodzony Popiela, Koście-
1 1 I 1 clia i Strzegonia przedstawia.

32. N. N. (prawdopodobnie Śleporód), pi-adynasta
rodu szcze])()wego szlacheckiego
[)olslviego, l<t()rego znale stanniczy
senioi'acłci tu obol<: jirzedstawiam,
a kt('»rego ślad istnienia przecho-
wał się w lierbie rodu litewskiego

Slepoi"o(l<')w. Zważ\'\\sz\', że Litwa brała swe lierby od
Pola]v()w wraz z proklaniacyami, jałv tego akt unii łioro-
delslviej z r. 1413 dowodzi, imię Slepor()d zaś wygląda
bardzo na ]irastare polsl<:ie przezwisico, przeto jestem
zdania, że Sleporikl było imieniem pradynasty tego rodu,
który w slcutełs: tego rodem Sleporod()w zwać będziemy.

33. N. N. , niewiadomego nazwislia pradynasta
^_^ .^iiv i*<^du szczepowego szlac]iecłviego

I * I *■ l>olslviego, kt()rego znale stanniczy

^ I r^ ^ ^ł^ [^ oljok domieszczamy, a lvt(')rego

I I 11 niegdy istnienia z ł]erl)()W Gliń-

* ^ -^ ^ skicli i Ogińskich się domyślamy.

Herbu Ogińskich i)roklainacyą jest Oginiec, a Oginiec

ylTK /1 + K \

- 130 -

może reprezoiitować wybornie pradynastę rodu tego,
kt()ry w skutek teii,() rodem Ot-ińcMny zwać będziemy.

34. N. N. , iiiewiadomei>(> nazwiska pradyiiasta
. ^ rodu szczepowego szlaclieekiego

./j\ ^^^ ])olskiego, o lct<)rego istnieniu

^ I ^ .^ T^ ^ ^' bt'r))u Woł()tk()wi('Z(')W (u Ko-
\y yA I -'I jałowieza) oraz z jednego liei"))U

r ^ r N zamieszczonego na tarczy cztero-

polowej kniazi(')w Lulvomskicli wiadomość czerpiemy.
Gdy proklamacya stara tego iierbu zupełnie zaginęła,
zwać będziemy r()d ten szczepowy tymczasowo rodem
Woł()tkowicz(')w.

35. N. N., niewiadomego nazwiska (prawdopodob-
^_^ XT\. ^^® Wojna I), ])radynasta rodu

» I 1 i szczepowego szlaclieckiego pol-

.^ I ^ .^ ^^ ^ skiego, o którego istnieniu czer-
I _ ' I j _ I piemy wiadomość z herlju Jasie-

K N r N nieclvic]i Wojn<)W (Niesiecki IV,

454). Ze zaś nazwisko Wojna przedstawia się jako do-
skonalą prastara proklamacya, ])rzeto ród ten szczepowy
rodem Wojnów zwać będziemy.

36. Leward (Walny), pradynasta rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego Lewartów-AYalnycli, Skan-
dynawiec, kt()rego prastara stannica runiczna nie jest
nam znana.

37. Oław, pradynasta rodu szczepowego szlache-
ckiego polskiego Olawów, rodowity Skandy nawiec, któ-
rego prastara stannica runiczna nie jest nam również
znana.

38. Wrona (Rak), pradynasta rodu szczepowego
szlacheckiego ])olskiego Warni()w-Rak()w, którego na-
zwa Warnia (tyleż co Wronia) zdradza polabski dya-
lekt, a którego prastara stannica runiczna nie jest nam
również znana.

59. Poznań, pradynasta szlachty polskiej, założy-
ciel wielkopolskiego grodu Poznania, a który prawdo-

— 140 —

podołanie do stryjców dynastyi P()pielid()w należał. Jego
pi-astara stannica runiczna nie jest nam znana.

40. Giedko, ])radynasta szlachty polskiej , założy-
ciel wielkopolskiego grodu Gdecza czyli Giecza. Stan-
nica jego senioracka nie jest nam znana.

41. Kostera (I), prądy nasta szlachty polskiej, za-
łożyciel wielkopolskiego grodu Kostrzyn. I jego pra-
stara stannica runiczna nie jest nam znana , tylko po-
winowactwo jego imienia z imieniem Kościeclia naka-
zywałoby się domyślać pokrewieństwa, a co za tem
idzie, także ])rzynależności do wsp(')lnego szczepu z tymże
Kościecliem.

Popr()bujmy zrobić poszukiwania za tą nieznaną
stannica Kostery (I), może nam sję odnaleźć ją po-
wiedzie.

Za wskazówkę do poszukiwań posłuży nam wi-
doczne powinowactwo imienia Kostery z imieniem Ko-
ścieclia, kt()re też i blizkie ])okrewieństwo tych dwóch
]u-adynast()w wskazywać sie zdaje. Stannica przeto Ko-
ściecha powinna nas naprowadzić na ślad , jak wyglą-
dała stannica jego blizkiego krewniaka Kostery. Ot()ż
stannica Kościeclia znaną nam jest doskonale i wyglą-
dała tak : stannica Kostery przeto powinnaby
l)yć fornui ^^< •'^^'^■Ą bardzo do niej zbliżona i z tych
sam}-cli I m()tyw<)w runicznych uformowana.
Rozglą- ^l\ dając się i)oniiędzy stannicami pra-
dynast(')W rycerstwa polskiego z pierwszego
pokolenia, znajdujemy jako pokrewne stannicy Koście-
cha następujące trzy stannice, mianowicie stannicę rodu
szczepowego Popielid()w: jk. stannicę rodu szcze-
powego Strzegoni('>w: ./^|X wreszcie stannicę ro-
du szczepowego ^f\ ^^\ Czewoj()w: i w
któ]-eto wszyst- I lii kie trzy Np
stannice z tych ^^^\ sam>cli motyw()W

runiczn\cii lii ( A rfi f 1^ Y) ^^^ /^ ""N

wzięte. Ot()ż co w tych trzech odmianach stan- i 1 1
nicy starego Kościeclia już na pierwszy rzut oka ude-

— 141 —

rza, to to, że między niemi brak najbardziej pokrewnej
i najbliższej odmiany, która powinna wyglądać tak:
kt(')rej dotychczas] w żadnym herbie szlache-
£^\. ckim ani polskim ani ruskim odnaleść mi się
1 nie udało, a kt('>ra wedle dotąd znanych mi pra-
yi\ wideł formowania się odmian stannic runicznych
średniowiecznych musiała powstać pierwej , za-
nim powstały stannice Po]3ielid()w, Strzegoni(')w i Cze-
woj<')w, kt(')re są znacznie młodsze. Cóż w obec tego
naturalniejszego jak przypuścić, iż owa nieodszukana
dotąd w herhach polskich ś]'edniowiecznycli stannica,
najbardziej pokrewna stannicy Kościecha, jest właśnie
nieznaną nam stannica najbliższego snąć krewnego te-
goż Kościeclia, Kostery.

W ten jednak sposób pomnożyłaby się liczba puł-
kowników-wojewodów czyli pradynast()w rycerstwa pol-
skiego wieków średnich jeszcze o jednego i wzrosłaby
liczba prarodów do trzydziestu siedmiu.

42. Włodzisław, pradynasta szlachty polskiej, za-
łożyciel grodu Włodzisławia na Kujawacli. Wprawdzie
imię Włodzisław jest właściwe tylko dynastyi Piastów
w wiekach średnicli , w obec czego wypadałol^y tego
Włodzisława zaliczyć do dyiiastyi piastowskiej a zatem
co najwcześniej dopiero do trzeciego pokolenia; gdy
jednak dynastya Piast(nv jest tylko odłamem dynastyi
Popielidów^ nie jest wykluczoną możność, że dynastya
Piastów używ-ane przez siebie tak często imiona Bole-
sław, Włodzisław, Mieczysław i inne właśnie po dyna-
styi Popielidów odziedziczyła.

Mamy przeto imiona 42 pradynast(')w szlaclity pol-
skiej z pierwszego pokolenia; gdy atoli potrzelj ujemy
icli tylko 36, przeto mamy icli sześciu za dużo, co jest
silniejszą przestrogą popełnionego błędu, niż gdybyśmy
icli ndeli za mało. Gdyby icli bowiem bra]vło, mogli-
byśmy to położyć wygodnie na karb wymarcia bezpo-
tomnego nielvt()rycłi rodów, ale jeśli ich mamy za wielu,
tedy popełniliśmy błąd niewątpliwie. Błąd ten może

14-2

leżeć albo w tern, żeśmy siły zbrojne P(>lak()w jjrzyby-
łycli z nad Laby nad Wartę o G tysięcy za nisko po-
dali, albo żeśmy sześciu dynast(hv niepotrzebnie w po-
czet pra(1>iinst('>w wprowadzili. W obn kierunkach błąd
mógł l»yć liitwo })(>pelni()ny: przy obliczeniu sił Chro-
brego może za małe cyfry przyjęliśmy jako w^ysokość
załóg konsystujących po grodach, mianowicie na grody
znaczniejsze po 500, a na mniejsze po 300 wojów ; gdy-
byśmy te załogi tylko o 100 woj(Uv na lvażdym grodzie
podnieśli, jużbyśmy dostali brakujących 6000 woj<)w.

Co do pradynast()W, to zwracani uwagę, że zna-
lc()W stanniczycli runicznych wynaleźliśmy tylko 37, to
jest właśnie tyle tylko, ile icli koniecznie potrzeba, więc
tu nie ma myłlvi, a w takim razie wystarcza przypuścić,
że dla owych 6 pradyniist(')w, dla kt(')rych zn<Tk()W stan-
niczych runicznych nie znamy, znaki mieszczą się już
w znanych 37 zuakach, czego sprawdzić nit; możemy,
a mylka sama z sielne ()d[)adnie. A gdybyśmy się
mimoto omylili, to myłka ta w ten sposób się tłumaczy.

Wychodziliśmy z tego założenia, że pierwotnie
każdy znak stamiiczy może mieć tylko jedne prokla-
macyę, a każda proklamacya nmsiała pierwotnie repre-
zentować osoljny znak stanniczy. Jeśli mimoto zna-
leźliśmy przy którym herbie łcilka i)roklamacyj , jak
np, Lis-J\lzura-Orz-Strzempacz, tośmy przypuszczali, że
pierw^otnie Icażda z tych proklamacyj reprezentowała
osobny znak stanniczy czyli osobny nkl i do])iero kiedy
z biegiem czasu te osobne rody się zrekonsolidowały
pod jedne wspiUną chorągiew najsilniejszego z nicli,
ten jeden znak stanniczy się utrzymał, inne zaś zarzu-
cono, a t>'lko zatrzymano i)roklamacye ; tym sposobem
owa proklamacya: Lis-JNIzura- Orz - Strzempacz znaczy-
łab^^ iż było pierwotnie czterecli braci, z których
jednemu było Lis, drugiemu JNlzura, trzeciemu Orz,
czwartemu Strzempacz i ci wytworzyli cztery osobne
znald stannicze i cztery osobne rody, lvtóre się na-
stępnie po lvilłvu wielbach pod wspólną chorągiew naj-

— 143 —

potężniejszego z nich rodu Lisów zrekonsolidowaiy.
Tym sposobem przypuszczałem czterech pradynastów
jednei>-o p()źniejszei;-o połączonego rodu szlaclieckiego
polskiego Nviek()w średnich. Tak argumentując i postę-
pując, postępowałem zupełnie poprawnie.

Ale jalv każda reguła ma wyjątki, wslvutelv czego
żadna reguła do wszystkich wypadków zastosowaną
być nie może, tałv i owa teorya o tłumaczeniu łvilł<;u
13rols:lamacyj ])rzy jednym lierl)ie, ma Ijardzo doniosły
wyjątek.

Podaje go ród l)rag(nv-Sasów; mający jeden lierłj
a dwie proklamacye. Wedle powyższej teoiyi wypada-
łoby, że Drag i Sas Ijyli braćmi rodzonymi i pradyna-
stami rodu; tymczasem jest to nieprawdą: Drag był
ojcem, Sas hyl synem, z czego wynika, że dopółvi żył
stary Drag, r<)d używał prołclamacyi Dragowie, wziętej
z imienia seniora-w^ojewody ; gdy umarł Drag, pozosta-
wiwszy syna lulę Sasa, zmieniono proklamacye na Sa-
sowie. Równocześnie więc obie te prołvlamacye nie były
w użyciu nigdy, tylko p()źniejsza weszła w użycie do-
]jiero wtedy, gdy wcześniejsza z użycia wyszła.

Otóż przyjmując w każdym wypadku, ilela'oć kilka
proklamacyj około jednego łierbu się slvU])ia, iż mamy
do czynienia z rekonsolidacyą rodów, możemy się cza-
sem omylić, jeżeli owe proklamacye nie będą oznaczać
rekonsolidacyi rodów, lecz sułvcesyę, czyli następstwo
syna po ojcu.

Mniemam atoli, że takie wypadki zdarzać się mogą
niesłycłianie rzadko ; proldamacye bowiem wyszłe z uży-
cia szły zupełnie w zapouniienie-, jeśli więc o kilimu pro-
l<:lamacyach są wzmianłvi, to dowód; że te wszystkie
]n-oklamacye są jeszcze w użyciu, a to tylłs:o przy re-
Iconsolidacyi mogło mieć miejsce.

Otóż na 350 przeszło prols:lamacyj szlacheckich
[)olskich wiełvów średnicli ten jeden raz tylko (u Sa-
s()w-Drag()w) si)otykamy się z fals:tem, że stoją obok
siebie dwie proklamacye, r(»żniące się czasem, jedna

— 144 —

wyszła z użycia, a druga będąca jeszcze w iiż\ciii, co
się tern tłumaczy, iż to hyly rzecz>' świeże, odbywające
się dopiero w drugiej połowie XIV wiel^ii, a zatem bę-
dące jeszcze w pamięci wszystkicli, lvtórży się tem in-
teresowali, ileże r()d Drag()W-Sas()\v l)ył rodem cudzo-
ziemskim, świeżo przez l':r()la Ludwika z Węgier na
Ruś przesiedlonym. Ale w zapiskacli sądowycli stara
proklamacya wyszła z użycia, nie mogła się nigdy po-
jawić; nikt się przecież nie powoływał na żadną inną
proklamacyę, jałc na tę, której używał i tylko w dzie-
łacli Długosza mogła się zaplątać tu lub owdzie z tra-
dycyi rodzinnej jaka proklamacya wyszła z użycia.

§ 3. Drugie pokolenie szlachty polskiej wieków średnich,

834—866.

Tu zwracamy uwagę, że podczas g;dy w picrwszem
polcoleniu rycerstwa polskiego średniowiecznego mie-
liśmy tylł<:o z samymi sauioraiui czyli pradynastami
ro(l('>w szczepowycli do czynienia, a o żadnycli liniach
bocznych nie mogło być jeszcze mowy, gdyż nawet
z rodz(mycli braci tale stai-szy jalv i młodszy w pierw-
szem połcoleniu ])iastowałi zar('>wno godność pułkowni-
k(')W-wojew()(l(»w. więc im zar(')wno służyła wojewodziń-
ska stannica, to w drugiiMU i)olv()łeniu zaczynają się'
rody szczepowe dzielić na linie i gałęzie, mianowicie
lvażdy r()d wytwarza jedne (tylko) linię senioracką
i jedne lub kilka łinij młodszycłi, w miarę czy ma
dw()cli lub więcej synów. Te zaś obie linie zaczynają
się dzielić na pojedyncze gałęzie, w ten atoli sposób,
że linia młodsza może już w drugiem polioleniu wy-
twarzać boczne gałęzie, podczas gdy linia senioi-acka
dopiero w trzeciem polcolfeniu gałęzie boczne wytwarzać
może. PrzApatrzmy się temu procederowi na przykła-
dzie. Pradynasta rodu szczepowego szlacheckiego pol-
skiego A ma pięciu synów: B, C, D, E i F, to jeden

— 145 -

z nich tylko, mianowicie najstarszy B może być senio-
rem i zakłada linie senioracką; reszta C, D, E iF sta-
nowią linie młodsze, a każdy z nich bierze sobie osobną
młodszą stannicę i staje się praojcem osobnego rodu;
tym więc sposobem już w drugiem pokoleniu obok
jednej linii seniorackiej wytwarza się cztery linie młod-
sze czyli cztery osobne gałęzie linii młodszej , podczas
gdy w^ linii seniorackiej w tem pokoleniu żadna ]3o-
boczna gałąź wytworzyć się nie może, gdyż w jednym
rodzie jeden tylko równocześnie senior być może a wię-
cej nie. Dopiero synowie seniora a zatem już trzecie
pokolenie mogą wytworzyć osobne gałęzie boczne se-
niorackie. Jeśli bowiem senior B miał czterech syn(nv:
a, b, c i d, to znowu tylko najstarszy z nich a odziedziczył
seniorat i stannicę senioracką; młodsi natomiast jego sy-
nowie b, c i d nie weszli bynajmniej w poczet dynast(nv
linij mlodszycli, lecz uformowali dla siebie osobne boczne
gałęzie linii seniorackiej , formując swoje osobne stan-
nicę w ten spos()b, iż odmieniali tylko stannicę ojcow-
ską, lecz z niej runy seniorackiej tyra (^) nie w^yrzu-
cali wcale, ale ją zatrzymywali na dowckl swego
senioracłviego pocłiodzenia. Między bowiem młodszymi
potomkami linii seniorackiej a. potomkami linij młod-
szych w og()le istniała w sferze uprawnienia, ta stanow-
cza różnica, iż oni ł^yli bliżsi dostąpienia godności se-
niorackiej, w razie bezpotomnego zejścia seniora, podczas
gdy czł()nlvOwie linij młodszych musieli czelvać, dopólvi
wszyscy młodsi członl^owie linii seuioraclviej bezpotom-
nie nie wymrą.

W drugiem pokoleniu znane nam są tyłłco imiona
praojc(nv rodów młodszych, gdyż oni tworząc sobie nowe
stannicę , tworzyli zarazem nowe proklamacye , brane
po swoich imionach ; nie są nam natomiast znane imiona
senior()W drugiego pokolenia, gdyż ci wraz z stannicą
ojcowską dziedziczyli zarazem i ojcowską prołdamacyę
i tym sposoł^em nie mieli możności podania swycłi imion
do potonmości.

Tom II. 10

— U6 —

Podajemy tii więc tylko szereg" praojc<)\v młoclsz.\Tli
liiiij, a to w tyin samym porządku, jak i)odaliśmy jtra-
dynast<)\v rodów szczepowych w pierwszem pokoleniu :
I a) młodsi dynastowie rodu szczepowego

I szlaclieckieg-o polskiego Popielidów:
I 43. Bolesta (Piast), założyciel dynastyi

^ j"\ ]>iastowskiej , najstarszy z młodszycli syii<')W
i 1 1 Popiela (11) Chwościszka, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Boleścic<)w, bocznej gałęzi linii młod-
szej rodu szczepowego Popielid()w, która się p('>źniej
z rodem szlacłieckim polskim Jastrzeljc(')w w drodze
rekonsolidacyi pi^łączyła ;

44. Jastrząb, trzeci z łvolei syn Popiela (II) Chwo-
ściszka, praojciec rodu szlaclieclciego polsl<;iego Ja-
strzębców ;

45. Kania, czwarty z łvolei s> n Poi)iela (II) Chwo-
ściszka, praojciec rodu szłaclieckiego ])olslciego Kanio-
W()w, łvtóry się następnie z rodem szlacłieckim pols]<.im
Jastrzębc()w w drodze rekonsolidacyi połączył;

46. Ludbor, piaty syn Popiela (llj Cłiwościszlca,
praojciec rodu szłaclieckiego polskiego Ludbrz()W, łvt<)ry
się później z rodem szlacłieckim Jastrzębc()w w drodze
rekonsolidacyi połączył ;

47. Nagor, sz(')sty syn Po])iela {W) Cliwościszł^a,
praojciec rodu szlacheclviego polsł^iego Xag()r<)W, lct()ry
się również następnie z rodem szlacliecidm Jastrzębców
w drodze relconsolidacNi połączył;

48. Łazęka, siiklmy syn Popiela (II) Cłiwościszł\:a,
praojciec rodu szlacheckiego polsłviego Łazęk()W, który
się tałvże ]»('>źniej z i-odem szlacłieckim Jastrzęl3C(»w w dro-
dze relcoiisolicłacyi połączył; wreszcie

4i). Zaras, ('»smy i najmłodszy syn Popiela (II)
Cłiwościszlca , praojciec rodu szlacłiecłciego polskiego
Zarasów, ktih-y się również z rodem szlacheckim Ja-
strzębców w drodze rekonsolidacyi połączył (?).

— 147

X

6) młodszy dynasta rodu szczepowego
polskiego Niemir(5vv :

50. Borys, praojciec ]'odii szlacheckiego polskiego
Borys(')w.

c) młodsi dyiiastowie rodu szczc^powego pol-
skiego Orzów-Lis(hv-Mziir()\v-Strzempaczó\v:

N

51. Bojek, jn-aojciec rodu szlaclieckiego polskiego
Bojczów ;

52. Modzel, praojciec rodu szlacłieclciego polskiego
ModzeliAy -,

53. Piasek, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
PiaszczułAY ; wreszcie

54. Świeca (I) czy Swiętosław, praojciec rodu szla-
clieckiego polskiego Świeńczyców.

Md) młodszy dynasta rodu szczepowego
szlaclieckiego polskiego Świerków :

55. Swierczek lub Cwierczek, praojciec rodu szla-
checkiego pols]viego Swierczk('>w.

Ye) młodsi dynastowie rodu szczepowego

56. Cielę, praojciec (nieznanego) rodu szlaclie-
ckiego polskiego Cielęciów, ojciec Ciołka i Cielątka;

57. Cielech, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Cielechów czy też Czelech(')W;

58. Cielepał, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Cielepałów czy Czelepałów ;

59. Nieczuj, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Nieczuj()\v ; wreszcie

10*

— 148 —
60. Raga, praojciec rodu szlacheckiego pols]viego

Y/) młodsi dynastowie rodihy szcze])()\\ \cli

01. Biały, ]>raojciec rodu szlaclieckiego polskiego
Białów ;

62. Działoch, praojciec rodu szlaclieckiego ])ol-
skiego Dzial()sz('»\v;

63. Nowina, praojciec rodu szlaclieckiego polskiego
Nowin(')\v-Zł()togoleńczykÓNv.

64. Rogal, ])raojciec rodu szlaclieckiego polskiego
Rogalów ;

65. Szeliga, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Szelig('»\v.

66. Czabor, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Czaborów-Rogalów ;

^__^___^ g) młodszy dynasta rodu szczepowego
\ A. I polskiego Brzozów:

67. Brzóska czy Brzuska, j^raojciec rodu szlache-
cldego ])olskiego Brzuslv()w.

Mh^ młodszy dynasta rodu szczepowego
polskiego Skarlj(')\\' :

68. Skarbek, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Skarblv()W-Awdańc()W.

%) młodsi dynastowie rodu szczepowego polskiego
Wyszów :

j,^ 69. Bróg, praojciec rodu szlacheckiego

>«v>^ polskiego Brog()w, później z Leszczycami
^^N. w drodze rekonsolidacyi połączonego;
^ ^ 70. Laska, praojciec rodu szlacheckiego

1 1 polsłiiego Leszczyców.

Ui) —

A

k) młodszy dynasta rodu szczepowogo szla-
checkiego polskiego Borów :

71. Borek, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Bork(')w.

1) młodsi dynastowie rodu szczepowego szła-

a

checkiego polskiego Zaworów:

72. Białąg, praojciec rodu szlacłieckiego polsliiego
Białągów, p('»źniej z rodem Drużynów połączonego;

73. Bylina (II), praojciec rodu szlacheclviego pol-
skiego Bylinów;

74. Druga, praojciec rodu szlacłieckiego polsl^iego
Drużynów ;

75. Krzywaśny, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Krzywaśni()w (Szreniaw()W, Drużynów) ;

76. Ocel, jiraojciec rodu szlacheckiego polskiego
Ocelów, później z rodem Szreniawów połączonego;

77. Szreń, praojciec rodu szlacheckiego polsl^iego
Szreniawów ;

78. Wąż, ojciec Wężyka, praojca rodu szlache-
ckiego polskiego Wężyk()W.

^ -_ -^ _ -. - m) młodsi dynastowie rodów
\^|/^ Y I J szczepowych szłacheckich pol-
N/^ ^^l^^ skich Nagod<nv, Jelit(ńv i Ko-

/^l^^ /^ I ^ źlicln-ogów:

79. Bolek, praojciec rodu szlacłieckiego polsliiego
Bolców ;

80. Gleza, praojciec rodu szlacłieckiego polsłviego
Glezyn()w ;

81. Godziąb , praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiesH) Godziemb(hv.

o

— 150 —

;0 młodsi dynastowie ]-(k1()\v szczt'])()\vycli
szlaclieckich polskich Ukuni(>\v i btarz(')\v:

S-2. Broda, itraojciec rodu szla('lu'('kit'<;(» polskiei^-o
Br(»dzi((')\v;

83. Jasion, praojeicc rodu szlac'heekiei>-() polskiego
Jasieńczyk(')\v ;

84. Kowina czy Skowina, juaojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Ko\vin(')\v;

85. Kuczaba, i>ra ojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Kiiczabów-Paprzyc<nv ;

86. Ogniwo, praojciec rodu szlacheckiego ])<)lskiego
Lubo\vlit('»\v-( )giii\v()\v ;

87. Ozór, ])raojciec rodu szlacheckiego j^olskiego
Ossory(')\v-Szarz(»\v ;

88. Przyjaciel, praojciec rodu szlaclieckiego i)ol-
skiego Bru(inych]iiis-Przyjaciel(ńv ;

8!). Rakiew, praojciec rodu szlacheckiego ])olskiego
Kiiczab(')\v-l\akwicz(nv ;

90. Słońce, i)raojciec rodu szlacheckiego i)olskiego
Słońc()w ;

91-a. Szary, praojciec ro(hi szlacheckiego pcdskie-
go Ossory()w Szarz(')\v;

91-1). Duła, ])raojciec i'odu szlacheckiego polskiego
Dulicz()w.

Do kt()rego ci wyżej ])od 82-91 wyszczegcUiiieiii
młodsi dynastowie rodu szczepowego należą, czy d(ł
Okuni()w (?zy do Starzów, nie podobna stanowczo
orzec ; stannice bowiem tych dwóch rod('tw szczepowych
r()żnią się właśnie tylko kształtem run}' tyr, która,
w stannicach linij młodszych nie mogła być zatrzy-
maną. Donniiemanie atoli z pewnem prawdobieństwem
jest za rodem Starz«ńv, który w wiekach średnich jako
jeden z najj^otężniejszych rodów małopolskich wystę-
puje, mógł więc wydać z siebie z biegiem czasu kilka

— 151 —

linij Jjocznycli młodszych, podczas i:,Tly riul szczepowy
OkuiU()w wcześnie się na Ruś a wziclędnie na Litwę
l)rzeni('»sł i w koronie po sobie prawie żadnego śladu
nie zostawił.

/I r\ ^'^ młodsi dynastowie rodu szczepowego
^1 I ^ szlacłiecliiego polskiego Ogińc()w:

n

92. Cholewa, praojciec rodu szlacłiecłiiego polskie-
go ClloleW(')W ;

93. Czelust, praojciec rodu szłacłiecłciego polskiego
Czelustów-Zawotołów ;

94. Kopacha, praojciec rodu szlacliecłdego polsłvie-
go Kopasin(AV czy też Kopaszyn(nv;

95. Zawotoł, praojciec rodu szlacheckiego i>ol-
słdego Zawotoł()w-Czelust()w ;

_p) młodsi dynastowie innycłi rod(')w:

96. Walny jeden z praojc(')W rodu szczepowego
polskiego Lewartów-Wałnycłi, lvt()ry ni()głl3y Ijyć po-
(•zytan>'m nawet za, pradynastę osobnego rodu szczepo-
wego i zaliczony do pierwszego ]3okolenia rycerstwa
polskiego wieków średnich (jako prawdopodobnie brat
rodzony Lawarda), gdyby nam jego prastara stannica
była znaną.

97. Rak, jeden z praojców rodu szczepowego polskie-
go Warniawitów-Raków, do kt()rego również stosuje się
uwaga, jals:ą co dopiero o Walnym powiedzieliśmy.

§ 4. Trzecie pokolenie rycerstwa polskiego wieków
średnich, 867 — 900.

Wspomniałem już wyżej, że w trzeciem połcoleniu
rycerstwa polskiego wieków średnich zaczynają się
zjawiać obok pobocznycli linij młodszych, także po raz
pierwszy poboczne gałęzie linij seniorackicli. Trudność
w rozkiasyfikowaniu jest nieraz bardzo wielka i często
wprost niepodobna oznaczyć, czy jakiś młodszy dyna-

— 152 —

sta do drugiej^o czy do trzeciego pokolenia należy.
W niniejszym tomie nie będziemy się szczeg()lo\vo za-
bawiać uzasadnieniem, dlaczego tego lub owego dynastę
do tego lub owego pokolenia zaliczamy; odpowiedzą
na to pytanie genealogie herbów, jakie w tomie dal-
szym niniejszej publikacyi zamieszczone zostaną.

y|y 98. Cwała, ])raojciec rodu szlacheckiego

^1 V ])olskiego Cwalin()W-Pniejni(hv, ktchy się jako
^■^V gałąź lini seniorąckiej rodu szczepowego szla-
j 1 I checkiego polskiego Popielid<'tw przedstawia.
jŁ. 91). Drogosław, praojciec rodu szlachec-

ki v kiego ])olskiego Drogosławiczów, kt<)ry się
X r(')wnież jako gałąź Unii seniorąckiej rodu
X" "\ szczepowego Popielid<')\\ ]>rzedstawia-,

100-a. Juńcza, i»raojciecc rodu szhicheckiego pol-
skiego Juńczyk()W, kt()ry się przedstawia jako gałąź
linii seniorąckiej rodu szczepowego Mziiriny.

lOO-b. Niezgoda, praojcie rodu szlacheclciego pol-
skiego Niezgod('»w, kt()ry się jako gałąź pol)Oczna linii
seniorąckiej rodu szczepowego i\lądrostk(')w przł.'dsta\\'ia.

101. Ogon, praojciec rodu szlacheckiego polsłciego
Ogończyków-Pował()w, l<:t()ry również do Ijoeznycli gałęzi
linii senior.aclviej rodu szczepowego Po])ielid()W należy;

102. Pniejna, ])raojciec rodu szlacheckiego Cwali-
nów-P]iiejni<)W, prawdo])od()bnie brat rodzony Cwały,
który r('i\\nicż do Ijocznych gałęzi linii s(,MUorackiej
rodu szczepowego Popielidów należy;

103. Powała, zapewne hvdt rodzony Ogona, praojciec
rodu szlaclieclviego Ogończyli:ów-Pował(hv, lvt()ry się jako
poboczna gałąź linii seniorąckiej rodu szczepowego Po-
pielid()w przedstawia :

104. Krzywosąd , zapewne 1)rat rodzony Niesoba i Slo-
^^w dzieją, jeden z praojc<')W rodu szlacheckiego

-^ I ^ łvrzywosąd()w - Nies()lji()w - Słodziej(hv, kt()ry

\_^^^,_y^sie również jako gałąź poljoczna linii seniora-

l^ clviej rodu szczepowego Popielid()w wyjawia;

— 153 --

105. Niesob, zapewne brat rodzony Krzywosąda
i Słodzieja, jeden z praojc<)\v rodu szlaclieekiego Krz}-
\vosąd()W-Niesobi()\v-Słodziej()\v, kt(>ry należy do gałęzi
pobocznych linii senioraclciej rodu szczepowego Popie-
lidów;

106. Słodziej, zapewne Ijrat rodzony Krzywosąda
i Niesoba, jeden z praojc()w rodu szlacheckiego Krzy-
wosądów-Nies()bi()W-Slodziej()w, gałęzi pobocznej rodu
szczepowego Popielidów ;

107. Odrobąd, praojciecc rodu szlacheckie-
go Odrowąż(hv, który jest nnynież gałęzią
•^''^ poboczną linii seniorackiej rodu szczepowego
Popielidów.

yK

108. Piła, praojcie rodu szlacheckiego polslviego
Piła wito w% kt()ry się jako gałąź poboczna linii senio-
rackiej rodu szczepowego Orzów przedstawia. Rzecz ta
wymaga wyjaśnienia.

Tak, jak nam wszyscy heraldycy nasi lierb Piła-
wę czy Pilawę przedstawiają, ma to być p()łtrzecia

I krzyża i nic więcej, coby wskazywało, iż li erb
^ I < ten jest odmianą stannicy runicznej linii
> I I młodszej rodu szczepowego Orz('»w, a nie

LiH seniorackiej, jak powyż stwierdziłem. Tyjn-

I czasem stare zapiski sądowe z lat 1386, 1387,
1388 i 1389 uczą nas, że ten herb pierwotnie inaczej
wyglądał, mianowicie, że przedstawiał oprócz półtrzecia
krzyża, nadto jeszcze literę Z. Skoro lierb Pilawa ma
niewątpliwie runiczne pocliodzenie, należało wyśledzić,
z jakiejto runy przekształcenia owa litera Z powstać
mogła. Zapislva sądowa z r. 1476 wyjaśnia n.am tę
kwestyę twierdząc, że lierb Piława przedstawia p()ł-
trzecia krzyża i strzałę. Ze strzały zatem powstała
owa litera Z, a strzała to zawsze znamię runy tyra
{^)- Ale strzała sama w prawidłowym swym l^ształcie
nigdy za literę Z wziętą być nie może; należy przeto
docliodzić dalej, na jakiej to prawidłowej drodze zrobiła

154

się z runy tyra (4^) litera Z. Przy formowaniu odinian lier-
bowycli ulegała runa tyr następując.Mii przeobrażeń i(jni:
kładziono jej kreslci znamienne łukowate, zamiast
]>ro.stye]i ; xtv wywracano lvreslvi znamienne i formo-
wano talv I zwaną w lierald}'ce naszej strzałę
widelec; 1 mo- \/ \ / żna jednak było ogra-
niczyć się do prze- Y y^ wr<'»cenia tylko jednej
kreski znamiennej za" 1 i miast obu i sformo-
wać strzałę pół widelec: yir taka strzała połuwidelec
robi już zupełnie wraże- K nie litery Z i jeśli na
niej umieścimy półtrze- 1 cia l^rzyża, będziemy mieć
starodawny herb rodu Pilawitchy, a ten nam
wslcaże, że ród Piława jest boczną gałęzią
nie linii młodszej, lecz linii seniora(']viej rodu
szczepowego ) Orzó w.

lOD. Jezioro, praojciec rodu szlaclieekiego polsl^ie-
go J(}zierz<')w, ktiuy się jalv() gałąź poboczna linii senio-
rackiej rodu szczepowego Mznrchy przedstawia.

Rzecz ta wymaga wyjaśnienia. Wsi)()innieliśmy
wyżej pod prądy nastą Piłą, że runę tyr (^T^) przy
formowaniu odmian łierbowycłi zmieniano w ten spo-
sposól3, iż albo obie icreski znamienne albo tylIvo jedne
wywracano, formując w ten spos()b strzałę widelec bil)
połuwidelec. Otóż jeśli w znalcu stanniczym Mznrów
wywr()ciniy jedne ki'eskę znamienną, otrzy-
amy znałv taki, ^^ j a z tego wężowa-
tego znamienia f y"^ utworzył się w dro-
dze ulierbienia n 1 ^ gawron czy też
inny ptalv jaki. I Z czego widać, że

Jezierza jest poboczną ga- 1 łęzią linii senio-
rackiej rodu szczepowego Mzuritw.

no. Dołęga, praojciec rodu szła cli eckieg'o
^ ^\ [tolskiego Dv)łęgów, icb >rego znak się jalvo prze-
wrócona stannica rodu szczepowego Mądrost-
"\ T lvów przedstawia, zatem formuje gałąź poboczną
▼ linii senioraclciej tegoż rodu, Interesującenijes^ł

X i ma

— 155 —

(liidiowe powinownctwo tycli d\v()('li ])r()klaina('yj Do-
łęga i Mądrostka, (>[)urtvcli iia wsi)()liiein pocliod/AMuii
rodowem, czyli na związkach krwi.

^^•y.^ 111. Boża,wola, jiraojciec rodu szlaclieckic-

* * go Bużycliwoli, kt(')rego herb przedstawia się
jako wywr()Cony uherbiony znak stanniczy
rodu szczepowego Bies()w;

\,J

^>-p>. 112. Chab, jeden z praojc(')w rodu szlachec-

/ \ kiego Chabów-Wukrów, którego lierb ])rzed-

— ^ stawia się jako odmieniona i wrębami w^ę-

■r j gierskiemi udostojniona stannica rodu szcze-

\j>^ powego Bies(')W, bokiem położona;

113. Chmara, jeden z praojców tegoż rodu szla-
checlś:iego Climar()w-Chałj(')W-\Vula\Av,

114. Kornik, jeden z praojc()w rodu szla-

^ y. cliecłdego lvorniców-Bies()w, lct<')rego lierb,

( I J tak jalv lierb Climarów, przedstawia się jako

\^ I ^ udostojniona wrębami stannica rodn szczepo-

* wego Biesów, l3ol^:iem wywr()cona-,

y 115. Kołmach, praojciec rodu szłaclieckie-

^ ^ go Kołmasz(')\\-, lvt('>ry się jalco gałąź poboczna

/ \ linii senioracldej rodn szczepowego Strzego-

/^"^S niów przedstawia;

116. Bujny, jeden z praojc()w rodu szla-
clieckiego Bujn(')w-Milan()w-Ślepowron('tw, lvt()-
ry się jal^o gałąź poboczna linii seniorackiej
rodu szczepowego Czewojów wyjawia;

W

117. Bylina, praojciec rodu szlachecłviego
Bylin(3w, Idóry się również jako dalsza ga-
łąź poboczna linii seniorackiej rodu szczepo-
wego Czewoj(r,v iirzedstawia.

118. Milan, zapewne brat rodzony Bujnego i Slepo-
wrona, jeden z praojców rodu szlaclieclviego Buju()W-

— 156 —

Milan()\v-Slepowron()w. Gałąź poboczna linii seniora-
ckiej r(Kln szczepowego Czewojów.

I 119. Most, prawdopodobnie brat rodzony

y^"^ Ostoji, praojciec rodu szlacheckiego Mości-
^ f C()VV-Ostoj(5w, gałęzi pobocznej linii seniora-
ty V^ ckiej rodu szczepowego Czewoj()w.

120. Ostoja, zapewne l)rat rodzony Mosta, praoj-
ciec rodu szlacheckiego Mościc()W- Ostoj ()w, gałęzi
pobocznej linii seniorackiej rodu szczepowego Cze-

WOJ()W.

121. Slepowron lub Ślepy gawron, zapewne brat
rodzony Bujnego i Milana, jeden z praojc(')W rodu
szlaclieckiego Bujnów - j\lilan()W - Ślepowron('»w, ]vt(')ry
jest gałęzią poboczną lini seniorackiej rodu szcze]3o-
wego Czewojów.

122. Chorąbał, praojciec rodu szlaclieckie-
y^ ^\ go Cliorąbałów, kt()ry się jako gałąź po-

0' boczna linii seniorackiej rodu szczepowego
Starz('>w przedstawia.

123. Błogi, ]irawdopodobnie brat rodzony co dopiero
wzmiankowanego Cliorąbała, praojciec i-odu szlacliec-
kiego Bl(>żyn()W-Chorąbal()w. Gałąź poboczna linii se-
nioracJciej rodu szczepowego Starzów,

Następujący dynastowie należą już wyłącznie do
reprez(>ntant('>w linij młodszy cli rodiUy szczepowycli ry-
cerstwa polskiego wiek()w średnich, i tak:

a) linie młodsze rodu szczepowego Popielidów:

124. Swieboda, praojciec rodu szlaclieclciego pol-
skiego Grylów-Swiebodziców, którego znalv stanniczy
runiczny tem się odznacza, iż jest zupełnie identyczny
z tym znal^iem stanniczyin, jalviego używał Bolesta-
Piast. Kóżnica w tem jedynie polega, że gdy u Boleś-
ciców Icrzyż jest na dolnej części laslvi runicznej (1),

— 157 —

n S\viel)odzic(j\v jest on na górnej ('2).
Wszelako gdy krzyże są n nas do-
piero skutkiem przyjętego chrześcijan- ^ ^_
stwa, przeto nie mogły one znajdo- /^ ^\ /"^ ^^
wać się na stannicacli aid Bolesty-Pia- { | | | li
sta ani Swiebody, wobec czego obie i '-^
te stannice żadnej pierwotnie nie wykazywałyby różni-
cy. Ze zaś stannice zupełnie jednałvOwe do dwócli oso-
Ijnycłi pułłvOwnilv(')W-wojewodów należące, nigdy równo-
cześnie w wojsł^u istnieć nie mogły, a jednej i tej
samej stannicy mogła tyłłs:o używać l^ażdorazowa głowa
rodu, a po niej najstarszy syn (senior), to z owej iden-
tyczności stannic Bolesty-Piasta i Swiebody należałoby
logicznie wnioskować, że Swieboda a nie Siemowit
był najstarszym synem Bolesty-Piasta.

125. Gryf, prawdopodoljnie brat rodzony co do-
piero wzmiankowanego Swiełjody, a zatem syn Bolesty-
Piasta, jeden z praojców rodu szlacliecłviego polskiego
Gryfów-Swiebodziców.

126. Zagroba albo Zagłoba, praojciec rodu
szlachecłviego polslviego Zagrob<')W. Poboczna
gałąź linii młodszej rodu szczepowego Po-

/^ „^ pielidów.

127. Pierzchała, praojciec rodu szlachec-
kiego polskiego Pierzcłiałów-Rochów. Boczna
gałąź linii młodszej rodu szczepowego Popie-
lidów.

rh
m

128. Pobóg, praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Pobogów. Boczna gałąź linii młod-
szej rodu szczepowego Popielidów,

129, 130. Samson i Watta, snąć bracia ro-
dzeni, praojcowie rodu szlacłieclviego pol-
słdego Samsonów - Wattów. Również gałąź
poboczna linii młodszej rodu szczepowego
Popielid<)w.

- 158 —

131. Łada, praoiciee rodu szlacheckiego

^ polskiego Ładzicchy, co do kt(jrego zachodzi

wątpliwość, czy należy do gałęzi pobocznej

m linii seniorackiej czy też młodszej. Herb
rodn Ładziców ma bowiem strzałę, która
jest zawsze uJK^rbieniem runy tyra, znaku senio-
i-aclviego, z czegoby można wyciągać wniosek, że Ła-
dzice są boczną gałęzią lini seniorackiej. Zważywszy,
iż lierb Łada ma nie jedne strzałę lecz dwie, i to nie
w naczelnem miejscu, lecz po bokacli, co jest sprzeczne
ze zwyczajem przy formowaniu stannic seniorackicli
praktykowanym, w kt(»i'ych zawsze jedne tylko runę
tyr (nigdy dwie) i zawsze na naczelnem miejscu kła-
dziono, przeto owe dwie strzały należy uważać jako
późniejszy przy formowaniu odmiany dodatek, jakiego
w pierwotnej stannicy Ładziców nie było, wobec czego
herb Łada ]u-zedstawiać się będzie jalco uherbiona
stannica gałęzi ])()bocznej linii młodszej rodu szczepo-
wego Popielid()w.

Ki-2. Uła, praojciec rodu szlaclieckiego ])()!-
' skiego Ulinów ;

m

133. Owad zdaje się bi'at rodzony Uły, praojciec
rodu szlaclieckiego polskiego Owadów;

134. Świeca (U), praojciec rodu szlaclieckiego i)ol-
skiego Swięcin('>w, [)rawdo[>odobnie brat rodzony Sła-
węty, o ls:t()rym zaraz niżej ;

135. Sławeta, prawdo|)odobnie brat rodzony wzmian-
kowanego po wyż Swięcy (U), praojciec rodu szlacliec-
kiego polskiego Sławęcin(hv ;

1 13(). Puchała, i)raojciec rodu szlacheckiego

4 polskiego Pucljał('»w;

rh

m

159

137. Krzywda, praojciec rodu szlaclieckie-
go polskiego Ki"zyNvdów,

138. Luba, praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Lubicz()\v ;

ml30. Lubij, praojciec rodu szlaclieckiego
Lubiew()\v - Trzaski )w, kt()rego lierb, jakkol-
wiek wygląda raczej na linię młodszą rodu
szczepowego Mądrostków lub Bies<)W, to jednak iden-
tyczność imion Luba i Lubij świadczy dowodnie, iż
herb rodu Liibiew()w-Trzask()w nie jest niczem innem,
jak tylko wywr()Coną stannicą Łubów ;
y y y 140. Trzaska, zapewne brat rodzony Lu-
\^^/ bija, jeden z praojców rodu szlacheckiego
polskiego Lnbiew()w-Trzasków ;

h) linie mhjdsze rod()W szczepowych Mądrostk(>w
lub Bies(hv ^).

mUl, 142. Rada i Kotew, prawdopodobnie
bracia rodzeni, praojcowie rodu szlacheckie-
go polskiego Radziców-Kotwic()w.

143. Kucz, jeden z praojców rodu szla-
checkiego polskiego Cielątków- Kuczów, za-
pewne syn Cielęcia a brat Ciołka i Cielątka
(NN. 56,' 144, 145).

144. Cielątko, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Cielątków.

') Prawdopodobnie Mądrostków, gdyż Błesowie wcześnie na
Ruś się wynieśli.

— 160 —

145. Ciołek, syn Cielęcia, prawdoporlobnie brat
Kucza i Cielątka, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Ciołków.

146. Ciecierz, praojciec rodu szlacheckie-
' go polskiego Cietrze\vi()\v. Wj^rawdzie ród
" Cietrzewi nosi cietrzewia w szczycie, ale
\.7 w klejnocie kładzie p()łksiężyc różkami do
g('»ry, w środku dwie gwiazdy, co się przed-
stawia jako ulierbiona staiinica runiczna linii młodszej
rodu Mądrostk()w, Smianiw lub łiies(Uv.

0c) linie młodsze rodu szczepowego Sta-
i'Z()w lub 01i:uni()w:

147. Duła, jeden z pra()jc<'>w rodu szlacliecłviego
polslviego Duliczów-Ratułd()w.

148. Nawrotnik, praojciec rodu szlaclieclciego Na-
wrotniki »w-Salaw()w;

14!l Osmoróg, jeden z praoj('(')w rodu szlacheckie-
go Cie('i(U'Z(')W-Cieralt('»w-(^smorog('>w,

150. Poświst, jeden z praojciny rodu szlacheckiego
polskiego Ossoryów-Poświst()w ;

151. Ratułd, jeden z praojc()w rodu szlacheckiego
])olskieg() I )ulicz(')W-I\atul(l(')w ;

15-2. Strzemień, jeden z ])raojc()w rochi szlache-
ckiego i)olskiego Ławszowit{)w-Strzemieńczyków ;

153. Wilk, praojciec rodu szlncheckiego ])olskiego
Wilcze kosy ;

154. Zaroś, praojciec rodu szlacłieckiego pol-
skiego Zaj-()sł('>W;

cl) inne linie ndodsze:

155. Słubica, jeden z praojców rodu szla-
. checkiego polskiego Tin-zyn('>w-8łubic(»w. Ga-

^ y^^ ląź poboczna linii mlodszt^j rodu szczepowego
()rz()w - Lisów - jNIzunny i Strzempacz()w.

— IGI —

15G. Tura, zapewne brat rodzony co dopiero
wzmiankowanego Sliibicy, jeden z praojc()W rodn szla-
checkiego Turzynów-Słubiców, należy tak jak tamten
do młodszej linii rodn szczepowego Lisów -Mziir()w-
Orzów i Strzempacz('»w.

y^ 157, 158. Wężyk, syn Węża i Zachor,

f prawdopodobnie brat onegoż rodzony, praojce

rodn szlacheckiego polskiego WęŻ3ivów-Za-
chorz<)w, który się jako gałąź poboczna linii
młodszej rodn szczepowego Zaworów przed-
stawia.

159. Dąbr, praojciec rodn szlacliecłciego polsłviego
Dąlorowów, który się jako gałąź poboczna linii młod-
szej rodn szczepowego Pox)ielidów Inb Strzegoniów albo
Czewojów przedstawia.

160. Brona, praojciec rodu szlacheckiego
polslvieg() Broniców, litóry się jałvO gałąź po-
Ijoczna linii młodszej rodu szczepowego Ko-
źlichrogów przedstawia.

Tu z koleji muszę jeszcze zamieścić łdlłaidzie-
sięcin praojców rodów szlacłiecliicłi polsl^ich, o łitórych
nie wiem , do jakiegoby ich ]:»oł<:olenia zaliczyć nale-
żało, bądżto, że icli stanniee prastare runiczne ani
lierl^y nie są mi zgoła znane, bądź że lierby icłi
])rzedstawiają się jalvO wypływ łieroldyi zachodnio-en-
ropejsłciej, więc o swempocliodzenin żadnego wyjaśnienia
dać nie mogą. Jeśli tycłi dynastów w tym tii miejscn
łcładę, czynię to w przels:onaniu, iż oni talv jałc niemal
wszyscy inni praojcowie rodów szlacłiecłvicłi polslcicli
wieków średnicłi (]a'oni bardzo nielicznycli wyjątlc()w),
do jednego z pierwszycłi trzecli polvołeń należą, a prze-
ciw tałviemu przypnszczenin żaden znany szczegół nie
przemawia.

161. Barkał, praojciec rodu szlaclieckiego polsłcie-
go Barłvał(ńv. Herb nieznany.

Tom II. 1 1

1G2

162. Belek, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Belczów. Herb nieznany.

163. Biały (II), praojciec rodn szlaclieckiego pol-
skiego Alabandów-Bielinów. Herb zachodnio-europejski.

164. Bielej, ])raojciec rodu szlacheckiego polskiego
Bielej(nv. Herb nieznany.

165. Boniek, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Bończ()\v-Glo\vorożcó\v. Herb zacliodnio- euro-
pejski.

166. Borzym, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Borzymów -Drogoniirów. Herb zachodnio-euro-
pejski.

167. Brochwa, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Bro{'h\vicz('<\v. Herb zachodnio-europejski.

168. Budzich, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Budziszów-Gęsi. Herb zacliodnio-europejski.

169. Budzicha, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Budziszynó\v-Zador<)\v. Herb zachodnio-euro-
pejski.

170. By eh, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Byclia\\'()\v. Herlj nieznany.

171. Cały, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Calin(nv. Herb nieznany.

172. Celma, i)raojciec rodu szlacheckiego polskiego
Celmów. Ilerl) nieznany.

173. Chlewiot, ojciec Chlewiotka, praojca rodu
szlacheckiego ] eolskiego Chlewiotk<)\v.

174. Chlewiotek, syn Chlewiota, praojciec rodu
szlacheckiego polskiego Chlewiotków. Herb nieznany.

175. Chmiel, ojciec Chmielika, ])raojca rodu szla-
checkiego ])()lskiego ChmielikÓNY.

176. Chmielik, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Chniielików - Kotwiczów. Herb zachodnio - euro-
pejski.

177. Chomąto, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Chomątów. Herb nieznany.

— 163 —

178. Cielej, jłraojciec rodu szlacheckiego polskiego
Cielejów czy też Czelekhy. Herb zachodnio-europejski.

179. Ćwiek, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Ćwieków. Herlj figura herald^^czna.

180. Czacz, ojciec Czaczka, praojca rodu szlache-
ckiego polskiego Czaczk(jw.

181. Czaczek, syn Czacza, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Czaczk()w. llerb nieznany.

182. Czasza, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Czaszów. Her1) zachodnio-europejski.

183. Dobruch, ojciec Dobruszka, praojca rodu
szlacheckiego polskiego Dobruszków.

184. Dobruszek, syn Dobrucha, praojciec rodu
szlacheckiego jjolskiego Dobruszków. Herb zachodnio-
europejski.

185. Dola, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Doli\V('>w. Herb zachodnio-euroi)ejski.

186. Domasław, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Domasławicz(')\v. Herb nieznany.

187. Dowała, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Dowahjw. Herb nieznany.

188. Drogomir, jeden z praojc<')W rodu szlache-
ckiego polskiego Borzyniów-Drogoniirów. Herb zaclio-
dnio-europej ski.

189. Dryja, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Di'yjów. Herb zachodnio-europejski.

190. Gąska, syn Gęsi, praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Gąsków.

191. Gęś, ojciec Gąski, praojca rodu szlacheckiego
polskiego Gąsk(hv.

192. Glaub, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Glaubiczów. Herb zachodnio-europejski.

193. Godula czy Boduła, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Goduhhy czy Bodulów. Herb zacho-
dnio-europejski.

194. Golian, j^raojciec rodu szlacheckiego polskiego
Golian()w. Herb nieznany.

11*

— 1G4 —

195. Gołobok, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Gołoboków. Herlj zachockiio-eiiropejski.

196. Gózd, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Gozdo\v('>w. Herb zachoduio-europejski.

197. Gryża, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Gryzini()\v. Herb zachodnio-europejski.

198. Grzymał (może Grzyniislaw) , praojciec rodu
szlacheckiego polskiego Grzymałów. Herb zachodnio-
europejski.

199. Hab (może Cliab), praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Habicz(')\v. Herb zachodnio-europejski.

200. Jeleń (czarny), ])ra()jciec rodu szlacheckiego
małopolskiego Jeleniów-Opol(hv. Herb zacłiodnio- euro-
pejski.

201. Jeleń Niałko, praojciec rodu szlacheckiego
wielkopolsłdego Jelenio w - Niałłv(nv. Herb zachodnio-
europejski.

202. Junosz, ])raojciec rodu szlacliecl-:iego pol-
skiego Junoszów. Herb zachodnio-europejslci.

203. Kamień, praojciec ro(hi szlaclieckiego pol-
skiego Kamioiiów. Herb nieznany.

204. Kliz, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Klizów. Herb zcUije się zachodnio-europejski.

205. Kokot, praojciec i'odu szlaclieckiego polslciego
Kokotów. Herb nieznany, może Tader.

206. Kołd, i>raojciec rodu szlacheckiego polskiego
Kołdów-Oksz()w. Herb zacliodnio-europejslvi.

207. Komar, praojciec rodu szlaclieclciego pol-
skiego Komar()W. Herb wątpliwy.

208. Koniowaszyja, jeden z praojców rodu szla-
checkiego polsłviego Bielinów. Herlj zacliodnio- euro-
pejski.

209. Konopka, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Konopk(>w. Herb nieznany.

210. Kopacz czy Topacz, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Kopaczihy-Sla-zydlów. Herb zachodnio-
europejski.

— 105 —

211. Korab, praojeiec rodu szlacheckiego polskiego
Korabi('>w. Herb zachodnio-europejski.

212. Korcza, praojeiec rodu szlacheckiego pol-
skiego Ivorczak()w. Berb zachodnio-europejski.

Osoba Korczy wzbudza niezwykłe wątpliwości
i trudności. A najprz()d nasuwa się przed oczy gród
małopolski Korczyn , kt('try widocznie ]'(')wnież Korczę
ma za założyciela. Czyljy to Ijyły identyczne osoby?
Przemawiałby zatem falct nieużywania zresztą nigdy
imienia Korczy przez rycerstwo polsłcie średniowieczne.
Ale w takim razie z uwagi, że Korczyn należy do gro-
dów rubieżowych , przez Bolesława ChrolDrego ustano-
wionych, ów Korcza byłl)y współcześnikiem Bolesława
Cłirobrego czyli należałby dopiero do YII pokolenia
rycerstwa polslviego wiełv(')w śreenicłi, co jest stanowczo
za późno w obec tego, iż pradynastowie rodów szlaclie-
ckicłi polskicłi rdzennych, do jakicli i stary Korcza
należy, rekrutują się z małemi tylko wyjątkami z trzecłi
pierwszycłi pokoleń. Musimy więc logicznie przypuścić,
że stary Korcza (I), ]u-aojciec rodu Korczaków, a ndody
Korcza (II) założyciel małopolslciego grodu Korczyna,
to dwie różne osoby, cłiociaż z identyczności imion są-
dząc, do jednego i tegoż samego rodu szlachecldego
należące, niemniej że Korcza (I) należy do jednego
z trzech pierwszych pokoleń a Korcza (II) dopiero do
pokolenia sitklmego.

Ale jeśli stary Korcza (I) należał do jednego
z trzech pierwszych pol^oleń, tedy musiał mieć stan-
nicę runiczną. Zacłiodzi więc pytanie, jalv mogła wy-
glądać ta stannica runiczna? pytanie tem ważniejsze,
gdy dopiero wygląd tej stannicy ^Yskaże nam, do Ictó-
rego z trzech pierwszych polvoleń starego Korczę (I)
zaliczyć należy. Badania w tym lvierunku trafiają na
nieprzezwyciężone trudności. A najprzód ten herb, Ictóry
lieraldycy nasi zgodnie Korczakiem nazywają (trzy
wręby), nie jest wcale Korczal^iem. Korczak ])ierwotny
wyobrażał połuwyżlca w korczył^u. Używał go Dymitr

— 16G —

z Bożegodarii , podskarbi knUestwa polskiego, które-
inii król Ludwik pragnąc lierb iidostojnić, dodał do
herbu rodowego (połuwyżlca w korczyku) trzy po-
przeczne pasy węgierskie (trzy wręby). Zrazu ród Kor-
czaków nosił ten udostojniony lierb w ten sposób, iż
kładł w szczycie trzy poprzeczne pasy węgierslcie (trzy
wręl^y) a na najwyższym jiasie łdadł połuwyżlca w kor-
czyka. Z biegiem czasu, gdy się tradycya talv udostoj-
nienia, jak i tego, co w tarczy lierbowej jest przedmio-
tem głównym a co podrzędnym czyli dodatkiem, zatarła,
przeni()sl ród Korczaków połuwyżlca w korczyku z tar-
czy na hełm do Idejnotn, a pozostawił w tarczy same tylko
pasy węgierskie czyli wręby. Tym sposobem ul)yl z tar-
czy lierbowej najważniejszy przedmiot a pozostał tylko
przedmiot dodatkowy czyli podrzędny, kt(>ry odtąd ]M)d
mianem herbu Korczalc ucliodzi, chociaż nim w rze-
czywistości nie jest. Ale tak pcUwyżlec w korczyku jak
i wręby węgierskie są już produlda heraldyl^i zachodnio-
europejskiej, które u nas nie są dawniejsze nad począ-
tek XIV wielvu, tymczasem ród Korczak()w musiał
przedtem ]3rzez pięć wieków używać stannicy na tema-
cie runicznym modelowanej, która nam nie jest znaną,
gdyż się z tej epolvi żadna pieczęć herbowa którego-
kolwiek członka rodu Korczak()\y nie dochowała. Otóż
za tą stannicą musimy lvoniecznie robić poszukiwania,
aby ją wynaleźć. Przychodzi nam w pomoc fałct, że
król Ludwik (działo się to podczas wypra^^'y litewskiej
lub oblężenia grodu Bełza) nietylko Dyjnitrowi z Bo-
żego daru, ale oprócz tego jeszcze trzydziestu kilku in-
nym rodom szlaclieclvim polslvim udostojnił icli herby
rodowe dodaniem pasów węgierslvicli.

Poczet herbów tak udostojniony eh zestawiłem
w pierwszym tomie pracy niniejszej na str. 145. Ani
wątpić , że między temi łierbami powinna się znałeść
i stara stannicą runiczna rodu Korczalvów. Otóż roz-
glądając się w tych herbacli bliżej , uderza nas już na
pierwszy rzut ol^a, że pod N. 8 spotykamy aż sześć

— 1G7 -

herbów udostojnioiiycli i)asami czyli wrębami węgier-
skiemi a ])ochodzącycli widocznie od jednego i tegoż-
samego pierwotypu stanniezego rnnicznego, mianowicie
od lierlju zwanego zazwyczaj Rozmiarem. Otóż gdy owo
iidostojnienie Ludwiko we dotyczyło przedewszystkiem
rodu Ivorczak(')w, przypuszczenie leży jak na dłoni, że
owe rodziny Pociej()w, Tumińskich i inne, używające
udostojnionego herbu Rozmiar, są gałęziami rodu Kor-
czaków, i że ów Rozmiar to prastara stannica runiczna
rodu Korczaków. Jestto stannica i'odu szczepowego Wa-
gów, który daleko właściwiej rodem Korczów
teraz nazywaćby wypadało, a gdy to jest znak
stanniczy senioraclvi, przeto stary Korcza (I)
należy do ])rady]iastów szlaclity polskiej i w
poczet pierwszego jej pokolenia zaliczonym
Ijyó winien.

213. Korsak, praojciec rodu szlachecl^iego pol-
skiego Korsaków. Herb zachodnio-europejsl^i.

214. Kosa, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Byblów-Kosów. Ulierbiona runa.

215. Kot morski, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Kotów morskich. Herij zachodnio-europejslci.

216. Koziagłowa, praojciec rodu szlacheclviego pol-
skiego Kozicliglowów-Zerwikapturów. Herb zachodnio-
europejski.

217. Krakiew, praojciec rodn szlacheckiego pol-
skiego Krakwiców. Herb zachodnio-europejski.

218. Lesień, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Leśniów. Herlj nieznany.

219. Łagod, ])raojciec rodu szlacheclciego pol-
skiego Łagodów- Wierzynlvów. Herb zachodnio - euro-
pejski.

220. Łębno, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Łęlonów-AYczelów. Herb zacliodnio-europejski.

221. Łodzią, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Łodzi(')W. Herb zacliodnio-europejski.

— 168 —

222. Męda, praojciec rodu szlacheckieg-o polskiego
Mędów-Swinków. Heii) zachodnio-europejski.

223. Momot, i:)raojciec rodu szlacheckiego polskiego
BibersztnjiKUy-Momotów. Herb zachodnio-europejski.

224. Mor, praojciec rodu szlacheckiego ])olskiego
Mor()\v. Herb zachodnio-europejski.

225. Mot, ])raojciec rodu szlacheckiego polskiego
Motów. Herb nieznany.

226. Mózg, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Godul()w-M( )zga\V(hv. Herlj zachodnio-europejski.

227. Napiwo, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Napi\v()\v czyli Napiwonów. Herb zachodnio-
europejski.

228. Napta, praojciec rodu szlaclieckiego polskiego
Naptyczów. Herb nieznany.

229. Odra, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Orlów-Szaszorów. 1 Terb zachodnio-europejski.

230. Orzeł, praojciec rodu szlacheckiego Orlów-
Szaszorów. Herb zachodnio-eurojiejski.

231. Ośla głowa, ])raojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Polul^oziciWw Herb zachodnio-europejski.

232. Pszczoła, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego AVczel(»w lub Wszczelów. Herb zachodnio-euro-
pejski.

233. Pielgrzym, ])raojciec rodu szlaclieckiego pol-
skiego Pielg]"zyni()w. Herb zachodnio-europejski.

234. Piękost, ojciec Piękostka i

235. Piękostek, jego syn, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Piękostków. Herb nieznany.

236. Płomień, praojciec i'odu szlaclieckiego pol-
skiego Ploniieńczyków-Zadonnw Herb zachodnio-euro-
pejski.

237. Pobąd, praojciec rodu szlacheckiego i)olskiego
Pobędziów. Herl) zachodnio-europejski.

238. Pol, ])i-aojciec rodu szlacheckiego polskiego
Polico w. Herl) nieznauy.

— lOi) —

239. Połukoza, iłraojciec rodu szlacheckiogo pol-
skiego Oślicligłów-Połukoz(5w. Herb zacliodnio- euro-
pejski.

240. Pomian, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Pomianów. Herb zachodnio-europejski.

241-a. Poturga, praojciec rodu szlaclieckiego pol-
skiego Poturgów. Herb nieznany.

241-b. Powaba, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Powabów. Herb zachodnio-europejski.

242. Prawda, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Prawdziców. Herb zachodnio-europejski.

243. Protwa, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Protwiczów. Herb, figura heraldyczna.

244. Rola, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Holiczów. Herb zachodnio-europejski.

245. Roman, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego RomancAY-Baranichrogów. Herb prawdopodo-
bnie uherbiona runa.

24G. Sała, ]u-aojciec rodu szlacheckiego polskiego
Salawów. Prawd<>})odol)nie l\usin. Herb, runa uherbiona.

247. Smora, i)raojciec rodu szlacheckiego polskiego
Gozdowów-Smorów. Herb zacliochiio-europejski.

248. Sokół, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Sokohhy. Herl} zachodnio-euro]>ejski.

249. Stańcz , ]:)raojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Nabram()W - AYaldorfów. Herb , figura lieral-
dyczna.

250. Staroma, i)raojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Staroni()W. Herb nieznany.

251. Strąk, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Strączów. Herb zacli()dnio-europejsJvi.

252. Strzała, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Kotwicz('iw-Strzał(')w. Herl) zacliodnio-europejski.

253. Sulim lulj Suła, praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Sulimów. Herb zachodnio-europejski.

254. Świnka, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Świnków. Herb zachodnio-euro])ejski.

— 170 —

255. Szaszor, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Orló\v-Szaszor()\s'. Hei'lj zachodnio-europejski.

256. Taczała, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Taczałów. Herb zachodnio-europejski.

257. Trąba, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Brzezin()W-Trab('>\v. Herb zacliodnio-europejski.

258. Wadew czy Wadwa, ])ra()jciec rodu szlache-
ckiego polskiego AVad\viczó\v. Herb zachodnio-euro-
pejski.

259. Wałd, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
AYałdawa czyli Srocza noga. Herb zachodnio-europejski.

260. Watta, praojciec rodu szlaclieckiego polskiego
Samsonów-Wattów. Herb zachodnio-europejski.

261. Wień, i)raojciec rodu szlacheckiego polskiego
Wieniawów. Herl) zachodnio-europejski.

262. Wierusz, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Wieruszowów. Herb zacliodnio-europejski.

263. Wyszkot, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Wyszkotów. Herb zachodnio-europejski.

264. Zabawa, praojciec rodu szhiclieckiego pol-
skiego Zabawów czy też Zdziebawów. Herb, łigura he-
raldyczna.

265. Zador, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Plomieniów-Zad< )r(')w. Herb zachodnio-europejski.

266. Zerwikaptur, praojciec rodu lvozichgl()W-
Zerwikapturów. Herb zachodnio-europejski.

267-a. Zgraja, praojciec rodu szlaclieckiego pol-
skiego Zgraj<'»w. Herb, figura heraldyczna.

267-b. Złotygoleń, jeden z praojców rodu szlache-
ckiego polskiego Nowinów-Wojni(>w-Zl()t<)goleńczyków.

268. Żóraw, praojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Tacza lów-Żórawi. Herb zachodnio-europejski.

269. Żuła, praojciec rodu szlacheckiego polskiego
Zuław()w. Herb zachodnio-europejski.

A teraz zastanówmy się nad tern, czy to wszystko
jest prawdą, czy ów potężny, gdyż blisko 270 głów li-
czący poczet najprzedniejszego rycerstwa polskiego

— 171 —

średniowiecznego można rzeczywiście odnieść wstecz
aż do wieku IX i cz)' to jest rzeczywiście rezultat
ścisłych naukowych badań a nie prodnkt wybujak>j
fantazyi niżej podpisanego autora.

JalvO autor uczciwy, któremu więcej zależy na tem,
iżby sam dowiedział się rzetelnej prawdy, a nie łudził
czytelniłva fantastycznemi mrzonłvami, cznję ol)owiązełs:
podnoszenia sam przeciw soljie wszelkicłi możełjnycłi
zarzutów, aby sikoro świat naukowy co do moicli teoryj
dotycłiczas niby ryba w wodzie stateczne zacłiowuje
milczenie, zastąpić sobie samemu Ijrałi uczonycłi Icry-
tj^ków i przeprowadzić próbę wytrzymałości moicli
naukowy cli poglądów.

Otóż nie mogę zataić, iż przeciw powyższemu mo-
jemu poglądowi o głęljokiej starożytności owego sze-
regu pradynastów rycerstwa ]3olskiego średniowieczne-
go podnosi się sam z siel^ie jeden niezwylvłej donio-
słości zarzut, łvtórego gdybym osłabić nie zdołał, cały
mój powyższy wywckl w przedmiocie zaliczenia owych
271 pradynastów w poczet pierwszych trzech pokoleń
rycerstwa polskiego wieków śi'ednich pełzłby jak bańka
mydlana.

Jest nim bardzo poważny i stanowczy zarzut, iż
skoro sam twierdzę, że prołvlamacye imionowe ule-
gały zrazu zmianie, ilela-oć imię następującego po
śmierci ojca syna seniora różniło się od imienia zmar-
łego ojca, i jeśli sam na rodzie Dragów-Sasów dowo-
dzę, że takie zmiany jeszcze nawet w drugiej połowie
XIV wieku były na porządlcu dziennym, słvąd mam
])rawo przypuszczać, że tałca ogromna ilość, gdyż aż
271 proklamacyj imionowych przetrwała niezmieniona
od wieku IX aż do wieł^u XIV a względnie XV, łviedy
te proklamacye już ostatecznie ustalone spotykamy.

Wszakże w tym czasie przesunęło się przeszło 15
pokoleń, mogły więc znaleść się rody, gdzie prokla-
macya, osełkowa nawet 15 razy uległa zmianie.

172

Gdy mi rzeczywiście na tern zależy, aby nie łu-
dzić iiważnego czytelnilva fanastycznemi obrazami, lecz
w docieczeniu prawdy dojść do źródła, przeto wypada
nam rozebrać gruntownie kwestyę powyższą ; nie ulega
bowiem najmniejszej wątpliwości, iż zarzut powyższy
jest ze wszech miar słuszny.

Otóż i to nie ulega najmniejszej wątpliwości, że
na rodzie Dragów-Sas()w mamy niezbity dowód , iż
proklamacye imionowe zmieniały się z ojca na syna,
skoro imię syna różne było od imienia ojca, i że działo
się to jeszcze nawet w drugiej połowie XIV wielvU,
z czegoby wynil^ało a i>]-zyiuijnmiej sądzićby można,
że jeszcze nawet w drugiej polowie XIY wiel^u pro-
łclamacye nie były ustalone. Jestto wszystko ])rawdą
niewątpliwą, lecz prawdę tę należy brać cum grano
salis, a ]irzedewszystkiem nasuw^a się doniosła kwesty a
do rozsti'zygnienia, czy ów wypadek zmiany prolda-
macyi w rodzie Dragów-Sas()w iiależy brać jalco insty-
tucyę będącą jeszcze podówczas w pełni życia, zasto-
sowania i rozwoju, czy też jalv0 ostatni odbłyslc gasnącej
już instytucyi prastarej, a zatem jako fakt wyjąt-
kowy, ivt('»rego w slcutelv tego generalizować nie wolno.

Ja jestem tego ostatniego zdania i popieram to
następującemi faktami.

Co prawda znaiucli nam jest zaledwo Icilka pro-
klamac>"j z epoki i)oprzedzającej wiele XIV, mianowi-
cie z wieku XIII, w sz{v.eg('>lności zaś są niemi i)ro-
klamacye: Prawda, Radwan, Gryf, X^ałęcz, p]'zytoczoue
w ])omniłvacl] historycznych z XIII wieku. Otóż cho-
ciaż tych proklaniacyj zaledwie cztery mamy, a wszy-
stkie pochodzą z takiej epoki, kiedy zmienianie pro-
klaniacyj imionowych miało być w pełnym toku, przecież
żzdna z tych proklaniacyj nazw}' swej nie zmieniła,
chociaż były do tego nawet tak ważne powody, jak
zmiana herbów czyli stannic. Wiadomo nam bowiem,
że herby na modłę zachodnio-europejską formowane,
zjawiają się w Polsce liczniej dopiero na początku

— 173 —

XIV ^Yiekll; z o\v>'cli czterefli proklamacyj z XIII
wieku proklamacye Prawda i Gryf przedstawiają sie
jako herby na modlę zachodiuo-eiiropejską uformowane,
które zatem nie istniały jeszcze wtenczas, kiedy pro-
klamacye Prawda i Gryf już istniały, to jest w Xiri
wieku, czyli że prol^lamacye Prawda i Gryf nie zmie-
niły się na początku XIV wieku, cliociaż się zmienił
przedmiot li erbu czyli stannica rodowa.

Jak to zjawisko wytłmnaczyć? Jeślibyśmy obsta-
wali przy tern, że proklajniicye imionowe jeszcze w XIII
wiełvu się zmieniały i w pierwszej połowie wielcu XIV,
a owe cztery prolilamacye Prawda, Gryf, Radwan
i Nałęcz się nie zmieniły, to z u\\agi, iż między temi
czterema prolvlamacyami jest tylłvO jedna topograficzna,
mianowicie Nałęcz, która nie potrzeljowała ulegać zmia-
nie, zaś Prawda, Gryf i Padwan są prołdamac^ami
imionowemi, zjawisko to w ten sposób tylko wytłu-
maczyćby się dało, gdybyśmy przypuścili, że po senio-
rach rodów Prawdzie, Gryfie i Radwanie, nastąpili ich
synowie, którzy również imiona Prawda, Gryf i Rad-
wan nosili. Otóż gdy te trzy rody należą do rodów zna-
komitszych, a nkl Gryf* > w nawet do rzędu najpotęż-
niejszycłi rod()w w wieku XIII się zalicza, i chociaż
liczlja dolvument()W, jakie ]»osiadamy z drugiej połowy
XIII i pierwszej XIV wieku przecliodzi 1000, a doku-
menta podćiją nam l^ilł^a tysięcy imion przedniejszej
szlachty, przecież między temi imionami szlacłity pol-
skiej ówczesnej z imionami Prawdy, Gryfa i Radwana
nie spotykamy się wcale, z czego z całą pewnością
wnioskować należy, że tacy rycerze podówczas nie
istnieli wcale.

A skoro wobec tego, niezmienienia się prolvla-
macyj Prawda, Gryf i Radwan od wieku XIII aż do
dni naszycli iiawet nie możemy położyć na Icarb iden-
tyczności imion synów z imionami ojców, tedy zjawi-
sko to w żaden inny spos()]) wytłumaczyć się nie da,
jak tylko w ten, że już w XIII wieku prokamacye

— 17-1 —

imionowe były ustalone i nie ulegały więcej zmianie
mimo odmienności imion ojca i syna, krom bard/o
wyjątł^owycłi wypadków, do jalcicłito zupełnie w}'jąt-
kowycłi wypadlvów także zmianę prołdamacyi Dragów
na Sasów w drugiej połowie XIV wielai zaliczyć na-
leży.

Ale fakt ten, że proldamacye imionowe już w wielcu
XIII były ustalone, nie rozstrzyga jeszcze lvwestyi,
gdy cliodzi o proJvlamacye które aż z IX wielcu wstecz
j)ocli()dzió mają. Musimy więc badać jeszcze dalej
wstecz, kiedy to ustalenie ])roklamacyj nastąpić mogło?!
Oczywiście, iż Ijadanie to możemy ])rowadzić wstecz
tylłco tak dalełco, jako daleko wstecz sięgają najstar-
sze nasze źnklła liistoryczne takie, lvt(')re nam w tej
mierze mogą dostarczyć jakiegol<:olwielv wyjaśnienia.

Otóż mniemam, iż mi nil<t nie weźmie za złe,
jeśli widząc w nazwacłi prolvlamacyj ulcryte imiona
lub przezwislva os(>b, jak np. Jastrząb, Kania, Ludbor,
Nagor, Łazęlca, Czewój i t. p. o osobacJi tycli przy-
puszczam, że one w rodacli, do łitórycb należały, naj-
celniejsze zajmowały stano wislvO, że to Ijyli wprost se-
niorowie rod(nv a zatem potentaci a nie żadna drobna
cliudopacłiolska szlaclita. Otóż o takich najcelniejszycli
dynastacłi wiemy, iż (mi Ijywali Ijardzo często na
dworze monarchy, najczęściej podczas objazdu monarchy
po Icraju, zwłaszcza gdy monarclui |trzy1)ył podczas
objazdu swt'go do o]volicv, w kt()rej oni mieli swoje
gniazda rodzinne. J3ezpośrednim slaitkiem tego stawia-
nia się tycli dynastów na dworze monarszjan było, iż
ilełvroć zdarzyła się potrzelja wystawienia jałviego do-
kumentu lvsiążęcego, zawsze tycłi dynastów w dołcu-
mentacłi powoływano jalvO świadłców. Tym sposobem
dochowało nam się w dołciimentach z XII wieku killca-
set imion takich najcelniejszycli dynastów, z któr}'cli
zaledwo co do l^ill^iu lub killamastu znajdujemy
wzmianki talvże w innych ponmil^ach liistorycznycli.
Otóż przeglądając starannie listę owych dynastów za-

— 175 —

wartych jako świadkowie w najstarszych dolaimoiitach
naszych z XII i XIII wieku i porównując takową
z listą owych 271 pradynastów, których imiona ukryte
są w proklamacyach imionowych, przychodzimy do
przekonania, iż z wyjątkiem jedneg'o prawie Czewoja,
który w wieku XII na jednym dokumencie raz jeden
jako świadek występuje, innycli pradynastów pomiędzy
owymi świadkami dokumentów XII i XIII wieku nie
spotykamy wcale.

Jakaż loiczna konlduzya z tego faktu wynika?
oczywiście taka, że owi pradjnastowie w liczbie 271
należą do epoki dawniejszej jak najstarsze nasze do-
kumenta z XII wieku, a więc najpóźniej do wieku XI,
że zatem już co najpóźniej od wieku XI proklamacye
imionowe nie ulegały zmianie.

A jeśli tak, jeśli te ])roklamacye 3ą dawniejsze
nad wiek XII i w żadnym razie nie p()źniejsze nad
wiek XI, to zachodzi ])y tanie, do jakiejże epoki po-
wstanie tych proklamacyj odnieść należy?

Odpowiedź na to pytanie jest prosta, że skoro
I)roklamacye noszą na sobie przedewszystkiem woj-
skowy charakter, to je odnieść można tylko do takiej
epoki, w której organizacya wojskowa polska była
albo z nowa zaprowadzona, albo też uległa znacznej
jakiejś reformie. Otóż badając w tym kierunku epokę
poprzedzającą wiek XII, natrafiamy najprzód na rządy
ChrolDrego, za których rycerstwo ]3olsls:ie stało nie-
wąt]:>liwie na najwyższym sto])niu rozwoju i któremu
możnaby przypisać jalvąś reformę siły zbrojnej, slcoro
z jego czas()w datnje się instytucya obrony la-aju przez
ustanowienie grodów ruljieżowycli.

Ale badając starannie imiona najcelniejszego ry-
cerstwa polskiego z czasów Chrobrego, któreto imiona
dochoNvały się w imionach owych grodów^ rubieżowych,
niewątpliwie przez najstarszych komes()w grodowych
załs:ładanych, przychodzimy do przełconania, iż z owej
pokaźnej liczby 271 pradynast()w, kilku zaledwo do

— 17G —

epoki rząd()W Chrobrego odnieśćby można, mianowicie
Korezę praojca i"0(lu Kor(;*zak<')w, jako możebnego za-
łożyciela grodu Korczyna, Polanka praojca rodu Po-
k"ińc()\v, jako możebnego zak)życiela grodu Połańca,
Sądka praojca rodu Sądkos^iczów, jako możebnego za-
łożyciela grodu Sądcza, wreszcie Swiebodę , praojca
rodu S\viebodzicó\v-Gryf()\v, jako możebnego założyciela
grodu Świebodzina, i na tern koniec. Procent to zbyt
drobny, iżbyśmy na tej zasadzie instytucyę powstania
prołvlamacyj do czasów Chrobrego odnosić mogli.
Zresztą Chrobry nie był tw()rcą siły zbrojnej polslviej,
siła ta istiuala już za poprzedników Chrobrego, a mu-
siała być doslvonale zorganizowaną, skoro Clirobry już
stosunkowo duże ]iaństwo i»o ojcu swym odziedziczył.

Ot()ż ]jadając dzieje poprzedników Chrobrego, na-
trafiamy aż d()i)iero na Siemowita, o Ictórym doclio-
wala się w ]vronice Kadhibka tradycya jal^iejś orga-
nizacyi wojskowej i podziału siły zbrojnej na dziesiątlvi,
pięćdziesiątki, setki i tysiączki czyli pułki.

Ale i Siemowitowi nie można prz\pisać pierwot-
nej organizacyi wojskowej siły zljrojnej Polalv(5w, nie
on bowiem był twórcą państwa j)olskiego, lecz odzie-
dziczył je już gotowe po Popielidacli. I Po])ielidzi bo-
wiem nie spali, lecz państwo Polslvie z nieznacznych za-
wią'/lv('»w między Poznaniem, Gieczem, Gnieznem a Kru-
szwicą znacznie rozszerzyli, już więc i za Popielidów
musiała istnieć organizacya sił zljrojnycli Polalvów, i to
niezgorsza, slcoro i oni mogą się dobremi sułś:cesami
poszczycić. Ze zas ]irolvlamacya czyli hasło wojsłvOwe
należy do tycli instytucyj niezljędnycli siły zljrojnej,
l)ez jaivi(-li się żadna zgoła, nawet najprymitywniejsza
organizacya wojsi>:owa oloejść nie może, przeto nie
weźmie mi nilct za złe, jeśli powstanie naszycłi pro-
l^lamacyj wojskowych zamiast do czas()w Clirobrego
lulj Siemowita, odniosę do czasów panowania Popieli-
dów. Ale tu nasuwa się nowa trudność : jalvłvolwiek
chronologia i genealogia dynastyi l\)})ielidów nie jest

nam zgolą znaną, to jednak z czytania, naszych kronik
otrzymujemy to wrażenie, że dynastya Popielidów wcale
długo panowała Polałvom, a jeśli jest co prawdy w tra-
dycyi przecliowanej w łcronice wiellvopolslviej, że już
najstarszy syn Leszłva III (Samona) zwał się Popiełem,
tedy tego Popieła (I) należałoby uważać jałco praojca
dynastyi Popielidów, a że on na drugą połowę VII-go
wie]vu })rzypada, tedy ołvres panowania dynastyi Po-
pielidów u nas trwałby conajnmiej lat sto. Otóż clio-
dziłoby o bliższe wsł^azanie, do łctijrego z członlv()w
dynastyi Popielidów odnieść pierwotną organizacyę
państwa polsl^iego nad Wisłą a zarazem i pierwotną
organizacyę siły zljrojnej polskiej i co za teni idzie,
powstanie proklamacyj wojsł^owycłi.

Ja tę rzecz łcładę na sam łioniec A"III lid) sam
początelv IX wiel^u, a więc na czasy panowania Po-
piela II Cliwościszlca, a cliociaż piszę po polsł^u i za-
patrywania moje ol3Jawiam, jak mi się zdaje, w doś('.
poprawnym jężyl^u polsłvim, to jednałv mam to nie-
szczęście, iż przez świat uczony polslvi nie jestem zgoła,
rozumiany, tale, iż śmiało mógłbym sobie powiedzieć
z Owidyuszem: harhdrus hic ego sum, ąuia non intelli-
(jor ulU; jalvlvolwielv Ijowiem moje zapatrywania oparte
są zawsze na długoletnicli studyacli i żadnej lekłco-
myślności lub powierzcłiowności zarzucić im nie można,
gdyż są zawsze wedle sił i możności motywowane, to
jednali świat naukowy polsł'i:i zdaje się nie rozumieć
icli wcale, gdyż nie i>oddaje ich wcale pod rozbiór
naukowych badań łcry tycznych, a mimoto zachowuje
wobec nich lełcceważące milczenie i powątpiewanie.

Pozumiem oczywiście, iż przyczyna złego leży we
mnie samym, to jest, że nie dość zrozumiale przema-
wiam. ]Muszę więc zmienić moją metodę i ])rzemawiać
zrozumiałej, czyli innemi słowy, łvłaść łopatą do głowy.

Otóż jeśli twierdzę, że zawiązek państwa polsłde-
go należy odnieść do samego łvońca YIII lub do po-
czątłvu IX ^^•iełvu, to dzieląc wiek każd}" na półeolenia

Tom II. 1 2

— 178 —

po 33 lat, pokazałoby się, że Bolesław Cliroljry należy
do siódmego pokolenia, zaś ojciec jego Mieszek I nale-
żał do pokolenia szóstego, dziad Ziemomysł do połvO-
lenia ]3iątego, ])radziad Leszek do poł^olenia czwartego,
prapradziad Śiemowit do polcolenia trzeciego, poza-
pradziad Bolesta-Piast i starszy brat jego Popiel (III)
CłiwościszłvOwicze do polcolenia drngiego, wreszcie Po-
piel (II) Cliwościszełc do polcolenia i)ierwszego, co się
zupełnie zgadza z moją liipotezą, a więc próba znako-
micie się powiodła.

Jakoż nasz nieoszacowany Gall rozpoczyna swoją
lvroniłvę rzeczywiście d()))iero od Popiela (II) Chwości-
szlca, z czego wyniłca, że cokolwiełć pewniejsze dzieje
Polak()w na(l\\iślańskich istotnie dopiero z Popieleni
(II) CliwościszJćiem się poczynnją. Jeśli przeto już za
Galla nie istniała żadna tradycya co do istnienia i i)o-
czątk<'>w państwa polsldego, sięgająca głębiej wstecz
nad pocza^telv wielću IX, to cóż może stać na przeszlćo-
dzie przyjęciu mojej liipotezy, że zawiązelv państwa
polskii^go nad AYisłą odnieść należy do początku IX
wieku ? Chyba nic. Tradycya mityczna o KrałvU i Wan-
dzie odnosi się ])rzecież do Krałcowa, a więc do Cłn'o-
bacyi, a nie do wiellcopolskiej kolel^ki państwa pol-
skiego.

Mniemam, że to już jest dość zrozumiale powie-
dziane i że nasi uczeni historycy, lct()rzy mnie dotych-
czas lełvceważącem zbywali milczeniem, przecież uzna-
ją za właściwe otworzyć raz już w tej kwestyi swoje
delilvatne usteczłca.

Tak więc moje przyj mszczenie, iż prastarą orga-
nizacyę wojsłćową u Polalćów a z nią i powstanie za-
wołań odnieść należy do początlću IX wiełvu, nie jest
znowu taić ))ardzo pozljawione wszellviej naukowej
podstawy, i owszem, te źnklła łiistoryczne, jakiemi dziś
rozporządzam}', potwierdzają zapatrywanie moje jalc
najsilniej.

— 171) —

Ale niiiiioto wszystko nie jest jeszcze byiuijinuiej
uchylony zarzut, iż skoro przyznaliśmy sami, że ])ro-
klamacye imionowe zmieniały się z ojca na syna, ile-
kroć syn najstarszy czyli senior odmienne od ojca nosił
imię, to przecież ztącl logicznie wynika, że przy-
najmniej nie wszystł^ie te proklamacye, l^tóre do pra-
wieku czyli do IX wieku odnosimy, są pierwotne i po-
chodzą z pierwotnej organizacyi wojslcowej polskiej,
lecz że niektóre z tych pierwotnych proklamacyj
w drugiem, trzeciem lub późniejszem pokoleniu mogły
uledz zmianie, talv, iż łatwo Ijyć może, że jedna lulj
druga proldamacya, którą ja do pierwszego polcolenia
odnoszę, pochodzi dopiero z polcolenia n. p. trzeciego,
czwartego lub późniejszego.

Ot<)ż jako uczciwy badacz nie myślę ani na chwilę
przeczyć, iż zarzut ta lei jest zupełnie trafny, i że ja
mogę się w tym kierunku nieraz mylić, odnosząc jakąś
prolvlamacyę imionową do czasów dawniejszych od
tycli, z lvtórych ona rzeczywiście pocliodzi. Tylko co
do ])roklamacyj topograticznycli myllva talva jest o tyle
wyłcluczoną, że prolvlamac}'e topograficzne nie mogą
b>'c starsze nad wiek XII i że mniej więcej wszystłde
z tego wieku pocłiodzą.

Ale dla naszych badań za pradynastami rycer-
stwa polskiego średniowiecznego proklamacye topo-
graficzne żadnej zgoła nie przedstawiają wartości, na-
tomiast prolelamacye imionowe ogromną.

Otóż myłki moje, jalvie się zdarzyć mogą w slcu-
telv tego, iż jakąś proldamacyę a względnie poświad-
czoną tą proklamacyą osobę jakiegoś pradynasty do
wcześniejszego, niż mii się należy, zaliczam pokolenia
będą nader rzadkie, talv że do nich zbyt wielkiej wagi
j)rzywiązywać nie będzie potrzeba.

Jeśli bowiem z XIII, XIY i XY wieku dochował
nam się w rodzie Drago w-Sasów jeden zaledwie przy-
kład zmiany prol^lamacyi imionowe] z ojca na syna,
jeśli między znanymi nam z dokumentów XII i XIII

12^-=

— 180 —

wieku rycerzami-szlaclitą nie spotykamy j^rawie żad-
nycli takicli, kturychby imiona służyły za temat ]jro-
klamacyj, to stąd wynika logiczna konsekweneya, że
zmiany proklamacyj z ojca na syna, jakkolwiek odby-
wały się niewątpliwie, to jednak przytrafiły się niesły-
chanie rzadko. Zapoljiegano takim niepożądanym zmia-
nom, jalv już wyżej wspomniałem, w dwojaki sposób,
raz nadając najstarszemu synowi tożsamo imię, jakie
nosił ojciec, wołjec czegx) śmierć ojca nie powodowała
jeszcze bynajmniej konieczności zmiany proklamacyi,
slioro sj^n najstarszy tegoż samego imienia używał,
a w razie jeśli syn najstarszy nmarł przed ojcem,
a s>'n młodszy, używający odmiennego jak ojcowskie
imienia, przyszedł do senioratu, zamiast zmieniania
proklamacyi na inną nową, przekształcano tyllco dawną
prolclamacyę, dając jej formę patronomiczną i tym spo-
soljem czyniono potrzel)ie zadość. Tałv w miejsce pro-
Idamacyi Łada, Eawa, Broda, Lulja, Jastrząlj, powstały
proklamacye Ladzie, Rawicz, Brodzie, Lidjicz, Jastrzę-
biec, i potrzebie stało się zadość.

W obec tego śmiało mogę oświadczyć, iż jeśli
w szeregu pierwszycłi trzecli pokoleń pradynastów zna-
cliodzą się przypadkiem mylili, przez niewłaściwe za-
liczenie jakiegoś i3rad\'nasty do dawniejszego połvolenia,
jak mu się z prawa należy, to te myłki Ijędą niesły-
clianie rzadlcie i nie ma potrzeb}' przylvładać do nicłi
zljyt wielłciej wagi.

§ 5. Pokolenie czwarte, piąte i szóste rycerstwa pol-
skiego wieków średnich.

Do tycli trzech pokoleń nie mamy jirawie wcale
żadnych iiiateryałów liistorycznych i zaledwo kilłca
imion wynotować nam się udało, jałvł-:olwielv sądząc
z liczljy ojców w poprzednich połvoleniacłi śmiało przy-
puszczać możemy na łcażde z tycłi trzecłi połcoleń co

ISI

iinjiiniiej po sto rycerstwa, a na te trzy pokolenia w przy-
])liżeniii około p(')ł tysiąca. Dopiero panowanie C]iro-
brego i zakładanie przezeń grodów rubieżowycli, z lvt()-
rycli Icażdy w nazwie swojej nosi imię swego założyciela,
pierwszego lvoraesa grodowego, dozwoli nam znown
cokolwiek zalndnić zastęp rycerstwa ])olslviego wiek(nv
średnicli, dopóki z dziesiątem polcoleniem źr(Klla liisto-
ryczne nie zaczną nam chojniejszą dłonią dostarczać
wiadomości o pradynastacłi szlaclity polsłviej średnio-
wiecznej.

270. Lubek, syn Luby, praojciec rodu szlacbe-
cldego polsłviego Lnljczów. Ponieważ ojciec jego Lulja
należy do trzeciego i)ołvolenia , przeto ten Lnbek nale-
żeć musi do polvolenia czwartego.

271. Wojna (II), ojciec Wojniłva, założyciela grodu
małopolskiego Wojnicza z czasów Bolesława Clirobrego,
praojciec rodu szlacheckiego polsl^iego Nowinów-Woj-
niów. Gdy WojniJc założyciel grodu Wojnicza, należy
jnż do YII polvolenia rycerstwa polsłdego wiełv()w śred-
nicli, ])rzeto ojciec jego Wojna do szóstego pokolenia
zaliczonym l)yć winien.

272. Sąd, ojciec Sądlca, założyciela grodu niało-
polsł-ciego Sądcza czyli Sącza, oraz praojca rodu szla-
clieclviego polsl-ciego SądłvOwicz('>w. Gdy Sądełv założy-
ciel grodu Sądcza, żył prawdopodołjnie za czasów Bo-
lesława ChrolDrego i należał do VII polcolenia rycerstwa
polsłdego wielbów średnich, przeto jego ojca Sąda w po-
czet sz()stego pokolenia zaliczyć należy.

273. Połan, ojciec Polanica, założyciela małopol-
skiego grodu Połańca, oraz praojca rodu szlacheełdego
pols]viego Polańcz()W. Gdy Połanelv, założyciel grodu
Połańca, żył prawdopodoljnie za czas(')w Bolesława Cłn'0-
Ijrego i należał do VII połvolenia rycerstwa polsłdego
\vielv()w średnicłi , ])rzeto ojca jego Polana w poczet
szdstego połvolenia zaliczyć należy.

274. Gierałt, i^raojciec rodu szlacłieckiego pol-
słdego Ciecierzów - Gieralt()w - Osmorog(')w, łdóry ze

— 182 —

względu na swoje clirześciańskie imię (Gerard) naj-
wcześniej do szóstego pokolenia zaliczonym być może.

275. Awdaniec, praojeiec rodu szlacheckiego pol-
skiego, zazwyczaj mylnie Habdankami zwanego, który
ze względu na swoje clirześciańskie imię (sw. Awdenty)
conaj wcześniej do szóstego po]s:olenia zaliczonym być
może.

27G i 277. Odylen i Przybywój, snąć dworzanie
Mieszka I, oślepieni przez Bolesław a Chrobrego praw-
dopo(U)bnie ol^oło r. 1)03.

278. Czcibor, brat rodzony Mieszka I, a syn Zie-
momysla, f 972.

27i)-a. Prokuj, Ijrat rodzony ^Mieszka I, a syn Zie-
momysła, f po r. 994.

Jeszcze do czasu jednego z ostatnich ])okoleń i)ierw-
szych czterecli Piast()w, mianowicie do panowania
Mieszka I lub ojca jego Ziemomysla, odnieść winniśmy
dwóch dynast(')w ])olskich z X wieku, mianowicie:

279-b. Wisława księcia AYiślicy i

279-c. Waltera czyli Walcerza Udałego, księcia
na Tyńcn.

O Wisławie znajdujemy pośrednio wzmiankę tale
u Porfyrogennety jak i u Żywociarza św. JNIetodego
z powodu SNiia jego Wislawicza, który zmuszony
kraj rodzinny opuścić, dal ]>oczatek państwu zachlum-
skiemu ').

( )]ju tych dynastów pamięć przechowahi kronika
wielkoi)olśka znana jako kronika Bogucliwalowa, kt(')ra
icli zroljihi bohaterami romantycznej powieści, kt(»rą
zaraz niżej opowiemy, i splotła razem nierozerwalnie
icli dzieje.

Kronilva Bogucliwalowa, kt()ra nam widocznie ja-
kąś rodzinną tradycję przechowała'-), opowiada o Wi-

1) :Mon. Pol. hist. I, 37, 107.

-) Przypominam, że w Polsce średiiiowłecznej żyją trzy potężne
rody szlacheckie, które niewątpli\Yie od dynastyi Popielidów poclio-

— 1S3 —

sławie księciu wiślickim, iż jiocliodził z pokokMiia kn')la
Popiela. Należy to rozumieć w ten spo.s()l) , iż ()\v AVi-
slaw należał do jednej z tych rodzin szlacheckicli ])<)!-
slvicli, które od dynastyi Po]iielid(')\v początek s\v<')j Ijiorą
a zatem: Odrowąż(nv, Powałów Inb Niesobiów. Z t\'c1i
trzech rodów największe podejrzenie padłoby na ( )dro-
wążów, lvtórzy jeszcze na samym początkn X1L wieku
jako jeden z najpotężniejszych rod(')W małopolslś:ich wy-
stępują, a kt()rzy w dzielnicy sandomirskiej , do ł<:t()rej
i Wiślica należała , nader hojnie dobrami ziemskiemi
uposażeni byli i prawdopodobnie niegdyś l^asztelanię
żarnowską posiadali.

Za tałviem przypuszczeniem przema\\ia także na-
der silnie imię lisięcia wiślickiego Wisław, kt(h-eto imię
właśnie w rodzie Odrowąż(hv jest w wiekach średnich
w pospolitem użyciu.

Ale jeśli tak, jeśli ów Wisław należał do jednej
z gałęzi pobocznycłi dynastyi Popiełid<)W, to on nie
mógł wcześniej stać się panem Wiślicy, jalc dopiero
wtedy, Iciedy państwo piastowskie granice swe aż po
Wiślicę rozszerzyło i w Wiślicy gT('>d rul^ieżowy zało-
żyło, pieczę onego temuż Wisławowi poruczając. Ot()ż
rozszerzenie granic ])aństwa piastowsłciego aż po Wi-
ślicę, nie mogło żadną miarą nastąpić w pierwszycli
pokoleniach po przybyciu P()łak(')W nad AVartę, lecz
mogło nastąpić co najwcześniej dopiero za czas()w Zie-
momysła lub nawet ^Mieszka I, a zatem najwcześniej
w piatem lub szóstem pol^oleniu (934 — 1000); jestem za
piatem a nawet za czwartem pokoleniem, bo skoro Por-
fyrogeimeta, łvtóry żyje i pisze w czwartem pokoleniu,
wspomina już syna Wisława to jest Wisławowicza,
przeto sta]\y W^islaw co najpóźniej za czas()w Porfyro-
gennety a zatem może jeszcze za czas(nv Leszlca, dziada
Mieszlva I żył i działał. Ale w takim razie ów Wisław

dzą, mianowicie Odrowążów, Powałów i Niesobiów, u któryclito ro-
dzin mogły się łatwo przecliować różne tradycye icłi szczepowego
rodu Popielidów" dotyczące.

— 184 —

nie byłby antoclitonicznym księciem i)ańst\va ^Yiślickieg'o,
lecz zrazu komesem grodowym a p()źiiiej uzurpatorem,
jak następnie Mieczslaw czy Mojslaw lub jNIaslaw na
Mazowszu.

A skoro Walcerz Udały jest nietylko sp<')}cześni-
kiem Wisława ale i z tegosamego rodu (P()i>ielid()w)
pocliodzi, ]>]-zet() i on do tegożsamego co i Wisław lub
co naj]>(')źui('j czwartego polcoleuia rycerstwa ])(»lsIviego
wielv<tw sreduicli zaliczonym być winien.

Opowieść romantyczna Icroniki \\ii'llv()polskiej
o lisięciu wiślicłcim Wisłnwie i księciu tynieckim Wal-
cerze Udałym, brzmi dosłownie następnie:

„Było owemi czasy w lvrólestwie Lechit(nv miasto
])rzesławne, wysolciemi murami opasane, zwane Wiślicą,
lvt()rego księciem niegdy, za czas('tw jeszcze ])ogaństwa,
był łvsiążę urodziwy Wisław, ktiiry z rodu knUa Po-
])iela {Pompilii) pocliodzenie .swe wywodził. Tego (Wi-
sława) lv()mes pewien, z tego samego rodu i)ocliodzący,
mąż dzielny, imieniem Walter mocny (Walferus robu-
stłis), którego po polsłcu zwano Udałym Walterem, ma-
jąc gród Tyniec pod Krakowem, gdzie obecnie znajdnje
się opactwo św. Benedyłvta , przez Kazimirza JNlniclui
lvr(')la Polak<)w czyli Lecliit('»w fundowane, i>odczas
buntu (iii qiio(hi)i) sedltłoso conjHctu) wziął w niewole
a ])ojn]anego w l^ajdany ol^uł i na dnie wieży tynie-
ckiej pod ścisłą strażą ti-zymal. Ten Walter nuał za
małżonłcę szlaclietną dziewicę Helgundę, i'(')rł-:ę IcnUa
Franliów a narzeczoną syna jednego z łvról()w niemie-
ckicłi (Almanorum), którą, jalc mówią, potajemnie i nie
Ijez wiellciego nieljezpieczeństwa do Polsłci uprowadził.
Gdy l30wiem jednego z kr(')l(hv niemieclvicłi syn na
dworze lvr()la Franl^()w, ojca Helgundy rzeczonej prze-
bywał, Walter jako przemyślny a dowcipny pragnąc
afekt miłosny łcnUewnej Helgundy od la-iUewicza nie-
miecłviego odwrckdć, pewnej nocy, przeljywszy mury
grodu i przełvupiwszy str('>ża grodu, iżby go nie zdra-
dził, ])iękną melodie śpiewać począł, w skutek któ-

— 185 —

rej kr(Uewna ze snu zbiulzoiui, wraz z iinienii pa-
iiienkaini, snu zapomniawszy a tylk(j w [)rzepiękny
śpiew wsłuchana, pozostała, dopóki śpiewałc swym
dźwięcznym głosem micił. Gdy rano zaświtało, Ilelgirnda
łvazala przywołać str(')ża nocnego, wy]j>tując go piłnie,
lvtol)y był ów śpiewałc. Ten jednała niecłicąc zdradzić
Waltera, od])ai'ł, że nie wie. Lecz gdy i podczas na-
stępnycłi dw()cli nocy AYalter śpiew powt(>rzył, Ileł-
gunda niemogąc się dłużej opierać, zagroziła stróżowi
łvarą śmierci, jeśli śpiewaka nie wyda.

Gdy więc stróż groźbą przyciśnięty wydał Wal-
tera, la-ólewna calem sercem zapłonęła miłością do
niego, ła-ólewicza niemieckiego z serca swego rugując.
lvrólewicz niemiecki widząc się być ze wstydem przez
llelgundę wzgai-dzonym i przez Waltera w jej serduszku
zastąpionym, powrócił do ojca a zawładnąwszy wszyst-
łdemi przewozanu przez Ren, wydal polecenie, iż każdy,
łvtóryby z dziewicą przez Ren przei^rawić się pragnął,
grzywnę złota za ])rzew()z zapłacić winien. Po jiewnym
przeciągu czasu, gdy się Walterowi ucieczki z Helgundą
nadarzyła sposobność, skorzystał z talvOwej i ucieczkę
wylconał. Gdy jednalc zbiegowie nad brzeg' Renu przy-
byli, przewoźnicy zażądali zapłacenia sobie grzywny
złota za przewóz, a gdy im takowa uiszczoną została,
niimoto wstrzymać się chcieli z przewozem aż do przy-
bycia królewicza niemiecldego. Walter widząc grożące
niebezpieczeństwo, dosiadł dzielnego rumaka, a usa-
dziwszy Helgundę na rumaku za sobą, lotem strzały
wpław rzekę przebył. I^ecz gdy już spory laiwalelv się
od Renu oddalił, usłyszał za sobą dobrze sobie znany
głos lvrólewicza niemiecłviego, który wołał: „o zdrajco!
najprzód córlvę lvrólewską potajemnie wykradłeś, a na-
stępnie Ren bez opłaty należnego cła przebyłeś ! zatrzy-
maj się i walcz ze mną, a kto zwycięży, lvonia, broń
i Helgundę pozyska". Lecz nieustraszony Walter od-
rzekł mu śmiało: „Kłamiesz, gdyż za przewóz przewo-
źnikom grzywnę złota zapłaciłem, zaś Icnilewna nie

— 186 —

siłą pojniana, lecz z dobrej swej woli mnie towarzyszyć
pragnie". Co rzekłszy na siebie oszczepami natarli,
a gdy się takowe połamały, gołemi mieczami ze solją
walczyli. Królewicz niemiecl^i na widołv Helgnndy sil-
niej na Waltera natarłszy, zmusił go do cofania się ;
ten zasię gdy ujrzał Hełgunde i wstydem i żarem mi-
łości podniecony, zebrawszy wszystkie swe siły, tale
ostro natarł na Niemca, iż go zabił. Zal^rawszy mu ko-
nia i loroń, wrócił do domu, uszczęśliwiony tym podwój-
nym tiTunifem. Gdy pownk-il do grodu tynieckiego,
gdzie wytclmąć sobie pragnął, dowiedział się od swo-
ich, iż urodziwy Wisław, łvsiążę wiślicłii, jiodczas jego
nieobecności na jego poddanycłi r()żnycli nadużyć się
dopuszczał, czego clicąc się pomścić, wystąpił przeciw
Wisławowi, pobił go a wziętego do niewoli, na dnie
wieży grodu tynieckiego w więzieniu pod strażą osadził.
jSastępnie gdy idąc za przeznaczeniem swojem,
AYalter wyljrał się na wyprawę wojenną w dalełcie
strony, i dwa lata nie powracał do domu, Ilelgunda
nieobecnością męża wielce stroskana, wyrzelvła- raz do
swej powiernicy te niel3aczne słowa „ani wd(>\\ami nie
jesteśmy, ani żonami", mając na myśli te łvobiety, kt(>re
są żonami dzielnych rycerzy. Powiernica bacząc na ża-
łosne położenie swej pani, odłożywszy wstyd na l)ołc,
zdradliwie jej poddała mówiąc: jest przecież Wisław
ł^siążę wiślicki, przedziwnej urody i dostojnego ciała
w wieży uwięziony, niecłi go więc pod osłoną nocy
z wieży sobie sprowadzi, a używszy z nim ślubnej
ol)lapłci do wieży go napowrót odeśle. Doradom swej
powiernicy daje Helgunda chętne uclio, a niebaczna na
srom niewieści, Wisława z głęlji więzienia przyprowa-
dzić soljie łvaże. Dostojnością jego wyglądu podbita,
jnż go więcej do wieży nie odsyła, lecz miłością dlań
zapłonąwszy, z nim razem do W^iślic\' uciec postana-
wia, żona wiarołomna. Tałv Wisław ]K)wr«)ciwszy do
swoicłi, ]iodw('tjnego miał się za uczestnika tryumfu,
l^tóry atoli obojgu zgubę miał zgotować.

— 1!S7 —

Gdy bowiem Walter \vkr(')tce do domn pow]'(5ci\v-
szy i dostrzei:,lszy z podziwieniem, że Ueli^iimhi pi"zeci\v
niemu do Itram zamku naprzeciw nie wyszła, dowie-
dział się od grodzian, że Wisław przy ])omo('y str(')ż()w
wieziennycłi , uciełdszy z więzienia, ITelgundę ze sobą
zabrał, wściełvłym poruszon guiewem, wyprawę ])rzeci w
Wiślicy łjezzwłocznie przedsięl)ierze i miasto to nie-
spodzianie nacłiodzi, podczas gdy Wisław poza miastem
]3ołowaniem był zajęty.

Zoloaczywszy Hełgunda W^altera w mieście, spiesz-
nie l:)iegnie przeciw niemu a rzuciwszy mu się do nóg,
żałuje na Wisława, iż ją gwałtownie pojmał. Eadzi
więc AYalterowi, iżby się ułaył w jej mieszlcaniu, gdzie
mu następnie Wisława przedstawi. Zaufał Walter zdraj-
czyni i ulv]-ył się w jej domu, gdzie go ona Wisławowi
zdradzieclvO wydała.

Eadiiją się Wisław i Hełgunda żartując sobie z tał^
szczęśliwego sulccesu, Waltera zaś bynajnmiej nie wtrą-
cają do więzienia, lecz na więł^sze go sł^azują męczar-
nie. Przyłcuwają go mianowicie żelaznemi obręczami do
ściany izby jadalnej z rozlvrzyżowanemi rękami, w \s±ó-
rejto jadalni urządzili sol)ie łoże, na ł>:tórem się Wisław
z Hełgunda w letniej ])oi'ze podczas południa pieszczo-
tom oddawał malżeńsldm.

]Miał przytem Wisław siostrę rodzoną, ł-:t()rej z po-
wodu jej Ijrzydoty niłct nie cłiciał pojąć w małżeństwo.
Jej o]>iece Wisław przed innemi poi'uczyl straż na<ł
Walterem.

Ona litując się nad cierpieniami Waltera, odło-
żywszy srom niewieści na stronę, zajiytała go, czy
wziąłby ją za żonę, gdyby mu do wydobycia się z ołców
pomogła. Przysięga jej Walter, iż ją będzie, półvi żyw,
jałs: żonę swą traktował, zaś przeciw Ijratii jej Wisła-
wowi, tak jalv ona tego żądała, nigdy miecza nie do-
będzie, i zacłięca ją, Ijy z sypialni brata swego przy-
niosła mu miecz, Idia-ymljy okowy swoje m()gł poprze-
cinać. Ta wnet miecz i)rzyiiiosia i st('>sowiiie do skazo wełc

— 188 —

AYaltera gwoździe , któremi okowy do ściany przykute
były, poprzecinała, miecz zaś sam wstawiła z tylu Wal-
tera pomiędzy niego o ścianę, iżljy w s])rzyjającej cliwili
mógł bezpiecznie wystąpić. Właśnie Wisław z Helgundą
oddawali się na łożu izby jadalnej pieszczotom miło-
snym, gdy Walter w te do nich odezwał się słowa:
„Jali:by \vam się też to wydało, gdybym ja uwolniony
z ołv()vv, stanął z mieczem i)rzed waszem łożem, clicąc
pomścić wyrządzonycli mi lvrzywd". Na te słowa za-
drżało serce Helgundy, lit()ra ze stracliem w te do Wi-
sława odezwała się słowa: „Biada nam, miecza twego
nie spostrzegłam w twej sypialni, a oddana pieszczotom
zapomniałam ci o tem powiedzieć". Na to jej odrzekł
Wisław: „Gdyby nawet dziesięć mieczy posiadał, z olców
żelaznycłi bez ]3()mocy łcowala uwolnić się nie potrafi".
Gdy tak z sołją gawędzą, Walter uwolniony z wiez(jw,
skoczył z wyciągniętym mieczem i)i'zed icli łoże i jed-
li (mi cięciem oboje zabił.

W tak nędzny spos*)!) oboje obrzydliwy sw(»j ży-
wot załcończyli. Tej Helgundy grol)Owiec, w skale wy-
kuty, do tej chwili w grodzie wislickhn jest widoczny".

Tyle Bogucliwał o Wisławie i AYalterze.

Jeśli ])rzeto owego księcia Wisława nuisim,v uwa-
żać za najstarszego lvomesa grodowego grodu Wiślicy,
to Walcei'z Udały będzie jednym z i ni j starszy cli lvome-
S()w grodowych gro(hi Tyńca, doi)()ki tenże gnkl Ijył
jeszcze grodem książęcym.

Przystępujemy teraz z Icolei do pokolenia Yll ry-
cerstwa i)olskiego wieków średnich a zatem do czas(3w
Bolesława Clirobrego. Ponieważ wiadomą jest rzeczą,
że Bolesław Cln-oljry ustanowił grody na rubieżach
rzeczypospolitej , łvtóreto grody budowane ]>rzez swych
pierwszycli łvomesów grodowycłi, w nazwacli sw>ch
])rzecliowały imiona tycłi lvomes()W jako swycli założy-
cieli, przeto musimy poddać analizie wszystłvie grody
średniowieczne ])olslcie, a1)y z nicli wydobyć imiona

— 18!) —

tych pi'adynast('>\\ , iiależącydi do siódiiioiAO ])()kolenia
rycerstwa polskicgi^ \viek()\v śrcdiiicli.

Przy badaniach tycli atoli jeden szczoi;()ł przede-
wszystkiem jniishuy mieć na okn, mianowicie, że nie-
wszystkie i^rody są osadami wtedy dopiero ])o\vstalemi,
kiedy zakładano c,ród. Nieraz zdarzyło się, że założono
gr(')d w osadzie jnż z dawna istniejącej i noszącej nazw ę
po imieniu (gminnem) swego założyciela, ojczyca wie-
śniaka. Ot(')ż tam gdzie gród zakładano jako świeżą
osadę, tam gTÓd przybierał swą nazwę po imieniu
swego założyciela, komesa grodowego, rycerza, a nazwa
takiego grodu będzie nam wslcazywać nieznanego za-
zwyczaj slvąd innąd rycerza polslciego wielc(nv średnicli;
ale gdzie grikl zalcładano w osadzie już z dawna istnie-
jącej, tam prawdoi)odobnie nie nadawano grodowi no-
wej nazwy po imieniu komesa-założyciela, lecz zacho-
wywano starą nazwę osady. Zachodzilaljy więc l^westya,
jalc rozi30znać, kiedy nazwa grodu lvryje w sobie imię
założyciela grodu komesa-rycerza , a kiegdy imię zało-
życiela osady wiejsł^iej, w lvt(3rej gród ])(')źniej założony
został, ojczyca-wieśiiialca. Jako sl^azówkę w tej mierze,
przynajmniej częściową, można przyjąć ten falvt, że
w dolnie piastowsłiiej a zwłaszcza w XI i XII wielvu
imiona, jałvicli używało rycerstwo, noszą zu]iełnie od-
mienny cłiara]vter od imion, jalvich używał gmin. Tak
n. p. imion tałcicli , jał^ Bronisław, Czesław, Raclaw,
Świętoslaw, Dobromir, Radgost, Xiegowit i t. p., które
są u rycerstwa polskiego wieków średnicli w- pospolitem
używaniu, nie spotkamy nigdy użytych przez wieśnia-
ków, natomiast imion takicli, jak n. p. Bolecli, Dalecli,
Milej , Czarnocli i t. p. pospolitych u ^^ ieśniaków, nie
spotkamy nigdy użytycli przez rycerstwo. Jeśli przeto
mamy takie nazwy grodów jał<: Sandomirz, Spicymirz,
Małogoszcz, Wojborz lub t. p. to możemy iść o zal^ład,
że ich założyciele Sandomir, Spicymir, Małogost, Woj-
bor należeli do klasy rycerstwa polskiego; ale jeśli się
spotłvamy z nazwą taką, jalc Biecz, to imię założyciela tej

— 1!)(J —

osady Biejka czy BiecJia nosi na sobie tak g-minny clia-
rakter, że g'o nigdy nie odważymy się zaliczyć w poczet
rycerstwa, lecz będziemy go uważać za ojczyca-wieśniaka,
któj-y na kilka wiek()w przed powstaniem grodu Bie-
cza, dziedzinę wieśniaczą tu sobie założył. Ale jak
każda reguła ma swoje wyjątki, tak i ta; pomiędzy
imionami używanemi przez rycerstwo polskie wiek(nv
średnicii, znajduje się cala grupa takich, które na sobie
noszą zupełnie gminny charakter, przy których łatwo
się omylić i imię rycerza wziąść za imię ojczyca-wie-
śnial-ca. Takie imię wslcazuje n. p. nazwa małopolslciego
grodu Korczyn; wskazuje ona mianowicie, iż założy-
cielem grodu tego był Korcza. Cliai-alcter tego imienia
jest zupełnie gminny, w slvutełv czego tego Korczę z zu-
pełnie czystem sumieniem zaliczylibyśmy w poczet oj-
czyców - wieśniałi(ńv, gdyby nie to, że istnieje prołcla-
macya rycersłca średniowieczna Korczałc, łvt()ra od
tegożsamego imienia „Korcza" ])ocząteł<: sw('»j bierze,
a która znowu i)onad wszellcą wat])liwość dowodzi, że
Korcza nie hyl ojczycem-wieśnialciem, a rycerzem. Po-
myłek w tym ]<;ierunłvu ustrzedz się ni(']>()d(>l)na, ale na
to lekarstwa żadnego nie ma.

Rozpoczynamy więc badania nad grodami pol-
slviemi z czas('»w panowania Bolesława Cln'oljrego, i za-
czynam}' przedewszystlviem od dzielnicy ISIałopolskiej.
"Wspomnieliśmy już na innem miejscu, że zewnętrzne
granice rzeczy ]iospolit ej po stronie ]\[ałopolski biegły
korytem rzełv Dunajca i AYisly. JalvO rubieżowe mało-
polskie grody nad temi rzelcami lulj w icłi bliskości
położone przedstawiają się: Czcłuny, Biecz, Sądecz czyli
Sącz, Wojnicz, Korczyn, Połaniec, Saudomirz, Zawi-
chost i Sieciecliów; zaś jal^o grody śródlvrajowe : Kra-
ków, Tyniec, Wiślica, Radom, Żarnów, Małogoszcz
i Brzesko. Rozpatrzmyż się w tycłi nazwacłi:

Czcli(')W, niegdy Czecłiów, u ludu pospolicie Cchów,
wskazuje jako założyciela tej osad>' Czecłia albo Cie-
clia. Czy to Ijyl rycerz cz}' ojcz3'c-wieśniak, orzec sta-

li)l

nowczo trudno. Pozornie ma to imię wygląd gmimiy,
ale w wiekach średiiicli źr()dłosł()sv Czech IuIj Ciecli
należał do źr()dlosłow()w imionotw('»rczych r)'cers]<ich,
jak wskazują imiona Sieciech, Wojciech, Dohrociecli,
Trzeciech i Czechosław. Ow więc Czech czy też Ciech,
założyciel osady Czchów czy Cchów, m('»gł być rycerzem
i komesem grodowym za czas('»w Bolesława Chrobrego
i za takiego go też nważamy.

Biecz, jak jnż wspomnieliśmy, wslvaznje jako za-
łożyciela swego Biejka czy Bieclia , kt()rego imię na-
wskróś gmimie wslvaznje, że mamy do czynienia z oj-
czycem-wieśnia]viem.

Sądeez czyli Sącz, wskazuje jako założyciela swego
Sądka czyli syna Sąda, lit(')reto imię gdy jest stanow-
czo i'ycerskie, ]3rzeto ów Sądełc był rycerzem, prawdo-
podobnie pierwszym lvomesem grodowym świeżo zało-
żonego grodu Sącza za czasów Chrobrego.

Wojnicz, wslvazuje jako założyciela swego Woj-
nilva, syna Wojny, praojca rodu szlaclieckiego ])olskiego
]S[owinów-W^ojniów-Złotogoleńczyłvów, co do którego nie
ulega wątpliwości, iż należał do rycerstwa polskiego
wieków średnicli , a w szczególności do czasów króla
Bolesława Chrobrego czyli do VII pokolenia.

Korczyn wskazuje jako założyciela swego Korcze,
który z imienia sądząc, ]iależał niewątpliwie do rodu
szlaclieckiego polskiego Korczów czyli Korczak()w,
a jalvO współcześnik Cliroljrego do VII pokolenia ry-
cerstwa polskiego wiek()W średnicli.

Połaniec wslcazuje jako założyciela swego Polanka,
syna Polana, łctóry gdy jest opr()cz tego praojcem rodu
szlaclieckiego polskiego Polańczów, przeto nie ulega
wąt])liwości, iż ł^ył rycerzem, a jako spiHcześnik Cłiro-
brego należał do VII pokolenia rycerstwa polskiego
wieków średnich.

Sandomirz wskazuje jalvO założyciela swego San-
domira, którego imię dynastyczne ponad wszelką wąt-
pliwość dowodzi, iż to był rycerz, prawdopodobnie

— li)2 —

pierwszy komes gTodowy grodu Sandomirza i należał
do VII pokolenia rycerstwa polskiego wieków średnich.

Zawichost, nazwy tego grodu nie jestem w możno-
ści etymologicznie wytłumaczyć. Prawdopodobnie zało-
życielem tej osady był człowielv, kt(5ry się nazywał Za-
wieli wostem , ale w takim razie nazwa grodu powinna
Ijrzmieć nie Zawichost czy Zawicłiwost, lecz Zawicłioszcz
lub Zawichwoszcz. Również nie umiem oznaczyć, czy
()w Zawicłiwost łjył rycerzem czy oj czy cem- wieśniakiem,
formacya imienia Zawicłiwost, jest jako z dwóch źródło-
słow()W złożona, wprawdzie ]ia modłę rycerską doko-
nana, wszelako źr(kll()sł()W Cliwost nie ])rzycłiodzi zresztą
nigdy jako żródłoslów inii<>n()tw(n('zy ])rzy imionacłi
i'ycersłvi(di, krom że dziad naszego Piasta a ojciec Po-
piela (II) zwał się Chwostem a raczej Cłiwościszem.

Sieciecłi(hv wreszcie wsl^azuje jalco założyciela
swego Sieciecłia, znanego palatyna Władysława Her-
mana, a zatem należącego już do IX pokolenia rycer-
stwa polslviego wielvów średnicłi.

Z grodów śnklkrajowycłi naczelne miejsce zajmuje
Krak()W. Nazwa ta wsłcazuje , że założycńelem onegoż
był Kralv, wszelako gdy założenie Kralcowa o wiele
wyprzedza rozprzestrzenienie się monarcłiii piasto wslciej
na południe aż po AYisłę, przeto ('»w Krałc z rycerstwem
polskicm wiełv(»w średnicłi w żadnym związłvu nie zo-
staje i do tegoż rycerstwa nie należy wcale. Najdaw-
niejsza uie])odłegająca wątjdiwości wzmianłca o Kra-
]vOwie znajduje się u Al-I)elvrego. Krak('tw należał
w('twczas do łcnUestwa czeskiego, a b>i(tto około ]>o-
lowy X wielvn. Jakim si>osol>em dostał się Krak(»w
w posiadanie Czecliów, dowodzą didcacilci Rastezy lisię-
cia wielłio-morawskiego, znalezione przed dwoma lata
w poljliżu miasta Oświęcimia, a Ictóre świadczą, iż
])aństwo wielko-iiiorawsłvie posiadało i Szląsk a z nim
prawdopodobnie i Kraliów, jalvO klucz Szląsłca od
Wscliodu. W spnściźnie więc po państwie wielko-mo-
rawskiem dostała sie ol^olica Kralcowa Czecłiom, a imię

— li)3 —

Krak nie polskie leez czeskie, kto wie czy nie wska-
zuje, że założycielem Krakowa, byl jakiś czeski dyna-
sta w tej epoce, gdy okolice Krakowa należały do
państwaa wielko-morawskiego i do Czecli.

Drugim z koleji grodem śródkrajowym mało-
]^olskim l)yła Wiślica, kt()ra ])rzez krótki czas w pier-
wszej polowie XIII wieku była stolicą osobnej dziel-
nicy wiślickiej i miała swego palatyna. Wiślicy
początek jest prastary, a jej nazwa jest topograficzną,
więc żadnego wyjaśnienia co do założyciela swego do-
starczyć nie może.

Radom wskazuje jako założyciela swego Radonia,
lvt()rego r<)wnie dobrze można zaliczyć pomiędzy ryce-
rzy, jak i pomiędzy ojczyc(hv-wieśniak()w. Imię Radoń
uformowane jest łjowiem na żródłosłowie Rad, kt()ry
jest źródłosłowem imionotw(')rczym rycersl^im, jak świad-
czą imiona talvie, jak Gościrad, Wszerad, Radol3ąd,
Radosław, Radomyśl i t. p. ale sufiks oń nosi na
sobie cecłię gminną. Wobec zacliodzącej wątpliw^ości
przet(3 pomijamy narazie tego Radonia.

Żarnów wskazuje założyciela swego imieniem
Żarno, którego to imienia gminny charakter dowodzi,
iż ów Żarno był ojczycem-wieśniakiem, założycielem
osady wiejskiej Żarnowa, w której z biegiem czasu
gród założony został.

Małogoszcz w^sl^:azuje jako założyciela swego Mało-
gosta, któregoto imienia dostojny cliaralvter sam przez
się świadczy, iż ów Małogost był rycerzem.

Brzesłio czyli Brzeżek jest nazwą ściśle topogra-
ficzną, która o założycielu tego grodu żadnej w sobie
nie zawiera wiadomości.

Tyniec wreszcie, który niew\ątpliwie był poprzód
grodem lvsiążęcym, zanim nadany został Benedyl^tynom,
nosi imię znanego opata Tuniego, powiernika Bole-
sława Chrobrego.

Jeśli o założycielach grodów rubieżowych można
z całą pewnością twierdzić, że należą do epoki pano-

T,.m TT i-O

— 194 —

wania Bolesława Chrobrego, a więc do siódmego poko-
lenia rycerstwa polskiego wieków średnich, to z gro-
dami śródkrajowemi rzecz się ma odmiennie. O grodacli
śródkrajowych nie możemy nawet przypuszczać, iżb>'
one dopiero za czasów Chrobrego powstały, owszem
z cala stanowczością musimy przyjąć za rzecz pewną,
iż one ])owstały znacznie pierwej i nie powstały równo-
cześnie wszystl<:ie lecz kolejno, w miarę jak się kolejno
rozprzestrzeiiiały granice monarchii piastowskiej. I te
grody śródkrajowe były niegdyś grodami rubieżowemi,
mianowicie wtedy, kiedy granice małego zrazu pań-
stwa piastowskiego nie sięgały poza nie. Do skreślenia
wszelako obrazu, jak się z Ijiegiem czasu granice pań-
stwa piastowskiego rozsze]"zaly, brak nam wszellcich
źr()deł i wszellvich danycli, woljec czego nie jesteśmy
w możności określić bliżej, do jałiiego ])okolenia kt()-
rego z zołoży cieli grodów śrckl kraj owych zaliczyć na-
leży. Tyle tyllvo możemy stwierdzić, że skoro grody te
już za czas()w Bolesława Clirobrego w granicacli ])ań-
stwa ])olslviego istnieją, przeto ich założyciele należą
do jednego z połcoleń poprzedzającycłi epołvę panowa-
nia Bolesława Chrobrego, krom pierwszych dwóch,
w kt(>rycłi ]łrawdopodol3nie granice państwa piastow-
skiego granie Wiellvopolslvi nie przelcraczały.

Co do Małopolski chodzi nam właściwie tylko
o Malogosta, gdyż tylko on jeden swem dostojnem
imieniem wylegitymował się jako członek rycerstw^a
polskiego wieków średnicłi. Ot()ż z położenia grodu
Małogoszczą sądząc, mógł takowy już za czasów Zie-
momysła stać na rubieżach ]3ołudniowo - wschodnich
państwa piastowskiego, wobec czego tegoż Malogosta
do piątego polcolenia rycerstwa polskiego wieków śred-
nich zaliczyćby można.

Z grod()w rubieżowych wielkopolskich Bydgoszczy,
(zrazu do Kujaw należącej), Nakla, Uścia, Czarnkowa,
Wielenia, Drżenia, Santoka, Kościerzyna, Lubusza,
Krosna i Świebodzina, tylko Bydgoszcz, Kościerzyn

— 195 —

i Świebodzin nazwami swenii wskazują jako założy-
cieli iiiewątpliwyc']! rycerzy Bydgosta, Kościerę czy
Kosterę i Swiebodę. Do Bydgoszczy mogli dotrzeć
Piastowie już w drugiem pokoleniu, do Kościerzyna
i Świebodzina dopiero w trzeciem lulj czwartem. Sto-
sownie więc do tego należy zaliczyć Bydgosta do dru-
giego pokolenia rycerstwa polskiego wieków średnich,
zaś Kosterę i Swiebodę do trzeciego lub czwartego.

Śródkrajowemi grodami roji się Wielkopolska,
i nic dziwnego ; tu przecież była kolebka państwa pia-
stowskiego, które w miarę jalv się rozszerzało, utwier-
dzało zaraz nowe swe granice grodami, które będąc
zrazu rubieżowemi, gdy się granice państwa dalej po-
sunęły, stały się śródlvrajowemi. Są temi grodami ^) :
Żnin, Zoń, Rogoźno, Obrzyclco, Międzyrzecz, Zbąszyń,
Przemęt, Kościan, Krzywin, Szrem, J3rużyn, Modrze,
Rad zim, Poznań, Giecz, Kostrzyn, Bnin, Gniezno,
(które się właściwie powinno zwać Popielowem), Kwie-
ciszewo, Przywłołd, Ląd, Ciążyń, Biecliowo, Koło, Ko-
nin, Will<:owyja, Książ, Wscliowa, Krobia, Karzec,
Starogrckl, Dupin, Kalisz, Wieluń, Ruda, Pyzdry, Środa,
Pobiedziska i KleclvO. Z tego licznego pocztu grodów
wiellvopolslvich śródlvrajowycli tylko Poznań, Giecz
(dawniej Gdecz) i Kostrzyn wslcazują nazwami swemi
jalco założycieli Poznana, Giędlvę i Kosterę, lvtórycłi już
poprzednio do pierwszego połcolenia rycerstwa polskie-
go wieków średnicli zaliczyliśmy.

Jalsio kujawsko-sieradzlvO-łęczyckie grody przed-
stawiają się: Inowrocław, Kruszwica, Słońslv, Włocła-
wełi, Brześć, Kowal, Przedecz, Łęczyca, Spicymirz,
Sieradz, Warta, Łag()w, Wolborz, Piotrków, Rozprza
i RadomslvO. Z grodów tych tylłco Włocławelv (dawniej
Włodzisław) Przedecz, Spicymirz , Sieradz, Wolborz
i Piotrłiów zdradzają nazw^ami swemi jako założycieli

') Notuję te grody z mapy Wielkopolski, dołączonej do tomu
rV Kodeksu dyjjlomatycznego wielkopolskiego.

13*

— li)G —

niewątpliwych rycerzy Włodzisława, Przedka (zapewne
Przedbora), Spicymira, Wszerada, Wolbora i Piotrlva.
Włodzisław zaliczony już przez nas został do pierw-
szego pokolenia rycerstwa polskiego wieków średnicli,
Przedbor, Spicymir i Wszerad mogą należeć do dru-
giego lub trzeciego pokolenia rycerstwa polskiego wie-
ków śr^'dnicli, Wolbor może dopiero aż do czwartego
a Piotrek, to znany nasz Piotrek Włost, spółcześnik
Krzywoustego, należy dopiero do X pokolenia rycer-
stwa polskiego wiek()w śi^ednicli.

Jako grody mazowieckie przedstawiają się: Pło(dv,
Rawa, Warszawa, Czersk, Dobrzyń, Sochaczew, Go-
styń, Wizna, Raciąż, Sierpsk, Wyszognul, Rypin, Za-
kroczym, Ciechanów, Liw, Słońsk, Pułtusk, Breńsk,
Brok, Świeck, Czarnowo, Ruziec, Płońsk i t. d. Z gro-
dów tych krom Rawy i Warszawy żaden nie zdradza
nazwą swą imienia założyciela rycerza. Warszawa zaś
i Rawa, to dwa imiona właś(.'iwe rodowi Rawicz()w
u nas, który dopiero na początlcu XII wieku do Polski
l)rzybył, więc też i założyciele Warszawy i Rawy, acz
rycerze, do żadnego wcześniejszego, jak do X pokole-
Jiia zaliczeni ]jyć nie mogą. Pozostają nam już tylko
jeszcze grody szląskie. Są nimni: Oświęcim i Zator,
Bytom, Racibórz, Koźle, Opole, Opawa, Głog()W, Nissa,
Brzeg, Oława, Wrocław, Świdnica, Strzegom, Jaworze,
Niemcy, Oleśnica, Lignica, AYolawa, i t. d. Z tych
nazw wskazują: Oświęcim, Racibórz, Oława, Wrocław
i Strzegom jal^o swycli założycieli imiona rycerzy
Oświęty, Racibora, Oława, Wrocława i Strzegonia.
Fakt, żt; pomiędzy tenii imionami znajduje się aż dwa
imiona takie, któreśmy do ])ierwszego pokolenia rycer-
stwa polskiego wieków średnich zaliczyli, mianowicie
Oław i Strzegoń, wsls:azywałby rzecz zresztą niemo-
żliwą, jakoby Szląsk już w pierwszem zaraz pokoleniu
do monarchii piastowskiej należał: Tymczasem ydk
wsponmiałem, jest to rzeczą wręcz niemożebną, a pań-
stwo piastowskie w pierwszem pokoleniu co najwyżej

— 1!)7 —

rozszerzyło się może na wseliikl aż po ^^''islę, na ])(^ł-
noc może po Noteć, lecz na południe i'zeki Warty nie-
wątpliwie nie przekroczyło, tałv że Oława i Strzegom
wraz z AYrocławiem mogą łjyć dopiero zdobyczami
jednego z p()źniejszycli połś;oleń rycerstwa p>ołsłviego
wieli()w średnicłi, może dopiero Ziemomysła lub Mie-
szłva I. A jeśli mimoto jako założycieli owych grodów
Oława i Strzegonia spotykamy, to nie są to ciż sami
pradynastowie, łitórycłi do pierwszego pokolenia rycer-
stwa polsłviego wiełv()w średnicłi zaliczyliśmy, lecz ja-
cyś ich j)()źniejsi potomkowie, używający tycli samycli,
co i przodłvOWJe imion, co u rycerstwa polskiego wie-
ków średnich było na porządłai dziennym.

Wobec tego zaliczamy owycłi Oława (II) i Strze-
gonia (II) oraz Wrocława, dopiero do V jjokolenia
rycerstwa polslciego w^ieków średnicłi , zaś Racibora
i Oświętę dopiero do VI pol^olenia.

Z analizy więc nazw grodów średniowiecznych
polskicłi wydol3yliśmy jeszcze następujące imiona dy-
nastów polslvicłi wielbów średnicłi, mianowicie:

(i) do drugiego pełiolenia :

300. Bydgost, założyciel kujawsłdego grodu Byd-
goszczy;

5) do drugiego albo trzeciego połvolenia:

301. Przedek (zapewne Przedbor), założyciel ku-
jawskiego grodu Przedecza.

302. Spicymir, założyciel kujawsłdego grodu Spi-
cymirza.

303. Wszerad, założyciel łvUJawskiego grodu Sie-
radza.

c) do trzeciego lub czwartego pokolenia:

304. Kostera (II), założyciel wielłcopolskiego grodu
Kościerzyna.

Swieboda, założyciel wielłcopolskiego grodu Świe-
bodzina, kt()rego już poprzednio jako praojca rodu
szlacheckiego polskiego SwielDodziców-Gryfów, do trze-

— 198 —

ciego pokolenia rycerstwa polskiego wieków średnicli
zaliczyliśmy;

cl) do czwartego jjokolenia:

305. Wolbor a raczej Woj bor, założyciel kujaw-
skiego grodu Wolborza;

e) do piątego pokolenia:

306. Małogost, założyciel małopolskiego grodu
Małogoszczy.

307. Oław (II), założyciel szląskiego grodu Oławy.

308. Strzegoń (II), założyciel szląskiego grodu
Strzegomia.

309. Wrocław, założyciel szląsl^iego gri^du Wro-
cławia.

/; do szóstego pokolenis;

310. Oświęta, założyciel szląskiego grodu Oświę-
cimia.

311-a. Racibor, założyciel szląskiego grodu Ra-
ciborza.

311-b. Wojna (II), ojciec Wojnika, założyciela mało-
polskiego grodu Wojnicza, praojciec rodu szlacliecł{:ie-
go polsł^iego Nowinów-Wojni()\v- Złotogoleńczyłvów.

Oprócz tego zaś z si()dmego pokolenia nastę]niją-
cycłi dynastów:

§ 6. Siódme pokolenie rycerstwa polskiego wieków
średnich looi — 1033.

312. Ciech lub Czecli, założyciel małopolskiego
grodu Czcłiowa, Czecłiowa lulj Ćcliowa.

313. Korcza (II), założyciel małopolsłviego grodu
Korczyna.

314. Połanek syn Polana, założyciel małopolskie-
go grodu Połańca, praojciec rodu szlaclieckiego pol-
skiego Połańczów.

315. Sandomir, założyciel małopolsldego grodu
Sandomirza.

— 199 —

olG. Sadek, syn Sąda, założyciel małopolskiego
grodu Sądcza czyli Sącza, praojciec rodu szlaclieckiego
polsk iego Sądkowiczów.

317. Wojnik albo Wojnie, syn Wojny (11), założy-
ciel małopolsłdego grodu Wojnicza.

318. Zawichwost, założyciel małopolsłviego grodu
Zawicłiosta.

O innycłi dynastacłi polsłcicłi wiełvó\v średnicli
wydobytycli z nazw grodów, mówić będziemy pod od-
nośnemi pokoleniami, tn tyllio dodamy, iż wszystłcicli
tycli pod 312-318 dynast()W można uważać śmiało za
najstarszycli komesów grodowycli (kasztelanów) zało-
łożonycli przez siebie z polecenia Bolesława Chrobrego
grod<')w rubieżowycłi.

Do siódmego pokolenia jeszcze zaliczeni być winni:

319. Poraj, brat św. Wojcieclia, praojciec rodu
szlacliecłciego polsłviego Porajów, l^tóry na samym
scłiyllai X stulecia, za czas()W Bolesława Cłn'obrego
z Czecłi do Polski przybył.

320. Jana, i)raojciec rodu szlacłiecłviego polsłiiego
Janin()W, łit<')rego imię cłirześciańskie nie dozwala cofnąć
głębiej wstecz, jak dopiero co najwcześniej w pierwsze
pokolenia po przyjęciu chrześciaństwa.

321. Psiennik, jeden z praojców rodu szlaclieckie-
go polsłciego Korczaków. Psiennika uważać należy
w każdym razie jako brata rodzonego Korczy, lecz
czy Korczy I-go czy II-go, w tern leży trudność, której
rozwiązanie zawisło od tego, łctórego z tych dwócli
Korcz()w weźmiemy za praojca rodu szlachecł^iego pol-
skiego Korczaków; PsienniJc bowiem był bratem ro-
dzonym praojca tego rodu Jeśli więc za praojca rodu
Korczaków uznamy Korczę młodszego (II), założyciela
małopolskiego grodu Korczyna, natenczas Psiennik
należeć będzie do pokolenia siiklmego; jeśli jednałv,
co jest ljezwarunlvOwo ju-awdopodobniejsze , uznamy
Korczę starszego (1) praojcem rodu Korczalv(')W, naten-
czas Psiennilc należeć będzie już do polcolenia piei-w-

— 200 —

szego czyli do pradynastów rycerstwa polskiego wie-
ków średnich, a jego stannica mogła wyglądać tak:
yi^L^ jako odmiana stannicy starego Korczy, naj-
T więcej do pierwowzoru swego zbliżona.

1 i y Do si(')dmego pokolenia rycerstwa pol-
^^ ^^ skiego wieków średnich należą jeszcze:

322. Stojgniew, który byl w r. 1015 posłem Bole-
sława Cliroljrcgo do cesarza^).

323. Wszebor, prawdopodobnie palatyn i princeps
milicie Bolesława Cłirobrego. Co do tego Wszebora
rzecz ma się następnie. Pomiędzy monetami średnio-
wiecznemi polskienu, przy pisy wanemi pos])olicie Bole-
sławowi C]irob]"emii, jest jeden denar, wyobrażający po

stronie gł()wnej rękę (pra-
wice boską) i napis w o-
toku: t BÓLCSLAY; zaś
. ^^ - , . . ,, ,. ,, po stronie odwrotnei krzyż
\*-w"^nJ/ \onc^ anglosaksoński i Jiapis w

otoku : t YSEBOR.
Denar ten znaleziony najpierw w wyko]^alisku
trzebuńskiem w (j(lmienn\'m nieco egzemplarzu, na
którego odwrotnej stronie w otoku zamiast imienia
YSEBOR, mnieszćzone były litery BDYX, czytał Lele-
wel po stronie gł()wnej : BOLESL AY , zaś po stronie
odwrotnej YROCJSLAYA CIMTAS, i przypisał go
Bolesławowi Clirobremu.

Stronczyński w pierwszej swojej edycyi „Pienią-
dze Piastów", Wai-szaw a 1847 str. 58, mając kill^a lep-
szych egzemplarzy tej monety w ręl^ii, poprawia Lele-
wela w odczytaniu, mianowicie, że napis po stronie
głównej brzmi: BS\'CISLAY albo BSACLSLAA^; na
odwrotnej zaś stronie jest poprostu imię myncerza ASE-
BOR a nie Vrocldava chitas. Jest zaś zdania, że mo-
netę tę przy])isać raczej należy Brzety sławo wi Czesl^iemu,
chociaż zaraz podnosi sam przeciw takiemu zapatry-

0 Mon. Pol. hist. J, -29G.

— 201 —

waiiiu się zarzut, iż robota w tych denarach znacznie
od innych Brzety sławo wskich dawniejszą się zdaje.
Mimoto zaliczył Stronczyński denara tei^o w pierwszeni
wydaniu swego dziehi pomiędzy monety przypisywane
Boleshiwowi Chrobremu, podając rysunki czterech
egzemplarzy takowej , na kt(')rych można l^yło po stro-
nie gł()wnej czytać BSYCSLAY lub BOI.CSLAY, zaś
po stronie odwrotnej na dwcjch wyraźnie YSEBOR, na
trzecim f V . . . OVE. zaś na czwartyjn EBDV f.

W powt()rnem zaś wydaniu powyższego swego
dzieła (Piotrk()w 1883, str. 33), twierdzi senator Stron-
czyński, iż miał egzemplarze powyższego denarka takie
w ręliu, na kt(jrycli najwyraźniej stał napis; BRACI-
SLAA', w obec czego przypisuje już je stanowczo Brze-
tysławowi Czeslviemu twierdząc, że takowe bite były
w Polsce podczas wyprawy Brzetysława z r. 1039 , że
zatem są właściwie monetą polską, chociaż znowu, jalv
gdyby cliciał umyślnie bezpodstawność powyższego
twierdzenia swego wykazać, przytacza, iż powyższy de-
narels: znajdowany dość często w wykopaliskach pol-
skich, w wykopaliskach czeskicili dotąd się nie znalazł
w żadnem.

Ponieważ dla umie osoba Wszebora, którego imię
]ia odwrotnej stronie powyższego denara figuruje, budzi
najwyższy interes, przy rozpoznaniu zaś faktu, jaldm
urzędnikiem mógł być ten Wszeijor, jest bardzo ważną
okoliczność , czy owa moneta bitą była pod powagą
lisięcia polskiego czy czeskiego, przeto przedewszyst-
lviem rozstrzygnąć należy stanowczo i ostatecznie py-
tanie, czy denai" ów jest monetą Bolesława Cłn'obrego
czy też Brzetysława czesldego.

Otóż nie idega wątpliwości, że są niels:tóre egzem-
plarze tej monety, na kt(')rych po stionie głównej można
ostateczi^ie czytać BOECSLAY, ale BPw\CISLAV abso-
lutnie nie. Te wiec monety ze względu na sw()j staro-
żytny ty}) wypada koniecznie za Lelewelem przyznać
Bolesławowi Cln-obrenui. I znowu nie ulega wątpliwości,

— •202 —

że na 7iiekt()rycli egzemplarzach stoi wyraźnie BRACI-
SLAV, te więc trzeba loicznie znowu przypisać Brze-
ty sławo w i czeskiemu .

Ale w takim razie )3ylaby do rozstrzyg-nienia wąt-
pliwość, czy można dwie tak bardzo do siebie rysun-
kiem zbliżone monety, że ja na pierwszy rzut oka jakby
z pod tegosamego stempla wyszle uważać można, przy-
pisywać dwom w dwóch różnych krajacli panujactym
monarcliom. Ot()ż wątpliwość ta tem się tłumaczy, iż
Brzetysław czeski bił ową monetę, wedle zdania Stron-
czyńskiego, nie dla Czech, lecz dla Polsld, podczas pol-
s]viej swej wyprawmy z r. 1039. Rzecz wiec naturalna,
że bijąc monetę dla Polaków i pragnąc, by przez Po-
lałv()w jaJco moneta krajowa Ijraną była, musiał jak
najdokładniej naśladować powszeclinie jeszcze pod()w-
czas w Polsce w obiegu będącą monetę Bolesława Chro-
brego. Tem się tłumaczy nietylko zupełne podobieństwo
tycli dwócli typ()w do siebie , ale i imię Wszc^bora na
obudwu, o litórym przecież niepodobna przypuścić, iżloy
w tym samym charal^terze b}'ł urzędniłiiem i u Bole-
sława Chrobrego i u Brzetysława czesłviego. Naślado-
wnictwo więc monety polslciej Bolesława Clirobrego
przez Brzetysła^^•a czeskiego podczas wyprawy jego pol-
skiej z r. 1039 należy uważać za udowodnione, a gł('>wny
typ tej monety za monetę Bolesława Cłirobrego, slcoro
Stronczyńsłvi jedyny zwolennilc czeslvOŚci powyższego
denara, sam zwraca uwagę na jego znacznie starszy
wygląd i stai'szą robotę od monet Brzetysława czeslviego
i slvoi'o ta moneta w wyl':opalislvach czeskicłi dotąd nie
pojawiła się wcale.

A te]"az słcoro już nie mamy wątpliwości, iż ów
denar z Wszeborem jest monetą polsłcą Bolesława Chro-
brego, zaclioflziłoby drugie, dla naszej niniejszej pracy
niewątpliwie wielłviej doniosłości pytanie do rozstrzy-
gnienia, l\:to jest (')w Wszebor, ł^tói-ego imię na odwrot-
nej stronie owego denara w najcelniejszem miejscu jest
zamieszczone?

203

Senator Stroiiczyński był zdania, żo Wszobor, to
imię myncerza. Trzeba istotnie nie inieć najmniejszego
wyobrażenia o tem, czem był myncerz w Polsce w do-
bie i)iasto\vskiej , żeby się na podobne przypnszczenio
odważyć. Dla nieobeznan}'cli z źródłami naszemi dyplo-
matycznemi wiek()w średnieli zaznaczam, że m}ncerz
w Polsce, w dobie piastowskiej, jestto najniższej ka-
tegoryi plel)ejnsz, niewolnik książęcy, kt(try z narzę-
dziami swemi: młotem i kowadłem cliodzi piecliotą,
pra\\'dopod()ljnie nawet boso od wsi do wsi, od mia-
steczl^a do miastecyJva na targi i jarmarki i tam na
rynkn lub targowicy pod golem niebem wyljija nową
Inb przebija starą monetę księcia. Jaliżeż wiec można
przypuścić, iżl^y takiemu obskurnemu niewolnikowi do-
zwolono kłaść imię swoje na takim celnyjn pomniku,
jakim podówczas była moneta, i to jeszcze w tem naj-
celniejszem miejscu, w jakiem tylko imię lvsięcia pa-
nującego lub święt}^']! patronów kłaść zwyi^nięto. Przed
podobnem ]irzypuszczeniem zdrowy rozum się wzdraga.
Zresztą nie mamy w numizmatyce polskiej wieków
średnich drugiego przylvładu, iżby imię myncerza figu-
rowało na monetacli, boć przecież tałdcłi imion, jak
STYS PETRYS, JOHANNES, ADALBERTYS,
ADALBIBYS, WOCIEJCYS i t. p. na serio za imiona
myncerzy poczytywać nie można.

Jeśli przeto spotykamy się na monecie z imieniem
na naczelnem niemal miejscu położonem, to jeśli to nie
jest ani imię panującego księcia, ani świętego patrona,
to możemy pod tem imieniem domyślać się tylko tego
wysokiego dostojniłva, pod lvtórego odpowiedzialnością
moneta l)yła. Ijitą.

Jakoż popiera nas w tem zapatrywaniu naszem
jedna monetl^a, pochodząca ze scłiyłku XI wiełvu , na
kt()rej wjjrawdzie po stronie gl()wnej imienia księcia
brak, natomiast atoli po stronie odwrotnej zamieszczone

— 204

jest godło staiiiiicze runiczne i napis: ZETECH '). Jestto
przeto denar bity pod powagą Sieciecha, o którym
wiemy, iż b}ł komesem pałacowym czyli palatynem
Władysława Hermana. Do urzędu palatyna należało
całe zawiadownictwo slcarbem państwa, a zatem i naj-
pełniejsze w tem zawiadownictwie wyłjijanie monety,
jego imię położone na monecie, wsł^azuje tę odpowie-
dzialną osobę, łvt(')ra za dobroć monety gwarancyę daje.
Ale jestto osoba komesa palatyna , łdóry w państwie
po osoljie panującego lisięcia bezpośrednio pierwsze
€zyli naczelne zajmuje miejsce, ale nie osolja oljskur-
nego myncerza.

W obec tego nienlegającego najmniejszej wątpli-
wości przykładu , nie będziemy się wacliać ani na
€łiwilę, aby w owym Wszeborze widocznym na denarlcu
Bolesława Clirob)"ego, uznać nieznanego nam slcądinąd
liomesa palatyna Bolesława Chrobrego, tem bardziej,
gdy imię W^szebor jest nawskróś rycerskie, pomiędzy
imionami gmimiemi nie zjawia się nigdy i jest właści-
wem jednemu z najpotężniejszycli rodów rycersl^ich
polskicli średniowiecznych, kt()ry zaraz w następnym
wiełvn XII wydał dwócli AVszebor()W, z Ictiu-ycli jeden
był naczelnym wojewodą (princcps miUcie) już za cza-
sów Krzy w< )usteg( ).

Potwierdza to nasze pi'zypuszczeuie najdowodniej
egzem])hirz wzuuaidcowauego (kMiarka, kt()]'y ])osiadamy

w naszym zbiorze, a na
kt('n-yni po stronie od-
wrotnej zamiast zwy-
czajnego \SP:P>(:)E, stoi
wyraźnie SEl] L)X\' (Se-
l»or dux). A sikoro dux
(książę, wojewoda), toć już cliyl»a nie ni\ncei-z!

') Stronczyński: liawne monety polskie, łMotrkcny 1SS;'», ta-

blica 1\'

— 20Ó —

Czemżc byl więc wlaściw ie ()\v Wszeł)or, jeśli no-
sił tytuł dux?

Tytuł dux należy się właściwie przedewszystl^iem
samemu panującemu Icsięciu, nie talcim księciem oczy-
wiście nasz Wszebor nie 1)>'1. Gall w swojej kronice
także wielmoż()W w ()g(')le tytułem dnces obdarza.

Właściwie l^ażdy szlachcic UK^glby używać tytułu
r///.r, g(l>ż w dobie starszej piastowskiej każdy szlachcic
był z urodzenia swego wojewodą czyli wodzem wojów
podczas wyprawy wojennej, Ijył więc falitycznie do-
w(')dzcą {(lnx., herzog)-, ale z szeregu dostojnik<)w tytuł
ten odpowiadałby najwłaściwiej godności naczelnego
wojewody {jorwceps milicie). Jeśli przeto na naszym de-
narku spotylva.my przy Wszeborze tytuł dux, to znaczy,
że ten Wszebor był princeps milicie. Ale jakiż związek
może istnieć między godnością principis milicie, która
jest ściśle urzędem wojsłcowym, a biciem monety? Oczy-
wiście żaden ! T>'lko że w dobie piastowslviej wielokro-
tnie spotykamy się z tym faktem, że godność komesa
pałatyua jest połączona z godnością principis milicie,
a raczej że l^omes palatyn piastuje także często równo-
cześnie i godność iirincipis milicie. Możemy \vięc i w ni-
niejszym wyi)adłvu przypuszczać, że nasz Wszebor był
nietyllvO princeps milicie ale i komesem palatynem za-
razem, a w cliarakterze komesa palatyna należało do
niego bicie monety. Ale dlaczegóż \y takim razie po-
łożono na monecie d}ix a nie com(es)f tern bardziej,
gdy o ile możemy się domyślać, urząd komesa palatjna
był wyższy od urzędu principis milicie- Na to byłaby
tylko ta jedna odpowiedź, że za wojennych czasów Bo-
lesława Chrobrego mógł urząd princijjis milicie uzysliać
chwilowo większe znaczenie i pierwszeństwo przed ko-
mesem palatynem, lvt()ry w obec potężnego umysłu Bo-
lesława Clirobrego bardzo tylko niewiellcie m()gł mieć
na dworze tego monarchy znaczenie. A w takim razie
byłoby zupełnie naturalne, że Wszeborowi z dwócli słu-
żący cli mu tytułów comes i dux, położono na monecie

206

tytuł wyższy fZ».r, chociaż z monetą nie zostawał w ża-
dnym przyczynowym związkn.

324. Sunkot, prawdopodobnie r()wnież palatyn Bo-
lesława Chro]}rego. Jest mianowicie znany denar Bo-

lesła^^'a Clirobrego, ]ct()ry
'Q^2L^7X P*^ jt'fl'iej stronie ])rzed-
stawia krzyż z perełkami
i napis w otolcn BOLI . . .
AA"8 (może Boliceslaus),
])<) drugiej stronie r(')wnież
]vrzyż z czterema perełicand w Icątacli ramion Icrzyża
i napis w otolvU . . A'SVN1<^0T (. . . v. Sunkot). Na
podstawie rezultatów dotycłiczasowycłi Ijadań powin-
niśmy tego Sunlvota, talv jałc poprzikl Wszel3ora, uwa-
żać i'()wnież za Icomesa pałatyna Bolesława Cłiroljrego,
przeciw czemuby jedynie nawsłiróś gminne brzmienie
imienia Sunlvot przemawiało. Zważywszy jednalv, iż
istnieje proł^laniacya imionowa S>nłvot (obacz wyżej
str. 107) łvt(5ra dowodzi, że istniał łviedyś pradynasta rodu
tego imienia a zatem jałviś znałvomity wielmoża, że
przeto imię Synłvot czy Sunłvot było pomiędzy przedniej-
szem rycerstwem w użyciu, odpada wątpłiwość, jal^a
się z powodu gminnego brzmienia imienia Sunłiot prze-
ciw uznaniu takowego jałco łvomesa pałatyna Bolesława
Clirobrego podnosiła.

325. N. N., nieznany z imienia ł^omes palatyn Bo-
lesława Cliroljrego, należący do rodu szlacłiecłdego
polslviego Lisów-Mżurów-Orzów-Strzem])aczy.

Jest denar polsłd pocłiodzący z czasów Bolesława
Clirobrego, l':t()ry tu ol^ołc w rysunku podajemy, a Idiu')'

po jednej stronie przed-
stawia głowę Św. Jana
Chrzciciela, zaś po stro-
nie odwrotnej znak wy-
obrażający niby łirzyż po-
dwójny bez górnego prze-

•207 —

wiercia, kt<')r('ii,()t() krzyża wszystkie raniioiia przehuuane
przez ]k')1, na. (l()ł wiszą.

St('tsowiiie do uwag, jakieśniy j^owyżej ])()d Wsze-
Ijoreni przedstawili, znak ten może się odnosić tylko
do komesa palatyna, do którego należał zarząd skar-
bem a więc i bicie monety. Wszelako zdeterminowanie
owego znakn pj'zedstawia pewne trudności. Ze to jest
godło na temacie runicznym oparte, to już na pierwszy
rzut oka widoczne, lecz od jakiej i'uny ten znak po-
cliodzićby miał, jest trudnem do oznaczenia, gdy do
żadnej w ogcUe runy skandynawsldej żadnego podo-
Ijieństwa nie wyłvazuje. Jestto widocznie jakaś odmiana
godła runicznego tak daleka, iż się przy jej tworzeniu
wygląd pierwotypu zupełnie zatarł.

Ot()ż śledząc starannie w łieraldyce polskiej śre-
dniowiecznej , w jaki sposób wytwarzały się odmiany
godeł, pocliodzących z tematów runicznych, przyclio-
dziniy do przekonania, że formowanie odmian odbywało
się na następujący cli prawidłacłi: najpospolitszą formą
tworzenia odmian jest wywracanie godła runicznego; dalej
następuje odmienianie położenia l^resek znamiennych
z ukośnego na poziomy i wywracanie takowych, w^reszcie
łamanie lv;resek znamiennycli raz lub nawet dwa razy.

Przyglądając się naszemu znakowi (tig. 1) dostrze-
gamy zaraz, że w wy-
padku niniejszym ze
złamaniem łvresek
znamiennycli mamy
do czynienia. Odła-
mawszy napowrót
czyli wyprostowaw-
szy o\\'e kreski znamienne otrzymamy znak (fig. 2),
lecz i gdy ten znak jeszcze do żadnego znanego godła
runicznego nie jest podobny, musimy kreskom znamien-
nym nadać lvierunek ukośny, jalci one w autentycznycli
runach zwyłv:le mają. Dokonawszy tego przeobrażenia,
otrzymamy znak (fig. 3) a to już jest starsza forma

i.

— -208 —

stannicy runicznej rodu szczepowego szlacheckiego pol-
skiego Lisó\v-Mżiir()\v-Orzó\v i Strzempaczy.

301. N. N., nieznany / imienia inny komes pala-
tyn Bolesława Chrobrego, pochodzący również z rodu
szczepowego szlacheckiego polskiego Lis(AV - ]Mżnr('»w-
Orzów i Strzempaczy.

Jest inny denar Bolesława Chrobrego z napisem

obojętnym , w}'kaznjący

po jednej stronie dnży

pióropnsz hełmowy, ])od

„^j, --^- I vp^ ji^/p/ nim znak (fig. 1), kt()ry

^^^C,^h>yj^ Vr^l^O>^ "'^^^ r()wnież jako godło

stannicze runiczne jakie-
goś komesa ])alatyna kr()la Bolesława Chroln"ego, ktiny
tę monetę luł, przedstawia.

Na pierwszy rzut oka przedstawia się znak ten

(fig. 1) jako herl) Sy-
rokomla gdy jednak
naszem zdaniemherb
Sjrokomla żadną
miarą czasów Bole-
sława Chrobrego
^ ^ ^- wstecz nie sięga i

mógł co najwcześniej powstać dopiero w wielai XIII,
przeto mamy tu znowu do czynienia z odmianą innego
jakiegoś godła stanniczego runicznego, lvt('>re na razie
nie wpada nam w oko.

Ot()ż zastosowawszy i do tego znaku proceder, ja-
kiśmy powyżej do poprzedniego znaku zastósow^ali i od-
łamawszy czyli wyprostowawszy Icreski znamienne
a potem nadawszy im l^:ierunek ukośny, otrzymamy
ligurę 2, która niczem innem nie jest, jak wywróconem
godłem stanniczem najstarszem rodu Lis<nv - INIżuriny-
Orzów-Strzempaczy, w jakiejto formie godło to się na
pieczęci komesa Szymona z Wilkowa cz\li Wierzbna
z r. 1285 przedstawia.

Na teni koniec dynastów siódmego polcolenia.

•_>09

]Mieliby8iny jeszc/.o z tego pokolenia do zanotowa-
nia kilku biskupów i arcybiskiii)()W, jak lń.sku|)(')W kra-
kowski(;li Lamberta ^ J)i)5 , kt()i-y jeździł w ])Oselstwi(^
od Bolesława Cliroljret-o do Rzymu po wyjednanie łcrc)-
lewsldej lan-ony (1000) a umarł 1025, Poppona (^1014
t 1023?), Gompę (*1023 f 1032) i Raclielina (^1032)
arcybiskupów gnieźnieńslcich : Bosute (^ 1027) i Stefana
(t 1028) ; gdy jednałc piastowanie nawet najwyższycli
dostojeństw l^ościelnycli w dobie piastowskiej nie było
wcale zawisłem od posiadania szlachectwa, gdy nadto
])rzeważnie obce imiona tycłi dostojniłvów świadczą, iż
mamy z cudzoziemcami do czynienia, przeto icii w po-
częcie rycerstwa polslciego wie]ct')w średnicli pomijamy.

§ 7. Ósme pokolenie 1034 — 1066.

Z pokolenia tego mamy tyllvO jednego dynastę do
zanotowania, jest nim:

328. Mieczsław, zwany także Masławem lub INIoj-
sławem, który Ijył zrazu cześnilciem na dworze Mie-
szka II Bolesławicza , prawdopodolDuie komesem pro-
wincyi mazowieckiej, zaś po śmierci JNIieszka II podczas
zawiclirzeń po jego śmierci powstałycli , uzurpatorem
tejże prowincyi (piinceps existehat et signifer)^ zginął
prawdopodoljnie w wy])rawie Kazimirza Restauratoi-a
przeciw niemu w r. 1047 podjętej.

Kadłubek w kronice swej Mieczsława cłiłopem
i wnulviem ojczyca być mieni (de sordido famuUcii ge-
nere, auo origmario) . prawie talvsamo traktuje go l^ro-
nika wiells:opolska Bogucliwała (ąiddam de infimo ge-
nere Meczslaus) , gdy jednała lvronika Galla wyraźnie
go cześnikiem nadwornym jMieszka II podaje a takim
mógł być tylko rycerz należący do jednego z najdo-
stojniejszych rodów, nadto imię jego Mieczsław jest nie-
tyllco dostojnem, ale co więcej tyllco w dynastyi Pia-
stów w wiekacłi średnich używanem, przeto musimy

14

•210

owego Mieczslawa z j^ominięciem Kadluljka i Bogu-
chwała uważać uietylko za d>]iastę, ale co więcej uwa-
żać wedle wszelkiego prawdopodobieństwa za czlouka
dynastyi piastowskiej.

329, Lambert II, Inskup krakowski (* lOGl 1 1071).
Gdy źródła liistoryczue tego Lamberta zowią także Zulą,
przeto jest widoczuem, iż mimo cudzoziemskiego imie-
nia Lambei-t mamy tu z Polakiem do czynienia ; ża zaś
od imienia Żuła pochodzi średniowieczna proklamacya
szlachecJca polska Żuława, przeto jest wszelkie pra-
wdopodobieństwo, że bislvup J^andjei-t II l)ył niet}llvo
szlachcicem polskim, lecz że należał do rodu szlaclie-
cłdego Żuławów.

Do togo pol-:olenia 'należą jeszcze Aaron zrazu
opat tynieclvi , następnie bislcujt a ])()źuiej nawet
arcybislcu]) krakowski (f 1059) oraz Hieronim bislciip
wrocławsici (f 10G5), ł<:t()rzy ol)aj ]io imionach sadząc,
widocznie cudzoziemsłciego Ijyli pocliodzeuia.

§ 8. Dziewiąte pokolenie 1067 — iioo.

330. Przybysław, rycerz ])olsl<:i, świadlvuje w r. 1071
w otoczeniu dworu Bolesława Śmiałego w 3Iisiui, prz>'
nadaniu przez niejaldego Bora i)ięciu wsi kościołowi
miśnieńskiemu ^).

331. Sulisław, rycerz polski, świadlvuje w r. 1071
wraz z Bolesław om Śmiałym w JMisnii przy powyższem
nadaniu przez Bora pięciu wsi Icościołowi miśnień-
skiemu. Z imienia sądząc był to i)rawdo]iodobnie czło-
nek rodu Stai'z<')W, może ojciec palatyna Siecieclia.

332. Wisław, rycerz polsłvi, świadłaije wraz z |)o-
wyższymi dwoma w r. 1071 na dworze Bolesława Śmia-
łego w Misnii przy owem nadaniu Bora. Z imienia są-

') Erben: Regestra Boliemiae et ]N[oraviae, I, 57.

dząc l)>'l to iii(:nvątj.tli\vie członek rodu ()(li'o\\aż<)\v, za-
pewne ojcdec stai'eg'o Prandoty.

327. Stanisław, Ińskup krakowski (* 1072 f 1079).
Kroniki! i-ze nasi i liistoryc}' zowią go Szczepanowskim,
jakoby pocliodził ze Szcze]ianowa i do lierlju Prus go
zaliczają. I jedno i drugie jest fałszem. Ojciec jego nie
in(')gł być dziedzicem Szczepanowa, gdyż w XI wieku
rycerstwo ]>olskie d()))i- ziemskich iiie posiadało jeszcze
zgoła; gdy))y się zatem rzeczywiście urodził w Szcze-
panowie, tedy m(')głby Ijyć tyłlvO synem wieśniałva a nie
szlacłicicem, a w tałcim razie Jiie niógłljy się zwać Szcze-
panowskim. I również nie mógł nżywać łierbu Prus.
Herl) Prus bowiem a raczej Prusalc powstał dopiero
w r. 1455 za czasów Kazimirza Jagiellończyka, nie
istniał zatem jeszcze w XI wieł^u. Jeśli jednak ród
szlachecłvi, do łvtórego św. Stanisław należał, używał
jał^o łierlju ]x')ltoj'a krzyża, tedy Ijył to lierb Turzyna
a nie Prus.

333. Sieciech, założyciel małopolsldego, w półno-
cnym cy])lu wojew(')dztwa sandomirsł^iego nad Wisłą
położonego grodu Sieciecliowa. Gr(')d ten za czas()W
Władysława Hermana należał do Mazowsza.

Podczas wyprawy pomorslciej (108G — 1001) jest Sie-
ciecli wojewodą [jwinceps milicie) ])óżniej palatynem na
dworze Władysława Hermana. W w>prawie przeciw
Morawianom jest znowu princeps miUcie, a chociaż tego
Gall wyraźnie nie m()wi, ma się z kroniłci jego to wra-
żenie, jakoby w osolńe Sieciecłia nie doraźnie tylko,
lecz stale komitat pałacowy z godnością priuclpis 'milicie
l^ył połączony.

Sieciecłi wywierał znaczny w[»lyw na starego i scho-
rzałego Władysława Hermana, mimo, iż przeciw lvsięciu
jakieś doniosłe łaiuł spisłvi, ł':t(')rym i IcnUowa obcą
nie l^yla.

Zdaje się, że z powodu tycłi spisk('>w łvsiążę Sie-
ciecha w ołvOwacłi zaljral ze sobą na Węgry. Późiuej
powraca znowu do łaski łvsięcia , aż stary książę ułe-

14*

— 212

gając iialeiiiiiuom synów, urzędu go pozbawił. Sieciecli
schronił sie zi-azu do grodn swego Sieciechowa , wsze-
lako następnie musiał iść na wygnanie. Znowu poje-
dnany z lvsieciem wv(k'ił do Polslci.

Kronilcarz mieni Siecieclia mężem rozunm> ni, szla-
clietnymi przystojnym, zarzucaniu wszelalco, że rzeczą-
pospolitą niesprawiedliwie i Ijezładnie rządził.

Stannica Sieciecłia docłiowała się na denarł^u, łji-
tym przez luego jali;o komesa jiałacowego, lvt()rego po-
dobiznę ob(»l>: dołączam, a na Ictórym to jest niezwykle

cłiarałvterystyczne . że na
nim tiguruje tyłlvO stan-
nica i imię Siecieclia, lecz
Ij^i V \^x^ imienia łosięcia nie poło-

>3>> ^y ^^_*-/ żono wcale'). Wslcazuje

to dol)itnie, jalc dałelco
sięgały amlńtnc zamiary Sieciecha '-').

Po stannicy sądząc należał Sieciecli do ro(hi szcze-
powego szlacheckiego polslviego Stary chinon i czyłi Sta-
rzów.

334. Łabędź, jn-aojciec rodu szlacłiecł<:iego pol-
skiego Lal)ędzi(tw, prawdopodoljnie dziad Piotrka
Włosta.

Co do osoby tego Łabędzia rzecz się nastęi)uie
przedstawia.

Na samym początłcu XII, czy też na schyłku XI
jeszcze wiełcn przybył Piotrek Włost zwany taliże Du-
ninem z Danii do Połsłvi. Że on rzeczywiście z Danii
przybył, i że jego przezwisko Dunin od tego j)()cłiodze-
nia jego wywodzić należy, dowodzi łcroniłca wiełlvopol-
słca Bogncliwałową zwana , lvt()rej nie wierzyć nie ma
najmniejszego powodu, słvoro liyła pisaną zaledwie w sto
lat po śmierci tegoż Piotrłca Włosta , l^iedy jeszcze pra-

') Stronczy liski : Dawne monety jiolskie, Piotrków 1883, TI, ó4..
') Moniimenta Pol. histor. 1, 4-2!t, 1:51, 432, 435, 437, II, 30.3,.
306, 491, 493, 518.

— 213 —

wdo])()d()l)iiie żyli jego wnukowie lulj ])i7.yiuijiiiniej pra-
wniikowie i kiedy ti"adycya tego ]ue])ośl(Mhiiego męża,
fundatora tylu klasztorów i kościol('»w, l)yla w żywej
]iaiińęci. ]Musini>' więc na wiarę Boo-nchwalowej kroniki
i my wierzyć, że dopiero Piotrek Wlost ])rzyb>ł z Danii
do Polski, że zatem on sam w Polsce był cudzoziem-
cem. Tymczasem w^ buli pai)ieża Celestyna III wydanej
w r. 111)3 dla klasztoru Augiistyanów N. P. Maryi na
Piasku ') znajduje się ustęp, mocą kt()rego klasztor po-
bierał dziesięcinę z tycli wszystkich d()br ziemskich
(ołuniton j^os.s-essionum) , które Piotrek Włost po ojcu
swym i dziadzie odziedziczył, z czegoby znowu wyni-
kało, że już ojciec Piotrka Włosta i dziad jego na Szlą-
slvu osiadłymi l)yli, że zatem nie dopiero Piotrelv Włost
przybył z Danii do Polski, ale co najmniej już jego
dziad.

Jak rozstrzygnąć te sprzeczności bez potrzeljy
uznania któregokolwiek z tych szczegółów za fałszywy,
gdyż d(^ talv heroicznego środka nie ma racyonałnej
podstawy. Rozumiem, że to tak tłumaczyć należy, iż
Piotrelv Włost przyljył wprawdzie z Danii, ale nie sam
lecz wraz ze swym ojcem i dziadem i osiedlili się na
Szląsku w okolicy Wrocławia, otrzymawszy na początku
panowania Bolesława Krzywoustego wraz z resztą ry-
cerstwa ])olskiego doljra ziemskie. Oczywiście nadanie
tych d(')br ziemskich nastąpiło zwyczajem w owycli
czasach praktykowanym, na rzecz dziada Piotrlva Wło-
sta, jalco najstarszego w rodzie. Gdy jednalc ani ojciec
ani dziad Piotrlca Włosta niczem się nie odznaczyli,
zaś Piotrelc Włost wnet i dostojnem małżeństwem z łvsię-
żniczlvą rusl^ą, i wysokim urzędem i osobistą dzielno-
ścią i mnogą liczbą religijnych fundacyj zasłynął, istnie-
nie ojca jego i dziada jalvO indywiduów nic nieznaczą-

') Haeusler: Urkuiidensaiiiinluiii;' zur Geschichte des Fursteii-
tlmms Oels, Breslau 1883, .str. 9.

— -214 —

cycli poszło w zapomnienie, a w tiadycyi zasłynął
tyllvO sani Piotrełc AYłost.

Otóż ałbo Pioti'ełv Wlost albo dziad jei;'o niezna-
nego nazwisica, innsi być uważany za pradynaste rodu
szlaelieelciego polsł^iego, lvt(')ryto pradynasta miał swoją
osoljną stannicę oraz osoljną proł>:laniacyę czyli zawo-
łanie, a w tej prołvlaniacyi zwyczajem podówczas pra-
lvtyłi:owanym, tl\:wić winno imię tego pradynasty.

Zljadajmy tę Icwestyę l)liżej, a naprzód zastan()wmy
się nad ]>iołvlamacyą. Wiadomo nam z lierl)arzy, że r('>d
średniowieczny szlacłieclvi polsłci, łvt(3ry sw()j począte]v
od Piotrlca Włosta wywodzi, zowie się rodem Łabę-
dziów. Łabędź jest ]»rołvlamacya imionowa i wsli.aznje,
że założyciel tego rodu czyli pradynasta zwał się Ła-
będziem. Tym założycielem rodu mógł być alloo sam
Piotrelc Wlost, o kt()rym można iiiy,y|)uszczać, że acz-
łcołwiek ]>rzybył do Polslci z ojcem i dziadem, l)yl już
jednalv w cliwili przyltycia w wielcu dojrzałym, iż mt')gł
sprawować urząd samodzielnego pułkownika wojewody,
albo co prawdoi)odol3niejsza, był tym założycielem rodu
czyli ])ra(lynastą dziad Pioti'k<'>w.

()t()ż jakkolwiel^ z osol)ą Piotrka Włosta tak nie-
zwylile często spotylvamy się w źródłacli naszych śre-
dniowiecznych, przecież żadno z t>-ch źródeł nigdy nie
podaje, jałcoby Piotrełc Wlost zwany był Łaliędziem,
wobec czego musimy uznać, że słcoro Łabędź jest pro-
łdamacyą imionowa rodu i kryje w sobie imię założy-
ciela czyli pradynasty rodu, to tym i)]-adynastą był
dziad Piotrlva Włosta, Ictóry nosił przezwisko Łabędzia.

Gd>' zaś Piotrełc Włost należy właściwie do XI
dopiero pokolenia rycerstwa jiolskiego wieków średnich,
przeto dziada jego, starego Łabędzia w poczet ])olcolenia
IX zaliczyć należy.

Truchiiejsza rzecz jest ze staimicą, jalciej prady-
nasta rodu Łabędzi()W ów dziad Piotrkciw używał, i na
razie zadawalniająco roztrzygnąć się nie da. Tyle tyllco
już teraz twierdzić należy, że skoro Piotrek Wlost wraz

•Jl.-)

z ojcem i dzhulem 1)yU w Polsce ciulzozifincjinii, icJi
potomkowie zaś (nid L'cibedzi()\v) jnko szlachta ])olska
występuje, tedy nie mogło się to żadną miarą stać ina-
czej, jak że tenże Piotrek Wlost Inb jei^o dziad \a\-
będź, przez kt(')ry ze starych rodihy szlacheckich polskich
do rodn i herbu adoptowany został, Ale przez który,
w tern leży trudność.

Dopóki w myśl świadectwa Dhii^osza i Kroniki
wielkopolskiej Boguchwała Piotrek AVłost uchodził za
fundatora klasztoru Norbertanels: w Strzelnie, można
było ls:westyę tę uważać za rozwiązaną na zasadzie naj-
starszej pieczęci tegoż Iclasztoru.

Pieczęć ta mianowicie, pocliodząca z samego po-
czątku wieku XUI, wyoljrażała widocznie godło stan-
nicze runiczne, przedstawiające łvrzyż podw()jn>', przez

Ot(>ż gdy godło
żaden symbol
brać za co in-
nicze dziedzica
jest Piotrka

dwa pierścienie prze]deciony :
to nie przedstawia się jako
religijny, przeto nie można je
nego, jalv tylko za godło stan-
klasztoru strzełnieńskiego, to
AYlosta. Godło to wslaizywałoby, że Piotrel^ Włost wraz
z ojcem i dziadem adojjtowany został do rodu szlache-
ckiego polslviego Ogniwów czyli Lubowlit()w, l':t(U-zy
w stannicy swej nosili runę madr z młodszego futorłcu:

0a lvt()rejto runy i komes Wszebor, znany po-
tentat XII wiekn, zwany w źrcklłach cogiia-
tus domini Pctri, na swej stannii-y używał,
czyli, że nkl AVszebo]'()W-Lubowlit()W adopto-
wał r()d Łabędzi do swej stannicy i rodu.
Byłoby to jednałv zbyt j^iękne, iżljy się mogło ostać.
Uczony przeto prof. Ulanowslvi w dziele swojem „Dol^n-
menty kujawslde i mazowieckie" (Kraków, 1887) w roz-
dziale o założeniu i uposażeniu strzełnieńskiego lvla-
sztoru stara się ])oważnemi argumentami wykazać, iż
uważanie Piotrka Włosta za fundatora klasztoru strzel-
nieńskiego za Długoszem i Bogucłiwałem nie da się
utrzymać, że fnndacya ta ])ocłiodzi z czas<hv dalełvO

— 216 —

późniejszycli, mianowicie już prawie z końca XII wieku,
wreszcie, że fundatorem klasztoru jest Kryst^ji, woje-
woda mazowiecki, kt()rego prof, Ulanowski za syna
Piotrka Włosta uważa, a który w r. 1216 rzeczywiście
jako patron klasztoru strzeln iei'iskieg"o występuje.

Że zapatrywanie prof. Ulanowskiei>'o, iż Piotrek
Wlost nie in(')s;l być i nie 1)>1 fundatorem klasztoru
strzelnieńskiego, jest trafnem, najwymowniejszym tego
dowodem jest fakt, że patronem tego klasztoru w r.
1216 jest Kr.ystyn, wojewoda mazowiecki, któr>' wpra-
wdzie jest synem Piotra, lecz nie Pioti"ka ^ylosta, jak
się prof. Ulanowski mylnie domyśla, ale Piotra Starego,
niegdy wojewody kujawskiego a syna Wszebo]'a mło-
dszego.

Gdyby bowiem Piotrek Wlost był fundatorem Ida-
sztoru strzelnieńskiego, to w r. 1216 nie Krystyn wnuli
AYszebora ndodszego, lecz żyjący podówczas Swietosław
])rawnuk Pioti-ka Włosta lj>łby patronem klasztoru;
skoro zaś jest nim Kryst.Nii wmdc Wszel)ora młodszego,
to dowód, że fundatorem Idasztoru ]jył ]ct()ryś z człon-
]v(')w rodu Wszebora młodszego.

Czy był nim Kiystyn wojewoda, to })} tanie! Ja
w tej mierze nie zgadzam się z zapatrywaniem prof.
l'lanowslviego, lecz jestem zdania, żo slcoro i Bogu-
ch\\ał i Długosz mienią Piotra fundatorem, to trzeba
])rzypuścić, że imię fundatora jest prawdziwem, lecz że
do tego imienia trzeba odpowiednią osolję wynaleźć.
(,)tóż gdy ojciec wojewody Krystyna a syn Wszebora
młodszego, zowie się też Piotrem i to Piotrem Starym
(Petrus Magnus)^ a był r(')wnież bardzo wysolcim dostoj-
nildem, zaś syn jego jest patronem klasztoru strzel-
nieńskiego, to iiasuwa się samo z siebie przypuszczenie,
że właśnie ten Piotr Stary, wojewoda lvujawsłvi, syn
Wszebora młodszego a ojciec wojew. Krystyna, a nie
Piotr Wlost, był fundatorem Idasztorn strzelnieńskiego,
i tylłco identyczność imienia spowodowała bałamuctwo
u Bogucliwala i Długosza.

— 1>17 —

Ten Piotr Wszeborowicz żyje jeszcze iKjtorycznie
w r. 1176, a więc już bardzo ])lisko tych czasów, kiedy
y.daiiiein prof. Ulanowskiego iii()ij;la powstać fuudacya
]vlasztorii strzelnieiiskiego.

Wobec tego godło staunicze runiczne, widoczne
na pieczęci klasztoru strzelnieńslciego, odnosi się do
]'odu Wszebora ndodszego, ale nie do rodu Piotrka
Włosta.

AYprawdzie znaną nam jest stannica PiotrJ^a Wlo-
sta, wyrysował ją ])o dwakroć Długosz w swycli ręłco-
])isacli, lecz stannicn ta wyobraża tylł^o monogram zło-
żony z liter kajńtalilcowycli , przedstawiającycli imię
PETRUS; a cliociaż stnnnica ta mogła być tylko przez
Piotrl^a Wlosta użytą, lul) przez takiego z jego potom-
łv()W Ijliższycli lub dalszycli, ls:t«')reniu na imię byłoby
Petrus, to jednała wbrew tej logice pot()mlvOwie Piotrlca
AYlosta używali tego monogramowego godła Ijez względu
na to, że się tałcowe do icli inuenia nie st(3sowalo.

I talv posiadamy ]jieczęć prapra-
wmika Piotrlva Włosta, mianowicie y^^^Łj^ń^s

AYlodzimirza wojewody kralvowsłviego. /^^^^^^^'"^■ć^.

(obacz dołączony rysune]v), Ictóry cho- |cij;/ |^p^ i^]
<-iaż zwał się nie Piotr a Włodzimirz, ll^l, ir^nl ''pl
chociaż zatem monogram Petrus do \W>^ y^^
niego stosować sie nie mógł, przecież \^/^S^^^.\y
wolał uzywac tej stanu icy swego prze- ^-^^^^^

sławnego prapradziada, jalv używać
runicznej stannicy tego rodu, do Ictórego drogą adopta-
cyi należał.

335. N. N. nieznanego imienia Prawdzic(nvna, nie-
śluljna żona AYładyslawa Hermana, z łvt(')rą miał syna
starszego, Zbyguiewa.

330. Magnus, u scliyłlvu panowania Władysława
Hermana, Icomes prowincyi wrocławsl^iej. Do niego
zbiegł buntujący się przeciw ojcu Zbygniew wraz z mal-
kontentami, łvtóry icłi wslcutelc poduszczania Icsięcia
czeskiego przyjął i wobec AYładyslawa Hermana Ijronił.

— -218 —

W pierwszy cli lata(;li panowania Bolesława Krzy-
wx)nstego, l)ył komesem prowincyi mazowieckiej, pod-
czas kt(')rycli to rządów^ w r. 1100 świetne odniósł zwy-
cięstw^o nad Pomo]"zanami, gdy wycieczkę łnpieską na
Mazowsze przedsięwzięli ').

Od niego założony jest Magmiszów, niegdy mia-
steczlvO w i)owiecie kozienickim. Nełcrolog ]vlasztorii
Św. Wincentego podaje datę jego śmierci na dzień 22
lN:wietnia ").

Do jakiego rodu szlaclieclciego yjolskiego komes
^[agnus mógł należeć, nie jest wiadomo. Jeśli potoni-
Icowie jego na JNIagnuszewie aż do XYI wiel<;u wy-
trwali i j^rzyjęli imię Magnnszewslcicli, natenczas l^yłoljy
dwie rodziny Magnnszewsl^icli, jedna lierlju Ogończyłc,
druga Radwan. Z tycli dw()cii rodzin nie może Ijyć
mowy o Magnnszewskich Radwanitacli, jalcołjy mogli Ijyć
]iotomlvami lv:omesa Magnnsa, ile że nkl Eadwan(')w nie
jest starszy nad wiełv XII, więc za czas(>w ^lagnnsa
jeszcze nie istniał, powtóre, żeRadwanici byli osiedleni
na południe od Kralcow^a, na samej granicy łvsięstwa
oświęcimslciego, a nie w p(»lnocnym cyplu wojew()(lztwa
sand(miirslviego.

Natomiast ród Ogończylców czyli P()wal(')w to ga-
łąź l)oczna linii seniorackiej rodu Popielid(hv, a zatem
w każdym razie jeden z najdostojniejszych (')wczesnych
rod()w. Od talviego rodu łcomes Magnus obok Sieciecha
niewat]»liwie lułjpotężniejszy dynasta z k(-ńca XI i po-
czątku XII wieku, m()gł już jtochodzic.

Uw^ażamy zatem łcomesa Magnusa jako członka
rodu Ogon(')w-Pował(')w.

Z i)osr()d dostojników kościelnych z tego polvolenia
zasługują na wspomnienie: Bogumił arcybisłcup gnie-
źnieński (t 101»2), Piotr bisku]) wrocławski (* 1074),
i Lambert III biskup lvrakowski (^ 1082 f 1101), o któ-

) Monmnenta Pol. I, -131, 459. :\ron. II, 30:., 306, 491.
-) Monumenta V, 088.

— -Jli) —

rycli, czyby należeli do r()(l('»\v s/laclieckicli ])()lski('li,
nie wiemy.

337. Wojsław I. W ostatnich latach paiiowaiiia
Władysława lleriuaiia ])iastowal Wojsław urząd stol-
nika. W tym charakterze bral udział z mło(łocianym
Bolesławem Krzywoustym w wyprawie na Pomorze,
])odczas której przy oblężeniu ■Międzyrzecza pomor-
skiego otrzymał takie uderzenie w głowę , że mu roz-
strzaskane kości nuisiano wyjmować.

P()źniej sprawuje on urząd piasta przy Bolesławie
Krzywoustym ^).

]Między latami 1119 a lliM świadkuje na przywi-
leju legata Idziego dla klasztoru tynieckiego.

Jemu zapewne zawdzięcza założenie swe Wojsław
niegdy w wojewcułztwie i powiecie sandomirskim po-
łożony.

Co do kwestyi, do jakiego rodu szlacheckiego pol-
skiego należał Wojsław, tałcowa ])rzedstawia pewne
trudności. Kronika Galla nazywa Wojsława raz jjro-
plnąuus raz nawet conscniguineus Sieciecha, że zaś Sie-
ciecłi należy do rodu Sta]"Z(3w% j)rzeto wobec powyższych
wskaz()wek Galla możnaby z całym społvOJem i W^oj-
slawa do rodu Starzów zaliczyć. Sprawdzić faktu tego
l^ezpośredniemi dowodami nie można, gdyż ich nie ma;
ale s[)rol)iijmy dowodami ])ośredniemi, skoro do tego
zniewala nas Długosz, zaliczając Wojsława wraz z bra-
tem swym Gedką bisłvupem krakowskim, lct(')rzy obaj
niew^ątpliwie do rodu N\ojsławowego należeli, do rodu
Swieljodzic()W-Gryf()W.

]My w badaniach naszycli mamy tylko jeden szcze-
gół do pomocy, a tym szczegółem jest imię Wojsław,
za którem musimy robić poszukiwania, w jakich ro-
dach <mo przycłiodzi.

Ot()ż w drugiej połowie Xni wielcu spotykamy
się w .Małopolsce na podgórzu kaj-packiem z niejakim

') :\ronum. T, \'M\ 437, 4oS.

220 —

Wojsławem, który jest synem AYydżgi, ten zaś Wydżga
ma brata rodzonei^o Gedkę, kt()rzy obaj między rokiem
1243 a 1255 piastują kolejno liodność kasztelanów są-
deckich. Spotykamy tu więc znowu imiona AYojsława
i Gedki, jak u scliyłku XII wieku w rodzie Gedki Iji-
skupa krakowskiego, kt<')rego bratem rodzonym był
AYojshiw. Ta identyczność imion wskazuje, iż mamy
z członkami jednego i tegożsamego rodu szlachecłciego
polsłviego do czynienia.

Oti)ż tegoto AY oj sława (NYydżdżyca czyli syna Wy-
dżgi) syna Bienia, dziedzica Łososiny, znamy pieczęć
/ r. 1-304, kt(')ra przedstawia ta]<:ie godło:

Jest to oczywiście idierbiona stannica
runiczna, Ictórej i)ierwotyp runiczny wyglą-
dał tak
eona jMiiic

i I '1 lii j u I u ^, «^

Tego go- ( )
w Polsce ^>^

sJci Ogni-

a kt()ra wyoł)raża uświę-
madr z młodszego futliorłv u.
dła stanu iczego używa
wielvów średnich nnl szlacłieclvi pol-
w()w czyli Lnljowlit(nv, do łvtóregoto
rodu wszYstkicłi Wojsławów, Gedlv()w i Wydżgów prze-
]iieśćlj}śmy musieli, a więc i naszego starego Woj-
sława stolnika Władysława Hermana a następnie pia-
sta Bolesława Krzywoustego.

Ale jałv teraz pogodzie to pocłiodzenie AVojsława
od ro(hi ()gniw<)W-IiUłjomlit(')w z owem słi;oustatowanem
l>rzez Galla pola-ewieństwem onegoż z palatynem Sie-
ciecliem, kt()ry przecież notorycznie do rodu Starzów
należy.

Otóż zestawiając ze sobą godło stamiicze runiczne
]"odu szcze])0\^'ego Starz<)w z godłem stanniczem ]"uui-
cznem ro(hi ()giuw(hv;-Lubowlit()W,
przycliodziuiy do przel<:onania, że
ród Ogniw(>w-Lrdjowlitów nie jest
niczem innem, jalv tylko młodszą
linią rodu szczepowego Starzów,
zaczeui pomiędzy temi dwoma rodami istuieją związł^i
łcrwi czyli ]iołvrewłeństwo, a wobec tego Wojsław jalvO

Ó

— -J-J 1 —

ozlóiiek rodu Oi^iii\v()\v-J.iiI)()\vlit(')\v iu();l;1 hyć ii\vażan\-
jako krewniak Sieciecha, członka rodn Starz()\v.

Fignriije on wraz z żoną w albumie konfrattn^nii
klasztoru lubińskiei»"o pomiędzy najstarszymi dobrodzie-
jami tego klasztoru ').

Pozostała po nim wdowa Dobronuła czyli Do-
bieclina Kilianówna zakłada z majętności po nim po-
zostałycłi łcości(')ł Najśw. P. ]Maryi na przedmieściu
w PlocłvU.

Miał zaś ten Wojsław dwie żony: pierwszą l)yla
Kiełczówna, z lvt()rą ]niał dw(')cłi synów Janusza i Tro-
jana, z drugą Dobiecłmą nie miał żadnycli dzieci ").

Jest on wraz z żoną zapisany w Alljum Iconfra-
ternii klasztoru lubińskiego (Monumenta V, 572).

338. Kiełcz. O rycerzu tym nic więcej nie wiem>',
kr(^m, że jałv co do])iero wspomnieliśmy, C()rka jego
była za Wojsławem.

On to jest niewątpliwie założycielem Kielc, miasta
gubernialnego w dawnem województwie krakowskiem.
Z imienia sądząc należał on niewątpliwie do rodu Aw-
dańc(')W lulj co prawdopodobniej jeszcze do starszej li-
nii Awdańców, to jest, do rodu Slvarljłv(hv.

§ 9. Dziesiąte pokolenie rycerstwa polskiego
wieków średnich, iioi — 1133.

339. Paweł, komes grodu santockiego, który
w r. 1124, z polecenia Bolesława Krzywoustego Ottona
l3islvupa bamberslviego z Gniezna na Pomorze przepro-
wadzał •■').

Herljord zowie go centuryonem, że zaś za świade-
ctwem Ebbona i mnicha priflingeńslviego był on kome-
sem santockim czjli kasztelanem, to stądłjy wynikało,

') Monumenta V, 572. -) Kodeks dypl. mazow. N. 2.
^) Monumenta II, 39, 78, 130.

— 2 22 —

że l-^oines i>ro(l()\vy mniej N\ięcej od])owiadal godnością
setnikowi. Tylko że nie wiedzieć, do jakiego wojska
owego setnilca odnosić. \Voi('>w miał każdy komes
grodowy co najmniej kilkuset jako załogę w swoim
grodzie, godność zaś setnika nad wojami byłaljy dla
takiego komesa grodowego za małą, zaś stu lycerstwa-
szlaclity łcomes grodowy santocki w swojej łcasztelanii
w owycłi czasach jeszcze żadną miarą mieć nie m(3gl.
Zdaje się, że przez nazwę centuriona należy tu rozu-
mieć wogóle dowódzcę chorągwi rycerstwa-szlaclity bez
względu na jej liczbę.

340. Komes Michał Stary (Slcarbek z G(')ry).
Pierwszy raz wzmiankę o tym komesie znacłiodzimy
w kronice Galla pod r. 1107 podczas wyprawy Krzy-
woustego na Pomorze. AYspomina mianowicie Gall, że
Krzywousty zlupiwszy Kołobrzeg i S])aliwszy takowy,
za ]-adą łvomesa INIichała, którego Staryjn (Magnus)
nazywa, rycerstwo swe z miasta poza mury wy])ro-
wadził.

Długosz mieni go członkiem rodu ITabdanlców,
założycielem klasztoru Benedyktyu()W w Lubinie i łvła-
dzie śmierć jego na r. 1113. Księga l<:onfi"aternii kla-
sztoru lubińslviego, ł>:ładzie go w pierwszym poczcie
swoicli benefaktor(n\% wszelako nie na pierwszem ale
dopiero na 9 miejscu; zaś nekrolog tegoż klasztoru
nazywa go JMicliałem Skarbłviem, komesem z G(')ry
i Idadzie datę śmierci jego na 28 Październiłca 1113 ').

Falvt, że komes Michał ])omiędzy dobrodziejami
klasztoru lubińskiego dopiero na dziewiątem miejscu
jest położony, że go oprócz Bolesława Krzywoustego
z żoną i Władysława II z żoną, coby się jeszcze ze
względu na ich książęcą godność wytłumaczyć dało,
]io]irzedza nadto sześciu imiycli rycerzy, nasuwa po-
wątpiewanie, czy komes jNIiclial był rzeczywiście fun-
datorem lvlasztoru. Gdylay l)vł fundatorem Idasztoru, to

') Monuuienta Pol. V, .372, GU.

•J23

już ze wzi;lę(lii na winne uszanowanie dla je^^o
spaclkol)ierc(nv, kt(»rz>" w takim razie Ijyliby dziedzi-
cami klasztorn, usolja komesa INIicliahi lunsiakłljy w al-
Ijumie ko]ifratei"iui figurować koniecznie na ]>ierwszem
miejscu. Za takiem uszanowaniem dla komesa ]Mi-
cliala przemawiałby jeszcze i fakt, że komes Miclial
w cliwili fundacyi klasztoru luljińskiego (1113) był już
starcem, skoro go Grali już ])odczas wyprawy pomor-
skiej (1107) starym nazywa. Tymczasem w albumie po
dw('»cli książętach dano pierwszeństwo oprócz innym
także i Skarbimirowi, kt('»ry byl znacznie młodszy od
komesa jMicliała, gdyż jeszcze co najmniej przez dzie-
sięć lat po śmierci komesa JMicliała wystę])uje.

Położenie w allnnnie ljenefalvtor( av klasztoru lułjiii-
skiego Sl^arbimira na pierwszem miejscu, wskazywa-
łoby, że nie komes JMicliał a Skarbimir Ijył fundatorem
klasztoru lubińskiego, kt('»rato łcorrektura o tyle nie ma
donioślejszego znaczenia, gdy tak Skarbimir jalv i ko-
mes ]Miclial byli prawdopodoljuie najbliższymi soljie
łvrewnymi, a pierwszy(;li ośmiu l)enefaktor()w tegoż
Idasztoru, przytoczonych na ])oezątlvU albunui aż do
PałvOsława włącznie, śmiało jako członlv(')w rodu Slvarlj-
ków policzyć można.

315. Komes Skarbimir (I). Najstarsze wiadomości,
jakie o l^omesie Skarljimirze znajdujemy u Galla, mia-
nują go już pod r. 1107 komesem ])ałacowym Bolesława
Krzywoustego a zarazem naczelnym wojewodą Cpriii-
ceps milicie). AV tym cliarakterze przedsiębierze on
w tym rolcu jedne wy])rawę na Pomo]'ze, drugą na
Szląslc zakończoną zdoljyciem Bytomia i znowu w r.
1108 czy też 1109 Jiową wyprawę na Pomorze, podczas
łctórej został ciężl^o ranny i stracił jnTiwe oł^o. Na wy-
prawie przeciw Czecliom (1110) dowodzi Skarbimir puł-
kiem nadwornym.

Pod rokiem 1118 czy 1117 notują roczniki, iż Słcar-
Ijimir, podówczas palatyn, zbuntował się przeciw swemu

— •224 —

księciu Bolesławowi Krzywoiisteiuu i wskutek tego zo-
stał pozbawiony wzroku ^).

W albumie konfraternii klasztoru lubińskiego po-
łożony on jest pomiędzy dobrodziejami ł^lasztoru na
]»ierwszem miejscu, z czegoby słusznie wnosić można,
iż on a nie komes Micłiał lj>ł założycielem tegoż kla-
sztoru. Nelcrolog klasztorny zapisuje jego datę śmierci
pod d. 23 łvwietnia.

Figuruje także pomiędzy świadl^ami aktu ł<:ardy-
nała- legata Idziego dla klasztoru tyniecłviego jałciś
Słvarbimir. Ponieważ akt ten był wystawiony między
r. Ul!) a 1124: a zatem wnet po oślepieniu Słcarbimira,
trudno i)rzy|tuścić, iżby ł^siążę dozwolił, by taki noto-
ryczny buntownilc stawiał się jalvo świadek w księcia
obliczu. Być atoli może, że gdy akt legata Idziego
z dw()ch alvt()w się slclada, z którycli pierwszy wysta-
wio]iy został w r. 1105 i m()gł mieć osobnycli świadlvów,
a między nimi i Skarbimira, imiona świadłv()w obudwu
akt()w ściągnięto razem i tym sjiosobem Słcarbimir
świadkujący właściwie w r. 1105, dostał się mniej wła-
ściwie pomiędzy świadł^cUy o Icilkanaście lat później-
szy cli.

Najbardziej atoli podoljną do prawdy jest rze-
czą, że Skarljimir oślepiony palatyn, a Sl^arbimir świa-
dek dokumentu kardynała - legata Idziego, to dwie zu-
pełnie odręl)ne osoby. Wszalvże i album l)enefalvtor()w
Idasztoru lubińskiego pomiędzy ])ierwszymi s\\ymi do-
brodziejami dwócli Skarbimir()w kładzie. Ów Skarbi-
mir przeto, kt()ry świadkuje na dokiunencie kardynała
legata Idziego, to Skarbimir drugi czyli młodszy.

Nasz komes Skarbimir I należy oczywiście do
rodu Skarbk()w, linii młodszej rodu szczepowego szla-
clieckiego polslciego Słvarb()sv, i lvto wie, czy nie jest
właśnie tej młodszej liuii założycielem. Od tej to linii

O Monum. I, 448, 450, 464, 477, II 315, 341, 342, 495, 49(3, 504
774, 797, 832, 874.

Skar))k()\v idzie j)(>toiii i-(')(l Awdiiiicctw. (iodlo .stmiiiicze
rodu Skai'l)k()\\' wyiiladalo tak:

;U'i. Gniewomir I zdaje / y \ się zrazu ka-
sztehin czarnkowski, iiastę])nie komes pomor-

ski i uzurpator (1108), po zdobyciu przez Bolesława
Krzywoustego grodu Wieleuia, głowę pod toi)()r po-

łożyło.

Z imieuia sądząc, należał ten Gniewomir do rodu
Strzegoni(')w, o łvt<')ryni wiemy, iż iDył Ijoezną gałęzią
Popielidó\\'.

343. Komes Zelisław I. Ten na wyprawie Krzy-
woustego przeciw 8więtoi)ełłvOwi morawsłvieniu (1103),
)3ędąc naczelnym wojewodą (j)rinceps mUicie), ręl^e ntra-
cił, łvt('>rą się szczytem zasłaniał, w nagro(łę czego
otrzymał od łosięcia ręł^ę szczerozłotą ").

344. Dzierźek cześniłc, wspomniany jest jałco od-
ważny rycerz podczas wyprawy Krzywoustego (1110)
przeciw Czocliom ^).

Z imienia sądząc należał ten Dzierżelv do rodu
^Nlądrostlców.

345. Jaszczołt (Jascotel), zapisany on jest w al-
bumie konfraternii klasztoru luljińsl^iego pomiędzy naj-
starszymi dobroczyńcami tego klasztoru *). Innym ])o-
mni]vom liistorycznym nie jest znany.

34G. Skarbimir II zapisany jest w albumie kon-
fraternii klasztoru luljińslviego pomiędzy najstarszymi
doljroczyńcami tego lvlasztoru ^).

Oprócz tego swiadkuje na dolvmnencie kardynała-
legata Idziego dla klasztoru tynieckiego pomiędzy ro-
kiem 1119 a llL>4.

') Monuiuenta I, 457, II, 333, 334, .501.

*) Monumenta I, 445, II, 313, 494. ^) :\Iouumeuta I, 477.

*) Ibidem V, 572. ■■) Ibidem V, 572.

Tom II. 15

Ani wątpić, iż ten Skarbimir, jak to już samo
imię wskazuje, uależal do rodu Skarl)k()W i że l)yl
prawdopodobnie rodzonym l)]"atem Skarbimira (I) ]>a-
latyna Kl•z\■\^ < )Usteu,'o.

347. Przedwój, zapisany w albumie konfraterni!
klasztoru bdńńskiego pomiędzy najstarszymi dobro-
czyńcami tego klasztoru ^).

Dzień jego śmierci podaje nekrolog klasztoru sw.
Wincentego na 17 kwietnia -).

348. Herynek, zapisany w albumie kcmfraternii
klasztoru lubińskiego pouiiedzy najstarszymi dol)ro-
czyńcami tegoż klasztoru ^).

349. Kaderyk, zapisany w tymże albumie konfra-
ternii klasztoru lubińskiego ])ouuędz\' najstarszymi
dobroczyńcami tego klasztoru ^).

Inne źródła historyczne go nie znają.

.').')(). Pakosław I, zapisany w albunue konfrater-
nii klasztoru lubińskiego, pomiędzy najstarszymi do-
broczyńcami tegoż klasztoru •'').

Nekrolog klasztoru św. Wincentego ])odaje trzy
daty śmierci Pakoslaw()w, mianowicieie 11 września,
•J9 września i I listopada *'). Któraby się do naszego Pa-
kosława odnosiła, rozstrzygnąć nie umiemy. Jest on
niewątpliwie członkiem rodu Skarbk('>w, jak imię jego
wskazuje.

()pr()cz tego notujemy z albumu kont*ratei'nii l^la-
sztoru lu])ińskiego następujące imiona dobroczyńc()W
tego lvlasztoru, które zdaniem wy(lawc('>w tomu V Mo-
nument()w na lata 1113 a lk2ó przypadają *). Oczywi-
ście notujemy tylko te imiona, których dostojne brzmie-
nie wskazuje, iż się do rycerzy odnoszą:
351. Mścigniew I. 35'2. Moryslaw I.

353. Żelislaw II. 354. Nasław.

") Momiinenta V, 572. *) Ibidem str. (IST. ') Ibidem str. .')72.
*) Ibidem str. .')72. -') Ibidem str. .172. ") Ibidem str. 704. 70G. 710.
') Ibidem str. 'uó.

35.-).

Bogdan.

356.

Krzystoń.

357.

Morysław II.

358.

Sulisław.

359.

Swiebor hk )żt' Wszebor

360.

Bogumił.

30 1.

Mściwoj I.

3(;-2.

Zdewit.

363.

Bodzęta I.

364.

Czystybor.

365.

Bogusza.

366.

Sąd (tt'11 oczywiściejest
czloiikiejii rodu Odm-
wąż<)\v).

367.

Smył.

36cS.

Oldmir.

369.

Mroczek.

370.

Odo.

371.

Wojsław II.

37-i.

Radowit.

373.

Przybysław.

374.

Tworzymir.

375. Andrzej. 8\viadkiije on na [>rzywilejn kardy-
nała-legata Idzioi;(>, wydanym dla klasztoru tynieckiego
między r. 1119 a 1124.

W r. 1149 nadaje klasztorowi n św. Wincentego
we Wrocławiu wieś Wawrzeńczyce, zaś około v. 1155
klasztorowi mogilnieńskiemu wieś Gocnnowo ').

Do jakiegoby rodu ten Andrzej należał, nie jest wia-
domo. Fakt, iż nadal klasztorowi św. Wincentego wieś
Wawrzeńczyce, która leży w tej okolicy wojew. kra-
kowskiego nad Wisłą, gdzie leżały posiadłości rodu
Czewoj(nv, wskazywałby, że ten Andrzej do rodu Cze-
woj()w należy.

Jeśli jednak od tego Andrzeja pochodzi Jędrze-
j('>w, p(')źniejsze miasteczko i siedzi1)a klasztoru Cyster-
S()W, w takim razie należałby ten Andrzej niewątpliwie
do rodu Lis(')W, ileże miasto Jędrzejów jnż wcześnie^
w wiekach średnich herb Lis w tarczy nosi.

376. Sułek (Sullslans). Swiadkuje on na przyw i-
leju kardynała-legata Idziego, wydanym dla klasztoru
tynieckiego między r. 1119 a 1124.

W ]•. 1149 nadaje on klasztorowi u św. Wincen-
tego we Wrocławiu Pełcznicę i Zórawę; zaś około

') Kodeks tyniecki N. 1. Kodeks wielkop. N. 3 i ol. Mosbucli:
Vu)tY str. 102.

15*

r. 1154 bisJaipstwu ^Y^()cla^vslvielnll dwie wsie Sulisla-
wice i Kotiik()w ').

Miał on zdaje się dwóch synów: starszego Mar-
cina, który równocześnie z nim na dokmiiencie kardy-
nała-legata Idziego świadkiije i młodszego Więcława
Snlisławicza, l^tóry występuje dopiero w r. 1189.

Nelvrolog' Idasztoru ś w. Wincentego zapisuje śmierć
jeg(j pod dniem ]3 maja -). Z imienia sądząc należał
ten Sułelv niewątpliwie do rodu Starzów.

377. Komes Piotrek Włost (zwany Dmiinein).

Piotrelv Włost jest niewątpliwie najznaliomitszym
dynastą polsldm XII wieliu, a cliociaż żyje jnż w epoce,
gdzieśmy byli dobrze piśmienni, mimoto nie znaleść
drugiego dynasty, u Ictóregoby tyle najważniejszych
dat życia było wątpliwych, co u niego.

A najprzód jest jnż jego imię wątpliwem, nie wie-
dzieć, czy się nazywał Piotrek Włost lub Włast, jalv
chcą dokumenta, czy Włostowicz (Wlostides), jali clice
Kadłubełv, czy Donin lub Dunin, jałc mają późniejsze
zapislvi, czy wreszcie comes de X(insch lub comes Skrzi-
łiensis, jalv clice Długosz lub nawet Korelv, jak clice
żywociarz Piotrków ; dalej czy ojciec jego zwał się Włost,
jak i)odaje Kadłubel\:, czy Włodziniirz, jal<: wywodzi
Mosbacli, czy Piotr był z urodzenia Duńczyl^iem, jak
clice kronika wielkopolska Bogucliwałową zwana, czy
też Czecliem, jalv chce jego żywociarz (ex Bohemia
((dvenerat), czy wa"eszcie z ziemi misnijsłviej z Dołma,
jak clice Mosbacli ; ile miał dzieci, i czy syn jego zwał
się Idzim czy Świętosławem czy Konstantynem, czy
wreszcie owo okrutne okaleczenie Piotrka przez Wła-
dysława z poduszczenia jego żony, o któreni wspomina
kronika wielł^opolska Boguchwalowa, a milczy zupeł-
nie najbliższy tycli czasów Kadłubek, jest ])rawdziwem
lub nie.

') Kodeks dypl. tyniecki N. 1. — Mosbaoh: Piotr str. 102. —
Kod. wielkop. N. 586. ^) Monumenta V, 691.

— -I-I^) —

Zącziiijuiy od iiiiiciiia.

Najstarsza wzmianka o Pioti-ku znajduje się
w akcie kard)iiala-lei2,'ata Idziei^o, \vvda]i>"ni dla kla-
sztoru l^eii('dyktyłu)\v w Tyńcu między r. 111!) a 11-24.
Jest ua tym doktunencie nasz Piotrek i)o\v(»lany jako
świadek pod przela-ęconem nazwiskiem (transumi>t)
Poztigus, ivt<)re Antor Clirobacyi uważa słusznie za
błąd transu mującego notaryiisza i bardzo trafnie na
Portigus (Piotrek) ])oprawia.

W dokumentacli z kit 1139, 1149 i 1193 zwan\- ou
jest conies Petrus lub pokrótce Petrus.

Bula papieża Hadryana IV z r. 1155 zowie go
„Właz" zaś AYincenty Kadłubek „Petj-us Wlostides"
wreszcie dols:ument z r. 1209 wydany przez Henryka
Brodatego dla Iclasztoru na Piaslvu (nie bez ale) „Pe-
tirko Wlast^

Ani o Duninie ani o lirabi ksiąsldm lul) skrzyń-
skim najstarsze źr<'>dła nic nie wspominają, należy więc
przyjąć, że nasz dynasta zwał się Piotrkiem i był sy-
nem Włosta czyli Włoszczowiczem łub Włostem.

Wprawdzie dołvumenta z r. 1155 i 1209 kładą to
imię „Włast" ; zważywszy atoli, że wszystlvie miejsco-
wości, łvt('>re od tego imienia początek sw(')j biorą, jalv
Włost\', Włost()W, AVłostowice, Włoszczowa i t. p., piszą
się wyłącznie przez o, a nigdy przez a, więc i my mu-
simy imię Własta uważać za przełcręcone zamiast
Włosta.

Co do łu'abstwa na Slvrzynnie, to dopiero kroniłca
wiełkopołsłca Bogucli\\'ałowa występuje z tą wiadomo-
ścią. Hunc enini in coniifeni de Skrzyii creauerat Uirgi-
tas magnifica Boleslai. O jalviemś In-abstwie nie może
tu być oczywiście żadnej mowy ; ale że Piotrelv był
łvomesem , to stwierdzają ponad wszell^ą wątpliwość
źrcklła już z XII wieł^u ; że zaś od Krzywoustego m()gł
otrzymać doljra słvrzyńs]vie, w to nie ma powodu naj-
mniejszego wątpić. Jeśli bowiem tałv podaje łcronilva
Boguchwałowa, to znaczy, że za jej czas()w siedzieli na

— 230 —

Skrzyiniein potomkowie iićiszei;o Piotrka, czeii:o pośre-
dnim dowodem i to być może, że Skrzyńscy jeszcze po
dziśdzień Dmiiiiami Łabędziami się piszą.

Co się tyczy imienia ojca Piotrkowei^o, to ze
względn, że najdawniejsze źrikllo, kt(U-e nam to imię
l)odaje, mist]-z Wincent}', ż\je w kilkadziesiąt zaledwo
lat po śmierci Piotrka i jest ws])(')łcześnikiem jego
wnnka komesa Bodzanty, nie ma najnmiejszego powodu
do puszczania podania Kad łubkowego w j^odejrzenie
i należy przyjąć za nim, iż ojciec naszego Piotrka zwal
się Wlostem. Do skontrolowania tego szczeg('>łn brak
zresztą wszelkicli źródeł, gdyż ojciec Piotrka nie wy-
stępuje nigd\' na widowni publicznej.

Rocznik Jcrakowski (Monuiuenta II, 833) zowie
ojca PiotrJcowego Swiętoslawem. ]Możnal3y to wprost
uważać za myłkę, skoro o tałdm Świętosławie nie mamy
zgoła żadnej słcądinąd wiadomości, a syn Piotrka rze-
czywiście Swiętoslawem się zwał; gdyby nie to, że Nie-
siecki (III, 345) o ojcu Piotrlva, Jvt('»rego Gwillielmem
zowie, ])owiada, iż go Polacy jiotem Swiętoslawem na-
zwali. Ot()ż to wzbudza podejrzenie, iż Niesiecki musiał
mieć jakieś, dziś nam nieznane źnklło, z lvt()rego wy-
pływało, iż ojciec Pioti"lv(')W zwał się Swiętoslawem,
cliyba, żeby to ł)ył ten sam rocznik codopiero ])]-zez
nas wspomniany.

Przypuszczenie, iż ojciec Piotrl^a m(')gł się zwać
Swiętoslawem, naljiera pi-awdopodobieństwa, jeśli zwa-
żymy, że imię Swiętosław jest w rodzie naszego Piotrka,
niezwykle luljianem ; nietylko Ijowiem syn Piotrka zo-
wie się Swiętoslawem, ale i prawnulc Piotrl^a a syn
lvOmesa Bodzanty, zowie się Swiętoslawem, i znowu
pozaprawnuk jego a syn Włodzimirza zowie się Swię-
toslawem.

Mosljacli usiłuje dowieść, że Wlosto tyle znaczy
co Wlosco, a Wlosco tyle znaczy co Włoszek, a Wło-
szek jest tbrmą zdrobniałą imienia Włodzimirz. Z czego
wnosi, że ojcu naszego Piotrka było na imię Włodzi-

— -2^1 —

iiiirz i jtowoliijc się w tej mierze ii;i Imię |i;i|)i<'ż;i Cele-
styna ni z r. li;).'i, w kt(')rej stoi ustę|>: dr (issen.sn no-
biliuni fiiro/-tnn dncis llolcslui^ r())iu'tinn l'etrl. Modinull,
Leoiiardl, pittroninn ijtsl/is loci. ()t('>ż k;iż(l\ iiit'U])rze-
dzoiiy ezytająe ]»()\vyższy ustęp, rozumie, iż Jest mowa
o trzeeli patroiiaeli klasztoru ś\v. AViii('eutei>,-o, miano-
wicie o komesach Piotrze, Wło(Iziniii'zu i Leonardzie;
ale Mosbacli wbiwszy sobie w głowę, że Wlost znaczy
Włoszek a Włoszek znaczy Włodzimirz, rozumitil <')W
ustęp w ten spos()l), że jest mowa tylko o dw()cli oso-
bacli, mianowicie o Piotrze synu Wlodzimirza (Petrus
Ylodimiri) i Leonardzie. Jestto oczywiście Isrednia. Już
samo społvOJne odczytanie l)uli [>ti})ieża Celestyna 111
z r. lli)3 wskazuje, że w tej 1)uli o Piotrze Włoście
mowy być nie może, ?4dyż jest mowa o talcim Piotrze,
patronie klasztoru sw. Wincentci^o, lvt()ry wi'az z dwoma
jeszcze iimymi ws[)(Vlpatronami AYlodzijnirzem i Leonar-
dem dali zezwolenie na wypędzeiue Benedyłctynów
z Idasztoru św. Wincentei;'o i w]>rowadzenie tamże Nor-
l)ertan6w. Stać się to miało między r. 1170 a 1180, za
Zyrosława, bisl^upa. wrocławslciego, a zatem w cliwili,
kiedy Piotrek AVłost od dawna już nie żył. Ow
przeto w l^uli ])a])ieża Celestyna 111 wznnanlvOwany
Piotr jest zupełnie imią osolją od Piotrlva Włosta i jest
prawdopodoljnie strvjeczny]u bratem Wlodzimirza i Le-
onarda, kt()]"zy znowu między sobą są bi"aćmi rodzo-
nymi, a Włodzimirz ten Ijrat Leonarda, swiadkujący
jeszcze w ]•. 1177, żadną niiarą ojcem Piotrka Włosta.
Ijyć nie może i z nim w żadnym nie zostaje związl-^u.
Co do poclłodzenia Piotrlsia W^łosta, to kronika,
wielkopolslca Bogiicliwalową zwana, ])odaje, że przybył
z Danii na dw()r Bolesława Krz> woustego, gdzie też
pomiędzy dworzan policzony został ^). Od tego duń-
skiego pocliodzenia naszegcj Piotrka miałb_\' pocłiodzic
jego przymianełv „Dunin", gdyż Danowie u nas Du-

') Monumeiita II, ")()(;.

— 232 —

iiaiiii cz>ii Duńczykami się zowią. Żywociarz Piotrka
opowiada, iż on przybył z Czech (kie eadem tempesfafe,
dum Ufa agebanfur, ex Bohemia aduenerat) z czego
wprawdzie nie wypływa jeszcze lvOiiiecziiie, iżby miał
być Czecliem, jeno, że opuściwszy ojczyznę swą Danię
i włócząc się po świecie, jalc prawdziwy Skandynawiec,
w poszuliiwanin za nową ojczyzną, wprz()d nim do Pol-
ski, zawitał do Czech, a tam, gdy mu się nie s]iodo-
bah:), dopiero Icrolci swe lvii Polsce skierował.

Gd>' kronika wielkopolska Bogucliwałową zwana,
pisaną l)yła za życia wnuka Piotrka Wlosta , trudno
przypuścić, iżby tradycya pochodzenia tak sławnego, ba
nawet najsławniejszego swego czasu męża, kt()reg()
imię było u wszystkich na ustacli, któremu tyle sław-
nych klasztorów i kościołów swoje założenie zawdzię-
czało, była się już mogła tak zamącić, iżby kronilcarz
nie m(>gł o pochodzeniu Piotrka Włosta prawd>' dociec.
Coś podobnego nie jest możebnem. Musim>' więc przy-
jąć za prawdę to, co kronika wielkopolska podaje, że
nasz Piotrek był z pocliodzenia Duńczykiem, za czem
i jego ])rzymianek „Dunin" bardzo wyraźnie przemawia.

Przypuszczenie bowiem Mosbacha , jakoby przy-
nuanek Dunin, pisany w wiekach śi-ednicli pospolicie
Donhi, miał pochodzić od zamku i)()l()ż()uego pod saskiem
miasteczkiem Dohna w dawnej ziemi misnijskiej, sprze-
ciwia się wszelkim znanym prn\\ idiom imionotworczym
naszego języka.

h]tymologicznie biorąc nazwa Douiu oznaczałaby
miejscowość, kt()rej założycielem był Doua, jak Oświę-
cim od Oświęty, Prandocin od Prandoty, Konin od Ko-
nia, Poronin od Poroni i t. p., ale iżby czło wiele od
miejscowości Dona zwał się Doninem, na to w języku
naszym, o ile sobie na prędce ]n'zy|)omnąć mogę, cliyba
nie ma przykładu.

Zresztą prócz podobieństwa brzmienia nazw Dona
i Donin, lvtóre zresztą jest bez znaczenia, nic zgolą za
liipotezą Mosbacha nie przemawia.

— -233 —

Najstarszy fakt z ż}'eia iia,szei;<) Piotfka regestnijt.'
kronika wielkopolska, i^dy (pod v. IIOD) wspomina
o jego przybyciu z Danii w młodym wieku (adolesccns)
na dw{)r Bolesława Krzywoustego, od kt()rego w po-
czet dworzan zaliczonym został (in famillarcm fiiif re-
ceptus). Fakt ten nie budzi żadnej wątpliwości: Skan-
dynawowie należeli pod<)wczas do najdzielniejszego ry-
cerstwa na świecie, a dwór polskicli Piastów już od
czas()w Chrol)rego otwarte miał tradycyjnie dla takich
rycerz}' podwoje. A skoro Piotrelc j^rzybyl w talviej
właśnie chwili, kiedy Krzywousty rozdawał swemu ry-
cerstwu dobra ziemslde, c(')ż naturalniejszego, że i nasz
Piotrek dostał przy tej sposobności dość liojne uposa-
żenie w Książu i Skrzynnem, aby się do ojczyzny tej
nowej ])rzy wiązał i jej swe usługi na zawsze poświęcił.
TyllvO nie trzeba puszczać wodzy bujnej wyol^raźni
i przedstawiać sobie takiego Książa lub Slvi'zynna <')w-
czasnego takiem, jalv jest dzisiaj. W owych bowiem
czasach własność dworska w tycli majątlcach mogła
co najwyżej ol)ejmować po lvilka dziedzin włościańslvich
(radłowycli czyli 15 morgowych), z Ictórych lisiążę po-
przód wieśniak(3w wyeliminować nnisiał, aby obdaro-
wany rycerz miał przecież jakiś doclukl z nadanych
soljie dóbr.

Przez pierwszych dziesięć lat pol)ytu w Polsce nie
spotykamy o naszym Piotrku w źrcklłacli żadnej
wzmianki, jalvkolwielv już w r. 1108 miał on wedle
lvroniki klasztoru Panny Maryi wybudować klasztor
w G<)rce (Gorkau), dokąd mnicli()W rzekomo z Arro-
vaise z Flandryi sprowadził. Dopiero między rokiem
1119 a 1124 świadl^uje przy wj-daniu aktu l^ardynała-
legata Idziego dla klasztoru tynieclviego pomiędzy naj-
znakomitszymi (AYczesnymi wielmożami [)olsłvimi ')•

') Kodeks dyplom. Tyn. X. 1. p,dzie ziimiast Potrigus ])olożoiio
mylnie Poztigus.

— 234 —

Okuló r. 11-2-2 opowiadają Herbord i mistrz Win-
centy, iż Wołodar Rościsławicz książę przemyski, zbnn-
tował się przeciw Krzywonstemn. Podczas narady,
jakby sobie z Wołodarem począć, objawił Piotrek
Włost zdanie, iż jedynym sposobem pomyslneg'o zała-
twienia tej sprawy byłoby dostanie Wolodara w swe
ręce. Za zgodą przeto Krzywonstego wybiera się Pio-
trelv z garstką doborowycli rycerzy (30) na Rnś, a uda-
jąc zbiega, skarży się przed Wołodaj-em na okrucień-
stwa Krzywonstego. Cieszy się Wolodar poz\ slcaniem
takiego męża. Tymczasem Piotrek ])odczas pokiwania,
gdy książę dalej w lasy się zapuścił, korzystając ze
sposobności, chwyta księcia i związanego z sobą do
Polski u]jrowadza *).

Wielka, była radość z tego sukcesu I*iotrkowego
na dworze Krzywonstego, Wolodar musiał się ogro-
mnemi skarbami wykupić, a Piotrek otrzymał ^Nlaryę
lvsiężniczłvę ruską, krewną Zbysławy, małżonłd Krzy-
woustego za żonę.

Pod r. 1125 opowiada kronilva wielkopolska, Bo-
gnchwałową zwana, mniej ])rawdoii()dol)ne zdarzenie
z życia Piot]'ka, mianowicie, że gdy kr(')l duński przez
brata swego zamordowany został, ojciec Pi(^trlva, prze-
bywający na dworze kr()lewskim, zdołał zagrabić w swą
moc slcarby zmarłego knUa, o czem syna swego w Pol-
sce UNYiadomił, iżby, gdy sam już jest starcem, przybył
do Danii i slvar])y te zabrał. JałvOŻ w\prawił się Pio-
trek do Danii, oglądnął te skarby, lecz gdy się prze-
konał, że icli bezpiecznie ze sobą zabrać nie zdoła,
nakłonił lvrzywoustego do wyprawy do Danii. Pj'zed-
sięwziął Krzywousty tę wyjn-awę z dołji-ym skutkiem,
a Piotrek ze skarljami pownłcil do Polski '-).

Co w tem opowiadaniu razi, to naji)rz(jd to, iż
żadne zresztą żrcklła liistoryczne o takiej wyprawie
duńskiej Krzywoustego nic nie wiedzą, a następnie

') Moiuiuienta U. 74. 351. ') Monuiuentii U, .')()(;.

— -iS.-) —

b('/('t,'l(>\\()sc (hilckicj ii \\at|>li\\ t'i w \ |tr:i\\ y. \\y|ira\\;i
ta ))()\\ icni w takicni tylko lazic iiiialahy jakii' taki*'
wytlimiac/.ciiic, Ł;<l>l»y owe skarhy ki'<'tl('\\ski(', utajone
pr/ez ojca l^ioti-kowc^o (starcino Wlostaj, niialy sir hyły
dostai' Krzywoustemu, ale iżlty KrzywoiistN' iiiial |>ize(l-
siebrać taką \\y|>rawe w odlejcie strony tylko w tym
celu, aby kieszeń Piotrkowa skarbami napełnić, wy-
daje się zupełnie nieprawdopodobnem.

Pod r. 11.'}-J podaje Długosz (J, 547), jalcoby ł^onies
L^iotj- Duńczylc ze Skrzymia założył lvlasztor Premon-
strantelc w Strzełnie, wymurował kościół, nadal mn
wieś Strzelno, a ))isku]) Icruszwicki Swidiiei", kości(ił
ten pod wezwaniem s\\. Krzyża i N. P. ]\[ar_\i poświę-
cił. Jestto wierutna bąjłca. Nie Piotrek Włost ale pra-
wdopodobnie l?iotr Stary (Magnus) Wszeborowicz jest
fundatorem klasztoru strzeln ieńskiei^o, skoro na ])0-
czątku Xin wielvu nie i)otomek Piotrlca Włosta, ale
Krystyn, syn Piotra Wszeboi"owicza jest patronem kla-
sztoru strzel nieńsłciejAO. Zresztą, jakto ]i]'of. Ulanowski
trafnie wykazał, fundacya klasztoru strzeln ieńsł^ietco
nie jest wcześniejszą, nad sch>'lek XII wieku.

Roku 113l» buduje Piotrek Wlost klasztor św. Win-
centego we Wrocławiu. Robert, biskup wrocławski,
nadaje temu lvlasztorowi łcaplice sw. !Micłiała obok kla-
sztoru położoną.

Przywilejem z ]•• lUD Bolesław Kędzierzaw)- za-
twierdził uposażenie klasztoru wrocławskiego św. Win-
centego, dokonane przez polslvicli wielmoż('>w. Jalco
fundator klasztojMi występuje w przywileju comes Pe-
trus, kt()ry klasztorowi Jiadał : Wierzbno, Odrę, pt'»źniej
Opatowicami zwaną, Krościenicę i Oławę; Paliosław
w g()racłi nadał Tasz('»w i młyn na Dobrej ; Icomitysa
Włostonisa dała inną wieś •, Sędziw()j Swielvcino, Jor-
dan inną wieś, Krzystoń Jcoło Lignicy inną, Dziwigor
Wejowo, Witoslaw Zasęp, Andrzej AYawrzeńczyce,
Raty nur Tatoszowo, Bronisz G('>rlvę, Sulisław Pałe-
cznicę i Żorawe , Jan zaś, biskup wrocławski, nadał

— -JSG —

dziesięcin>' wszystkicli tych wsi, zaś Mateusz (biskup
krakowski), dziesięcinę z Wawrzeńczyc, Bolesław wre-
szcie Kędzierzawy nadał Icaj^licę św. Marcina we Wro-
cławiu, lvaplicę Św. Benedylcta w Uiinicy ze wsiami,
docliodanii, ośmiodniowy in jarmarlciem i Icarczmą przy
moście, jarmarlv w Kostomłocie, karczmę w Pałecznicy
i wsie Grabiszyn, So]volni]vi i Kniazie ').

W ]'. 1144 jest Piotrek Włost na dworze cesarza
Konrada w Magdeburgu , gdzie też od arcybislcupa
magdeburs]viego wyjednywa relOcwie św. Wincentego,
Ictóre p]'zybywają do Wrocławia w czerwcu r. 1145.
Relilvwie te j)rzeznacza Icomes Piotrelc dla wybudowa-
nego pj-zez siebie pierwotnie pod wezwaniem N. Panny
Maryi kościoła, lvt('»ry też odtąd lvościołem św. Wincen-
tego się zowie.

Ze Piotrel-: Włost był za czasów Bolesława Krz>-
woustego zrazu wojewodą {princeps m/lfcie) poświadcza
Herbord ; J^ronika Piotrowa zas ]>odaje, że następnie
został komesem pałacowym (jKilatinus), a wskutek te-
stamentowego roz])orządzenia Ki'zywoustego nawet pia-
stem jego maloletnicli dzieci (i/isfitiiif sitonnn tutorem
tUiorinu).

Na r. 114.') przypada sromotne okakn-zenie Piotrł^a.
Opowiada mianowicie Ja^onika wiełkopolsica Bogucliwa-
łowa "), że Iciedy Piotrelc ostrzegał Władysława II, aby
zaniecłiał iirześladowania swych Ijraci, wziął nui to
Władysław za złe, a ołjawiając się, Ijy Piotreł<: nie sta-
nął po stronie prześladowanych łjraci, i korzystając ze
s[)osobności, gdy Piotrek wydając c()rkę swą za Jalvsę,
księcia Sorabii, wyprawiał onejże wesele we Wrocła-
wiu, kazał Piotrlca ująć, oślei)ić i języlc mu przeciąć,
co się też stało. Szczegółowo opisuje tę zljrodnię ł\:ro-
nika Piotrkowa, datę zaś podaje nn-znilc kralcowski
oraz rocznik Sędziwoja, ten ostatni mieniąc Piotrka
wojewodą łcralcowslcim.

') Haeiiśler: Uels X. 1. =) Monumentu II, .r20.

" -237 —

Prof. Białecki biorąc assumpt, że tak Jjliski cza-
.S()\v Piotrka Kadłubek, nic zgoła o oślepieniu tegoż
Piotrka nie wie, i koniljinnjąc z faktem, że w p()źniej-
szycli czasacli Piotrelv i dobrze widzi i dobrze mówi,
(miało się to stać drogą cudu), uważa całe to podanie
za ])rostą bajl^ę wytworzoną w tym celu, aby g'dy wiel-
możowie wraz z duchowieństwem popełnili na ojczy-
źnie i swym księciu zdradę główną, należało pamięć
tego księcia w oezacli narodu podłemi okrucieństwami
zohydzić, aby swoje nikczemne wystąpienie przeciw
księciu usprawiedliwić ^).

Najnowszy wydawca kroniki o Piotrze Włoście,
Dr Aleksander Semkowicz nie chce się jednak zgodzić
z poglądami prof.Małeckiego, wykazując, że różne źró-
dła (')w fakt oślepienia Piotrka Wlosta podają, i że fakt
ten odbił się nawet o uszy kronikarza ruskiego, żyją-
cego przy końcu XII wieku. „Trudno zresztą przypu-
ścić, mówi Dr Semkowicz, na co i my się najzupełniej
piszemy, aby można było opinię publiczną obalamucać
pogłoskami, o których nieprawdziwości każdy m(')gł się
przekonać, a jeszcze trudniej, aby przekonawszy się
o tem, wieść ta tak upornie w tylu utrzymywała się
źródłach i nigdzie nie została sprostowaną. Sam falvt
oślepienia jest tak zwykłym w owycli czasach, że wcale
nas nie uprawnia do zaprzeczania go, zwłaszcza, że
o niewinności i szlachetności tej „tygrysicy", jak
Agnieszkę Wincenty nazywa, żadnych nie mamy do-
wod()W ^).

Po raz ostatni występuje nasz Piotrek jako komes
l^alatyn wraz z żoną swą Maryą i synem Świętoslawem
w r. 1149, kiedy na jego prośby bisl^up wrocławski
Walter, zatwierdza klasztorowi na Piasku posiadanie
dwóch kościołów, mianowicie we W^rocławiu ])rzy mo-
ście i na Sobótce, obu pod wezwaniem N. P. Maryi,

') Małecki Autoni: Z przeszłości dziejowej, tom I, ICraków
1897, str. 164. *) Monumenta V, 761.

— -ias —

oraz dziesięciny z dziewięciu wsi: Strzei^omia, Riisz-
kowa, I.iisiny, Jaraszowa. Pastiicliowa, Ujazdu, Trzą-
skowej, Skrobisza i Bystrzycy.

W r. 1153 umiera Piotrek Włost. Rok śmierci po-
daje napis nagrobkowy, zamieszczony w rękopisie Li-
ber cancellariae Stanislai Ciołek \). Co do dnia śmierci
to nelsirolog lubiński zwąc naszego Piotrka komesem
wrocławskim, podaje go jako dzień 17 kwietnia, zaś
nekrolog klasztoru św. Wincentego zwąc go komesem
Piotrem założycielem lvlasztoi-u {fnndałor loci) kładzie
go na dzień 16 Icwietnia. Różnica nieznaczna jednego
dnia między oboma temi datami tern się tłumaczy, że
klasztor lubiński o dzień i)(')źniej dowiedział się o jego
śmierci; należy przeto jałco rzeczywistą datę śmierci
przyjąć datę nekrologu Św. Wincentego, to jest dzień
1() kwietuiii.

Jeszcze nekrok)g św. Wincentego i)odaje datę
śuiierci jnkiegoś Włosta, l<:t(')i'eg() dziedzicem Icłasztoru
(heres liuiiis loci) nazyw;i. Nie jestto jednałc nasz Pio-
trełv Włost, lecz inna osoba, co niżej wył^azanem będzie.

I napis grobowy zawarty w i^iber cancellariae
Ciołlia , budzi niemałe wątpliwości. Tytulił^ bowiem
tego napisu brzmi: ł*]pitapłiiiun militis Petri, <|ui fuit
septuaginta templorum constructor et iacet in Strzelno.
()t(')ź jeśliby ()w napis nagroljkowy odnosił się rzeczywiście
do tego Piotra, łctóry leży w kościele strzelnieńskim po-
chowany, tedy odnosili))- się do zupełnie imiego Piotra,
a nie do naszego Piotrka Wlosta. Nasz Piotrełc AVłost
leży notorycznie ]»orliowaiiy w dawnym kościele św.
Wincentego '), gdzie miał ufundowany nagrobek ])rzez
opata Wilhelma między latauu 18.')() a 18<)4 z najusem:

Hic situs est Petru.s, M\ria coniuge fretcs,
Marmohe splendente_, patre Guillhelmo peragente.

') MoiiuiHcata II. 87.').

— -235) —

Ten zaś Piotr, kt(')ry leży pocliowaiiN- w Str/eliiie,
i kt()ry jeyt prawdopodobiiie fiiiKlatorcin klasztoru
strzeliiieńskiei;o, to Piotr syn Wszebora czyli Wszebo-
rowicz.

Że jedneg-o Piotra wzięto za driii^iei^o i że finida-
cyę klasztoru strzeluieńskieii,'o przypisano niewłaściwie
naszemu Piotrkowi Wlostijwi, stąd ]»oszlo, że źnulla
średniowieczne o)ju tych Piotr()W zwią zar(')wno starymi
{Petrus cUctns Magnus); że zaś Pioti-ek Włost był po-
w^szechnie znanym, a o Piotrze Wszeboro\^ iczu prawie
nikt nic nie wiedział, więc i to, co dotyczyło Piotra
Wszeborowicza, przypisano naszemu Piotrkowi Wło-
stowi. T>ll<;o szczeg()ł, że w napisie ij;Tol)owcowym jest
mowa o fundacyi 72 lvościoł<')w, dowodzi ])onad wszelką
wątpliwość, że ten napis odnosi się do Piotrlca Włosta,
a nie do Pioti'a Wszeljorowicza. Nie będzie temu stać*
na przeszlcodzie nstęp huń/s fuiiddtor doniH.s\ i;'dyż nie
ma na to dowodu, że ten napis znajdował się w ivo-
ściele w Strzelnie, mógł się znajdować w lvościele św.
Wincentego we Wrocławiu.

Zelotyzm Piotrlca w fundowaniu lvlasztor('>w i łvo-
ściołów, tłumaczy łcronilai wielkopolska Bogucłiwałowa
tem, iż mu spowiedniiv Ojca św. w Rzymie jako pokutę
za zagraljienie słvarb()w ]ś:r()la duńsJviego budowę i upo-
sażenie siedmiu klasztor()W zalecił. Miały być teml Ida-
sztoraini wedle kroniki wielkopolslviej : łvlasztor Kano-
niłvów regulai-nych N. P. Maryi na pi-zedmieściu wro-
cławslviem, na Piasku, l^lasztoi- św. Wincentego poza
miastem Wrocławiem, klasztor w C^zerwińsku, łclasztor
zakonnic w Strzelnie, ])robostwo u św. Wawrzyńca potl
Kaliszem, Idasztor sulejowsłd, prol)ostwo w Mstowie,
a nadto 70 innycli lvOŚcioł()w, z Idcuycłi uielvt('>re nie-
dokończone syn jego Konstanty wylvończyć miał ').

Zapuszczanie się w wyszczeg(')lnianie klasztor(')w
i łvOŚcioł()W, łct(')re naszemu Piotrlcowi ł)ądź fundacyę

') Momuuenta II, ń2().

— ■24:{) —

swą bądź przynajmniej znaczniejsze uposażenie zawdzię-
czają, jest na razie jeszcze przedwczesne. Pierwej mu-
szą wypowiedzieć w tej sprawie ostatnie swe słowo hi-
storycy sztuki i wskazać, kt(U'e zabytki arcliitektury
do czas()w naszego Piotrka odnieść się pozwakiją. Za-
pewne po niejednym już z tych pomników nie poz(^stał
i śhid po dziś dzień, inne uległy zupełnenui przeisto-
czeniu. O dolvładnyn) wyi^azie nie można nawet marzyć.

Tu tylko wypada zastanowić się, o ile wykaz
siedmiu klasztorów, podany w kronice wielkopolskiej,
zasługuje na wiarę. Z góry nuisimy oświadczyć, że wy-
kaz ten nie zasługuje bezwzględnie na wiarę i wymaga
łcrytycznego sprawdzenia. ()t<')ż już poprzednio wytknę-
liśmy, że Idasztor w Strzelnie nie Piotrkowi Włostowi,
lecz Pioti'(>wi Wszel)()r(>wiczowi założenie swe za-
wdzięcza.

Nienmiejszą wątpliwość budzi l<lasztor Kanonikcnr
regularnych u N. P. .Maryi w Wrocławiu na Piasłvu.
Bula papieża Celestyna III z r. 1193, podaje imię je-
dnego tylko u]K)sażyciela tego klasztoru, a tym jest
nasz Piotrek. Miał tm nadać klasztorowi dziesięcinę ze
wszystkicli posiadłości, odziedziczonych po sw\'m ojcu
i dziadku oraz robocizny wieśniak('>w. Fundatora tego
klasztoru lub innych dobrodziej('»w, bulą ])owyższa wy-
raźnie nie wspmnina wcale, tak, iż czytając- te bulę ma
się wrażenie, jal^oby nasz Piotrek był zgodnie z kro-
niką wielkopolską fundatorem tego klasztoru.

Wydany w r. 1149 czy też 1150 przywilej bislaipa
wrocławskiego Waltera dla pomienionego klasztoru
N. P. jNIaryi w AYrocławiu na Piasku, ol)ejmując\' za-
twierdzenie posiadłości tego Idasztoru , wymienia, iż
wydany jest na prośby komesa palatyna Piotra, żony
jego Maryi i syna Świętosława i hmych wielmożów
polskich.

Ot(')ż jeśli nasz Piotrek Włost jest fundatorem
klasztoru N. P. .Alaryi na Piasku, to jakież znaczenie
może mieć żona jego Marya i syn Świętosław. Wyjaśnia

— -241 -

tę kwestyę kamień znajdujący się po dziśdzień w ko-
ściele N. P. Maryi we Wrocławiu, wyobrażający w rze-
źbie N. P. Maryę z dzieciątl^iiem na ręku, na tronie
niskim, po prawej ręce osobę ofiarującą Matce Boskiej
kości()ł o dw(>cli wieżach, po lewej ręce przyklęk njącego
młodziana ze złożonemi do modlitwy rękami. Na ka-
mieniu tym jest napis :

Has matri yenie tibi do Maria Marie,
has offert edes svent0slaus mea proles.

Z tego napisu wynilca niewątpliwie, że jałś;o fun-
datora łvlasztoru u N. P. ]Maryi na Piasl^u we Wrocła-
wiu należy uważać właściwie Świętosława, syna na-
szegx) Piotrka.

Wobec tego sprawa tak się przedstawia, jeśli
chcemy pogodzić ze sobą źr()dła, że klasztor u N. P.
Maryi we Wrocławiu na Piasku zaczął budować nasz
Piotrek Włost i prawdopodobnie nie dokończył budowy,
że po jego śmierci prowadziła tę łjudowę dalej pozo-
stała po nim wdowa Marya wraz z swym małoletnim
synem Świętosławem. Gdy bowiem owa płyta erekcyjna
wspomina tylko Maryę i Świętosława, a o Piotrku ża-
dnej zgoła wzmianłvi nie czyni, widoczna, że budowa
ukończoną została już po śmierci Piotrka i ofiarowana
imieniem pozostałego syna Świętosława.

Także co się tyczy lvlasztoru sulejowskiego zaclio-
dzi bardzo poważna wątpliwość, czy nasz Piotrelv ]3rał
jalviłvolwielv udział w fundacyi tego łdasztoru. Najda-
wniejsze przywileje tego klasztoru, niestety przeważnie
podrobione, nie pozostawiają przecież żadnej wątpliwo-
ści, że jedynym założycielem klasztoru sulejowskiego
był łvsiążę Kazimirz Sprawiedliwy, o naszym zaś
Piotrku milczą zupełnie.

Dalsze ł^adania co do fundacyj naszego Piotrka
nie leżą w ramacli pracy niniejszej, więc nad niemi
przechodzimy do poi-ządku dziennego, a zastanowimy
się tylko nad jego stosunkami rodzinnemi.

Tom II. Ig

— -24 -J —

Zaznaczymy tylko miniocliodem, iż w r. 1146 brał on
udział przy fundacyi l^lasztorn w Trzemesznie, nadając?
temnż Idasztorowi wieś AYłostowo ze znaczną częścią
jeziora Gopło; i r()wnież należał do nposażycieli bi-
skupstwa wrocławskiego, nadając onemuż trzy wsie:
Golenino w ])ol)liżu Borkn, Tiirolńn i Skriowo około
Pajęczna.

Że żona naszegtj Piotrka, zwana tałvże comitissa
Ylostoidssa, zwała się jNIaryą, co do tego źriklła nie na-
stręczają żadnej wątpliwości. Napis grobowcowy w ko-
ściele Św. Wincentego, tal^lica erekcyjna w łvOŚciele
N. P. Maryi na Piasku we Wrocławin, wreszcie nieda-
towan>' doliument bislvnpa \\rocławskiego Waltera
(z r. 114i) lub 1150), ucłiylają wszelką wątpliwość w tej
mierze. Inaczej rzecz się ma z potomstwem naszego
Piotrłva.

Kronika wielkopolska wspomina, że niewykoń-
czone przez Piotrls:a Włosta l<:ościoły, wykończał syn
jego Konstanty ; kronilca Piotrlva wspomina o synu
Idzim, który oślepionenui ojcu towarzyszył na wygna-
nie; doicument wreszcie biskupa Waltera oraz tablica
erekcyjna kościoła N. P. ^Nlaryi na Piasku we AYrocła-
wiu wspominają jednali tylko jednego syna Swieto-
sława, z czegoby wynilvało, że nasz Piotreł^ miał tyllco
jednego syna, któremu na imię było Swiętosław, Idzi
lub Konstant)'. Opr()cz tego miał komes Piotrels: córkę,
którą rolvU 114.') wydał za Jalvsę, rzekomo lisięcia serb-
skiego.

Co się t}'czy ojca Piotrkowego, to sikoro knmił^^a
Kadłul3lva naszego Piotrlva nazywa Petrus WloMides,
tedy nie ulega wątpliwości, że ojciec Piotrk()W zwał się
Włostem. Ale tn zaraz Ijudzą się dwie wątpliwości:
imię „Włost" ma brzmienie cz>'sto słowiańskie, jalcżeż
to pogodzić z rzekomą dnńslvOŚcią ojca Piotrkowego;
drugą wątpliwość stanowi fakt przytoczony w bnli pa-
pieża Celestyna III z r. 1193, wedle lvtórego nasz Pio-
trek nadał Idasztorowi u N. P. Maryi na Piasku we

243

Wrocliiw iii dziesięcinę /.e wszystkicli posiadłości, J:ikit'
po swym ojcu i dziadku odziedziczył, a były to same
posiadłości leżące na Szląsku. Jeśli ])rzeto już ojciec
i dzifid naszego Piotrka posiadiil dobra nienichome n;i
Szląskii, w c('»ż się ()l)r(')ci rzelcoma dnńskość naszego
Piotrka. Est inodns In rehi(s. Imię „Wlost" nadawiine
ojcu Piotrkowemu a j^otem i Piotrkowi samemu, nie
było imieniem, Ictóreby sobie ojciec Piotrlv()w z Danii
przyni('»sl. Ojciec Piotrlv()w miał zapewne inne skandy-
nawslcie imię, lvt(')re gdy Polakom niezi-ozumiałe i z du-
cliem polskiego jęz>ka niezgodne było, dali nui prze-
zwisko Włost. Rzeczą filologów wytłumaczyć to ])rze-
zwisko „Wlost" i czy ono może być skróconą foi-mą
imienia Włodziuiirz, jalv chce Mosbacli. Jeszcze latwiej-
szem jest wytłumaczenie, jakim sposobem ojciec i dziad
naszego Piotrka prz\szli do posiadłości ziemskicłi n;i
Szląslvu. Piotrełv przybył do Polski w wielvU młodoci;i-
nym ((idolescens), m(')gł więc pod(')Wczas żyć jeszcze
i ojciec jego w sile wieku i dziadek jalco starzec. Z nimi
więc, to jest, z ojcem i dziadem przesiedlił się nasz
Piotrek (ło Polski; a że w Polsce podówczas idea se-
nioratn, idea starszeństwa wiekn była w całej |>elni
w zachowaniu, więc oczywiście dopnlvi żył ojciec i dziad
naszego Piotrlva, wszelkie nadania dóbr ziemsldch czy-
nione przez Krzywoustego na rzecz szlacłity, lvtóre
])odówczas właśnie były w ])ełnym tołvU, czynione l)yły
nie naszemu Piotrłvowi, lecz jego dziadowi. Tym spo-
sobem przyszedł dziad naszego Piotrka do posiadania
dóbr ziemsłvicli na Szląsku już na początl^n Xri wieku,
l-^tih-e po nim ojciec Piotrka, stary Włost, a po tymże
nasz Piotrelv odziedziczył. Ow ustęp przeto z Ijuli pa-
pieża Celestyna III z r. 1103 nie jest Ijynajnmiej tego
rodzajn, iżljy wobec niego duńskie pocłiodzenie komesa
Piotrka Włosta utrzymać się nie dało.

Jak się jednałv nazywał dziad Piotrka Włosta, nie
wiemy. ])omysł tylko bardzo prawdopodobny jest, że
sko]"o r(»d Piotrka używa prol^lamacyi Łabędź, zaś pro-

— 244 —

klamacya ta, jest imionowa i wskazuje, że tak się zwał
pradynasta tego rodu, tym zaś pradynastą w Polsce
był dziad Piotrl^ów, przeto oczywiście ten dziad Piotr-
liów był ze względu na swoje rodzinne skandynawskie
nazwisko, przezywany w Polsce przezwiskiem Łabędź.

Imię Włost było w rodzie naszego Piotrka i u jego
potomlvów bardzo często używane ; mamy tal^ie miej-
scowości, jak : Włost(hv w powiecie sandomirskim,
Włostowice w po w. kazimirskim, Włostowice w pow.
szkalmirskim, Włostowice w powiecie zgierskim, Wło-
sty w pow. tylvOcińsls;im, Włoszczanów w pow. gostyń-
skim, Włoszczowa w pow. kielecl^im, Włoszczowice
w pow. szydłowskim i Włoszczówl^a w pow. lvieleckim,
a każda z tycli miejscowości innego AYłosta ma za za-
łożj^ciela ; oprócz tego lvill<:u Włost()W zapisanycli jest
w nels:rologu klasztoru św. Wincentego oraz w albumie
koniraternii klasztoru lubińsl^iego.

Naszemu Piotrl^owi zawdzięcza swe założenie mia-
sto Piotrlv()W. Stannica Piotrlcowa przecliowana w rę-
Icopisacli Długoszowycli, wyglądała tak:

378. Prandota I. Swiadkuje on na
dolvumencie lvardynała -legata Idziego,
wydanym dla klasztoru t3'niecłviego mię-
dzy latami 1119 a 1124.

Jestto senior rodu Odi-owążów. Jego gniazdem ro-
dowem b>'ł Prandocin, wieś parafialna w ]iow. mie-
chowskim. Do posiadłości jego opr()Cz Prandoeina na-
leżały jeszcze Kacice, Sędowice, Januszowice, Końskie,
Odrowąż Stary, Gosań, Nieświn, Modliszewice, Kaza-
n()w, Popowo, Dziebałdzice, Białacz()w i inne.

jNIiał on trzecli synów: Prandotę II na Prandoci-
nie, Szawła czyli Pawła na Końslvicłi i Dobiesława na
Białaczowie, o który cłi niżej.

Zdaje się, iż jegoto śmierć jest w nela-ologu kla-
sztoru Św. W^incentego pod dniem 30 stycznia za-
pisana ').

') Moniimenta "\^, 67fi.

245

W ()dr('»żiiieiiiu od swci^o syna młodszego Praii-
doty, zwany bywa nasz Pniiidota niekiedy Starym
(Magnus Frandota).

Niezwykle interesnjącym jest szczeg('>l , zawarty
w przywileju Bolesława Wstydliwego z r. 1243, a po-
tem w p()źniejsze zatwierdzenia przejęty, że Stary Pran-
dota wykonywał w dobracłi swoich Prandocinie lus
uąue et haculL Jus aque et haculi to są sądy boże, a sąd\'
boże jeszcze w XIII wiekn należały do atrybnt(^w mo-
narszego dworu. JaJvżeż wytłumaczyć to wykonywanie
najwyższej, bo nadwoi'nej jurysdykcyi przez Starego
Prandotę nad poddanymi swymi w Prandocinie i to
na początku XII wieku, lviedy o jurysdylccyi patrymo-
nialnej szlachty nad swymi poddanymi jeszcze mowy
być nie mogło?

Dwa są sposoby wytłumaczenia: albo Stary Pran-
dota miał w Prandocinie osadzonych tylko niewolników,
a w takim i'azie służyła mu z natury rzeczy nad nie-
wolnikami wszelka jurysdy]vcya, i to jest najbardziej
prawdopodobne wytłumaczenie owego lus aąiie et haculi,
albo też Stary Prandota był w tamtych okolicacti, może
w Żarnowie, l^omesem grodowym, i ową jurysdyl^cyę
najwyższą wykonywał nie jalvO dziedzic Prandocina,
ale jako komes grodów}', co też nie jest niepodobnem do
prawdy.

379. Wszebor II. Kronika Kadłubka i wielłco-
polska mienią go być naczelnym wojewodą (princeps
milicie) podczas ostatniej wyprawy Krzywoustego na
Węgry (1138) ')•

Po śmierci Krzywoustego stanął on po stronie
uciśnionycli ])rzez Władysława młodszycli Ijraci ").

Z imienia sądząc, należał on do jednego rodu
z Wszeborem (III) młodszym, a więc do rodu Ogniwów
czyli Lubowlit()w.

') Monuineutu II, o.jD, .516. *; Ibidem ;5G(i

— -246 —

Trzy wsie \Yszelj()rv istnieją w dawnej Polsce,
wszystkie na Mazowszu; jedna w pow. biebrzańskim,
druga w węgrowskim, trzecia w stanisławowskim. Któ-
raby z nich do naszego AVszebora należała, oznaczyć
niepodobna; w każdym razie woljec fałvtn, że wszyst-
lvie te wsie leżą na Mazowszu, należy nważać naszego
Wszebora jal-zo wielmoże mazowiecłviego.

8wiadłvnje on na przywilejach dla klasztoru mo-
gilnieńslviego i trzemeszeńskiego, a mianowicie na przy-
wilejacłi księżnej Salomei i Bolesława Kędzierzawego
dla klasztoru mogilnieńskiego, oraz na przywileju lvar-
dynała Hnmbalda z r. 1146 dla klasztoru trzemeszeń-
słviego. Na przywileju Kędzierzawego dla klasztoru
mogilniei')s]<:iego występuje jałvo prbicep.s nulicie.

Klasztorowi trzemeszeńskiemu nadałlcościiU w Kor-
czynie z dwoma wsiami i innemi pożytkami. Nadał on
lvlasztorowi wrocławskiemu na Piasku za czas(ńv pier-
wszego opata tegoż klasztoru Ogiera, wieś Oleśnicę
(Klein Oels), a w zapisce odnośnej zwan\- jest ])owino-
watym (cogindns) Icomesa Piotrlca.

W r. 1161 już nie żyje; natomiast w tym roku
występują już synowie jego Krystyn i (^tto z Wierzbic
ze Stefanem prawdopodobnie stryjem swoim a l)ratem
Wszeliora 11.

Stannica jego, o ile sądzić można z ]jieczęci Ida-
sztoru strzelnieńslciego, w\yglądała tak:

380. Warsz założyciel Warszawy,
późniejszej stolicy knUestwa polsł<:iego;
będzie to prawdopodobnie jeden z synów
Męciny lub Bożeja, wymordowanycli
(1108) przez 8więtopełl<:a czeskiego, lvt()ry się do Polski
scln-onił i dał p(»czątełv rodowi szłaclieclciemu polskiemu
Rawicz()w.

W najstarszycli bowiem połvoleniacli rodu Kawi-
czów przychodzą imiona i Bożeja i Męciny i Warsza,
a Męcina jest już reprezentantem zaraz następnego to
jest XI pokolenia, tak, że m()głby uchodzić za syna

247

owei^o Warszii, tein l)ar(lzi('j, i;(l\ ma syna i'('»\viiu'ż
Warsza imieniem.

R()cl Wersz(>\v('(')\v schnmiwszy się do Polski, został
zwyczajem w owycli czasaeli praktykowanym, w c^elu
uzyskania szlafliectwa polskiegx) adoptowany do rodu
Ogniwów czyli ljiibowlit()\v, reprezentowanego ])ofl()\\-
czas przez dwóch \Vszebor()w, starszego i młodszego,
z kt()rycli starszy ))ył naczelnym woje\^■oda (pri//cej).s
iniUcie).

Stannica rodu \Verszowc(')\v, widoczna na jńeczęci
Warsza, kasztelana krakowskiego, z r. 1278, wyglą-
dała tak:

381-a. Rawa, praojciec rodu
szlacheckiego polskiego Rawicz()w,
założyciel mazowieckiego grodn
tejże nazwy, oczywiście najstarszy
z czlonk(nv rodn Werszowc()w, zbie-
głych w r. 1108 z O.ecli do Polski.

Gdy imię Rawa pomiędz>'
imionami czeskiego rycerstwa nie
l)rzychodzi wcale, przeto ten pra-
dynasta musiał w Czechacli inne-
go nżywać imienia, a dopiero tu
w Polsce Rawą przezwany został.

Jest bardzo ponętnem, aby proklamacyę Rawa
uważać nie za proklamacyę imionową, lecz za topogra-
ficzną. Wszelako sufiks patronimiczny „icz" (Rawicz)
talią kombincyę niemożebną czyni.

Trudno też przypuścić , iżby Rawa , kt<')ra jest
w wiekach średnicli jednym z najznakomitszych gro-
dów mazowieckicli, l)yla kiedykolwiek ])rywatną a nie
książęcą własnością, a musiałal)y być koniecznie gnia-
zdem rodowem jakiegoś czlord^a rodu Rawicz()W, gdyby
za proklamacyę topograliczną służyć miała.

381-b. Dziwigor czyli Dziwisz. Hwiadkuje on na
dokumencie lvardynała -legata Idziego, Nwdanyni dla
klasztoru tynieckiego pomiędzy r. 1110 a 11 -'4.

248

W pi'zy\vilejii Bolesława Kędzierzawego z r. 1149
jest wsponiuiany, iż nadał klasztorowi wrocławskiemu
Św. Wincentego wieś Wejowo.

Około r. 1170 jnż nie żyje. Około tego Ijowiem
rołvU wsi^omniany jest w albumie konfraternii klasztoru
Inljińskiego syn jego Siemian Dziwiszowic ').

Jego gniazdem rodowem jest wieś Dziewirzewo
w pow. wągrowieckim.

Nekrolog' klasztoru św. Wincentego trzy daty
śmierci Dziwigor()w podaje, jedne 28 kwietnia, drugą
28 września, trzecią wreszcie 4 lipca ; przy tej trzeciej
dodaje do imienia Diuigorius o))jaśnienie laicus, z cze-
goby wynikało, że tamtycłi dwóch Dziwigorów Ijyło
zakonnilcami, a tylko ten świeckim, wol^ec czego ta
ostatnia data odnosiłaby się do naszego Dziwigora.

Dziwigor należał sądząc po imieniu do rodu szcze-
powego Jelit(')w-lvoźłicłn"og(')W-Nagodziców ; tylłco bo-
wiem tego rodu członlcowie używają w wiekacłi śre-
dnicłi imienia Dziwisza, i to stosunicowo dość często.

Do tego polcolenia należ}' jeszcze cały szereg do-
stojnilvów kościelnycli, o Ictórycłi, v.'/.jhy do rodów szla-
clieclvicli należeli, odgadnąć nie umiem, więc leli w po-
czcie rycerstwa polskiego średniowiecznego pomijam,
a tyll<:o dla pamięci tu przytaczam :

Marcin, arcyl3iskup gnieźnieński, łvt()ry odprawiał
pogrzeł) Władysława Hermana w Płocłai (1102), a któ-
remu tal<że dedylvOwaną jest kroniłva Galla (1110) ");

Baldwin, biskup krakowski (^ 1103 f 1109) 3);

Maur, biskup krakowski (* 1110 f 1118) "'), kt()-
remu r('>wnież dedykowana Icronika Galla;

Radost, biskup krakowski (* 1118 f 1142) jjowo-
łany w akcie łcardynała-legata Idziego dla Iclasztoru
tynieckiego, wystawionym między r. 1119 a 1124 *);

') Monmueuta V, 596. *) Monumenta II, ódl.

3) Ibidem II. 795, 796, 831, 874, 930.

') Ibidem II, 797, 831, 832, 874, 915.

") Ibidem II, 778, 797, 832, 874, 909. Kodeks t}'niecki X, 1.

•J4<>

Piotr, biskup wrocławski (^ 1074 f 11 10) ');

Zyrosław, biskup wrocławski, kt(h"emu dedyko-
wana jest między innemi kronika Galla (1110);

Hejmo, biskup wrocławski (f 1126) ');

Paweł, biskup kujawski, kt(')reuui dedykowane są
dwie księgi kroniki Galla (1110);

Szymon, biskup płocki, którenui dedykowaną jest
między innemi pierwsza księga kroniki Galla (1110);

]VIicliał , kanclerz Bolesła wn Krzywoustego, któ-
reinu dedykowane są dwie księgi kroniki Galla (1110);
wreszcie rocznik świętokrzyski wspomina pod r. 1121
jakiegoś Hektora, który zabit}' został ^).

§ 10. Jedenaste pokolenie rycerstwa polskiego wieków
średnich, 1134 — 1166.

382. Grot, i>raojciec rodu szlaclieciciego polskiego
Grotów.

Gdy imię Grot u nas jest właściwem rodowi Ha-
wiczów, zaś ród Rawicz<>w dopiero w dziesiątem poko-
leniu z Czech do Polski przybył, przeto zdaje się , że
ród szlachecl^i Grot(nv, jest tylko linią poboczną rodu
szczepowego Pawiczcjw, zaś praojciec tego rodu Grot
nie może należeć do wcześniejszego, jak do jedynastego
pokolenia.

383. Marcin Sułkowicz (syn Sułlca N. 376), świad-
l^^uje on już wraz z ojcem swym na akcie kardynała-
legata Idziego, wydanym dla klasztoru tynieckiego,
pomiędzy r. 1119 a 1124 ■*).

W r. 1153 świadkuje na przywileju Jana, arcybi-
skupa gnieźnieńskiego, wydanym dla klasztoru Cyster-
sów w Brzeźnicy (później w Jędrzejowie) "')•

') Ibidem LI, 778, 7i»7. -) Ibidemll, 797, 874.
^) Ibidem II, 774. ■*) Kodeks tyniecki N. 1.
■'■) Kodeks mało])ol,ski II, 372.

— 250 —

W r. 1161 wreszcie jest obecny z książętami Bo-
lesławem Kędzierzawym i lienr>'kiem sandomirskim
przy jjoświęceiiłu kościoła w Łęczycy ').

Należy on tak jak i jei;() ojciec ]>rawdopodobnie
do rodu 8tarz()\v.

Tu z kolei przytoczyć mi wypada imiona lvil]vu
rycerzy, zapisany(;]i w albumie konfraternii ]vlasztorii lu-
bińskiego, kt('nych wpis do albunui zdaniem wydawcy
tego pomnika, luistąpił między r. 1134 a 1150, więc
oczywiście do jedynastego pokolenia rycerstwa pol-
skiego wiek('>w si"ednicli należą:

384. Degno I.

386. Odolan I.

388. Stojgniew II.

390. Bogumił II.

392. Uniegost.

394. Sulisław III.

396. Mikora I.

398. Nacemir.

399. Czewój II. .Swiadkuje on na ])rzywileju l^siężnej
Salomei dla Idasztorii mogilnieńskiego, do roku 1143
odkazywanym -). imię jego na t>ni pi'zywileju położone
jest mylnie Cecliawy, a powinno brznueć Czechwoj. Imię
Czew()j bowiem złożone jest z dw(')cli źródłosłowów
imionotw<')rczycli : Czecli lub Ciecli i AV(')j, z czego się
zrazu wytwoi'zyło imię Czecliw('»j lub Ciecliw()j, a po-
tem Czewój. Jegoto niewątpliwie gniazdem rodzinnem
będzie Czewojewo, wieś w powiecie mogilnicłvim.

400. Andrzej II syn biskupa, świadlcuje na powoła-
nym codopiero przywileju księżnej Salomei bez daty,
wydanym dla klasztoru mogilnieńsłciego, a odkazywa-
nym do roku 1143.

385.

Jakub I.

387.

Lardan.

389.

Sławosz I.

391.

Miłogost.

393.

Bezdrew I.

395.

Wit I.

397.

Krzystoń II.

') Kodeks małopolski II. ;57:;. ') Kodeks wielkopolski L N. Jt.

251

401. Degno II. Swiadkiijo oii nu wspoiniiianyiii
powyżej przywileju księżnej Salomei, rzekomo z r. 1143
dla klasztoru moi>ilnieńskiego, następnie świadknje na
przywileju Mieszka Starego z r. 1145 dla klaszt<H-u
trzemeszeńskiego i wreszcie świadknje na innym wąt-
pliwej autentyczności |)rzywi]eju tegoż jNIieszka Sta-
i-ego z i'oku rzekomo 1200 dla klasztoru mogilnień-
skiego ').

W r. 1145 nadal on klasztorowi trzemeszeńskiemu
wieś Oćwiekę z trzema jeziorami na wyłączną wła-
sność.

W r. 1176 wystęi)uje już syn jego Szymon.

.Tak wyglądała stannica tego Degnona otrzymu-

jemy wiadomość z oiyginalnego tlokn dwustronnego,
znalezionego na gruntach wsi Plowce, a należą(^ego do
dw()ch Degnon()w, snąć ojca i syna, ktcuy to tłok po
rzeźbie sądząc nie może być starszy nad koniec XIII
wieku. Dwa imiona l)egnon(')w wyrżnięte na tłoku,
wobec tego, że imię to do rzadko używanych należy,
dozwala nam przypnszczać z pewnem prawdopodobień-
stwem, iż wszyscy ci trzej Degnonowie do jednego
wsp()lnego rodu należą.

Wedle stannłcy sadząc nkl Degnon('>w byłby jedną
z młodszycli linij rodu szczepowego Po])ielid<')W.

') Kodeks wielkopolski 1, NX. !). II. ;;(;.

— -Ih-l —

40J. Radzisław albo Radosław. Swiadknje oii na
tylekroć wzmiankowanym przywileju księżnej Salomei
bez daty (1143) dla klasztoru mogiln ieńskiego; świad-
kuje r()wnież na przj^wileju bez daty Kazimirza Spra-
wiedliwego dla szpitalu ik()w zagojskich, odkazywanym
do r. 1173').

W akcie patryarcliy jerozolimskiego z r. 1198
jest przywiedzione, iż nadał on klasztorowi miechow-
skiemu Skarysz()w wraz z kościołem, januarlviem i kar-
czmą, oraz Rzepin w pow. oi)atowskim wraz z podda-
nymi -). Jest on w tym ałccie zwany cones in Sdudo-
miriensi prouincla, z czegol^y wynii^ało, iż Ijył co naj-
mniej Icasztelanem, jeśli nie wojewodą sandomirslcim.

AA^ojewodą mógł być sandomirsl^im tylko do roku
1166, gdyż w XII wielvu nie istnieją jeszcze wojewo-
dowie ziemscy, ale tylko nadworni. Ot(')ż gdy Icsiążę
Henrylc otrzymał dzielnicę sandomirską , musiał sobie
na dworze swoim ustanowić godność palatyna czyli
łcomesa pałacowego ; ale z bezpotomną śmiercią księcia
IIenry]va w r. 1166, zgasła i godność ta l^omesa pała-
cowego, tembardziej gdy nawet dzielnica sandomirslai
w całości się nie utrzymała, lecz na trzy części, prawdo-
podobnie sandomirslvą, wiśliclcą i żarno wską podzieloną
i między Mieszlva Starego, Bolesława Kędzierzawego
i Kazimirza rozdzieloną została.

403. Zbyłut I. Świadlcuje on na przywileju Icsię-
żnej Salomei dla klasztoru mogilniensl^iego, rzelcomo
z r. 1143, na przywileju Mieszka Starego z r. 1145, dla
łdasztoru trzeuieszeńslviego, na przywileju l^ardynała
Ilumbalda z r. 1146 dla tegoż klasztoru, wreszcie na
przywileju Jana, arcylDiskupa gnieźnieńsliiego z r. 1 153,
dla lvlasztorii Cystersów w Brzeźnicy (Jędrzejów) *).

W r. 1153 zakłada on łdasztor w Łeknie i na-
daje mu wsie Rgielzlco z jeziorem, Straszewo, Pa-

') Rzyszcz. Muczk. lii, N. (!. '^) Kodeks małopolski U, 37-"). '

') Kodeks wielkopolski 1. NN. 9, 11. 12. Kodeks małop. II, 372.

— -253 —

iiigrodź i Łekno z jarmarkiem i karcziiui '). Prawdo-
]tod()biiie w tym mniej więcej czasie nfundował Zljyłnt
JcościcU Św. Jakul)a w jNlogilnie, nadając mn wieś Jio-
i^-nszyno ").

Żona zaś Zbylnta, niewiadomego nazwislva, nadała
klasztorowi mogilnieńskiemu wsie Gościsławie i Kacz-
kowo ^).

Zbyłut należy do pałnckiej linii ]'odn Starzów.
Niekt()rzy badacze są zdania, że pałnccy Starzowie
z małopolskimi Starzami nie zostają w żadnych zwią-
zkach pokrewieństwa i dwa znpełnie obce rody przed-
stawiają. Metrykami zapewne dziś trndno udowodnić
polvrewieństwa tych dw('>cli rod()w ; ale jeśli identyczność
herbu (Topór u obu rod(')w) nie ma żadnego waloru, to
może ten szczegół nie będzie bez wartości, że niedaleko
dawnego grodu Wojnicza, leży nad Dunajcem wieś Zby-
lutowska góra , oczywiście gniazdo rodowe Zbyłuta,
a w najbliższem sąsiedztwie wieś Sieciecliowice, wido-
cznie gniazdo rodowe jakiegoś Sieciecha , a przecież
imię Sieciech to klasyczne imię Starzów małopols]s:ich.
Te dwde wsie sąsiadujące ze sobą: Zbyłutowska góra
i Sieciechowice świadczą dowodnie, że kiedyś (nie-
dawniej jak w XII jeszcze wieku) sąsiadowali ze sobą
członek rodu Starzów pałuckich i człone]v rodu Starzów^
małopolskich.

Zbyłut miał trzech s\'n(nv : Sławnika , Piotra
i Ogiera, którzy w r. 1153, przy fundacyi klasztoru
lel^neńskiego, temuż klasztorowi wsie Koprzywice i Mo-
kronos nadali.

404. Komes Czyżema czy też Secema. Prawdziwe
imię tego wielmoży nie daje się z pewnością oznaczyć.
Świadkuje on tylko na przywileju księżnej Salomei
rzekomo z r. 1143, wydanym dla klasztoru mogilnień-
skiego, i tam jego imię wypisane jest ortografią śre-

') Kodeks wielkopolski I, N. 18. ') Ibidem N. 3.
') Ibid. I, 18.

'A

dniowiecziią „Zyzeiiia cou\e.<:''\ co może i'(')\viiie dobrze
znaczyć Czyżemę jak i Secemę.

Pośnkl miejscowości dawnej Polski mamy bowiem
dwa Czyżeminy, jeden w pow. łaskim , par. Tuszyn,
drugi w pow. łiklźkim, par. Rzg()w i dwa Secemin)-,
jeden par. w ])ow. włoszczowskim , di"ugi w pow. so-
cliaczowskim, par. Ghisk, lecz kt()ra z tycli wsi mia-
łaby być gniazdem rodowem naszego Czyżem\' czy
Secemy, rozstrzygnąć nie jesteśm>^ w stanie.

405. Komes Mikora II. Występuje on najpierw
w r. lUf), w |)rzywileju Mieszka Starego, z nadaniem
wsi Jeżów w pobliżn Waśniowa, klasztorowi trzeme-
szeńskiemu ').

W r. 114;) świadkuje na przywileju Bolesława
Kędzierzawego dla klasztoru wrocławskiego św. Win-
centego -), zaś w r. 1 158 świadkuje na przywileju Jana
arcybislś:upa gnieźnieńskiego, dla l^lasztoru Cysters<)w
w Brzeźnicy ')•

AV r. 1175 nadaje on klasztorowi Inbiąskiemu wieś
Żórawin z rolami, 25 klaczami, (5 wołami, 3 lvrowami,
karczmą i mostem koło Widawy, oprćicz tego dworek
i sad w^ Olbinie (zapewne w Elbingn), łąkę, rolę, 2 je-
ziora, dziewiątą rybę i docli()d na rzeźnikacli 'MM) de-
narów *).

Klasztorowi niiecliowskiemu zas dal wieś Chełm
nad Rabą wraz z kościołem i dziesięcinami, l^arczmą
i jarmarkiem, dalej Nieszkowice, sól w Bochni, Prze-
wieczanach i Sidzinie oraz karczmę Studeńkę ^).

Na stare lata wstąpił do klasztoru lubińskiego
i temnż lvlasztorowi zapisał gniazdo swe rodzinne Mi-
korzyn w Wielkopolsce ").

Nekrolog klasztoru lubińskiego podaje datę jego

') Kodeks wielkopolski I. \. 11. '; Mosbach: Piotr str. 10l>.
") Kodeks małopolski II. 37-2. *) Kodeks wielkopolski 1, N. 21.
■') Kodeks małopolski 11. oT."). '•) ^lonumeuta V. (i.'!.').

śmierci uu dzień U sierpnia, zaś nekrolog- klusztoiMi
Św. Wiiieentei^o iia dzień 27 października ').
Potomstwo jego nie jest znane.

406. Męcina. Swiadknje on w r. 114.") na przywi-
lejn Mieszka Starego dla klasztoru trzenieszeńskiego
(Montiims), i znowu w r. 1146 na dokumencie kard\-
nała Humljalda dla tegoż klasztoru ").

W r. 1161 (Mantina) jest obecny na dworze ksią-
żąt Bolesława Kędzierzawego i Henryka sandomir-
skiego przy poświęceniu kościoła w Łęczyc>' '').

Jego gniazdem rodowem jest wieś [)ar. JMęcina,
w powiecie limanowskim.

Jest on niewątpliwie członkiem rodu szlaclieckiego
polskiego Rawicz()W, a prawdopodobnie synem jednego
z tycli Werszowc(3w, którzy z Czecłi do Polsłvi w i'. IIO.S
zbiegli, a którego tu Rawą zwano.

Jego synem jest Warsz , Ictóiy występuje już
w r. 1189, snąć już wtenczas stary jNIęcina nie żył.

407. Komes Dzierżykraj. Swiadkuje on w r. 114.')
na przywileju Mieszłca Starego dla klasztoru trzeme-
szeńskiego, a w r. 1 146 na ałccie łvardynała Humljalda
dla tegoż klasztoru, wreszcie w r. 1153 na akcie fun-
dacyjnym Zlj\'łuta dla klasztoru łeł^neńslviego ^).

W r. 114.") nadał łclasztorowi trzemeszeńskiemu
wieś Gąsawę i Konratowo wraz z jeziorem Golsze.
Potomstwo jego nie jest znane.

408. Komes Stojsław, nadał w r. 1145 Iclaszto-
rowi trzemeszeńskienui gniazdo swoje ]'odzinne Stojsła-
wie, dziś nieistniejące •')

Nels:rolog klasztoru św. Wincentego podaje datę
jego śmierci na dzieii 7 października ''i.

') Moiiumeuta V, bl2, G3.'), 710.

'') Kodeks wielkopolski 1, NN. 11 i 12.

^) Kodeks małop. II, N. 37o.

*) Kodeks wielkop. NN. 11, 12, 18.

•') Kodeks wielkopolski I, \. 11. •*) Mouiiinenta \\ Ton.

— -JSH —

400. Komes Janusz, Ijrat komesa Trojana a syn
Wojsława I (N. 337).

W ]". 1146 nadał on lvlasztoro\vi trzemeszeńsl^ieinu
Strzelno wraz z wszelliiemi iiżytlcami ').

AV tymże rolvn wybndował on w Trzemesznie k:o-
ści()ł Św. Jana ewangiełisty, Ictóremu nadał wsie Siera-
Icowo, Ostrowite, Jannszowo (widocznie gniazdo swoje
rodowe) i Cliorzelino. Oprócz tego wraz z żoną swą Su-
lisławą, nadał temu J^ościołowi połowę karczem, jar-
marł<:()W i ceł w grodzie wyszogrodzlcim oraz wieś Ło-
skunie i zastawę ryl)ną na rzece Brdzie.

Jest on wraz z dworem ]vsiążąt Bolesława Kędzie-
rzawego i Henrylva sandomirslviego n\' r. 1161 przy
poświęceniu lvOŚcioła w Łęczycy.

W r. 1175 świadkuje on na jnzywileju Bolesława
Wysolviego dla klasztoru lubiąskiego -).

Należy on do rodu szlaclieclviego polslviego Ogni-
w()W-Lubowlit()w, linii młodszej rodu szczepowego
Starzów.

Potomstwo jego nie jest znane, może synami jego
są Wojsław i Giedl^o, bislvup l<:rakowsli;i, bracia ro-
dzeni a może Żyron palatMi mazowieclci. Datę jego
śmierci podaje nel^rolog klasztoru św. Wincentego na
dzień 14 lutego ^).

410. Komes Trojan, brat poprzedniego komesa
Janusza a syn W\)jsława I (N. 337).

Nadał on w r. 1145 klasztorowi trzemeszeńskiemu
wsie Pilchutkowo i Grabonowo wraz z zastawą rybną
na Wiśle *).

Około połowy XII wielvu świadlcuje on na przy-
wileju Bolesława Kędzierzaw^ego dla klasztoru mogil-
nieńskiego, w nieznanym zresztą cliarakterze urzędo-
wym procurator ^).

') Kod. wielkopolski I, N. 11. *) Ibidem N. 21.
') Mouumeiita Y, (i78. ■*) Kod. wielkopolski N. 11.
^) Kod. wielkopolski I, X. o.

•Jo*

Należy do rodu Og'ni\V(>\\-Lul)(>\\lit/)\v.

Syn jego Piotr, \vs))oiMniany jest w dokuiueiicie
bez daty Gedki biskupa mazowieckiego, odnoszonym
do r. 12*06 *).

411. Komes Bogumił. Swiadkuje on w r. 114.') na
])rzy\\'ileju Mieszka Starego dla klasztoru trzemeszeń-
skiego. zaś w r. 1146 na akcie kardynała Himibalda
dla tegoż klasztoru -), wreszcie w r. 1153 na przywi-
leju Jana arcybiskupa gnieźnieńskiego dla klasztor-u
Cystersów w Brzeźnicy ^).

Należy on prawdopodobnie do rodu szlacheckiego
polskiego Kopaszyn(')w.

41 "2. Komes Bernard. Nadaje on w r. 114.3 kla-
sztorowi trzemeszeńskiemu wieś Szelejewo, wraz z wszel-
kiemi pożytkami *).

W r. 1189 występuje już syn jego Sulislaw Ber-
nardowicz.

Pochodzenie komesa Bernarda nie jest znane, tylko
imię syna jego Sulisława czyli Sułka, mogłoljy wska-
zywać na reki Starze') w.

413. Komes Zdzisław czyli Zdziesza.

W r. 1146 nadał on I^lasztorowi trzemeszeńskiemu
wsie Jabłowo i Zalacłiow wraz z cłem i innemi po-
żytkami •'), zaś ł)ula papieża Celestyna III z r. 1193
wspomina , iż nadał on klasztorowi wrocław slviemu
Św. Wincentego w'ieś Gorac ^).

Zdaje się, iż to jego nekrolog klasztoru św. Win-
centego nazywa cogiiatns fuudatoris , powinowatym
Piotrlva AVłosta i podaje datę jego śmierci na dzieii 3
kwietnia ').

414. Niemir komes, nadał w r. 1145 klasztorowi
trzemeszeńslviemu wieś Prawadostów ^).

O Kod. mazowiecki N. 2. *) Kod. wielkopolski NN. 11 i 12
*) Kod. małopolski II, N. 372. ') Kod. wielkopolski I, N. 11.
•^) Ibidem N. 11. ") Ibidem N. 31.
') Monumenta V, 685. **) Kod. wielkopolski I, N. 11.

Tom II. \1

— 258 - .

Jeiioto iAiiiazdeiii rodoweiii będzie zapewne Nie-
iuir(')\v w ])()\v. opatowskim, par. Sziimsko.

41,'). Spitygniew, świadkuje w r. 1145 na przywi-
leju .Mieszka 8tareij;o dla klasztoru trzemeszeńskiego,
a w r. 1146 na akcie kardynała Hunibakla dla tegoż
klasztoru ')•

Jest też ziipisany w albumie konfraternii klasztoru
lubińskiego '-').

416. Komes Pakosław II. Świadkuje on na przy-
wileju Mieszka Starego z r. 1145 dla klasztoru trze-
meszeńskiego, oraz na akcie kardynała Hundjalda
z r. 114G dla tegoż klasztoru, wreszcie na akcie Zby-
łuta z r. 1153 dla klasztoru łekneńskiego ^).

klasztorowi wroclawskienni św. Wincentego na-
dal on 1-. 1149 w g<)i'acli wieś Tasz()w oraz udyn
w Dobi-t^j ^).

Należy on, jjn imieniu sądząc, niewątjdiwie tlo
rocbi szlacheclciego polskiego Skarbków.

417. Wincenty, icanonilc gnieźnieńsłci, nadał w r.
1145 klasztorowi trzemeszeńslciemu wieś Bezkorzystew
ze wszelkienu [)ożytl<:ami ^).

418. Komes Wrocław II czyli Wrotysz. Świadkuje
on na przywileju Bolesława Kędzierzawego z r. Il4i)
dla klasztoru wrocławskiego św. Wincentego ^).

Wr. 1161 jest obecny z dworem książąt Bolesława
Kędziei-zawego i Henryka saudomirslciego przy poświę-
ceniu kościoła w Łęczycy *).

Nadał on Icatedrze wi-oclawsliiej wieś nad brodem
żmigród zlcini, oraz wsie „Cliarbei i Wlevilci" ^).

Jest on wsp()łzałożycielem klasztoru Premonstran-
t()w w Hebdowie.

') Kodeks wielkop. NN. l\ iV2. ^) Monumenta V, .58-2.

^) Kod. wielkopolski 1, NN. 11, 12, 18.

*) Ibidem N. 81. Mosbacli: Piotr str. 102

•'•) Kod. wielkopolski I, N. 11. •■) Mosbach : Piotr str. 102.

') Kod. małopolski II. X. ?,!?,. •*) Kod. wielkop. I, N. .086.

— •_>;')!) —

Nekrolo.U' klasztoru sw . Wincentego jiodaje ilatę
jego śmierci na d/.ień k; kwietnia 'j.

Ponieważ Ilel)(l('>w leży w okolicy posiadłości rodu
Czewoj(')W, przeto i tei*() Wj"otysza do rodn Cz(!Woj(')w
zaliczamy.

419. Mateusz hiskiip krakowski (* 1143 f 116(0-
Nadał on klasztorowi wrocławskiemu św. \Vincentei;o
dziesięcinę ze wsi Wawrzeńcz\c, a świadkuj*^ na przy-
wileju Bolesława Kędzie]"zawei;() z r. 114!) dla tei^oż
klasztoru -).

420. Jan zrazu Itiskiiji wrocławski, następnie ar-
cybiskup gnieźnieński (^ 1141 f 1166).

Wedle ])rzywileju Bolesława Kędzierzawego z r.
1149, wydanego dla klasztoru św. Wincentego, nadał
on, jal<:o biskup wrocławski, temuż l<:lasztorow'i dziesię-
cinę z wszystkich ('>wczesnycłi posiadłości lvlasztorn ^).

W r. 1153 świadkuje jalvO arcybiskup gnieźnieński
na przywileju fundacyjnym Zbyluta dla klasztoru le-
laieńskiego ^) •, zaś w r. 1161 obecny jest wraz z dwo-
i'em książąt Bolesława lvędzierzawego i Jlenryka san-
domirskiego przy poświęceniu kościoła w Łęczycy '').

^y tymże rols:u jalvo arcybisku]) gnieźnieński za-
kłada on ])rzy asystencyi brata swego lvlemensa łcla-
sztor Cysters()w we wsi Brzeźnicy, p(')zniej Jędrzejowem
zwanej, i nadaje mu dziedziczne swe włości Rakoszyn,
Potol>:, Ijysak('>w, Łątczyn, Raków, Tarszawa i Cho-
rzewa, wszystkie w pow. jędrzejowsl^im położone ") ;
następnie zaś r. 1166 czy też 1167 ])odczas poświęcenia,
kościoła w Jędi"zejowie dziesięcinę po 50 pługacli we
wsiadł Złotnilvi, Sl^otniki, Rębieszyce, Lasocłi()w, Zar-
czyce, Zdanowice, Cliaczewice, Brzeźno i Brzegi, a nadto
odziedziczone i)o powinowatym swym Smylu Bodzanto-

') Mouumenta Y, G87.

-) Monumenta II, 775, 798, 87.'), 934. Mosbacli: Piotr str. lO.'.
») Mosbach: Piotr str. 102. *) Kod. wielkopolski 1. \. 18

') Kod. małopolski II, X. 37:3. ") Il)idem N. 372.

17*

— 260 —

wiczn dobra Ujazd, Błonie, Zesie(?), Błoniany, Błotniki,
Lęcze, Sl^owronno i Kaniieńczyee, oraz wsie załcupione
Dzierążnię, Buszl<;()w, Tropisz()\v, Białe i Pozdzień O-

Do jalvieij;()l)y rodu .szlaelie('ł<ieo;o polslviei;-o należał
ten Jan areyljisłcnp ^.nieżnieńslci wraz z Ijratem swoim
Klemensem czy Klimiintem, zadiodzi powaźnn wątpli-
wość. Długosz zalicza icti do Swie]jodzic()W-(Tryf(')w;
tymczasem gdyby to prawdą było, tedy dziedzicami
klaszto]-ii jędrzejowslsiiego byliby Gryfici i nag]'obki icli
w łvOŚciele jędrzejowskim powinny się znajdować. Atoli
w lvOŚciele jędrzejowskim znajdowały się nagrobki sa-
mycli tylivo Lisów, u co najważniejsza, że najstarsza
pieczęć miasteczlca Ję(h'zejowa z XIV wiełvu, jaką
w ręłvu miałem, herlj Lis w tarczy i)rzedstawiała. Z tego
się olvazuje, że dziedzicami klasztoru jędrzejowslviego
był rtkl I^isów, że zatem owego Jana arc\'ljislvupa
gnieźnieńskiego wraz z łjratem Klimuntcm do rodu
Lisów zaliczyć wypada.

421. Komes Klemens I inaczej Klimunt, brat ro-
dzony codopiero wzmianlcowanego arcybislcu])a Jana.

W r. 1149 świadkuje im przywileju Bolesława
Kędzierzawego dla ł^lasztoru wrocławsłciego św. Win-
centego"); w roku 1153 świadlvuje na przywileju l)rata
swego Jana, arcyłjiskupa gnieźnieńsłciego, dla łdasztoru
Cysters<)W w Brzeźnicy (Jędrzejów)^), wreszcie w r. 1161
obecny jest wraz z dworem książąt Bolesława Kędzie-
rzawego i Tlenryłca saTidomi]"słviego przy ])(iświęceniu
i<;ościola w Łęczycy *).

Jego gniazdem rodzinnem jest Klimont/)w, w ])ow.
jędrzejowskim, par. Mstycz()w.

Jego to zapewne datę śmierci podaje nel^rolog
wrocławslvieg() ł<;lasztorii św. Wincentego na dzień 12
marca ^).

') Kod. małopolski ]1, NN. .'>72 i 374.

') Mosbach: Piotr, stv. 102. ^) Kod. małopolski II, N. 372.

*) Ibidem II, N. 373. ^) Mouumenta V, 782.

— 2«;i -

422. Koiufs Jaksa, /waiiy t;ikżr iiuskicdy w tlo-
kiiiHoiitacIi (loHihtK.s, świadkiijc w r. ll-l!) iia pr/ywi-
Icju B()U'sla\va Kędziei'za\vt'i;() dla klasztoru wrocław-
skiego sw. Wincentego'); w r. 11.'):! iia |irzywilejii
Jana arcybisknjia i;iiieźnieńskiei»o dla klasztoru ( 'y-
stei'S('»w w I)vzeźiiicy (Jędrzejowie)-); w r. llGli ('z\
1 U)7 na inny]!) [>i'zywilejn tei;oż arcybiskupa Jana dla
klasztoi'u jędrzejowskiego^); około r. 117-'} na niedato-
wanym |)rzywileju Kaziniirza Sprawiedliwego dla kla-
sztoru Szpitalnik()w w Zagościn ^); wreszcie jest obecny
wraz z dwoi-eni książąt Bolesława Kędzierzawego i Hen-
rylva sandoniirskiego przy poświęceniu kościoła w Łę-
czycy ^).

W r. 1 !()•_' odl)>ł Jals;sa pielgrz^mlcę do Jerozo-
limy '^), slvąd przywi«')dl ze sobą do Polslvi jednego l<;a-
nonilca Gi"obn Chrystnsa Pana i nadał oneniuż trzy
wsie Miecli(hv, Za górzyce i Iv(>niar(nv za zezwoleniem
Bolesława Kędzierzawego na rzecz Zgromadzenia Stri)-
ż(')W' Gro1)n Cłirystnsowego. Prz_\' kt()rejto sposoljności
loolesław Kędzierzawmy nadał tak nfnndowanemn kla-
sztorowi niiecłiouskienni tal^ie swobody, iż poddani
d('»br łvłasztornycłi nie mają odl»ywać służłjy wojennej,
ani bndować grod(')W, ani uiszczać ])oj"adlnego i str()ży,
ani oddawać powozu i podw(')d, ani w^reszeie st()Sować
się do zarządzeń myncerza *).

W przywileju Bolesława Wstydliwego z r. 1252
jest wzniianłva, że nasz Jalcsa nadał łdasztorowi Bene-
dyktyn()w w Sieciecliowie w^sie Leszno, Spiczę, Senlod,
Uściwierz, Nadryl), Jastłv('>w, JastłvOwą Dąłjrowę, Nasi-
ł('>w i Opatkowice ^)

') Mosbiich: Piotr str. Kl-J. ') Kod. małopolski Jl, \. .")T2.

^) Ibidem 11, N. 374. *) Kzyszcz. Muczk. III. N (i.

■') Kod. małopolski II, N. o7;-5. *) Moiuimenta łl. 7i»s.

') Kod. małopolski 11, N. 075.

") Kod. dyplom, katedry krakowskiej ś\v. \\'acła\v:i I. N. ;>4.

1&2

KroiiikiT \vielk()])t)lska BogncliwaJowa ()i)0\\iada,
że nasz Jaksa miał córkę komesa Piotrka Włosta za
małżonkę, i że właśnie podczas \veselisłva Jałcsy z C(')i"łvą
Piotrkowa Władysław II polecił Piotrlca ująć i oślepić ').

Za czasów wiellvolvsięstwa Mieszlca Starei;o był
Jaksa najzagorzalszym zwolennikiem Kazimirza Spra-
wiedliwego i onto z synem swym Swiętosławem i bisku-
])e!m łvrakowskim Gedką s])rowadzili Kazimirza na sto-
lec krakowski.

Jaksa był zrazu księciem ncłzielnym w ziemi bra-
niborskiej na Kopaniku. Kronilva wielkopolska nazywa
go księciem serbskim (du.i Sorable)-), z czeni się atoli
hiperlcrytyka Mosbaclia żachią nnarą i)ogo(lzic nie chce.
My nie mamy najnmiejszego powodu powątpiewać
w autentyczność ])odania kroniki wiellcopolskiej, bez
względu, czy ów ustęp wyszedł z pod pi<)ra samego
autora l^roniki czy też i)()źniejszeiszego jakiego onejże
glosatora.

Że Jaksa był księciem dowodzi tego: 1) tistęp
]»rzywileju Bolesława Wstydliwego z r. l"2.')'i dla kla-
sztoru sieciechowskiego, gdzie jest wyraźnie ])o(iane
Jacza, qtii cog/iomiiititKs erat d(i,v: m()głby tylko razić
wyraz cognominałns i dawać pocliop do twierdzenia, że
Jalvsa nie był rzeczywistym księciem, lecz tylko za.
księcia uciiodzil. To się tem tłumaczy, że Jaksa w Pol-
sce istotiue księciem ide był, gdyż księstwo jego Ko-
panilv (niedaleko Berlina) leżało [>o za granicanu Pol-
ski, w Polsce zatem m()gł byc* tylko nazywany {cogiw-
iniiuttus) księciem, ale księciem nie był ;

2-0 denary bite z napisem: IACŻA \)\\ COPNIC,
lub lACZO DE COPNIC, lub lAKZA COPTNIlv
CNP](8), kt()re ponad wszellcą wat|)liwość dowodzą, że
Jaksa był Icniaziem czyli księciem panującym.

Wprawdzie mogłaby zachodzie- wątpliwość, czy te
<lenary odnoszą się rzeczywiście do naszego Jaksy, czy

') Monumcnta II, str. WIO. ') Ibidem.

•263

może <lo iniM\i;() i;ikit'i;(» księci;i tt'i;(»ż iniiciiia. Zwa-
żywszy atoli, iż nie jest iiain znany żaden inny książę
Słowian hiżycko- serbskich imieniem Jaksa z połowy
XII wieku, zważywszy, że do naszei2,(> Jalcsy ])rzy]i;neła
tradycya, je!L>() lvsiążę('ej godności, i to nietylko w źró-
dłach naszycli ale i w czeslcich (Ptilkawy ki"onika),
zważywszy, iż Jaksa jest niewątpliwie n nas przyby-
szem, skoro mimo, iż jest niewąt]»liwie najpotężniejszym
z żyjących w p(^łowie Xn wieł^n wielmożów" polskich,
imię ojca jego mimoto zgoła znane nie jest, nie ma
żadnego racyonalnego powodu do powątpiewania, że
ów Jaksa lvsiążę kopanicki, bijący denary w XII wieku,
a nasz Jal^^sa fundator lvlasztoru miechowskiego są
identycznemi osobami.

Opowiada Długosz, że nasz Jałvsa, którego zwie
satrajm et regulns Folonorum, założył w i'. 11!) 1 klasztor
Premonstrantek na Zwierzyńcu, nadając mu w [losagu
wsie Zwierzyniec, Zabierzów i Bibice '). Zachodzi tu
widocznie jakieś nieporozumienie.

Wiadomo przecież, iż Zwierzyniec stąd ma swą
nazwę, iż był zwierzyńcem {horttis fercw/nn) książęcego
dworu krakowskiego, a więc własnością książęcą i ly-
cerską własnością Jałvsy być nie mógł; że zaś jeszcze
i później po ufundow^anin klasztoru Premonstrantek
istnieje w tern miejscu zwierzyniec l^riUew słvi, przeto
z tego oczywiście wynil^a, że klasztor Premonstrant(dv
zwierzyniecki założony został w dobrach książęcych
a nie rycerskich, a w ięc ])rzez księcia a nie przez
Jaksę.

Nie docliowal nam się wi>rawdzie [)rzywilej fun-
dacyjny tego klasztoru ani w oryginale, ani w ko])ii,
ani nawet ślad istnienia talvowego kiedylcolwiek, ale
posiadamy dwa bardzo wczesne a bardzo interesujące
przywileje Bolesławca Wstydliwego, dla tt^go l<:lasztoru

') Długosz: Liber heiiełiciorum. JTl, str. .5s.

— -264 -

wydane, jeden z r. 1254, drugi / r. 12ó(), oba zatem
za ledwo w 60 lat po i"zekonieni założeniu klasztoru
w^ystawione '), obejmujące dokładne wyszczególnienie po-
siadłości tego Iclasztoru, z kt('>ry elito przywilej i w ża-
dneni nie ma żadnej zgoła wzmianki o Jaksie jako
fundatorze klasztoru, lecz owszem przywilej z r. 1256
wyraźnie przytacza, że fundatorami klasztoru Ijyli po-
przednicy księcia, książęta ki-akowscy, a zafem oczy-
wiście Kazimirz Sprawiedliwy i Leszek Biały. Zresztą
pomiędz\' posiadłościami lilasztoru jest wiele wsi wraz
z ludnością przepisaną do gleby fr'^///< hoDiinibas a.scrip-
ticiis), którato ludność żadną miarą z nadania rycer-
skiego pochodzić nie mogła, gdyż rycerstwo takiej
Indności wieśniaczej nie posiadało nigdy.

Tylko fakt, że klasztor zwierzyniecki ponuędzy
posiadłościami swemi posiada taJ^że wieś Jaksice, łvt()ra
jest widocznie gniazdem rodowem Jaksy, ^dowodzi, że
Jaksa jak]volwielv nie był fundatorem klasztoru zwie-
rzynieclciego, (lol)rodziejem klasztoru tego był przecież
niewątpliwie. Ta]v wcześnie bowiem nie ni(')gł klasztor
])rzyjść do posiadania Jaksie, jak tylko z daru same-
goż Jaksy.

Byc może. że i inne jeszcze jalvie dobra klasztoru
zwierzynieclviego pocliodzą z daru Jalcsy, i że pamięć
ty cli dobrodziejstw zrodziła wieś('t o rzekomem funda-
torstwie Jaksy samegoż lvlasztoru.

Jaksa fundował jeszcze Icości*')! wrocławski sw. Mi-
chała, położony niegdy w i)obliżu kościoła św. Win-
centego, który po jego śmierci wylcończyła jego żona*^).

Jaksa mnarł w r. 1176 '), nekrolog klasztoru św.
Wincentego po(hije datę jego śmierci na dzień 7 kwie-
tnia -•).

') Kodeks dypl. katedry kiak. św. WaeUiwa 1. X. 40. Rzyszcz.
iMuozk. III, N. 33.

•-) Mosbiich: Piotr str. 4.'). •'') Mouuiuenta 11, 799.

*) Monumenta V, G8G.

>.{):>

Potomstwo .hiksy nie jest wcale ziiaiic, żaden ry-
cerz z (Iniiiiej jK)ł()\vy XJI i j)iei'W'szej XIII wieku nie
jiodaji' się za syna Jaksy, wobec czego przypuszcziniie
jest bliskie, że Jaksa nie jtozostawił męskiei;'o |)o-
tomstwa.

Za takieiu })rzypnszcze!iiem przemawia jeszcze bar-
dzo sibiie fał^:t, że na tablicy erekcyjnej kościoła św.
Michała we Wrocławiu, fundacyi jak powyż JaJcsy, jest
wzmianka, że lvOŚci<)ł ten niewykończony, po śmierci
.laks> wykończyła jego żona; (» synu zaś nie ma żadnej
wznuanki, co byłoby niewątpliwie nastąpiło, i;dyl)y s>'n
po nim pozostał.

Długosz zalicza go do rodu (Tryłitów, co w tem
może mieć swoje potwierdzeiue, że jesz(.'ze i po dziś-
dzień nielvt(')re rody Gryfit(')w- używają przymianlvu
Ja]s:sa ; ale w talvim razie musielibyśmy przyjąć, że
Jał^sa pozostawił męskicłi potomliów. W tałvim razie
mógłby być synem Jaksy nieznany z imienia ojciec
Marka wojewody krakowskiego luł) też dziad lvlemensa
z Ruszczy, lvraIvowslviego kasztelana.

4:23. Krystyn czyli Krzystoń III, Ijrat tvanimira.

Natlaje on w r. 1141) klaszorowi wrocławskiemu
Św. Wincentego wieś Rudnię w poljliżu Lignicy, kla-
sztorowi zaś miecłiowsłdemu w czasie bliżej nieozna-
czonym nadał wieś Zytnę *i.

W r. 1161 jest obecny wraz z dworem książąt Bo-
lesława lvędzierzaw^ego i Henryka sandomirsłciego przy
poświęceniu kościoła w Łęczycy -).

Gdy l:»rat naszego Krzczona nazywa się ł^aiiimi-
reiu, r()d zaś łvanimir('»w należy do rodu Awdańców,
przeto i my naszego lvrzczona do rodu Awdańców za-
liczyć musimy.

4'24. Jordan, znany jest tylko z nadania jakiejś.

') Kod. raałop. II, N. ;>7.').
^) Ibiflem N. ;^7?..

286

z nazwy bliżej nieokreślonej wsi w r. 114i) klasztorowi
wrocla.wskienni św. Wincentego ').

Nekrolog klasztoru lubińskiego kładzie datę jego
śmierci pod dniem 1 września -).

425. Ratymir. Nadał on w r. 114i> klasztorowi
wrocławskiemu św. Wincentego wieś Stachów ^). Zre-
sztą nic zgoła o nim i jego rodzie wiadomem nie jest.

426. Komes Teodor I, świadkuje w r. 1149 na
przywileju Bolesława Kędzierzawego dla klasztoru wro-
cławskiego Św. Wincentego *). Z imienia sądząc, mo-
żnaby tego Teodora zaliczyć do rodu Gryf('tw-Swiebo-
dziców, a w szczegcSlności do małopolskiej linii tegoż
rodu.

427. Bronisz I, nadał on w r. 114t» lvlasztorowi
wrocławskiemu św. Wincentego wieś Górkę (Gorecli)^).

Nic zresztą więcej o tym Broniszu wiadomem
nie jest.

Po imieniu .sądząc należałłjy ten Bronisz do tegoż-
samego rodu, co i komes Bronisz z Gościcliowa, funda-
tor klasztoru j)arad_\skiego (1230), kt()rego Dłngosz do
rodu szlacheckiego Wieniawit()W zalicza.

Jegoto zapewne dzień śmierci podaje nekrolog
klasztoru hd^ińskiego na dzień 23 łisto[)ada *).

428. Komes Krzyszan, świadkuje na ])rzywileju
Bolesława Kędzierzawego dla klasztoru wrocławskiego
Św. Wincentego w r. 1149 'l.

Nelcrolog klasztoru lubińskiego i)odaje pod dniem
24 marca datę śmierci komesa Krzysza (conie.s Crischo)^
będzie to zapewne nasz Krzyszan ^).

Zresztą nic bliższego nie jest nam o rodzie tego
Krzyszana wiadomem.

429. Sędziwój, nachil on w r. 1149 klasztorowi

') Mosbach: Piotr str. 102. Kod. wielkopolski N. 31.

-) Monunienta V, fioS. ^) Mosbach: Piotr str. 102.
*) Ibidem. ^) Ibidem. *) Monumeuta V, (J47.

') Mo.sbacli: Piotr str. 102. •*) Monumenta V, (JIT.

•2{u

w i'0('l;i\\ skifimi s\\ . W iiicciitci^o wics Świątnik (Siic-
ciiioj ').

Z iicziiych Se(lzi\\()j(')\\ z;i|Ms:iiiycli w ii('kn>l(ii;ii
klasztoru lubii'iskit>i;(), (1\\(H'Ii Jest k(>iii('S(nv, jcideii
zniai"ły (k '-'9 mnia, djMij^i dnia 11 jtaździeriiiku "). .le-
deii z iiicli będzie zapewne naszym Sędziwojeni.

Jei^o g"niazdeni rodowem będzie Sędziwojewo w pow .
wrzesińskim.

Z imienia sądząc i>J>l<'żał nasz Sędziw<'»j j)rawde-
p()d()l)iiie do rodu Nalęcz('>w albo ()str()r(»i;(')W.

430. Witosław, nadal on w r. 114!) k]aszt()i-(»\\ i
wrocławskiemu sw. Wineentei;() wieś Zasej) ^).

Pięciu Witoslaw()W notuje nekrolog' wzmiankowa-
iiei^o klasztoru sw. Wincentei^o, a jednego nekrolog
kkisztoru lubińskiego. Czy kt<')ry z nich jest naszym
Witoslawem i kt()i"y, oznaczyć nie umiem.

Z kolei notujemy tu imiona kilku rycerzy, zapi-
sanych w albumie klasztoru lulńńskiego, których wpis
do albunm m()gl nastąpić zdaniem wydawcy tego po-
mnika około r. 11 óO.

431. Radosław z żoną Radosławą.

482. Ociesław, ktiirego gniazdem rodowem jest
zapewne wieś Ociesław w pow. gdańskim, par. C4iemlice.

433. Wyszota z bratem Pawłem, którego śmierć
podaje nekrolog l^lasztoru św. Wincentego na, dzień 21
listojjada *).

434. Drogosław II, kt()reg() datę śmierci podaje ne-
lvrol(tg klasztoiMi sw. Wincentego na, dzień 24 sier-
pnia •'"'), a którego gniazdem rodowem będzie jedna
z łvilku wsi noszącNcli nazwie Drogosław, a położonycli
w pow. szubińskim, gnieźnieńskim, odolanowskim
i świeckim.

') Mosbach: Piotr str. 102. Kodeks \vielko|)olski \. N. y>].

-) Monumenta V, (14?), 693.

•') Mosbach: Piotr str. ]()2. Kod. wieikoi)oiski 1. N. 31.

*) Momimeuta ^^ Ti;!. -'i Iliideni V, 703.

26.S

435. Wojsław III z ojcnii i matką.

436. Dzierżysław (albo Dzierżek II), kt/u-ego gnia-
zdem rodziimem będzie zapewne wieś Dzierżysław
w po w. sliip(M'kim, pow. Skulsk.

437. Zyrota (albo Żyra 1).

438. Rostygniew z żoną Litobną . kt(»rego śmierć
kładzie nekrolog klasztoru hibińskiego na dzień 4 li-
stopada ').

431). Komes Tomasz, swiadkuje on na akcie Zby-
łuta z r. 1153 dla klasztoru łekneńskiego -).

Należał on do dobrodziej(Av klasztoru lubińskiego.
Zona jego zwała się Gregoryą, a dwaj s> nowie przy-
jęli regnłę w klasztorze Inbińskini ^).

440. Mieczysław II, swiadkuje na ])rzywileju Jana
arcybiskuj»a gnieźnieńskiego z i-. 11. ")3 dla klasztoru
Cystersów w Brzeźnicy (Jędrzej(')\\ ) ^).

441. Mikołaj I wojski (f/'ibin)iis), swiadkuje on na
przywileju dana arcybislvU])a gnieźnieńskiego z r. 1153
dla klasztoru Cysters(')w w Brzeźnicy '')•

44'i. Komes Dobrogost swiadkuje w r. 1153 na
przywileju Z])yluta dla klasztoru łekneńslciego **).

W ]irz\ wileju Bolesława Kędzierzawego, wysta-
wionym dla klasztoru mogilnieńskiego ])od fałszywą
datą r. 1065, jest wzmianka, że nasz Dobrogost, który
tu jest zwany Starym {Magiins), fundował kości()ł św.
Klemensa w Mogilnie, nadając onenniż wieś Padniewo
za zezwoleniem swoich lvrewniak()W ').

Datę jego śmierci kładzie nelvr()log wrocławskiego
klasztoru św. Wincentego na dzień 15 września ^).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Do-
brogostowo, dziś Dobergast, ])ołożone na Szląskn pru-
skim w ])ow. strzelińskim, par. Dankowice. kt('>re już

') Monumenta Y. G45. -) Kod. wielkopolski J, N. lis.

•') Monumenta V, 528. *) Kod. nialo])olski TI. N. 372.

'•') Ibidem. ") Kod. wielkopolski I, N. 18.

') Kodeks wielkopolski I, N ?>. *) Monumenta V, 705.

•i()!)

w r. 117.') /luijdiijt' sic w |»(>si;i(l;iiiiih kl:is/.t(tni ( "ysfcr-
S('>\\ lul)iąskieij,'(>, y.;i|»t'\\ iic /. ii;i(l:iiii:i iijis/.ci;!! Doln-o-
gosta.

Do jaki('i;(» rodu s/,Jacli('cki(',ii,t» nas/ I )ol)r()i:,(»st
należał, trudno oznaczyć; tylko fakt, że hyl dziedzicem
Padnicwa, d()Z\\ahiłl)\' się domyślać, że nkl wieikoj)*)!-
ski Pa(lni(nvskicli do jego potomstwa należy, a r<Ml ten
należy do rodu szlacheckiego Nowinów.

443. Komes Jan II, ])rat .Mateusza-, świadkuje on
na akcie Zbyhita z r. JL'>;} dla klasztoru łekn(M'iskiego 'j,
\vr. 1161 jest na dworze książąt Bolesława Kędzierzawego
i Henryka sandomii-skiego i)rzy poświęcenin kościoła
w Łęczycy"), wreszcie w r. 11G() lub 11B7 na j)rzywi-
leju Jana arcybisku|»a gnieźnieńskiego dla klasztoru
jędrzejowsldego '*).

W akcie patryarchy jerozolimskiego z ]•. lli)8jest
wspomnienie, że nasz Jan nadal klasztorowi mi(K'how-
skiemu wieś, kt()rą brat jego IMatensz naljyl w zamian
za Gościradzice "*).

Zresztą nic bliższego o naszym komesie Janie po-
wiedzieć nie nmieniy.

444. Prandota II (młodszy), syn starego Pran-
doty I, nadal w r. 1153 klasztorowi łekneńskiemn, fun-
dowanemu przez Zbyłuta, wieś Wierzenicę *).

Jestto niewątpliwy członek rodn Odrowąż(')w, dzie-
dzic Prandocina.

Synami jego są: Wisław z Prandocina, pierwotny
założyciel klasztoru Cysters(hv w Prandocinie, później
przez biskupa Iwona do ^logiły przeniesionego i komes
Dobiesław, również niewątpliwi Odrowąże.

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Prędo-
cin, wieś położona w pow. i par. Iłża.

') Kod. wielkopolski J. N. 18. *) Kod. małop. U, X. oTo.

^) Ibidem II, N. 374. ♦) Ibidem II, N. 375.

5) Kod. wielkopolski I, N. 18.

•270

445. Komes Piotr II Bodzętowicz, zwany także Sta-
rym. Wspomniany on jest w (i\v<'K*li przywilejacli księ-
cia Kazimirza Sprawiedliw ei^o, wNdanych dla klasztorn
Szpitalnik('>\v w Zagościu. obu bez daty, z kt('»rycb
wcześniej.szy do r. 1153, p()źniejszy do r. 1173 ddnoszo-
Tiym bywa ^). Wedle treści tycli przywileji, założył
Henryk ks. sandomirskl około r. 1153 lvlasztor Sz))ital-
niłv<')W jerozolims]vicli św. .lana w Zai>()sciu i nadał im
w u])osażeniii Zagość i trzy jeszcze wsie i>rzyległe,
z kt(')rycłi jedna zwała się Boreszowie all^o Własz(>w.
Z ])olecenia Icsięcia dokonał oljejścia granic tycłi czte-
recli wsi nasz łvomes Piotr Bodzętowicz, lvtóry w do-
łvumencie rzelvomo z r. 1153 zwany jest Petrus Boze-
iwwiz, zaś w dokumencie łvs. Kazinnrza Sprawiedliwego
rzei<:omo z r. 1173 com.es Petrus Magnus.

Ot('»ż to imię Petrus Magnus jest niezwyłde l)ała-
mucące; już bowiem Piotrka Wlosta zwano cotues Pe-
trus Magnus^ a o])i"ócz tego żyje olvoło r. 1176 jeszcze
jeden Petrus Magnus syn Wszeijora, Icasztelan Icru-
szwicłci, a zarazem lvonies j)alatyn na dworze Bole-
sława jVIieszłvowicza, lisięcia kujawsiciego. ()t('»ż trzecłi
tałiicłi ł\:omes()W PiotnUy Starwli (Magnus) przy szczu-
]>lości wielłciej źr('>d<d sp()łczesnycłi, może l)y(' wielkiego
zabałannicenia |>owodein, gd\' niewiadomo, <> kt('>rym
Piotrze mowa, jeśli się w dolciimeucie tylko wzmianłca
Petrus Magnus znajdzie.

Ojciec naszego łvomesa Piotra Bodzęta jest osobą
j)rawie nieznaną. Przytoczyliśmy |)od N. 363 Bodzętę I,
o kt(')rego stosunkacli genealogiczno-rodowycł) nic zgoła
nie wiemy. Może to ł)ył ojciec naszego Piotra. O innym
Bodzęcie dowiadujemy się z (lołvumentn bez daty Jana
arcybislvupa gnieźnieńslviego (1166/67), gdzie jest powo-
łany syn jego Smył, jalvo powinowaty pomienionego
arcybiskupa Jana, trzeci wreszcie Bodzęta śwdadłaije
na przywileju Mieszka Stai-ego z r. 1177 dla klasztoru

') Rzyszczewski, Muczkowski III. XN. 4 i (>.

— -JT I —

liibiąskiei»-(). Ten byłby na ojca dla naszcj^o ri«»tia za
młody, cbociaż właśnie ten ostatni Bodzęta jeszczci naj-
])redzoj ni<)i;]by nam i»enealo<;ię naszei;-o l^iotfa wyja-
śnić. Ten ł>o(lzęta był ojcem Swiętoslawa a dziadem
Włodzimirza wojewody ]vral:owslvieg'o, kt()ry miał znowu
syna Swiętoslawa. Ot(')ż z nwaji:i, że Włodzimirz woje-
woda ki'akows]vi, używa na pieczęci swej tej^ożsamego
monogi-anni Pb^TRUS, jakiego za świadectwem Długo-
sza uż>wał Icomes Piotreic Włost, zważ\ wszy, że ojciec
wojewody Włodzimirza, zowie się Swiętosław i syn jego
znowu Swiętosław, talv jalc syn komesa Piotrka Wło-
sta, tedy nie ułega wątpliwości, że wojewoda Włodzi-
mirz jest potomkiem w ])rostej linii komesa Piotrka
Włosta, ])rawdopodobnie jego ])raprawnu]<;ien), a w ta-
lvim razie (')W Bodzęta, dziad wojewody Włodzimirza
nmsialł)y b>'ć wnulciem lvoniesa Piotrka Wlosta czyli
synem jego s}'na Swiętoslawa.

Ot(3ż gdy nasz komes Piotr nosi tożsamo imię, co
komes Piotrek Włost, a jego ojciec Bodzęta nosi toż
samo imię, co wnuk komesa Piotrka W^łosta, może się
nie pomylimy, jeśli naszego komesa Piotra Bodzętowi-
cza z tycli j)owod(')w do rodu LabędziiUy zaliczymy.
Identyiil^ować jednak jego ojca Bodzęty z Bodzęta sy-
nem Swiętoslawa Włostowicza nie można, gd>'ż ten
Bodzęta Swiętosławicz żyje jeszcze w r. 1177 l<:iedy oj-
ciec naszego Piotra Bodzetowicza już w i". 1153 ])raw-
dopodobnie nie żyje.

-I:4(). Radwan kanclerz, swiadlvuje on na akcie
Zbyłuta z r. 1153 dla klasztoru lekneńskiego '). Jest
wszelkie j)rawdoiJodobieńst\so, że ten Padwan jest pra-
ojcem i założycielem rodu szlacheckiego ])olskiego Ra-
dwanitów. Wprawdzie godność jego kanclerslva wska-
zywałaby ponad wszelł\;ą wątpliwość, iż należał do
stanu duchownego, wszelako w tej epoce jeszcze du-
cliowni w Polsce, nawet wysocy dygnitarze kościelni

Kodeks wielkopolski I, X. 18.

27:

żenili się i miewali potomstwo, a i to iiierzadkiem jest zja-
wiskiem, że znakomici wielmożowie owdowiawszy, przy-
wdziewali w późniejszych latach sukienkę duchowną.
Identyczność imienia Radwan i proklaniacyi Radwan,
zniewala mię do uznania niniejszego Radwana za au-
tora proklaniacyi i praojca rodu. Mogłaby się wpraw-
dzie podnieść kwestya, że skoro wszystkich praojców
rodów szlaclieckich polskiclł do pierwszych trzech po-
koleń rycerstwa polskiego odnoszę , dlaczegóż nie cz>'-
nię tego samego i z Radwanem, praojcem rodu szla-
checkiego Radwanit()w. Przyczyna tego leży w kształ-
cie herbu Radwan. Wprawdzie herald}'cy twierdzą, że
herb Radwan ma przedstawiać chorągiew kościelną,
ale najstarsze })ieczęcie średniowieczne z herbem Rad-
wan w niczem podobnego przypuszczenia nie popierają.
Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa herb Radwan
nie jest niczem innem, jak tylko odmianą
stannicy monograniowej komesa Piotrka
a wobec tego nie może

Włosta :
pochodzić
jak do-
wszakże
że herb

z czasu wcześniejszego,
|)ic)-o z Xli pokolenia,
bynajiuniej wykluczona
Radwan na pierwotypie

Nie jest

możność,

runicznym jest oparty. W takim razie mielibyśmy ze

złamanemi znamionami runy yr do czynienia, a ('>w

rzekomy pierwotyp runiczny wyglądałby tak:

i wyobrażałby stannicę linii młodszej rodu

szczepowego polskiego Kościech()W.

447. Komes Bogusza II. Świadkuje on
w r. 1153 na akcie Zbyluta dla łclasztoru łe-
kneńskiego '). Zresztą nic więcej o tym wielmoży nie
jest wiadomem.

448. lvomes Sławnik I Zbyłutowicz. Syn Zbyluta
założyciela klasztoru łelvneńsl>:iego, wspomniany jest
w przywileju ojca z r. 1153, jako że wraz z dwoma

A

*) Kodeks wielkopolski 1, N. 18.

•_'7;}

braćmi swymi nadal temu klasztorowi dwie wsie Ko-
przywice i Mokronos ').

Należy on oczywiścde do wielkopolskiej linii Sta-
rz('»w na Palnkacli. -Miał on siedmin syn()W, mianowicie
Piotra, kt(k'y b>'l zakonnikiem, Staszka, Zbyhita, Slaw-
nika, Jakuba, Drogomira i Świętosława, a zwany bywa
także starym (<futlqu.}(.^). Syn jego Gaweł Sławni kowicz
występuje w r. 1189 (Kat. I, 4).

449. Komes Brodzisław. Wspomniany jest w przy-
wileju Zbyłnta z r. 1158, wydanym w przedmiocie fun-
dacyi klasztoru łekneńskiego, jako, że nadał temuż
klasztorowi wieś Olesno. Swiadkuje też na tym alccie ' ).

Zresztą nic bliższego o tvm komesie nie jest wia-
domem.

450 i 451. Chebda Przecławowicz wraz z ojcem
swym Przecławem. Powołany jest on w akcie Zbyłnta
z r. 1153, wydanym w przedmiocie założenia i uposaże-
nia klasztoru łekneńslviego ").

Z imienia sądząc należał ten Cliebda niewątpliwie
do rodu Pomianów, gdyż imię Chebda jest rodowi tenui
właściwe.

452. Ogier I Zbyłutowicz, zapisany jest w przywi-
leju Zbyłuta z r. 1153 dla klasztoru łel^neńskiego, iż
wraz z dwoma braćmi swymi (Sławnilviem i Piotrem)
nadal temuż klasztorowi wsie Koprzywice i Mokronos^).

453. Piotr III Zbyłutowicz zapisany jest w codo-
piero wspomnianym przywileju Zbyłnta z r. 1153 dla
klasztoru łeł\:neńskiego, iż wraz z dwoma braćmi swymi
(Sławnikiem i Ogierem) nadał temuż klasztorowi wsie
Koprzywice i Mokronos "*).

Wszyscy ci trzej synowie Zbyłuta : Sławnik, Ogier
i Piotr, należą tak jak ich ojciec do pałuckiej linii
rodu Starzów. O icli potomstwie niżej m(')wić będziemy.

') Kodeks wielkopolski I, N. 18. -) Ibidem. '') Ibidem.
*) Ibidem.

Tom II. "18

— •_>74 —

454. Kdiiies Przedwoj świadkiije na akcie Zby-
li ita / 1-. ll').'i dla klasztoiMi łekiieńskieo-o, przyczem
zanotowano w |)i-zywileju, iż nadal tenm klasztorowi
wieś Losknii ').

A')^). Gerward komes świadkiije na akeie Zbylnta
z r. 11 óy dla klasztoni lekneńskiego. Zresztą nic bliż-
szego o tym wielmoży wiadomem nie jest ''}.

456. Komes Strzesz czyli Strzeżysław (Ztreso),
i on świadknje na akcie Zbylnta z r. 1153 dla kla-
sztorn lekneńskiego, oprt)cz tego zaś świadknje na przy-
wileju Bolesława Wysokiego z i'. 1175 dla klasztoru
lubiąskiego ■').

Jest on wraz z bi'atem swoim rodzonym Wroty-
szem czyli Wrocławem fundatorem klasztoru liebdow-
skiego za czas()w Bolesława lvędziei'zawego i wraz
z tymże brateui swoim należy prawdopodobnie do rodu
Czewoj('>w.

457. Komes Mysik Pomorczyk świadknje na akcie
Zbylnta z r. 1153 dla kla.sztoru lekneńskiego"*). Zresztą
nic l)liższego o tym rycerzu wiadomem nie jest.

458. Komes Tedlew wzmiankowany w buli pa-
pieża Hadryana I\^ z r. 1154 jako, że nadał katedrze
wrocławskiej wieś jakąś, położoną w pobliżu Kalisza ■'^).

45!). Sibnus (? może Sebeiuis, Wszebor) wzmian-
kowany w ])uli papieża Hadryana IV z r. 1154, jako
że nadał katedrze wrocławskiej wieś Clnn'owice i drugą
w pobliżu Widawy **).

460. Komes Sław wzmiankowany w codopiero
powołanej buli papieża Hadryana IV z r. 1154. jako że
katedrze wrocławskiej nadał wieś Sławno ').

Nic zgoła więcej o tym rycerzu wiadomem nie
jest, tyllco imię jego nakazuje go zaliczyć do rodu Sta-
rzów pałucldch.

') Kod. wielkopolski 1, N. 18. '-) Ibidem. ') Ibidem N. 21.

*) Ibidem N. 18. '") Ibidem N. 586.

") Kod. dypl. wielkopolski I, N. .'ł86. ') Ibidem.

;<,)

4(11. Korana w/iiiiaiikowiiny w Imli papioża lla-
<li"yana l\ z r. Il.')4, iż nadal katcdi-zc wrocławskiej
pięć wsi, Jedne w i;<)ra('li, dni<ią w |)()bliżii brodu Lanii,
trzecią w pobliżu Boi"kti, czwartą nad i"zeką Oławą
a piątą zwaną Grogieszowice ').

Jegoto L;inazdeni i^odziiniein będzie za|)ewiie mia-
steczko l\oroii()W w |)o\\iecie byduoskini.

462. Komes Lutysław I wzmiankowany w bidi |)a-
pieża Hadryana J\' z r. 1154, jako że katedrze wro-
cławskiej nadał wieś llużow ę ").

Je^oto i^niazdem i"odzinnem łjędzie zapewnie wieś
Lusławice położona w powiecie ł)rzeskim, par. Zakli-
czyn, lvt()ra gdy leży w tem miejscu, gdzie leżały
w wiekacłi średnicłi posiadłości rodu Połukoziców,
sl<:łania nas do przypuszczenia, że i nasz łvomes Luty-
sław łjył członłdem rodu Połukoz()W.

463, 464. Paweł II i Czerna, bracia, ])owołani w ])rzy-
wileju Bolesława Kędzierzawego z r. 1165 ('?), jako że
nadali Iclasztorowi mogilnieńsl^ieuui dwie wsie: Łysieć
i Rypin ^).

Paweł sam, już jalco podkomoj-zy, swiadkuje na
przywileju Kaziniirza Sprawiedliwego, rzekomo z r.
1173 dla Szpitalniłv(')W w Zagościli *).

465. Wizna świadl^uje na przywileju Bolesława
Kędzierzawego z r. 1165 (?) dla Idasztoru mogilnień-
słvieg() •'*). Nic Ijliższego o tym rycerzu wiadomem
nie jest.

466. K(mies Bartłomiej wsj»()nnuany jest w buli
papieża Hadryana IV z r. 1155, jako że wraz z żoną
i synem nadał łdasztorowi Augustyan(nv w Czerwińsku
wieśniaka Garwoła ^).

467. Komes Wszebor III młotlszy, Icomornik lva-
zimirza Sprawiedliwego. Oł^ecny on jest wraz z dwo-

') Kod. dypl. wielkopolski 1, N. 58(i. ') Ibidem.
') Ibidem I, N. 3. *) Rzyszcz. Muczk. III, N. 6,
•') Kod. wielkopolski I, N. 3. '•) Rzyszcz. Muczk. 1, X.

18 ■■

— -276 —

rem książąt Bolesława Kędzierzawego i Henryka saii-
domirskiego w r. 1161 przy poświęceniu kościoła w Łę-
czycy O, w r. 1189 świadlaije w Opatowie na przywileju
Kazimirza S])rawiedliwego, wydanym dla ]vatedry kra-
kowskiej Św. Wacława "). W starej zapisce z XII wieku
wspomnian\' jest, iż nadał klasztorowi wrocławskiemu
N. P. ^laryi za czasów Ogiera, pierwszego opata tegoż
klasztoru, wieś Oleśnicę wraz z czeladzią. Jest on jako
camerarius ducis Casimiri zapisany pod r. 1176 w al-
bumie konfraternii klasztoru lubińskiego ^), zaś w ne-
krologu tegoż klasztoru data jego śmierci podana, na
dzień 27 listopada '*).

Synem tego Wszebora był Piotr Star\' w r. 1176
palatyn kujawski i kasztelan kruszwicki a raczej pa-
latyn nadworny Bolesława ]Mieszl\:owicza, podówczas
księcia kujawskiego. Zdaje się jednak, iż Wszebor III
miał więcej synów, w j^rzywileju iDowiem patryarchy
jeJozolinislviego dla klasztoru miecliows]':iego z r. 1198,
wyraźnie jest powiedziane, że wdowa po Wszeborze za
duszę jego i jego symjw, nadała temuż klasztorowi wieś
Gołlcowo ^).

Zwany jest ten Wszebor w zapisce z XII wieku
powinowatym (cognutiis) komesa Piotrka Włosta ").

468. Komes Gniewomir II (zapewne ze Strzegomia),
jest on w r. 1161 obecny na dworze książąt Bolesława
Kędzierzawego i Henrylca sandomirslciego ]?rzy poświę-
ceniu łvOŚcioła w Łęczycy, zaś w r. 1166 czy 1167 świad-
kuje na przywileju Jana arcybiskupa gnieźnieńskiego
dla klasztoru Cystersów w Jędrzejowie *).

Nadał on Idasztorowi lubiąslviemn wieś Ujazd,
a umiera za Długoszem w r. 1185 ^).

') Kod. małopolski II, N. 37;).

') Kod. kap. kat. krak. I, N. 4. ') Moniimenta V, 577 i 582.

') Ibidem V, 648. ^) Kodeks małop. II, N. 375.

*) Ibidem N. 2021. ■) Kod. malop. IL NN. 373 j 374.

") Griinhagen : Regesten str. 50, G8 i 69.

— L' M —

Synem jeiio jest komes Imbram ze Sti-zei^omia,
U ; 1 sztela n ry czy i'i s Ic i .

Komes Gniewomir należy do rodu szczepowei^o
szla('lie{'kiei2,<> polskieiAo Strzemoni('>\v, a jjieczec jei;'o,
wyobrażająca jeii,() rnniezną stan-
nicę, dochowała się po dziśdzień
i jestto najstarsza pieczęć szla-
checka polska, jaką znamy.

Jego gniazdem rodowem są
zapewne Imbramowice (Ingrams-
doif), wieś położona na Szląskn
w pow. swidnicJvim.

4:6'J. Biezdroń (może Biez-
drew II), obecny w r. IIGI na dworze książąt Bole-
sława Kędzierzawego i Henry Ica sandomirsłciego przy
poświęceniu kościoła w Łęczycy ')•

Jego gniazdem rodowem Ijędzie zapewne Biez-
drów, wieś paraf, w pow. szamotulskim.

470. Marcin II oł^ecny w r. 1161 na dworze książąt
Bolesława Kędzierzawego i Henrylva sandomirskiego
])rzy poświęcenin kościoła w Łęczycy -).

471. Komes Żyra II wojewoda mazowiecłci. Jest on
obecny w r. 11 fil na dworze książąt Bolesława Kędzie-
rzawego i Henryka sandomirskiego przy poświęceniu
ła)ścioła w Łęczycy^); w r. 1177 świadkiije na dolvU-
mencie Mieszka Starego dla łvlasztoru lułjiąskiego *);
wreszcie w r. 1187 obecny jest na sądzie Kazimirza
Sprawiedliwego w sporze Krzywosąda i Sieciecha prze-
ciw lva.tedrze płockiej *).

W r. 1185 już wojewoda mazowiecki, zatwierdza
on uposażenie kościoła N. P. Maryi w Płocku na przed-
mieściu, założonego przez jego bal)lcę Dobromiłę czyli
Dobiecłinę, drugą żonę Wojsława I i dodaje jeszcze

') Kod. iimlopolski II, N. olo. •) Jbideiu.

^) Ibidem. *) Kod. wielkopolski 1, N. 22.
•'■) Rzyszcz. Muczk. I, N. ó.

?78

wysłużone |>rzez siebie wsie Fartici. PsoniiKi. Ciuinsi
i Ura/isowo za rzeką Bugiem oraz wieś Sliupno z ko-
ściołem *); iiakoniec ])()źniej nadaje wraz z żoną i sy-
nem Gitem klasztorowi miechowskiemu wieś Samoo-ost
nad Wisłą i drugą wieś w ])obliżu ł\ij(')w -),

.leszcze za życia Bolesława Kędzierzawego l)ył
już komesem Mazowsza i Kujaw (jjrcsrs j^rotu/łciarnm
scilicet Masoiiiet/sis et Cididueiisis)^ ^^^y śmierci zaś
swej ustanowił go Kędzierzawy piastem nieletniego
syna swego I.eszlca •').

Jego wnukiem (/lejjos) hył Sambor książę Pimio-
rza gdańskiego "*).

Fakt, że Żyro Dolnomiłę drugą żonę Wojsława I,
Itałjką swą ((tuia) mianuje, nie może ))yć wobec tej
ol\:oliczności, iż ta ])ol)romiła była. jak wiadomo, Ijez-
dzietną, inaczej tłumaczonym, jak że Żyro był wnuldem
Wojsławowym, ])rawdo])odol)nie ])i-zez głowę jednego
z jego syn('»w Janusza lul) Trojana, należał ju-zeto do
rodu Ogniw (n\ - 1 .ubowlitów.

472. Krystyn I Wszeborowicz jest w r. IKll na
dworze l^siążąt Bolesława Jvętlzieizawego i Uenryl^a
sandomirskiego ołiecny przy poświęceniu lvościoła w Łę-
czycy •''). Jal<o syn Wszeł)ora II (stai"szego) należy on
]>raw'do])()dobnit^ do rodu ( )gniw()W-l.ul)owlit('>w .

473. Otto Wszeborowicz jest w j'az z biatem sw ym
powyższym Krystynem w r. IIGI na dworze ł^siążąt
Bolesława Kędzierzawego i tlenrylva sandoniirslciego
obecny przy j)oświęceniu kościoła w Łęczycy i należy
do rodu Ogniw(')w-Lubow lit('»w .

474. Grzegorz,

475. Wit i

476. Udo są r('»wnież w r. IKil na dworze książąt
Bolesława Kędzierzawego i [Jeni-yka sandomirskiegw
obecnymi przy ])oświęceniu kościoła w lA^czycy'').

') Ulanowski : Dokumenty kujawskie 1.

^) Kodeks małopolski II, N. 375 '') ^Moniinienta II, 390, 397.

*) Ibidem II, 530. ■') Kodeks małojiolski II. X. 373. '•) Ibidem.

— 279 —

477. Racibor II i <>ii jest r('»\\ nicz w i". I Kil oltcciiN
|U'/y poświęceniu koście )l;i w I>ęczycy.

W buli zas ))a])ioż;i Celestyna III z r. lli>8 jest
wspomniany, iż klasztorowi wrocławskiemu sw. Win-
centego nadal wieś IMagodyne ').

478. Świętopełk.
475). Sasin,

480. Pomian II k(>ui(\s, obecni są wszyscy trzej
w r. 1161 na dworze książąt Bolesława Kędzierzawego
i Henryka sandomirskiego i)rzy i)()święceniu kościoła
w Łięczycy.

Co do Świętopełka, to ijnię jego wskazywałoby,
iż należał do rodn szczepowego szlacheckiego )>olskiego
Lisów, co do kSasina takowy należał prawdo] todobnie
do rodu szczepowego szlacheckiego polskiei;-o dwudzie-
stego szóstego, kt(')reg() proldamacya nie jest nam znaną;
co się wreszcie tyczy komesa Pomiaim, to tego już
samo imię wsł\;azuje, iż należał do rodu szlaclieckiego
Pomianciw. Datę śmierci komesa Pomiana |»odaje ue-
Icrolog wrocławskiego klasztoru sw. Wincentego na
dzień 1 kwietnia '^).

481. Ilik, zapewne Wilki. 1 on jest w r. 1161 obe-
cnym na dworze książąt Bolesława Kędzierzawego
i Henryka sandomirskiego |)rzy ]K)święceniu kościoła
w Łęczycy.

Wedle imienia sądząc, należy on prawdopodobnie
do rodu szlacheckiego polskiego Wilczycłi ivos()w.

48i. Dobiesław Prandocic, obecny w r. 1161 na
dworze lvsiążąt Bolesława Kędzierzawego i Henryka
sandomirskiego przy |)oświęceniu Icoscioła w Łęczyc)'.

Wspomniany w Ijuli papieża Celestyna JH z r.
1193, iż nadał Idasztorowi wrocławsłvienni sw. ^^Mncen-
tego wieś ]Mnnkasz(')w '').

') Kod. wielkopalski 1, X. 31. '^i Mommieiit:! \'. (;s.'i.
^' Kod. wielkopolski I. \. 31.

280

Jestto syn starego Praiidoty I, któremu nv dziale
l»]zy|»a(ll Bialacz<')\v, należy ])i'zet<) do rodu szlache-
ckiego polskiego Odro\vążi>\v.

483. Komes Stefan stolnik. Jest w r. 1161 wraz
z s>naini Wszebora (II) starszego: Krystynem i Otto-
nem obecnym na dworze książąt Bolesława Kędzierza-
wego i Henryka sandomirskiego przy poświęceniu ko-
ścioła w Łęczycy.

W r. 1166 świadkuje już jako stolnik na doku-
mencie niewiadomego wystawiciela z r. 1166 dla kapi-
tuły katedralnej krakowskiej *), r<)wnież świadkuje na
przywileju Jana arcybiskupa gnieźnieńskiego z r. 1166
czy 1167 dla klasztoi-u Cysters('>w w Jędrzejowie -),
W']-eszcie w r. 1177 na przywileju Mieszka Starego dla
klasztoru lubiąskiego •'').

W akcie patryarchy jei-ozolimskiego z r. 1198
wspomniany jest, iż nadal klasztorowi miecliowslciemu
wieś Goszczę g(')rną *).

Z imienia sadząc l>ylil)yśiny skorzy zaliczyć tego
Stefana do ro(hi szlaciieckiego Lisów. Fakt jednak, iż
on w r. 11()I na dworze książęcym opiekuje się dwoma
sNuaini Wszebora (II) starszego: (Ittonem i Krystynem,
nakazywałby się w nim domyślać stryja tycłi syn<nv
Wszeborowycli , czyli brata rodzonego Wszebora II,
a zatem człoidca rodu Ogniwów-Lubowlit()w.

Gdy jednałv w rodzie Ogniw()w-Lubowlitów imię
Stefan nie jest zgoła używane, wolim>' naszego Stefana
zaliczyć do rodn Ijis<)w i uważać go jalvo wuja, a nie
jalco stryja ndodycli \Vszeborowicz<)W.

481, 485, 486. Swiętosław I Piotrkowicz, Swięto-
sław II Włodzimirzowicz, Swiętosław III Leniartowicz. Ze
Swiętosławanii i^łopot jest niemały, było icłi bowiem
mniej więcej sjHJłcześnie co najnmiej trzecli: jeden był

') Kod. kat. kruk. I, N. 1.

-) Rzyszi-z. Mucz. 111. X. .'>. Kod. małop. U, X. ;;74.

=•) Kod. wielkop. L \. •_'!>. •») Kod. inalop. II. X. ;!7:).

— -281 —

SMioni Piotrkii Wlosta i ton zwany raz jest Konstantym,
to znown Idzim, w dokumentacli (loda\\an\ nni hywa ty-
tnł (lot)iiHiis, w knmikacli primiis pj-h/cipiini, (lni<;'ini
był Swiętosław Włodzimirzowicz cz>li syn Wlodzimii"za,
trzecim wreszcie Świętosław Loniaitow icz czyli syn
Le<marda. Ze zaś Włodzimirz i Leonard byli prawdopo-
dobnie rodzonymi ))raćmi PiotrJca AYIosta, to stądby
wynikało, że wszyscy trzej Swiętosławowie byli między
sobą stryjecznynn braćmi.

Skoro zaś w do]vnmentacli Świętosław jest pf)Wo-
ływany zawsze l)ez żadnego Ijliższego określenia, czyim
był synem, coby niewątpliwie było nastąpiło, gdyby
wszyscy trzej Swiętosławowie pnblicznie w^ystępowali,
przeto przypnścić należy, że tylko Świętosław Włosto-
wicz odgrywał znaczniejszą rolę i do niego wszellde
wzmianłci w^ dołvnmentacli się stosnją, zaś Świętosław
J^eniartowicz i Świętosław Włodzimirzowicz na arenie
publicznej nie występow^ali wcale. Świętosław Piotrko-
wicz jest w r. 1161 ołjecny na dworze lvsiążat Bolesława
Kędzierzaw ego i Henryka sandomirsiciego przy poświę-
ceniu kościoła w Łęczycy, w r. 1166 czy też 1167 śwdad-
kuje (pod mylnem nazw iskiem Zecoslaus) na prz} \vileju
Jana arcyljiskujia gnieźnieńskiego dla łvlasztoru Cy-
stersów w Jędrzejowie, i r(jwaiież świadlvnje w roku
zdaje się 1173 na przywileju Kazimirza Sprawiedliwego
dla klasztoru Szpitalu ilv() w w Zagościn. W alicie pa-
tryarchy jerozolimsliiego z r. 1198 ws]>omniany jest,
iż nadał klasztorowi miechow^sł^iemu wieś Goszczę
niższą ').

Kronil<;a wielkopolsłca Bogucłiwałową zwana, przy-
tacza, że ten Świętosław (którego Konstantym zwie),
wykończał po śmierci ojca rozpoczęte przezeń kościoły
i klasztory ''). Odnosić się to Ijędzie przedewszystkiem

') Kod. małopolski Ii. NN. ;i73, 374 i ;57.>. Rz) szcz. Muczk. III,

NN. '} i G.

') Monumentu 11, :>20.

— -iS-i —

(1(1 klasztoru wrocławskiego sw. Wincentego, kt()rego
pierwotnym finidatoreni był niewątpliwie Piotrek Włost,
kt(»ry też w tym kościele pochowany leży, a mimoto na
tablicy enikcyjnej tego kościoła wspomniana jest tylko
Marya wdowii po Piotrkn i s\ n jego Swiętosław, z zn-
pełnem zamilczeniem Piotrka, w czem dowcnl, iż ów
kości()l i>o śmierci Piotrka syn jego Swiętosław wy-
kończał.

Nelvrolog klasztoru św. Wincentego jtodaje datę
śmierci naszego Swiętoslawa Piotrlcowiczii raz pod
dniem 18 lutego, to znowu pod dniem 10 sierpnia '),
Świętosława Włodzimirzowicza pod dniem "28 stycznia,
wreszaie Świętosława Leniaiiowicza ])od dniem 1 sty-
cznia -), tylko że ten nekrolog Świętosława l^eniarto-
wicza m> lni(? nazywa dziedzicem klasztoru {lieres huius
loci). Swiętosław Leniartowicz nie był i nie m()gł być
nigdy dziedzicem lvlasztorn św. Wincentego, l)ył nim
tylko Swiętosław Piotrkowicz i jego potomstwo. Tylko
fakt, że Swiętosław l^eniartowicz był stryjem Święto-
sława Piotrkowłcza, a może nawet i opielcnnem jego
po śmiei'ci l*ioti"i<a Włosta, mogło si)o wodować powyż-
szą myłivę.

487. Boguchwał ))islvup poznański. Kustoszem po-
znańskim l)ędąc, wstąpił w r. 1147 na katedrę poznań-
ską po biskupie Marcinie. W r. lir)0 umiera. Dłngosz
zalicza go do rodu Poraj<)W.

488. Aleksander bislvU]) płocki. W^ r. 112!) ])o bi-
slvupie Szymoni(* nastą|)ił na katedrę płocką.

\V r. 1 14-') świadkuje na przywileju Mieszka Sta-
rego dla klasztoiu trzemeszeńslviego, zaś w roku praw-
dopodobnie 115') na przywileju Bolesława Kędzierza-
wego dla klasztoru mogilnieńskiego ^).

W r. ll,")(j umiera. Długosz zalicza go do rodu
Doleg()w.

') Moiiuiiieiita \', 078, 701. -i ibiilem V. (;72, 724.
•') Kod. wielkop. NN. 3, 11. 12.

- -iH-'} -

4<s;). Komes Szaweł c/aW Paweł z Końskiego.
W r. 114.') ii;i(l;il khis/iorow i trzcincszcńskiciim dzic-
si(^-('iiic. spiżiinii s\vi\j w Koiiskicin, z;iś w i-. 1 1 4() świad-
kiije na akcie kardynała I liinihalda, wydanym dla te-
i>'oż klasztoiMi, wreszcie w r. 1 1 SD świadkuje w Opato-
\vi<' na przywileju Kazimirza S]>rawiedliwei;(> dla
kapituły katedralnej krakowskiej.

Jest on synem starei»"() Prandoty I, a czloukiem
rodu ()drowąż(')w. Miał zaś trzech syn()w, mianowicie
Iwona l)isku[»a krakowskiei^o, Miło.slawa ziemianina
małoi>olskie!L;'o i Iwana k"aszt(dana kaliskiei;<).

VJ\. Jan kanclerz ]»olski. Świadkuje on na pi-zy-
wileju Mieszka Starei;(» dla klasztoru trzeme.szeńskie^o,
na akcie kardynała llundjałda z r. 114G dla tei^oż łvla-
sztoj'u oi-az na ])i-zywiłeju Bolesława Kędzierzawego
(])rawdo]>o(loltiiie z r. 11.").')) dla klasztoru moi;ilnień-
słviei;'o.

49-i. Włost III komes. W i)rz}'svileju Mieszka Sta-
rego dla klasztoru trzemeszeńskiego z r. 1145 wspo-
mnian>' jest, iż nadał temuż klasztorowi wieś Włostowo,
widocznie gniazdo swe rodowe, wraz z znaczną częścią
jeziora Gopła ') ; jest też wspomnian>' w akcie z r. 1154
pomiędzy u])osażycielami katedry wroclawsłciej, lvt(')rej
nadal trzy wsie: Golenino ołcoło Borku, drugą w ]>o-
bliżu Turowiua, a trzecią Skriowo w |)oljliżu Pajęczna"^).

Zważywszy, że i ojciec Piotrka Włosta zwal się
Wlostem i nasz znauy Piotrek Duńczyk r()wnież Wło-
stem był ])rzezwan> , zachodzi poważna wątpliwość, czy
wsponmiany i)rzez nas wyżej Włost jest osołją inną,
czy też identyczną z jednym z tycli dw('»ch Wl()st()\N,
zwłaszcza z Piotrkiem Włostem.

P)o rozstrzygnięcia tej wątpliwości brak nam wszel-
l<;icli zgoła krytery(')w. Powiększa tę wątpliwość* jeszcze

') Kod. wielkop. \. 11.
-) Ibidem \. .^8fi.

?S4

fakt, iż uekroloi^' klasztoru ś\v. \Viiiceiitei;() śmierć ja-
kiei>'oś Włosta na dzień J marca kładzie i nazywa i^o
liercs Imins locL

Ot()ż dziedzicem klasztoru ś\v. Winceute£>'() we
Wrocławin, był niewątpliwie jeij^o załeżyciel Piotrek
Włost; ale i nasz Wlost, jeśli rzeczywiście jest inną od
Pioti-ka Włosta osobą, móg"ł byc- zwany dziedzicem Ida-
sztoiMi Św. Wincentego, gdyż z imienia sądząc, musiał
on być wedle wszelldego ])raw(l(>}»()(l(»bieństwa synem
Piotrka Włosta.

Ze zaś źr()dla podają trzy imiona syn(')w Piotrka
Włosta, mianowicie Idzi, Konstanty i Swiętosław, to
imię Idzi lul) Konstanty może być kościelnem imieniem
naszego Włosta, lct()ry w takim razie byłby z Icolei
Włostem IM.

Za przypuszczeniem, iż nasz Włost jest r<'>żną od
Piotrlva Włosta osobą, przemawia jeszcze Ijardzo silni(^
data jego śmierci. Wspomnieliśmy bowiem wyżej, iż
nekrolog sw. W^incentego datę jego śmierci na dzień
'1 marca kładzie, gdy tymczasem tenże sam nekrolog
datę śmierci komesa Piotrlca założyciela swego {fundd-
toris loci) a zatem inewątpliwie Piotrlia Włosta na
dzień 16 kwietnia j)odaje '). Ze zaś ta ostatnia data
śmierci Piotrlca Włosta jest prawdziwą, dowodzi ne-
Icrolog klasztorn lułiińskiego, lvtóry datę śniierci Piotra
komesa wrocławsłciego na dzień 17 Icwietnia kładzie").

Jeszcze następującycli dostojnilc('>w Icoscielnycli.
należących do tego pokolenia, przytoczyć nam tu wy-
pada, o lvt('»rycli nie w iemy, azali byli szlacłitą lub nie.
Są nimi: Jak(')b arcybiskup gnieźnieńskie 1 118 f 1149,
Pejan zrazu kanclerz (1145) następnie bisł^up ]>oznański

') Monuiiieutii \'. (;S(.
^) Ibidem (;-2(t.

•->«5

* IIK*. t ll-"'l, .Stefan biskup lubuski (I UD), Stctwn
bisku|> poznański ^ 114S f li:)8, Bernard biskup po-
z)uińsJvi ^ 1151) t 1 1{)4, Jan kanclerz, który świadkuje
w r. 1145 na przywileju Mieszlca Starei2,'o dla klasztoru
trzenieszeńskiei^o oraz na |)rzy\vil(;ju Bolesława Kedzie-
rzawei^o, prawdopodobnie z i-. 1155, dla klasztoru nio-
ii,'ilni(uiskiei;() , wreszcit^ Marcin kanclerz, za])isany
w all)umie konfraternii klasztoru luljii'iskic!U,'o, około
roku 1150.

§ 11. Dwunaste pokolenie rycerstwa polskiego wieków
średnich. 1167 — 1200.

49ż). Komes Jakub II, kasztelan sandoniirski. Swiad-
kuje on na przywileju Jana arcybiskupa gnieźnień-
skiego z r. 1166 czy też 1167 dla klaszto]"u Cystersów
w Jędrzejowie.

W akcie patryarchy jerozolimskiego z ]•. 1198
wzmiankowany jest, iż nadał klasztorowi miecłiowskiemu
wieś Karczowice w pow. miecłiowskim, par, Mstycz()w.
W tym też ałvcie zwanym jest comes Sandomierieims,
co znaczy, iż l)yl łcasztelanem sandomirsłviin.

Do jakiegol^y iv)du ten Jakub należał, oznaczyć
nie umiemy.

494. Bodzęta II. W^iadomość o tym Bodzęcie czer-
piemy z dokumentu Jana arcybiskupa gnieźnieńsl^iego,
wydanego w r. 1166 czy też 1167 dla klasztoru Cyster-
sów w Jędrzejowie , w kt()rem jest wzmianko w^any
Smył, syn tegoż Bodzęty, jałvO powinowaty (cognatus)
pow^yższego arcybiskupa Jana, od lvtórego to Smyła na-
był tenże arcybiskup dla pomienionego klasztoru wsie
Ujazd, Błonie, Zarczyce, Błoiiiany, Błotnił^i, Łęcze, Sko-
wrodne i Kamionłi:a.

Cłiodziłoby o to, jak rozumieć wyraz cognatus.
W starożytności wyraz cognatus oznaczał pokrewień-
stwo 1)0 matce ; zdaje się jednali, iż u nas w wiekach

•JSC)

średnk-li używano tej^o \vym/u także na o/iuic/eiiie
pokrewieństwa po ojcu. Niewąt[)liw>' dowód w tej mie-
rze mamy w dokumencie Iwona, biskupa krakowskiego,
z r. V22-2 (kod. mogilski N. 2), w kt()rymto dokumencie
tenże Iwo l)isku[) nazywa Wisława z Prandociua ro-
(jKdtns nieits, tymczasem Zdzisław ten był stryjecznym
ł)ratem l»iskupa Iwona, a zatem krewn\ni po ojcu.

Ot(')ż jeśli i w ])rzywileju ])owyższym arcybisku[)a
Jana w\ raz (UHjndtiis użyty jest w znaczeniu pśkrewień-
stwa po ojcu, natenczas ten iiodzanta należall)y do
rodu szczepowei;<) łjis(')W - Ałżui'(')W - ()rz('>w -Strzem-
paczów.

Swiadkuje on (Bozota) nadto jeszcze w r. 117G na
])rz>wileju Mieszka Starego dla lvlasztoru lubiąslviego '),
aczkolwiek może zachodzić pewna wątpliwość, czy ten
świadkujący na ])rzywileju ^^ieszka Starego Bodzęta
jest identyczny z Bodzęta ojcem Smyla. Fakt, że Smyl
Bodzętowicz swol)0(biie bez asystencyi ojca, <lobrami
swemi rozpoiy.ądza, nasuwałby domysł, iż ojciec jego
Bodzęta ])0(l(')wczas (r. 1 1()() lub 1107) już nie żył, clio-
ciaż takie przyi)uszczeuie koniecznem nie jest, m('>gl
bowiem ('>w Smyl ]>osiatlać dobra macierzyste lub byc
]»i"zez ojca już wydziedziczonym.

4',)'). Niegosław. Wsj>omniany w pi-zywileju Jana
arcybiskupa gnieźnieńskiego z r. IKKi czy też 1167 dla
łdasztoru ję(h'zejowskiego; zaś w r. \V.y2 zamienia gnia-
zdo sw(^ rodowe Niegosławice w woj. krakowskiem,
l)ow. jędrzejowsłiim , par. Nawarzyce, z l<:lasztorem
Cystei"S(')W w Jędrzejowie za wieś l^uszk('»w w pow. mie-
chowskim, ])ow. Sła))osz()w.

W r. ['Jbi wystę[)iije już syn jego, imieidem rci-
wnież Niegosław.

Z kolei wuiienem tu j)rz\toczyć szereg rycerzy
zapisanycli w al))umie konfraternii klasztoru lubińsldego.

') Kod. wielkopol. X. ±1.

— -js? —

kt('n"vcli (lute /;ipis;ini;i ostntni w ydiiwc;! tc^o |>(>iiiiiik;i
iia rok 1170, u wziilodiiic nu czms iiiięd/y r. 1170 ;i 1180
kładzie, a o kt('»n'('li nic zi^ola z iiiiiydi /,r(Mlt'l liistory-
cznycli nie w ieniy ') :

45)6— 41)i). Jarost z iiiatku Krystyna, siostrą Zyto-
slawą i ))rateiii Uroiuszcin ;

500. Konstanty, może identyczny z Swiętoslawcm,
synem Piotrku Włosta,

501. Budzisław,
503. Weczerad,
505. Miłosław,
507. Wilk II,
50! ». Stój sław II,
511. Przecław II,

513. Bogusław,

514. Ciesząta z żoną i synami.

502. Aldmir,
504. Witosław II,
506. Borysław,
508. Mrokota,
510. Przybysław III,
512. Jarogniew,

515. Bogumił IV,
517. Sedebąd,
51!). Iwan.
521. Bogumił V,
523. Przecław III,

525. Ramułt (Rometel),

526. Niemój,
528. Więcław,
530. Bogumił IV,
532. Mir,

516. Wierzchosław,

518. Ubisław,

520. Wojen,

522. Jaracli,
524. Borysław II -),

527. Wojsław IV,

52!). Mścisław,

531. Strzesz,

533. Wierzbięta,

534. Gowora żona (Go/ioris n.ror).

'^ Zwracam uwagę, iż notaję tu tylko te osoby, których iiuiona
noszą dostojny charakter na sobie, a zatem ich posiarlaczy jako szla-
chtę wskazują; opuszczam zaś tych, których imiona obojętne, jak
n. p. Petrus, Simon lub t. p. żadnej wskazówki co do pochodzenia
nie udzielają, lub których notorycznie gminne imiona, jak Sulej, Go-
lec, Milesza i t. p. wyraźnie pochodzenie wieśniacze wskazują.

*) Będzie to zapewne ten sam Borysław, który świadkuje na
podejrzanym jn-zywileju Mieszka Starego dla klasztoru mogilnieńskiego,
z fałszywą datą roku 11 o;!.

•_>88

53ó. Dobrogost, 53G. Zdzisław,

537. Radwan, 538. Borys,

53!). Dyonizy, oczywisty Nagodzić,

540. Bogusza, 541. Bogumił,

542. Wit, 543. Bogusław,

544. Prosimir, 545. Blizbor,

546. Czestowój, 547. Mstek,

548. Radzim,

54i». Bogusław z Popienia '),

550. Ocięsław, 551. Komes Jan,

552. Nawój, 553. Przebor,

554. Godzisław z żoną Pęcława.

555. Siemian Dziwiszowicz, z żoną i synami, syn
podanego przez nas pod N. Dziwisza, oczywisty Na-
godzić.

556. Kromoła. () istnieniu tego małopolskiego zie-
mianina dowiadujemy się tylko po jego dwóch synach,
którzy się wyraźnie synami Kromoł.y tytułują. Starszy
zwie się Przył^ysławem i za])isany jest wraz z żoną
Bożaną w alljumie konfraternii łclasztoru luljińslciego
między latami 1170 a 1180, ndoclszy ,Ian występuje do-
piero w r. 1237.

.legoto gniazdem rodowem będzie za|»ewne Kro-
ili o ł('i w, miasteczłvO w pow. ollvUskini.

557. Pakosław III Lasocie, ])alatyn.

Neł\;rol()g klasztoru lul)ińslviego lvładzie }»od dniem
5 lipca 1170 r. datę śmierci wojewody Pakosława, syna
komesa Iiasot>', kt()ry ]vlasztorowi jeżewskiemu miał le-
gować wieś Gorę ^).

Zapisl<;a ta klasztoru luljińskiego budzi najwyższe
podejrzenie. Przed o wszy stkiem żadne z wsp(')łczesnycli
źr()deł łiistorycziiNcli nie zna w tej epoce palatyna Pa-

') Tu wiułeueiu zwrócić uwagę, że w r. 1227 występuje jakiś
Bogusław z Popienia: gdyby to była identyczna osoba, to data r. 1170
przyjęta przez wydawcę pomnika, okazywałaby się mylną.

-) Monumenta. V, 630.

28i»

kosławii lub ojca je^o Lasoty, a przecież iii('|)()d(»biia
przypuścić, by taki wysoki dostojnik nie znalazł się
ani razu podczas s\\(^i;'() urzędowania przy Ijolcu sweijco
księcia i nie był świadł^ieni jalcieg'08 dol^unientu wy-
stawionego w tej dzielnicy, lvt(')rej był i)alatyneni, a gdzie
jego obecność była niezbędną.

Natomiast od r. 1227 do 1244 istnieje rzeczywiście
Pakosław, syn Lasoty, i jest palatynem sandomirskim.

Otóż jestem zdania, iż owa zapislca nekrologu kla-
sztoru lubińskiego odnosi się właśnie do tego Pako-
sława Lasocica, zaś rok 1170 jest niedającą się bliżej
wytłumac^zyć myłką. Chyba, żeby to był tensam Pako-
sław, łvt()ry występuje już w latacłi 1146 i 1149 a po raz
ostatni w r. 1153 (Zobacz wyżej N. 416).

Następuje szereg rycerstwa świadkującego w r. 1175
przy wystawieniu przywileju fundacyjnego przez Bole-
sława Wysołviego, księcia szląskiego, dla klasztoru lu-
biąskiego, o kt(5rych z innych źródeł historycznych nic
bliższego dowiedzieć się nie można ^) :

558. Boleniew, 559. Nadsciwoj,

560. Obiesław, 561. Swinesław,

562. Hieronim, kauclerz,

563. Komes Bezelin, który nadal klasztorowi lu-
biąslviemu dwa woły, łs:onia i wieś około wsi Brzosty
wraz z rolami,

564. Bertold,

565. Piotrek, ktc)j'y być może, iż jest identyczny
z Piotrem synem Jakusza, zapisanym w albumie kon-
fraternii lubińskiej pod r. 1176, a świadkującym także
na podejrzan}'m ])rzywileju Mieszka Starego dla kla-
sztoru mogiln ieńsldego ^); wreszcie

566. Źyrosław, biskup wrocławski (f 1170 — 1198),
którego Długosz zalicza do rodu Porajów, a którego

') Kod. wielkop. Nr. 21. ') Ibidem Nr. 33.

Tom II. 19

i;A

— -200 -

stannica \v> glądała tak : (Oliaez tio-urę) () tej
stannicy dowiadujemy się z przywileju księ-
cia Henryka Brodatego, wydanego dla kla-
sztoru trzebnickiego w r. 1208.

Przywilej ten, unikat w dy]3lomat>'ce j^ol-
skiej średniowiecznej, zaopatrzony jest czterema mo-
nogramami: jeden jest nonogramem księcia Hen-
ryka Brodatego i wyobraża jego stannicę, di'ugi mo-
nogram należy Henrykowi, arcybiskupowi gnieźnień-
skiemu, trzeci Wawrzyńcowi, biskupowi wrocławskiemu,
te dwa bez żadnej stannicy, czwarty wreszcie należy
kapitule wrocławskiej, a w niui figuruje znowu stan-
nica, ta mianowicie, kt()rą codopiero powyż podaliśmy.

Jestto stannica runiczna taka, jaką przybierało so-
bie rycerstwo polskie jeszcze w wieku IX, a zatem
w czasie pogaństwa; zachodziłoby zatem pytanie, slcąd
kapituła wrocław^ska mogła przyjść do tałviej stannicy.
Że ją sobie nie utw orzyla wraz z rycerstwem w dobie
pogańsłdej, za tern przemawia fałvt, iż w('>wczas jeszcze
kapituła wrocławska nie istniała ; ]viedy zaś kapituła
wrocław^ska powstała, wtedy już run u nas nie znano
wcale. Oczywiście wdęc kapituła wrocław ska otrzymała
tę stannicę od lvt()regoś ze swoich biskupi) w. Przejdźmy
icli szereg, aby się miklz przekonać, za lvt()regoto bi-
skupa wrocław skiego rzad<')w, ka]ńtuła wrocławslia mo-
gła przyjść do owej runicznej stannicy. Wawrzyńca,
biskupa wrocławslciego (120G — 1222) zalicza wprawdzie
Długosz do rodu Doliw('>w, wszelako na monogramie
jego, zamieszczonym na powyższym przywileju, ]iie ma
wcale stannicy szlacłieckiej runicznej, z czegoby wyni-
kało, że bislvU]v Waw^rzyniec wcale szlachcicem nie był
a szlachectwo jego rzekome jest prostym wymysłem
Długosza.

Najbliższymi poprzednil^ami Wawrzyńca ])yli bi-
skupi Cyprian (1201—1206) i Jarosław (1198—1201);
obaj zasiadali na lvatedrze wrocławsl^iej zbyt kr(')tł-:o,
iżby kapituła wrocławslca mogła sobie ich runiczną

— -Ji)! —

st;iiHiic(^ przez (lluii,ic używanie przywłaszczyć. Nadto
biskup Jarosław był Piastowiczem, a stannica Piastów
inaczej wyglądała. Dalszym poprzediiilciem był biskup
Żyrosław (1170—1198), lvt()ry zasiadał lat 28 na l-cate-
drze wrocławsliiej, czas dość długi, aby jego stannica
przez ciągło długoletnie używanie, mogła się stać stan-
nica ka])ituły. Ot(')ż jak wspomniałeni, zalicza Długosz
tego Zyrosława do rodu Porajów; tymczasem po czloii-
kacłi rodu Poraj<'»w docliowały nam się najstin-sze ]>ii'-
częcie dopiero z i)Oczątl<:iem XIV wieku, lecz żadna nie
przecłiowała nam stannicy runicznej, jalviej r(')d Pora-
jów przed przyjęciem r<')ży jalvo lierbu używał, ])o Ictt')-
rej mogliljyśmy si)rawdzić, czy rzeczywiście stannica
rmiiczna użyta w monogramie kajńtuly katedralnej
wrocławskiej, jest stannica biskupa Zyrosława, czy nie.

Ale czego nam nie dostarczają najstarsze pieczę-
cie członków rodu Porait()w, tego nam nadspodziewa-
nie dostarcza herłjarz szlachty litewskiej Kojałowicza.
Ot()ż lierljarz ten podaje jako herb rodziny Chomińskicli,
kt<)rzy łierbu Poraj używali, różę, na niej położone są
dwa znaki runiczne, mianowicie jeden wyobrażający
herb Kościeszę łjez krzyża, drugi właśnie taki sam, jak
w monogramie l^apituly Icatedralnej wrocławskiej, jest
starą stannica runiczną rodu Porait()w, że zatem wedle
wszellviego prawdopodobieństw^a stannicę tę otrzymała
kapituła wrocławslca od swego długoletniego pasterza,
biskupa Zyrosława, lvt(jry właśnie do r(xlu Porajt'»w
należał.

Znowu p)()dajemy szereg rycerstwa, zapisanego
w albumie konfraternii Idasztoru lul^ińskiego pod r. 117(),
o którycli z innycii źródeł liistoi-ycznych żadnycłi szcze-
gółów dowiedzieć się nie można :

567. Ludzimir, ojciec Borysława, l«:t(»ry świadl^iijt\
także na przywileju ■Mieszka Starego dla łś:lasztorii mo-
gilnieńskiego, noszącym fałszywą datę rolcu IW.), a po-
chodzącym rzeczywiście z r. 1176.

19*

— 292 —

568. Puteń, świadkiijący r(Avnież na owym przy-
wileju Mieszka Starego dla klasztoru mogilniefiskiego
rzekomo w r. 1103 •,

569. Andrzej III,

570. Bogusław IV, syn Naslawa;

571. Przecław IV, świadkiijący także wraz z poprze-
dnimi na owym podejrzanym dokumencie Mieszka Sta-
rego dla klasztorn mogilnieńskiego.

Od niegoto nabył Henryk Brodaty część d(jbr
Kliszo w dla klasztoru trzebnickiego.

Czy ten Przecław jest identyczny z Przechiwem
Jarantowiczem , świadkującym w r. 1189 w Opatowie
na przywileju Kziamirza Si)rawie(lliwego dla kapituły
katedralnej krakowskiej, rozstrzygnąć nie umiem. Nie-
prawdopodobnem nie jest.

572. Jan V, syn Rozdała, czy też Koślawa;

573. Szymon, syn Degnona;

574. Marcin III;

575. Mikołaj II, syn Stępoty;

576. Bożysław, syn Lutwina,

577. Witosław III.

1 znowu szereg rycerzy świadkujących na dworze
księcia Mieszka Starego w Gnieźnie w r. 1177, przy
wydaniu przywileju dla klasztoru lubiąskiego z zatwier-
dzeniem zanuany dóbr Boguniowo i Dobrogostowo za
dobra Słupię ') :

578. Abraham, 579. Jawor,
580. Stomir, 581. Stefan II,
582. Przybysław IV, 583. Adalbert,

584. Wisław III, zapisany także wraz z żoną i dziećmi
w album konfi'aternii klasztoi-u lubińskiego. Jest on

') Kod. wielkopol. Nr. 22.

•293

synem Praiidoty W młodszego, czloiikunn rodu Odi-o-
\vąż('>w, dziedzicom lVandociiia,' w Jvt()rym na poezątku
XIII wieku założył i uposażył klasztor Cystersów, prze-
jęty następnie przez Iwona biskupa krakowskiego i prze-
niesiony zrazu do Kacie, p()źniej do Mogiły pod Kra-
Icowem.

Synem jego jest Dobiesław.

585. IMars, 58(). Bodzęta,

587. Obiesław II,

588. Baram (cz}łjy ł)>ł identyczny z występującym
nieco p('>źniej Baranem, rozstrzygnąć nie umiem) ;

589. Bars Pomorczyk.

590. 591. Konrad i lYEojko Stojgniewicze, właści-
ciele dóbr Słupi, łvt()rą w r. 1177 lvlasztorowi łidjią-
sldeinu za wsie Boguniowo i Doljrogostowo zamienili.

592. Włodzimirz, Ijrat Leonarda.

Swiadłi:uje on na dworze lisięcia Mieszłca Starego
w r. 1177 w Gnieźnie przy wydaniu przywileju dla łda-
sztoru lubiąslviego. W Inili papieża Celestyna III.
z r. 1193, zwany on jest patronem Idasztoru wrocła-
w^słdego Św. Wincentego ; w alicie patryarcłiy jerozo-
limslviego z r. 1188 wspomniany jest, iż nadał ł<:laszto-
rowi miecliowskiemu wieś Białobrzezie ; jest też wzmian-
lv0wany pomiędzy uposażycielami Idasztoru wrocła-
wsłviego N. P. JMaryi, wreszcie w dolvumencie Henrył^a
Brodatego z r. 1204: jest wspomniany, że l/t extremis
coristitntns nadał łdasztorowi wrocławslviemu św. Win-
centego wieś Świątnild ').

Będzie on prawdopodobnie synem po bracie ko-
mesa Piotrka Włostowicza, może \)0 Bogusławie, a l3ra-
tem stryjecznym Swiętosława Piotrłcowicza.

Syn jego, zapisany w nełvrologu strzelnieńskim,
zwał się Świętosław.

Należy on w l^ażdym razie do rodu Łałjędzi(')w-
Wlostów.

') Haeusler: Oels N. 11.

— ■2!)4 —

503. Leonard, brat powyższego Wlodzimirza,
wzmiankowany jako taki w akcie patryarcliy jerozo-
limskiego z r. 1198 dla klasztoru miechowskiego, któ-
remu nadał wieś w pobliżu Goszczy niżnej, zaś w buli
papieża Celestyna III z r. 11!»3 jako patron klasztoru
wrocławskiego św. Wincentego.

Jegoto synem prawdopodobnie jest komes Cłio-
cimir z Chrzanowa, sędzia nadworny z r. 1217, zaś
prawnukiem Adam Leniartowicz, zrazu w^ojewoda, na-
stępnie kasztelan krakowski za Bolesława Wstydliwego.

594. Komes Jaksa II czyli Jaksoń.

Swiadkuje w r. 1177 w Gnieźnie na przywileju
Mieszka Starego dla klasztoru luljiąskiego. Innym
pomnikom liistorycznym nie jest znany.

595. Giedko II bisłvup la-akowsld * 1166 f 11^6 ^).

Ze w^zględu, że bracia Giedki nazywają się Woj-
sław^ i T)-ojan II, niemniej, że syn Wojsława I zowie
się również Trojanem I, zachodzi słuszne przypuszcze-
nie, że nasz biskup Giedko jest synem tegoto właśnie
Trojana I a wnułviem Wojsława I.

Giedko należy niewątpliwie do rodu Ogniw(»w-Lu-
b('>włit()W, jakto powyż pod N. 337 wykazaliśmy.

596. Wojsław IV bratGiedłci, bisłcupa ki-akowslviego.
Wojsław jest wi-az z Ijratem swoim rodzonym

Giedłva^ bisłcupem kralvOwskim, synem Trajana I
a wnułviem Wojsława I.

Jako taki należy on do rodu szlacheckiego Lu-
bowlit('»w - Ogniw('>w, młodszej Unii rodu (szczepowego
Starz()w.

Był on właścicielem d\v()cłi wsi w ziemi wrocław-
skiej, mianowicie GroszłvOwic i Sławna, łvt()re zamienił
z bislvupem wrocławsl^im za inne dwie wsie i te dwie
wsie (z nazwisłva niewiadome) nadał klasztorowi mie-
cłiowsłviemu, za świadectwem alctu patryarcliy jerozo-
limskiego z r. 1198.

') Monum. II 77.'), 778, 77;L 835, 875, 932.

— 295 —

Pisał on się z Biechowa a miał syii()W: Mikułę
\vystępnjące£i,'() w latacłi 1218 i 1233, Dol)i(\sza wystę-
pującego w latach 1228 i 1230, wreszcie iJroiiisza l<:a-
sztelana czcliowskiego z r. 1230.

.')i)7. Trojan II, brat rodzony Giedlvi biskupa kra-
kowskici^o, jest tak jalc i ten l)is]cn|) Giedko synem
Trojana 1 a wnidciem Wojsława T, i należy do rodn
Ijubowlitów-Ogniwów.

Synami jego są Piotr występujący około r. 1206^)
i Ti'ojan III Trojanowicz występujący w r. 1222.

Śmierć jego kładzie roczniłc kapitulny krakowski
pod r. 1180-).

5U8. Olto syn Zyry, wojewody mazowieckiego
a prawnuk Wojsława I. Ja]<;o syn Żyry wspomniany
on jest w dokumencie patryarcliy jerozolimskiego, wy-
danym w r. 1198 dla klasztoru miecliowskiego, iż wraz
z ojcem swym i matką nadał temuż klasztorowi dwie
wsie Kije i Samogoszcz.

r)99, 600. Baran i syn onegoż komes Jaroclia. Ko-
mes Jaroclia Baranowicz wsponmiany jest w przywi-
leju biskupa Pełlvi z r. 1192, wydanym dla klasztoru
jędrzejowskiego, i z tego tylko źriklła otrzymujemy
wiadomość o istnieniu jego ojca Barana (wjedenastem
pokoleniu) kt('»ry innym spółczesnym źródłom history-
cznym nie jest znany.

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Bara-
ncny, miasteczko położone w pow. tarnobrzeskim.

601, 602. Poznań II i s>n jego Marcin IV Pozna-
nowicz: .Marcin Poznanowicz świadknje w Opatowie
w r. 1189 przy wydaniu przez księcia Kazimirza Spra-

') W dokumencie niedatowanym Giedki biskupa płockiego, jest
to miejsce, gdzie mowa o tym Piotrze uszkodzone. Wydawca Dr
Ulanowski uzupełnia Petre(nula) ; gdy jednalf takie uzupełnienie nie
ma zgoła żadnego sensu, uzupełniam Petro (filio).

^) Monumenta n, 799.

— 296 —

wieclli\vei!,( » ]>rzy\vileju dla kapituły katedralnej kra-
kowskiej.

Z teg'<ito źnklła dowiadujemy się także o ojcu jego
Poznanie, innyjn sp(')łczesnym źr()dłom nieznanym, któ-
rego do jedenastego pokolenia rycerstwa polskiego
wieków średnich odkażać należy.

603, 604. Sieciech II i syn jego Smył II Siecie-
chowicz, Smyl Sieciechowicz świadkuje w Opatowie
r. 1189 przy wydaniu przez Kazimirza Sprawiedliwego
przywileju dla kapituły katedralnej kraliowskiej. Oj-
ciec jego Sieciecli II należy przeto do jedenastego
pokolenia i jest prawdopodoljnie wnukiem Siecieclia I;
obaj zaś sądząc z imienia Sieciecli, należą niewątpliwie
do rodu Starz(')W małopolskich. Jest ten Sieciecli wraz
z Krzywosądem (prawdopodobnie bratem swym) wspo-
niniain' w w\roku Kazimirza Sprawiedliwego z r. 1187
wydanym w sporze tych d\^(u•ll rycerzy przeciw kapi-
tule katedralnej płockiej.

605, 606. Śulisław iv i syn jeg(. Więcław II Suli-
sławicz. T Więcław Sulisławicz świadlcuje w r. 1189
w 0])atowie przy wydaniu przez Kazimirza Sprawie-
dliwego j)rzywileju dla ł^apituły Icatedralnej krals:ow-
skiej. Ojciec jego Sulislaw należy oczywiście do jede-
nastego polcolenia, a z imienia sądząc, prawdopodobnie
do rodu Starz(')w małopolskicli.

607, 608. Wilk III i syn jego Piotrek V Wilko-
wicz.

Piotrt'l<: Wilkowicz świadłcuje ]"('»\\'nież, tak jalc
poprzedni rycerze, w Opatowie r. 1189 przy wydaniu
przez Kazimirza S])rawiedliwego przywileju dla kapi-
tuły łvatedralnej krakowsłviej.

Z imienia Wilk sądząc, mógłby on należeć do
rodi i Wilczy cl ik< »S(')w.

609, 610. Zdziebor i syn jego Gwalisz Zdzieborycz.

Gwalisz Zdziebor}'cz świadlvuje w r. 1189 w Opa-
towie przy wydaniu przywileju |)rzez Kazimirza Spra-
wiedliwego na rzecz kapituły katedralnej l^rakowsłdej.

— 2i)7 —

(^jcióc jci^o .staiT Zdzichor luiJeży do jedeiiastei»'0 po-
kolenia. Zresztą o tycli d\v()ch rycerzach źnklła sjjół-
czesiie milczą. Nie umiemy też powiedzieć, do jakiegoby
oni ]'()dii szlacheckiego polskiego należeli.

.Jeszcze przy wydaniu owego przywileju Kazi-
uiirza Sprawiedliwego dla, kajńtuły katedralnej kra-
kowskiej w Opatowie w w 118!) świadkują nastęi)ujący
i"ycerze :

()11. Warsz II, syn Męciny.

Należy on niewątpliwie do rodu szlacheckiego Ra-
wicz*) w- Werszowc(') w.

61'2. Gaweł Slawnikowicz, czyli syn Sławnika I.
Z imienia Sławnik sądząc, Ijędą to człordvowie wielko-
polskiego rodu Starz(')w, (osiadłego na Pałukach, a po-
tom]vOwie (syn i wnuk) starego Zbyluta, fundatora
klasztoru łekneńskiego.

613. Sulisław V Biernatowicz czyli syn Biernata
albo Bernarda. Z imienia Sulisław czyli Sułek sądząc,
będą to członkowie rodu małopolskich Starzów. Ów
Biernat należy oczywiście jeszcze do jedenastego po-
kolenia.

614, 615. Komes Piotr VI wraz z l)ratem Bogu-
sławem V. Wspomina ich stary spisek dotyczący
wrocławslviego klasztoru NP. Maryi, pochodzący jeszcze
z XII wieku. Bliższa data jednak i pokolenie, do któ-
regoby ci dwaj rycerze należeli, żadną miarą oznaczyć
się nie da. Mogą oni r()wnie dobrze należeć do poko-
lenia dwunastego, jak do jedenastego lub dziesiątego,
a (')w Piotr raoże l)yć nawet Piotrkiem Włostem. Wąt-
pliwość w tej mierze rozstrzygnąć się narazie nie da.
Wedle owego spisku miał łvomes Piotr nadać Idaszto-
rowi wrocławskiemu NP. ]\Iaryi wieś Tyniec, którą
odkupił od żydów, op]'ócz tego jednego skazańca Boletę,
zaś brat jego Bogusław nadał IcościiU św. Wojciecha
wraz ze wsią ^Muclioborem.

Nie jest wszelako wylvluczona możość, iż ów lv0-
mes Piotr jest Piotrem Wszeljorowiczem , ])()źniej-

— -JitS —

szym palatyiiem kujawskim a kasztelaiieni kni-
s/wickim.

Czy on jest ideiitytziiy z Piotrem zapisanym
w albumie konfraternii klasztoru lubińskiefi,() pod r. 117G
oraz sw iadkiijącym na przywileju 31ieszka Starego dla
klasztoru mogilnieńskiego (W pol. 33), osądzić nie
umiem.

W każdym razie obu tych rycerzy należ>- zaliczyć
do rodu szlacheckiego Łabędzi()w-Wlostów.

W albumie konfraternii klasztoru lubińskiego za-
])isaui są ])od r. rzekomo 1185.

616. Uściwój;

617. Wyszesław z żoną i dziećmi;

618. Przybysław (sacerdosj;

61!). Krzywosąd (zapewne brat Sieciecha II),
wsponmiany jest w wyroku Kazimirza Sprawiedliwego
z r. 1187, wydanym w s])orze tegoż Krzywosąda i Sie-
ciecha II przeciw kapitule katedralnej ]dockiej.

Jako brat Sieciecha li należałV)y ten Krzywosąd
do i'odu małopolskicli Starz(')w.

G'JO. Wit II, biskup płocki , obecny na sądzie Kazi-
mirza S]trawiedlivvego z r. 1187 w sporze Sieciecha II
i Krzywosąda przeciw kapitule katedralnej płockiej ')•

Do jakiegoby rodu szlacheckiego ten Wit należał,
odgadnąć nie jesteśmy wstanie. Tyllco gdyby się polva-
zało, ze imiona Wit i Wydźga są identyczne, czego
ocenić nie umiemy, w takim razie ()w Wit należałby
do rodu Lubowlit()w-Ogniw()w.

621. Mikołaj III komes palatyn.

dest (»n obecny na sądzie kazimirza Sprawiedli-
W(,'g(> w r. 1187 w sprawie Sieciecha II i Krzywosąda
])rzeciw lvapitule katedralnej płockiej i tu jest zwany
,,privi(ts'\ Gdy zaś wnet po tem, gdyż już w r. 1192
występuje jako komes palatyn, przeto jest wszelkie
l)i'awd(>])odobiei'istwo, że (»w tytid ^^prliiws"" oznacza

') Rzyszcz. Muczk. 1. X. ,5.

— 299 -

własiiic konicsa ])alat\iia, kt<'>ry l)\ł iiaj|>ier\v.sz\ m
urzędnikiem dworskim.

W r. 1192 świadkiije oii już jako coines palatiiius
TUI aiccie Pełki l)iskii])a krakowsiciei^o dhi klasztoru
jędrzejo\vskieg'o ').

W akeie wreszcie patiTarcliy jerozolimskiego
z r. 1198 jest wzmianka, że nadał klasztorowi mie-
ehowskiemn wsie Jaksice i llzej^liee '-). To jtosiadanii^
.Taksie, oczywiście gniazda rodowego Jaksy I, nasuwa
]>rzypuszczenie, iż ów Mikołaj l)ył albo potomkiem
owego Jałvsy, alljo jeśli Jalcsa 1 zmarł bezpotomnie,
l>rzynajmniej blisłiim jego łvrewn>'m.

Wedle kroniłvi Wincentego miał on zostać łv0-
meseni pałacowym (prmcejis 2}alaGii) w r. 1 182. Jegoto
lvazimirz Sprawiedliwy wysłał z wojslviem w celu przy-
wr()cenia ksiącia Romana na tron księstwa łialickiego.
Wraz z Pełlvą bisłvupem łvrałvowsłvim przywraca on
w r 1193 pok()j z łvr()łem węgierslvim. Po śmierci Ka-
zimirza Sprawiedliwego w r. 1194 on (enhaglonum
prinuis) stanął wraz z Pełls:ą l)isłvupem ł-^rakowskim,
po stronie starszego syna Kazimirzowego Leszł^a Bia-
łego a ]3rzeciw Mieszl^^owd Staremu, z którymto łjisłcupem
Pełłcą też opieł^ę nad małoletnimi synami Kazimirzo-
wymi objął. Kiedy jednak wdowa po Kazimirzu Spra-
wiedliwym, uwiedziona obłudnemi przyrzeczeniami
Mieszłva Starego, ustąpiła mu Krałcowa, a następnie
wygonionemu z Krałcowa, po raz wt()ry ustajńć była
gotowa, a Mieszełs: Stary nalegał na nią, l)y Iconiecznie
palatyna Mikołaja od boliu swego oddaliła, palatyn
Mikołaj widząc niestateczność księżnej wdow\v i ol^a-
wiając się mogącego lvażdej cłiwili nastąpić w^ygnania,
przerzucił się na stronę Mieszlva Starego i dopom(5gl
mu do ponownego ołjjęcia Kralcowa.

') Kod. malopol. 1, N. 3.
•) Kod. malop. JI. N. 37.5.

— 300 —

W r, 1202 umarł Mieszka Starv a Krak('t\v na
mocy układów z tymże zawartych, winien l)\ł p()W]"()cić
do I^eszka Białego, który tymczasem ustąpiwszy Miesz-
kowi Staremu Kralcowa, sandomirsl^ą dzierżył dzieł-
nicę. Oczywiście w tej sandomirskiej swej dzielnicy
miał swego osobnego komesa i)alatyna nadworuego,
imieniem Goworl^a. To był |>ow(')d do bardzo cluirakte-
rystycznego zatargu, ł-:t())-y zmienił zupełiue dworski
charakter urzędu palatyna na ziemski. lviedy bowiem
Leszek Biały nuał przybyć do Kral-:ow^a, aby tu prze-
nieść swą stolicę, ostrzegł go palatyn Miliołaj, iżby ze
sobą broń Boże palatyna Goworł<:a nie przyprowadzał.
Kronil^a Kadłublva przytacza, jakoby pomiędzy Miko-
łajem a Goworlciem zacliodziły jalcoweś gniewy; ja zaś
rozumiem, że nie gniewy ale raczej Jiieporozumienie
prawne między nimi zacliodziło. Mikołaj uważał się za
palatyna dzielnicy krakowsłciej ; gdyby więc l^eszek
przywi()(lł ze sobą swego nadwornego i)al:it\ii;i Go-
worłva, to Goworełv stałby się palatynem krakowskim,
a ])alatynat Mikołaja zgasnąć) )y nnisiał. I tak się też
l)rawiue ta kwestya [)rze(1stawiała, że skoro ])alaiynat
był urzędem nadwornym, to z cliwilą śmierci ^Eieszka
Starego gasł urząd jego nadwornego ])alatyna Miko-
łaja, a liCszek Biały miał zupełne prawo przybyć do
Krakowa z swym nadwornym palatynem Goworł^iem,
który w Krakowie pełnić funkcye komesa ])ałacowego
przy swoim łcsięciu Leszku Białym był uprawniony.
Leszek uznał żądanie palatyna Mikołaja za nieuzasa-
dnione, wypr<)bowanego sługę swego Goworlca opuścić
nie chciał i w sandomirslviej swej dzielnicy ])ozostał;
l^rakowsl^a zaś dzielnica przypadła Władysławowi
Mieszkowiczowi ').

W rołai wreszcie 120G umiera palatyn Mikołaj,
którego Icronil^a wielł\:opolska mianuje w chwili śmierci

') Mouumenta II. 409, 414, 421, 4;!-2. 4;Ui. 44:i. 444. :).").'), 557,
541, 544, 549, 550, 552.

— 301 —

kasztelaiieiu krakowskim {casiclUatu.s come.s Cracovie)isis)
zaś I)łiii>'osz przedtem naczelnym wojewodą (princeps
milicie), a Leszek Biały objął już bez przeszl<;o(ly dziel-
nicę krakowslvą.

Milv:ołaj był bratem rodzonym PeIJvi ])isl':upa kra-
łcowskiego ; Długosz zalicza go jAo rodu szlacheckiego
Lis(')w. To podanie Długosza zdaje się l3yć prawdziwem^
ileżt' syn owego palatyna Mikołaja występujący w r.
lJ-24r na dworze Leszka Białego na wiecu w^ Róży-
groclni '), zowie się Mścigniewem Mikołajowiczem,
a imię .Mścigniew czyli Mszczug jest rodowi Lisów
wlaśeiwem.

622. Piotr Wszeborowicz Stary. Jest on synem
Wszebora, lecz którego, czy starszego (II) czy młod-
szego (II), źródła nie dostarczają wskazówel^. Tyllio
falit, iż on występuje już w łdlka lat po ostatniem
wystąpieniu Wszebora III (młodszego), a w l^illsianaście
zaledwo po śmierci Wszebora II (starszego), niemniej,.
iż jalvO synowie Wszebora II występują w r. 1161 tylła)
Krystyn i Otto, w chwili łs:iedy nasz Piotr już nietylłvO
żył, ale nawet jakiś niższy urząd piastować musiał
i wraz z iDraćmi na dworze łvsiążęcym stawdć się l3ył
powinien, nałcazuje nam przypuszczać, iż nasz Piotr
jest synem raczej AYszebora III (młodszego) a nie
Wszebora II (stai^szego). Zresztą liwestya ta jest prawie
obojętną; gdy Ijowiem obaj W^szecłiborowie są najbliż-
szymi lvrewnymi między sobą, a bodaj nawet czy nie
rodzonymi braćmi, to czy naszego Piotra wyprowadzi-
my od Wszebora III czy od Wszebora II, zawsze on
będzie czlonl^iem rodu Lubowditów-Ogniwów\

Swiadl^uje on na bardzo podejrzanym dokumencie^
księcia Mieszlia Starego, wydanym dla klasztoru mo-
gilnieńskiego (Wp. 33), lvt()ry nosi niemożebną datę
r. 1103. Przychodzi nam atoli w pomoc album kon-

') Kod. katedry ki-ak. I, N. 14.

— 302 —

frateniii klasztoru lubińskiego, które doslowiue wszy-
stkich świadków powyższego dokumentu z datą roku I
1176 wypisuje (Mon. Y, 582).

Ot('tż w tyeli dwóch źnklłach jest nasz Piotr ;
Wszeborow icz zwany palatynem kujawskim a kasztę- [
łanem kruszwickim. Pierwszy tytuł wojewody kujaw- |
skiego nie jest ani na rok 1176 ani w ogóle na wiek XII j
możelmy, gdyż aż do samego początku XIII wieku ]
urząd palatyna był urzędem ściśle dworskim a nie
ziemskim. Nasz Piotr Wszeborowicz mógł być w r.
1176 palatynem nadwornym księcia kujawskiego, jeśli
takowy istniał, lecz kujawskim palatynem być nie j
mógł. Dowodzi to, iż owa zapislia rzekouio z r. 1176,
dostała się do albumu konfraternii Idasztoru lubiń- j
skiego dopiero w wieku XIII, kiedy urząd palatyna
był już urzędem ziemsliim a tradycya, iż był niegdyś j
urzędem nadwornym, już się była zatarła. Że jednali I
ta zapislva nie jest fikcyjną, ale ma autentyczny pod-
kład, dowodzi zestawienie urzęd(')W palatyna łś:ujaw-
skiego z godnością kasztelana kruszwickiego. AV świe-
tnej swej rozprawie „O Piaście i piaście" wykazał Dr
Tadeusz Wojciecliowski, iż urząd komesa pałacowego
czyli palatyna połączony był z grodzierzstweui stołecz-
nego grochi. Kruszwicę w dawnycli czasacli należy
uważać na stolicę Kujaw, tam też była siedziba bi- i
slvupa kujawskiego. Otóż jeśli nasz Piotr Wszeborowicz
był lv()mesem pałacowym (juilatynem) księcia łvujaw-
skiego, to już iia mocy tego jego urzędu należało
doń także grodzierżstwo grodu krusz wiclviego. Tylko
w owej zapisce z r. 1176 powiedzy wyrazy palatinus
a Cmauie należy wprowadzić opuszczony a dla
przej^isywacza z XIII wieku niewytłumaczalny wyraz
dncis, a wtedy owa zai)islva pozbędzie się cechy
podejźrzenia.

Kto mógł być jednalv owym księciem kujawskim,
gdyż inaczej godność palatyna w XII wieł\:u bez dworu
lvsiążęcego nie da się pomyśleć. Wienjy, że po śmierci

— 803 —

Kr/ywoiistci^o |trzy|»;i(ll\ Kujawy w i'az z Mazowszem
Kędzici-zaweimi. Ale Kędzierzawy jaUo książę niazo-
\viecJ<i, utrzymywał stolicę swoją niewątpliwie w Ploekii
a nie w Kruszwicy. Wjłrawdzie Bolesław Kędzierzawy
już w r. 1173 umiera, lecz u,dy starszy syn Kędzierza-
wego, r('»wnież Bolesław imieniem, ojca w zgonie wy-
przedził, młodszy syn Leszełc odziedziczył zarazem
i Kujawy i Mazowsze a umarł dopiero w r. 1185. 1 oii
waęc zapewne nie w Kruszwicy lecz w Płocku stolicę
swą utrzymywał, tałv, że aljsolutnie bral-: nam lisięcia,
lvt()r>by m('»gł w r. 118G w Kruszwicy na Kujawacli
])an()wać, a bez talviego księcia godność palatyńsłva
Pioti-a AVszel)orowicza utrzymać się nie da. Cłiybałjy
wljrew wyraźnemu twierdzeniu ła'oniłvarzy dzielnica
laijawska albo zaraz po śmierci Bolesława Ki-zywou-
stego all3o po śmierci Kędzierzawego dostała się Miesz-
kowi Staremu. Bo cliociaż ^Mieszelc Stary dopiero w ]•.
1202 inuiera, a stolicę swą utrzymywał niewątpliwie
w Wielkopolsce a nie w Kujawacli, to jednali mamy
dowody, że książę ten już za życia swego nielvt(')ryni
swoim synom osobne dzielnice wydzielił. Przyczyną
taldego wydzielania, synom osoljn^ch dzielnic przez
panującego księcia za życia swego Ijyło postanowienie
prawa polskiego, iż ojciec jeśli w powt(')rne związki
małżeńskie wstąpić ]iragnie, poprz(')d synom z ]>ierw-
szego małżeństw'a połowę sw^ego majątku wydzielić
winien, a dopiero z drugą połową w ])owt()rne związki
małżeńsl^ie wstąpić może, ł<;t(')rato druga połowa już
pozostanie dzieciom z drugiego małżeństwa. Otóż Iciedy
Mieszek Stary [)(> śmierci pierwszej żon>' Elżbiety za-
mierzał zawrzeć i)onowne związki małżeńskie z p()ź-
niejszą powt()rną żoną swoją Eudoksyą Rusinka, tedy
musiał synom swoim z pierwszego małżeństwa Odonowi
i Stefanowi wydzielić osoljne dzielnice. Faktu tego nie
regestrują nasi kronilcarze; że ()n jednakowoż rzeczy-
wiście nastąpił, mamy przynajmniej co do Odona do-
wody w tern, iż jest moneta bita ze stemplem Odona

- 304 —

co byłoby niemożel)neiii, gdyby nie b\ł udzielnym księ-
ciem, a nadto jest pieczęć Odona z t> tulem ,,dux^\ któ-
rej jeszcze syn jego Władysław Odonicz, zanim sobie
swoją własną pieczęć wyryć dał, do roku 1212 używa.
Zdaje się, iż Odonowi dostał się przy tem wy-
dzieleniu gnkl lvalisz wraz z należną ziemią. Do
dzielnicy Stefana brak nam niestety wszelkicli zgoła
skazówek.

Po śmierci Eudol\:syi Rusinki zamierzał Mieszek
Stary zawrzeć po raz trzeci związlii małżeńskie z Ade-
lajdą, musiał więc znowu synom z drugiego małżeństwa
mianowicie Bolesławowi, Mieszkowi i Władysławowi
wydzielić osobne dzielnice. I znowu, cłiociaż tego faktn
kronikai'ze nasi nie regestrują, mamy ])rzynajmniei co
do Bolesława dowód, iż już za życia ojca swego osoluią
dzielnicę posiadał.

Tego dowodu dostarcza nam niedatowany przy-
wilej księcia Konrada mazowieckiego, wydany dla kla-
sztoru strzelnieńskiego, któi-y wydawca prof. Ulanowslvi
do roku 1216 lub 1217 odnosi. (Ulanowski: Dokumenty
laijawskie N. 9). Otóż z tego dokumentu pokazuje się,
że Bolesław Mieszkowicz Ijyl ]n'zed swoją śmiercią
lvsięciem kujawskim i na Kujawacli wykonywał
zwierzchnią władzę. A jeśli tak, to Kujawy musiały
w drugiej polowie XIT wieku należeć nie do mazo-
wieckiej, lecz do wielkopolskiej dzielnicy, mianowicie
do dzielnicy Mieszka Starego. Jakim się to sposobem
stać mogło. Może się nie pomylimy, jeśli przypuścimy,
że Kujawy b>iy tem odczepnem, które Kazimirz Spra-
wiedliw}' nuisiał dać JMieszlcowi Staremu, aby nie opu-
gnował testamentowi Bolesława Kędzierzawego, zapisu-
jącego na wypadek bezpotomnej śmierci Leszka
całą dzielnicę mazowiecko - kujawską Kazimirzowi
Sprawiedliwemu z zupełnem pominięciem Mieszka
Starego.

I3ył więc nasz Piotr Wszeborowicz palatynem
czyli komesem pałacowym Bolesława Mieszkowicza

— 305 —

księcia kiijawskit^i^o. Bolesław polei;! w i'. 11!h; \s 1)1-
twie luul .>r()Zij;a\vą. W tym więc lokii i komitat pała-
cowy iiaszeg-o Piotra Wszcljoi-owlcza iiiiislal sic skoń-
czyć, jeśli jeszcze żył podówczas, a zostaht iiiii już
tyłłvO grododzierżstwo lvruszvvicłvie.

Zdaje się jednak, że Piotr Wszeborowicz umarł
wcześniej jalv Bolesław Alieszłcowicz, i że osierocony po
nim lvomitat pałacowy przy tyin Bolesławie objął
zraza jalviś Henryk a następnie syn naszeg'o Piotra
Kr}'styn.

Ów Ijowiem dolcument Konrada mazowieckiego
wyraźnie Krystyna syna Piotra Wszeborowicza pala-
tynem kujawsłvim być mieni. Cłiyba, żeby to się działo
już na ]>oczątku X^n\ wiełvu, kiedy urząd |)alaty-
na z urzędu dworsłviego ])rzemienił się na urząd
ziemslci.

Nekrolog Iclasztoru lubińskiego, kładąc datę śmierci
naszego Piotra Wszeborowdcza na dzień 12 marca,
nazywa go fantor ed henefactor monasteril Luhinensis.
Jest on niewątpliwie fundatorem klasztoru w Strzelnie,
skoro syn jego Krystyn nazywa się na początku XIII
wieku patronem tego ^ł>. lvlasztoru. Na najstarszej

pieczęci klasztoru -+ +-• strzelnieńskiego przecłio-

wało sie też godło ^K. stannicze naszeo-o Piotra.

Wyglądało ono tałs: : ^^ ~T* a jestto odmiana stannicy
rodu szlacheckiego i^ Lułoowlitów-Ogniwów, do
któregoto rodu zatem naszego Piotra Wszeborowicza
zaliczyć winniśmy. Wszelako komitat pałacow^y na-
szego Piotra AYszeborowicza na dworze Bolesława
MieszlvOwicza na Kujawacłi to już ostatni szczebel jego
karyery; przedtem zdaje się był łcomesem pałacowym
na dw^orze Mieszłca Starego w^ Kaliszu. Do takiego
przypuszczenia upoważnia nas słup kamienny \y Ko-
ninie z r. 1151, na którym w napisie jest wzmianka,
że on wskazuje połowę z Kalisza do Kruszwicy, nie-
mniej, że go kazał postawić komes Piotr palatyn. Jakiż
to pnlatyn mógł kazać postaw^ić słup drogowy w Ko-

Tom II. ;20

— 306 —

ninie? Konin należy do AYielkopolski, tylko więc i)a-
latyn \vielko])olski czyli komes pałacowy Mieszka
Starego mógł w r. 1151 Icazać w>stawić (')W słup
w Koninie. Zdaje się, że po wydzieleniu Bolesławowi
Mieszkowiczowi dzielnicy lvujawskiej, przelcazał mu za-
razem ojciec swego ówczesnego lvomesa pałacowego
Piotra AVszeborowicza na palatyna ').

Prawdopodobnie nasz Piotr pozostawił ]»o sobie
tylko jednego syna, mianowicie Krystyna zrazu wo-
jewodę I-Lujawsldego, następnie mazowiecldego, gdyż
o innycli jego synacli źr(')dla, historyczne nic nie wspo-
minają.

623. Henryk palatyn Bolesława Mieszłcowicza, łosię-
cia kujawslviego. Zdaje się, iż ten Henryk został palaty-
nem Bolesława Mieszłcowicza dopiero po śmierci Piotra
Wszeborowicza. Ów bowiem niedatowany dolcument
Konrada mazowiecłdego dla lvlasztoru strzelnieńsłciego
z rołvU rzekomo 1216 wspomina, iż na prośby tegoto
Henryka palatyna nadał książę J^olesła\\' Mieszkowicz
klasztorowi strzelnieńskiemu wieś Węgrzce. Byłoto za-
tem po założeniu lvlasztoru strzełnieńslciego a więc już
po śmierci Piotra Wszeborowicza.

Zresztą tego palatyna Henryka żadne inne źrcklla
dziejowe nie wsi>ominają.

624. Smył III Bodzętowicz. Był ten Smył powino-
watym Jana arcybiskupa gnieznieńslóiego i wspomniany
jest w niedatowanym przywileju tegoż Jana (z roku
rzekomo 1166 lub 1167) dla łclasztoru Cystersów w Ję-
drzejowie, iż od niegoto otrzymał arcybislvup Jan wieś
Ujazd z przyległemi wsiami, Jvt<)rą następnie łdaszto-
rowi jędrzejowskiemu nadał. Ten Smył może należeć
tak dobrze do dwunastego jałv i do jedenastego poko-
lenia; zależeć to będzie od tego, czy datę owego nieda-
towanego przywileju arcyl3isł\:upa Jana odlcażemy do

') Sprawozdania Komisyi do badania historyi sztuki w Polsce,
tom IV, Kruków 1891 sti-. 27 tab. IX i X.

mi

r. IIGG czy IKw. Zważywszy atoli, iż ojcom naszego
Smyła może być tylko Bodzęta I żyjący w pokoleniu
dziesiąteni, przeto i my naszego Smyła, jako jego syna,
nie możemy do p('>źniejszego jak do jedenastego ])oko-
lenia odkazywac.

.legoto gniazdem rodowem będzie za])e\\ne Sniil()\v
^v pow. i-adomskim, i)ar. Jasti-ząb.

625. Jan kanclerz. Swiadkiije on na przywileju
księcia Mieszka Starego dla klasztoru trzemeszeńskiego
z r. 1145 (Wp. 11) a zarazem iia przywileju Bolesława
Kędzierzawego dla klasztoru mogilnieńskiego z nie-
możebną datą r. 1065 (W]). 3).

O rodzie tego Jana nic zresztą l)liższego ze źnklel
liistorycznych dowiedzieć się nie można.

626. Marcin kanclerz. Jest on za]Hsany w albumie
ko]ifraternii klasztoru lidjiei'iskiego w za])isce , kt(')rą
wydawca między lata 1150 a 1170 kładzie. Innym źr(')-
<lłom liistorycznym nie jest zgoła znany.

627. Pełka, biskup krakowski, * 1187 f 1208
(Mon. 11, 799, 876, 931).'l\lial on być zdaniem Długo-
sza bratem rodzonym Mikołaja pałatyna, zaś obaj na-
leżeć mieli do rodu szłacłiecłviego Lisów.

Gorący stronnik małoletnicli po Kazimirzu Spra-
wiedliwym pozostałych dzieci: Leszka Białego i Kon-
rada, sprawował rządy lvraju wraz z palatynein Miko-
łajem podczas ich nieletności.

628. Wojtek stolnik, świadkuje on na przywileju
opatowskim Kazimirza Sprawiedliwego z r. 1189 dla
kapituły lvatedralnej krakowskiej (łvat. 1, 4); innym
pomnikom historycznym nie jest znany.

Jeszcze na przywileju opatowslvim Kazimirza Spra-
wiedliwego z r. 1189, wydanym dla kapituły l^atedral-
nej łs:rakowskiej (Kat. I, 4), spotykamy następujących
śwdadków, innym źródłom nieznanycli:

20*

— 308 —

629. Wyszęta,

630. Wyszek,

631. Piotr podkanclerzy, wreszcie

632. Wielisław Jerozolimczyk,

Świadkuje jeszcze na tym dokumencie i mistrz
AYincenty, o którym w nnstępnem pokoleniu Ijędzie
mowa.

633. Wojciech ( Albę )'ti (.'>), o którym wspomina bulą
papieża Celestyna III z r. 1193 ( Wp. 31), iż klasztorowi
wrocławskiemu św. Wincentego nadał wieś Widawę.

634. Przełaj, brat Budzi woj a, o którym wspomina
akt patryarcliy jerozolimskieg-o z r. 1198, iż klasztorowi
miechowskiemu nadał kościół w Gnieźnie (in Gueneznef)
wraz z thvoma wsiami (Mp. II, 375).

635. Mateusz, brat Jana, wspomniany w doku-
mencie patryarcliy jerozolimskiego z r. 1198, jako po-
siadacz Gościradzic (iMp. II, 375).

636. Zbyłut II komes, świadkuje na podejrzanym
dokumencie Icsięcia Mieszka Starego dla klasztoru mo-
gilnieńskiego z niemożliwą datą r. 1100 (Wpoi. 36).
Być może, iż dokument ten jest prostym falsyfikatem,
a ()w Zbyłut wprost skomponowaną osol3ą.

637. Degno III komes , świadkuje wraz z powyż-
szym Zbyłutem II na tymsamym podejrzanym doku-
mencie księcia jNIieszka Starego dla klasztoru mogil-
nieńsłdego z niemożliwą datą r. 1100. I on może być
wprost skomponowaną osobą na tym podrobionym do-
kumencie.

638. Bień, świadkuje on na podejrzanym doku-
mencie księcia Mieszka Starego dla klasztoru inogil-
nieńsldego z niemożełjną datą r. 1103, którą na zasadzie
albumu konfraternii klasztoru lubińskiego na rok 1176
sprostować należy (Wp. 33).

639. 640. Albert de Dysz z bratem swoim Rosła-
wem, wspomnieni we wzmiankowanym codopiero przy-

— 300 —

wilojii księcia Mieszka Starego z r. 117(j dla klaszt(»rii
moi^iliiieńskieiio.

641. Bodysław ])0(lkoiuorzy, r(')\viueż w codopiero
wziTiiaTikowanyin i)rzy\vilejii ATieszka Starczo z r. 117()
\vs})()] 111 liany.

Z szerei^u os(')1j (hichowiiycli, żyjącycli w tein i)<>-
koleniu wypada wspomnieć:

Uadosta ()})ata, ^Milosta i Liibkosta sul)dyakoii(')W,
zapisanyeli w albumie konfraternii klasztorn lu)ńńskiei2,(»
(Mon. y, 576), Jakuba arcybis. gnieznieńskiei»"o ^ 1120
t 1148, Pejana kanclerza a następnie biskupa poznań-
skiego ^ 1146 t 1151, Stefana biskupa lubuskiego,
świadkującego w r. 1149 na przywileju Bolesława Kę-
dzierzawego dla klasztoru wrocławskiego św. Wincen-
tego, Stefana bislvupa jioznańsl^iego ^ 1148 f 1158, Ber-
narda bisku])a ]>oznańskiego ^ 1159 f 1164, Badwana
biskupa ]Joznańslviego ^ 117'i, Boberta zrazu bislvU|)a
wrocławsJdego, następnie bisl^upa kralcowskiego ^ 1143
t 1143, JNIrokotę kanclerza, świadkującego w Opatowie
r. 1189, następnie bisl^upa poznańskiego f 1196, Piotra
arcybislcupa gnieźnieńskiego, Herubina bisku|)a poznań-
skiego ^ 1174 t 1181, Benedylvta biskupa poznańskiego,
wystawiającego w i'. 1187 jn-zywilej Szpitalnilcom jero-
zolimsldm w Poznaniu (Wp. 29), Zyzdka arcybislcupa
gnieźnieńskiego, świadl^ującego na przywileju Mieszka
Starego z r. 1177 (Wp. 22), Stefana biskui)a ]vujawslvieg(»,
obecnego na sądzie Kazimirza Sprawiedliw^ego z r. 1187
(BM. I, 5j, Arnolda bis]vupa lubusldego, wspomnianego
\v dolaimencie Mieszka Starego z r. 1177, Boberta bi-
skupa wrocławslciego, wspomnianego w buli ])a)ueża
Celestyna IIT z r. 1193, Hannibala kustosza Icatedral-
nego lvrakows]viego f 1173, wreszcie Bartę proljoszcza
katedralnego płocldego, obecnego na sądzie księcia Ka-
ziniira Sprawiedliwego w r. 1187, Bogdana ])rol)Oszcza
katedralnego krakowsldego f 1179, Amileja scholastyka

310

katedralnego krakowskiego f 1177, wreszcie Wiberta
(t 1178) i Walentego (f 1177) kanonikiUy tegoż kościoła
(Mon. 11, 799, 935)^

Doniieszczaniy tu jeszcze poczet rycerzy, należą-
cycli do dwunastego pokolenia , kt()rych wprawdzie
żadne ws]JÓlczesne źr(xlła liistoryczne nie podają, o kti)-
rycli istnieniu jednak w dwunasteni pokoleniu otrzy-
mujemy wiadomość po ich synach, występującycli w po-
koleniu ti'zynastem, kt()rzy przy swoich imionach zarazem
imiona swych ojców nv formie zazwyczaj patron imicznej
kładą. I tak, jeśli n. p. pod r. 1231 spotykamy jako
świadka Jana Abramowicza, to stąd logiczny wniosek,
iż w poprzedniem (t. j. dwunasteni) pokoleniu żył jego
ojciec Abram czyli Abraham, iimym źr(')dłom liistory-
cznym nieznany i t. p.

G42. Abram czyli Abraham, ziemianin maloi)olski.
Syn jego Jan Abi'amowicz występuje w latać] i 1229
i 1231 (Mp. I, 12, Mog. 1-2').

()43. Adlard, ziemianin mazowiecki. Syn jego Wie-
lisław Adlardowicz występuje jako świadek w r. 1218.
(RM. II, 3).

644. Andrzej Ijrat Mateusza, ziemianin malopol-
s]vi. Jest on wspomniany w dokumencie ])atryarchy je-
rozolimskiego z r. 1198, iż na(hił klasztorowi miechow-
skiemu wieś Bawół (Mp. II, 37.")).

') Ponieważ cytaty żruilel u dołu zabierają (łużo miejsca a nadto
odrywają uwagę, i)rzeto kłaść je będziemy odtąd w tekście i ski-acac*.
następnie: RM. znaczy kodeks dyplomatyczny polski Rzyszczewskiego
i Miiczkowskiego, Mp. kofleks dyplomatyczny ma}oi:)olski, Wp. ko-
ileks dyplomatyczny \vielkopols'ki, Kat. kodeks katedry krakowskiej
ŚAv. Wacława, Maz. kodeks dyplomatyczny mazowiecki, Mog. kodeks
dyplomatyczny klasztoru mogilskiego, Tin. kodeks dyplomatyczny ty-
niecki, wreszcie Mon. .Monumenta Poloniae historica. Liczba położona
przy cytacie żródla oznacza przy dyplomataryuszach numer bieżący,
jakim dokument jest oznaczony, zaś przy Monumentach stronicę.

— 311 —

l)\l on Z(htj(' sir koniuszy III {(Kjd.zo) n;i dworzti
książsit krakowskicli. Z jei»() syn()\v jeden Stefan , ka-
sztelan l)olesla\viecki, wystęi)ui(3 jako taki w latacJi
Vl-rd i 1232 (Moi;-. 3, M\). U, 40G) , a oprócz teg-o bez
i;o(lnoś('i w lataeli 1-209 i 1231 (Wp. 64 i Moi;-. 12);
(lrni;i Andrzej w r. 1222 na wiecu nad Szj-eniawą
(Kat. 1, U).

Należy on do i'odn szlacheckiego Lis('>\v i l)y(' może,
iż jest jednym z członk(')\v szląskiej rodziny Wierz))iri-
skicli z Wierzbna.

()4:). Astołd, ziemianin mazowiecki. Syn jego Mi-
kołaj świadkuje w r. 1222 na przywileju księcia Kon-
rada dla klasztoru czerwińskiego (RM. 1, 16).

64(). Baron komes, nadał klasztorowi wrocław-
skiemu Św. Wincentego wieś Gorzeć (Cliorecli, Wp. 31).

Syn jego Karol Baronowicz występuje w r. 1208
(Haeiisler: Oels 17, 18).

()47. Bawor, ziemianin małopolski. Syn jego Ba-
wor Baworowicz występuje w r. 1222 na wiecu nad
Szreniawą (Kat. 1, 14).

648. Biezdrów, ziemianin wielkopolski. Syn jego
Bogumił Biezdrowicz świadkuje na przywileju księcia
Władysława Odonicza z r. 1231, wydanym dla klasztoru
w Obrze (Wp. 130).

Jegoto gniazdem rodowem jest Biezdrowo, wieś
paraf, w pow. szamotulskim.

649-a i 649-b. Biedrzyk czy też Biedrzych, i ojciec
jego Biodro. Syn jego jMilvołaj Biedrzycliowicz świadlnije
na przywileju księcia Henryka Brodatego, wydanym
w r. 1203 dla klasztoru w Trzebnicy (Haeusler: Oels
N. 9). Jego ojciec zwał się prawdopodobnie Biodro i na-
leżał do połvolenia jedenastego ryccrstwii polskiego wie-
k()w średnicłi.

Jego gniazdem rodowem będzie zapewne wieś
Bieth-zycliów w pow. opatowskim, par. l.asocin.

— 312 —

(),■)(). Bień świadkuje na przywileju Mieszka
Starego dla klasztoru niogilnieńskiego z fałszywą
datą r. 1103, należącym wszelako pod r. 1176
(Wp. 33).

651. Bodepor, ziemianin małopolski. Syn jego
Radwan Bodeporowicz świadkuje na wyroku Marka wo-
jewody krakowskiego z r. 1220 (RM. I, 11).

652. Bodzęta komes, ziemianin małopolski. Syn
jego Domasław Bodzętowicz świadkuje na dols:umencie
Radwana, również mało])olskiego ziemianina z r. 1212.
I drugi jego syn Świętosław świadkuje r('>wnież na
tymże akcie Radwana z r. 1212 (Kat. I, 8).

Po imionach Bodzęta i Świętosław sądząc, jest ten
Bodzęta członkiem i'odu Lubowlitów - (!)gniw('»w, a co
więcej prawdopodobne, członlciem rodu Wlostów. Przy[>o-
minamy bowiem , iż wnul.: Piotrka Włosta zwał się
również komesem Bodzęta a miał syna r('>wnież Swię-
tosława.

653. Bogusław, ziemianin ]nało[)olski. Syn jego
AYojsław Bogusław icz , rycerz Jalvulja wojewody a na-
stępnie kasztelana sandomirsłciego, jest obecny z dwo-
rem księcia Leszka Białego na wiecu n\- Różygrocliu
w r. 1224 (Kat. I, 14):

Dwaj inni synowie jego snąć starsi: Świętosław
i Przecław, swiadkują na przywileju księcia Konrada
mazowieckiego z r. 1218 (RM. II, 3) i są prawdopo-
dobnie ziemianami mazowickimi , snąć (')W Bogusław
posiadał dolara ziemslvie tak w Małopolsce jalc i na
Mazowszu.

Z imion s\-n()W jego Wojsława i Swiętosława są-
dząc, był Bogusław ]n"awd()})()dobnie człoidciem rodu
Lubowlit(')w-()gniw(')w.

654. Boguta, zieuiiauin małopolski. Syn jego To-
masz Bogucic jest obecny wraz z dworem księcia Leszka
Białego, w vSuc]iedniowie na wiecu prawdopodobnie
w r. 1224 odbytym (Ivat. 1, 15).

— 3i;} —

605. Bok, zii[)('\sii(' /iciiiiimiii szląsUi. S>ii y'i^<>
Mieczysław Boczek świadkujo iia ])rz\ wilcju księcia
Henryka Brodatego z r. 120<S dla klasztoj^u trzebni-
ckiego (hlaeiislcr: Oels N. ll>).

656. Bolech, ziemiaiiiii małopolski. Syn jego Wa-
wrz}'niec Bolecliowicz jest obecny wraz z dworem księ-
cia Ijeszka Białego na wiecn w Różygroclni r. 1'224
(Kat. I, 14).

łRzadki to w\jątek, żeby rycerz dostojny nosił
w tej epoce imię tak nawskr()ś gminne, jakiem jest
imię Bolech, nżj^wane acz bardzo często, ])rzecież t>lko
])rzez ludność wieśniaczą.

657. Borzym, ziemianin mazowiecki. Syn jego
Mikołaj Boi'zym()wi('z świadkiije na przywileju księcia
Konrada mazowieckiego z r. 1'2'22 dla klasztoru czer-
wińskiego (RM. I, 16).

Jego gniazdem rodowem będzie zapewne ł^orzy-
UKJW wieś w pow. stopnickim, par. (31eśnica.

658. Bożej, ziemianin jiiazowiecki. Syn jego Bo-
żej Bożejowicz świadkuje na |>rzywiłejacli księcia Kon-
rada mazowieckiego z iat 1218 i 1224 (RM. II, 3, Ula-
nowslii: Dokumenty kujawskie N. 14).

Jego gniazdem rodowem będzie wieś Bożejowicf
w pow. inowrocławskim.

659. Bożysław, zapewne ziemianin szląski. Syn
jego Jędrycli Bożyslawicz świadkuje na przywileju księ-
cia Henryka Brodatego z r. 1203 dla klasztoru trzel)ni-
ckiego (Haeusler: Oels N. !)).

()60. Bronisz, zapewne ziemianin kujawski. S>'no-
wie jeg(j JMarcin i Cliwał świadkują na jednym przy-
wileju klasztoru strzelnieńskiego z r. 1220 (Ulanowski:
Dokumenty kujawslvie N. 13).

Jego gniazdem rodowem będzie zapewne Broni-
szew, wieś w pow. włocławskim, par. Ciiodecz.

661. Budziwój, snąć ziemianin szląski. Synowie
jego Stefan i Uniemir świadknją w ]•. 1203 na przy wi-

— nu —

leju Henryka Jirodatei^o dla klasztoru trzebnickie;i^()
(Haeiisler: Oels N. 9).

66J, GG3. Bukr Hugo (i syn jego Grabią), snąć
ziemianin mazowiecki. W r. 1'218 występuje wnuk jego
Marcin Grabik (RM. II, 3), z czego się okazuje, że
Hugo Bukr należy jeszcze do dziesiątego pokolenia,
a syn jego Graljia do pokolenia jedenastego. Jakoż
w przywileju z r. 12 18 wydanym przez księcia Konrada
mazowieckiego dla JNIarcina Grabika, jest Hugo Bukr
wyraźnie wzuiiankowany jako wsp(')lcześnik Bolesława
lvi'zywoustego, od kt()rego kilkunastu niewolnycli pod-
(lanycli w darze otrzymał. Być może, iż syn jego G]'a-
bia jest praojcem rodu szlacheckiego Grabi(')w, gdyż
przy])ada on właśnie na te czasy, kiedy naj^^'cześniej
herb Grabią mógł powstać.

664. Cherubin, ziemianin mah)pol.sl<:i. Syii jego
Janek Cherulńnowicz swiadkuje na dokumencie księżnej
Grzymisławy z ]•. l-iL>8.(Mp. H, 395).

(\V):). Cliocimir, ziemianin mało|K)lski. Syn jego
komes Mikołaj Chocimirowicz swiadkuje na dokumen-
cie wojewody Pakosława z r. 1233 dla klasztoru mie-
chowsl^iego (Mp. H, 407).

Zważywsz\, iż w trzynastym pokoleniu występuje
iimy komes Cliocimir syn Leonarda i ojciec Leonarda,
zaś imię Leonard jest właściwem rodowi Łabędzi()w-
Włostów, przeto i tego naszego Chocimira d(^ rodu szla-
checkiego Labędzi('»w-Włost(')W odkazujemy.

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne wieś
Kocmyrz(')w (oczywiście ju-zekręcona nazwa zamiast
Chociuiirów) pod Krakowem.

()(i(). Clirap, ziemianni niało|»olski. Syn jego Suli-
sław Chrapowicz występuje wraz z dworem księcia
Leszka Białego na wiecu nad Szreniawą w r. 1222
(Kat. I, 14). ^

Ponieważ imię jego syna Sulisław jest właściwe
rodowi Starzów małopolskich, przeto i tego Chrapa

— 315 —

do ntdii szlacheckiego 8tarz('»\v iiial(»[)<)lskicli zaliczyć
skłonili jesteśmy.

()()7. Czesław, siuić ziemianin wielko] »(>lsk i. Syn
je|*'(> Piotrek Czeslawicz świadkuje na przywileju ksi(^-
cia Władysława Odonicza z r. 1-209 dla klasztoru trze-
bnickiego (Wp. ()4).

£)QS. Dalbert, ziemianin wiel]vopolski. Syn jego
Mikołaj Dalbertowicz świadl^iuje na przywileju z r. 1231,
wystawionym przez członk()W rodu Odrowąż<)W na rzecz
klasztoru Cystersów w ^Mogile (Mog. 12).

66!). Debło, ziemianin kujawski. Jest on wspo-
nmiany w dokumencie Konrada mazowiecldego dla
klasztoru strzelnieńskiego, poci lodzącym [»rawdoi)odo-
bnie z ]•. 1216 (Ulanowski: Dokumenty kujawskie N. 9).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne wieś
Debł\' w pow. warszawskim, par. Leszno.

670. Detlep, ziemianin wielkopolski. Syn jego
Piotr Detlepowicz świadkuje na przywilejn księcia
Władysława Odonicza z r. 1231 dla klasztoru w Obrze.
(Wp. 131).

671. Dniepr, ziemianin małopolski. Z syn()W jego
Jan Dnieprowicz, rycerz wojewody Pakosława, wystę-
puje w latach 1222* i 1231 (Kat. I, U, Mog. 12), zaś
drngi syn C4odyk lvapelan nadworny biskupa ł^rałcow-
skiego, "w r. 1222 (Kat. I, 14).

672. Dobiesław komes, ziemianin małopolsłvi. Z sy-
n(')W jego Piotr świadkuje na przywileju księżnej Oi-zy-
misławy z r. 1228 (Mp. II, 395), zaś dwaj inni, snąć
ndodsi: Szaweł i Sąd w r. 1231 na jednym z przywilei
klasztoru mogilskiego (Mog. 12).

Je.stto dziedzic Prandocina, syn Prandoty II młod-
szego, członełv rodu Odrowążów, który po raz ostatni
występuje jalvO świadek na przywileju Leszka Białego
dla klasztoru suleiowslviego, prawdopodoljnie z r. 1206
(Mp. 1, 4).

673. Dobiesz z Bytomia, ziemianin widocznie szla-
slvi, przebywający w .Małopolsce. Syn jego Stefan Do-

— 316 —

bieszewiez świadkuje na dokumencie Iwona biskupa
krakowskiego z r. 12i^3 dla klasztoru mogilskiego
(Mog. 3) ; drugi syn Piotr Dobieszewicz świadkuje na
przywileju z r. 1231 wystawionym przez członków rodu
Odro\^ąż<)w dla klasztoru mogilskiego (Mog. 12) oraz
w r. 1233 na przywileju wojewody Pakosława dla łvla-
sztoru miecliowskiego (Mp. II, 407).

674. Dobrogost, Syn jego Mikołaj Dobrogostowicz
występuje w przywileju księcia Konrada mazowieckiego
z r. 1219 dla l)iskupstwa płocłdego (Ulauowski: Doku-
menty Icujawslcie N. 10) ; drugi zaś Jan ziemianin
wielłvopolslvi , występuje jal^o świadelc w r. 1233
(Wp. 151).

Jegoto zapewne gniazdem rodowem jest wieś Do-
brogostowo (Doljergast) na Szląslvu prnslvim w pow.
strzelińsłcim, ]>ar. Danlvowice.

675. Domasław, ziemianin szląsł^i. Syn jego Słu]>
Domasławicz ])odłvomorzy łosięcia Henryka Brodatego,
świadł^nje na przywileju tegoż księcia z r. 1209, wy-
danym dla klasztoru wrocławskieg(^ N. P. Maryi (Haeu-
sler: Oels N. 20).

676. Dzierźykraj, ziemianin małopolski. Syn jego
Doman Dzierżyl^rajowicz świadlvuje na wyroku Marłva
wojewody Icrakowsł^iego z r. 1220 (RM. I, 11): inny
syn Rożełc, ziemianin wielł\:opolski , wsjnimniany jest
w dolvumencie z r. 1233, iż lvlasztorowi lubiąsl^iemu
nadał wieś Rzetnię (Wp. 151); trzeci wreszcie syn Piotr
ziemianin sieradzlci, świadkuje na przywileju księcia
Bolesława Konradowicza z r. 1233 dla łclasztoru side-
jowslviego. (RM. 1, 23).

Co do ivwestyi, do jałviegoby rodn szlacliecłviego
tego Dzierżylvi-aja odłvazać , biorąc za })odstawę do-
mysłcjw oczywiście ty lico samo imię dla bralvU wszel-
kicłi innycłi wsliazówek, przedstawiają się nieprzezwy-
ciężone trudności: syn bowiem Goworlva zowie się
Dzierżyłvrajem, a to jest niewątpliwy Rawicz, inny Dzier-
źykraj z Wielo wsi z r. 1302 należy do rodu Mądrostk(')w,

317

wreszcie niektóre rodziny wielkopolskie iiżywjijące herbu
Nałęcz, noszą przymianek Dzierży kraj. 7a\ względu, że
nasz Dzierżykraj był ziemianinem małopolsldm, zaś ród
Nałęczów stanowczo do ziemian wielko])olskicli należy,
mogłaby co do naszego Dzierżykraja zacliodzić tylko
wąt|)liwoś('', czy go do Rawicz()W czy do Mądrostk(nv
odkażać.

G77. Dzietrzyk, ziemianin małopolski. Syn jego
Dobiesław Dzietrzylvowicz świadłcuje na przywileju
członlv()w rodu Odrowążów, wystawionym w r. 1231 dla
klasztoru Cystersów w Mogile (Mog. 12).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne wieś
Dzietrzycłiowice dziś Wietrzychowice, wieś par. w pow.
radio wskim.

078. Falibóg raczej Cliwalibóg, ziemianin mało-
połslvi. Syn jego Wrociżyr Falibożyc świadlvuje na
przywileju członków rodu Odj-owążów, wystawionym
w r. 1231 dla, klasztoru Cystersów w Mogile.

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne wieś
Cliwalibogowice w pow. pinczowskim , par. Opatowice.

679. Gasztołd, ziemianin mazowiecki. Jego syn
Godfryd Gasztołdzic świadkuje w r. 1221 na przywileju
księcia Konrada mazowieckiego dla klasztoru czerwiń-
skiego (EM. I, 13).

680. Gaweł, ziemianin szląski. Syn jego Dobrogost
Gawłów świadkuje w r. 1203 na przywileju łosięcia Hen-
ryl^a Brodatego dla klasztoru trzebniclciego (Haeusler:
Óels N. 9).

681. Gierwazy, ziemianin małopolski. Syn jego
Tomasz Gerwazowicz obecny wraz z dworem księcia
Leszlva Białego na wiecu nad Szreniawą w r. 1222
(Kat. I, 14).

682. 683- Gniew i syn jego Gniewek, (ziemianie pra-
wdopodobnie małopolscy). Syn Gniewlca Dawid obecny
wraz z dworem łosięcia Leszka Białego na wiecu nad
Szreniawą w r. 1222 (Kat. I, 14).

— 318 —

Ojciec Giiiewka zwał się oczywiście Gniewem i na-
leżał do polvolenia jedenastego rycerstwa ])olslvieg'o wie-
lv(')w średnicli.

Od tegoto Gniewn za])ewne pocliodzi miasto Gniew
(Mewę) w pow. lv:widz_\ńsJ<:im, zaś od syna jego Gniewłai
miejscowość Gniewłv('»w w pow. gnieźnieńsłdm Inb ino-
wrocławslvim.

Z imienia sądząc stary Gniew m<)gl należeć do
rodu Kościeszów-Strzegoniów, imię bowiem Gniewosz
jest właściwe rodowi Kościesz()w, zaś imię Gniewomir
rodowi Strzegoniów, lvt()reto oba rody od rodzonych po-
chodzące braci, cłiodziły zrazu osobno, następnie jednalc
zrel^onsolidowały się napowr()t pod wsp('»lneni godłem
Kościeszy, która się wslvutelv tej relconsolidacyi tałcże
Strzegomia nazywa.

684, 685. Gołej wraz z synem Gościsławem. Syn
Gościsława Golejowicza a wnnl^: Goleja, Piotr podsędelv
mazowiecki lvsięcia Konrada, występnje w r. Ti 18
(RiM. II, 3). '^

Stary Gołej dziad Piotra Gościsławicza , należ>"
oczywiście jeszcze do jedenastego polvołenia. Syn Go-
ścisława Jan l^anoniłi łcrakowski, występnje w r. 1214
w akcie biskupa Wincentego Kadłubka dla ł<;łasztoru
miechowskiego jako świadek (Mp. II, 383).

686. Góra. Syn jego Paweł Górka cześnik Ijiskupa
krakowslciego a ziemianin małopolski, występuje wraz
z dworem lvsięcia Leszka Białego w r. 1224 na wiecu
w Różygrocłiu (Kat. I, 14).

687. Gosław, ziemianin mazowiecki. Jeden z sy-
nów jego Włost świadkuje w r. 1218 na przywileju
lvsięcia Konrada (RM. II, 3), zaś drngi Krysz czy
Krzysz, ziemianin małopolski, świadkuje na akcie księ-
żnej Grzymisławy z r. 1230 dla klasztoru miechowskiego
(Mp. 11,^401).

Z imienia Włosta Gosławicza sądząc należałoby
starego Gosława wyrz z jego potomstwem zaliczyć do
rodu Łabędziów-Włostów.

— ;u!) —

()8<S. Gotart, /icniiiiiiiii sieradzki. Syn joi^o Id/ik
(r()tai"t()\\i(/ (»)K'('iiy jest w r. ri24 wraz z dworem księ-
cia Leszka l)ialei;o na wiecu w R(')żyi;r<)('liii (Kat.

I, U).

()<Si). Grabią, zapewne ziemianin mazowiecki. Byl
on synem Hugona l)ukra (N. 662), zaś syn jego Marcin
Cra))ik w'ystęj)uj(> w przywih^in księcia Konrada ma-
zow'ieckiei>o z r. 1218 (RlM. li, 3).

600. Henryk, ziemianin małopolski. Z syn(')W' jei.;'o
jeden Szczodr Henrykowicz świadkuje na doknmencie
księżnej Grzymisławy z r. 1228 (Mp. II, 395), drui2,'i
Pakosław 1 lenrykowdcz , ziemianin szląski, świadkuje
na przywilejn czł(mk()NV rodn Odrowai()W z r. 1231 dla
klasztorn Cysters()W w Mogile (Mog. 12), trzeci wreszcie
Miron Henrykowicz, brat sti-yjeczny Sędziwoja kantora
gnieźnieńskiego, śwdadkuje na dokumencie księcia Wła-
dysława Odonicza z r. 1231 dla klasztoru w Oljrze
(Wp. 130).

691. Hrostla, ziemianin małopolsłd. Syn jego Piotr
Hrostlewicz świadl^uje na p^rzywilejn ł^siężnej Grzymi-
sławy z r. 1228 (Mp. II, 395).

(192. Hugo, ziemianin wielkopolsłvi. Syn jego Wy-
szota świadkuje na akcie Bronisza z r. 1230 dla kla-
sztoru ])aradyskiego (Wp. 126).

693. Jadnik, ziemianin kujawski.

S,yn jego Piotr Jadnikowdcz wspomniany w doku-
mencie lisięcia Konrada mazow ieckiego dla klasztoru
strzelnieńsłviego, pocliodzącym prawdo]>odo))nie z r. 1216
(Ulanowsłvi: Dolcumenty Icujaw^slde N. 9).

694. Jaksoń, ziemianin szląski. Syn jego Piotr
oraz w'nul\;i Bogumił i Młodej wzmiankowani w przy-
wileju Henryka Brodatego z r. 1203 dla klasztoru ti-ze-
bnickiego (Haeusłer: Oels 9). Od niego pochodzi
wieś Jalcsonowo w^ obw. wrocławsicim, In ccunpibuś
Slesie.

695. Jakób z Jemielna, ziemianin małopolslvi. Syn
jego Spicygniew świadkuje na doknmeiu-ie wojewody

— 320 —

Marka z r. ri.SO dla klasztoru mogilskiego (Mog. U).

696. Jan, ziemianin małopolski. Syn jego Niego-
sław Janowicz obecny wraz z dworem księcia Leszka
Białego na wiecu nad Szreniawą w r. 1222 (Kat.
1, U)'."

697. Janek czyli Janik, ziemianin wielkopolsko-
szląski. Syn jego Jan czyli Janusz Jani]vowicz lub Jan-
kowicz występuje w przywileju księcia Henryka Bro-
datego z r. 1203 dla klasztoru trzebnickiego (Haeusler:
Oels 9), zaś powtórnie świadknje na przywileju księcia
Władysława Odonicza z r. 1209 dla tegoż klasztoru
trzebnickiego (Wp. 64).

698. Janusz, ziemianin mazowiecki. Syn jego Bo-
gusza Janiiszowicz 8wiadJvUJe w r. 1229 na przywileju
łvsięcia Bolesława mazowieclviego dla biskupstwa pło-
ckiego (Maz. 5).

699. Jarach, ziemianin szląsłs;i. Syn jego Jarosław
Jaracliowicz , kasztelan ręczy ński, świadknje na przy-
Nyileju Ijiskupa Iwona z r. 1223 dla klasztoru Cyster-
S(')W w Mogile (Mog. 3).

700. Jarost, ziemianin małopolski. Syn jego Fał
Jarostowicz świadknje na przywileju księcia Leszka
Białego z r. 1225 dla klasztoru Cystersów w Mogile
(Mog. 4).

701. 702. Iwan lvonies i lirat jego komes Miłosław,
ziemianie mało|)olscy. Jeden z synów komesa Iwana, Bo-
gusław Iwanowicz świadknje na przywileju księcia
Władysława Odonicza z r. 1209 dla klasztoru trzebni-
cłiiego (Wp. 64), drugi Iwo jest scliolarem lvi"als:owskim
w r. 1230 (iMog. 10). Innych jego synów przytacza
przywilej członlvów rodu Odrowążów z r. 1231, wydany
dla klasztoru Cystersów w Mogile (Mog. 12), lecz ich
miesza razem z synami brata jego komesa Miłosława
w ten spos()b, że jednycli od drugicłi żadną miarą od-
dzielić nie podobna. Byli zaś tymi synami komesów
Miłosława i Iwana ci pięciu: Mateusz, Sieciesław, Sąd,

:5-Ji --

Mikul i I\\;iii, Ifcz kt('»r/\ z iiicli hyli .Miłosław iczanii
a kt<'irzy Iw aiiow ic/aiiii, rozstrzygnąć nie można.

Komesowie iwan i .Miłosław są synami komesa
Szaw la czyłi Pawła z l\.onskie,i;o, a w nnlvami starego
Prandoty I, a zatem człon icami rodu Odrowążów.

703. Ketel, ziemianin w ielJcopoJski. Syn jego ilen-
ryk czyli Indrycli Kietlicz wzmiani^ow any jest w ro-
cznikn Traski pod r. UDl, zaś w rocznil^u lvra,łvONvslś;im
|)(»(l r. 111)2 (Monum. II, 835), jest też wspomniany
w jn-zywileju lisięcia Henryl^a Brodatego z i". ]2()3 dla
klasztoru trzebnickiego (Ilaensler: Oels !)).

704. Klemens II, ziemianin wielkopolsko-małopolski.
Syn jego Wierzbięta ]\lemensowicz wspomniany jest
w przywilejn księcia ^Yładysława Odonicza z r. 1213
dla klasztoru ołobockiego (Wp. 81).

Z inuon Klemens i Wierzbięta sądząc, są to człon-
Jcow ie rodu Gr\tit<)\v małopolskich.

Inny syn tegoż Klemensa również iviemens świad-
kuje na akcie księcia Henryl^a Brodatego z r. 1229 dla
klasztoru tynieckiego (Tin. 7), oraz na przywileju księ-
żnej Grzymisławy z r. 1231 (Mp. I, 13).

705. 706. Klim i syn jego Klimek, ziemianie małopol-
scy. Syn Klimka Janek obecny jest wraz z dworem
lvsięcia Leszka Białego w r. 1222 na wdecu nad Szre-
niawą (Kat. I, 14). Ojciec Klimka musiał się zwać
oczy W' iście Klimem i należał do jedenastego poko-
lenia.

707. Krzysztofor, ziemianin małopolski. Syn jego
Mikołaj Krzysztoforowicz świadkuje ^^■ r. 1228 na przy-
wileju księżnej Grzymisławy (Mp. II, 395).

708. Lambin czy też Lębin, ziemianin małopolski.
Syn jego Janek Lambinowicz śwdadkuje w r. 1228 na,
przyw'ileju l^siężnej Grzymisławy (Mp. II, 395).

709. Lasota, ziemianin małopolski. Wedle treści
aktu patryarchy jerozolimsldego z r. 1198 nadał on
l<:lasztorowi miecliowskiemu wieś Dłubnię, dziś Imbra-
mowice w pow. olkuskim (^Ip- II, 375).

Tom II. 21

— 3:>:> —

vSyn jego Pakosław zwany starszym, jest kaszte-
lanem krakowskim w ]•. 1228.

Jegoto gniazdem rodowem jest pi-awdopodobnie
Lasocin miasteczko \n' pow. opatowskim.

710. Lodger, ziemianin małopolski. Syn jego Fa-
lisław czy też Chwalisław^ Lodgerowicz świadknje na
przywileju księżnej Grzymislawy z r. 1228 (Mp. II, 3db).

711. Lupus zapewne Wilk IV, ziemianin mazowiecki.
Syn jego Jan świadknje na dokumencie księcia Kon-
rada mazowieckiego, rzekomo z r. 1230 (RM. II, 437).

712. Lutsław II czyli Lusław, ziemianin małopolski.
Syn jego Wojsław Lutsławicz jest oljecny w r. 1222
wraz z dworem księcia Leszlva Białego na wiecn nad
Szreniawą (Kat. I, 14).

Jegoto gniazdem ]'odowem są Lnsławice, wieś
w pow. brzesłvim, par. Zalvliczyn, ł<;t('»rą jeszcze w r. 1243
posiadał Wydżga ł^asztelan łvrałvowski. Ot()ż imię Wy-
dżga jest właściwe rodowi szlaclieckiemn liUljowlitów-
Ogniw(hv, a i imię syna Knsławowego Wojsława wsłca-
zuje r()wnież na ród szlaclieclvi Iiiił30wlit()W-0gniw(>w,
wskutek czego i naszego Lusława do tegoż rodu Lu-
bowlit(')w-Ogniw()w zaliczyć winniśmy.

713. Magnus II, ziemianin małopolsłci. Jego synowie
Janusz i Piotr świadl^ują na przywileju księżnej Grzy-
misław>- z r. 1228 (I\Ii». II, 3!)5).

Z imienia sądząc należy ten Magnus do rodu szla-
clieckiego Ogończylci') w-Po wa ł<'» w.

Jegoto gniazdem rodowem są zapewne Magnusze-
wice w pow. ])lesze\vskim.

714. Małuj, ziemianin nralopolslvi. Jego syn Bog-
dasz Malujowicz świadłiuje na przywileju księżnej
Grzymislawy z r. 1228 (Mp. II, 395).

715. Marcin V, ziemianin małopolsłvo-mazowiecłvi.
Z synów jego starszy Lasota, ziemianin mazowiecki,
świadłs:uje na przywileju księcia Konrada mazowie-
ckiego z r. 1221 dla klasztoru czerwińskiego (RM. I,
14) ; młodszy Jakul) ziemianin małopolsłii, świadkuje na

— 323 —

(lokuiiuMicic Alarka wojewody z i'. I'i3(» (ll;i khis/ioni
iii()gilskiog'0 (Moi»'. 11).

7 IG. Menera, ziciniaiiin nicizowiecki. Syn jei;()
Abraham Moiiorzyc, podskarbi księcia Konrada mazo-
wieckiei^o, świadkiijo na dokiinieiicie tegoż księcia z r.
1218 (KM. II, 3). '

717. Mieczsław III, zicniiaiiiii inazow. -mało polski.
Syn jego Bogusza ^lieczshiwicz ziemianin mazowiecki,
świadknje na przywileju księcia Bolesławca Konrado-
wicza dla luskupa płockiego z r. 1220 (Maz. .')) ; di-ugi
syn Milcołaj ziemianin małopolski świadknje na doku-
mencie członłvów rodu Odrowążów z r. 1231 dla kla-
sztoru Cysters(nv w Mogile (Mog. 12).

718. Mikuł, ziemianin sieradzld. Syn jego .lan
Mikiiłowicz świadłs:uje na przywileju łosięcia Bolesława
Konradowicza z r. 1233 dla lvlasztoru sulejowslciego
(RM. I, 23).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Miłvu-
łów miasto ołvręgowe w powiecie pszczyńsłs:im.

719. Miłosław II, brat Iwana, syn Szawła czyli Pa-
wła z Końskiego, wnuk starego Prandoty I, członelv
rodu Odrowążów (patrz powyż. pod N. 701).

720. lyiłodota, ziemianin małopolski. Syn jego
Krystyn .Mlodocic świadł^uje na dw(k'li przywilejach
księżnej Grzymisławy z lat 1228 i 1230 (Mp. II, 395
i 401).

Jegoto gniazdem rodowem jest wieś Mlodocin
w pow. radomsłdm, par. Kowala stepocina.

721. lYEojek, ziemianin szląsłci. Syn jego Mojek
Mojkowicz wsponmiany w przywileju księcia Henryłca
Brodatego z r. 1203 dla Idasztoru trzel;)nickiego, jalvo
świadek (Haeusler: Oels 9).

Jegoto gniazdem rodowem l)ędą zapewnie Majlco-
wice, wieś w pow. noworadomskim, par. Ręczno.

722. Mróz, ziemianin małopolski. Syn jego Stefan
Mrozowicz obecny wraz z dworem księcia Leszka Bia-
łego w^ r. 1222 na wiecu nad Szreniawą (Kat. 1. 14).

21*

324

723. Mźyra zapewne Mzura II, ziemianin mało]).
Syn jego Jaknl) Mżyrowicz kapelan nadworny biskni»a
krakowskiego, obecny jest wraz z dworem księcia Le-
szka Białego w r. 1222 na wieen imd Szreniawą (Kat.
1, U).

Już samo imię tego rycerza wskaznje, że mamy
tu do czynienia z członkiem rodu szlacheclciego T.i.S('>w-
Mżur()w-Orz()w-Strzempacz()w.

Jego gniazdem rodowem będzie zai)ewne wieś Mżu-
rowa w ])ow. jędrzejowskim, gm. Mnichów.

724. Niegosław II, ziemianin małopolski. Syn jego
Niegoslaw Niegoslawicz wsponmiany w dolvumencie
księcia Leszka Białego z ]■. 1212 dla klasztoru jędrze-
jowskiego (]Mp. I, 8).

Jegoto gniazdem rodowem jest wieś Niegosławice
w po w. jędrzejowslvim, par. Nawarzyce.

72Ó Nieorza, ziemianin małopolski. Syn jego Ja-
kub Nieorzyc świadkuje na przywileju księżnej Grzy-
misławy z r. 1229 dla klasztoiMi czerwińskiego (Mp.

I, 1-2). *

72G. Niezmir, ziemianin małopolski. Syn jego Bo-
rysław Niezmirowicz jest obecny wraz z dworem księ-
cia Leszlca Białego w r. 1222 na w iecn nad Szreniawą.
(Kat. I, U).

Jegoto gniazdem rodowem jest zapewne wieś Nie-
smierz dziś Leśmierz w pow. łęczyckim, par. G('>ra św.
Małgorzaty.

727. Nos, ziemianin małopolslvi. Syn jego Wię-
cław Noselv świadkuje na dokumencie członliów rodu
Odrowąż(')w z r. 1231 dla klasztoru Cysters(')W w Mo-
gile (Mog. 12).

Jego gniazdem rodowem będzie zapewne Nos('»w,
wieś w pow. opatowskim, par. Waśni(')W.

728. Ogier II, ziemianin \\ielko])olski. Syn jego Piotr
Ogierowicz świadkuje w r. 1231 na przywileju księcia
Władysława Odonicza dla l<:lasztoru w Obrze (Wp. 130).

325

Po imieniu sądząc bedzif to zaj»e\\ii(^ członek rodu
szlacheckiego Starzów wielkopolskich iia Pałukacli.

721). Oko, ziemiaiuu małopolski. Syn jego Pęciii
(Pantinns) Oczko jest ol)ecii>- wi-az z dworem księcia
Leszka Białego w r. 1222 na wiecu nad Szreniawą
(Kat. I, U).

730. Paweł III, ziem. mazowiec]vi. Jego syn Obie-
cali Pawłowicz świadkuje na p]'zy\\ ilejii księcia Kon-
rada mazowieclvieg() z r. 1218 (IŁM. II, 3); zaś wnuk
jego Falishiw czyli Cliwalisław, ziemianin małopolski,
świadlvuje na doknmencie wojewody Marka z r. 1230
dla klasztoru mogilskiego (Mog. 11).

731. Piotr IX, zienuanin szląski. Syn jego Nanłder
świadknje na [)rzywilejii księcia Henryka Brodatego
z r. 1208 dla Idasztoru trzebnickiego (Haeusler: Oels
19); starsi synowie jego Bogumił i Młodej wspomniani
są w przywilejn tegoż księcia Henryka Brodatego
z r. 1203 niwnież dla Iclasztoru trze]miclviego wystawio-
nego (Haeusler: Oels 9), z lvt()i'egoto przywileju oka-
zuje się zarazem, że nasz Piotr ])ył synem Jalcsonia
(N. 694).

732. Piotrek X, ziemianin małopolsko-wiellvopolsko-
szląslci. Jeden z syn()w jego Micliał Piotrliowicz, zie-
mianin małopolslci, świadkuje na wyrolcu wojewody
Marka z r. 1220 (RM. I, 11), drugi syn, Tomasz z Wro-
cławia, zatem ziemianin szląski, jest obecny wraz
z dworem księcia Leszlva Białego w r. 1224 na wiecu
w Różygrochu (Kat. I, 14), trzeci wreszcie syn Andrzej,
ziemianin wielliopolslci, świadlvuje na przywileju łcsięcia
Władysława Odonicza z r. 1233 dla Zakonu łcrzyżo-
wego (Wp. 14G).

733. Polanin, ziemianin małopolski. Synowie jego
Mikołaj i Jan Polaninowicze wspomnień! są w wyroku
wojewody Marka z r. 1220 (RM. I, 11).

Jegoto gniazdem rodowem Ijędą zapewne Polani-
nowice, wieś w po w. bycliowskim.

— 3-JG —

734. Polan, ziemianin małopolski. Syn jego Bie-
niek Polanowicz jest obecny wraz z dworem księcia
Leszka Białego w r. 1'2"24 na \\iecn w Różygrocliu
(Kat. T, 1-t) a zarazem s\viadłvnje na svyrołvn wojewody
Marka z j-. 1l>-20 (RM. I, 11). ' ' ' ,

Jegoto gniazdem rodowem l^ędą zapewne Polano-
wice, wieś w pow. miecliowslcim, par. Goszcza.

735. Pomian III, ziemianin mazowiecki. Syn jego
komes lvrystyn i żoiia jego Przybysława wspomnieni
w przywilejn lvsięcia lvon]"ada mazowieckiego z r. 1219
dla bislinpstwa płocldego (Ulano wski: Dokumenty ku-
jawskie N. 10).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Pomia-
nowa, wieś w pow. brzeslcim, par. Jasień.

736. Ponęt, ziemianin mazowiecki. Syn jego Gro-
masza Ponętowicz następnie podłowczy K<mrada księcia
mazowieckiego, świadkuje na dolvumentacli tegoż lisię-
cia: z r. 1220 dla klnsztoru strzelnieńslviego (Ulanow-
ski: Dokumenty kujawslde NN. 12 i 13) i z r. 1221 dla
ł^lnsztoru czerwińsłviego (RM. I, 14).

Jegoto gniazdem rodowem jest wieś Ponętów
w pow. l<;olslvim, par. Grzegorzew. Gdybyśmy mogli
prz}j)uścić, że ten Ponętów jjozostał w ręi^u spadlvO-
bierc()w naszego Ponęta aż do wieku XVI, i że piszący
się z tego Ponętowa Ponętowscy są przeto potomlsiami
naszego Ponęta, natenczas nasz Ponęt należałby do rodu
szlacheckiego Brogów-Leszczyc()\\ .

737. Proboła, ziendanin małopolski. Syn jego Mi-
łosław ProbołoNYicz obecny jest wraz z dworem lvsię-
cia liCSzka Białego w r. 1222 na wiecu nad Szreniawą
(Kat. I, 14 j.

Jegoto gniazdem rodowem jest wieś ])araf. Prol^o-
łowice w pow. pinczowslcim.

738. Prósz, ziemianin małopolski. Nadał on we-
dle buli papieża Celestyna III z r. 1193 Idasztorowi
wrocławsłdemu św. Wincentego wieś Naskroni<')W (Wp.
31), syn zaś jego Pj-zybyslaw Proszowicz jest obecny

— 327 —

\\j'a/ / (IworeiH k,si(^cia Lt3szka Bialei^o w r. 1 •_'•_'.! iia
wiecu nad Szreniawą (Kat. 1, 14).

Jegoto gniazdem rodowem będą zapewne Pi-(j.sz()-
wiee, miasteczko w pow. miecliowskim.

73!>. Prosimir, ziemianin szkiski. Syn jego Prze-
cław Piosimirowicz wspomniany jest w przywileju Jvsię-
cia Henryka Brodatego z r. kJOH dla klasztoru ti-zebni-
ckiego (liaeusliu-: Oels 18).

740. Przecław V, ziemianin mazowiecko-małopolski.
Z syn('»w jego dwaj starsi Jalbrz}'k i Rozdał ś\\ iadkują
na przywileju księcia Konrada mazowieckiego z r. 1'218
(RM. II, 3) oraz na ])rzywileju klasztoru strzelnień-
skiego z r. 1220 (Ulano wski: Dokumenty mazowieckie
N. 13) ; zaś młodszy Jan świadkuje w r. 1230 na przy-
wileju księżnej Grzymislawy dla klasztoru miechow-
skiego (Mp. II, 401).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Prze-
cław wieś w pow. i par. Brzeziny.

741. Przybysław VI, ziemianin małopolsko-szląsko-
niazowiecki. Z jego syn('>w najstarszy Dzierżek, ziemia-
nin szląski, wspomniany jest w przywileju księcia
Henryka Brodatego z r. 1208 dla klasztoru trzebnickiego
(Haensler: Oels 19); drugi młodszy Swiętosław, cześnik
księcia Konrada mazowieclviego, wspomniany w przy-
wileju tegoż lisięcia z r. 1218 (RM. II, 3); trzeci naj-
młodszy Prz>'bysław, ziemianin małopolski, świadl^uje
na przywileju lvsiężnej Grzymislawy z r. 1228 (i\Ip.
II, 395).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne wieś
Przybysław w pow. inowroclawsłcim, par. Chlewiska.

742. Putysław albo Pęcław, ziemianńi małopolski.
Z synów jego jeden Baran, dziedzic Pełczysłc, jest (jbe-
cny wraz z dworem księcia Leszlva Białego w r. 1222
na wiecu nad Szreniawą (Ivat. I, 14), zaś drugi Kry-
szan świadliuje na przywilej acłi lvsiężnej Grzymislawy
z r. 1228 (Mp. II, 395) i z r. 1230 (Mp. 11, 401).

— 3-28 —

743. Racibor III z Dhibni, ziemiaiun malopol-
sko-mazowiecki. Z synów jego starszy Więcław Raci-
borowicz z Dhibni, ziemianin małopolski, świadkuje na
alvcie Radwana z r. 121 -2 wraz z bratem swoim Kłiae-
rem ; młodszy .Matensz Raciljorowicz, ziemianin mazo-
wiecld, świadlcuje na doknmencie księcia Konrada
mazowieckiego z r. 1222 dla lvlasztoru czerwińsłciego
(RM. I, 16), najmłodszy wreszcie Jałcnb Raciboro^^•icz
ziemianin małopolski, jest obecn}' wraz z dworem księ-
cia Leszka Białego w r. 1224 na wiecn w R(3żygrochn
(Kat. I, 14).

Jegoto gniazdem rodowem Ijędą zapewne Racil>o-
rowice, wieś paraf, w pow. lvralvOwskim.

744. Raclaw, ziemianin małopolslci. Syn jego
Krystyn Racławicz świadknje na dwócli ])rzywilejacli
księżnej Grzymisławy, jednym z r. 1228 (Mp. IT, 395)
drugim z r. 1230 dla Iclasztorii miecliowskiego (Mp-
II, 401).

Jegoto gniazdem rodowem będą zapewne Racła-
wice, wieś |)araf. w j)ow. miecbowsl^im.

745. Radsuł, ziemianin miiło])olski. Syn jego Bo-
gncłiwał Radsułowicz świadlciije na dw()cli przywilejach
lvsiężnej Grzymisławy, jednym z r. 1228 (Mp. II, 395)
a drugim z r. 1230 dla łvlasztorn miecłiowsł^iego (Mj).
II, 401).

746. Radwan III, ziemianin małopolsld. Synowie
jego Konrad i Malisza, dziedzice części d('»br Swieciecliów
w pow. opoczyiislcim, par. Błoga, wspomnieni w przy-
wileju łosięcia Leszł^a Białego z r. 1221 dla Idasztoru
sulejowsldego (RM. I, 12).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Radwan
wieś w pow. opoczyńskim, par. Bialacz()w.

Z imienia sądząc, powinien ten Radwan należeć
do rodu szlacliecldego Kaj('>w-Radsvanitów, żadnycli
jednak wslvaz()welv do sprawdzenia tej okoliczności nie
posiadamy.

— 3-ii» —

747. Ramołd II, ziemianin małopolski. Syn jej^o
Bogusław Ra mołdowicz świadłcuje na wyrolcu wojewody
Marlva z r. 1l>_>0 (RM. I, 11).

748. Roman II, ziemianin małopolslci. Syn jego
Stefan Romanowicz świadł^uje na dwócłi przywiłejacłi
łvsiężnej Grzymisławy, mianowicie z r. 1228 (Mp. II,
395) oraz z r. 1230 dla Idasztorii miecłi()wslviego (Mp.
II, 401).

749. Rubin, ziemianin małopolsłvi. Syn jego Gie-
rard Rnbinowiez występuje wraz z dworem łvsięcia
Leszka Białego w r. 1222 na wiecu nad Szreniawą
(Kat. I, 14).

750. Rzuk, ziemianin maIoj)olski. Syn tego Piotr
Rzuł^owicz ś\\iadłvuje na wyrolcu wojewody Marka
z r. 1220 (RM. I, 20).

751. Sambor, ziemianin małopolsld. Syn jego Bo-
giicliwał Samborzye świadłaije na przywileju łcsiężnej
Grzymisławy z r. 1230 dla łvlasztorii miecliowsl^iego
(Mp. II, 401).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne wieś
Samborz w pow. płociiim, par. Swięcieniec.

752. Samson, ziemianin małopolsld. Syn jego Sła-
womir Samsunowicz jest oljecny wraz z dworem łcsięcia
Leszlca Białego w r. 1222 na wiecu nad Szr(;niawą
(Kat. I, 14).

Jego gniazdem i'odoweni Ijędzie zapewne wieś
Samson<ńv w pow. kieleckim, par. Tumlin.

753. Sąd III łvomes, ziemianin małopolsld. Jego
najstarszy syn Krzesław Sądowicz występuje już jako
świadełv na przywileju księcia Konrada mazo\yiecłviego
z r. 1222 dla klasztoru czerwińslviego (R^[. I, 15), w la-
tacłi 1224 i 1225 jest stolnikiem księcia Leszlca Bia-
łego (Mp. II, 589, ]Mog. 4) ; młodsi zaś synowie Pran-
dota, późniejszy bislvup łvralvowski, oraz Piotr i Paweł
wspomniani są w dołcumencie człoidv(')w domu Odro-
wąż(')w, wystawionym w r. 1231 dla łdasztoru Cyster-
sów w Mogile (Mog. 12).

— mi) —

Sam Sąd, zapewne już w ])()(leszlyiii wieku, swiad-
kiije iia ])i-zywileja księcia Leszka Białego z roku
l)ra\vd()])()dobnie 1-JOG dla klasztoru sulejowskiego (j\[p.
I, 4), zaś po raz ostatni swiadknje na ju-zywileju księ-
cia Henryka Brodatego z r. l"JOi» dla Jvlaszt<)i'u wro-
cławskiego N. P. .Alaryi (Haenslei-: Oels -JO).

Jest on synem Dobiesława z Białaczowa a wmi-
kiem starego Prandoty I, członkiem rodu ( )dro wazów.

Jegoto gniazdem rodowem l^ędzie za]»ewne wieś
Sędowice w pow. jędrzejowskim, par. Wrociryż.

754. Serafin, ziemianin małopolski. Synowie jego
Pamułt i Ijistacliy Seratinowicze świadlcują na (hv(')cłi
przywilejach księżnie] Grzymisławy, jednym z r. 1228
(Mp. Ii, 3!).')) a drugim z r. 1230 dla klasztoru mie-
chowskiego (Mp. 11, 401).

Jegoto gniaz(k'ni rodowem I)ędzie zapewne wieś
Seratin('»w w ])ow. krotoszyńskim, par. ^lokrouos.

755. Sieciesław z l)hd)iii, ziemianin uialopolsko-
wielkopolski. Z synt'»w jego starszy Iwan Sieciesławicz
swiadknje już w r. \'H)\) na ])]"zywileju księcia Włady-
sława Odonicza dla khisztoru trzebnicłdego (W]). 64),
jest też wspomniany w <h)kumencie bislvn])a Iwona
z r. 12-28 (Kat. 1, 21); młodszy zaś syn Bogusza Sie-
ciesławicz, ziemianin wiełkoj>olski. swiadknje na doku-
mencie z r. 1233 (Wp. 151).

75(). Sierak, ziemianin maloi)olski. .lego syn W(>j-
ciecli Sierakowicz jest obecny wraz z dworem księcia
Leszka Białego w r. 1222 iia wiecu nad Szreniawą
(Kat. 1, uy

Jegoto gniazdem rodowem będzie za]>ewne Siera-
k(')w, wieś w pow. wielicłdm, j)ar. Dziekanowice.

757. Skarbimir III, zienuanin małopolslci. Syn
jego Skai'bimij' Skarbimirzyc komornik księżnej (Jrzy-
niisławy, swiadknje na dwiu-li dokumentach z r. 1224
(Kat. ł", 14, Mp. li, 389).

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Skal-
mirz, w it^ś w pow. lvaliskim, ])ar. Staw.

— 331 —

7r)<s. Sławnik II k"iiu's, ziciiiiiiiiiii w idkoi^dski. Syn
jeg(t Piotr Sławnikowicz, miiicli, \\ysl-(^'|»ujt' w r. IlMI
na pr/.ywilcjii księcia Władyshiw ;i Odoiiic/:! <lla kl;i-
sztorii lt'kiu'ński('i;(> (W]). (S2)

751). Sobiesąd, /.iciiiiiiiiin iii;il<»|n»lski. Syn jei^'(>
Wielisław świiidkiijc na ])rz\ w ilcjii ksicżiicj (Jiy.ynii-
skawy z r. 1-228 (.M|). II, :m).

7G0. Sresz, zicniiimin nial()|)()Jski. Syn Jt'^;<' l)<>-
brosław Sreszowicz świadkiijt! na doJcinncncic wojewody
Marka dla klasztoru nio,<;ilskiego z r. 1230 (Mog. 11).
Imię Srtisz będzie zap(,'wne zgi-nbialą formą imienia
Szreń, od kt()rego pocliodzi ])roklamacya Szreniawa.

761. Stefan III, ziemianin szląski. Syn jego Andrzej
Stefanowicz k;is/telan l)ytomski, świadknje na wiecu
w Rybniku, |)rz\ w\(Uinin ]H-zywileju Kazimirza księ-
cia opolskiego z r. 1228 (Ri\L III, 11). Będzie to za-
pewne członek rodu Wierzijińskicli.

7()2. Stępota komes, ziemianin malo])olski, wspo-
mniany on jest w dokumencie Pełki biskupa krakow-
skiego, dla klasztoru jędrzejowskiego z r. 11!)2 (Mp. 1.
3). Syn jego Wojciech Stępocic, świadknje na wiecu
w Sucliedniowie roku 1224 (Kat. I, 1.')) oraz na doku-
mencie księżnej Gi-zymislawy z r. 1228 (Mp. II, 395).

763. SulisławYI, ziemian, mazowiecki. Synów miał
kilku. Najstarszy Jan świadknje na dokumencie kla-
sztoru strzelnieńskiego z r. 1220 (Ulanowski: Doku-
menty kujawskie N. 13), ndodszy zaś Klemens wraz.
z trzema jeszcze nienazwanymi l)racuii świadknje na
przywileju księżnej Grzynusławy z r. 1231 (M]). I, 13).

764. Sułek II, ziemianin mnlopolski. Czterej jego sy-
nowie: Sieciech, Żegota, Gołuch i Andrzej ol)ecni są
w r. 1224 wraz z dworem księcia Leszka Białego na
wiecu w R()żygrocłui (Kat. I, 14).

Są to niewątpliwie członkowie rodu Starz()w ma-
łopolskicli.

.legoto gniazdem i'odowem będzie zai)ewu(' wieś
Sulk(')W w ])ow. i [»ar. Wieliczka.

— 332 -

765. Swiętosław IV, ziemianin mazowiecki. Syn je,i;'o
Więcław kapelan Konrada mazowieckiego, świadknje
na jn-ZYwileju klasztorn czerwińskiego z r. 1221 (RM.
I, 13). ■ ■

Jegoto gniazdem rodowem będzie zapewne Swię-
tosław w i><)w. wl()clawslvim, pai'. Krnszyn.

766. Szaweł II, ziemian, małopolski. Syn jego Dzia-
dnsza Szawłowicz wspomniany w dol^nmencie członlv(nv
rodn Odrowążów z r. 1231 dla łvlasztoru Cystersi') w
w Mogile (Mog. 12) ; starszy zaś syn Floryan Szawło-
wicz, obecny w r. 1222 wraz z dworem łosięcia T^eszka
Białego im wiecu nad Szreniawą (Kat. I, 14).

767. Szymon II, ziemianin mazowiecłvi. Syn jego
Włost Szymonowicz świadłviije na przy\Ailein księcia
Kon]"ada mazowieclciego z r. 1221 dla klasztoi-u czer-
wińskiego (RM. I, 13).

7G<s. Teodoryk, ziemianin małopolslvi. Starszy syn
jego Dobiesław obecny wraz z dwoi-em lisięcia Leszlca
Białego w r. 122-1: na wiecn w Różygroclin (Kat. 1, 14);
młodsi zaś synowie Jal^nb, Henryk i Piotr nal)ywają
w r. 122.S wieś Dzierzk()wek (Mp. II, 395).

7();). Trojan III, ziemianin mazowiecki. Syn jego
Piotr Trojanowicz wzmiankowany w dokumencie l)i-
slaipa Giedlci z r. 1206 (Ulanowski: Dol<:umenty Icu-
jawskie N. 3).

Jest on niewątpliwie członlciem rodu Lul)o\\lit<)W-
Ogniw(')W.

770. Twardosław, ziemianin mazowieclii. Syn jego
Wiesław Twardoslawicz jest w r. 1218 notaryuszem
lvsięcia Konrada mazowieckiego (RM. 11, 3).

771. Uniemir, ziemianin szląski. Synowie jego
Jan, Doljrogost i Przecław Uniemirowicze świadlcują
na ])rzywiłeju księcia Henry Ica Brodatego z r. 1203 dla
Idasztorn trzebniciciego (Haeusler: Oels N. 9).

772. Wałkuń, ziemianin małopolslci. Syn jego Ma-
gnus Walkuniowicz świadknje na przywileju księżnej
Grzymislaw>- z r. 1228 (I\Ip. II, 305).

— 333 —

773. Wasyl, zifiiiiaiiiii szląski. Syn .)0i;() Mikołaj
Wasylewic/ naprzckl podstoli Kazimirza księcia opol-
skioi»'o, następnie łowczy ivsięcia Plenryka Brodatcc^o,
ś\via(ll<uje na dokumencie tegoż lisięcia z r. 1232 dla.
klasztoru mieclio\yskiego (Mp. II, 405) ; jest też oljecny
na wiecu w Eybniku w r. 1228 (RM. III, 11).

774. Wąs, ziemianin małopolski. Syn jego Stefan
Wąsik świadkuje na ])rzywileju księcia Leszka Bia-
łego z ]•. 1224, wydanym na wiecn w R(1żygroclni fKat.
1,14).

775. Wawrzyniec, ziemianin małopolsl^i. Syn jego
( 'iesząta Wawrzyńcewicz, podłowczy lisięcia Leszka
Białego, ol^ecny jest wraz z dworem tegoż księcia na
\\iecn w Różygrocłni w r. 1224 (Kat. I, 14).

776. Wicek, ziemianin mazowiecki. Syn jeg(^ Her-
liort Wicłviewicz świadl^nje na przywileju księcia Kon-
rada mazowieckiego z r. 1218. (RM. II, 3).

777. Wieprz, zapewne ziemianin kujawski. Syn
jego Milvołaj Wieprzelv świadknje na dołvnmencie
strzeln ieńskiem z r. 1220 (Ulano wski : Dołami enty ku-
jawsł^:ie N. 13).

778. Więcesław III, ziemianin małopolski. Syn jego
Miłiołaj Więcesławicz świadlaije w r. 1233 na doku-
mencie PałvOsława dla lvlasztoru miecliowsł^iego (Mp.
II, 407).

779. Wilant, ziemianin małopolski. Syn jego Jan
Wilantowicz obecny wraz z dworem księcia, Leszl^a
Białego w r. 1222 na wiecu nad Szreniawą. (Kat. I, 14).

780. Wilk IV, ziemianin małopolsł^i. Syn jego Marcin
Wilczek świadkuje na dołaimencie z r. 1227. (RM. II, 391).

781. Wincenty II, zapewne ziemianin mazowiecłd*
Synowie jego ^Nlscigniew i Badrzyk świadłcnją na do-
łvumencie klasztoru strzelnieńskiego z r. 1220. (Ula-
nowski: Dokumenty kujawskie N. 13).

782. WitV, ziemianin małopolski. Syn jego Wojciech
AYitowicz świadkuje na przywileju Icsiężnej Grzymi-
sławy z r. 1228. (Mp. II, 395).

— 334 —

783. Włost IV, ziemianin snąć małopolski. Syn
jego Zdzisła\>- Włostowicz ś\\iadlvnje na przywileju
księżnej Gi-zymisławy z r. 1228. (Mp. II, 395); jest też
obecny wraz z dworem Leszka Białego w v. 1224 na
wiecu w R('>żygrochn. (Kat. I, 14).

784. Wojciech, ziemianin małopolski. Z syn(>w jego
Pakosław młodszy, p()źniejszy wojewoda sandomirsl^i,
i Floryan są obecni w r. 1224 wraz z dworem Leszłca
Białego na wiecu w Sncliedniowie (Kat. I, 15), zaś
Racibor występuje dopiero w dokumentach z r. 1230.
(Mog. 10, 11).'

Wojciecli ten jest Jjratem Lasoty (N. 709) i należy
do rodu Awdańców luli Skarbków.

785. Wojen, ziemianin małopolski, zdaje się wła-
ściciel BorzylvOwej. Syn jego Piotr Wojnowicz wystę-
puje w r. 1230 na dokumentacli wojewody Marka (Mp.
II, 400, Mog. IL.

786. Wojko, ziemianin małopolslci. Syn jego Olcresa
Wojkowicz, lycerz Pakosława, jest obecny wraz z dwo-
rem lisięcia Leszl<:a Białego w i-. 1222 na wiecu nad
Szreniawą. (Kat. I, 14).

787. Wygnan, ziemianin małopolski. Synowie jego
Wojciecli i Wit Wygnanowicze świadlcują na przy-
wileju Grzymisławy z r. 1228. (]Mp. II, 395j.

Na tem kończy się poczet rycerstwa polskiego
wieków średnich dwunastego pokolenia a zarazem
dwunastego wieku, o jakich podają nam wiadomości
źródła historyczne. Nie jestto poczet lvompletny, o ile
domyślać się możemy, jest to zaledwo drobny fragment
tego pocztu rycerstwa polskiego wiek()w średnich,
-który rzeczywiście istniał i istnieć musiał. O l^ardzo
znacznej liczbie tego rycerstwa nie docliowała nam się
zgoła żadna wiadomość. I nic dziwnego. Z wieków
poprzedzających wiek XII nie mamy zgoła żadnego
dolvumentu, z wieku XII zaledwo kill^adziesiąt auten-
tycznych, wytrzyniując>cli krytykę ; cóż więc dziwnego,
że ten szczupły zasób dolvument()W nie jest nam w sta-

— 335 —

iiir uawft |)(hI;i(Ż sz('1"('i;ii koniplctiici;^ iii'zę(liiik<'>\\ ,
którzy już z mocy urzędu swego częściej na dworze
książąt stawiać się byli wiuni, więc też częściej mieli
sposobiiość świadkowaniłi ])i'zy różnycli na dworze
książęcym wystawiunycli dokunicutacli ; c(')ż (loi)i(M'o
m(')wić o rycerzach uie])iastujacych żadnego urzędu,
z kt(')rycli iiiejedeu nieraz cale życie nie zjawił się na
dwMjrze książęcym, jeśli książę podczas objazdn swego
po kraju nie zbliżył się w jego okolice. Tycli imiona
przepadły na wieki.

Jest wszelalvO jeszcze jedno źr()dło, łvt(')re nam jest
w stanie podać pokaźny poczet rycerstwa polsłviego
wieku Xn, innym pomnil^om liistorycznym zgoła nie-
znanego. Tem źr()dłem są nazwy d(')ljr rycerskicli. Wia-
domo nam, że rycerstwo [)olskie wiełv(')W średnicli, jalś:o
młodsi potondvowie dynasty i łcsiąźęcej panującej, żyli
zrazu wraz z swemi rodzinann na dworze książęcym
i na monarszem utrzymaruu, kt('>rv wszelkie ich po-
trzeby zaopatrywał. Z czasem roznmożyła się liczba
tego rycerstwa, nadwornego bardzo, tak, że zaczęła dla
panującego księcia stanowić bardzo ]ioważne niebez-
pieczeństwo. Cóż łatwiejszego jak o spisełc ])rzeciw
księciu, a w takim razie lvsiążę nie posiadał b}'' nawet
zgoła żadnycłi środlv()w obnmy. Pragnąc to niebezpie-
czeństwo od siebie ucliyllć, odpuścił Bolesław Krzy-
wousty rycerstwo to w plerwszycłi zaraz latacdi swego
panowania, to jest na ])oczątku Xli wiełvu ze swego
dworu i osadził je na ziemi, obdarowując ł^ażdego ry-
cerza ])ewną znaczną liczbą posiadłości ziemskicłi.
Każdy tak obdarowany rycerz zalvładał sobie w jednej
z nadanycli mu wsi swoje gniazdo, swoją siedzibę
stałą, a. ta wieś ijrała odtąd swą nazwę po jego imie-
niu. W tych więc nazwach talcich miejscowości, gniazd
rodowycli rycerstwa, przechowały się w znacznej części
imiona rycerzy, innym ponmilvom liistorycznym zgoła,
nieznane. Zacliodziłaljy tylłco lvwestya w tem, że skoro
przeważna liczloa wsi miała już swe nazwy od swycli

— 336 —

pierwotnycli założycieli , ] »raoi('zyc<nv-\vieśniak(ńv, aby
odróżnić, kt('»re wsie przedstawiają się ja]vo gniazda ro-
dowe rycerstwa, a zatem biorą swe nazwy od imion
rycerzy-szlaclity, a lvtóre od imion ojczyc(>w-wieśnia-
k<)W. Rozwiązanie tej kwestyi nie jest trndne. W XII
bowiem wiel^n mają już imiona używane pospolicie
}>rzez rycerstwo, sw<)j zupełnie odręłiny dostojny cha-
rakter, który je dozwala z łatwością odróżnić od imion
gminny cli ojczyców-W'ieśniak<)w.

W szczególności złożone są zazwyczaj imiona ry-
cersłviez dwH)cłi źródłosłowów imionotwórczycli, z lvt(>rycli
drugim źnidlosłowem bywają żródłosłowy: Bąd, Bóg,
Bór, Cliwał, Ciech, Dan, Dar, Gniew, Gost, Kraj, Mił,
Mir, Mysi, Pełk- Rad, Sąd, Sław i W()j, a zapewne
jeszcze i inne.

T<j nadaw^anie gniazdom rodowym nazwisk po
imionach swych właścicieli rycerzy-szlachty, odbywa
się przez cały niemal wiek XII, główiue jednak
w pierwszej połowie, mianowicie w pokoleniu dziesią-
tem i jedenastem. Te więc imicma rycerzy-szłaclity,
jakie z nazw d()br rycerslvich wydobyć zdołamy, będą,
krom nader rzadkich wyjątków, pochodzić z wieku
XII a należeć prawdopodołjnie do dziesiątego lub jede-
nastego pokolenia.

I tak jeśli np. znajdziemy w pow. wielickim w^ieś
Niegowić, to będziemy wiedzieć, że ona nazwę sw^ą
bierze od jałviegoś Niegow^ita. Imię Niegowit złożone
z dwóch źr()dłosłow()W imionotw()rczycli, z lvtórych
xlrugim żnklłosłowem jest źródłosłów Wit, w^slvazuje,
że Niegowit jest imieniem dostojnem, imieniem rycerza
szlachcica. Stosownie więc do tego, cośmy dopieroco
o formowaniu się nazw gniazd rodowycli rycerstwa-
szlacłity i)o\\ iedzieli, będziemy w tym Niegowicie upa-
trywać rycerza, żyjącego niewątpliwie w XII wieku,
o l<:tórym żaden zgoła pomnilc historyczny żadnej
zgoła wiadomości nam nie przecliował. W wykazie
tym nie mogliśmy się ustrzedz od licznych błędów,

— 337 —

na kt(')re iimsiiiiy zwnk-ic ii\vai:,ę iic/oiiycli (;zyti!liiik(nv.
Pierwszy błąd iiiożo leżeć w tein, iż iii(^ ziiiijąc do-
kładnie igranie rzeezy^KJSpolitej polskiej w j"('>żnycli
czasacli XII wieku, iiioy,liśiiiy iiit.Taz wciąi;'iiąe do
analizy taką miejscowość, która leżała w XI] wiełcii
już poza ^Tanicami ])aiistwa i)olslvieii;o a zatem do te<i^o
wykazu nie ])owinna była b\'ć wciągnięta. Drugi błąd
może leżeć w zupełnej nieznajomości etymologii, w sku-
tek czego mogliśmy jalciś wyraz wziąść jako nomen
proprinm, który jest tyll^o appellativum jak np. Łabędź
i łabędź itp. Trzeci wreszcie błąd może polegać w nie-
właściwem rozstrzygnieniu tej kwestyi, czy jeśli mamy
kilka lub kilkanaście miejscow-ości pocłiodzącycli od
tego samego imienia, czy każdą z tycli miejscowości
odnieść do innego założyciela, czy wszystkie do jednego
i tegoż samego. Tak np. mamy 9 miejscowości pocłio-
dzącycli od imienia Bogusław, 11 od imienia Bronisław,
13 od imienia Gózd, zacliodzi więc liwestya, czy wszy-
stkie te wsie Ijiorące nazwy swe od tegoż samego
imienia odnieść do jednego założyciela, czy każdą do
innego, czy przypuścić, że jeden Gózd założył w róż-
nych olvolicacli 18 wsi jako swe gniazda rodow^e, czy
też że było tycli Gozdów ośmnastii. Ja jestem za tą
drugą alternatywą, raz że nie dałoby się wytłumaczyć,
dlaczego jeden i ten sam szlachcic miałby sobie liilka-
naście osobnych gniazd rodowych zalvładać, powtóre
iż mamy dowody, że znal^omici wielmożowie konten-
towali się jediiem tylł^o gniazdem rodowem, jak n]).
Biezdrew^ jednem Biezdrow^em, Czew^oj II jednem Cze-
wojewem, Dziwirz jednem Dziw-irzew^em itp.

Przejdziemy więc teraz w alfabetycznym porządku
nazw^y tycli miejscowości, kt(')re w sobie imiona rycer-
stwa-szlachty Icryją i wydobędziemy z nich te imiona
nieznanych nam z innych źródeł rycerzy polskich z XII
wieku. I tak :

788, 789, 790. Będą I, II, III, pocliodzi od żródlo-
słowu imionotwórczego rycersldego Bąd. Miejscowości:

Tom II. 22

— 338 —

Bądzyn w pow. mławskim, par. I^ubowidz.
Będzeń w pow. lipnowskim, par. Mokowo.
Będzin, miasteczko powiatowe.
79]_794 Bądek czyli Będek I, II, III, IV; miej-
scowości :

Bądk(')W w p<»w. £>rojeckim, par. Goszcz) ii.

Bądk()W w i)ow. tureckim, par. Boleszczyii.

Bądkowo wieś par. w pow. nieszawslvim.

Będków wieś par. w pow. brzezińskim.

7i)5, 796. Będzimir I, II :

Będzimirowo w ])ow. słiii)skim na Pomorzu.

Będzimirowice w ])()\\. chojnickim, par. Czersk.

797. Będziemy sł I :

Będziemyśl w ])0w. ro])czyckim, par. Sędzisz<)w.

798. Benisław I :

Benislaw w pow. lucyńskiin, ])ar. Birże.

393. Biezdrów I :

Biezdrowo wieś ])ar. w pow. szamotulslcim.

799. Blogost I :

Blogoszcz w [>()w. siedleckim, ]>ar. Pruszyn.

800. 801. Bobola i, 11 :

Bobolice w pow. będzińskim, par. Niegowa.
Bobolice w reg. koszaliń.skiej na Pomorzu.
363. Bodzeta 1 :

Bodzętyn, wieś paraf, w pow. kieleckim.
35Ó, 802—805. Bogdan 1, 11, IFl, IV, V:
Bogdan('tw, wii^ś ])araf. w pow. piotrkowskim.
Bog(lan(')\\ w pow. kaliskim, ])ar. Koźminek.
Bogdan(')W w ]»()w. miechowskim.
Bogdanowo w pow. oboi"nickim.
]iogdano\\() w ])ow. wągrowieckim.
9, 806, 807. Bogor I, U^ III:
Bogorya wieś [)ai". w pow. sandomirskim.
Bogoria w pow. sandomirskim, par. Skotniki.
Bogoria w pow. łowickim, par. Bąk()w.
487, 808, 809. Boguchwał 1, II, 111:
Boguchwała w i)(»w. lipnowskim, par. Ligowo.

— 335) —

Bogucliwahi W" |»(>\\. rzoszowskiiu.

Bog*n(*li\val()\\'i('(' w |)()\v. ])i()tr'k()\v.skiiu, j);u". Sie-
wierz.

360, 35)0, 411. Bogumił J, 11. 111:

Bog'umił()w w pow. i par. Sieradz.

Boguiiiilowice ik)\\. iio\v()ra(l( miski, par. Siilimi*'-
rzyce.

Bogimiiłowice w pow. brzeskim.

513, 543, 549, 570, ()15, 653, 810-Sl-_>. Bogusław
I— JX:

Bogusław, pow. pleszewski.

Boguslawice, pow. ])loński, par. Radzymin.

Boguslawice, jiow. wrocławski, par. Kowal.

Bogusławice, pow. lvoniDslvi, par. Dzierzbin.

Boguslawice, pow. radomsłd, par. S]varyszew.

Bogusławice, pow. opatowslci, par. Grocliolice.

Bogusławice, ]3ow. wrocławslvi, par. Turów.

Bogusławice, pow. oleśnicł^i, par. Celniki.

Bogusławice, pow. now()radoiusłvi, par. Borowuo.

813. Bogwit 1:

Bogwidz w pow. pleszewsłvim.

Bogusz (zgrul)iała forma od Bogusław), liczne
wsie pod nazwami Bogusza, Bogusze, Boguszewice,
Boguszewo, Boguszowa, Buguszlatw, Boguszówka, Bo-
guszyce i Boguszyn.

814-816. Boksa czyli Boksza I, II, III:

Boksice, pow. opatowslvi, par. ]VIamina.

Boksicł^a wola, pow. opatowsłvi, par. Gnojno.

BołvSze pow. suwalsłvi, par. Sejwy.

817—826. Bolesław I— X:

Bolesław, wieś par. w pow. ollvUslvim.

Bolesław, wieś par. w pow. dąljrowsłvim,

Bolesław, wieś par. w reg. ligniclciej,

Bolesław, pow. raciborski, par. Pyszcz.

Bolesławiec, pow. rypiiisłvi, par. Radziki.

Bolesławiec, pow. ostrzeszowslvi.

Bolesławiec , wieś par. w pow. wieluńsłvim.

99*

— 340 —

Bolesławowo w pow. konińskim,

Bolesławowo w pow. krotoszyńskim,

Bolesławowo w pow. g'iiieźnieńskim.

827, 828. Bolesta II, III:

Boleszczyce, w pow. jędrzejowskim, par. Sędziszów,

Boleszczyn, wieś par. w ])ow. tureckim.

829, 830. Bronisław I, II:

Bronisław w pow. płocłvim, par. Lelice,

Bronisław w pow. mławsliim, par. Wieczfnia.

Bor i Borek. Ponieważ Bor jest nietyll^o źriklłosło-
wem imionotwórczem rycerslviem ale i imieniem gmin-
nem, nadto o nazwacłi takicli jalv Borowa, nie da się
z pewnością powiedzieć czy pocliodzą od imienia oso-
Ijow^ego Bor czy też od wyrazu lj()r (las), przeto cały
ten szereg- wsi jak Borów, Borowa, Borowiec, Borków,
Borki, BorlvOwice, Borowno opuszczamy i notujemy
tyllv0 :

Borz w pow. radomslvim.

506. Borysław :

Borysławice wieś par. w pow. kolskim.

658," 831, 832. Bożej I, II, III:

Bożejewo w pow. wejłierowslv:im, par. Lużyno,

Bożejewo w pow. łomżyńslvim par. Wizna,

Bożejewice w pow. inowrocławslcim.

833. Bożemysł :

Bożemyśle w reg. franlvfurckiej.

834, 835. Bożydar I, II:

Bożydar w pow. sandomirskim , par. CT()ry wy-
sokie.

Bożydar w pow. szredzkim.

836—838. Bromir I, II, III:

Bromirz w pow. płockim, par. Rogotworsk,

Bromierzyli w pow. płocł^im, par. Staroźreby.

Bromierzyk w pow. socliaczewskim, par. Zawady.

839—849. Bronisław I-XI:

Bronisław, N\ieś par. w pow. niesza\\slvim,

Bronisław w pow. szredzlvim.

— 341 —

Bronisław w ]>()w. iiiowi-ocławskim,
Bronisław w ])()\\'. grojecłcim, par. G()ra Kalwarya,
Bronisła\\'('>\v w j>o\v. i pnr. J3łonie,
Bronisła\v()\v w pow. i;r()jtH-kiiii ])ar. Will^ów,
Bronisław()W w pow. wieluńsldm par. Osialvów,
Broiiisław('>w w i)ow. opatowślvim, par. Ożar(nv,
Bronisław()w w pow. iłżo('łvini, par. Krempa Ico-

ścielna,

Broiusław(')w w pow. łuł^owsł^im, i)ar. Serołcomla,
Bronisław()W w pow. ln-ubieszowsłvini, par. Gra-

łjowiec.

427, 498, 660, 850, 851, 852. Bronisz I-YI.
Broniszewo, pow. noworadomslvi, ]»ai-. jMyl^anów,
Broniszewo, wieś par. pow. nieszawsł^i,
Broniszewo pow. wrzesińslci,

Bronisz()w, pow. pinczowsł^:i, par. Kazimirza mała.
Broniszów, pow. ropczyclvi, par. Łączlvi,
Broniszowice, pow. opatowslvi, par. Szewnia.

853. Brosław I:

Broslawice, wieś pai". w pow. bytomsliim.

854. Brzeźmir I:

Brzeźmir, pow. olawslvi, par. Domajowice.

855. Budzimir I:

Buclzimir, wieś par. w lirabstwie szaryslviem.

856. 857. Budzisław I, II:
Bndzisław, wieś par. w pow. lvolslvim,
Budzisław w pow. mogilnickim.

661. Budziwój I:

Budziwoj w ]H)w. rzeszowskim, par. Tyczyn.

858, 859. Bysław I, II:

Bysław, wieś par. w pow\ tucliolsłvim.

Bysławelv w ])ow. tucliolslcini.

860-862. Cielej I— IV:

Celej, pow. łn]vOwski, par. Wilczysl^a.

Celej(')w, pow. nowoalelvsandryjsls:i par. ^yąwolnica.

Celej(5w, pow. garwolińsłd, par. Wilga.

/

— 342 —

863. Cerad I:

Ceradź, wieś par. w pow. szamotulskim.
864—866. Cedr 1, U, III:
Cedrowice, pow. grójecki, par. Sobików,
Cedro wice, pow. łęczycki, par. Solca wiellva.
Cedrowo, ])ow. sierpecki, par. Bożewo.
450. Chebda 1 :

Gliebdzie, pow. wloszczowski, par. Goleniowy.
867. Chociebąd I:

(Jhociebądz dziś Kocobędz w pow. cieszyńskim.
665. 868—870. Chocimir 1— Al:
Choczmirowo w pow. słupskim na Pouiorzii,
Kocimierz()W w pow. taniol)rzeskim, ])ar. Wielo-
wieś ,

Kocmyrz()w w pow. kraJcowskim, |)ar. Czułice,
Kotomirz w pow. łjydgoskim.

871. Chocisz I:

Cliociszew o w jtow. łęczyckim.

872. Chodzierad I :

Chodzierad} w ]»()w. łaslcim, par. Borszewice.

873. 874. Ćhwalibór 1, II:
Chwaliborzyce wieś par. w pow. tureckim,
Cliwaliborzyczlci tamże.

678, 875, 876. Chwalibóg 1, II, 111:
Cliwalibogowo, dwie wsie w^ pow. wi-zesińskim,
Chwalibogowice w |)(»w. ])incz(»wskim, par. Opa-
towiec.

877— 8'r<J. Cibor 1, U, 111:
(Jiborz, pow. ljroduiclvi, ])ar. Licl)arlv,
Ciborów, ])ow. radomski, par. Slvaryszew,
Ciborowice, pow. ])inczowski, par. Kościelec.

880. Cichobor I:

Cicli()l)0]'z, i)<)w. lirtil)iesz()wski, par. Krvl()W.

881. Cicliorad 1 :

Cichoradz, pow. ton iń siei, |)ar. Lążyn.

882. 883. Ciechosław 1, II:

— 343 —

('iechosławicc, pow. łęczycki, par. Piątek,
Ciechosławice, pow. konecki, ])ai-. Szydłowiec.
884, 885. Ciemir, I, II:

Ciemier(ń\ , [)()w. słupecki, par. Szyinanowice,
Ciemierzowice, pow. i)rzeHiy,s]vi, i)ii)'. Ko.sieiiica.

886. Cierpigor, I :

Cierpit;or/, jiow. i par. Przasnysz.

887. Czarnobąd 1 :

Czarnów aż, ])o\\. wąi;rowslvi, par. Niwislva.

888. 88'.). Czasław 1, U:

Czasław, [»o\\. wieliclvi, par. Raciecliowice.
Czasławice, pow. nowoalelvsandi\vjs]vi, |>araf. Bo-
cliotnica.

3!);». Czewoj i I :

Czewojewo w |>ow. niogilnicliim.

8!)0. Ćzęstobor 1:

Częstol)orowice, wieś i)ar. w pow. ]vrasnostawslvim.

404. 891. Czy żerna I, 11 :

Czyżeniin w i)ow. łasldni, par. Tuszyn, .

Czyżeniin w pow. l('»(łzslvini, par. Ezg<)w.

80i>. Dalbor 1 :

Dalborowice, pow. sycowslvi, par. Trębacz<')W.

893. Dobek 1:

Dobczyce, miasteczł-io w pow. wieliclvim.

894. Dobiegniew 1 :

Dobiegniewo w pow. wloclawsldm, par. Wistka.
48-2, 672. Dobiesław I, U:

Dobiesławice, pow. pińczowski, par. Racliwałowice,
Dobiesławice, wieś par. w pow. inowrocławskim.
542, 535, 674, 895, 896. Dobrogost i, D, 111, IV, V:
Dobrogoszcz w ])ow. Icościersl^im, par. Kościerzyn,
Dołjrogostowo, pow. szamotnlsl>:i,
Dobrogościce, pow. inowrocławsld,
Dobrogościce, pow. ollvnsłvi, par. Kroszyce,
Dol^rygość, pow. osti'zeszewsłvi.
897, 898. Dobromir 1, 11:
Dobromirz, i)ow. koneclvi, par. Stanowiska,

344

Doljromierzyce , ])()\v. linibieszowski, paraf. Gra-
bowiec.

899. Dobromił I:
Dobroniil w jjow. obornickim.
900-903. Dobromysł I, II, III, IV:
Dobromyśl, pow. słnjiecki, par. Złotków,
Dobromyśl, pow. kielecki, par. Piekoszów,
Dobi'()iiiyśl, pow. bialski, par. Zabloeie,
Dobromyśl, pow. chełmski, par. Pawłów.
904—906. Dobrosław I, II, III:
Dobroslaw, pow. wieluński, par. Lututów,
Dobroslawice , pow. kozielsld, par. Maciowakierz,
Dobrosławice na Szląsku austryackim.

907. Domaźyr I:

Domażyr, pow. gródecki, par. Jan(')w.

908. Domarad i- ^ I :

Domaradz, wieś par. pow. brzozowski,
Domaradz, ])ow. opolsici, par. Cliwałkowice,
Domaradzice, pow. sandomirski, par. Szczeglice,
Domaradzice, pow. krol)ski,
Domaradzyn, pow. łowicki,
Domorad>', pow. sokolslci.
186, 675, 909—916. Domasław I— VIII:
Domaslaw, pow. sycowski, ])ar. Turk(')W,
Doniaslawice, pow. namysłowsl^i, par. Włochy,
Domashiwice, pow. sycowsls:i, par. Goszyce,
Domaslowice, dwie wsie w pow. cieszyńskim,
Domasłowice, pow. brzeski,
Domaslowice, pow. niski, par. Pysznica,
Domysław, pow. człuchowski, par. Czarne.
917, 918. Danabor I, II:
Danaborz, ])()w. wągrowiecki,
Danal)()r()w, pow. odolanowski.
919. Donimir I:

Donimirz wielki i mał>-, pow. wejherowski, par.
Szynwałd.

345

9-20-934. Drag 1 -\ :

Draganie, ])()\v. ]»locki, i)ar. Biała,

Draganie, pow. oleśnicki,

Draganowa, pow. krośnieńsl^i, ])ar. K(jbylany,

Dragany, pow. krasnostawski, par. Wysokie,

Dragon('>\\', ])()\v. gorlicki, ])ar. Małastcny.

925. Drogomyśl I:

Drogomyśl, pow. strumieński, par. Ochaby.

434, 925-927. Drogosław II— V:

Drogosław, pow. sznlńńslci,

Drogosław, pow. gnieźnieński,

Drogosława pow. odolanowski,

Drogosław, }tow. świecłci, par. Płocłiocin.

928. Dyrzsław I:
Dyrzławice, pow. głupczycłd.

929, 930-a. Dziećmir I, II (zap. Dietmar):
Dziećmirowo, ])0w. sz]'emslvi,
Dziećmirowice, pow. bognmińslvi na Szląsłai.
Dziwigor, Dziwirz I:

Dziewirzewo, wieś ]iar. w pow. wągrowiecłcim.
930-b. Falbor I:

Falloorz, pow. włocławski, par. Brześć.
678, 930-c, d. Falibog I, II, III:
Falil30gi, pow. pł()ńsł':i, par. Cielvsyn,
Falibogi, pow. płoński, par. Pomiecliowo,
Faliłjogi, ])ow. nowomiński, par. Kałnszyn.
930-e, f. Falmir I, II:
Falmierowo, pow. wyrzysłvi,
Falmirowiee, pow. opolsłvi, ])ar. Dębie.
930-g. Falisław I:

Falisławice (Fanisławice), pow, łcielecki, par. Ło-
puszno.

40, 595, 931, 932. Giedko I, II, III, IV:
Giecz (dawniej Gdecz) w pow. szredzłvini,
Gd('>w, miasteczko w ])ow. wielicłcim,
Gierczyce (pierwotnie Giedczyce), wieś par. w pow.
opatowskim.

— 846 —

Gierczyce, pow. bocheński, par. Cliełin.

682, 033, 934, 935. Gniew 1, II, lU, 1\ :
Gniew w pow. kwidzyiislcim,
Gniewowo, dwie wsie w ]iow. kościańskim,
Gniewowo w pow. wejherowskiiii.

683, 936-944. Gniewek J, II, III, IV, Y, YI, VII,
VIII, IX, X:

Gniewkowice, pow. iiio\\rocławski,
Gniewkowo, pow. lipnowski, par. Dobrzejowice,
Gniewkowo, pow. płocki, par. Daniszewo,
Gniewkowo w i)Ow, gnieźnieńskim dwie,
Gniewkowo, pięć wsi w i)ow. inowrocławskim.

945. Gniewosz I :

Gniewosz()W w pow. Iv0zienieckim , par. Olel^sów.

946, 947. Godzimir I, łl :
Godzimierz, pow. rawski, par. Biała,
Godzimierz, ])0w. szubiński.

948, 949, Gorad I, łJ :
Goradze, pow. wielkostrzelecJvi,
Goradze, pow. liildiniecki.

950. Gorysław I:

Goryslawice, pow. pińczowsJci, jtar. Wiślica.

951, 95-i. Gościrad I, II:
Gościeradz w pow. bydg'oskim,
Gościeradów, wieś par. w |)ow. janowskim.
953—960. Gosław 1 — YllI:

Goslaw, pow. kluczborslvi, par. Dobiercice,

Gosławice, pow. łowicki, par. Waliszew,

Gosławice, pow. gostyńsl<:i, par. Pacyna,

Gosławice, pow. kutnowslci, par. Sobota,

Gosławice, pow. nieszawski, par. Sniiarzew,

Gosławice, wieś ])ar. ])ow. koniński,

Gosławice, ]k)w. i ])a]'. ()[»ok\

(Gosławice, pow. lubliniecki, pai'. Dobrydzień.

961-971. Gost, (Gosta, Gostyna) 1— XI:

Gostyń, miasto pow. łvrol)sl<;i,

Gostyń, pow. pszczyńslvi, par. ^Mikołów,

— 347 —

Gostynin, iniastd pow. i;iih. w ;n-s/,a\vskiej,
(JostyiKiw, ]H»\\. oławski, |»ar. Więz('>\v,
Goszcz, ])o\v. syco\\sl<i, |>ar. Twardami^ra,
Goszcza, wieś |»ai\ pow. iniccliowski,
Goszczewo, i)o\v. iiieszawski, par. Służewo,
Goszczyce, pow. płoński, i)ar. Dziektarzewo,
Goszczyce, pow. niemodliński, |»ar. Pi'zycli<')(l,
Goszczyn, wieś pai*. pow. <i,TOJecki,
Goszczymio, pow. łęczycki, pai'. Siedlec.
97-2— i)84. Gostekl-XII]:
Gostlv()W, ])ow. łęcz>('lvi, par. Wartłcowice,
Gostliów, pow. pińczowsłN;i, par. Saiicygiiiew,
Gostków, pow. l<oiiecłvi, par. Odrowąż,
Gostlv()W, ])ow. trydlądzłvi,
Gostłvowo, ])ow. przasiiysld, par. Rogale,
Gostl^:owo, pow. i par. Ciechaii()W,
Gostkowo, pow. cieclianowski, par. Pałulvi,
Gostkowo, pow. piiltusl^i, par. Zainsk,
Gostlvowo, pow. ostrowski, par. Gzyżew,
Gostkowo, dwie wsie w pow. krobskim,
Gostkowo, pow. toruńslvi,
Gostlvowo, pow. i ])ar. Byt()W,
985-<)88. Gor I— W:
Górowo, j)ow. lidzki,
Górowo, trzy wsie w pow. dziesieńskim,
Górowo, pow\ ]iiborslvi.

534, !)89— 994. Gowor (Gawor, Gawora) 1— \ I
Gaworowo, pow. płoński, pai'. ( 'liociszewo,
Goworowo, wieś par. pow. ostrołęcki,
(Jowarzewo, dwie wsie w pow. szredzkim,
Gowarzów, i)ow. noworadoinski, par. Pławno,
Goworzyna, jjow. ilżecl^i, par. Krzyżanowice.
905, 996. Goworek (Goworycz) I, II:
Gowork<)w, pow. rawski, par. Żelechlinek,
Gow^arcz(')w, wieś jjar. w pow. koneckim.
997 - 1014. Gózd II--XMI1 :
Go/d, p(nv. turecki, par. Alałanów',

— 348 —

Gózd, pow. brzeziński, par. Dmosin,

Gózd, pow. kozieiiiecki, par. Świerże g-()rne,

Gózd, ]3ow. radomski, par. Skaryszew,

Gózd, pow. o])oczyiiski, par. Petrykozy,

Gózd, pow. kielecki, par. Wzdół,

Gózd, pow. biłgorajski, par. Huta krzeszowska,

Gózd, 130W. łukowski, par. Parysew,

Gozdów, ]iow. brzezińsłvi, par. Koźle,

Gozdów, pow. lvolsld, par. Kościelec,

Gozd()w, ]jow. turecki, par. Tołvary,

Gozdów, pow. ]vonińs]vi, par. Grzymiszew,

Gozd(ńv, pow. sandomirslvi, par. JMalice,

Gozd(')w, pow. i par. Hrubiosz()w,

Gozdowo, pow. i par. sierpcl^a,

Gozdowo, wieś j^tar. w pow. wrzesińsl^im,

Gozdź, pow. uowomiDslvi, par. Kołbiel,

Gozdź, pow. radoms]vi, par. Muiszelc.

382, 1015—1018. Grot 1, II, III, IV:

GrotłvOwice, pow. boclieńslci, par. Brzezie,

GrotlvOwo, pow. płoclvi, par. Wyszogród,

Grot]v()w i Grotlvów stary, ])ow. o]K)lslvi.

1019, 1020. Grzymisław" I, II:

Grzymysław, ]K)\y. szremsJci,

Grzymysławice, pow. wrzesiiislci.

102 i — 1025. Jacek I— V:

JacłvOW(), pow. lipnowslvi, par. Oss(')wlva,

Jackowo, pow. pułtusł^i, par. Nasielsł^,

Jacl^owo, pow. oszmiai'isłvi,

Jacłcowo, pow. lęborsl^i,

Jackowice, pow. łowicl^i, par. Zduny.

1026. Jadamir I:

Jadamirz (Adamirz) ^).

422, 594, 694, 1027. Jaksa I, II, III, IV:

Jaksice, ])ow. i par. ]Miecli(hv,

') Położenia tej miejscowości nie podaje Słownik geog:i"aficzuy,
•odsyłając pod Jadamirz do Adamirz, a pod Adamirz do Jadamirz.

349

Jaksice, dwie wsie w pow. bydi^oskim,
.laksice, pow. inowrochiwski.
lUi8. Janisław I :

Jaiuskiwice, wieś ])ar. w pow. skiorniewickim.
10-21) -1033. Jaromir I-V:
Jaromirz, cztery wsie w pow. babimostkim,
Jaromirz, pow. kwidzyński, par. Szynwald.
1034—1036. Jarosław I, II, III:
Jarosław, pow. iiowomiński, par. Wiązownica,
Jarosławice, wieś par. w pow. radoniskim,
Jarosławice w pow. złoczowskiin.
1037, 1038. Jazd I, II:

Jazdów czyli JasteN\', w pow. brzeskim, par. Dębno,
Jazdowice, pow. miechowski, par. Działoszyce.
481, 1039. Ilik I, II:

Ill^owice, pow. miecliowski, par. Słaboszów.
IllvOwice, 2)0w. tarnowslvi, par. Jurijów.
1040-1042. Imbram I, II, III:
Imbramowice, wieś par. w pow. olkusłdm,
Imbramowice, pow. miecliowski, par. Wrocimo-
wice,

IngTamsdorf, w pow. świdnickim na Szląsł^n.

424, 1043. Jordan I, II :

Jordan()w, miasteczko w pow. myśleniclcim,

Jordanów, pow. brzezińsl^i, par. Mileszlvi.

1044. Józefosław :

J()zefosław, pow. warszawslci, par. Piaseczno,

Kazimir :

Kazimirów, pow. łowicki, par. Bielawy,

Ivaziniir(hv, pow. ls:onińslvi, par. Łysieć,

Kaziniir()w, pow. wieluńsl^i, par. Osiałvów,

Kazimirów, pow. l3ędzińslvi, par. Koziegłówl^i,

Kazimirów, pow. lubełsl^i, par. Ratoszyn,

Kazimir()w, pow. lubelsl^i, par. Mełgiew,

Kazimirów, pow. ostrowslvi, par. Jełonełc,

Kazimirowo, pow. łomżyńsld, par. Dobrzyjałowo,.

Kazimirz, wieś par. w pow. słupeclcim.

— 350 —

Kaziiiiirz, wieś [)ar. w ])(>\\. hklzskim,

Kaziiuirz, wieś par. w pow. iiowoaleksandryjskiiii.

Kazimirz, \m)\v. łaski, par. ^Nlikołajewice,

Kazimirz, wieś ]tar. w ]i()w. .szamotulskim,

Kazimirz, jiow. wejlierowski,

Kazimirz, ])()w. tilupczycki.

Kazimierza, wieś par. w pow. pińczowskim itd.

0pr()cz tei;'o jest jeszcze ogromna liczba miejsco-
wości, biorących swe uazwy od imienia Kazimirz, kt()-
rycli tn dla obojętności przedmiotn nie przytaczamy.

Imię Kazimir bowiem było imieniem ściśle dyna-
stycznem, \vłaściwem tylko panującym książętom, i ża-
den szlachcic w dobie piastow.skiej te^^o imienia nie
używał. Wszystkie więc owe miejscowości, Ijiorące swe
nazwy od imienia Kazimii', mają albo książąt panują-
cych za swych założycieli, albo pochodzą już z czasów
późniejszych, lviedy imię Kazimir także przez szlachtę
używanem być poczęło.

1045. Kilian I ; w iadomość o nim czerpiemy tylko
ztąd, iż jeg'o c(')rka l)ol)romiła l)yla j^owb^n-ną żoną Woj-
sława I:

Kielanowice, jiow. tarnowski, par. TucIkAn.

338,1046—1055. Kiełcz I— X :

Kielce, miasto gubernialne,

Kielców, pow. oleśnicki, par. ICunersdorf,

Kielcowo, pow. wrocławski,

Kielcz, pow. wielkostrzelecki,

Kiełczawa, j)o\v. rzeszowslci,

Kiełczyn, pow. rychl)achowski na Szląsku,

Kiełczew, pow. wągrowski, par. Prostyń,

Kiełczew, dwie wsie w pow*. kolskim, par. Wi"ząca
wielka,

Kiełczewice, wieś ])ar. w ])ow. lu])elskim.

421, 704, 1056, 1057. Klimunt (czyli Klemens) I,
II, III, IV:

Klimontów, pow. będziński, i)ar. Zag()rze,

Klimontów, pow. jędrzejowski, par. Mstyczów,

— ;{.-) 1 —

Klini(»iit(')\\ , |)(>\\. iiiiccliow ski, |»;ii". Pr<)s/,(»\\ icc,
l\liiU(>iit('>\v, wieś |)ai". w |)()\v. siiiidoinirskiin.

1058. Komir I:

Koinierowd w ios purat'. w ])()\\. /łotowskiiii.
461, 1058. Korana I, II:
KoroTiow, w ]M)\v. l»y(li:,oskiin,
Koronow, w pow. wscliowskiin.

1059. Kotoryż I:

Kotoryż, w ])o\\. gi-ojeckini, [)af. Tarczyn.

1060. lOGl. Kozierad 1, II :

Kozierady, pow. konstantynowski, pai". Jaii('t\\,
Kozierady, par. Rozbity Kamień.
313, 1062—1065. Korcza II— YI:
Korczyn (Nowo Miasto), w pow. stopnickiin,
Korczyn stary, pow. jłińczowski,
Korczyn, pow. kielecki, par. Łopuszno,
Korczyna, wieś par. w pow. krośnieńskim,
Korczyna, pow. gorlicki, ])ar. Biecz.
556, 1066—1071. Kromoła I— VI:
Kromołów, w pow. olkuskim,
Kroiuołów, pow. prądnicki, par. Broscliutz,
Krouioliu, pow. sieradzki, par. Szadek,
Kr(UUolice, dwie wsie \\ pow. szreuiskim,
Krouiolice, ])0\\. krotoszyński,
107_>— 1075. Krzesław I, II, III, IV:
Krzesłów, pow. łaski, par. Wygiełzów,
Krzesławuce, pow. opoczyński, par. Suiogorzew,
Krzeslawice, pow. krakowski, par. Fleszów,
Krzesławice, pow. wielic-ki, ])ar. (T('»ra św. Jana.
1076—1078. Krzczon 1, II, III:
Krzczon(')w, ])ow. ojtoczyński, [>ar. Drzewica,
Krzczon(')w, ])o\\. myślenicki, par. Lubień,
Krzczonowice, [>ow. opatowski, par. Ćmiel()w,
1079-1081. Krzcząta (Krzcięta) I, II, III:
Krzcięcin, pow. radomski, par. Wysoka,
Krzcięcice, wieś pai'. w pow. jędrzejowskim,
Krzęcin, wieś par. w pow. wadowickim.

— 352 —

1082—1084. Krzesz I, II, III:
Krzeszów, wieś par. w pow. Ż3'wieckim,
Krzeszowice, miasteczko powiatowe niedaleko Kra-
kowa,

Krzyszowice, pow. tarnowski, par. Jurków.
1085—1092. Krzyszek I -VIII:
Krzyszkowice, pow. nieszawski,
Krzyszkowice, pow. łęczycki, par. Piątek,
Krzyszkowice, pow. radomski, par. Jarosławice.
Krzyszkowice, pow. pii'icz(jwski, par. Gorzk()w,
Krzyszkowice, pow. myślenicki, par. Siepraw,
Krzyszkowice, pow. i ])ar. Wieliczka,
KrzyszlvOwice, pow. rybnicki, par. Psz<)w,
Krzyszkowo, pow. [>oznański.
619, 1093, 1094. Krzywosąd I, II, III:
Krzywosądowo, dwie wsie w pow. pleszewskim,
Krzywosąd za, wieś paraf, w pow. nieszawskim.

1095. Księżomir I :

Księżomirz, pow. janowski, par. Gościrad()w.

1096. Kuczbor I:

Knczbork, wieś par. w pow. mławskim.

Lach, Lech.

Wsi biorącycli swe nazwy od tycli imion, jalc:
Lacliów, Lacliowa, Lacłiowce, Lacliowice, Lacłiowicze,
Lacliowiec, Lacliówłva, Lacłiowo, Lacliowszczyzna, La-
chy, Lecliów, Lecłiowce, Lecliowe, Lecliowo, Lecłiówek
jest przeszło siedmdziesiąt ; lecz gdy imion takicłi po-
między imionami rycerstwa polslciego z doby piastow-
skiej nie spotylvamy wcale w nżycin, więc i te miejsco-
wości tu pomijamy.

1097—1103. Lei (Lelech) I— VII:

Lelów, miasteczlvO nieg'dy powiatowe,

Lelowice, w pow. miecliowsldm , par. Wrocimo-
wice,

Lelew, w pow. radomyskim.

Lelewo, j)ow. pułtnsl^i, par. Ciel^syn,

Lelice, pow. płoclvi, par. Bonislaw,

— 353 —

J^elecliowo, pow. kolski, par. Modzcrowo,
Lelecłiówka, ])()w. gródecki.
1104— IlOC). Ladomir I, JI, III:
Ladomirz, pow. wieli ińslvi, par. W»')jciii,
Ladomirowa, wieś par. w lirabstwie zeiiiplińskiem,
Ladomirowa, wieś \)iiy. w lira)>stwie szaryskiem.

1107. Lancmir I:

Lancmirz, pow. kozielski, par. Koźle Stare,
709, 1108. Lasota I, II:
Lasocin, pow. sochaezewski, par. Broc'li()w,
I.asocice, pow. limanowski.

1108. Lachmir I:
Laclnnirowice, pow. inowrocławski.

593, 1110—1119. Leniart (Leonard) I-X:
Lenarczyce, pow. sandoniirski, par. Obrazów,
Lena rto wice, pow. stopnicki, par. Koniemłoty,
Lenartowice, pow. kozielski, par. vSlawęcice,
Lenartowo, pow. inowrocławski,
Lenard()w, pow. kutnowski,
Lenardów, dwie wsie w pow\ brzezińslvim,
Lenardów, pow. łułs:owsłvi, par. Serol^iomla,
Lenardowo, pow. płeszewski,
Lenardowo, pow. wągrowiecl<:i.
Leśmir, patrz Niezniir.

1120. Liberad (Luborad) I:
Liberadz, pow. mławsłci, par. Szreńsłv.

1121. Lekbąd I:
Lekłaąd, pow. cłiojnicki.
1122—1128. Luba I— VII:

Lnljin, wieś par. w pow. łvOŚciańsł^im,
Lubin, pow. mogilnicl>:i,
Lubin, dwie wsie w pow. pleszewsłdm,
Lubin, dwie wsie w pow. czarnł^owslviin,
Lubin, w pow. łignicłvim.
1129, 1151. Lubomir I, II, III:
LuI)oniirz, pow. boclieńsl^i, par. Lapan(')W,
Lubomirz, dwie wsie w pow. piesze wslcini.

Tom II. 23

354

1132, 1133. Lubor I, II:

Luborzyce (także Lubościce) w pow. i par. Oi>ole,

Liiborzyca wieś par. w pow. miechowskim.

1134. Luborad I:

Luboradz, pow. kutnowski, par. Nowe.

1135, 1136. Lubowid I, II:
Lubowidz, wieś par. w pow. mławskim.
Lubowiec, pow. lipnowski, par. Cliorostkowo.

1137. Lućmir I:

Lućmierz, pow. l(>dźslvi, par. Zgierz.

1138. Ludmił I:

Ludmił()wka, pow. janowski, ])ar. Dzierzkowice.
567, 1139- 1142. Ludmir (Ludomir, Ludzimir)
IV:
Ludmierzyce, pow. głupczycki, par. Nassiedel,
Ludomirów, pow. kolski, par. Dobrów,
Ludomirz, pow. wieluński,
Ludzimirz, wieś par. w j)o\\'. nowotarskim.
462, 712, 1143. Lusław (Lutysław) I, II, III:
Luslawice, pow. częstocliowski, par. Żuraw,
Lusławice, pow. brzeski, ])ar. Zakliczyn,
Lutoslawice, pow. piotrkowski, |>ar. Srocko.

1144. Lutobor I:

Lutoborz, pow. włocławski, par. Kłóljlva.

1145, 1146. Lutomir I, II:
Lutomirsłv, wieś par. w pow. łasłvim,
Lutomierzyn, pow. płońsłd, par. Gralewo.
1147. Lutoryź I:

Ijutor}ż, pow. rzeszowslvi, ]iar. Bogucłiwała.

1148-1152. Łabędź I— V:

Łabędź, pow. noworadomsłvi, par. Borzy]vów,

Łabędź, pow. pińczowsłvi, par. Działoszyce,

Łabędź pow. cłiel miń siei,

Łabędź, pow. olsztyński.

Łabędzic )w, pow. ł^ieleclci, par. Lisów.

336, 713, 1153, 1154. ]VIagnus I, II, III, IV:

Magnuszew, wieś par. w ])ow. kozienickim.

— 355 —

Magnuszew, pow. opatowski, ])ai". .Slii]»ia,
Magiiiiszewo, pow. makowski, par. Sze]k('»w,
Magniiszowice, wieś ])ar. w jiow. pleszew skini,

1155. Małobąd 1 :

Małobądż, pow. olkuski, par. Bolesław.

306. Małogost I:

jNIalogoszcz, w ])ow. jędrzejowskim.

1156, 1157. Małomir I, II:
Małomierz, i)ow. rawslvi, par. Inowlodż, /
Małomierzyee, i>ow. i par. Iłża.

406, 1158. Męcina I, II:

Męcina, wieś par. w jiow. limano^^'skim,

Męcina, wieś w pow. gorlickim, par. KoI)ylanIva.

1159. Męcisz I:

Męciszów, pow. ropcz_ycki, par. Przecław.

1160. Męćmir I:

Męćmierz, pow. nowoalelvsandryjsl^i, par. lvazimirz.

1161. Mędromir I:

Mędromirz, pow. tucliolsl^i, par. Jeleńcz.

1162. lyigost I:

Mgoszcz, pow. cłiełmińsłvi, par. Płużnica.

1163. Micigost I:

Micigozd, pow. kielecl^i, par. PielvOsz()w.

440, 717, 1164—1168. Mieczysław II— YI :

Mieczysław, pow. włocławslvi, par. Wieniec :

Mieczy sła wice, pow. garwołińslvi, par. Zabianłca,

Mieczysławowo, pow. łvolsł<:i, par. JNIodzerowo,

Mieczysławowo, pow. dzisieńslvi,

Mieczysławowo, pow. szremslii.

1169—1173. Miedzybor I— Y:

Międzyl3orz, pow. opoczyńsld, par. Libiszew,

Międzybórz, pow. szremslvi,

Międzybórz, pow. sycows]vi, księstwo oleśnicłvie,

JNIiedzyborze, pow. łcrotoszyńslvi,

Miedzyboż, pow. latyczewslvi.

1174-1177. Miedzygor I, II, III, IV:

Między gorz, pow. sandomirslvi, par. ^lalice,

— 356 —

Międzygórze, pow. piiiczowski, par. Szkalinirz,

]VIiędzyg'orze, pow. kamieniecki,

Międzygórze, pow. tluiiiaeki.

396, 405, 1178—1183. Mikora (Michora) I— VI:

Mikorzewo, pow. sztumski, par, Postolin,

Micliorzewo, pow. bukowski,

jMokorzyce, pow. piotrkowski, par. Parzno,

]Mikorzyn, pow. koliński, par. Ślesin,

Mikorzyn, pow. ostrzeszewski,

]\[ikorzyn, pow. koniński.

1184—1186. Mił I, II, III:

]Miła, pow. konecki, par. Niekłań,

Miłowice, pow. kozielski, par. Nowykości()ł i)olski.

Mikiwice lub IMiłonice, pow. kutnowski.

1187, 1188. Miłobąd I, II:

^Nlilobądź, pow. sieradzki, par. Rossoszyca,

]Miłobędzin, pow. sierpski, par. Białyszewo.

1189. Miłodrog I:

Miłodroż, pow. płocki, par. Proboszczewice.

1190, 1191. Miłogost I, II:
Miłogoszcz, dwie wsie w pow. wałeckim.
1192. Miłorad I:

Miłorad<)w]va.

505, 719. Miłosław I, II:

^liłosław, w pow. wrzesińskim,

]\Iilosławice, w jiow. \\ •agr()\\'ieckim, ]iar. Mieścisko.

1193—1195. Mirad I, 11, III:

Miradz, pow. inowrocławski,

Miradz, ])o\v. turecki,

jNIiradze, pow. gostyńslvi, par. Solvoł()w.

1196—1203.' Mirosław I— VIII:

^Mirosław, pow. płoc]vi, par. Imielnica,

Mirosław, pow. sejneńsls;i,

Mirosław, pow. lidzł^i,

^lirosław, dwie wsie w pow. cłiodziesłdm,

Miroslawice, pow. Icutnowski, par. Orłów.

— 357 —

Miroslnwice, ]i<)w. l<Mlźski, par. Kaziniii-z,

]\rirosla\vi(*e, pow. iiiu wrocławski.

532, 1204— llOG. Mir (Miron) I, II, III:

Mir, w pow. nowogrodzkim.

Mirowice, pow. grójecki, ])ar. Prażni('>w,

Mironice, ]>ow. miechowski.

1207. Modlibóg I:

Modlibogowice, pow. koniński, par. Gralńenice.

1208—1211. Modlibór I— IV:

Modliborz, pow. włocławski,

Modliijorzyce, pow. opatowsl^i,

Modliborzyce, ])ow. janowsivi,

Modliborzyce, pow. inowrocławsłci.

352. Morzy sław I :

Morzysław, wieś par. w ])ow. łvonińslvim.

1212—1214. Most II, III, IV:

Mostowo, pow. mławsłii, par. Kuczborlc,

Mostowo, pow. malvOws]vi, par. Nowawieś,

Mostowo, pow. sejnieiis]vi.

1215. Mściwoj I:

Mściwoj e, pow. l^olneńsłci, par. Płocłv mały.

1216—1221. Msta (Mścich, Mścij) I— IV:

Mścijów, pow. i par. Sandomirz,

Mścisz, pow. Ijorysowslci,

Mścicłiowo, pew. turecłvi, par. Wieleń,

Mstów, pow. częstocłiowsłvi,

Mstów, pow. limanowsłvi, par. Góra św. Jana,

Mstowo, pow. włocławslvi, par. Cliodecz.

1222—1224. Mstycz (Mszczon, Mszczęta):

Mstyczów, wieś par. w pow. Jędrzej owsie im,

Mszczon(hv, wieś par. w pow. błońsłvim,

Mszęcin, pow. bocłieński, par. Niepołomice,

1225—1217. Myślibor I, II, III:

Myślil3orz, wieś par. w pow. lvonińslvim,

Myślibórz, pow. opoczyńsł^i, par. Zarn('»w,

Myśliborzyce, pow. lipno wsł^i, par. Rolcicie.

— 358 —

1-228—1230. Mysł I, II, III:

iMyslów, pow. będziński, par. Koziegl(»\vki,

Mysłów, wieś par. pow. łukowski,

jMysłowice, wieś par. pow. katowicki.

1231, 1232. Mżur II, III:

Mzur()W, pow. będziński, par. Niegowa,

Mziirowa, pow. jędrzejowski, par. iMnic]i(')w.

1233—1235. Nabór I, ii, III:

Naborowo, dwie wsie w pow. płońskim,

Naborowo, pow. wadowiclii.

1236. Naczesław I:

Naczesławice, pow. ł^alislci, par. Clilewo.

1237. Nacsław I:
Nacław, pow. I^ościańsł^i.

1238. Naciesław I:

Nacisławice, wieś pai'. w pow. liozielslcim.

1239. 1240. Nadar I, II:
Nadarzyce, pow. wrzesińslvi,
Nadarzyn, wieś par.-j^ow. Ijłoński.

1241. Ńadbor I:

Nadborowo, pow. wągrowieełci, par. Gorzyce.

1242. Nadrog I:

Nadroż, jjow. rypińsl<:i, par. Żale.
1243—1245. Nagod II, III, IV:
Nagodów, pow. laitiiowsłvi, par. Łąłv0szyn,
Nagodowo, pow. i par. Gostynin,
Nagodowice, pow. i par. Kluczborli.
1246—1247. Nagor II, III :
Nagorya, pow. pińsl^i,
Nagorzyce, pow. j^iotrlcowslsii, par. AYolljorz.

1248. Nakon I:

Nakonowo, pow. włocławslci, par. Kruszyn.

1249. Namir I:

Namirowo, pow. sztumski, par. Postolin.

1250. Namysł I:

Namysł()w, obw. wrocławs]vi na Szląslcu.

— 351) —

1251— 1254. Naram I, II, III, IV:
Naraiii(')\v, jiow. konecki, par. ]\Inin,
Narama, ])o\v. miechowski, par. Korzkiew,
Narainiee, wieś par. w pow. wieliińskiiii,
Naramowice, pow. poznański.

1255. Nasebąd I:

Naseband, pow. szczecinko wski na Pomorzu.

1256. Nasiegniew I:

Nasiegniewo, [)ow. lipnowslci, par. Zaduszniki.

552, 1257, 1258. Nawój I. II, III :

Nawojewo, pow. szredzki,

NawojoNNa, wieś par. w pow. nowosądeckim,

Nawojowa, pow. chrzanowski.

1259. Niebęda I:

Niebędzino, pow. lęborski.

1260—1264. Niebor (Niebora) I, II, III, IV, V:

Niebor()w, wieś par. w pow. łowickim,

NielDorowice, w pow. rybnickim,

Nieborów, pow. rzeszowski,

Nieborzyn, pow. slupeclvi, par. Budzisław,

Niebrów, pow. brzeziński, par. Chorzęcin.

1265. Naciesław I :

Naciesławice, pow. stopnicki, par. Tiiczęj^y.

1266, 1267. Niedrog I, II:

Niedroż, dwie \\sie w pow. sierpeckim, par. Ko-
ziebrody i Kraj ko wo.
1268. Niedzbor I:

Niedzborz, wieś par. w pow. ciechanowskim.
495, 724, 1269. Niegosław I, II, III:
Niegosławice, pow. jędrzejowslvi, par. Nawarzyce,
Niegosławice, pow. pińczowslii, par. Chroberz,
Niegosławice, pow. stopnicls:i, par. Pacan(')w.

1270. Niegosz I:

Niegosz(jwice, pow. clirzanowslci, par. Eudawa.

1271. Niegowit I:

Niegowić, wieś par. w posv. wielic]vim.

— 360 — .

12 7 2. Niechmir 1 :

Nieehniir()\v, ])()\v. sieradzki, par. Stolec.

1273. Niemił I:

Niemił(')\v, pow. kamir)necki.

414, 1274 — 1279. Niemir (Niemira, Niemirza) I — VII:

Niemir()\v, ])()sv. ojjatowski, par. Szumsko,

Niemircny, wieś par. w pow. bielskim,

Nieinir(nv, wieś par. pow. Rawa riiska^

Niemirowice, pow. skierniewicki, par. Biała,

Niemierzewo, pow. międzyclioclzki,

Niemierzyce, pow. bukowski,

Niemierzyn, pow. wieluński, par. Rudlicc.

1180, 1281. Niemsta I, II:

Nienistów, pow. cieszanowski,

Niemścice, pow. stopnicki, par, Kurozwęki.

1282. Niepołom I:
Niepołomice, ])ow. Ijocłieńsł^i.
726. Niezmir I:

Nieśmierz (dziś Leśmierz), ])()w. łęczycki, \mv. Góra
Św. INIałgorzaty.

1283. Niewiar I:
Niewiarów, pow. wielicl-ci.

1284. 1285. Nieznamir T, II:

Nieznamirowice, wieś. ])araf. w pow. opoczyńskim,
Nieznamirowice, pow. sądecłci.

1286, 1287. Nieznan I, II:

Nieznaiiowice, pow. wloszczowsłvi, par. Ivouieczno,

Nieznanowice, pow. wielicki, i^ar. Niegowić.

1288. Nieswój I:

Nieswojowice, ])ow. miecłiowsłvi, par. Pałecznica.

1289, 1290. Obiecan 1, II:
Ołjiecanowo, pow. i par. ]\[alv('>w,
Obiecanowo, pow. wagTowiecivi, j^ar. Zernilvi.

1291. Obiesław I:

Obiesławice, niegdyś w pow. lęborskim.

1292. Oblągor i :

Oblągor, ]30w. kielecłvi, par. Cliełmce.

36 i

386, 1293. Odolan T, II:
Odolan, i)()\v. iiieszawski, par. Służewo,
Odolan()\v, miast. ])o\v. w ks. poznańskiem.
1294-1297. Odrobąd 11, III, IV, V:
Odrowąż, wieś par. w pow. koneckim,
Odrowąż, pow. opoczyński, par. Zariuny,
Odrowąż, wieś par. w pow. nowotarskim,
Odrowąż, pow. gnieźnieński, par. INIiełżyn.

1298. Ódzierad I:
Odzierady, pow. łódźski.

1299. Ojsław I:

Ojsławice, pow. wloszczowski, par. I)zierzg'('>w

1300—1302. Or I, II, III:

Orya, pow. i par. Kalwarya,

Orya, pow. władyslawowski, par. Liiksze,

Orzye. pow. makowski, par. Szelków.

1303. Osław I:
Osławica, pow. sanocki.

1304. Ostobóg I:
Ostobuż, ])ow. Rawa ruska.

1305. Ostoj II:

Ostoj(')w, pow. kielecki, par. Suchedniów.

1306. 1307. Ostrobąd T, II:

Ostrowąs, wieś par. w ]K)W. nieszawskim,
Ostrowąs, wieś par. w pow. konińskim.
1308—1323. Ostrowit 1— XY11I:
Ostrowite, wieś par. pow. słupecki,
Ostrowite, wieś par. pow. lipnowski,
Ostrowite, pow. rypiński, par. Trąbin,
Ostrowite, wieś par. ]iow. gnieźnieński.
Oslrowite, pow. mogilnieński,
Ostrowite, pow. gdański,
Ostrowite, trzy wsie w pow. chojnickim,
Ostrowite, dwie wsie w pow. kwidzyńskim,
Ostrowite, \\' pow. świeckim,
Ostrowite, dwie wsie w pow. czluchowskim.
Ostrowite, w pow. Iu1)awskim,

— 362 —

Ostrowite, w pow. brodnickim,
Ostrowite, w pow. kartuskim,
Ostrowite, w pow. ostrodzkim.

1324. Owad II:

Owad(nv, pow. radomski, par. Wsola.

1325. Pacław I:
Pacław, pow. dobromilslci.

350, 416, 557. Pakosław I, II, III:
Pakosław, pow. i par. Uża,
Pakosław, wieś par. w pow. lirobslvim,
Pakosław, pow. bidvOwslvi, par. Brody.

1326. 1327. Palmir I, II:
Palmirowo, pow. szubiński, par. Kcynia,
Palmirowo, ])ow. łs:rotoszyńslvi.

627, 1328—1335. Pełka I -VIII:

Pełczyn, pow. lubelski, par. Jaszcz()w,

Pełczyn, pow. i par. Szrem,

Pełczyn, pow. wrzesińsłvi,

Pełczyce, pow. sandomirslci, })ar. Ołbierzowice,

Pełczyce, pow. olawslci,

Pełczyslva, pow. łęczycłvi, par. Wartkowice,

Pełczysł^a, pow. łęczycł^i, par. Solca wiełłca,

Pełczyska, wieś par. pow. pinczowsłd.

1336 -- 1342. Pęcław I -VI:

Pęcław, pow. grójecki, par. Czerslc,

Pęcław, niegdy pod Poznaniem,

Pęcławice, pow. łęczycki, par. Piątel^:,

Pęcławice, pow. łasili, par. Strońslco,

Pęcławice, pow. sandomirski, par. Szczeglice,

Pęcławice, i)ow. sandomirsłii, par. Włost()w.

1342—1344. Pękosław I, II, III :

PęlvOsław, pow. miecliowslci, par. jMieronice,

Pęlcosławice, pow. opatowski, ymY. Waśni(')w.

1345. Pękosz 1 :

PęlvOszew, pow. slcierniewicl^i, par. Jeruzał.

— 3G3 —

1346, 1347. Pęsław I, H:

Pęsławice, clwio wsie w [)o\v. ^L^rudziądzkiiii, par.
Łasin.

1348-1353. Piast 1— VT:

Piast, nieg-dy pod Ti'zcbni('ą na Szia^sku,

Piastoszyn, pow. tncholski, par. Raciąż,

Piastów, pow. radomski, par. Wsola,

Piastowe ), pow. i par. Sierpc,

Piasthentlial, pow. brzeski na Szląsku,

Piastowskie piaski, pow. i ]iar. Sierpc.

1354—1357. Pijan I, II, III, IV:

Pijanów, pow. konecki, par. JMnin,

Pij ano wice, pow. i par. Kościan.

1358. Pobąd II:

Pobądzie, |)ow. suwalski, par. Łubowo.

1359,' 1360. Pobór I, II :

Poborz, pow. kutnowski, ])ar. Trębki,

Poborowice, wieś par. w pow. miechowskim.

1361- 136G. Podbor I-VI:

Podborze, pow. i par. Częstocliowa,

Podborze, pow. boclieński,

Podborze, pow. dąbrowski,

Podborze, ])ow. mielecki,

Podborz, ])ow. puławski, par. Kur()w,

Podb(')rz, pow. frysztacki, par. Ostrawa.

1367. Podcibor I:

Podciborz, pow. brodnicki, par. Lidzbark.

1368. Poddomarad I:
Poddomaradz, pow. rzeszowski.

1369. Podlubomir I:
Podlubomirz, pow. wielicki.
273. Połan I:

Połaniec, w woj. sandomirsldem.

1370. 1371. Połaj 1, II:
Połajewo, wieś par. pow. nieszawslvi,
Połajewo, wieś par. pow. obornicl^i.

— 364 —

1372—1376. Polan I— V:
Polanowo, pow. gnieźnieński, par.'. Powidz,
Polanowice, pow. miechowski, par. Goszcza,
Polanowice, wieś pai-af. pow. inowrocławski,
Polanowice, pow. i par. Wrocław,
Polanowice, pow. kluczłDorsl^i.
1377. Polanin I:
Polaninowicze, pow. I3 ycIk )wslvi.
480, 735, 1378 — 1386. Pomian II— IX:
Poniian, pow. cłiełmslvi, par. Pawl(')W,
Pomian, pow. ostrołęcl^i, ])ar. Rzełaiń,
Pomian, pow. ostrołęcki, par. Pisłvi,
Pomian()w, pow. łiruljieszowsl^i,
Pomianowa, pow. ljrzesłvi, par. Jasień,
Pomianowo, pow. płońsłvi, par. Słcołatowo,
Pomianowo, niegdy pow. inowrocławsl^i.
1387. Pomysł I:

Pomysłów, pow. ł^ozienicki, par. Janowice.
1388—1394. Popiel IV— X:
Popielewo, pow. słu])ecłvi, par. Słailslc,
Poi)ielewo, pow. bydgosłvi, par. Wierzcłiucino kró-
lewslvie,

Popielewo, pow. mogilnicłci, ])ar. Trzemeszno,

Popielewo, pow. Ijiałogrodzłci na Pomorzn,

Popielewo, pow. człucłiowslci, par. Konarzyny,

Poi)ielów, pow. opolsłvi,

Popielów, pow. racil3orsłvi.

1395. Porad I, II:

Poradów, pow. i par. ]Miecłi<)W,

Poradowo, pow. łvr()toszyńslci.

1396—1403. Poraj II— IX:

Poraj, pow. piotrłvOwsłvi, par. Bogdancńy,

Poraj, pow. Ijędzińsł^i, par. Przyl^ynów,

Poraj, ])ow. i par. Włoszczowa,

Poraj, pow. lirnljieszowsłci,

Poraj, pow. l^rośnieńsł^i, par. Nienaszów,

Poraj, pow. ostrzeszewslvi, par. Dncłiów,

— 3G5 —

Poraj, pow. krobski, i)ar. Gostyń.

1404, 1405. Powit I, U:

Powidz, dwie miejscowośoi w pow. ii,'nieźnieńskiin.

39, 1406/a. Poznań T, II:

Poznań, miasto stołeczne księstwa poznańskiego.

Poznań, jiow. łukowski, [niw Serelcomla.

378, 444, 140G/b, c, d, e. Prandota I, II, III, IV:

Prandocin, [)ow. miecliowslvi,

Prędocin, pow. i par. Iłża,

Prandotów, pow. slviernie\vieki, par. Rawa stara,

Prędocinelv, pow. i ]>ar. Radom.

1407, 1408. Prawęta I, U:

Prawęcin, pow. opatowski, par. Kunów,

Prawęcice, pow. łęczycki, ])ar. Bełdów.

1409. Proboł I: "

Probołowice, wieś par. w i)ow. pińczowskim.

1410. Promir I:

Promirz, pow. lvałwaryjslvi, par. Udrya.

738, 1411—1414. Prósz I, II, III, IV:

Prosz(')w, pow. namysłowsls:i,

Proszowice, pow. miecłiowsld,

Proszowice, pow. raciborsłd, par. Starawieś,

Prosz()włvi, ]3ow. boclieńsl\:i, par. Krzyżanowice.

1415. Przącsław 1:

Prząclaw, wieś par. w pow. jędrzejowskim.

1416, 1417. Przebąd (Przebęda) I, II:
Przel3endowo, pow. obornicki, par. Goślina muro-
wana.

Przebendzino, pow. lęljorslci na Pomorzu.

553. Przebor I:

Przeborowice, pow. łcoziełsl^i, par. Gierałtowice.

451, 511, 523, 571, 740, 1419, 1420. Przecław I— VII:

Przecław, par. Brzezin}',

Przecław, pow. słupecki, par. Ostrowite,

Przecław, pow. mielecł^:i,

Przecławice, pow. oljornicki, par. Sobota,

Przecławice, pow. łowiclvi, par. Cliruślin,

— 366 --

Przeclawice, pow. miechowski, par. Koniusza,

Przecławice, pow. wrocławski.

1421—1423. Przedbor I, II, III:

P]'zecl borów, wieś par. w pow. ostrzeszewskiiii,

Przedbórz, w pow. koneckim,

P]"zedboi'z, w pow. koll3uszows]vim.

301. Przedek I:

Przedecz w pow. włocławskim.

357, 455. Przedwój I, II :

Przedwojewo, pow. i jjar. Cieclianihy,

Przedwojowice, pow. inowroclawslvi, par. Sławslco.

1424—1429. Przemysł I— VI:

Przemyśl, pow. między cliodzki, par. ClirzypslvO,

Przemysław, pow. socliaczewslvi, par. Iłów,

Przemysław, dwie wsie w pow. regenwałdsl^im na

Pomorzn,

Przemysłów, pow. gostyńslci, par. Czernino,

Przemysłowo, pow. \yiełeńslci,

Przemysław()w, pow. Iconińslci, par. Rnsocice.

1430, 1431. Przerad I, II:

Przeradz, pow. mławslvi, par. Lutocin,

Przeradowo, ]3ow. mał^owslci, par. Zambslc.

1432. Przedsław I:

Przesławice, pow. miecłiowsłvi, par. Ivoniiisza.

1433—1450. Przybór I— XVIII:

Przybor('>w, pow. gostyńsłci, par. Jamno,

Przyl)()r('»w, pow. włocławski, par. Cliodecz,

Przybor(')W, pow. l>:oniński, par. Wyszyna,

Przyborów, pow. łaslci, pai-. Rostarzew,

Przyborcny, pow. noworadoinslci, par. Kobiele wieł-

łiie.

Przyborów, pow. opatowsłvi, par. Denlv()w,
Przyborów, pow. brzesłii, par. Szczepanów.
Przyborowice, pow. opatovysl^i, par. Kiełczyna.
Przyborowice, pow. płońsłvi, ])ar. Krysłv.
Przyborowo, pow. włocławslvi, par. Brześć.
Przyborowo, pow. włocławsłci, par. Cłiodecz.

3G7

Przyborowo, pow. wlochiwski, j^ar. Kowal.
Przy bon »\v(), ]>()\\. mławski.
Przyborowo, pow. szt-zuczyński, par. Lacliowo.
Przyl)orowo, jjow . ostrowski.
Przyborowo, pow. i;iii('źiiiei'iski, i)aj'. Liii)owo.
Przyborowo, pow. krobski, par. Niepart.
Przyborowo, pow. szamotulski, par. Kazimii'z.
330, 373, 510, 582, G18, 741, U51-U63. Przyby-
sław I— Xin:

Przybyslaw, pow. inowrocławski, par. Chlewislya.
Przybysław, pow. wrzesiński, par. Pogorzelica.
Przybyslaw, pow. krotoszyński.
Przybysławice, pow. olkuski, par. Minoga.
Przybysławice, pow. olkuski, par. Korzkiew.
Przybysławice, \)o\\. miechowsl^i, par. Książ wielki.
Przybysławice, pow. miechowski, par. Szreniawa.
Przybysławice, ])0w. opatowski.
Przyljyslawice, pow. sandomirski, par. Goźlice.
Przybysławice, pow. pnławslvi, par. Garl>(')w.
Przybysławice, ]>ow. ljrzeslvi, par. OtiiniAy.
Przybysławice, pow. kolbuszowski.
Przybysławice, pow. odolanowski, par. Pogrzyb()w.

1464. Przymił I:

Przymiłowice, pow. częstochowski, par. Olsztyn.

1465, 1466. Przywit I,^ II :

Przywitowo, pow. rypiński, par. Slcrwilno.
Przywiedź, pow. l^artnslvi.
477, 743, 1467- 1474. Racibor II— IX.
Raciborów. ])ow. l^rotoszyński, par. Bonice.
Raciborowo, pow. łvntnowslvi, pai*. Glogowiec.
Raciborslvo, i)ow. i par. Wieliczka.
Raciborzany, pow. limanowski, par. Skrzydlna.
Raciborowice, pow. piotrł^owslvi, par. Wolljorz.
Raciborowice, pow. hrubieszowski, par. Moniatycze.
Raciborowice pow. l^rakowski.
744, 1475-1485. Racław I- XI:
Racławice, pow. lcalislvi, par. Giżyce.

— 368 —

Racławice, pow. miechowski.

Racławice, pow. oll^usłii.

Racławice, pow. nisłci.

Racławice, pow. gorlicl^i, par, Rozembark.

Racławice, pow. inowrocławski, par. Płonkowo.

Racławice, pow. mogilniclvi, par. Kriicliowo.

Racławice, dwie wsie w pow. prądnicł^im.

Racławice, pow. Jędrzej ow^słci, par. Korytnica.

Racławice, ])o\\. lirubieszowsł^i, par. Buśno.

1486. Radmir I:

Radmirzyce pow. zgorzelicł^i na Szłąłiu.

1487—1493. Radgost T— Yll:

Radgoszcz, ])ow. ostrołęclvi, ])ar. Kleczlichy.

Radgoszcz, pow. dąbrowslvi.

Radgoszcz, pow. niiędzycliodzlci.

Radgoszcz, pow. wągTowieclvi,

Radgoszcz, pow. łódźslvi.

Radgoszcz, pow. starogradzlii, par. Osiek.

Radgościce niegdy pod Staniątl^ami, poNV. wielicki.

1494. Radomir I:

Radoniirz, pow. babimostslii, par. Przemęt.

1495, 1496. Radomysł I, II:
Radomyśl, pow. siedlecl^i, par. Zbuczyn.
Radomyśl, pow. mielecki.

1497- 1490. Radoryź I, II, III:

Radoryż, dwie wsie w pow. łułcowsldm.

Radoryżec, wieś w pow. łnłv0wskim, par. 01a'zeja.

1497—150-2. Radost I— VI:

Radość, pow. święcańslvi.

Radość, pow. jasiełslvi.

Radostów, pow. wielnńslii, par. Dzietrzkowice.

Radost()w, pow. opatowsł^i, [)ar. Szumslio.

Radostów, pow. łirubieszowsłd, par. Nabroż.

Radostowo, pow. tczewski.

1503—1509. Radosz I— VII :

Radoszewo, pow. Czarnowski.

Radoszewice, pow. wieluńsld, par. Osyak()w.

— 369 —

Radoszewice, pow. kolski, par. J3rd()\v.
Radoszewice, niegdy pow. saiidoniirski.
Radosz()\v, pow. kozielski, par. Uciszkcnw
Radoszyce, pow. konecki.
Radosz>'na, pow. radzymiński.
1510. Radobąd I:

Radowąż, })0\v. saiidoniirski, par. Koprzywnica.
446, 537, 745, 1511, 1512. Radwan I— V:
Radwan, pow. opatowski, par. Iwaniska.
Radwan, pow. opoczyński, par. Białaczów,
Radwan, pow. dąbrowski, par. Szczncin.
Radwanów, pow. konecki, par. Pilczyca.
Radwanowice, pow. chrzanowski, par. Rudawa.

1513. Radzibor 1:

Radziborz, pow. łęczycki, jiar. Parzęczew.

1514, 1515. Ratułd I, II:
Ratultów, pow. kutnowski.

Ratuł()W, pow. nowotarski, par. Czarny Dunajec.

1516. Raty sław I:

Ratysławów, pow. radzimiński, par. Niegów.

1517. Roćmir I:
Roćmirowa, pow. nowosądecki.

1518. Rosław I:

Rosławowice, pow. rawski, par. Biała.

1519. Rośmir I :

Rośmierz, pow. wielliostrzelecki.

1520. Rusibor I:

Rusiborz, pow. szredzki, par. Giecz.

1521. Sadłogost I:

Sadłogoszcz, pow. szubińsld, par. Pal^iość.
751, 1522—1524. Sambor I— lY :
Samborz, pow. płocki, par. Święcieniec.
Samborz, pow. szczecinlcowski na Pomorzu.
Samborzec, pow. sandomirslii.
Samborelv, pow. wielicki.
1525. Samogost I:
Samogoszcz, wieś par. w pow. garwolińskim.

Tom II. 24

370

315. Sandomir I:

Sanclomirz miasto niegdy \v<)je\v()dzkie.

1526. Sanogost I:

Sanogoszcz, pow. rawski, par. Krzemienicą.

479, 15-27, 1528. Sasin I, II, III:

Sasino, dwie wsie w pow. lęborskim na Pomoi-zu.

Sasinowa wola, niegdy pow. lelowski. par. Dzierz-

gow.

1529. Sędzimir I :

Sędzimirowice, pow. kaliski, par. Sław. !
366, 553. Sąd II, III:
Sędowo, pow. mogilnicki.

Sędowice, pow. jędrzejowski, par. Wroeiryż. '

1530—1532. Sędzisz I, II, III: '

Sędziszów, w pow. jędrzejowskim. i

Sędziszów, pow. ropczycki. i
Sędziszowice, pow. pinczowski, i)ar. Rachwalo- I

wice. j

316, 1533. Sadek 1, II: \

Sądecz, (dziś Sącz stary) w oljw. sądeckim. j

Sądcz()w w pow. będzińskim. j

429. Sędziwój 1: i

Sędziwojewo, pow. wrzesiński. j

1534—1540. Ścibor (Siebor) I— VII: I
Sciborz, ])()w. kartuski, par. Lipusz.

Sciborze, pow. inowrocławski, par. Płonkowo. '

Ściborzyce, pow. olkuski, ymr. Wysocice. I

Ściborzyce, pow. głnpczycki, par. Sudzice. {

Ścieborzyce, pow. o])awski. ^
Sciborowice, pow. oławski, par. Osiek.
Sieborowice, pow. miechowski, par. Więcławice.
1541, 1542. Secema I, II:
Secemin, pow. wloszczowski.

Secymin, pow. sochaczowski, par. Ghisk. \

1543. Siembor I: <

Siemborze, pow. sierpecki, par. Bieżnń. ;

— 371 —

555, 1544-1545. Siemian I, 11, III: '

Siemian()w, pow. kutnowski, par. Gł()i>:owiec.
Siemianowo, pow. gnieźnieński, par. Dziekanowice. I

Siemianowice, ]^o\v. l)ytomski, ]>ar. Michałowice.

1546. Siemirad 1 :

Siemiradz, pow. radomsld, par. Błotnica.

1547, 1548. Siemir I, II :

Sieniierz, pow. t(jniaszowsłvi, par. Wożnczyn.

Siemirowo, pow. łęł)()rslvi na Pomorzu.

303, 1549 — 1552. Śierad (Świerad Inl) Wszerad)
I-IV:

Sieradz miasto pow. w gub. łvaliskiej.

Sieradza, pow. dajjrowski.

Sieradzice, pow. pińczowsls:i, par. Kościelec.

Sieradowice, pow. kielecł^i, par. Bodzętyn.

1553—1558. Sierosław I— YI: '' ;

Sierosław, pow. piotrlcowsłci, par. Sroclco. /

Sierosław, pow. poznańsl^i, par. Lnsowo. i

Sierosław, ]iow. świecili, pai'. Osie. :

Sierosławice, pow. i par. Końskie.

Sierosławice, pow. wielicki, par. G()ra św. Jana.

Sierosławice, pow. kluczborsld, par. Wojsławice.

1550, 1560. Sierosz I, II: ' J

Sieroszewo, jiow. włocławski, par. Cłioceń. j

Sieroszewice, pow. odolanowski, par. Rososzyca. i

333, 603, 1561—1567. Sieciecli (Sieciej , Sietej, i

Sietech) I-VII: '

Sieciechów w pow. kozieniclcim.

Sieciecliów, pow.' kutnosl^i.

Sieciechowice, pow. olkuski. ■

Sieciecliowice, pow. tarnowski, par. Zljyłutowslva ;

góra.

Sieciejowice, fdziś Sciejowice) pow. krakowski. '■

Sietej () w, pow. pińczowslvi, par. Szkalmirz.

Sietesz, pow. łańcuclvi. ' ■

1568. Siesław (zap. Świesław) I:

Siesławice, pow. stopniclci, ])ar. Buslv. I

24*

— 372 —

1569. Siestrzewit I :

Siestrze\vit(')\v, pow. lubelski, par. Biskupice.

1570. Simorad I:

Simorad, ])ow. skoczowski na Szląsku.

15 Tl. Skarbisław I:

Skarbisławice, pow. stopnicki, par. Szaniec.

1572. Skarbiryż I:

Skarbiryż (dziś Skarbicierz) pow. łukowski, ])ar.
Kock.

341, 346, 1573—1578. Skarbimir (Skarbek) I— VI:

Skalmirz, pow. pinczowski.

Skalmirz, pow. kaliski, par. Staw.

Szkalmirzyce, pow. odolaiiowski.

Szkalmirowice, pow. inowrocławski, par. Sadłowice.

Szłvahnirowice, pow. inowrocławski, par. LudzislvO.

SkarblvOwa, pow. rawski, par. Lubania.

1579—1581. Skarbosz I, II, III:

Skarboszewo, pow. płońslci, par. Naruszewo.

Skarboszewo, pow. wrzesiński.

Skarbieszów, pow. zamojsl^i.

1582, 1583. Słabomir I, II:

Słabomirz, pow. błoński, par. Radziejowice,

Slabomirz, pow. wai>r()wieclvi. par. Gorzyce.

389, 1584—1588. Śłabosz (Sławosz) I, II, III,
IV, Y:

Słaboszewice, pow. jędrzejowski, par. Krzcięcice.

Słaboszewice, pow. sandoniirski, pow\ Malice.

Słabosz(')w (Sławosz()w), pow. miechowski.

Sławoszew, ]30w. łęczycki, par. Mazew.

Sławoszyn, pow. pińsJci, par. Żarnowiec.

1589—1597. Sław, Sława, (Sławek) I— IX:

Sław(')w, pow. radoniysłvi.

Sławno, pow. czarnlvows]vi, par. Luljasz.

Sławno na Pomorzu.

Sławłv('»w, pow. rawsl^i, par. Biała.

Sławków, pow. olłcuslci.

— 373 —

Sławin, pow. i par. Liiltliii.

Sławin, ])ow. odolanowski, par. Gostyczyiui.

Sławice, ]i(»\v. miechowski.

Sławice, pow. i par. Opole.

1598—1608. Sławęta II— XII:

Sławęcice, pow. opatowski, par. Moniiiia.

Sławęcice, pow. kozielski.

Sławęcin, pow, włocławski, par. Cliodecz.

Sławęcin, pow. łęczycki, par. Garloów.

Sławęcin, ])ow. konińsl-ci, par. Ślesin.

Sławęcin, pow. sierpecki, par, Radzanowo.

Sławęcin, pow. zamojsłvi, par. Skierljieszów.

Sławęcin, pow. i par. Zamość,

Sławęcin, pow. jasielslvi.

Sławęcin, pow. inowrocławslci, par. Kościelec.

Sławęcin, pow. cłiojnicki, par. Lichnowy.

1609. Smęgor I:

Smęgorz(')w, pow. dąbrowslvi, par. Olesno.

367,^604, 624, 1610—1618. Smił I— XII:

Smił('iw, pow. radomski, par. Jastrząb,

Smiłów, pow. opatowski, par. Przy l)ysła wice,

Smił()w, pow. cłiodzieski,

Smił(')w, pow. Icrobski, par. Waszków,

Smił(')w, pow. oljornicki,

Smił()W, pow. odolanowski, par. Gostyczyna,

Smiłów, pow. szamotulski,

Smiłów, pow. wrzesińslci,

Smiłowice, pow. wrocławski,

Smiłowice, pow. miecliowski, par. Brzesko stare,

Smiłowice, pow. cieszyńsld,

Smiłowo, pow. płoclvi, par. Bonisław.

1619-1626. Smogor I— VIII:

Smog-orzew, pow. l^robski, par. Strzelce wiellcie,

Smogorzew, pow. szubiński,

Smogorzewo, pow. włocławski, par. Zgłowiączka,

Smogorzewo, pow. pułtuski,

Smogorzów, pow. li:ozienicki, pai". Oleksów,

— 374 —

Smogorzów, pow. opoczyński,
Smogorzów, pow. i par. Stopnica,
Smogorzów, pow. namysłowski.
16-27, 1628. Snowid (Śiiowit) I:
Snowidowo, pow. bukowski, par. Ptaszkowo.

1629. Sobór (może Wszebor) I :
Soborzyce, pow. noworadomski, par. Cielętnik.

1630. Sobowid (zap. Sobowit) I:
Sobowidz, pow. tczewski, par. Trąbki.

1631. Sorkwit I:
Sorkwity, pow. ządzborski.

302, 1632—1634. Spicymir (Spytek) I— IV:
Sp5^cymirz, pow. turecki, nad Wartą,
Spytków, niegdy pod Poznaniem,
Spytkowice, pow. myślenicki,
Sjiytkowice, ]M)\v. wadowicki.

1635. Stalmir I:

Stalmirz, pow. rypiński, par. Ruże.

1636. Stamir I:

Stamirowice, ]iow. grójecki, par. ^Michałowice,

1637—1645. Stanisław II— X:

Stanisław górny i dolny, pow. wadowiclvi,

Stanisławice, pow. ł^utnowslci, ]:>ar. Bedlno,

Stanisławice, pow. boclieńsłvi,

Stanisławice, pow. krakowski, jjai'. Górlca lvościel-

nicka,

Stanisławice, pow. cieszyńsld na Szląsłvu,
Stanisławów, pow. warszawsl^i, ])ar. Nieporęt,
Stanisławowice, pow. Icralcowslci,
Stanisławowo, pow. i ])ar. Grudziądz,
Stanisławowo, \xny. toruńslvi, par. Grabią.
Opr()cz tego jest jeszcze olcoło 80 miejscowości,

noszącycłi nazwę Stanisław('»w.
1646. Starzą I, II :
Starzyn, pow. pnclci,
Starzyno, pow. płocki, i)tir. Zał^rzewo.

— 375 —

388. Stogniew 11:

Stogniewice, pow. miecliowski, par. Proszowice.

456, 531, 1647—1655. Strzesz (Str/eszek) I— XI:

Strzcszewo, po^\^ płocki, par. G(')ra.

Strzeszewo, pow. [)loiiski, par. Dziektarzewo,

Strzeszewo, pow\ łomżyński, par. Śniadowo,

Strzeszewo, pow. lęborsłvi na Pomorzu,

Sti'zeszlvowo, pow. wągTowieclci,

Strżeszliowice, pow\ opoczyiislci, par. Sołok,

StrzeszłvOwice, pow. jędrzeJows]vi, par. Piotrlcowice,

StrzeszlvOwice, pow\ lubelslvi, par. Krężnica,

Strzeszyce, pow. limanowsld, par. Ujanow^ice,

Strzeszyn, pow. gorlicłci,

Strzeszyn, pow. poznańsł^i.

1656, 1657. Sudrag I, 11:

Su dragi, pow. rypiiislvi, par. Ligowo,

Sudrogi, pow. oszmiańslci.

1658. Sulbor I:

SullDorowice, 2:)ow. o])oczyńsłci, par. Słiórłcowice.

1651). Suleryź I:

Sułerzysz, w pow. ciecłianowsłcim.

1660. Sulgost 1:

Sulgostów, pow. opoczyńsl>:i, par. Klw(')w,

331, 376, 394, 605, 613.' Sulisław I, II, III, IV, V,

Sulisław, pow. odolan owsiki, par. Janlv(5w^ zaleśny.

Sulisławice, pow. ł^alisl^i, par. Dobrzeć,

Sulisławice, pow\ miecliowsl^i, par. Szreniawa,

Sulisławice, pow'. sandomirsłci,

Sulisławice, pow. niemczyński.

1661—1664. Sulisz I, 11, HI, IV:

Suliszew^, pow. slvierniewiclvi, par. Rawa stara,

Suliszów, pow. radomski, par. Wierzbica,

Suliszewice, pow. lvalis]vi, par. Staw,

Suliszowice, pow. częstochowsłd, par. Przybyszów

1665, 1666. Sulistry/ I, II :

Sulistrowice, pow. radomsJci, ])ar. Wysoka,

376

Siilistrowa, pow. krośnieński, par. Kobylany.
(Zdaje się, że imię Siilistryj jest całkiem gmimie
i u rycerstwa nigdy się nie pojawiało).
376, 1667—1680. siił (Sułelv) I— XV:
Suł(ńv, pow. zamojski, par. Szczebrzeszyn,
Suł(nv, pow. wiełiclvi, par. Bisłi:iipice,
Snł()w, pow. poznańslvi,

Sullv(')w, pow. włocławslci, })ar. Zgłowiączka,
Snlk(nv, pow. liozienicki, par. Głowacz(')w,
Suł]v<)w, pow. ]voneclvi, par. Fałlców,
Sułk()w, pow. włoszczowslvi, par. Krasocin,
Sułk()W, ])ow.. wielicl^i,
Sułliowa, pow. krakowski,
Suł]vOwice, pow. grojecl^:i, jmr. Sobiliów,
Sułkowice, pow. łęczycki, par. Piątek, ^

Sułkowice, pow. stopnicl-:i, par. Szcza woryż,
SułlvOwice, pow. miecliowslci, par. Minoga,
SułlvOwice, ])ow. myślenicki,
Sułkowice, pow. wadowicki, par. Andr5xłiów.
124, 1681, 168-2. Swieboda I, II, III:
Świebodzin, pow. dąbrowski, par. Bolesław,
Świebodzin, ]30w. tarn(^wsłvi, par. Pleśna,
Świebodzin, miasto w Brandeburgii.

1683. Świemir I:

Swiemirowo, pow. wejlierowski, par. Oliwa.

1684. Świeryż I:
Swieryż, i)ow. i par. Łowicz.

54, 134, 1685—1690. Świeca (Święciecli) I— YIII:
Swięcin, ])ow. pucki, ])ar. Żarnowiec,
Swięcice, pow. błońsl^i, ]>ar. Rokitno,
Święcice, pow. miechowski, par. Słaboszów,
Swięcice, pow. płocki, par. Orszymowo,
Święcany, pow. jasielski,
Święciecliów, pow. opoczyński, pai*. Błogie,
Swięciec]i()W, pow. słupslci na Pomorzu,
Święciechowa, pow. wschowslci.

— 377 —

1691 — 1603. Sulimir i, U^ III:

Sulimirz, pow. ciechanowski, par. Niotlzborz,

Sulimierzyce, pow. noworadomski,

Siilimierzyce, i)ow. odolanowski.

1694, 1695. Szeiubor I, II:

Szemborowo, pow. wrzesiński,

Szemborowice, pou-. gnieźnieński.

1696 — 1698. Szymbor I, II, III:

Szyniborze, pow. inowrocławski,

Szymborno, pow. chełmiński, par. Kijewo,

Szymbory, ]X)w. mazowiecki, par. Jabłoń kościelna.

1699, 1700. Szulbor I, II:

Sznlljorze, pow. ostrowski, par. Ziizela,

Sznlbory, i)Ow. płocki, par. Blicliowo.

1701. Tabąd I :

Tabądź, pow. łomżyńsld, par. Zambrowo.

1702,' 1703. Tabor I, II:

Tabor(nv, pow. skwirski,

Taborz, pow. ostrodzki.

1704. Takomysł I:

Takomyśl, jiow. kaliski, ])ar. Chełmce.

1705. Tanibor I:

Taniborz, pow. szredzki, par. Tidce.
1706—1710. Targost (Targosz, Targosza) I, II, III,
IV, V:

Targoszcz, pow. sznbiński,
Targoszów, pow. żywiecki,
Targoszyce, pow. będziński,
Targoszyce, pow. krotoszyński,
Targoszyna, pow. wieliclvi.
1711, 1712. Tęgobor I, II:
Tęgoborz, ])ow. włoszczowsl^i, par. Nakło.
Tęgol)orza, pow. nowosądecki.

1713. Tomisław I:

Tomisławice, pow. nieszawslvi, par. Sadł()w.

1714. Tomysł T:

Tomyśl, pow. łukowslci, par. Witomyśł.

378

410, 597, 769, 1715— 1721. Trojan I— X:
Trojanów, p<3\v. sochaczewski,
TrojaiKAY, pow. kaliski, par. 0])at()wek,
Tr(>jan()\v, pow. rawski, par. Żelechlinek,
T]'ojan(hv, pow. garwoliński,
Trojan(')w, i)ow. bialski, par. Połoski,
Trojan(nv, ])ow. mazowiecki, par. Knczyn,
T]"ojan(nv, ])ow. obornicki,.
Trojanowice, pow. opoczyński, par. Żarnów,
Trojanowice, pow. krakowski, par. Giebnłtowice,
Trojanowo, pow. nieszawski, par. Służewo.
1722—17-25. Trzebiesław (Trzebiesz) I— IV:
Trzebiesławice, pow. będziński, par. Siewierz,
Trzebieslawice, pow. sandoniirski, par. Łoni()W,
Trzebiesz(')W, pow. łukowski,
Trzebieszyce, pow. wadowicki.

1726. Tubąd I:
Tubądzin, ])ow. turecki.

1727. Twardosław 1 :
Twardosławice, pow. i par. Piotrk()W.

1728. Tworzymir I:

Tworzyniierzyce, niegdy w płockiem nad Bugiem.

1729-1731. Ugost I, II, III:

Ugoszcz, pow. ryi)iński, par. Ruże,

Ugoszcz, pow. węgrowsld, par. Miedzna,

Ugoszcz, pow. bytowsłvi na Pomorzu.

1732, 1733. Unisław I, II:

Unisław, pow. cliełmińslvi,

Unisławice, pow. włocławski, par. Kł()błvn.

1734, 1735. Wielobor I, II:

AYieloborowice, pow. iłżeclvi, par. Cliybice,

Wieloboro\^■ice, pow. urzędowslci, ])ar. Cłiarzewice

1736, 1737. Wierzcliosław I, II :

Wierzcliosławice, pow. inowrocławsłci,

Wierzcłiosławice, ])ow. tarnowsIvi.

1738. Wilgost I:

Wiłgoszcza, pow. włoszczowsłii, par. Irządze.

379 —

r)84. Wisław Jll:

Wisławice, pow. szredzki, ])ar. (Irodziszczko.

1731t. Witorad T:

AYltoraclz, [)o\v. i ])ar. Lo1>oi'k na Pomorzu.

430, 504, 577, 1740. Witosław I, II, UJ, IV:

Witosław, ])()\\. wyrzyski,

Witoslawice, pow. opatowski, par. Waśni('>\v,

Witosławiee, pow. płocki, par. Drobin,

Witoslawice, pow. kozielski, par. Grzędzin.

Wit:

.Miejscowości biorący(;h swe nazwy od imienia Wit,
jak Witów i Wltowice, jest wielkie mndstwo; gdy je-
dnak nie możemy odróżnić, kt()re pochodzą od polskiego
(dostojnego) imienia W^it (rycerz) a kt(')re od chrześciań-
skiego takiegoż imienia, przeto je pomijamy.

Władysław :

^Miejscowości biorących swe nazwy od imienia AVla-
dysław, jest bardzo znaczna liczba. Gdy jednak w do-
bie piastowskiej imię Władysław nie było nigdy u ro-
d(»w szlacheckich w nżycin , lecz tylko w dynastyi pa-
nnjącej, przeto i te imiona nie odnoszą się do rycerstwa
polskiego wieków średnich, jeno do książąt.

59-2, 1740/1—7. Włodzimirz I— VII:

Włodzimirz('>w, pow. łęczycki, par. Dalil^ów,

Włodzimirz()w, pow. słupecki, par. Gosławice,

Włodzimirzów, pow. ł^aliski, par. Iwanowice,

Włodzimirz()w, pow. piotrł\:owski, par. Sulejów, '

Włodzimirz(')w, pow. łaski, par. a\Iilś;ołajewice,

Włodzimirzów, pow. opoczyńsl^i, par. Dąljrowa,

Włodzimirzewo, pow. szubińsłci.

1741, 1742. Włościbor I, II:

Włościborz, dwie wsie w pow. złoto wsldm, par.
Wałdowo.

377, 492, 783, 1743-1750. Włost II— XI:

Włost()W, pow. sandomirsłii,

Włost()w, pow^ i par. Krobia.

Włostowice, pow. łęcz}clvi, par. Piątek,

— 380 —

AMostowice, pow. pińczowski, par. Koszyce,

Włostowice, pow. puławski,

Włostowo, pow. i par. Szroda,

Włostowo, pow. inowrocławski, par. Strzelno,

Włoszczowa, pow. kieleclvi,

Włoszczowice, pow. stopniclvi, par. Piotrlvowice.

1751. Wodzirad I:

Wodzierady, pow. łasili, par. ISIikołajewice.

337, 371, 435, 527, 596, 175l>— 1755. Wojsław I-1X:

Wojsław, pow. i par. INIielec,

Wojsławice, pow. sieradzki, par. Korczew, ,

Wojsławice, pow. kalislii, par. Cłilewo,

Wojsławice, pow. ł^ędzińsłd, par. Koziegiówłd,

Wojsławice, pow. radomslci, par. Słvaryszew,

Wojsławice, pow. pińczowsłci, par. Go]"zków,

Wojsławice, pow. pińczowslci, par. Cłirol^erz.

Wojsławice, ]>ow. włoszczowslci,

Wojsławice, pow. łvliiczl)orsłvi.

305. Wojbor I:

W()l))orz, ])ow. piotrlcowsł^i.

309. Wrocław I:

Wrocław, stolica Szląska.

1756, 1757. Wszembor I. II:

Wszeniborz, dwie wsie w i)ow. wrzesińsł^iin.

1758. Wszerad I:
W^szeradowcj, pow. sznljińsłci.

1759. Wysmir I :
Wysmerzyce, pow. rad()nislvi.

1760. Zagost I:
Zagość, pow. jńńczowsłd.

413, 490, 536. Zdzisław I, II, III:
Zdziesławice, pow. niiecłiowsJd , par. Wiecławice,
Zdzisławice, pow. i par. Stopnica,
Zesławice, pow. la*aliOwsłvi.

1761. Zdziwój I:

Zdziw()j, pow. przasnysłvi, i>ar. Janów.

381

1762— 17G6. Zegota J— V:

Rzegocin, ])()\\. włocławski, '])ar. Kłóbłca,

Rzegocin, pow. i par. Kalisz.

Rzegocin, pow'. stopnicl^i, [)ar. Ostrowce,

Rzegocin, pow. ro])czyclvi, par. Wielopole,

Rzegocina, pow. bocheński.

1767—1769. Zelgost I, II, III:

Zelgoszcz, pow\ zgierslvi, par. Solca wdelka,

Zelgoszcz, f)Ovv. brzezińsl^:!, par. Waliszew^,

Zelgoszcz, pow^ warcki, par. Wielenin.

Na tein ko ti czy my wykaz imion rycerstwa pol-
skiego wiekn XII, wynotowanycli z nazw miejscowości.
Nie jest ten wykaz ani poprawny ani dokładny. Po-
prawny dlatego nie, że wcisnęło się do niego wiele
miejscowości, kt(>re nie leżały w granicach państwa pol-
skiego XII wiekn, kt(5re zatem w tym wykazie miejsca
znaleść nie powdnny były; a dokładny dla tego nie,
że prawdopodobnie opnszczonycli w nim zostało wiele
takicli miejscowości , które w nim powinny Ijyły być
zamieszczone, a opnszczone zostały jedynie dlatego, iż
przekręcona ich nazwa nie dozwalała na pierwszy rznt
oka ocenić, czy w sobie imię rycerskie l^ryją. Tałv n. p,
jest w woj. i pow. sandomirskim, par. Koprzywnica
wieś nazwana Radowąż. Nazwa ta jest na pierwszy
rznt oka zupełnie gminną i w naszym wyl^azie pomi-
niętąby być musiała. Tymczasem jeden dokument uczy
nas, że nazwa ta w XIII wiełvu łjrzmiała Radobąd,
a Radobąd jest imię rycerskie i do naszego wykazu
należy. Gdzie jednak tał^iego pomnilca liistorycznego
ł3rak, tam zoryentować się nie można. Niel^tóre iiazwy
są przekręcone do niepoznania, któżby n. p. domyślił
się , że Zebrzydowice zwały się pierwotnie Zyfrydowi-
cami czyli Zygfryd o wicami i t. p.

Mógłby ktoś podnieść słuszny zresztą zarzut, czy
warto było się mozolić nad wydobywaniem z nazw miej-
scowości owych imion rycerstwa polskiego XII wieku,

— 382 —

skoro o tych rycerzach nic zresztą zgolą nie wiemy
i one pomnażają tylko szereg niewiadomych i tak dość
liczny? !

Zarzut powyższy tylko pozornie byłby słuszny, tak
długo mianowicie, dopóki nie zajmiemy się geografią
heraldyczną i nie zaczniemy na mapie przy miejscowo-
ściacli Idaść lierbów dla oznaczenia, do jakiego ta lub
owa miejscowość rodu należała, i nieraz w tej mierze za
jedyną skazcjwkę shiżyć nam ])ędzie tyllvO imię rycerza,
które się \y nazwie miejscowej przechowało; jeśli w slvu-
tek tego będziemy mogli n. ]). wszystkie miejscowości
pochodzące od imienia Skarbimir, oznaczyć hei-bem
Awdaniec, ])ochodzące od imienia Sieciech, herł^em To-
p()r, pochodzące od imienia AYojsław, herljem l^ubowla
i t. p., wtedy te gołe napozór imiona nabiorą dla nas
wiellviego znaczenia i aktualności.

Dodać jeszcze należy, że żadne źródło nie dostarcza,
tak obfitego materyału do badania imion rycerstwa
polslviego wiek()w średnicli, jak właśnie nazwy miej-
scowe. W nicli dochowało się wiele imion takicli, kt('>re
złożone są / źródłosłowem Drag, przypominającem dy-
nastyę najstarszą panującą u Słowian zaodrzańskich, jałv
n. p. Drag, INIilodrag, Nadrag, Niedrag, Sudrag, a talcże
charakterystyczne imię Nakon, kt()re nosił jeden z naj-
dzielniejszych książąt Ol3otryt('»w.

Wykaz osób, miejscowości i przedmiotów.

Abram czyli Abraham, ojciec
Jana, ziemianin malo])ol. 310.

Abraham 1177, 292.

Adalbert 1177, 292.

Adam Leniartowicz wojewoda,
potem kasztehm krak. 294.

Adlard, ojciec Wielisiawa, zie-
mianin mazowiecki 311.

adoptacya 215, 217.

Agnieszka, żona Władysława II,
237.

Aksak herb 73.

— praojciec rodu szlacheckiego
I^olskiego 134.

Akwisgran 3.

Alabanda, proklamacya 52.

— herb 54.

Alabandów - Bielinów ród szla-
checki polski 162.

Al-Bekri 4, 192.

Albert de Dysz rycerz 117(), 309.

Aldenbvu-g (Starygród) 11.

Aldmir rycerz 1170/1180, 287.

Aleksander biskup jDlocki, 282.

Almanowie 184.

Amadej czy Hamadej szlachcic
węgierski 53.

Amadej owa proklamacya imio-
nowa 53.

Amilej, scholastyk katedr, krak.

1177, 310.
Anadrag książę winulski 1031, 5.
analiza proklamacyj herbowych

128.
Andrzej rycerz polski z XTI

wieku 227, 235.

— syn biskupa 250.

— m 117G, 292.

— brat Mateusza, ziemianin ma-
łopolski, 311.

— syn Andrzeja 1222, 311.
Anglia 5.

Arnold biskup lubuski 310.

Aron opat tyniecki, potem arcy-
biskup krakowski, 1059, 210.

Astołd, ojciec Mikołaja, ziemia-
nin mazowiecld, 311.

Awdaniec, praojciec rodu Hab-
danków 182.

— proklamacya imiouowa 53,
(U.

Awdańców ród szlachecki jiol-
ski 221, 225, 2G5.

Baldwin l:)iskup krakowski 1103,

248.
Barani czy Baran 1177, 293.
Baran, ojciec komesa Jarochy,

295.

384 —

Baranów miasteczko 295.

Barauichrogów - Romanów ród,
169.

Barkał, praojciec szlacheckiego
rodu Barkalów, 53, 161.

Barkala proklamacja herbowa
53.

Barnim, syn Leszka III, książę
słowiański 7.

Baron komes, ojciec Karola 311.

Bars Pomorczyk 1177, 293.

Barta proboszcz katedralny pło-
cki 1187, 310.

Bartłomiej komes 1155, 275.

Bawol wieś 311.

Bawor, ojciec Bawora, ziemianin
małopolski 311.

Bawor Baworowicz 1222, 311.

Bąd imię 337.

Bądek, Będek I, II, Ul, IV, ry-
cerze polscy z XII wieku 338.

Bądków, dwie wsie tej nazwy
338.

Bądkowo, wieś 338.

Bądzyn wieś 338.

Belcz proklamacya 53.

Belek albo Bełt, praojciec rodu
szlacheckiego Belczów 53, 161.

Bełz gród, jego oblężenie 166.

Benedykt biskup poznański 1187,
309.

Benisław I, rycerz polski z Xn
wieku 338.

Benisław, wieś 338.

Bernard książę 1035, 5.

— komes 1145.

— bisk. poznań. 1159, 285, 309.
Bertold 1175, 289.

Bezdrew I 1134/1150, 250.
Bezelin komes 1175, 289.
Bezkorzystew wieś 258.
Będą I, II, III, rycerze polscy

z Xn wieku 337.
Będków wieś 338.

Będziemysł I rycerz polski z

XII w. 338.
Będziemysł wieś 338.
Będzimir I, II, rycerze polscy

z XII Av. 338.
Będzimirowo wieś 338.
Będzimirowice wieś 338.
Będzin miejscowość 338.
Biała proklamacya lierbowa 53.

— wieś 260.
Białaczów wieś 244, 280.

z łiiałaczowa DolDiesław, syn
Prandoty I, 244.

Białąg, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego BiałągÓAY 53,
149.

Bialąga, proklamacya imionowa
53.

Białobrzezie wieś 293.

Biały I praojciec rodu szlache-
ckiego polsldego Białów 53,
54, 148.

— II praojciec rodu szlach. pol.
Alabandów-Bielinów 162.

Biberstajn, proklamacya 53.

Bibersztajnów - i\Iomotów ród
168.

Bibice wieś 263.

Biecli założyciel grodu staropol-
skiego Biechowa 23.

Biechów, gród staropolski 17,
23, 195.

— wieś 295.

Biecz gród rubieżowy małopol-
ski 16, 189, 190, 191.

Bierlrzyk czy Biedi"zych, ojciec
Mikołaja 311.

Biedrzycliów wieś 312.

Biejek czy Biech, założyciel
grodu małopolskiego Biecza
190, 191.

Bielej praojciec rodu szlaclie-
ckiego polslviego Bielejów 53,
54, 162.

385

JUcleje proklaiuacya licrbowa 5^,

04."
Hioliria proklaiiiarya iniionowa

.VI, licl-l) Cl.
JJieliii(')\\ V('i(l szlacliccki polski

KU.
Bień allid lU-nedykt, ])vaojciec

rodu .szlacheckiego polskiego

Bieniuw 54.

— rycerz 1170, 301), oll.

— z Łososiny syu Wojslawii
AYydźdżyca i;504, 220.

Bienia praklamacya iniionowa
54.

Biernat albo Bernard, ojciec Su-
lisława Y, 297.

Bies pradynasta rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego
dwunastego 22, 54, 132.

Biesowie i^roklamacya iniionowa
54.

Biesów ród seczepowy szlaclie-
cki polski 56, 60, 77, 148, 155,
159, 160.

Biezdrów I, rycerz polski z Xn
wieku 337, 338.

— II czyli Biezdroń 1161, 277.

— ojciec Bogumiła, ziemianin
wielkopolsld 311.

Biezdrowo Avieś 277, 311, 337,

338.
Bilug książę Oliotrytów 983, 4.
Biodro ojciec Biedrzyka 311.
birk, bj arkan, brzoza 132.
Blin praojciec rodu szlaclieckie-

go polskiego Blinów 55.
Bliuo, proklamacya herbowa 55.
Blizbor rycerz 1170/1180, 288..
Błogi, praojciec rodu szlaclie-

ckiego polskiego Błożynów-

Chorąbałów 156.
Błogost I, rycerz polski z XII

wieku 338.
Blogoszcz wieś 338.

Illdiiiaiiy wle.ś 260, 285.
liloiiic wieś 2(iO, 2S5.
Błotniki wieś 2i;o. 2S5.
Błożyiia, pi'okl;niiacya iniionowa

55.
Blożyn('tw-('hor;jl)ali'nv intd 156.
Bobola I. 11, rycerze polscy z

Xli w. ;i;;8.

Boljolice, dwie wsie tej nazwy
338.

Bochnia 254.

Boczek Mieczysław, ziemianin
szląski 1208, 313.

Bode])or, ojciec Radwana, zie-
mianin małopolski, 312.

Boduhi czy też Godula imię i
proklamacya herbowa 24, 68.

Bodysław podkomorzy 1176, 309.

Bodzęta I, rycerz polski z XII
wieku 227, 270, 307, 338.

— II, rycerz ])olski z Xłl w.
270, 285, 28(i.

— llł, 1177, 270, 271, 293.

— Swiętoslawicz liomes, Avnuk
Piotrka Włosta 230, 271, 312.

— komes, ojciec Domaslawa i
Swiętosława, ziemianin mało-
polski 312.

— ojciec komesa Piotra Bodzę-
towicza 270.

Bodzętyn wieś 338.

Bogdał syn Leszka III, książę
słowiański 7.

Bogdan I — V, rycerze polscy z
XII w. 227, 338.

Bogdan, proboszcz katedr, kra-
kowski 1179, 310.

Bogdanów, trzy Avsie tej nazwy
338.

Bogdanowo, dwie wsie tej nazwy
338.

Bogor I, pradynasta i-odu szcze-
powego szlaclieckiego polskie-
go dziewiątego 22, 54, 131, 338.

25

— 386

Bogor II, III, rycerze ])olscy z

Xn wieku 338.
Bogorya herb polski i prokla-

macya 54, Ó5.

— trzy wsie tej nazwy 338.
Bogorów ród szczepowy szlache-
cki polski 80, 147.

Boguchwał rzekomy ki-ouikarz
i jego kronika 7, 8, 9, 10, 12,
182, 188, 210, 212, 213, 215,
217, 228, 229, 231, 232, 234,
236, 239, 262, 281.

— biskup poznań. 1147, 282.

— I, ]I, III rycerze polscy z
XII w. 338, 339.

Boguchwała, dwie wsie tej na-
zwy 338, 339.

Boguchwałowice wieś 339.

Bogumił arcybis. gnieźń. 1092,
218.

— I, rycerz polski z Xli wieku
227, 339.

— II, komes 1134/1150, 250, 257,
339.

— III, rycerz i)olski z XII w.
339.

— IV, 1170/1180, 287.

— V, 1170/1180, 287.

— VI, 1170/1180, 287.

— Vii, 1170/1180, 287.

— Piotrowicz, wnuk Jaksonia
1203, 319.

— Biezdrowicz 1231, 311.
Bogumiłów wieś 339.
Bogumiłowice , dwie wsie tej

nazwy 339.
Boguniowo wieś 292, 293.
Bogusław I, rycerz polski 1170/

1180, 287, 339.

— II, rycerz polski 1170/1180,
288, 339.

— III z Popienia, rycerz 1170/
1180, 288, 339.

— IV, s}Ti Nasława, 292, 339.

Bogusław V, brat komesa Pio-
tra VI, 297, 339.

— VI do IX, rycerze polscy z
XII wieku 339.

— brat Piotrka Wlostowicza
293.

— ziemianin małopolski, ojciec
^^'ojsława 312.

— imię 337.

— wieś 339.

Bogusławice, siedm wsi tej na-
zwy 339.

Bogusławiec 339.

Bogusz imię 339.

Bogusza I, rycerz polski z XII
wieku 227.

— II komes 1153, 272.

— III rycerz 1170/1180, 288.

— Januszewicz 1229, 320.
Bogusza, Bogusze, Boguszowa,

Boguszewo, Bogaiszewice, wsie
takich nazw 339.

Boguszków, Boguszówka, Bogu-
szyce, ]3oguszyn, Avsie 339.

Boguszyno wieś 253.

Boguta ojciec Tomasza, ziemia-
nin małopolski 313.

Bogwid I, rycerz polski z XII
wieku 339.

Bogwidz wieś 339.

Bojcza proklamacya herbowa i-
mionowa 55.

Bojek, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Bojczów 55,
107, 147.

Bok, ojciec Mieczysława Boczka,
ziemianin szląski 313.

Boksa czyli Boksza I, II, III,
rycerze polscy z XII wieku
339.

Boksice, Boksicka Avola, Boksze,
wsie 339

Bolce proklamacya herbowa 55.

Bolech imię gminne 189.

— 381

r>ol(M'li (tjcicc \\';i\viv.\ lica, zio-
iiiianiu niiilopol.ski .'ii.'!.

IJolek, praojciec rodu szlache-
ckiego pol.skieo;o Bolców 55,
14!)/

Boleuiew rycerz [)olski 1175,
2S!».

Bolesław imię rycerskie 141.

— syn Leszka III, książę Pomo-
rza niżnego 7.

— Chrobry 12, IG, 17, 19, 28,
7G, 97, lOG, 142, 1G5, 175, 17G,
178, 181, 182, 188, 190, 191,
193, 194, 199, 2(X), 201, 202,
204—209, 233.

— Śmiały 1071, 210.

— Krzywousty 15, 100, 196, 213,
218, 219, 220—226, 229, 231,
233— 23G, 245, 249, 303, 314.

— Kędzierzawy 235, 236, 246,
248, 250, 252, 254—261, 265,
266, 268, 269, 274, 275, 276—
282, 285, 303—309.

— starszy syn Bolesława Kę-
dzierzawego 303.

— ISIieszkowicz, syn ]\Iieszka
Starego, książę kujawski 276,
304, 305, 306.

— Wysoki 256, 274, 289.

— Konradowicz, syn Konrada
mazowieckiego 316, 320.

— Wstydliwy 245, 261, 262, 263,
294.

— I — X, rycerze polscy z XII
w. 339.

Bolesław, cztery wsie tej nazwy
339.

Bolesławiec, trzy wsie tej nazwy
339.

Bolesławowo, trzy wsie tej na-
zwy 340.

Bolesta -Piast Chwościszlcowicz.
syn Popiela II Chwościszka,
praojciec rodu szlacheckiego

pdlskiego Boleścicuw 52, 70,
111, 126, 146, 156, 157, 178.

Bolesta II, III, rycerze polscy
z XII wieku 340.

Boleszczyce wieś 340.

Bołeszczyn Avieś 340.

Bolesta, Boleszczyc, |)roklama-
cya herl)owa iniionowa 55.

Boleścicuw ród I4Ci, 156.

Boliwit książę Brauiborzan 992,
G.

Boiicza herb i proklamacya her-
bowa imionowa 55, 56, 68, 71,
162.

Boniek (Bonisław, Bonifacy) pra-
ojciec rodu szlacheclciego pol-
skiego Bończów-Gloworoźców
55, 56, 162.

Bor imię 24, 119, 210.

— pradynasta rodu szczei:)Owe-
go szlaclieckiego polskiego
ośmnastego 56, 133.

Bor imię rycerzy jiolskicli z XII
wieku 340.

Borek syn Bora, praojciec rodu
szlacheckiego polskiego Bor-
ków. 56, 13.J, 149.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 24, 56.

— imię rycerzy polskich z XII
wieku 340.

— wieś 275, 283.
Boreszowie albo Wlaszów, wieś

270.

Borów ród szczepowy szlaclie-
cki polski 149.

Borów, Borowa, Borowiec, Bor-
ków, Borki, Borkowice, Bo-
rowno, wsie 340.

Borowa proklamacya herbowa
24, 56, 119.

Borys, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Borysów 56,
147.'

25*

388

Borys , celniejszy Słowianin
1005, 6.

— rycerz 1170/1180, 288.
Borysowie proklamacya herbowa

imionowa 56.
Boryslaw imię 119.

— I, rycerz polski z XII w. 340.

— II, 1170/1180, 287.

— syn Lndzimira 11 76, 291.
Borysiawice wieś S-IO.
Borz wieś 340.

Borzym praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Borzymów-
Drogomirów 24, 56, 162.

— ojciec Mikołaja, ziemianin
mazowiecki 313.

Borzyma, Borzymy proklamacya
imionowa 56, 66.

Borzymów wieś 313.

Bosuta arcybis. gniez'ń. 1027,
209.

Bożaua, żona Przybysława Kro-
molicza 288.

Bożawola praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Bożych-
woluw 56, 155.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 56.

z Bożegodaru Dymitr podskarbi
królestwa polskiego 165, 166.

Bożej członek rodu czeskich
Werszowców 246.

— I ojciec Bożeja II, ziemianin
mazowiecki 313.

— II Bożejowicz 1218, 313.
Bożej owice wieś 313.
Bożemysł, rycerz polski z XII

w. 340.
Bożemyśle wieś 340.
Bożezdarz prolilamacya herbowa

56.
Bożydar I, II, rycerze polscy z

XII wiek-u 340.

— dwie wsie tej nazwy 340.

Bożysław syn Lut wina 1189,
292.

— ojciec Jędrycha, ziemianin
szlijski 313.

Brauiborzanie 6.

Brda rzeka 256.

Bredpuchowie proklamacya her-
bowa 56.

Breńsk gród mazowiecki 196.

Brochwa praojciec rodu szlaclie-
ckiego polskiego Brochwiczów
57, 162.

Brochwicz, proklamacya herbo-
wa imionowa 57.

Broda praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Brodziców
57, 1.50, 180.

Brodzie herb i proklamacya her-
bowa imionowa 57, 110, 180.

Brodzislaw komes 1153, 273.

Bróg, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Brogów-Le-
szczyców 57, 148.

Brogów-Leszczyców ród szlache-
cki ])olski 133, 148.

Bróg czyli Brożyna j^roklamacya
herbowa imionowa 57.

Brok gród mazowiecki 19(),

Bromir I, II, III, rycerze i)olscy
z Xli w. 340.

Broinirz wieś 340.

Broniierzyk, dwie wsie tej nazwy
340.

Brona, praojciec rodu szache-
ckiego Broniców 57, 161.

Bronie proklamacya herbowa i-
mionowa 57.

Bronisław imię rycerskie 189,
337.

— I— Xr, rycerze jiolscy z XII
w. 340.

Bronisław, cztery wsie tej na-
zwy 340.

— 38!)

Bronisławów, sic^diii wsi tej na-
zwy oK), .".U.

Bronisz I — AT, rycerz{} polscy
z xn w, ;I41.

— 235, 3 li).

— T, 1149, 26G.

— brat Jarosta 287.

— syn Wojsława IV, kasztelan
czchowski 12;'.(), 29.').

— ojciec Marcina i Cliwala, zie-
mianin kujawski '.'A'.].

— z Gościcliowa komes 1230,
2GG.

Broniszew, Avieś 314, 341.

Broniszewo, trzy wsie tej nazw}'
341.

Broniszowice wieś 341.

Brosław T, rycerz polski z XII
wieku 341.

Bi"onislawice wieś 341.

Brudne misy, proklamacya her-
bowa 57.

Brudny chmis-Przyjacieló w, ród
szlachecki polski 150.

Brzeg gród szląski 19G.

Brzegi wieś 259.

Brzesko czyli Brzeżek gród ma-
łopolski śródkrajowy 190, 193.

Brześć gród kujawski śródkra-
jowy 17, 195.

Brzetyslaw książę czeslci 201,
202.

z Brzezia Zljigniew, marszałek
królestwa pol. 1421, 105.

— ]Mikolaja żona, Felicya 1457,
105.

Brzezina proklamacya lierbowa

topograficzna 45, 57, 116, 117,

119.
Brzezinów-Trą1;)(')w rórl szlache-

cki polski 170.
Brzeżmir I, rycerz polski z XII

wieku 341.
Brzezimir wieś 341.

Brzeźnica, patrz Jędrzeje') w.

Brzeźno wieś 259.

lirzost}' wieś 289.

Brzoza ])radynasta rodu szcze-
])i)wego szlacheckiego pol-
skiego trzynastego 22, 57, 58,
117, 119, 132.

Brzozów ród szczepowy szla-
checki polski 98, 101, 148.

Brzózka czyli Brzuslca praojciec
rodu szlachecłciego polslóego
58, 132, 148.

— proklamacya lierbowa imio-
nowa 58.

Brzozowskich lierl) 132.
Budzicli, praojciec rodu szla-
checkiego Budziszów — Gęsi 58,

1G2.
Budzicha, praojciec rodu szla-
checkiego Budziszynów-Zado-
rów 58, 162.
Budzimir rycerz polsl^i z XII w.

341.
Budzimir wieś 341.
Budzisław I, II, rycerze polscy
z Xn w. 287, 341.

— dwie wsie tej nazwy 341.
Budzisz proklamacya lierbowa

imionowa 58.
Budziszyn proklamacya lierbowa

imionowa 58.
Budziwoj I, rycerz polski z XII

w. 341.

— brat Przełaja 308.

— ojciec Stefana i Uniemira,
ziemianin szląski 314.

— wieś 341.
Bug rzeka 278.

Bujny, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Bu)nych-]Mi-
lanów-Slepowronów 58, 155.

■ — proklamacya herbowa imio-
niowa 58.

— 390

Bujnych- Milanów- SlepoAvronuw
ród 155.

Bukowiec gród słowiański 7;

Bukr Hugo ziemianin mazowie-
cki 314, 319.

Buszków wieś 2G0, 286.

Butue syn Gotszalka księcia wi-
nulskiego 5.

Bybel lierb i proklamacya her-
bowa 58, 62.

Byblów-Kosów ród szhichecki
polski 167.

Bych, praojciec rodu szlache-_
ckiego polskiego Bychawów

58, 59, 162

Bychawa proklamacya herbowa
imioniowa 58, 59.

Bydgost jeden z pradynastów
szlachty polskiej , założyciel
wielkopolskiego grodu Byd-
goszczy 23, 195, 197.

Bydgoszcz gród wielkopolski
rubieżowy 16, 23, 19-1:, 195,
197.

Bylina I praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Bylinów 59,
155.^

Bylina II praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Bylinów

59, 149.

Byliny, proklamacya herbowa

imionowa 59.
Byslaw I, II, rycerze polscy

z XII wielai 341.
Byslaw, Bysławek wsie 341.
Bystrzyca wieś 238.
Bytom gród szląski 196, 223.
Bzura proklamacya herbowa i-

mionowa 59.

Galina proklamacya herbowa

imionowa 59.
Cały, praojciec rodu szlache-

ckiego polskiego Calinów 59,

162.
Cerad I rycerz jiolski XII wieku

342.
Ceradz wieś 342.
Cedr I, II, III rycerze polscy

z XII w. 342.
Cedrag syn Drażl^a obotryckiego

819, 3.
Cedrowo wieś 342.
Cedi-owice, dwie Avsie tej nazwy

342.
Celbasz, proklamacya herV)owa

59.
Celej wieś 341.
Celejów dwie wsie tej nazwy

341.
Celestyn III papież 213, 231, 240,

242, 243, 279, 283, 287, 293,

294, 308, 310.
Celma proklamacya herbowa i-

mionowa 59.
Chab praojciec rodu szlachec-
kiego polskiego Chabów-Wu-

krów 59, 70, 155.
Chabe proklamacya herbowa i-

iniouowa 59.
Chabów-Wukrów ród szlachecki

polski 155.
Chaczewice wieś 259.
Charbei wieś 258.
Chebda imię 273.
Chebda I rycerz polski z XII

w. 342.
— Przecławowicz 1153, 273.
Chebdzie wieś 342.
Chełm nad Rabą Avieś 254.
Cherubin ojciec Janika, ziemia-
nin małopolski 314.
Chlewiot, ojciec Chle wiotka, ]n-a-

ojca rodu szlacheckiego Cble-

wiotków 162.
Cldewiotek, j^raojciec rodu szła-

— 3!)1 —

clieckiego Clilcwiotkuw GO,
162.

Chlewiotka pi-oklamacya herbo-
wa iiiiionowa (K).

Chmara, praojeioc rodu szlaclie-
ckiegoCliabó\v-(]liiiuin')\v-Wu-
ki-ów GO, ló").

— proklamacya ]ierl)owa imio-
nowa GO, 110.

Chmiel ojciec Chmielika, pra-
ojca rodu szlacheckiego pol-
skiego Chmielików GO, 162.

Chmielik, praojcłec rocki szla-
checkiego polskiego Climieli-
ków-Kotwiczów 60, 1G2.

Chmieliki proklamacya herbowa
imionowa 60, 162.

Chociebąd I rycerz polski z XII
w. 342.

Chociebądz albo Kocobędz wieś
342.

Chocimir I — VI rycerze polscy
z XII wieku 342.

— ojciec iSIikolaja, ziemianin
małopolski 314.

— • syn Leonarda, ojciec Leo-
narda 314.

— z Chrzanowa komes, sędzia
nadworny 1217, 2!) 4.

Choczmirowo wieś 342.
Chocisz I rycerz polski z Xn

wieku 342.
Chociszewo wieś 342.
Chodzierad I rycerz polski z XII

wieku 342.
Chodzierady wieś 342.
chodzieski powiat 98.
Cholewa praojciec rodu szla-

chechiego polskiego Cholewów

60, 151.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 60.

Chomąto, j^raojciec rodu szla-

checkiego polskiego Chomą-
to w 60, 162.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 60, 162.

Chomińskicli rodzina szlachecka
291.

Chorąbal praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Chorąlialów
55, 60, Gl, 156.

Chorąbala proklamacya herliowa
imionowa 60, Gl.

Chorzelino wieś 256.

Chorzewa wieś 259.

Clioszyszko, patrz Popiel.

Chrap, ojciec Sulislawa, ziemia-
nin małopolski 314.

Chrobacya 178.

z Chrzanowa Chocimir, sędzia
nadworny 1217, 294.

Churowice wieś 274.

Chwalibóg I, II, III rycerze pol-
scy z XII w. 342.

— czyli Falibóg, ojciec AVroci-
ryża, ziemianin małopolski
317.

Chwalibogowo, dwie wsie tej

nazwy 342.
Chwahbogowice wieś 317, 342.
Chwalibor I, II, rycerze polscy

z XII w. 342.
Chwaliborzyce wieś 342.
Chwaliborzyczki wieś 342.
Chwal Broniszowicz 1220, 313.
chwost, znaczenie tego wyrazu

12, 13.
Chwost czyli Chwościsz ojciec

Popiela II Chwościszka 12, 13,

192.
Chwościszek, patrz Poj)iel II.
Chwościszkowicz, patrz Popiel

III.

— patrz Bolesta-Piast.
Ciążyn, gród wielkopolski śród-

li:rajowy 195.

— 392

Cibor I, II, III, rycerze polscy
z XII w. 342.

Ciborz Avieś 342.

Ciborów wieś 342.

Ciborowice wieś 342.

Cicbobor I, rycerz polsld z XII
wieku 342.

Cichoborz wieś 342.

Cichorad I, rycerz polski z XII
w. 342.

Cichoradz wieś 342.

Ciecli lub Czech założyciel ma-
łopolskiego grodu Czchowa
198.

Ciechanów, gród mazowiecki
19G.

Ciechoslaw I, II, rycerze polscy
z XII w. 343.

Ciechosławice, dwie wsie tej
nazwy 343.

Ciecier, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Cietrzewiowi
czyli Ciecierzów-Gierałtów-0-
smorogów^ 61, 160.

Ciecierz proklaniacya herbowa
imionowa 61.

Ciecierzów - Gieraltów - Osmoro-
gów ród 181.

Cielątko, i^raojcłec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Cielątków-
Kuczów 61, 63, 80, 147, 1.^9.

Cielątkowa proklamacya herbo-
wa imionowa 24, 61.

Cielech albo Czelech, praojciec
rodu szlacheckiego polskiego
Cielechów 63, 147.

Cielechy albo Czelechy prokla-
macya herbowa imionowa 03,
147.

Cielej I, TI, III, JY, rycerze pol-
scy z XII w. 341.

— praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Cielcjów lub Czele-
lów 63, 163.

Cieleje, Cielele lub Czelele pro-
klamacya herbowa imionowa
63.

Cielepał lub Czelepal, praojciec
rodu szlacheckiego polskiego
Cielepałów lub Czelepalów 63,
147.

Cielepala lub Czelepala prokla-
macya herbowa imionoAya 63.

Cielę, praojciec rodu szlache-
ckiego Cielęciów 24, 61, 147,
159.

Cielęciów ród 63, 80.

Ciemir I, II, rycerze polscy z XII
w. 343.

Ciemierów' wieś 343.

Ciemierzowice wieś 343.

Cierpigor I rycerz i^olski z XII
wieku 343.

Cierpigorz wieś 343.

Ciesząta rycerz 1170/1180, 287.

Cieszymir, syn Samona-Leszka
III, książę Drewinii 7, 9, 10,
13, 19, 52.

Ciołek syn Cielęcia, praojciec
rodu szlacheckiego polskiego
Ciołków 24, 61, 63, 80, 147,
159, 160.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 24, 61.

Ciołek Stanisław 238.

Cisa rzeka 7.

cognatas, znaczenie tego wyrazu.
285, 286.

comes 205.

Ci"ansi wieś 278.

Cwała praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Cwalinów 62,
152.

Cwalina proklamacya herbowa
imionowa 62, 152.

Cwaliuów-Pniejniów ród 152.

Ćwiek, praojciec rodu szlache-

— 393 -

'" dv i ego i)ol,sku'yo''C\viiikó\v G2,

Ćwieki ])i"okl.'\iuacy.a lierbowa
imionowa ()"i.

Cypriau biskiij) wrocławski 1"_'(M,
290.

Czabor praojciec rodu s/.laclic-
ckiego polskiego Czaboi-uw-
Rogalów G"2, 148.

Czabory proklamacya herbowa
imionowa G2.

Czacz r ojciec Czaczka praojca
rodu szlacheckiego polskiego
Czaczków fio, 16o.

Czaczek, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Czaczków 62,
163.'

Czaczkowie, jn-oklamacya her-
bowa imionowa {')2.

Czarnków, gród Avielkopolski
rubieżowy 16, 194.

czarnkowski kasztelan: Gniewo-
mir I, 225.

Czarnobąd I, rycerz polski z XII
w. 343.

Czarnoch imię gminne 189.

Czarnocin Avieś 17.

Czarnowąż wieś 343.

Czarnowo gród mazowiecki 196.

Czaslaw I, II, rycerze polscy
z XII w. 343.

Czaslaw wieś 343.

Czaslawice wieś 343.

Czasza, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Czaszów 63,
163.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 63.

Czchów gTÓd małopolski ruljie-
żowy 16, 190, 198.

Czcibor syn Ziemomysla 182.

Czech albo Ciech, założyciel ma-
łopolskiego grodu Czchów 190,
191.

Czechoshiw imię rycerskie 191.

Czechy 3, 97, 100, 192, 193, 199,
202, 223, 225, 232, 247, 249,
255.

Czeluść proklamacya herl)owa
imionowa 63, 64.

Czelust, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Zawotolów-
Czelustów 63, 64, 115, 151.

Czelustek nazwisko 64.

Czerna brat Pawia 275.

Czersk gród mazowiecki rubie-
żowy 1(), 196.

Czerwińsk gród 18.

— klasztor Augustianów tamże
239, 275, 311, 313, 317.

Czesław imię rycerskie 189.

— ojciec Piotrica, ziemianin
wielkopolski 315.

Częstobor I rycerz polski z XII
w. 343. ''

Częstoborowice wieś 343.

Czestowoj rycerz 1170/1180, 288.

Czewój I, pradynasta rodu szcze-
powego szlachecłviego polsłiie-
go 22, 52, 59, 64, 138.

— II 1143, 175, 250, 337, 343.
Czewoja proklamacya herbowa

imionowa 52, 64, 174.

Czewojewo wieś 117, 250, 337,
343.

Czewojów ród 79, 105, 141, 155,
156, 161, 227, 259, 274.

Cz3Tmeńscy proklamacya her-
bowa 64.

Czystybor I rycerz ]iolsl':i z XII
w. 227.

Czyżema I, II, rycerze polscy
z XII wieku 343.

— komes 1143, 253, 254.
Czyżemin, dwie wsie tej nazwy

343.

— 394 —

Dalbert ojciec INIikolaja, ziemia-
mianin wielkopolski 31.3.

Dalbor I rycerz polski z XII w.
343.

Dalborowioe wieś 343.

Dalebor imię rycerskie 119.

Dalecli imię gminne 189.

Dalechów wieś 17, 18,

Dalio-rud 7.

Danabor I, II, rycerze polscy
z XII wieku 344.

Danaborz wieś 344.

Danaborów wieś 344.

Dania, Danow^ie 11, 14, 212, 213,
231, 233, 234.

Dawid Gniewkowicz 1222, 318.

Dąbr, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Dąbrowów
(;4, 111), KU.

Dąbrowa proklamacya herbowa
imionowa 64, 119.

Deblo ziemianin kujawski z Xn
wieku 315.

Debly wieś 31.5.

Degno I 1134/1150, 2.50.

— II 1143, 251.

— III komes 308.

— ojciec Szymona 292.
Degnona II stannica 251.
Dembno, proklamacya herbowa

topograficzna 64.
Denav proklamacya herbowa 64,
Detlep ojciec Piotra ziemianin

wielkopolski 315.
Długosz historyk 71, 72, 136,

144, 215, 217, 219, 222, 228,

235, 244, 260, 263, 265, 266,

276, 282, 289, 290, 291, 301,

307.
Dniepr ojciec lana i Godyka,

ziemianin małopolski 315.
Dobek I, rycerz jjolski z XII w.

343.
Dobczyce miasteczko 343.

Doliiegniew I rycerz polski z XII

wieku 343.
Dobiegniewo wieś 343.
Dobiesław I, II, rycerze polscy

z XII wieku 343.

— Prandocic, syn Prandoty I,
279.

— syn ^Visława III Prandocica
293.

— komes, dziedzic Prandocina,
ziemianin małopolski 269, 315.

— Dzietrzykowicz 1231, 317.
Dobiesławice wieś 343.
Dobiesławie wieś 343.
Dobiesz syn Wojsława IV, 1228,

295.

— z Bytomia ojciec Stefana i
Piotra, ziemianin szłąski 31().

dóbr ziemskich nadanie rycer-
stwu 243.
Dobra rzeka 235.

— wieś 2.58.
Dobrociech imię 191.
Dobrogost I— V, rycerze polscy

z XII wieku 343.

— Ifomes 1153, 268, 269.

— n rycerz 1170/1180, 288.

— ojciec Mikołaja 316,

— Gawłów 1203, 317.
Dobrogość wieś 343.
Dobrogoscice, dwie wsie tej na-
zwy 343.

Dobrogoszcz wieś 343. '
Dobrogostowo wieś 292, 293,
343.

— (Dobergast) na Szląsku 268,
316.

Dobromił I rycerz polski z XII
w. 344.

Dobromiła czyli Dobieclma Ki-
lianówna, druga żona Wojsła-
wa I 221, 277, 278.

Dobromir I, II, rycerz polski

z XII wielcu 343, 344.

— 3i)5

Dobromir imię dostojne 189.
Dobromirz wieś 343, 344.
Dol)romiei'zyce wieś 343, 344.
]Jobromysł 1 — 1\", rycerze polscy

z Xli wieku 344.
Doljromyśl cztery wsie tej uuzwy

344.
Dobi'Osław I, II, m, rycerze

polscy z XII wieka 344.

— wieś 344.
Dobroslawice, dwie wsie tej

nazwy 344.

Dobruch, ojciec Dobruszka, pra-
ojca rodu szlacheckiego pol-
skiego Dobruszków 65, 163.

Dobiiiszek, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Dobrusz-
ków 65, 163.

Dobiiiszka proklamacya herbo-
wa imionowa 65.

Dobrzyń gród mazowiecki ru-
bieżowy 16, 196.

dodatki tematowe i beztemato-
Ave do herbów 121.

Dolma, miasteczko saskie 232.

Dola praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Doliwów 65, 163.

Doliwa proklamacya herbowa
imionowa 65.

Doliw'ów ród 290.

Dołęga, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Dołęgów 65,
154, 155.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 65.

Dołęgów ród 282.

Domau Dzierży kraj o wicz 1220,

316.
Domarad I — YI, rycerze polscy

z XII wieku 344.
Domarad}^, wieś 344.
Domaradz, dwie wsie tej nazwy

344.

Domaradzice, dwie wsie tej na-
zwy 344.

Domaradzyn wieś 344.

Doniaradzkicli lierb 132.

Domaslaw, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Doma-
sławiczów 65, 163.

— I— VIII, rycerze polscy z Xli
wieku 344.

— Bodzętowicz 1212, 312.

— ziemianin szląski 316.
Domaslaw wieś 344.
Domysław wieś 344.
Domasławice, sześć wsi tego na-
zwiska 344.

Domasławicz proklamacya lier-
bowa imionowa 65.

Domażyr I, rycerz polski z XII
w. 344.

Domażyr wieś 344.

Donimir I, rycerz ]3olski z XII
w. 344.

Donimirz wielki i mały, wsie
344.

Donin, Dunin przymianek Piotr-
ka Włosta 228.

Dował, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Dowalów 66,
163.

Dowala prolilamacya herbowa
imionowa 65.

dowództwo naczelne podczas wy-
prawy wojennej 2, 25.

drache (smok) 109.

Drag czyli Dragowit król Obo-
trytów, 2.

Drągów dynastya książęca u Sło-
wian zaełiodnio-półuocuycłi 2,
4, 5, 6.

Drag imię rodowe 4.

— założyciel dynastyi Drągów 6.

— praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Drągów - Sasów 66,
120, 143.

— 396 —

])rag(3w- Sasów ród szlachecki
polski 121, 143, 144, 171, 172,
179.

Dragowie proklamacya herbowa
imionowa 66, 120.

Drag I— V, rycerze polscy z Xn
w. 345.

Draganie dwie wsie tej nazwy
345.

Draganowa wieś 345.

Dragany wieś 345.

Dragonów wieś 345.

Dransowo wieś 278.

])rażek syn Dragowita obotry-
ckiego 2, 3.

Drewinia (Holzacya) 7, 9, 10, 11,
13, 14, 19.

Drogomir, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Borzy-
nTÓw - Drogomirów 66, 162,
163.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 66.

— syn Shiwuilva I Zbyhitowicza
273.

Drogomyśl I rycerz i)olski z XII
w. 345.

Drogomyśl wieś 345.

Drogosław praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Drogosla-
wiczów 66, 152.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 6().

Drogosław II — "\', rycerze polscy
XII Av. 345.

— rycerz 1150, 267.

— cztery wsie tej nazwy 267,
345.

Druga, praojciec rothi szlache-
ckiego polskiego Drużynów
26, 27. Q(i, 67, 149.

Drużyna proklamacya herbowa
Imionowa 53, 66, 67, 79.

Drużynów ród szlachecki polski
26, 149.

Drużyn gród wielkopolski śród-
krajowy 195.

Dryja, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Dryjów 163.

Dryja proklamacya herbowa 66.

Dr^jczyk ]iroklamacya lierliowa
66.

Drżeń gród Avielkopolski rubie-
żowy [G, 194.

Drzewica proklamacya herbowa
topograficzna 67, 116.

Duła, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Duliezów (Ji!,
150, 160.

Dulicz proklamacya herbowa
imionowa 66, 150, 160.

Dumar książę rujski 1114, 6.

Dunaj rzeka 7.

Dunajec rzeka 16, 190. 253.

Duńczycy 5.

Duniii, Duńczyk, przymianełc
Piotrka Wlosta. patrz Piotrek
Włost.

duńscy Normanowie 10.

Dupin gród wielkopolski śród-
krajowy 195.

du.v 205.

dynastowie udodsi. praojcowie
szlachty polskiej 2, młodsze
linie rodów szlachecliich pol-
skich 24, 25.

dyuastye książąt pomorskich,
rujskich, meklemburskich, Po-
pielidów 6.

Dy onizy rycerz 1 1 70 1 1 80, 288.

Dyrzslaw I, rycerz polski z XII
w. 345.

DjTzlawice wieś 345.

de Dysz Albert rycerz 1176,
309.

Dytmarsy, saskie plemię 10, 11.

3<J7

Dziulocli, pniujoiee rodu s^zhi-

checkiego polskiego J)zi:iło-

szów 24, ()7, 148.
Dziiilosza ])i-oklain;icyii herbowa

imioiiowa 24, (57.
Dziebiililzice Avieś 244.
Dziecin ii- 1, II, rycerze polscy

z Xli w. ;U5.
Dzlecmirowo wieś o4.).
Dziećiuirowice wieś o45.
Dzierążiiia wieś 2G0.
Dzierżek I cześuik 1110, 225.
Dzierżykraj komes 114.'), 2.55

— ojciec Domana, ziemianin ma-
łopolski 31(j.

— syn (Joworka o 17.

z Wielowsi 1302, 317.

— przymianek niektórych rodzin
herbu Nałęcz.

Dzierżyslaw albo Dzierżek II,
1150, 268.

— wieś 2G8.

Dzietrzyk, ojciec Dobiesława,
ziemianin małopolslvi 317.

Dziewirzewo wieś 117, 248, 337,
345.

Dziwdgor albo Dziwisz I ziemia-
nin małopolsld llli;i;1124, 235,
247, 337, 345.

Dziwigorowie 248.

Ebbo kronikarz 221.

Edile proklamacya herbowa 67.

Ejdora rzełva 9, 14.

Ekryk fulsztyńslii, ziemianin

szląsl^i 70.
Elżbieta pierwsza żona ]\[ieszka

Starego 303.
Eudoksya Eusinka dniga żona

Mieszka Starego 303, 304.

Fajerliak proklamacya herbowa
67.

Ealbor i rycerz polski z .MI w.
345.

Falborz wieś 345.

Falibog 1, II, III, rycerze polscy
z Xli wieku 345.

Falibóg IV czyli Chwaliljóg oj-
ciec Wrocłżyra, ziemianin ma-
łopolski 317i

Falibogi, trzy wsie tej nazwy
345.

Faiisław, rycerz polski z Xli w.
345.

Falisławice wieś 345.

Falmir i, 11, rycerze polscy z XII
w. 345.

Falmierowo wieś 345.

Falmirowice wieś 345.

Fał Jarostowicz 1225, 320.

Floryan Szary, 71.

Frangel)arl\: proklamac}'a łierbo-
wa 67.

Frankowie 184.

Gall kronikarz 12, 15, 16, 29,
178, 205, 209, 211, 219, 220,
223, 248, 249.

gałęzie boczne rodów szlache-
ckich 145, gałęzie poljoczne
linij seniorackich a linij młod-
szy cli 151.

Gasztołd ojciec Godfryda, zie-
mianin mazowiecki 317.

Gaweł Sławnikowicz, syn Sław-
nika I Zbyłutowicza 273, 297.

— ojciec Dobrogosta, ziemianin
szłąski 317.

gawron 154.

Gąsawa miejscowość 255.

Gąska, praojciec rodu szlache-
ckiego ]3olskiego Gąsków 67,
163.

Gąski proklamacya herbowa i-
mionowa 67.

Gdecz, patrz Giecz.

398

Gdów miasteczko 345.
Gero proklamacja herbowa 67.
Gerward komes 1153, 274.
Gęś, ojciec Gąski, praojca rodu

szlacheckiego Gąsków 67, 163.
Gęsi-Budziszów ród szlachecki

polski 162.
Giecz (Gdecz) gród wielkopolski

śródkrajowy 15, 16, 18, 23, 140,

176, 195.
Giedko imię rycerskie 220.

— pradynasta rodu szczepowe-
go szlacheckiego polskiego
czterdziestego, założyciel gro-
du wielkopolskiego Giecza 23,
140, 195.

— I — IV, rycerze polscy z XI
w. 345.

— II biskup krakowski syn Ja-
misza 219, 220, 256, 262, 294.

— brat Wydźgi, kasztelan san-
decki 220.

— biskup mazowiecki 1206, 257.
Giejsztor herb 129.

Gieralt (Gierard) praojciec rodu
szlacheckiego polskiego Cie-
cierzów - Gierałtów - Usmoro-
gów 67, 68, 181.

■ — herb i proklamacya herbowa
imionowa 61, 67, 68.

Gierard imię 182.

Gierczyce dwie wsie tej nazwy
345, 346.

Gierwazy ojciec Tomasza, zie-
mianin małopolski 317.

Glaub, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Glaubiczów
68, 1(;3.

Glaubicz proklamacya herbowa
imionowa 68.

Gleza, praojciec rodu szlaclie-
ckiego polskiego Glezynów 68,
149.

Glezyn proldamacya herbowa i-
mionowa 68.

Glińskich herb 138.

Głogów gród szląski śródkrajo-
wy 17, 196.

Głoworożec herb 68.

GłoworożcÓAY-Bończów ród szla-
checki polski 162.

Gniew książę winulski 1031, 5.

— I-IV, rycerze polscy XII w.
346.

— ojciec Gniewka, ziemianin
małopolski 317, 318.

— (Mewę) miasto 318.
Gniewek I — X, rycerze polscy

XII wieku 346. '

— ojciec Dawida, ziemianin ma-
łopolski 317, 318.

Gniewków 318.

Gniewkowo, dziewięć wsi tej

nazwy 346.
Gniewkowice wieś 346.
Gniewowo, trzy wsie tej nazwy

346.
Gniewomir imię 318.

— I kasztelan czarnkowski 225.

— (ze Strzegomia) komes 1161,
137, 276, 277, jego pieczęć 277.

Gniewosz I rycerz jiojski z XII

wieku 346.
Gniewoszów wieś 346.
Gniezno gród staropolski, 15, 16,

18, 23, 176, 195, 292, 293, 294,

308.
Gocunowo wieś 227.
Godelajb, syn Drążka księcia

obotryckiego 3.
Godula czy Eoduła, praojciec

rodu szlacheckiego polskiego

Godulów czy Bodulów-Mozga-

wów 163.

— proklamac}-a herbowa imio-
nowa 68.

Godulów-Mozuawów ród 168.

3i)i) —

(jodyk Daieprowicz kapelan bi-
skupa krakowskiej2;o 1222, 315.

Godziąl), praojoiec rodu szlache-
ckiego polskiego (iodzięhów
G8, 14!).

Godzieinba lierb, ród i jndkla-
macya herbowa iiuiouowa (JS,
122, 136.

Godzimir 1, JI, r^-cerze polscy
z XII wieku 34(j.

Godzimierz, dwie wsie tej na-
zwy, o4(').

Godzislaw rycerz 1 1 70 11 80, 288.

Gołej ojciec Gościslawa 318.

Golenino wieś 242, 283.

Golian praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Goliau(nv G8,
163.

— proklaiiiacya herbowa imio-
no\Ya G8.

Golsze jezioro 255.

Golkowo wieś 276.

Gołobok praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Goloboków
68, 164.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 68.

Gompo biskup krakowski 1023,

209.
Gopło jezioro 242, 283.
Gor I — V, rycerze polscy z XII

wieku 347.
Góra, ojciec Pawia Górki 318.

— wieś 288.
Gorac wieś 257, 283.

Gorad I, II, rycerze polscy XII

wieku 346.
Goradze dwie wsie tej nazwy 346.
Górka wieś 235, 266, klasztor

tamże 233.
Górowo, pięć wsi tej nazwy, 347.
z Góry ]\Iichal Stary Skarbek

komes 1107, 222.
Gorzeć wieś 311.

Gosań wieś 244.

z Gościclinwa Itronisz komes

1230, 2(ii;.
Gościrad imię rycerskie 11)3.

— I, 11, rycerze polscy z XII
w. 346.

Gościeradz wieś 346.

(lOŚcieradów wieś 346.

Gościradzice wieś 269, 308.

Gościsław Golejewicz, ojciec Pio-
tra podsędka mazowieckiego
318.

Gościsiawie wieś 253.

G osław I — ^'III, rycerze polscy
z XII wieku 346.

— wieś 346.

— ojciec Włosta i Krysza, zie-
mianin mazowiecki 318, 319.

Gosławice, siedm wsi tej nazwy
346.

Gost (Gosta, Gostyna) I — XI, ry-
cerze polscy XII wieku 346.

Gostek I— XIII rycerze polscy
z XII wielai 347.

G ostko w, cztery wsie tej nazwy
347.

Gostkowo, dziewięć wsi tej na-
zw^y 347.

Gostyń dwie wsie tej nazwy 346.

— gród mazowiecki śródki-ajo-
wy 17, 196.

Gostynin wieś 346.

Gostynów wieś 346.

Goszcz wieś 347.

Goszcza górna i niżna wsie 280,

281, 294, 347.
GoszczeAYO wieś 347.
Goszczyce dwie ^Ysie tej nazwy

347.
Goszczyn Avieś 347.
Goszcz}Tino wieś 347.
Go^tomysł król Obotrytów844, 4.
Gotart ojciec Idzika, ziemianin

sieradzki 319.

400 —

Gotfryd Gasztoldzic 1221, 317.
Gotszalk syn Uty Mściwicza

księcia obotryckiego 10o5, 5.
Gowor (Gawor, Gawora) I — YI,

rycerze polscy z XII wieku

347.

— rycerz i jego żona 11 70; 1180,
287.

Goworek (Goworycz) 1, II, ry-
cerze z XII wieku 347.

— komes, palatyu Leszka Bia-
łego 3(X);] jego syn Dzierży-
kraj 317.

Goworków wieś 347.

Gowarczów^, wieś 347.

Gaworowo wieś 347.

Goworowo wieś 347.

Gowarzów wieś 347.

Gowarzewo dwie Avsie tej na-
zwy 347.

Goworzyna 347.

Gózd ])raojciec rodu szlaclie-
okiogo polskiego Gozdow'ów
24, 69, 104, 164, 337.

— II — XVIII rycerze polscy
z Xli wieku 347.

— ośm wsi tej nazwy 347.
Gozdów, sześć wsi tej nazwy

347.
Gozdowa proklaniacya herbowa

imionowa 24, 6!).
Gozdowo dwie wsie 348.
Gożdź dwie Avsie 348.
Grabią, praojciec rodu szlaclie-

ckiego polskiego Kocinów-

Grabi(')w (ii).

— syn Hugona Bukra 314, 319.

— proklainacya herbowa imio-
nowa 69.

Grabik Marcin wnuk Hugona

Bukra 1218, 314, 319.
Grabiów ród 314.
Grabiszyn wieś 236.
Grabonowo wieś 256.

Gregoria żona komesa Tomasza

1150, 268.
grody rubieżowe i śródla-ajowe

16, 17, 175, 181, 188, 190, 193,

194, 195, 199.

— ich nazwiska 21.

— ich załogi 17, 18.
Grogieszowice wieś 275.
Groszkowice wieś 294.

Grot (Grotek) i:)raojciec rodu
szlacheckiego polskiego Gro-
tów 69, 249.

— I — IV, rycerze polscy z XII
w. 348.

Grotkowice wieś 348.

(irotkowo wieś 348.

Grotków dwie wsie tej nazwy
348.

Groty proklamacya herbowa i-
mionowa 69.

Gryf, pi-aojciec rodu szlache-
ckiego polskiego GryfÓAY-Swie-
bodziców 69, 157.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 69, 172, 173.

Gryfów-Swiebodziców ród 157,
176, 265, 266, 319.

Gryna syn Kridi, książę winul-
ski 1066, 5.

Gryża, praojciec rodu szlache-
ckiego jiolskiego Gryzinów 69,
164.'

Gryzina czy też Gryżyna prokla-
macya herbowa imionowa 69.

Grzegorz rycerz 1161, 278.

Grzymal (Grzymisław), praojciec
rodu szlacheckiego j^olskiego
Grzymałów 24, (J6.

Grzymała proklamacya herbowa
imionowa 69.

Grzymisław I, U, rycerze polscy
z XII Avieku 348.

Grzymysław wieś 348.

Grzymyslawice wieś 348.

— 401

(irzyiiiisliiwii ksicżim iiialdpolska

;;i4, ;;i:., ;'.is, ;;i:).

tiwalisz Zdzieborycz IIS!), -JIm;.
Gwillielin, ojciec Piotrka \\lo-
sta -Ź-M).

Ilab (może Cliab) praojciec rodu
szlaclieckie<io i)ol.skic<i;o llabi-
cz(')\v 70, l(i4.

Habdauków ród 182, 222.

Habicz proklamacja herbowa
imionowa 5i), 70.

IJadryuii IV pajjież 22!), 274,
■21 i

IJaeusler wydawca 213, 21);), oll,
313, 314, 31G, 317, 319, 320.

Hannibal kustosz katedralny kra-
kowski 1173, 310.

hasło, proklamacya 20.

Hawelanie 4, G.

Hebdów wieś 259.

— klasztor Premonstrantów tam-
że 258, 274.

Hektor rycerz 249.

Ilelgunda małżonka A\'altera

Udalego, księcia na Tyiicu

184—188.
Helmold kronikarz 11, 14.
Hełm, herb polski 70.
Henryk, syn Gotszalka, Icsiążę

winulski 5, fi.

— Przybyslaw król Braniborzau
1141, fi.

— lvsiąźę sandomirski 250, 252,
255— 2G1, 2G5, 2fi9, 270, 27G—
281.

— komes pałacowy Bolesława
Mieszko wicza, księcia kujaw-
skiego 305, 30G, 307.

Brodaty, książę szląsłii 229, 290,
292, 293, 311, 313, 314, 316,
317, 319, 320.

— arcybis. gnieźń. 290.
llenrylc ojciec Szczodra, Pako-

sława i Mirona, /.iciniaiiiii ma.

lopolski 319.
heraldyka polska 20.
Ili-rlidiil kronikarz 221, 234, '2'.'A\.
łierburt lub llerl)ort praojciec

rodu szlacheckiego ])olskiego

Herburtow, 70.

— lub Herbortowa, ])rokIama-
cya herbowa imionowa 70.

Hcrburtów Fulsztyńskicli nnl 70.

herl)y: hcrliów szlachty polskie)
najstarszy zawiązek 20, lier-
l)y na modłę zachodnio-euro-
pejską formowane 182, łier-
Ijów udostojnienie 77, herbo-
wych odmian formowanie 123,
124, uherbienie 121, dodatki
herbowe tematowe i beztema-
towe 121, 122.

heroldia zachodnio - enropejslca
KU.

Herkeniiold, przodek rodu Za-
rembów 114.

Herubin bisk. pozn. 1174, 309.

Herynek rycerz polski z XII w.
226.

Hieronim Ijisk. wrocł. 1065
210.

— kanclerz 1175, 289.
Holzaty, saskie plemię 10, 11.
Holzacya, patrz Drewinia.
llołobok ałl?o Ołol^ok, prokla-
macya herbowa imionowa 68.

Ilrostla ojciec Piotra, ziemianin
małopolski 319.

Hugo Bnkr, ojciec Grabi, zie-
mianin mazowiecki 314.

— ojciec Wyszoty, ziemianin
Avielkopołski 319.

Humbalrl kardynał 246, 252, 255,
257, 258, 283.

Jabłowo wieś 257, 283.

26

402 —

Jacek I — \', rycerze polscy z Xn

w. 348.
Jackowo, cztery wsie tej naz^Yy

348.
Jackowice Avie.ś 348.
Jadamir I, rycerz ]>olski z XII

w. 348.
Jadamirz "wieś 348.
Jadnik, ojciec Piotra, ziemianin

kujawslii 319.
Jaksa, syn Leszka III, książę

serbski 7.
Jaksa, książę Brauiborzan 1141,

(i.
Jaksa I — 1^', rycerze polscy z XII

w. 348, 349.

— I komes 1149, 261, 262, 263,
264, 265, 299, książę serbski
236, 242.

— II czyli Jaksoii. ojciec Piotra
ziemianin szląski 1177, 294,
319.

Jaksice, cztery wsie tej nazw}-

299, 348, 349.
Jaksonowo wieś 319.
Jakób arcyb. gnieżn. 1118, 284,

309.

— I rycerz 1134/1150, 250.

— II kasztelan sandomirski, ko-
mes 11G6, 285.

— wojewoda sandomirski 312.

— syn Slawnika I Zbylutowicza
273.

Jakusz, ojciec Piotrka 289.

Jan biskup wrocławski później
arcybiskup gnieźnieński 1149,
235, 249, 252, 254, 257, 259,
260, 261, 268, 269, 270, 276,
280, 281, 285, 286, 307.

— kanclerz 1145, 285, 307.

— komes, brat Mateusza 1153,
269, 308.

— IV komes 11 70; 1 180, 288.

— Kromolicz rycerz z XII w.
288.

— V syn Rozdała czy Roslawa
1189, 292.

— ojciec Niegoslawa, ziemianin
małopolski 320.

— czyli Janusz Jauikowicz łul»
JanlvOwicz 1203, 320.

— syn Gościsława Gołejewicza
1214, 318.

— Dnieprowicz, rycerz wojewo-
dy Pakosława 1222, 31.5.

— Dobrogostowicz ziemianin
wielkopolski 1233, 316.

Jana, praojciec rodu szlacłie-
ckiego polslciego Janino w 70,
199.

Janina, 2^i'f''^''^"^'^t\va lierbowa
imionowa 70.

Janek Clierul)inowicz 1228, 314.

— czyli Janik, ojciec Janusza,
ziemianin wielkopołsłvi 320.

Janisław I rycerz i)olski z X 1 1

w. 349.
Janisławice wieś 349.
Janusz komes, syn Wojsława I,

221, 256, 278."
Januszowice wieś 244.
Janusze WG wieś 256.
Jarach rycerz 1170/1180, 287.

— ziemianin szląski, ojciec Ja-
rosława 320.

Jarant ojciec Przeclawa 292.
Jaraszów wieś 238.
Jarocłia Baranowicz, komes 1192.
Jarogniew rycerz 1170/1180, 287.
Jaromir I — ^', rycerze polscy

z XII wieku 349.
Jaromirz, pięć wsi tej nazwy

349.
Jarosław 1 — 111, rycerze polscy

z XII w. 349.
Jarosław wieś 349.

— 403

.laroslawicc, dwie wsie tej na-
zwy ;!41).

Jarosław Piastowioz hislcup wro-
cławski 1198, 2!)0, 291.

— Jaracliowicz kasztelan reczyii-
ski 122:5, 320.

Jarost z matką Krystyną, sio-
strą Żytosiawą i lirateni Bro-
niszem 287.

— ojciec Fala, ziemianin mało-
polski 320.

Jasieńczyków ród szlachecki ]^o]-
ski 150.

Jasienieckicli Wojnów herb 139.

Jasion, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Jasieiiczyków
70, l.M).

Jasiona. i)roklamacya herbowa
imionowa 70.

Jastków wieś 2G1.

Jastkowa Dąbrowa -wieś 2(jl.

Jastrząb Chwościszkowicz, syn
Popiela U Chwościszka, pra-
ojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Jastrzębców 70, 126,
14G, 180.

Jastrzębiec lub Jastrząb prokla-
macya herbowa imionowa 20,
70, 136, 174, 180.

Jastrzębców ród 146.

Jawor rycei'z polski 1177, 292.

Jaworze gród szląski 196.

Jazd I, U, rycerze polscy z XII
Av. 349.

Jazdów wieś 349.

Jazdowice wieś 349.

Idzi kardynał-legat 219, 224,
227, 228, 229, 233, 244, 247,
248.

— syn Piotrka Wlosta 228, 242,
284.

Idzik Gotartowicz 1224.
Jednorożec herb 71.

Jelcu Cziiriiy. pi-aiijcicc iddu
szlacheckiego polskiego Czar-
nych .lclciiii'iw-()pi)l(')W 164.

.Iclcii ])ni()jcicc i-(i(lu szlacht^-
ckicgopdlskiego.l cl en i(')w-Xial-
ków 164.

— I)roklamacya hcrliowa imio-
nowa 24, 71.

Jeleni n'»g herb 71.

Jelito, pradynasta rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego
dwudziestego piątego 71, 136.

— Piotr kasztelan sandomirski
1317, 71.

Jelita herb i ])rokIaniacya her-
1)0 wa imionowa 71, 135, 136.

Jelitów - Kożlichrogów- Nagodzi-
ców ród szlachecki polski 149,
218.

z Jemielnia Jak('ib, ojciec Spi-
cygniewa, ziemianin malo])ol-
ski 320.

jerozolimski patryarcha 252, 269,
276, 280, 281, 285, 293, 294,
295, 299, 308, 311.

Jezioro, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Jezierzów
71, 72, 154.

Jezierza proklamacya herbowa
imionowa 71, 72, 122.

Jeżów wieś 254.

Jeżów, klasztor tamże 288.

Jędrych Bożyslawicz 1203, 313.

Jędrzejów (dawniej Brzeźnica)
klasztor Cystersów tamże 227,
249, 252, 254, 257, 259, 260,
261, 268, 269, 276, 280, 281,
285, 286, 295, 299, 307, 316.

Ilik I, 11, rycerze jiolscy z XII
w. 349.

— zapewne Wilk I 1161, 279.
Ilkowice, dwie wsie tej nazwy

349.
llów gród słowiański 7.

26*

— 404

Imbrain 1, 11, 111, rycerze pol-
scy z Xli wieku 349.

— ze Strzegomia komes 137,
■277.

Tmbramowice dwie wsie tej na-
zwy 34!).

Ingramsdorf wieś 349.

imion dostojnych a <jminuycli
r(')żuica 189.

Inowrocław gród kujawski śród-
krajowy 17, 19.').

Jordan J, II. rycerze polscy z XII
wieku 235, 349.

— 1149, 2G5.

Jordanów dwie miejscowości tej

nazwy 349.
Jozefoslaw rycerz polski z XII

w. 349.

— wieś 349.

iłis aquae et hacult 24.).

Julia siostra Juliusza Cezara,
żona Leszka III księcia Le-
ch itó w 7.

Junosz, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Junoszów 72,
164.

Junosza proklamacya herbowa
imionowa 72.

Juńcza, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Juńczyków
72, Ur2.

Juńczyk ]iroklaniacya herliOAYa
imionowa 72.

Iwan, rycerz ])olski 1170/1180,
287.

— syn komesa Pawia z Koń-
skiego, kasztelan kaliski 283,

Iwo biskup krakowski, syn ko-
mesa Pawia z Końskiego 1223,
2G9, 283, 28G, 293, 320.

Kacice wieś 244, klasztor Cy-
stersów tamże 293.
Kaczkowo wieś 253.

Kaderyk rycerz polski z XII w.
22G.'

Kadłubek Wincenty, ndstrz, kro-
nikarz 17G, 209, 210, 228—230,
234, 237.242, 245, 299, 300. 318.

Kaj, praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Kajów- Radwa-
nów 72.

Kaja, proklamacya herl)0wa i-
miouowa 72.

Kalisz, gród wielkopolski śród-
krajowy 17, 18, 1!)5, 274, 304,
306, probostwo św. Wawrzyń-
ca tamże 239.

Kamieńczyce wieś 2G0.

Kamień, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Kanuonów
72, 73, 164.

Kamiona proklamacya lierl)owa
imionowa 72, 73.

Kamionka wieś 285.

Kamoniaka herb 129.

Kania Chwościszkowicz, syn Po-
l)iela II Chwościszka, praoj-
ciec rodu szlaclieckiego pol-
skiego Kaniowów 73, I2G, 14G,
174.'

Kaniuur rycerz polski brat Kry-
styna 1149, 265.

Kaniowa proklamacya herltowa
imionowa 72, 73, 174.

Kara pradynasta rodu szcze))0-
Avego szlacheckiego polskiego
dwudziestego drugiego 73, 135.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 73.

Karby herlj 73.
Karol Wielki 2.

— Baronowicz 1208, 311.
Karzec gród wielkopolski śr(')d-

krajowy 195.
Kaszuby 7.
Kazanów wieś 244.
Kazimir imię 349, 350.

40Ó —

Kaziiiiir syn Leszkn 111, ksUjżę
kaszubski 7.

— Sprawiedliwy książę i)olski
241, 'i.ri, 2G1, 2G2,' 2t)4, 270,
27.-), 277, 281, 283, 2D2, 2i)5-
2;»i), ;!()l. .".n.-). ;',()7 :!l().

— ^Vielki km! jH.lski l(i'.i. 111.

— ,laiii(.'ll(tii('/.yk kr('il i)()lski !)8,
211.

Kazimiruw, sieilui wsi tej nazwy

;54;), o.')!).
Kaziniirowo wieś ;;4'.).
Kaziiiiirz ośiii wsi lej nazwy,

349, 3.')l».
Kazimirza wieś o.')().
Keblowscy herb 73.
Kettel ])raoiciec roilu szlaclie-

ckiegd polskiego Kietliczów

Kicyai U.

Kiczka praojciec rodu szlache-
ckiego i)olskiego Kiczków 73.

— ])roklamacya herbowa imio-
nowa 73.

Kielce miasto 221.

Kielcz 1 — X, rycerze polscy z XII
w. 221, 3.30.

Kielców wieś 3.30.

Kielcowo A\ieś 330.

Kielcz \Yieś 330.

Kielczew, trzy wsie tej nazwy
330.

Kielczowa wieś 330.

Kiełczewice wieś 3.30.

Kieł czyn wieś 330.

Kielczówna, pierwsza żona "Woj-
sława \. 221.

Kierdej praojciec roiln szlache-
ckiego ])olskiego Kierdejów

Kierdeja proklamacya herbowa

inuonowa 73.
Kierznowskicli lierb 132.
Kietlicz herb 73, 74.

Kije wieś 278, 2!)3.

Kilian 1 rycerz ])olski z Xli w.

;;3().

Kiliaiinwna Dobronula czyli l)o-
liiechna, druga żona Wojsława
1. 221.

Kielanowice wieś 3-30.

Kita herb 74.

Kiecko gród wielko|)oUki śr('Ml-
krajowy 11K3.

Klemens 1 czyli Kliniunt komes,
brat Jana arcybiskupa gnie-
źnieńskiego 1149. 239, 260.

Klimunt 11— IV, rycerze polscy
z Xli wieku 3.30.

Klimontów cztery wsie tej na-
zwy 2(iO, 3.30, :!31.

Kliz, jjraojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Klizów 74. 1G4.

Kliza i:)roklamacya herbowa i-
mionowa 74.

Kliszów wieś 292.

Kniazie wieś 236.

Kobylegiowy Strzeżyw(')j i Ste-
fan, szlachta szląska ()2.

Kocina proklamacya herbowa
topograticzna 74, 116.

z Kociny Jerzy 1345, 74.

Kociniierzów wieś 342.

Kocmyrzów wieś 314, 342.

Kocobędz albo Chociebądz wieś
342.

Kojalowicz antor 139, 291.

Kokot, ]iraojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Kokotów 74,
1(;4.

Kokoty, ])roklamac\a herbowa
imionowa 74.

Kolumna herb 74.

Kold, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Koldów-(,)-
ksz(Jw 74, lii4.

Kolda, ])roklamacya herbowa
imionowa 74.

— 406

Kolmach, pradynasta rodu szla-
checkiego polskiego Kolma-
szów 75, ló5.

Kolmasz, proklamacya herbowa
imionowa 7ó.

Kolo gród wielkopolski śr('»d-
krajowy 190.

Kołobrzeg 22-2.

Komar, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Komarów 75,
](;4.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 75.

Komarów wieś 26\.

komesowie grodowi 175, 181,
ir)2, 222.

Komir I, rycerz polski z Xli w.
351.

Komierowo wieś 351.

Koń założyciel grodu Konina
232.

Konin gród wielkopolski śród-
krajowy 17, llMi, 232, slup dro-
gowy z r. 1151 tamże.

Kouiowaszyja, praojciec rodu
szlacheckiego i)olskiego Ko-
niowychszyjów - Bielinów 02,
1G4.

— ])r(iklamacya herliowa imio-
nowa Gl.

Konopka, i)raojciec rodu szla-
checkiego polskiego Konopków
75, 164.

Iścniopki proklamacya herbowa
imionowa 75.

Konrad cesarz 23(!.

Konrad syn Kazimirza Sprawie-
dliwego, książę mazowiecki
304, 305, 307, 311—311).

— Stojgniewicz 1177, 293.

— Biały książę na Koźlu 1421,
105.

Konratowo wieś 255.

Konstanty syn Piotrka Wlosta
228, 242, 281, 284, 287.

Końskie Avieś 244, 283.

z Końskich Szaweł czyli Paweł,
syn Prandoty I, 1145, 244,
283.

Kopaclia praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Kopaszynów
75, 151.

Kopacz czy Topacz, praojciec
rodu szlaclieckiego polskiego
Kopaczów-Skrzydlów 75, 102,
1G4.

— lierb i ]iroklamacya herbowa
imionowa 75, 102.

Kopanik 2G2.

Kopaszyna herli i iiroklamacya
herbowa imionowa 75, 97, 257.

Ko przy wice wieś 253, 273.

Korab praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Koraliłów

7(;. i(;5.

— pioklamacya herbowa imio-
nowa 7().

I\()raiia I, 1 1, rycerze i)olscy z Xn
w. 275. ;'>51.

Korcza imię rycerskie 24.

Korcza 1 praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Korczak('»w
7G, 98, 1(15, 1G7.

— U założyciel małopolskiego
grodu Korczyna 1G5, 17G, 190,
191.

— III — VI, rycerze ])olscy z XII
Av. 351.

Korczak herb i i)roklamacya
imiononowa 24, 73, 7(), 98, 101,
li;;, 1G5, IGG, 190.

— herl), jego wygląd prastary
a późniejszy 1()5, KiG.

Korczów czyli Korczaków r>')d
szczepowy szlachecki polski
101. IGG, 1G7, 17G.

-- 407 —

Korczyn gród rul)ieżo\vv mało-
polski in, 24, 7(1, lGr>, 17(5, 190,
1!)1, 24(;, ;5.")1.

— wieś I)')!.

Korczyna dwie wsie toj nazwy

Korek 2-iS.

Kornic lierh i prokhunacya her-
bowa iułionowa 54, 7(i, 77.

K(n'niców-Bicsów i'óil szlachecki
polski \o'2.

Kornik, pradynasta ro(lu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go Kornicuw - Biesów 76, 77,
i;)2, 155.

Koronów miasteczko 275.

Korsak praojciec rodu szlaciie-
ckiego polskiego Korsaków 77,
Kh.

— ))roklainacya herl)o\va imio-
now'a 77.

Korzbog proklamacya herbowa
76.

Kosa praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Kosów-By-
błów 62, 167.

Kosy proklamacya herbowa iniio-
nowa &2.

Kościech ])radynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go dwudziestego dziewiątego
Kościechów 22, 51, 52, 78, 137,
138, MU, 141.

Kościechów ród szczepowy szla-
checki polski dwudziesty dzie-
wiąty 137, 272.

Kościan gród wielkoi)olski śród-
krajowy 195.

Kościera czy Kostera, pradyna-
sta szlachty polskiej, założyciel
wielkopolskiego grodu Koście-
rzyna 126, 138, 195.

Kościerzyn gród wielkopolski
rubieżowy 16, 126, 194, 195.

Kościesza, herb i proklamacya
lierl)owa iniionowa 51, 78, KJl,
124, 12(i, 291.

Kościeszów stannica 126.

Kościeszr»\v - Strzcgoni(')\v nnl
szczepowy szlachecki polski
318.

K(jstera pradynasta rodu szcze-
|)Owego szlacheckiego [)olskie-
go czterdziestego ])ierwszego,
założyciel grodu wielkopol-
skiego Kostrzynia 23, 140, 141.

Kostrzyn gród wielkojjolski śród-
krajowy 23, 195.

Kostomłot miejscowość 236.

Kot morski [)ra()jciec rodu szla-
checkiego ])olskiego Kotów
morskich l(i7.

— — herb 78.

Kotew praojciec rodu szlaclie-
ckiego [)olskiego Radziców-
Kotwiców 78, 159.

Kotomirz wieś 342.

KotoiTŻ 1 rycerz polski z XH
wieku 351.

— wieś 351.

Kotuków wieś 228.

Kotwica, praojciec rodu szla-
checkiego ])olskiego Kotwiców
78.

— proklamacya lierbowa inuo-
uowa 78.

Kotwicz herb i proklamacya her-
bowa imiouowa (iO, 78.

Kotwiczów-Chmielików rói 1 szla-
checki polski 162.

Kotwiczów-Strzałów ród szla-
checld polski 169.

Kowal gród kujawski śródkra-
jowy 17, 195.

Kowina czy Skowina praojciec
rodu szlacheckiego i)olskieg(i
Kowinów 78, I5U.

408

K()\vinin,Ko\vnia, Skowina herb
i ])i-oklaraacya herbowa imio-
uowa 78, 101, 102.

Kozierad I, II, rycerze polscy
z XII wieku 351.

Kozierady dwie wsie tej nazwy
351.

Koziaglowa, praojciec rodu szla-
clieckiego polskiego Kozich-
glów-Zerwikapturów 78, 1G7.

Koziegłowy, proklamacya her-
bowa imionowa 78, 1()7.

Kozichglów-Zerwikapturów ród
szlachecki polski 1G7, 170.

Kozie gród szląski 196.

Kozliróg pradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go dwudziestego szóstego 2'2^
79, 136.

Kozlerogi ])roklaniacya lierbowa
imionowa 79, 136.

KoźlichrogÓAY ród szczepowy
szlachecki polski 57, 68, 119,
161.

Krak założyciel małopolskiego
gi-odu Krakowa 178, 192, 193.

Kral<ów, gród małopolski śród-
krajowy 17, 18, 178, 190, 192,
218, 299, 300.

— katedra św. Wacława tamże
276, 280, 283, 292, 296, 297,
308.

Icrakdwska ziemia 98.

Krakiew praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Kralcwiców
79, 1(;7.

Krakwice proklamacya herbowa
imionowa 79.

Krobia, gród wielkopolski .śród-
krajowy 195.

Kroje herb 79.

Kromno prokłauuicya lierbowa
79.

Kromoła 1 — \1 rycerze polscy

z X[I wieku 288, 351.
Kromołów, gniazdo rodowe Kro-

moły 117, 288, 351.
Kromolice, dwie wsie tej nazwy

351.
Kromoliu wieś 351.
Krościeuica, 235.
Krosno gród rubieżowy wielko-

])olsłd 16, 194.
Kruk syn Gryua, książę wiuuł-

ski 1066.
Kruszwica gród śródkrajowy lai-

jawski 15, 17, 18, 23, 176, 195,

302, 303, 306.
kruszwickie grododzierżstwo

305.
Krystyn syn Wszel:)ora 11 1161,

246, 278, 280, 301.

— syn Piotra ^^'szel^orowicza,
komes pałacowy Bolesława
Mieszkowicza lisięcia kujaw-
skiego 305, potem ])ałntyu ma-
zowiecki 216, 306.

— czyli Krzystoń 111 brat Ka-
nim ira 1»49, 265.

Krystyna matka Jarosta 287.

Krysz Gosławicz ziemianin ma-
łopolski 1230, 318.

Krzcząta I — 111 ly cerze polscy
z XII w. 351.

Ki-zcięcin wie.ś 351.

Krzcięcice wieś 351.

Krzęcin 351.

Krzczon 1 — 111 rycerze ])olscy
z XII wieku 351.

Krzczonów dwie wsie tej nazwy
351.

Krzczonowice Avieś 351.

Krzeslaw I — W rycerze polscy
z Xn w. 351.

Krzesło w wieś 351.

Krzeslawice, trzy wsie tej na-
zwy, 351.

— 409

Krzesz T, II, III, ryccrzo polscy j

z XII w. ;i5-\
Krzeszów wieś 35*2.
Krzeszowice wieś Mri.
Krzyszowice wieś o.")^.
Krzystoń I rycerz ])olski z XII

w. 227, 2;}i

— II, ]i;;4/l I .")(), 2.-)0.
Krzyszaii komes 1141), 2i)().
Krzyszek I — \'III, rycerze pol-
scy z XII wieku, o.')2.

Krzyszkowo wieś, o.')2.

Krzyszkowice siei li u Avsi tej na-
zwy o")2.

Krzywaśny, ])raojciec rodu szla-
clieckiefio 2^<^l'^'^iPSf* Krzywa-
śniów (Drużynów, Szreniawów)
79, 149.

Krzy waśnią lul) Krzywaśnicz,
herb i proklamacya lierbowa
imionowa 79.

Krzywda praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Krzywdów 79,
1.j9.^

— proklamacya herbowa imio-
nowa 79.

Krzywin grud wielkoiiolski śrud-
krajowy 17, 19.j.

Krzywosąd I, ]n-adynasta rodu
szczepowego szlacheckiego pol-
skiego Krzywosądów - Nieso-
biów-Slodziejów,prawdojK)do-
bnie syn Popiela JIl, 49, 79,
120, ik, l.j?..

— proklamacya herbowa imio-
nowa 79.

— II, III, rycerze polscy z XII
w. 3.32.

— brat Sieciecha II 1187, 277,
296, 298.

Krzywosądowo wieś 352.
Krzywosądza wieś 3.52.
Krzywousty Bolesław 243, ])atrz
Bolesław Krzywousty.

krzyże jako dodntki przy for-
mowaniu odmian herbowych
127.

Książ grud wielkopolski śród-
krajowy 17, 19.').

— dobra 233.

książęca godność w Polsce i
u Słowian zachodnich 1.

— czyli wojewodzińska władza
24. "

książęcego tronu dziedziczność
u Słowian zaclioihiich oparta
na senioracie 2.

Księżomir I rycerz ])olski z XII
w. 3.32.

Księżomirz wieś 3.32.

Kucłiary, wsie narokowe 17, 18.

Kucz, ])raoiciee rodu szlache-
ckiego polskiego Cielątków-
Kuczów 80, 159.

Kucza ]n'oklamacya herijowa i-
mionowa 80.

Kuczaba ])raojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Kuczabów-
Paprzyców 101, 1.30.

Kuczbor 1, rycerz polski z XII
w. 323.

Kuczliork wieś 325.

Kudlirza albo Kudbrzyn prokla-
macya herbowa 80.

Kujawy 141, 194, 302, 303, 304,
;'.u5.

Kur biały, herb 80.

Kuropatnicki 11 (i.

Kurzbachów rodzina szląska 7G.

Kuszaba praojciec rodu szlaclie-
clviego polskiego Kuszal>ów
80.

— proklamacya łierbowa imio-
nowa 80.

Kwieciszewo, gród wielkopolski
śródkrajowy 195.

Lach, Lech, imiona 352.

410 —

Laclimir I, rycerz polski z XII
w. 353.

Laclimirowice wieś 353.

Lachów wieś 352.

Lachowa wieś 352.

Lachowce wieś 352.

Lachowice wieś 352.

Lachowicze wieś 352.

Lachowie 13.

Lachowiec wieś 352.

Lachówka wieś 352.

Lachowo wieś 352.

Lachowszczyzna wieś 352.

Lachy wieś 352.

Ladomir J, II, III, rycerze pol-
scy z XII wieku 353.

Ladomirz wdeś 353.

Ladomirowa, dwie wsie tej na-
zwy 353.

Lamliert I Itislciip krakow. 995,
209.

— II (Żiihi) bisku]) krak. lOGl,
210

— III bisk. kruk. 1082, 218.
Lancuiir I rycerz [)olski z XII

w. 353).

Lanciiiirz wieś 353.

Lardan rycerz polski 1134,1150,
250.

Larysza, ])roklamacya iierbowa
80.

Laska, praojciec rodu szlache-
ckiego Brogów- Leszczy có w 80,
148.

— proklaniacyu Iierbowa iiuio-
nowa 80.

Lasochów wieś 259.
Lasocie Pakosław jialatyu 288.
Lasota I, II, rycerze polscy z XII
w. 288, 353.

— ojciec Pakosława 289.
Lasociu wieś 353.
Lasocice wieś 353.

Laward pradjnasta rodu szcze-
powego szlacheckiego pol-
skiego Le warto w 112, 151.

Ląd, gród wielkopolski śródkra-
jowy 195.

Lechici zaodrzańscy 8, 9, nad-
wiślańscy 15.

Lechitów królestwo 184.

Lechowe, wieś 352.

Lechowo wieś 352.

Lechówek wieś 352.

Lekbąd I, rycerz polski z XII
w. 353.

Lekbąd wieś 353.

Lech (Lei, Lelech) I-^MI, rycerze
polscy z Xli w. 352.

Lelów, miasteczko 352.

Lelowice wieś 352, 353.

Lelew wieś 352, 353.

Ijclewo wieś 352, 353.

Lelice wieś 352, 353.

Lelechowo wieś 352, 353.

Lelechówka wieś 352, 353.

Lelewel autor I.

Leniart (Leonard) I — X, rycerze
polscy z XII w. 353.

Lenarczyce wieś 353.

Lenardów, trzy wsie tej nazwy
353.

Lenardowo dwie wsie tej na-
zwy 353.

Lenartowice, dwie wsie tej na-
zwy-353.

Lenartowo wieś 353.

Leniartowicz Adam wojewoda,
potem kasztelan krak. 294.

Leonard, brat ^Vłodzimirza 293,
294.

— 1193, 231.

— ojciec Chociiiiira .■'>14.

— syn Chocimira 314.

— imię 314.

Lesień praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Leśniów 1(17.

411 —

Leśmir, patrz Niezmir.
Leszkowie tyleż co Polacy !).
Leszek II książę Lechit(')\v 7.

— III (Samon) książę Słowian
zaodi-zańskich 7, 8, 9, 10, 129,
177, 178.

— młodszy syn Bolesława Kę-
dzierłMiwe^o 278, 303, 304, 305.

— Biały, syn Kazimirza Spra-
wiedliwego, książę małopolski

264, 299, 300, 301, 307, 312,
313, 315, 317, 318, 319, 320.

— znaczenie tego imienia 8, 9.
Leszczyc, herb i proklamacya

herbowa imionowa 57, s().

Leszczyców-Brogów r(')d szlache-
cki polski 133, 148.

Leszno Avieś 26 1.

Lewart (Laward) pradynasta ro-
du szlacheckiego polskiego
trzydziestego szóstego Lewar-
tów-Walnych 22, 139.

Le\vartów-AV'alnych ród szcze-
powy szlachecki polski 139,
151.

Liberad (Lnborad) I rycerz pol-
ski z XII w. 353.

Liberadz Avieś 353.

Lignica gród szląski 196,' 23.J,

265, kaplica św. Benedykta
tamże 236.

linie rodów- szlacheckich pol-
skich: seniorackie czyli star-
sze i młodsze 24. 25. 26, 121,
125, 144, 145, 152, 154, 155,
156, 158.

Lis pradynasta rodu szczepowe-
go szlacheckiego polskiego Li-
sów-Mżurów-Urzów i Strzem-
paczów 130, 142.

Lisów-Mżurów-()rz('iw i Strzem-

paczów ród szlachecki polski

i herb 20, 59, 131, 142, 143,

, 147, 160, 161, 206, 208, 227,

2(;(», 279, 280, 286, 301, :;()7,

311.
Litolma, żona Rostygniewa 1150,

26S.
litwa 151.

Liw gród mazowiecki 196.
Luba, kr('il \\'ilców 823, 3.

— ]n-aojciec rodu szlacheckiego
polskiego Lubiczów 159, 180,

— proklamacya, herbowa imio-
nowa 180.

— 1 — \MI, rycerze polscy z Xri
w. 353.

Lubek, syn Luby, praojciec rodu
szlacheckiego ])olskiego Lub-
czów, 181.
Lubiewo w-Trzaskó w ród szla-
checki polski 159.

Lubiąż klasztor Cystersów tam-
że 254, 256, 269, 271, 274,
276, 277, 280, 286, 289, 292-
294, 316.

Lubij, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Lubiewów-
Trzasków 159.

Lubin, klasztor Benedyktynów
tamże oraz allnuii konfraternii
tegoż klasztoru 221, 223— 22(;,
238, 244, 248, 250, 254, 258,
266, 267, 268, 276, 284, 285,
286, 288, 289, 291, 292, 298,
302, 305, 307, 309.

Lubin, pięć wsi tej nazwy 353.

Lulikost, subdyakon (lubiiiski)
309.

Lubomir I, II, IH, rycerze pol-
scy z XII wieku 353.

J>ubomirz, trzy wsie tej nazwy
353.

Lubor I, II, rycerze polscy z X II
w. 354.

Luborad I, rycerz polski z XII
w. 354.

lAilioradz wieś 354.

— 41-2 —

Luborz3"ca wieś 354.

Luborzyce wieś 354.

Lubowifl 1, 11, rycerze jwlscy
z XII w. 3.34.

Lubowidz wieś 354.

Lubowiec wieś H54.

Ijubowla proklainacya herbowa
topograticziia 11(5.

Jjubowlituw-Ogniwów rud szla-
checki polski 215, 220, 221,
25G, 257, 278, 280, 294, 295,
298, 301, 305. 312.

Lubusz, gród Avielkopolski ru-
bieżowy 16, 18, 194.

Lućniir I, rycerz polski z XII
Av. 354.

Lucmierz wieś 354.

Ludbor Cliwościszkowicz syn
Popiela 11 Chwościszka, pra-
ojciec rodu Lndlirzów 14(j,
12lj.

Liulbrza proklainacya herbowa
imiouowa 80, 174.

Liuliiiil 1, rycerz polski z XII
w. 354.

Ludmilówka wieś 354.

Ludniir (l.udomir, Ludziinir)
]— R', rycerze polscy z XII w.
354.

Ludmierzyce wieś 354.

Ludomirów wieś 354.

Liidouiirz wieś 354.

Ludżmirz wieś 354.

Ludwik król 77, 101. 109, 144,
l(!fi.

Ludowit, książę Słowian zacho-
dnich 820, 3.

Lndziniir ojciec Boryslawa 117(5,
291.

Lusina wieś 238.

Lusław (Lntyslaw) I, U, III, ry-
cerze polscy z XII w. 354.

Lnslawice, dwie wsie tej nazwv
275, 354.

Lutobor I, rycerz polski z XII

AV. 354.
Lntoborz wieś 354.
Lntoniir I, 11, rycerze polscy

z XII wieku '3.54.
Lutoniirsk wieś 354
Lntomierzyn wieś 354.
Lutoryż rycerz polski z XII w.

3.54.

— wieś 354.
Lutoslawice wieś 354.
Lntyslaw komes 1154, 275.
Lutwin ojc'iec Bożyslawa 292.

Łaba rzeka!), 12, 13, 15, 1(5, 18,
19, 22, .50, 110, 130, 131, 142.

Łabędź I dziad Piotrka Włosta,
praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Łabędziów-Włostuw
212, 243.

— 11 — A', rycerze ]wlscy z XII
w. 354.

— cztery wsie tej nazwy 354.

Łabędzio w wieś 354.

Łabędziów- Wlostów ród szla-
checki i)olski 214, 215, 271.
293, 298, 314, 319, 337.

Łada, praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Ładziców 158
180.

— herli 122. isu.

Ładzic , ])roklamacya herbowa
imiouowa i ród 122, 180.

Łagiewniki wieś narokowa 17,
18.

Łagiewniki narok grodowy 17.

Łagod, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Łagodów-
"Wierzynków 1G7.

Łagów, grótl kujawski 195.

Łan, bród 275.

Łazęka Chwoścłszkowicz, syn
Popiela 11 Chwościszka, pra-

4i;5

ojciec rodu szlacliockic^o pol-
skiego Łiizęków IS, 1-J(;, I k;.

— proklamacya herbowa iinin-
iiowa 174.

Łekno, klasztor tamże 252, 203,
2.-)5, 258, 2:)n, 268, 269, 271,
272, 27;5, 274, 297.

Łębuo, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Łębnuw-
Wczelów 1G7.

Łęcze wieś 260, 285.

Łęczyca, gród kujawski śródkra-
jowy 17, 18, 195, kościół tam-
że i jego poświęcenie 250, 255,
25(i-2(;i, 265, 269, 276, 277—
281.

Łodzią, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Łodziów 167.

Łopot herb 129.

Łosiatyńskich herb 136.

Łoskunie wieś 256, 274.

z Łososiny, patrz Bień.

Łukomskicli kniaziów herb 139.

Łysaków wieś 259.

Łysieć wieś 275.

IMadaliiiski nazwisko 80.

Magdeburg 236.

Magnus I komes prowincyi wro-
cławskiej 217, 218.

— II— 1\^, rycerze polscy z XII
w. 354.

Magnuszew, dwie wsie tej na-
zwy, 117, 218, 354.

Magmiszewo wieś 354.

]\Iagnuszewice wieś 355.

Magnuszewskich ród 218.

Małecki autor 116, 117, 237.

Malobąd rycerz polski z XII w.
355.

Małobądż wieś 355.

^lalogost, zaloż)'ciel maloj)ol-
skiego grodu Małogoszczą 189,
193, 194, 198, 355.

Małogoszcz gn')i i iiudopolski śród-

k raj owy 189, 190, 193, 194,

i:is, 355.
.Maioniir I, 11, rycerze polscy

z Xii wieku 355.
Małomierz wieś 355.
Małomierzyce wieś 355.
[Małopolska 30. 190, 194, 21!l,

316.
■ Marcin arcybiskup gulezii. 1102,

248.

— biskup ])ozHari. 282.

— rycerz polski z XII wieku
277.

— Sulkowicz lli:i'1124, 228,
249.

— kanclerz 1150/1170, 285, 307.

— 111 1189, 292.

— IV Poznanowicz, syn Pozna-
na II, 1189, 295.

— Brouiszowicz 1220, 313.
^larciśzewłcza herb 136.
]Marek I wojewoda krak. 1220,

312, 316

— iL wojew. krak. 1230, 320.
Marya, lvsiężniczka ruska, żona

Piotrka Włosta 234, 237, 238,

240, 241, 242, 282.
]\lars rycerz 1177, 293.
]\Iateusz bisk. krak. 1143, 236,

259.

— brat komesa .Jana 1153, 269,
308.

— brat Andrzeja 311.
Maur biskup krak. 1110, 248.
mazowiecko-kiijawska dzielnica

305.
Mazowsze, prowincya 211, 218,

303.
Mazowsza i Kujaw komes, Żyra

I, 278.
^Mądrostek (syn !Mądrosta) pra-

dynasta rodu szczepowego pol-

4U —

skiego dziesiątego 22, 54, 131
132.'

]\Iądi-ostków-Smiaró\Y ród szcze-
powy polski szk\cliecki dzie-
siąty (i.'), 80, 132, 148, l.r2,
154, 155, 151), 167, 225, 317.

Medyoiański (Modulański) pod-
skarbi król. pol. 80.

Meiiitryd, książę Braniborzan
112(5, G.

Męcina I członek rodu czeskich
"Werszowców 246, 355.

— II 1145, 255, 355.

— III ojciec Warsza II, 297.

— dwie wsie tej nazwy 355,
Męcisz I, rycerz polski z Xn w.

355.

]\Ięciszów wieś 355.

jNIęda, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Mędów-Swin-
ków 168.

Mędromir I, rycerz polski z Xri
w. 355.

Mędromirz wieś 553.

]\Igost I, rycerz polski z XII w.
355.

Mgoszcz wieś 355.

Michał Stary komes (Skarbek
z Góry) 222, 223, 224.

— kanclerz Bolesława Krzywo-
ustego 249.

Micigost I, rycerz ])olski z XII
w. 355.

Micigozd Avieś 355.

Miechów, klasztor Bożogi-obców
tamże 252, 254, 261, 265, 269,
276, 278, 280, 281, 285, 293,
294, 295, 299, 308, 311, 314,
316, 318.

Mieczsław (Masław, Moj sław)
cześnik, uzurpator mazowie-
cki 184, 209, 210.

Mieczysław imię 141.

— II rycerz, 268.

— 111 — \'l. rycerze polscy z XII
w. 355.

Mieczysław wieś 355.

]\Iieczysławice wieś 355.

Mieczysławów© dwie wsie tej
nazwy 355.

Miedzybor I — V, rycerze pol-
scy z Xli w. 355.

Międzybórz, trzy wsie tej nazwy
355.

Międzyborze wieś 355.

^tiedzyboż wieś 355.

Międzyborze księstwo 7.

Miedzygor I— IV, rycerze pol-
scy z XII w. 355.

Międzygorz wieś 355.

^Międzygórze, trzy wsie tej na-
zwy 355, 356.

Międzyrzecz gr('id wielk(^])olski
śródkrajowy 17. 195.

— gród pomorski 219.
Mieroszewski liralńa Ib;.
Mieszek I, 12, 178, 182, 183,

197.

— II, 209.

— Stary 1 145. 251, 252. 254, 2.55,
257, 258, 262, 270. 277, 280,
282—294, 298—310.

— syn jNIieszka Starego z dru-
giego małżeństwa 304.

^likolaj I wojski 1153, 268.

— JI syn Stępoty 1189, 292.

— III komes palatyn potem ka-
sztelan krakowski 1187, 298,
299, 300, 301, 307, 308.

— Biedrzychowicz 1203, 311.

— Dobrogostowicz 1219, 316.

— Astoldowicz 1222, 311.

— Borzymowicz 1222, 313.

— Dalbertowicz 1231, 315.

— Chocimirowicz 1233, 214.
^ilikora 1 (Michora) 1134/1150,

250, 356.

415 —

— II 1145, 2:a, 35(;.

— III— VI rycerze polscy z Xli

I\[ikorze\vo wie.ś SOU.

IMicliorzewo -wieś ;!.')(!.

Mikorzyce wieś ;).')(;.

IMikorzyn, trzy wsie tej nazwy
254, 3ó(;.

Mikuła syn Wojsława 1\', IiM8,
•29.').

Milan, ])raojciec rodu .szlache-
ckiego polskiego Ilujniny-Mi-
lanów-Slepowronów 155.

]\lilej, imię gminne.

Mił 1, U, III, rycerze polscy
z XII w. ;)5(!.

Miła wieś 'óryii.

Milowice, dwie wsie tej nazwy
35(;.

Miłobąd, ^lilobęda i. ] 1 . rycerze
polscy z Xn wieku ;)5lj.

Milobądż wieś o5(i.

jNliłobędzin wieś o5G.

Milodrog I rycerz polski z XII
w. 35G.

Milodroż wieś 356.

Milogast starszy syn Luby księ-
cia Wilców 823, 3.

INIilogost I, II, rycerze polscy
z XII wieku 250, 35(;.

Milogoszcz dwie wsie tej nazwy
35G.

Milorad, rycerz polski z XII w.
35(5.

iliłoradówka wieś 35G.

Miłosław I rycerz polski z XII
w^ 35G.

— II 1170/1180, 287.

— syn komesa Pawia z Koń-
skiego 283.

Miłoslawice wieś 35G.

Miłost subdyakon lubiński 309.

Milyducli książę serbski 80G, G.

Mir aiii-ou I. II, III, rycerze

pdlscy z .\ 1 1 w. .')57.
Mir rycerz 1170/1180, 287.
Mirad I, II, 111, rycerze j)olscy

z Xli w. ;i5(;.

]\Iirailz, dwie wsie tej nazwy
35G.

Miradze wieś 35G.

]Miron llenrykowicz 12."!1, 311).

Mirosław I — VIII, rycerze pol-
scy z XII w. 35G.

jMiroslaw, cztery wsie tej nazwy
35(;.

Mirosławiec trzy wsie tej nazwy
35G, 357.

Mirowice wieś 357.

]\lironice wieś .')57.

^Miśnia, kościół tamże 210.

j\Iistrow(')j raczej Mściwicz ksią-
żę Winulów 1002, 4.

Mizydrag, syn INIściwoja, książę

Winulów 1002, 4.

Młodej Piotrowicz wnuk Jakso-
nia 1203, 311).

mnich priflingeński 221.

Modlibóg I, rycerz polski z XII
w. 357.

Modlibogowice wieś 357.

Modlibor I — IV, rycerze polscy
z XII w. 357.

]\Iodliborz wieś 357.

]Mo<lliborzyce, trzy wsie tej na-
zwy 357.

Modliszewice wieś 244.

Modrze gród wielkopolski śród-
krajowy 195.

]Modzel praojciec rodu szlaclie-
ckiego polskiego Modzelów
107, 147.

Mogilno, klasztor tamże 227,
216, 250—253, 25G, 268, 275,
282, 285, 287, 289, 291, 292.
298, 301, 307—309, 312.

416 —

^Mogilno lcości(')l ś\v. Jakuba
tamże "i");;).

Mogiła klasztor Cystei-sów tam-
że 2G9, -iOS, ^15, 317, 31!), 320.

Mojko Stojgniewicz 1177, 293.

Mokronos wieś 253, 273.

Moki-ski Tomislaw kaszt, san-
(lom. 13 IG, 71.

]Momot, praojcieć rodu szlaclie-
ckiego polskiego Bibersztaj-
nów-Momotów 24, 1G8.

— ród szlacliecki i prok-huuacya
herbowa imiouowa 27.

]\[or, praojcieć rodu szlacheckie-
go polskiego ]\Ioró\v 1(18.

]Mora\va rzeka 7.

uiorawska \vyi)ra\va 211.

uiorawskie państwo 192.

.Moryslaw I rycerz polski z Xli
w. 22(i.

— 11 rycerz ])olski z XII w.
227.

morze bałtyckie 11.
Morzyslaw I, rycerz polski z Xli
w. 3')7.

— wieś 357.

jNIosbach autor 228, 230, 232,
234, 254, 258— 2(il, 26G, 2G7.

Most, ]iraojciec rodu szlache-
ckiego polskiego ^Mościców-
Ostojów 15G.

— II, III , IV, rycerze i)oLscy
z XII w. 357.

^lostowo trzy wsie tej nazwy
357.

^loszczeiiica, proklamacya her-
bowa topograficzna UG.

Mot, praojcieć rodu szlacheckie-
go polskiego Motów 168.

Mózg, praojcieć rodu szlache-
ckiego polskiego Godulów-Mo-
zgawów 168.

Mozgawa, rzeka, bitwa nad mą
305.

Mroczek I rycerz polski z XII

w. 227.
:\lrokota rycerz 1170/1170, 287.

— kanclerz następnie bisk. po-
znaiiski 1189, 309.

Mściguiew I, rycerz polski z XII
w. 226.

— Mikolajowicz, syn Mikoja III
1224, 301.

Mścislaw czy Mieczysław syn
liiluga, książę Obotrytów 983,
4.

— rycerz 1170,1180, 287.
Mściw czyli jMściwój, książę Obo-
trytów 967, 4.

— syn Henryka, książę Winu-
lów 1107, G.

Mściwicz, syn ]\Iściwa, książę
Obotrytów 1000, 4.

^Iściwój I lycerz polski z XII
AV. 227.

Msta (Mścich, Mścij) I— V ryce-
rze polscy z XII w. 357.

]\lścichowo wieś 357.

^tścijów wieś 357.

Mścisz*wieś 357.

Mstów wieś 357, probostwo tam-
że 23!).

wistowo wieś 357.

:\lstek rycerz 1170/1180, 288.

Mstycz (Mszczon, Mszczęta) 1,
II, III, rycerze polscy z XII
W'. 357.

Mstyczów wieś 285, 357.

]\Iszczonów wieś 357.

Mszęcin wieś 357.

^lucliobor wieś 297.

]\Iunkaszów wieś 279.

Mysik Pomorczyk komes 1153,
274.

^lyślibor I, II, III, rycerze pol-
scy z XII w. 357.

Myślibórz, dwie wsie tej nazwy
357.

— 417

Myślihorzyce wieś oaT.

Mysi I, II, III, rycerze polscy

z XII w. ;;ó8.

Myslów, (iwie wsie tej nazwy
358.

Mysłowice wieś I-558.

myncerz w dawnej Polsce 203.

Mżiir II, III, i-ycei-ze polscy z XII
wieku ."mS.

.Mżiin')\v wieś 358.

Mżiirowa wieś 358.

Mżura jjradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego jiol-
skiego szóstego 130, 142.

— proklaniacya lierliowa iuiio-
nowa 50.

— ród szczepowy szlachecki pol-
ski 72, 152, 1.54, IGO, 161.

Nabór I, II, III, rycerze |)olscy
z XII w. 358.

Naijorowo, trzy wsie tej nazwy
358.

Nabram herb 110.

Nabraniów-Waldorfów ród szla-
checki polski 169.

Nacemir rycerz polski 1 134/1 l.JO,
250.

Nacieslaw I rycerz polski z XII
w. 358, 359.

Naciesławice wieś 358, 359.

Naclaw I rycerz polski z XII w.
358.

— wieś 358.

Naczeslaw I, rycerz polski z XII
w. Naczeslawice wieś 358.

Nadar I, II, rycerze polscy z XII
w. 358.

Nadarzyce wieś 358.

Nadarzyn wieś 358.

Nadbor I, rycerz polski z XII
w. 558.

Nadborowo wieś 358.

Nadrog I, rycerz polski z XII
w. 358.

Nadroż wieś 358.

Nad ryl) wieś 261.

Nadściwój rycerz polski 1175,
289.

Nagod I pi^adyiiasla rodu szcze-
powego szlacheckiego ])olskie-
go 22, 135.

Nagod I, II, III, I\', rycerze jiolscy
z XII w. 358.

Nagodów wieś 358.

Nagodowo wieś 358.

Nagodowice wieś 358.

Nagodów czyli Nagodziców ród
szczepowy szlachecki polski
68, 149, 288.

Nagody herb i proklaniacya her-
bowa imionowa 136.

Nagor I Chwościszkowicz, syn
Popiela II Chwościszka,, ]ira-
ojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Nagorów 126, 146.

— II, III, rycerze ]K)lscy z XII
w. 358.

Nagorya wieś 358.

Nagorzyce wieś 358.

Nagory. proklaniacya herbowa
imionowa 174.

Nakło, gród rubieżowy wielko-
polski 16, 194.

Nakon, król Obotrytów 955, 4.

— I rycerz polski z XII w. 358.
Nakonowo wieś 358.

Nałęcz herb i proklaniacya her-
bowa topograficzna 116, 117,
124, 134, 172, 173, 317.

Nałęczów-Pomlostów ród szla-
checki polski 134, 267.

Namir I, rycerz polski z XII w.
358.

Namii-owo wieś 358.

Namysł I, rycerz polski z XII
w. 358.

•27

— 418

Namysłów wie.ś 3.')S.
Nap iwo, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Napiwów
czyli Napiwonów 168.
— proklamacya herbowa imio-

nowa 168.
Napta, praojciec rodu szlache-
ckiegf) polskiego Naptyczów
168.
Naptycz, proklamacya herbowa

imionowa 168.
Naram I— IV, rycerze polscy

z Xli w. 359.
Narama wieś 359.
Naramice wieś 359.
Naram ów wieś 359.
Naramowice wieś 359.
narok 17.
Nasebąd 1, rycerz polski z XII

w. 359.
Naseband wieś 359.
Nasięgniew I, rycerz polski z XII

w. 359.
Nasiegaiewo wieś 359.
Nasiłów wieś 261.
Naslaw I rycerz jiolski z XII w.

226.
— ojciec Bogusława IV, 292.
Nawój I, II, III, rycerze polscy

z XII w. 3.59.
Nawojewo wieś 359.
Nawojowa, dwie Avsie tej nazwy

359!
Nawrotuik [)raojciec rodu szla-
checkiego polskiego NaA\Tot-

ników-Saławów 160.
Niałków-Jeleniów ród szlachecki

polski 164.
Niebęda I rycerz polski z XII

w. 359.
Niebędzino wieś 359.
Niebor (Niebora) I— V, rycerze

polscy z XII w. 359.

Nieli<>n')\v. dwie wsie tej nazwy

:!5:i.
Nieborowice wieś 359.
Nieborzyn wieś 359.
Niebrów wieś 359.
Niechmir I, rycerz polski z XII

w. 36(1.
Niechmirów wieś 360.
Nieczuj praojciec rodu szlache-
ckiego jiolskiego Nieczujów

U7.
Nieczuja ]n'oklamacya herliowa

imionowa 147.
Niedrog 1. II, rycerze polscy

z X\l w. 359.
Niedroż wieś 359.
Niedzbor I. rycerz polski z NIT

w. 359.
Niedzborz wieś 359,
Niegoslaw I, II, III, rycerze z XII

w. 286. 359.

— syn Niegosława 1212, 286.

— Janowicz 1222, 320.
Niegosławice, trzy wsie tego na-
zwiska 286, 359.

Niegosz I rycerz j)(Uski z XII

w. 359.
Niegoszowice wieś 359.
Niegowit I rycerz ])olski z XII

w. 359.

— imię dostojne 189.
Niegowit' wieś 359.

Niemiec, znaczenie tego Avyra-

zu 1.
Niemil I, rycerz polski z XII w.

360.
Niemiłów wieś 360.
Niemir I (Niemini, Niemirza)

I— MI, rycerze polscy z XII

w. 360.

— komes 1145, 257.
Niemira pradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-

— 419

Niemirów ród szczepowy szla-
checki polski dru^i 147.

Niemirów, trzy Avsi(> tej nazwy,
258, .'}(;().

Nieniirowiccł, wieś .")()().

Nieinirycz lierh szlachecki 12!).

Niemierzowo wieś JJtJO.

Niemierzyce wieś l>GO.

Niemierzyn wieś 8(iO.

Niemcy gród szląski śródkrajo-
wy 17, 196.

Niemój rycerz 117()/I1S(), 287.

Niemsta T, TI rycerze polscy

z xn w. ;;(■,().

Nieiustów wieś olJO.

Niemscice wieś ofiO.

Niepołom I rycerz ])olski z XII
w. 360.

Niepołomice miejscowość oGO.

Niesiecki autor 139, 230.

Niesob praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Niesoliiów,
prawdopodobnie syu Popiela
III Chwościszkowicza 24, 49,
50, 80, 120, 152, 153,

Niesobiów - Krzywosądów - Sło-
dziejów ród szlachecki polski
50, 153, 183.

Niesobia herb i proklamacya
herbowa imionowa 49, 123,
125.

Nieświn wieś 244.

Nieswój I, rycerz jjolski z XII
w. 360.

Nieswojowice wieś 3(iO.

Nieszkowice wieś 2.54.

Niewiar rycerz polski z XII w.
360.

NiewiarÓAY wieś 360.

Niezamysł celniejszy Slo\vianin
1005, 6.

Niezgoda, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Niezgo-
dów 152.

Niezmir I, rycei-z polski z .\ 1 1

w. 3(i().
Nieśmierz wieś .'!(;( ».
Niezuamir 1. II. rycerze polscy

z XII w. 360.
Nieznamirowice wieś 360.
Nieznau I, II, rycei-ze polscy

z XII w. 360.
Nieznanowice wieś 360.
Nissa gród szląski 196.
Normanowde duńscy 14.
Noteć rzeka 10, 16, 197.
Nowina, jiraojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Nowiuów-
Wojuiów-Zlotogoleiiczyków

1 1.5. ■ ■ ^

Nowiuów- Wojniów- Złotogoleii-

czyków ród szlachecki polski

170, 191, 198. 269.
Nowosielskich ród szlachecki

134.

Obiecau 1, II, rycerze polscy
z XII w. 360.

Obiecauowo wieś 360.

Obieslaw II 1175, 289, 293.

Obiesław I rycerz polski z XII
w. 360.

Obieslawice wieś 360.

Oblągor rycei"z polski z XII w.
360.

Oblągor wieś 360.

Obotryci 2, 3, 4, 11, 382.

Obra, klasztor tamże 311,315,
319.

Obrona pradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go dwudziestego trzeciego 135.

Obrzycko gród wielkopolski śród-
krajowy 195.

Ocel praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Ocelów 149.

Ociesław I rycerz 1150, 267.

Ociesław II 1170/1180, 288.

27*

420 —

Ocieslaw wieś 2G7.
Ocwieka wieś 251.
(3do, syn Leszka III (Samona),

książę Drewiuii 7, 9, 10, 13,

19, 52.

— syn Mieszka Starego 303, 304.

— rycerz polski z XII w. 227.
Odolan I, II, rycerze polscy

z XII w. 3G1.

— I 1134/1150, 250.

Odolanów miejscowość 3G1.

Odra, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Orłów - Sza-
szorów 168.

— rzeka 14, IG.

— (później Opatowiec) wieś 235.
Odrobąd I prawdopodobnie brat

Popiela III Chwościszkowicza
praojciec rodu szlacheckiego
j)olskiego Odrowążów 24, 49,
.50, 153.

— II — y, rycerze polscy z Xii
3G1.

Odrowąż cztery wsie tej nazwy
361.

— herb i i)i'oklamacya herbowa
iniionowa 24, 49, 123, 125.

( )drowążów ród szlachecki polski
.50, 183, 211, 227, 244, 269,
280, 283, 293, 315, 316, 317,
319.

Odrow^ąż stary, wieś 244.

Odylen rycerz 993.

Odynek syn Odyna, pradynasta
rodu szczepowego szlacheckie-
go polskiego ósmego Odyńców
22, 131.

Odzierad I rycerz ])olski z XII
w. 3G1.

Odzierady Avieś 361.

Ogier, pierwszy opat klasztoru
wroclaw'skiego na Piasku 246,
276.

— syn Zbyliital, 1153, 253, 273.

Oginiec, pradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go trzydziestego trzeciego 138.

Ogińców ród szczepowy szla-
checki polski 7.5, 151.

Ogińskich herb 138.

Ogniwo, pi-aojciec rodu szlache-
ckiego polskiego L\il»owlit(')w-
Ogniwów 150.

Oguiwów-Lub.owlitów ród szla-
checki, i)atrz LuboAvlitÓAv-
Ogniwów', zobacz także 245,
247.

Ogon ])i'aojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Ogoiiczyków-
Po wałów 152.

Ogonów czyli Ogończyków ród
szlachecki polski .50, G6, 125,
218.

Ogon lub Ogończyk herb i pro-
klamacya herbowa iniionowa
49, 51, 65, 218.

Oj sław T. rycerz polski z XII w.
3G1.

Ojslawice wieś 361.

Okolski heraldyk 136.

Okszów-Kołdów ród szlachecłii
polski 164.

Okuii pradynasta rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego
dwudziestego siódmego 22,
136.

Okoniów r(')d szczepowy szla-
checki polski 1.50, 151, 160.

Oław I pradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go Olawów 22, 139.

— II założyciel szłąskiego grodu
Oławy 196—198.

Oława gród szłąski 196—198,.
235.

— rzeka 275.
Olbin (Elbing) 254.

— 421

Oldmir nrerz polsUi / \II w.
2i'7.

01eśi)lc:i -Tó.l szhiski IDC, 24(i,
27i;,

Olto syn Żyry I 278, 2!).').

Ołobok i)i-iikl;iiii;icya herbowa
imionowa (;s.

Opatkowice wieś 2()1.

Opatów 276, 283, 292, 2il.j— 297.

Opatkowice, także Odra, wieś
235.

Opawa grud szląski 1 '.»(;.

opida 228.

Opole gród szUiski śn')dkrajo\vy
17, 19(;.

Opolów-Jeleniów ród szlacliecki
polski 164.

Orl, II, in, rycerze polscy z XII
w. 361.

Orya dwie wsie tej nazwy 361.

Orzyc wdes 361.

organizacya wojskowa pierwotna,
siła zbrojna polska 177.

Orłów-Szaszorów ród szlachecki
polski 170.

Orz pradynasta rodu szczepowe-
go szlacheckiego polskiego
trzeciego 22, 106. 130, 142.

Orzów ród szczepowy szlacliecki
polski 153, 154, 160, 161.

Orzeł praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Orłów-Sza-
rów 108, 168.

Oślagłowa praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Polnkozi-
ców 168.

Oślichglów-Polukozów ród szla-
checki polski 169.

Osław, rycerz polski z Xlł w.
361.

Oslawica wieś 361.

Osmoróg praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Ciecierzów-
Gierałtów-Osmorogów 100, 160

Ostobi')g rycerz ])olski z .\ 1 1 w.
361.

Ostobuż wieś 'MW.

Ostoj albo Ostoja 1, praojciec
ro(hi szlacheckiego polskiego
Mościców-Ostojów 156.

Ostoj II, rycerz polski z XII w.
361.

Ostojów wieś 361.

Ostrobąd J, II, rycerze ])()lscy
z XM w. 361.

Ostrowćjs dwie wsie tej nazwy
361.

Ostroróg, ])raojciec rodu szla-
checkiego polskiego szcze])0-
wego dwudziestego 134.

Ostrorogów ród 267.

Ostrów, gród słowiański 7.

Ostrowit I — XVIII rycerze pol-
scy z XII Av. 361.

Ostrowite, ośmnaście wsi tej na-
zwy 256, 361, 362.

Oświęta założyciel szląskiego
grodu Oświęcimia 196, 197,
198, 232.

Oświęcim gród szląski 196, 198,
232.

Otto cesarz 955, 4.

— biskup bamberski 1124, 221.

— AYszeborowicz syn Wszebora
II, 1161, 278, 280, 301.

Owad I, ]3raojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Owadów 158.

— II, rycerz polski z Xłl w.
362.

— wieś 362.

Ozór, praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Ossoryów- Sza-
rżo w 108, 150.

Paclaw rycerz polski z XII w.
362.

— wieś 362.
Padniewo "wieś 268, 269.

— 422

Padniewskicli ród 269.
Pajęczno wieś 242, 283.
Pakosław 1, rycerz polski z XII
w. 223, 226, 23.^, 362.

— II komes 1145, 258, 362.

— III rycerz z XII w. 362.

— syn Lasoty, wojewoda sando-
mirski 1227, 288, 289, 314,
315, 316.

— Henrykowicz, ziemianin szlą-
ski 1231, 319.

Pakosław, ti-zy wsie tej nazwy

3(;2.

Pałuka, proklamacya herbowa

toiłograticzna 116, 117.
Palmir I, II, rycerze polscy z XII

w. 362.
Palrairowo dwie wsie tej nazwy

362.
Pałecznica wieś 235, 236.
pancerniki (loricati) 16.
Panigrodź wieś 252, 2.53.
państwa polskiego zawiązek 1 77,

178.
Paparona beri) 67.
Paprocki autor 105.
Paradyż, klasztor tamże 266,

319.
Partici wieś 278.
Pastuchów wieś 238.
Paweł komes santocki 1124, 221.

— czyli Szaw el z Końskiego ko-
mes 1145, 283.

— brat Wyszoty, rycerz 1150,
267.

— brat Czemy 275.

— Górka cześnik biskupa krak.
1225, 318.

Pejan kanclerz, potem biskup
poznański 1146, 285, 309.

Pełcznica wieś 227.

Pełczyce dwie wsie tej nazwy
362.

Pełczyn, trzy wsie tej nazwy
362.

Pełczyska, trzy wsie tej nazwy
362.

Pełka I — VIII, rycerze polscy
z XII w. 362.

— biskup krak. 1187, 295, 299,
301, 307.

Petryczyn Wacław 1455, 98.

Pęcław 1— VI, rycerze polscy
z XII w. 362.

Pęcław, dwie wsie tej nazwy
362.

Pęcławice, czteiy wsie tej nazwy
362.

Pęclawa, żona Godzisława, 288.

Pękosław I, II, III, rycerze pol-
scy z XII w. 362.

Pękosław wieś 362.

Pękosławice wieś 362.

Pękosz I, rycerz polski z XII w.
362.

Pękoszew wieś 362.

Pęslaw I, II, rycerze polscy
z XII w. 363.

Pęsławice dwie wsie tej nazwy
363.

Piasek, ])raojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Piaszcznów
147.

Piast (Bolesta) syn Popiela II
Cłiwościszka i dynastya Pia-
stów 12, 13,29,30, 35, 38,48,
66, 70, 141, 182, 192, 195, 209.

Piastów stannica 291.

Piast I— Al, rycerze polscy z XII
w. 363.

piast godność, urząd nadworny
8, 38.

Piast Avieś 368.

Piaskowo wieś 363.

Piastoszyn wieś 363.

ł*iastów wieś 3()3.

Piastenthal wieś 3(i3.

423

Piastowskie piasl<i ."łlio.

l'iel\ary wieś nnrokowa 17, ]<S.

IMekosinski autor 1 Ki.

Pielesz herb 121).

Pielgrzym, praojciec rodu szla-
ciieckiego ])olskiego Pielgi'zy-
ui(')\v UiS.

Pierzchała, praojeiec rodu szla-
checkiego polskiego Pierzclia-
lów Rochów l.")7.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 157.

Piękost, ojciec Piękostka, pra-
ojca rodu szlachecldego pol-
skiego Piękostków 1G8

Pijan I — IV rycerze polscy z XII
w. 3G3.

Pijanów wieś o(Jo.

Pijanowice wieś 363.

Pilchutkowo wieś 256.

Pila, praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Pilawitów 24,
153.

Pilawa herb i proklamacya her-
bowa imionowa 24, 153, 154,
wygląd środniowieczny tego
herbu 153.

Piotrek Wlost lub AMostowicz,
Dunin, założyciel kujawskiego
grodu Piotrkowa 72, 99, 196,
212-217, 228—241, 243, 244,
246, 257, 262, 270-272, 276,
281—284, 287, 293, 297," 312;
jego żywociarz 228, 232 : jego
stannica 217, 244.

Piotr biskup wrocławski 1074,
218, 249.

— arcyb. gnieźń. 309.

^ Bodzętowicz Stary, komes
1153, 210, 271.

— podkanclerzy 1189, 308.

— VT komes, brat Bogusława
V, 297.

— Czesławicz 1209, 315.

— Detlepowicz 1231, ."115.

— JJobiestawowicz z Praiidocina
1228, 315.

— Dobieszewicz 12;)1, ."JK).

— Dzierżyla'ajowicz ziemianin
sieradzki 1233, 31(;.

— Gościsławicz, [)odsędek iiiazn-
wiecki 1218, 318.

— llrostlewicz 1228, 319.

— Jadnikowicz 1216, 'M'.).

— Jaksonowicz 1203, 319.

— Jakuszowicz 1175, 289.

— Sławnikowicz, syn Sławnika
I, 273.

— Trojanowicz syn 'i'rojau;i II
1206, 295.

— V Wilkowicz, syn A\'ilka 111
1189, 296.

— Wszeborowicz Stary, komes,
syn Wszebora III, palatyn ku-
jawski, kasztelan kruszwicki
1176, 216, 217, 231, 235, 239,
270, 276, 297, 301, 302, 303,
304, 305, 306.

— Zbyłutowicz, syn Z by łuta J,
1153, 253, 273.

Piotrków gród kujawski 117,
195, 244.

Plusz szwagier Gotszalka 1066, 5.

Plagodyna wieś 279.

Płock gi'ód mazowiecki rubie-
żowy 16, 18, 196, 303; biskup-
stwo 316, 320; Icapitula kate-
dralna 296, 298: kościół NP.
Maryi na przedmieściu 221, 277.

Płomień, praojciec rodu szlache-
ckiego Płomieńczyków- Zado-
rów 168.

Płońsk, gi-ód mazowiecki 196.

Płowce 71, 251.

Pniejna, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Cwalinów-
Pniejni(')w 152.

— 424

Pniejnia, proklamacya herbowa

imionowa 62.
Pobąd I, praojciec rodu szla-

clieckiego Pobędziów 168.
— II, rycerz polski z XII w.

Pobądzie wieś 36o.
Pobiedziska gród wielko]iolski

śródkrajowy 195.
Pobóg, praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Pobogów 157.
Pol)(')r I, II, iTcerze polscy z XII

w. ;}(!/).
Poboj-z wieś SlJo.
Poborowice wieś oGo.
Pociejów ród 1G7.
Podbor 1—VL rycerze ])olscy

z XII w. oGo.
Podborze, cztery wsie tej nazwy

;563.
Podborz, (I wie wsie tej nazwy 3G3.
Podcibor I, rycerz jiolski z XII

w. 3Go.
Podciborz wieś oGri.
Poddomarad I, rycerz

z XII ^y ;!G;;5.
Poddoniaradz wieś 363.
podgrodzia 15.
Podlulioniii- I. rvcerz

z XII w. ;;G3.
Podluijoniirz wieś 363. ^ </
Pogonią polska herb U?f^ ^ ^
pokolenia rycerstwa polskiego

wieków średnich czyli szhichty

polskiej 26, 27, 28.
pokolenie pierwsze 801—833.

— drugie 834— 8GG, 144.

— trzecie 867-900, 151.

— czwarte 901—933, piąte 934—
966, szóste 9G7— 1000, 180.

— siódme 1001—1033.

— ósme 1034-1066,

— dziewiąte 1067—1100, 210.

— dziesiąte 1101—1133, 221.

po

Iski

polski

pokolenie jedenaste 1134— IIGG.
249.

— dwunaste 1167—1200, 285.
Pol, praojciec rodu szlacheckie-
go Policów 168.

Polacy 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15,
16, 19, 22.

Polan I — V, rycerze polscy z XII
w. 364.

Polanowo wieś 364.

Polanowice, cztery wsie tej na-
zwy 3(i4.

Polajiin I, rycerz polski z XII
w. 364.

Polaninowice wieś 364.

polskiego państwa początek 15.

Polabianie 3.

Polaj I, II, rycerze polscy z XII
w. 363.

Połajewo, dwie wsie tej nazwy
3G3.

Polan, ojciec Polanka, założy-
ciela grodu Połańca 181, 363.

Polanek, założyciel małopolskie-
go grodu Połańca, 198.

— praojciec rodu szlacheckiego
polskiego Polańczów 176, 181,
191.

Połaniec gród malo])olski rułjie-
żowy 16, 176, 190, 191, 198,
363."

Połukoza, praojciec rodu szla-
ckiego polskiego •Oślichgłów-
Połukoziców 169.

Polukozic ród i proklamacya
lierbowa imionowa 168, 275.

Pomian I praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Pomianó w
24, 169.'

— II— IX, rycerze polscy z XII
w. 279, 364.

— trzy wsie tej nazwy 364.

— proklamacya herbowa imio-
nowa, 169.

— 425 —

Pomianów wieś StU.

— ród szlachecki polski "273,
27i).

Pomianowa wieś ;j(J4.

Pomianowo dwie wsie tej nazwy
3G4.

Pomłost, pnidyaasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go dwudziestego pierwszego
22, 134.

pomorska wyi)ra\va 211.

pomorski komes i uzurpator
Gniewomir I 225.

Pomorze i Pomorzanie 7, 218,
219, 221, 222, 223.

Pomysł r, rycerz polski z XII
w. 364.

Pomysłów wieś 364.

Popiel I Leszkowicz, syn Leszka,
III (Samona) 10, 13, 52, 129,
177.

— II Chwościszek, książę polski
12, 13, 19, 23, 29, 30, 126, 129
146, 177, 178. 192.

— III Chwościszkowicz, prady-
nasta rodu szlacheckiego szcze-
powego pierwszego Popieli-
dów 22, 30, 49, 50 52, 80, 97,
126, 129. 178.

— IV do X, rycerze polscy z XII
w. 364.

Popielidzi, ich dynastya 10, 29,
30, 48, 50, 51, 55, 56, 58, 66,
70, 73, 79, 102, 111, 122, 123,
125, 137, 138, 140, 141, 146,
152, 153, 15G, 157, 161, 176,
177, 182, 183, 184, 218, 225,
251: ich stamiica 48, 49, 124,
126.

Popielów, właściwa nazwa na
Gniezno 195.

— dwie wsie tej nazwy 364.
Popielewo, pięć wsi tej nazwy

364.

Po])owo wieś 244.

Poppo Inskup krakowski 1014,

209.
Porad i, ii, rycerze polscy z Xii

w. 364.
Poradów wieś 364.
Poradowo wieś 364.
Poraj 1, brat św. Wojciecha,

praojciec rodu szlacheckiego

])olskiego l'oraj(')\v 97, 10],

199.

— II — IX, rycerze i)olscy z XII
w. 364.

— proklamacya herbowa iuiio-
nowa 97.

— siedm wsi tej nazwy 364,
365.

Porajów ród szlachecki polski
282, 289, 291.

Poręba proklamacya herbowa
topograficzna 116.

Poronią, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Poroniów 97,
232.'

— proklamacya herbowa imio-
nowa 97.

Poronin wieś 232.

Poronią wieś 232.

Poruba (Poręba) proklamacya
herbowa topogTaficzna 97.

Poświst praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Ossoryów-Po-
świstów 97, 160.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 97.

Potok wieś 259.

potomkowie młodsi dynast(')w
polskich 26.

Poturga, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Poturgów 97,
169.

— proklamacya lierbowa indo-
nowa 97.

426

Powab, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Powabów 97,
lfi9.

Powaby, ])r<)klamacya herbowa
imiouowa !)7.

Powała, syn Popiela IIJ Chwoś-
ciszkowicza, praojciec rodu
szlacheckiego polskiego Ogoń-
czyków - Powałów 24, 50, 97,
152.

— herb, ród i j)rokhuuacya liei'-
bowa imiouowa 49, G5, 66,
123, 125, 18;!, 218.

Powit I, II, rycerze ])olscy z XII
w. i56ó.

Powidz dwie wsie tej nazwy
365.

Pozdzieii wieś 260.

Poznań I, założyciel gi"odu wiel-
kopolskiego Poznania, prady-
nasta rodu szczepowego pol-
skiego szlaclieckiego trzydzie-
stego dziewiątego 23, 139, 195,
365.

— II, ojciec ]\[arcina 1\', 29.j,
365.

Poznań gród wielkopolski sród-
krajowy 15, 16, 18, 23, 195;
klasztor szpltalnik(')W tamże
309.

— wieś 365.

Prandocin wieś, gniazdo rodowe
Prandoty I 117, 232, 244, 245,
269; klasztor Cystersów tamże
269, 293.

z Prandocina, patrz Dobiesław.

— |)atrz \Msław.

Prandota I, rycerz polski 1119/
1124, 211, 232, 244, 245, 269,
280, 283.

— II, syn Prandoty 1, 1153, 244
269, 293, 315.

— lir, IV, rycerze polscy z XII
w. 365.

Prandocin wieś 365.

Prandotów wieś 365.

pradynastowie rycerstwa pol-
skiego wieków średnich 142,
144, 174, 175, 179.

— linij młodszych rycerstwa pol-
skiego 26, 145, 146.

Prawadostów wieś 257.

Prawda, praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Prawdziców
98, 169.

— lub Prawdzie, herb i prokla-
macya herbowa imiouowa 98,
172," 173.

Prawdzicówna, nieślubna żona
Władysława Hermana, matka
Zbygniewa 217.

Prawęta I, II, rycerze polscy
z XII w. 365.

Prawęcin wieś 365.

Prawęcice wieś 365.

prawojewodowie 25.

Predocin wieś 269, 365.

Prędocinek wieś 365.

pri>Haf< 298.

prmceps pahtcii 299.

— milicie 205, 301.

Proboł I, rycerz polski z XII w.
365.

Probołowice wieś 3(i5.

proklamacye herbowe, hasło 21,
25 : najstarsze imionowe i pó-
źniejsze topograficzne 29, 116,
117, 119, 121, 125, 130, 145,
1 79 ; })roklamacyj imionowych
zmiana w razie śmierci ojca
121.

Prokuj, syn Ziemomysła 182.

Promir I, rycerz polski z XII
w. 365.

Promirz wieś 365.

Proporzec herb 98.

Prosimir rycerz 11701180, 288.

— 427

Piosz I - IV, rycoi-ze |)()l.soy z XII

w. ."(i.').

l'roszó\v wieś 3('>5.

Proszowice dwie iiiiejscowości
tej nazwy JW!').

Proszówki wieś 3Gó.

I*rotwa, praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Protwiczów

ig;i.

Prus, Prusak, herb i proklania-
cya lierliowa iinionowa 98,
211.

— 3° herb 13(5.

Przącław I, rycerz polski z XJ1
w. 3(i.).

PrzącłaAV wieś 3()5.

Przeltor rycerz polski 1170/1180,
288.

Przeborowice wieś 3(ió.

Przebąd (Przebęda) I, II, ryce-
rze polscy z XII w. 3().5.

Przebendowo wieś 365.

Przebendzino wieś 3(i5.

Przecław I rycerz ]iolski z XII
w. 273.

— II, 1170/1180, 287.

— Ul, 1170/1180, 287.

— IV' Jarautowicz 117(i, 292.

— V — VII, rycerze polscy z Xn
w. 36fi.

— Bohiisławicz 1218, 312.
Przecław, trzy wsie tej nazwy

366.
Przedbor imię 23, 119.

— I — III, rycerze polscy z XII
w. 366.

Przedborów wieś 366.
Przedbórz dwie wsie tej nazwy

366.
Przedecz, gród kujawski śrcjd-

krajowy 17, 23, 19.3, 197, 366.
Przedek (Przedbor) założyciel

grodu kujawsl^iego Przedecza,

jeden z pradynastów' szlachty
polskiej 23, 196, 197, 3(;6.
Przedsław imię 23.

— I rycerz ])olski z XII w. 36)6.
Przeslawice wieś 36{).
Przedwój I, II, rycerze polscy

z XII w. 23, 366.

— Icomes 11.53, 274.
Przedwój ewo wieś 366.
Przedwojowice wieś 'MiC).
Przeginia proklamacya herl)owa

topograficzna 98, 116, 117.
Przełaj, brat Budzi woj a 308.
Przemęt, gi-ód wielkopolski śród-

krajowy 17, 195.
Przemyśl syn Leszka III, książę

zgorzelickł 7.

— I — VI, rycerze polscy z XII
w. 36().

Przemyśl miejscowość 3(56.

Przemysław, dwie wsie tej na-
zwy 366.

Przemysłów wieś 366.

Przemysłowo wieś 366.

Przemysławów wieś 366.

Przerad I, II, rycerze polscy
z XII w. 366.

Przei'adz wieś 366.

Przeradowo wieś 366.

Przerowa proklamacya herbowa
topograficzna 98, 116.

Przewieczany wieś 2.54.

Przosna, proklamacya herljowa
topograficzna 98, 116.

Rak, praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Raków-Warnia-
witów 99, 151.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 99.

Rakiew lul) Rakwa, praojciec ro-
du szlacheckiego polskiego
kuczabów-Rakwiczów 99, 150.

Rakoszyn wieś 259.

428 —

Raków wieś 259.

Rakwicz, proklaniacya herliowa
imioiiowa 99.

Ramiilt, praojciec rodu szlache-
ckiego Ramultów 99.

— rycerz 1170/1180, 287.

— ]iroklamacya herbowa imio-
iiowa 99.

Rasteza, książę wielkouiorawski
192.

Ratuhl praojciec rodu szlache-
ckiego ]iolskiego Ratułdów
100, IGO.

— T, II, rycerze polscy z Xn
w. oG9.

Ratulów wieś 3G9.
Ratultów wieś 3G9.
Ratyniir I, rycerz polski z XII
w. 2o.").

— II 1149, 2GG.

Ratyslaw I, rycerz polski z XII

w. 369.
Ratyslawów wieś 3G9.
Rawa gród mazowiecki śródkra-

jowy 17, 196.

— założyciel grodu Rawy a za-
razem praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Rawiczów
100, 180, 19(;, 247, 2.35.

Rawicz ród i proklainacya her-
bowa imionowa G9, 100, 180,
196, 246, 249, 255, 297, 317.

Raga, praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Rągów 100, 148.

— jiroklamacya herbowa imio-
uowa 100.

Ren rzeka 185.

rekonsolidacya rodów szlache-
ckich 120, 130, 131, 146, 318.

Reszyca i)roklamacya herl)owa
100.

Rębieszyce wieś 259.

Rgielsko wieś 252.

Robert zrazu biskup wrocławski

następnie ]»isku]i krak. 1143,
235, 309, 310.
Roch, praojciec rodu szlaclie-
ckiego polskiego Pierzchalów-
Rochów 100, 157.

— proklamacya łiei-l30wa imio-
nowa i łierb 74, 100.

Roćmir I, rycerz ]iolski z XII

w. 3(i9.
Roćmirowa wieś 369.
rody szczepowe szlacłity ])olski('j

22, 52, J28.
Rogal praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Rogalów 100,

148.
Rogala lierl) i i)roklaniacya her-

l3owa imionowa 59, 62, 100.
Rogi proklamacya łierbowa 100.
Rogoźno gród wielkopolski śród-

krajowy 17, 195.
Rokemberg prolilamacya 100.
Rola pi-aojciec rodu szłacheclcłe-

go polskiego Roliczów 101,

169.

— proklamacya herljowa imio-
nowa 101.

Roman książę halicki 299.

— ]>raojciec rodu szlacheclviego
polskiego Baranicłirogów -Ro-
manów 100, 169.

Romany, ])roklamacya łierliowa

imionowa 100.
Rosław I, rycerz polski z XII

w. 369.

— brat Alberta de Dysz, rycerz
1176, 309.

Roslawowice wieś 369.

Rostafiiislvi autor 29.

Rostoki gród słowiański 7.

Rostygniew z żoną Litobiią, ry-
cerz 1150, 268.

Rośmir I, rycerz jiolski z XII
w. 369.

Rośmierz wieś 3(39.

4-29 —

lv(')\viii;i proUlainacya licrlidwa

101.
Ilóża licrb szlachecki KU.
Rożek Dzierżykrajowiez, zieiuia-

II i 11 wielkopolski \'2','i'.], .'SI (i.
Kozdal czy Roshiw, ojciec Jana

Koziuiar |)i'aojciec rodu .szlache-
ckiego polskiego Rozmiarów
101.

— herl) i proklaiiiacya herliowa
iuiioiiowa 101, KiT.

Roz])r/,a griid kujawski śródkra-
jowy 17, i;i.').

— proklainacya herbowa topo-
graficzua lUl, 11 fi.

Różygroch, wiec tamże oOl, 31 '2,

sis, 318, 319.
Rubiech praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Ruliieszów

101.
Rubiesz proklamacya herbowa

imionowa 101.
Ruczaba proklamacya herbowa

101.
Ruda gród wielkopolski śród-

krajowy 17, 195.
Rudnia wieś 265.
Ruja wyspa 7.
Rulikowski autor V2Ł
runa i jej części składowe: laska

i znamię 123, 124; w ogóle

120, 207.'

— tyr 20, 25, 26, 30, 38, 49—
—51, 133, 153, 154, 158.

— yr 50, 51, 272.

— logr 133.

— mach' 220.

Ruś 15, 135, 144, 151.

Rusibor I, rycerz polski z XII

w. 3(i9.
Rusiborz wieś 369.
Rusin 103.
Ruszków wieś 238.

Ruziec gn')d uiazowiccki 196.

Rużowa wieś 275.

Rypin gród mazowiecki 1!h;.

— wieś 275.
Rzef)iu wieś 252.
Rzeplice wieś 299.
Rzetnia wieś 316.

Sadłogost 1, rycerz polski z XII
w. 369.

Sadłogoszcz wieś 369.

Salomeą księżna 1143, 246,250,
251, 252.

Sala praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Nawrotuików-Sa-
lawów 10], 102, 169.

Salawa, proklamacya lierbowa
imionowa 101, 102.

Salawów-X"awrotnikó\v r()d szla-
checki polski 160.

Sambor imię 119.

— I — IV, rycerze polscy z XII
w. 369.

Sambor książę Pomorza gdań-
skiego 278.

Samborz, dwie wsie tej nazwy
369.

Samborzec wieś 369.

Samborek wieś 3(i9.

Samogost I ryeerz polski z XII
w. 369.
■ — wieś 278.

Samogoszcz wieś 295, 369.

Samon (Leszek III) kupiec fran-
koński 623, książę Winidów
7, 8, 9, 13.

Samson, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Samsonów-
Wattów 102, 112, 157.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 102.

Samsonów^-NYattów ród szlache-
cki polski 157, 170.

430 —

Sandomir, założyciel małopol-
skiego rubieżowego grorlu San-
domirza 189. 192, 198, 370.

Sandoinirz gród rubieżowy ma-
łopolski 10, 18, 189—182, 198,
370.

sandomirska dzielnica 300.

Sanogost 1 rycei-z polski z Xn
w. 370.

Sanogoszcz 370.

Santok gród wielko])olski rubie-
żowy IG, 194.

santocki kasztelan : komes Pa-
weł 1124, 221, 222.

Sas Jula, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Sasów-
Dragów 102, 120, 143.

Sasi 10, 11, 14, 19.

Sasin I — 111 rycerze polscy z XII
w. 270.

— rycerz 11 Cl, 27().

Sasino, dwie wsie tej nazwy

270.
Sasinowa wola, wieś 270.
Sąd 1, ojciec Sądka, założyciela

małopolskiego grodu Sądcza,

lOG, 181.

— II rycerz polski z XII w.
227, 370.

— III rycerz polski z XII w.
370.

— Dobiesławicz z Prandocina
1231, 315.

Sądowo wieś 370

Sadek, syn Sąda, założyciel ma-
łopolskiego grodu Sądcza czyli
Sącza, praojciec rodu szlaclie-
ckiego polskiego Sądkowiczów
106, 17(;, 181, 191, 199.

Sądkowiczów ród szlacliecki pol-
ski 199.

Sądecz czyli Sącz, gród i-ubie-
żowy małopolski IG, lOG, 17G,
190, 191.

Scibor (Siebor) I — \'l!, rycerze

polscy z Xli w. 370.
Sciborz Avie.ś 370.
Sciborze wieś 370.
Ściborzyce dwie wsie tej nazw\-

370. "
Scieborzyce wieś 370.
Sciboi-owice wieś 370.
Secema 1— 11, rycerze polscy

z XII w. 370.

— komes 1143, 2ó3. 2.)4.
Secemin, dwie wsie tej nazwy

254, 370.
Sedebąd rycerz 1170/1180, 287.
senior, seniorat, jako [)odstawa

dziedziczenia stolca książęcego

u Słowian zacłiodnich 2, 3, 4,

10. 11, 13, 2.'), .50, 120, 129,

145, 171. 179.
senioracka czyli wojewodzińska

godność 50 ; senioracka linia

145.
Senlód wieś 2G1.
Serbia, Serbowie 3, G, 7, 2G2.
Sędowice wieś 241, 370.
Sędzimir 1, ryceiv, polski z XII

w. 370.
Sędzimirowice wieś 370.
Sęilziwój I, rycerz polski z XII

w. 370.

— 1149, 2GG, 267.

— annalista 236.
Sędziwojewo wieś 2()7, 370.
Shupno wieś 278.

Sibnus (może Sebero) 1154, 274.

Sidzina wieś 254.

Sieciech (Sieciej, Sietej, Sietech)

I — ^'11, rycerze jiolscy z Xli

Av. 371.

— imię 191.

— 1 palatyn Władysława Her-
mana założyciel małopolskie-
go grodu Sieciechowa, 13G,
192, 204, 210, 211, 212, 218,

431

211), -i-'!), -JIM;: j('i;() staiinica
•212.
Sieciecli 1187, 277.

— II ojciec Siiiyla II Sicciccho-
wicza 2!)(i, 2!IS.

Sieciechów, l^hh! iiial()])<)lski ru-
bieżowy Ki, IIH), r.)2; klasztor
Benedyktynów tuiiiżc 2(11.

— wieś ;571.

Sieciecliowice, dwie wsie tej na-
zwy 253, o71.

Sieciejowice Avieś ;)71.

Sietejów wieś 371.

Sietesz wieś 371.

Siekiera, praojciec rodu szlache-
ckiego ])olskiego Siekierzów
102.'

Siekierz, herl) i proklamacya
herbowa iiuionowa 102, 124.

Siembor I, rycerz polski z XII
w. 370.

Siemborze wieś 370.

Siemian, syn Leszka 111 książę
słowiański 7.

— I, U, III, rycerze polscy z XII
w. 371.

— Dziwiszowicz, syn Uziwisza
1170/1180, 248, 288.

Sieniianów wieś 371.
Sieinianowo wieś 371.
Siemianowice wieś 371.
Siemirad I rycerz polski z XII

w. 371. s
Siemiradz wieś 371.
Siemir 1, II, rycerze polscy z XII

w. 371.
Siemierz wieś 371.
Siemorad I, rycerz polski z XII

w. 372.

— wieś 372.

Siemowit syn Leszka III, książę
słowiański 7.

— syn Piasta 12, 38, 157, 176,
178.

Sierad (Swierad; I I\ , ryct-izi-

polscy z XII w. 371
Sieradz, gród kujawski l!t5, \'.h.
sieraiJzka ziemia 101.
Sieradza wieś 371.
Sieradowice wieś 371.
Sieradzice wieś 371.
Sierakowo wieś 250.
Sieroslaw I— VI, rycerze polscy

z XII w. 371.

— trzy wsie tej uazwy, 371.
Sieroslawice trzy wsie tej nazwy,

371.

Sierosz I , II , rycerze ])olscy
z XT1 w. 371.

Sieroszewo wieś 371.

Sieroszewice wieś 371.

Sierpsk, gród mazowiecki 1!m;.

Siesław (Swieslaw) I, rycerz pol-
ski z XII w. 371.

Siesławice wieś 371.

Siestrzeniec praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Siestrzeii-
ców 102.

— proklamacya herbowa iniio-
nowa 102.

Siestrzewit I, rycerz polski z XII
w. 372.

Siestrzewitów wieś 372.

Skandy nawce 22, 123, 132, 139.
232.'

Skarb, praojciec rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego
piętnastego 22, 132, 148, 224.

Skarbek praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Skarbków-
Awdańców 132, 148, 221.

— Michał Stary z Góry 222.

Skarbków^-Awdańców ród szla-
checki polski 132, 148, 221,
223, 224, 226, 258: stannica
tego rodu 225.

Skarbimir (Skarbek) I — ^'I, ry-
cerze polscy z XII w. 372.

432 -

^kai-bimir I, komes ])alatyii Bo-
lesława Ki-zywoiistego, 223,
226: jego bunt 223.

— II, 1119/1124, 224, 225, 226.

Skarbiryż 1 rycerz polski z XII

Skarbislaw I, rycerz polski z XII
w. 372,

Skarbislawice wieś 372.

Skarbkowa wieś 372.

Skarbosz I— III, rycerze polscy
z XII w. 372.

Sbarboszewo, dwie wsie tej na-
zwy 372.

Skarbieszów wieś 372.

Skarysz()w wieś 252.

Skideński \\'alenty szlachcic
szląski 73.

Skotniki wieś narokowa 18,259.

Skowina proklamacya herbów
imionowa 102.

Skowronno wieś 260, 285.

Skriowo wieś 242, 283.

Skrobisz wieś 238.

Skrzydło herl) szlachecki 102.

Ski-zydlów-Kopaczów ród szla-
checki polski 164.

Skrzynno proklamacya herbowa
topogTaficzna 102, 106.

— hrabstwo, dobra 229, 230,
233.

ze Skrzynna Piotr Duńczyk ko-
mes 235.

— patrz Piotrek Wlost.
Skrzyńscy Duninowie Łabędzie

23().

Skwirzyn, gród słowiański 7.

Sleporód (Snieporód) pradyna-
sta rodu szczepowego szlache-
ckiego polskiego trzydziestego
drugiego 102, 138.

— proklamacya herl^owa imio-
nowa 102.

Sie] )o wron (Ślepy gawron) pra-
ojciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Bujno w-Milanów-Slepo-
wronów 71, 103, 1,56.

— herb, ród i proklamacya her-
bowa imionowa 58, 103, 122,
155.

Slizień, praojciec ro(ki szlache-
ckiego polskiego Slizieniów
103.

— proklamacya herliowa imio-
nowa 103.

Slabomir I, II, rycerze polscy
z XII w. 372.

Słaboiuirz, dwie wsie tej nazwy
372.

Słabosz (Sławosz) I— V, rycerze
polscy z XII w. 372.

Słal)oszew wieś 372.

Słaboszów' wieś 372.

Słaboszewice dwie wsie tej na-
zwy 372.

Sław, Sława, Sławek I — IX ry-
cerze polscy z XII w. 372.

— komes 1154, 274.
Sławęcice, dwie wsie tej nazwy

373.
Sławęcin, dziewięć wsi tej na-
zwy 373.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 103.

Sławów wieś 372.

Sławno, dwie wsie tej nazwy
372.

Sławili, dwie wsie tej nazwy
372.

Sławice, dwie wsie tej nazwy
372.

Sławków, dwie miejsce w ości tej
nazwy 372, 373.

Slawoszyn wieś 372.

Sławęta, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Sław-ęcinów
103, 107, 158.

- 433

Slawęta II — XIII i-ycerze ])o]8cy

z Xli w. 373.
Sławnik syn Zbyhita 1, 2r)3.

— syn Sławnika I Zbylutowicza
273.

— Zbyhitowicz 1153, 212.

— ojciec Gawła Slawnikowłcza
•JH7.

Sławno wieś 274, 294.
Sławomir syn Dragowita obo-

tryckiego 817, 3.
Sławosz I, rycerz polslvi 1134/

1150, 250.
Sławoszyn wieś 372.
Slodziej praojciec rodu szlaclie-

cldego polskiego Krzywosą-

dów - Niesobiów - Słodziejów

103, 152, 153.

— proklamacja Iierbowa imio-
nowa 103.

Słońce praojciec rodu szlacłie-
ckiego polskiego Słońców 150.

— herb 103.

Słońsk gród kujawsko-mazowie-
cki 195, 196.

Słowianie, znaczenie tego wy-
razu 1 ; zacłiodnio-północni 2,
14; zaodi"zańscy 7, 137: lechic-
cy 11,24; łużycko-serbscy 263.

Słowiańszczyzna 11.

Słubica, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Slubiców^-Tu-
rzynów 103, 160.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 103.

Słup Domasławicz, podkomorzy
Hem-yka Brodatego 1209, 316.

Słupia 292, 293.

Smęgor I rycerz jjolski z Xn
w. 373.

Smęgorzów wieś 373.

Smiara, pradj^nasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go jedenastego 104, 132.

Smiara 2)ro]vlamaeya hei-howa i-
iiiionowa 104.

Smiarów ród szczepowy szlache-
cki polski jedenasty 132, 148,
160.

Silili I— XII, rycerze polscy z Xri
w. 373.

Smiłów, ośni wsi tej nazwy 307,
373.

Smilowo wieś 373.

Smilowice, trzy wsie tej nazwy
373.

Smogor 1 — VIII, rycerze polscy
z XII w. 373.

Smogorzew, dwie wsie tej na-
zwy 373.

Smogorzewo, dwie wsie tej na-
zwy 373.

Smogorzów, cztery wsie U'} na-
zwy 373, 374.

Smora, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Gozdowów-
Smorów 104, 169.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 104.

Smył I, rycerz jDolski z XII w.
227.

— II Sieciechowicz, s}ti Siecie-
cha II, 296.

— III Bodzętowicz, syTi Bodzę-
ty II 1166, 259, 270, 285,286,
307.

Snowid I, rycerz polski z XII
w. 374.

Snowidowo wieś 374.

Sobiejuchy proklamacya herbo-
wa imionowa 115.

Sobiesław syn Leszka III, ksią-
żę na DaHgi'odzie 7.

Sobór (Wszebor) I rycerz polski
z XII w. 374.

Soborzyce wieś 374.

Sobótka, kościół NP. Maryi tam-
że 237.

28

434

Sobowit I, rycerz polski z XrT
w. 374.

Sobowidz wieś 374.

Sochaczew, gród mazowiecki
196.

Sokola , proklamacya herbowa
imionowa 24, 104.

Sokolniki wieś narokowa 17.
216.

Sokół praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Sokołów 24.
104, 169.

Sorkwit I, rycerz polski z Xli
w. 374.

Sorkwity wieś 374.

Spicygniew Jakubowicz z Je-
mielna 1230, 320.

Spicymir, syn Leszka III, książę
słowiański 7.

— założyciel kujawskiego gi-odu
Spicymirza 23, 189, 196, 197.

— (Spytek) II— IV, rycerze pol
scy z XII w. 374.

Spicymirz gi-ód kujawski śród-
krajowy 17, 23, 189, 195, 197,
374.

— miejscowość 374.
Spicza wieś 261.
Spitygnicw, syu Leszka III, ksią-
żę słowiaiiski 7.

— rycerz 1145, 258.
Spytków wieś 374.
Spytkowice, dwie wsie tej na-
zwy 374.

Sroczyclinóg - Wałdawów ród

szlachecki polski 170.
Środa, gród wielkopolski śród-

krajowy 195.
Stachów wieś 26(>.
Stadnicki 116.
Stalmir I, rycerz polski z XII

w. 374.
Stalmirz wieś 374.

Stańcz praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Nabramów-
Staiiczów-Waldorfów 104, 169.-

Staiiczowie proklamacya herlio-
wa imionowa 104.

Stanisław bisk. krak. 1(I72. 211.

— II— X, rycerze polscy z Xli
w. 374.

— dwie wsie tej nazwy 374.
Stanislawice. ])ięć wsi tej nazwy

374.

Stanisławowice wieś 374.

Stanisławowo dwie wsie tej na-
zwy 374.

stannica, znak stanniczy chorą-
giewny 20, 21, 24, 25, 26, 120,

122, 123, 160: ich formowanie
26; stannice runiczne 122, 123,
160: seniorackie 51, 121, 122,

123, 128, 145: linij młodszych
28, 121, 122, 123; .stannic for-
ma pierwotna pogańska i u-
święcona chrześcijańska 128:
godeł stanniczycłi odmiany 25,
207 : stannic uszczerbianie 25 :
uherbienie 123;

— Popielidów 48: starego Kor-
czy 2(X): rodu Skarbków 225;
rodu Ł.abędziów 214, 215;
fundatora klasztoru strzelnień-
skiego 215: Degnona II 251;
Żyrosława bisk. wrocł. 290;
Werszowców 247 ; Wszebora
II 246: Piotra Wszeborowicza
305 ; Imienia Wojsławicza z Ło-
sosiny 220; Piastów 466.

Starogród czyli Staremiasto (Al-
denbui-g) 11.

— gród wielkoj)olski śródla-ajo-
wy 17, 195.

Staroma praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Staromów
104, 169.

435 —

Staroma proklamacya herbowa
imionowa 104.

Starykoń prad}Tiasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go dwudziestego ósmego Sta-
rzów 22, 104, 13G.

— proklauiacya herbowa iniio-
nowa 104.

Starychkoui czyli Zaprzańców
ród szlachecki polski 109, 114,
212.

Starzów ród szczepowy szlache-
cki polski dwudziesty ósmy
55, 80, 100, 109, 114, 150,
156, ICO. 210, 212, 219, 220,
221, 228, 2.-)0, 256, 257, 294;
linia małopolska 253, 296, 297,
298, 315 ; linia pałucka 253,
273, 274, 297.

Starzą proklamacya herbowa i-
mionowa 104.

— I, II, rycerze polscy z XII
w. 374.

Starzyn wieś 374.

Starzyno wieś 374.

Staszek, syn Siawnika I Zbyłu-

towicza 273.
Stefan, arcyb. gniezii. 1028, 209.

— biśk. kujaw. 1187, 309.

— biskup poznań. 1148, 285,
309.

— biskup lubuski 1149, 285,
309.

— I komes, stolnik 1161, 280.

— II, 1177,292, opiekun synów
Wszeborall, 246

— syn księcia Mieszka Starego
303. 304.

— Budziwojowicz 1203, 314.

— syn Andrzeja, kasztelan bo-
leslawicki 1223, 311.

— Dobieszewicz 1231, 316.
Stembark proklamacya herbowa

imionowa 105.

Stępota ojciec Mikołaja II, 292.
Stojgniew brat Nakona obotry-
ckiego 955.

— I poseł Bolesława Chrobrego
do cesarza 200.

— II 1134/11.30, 250, 375.
Stojgniewicze Konrad i Mojek

1177, 293.
Stogaiewice wieś 375.
Stojsław I komes 1145, 255.

— II rycerz 1170/1180, 287.
Stój sławie wie.ś 255.
Stomir rycerz 1177, 292.
Straszewo wieś 252.

Strąk, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Strączów 105,
169.

Strącz, proklamacya herbowa
imionowa 105.

Stronczyński autor 201,203, 212.

Strzała, pi'aojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Strzałów 24,
105.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 105.

Strzałowie szlachta 105.

strzała widelec i połuwidelec
154.

Strzegom gród szląski 137, 138,
196, 197, 198, 238.

Strzegomia, proklamacya herbo-
wa imionowa 105, 318.

Strzegoń I, pradjTiasta rodu
szczepowego szlacheckiego
trzydziestego Strzegoniów 105,
137.

— II, założyciel szląskiego grodu
Strzegomia 196, 197, 198.

Strzegoniów ród szczepowy szla-
checki polski trzydziesty 75,
79, 155, 161, 22.% 277: jego
stannica 126.

Strzelno, klasztor Premonstran-
tek tamże 215, 216, 217, 235,

28*

— 436 —

• 238, 239, 240, 256, 293, 305,
306, 313, 315.

Strzelno, kościół ś\v. Krzyża
i NP. Maryi 235.

Strzemień praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Ławszo-
■witów - Strzemieni 105, lOG,
160.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 105.

Strzempacz, pradynasta rodu
szczepowego szlacheckiego
polskiego piątego 106, 130, 131,
142.

— proklamacya herbow^a imio-
nowa 106.

Strzempaczów ród szczepowy
szlachecki polski piąty 160,
161.

Strzesz (Strzeszek) I— XI, ryce-
rze polscy z Xn w. 375.

Strzesz czyli Strzeżyslaw komes
1153, 274.

— rycerz 1170/1180, 287.
Strzeszewo, cztery wsie tej na-
zwy 375.

Strzeszkowo wieś 375.

Strzeszkowice, trzy wsie tej na-
zwy 375.

Strzeszyce wieś 375.

Strzeszyn, dwie wsie tej nazwy
375.

Studeńka karczma 254.

Stuinberk proklamacya herbowa
106.

Sturmary, saskie plemię 10, 11.

Suchedniów, wiec tamże 313.

Suchekownaty proklamacya to-
pograficzna 106, 116.

Sudkowicz (Sądkowicz), prokla-
macya herbowa imionowa 106.

Sudrag 1, II, rycerze polscy
z Xn w. 375.

Sudragi wieś 375.

Sudrogi wieś 375.

sukcesya 121.

Sulbor rycerz polski z XI 1 w.
375.

Sulborowice wieś 375.

Sulejów, klasztor tamże 239, 241,
316.

Suleryż I rycerz polski z XII
w. 375.

Siderzysz wieś 375.

Sulgost I, rycerz polski z XII
w. 375.

Sulgostów wieś 375.

SiUiiii lub Sviła, praojciec rodu
szlacheckiego polskiego Suli-
mów 106, 169.

Sulima, proklamacya herbowa
imi()n()\Ya 106.

Sulimir 1. II. III rycerze polscy
z Xli w. 377.

Sulimirz wieś 377.

Sulimirzyce dwie wsie tej na-
zwy 377.

Sulislaw 1— V, rycerze polscy
z Xli w. 227, 235, 375.

— I rycerz 1071, 210.

— II 1134/1150, 250.

— III czyli Sułek 1119/1124,227.

— IV 0|.jcłec Więcława II Suli-
sławicza 296.

— V Biei-natowicz 1189, 257,
297.

— Chrapowicz 1222, 314.

— wieś 375.

Sulisława, żona komesa Janusza
256.

Sulisławice, cztery wsie tej na-
zwy 22JS. 375.

Sulistryj I, II, rycerze (?) polscy
z XII w. 375.

Sulistrowa wieś 375.

Sulistrowice wieś 376.

Sulisz I— IV, rycerze polscy z XII
w. 375.

— 437

Suliszew i Suliszów wieś IJTó.

Suliszewice wieś 375.

Suliszowice wieś 375.

Suł, Sułek I— XV, rycerze pol-
scy z Xli w. 370.

Sułów, trzy wsie tej nazwy 376.

Sułków, pięć wsi tej nazwy 376.

Sulkowa wieś 376.

Sułkowice, sześć wsi tej nazwy
376.

Suława, ])rol\laniaoya lierbowa
imionowa KKI.

Sulkowicz Mai-cin 1119/1124, 249.

Sunkot, pałatyn Bolesława Cłiro-
brego 206.

Świątniki wieś 293.

Swidgier bisicup kruszwicki 235.

Świdnica gród szląski 196.

Swiebor rycerz polsld z Xli w.
227.

Swieboda praojciec rodu szła-
checlviego połslciego Grytow-
Swiebodziców 24, 106, 156,
176.

— prokłanuicya łiei^ljowa imio-
nowa 69, 106.

— założyciel wielkopolsl\iego
grodu Świebodzina 195, 197.

— II i III rycerze polscy z XII
w. 376.

Świebodzin gr(')d wielkopolsld
rubieżowy 16. 194. 195, 197,
376.

— dwie wsie tej nazwy 376.
Swiebodziców-Gryfów ród szla-
checki polski 157, 197, 260.

Swiekcino wieś 235.

Swiemir I, rycerz polski z XII
w. 376.

Swiemirowo wieś 376.

Swierczek czy też Cwierczek,
praojciec rodu szlaclieclcie-
go polskiego Swierczków 147.

Swierczków ród szlacliccki ])oI-
ski 131.

Świerk lub Cwierk pradynasta
rodu szczepowego szlaclieckie-
go polskiego siódmego 22,
131.

Świerków ród szczepowy szla-
cliecki polski siódmy 147.

Swieryż I, rycerz polski z XII
w. 376.

Swieryż, wieś 376.

Swięca (Święciecli) I— VIII ry-
cerze ])olscy z XII w. 376.

— II czyli Swiętosław, praojciec
rodu szlacheckiego polskiego
Swieńczyców 107, 147, 158.

Świeciu proklamacya lierbu\va
imionowa 107.

Swieńczyc proklamacya herłjowa
imionowa 107.

Swięcin wieś 376.

Swięcice, trzy wsie tej nazwy 376.

Swięcany wieś 376.

Swięciechów, dwie wsie tej na-
zwy 376.

Święciechowa wieś 376.

Święcie, gród mazowiecki 196.

Swiętobold, książę pomorski
1121, 6.

Świętopełk książę morawski 225.

— lvsiążę czeski 246.

— rycerz 1161, 279.
Swiętosław imię 189.

— syn Bodzęty, prawnuk Piotr-
ka Włosta 230, 271, 312.

— Bodzętowicz 1212, 312.

— Bogusławicz 1218, 312.

— Leniartowicz , rycerz z XII
w. 280, 281, 582.

— rzekomo ojciec Piotrka Wło-
sta 230.

— syn Piotrka Włosta, 228, 230,
237, 240, 241, 242, 280. 281,
282, 284, 286, 293.

— 438

Swiętoslaw pozaprawnuk Piotr-
ka Włosta syn Włodzimirza
wojewody krak. 230, 271.

— AAlodzimirzowicz, rycerz z XII
w. 280, 281, 282, 293.

— ojciec Włodzimirza wojewody
ki-ak. 271.

— syn Sławnika I Z by łutów i cza
273.

Swinesław 1175, 289.

Świnka praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Mendów-
Swinków 107, 169.

— proklamacya lierbowa imio-
nowa 107.

Swinków-Mendów' ród szlache-
cki polski 1G8.

Synkot, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Synkotów
107.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 107.

Syrokomla, proklamacya herbo-
wa topograficzna 107, IIG, 208.

Szachownica herb szlach. 107.

Szajnocha autor 13.

Szambor I, II, rycerze polscy
z XII w. 377.

Szary praojciec rodu szlacheclde-
go polskiego Ossoryów-Sza-
rzów 108, 15(t.

Szarża, proklamacya lierbowa
imionowa 108.

Szaszor, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Urlów-Sza-
szor(3w 108, 170.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 108.

Szaszorów-Orlów ród 168.
Szawel Dobiesławicz z Prando-

cina 1231, 315.
Szczedryk książę Winulów 983,

4.
Szczepanów" wieś 211.

Szczepauowski Stanisław bisk.
krak. 211.

Szczodr Henrykowicz 1228, 319.

szczytowniki woje (clipeati mili-
tes) 16.

Szczytniki wsie narokowe 17, 18.

Szelejewo wieś 257.

Szeliga, praojciee rodu szlache-
ckiego polskiego Szeligów 108,
148.

— proklamacya herljowa imio-
nowa 108.

Szem1:)orowo wieś 377.

Szemborowice wieś 377.

szlachectwa polskiego podstawa
1, jego dynastyczne pochodze-
nie 1, 2, szlachty polskiej po-
kolenia 12, pradynastowie i
])raojcowie 21 , szUiclity pol-
skiej pokolenia, patrz ])oko-
lenie.

Szląsk 74, 100, 192, 213, 223, 2-13.

Szreni, gród wielkopolski śród-
krajowy 195.

Szreii, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Szreniawów
26, 27, 108, 149.

Szreniawa herb i proklamacya
herbowa imionowa 27, 79, 108.

Szreniawa rzeka, wiec małopol-
ski nad nią 311, 315, 317, 318,
320.

Szreniawów ród szlachecki pol-
ski 26, 149.

Szulbor I, II, rycerze polscy
z XII w. 377.

Szulborze wieś 377.

Szidbory wieś 377.

Szymbor I— III rycerze polscy
z XII w. 377.

Szymborze wieś 377.
Szymborno wieś 377.

Szymbory wieś 377.

Szymon IdIs. płocki 1110, 249, 282.

— 439

Szymon syn Dognona II, 117(i,
•251, 292.

— z Wilkowa czyli z Wierzbna

128"), 2(»S.

Talujil J, rycerz polski z XII w.

Tabądz wieś 'Ml.

Tabomysł król Obotrytów 862, 4.

Tabor I, II, rycerze polscy z XII
w. 377.

Taborów wieś 377.

Taborz wieś 377.

Taczała praojciec roclu szlache-
ckiego j;)olskiego Taczało w
108, 170.

— proklaniacya lierhowa imio-
nowa 108.

'1'ad.er (de Der) proklamacya her-
bowa i ród szlachecki polski
74, 108.

Takoniysł I rycerz {)olski z XII
w. 377.

Takomyśl wieś 377.

Taniljor 1 rycerz polski z XII
w. 377.

'I^aniborz wieś 377.

'I^irgost (Targosz, Targosza) I,
II, III, I\ , V, rycei'ze polscy
z XII w. 377.

Tam, praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego Tarnawówl08,119.

Tarnawa proklamacya herbowa
imionowa 108, 11 C 119.

Tarszawa wieś 259.

Taszów wieś 235, 258.

Tatarzy 135.

Tatoszowo wieś 235.

Tedlew komes 1154, 274.

Tekela proklamacya herbowa
109.

Teodor I komes 1149, 2GG.

Tęgoł)or I, II, rycerze polscy
z XII w. 377.

Tęgoborz wieś 377.
Tęgoborza wieś 377.
Tomasz komes 1150, 268.

— (iierwazowicz 1222, 317.

— Bogucic 1224, 313.
Tomisław I, rycerz polski z XII

w. 377.
'l'omislawice wieś 377.
Tomysł I, rycerz polski z X\l

w. 377.
Tomyśl wieś 377.
Topacz, pati-z Kopacz.
Topor, praojciec rodu szlacłie-

ckiego polskiego Toporów

109.

— lierb,'ród i proklamacya her-
bowa imionowa 109, 114, 253.

Trach proklanu\cya lierbowa
109.

Trąba, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Trąbów-Erze-
zinów 109, 170.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 109.

Trojan I— X, rycerze polscy z XII
w. 378.

— I komes, syn Wojsława I
1145, 221, 256, 278,294, 296.

— II, brat Giedki bis. lirakow.
syn Trojana I, wnuk Wojsła-
wa I, 295.

— III syn Trojana II, 1222, 295.

'lVopiszów wieś 260.

Trzaska, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Lubiewów-
Trzasków 109, 159.

— proklauuicya herbowa imio-
nowa 109.

Trzasków- Lubiewów ród szla-
checki polski 159.

Trząslcowa wieś 238.

Trzebiesław (Trzebiesz) I— IV^,
rycerze polscy z XII w. 378.

440

Trzebieslawice, dwie wsie tej
nazw)' 378.

Trzebieszów wieś 378.

Trzebieszyce wieś 378.

Trzebieszewo gród słowiański 7.

Trzebnica, klasztor żeński tam-
że 292, 311, 313, 314, 31."), 317,
319, 320.

Trzeciecli imię 191.

Trzemeszno, klasztor tamże 242.
246, 251, 252, 254, 255, 256.
257, 258, 283, 285, 307; ko-
ściół Św. Jana ewang. tamże
256.

Trzywdar, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Trzywda-
rów 110.

— proklaniacya lierijowa iniio-
nowa 110.

Tubąd I, rycerz polski z XM w.
378.

Tubądzin wieś 37S.

Tugumir książę Hawelan 940.
4, 6.

Tunglo król Serbów 826, 6.

Tumińskicli rodzina 167.

Tiini opat, od niego nazwa gro-
du Tyńca 193.

Turobin wieś 242.

Turowin wieś 283.

Tura, praojciec rodu szlacheckie-
go polskiego 'l'urzynów-Słul)i-
ców 110, 161.

Turzyna, ])roklama('ya herbowa
imionowa i hcrl) 110, 211.

Turzynów - Slulńc('>\v, i-ód szla-
checki ])olski 160, 161.

Twardoslaw 1, rycerz ])(>lski
z XII w. 378.

Twardoshiwice wieś 378.

Twardost praojciec rodu szla-
checkiego ])()Iskiego Twardo

MtOW, 110.

Twardost, })roklamacya herbowa
imionowa 110.

Tworzymir I, rycerz polski z Xli
w. 227, 378.

Tworzymierzyce wieś 378.

Tyniec gi-ód małopolski rubie-
żowy 190, 193: opactwo Be-
nedyktynów tamże 184, 188,
219," 224, 225, 227, 229, 233^
244. 247, 248, 249, 297.

Tbłsław rycerz 1170/1180. 287.
Ucluy, proklaniacya lierbowa

110.

l'(i() rycerz 1161, 278.

udo.stojnienie lierbów 101, 166.

Ugost 1, II, III, rycerze ])olscy
z XII w. 378.

Ugoszcz, trzy wsie tej nazwy
378.

rjazd wieś 238, 2(K). 276, 285,
307.

Ulanowski autor 215, 216, 217,
235, 278, 295, 304, 313, 316,
319.

ria. ])raojciec rodu szlaclieckie-
go polskiego riinów 110, 158.

riłna. proklamacya herl)Owa
imionowa 110.

Tniegost rycerz 1134/1 1.50, 2.50.

Uniemir l)iidzi\vojowicz 1203,
314.

Inislaw I. II. rycerze polscy
z XII w. 378.

— wieś 378.

Unisławice wieś 378.

liście gród rubieżowy wielko-
polski 16, 194.

Cściwłerz wieś 261.

Uściwój rycerz 1185, 298.

Ute czy Udo syn Mściwa księ-
cia obotryckiego 1028, 4, 5.

Wadew czyli \\"adwa, praojciec

441 —

rodu szl:\clieckiep;o polskiego
Wadwiczów 110, 170.

Wadwicz proklaiuacya herbowa
imionowa 110.

Waga pradynasta rodu szcze-
powego szlacheckiego polskie-
go czternastego Wagów 23,
112, i;^2.

— prokluuiucya herbowa imio-
nowa 112.

Wagów ród szczepowy szlache-
cki polski czternasty 98, 101.

Wagrowie 3, 4, 10, 11.

Waldorf proklamacya herbowa
110.

Waldorfów-Nabramów ród szla-
checki polski 1()9.

Walenty kanonik katedrfdny kra-
kowski 1177, 310.

Walny praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego ])olskiego Le-
wartó w- Walnych 112, 151.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 112.

Walter czyli Walcerz Udały,
książę ua Tyiicu 182, 184—
188.

— bisku[) wrocławski 1140, 237,
242.

Wald, praojciec rodu szlache-
ckiego Sroczychnóg - A\'alda-
wów 112, 170.

Wałdawa, proklamacya herbowa
imionowa 112.

Wanda 178.

Warcisław książę pomorski,
1124, G.

Waregowie slcandynawscy 15.

Wrona ])raojciec rodu szlache-
ckiego polskiego^ Warniawów
110.

Wamia i Maruiawa, lierb i pro-
klamacya herliowa imionowa
24, 99, 110.

Warniawów-Rak(')w, ród szcze-
powy szlachecki polski 139.

Warsz 1 założyciel mazowieckie-
go grodu ^\'arszawy 19(j, 24(j,
247.

— ir, syn Męciny 1189, 2.'>."),
297.

— kasztelan krak. 1278, 247.
Warszawa gród mazowiecki 19(5,

246.
Warta rzeka 10, 12—19, 22, 50,
110, 129, 130, 142, 183, 197.

— gi-ód laijawski śródł^rajowy
17, 195.

Waśniów wieś 254.

Watta, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Samsonów-
Wattów^ 112, 157, 170.

Watta, proklamacya herljowa i-
mionowa 112.

WawTzyniec biskup wrocławski
290.

— Bolechowicz 1224, 313.
Wawrzeńczyce wieś 235, 23G,

259.

Wągrody (Zwągrody) i:)roklama-
cya łierliowa topograficzna
112, IIG.

Wąż, ojciec Wężyka, praojca ro-
du szlacheckiego ];)olskiego
Wężyków 111. 149.

Wczele (Wszczele) herb i pro-
klamacya herbowa imionowa
24, 107, 111.

Wczelów-Łębnów, ród szlache-
cki polski 1G7, 168.

Weczerad rycerz 1170/1180, 287.

Wejowo wieś 235, 248.

Welmesz proklamacya herbowa
112.

Werszowców czyli Rawiczów ród
szlachecki [)olski 100, 247,
255: icli staunica 247.

442 —

Wesoły prnojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Wesołów 111.

Wesoła, proklaiuacya herbowa
iinionowa 111.

Wecławowiczów herb lofi.

\\\'gry 7, l()-2, 121, 144, 211,24.3;
północne 7

\Vęgi'zce wie.ś oOG.

Wężyk, syn W ęża, praojciec ro-
du szlacheckiego polskiego
Wężyków-Zacłiorzów 2(i, 27,
Ul, ii;j, ICl.

Wężyków r('i(l szlachecki polski
2(i.

Wężyk proklaniacya herbowa
imionowa 1 1 1

Wibert kanon. krak. kat. 1178,
320.

Wican król Oi^otrytów 795, 3.

Widawa wieś 274, 308.

wieca ludowe 1.

Wieleń gród wielko[)olski rulńe-
żowy K;, 194, 225.

Wielisław Jerozolimczyk 1 189,
308.

— Adlardowicz 1218, 311.

wielkoHiorawskie państwo 193.

Wielkoi)olska 24, 49, 98, 114,
178, 194, 303, 304, 30G: wiel-
kopolska dzielnica 304.

Wielobor I, U, rycerze polscy
z XII w. 378.

Wieloborowice wieś 378.

z Wielo wsi Dzierży kraj 1302,
317.

Wieluń gród wielkopolski śród-
krajowy 17, 195: wieluński
powiat 98.

Wleń, praojciec rodu szlaclieckie-
go polskiego Wieniawów 111,
170

Wieniawa proklamacya herbowa
imionowa 111.

Wieniawów ród szlaclieclvi pol-
ski 266.

Wierusz, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego W^ieru-
szów 111, 170.

Wieruszowa, proklamacya her-
bowa imionowa 111.

Wierzb praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Wlerzbowów
113.

Wierzbowa proklamacya herbo-
wa 113.

Wlerzlia, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Wlerzb-
now^ 117.

Wierzbno lub Wierzbna prokla-
macya herbowa 113, 116, 117.

z W lerzbic Otto syn Wszebora
II 246.

Wlerzbięta rycerz 1170/1180,
287.

Wierzbińskich z W ierzl)na, ro-
dzina szlachecka szląska 311.

z Wierzbna Szymon 1285, 208.

Wierzbno wieś 235.

Wlerzchoslaw I, II, rycerze pol-
scy z XII w. 378.

— rycerz 1170/1180, 287.

Wierzchosławice, dwie tej na-
zwy 378.

Wlerzenica wieś 269.

Wlerzynek praojciec rodu szła
checkiego polskiego Wlerzyn-
ków 111.

W Icrzyukowa proklamacya her-
bow-a imionowa 111.

Wlerzynków-Lagodów ród szla-
cliecki polski 167.

wieśniacy przypisani do gleby
264.

Wietrzychowice dawniej Dzie-
ti'zychowice wieś 317.

Wlęceslaw^ czyli Wacław, imię
111.

— 443 —

Więcław I rycerz 1170/1180, 287.

— II Sulislawicz, syn Sulisława
IV, 1189, lŁ>8, 29(i.

Wilcy 2, ;5.

Wilczekosy lierl) i proklainacya

herbowa 111, U>i\.
Wilczychkosów ród 279, 2;i(;.
Wilczyce wieś 112.
z Wilczyc Franciszek komes,

ziemianin szląski 1287, 112.
Wilgost 1. rycerz polski z XII

w. 378.
Wilgoszcza wieś 378.
Wilhelm, opat klasztoru św.

Wincentego we Wrocławiu

238.
Wilk I praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego AMlczychko-

sów 112, IGU.

— II rycerz 1170/1180, 287.

— III ojciec Piotrka V \\'ilko-
wicza 296.

— patrz Ilik.

z Wilkowa Szymon 1285, 208.
Wilkowyja, gród wielkopolski

śródkrajowy 195.
Wincenty kanon, gnieźń. 1145,

258.

— mistrz, patrz Kadłubek Win-
centy.

Św. Wincentego relili;wie 236.
Winulowie 4.

Wiślica gród małopolski śród-
krajowy 17, 18, 183, 190, 193.

— księstwo 183.

Wisła rzeka 10, 15, 16, 177, 178,
190, 192, 197, 227, 2.56, 278.

Wisław książę Wiślicy 182, 183,
184, 186—188.

— rycerz 1071, 210.

— III syn Prandoty II, dziedzic
Prandocina 1177, 269, 286,
292, 379.

Wi^ławice wieś 379.

Wisławicz 182.

Wit imię 379.

-- I, rycerz 1134/1150, 250.

= II, rycerz 1161, 278.

— III rycerz 1170/1180, 288.

— IMskup płocki 1187, 298.
Witorad I rycerz polski z XII

w. 379.
Witoradz wieś 379.
Witosław 1— IV, rycerze polscy

z XII w. 235, 379.

— I rycerz 1149. 267.

— II rycerz 1170/1180, 287.

— Ul, 392.
Witosław wieś 379.
\\'itosławice, trzy wsie tej na-
zwy 379.

Witów wieś 379.
Wito wice wsie 379.
Wiza proklamacya lierbowa 113.
Wizna rycerz polski z XII w.
275.

— gród mazowiecki 190.
WleTilci wieś 258.
Władysław imię 379.

— Herman książę ])olski 136,
192, 204, 211, 217, 219, 220,
248.

— II książę ])olski 34, 222, 228,
236, 245, 262.

— Mieszkowicz, syn Mieszka
Starego z 2go małżeństwa 300,
304.

— Odonicz, książę wielkopolski
1209,' 304, 311, 315, 319, 320.

— Jagiellończyk 113.

władza książęco- wojewodzińska
11 Słowian zachodnich 2.

Wlaszów albo Boreszowie 270.

Właz, patrz Piotrek Włost.

Włocławek czyli Włodzisław,
gród kujawski 15, 16, 18, 23,
195.

Włodzimirz imię 243.

444

Włodzimirz I— A'II, rzcerze po)-
scy z XII w. 379.

— ojciec Piotrka Wlosta 228.

— brat Leonarda 1177, 231,
293.

— wojewoda krak. wnuk Bo-
dzęty 217, 271.

"Włodzimirza sjii Swiętoslaw
230.

ANłodzimirzów, sześć wsi tej na-
zwy 379.

Wlodzimirzewo wieś 379.

Wlodzislaw imię 141.

— syn Leszka III, książę pół-
nocnych Węgier 7.

— pradynasta rodu szlacheckie-
go polskiego szczepowego
czterdziestego drugiego, zało-
życiel grodu Wlodzislawia
czyli ^^'locławka na Kujawacli
23, 141, 19(;.

Włościbor I, II, rycerze jiolscy
z XII w. 379.

Wlościborz, dwie wsie tej na-
zwy 379.

Włost, Wlast, Wlostowicz iniie
. 228.

— II— Xl rycerze polscy z XII
w. 380.

— III komes 283, 284.

— Goslawicz 1218. * 318, 319.

— I ojciec Piotrka Włosta 228,
230, 235, 242, 243, 283, 284.

— patrz Piotrek Włost.
Wlostonisa komityssa 235, 242.
Mlostów, dwie wsie tej nazwy

229, 244, 380.

A\'lostowice, trzy wsie tej na-
zwy 229, 244, 380.

Wlostowo, dwie wsie tej uazwv
242, 283, 380.

\VIo.sty wieś 229, 244.

Włoszczowa wieś 229, 244, 380.

\Moszczowice wieś 244, 380.

Wloszczanów wieś 244.
Wloszczówka wieś 244.
Wodzirad I rycerz polski z XII

w. 380.
Wodzierady wieś 380.
Wojbor założyciel kujawskiego

gi-odu Wolborza 28, 189, 19r).

198.
Św. Wojciech 9(;. 109.
Wojciech imię 191.

— (Albertus) rycerz 1193. 308.
Wojciechowski autor 229, 302.
Wojen rycerz 1170/1180, 287.
woje 18, 19, 222.

wojewoda naczelny (princeps mi-
licie) 204.

wojewodziiiski charakter godno-
ści książęcej 1 .

wojskowa organizacya w daw-
nej Polsce, pułki, 19, 175, 179.

Wojna I pradynasta rodu szcze-
powego szlaclieckiego polskie-
go trzydziestego piątego A\'oj-
niów-Nowiuów-Złotogoleńczy-
ków 113, 139, 170.

— II, ojciec Wojnilca, założycie-
la małopolskiego grodu Woj-
nicza 181, 198.

Wojnia. ])rokłamacya licrhowa
imiduowa 113.

Wojnicz gród małopolski rubie-
żowy IG, 113, 181, 190, 191,
198, 199, 253.

Wojnik, syn Wojny, założyciel
małopolskiego grodu Wojni-
cza 113, 181, 191, 198, 199.

Wojni(')w - Nowin('iw- Złotogoleii-
czyków nnl szlachecki polski
17().

Wojsław imię 219, 220.

— I stolnik Władysława Her-
mana, piast Bolesława Krzy-
woustego 219, 22(1. 221, 277-
278, 294, 295.

— 445

Wojsław II, rycerz pnlski z XII
w. 227.

— III rycerz llóO, 2(18.

— IV, brat Giedki biskupa kra-
kowskiego 1170/1180, 220,287,
2J)4.

— \"— IX rycerze polscy z XII
w. :>s().

— Boguslawicz 122-1, ;)12.

— Wydżdżyc 220.

— syn Janusza 251!.
AVojsław wieś, gniazdo rodowe

117, 219, 380.

Wojsławice ośrn wsi tej nazwy
380.

Wojtek stolnik 1189, 308.

Wolawa gród. szląski 19(1.

Wolborz gród kujawski śród-
krajowy 17, 18, 189, 19.'), 198,
380.

Wolha proklamacya herbowa
113.

Wołodar Rościsławicz książę
przemyski 234.

Wołogoszcz gród słowiański 7.

Wołotkowicz lierb 139.

Wołowscy proklamacya lierbo-
wa nazwiskowa 113.

wręby węgierskie w łierljie Kor-
czak 166.

Wręby herb szlachecki 113.

Wrociryż Falibożyc 1231, 317.

Wrocisław syn Leszka III, ksią-
żę rujski 7.

Wrocław I, założyciel szląskiego
grodu Wrocławia 28, 19G, 197,
198, 380.

— czyli Wrotysz komes 1149,
258, 259, 274.

— gTÓd. szląski śródkrajowy 17,
196, 197, 196, 380.

— biskupstwo i katedra tamże
228, 242, 258, 274, 275, 283,
290.

— klasztor św. Wincentego tam-
że 218, 22G— 228, 231, 235,
236, 238, 239, 242, 244,^248,
254-261, 264-268, 279, 282,
283-284, 2i)3, 294, 308, 309,
311.

— klasztor Augustyanów N. P.
Maryi na Piasku tamże 213,
229, 236, 237, 239, 240—242,
246, 276, 293, 297, 316.

— kościół Św. ^licliała tamże
235, 264, 265.

— kaplica św. Marcina tamże
236.

wrocławska prowincya 217, 294.

Wrona prądy nas ta rodu szla-
checkiego polskiego trzydzie-
stego ósmego 24, 139.

Wrotysz, patrz Wrocław.

Wschowa, gród wielkopolski
śródkrajowy 195.

Wszebor I, palatyn i princeps
mihcie Bolesława Chrobrego
200—207.

— II princeps milicie 1138, 215
245, 246, 280, 301.

— III komornik Kazimirza Spra-
wiedliwego 215, 216, 217, 245,
275, 301.

Wszeborowicz Piotr 240.
Wszeborowicze 280.
Wszeborowie 247.
Wszebory, trzy wsie tej nazwy

na Mazowszu 246.
W^szembor I, II, rycerze polscy

z XII w. 380.
Wszemborz wieś 380.
Wszerad I imię dostojne 193.

— założyciel kujawskiego grodu
Sieradza 196, 197.

— II rycerz polski z XII w. 380
Wszeradowo wieś 380.
Wukry herb i proklamacya her-
bowa 59, 67, 110.

— 446

Wukrów, ród szlachecki polski

70, 155.
"Wiirben miejscowość na Szlą-

sku 113.
Wydżga imię 220, 298.

— brat Giedki kasztel, sandec.
220.

"wyprawa wojenna 2.

^^ ysmir I, rycerz polski z Xn
w. 380.

Wysmerzyce wieś 380.

^Yysz pradynasta rodu szczepo-
wego szlacheckiego polskiego
siedmnastego 23, 133.

Wyszowde herb i ród szlachecki
szczepowy polski 57, 148.

Wyszek rycerz 1189, 308.

^Yyszesła^v, rycerz 1185, 298.

AYyszęta, rycerz 1189, 308.

Wyszkot, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Wyszko-
tów 113, 170.

ArYyszkota, proklamacya herbow-a
imiouowa 113.

"Wyszogi-ód gród mazowiecki
rubieżowy 16, 196, 256.

Wyszota, rycerz 1150, 267.

— Hugowicz 1230, 319.
Wyszymir syn Leszka II], ksią-
żę na Wyszymirzu 7.

Wyszymirz księstwo 7.

Zabawa (Zdziebawa) praojciec
rodu szlacheckiego polskiego
Zabawo w 113, 170.

— proklamacya herbow'a imio-
nowa 113.

Zabierzów wieś 263.

Zachor praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Wężyków-
Zachorzów 26, 27, 113, 161.

Zachorów ród szlachecki polski
26.

Zachorz , Zachorza , Zachorze,

proklamacya herbowa imiono-

wa 113.
Zador [)raojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Płomieuiów-

Zadorów 114, 170.
Zadora, proklamacya herbowa

imionowa 114.
Zadorów -Budziszyu(')w - Plomie-

niów ród szlachecki polski

105, 162, 168, 170,
Zagórzy ce wieś 261.
Zagość klasztor Szpitaluików

tamże 252, 261, 270, 275, 281.

380.
Zagost I, rycerz polski z XII w.

380.
Zagi'oba czy Zagłoba praojciec

rodu szlacheckiego polskiego

Zagrobów 114, 157.

— — proklamacya luMl)owa i-
mionowa 114.

Zakroczym gród uuizowiecki
196.

Zakrzewski autor 116.

Zalachów wieś 257.

Zaprzaniec praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Zaprzań-
ców (Starychkoui) 114.

— ród i j)i-oklamacya herbowa
imionowa 109, 114.

Zaras Chwościszkow-icz, syn Po-
piela II Chwościszka, praoj-
ciec rodu szlacheckiego pol-
skiego Zarasów 48, 114, 126,
146.

— Zarasy, proklamacya herbo-
wa imionowa 114.

Zarczyce wieś 259, 285.

Zaremba, praojciec rodu szla-
checkiego polskiego Zarem-
bów 114.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 114.

- 447 —

Żarno, założyciel małopolskiego
grodu Żarnowa 193.

Żarnów, gród małopolski śród-
krajowy 17, 190, 19;5.

Zaroś, praojciec rodu szlaclie-
ckiego polskiego Zarosiów 111.
KIO.

Zarosie, proklamacya herbowa
imionowa 114.

Zasęp wieś 2:-^5, 2G7.

Zator gród szląski 196.

Zawichost gród rubieżowy ma-
łopolski 13, IG, 190, 192, 199.

Zawichwost, założyciel małopol-
skiego grodu Zawicłiosta 192,
199.

Zawór, prad)Tiasta rodu szla-
checkiego polskiego szcze])0-
wego dziewiętnastego Zawo-
rów 23, 26, 115, 133.

Zaworze proklamacya herbowa
imionowa 115.

Zaworów ród szczepów} szla-
checlvi jiolski dziewiętnasty
133, 149, IGI.

Zawotoł, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Czelustów-
Zawotołów 63, 64, 115, 151.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 115.

Zbąszyń, gród wielkopolski śród-
krajowy 17, 195.

Zbiejunty proklamacya herbowa
115.

Zbyguiew, syn Leszka III, ksią-
żę słowiański 7.

— syn ^^ladysława Hermana
217.

Zbyłut I rycerz 1153, 251, 253,
255, 258, 259, 268, 269, 271,
272, 273, 274, 297.

— II komes, syn Sławuika 1
Zbyłutowicza 273, 308.

Zbyłutowska góra, wieś 253.

Zl)ysława, małżonka Bolesława

Krzywoustego 234.
Zdaiiowice wieś 259.
Zdarzbóg proklamacya lierbowa

115.
'/Av\\it I. rycerz polski z XII

w. 227.
Zdziebor, ojciec Gwalisza Zdzic-

borycza 296, 297.
Zdzisław I — III. rycerze polscy

z XII w. 380.

— czyli Zdziesza komes 1145,
257, 283.

— III rycerz 1170/1180, 288.
Zdzislawice wieś 380.
Zdziesławice wieś 380.
Zdziwój I, rycerz polski z XII

Av. 380.

— wieś 380.
Zebrzydowice (Zyfrydowice, Zyg-

trydowice) wieś 381.
Zegota I — Y, rycerze polscy

z XII w. 381.
Żegocin (Rzegocin) cztery wsie

tej nazwy 381.
Żegocina (Rzegocina) wieś 381.
Zelgost I — III, rycerze polscy

z XII w. 381.
Zelgoszcz wieś 381.
Żelibor książę Wągrów 967, 4.
Żelidrag młodszy syn Luby, ksią-

cia Wilców 823, 3.
Żelisław I komes princeps miU-

cie 1103, 225.

— II, rycerz polski z XII w.
226.

Zerwikaptur,]n-aq]ciec rodu szla-
checkiego polskiego Kozicłi-
głowów - Zerwikap turów 115,
170.

— proklamacya herbowa imio-
nowa 79.

Zerwikapturów - Kozichgłowów
ród szlachecki polski 167, 170.

448

Zesie wieś 2(j(l.

Zeslawice wieś 380.

Zgorzelice (Brandeburg) 7.

Zgraja, praojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Zgrajów 115,
170.

— proklamacja herbowa imio-
nowa 115.

Ziemysł, król Serbów 839, 6.
Ziemomysł, syn Leszka III ksią-
żę słowiański 7.

— syn Leszka, książę polski 12,
76, 178, 182, 194.

Złotniki wieś 259.

Złotogoleńczyk , proklamacya
herbowa imionowa 115.

Złotygoleń, pi-aojciec rodu szla-
checkiego polskiego Nowinów-
Wojniów - Złotogoleńczyków
115, 170.

znaki stannicze 125.

Żnin, gród wielkopolski śród-
krajowy 195.

Żolaków wieś 283.

Żon, gród wielkopolski śród-
krajowy 195.

Żoraw, jjraojciec rodu szlache-
ckiego polskiego Taczałów-
Żórawiów 115, 170.

— ]n'oklamacya herbowa imio-
nowa 115.

Żorawa wieś 227, 235.

Żórawin wieś 254.

Żuł albo Żula, praojciec rodu

szlacheckiego polskiego Żuła-

wów IIG, 170.
Żuła, patrz Lambert II.
Żuława jDroklamacya herbow-a

imionowa 106, 116, 210.
Zwągrody, patrz Wągrody.
Zwierzyniec Avieś 263, klasztor

Premonstrautek tamże 263.
Żyra II albo Żyron palatyn ma-
zowiecki 1161, 256, 277, 278,

295.
Żyrosław biskup wrocławski

1110, 249.

— biskup wrocławski 1170,231,
289, 291 : jego stannica 290.

Zyrota albo Żyra I 1150, 268.
Zyrzawa proklamacya herbowa

115.
Żytna wieś 265.
Żytosława siostra Jarosta 287.
żywociarz św. Metodego 182.
Zyzdek arcyb. gnieźń. 1177, 309.
Zvzema komes 254.

Sprostowania i uzupełnienia.

Łaskawy Czytelnik zechce przed rozpoczęciem
czytania niniejszego tomu zaznaczyć sobie w tekście
niniejsze sprostowania i uzupełnienia, aby podczas
czytania dzieła wiedzieć, w którycli miejscacli należy
zaglądnąć do sprostowań, iżby się nie bałamucić za]ia-
trywaniami blędnemi, na zasadzie p()źniejszycli doświad-
czeń sprostowanemi.

do str. 15 i 18. Dokonane w tem miejscu ol)liczenie
ogólnycli sił zbrojnych Polak()W nadłabskicli podczas
najazdu, oraz wysokości załóg grodowycli za czasów
Bolesława Clirobrego jest mylne i w tej mierze należy
przeczytać to, co niżej w niniejszem sprostowaniu w no-
cie do str. 141 jest przedstawione.

str. 16 wiersz 14 z g<)ry, zamiast „wię", czytaj „więc".
„ 16 „ 10 z dołu, opuścić „Sieciechów", gdyż
gród ten dopiero za czasów Władysława Her-
mana założony został, a za czas()w Bolesława
Chrobrego jeszcze nie istniał.
„ 23 wiersz 4 z dołu, zamiast „możebnem", czytaj

„tak łatwem, jakbyśmy to pragnęli".
„ 24 wiersz 5 z dołu, zamiast „poraź", czytaj „po

raz".
„ 25 wiersz 13 z dołu, zamiast „za proklamacye",
czytaj „za [)roklamacyę".

Tom II. 29

450

str. 25 wiersz 4 z dołu, zaiuinst „są tylko linie'', czytaj
,,są tylko dwojakie linie".

„ 26 wiersz 16 z dołu, zamiast „833" czytaj „834".

„ 26 „ 6 „ „ „Drużyii()w - Zaelio-

r()\v, czytaj „Drużyn('»sv, Zacliorów".

„ 28 wiersz 11 z g<)r\', zamiast „ż>cleli", czytaj „żv-
cieli".

„ 41 wiersz Hz góry, po „Bolesław" dodaj „czyli
Bolesta".

„ 42 wiersz 5) z dołu, po „Tęj^ą i)odkową", dodaj
„a u niektórycłi łieraldyk()w Tępym Jastrzęb-
cem".

„ 45 wiersz 12 z góry, zamiast „forwał" czytaj „for-
mował".

„ 41) wiersz 10 z dołu, zamiast „Popiel- (III) pozo-
stawił trzecłi syn('»w : Powałę, Odroljąda i Nie-
solja", czytaj Popiel (111) ])ozostawił pięciu sy-
nów: Ogona, Powałę, Odrol)ąda, Niesol)a i Krzy-
wosąda".

„ 50 wiersz 2 z gór>-, zamiast „dynastowie: Powała,
Odrobąd i Niesob", czytaj „dynastowie: Ogon, Po-
wała, Odroljąd, Niesol) i Krzywosąd".

„ 50 wiersz 13 z góry, zamiast „Po])iel III miał
trzecli synów: Powałę, Odrołjąda i Niesoba" czytaj
„Popiel III miał pięciu syn()w: Ogona, Powałę,
Odrobąda, Niesoba i Krzywosąda".

„ 50 wiersz 15 z g<)ry po „Niesol)iów" dodaj „i dwom
zaginionym: Pował()w i Ivrzywosądów".

„ 50 wiersz i) z dołu, dodaj: „46, b. Ogon, 46 c.
Krzywosąd". '

„ 52 wiersz 16 z g('>ry, po w^yrazacli „od czterecli
tylko" dodaj „jak wspomnieliśmy".

„ 53 wiersz 4 z góry, ])o wyrazach „d(^ wielcu XIY"
dodaj „czyli do pokolenia szesnastego".

„ 54 wiersz liz dołu, po „szlachty polskiej", dodaj
„a nawet mógłby być. bratem i'odzonym Mądrostka,

4al

a w takim razie iialożałhy jeszcze do ])(>k()lenia
pierwszego'',
str. 55 wiersz 13 z i;<'»i'.v, zamiast „drugiei>'o", czytaj
„pier\vszei;'o'\

„ 55 wiersz 8 z dołu, po wyrazie „pomijam", dodaj:
„Wskazany tą proklamacyą, praojciec Bolesta piast
należy do drugiei^o pokolenia''.

„ 56 wiersz 9 z dołu, zamiast „do trzeciego", czytaj
do drugiego".

„ 56 wiersz 8 z dołu, po „średnich", dodaj : „ten Bo-
żawola byl prawdopodobnie bratem rodzonym
Biesa".

„ 57 wiersz 5 z góry, po wyrazie „należał" , dodaj :
„gdyż lierb tą prołvlamacyą reprezentowany, nie
jest runiczny, lecz na modłę zacliodnio-europejską
uformowany".

„ 57 wiersz 12 z dołu, zamiast „trzeciego", czytaj
„drugiego".

„ 60 wiersz 2 z góry, po wyrazie „Biesów", dodaj:

„Między stannicą rodn szczepowego Biesów
„a rodu Cłiabów czyli Wukr()w zacliodzi riiżnica
„w tern, że lierbowi Wnlvry brak jednego prze-
„wiercia ls:rzyża. Jeśli ten l3rałv jednego przewiercia
„lo-zyża nie jest późniejszą odmianą, lecz powstał
„równocześnie z powstaniem stannicy Wuł^rów,
„tedy powstanie tej stannicy odnieść należy do-
„piero do doby clirześcijańsłdej , łviedy Icrzyże
„w stannicacli już istniały. Jeśłi jednała to ntrą-
„cenie jednego przewiercia ł^rzyża jest dopiero pi')-
„źniejszą odmianą , czego stanowczo dla braku
„wszelłdcli dan}cli rozstrzygnąć nie mogę, w ta-
„lvim razie ów Cłiab ni()gł być bratem rodzonym
„Biesa i należeć już do piei"wszego połcolenia".

„ 60 wiersz 17 z góry, po słowie; „średniowiecznego",

„Jeśli jednak wzmianłvowany przez nas co-
„dopiero Cłiab należał do pierwszego poliolenia,

29*

45-2

„w takim razie i Chmara, jako brat rodzony Biesa
„i Cliaba należałby do pokolenia ])ier\vsze2,o".
str. 61 wiersz 3 z góry, zamiast „ti-zeciego" czytaj
„pierwszego".

„ 63 wiersz 8 z góry, po „Czelecliy", dodaj „albo
Cielechy".

„ 63 wiersz 28 z g()ry, po „Czelele" dodaj „Cielele
lub Cieleje".

„ 63 wiersz U z dołu, po „Czelepała" dodaj „albo
Cielepała".

„ 65 wiersz liz dołu, zamiast „ti"zeciego pokolenia",
czytaj „pierwszego polvolenia, jalvO brat rodzony
Mądrostłca, Białego i Koniowej szyj i".

„ 67 wiei-sz 18 z góry, po „osękę", dodaj „ogniową".

„ 67 wiersz 21 z góry, dodaj:

„Udało mi się później odnaleść rysuneli tego
„hei'bu i jestto lierłj na modłę zacliodnio-europej-
„slvą uformowany".

„ 68 wiersz 16 z dołu, [)o wyrazie „przedstawia",
dodaj „cliociaż być może, że jeden z praojciny
„tego rodu zwal się Głoworożcem i był wslvutek
„tego powodem do przyjęcia następnie głoworożca
„za lierb".

„ 68 wiersz -4 z dołu, po wyrazie „Godziemba" do-
daj „czy Godziembę".

„ 69 wiersz 6 z góry, po wyrazie „średniowiecznego"
dodaj : „gdyż lierb ten jest na modlę zacliodnio-
" europej słs:ą uformo wan y " .

„ 70 wiersz 7 z góry, po wyrazie „]ioznaliśmy" do-
daj: „a może iż to jest nawet je(bia i- tażsama
osoba".

„ 71 wiersz 1 z góry, zamiast „pradynast()w pierw-
szego pokolenia" czytaj „praojc()w drugiego pols;o-
lenia".

„ 72 wiersz 9 z góry, po wyrazie „należy", dodaj
„jeśli nie do ])ierwszego, tedy co najpóźniej".

„ 74 wiersz 17 z dołu, dodaj na ls:ońcu uwagę:

— 453 -

., I\(')('.sti-a poborowe z X\ 1 w. podają wieś
„Kocili w po w. Iflowskini ])ar. Krzepice i wieś
paraf. Kocinę w ])ow. wif^lickiin".
str. 75 wiersz 9 z i>(')ry, dodaj :

„iMoże ])yć jednak, iż (')w „Koliiiacli byl bra-
„tem rodzonym Strze^onia, a w takim razie nale-
„żalby do |)ier\vszei;() i)okolenia. Herb Kolmasz
„nie ])rzedsta\via bow iem żathiycli taiiicli znacznycli
„odmian, kt()reby go od pierwotypu stannicy
„Strzegoniow bardzo oddalały".

„ 75 wiersz 14 z g«)ry, dodaj :

„Jeśli jednak herb Komar, wyobrażający po-
„łulilię i iK)lukrzyż, jest uherlńoną stannicą ruiii-
„czną, w takim razie lierlj Komar byłby ulier-
„bioną odmianą stannicy runiczntyj rodu szczepo-
„wego Mżnr()\v, a praojciec 1'odu Komar mógłby
„być bratem rodzonym Mżiiry i należeć jeszcze
„do pierwszego połcolenia".

„ 77 wiersz G z dołu, zamiast „do trzeciego pokole-
„nia rycerstwa polslviego wiel^cjw średnicłi", czytaj
„do pierwszego polvolenia rycerstwa polslviego wie-
„k(')w średnicłi i być Ijratem rodzonym Biesa
„i Clial)a".

„ 7y wiersz Ti z dołu dodaj :

„W talvim razie ten Krzywaśnia należałl3y
„do drugiego połvolenia rycerstwa polsl^iego wie-
„łv()w średnicłi''.

„ 80 wiersz 9 z dołu, zamiast „łvołviec'' czytaj „łvO-
niec".

„ 86 wiersz 13 z góry, zamiast „trzeciego", czytaj
„pierwszego".

„ 8G wiersz 14 z góry, dodaj „jeśli (')w Most jest Ijra-
tem Cze woj a".

„ 90 wiersz 20 z g(>ry, zamiast „trzeciego", czytaj
„])ierwszego".

„ 90 wiersz 12 z góry, zamiast „uważamy za i t. d.
do końca, czytaj „uważamy za brata Popiela II

454

„i onegoż do pierwszego pokolenia rycerstwa pol-
„skiego wieków średnich zaliczamy",
st.r. 93 wiersz 6 z g<)ry, zamiast „już do trzeciego",
czytaj: „jako brat rodzony Mosta i Czewoja już
do pierwszego".

„ 95 wiersz 17 z g<'>ry, dodaj:

„Gdy proklamacya Płomień służy rodowi Za-
„dor()W, ród Zador()W zas pierwotnie zwał się „Strza-
„łami" i zanim przyjął głowę lwa do szczytu,
„używał jalv() lierłju strzały, kt()ra może być tylko
„odmianą stannicy rodu szczepowego Borów, przeto
„płomień może być potomkiem linii seniorackiej
„tego rodu i w takim i-azie należałby do trzeciego
„poliolenia rycerstwa polsłviego wiek()w średnicli".

„ 97 wiersz 2 z dołu, zamiast „za jednego z synów
„Popiela flll) ChwościszlvOwicza", czytaj „za jed-
„nego z braci Popiela (II) Cliwościszls:a".

„ 98 wiersz 1 z góry, zamiast „dopiero do pokolenia
„trzeciego", czytaj „do pokolenia pierwszego".

„ 101 wiersz 10 z dołu, zamiast „do trzeciego i t. d.
czytaj : „jako prawdopodobnie brat Kościeclia do
„pierwszego polcolenia" i t. d.

„ 103 wiersz 3 z giiry, zamiast „do potomków" i t. d.
czytaj „do [)radynast()w rodn szczepowego" itd.

„ 103 wiersz 5 z g()ry, zamiast „trzeciego", czytaj
„l)ierwszego".

„ 107 wiersz 13 z góry, })o wyrazie „należy" dodaj
„ojciec zaś jego Swierlv należy do pradynastów
„pierwszego pokolenia''.

„ 11'2 wiersz 16 z g<')]'y, zamiast „synem", czytaj
„bratem".

„ 112 wiersz 18 z góry, zamiast „drugiego", czytaj
„pierwszego".

„ 123: na tej stronicy herby Ogończyłc, Odrowąż
i Niesobia są niepotrzebnie rozdzielone, herb Nie-
sobia bowiem powinien l)ył być zaraz za Odro-
wążem położony.

— 455 —

str. 123 wiersz lit z i;('>rv, dodnj na koiicii „a piy.ed
„nłiei^bienioin".

„ 120 \viei\sz 7 z ij;ór\\ dodaj ii\vag'ę:

„W kwestyi ziniany proklaiiracyj iiiiioiiowych
„z ojca na syna, niezwykle iiiteresiijącyiii jest r()d
„Popielid()w. Ze pierwotnie musiała istnieć prokla-
„macya l)i-zniiąca Popiel albo Popielowa, to nie
„ulega najmniejszej wątpliwości; a jednak nie do-
„ chowała się wcale, chociaż się dochowała stan-
„nica rodu Popiel()W w herbach Ogończyk, Odro-
„waż i Niesobia, w czem do weki, że ród Popiehjw
„nie wymarł bezpotomnie. Widocznie, że syn lub
,,może nawet który z dalszych potondvów Po-
„piela III ChwościszlvOwicza, nie nosił ojcowskie-
„go imienia Popiel, lecz jakieś inne, może Ogon lub
„Powała, i wskutek tego stara proldamacya rodu
„Popielid()W, kt('>ra musiała brzmieć Popiel lub
„Popielowa, wyszła z użycia".

,, 13"2. Z czterecli hgur położonycłi pod 11, wyrzucić
pierwsze dwie, gdyż one przedstawiają wywróco]ią
stannicę Strzegoniów a tylko trzecia i czwarta
może się odnosić do rodu Smiarcny.

„ 139 wiersz 21 z góry, dodaj uwagę:

„Zważywszy, że lierłj Korczak w tej formie,
„w jał^iej jest znany naszym lieraldykom, nie jest
„dawniejszy nad drugą połowę XIV wielvu, że na-
„tomiast nWl Kijrczaków przedtem musiał używać
„jakiejś stannicy runicznej , łitórej wygląd zgoła
„znany nam nie jest, zważywszy, iż lierbu Kor-
„czaka używa talvże r()d Hreczynów, zwany Woj-
„nami, tedy to połączenie Korczaka z Wojnami
„mogłoljy być wskazówl^ą, że vód Koi'czal\:(nv jest
„odłamem rodu szczepowego Wojnć)W, i że zatem
„runiczna stannica Wojn(')w jest zarazem prastarą
„stannicą rodu Korczak(ńv. Do tego i)rzedmiotu
„wrócimy jeszcze raz p()żniej".

— 456 ~

str. 139 wiersz 2 od dolii, zaiiiiast „59" czytaj „39".
„ 141 wiersz 14 z g'<'>ry, dodaj:

Prędzej, niż się spodziewałem, udało mi się w łie-
raldyce litewsl^iej odszid^ać lierb pocliodzący niewą-
tpliwie od stannicy Kostery. INIianowieie w łacińsl^im
lierbarzn Kojałowicza zwanym Nomenclator (autografie
użyczonym mi u|)rzejmie z ]\Iuzeum XX. Czartory-
sJ^icli do naulvOwego iiż>tku), znalazłem
lierlD Lwowicza, lvt()ry wygląda tak:
Jestto oczywiście odmiana stannicy Ko-
stery, dokonana po jej uświęceniu i u-
szczerbieniu w ten spos<)]), iż łulvOwate
znamię runy tyra wywrik-ono. Ze zaś
szlaclita litewsl^a Igrała swe łierby tylłco
od szlaclity polsłciej, przeto w tym lierbie Lwowicza
mamy oczywiście dowód, że stannica Kostery niegdyś
w lieraldyce polsłviej istniała. Co jednalc jest niezwyłde
interesującem w tej sprawie, to tt), że w polsłvim lier-
barzii Kojałowicza, zwanym „Compendium", Ictiuy mam
sobie r()wnież z INluzeum XX. Czartoryslvit'li do nau-
lvOwego użytlcn użyczony, herb powyższy, Lwowicza
zwany jest K ostrowie, a Kostro wic oznacza syna Kostry
lub Kostery. Wobec czego m()j domysł co do Kostery
i jego stannicy w świetny sposi)!) sjirowadzonym został,
str. 141 wiersz 9 od dołu dodaj :

„Do powyższych 4"J pradynast<)W dodać na-
„leży jeszcze szereg nastepnjącycli, j)(')źniej odszu-
„ł^anycłi pradynast(')w, mianowieie :

(I. Bidly, brat i-odzcmy Mądrostl^a, pradynasta
rodu Bielin()w ;

h. Błogi, brat rodzony Cliorąl)aly i Staregol^o-
nia, pradynasta ]-odii Bloż>-n('>w ;

c. Bożawola, brat ]-odzony Biesa, pradynasta
rodu Bożycliwol(')w ;

cl. Bnjny^ brat rodzony Slepowrona, pradyna-
sta rodu Bujn('»w;

- 457 —

e. Chah, brat rodzony Biesa, ])ra(lyiia.sta rodu
Chab<)\v ;

/. Chniara, l)i-at rod/oiiy Biesa i Cliaba, i>ra-
dynasta ro(bi (Jbinar(')\v ;

g. C/ionfhał, brat Błogiei-o i Staregokoiiia,
pradyiiasta rodu Chorąbał()W;

k. T)(>kil"^ l>i"'^t Białego i Mądrostka, prady-
iiasta rochi Dołęgów;

i. Jezioro, brat jNlżury, pradynasta rodu Je-
zior()w;

k. Jiińcza, brat ]NLżiiry, pradynasta rodu Juń-
czylvów ;

/. Kohnach, brat Strzegonia, i)radynasta rodu
Koszmałów ;

m. Komar, Ijrat Mżury, pradynasta rodu Ko-
inar(')\v ;

n. Konlowa.^^zyja, łn-at Białego i jNIądrostka,
pradynasta rodu Koniowychszyjów ,

o. Korcza, brat rodzony Wagi czy Wojny,
pradynasta rodu Korcza k(') w ;

p. Kornik, brat Biesa i Cliaba pradynasta
rodu Koruiców ;

q. Krzywosąd, In-at rodzony Niesoba, prady-
nasta rodu Krzywosąd ów;

r. Most, brat Czewoja i Ostoja, pradynasta
rodu Mościc()W ;

s. Niesob, brat rodzoiu' Krzywosąda, jirady-
nasta rodu Niesobi<)W ;

f. Odrohącl, l.)rat (3gona, Powały, Niesoba
i Krzywosąda, pradynasta rodu Odrowążów;

u. Ostoj, brat IMosta i Czewoja, pradynasta
rodu Ostoj('>w ;

V. Fsieaaik, In-at Korczy, ])radynasta rodu
Psienników ;

IV. Bak, l)rat Wrony, ])rad\nasta, rodu Ba-

lC(')W ;

458

.V. Rubiec/i, l^rat Kościeclia, pradynasta rodu
Rubieszów ;

y. Slepowro/Lhynt Strzeg'onia, pradynasta rodu
Sle]Kn\ ron<')\v ;

z. Walny, bi'at Lewarta, pradynasta rodu
Walnych".

„Tym sposobem wzrosła liczba pradyuast()W
„szlachty jiolskiej do 67, a że wedle poprzedniego
„obliczenia siły zbrojnej Polak()w w chwili naja-
„zdii, potrzebowaliśmy jako pulkownik()w-wojewo-
„dów tylko 36, pi-zeto mamy ich o 31 za dużo, co
„znaczy, że obliczenie powyższe sił zbrojnych Po-
„lak()w, dokonane przez nas powyżej na str. 15 —
„19, jest zgoła błędne i trzełja przedsięwziąć nowe
„obliczenie, oparte na podstawie liczby prądy na-
„stów jako p('>łkownilv(j w- wojewodów".

„Otóż przypnszczając, że podczas wyprawy
„Polaków z nad Łaby nad Wartę, każdy z tycti
„pradynastów - pułłvowników- wojewod()w dowodził
„pułldem po 1000 woj<)W, to ogólna liczba wojów
„dowodzonych przez tych pi'adynastów, wynosić
„musiała oczywiście conajmniej 67,000 lub ol<:oło
„tej cyfry. Ze zaś przez sześć polvoleń, jakie od
„chwili tej wędr('twl\:i do czasów Bolesława Chro-
„brego upłynęły, liczba ta przez nutiiralny przy-
„rost N\zrosnać musiała conajnniiej w dwójnas(')b,
„przeto ogólna siła zbrojna Polakiny za czas()W
„Bolesława Cłirobrego musiała wynosić około 130
„tysięcy wojów. Ze zaś Gall liczbę wojów konsy-
„stujących w Gnieźnie, Poznaniu, Gieczu i Wło-
„dzisławiu podaje na olvoło 17,000, przeto około
„113.000 musiało lionsystować jako załogi po gro-
„dacłi rubieżowych' i śródlcrajowych. Otóż tałcicłi
„grodów było, jak wykazaliśmy, około 60, z kt()-
„rycli 10 posiadało znaczniejsze załogi, zaś 50
„umiej liczne. W takim razie, aby wyczerpać liczł^ę

— 451) —

„113,000 w()j(')\\', jaką mamy do roz])orzą(l/eiiia,
„trzeba i)rzy)aC, że więkfsze grody miały załogi po
„;U)00 \v(tj('»\v, a mniejsze po 1500 do -2000. \\}\)Yzo-
„diiio wyraziłem zdanie, że załogi grodowe, zwła-
„szcza rid)ieżo\\ e, nie ])otrzebowały być zl)yt liczne,
„tyle tylko ile i)oti-zeba było, aby wytrzymać obro-
„nę czas kr()tki, zanindjy nwiadomiony o nieprzy-
„jacielu kr()l, mający do rozporządzenia tak ]h)-
„kaźne siły skoncentrowane w Gnieźnie, Poznaniu,
„Gieczu i Włodzislawin, nie przyszedł oblężonemu
„grodowi w pomoc z odsieczą. Zdanie to jest nie-
„wątpliwie trafne, o ile dotyczy zewnętrznego nie-
„ przyjaciela; nie trzeba jednak zapominać, że Po-
„lacy znajdowali się jako najazd w nieprzyjaciel-
„skim krajn, i że więcej, jak przed zewnętrznym
„wrogiem, musieli się mieć na baczności przed
„nieprzyjacielem wewnętrznym, uciemiężonymi au-
„toclitonand, którzy zbnntowawszy się, mogli ka-
„żdej cbwili napaść i wy siec załogi grodowe, gdyby
„były nieliczne. Przeciw temu to w^ewnętrznenm
„wrogowi grody potrzebowały załóg silniejszych".
„W ten więc sposób sprostować należy obli-
„czenie ogcUnej siły zbrojnej Polaków w chwili
„najazdu, podane przez nas na str. 15 — 19 z 37,000
„na 130,000 wojów,
str. 152 wiersze 15 — 17 od góry, oraz 1 — 5 od dołu,
opuścić Juńczę i Krzywosąda, jalvo już przeniesio-
nych poprawniej do pol':olenia pierwszego rycer-
stwa polskiego wiek()w średnich.

„ 153, 154, 155, 156, 164 i 165, opuścić z tych samych
co dopiero pi'zytoczonych ])owodów Niesoł^a i (Jdro-
bąda. Jezioro i Dołęgę, Bożąwolę, C'liaba, Kornika,
Kołmacha i Bnjnego, ]N[osta, Ostoja, Ślepo wroim,
Cliorąbała i Błogiego, wreszcie Haba, Komara,
Koniowąszyję i Korczę.

„ 165 wiersz 15 z g<')ry, zamiast „śreenicli" , czytaj
„średnich".

— 460 —

str. 167 wiersz 16 z 8<'»ry, dodaj:

„P)'/ec'i\v takieimi i^rzypuszczeniii przema-
„wiałby tylko podany przez nas wyżej w sprosto-
„ Waniach niniejszych, mianowicie w nocie do str.
„139 fakt, że r(')d Hreczyn(')w , nżywający herbu
„Korczak, zowie się Wojnami. Wynikałoby bowiem
„ztąd, że r()d Wojn()w jest tym i>rastarym rodem
„szczepowym, od kt()reg"ó ród Korczaków jako ga-
„łąź Ijoczna pocliodzi, a zatem prastarą stannicą
„runiczną Korczak()W byłaby ta, jalcą przy rodzie
„szczepowym szlacłiecłvim trzydziestym piątym po-
„daliśmy ; przeciw czemu znowu przemawiałalDy
„l)ardzo silnie ta ołvoliczność, że między lierlDami
„szlacłity polsI\:iej, udostojnionemi wręl:>ami Kor-
„czalva, stannicy rodu szczepowego Wojn()w nie
„ma wcale, a bycby łconiecznie ])owinna. Cłiyba
„gdyby się jeszcze kiedyś i)(')źniej pomiędzy pie-
„częciami szlacłity i"nsł<:iej znalazła".

„ 172 wiersz 5 z dołu, zamiast „żzdna", cz\taj „ża-
dna".

„ 173 wiersz 1 z dołu, zamiast „prokamacye" czytaj
„prolvlamacye".

„ 177 wiersz '21 z g<)ry, zamiast „m<')głbym sobie",
czytaj „m(')głb>'m o sobie".

„ IDO wiersz 6 z dołu, o|)UŚcić „Sieciecli(')w", gdyż
gnkl ten ])owstał do]»iei"o za czas(')W Władysława
Hermana.

„ 1!)5 wiersz 12 z dołu, zamiast „jałco założycieli:
Poznana", czytaj „jako założycieli niewątpliwycli
rycerzy l^oznana''.

„ 196 wiersze 2 i 7 z gó>ry, zamiast „Wolbora", czy-
taj „Woj bora".

„ 196 wiersz 16 z g'('»ry, ])o „Warszawy'' dodaj „i Go-
stynia"

„ 196 wiei-sz 22 z g()ry, po „nie mogą", dodaj „tylla)
rycerz Gosta, założyciel Gostynia, może być do
jednego z wcześniejszych połvoleń zalicz(iny'\

4()1

1!»7 wiersz '2\ z g('>ry, zamiast „pekoleiiia", czytaj
„pokolenia".

198 wiersz 13 z g<)ry dodaj: „301), 1). Gostd^ zało-
życiel mazowieckiego) grodu GostNiiia".
li)9 wiersz 14 z dołu, opuścić „Psieimika'', jako
już powyż w poczet pierwszego pokolenia rycer-
stwa polskiego wiek<)W średnich zaliczonego.
20O wiersz 19 z g()rv, zamiast „YSEBOR" czytaj:
„VSESBORX".

210 wiersz 4 z dołu, zamiast „Wisław", czytaj
„Wisław II".
'217 wiersz 9 z dołu, dodaj notę:

„Kwestya stannicy runicznej Piotrka Włosta
„da się już obecnie zadowalniająco rozstrzygnąć.
„Jest nią mianowicie podana przez nas na str. 115
„stannica Wszeborow^a. Przypominamy, iż jeden
„pomnik z XII wielvu zowie Wszebora wyraźnie
„cog/iafKS domini PetH, to jest powinowatym ko-
„mesa Piotrłca Włosta. Chodziłoby o rozwiązanie
„l\:westyi, co rozumieć należy przez wyraz cogna-
„tus. AV starożytności przez wyraz cognatus rozu-
„miano pokrewieństwo jirzez matki, a zatem po
„kądzieli, ale w wiekach średnich było cołiolwiek
„inaczej. Słownik du Canga cytuje przylv:łady,
„wedle łvt()rycli brat męża, a zatem l^rewny po
„mieczu, zwany był cognatus. Ze tak było i w Pol-
„sce dowodzi przywilej mogilslvi z r. 1222, w lvtó-
„rym Iwo bisłvup kralvowsłvi, o bracie swym stry-
„jecznym Wisławie z Prandocina, wyraża się „co-
,,g/łati(s lyieiis'"''. Jeśli tedy Wszebor zwany jest co-
„gnatiis komesa Piotrlca Włosta, wiec był jego
„krewnym ])o mieczu, a w- tal^im razie używałby
„tejsamej stannicy, co i Wszebor, czyli, że będąc
„Duńczyłviem a zatem cudzoziemcem z rodu, byłby
„do rodu połsłdego Lubowlitów-Ogniwów adoj^to-
„wany. Zachodziłaby jeszcze tylko do rozwiązania

— 46 -i —

„kwestya, że skoro Piotrek Wlost był Duńezykiem
„a Wszebor jego krewnym, tedyb>' i tego Wsze-
„bora za Duńczyka uważać należało. Ta]viemu
„atoli przepuszczeniu, iżl)y AYszebor był i-odowi-
„tym Duńczykieui, stój i na i)rzeszk()dzie jego na-
„ wskroś polskie imię Wszeboi*. które nietylko
„wskazuje, że Wszel)or Ijyl rodowitym Polakiem,
„ale że był nadto członkiem potężnego pod<'»wczas
„w Polsce rodu szlacheclviego Wszeborów, kt()ry
„już za czasów Bolesława Clirob]'ego dostarczył
„jednego lvomesa pałacowego, r()wnież imieniem
„Wszebora".

„Wobec tego, gdy Wszebora musimy uważać
„jaJvO notorycznego Polaka a Piotrka Włosta jałco
„notorycznego Dnńczyka, a mimo tak r()żnego po-
„cliodzenia jeden jest cogtuitns drugiego, to tej
„lvognacyi nie można sobie thimaczyć inaczej, jalc
„tyllco w ten spos()b, że Wszebor b\ł właśnie tym
„seniorem rodu szlacheckiego polskiego l.ubowli-
„t()W-Ogniw()W, kt(')ry cndz()ziemslviego szlachcica
„Piotrka Duńczylca, zwyczajem w owycli czasach
„w Polsce pospolicie praktylvo\\an\ ni. do swego,
„lierbu i ro(hi adoptował".

„Tałcienui przypuszczeniu nie stałby na [)rze-
„szlcodzi*^ wyraz .,cog)Hitu.s^\ n^l.YŻ wedle słownilai
„du Canga w>raz „cognałio^ w wielcacli średnicli
„nietylIvo znaczy tyle co „co)f.saiigi(iiutas''\ ale ozna-
„cza tałvże to, co się zowie ..societ(ts^\ towarzystwo.
„Otóż adoptacya jest co najnuiicj stowarzyszeniem
„bnmi, a zatem dla oznaczenia talciego stosunlvU
„wyraz cognatus zn[)ełnie poprawnie uż\tym b\ć
„mógł",
str. 222 wiersz 10 z g(')ry, [)o wyrazie „rycerstwa szla-
chty" dodaj „czyli pułkownika".
„ 223 wiersz 3 z giuy, po wyrazie „dziedzicami",
dodaj „czyli |)atronami".

— 463 —

str. 225 wiersz 10 z dołu, dodii] notę:

„^Y herbarzu szlachty Ł;alicyjskiej Jij^iiiMije
„szlachecka rodzuia Jaszczołdów, która jako hei'l)ii
„używa 3 trąl) z ta^ o(huiaua, iź pomiędzy trąby |>o
„trzy róże kładzie. Otóż jeżeli ten lierb jest rze-
„czy wiście odmianą lierbu Trąby, tedy ze wzi^lędu,
„że o"łówiią siedzibą rodu Brzezin()W-Ti'ąb()W jest
„Podg'<)rze karpackie, ów Jaszczołd ])yłby zattMH
„ziemianinem małopolskim".

„ 226 wiersz 4 z g(»ry, dodaj „jeśłi nie jego synem".

„ 227 wiersz 6 g<)ry, zamiast „Sąd", czytaj „vSąd II"'.

„ 227 wiersz 12 z dołu, oi)uścić ustęp „Jeśli jednak"
i t. d.

Jędrzej(')W l^owiem zwał się pierwotnie Brze-
źnicą i jałv0 wieś Brzeźnica jest jnż w XII wielcu
w posiadaniu klasztoru Cystersów tamże ufundo-
wanego. Zmiana nazwy Brzeźnica na Jędrzej(')w
nastąpiła zatem już za rządchy opatów klasztoru,
owym Jędrzejem przeto, ktiiry tę zmianę nazwy
spowodował, był prawdopodobnie (hv opat łdasz-
torn, który uzysl^al przywilej na założenie Jędrze-
jowa jalco miasta na prawie niemieckiem i l^ył
prawdopodobnie plebejuszem cudzoziemcem, a nie
szlachcicem polsłdm.

„ 233 wiersz 13 z góry, po w)'razacłi „nasz Piotrełv"
dodaj : „lub tegoż ojciec albo dziad".

„ 251 wiersz 2 od dołu, dodaj: „a w szczególności
byłljy gałęzią Swiebodzic(nv-Gryf()w".

„ 264 wiersz 15 od dołu, i)o wyrazie „Jaksy", dodaj
„lul) którego z jego potonilv(')w".

„ 265 wiersz 12 od góry, dodaj notę:

„Atoli przeciw przypuszczeniu, że Jaksa nie
„zostawił żadnego potomstwa, przemawia silnie
„fałvt, że jest wiele rodzin szlachecłcich polskicłi
„herbu Gryf, używającycli przymianlvu „Jaksa",
„a kt()ryto przymianełc w tern oczywiście ma swoje

— 464 —

„źi-ikllo, iż rodziny te od potomków Jaksy ])o-

„cliodzą".

264 wiersz 20 z góry, po wy]-azie „kasztelana",

dodaj :

„Najbardziej atoli |)ra\v(lop(Klobnem jest, iż
„synem Jaksy był .Mikołaj III, znany palatyn ma-
„łopolski, kt(')ry już w XII wiel^u klasztorowi mie-
„cbowskieg'0 nadał wieś Jaksice. Jaksice to gnia-
„zdo rodowe starego Jaksy; jeśli więc te Jaksice
„jnż wnet po śmierci Jaksy posiada palatyn Mi-
„lvołaj, to tego zjawiska wobec faktu, iż pod()\vczas
„jeszcze nie handlowano dobrami ziemskiemi, w ża-
„den inny sposób wytł('>maczyć sobie nie można,
„jak że ów palatyn ]\tikolaj był synem Jalcsy, lub
„jeśli Jaksa zmarł bezpotomnie, najbliższym jego
„krewnym".

273 wiersz 7 z góry, zamiast „Syn jego", czytaj
„Jeden z jego synów".

285 wiersz 3 z góry, ustęp „Jan kanclerz" i t. d.
opuścić, gdyż ten Jan jest już na str. 283 nwzglę-
niony,

286 wiersz 7 z góry dodaj : „Zresztą i słownik du
„Canga, jak powyż w nocie do str. 217 wykazali-
„śmy, przytacza dowody, że w wiekacłi średnicli
„używano wyrazu cognatus także w tem znaczeniu,
„co consanguineus, czyli w znaczeniu pokrewień-
„stwa po mieczu",

286 wiersz 13 z dołu. dodaj : „czyli wydzielonym,
„to jest wyposażonym.

287 wiersz 10 z dołu, dodaj notkę:

„Fakt, iż album konfraternii klasztoru lubiń-
„sl<:iego zalicza pomiędzy swych członlv«)W także
„żonę Go wora, dowodzi, że taki rycerz Gowor rze-
„czywiście istniał, cliociaż o jego istnieniu inne
„źródła historyczne nic nie wspominają. Slvoro zaś
„nie jest sam zapisany do albumu konfraternii

— 465 —

„klns/ioiMi liri)iński('i;-(), tylko j('i>,(> żona, toby wska-
„zywiiło, że już |>o(l('»\\c/,a.s |)ni\\(loi»o(lol)iiie iiio
„żył. ,l('!4o oczywiście syiicni jest znany palatyn
„sandoniii-sUi Leszka Jiiałeii,o, zwany Gowoi"kieni
„Inb (}owor\'czeni".
str. 288 wiersz 14 z i^óry, po „i)o(l N." dodaj "381, b."

„ 299 wiersz 10 z i;'<)ry, zamiast „[)otonikieni", czytaj
„synem".

„ 300 wiersz IG z dołu, zamiast „palałynat", czytaj
„palatynat".

„ 302 wiersz 8 z dołu, zamiast „]i(nviędzy", czytaj
„pomiędzy".

„ 397 \\'iersz 7 z ii:óry, dodaj :

„Jeśli wyraz cgnatus oznacza w naszej śred-
„niowiecznej łacinie łvrewneg'o (po mieczu), to w ta-
„lvim razie ten Smył III Bodzętowicz jako ł^rew-
„niak Jana arcybiskupa gnieźnieńskiego należałby
„do rodu szlacheckiego Lisów".

„ 307 wiersz 13 z dołu, dodaj:

„Gdy jednali palatyn Mil^olaj jest jeśli nie
„synem, to w każdym razie najbliższym krewnym
„Jałcsy, Jaksa zaś należał do rodu Swiebodziców-
„Gryfów, przeto i biskupa Pełlię, jeśli był rodzo-
„n}'m bratem JMilsiołaja palatyna, do rodu Gryfów-
„Swiebodziców, a nie do rodu Lisów zaliczyć na-
„leży".

„ 309 wdei"sz 12 z dołu, po wyrazie „Zyzdl^a", do-
daj : „albo Zdzisław a".

„ 311 wdersz 15 z dołu, zamiast „Biezdrów-", czytaj
„Biezdrów III".

„ 313 wiersz ^3 z dołu, dodaj: „Jestto członel^ rodu
Rawicz()w".

„ 315 wiersz 2 z dołu, zamiast „szlasl^i" czytaj
„szląski".

„ 319 wiersz 8 z dołu, zamiast „JalvSoń", czytaj „Ja-
ksoń U I".

Tom 11. . 30

— 466 —

str. 319 wiersz 2 z dołn, zamiast „Jąknie z Jeiiiieliui"
czytaj „Jakub IV z Jemielna".

„ 320 wiersz 2 z gx)ry, zamiast „Jan" czytaj „Jan
VI".

„ 320 wiersz 13 z góry zamiast „Janusz" czytaj „Ja-
nusz II".

„ 320 wiersz 17 z g<>ry zamiast „Jarach" czytaj „Ja-
rach II".

„ 320 wiersz 21 z góry zamiast „Jarost," czytaj „Ja-
rost II".

„ 320 wiersz 25 z g()ry zamiast „Miłosław", czytaj
„Miłosław II".

„ 331 wiersz 4 z g()ry, dodaj :

„Będzie to zapewne członeł-c Starz(')w jiałuc-
kicli".

„ 340 wiersz 3 góry, dodaj:

„Gdy imię ł^ołesław, właściwe u nas tylłco
„dynastyi piastowsl^iej, ]>rzez żaden rikl szlacliecld
„polsl<:i wiełców średnicli używane nie jest, przeto
„owi Bolesławowie I— X, pod NN, 817- 826 przy-
„wiedzeni, nie należą do rycerstwa polslviego wie-
„ków średnicli, ale są l^siążętami, a w szczególno-
„ści Piastów iczami".

„ 345 wiersz 19 z gór}', przed wyrazem „Dziwigor",
połóż „389, b."

„ 347 wiersz 15 z dołu, zamiast „GorI— IV", czytaj
„Gor I— V".

„ 365 wiersz 6 z góry, zamiast „Serekomla", czytaj
„Serokomla".

„ 383 wiersz 8 z dołu, po „64" dodaj „382".

„ 387 wiersz 13 z dołu ])o wieś, połóż „242".

„ 388 poniżej wiersza 10 z dołu dodaj :

„Bożej I, II, III, rycerze polscy z XII w: 340.
„Bożejewo dwie w^sie tej nazw^y 340.
„Bożejewice, wieś 340".

„ 395 wdersz 5 z dołu, \)o 4 dodaj :

467

str. 38"2; źn)(lł()sł(')\v iitiioiiotwMU-czy 382".
„ 400 \vi(M\sz 10 z i;<'»ry, wyraz „(Grotek)" opuścić.
„ 400 wiersz 13 z J^óry, po — dodaj „(Grotek)".

Stannica Piast()w na denarkii Mie-
szkowym wygląda tak :

-'L^^-

"^7 7 \

SEP 2 i 1993